Вы находитесь на странице: 1из 921

2.

Refraneiro galego e outros materiais de


tradicin oral

2.1 Prlogo versin de 1952 (11.000 Refranes


Gallegos)
Con verdadero entusiasmo hemos acometido la empresa, ciertamente ardua para
nuestras fuerzas, de reunir la coleccin de refranes que encabezan estas lneas.
Convencidos de los tesoros de todo orden que se encierran en esas mximas que
concentran el saber y la experiencia popular de varias de los labios mismos del pueblo.
Tarea urgente, porque el hablar sentencioso de nuestros mayores, apoyando
siempre en estos pequeos evangelios, va desgraciadamente desapareciendo como
desaparece la deliciosa msica popular de nuestras aldeas, para ser sustituidos por un
lenguaje insulso, sin colorido, sin fuerza de expresin y por las canciones exticas
difundidas por la radio y el cine que amenazan envenenar la misma fuente de la
inspiracin castiza de nuestro pueblo, esencialmente msico y poeta.
Cada uno de los ancianos que desaparece de entre nosotros, se lleva al sepulcro
un retazo valioso de aquel tesoro, y lo que es peor, la esperanza de recuperarlo, ya que
los hijos y los nietos, en un afn lamentable de modernizacin, parecen haber nacido
para romper el hilo de oro de la tradicin y se desvinculan por completo de los
imperativos de la raza y la herencia.
Nuestro tesoro paremiolgico es adems desconocido y urge ponerlo en
circulacin, para admiracin de propios y extraos.
Y no es extrao que no se d a nuestros refranes la atencin que merecen, si
consideramos que los esfuerzos de las coleccionistas gallegos se han dispersado en
publicaciones de difcil acceso.
Como prueba de todo ello, baste citar el Refranero Musical de Ricart, en el que
se rene una riqusima coleccin de refranes de toda Europa, referentes a la Msica y a
la Danza. En l figura Galicia con media docena de paremias, entresacadas de la
Gramtica Gallega de Saco y Arce, nica aportacin de nuestra tierra a la nutrida
bibliografa internacional manejada por el distinguido Director del Museo de Msica de
Barcelona.
Reseamos a continuacin la bibliografa utilizada para nuestra coleccin, a la
que hemos incorporado gran parte de lo publicado en Galicia.
MANUEL MURGUA.- Historia de Galicia, I. Lugo, Imprenta de Soto Freire, Editor,
MDCCCLXV. En las pgs. 572-577, incluye una serie de refranes, dispuesta por
orden alfabtico, tomada del Comendador Hernn Nez, y acrecida con los
recogidos por el autor. Fueron todos incluidos en la coleccin de Saco y Arce.
SACO Y ARCE, J.A.- Gramtica Gallega.- Lugo, Imprenta de Soto Freire, 1868.
R.C.- "Coleccin de cantares y refranes gallegos", inserta en el folletn del Diario de
Avisos de la Corua, (1888-1889).
JACINTO DEL PRADO.- Mximas y refranes gallegos, folletn de La Defensa de Laln.
(L.906). Publicronse en folleto a parte. 1
MARCIAL VALLADARES.- En la revista Galicia de la Corua, que ampla la
coleccin incluida en su Diccionario. Nmeros 4, 5, 9 y 10 de Galicia, ao 1887. Los
reprodujeron varias publicaciones peridicas, entre ellas A Monteira de Lugo, ao
1890.
LEIRAS PULPEIRO, MANUEL.- Public dos colecciones. La primera en Galicia de la
Corua, ao 1893, y la segunda en el Boletn de la Real Academia Gallega, t. VI.
(junio 1912-mayo 1913).
CARRE ALDAO, EUGENIO.- "Refranero Gallego", inserto en Nosa Terra de la
Corua, nmeros del 22 al 51. Qued incompleto. Public tambin una pequea
coleccin en la Geografa de Galicia de Carreras y Candi, tomo "Generalidades".-
"Prcticas y Costumbres", pgs. 687-690; y un refranero agrcola meteorolgico en el
Almanaque Gallego de Buenos Aires, aos . 2
ANTONIO DE LA IGLESIA.- Coleccin inserta en su obra El Idioma Gallego, de la
Biblioteca Gallega.
NORIEGA VARELA, ANTONIO.- "Cmo falan os braegos", Serie 1. Volmen 18 de
la coleccin Ns, La Corua, 1928. La serie 2 comenz a publicarse en Vallibria 3,
de Mondoedo.
P. GUMERSINDO PLACER LPEZ, mercedario. "Refranero Gallego". Coleccin
publicada en El Obrero de Nazaret, revista mensual de El Ferrol, a partir del ao
1928.
SANTIAGO LOUREIRO.- Refraneiro do mar, Col. Renacencia, Noya, 1926.
FERMIN BOUZA BREY.- "Paremiologa Jurdica de Galicia", Revista de Dialectologa
y Tradiciones Populares, Madrid, 1946.
JESS TABOADA.- "Paremiologa referente a la salud y enfermedad". Publicada en la
misma revista, ao 1947.

1
Lo divide en tres secciones, despus de un breve prlogo: Mximas - Refranes que se refieren a los meses del ao y Refranes
varios, que agrupo por orden alfabtico, no precisamente de la letra con que comienza el refrn, sino por la letra primera de la
palabra ms caracterstica o como dice l, de la "gallega ms significativa".
2
.- Vzquez Saco d incompleta esta cita.
3
.- O noso autor cita mal esta revista de Noriega Varela, pois escribe Vallobriga no canto de forma correcta Vallibria.
REFRANERO DE LOS PESCADORES DE LAS RAS BAJAS, colegido por Sampedro
y Folgar, y publicado en la entrega 22 de El Museo de Pontevedra.
Hemos de citar tambin, el Refranero espaol nutico y meteorolgico,
Barcelona, 1017, de Saralegui Medina, y el Refranero del mar, de Jos Gella Iturriaga.
Madrid, 1944, en los que se recogen varios refranes gallegos relacionados con la vida del
mar.
Por fin, hemos consultado las colecciones ms o menos extensas que vieron la
luz en distintas publicaciones peridicas, entre las que debemos destacar el Boletn de la
Real Academia Gallega, Vida Gallega, Ns, Ultreya, O Gaiteiro de Lugo, Sonata
Gallega, etc.
Para las correspondencias castellanas nos hemos servido principalmente de las
obras clsicas de Hernn Nez, Correas, Sbarbi y Rodrguez Marn. Incluimos tambin
algunas citas del Refranero Espaol, editado por Bergua. Y entre los refraneros de
materias especiales, tuvimos a la vista, entre otros de menor importancia, el Refranero
Mdico, de Castillo, y Ms de setecientos Refranes de Caza, de Jos Jara Ortega,
editados en Madrid, aos 1944 y 1950, respectivamente.
De los portugueses nos servimos principalmente de Rifoneiro Portugus, de
Pedro Chaves, 2 edicin, Porto, s.a.; y para las correspondencias catalanas utilizamos el
Calendari de Refranys, de M. Sanchs Guarner, Barcelona, 1951; y el Refraner Valenci
de Estanislao Alberola, Valencia, s.a., cuyos fondos incluimos entre los catalanes.
Nos ha ofrecido especial dificultad la disposicin sistemtica, ya ardua de por
s, y ms ardua si se considera que todos los refraneros en general agrupan las paremias
solamente por orden alfabtico.
Modestsimo ensayo de sistematizacin es el nuestro, en el que han de ser
frecuentes los titubeos y quiz ms los deslices que los aciertos.
La catalogacin hecha con relativa elasticidad, permite la colocacin de muchos
refranes en varias categoras. Por otra parte una paremia que en el sentido recto se
encuadra perfectamente en la seccin de "Agrcolas", por ejemplo, exige otra casilla por
su sentido figurado.
Ante estas dificultades, y otras que sera enojoso sealar, pues estn en el nimo
de todos, nos hemos decidido por un trmino medio, atendiendo principalmente a la
mayor facilidad para hallar el refrn.
La elasticidad aludida nos ha permitido tambin colocar en distintas categoras,
paremias analgicas y equivalentes.
A cada refrn acompaa su procedencia local o literaria; el escaso nmero que
va sin ella pertenece a nuestros primeros tiempos de coleccionista en los que no
cuidamos de este interesante pormenor. Abunda la coleccin en piezas recogidas en
Bucios (Carballedo) y en Tuiriz (Monforte), donde tuvimos dos auxiliares de
reconocida competencia en la bsqueda de material folklrico. Tambin las
correspondencias llevan su procedencia.
Y basten estas palabras para encabezar esta modesta Coleccin, recogida en
varios aos de labor, pero ilustrada y sistematizada en menos tiempo del que exige una
obra de tanta trascendencia, por los agobios a que nos ha sometido el plazo del Certmen
convocado por la Editorial de Biblifilos Gallegos.
Francisco Vzquez Saco
2. Refraneiro galego
ABADE. V. tamn Jurdicos y similares, Oficios, 11. En abellas i-en ovellas non metas o
Religiosos y morales. que teas; i-o que rico queira ser, de
1. Abade avarento, por un bodigo perde todo ha de ter. 6 (mc e ms16: Bucios)
un cento. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Var.: En abellas e ovellas nunca metas o que
Lousame, C) teas pero, podendo ser, nunca ests sin elas.
4
2. Na cas do abade comede e levade. 12. En abellas i-en ovellas nunca metas o
(mc: A.I. / ms16 / ms21,04v: Berms)
que teas. 7 (ms-LU: seminarista annimo: O
(es) En casa del abad, comer y llevar. (mc: Cdavo, A Esperela, Baleira, Lugo / ms-LU:
R. Marn / ms16: Sbarbi) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU / ms-LU:
Alude a la opulencia atribuida en otros seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
tiempos a los sacerdotes. 13. En febreiro poo o p no salgueiro e
3. Na casa do abade, comede e levade e digo: "Mamas pr barreiro". 8 (mc e ms16:
mal del falade. (ms15,43: Friol) Loureiro de Cotovad)
(es) En casa del abad, comer y llevar. Dicho de la abeja, aludiendo a la flor
(Sbarbi) temprana.
14. En ovellas i-en abellas non mta-lo
ABARCAR que teas. 9 (ms11,48: Comarca de Fonsagrada)
4. O meu vecio ten unha via: el a 15. O que queira o mel, ten que aguantar
cava, el a bima, el a vindima. 5 (ms10,141r: as aguilloadas. (ms15,49: Arza)
D.E.) 16. Onde hai abellas hai mel. (ms15,49)
17. Ovella e abella e pedra que trebella e
ABEJAS. V. tamn Agrcolas (Generales), Enjambres, pndola tras da orella, cobizaba pr seu
Miel. fillo a vella. 10 (ms10,074r: D.E.)
5. A abella ndao todo. (ms8,32v: Silvarrey) 18. Ovellas e abellas nas tas devesas,
6. A colmea pobre sale do inverno e no non nas alleas. 11 (ms10,074r: D.E.)
maio morre. (ms8,68r: Silvarrey) 19. Quen cata o mel na colmea, aguante a
7. Abella que pica, non volve a picar. picadura da abella. 12 (mc: M.V.)
(mc: Santiago, Jos Ferreiro Garca / ms16: Santiago) Var.: Quen cata o mel na colmea, terme coa
8. As abellas non queren ser partidas picada da abella. (ms16)
nin reidas. (mc e ms16: Santiago / ms: Jos
Rodrguez Calvo: Rebn, Moraa, PO) 6
ms: y en, metal-o que teas.
9. As colmeas xa castradas e as abellas 7
ms-LU (Galicia): u que teas.
remontadas. (mc e ms16: J.P.) 8
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
10. En abellas e ovellas non metas o que inclua este refrn en Agrcolas (Meses. Febrero).
9
En ovellas y'en abellas non meta'lo que teas. / Nunha
teas. (mc e ms16: Bucios) segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este
refrn en Agrcolas (Animales).
10
En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Abejas.
4 11
ms16 e ms21,04v: casa. En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Abejas.
5 12
En ms10 s.v. Via coa indicacin Abarcar. ms: colmena
(es) El havo (panal) es dulce, mas pica la
abeja. (Correas) ABUNDANCIA
20. Vaise o ben ben i-as abellas mel. 35. Cando o trigo est na eira, anda o pan
(ms10,031v: D.E.)
por enriba da artesa. 26 (ms10,133r: D.E.)
ABOGADOS. V. tamn Jurdicos y similares, Oficios.
ABUSO
21. O labrador entre dous abogados est 27
36. Dlle a un o p e collerache a man.
como o peixe entre dous gatos. 13 (ms10,085r: D.E.)
(ms10,032r: D.E.)
37. Do uso nace o abuso. 28 (ms10,134r: D.E.)
22. Onde hai dous paisanos, hai tres
38. Entrou o rato no meu celeiro e fxose
abogados. 14 (ms15,45v: Valle del Mao)
o meu herdeiro. 29 (ms10,105r: D.E.)
23. Os abogados fan ver do blanco negro.
(ms15,45v: Valle del Mao)
39. Mete pidincheiro no teu palleiro e
farseche o teu herdeiro. 30 (ms10,078r:
D.E.)
ABONO. V. tamn Agrcolas (Generales), Estircol. 31
15 40. que lle dan o p colle a man.
24. A bo esterco mellores patacas. (ms10,085r: D.E.)
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
41. O uso trai o abuso. 32 (ms10,134r: D.E.)
25. Como sementares e estercares, as
42. viln ddelle o dedo e colleravos a
collers cando regares. 16 (ms10,118r: D.E.)
man. 33 (ms10,141r: D.E.)
26. Dme a terra estercada e non ma deas
43. viln ddelle un ovo e pediravos o
gabada. 17 (ms10,129r: D.E.)
aceite i-o sal i-o tixolo. 34 (ms10,140r: D.E.)
27. Non hai mala terra con esterco e rega.
18 44. viln danlle o p e agarra a man. 35
(ms10,129r: D.E.) (ms10,141r: D.E.)
28. Semente outra na terra estercada e ti 45. Se metes o run no teu palleiro, xa
na folgada. 19 (ms10,118r: D.E.) vers como se queda de teu herdeiro. 36
(ms10,078r: D.E.)
ABRIGO 46. Veen os porcos do monte botarnos
20
29. Antes sudar que tremar. (ms10,124r: da nosa corte. 37 (ms10,095r: D.E.)
D.E.)
21
30. Mis val suar que espirrar. ACEPTAR
(ms10,124r: D.E.)
47. Burro o que non toma se lle dan
31. Se queres criarte gordo e san, a roupa
algo que beba ou coma. 38 (ms10,131r: D.E.)
do inverno pona no vran. 22 (ms10,110r:
D.E.)
48. Cando che dean a ovella, lvaa. 39
(ms10,074r: D.E.)
32. Se queres vivir sano, anda abrigado,
49. "toma" todo o mundo asoma, e
come pouco e vive en alto. 23 (ms10,143v:
D.E.)
"daca" todo o mundo escapa. 40
(ms10,131r: D.E.)
33. Se queres vivir san, a roupa do
inverno traina no vern. 24 (ms10,114r: D.E.)
34. Val mis suar que tusir e arrepiar. 25
(ms10,124r: D.E.) 26
En ms10 s.v. Trigo coa indicacin Abundancia.
27
En ms10 s.v. Pies coa indicacin Abuso.
28
En ms10 s.v. Uso coa indicacin Abuso.
13 29
En ms10 s.v. Labrador coa indicacin Abogados. En ms10 s.v. Ratones coa indicacin Abuso.
14 30
Indica Abogados. En ms10 s.v. Pajar coa indicacin Abuso.
15 31
Indica Abono. En ms10 s.v. Pies coa indicacin Abuso.
16 32
En ms10 s.v. Sembrar coa indicacin Abono. En ms10 s.v. Uso coa indicacin Abuso.
17 33
En ms10 s.v. Tierra coa indicacin Abono. En ms10 s.v. Villano coa indicacin Abusos.
18 34
En ms10 s.v. Tierra coa indicacin Abono. En ms10 s.v. Villano coa indicacin Abusos.
19 35
En ms10 s.v. Sembrar coa indicacin Abono. En ms10 s.v. Villano coa indicacin Abusos.
20 36
En ms10 s.v. Sudar coa indicacin Abrigo. En ms10 s.v. Pajar coa indicacin Abuso.
21 37
En ms10 s.v. Sudar coa indicacin Abrigo. En ms10 s.v. Puerco coa indicacin Abuso.
22 38
En ms10 s.v. Ropa coa indicacin Abrigo. En ms10 s.v. Tomar coa indicacin Aceptar.
23 39
En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Abrigo. En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Aceptar. V.
24
En ms10 s.v. Sano coa indicacin Abrigo. variantes en Oportunidad (Aprovechar la oportunidad).
25 40
En ms10 s.v. Sudar coa indicacin Abrigo. En ms10 s.v. Tomar coa indicacin Aceptar.
59
50. Toma o que che dan e non chores 68. O tolo i-o aire deixdeos que pasen.
polo que queda. 41 (ms10,131r: D.E.) (ms10,131r: D.E.)
60
69. Toma o tempo asegn vn.
(ms10,128r: D.E.)
ACOMODACIN
42 70. Vvese como se pode e non como se
51. A cada tempo o seu tento. (ms10,126r:
D.E.) quer. 61 (ms10,143v: D.E.)
52. A novo negocio novo consello. 43 71. Vivimos como podemos e non como
(ms10,067r: D.E.) queremos. 62 (ms10,143v: D.E.)
44
53. A novos tempos novos consellos. 72. Xa que hoxe non ceo, dcame ac o
(ms10,128r: D.E.)
45
pandeiro. 63 (ms10,081r: D.E.)
54. A pouco vio pequeno traguio. 73. Zapato roto ou san, vale mis no p
(ms10,096r: D.E.)
que na man. 64 (ms10,143v: D.E.)
55. A tal tempo, tal tento. 46 (ms10,126r: D.E.)
56. Cal o tempo, tal o tento. 47 (ms10,126r:
D.E.)
ACOSTARSE
57. Cando esteas entre os parvos, faite 74. A mis non poder, ditate coa ta
parvo. 48 (ms10,083r: D.E.) muller. (ms10,003r: D.E.)
58. Cando pases pola terra dos tortos, 75. s nove ditate, home; s dez, muller
pecha un ollo. 49 (ms10,131r: D.E.) ti ves? 65 (ms10,003r: D.E.)
59. Como vers, as fars. 50 (ms10,138r: 76. Dme onde me sente que eu farei
D.E.) onde me deite. (ms10,003r: D.E.)
60. Como vires, as fai. 51 (ms10,138r: D.E.) 77. Quen mis non pode, coa sa muller
61. En cada tempo, seu tento. 52 (ms10,126r: se deita. (ms10,003r: D.E.)
D.E.) 78. Ricos son os que se deitan sin ansias
62. En coiro nacn e en coiro me vexo; en que pensar. (ms10,003r: D.E.)
nin gano nin perdo. 53 (ms10,065r: D.E.)
63. Fai como vires onde vivires. 54 ADECUACIN
(ms10,138r: D.E.) 66
79. s pes tortos dlle zocos. (ms10,085r:
64. Ispido nacn; ispido me hacho; nin D.E.)
perdo nin gano. 55 (ms10,065r: D.E.) 80. Pr porta a pechadura, e pr cabalo
65. Mudado o tempo, mudado o a ferradura. 67 (ms10,096r: D.E.)
pensamento. 56 (ms10,126r: D.E.)
66. Na terra en que morares, axitate ADIVINACIN
como poidas. 57 (ms10,129r: D.E.) 81. Cando est o pelexo porta, sial de
67. Non hai millor riqueza que a vontade que a burra morta. 68 (ms10,088r: D.E.)
contenta. 58 (ms10,109r: D.E.)
ADULACIN
82. Gaba o parvo e faino beilar; se non
41
En ms10 s.v. Tomar coa indicacin Aceptar. parvo, parvo o volvers. 69 (ms10,083r: D.E.)
42
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin.
43
En ms10 s.v. Negociar coa indicacin Acomodacin.
44
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin.
AFABILIDAD
45
En ms10 s.v. Poco coa indicacin Acomodacin.
46
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin.
47
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin.
48 59
En ms10 s.v. Necio coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Locos coa indicacin Acomodacin.
49 60
En ms10 s.v. Tuerto coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin.
50 61
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Acomodacin.
51 62
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Acomodacin.
52 63
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Pandero coa indicacin Acomodacin.
53 64
En ms10 s.v. Nacer e indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Zapato coa indicacin Acomodacin.
54 65
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Acomodacin. V. variantes en Medicina. Higiene.
55 66
En ms10 s.v. Nacer e indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Pies coa indicacin Adecuacin.
56 67
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Puerta coa indicacin Adecuacin.
57 68
En ms10 s.v. Tierra coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Pellejo coa indicacin Adivinacin.
58 69
En ms10 s.v. Riqueza coa indicacin Acomodacin. En ms10 s.v. Necio coa indicacin Adulacin.
83. A ovella mansa moitos aos a maman. 99. Ps vezados a beilar non poden
70
(ms10,074r: D.E.) quedos estar. 86 (ms10,085r: D.E.)
84. A pedradas non se collen os paxaros.
71
(ms10,086r: D.E.) AFLICCIN
87
85. As boas palabras aloumian; as 100. A mis vivir, mis sofrir. (ms10,143r:
malas espian. 72 (ms10,076r: D.E.) D.E.)
88
86. As boas palabras vencen e ganan. 73 101. As penas, ou acaban ou se acaban.
(ms10,076r: D.E.) (ms10,088r: D.E.)
89
87. Boas palabras e malas obras hainas 102. Con sofrir todo se alcanza.
(ms10,121r: D.E.)
s sobras. 74 (ms10,076r: D.E.)
103. Dis a ta pena a quen non lle apena e
88. Boas palabras non manteen. 75
(ms10,076r: D.E.) quixaste a nai allea. 90 (ms10,088r: D.E.)
89. Cales palabras me dis, tal corazn me 104. Esta pena tenme morta, i-esta pena
pos. 76 (ms10,076r: D.E.) me conforta. 91 (ms10,088r: D.E.)
92
90. Cas boas palabras ningun come. 77 105. O que non ten penas, invntaas.
(ms10,076r: D.E.) (ms10,088r: D.E.)
91. Faite ovella e comerate o lobo. 78 106. Padeza quen penas ten, que tras
(ms10,074r: D.E.) tempo, tempo vn. 93 (ms10,088r: D.E.)
79 94
92. O que se fai ovella cmeno os lobos. 107. Sofre ac e ganars al. (ms10,121r:
(ms10,074r: D.E.) D.E.)
93. Tal palabra din, tal corazn che 108. Sofre o pouco pra non sofrir o moito.
poen. 80 (ms10,077r: D.E.) 95
(ms10,121r: D.E.)
94. Tal palabra me dixeche, tal corazn 109. Sofre quen penas ten, que un tempo
me puxeche. 81 (ms10,077r: D.E.) tras de outro vn. 96 (ms10,121r: D.E.)
110. Sofrir o pouco pra non sofrir o moito.
97
AFEITES (ms10,121r: D.E.)
82
95. Na pintura non est a figura.
(ms10,092r: D.E.) AGOSTO. V. tamn Agrcolas (Meses. Agosto).
96. Unha cousa a pintura e outra moi 111. Non bo mosto o que se colle en
outra a figura. 83 (ms10,092r: D.E.) agosto. (ms10,043v: D.E.)
112. O mosto que se colle en agosto non
AFICIN mosto. (ms10,043v: D.E.)
84
97. Al van os ps onde o corazn quer.
(ms10,085r: D.E.)
AGRCOLAS. V. tamn Aparcera, Arada, Cosechas,
98. Ps afeitos a saltar non saben quedos Eras, Injerto, Labrador, Lino, Majar, Maz, Poda,
estar. 85 (ms10,085r: D.E.) Sembrar, Vendimia.

ANIMALES. V. tamn Animales domsticos, Aves,


Cerdos, Gallinas, Gallo, Ganado, Gatos, Mula, Pollos,
70 Perros, Vacas, Yegua.
En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Afabilidad.
71
En ms10 s.v. Piedra con indicacin Afabilidad.
72
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad.
73
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad.
74
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad.
75 86
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Pies coa indicacin Aficin.
76 87
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Afliccin.
77 88
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Penas coa indicacin Afliccin.
78 89
En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Sufrir coa indicacin Afliccin.
79 90
En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Penas coa indicacin Afliccin.
80 91
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Penas coa indicacin Afliccin.
81 92
Tal palabra me dixese, tal corazon me puxeche. / En En ms10 s.v. Penas coa indicacin Afliccin.
93
ms10 s.v. Palabra coa indicacin Afabilidad. En ms10 s.v. Penas coa indicacin Afliccin.
82 94
En ms10 s.v. Pintura coa indicacin Afeites. En ms10 s.v. Sufrir coa indicacin Afliccin.
83 95
En ms10 s.v. Pintura coa indicacin Afeites. En ms10 s.v. Sufrir coa indicacin Afliccin.
84 96
En ms10 s.v. Pies coa indicacin Aficin. En ms10 s.v. Sufrir coa indicacin Afliccin.
85 97
En ms10 s.v. Pies coa indicacin Aficin. En ms10 s.v. Sufrir coa indicacin Afliccin.
98
113. A albarda non cansa a besta. (mc: 127. A besta, pola cebada, non cara. (mc:
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da M.L.)
provincia de Lugo) 128. A besta, polo medo, i-o boi, polo
114. A albarda non carga a besta. (mc: meimo. (ms10,050r: Silvarrey)
Layosa) Meimo = mimo.
115. besta dada non se lle mira a cara. 129. A boa man, de rocn fai cabalo, e a
(mc: Santiago)
Vase A cabalo regalado... run, de cabalo fai rocn. (mc: Carballedo)
(pt) A boa mo de rocim faz cavalo, e a
116. besta dada non se lle mira pr cara.
(mc: Santiago / ms: Santiago, Jos Couto Prez)
rum, do cavalo faz rocim. (Chaves) (es) La
Como A caballo regalado... buena mano, del rocn hace caballo; y la
ruin, del caballo hace rocn. (R. Marn)
117. A besta falsa, corda larga. (mc: Pramo)
130. A boi bravo, rego largo. (mc: Carballedo /
118. A besta golosa, taleiga de area. (mc: ms21,18v: Berms)
M.V.)
Var.: Besta golosa, talego de m... (Lugo / ms4: 131. A boi bravo, surco largo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
F.V.S.) Lugo)
(pt) A besta comedeira, pedras na
132. A boi pelen nunca lle faltarn
cevadeira. (Chaves) (es) A bestia
comedora, piedras en la cebada. (Correas) cornadas. (ms-SA: algn lugar de Galicia)
Dice que a los demasiados se les d 133. A boi rebeln, aguilln. (mc: M.L.)
sofrenada y se les ponga lmite. (Correas) / Para vencer sus rebeldas.
Aconseja sofrenar el apetito. 134. A boi vello non lle busques abrigo.
119. A besta no carro, fidalgo en zocos i-o (mc: Carballedo)
(pt) A boi velho no cates abrigo. (Chaves)
tempo arreglado de noite, malo. 99 (mc e
ms: Carballedo)
(es) A buey viejo no le cates abrigo.
(Sbarbi) / A buey viejo no le busques
120. A besta non pregunta qun a monta.
(mc: Bucios)
abrigo, bscale al becerrillo. (Correas) / A
buey viejo no le cates majada, que l se la
121. A besta porca, a mis torta. (ms-LU:
seminarista annimo: Guntn, LU)
cata. (Sbarbi) / A buey viejo no le busques
abrigo, porque l se va a lo verde y deja a
122. A besta que xeme, a cargo non teme.
(ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
lo seco, y si verde no halla, lo seco apaa.
Tom de Ames, C) (Correas)
123. A besta vella non entra en varas. (mc: Porque l se lo busca, como indica una de
Carballedo-F.V.S.) las correspondencias castellanas. Se aplica
Por lo difcil que es renunciar a costumbres a los que intentan aconsejar a los
inveteradas. experimentados.
124. A besta vella que non come, osma. (mc: 135. A boi vello non lle mudes de corte.
Incio-F.V.S.) (ms18,17r)
125. A besta, de amatada, de lonxe ve vir 136. A boi vello non lle mudes o cortello.
(mc: Carballedo)
as pegas. 100 (mc: A.N.)
Var.: A boi vello non lle mudes de cortello.
Var.: A besta, de amatada, de lonxe ve vir a
(ms4: C.A. A Nosa Terra)
albarda.
(es) Al buey viejo, mdale el pesebre y
(pt) Burra velha de longe aventa as pgas.
dejar el pellejo. (Sbarbi)
(Chaves) (es) Asno matado, desde lejos
No es fcil desarraigar aejas costumbres.
avienta los grajos. (R. Marin) / Asno
Se dice lo mismo de las personas: al viejo,
matado, de lejos avienta las pegas.
mdale el aire y te dar el pellejo
(Correas)
Es uno de los casos en que de los 137. A burra i-a ovella pola xeada medra.
101
escarmentados salen los avisados. (ms8,44v: Las Ermitas / ms9,03v: Meda, Orense)
126. A besta, o dono dela (entndea). (ms- 138. A burra que ten pollino non vai
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de direita muo. (mc: Meiln)
Lugo)

98
ms-LU: A-labarda non cans-a besta.
99 101
ms: y-o. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
100
ms: d'amatada. incluiu este refrn en Animales domsticos (Ovejas).
(pt) Burro morto, a cevada ao rabo. 146. A cabra co vicio d co corno no cu.
(Chaves) (es) La burra que tiene pollino, no (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
va derecha al molino. (Correas) provincia de Lugo)
Aplcase a los que un cuidado o 147. A cabra co vicio non coida dos
preocupacin distrae de lo que van a hacer. cornos. (ms6,03v: R. Caruncho, Diario de Avisos de
La aplicacin es que la moza con La Corua)
enamorado, y otro cualquiera con otro 148. A cabra co vicio d ca corna no cu.
cuidado, se divierte con l de lo que va a (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
hacer. (Correas) provincia de Lugo)
139. A cabalo morto... chourizos no 149. A cabra co vizo d cos cornos no cu.
104
matadeiro. (mc / ms4: F.V.S.) (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
140. A cabalo regalado non lle mires o 150. A cabra da raa, canto mis lle
dente. 102 (mc e ms4: Dicc. Ac.) rogan, mis medra. (ms8,05r: Silvarrey)
Var.: A cabalo regalado non mires a Var.: A cabra da raa, canto mais lle piden,
ferramenta. (C.A.) / A cabalo regalado non se mis medra. (ms8,05r: Silvarrey)
lle mira o dente. (V.R. y A.R.) / A cabalo 151. A cabra pare cabritos. (mc: Carballedo /
regalado non se lle mira o rabo. ms4: F.V.S. / ms16: D.E.)
(pt) A cavalo dado, no se olha ao dente. (es) La cabra pare cabritos. (R. Marn)
(Chaves) (es) A caballo dado no hay que Como O fillo da cabra, cabirto : de tal
mirar la boca. (Correas) / A caballo que te palo, tal astilla.
regalan, no pongas reparos a la capa. (R. 152. A cabra pola corredoira, con tal que
Marn) / A caballo dado no le mires el comer non poida. (mc: J.P.)
diente, si ha cerrado. (Correas) (ct) A 153. A cabra sempre tira pr monte. (ms-
cavall donat, no li mires el dentat. LU: seminarista annimo: Mondoedo, LU)
(Alberola) / A cavall donat no li mires el 154. A cabra tira monte e os cachos s
pl. (Id.) / Al donat no li mires pl. (R. olas. (mc: Tuiriz, Monforte)
Marn) (pt) A cabra puxa sempre para o monte.
141. A cabalo reghalado non se lle mira (Chaves) (es) La cabra tira al monte. (R.
dente. 103 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, Marn) (ct) La cabra sempre tira al monte.
PO) (Alberola)
142. A cabalo vello, cabezadas novas. (mc: Cada uno obra segn su natural origen.
Tuiriz, Monforte) 155. A cabra tira monte. (mc: M.V.)
(pt) A burro velho, albarda nova. (Chaves) (pt) A cabra puxa sempre para o monte.
/ A burro velho, capim novo. (Id.) / A burra (Chaves) (es) La cabra tira al monte. (R.
velha, cilha nova. (Id.) / A mula velha (ou Marn) (ct) La cabra sempre tira al monte.
rocim) cabeada nova. (Id.) (es) A burra (Alberola)
vieja, albarda nueva. (Correas) / A burra
156. A cabra tira pr monte. (ms-LU:
vieja, cincha amarilla. (Sbarbi) / A burra seminarista annimo: Carballedo, LU)
vieja, arrancadas nuevas. (Id.)
157. A cabra tola monte largo. (ms-LU:
Ridiculiza a los que, habiendo logrado una seminarista annimo: algn lugar da provincia de
respetable edad, intentan disimularla con Lugo)
atavos impropios de su edad, presumiendo 158. A cabra, co vicio, d cos cornos no cu
de joven.
ao seu dono. (mc: Santiago / ms: Jos Ramn y
143. A cabra anda tras da aixada i-a ovella Fdez.-Corme)
tras da rella. (mc: Chantada) Var.: A cabra, co vicio, no cu d cos cornos.
144. A cabra cas marmellas i-a muller ca (A.S.A.) / A cabra, co vicio, d cos cornos no
prudencia. (mc: Agro) cu. (ms15,11) / A cabra, co vicio, non coida
Marmellas no figura en nuestros dos cornos. (C.A.)
vocabularios, que dan el masculino 159. A cabra, despois de chea, d coas
marmelo por mandbula. cornas no cu. (ms-SA: seminarista annimo:
145. A cabra cega, monte largo. (mc: Bucios) Moreira, A Estrada, PO)

102 104
V. cabalo dado non lle regaas o dente en Dar y Deste refrn hai variantes como A cabra co vicio d /
recibir. / ms4: cabalo dado. bate cos cornos no cu (a seu amo) e A cabra de chea d
103
A cabalo rejalado non se lle mira dente. cos cornos no cu.
160. A cabra, por ben que lle des, sempre ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha,
C)
ser tragona e monts. 105 (mc e ms4: J.P.)
171. A galia durmente cntalle raposo
161. A cada pita faille falta o que
no dente. (mc: Bucios-F.V.S.)
escarabella, i- noite, a cena. (mc: Taboada /
ms4: F.V.S.)
Contra la pereza y falta de cuidados y
106 precauciones.
162. A can vello n'hai tus tus. (mc: Lugo /
ms21,11v: Berms / ms3) 172. A galia mentras non pon pola.
(es) A perro viejo no cuz cuz. (Sbarbi) / A (ms21,03r: Berms)
perro viejo no hay tus tus. (ct) A gos vell, 173. A galia o que fai co pico, estropao
no li digues "sus, sus". (Alberola) cas patas. (ms8,29r: La Caiza)
109
No es fcil engaar al hombre prctico y 174. A galia polo bico pon. (mc: M.V. /
experimentado. (mc) / Los viejos no ms21,24r: Berms)
quieren bromas. (ms3) 175. A galia pon un ovo encima doutro.
107
163. A can vello non hai cus cus. (ms-SA: (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
Algn lugar da provincia da Corua / Manuel Varela 176. A galia poedora non ten precio na
Prez: Santa Mara de Castrofeito, O Pino, C) feira. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
164. A ceba unha cosecha como outra. 177. A galia que canta como o galo
(mc: Bucios)
mala estrucia na casa. 110 (mc: Villamane.
Ya que es el cerdo una de las bases de la Cervantes)
alimentacin y de la riqueza campesina. Var.: Galia que canta como o capn, na mia
165. A cocho gordo, todo o mundo a casa non. (mc / ms-LU: seminarista annimo:
untarlle o rabo. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) Guntn, LU) 111
(es) A cochino gordo, untarle el rabo. (pt) Galinha que canta como o galo, do
(Sbarbi) dono faz cavalo. (Chaves) (es) Gallina que
166. A cocho vello, untarlle o rabo. (mc: canta como el gallo, pone al dueo a
Carballedo) caballo. (Sbarbi) / Gallina que como gallo
(pt) A porco gordo, unta-se-lhe o rabo. canta, apritale la garganta. (Ricart)
(Chaves) (es) A cochino viejo, untarle el Recoge una vana supersticin del vulgo
rabo. (Sbarbi) (ct) A prc grs ntali el c... crdulo, comn a otras naciones. As dicen
en oli. (Alberola) los franceses: Quand la poule veut chanter
Es condicin del tiempo, halagar al comme le coq, il faut lui couper la gorge.
poderoso. Se cree que anuncia la prxima muerte del
167. A filla da cabra, cabirta . (mc: Bucios) amo, o de un miembro de la familia.
(es) La cabra pare cabritos. (R. Marn) / La 178. A galia que mis canta non a que
hija de la cabra, qu ha de ser sino cabrita. mis pon. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
(Correas) 179. A galia que moito canta non a que
Como A cabra pare cabritos.
mis pon. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez,
168. A galia,1 canto fai co pico, desfaino Santiago de Buxn, Val do Dubra, C)
coas patas. (ms21,16r: Berms) 180. A galia que non poa, mal ser que
108
169. A galia de Monzn polo bico pon. non vea o da en que morra. (mc: Santiago,
(mc e ms15,47v: Villanueva, Laln) Jos Ruz Gonzlez)
Var.: A galia polo pico pon. (M.V.) Como el rbol que no da fruto.
(pt) Galinha de Celerico pranta os ovos 181. A galia vella fai o bon caldo. (mc: C.A.)
pelo bico. (Chaves) (es) Por el pico pone la (pt) Galinha velha faz bom caldo (ou boa
gallina sus huevecicos. (R. Marn) cosinha). (Chaves) / Velha galinha faz
De la alimentacin depende mayor o menor gorda a cozinha. (Id.) (es) Gallina vieja,
puesta. buen caldo. (Sbarbi) / La gallina vieja hace
170. A galia de xaneiro pon un centeiro. buen caldo. (R. Marn) (ct) La gallina vella
(ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A Laracha, C / fa bn caldo. (Alberola)

105
ms4: tragadora. Probablemente se trata dun aforismo
da autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da
109
tradicin popular. A galia pol'o bico pon.
106 110
ms21,11v: non hay tus-tus. Vilamane pertence concello de Becerre e non a
107
Manuel Prez Varela: cus, cus. Cervantes.
108 111
ms4: do Monzn, polo pico; ms15,47v: pico pon. ms-LU: com'o capn.
Figuradamente, se aplica a las personas, 194. A patada da besta non lle fai mal
que, al crecer en edad, aumentan en potro. 115 (mc: Carballedo / ms-LU: seminarista
reflexin y pueden dar consejos ms annimo: algn lugar de Galicia)
maduros. (pt) Coices de gua, no fazem mal ao
182. A gando bravo, corda larga. (mc e potro. (Chaves) (es) La coz de la yegua no
ms17,007: M.V. / ms21,24r: Berms) hace mal al potro. (Sbarbi) (ct) Co de la
183. A gata lamboira, como fai, coida. (ms- egua, no li fa mal al potro. (Alberola)
SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) Los castigos justos y dados con amor, no
184. A gata lamboira, segn as fai, as as hacen dao a nadie.
coida. (mc: Taboada) 195. A paxaria que o da da Ascensin
(pt) Gata ruiva, assim como , assim cuida. menea os ovos qudanlle golos. (mc /
(Chaves) (es) Gata bermeja, cuales las ms11,35)
hace, tales las piensa. (Correas) / La puerca Var.: A paxaria que o da d'Ascensin menea
rubia, lo que hace eso cuida. (Correas) os ovos, qudanlle lolos. (ms18,67v)
Quien ha las hechas, ha las sospechas Contiene la paremia una creencia popular,
(Correas) / Vase Gata roxa... segn la cual, el da de la Ascensin, en
185. A gata rubia, tal as fai, tal as cuita. conmemoracin de la solemnidad, los
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da pjaros van al nido solamente una vez; y
provincia de Lugo) alude al respeto con que guardan los
186. A gordura boa ps bois. (ms-LU: campesinos la festividad, abstenindose de
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) todo trabajo. (mc) / Alude al respeto que los
187. A'lforxa adorn'a besta. (ms-LU: Paco de campesinos tienen al da de la Ascensin,
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) uno de los jueves grandes del ao, y en el
188. A marr, de tres semanas; o cabirto, que se abstienen de todo trabajo.
dun mes; a nenia, de quince anos; i-o (ms18,67v)
116
galn, de vintetrs. 112 (mc: Carballino / ms- 196. A pita i-a vaca, pola boca se cata.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (ms-LU: seminarista annimo: Chantada, LU)
Lugo) 197. A pita i-a vaca, polo bico cha cata. (mc
113
189. A millor das aves, o porco si voara. e ms17,012: Bucios)
(mc: Bucios) Darn ms rendimiento, cuanto ms
(es) La sardina y el puerco, si volaran, en alimentadas.
mucho ms se estimaran. (Gella) 198. A pita i-a vaca, polo pico se catan. (ms-
190. A mia cadela lapoira, tal as fai tal as LU: seminarista annimo: Camporramiro, Chantada,
coida. (mc: Bucios) LU)
Equivalente a Coida o ladrn que todos son 199. A porco gordo, engordalo; a porco
da sa condicin. Arriba queda otro fraco, quitarlle o rabo. (mc: Santiago, M.
anlogo. Barreiro Somoza)
191. A mula roedora, talega fucio. (mc: 200. A porco gordo, untarlle o rabo. (mc:
Carballedo) A.S.A.)
192. A ningn can engorda o lamber. (ms: (pt) A porco gordo, unta-se-lhe o rabo.
Tuiriz) (Chaves) (ct) A prc grs, ntali el c... en
193. A ovella i-a abella por abril dan a oli. (Alberola)
Como A cocho gordo...
pelexa. 114 (ms: J.T.)
Var.: A ovella i-a abella por abril deixa a 201. A porco morto i-a labrego difunto,
pelexa. (ms16: Tuiriz, Monforte) libertade punto. (mc: Carballedo)
(es) La oveja y la abeja por abril dan la 202. A raposa perde as forzas e non as
pelleja. (Correas) / La oveja y la abeja por maas. (ms-SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO)
117
abril dejan la pelleja. 203. A run cocho, unha boa mazn.
(mc: S.P.P. Ultreya)
(es) Al ms run puerco, la mejor bellota.
(Sbarbi)
112
ms-LU: cabrito, quinz'anos.
113 115
V. Si o porco voara, non haba ave que lle igualara en ms-LU: ao potro.
116
Hambre. Gastronoma. O orixinal di A pita ya baca pol'a boca se cata.
114 117
O orixinal di A ovella y a abella por abril dan a V. Sempre o porco run ha topar cunha boa castaa en
pelexa. / ms: Mueren si revuelve mal temporal de fro. Agrcolas (Generales).
Quien menos merece honores y fortuna, 216. A vaca que non come cos bois, ou
ms disfruta de ambos. come antes ou come despois. (ms21,08v:
204. A tdolos porcos lles chega o seu Berms)
Antroido. 118 (mc e ms: Santiago, Jos Ruz 217. A vaca que non come cos bois, ou
Gonzlez / Jos Manuel Area Alonso) come antes ou despois. 124 (mc: A.I.)
205. A toro bravo, corda larga. (ms-LU: (pt) Vaca que no come com os bois, ou
seminarista annimo: algn lugar da provincia de comeu antes ou comer depois. (Chaves) /
Lugo) Quem no come com os bois, ou comer
119
206. A vaca aveirona nunca se henche. antes ou comer depois. (Chaves) (es) La
(mc e ms17,004: Bucios / ms-LU: seminarista vaca que comi antes o despus, no come
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
con los bus. (Correas)
207. A vaca da mia vecia, con auga d Se dice de la mujer laminera, que a la hora
leite pra todos. 120 (mc: M.L.) de la comida no tiene gana.
208. A vaca do viln, se dou leite no 218. A vaca que nun coma cand'os bois,
inverno, millor a dar no vran. 121 (mc: come antes ou despois. (ms-LU: seminarista
Bucios / ms4: F.V.S. / ms21,32v: Berms / ms17,020) annimo: algn lugar de Galicia)
(pt) Vaca de vilo se no inverno d leite, 219. A vaca que se deita na herba, ou est
melhor d no vero. (Chaves) (es) Las
chea ou enferma. (ms-SA: algn lugar de
vacas del villano, si en el invierno dan Galicia)
leche, mejor la dan en el verano. (Correas)
122 220. A vaca remoi i-a peseta cai que prisa
209. A vaca i-a porca, a mis torta. (mc:
Bucios)
hai? 125 (mc e ms: Biville, Sarria)
No se nos alcanza la razn de esta 221. A vaca truquea, mandala pronto pr
preferencia. feira. (mc: Taboada / ms4: F.V.S.)
210. A vaca lamboira, das que fai, coida. Dicen truquea, en el sentido de brava, que
(mc: Bucios) embiste; por lo que es peligrosa en casa.
211. A vaca lambona, do que fai, coida. 222. A vaca, pra ser leiteira, ha de ter ubre
(ms4: J.P.) larga, os cornos afilados e o fucio
212. A vaca leiteira, boa calda, boa achatado. 126 (mc e ms4: Agro)
manteiga. (mc: Pramo-F.V.S.) 223. A volpe vai polo millo e non come,
Calda falta en nuestros diccionarios, y mais dlle rabo e sacode. 127 (mc: A.S.A. /
significa el pienso abundante que ha de ms21,08v: Berms)
darse a los animales para que produzcan. Var.: O volpe vai polo millo e non come; dlle
213. A vaca mui feirada, nin vendela nin co rabo e sacode. (mc e ms4: A.I.)
comprala. (ms5,045: Santiago) (es) La zorra va por el mijo y no come; mas
214. A vaca qu'anda de feira en feira, dale con el rabo y sacude el grano.
n'hai quen a queira. (ms-SA: algn lugar de (Correas)
Galicia) Lo recoge la copla popular: Vela a vai,
215. A vaca que moito leite ha de dar, pola vela a vai / a raposa polo millo; / ela dis
que non fai mal; / pero vaino sacudindo.
boca lle ha de entrar. 123 (mc e ms:
Fonsagrada-F.V.S.) 224. A xaula preparada, o paxaro morto.
(es) La leche viene del pienso, que no del (ms-SA: Manuel Collazo Porto: Portas, PO)
hueso. (Sbarbi) / Quien quiera ordear la 225. A zorra pinta o morto. (mc, ms11,25 e
vaca sin alimentarla, scale sangre y la ms11,34: Gudia)
mata. (Id.) (es) Zorrilla artera, hcese muerta. (Jara)
Alude a la costumbre que tiene de fingirse
118
muerta cuando se ve en peligro. (mc e
ms: todol'os, entroido; J. Area Alonso: todos los,
ms11,34) / Para significar que con la mayor
chgalles.
119
ms17,004: s'henche; ms-LU: vac'aveirona, s'enche. naturalidad se finge la muerta cuando se ve
Elixio Rivas Quintas recolle a palabra abeirona co en peligro. (ms11,25)
significado de egosta.
120
V. A vaca da mia vecia come menos herba e d mis
leite que a mia en Envidia (Envidia de la propiedad
124
ajena). ms3 e ms4: ou come despois.
121 125
ms21,32v: vaca da viln, mellor o dar. ms: y a peseta.
122 126
ms: y a. ms4: focio achatado.
123 127
ms: ll'ha. ms3 e ms4: dalle c'o rabo; ms21,8v: dalle co rabo.
226. Abanea o rabo do can, non por ti 238. Ao burro e ao mulo, a carga no cu.
sinn polo pan. (ms-SA: Andrs Castro Ces: (mc: Tuiriz, Monforte)
Tllara, Lousame, C) (es) Al borrico y al mulo, la carga en el
227. Agrade o cocho e non se repare no culo; y al caballo, a ajogallo (cerca del
cocho. (mc: M.V. / ms21,30v: Berms) cuello). (R. Marn) / Al borrico y al mulo la
Juega con la palabra cocho, en los dos carga en el culo; y al caballo y a la yegua,
sentidos: cerdo y cama donde duerme. donde la vea. (Id.) / Al borrico y al mulo, la
carga en el culo; y al rocn, a la crn. (Id.)
228. Aire do oeste, solta os bois e vente.
(ms: Santiago) 239. Ao cocho gordo, todo o mundo a
229. Albarda non carga a bestia. (ms-LU: untarlle o rabo. (mc: Bucios)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) (pt) A porco gordo unta-se-lhe o rabo.
230. Al ten a galia os ollos, onde ten os (Chaves)
seus ovos. (mc: A.I.) Quedan atrs otros anlogos.
(es) All miran ojos donde quieren bien. 240. Aran as vacas e tiran os bois. (mc:
(Correas) Santiago / ms17,013: Antonio Torreiras / ms-SA:
Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa
Lo explica el correspondiente castellano: Comba, C)
231. Anchura, mias vacas, gordas como 241. Are o meu boi no folgado e o teu polo
estacas. (mc e ms17,009: Valcarra) alabado. (mc e ms: J.P.)
232. Anchura, mias vacas: herba nin vela (pt) Lavra o meu boi por folgado, e o teu
e fame roela. (mc e ms17,010: Valcarra) por afamado. (Chaves) (es) Are mi buey
233. Ande ou non ande, bestia grande. (ms- por lo holgado y el tuyo por lo alabado. (R.
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Marn)
Lugo) 242. As amatas do meu burro fixeron de
234. Ande, non ande, besta grande. (ms-LU: min albitar. (ms: F.V.S.)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
243. As bestas queren fro hasta que lles
235. Anelo de ouro no fucio de porco vese
regae o fucio. (mc: Santiago)
pouco. 128 (mc: C.A. A Nosa Terra)
De ello hablan otros refranes, que veremos
(pt) Anel (ou arganel) de ouro, em focinho
en su lugar.
de porco. (Chaves) (es) Como anillo de oro
en hocico de cerda. (Sbarbi) / Anillo en 244. As bestas queren fro hasta que lle
nariz de puerco. (Correas) reghaa o fucio. As vacas queren
Zahiere la inoportunidad de alguna cosa, y aughoa, hasta que ll'amolecen os cornos.
129
fue ya usado en la Sagrada Escritura (Prov (ms17,015: Jos Ros Gonzlez)
11,22), donde la belleza de la mujer fatua se 245. As bestas vellas son as que mis
compara a la sortija de oro en el hocico de apaan. (ms: Bucios)
un cerdo: Circulus aureus in naribus sui, 246. As cabras de Bocelo todas son dun
mulier pulchra et fatua.
pelo. (mc: A.N.)
236. Animal de pico nunca o home fixo
247. As cabras de Mondoedo botan tarde
rico. (mc: M.L.)
e veen cedo. (mc)
(pt) Ave de bico nunca fez o dono rico.
(Chaves) (es) Animal de pico no te har 248. As cabras de Mondoedo, btanas
rico. (R. Marn) / Animales de pico a nadie tarde e trenas cedo. (ms21,13r: Berms)
hicieron rico. (Sbarbi) 249. As cabras du vesio van tarde e vn
Sbarbi lo aplica en general, y dice que lo sedo. (ms: Lameiro)
que se gasta en alimentarlos no subsana el 250. As cabras, co vicio, dan cos cornos no
provecho que suelen proporcionar. Otros lo cu. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
aplican, en sentido ms restringido, a las provincia de Lugo)
aves de lujo, que se conservan en jaulas 251. s doce non hai porco que non foce.
para recreo. (mc: S. Victorio de R. de Mio)
237. Antes do oito de abril, o cuco ten que Esperando la comida.
vir; si o cuco non veu, morte se ten. (mc:
Santiago)
129
O orixinal di As bestas queren fro, hasta que lle
rejaa o fucio. As vacas queren aujoa, hasta que
128
ms4: focio do porco. ll'amolecen os cornos.
252. As galias de san Xos todas son do siquiera de grua. (Sbarbi) / Carne de pluma
mismo raso. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: quita del rostro arruga. (Id.)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) La recomienda como alimento sano.
253. As pulgas e os cas morden s mas. 266. Ave de pluma, non deixes ninguna;
130
(ms / ms4: F.V.S.) s'u porco voara... 134 (ms-LU: seminarista
254. As vacas de Cancelada, muito ubre e annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
pouca canada. (ms-LU: seminarista annimo: 267. Ave por ave, o cocho si voase. (mc:
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) Bucios)
(pt) Ave por ave, o carneiro se voasse.
255. As vacas queren auga hasta amolecer
(Chaves) (es) Ave por ave, el lechn si
os cornos. (mc: Santiago) volase. (R. Marn) / Ave por ave, el carnero
Como A vaca chover hasta o corno si volase. (Castillo) / Carne de pluma,
amolecer y Chover, chover, hasta... siquiera grulla. (Id.)
256. As vacas, si queres que se vaian, 268. Ave que se muda, en cada sitio deixa
brralles de lonxe. (ms5,033) unha pluma. (mc: A.N. / ms: A.V. / ms21,22v:
Para que el animal tire, es preciso Berms)
engordarle. 269. Ave que se muda, en cada sitio deixa
257. s veces manca mis a patada dun sa pluma. 135 (ms-LU: seminarista annimo:
burro que a dunha besta grande. 131 (mc e Carballedo, LU)
ms: Carballedo) 270. Ave que vai de paso, caazo. (mc: Lugo /
258. s veces run cadela roe boa correa. ms4: F.V.S.)
(mc: A.S.A.) Var.: Anade de paso, fungueirazo. (C.A. A
(es) A las veces, ruin cadela roe buena Nosa Terra)
correa. (Correas) (es) Al ave que va de paso, caazo. (Sbarbi)
Como A run cocho... 271. Axudmonos do boi que alleo. (mc:
259. Ana como a galia na casa, que pica Palas de Rey)
e pasa. (mc: M.L.) 272. Bacorio de celeiro non quer
(es) Ayuna, como el cuervo en el arada y la compaeiro. 136 (mc: Terra de Melide / ms21,20r:
gallina en casa. (Correas) Berms / Juan Carlos Couselo Gago)
132
260. Ave de pico non fai a seu amo rico. (pt) Bcoro em celeiro, no quer parceiro.
(ms-LU: dous seminaristas annimos: algn lugar da (Chaves)
provincia de Lugo) 273. Bacurio no palleiro non quere
261. Ave de pico non fai a seu dono rico. compaeiro. 137 (mc: Mellid-F.V.S.)
(mc: Bucios)
(pt) Ave de bico nunca fez o dono rico. 274. Baraxo de gando, perdendo ou
(Chaves) (es) Ave de pico no hace al amo ganando. (mc e ms: Agro)
rico. (R. Marn, que aade se refiere a las 275. Bebe o vio al onde come a perds.
aves cantoras que se enjaulan para recreo). (mc e ms4: A.I. / ms4: A.S.A.)
Como Animal de pico... Var.: Bebe o vio onde come a perdiz. (ms4:
262. Ave de pico non fai o seu dono rico, i- A.S.A.)
o que o dice un gran borrico. 133 (mc, ms 276. Bebe vio onde comas perds. (ms6,02v:
e ms4: Santacomba, Lugo) R. Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
263. Ave de pico non pon o amo rico. (ms- 277. Becerrio no palleiro non quere
LU: seminarista annimo: Camporramiro, Chantada, compaeiro. (ms17,037: Mellid)
LU) 278. Becerro e vaca sobrante, quitalos logo
264. Ave de pico, a naide pon rico. (mc: de diante. 138 (mc, ms, ms17,038: J.P.)
Lugo)
265. Ave de pluma, non deixes ningunha.
(mc: Tuiriz, Monforte / ms4: F.V.S.) 134
(es) Ave de pluma, no dejes ninguna. O orixinal di Ave de pluma non dixes ninguna, su
porco voara.
(Sbarbi) / ms: (R. Marn) / Carne de pluma, 135
O orixinal di Ave que se muda, en cada sito deixa sua
pluma.
136
ms21,20r e J.C. Couselo Gago: Bacurio; ms21,20r:
130
ms4: y os cas. non quere compaeiro; J.C. Couselo Gago: non querer
131
ms: d'un burro c'a d'unha vesta. compaeiro.
132 137
ms-LU: fai o seu amo. mc: Becerrio.
133 138
ms: y o que o dice; ms4: burrico. ms17: quitalas.
279. Becerro en inverno ben tratado, para 293. Besta de herba, besta de perda. (mc:
Pascua xa vers cebado. 139 (ms4: J.P.) A.I.)
280. Ben sabe o burro cndo da de misa. 294. Besta de monte, a orella cortada. (mc:
(mc: Tuiriz, Monforte) Lugo / ms: Agro)
281. Ben sabe o burro en qu cara Vase A besta golosa...
rebuzna. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 295. Besta golosa, talega d'area. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
da provincia de Lugo)
Lugo)
282. Ben sabe o burro en qu casa ornea.
296. Besta grande, ande ou non ande. (mc:
(mc: Bucios)
A.I.)
(pt) Bem sabe a burra diante de quem
(es) Caballo grande, ande o no ande.
zurra. (Chaves) / Bem sabe o asno em cuja
(Sbarbi)
casa ronda. (Id.) (es) Bien sabe el asno en
Censura a los que prefieren la cantidad a la
cuya casa rebuzna. (Sbarbi) (ct) Be sab
calidad.
l'ase en quina casa brama. (Alberola)
Reprende la excesiva familiaridad, que 297. Besta grande, ande, non ande. (ms11,56:
Jos Sanjurjo Pedrouzo)
ocasiona serios inconvenientes.
298. Besta mona, falsa ou fina. (ms-SA:
283. Ben se alegra o lobo do que come o seminarista annimo: algn lugar da provincia de
zorro. 140 (mc: A.I. / ms15,01: Carr Aldao) Lugo)
(es) Bien se huelga el lobo con la voz de la 299. Besta mular, comer e andar. (mc: Agro)
oveja. (R. Marn) 300. Besta mular, ou comer ou andar. (mc:
284. Ben vai a cabra coxa, como o lobo M.V. / ms3: M.V., Terra de Melide / ms21,20v:
non-a colla. (ms-LU: seminarista annimo: algn Berms)
lugar de Galicia) 301. Besta peluda enga'a tres. (ms-LU:
285. Besta andadora, nunca a vella chega. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms10,049r: Renche, Samos) Lugo)
286. Besta atada, se non come, paga. (mc: 302. Besta que fai "iu!" porque falsa.
Pramo-F.V.S.) (ms21,14r: Berms)
Besta atada para comer, aunque no come, 303. Besta que non poidas manter, levala a
paga lo mismo, por ej. en un mesn, etc. A vender. 143 (mc: Agro / ms18,68v: Diario de
eso se aplica el refrn, que se acomoda Avisos, de Ricardo Caruncho (1888))
tambin a las personas. 304. Besta que non poidas pagar, deixala
287. Besta branca non a come o lobo. (mc e apastar. 144 (mc: Agro / ms18,22r / ms6,02v: R.
ms: Agro) Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
Lo hemos odo en Bucios, donde aseguran 145
305. Besta que xeme, carga non teme.
que no hay precedente que contradiga el (mc e ms3: M.V. / ms21,20v: Berms)
refrn. (mc) / Lo omos tambin en (pt) Burro que geme, carga no teme.
Bucios, donde aseguran que no hay (Chaves) (es) Bestia que gime, ms carga
precedente de tal cosa. (ms) pide. (Correas) / Bestia que geme, la carga
288. Besta brava, corda larga. (ms-SA: Jos no teme. (Id.) Entindela en alegora que el
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, que rezonga y grue, quiere carga de palos.
PO) (Correas)
289. Besta cega ben a ves. (mc: Santiago) 306. Besta ron, ou podre ou san. (mc:
290. Besta de andadura pouco dura. Santiago)
(ms10,049r: Renche, Samos) 307. Besta sin rabo, o demo a aparella. (mc:
291. Besta de herba, besta de merda; besta Carballedo)
de toxo, besta que d noxo; besta de pan 308. Besta vella n'entra en paso, pero a
e cebada, besta pr xornada. 141 (mc e ms: lea i-a muller, cantas mis tomas
Carballedo) alcance, tanto millor son de arder. (ms-
142
292. Besta de herba, besta de merda. LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
(mc e ms: A.S.A.) 309. Besta vella n'entra en paso. (mc: M.L.)
139
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
143
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. ms18,68v: non podas manter, leval'a vender.
140 144
ms3: s'alegra. ms6,02v e ms18,22r: podas pagar; ms6,02v: deixala
141
ms: besta de m. pastar.
142 145
ms: besta de m. ms3: geme.
(pt) Burro velho no toma andadura e, se a En ambiente extrao se procede con mayor
toma, pouco dura. (Chaves) moderacin que en el propio.
310. Besta vella non colle enseo. (mc: 325. Boi bravo, rego largo. (mc e ms: M.V.)
Bucios / ms4: F.V.S.) 326. Boi bravo, vente carro que o manda
(pt) Burro velho no recebe ensino. o Apstol Santiago. 148 (mc / ms4: F.V.S. /
(Chaves) ms17,032)
311. Besta vella non d paso. (ms-LU: Se dice en S. Julin de Vea (Estrada), y
Guillermo Pino[sic] O[?] e Jos M[?] R[?]: Terra Cha, alude a la referencia tradicional de que los
LU / ms-LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU) toros bravos del pas, se dejaron uncir al
312. Besta vella non sigue paso. (ms-LU: carro para conducir a Compostela los restos
seminarista annimo: algn lugar da provincia de del Santo Patrn de Espaa.
Lugo)
327. Boi ceibo, de seu se lame. (ms-LU:
313. Besta vella todo callos. (mc: Carballedo) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
314. Besta vella, botala s toxos. (mc: A.N.) 328. Boi de palla, besta de herba e home
Por inservible.
de moita verba, todo merda. (mc e ms:
315. Besta vella, cmena os lobos. (mc: Agro)
Carballedo / ms4: F.V.S.) (es) Amigo de verba, caballo de hierba y
316. Besta vella, s toxos, e home vello, s casa de tierra, todo es mierda. (R. Marn)
arredores. (mc / ms4: F.V.S.) 329. Boi de ventre non mente. (ms-LU:
317. Besta vella, s toxos. (ms-LU: seminarista seminarista annimo: algn lugar da provincia de
annimo: Serantes, Santiso (Terra de Melide), C / ms- Lugo)
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU / 330. Boi e vaca escornador e xente de
ms21,06v: Berms)
seoro, canto mis lonxe, millor.
318. Besta vella, pouco verde. (mc: Bucios / (ms17,034)
ms4: F.V.S.)
331. Boi e vaca escorneador, e xente de
(pt) A burro velho, pouco verde. (Chaves)
(es) A caballo viejo, poco verde. (R. Marn) servicio, canto mis lexos mellor. (mc:
Carballedo)
R. Marn explica: porque se van de vareta
en comiendo mucho alcacer. Sbarbi lo 332. Boi manso matou o home. (mc e ms:
Tuiriz de Monforte)
entiende en sentido figurado: aconseja,
Por la mayor confianza que inspira.
dicen, dar a los viejos alimentos
sustanciosos. 333. Boi morto, vaca ; carne de porco,
319. Bestas no monte e barcos no mar toucio. 149 (mc e ms17,036: Agro)
(pt) Boi morto, vaca . (Chaves) (es) Buey
nunca faltan. (mc: S. Loureiro)
muerto, vaca es. (Sbarbi) / Buey me mata y
320. Bestias do monte non comen cebada. vaca me alaba. (Id.)
146
(Jess Vzquez: Sarria, LU) Se confunde con ella en la expendedura y
321. Boa orella, porco de boa casta. (ms4: as logra mayor estimacin.
Agro) 334. Boi morto, vaca . (mc: Lugo / ms3: M.V. /
322. Boa pata e boa orella son sial de boa ms17,036: Agro)
besta. (mc: Agro) 335. Boi pequeno, en cornos crece. (mc e
(pt) Grande p e grande orelha, sinal de ms17,029: Vida Gallega)
grande besta. (Chaves) (es) Buena pata, y (pt) Boi manso (ou mau), em seu corno
buena oreja, seal de buena bestia. cresce. (Chaves) (es) El buey run en
(Correas) (ct) Bna pata y bna orella, cuerno crece. (Sbarbi) (ct) El bu chiquet
senyal de bna bestia. (Alberola). tot ho psa en cuernos. (Alberola)
323. Boa pata e boa orella, seal de boa Los mal indolados, al crecer en aos, crecen
besta. 147 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar tambin en sus torcidas inclinaciones. (mc)
da provincia de Lugo) / Las personas de malas inclinaciones,
324. Boi bravo en terra allea faise manso. suelen ir creciendo en vicios al par de los
(mc e ms: Tuiriz, Monforte) aos. (Sbarbi) (ms17,029)
(pt) O boi bravo na terra alheia se faz 336. Boi porque aras, boi porque non aras.
manso. (Chaves) (es) El buey bravo, en (mc, ms4 e ms17,028: Bagueixos, Lugo-F.V.S.)
tierra ajena se hace manso. (Correas).

146 148
O orixinal di Bestias d'o monte non comen zebada. ms17,032: Apstolo Santiago.
147 149
ms-LU: seal de boa. ms4: toucio .
337. Boi que escorna, escorna i-escornar. buey viejo, cencerro nuevo. / A burra vieja,
150 arracadas nuevas. (Sbarbi)
(mc e ms17,027: Agro)
Es muy difcil vencer los malos hbitos Vase A cabalo vello...
adquiridos. 353. Burros blancos, burros negros,
338. Boi que escorna, escornou e escorna. lameiros arriba do rego e mozas de
(ms18,22r) Bobors, vai que ben vas. (mc: Loureiro de
339. Boi que est mui traballado, non che Cotovad)
sirve para o barco. 151 (mc e ms17,026: Agro / Var.: Burros blancos e negros, lameiros arriba
ms18,22r) do rego e mozas de Bobors, vai que ben vas.
340. Boi que non garda o rego, engordalo e (Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
vendelo. (ms-SA: algn lugar de Galicia) 354. Bscalle os tres ps gato i-atopars
341. Boi roedor, boi comedor. (mc: Chantada / catro. 153 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
154
ms4: F.V.S. / ms17,025) 355. Cabalo grande, ande ou non ande.
152
342. Boi vello pola reigueira. (mc: (mc e ms4: A.N.)
Chantada / ms4: F.V.S. / ms17,023) (es) Caballo grande, ande o no ande.
343. Boi vello pola rilleira. (mc e ms17,023: (Sbarbi)
Pedraza) Como Besta grande...
344. Boi vello, de seu leva o rego. (ms17,022: 356. Cabalo grande, ande, non ande. (ms-
M.L.) LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU
(pt) Boi velho, rego direito. (Chaves) (es) / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Buey viejo lleva surco derecho. (Correas) / provincia de Lugo)
Buey viejo, surco derecho. (Correas) (va) El 357. Cabalo morto, chourizos no
bu vell fa el solc dret. (Alberola) matadeiro. (ms-LU: seminarista annimo:
345. Boi vello, rego direito. (mc: Carballedo / Pontevedra, PO)
ms4: F.V.S.) 358. Cabalo que diga "hin", home e
Var.: Boi vello, suco dreito. (ms5,045: muller que sepa latn e fonte que regue
Santiago) no fondo do prado, rengoche deles
(pt) Boi velho, rego direito. (Chaves) (es) como do diablo. 155 (mc: Incio-F.V.S.)
Buey viejo lleva surco derecho. (Correas) / 359. Cabalo que ha d'ir guerra no es
Buey viejo, surco derecho. (Id.) (ct) El bu
poltro o gua. (ms-LU: seminarista annimo:
vell fa el solc dret. (Alberola) Guillar, Outeiro de Rei, LU)
346. Boi vezado volve prado. (mc: M.V. / 360. Cabalo que ha de ir guerra, non-o
ms21,30r: Berms)
aborta sa nai. 156 (mc: Terra de Melide / ms e
347. Boi vezado, carreira prado. (mc, ms4 e ms4: V.R. y A.R.)
ms17,024: Bucios-F.V.S.)
(pt) Cavalo que h-de ir guerra, nem
348. Bois de palla, bois de nada. (mc e
corra lobo, nem o abane a gua. (Chaves)
ms17,021: Bucios)
(es) Caballo que ha de ir a la guerra, ni le
349. Burro grande, ande, non ande. come el lobo, ni le aborta la yegua.
(ms21,06r: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
(Correas) / Caballo que ha de ir a la
guerra, nunca le aborta la yegua. (Id.)
350. Burro morto, cebada rabo. (mc:
A.S.A.) 361. Cabalo que non conozas non montes.
Vase A burro muerto... (mc: Tuiriz, Monforte)
351. Burro que entra na devesa allea, 362. Cabalo, espada e muller, a naide se
volver cargado de lea. (mc: Carballedo / han de ceder. 157 (mc: Meiln)
ms4: F.V.S.) (pt) Mulher, cavalo e co, nem se
352. Burro vello, albarda nova. (mc: Lugo / emprestan, nem se do. (Chaves) (es)
ms4: F.V.S.) Espada y mujer, ni darlos a ver. (Correas)
(pt) A burro velho, albarda nova. (Chaves) 363. Cabra con zarcelos, en calquer
/ A burro velho, capim novo. (Id.) (es) A tempo. (mc: Bucios)
burra vieja, albarda nueva. (Correas) / A
153
ms: y atopars os catro.
154
ms4: ande non ande.
150 155
ms4: escornou e escornar; ms17: y escornar. ms4: Cabalo que diga in.
151 156
ms18,22r: est moi traballado. ms3: ha d'ir, a sua nai; ms4: aborta a sua nai.
152 157
ms4 e ms17,023: rigueira. V. tamn Prstamos.
158
364. Cabra coxa non precisa solta. (mc: 376. Cada can lambe a sa ferida. (ms15,29r:
Bucios / ms4: C.A. A Nosa Terra) M Felicidad Vila)
365. Cabra coxa non quer sesta, e se a 377. Cada can lambe os seus. (ms15,29r: M
toma, mal lle presta. 159 (mc: M.V.) Felicidad Vila)
(pt) Cabra manca no tem sesta, e se a tem, 378. Cada formiga ten sa ira. (mc: A.N.)
pouco lhe presta. (Chaves) (es) Cabra coja (pt) Cada formiga tem sua ira. (Chaves)
no quiere siesta. (Sbarbi) / Cabra coja no (es) Cada hormiga tiene su ira. (Correas)
tenga siesta, y, si la tiene, caro le cuesta. 379. Cada gota d'auga na sega, val un sapo
(Id.) / La cabra coja no quiere siesta, y si la na terra. (ms18,51r: Vida Gallega)
quiere caro la cuesta. (Correas) 380. Cada gota de auga na sega, val un
A menos recursos y ms escaso talento, sapo na terra. 164 (ms: M.L.)
mayor actividad y aplicacin. (mc) / Dice 165
381. Cada moucho no seu souto. (mc:
que las personas de escaso entendimiento Bucios)
deben suplir con su trabajo y voluntad su Var.: Cada moucho no seu portelo. (C.A. A
deficiencia. (Bergua) (ms) Nosa Terra)
366. Cabra coxa non quer xesta. (ms-LU: (pt) Cada mocho a seu souto. (Chaves) (es)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Cada mochuelo a su olivo. (R. Marn)
367. Cabra coxa non quere xesta [sic] e, se 382. Cada moucho seu portelo. (ms18,68v:
a toma, non lle presta. (ms-SA: Amador Diario de Avisos, de Ricardo Caruncho (1888))
Darriba Mguez (13-11-1951)) 166
383. Cada ovella con sa parella. (mc:
368. Cabra coxa non quere sesta; se a Dicc. Ac. / ms10,74r: D.E.)
toma, mal lle presta. (ms-SA: M. Gonzlez Var.: Cada ovella busca a sa parella. (G.P.)
Fernndez) (pt) Cada ovelha com sua parelha.
369. Cabra coxa non ten pernas. (ms: (Chaves) / Cada qual folgue com seu igual.
Bucios) (Id.) (es) Cada oveja con su pareja.
370. Cabra coxa non ten sesta, e se a ten, (Correas) / Cada par con su par, o con su
mal lle presta. 160 (ms21,12v: Berms / ms-LU: igual. (Id.) / Cada oveja quiere su pareja.
Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada, (Id.) (ct) Cada ovella en sa parella.
Carballedo, LU) (Alberola)
371. Cabra por via, de tal mai tal filla. Cada uno se junte con su igual. Idea
(mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) repetidsima en todas las paremiologas.
(pt) Cabra que vai vinha, tal a me, tal 384. Cada peza do cocho seu sabor ten. (ms:
a filha. (Chaves) (es) Cabra por via, Sober)
cual la madre, tal la hija. (Sbarbi) Var.: Cada peza do cocho seu sabor ten, ten
Los hijos, siguen, por lo comn, el genio y sesenta e catro se llas contas ben. / Cada peza
las inclinaciones de sus padres. do cocho ten o seu gusto. (Camb?)
372. Cabra que est na serra, por ti pasa e 385. Cada pita ben come o que escarabella
por min espera. 161 (mc e ms: Bagueixos / ms4: i- noite hai que lle dar a cena. (ms-LU:
Incio-F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
373. Cabra que ests na pena, polo que Lugo)
doutra oies, a ti che espera. (ms-LU: 386. Cada pita come o que escaravella i-
seminarista annimo: algn lugar da provincia de noite hai que lle dar a cea. (mc: Bucios /
Lugo) ms4: F.V.S.)
374. Cabras de Pedro Rodrguez, tarde 387. Cada porquio fai o seu anio. (mc:
ides e cedo vides, i-o mal que tedes, na Santiago)
corte o colledes. 162 (mc e ms4: Biville-F.V.S.) 388. Cada porquio ten o seu santio.
375. Cabritio de xaneiro i-aio de (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
ferbeiro. 163 (ms21,11r: Berms) 389. Caga mis un boi que cen
golondrinas. 167 (mc e ms: Tuiriz, Monforte)

158
mc: percisa.
159 164
ms4: sesta, se a toma. ms: sal un sapo.
160 165
ms-LU: e sa ten. V. Moito pode o moucho no seu souto en Dominio.
161 166
ms e ms4: ests. ms10: coa sua. / A primeira variante tamn est
162
mc: tarde vides. contida no ms e leva a indicacin Eleccin.
163 167
O orixinal di Cabritio de xaneiro y'anio de ferbeiro. ms: C... mis.
(es) Ms caga un buey que cien gallina pica al gallo en la cresta qu
golondrinas. (Sbarbi) (ct) Ms caga un bu busca ella? (Id.)
que sent oronelles. (Alberola) 400. Cando a galia pica o galo, seal de
Ms influye un amigo poderoso, que bon ano. 172 (mc e ms: La Gudia)
muchos sin influencia; y tambin ms vale 401. Cando a golondrina marcha,
un gran negocio que muchos pequeos.
acabouse o vran. 173 (mc e ms: Santiago)
390. Calzada de un p, boa; de dous,
402. Cando a ovella berra, vai o lobo tras
millor; de tres, mala; e de catro, peor.
(mc: Carballedo)
dela. 174 (mc: Santiago / ms-SA: Pascual Campos
Arestio: Cando, Outes, C)
391. Campo que vexas moi adiantado,
403. Cando a pita galea o galo, seal de
cmano as ovellas sin coidado. (ms4: J.P.)
168 bon ano. (ms-LU: seminarista annimo: Becerre,
392. Can que moito lambe tira sangue. LU)
(mc e ms: M.V. / ms21,21r: Berms)
404. Cando a pita pica ao galo, seal de
(pt) Co que muito lambe, tira o sangue.
(Chaves) (es) Can que mucho lame, saca bon ano. (ms11,25: Gudia, Orense)
sangre. (Correas) 405. Cando a pita pica o galo, seal de
El excesivo cario suele ser daoso; hay pitos pr ano. (ms-LU: seminarista annimo:
amores que matan. algn lugar da provincia de Lugo)
393. Can vello non aprende enseo. (mc: 406. Cando a rula canta no seu ruleiro,
J.P.) botar o millo anque sea no bulleiro.
(pt) Burro velho no recebe ensino. (ms14,18)
(Chaves) 407. Cando a rula est no ruleiro, bota o
169
394. Can vello non colle enxeo. millo, anque sea no bulleiro. (mc: Bucios /
(ms21,17v: Berms / ms-LU: seminarista annimo: ms4: F.V.S.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Cuando la trtola canta, es tiempo se
Lugo) sembrar el maz. 175
395. Cando a galia canta como o galo, a 408. Cando as pegas cantan, algo ventan.
morte est no tellado. 170 (mc: G.P. / ms11,33) 176
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
En otros lugares van variantes de la especie lugar da provincia de Lugo)
supersticiosa del refrn segn la cual, el 409. Cando as sanas se poen coxas que
canto de la gallina, cuando imita al del farn as coxas xa? (ms-LU: seminarista
gallo, anuncia muerte en casa. annimo: algn lugar de Galicia)
396. Cando a galia canta, ou ovo deixa ou 410. Cando cacarexa a pita, algo sente na
zorro espanta. (ms-LU: seminarista annimo: crista. (mc: A.I.)
Ferreira de Pantn, LU)
411. Cando cant'o cuco, millo suco.
397. Cando a galia canta, seal de que (ms21,03v: Berms)
hai ovo. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: 412. Cando canta a galia, prepara a
Santiago de Compostela, C)
sartn i-encende a cocia. (ms15,42: Valle
398. Cando a galia pica o galo, malio del Mao)
malo. (mc: R. Caruncho) 413. Cando che deren a vaquilla, colle a
Var.: Cando a galia pica o galo, malo, malo... soguilla. 177 (mc: Carballedo)
Tiene variantes que pondremos es su lugar. (es) Cuando te dieren la vaquilla, acude
399. Cando a galia pica o galo, malo; con la soguilla. (Sbarbi) / Cuando te dieren
cando o galo pica a galia, anda, anda. la vaquilla, acorre luego con la soguilla.
(mc: M.L.) (Correas)
Var.: Cando a galia pica o galo, seal de Recomienda que no seamos remisos,
pitos pr amo; e cando o galo pica galia, cuando se nos ofrece alguna cosa.
seal de pitos axia. (A.N.) 171
(es) Cuando la gallina pica al gallo qu
va buscando? (R. Marn) / Cuando la 172
ms: pita.
173
ms: jolondrina.
174
ms-SA: vai u lobo tras ela.
168 175
mc e ms21,21r: sangre. ms: canta la rula.
169 176
ms-LU: colle enseo. ms-LU: Cand'as pegas.
170 177
ms11,33: coma o galo. V. refrns semellantes en Oportunidad (Aprovechar la
171
ms3 e ms4: pitos pro ano. oportunidad).
414. Cando chega Difuntos, os corvos (pt) Raposa que muito tarda, caa aguarda.
chegan todos xuntos. (mc: Santiago) (Chaves) (es) Raposa que mucho tarda,
415. Cando chove e sarabea, a galia caza aguarda. (Correas)
cacarea. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 432. Cando os corvos berran, seal de que
416. Cando chove e vai sol, cas'o zorro e chove. (mc: Santiago)
maila zorra. 178 (ms21,05r: Berms) 433. Cando os corvos san, seal que non
417. Cando dicen lobo, lobo non ser pero hai pan. (mc: Santiago)
zorro seguro. (ms-LU: seminarista annimo: 434. Cando vn a bubela i-o chau garrido,
algn lugar da provincia de Lugo) sembra o primeiro millo. 184 (mc: Bucios /
418. Cando o ao berra e o pito pa, ms4: F.V.S.)
Bubela = bubilla. Chao garrido = oropndola.
acabouse o tempo da fa. (mc: Calvor, Sarria /
ms4: F.V.S.)
435. Cando vn o cuco, vn o pan suco.
(mc: M.V. / ms4: Cuartilla 7)
419. Cando o burro vn lugar, todos o
436. Canto mis burro, mis palla. (ms-SA:
queren tomar. (mc: A.N.) Jos M. Domnguez Martnez: Sardieiro, Fisterra, C)
420. Cando o can quere a cadela, ofrcelle 437. Canto mis fraco o can, mis
farela. 179 (mc, ms3 e ms4: A.S.A.) tarambollo lle dan. 185 (mc / ms4: F.V.S. /
Var.: Cando o can quere a cadela, moito ms21,10v: Berms)
esfarela. (Velle) 180 438. Canto mis gordo o porco, millor
(es) Cuando el perro quiere a la cadela, san Martn se fai. (ms)
mucho la promete de la farela. (Correas)
439. Canto mis grande o can, mis
421. Cando o corvo canta, algo venta. (mc:
Lugo / ms4: F.V.S.)
tarambollo lle dan. (ms-SA: Algn lugar da
provincia da Corua)
Tinese su graznido por mal agero.
440. Caps, pavos, gansos e coellos por
422. Cando o galo pica a galia, anda,
esceucin deben facerse vellos. (ms4: J.P.)
anda... (ms)
441. Carga larga, man na illarga; cabo
423. Cando o gato lava a cara, sinal de
dun ano, nin besta nin carga. 186 (mc, ms3
inverno. (ms-SA: Jess Santiso Barreiro) e ms4: M.V. / ms21,24v: Berms / ms10,031r: D.E.)
424. Cando o gato lava a cara, seal de 442. Carneiro pra vender, pola ma ha
invierno. 181 (mc: Santiago / ms-SA: Jess Santiso de pacer. (mc: J.P.)
Barreiro.)
443. Catro paxaros pasan o mar: o cuco, a
425. Cando o gato se lava, cubre a ta
anduria, a rula i-o paspall. 187 (mc:
casa. (mc: Santiago) Lugo-F.V.S.)
426. Cando o lobo anda solto, todo bicho 444. Cbanse nos xauls pavos, gansos e
se mete no tobo. (mc: Santiago) caps. 188 (ms4: J.P.)
427. Cando o lobo mata, mata pra todos. 445. Cegos, pegas e choias, dou demo
182
(mc e ms4: M.V. / ms e ms4: C.A. A Nosa Terra) estas tres xoias. 189 (mc, ms e ms3: A.I.)
428. Cando o merlo pide pan, arrabea o Var.: Cregos, frades, pegas e choyas, do ao
cataln. (mc: C.A.) demo as catro xoyas. (Vasconcelos-F.V.S.)
429. Cando o tempo se poa de color de 446. Cegos, pegas e choias, o demo cargue
ouro, castra o teu touro. (mc: Lulle) con todas. 190 (mc e ms: C.A.-A Nosa Terra)
430. Cando o teu vecio mate o porco, ti 447. Coida o prado e ters gado. (mc: A.C. A
mata unha pita. 183 (mc: Carballedo / ms4: Nosa Terra)
F.V.S.) 448. Como a cabra por sa via, onde vai
431. Cando o zorro non vn, maraada a nai vai a filla. 191 (mc e ms4: M.L.)
ten. (mc: Tuiriz, Monforte)
184
ms: y o.
185
ms4: Cando.
178 186
O orixinal di Cando chove e vai sol, cas'o zorro e ms3 e ms4: d'o ano; ms21,24v e ms10,0314: cabo do
mail'a zorra. ano. / En ms10 s.v. Ijada.
179 187
ms3 e ms4: quer. ms: y o; ms4: a paspall.
180 188
ms4: quer. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
181
Jess Santiso Barreiro: sinal, inverno. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
182 189
ms e ms4: para todos. ms e ms3: choyas, xoyas.
183 190
ms e ms4: un porco. ms: choyas.
(es) La cabra va por la via, como hace la 461. Cos anims a forza de limpeza,
madre hace la hija. (Correas) / La cabra va daranlle labrador moita riqueza. 195
por la via, por do va la madre va la hija. (ms4: J.P.)
(Id.) / Cabra va por via, cul la madre tal 462. Costa abaixo non me montes, costa
la hija. (Id.) arriba non me aprontes, e polo chan
449. Como come a besta, do a bosta. (mc:
dme da man. (mc: Sober)
M.L.)
Lo dice el caballo y quedan variantes en la
450. Como come o burro, dicho o seu cu. primera serie. 196
192
(mc: C.S. / ms: A.C. A Nosa Terra) 463. Costa abaixo no me montes, costa
451. Como come o mulo, as caga o cu. (mc: arriba non m'afrontes, por llano non ma
A.C. A Nosa Terra)
perdones. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
452. Como sin mel non hai abellas e sin Outeiro de Rei, LU)
abellas non hai mel, castra as abellas 464. Costa arriba non me montes, costa
entre Candeas e san Miguel. (mc: Santiago) abaixo non me afrontes, polo chan non
453. Como vai o gando engordando, me perdones. 197 (mc: J. Alvario)
convn sin recelo ilo despachando. 193 Var.: "Costas arriba non me apures, costas
(ms4: J.P.) abaixo non me montes, e polo llano non me
454. Con bon tempo hai que castrar e aforres", dice o cabalo. (Baralla-F.V.S.) 198 /
tdalas cras destetar. (ms4: J.P.) Dixo a besta montadore: "Pra riba non
455. Con perros vellos non hai cus cus. (ms- m'afrontes, pra baixo non me montes e polo
SA: Jess Santiso Barreiro) chan non me perdones". (ms4: M.L.)
456. Con que soa o porco? Coa En la Tierra Llana se pone en boca del
lavadura. 194 (mc: Bucios) caballo. Afrontar es lo mismo que fatigar,
(pt) Com que sonhas porco? Com a bolota cansar, y en este sentido lo incluye en su
(Chaves) Diccionario Carr Alvarellos.
457. Cordeiro manso mama a sa ovella e 465. Costas abaixo, eu me as [sic] subo;
a allea. (mc: Chantada) costas arriba, and'o meu burro. (ms-LU:
Var.: Ao manso mama a nai e mais a allea. / seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Ao manso mama a sa ovella e mais a allea. Lugo)
(pt) Cordiro manso, mama sua me e a 466. Costas arriba non m'apures, costas
alheia. (Chaves) / Borreguinha mansa abaixo non me montes, e polo llano non
mama a sua teta e a alheia. (Id.) (es) me aforres. (o cabalo) (ms-LU: seminarista
Cordero manso mama a su madre y a todas annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
las del rebao. (Correas) / La cordera 467. Cregos, frades, pegas e choias son do
mansa mama a su madre y a toda la piara. demo catro xoias. 199 (ms21,02v: Berms)
(Id.) / El cordero manso, mama a su madre 468. Cra corvos e quitaranche os ollos.
y a cualquiera, y el bravo, ni a la suya ni a (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
la ajena. (Correas) 469. Cra corvos e sacaranche os ollos. (mc:
Los que tienen carcter apacible tienen C.A. A Nosa Terra)
abiertas todas las puertas. Var.: Cra corvos, sacaranche os ollos.
458. Cornada de burro non mata a xente. (pt) Cria o corvo, tirar-te-h o olho.
(mc: Santiago) (Chaves) (es) Cra cuervos y te sacarn los
459. Corvos dreita, sorte ben feita.
(ms5,135: Santa Comba)
460. Corvos en bandada, ou sombra ou 195
Probablemente se trata dunha mxima de Jacinto del
presada. (mc: A.C. A Nosa Terra) Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
196
s veces no mc, dentro dun mesmo tema hai varias
191
V. Propensin. / ms4: por donde vai a nai. series de refrns alfabetizados. Este o caso dos relativos
192
Carr Aldao en A Nosa Terra recolle: Como come o a Agrcolas (Animales). Supoemos que esa primera serie
burro, dicho seu c.. Vzquez Saco, probablemente coa se refire s que estaban na primeira lista alfabtica, onde
intencin de recoller dicho o seu cu, recolle a forma efectivamente aparecen tdolos que aqu lle siguen a este
errnea dicheo, engadindo o artigo pero suprimindo o refrn.
197
posesivo. ms: non ma perdones.
193 198
O orixinal di Como vay o gando engordando, conven ms: m'apures.
199
sin recelo ilo despachando. O orixinal di Cregos, frades, pegas e choyas, son d'o
194
mc: ca lavadura. demo catro (4) xoyas.
ojos. (Sbarbi) / Cra el cuervo, y sacarte ha 481. Das cereixas s nabos ben o pasamos,
el ojo. (Correas) e dos nabos s cereixas damos as
Recomienda no hacer beneficios a los queixas. (ms14,17)
ingratos, so pena de recibir mal por bien. De tiempo.
470. Criado e galo, un ano; despois de un 482. Das cereixas s nabos no nos
ano, nin bo criado nin bo galo. 200 (mc: queixamos; dos nabos s cereixas veen
Chantada)
(pt) Ao moo e ao galo, um ano. (Chaves) as queixas. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Forcarei, PO)
(es) El gallo y el criado, un ao, y, en
sirviendo los dos. ox. (Sbarbi) 483. Das cireixas s nabos ben o pasars,
Porque el primero se cansa", dice Sbarbi, y pero dos nabos s cereixas damos as
el segundo toma confianzas; por lo que es queixas. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
conveniente deshacerse de ellos. da provincia de Lugo)
471. Criado e galo, un ano. (mc: Chantada) Dicen os gorris.
472. Cuando a choia choeia, o lobo rodea; 484. Das cireixas s nabos que ben o
cuando o corvo corvea, o lobo prea. pasamos!; dos nabos s cireixas dmo-
(ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel) 201 las queixas. 204 (ms-SA: seminarista annimo:
473. Cuco cantando, primaveira na man. Terras do Deza, PO / algn lugar de Galicia.)
(mc: Santiago) Falan os paxaros.
474. Cuc cantando, primavera na man. 485. De besta vella, aos toxos. (ms-LU:
(ms-SA: Algn lugar da provincia da Corua) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
475. Chmenme can e danme pan. (mc: 486. De besta, a mular, e de home, o de
Bucios) pouco falar. 205 (mc: A.I. / ms15,01: Carr Aldao
(es) Llmame gorrin y chame trigo. (R. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Marn) provincia de Lugo)
476. Chega abril; si o cuco non vn, ou (es) De bestia mular, ni de hombre de poco
hablar.
morriu o no sei qu ten. 202 (ms-SA: Jos
Lorenzo Via)
Lo primero por su buena andadura, y lo
segundo, porque la prudente reserva es nota
477. Chover, chover, hasta o corno
de discrecin.
amolecer. 203 (mc: Bucios / ms4: Bucios-F.V.S.)
487. De besta, a mular, e de home, o pouco
(es) Lloviese hasta que este mi cuerno se
me enmolleciese. (Correas) falar. (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, A
Laracha, C)
Vase A vaca chover... El refrn se pone en
boca de la vaca, como el correspondiente 488. De boa casta o can pra non roer o
castellano. (mc) / Refrn que se aplica a la so. (ms4: F.V.S.)
vaca, de quien se dice que le gusta que 489. De burro abaixo non hai mis r[u]n
llueva. (ms4) besta. 206 (ms-LU: seminarista annimo:
478. Dlle graus pola que ela por. Carballedo, LU)
(ms8,49v: Trives) 490. De burro abaixo non hai mis ron
479. Das aves de plumas non desprecies besto. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
ningunhas. (ms-LU: seminarista annimo: de Xus, Baralla, LU)
Becerre, LU) 491. De burro abaixo non hai menos besta.
207
480. Das aves, a perdiz, e mellor a (mc: A.S.A. / ms21,05r: Berms / Francisco
codorniz; e se o porco voara, quen lle Canosa Quintns)
ganara. (ms15,42: Valle del Mao) Var.: De burro embaixo non hay millor besta.
Indica el pobre concepto que merece el
asno.

200
ms: despois d'un ano.
201 204
Anda que V. Saco escribe S. Pedro de Orrios a forma O orixinal di Das cireixas os nabos, qu ben o
normativa deste topnimo hoxe en da San Pedro de pasamos; dos nabos as cireixas dmol'as queixas- falan
Hrreos. os paxaros.
202 205
O orixinal di Chega abril si o cuco non ven ou morriu ms-LU: ou de pouco falar.
206
o no sen que ten. O orixinal di De burro a baixo non ai mais rin besta.
203 207
Dentro de Agrcolas (Generales) no mecanoescrito ms21,05r: non hay menos; F. Canosa Quintns: Do
orixinal. burro.
492. De burro abaixo non hai pr'ond'ir. (pt) Do contado come o lobo. (Chaves) (es)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da De lo contado come el lobo. (Sbarbi) / De
provincia de Lugo) lo contado come el lobo, y anda gordo. (Id.)
493. De burro abaixo non hai mis run No siempre se logra la seguridad de una
besta. 208 (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C) cosa, por mucho que se cuide.
209 Do home, o falar, e da besta, a mular.
494. De can, cadela; de cadela, can. 508.
(ms11,25 / ms21,05r: Berms) (ms-SA: Algn lugar da provincia da Corua / Manuel
Se refiere a la herencia cruzada. Camino Snchez)
495. De tres porcos: seis toucios, doce ps 509. Do lobo un pelo. (mc)
e tres fucios, seis orellas e tres rabos; 510. Do lobo, un pelo e, aquel, do lombo no
trinta anacos ben contados. (ms4: J.P.) medio. (mc: Lugo)
496. De bestia vella, s toxios. (ms-LU: (es) Del lobo, un pelo. (Sbarbi) / Del lobo
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, un pelo, aunque sea de la frente. (Sbarbi)
LU) (ct) El llop, un pel, i eixe de front.
497. Ditase o boi no prado porque non se (Alberola)
pode sentar. (ms4: Bagueixos-F.V.S.) 511. Do lobo, un pelo, i-aquel do medio do
498. Deixar andar o can coa roca, qu'el lombo. 213 (ms18,72r: A.S.A.)
dar conta da mazaroca. (ms4: Agro) 512. Do demo o dente que come a
499. Dende as cereixas s nabos ben semente. (ms8,54v: Silvarrey)
estamos; dende os nabos s cereixas, 513. Do superior e do mulo, canto mis
todas son queixas. 210 (mc: A.I.) lexos millor. (mc: Bucios)
Dicen los pjaros. Var.: Do superior e do mulo, canto mis lexos
500. Des que vn o cuco, enche a cal e mais mis seguro. (Bucios-F.V.S.)
(pt) Do rei e do sol, quanto mais longe
o suco. (ms21,04r: Berms)
melhor. (Chaves) (es) Del sol y del seor,
501. Des que vn o cuco, vn o pan suco. mientras ms lejos, mejor. (R. Marn)
(mc: T. de Melide)
514. Do zorro nace xente do rabo largo.
502. Desconfa da besta que fai "hin" e da (mc: Bucios)
muller que sepa latn. 211 (mc: Chantada / Cada uno produce su semejante.
ms4: F.V.S.)
515. Donde a pega ten o ollo, ten o ovo.
503. Da d'Ano Novo puxo a mia pita un (ms4: A.N.)
ovo, e da de Reis xa tia seis. (ms-LU: 516. Donde hai goas, poltros nacen. 214
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (mc: A.N.)
Lugo) (es) Donde hay yeguas, potros nacen. (mc:
504. Da de Ano Novo pon a pita un ovo; Sbarbi / ms: R. Marn) / Donde hay gallinas
da de Reis xa ten seis; da de Ceniza, hay huevos y pollos. (R. Marn)
cunta outros trinta. (ms-LU: seminarista No se deben extraar los acontecimientos
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) cuando estn inmediatos a las causas de que
505. Do burro pra baixo non hai mis run provienen. / Dum causa existit, effectus
besta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da natura consequitur.
provincia de Lugo) 517. Donde irs, boi, que non ares? (ms-
506. Do contado come o lobo i-anda gordo. LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(mc: M.L.P.) 518. Donde non hai can, o golpe vecio.
(es) De lo contado come el lobo, y anda 215
(ms15,05: Valcarra)
gordo. (R. Marn) 519. Donde non hai vacas aran os bois, e
212
507. Do contado come o lobo. (mc: despois, solta-las vacas e xunxir os bois.
Carballedo / ms3: A.N.V.) 216
(ms8,45r: Las Ermitas)

208 213
O orixinal di De burro a baixo, non hay mis ruin O orixinal di D'o lobo, un pelo, y-aquel d'o medio d'o
besta. lombo.
209 214
ms21,05r: e de cadela. Nunha segunda clasificacin no manuscrito, Vzquez
210
ms3: Dend'as. Saco incluiuno en Efectos y causas.
211 215
ms e ms4: fale. O orixinal di Donde non hay can o golpe e vecio.
212 216
V. tamn Jurdicos y similares. / V. Das sardias O orixinal di Donde non hai vacas aran os bois; e
contadas come o gato en Martimos (Peces). despois, soltal-as vacas e xunxir os bois.
520. Donde o lobo come a ovella, deixa o ganado lanar, la apicultura y la industria
rastro dela. (mc: Bucios) molinera. / Abeja y oveja, y parte en la
(pt) Onde o lobo acha um cordeiro, busca Iglesia, desea a su hijo la vieja. (Sbarbi)
outro. (Chaves) (es) Donde hall un En cast. se insiste en la riqueza que
cordero el lobo, all busca otro. (Jara) proporciona tanto el ganado lanar como las
521. Donde sal unha vaca pinta hai colmenas.
encantos na mia [sic]. 217 (ms: Santiago) 530. En abril canta o cuco no cubil. (mc:
Santiago)
522. Donde vexas corpo bota carga. (ms-LU:
seminarista annimo: Melide, C)
531. En abril o cuco p cubil. (ms-SA: Amador
Darriba Mguez (13-11-1951))
523. Donde vexas corpo, bota carga, e 532. En abril sail'o cuco do cubil. (ms-SA:
donde vexas orellas, albarda. (ms) Manuel Fernndez Ferro)
524. Dous galos nun galieiro non 533. En abril sale o cuco do cuquil. (ms-SA:
cacarexan ben. (mc: Bucios) Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
(es) Dos gallos en un gallinero, no hay paz Estrada, PO)
entre ellos. (R. Marn) / Dos gallos en un 534. En abril sale u cuco do cubil. (ms-SA:
gallinero, el uno es rey y el otro es siervo. Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
(Id.) / Dos gallos en un corral se llevan 535. En cama de lobos non busques
mal. (Id.) / Dos gallos en un gallinero, el mendrugo. (mc: Tuiriz, Monforte)
uno trae al otro en el retortero. (Id.) (ct) (es) En cama de galgos, pocas cortezas. (R.
Dos galls en un galliner, no canten b. Marn)
(Ricart) 536. En canto o prado enverdece, o boi
525. Dous lobos a un can ben o comern. padece. (mc: Tuiriz)
218
(mc: A.I.) 537. En casa de Gonzalo, mis pode a
(pt) Dois lobos a um co, bem o comero. galia que o galo. 220 (mc: A.S.A. / ms21,03r:
(Chaves) (es) Dos lobos a un can bien le Berms / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos, La
comern. (Correas) Corua)
Como todo el que ataca con fuerzas (pt) Em casa de Gonalo, manda mais a
duplicadas a un inferior. galinha que o galo. (Chaves) (es) En casa
526. Dous zarrullos a un can algo lle fan. de Gonzalo, ms puede la gallina que el
219
(mc e ms3: A.N.) gallo. (Correas)
(es) Dos potros a un can, bien le mordern. 538. En febreiro xa busca o can o palleiro.
(R. Marn) (ms: C.G.)
527. Dunha ovella negra sale un ao Var.: En febreiro xa busca a sombra do
branco. (ms) palleiro. / En marzo xa o can busca a sombra
do palleiro. (ms4: Taboada-F.V.S.)
528. lidar en van con un burro sin un
(es) En enero y hebrero busca la sombra el
pau. (mc: Tuiriz, Monforte) perro; en marzo, bscala el asno. (Correas)
(pt) O burro e a mulher, a pau se quer. / En febrero busca la sombra el perro, y el
(Chaves) cochino el baadero, mas no todo el mes
529. En abellas e ovellas non metas o que entero. (R. Marn) / En febrero busca la
teas, pero, podendo ser, nunca ests sin sombra el perro, y el marrano el
elas. (mc: Chantada) cenaguero, a lo ltimo, que no a lo
Var.: En abellas y-en ovellas nunca mta-lo primero. (R. Marn)
que teas, y o que rico queira ser, de todo ha 539. En febreiro pasase o lobo polo
de ter. carreiro. (mc: Santiago)
(pt) Abelha, ovelha, pena atrs da orelha e 540. En gando tratars e medrars.
221
parte na igreja, desejaba para seu filho a (ms17,057 / ms4: F.V.S. / ms10,025v: D.E.)
velha. (Chaves) (es) Abeja y oveja y piedra (pt) En gado tratars coma medrars.
que trebeja. (Sbarbi). Donde se declaran (Chaves) (es) En ganado tratars y
como fuente de riqueza y bienestar, el medrars. (Correas)

217
O orixinal di Donde sal unha vaca pinta hay encantos
na mia.
218 220
mc: Dos lobos. ms21,03r: galia c'o galo.
219 221
ms3: zarrulos. En ms10 s.v. Ganado.
541. En ghando run non hai que escoller. 557. Estornios e pardales non somos
222
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C todos iguales. (mc: Bucios)
(5 curso)) (pt) Estorninhos e pardais, todos somos
542. En maio unha besta vella parece iguais. (Chaves) (es) Estorninos y pardales,
cabalo. (mc: Santiago) todos quieren ser iguales. (R. Marn)
543. En run gando pouco hai que escoller. 558. Eu son o pito Cairo, que naceu no
(mc: A.I.) mes de xaneiro; se o raposo non me
(pt) Em ruim gado no h que escolher. come, hei de cantar no poleiro. 226 (mc e
(Chaves) (es) En run ganado, poco hay ms4: Ns)
que escoger. (Correas) 227
559. Facenda mida, a seu amo axuda.
544. Encima dun ovo pon unha pita. (ms- (mc, ms4 e ms5,135: A.N.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Var.: Fusada mida, a seu dono axuda. (ms4 e
Lugo) ms5,135: A.N.)
545. nchete, barriga, estarrcate, meu 560. Fai o cuidado ganado o neno ben
rabo, en arcas abertas e mulleres de criado. 228 (ms4: J.P.)
pouco cuidado. (mc: Tuiriz, Monforte) 561. Fillo do lobo ten a orella parda. (mc:
546. Enriba dun ovo pon unha galia un A.S.A.)
cento. 223 (ms21,15v: Berms) 562. Galia buscadora a mis poedora.
547. Entra o can na igresia porque est a (mc: Tuiriz, Monforte)
porta aberta. (mc: Bagueixos-F.V.S.) 563. Galia de xaneiro pon no colmeiro.
(mc: Santiago)
548. Entrando xunio, o carneiro ardente
Vase Galia nada en xaneiro...
retira do rebao prontamente. 224 (ms4:
J.P.)
564. Galia qu'escacarexa, algo venta. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
549. Entre maio e abril sal o cuco do cubil. Lugo)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
565. Galia que cacarexa, algo venta ou
550. Entre marzo e abril sal o cuco do
ovo deixa. 229 (mc: M.V. / ms15,01: Eugenio Carr
cuquil. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Aldao, Literatura Gallega, 2 edicin, 1911 /
Vimianzo, C) ms21,24r: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
551. Entre marzo e abril, cal o cuco cal a algn lugar da provincia de Lugo)
fin. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A (es) Gallina que canta, de poner viene. (R.
Estrada, PO) Marn) / Gallina que canta da cuenta a su
552. Entre marzo e abril, o cuco e a fin. ama. (Id.)
(ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C) 566. Galia que cacarexa, algo venta ou
553. Entre marzo e abril, sale o cuco do ovo pon. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
cubil; se chega maio e non veu, mor[r]u 567. Galia que cae do puleiro, morte na
ou non sei qu ten. (mc: Santiago) porta. (ms4: F.V.S.)
Var.: Entre marzo e abril sal o cuco do cubil; 568. Galia que canta quere capn. (mc:
se chega maio e non vn, morreu ou non sei Bucios)
qu ten. (ms5,135: Santiago) (pt) Galinha que canta quer galo. (Chaves)
554. Entre marzo i-abril sale o cuco do seu 569. Galia que non pon, levala feira.
cubil. 225 (ms14,18) (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
555. Entre santa Maria e Nosa Seora 570. Galia vella fai bon caldo. (ms-LU:
anda a galia mui cantadora. (mc: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
Santiago)
556. Estrate, corpo, e alrgate, rabo; Dios
che me dea mulleres de pouco cuidado.
(mc: Gudia) 226
Dentro de Agrcolas (Generales) no mecanoescrito
orixinal. / ms4: pito do Cairo.
222 227
O orixinal di En jando ruin non hay que escoller. En ms4 estn recollidos os dous refrns, o primeiro
223
O orixinal di Enriba d'un ovo pon un'ha galia un deles da seguinte maneira: Facenda miuda, a seu dono
cento. axuda. / ms5, 135: A.N.: a seu dono axuda.
224 228
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
225 229
O orixinal di Entre marzo y abril, sale o cuco d'o seu ms4 e ms21,24r: Galia que cascarexa; ms-LU:
cubil. Gallina.
230
571. Galia vella fai un bo caldo. (mc: 587. Gato mui berrador, nin por eso mis
C.A. A Nosa Terra) cazador. (mc: A.N.)
Var.: Galia vella, caldo espeso. (ms15,44: Var.: Gato mui miador, non por eso o mis
Ferrol) rateador / cazador. (A.C.A Nosa Terra) 233
(pt) Galinha velha faz bom caldo. (Chaves) (pt) Gato miador no bom caador.
/ Galia velha faz boa cosinha. (Id.) (es) (Chaves) / Gato bradador, nunca bom
Gallina vieja, buen caldo. murador. (Id.) (es) Gato miador, nunca
Queda atrs otro equivalente. buen cazador. (Correas) / Gato maullador,
572. Galias das pernas verdes, nin as nunca buen murador. (Id.)
troques nin as vendas. (ms-SA: Jess Acua 588. Gato mui maulleador non o mis
Garrido: Vilaboa, PO) rateador. (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, A
573. Galo e criado, un ano. (mc: Bucios / ms4: Laracha, C)
F.V.S.) 589. Gato mui miador, non por eso o
(es) El gallo y el criado un ao; y en
mis cazador. (mc: C.A. / ms e ms4: A.C. A Nosa
sirviendo los dos, ox. [sic] Terra)
574. Galo que non gala as sas galias, vai (pt) Gato miador no bom caador.
galar as das vecias. (ms: Tuiriz) (Chaves) / Gato bradador, nunca bom
575. Ganado gordo volve a seu dono tolo. murador. (Id.) (es) Gato miador, nunca
(ms17,062: M.V.) buen cazador. (Correas) / Gato maullador,
576. Ganados limpos e ben aloxados, en nunca buen murador. (Id.)
moita parte estn cuidados. 231 (ms4: J.P.) 590. Gato mui miador, non por eso o
577. Gando na corte, pouca leite e queixo mis rateador. 234 (mc: C.A. / ms e ms4: A.C. A
forte. (ms: Santiago) Nosa Terra)
578. Gata roxa, tal as fai tal as coida.
232 (pt) Gato bradador, nunca bom murador.
(mc: A.I. / ms21,03v: Berms) (Chaves) / Gato miador no bom caador.
(pt) Gata ruiva, assim como , assim cuida. (Id.) (es) Gato maullador, nunca buen
(Chaves) (es) Gata bermeja, cuales las murador. (Sbarbi) / Gato miador, nunca
hace, tales las piensa. (Correas) / Gata buen cazador. (Correas)
rubia, cuales las hace, tales las cuida. (Id.) Figuradamente se aplica al que habla
Como A gata lamboira... Porque, en mucho y hace poco.
palabras del mismo Correas, quien ha las 591. Gatos e ratos non comen nos mesmos
hechas, ha las sospechas. pratos. 235 (mc e ms4: A.C. A Nosa Terra)
579. Gato berrador non o mis murador. (es) El ratn y el gato comiendo en el
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia mismo plato! (Sbarbi) / El ratn y el gato
de Lugo) no comen en un mismo plato. (R. Marn)
580. Gato celeiro non quer compaeiro. 592. Gatos e ratos non fan compaa. (mc:
(mc: A.N.) A.C. A Nosa Terra)
581. Gato e can, mala parexa fan. (mc: G.P.) 593. Gatos fogosos cran fillos cegos. (mc:
582. Gato farto non se doi do famento. (mc: Vivero)
Tuiriz. Monforte) 594. Golpe dormente non lle chincha
583. Gato goloso, pau no fucio. (mc: Tuiriz) galia o dente. 236 (ms-LU: seminarista annimo:
(es) Al gato goloso se le quema el hocico. algn lugar da provincia de Lugo)
(Sbarbi) 595. Gordura, mias vacas, gordas coma
584. Gato miaador non o mis cazador. estacas e herba nin vela. (ms-LU: seminarista
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
LU) 596. Grande p e grande orella sinal de
585. Gato moi berrador, nin por eso mis grande besta. (ms: Pidre)
rateador. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela) (pt) Grande p e grande orelha, sinal de
586. Gato moi maullador no bo rateador. grande besta. (Chaves)
(ms-LU: Lus Alonso Alonso)

230 233
ms4: bon caldo. V. A galia vella fai un bon caldo, ms4: non por eso mis rateador.
234
tamn en Agrcolas (Animales). ms4: non por eso mis rateador.
231 235
Probablemente se trata dun aforismo da autora de ms4: nuns mesmos.
236
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. O orixinal di Golpe dormente non ye chinche a galia
232
ms21,03v: as fai e tal as coida. o dente.
597. Hai moitos burros da mesma color de 611. Mal ladra o perro, se ladra con medo.
coiro. 237 (mc e ms4: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
Aldao, Literatura Gallega, 2 edicin, 1911) (pt) Mal ladra o co quando ladra de medo.
(pt) H muitos burros do mesmo pelo. (Chaves) (es) Mal ladra el perro cuando
(Chaves) (es) Hay muchos burros del ladra de miedo. (Sbarbi)
mismo pelo. (Sbarbi) No se hace a gusto lo que se hace por
598. Hai moitos burros da mesma color imposicin.
que o coiro. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) 612. Mal lle vai corte onde o boi vello
599. Hai moitos burros dun color. (mc: non tose. (mc e ms17,065: A.I.)
Bucios) Var.: Mal va a corte do buey vello non tose.
(pt) H muitos burros do mesmo pelo. (Correas)
(Chaves) (es) Hay muchos burros del (pt) Mal vai corte onde o boi velho tosse.
mismo pelo. (Sbarbi) (Chaves) (es) Mal va a la corte donde el
Se emplea jocosamente cuando se confunde buey viejo no tose. (Correas) / Mal va a la
una cosa con otra por su mucho parecido. corte donde el viejo no tose. / Mal va a la
600. Junt' galo a galia nova pra que o troje donde el buey viejo no tose.
galo estea'lerta. (ms4: M.V.) Recomendando el gobierno de los
experimentados. (ms17)
601. Lbrate de dianteira de vida e de
613. Mal lle vai rato cando vai na boca
traseira de mula. (ms10,005v: D.E.)
do gato. 240 (mc: Tuiriz, Monforte)
602. Limpa a fondo e sala os palomares e
(es) Tan contento como ratn en boca de
virn por millares de millares. 238 (ms4: gato. (Sbarbi)
J.P.)
614. Mal lle vai s gatos cando andan aos
603. Macho burreo, macho ferreo. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) gorris. (ms18,32r)
604. Mis quero burro que me leve ca 615. Mal o becho que roe a semente. (ms-SA:
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
cabalo que me derrengue. (ms-LU: Estrada, PO)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) 616. Mal o dente que come a semente. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
605. Mis val besta que carrexe que non A Estrada, PO)
que espeldrexe. (mc: C.A.-A Nosa Terra) 617. Mal vai a corte donde o boi vello non
606. Mis val unha asnal que cen de toxe. 241 (ms21,04v: Berms)
pardal. (ms3: A. de la I.) 618. Mal vai s gatos cando andan s
607. Mis vale asno que me leve que gorris. (mc: A.S.A.)
cabalo que me derrube. (mc: Lugo-F.V.S.) Tiene figuradamente el mismo sentido que
(es) Ms quiero asno que me lleve, que Cando a zorra anda s grilos...
caballo que me derruegue. (Sbarbi) 619. Maldito sea o burro que non gana a
Aconseja que se prefiera una mediana
cebada. (mc: Chantada / ms4: F.V.S.)
segura, a posiciones ms altas, pero
Var.: Do demo a besta que non gana a cebada.
peligrosas.
(ms4: M.L.)
608. Mis vale run besta que bon burro. 620. Malia do rato que ten un solo buraco.
(mc: Cervantes)
(ms14,16)
(pt) Mais vale ruim cavalo que ter asno.
(Chaves) 621. Malia o rato que non sabe mis dun
609. Mis vale unha asnal que cento de burato. (mc e ms: M.V.)
(pt) Mal vai ao rato que conhece um s
pardal. (ms18,72r: A.S.A.)
239 buraco. (Chaves) / Rato que s conhece um
610. Mal o dente que come a semente. buraco, azinha tomado. (Id.) (es) El ratn
(ms-SA: Lorenzo Castieira Canosa: Santa Mara de
Xavia, Camarias, C / (ms-SA: seminarista annimo:
que no tiene ms que un agujero, presto
algn lugar da provincia da Corua) llega al moridero (R. Marn) / El ratn que
no tiene ms que un agujero, presto viene
al apagadero.
237
ms4 e ms15,01: do coiro.
238 240
Probablemente se trata dun aforismo da autora de mc: boca do rato.
241
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. O orixinal di Mal vay a corte donde o bon vello non
239
ms-SA (annimo): Mal eu dente. toxe.
Porque O rato que non sabe mis d'un 635. Morrendo o can, acabouse a rabia.
furado, logo cazado. Aplcase al que slo (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
cuenta con un recurso para eludir un 636. Morreu o can e acabouse a rabia. (ms-
peligro, pues, malogrado aqul, caer en LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ste. Lugo / ms-SA: Manuel Lago Lpez)
622. Malia o rato que non sabe senn de 637. Morto o can, acabouse a rabia. (ms-SA:
un burato. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13- J. M. Barral Snchez)
247
11-1951)) 638. Morto o can, morta a rabia. (mc:
623. Malia o rato que non sabe senn do Lugo / ms21,21r: Berms)
Var.: Morreu o can, acabouse a rabia.
burato. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(es) Muerto el perro, se acab la rabia. (R.
Marn)
624. Malo o dente que come a semente.
(ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
Al cesar una causa cualquiera, cesan todos
Tom de Ames, C) los efectos.
248
625. Malo o dente que roe a semente. (ms- 639. Moscas comen o mel i-o gando. (mc
SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, e ms4: Agro)
C) 640. Mula con remoa, o demo a
626. Ma de san Xon madruga a zorra trasquila. (mc: M.V.)
mis c can. 242 (ms-LU: seminarista annimo: 641. Mula con remoo, o demo a
algn lugar de Galicia) trasquila. 249 (mc: M.V.)
627. Marrao de abril sube ca mai ao Remoo. Rodete.
chamberil. (ms-LU: seminarista annimo: algn 642. Mula mona, ou falsa ou fina. (mc)
lugar de Galicia) (pt) Mula mofina, ou m ou fina. (Chaves)
628. Mau por mau, com'o pardau. (ms) (es) Mula mohina, o muy run, o muy fina.
629. Menea o rabo o can, non por ti sinn (Sbarbi) / Mula mohna, o muy mala o muy
polo pan. 243 (mc: Tuiriz, Monforte) fina. (Correas) / Mula mohna, el demonio
(es) Menea la cola el can, no por t, sino la trasquila. (R. Marn)
por el pan. (Correas) 643. Nabos p dos hortos non ceban os
Ensea lo que puede el inters. porcos. (ms: Laln)
630. Mntra-lo prado enverdece, o boi 644. Nabo, castaa e reln fai bon o
perece. 244 (mc e ms17,063: M.V. / ms21) xamn. (ms15,14)
631. Mentras hai burros, ndase a cabalo. 645. Nadie lle tira polo rabo burra como
245
(mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) seu amo. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
Alude figuradamente al abuso que se hace 646. Naide turra do rabo do poltro como
de los desheredados de la fortuna.
246
seu dono. 250 (mc e ms: M.L.)
632. Mentras o can ladra, non morde. 647. Nas bestas vellas todos son
(mc: Santiago)
sobrehuesos. (ms-LU: seminarista annimo:
633. Mia gata rubia, tal as fai tal as Bucios, Carballedo, LU)
cuida. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 648. Nin "arre" que escapes nin "xo" que
provincia de Lugo)
te deites. (ms21,17r: Berms)
634. Moitas veces a mula reponse
649. Nin besta de moita herba nin home de
arrieiro. (ms21,19v: Berms)
moita verba. (mc: M.V.)
(es) Ni hombre de sola verba, ni bestia de
sola hierba. (R. Marn)
242
O orixinal di Ma de S. Xon madriga a zorra mais
co can.
243 247
V. Polo pan baila o can en Hambre. Gastronoma e A V. Morto o can acabou a rabea en Medicina. Higiene.
248
onde vas, can? A onde me dan pan en Egosmo. Ambicin. ms4: a mel.
249
Inters. Remoo = rodete o centro del pelo que algunos
244
O orixinal di Mentral-o prado enverdece, o boi perece. animales tienen delante de la espaldilla donde principia la
/ ms21: Mentrel'o prado; ms4: Mentra-l-o prado tabla del pescuezo. En las mulas es, dicen, seal de
enverdece, o boi parece. Perece? aparece escrito coa valientes, pero tambin de traidores, segn el refrn.
grafa de F. V. Saco e o refrn enteiro cunha distinta. (Valladares)
250
Marcial Valladares recolle perece. ms: coma seu dono. / No mecanoescrito est
245
ms: acabalo. clasificado dentro de Agrcolas (Generales), mais no
246
V. Perros (Ladridos de perros). manuscrito aparece no sobre Agrcolas (Animales).
650. Nin besta de solo herba nin home de 666. No mes de abril sale o cuco do cuquil.
moita verba. (ms21,30r: Berms) (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha,
C / ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A Laracha,
651. Nin bon Pedro nin bon burro negro, C)
nin bon lameiro por riba do rego, nin 667. No mes de febreiro ponse o can
vaca ramalleira, nin muller que sea mui sombra do palleiro. (ms-LU: seminarista
amiga da feira nin ola sin asa, todos os annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
demos fra da mia casa. 251 (ms17,067) 668. No mes de maio xa vn o cuco co seu
652. Nin bon Pedro, nin bon burro negro vasallo. 252 (ms: Santiago)
nin bon lameiro por riba do rego. 669. No mes de xaneiro est o rancho
(ms17,067) enteiro. (ms5,045: Cobas, Cachafeiro, Forcarey)
(pt) Nem bom Pedro nem bom burro negro.
670. No mes de xunio e de maio fan os
(Chaves) (es) Ni mozo Pedro nin burro
negro (R. Marn) paxaros o seu traballo. (mc: Santiago)
Vase explicacin en 6.100 refranes. 671. Non pola ovella, que pola la dela.
(ms: M.L.2)
653. Nin mula que faga "hin" nin muller
672. Non hai boa mula, nin bon can negro
que sepa latn. (mc: Bucios)
nin bon prado por cima do rego. (ms15,25:
654. Nin tanto que fuxa nin moito que se Guntn)
deite. (ms-SA: Algn lugar da provincia da Corua) 673. Non hai cartos como os da corda. (ms:
655. Nin tanto "arre" que fuxa nin tanto Pramo)
"xo" que pare. (ms3 / ms4: V.R. y A.R.) 674. Non hai cartos como os que van polo
Var.: Nin moito "arre" que fuxa nin moito "xo" seu p feira. 253 (mc e ms17,068: Bucios / ms-
que se deite. (ms4: F.V.S.) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
656. Nin tanto "arre" que fuxa nin tanto Lugo)
"xo" que se deite. (ms-SA: Baldomero Louro El fruto sobrante dsele al ganado, que es el
Lado: San Mamede de Carnota, C) mejor dinero.
657. Nin tanto "so" que pare nin tanto 675. Non hai cocho bon nin run que non
"arre" que fuxa. (ms-SA: M. Gonzlez tea seu san Martn. (ms8,08r: Mosteiro, Pol)
Fernndez) 676. Non hai pita que non tea algunha
658. Nin vaca de moita herba nin home de chocada. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
moita barba. (ms-LU: seminarista annimo: algn da provincia de Lugo)
lugar da provincia de Lugo) 677. Non hai quen ande atrs da besta
659. Nin vaca de moito ubre nin home de como o dono dela. 254 (mc / ms4: F.V.S.)
moito fume. (ms-LU: seminarista annimo: Lugo, Porque es tambin a quien ms interesa.
Lugo, LU) 678. Non lle ates a boca boi, que remoi.
660. Ningun lle tira polo rabo burra (mc: Bucios-F.V.S. / ms17,070: A.C. A Nosa Terra)
como seu amo. (ms-SA: Algn lugar da provincia De tradicin bblica: Non alligabis os bovi
da Corua) trituranti. 255 No pueden impedirse las
661. Ningn can lambendo engorda. (ms- cosas necesarias. (mc) / No hay que impedir
SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) las cosas necesarias. Non alligabis os bovi
662. No abril canta o cuco no cubil. (mc: trituranti. (ms17)
Santiago) 679. Non mxa-la vaca que ten pouco leite.
Como: En abril... 256
(mc: C.A. / ms17,070: A.C. A Nosa Terra)
663. No abril sal o cuco do cubil. (ms-SA: 680. Non olvides o porco campeiro si
Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
Ames, C)
queres velo cebn verdadeiro. (ms4: J.P.)
664. No inverno, sobre todo, o gando ha de
estar ben comido. (ms17,072: Cuartilla 6)
665. No mes de abril canta o cuco e o 252
O orixinal di No mes de mayo xa ven o cuco co seu
penduril. (mc: Santiago) vasallo.
253
ms17,068: Non hay cartos; ms17,068 e ms-LU: com'os
que.
251 254
O orixinal di Nin bon Pedro nin bon burro negro nin ms: d'ela.
255
bon prado por riba do rego nin vaca ramalleira, nin A cita bblica que anota Vzquez Saco refrese a I Cor
muller que sea muy amiga da feira, nin ola sin asa, todos 9,9.
256
cos demos fra da mia casa. O orixinal di Non muxal-a vaca que ten pouco leite.
681. Non pon a galia, que pon a faria. solto ben se lambe. (Ramn Cabanillas,
257 Antfona de Cantiga, p. 121) El buey suelto
(mc: Sarria / ms3: A.N.V.)
682. Non pon a pitia, que pon a tuia. hace lo que quiere.
(mc: Neira de Rey / ms e ms4: Neira de Jus-F.V.S.) 693. O boi frontudo e o cabalo cascudo.
En la comarca de Neira de Jus se dice tua (ms17,080: Tuiriz)
por tulla. (pt) Boi cornudo, cavalo cascudo. (Chaves)
683. Non tdolos que visten de la son (es) Buey frontudo y caballo cascudo.
(Correas)
carneiros. (ms: Tuiriz)
(es) Aunque visto de lana no soy borrego. 694. O boi ladrn, ou come antes ou
(Sbarbi) despois. (mc: Bucios, Carballedo-F.V.S. /
ms17,081: Bucios)
684. Non todos polos conocen as fabas. (ms-
LU: seminarista annimo: Paradela, LU) 695. boi pelexn nunca lle faltou unha
685. Nunca os lobos comeron uns os cornada. (mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms17,107)
outros. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez, 696. O boi que non garda o rego,
Santiago de Buxn, Val do Dubra, C) engordalo e vendelo. (ms-LU: seminarista
686. Nunca un lobo come a outro pero annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
cada un tira pr seu bolso. (ms9,09r: 697. O boi que non pasta no prado onde
Silvarrey) ir a pastar? (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
687. Nunca un lobo comeu a outro. (mc: Muxa, C)
Golada-F.V.S. / ms4: Fonsagrada-F.V.S.) 698. O boi que non poda arar, deixalo a
Var.: Nunca un lobo come a outro. (ms e ms4: pastar. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
Golada-F.V.S. / ms10,033v: D.E.) 258 699. O boi que non queira beber a auga, o
(pt) Nunca lobo mata outro. (Chaves) (es) demo que lla faga beber. (ms-LU: seminarista
Un lobo a otro lobo, no se muerden. annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(Sbarbi) / Un lobo no muerde a otro. 700. O boi que non quere beber auga, o
(Correas) (ct) Llop en llop, no's mosseguen.
demo lla faga beber. (mc e ms17,082: Layosa /
(Alberola) ms4: F.V.S.)
Las personas de iguales inclinaciones no se
701. O boi run en corno medra. (ms-SA:
motejan, antes ocultan sus defectos. Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de Coiro,
688. O becerro, das mias vacas, e o Cangas, PO)
mancebo, das mias bragas. (mc e 702. O boi solto de seu se lambe. (mc:
ms17,087: S.Victorio de R. de Mio) Bucios)
(pt) O boi da tua vaca, e o moo da tua (pt) Boi solto, delambe-se todo. (Chaves)
braga. (Chaves) (es) El buey suelto bien se lame. (Sbarbi)
689. O boi bravo, en terra allea se fai El conocido sentido figurado del refrn,
manso. (ms17,086) recgelo la cancin popular: Gustar,
(pt) O boi bravo, mudando a terra, gstanme as moreas, / pero, tocante a
mudado. (Chaves) / O boi bravo na terra casarme, / mia nai sabe un refrn: / o boi
alheia se faz manso. (Id.) solto ben se lambe.
690. O boi cando vello faise un mauln. 703. boi vello non lle bsque-lo abrigo.
259 260
(mc e ms17,074: Santiago) (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
691. O boi ceibo, ben se lambe. (ms-LU: Carballedo, LU)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 704. O boi solo, ben se lame. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
692. O boi ceibo, de seu se lambe. (ms17,078 / Lugo)
mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 705. O boi, canto mis vai, mis malo se
Var.: O boi solto, de seu se lambe. fai. (mc e ms17,085: Santiago)
(pt) Boi solto delambe-se todo. (Chaves) 706. O boi, frontudo; e o cabalo, cascudo.
(es) El buey suelto bien se lame. (Sbarbi) (mc: Tuiriz, Monforte)
Gustar gstanme as moscas / pero tocante (pt) Boi cornudo, cavalo cascudo. (Chaves)
carne / mia nai sabe un refrn: / o boi (es) Buey frontudo, y caballo cascudo.
(Correas)
257
V. Non pon a galia, senn a faria en Poner.
258
En ms10 s.v. Lobos.
259 260
ms17,074: un mouln. O orixinal di O boi vello non lle bsquel'o abrigo.
707. O boi, velo vir, i-a vaca, vela ir. (mc e 721. cabalo vello, cabezadas novas. (ms-
ms17,083: Bucios) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
As hacen los compradores, para juzgar de 722. O cabalo, pra pelar, ha de temblar.
la buena planta de la res. (mc: S. Victorio de R. de Mio-F.V.S.)
708. boi pellexn nunca lle faltou u seu 723. O caldio quente saca os marraos do
roxn. 261 (ms-SA: seminarista annimo: algn inverno. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
lugar da provincia de Lugo) 724. O can de san Torrado, canto fai coa
709. O bon pavo frtase con faria e boca, desfaino co rabo. (ms-SA: Jos Eiras
salvado. 262 (mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU: Paz: Amil, Moraa, PO)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 725. O can de san Torrado, todo canto fai
(es) El pavo, ha de ser cebado con harina y coa man, desfai co rabo. 265 (ms-SA: Amador
con salvado. (Sbarbi) Darriba Mguez (13-11-1951))
710. O burro burreo ten a forza dun 726. O can de Xan Torrado, canto fai ca
camello. 263 (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) man, desfai co rabo. (mc: M.V. / ms21,21r:
711. O burro diante para que a recua non Berms)
se te espante. (ms4: C.A. A Nosa Terra) Aplcase a los que emplean su tiempo en
712. O burro diante pra que non se tejer y destejer, sin hacer cosa de provecho.
espante. 264 (ms-LU: seminarista annimo: algn 727. O can do ferreiro dorme s
lugar de Galicia / ms-LU: seminarista annimo: martilladas e desperta s dentelladas. 266
Melide, C) (mc: J.P.)
713. O burro que mis traballa, mis rota (es) El perro del herrero, no acude a las
leva a albarda. (mc: Tuiriz, Monforte) martilladas, y acude a las dentelladas. (R.
(es) El burro que ms trabaja, ms pronto Marn)
rompe el aparejo. (Sbarbi) Reprende a los que huyen de las
Recomienda la prudencia en el trabajo, a fin penalidades, y acuden a lo que les
de no agotarse prematuramente. proporciona gusto o satisfaccin.
714. O burro traseiro, que zarre o 728. O can e o gato non comen no mismo
boqueiro. (mc: A.N.) plato. (mc: Tuiriz, Monforte)
715. O burro, canto mis grande, mis (es) Como perros y gatos. (Sbarbi) /
Llevarse como perro y gato. (Id.)
lambe. (mc: Santiago)
Equivalente: Se llevan como el perro y el
716. O cabalo grande, ande non ande. (ms- gato.
SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso,
Brin, C) 729. O can que ha de dar mala xeira
717. O cabalo que non d a carreira, no raposa, non a ha de levar el moi boa. 267
(mc e ms: Fonsagrada-F.V.S.)
corpo lle queda. (mc e ms11,32: Pontevedra)
Var.: O que d mala xeira raposa, pra si non
(es) Carrera que no da el caballo, en el
a leva boa. (mc: Chantada)
cuerpo se le queda. (Sbarbi)
Recomienda que no se gasten las fuerzas de 730. O cancio, canto mis pequenio,
una vez, y que es conveniente reservarse mis monio. (mc: Santiago)
para el porvenir. (ms11,32) 731. O cancio, canto mis pequeno, mis
718. cabalo regalado non se lle mira o monio. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
dente. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de 732. O can, no seu palleiro, moita xente.
Galicia: galego occidental) (mc: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr Aldao, Literatura
719. cabalo regalado non se lle mira un Gallega, 2 edicin, 1911)
Como cada uno en su casa.
dente. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara
de Viceso, Brin, C) 733. O castor sacou e sacou hasta que o
720. O cabalo sube a calzada comendo, matou. (mc e ms11,31: Bucios)
chega vila e tropeza na lama i-estn os
da vila todos na cama. (ms15,28r) 265
O orixinal di O can de San Torrado todo canto fai coa
man desfa co rabo.
261 266
O orixinal di O boy pellexn nunca lle faltou u seu O orixinal di O can d'o ferreiro, dorme as martilladas,
roxn. e desperta as dentelladas. / En mc, Vzquez Saco recolle
262
ms-LU: en faria. dorma s martilladas pero Jacinto del Prado recolla
263
ms: d'un camello. orixinalmente o refrn como dorme as martilladas.
264 267
ms-LU (Melide): pa que. ms: mui boa.
Se refiere al catador de colmenas, que tanta 749. O galo i-o criado, un ano. (ms-LU:
miel sac que no dej la necesaria para la seminarista annimo: algn lugar da provincia de
alimentacin del enjambre. (mc) / Se refiere Lugo)
al catador de colmenas, que tanta miel sac 750. O ganado a paera do labrador.
que la mat: No se puede extraer toda la (mc: Bucios)
miel. (ms11,31) 751. gando bravo, corda solta. (mc:
734. cocho gordo o demo lle trai a Santiago)
faria. (ms10,049v: Sta. Eulalia de Bveda) 752. O gato a tapa, i-o que mal quer a
735. cocho gordo untarll'o rabo.
268
(ms- destapa. 270 (mc e ms: Tuiriz, Monforte)
LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU / ms-LU: 753. O gato da casa i-o can do amo. (mc:
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, Sober)
LU) 754. O gato e mais o can van pra onde lles
736. cocho gordo, untarll'o rabo, i- dan pan. (mc: Santiago)
flaco, repinicarllo. (ms-LU: seminarista 755. O gato grande pouco lambe. (ms-SA:
annimo: Guntn, LU) Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
737. O cocho non quere amo que quere 756. O gato lambiqueiro nunca gordo est.
ano e, pra que sea bon, amo e ano. (ms-SA: algn lugar de Galicia)
(ms9,16r: Silvarrey) 757. O gato lamboiras, segn as fai, as as
738. cocho non se lle d, que se lle coida. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei,
empresta. (ms8,20r: La Caiza) LU)
Porque devuelve en carne y en peso lo que 758. O gato lambn pensa que todos son
se gasta en alimentarle. da sa condicin. 271 (mc: Camba)
739. O cocho, cando soa co farelo, seal 759. O gato lambriqueiro nunca gordo
que come. (ms8,48v: S. Simn de la Cuesta) est. (ms-SA: seminarista annimo: Terras do Deza,
740. O corpo da vaca e ovos da gata. (ms4: PO)
C.A. A Nosa Terra) 760. O gato mis maiador non o mis
741. O cuco e o predicador, canto mis ratador. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
altos mis millor. (ms18,36r) da provincia de Lugo)
742. O cuco e o predicador, canto mis 761. O gato mis miador non o mis
altos, millor. (ms4: C.A. A Nosa Terra) cazador. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de
743. O dente do rato bo dente, que Frades, Pol, LU)
sempre deixa a semente. (mc: Bucios / ms- 762. O gato mis miador non o mis
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de pillador. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Lugo) da provincia de Lugo)
744. O dente que come a semente non 763. O gato mis miaador non o mis
bon dente. (ms-LU: seminarista annimo: Aguada, cazador. 272 (ms21,14r: Berms / ms-LU:
Carballedo, LU) seminarista annimo: seminarista annimo: Moreda,
745. fillo da cabra cabirto lle chaman. Taboada, LU)
269
(mc: Terra de Melide / ms4: V.R. y A.R.) 764. O gato miaador non o mais
(es) El hijo de la cabra ha de ser cabrito. cazador. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
(Sbarbi) / De tal palo tal astilla. 765. O gato que non ten mis dunha
746. O fillo do lobo ten a boca negra. (mc: sortella, non sabe si a poa no rabo ou
Cervantes) na orella. 273 (mc e ms)
(es) Ms oscuro que boca de lobo. (Jara). 766. O gato tpaa e o que mal quer
Es clsica la comparacin mis oscuro que
destapa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
boca de lobo. de Galicia)
747. O fillo do lobo ten o bico pando. (mc:
767. O gato maullador non o millor
A.S.A.)
748. O fillo do monte, lobo ou raposo. (mc:
cazador. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)
Chantada / ms4: F.V.S.)
270
ms: O gato tapaa e o que mal quer destapaa. (Tuiriz)
271
V. O gato ladrn pensa que todos son da misma
268
O orixinal di O cocho gordo untarll'o rabo. / ms-LU condicin en Robo.
272
(Pacios): untarlle o rabo. ms-LU: miaador.
269 273
V. O fillo da cabra cabirto en Propensin. ms: d'unha.
275
768. O gato, cando grande, pouco lambe. seitura. (mc e ms: Bucios / ms-LU:
(mc: Santiago) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
769. O gato, cando vai grande, pouco Lugo)
lambe. (ms-LU: Lus Alonso Alonso) 780. O maor rendemento do ganado o
770. O gato, canto mis grande, menos esterco ben aproveitado. (ms4: J.P.)
lambe. (ms-SA: Algn lugar da provincia da 781. O marrao do abril vai ca mai
Corua) chambaril. (ms-LU: seminarista annimo: algn
771. O gato, limpeza; o can, resguardo; i-o lugar da provincia de Lugo)
galo, unha alegra. (ms5,041) 782. O marrao do maio, cebalo todo o ano.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
772. O gato, por lamber, nunca foi cheo. provincia de Lugo)
(mc: S. Victorio de R. de Mio)
783. O marrau de cedo, ou d carne ou
773. O gato, por lamber, nunca se veu
sebo, e o de tarde, nin sebo nin carne.
cheo. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Estrada, PO)
784. O marrau de xaneiro vai con seu pai
774. O lobo muda de pelo pero non de
talleiro. 276 (ms21,18r: Berms)
condicin. (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
(pt) O lobo muda o pelo, mas no o vezo. 785. marrau, ano e amo. (ms15,41: Masid,
Sarria)
(Chaves) (es) Muda el lobo los dientes;
pero no las mientes 274. (Sbarbi) / Pierde el 786. O meu can foi s zorras e
lobo los dientes; mas no las mientes. (Id.) desfixronlle as nalgas todas. (mc:
(ct) Muda el llop de dent, pero no de Monforte)
pensament. (Alberola) 787. O mundo sube e baixa, xa o dice o
El malo por naturaleza, al crecer en aos, peto. (ms5,055: Silvarrey)
crece en malicia, o no muda de manera de Se refiere al volar del peto, que vuela
ser. subiendo y bajando.
277
775. O lobo non ve tod'o que queda no 788. O ollo do amo engorda o cabalo.
monte. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de (mc: P. Sobreira - Dicc. Ac. / ms-LU: Jess Redondo
Pantn, LU) C.: Chantada, LU)
(pt) O olho do dono engorda o cavalo.
776. O lobo perde do pelo pero das maas
(Chaves) / Quem engorda os bois o olho
non. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da do dono. (Id.) (es) El ojo del amo, o del
provincia de Lugo)
seor, engorda el caballo. (Sbarbi)
777. O lobo vello caza espera. (mc: Tuiriz,
Monforte)
789. O ollo do gato ben ve o rato. (mc:
Santiago)
(es) El lobo viejo caza a la espera. (Jara)
790. O paxaro da devesa, cando un canta,
778. O lobo, onde cra, non donde fai a
o outro pesca. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza:
matanza. (mc: Pidre, Palas de Rey) Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(es) El lobo carne no hace cerca de donde
791. O perro e o gato dormen a cada rato.
yace. (Jara) / El lobo de amao, donde (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
mora no hace dao. (Id.) / El lobo do se
792. O porco celeiro non quer compaeiro.
halle, dao no hace. (Sbarbi) (ct) El llop (mc: Bucios)
sempre va a caar llunt del llc aon sl Var.: O can no celeiro non quer compaeiro.
estar. (Alberola) (ms4: C.A. A Nosa Terra)
Suele ser prctica de todos aquellos que
793. porco gordo engordalo, e flaco
quieren ocultar sus fechoras para seguir
gozando de buena fama entre sus arrncalle o rabo. (ms-SA: Algn lugar da
provincia da Corua)
convecinos.
794. porco gordo, untarlle o rabo. (ms-
779. O mal tempo logo cansa: Dios te LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
mande o sol, que che hei de dar o boi
millor, i-a vaca marela, i-a filla como
275
ela, i-o porco ruzo que anda no puzo, i-o ms-LU: ch'hei, i-a filla com'ela, porco ruzo q'anda no
puzo, porco branco q'anda no campo; ms: y-a vaca
porco branco que anda no campo, i-a marela y-a filla com'ela, y-o porco ruzo qu'anda no puzo
galia curupeluda que pon os ovos pr y-o porco branco qu'anda no campo, y-a galia.
276
O orixinal di O marrau de xaneiro vai con seu pai o
talleiro (morte).
274 277
ms: y no. ms-LU: engord'o cabalo.

Siguiente
795. O porco quere amos, non quere anos. (pt) Quem com ces se deita, com pulgas se
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da levanta. (Chaves) (es) Quien con perros
provincia de Lugo) pasa la noche, pulgas coge. (Jara) / Quien
796. O porco, pra ser bo, tantos anos como con perros se acuesta con pulgas despierta.
ps. (mc: Silleda-F.V.S.) (Id.)
797. porquio cebado chgalle o medo Aplicacin obvia al influjo que causan las
rabo. (mc: Santiago) malas compaas.
798. porquio chgalle o medo rabo. 810. O que entre lobos se mete, comido
(mc: Santiago) sale. (mc: Cervantes / ms4: F.V.S.)
799. O potro, da potrela i-o becerro, da La suerte que espera a cuantos
vaca vella. 278 (ms-SA: seminarista annimo: presuntuosamente se exponen a los
algn lugar da provincia de Lugo) peligros.
800. O qu' marrao llo queira topar, no 811. O que escarabellos manda plaza,
maio llo empeze a dar. 279 (ms12,70) merda lle traen cara. (ms-SA: M. Gonzlez
Fernndez)
801. O que a escarabellos manda plaza,
812. O que escarabellos manda, bosta lle
nada lle acarrexan. (ms-SA: Lus Alcntara
Pedreira: Rianxo, C) carrexa. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
802. O que anda con lobos, oubeando 813. O que escarabellos manda, merda lle
acaba. 280 (mc / ms) carretan. 281 (mc e ms: Tuiriz, Monforte / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
803. O que anda entre lobos, a oubear / ms-LU: seminarista annimo: Sindrn, Monforte de
deprende. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.) Lemos, LU)
Var.: O que se cra entre lobos, ala con eles. 814. O que ha de bicar o can no cu, non
(F.V.S.) ten que lle mirar pr rabo. 282 (mc: M.L.)
(es) Quien con lobos anda, a aullar se (es) Quien ha de besar en el culo al perro,
ensea. (Sbarbi) / Quien con lobos anda, al bsele luego. (R. Marn)
ao alla. (R. Marn) El mal camino, andarlo pronto.
Destaca el influjo de las compaas. 283
815. O que leva a ovella, leva o velro.
804. O que besta ha ter, besta ha de ser. (mc e ms12,76: Bucios-F.V.S.)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia Contiene una ley de accesin: quien lleva lo
de Lugo)
principal, lleva lo accesorio. Velro = lana,
805. O que cabrito come e cabra non ten, velln, falta en nuestros diccionarios y es
dalgn lado lle vn. (ms-LU: seminarista comn en Chantada y Carballedo.
annimo: Chantada, LU)
816. O que mal pensa, cnsalle a besta. (mc:
806. O que cabrito vende e cabra non ten, M.L.)
de algn lado lle vn. (ms-SA: M. Gonzlez Aqu pensar por alimentar. Es necesario
Fernndez) alimentarse para trabajar.
807. O que cabritos vende e cabras non 817. O que mantn con herba, mantn con
ten, d'algures lle vn. (ms-LU: seminarista merda. (mc: Cervantes)
annimo: Bucios, Carballedo, LU) Lo mismo dicen otros anlogos ya
808. O que come cabirto e cabra non ten, registrados.
de algures lle vn. (mc: M.V.) 818. O que mantea moita facenda de
(pt) Quem cabritos vende e cabras no tem, pico, nunca chegar a rico. (ms-LU:
d'algures lhe vem. (Chaves) (es) Quien seminarista annimo: Paradela, LU)
cabras no tiene y cabritos vende de dnde 819. O que mata un abelln, cen das de
le vienen? (R. Marn) / Quien cabritos
perdn. (mc: Santiago / ms-SA: Jess Mayo
vende y cabras no tiene de dnde le Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C)
vienen? (Id.)
820. O que mata un abelln, ten cen das
809. O que con cas se deita, con pulgas se de perdn. (mc: Carballedo)
levanta. (mc: Chorexe, Palas de Rey-F.V.S.)

278
O orixinal di O potro da potrela y'o becerro da vaca
281
vella. ms: O que a escarabellos; ms-LU (prov. de Lugo): m...
279
O orixinal di O c'o marrao llo queira topar, no mayo lle carrea; ms-LU (Sindrn): merda lle carrean.
282
llo empeze a dar. ms: bical-o.
280 283
mc: ande; ms: oubiando. ms12,76: leva o belro (o velro).
Var.: O que mata un abelln, ten cen anos de Con la misma enseanza que el que dice: O
perdn. (mc / ms4: F.V.S. / ms17,073 / Jess que naceu pra ichavo...
Redondo C.: Outeiro de Rei, LU). 827. O que non come cand'os bois, come
Creen los campesinos que los abejorros son antes ou despois. (ms-LU: seminarista annimo:
brujas o meigas, que se disfrazan as para Guillar, Outeiro de Rei, LU)
hacer dao al ganado. 828. O que non pode dar na besta, d na
821. O que mata un culebrn, ten cen anos albarda. (mc: Bucios)
de perdn. (ms11,29: Sober) Var.: Non pudo dar na besta e deu n'albarda.
Culebrn = persona mala. (M.V.)
822. O que mata unha abella, cen das de (pt) Quem no pode dar no asno, d na
pena. (mc: Santiago) albarda. (Chaves) (es) Quien no puede dar
823. O que mata unha abella, ten cen anos en el asno, da en la albarda. (Sbarbi)
de pena. (mc: Carballedo) Como ltimo recurso del que no puede
Var.: O que mata unha abella, ten cen das de tomar venganza en la misma persona del
pena. (mc) / O que mata unha abella, ten cen ofensor.
anos de cadea. (ms5,135: Puente Ulla) / O que 829. O que non ten bois, ten qu'arar antes
mata unha abella, ten nove das de pena. (mc) ou despois. (ms11,47: Comarca de Fonsagrada)
Se funda el refrn en la creencia de que las 830. O que non ten carro nin bois, anda
almas bajan a la tierra en forma de abejas. antes ou despois. (mc: M.V.)
Son las abejas objeto en todas partes de Al carecer de cosas necesarias, ha de hacer
especial cario, por crerselas llenas de los trabajos, cuando no es tiempo ni sazn.
virtudes, y, en ellas se representa la 831. O que non ten carro nin bois, ten
solicitud para el trabajo y la discrecin. qu'andar antes ou dispois. (ms-LU: Recaredo
824. O que mata unha abella, ten sete anos de la Fuente Prez (04-10-1951): Pombeiro, Pantn,
de pena. 284 (mc / ms4: F.V.S. / ms11,41) LU)
(es) Las abejitas de Dios, antes de trabajar, El que no tiene carro ni bueyes (u otro
rezan su oracin. / Las abejas, Dios mira servicio cualquiera), tiene que pedirlos
por ellas; y quien a una mata, del castigo prestados antes o despus de haberse
no escapa. (R. Marn) / A quien destruye servido el dueo de ellos.
una colmena, Dios lo condena. (Id.) / 832. O que nunca tuvo porco i-ahora ten
Abejitas, santas sois vos, que haceis miel un porquio, anda "quino, quino,
para los hombres y cera para Dios. / quino". (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
Abejas benditas, santos abejares, dan miel Presuncin del que llega a algo, no
a los hombres y cera a los altares. (R. habiendo sido nada.
Marn) 833. O que o burro ha de ter, burro ha de
Radica el refrn en la creencia de que las
ser. (mc: Fonsagrada)
almas bajan a la tierra en forma de abejas.
Las solicitas y discretas abejas son en todas 834. O que oie o cuco en anas, leva
partes objeto de un cario especial, por albarda pr ano. (mc: Golada)
creerlas el pueblo dotadas de virtudes. (es) Dnde ir el buey que no are?
825. O que mata unha abella, ten un ano (Correas)
Creencia supersticiosa, que asegura mala
de pena; o que mata un abelln, ten cen
suerte al que oye al cuco antes de
anos de perdn. (ms-LU: seminarista annimo: desayunar.
Terra Cha, LU)
835. que os cochos lle faltan, hasta as
826. O que naceu pra burro, non pode
silveiras lle roncan. 286 (mc e ms4: A.N.)
chegar a cabalo. 285 (mc: Lugo / ms4: F.V.S.)
Como que lle faltan marraus, registrado
(pt) Quem nasceu para burro, nunca chega
ms arriba. (mc) / Facile invenise credimus
a cavalo. (Chaves) (es) Quien naci asno,
quod avemos. (ms4)
no morir caballo. (R. Marn) (it) Chi asino
nasce, sempre asino. 836. O que pensa mal, cnsalle o burro no
camio. (mc: Carballedo / ms4: Choreje-F.V.S.)
Todos repiten la idea del ya registrado: o
que mal pensa, cnsalle a besta.
284
Indica Agrcolas (Animales).
285
V. O que nace pra ichavo, non pode ser carto en
286
Desgracia (Pesimismo en la desgracia). ms4: hastr'as silveiras.
837. O que pensa sin cebada, slelle a (pt) Quem com ces se deita, com pulgas se
burra mal pensada. (mc / ms4: F.V.S.) levanta. (Chaves)
838. O que perde o burro e encontra a Vase O que con cas se deita...
albarda, non a perda tanta. (ms-SA: 850. O que ten a ovella, que pida por ela.
289
Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
Comba, C) 851. O que ten'a ovella, que pida por'ela.
839. O que perde o burro e topa a albarda, (ms11,43: Comarca de Fonsagrada)
290
xa non sufre perda tanta. 287 (mc: M.V. / 852. O que ten besta, soa na albarda.
ms21,27v: Berms) (mc: M.V. / ms21,15r: Berms)
(es) El que pierde el asno y halla la 853. O que ten cabras e fillos, non pode
albarda, eso gana. (R. Marn) estar a ben cos vecios. (mc: A.N.)
Del mal, el menos. 854. O que ten fillos e cabras, ten penas
840. O que perde un boi e encontra un bravas. (mc: R. Caruncho)
corno, non-o perde todo. (mc: Tuiriz) Con frecuencia son ambas cosas fuente de
(es) Quien pierde un buey y se encuentra un disgustos: las cabras cuando respetan el
gato, no pierde tanto. (R. Marn) cercado ajeno; los hijos, por pendencieros.
841. O que perdeu as ovellas, leva a choca 855. O que ten un burro e o vende, ben
nas orellas. (mc: M.L.) s'entende. (ms-SA: algn lugar de Galicia)
(es) Quien bueyes ha perdido, los cencerros 856. O que ten unha cabra i-a vende, ben
trae al oido. (Sbarbi) se entende. (mc: C.G.)
Como: que lle faltan os marraus... (pt) Quem tem um burro e o vende, acho
Destaca la fuerza de la obsesin, que a bem que l se entende. (Chaves) (es) Quien
quien la tiene, le hace ver en todas partes tiene un burro y lo vende, l se entiende.
algo que se la recuerda. (Sbarbi)
842. que porcos lle faltan, outeiros lle Cada cul obra de acuerdo con sus clculos
roncan. (mc: Bucios-F.V.S.) o conveniencia.
Var.: que lle faltan os marraus, rncanlle os 857. O que tea a miruxa, cuide que non
odos. (F.V.S.) / que porcos lle faltan, lle fuxa. (ms-LU: seminarista annimo: San Martio
paredes lle roncan. (Carballedo) de Mato, Taboada, LU)
(es) Quien puercos ha menos, grenle en Miruxa, muruxa.
cada cerro. (R. Marn) 858. O que tea cabras, que aturule. 291
843. O que queira ter a fortuna torta, (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
machee a vaca e femee a porca. (mc: M.V.) lugar da provincia de Lugo)
844. O que queira ter unha run besta, que 859. O que trata con mulleres e bestas,
compre un burro bo. (ms-LU: seminarista nunca lle faltan novedades frescas. 292
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (mc / ms4: F.V.S.)
845. O que queira unha mala besta, que 860. O que vai nunha mula e con un
compre un burro bon. (ms-LU: seminarista francs, vai tolo e vai de a p. 293 (mc:
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Villamor, Mellid-F.V.S.)
846. O que quere ter besta, ten que ser el Con una reliquia del odio que se atrajeron
besta dela. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, los franceses desde la guerra de la
LU) Independencia.
847. O que se cra entre lobos, ala como 861. O que xungue bois molida e come
eles. 288 (mc / ms4: F.V.S.) papas cun fuso, viselle a mit do da.
294
(es) Quien con lobos anda, al ao alla. (R. (mc e ms: Taboada-F.V.S.)
Marn) Lo primero es uncirlos a los cuernos, y no
Como: O que anda entre lobos... se hace sino para trabajar en zonas abruptas
848. O que se deita con cas, aparece
coronado de pulgas. (mc: Santiago) 289
V. Animales domsticos (Ovejas).
849. O que se deita cos cas, rguese coas 290
ms21,15r: soa n'albarda.
pulgas. (mc: M.L.) 291
ms-LU: qu'aturule.
292
Contn a indicacin Mulleres. Perigros da muller no
ms.
287 293
ms21,27v: perd'o burro. ms: c'un francs.
288 294
ms4: con eles. ms e ms4: xungue os bois.
y empinadas, lo que supone trabajo penoso 870. O rato que no sabe mis que un
y que exige mucho tiempo; lo segundo es furado, logo cazado. (ms-LU: seminarista
claro. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
862. O rabo do zorro arteiro non corta o 871. O refrn di as, i-eu tamn cho digo
salgueiro sin ferro i-aceiro. 295 (mc e ms: aiqu: "Atrs do lobo, un can; atrs
Bucios) dunha taza de sopas, unha taza de vio
863. O raposo con moito garbo nunca i-on rebuxo de pan". (mc: Taboada-F.V.S.)
galia boa come. (ms-SA: Manuel Barreiro Rebuxo falta en nuestros Diccionarios y
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) significa rebanada, trozo de pan.
864. raposo dormente non ll'amanece a 872. O run marrao mama na teta de
galia no dente. (mc: M.L.) atrs. 297 (mc: Tuiriz / ms-LU: seminarista
Var.: raposo dormente non lle canta a galia annimo: algn lugar de Galicia)
no dente. (A.N.) / raposo dormente non lle 873. O xucio non est na cabra, que est
rincha o ao no dente. (R. Caruncho)
en quen a garda. (mc / ms4: F.V.S.)
(pt) A raposa que dorme, no apanha
galinhas. (Chaves) (es) A raposo durmiente 874. O zorro perderache o rabo, pero as
no le amanece la gallina en el vientre. maas... (mc: Bucios-F.V.S.)
(Sbarbi) (ct) Rabossa que drm, no menja (pt) A raposa muda de pele, mas no de
gallina. (Alberola) manha. (Chaves) (es) El zorro perdera los
865. O raposo madruga. (ms-SA: Francisco dientes, mas no las mientes. (Sbarbi) / La
Canosa Quintns) zorra mudar los dientes, mas no las
866. O raposo perder a la pero non as mientes. (Id.) / La piel mudar la raposa,
pero su natural no despoja. (Jara)
maas. (mc: Bucios)
(es) La zorra mudar los dientes, mas no 875. O zorro, donde cra, non come os
las mientes. (Sbarbi) pitos. (mc: Palas de Rey)
Como O lobo muda de pelo... Destaca el (pt) A raposa no mata galinhas onde tem
influjo de la costumbre que se convierte en os filhos. (Chaves)
una segunda naturaleza. 876. O zorro, donde cra, non mata a
867. O raposo sempre tira s galias. (mc: galia. (ms17,002)
Vida Gallega) 877. O zorro, onde cra, non atouza. (mc:
Destaca tambin la fuerza del instinto y de Palas de Rey)
la inclinacin. (pt) A raposa no mata galinhas onde tem
868. O rato que non sabe mis que dun os filhos. (Chaves)
burato non rato. (ms21,14r: Berms) 878. Oito galias i-on galo comen a cebada
869. O rato que non ten mis de un dun cabalo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
burato, non bo rato. (mc: Golada-F.V.S.) lugar da provincia de Lugo)
Var.: O rato que non sabe mis dun furado, 879. Ollo de amo engorda o cabalo. (ms-SA:
logo cazado. (mc / ms4: F.V.S.) 296 / O rato Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C)
que solo sabe dun furado, logo cae. / O rato 880. Onde irs, boi, que non ares? (mc:
que solo sabe dun furado, malo. (Bucios- Dicc. Ac.)
F.V.S.) 881. Onde irs, boi, que non ares? A
(pt) Mal vai ao rato que conhece um s cortadura, a pagar ca vida. (ms17,076:
buraco. (Chaves) / Rato que s conhece um Lugo)
buraco, azinha tomado. (Id.) (es) El ratn (pt) Aonda ir o boi que nao lavre, pois que
que no tiene ms que un agujero, presto sabe. (Chaves) (es) Donde ir el buey que
llega al moridero. (R. Marn) / El ratn que no are? (Correas) (va) Aon auir el boi
no tiene ms que un agujero, presto viene a que non llaure? (Alberola)
pagadero. (R. Marn) (ct) Ratol que no sab 882. Onde non vexas corpo, non botes
ms qu'un forat, pronte es agarrat. carga. 298 (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial,
(Alberola) Val do Dubra, C)

295 297
Contn a indicacin Zorros no ms. / ms: y acero. ms-LU: Ruin marrano, teta de tras.
296 298
ms4: mais que dun furado. O orixinal di Onde non vexas corpo, non botes cara.
883. Onde o corvo andou, nunca trigo 894. Os carneiros, en xunio retidos, en
faltou. (ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa Minia setembre deben ser vendidos. (ms4: J.P.)
de Brin, C) 895. Os corvos, cas sas voces, ventan a
884. Onde vexas corpo, arrima carga. (mc: mala sorte. (mc: Santiago)
A.S.A.)
896. Os fillos do raposo todos cheiran ao
(pt) Onde vires corpo, bota carga. (Chaves)
farume. (mc: J.A.P.)
885. Onde vexas corpo, arrima peso. (ms-
LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) 897. Os ganados queren chegar pasto
886. Onde vexas corpo, bota carga, e onde con bon pelax'e bandullo farto. (ms4: J.P.)
vexas orella, cebada. (mc: Carballedo) 898. Os machos, velos vir, e as mulas, velas
(pt) Onde vires corpo, bota carga. (Chaves) ir. 302 (mc e ms17,084: Bucios)
Vase Onde vires corpo, bota carga y Onde Como: O boi velo vir, i-a vaca vela ir. (mc)
vexas orella... / A los machos se les admira y elige por la
887. Onde vexas corpo, carga, i-onde vexas estampa que presentan por delante: pecho,
orella, cebada. (ms-LU: seminarista annimo: etc; a las mulas, al revs. (ms17,084).
Bucios, Carballedo, LU) 899. Os paxaros da devesa, cando un
Dixo o burro. canta, outro o pesca. (mc: Santiago)
888. Onde vexas orellas, cebada; e onde 900. Os paxaros na folla aboligando. (ms-
vexas corpo, carga. (ms-LU: seminarista SA: Jos Mara Garca Vzquez (10-11-51): Dodro, C)
annimo: Becerre, LU) 901. Os pitos van ca nai cubeiro. (ms-LU:
889. Onde vexas orellas, mete cebada, e seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
onde non vexas corpo, non poas carga.
(ms18,50r: Ultreya, Emilio lvarez Jimnez) 902. Os porcos ben regalados, entre palla
890. Onde vexas orella, mete cebada, e sepultados. (ms4: J.P.)
onde non vexas corpo, non botes carga. 903. Ovella que leva o lobo, levada vai. (mc:
299 Carballedo / ms4: F.V.S.)
(mc: M.V.)
(es) Oveja que lleva el lobo, no hay San
Var.: Onde vires orellas, mete cebada, e onde
Antn que la guarde. (R. Marn) ms: Oveja
non vexas corpo, non poas carga.
que es del lobo, no hay San Antn que la
(pt) Onde vires corpo, bota carga. (Chaves)
guarde. (R. Marn)
Interesado consejo del asno del cuento, para
lograr mayor pienso y librarse de soportar 904. Ovella vella e colmea probe no mes de
carga. maio morre. 303 (ms14,18)
891. Onde vires corpo, bota carga. (mc: 905. Ovella vella e cortizo pobre no maio
Bucios) morre. 304 (ms4: F.V.S.)
Var.: Onde non vexas corpo, non botes carga. 906. Ovellas e lobos non fan xuntanza. (mc:
(ms4: Agro) Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) Onde vires corpo, bota carga. (Chaves) 907. Ovellas poucas, ovellas loucas. (mc:
892. Oracis de burro non chegan ceo. A.N.)
300
(mc: S. Victorio de R. de Mio-F.V.S. / ms21,18r: 908. Paso de boi, dente de lobo e faite o
Berms) bobo. 305 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(es) Rebuznos de jumento no llegan al da provincia de Lugo)
cielo. (R. Marn) / Oracin de perro no va (Pleiteante)
al cielo. (Sbarbi) (ct) Bram d'ase, no aplega 909. Patada de besta non mata cabalo. (ms-
al cl. (Id.) SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
As se ataja a los que inconsideradamente 910. Patada de burro non mata a ningun.
piden pestes contra sus semejantes. (mc: Santiago)
893. Os burros na mia terra collen a
carga i-estn con ela. 301 (mc e ms5,135:
Santiago) 302
ms17,084: y as mulas.
303
ms14: mayo. / Nunha segunda clasificacin temtica,
Vzquez Saco incluiu este refrn en Enjambres.
304
O orixinal di Ovella vella e cortizo pobre, no mayo
299
ms: votes carga. morre. / Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez
300
ms21,18r: Oracis de burros. / V. As oracins do Saco incluiu este refrn en Enjambres.
305
burro non chegan ceo en Religiosos y morales. O orixinal di Paso de boy, dente de lobo... e faite o
301
ms5, 135: e estn bobo.
911. Patada de yegua non mata o caballo. 921. Pita que o raposo leva, vai ben
(ms-SA: Jos M. Domnguez Martnez: Sardieiro, gandida. (ms10,025v: D.E.)
Fisterra, C)
922. Pita vella fai bo caldo. (mc: Tuiriz,
912. Patadas de burro non chegan ceo. Monforte)
306
(mc: Santiago / Manuel Portela Balayo) Como Galia vella...
913. Paxaro que non canta, non val 923. Pito que se mollou, conta que xa
blanca. (mc: Bucios) acabou. (mc: J.P.)
914. Paxaro trigueiro non entra no meu 924. Pitos e fillos nunca son moitos. (mc: S.
graneiro. (mc) Victorio de R. de Mio-F.V.S.)
(es) Pjaro triguero, no entres en mi 925. Pitos i-estudiantes nacen moitos pero
granero. (Correas) / Pjaro triguero, no puleiro chegan poucos. (mc: Viana,
entres en mi granero; que si te apao, no Chantada-F.V.S.)
comers ms grano. (R. Marn) 926. Pitos i-estudiantes nacen moitos pero
No hay que abrir las puertas a los puleiro suben poucos. 309 (ms14,16)
inficionados de algn vicio o defecto. / Es 927. Pola corda vai a besta.
310
(ms21,16r:
peligroso dar ayuda a los viciosos. (Bergua) Berms)
915. Paxaros e pardales, todos son iguales. 928. Polo abril sale o cucu de cubil. (ms-SA:
(mc: Bucios) Manuel Camino Snchez)
(pt) Passarinhos e pardais, todos querem 929. Polo ou galia, con auga da via.
ser iguais. (Chaves) (es) Pajarillos y (ms21,06v: Berms)
pardales, todos quieren ser iguales. 930. Polo rabo da culler sube o gato ola.
(Correas) 311
(ms21,05r: Berms)
916. Pelexo de zorro, inda que sea
931. Polo rabo da culler vai o gato ola.
embulleirado, nunca levou canado. (mc: (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R. / Canosa
Carballedo / ms4: F.V.S.) Quintns / Darriba Mguez / ms-SA: Jos Barreiro
Los pellejos se hacen de piel de cabra, y, Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO / ms-
cuando sta es pequea, se la compara con SA: Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C / ms-
el zorro, en cuanto a magnitud, y de ah el SA: Daniel Garca Blanco: Bamiro, Vimianzo, C)
refrn: porque as como el pellejo de un (es) Por el cabo de la cuchara sube el gato
zorro no llevara un caado de vino, as el a la olla. (Sbarbi)
de una cabra pequea. Se dice Para los que van a un fin sirvindose de
embulleirado, palabra que falta en los rodeos, cuando no pueden lograrlo
Diccionarios, de bulleiro; es decir, mojado, directamente.
porque suelen mojar los pellejos para que 932. Polo rabo da culler vai subindo o
estiren; as dicen: fol mollado, masa leva. ghato ola. 312 (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil,
917. Pelico de zorro nunca fanega de millo Moraa, PO)
levou. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, 933. Polo rabo da cuchar vai rubindo o
Carballedo, LU) gato ola. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa,
918. Pelico de zorro nunca fanega de trigo O Incio, LU)
levou. 307 (mc: Bucios-F.V.S.) 934. Polo san Martio andan as formigas
Vase el anterior. polo camio. (mc: Santiago)
919. Pita morta, galo . (mc: Bucios) 935. Por Ano Novo pxome a pita un ovo e
Como Boi morto, vaca . da de Reis tia seis. (mc: M.L.2)
920. Pita que canta e muller que asuba, 936. Por o rabo da coller foi o gato ola.
na mia casa non pa. 308 (mc / ms4: F.V.S. / (ms-LU: seminarista annimo: Pape, San Xon de
ms-LU: Recaredo de la Fuente Prez (04-10-1951): Silvarrei, Outeiro de Rei, LU)
Pombeiro, Pantn, LU) 937. Por san Pedro xa burro e medio. (mc:
La gallina que canta como un gallo y la Santiago / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
mujer que silba como un hombre no suelen Maria de Ribela, A Estrada, PO)
ser buenos. (Recaredo de la Fuente Prez
(04-10-1951): Pombeiro, Pantn, LU) 309
O orixinal di Pitos y estudiantes nacen moitos; pero o
puleiro suben poucos.
310
O orixinal di Pol'a corda vai a besta.
306 311
Portela Balayo: non chegan o ceu. O orixinal di Pol'o rabo d'a culler sube o gato a ola.
307 312
Contn a indicacin Zorros no ms. O orixinal di Po lo rabo da culler bay subindo o jato a
308
V. tamn Mujer. / ms-LU: c'asuba. ola.
938. Por un punto foi o gato unto. (ms-SA: (pt) O co e o menino, vo para onde lhe
Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C / ms- fazem o miminho. (Chaves) (es) Si quieres
SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO) que te siga el can, dale pan. (Sbarbi)
939. Por xaneiro e febreiro os lobos baixan 953. Pra res vella, pouca rella. (mc / ms4:
palleiro. (mc: Santiago) F.V.S.)
313 Pra conocer os bois hai que arar con
940. Porco cereixeiro vale pr talleiro. 954.
(mc: Santiago / ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago eles. (ms-LU: seminarista annimo: Chantada, LU)
de Compostela, C) 955. Pr mis run cocho, a millor bugalla.
941. Porco de moita canela, pouca magra (mc: A.N.)
leva nela. (mc: Pramo / ms4: F.V.S.) (pt) O pior porco, come a melhor lande.
314
942. Porco fiado ronca todo o ano. (mc: (Chaves) / Ao mau bcoro, boa lande. (Id.)
Lugo / ms10,094r: D.E.) (es) Al ms run puerco, la mejor bellota.
(pt) Porco fiado todo o ano grunhe. (Correas) (ct) El ms ron prc es menja la
(Chaves) (es) Puerco fiado, grue todo el millor bellta. (Alberola)
ao. (Correas) (ct) Prc fiat, tot l'any Atrs queda a run cocho a mellor mazn.
gruny. (Alberola) 956. Probe da casa en que canta a galia e
Las deudas intranquilizan, mientras no se cala o galo. (mc: Carballedo)
pagan. (pt) Triste da casa em que a galinha canta e
943. Porco gordo, engordalo, e flaco o galo cala. (Ricart) / No h paz onde
quitarlle o rabo. (ms: Santiago) canta a galinha e cala o galo. (Id.) (es)
944. Porco vello non-o metas no cortello. Casa perdida, donde calla el gallo y canta
(ms15,17) la gallina. (Ricart) / Triste est la casa
945. Porcos, bestas e demos, grandes: sea donde la gallina canta y el gallo calla.
porco, sea besta, sea o demo maior, (Sbarbi) (ct) Pobre s la casa en qu les
canto mis grande millor. (mc: Bucios) gallines canten i el gall calla. (Ricart)
Lema de los que prefieren la cantidad a la Mal gobernada anda la casa en la que la
calidad, como dijimos en cabalo grande, mujer ocupa el puesto del marido.
ande ou non ande. 957. Que coma moito non convn, ganado
946. Porque a besta da un couce, non lle que pra encastar se ten. 317 (ms4: J.P.)
vou cortar a perna. 315 (ms: Carballino) 958. Queira, que non queira, o burro ha de
947. Potro e becerro que haxas de castrar, ir feira. 318 (mc e ms: Vida Gallega)
de octubre nunca ten que pasar. (ms4: J.P.) 959. Quen con lobos anda, a aullar
948. Potro estrelado, nin na corte nin no aprende. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
Lousame, C)
prado nin en ningn lado. (mc: Guntn)
Como Mula con remoo... 960. Quen con lobos se xunta, a oubear
949. Potro, de potrela; becerro, de vaca deprende. (mc: Bucios)
(es) Quien con lobos anda a aullar se
vella. (mc: M.V. / ms21,27v: Berms)
ensea. (Bergua)
950. Pr'onde vas, boi, que non ares, a non
961. Quen con lobos se xunta, a aullar se
ser pr matadeiro? (ms14,16) ensea. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil:
951. Pra andar, unha mula; pra correr, un Vimianzo, C)
cabalo; e pra marchar de andadura, un 962. Quen manda a escarabellos, merda lle
borrico castellano. (mc: Carballedo / ms4: carrexan. (ms21,05r: Berms)
F.V.S.)
963. Quen perde o burro e topa albarda,
952. Pra onde vai o can? Pra onde lle dan non sufre perda tanta. (ms-SA: Jos Barreiro
pan. 316 (mc: Palas de Rey-F.V.S.) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
964. Quita do[s] tarreos pantanosos
anims que non han de ser froxos. 319
313
(ms4: J.P.)
ms-SA: cereiseiro.
314
En ms10 s.v. Puercos.
315 317
Aparece por atrs da ficha correspondente a Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Tragadeiras non faltan, quen coma hay, do tema Hambre Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
318
y gastronoma. ms: d'ir.
316 319
V. A onde vas, can? A onde me dan pan en Egosmo. Jacinto del Prado rexistra o refrn coa forma Quita d'o
Ambicin. Inters. tarreos pantanosos. Probablemente se trata dun aforismo
965. Qutalle a mosca boi en junio e Recoge la supersticin a que hemos aludido
pnselle burro. 320 (ms17,092: Santiago) en otro lugar.
966. Raposo que moito dorme, galia 976. Se non queres xoncer, bota os bois a
gorda non come. 321 (mc: R. Caruncho, Diario pacer. 325 (mc, ms11,44 e ms17,097: Fonsagrada-
de Avisos / ms3: C.A.) F.V.S.)
(pt) Raposa que dorme, no apanha 977. Se o corvo corvexa, o lobo rastrexa;
galinhas. (Chaves) (es) A raposo corvo calado, lobo de lado. (mc: Gudia /
durmiente... ms11,25)
Como A raposo dormente... (pt) O mal que faz o lobo, apraz ao corvo.
967. Rato que non sabe mis ca dun (Chaves) (es) Vase el cuervo tras la loba,
burato, log'o pill'o gato. (ms-LU: seminarista esperando las sobras. (R. Marn) / Del mal
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) que el lobo hace, al cuervo aplace.
968. Rato que solo sabe de un burato, logo El cuervo acompaa al lobo en sus correras
para aprovecharse de los restos de los
o pilla o gato. 322 (mc: Bucios)
animales que ste mata. (mc) / [...] que ste
(pt) Rato que s conhece um buraco, azinha
devora. (ms11,25)
tomado. (Chaves) (es) Ratn que no sabe
ms que un horado, presto es cazado. (R. 978. Se queres que che siga o can, dlle
Marn) (ct) Ratol que no sab ms qu'un pan. 326 (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza,
forat, pronte es agarrat. (Alberola) C / ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das
Igrexas, Forcarei, PO / ms-SA: Andrs Castro Ces:
Vase Malia o rato... y sus anlogos. Tllara, Lousame, C / ms-SA: Clemente Crespo
969. Rebuznos de burro non chegan ceo. Caamao: Santiago de Compostela, C / ms-SA: Freire
(mc / ms4: F.V.S.) Lpez: Padrn, C)
(es) Rebuznos de asno, no pasan del tejado. 979. Se queres ter o cocho gordo, non
(R. Marn) / Rebuznos de jumento no llegan comas o caldo todo. (ms6,05v: Cedeira)
al cielo. (Id.) (ct) Bram d'ase no aplega al Darle una parte de caldo, as engordar
cl. (Id.) ms.
Como Oracis de burro...
980. Se ques que te siga o can, dlle pan.
970. Reen os pitos no poleiro e as cuncas (mc: A.N.)
no cunqueiro. 323 (mc: Bucios) (pt) Se queres que te siga o co, d-lhe po.
971. Run cadela roe, s veces, boa cadea. (Chaves) (es) Si quieres que te siga el can,
(ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) dale pan. (R. Marn)
972. Run cadela roe, s veces, boa codela. 981. Se tes moitas galias, vndeas en
(mc: Terra de Melide) septiembre e vlveas a comprar en
No es raro que a veces mal perro roye
Navid. (ms-SA: Manuel Collazo Porto: Portas, PO)
buena coyunda. (Sbarbi)
982. Sea boi, sea vaca, na casa naza. (ms-LU:
973. Run cadela roe, s veces, boa correa. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms21,21r: Berms) Lugo)
974. Salta o rato telaraa e a mosca Estn afeitos as herbas.
apaa. (mc e ms6,02v: R. Caruncho, Diario de 983. Sea boi, sea vaca, na corte nazca. (mc e
Avisos) ms17,096: Pramo)
975. Se a pita canta como o galo, perda lle 984. Sete galias e un galo comen tanto
sinte do seu amo. 324 (mc: La Gudia / ms11,25: como un cabalo. (mc: J.A.P.)
Gudia, Orense) Var.: Sete pitas e un galo comen tanto como un
cabalo. / Sete galias e un galo comen a
cebada dun cabalo.
(pt) Vinte galinhas e um galo, comem tanto
da autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da
como um cavalo. (Chaves) (es) Doce
tradicin popular.
320
O orixinal di Qutalle a mosca o boy en junio e gallinas y un gallo comen tanto como un
ponselle o burro. caballo. (Correas) / Doce gallinas y un
321
V. O raposo que dorme nunca galia gorda come en gallo hacen costa por un caballo. (Id.)
Pereza y ociosidad.
322
ms: d'un burato.
323
mc: Rean.
324 325
ms11: coma o galo, sinte ao seu amo. V. explicacin ms11,44: bot'os bois.
326
en A galia que canta como o galo mala estrucia na Andrs Castro Ces / Clemente Crespo Caamao e
casa, tamn en Agrcolas (Animales). Lpez Freire: Si queres.
985. Si a paisana apreta o puo, a pita (Correas) (ct) Sobre un u pn la gallina.
apreta o cu. (ms5,029) (Alberola)
986. Si en marzo canta a ra, en abril e 999. Sobre dun ovo pon unha galia. (ms-
SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
maio calada est. (mc: Guntn-F.V.S.) 331
(es) Equivale a: Cuando marzo mayea, 1000. Sobre un ovo pon a galia. (mc:
M.L.)
mayo marcea.
(pt) Sobre um ovo pe a galinha. (Chaves)
987. Si hoxe canta a ran, est bon da (es) Sobre un gevo pone la gallina.
man. (mc: Santiago) (Correas) (ct) Sobre un u pn la gallina.
988. Si non vche-lo cuco a mediados de (Alberola)
abril, ou morreu o cuco ou vn a fin. 327 Es muy interesante contar con un principio,
(mc, ms e ms4: Cuartilla 12 / ms18,44r) aunque sea de escaso valor para adelantar
Var.: Entre marzo e abril, se non vn o cuco, sobre l.
quer vir-o fin. (A.I.) / Si o cuco non vn o 1001. Tales cochas, tales ranchos. (mc:
quince de abril, ou cuco morreu ou vi-la fin. Chantada)
(ms5,039: Cesuras) (es) De tal palo, tal astilla. (R. Marn)
(pt) Entre maro e abril o cuco h-de vir. 1002. Tan bon o meu gato que non caza os
(Chaves) / A trs d'abril o cuco h-de vir, e ratos. (mc: Bucios)
se no vier at 8, est preso ou morto. (Id.) Contra el que no sirve para nada.
Quedan en sus lugares otras variantes.
1003. Tan presto se vai o ao coma o
989. Si o can do crego non d ladrado, nin
carneiro. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
misa nin rosario. (mc: Chantada) PO)
990. Si o cocho voara, non haba ave que 1004. Tanto ten o corvo por riba como por
lle superara. (ms8,37v: Silvarrey) baixo: todo negro. 332 (mc: Cervantes / ms4:
991. Si o cuco non vn en marzo ou abril, F.V.S.)
333
porque vn o fro. 328 (mc e ms: Santiago) 1005. Tdolos gatos queren zapatos. (mc:
992. Si os burros ornean, non saldrs Sarria / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
enxoito. (mc: Lugo)
(es) Hasta los gatos quieren zapatos.
993. Si queres que a vaca che d boa leite, (Sbarbi) / Hasta los gatos tienen romadizo.
busca que che paira no carto crecente. (Id.)
(ms6,05v: Jess Taboada, "O Culto da La no Condena a los que tienen pretensiones
Noroeste Hispnico" en Revista de Guimaraes, vol.
LXXXi, 1961, n 1 e 2)
superiores a sus mritos y condiciones.
994. Si queres que te siga o can, dlle pan. 1006. Todos os gatos entenden por micos.
(mc: Pidre-F.V.S.)
(ms-SA: seminarista annimo: Narla, Friol, LU)
995. Si queres teu cebn matar, dlle coles 1007. Todos os gatos teen vinte unllas, e
por san Xon. (ms: J.P.) cada un rabua cas sas. 334 (mc, ms e ms4:
A.N.)
996. Si queres ver as cras ben lucidas,
1008. Tres cunha besta perdidos van: un
sazona con landras sas comidas. 329 (ms: agarra, outro ten man e outro tira coa
J.P.)
997. Si te engaa o cuco no mes de san carga no chan. 335 (mc, ms e ms4: Loureiro de
Cotovad-F.V.S.)
Xon, tes sono pr vern. (mc: Santiago) (pt) Trs carga, carga no chao. (Chaves)
998. Sober dun ovo calquer galia pon / Trs ao burro, burro no chao. (Id.)
outro. 330 (mc: Sarria / ms4: F.V.S.) 1009. Tres lobos contra un can, mala festa
(pt) Sobre um ovo pe a galinha. (Chaves) lle fan. (ms21,05r: Berms)
(es) Sobre un gevo pone la gallina.
1010. Un dente, das moas. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)

327
O orixinal di Si non vichelo cuco a mediados de abril,
331
ou morreu o cuco, ou ven a fin. / ms: Se, d'abril; ms4: Se, ms e ms4: unha galia.
332
o fin; ms18,44r: ou ven ao fin. ms e ms4: todo il negro.
328 333
ms: Si cuco non ven V. Hastros gatos queren agora zapatos en Orgullo.
329
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Orgullo de los pobres. / ms-LU: Todos os gatos.
334
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. ms: Todol'os; ms4: Todol-os, co-as.
330 335
ms4: Sobor. ms: coa carga chan; ms4: carga o chan.
Na despecha, o macho, cando perde un 1026. Vaca estransillada, nin leite nin
dente, solta duas moas. crianza. (mc e ms17,105: A.N.)
1011. Un lobo non mata a outro. (mc: 1027. Vaca estrullada, nin leite nin crianza.
Cervantes) 341
(mc e ms17,105: A.N. / ms10,047v: D.E.)
(pt) Nunca lobo mata outro. (Chaves) (es)
Un lobo no muerde a otro. (Correas) 1028. Vaca leiteira e pita parideira non van
Vase Nunca un lobo comeu a outro. feira. (mc: Pramo / mc / ms4: F.V.S. / ms17,104)
1012. Un potro e mais un rabo forman un 1029. Vaca limada, ou quente ou preada.
(ms-LU: seminarista annimo: Santa Mara de Vilela,
bo cabalo. (ms: Santiago) Rodeiro, PO)
1013. Un potro mis un rabo forman un bo 1030. Vaca lueira, nin na casa nin na feira.
cabalo. (ms-SA: Segade Vidones, Emilio) (mc: Pramo)
1014. Un sabor a cada caza, e o porco trinta 1031. Vaca morta, orella torta. (mc e ms17,102:
alcanza. 336 (mc: J.P.) Santiago)
(pt) Um sabor tem cada caa, mas o porco 1032. Vaca que non come cand'os bois, (ou)
cento alcana. (Chaves) (es) Un sabor ha com'antes ou despois. (ms-LU: seminarista
cada caza, mas el puerco a sesenta alcanza. annimo: Camporramiro, Chantada, LU)
(Correas) 1033. Vaca que surra, home que fa, muller
1015. Un tolo fai unha tola, que polo rabo que asuba e pita que canta como o
da culler vai o gato ola. (mc: Bucios) capn, na mia casa, non. 342 (mc / ms4:
1016. Unha besta non quer outra. (mc: A.S.A.) F.V.S.)
1017. Unha hora dorme o galo e das o Var.: Muller que asuba e galia que canta
cabalo. 337 (mc: Santiago) com'o capn, na mia casa non. (V.R. y A.R.)
(es) Una hora duerme el gallo; dos el 1034. Vaca que ve remoscar a outra e non
caballo. remosca ela, tamn por algo . (ms-SA: M.
Tiene larga correspondencia en cast. Gonzlez Fernndez)
1018. Unha mala ovella revolve un cobo. 1035. Vale mis cabeza de ratn que cola de
(mc) len. 343 (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
1019. Vaca agavada non henche a canada. annimo: Bucios, Carballedo, LU)
338
(mc e ms17,106: Becerre / ms-SA: algn lugar de (pt) Mais vale ser cabea de burro que
Galicia.) rabo de leo. (Chaves) (es) Ms vale ser
1020. Vaca agavada non henche canada. cabeza de ratn que cola de len. (Correas)
(mc: Becerre) (ct) Ms val ser cap de llu, que ca
1021. Vaca cagada, vaca preada. (ms-LU: d'avestru. (Alberola)
seminarista annimo: Camporramiro, Chantada, LU) Interesa ms ser el primero en una
1022. Vaca ceiba, de seu se delambe. (ms-LU: organizacin pequea que ser el ltimo en
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) otra de mayor importancia.
1023. Vaca de Cancelada, moita ubre e 1036. Vale mis gafo no papo ca curado no
pouca canada. 339 (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: cu do gato. (ms-LU: Recaredo de la Fuente Prez
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (04-10-1951): Pombeiro, Pantn, LU)
Lugo) Vale ms recoger la cosecha (u otra cosa
1024. Vaca de Ponferrada, moito ubre e parecida) antes de estar muy sazonada, que
pouca canada. (mc e ms4: C.G. / ms4: N.V. 2 dejarla sazonar mucho y luego que vengan
serie / ms21,03r: Berms) los ladrones (o los pjaros u otro animal
1025. Vaca de probe anda a todas as maus. cualquiera, segn lo que sea) y la roben o la
340 coman.
(mc / ms4: F.V.S.)
1037. Vale mis rato fraco que gordo no cu
336
Vzquez Saco recolla Un sabor ha cada caza anda
do gato. (mc: Bucios)
que o orixinal de Jacinto del Prado era Un sabor a cada Var.: Vale mis gafo no papo que curado no cu
caza. A diferenza significativa porque no primeiro caso do gato. (mc: Tuiriz, Monforte) / Vale mis
ha correspondera a unha terceira persoa de singular de gafo no papo que curado no do gato (ms e
presente do verbo haber e, no segundo, a unha ms4: Tuiriz, Monforte-F.V.S) / Val mis fraque
preposicin.
337
ms: e duas dorme.
338 341
ms17,106: non enche. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Estrullado.
339 342
ms-LU: muita ubre. V. tamn Mujer.
340 343
ms4: todal-as maus. ms-LU: ca cola.
no souto que gordo na boca doutro. (ms4: A.N. 1047. Xogan os burros e perden os
/ mc: Chantada) 344 / Val mis fraque no mato arrieiros. 348 (mc: J.P.)
que gordo no cu do gato. (A.N.) (es) Juegan los burros y pagan los arrieros.
(pt) Mais vale magro no mato que gordo no (R. Marn)
papo do gato. (Chaves) / Mais vale verde Lo mismo que pagar xustos por pecadores.
no meu papo que maduro no alheio. (Id.) 1048. Xunta de zorros, limpeza de
(es) Ms vale flaco en el mato, que gordo
galieiros. (ms15,42: Lugo)
en el gato. (Sbarbi) / Ms vale flaco en el
garabato que gordo en el papo del gato. 1049. Yeguas e vacas que paren, nos
(Correas) / Ms vale flaco y nuestro, que estabros se reparen. (ms4: J.P.)
gordo y ajeno. (R. Marn) (ct) Ms val vrt
per a el amo, que madur per els atres. AO
(Alberola) 1050. Ano avispeiro, ano milleiro. (mc: Lalin)
Ms vale ser enjuto y vivir, que gordo y (es) Ao de avispas, bueno para las vias.
morir. (R. Marn) En Castilla las avispas,
345
1038. Vale mis un boi que unha boiada. anuncian buena cosecha de vino.
(mc e ms17,103: Bucios) Milleiro, abundante en maz, falta en
1039. Vn o cuco a cuquear, colle a sacha e nuestros diccionarios.
vai sachar. (mc: Santiago) 1051. Ano bisesto, nin saco nin cesto. (ms-LU:
1040. Vn o cuco, mala ave; mentras 't, seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
non hai mis que fame. (mc: Chantada / ms4:
F.V.S.)
1052. Ano chuvioso, btate de codos. (mc:
Carballedo)
Porque suele venir cuando empiezan a
(es) Ao lluvioso, chate de codo. (mc:
escasear los frutos de la cosecha anterior.
Correas; ms: Sbarbi) / Ao lluvioso,
1041. Vn o cuco, vn a fame. (mc: Santiago) labrador ocioso. (R. Marn) (ct) Any plujs,
Vase Vn o cuco, mala ave... pags ocis. (R. Marn) / Any plujs, any de
1042. Vn o paspalls: anmate, raps. fer el gos. (Alberola)
(ms5,135: Coristanco)
346 1053. Ano de ameixias, ano de queisias (ms-
1043. Viva a pita coa pibida a sa vida. LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(mc: Sarria)
1054. Ano d'ameixas, ano de queixas; ano
Var.: Viva a pita, e viva coa sa pibida. (mc:
Sarria) de peras, ano de medas. (ms-SA: seminarista
annimo: Carballo, Carballo, C)
(pt) Viva a galinha e viva a sua pevide.
(Chaves) / Viva a galinha com a sua pevide. 1055. Ano das ameixas, ano das queixas.
(ms-SA: Lorenzo Castieira Canosa: Santa Mara de
(Id.) (es) Viva la gallina, y viva con su Xavia, Camarias, C)
pepita. (Correas) / Viva la gallina con su
1056. Ano das amoras, ano das choras. (ms-
pepita. (Id.) / Viva la gallina, aunque sea SA: Lorenzo Castieira Canosa: Santa Mara de
con su pepita. (Sbarbi) (ct) Vixca la gallina Xavia, Camarias, C)
y vixca en sa pepita. (Alberola) 1057. Ano de abelotas, ano de maniotas.
Por el peligro que corre su vida, si intenta (ms10,049r: Trives)
extrarsela. 1058. Ano de abellas, vaite e non veas. (mc:
1044. Vou, vou, e nunca chega, como o can Santiago / ms: Manuel Vzquez Formoso)
preso cadea. (mc: M.L.) 349
1059. Ano de ameixas, ano de queixas.
347
1045. Xaula feita, paxaro morto. (mc: J.P.) (mc e ms: M.V. / ms-LU: dous seminaristas annimos:
(es) Jaula hecha, pjara muerta. (R. Marn) algn lugar da provincia de Lugo / Lus Alonso
(ct) Quand es fet lo colomer, lo colomb es Alonso)
mort. (Sanchis) Var.: Ano de ameixas, non faltarn queixas.
Creencia supersticiosa, que tiene eco en (Palas de Rey / ms4: F.V.S.)
muchas variantes. (pt) Ano de ameixas, ano de queixas.
(Chaves) (es) Ao de ciruelas, ao malo
1046. Xogan os burros e pganas os
para las muelas. (Porque apenas habr en
arrieiros. (ms21,17r: Berms)
344
mc: freque, de outro.
345 348
ms17,103: qu'unha. ms4: arreeiros / V.Rompen os burros e pganas os
346
ms2: Vive a pita. arrieiros en Jurdicos y similares.
347 349
ms4: pxaro. ms, ms-LU e Lus Alonso Alonso: d'ameixas.
qu ocuparlas, por escasez de Como: Ano de xiadas ano de parvas. Helas,
mantenimientos. (R. Marn)) en lugar de heladas, por razn de
1060. Ano de ameixas, non faltarn queixas. consonancia.
351
(mc: Palas de Rey / ms4: F.V.S.) 1073. Ano de herba, ano de merda. (mc e
Var.: Ano de ameixas, ano de queixas. (M.V.) ms: Monforte / ms21,08v: Berms / ms-LU:
(pt) Ano de ameixas, ano de queixas. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(Chaves) (es) Ao de ciruelas, ao malo Lugo)
para las muelas. (Porque apenas habr en 1074. Ano de herba, garda herba. (ms: Sta.
qu ocuparlas, por escasez de Eugenia de Asma)
mantenimientos. R. Marn) 1075. Ano de laceira, en cada esquina unha
350 panadeira. (mc: M.V.)
1061. Ano de amoras, ano de choras. (mc:
Dicc. Ac. / Lus Alonso Alonso / ms-LU: Antonio (pt) Ano caro, padeira em todo o caso.
Vzquez Paredes: Vilalba, LU) (Chaves) (es) Ao malo, panadera en todo
1062. Ano de belota, ano de larota. (mc: cabo. (Correas) (porque todos masan para
Carballedo) ganar).
Belota = bellota, y larota = hambre, 1076. Ano de landeira, ano de laceira. (ms)
escasez, localismos del ayuntamiento de 1077. Ano de landras, ano de grasas. (mc:
Carballedo, no figuran en nuestros M.V.)
diccionarios. Larota, en el mismo sentido, Var.: Ano de landra, ano de lancra. (? Carrera)
se usa tambin en el municipio de Palas de / Ano de landra, ano de ladra. (M. Barreiro
Rey. Somoza)
1063. Ano de brevas, nunca o vexas. (mc: J.P.) (es) Ao de glande, ao de landre.
(es) Ao de brevas, nunca lo veas. / Ao de (Correas; de procedencia asturiana)
brevas, ao de mierda. / Ao de brevas, Son alimento muy a propsito para
cuenta los garbanzos de tu puchera. (R. producirlas en los cerdos, y no es refrn
Marn) contrario a Ano de belota, ano de larota.
1064. Ano de bruos, millo nos puos; ano 1078. Ano de lorbagas, ano de patacas. (ms-
d'ameixas, ano de queixas. (ms-SA: Perfecto LU: seminarista annimo: Bretoa, A Pastoriza LU)
Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C) 1079. Ano de maz temper, ano de gra. (mc
1065. Ano de canas, ano de fabas. (ms5,023: / ms4: F.V.S.)
Flix Rodrguez Vieites) 1080. Ano de mazns, ano de cans. (mc:
1066. Ano de cascn, ano de montn. (mc: Santiago / ms: Jos M Cures)
Tuiriz, Monforte) 1081. Ano de mazs, barrigas vas. (ms:
1067. Ano de cereixas, ano de queixas. Berbetoros / mc: Baralla-F.V.S.)
(ms10,049r: Trives) 1082. Ano de milln, ano de pan. (ms5,023:
1068. Ano de cun, ano run. (mc) Flix Rodrguez Vieites)
1069. Ano de fame, ano de casamentos. (ms- 1083. Ano de moita herba, ano de moita
SA: seminarista annimo: Terras do Deza, PO) perda. (mc: A.I.)
1070. Ano de figos, ano de amigos. (mc: Lugo) Coincide con el anterior: Ano de herba...
(es) Ao de higos, ao de amigos. (R. 1084. Ano de moitas endrias, ano de
Marn) / Amistad de pasero no es poucas farias. (mc)
verdadera. (R. Marn) Var.: Ano de moitas endrias, poucas farias.
De amigos de los higos explica R. Marn; y (es) Ao de muchas endrinas, pocas
por eso dicen en Lepe, Castaya y Trigueros hacinas. (Correas) / Ao de endrinas, poco
(Huelva), aludiendo a los que acuden ms a se arrima. (R. Marn)
hacerlos pasar (por el garguero) que a Endrias falta en nuestos diccionarios,
verlos pasar: Amistad de pasero no es aunque registran Endrino.
verdadera. 1085. Ano de moitas landras, ano de moito
1071. Ano de figos, ano de suspiros. (mc: Los
inverno. (mc / ms4: F.V.S.)
Nogales)
Favorecen su abundancia las lluvias
1072. Ano de helas, ano de codelas. (mc:
copiosas.
Taboada, Moreda)

350 351
ms-LU e Lus Alonso Alonso: d'amoras. ms: ano de m...; ms-LU: d'herba.
1086. Ano de moitos ourizos, podes Como Ano de moitos ourizos..., ya
desfaguer os canizos. (ms-LU: Paco de Seoane: registrado.
354
Bucios, Carballedo, LU) 1097. Ano de ovellas, ano de abellas. (mc:
1087. Ano de moitos ourizos, xa podes Dicc. Ac. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)
desfacer os canizos. (mc: Bucios. Lugo)
(pt) Ano de ovelhas, ano de abelhas.
1088. Ano de moras, ano de choras. (ms-LU: (Chaves) (es) Ao de ovejas, ao de abejas.
seminarista annimo: Vilalba, LU)
(Correas)
1089. Ano de moras, ano de choros. (ms-SA:
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
1098. Ano de peras non de pericos. (ms9,12r:
Berbetoros)
Estrada, PO)
1090. Ano de moscas, ano de millo. (mc: 1099. Ano de peras, ano de fame. (mc:
Carballedo)
Santiago / ms: Fuentes Fuentes.)
(pt) Ano de bberas, nem de peras, nunca o
1091. Ano de nevadas, ano de fornadas. (mc:
M.L.)
vejas. (Chaves) (es) Ao de peras, mal para
(pt) Ano de neves, ano de bens. (Chaves) / las eras. (R. Marn) / Ao de peras, nunca
Ano de neves, ano de Deus. (Id.) / Ano lo veas. (Id.)
nevoso, ano abundoso. (Id.) / Ano de nevo, 1100. Ano de peras, ano de medas; ano de
ano de po. (Id.) / Ano nevoso, ano ameixas, ano de queixas. (ms-SA: Leonardo
formoso. (Id.) / Ano de neves, muito po e Carro Rodrguez: Vilao, A Laracha, C)
muitos crescentes. (Id.) (es) Ao de nieves, 1101. Ano de peras, ano de medas. (mc: Lugo /
ao de bienes. (Correas) / Ao de nieves, ms: Jos M Cures / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista
ao de mieses (Id.) / Ao nevoso, ao annimo: Terra de Bergantios, C)
355
abundoso. (R. Marn) / Ao de heladas, ao 1102. Ano de peras, nunca ac veas.
de parvas. (ct) Any de neu, any de Deu. (mc: Dicc. Ac. / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo / ms18,21r / ms10,089r:
(Alberola) D.E.)
1092. Ano de nevadas, ano de regazadas. Equivalente al anterior. 356
(mc: Los Nogales)
1103. Ano de perdas, non ano de
Como: Ano de nevadas, ano de fornadas y
Ano de neves, ano de bienes. ganancias. (mc: Bucios)
1093. Ano de neves, ano de bes. 352
(mc: J.P. / 1104. Ano de pis, ano de monts. (mc / ms4:
ms-LU: Niceto Garca Campos, San Xurxo de F.V.S.)
Cadramn, O Valadouro, LU) (es) Ao de piones, ao de montones. (R.
(pt) Ano de neves, ano de bens. (Chaves) / Marn)
Ano de neves, ano de Deus. (Id.) / Ano 1105. Ano de saltn, ano de perdign. (mc:
nevoso, ano abundoso. (Id.) / Ano de nevo, Dicc. Ac.)
ano de po. (Id.) / Ano nevoso, ano 1106. Ano de saltn, ano de perdisn. (ms-
formoso. (Id.) / Ano de neves, muito po e LU: Guillermo Pino[sic] O[?] e Jos M[?] R[?]: Terra
muitos crescentes. (Chaves) (es) Ao de Cha, LU)
nieves, ao de bienes. (Correas) / Ao de 1107. Ano de saltos, ano de nabos. (ms:
nieves, ao de mieses (Id.) / Ao nevoso, Monforte)
ao abundoso. (R. Marn) / Ao de heladas, 1108. Ano de trece las, ano de trece
ao de parvas. (Id.) (ct) Any de neu, any de fortunas. 357 (ms-LU: seminarista annimo: San
Deu. (Alberola) Xurxo de Cadramn; O Valadouro, LU / ms-LU:
Tiene amplia proyeccin en la paremiologa Niceto Garca Campos, San Xurxo de Cadramn, O
Valadouro, LU)
peninsular.
1109. Ano de tronadas, ano de fornadas.
1094. Ano de noces, ano de mortes. (mc: C.A. / (mc: Guillar)
ms: A.C.)
1110. Ano de vespeiros, ano de medeiros.
1095. Ano de noces, ano de voces. (mc: M.V. /
(mc: G.P.)
ms21,14v: Berms)
353
1096. Ano de ourizo, non fagas canizo.
(mc: Incio-F.V.S.)
354
ms-LU: d'ovellas.
355
ms-LU, ms10 e ms18,21r: nunca ac veas. En ms10
s.v. Peras.
352 356
Niceto Garca Campos, San Xurxo de Cadramn, O O anterior no mc era Ano de peras, ano de fame.
357
Valadouro, LU: ano de bienes. Niceto Garca Campos, San Xurxo de Cadramn, O
353
ms e ms4: de orizos. Valadouro, LU: trece lunas.
Recogido en Monforte, donde tienen como 1123. Ano bisiesto promete e non d. (mc:
seal de buena cosecha la aparicin de Carballedo / ms4: F.V.S.)
muchos avisperos. (es) Mala fama tiene tambin en el
1111. Ano de xeadas, ano de fornadas. (ms- refranero castellano: Ao bisiesto, cosecha
LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) en un cesto. / Ao bisiesto, ni cuba ni cesto.
1112. Ano de xiadas, ano de parvas. (mc: / Ao bisiesto, ni via ni huerto. / Ao
Cuartilla 6) bisiesto, ao siniestro. / Ao bisestil, ao
(es) Ao de heladas, ao de parvas. (R. vil. (R. Marn) / Ao bisieste, o hambre o
Marn) / ms: Sbarbi / Como ao de helas, peste. (R. Marn) / Ao bisiesto, todas las
ya registrado. (ct) Any de gelaes, any de frutas caben en un cesto.
eraes. (Alberola) 1124. Anos de noces, anos de voces. (ms-SA:
Como ano de helas, ya registrado. M. Gonzlez Fernndez)
362
1113. Ano de xiada, ano de anada. (ms21,19v: 1125. [Bo] ano, mal ano, catro no escano.
Berms) (mc: Villamane-Cervantes)
1114. Ano de hielos, ano de codelos. (ms-SA: (es) Mal ao, buen ao, cuatro caben en un
seminarista annimo: Narla, Friol, LU) banco. (Sbarbi) (ct) Bon any o mal any,
1115. Ano de nieves, ano de bienes. (ms-SA: quatre caben en un banc. (Alberola)
algn lugar de Galicia) Hay variantes que recogemos en su lugar.
1116. Ano novo e vio novo non manteen. 1126. Cal o ano, tal o xerro. (mc: U.C. Cuartilla
358 6)
(mc: Dicc. Ac. / ms15,45r: Vida Gallega, 1960)
1117. Ano pobre e ovella fraca, todo (pt) Qual o ano tal o jarro. (Chaves) (es)
Cual el ao, tal el jarro. (Correas)
carrachas. 359 (mc: Carballedo / ms: Carballino)
No han de exceder los gastos a los ingresos:
1118. Ano que hastra o nove vn xiando, antes ha de acomodarse cada uno a las
bon e moito pan vn anunciando. 360 (mc visicitudes de la cosecha.
e ms4: J.P.)
1127. Cando corre o ar, ano de fabas. (ms-
(es) Ao que hasta el nueve de enero nieva, LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
mucho pan espera. (R. Marn)
1128. Cando chove por febreiro, todo o ano
1119. Ano seco garda secreto. (mc: Bucios)
temporeiro. 363 (mc: U.C. Cuartilla 11 / ms-LU:
(pt) Ano seco, ano de fome. (Chaves) (es) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Ao seco, ao bueno. (Correas) Lugo)
No es regular, y, segn el clima se le 1129. Cando o toxo se d na lareira, bon
enjuicia de distinta manera.
ano de prexigueiro. (ms-LU: seminarista
1120. Ano seco tras de mollado, garda lan e annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
vende o fiado. 361 (mc: Bucios / ms: Cuartilla 6 / 1130. En ano de vio merca e garda vio.
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia / (mc / ms4: F.V.S.)
Dous seminaristas annimos: algn lugar da provincia
de Lugo
1131. Groria maior, bo ano labrador.
(ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
Var.: Ano seco tras de mollado, garda lea e
vende fiado. (mc: Bucios) / Ano seco tras de 1132. Mis produce o ano que o campo ben
mollado, garda lan e vende o gado. (Cuartilla labrado. 364 (mc: J.P.)
6) Var.: Mis produce o ano c bon labrado.
(es) El ao seco, tras el mojado, guarda la (F.V.S.)
lana y vende el hilado. (Correas) (es) Ms produce el ao que el campo bien
1121. Ano torto, horto. (mc) labrado. (Sbarbi)
Ms que las labores propias del labrador,
1122. Ano bisiesto ano funesto. (ms: Lameiro)
produce la normal sucesin de las
estaciones del ao, con el tiempo propio de
358
cada una de ellas. Se dice tambin: Mis d
Contn a indicacin Ao nuevo en ms15. o ano que o labrado, que va en la seccin
359
ms: probe.
360 de Generales.
mc: xiando, moito pan. Jacinto del Prado recolle o
refrn tal ecomo aparece en ms4 e non rexistra a forma
curta que aparece no mc. / Na variante do casteln de R.
362
Marn: ms: Ao en que. Vilamane pertence concello de Becerre e non a
361
ms: do mollado, garda a la, ao fiado; ms-LU (Lugo): Cervantes. / Na variante do casteln de Sbarbi: ms: Mal
gard'a l e vend'o fiado; ms-LU (Galicia): garda a la e ao o buen ao.
363
vende a o fiado; ms-LU (Lugo): O ano seco, garda a lan, ms-LU: todo ano tempereiro.
364
vende o fiado; ms4: ao fiado. ms e ms4: que campo.
368
1133. Mis vale ano tardo que vaco. (ms-LU: 1143. O mal ano entra nadando. (mc:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Lugo) (pt) O mau ano em Portugal entra
1134. No ano bisiesto caben as cras debaixo nadando. (Chaves) (es) El mal ao entra
dun cesto. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) nadando. (Sbarbi) / El ao malo, en agua
Var.: No ano bisiesto nacen as cras debaixo viene nadando. (R. Marn)
dun cesto. Se dice tambin: En Galicia a fame entra
(es) Ao de pares, o bisiesto, nunca bueno. nadando. Lo mismo dicen en Portugal.
(Correas) / Ao bisestil y ao de pares, ao Tiene por perjudiciales las excesivas lluvias
de azares. (Correas) en los primeros das del ao.
En para los campesinos ao de males y 1144. O que ten gado, non desexa mal ano.
desgracias, de hambres y esterilidad. (mc: A.N. / ms4: N.V. 2serie / ms17,075: A.N.2serie)
1135. No corenta e catro non-o pasars mui (pt) Quem tem gado no deseja mau ano.
farto e no cincuenta e cinco apretara-lo (Chaves) (es) Quien tiene ganado, no desea
mal ao. (Sbarbi)
cinto. 365 (ms8,26v: Silvarrey)
Slo los logreros tienen inters en que el
1136. Non digas mal do ano antes que sea ao no sea abundante, para lograr los
pasado. (mc: A.N.) mayores ingresos que proporciona la
Var.: Non fales mal do ano se anda non caresta de los artculos.
acabado. (F.V.S.) 1145. O que ten o ano run, tea bon horto
(pt) No digas mal do ano at que seja
e bon san Martn. 369 (mc e ms11,50:
passado. (Chaves) (es) No digas mal del Fonsagrada-F.V.S.)
ao hasta que sea pasado. (Correas) Para resarcirse un tanto de la mala cosecha.
1137. Non fales mal do ano, se anda non 1146. Polo moito trigo nunca foi o ano
acabado. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) malo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(pt) No digas mal do ano at que seja provincia de Lugo)
passado. (Chaves) (es) No digas mal del 1147. Por abundancia de pan nunca foi mal
ao hasta que sea pasado. (Correas)
ano. (mc: Layosa, Incio / ms-LU: seminarista
1138. Non se fale do ano hasta que sea annimo: Laiosa, O Incio, LU)
pasado. 366 (ms-LU: seminarista annimo: algn (es) Por mucho pan nunca es mal ao.
lugar da provincia de Lugo / algn lugar de Galicia) (Bergua)
1139. O ano da serra non-o traiga Dios La abundancia nunca acarrea perjuicio.
terra. (mc: A.N.) 1148. Por moito haber nunca o ano caro.
(pt) Ano da serra, no o traga Deus terra. (mc: Santiago)
(Chaves) (es) El ao de la sierra no lo 1149. Se chove moito en Nadal, ano formal.
traiga Dios a la tierra. (Sbarbi) (ct) Any b (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
per a la serra, mal per a la trra. 1150. Segn o ano, as a anada. (mc:
(Alberola) Santiago)
El bueno para los altos, es malo para los 1151. Si queres coller temporao, tes que
terrenos bajos. sembrar empezar o ano. 370 (mc e ms:
1140. O ano do lus bota o millo en torrs Santiago)
crus. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de 1152. Tal o ano, tal o xarro. (mc: Bucios)
Asma, Chantada, LU. Convento de Las Crneas.) (es) Tal el ao, tal el jarro. (R. Marn)
1141. O ano do lus bota o trigo en terrs Vase Cal o ano, tal o xerro.
371
crs. 367 (mc: Berbetoros, Palas de Rey-F.V.S.) 1153. Un ano e un pan logo se van. (mc /
Ao que empieza en lunes. Tiene ribetes de ms4: F.V.S. / ms14,16 / ms21,15r: Berms)
supersticioso.
1142. O ano ten que ter a herba pra ser de GENERALES. V. tamn Abejas, Abono, Agro, Eras,
rechupete. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, Esprragos, Estircol, Grano, Grelo, Nabos, Nueces,
Patatas, Poda, Uvas.
C)

368
ms: manando.
365 369
O orixinal di No corenta e catro non-o pasars mui ms4 e ms11,50: te'o ano ruin; ms11,50: e bon
farto; e no cincuenta e cinco, apretaralo cinto. samartn.
366 370
ms-LU (Galicia): estea pasado. ms: coller temprano, o que empeza o ano.
367 371
ms: torrs. ms21,15r: y'un pan.
1154. A lbore malo e torcido, outro no 1170. A castaa vn pola montaa. (mc: Caurel
sitio. (mc: C.A. A Nosa Terra) / ms4: F.V.S. / ms11,08)
Var.: A albre run e torta, outra na horta. Madura antes la castaa en los altos que en
(es) Arbol que no frutea, bueno es para los valles.
lea. (R. Marn) / Todo arbol que no 1171. A castaa, en canto est no souto,
llevare buen fruto, se ha de cortar. (Sbarbi) dseme por ela pouco; da que vai no
1155. A anada carreira non se pilla. (ms- canizo, frgoa co guizo; e da que vai
SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de arcaz, arreda rapaz. (ms-LU: seminarista
Ames, C) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
1156. A arada de mulleres d pan, si 1172. A castaeira termina na ribeira. (mc:
queres. 372 (mc: Chantada / ms4: F.V.S.) Caurel / ms4: F.V.S.)
1157. A auga do rego non quita a do ceo. Var.: A castaa termina na ribeira. (ms16)
(mc: Tuiriz, Monforte) Vase A castaa vn pola montaa.
(es) Auga del cielo, no quita riego. (Sbarbi) 1173. A caste da horta sal da corte pola
1158. A auga non se pudre nas nubes. (mc: porta. 376 (mc: M.V. / ms10,030r: D.E.)
Cervantes / ms4: F.V.S. / ms11,08) Var.: A caste da horta, cal da corte pola porta.
Dicho con el que los labradores gallegos (ms: J.P. 377)
dan a entender sus esperanzas de lluvia, al Depende del abono.
aparecer el cielo cubierto de nubes, despus 1174. A cereixa cada, no chan podrece.
de una temporada de sequa. (ms6,01v)
1159. A boa anada non a leva vento nin 1175. A cereixa picada dos melros, logo cae
xeada. (mc: A.N.) no chan. (ms6,01v)
1160. A carga a lazos anda millor. (ms-LU: 1176. A facenda do cregho da Dios e lvaa
seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada,
LU)
o demo. 378 (ms-SA: Antonio Torreira Torreira:
San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
1161. A carga a lazos vai millor. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
1177. A facenda do crego dlla Dios e
Lugo) lvall'o demo. (ms21,01r: Berms)
1162. A carga ben apretada mis 1178. A facenda non quere ano senn que
levadeira. (ms-LU: seminarista annimo: algn quere amo. (mc: Incio)
lugar de Galicia) (es) Hacienda, tu dueo te vea. (Sbarbi) / El
1163. A carga ben se leva cando moito non ojo del amo engorda el caballo. (Id.)
pesa. (ms15,13) Indica los perjuicios que en general
1164. A carga mis apretada mis provienen de encomendar a otro los propios
asuntos.
levadeira. (mc: Tuiriz, Monforte)
1179. A fame en Galicia entra nadando. (ms-
1165. A casca garda o pino. (mc: Santiago (Jos
LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada,
Ramn).) LU. Convento de Las Crneas.)
1166. A castaa moi pilla: as que regaa, 1180. A fame nas casas entra polas cuadras.
vai con quen a apaa. 373 (mc: Taboada / (ms5,029)
ms15,11) 1181. A fame pra Galicia vn nadando. (ms-
1167. A castaa i-a dama nunha noite se LU: Xestoso, Monfero, C)
derrama. 374 (mc: Taboada-F.V.S.) 1182. A faria do demo vlvese reln. (ms-
Es fruta muy delicada, y basta, para SA: Francisco Canosa Quintns)
malograrla una noche de fro intenso. 1183. A faria do demo, todo se volve
1168. A castaa no ourizo, sei moi ben farelo. (mc: C.A. / ms18,68r: Diario de Avisos, de R.
cmo fai: cando pinta, madurece; cando Caruncho (1888))
madurece, cai. (mc) Var.: A faria do demo, toda se volve reln.
Cantar que pas a refrn. (Santiago)
1169. A castaa sabe moita maa, que se
vai con quen a apaa. 375 (mc: Taboada / 375
ms15,11) O orixinal di A castaa sabe moita maa, que se vai
con que a apaa.
376
En ms10 s.v. Huerta.
372 377
V. Arada de mulleres, d pan se queres en Mujer. ms: cada corte. / Jacinto del Prado recolle o refrn coa
373
ms15,11: muy pilla. forma cal d'a corte.
374 378
ms4: derraman. A facenda do crejo da a Dios e leva o demo.
(es) La harina del diablo todo se vuelve 1200. A lea de amieiro arde no regueiro.
salvado. (R. Marn) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
1184. A ferraa de cerca fai dao s 1201. A lea de xesta ten o demo na testa.
golosos. (mc: Pramo) (mc: Layosa)
1185. A folla mexa no lume e vaise. (mc: G.P. / 1202. A lea de xesta, pra encender, ten o
mc: L.G. / ms15,01: Carr Aldao) demo na testa, i-a de chanteiro, no
As lo hace la hoja verde o hmeda, pues ha sombreiro. (mc: Incio)
de soltar la humedad antes de que se No dan llama cuando se le sopla.
queme. Figuradamente se aplica a los que 1203. A lea i-a muller, cantos mis anos,
para no hacer nada, alborotan toda la mis arder. 383 (mc: M.L. / ms10,033r: D.E.)
vecindad.
1204. A lea verde, bon brazado. (mc: Tuiriz,
1186. A folla, canto enxoita, molla. (mc: C.A.) Monforte)
1187. A fouce que boa, corta hasta a cota. (es) A mala lea, echar mucha. (Sbarbi)
(mc: Bucios) 1205. A lea, canto mis seca, mis arde.
1188. froita cada dselle co p. (mc: (mc: A.S.A. / ms18,68r: Diario de Avisos, de R.
Chantada) Caruncho (1888))
Se aplica en sentido moral. (pt) Lenha verde nem se queima nem se
1189. A gadaa quer forza e maa. (mc: acende. (Chaves) (es) La lea, ms arde
Loureiro de Cotovad-F.V.S.) cuanto ms seca. (R. Marn) / La lea muy
1190. A Galicia a fame vn nadando. (mc: seca, arde como yesca. (id.) / La lea verde
C.A.) mal se enciende. (id.)
Es indicio de mala cosecha el exceso de Se aplica en sentido moral.
lluvias. 1206. A lea, torta ou bilorta, o fogo aporta.
1191. A grade que leva todos os torrs non (ms21,01r: Berms)
a millor. (mc: Bucios) 1207. A liaza, que vexa ir o dono pr casa.
1192. A grama polos tantos despreciada, (mc: Carballedo)
con ansia por moitos rebuscada. 379 Ha de sembrarse muy superficialmente, sin
(ms4: J.P.) que apenas la cubra la tierra.
1193. A gran sequa, gran mollada. (mc: J.P.) 1208. A madeira de castao, nin fende nin
(es) A gran seca, gran mojada. (Correas). fai regao. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
384
1194. A herba revolta non-a deixes porta. 1209. A mal ano, boa cara. (mc: Carballedo /
(ms21,02v: Berms) ms4: F.V.S.)
1195. A horta, pola porta. (mc: G.P.) (es) A mal tiempo, buena cara. (Sbarbi) / A
Ser buena aquella segn el abono que mal ao, tarria de seda. (Id.)
salga por la puerta de la casa para darle Como A mal tempo, boa cara. Aconseja
sazn. resignacin en los reveses de la vida.
385
1196. A hucha sin centeo como o prado 1210. A mal tempo, bon sembrante. (mc:
F.L.)
sin rego. 380 (mc: A.I. / ms18,20r / ms18,68r:
Diario de Avisos, R.Caruncho (1888) / ms18,70v:
(es) A mal tiempo buena cara. (Sbarbi)
A.S.A.) 1211. A mala herba a que mis medra.
1197. A labradora ilustrada fai escola na (mc)
Var.: A mala herba moito medra. (C.A.) / A
velada. 381 (ms4: J.P.)
382 mala herba nunca perez. (F.L.) / Herba mala,
1198. A leite co calor ten pouco valor. moito medra. (ms5,045: Teo)
(mc, ms e ms4: J.P.)
(pt) A m erva depressa nasce e tudo
1199. A lea de amieiro arde debaixo do envelhece. (Chaves) (es) La mala hierba
bulleiro. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O mucho crece. (Sbarbi) / Mala hierba, nunca
Incio, LU) muerta. (R. Marn). / Mala hierba nunca
muere. (Correas) (ct) Mala herba may mor.
379
Probablemente se trata dun aforismo da autora de (R. Marn)
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
380
ms18,20r: coma prado; ms18,68r: com'a prado;
383
ms18,70r: com'o prado. / V. A hucha sin dieiro coma o En ms10 s.v. Lea.
384
prado sin rego en Dinero. V. A mal tempo, boa cara en Paciencia
381
Probablemente se trata dun aforismo da autora de (Recomendaciones de paciencia).
385
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. V. A mal tempo, boa cara en Paciencia
382
ms e ms4: ten moi pouco valor. (Recomendaciones de paciencia).
Suele lo malo prevalecer sobre lo bueno. 1231. A terra negra bo pan leva. (ms-SA:
386
1212. A mala herba non perece. seminarista annimo: Narla, Friol, LU)
(ms10,036r) 1232. A terra negra pan leva. (mc: Bucios)
1213. A maz mis sombriza non a mis (pt) Terra negra d bom po. (Chaves) (es)
sabrosa. (mc: Carballino) La tierra negra lleva el buen pan. (Correas)
1214. A meizo corto, xiada larga. (mc: C.A.) / La tierra morena, buen pan lleva; la
1215. A met calquera a labra, se a terra blanca, cadillos y lapa. (Sbarbi)
boa. 387 (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) La tierra de este color es de buena calidad
para el cultivo del pan.
1216. A moita faria non mata o porco. (mc:
M.L.) 1233. A terra sin abono acaba co seu dono.
(mc: Santiago)
1217. A moita terra d das cheas: unha de
traballo, outra de miseria. 388 (ms: M.V. / 1234. A terra, coa rella ou coa de ovella. (mc:
M.L.)
ms21,29v: Berms)
Ha de abonarse y trabajarse, como ensean
1218. A ningn precio pagada a landra otros anlogos.
qu' azucarada. 389 (ms4: J.P.) 1235. A traballo feito non lle corre prisa.
1219. A pereira pr que est beira. (mc: (mc: Otero de Rey)
Carballino) 1236. ta terra, grulla, anque sea nunha
1220. A pereira que non ten peras, pouco pata. 391 (ms: Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo:
hai que esperar dela. (mc: Carballino) algn lugar de Galicia)
1221. A pipa limpia e ben fregada deber (es) A tu tierra, grulla, aunque sea en un
ser ben axofrada. (ms4: J.P.) pie. (R. Marn)
1222. A poder de paus mllase o pan. (mc: 1237. A veiga i-a manteiga, a bond teen
Cervantes) na beira. (mc: A.N.)
1223. A pouca parada fai moita andada. (mc: 1238. Abona e non derregues. (mc: Bucios)
M.L.) Las tierras bien abonadas se distinguen bien
Cuando se trabaja en el campo sin cesar, se de las otras, sin necesidad de marcos ni
conoce en lo que rinde el trabajo. Tiene separaciones.
tambin aplicacin general. 1239. Abono de fento, abono de vento. (mc:
1224. A regla do labrador: ser burro, Santiago)
sementar basto e arar menudo. (ms) 1240. Abrgate folla mentras non molle.
1225. A regla do labrador: ser burro, 392
(mc e ms15,22: Otero de Rey)
sementar basto e arar menudo. (ms-SA: Var.: Abrgate debaixo da folla mentras non
seminarista annimo: Narla, Friol, LU) molla. (ms15,05: Silvarrey)
1226. A segurella boa herba. (mc: G.P.) 1241. Aceituna, unha, e s' boa, unha ducia.
Florece en mayo y junio, y se la llama (mc: C.A.)
tambin serradela. Segurella falta en (es) Aceituna, una es oro; dos son plata; y
nuestros diccionarios. Serradela aparece en la tercera mata. (Castillo) / Aceituna, una,
el de Valladares. y si es buena, una docena. (Id.) / Aceitunas,
1227. A semente ben gardada por onzas una o dos; y si tomas muchas, vlgate Dios.
est separada. (ms4: J.P.) (Id.) / Aceitunas, una, y si no son buenas,
1228. A sobreira non hai pau que a encha ninguna. (R. Marn) / Aceitunas, si son
buenas, hasta una docena. (Id.) / Aceituna,
nin a fenda. 390 (ms10,121r: D.E.)
una docena de docenas. (Correas)
1229. A terra ben labrada, a seu dono d
1242. Agrrom'a ti, sacho, porqu'outro non
ganancia. (mc: A.I. / ms18,70r: A.S.A.)
acho. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
1230. A terra do espio p meu vecio. (ms-
SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso,
1243. Agrrome a este sacho porque outro
Brin, C) non acho. (mc: M.L.)
1244. Aira que non mia, malle nela quen
queira. 393 (mc: Pramo-F.V.S.)
386
En ms10 s.v. Malo.
387
ms4: calquera labra.
388
ms21,29v: e outra de miserias.
389 391
Probablemente se trata dun aforismo da autora de ms-LU: aunque, una pata.
392
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. mc e ms15,22: molla.
390 393
Sen clasificar no orixinal. ms4: que queira.
No hemos de preocuparnos por los 1258. Anque o millo sea moito, garda millo.
negocios ajenos. 398
(mc e ms4: C.A. A Nosa Terra)
1245. Al vai serodio co temporao, mais 1259. Ao labrador descuidado os ratos lle
non na palla nin no grau. (ms21,08v: rilan o sementado. (mc: C.A.)
Berms) (pt) Ao lavrador descuidado os ratos lhe
1246. Al vai serodio con temporn, mais comen o semeado. (Chaves) / Ao lavrador
non vai na palla nin vai no gran. (mc: A.I.) pregioso levam os ratos o precioso. (Id.)
(es) All va lo tardo con lo temprano; mas (es) Al labrador descuidado, los ratones le
no en la paja ni en el grano. (Correas) / A comen lo sembrado. (Correas)
dnde vas tardo? -En busca del temprano. 1260. Ao labrador descuidado a facenda
-Ni en paja, ni en grano. (Sbarbi) cmenlla os ratos. (mc: Carballedo)
Ninguno de los dos debe adelantarse ni (pt) Ao lavrador descuidado os ratos lhe
retrasarse para ser de buena calidad. comen o semeado. (Chaves) / Ao lavrador
1247. Albres con yeso espolvoreados pagan pregioso levam os ratos o precioso. (Id.)
con dobres frutos seus coidados. 394 (ms4: (es) Al labrador descuidado, los ratones le
J.P. / ms16) comen lo sembrado. (Correas)
1248. Alcacn mollado non toca a gaita. (mc: 1261. Aqu me agarro, sacho, que a otro
Nos. N 122, px. 35)
uno [sic] non acho. 399 (ms-SA: algn lugar de
1249. Allo crudo e vio puro pasan a puerto Galicia)
seguro. 395 (mc: Santiago / ms-SA: Manuel Otero 1262. Ara ben e con afn, e collers moito
Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
pan. (mc: Castroverde)
(pt) Alho e vinho puro, levam a porto
(es) Ara bien y con afn y tendrs buen
seguro. (Ch) (es) Ajo crudo y vino puro
pan. (R. Marn)
pasan el puerto seguro. (Sbarbi) (ct) All cru
y vi pur, passen el prc de segr. (Alberola) 1263. Ara e compn, garda sazn. (ms-LU:
Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Ambos son provechosos y no hacen dao. Convento de Las Crneas.)
1250. Allo cro e vio puro pasan o porto 1264. Ara e compn, i-agarda sazn.
400
(mc,
seguro. 396 (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: ms e ms4: Incio-F.V.S.)
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) 1265. Ara e non pon e espera sazn. (ms-LU:
1251. Amaa e compn e agarda sazn. (ms- seminarista annimo: algn lugar da provincia de
LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, Lugo)
LU. Convento de Las Crneas.) 1266. Ara fondo e collers pan abondo. (ms-
1252. Anada carreira non se pilla. (mc: M.V. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
/ ms21,19v: Berms) Lugo)
Ha menester tiempo y trabajo. 1267. Ara fondo e ters bo pan. (mc: Fafin,
1253. Anada a carreiras non se pilla. (ms-SA: Sarria)
Jos Mara Garca Vzquez (10-11-51): Dodro, C) (es) Ara bien y con afn y tendrs buen
1254. Anadia pouca, anadia moita, vai pan. (R. Marn).
chegando unha outra. 397 (mc: M.V. / 1268. Ara fondo e ters grao. (mc: A.C. Nosa
ms21,20r: Berms) Terra)
1255. Anque ares torto, o fruto sleche (es) Ara bien y hondo, cogers pan en
dreito. (ms5,056: Silvarrey) abondo. (Correas). / Ara bien y cogers
Var.: Ares torto, ares dreito, o fruto ha salir pan. (Id.)
dreito. (ms15,43: Sober) Tema2: Arada. 1269. Ara por seco ou por mollado, e non
1256. Anque n'haxa unha branca, que haxa bicars o vecio no rabo. 401 (mc: J.P.)
unha pranta. (mc: M.L.) (es) Ara por enjuto y por mojado, si no has
1257. Anque o millo arrequeza, non sea de pedir prestado. (R. Marn) / Ara por
todo festa. (mc: C.A.)
398
ms4: garda o millo.
394 399
ms4: cuidados. Probablemente se trata dun aforismo da O orixinal di Aqui me agarro sacho, que a otro uno
autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da [sic] non acho.
400
tradicin popular. ms e ms4: garda.
395 401
ms-SA: cro, porto. O orixinal di Ara por seco ou por mollado, e non
396
O orixinal di Allo cuo e vio puro pasan o porto bicars vecio n'o rabo. / Vzquez Saco recolle o refrn
seguro. no mc coa forma pro seco ou pro mollado pero Jacinto del
22
mc: Anadia moita, anadia pouca (?). Prado rexistraba por seco ou por mollado.
406
mojado y por enjuto, y no mojars a tu 1282. Arrueiro corto, xiada larga. (mc: R.
vecino en el culo. (Id.) / Ara por enjuto y Caruncho, Diario de Avisos / mc: C.A. / ms18,19r)
por mojado, y no comers pan fiado. (R. 1283. As arboredas labradas quedan moi
Marn) beneficiadas. (mc: J.P. / ms: C.A.)
Es necesario trabajar siempre, para no 1284. As boas uvas de colgar dispn quen
dejarse ganar de nadie, ni depender del
facer ousequios se propn. 407 (ms4: J.P.)
vecino.
1285. As castaas estn caendo i-estanse
1270. Arador sin aguillada non vale nada.
(mc: Otero de Rey) facendo. (mc: Bucios)
408
1271. Araduras oito e esterquio moito. (mc: 1286. As castaas, a todas as maas. (mc:
R. Marn / ms17,003: G.P.) Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
(es) Ara mucho y bien, estercola mejor, y algn lugar da provincia de Lugo)
sers buen labrador. (R. Marn) (es) Hay muchas maas en castaas.
(Correas) / Muchas maas hay en castaas:
1272. Arar fondo e sembrar cima, botar
de ellas son cochas, de ellas son asadas.
bon esterco i-auga por arriba. 402 (mc e (Correas)
ms: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
Estn siempre bien, de cualquier modo que
403 se las prepare.
1273. rbol cado todo lea. (mc:
Fonsagrada-F.V.S.) 1287. As herbellas que son tardas brotan
(es) Del arbol caido, todos hacen lea. s cuarenta das. (ms-SA: Manuel Barreiro
(Sbarbi) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
Como: Do rbol cado... El desamparado de 1288. As moras maduras repintan as uvas.
la suerte es objeto del desprecio comn. (ms-LU: seminarista annimo: Camporramiro,
Chantada, LU)
1274. Arbol vello trasplantado non nado.
(ms15,41: Puertomarn) 1289. s veces debaixo dun fento salta unha
1275. rboles de molo, no mes de outono. lebre. (mc: Santiago, Manuel S. Padn)
(mc: Orense / ms4: F.V.S.) Como Onde menos se pensa, salta unha
1276. rboles vellos non prenden. (mc: Pidre) lebre.
(es) rbol viejo y replantado, antes seco 1290. As como o millo se d co meln, as a
que agarrado. (R. Marn). (ct) Abre vell naranxa se d co limn. 409 (mc e ms:
trasplantat a trra nva, no li prva. Santiago)
410
(Alberola). 1291. Auga da fonte, herba no monte. (mc
Es obvio el sentido figurado del refrn. e ms: Chantada)
1277. Arde mellor lea mollada que pedras 1292. Auga de moitos regueiros mala de
enxoitas. 404 (mc: Bucios / ms21,15r: Berms) arrecadar. 411 (ms: J.P. / ms21,19v: Berms / ms-
(pt) Arde mais a lenha verde que pedras LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
enxutas. (Chaves) Lugo)
1278. Ares ben, ares mal, ara aberto e igual. 1293. Auga e lea, cada da vea. (mc: A.I. /
(mc: Carballedo) ms18,70r: A.S.A.)
(pt) Agua e lenha, cada dia venha. (Chaves)
1279. Ares ben, ares mal, ara direito e
igual. 405 (mc e ms4: Bucios-F.V.S. / ms-LU: 1294. Augas estancadas rededor non
seminarista annimo: algn lugar da provincia de consentir o labrador. 412 (ms4: J.P.)
Lugo) 1295. Auga, ferro e basura cran boa
1280. Ares ben, ares mal, ara dreito e verdura. (mc: Santiago)
sempre igual. (ms-LU: seminarista annimo: San
Xon de Corgo, LU)
406
1281. Arregla e compn i-espera sazn. (ms- mc (C.A.): A meizo corto. unha mala lectura que
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Vzquez Saco fixo do orixinal de Carr, que di A rueiro
Lugo) corto. / ms18: A rueiro corto.
407
Probablemente se trata dunha mxima de Jacinto del
Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
408
ms-LU: a todal'as maas.
409
ms: tamn a naranxa.
402 410
ms: y-auga; ms-LU: i-a auga por arriba. ms: Auga de fonte.
403 411
V. Do rbore cado todos fan pitelos en Desgracia ms-LU e ms21,19v: d'arrecadar; ms-LU: muitos
(Soledad en la desgracia). regueiros.
404 412
ms21,15r: Arde millor, ca pedras. Probablemente se trata dunha mxima de Jacinto del
405
ms-LU: ara dreito. Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
1296. Bens de mens, bens de ladrs. (mc: 1304. Bon cultivo proveitoso, pero
Bucios-F.V.S.) excederse daoso. (ms4: J.P.)
(es) Bienes de menores, infierno seguro 1305. Bota esterco a picaadas e collers
para sus administradores. (R. Marn) /
boas fornadas. (ms-LU: seminarista annimo:
Bienes de menores, al diablo los bienes y al Lugo, Lugo, LU)
infierno los tutores. (R. Marn) / Hacienda
1306. Bota lio e btalle ro. (mc: A.N.)
de menores, hacienda de horrores. (R.
Marn) (ct) Bens de menors, perdici d'ells 1307. Btame na lama, e de min non vers
y dels tutors. (Alberola) / Bens de menors, nada; btame no lodo, e de min vers
perdici de tots. (Id.) logro. (mc: Bucios)
Porque suelen quedarse en manos de los (pt) Cava-me em p, amanha-me em lodo,
administradores o tutores, como dar-te-ei o ano formoso. (Chaves)
expresamente consignan algunas de las Habla la simiente.
siguientes correspondencias. 1308. Btame na lama, e de min non vers
413
1297. Bens divididos, bes perdidos. (mc: nada; btame no polvo, e de min vers
M.V.) logro. (mc: Bucios)
1298. Bens heredados non son comprados. Habla la simiente del centeno, como en el
414
(mc e ms4: F.B.B.) siguiente.
1299. Berzas que non has de comer, dixaas 1309. Btame no po e dixame s. (mc:
demo cocer. 415 (mc: A.N.) Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
(pt) Beras que no hs-de comer, no as Dice el centeno.
queiras remecher. (Chaves) (es) Berzas que 1310. Brencellao e Cao, os pais son do
no has de comer, djalas cocer. (R. Marn). vio. (mc: M.V.)
No hemos de preocuparnos de lo que no Var.: Pai do vio o Cao, i-o Brencellau
nos interesa. hirmau. (ms15,43: Pontevedra) / Cao, rei do
1300. Berzas que non has de comer, que vio. (ms15,44: Meis)
fervan non che interesa. 416 (mc, ms e ms4: 1311. Brencellau e Cao a nai do vio.
Agro) (mc: Jaime Sol, Vida Gallega, n 72)
1301. Bes de campana, dos Dios e o demo La segunda versin es de Jaime Sol en
os derrama. (mc: Tuiriz, Monforte) Vida Gallega, n 72, que lo explica
(pt) Bens de sacristo, para o diabo vo. donosamente de esta manera: Cao es el
(Chaves) (es) Bienes de campana, dalos vino que se produce de una uva chiquitita,
Dios y, el diablo los derrama. (Correas). nada dulce, muy poco propicia para regalo
(ct) Bns de campana, el diable els dna i de los golosos. Brencellau es el vino de una
Du els escampa. (Ricart) / Bns de uva ms sabrosa, ms jugosa y ms pastosa.
campana, Du els dna i el diable els Juntas ambas dan un vino de cuerpo y de
escampa. (Ricart) / Bns de campana, Du fuerza muy rico y muy periquitero.
els dna i Du els escampa. (Ricart) 1312. Cada albre d seu froito. (mc: C.A. / ms:
E.C. A Nosa Terra)
1302. Bes, cantos vexas; casa, canta quepas.
417 (es) Los rboles por su fruto se conocen.
(mc e ms: A.I. / ms15,01: Carr Aldao)
(Sbarbi) (ct) Cada abre fa son fruit.
(pt) Terra quanta vejas; casa quanta (Alberola)
caibas. (Chaves) (es) Casa en que vivas, Con aplicacin moral, en la que el fruto son
via de la que bebas, y tierras, las que las obras buenas o malas.
veas. (Sbarbi) (ct) Compra casa per a estar
1313. Cada cousa a seu tempo e as peras en
y trra la que pugues llaurar. (Alberola).
Advento. (mc: Santiago)
1303. Boa terra con labores oportunas logra
Otro dice nabos, en vez de peras.
con abonos as fortunas. 418 (ms4: J.P.)
1314. Cada cousa a seu tempo. (mc: Dicc. Ac.)
(pt) Cada coisa a seu tempo. (Chaves) (es)
413
mc: Bes. Cada cosa a su tiempo. / Cada cosa en su
414
415
ms4: Bens herdados. tiempo y los nabos en Adviento. (Sbarbi)
O orixinal di Berzas que non has de comer, deixas o Adems de su significacin agrcola, de
demo cocer. ms e ms4: has comer.
416 sembrar y recoger las cosas en sazn, tiene
ms e ms4: entresa.
417
ms, ms4 e ms15,01: canto quepas. aplicacin general.
418
Probablemente se trata dun aforismo da autora de 1315. Cada crouco no seu souto. (ms10,049v:
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Incio)
Crouco = castaa pequea. 1328. Cando chove e hai la, braa dura.
419
1316. Cada pera, polo seu rabo. (mc: M.L. / (mc: Santiago)
ms15,52v / ms10,089r: D.E.) 1329. Cando chove e quenta o sol, braa
1317. Cada un ten seu xeito para sementar. mol. (mc: Santiago)
(mc: C.A. A Nosa Terra) 1330. Cando chove, non chove gusto de
(es) Cada uno tiene su manera de matar
todos. 424 (mc: C.A. A Nosa Terra)
pulgas. (R. Marn)
(es) Nunca llueve a gusto de todos. (Sbarbi)
1318. Cal mis, cal menos, toda a la che La disconformidad de pareceres hace que
pelos. 420 (mc: A.N.) nunca una resolucin sea bien acogida por
Var.: Mis ou menos, toda a lan ten pelos. todos.
(C.A.-A Nosa Terra) 1331. Cando Dios quer dar a anada, nin a
(pt) Qual mais, qual menos, toda a la
tolle o vento nin a xiada. (ms-SA: Jos
plos. (Chaves) (es) Cul ms, cul menos Gonzlez Santos: Boa, Camboo, Lousame, C)
toda la lana es pelos. (ms: Correas / mc:
1332. Cando Dios quer dar anada, n'a leva
Sbarbi)
No cabe eleccin, all donde todo es de run vento nin xiada. 425 (ms-SA: Juan Carlos
Couselo Gago)
calidad.
1333. Cando Dios quere dar a anada, n'a
1319. Cama limpa no cortello e sol
leva o vento nin a xiada. (ms-SA: Manuel
d'abondo no campo. 421 (mc: J.P.) Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C)
Para la salud y robustez del ganado.
422 1334. Cando Dios quere dar a anada, non-a
1320. Candea aberta, seitura porta.
(mc: Layosa)
tolle o vento nin a xiada. (ms-SA: Agustn
Dosil Maceiras: Ponte Nafonso, Noia, C)
1321. Cando a carballeira canta, gusta ben
1335. Cando espendoa o pan, o cabalo de
a manta. (mc: M.V.)
fro ha de temblar. (ms15,45v: Aguada)
Var.: Cando a carballeira zoa, sabe ben a
Equivale al refrn anterior. 426 Espendoar =
broa. (mc: A.I. / ms15,27r: Taboada / ms-SA:
echar la flor el centeno. Falta en nuestros
Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
diccionario. Espendoar = Andar no pendn.
Cordeiro, Valga, PO) / Cando a carballeira
Por eso se dice: abril, pendoril, porque en
canta, sabe ben a manta. (mc: Bucios)
este mes echa el pendn o espendoa.
(pt) Emquanto zoa a carvalheira no saias
da tua fogueira. (Chaves) 1336. Cando frorean moito os toxos, seal
1322. Cando a carballeira soa, sabe ben a de moito millo. (mc: Chantada)
broa. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa 1337. Cando hai vio, non hai millo. (mc:
Maria de Ribela, A Estrada, PO) Santiago)
1323. Cando a carballeira zoa, gusta ben a 1338. Cando n'o dan os campos, n'o fan os
broa. (ms18,47r) santos. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
1324. Cando a estrela Panadeira vn do 1339. Cando non-o dan os campos, non-o
lado da terra, boa anada; cando vn do dan os santos. 427 (mc e ms3: J.P.)
Var.: Cando non-o dan os campos, non-o teen
lado do mar, anada mala. (ms5,027:
Mondoedo)
os santos. (A.N.)
(pt) Quando no o do os campos, no o
1325. Cando a herba anda a carros, o pan a
do os santos. (Chaves) (es) Cuando no lo
brazados. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) dan los campos, no lo han los santos. (R.
Equivalente a Ano de herba, ano de perda y Marn)
sus variantes.
1340. Cando o ano vai de cagar, non val
1326. Cando a mora madura, xa pinta a
comer castaas verdes. 428 (ms-LU:
uva. (mc: A.I.) seminarista annimo: Melide, C)
1327. Cando a mureira zoa, sabe ben a
broa. 423 (mc e ms: Bucios / ms-LU: Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) 423
ms: Cand'a mureira; ms-LU: Cand'a moreira.
424
ms4: a gusto.
419 425
En ms10 s.v. Peras. O orixinal di Cando Dios quer dar anada na leva vento
420
ms3: ch' pelos. nin giada.
421 426
Probablemente se trata dun aforismo da autora de O refrn anterior que se refire Cando o pan anda no
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. pendn, pra ben granar, ten que o cabalo co fro tembrar.
422 427
mc: xeitura. ms3: no-no teen.
1341. Cando o carro canta que vai cheo. 1358. Cando sopla o vento do vendaval, cai
429
(mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) a auga no herbal. (mc: Gella, Muros)
1342. Cando o carro canta, o eixe arde. (mc: 1359. Cando un anda mis no monte, mis
Santiago) espias colle. (ms-SA: Amador Darriba Mguez
1343. Cando o carro non garda os clavos, (13-11-1951))
mala conta. (mc: Bucios) 1360. Cando vaias pr muio, leva un
1344. Cando o mon est moendo, gran est bocadio. 434 (ms21,19v: Berms)
comendo. (ms5,027: Bretoa) 1361. Cando xa pasaron os fros, hai que
1345. Cando o pan anda no pendn, pra renovar os prantos. (ms4: J.P.)
ben granar, ten que o cabalo co fro 1362. Cando Dios quer da-la anada, non a
tembrar. (ms15,45v: Sober) leva vento nin xeada. 435 (mc: M.V. /
Pendn = Flor del centeno. Andar no ms21,19v: Berms)
pendn = Echar la flor. Carr y Diccionario Porque cuando Dios quiere, con todos los
Enciclopdico slo lo aplican a la flor del aires llueve.
maz. 1363. Canto mis anda no monte, mis
1346. Cando o vento canta, busca unha espias colle. 436 (ms-SA: Guillermo Eirs
manta. 430 (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Cabeza: Sofn, Carballo, C)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 1364. Canto mis ando no monte, mis
1347. Cando o vento canta, sabe ben a espios collo. 437 (ms-SA: Jos Mara Garca
manta. (mc: Bucios / ms21,11v: Berms) Vzquez (10-11-51): Dodro, C)
1348. Cando o vento zoa, sabe ben a broa. 1365. Canto mis gando, menos esterco. (ms-
(ms21,11v: Berms) SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
A Estrada, PO)
1349. Cando o vio est a ferver, algn 438
1366. Canto mis merda, mis pan. (mc:
pouso debe ter. (mc: A.C. A Nosa Terra) Taboada-F.V.S.)
1350. Cando os carballos enraman, tempo Alude al abono.
de bota-lo millo. 431 (mc: Chantada) 1367. Canto mis seca, mis arde a lea.
1351. Cando os carballos enraman, tempo (mc: A.I.)
de sementar o millo. 432 (ms: Chantada / ms- (es) La lea cuanto ms seca ms arde.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (Sbarbi)
Lugo) Como A lea, canto mis seca...
1352. Cando partas a uz, fai a sinal da cruz. 1368. Canto mis tarde, mis xea. (mc: Tuririz,
433
(mc) Monforte)
Alude a la dureza de la urce. 1369. Canto mis un anda no monte, mis
1353. Cando peras, peras; cando delas, espias colle. 439 (mc: M.V. / ms4: C.A. A Nosa
delas. (mc) Terra / ms21,23r: Berms)
1354. Cando sai sol, sial de vio. (mc: Figuradamente, destaca el influjo del
Santiago) ambiente en la vida y costumbre de cada
Var.: Cando vai sol, seal de vio. (Santiago) uno.
1355. Cando se colle aceituna, o labrador 1370. Canto mis un anda polo monte, mis
colle moita fortuna. (mc: Santiago) espias colle. 440 (ms18,68v: Diario de Avisos, de
Ricardo Caruncho (1888))
1356. Cando se colle o millo, sabe ben o
toucio. (mc: Santiago)
1357. Cando sopla o vento do vendaval, cae
a agua no herbal. (ms-SA: Manuel Rodrguez 434
O orixinal di Cando vayas pro muio leva un
Gamallo: Tomonde, Cerdedo, PO) bocadio.
435
O orixinal di Cando Dios quer dal-a anada, non a leva
vento nin xeada. / mc e ms21,19v: n'a leva; ms3 e
428
O orixinal di Cando o ano vay de cagar, non val comer ms21,19v: xiada; ms21,19v: dar anada.
436
castaas verdes. O orixinal di Canto mais anda no monte mais espillas
429
ms e ms4: xa vai cheo. colle.
430 437
O orixinal di Cando o vento canta busca uha a manta. O orixinal
431 438
O orixinal di Cando os carballos enraman, tempo de ms: Canto mais m....
439
botal-o millo. ms4: Cando mais.
432 440
ms-LU: somentar o millo. O orixinal di Canto mais un anda pol-o monte, mais
433
mc e ms4: seal. espias colle.
1371. Canto mis xea, mis apreta. (mc: (Id.) / Casa en que vivas, via que bebas, y
Tuiriz, Monforte) tierras cuantas veas. (R. Marn)
(pt) Quanto mais gea, mais aperta. Vase Bes, cantos vexas...
(Chaves) (es) Cuanto ms hiela ms 1386. Castaias a roer, piollios a nacer.
aprieta. (R. Marn) (mc: Santiago)
Ms aprieta el fro y el suelo porque se Con ese pretexto se induce a los nios a que
endurece ms. no coman castaas crudas.
1372. Canto un mis anda polo monte, 1387. Cavache e non queimache: non
moitas mas espias colle. 441 (ms-SA: Daniel cavache. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Garca Blanco: Bamiro, Vimianzo, C) da provincia de Lugo)
1373. Carro de folla, montn de esterco. 1388. Cvame cedo e quimame tarde, si
(ms10,049r: Pidre) queres que che pague. (ms8,15r: Silvarrey)
1374. Carro derradeiro, ben cargado ben 1389. Cvame tarde e rndame cedo, e
baldeiro. (ms21,21v: Berms / ms-SA: Manuel fars de min un mancebo. (mc: Bucios)
Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C) Se refiere a las labores de la via para
1375. Carro derradeiro, mal prs bois e pr obtener buen vino.
chideiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 1390. Cvame tarde e rndame cedo, que eu
da provincia de Lugo)
pagareiche moi ben o que debo. 442 (mc:
1376. Carro derradeiro, ou ben cargado ou Carballedo / ms: A.I.)
ben baldeiro. (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez 1391. Cvame tarde e rndame cedo; xa che
(10-11-51): Dodro, C)
darei do qu'eu teo. (ms-LU: Trini Figueiras:
1377. Carro derradeiro, ou moi cargado ou San Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de
ben valdeiro. (mc: M.V.) Las Crneas.)
1378. Carro derradeiro, vai cargado ou vn 1392. Cvame tarde e vndeme cedo, qu'eu
valeiro. (mc: Vida Gallega) che pagarei o que debo. (ms18,52r: Vida
1379. Carro untado, mula menos. (ms-LU: Gallega)
seminarista annimo: San Cristovo de Chamoso, O 1393. Cavamento e barbechar, antes que
Corgo, LU) empece a xiar. 443 (mc: M.V. / ms: C.A. A Nosa
1380. Carros grandes son das santos. (mc: Terra)
Bucios) 444
1394. Cava, cava e encontrars auga. (mc:
1381. Carros vellos e mulleres pobres Chantada / ms5,133: Mondoedo)
acaban cos homes. (mc: Bucios) (es) Cava, cava y encontrars agua. (R.
1382. Carros vellos e rapazas novas son a Marn)
acabacin dos homes. (mc: Bardaos, Incio) La constancia en el trabajo siempre da su
fruto.
1383. Carros vellos e muebles podres
1395. Caves ben, caves mal, cava ben no
acaban cos homes. (mc: Tuiriz, Monforte)
carreiral. 445 (mc: M.V. / ms21,21v: Berms /
1384. Casa en que quepas e leiras as que ms18,25r)
vexas. (ms15,45r: Chantada) 1396. Cebada do da non fai andar
1385. Casa, na que vivas; vias, das que caballera. (mc: M.V.)
bebas; rentas, as que poidas; terras, as 1397. Cebola e seor, lexos. (mc: Cervantes)
que vexas. (mc: C.A. A Nosa Terra) Var.: Cebola y obispos, lexos.
(pt) Casa quanta caibas, vinho quanto 1398. Centeo e cebada ben mescrados son
bebas, terras que bem saibas. (Chaves) /
os alcacs mis deseados. 446 (ms4: J.P.)
Casa quanta mores, terra quanta vejas,
vinha quanta podes, dinheiro quanto 1399. Cepa fina ben tratada, coa grande
contes. (Chaves) (es) Casa en que vivas, saneada. 447 (ms4: J.P.)
via que bebas, y tierras cuantas veas.
(Sbarbi) / Casa en que vivas, vino que 442
ms3: qu'eu.
bebas, tierras cuantas veas. / Casas 443
ms: barbachar; ms4: barbecha.
cuantas mores, vias cuantas podes. (Id.) / 444
ms5, 133: i-encontrars.
Casas cuantas quepas, vias cuantas bebas. 445
ms18,25r: ben ou caves mal.
446
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
441 447
O orixinal di Canto un mais anda polo monte moitas Probablemente se trata dun aforismo da autora de
mas espias colle. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
1400. Cereixa picada dos merlos, logo cai Marn) / Con agua y con sol, Dios es el
no chan. 448 (mc: Chantada / ms4: F.V.S.) Criador. (Correas)
Con el obvio sentido moral que se induce 1412. Con boa herba non hai mala vaca nin
fcilmente de la imagen. na casa do rico cocieira flaca. (mc:
1401. Cesta patela arrumba mis que leva. Chantada / ms4: F.V.S.)
(mc: M.L.) 1413. Con tempo e palla han ir madurando
1402. Co eixo e as rodas do carro sempre as peras urracas. 453 (mc: Quiroga)
cuidado. 449 (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra) (es) Con el tiempo y la paja se maduran los
1403. Cceme como a vaca e blanquearei nsperos. (R. Marn) (ct) Ab temps y palla,
como a plata. 450 (mc e ms17,042: Paradela / maduren les nyesples. (Alberola)
ms4: F.V.S.) Recomienda la paciencia para lograr una
Dice el lino. cosa.
454
1404. Cocho fiado ronca todo o ano. (ms4 e 1414. Con tempo os bagos se logran. (mc:
mc: A.N.) C.A. A Nosa Terra)
Var.: Cocho fiado, rouca todo o ano. (ms4: (pt) Com tempo e perseverana, tudo se
C.A. A.N.T.) alcana. (Chaves) (es) Con el tiempo
(pt) Porco fiado todo o ano grunhe. maduran las uvas. (Sbarbi)
(Chaves) (ct) Prc fiat, tot l'any gruny. Como el anterior.
(Alberola) 1415. Con un da ou dous de luna non botes
Queda atrs otro equivalente. semente ningunha. 455 (mc e ms: Lugo-F.V.S.)
1405. Colleita mollada media anada. (mc: (pt) Quando a lua minguar, no deves
M.V.) semear. (Chaves) / Quando a lua minguar,
1406. Como sembraredes, colleredes. (mc: no deves comear. (Id.)
Vida Gallega) 1416. Con yeso o botn da vis luxado, de
(pt) Como semeares, assim colhers. xiadas tardas librado. 456 (ms4: J.P.)
(Chaves) (es) Como sembrredes, 1417. Convn a todo ganado estabro moi
cogeredes. (Sbarbi) / Como sembrares, as
ventilado. (ms4: J.P.)
cogeredes.
451 1418. Cortars a uva sazonada que non est
1407. Como sembraredes, cogeredes.
(ms18,68v: Diario de Avisos, de Ricardo Caruncho agre nin pasada. (ms4: J.P.)
(1888)) 1419. Cregos i-ameixeiros, Dios los quite
1408. Con abono e rega n'hai mala terra. dos meus leiros. 457 (ms-SA: seminarista
(mc: M.V.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
458
(es) Del agua y del estircol, milagros 1420. Cra mis o vran que o tempern.
ciento. (R. Marn) / Con cuatro cosas (mc e ms: G.P.)
lograr el labrador coger mucho, cucho, 1421. Cuando as moras andan sol, hai que
cucho, cucho y cucho. (Id.) / El agua es oro poer a canada sol. (ms12,78: S. Pedro de
y la boiga tesoro. (Id.) (ct) Aigua i fems Orrios, Caurel)
fan milacres. (R. Marn) Al perder la hierba vitalidad, escasea la
1409. Con auga e con sol, Dios criador. leche.
(mc: C.A. A Nosa Terra) 1422. Cuando partias co teu irmau, l 459
(pt) Com gua e com sol, Deus criador. dlle na costa e tu colle no chao, el
(Chaves) (es) Con auga y con sol, Dios es
el Criador. (Correas)
1410. Con auga e pan psase o ro pra
453
Mougn. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.) V. Co tempo maduran as uvas en Esperanza e
452 Oportunidad.
1411. Con auga non hai terra mala. (mc: 454
ms4: Co tempo. / V. Co tempo maduran as uvas en
Tuiriz, Monforte / ms21) Esperanza e Oportunidad.
(pt) Com gua e com sol, Deus criador. 455
ms: semilla.
(Ch) (es) Con agua no hay tierra mala. (R. 456
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
457
O orixinal di Cregos ya ameixeiros, Dios los quite dos
448
ms e ms4: melros; ms4: cai no chan. meus leiros.
449 458
ms4: coidado. ms: qu'o temperan. / Dentro do mesmo mecanoescrito,
450
ms17,042: com'a plata. Vzquez Saco repite este refrn dentro do tema Agrcolas
451
O orixinal di Como sembraderes, cogederes. (Meses).
452 459
ms21: agua. Este l debe entenderse como contraccin de a el.
encher os ollos e tu a mao. (ms12,78: S. 1438. Deixa sempre mis granar o trigo de
Pedro de Orrios, Caurel) sementar. 468 (ms4: J.P.)
El terreno llano siempre es de mayor 1439. Dixate sempre de probar trigo novo
rendimiento, aparenta menos extensin y
pra ben estar. 469 (ms4: J.P.)
produce ms frutos.
1440. Dendes que chega o cuco, logo vn o
1423. Cuanto mis xea, mis aperta.
(ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel) pan suco. (ms-LU: seminarista annimo: algn
Cuanto mas se demora la ejecucion de una lugar da provincia de Lugo)
cosa, ms difcil resulta. 1441. Des que cai o carro, nunca faltan
1424. Cuida ben a via, si queres que carrilleiras. (mc: M.L.)
despois che dea unha boa parvia. (mc: Var.: Dendes que o carro cai, non faltan
Sober / ms4: F.V.S.) carrilleiras. (A.N.V.)
1425. Culle pola vella e sementa por (es) Al carro volcado, todos le dan de
mano. (Sbarbi)
calquera. (ms6,05v: Jess Taboada, "O Culto da
Lua no Noroeste Hispnico" en Revista de Guimaraes, 1442. Des que vn o cuco, enche a cal e mais
vol. LXXXi, 1961, n 1 e 2) o suco. (ms: A.N.V.)
1426. Da boa cepa, o bon vio. (ms-LU: Var.: Des que vn o cuco, vn o pan suco.
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) (ms16)
1427. Da uva que moito madura sal vio 1443. Desde qu'o pan bota o pendn, cal mo
pardo con embocadura. 460 (ms4: J.P.) emprestes cal non. (ms-LU: Trini Figueiras: San
1428. Dars campo esquilmado cultivo Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las
Crneas.)
mis esmerado. 461 (ms4: J.P.)
1444. Desde que a figueira ten as follas, logo
1429. De cote has de regar prado que haxas
veen os figos. (mc)
de segar. 462 (ms4: J.P.)
1445. Desde que chega o cuco, logo vn o
1430. De mosto de moitos grados salen
pan saco. 470 (ms-SA: Amador Darriba Mguez
vios embocados. 463 (ms4: J.P.) (13-11-1951))
1431. De palla ou palleiro enche besta o 1446. Desde que s'entornou o carro, nunca
comedeiro. (ms4: C.A. A Nosa Terra) lle faltaron carrieiras. (ms11,45: Comarca de
464
1432. De pau a pau, mala estornela. (ms4: Fonsagrada)
C.A. A Nosa Terra / ms10,084r: D.E.) 1447. Detrs da primeira vn a radeira. (ms-
465
1433. Debaixo da acha est o aveo. (ms- SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
LU: seminarista annimo: Guntn, LU) 1448. Dixo na terra o millo: "Decrame
1434. Debaixo do carballo nunca hai tarde, arrndame cedo e pagareiche o
orvallo. (mc) que debo". (ms18,52r: Vida Gallega)
1435. Debaixo dun torrn sai un nabo bon. 1449. Diz'avea: "Smbrame lola e
(ms4: F.V.S.)
collerasme corda". (ms11,47: Comarca de
1436. Deita o teu gado na herba do teu Fonsagrada)
prado. 466 (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms10,025v: 1450. Do eixe do carro do sarillo vai un
D.E.)
saltio. (mc: Toques)
1437. Deixa descansar a terra, se queres
1451. Do lugar que non ves, non sacars
que bon froito dea. 467 (mc: C.A. / ms: A.C. A
Nosa Terra) moita res. (mc: J.P.)
471
1452. Do rbol cado todos fan lea. (mc /
ms4: F.V.S.)
460
(pt) De rvore cada, todos fazem lenha.
Probablemente se trata dunha mixma da autora de (Chaves) (es) Del rbol caido, todos hacen
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
461
Probablemente se trata dunha mixma da autora de
lea. (Sbarbi)
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
462 468
Probablemente se trata dunha mixma da autora de Probablemente se trata dunha mixma da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
463 469
Probablemente se trata dunha mixma da autora de Probablemente se trata dunha mixma da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
464 470
ms10: De pau, pau. En ms10 s.v. Palo. O orixinal di Desde que chega o cuco loco, logo vn o
465
O orixinal di Debaixo d'a (h)acha, est o aveo. pan saco.
466 471
En ms10 s.v. Ganado. V. Do rbore cado todos fan pitelos en Desgracia
467
ms: si queres. (Soledad en la desgracia).
Ensea la triste situacin del desamparado 1465. En canto a rula non rular, o millo non
de la suerte, de quien todos abusan. botar. (ms21,11r: Berms)
1453. Donde a pega pon o ovo, ten o ollo. 1466. En canto as castaas estn no canzo,
(mc: A.N.)
ataca co guizo. (mc: Tuiriz. Monforte)
(es) Donde la gallina pone los gevos, all
se le van los gellos. (Correas) 1467. En canto as castaas estn no cazo,
Como Al ten a galia os ollos... atiza co guizo; despois que van no arcaz,
1454. Donde hai millns houbo millo. 472 (ms: pobre de ti rapaz. (ms-LU: seminarista
Santiago) annimo: algn lugar de Galicia)
1455. Donde non hai faria, todo ria. 473 1468. En chegando a sazn, polo malo e
(mc: H.G. / ms4: G.S. y A.) polo bon. (mc)
(pt) Onde no h farinha, tudo moinha. Var.: Na sazn, polo malo e polo bon. (ms4:
(Chaves) (es) Donde no hay harina, todo es F.V.S.)
mohina. (Sbarbi) Hai que recoger, con bueno o mal tiempo.
Porque el hambre es muy mala consejera. 1469. En Galicia a fame entra nadando. (ms-
1456. Donde pan cai, pan hai. (mc: Carballedo- SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
F.V.S.) Lugo)
1457. Donde un pensa que hai toucios, 1470. En labranza, a esperencia supre por
inda non hai tornos pra colgalos. (mc: moito cencia. 476 (ms4: J.P.)
A.N.) 1471. En seguida de segar, os rastrollos
(es) A do pensis que hay tocinos, no hay levantar. (ms4)
estacas. (Sbarbi) 1472. En tarreo algo arcilloso, o trigo
Ensea cunto se engaan los que creen en
mis abundo. 477 (ms4: J.P.)
otros grandes facultades, cuando carecen de
lo necesario. 1473. En tarreo qu' pendente, o gastar nel
1458. Dos colores, a gra; e das frutas, a non prudente. 478 (ms4: J.P.)
maz. (mc: Bucios) 1474. En tempo da vendima, auga do ceo
1459. Dos figos s cereixas inda me dars as mala, pero a da fonte boa . (ms-SA: Juan
Bello Valia)
queixas. (mc: Lugo)
474 1475. En tempo de eiras, nin domingos nin
1460. millor arrincar que trasplantar.
(mc e ms: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
festas. (mc: J.P.)
Carballedo, LU) Por el peligro de que se malogre lo
1461. Eira ou cocia, sempre a mia.
475
(mc: recogido.
C.A. A Nosa Terra / ms10,010v: D.E.) 1476. En tempo de vendima, auga do ceo,
Mia casia / meu lar / cantas oncias / mala, pero da fonte, boa. 479 (mc e ms4: C.A.
d'ouro me vals. A Nosa Terra)
1462. En ano malo, hariseiro espeso e 1477. En terra de mala ventura, si con
cedazo claro. (ms4: F.V.S.) chuvias se fai, dura. 480 (ms4: J.P.)
1463. En ano que moito chove, o labrador 1478. En terra que moi boa sea, ben o
traballa mis que come. (mc: Bucios / ms4: dieiro s'emporca. 481 (ms4: J.P.)
F.V.S.) 1479. En terra que non boa, inda hai mis
(pt) Em Portugal entra a fome nadando. mal do que se pensa. (mc: C.A. A Nosa Terra)
(Chaves) (es) Ao lluvioso, labrador 1480. En toda a terra espiga o pan. (mc e ms4:
ocioso. (R. Marn) (ct) Any plujs, pags M.V.)
ocios. (Alberola)
Ya hemos visto que a fame en Galicia entra
nadando. Lo mismo pasa en otras zonas 476
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
peninsulares. Como lo acreditan las Jacinto del Prado, mis ca dun refrn da tradicin popular.
correspondencias. 477
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
1464. En anos de sazn que foi escasa, a Jacinto del Prado, mis ca dun refrn da tradicin popular.
478
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
auga debe madurarse na casa. (ms16) Jacinto del Prado, mis ca dun refrn da tradicin popular.
479
ms4: augoa.
472 480
O orixinal di Donde hay millans, houbo millo. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
473
ms4: Onde non. / V. tamn Pobreza. Jacinto del Prado, mis ca dun refrn da tradicin popular.
474 481
ms e ms-LU: ca trasplantar. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
475
En ms10 s.v. Era. Jacinto del Prado, mis ca dun refrn da tradicin popular.
Var.: En toda terra espiga o pan. (ms4: F.V.S. 1495. Esperar sin cuidado boa cra moita
/ ms10,079r: D.E.) e grande tontera. 489 (ms4: J.P. / ms16)
1481. En todas as niadas hai un pito coxo. 1496. Estando comidos os rastroxos, ferro e
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei,
LU)
lume nos despoxos. 490 (ms4: J.P.)
1482. En todo lugar hai fabas que tostar. 1497. Estando o campo xiado, repousa ben
(mc: Orense) o arado. 491 (ms4: J.P.)
1483. En todo tratar e pan labrar. (mc: A.C. A 1498. Esterca e non derregues, que eu che
Nosa Terra / ms21,25r: Berms / ms: M.V.) direi por donde segues. 492 (mc e ms17,046:
1484. En via vendimiada calquera pode Taboada-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
vendimiar. 482 (mc: A. C.A Nosa Terra) Neira de Xus, Baralla, LU)
Con sentido moral que facilmente se 1499. Esterca e non derregues. (ms-LU:
deduce de la imagen. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
1485. En surcos anchurosos nas leiras
1500. Esterca e non marques. (mc)
conseguirs moi boas sementeiras. 483 (pt) Estruma bem no balises. (Chaves) (es)
(ms4: J.P.)
Estierca y no pongas mojn, que l se pon.
1486. Encarnado polo monte, leva o ghando Como Abona e non derregues
para a corte. 484 (ms: Santiago) 1501. Esterca e non poas marcos. (ms4:
1487. Entre folla e folla o demo a escolla. A.S.A. / ms21,23r: Berms)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 1502. Esterca e traballa, e ters boa anada.
1488. Entre folla e folla o demo escolla. (ms- (mc: C.A. / ms17,047: A.C. A Nosa Terra)
SA: Jos Calvio Pueyo: A Ponte Maceira. Portor, (es) Estierca y escarda y cogers buena
Negreira, C) parva. (Correas)
1489. Entre folla e folla vea o demo e 1503. Estrcame e non me derregues, i-eu
escolla. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, che direi por donde me segues. (ms15,45r:
PO) Chantada)
485
1490. Entre folla e folla, o diao escolla. 1504. Esterco de charamela, todo candela.
(mc: A.S.A.) 493
(mc e ms17,048: M.V.)
1491. Entre milln e milln, o salto de un
1505. Esterco de fentos non d pan.
castrn. 486 (mc: Taboada) (ms21,09v: Berms)
(pt) De milho a milho, cama de novilho. 494
1506. Esterco de fieito, grau polo peito.
(Chaves) (es) Entre haba y haba, pata de (mc e ms17,049: M.V.)
cabra. (R. Marn) 495
1507. Esterco de folla, gran pola trolla.
Milln, por millo, en razn a la asonancia. (mc, ms4 e ms17,050: M.V.)
Recomienda que se siembre raro, par 496
1508. Esterco de folla, pan pola trolla.
obtener buena cosecha. Es comparacin (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
socorrida aun para otras plantas. PO)
487
1492. Entre novo e vello, a fame do deo.
(mc: Carballedo)
Entre cosecha y cosecha de pan; pues se
han terminado las reservas de la vieja, y aun 488
O orixinal di En serco de vran tarde a de brotar.
no se ha recogido la nueva. (Vase Galicia, 489
ms16: coidado. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
t.II, p. 208). forma cuidado. Probablemente se trata dun aforismo da
1493. Entre temporal e xiada, pouco ou autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da
tradicin popular.
nada. (mc: Santiago) 490
ms16: coidado. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
1494. Enxerto de vran, tarde ha de brotar. forma cuidado. Probablemente se trata dun aforismo da
488
(ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da
tradicin popular.
491
ms16: coidado. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
482
ms4: via vendimada. forma cuidado. Probablemente se trata dun aforismo da
483
Probablemente se trata dun aforismo da autora de autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. tradicin popular.
484 492
O orixinal di Encarnado pol-o monte leva o jando para ms-LU: non derregues, eu che direi.
493
a corte. / V. variantes en Agrcolas (Meteorolgicos). ms4: todo candela.
485 494
mc: diablo. ms4: gran.
486 495
ms: d'un. mc: grau pol-a tolla; ms17,050: grau.
487 496
ms4: vello, fame. O orixinal di Esterco de folla, pan pol'a trolla.
497
1509. Esterco de palla, pan pola barba. 1526. Familia, a que Dios da, e ganado, o
(mc, ms4 e ms17,051: M.V.) que se poida manter. (mc: Chantada / ms4:
498
1510. Esterco de silva, pan pola crisma. F.V.S.)
(mc e ms17,052: M.V.) 1527. Fanas os cochos e pganas os ranchos.
1511. Esterco de toxos cra miocas. (mc: Chantada)
(ms21,09v: Berms) 1528. Fanas os porcos e pganas os
499
1512. Esterco de xesta, grau pola testa. bacurios. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira,
(mc e ms17,053: M.V.) A Estrada, PO)
500
1513. Esterco de xesta, pan pola testa. 1529. Fanas os porcos e pganas os ranchos.
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
PO)
1530. Faria abalada, que non cha vexa
1514. Facenda allea, o teu amo te vexa. (ms-
LU: seminarista annimo: Ortigueira, Ortigueira, C)
sogra nin cuada. 504 (mc: Carballedo)
(pt) Farinha apurada, no t'a veja sogra
1515. Facenda de crego, da Dios e lvaa o
nem cunhada. (Chaves) (es) Harina
demo. 501 (mc e ms4: A.N.) abalada, no te la vea suegra ni cuada.
(es) Lo que Dios al clrigo di, el diablo se (Correas)
lo llev. (R. Marn) Para Correas, abalada es la que est fofa en
1516. Facenda, teu amo te vexa. (mc: Dicc. Ac.) la artesa y parece mucha, siendo poca. Tal
(pt) Fazenda, fazenda, teu dono te veja. interpretacin da el sentido del refrn, que
(Chaves) (es) Hacienda, hacienda, tu dueo recomienda ocultar los propios defectos a
te vea. (Correas) los ojos de los mulos o enemigos,
Como O ollo do amo, engorda o cabalo. representados aqu por suegras y cuadas.
1517. Facenda, teu amo te vexa, por moi 1531. Faria do demo todo se volve reln.
malo que sexa. (ms10,050r: Trives) (ms21,09r: Berms)
1518. Fai esterco todo o ano, que non ser 1532. Faria do diablo, toda se volve
sobrado. (mc: C.A. / ms17,058: A.C. A Nosa Terra) salvado. (mc: M.V.)
1519. Fai o que vexas facer vicio pero Var.: Faria do demo, toda se volve reln.
non sgue-lo pan verde. 502 (ms21,14v: Vase A faria do diablo...
Berms) 1533. Faria e formento, todo
1520. Fai todo cando o teu vecio, menos enchemento. 505 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
segar o pan verde e poer lume casa. 1534. Feliz o paxaro que nace en boa
(mc: Palas de Rey-F.V.S.) ribeira. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
1521. Fai todo o que faga teu vecio, menos 1535. Femia regalada que est criando, en
segar o pan verde e esperar pr muo. leite con usura est pagando. (ms4: J.P.)
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
1522. Fainas a cocha e pganas os ranchos.
503 1536. Fermentacin ben dirixida d sempre
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de
Rei, LU)
boa bebida. 506 (ms4: J.P.)
1523. Fainas a porca e pganas os marraos. 1537. Ferrado de pan das veces rapado,
(ms-SA: algn lugar de Galicia) ferrado de villano. (mc: Bucios)
1524. Fainas a porca e pganas os ranchos. Porque supone en el que lo hace gran
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da codicia o tacaera.
provincia de Lugo) 1538. Fillos e pitos nunca son moitos. (mc:
1525. Flteme todo e non me falte o pan. Carballedo)
(mc: Valcarra) (pt) Filhos e dinheiro, nunca sobejam.
(Chaves) (es) Hijos y pollos, muchos son
pocos. (Correas) / Hijos y pollos, todos son
pocos. (Sbarbi) / Hijos y pollos y vidrios,
497
498
ms4: gran pola barba. muchos son pocos. (Id.) (ct) Fills y pollets,
ms4: gran. s'en salven poquets. (Alberola)
499
ms4: gran.
500
O orixinal di Esterco de xesta, pan pol'a testa.
501
mc: e leva o demo; ms4: daya Dios.
502 504
O orixinal di Fai o que vexas facer o vicio pero non ms: nin a cuada.
505
seguel'o pan verde. ms: fermento.
503 506
V. Rompen os burros e pganas os arrieiros en Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jurdicos y similares. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
Se dice por los que de unos y otros se 1550. Gando de fracas, todo carrachas. (mc
malogran antes de su crecimiento, a lo que e ms17,060: A.I.)
ms directamente alude el cataln. 1551. Gando gordo volve a seu amo tolo.
1539. Fol mollado leva dobrado. (mc: M.L.) (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
Suelen mojarlo para que aumente su 1552. Gando gordo volve seu amo todo.
capacidad. Por eso se dice Pelexo de zorro, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia:
inda que sea embulleirado, nunca levou galego occidental)
canado. 1553. Gando gordo volve o seu dono tolo.
512
1540. Fol mollado, masa leva. (mc: M.V. / (mc: M.V. / ms21,24v: Berms)
ms21,24r: Berms) 1554. Gando pequeno, todo carrachas. (mc:
507
1541. Fol sobado, mis faria leva. (mc: Bucios)
M.V. / ms21,24r: Berms / ms10,022v: D.E.) 1555. Gando que se amorece, mellor en
(es) Costal no recalcado, admite todava carnes se crece. 513 (mc e ms17,061: J.P.)
muchos puados. (R. Marn) 1556. Garda o orballo da noite pra beber
1542. Follas molladas, augas dobladas. (mc:
polo da. (ms15,45v: Fraguas, Vida Gallega)
Laln-F.V.S.)
Lo refieren al orballo de agosto y al maz.
(es) Quien se pone debajo de la hoja, dos
Con el orballo de agosto aguanta el maz el
veces se moja. (R. Marn) / ms: Sbarbi.
calor del da; claro que pra tal fin, sabe
Para los que guarecen de la lluvia debajo de
ahorrar el agua y esconderla entre las hojas.
los rboles.
1557. Garda o teu vio en esto en sitio
1543. Foucio que a herba non corte, non
oscuro e fro. (ms16)
debe estar no fachico. 508 (ms-SA: Manuel
Martn Gmez: Muxa, C) 1558. Gran debaixo do torrn, gran morto,
1544. Froita que regaa, madura est. (mc / e debaixo da pedra, torto. (ms21,24v:
ms4: F.V.S.) Berms)
1545. Froitas varias ben adulzadas en 1559. Gran e gran non fai graneiro pero
agosto son preparadas. 509 (ms4: J.P.) axuda o compaeiro. (ms-SA: Jess Mayo
Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C)
1546. Frol axada, despreciada. (mc: M.V.)
Aplcase en sentido moral, bien definido 1560. Gran non fai graneiro pero axuda o
por la imagen. compaeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia)
1547. Fuches fento, perdiches o tempo;
fuches xesta, pan pola testa. (ms4: Guntn) 1561. Gran pesado e lustroso na sementeira
1548. Gaiola nova, paxaro morto.
510
(mc:
hermoso. (ms16)
514
A.C. A Nosa Terra) 1562. Grau alleo fai sempre bon pan. (mc
(pt) Gaiola aberta, pssaro morto. e ms4: A.C. A Nosa Terra)
(Chaves) (es) La jaula hecha, la pega 1563. Grau arroubado non arrequece no
muerta. (Correas) / Jaula hecha, pjara sementado. 515 (mc, ms e ms4: A.C. A Nosa Terra
muerta. (R. Marn) (ct) Quam es fet lo / ms10,027r: D.E.)
colomar, lo colom es mort. (R. Marn) 1564. Grau debaixo do terrn, grau morto,
Como Xaula feita... Vana creencia, por la e debaixo da terra, torto. 516 (mc, ms, ms3 e
que algunos que hacen nueva casa para ms4: M.V.)
habitar, dejan sin obrar parte de ella. (R. 1565. Grau prestado, tarde ou nunca volve
Marn) celeiro. 517 (mc e ms4: A.C. A Nosa Terra /
1549. Gando blanco, nin no pasto nin no ms10,027r: D.E.)
banco. 511 (mc e ms17,59: M.V. / ms21,24v: (pt) Dinheiro emprestado, dinheiro
Berms) arriscado. (ou no seja mais reclamado).
(Chaves) / Dinheiro emprestado parte rindo
507
En ms10 s.v. Odre.
508
O orixinal di Fousio que a erba non corte non debe
512
estar no fachico. mc: Ganado.
509 513
ms4: Froitas variadas. Jacinto del Prado recolle o Probablemente se trata dun aforismo da autora de
refrn coa forma varias. Probablemente se trata dun Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
514
aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun ms4: Gran.
515
refrn da tradicin popular. ms e ms4: arrequence. En ms10 s.v. Grano.
510 516
ms: gayola. ms e ms3: debaijo; ms4: gran morto.
511 517
ms4: Gado blanco. ms4: Gran. En ms10 s.v. Grano.
e volta chorando. (Id.) (es) Dinero Var.: Labra ben a fondo, se ques ter pan
prestado? Con l diste al traste. (R. Marn) abondo. (mc: Cuartilla 16) / Labra ben e fondo,
1566. Habendo rebolos logo se fan estelas. se ques coller pan abondo. (mc: Cuartilla 16)
(mc: Bagueixos-F.V.S.) (es) Ara bien y con afn y cogers mucho
1567. Hai auga que queima e sol que rega. pan. (R. Marn) / Ara yunto y hondo, y
(mc: Bucios) cogers abondo. (Id.) / El arado rabudo y
(pt) H sol que rega e chuva que seca. el labrador barbudo. (Sbarbi)
(Chaves) Recoge en una dos paremias, que
1568. Hai cousas que parecen mal: o tempo registramos en su lugar.
composto de noite, a besta no curro i-o 1581. Labra ben e sembra en tempo; anque
fidalgo en zocos. 518 (mc: Carballedo / ms4: che falte un ano, non che faltar cento.
F.V.S.) (mc: Lulle, Samos / ms4: F.V.S.)
1569. Hai moitos que queren a auga nu (es) Siembra temprano, y de ciento, te
[horto e o sol na aira]. 519 (ms-LU: faltar un ao. (R. Marn)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 1582. Labra ben ou labra mal; labra ben
1570. Hai quen quere o sol na aira i-a auga caroal. (mc: Parga. F.V.S.)
no horto. (mc: Fonsagrada) 1583. Labra e cra, que o demais tontera.
(pt) Sol na eira, chuva no nabal. (Chaves) (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(es) El sol en la era y la lluvia en el nabal. 1584. Labra fondo e pon basura, e dixate
(Sbarbi) de libros de agricultura. (mc: Villanueva,
1571. Hastra despois de sementado nunca Laln)
probes o cosechado. 520 (ms4: J.P.) (es) Labra hondo y echa basura, y deja los
libros de agricultura. (R. Marn)
1572. Herba mala non peligra. (ms-SA: Manuel
Casal Garca: Santiago de Compostela, C) 1585. Labra no fondo se queres ter pan de
1573. Herba mala non perece. (ms-LU: abondo. 525 (ms10,032r: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1586. Labra tarde e non en veces; labra
Lugo) cedo e non che pese. (mc / ms4: F.V.S.)
1574. Herba segada, polo sol agarda. (mc: 1587. Labra tarde e non te aduites; labra
Bucios)
cedo e non te asustes. (mc)
1575. Herdeiro novo, mal polas silvas. (ms-
SA: M. Gonzlez Fernndez)
1588. Labrador que non come media libra
1576. Herdeiros novos, mal polas silvas. (mc: de esterco cada da, non colle millo nin
Velle) xuda. (mc: G.P. Mundil, Orense)
1577. Humidad e ceo craro fan crecer as 1589. Labrador, labra ben e sembra en
silveiras no valado. 521 (ms5,141: O Gaiteiro tempo, aunque che falte un ano, non che
de Lugo, 1961) faltar un cento. (ms-LU: seminarista annimo:
1578. Inverno de xiadas, moito grau e algn lugar de Galicia)
pouca palla. 522 (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / 1590. Lama mollada, colleita pasada.
ms10,031r: D.E.) (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
(ct) Hivrn gelat, graner colmat. (Alberola) 1591. Leira asucada, casa tellada. (mc / ms4:
523
1579. Labor sin horta, fame porta. (mc: F.V.S.)
Taboada. F.V.S. / ms10,032r: D.E.) 1592. Leiras grandes e mal traballadas fan
1580. Labra ben e fondo, se ques coller pan andar a seu dono por terras extraas.
abondo; o arado, rabudo, e o labrador, (mc: Santiago)
barbudo. 524 (mc: M.V.) 1593. Lea de ameneiro arde no regueiro.
526
(mc e ms3: M.V.)
518
1594. Lea que aborralla, eh queda. (mc:
ms: y o fidalgo; ms4: muy mal. Bucios)
519
Refrn incompleto porque falta a folla seguinte: Hay
moitos que queren a auga nu [...].
1595. Lea torta ou bitorta, fogo aporta.
527
520
Probablemente se trata dun aforismo da autora de (mc: A.I.)
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
521
Non parece un refrn da tradicin popular senn unha
524
paremia de autor. Hai varios casos deste tipo no Gaiteiro ms3: d'abondo.
525
de Lugo. En ms10 s.v. Labrar.
522 526
ms4: moito gran. En ms10 s.v. Invierno. ms3: d'ameneiro; mc: rigueiro.
523 527
mc: Labor sin hora. En ms10 s.v. Labrador. mc: porta.
1596. Lea verde e pan mole fan a casa 1607. Mis d o ano que o labrado. (mc)
pobre. (mc: Tuiriz, Monforte) (es) Ms produce el ao que el campo bien
(es) Pan tierno y lea verde, la casa pierde. labrado. (Sbarbi) (ct) Ms produix l'any,
(R. Marn) qu'el camp ben llaurat. (Alberola)
Tiene muchas variantes. Lo primero, Nada hara el laboreo sin las condiciones
porque se come mucho, y lo segundo, propicias de tiempos y estaciones.
porque es necesario quemarla en gran 1608. Mis de medio ano vselle o da
cantidad, como dice el siguiente. cabazo. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
1597. Lea verde mal se encende. (mc: Palas de 1609. Mis vale corda baleira que run
Rey) feira. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(pt) Lenha verde nem se queima nem se provincia de Lugo)
acende. (Chaves) / Lenha verde, mal se 1610. Mis vale o que deixa a seca que o
acende, quem muito dorme pouco aprende.
que leva a chea. (mc: Carballedo)
(Id.) (es) Lea verde, mal se enciende. (R.
Vase Val mis o que o sol deixa, que o que
Marn)
a auga fai.
1598. Lea, lea, qu'a borralla a queda.
(ms21,02v: Berms)
1611. Mis valen pastos queimados que
1599. Lio chorado, medio medrado. montes herbados. 532 (mc e ms: Santiago)
(ms5,135: S. Simn de la Cuesta) 1612. Mal lle vai paxario que anda en
En S. Simn de la Cuesta, chorimas = maus de menio. 533 (mc, ms e ms3: Bucios)
flores y chorado = floreado. Chorado, en (pt) Mal vai ao passarinho na mo do
este sentido est ausente de muchos menino. (Chaves) (es) Por eso se dice en
diccionarios. cast.: Pjaro sea, y en mano de nio te
528
1600. Lio d'Holanda pesa e non anda. veas. (Sbarbi)
534
(mc: M.V. / ms3: (M.V.) (T.M.) / ms21,25r: Berms) 1613. Malia o dente que come a semente.
1601. Lio floreado, medio medrado. (mc: M.V. / ms21,28v: Berms / ms-LU: seminarista
(ms8,10v e ms8,47v: Silvarrey) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
1602. Madeira de serra e pan de cazola (es) Mal haya el diente que se come la
nunca sobran. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: simiente. (R. Marn)
Erboedo, A Laracha, C) Porque se queda sin grano que sembrar, y
1603. Madeira de serra e pan de cazola por tanto, sin cosecha.
nunca sobra. (mc: M.V. / ms21,25v: Berms / ms- 1614. Malo dente que come a semente. (ms-
SA: Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
Santa Comba, C) 1615. Malo o bicho que roe a semente. (mc:
529 Santiago)
1604. Madeira serrada, prata labrada.
(mc: M.V. / ms21,25v: Berms / ms-LU: seminarista Como: Malia o dente que come a semente.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 1616. Mas vale run feira que corda baleira.
(es) Madera aserrada, plata labrada. (R. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Marn) provincia de Lugo)
1605. Manzo ralo d cesta e carro; manzo 1617. Mazarocos canzo, cada da
mesto, nin carro nin cesto. 530 (mc e ms: vintecinco. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
U.C. Cuartilla 16) Neira de Xus, Baralla, LU)
Vase Entre milln e milln... 1618. Meda pra un da como pra un ano.
1606. Maioraza de aldea e besta de herba, (ms5,055: Silvarrey)
Hay que hacer la meda (almiar) para un dia
todo merda. 531 (mc: Bucios / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
como si hubiera de durar un ao: No vale
La caballeria no le basta la hierba para hacerla descuidadamente con la intencin
andar, necesita pienso y el mayorazgo tiene de majar al da siguiente; porque si llueve
de que hacer dinero, pero actualmente no se puede echar a perder el pan.
dispone de una perra. (algn lugar de 1619. Medas a gusto, malo. (ms5,055: Silvarrey)
Galicia)
532
ms: hervados.
528 533
mc: de Holanda. ms e ms3: qu'anda nas. / V. Mal anda o paxario que
529
mc e ms21,25v: plata labrada. anda nas mans do menio en Niez (La travesura de los
530
ms: da cesta carro. nios).
531 534
ms: todo m...; ms-LU: Mayorazgo da, toda e. ms-LU: Mali'o dente que com'a semente.
Se dice cuando los haces se ponen a nivel 1633. Moito pode facer o ben cultivado,
(totalmente horizontales); cuesta poco pero mis o que foi ben estercado. 540 (mc
trabajo mdase a gusto; pero hay peligro de e ms4: J.P.)
que cojan agua. 541
1634. Moitos pitos, moito comen. (mc:
1620. Mentras hai castaas no souto, ou por M.L.2 / ms10,092r: D.E.)
un lado ou por outro; cando estn no 1635. Monte de ra, nin palla nin gra. (mc:
canizo, escarabellas co guizo; desque A.N.)
van no arcaz, pobre de ti, rapaz. 535 (mc: 1636. Monte de sapo, pan no papo. (mc: C.A.)
Paradela-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: 1637. Monte de sapo, pan no saco. (mc: A.N.)
Paradela, LU) 1638. Monte duro, pan seguro. (mc: A.N.)
1621. Mentras non hai abrtegas, non hai 1639. Mora madura, pintar na uva. (mc:
maragotas. 536 (mc: Dicc. Ac.) Bucios)
1622. Mentras non molla, arrmate folla. 1640. Moscatel non vai pichel. 542 (mc: M.V. /
(mc: Mondoedo-F.V.S.) ms21,26v: Berms)
1623. Mentras vexas a folla no carballo, non (es) Uva de moscatel, riqusima para
deas palla almario. (mc: Loureiro de comer. (R. Marn)
Cotovad-F.V.S.) 1641. N'andes nunca co pau d'uz sin facer
1624. Mentres non hai abrtegas, non hai ante-la cruz. 543 (mc: M.L. / ms4: C.A. A Nosa
maragotas. 537 (ms11,37) Terra / ms10,084r: D.E.)
544
Abrtega = Gamn o esfodelo. La forma 1642. N'hai millor regazada c d'arada.
subrayada 538 es propia de Bergantios, (ms: M.L. / ms10,107r: D.E.)
donde le aplican el refrn, porque tanto las (es) No hay tal regazada como la de la
abrtegas como las maragotas aparecen en arada. (Correas)
primavera. Hay muchas variantes del 1643. Na aira que non mia, que malle
mismo nombre que pueden verse en el nela quen queira. 545 (mc: Sarria / ms: F.V.S.)
Diccionario de la Academia Gallega, voz Vase Aira que non mia...
abrtega. 1644. Na laxeira levanta a rabela. (mc:
1625. Met do inverno vai fra e met est Bucios)
por pasar. 539 (mc e ms: R. Caruncho) 1645. Na via de outro ningun pode ir
1626. Millo mesto vai no cesto; millo raro escoller. 546 (mc: C.A. A Nosa Terra / ms10,141r:
vai no carro. (ms-LU: seminarista annimo: algn D.E.)
lugar da provincia de Lugo) 1646. Naide bote mis millo do que poida
1627. Millo mesto, nin carro nin cesto. (ms- sachar; despois non ande: sacha, tolo,
SA: Eliseo Lpez Varela) sacha, sacha, tolo; que o tolo cansou de
1628. Millo raro carga o carro. (ms-SA: Eliseo sachar. 547 (mc e ms: Bucios / ms-LU: seminarista
Lpez Varela) annimo: Carballedo, LU)
1629. Millor pouco cheu ca no terreu. (ms- 1647. Navalla, que sea boa para segar a
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de verdura. 548 (mc e ms: C.A. A Nosa Terra)
Lugo)
1648. Neva menudo, cebada burro.
1630. Moitas augas non tran bgoas. (mc:
(ms9,06r: Fonsagrada, Monteseiro)
M.L.2)
1631. Moitas serdas ten un cocho e mais
dorme no cubil. (mc: M.L.2) 540
mc: Moitas pode facer. Jacinto del Prado recolle s
1632. Moito gando, pouco esterco. (mc: Moito pode facer. A forma rexistrada por Vzquez Saco
Santiago) no mc pode deberse a unha errata copiar.
541
En ms10 s.v. Polluelo.
542
mc: no vai.
535 543
mc: probe; ms-LU: escarabellaas co guizo; desde que O orixinal di N'andes nunca co pau d'uz, sin facer
van. antel'a cruz. / ms4: de us, sen facer; ms10: Non andes co
536
O orixinal di Mentras non hay abrtegas, non hay pau da uz, antes a cruz. / En ms10 s.v. Palo.
544
maragotas. ms10: Non hai millor, que a da arada. / En ms10 coa
537
O orixinal di Mentres non hay abrtegas non hay indicacin Arada.
545
maragotas. / Indica Agrcolas. mc: en ela.
538 546
Abrtega no orixinal vn subliado. Conforme s ms10: ninguin pode. / En ms10 s.v. Via.
547
nosos criterios de edicin, cambiamos por cursiva tdalas ms: qu'o tolo; ms-LU: mais maz, sacha tolo sacha
palabras subliadas nos manuscritos orixinais. tolo, co tolo.
539 548
ms: pasare. mc: pra; ms: segal-a.
1649. Neva menudo, cebada pr burro; (pt) Nem no inverno sem capa, nem no
neva delgado, cebada pr cabalo. (mc: vero sem cabaa. (Chaves) (es) Ni en
Baralla-F.V.S.) invierno sin calabaza, ni en verano sin
1650. Nin bo Xan nin bo Pedro, nin boi capa. (R. Marn)
marelo encima do rego. (ms18,73r: A.S.A.) 1657. Nin millo engrolado nin millo
1651. Nin bo Xan nin bo Pedro, nin boi queimado. (mc: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr
Aldao, Literatura Gallega, 2 ed., 1911)
marelo por riba do rego. 549 (mc: Carballedo
/ ms17,068) 1658. Nin por carreiro nin por atallo,
(pt) Nem bom Pedro, nem bom burro negro. deixar o camio do carro. 555 (mc)
(Chaves) / Pedros, burros velhos, terras 1659. Nin via no baixo nin trigo no
por cima dos regos. (Id.) (es) Ni mozo cascaxo. 556 (mc: C.A. / ms: A.C. A Nosa Terra /
Pedro, ni burro negro. (R. Marn) / Ni moza ms10,141r: D.E.)
adivina, ni mujer latina, ni mozo Pedro en (pt) Nem vinha em baixa, nem trigo em
casa. (Id.) cascalho. (Chaves) (es) Ni via en bajo, ni
La antipata al nombre de Pedro es comn a trigo en cascajo. (Correas)
la pareminologa peninsular, y la estudia 1660. Ningun bote mis millo do que poida
Rodrguez Marn en 6.100 refranes ms..., sachar. (ms21,13v: Berms)
donde puede leerla el curioso. 1661. Ningun colle das cosechas no ano.
1652. Nin bon Pedro nin bon burro negro, (mc: Bucios)
nin bon lameiro por riba do rego. 550 (mc 1662. Ningun semente mis millo do que
e ms3: Bucios) poida sachar. (mc: Pidre-F.V.S.)
Var.: Nin bo Pedro nin bo burro negro, nin bo
1663. No ano que moito chove, traballa
lameiro por riba do rego, nin de sabugueiro un
bo vencello, nin de cuado un bo consello. / mis que come. (ms-LU: seminarista annimo:
Carballedo, LU)
Nin bo Pedro nin bo burro negro, nin bo
carreiro por riba do rego, nin de sabugueiro 1664. No crecente, o toucio crece na ola.
(mc: Carballedo)
un bo vencello nin de cuado un bo consello.
Var.: No crecente, o toucio medra na ola.
(ms4: Folklore de Sandis, Ns)
(F.V.S.)
1653. Nin bon Pedro nin bon burro negro,
1665. No hai feixe como d'encima do eixe.
nin bon prado por riba do rego, nin (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
vaca ramalleira, nin muller que sea mui provincia de Lugo)
amiga da feira, nin ola sin asa; todas cos Grande.
demos, fra da mia casa. 551 (mc / ms4: 1666. No hai peor cua c da misma
F.V.S.) madeira. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
1654. Nin boo Pedro nin boi marelo, nin Neira de Xus, Baralla, LU)
boa herba por riba do rego, nin boa 1667. No inverno, sobre todo, o gando ha de
mula que faga ghin, nin boa muller que estar ben comido. (mc: U.U. / ms4: Cuartilla 6)
557
fale latn. 552 (mc e ms17,067: Vida Gallega) 1668. No sal un mes e no lume tres. (mc:
1655. Nin de sabugueiro bon vencello nin de Santiago)
Exige la cura de la carne de cerdo.
cuado bon consello. 553 (mc, ms e ms3: A.I. /
ms21,04v: Berms) 1669. No tempo da grada, o dono a trague.
(pt) Nem de sabugueiro bom vincelho, nem (mc: M.V.)
de cunhado bom conselho. (Chaves) El y no otro es quien se beneficia de ella.
1656. Nin en inverno sin capa nin en vrau 1670. No tempo da vendimia, auga do ceo,
sin calabaza. 554 (mc: J.P.) mala; pero da fonte, boa . (mc: Agro)
1671. Non bote auga vio o cosecheiro, si
quer ter creto e dieiro. 558 (ms4: J.P.)
549
ms3: encima do rego. / V. tamn Nombres.
550
ms3: ni bon burro, bo lameiro. / V. tamn Nombres.
551 555
ms4: todos cos demos. mc: Nin por camio. / V. Nin por arrodeos nin por
552
O orixinal di Nin boo Pedro nin boi marelo, nin boa atallos nunca te apartes do camio dos carros en
herba por riba do rego, nin boa mula que faga gin, nin Precaucin.
556
boa muller que fale latn. ms17,067: que fala latn. ms10: no cascallo. / En ms10 s.v. Via.
553 557
ms e ms3: Nen. Por lxica e por outros paralelos, coidamos que lume
554
mc: vran pero Jacinto del Prado recolle vrau. unha errata por fume.

Anterior Inicio Siguiente


1672. Non che doia nas cuadras botar folla 1683. Non hai millor [sic] cua que a do
qu'en abono ben feito se recolla. 559 (ms4: mismo pau. 563 (ms21,18v: Berms)
J.P.) 1684. Non hai palleiro sin palla nin morcilla
1673. Non che estaba mal o sol na eira i-a sin atadalla. (mc: Palas de Rey-F.V.S.)
chuvia na nabeira. (mc: Carballino) 1685. Non hai palleiro sin palla nin regueiro
Queda atrs otro semejante y los sin auga. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
encontramos en la cancin popular: A un
1686. Non hai palleiro sin palla. (ms-SA: Jos
tempo non pode ser / o ter e mailo gastar; / lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C / Manuel Barreiro
nin que loza o sol na eira / e que chova no Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO /
nabal. Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C / Manuel Casal
1674. Non esquenzas de chantar en outono Garca: Santiago de Compostela, C / Ramn lvarez
e levar un carro de abono. (ms5,133: Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C / Jos M.
Santiago) Gulas Rivas: Forcarei, PO / Ramn lvarez Balia:
San Pedro de Coucieiro, Muxa, C)
1675. Non hai arregoada como a da sa
1687. Non hai peor cua c da misma
labrada. 560 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
madeira. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
1676. Non hai chuvia que non escampe. (mc: da provincia de Lugo)
J.T.) 564
1688. Non hai pera que non madureza.
1677. Non hai feixe como o de riba do eixe. (mc: A.N. / ms10,089r: D.E.)
(mc: Bucios)
1689. Non hai pior cua que a do mesmo
Como ofrece ms resistencia, encima del
eje se coloca el haz ms pesado. pau. 565 (mc: A.N / Antonio Iglesias Duro: Carcaca,
Padrn, C / J. M. Area Alonso / ms-SA: seminarista
1678. Non hai larada sin pito coxo. (mc: annimo: Moreira, A Estrada, PO / F. Canosa Quintns
M.L.2) / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
1679. Non hai mis mala cua ca do mismo provincia de Lugo)
pao. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (pt) No h pior cunha que a do mesmo
provincia de Lugo) pau. (Chaves) / No h cunha melhor que a
1680. Non hai mal ano por pedra, pro do mesmo pau. (Id.) (es) No hay peor cua
probe d'aquel a quen acerta. 561 (mc e ms: que la del mismo palo. (R. Marn) / No hay
J.P.) peor astilla, que la de la misma viga.
(pt) No h mau ano por pedra; mas guay (Correas) (ct) No hi ha pijor clavilla que la
de quem acerta. (Chaves) (es) No hay mal de mateix fust. 566 (Alberola)
ao por piedra, mas guay de a quien 1690. Non hai tal vicio como o pan de trigo
acierta. (Correas) e o leite mocizo. 567 (mc / ms4: A.I.)
1681. Non hai mel sin aguilln. (mc: A.N. / (es) No hay tal vicio como leche con nata y
ms21,32v: Berms) pan trigo. (Correas)
(es) Buscar la miel entre las picadas de la 1691. Non pretendas aforrar o que costa o
abeja. (Sbarbi) escardar. 568 (mc: J.P.)
1682. Non hai mel sin fel. (mc: Bucios) 1692. Non se fai o colmo sin traballo. (mc:
(pt) No h mel sem fel. (Chaves / ms: R. C.A. A Nosa Terra)
Marn) 562 (es) Buscar la miel entre las 1693. Non se ten por acertada sementeira
picadas de la abeja. (Alberola) (ct) No hi
apretada. (mc: J.P.)
ha ml sense fl. (Alberola)

563
O orixinal di Non hay millor (peor?) cua que a do
558
Probablemente se trata dun aforismo da autora de mismo pau.
564
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. En ms10 s.v. Peras.
559 565
Probablemente se trata dun aforismo da autora de ms e ms3: qu'a do; ms3: mismo.
566
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Na edicin do refraneiro de Alberola que consultamos
560
ms e ms4: coma. este refrn empeza No hi ha pijor esqurda... e non hai
561
mc: de aquel. Jacinto del Prado recolle s a forma ningn refrn que empece No hi ha pijor clavilla....
d'aquel do ms. Esqurda e clavilla teen un significado similar. posible
562
Anda que V. Saco lle atribe este refrn a R. Marn no que a diferenza se deba a que a edicin de Alberola que
ms, parece deberse a un erro porque R. Marn non achega manexou V. Saco fora diferente.
567
ningunha variante portuguesa cando recolle No hay miel ms4: com'o pan, e leite.
568
sin hiel. Ademais, si que atopamos o refrn no refraneiro Vzquez Saco corrixe o orixinal de Jacinto del Prado
de Chaves. no mc e recolle o que costa o escardar.
Var.: Unha acertada sementeira debe quedar 1708. O bido, se non fora pola vergonza,
con terra lixiera. (ms4: J.P.) arda debaixo da iauga. 571 (ms21,15r:
1694. Non sempre est o alcacn pra gaitas. Berms)
(mc: M.V.) 1709. O cargar moito de preguiceiros, e o
Var.: Non sempre o alcacn est pra gaitas. cargar pouco de carreteiros. (mc:
(M.V.) Santiago)
(es) Est ya duro el alcacer para 1710. O carro derradeiro, ou cheo ou
zampoas. (Sbarbi)
baldeiro. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
1695. Non sempre vai a auga rego. (mc: C.A.
A Nosa Terra)
1711. O carro derradeiro, ou vai cheo ou
1696. Non te queixes do ano, que outro vir vai baldeiro. (ms-SA: Alfonso Fernndez Barros:
Santa Eulalia de Oeste, Catoira, PO)
mis malo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia)
1712. O carro grande non derruba a
1697. Nunca a anada mala cando a devesa. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
colleita non mollada. (mc: Carballino)
1713. O carro mis millor pode torcerse.
Porque, como hemos visto, si es mojada (mc: R. Caruncho)
media anada. Var.: O carro mis millor pdese torcer. (ms4:
1698. Nunca chove como trona nin nunca C.A. A Nosa Terra)
trona como chove. (ms-SA: Algn lugar da 1714. O carro que non canta, ntalle o eixe
provincia da Corua)
con sebo. 572 (mc e ms: Santiago)
1699. Nunca chove como trona. (mc: M.V. / ms-
SA: algn lugar de Galicia.)
1715. O carro rodadeiro, ou cargado ou
(es) Nunca llueve como truena. (Sbarbi) / valeiro. (mc: Pidre-F.V.S.)
No llueve como atruena. (Correas) Var.: O carro redadeiro, ou cargado ou
Suele aplicarse a las amenazas, que no traen valeiro. (mc e ms17,089: Pidre-F.V.S.)
los efectos que de ellas seran de temer. 1716. O carro rodadeiro, ou cargado ou
1700. Nunca chove tanto coma trona. valeiro. (ms17,089: Pidre)
(ms21,15v: Berms) 1717. O carro untado anda ben detrs dos
1701. Nunca faltou pan p malla nin vio bois. (ms21,11v: Berms)
p trasfega. (ms-LU: seminarista annimo: 1718. O carro untado anda millor. (mc e
Ferreira de Pantn, LU) ms17,090: Bucios-F.V.S.)
1702. Nunca pode chover a ghusto de todos. (pt) Quem seu carro unta seus bois ajuda.
569
(ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: Catoira, (Chaves) / Unta o carro, andan os bois.
PO) (Chaves) (es) Quien su carro unta, sus
1703. Nunca se sega a herba sin susto. bueyes ayuda. (Sbarbi)
(ms9,08r: Silvarrey) Se usa en sentido figurado para conseguir
Por miedo a que llueva. una cosa; lo que resume el dicho comn de
1704. O amieiro arde no lameiro. (ms18,66v) untar el carro.
1705. O ano da serra non-o traiga Dios 1719. O castao de vello acequilars e
terra. (ms: A.N.) outros cen anos castao ters. (ms15,38:
(pt) Ano da serra, no o traga Deus terra. Sober)
(Chaves) (es) El ao de la sierra no lo Alabando la madera del castao.
traiga Dios a la tierra. (Sbarbi) Es bueno 1720. O castieiro na man, o burato e o
para la sierra es malo para la tierra llana. carballo no carro. (mc: M.V.)
(ct) Any b per a la serra, mal per a la 1721. O centeo, basto na hucha e non no
trra. (Alberola) terreo. 573 (mc: M.V. / ms21,22v: Berms)
1706. O ano torto, horto. (ms) 1722. O centeo, mesto na arca, raro no
1707. O arado, rabudo, i-o labrador, terreo. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
barbudo. 570 (mc / ms / ms4)
(pt) O arado barbudo e o lavrador
barbudo. (Chaves) (es) El arado, rabudo y
el labrador, barbudo. (Sbarbi)
571
O orixinal di O vido, se non fora pol'a vergonza, arda
debaixo da i-auga.
569 572
O orixinal di Nunca pode chover a justo de todos. ms: eixo.
570 573
ms: e o labrador; ms4: rabudo, o labrador. ms21,22v: basto na hucha.
1723. O cortado, que seco que mollado, 1739. O lio, na touca, medra que relouca.
578
queda parado. (mc: Aguada, Carballedo / ms4: (mc / ms)
579
D. Pejerto-FVS) 1740. O mis run porco, a millor belota.
1724. O cultivar ben a terra goces (ms: F.V.S.)
tranquilos encerra. (ms4: J.P.) (pt) Ao mau bcoro, boa lande. (Chaves)
1725. O de fento, polo cenzo; o de xesta, (es) Al ms ruin puerco, la mejor bellota.
pola testa; i-o de palla non ten talla. 574 (Correas)
(ms21,09v: Berms) 1741. O meu home, por ser Xan, fixo os
1726. derradeiro prtenlle o pan e mollos grandes, perdeu un carro de pan.
psanlle o leiro. (ms8,51v: O. de Rey) (mc: Bardaos, Incio)
Al que siega tardiamente. 1742. O millo canto d canto come. (ms5,057:
Silvarrey)
1727. O derradeiro, cargado ou valeiro. (mc:
Tierra Llana)
Porque empobrece mucho la tierra en que
Se refiere al carro, como otro anlogo que se ha sembrado.
dejamos registrado. 1743. O millo da xesta d pola testa. (mc:
Santiago)
1728. O derradeiro, ou cargado ou baldeiro. 580
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de 1744. O millo no polvo i-o trigo no lodo.
Coucieiro, Muxa, C) (mc: F.L.)
1729. O derradeiro, ou cheu ou baldeiro. (es) El trigo, en lodo; y la cebada, en polvo.
(ms-SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de (R. Marn)
Carnota, C) Se han de sembrar.
1730. O da nubrado engaa o amo i-o 1745. O millo raro vai no carro; o millo
criado. 575 (mc e ms: Tuiriz, Monforte) mesto vai no cesto. (ms-SA: Manuel Vilanova
(es) El da nublado engaa al amo y al Pea: Ribadumia, PO)
criado. (R. Marn) 1746. O millo raro, boa espiga e bon garelo.
1731. ferrado de semente cmprelle ben (ms9,05r: Silvarrey)
Garelo = Caa del maz.
das carradas de esterco. (mc: Monforte)
Var.: On ferrado de semente cmprenlle ben 1747. O millo rascado enche a cesta e enche
das carradias de esterco. (ms4: F.V.S.) 576 o ferrado. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial,
Val do Dubra, C)
1732. O fruto, vasto nas arcas. (mc: Layosa)
1748. O millo rascado enche a cesta e o
1733. O gallo do millo ten moita pillera:
ferrado. 581 (mc e ms: M.V / ms21,26r: Berms)
garda o orballo no ollo pr medioda.
(ms-LU: seminarista annimo: Ribadeo, Ribadeo, LU) 1749. O millo sachado henche a cesta e o
1734. O inverno come e non cra. 577 (mc: ferrado. (mc: Carballedo)
M.V. / ms21,24v: Berms / ms-LU: Jess Redondo C.: 1750. O millo serodio, verlle o bico, dlle
Melide, C) co pico. (ms5,023 e ms5,137: Flix Rodrguez
1735. O labrador codicioso sembra no Vieites)
rastroxo. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) Var.: Cando me vexas o bico, ndame co pico.
(es) El labrador codicioso, siembra en el (ms5,137: Sober)
rastrojo. (Correas) Lo dice el maz: Al brotar, hay que
1736. O labrador debe ter de todo. (ms-LU: removerle un poco la tierra, slo as crecer
seminarista annimo: algn lugar da provincia de lo que debe crecer. (ms5,137)
Lugo) 1751. O millo serodio, verlle o bico, dlle
En lo concerniente al ramo. pico. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
1737. O labrador, cando ara cantando, 1752. O millo (ou manzo) mesto vai no
recolle chorando; cando ara xemendo, cesto, o millo raro vai no carro. (ms4: C.A.
recolle contento. (ms5,137: Aguada) A Nosa Terra)
1738. O leite da vaca sale do muo pr 1753. O mosto que foi ben tratado, en
casa. (ms8,65r: Silvarrey) noviembre ser trasegado. 582 (ms4: J.P.)

574 578
Falando tamn d'esterco: O de fento pol'o cenzo, o de ms: lino.
579
xesta pol'a testa, y'o de palla non ten talla. Contn a indicacin Agrcolas. V. Sempre o porco run
575
ms: nublado, y o. ha topar cunha boa castaa en Agrcolas (Generales).
576 580
ms4: en semente. ms: y o trigo.
577 581
ms-LU: com'e non. mc: henche; ms21,26r: y'o ferrado.
1754. O nitro e sal mescrados deben de 1769. O que antes acaba, acadulla. (mc e
darse s ganados. 583 (ms4 e ms16: J.P.) ms12,66: Pramo)
1755. ourizo, cando regaa, logo lle cai a Acadullar que falta en los vocabularios
gallegos, en Sarria y Pramo es labrar o arar
castaa. (mc: Tuiriz, Monforte)
las cabeceras de las fincas, lo que hay que
1756. O palleiro non se fai sin palla. (ms-LU: hacer en sentido contrario a lo arado
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
anteriormente, por no haber de otra manera
lugar para la yunta y el arado. En Mellid y
1757. pan de reln hai que esperarlle
Carballedo es deshacer los terrones =
sazn. (mc: Lugo) cadullos. El sentido del refrn no vara.
Var.: pan de reln hai que gardarlle sazn.
1770. O que atrs vendima, cmenlle as
(ms15,20v: Silvarrey)
uvas e cganlle na via. (ms-LU: seminarista
1758. O pan do grao i-o vio da uva. (ms8,63r: annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Silvarrey)
Cuando se alaba una cosa que no es buena. 1771. O que atrs vendima, cmenlle as
1759. O pan e a pedra, no camio medran. uvas e mxanlle na via. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(mc: M.V.)
1760. O pan no chao i-as patacas nas costas. 1772. que atrs vendima, lvanlle as uvas
584
(ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel)
e estrcanlle a via. 589 (mc e ms: Bucios)
Es ms apto el terreno llano para el cereal Var.: O que fai atrs a vendima, cmenlle as
que para la patata. uvas e estrcanlle (derrmanlle) a via.
585 (ms15,45r)
1761. O pan raro enche o carro. (mc e ms4:
M.L.2) 1773. O que bota o pan raro, non colle pan
1762. O pan raro vai no carro i-o mesto vai malo. (mc / ms4: F.V.S.)
no cesto. (ms15,05: Silvarrey) (pt) Quem semeia basto, gasta mais e colhe
menos. (Chaves) / Quem basto semeia, ralo
1763. O pan temporn, ou en palla ou en
colhe. (Id.)
gran. (ms18,40r) Como se ve, son varios los refranes que
1764. O pan, ben escardado, enche a hucha insisten en la oportunidad de sembrar ralo
do amo. 586 (mc e ms: J.P.) para el mejor xito de la cosecha.
(es) El pan bien escardado hinche la troja 1774. O que d a anada, non-o leva vento
su amo. (R. Marn) nin xiada. (ms-LU: seminarista annimo: algn
587
1765. p da serra ou lonxe dela. (ms: lugar da provincia de Lugo)
M.L.2) 1775. que de vrao non lle ferve a mola, de
(es) Al pie de la sierra, o cien leguas de
inverno non lle ferve a ola. 590 (mc: M.L. /
ella. (Correas) ms11,49: Comarca de Fonsagrada)
Por el fro que es menos al pie de la sierra Quien no trabaja en las duras labores de la
que algo ms lejos, y para criar ganado, es recoleccin del verano, nada podr echar en
buena la sierra. el puchero durante el invierno.
1766. pra baixo corre o sapo i- pra riba 1776. O que esterca, sacha. 591
(mc: Bucios /
estende o papo. (ms8,48v: Trives) ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
1767. O prado do meu amigo, ben segado e de Lugo)
mal pacido. (mc: Paradela) La tierra bien abonada cra menos maleza.
1768. O primeiro millo prs paxaros.
588 (mc) / Menos maleza en la tierra bien
(ms4: G.S. y A. / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, abonada. (seminarista annimo: algn lugar
O Incio, LU) da provincia de Lugo)
1777. O que ha de prantar, ha de saber
582
Probablemente se trata dun aforismo da autora de arrincar. (mc: M.L.2)
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
583
1778. O que mal esfende e mal refende,
ms16: mezclados; ms4: mezcrados. Jacinto del Prado
todo o ano xeme. (ms5,057: Silvarrey)
recolle o refrn coa forma mescrados. Probablemente se
trata dun aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca 1779. O que no horto sembra, na cuchara
dun refrn da tradicin popular. amasa. (mc)
584
O orixinal di O pan no caho, yas patacas nas costas.
585
mc: henche; ms4: carga o carro.
586 589
mc: henche; ms: ucha. ms: e estercanlle.
587 590
V. Vivir na serra ou lonxe dela en Casa y vecindad. ms e ms11,49: vrau; ms11,49: d'inverno.
588 591
ms-LU: e dos pxaros. ms-LU: qu'esterca.
1780. O que no regazo sembra, no regazo 1797. O que queira coller moito, abonar
recolle. (ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU) ben e arar enxoito. (mc: Bucios)
1781. O que non bima, non vendima. 1798. O que queira ter bo allal, prante no
(ms21,31r: Berms / ms18,74r: A.S.A.) nabal. (ms-SA: Baldomero Louro Lado: San
1782. O que non cae maza, cae espada. Mamede de Carnota, C)
(ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) 1799. O que queira ter bo millo, fgalle un
1783. O que non cai maza, cai espadela. regueiro pola cima. 595 (mc e ms: Santiago)
(mc: M.V. / ms21,26r: Berms / ms-SA: Jos Barreiro
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
1800. O que queira ter bo millo, pase pola
Var.: O que non cai maza, cai tasca. (ms4: cima o regueirio. (mc: Santiago / ms-SA: Jos
F.V.S.) Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
PO)
Son diversas fases en la elaboracin del
lino. Equivale a O que non cai maza, cai 1801. O que queira ver o seu allal, poa os
tasca. allos no Natal. (mc: Bucios-F.V.S.)
1784. O que non cai na cata, cai na recata. (pt) Pelo Natal, semeia o teu alhal, e so o
(mc / ms4: F.V.S.) quiseres cabeudo, semeia-o pelo entrudo.
1785. O que non cra, espa. (mc: M.L.) (Chaves) / Quem quer bom alhal, seme-lo
(pt) Quem no cria, sempre pia. (Chaves) / pelo Natal. (Id.) (es) Quien quiera un buen
Quem nada cria, nada tem. (Id.) ajar, en enero lo ha de sembrar. (R. Marn)
(ct) Si vols un bon aller, sembra'l pel gener.
1786. O que non cra, non pa. (mc: Bucios /
ms4: G.S. y A.)
(Sanchis) / Pel gener planta l'aller; cap at
(pt) Quem no cria, sempre pia. (Chaves) / darrer, no pel primer. (Id.)
Quem nada cria, nada tem. (Id.) Otros lo aconsejan para enero. Tambin el
portugus tiene para los dos meses.
1787. O que non cata, recata. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1802. O que quer coller a estiada, ten que
Lugo) salir pola chuviada. (ms-LU: nformante
1788. O que non maza, taza. (ms-SA: annimo: O Cdavo, A Esperela, Baleira, Lugo)
algn lugar de Galicia) 1803. O que quita o fro, quita o sol. (mc:
1789. O que non seipa facer un medeiro, Cot.)
que non s'estreva a facer un palleiro. (es) Lo que quita el fro, quita el calor. (R.
(ms15,19v) Marn)
1790. O que non vai na maza, vai na 1804. O que rico queira estar, ou veira do
espadela. (ms-SA: algn lugar de Galicia) monte ou veira do mar. (mc: Loureiro de
592 Cotovad-F.V.S. / ms16)
1791. O que o sol d, o sol o pudrir. (mc,
ms e ms4: J.P.) 1805. O que se gua pola la e polo lueiro,
1792. O que pensa e pensa mal, ten o gado non ten palla nin palleiro. 596 (ms-LU: Jess
Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
fraco. 593 (mc e ms16: Bagueixos / ms4: F.V.S. / Carballedo, LU)
ms21,13r: Berms)
1806. O que sementa sin semente, sega sin
1793. O que perfeita cra, acha de cote
foucio. (mc: Carballedo / ms21,28v: Berms)
alegra. (ms21,27v: Berms / ms-SA: A. Darriba
Mguez)
(es) Quien siembra poco, no coge mucho.
(R. Marn) / Quien es mezquino al sembrar,
1794. O que porfeita cra, sempre ten
pocas gavillas atar. (Id.) / Cual sea la
alegra. (mc: M.V.) sementera, as ser la era. (Id.)
1795. O que pranta e cra, ve alegra. (mc: 1807. O que sementa, recolle. (mc: Bucios)
M.L.2)
(pt) Quem semeia, colhe. (Chaves) / Quem
(es) Quien ara y cra, oro hila. (R. Marn)
no semeia, no colhe (ou apanha). (Id.)
1796. O que queira botar seus bens a (es) Quien siembra, recoge. (Sbarbi) /
perder, meta xornaleiros e venda o que Quien siembra, coger espera. (R. Marn)
ten pra os manter. 594 (mc, ms e ms4: J.P.) Han de emplearse los medios necesarios
para obtener lo que se desea.

592
ms e ms4: O que o sol nos da.
593 595
ms4, ms16 e ms21,13r: flaco; ms21,13r: gado. ms: fjalle.
594 596
ms e ms4: seus bes. / V. variantes en Descuido e O orixinal di O que se gua pol'o la e pol'o lueiro non
Pobreza (Caminos de la pobreza). ten palla nin palleiro.
1808. O que tarde vendimia, cmenll'as 1825. O vio no lagar e as fabas no fabal.
uvas e cganlle na via. (ms-LU: seminarista (mc: Agro)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 1826. O vio xa sentado quere ser
1809. O que ten cepas, fai achas ou astellas. trasegado. (ms4: J.P.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 1827. O vio, o Mio faino menino. (mc:
1810. O que vai toxal, sin espias non sal. Santiago)
597
(mc e ms4: A.N. / ms4: F.V.S. / ms10,049v. O. de 1828. Obra no vio o calor alterndolle o
Rei) color. 603 (ms4: J.P.)
1811. O que vn atrs, que traiga o carro i- 1829. Onde allos ha, vio haber.
604
(mc:
os bois. 598 (ms17,091) H.G. / mc e ms4: G.S. y A. / ms21,02v: Berms)
1812. O que vn atrs, que traiga o carro i- (pt) Onde alhos, h, vinha haver. (Chaves)
os bois. 599 (mc / ms4: F.V.S. / Trini Figueiras: San (es) Donde ajos ha, vino habr. (Correas)
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las 1830. Onde cabe un carro cargado, ben
Crneas.) cabe un home a seu cabo. 605 (mc e
1813. O que sembra en terra allea, logo se ms17,088: M.V. / ms21,21r: Berms)
606
cansa e nada lle queda. (mc: Tuiriz) 1831. Onde hai allos, cebolas se comen.
1814. O remedio contra a fame sementar. (mc e ms: S.P.P.-Ultreya)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Var.: Onde allos ha, cebolas se collen. (ms4:
1815. O repolo i-o seor, cantos mis raros, G.S. y A.)
607
mellor. 600 (mc / ms / ms-LU: seminarista annimo: 1832. Onde hai cepos, logo se fan achas.
algn lugar de Galicia) (mc e ms3: M.V.)
1816. O sabor do chourizo di dnde se fixo. Como Habendo rebolos...
(mc: J.P.) 1833. Onde hai cepo, logo se fan achas. (ms-
1817. seu tempo veen as uvas i-as mazs SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
Ames, C)
maduras. 601 (mc e ms: A.N. / ms10,127r: D.E.) 608
1834. Onde hai labrado, hai monte. (mc e
(es) A su tiempo maduran las uvas. (R. ms: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
Marn) Carballedo, LU)
1818. O sol dun ano mata o cabalo dun ano. 1835. Onde moito gando, pouco esterco. 609
(ms4: F.V.S.) (mc: Santiago)
1819. O sol na aira i-a auga no nabal non Como: Moito gando, pouco esterco.
pode ser. (ms-LU: seminarista annimo: algn 1836. Onde non chove, barruza. (mc / ms4:
lugar da provincia de Lugo) F.V.S.)
1820. O tempern, ou en palla ou en gran. 1837. Onde non hai faria nin reln, todos
(mc: A.I.) falan sin razn. 610 (mc e ms: M.V.)
1821. O temperau, palla ou grau. (ms-LU: 1838. Onde non regues, sacha.
611
(mc:
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) Carballedo-F.V.S. / ms15,29r: Carballedo, M
1822. O tempero vai na man. (mc: M.V.) Felicidad Vila)
1823. O trigo no polvo, o centeno no lodo, e 1839. Onde o rapaz sachou, nunca millo
a cebada en todo. 602 (mc: Tuiriz) faltou. (ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa Minia
(es) Trigo en polvo y cebada en lodo, de Brin, C)
cantenos en todo. (Bergua) 1840. Onde pan cai, grau hai. (mc: Bucios)
Se ha de sembrar. Difieren paremias de Como: Donde pan cai, pan hai.
otras zonas.
1824. O vio do bullo fai moito barullo. (mc: 603
Belesar) O orixinal di Obra n'o vio color alterandolle o
color. / ms4: no vio o calor. / A diferenza entre o
orixinal de Jacinto del Prado e o refrn que aparece en
ms4 podera deberse neste caso a un erro de J.P.
597 604
mc: non sa. mc: Donde allos; ms21,02v: Dond'allos ha.
598 605
O orixinal di O que ven atrs que traiga o carro y os mc: seu lado.
606
bois. / Nunha segunda clasificacin temtica Vzquez ms: Ond'hai.
607
Saco incluiu este refrn en Pereza y ociosidad. ms3: logo un fai achas.
599 608
ms-LU: que traiga carro e bois. ms e ms-LU: Ond'hai.
600 609
ms: y-o, millor; ms-LU: y o Seor canto mais raro ms: jando.
610
mellor. ms: Onde. / V. tamn Pobreza e Pobreza (La pobreza y
601
ms: y as. / En ms10 s.v. Tiempo. la paz).
602 611
ms: centeu. mc: rehues.
1841. Os bes de san Xon, por onde veen, 1856. Paucio de souto, se non vs, ser
van. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) outro. (ms21,07v: Berms)
1842. Os fornos sempre se quentan pola 1857. Pequeno machado derruba gran
boca. (mc: Vilasouto, Incio) carballo. (mc: Correas)
(es) El horno y la vieja por la boca se (pt) Pequeno machado derruba grande
escalienta. (Correas) / El horno por la boca sobreiro. (Chaves) (es) Pequea hacha
se calienta. (Correas) derriba una haya. (R. Marn)
El comer y el beber sustenta. Hay muchas veces desproporcin evidente
1843. Os palleiros non se fan sin palla. (ms- entre las causas y los efectos.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1858. Pica e tarde, e arrndame cedo, e
Lugo) sacars a teu amo de empeo. (mc: Dicc.
1844. Os ps do horteln non botan de Ac.)
perda a horta. 612 (ms10,085r: D.E.) Var.: "Pcame tarde e arrndame cedo, e
1845. Os tarreos encharcados deben estar sacars a teu amo de empeo", dixo o millo.
desaugados. 613 (ms4: J.P.) (V.R. y A.R.)
1846. Ou de palla ou de palluceiro, o caso Habla el maz.
encher o palleiro. 614 (mc e ms: P. de Rey) 1859. Pcame tarde e rndame cedo e
(es) De paja o de centeno, el costal lleno. dareiche do que eu teo. (ms-LU: seminarista
(Sbarbi) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Aplcase millo (segundo o informante).
1847. Ou rella ou esterco de ovella. (mc: C.G.)
1860. Pisa auga fortemente si queres vio
1848. Palleiro colmado, inverno lado. (mc)
valente. (ms4: J.P.)
1849. Palleiro sin palla non se fai. (mc: M.V. /
ms21,27r: Berms) 1861. Polas malas herbas prdense as
Suele aplicarse a los obesos, que no pueden colleitas. (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
estarlo sin comer. 1862. Por falta de chismes apropiados vense
1850. Pan de toxo, seal de noxo. (mc: os labradores apurados. 616 (ms4: J.P.)
Santiago) 1863. Por medo s gorris non se sembra o
1851. Pan e vio, un ano teu i-outro do trigo? 617 (mc e ms11,26: Tuiriz / ms-LU:
vecio. (mc: J.P.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(pt) Po e vinho, um ano meu outro do meu Var.: Por medo s gorris non se deixa de
vizinho. (Chaves) (es) Pan y vino, un ao sembrar o trigo. (Tuiriz)
tuyo y otro de tu vecino. (Correas) (ct) P y (pt) Quem passarinhos receia, milho no
v, un any per a t, y un atre per a m. semeia. (Chaves) / Por medo dos pardais
(Alberola) no se deixa de semear cereais. (Id.) (es)
Alude a las desigualdades de las cosechas. Por miedo de pajarillos no dejes de
1852. Pan sachado, pan doblado. (mc: Taboada- sembrar mijo. (Correas) / Por miedo de
F.V.S.) gorriones, no se dejan de sembrar
1853. Pan temporao, ou palla ou grau. (ms- caamones. (Bergua)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Ensean todos que por pequeos
1854. Pan xunteiro, fame na casa e fame no inconvenientes no se debe dejar de
leiro. (mc: Sarria) emprender un negocio. (mc) / Por pequeos
Var.: Sementeiro xunteiro, nin na tua nin no inconvenientes no se debe dejar de
leiro. (Laln) emprender un negocio. (ms11,26).
Rechaza, como tantos otros, la siembra 1864. Por mui boa que se parezca a
espesa del pan. semente, preparala ters por
1855. Para mala feira, corda baleira. 615
(ms- convenente. 618 (ms4: J.P.)
SA: algn lugar de Galicia / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
616
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
617
Vzquez Saco dubida no ms11 sobre a forma correcta
612
En ms10 s.v. Pies coa indicacin Labores agrcolas. do refrn: Por medo s gorris non se sembra o trigo?
613
Probablemente se trata dun aforismo da autora de (non se deixa de sembrar o trigo?)
618
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. O orixinal di Por muy boa que se parezca a semente
614
ms: hencher. preparala ters por convenente. Non atopamos este refrn
615
ms-LU: Pa mala. na coleccin de Jacinto del Prado. Anda as, podera
1865. Por Navid, cando o aire pica da 1877. Pra mala feira, corda baleira; e, se a
terra do mar, pouco millo e malo de feira mala, nin corda nin nada. 626 (mc e
sachar. 619 (mc e ms: Bucios) ms4: Fonsagrada-F.V.S.)
1866. Por regra xeneral os bos trigos 1878. Pra o pan engraiar, ha d'o boi
semntanse sobre abonos antiguos. 620 tembrar. 627 (mc e ms: A.N.)
(ms4: J.P.) Var.: Pra o pan engraiar ha de o boi tremar.
1867. Pouca terra ben abonada vale moita (ms10,009r: D.E.)
mal traballada. 621 (mc: M.V. / ms21,29v: 1879. Pra o pan fornar, quer o boi tembrar.
628
Berms) (ms, mc e ms4: M.V.)
Suple la calidad lo que falta en cantidad. 1880. Pra os terrenos moi arcillosos
1868. Pouca terra ben abonada vale pola conveen os abonos carbonosos. 629 (ms4:
moita traballada. (ms-SA: Jos Manuel Area J.P.)
Alonso) 1881. Pra prantas, terra ben tida;
1869. Pouco importa que o angazo xunte si comprase mesa ben servida. 630 (ms4:
a cesta verte. (ms-SA: algn lugar de Galicia) J.P.)
1870. Pra abaixo calquera boi turra. (mc: 1882. Pra que sea bon o vio, hai que atalo
M.L.) de novo. (mc: Sober / ms4: F.V.S.)
1871. Pra abaixo corre o sapo e pra riba 1883. Pra run feira, a corda valeira. (ms)
estira o papo. 622 (mc: Tuiriz, Monforte / ms4: 1884. Pra run feira, corda valeira.
631
(mc e
F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de ms: M.L.)
Galicia) 1885. Pra rua feira, corda baleira. (ms-LU:
623
1872. Pra baixo anda o carro sin bois. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(mc / ms11,45: Comarca de Fonsagrada) Lugo)
1873. Pra branquear a camisa com'a prata, 1886. Pra subir quero a mia mula e pra
coce-la borralla com'a vaca. 624 (ms-LU: baixar qurome slo. (mc: Bucios / ms4:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de F.V.S.)
Lugo) 1887. Prados e montes, os que poidas
Con las mazarocas obtenidas en el hilado se
avistar; labrados, os que poidas
hacen, en el sarillo, meadas, las cuales se
cuecen en agua con jabn, hueso porcino, y traballar. 632 (mc / ms4: F.V.S.)
borralla, y de este cocimiento depende la Porque los primeros no exigen el cuidado
blancura de nuestros linos que se utilizaban continuo de los segundos.
para camisas -con botones del mismo 1888. Pranta moi movida, ponse logo
gnero-, de gran resultado en el campo. Por revellida. (mc: S.P.P.-Ultreya)
esto se oye alguna vez: Pr'on labrador... 1889. Primeiro malla e dispois chove. (mc:
non haba camisa com'as de lio da casa. Bucios)
1874. Pra costas arriba quero o meu mulo, 1890. Pr pan esfarnar, o cabelo temblar.
que as costas abaixo eu as subo. (mc: Lugo) (ms5,137: La Golada)
Esfarnar = florear, purgarse de la flor,
1875. Pra estar o pan ben amasado, hanlle
expulsar el pendn; espendoar, en Aguada.
sudar os ps artesa. (mc: Pidre-F.V.S.)
1891. Que da a vaca bon becerro e moito
1876. Pra haber bon pan, ten que haber boa
leite coa herba no prado, non hai que
sementeira. 625 (mc / ms4: F.V.S.)
esperalo. 633 (mc e ms4: M.L. / ms4: Agro)

tratarse dunha mxima da sa autora mis ca dun refrn


626
da tradicin popular. ms4: corda valeira, s'a feira. / V. Contratos.
619 627
ms: cando aire pica. ms: engrayar.
620 628
Probablemente se trata dun aforismo da autora de ms4: trembrar; mc: tambrar.
629
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
621
ms21,29v: val pol'a moita. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
622 630
ms-LU: e pra arriba. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
623
ms11,45: Pra baix and'o carro sin bois. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
624 631
O orixinal di Pra branquear a camisa com'a prata... ms: Pra ruin feira a corda valeira. / V. Contratos.
632
cocel'a borralla com'a vaca. ms4: podas traballar.
625 633
ms: qu'haber. mc: moita leite.
1892. Que sea pola arada, que sea pola sin 1904. Quen se chega folla, das veces se
arar, os demos t'han de levar. (ms-SA: Jos molla. 643 (mc: M.L.2)
Cornes Iglesias: Santiago de Buxn, Val do Dubra, C) Var.: O que se abriga folla, das veces se
1893. Quen bos vios queira conservar, non molla. (ms15,22)
debe ter prsa en vendimar. 634 (mc e ms4: 1905. Quen sementa na lama, pouco colle
J.P.) ou nada. (mc)
1894. Quen de palla fai a casa, teme lume. (es) Quien siembra en lodo, no lo pierde
(mc: Chantada) todo. (R. Marn)
(es) Quien de paja su casa ha hecho, tema 1906. Quen sementa no camio, cansa os
al fuego. (R. Marn)
bois e perde o trigo. 644 (mc: A.N. / ms10,118r:
1895. Quen en run lugar pon a via, saca el D.E.)
solo nun da a vendima. 635 (ms10,034r: D.E.) (pt) Quem semeia em caminho, cansa os
1896. Quen mal cultiva a terra, seu pas bois e perde o trigo. (Chaves) (es) Quien
fai a guerra. 636 (mc: J.P.) siembra en el camino, cansa los bueyes y
637 pierde el trigo. (R. Marn)
1897. Quen mal decra, n'arrenda a sa.
(mc: M.V. / ms21,22v: Berms / ms-SA: Guillermo 1907. Quen sementa sin semente, sega sin
Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C)
638
foucio. (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.)
1898. Quen mal decra, sempre suda. Vase O que sementa sin semente... y Quen
(mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: sementar mesquio...
algn lugar da provincia de Lugo)
1908. Quen seu carro unta, aos seus bois
1899. Quen non acrara o seu vio, ten
axuda. 645 (ms3: C.A. / ms-LU: seminarista
consigo mal vecio. (mc: J.P.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
1900. Quen sementar mesquio, pr 1909. Quen tea forza no brazo, que cave e
seitura escusa foucio. 639 (mc: M.V. / pode en marzo. (mc: Vida Gallega)
ms21,28v: Berms) (es) Quien tenga fuerza en el brazo, que
Var.: O que sementar mesquio, pr seitura cave y pode en marzo. (R. Marn)
escusa foucio. (ms4: F.V.S.) 640
1910. Queres o sol na eira e a choiva no
(es) Quien es mezquino al sembrar, pocas
gavillas atar. (R. Marn) nabal. 646 (ms4 e mc: A.S.A. / ms4: J.P.)
Vase Quen sementa sin semente... (es) El sol en la era y la lluvia en el nabal.
(Sbarbi)
1901. Quen os paxaros recea, millo mido
1911. Ramio de souto, se non vs, ser
non semea. 641 (mc: M.V. / ms6,03v: Emilio
lvarez Jimnez en Ultreya) outro. 647 (mc e ms: A.S.A. / ms-LU: seminarista
(es) Por miedo de gorriones no se dejan de annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms15,01:
Eugenio Carr Aldao, Literatura Gallega, 2 edicin,
sembrar caamones. (R. Marn) 1911)
1902. Quen pranta e cra, ve alegra. (mc) 1912. Ramio de souto, si non teu, ser de
(pt) Quem lavra e cria, oiro fia. (Chaves)
outro. (mc: R. Caruncho)
1903. Quen rega millo antes de ter pavn,
1913. Rndame tarde e cvame cedo, e
non colleita grans de estimacin. 642 (mc,
ms e ms4: M.V.)
despois dareiche o que teo. (ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
1914. Renego da grade que leva os terrns
634
635
ms4: a vendimar. todos. (mc: M.V.)
Sen clasificar no orixinal.
636
Vzquez Saco recolle este refrn no mc co final o seu
pai fai a guerra. Pero a forma orixinal que rexistraba
Jacinto del Prado era seu pais fai a guerra.
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Jacinto
643
del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. V. O que se acolle debaixo da folla, das veces se
637
ms21,22v: n'a arrenda o sua; ms-SA: non arrenda a molla en Religiosos y morales.
644
sua. En ms10 s.v. Sembrar.
638 645
ms-LU: mal decruda. ms-LU: os seus bois.
639 646
ms21,28v: o semear e mesquio. mc: Qurese o sol chuvia. A forma na que se recolle o
640
ms16: na seitura. refrn no mc non corresponde coa que rexistraban Saco e
641
mc: Quen os paxaros non recea; ms6,03v: millo Arce e Jacinto del Prado.
647
meudo. ms-LU: se non vos, era outro. / Contn a indicacin
642
ms: d'estimacin; ms4: rega o millo. Desdn no ms.
1915. Renego do rbol que d o froito a 1928. Se queres pan, vaino a buscar terra
paus. 648 (mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: do meu can. (ms: Santiago)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1929. Se queres qu'o carro che cante,
Lugo)
btall'o eix' ro e despois un asubo. (ms-
(pt) M a rvore que s d fruto a poder LU: Jess Redondo C.: Laln, PO)
de trato. (Chaves) (es) Reniego del rbol
1930. Se queres ter alegra, sementa e cra.
que da el fruto a palos. (R. Marn) (ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques)
Contra los que no obran bien, sino a fuerza
1931. Se queres ter bo prado, mal pacido e
de castigos.
ben gadaado. (mc: Bucios)
1916. Rula a rular, trigo a botar. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 1932. Se queres ter boa horta, scalle a
1917. S'o millo fose pouco, mudalo dun cabra da porta. 651 (mc: Carballedo / ms4:
F.V.S.)
noutro. (ms11,09: M.V.)
Rodrguez Marn (Todava 10.700 refranes 1933. Se queres ter o boi gordo, arado
ms) lo tiene por equivalente del castellano: estreito e timn gordo. (mc e ms17,099:
Si los garbanzos son pocos, para que Bucios)
parezcan ms, mdalos de un saco a otro. 1934. Se queres ver cmo eu navego,
En este caso tenemos que apartarnos de la schame tarde e rndame cedo. (mc e
opinin del gran paremilogo. El refrn ms15,11: Taboada-F.V.S.)
gallego se supone lo dice la gallina, para Var.: Sacha tarde e renda cedo. (ms15,01:
aprovecharse de los granos que puedan caer Mato)
al suelo al ser trasladado el maz de un saco Alude al maz, como Schame tarde...
a otro. 1935. Se ques que bon froito dea, deixa
1918. Saca o teu gando sol e veralo con descansa-la terra. 652 (mc: A.N.)
bon fol. (mc e ms17,098: J.P.) 1936. Se recolle aceituna, fai o labrador
1919. Sacha ben, que por donde vas non fortuna. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
volvers. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
1920. Schame tarde e rndame cedo e 1937. Se tes un toxo na mau, dixao que cho
fars de min un bon mancebo. (ms-LU: non comen as cabras. 653 (mc e ms: Monforte)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1938. Se ves furado na eira, tempo de
Lugo) sementeira. (mc: Santiago)
O millo. 1939. Se ves tronar, non vaias vendimar.
654
1921. Schame tarde e rndame cedo, i-eu (mc e ms: Santiago)
che darei do que teo. 649 (mc: Bucios) 1940. Sea bon, sea malo, o camio do carro.
Habla el maz. 655
(mc e ms: Carballedo)
1922. Scheme quen quixere e rndeme 1941. Segn o suelo, tes que abonar. (mc:
quen soupere. (mc: Bucios) Bucios)
Habla el maz. 1942. Segn vexas o cereixal, as ser o
1923. Saches ben, saches mal, sache ben o anal. (mc: Layosa)
cadullal, que vir teu dono e dir: "As 1943. Seitor sin atadeira como bolsillo sin
queda todo". 650 (ms e ms10,049v: O. de Rey) faltriqueira. 656 (mc: Pidre-F.V.S.)
1924. Se coidas do legn, legn ters. (ms-LU: Var.: Seitor sin atadeira, non hai quen o
Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) queira. (mc: Chantada / ms4: F.V.S.)
1925. Se este ano ganei pouco, ten doce Cada segador, para rendir en su trabajo, ha
meses o outro. (mc: S.P.P.-Ultreya) de llevar detrs quien ate las gavillas.
1926. Se non botas picaadas, non colles 1944. Seitura de baixo i-outono de riba. (ms-
SA: seminarista annimo: Terras do Deza, PO / algn
millo nin fabas. (mc: Bucios) lugar de Galicia)
Es necesario estercolar.
1927. Se o fruto de cedo mente, o de tarde, 651
ms e ms4: Si queres.
sempre. (mc: Lulle, Samos) 652
O orixinal di Se qus que bon froito dea, deixa
descansal-a terra.
653
ms: deixo.
648 654
ms-LU: da o fruto a paos. ms: vayas.
649 655
ms: y-eu. ms: malos.
650 656
ms10,049v: ben no cadullal; vir teu dono. ms e ms4: coma.
1945. Sembra cedo e collers palla e gran. 1959. Sementar vasto e arar mido a
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) regra de un gran burro. 657 (mc, ms, ms2 e
1946. Sembra cedo e recollers cedo. (mc: ms4: Berbetoros-F.V.S.)
Santiago) 1960. Sementeira tarde, recolleita cedo;
1947. Sembra no crecente, arranca no sementeira cedo, recolleita tarde. (mc:
menguante e ters un lio com'on Lugo)
bermante. (ms-LU: seminarista annimo: algn 1961. Sempre o cego rutineiro ten
lugar da provincia de Lugo) menguado seu graneiro. 658 (mc e ms4: J.P.)
1948. Sembrar na nova e recoller na vella. 1962. Sempre o cocho run ha de encontrar
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
a castaa boa. (ms-LU: Jess Redondo C.: A
Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
1949. Sembras no polvo e collers colmo;
1963. Sempre o porco run ha topar cunha
sembras na lama e non collers nada.
(mc / ms4: F.V.S.)
boa castaa. 659 (mc: A.S.A. / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Sementa no polvo, collers colmo; Lugo)
sementa na lama, non collers nada. (ms4:
1964. Sempre porco run ha topar unha boa
N.V. 2 serie)
(pt) Semeia-me na lama, mas faz-me boa castaa. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
cama (diz-se do trigo). (Chaves) / Semeia- 1965. Sendo a terra ben tratada, d mis
me no p, e de mim no tenhas d. cosecha colmada. 660 (mc e ms4: J.P.)
(Chaves) (es) Siembra en polvo y habrs 1966. Ser o primeiro en sembrar, si queres
cogolmo. (Correas) / Siembra en polvo y no aventaxar. (ms5,029)
en lodo. (Correas) 1967. Si cebas cedo, ters carne; si cebas
1950. Sementa cedo e collers palla e tarde, nin sebo nin carne. 661 (mc: Bucios /
centeo. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, ms4: F.V.S.)
LU) 1968. Si cuidas do legn, legn ters. (mc:
1951. Sementa cedo e non en veces, a non Agro)
ser que a luna ande cos meses. (mc / ms4: 1969. Si lle chaman ovos, vn o cuco e
F.V.S.) cmeos; si lle chaman seixos, vn o cuco
1952. Sementa cedo e recollers cedo. (ms- e dixaos. (mc e ms11,58: Ns)
SA: Jos Lorenzo Via) Cuando los muchachos van a algn nido,
1953. Sementa cedo, se queres coller cedo. aprietan los labios para no hablar, porque, si
(mc: Santiago) hablan, creen que el cuco come los huevos;
1954. Sementa e cra, e ters alegra. (mc: y solamente los salvan del maleficio del
Dicc. Ac.) pjaro, si les llaman seixos, y no huevos.
(pt) Semeia e cria, vivers com alegria.
1970. Si non me estercs, non me levedes os
(Chaves) (es) Siembra y cra, y habrs
alegra; que andarse a palacio es burlera. meus vids. (ms15,45r: Chantada)
(R. Marn) / Siembra y cra, y habrs Var.: Se non me estercs, non me leveds as
alegra. (Correas) mias vids. (ms15,42)
Si no se echa abono a las cepas, que no se
1955. Sementa na lama e non collers nada;
las pode.
sementa no polvo e collers [c]olmo. (ms-
LU: seminarista annimo: Bretoa, A Pastoriza LU)
1971. Si non queres ben labrar, dixate de
1956. Sementa no polvo e collers colmo; cultivar. 662 (mc: J.P.)
O herrar o dejar el banco.
sementa na lama e non collers nada.
(ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU)
1957. Sementar basto e arar mido a
regla de un gran burro. (ms-LU: Trini 657
mc e ms4: regla, d'un; ms2: d'un.
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU. 658
mc: menguado o graneiro. Jacinto del Prado s recolle
Convento de Las Crneas.) a forma que aparece en ms4.
1958. Sementar sin sazn e coller sin 659
ms-LU: Sempre porco ruin ha de topare. / V. A run
cocho, unha boa mazn en Agrcolas (Animales).
foucio. (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira, 660
mc: da a cosecha colmada. Jacinto del Prado s recolle
Carnota, C)
a forma rexistrada no ms4.
661
ms4: tendrs carne.
662
En mc Se non queres pero Jacinto del Prado recolle Si
non queres.
1972. Si o rbol non sale direito, non trates 1987. Si se gana este ano pouco, doce meses
de endereitalo. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.) ter o outro. 665 (mc, ms e ms4: M.L.)
(es) rbol tuerto, nunca derecho. (R. 1988. Si se recolle moita aceituna, p
Marn) labrador furtuna. (ms-SA: Manuel Tojo
Con aplicacin figurada a los hombres mal Reboredo)
indolados. 1989. Si te queixas do ano, outro vir mis
1973. Si queres coller ben pan (libre do malo. (mc: Parga-F.V.S.)
trono), fai ben aradas i-e [sic] Para confirmar que detrs de m vendr
abundante mineral. (ms-LU: seminarista quien bueno me har.
annimo: algn lugar de Galicia) 1990. Si teu vecio che gana a arar, gnalle
1974. Si queres coller mellor estrebeiro, ti a escardar. 666 (mc e ms: Lugo)
btaos do salto de un carneiro. (ms5,133: 1991. Sigue arando sin mirar atrs, anque a
Mondoedo)
auga vaia a mis. (mc: Santiago)
1975. Si queres coller millo restrebeiro, 667
1992. Sin palla non hai gran. (mc: Bucios /
bot'o dun salto de carneiro. (ms-LU: Flix ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
Rodrguez Vieites) de Lugo)
1976. Si queres coller trigo, semntao no 1993. Sin palla non se fai o palleiro.
668
(ms-
seu siglo. (mc: Santiago) LU: seminarista annimo: Melide, C / ms-LU: lvaro
1977. Si queres que ande a gusto u teu Rbade: Saavedra, Begonte, LU)
ganado, btalle timn gordo e eixe 1994. Sin pallas non se fai o palleiro. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
delgado. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Lugo)
Neira de Xus, Baralla, LU)
1995. Sin uvas, sin vasos e boas covas,
1978. Si queres que cante o carro, mllalle o
pouco valern os vios que probas. 669
eixe no ro. (ms-SA: Algn lugar da provincia da (mc e ms4: J.P.)
Corua)
1996. Sol na eira e auga no lameiro non
1979. Si queres que o carro cante, btalle o
pode ser. 670 (mc: Chantada)
eixe de freixo; si queres que o mozo
(pt) Sol na eira, chuva no nabal. (Chaves)
vea, dlle talladas de queixo. (mc) (es) Sol en la era, en el nabal llueva.
1980. Si queres que o carro cante, ntao. (Correas) (Los que quieren las cosas a su
(mc: Tuiriz, Monforte) placer) / El sol en la era y la lluvia en el
1981. Si queres que o teu carro cante como nabal. (Id.)
o do vicio, btalle eixe de nogal, 1997. Sol na eira e auga no nabal non pode
treitoiros de sangumino. (ms-LU: seminarista ser. (mc: J.T.)
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) (pt) Sol na eira, chuva no nabal. (Chaves)
1982. Si queres ter bon lio, btalle a rega (es) Sol en la era, en el nabal llueva.
p. (ms8,48r: Silvarrey) (Correas) (Los que quieren las cosas a su
1983. Si queres ter bon souto, sacudir un, placer) / El sol en la era y la lluvia en el
planta outro. (mc / ms4: F.V.S.) nabal. (Id.)
1984. Si queres ter que comer, tes que Variantes de un tema ya repetido en esta
sementar e coller. (mc: Tuiriz) coleccin.
1985. Si ques ter bon vio, inxerta de boa 1998. Tal terra andar, tal pan manxar. (mc:
A.S.A. / ms21,08r: Berms)
cepa. 663 (mc e ms4: M.V. / ms4: J.P. / J. Area (es) Tal tierra andar, tal pan manjar.
Alonso / ms21,30r: Berms / Manuel Lpez Castro:
Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO)
(Correas)
1986. Si se colle o lio a carros, o pan a
brazados. 664 (mc: Paradela)
A buena cosecha de lino, corresponde una 665
ms e ms4: ter outro.
666
mala de centeno. 667
ms: tu a escardar.
ms-LU: grau.
668
ms-LU: no se fai.
669
mc: sin vasos e sin boas covas. Jacinto del Prado s
663
ms, ms4 e J. Area Alonso: bo vio; ms4(M.V.): recolle o refrn coa forma sin vasos e boas covas.
engerta; ms4(J.P.)e J. Area Alonso: queres; ms4(J.P.): Probablemente se trata dun aforismo da autora de Jacinto
enxerta. del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
664 670
ms e ms4: o pan a brazados. V. tamn Egosmo. Ambicin. Inters.
1999. Tan bo o carro como os estadullos. (pt) Terra negra d bom po. (Chaves) /
671 Terra branca no d bom po. (Id.) (es)
(mc: Chantada)
2000. Tan pronto vea a rua, sementa sin Tierra prieta, buen pan lleva. (R. Marn)
(ct) Trra negra f bn blat; trra blanca
duda. (mc: Santiago)
ms fallat. (Alberola) / Terra negra fa bon
2001. Tanto merece o que atiza o tizn blat y la blanca'l fa migrat. (R. Marn)
como o que cava o terrn. 672 (mc e ms4: Vase A terra negra...
A.N. / ms10,039v)
2015. Terra que d o cardo, pra min a
2002. Tanto vale vran como tempern. (mc:
J.T.)
gardo; a que d o espio, pra meu
2003. Tempo de cuco, ma mollado e vecio. 675 (mc e ms4: M.V. / ms21,21v: Berms /
Amador Darriba Mguez)
tarde enxuto. (mc: Chantada / ms4: F.V.S.) Var.: Terra que d cardo, pra min a gardo;
(pt) Tempo de cuco, um pouco molhado, um terra que d espio, pra o vecio. (ms4: C.G.)
pouco enxuto. / Da de cuco, de manh (es) Tierra que cardos da, bien labrada,
molhado, noite enxuto. (Chaves) / No trigo dar. (R. Marn)
tempo do cuco tanto est molhado como
2016. Terra que se ten por lixeira, labor
enxuto. / Em tempo de cuco pela manh
molhado, noite enxuto. (Id.) quere verdadeira. (ms4: J.P.)
2004. Tempo de cuco: man mollado, 2017. Terra sin abono acaba co seu dono.
676
noite enxuto. (ms-LU: seminarista annimo: algn (mc e ms: M.V. / ms-LU: seminarista annimo:
lugar da provincia de Lugo) algn lugar da provincia de Lugo / ms21,29r: Berms)
(es) Tierra sin estircol, entierra a su
2005. Tempo enarcado, nin bon nin malo.
(mc: M.L.)
dueo. (R. Marn)
2006. Temporao, ou palla ou grao. (mc:
2018. Terras boas e castaneiras queren
Carballedo) vides e maceiras. 677 (ms4: J.P.)
(pt) O temporo d palha ou gro. 2019. Terreos arcillosos saneados darn
(Chaves) sempre frutos delicados. 678 (ms4: J.P.)
2007. Ten ben disposta a bodeguia e canto 2020. Terria ben labrada, a seu dono d
se refira via. 673 (ms4: J.P.) ganancia. (mc: A.N. / ms4: Noriega Varela)
2008. Ten e garda millo, e ters millo. (mc: 2021. Tira o aire polo millo como o pai polo
Agro) fillo. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
2009. Terra costenta que teas que labrar, 2022. Tiroliro, sementar o millo, que na
en bancales has de trasformar. 674 (ms4: mia terra xa queda co grilo. 679 (mc e ms:
J.P.) Bucios)
2010. Terra de cardo, pra min a gardo; 2023. Todo grao has de vender i-o trigo solo
terra de aguio, pra meu vecio; terra mover. 680 (mc, ms e ms4: J.P.)
de muruxa, que non fuxa. (ms) 2024. Todo grau recollido, con frecuencia
2011. Terra de seixo, pa min a deixo. (ms-SA: sea movido. 681 (ms4: J.P.)
Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin,
C) 2025. Todo o fars pero o centeo verde non-
2012. Terra do cardo, pra min a gardo. (ms- o segars. 682 (mc: Chantada)
SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso,
Brin, C)
2013. Terra fra non d pan. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 675
ms21,21v: pr'o meu vecio / A. Darriba Mguez: para
2014. Terra negra bon pan leva. (mc: min, po meu.
676
Carballedo) ms e ms-LU: con seu dono.
677
Var.: Terra negra, con pan leva. (ms4: F.V.S.) Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
678
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
671 679
V. Tal carro, tales fungueiros leva en ms: Tiroliroliro, semental-o millo.
680
Proporcionalidad. ms: y o; ms4: grau, soilo. Probablemente se trata dun
672
ms4: quen atiza. aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun
673
Probablemente se trata dun aforismo da autora de refrn da tradicin popular.
681
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
674
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
682
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. mc: centeno.
2026. Tdolos burros comen palla, o caso 2039. Un garabanzo reprantado por un p
saber darlla. 683 (mc, ms e ms4: Taboada-F.V.S.) d un ferrado. (ms5,033)
(pt) Todo o burro come palha; a questao El guisante replantado se multiplica
saber-lha dar. (Chaves) extraordinariamente.
2027. Tralo veranio de Samartio chega 2040. Un gran non fai palleiro pero axuda o
Nadal co seu invernio. 684 (mc, ms e ms2: seu compaeiro. (ms-SA: Guillermo Eirs
U.C. Cuartilla 6) Cabeza: Sofn, Carballo, C)
2028. Tras de moita chuvia vn moito sol. 2041. Un grau non fai graneiro pro axuda
685
(mc e ms: Bucios) compaeiro. 690 (mc: A.I. / lvaro Rbade:
2029. Tras de moita chuvia, moita chuvia, Saavedra, Begonte, LU / ms21,05v: Berms /
ms21,07v: Berms / Amador Darriba Mguez (13-11-
vn o moito sol, o moito sol. (ms-LU: 1951) / Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra,
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) C / Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C /
2030. Trigo que n'has de colleitar, dixao de Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
visitar. 686 (mc / ms21,22r: Berms) Estrada, PO / Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
2031. Trigo que non has de segar, dixao de (pt) Um grao no enche celeiro, mas ajuda
visitar. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) o seu companheiro. (Chaves) (es) Un grano
no hace granero, pero ayuda a su
2032. Tronos mar, pouco millo e malo de
compaero. (Sbarbi) / Un grano no hinche
sachar. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) granero, mas ayuda a su compaero.
Var.: Tronos mar, pouco millo e malo de (Correas) / Un garbanzo no llena costal
sachar. Tronos pra Negreiros, mis s pero ayuda a lo llenar. (R. Marn)
comareiros. (ms15,45v: Fraguas en Vida Recomienda la economa, aun en cosas de
Gallega) poco valor.
2033. Tronos Mio, moito pan e moito 2042. Un marrao run sempre atopa unha
vio. 687 (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) boa castaa. (ms-LU: seminarista annimo:
Var.: Cando a neve pasa outro lado do Mio, Guntn, LU)
bon ano de pan e de vio. (ms4: Riomuios- 2043. Un run porco sempre atopou boa
Quintela de Leirado)
castaa. (ms21,17v: Berms)
2034. Turra o boi polo arado, mal de seu 2044. Un solo golpe non derruba un roble.
grado. 688 (mc / ms17,100) (mc: Tuiriz, Monforte)
(pt) O boi pega (ou trova) no arado, mas (es) Un solo golpe no derriba un roble.
no por seu grado. (Chaves) (es) El buey (Sbarbi)
traba el arado, mas no de su grado. 2045. Un solo golpe non tira o carballo. (ms-
(Sbarbi) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Siempre los trabajos encuentran alguna Var.: Un solo golpe non tira o roble. (ms-LU:
repugnancia, particularmente en los seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
perezosos. 2046. Unha boa bodega e cocedeiro son
2035. Un ano de peras i-outro de perichos. necesarios cosecheiro. 691 (ms4: J.P.)
(ms15,24r: Silvarrey)
2047. Unha palla non fai palleiro pero
2036. Un ano de piras i-outro de peruetas.
(ms8,70r: Silvarrey) axuda o compaeiro. (ms-LU: Manuel Portela
Balayo)
2037. Un ferrado de fabas como unha
2048. Uva con roco vendimada deixa no
fanega de millo. 689 (mc e ms: Bucios / Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) lagar amontonada. 692 (mc: Chantada / ms4:
J.P.)
2038. Un gadao e un foucio teno calquera
vecio. (mc: Santiago)
690
A. Darriba Mguez, Jess Mara Antelo Fraga, Jos
Castro Lpez, Manuel Barreiro Somoza, Argimiro
683
ms: darlle. Pampn Basteiro, ms21 e lvaro Rbade: pero; A. Darriba
684
ms: San Martio; ms2: San Martio. / Tamn en Mguez, Jess Mara Antelo Fraga, Jos Castro Lpez,
Agrcolas (Santoral). Manuel Barreiro Somoza e Argimiro Pampn Basteiro:
685
ms: Tras da moita. gran.
686 691
ms21,22r: deixa de o visitar. Probablemente se trata dunha mxima de Jacinto del
687
mc: e moito trigo. Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
688 692
ms4: do seu grado. ms: vendimiada. Jacinto del Prado recolle a forma
689
ms e ms-LU: com'unha. vendimiada, anda que en ms4 se transcriba vendimada.
(es) Uva mojada, no es buena para 2062. Vendima feita e castaa recollida,
colgada. (R. Marn) pcaro fra, vai ganar a ta vida. (mc:
2049. Vacas vellas e carros vellos non Bucios)
caudal. (ms6,03v: D.E. Silvarrey) 2063. Veremos a marqueta, a cruceta i-a
2050. Val mis corda baleira que mala zonzoneta. 700 (mc: Bucios / ms4: Baralla)
feira. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) Vase Da de Santa Cruz, vai ver a ta via
2051. Val mis o que deixa a seca que o que si reluz, donde hablamos de las fechas que
a auga medra. 693 (mc e ms4: M.L.) pueden ser perjudiciales para el vino y a las
Var.: Vale mis o que o sol deixa que o que a que se refiere el refrn.
auga fai. (Bucios-F.V.S.) 694 2064. Berza que no has de comer, dixaa
2052. Val mis que sobre a cebada ca que cocer. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
rabee o burro. (mc: Santiago)
2065. Ves a silva na flor, pon a canada sol.
2053. Vale mis o que deixa a sequa qu'o (ms: Samos)
qu'a auga cra. (ms-LU: seminarista annimo: Cuando florece la zarza por agosto ya las
algn lugar da provincia de Lugo) yerbas tienen menos jugo y las vacas dan
2054. Vale mis o que o sol deixa que o que menos leche.
a iauga cra. 695 (ms21,09v: Berms / ms-LU: 2066. Vide de oidium ameazada, tela logo
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU / ms-
LU: Jess Redondo C.: A Mezquita, OU / ms-LU:
ben axufrada. 701 (mc e ms: J.P.)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 2067. Via e nena, peral e fabal, malos son
2055. Vale mis prado raado que monte de gardar. (mc: Chantada)
herbado. 696 (mc: Lamas de Viduedo) (pt) Menina e vinha, peral e faval, maus
2056. Vale mis que diga "crrete pra so de guardar. (Chaves) (es) Via y nia
son malas de guardar. (Sbarbi) / Via y
aiqu" que "chgate pra al". 697 (mc:
Lulle, Samos; ms11,36: Lulle)
nia, melonar y habar, malos son todos
Habla la simiente del centeno, y el refrn cuatro de guardar. (Id.) / Mujer hermosa,
recomienda, como tantos otros, que no se via e higueral, son muy malas de guardar.
siembre espeso, sino ralo, para el logro de (Romancero de la Muela) (ct) Vinyes y
mejor cosecha. (mc) / Habla la simiente del dnes hermoses, de guardar son
centeno. Indica que ha de sembrarse raro. dificultoses. (Alberola)
2057. Vale mis un ano de cra que dous de 2068. Vio a arder, cubas a facer. (mc: Tuiriz,
Monforte)
morria. 698 (mc: Taboada-F.V.S.)
2069. Vio maduro, augardente forte. (mc:
2058. Vale mis un xamn que un tropezn. Santiago)
(mc: J.P.)
2070. Xa non teo bota, xa non teo vio,
2059. Vendaval cargado, trigo na eira xa non teo pan pra levar pr camio.
mollado. (mc: Santiago) (mc: Santiago)
2060. Vendima con sol, se queres vio 2071. Xeada na lama, leador na cabana.
dulzn. (mc: Villanueva, Laln) 702
(mc e ms4: J.T.)
2061. Vendima en seco e uva en sazn pra 2072. Xunco que arranques, xunco que
vio unha gran condicin. 699 (mc: J.P.) prantes. (ms5,137: A.N.)
(pt) Vindima enxuto colhers vinho puro. 2073. Xunto auga pon carballeiras e vers
(Chaves) (es) Vendimia en enjuto si quieres
que logo medras. 703 (mc e ms4: J.P. / ms16)
beber vino puro. (R. Marn)
2074. Yeso ben espolvoreado dlle moita
vida prado. (ms4: J.P.)
693
ms4: o que co-a auga medra.
694
mc: Val.
695
ms-LU (Jess Redondo C.): qu'u sol dixa qu'o qu'auga
cra; ms-LU (Bucios): co q'a auga fai; ms-LU (Laiosa):
Vale mas o que sol deixa, a auga cra.
696 700
mc: Val. ms: y a zonzoneta.
697 701
ms11: pr'aiqu, pr'al. Indica Agrcolas no ms11. ms: d'oidium.
698 702
mc: Val. ms4: cabaa.
699 703
Probablemente se trata dun aforismo da autora de mc: pon carballeira, e vers cmo medras. Jacinto del
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. Prado recolle o refrn tal e como aparece en ms4 e ms16.
Meses. V. TAMN AGOSTO, DICIEMBRE, ESTACIONES, FEBRERO, 2088. No mes morto peligroso o lobo; pero
INVIERNO, MARZO, MAYO, OTOO, PRIMAVERA, SANTOS =
en xaneiro, sete a sete no carreiro. (ms-
LU: seminarista annimo: Ortigueira, Ortigueira, C)
NOVIEMBRE, SEPTIEMBRE, VERANO. 2089. No mes que empeza por crego e finda
2075. A auga perderana os meses; o ano, por frade, grdeme Dios dun aire. (ms-
non. (mc: Bucios) SA: M. Gonzlez Fernndez)
2076. Agua e lea, cada da vea. (mc: G.P.) 2090. O que queira ter bon horto, qu'o
No falte, la primera para asegurar las plante no mes morto. (ms11,50: Comarca de
cosechas, la segunda para los usos Fonsagrada)
domsticos. 2091. O sol de inverno sae tarde e ponse
2077. Bon tempo de inverno, tempo de cedo. (mc: R. Caruncho)
inferno. (mc: J.P.) (pt) Sol de inverno sai tarde e pe-se cedo.
(es) Invierno solajero, verano barrendero. (Chaves) (es) Sol de invierno, sale tarde y
Porque para la buena cosecha, son se pone presto. (Sbarbi) (ct) Sl d'hivrn, ix
necesarias las heladas de enero y las nieves tart y es pn pronte. (Alberola)
de febrero, con las lluvias oportunas. Quedan atrs otros anlogos.
2078. Desde Santos a Navidade inverno de 2092. O sol do vran non trae o trigo man.
708
verdade. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (mc e ms4: M.L. / ms10,122r: D.E.)
da provincia de Lugo) 2093. O veranio abrideiro, onde chegue
2079. Desque o mes media, que entra non ha de ser moi duradeiro. (mc: Santiago)
asemella. 704 (mc e ms: Santiago) 2094. Perde o mes o seu, pero non o ano.
2080. En inverno sempre procura que (mc: J.P.)
d'auga non haxa fartura. 705 (mc: C.A. A (es) Pierde el mes lo suyo, mas no el ao,
Nosa Terra / ms4: J.P.) como no sea abril y mayo. (Correas) /
2081. En inverno, sobre todo, o gando ha de Pierde el mes el suyo, pero no el ao.
estar ben alimentado. (mc: C.A. A Nosa Terra) (Sbarbi)
Var.: En inverno, sobre todo, o ganado ha de Variante de otro ya registrado. Pierde el
estar moi ben alimentado. (ms4: J.P.) mes el suyo, pero no el ao. (Sbarbi) Un
Para que pueda superar los rigores de la mes perdido de labores, aade, se puede
estacin. recobrar en los once restantes, pero no el
2082. En mes morto nin cpe-la cocha nin ao. Siendo, sin embargo, tan esenciales
plnte-lo horto. 706 (ms-LU: seminarista para la cosecha los meses de abril y mayo,
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) chaves de todo o ano, se explica la
2083. En mes morto nin cpe-lo porco nin excepcin del refrn de Correas.
plnte-lo horto. 707 (ms-LU: seminarista 2095. Poucas son as malas fadas: oito meses
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) e tres semanas. (mc: M.V.)
2084. En mes morto nun plantes n'horto (es) Pocas son las hadas malas, once meses
nin capes un porco. (ms-LU: seminarista y tres semanas, y una semana de fallas.
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) (Correas) / Poco queda de hadas malas,
2085. En primaveira convn a sal a todo once meses y tres semanas. (Id)
cuidado animal. (ms4: J.P.) 2096. Pr noite de inverno, o allar penzo.
(mc / ms4: F.V.S.)
2086. Mes que empeza por crego i-acaba
2097. Que segues, que deixes de segar, tres
por frade, Dios me libre de un aire. meses heinos de cucar. (mc: Pramo)
(ms5,138: Sta. Eugenia de Asma)
(El mes de agosto?). Habla el cuco.
2087. Mes requere mes. (mc / ms4: F.V.S.) 2098. Renego da besta que no inverno ten
xesta. 709 (mc e ms: J.P.)

704 708
ms: qu'entra. ms4 e ms10: trai. / En ms10 s.v. Sol.
705 709
mc: de auga haxa fartura; mc, ms e ms4: de auga. Indica Animales domsticos no ms. / mc e ms: en
706
O orixinal di En Mesmorto, nin cape'la cocha, nin inverno ten sesta. Jacinto del Prado non rexistra ningn
plante'lo horto. refrn que coincida co que recolle Vzquez Saco.
707
O orixinal di En mes morto, nin cape lo porco, nin Supoemos que a diferenza se debe a un erro de
plante lo horto. transcricin deste ltimo.
(pt) Arrenego da besta que de inverno quer 2112. As anadas de xaneiro, lvaas a xiada
sesta. (Chaves) (es) Reniego de la bestia por enteiro. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
que en invierno tiene siesta. (R. Marn) (ct) 2113. As augas de xaneiro por a pena fan
Renegue de bestia qu'en l'hivrn pren la
regueiro. (mc: Santiago)
siesta. (Alberola)
2114. As berzas en xaneiro saben a
2099. Sol de nboa, polo da pega. (mc:
Pontevedra) carneiro. (mc)
Var.: Sol de nboa, polo da pela. (Pontevedra) Var.: As berzas en xaneiro saben como
carneiro y as de outono matan o seu dono.
MESES. ENERO (Santiago, Emilio Fraguas) / As berzas de
xaneiro saben a carneiro si se lles bota o que
2100. A choiva de xaneiro fai o palleiro. (ms-
SA: Juan Bello Valia)
hay no fumeiro. (F.V.S.) 713
(es) En enero, la berza es carnero. (Sbarbi)
2101. A chuvia de xaneiro sempre vn de
Pondera la buena calidad de aquellas
retraseiro. (ms-SA: Algn lugar da provincia da legumbres, comparndolas con lo que para
Corua)
nuestros campesinos constituye el mejor
2102. A ferraa de xaneiro non vai plato, segn el refrn: Do mar o mero e da
palleiro. (mc: A.N. / ms21,03v: Berms) terra o carneiro.
La comen verde los ganados. 2115. As castaas postas en xaneiro van na
2103. A ferraa de xaneiro non vai cesta e veen no sombreiro. 714 (mc e ms:
poleiro. (ms-SA: Baldomero Louro Lado: San Santiago, Silvestre Castieira)
Mamede de Carnota, C) 2116. As catro escarchas de xaneiro, as
2104. A galia, do mes de xaneiro. (mc: catro nevadas de febreiro e as doces
Guillar)
augas de abril, valen mis que o coche
2105. A la de xaneiro non ten compaeira,
de Santo Rei David. 715 (mc e ms16: F.V.S. /
non sendo a d'agosto que lle d polo ms18,66r)
rostro. 710 (ms-SA: Jess Garca Villasenn: (es) Heladas de enero, nieves de febrero,
Niveiro, Val do Dubra, C) mollinas de marzo, lluvias de abril, aires de
2106. A berza en xaneiro vale por carneiro. mayo, sacan hermoso el ao. (Correas)
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 Muy repetido en diversas formas.
curso))
2117. As pitas de xaneiro poen no
2107. A xeada no mes de xaneiro como
colmeiro. (mc: Santiago)
cuito de carneiro. 711 (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
Var.: Galia nada en xaneiro pon no colmeiro.
Son tan beneficiosas para los campos como
(mc: F.V.S.)
el abono.
(pt) A galinha de janeiro vai pr com sua
2108. Agora que entrou xaneiro, podes me ao colmeiro. (Chaves) / Pinta de
meter obreiro. (mc: C.A. / ms18,68r: Diario de janeiro, vai pr com sua me ao colmeiro.
Avisos, de R. Caruncho (1888)) (Id.) (ct) Lloca de giner, ous en lo paller.
Var.: Obreiro en xaneiro, pan te comer e obra (Sanchis) / Polls nats dins, ponen en es
non far. (Cuartilla 9) paier. (Sanchis)
(pt) Obreiro em Janeiro, po te comer,
2118. As riadas en xaneiro aumentan o gra
mas obra te far. (Chaves)
no graneiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
2109. Anda non veu xaneiro pra poer a lugar da provincia de Lugo)
perna por diante do compaeiro. (mc: 2119. As xeadas de xaneiro comen mis que
Santiago, M. Barreiro Somoza / Manuel Barreiro
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) Madrid e Toledo. (mc: Bucios-F.V.S.)
2110. Amo en xaneiro, en xulio xornaleiro. (es) Enero y febrero comen ms que
(mc: J.P.) Madrid y Toledo. (Sbarbi)
2111. Ao lobo, en xaneiro, sbelle o can Ms general el cast. por la falta de pastos en
Castilla.
coma carneiro. 712 (mc e ms11,25: Gudia)

710 713
O orixinal di A lua de Xaneiro non ten companeira, ms: no mes de xaneiro.
714
non sendo a dagosto que lle da polo rostro. ms: no cesto.
711 715
ms4: eche como. ms16 e ms18,66r: o coche e o Santo; ms4: as dulces
712
ms11,25: lobo de xaneiro. augas de abril.
2120. Auga de xaneiro todo o ano ten 2130. Ca la de xaneiro vese a formiga no
tempeiro. 716 (ms-SA: Tefilo Cabaleiro carreiro. 720 (mc: C.G. / Flix Rodrguez Vieites)
Cabaleiro:Codeseda, A Estrada, PO / Manuel Blanco Muy celebrada la claridad de la luna de
Sieira: Olveira, Ribeira, C / ms-LU: seminarista enero en toda la paremiologa peninsular,
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) registraremos las correspondencias en otros
2121. Auga de xaneiro, cada da un refranes que subrayan la misma idea.
centeiro. (mc) 2131. Cada da que pasa de xaneiro, un allo
Var.: Auga de xaneiro, cada pinga val un que perde u alleiro. (ms-LU: Flix Rodrguez
centeiro. (mc / ms4: F.V.S.) 717 Vieites)
(pt) A gua de janeiro, vale dinheiro. 2132. Cada da que pase de xeneiro, perde
(Chaves) / uga de janeiro, todo o ano tem
un allo o alleiro. (ms-LU: seminarista annimo:
concerto. (Id.) (es) Agua de enero, cada algn lugar de Galicia)
gota vale un dinero. (R. Marn) (ct) Aigua
2133. Cando as rans cantan en xaneiro,
de giner, cada gota val un diner. (Sanchis) /
Aigua de Giner, mpli botes y graner. seal de fame en todo o eido. 721 (mc: M.V.)
(Alberola) Var.: Cando as rans cantan en xaneiro, seal
Porque agua de enero todo el ao tiene de fame no rueiro. / Cando as rans cantan en
tempero. (Sbarbi) xaneiro, sial de fame no turreiro. (ms4:
Cuartilla 9)
2122. Auga de xaneiro, cada pinga val
Porque hace buen tiempo, y ya sabemos
dieiro; si non foi ao primeiro, voltan ao que bon tempo de inverno, tempo de
derradeiro e a rego. (ms21,07v: Berms) inferno.
2123. Auga de xaneiro, cada pinga val 2134. Cando chove en xaneiro, seal de bos
dieiro. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: coleiros. (mc: Santiago)
Catoira, PO)
2135. Cando non chove en xaneiro, non hai
2124. Auga de xaneiro, todo o ano en
bon prado nin bo centeio. 722 (ms21,03v:
concerto. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) Berms)
2125. Auga en xaneiro todo o ano ten 2136. Cando trona en xaneiro, millo por
temporeiro. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) todo eido. (ms-LU: seminarista annimo: algn
2126. Ave de xaneiro, hasta a pluma d lugar da provincia de Lugo)
dieiro. (mc) 2137. Cando vexas a niebla pousada no mes
(es) El pollo de enero, la pluma vale de xaneiro, fai a teu fillo heredeiro. (ms4:
dinero. (Correas) / Pollo de enero, pluma a F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
dinero. (Id.) (ct) Poll de giner, ploma a 2138. Cantos das de sol en xaneiro, tantos
diner. (Sanchis) / Pollastre de gener, cada de choiva en san Xon. (mc: Santiago)
ploma val un diner. (Id.) 2139. Cantos das leves de xaneiro, cantos
718
2127. A lebre en xaneiro tira braeiro. dentes has botar no alleiro. (mc e ms15,11:
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 Taboada-F.V.S.)
curso))
(pt) Se queres ser bom alheiro, planta alhos
2128. Bo xaneiro, mal febreiro. (mc: Carballedo em janeiro. (Chaves) (es) En enero, planta
/ ms4: F.V.S.)
ajero; a fines, que no a primeros. (Sbarbi)
(pt) Bons dias em janeiro, vem-se a pagar
(ct) Cada dia que passa de gener, perd un
em fevereiro. (Chaves) / Bons dias em
all l'aller. (Sanchis).
janeiro, enganam o homem em fevereiro.
Tiene variantes que recogeremos en su
(Id.) (es) Buen enero, mal febrero. (R.
lugar.
Marn) (ct) Qui t bon giner, passa mal
febrer. (Sanchis) / Els bons dies de gener 2140. Cantos das pasen de xaneiro, tantos
enganyen l'home pel febrer. (Id.) allos perde o alleiro. (mc: M.V. / ms21,03v:
Berms)
2129. Bon xaneiro e bon san Xon, os teus
2141. Cantos das ten xaneiro, tantos allos
ollos non o vern. 719 (mc e ms11,48:
Fonsagrada-F.V.S.) perde o alleiro. (ms-SA: seminarista annimo:
Moreira, A Estrada, PO)

716 720
ms-LU: todo ano. Flix Rodrguez Vieites: po lo carreiro.
717 721
ms4 e ms16: cada pinga un centeiro. ms3: ramas.
718 722
O orixinal di E lebre en xaneiro tira o braeiro. O orixinal di Cando non chove en xaneiro, non hay
719
ms11: sanjuan, non-o. bon prado nin bo centeyo.
2142. Co lunar de xaneiro cntase o dieiro. 2154. En xaneiro anda pasa o trigo polo
(ms8,45v: Carballino) peneiro. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
2143. Come mis unha xeada de xaneiro Maria de Ribela, A Estrada, PO)
que tdolos cabalos do reino. 723 (mc: J.T. / 2155. En xaneiro anda lixeiro. (ms-SA: Jos
ms / ms16) lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
Var.: O sol de xaneiro come mis pan que os 2156. En xaneiro andan as formigas polo
cabalos do mundo enteiro. (F.V.S.) carreiro. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
2144. Cu luar de xaneiro vese a formiga no Maria de Ribela, A Estrada, PO)
carreiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, 2157. En xaneiro andan sete a sete no
Neira de Xus, Baralla, LU) carreiro. (ms-SA: Jess Garca Villasenn: Niveiro,
2145. Cua luna de xaneiro vese a formiga Val do Dubra, C)
no carreiro. (ms-LU: Trini Figueiras: San Lobos.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las 2158. En xaneiro arde o verdeiro. (mc:
Crneas.) Santiago / ms15,033)
2146. Chuvias en xaneiro, enchen cuba, En enero todo est mojado. (ms15,033)
tinaxa e graneiro. (ms15,45r: Fraguas en Vida 2159. En xaneiro s berzas non lles fai falta
Gallega, 1960) carneiro. (mc e ms11,50: Fonsagrada-F.V.S.)
2147. Da frol de xaneiro ningun enche o Var.: En xaneiro berza vella val carneiro.
celeiro. 724 (mc: C.A.) (M.V.) / En xaneiro saben as berzas a
(pt) De flor de janeiro, ningum enche o carneiro. (F.V.S.) / En xaneiro a berza
celeiro. (Chaves) (es) Enero veranero, ni carneiro. (ms16)
para el pajar, ni para el granero. (R. (es) En enero la berza es carnero. (Sbarbi)
Marn) (ct) De la flor de gener, ning Ya son de por s sabrosas, aunque lo sern
n'omple el graner. (Sanchis) ms si se lles bota o que hai no fumeiro.
Vase Come mis un da de sol en 2160. En xaneiro as berzas saben a
febreiro... Porque es perjudicial el adelanto carneiro. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro:
de la estacin. Loureiro, Das Igrexas, Forcarei, PO)
2148. Da frol de xaneiro ningun encheu o 2161. En xaneiro berza vella vale carneiro.
celeiro. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) (ms21,10r: Berms)
2149. Dicen da carne de carneiro i-eu digo 2162. En xaneiro csate, compaeiro, e d
da de xaneiro. 725 (mc: Paradela-F.V.S. / ms-LU: unha volta galieiro. 728 (mc: J.P.)
seminarista annimo: Paradela, LU) (pt) Em janeiro te casa companheiro.
2150. En frebeiro, unha horia no sol i- (Chaves) (es) En enero, csate, compaero
outra braseiro. 726 (ms-LU: Jess Redondo y da vuelta al gallinero. (Correas).
C.: A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU) 2163. En xaneiro e febreiro busca a sombra
2151. En minguante de xaneiro corta o o can; en marzo bscaa o burro. 729 (mc,
madeiro. 727 (mc, ms e ms4: A.C. A Nosa Terra) ms4 e ms15,47v: Villanueva-Laln)
(pt) Minguante de janeiro, corta madeiro. (es) En febrero, busca la sombra el perro; y
(Chaves) / Madeiro para tua casa, corta-o en marzo, el perro y el amo. (R. Marn)
em janeiro. (Id.) (es) En menguante de 2164. En xaneiro hai lameiro. (ms-SA: Jos
enero, corta tu madero. (Bergua) lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
2152. En xaneiro a agua pola pena fai 2165. En xaneiro inda pasa o trigo polo
carreiro. (ms-SA: Manuel Rodrguez Gamallo: peneiro. (mc: Santiago)
Tomonde, Cerdedo, PO) 2166. En xaneiro non hai abrigueiro. (mc:
2153. En xaneiro a col sabe carneiro. (ms- Loureiro de Cotovad)
SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) 2167. En xaneiro non metas obreiro. (mc:
Santiago)
2168. En xaneiro o ameneiro arde no
rigueiro. 730 (mc e ms16: Carballedo / ms4: F.V.S.)
Su lea arde siempre mal, excepto en enero.
723
O orixinal di Come mis unha xeada de xaneiro que
todol'os cabalos do reino. / mc: todos os.
724
mc: henche; ms3: encheu.
725 728
ms e ms-LU: y eu digo a de. mc: da unha volta.
726 729
Saco riscou Frebeirio e escribiu por riba Frebeiro. mc: busca o burro.
727 730
ms e ms4: mingoante. ms4: amineiro; ms4 e ms16: regueiro.
731
2169. En xaneiro pon abella p no terrear, ponte a cantar. (ms-LU:
salgueiro. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, seminarista annimo: San Xon de Corgo, LU / ms-
Tordoia, C) LU: seminarista annimo: O Corgo, LU)
2170. En xaneiro pon o alleiro. (mc: M.V. / 2182. En xaneiro sbete outeiro. (ms-LU:
ms21,25r: Berms) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(pt) Se queres ser bom alheiro, planta alhos 2183. En xaneiro tira o cepo de xunto a ti e
em janeiro. (Chaves) (es) En enero, planta, pono diante do compaeiro. 732 (mc e ms16:
ajero; a fines, que no a primeros. (R. M.V.)
Marn) (ct) Si vols un bon aller, sembra'l 2184. En xaneiro vai leiro: si o ves
pel gener. (Sanchis) verdegar, ponte a chorar; si o ves
Vase Cantos das leves de xaneiro... mourear, ponte a cantar. (ms21,03v: Berms)
2171. En xaneiro sabe o caldo a cordeiro. 2185. En xaneiro vai outeiro: si o ves
(ms-LU: seminarista annimo: Pobra do Brolln, LU)
verdegar, ponte a chorar; si o ves
2172. En xaneiro saben as berzas como
mourear, ponte a cantar. (ms21,03v: Berms)
carneiro. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
LU)
2186. En xaneiro vaite leiro: se ves
2173. En xaneiro salen as formigas ao verdegar, ponte a chorar; se ves
carreiro. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) mourear, ponte a cantar. 733 (ms6,01v:
Viana, Orense)
2174. En xaneiro seca a avoa as madeixas Var.: En xaneiro sbete outeiro: se ves
fumeiro. (mc: J.P.) verdegar, ponte a chorar; se ves mourear,
(pt) Em janeiro seca a ovelha [sic] suas ponte a cantar. (ms6,01v: Viana, Orense).
madeixas ao fumeiro, em maro no prado, e 2187. En xaneiro vaite leiro: si o ves
em abril as vai urdir. (Chaves) (es) En
verdegar, ponte a chorar; si o ves
enero y febrero saca la vieja sus madejas al
humero; en marzo, al prado; en abril, a mourear, ponte a cantar. (mc)
urdir. (Sbarbi) / En enero y hebrero saca la (pt) Em janeiro sobe ao outeiro; se vires
vieja sus madejas al humero; en marzo al terrear, pe-te a cantar; se vires verdejar,
prado, en abril a urdir. (Correas) pe-te a chorar. (Chaves) (es) En enero,
ponte en el otero; y si vieres verdeguear,
2175. En xaneiro sete a sete no carreiro.
(ms21,03v: Berms)
ponte a llorar; y si vieres terreguear, ponte
a cantar. (R. Marn)
2176. En xaneiro sete lobos carreiro. (ms-
LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
Conocemos ya otras variantes, registradas
Baralla, LU) anteriormente.
2177. En xaneiro sube outeiro: se ves 2188. En xaneiro vaite outeiro; si ves
verdexar, btate a chorar, e se ves verdear, ponte a chorar; si ves
negrexar, btate a cantar. (ms-SA: Manuel blanquear, ponte a cantar. (ms-LU:
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, seminarista annimo: Palas de Rei, LU)
PO) 2189. En xaneiro vaite outeiro. (ms-SA:
2178. En xaneiro sube outeiro: si ves Agustn Dosil Maceiras: Ponte Nafonso, Noia, C)
terrexar, ponte a cantar; si ves verdear, 2190. En xaneiro visita o outeiro: si ves
ponte a chorar. (ms-SA: seminarista annimo: verdegar, ponte a chorar; si ves
Ras Baixas, PO) terrexar, ponte a cantar. (ms-SA: Juan Bello
2179. En xaneiro sbete a outeiro: se ves o Valia)
pan marelear, ponte a cantar, e se o ves 2191. En xaneiro xea moito; en chegando
reverdear, ponte a chorar. (ms-LU: marzo, calma un pouco. 734 (mc)
seminarista annimo: Paradela, LU) (pt) Janeiro, geadeiro. (Chaves)
2180. En xaneiro sbete outeiro: si ves o Porque, xaneiro, xeadeiro.
campo verdexar, ponte a chorar, e si 2192. En xaneiro xase a vella no leito e a
terrexar, ponte a cantar. (ms-SA: Manuel auga no pucheiro. (mc: J.P.)
Vzquez Formoso: Serres, Muros, C)
2181. En xaneiro sbete outeiro: si ves
reverdear, ponte a chorar; si ves 731
ms-LU: se ves reverdear, se ves terrear.
732
ms16: junt'a ti, po-n-o diante.
733
ms16: se o ves mourear.
734
ms e ms4: xea moito, chegando marzo.
(es) En enero se hiela el agua en el 2202. En xaneiro, sete lobos carneiro. (ms-
puchero. (R. Marn) / En enero se hielan SA: Manuel Fernndez Ferro)
las berzas en el puchero. (Id.) (ct) Mes de 2203. En xaneiro, si ves terrear, comer a
gener, mes de geler. (Sanchis) / Si no fa fartar; si ves verdexar, nin comer nin
fred pel gener, quan n'ha de fer? (Id.) / Pel deixar. 736 (mc: J.T. / ms16)
gener, la vella en el foguer. (Id.) Comer a fartar, por la alegra que produce
2193. En xaneiro sabe a berza a carneiro. la esperanza de la buena cosecha, de la que
735
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da es indicio el estado de la tierra, como
provincia de Lugo) explicamos arriba: En febreiro, sbete
2194. En xaneiro, bon braseiro. (mc: Otero de outeiro...
Rey) 2204. En xaneiro, si ves verdegar, come a
2195. En xaneiro, catro e catro no carreiro. gobernar, e si ves terrear, come a fartar.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms8,49r: S. Simn de la Cuesta)
provincia de Lugo)
2205. En xaneiro, un pouco ao sol e outro
2196. En xaneiro, millor cabalo que o
pouco ao fumeiro. (ms: C.A. A Nosa Terra)
castieiro. (ms: Santiago)
2206. Enxoito en xaneiro, abondo no
2197. En xaneiro, nin galgo lebreiro nin boi
tulleiro. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
carreteiro. (mc: J.P.) de Coucieiro, Muxa, C)
Var.: En xaneiro, nin galgo leboreiro nin
2207. Enxoito por xaneiro, abondo no
falcn perdigueiro. (Nos)
(pt) Em janeiro nem galgo lebreiro, nem tulleiro. 737 (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares / Jacinto
Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C / Manuel
ar perdigueiro. (Chaves) / Ao galgo o Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO)
mais lebreiro, foge a lebre em janeiro. (Id.)
2208. Esterca no xaneiro e deixa a terra
(es) En enero no hay galgo lebrero, ni buey
carretero. (R. Marn) / En enero, ni galgo quente pr trigueiro. 738 (mc, ms e ms4:
Taboada-F.V.S.)
lebrero ni azor perdiguero. (Correas)
(es) En enero abriga la tierra al trigo,
La blandura del terreno, a causa de las
como la madre al hijo. (Sbarbi) En este mes
lluvias no permite correr al galgo ni tirar al
debe cuidarse el trigo, tapndolo para que
buey.
no se hiele. (Sbarbi)
2198. En xaneiro, sete a sete no carreiro.
(mc: A.N.)
2209. Estercos en xaneiro amontoados
Var.: En xaneiro, sete lobos polo carreiro. encntranse en outono sazoados. 739 (ms4:
(M.V.) / O dazasete de xaneiro, sete lobos no J.P.)
carreiro. (Bucios / ms4: F.V.S.) 2210. Fai mis mal un da de sol en xaneiro
(es) En el mes de enero, lobos siete a siete que sete lobos no eido. (mc: Loureiro de
en el carrero. (Correas) Cotovad-F.V.S.)
Los empuja hacia los poblados el rigor de la 2211. Ferraa no mes de xaneiro, nin palla
estacin. nin graneiro. (ms-LU: seminarista annimo:
2199. En xaneiro, sete capelos e un Guillar, Outeiro de Rei, LU)
sombreiro. (mc: C.A. A Nosa Terra) 2212. Hast'o xaneiro, calquera vaca pas'o
(pt) Em janeiro 7 capelos e um sombreiro. regueiro. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
(Chaves) (es) En enero, bufanda, capa y Carballedo, LU)
sombrero. (R. Marn) / En febrero, siete 2213. Hasta xaneiro calquera vella fai
capillas y un sombrero. (R. Marn) (ct) En pucheiro. (mc: Becerre)
giner tanca la porta i encn el braser. Porque est cercana la matanza.
(Sanchis) 2214. Hasta xaneiro, cualquiera vella fai u
Todo hace falta para contrarrestar el fro del pucheiro; de xaneiro s cereixas, el van
invierno. as queixas. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
2200. En xaneiro, sete gatos no carreiro. (ms- Neira de Xus, Baralla, LU)
LU: San Tirso Vilalba / Antas?; Muxa, Outes, Zas,
Maceda?)
2201. En xaneiro, sete lobos no carreiro. (ms- 736
SA: algn lugar de Galicia) ms e ms4: comer e fartar; ms16: se ves, verdexar.
737
ms-SA (Manuel L.): tilleiro.
738
Indica Labores del campo. Xaneiro no ms.
739
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
735
O orixinal di En xaneiro sale a berza a carneiro. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
2215. La de xaneiro excusa compaeiro, 2226. No mes de xaneiro sbete outeiro:
pero a de agosto dlle polo rostro. (mc: se ves blanquear, ponte a cantar; se ves
Santiago) verdeguear, ponte a chorar. (ms-LU:
Vase Luar de xaneiro... seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
2216. La de xaneiro non ten compaeiro, 2227. No mes de xaneiro sbete outeiro:
senn a de agosto que lle d no rostro. se ves blanquear, ponte a cantar, e se
(ms6,05v: Jess Taboada, "O Culto da Lua no ves negrear, ponte a chorar. (ms-SA:
Noroeste Hispnico" en Revista de Guimaraes, vol.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
LXXXi, 1961, n 1 e 2) Lugo)
2217. Luar de xaneiro non ten parceiro, 2228. No mes de xaneiro sbete outeiro: si
mais l vn o de agosto, que lle d no ves verdegar, btate a chorar, e si ves
rostro. 740 (mc: Cuartilla 9) negrear, btate a cantar. (ms-LU: seminarista
(pt) Luar de janeiro, no tem parceiro; annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
mais l vem o de agosto, que lhe d de 2229. No mes de xaneiro vaite outeiro: se
rostro. (Chaves) (es) Luna de enero no
ves verdegar, ponte a chorar; se ves
tiene compaero, sino la de agosto, que la
da en rostro. (Correas) / Luna de enero non terrexar, ponte a cantar. 743 (mc: A.I.)
tiene par, sino la de agosto, que en rostro Var.: No mes de xaneiro sbete ao outeiro: se
la da. (Id.) vees negrexar, ponte a cantar; se ves verdexar,
ponte a chorar. (P. de V.)
2218. Luar, de xaneiro; cario, o primeiro.
741 (es) En enero, ponte en el otero; y si vieres
(mc: Bucios)
verdeguear, ponte a llorar; y si vieres
(pt) Lua de janeiro e amor o primeiro. terreguear, ponte a cantar. (R. Marn)
(Chaves) (es) Luna de enero y el amor Variante de otros ya registrados.
primero. (Correas) (ct) Lluna de gener i
2230. No mes de xaneiro xa a formiga sal
l'amor primer. (Sanchis) / D'amors, el
primer, de llunes, la de gener. (Id.) carreiro. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A
Laracha, C)
2219. La, a de xaneiro, e cario, o
2231. No mes de xaneiro, cabra carreiro.
primeiro. (ms6,05v: Jess Taboada, "O Culto da (mc: Santiago)
Lua no Noroeste Hispnico" en Revista de Guimaraes,
vol. LXXXi, 1961, n 1 e 2)
2232. No xaneiro bbese en calquer
2220. Moita chuvia en xaneiro, mala anada. regueiro. 744 (mc / ms-LU: seminarista annimo:
(mc: C.A. A Nosa Terra) algn lugar de Galicia)
Var.: Chuvia en xaneiro, mala anada. (F.V.S.) 2233. No xaneiro non debe mollar o p o
(es) Seco el enero, abundancia en el carneiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
granero. (R. Marn) / Lluvias pocas en lugar da provincia de Lugo)
enero, enriquecen el granero. (Id.) 2234. No xaneiro sube outeiro: si ves
2221. No mes de xaneiro as berzas saben a verdear, btate a chorar; si ves terrear,
carneiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn btate a cantar. (ms-SA: seminarista annimo:
lugar da provincia de Lugo) Narla, Friol, LU)
2222. No mes de xaneiro no ande a 2235. No xaneiro, nin boa meda nin bon
formigha polo carreiro. 742 (ms-SA: Algn palleiro. (mc)
lugar da provincia da Corua) 2236. Non compres ranchos en xaneiro que
2223. No mes de xaneiro non poas o p anda en maio non che dan o dieiro. 745
diante do compaeiro. (mc / ms4: F.V.S.) (ms21,18v: Berms)
2224. No mes de xaneiro o lobo prefiere o 2237. Non compres ranchos en xaneiro que
can carneiro. (mc: Bucios-F.V.S.) anda en maio non dan o dieiro. 746
2225. No mes de xaneiro sube outeiro: se (ms21,18v: Berms)
ves verdear, ponte a chorar, e se ves
terrar, ponte a cantar. (ms-LU: seminarista
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) 743
ms: janeiro, vait'outeiro, pont'a, terrejar; ms4:
verdejar-terrejar. Interpretou o primeiro como terregar e
o segundo como terrexar; pois o primeiro debera ser
740
mc: mais l ven agosto. terrexar].
741 744
O orixinal di Luar de xaneiro, cario a primeiro. ms-LU: xeneiro, rigueiro.
742 745
O orixinal di No mes de Xaneiro no ande'a formija po O orixinal di Non compres ranchos en xaneiro que
lo carreiro. anda en mayo non (che) dan o dieiro.
2238. Non hai amor com'o primeiro nin 2248. O allo cada da de xaneiro perde seu
luar com'o de xaneiro. (ms21,14r: Berms) alleiro. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
2239. Non hai amor como primeiro nin de Coucieiro, Muxa, C)
luar como en xaneiro, nin refrn mis 2249. O boi e o leitn en xaneiro cran
verdadeiro. 747 (ms-LU: seminarista annimo: rin. 751 (mc e ms: Cuartilla 10)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) Var.: O boi e o leitao, en xaneiro cran leitao.
2240. Non hai amor firme como o primeiro (ms4: C.A. A Nosa Terra)
nin la clara como a de xaneiro. 748 (mc, (pt) O boi e o leito, em janeiro criam
ms e ms3: M.V.) rinho. (Chaves) (es) El buey y el lechn en
(pt) No h luar como o de Janeiro, nem enero cran rin. (R. Marn)
amor como o primeiro. (Chaves) / Lua de 2250. luar de xaneiro cntase o dieiro.
janeiro e amor o primeiro. (Id.) (es) No hay (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
luna como la de enero, ni amor como el Insiste en la claridad de la luna en este mes,
primero. (R. Marn) (ct) Lluna de gener i idea que reiteran muchos otros refranes,
l'amor primer. (Sanchis) / D'amors, el como el siguiente. 752
primer; de llunes, la de gener. (Id.) 2251. luar de xaneiro vese a familia no
Vase La, a de xaneiro, e amor o carreiro. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
primeiro. 2252. O mes de xaneiro xeadeiro;
2241. Non hai la cal [a] do xaneiro nin febreiro, mulieiro; marzo, esquievazo;
amor como o primeiro. (mc) abril, chuvioso; maio, pardo, e san
2242. Non hai la como a de xaneiro nin Xon, claro; en seitura sol, i-en agosto
amor como o primeiro. (ms-LU: seminarista millor. 753 (mc: Sandis)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Resume los caracteres de cada mes, para
2243. Non hai luar coma de xaneiro nin obtener buena cosecha.
amor coma primeiro. (ms-LU: seminarista 2253. O pan no mes de xaneiro, s'o ves
annimo: Paradela, LU) terrear, btate a cantar, e s'o ves
2244. Non hai luar como o de xaneiro nin verdear, ponte a chorar. (ms15,22)
amor como o primeiro, senn o de 2254. O paxario arteiro fai o nio no
agosto, que lle d no rostro. 749 (mc e ms: xaneiro. (ms-LU: seminarista annimo: Santa
J.A.P.) Euxea de Asma, Chantada, LU / ms-LU: seminarista
(pt) Luar de janeiro no tem parceiro, mas annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
l vem o de agosto que lle d de rosto. 2255. O paxaro horteiro nida no xaneiro.
(Chaves) (es) Lunar de enero, no tiene (mc: Paradela / ms4: F.V.S.)
compaero, sino el de agosto, que le da en 2256. O paxaro que ha de ser arteiro ha de
rostro (Correas).
facer o nio no mes de xaneiro. (mc:
2245. Non hai lunar mis claro c de Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
xaneiro nin amor mis fino c primeiro; 2257. O pito de xaneiro en san Xuan
i-anqu'o cambies, non verdadeiro. (ms- comedeiro. 754 (mc: J.P.)
LU: Jess Redondo C: Algn lugar do sur da provincia (es) El pollo de enero, a San Juan es
de Lugo)
comedero. (Sbarbi)
2246. Nu mes de xaneiro sale a formiga
2258. O pito de xaneiro vai con sa nai
carreiro. (ms-SA: Algn lugar da provincia da
Corua)
puleiro. (ms21,03v: Berms)
2247. O aceite que se colle no mes de 2259. O porco, comprado en xaneiro, en
xaneiro, queda a mit no madeiro. 750 maio non d o dieiro. 755 (mc / ms4: F.V.S.)
(mc e ms: Layosa)

746 751
O orixinal di Non compres ranchos en xaneiro que Dentro do sobre Agrcolas (Animales) no ms.
752
anda en mayo non (che) dan o dieiro. O seguinte no ms era luar de xaneiro vese a familia
747
O orixinal di Non hai amor como primeiro nin luar no carreiro.
753
como en xaneiro, nin refrn mis verdadeiro. ms e ms4: marzo, esqueivazo; ms4: agosto mellor.
748 754
ms: com'a de xaneiro; ms3: N'hai, com'o. mc: San Xon. Jacinto del Prado recolla no orixinal
749
ms: com'o de xaneiro, com'o primeiro, si non e a San Xuan.
755
d'agosto. O orixinal di O porco comprado en xaneiro, en mayo
750
Indica Labores agrcolas (Meses) no ms. / ms: despois non da o dieiro. / Dentro do sobre Animales domsticos
de xaneiro. no ms.
2260. O que compra en xaneiro, en maio 2272. Pan de xaneiro, nin palla nin palleiro.
non lle d o dieiro. (ms5,135: Santiago) (ms-LU: Jess Redondo C.: A Mezquita, OU)
2261. O que queira bon alleiro, que sembre Que no d nada el sembrado tarde.
no mes de xeneiro. (ms-LU: seminarista 2273. Paxario lagarteiro fai o nido no
annimo: algn lugar de Galicia) xaneiro. (mc: Tuiriz, Monforte)
2262. O que queira ter bon alleiro, que o Pxaro lagarteiro es el cerncalo, llamado
bote no mes de xaneiro. (ms-LU: seminarista de aquel modo en Galicia, porque se
annimo: Laiosa, O Incio, LU) alimenta frecuentemente de lagartijas.
2263. O vintedous de xaneiro, si raia o sol 2274. Picoreiro, rbete picouto e, si no
ma, emborrchase o marieiro mes de xaneiro os prados ves verdegar,
porque hai boa cosecha de millo. 756 btate a chorar; e si os ves queimados,
(ms9,14r) ponte a bailar. 758 (mc e ms16: A.S.A.)
Se refiere a los marineros de la Maria: si Explicado en otros anlogos.
hay sol ese da, habr buena cosecha de 2275. Pito de xaneiro vai coa sa mai
maz, que los marineros cosechan. poleiro. 759 (mc e ms: A.N. / Manuel Vzquez
2264. O xaneiro xiadeiro. (mc: Velle) Formoso: Serres, Muros, C)
(es) En enero se hiela el agua en el (pt) Pinto de janeiro, vai com sua me ao
puchero. (R. Marn) poleiro. (Chaves) (es) Pollo en enero con
Caracterstica de este mes, ya aludida en su madre sube al pollero. (Correas) (ct)
otras paremias. Poll de gener juga amb son pare en lo
2265. Os pitos de xaneiro enchen o paller. (Sanchis)
capueiro. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: 2276. Pito de xaneiro, cada pruma un
Portosn, Porto do Son, C) dieiro. 760 (mc e ms: J.P.)
2266. Os pitos de xaneiro suben poucos Var.: Pito en xaneiro, cada pruma un dieiro.
poleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (es) Pollo de enero, pluma a dinero.
da provincia de Lugo) (Correas) / El pollo de enero, la pluma vale
2267. Os pitos de xaneiro van ca mai dinero. (Id.) (ct) Poll de giner, ploma a
cubeiro. (ms18,64r: Pontevedra) diner. (Sanchis) / Pollastre de gener, cada
2268. Os pitos de xaneiro van coa sa nai ploma val un diner. (Id.) / Poll de gener,
cada ploma un diner, emper s'hi han de
poleiro. (mc: Lugo)
posar primer. (Id.)
(pt) Pinto de janeiro, vai com sua me ao
poleiro. (Chaves) (es) El pollo de enero, 2277. Pitos de xaneiro, tarde e mal van
sube con su padre al gallinero. (Sbarbi) (ct) poleiro, e o que vai, pon detrs do
Poll de gener juga amb son pare en lo madeiro. (mc / ms4: F.V.S.)
paller. (Sanchis) 2278. Polo medio de xaneiro andan as
2269. Os pitos que nacen en xaneiro logo formighas polo carreiro. 761 (ms-SA:
han de poer no poleiro. (mc: Santiago / ms- Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
SA: Manuel Rodrguez Gamallo: Tomonde, Cerdedo, 2279. Polo mes de xaneiro andan as
PO) formigas polo carreiro. (mc: Santiago)
2270. Os primeiros tronos de xaneiro son 2280. Polo mes de xaneiro pdese botar o p
bos prs campos e malos prs homes. por diante do compaeiro. (ms-LU:
(ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de seminarista annimo: Paradela, LU)
Cordeiro, Valga, PO)
2281. Polo mes de xaneiro saca o tizn
2271. Os ranchos de xaneiro suben coa sa
diante de ti e ponlo diante do
nai fumeiro. 757 (mc: Taboada-F.V.S.)
compaeiro. (ms-LU: seminarista annimo:
(pt) Bcoro de janeiro, com seu pai vai ao Paradela, LU)
fumeiro. (Chaves)
Para ser curados, porque necesitan un ao
para la matanza. 758
mc: vesdegar; ms16: no mes de xaneiro ves verdegar,
si ves queimados; ms15,39: sbete picouto, veres
verdegar.
759
Manuel Vzquez Formoso: ao poleiro. / Indica
756
O orixinal di O 22 de xaneiro si raya o sol a ma, Animales domsticos no ms.
760
emborrchase o marieiro, porque hai boa cosecha de Indica Animales domsticos no ms.
761
millo. O orixinal di Polo medio de xaneiro andan as formijas
757
ms15,27r: coa sua mai. polo carreiro.
2282. Polo xaneiro sale a agua carreiro. 2295. Se ves o centeo verdegar, ponte a
(ms-SA: Manuel Camino Snchez) chorar; s'o ves terrexar, pdeste
2283. Por xaneiro x'a col cubre o carneiro. alegrar. (ms5,009: Pereda lvarez, en Viana
(ms: Santiago) (Orense) / ms6,1v: Viana, Orense)
2284. Pr ta casa o madeiro crtao sempre 2296. Seco en xaneiro, abundancia no
en xaneiro. 762 (mc: J.P. / ms-LU: seminarista graneiro. (mc: Santiago)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo / Tefilo
Cabaleiro Cabaleiro:Codeseda, A Estrada, PO)
2297. Sementa a avea en xaneiro, se queres
Otro, ya recogido, aconseja que se haga en ganar dieiro. (mc: Santiago)
el menguante de enero. 2298. Si aras en xaneiro, vasme decir que
2285. Quen aceite non colle antes de che roubei o esterco do leiro. 765 (mc / ms4:
xaneiro, aceite deixa no madeiro. (mc: R. F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Caruncho) provincia de Lugo)
2286. Quen me dera un fillo herdeiro onde 2299. Si chove en san Antonio de xaneiro,
habita a nboa no mes de xaneiro. 763 (mc xa podes botar as pipas fumeiro. (ms-
e ms: Calvor, Sarria) SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de
Coiro, Cangas, PO)
Porque es seal de buena tierra.
2300. Si en xaneiro ves u teu leiro de pan
2287. Quen me dera un torrn donde hai
reverdiar, ponte a churar. Si u ves
niebla no mes de xaneiro. (ms15,53)
blanquiar, ponte a cantar. (ms-LU:
2288. Raiola de xaneiro pode co verde e co
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
seco. (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A LU)
Laracha, C / Jos A. Iglesias Ares / Manuel Lpez 2301. Si ves tarresar, ponte a cantar; e si
Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO / Ramn
lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C) ves enverdesar, ponte a chorar. (ms-SA:
Agustn Dosil Maceiras: Ponte Nafonso, Noia, C)
2289. Se en xaneiro oyes tronar, alarga a
tulla i-ensancha o pallar. (ms-LU: seminarista 2302. Sol de xaneiro sale tarde e ponse
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) cedo. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos / ms4:
F.V.S.)
2290. Se no mes de xaneiro o ves verdegar,
(pt) Sol de janeiro, sai tarde e pe-se cedo.
btate a chorar, e s'o ves negrear, btate (Chaves) (es) Sol de inverno sale tarde y se
a cantar. (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, pone presto. (Sbarbi) (ct) Sl d'hivrn, ix
Santiago de Lousada, Carballedo, LU) tart y es pn pronte. (Alberola)
2291. Se no mes de xaneiro teu campo Otro dice: O sol de inverno...
verdexa, o que as non o tea, hselle 2303. Sol de xaneiro, sempre anda tras
dar envexa. 764 (ms / ms-LU: seminarista d'outeiro. (ms18,58r: Vida Gallega)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2304. Sol de xaneiro, sempre tras do
2292. Se queres botar garbanzos
outeiro. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos / ms4:
pucheiro, sement'os en xaneiro. (ms-LU: Cuartilla 9)
Jess Redondo C.: Chantada, LU) (pt) Sol de janeiro, sempre anda detrs do
2293. Se queres ter bon alleiro, sementa no outeiro. (Chaves)
mes de xaneiro. (ms-LU: Trini Figueiras: San Porque sube poco sobre el horizonte.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las 2305. Tantas cheas en xaneiro como res
Crneas.)
sobre o farneiro. 766 (mc, ms e ms4: Paradela-
2294. Se trona no xaneiro, sube as cubas F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
fumeiro. (mc: X.R.P.S. Ns) 2306. Tantas neblas en xaneiro como
(es) Si truena en febrero, las cubas al
xeadas en maio. (mc)
gallinero. (R. Marn)
(es) Tantas heladas en mayo, cuantas
Se malograr la cosecha de vino. El cast. lo
nieblas hubo en marzo. (R. Marn)
dice de los truenos de febrero.
Con el consiguiente perjuicio para la
agricultura.
762
mc corta sempre. Jacinto del Prado s recolle o refrn
coa forma corta-o.
763
ms: niebla / V. Al me d Dios un fillo herdeiro onde
pousa a nboa no mes de xaneiro en Niebla (Niebla y
765
agricultura). ms-LU: vasme a decir.
764 766
ms-LU: Si, haslle dar. ms, ms4 e ms-LU: reales; ms-LU: sobe o faragueiro.
2307. Tantos allos faltan alleiro como das 2314. Tantos das pasan de xaneiro como
xaneiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn allos faltan do alleiro. (ms-LU: seminarista
lugar da provincia de Lugo) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2308. Tantos allos ter alleiro como das de 2315. Tantos das pasan de xaneiro como
xaneiro. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, allos faltan no alleiro. (ms8,14r: Silvarrey)
PO) 2316. Tantos das pasan en xaneiro, tantos
2309. Tantos das de sol en xaneiro, tantos allos perde o alleiro. (ms-LU: seminarista
en san Xon comareiro. (mc e ms12,69: annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
S.P.P. Ultreya) 2317. Tempereiro por tempereiro, xaneiro e
Comareiro es la faja de tierra que se deja o compaeiro. 768 (ms10,126r: D.E.)
sin cultivar, alrededor de una heredad
2318. Trebn de xaneiro, nin bo pan nin bo
labrada, y all suelen retirarse los
trabajadores del campo cuando llueve: palleiro. (mc: Santiago)
tantos das de lluvia en junio como de sol Var.: Chuvia de xaneiro non d pan nin
en agosto. (mc) / Es costumbre que los palleiro. (F.V.S.)
trabajadores cuando llueve se retiren al 2319. Tronos en xaneiro, mortaldade no
comareiro, donde se sientan al abrigo de un reino. (mc)
paraguas, capa de juncos, etc. / Comareiro 2320. Un pito de xaneiro vale un carneiro.
= faja de tierra que se deja sin cultivar al (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
rededor de una heredad labrada. (Carr 2321. Vai en xaneiro a grilos e en vrau a
Alvarellos) (ms12,69) espinacas e vers o que sacas. 769 (mc, ms4:
2310. Tantos das de xaneiro como allos no J.P.)
alleiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira 2322. Xaneiro a ferverexar e as porretias
de Xus, Baralla, LU) do pan a medrar. (ms-SA: Manuel Blanco
2311. Tantos das de xaneiro, tantos allos no Sieira: Olveira, Ribeira, C)
alleiro. 767 (mc: Cuartilla 10 / ms-LU: seminarista 2323. Xaneiro aeiro e febreiro cabriteiro.
annimo: Arcos de Frades, Pol, LU) (mc: A.N.)
Var.: Tantos das ten xaneiro, tantos o alleiro. Var.: Xaneiro aeiro, febreiro cabriteiro.
(Cuartilla 10) / Tantos das van de xaneiro (ms21,03v: Berms / ms-LU: seminarista
como allos perde o alleiro. (J.A.P.) annimo: Paradela, LU)
(pt) Se queres ter bom alheiro, planta os 2324. Xaneiro areeiro aumenta o teu
alhos no mes de janeiro. (es) Tantos das graneiro. (mc: Monforte / ms4: F.V.S.)
como van de enero, tantos ajos -o tantos 2325. Xaneiro batorolleiro, nin boa meda
cobres- pierde el ajero. (R. Marn) nin bon palleiro. (mc: Bucios)
Los tres significan lo mismo, y
2326. Xaneiro berceiro, nin boa meda nin
corresponden a otras variantes ya
registradas. Quiere decir que en este tiempo bon palleiro. 770 (mc: Carballedo-F.V.S. /
ms21,07r: Berms)
empiezan a ponerse vanos los de las ristras
Berceiro equivale aqu a frondoso, verde; lo
hechas el ao anterior. (R. Marn). En
contrario del areeiro que acabamos de leer;
cambio, en Ms de 21.000 refranes trae:
y concierta con el general ya explicado: Si
Tantos das como van de enero, tantos
ves verdeguear, ponte a chorar, si ves
pierde el ajero. Y lo hace sinnimo de:
terrexar, ponte a cantar.
Galicia: En janeiro, pon o alleiro y Port.:
Se queres ser bom alheiro, planta os alhos 2327. Xaneiro berceiro, pouca meda e
en janeiro. menos palleiro. (mc: Bucios)
2312. Tantos das en xaneiro, tantos lobos 2328. Xaneiro cabriteiro e febreiro aeiro.
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei,
carreiro. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de LU)
Frades, Pol, LU)
2313. Tantos das faltan pra xaneiro como 2329. Xaneiro chega con tempo fresquio e
allos no alleiro. (ms-LU: seminarista annimo: lixeiro. (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San
Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
algn lugar da provincia de Lugo)

768
Sen clasificar no orixinal.
769
mc e ms4: vran; mc: vers que sacas. Jacinto del Prado
rexistra no orixinal vrau, e vers o que sacas.
767 770
ms-LU: en Xaneiro. ms21,07r: bo palleiro.
2330. Xaneiro chega con tempo lixeiro e (pt) Janeiro molhado, se no bom para o
fresquio. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa po, no mau para o gado. (Chaves) (ct)
Comba de Cordeiro, Valga, PO) Gener mullat, bo per a la terra, mal per al
2331. Xaneiro carameleiro. (ms-LU: ramat. (Sanchis)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 2342. Xaneiro mollado, febreiro
Lugo) trastornado. (ms-SA: Flix Rodrguez Vieites)
2332. Xaneiro e febreiro comen carneiro a 2343. Xaneiro mollado, se n' bo pra o pan,
pulpa e marzo leva a culpa. 771 (mc e n' malo pra o gado. 773 (ms21,32v: Berms /
ms11,50: Fonsagrada-F.V.S.) ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
(es) Enero las quita el sebo, hebrero las de Lugo)
esculca y marzo tiene la culpa. (Correas) 2344. Xaneiro mulieiro, nin boa meda nin
Se refiere a las ovejas. bo palleiro. (ms18,40r)
2333. Xaneiro e febreiro son bo tragadeiro. 2345. Xaneiro mulieiro, nin boa meda nin
(mc: J.P.)
(es) Enero y febrero comen ms que bon palleiro. (mc: Folklore de Sandis por N.S.)
Madrid y Toledo. (R. Marn). (ct) Gener i 2346. Xaneiro oveiro, marzo espigarzo,
febrer mengen ms que un poble enter. abril penduril. (ms-SA: seminarista annimo:
(Sanchis) Terras do Deza, PO)
En estos meses, por la falta de pastos, 2347. Xaneiro parraqueiro, nin boa meda
pierden los ganados mucha carne. Comen nin bon palleiro. 774 (mc: Layosa / ms-LU:
ms que Madrid y Toledo, dice el refrn seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
castellano. 2348. Xaneiro polveiro ensancha o
2334. Xaneiro mui frieiro. (ms-SA: Francisco graneiro. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
Canosa Quintns) (es) Enero polvoroso, ao abundoso. (R.
2335. Xaneiro escarcheiro, febreiro Marn) / Enero polvero, ensancha tu
nevadeiro, marzo airoso, abril granero. (Id.) / Enero seco, villano rico.
chuvioso, maio pardo e San Juan claro, (Correas). (it) Gennaio secco, lo villan rico.
valen ms que las mulas y el carro. (ms- Como Xaneiro areeiro...
LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, 2349. Xaneiro purraqueiro, nin bon ano nin
Baralla, LU) bon palleiro. (ms-SA: seminarista annimo: algn
2336. Xaneiro fai a cama no palleiro. lugar da provincia de Lugo)
(ms21,31v: Berms) 2350. Xaneiro quente o demo trai no ventre.
2337. Xaneiro laceiro. (ms-SA: Jos Barreiro 775
(mc e ms4: J.P. / ms4: F.V.S.)
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) Var.: Xaneiro quente, demo no ventre.
2338. Xaneiro lamagueiro, do bon labrador (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
fai lixeiro. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, (pt) Janeiro quente, trs o diabo no ventre.
LU) (Chaves) (es) Enero caliente, el diablo trae
2339. Xaneiro lamagueiro, do labrador fai en el vientre. (R. Marn) (As en Andaluca;
lixeiro. (mc: Paradela-F.V.S.) en Murcia, lo dicen de febrero).
2340. Xaneiro lamagueiro, nin boa meda Porque para la buena cosecha, ha de ser fro
nin bon palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: y con heladas.
Paradela, LU) 2351. Xaneiro tasqueiro, nin boa meda nin
2341. Xaneiro mollado, bon pr tempo, mal bon palleiro. (mc)
pr gando. 772 (mc, ms, ms4 e ms16: J.P.) Var.: Xaneiro tasqueiro, nin meda nin palleiro.
Var.: Xaneiro mollado, n' bo pr pan n' malo (ms4: F.V.S.)
pr gado. (mc: Bucios) / Xaneiro mollado, n' (es) Enero seco, graneros llenos. (R.
bo pr pan n' malo para o gado (ms) / Marn) Seco, aade, pero no caliente;
Xaneiro mollado, non boo pr pan mais porque enero veranero, ni para el pajar, ni
boo pr gado. (ms e ms4: Velle) / Xaneiro para el granero.
mollado, bo pr campo e malo pr ganado. Tasqueiro, como areeiro [sic]. Tasqueiro
(ms4: Villanueva, Laln) (seco).

773
ms-LU: Xeneiro, para o.
771 774
ms4 e ms11,50: frebeiro; ms11,50: lev'a culpa. ms-LU: porraqueiro.
772 775
ms16: bo pro tempo. O refrn rexistrado por Jacinto mc, ms4: trae no ventre. Jacinto del Prado recolle o
del Prado coincide co que aparece en mc, ms e ms4. refrn coa forma o demo trai n-o ventre.
2352. Xaneiro berceiro, nin meda nin do ano que os bois do rei e mais o seu
palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: seminarista carro. 778 (mc: Otero de Rey)
annimo: Moreda, Taboada, LU) 2358. Xaneiro xeadeiro, febreiro
2353. Xaneiro berceiro, pouca meda e manadeiro, marzo pardo, san Xon
menos palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: claro, valen mis que os bois i-o carro.
algn lugar da provincia de Lugo) 779
(mc: Otero de Rey / Jess Redondo C.: A
2354. Xaneiro xabreiro, febreiro amoroso, Mezquita, OU)
marzo ventoso, abril chuvioso, maio 2359. Xaneiro xeadeiro, febreiro
pardo e san Xon claro valen mis que revolvedeiro, marzo ventoso, abril
as mulas i-o carro. (mc: Bascs, Monforte) chovioso, maio pardo e san Jon craro
Xabreiro es bravo, duro, y en este sentido valen(lle) mis cs seus bois i-o carro.
lo omiten nuestros diccionarios. (ms-LU: seminarista annimo: Camporramiro,
2355. Xaneiro xadeiro, febreiro berceiro, Chantada, LU)
marzo ventoso, abril chuvinoso, maio 2360. Xaneiro xeadeiro, frebeiro amoroso,
pardo e san Xan claro, co'axuda de marzo venteoso, abril chuvioso, maio
Dios, vale mis que su mula y su carro. pardo e san Xuan claro valen mis que
776
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de as mulas e o carro. (ms-LU: seminarista
Galicia) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2356. Xaneiro xeadeiro, febreiro 2361. Xaneiro xeadeiro; febreiro por cada
ferveruxeiro, marzo ventoso, abril surco un regueiro; marzo, espigarzo;
chuvioso sacan a maio frorido e abril, espigas mil; xunio, fouce no puo:
fermoso. 777 (mc: J.T. / ms e ms4: S. Martn de destes meses que che falo valen mais con
Torre, Pramo) bois e o carro. (mc, ms4 e ms16: J.T.)
Var.: Xaneiro xeadeiro, febreiro berceiro, Var.: Xaneiro xeadeiro, cada suco seu
marzo ventoso, abril chuvioso, maio pardo, regueiro. (mc e ms) / Xaneiro xeadeiro, cada
san Xon claro, valen mis que as mulas i-o suco un regueiro.
carro. (mc / ms4: Pramo-FVS) / Xaneiro 2362. Xaneiro xeadeiro sempre fixo bon
xiado, febreiro trastornado, marzo ventoso e
medeiro. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
abril chuvioso sacan a mayo frolido e
hermoso. (mc: J.P.) / Xaneiro xeadeiro, 2363. Xaneiro xeeiro, febreiro amoroso,
febreiro marmaruxeiro, valen mis que os bois marzo escalabroso, abril chuvinoso,
i-o carro. (mc: J.T.) maio pardo, san Xon claro, a vai a
(pt) Janeiro geoso; fevereiro nevoso (ou cosecha de todo ano. 780 (ms18,65v: Pramo /
escaldanoso), maro molinhoso, abril ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
chuvoso e maio ventoso, fazem o ano de Lugo)
formoso. (Chaves) (es) Enero helado, 2364. Xaneiro xiadeiro e ferbeiro berceiro,
febrero trastornado, marzo, airoso y abril nin boa meda nin bo palleiro. (ms21,03r:
lluvioso, sacan a mayo florido y hermoso. Berms)
(R. Marn) / Enero fro y heladero, febrero 2365. Xaneiro xiadeiro, febreiro amoroso,
verdadero, marzo pardo y abril lluvioso, marzo ventoso, abril chuvioso, maio
sacan a mayo florido y hermoso. (R. Marn) pardo e san Juan claro, valen mis que
Esta frmula se une con la leyenda del rey las mulas y el carro. (ms-LU: seminarista
del carro y los bueyes de oro. annimo: Bucios, Carballedo, LU)
2357. Xaneiro xeadeiro, febreiro freboso, 2366. Xaneiro xiadeiro, ferbeiro nebroso,
marzo ventoso, abril chuvoso e san marzo ventoso, abril chuvioso, sacan a
Xon craro, valen mis estes seis meses maio frorido e fermoso. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)

778
O orixinal di Xaneiro xeadeiro, febreiro freboso,
776
O orixinal di Xaneiro xadeiro, Febreiro verceiro, marzo ventoso, abril chuvoso e San Xon craro, valen
marzo ventoso abril chuvinoso mayo pardo e San Xan mis estoes seis meses do ano que os bois do rei e mais o
claro co a xuda de Dios, vale mais que su mula y su seu carro.
779
carro. Jess Redondo C.: A Mezquita, OU: Xuan, q'os bois
777
ms: mayo / En ms4 especifica mis a referencia da y'o.
780
primeira variante: San Martn de Torre, Pramo-F.V.S.. ms-LU: mayo, san Xuan craro, ahi vai
2367. Xaneiro xiadeiro; febreiro regadeiro; Xon claro; ah vai a cosecha de todo o ano.
marzo, mexo de rato; abril, trobs que (Pramo)
enche[n] o carro e o carril. (ms-LU: 2378. Xaneiro, xiado; febreiro, trastornado;
seminarista annimo: Palas de Rei, LU) marzo, ventoso e abril chuvioso, sacan a
2368. Xaneiro xiadeiro: busca a lebre no maio frolido e hermoso. 784 (mc, ms4: J.P.)
rigueiro e o conexo no sibadeiro. (ms-SA: Var.: Xaneiro xiado, febreiro trastornado,
seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) sacan a mayo frolido e hermoso.
781 785
2369. Xaneiro xiadeiro. (ms21,32v: Berms / 2379. Xaneiro un mes mui lameiro. (ms-
ms-LU: Julio Elas Bello Mndez: Tmoga, Cospeito, SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro,
LU / Juan Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO) Muxa, C)
2370. Xaneiro xiou, febreiro sigueu, marzo 2380. Xeneiro mollado, se n' bon para o
soprou, maio choveu, i-aqu estou eu. pan, n' malo para o gado. (ms-LU:
(mc: J.P.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Habla el trigo. Lugo)
2371. Xaneiro helado, febreiro trastornado, 2381. Xiada de xaneiro, neve de febreiro,
marzo airoso e abril chuvioso sacan a trebn de marzal, chuvia de abril e
maio frorido i-hermoso. 782 (mc: Santiago) ventio de maio, ano cabal che traio.
2372. Xaneiro, cabriteiro. (ms-LU: seminarista (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 2382. Xiada de xaneiro, neve de febreiro,
2373. Xaneiro, chave do graneiro. (mc: J.P.) trebn de marzal, chuvia de abril e
(es) Enero, llave del granero. (R. Marn) ventio de maio, ano cabal que che
(ct) El mes de gener s la clau del graner. trayo. 786 (ms-SA: Manuel Barrs Fachal)
(Sanchis) 2383. Xiada de xaneiro, neve de febreiro,
2374. Xaneiro, mes primeiro, entra con fro, trebn de marzal, chuvia de abril e
s' bon cabaleiro. (ms21,07v: Berms) ventio de maio, ano cabal que che
2375. Xaneiro, oveiro. (ms-LU: ms-LU: seminarista traio. 787 (ms-SA: Algn lugar da provincia da
annimo: algn lugar de Galicia / ms-LU: seminarista Corua)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2384. Xiando por en xaneiro, ha de chover
2376. Xaneiro, xeadeiro; febreiro,
por febreiro. 788 (mc, ms e ms4: J.P.)
fervedeiro; marzo, nin mexo de rato; en
abril os torbs mil henchen o carro i-o
carril; maio pardo e san Xon claro. 783
(mc e ms16: Bascs, Monforte / ms4: F.V.S.) Meses. Febrero. V. TAMN FEBRERO.
Var.: Xaneiro xeadeiro, febreiro freboso, 2385. A castaa e o besugo, en febreiro non
marzo ventoso, abril chuvoso, mayo turbo e tn zumo. (mc: C.A.)
san Xon claro, valen mis estes seis meses do Var.: A castaa e o besugo, en febreiro estn
ano que os bois do rey e mais o seu carro. sen zumo. (C.A.) / A castaa e o besugo, en
(Santiago) / Xaneiro xabreiro, febreiro febreiro ten seu zugo. (Cuartilla 6)
amoroso, marzo ventoso, abril chuvioso, mayo (pt) A castanha e o vesugo en fevereiro no
pardo e san Xon claro valen mis qu'as mulas tem sumo. (Chaves) (es) En febrero, la
y-o carro. castaa y el besugo no tienen zumo.
Nueva variante que resume las condiciones (Correas)
apetecidas de los meses que se mencionan. 2386. A chuvia de febreiro fai palleiro.
2377. Xaneiro, xeadeiro; febreiro, por cada (ms8,22v: Silvarrey)
surco un regueiro; marzo, espigarzo;
abril, espigas mil; xunio, fouce no puo; 784
mc: abril chuvioso. O refrn rexistrado por Jacinto del
destes meses que che falo, valen mis Prado coincide co de ms4.
que os bois i-o carro. (mc: J.T.) 785
O orixinal di Seneiro e un mes muy lameiro.
786
Var.: Xaneiro xeeiro; fabreiro amoroso; marzo O orixinal di Xiada de xaneiro, neve de febreiro,
escalabroso; abril chuvioso; maio pardo; san trebn de marzal, chuvia de abril, e ventio de mayo ano
cabal que che trayo.
787
O orixinal di Xiada de xaneiro, neve de febreiro,
781
ms-LU: xeadeiro. trebn de marzal, chuvia de abril, e ventio de mayo ano
782
ms: florido y hermoso. cabal que che trayo.
783 788
ms, ms4 e ms16: os trobos enchen o carro; ms4 e mc: en xaneiro. O refrn rexistrado por Jacinto del
ms16: pardo, San. Prado coincide co de ms e ms4.
2387. Adis, febreirio, que cas tas frebas 2398. Cando non chove en febreiro, nin bo
levchesme as mias ovellas. (ms5,133: prado nin bo centeo. (ms-SA: Juan Bello
Arza) Valia)
2388. Aporveite ben febreiro quen mal 2399. Cando non chove en febreiro, non hai
folgou en xaneiro. (ms15,23: O Gaiteiro bon prado nin bon centeo. 791 (mc e ms16:
Gallego, 1956) A.C. / mc: A.N.)
2389. As abellas ben coidadas, en febreiro (pt) Quando no chove em fevereiro, no
regaladas. (mc: J.P.) h bom prado nem bom palheiro. (Chaves)
Var.: As abellas ben tratadas, en febreiro / Quando no chove em fevereiro, nem bom
regaladas. (ms16) prado, nem bom lameiro, nem bom corno
2390. As augas de febreiro matan o no carneiro. (Chaves) (es) Cuando no
llueve en febrero, ni trigo ni centeno. (R.
onzaneiro. (mc)
Marn)
(pt) gua de fevereiro, mata o onzeneiro.
(Chaves) (es) Agua de febrero mata al 2400. Come mis pan un da de sol de
onzanero (Bergua), al onzonero (Sbarbi) febreiro cs cabalos de todo reino. (ms-
As lo hemos odo en diversas comarcas de LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
Galicia. En otras dicen onceneiro, como lo
registran Valladares y Carr Alvarellos en 2401. Come mis un da de sol de ferbeiro
sus diccionarios. Las lluvias de febrero son ca tod'os cabalos do reino. (ms21,07r:
muy beneficiosas para la agricultura, por lo Berms)
cual, malogran los planes de los usureros. 2402. Come mis un da de sol en febreiro
2391. As Candeas, que ra que cante, hai que cantos cabalos ten o reino. (mc: M.V.)
inverno pra atrs e pra diante. 789 (mc e (es) Febrero verano, ni paja ni grano. (R.
ms16: J.T.) Marn)
As Candeas (2.2). 2403. Dura mis unha mala vecia que a
2392. As frebas son de frebeiro. (mc: Santiago) neve febreria. 792 (mc)
2393. Auga de febreiro fai bo palleiro. 2404. E vn febreirio corto cos seus
(ms21,32v: Berms) vinteoito; se trouxera catro mis, non
2394. Auga de febreiro fai o palleiro. (mc: deixaba gato, nin can, nin ovellas
M.L.) figureiro, nin cornos carneiro. 793 (ms-
(pt) Chuva de fevereiro, vale por estrume. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(Chaves) (es) Agua de febrero, llena el Lugo)
granero. (R. Marn) (ct) Aigua en Febrer, 2405. E vn febreiro curto cos seus
rdi en lo graner. (Alberola) vinteuito; se non fora seu irmn marzo,
2395. Augas de febreiro, enchen o graneiro. non deixara perro nin gato. (ms-SA:
790
(mc / ms16) Francisco Canosa Quintns)
Var.: Chuvias de xaneiro, enchen cuba, tinaxa 2406. En febreiro arde o verdeiro. (ms-SA:
e graneiro. (J.P.) Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
(es) Enero y febrero hinchen el granero con Estrada, PO)
su hielo y aguacero. (Bergua) / Agua de 2407. En febreiro arde o vidreiro. (mc:
febrero, llena el granero. (R. Marn) (ct) Si Santiago)
no plou pel febrer, mal va el graner. 2408. En febreiro corren os gorris pr
(Sanchis) palleiro. (mc)
Como Augua de febreiro fai o palleiro. 2409. En febreiro febreireiro, unha racin
2396. Cando chove en frebeiro, todo o ano de sol e outra de tempeiro. (ms: J.T.)
tempereiro. (ms-SA: Manuel Blanco Sieira: (es) En febrero un rato al sol y otro al
Olveira, Ribeira, C) humero. (Sbarbi) Indica la desigualdad de
2397. Cando non chove en febreiro, nin bo
prado nin bo celeiro. (ms-SA: Manuel Barrs
Fachal / Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C)
791
mc(A.N.) e ms16: centeio.
792
V. Neve febreiria, mala vecia en Nieve (pocas de
nieve).
793
Figureiro = pastor. Supoemos que fiigureiro est por
789
ms4 e ms16: As Candelas. pigureiro ou pegureiro, mbalas das nomes que recibe o
790
mc: henchen. pastor.
temperatura en este mes. / En febrero, un 2417. En febreiro tmbranlle as orellas
rato malo y otro bueno. (Correas) carneiro e no outono tmbranlle as sas
2410. En febreiro mete obreiro, antes de dono. 799 (mc / ms4: F.V.S.)
sebe que de parede. 794 (ms15,11) 2418. En febreiro todo prado debe ser moi
795
2411. En febreiro mete obreiro. (mc: M.V.) ben regado. (ms4: J.P. / ms15,45v: Fraguas en
Var.: En febreiro mete obreiro, antes en sebe Vida Gallega)
que non en parede, non por o da sinn porque 2419. En febreiro vai ver o teu leiro: si est
est a pedra fra. / En febreiro mete obreiro, chorando, ven cantando; si est
antes na sebe que na parede, non polos das
cantando, ven chorando. (mc)
senn polas paredes que estn fras. (ms16:
Hay otras variantes, que dicen lo mismo de
Nantn-Becerre)
enero. A enero se refieren tambin las
(pt) Em janeiro mete obreiro, ms meante
correspondencias de otros refraneros, como
que no ante. (Chaves) / Obreiro en janeiro
veremos en su lugar. Terrexar alude al
po te comer, mas obra te far. (Id.) (es)
color de tierra, producido por las heladas de
En febrero mete obrero, de la mitad
enero, muy convenientes para que el fruto
adelante, que no ante. (Correas). Porque en
no se adelante y lo malogren las heladas de
la primera mitad, aun son los das
los meses primaverales. La misma idea se
pequeos. / En febrero mete tu obrero; pan
propone con la metfora de llorar.
te comer, mas obra te har. (Id.) (ct) En
Verdeguear y cantar es cuando el aspecto
febrer lloga jornaler. (Sanchis) / Pel febrer
de los sembrados es lozano y exuberante.
pots llogar ton jornaler. (Id.) / El febrer j
es jornaler. (mc: Id. / ms: Alberola) 796 2420. En febreiro xa baixa o sol a calquer
2412. En febreiro ncelle a lan carneiro. regueiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das lugar da provincia de Lugo)
800
Igrexas, Forcarei, PO) 2421. En febreiro, cada col un regueiro.
2413. En febreiro non debe o pastor (mc: Parga-F.V.S.)
sentarse no carqueixeiro. (mc: J.T.) 2422. En febreiro, febreiro, unha racin de
2414. En febreiro pasan os ros por riba das sol e outra de tempeiro. 801 (mc: J.T.)
(es) En febrero, un rato al sol y otro al
pontes. 797 (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira:
Rianxo, C)
humero. (Sbarbi) / En febrero, un rato malo
y otro bueno. (Correas)
2415. En febreiro sabe a berza coma
Alude a la desigualdad de temperatura en
carneiro. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de este mes.
Asma, Chantada, LU. Convento de Las Crneas.)
2423. En febreiro, por cada rego un
2416. En febreiro sbete outeiro: si ves o
caneiro. 802 (mc: Velle / ms10,018v: D.E.)
centeo verdegar, ponte a chorar; se o
Var.: En febreiro, por cada suco un regueiro.
ves terrexar, pdeste alegrar. 798 (mc) (J.T.) 803 / En febreiro, por cada rego seu
(pt) Em janeiro sobe ao outeiro; se vires caneiro. (ms16)
terrear, pe-te a cantar, se vires verdejar (pt) Em fevereiro cada sulco um regueiro.
pe-te a chorar. (Chaves) (es) En enero (Chaves)
ponte en el otero; y si vieres verdeguear Alusin a la abundancia de aguas.
ponte a llorar; y si vieres torrear, ponte a
2424. En febreiro, sete gatos no carreiro.
cantar. (Correas) Porque enero quiere ser (ms5,027: Fazouro, Foz)
claro y de heladas, no blando; torrear es 804
2425. En febreiro, sete lobos carneiro.
quemar las hierbas con el hielo; lo contrario (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R. / ms21,02r:
de verdeguear (Correas) Berms)
2426. En febreiro, sete lobos carreiro.
(ms21,02r: Berms)

794
ms15,26: que nos de parede.
795 799
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco ms: carniceiro, as do dono; ms4: temblanlle as orellas,
incluiu este refrn en Das (Duracin de los das). temblanlle as do dono.
796 800
Non aparece no refraneiro de Alberola pero si no de Indica A chuvia i-a colleita. Febreiro no ms.
801
Sanchis. ms4: En febreiro febreixeiro.
797 802
O orixinal di En febreiro pasan os rios por rriba das ms4: seu caneiro. En ms10 s.v. Febrero.
803
pontes. ms4: surco.
798 804
mc: verdeguear, si o ves terrexar. Indica Lobos no ms.
2427. En frebeiro non hai fonte que non Var.: Febreirio curto cos teus das vinteoito,
deite. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) se duraras mis catro, non quedaba can nin
2428. En frebeiro xa busc'o can a sona do gato. (Terra de Melide) / Febreirio corto cos
teus vinteoito: si duraras outros catro, non
palleiro. (ms21,01r: Berms)
quedaban can nin gato. (ms4: J.T.)
2429. Febreirio a fevereixar i-a porretia
2438. Febreirio corto cos seus vinteoito, si
do pan a medrar. (ms8,40r: Trives)
tuvera mis catro, non quedaba can nin
2430. Febreirio agarimoso, marzo rabioso.
(ms10,050r: Silvarrey)
gato. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
2431. Febreirio con seus das vinteoito, si
2439. Febreirio corto cos teus das
durara mis catro, non quedaba can nin
vinteoito, con catro mis non queda nin
gato. (ms-SA: algn lugar de Galicia)
can nin gato. (ms-LU: Trini Figueiras: San
2432. Febreirio con seus vinteoito, si trae Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las
mis catro, non queda can nin gato. (ms- Crneas.)
SA: M. Gonzlez Fernndez) 2440. Febreirio corto cos teus das
2433. Febreirio corto cos seus das vinteoito, si duraras mis catro, non
vinteoito, i-o que ben llos contou, quedaba can nin gato, nin palla tras do
vintenove lle encontrou, e se tuvera palleiro, nin orella pigoreiro. 807 (mc e
outros catro, non deixara can nin gato ms16: A.I.)
nin rato no borato. 805 (ms-SA: seminarista Var.: Febreirio corto cos teus vinteoito, se
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) duras mis catro, non deixas cas nin gato nin
2434. Febreirio corto cos seus vinteoito, i-o orellas a pegureiro. / Febrerio corto cos seus
que ben llos contou, vintenove lle vinteoito; si tuveras mis catro, non quedaba
encontrou; si tuvera outros catro, non can nin gato, nin ratio no burato, nin orellas
maragato. (mc / ms4: F.V.S)
deixara can nin gato, nin rato no
2441. Febreirio corto cos teus vinteoito, si
burato. (mc)
(pt) Fevereiro coxo, em seus dias vint'oito. duraras mis catro, non deixabas can
(Chaves) (es) Febrerillo corto, con sus das nin gato, nin cornos carneiro, nin
veinte y ocho; si tuvieras ms cuatro, no orellas pigureiro. (ms-LU: seminarista
quedara perro ni gato. (Correas) (ct) annimo: Bucios, Carballedo, LU)
Febrer curt, amb sos dias vint-i-vuit, qui b 2442. Febreirio corto, corto, cos seus das
els ha de comptar, trenta n'hi t de trobar. vinteoito, se non fora marzo que lle
(Sanchis) quita catro, nin quedaba can nin gato,
Todos giran alrededor de la crueldad del nin orellas carneiro nin dentes
mes, cuyas inclemencias causan trastornos padoreiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
en personas, animales y campos. Neira de Xus, Baralla, LU)
2435. Febreirio corto cos seus vinteoito, se 2443. Febreirio corto, os teus vinteoito, se
non fora marzo que lle quita catro, non duraras [mis] catro, [non] deixabas nin
quedara nin can nin gato. (ms-LU: can nin gato. (ms-LU: seminarista annimo:
seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei, seminarista annimo: Moreda, Taboada, LU)
Outeiro de Rei, LU)
2444. Febreirio corzo cos seus vinteoito; se
2436. Febreirio corto cos seus vinteoito, si
duraras mis catro, non deixabas can
dura mis catro, non deixa can nin gato,
nin gato. (ms18,41r)
nin sapio no burato. (ms / ms4: F.V.S.)
2445. Febreirio curto cos teus das
2437. Febreirio corto cos seus vinteoito, si
vinteoito: si botaras mis catro, non
tuvera mis catro, non quedaba can nin
paraba can nin gato; ah che vn meu
gato, nin ratio no burato, nin cornos
irmn marzo, que che fai andar cos
carneiro, nin orellas pigoreiro. 806 (mc e
ms16: A.N.)

805 807
O orixinal di Febreirio corto cos seus dias vinteoito ms: cos das vinte-oito, pan nin gato, nin palla tras
yo que ben llos contou 29 lle encontrou, et se tuvera palleiro; ms4: c'os dias vint'e oito, quedaba pan nin gato,
outros catro non deixara can nin gato nin rato no borato. tras palleiro; ms16: cos das vinteoito / Segunda variante:
806
ms, ms e ms16: orellas pregoeiro; ms16: tivera. ms e ms4: tuvera.
808
pilicos debaixo do brazo. (mc / ms: 2457. Febreiro fai ir as vacas de cu pr
Santiago) eido. 813 (mc, ms e ms4: Loureiro de Cotovad-
2446. Febreirio louco, un da peor que F.V.S.)
outro. 809 (mc / ms4: F.V.S.) Var.: Febreiro febrereixar, a pallia do
(pt) Fevereiro o mais curto ms, e o menos medrar. (J.T.)
814
corts. (Chaves) (es) Febrerico el corto, un 2458. Febreiro faille as contas a xaneiro.
da peor que otro. (R. Marn) (ct) Pel mes (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
de febrer, un dia dolent i l'altre tamb. Cordeiro, Valga, PO)
(Sanchis) / Febreret el curt, pitjor que el 2459. Febreiro febreirs, se non deches as
turc. (Id.) / Febrer el curt, ms brau que un tas frebas, x'as dars. (ms-LU: seminarista
turc. (Id.) / Febrer el curt, pijor qu'el turc. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(Alberola) 2460. Febreiro febreirudo, cara de verdugo,
2447. Febreirio quente trai o demo no ah vn o meu hirmn marzo, que te ha
vientre. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) de facer andar descalzo. 815 (mc / ms4:
2448. Febreiro a ferverexar i-as porretias F.V.S.)
do pan a medrar. (ms-LU: seminarista annimo: 2461. Febreiro febrixeiro, por cada suco un
algn lugar da provincia de Lugo) regueiro. 816 (mc e ms16: J.T.)
2449. Febreiro camiseiro, nin boa meda nin (pt) Em fevereiro, cada sulco um regueiro.
bon palleiro. 810 (mc / ms4: F.V.S. / ms16 / Bello (Chaves)
Valia, J.) 2462. Febreiro frebas d; entrar ou salir
2450. Febreiro corto cos seus vinteoito, si x'o demostrar. 817 (mc)
ten mis catro, non queda can nin ghato. 2463. Febreiro frebas d; ou antes ou
811
(ms-SA: Manuel Fernndez Ferro) despois, el as ensear. 818 (mc e ms11,47:
2451. Febreiro corto cus seus vinteoito, se Fonsagrada-F.V.S.)
ten mis catro, non quedaba can nin Var.: Febreirio, frebas d, e se non as dere,
as dar. (mc e ms16: A Nosa Terra / ms18,28r)
ghato. 812 (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San 819
Vicente de Rial, Val do Dubra, C)
(es) Febrero que las febras das, que al
2452. Febreiro cos seus vinteoito, se dura
cabo, que al rabo, t las dejars. (Gella.
un da mis, nin para can nin gato. (ms- Cudillero)
SA: Ros Pereiro)
2464. Febreiro lenceiro. (ms-SA: Manuel Camino
2453. Febreiro cos seus vinteoito, si ten Snchez)
mis catro, non queda can nin gato. (ms- 2465. Febreiro lieiro e maio medeiro. 820
SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C) (ms: Santiago)
2454. Febreiro curto cos seus vinteoito, se 2466. Febreiro lieiro, maio lieiro. 821
(ms-
tivera mis catro, non quedaba can nin SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
gato. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, Ames, C)
C) 2467. Febreiro malladeiro nunca fixo bon
2455. Febreiro inverneiro. (ms-SA: Ramn medeiro. 822 (ms4, ms e mc: Villanueva, Laln-
lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C) F.V.S.)
2456. Febreiro un comilln. (ms8,22v: 823
2468. Febreiro mata mis que maceleiro.
Silvarrey) (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares / Manuel Lpez Castro:
Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO / Jacinto Collazo
Gantes: Erboedo, A Laracha, C / Ramn lvarez

808 813
ms: eh. ms: de c... pro eido.
809 814
Indica Meses. Febrero. Condicin de los meses en ms. O orixinal di Febreiro faille as contas a xaneiro en
/ mc: febrerio. martes lardeiro, moito vento e poucas noces.
810 815
Comiseiro unha errata por camiseiro, xa que ms4: ha facer.
816
numerosos refrns advirten que febreiro caluroso malo ms16: surco.
817
para a agricultura: Un da de sol de febreiro un lobo no mc: cho.
818
eido, Febreiro quente trae o demo no dente. / ms4, ms16 e ms11,47: Frebeiro.
819
J. Bello Valia: bo palleiro. ms16: dera; ms18,28r: febras.
811 820
O orixinal di Febreiro corto cos seus vinteoito si ten O orixinal di Febreiro lieiro e mayo medeiro.
821
mais catro non queda can nin jato. O orixinal di Febreiro lieiro mayo lieiro.
812 822
O orixinal di Febreiro corto cus seus 28 se ten mais ms: molladeiro.
823
catro non quedaba can nin jato. ms-SA (J. C. Couselo): manceleiro.
Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C / Juan labres o horto nin mates o porco. (ms16 / ms4:
Carlos Couselo Gago) Villaodrid-F.V.S.)
2469. Febreiro molladeiro, nin boa meda Mes morto: diciembre. (ms4)
nin bon palleiro. (mc: J.P.) 828
2478. Febreiro, cebadeiro. (mc: J.P. /
(es) Febrero verano, ni paja ni grano. ms10,018v: D.E.)
2470. Febreiro moucho cos seus vinteoito, si (es) Febrero, cebadero. (R. Marn) /
dura mis catro, non queda can nin Febrero, mes cebadero, y cabrito en el
gato. (ms: Sar. Bayona) caldero. (Id.) / Febrero saca las cebadas de
culero. (Id.) / Febrero saca la cebada de
2471. Febreiro oveiro. (ms-SA: Ramn lvarez
Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C)
culero. (Sbarbi) (ct) Aigua en febrer, ordi
en lo graner. (Sanchis) / Aigua en febrer,
2472. Febreiro quente trai o demo no
civada en lo graner. (Id.) / Febrer plujs,
ventre. 824 (ms-SA: Manuel Gmez Vilar / ordis en gros. (Id.) / Febrer plujs, ordi
ms21,06r: Berms)
abunds. (Id.)
2473. Febreiro quente trai o diablo no Porque las lluvias de este mes hacen mucho
ventre. 825 (mc / ms4: F.V.S.) bien a las sementeras de la cebada (R.
(pt) Fevereiro quente, trs o diabo no Marn)
ventre. (Chaves) 2479. Febreiro, farneiro; marzo, espigarzo;
2474. Febreiro uvas d; si non as dou, xa as abril, palla pr cubil. (ms10,049r: Renche,
dar. 826 (mc e ms: Santiago) Samos)
2475. Febreiro corto cos seus vinteoito, si 2480. Febreiro, o perilln, andivo polo
duraras mis catro non quedaba can nin mundo gastando e quedouse solo con
gato, nin ratio no burato, nin orellas vinteoito das i ahora pide, pide, i, de
maragato. (ms) cando en cando, danlle un mis. 829
2476. Febreiro, aeiro e oveiro. (mc: Carballedo (ms5,058: Carballedo)
/ ms4: F.V.S.) 2481. Febreiro, sete capas e un sombreiro.
2477. Febreiro, berceiro; marzo, espigas (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
catro; abril, espigas mil; maio, todo (pt) Em janeiro 7 capelos e um sombreiro.
espigado; xunio, todo graiudo; xuiln, (Chaves) (es) Febrero, siete capas y un
sombrero. (Correas)
btalle a fouce i-o foucn; agosto, mzale
Por la misma razn que en enero, donde
o coxo; setembre, come e vende; queda otro anlogo.
octubre, asementa e acubre; san 2482. Febreiro, unha horia sol, outra
Martio, pinga o ramallio; no mes braseiro. (ms15,40)
morto, non labres o horto nin mates o 2483. Febreiro, xiada na lareira e cachopo
porco. 827 (ms4: Meira-F.V.S.) na leira. (ms-SA: Juan Bello Valia)
Var.: Febreiro, berceiro; marzo, espigas catro;
2484. Femia qu'en febreiro ha de parir, da
abril espigas mil; mayo, todo espigado; en
xunio, todo maduro; en xuiln, dlle co foucn; corte pouco debe sar. (ms4: J.P.)
en agosto, mzalle o rostro, setembre, come e 2485. Ferbeiro fervoso, marzo airoso i-abril
vende; octubre, asementa e acubre; San chuvioso sacan a maio florido e
Martio, pinga o ramallio; no mes morto, non fermoso. 830 (ms21,06r: Berms)
2486. Ferbeiro, xornal inteiro. (ms21,07v:
Berms)
824
2487. Frebeirio corto cos seos vinteoito e,
ms21,06r: Frebeiro.
825
ms4: trae, vientre.
se mis duraras, non quedaban can nin
826
ms: n'as. gato, nin cornos carneiro, nin orellas
827
O orixinal di Febreiro, berceiro; marzo, espigas catro; piruleiro. (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela,
abril espigas mil; mayo, todo espigado; xunio todo Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
graiudo (en xunio todo maduro - Villaodrid), xuiln
btalle a fouce i-o foucn (en xuiln dalle co foucn -
828
Villaodrid) agsto mzale o coxo (en agosto mzalle o En ms10 s.v. Febrero.
829
rostro - Villaodrid) setembre, come e vende;octubre, O orixinal di Febreiro o perilln; andivo pol-o mundo
asementa e acubre; San Martio, pinga o ramallio; no gastando; e quedouse solo con 28 dias y ahora pide, pide;
mes morto, non labres o horto nin mates o porco (mes y de cando en cando danlle un mais.
830
morto, diciembre). / ms15,31: agosto mzalle o cosco; O orixinal di Ferbeiro fervoso, marzo airoso, y'abril
ms16: outubre. chuvioso sacan a mayo florido e fermoso.

Anterior Inicio Siguiente


2488. Frebeirio corto cos teus vinteoito, si negrear, ponte a cantar. (ms-LU: seminarista
duras mis catro, non parara can nin annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
gato. (ms21,09r: Berms) 2502. No mes de febreiro xa se vai
2489. Frebe[i]rio corto, cos seus ventioito: acabando o palleiro. (ms5,023: Flix Rodrguez
Vieites)
si tuvera mis catro, non quedaba can ni
2503. No mes de febreiro, malladeira e bon
gato, ni ratio no burato ni orellas
palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
maragato. (ms-LU: seminarista annimo: algn Neira de Xus, Baralla, LU)
lugar da provincia de Lugo)
2504. Non dure mis a mala vecia do que
2490. Fror de febreiro non vai fruteiro.
(ms5,029) dura a neve febreiria. 833 (mc, ms e ms4:
Carballedo-F.V.S.)
2491. Galia, galo e capn, febreiro se
2505. Non pode haber ceniza sin luna
dispn. 831 (mc: J.P.)
Var.: Galia, pavo e cebn, por febreiro se febreiria. (ms9,13v: Silvarrey)
dispn. (ms4: J.P.) 2506. O dito de febreiro, xornal enteiro. (ms-
SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: Catoira, PO /
2492. Mis vale un da de sol en frebeiro ca Manuel Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro,
cantos cabalos ten o reino. (ms-LU: Jess Valga, PO)
Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada, 2507. O frebeiro quente trai o demo no
Carballedo, LU)
ventre. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
2493. Na la de febreiro fars o teu da provincia de Lugo)
sementeiro. (mc: Santiago) 2508. mingoante de febreiro mudars as
2494. Neste mes, auga no suco hasta nadar; patacas do pataqueiro. 834 (mc e ms4: Lugo-
no mes que vn, nin auga no rabo do F.V.S.)
gato botar. 832 (mc, ms e ms4: J.T. / ms18,05r) 2509. O sol de febreiro non pon palla no
(pt) Em fevereiro cada sulco un regueiro. / palleiro. (ms10,050v: Lugo)
gua de maro quanta o gato molhe o 2510. O sol de frebreiro non fai meda nin
rabo. (Chaves)
medeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Alude a los meses de febrero y marzo, y da provincia de Lugo)
recoge el refrn otros dos parciales
2511. Os doce primeiros das de ferbeiro
anteriormente reseados.
son os doce meses do ano inteiro.
2495. No febreiro, ferraa, anque sea na (ms21,14r: Berms)
monteira. (mc: Bucios) 2512. Os polos e ovos en febreiro deben
Lleg la poca de este suministro.
abondar no galieiro. 835 (ms4: J.P.)
2496. No febreiro, frebas, e no maio, medas.
(mc: Santiago)
2513. Polo febreiro, a auga nas penas [fai]
2497. No febreiro, pedras, e no maio, carreiro. (mc: Santiago / ms-SA: Algn lugar da
provincia da Corua)
medas. (mc: Santiago)
2514. Por febreiro compra o vio do
2498. No frebeiro, ferraia, anque sea na
Ribeiro. (ms-SA: Flix Rodrguez Vieites)
monteira. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
2515. Quixaste de min: se che vn meu
Lleg la poca de este suministro. hirmn marzo i-o meu primo abril, que
2499. No mes de febreiro cmese o cocho te han de facer andar coas pieles
enteiro. (ms-SA: Leonardo Carro Rodrguez: lombo i-os cinzarros no cadril. 836 (mc, ms
Vilao, A Laracha, C) e ms4: Paradela-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
Paradela, LU)
2500. No mes de febreiro sbete outeiro:
si ves marelear, btate a reir, e si ves
verdegar, btate a chorar. (ms-LU:
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
2501. No mes de febreiro vaite outeiro: si 833
ms e ms4: a mala vecia que dura. / V. Neve
ves verdegar, ponte a chorar; e si ves febreiria, mala vecia en Nieve.
834
Indica Labores agrcolas (Meses) no ms. / ms4:
mengoante.
831 835
Jacinto del Prado s rexistra a variante que aparece no ms4: hobos. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
ms4 pero non o refrn que Vzquez Saco lle atribe no forma hobos.
836
mc. ms e ms4: Queixate, y-o meu, han facer, y-os, cuadril;
832
ms, ms4 e ms18,05r: no surco. ms-LU: irmao, cuadril.
2516. Sementa avea en febreiro, se queres burato nin cornas carneiro pra roe-lo
sacar dieiro. 837 (mc e ms5,133: Santiago) pregueiro. 841 (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial:
Var.: Sementa a avea en febreiro, si queres Graba, Silleda, PO)
facer dieiro. (ms5,133) 2527. Vaite febreiro cos teus vinteoito, que
2517. Si chove en febreiro, pan no si duras mis catro, non queda can nin
cementeiro. (ms-SA: Algn lugar da provincia da gato. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
Corua) 2528. Vaite frebeiro con seus vintaoito, si
2518. Tanto dure a mala vecia, como a dura mis catro, non quedaba can nin
neve febreiria. 838 (mc: Sandis) gato. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
Var.: Tanto dura a mala vecia com'a neve 2529. Vaite, febreirio, vaite cos teus
marcia. (ms: Sandis. M.L. Nos) / Mala
vinteoito, que si duraras mis catro, non
vecia, como a neve febreiria. (mc) / Mala
vecia, como neve febreiria. (ms) quedaba can nin gato. (ms-SA: Alfonso
Fernndez Barros: Santa Eulalia de Oeste, Catoira, PO)
Que no dure ms una que otra, como vimos
arriba. (mc)
2519. Tanto en febreiro no solleiro, tanto en
marzal no braseiro. 839 (ms-SA: Tefilo Meses. Marzo. V. TAMN MARZO.
Cabaleiro Cabaleiro:Codeseda, A Estrada, PO / M. 2530. A coles e nabos, esterco de marzo. (mc:
Canosa Quintns) J.P.)
2520. Un da de sol de febreiro come mis Var.: A sebes e nabos, esterco de marzo.
cs cabalos do reino. 840 (ms-LU: seminarista 2531. A chuvia en marzo, a que quepa no
annimo: Paradela, LU / ms-LU: seminarista annimo: regazo. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Bucios, Carballedo, LU)
2532. A flor de marzo non enche o cabazo.
2521. Un da de sol en febreiro un lobo no 842
(ms-SA: M. Gonzlez Fernndez / ms-LU:
eido. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei,
Por los perjuicios que ocasionan. Outeiro de Rei, LU)
2522. Un da de sol no febreiro come por 2533. A nuestra Seora de marzo entra a
cantos cabalos ten o reino. (ms-LU: merenda e mais o descanso. (mc: Carballedo)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Vase En marzo entra a merenda i-o
Lugo)
descanso.
2523. Vaite con Dios, febreiro, cos teus 2534. A ra que en marzo raquea, en abril
vinteoito, que si tuveras mis catro, non
rabea. (mc: Paradela)
quedaba can nin gato. (ms-SA: seminarista Raquear, voz onomatopyica que falta en
annimo: Moreira, A Estrada, PO)
nuestros diccionarios, y equivale a croar,
2524. Vaite febreirio corto cos teus das croaxar, que registra el Vocabulario
vinteoito; se duraras mis catro, non Castellano Gallego de las Irmandades da
deixabas can nin gato, nin carneiro nin Fala. El refrn indica que buen tiempo en
ovella, nin o pegureirio dela. (mc: marzo, ser malo en abril y corresponde a
Paradela.F.V.S.) Cando marzo maiea, maio marcea.
Quedan atrs otras variantes: Febreirio 2535. goa de marzo peor que leixenzo no
corto... caso. (ms21,31v: Berms)
2525. Vaite febreirio corto cos teus das 2536. Aire de marzo queima a dona no
vinteoito: se duraras catro mis, non pazo. (mc: J.T.)
deixabas can nin gato, nin carneiro nin Var.: Aire de marzo queima a dama no seu
ovella, nin o pegureirio dela. (ms-LU: pazo.
seminarista annimo: Paradela, LU) 2537. Ala vn noso hirmn marzo, que nos
2526. Vaite febreirio curto cos teus far andar cos farrapios debaixo do
vinteoito, que si duraras catro mis, non brazo. (mc: Santiago)
quedaba can nin gato, nin ratio no

837 841
Indica Avena no ms5. O orixinal di Vaite febreirio curto cos teus 28 que si
838
V. Neve febreiria, mala vecia en Nieve. duraras 4 mais non quedaba can nin gato, nin ratio no
839
Canosa Quintns: tanto en marzo. vurato nin cornas o carneiro pra roer u prgueiro.
840 842
ms-LU (Bucios): sol no febreiro. ms-LU: enche cabazo.
Var.: Al vn meu hirmn marzo, que che fai (es) Cuando marzo mayea, mayo marcea.
andar cos pelicos debaixo do brazo. (Santiago) (mc: Sbarbi; ms2: R. Marn)
2538. Auga de marzo come pais e fillos. Se trueca el tiempo propio de cada mes.
(ms5,135: Gerdiz, Lugo) 2550. Cando marzo retorce o rabo, non
2539. Auga de marzo, peor que a mancha deixa ovella nin pastor sano. (ms-SA: Juan
no pano. 843 (mc: J.P. / ms4: F.V.S.) Bello Valia)
Var.: Auga de marzo peor que leixenzo no 2551. Cando marzo trona, ben pr
cazo. 844 borrachona. 849 (mc e ms: J.P.)
(pt) gua de maro pior que ndoa no Como Ben lle ir borracho, si trona en
pano. (Chaves) (es) Agua de marzo, peor marzo.
que la mancha en el sayo. (Bergua) 2552. Cando marzo volve o rabo, non queda
2540. Auga en marzo, a que leve a vella no ovella con pelexa nin pastor
regazo. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, azamarrado. 850 (mc / ms4: F.V.S.)
LU) (pt) Se maro d de rabo, nem fica ovelha
2541. Auguia de marzo, adis meu pedazo. parida nem pastor aamarrado. (Chaves)
845
(mc: J.P.) (es) Cuando marzo vuelve el rabo, no
2542. Ben come a xugada en marzo, pero ha queda oveja con pelleja, ni pastor
de sudalo. (mc: J.P.) deszamarrado. (R. Marn) / Cuando marzo
2543. Ben lle ir borracho si trona en vuelve de rabo, ni deja carnero
marzo. (mc: J.P.) encencerrado ni pastor deszamarrado.
(pt) Quando troveja em maro, aparelha os (Sbarbi) 851 (ct) Mar aborrascat, ni ovelles
cubos e o barao. (Chaves) (es) Cuando ni corders ha deixat. (Sanchis)
truena en marzo, apareja las cubas y el Insiste en la inconstancia del mes y los
mazo. (R. Marn) (ct) Tronades pel mar, el perjuicios que causan los temporales.
vi a bassals. (Sanchis) 2553. Cando na luna de marzo hai tronada,
Porque los truenos de marzo son todo o ano quere campana. 852 (mc: Bucios
precursores de buena cosecha de vino. En / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
su lugar aduciremos los refranes que lo provincia de Lugo)
confirman. Sern frecuentes las tronadas. Alude a la
campana que se toca para deshacer las
2544. Btenme en marzo, btenme en abril,
tormentas.
hasta marzo non quero salir. (ms8,42r:
Castroverde)
2554. Cando os primeiros tronos son en
2545. Brtema de marzo, xeada en maio. marzo, apreta os aros da cuba con un
(ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956) mazo. (ms9,06r: Fonsagrada, Monteseiro)
2546. Cabras en marzo, neve en abril. 2555. Cando sal sol en marzo a culebra,
(ms18,44r) en abril sarabea ou neva. (ms-SA: algn lugar
2547. Calor de marzo, tempo pr campo de Galicia)
mui sano. 846 (mc: Tuiriz, Monforte) 2556. Cando trona en marzo, aparella as
(es) Calor de marzo temprano, es para el cubas e o barazo. 853 (mc: Quiroga / ms4:
campo muy sano. (R. Marn) F.V.S.)
2548. Cando marzo ventarrn, abril Var.: Cando trona em marzo, aparella os
chuviscn. 847 (mc e ms4: Vida Gallega) cubos e mais o brazo. (ms15,40)
(pt) Quando o maro sai ventoso, sai o (pt) Quando troveja em maro aparelha os
abril chuvoso. (Chaves) (es) Cuando marzo cubos e o barao. (Chaves) / Vai-te aos
ventoso, abril lluvioso. (R. Marn) cubos do monho, teu brao a novos
848 proveja; quando por maro troveja.
2549. Cando marzo maiea, maio marcea.
(mc)
Vase Os tronos de marzo apretan a cuba
cun mazo, donde se sealan otras variantes,
con sus respectivas correspondencias.
843
mc e ms4: peor que.
844
ms: do marzo, pior.
845 849
mc: Auguia de maio. Indica Vio no ms.
846 850
Dentro de Agrcolas (Generales) no mecanoescrito ms2: volv'o rabo.
851
orixinal. ms2: no deja.
847 852
ms4: choviscn. ms-LU: tod'o ano.
848 853
ms: mayo; ms2: mayea, mayo. ms: maio o barazo; ms4: os cubos e mais o brazo.
2557. Catro meses son de pan: marzo, abril, 2566. En irse marzo i-abril, sal o cuc. (ms-
maio e san Xon. (mc: Palas de Rey) LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
2558. Centeo alto ou baixo, en marzo 2567. En marzal e abril sempre foron
espigado, que tarde ou temprn ha de revoltas as augas do Sil. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
quedar en maio o gran. 854 (mc e ms: C.A. A
Nosa Terra / Bello Valia, J.) 2568. En marzo as chuvias, en maio as
2559. Centeo outo ou baixo, en marzo todo frores: ano de labradores. (ms5,136: O
Gaiteiro de Lugo, 1957)
despigado, que tarde ou temprao ha de
2569. En marzo btame monte, vers
quedar en maio o grao. (ms-SA: Francisco
Canosa Quintns) como pazo; en abril breme a porta e
2560. Chuvia en marzo, como a mexeira dixame ir. 858 (mc / ms4: F.V.S.)
dun gato. 855 (ms18,43r) Var.: Decan as ovellas cando falaban:
Var.: Chuvia en marzo, como a mexeira dun "Scam'a marzo, vers como pacio;
rato. (ms18,43r) scam'abril, xa me vers fuxir; scam'a mayo,
qu'hei correr com'un cabalo". (Fonsagrada-
2561. Chuvia en marzo, nin o mexo dun
F.V.S.)
gato. (ms4: M.V.) Se pone en boca del ganado; la segunda
Var.: Chuvia en marzo, nin o mexo dun rato. parte ya sali en otro refrn.
(ms4: M.V. / ms21,22r: Berms)
2570. En marzo btame monte; vers
2562. De marzo mit a anduria vn e o como paso. (ms18,06r)
tordo vai. (mc: J.P.)
2571. En marzo chova pr campo, que na
Var.: De marzo a met, a golondrina vn y-o
tordo vai. (Villanueva-Laln-F.V.S.) horta cada gota quita un carto. 859 (mc,
ms, ms2 e ms4: J.P.)
(es) De marzo a la mirad, la golondrina
(es) En marzo, cada gota quita un cuarto; y
viene y el tordo se va. (R. Marn)
en abril, cada gota da mil. (R. Marn)
Vase A trinta de marzo d o sol na
sombra e canta a anduria. 2572. En marzo dixame arrimar; en abril
2563. De marzo ayuso, crbaselle roca o dixame dormir porque en maio tamn
fuso. 856 (mc e ms: J.P.) me caio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
de Galicia)
(es) De marzo ayuso, quibrase la rueca al
huso. (R. Marn) 2573. En marzo dixame ir que xa paso. (ms:
Santiago)
2564.Despois de vintecinco de marzo,
2574. En marzo entra a merenda e mais o
merenda e descanso. 857 (mc)
descanso. (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
Var.: O vintecinco de marzo entra a merenda e
mais o descanso. (Berbetoros) / O vintecinco 2575. En marzo entra a merenda i-o
de marzo vn a merenda y-o descanso. (ms4: descanso. (mc: Laln-F.V.S.)
F.V.S.) Var.: En Nuestra Seora de marzo entra a
(pt) Em maro, merendca e folgao. merenda e mais o descanso. (F.V.S.)
(Chaves) (es) En marzo, sobre el brazo; y (pt) Em marzo, merandca e folgao.
en abril, sobre el cuadril. (R. Marn). (Chaves) / Em marzo, merenda o pedao;
Porque al crecer los das, puede em abril, merenda e merendil. (Chaves)
prolongarse el descanso. (es) En marzo, la siesta sobre el brazo; en
A la siesta alude el refrn cast. abril, sobre el mandil, y en mayo, por
2565. Da de marzo, entra rindo e sai largo. (R. Marn)
chorando. (mc: J.P.) 2576. En marzo espigarzo e en abril espigas
Variante del conocidsimo: Marzo marzn, mil. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A
pola man caria de rosas e pola tarde Estrada, PO)
cara de can. 2577. En marzo inda a vella queima o
mazo. (mc: Santiago)
2578. En marzo mdame un paso; en abril,
854
Bello Valia: Centeo outo, temprano, grao. / Indica mil. (mc / ms4: F.V.S.)
Agricultura. Centeno no ms. Se refiere a las colmenas.
855
O orixinal di Chuvia en marzo, como a mexeira d'un
gato ou rato.
856 858
mc: aiuso. Indica Animales domsticos (Gado) no ms.
857 859
mc: do vintecinco. mc: chova no campo
2579. En marzo nace o espigarzo. (mc: Resume de las etapas de crecimiento e
Santiago) instinto del zorro. (mc) / Zorro. (ms)
Vase En marzo, espigarzo. 2593. En marzo, nen rabo de gato mollado.
2580. En marzo non quere o zorro mollar o 865
(ms4 e mc: Velle / ms21,32v: Berms / ms4: J.T. /
rabo. 860 (ms8,08r e ms8,78v: Silvarrey) ms-LU: dous seminaristas annimos: algn lugar da
2581. En marzo o palomar non hai que o provincia de Lugo)
Var.: En marzo nin o gato quer molla-lo rabo.
descuidar. (ms / ms4: J.P.)
(mc / ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
2582. En marzo pdese ver quen vaqueiro Neira de Xus, Baralla, LU) 866 / En marzo nin
sabe ser. 861 (ms / ms4: J.P.) o rato quer molla-lo pelo. (ms4: F.V.S.)
2583. En marzo sal a herba anque lle den (pt) Em maro nem rabo de gato molhado.
con un mazo. 862 (ms4: J.P. / ms) (Chaves) / gua de maro quanta o gato
2584. En marzo sube ao outeiro, e si ves molhe o rabo. (Id.) (es) En marzo cuanto
verdexar, btate a chorar, e si ves moje el rabo el gato. (Correas) / En marzo,
terrexar, btate a cantar. (ms-SA: agua, cuanto moje el rabo la gata. (R.
seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) Marn) (ct) No t de ploure pel mar ms
2585. En marzo sembra o cabazo. (ms-LU: del que es mulli la cua del gat. (Sanchis)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 2594. En marzo, nin mexo de rato. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
2586. En marzo, a que leve a vella nu Lugo)
regazo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 2595. En marzo, nin mollar o rabo o gato.
(ms-SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil,
da provincia de Lugo)
Meao, PO)
Aplcase auga.
2596. En marzo, pan e pedazo, e en maio,
2587. En marzo, abrigo, noces e pantrigo.
(ms21,01r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: sin contalo. 867 (mc: J.P.)
Paradela, LU) (es) En marzo, pan y pedazo; y en mayo, sin
863 contallo. (R. Marn)
2588. En marzo, espigarzo. (mc: A.I.)
(ct) Mes de mar, pigards. (Sanchis) / Necesita el labrador mayor alimento, a
Mar, pigues i barbs. (Id.) medida que aumentan sus horas de trabajo.
Porque empiezan a apuntar las espigas. Lo 2597. En marzo, si cortas un cardo,
completa el siguiente: naceranche catro. 868 (mc e ms: J.P.)
2589. En marzo, espigas catro; en abril, (es) En marzo si cortas un cardo nacerte
espigas mil i-en maio, todo espigado. 864 han mil. (Correas) / En marzo, si cortas un
(mc, ms e ms2: M.L.) cardo, nacerte han cuatro; y en abril, si
(es) En abril, espigas mil. (R. Marn) cortas cuatro, nacerte han mil. (R. Marn)
2590. En marzo, malo ou bo, o boi herba e 2598. En marzo, un pouco o brazo; en abril
sombra o can. (ms) dixame dormir; i-en maio, do meu me
2591. En marzo, mazo. (mc: C.A. / ms: A.C. A caio. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro
Nosa Terra) de Rei, LU)
2592. En marzo, nazo; en abril, estou no 2599. Entre marzo e abril canta o cuco no
cubil; en maio, xa saio; en san Xon xa cubil. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
fuxo do can; en santa Maria, xa collo a provincia de Lugo)
galia, e en agosto, xa son bon raposo. 2600. Entre marzo e abril o cuco vai seu
(mc: C.A. / ms: E.C.) fin. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La
Corua)
2601. Entre marzo e abril o fuso sae do
cubil. (ms-SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede
860
ms8, 78v: quer o zorro. de Carnota, C)
861
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
862
ms4 e ms: sale a yerba; ms: anque lle der. Jacinto del
Prado recolle o refrn coa forma sal a herba anque lle
865
den. ms4, ms-LU e ms21,32v: nin.
863 866
ms e ms4: spigarzo. ms-LU: quere.
864 867
O orixinal di En marzo, espigas catro; en abril, O orixinal di En Marzo, pan e pedazo, e en Mayo, sin
espigas mil y en maio, todo espigado. / ms: mayo; ms2: y- contalo.
868
en mayo. Indica Labores del campo. Marzo no ms.
2602. Entre marzo e abril o raposo sale do 2610. Entre marzo i-abril, o cuco ou a fin.
873
cubil. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, (ms21,04r: Berms)
Das Igrexas, Forcarei, PO) 2611. Entre marzo i-abril, ou o cuco ou a
2603. Entre marzo e abril sale o cuco do fin. 874 (ms21,05v: Berms / ms-LU: Recaredo de la
cubil. 869 (mc e ms: A.I. / ms-LU: seminarista Fuente Prez (04-10-1951): Pombeiro, Pantn, LU)
annimo: Pol, LU / Julio Elas Bello Mndez: Vilalba, Si no viene el cuco en marzo o en abril, es
LU / seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, seal de que viene el fin del Mundo.
Baralla, LU / Tres seminaristas annimos: algn lugar (Recaredo de la Fuente Prez (04-10-1951):
da provincia de Lugo)
Pombeiro, Pantn, LU)
Var.: Entre marzo e abril sale o cuco do cubil,
que coa neve non quer vir. (A.I.) 870 / Entre 2612. Entre marzo i-abril, se non sal o cuco
marzo e abril o cuco ha de vir. (J.T.) do cubil, ou morreu ou non quer vir. 875
(pt) Entre maro e abril, o cuco h-de vir. (ms21,12r: Berms)
(Chaves) / A trs d'abril, o cuco h-de vir, e 2613. Espigas en marzo, catro; espigas en
se no vier at 8, est preso ou morto. (Id.) abril, mil. (ms10,014v: D.E.)
/ A carranca me do cuco, vem ao 2614. Falten augas mil e non as de marzo e
princpio de abril e diz ao maio que seu de abril; falten as de todo ao e non as
filho est para vir. (Chaves) (es) Entre de abril e maio. (ms-SA: M. Gonzlez
marzo y abril sale el cuco del cubil; con la Fernndez)
nieve no quiere venir. (Correas) 2615. Horta no marzo, cesta no brazo. (mc:
2604. Entre marzo e abril sale o cuco do G.P.)
cubil; s'o da sete d'abril [non sau] cuco 2616. Mis quero no meu trigo unha boiada
morto ou non quer vir. (ms-LU: seminarista que en marzo unha aguada. 876 (mc: J.P.)
annimo: O Corgo, LU) 2617. Mis vale estopa de marzo que freba
2605. Entre marzo e abril, aguas mil. (ms-SA: de maio. 877 (mc / ms / ms4 / ms10,015v: D.E.)
Jess Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin, C) (es) Ms vale estopa de marzo que camo
2606. Entre marzo e abril, coa neve o cuco de abril. (R. Marn)
non quer vir. 871 (mc: R. Caruncho, Diario de 2618. Malo marzo que non bebe o boi no
Avisos)
prado. (mc: Santiago)
(pt) Entre maro e abril, o cuco h-de vir.
(Chaves) / A trs d'abril, o cuco h-de vir, e 2619. Marcio marcexn: pola man cara
se no vier at 8, est preso ou morto. (Id.) de can, s doce sol da raa e noite
(es) Entre marzo y abril sale el cuco del pela como unha foucia. 878 (mc e ms:
cubil; con la nieve no quiere venir. Santiago)
(Correas) (ct) A darrers de mar i primers 2620. Marcio marzal: pola man caria
d'abril canta el cucut si s viu. (Sanchis) / de rosa e pola tarde caria de can. (ms-
Pel mar i l'abril canta el cucut si s viu, SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
per si hi ha neu, no el veureu. (Sanchis) 2621. Marieiro marzn: man cara de
Todos, como se ve, giran alrededor del rosa e noite cara de can. (ms-SA: Manuel
mismo tema. Martn Gmez: Muxa, C)
2607. Entre marzo e abril, o cuco ao fin. 2622. Marzal de nubes carregado, ano
(ms18,43r) amolincrado. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo,
2608. Entre marzo e abril, se non vn o 1957)
cuco, quer vir a fin. 872 (ms4 e mc: A.I. / ms- 2623. Marzn marzal: pola man caria de
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de rosa e pola noite caria de can. (ms-SA:
Lugo) Freire Lpez: Padrn, C)
2609. Entre marzo i-abril, cuco morto ou
non quere vir. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) 873
O orixinal di Entre marzo y'abril o cuco ou a fin.
874
O orixinal di Entre marzo y'abril ou o cuco ou a fin. /
ms-LU: i'abril.
875
O orixinal di Entre marzo y'abril, se non sal o cuco d'o
cubil, ou morreu ou non quer vir.
869 876
ms-LU (Pacios): i o abril. Indica Cuco no ms. O orixinal di Mais quero n'o meu trigo unha boyada
870
ms4: sal o cuco. qu'en Marzo unha aguada.
871 877
Indica Cuco no ms. ms e ms4: que hebra, mayo. / En ms10 s.v. Estopa.
872 878
mc: o fin; ms-LU: si non ven. ms: morcejan, com'a foucia.
2624. Marzo airoso i-abril chuvioso traen 2635. Marzo esparabazo, abril mollado,
a maio florido e hermoso. (ms-LU: maio pardo e san Xon craro, valen un
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, carro de ouro cargado. (ms5,039)
LU)
2636. Marzo espigarzo, abril penduril, maio
2625. Marzo airoso, abril chuvioso, maio
granado, san Xon curado, en santa
louro, san Xon craro como ollo de galo
Maria metelo na arquia. 882 (ms-SA:
valen mis que os bois i-o carro. 879 (mc e Eliseo Lpez Varela)
ms: J.T.)
880 2637. Marzo espigarzo, abril penduril, maio
2626. Marzo amola e abril esfola. (mc:
C.A. / ms: E.C.)
granado, san Xuan curado, en santa
(es) Mayo es loco y abril no poco. (R. Maria metida na arquia. 883 (ms-LU:
Marn) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
2627. Marzo ben feito, patacas a eito. (mc: 2638. Marzo espigarzo, abril penduril, maio
Santiago) segado e san Xuan mallado. 884 (ms-SA:
2628. Marzo camieiro, arregle el o de todo Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
o inverno. (ms5,134: Valle del Mao)
2639. Marzo espigarzo, abril penduril.
Es el pen caminero que arregla cuantos (ms21,19r: Berms)
caminos destruy el invierno.
2640. Marzo espigarzo, abril perduril, en
2629. Marzo camiseiro, arregla el o de todo
maio granado, en san Xon airando e en
o inverno. (ms15,42: Silvarrei)
santa Mariquia metido na arquia. 885
Marzo soleado arregla los caminos; seca (ms-SA: Pascual Campos Arestio: Cando, Outes, C)
todo lo que destroz el invierno.
2641. Marzo espigarzo, e abril, o das
2630. Marzo d volta sete veces no da.
(ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
espigas mil. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
2631. Marzo de froles quer entrar e non
2642. Marzo espigarzo; abril, espigas mil.
pode. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei,
de Cordeiro, Valga, PO / ms-SA: Ramn lvarez LU / seminarista annimo: Pol, LU)
Balia: San Pedro de Coucieiro, Muxa, C / J. A.
Iglesias Ares)
2643. Marzo gabo cando recach'o rabo. (ms-
SA: Juan Bello Valia)
2632. Marzo de froles querer entrar e non 886
2644. Marzo maeo, maio marceo.
pode. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago / Jacinto (ms21,10r: Berms)
Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
2645. Marzo marceador: de noite auga e de
2633. Marzo e marzolo, chovasco e raiolo.
881 da sol. (mc: J.P.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(es) Marzo, marceador, que de noche llueve
provincia de Lugo)
y de da hace sol. (Sbarbi)
2634. Marzo engaador: un da malo e Acusa la inconstancia del tiempo en dicho
outro peor. (mc: Bucios) mes.
(es) Marzo engaador, un da malo y otro 2646. Marzo marceiro, ten man do
peor. (R. Marn)
sombreiro. (ms15,42: Valle del Mao)
Anlogo al ya transcrito de febrero.
2647. Marzo marcelo, xa che non temo.
(ms8,09r: La Caiza)
Cuando pas.

879
ms: mayo, craro como ollo de galo, mais que os bois e
882
o carro. Completa el ya registrado: maio pardo e San O orixinal di Marzo espigarzo, Abril penduril, Mayo
Xon claro..., y tiene por base la leyenda conocida del rey granado, San Xoan curado En Santa Maria, metelo na
que obtuvo esta respuesta de un labriego gallego, cuando arquia.
883
el monarca le pregunt qu valdra ms que el carro de O orixinal di Marzo espigarzo, Abril penduril, Mayo
oro y las mulas tambin de oro que lo conducan. / mc: granado, San Xuan curado en Santos Maria metida na
San Xon como ollo de galo. / Nunha segunda arquia.
884
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez O orixinal di Marzo espigarzo, abril penduril, mayo
Saco incluiu este refrn en Meteorolgicos. Meses maljo segado e San Xuan mallado.
880 885
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do O orixinal di Marzo espigarzo Abril perduril en Mayo
manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en granado en S Son airado e en Sta Mariquia metido na
Meteorolgicos. Meses. arquia.
881 886
O orixinal di Marzo e marzolo chovasco e railo. O orixinal di Marzo maeo, mayo marceo.
2648. Marzo marcial: ma cara de can e 2661. Marzo marzn, cara de can; s doce
a medioda cara de alegra. (ms-LU: canta a vella e noite morre a ovella.
seminarista annimo: Paradela, LU) (ms: F.V.S.)
2649. Marzo marcisco, algns das corisco. 2662. Marzo marzn, cara de can; se ten
887
(mc / ms4: F.V.S.) cara de neve, espiga de pan. (mc:
(es) Marzo, marzadas: aire, fro y Berbetoros, Palas de Rey-F.V.S.)
granizadas. (R. Marn) Anlogo al anterior.
2650. Marzo marzada, vento fro e mais 2663. Marzo marzn, correa de can. (mc:
sarabia. (ms21,08r: Berms) Mellid)
2651. Marzo marzada, vento fro e mais 2664. Marzo marzn, cos teus trinten, pr
xiada. (ms21,08r: Berms) leite que ds, ben che chegaban vinten.
(mc: Taboada-F.V.S.)
2652. Marzo marzal, neve nos outos, chuvia
2665. Marzo marzn, folepa de neve,
no val. (ms21,02r: Berms)
porreta de pan. 888 (mc: Palas de Rey)
2653. Marzo marzal: ma cara de sol i- Ya explicado anteriormente.
tarde cara de can. (ms-LU: seminarista 2666. Marzo marzn, pola ma ten cara
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
de can, medoda un sol que convida, e
2654. Marzo marzal: pola man cara de
pola noite un serenao que parece de
can e tarde un gran barrign. (ms-SA:
Ros Pereiro) vrao. 889 (ms18,65v: Pramo / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
2655. Marzo marzal: pola man caria de
2667. Marzo marzn, rabo de can. (mc: Mellid
rosa e pola tarde cara de can. (ms-SA: / ms4: F.V.S.)
Perfecto Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val do
Dubra, C) 2668. Marzo marzn: ma cara de can, a
2656. Marzo marzal: pola man caria de medioda bo da, i- tardia xa refra.
890
rosa, pola tarde cara de can. (ms-SA: (ms21,07r: Berms)
Manuel Fernndez Ferro) 2669. Marzo marzn: ma cara de can, a
2657. Marzo marzn, cara de can. (ms-LU: medioda enxamia a colmea, e noite
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) morre a ovella. (ms15,49: Calvos de Randn)
2658. Marzo marzn, cara de can, farrapo 2670. Marzo marzn: ma morre a
de neve, espiga de pan. (ms-LU: seminarista ovella i- noite enxamia a abella. (mc:
annimo: Paradela, LU) Berbetoros-F.V.S.)
2659. Marzo marzn, cara de can, felepa de 2671. Marzo marzn: man cara de rosa
neve, espiga de pan. (ms18,12r: Monterroso) e noite cara de can. (ms-SA: Julio Barreiro
Monterroso, donde felepa = folerpa. Fernndez: San Miguel de Vilar, Touro, C)
2660. Marzo marzn, cara de can, folepa de 2672. Marzo marzn: noite cara de lobo i-
neve, porreta de pan. (mc e ms11,15: man cara de can. 891 (mc: G.P. / ms6,01v)
Monterroso-F.V.S.) Var.: Marzo marzn: pola ma cara de can,
La nieve de marzo, traer buena cosecha de s doce a ovella [sic] e noite morre a ovella.
granos. Porreta falta en nuestros (A.N. 2serie) / Marzo marzn: cara de rosas
diccionarios, y designa la parte superior de pola man e pola noite cara de can.
la caa del centeno, con la espiga. Es vulgar 2673. Marzo marzn: cara de rosas pola
entre los nios la frase de saca porreta para
man e pola tarde cara de can. 892 (mc:
hacer gaitas. (mc) / Porreta falta en nuestros A.I. / ms10,038r: D.E.)
diccionarios y designa la parte superior de
la planta, desde el ltimo nudo de la caa,
con la espiga. Saca unha porreta dicen los 888
mc: porreta de can.
chicos para hacer gaitas; y asen la planta 889
O orixinal di Marzo marzn, pol-a ma ten cara de
por la espiga, y de un tirn sale la caa can; o medoda un sol que convida, e pol-a noite un
desde el ltimo nudo. Indica el refrn que la serenao que parece de vrao.
890
nieve de marzo traer buena cosecha. O orixinal di Marzo marzn, a ma cara de can, a
medioda bo da, y'a tardia xa refra.
(ms11,15). 891
ms: y-; ms6,01v: ma.
892
O orixinal di Marzo, marzn; cara de rosas pol-a
887
ms e ms4: algs das, coriscos. / Nunha segunda man, e pol-a tarde, cara de can. / Marzo marzn, pol-a
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez maa caria de rosa e pol-a tarde cara de can. (P. de V.)
Saco incluiu este refrn en Meteorolgicos. Meses. / ms: pol-a noite, cara de can. / En ms10 s.v. Marzo.
Var.: Marzo marzn: ma cara de can, a pola noite un sern como se fora vran.
medioda bon da, noite logo arrepa. (mc: 896
(mc e ms: Pramo)
Brntega) / Marzo marzn: ma cara de Var.: Marzo marceiro: pola man cara de can
can, a medioda alegra, i- noite xin. e pola tarde valente mancebo. (ms: J.P.) /
(Bucios) / Marzo marzn: pola ma bo Marzo marcexo, co seu rabo rabexo: pola
barrign e pola tarde cara de can. (L.deVas / man caria de can, medioda mellor o
Marzo marzn: ma cara de can, a medioda fara, e pola noite vern pareca. (Muros)
bon da, noite logo arrefra. (Brntega-F.V.S.) (es) Marzo marcero: por la maana rostro
(pt) Maro, marcego, pela manh, cara de de perro y por la tarde valiente mancebo.
co, tarde, cara de rainha, noite, cavar (Sbarbi)
com a foicinha. (Chaves) (ct) Mar, mar, 2682. Marzo marzn: polo da caria de
al mat cara de gos i al vespre galant i
rosa e pola noite caria de can. (ms-LU:
miny. (Sanchis) Niceto Garca Campos, San Xurxo de Cadramn, O
Son numerossimas las variantes que hemos Valadouro, LU)
recogido. 2683. Marzo marzn: por la ma cara de
2674. Marzo marzn: pola ma boca de rosa i- noite cara de can. (ms-LU:
can, ao medioda boca de forno; e pola seminarista annimo: algn lugar da provincia de
noite boca de lobo. 893 (mc / ms15,45v: Fraguas Lugo)
en Vida Gallega / ms-LU: seminarista annimo: algn 2684. Marzo marzoco, cara de porco: a
lugar de Galicia) medioda mellor o faca; polo sarao cara
2675. Marzo marzn: pola ma cara de de vrao. (ms4: Berbetoros-F.V.S.)
risa e pola tarde cara de can. (ms-LU: Trini 2685. Marzo marzolas, trebadas e raiolas.
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU. 897
Convento de Las Crneas.) (ms-SA: Jess Garca Villasenn: Niveiro, Val do
Dubra, C)
2676. Marzo marzn: pola ma caria de 898
2686. Marzo marzolas, trebas e raiolas.
rosa e pola tarde caria de can. (ms-LU: (ms18,43r)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
/ seminarista annimo: San Xurxo de Cadramn; O 2687. Marzo marzolas, treboadas e maiolas.
899
Valadouro, LU) (ms-SA: Juan Bello Valia)
900
2677. Marzo marzn: pola ma caria de 2688. Marzo marzola, torbn e raiola.
rosa, pola tarde caria de can. 894 (ms-LU: (ms e ms4: A.I. / ms-LU: seminarista annimo: algn
seminarista annimo: Paradela, LU) lugar da provincia de Lugo)
2678. Marzo marzn: pola man cara de Var.: Marzo marzola, turbn e rayola.
(seminarista annimo: algn lugar da provincia
can e pola tarde Xan Barrign. (mc:
Santiago)
de Lugo)
901
2679. Marzo marzn: pola man cara de 2689. Marzo marzola, trebn e raiola.
(ms21,01r: Berms)
can, s doce unha raa e noite corta
2690. Marzo marzolo, cabeza de porco:
coma unha foucia. 895 (ms-SA: seminarista
annimo: Moreira, A Estrada, PO)
medioda millora; noite peora. (ms-LU:
seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei,
2680. Marzo marzn: pola man caria de Outeiro de Rei, LU)
rosa e pola tarde cara de can. (ms-SA: 2691. Marzo marzolo, torbn e raiolo. (ms-
Alfonso Fernndez Barros: Santa Eulalia de Oeste, LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Catoira, PO) Lugo)
2681. Marzo marzn: pola man ten cara 2692. Marzo marzolo, trebn e raiolo. 902

de can, medioda un sol que convida, e (ms-SA: Gestoso provincia de La Corua)

896
O orixinal di Marzo marzn, pol-a ma ten cara de
893
ms e ms-LU: por a ma, a medodia, ye a noite; can; o medoda un sol que convida, e pol-a noite un
ms15,45v: a mediodia, i a noite. serenao que parece de vrao.
894 897
O orixinal di Marzo marzn pol'a ma caria de rosa O orixinal di Marzo marzolas trebadas e rayolas.
898
pol'a tarde caria de can. O orixinal di Marzo, marzolas, trebas e rayolas.
895 899
O orixinal di Marzo marzn, pol'a maan cara de can, O orixinal di Marzo Marzolas, treboadas e mayolas.
900
as doce unha raia, e a noite corta com'a unha foucia. / O orixinal di O orixinal di Marzo marzola, torbon e
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do rayola.
901
manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en O orixinal di O orixinal di Marzo marzola, trebn e
Meteorolgicos. Meses. rayola.
907
2693. Marzo marzolo, trebn e raolo. (ms-SA: 2705. Marzo pardo, san Xon claro. (ms-
Manuel Boado Vzquez: Santa Mara dos nxeles, LU: dous seminaristas annimos: Pacios, Neira de
Boimorto, C / ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Xus, Baralla, LU e algn lugar de Galicia)
Monxes, C) 2706. Marzo pardo, seal de bon ano. (mc:
903
2694. Marzo marzolo, trebn ou raolo. J.P.)
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) (es) Marzo pardo, seal de buen ao. (R.
2695. Marzo marzolo, trobn a raola. (ms- Marn)
SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) 2707. Marzo que comenza bochornoso, logo
2696. Marzo marzolo, trobn e raiolo. (ms- se convirte en granizoso. (mc: J.P.)
LU: dous seminaristas annimos: Melide, C e algn (es) Marzo que empieza bochornoso,
lugar da provincia de Lugo)
pronto se vuelve granizoso. (R. Marn)
2697. Marzo marzolo, trobn e raolo. (ms-
SA: M. Garca Garca: Santa Xuliana de Monfero, C)
2708. Marzo rascoso e abril amoroso sacan
2698. Marzo marzn, de comenzo cordeiro a maio florido i-hermoso. 908 (mc: Taboada-
F.V.S. / ms15,27r: Lugo)
e ao fin len. (ms21,31v: Berms)
2709. Marzo regaarzo. (mc: Carballedo / ms4:
2699. Marzo marzn: de comenzo, F.V.S.)
cordeiro; fin, len. (mc / ms4: F.V.S.) 2710. Marzo sin trobns, home sin calzs.
(es) Marzo vuelve el rabo, y si al comienzo (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
cordera, a la postre fiera. (R. Marn) 2711. Marzo ventoso e abril chuvioso
2700. Marzo marzoso: pola man cara de sacan a maio frorido e fermoso. 909 (mc:
porco i- sern cara de vran. 904 (ms: C.A. / ms4: E.C. / ms-LU: seminarista annimo: algn
M.L.2) lugar da provincia de Lugo)
Var.: Marzo marzoco: pola ma cara de (es) Marzo ventoso y abril lluvioso, sacan a
porco, medioda millor o fara e sern, mayo florido y hermoso. (Sbarbi) (ct) Mar
cara de vran. (Berbeteros) vents i abril plujs, treuen el maig gojs.
(es) Marzo marceador, que de noche llueve (Sanchis) / Mar vents i abril plujs, el
y de da hace sol. (Sbarbi) / Marzo pags fan ser orgulls. (Sanchis)
marcero: por la maana rostro de perro y 2712. Marzo ventoso e abril chuvisqueiro
por la tarde valiente mancebo. (Id.) henchen a maio de flores e leixos [sic].
2701. Marzo marzote: pola man cara de (mc: Santiago)
pote, medioda por a se ira, e pola 2713. Marzo ventoso i-abril chuvinoso,
tarde un sern coma se fora vern. 905 scame a maio frorido i hermoso. 910 (ms-
(mc, ms e ms2: Leiro, Pontevedra) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) Marzo marceador, que de noche llueve Lugo)
y de da hace sol. (Sbarbi) 2714. Marzo ventoso i-abril chuvioso, o bon
2702. Marzo mazorco, cara de porco: colmear farn astroso. 911 (mc / ms)
medioda fai mellora i- noite (pt) Maro ventoso, abril chuvoso, de bom
empeora. (ms8,32r: Silvarrey) colmeal faro astroso. (Chaves) (es) Marzo
2703. Marzo moscoso, abril chuvioso, ventoso y abril lluvioso, del buel [sic]
colmenar hacer astroso. (Correas) / Marzo
maio pardo, san Juan claro, valen mis
ventoso y abril lluvioso, hacen a mayo
cs mulas i-o carro. 906 (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2704. Marzo o seu pai sol sacou i-o seu pai
apedrou. (ms15,41) 907
ms-LU (Galicia): s. Xuan claro.
908
ms / ms15,27r: y hermoso.
909
ms e ms4: chuvioso, mayo, mc: i-fermoso; ms-LU:
florido y'hermoso. / Nunha segunda clasificacin temtica
902
O orixinal di O orixinal di Marzo marzolo trebn e nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluiu este
rayolo. refrn en Meteorolgicos. Meses.
903 910
O orixinal di Marzo marzolo trebon o raolo. O orixinal di Marzo ventoso y a abril chuvinoso
904
O orixinal di Marzo marzoso pol-a maan cara de sacame a mayo frorido y e hermoso.
911
porco y-o sern cara de vran. ms: e abril; ms2: y abril. / Indica Abejas no ms. / Na
905
ms: coma si; ms2: como si. / Nunha segunda primeira variante do casteln Vzquez Saco corrixe buel
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez por buen. Na edicin da Real Academia Espaola que V.
Saco incluiu este refrn en Meteorolgicos. Meses. Saco manexou do Vocabulario de Correas apareca buel
906
O orixinal di Marzo moscoso, abril chuvioso, mayo por errata. Na edicin de Louis Conbet aparece a forma
pardo, Sanjuan claro valen mais cas mulas yo carro. buen.
hermoso y al colmenero, merdoso. 2722. Marzo, espigarzo; abril, penduril;
(Correas) (porque el agua daa las abejas). maio, segado e en san Xon, mallalo. 917
El agua daa las abejas, como explica el (mc e ms: Santiago)
Correas. 918
2723. Marzo, espigarzo. (mc: Sarria / J. Lage
2715. Marzo ventoso, abril chuvioso, maio Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao, PO / ms-LU:
pardo e san Xon claro valen mis que seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
/ ms-SA: algn lugar de Galicia.)
as mulas i-o carro. 912 (mc / ms / ms2)
(ct) Mes de mar, pigards. (Sanchis)
(pt) Quanto vale o carro e o carril? Tanto
Mes en que debe espigar el pan para la
como a chuva entre maro e abril. (Chaves)
buena cosecha.
/ Mais vale uma chuvada entre maro e 919
abril, do que o carro, os bois, a canga e o 2724. Marzo, igualalarzo. (mc: Layosa)
canzil. (Id.) (es) Marzo, igual. (R. Marn)
Vase Marzo airoso... Alude al equinoccio.
2716. Marzo ventoso, abril chuvioso, maio 2725. Marzo, magarzo. (ms / ms4: F.V.S.)
pardo e san Xon claro, son as millores 2726. Marzo, marcego, eu non che teo
regras do ano. 913 (mc: Loureiro de Cotovad- medo. Con tres das que me faltan e
F.V.S. / ms15,45r: Vida Gallega, 1960) outros tres que me preste meu primo
Var.: Marzo ventoso, abril chuvioso, mayo abril, heiche facer meter as cabras no
pardo, san Xon claro, son as chaves do ano. cubil. 920 (mc e ms4: Santa Comba, Lugo-F.V.S.)
(F.V.S.) 2727. Marzo, marzo marzn: pola man
2717. Marzo ventoso, abril chuvioso, maio cara de can e s doce un barrighn. 921
pardo e san Xon claro, son as catro (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
chaves do ano. 914 (ms-SA: Jos M. Gulas 2728. Marzo, pelarzo. (mc: Laln-F.V.S.)
Rivas: Forcarei, PO) (pt) Maro, pelaro, as noites como os dias,
2718. Marzo ventoso, abril lluvioso, maio os meses como os marcos. (Chaves)
pardo, san Xuan claro, vale ms cs bois Alude a la dureza del mes, y a la esquila de
i-o carro. 915 (ms-LU: Trini Figueiras: San las ovejas, y de los asnos.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las 2729. Marzo, raparzo. (mc: Bagueixos, Lugo-
Crneas.) F.V.S.)
2719. Marzo hortelano, moita palla e pouco (es) En marzo se esquilan los burros.
grano. (ms5,055: Silvarrey) (Sbarbi) (ct) Pel mar ton les ovelles.
2720. Marzo, esfolarso. (ms-SA: Francisco Canosa (Sanchis) / Pel mar s'esquilen els ases.
Quintns) (Id.)
2721. Marzo, espigarzo; abril, espigas mil; Como Marzo, pelarzo.
maio, espigado; san Xon, curado; en 2730. Mes de marzo, mes de marzo, ti tes a
xugo [sic], pan maduro; xuiln, fouce chave do ano. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo,
1957)
foucn; en agosto dlle no rostro; en Var.: Marzo, a chave do ano. (ms15,23: O
setembre come e vende; en octubre Gaiteiro Gallego, 1956)
semea e cubre. 916 (ms21,01r: Berms) 2731. Nas tardes de marzo recolle o teu
gando. 922 (mc: J.P. / ms10,125r: D.E.)
912 (pt) Tardes de maro, recolhe teu gado.
ms: qu'as mulas, y o; ms2: mayo, cas mulas yo carro. /
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do (Chaves) (es) Tardes de marzo, arrecoge tu
manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en ganado. (Correas)
Meteorolgicos. Meses. Porque no venga la tempestad.
913
ms: mayo pardo, San Xoan; ms15,45r: Xoan craro,
regras. / Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas
917
do manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en ms: mayo, mallalo.
918
Meteorolgicos. Meses. Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
914
O orixinal di Marzo bentoso, Abril chubioso, Mayo manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en
pardo e San Juan claro son as catro chabes do ano. Meteorolgicos. Meses.
915 919
O orixinal di Marzo ventoso Abril lluvioso, Mayo mc: igualalarzo. / V. Marzo, iguarzo en Das
pardo San Xuan claro vale mas cos bois yo carro. (Duracin de los das).
916 920
O orixinal di Marzo, espigarzo; abril, espigas mil; ms4: presta meu primo.
921
mayo, espigado; S. Xoan, curado; en xugo, pan maduro; O orixinal di Marzo, marzo, marzn po la maan cara
xuiln, fouce foucn; en agosto dalle n'o rostro; en de can e as doce un barrijan.
922
setembre come e vende; en octubre semea e cubre. En ms10 s.v. Tarde.
2732. Nin marzo sin trebns nin home sin 2748. O sol de marzo queima a dama no
calzns. (ms-LU: Manuel Portela Balayo) palacio. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
2733. No marzo e no outono sempre vn 2749. O sol de marzo queima a reina no
algo de trono. (mc: Santiago) palacio. (mc: Puente Arcediago, Corua)
2734. No marzo non debe de mollar o gato o 2750. O vintecinco de marzo entran as
rabo no agro. (ms-LU: seminarista annimo: merendas e mais o descanso. (ms-LU:
Bucios, Carballedo, LU) seminarista annimo: Terra Cha, LU)
2735. No marzo, abrigo, noces e pantrigo. 2751. O vinteoito de marzo entran as
923
(mc e ms: A.I. / ms21,04v: Berms) merendas e mais o descanso. (ms-LU:
(es) En marzo el abrigo, nueces y pan trigo. seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
(R. Marn) 2752. Os tronos de marzo apretan a cuba
2736. No mes de marzo chove tanto com'a cun mazo. (mc: Monforte / ms4: F.V.S.)
meixeira dun gato. 924 (ms: Cuartilla 11) (pt) Quando troveja em maro aparelha os
2737. Non ha de chover en marzo mis de cubos e o barao. (Chaves) (es) Los truenos
canto molle o rabo o gato. 925 (mc: J.P.) de marzo, aprietan la cuba con un mazo.
Variante de otro anterior. (Sbarbi) (ct) Tronades pel mar, el vi a
bassals. (Sanchis)
2738. Non saches a horta na la de marzo,
Las tormentas de este mes son precursoras
que se marcean as coles. (ms9,13v: Silvarrey) de buena cosecha de vino.
Marcearse: Ponerse amarillas.
2753. Pito minn, botado en marzo e nado
2739. Non te fes de can coxeando nin de
en abril. (mc: Paradela)
muller chorando, nin de bon tempo en 927
2754. Polo mes de marzo, ro gharzo.
marzo. (mc / ms4: F.V.S.) (ms5,135: Estrada, Puente Ulla)
(pt) Em manqueira de co e lgrimas de 2755. Por marzo todo ganado val o dieiro
mulher, no h que crer. (Chaves) (es) En
dobrado. 928 (mc, ms e ms4: J.P.)
marzo cojera de perro y en lgrimas de
mujer, no hay que creer. (Sbarbi) 2756. Qu' o que fiache, que en marzo n'o
2740. O marzo que non marcexa, vn abril curache? 929 (mc: J.P.)
e o apedrexa. (ms-LU: seminarista annimo: 2757. Quen saleu ben de marzo, ben salir
Pape, San Xon de Silvarrei, Outeiro de Rei, LU) de maio. (mc: J.P.)
2741. O millo botado no marzo, nin moi Siempre que las heladas que, a veces se
chego nin moi tardo. (mc: Santiago) presentan en los primeros das, no malogren
la cosecha.
2742. O pan: en marzo espigarzo; en abril
2758. Quentor de marzo tempern pr
penduril; en maio granado; en san Xuan
campo ben san. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo,
curado e pola santa Maria metido na 1957)
arquia. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 2759. S'en marzo abrigo, hai noces e
da provincia de Lugo)
pantrigo. (ms-LU: Jess Redondo C.: Laln, PO)
2743. O que en marzo espende, antes
2760. Scame de marzo, si non pace o rasco.
compra que vende. (ms8,08v: Otero de Rey) (ms-SA: algn lugar de Galicia)
2744. O que fiache, en marzo non curache. 2761. Scame en marzo: si non pacio, rasco
(mc: A.N. 2 serie / ms4: N.V. 2 Serie)
i- noite veo farto. (ms12,78: S. Pedro de
2745. O que poda por marzo, vindima no Orris, Caurel)
regazo. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) Se pone spero el monte donde pastan en el
2746. O sol de marzo mat'as damas no invierno y ya desean pacer la yerba.
palacio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)
2747. O sol de marzo mata a dama no 926
ms-LU: U sol, nu palacio.
palacio. 926 (ms-LU: dous seminaristas annimos: 927
O orixinal di Pol-o mes de marzo, rio jarzo.
algn lugar da provincia de Lugo. 928
mc: vale o dieiro doblado. A forma recollida por
Vzquez Saco no mc non se axusta que aparece no
orixinal de Jacinto del Prado.
923 929
Indica Agricultura (Condicin de los meses) no ms. mc:Qu fiache que en marzo non curache? / Jacinto
924
mc: como a meixeira de un gato. del Prado non recolle ningn refrn que coincida
925
mc: mais que canto. Jacinto del Prado s recolle o exactamente co do mc. Supoemos que as diferenzas se
refrn coa forma mais de canto. deben a un erro de transcricin de Vzquez Saco.
2762. Se no marzo ves tronar, prepara F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
cubas e lagar. (mc: X.R.P.S. Ns)
(pt) Se maro d de rabo, nem fica ovelha
Var.: Si en marzo oyes tronar, pon as cubas a
parida nem pastor aamarrado. (Chaves) /
remollar. (Baralla) / Si en marzo trona, pon as
Quando maro buelve [sic] de cabo no
cubas a remollo. (Baralla)
aleixa carneiro encerrado, nem pastor
Varios otros insisten en la misma idea.
encamisado. 935 (Chaves) (es) Cuando
2763. Se queres ter bo banastro, corta os marzo vuelve el rabo, ni deja pastor
vimbios en marzo. 930 (ms-SA: Juan Lpez enzamarrado ni carnero encencerrado.
Souto: Corrubedo, Ribeira, C / Tefilo Cabaleiro (Sbarbi) / Si marzo vuelve el rabo, adis tu
Cabaleiro: Codeseda, A Estrada, PO / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ganado. (R. Marn) / Si marzo vuelve el
Lugo) rabo, no queda oveja con pelleja ni pastor
2764. Se queres ter bon garbanzo, semntao azamarrado. (Sbarbi) (ct) Mar aborrascat
ni ovelles ni corders ha deixat. (Sanchis)
no mes de marzo. (ms5,029)
2772. Si marzo volve o rabo, non queda
2765. Se ques ter bon cabazo, sementa en
ovella con pelexa nin pastor
marzo. 931 (ms4, ms e mc: Vase Cuartilla 11 /
ms4: C.G.) deszamarrado. 936 (ms: J.P.)
2766. Sempre qu'en marzo hai xiada, (pt) Se maro d de rabo, nem fica ovelha
parida nem pastor aamarrado. (P.
cntase con boa anada. 932 (mc: J.P. /
ms15,45r: Vida Gallega, 1960)
Chaves) (es) Si marzo vuelve el rabo, no
queda oveja con pelleja ni pastor
2767. Si canta a ran en marzo, xa cala en
azamarrado. (Sbarbi) (ct) Mar aborrascat,
abril. 933 (ms-LU: seminarista annimo: Pantn, ni ovelles ni corders ha deixat. (Sanchis)
LU)
2773. Si no mes de marzo sintes tronar,
2768. Si en marzo canta a ra, en abril e
colle as chaves do pallar. (mc / ms-LU:
maio calada est. (mc: Guntn) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Se canta a ra en marzo, non cantar nin Lugo)
en abril nin en maio. (ms15,05: Silvarrey) 2774. Si por marzo canta a ra, polo maio
(es) Cuando marzo mayea, mayo marcea.
calar. 937 (mc: M.V. / ms: M.L.)
Explicado en otros anlogos.
Lo hemos visto repetidas veces.
2769. Si en marzo non canta o cuco, nin en 2775. Si queres bon banasto, corta os
abril a bubela e a rulia non rulea, mala vimbios en marzo. 938 (mc e ms: J.P.)
colleita se espera. 934 (mc)
2776. Si queres ter bon cabazo, has de
Son aves que cantan en los meses que se
indican, cuando vienen con el tiempo a sementalo en marzo. 939 (mc: Pigos, Lugo)
propsito para la agricultura. (pt) Se queres bon cabao, semeia em
maro. (Chaves)
2770. Si marzo se vai e o cuco non veu, ou
2777. Si queres vivir hermoso todo o ano,
vn a fin ou o cuco morreu. (mc)
Var.: Si marzo se vai e o cuco non veu, ou foxe do sol de marzo. 940 (ms, ms4 e
ms15,47v: Villanueva, Laln-F.V.S)
morreu o cuco ou vn a fin. (J.P.)
Variante de otros que insisten en la misma 2778. Sol de marzo cedo, pon o campo ledo.
(mc: Pigos, Lugo)
idea.
Var.: Sol en marzo cedo, pon o campo ledo.
2771. Si marzo volve o rabo, non deixa (ms4: F.V.S.)
pastor enzamarrado nin ao 2779. Sol de marzo fire con mazo. (mc:
encencerrellado. (mc: Pigos, Lugo / ms4: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
930
ms-LU: bon.
931 935
Indica Labores agrcolas (Meses) no ms. A segunda variante do portugus non a atopamos no
932
mc e ms15,45r: Sempre que en marzo. Jacinto del refraneiro de Chaves. Buelve debe ser un erro de
Prado recolle o refrn coa forma qu'en, anda que Vzquez transcricin por vuelve.
936
Saco rexistraba en mbolos dous manuscritos que en. ms: azamarrado. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
933
O orixinal di Si canta arran en marzo xa calan en forma deszamarrado.
937
abril. Escrito por detrs dunha carta dirixida por un mc: lar.
938
laboratorio de Madrid mdico Antonio Figueiras Garca, mc: bimbos. Jacinto del Prado recolla o refrn tal e
de Pantn. Relacin con Trini Figueiras que tamn como aparece no ms.
939
recolleu refrns en Lugo? ms: sementa en marzo.
934 940
ms4: a abubela. ms4 e ms15,47v: hermosa.
Var.: Sol de marzo fire coma mazo. (ms4: J.P.) 2792. Vnse no san Benito Marzn, vaise no
(pt) Sol de maro, pega como pegamao, e san Benito do vran. (mc: Calde, Lugo / ms4:
fere como mao. (Chaves) (es) Sol de F.V.S.)
marzo, sol de mazo. (Sbarbi) / Sol de (ct) Per sant Benet, el cucut canta tot dret.
marzo, hiere con mazo. (Id.) / Sol de marzo, (Sanchis) / Per sant Benet, cada cucut en
pega como mazo. (Correas) (ct) Lo sol de son indret. (Id.) / El cucut, per son dret,
Mars, estella el cap. (R. Marn) hauria de cantar per sant Benet, per ha
Se dice por lo fuerte y daoso que suele ser jurat i perjurat que no cantar fins a sant
en este mes. (Sbarbi) Marc. (25 de abril)
2780. Sol de marzo mata a dama no pazo. Alude al cuco, que aparece en San Benito
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) (21 de marzo) y se retira [sic]. A veces se
2781. Sol de marzo mata a dama no palacio. retrasa y a ello se refieren otros refranes,
(Jess Vzquez: Sarria, LU) como el cat.: El cucut, per son dret....
2782. Sol de marzo mata a dama nu palacio 2793. Vento de marzo seca as donas no
i-o d'abril mata u porco nu cubil. (ms-LU: pazo. (ms4)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Var.: Vento de marzo queima as donas do
Lugo) pazo.
2783. Sol de marzo queima a dama no 2794. Vean lunas mil e non vean as de
palacio. (ms21,03v: Berms) marzo polas de abril. (mc / ms4: F.V.S.)
2784. Sol de marzo queima as damas no Var.: Lunas mil, e non a de marzo por abril.
pazo. 941 (mc e ms3: A.I.) (ms15,42: Lugo)
(es) Sol de marzo, quema las damas del 2795. Vio de marzo lvao a vella no
palacio, mas no las del ordenado. No regazo. (mc: Taboada)
quema, pues, a las que hacen vida ordenada Var.: O vio de marzo lvao a vella no regazo,
y estn en su casa, al reparo del sol; pero s i-o de abril enche o barril. (ms15,45:
a las ventaneras. (Correas) / Sol de marzo, Chantada)
quema las dueas del palacio, mas no las
2796. Xiada de marzo non mata a mala
del bien concertado. (Id.) (ct) Sol de mar
crema les dames a palau. (Sanchis) / El sol herba, si o arado non acaba con ela. (mc:
J.P.)
de mar fa mal an es cap. (Id.) / El sol de
mar es coneix set anys a la cara. (Id.)
2785. Sol de marzo queima as donas no
pazo. (mc / ms21,07v: Berms) Meses. Abril
943
2786. Sol de marzo, de rego val campo. 2797. A auga d'abril trai o pan carril.
(ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) (mc: Santiago)
2787. Tras de marzo vn abril. (mc) 2798. A auga d'agosto e o polvo de abril,
2788. Tronos en marzo, ou fame ou toca na hucha coma un panderil. (ms-LU:
mortazo. 942 (mc: M.V. / ms15,45: Camba / Antonio Vzquez Paredes: Xubia, Narn, C)
ms21,06r: Berms / ms10,133r: D.E.) 2799. A auga de abril enche o carro e o
2789. U mes de marzo igual co cu dus cubil. 944 (mc: J.T. / ms16)
pequeos. (ms-LU: seminarista annimo: algn (pt) Abril, cheio o covil. (Chaves)
lugar de Galicia) Porque abril, aguas mil.
Tan pronto chove coma fai sol. 2800. A auga de agosto e o polvo de abril
2790. U que en marzo sinta tronar, cerre a botan o labrador a pedir. 945 (mc: O. de Rey
tulla e abra u lagar. (ms-LU: seminarista / ms16)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Como A lama de agosto i-o polvo de abril...
Sin pan pero hay vino. 2801. A auga en abril enche o carro e o
2791. Vaite, marzo marzano, xa me vas carril. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
deixando meus boicios catro; con tres 2802. A augua de abril molla o carro e-o
que teo e catro que me preste meu carril. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
primo abril, heichos chamar todos catro
chameril. (mc: J.T.)
943
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
941 944
ms3: a dama. mc: y o, henche; ms2: d'abril, y-o cubil; mc: agua.
942 945
En ms10 s.v. Tronar. ms: y o polvo d'abril; mc: i o polvo.
2803. A iauga d'abril enche o carro i-o De las lluvias y templanza de estos dos
carril. 946 (ms21,01r: Berms) meses dependen en gran parte las cosechas.
2804. A leite de abril pra min.
947
(mc e 2819. Abril e maio son as chaves do ano.
ms17,006: J.P.) (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU /
(es) La leche de abril, para m; la de mayo, seminarista annimo: Lugo, Lugo, LU)
para mi amo (para su hermano), y la de 2820. Abril e maio son chave de todo o ano.
952
junio para ninguno. (Sbarbi) (ms21,31v: Berms)
Por los pastos y no es an intenso el calor. Var.: Abril e maio son a chave de todo o ano.
2805. A sanda, nin en abril nada nin en (ms4)
953
maio botada. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) 2821. Abril e maio, a chave do ano. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
2806. A trama d'abril nunca vil e non A Estrada, PO)
arde no candil. (ms18,13r) 2822. Abril e maio, o ser de todo o ano. (mc:
2807. A trama de abril, pouca e vil, e non Bucios)
arde no candil. 948 (mc e ms: J.P.) (pt) Abril e maio, chaves do ano. (Chaves)
(es) La trama de abril no enciende en (es) Abril y mayo, las llaves de todo el ao.
candil. (Sbarbi) (ct) Abril y Maig tenen les claus de tot
2808. Abril abrileiro, cada da seu l'any. (Alberola)
954
aguaceiro. (ms21,08r: Berms) 2823. Abril esfola pero maio amola. (ms-
2809. Abril amoroso, san Xon ventoso. (mc: SA: Juan Bello Valia)
Santiago) 2824. Abril fai as portas cerrar e abrir e os
2810. Abril atoldado pouco mollado. 949 porcos berrar. (mc: J.P.)
(ms16: Enc.) (es) Abril hace las puertas cerrar y abrir, y
2811. Abril augas mil, se non comezo, a los cochinos gruir. (R. Marn)
meio ou fin. (ms-SA: Juan Bello Valia) 2825. Abril fro e fornos quentes, alegra
2812. Abril co rabo sole ferir, entrar ou prs meus dentes. (mc: M.L.)
salir. (mc: Gella, Ribadeo) Var.: Abril fro e fornos quentes.
(pt) No princpio ou no fim, abril se ser 2826. Abril fro e mollado enche o celeiro e
ruim. (Chaves) (es) Al abril alabo, si no farta o gado. 955 (mc: A.C. / ms: E.C.)
vuelve el rabo. (Sbarbi) (pt) Abril fro e mollado, enche o celeiro e
2813. Abril chove pr xente e maio prs farta o gado. (Chaves) (es) Abril fro,
bestas. 950 (ms-SA: Juan Bello Valia) hinche el silo, y mojado, silo y campo.
2814. Abril do bo dormir. (ms-SA: Francisco (Correas) / Abril mojado, panes trae en el
Canosa Quintns) saco. (R. Marn) / Abril fro y mojado,
2815. Abril e abrilete e un mes que se lle hinche el granero y harta el ganado. (Id.)
(ct) Fred en abril, no faltar pa ni vi.
mete. (ms4: F.V.S.)
(Sanchis)
2816. Abril e maio fan fan fan faria para
2827. Abril fro, fornos quentes, alegra
todo o ano. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: prs meus dentes. (ms21,04r: Berms)
Rianxo, C)
2817. Abril e maio son a chave do ano. (ms-
2828. Abril fro, pan e vio. (mc: A.C. / ms: E.C.
/ ms21,31v: Berms)
SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
(pt) Abril fro, po e vinho. (Chaves) (es)
2818. Abril e maio son as chaves de todo o
Abril fro, pan y vino. (Hernn Nez) / ms:
ano. 951 (mc: Dicc. Ac.) Correas. / Abril fro, mucho pan y poco
Var.: Abril e maio, chaves do ano. (ms16) vino. (Id.) (ct) Fred en abril, no faltar pa
(pt) Abril e maio, chaves do ano. (Chaves) ni vi. (Sanchis)
(es) Abril y mayo, la llave de todo el ao. A la letra el de Hernn Nez: Abril fro,
(Correas) (ct) Abril y Maig tenen les claus pan y vino. Otro en cambio recoge el
de tot l'any. (Alberola) Priciano que lo contradice: Abril fro,
mucho pan y poco vino.
946
O orixinal di A-i-auga d'abril enche o carro y'o carril.
947
ms: d'abril.
948 952
ms: d'abril, n-o candil. O orixinal di Abril e mayo son chave de todo o ano.
949 953
Este refrn apareca riscado no reverso dunha folla. O orixinal di Abril e mayo a chabe do ano.
950 954
O orixinal di Abril chove pra xente e Mayo prs bestas. O orixinal di Abril esfola, pero Mayo amola.
951 955
ms: mayo; ms2: mayo, son a chave; ms4: a chave de. mc: henche.
2829. Abril malo perde a maio. (ms-LU: abrilillo cundo no fu un pillo? (Id.) /
seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei, Abril, uno bueno entre mil. (Id.) / Abril y
Outeiro de Rei, LU) jornaleros, pocos buenos. (Id.) / Abril,
2830. Abril mata o rato no cubil. (ms-SA: abrilero, siempre es traicionero. (Id.) /
seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) Abril siempre fu vil, que al principio, que
956
2831. Abril mollado, malo pr'hortelano. al medio, que al fin. (Id.) / Abril siempre
(mc e ms: J.P.) ser run, al entrar o al salir o al medio por
(es) Abril mojado malo en la huerta, bueno no mentir. (R. Marn) / Abriles y condes, los
en el campo. (Sbarbi) (ct) Abril mullat, mal ms son traidores. (Correas) (ct) L'a abril
per a l'hort, b per al sembrat. (Sanchis) s ms roin que un aguasil. (Sanchis)
2832. Abril molla, maio amola. (ms8,17r: Insisten todos en el concepto del ya
Silvarrey) transcrito: Abriles e mulos... 962
2833. Abril mui nubloso pouco chuvioso. 2842. Abril sempre ser run, entrar ou
957
(mc e ms4: J.P.) sar. (ms-SA: Juan Bello Valia)
2834. Abril non era malo, se non fora o aire 2843. Abril sin torbs como home sin
asturiano. 958 (mc: Taboada / ms15,27r: Lugo) bots. (mc: Bucios)
2835. Abril para min e san Xon par'o can. 2844. Abril vn con cara de santo e uas de
(ms-LU: Manuel Portela Balayo) gato. (ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos
2836. Abril pra min, san Xon pr can. Monxes, C)
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) 2845. Abriles e cabaleiros son s veces
2837. Abril que non chove deixa o labrego treicioeiros. (ms-SA: Juan Bello Valia)
probe. (ms-SA: Juan Bello Valia) 2846. Abriles e mulos engaan a todos. (mc:
2838. Abril quente e mollado, carga o carro J.P.)
i-enche o gado; abril frioleiro i-enxoito, (es) Abriles y caballeros, todos son
nin pra min nin pra outro. 959 (ms21,32v: traicioneros. (R. Marn) / Abriles y seores
Berms) pocos hay que no sean traidores. (Id.) /
2839. Abril quente e mollado, carga o carro Abriles y condes, los ms son traidores.
i-enche o gado. 960 (mc) (Correas) (ct) Bon abril i bon cavaller, molt
Los mismos efectos que abril fro e escassos solen ser. (Sanchis) / D'abrils i de
mollado... senyors, n'hi ha pocs que no suguin
2840. Abril saca a espiga a descubrir. (mc: tradors.
J.P.) La traicin de abril, si niega las lluvias
(es) Abril saca la espiga a relucir. (R. mansas, que, con mayo le convierten en
Marn) llave de todo el ao, se comparan con las
En llegando abril, cada uno con su fusil. traiciones de los mulos.
(Sbarbi) Porque en abril, los trigos y las 2847. Abril, abril, de cen en cen anos
cebadas ostentan ya la espiga, (Sbarbi). Lo deberas vir. (mc e ms16: J.P.)
mismo que el pendoril de los refranes Var.: Abril, abril, de cen en cen anos debes vir.
anteriores. (ms16)
2841. Abril sempre run, principio i- fin, (es) Abril, abril, de cien en cien aos
i- medio pra non mentir. 961 (mc e ms: J.P.) debieras venir. (R. Marn)
(pt) No princpio ou no fim, abril se ser Abundan las paremias de esta apreciacin.
963
ruim. (Chaves) (es) Abril, si bueno al 2848. Abril, aguas mil. (mc: G.P. / ms-SA:
principio, malo al fin. (R. Marn) / Abril, Gestoso provincia de La Corua / ms-SA: Jos
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
PO)
956
mc: pro hortelano. (es) Abril, aguas mil (Sbarbi) / Abril para
957
ms4: nubloso e pouco. Jacinto del Prado recolle s ser abril, ha de tener aguas mil. (G.P.) (ct)
pouco chuvioso. En abril, aiges mil. (Sanchis) / Abril, el de
958
ms15,27r: sinon fora. les pluges mil. (Id.)
959
O orixinal di Abril quente e mollado carga o carro Ms general, y refirindose a aguas blandas
y'enche o gado; abril frioleiro y'enxoito nin pra min nin y sin turbiones (Correas)
pra outro.
960
O orixinal di Abril quente e mollado, carga o carro y-
962
enche o gado. / mc: y henche. Nesta edicin aparece un pouco mis abaixo: Abriles e
961
O orixinal di Abril sempre run, princpio y o fin, yo mulos engaan a todos.
963
medio, pra non mentir. / ms: para non mentir. ms-SA (Jos B.): auguas.
2849. Abril, augas mil, coladas por un 2860. Anque non chova en tod'o ano, non
mandil. 964 (mc: A.C. / ms: E.C.) falten as augas d'abril e maio. (ms-LU:
(pt) Em abril, guas mil coadas por um seminarista annimo: algn lugar da provincia de
mandil, e em maio 3 ou 4. (Chaves) (es) Lugo)
Abril, aguas mil, cernidas por un mandil. 2861. Anque vean augas mil, que non
(Correas) (ct) En abril, aiges mil. falten as d'abril. (ms-LU: seminarista annimo:
(Sanchis) / Abril, el de les pluges mil. (Id.) Bucios, Carballedo, LU)
2850. Abril, bscame no cubil; en maio xa 2862. As augas d'abril enchen o carro i-o
son gran de galo; en san Xuan xa boto carril. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
as cabras do pan; en julio xa me poo s provincia de Lugo)
bois do xugo. (ms-LU: Trini Figueiras: San 2863. As augas de abril non deben encher
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento de Las un barril. 968 (mc e ms: J.P.)
Crneas.) 2864. As augas de abril, todas collen nun
2851. Abril, cara de gato. (ms5,136: O Gaiteiro de barril. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
Lugo, 1957) (es) Abril, aguas mil, todas caben en un
Var.: Abril, cara de traidor. barril. (Sbarbi) / En el mes de abril toda el
2852. Abril, cuiros mil. (ms-SA: Francisco Canosa agua cabe en un barril pero si el barril est
Quintns) desfondado todo el campo queda anegado.
2853. Abril, espigas mil. (ms-LU: seminarista (Id.) (ct) En abril tota l'aigua cap dins un
annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: barril. (Sanchis)
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, Conviene que llueva muchas veces, pero no
LU)
en abundancia.
2854. Abril, maio e san Xon son os que
2865. As augas en abril enchen o carro i-o
levan e tran. 965 (mc: Carballedo / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
carril. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
Meses decisivos para que la cosecha sea
buena o mala. 2866. As escarabanadas de abril fan berrar
2855. Abril, o do bo dormir. (ms-LU: seminarista os porcos no cubil. (mc: Loureiro de Cotovad-
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) F.V.S.)
Como Abril fai as portas cerrar e abrir...
2856. Abril, pendoril; maio, engraio; san
Escarabanadas son granizadas.
Xon, segaio. 966 (mc: Ns) Escarabanar lo recoge Carr Alvarellos
Var.: Abril, pendoril; maio, granado; san como sinnimo de Saravear = granizar.
Xon, curado; e san Martio, no arquio.
2867. As madrugadas de abril son propias
Con palabras caprichosas describe el estado
del centeno en los meses que se indican: En para dormir. (mc: Ns)
abril, cuelga ya la espiga, en mayo, grana y (es) Las maanitas de abril, se duerme el
en junio est dispuesta para la siega. Se mozo ruin: las de mayo, el mozo y el amo; y
refiere a las zonas ms clidas de Galicia. cuando llega San Juan, todos los que en la
967 casa estn. (R. Marn)
2857. Abril, raiolas mil. (mc: Santiago)
Como el siguiente.
Como Abril, aguas mil.
2868. As maancias de abril son moi doces
2858. Abril, si por mal quer vir, as portas
de dormir. 969 (mc e ms: Carballedo)
non deixa abrir. (ms21,01r: Berms)
(pt) Manhs de abril, boas d'andar e doces
2859. Abril, si por mal quer vir, nin as de dormir. (Chaves) (es) Las maanas de
portas deixa abrir. (mc: A.N. / ms21,01r: abril dulces son de dormir; y las de mayo
Berms) no tienen cuento ni cabo. (R. Marn) / Las
(es) Abril hace las puertas cerrar y abrir, y maanitas de abril, son muy buenas para
a los cochinos gruir. (R. Marn) dormir; y las de mayo, las mejores de todo
Como Abril fai as portas cerrar... ya el ao. (Id.) (ct) D'es bril, en bon mat, hi fa
registrado. de bon dormir. (Sanchis)
2869. As sandas, nin sementadas en abril
964
nin nadas en maio. 970 (mc e ms2: C.A.)
mc: agoas; ms2 e ms4: augoas.
965
ms-LU: Sanjun son us que.
966 968
ms: mayo, engrayo, San Juan segayo; ms4: Abril, ms: d'abril; mc: hencher.
969
pandoril. ms: d'abril.
967 970
Abril, rayolas mil. ms2: mayo.
2870. Auga d'abril, polvo d'agosto. (ms-LU: 2885. Chova pa min en abril e maio e pa ti o
seminarista annimo: Arcos de Frades, Pol, LU) resto do ano. 976 (ms-SA: Argimiro Pampn
2871. Auga de abril henche o carro i-o Basteiro: Arza, C)
carril. 971 (mc: A.N.) 2886. Chova para min en abril e maio, e
Var.: Chuvia en abril enche o carro e o carril. para ti todo ano. 977 (ms-SA: Andrs Castro
(ms4: E.C.) / As augas de abril dan pra encher Ces: Tllara, Lousame, C)
o carro e mais o carril. (ms15,43: Meda) 2887. Chova por abril e maio, e non chova
Porque abril, augas mil. en todo o ano. 978 (mc e ms: Bucios)
2872. Auga de abril mata a porca no cubil. (pt) A ti chova todo o ano e a mim abril e
(mc: Carballino) maio. (Chaves) (es) Lluvame a m abril y
2873. Auga de abril tolle a porca no cubil. mayo, y a los otros todo el ao. (Correas)
972
(mc e ms2: J.T.) 2888. Chova pra min en abril e maio e pra
2874. Auga de abril, graos mil. (mc: ti no resto do ano. 979 (ms-SA: Algn lugar da
Castroverde) provincia da Corua)
(es) Agua en abril, granos mil. (Sbarbi) (ct) 2889. Chova pra min todo o abril e maio,
Aigua per l'abril grans mil. (Sanchis) pra ti todo o ano. 980 (ms-SA: Manuel Otero
2875. Augas mil e non falten as do mes de Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
abril. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da 2890. Chvame a min en abril e maio, e
provincia de Lugo) chvache a ti o resto do ano. 981 (mc e ms:
2876. Augua de abril trai o pan carril. (ms- Bucios)
SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso, 2891. Chovendo en abril, hai cosecha a
Brin, C)
cadril. (mc: Santiago)
2877. Ca auga de abril e maio nace o pan do
2892. Chuvia de abril enche o carro e o
ano. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
carril. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-
2878. Cando abril recacha, queima a vella a
1951))
maza. (mc: A.I.) 2893. De abril a maio sale a faria do ano.
Abril es inconstante y traicionero. 982
(mc / ms / ms4: F.V.S.)
2879. Cando en abril chove, en maio a vella Var.: D'abril e mayo sale a faria do ano.
queima o tallo. 973 (ms-SA: J. M. Barral (pt) Entre abril e maio, moenda para todo o
Snchez) ano. (Chaves) (es) Entre abril y mayo haz
2880. Cando no abril e maio arden os harina para todo el ao. (Sbarbi)
montes, no san Jon e Santiago ameten 2894. Dios nos quite do polvo d'abril e do
as fontes. (ms-LU: seminarista annimo: algn bulleiro de agosto. (ms-LU: seminarista
lugar da provincia de Lugo) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2881. Canta a ra no mes de abril, encra o 2895. Dios nos quite do polvo de abril e das
tempo e vlvese cubil. 974 (mc: A.N. / ms4: lamas de agosto. 983 (mc / ms4: F.V.S.)
C.G. / ms21,17r: Berms) Var.: Polvo de abril e barro de agosto, cgome
(es) Ranas muy cantoras, serenas auroras. nil. (ms15,09: Bulso)
(Ricart) (es) Dios te guarde de polvo de mayo y
Porque su canto acompaa al buen tiempo. fango de agosto. (R. Marn)
2882. Como chova en abril e maio, que non
chova en todo o ano. (ms-LU: seminarista
annimo: Arcos de Frades, Pol, LU)
2883. Chova non chova, en abril est escaso 976
O orixinal di Chova pa min en Abril e mayo e pa ti o
resto do ano.
o barril. (mc: Santiago) 977
O orixinal di Chova para min en Abril e Mayo, e para
2884. Chova pa min abril e maio e pa ti t todo ano.
todo o ano. 975 (ms-SA: J. M. Barral Snchez) 978
ms: mayo.
979
O orixinal di Chova pra min en Abril e Mayo, e pra ti
no resto do ano.
971 980
ms: Auga d'abril, y-o. O orixinal di Chova pra min todo o abril e mayo, pra ti
972
ms2: d'abril, n-o cubil. todo o ano.
973 981
O orixinal di Cando en Abril chove en Mayo a vella ms: mayo, no resto.
982
queima o tallo. Contn a indicacin Abril. Agrcolas no ms. / ms:
974
ms: d'abril; ms2: d'abril. mayo.
975 983
O orixinal di Chova pa min Abril e Mayo e pa ti todo o Indica A chuvia i-a colleita. Agosto no ms. / ms:
ano. d'abril, d'agosto.
2896. Dos cepos mil garda cento pra abril. (pt) Em maio com sono caio, em S. Joo,
984 por esse cho. (Chaves)
(mc: J.P.)
(pt) Guarda po para maio e lenha para De las maanas de abril, dulces para
abril. (Chaves) / Quem me vir e ouvir, dormir, habla un refrn anterior.
guarde po para maio e lenha para abril. 2911. En abril dixame dormir. (ms21,03r:
(Id.) (es) La vieja de los aos mil, guardaba Berms)
pan para mayo y lea para abril. (Sbarbi) / 2912. En abril e maio a vella queima o tallo.
987
La vieja que supo vivir, pan para mayo y (ms-SA: Jos Cornes Iglesias: Santiago de Buxn,
lea para abril. (Id) (ct) Guarda pa per a Val do Dubra, C)
maig i llenya per a abril. (Sanchis) 2913. En abril empezan as flores a lucir. (mc:
2897. En abril a porca fai o cubil. (mc / ms4: Santiago)
F.V.S.) 2914. En abril enche o carro i-o carril. (ms-
2898. En abril abre a porta e dixame ir. LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Baralla, LU)
2899. En abril abre a porta gado e dixao 2915. En abril est no cubil; en maio, co pai
sar. 985 (mc e ms16: M.V. / ms: M.L.) lado; en san Xuan xa lle d unha
(pt) Em abril, abre a porta vaca e deixa-a carreira can; en santa Maria xa
ir. (Chaves) / Em abril guarda o gado, e vai matan a cabritia; i-en agosto tiran o
onde tens de ir. (Chaves) boi ao pozo. 988 (mc: La Gudia / ms11,25:
2900. En abril abre as portas e dixame ir. Gudia, Orense)
(ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Var.: En abril ctanos no cubil; en maio xa son
Chantada, LU. Convento de Las Crneas.) bon gaio; en santa Maria xa vou pola
2901. En abril breme as portas e dixame cabritia; en agosto xa vou co meu pai polo
salir. (ms-SA: algn lugar de Galicia) rostro; en Santos xa mato os bois nos campos;
2902. En abril arden os ferros do carril. (mc: i-en xaneiro xa podo co carneiro. (ms / ms4:
Santiago) F.V.S.)
2903. En abril berra o porco no cubil. (ms- Describe las fases del desarrollo del lobo.
LU: Lus Alonso Alonso) (mc) / Acerca del desarrollo del lobo.
2904. En abril cada pinga val por mil. (mc: (ms11,25).
989
Dicc. Ac.) 2916. En abril estou no cubil. (mc: Dicc. Ac.)
(es) En abril, cada gota vale por mil, o vale Habla el lobo. Es la primera fase de los
mil. (Sbarbi) (ct) En abril cada gota val per anteriores.
mil. (Sanchis) 2917. En abril fan os paxaros o niu. (mc)
2905. En abril cantas poidan vir. (mc: J.T.) (ct) En abril tot pardal fa son niu. (Sanchis)
Aguas, porque es el de las aguas mil. 2918. En abril inda a auga henche o
2906. En abril cear sin candil. (ms-SA: Hctor camio. (mc: Santiago)
Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso) / ms-SA: 2919. En abril inda a vella queima o bandil.
Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) (mc: Santiago)
2907. En abril cubre a vella o mandil. (ms- 2920. En abril inda a vella queima o pernil.
LU: seminarista annimo: Bretoa, A Pastoriza LU) (mc: Santiago)
2908. En abril chan os porcos no cubil. (mc: 2921. En abril mata o porco no cubil, e en
Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
Sobre todo, cuando, como indica un refrn maio mtao dun ano. (mc: Dicc. Ac.)
ya transcrito, abril vuelve el rabo. Var.: O'inverno de abril mete o porco no cubil,
i-o de maio mata o de un ano. (ms15,45:
2909. En abril dixame dormir i-en maio de
Chantada)
meu me caio. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
2922. En abril mata o porco no cubil. (ms-LU:
seminarista annimo: Paradela, LU)
2910. En abril dixame dormir que en maio
2923. En abril morre o cocho no cubil. (ms-
de meu me caio. 986 (mc: A.I. / ms-LU: LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo Lugo)
/ ms12,70)

984 987
mc: pra abril. O orixinal di En abril e mayo a bella queima o tallo.
985 988
ms: abr'a porta; ms4: salir; ms16: as portas. ms: San Juan.
986 989
ms e ms-LU : qu'en; ms12,70: no mayo, cayo. Indica Lobos no ms.
2924. En abril o porco berra no cubil. (ms- 2937. En abril sale o cuco do cuquiro. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, LU: Jos Ballesteros Alonso)
A Estrada, PO) 2938. En abril, augas mil, que todas collan
2925. En abril o porco deixa u cubil. (ms-LU: nun candil. 993 (mc / ms4: F.V.S.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (es) En abril, las aguas mil, que todas
2926. En abril para min e en san Xuan p cojan en un candil. (Sbarbi) / En el mes de
can. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria abril, toda el agua cabe en un barril. (Id.)
de Ribela, A Estrada, PO) (ct) En abril tota l'aigua cap dins un barril.
2927. En abril queima a vella o mandil. (mc: (Sanchis)
J.T.) 2939. En abril, augas mil, vean todas e non
Var.: En abril queima a moza o mandil. (ms16)
falten as de abril. (ms-LU: seminarista annimo:
/ En abril queimou a moza o mandil. (mc: J.P.) Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
(pt) Em abril queima a velha o carro e o
2940. En abril, augas mil, coladias por un
carril, e uma camba que deixou, em maio a
queimou. (Chaves) (es) En abril quem la mandil. 994 (mc: J.T.)
vieja el mandil, y en mayo, el escao. (pt) Em abril guas mil coadas por um
(Sbarbi) / En abril quem la moza el mandil e em maio 3 ou 4. (Chaves) (es) En
mandil, y en mayo, el escao. (R. Marn) abril, aguas mil, coladas por un mandil; en
Por el fro. mayo, tres o cuatro, y sas con buen barro.
990 (Correas)
2928. En abril ronca o porco no cubil.
(mc e ms16: Velle / ms16)
Queda atrs una variante, con las
Var.: No abril inda tembla a porca no cubil. correspondientes peninsulares.
(Orense) 2941. En abril, augas mil. (mc: A.I. / ms-LU:
Queda atrs otra variante. seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
/ ms21,04r: Berms)
2929. En abril sal o cuco do cubil. (ms21,02r:
(pt) E prprio do ms d'abril, as guas
Berms)
serem s mil. (Chaves) (es) Abril, aguas
2930. En abril sale o raposo do cubil. (ms-SA: mil. (Sbarbi) (ct) Abril, el de les pluges mil.
Eliseo Lpez Varela)
(Sanchis) / En abril aiges mil. (Alberola)
2931. En abril sete lobos no cubil. (ms21,10v:
Vase Abril, aguas mil. Aadimos aqu la
Berms)
correspondencia port.
2932. En abril somentar co mandil. (ms-SA:
Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
2942. En abril, coiros mil. (ms5,027: Mondoedo)
2933. En abril unha pingueira vale por mil. 2943. En abril, con da no cubil. 995 (mc e ms:
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 Bucios)
curso)) 2944. En abril, chuvia hastra que corno da
2934. En abril vai onde has de ir, e no vaca se pudra. (ms15,23: O Gaiteiro Gallego,
mesmo mes torna outra ves. (mc) 1956)
Var.: En abril vai onde has de ir, e no mesmo En abril, espigas mil; polo san Lucas,
mes torna a vir outra ves. (mc / ms21,31v: suca, boi, suca; polo san Simn, varn,
Berms) que pasa sazn; polo san Xuan scalle a
(pt) Em abril vai a velha onde tem de ir e primeira raz pan; polo San Pedro
vem dormir ao seu covil. (Chaves) scalle a do medio; polo Santiago scalle
Han crecido los das. a do cabo; pola santa Maria btalle a
2935. En abril cnase con sol e ditase sin foucia. (mc: Mourence, Villalba-F.V.S.)
candil. 991 (mc: S. Victorio de R. de Mio / ms / Agrupa una serie de refranes que
ms16) registramos en su lugar. / San Lucas
(es) En abril, cena el mozo sin candil; y en (18.10); San Simn (28.10); San Xuan
mayo, el mozo y el amo. (R. Marn) (24.6); San Pedro (29.6); Santiago (25.7);
992
2936. En abril sale o cocho do cubil. (mc e Santa Maria (18.7).
ms: Santiago)
2945. En abril, espigas mil; polo [san Lucas,
Var.: En abril o cocho sale do cubil. (ms)
suca, boi], suca; polo san Simn, varn
que pasa sazn; polo san Juan, scalle a
990 993
mc: rouca. ms4: as augas mil.
991 994
mc: con candil. mc: caladias.
992 995
ms: u cocho, du cubil. ms: cubil.
primeira raz pan; polo san Pedro, 2957. Humedades de abril malas son de
scalle a do medio; polo Santiago, salir. 999 (mc e ms: J.P.)
scalle a do cabo; pola santa Maria, (es) Humedades de abril malas son de salir.
btalle a foucia. (ms: Mourence, Villalba) (Correas)
Var.: Polo san Lucas suca, boi, suca e polo san 2958. Lama de agosto e polvo de abril fan
Simn suca varn que pasa sazn. (ms15,22) tocar as huchas como tamboril. 1000 (mc:
2946. En abril, espigas mil. (mc: Belante, Sarria) Villalba)
(es) En abril, espigas mil. (R. Marn) (ct) Var.: Lodo de agosto e polvo de abril fan ir o
Aigua per l'abril, grans mil. (Sanchis) home a pedir. (mc e ms4: Paradela-F.V.S.) 1001
2947. En abril, flores mil, peixes mil e augas Acaban con las reservas de la cosecha
anterior, al faltar las aguas de abril y el
mil. (mc: S. Loureiro)
calor de agosto, por eso pide otro refrn ya
(es) En abril, flores, olores y predicadores.
registrado que Dios nos quite dos polvos de
(R. Marn)
abril e das lamas de agosto.
2948. En abril, nios mil. (mc: Santiago) 2959. Lama de agosto e polvo de abril tocan
2949. En abril, por mor do fro, non quites as huchas como tamboril. (ms-LU:
nin un fo. 996 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: En abril, por morto de fro, non te quites Lugo)
un fo. (ms16) 2960. Las, das mil, e non vea a de abril.
(ct) No te'n toquis ni un fil pel mes d'abril. (mc: M.L.)
(Sanchis) / En abril no et lleves fil. (Id.) / 2961. Mis vale auga entre abril e maio que
Fins a coranta d'es bril, no et llevis un fil. os bois e mais o carro. (mc: J.P.)
(Id.) Explicado en variantes anteriores.
2950. En abril, se sopla o aire, trigo con 2962. Mes de abril, auga pouca e nubes mil.
abundancia pero, se sopla demasiado, (mc: J.P.)
nin palla nin grano. (ms-LU: seminarista (es) Mes de abril, agua poca y nubes mil.
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) (R. Marn)
2951. En la de abril tarda ningn paisano 2963. Millo de abril, cgome nil. (mc: Taboada-
confa. 997 (mc, ms e ms16: J.P.) F.V.S.)
(es) En luna de abril tarda, ningn 2964. No abril dixame dormir que no maio
labrador confa. (R. Marn) de meo me caio. (ms-LU: seminarista annimo:
2952. Entre abril e maio estn as chaves de algn lugar da provincia de Lugo)
todo o ano. (ms-LU: seminarista annimo: algn 2965. No abril estou no cubil, no abril vivo e
lugar da provincia de Lugo) no maio revivo. 1002 (mc: Cuartilla 12)
2953. Falan de que nunca se viu o abril que Habla el cuco.
1003
non fora run, sexa entrar sexa sar. 2966. No abril vive e no maio revive.
(ms-SA: Manuel Barrs Fachal / Algn lugar da (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
provincia da Corua) Como el anterior.
2954. Falten augas mil e non as do mes de 2967. No comenzo ou no fin abril run. (ms:
abril. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de C.G.)
Asma, Chantada, LU. Convento de Las Crneas.) (pt) No princpio ou no fim, abril se ser
2955. Fallen aguas mil e no fallen as de ruim. (Chaves) (es) Al principio o al fin,
abril. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de abril suele ser ruin. (Gella) / Abril con el
Galicia) rabo suele herir: al entrar o al salir. (Id.)
2956. Fro d'abril, hastr'as penas vai ferir. (ct) Al principi o a la fi, l'abril sol esser roi.
998
(mc, ms e ms4: J.P.) (Sanchis)
(pt) Frio de abril nas pedras vai ferir.
(Chaves) (es) Fro de abril a las peas vaya
a herir. (Correas)
999
ms: d'abril. O orixinal de Jacinto del Prado coincide co
refrn do mc.
996 1000
mc: non te quites un fo. ms: tocal-as huchas. / Indica A chuvia i-a colleita.
997
mc e ms16: luna de abril Agosto no ms.
998 1001
mc: hasta as pedras; mc, ms, ms4: Fro de Abril. ms: d'agosto, d'abril fai ir.
1002
Jacinto del Prado s recolle o refrn coa forma hastr'as ms: mayo.
1003
penas. Indica Cuco no ms.
2968. No mes d'abril sale o cuco do cubil. 2980. O ao de abril henche o regazo i-o
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da mandil. 1007 (mc, ms e ms4: A.N. / ms21,04r:
provincia de Lugo) Berms)
2969. No mes de abril a auga mata a porca Var.: O ao de abril enche o carro y-o mandil.
no cubil. (mc: J.T.) (es) El cordero en mayo, retoza en el
2970. No mes de abril canta o cucu e u prado. (R. Marn)
pendril. 1004 (ms-SA: Algn lugar da provincia da 2981. O fol de abril mata a mosca no cubil.
Corua) (ms-LU: seminarista annimo: Pape, San Xon de
2971. No mes de abril sai o zorro do cubil e Silvarrei, Outeiro de Rei, LU)
no maio xa bon galo. 1005 (mc / ms) 2982. O lodo en abril bota a calquera a
Explicado anteriormente. pedir. (mc / ms4: F.V.S.)
2972. No mes de abril, aguas mil. (ms-SA: 2983. O millo de abril lev'o a vella no
Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) mandil. (ms15,11)
2973. No mes de abril, cuco morto ou non 2984. O millo de abril, cgome nil; o de san
quere vir. (ms-SA: seminarista annimo: algn Xon, doullo can, i-o de maio, lvoo no
lugar da provincia de Lugo) carro. 1008 (mc, ms2 e ms4: Berbetoros, Palas de
2974. No principio ou no fin abril run. Rey-F.V.S. / ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de
(mc: C.A. / ms: E.C.) Asma, Chantada, LU. Convento de Las Crneas.)
Var.: No principio ou no fin abril soe ser run. 2985. O polvo de abril non de reis.
(ms16) / Nunca se mirou abril que non fora (ms15,45r: Burn, Fonsagrada)
run, cando entrar, cando sar. (ms15,23: O Porque abril, aguas mil. El polvo en este
Gaiteiro Gallego, 1956) mes no hace reyes. Lo aplican
(pt) No princpio ou no fim, abril se ser especialmente a las colmenas.
ruim. (Chaves) 2986. O sol de abril mata a porca no cubil.
Vase Abril sempre run... (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
2975. Non ha de romper o barril brote que provincia de Lugo)
vn en abril. (mc: J.P.) 2987. O trigo en abril graado, en abril
(pt) Vinha que rebenta em abril, d pouco curado e en santa Maria metido na
vinho para o barril. (Chaves) arquia. (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln,
2976. Non pode decirse inverno pasado PO)
mentras abril n'est acabado. (mc: J.P.) 2988. O vinte de abril vai o burro onde non
(es) Ningn invierno es pasado, mientras debe ir, i-o vinte de maio vai o burro
que abril no ha acabado. (Sbarbi) (ct) No buscar o recado. (ms8,64v: La Caiza)
donguis l'hivern per passat, que l'abril no El 20 de abril es da clsico para meter
sia acabat. / Abril finat, hivern passat. pullas en toda aquella comarca.
(Sanchis) 2989. Os trobos de abril enchen o carro e o
2977. Nunca se mirou abril que non fora carril. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
run. (ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos 1009
2990. Ovos, de abril, e pitos, de maio.
Monxes, C) (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
2978. Nunca se mirou abril sin ser run. (ms- lugar da provincia de Lugo)
SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) 2991. Polo abril sale o cucu de cubil. (ms-SA:
2979. O abril, fro e mollado, aula [sic] o Manuel Camino Snchez)
celeiro e farta o gado. 1006 (ms-LU: 2992. Polo cinco de abril, ou o cuco ou a fin.
1010
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (mc: Taboada-F.V.S.)
Otros dicen entre marzo e abril..., como
1004
dejamos apuntado.
A palabra pendril, nunca vista, probablemente est por
pendoril, que aparece en moitos refrns referidos
centeo: Marzo espigarzo, abril pendoril, maio granado,
san Xon segado, santa Maria airia. Metfora de
1007
que nese mes a espiga xa pesa? ms: regazo y-o mandil; ms4: ench'o regazo y-o
1005
mc: con galo; ms: xe bon galo. / Indica Zorros no ms. mandil; ms21,04r: dabril.
1006 1008
Este refrn, relativamente frecuente, remata en enche mc: levo no carro; ms2: c... nil, Xuan, y o; ms-LU:
o celeiro e farta o gado. Supoemos que aula un erro do cajome nel, San Xuan, yo de mayo levo pro carro.
1009
autor do manuscrito, que mis dunha vez presenta grafas Indica Animales domsticos no ms. / ms-LU: d-abril.
1010
difciles de ler. ms: dabril; ms15,27r: Entre marzo yabril, o fin.
2993. Polo dez de abril, cuco morto ou non (es) Si est vivo, por abril vendr el
quer vir. 1011 (mc: Paradela-F.V.S. / ms-LU: cuclillo. (R. Marn)
seminarista annimo: Paradela, LU) Una variante ms del conocido refrn.
2994. Por abril arregla o candil. (ms-SA: 3004. Si queres tomar augha pola boca dun
Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro, barril, podes pedila anda no mes
Muxa, C) d'abril. 1014 (ms: Santiago)
2995. Por abril, aguas mil. (ms-SA: Manuel 3005. Sol de abril non pasa de raiola.
1015
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
PO / ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C /
ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) 3006. Tres meses o quitan e tres meses o
2996. Pra ti choiva todo o ano e pra min dan: abril, maio e san Xon. (mc:
Villanueva, Laln-F.V.S.)
abril e maio. (mc: C.A.)
Alude a la cosecha del pan, principalmente.
(pt) A ti chova todo o ano e a mim abril e
maio. (Chaves) (es) Lluvame a m abril y 3007. U mes de abril trae a aughua a carril.
1016
mayo, y a los otros todo el ao. (Correas) (ms-SA: Jos Calvio Pueyo: A Ponte Maceira.
(ct) Ploga per a mi abril i maig, i per a tu Portor, Negreira, C)
tot l'any. (Sanchis) 3008. Un torbn en abril vale mis c'on
Son las lluvias importantes para la cosecha. carro d'ouro do rei David. (ms-LU:
2997. Que ben esfendido que mal seminarista annimo: Arcos de Frades, Pol, LU)
entravesado, do catorce de abril 3009. Val mis un turbn de abril que os
catorce de maio, anque corra a auga bois i-o carro e quen vai nil. 1017 (mc: Ns)
Explicado en otras variantes.
detrs do arado. (ms8,41r: O. de Rey)
3010. Vean cen mil e non falten as d'abril.
2998. Quen conocer un bon abril, cen anos (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
ha de vivir; a vella que o deca viveu 3011. Vean das mil e non vea a de abril.
cento un e non conoceu ningn. 1012 (mc, 1018
(mc e ms: A.N. / ms21,04r: Berms)
ms, ms2, ms4: J.P.)
(es) Abriles y condes son traidores. (Hernn 3012. Vean mil e non falten as de abril.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Nez) / Nunca vi de cosa menso que de provincia de Lugo)
abriles y condes buenos. (Id.) (ct) Bon abril
3013. Vio de abril henche a cuba i-o
i bon cavaller, molt escassos solen ser.
(Sanchis) / L'abril s ms roin que un barril. 1019 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
aguasil.
(es) El vino de abril, hinche el cado y el
Otros anlogos hemos visto ya: Abril, abril,
cadil. (Correas)
de cen en cen anos deberas vir, Abriles e
mulos engaan a todos, etc. 3014. Vio de abril, moito e xentil; o de
2999. Se queres ter bon maz, que leve tres marzo vai pouco cabazo; i-o de maio,
noites de abril. (ms9,04r: Silvarrey) pouco e malo. 1020 (mc: Vendills, Quiroga-
F.V.S.)
3000. Seca de abril e lama de agosto leva o (pt) Vinho que nasce em maio, para o
vio e deixa o magosto. (ms10,049r: Mellid) gaio o que nasce em abril vai ao funil; o
3001. Si Dios deixase de man a abril, moitos que nasce em maro, fica no regao. /
desfeitos tian que vir. (ms-SA: M. Gonzlez Vinho de maro, nem vai ao cabao.
Fernndez) (Chaves) (es) Vino de marzo, llvalo su
3002. Si en abril espiga mil, en maio todo duea en el regazo. (Correas)
espigado. (ms8,06v: Lugo) Porque nace tarde. (ms4)
Trigo y centeno.
3003. Si non viche o cuco a mediados do no mes d'abril.
abril, ou morreu o cuco ou vn a fin. 1013 1015
O orixinal di Sol de abril non paxa de raiola.
(mc: Cuartilla 12) 1016
O orixinal di U mes de Abril trae a auja a carril.
1017
ms: torbn d'abril c'os, y-o.
1018
Contn a indicacin Abril. Agrcolas no ms. / ms e
1011
ms-LU: dabril, non quere. ms21,04r: dabril.
1012 1019
ms: quo; ms2: co deca; mc, ms, ms2: conocer bon ms-LU: dabril.
1020
abril; mc, ms, ms4: dica; mc, ms, ms2, ms4: viviu. ms4: o de mayo, pouco e malo (porque nace tarde);
Ningunha das transcricins de Vzquez Saco coincide ms: o de mayo.
totalmente co orixinal rexistrado por Jacinto del Prado.
1013
ms e ms4: de abril, o fin; ms4: vichel'o cuco.
3015. Vio de abril, un gran xentil; vio de Porca = lluvia.
maio, pouco e malo. 1021 (mc: Monforte / ms4: 3022. Agua por maio, pan para todo o ano.
F.V.S.) (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
Var.: O vio de maio pouco e malo i-o de 3023. Ara en maio, anque a auga vaia tras
abril, moito e viril. (ms15,45: Chantada) / O do arado. (mc: Santiago)
vio de maio pouco e malo i-o de abril, moito 3024. Are que arou, que xa maio entrou.
e xentil. (ms15,45: Chantada) (mc: J.P.)
3016. Xiada no abril e maio a plaga maior (pt) Quando maio chegar, quem no arou,
de todo o ano. 1022 (mc: Taboada-F.V.S.) tem de arar. (Chaves) / Quando maio
(es) A helada de abril, hambre ha de chegar, quem no arou h-de chorar. (Id.)
seguir. (Sbarbi) (es) Are quien ar, que ya maio entr.
Es necesario acudir a las heladas de abril. (Sbarbi) (ct) En maig, el bon pags, de
(Sbarbi) Es decir, hay que precaverlas, llaurar deu estar llest. (Sanchis) / Pags
guardando los sembrados para evitar que se que al maig de llaurar no est llest mal
estropeen. pags s. (Id.)
Deben hacerse las labores del campo antes
MESES. MAYO. V. tamn Mayo. de dicho mes.
3017. A auga de maio carga o carro.
1023
(mc: 3025. As ras tantas veces cantan en maio
E.A. / ms: E.C.) como cantan en abril. (mc: La Corua)
Var.: A auga de maio carga o carro e non fai Var.: As ranas tantas veces cantan en marzo
dao. (C.A.) como calan en abril.
(pt) gua de maio, po para todo o ano. Como A ra que en marzo raquea...
(Chaves) (es) Agua de mayo, quita la sarna 3026. Auga creadora, cando maio chora.
de todo el ao. (Correas) / Como el agua de 1026
(mc: A.C. / ms4: E.C.)
mayo. (Sbarbi) / Agua de por mayo, pan Var.: Se maio chora, auga creadora. (ms15,07:
para todo el ao. (Id.) (ct) Aigua en maig a E.C.)
omplir el graner vaig. (Sanchis) / Pluges de Vase A auga de maio carga o carro.
maig fan crixer. (Id.) / Pluja de maig, tot 3027. Auga chova e maio vea, anque chova
el mn alegra. (Id.)
has de ir lea. (mc: Santiago)
Varios refranes gallegos insisten en la
misma idea. Dicho vulgar fundado en la 3028. Auga de maio mata o porco dun ano.
1027
opinin de que el agua de mayo asegura la (mc: C.A. A Nosa Terra)
cosecha. (es) Agua de mayo mata gocho de un ao.
3018. A auga de maio non fai dao. 1024
(mc: (Correas, de procedencia asturiana) (ct)
A.C. / ms: E.C.) Aigua de Maig, ron per als animals.
Var.: Auga de mayo carga o carro e non fai (Alberola)
dao. (C.A. A Nosa Terra) Siendo tan beneficiosa el agua de mayo hay
3019. A gran que en maio non sale non hai con qu le engordar para el ao. (Correas)
1028
que esperarlle. (mc: J.P.) 3029. Auga de maio, pan de todo o ano.
(ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C)
(pt) Quanto maio acha nado, tudo deixa
espigado. (Chaves) (es) En mayo, todo 3030. Auga de maio, pan pa todo o ano. (ms-
LU: Flix Rodrguez Vieites)
espigado. (Sbarbi) / Mayo come trigo y 1029
agosto bebe vino. (Sbarbi) Porque son estos 3031. Auga de maio, pan todo o ano. (mc:
A.I. / ms-LU: Jess Redondo C.: Melide, C)
los meses en que estos frutos logran sazn.
(pt) As guas da Asceno das palhinhas
Por lo ya dicho: maio engraio, maio
fazem gro. (Chaves) / Quando chove na
granado.
Asceno at as pedrinhas do po. (Id.) /
3020. A manteiga de maio dura todo o ano. gua de maio, po para todo o ano. (Id.)
1025
(mc: Pramo-F.V.S. / ms16) (es) Agua de mayo, pan para todo el ao.
3021. A porca de maio vale mis no (Bergua, Correas) / Agua de mayo quita
principio que no cabo. (mc: M.V.) aceite y no da grano. (R. Marn) / Agua de
mayo, quita la sarna de todo el ao.

1022
ms4: Xeada.
1023 1027
ms4: augoa (E. C.) ms4: Auga en mayo.
1024 1028
ms4: augoa (E.C.) Auga de Mayo pan de todo o ano.
1025 1029
mc: do maio; ms2 e ms-LU: mayo, todo ano; ms3 e ms4: en mayo.
(Correas) (ct) Aigua de maig, a omplir el 3044. Decra en maio, bina en san Xuan,
graner vaig. (Alberola) esterca ben e collers pan. 1036 (mc e ms16:
A lo dicho en A auga de maio carga o Bucios / ms4: F.V.S.)
carro, aadimos la correspondencia (pt) Decrua (lavra) de maio, e estravessa
catalana: (estrumao) de S. Joo, parecem bem mas
1030
3032. Auga polo maio, pan todo o ano. no do po. (Chaves)
(ms-SA: J. M. Barral Snchez) 3045. Da tras da maio chega. (mc: A.C. / ms:
3033. Auga, Dios, e vea maio, que E.C.)
axustado estou por ano. (ms8,42v: Ermitas) 3046. Din que o vio que nace en maio, que
Lo dice el criado, aunque llueva y no pueda o bebe o gaio. 1037 (mc e ms: Bucios)
trabajar. (pt) Vinho que nasce em maio, para o
3034. Baixas de maio, baixas de todo o ano. gaio o que nasce em abril, vai ao funil; e o
(ms18,65v: Chantada) que nasce em maro, fica no regao.
3035. Baixas en maio, subas de todo o ano. 3047. En boa hora veas, maio, o mellor
(mc: Bucios) mes de todo o ano. (mc: J.P.)
Lo refieren al precio de los frutos. (pt) Ms de maio, ms das flores, ms de
3036. Balln de maio e sol de san Xon sube Maria, ms dos amores. (Chaves) (es) En
a herba por riba do pan. (ms15,09: Sober) buena hora vengas, mayo, el mejor mes de
3037. Ben tratad'o colmear, por maio ha todo el ao. (R. Marn)
d'enxamiar. 1031 (mc, ms e ms16: J.P.) Hemos visto ya otros refranes que cantan
Var.: Hastra marzo hay que coidar d'atender o las excelencias del mes de las flores.
colmear. (mc / ms4) 1032 3048. En maio a vella anda queima o tallo.
1038
3038. Calor de maio, dieiro do ano. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
(ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) Galicia)
3039. Cando en maio non hai lodo, prdese 3049. En maio a vella sementa co saio,
todo. 1033 (mc, ms e ms4: J.P.) anque a agua vaia tras do arado. 1039 (ms-
(es) Cuando en mayo hay lodo, no se pierde SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de Compostela, C)
todo. (Correas) 3050. En maio afa a fouce e pona na mau.
No es tan pesimista el cast. (mc: J.P.)
3040. Cando maio mediado, o inverno (es) En mayo, la hoz en la mano. (R. Marn)
pasado. 1034 (mc e ms) 3051. En maio agua labra tras do arado.
1040
(es) Cuando mayo va a mediar, debe el (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
invierno acabar. (Sbarbi) (ct) Del maig en 3052. En maio and'a vella queima o tallo.
1041
la meitat, l'hivern acabat. (Sanchis) 1035 (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
3041. Corre, maio, polo pan, que te vai Tom de Ames, C / ms-SA: Andrs Rodrguez
pillar san Xon. (ms-LU: seminarista annimo: Arjomil: Vimianzo, C)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) 3053. En maio anda a vella queima o tallo,
3042. Cortizo pobre inda en maio morre. e un cachio que queda, para o san Juan
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da u deixa. 1042 (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial:
provincia de Lugo) Graba, Silleda, PO)
3043. Decra de maio i-entravesa de san 3054. En maio anda bebe o boi no prado.
Jon, saben com'a merda de can. (ms-LU: 1043
(ms21,01r: Berms)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
1036
ms e ms16: mayo, e collers bo pan; ms2: mayo,
Xoan, collers bo pan; ms4: bo pan; ms15,11: collers
boo pan.
1037
Indica Vio no ms.
1030 1038
O orixinal di Auga po lo Mayo pan todo o ano O orixinal di En Mayo a vella anda queima u tallo.
1031 1039
mc, ms e ms16: Ben tratado o colmear; ms e ms16 en O orixinal di O orixinal di En mayo a bella sementa
mayo ha de enxamear; mc: por maio cosayo anque a agua vaya tras do arado.
1032 1040
mc: cuidar. O orixinal di En mayo a gua labra tras do arado.
1033 1041
Indica A chuvia i-a colleita. Maio no ms; mc e ms4: O orixinal di En mayo ainda vella queima o tallo. /
maio; ms e mc: Cando en maio, mayo hai lodo. ms-SA (Andrs R.): eida a vella.
1034 1042
ms: mayo. O orixinal di En Mayo ainda a bella queima o tallo, e
1035
lhivern fa reviver. un cachio que queda po San Juan u deixa.
1043
O orixinal di En mayo ainda bebe o boi n'o prado.
3055. En maio anda o vello queima o tallo, 3067. En maio enda a agua corre detrs do
e non solo por queimar, solo por se arado. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
cantar. 1044 (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, 3068. En maio eirada a vella queima o tallo.
Coristanco, C (5 curso)) 1055
(ms-SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de
1045
3056. En maio calquera besta cabalo. Compostela, C)
(mc e ms: M.L.2) 3069. En maio fai o gato "ai que noites tan
(pt) O rocim em maio se torna cavalo. grandes!", e di o gato "como o mes de
(Chaves) (es) El rocn en mayo, vulvese
maio, como o mes de maio". 1056 (ms-SA:
caballo. (Sbarbi) / En mayo, el rocn se Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
hace caballo. (R. Marn)
3070. En maio graio, no san Juan scalla
3057. En maio cant'a corra tras do arado.
1046 raz pan. Do san Juan san Pedro,
(ms-SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil,
Meao, PO)
apreta, mancebo, e no Santiago fouz'
3058. En maio colle os bois e mais o arado. agro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
1047 provincia de Lugo)
(ms-SA: Julio Barreiro Fernndez: San Miguel de
Vilar, Touro, C / ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
3071. En maio hai que sementar o millo
Lousame, C / ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, anque corra a agua tras do arado. (ms-
PO) SA: Francisco Canosa Quintns)
3059. En maio de meu caio, xa ca maiola xa 3072. En maio has de rapar todo o ganado
co traballo. 1048 (ms-SA: Juan Bello Valia) lanar. (mc: J.P.)
3060. En maio de meu me caio, mais anda 3073. En maio inda a vella queima o saio.
1057
a vella queima o tallo. (ms-SA: seminarista (mc: C.A. / ms10,034v: D.E.)
annimo: Moreira, A Estrada, PO) Var.: En mayo a vella anda queima u tallo. /
1049
3061. En maio de meu me caio. (mc: A.C. / En maio inda a vella queima o saio tras do
ms: E.C. / ms21,04r: Berms / ms21,08v: Berms) tallo. (ms: Carballino) / En maio inda a vella
Var.: En mayo de seu me cayo. (mc / ms-LU: quenta o saio. (A.C.A Nosa Terra)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (es) En mayo quema la vieja su tajo.
(pt) Em maio, onde quer eu caio. (Chaves) / (Correas) / En mayo quem la vieja el
Em maio com sono caio, em S. Joo, por escao, y en junio no lo quem porque no
esse cho. (Id.) lo tuvo. (Sbarbi)
Ya acomete el sueo con insistencia. Como otros ya reseados, y las variantes
1050
3062. En maio de meu me cayo. (ms21,04r: siguientes, alude al fro de mayo. / Da a
Berms) entender que hace tanto fresco que las
1051
3063. En maio de seu me caio. (ms-LU: personas de edad se aproximan mucho al
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) fuego para calentarse, y casi queman el
1052
3064. En maio de seu vogallo. (ms-SA: asiento = tallo.
Eliseo Lpez Varela) 3074. En maio inda a vella queima o tallo, e
1053
3065. En maio de sono me caio. (ms-SA: se apuran ben, inda queima as pernas
Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
1054 tamn. 1058 (ms-SA: Ros Pereiro)
3066. En maio ditate cando o galo. (ms- 3075. En maio inda a vella queima o tallo, e
SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
unha que non-o queira queimar, para
san Juan o deixa. 1059 (ms-SA: Jaime Friz
Vzquez: Arza, C)
1044
O orixinal di En Mayo ainda o vello queima o tallo, e
non solo por queimar, solo e por se cantar.
1045
Indica Animales domsticos (Besta) no ms. / ms:
mayo.
1046 1055
O orixinal di En mayo canta corra a tras do arado. O orixinal di En mayo eirada a bella queima o tayo.
1047 1056
O orixinal di En mayo colle o boi e mais o arado. O orixinal di En Mayo fai o gato ay que noites tan
1048
O orixinal di En Mayo de meu cayo, x ca mayola, x grandes e di o gato como o mes de mayo como o mes de
co traballo. mayo.
1049 1057
ms21: mayo, cayo. ms4: quenta / V. En maio inda a vella quenta o tallo
1050
O orixinal di En mayo de meo me cayo. en Agrcolas (Meteorolgicos). En ms10 s.v. Mayo.
1051 1058
O orixinal di En Mayo de seu me cayo. O orixinal di En Mayo inda bella queima o tallo e se
1052
O orixinal di En Mayo de seu vogayo. apuran ben inda queima as pernas tamn.
1053 1059
O orixinal di En Mayo de sono me cayo. O orixinal di En mayo inda a bella ceima o tayo e una
1054
O orixinal di En Mayo deitate cando o galo. que no no queira queimar para S queima o tallo.
3076. En maio inda a vella queima o tallo. (Sbarbi) / En el mes de mayo, deja la mosca
1060 al buey y se le va al caballo. (R. Marn)
(mc: A.I. / ms15,05: E.Carr Aldao. Literatura
Gallega 2 ed, 1911 / ms-LU: Algn lugar da provincia Por el aumento de calor que se observa ya
da Corua / ms-LU: Dous seminaristas annimos: en algunas zonas.
1068
algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista 3088. En maio x'a vella arde o tallo. (ms-
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU / ms-SA: SA: Antonio Mendoza Cajade: San Cristovo de Reis,
Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela, C / Toques, C)
Lus Alonso Alonso / ms11,56: Jos Sanjurjo
Pedrouzo)
3089. En maio xa o sol empeza co seu raio.
(mc: Santiago)
Var.: En maio, inda a vella queima o tallo,
anque sea de carballo. (mc: Riveira / ms4: 3090. En maio xa saio. (mc: C.A. A Nosa Terra)
Riveira-F.V.S.) Se refiere al zorro. Ms completo, adelante.
3077. En maio inda bebe o boi no prado. 3091. En maio, as corra a auga tras do
(mc: A.I.) arado. (mc: Santiago)
3078. En maio o lobo e o zorro, ben Var.: En maio, anque corra tras do arado.
empolado. 1061 (mc) (mc)
1062 Ha de sembrarse el maz, aunque la lluvia
3079. En maio o raposo sal gaio. (ms-
SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose,
sea pertinaz.
Muxa, C) 3092. En maio, de meu me caio, xa co sono,
3080. En maio queima a vella o tallo i-en xa co traballo. (mc: A.C. A Nosa Terra)
san Xon o secapn (sacapn). (ms-LU: (pt) Em maio, onde quer eu caio. (Chaves) /
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Em maio com sono caio, em S. Joo, por
Lugo) esse cho. (Id.)
3081. En maio queima a vella o tallo i-o 3093. En maio, do oito ao dazaoito,
arador o arado. (ms9,08v: Meda) labrador non durmas moito. (ms-SA:
En Meda muchas veces nieva en mayo. seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
1063 En maio, millo sementado, cal
3082. En maio salen os raposos ghallo. 3094.
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de enxoito, cal mollado. 1069 (mc: M.V. / mc: J.P.
Coucieiro, Muxa, C) / ms21,26r: Berms)
3083. En maio sementa co saio, anque corra (es) En enjuto o en mojado, en mayo el mijo
a auga tras do arado. (mc: Santiago) sembrado. (R. Marn) / En mayo, mijo
1064 sementado. (R. Marn)
3084. En maio somenta co saio. (ms-SA:
1070
Eliseo Lpez Varela) 3095. En maio, o millo sementado. (ms-
1065
3085. En maio somentar co saio. (ms-SA: SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) Estrada, PO)
3086. En maio tembla o cabalo. 1066
(ms-LU: 3096. En maio, quince das os bois prado,
seminarista annimo: algn lugar da provincia de antes no principio ca no cabo. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
3087. En maio vai a mosca do boi cabalo 3097. En maio, todo espigado. (mc: F.L.-Nos)
e, si de lei, vai cabalo e non deixa o (es) En mayo, todo espigado. (R. Marn)
boi. 1067 (mc: J.P.) 3098. En maio, xunio e xulio as cereixas son
(pt) Em maio deixa a mosca o boi e toma o com'o puo. 1071 (ms: E.C. / mc: C.A.)
asno. (Chaves) (es) En el mes de mayo, (pt) Em maio, as cerejas leva uma a uma o
deja la mosca al buey y toma al sano. gaio; em junho a cesto e a punho. (Chaves)
(es) En mayo, una a una las lleva el gayo;
en junio, a cesto y a puo. (Correas)
1060
ms-LU (segundo seminarista annimo): ainda a vella 3099. En maio, xunio e xulio as cereixas son
queim'o tallo; ms-LU (Pacios) e L. Alonso Alonso: einda como puos. 1072 (ms18,45r)
a bella; ms-LU (A Corua) e ms-LU (terceiro seminarista
annimo): ind'a vella; ms-LU (segundo seminarista
annimo): queim'o tallo.
1061 1068
Indica Lobos no ms. O orixinal di En mayo xa belto, cal mollado.
1062 1069
O orixinal di En mayo o raposo sal o gayo. O orixinal di En mayo millo sementado, cal enxoito,
1063
O orixinal di En Mayo salen os raposos o jayo. cal mollado. / O ms recolle a indicacin temtica Labores
1064
O orixinal di En Mayo somenta co sayo. del campo. Maio.
1065 1070
O orixinal di En Mayo somentar co sayo. O orixinal di En Mayo o millo sementado.
1066 1071
O orixinal di En Mayo tembla o cabalo. O orixinal di En mayo, xunio e xulio, as cereixas son
1067
mc: do boi cabalo. mc: lei. com'o puo. / mc: maio, son como puo.
3100. En xaneiro frores, en maio doores. Sanjurjo Pedrouzo / ms-LU: seminarista annimo:
1073 algn lugar de Galicia)
(ms4: J.P.)
(es) Hasta mayo no te quites el sayo.
3101. Entra maio, bota o millo; entra (Correas) / Hasta el cuarenta de mayo, no
agosto, bota nabos; entra outono, bota te quites el sayo. (Castillo) / Hasta el
[...]. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, cuarenta de mayo no te quites el sayo, y por
Chantada, LU. Convento de Las Crneas.) ms seguro hasta el cuarenta de junio. (R.
3102. Entre maio e xuo cereixia no puo. Marn)
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, Para precaver los peligros del fro, que
PO) frecuentemente se extiende a este mes.
1074
3103. En maio a vella queima o tallo. 3107. Hastra o corenta de maio non quites o
(ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
saio e, si volve a chover, vlveo a poer.
3104. Garda do pan pra maio e da lea 1078
(mc, ms e ms2: J.P.)
para abril. 1075 (mc e ms16: Dicc. Ac.)
(es) Hasta el 40 de mayo, no te quites el
Var.: Garda pan para maio e lea pr abril,
sayo; y si el tiempo es inoportuno, hasta el
que o refrn do vello non che ha de mentir.
40 de junio. (R. Marn)
(Monforte-F.V.S.)
(pt) Quem me vir e ouvir, guarde po para 3108. Hastra o corenta de maio non te
maio e lenha para abril. (Chaves) / Guarda quites o saio e, si eres de Lugo, hastra o
po para maio e lenha para abril. (Id.) / trinta de xunio. (mc: Lugo)
Guarda po para maio, lenha para abril e Var.: Hastra o corenta de maio non te quites o
o melhor tio paro o S. Joo. (Id.) (es) saio, e si eres de Lugo, hasta o trinta de xulio
Guarda del pan para mayo, de la lea para [sic]. (ms4: F.V.S.)
abril, que te ha de cumplir. (Correas) (ct) (es) Hasta el cuarenta de mayo, no te quites
Guarda p per a Maig y llenya per a Abril. el sayo; y si vuelve a llover, vulvetelo a
(Alberola) poner. (R. Marn [Citado por Castillo]) /
Porque en mayo suelen estar agotadas las Hasta el cuarenta de mayo, no te quites el
reservas de la cosecha anterior, y en abril sayo; y si el tiempo es inoportuno, hasta el
suele hacer fro. cuarenta de junio. (Castillo [Completado
3105. Garda pan para maio e lea para por R. Marn])
abril, que che ha de cumprir. 1076 (mc e 3109. Hastra o cuarenta de maio non
ms16: Bucios) cambies o saio. (ms-SA: seminarista annimo:
Var.: Garda pan pra maio e lea pra todo o Moreira, A Estrada, PO)
ano. (ms16: D.E.) / Garda pan pra mayo e 3110. Inda din que maio pardo e san Xon
palla pr'abril que ch'a de cumprir. (mc / ms4: craro fan o labrador honrado. 1079 (ms-
F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C)
Carballedo, LU) / Garda lea pra abril e pan 3111. Labra en maio, anque a auga vaia
pra maio. (ms16: D.E.) tras do arado. (mc: Santiago)
(pt) Guarda po para maio e lenha para 3112. Lio bon e lio malo frorecen en
abril. (Chaves) (es) Guarda pan para
maio. 1080 (mc: J.P. / ms / ms4 / ms16)
mayo, y lea para todo el ao. (Correas)
(es) Lino bueno, lino malo, todo florece en
Vase A vellia que quixo vivir...
mayo. (Correas)
3106. Hasta o corenta de maio non te qute- 1081
3113. Lodos en maio, espigas en agosto.
lo saio. 1077 (mc: C.A. / ms2: E.C. / ms11,56: Jos (mc e ms: J.P.)

1072
O orixinal di En Mayo, Xunio e Xulio as cereixas son
como puos.
1073 1077
O orixinal di En Xaneiro frores, en Mayo doores. / O orixinal di: Hasta o corenta de maio, non te quitel-o
ms4: e en mayo. / Jacinto del Prado recolle o refrn sen a saio. / ms: Hastra, mayo, sayo. / ms-LU: cuarentade
conxuncin copulativa e. Mayo, quites o sallo.
1074 1078
O orixinal di E mayo a vella queima o tallo. mc, ms, ms2: non te quites o saio; ms2: volveo poer.
1075
ms: o qu' refran, non cha de / Nunha segunda Ningunha das versins de Vzquez Saco coincide
clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn exactamente coa rexistrada orixinalmente por Jacinto del
en Economa (Economa en las comidas). Prado.
1076 1079
ms e ms16: pra maio, pr'abril, ch'ha; ms16: che han O orixinal di Inda din que maio pardo e San Xoan
de. / Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco craro fan o labrador honrado.
1080
incluiu este refrn en Economa (Economa en las mc: frolecen. Jacinto del Prado recolle s frorecen.
1081
comidas). Indica A chuvia i-a colleita. Maio no ms.
(es) Lodos en mayo, espigas en agosto. 3129. Maio me d e maio me enxuga, e maio
(Correas) / Lodos de mayo, en agosto me d unha sacudidura, si non de
espigas y grano. (R. Marn) fame de fartura. (ms8,57v: Trives)
1082
3114. Maio chuvioso, vran caluroso. (mc
3130. Maio me lava, maio me seca, maio me
e ms: M.V. / Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil,
Meao, PO) pon a cara bermella. 1090 (mc / ms4: F.V.S.)
3115. Maio deixa ver o que se ha de coller. (pt) Maio me molha, maio me enxuga.
(mc: J.P.) (Chaves)
3116. Maio e san Xon son as chaves do Lo primero, porque, a las lluvias
intermitentes y pasajeras, sigue un sol
ano. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de
Xus, Baralla, LU)
esplendoroso. A ello se refiere el
correspondiente port.:
3117. Maio e san Xon son os que fan o
3131. Maio me molla, maio me enxuga,
pan. 1083 (ms)
1084 maio me d unha cobertura. 1091 (mc e ms:
3118. Maio fai trigo e agosto vio. (ms e
G.P.)
ms4: J.P. / ms4: Villanueva, Laln-F.V.S)
(es) Mayo hace trigo y agosto el vino. 3132. Maio me molla, maio me enxuga,
(Sbarbi) maio me d unha sacudidura, mis
3119. Maio florallo. 1085
(ms-SA: algn lugar de pronto de fame que de fartura. 1092 (mc:
Galicia) J.T.)
3120. Maio horteln, moita palla e pouco Var.: Maio me molla, maio me enxuga, maio
me deita na sepultura.
gran. (mc: A.C. A Nosa Terra / ms21,32v: Berms)
(pt) Maio me molha, maio me enxuga.
(pt) Maio hortelo, muita palha e pouco
(Chaves)
po. (Chaves) (es) Mayo hortelano, mucha
Por los apuros que pasa el labrador, despues
paja y poco grano. (Sbarbi) (ct) Maig
de consumir la cosecha pasada.
hortol, palla i poc gra. (Sanchis)
Tal el resultado de la cosecha, cuando en 3133. Maio me molla, maio me enxuga,
mayo abundan las lluvias. maio me d unha sacudidura. 1093 (ms-LU:
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
3121. Maio leitugueiro, nin boa meda nin
3134. Maio me molla, maio me enxuga,
bon palleiro. 1086 (ms-SA: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) racha de sol, racha de chuvia. 1094 (mc)
3122. Maio longo, san Xon redondo. 1087 (pt) Maio me molha, maio me enxuga.
(mc: U.C. Cuartilla 13) (Chaves)
3123. Maio madeiro. (ms-SA: Manuel Camino Explicado antes.
Snchez) 3135. Maio mui chuvioso, no campo feo e
3124. Maio maiolo un mes que vn solo. na horta hermoso. 1095 (mc: J.P.)
(mc) (es) Mayo muy lluvioso, en la huerta feo y
3125. Maio maiolo, e o pior o outro que en el campo hermoso. (Sbarbi)
vn logo. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 3136. Maio oscuro e san Xon claro,
3126. Maio maiolo, i-o pior outro mes que prepara, labrador, o carro. 1096 (mc: Tuiriz,
vn logo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
de Galicia)
da provincia de Lugo)
1088 Porque ser abundante la cosecha.
3127. Maio maiolo, trobn e raiolo.
(ms11,56: Jos Sanjurjo Pedrouzo)
3128. Maio main, pola ma cara de rosa 1089
O orixinal di Mayo, mayon, po la ma cara de rosa e
e pola tarde cara de can. 1089 (ms11,56: Jos pola tarde cara de can.
Sanjurjo Pedrouzo) 1090
ms: Mayo.
1091
ms: Mayo, m'enxuga.
1092
ms: mayo. / Nunha segunda clasificacin temtica nas
fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluiu este refrn en
1082
ms: Mayo, caloroso / J. Lage Rado: veran. Meteorolgicos. Meses.
1083 1093
O orixinal di Mayo e San Xoan son os que fan o pan. O orixinal di Mayo me molla, mayo me enxuga, mayo
1084
O orixinal di Mayo fai trigo e Agosto vio. me da una sacudidura.
1085 1094
Mayo florallo. ms: Mayo.
1086 1095
O orixinal di Mayo leitugueiro, nin boa meda, nin bon O orixinal di Mayo mui chuvioso, no campo feo, e na
palleiro. horta hermoso.
1087 1096
ms: mayo, Xuan. O orixinal di Mayo oscuro e San Xon claro, prepara,
1088
O orixinal di Mayo, mayolo, trobon e rayolo. laabrador o carro.
3137. Maio pardo e san Xon claro val mis 3148. Maio pedrado destroi a froita e non
que ust, as mulas e o carro. (ms-LU: farta o gado. (mc / ms4: F.V.S.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 3149. Maio produce o ano co bon labrado.
Lugo) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
3138. Maio pardo e san Xon craro valen provincia de Lugo)
mis cs teus bois i-o teu carro. 1097 3150. Maio que vn temprado e chuvioso,
(ms21,15r: Berms) pra todo o gando proveitoso. 1103 (ms4:
3139. Maio pardo e san Xon craro, ah tes J.P.)
as chaves de todo ano. (ms-LU: seminarista Var.: Mayo temprado e chuvioso, pra todo o
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) gando proveitoso. (ms16)
3140. Maio pardo e san Xon craro, e a tes 3151. Maio quente e mollado, pan de todo o
as chaves de todo o ano. (ms-SA: Francisco ano. (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
Canosa Quintns) 3152. Maio seco, tras abril mollado, toda
3141. Maio pardo e san Juan claro valen palla se volve grau. 1104 (mc e ms4: J.P.)
mais cs bois i-o carro. 1098 (ms-SA: (es) Mayo seco tras abril mojado, toda la
seminarista annimo: algn lugar da provincia de mies se vuelve grano. (R. Marn)
Lugo)
3153. Maio seco, xunio mollado, todo vir
3142. Maio pardo e xunio claro fan o
trastornado. (mc)
labrador honrado. 1099 (mc / ms4: F.V.S.) Var.: Maio seco, xunio aguado, todo vir
1100
3143. Maio pardo, ano farto. (mc: trastornado. (J.P.)
Villanueva, Laln-F.V.S. / ms10,034v: D.E.)
3154. Maio turbado e san Xon claro fan un
(es) Mayo pardo, ao harto. (Correas)
1101 ano temperado / temprado. 1105 (mc e ms:
3144. Maio pardo, san Xon claro. (mc:
A.C. A Nosa Terra)
A.N. / ms-SA: seminarista annimo: Pontevedra, PO /
ms10,034v: D.E.)
(pt) Maio pardo e ventoso, faz o ano
Var.: Mayo pardo, san Xon claro, valen mis formoso. (Chaves) (es) Mayo ventoso, ao
cs bois d'ouro e o carro. (Monforte-F.V.S.) hermoso. (Correas) (ct) Maig vents i juny
(pt) Maio chocoso e junho claroso, fazem o calent, fan bon vi i bon forment. (Sanchis)
ano formoso. (Chaves) / Maio pardo, junho 3155. Maio turbo e san Xon craro, e tmo-
claro, fazem o lavrador honrado. (Id.) (es) lo ben compangado. 1106 (ms5,039)
Mayo, pardo; San Juan claro. (R. Marn) 3156. Maio largo, maio pardo e ben
Para el mejor xito de la cosecha. aparellado. (mc / ms4: F.V.S.)
1102
3145. Maio pardo, san Xon craro. (pt) Maio pardo, enche o saco. (Chaves) /
(ms21,01v: Berms / ms-LU: seminarista annimo: Maio pardo, ano farto. (Id.) (es) Mayo
Pontevedra, PO) pardo, seal de buen ao. (Sbarbi) (ct)
3146. Maio pardo, san Xuan claro, o Maig ennuvolat, bon any. (Sanchis)
corazn do ano. (ms-LU: seminarista annimo: 3157. Maio, engredaio. (mc: J.T.)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) (pt) Em maio, gradai-o. (Chaves)
3147. Maio pardo, san Juan claro, vale mis 3158. Maio, floraio. (mc: Becerre)
que os bois i-o carro. (ms-LU: seminarista (ct) Florit com un maig. (Sanchis) / Herms
annimo: Laiosa, O Incio, LU) com un maig. (Id.)
3159. Maio, maiolo e maio tolo son tres. (mc:
A.C. A Nosa Terra)
1097
(es) Mayo, magayo y el mes de mayo, tres.
O orixinal di Mayo pardo e S. Xoan craro valen mais (R. Marn)
qu'os teus bois y'o teu carro.
1098 Este mes se hace muy largo a los
O orixinal di Mayo pardo e S. Juan claro valen mais
quoos bois yo carro. labradores, consumidos ya sus recursos
1099
O orixinal di Mayo pardo e xunio claro fan labrador econmicos.
honrado. / ms4 e ms15,40: craro.
1100
O orixinal di Mayo pardo, ano farto. / En ms10 s.v.
Mayo.
1101 1103
ms: Mayo, San Joan; ms-SA: Xuan. / Nunha segunda O orixinal di Mayo que ven temprado e chuvioso, pra
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez todo o gando e proveitoso.
1104
Saco incluiu este refrn en Meteorolgicos. Meses. En ms4: toda palla / mc: toda a palla se volve gran.
1105
ms10 s.v. Mayo. ms: Mayo.
1102 1106
O orixinal di Mayo pardo, S. Xoan craro. / ms-LU: O orixinal di Maio turbo e San Xoan craro, e tmol-o
san Xuan. ben compangado.
3160. Maio, maiolo, maio todo. (mc: Cuartilla Otros dicen que tal operacin ha de hacerse
13) en marzo.
(es) Mayo, magayo y el mes de mayo, tres. 3173. No mes de maio, bois e vacas no
(R. Marn) prado. (mc: Santiago)
Este mes se hace muy largo a los 3174. Nos amediados de maio sementa
labradores, consumidos ya sus recursos
anque a auga vaia detrs do arado. 1115
econmicos. (mc e ms: Santiago)
3161. Malo o maio que non bebe o boi no 3175. O burro no maio vlvese cabalo. 1116
prado. 1107 (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) (mc e ms4: J.P.)
3162. Mes de maio sin torbns como home Como En maio, calquera besta cabalo.
sin calzns. 1108 (mc e ms16: Loureiro de 3176. O estrume de maio mata a porca dun
Cotovad-F.V.S.) ano. (mc: J.T.)
En tierras de Carballedo lo dicen del mes de 3177. O galo e o esturin por maio teen
abril.
sazn. (mc: J.P.)
3163. Nin maio sin trobns nin home sin (es) El gallo y el marn, por mayo tienen
calzns. 1109 (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) sazn. (Gella)
3164. No maio de meu me caio. (ms-LU: 3178. O maio leva a fama i-o san Xon
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
arranca a alma. (mc / M. Gonzlez Fernndez)
1110 (es) Mayo tiene la lomada y junio le saca el
3165. No maio na corte treme o cabalo.
(mc e ms: Velle)
alma. (Correas)
(ct) No s bon maig si el ruc no tremola de Regstralo tambin Sbarbi, segn el cual, da
fred a l'estable. (Sanchis) a entender que en mayo estn en todo su
vigor los campos, y que en el siguiente se
3166. No maio quince das os bois prado,
obtienen de ellos los productos.
antes no principio ca no cabo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
3179. O maio leva a palma i-o san Xon a
Lugo) alma. 1117 (mc / ms4: F.V.S.)
1111 Como el anterior.
3167. No maio, pan e nabos. (mc: Velle)
(pt) Maio faz o po e agosto o milho. 3180. O maio pardo e o xunio claro fan o
(Chaves) labrador honrado. (ms-LU: Jess Redondo C.:
3168. No mes de maio a vella queima o A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
tallo. 1112 (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11- 3181. O peixe de maio, a quen o quixere,
1951)) dio. 1118 (mc e ms16: J.P.)
3169. No mes de maio e abril sonan as (pt) Peixe de maio, a quem vo-lo pedir, dai-
huchas na casa como o tamboril. (mc: o. (Chaves) (es) El pece de mayo, a quien te
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: Narla, Friol, lo pidiere, dalo. (Gella)
LU) Es la poca del desove y est en malas
3170. No mes de maio inda a vella queima o condiciones.
tallo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 3182. O porco de maio vai con sa nai
provincia de Lugo) tallo. 1119 (ms-SA: Jess Mayo Brenlla: San
3171. No mes de maio non leves o boi Mamede de Monte, A Baa, C)
prado. 1113 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: 3183. O que en maio non merenda, o[u] s
Forcarei, PO) malos o[u] s mortos se encomenda. (ms-
3172. No mes de maio rpaselle ovella o SA: Jos M. Domnguez Martnez: Sardieiro, Fisterra,
saio. 1114 (mc / ms4: F.V.S.) C)
3184. O que en maio se molla, en maio se
enxuga. 1120 (mc e ms: A.N. / ms-LU: seminarista
1107
O orixinal di Malo o mayo que non bebe o boy no
prado.
1108 1114
ms e ms16: Mes mayo, calzs. ms: mayo, rapeselle, sayo.
1109 1115
O orixinal di Nin mayo sin trobons nin home sin ms: mayo, corra tras
1116
calzns. ms4: no mayo.
1110 1117
Indica Animales domsticos no ms. ms: y-o / M. Gonzlez Fernndez.: e S. Juan.
1111 1118
O orixinal di No mayo, pan e nabos. / mc: maio. ms e ms16: mayo, dallo.
1112 1119
O orixinal di No mes de mayo a bella queima o tallo O orixinal di O porco de mayo vai con sua nai o tallo.
1113 1120
O orixinal di No mes de Mayo non leves o boy o ms: mayo, s'enxuga; ms-LU: s-enxuga; ms21,08r: se
prado. enxoga; ms21,04r: se'nxoga.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms21,04r: 3193. Os bos forraxes por maio sega e o
Berms / ms21,08r: Berms)
pastado pola noite rega. 1126 (ms4: J.P. / ms)
(pt) Maio me molha, maio me enxuga. (P. 1127
Chaves) (es) Agua de mayo no cala el sayo; 3194. Pase maio e pase pardo. (ms21,08r:
Berms)
y si alguna vez lo cal, pronto se enjug.
(R. Marn). / Quien en mayo se moja, en 3195. Pgase o cigarro tizn no mes de
mayo se enjuga. (Id.) maio balln. 1128 (ms-SA: seminarista annimo:
Como Maio me molla, maio me enxuga. algn lugar da provincia de Lugo)
3185. O que maio non puido criar, mal 3196. Polo mes de maio as vellas rompen o
pode siguente madurar. 1121 (mc, ms e tallo. (mc: Santiago)
ms16: J.P.) 3197. Por maio anda a vella queima o tallo.
1129
Var.: O que maio non poida criar, non-o virn (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
outros a madurar. (ms5,136: O Gaiteiro de 3198. Por maio corre a agua atrs do arado.
Lugo, 1957) 1130
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria
3186. O que no maio morre, antes o colle. de Ribela, A Estrada, PO / ms-SA: Lorenzo Castieira
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Canosa: Santa Mara de Xavia, Camarias, C / Jos
provincia de Lugo) Manuel Area Alonso)
3187. O que o primeiro de maio non come 3199. Por maio inda a vella queima o tallo.
castaas, maiea todo o ano. 1122 (mc / ms) (ms-SA: Manuel Gmez Vilar)
3188. O que queira ter bon rebao, ten que 3200. Porca no maio, val mis nos comenzos
rapalo no mes de maio. (mc: Tuiriz) que no cabo. 1131 (ms18,45r)
Var.: O que queira ter ovellas mil, tenas que 3201. Pra maio garda o saio. (mc: Tuiriz)
rapar no mes d'abril. (es) Para mayo guarda el sayo. (R. Marn)
3189. O que queira ter ovellas mil, rpeas Pues no debe dejarse hasta el cuarenta de
en abril, i-o que queira ter un bon mayo.
arrebao, rpeas no maio. 1123 (mc e ms16: 3202. Que bo maio, que mal maio, han de
Tuiriz, Monforte-F.V.S.) estar os bois quince das na corte sin
1124 saren pr prado; e val mis no
3190. O rocn no maio vlvese cabalo.
(mc, ms4 e ms16: A.I.) principio que no cabo. 1132 (ms: Velle / ms3:
Var.: O rocn no mayo verase cabalo. (ms4: P. de V.)
Cuartilla 13) / O rocn en maio vlvese cabalo. Var.: Que bon maio, que mal maio, quince das
(mc: Bucios) os bois prado. (ms15,45: Chantada / ms-LU:
(pt) O rocim em maio se torna cavalo. seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(Chaves) (es) En mayo, el rocn se hace 3203. Que bon maio, que mal maio: quince
caballo. (R. Marn) das os bois no prado, e mis val no
Equivalente: En maio, calquera besta principio que no cabo. 1133 (ms21,01r:
cabalo, registrado en su lugar. Berms)
3191. O sol de maio mata a dama no 3204. Quen ceba todo o ano e non ceba en
palacio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar maio, pra outros o proveito e pra el o
da provincia de Lugo)
dao. (mc: J.P.)
3192. O trigo en maio graado, en abril
curado e en santa Maria metido na
arquia. 1125 (ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: 1126
O orixinal di Os bos forraxes por Mayo sega, e o
Esteiro, Muros, C) pastado o-la noite rega.
1127
O orixinal di Pase mayo e pase pardo.
1128
O orixinal di Pgase o cigarro o tizn nu mes de mayo
valln.
1121 1129
mc: siguiente; ms16: pudo criar. Jacinto del Prado s O orixinal di Por Mayo ainda a vella queima o tallo.
1130
recolle o refrn como aparece no ms. O orixinal di Por mayo corre a agua a tras do arado. /
1122
ms: mayo, mayea. ms-SA (Lorenzo C.): tras do arado / J. M. Area Alonso:
1123
ms: y-o, mayo; ms16: rebao. / Nunha segunda tras o arado.
1131
clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn O orixinal di Porca no mayo, val mais nos comenzos
en Animales domsticos (Ovejas). que no cabo.
1124 1132
O orixinal di O rocin no Mayo vlvese cabalo. / ms: ms1, ms3 e ms4: han estar; ms3: boo maio; ms1: boo
de mayo. Consultado o libro El idioma gallego de Antonio mayo; ms1 e ms3: sen saren; ms16: bon maio, han estar.
1133
de la Iglesia (A.I.), vemos que o que recolle no mayo. O orixinal di Qu bon mayo, qu mal mayo, quince
1125
O orixinal di O trigo en mayo graado, en abril curado das os bois n'o prado, e mais val n'o principio que n'o
e en Sta. Maria metido na arquia. cabo.
3205. Quen en maio non merenda, aos (es) Tras abril que sale lloviendo, entra
mortos se encomenda. (mc: C.A. / ms21,05v: mayo sonriendo. (R. Marn).
Berms) 3216. Tres meses son de seca: maio, san
Var.: Quen en mayo non merenda, aos males Xon e sega. (mc: Otero de Rey)
s'encomenda. (E.C.) Var.: Tres meses son de herba: mayo, san Juan
(pt) Quem em maio no merenda, aos e sega. (ms15,22)
mortos se encomenda. (Chaves) 3217. U ruiseor e u papagaio sempre
3206. Quen en maio non merenda, ou s cantan no maio. 1140 (ms-SA: Algn lugar da
males ou s mortos se encomenda. 1134 provincia da Corua)
(ms-SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, 3218. Un maio pardo d un san Juan craro.
Meao, PO) 1141
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
3207. Quen en maio non rapa a ovella, pra provincia de Lugo)
xunio a deixa. 1135 (mc: J.P.) 3219. Unha auga de abril e das de maio
3208. Quen en maio puxo a capa, en agosto valen mis que os bois e o carro. 1142 (mc
veuno na sa parva. 1136 (mc, ms e ms4: J.P.) e ms: J.P.)
3209. Quen en maio se molla, en maio se Var.: Unha auga de maio e tres de abril valen
enxuga. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, por mil. (mc: Pramo / ms4: J.P.)
LU) (pt) Uma gua de maio e 3 d'abril, valem
3210. Quentor de maio, valor do ano. por mil. (Chaves) (es) Ms vale un agua
(ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956) entre abril y mayo, que toda la plata que
3211. Se sales da casa en maio, non deixes o hay en el Ochavo. (R. Marn). / Ms vale
saio. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de agua en abril que los bueyes y el carro del
Xus, Baralla, LU) rey David. (R. Marn) (ct) Una pluja de
3212. Si non houbera maio, non houbera maig i tres d'abril valen ms que els bous i
el carril. (Sanchis).
mal ano. 1137 (ms21,08r: Berms)
Ochavo es el famoso relicario de la
3213. Temprana a castaa que en maio Catedral de Toledo.
regaa. 1138 (mc e ms16: J.P.) 3220. Vaite maio cas tas flores que das
(es) Temprano es la castaa que por mayo
arcas fixeches tambores; dos homes,
regaa. (Correas)
Porque suelen madurar en octubre, que es linternas; e das mozas, espadelas.
(ms8,07r: Carballino)
cuando regaan al estar curadas.
Porque llega ya el hambre por el gasto de la
3214. Touro e galo, troita e barbo, todo en cosecha.
maio. 1139 (mc e ms: J.P.) 3221. Vende por maio as cras i-en
(pt) Touro galo, e barbo, todos tm sazo
novembre as tardas. 1143 (mc e ms: J.P.)
em maio. (Chaves) / Touro galgo (ou galo) 1144
e barbo, todos tm sazo em maio 3222. Vio de maio, pouco e malo. (mc:
M.V. / ms10,143r: D.E.)
(Chaves). (es) El toro y el gallo, en el mes
de mayo. (Correas) / Toro y gallo, trucha y
barbo, todo en mayo. (Id.) MESES. JUNIO
3215. Tras de maio vn san Xon. (mc: C.A. / 3223. A auga de xunio, mis que bond, ten
1145
ms e ms4: E.C. / ms4: F.L. / ms-SA: Manuel Martn infortunio. (mc: Carballino)
Gmez: Muxa, C) (pt) Chuva em junho, mordedura de vbora.
Var.: Tras de maio chega san Xon. (ms4: (Chaves) / Chuva em junho, peonha do
E.C.) mundo. (Id.) / Chuva junhal, fome geral.
(Id.) (es) Agua en junio, infortunio. (Sbarbi)
1134
(ct) Aiges de juny, mals solen dur.
O orixinal di O orixinal di Quen en mayo non
merenda ou os males ou os mortos se encomenda.
1135 1140
mc: en maio non rapa a ovella. A forma en que O orixinal di U ru seor e u papagayo sempre cantan
aparece no mc non corresponde co orixinal de Jacinto del no Mayo.
1141
Prado. O orixinal di Un mayo pardo da un S. Juan craro.
1136 1142
mc: puxo a capa, veuno na. Jacinto del Prado s mc: i-o carro. Jacinto del Prado recolla o refrn tal e
recolle a versin con en Agosto que aparece no ms e ms4. como aparece en ms.
1137 1143
O orixinal di Si non houbera mayo, non houbera mal mc: maio i-en. O orixinal de Jacinto del Prado
ano. coincide co do ms.
1138 1144
ms: por maio; ms2, ms4 e ms16: por mayo. ms: mayo. / En ms10 s.v. Vino.
1139 1145
mc: maio. Jacinto del Prado recolle no orixinal Mayo. ms: en xunio; ms2: en xunio, bondad.
(Sanchis) / Aigua de juny primerenca molts Otros lo refieren a mayo, como notamos en
mals arrenca. (Id.) su lugar.
Sobre todo, al fin de mes, explica Sbarbi. 3240. En xunio, fouce no puo. (mc: C.G.)
3224. A auga en xunio, mis que bondad, (pt) Em junho, foicinha em punho. (Chaves)
ten infurtuo. (ms-LU: seminarista annimo: (es) En junio, hoz en puo; de verde, mas
algn lugar da provincia de Lugo) no de pan maduro. (Correas) / Junio, la hoz
3225. A reixa de san Xuan, moitos o saben e en el puo. (Sbarbi) / Junio, la hoz en el
poucos o dan. 1146 (ms: J.P.) puo para probar, que no para segar. (Id.)
(es) La reja por San Juan, muchos la saben (ct) En juny, la fal al puny. (Sanchis) / Pel
y pocos la dan. (ct) La rella de sant Joan, juny, la fau al puny. (Id.) / Al juny,
molts la saben per pocs la fan. (Sanchis) segadera al puny. (Id.)
3226. Cando chove todo o mes de san Xuan, 3241. En xunio, pan maduro, i-en xuiln,
malo. (ms-SA: Jos M. Domnguez Martnez: fouce e foucn. (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
Sardieiro, Fisterra, C) Xuiln y foucn, por influencia asturiana que
3227. Cando en xunio chove, molla a esmola llega hasta algunas comarcas del partido de
do probe. (ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961) Becerre.
3228. Cando podas, sembrars, i- remate 3242. No mes de san Xon atcanlle as
de xunio segars. 1147 (ms21,07r: Berms) pulgas can. (ms-SA: Perfecto Espars Freire:
Santa Mara de Viceso, Brin, C)
3229. Cando xuo chega, colle a fouce e
3243. O lio de san Xuan, nin lio nin
limpa a eira. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
lan. 1150 (mc e ms: Santiago)
Var.: O lio volando en S. Xon non lio nin
3230. Chuvias en san Xuan quitan vio e
lan. (ms5,135: Santiago)
non dan pan. 1148 (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia)
3244. O vintenove de san Xon tira a
3231. En san Xon colle a ovella pola lan. primeira raz o pan. (mc: Santiago)
(mc: Santiago) 3245. Pode xunio tormentoso ser a moitos
3232. En san Xon inda a vella queima o desastroso. (ms4: J.P.)
pan. (ms: Santiago) 3246. Polo mes de san Xon colle o lobo o
3233. En san Xon medra a herba como carneiro pola lan. (mc e ms: Santiago)
pan. (ms5,137: Mondoedo, Mayan) Var.: Por san Xon colle a ovella pola lan.
3234. En san Xon mete obreiro e mais o (mc: Santiago / ms16: Lugo) 1151
pan. (mc: Santiago) 3247. Polo tempo de san Xuan colle o lobo o
3235. En san Xon non lle fai falta palleiro carneiro pola lan. (ms-SA: Manuel Casal
Garca: Santiago de Compostela, C)
can. 1149 (mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU: 3248. Por san Xon bebe vio e come pan.
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(mc: Santiago)
3236. En san Xon o millo tapo can. (ms-SA: 3249. Por san Xon o millo cubre o can. (mc:
Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro,
Santiago)
Muxa, C)
Var.: En san Xon escndome entre o pan. (mc
3237. En san Xon queima a vella o
e ms4: F.V.S.) 1152
sacapn. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Porque ya est crecida la caa.
3238. En san Xon, castaas louras na man. 3250. Por san Xon pouco vio e moito pan.
(mc: Santiago) (mc: Santiago)
3239. En xunio qutase a mosca boi e 3251. Por san Xon, o arado na man. (mc:
pgase burro. (mc: J.P.) Santiago)
(es) En junio, se le quita la mosca al buey y 3252. San Juan e maio son as chaves do
se le pega al burro. (R. Marn) ano. 1153 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)

1146
ms: S. Xoan moitos a saben. Jacinto del Prado recolle
1150
o refrn coas formas San Xuan e o saben. ms: y en xuiln.
1147 1151
O orixinal di Cando podas sembrars, y'o remate de ms: en San Xuan.ms: oubella. / Nunha segunda
xunio segars. clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn
1148
O orixinal di Chuvias en S. Xuan quitan vio e non en Animales domsticos (Ovejas).
1152
dan pan. mc: escndeme.
1149 1153
ms-LU: a o can. O orixinal di Sanjuan e Mayo son'as chaves do ano.

Anterior Inicio Siguiente


3253. Si chove en san Xon, non hai trigo 3267. En xulio e agosto estroupelear, que
nin pan. (mc: Santiago) este o tempo do lio mazar. (mc: Cuartilla
3254. Si chove en san Xuan, non hai auga 13 de Corua)
nin pan. (ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago de Parece reliquia de un canto de muieira.
Compostela, C) 3268. En xulio e agosto vai a ovella
3255. Via en xunio sulfatada pdese rastroxo. 1157 (mc: J.P.)
contar salvada. (mc: J.P.) Porque se ha segado ya el pan.
3256. Xunio brilante, ano abundante.
1154 3269. En xulio o verd' maduro. 1158 (mc: J.P.)
(mc: J.P.) (pt) Julho, o verde e o maduro. (Chaves)
(es) Junio brillante, ao abundante. (R. Se ha de segar, como ms claramente
Marn) (ct) Es juny herms s molt aconseja el que sigue.
1159
abunds. (Sanchis) 3270. En xulio sega o verde e o maduro.
(mc, ms e ms4: Villanueva, Laln-F.V.S.)
3257. Xunio quente, millo valente. (ms-SA: (es) En julio, mi trigo; y en agosto, el de mi
Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas de amigo. (R. Marn)
Reis, PO)
3271. En xulio, donde o mozo: no ro ou no
MESES. JULIO
pozo. 1160 (mc: J.P.)
(es) En julio dnde anda el mozo? En la
3257. Baa en xulio teu ganado despois
acequia o en el pozo. 1161 (R. Marn)
d'haber sesteado. (ms4: J.P.) Por el excesivo calor, que segn R. Marn,
3258. Do trinta de xulio en diante, calor haca decir a los moros espaoles: en julio
asfixiante. (mc / ms4: F.V.S.) se muere un hombre de sed entre un pozo y
(es) El que en julio tiene fro, le falta un un aljibe.
tornillo. (Sbarbi?) (ct) El juliol, l'amo del 3272. En xulio normal seca todo manantial.
sol. (Sanchis) / En juliol, pobres dels que (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
estan al sol. (Id.) provincia de Lugo)
3259. En Santiago arden os montes e 3273. No mes de Santiago, foucio agro.
secans'as fontes. (ms-LU: Lus Alonso Alonso) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
3260. En Santiago colle a foucia e deixa o
3274. No mes de Santiago, foucios agro.
sacho. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
3261. En Santiago e agosto entran a pelear, provincia de Lugo)
que este o tempo do lio enlagar / 3275. No mes de Xacobo bota o millo no
amasar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar cobo. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
da provincia de Lugo) 1162
3276. No Santiago, fouce agro. (mc e ms:
3262. En Santiago sal a ver a ta via; tal a Bucios)
ves, tal a vers e tal a vendimiars. 1155 Var.: Otras correspondencias en el anlogo: En
(mc e ms: Santiago) xulio, o verde e o maduro. / En Santiago,
3263. En Santiago secan as fontes e arden foucio agro. (ms15,45: Chantada)
os montes. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: (es) En julio, la hoz en el puo. (Sbarbi)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) 3277. O que non aproveita xulio pra se
3264. En Santiago termina a merenda e baar, que ten medo do ro e do mar.
empeza o descanso. (ms-SA: Jos Castro Lpez: (ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961)
Sobrado dos Monxes, C) 3278. O xulio e agosto troupelear que este
3265. En Santiago vai mirar a ta via; tal o tempo do lio maiar. 1163 (mc: C.A. / ms:
a ves, tal a vers e tal a vendimiars. (ms- E.C.)
SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao,
PO)
1156
3266. En xulio cllese o trigo maduro.
(mc: Santiago / ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: 1157
ms4: Entre.
Vimianzo, C) 1158
mc: o verde e o maduro.
1159
ms: y o maduro.
1160
mc: dnde o mozo?
1154 1161
mc: brillante. Jacinto del Prado recolle o refrn coa mc: dnde el mozo?
1162
forma brilante. Indica Labores agrcolas (Meses) no ms.
1155 1163
ms: En Santiago vai mirar ... ms4: lio mayar. Indica Labores agrcolas (Meses) no
1156
ms-SA: En Julio. ms.
3279. Polo mes de Santiago amarela o trigo seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
e o xaramago. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
Var.: A castaa quere en agosto arder e en
3280. Polo Santiago secan as fontes e arden setembro beber.
os montes. (ms-SA: seminarista annimo: algn Necesitan para su desarrollo, calor en
lugar da provincia da Corua) agosto y agua en setiembre.
3281. Por moito que quera ser, en xulio 3294. A castaa quer en agosto arder, en
pouco ha de chover. 1164 (mc: J.P.) setembro beber. (ms21,02v: Berms)
(es) Por mucho que quiera ser, julio poco
3295. A castaa quere no agosto arder e no
ha de llover. (R. Marn)
setembre beber. 1168 (ms-LU: seminarista
3282. Principia asando e acaba tostando. annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-SA:
1165
(mc e ms: J.P.) Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C)
3283. Quen en xulio non sega, en agosto non 3296. A castaa, en agosto arder, en
malla. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da setembre beber. 1169 (ms-LU: dous seminaristas
provincia de Lugo) annimos: algn lugar da provincia de Lugo e Laiosa,
3284. Quen non aproveita xulio pra se O Incio, LU)
baar, que ten medo do ro e do / e 3297. A chuvia no mes de agosto non
mar. (ms-LU: seminarista annimo: San Cristovo de chuvia que mel e mosto. 1170 (mc: A.C. /
Lobelle, Carballedo, LU) ms: E.C.)
3285. Quen non sega en xulio, non sega a Var.: O trebn de agosto d mel e mosto.
seu gusto. 1166 (mc e ms4: J.P.) (ms15,49: Villaseln-Ribadeo) / A chuvia en
(es) Quien no trilla en julio, no trilla a su agosto non chuvia que mel e mosto.
gusto. (Sbarbi) (ct) Qui no bat en juliol, no (Cuartilla 13) / Chuvia de agosto, mosto.
bat quan vol. (Sanchis) / Qui no bat en (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
juliol, no pot batre desprs quan vol. (Id.) / Todos los refranes ponderan las
Qui no trilla al juliol, no trilla quan vol. inmejorables ventajas de la lluvia de
(Id.) agosto:(pt) Agua de agosto, aafro, mel e
mosto. (Chaves) (es) Agua de agosto,
3286. Santiago de chuvias, ano de alubias.
(mc: Santiago)
azafrn, miel y mosto. (Bergua) (ct) Aigua
en agost, safr, mel i most. (Sanchis) / Aigo
3287. Santiago pra segar, agosto pra
d'agost fa mel i most. (Id.)
mallar, trinta e un das han de levar. (ms- 3298. A lama d'agosto i-o polvo d'abril d
LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
Baralla, LU) que sentir. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
3288. Si en xulio non vn treboada, haber Outeiro de Rei, LU)
mala anada. (ms21,08r: Berms) 3299. A lama de agosto fai mal entrecosto.
(mc: Villanueva, Laln)
3289. Si en xulio non vn treboada, teremos
3300. A lama de agosto i-o polvo de abril
mala anada. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato botan o pobre a pedir. (mc: Cervantes)
Feijoo: Catoira, PO)
En otros sitios se dice: a agua d'agosto...
3290. Xulio ageiro: moito pan e bo
que dejamos ya anotado.
palleiro. (ms-SA: seminarista annimo: San Xon 3301. A lama de agosto i-o polvo de abril
de Lao, Dodro, C)
3291. Xulio quente, millo valente. (ms-LU: Jos fan vender a manta de cubrir. (mc:
Bucios)
Ballesteros Alonso)
Var.: A lama de agosto e-a seca de abril fai
3292. Xullo andado, millo arrendado. (mc:
Otero de Rey)
vender a manta de cubrir. (ms15,09:
Cervantes)
Equivale al anterior. La misma idea recoge
MESES. AGOSTO. V. tamn Agosto.
el siguiente:
3293. A castaa en agosto quer arder i-en
1167
setembre beber. (mc: M.L. / ms-LU:

1164
mc: queira ser. Jacinto del Prado recolle a forma
1167
quera. Dentro de Agrcolas (Santoral) no mecanoescrito ms-LU: quere arder e en setiembre. / V. En agosto, as
orixinal. castaas arder e en setembro, beber en Agro.
1165 1168
mc: i-acaba. ms-SA: Setembro.
1166 1169
mc: a gusto. Jacinto del Prado recolle o refrn coa ms-LU: en Setiembre.
1170
forma en que aparece no ms4. ms: d'agosto.
3302. A lama de agosto i-o polvo de abril 3310. Agosto faise maio a quen non ten pan
non son de rir. 1171 (mc: Fonsagrada-F.V.S. / sementado. (ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro:
ms11,48: Comarca de Fonsagrada) Codeseda, A Estrada, PO)
Var.: O polvo de abril non de reir. (ms15,21: 3311. Agosto fiselle maio a quen non ten
Burn, Fonsagrada) / A lama de agosto i-o pan sementado. (ms-SA: Juan Lpez Souto:
polvo de abril non son de vivir. (ms16) Corrubedo, Ribeira, C / Francisco Canosa Quintns)
(No conviene) que haya polvo: el polvo no 3312. Agosto fiselle maio que non ten o
hace reyes. Abril, aguas mil. Lo aplican pan sementado. (ms-LU: seminarista annimo:
especialmente a las abejas. (ms15,21) algn lugar da provincia de Lugo)
3303. A sombra de agosto e o sol de 3313. Agosto leva e agosto d. (ms-SA: Jos
setembro. 1172 (mc: C.A. / ms4: E.C. / ms16 / Ignacio Seijo Santiago)
ms18,68r: Diario de Avisos, de R. Caruncho (1888)) 3314. Agosto madura e setembre vendima.
3304. Agosto ardenteiro, herba no palleiro. 1176
(mc: J.P. / ms16)
(mc: Santiago) (pt) Agosto madura, setembro vindima.
Es la poca de la siega y el calor favorece. (Chaves) (es) Agosto madura y septiembre
3305. Agosto claro, moitas castaas e moi vendimia la uva y fruta. (Correas) (ct) Per
bon nabo. (ms5,058: Trives) l'agost se madura, i al setembre, sepultura.
3306. Agosto e setembre non duran sempre. (Sanchis) / A l'agost, malura, i al setembre,
1173
(mc: Villanueva, Laln / ms-LU: seminarista sepultura. (Id.) / L'agost els madura, i el
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) setembre els captura. (Id.)
(es) Agosto y setiembre no duran siempre. 3315. Agosto o d, agosto o leva. (ms-SA:
(Correas) seminarista annimo: Louro, Muros, C)
3307. Agosto un home que tanto o d 3316. Agosto pasou e quen mallou, mallou.
como o quita. (mc: Santiago) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
3308. Agosto e vendima non son cada da, e
3317. Agosto pasou; o que mallou, mallou.
si cada ano, us con ganancia e outros (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
con dano. 1174 (mc) 3318. Agosto pasou; quen mallou, mallou.
Var.: Agosto e vendima non son cada da, e se (mc: A.C.)
cada ano, un con gonzo, outro con dano. (pt) Malha pelo S. Tiago de agrado, mas
(ms18,15r) a de agosto j no d gosto. (Chaves) /
(pt) Agosto e vindima no vm cada dia, Quem malha em agosto, malha com
mas sim cada ano, uns com ganncia, desgosto. (Id.)
outros com dano. (Chaves) (es) Agosto y No deben diferirse ms las labores de la
vendimia, no es cada da. (Correas) / recoleccin del grano. En Portugal
Agosto y vendimia no es cada da, y si cada concretan ms.
ao, unos con ganancia y otros con dao. 3319. Agosto pasou: o que mallou, mallou;
(Sbarbi) (ct) Agost i verema, tots els dies no
o que non mallou, mallara. (ms-SA: Manuel
aplega. (Sanchis) / Agost i vermar, cada dia Rodrguez Gamallo: Tomonde, Cerdedo, PO)
no es fa. (Id.)
3320. Agua de agosto, azafrn, mel e mosto.
Completa el anterior, y ambos tienen (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lusame, C)
correspondencia en otros refraneros
3321. As castaas, pra ben ser, en agosto
peninsulares. Aconsejan economa a los
labradores, porque la cosecha es slo una, y quencer i-en setembre beber. (mc / ms4:
F.V.S.)
expuesta a contingencia.
Registrado antes en otra forma.
3309. Agosto e vendima non son cada da.
1175 3322. As tardes de agosto corren como un
(mc e ms16: A.I.)
lstrego. (mc: Miraz, Friol)
(es) No es cada da agosto ni vendimia.
(Correas) 3323. As tardes de agosto non teen en
canto a vella vai horto. [sic] (ms-SA:
1171 seminarista annimo: Louro, Muros, C)
ms11,48: d'agosto y'o polvo d'abril.
1172
mc e ms18,68r: setembre / ms18,68r: d'agosto. 3324. Auga d'agosto derrama o magosto.
1173
ms-LU: e setiembre non duran siempre. (ms-LU: Camporramiro, Chantada, LU)
1174
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Das.
1175
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1176
incluiu este refrn en Das. ms16: setembro.
3325. Auga de agosto e polvo de abril toca Var.: Auga de agosto quita mel e mosto.
na hucha coma nun panderil. (ms-LU: (ms15,09: Monforte)
seminarista annimo: Vilalba, LU) (pt) Chuva de agosto, apressa o mosto.
3326. Auga de agosto, nin nabos nin (Chaves)
magosto. 1177 (mc: Otero de Rey / ms-LU: Jess 3338. De agosto a setembre ou se gana a
Redondo C.: Viana do Bolo, OU) anada ou se perde. 1178 (mc: Santiago / ms-SA:
En cuanto a lo segundo, porque a castaa Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
en agosto quer arder i-en setembre beber. Estrada, PO)
3327. Auga en agosto quita vio e non d 3339. Despois d'agosto faise o costro. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
mosto. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Lugo)
provincia de Lugo)
3340. En agosto and'a auga tras do toxo.
3328. Auga en agosto, auga no mosto. (ms-LU: Jess Redondo C.: Melide, C)
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
3341. En agosto ande a auga tras do toxo.
3329. Auga en agosto, azafrn, mel e mosto. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
(mc: Dicc. Ac.)
Var.: Chuvia abundante que vn en agosto, 3342. En agosto arden os montes, en
riqueza aporta de aceite e de mosto. (ms4: J.P.) septiembre secan as fontes. (ms-SA: Perfecto
(pt) Agua de agosto, aafro, mel e mosto. Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C / M.
Gonzlez Fernndez)
(Chaves) (es) Agua de agosto, azafrn, miel
y mosto. (Sbarbi) (ct) Aigua en agost, safr, 3343. En agosto arder e en setembre beber.
(ms12,79: S. Pedro de Orrios, Caurel)
mel i most. (Sanchis)
Clima adecuado para el castao.
3330. Auga en agosto, nin bon mosto nin 3344. En agosto arder, no septiembre beber
bon magosto nin bon recosto. (ms: Vigo) (os campos). (ms-LU: seminarista annimo: algn
3331. Auga no agosto, azafrn, mel e mosto. lugar da provincia de Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
3345. En agosto as castaas arder e en
3332. Barro en agosto e polvo en abril setembro beber. 1179 (ms16 / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
botan o labrador a pedir. (ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
3346. En agosto as treboadas solen sernos
Lugo) moi pesadas. (ms4: J.P.)
3333. Brtema n'agosto, pouco magosto. Var.: En agosto as treboadas son mui pesadas.
(ms21,06v: Berms) (ms16)
3334. Cando chove en agosto, chove mel e 3347. En agosto corre o sol com'o lstrego.
mosto. (mc: J.P.) (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: Vilalba, LU)
Var.: Chuvia en agosto non gastes en mosto. 3348. En agosto est a auga tras do toxo.
1180
(pt) Quando chove em agosto, chove mel e (mc: A.I. / ms21,01v: Berms / ms-LU: dous
mosto.(Chaves) / Chuva de agosto, apressa seminaristas annimos: algn lugar da provincia de
o mosto.(Id.) / Quando chove em agosto, Lugo e algn lugar de Galicia)
no metas teu dinheiro em mosto. (Id. (es) 3349. En agosto hai mosto, i-en san
Agua de agosto, azafrn, miel y mosto. Martio, vio. (mc: Santiago)
(Bergua) (ct) Primera pluja d'agost, avana 3350. En agosto inda est a auga tras do
el most. (Sanchis) / Aigua en agost, safr, toxo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
mel i most. (Id.) / Aigo d'agost fa mel i provincia de Lugo)
most. (Id.) / Aigo d'agost, ni vi ni most. 3351. En agosto mzalle o rostro. (mc:
Como Agua de agosto, azafrn, mel e Fonsagrada-F.V.S.)
mosto. El fro? En agosto, fro en rostro.
3335. Cando en agosto chove, seal de que 3352. En agosto non hai pan nin hai mosto.
non hai manzo. (ms-SA: M. Garca Garca: (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
Santa Xuliana de Monfero, C) 3353. En agosto non hai pan nin mosto. (ms-
3336. Castaas, en agosto arder e en SA: Carballo)
septiembre beber. (ms-LU: seminarista 3354. En agosto o aire non ten posto. (mc:
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) Carballedo)
3337. Chuvia en agosto mata o mosto. (mc)
1178
ms-SA: a septiembre o se gana.
1179
ms-LU: y-en Setembro.
1177 1180
Jess Redondo C.: Viana do Bolo, OU: d'agosto. ms-LU (Lugo) e ms-LU (Galicia): a y'auga.
3355. En agosto o sol corre como o lstrego. no sou vosso. (Chaves) (es) En agosto, ni
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da mujer, ni mosto. (R. Marn) / De San Juan a
provincia de Lugo) San Miguel, ni pescado, ni vino ni mujer.
3356. En agosto pon o cocho o entrecosto. (Sbarbi) (ct) En agost ni dones ni most.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (Sanchis)
provincia de Lugo) Contra el anterior. 1183 (ms17)
3357. En agosto queima a vella o rostro. (ms- 3370. En agosto, setembre e outono fanse as
LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
recolleitas e en novembre apanse as
3358. En agosto queima o sol como lstrego.
(ms-LU: seminarista annimo: Vilalba, LU)
feitas. (mc: Santiago)
3359. En agosto queren as castaas arder i- 3371. En agosto, vio mosto. (mc: C.A.)
(pt) Em agosto, sardinha e mosto. (Chaves)
en septiembre, beber. 1181 (ms-LU:
seminarista annimo: Moreda, Taboada, LU)
(es) En agosto, uvas y mosto. (Correas) (ct)
En agost, vi i most. (Sanchis)
3360. En agosto se secan os montes i-en
3372. Fro no rostro o primeiro da
setembro as fontes. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia) d'agosto. (ms21,08r: Berms)
3361. En agosto secan as fontes i-en 3373. Herba curta ou larga, en agosto ha
septiembre arden os montes. (ms-LU: Trini estar segada. (ms-LU: seminarista annimo: algn
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU. lugar da provincia de Lugo)
Convento Las Crneas) 3374. Heredeiro agosto do que fixeron
3362. En agosto secan os montes i-en abril e outros. 1184 (mc: J.P. / ms16)
setembre as fontes. (ms-LU: dous seminaristas Indica que la cosecha que se recoge en
annimos: algn lugar da provincia de Lugo e Pacios, agosto, depende de los meses anteriores,
Neira de Xus, Baralla, LU) sobre todo, a partir de abril.
3363. En agosto secan os montes, en 3375. Inxerte por agosto seus frutales o que
setembre as fontes. (ms21,01v: Berms) queira facelos garrafales. 1185 (ms4: J.P.)
3364. En agosto secan os montes, en 3376. Lama en agosto e polvo en abril,
setembro secan as fontes. (mc: A.I.) mxome nil. (ms21,19r: Berms)
(pt) Em agosto secam os montes, em 3377. Lodo d'agosto e polvo d'abril fai ir u
setembro as fontes e em outubro seca tudo. home pedir. (ms-LU: seminarista annimo:
(Chaves) / Em setembro ardem os montes e Paradela, LU)
secam as fontes. (Id.) (es) (ct) El setembre 3378. Nas tardes de agosto, desque o sol se
s'enduu els ponts o eixuga les fonts.
mete, non se rega o horto. (mc: Santiago)
(Sanchis)
3379. No agosto est a iegua tras o toxo. (ms-
3365. En agosto vale mis vinagre que SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota,
mosto. (ms8,41r: O. de Rey) C)
1182
3366. En agosto, calquera carozo. (mc e 3380. No agosto o marrao cra o entrecosto.
ms16: Orense / ms4: F.V.S.) (ms12,70)
Lo omos en el sentido de que la fruta que 3381. No agosto ponte abrigo tras do toxo.
lo tiene, est sazonada en dicho mes. (mc: X. R. P. S. Ns)
3367. En agosto, fro no rostro. (mc: A.I.) Porque en agosto, fro no rostro.
(pt) Agosto, frio no rostro. (Chaves) (es) En 3382. No agosto, as cebolas no rostro. (mc:
agosto, fro en rostro. (R. Marn) Tuiriz, Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn
3368. En agosto, nin o pan nin o mosto. (ms- lugar de Galicia)
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, 3383. No mes de agosto arden os montes e
A Estrada, PO) secan as fontes. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo:
3369. En agosto, nin vio nin muller nin Erboedo, A Laracha, C)
mosto. (mc: C.A. / ms4: E.C. / ms16) 3384. No mes de agosto secan as fontes e
Var.: En agosto, nin muller nin mosto. (ms4: arden os montes. 1186 (ms-SA: Amador Darriba
F.V.S.)
(pt) Em agosto, nem vinho nem mosto. 1183
O anterior era En agosto, vio mosto.
(Chaves) / Junho, julho e agosto, senhora 1184
ms16: Herdeiro. Jacinto del Prado recolla o refrn s
co castelanismo Heredeiro.
1181 1185
En Agosto queren as castaas arder (beber) ien: ms16: quen queira facelos. Probablemente se trata dun
Septiembre beber. aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun
1182
ms16: caroso. refrn da tradicin popular.
Mguez (13-11-1951) / Vctor Manuel Lobato Feijoo: 3402. O que en agosto non d cebada, en
Catoira, PO)
xaneiro colga a albarda. (ms15,43: Navia de
3385. Non bon o mosto feito en agosto. (mc: Suarna)
Sober)
3403. O que non ten pan no agro, en agosto
3386. Non bon o mosto, o feito no agosto.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
ten o maio. 1188 (mc: Palas de Rey)
de Lugo) En mayo son ya escasos los restos de la
3387. Non hai dous agostos nun ano. (ms4: cosecha anterior, y al que no tiene pan
J.P.) nuevo, agosto, mes de la recoleccin, se le
3388. Non todo o ano agosto. (mc: J.P.) convierte en mayo.
Var.: Non todo ano agosto. (ms-LU: 3404. O que queira bon entrecosto, cebe en
seminarista annimo: algn lugar da provincia agosto. (ms21,12r: Berms)
de Lugo) 3405. O que queira o entrecosto, que o faga
(es) (ct) No pot haver dos agosts en un any. no mes d'agosto. 1189 (ms-LU: dous seminaristas
(Sanchis). annimos: algn lugar da provincia de Lugo e algn
Como agosto e vendima non cada da. No lugar de Galicia)
siempre hay la abundancia de recoleccin. 3406. O que queira ter bo entrecosto, cebe
3389. O agosto pasou, e quen mallou, en agosto. (ms-LU: seminarista annimo: algn
mallou. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar lugar de Galicia)
da provincia de Lugo) 3407. O que queira ter boo entrecosto, que
3390. O bon entrecosto faise en agosto. (ms- cebe no agosto. 1190 (mc: Velle)
LU: Julio Elas Bello Mndez: Viulalba, Vilalba, LU) Porque o entrecosto, faillo a muller cocho
3391. O cocho no agosto pon o entrecosto. en agosto.
(mc: M.L.) 1191
3408. O roco de agosto d polo rostro.
Var.: O entrecosto faise no mes d'agosto. (ms4: (mc e ms16: A.I. / ms21,05r: Berms)
F.V.S.) Agosto, fro en rostro.
3392. O costro d'agosto saca o magosto. (ms- 3409. O torbn d'agosto mellor'o mosto. (ms-
LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU) LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de
3393. O entrecosto faillo a muller cocho Lousada, Carballedo, LU)
en agosto. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) 3410. O trigo, pra ser bo, ha de ver dous
Arriba queda uno equivalente. agostos. (ms15,35)
3394. O entrecosto vn d'agosto. (ms-LU: Se refiere al trigo ordinario que se siembra
seminarista annimo: algn lugar da provincia de en las bouzas; y est en la tierra casi un ao.
Lugo) 3411. O vintecinco de agosto est a auga
3395. O entrecostro faise no mes de agosto. tras do toxo. (mc: Carballedo)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
3412. Once piden pan e soilo agosto llo d.
3396. O entrecostro hai que buscalo no 1192
(mc e ms16: J.P.)
agosto. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Aunque todos contribuyen a la cosecha de
Carballedo, LU)
1187 agosto.
3397. O lostro de agosto saca o magosto.
(ms5,027: Sta M Mayor de Mondoedo / ms-LU:
3413. Once piden pan e solo agosto o d.
Guillermo Pino [sic] e Jos M[?] R[?]: Santa Mara (ms-SA: Manuel Blanco Sieira: Olveira, Ribeira, C /
Maior, Mondoedo, LU) ms-LU: seminarista annimo: Terrra Cha, LU)
3398. O orzo recllese no agosto. (mc: Santiago) 3414. Pasando o quince de agosto un torrn
3399. O que agosto non madura, setembre faille sombra a outro. (ms5,029)
non-o asegura. (mc: J.P.) 3415. Por agosto o sol queima no rostro. (mc:
Santiago)
3400. O que en agosto e setembre non d
3416. Por agosto o sol queima o rostro. (ms-
cebada, en san Xon non fai xornada. SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, C)
(mc: M.L. / ms21,28v: Berms)
3401. O que en agosto e setembre non d
cebado, en san Xuan non fai fornada. 1188
ms: mayo.
(ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) 1189
ms-LU (Galicia): U que queira u entrecostro.
1190
ms4: cabe no Agosto / Indica Labores agrcolas no
ms.
1191
ms, ms16 e ms21,05r: d'agosto.
1186 1192
ms-SA (Vctor M.): Ajosto. mc: slo. Jacinto del Prado recolle o refrn na mesma
1187
ms-LU: d'agosto sac'o magosto. forma que aparece en ms16.
3417. Por agosto, fro no rostro. (ms-SA: Var.: Si o mes de agosto vn claro, bon
Andrs Castro Ces: Tllara, Lusame, C) magosto e bon nabo. (mc: Layosa / ms-LU:
3418. Pra haber moitas castaas, no agosto seminarista annimo: algn lugar da provincia
arder i no setembre beber. (ms-LU: de Lugo) / S'o primeiro d'agosto vn anublado,
seminarista annimo: algn lugar da provincia de castaa do berme e nabo furado. (ms15,01:
Lugo) Mato)
3419. Primeiro de agosto chuvioso, castao (pt) Os nabos querem ver o luar d'agosto.
vermoso. (mc: Taboada-F.V.S.) (Chaves)
Vermioso, traen nuestros diccionarios, que 3433. Si queres ter bon entrecostro, ceba o
cra gusanos o est lleno de ellos. porco dende agosto. (ms-LU: seminarista
3420. Pr bon magosto ter, en agosto ha de annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
arder i-en setembre beber. (mc: Caurel / 3434. Si ques ter bo lombo, ceba o cocho
ms4: F.V.S.) dende agosto. (ms-LU: seminarista annimo:
La castaa, segn explicacin que pusimos algn lugar de Galicia)
a otro anlogo. 3435. Trebn de agosto mellora o mosto.
1197
3421. Quen en agosto ara, a sa riqueza (mc e ms5,133: Santiago)
prepara. (ms5,029) Var.: Tronos en agosto, millor mosto.
3422. Quen non debulla en agosto, debulla (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
con mal rostro. (mc: Santiago) 3436. Val mis nubrado en agosto que sol
3423. Quen non debulle en agosto, debulla en septiembre. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
con mal rostro. (ms21,32v: Berms)
3437. Vale mis agosto mollado ca sol en
3424. Quen nos debulle en agosto, debulle
setembre. (ms-LU: Jess Redondo C.: Melide, C)
con mal rostro. (ms4: F.V.S.)
3438. Vale mis nublado de agosto que sol
3425. Quen pola Virxen de agosto non paga,
de setembre. 1198 (mc: M.V. / ms3)
pagar na de setembre, se paga. 1193
(ms5,121: Trapero)
3426. Se queres ter bo lomo, ceba o porco MESES. SEPTIEMBRE. V. tamn Septiembre.
dende agosto. 1194 (mc: A.I. / ms16) 3439. A herba do alto en abril pastada, en
1199
Conocido en otras variantes. setembre debe ser aproveitada. (ms /
ms4: J.P.)
3427. Se queres ter lombo, seba o porco
3440. En setembre arden os montes e secan
desde agosto. 1195 (ms-SA: Francisco Canosa
Quintns) as fontes. 1200 (mc: J.T.)
3428. Si chove moito en agosto, non gastes Var.: Arden us montes, secan as fontes.
(Santiago)
dieiro en mosto. (ms-SA: Juan Bello Valia)
(pt) Em setembro, ardem os montes e secam
3429. Si en agosto e setembro non ds as fontes. (Chaves) / Setembro ou seca as
cebada, en todo o ano non poas fontes ou leva as pontes. (Id.) (es)
albarda. (mc: Nos) Setiembre o lleva las puentes o seca las
3430. Si o mes d'agosto vn craro, bo fuentes. (Sbarbi)
magosto e bo nabo; se vn nubrado, Suele ser un mes extremoso: excesivas
poucas castaas e nabos furados. (ms-SA: lluvias o demasiada sequa. La primera
Juan Bello Valia) parte se atribuye tambin al mes de agosto.
3431. Si o mes d'agosto vn craro, bon 3441. En setembre ben estudiado ten o que
magosto e bon nabo; se non, poucas no ano entrante che convn. 1201 (ms4: J.P.)
castaas e nabos furados. (ms21,01v: 3442. En setembre bota a semente. (mc:
Berms) Santiago)
3432. Si o mes de agosto vn claro, bon
magosto e bon nabo; si nublado, poucas
castaas e nabos furados. 1196 (mc: Nos) 1197
ms5,133: millora.
1198
ms: d'agosto / ms3: d'Agosto.
1199
mc e ms4: setembro. Jacinto del Prado recolle o refrn
1193
ms15,019: pra de setembre. coa forma Setembre.
1194 1200
mc: Si / ms: en agosto / ms16: desde. ms4: setiembre.
1195 1201
Se queres ter lobo seba o porco desde Agosto. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
1196
ms4: nubrado. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
3443. En setembre colle o carro e vente. (mc: 3457. O mis regular terneiro, pra
Santiago) setembre matadeiro. (ms4: J.P.)
3444. En setembre dbese ben cuidar quen 3458. O setembre ou seca as fontes ou leva
triste inverno non queira pasar. (ms4: J.P.) as pontes. (ms-LU: seminarista annimo: algn
3445. En setembre non hai vella que non lugar da provincia de Lugo)
tembre. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 3459. Por setembro, cabazas nos leiros. (ms-
da provincia de Lugo) SA: M. Gonzlez Fernndez)
3446. En setembre non hai vello que non 3460. Setembre non se nombre. (mc:
tembre. (ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Villanueva, Laln-F.V.S.)
Codeseda, A Estrada, PO) Porque setiembre, se tiemble y setiembre y
3447. En setembre ou secan as fontes ou can marzo, revoltosos ambos. (R. Marn)
os pontes. 1202 (mc: Monforte) 3461. Setembre vai andando e comendo,
Var.: En setembre ou secan as fontes ou o ro queimando montes e secando fontes. (ms-
leva as pontes. 1203 (J.T.) LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de
(pt) Setembro ou seca as fontes ou leva as Lousada, Carballedo, LU)
pontes. (Chaves) (es) Setiembre lleva las 3462. Setembre, non hai vella que non
puentes o seca las fuentes. (Sbarbi) ms: tembre. (mc / ms4: F.V.S.)
Correas. (ct) El setembre s'enduu els ponts (es) En setiembre, el que no tenga ropa que
o eixuga les fonts. (Sanchis) tiemble. (Sbarbi) / Septiembre, se le
Por lo que dijimos al explicar en setembre tiemble. (R. Marn) (ct) Pel setembre els
arden os montes.... mals sn de tembre. (Sanchis) / Al setembre
3448. En setembre, ou secan as fontes ou el mal temps s de tembre. (Id.)
leva(n) as pontes. (ms-LU: seminarista annimo: Por el fro que suele desencadenar, despues
algn lugar da provincia de Lugo) del calor de agosto.
3449. En setembro non hai vella que non 3463. Setembro asegura o que agosto
tembre. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) madura. (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
3450. En setembro ou secan as fontes ou o 3464. Setembro, non me lembro porque
ro leva as pontes. (ms21,12r: Berms) tembro. (ms21,08r: Berms)
3451. En setiembre secan as fontes ou leva 3465. Setiembre vir; o que non mallou,
as pontes. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San mallar. (ms8,33r: Betanzos)
Pedro de Couceiro, Muxa, C) 3466. Tmporas de setembre molladas, ano
3452. En septembre o que non ten roupa de fame. (mc: Santiago)
que tembre. (mc: Santiago / Manuel Fernndez
Ferro)
3453. En septiembre o que non tea roupa,
que temble. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San
Vicente de Rial, Val do Dubra, C) Meses. Octubre
3454. "Nin merlo branco nin setembro 3467. A auga no outono mata a seu dono.
run", din os vellos. (ms-SA: Manuel Barrs (mc / ms / ms4)
Fachal / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da 3468. A horta d'outono mantn a seu dono e
provincia da Corua) a de Samartio o dono e mais o vecio.
3455. No setembro ou secan as fontes ou (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
marchan as pontes. 1204 (mc / ms4: F.V.S. / provincia de Lugo)
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia 3469. A horta de outono mantn a seu dono.
de Lugo) 1205
(mc e ms16: A.I. / ms21,02r: Berms)
Explicado anteriormente. Var.: A horta d'outono mantn o seu dono y a
3456. No septiembre os melns grdanse de S. Martio, o dono y-o vecio. (Begonte)
nos rincns. (ms-LU: seminarista annimo: algn 3470. A horta do mes d'outono mantn a
lugar de Galicia)
seu dono. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
Outeiro de Rei, LU)
3471. A horta en outono mantn o seu dono.
(ms-SA: Juan Bello Valia)
1202
ms: setiembre.
1203
mc: os pontes.
1204 1205
ms4: setiembre / mc: os pontes / ms-LU: Septiembre. ms e mc: mata seu dono.
3472. A verdura no outono cmea seu dono. 3485. En outono a carne come o seu dono.
1206 (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
(mc e ms16: M.L. / ms18,21r)
3473. A verdura posta en outono mantn a 3486. En outono bota o abono. (mc: Santiago)
seu dono. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa 3487. En outono (o vio) cao e todo.
Maria de Ribela, A Estrada, PO) (ms21,31r: Berms)
3474. A berza do outono pr seu dono. 3488. Froles en outono, fame en ano novo.
(ms21,31r: Berms) (mc: M.V. / ms10,073r: D.E.)
3475. A berza do outono qu'a coma o dono. 3489. Horta de outono mantn a seu dono.
1207 (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
Var.: O repolo d'outono mantn a seu dono.
(ms4: F.V.S.)
3476. As berzas en outono matan o seu
3490. No mes de outono a carne cmea seu
dono. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo) dono. (mc / ms4: F.V.S.)
3477. Auga de outono mata a seu dono. (mc: 3491. O mellor e mis preciado, por octubre
M.V.) sementado. 1210 (ms4: J.P.)
3478. Auga en outono non lle convn 3492. O que no mes de outono non quere
xornaleiro nin seu dono. (ms-SA: Juan andar mollado, anda todo o ano
Bello Valia / ms10,073r: D.E.) esfarrapado. 1211 (mc: Curuxs, Palas de Rey-
3479. De octubre en adiante a pitanza ir F.V.S.)
fumeante. (ms4: J.P.) Porque abandona los trabajos de la siembra,
3480. En octubre Dios nos libre dunha mala propios de ese mes, y O que non sementa,
nubre. 1208 (mc e ms: M.L.2) non colle.
3481. En octubre non molesta o lume. (mc: 3493. que nu mes do autono nun lle ferve
J.P.) a mola, polo ano todo nu[n] lle ferve a
Var.: Por outubre, borrallias do meu lume. ola. 1212 (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960) de Xus, Baralla, LU)
(es) En octubre el hogar de lea cubre. 3494. O que planta n'outono, leva dous anos
(Sbarbi) / En octubre no molesta la lumbre. d'abono. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(Id.) da provincia de Lugo)
3482. En octubre o ganadeiro labrador 3495. O que pranta en outono, leva un ano
verdadeiro. (mc: J.P.) de abono. 1213 (mc / ms4: F.V.S.)
3483. En octubre, sementa i-acubre. (ms4: mc Var.: Chantar en outono levar un ano
e ms4: Fonsagrada-F.V.S.) d'abono. (ms4: F.V.S.)
Se recoge en el siguiente, que rene 3496. O que pranta no outono leva un ano
enseanzas diseminadas en varios otros. de abandono. (mc: Lugo)
3484. En octubre sementa e acubre; en 3497. O que queira bon repolo, pao no
abril, espigas mil; en maio, todo mes de outono. 1214 (mc e ms: Bucios / ms-LU:
espigado; en xulio dlle co foucio; en seminarista annimo: algn lugar da provincia de
agosto dlle co trocho; en setembre mira Lugo)
como rendee; da de Santiago colle a 3498. O sol de otono mata a seu dono. (ms-
SA: Manuel Camino Snchez)
foucia e vaite agro. 1209 (mc)
Var.: En octubre o teu pan cubre. (mc: 3499. Octubre moi afanoso pr pastor
Santiago) industrioso. 1215 (ms4: J.P.)
(es) En octubre, echa pan y cubre. (R. 3500. Os das de outono chegan pra todo, i-
Marn) os de san Xon chegan pra todos. 1216
(mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)

1206 1211
ms16: d'outono; ms21,02r: d'Outono maten o seu ms: d'outono.
1212
dono. O orixinal di Uque no mes do autono nunlle ferve a
1207
ms16: d'outono; ms18,21r: coma o seu dono. mola polo ano todo nulle ferve a ola.
1208 1213
ms: d'unha. mc: ao.
1209 1214
ms: julio, setiembre; ms4: colle o foucio. / Indica ms: poo, d'o; ms-LU: b repolo, po'o no mes d-
Labores del campo.1210 probable que se trate dun outono.
1215
aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun Probablemente se trata dun aforismo da autora de
refrn da tradicin popular. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
Los primeros, para las labores del campo; (es) Dichoso mes, que entra con Todos
los segundos para el descanso. Santos y acaba con San Andrs. (Sbarbi)
3501. Os graus en octubre estn curados i- 3512. Colmear por noviembre ben coidado,
os vios de nai xa sacados. 1217 (ms4: J.P.) con cuberta dobre ters tapado. 1224 (ms4:
1218
3502. Outono a chegar, porco a cebar. J.P.)
(mc: Santiago / ms-SA: Manuel Blanco Sieira: Olveira, 3513. De Santos a Nadal, ben chover, ben
Ribeira, C) nevar. 1225 (mc: C.G.)
3503. Outono, lerias e malas lngoas. (pt) De Santos ao Natal, ou bem chover, ou
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960) bem nevar. (Chaves) / De todos os Santos
3504. Planta en outono e ters pr ano todo. ao Natal, bom chover e melhor nevar.
1219
(mc e ms: Velle) (Id.)
3505. Poden deixar recordos espantosos En ese espacio se encierra el invierno
outonos que comenzan tormentosos. 1220 natural de que habla otro. Atrs registramos
(ms4: J.P.) uno castellano idntico al que comentamos.
3506. Pr arbolado boa sorte que vea 3514. De Santos a Navidade inverno de
por octubre fro forte. 1221 (ms4: J.P.) verdade. (ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro,
3507. Se en outono sintes tronar, aumenta o Codeseda, A Estrada, PO / Francisco Canosa Quintns
/ ms-SA: Manuel Blanco Sieira: Olveira, Ribeira, C)
palleiro i-engranda o pallar. (mc: Santiago)
3515. De Santos e Nadal, ben chover ben
3508. Sea no polvo, sea no lodo, sementa
nevar. (ms21,31v: Berms)
sempre en outono. (ms-LU: seminarista
3516. De noviembre a febreiro, camia e
annimo: Outeiro de Rei, LU)
3509. Sol do otono mata a seu dono. (ms-SA: braseiro. 1226 (ms4: J.P.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia da 3517. Desde o vinte en adiante o inverno xa
Corua) costante. (ms4: J.P.)
Noviembre.
3518. Ditoso mes que entras con Santos e
Meses. Noviembre. V. TAMN SANTOS = NOVIEMBRE. despides con san Andrs. (ms21,15v: Berms)
3510. A pataca ben curada, en noviembre 3519. En mes morto non capes o porco nin
est empallada. 1222 (ms4: J.P.) plantes o horto. 1227 (mc / ms4: F.V.S.)
1228
Es el mes de noviembre.
3511. Bendito sea o mes que entra con
Santos, media con san Uxo e acaba con 3520. En novembre cavar non che se
san Andrs. 1223 (mc: A.C. / ms4: E.C.) lembre, e a aixada de cavar emprgaa
Var.: Bendito o mes que entra con Santos y en aburatar. (ms-SA: Juan Bello Valia)
acaba con san Andrs. 3521. Entre Santos e Nadal, inverno carnal.
(ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
3522. Entre Santos e Netal, inverno carual.
1216 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ms: y os de San Xoan.
1217 provincia de Lugo)
Os graus en Octubre estan curados y-os vios de nai
xa sacados. Probablemente se trata dun aforismo da 3523. Este mes entra con tosts e sale con
autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da roxs. (mc: J.P.)
tradicin popular.
1218
ms-SA: Outubre.
1219
Indica Labores agrcolas no ms.
1220
ms4: que comenzan espantosos. Jacinto del Prado
1224
recolle o refrn coa forma comenzan tormentosos. A Probablemente se trata dun aforismo da autora de
diferenza con respecto ms4 parece deberse a un erro de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
1225
transcricin de Vzquez Saco. Probablemente se trata dun Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
refrn da tradicin popular. Meteorolgicos. Santos.
1221 1226
ms4: en Octubre. Jacinto del Prado recolle o refrn Probablemente se trata dun aforismo da autora de
coa forma por Octubre. Probablemente se trata dun Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
1227
aforismo da autora de Jacinto del Prado mis ca dun ms4: nin capes.
1228
refrn da tradicin popular. discutible que o mes morto sexa novembro xa que
1222
Probablemente se trata dun aforismo da autora de outros refrns din claramente que decembro e ademais,
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. hai refrns que recomendan capa-los ranchos en
1223
ms4: media con Euxenio. novembro e prohiben facelo en decembro.
Alude a noviembre, que entra con Todos 3538. Si no mes de noviembre sin abrigo
los Santos, y hacia cuyo fin se hace la vas, ou mui pobre eres ou mui mal ests.
matanza. (ms8,39v: La Caiza)
3524. No mes de novembre os castieiros 3539. Si novembro empeza ben, nada de
regaan o dente. (mc: Santiago) temer. (ms-SA: Manuel Barrs Fachal / ms-SA:
3525. No mes de Santos sacha a horta e seminarista annimo: algn lugar da provincia da
capa o rancho. 1229 (mc e ms: M.L.) Corua)
3526. No mes de Santos, a nadar os campos. 3540. Trinta das ten novembre con abril,
(ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de xunio e setembre; vinteoito leva un, i-os
Ribela, A Estrada, PO) demais a trinten. 1234 (mc: Otero de Rey)
3527. No mes de Santos, nadar os campos.
(mc: Santiago)
3528. Novembro que empeza ben, fianza
ben. (ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961) Meses Diciembre. V. TAMN DICIEMBRE.
3529. Noviembr'e xaneiro teen un 3541. A chuvia mellor do ano vn o doce sin
tempeiro. 1230 (mc: J.P.) engano. (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
(es) Noviembre y enero tienen un tempero. Lo trae en Octubre.
1235
(Correas) 3542. As chuvias de Nadal non fan mal.
(mc / ms4: F.V.S. / ms21,32v: Berms)
3530. Noviembre acabando, inverno
3543. Bo ano, Nadal soleado. (ms5,136: O
empezando. (mc: Santiago) Gaiteiro de Lugo, 1957)
3531. Por Santos sacha a horta e capa o 3544. Cando Nadal nada, seal de boa
rancho; chegar o Samartio mtase o anada. 1236 (mc: Sar., Ferrol / ms-LU: seminarista
porco e prbase o vio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Var.: Cando o tronco do Nadal nada, seal
3532. Por noviembre d xa moito ovo corral de boa anada. (ms15,26)
qu'en tempo se montou de novo. 1231 (ct) Quan Nadal entra nedant, la vinada es
(ms4: J.P.) abundant. (Sanchis)
3533. Prado no seu tempo ben regado, en El cat. se concreta a la cosecha del vino:
noviembre sea pastado. 1232 (ms4: J.P.) 3545. Castaas en Nadal saben ben e
3534. Que fermoso o mes que empeza con prestan mal. 1237 (mc e ms: C.A. / ms4: E.C.)
Santos e remata con san Andrs. (mc: (ct) Castanyes per Nadal, saben b y es
Santiago) partixen mal. (Alberola)
3535. Que formoso u mes que empeza en 3546. Castaas por Nadal saben e parten
Santos e remata en san Andrs. (ms-SA: mal. 1238 (ms4: J.P.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia da 3547. De Nadal a xaneiro teen os das o
Corua)
salto do carneiro. 1239 (ms21,10r: Berms)
3536. Santos e Nadal, inverno caroal. (ms-SA: Var.: De Nadal a xaneiro teen os das o salto
Tefilo Cabaleiro Cabaleiro, Codeseda, A Estrada, PO)
dun carneiro. (ms21,10r: Berms) / De Nadal a
3537. Sementar en novembre e barbeitar en xaneiro,o salto do carneiro. (ms21,10r:
diciembre. 1233 (mc) Berms). / De Nadal a xaneiro, o salto dun
(es) Sembrar en noviembre, y barbechar en carneiro. (ms21,10r: Berms)
diciembre. (R. Marn) 3548. De Navid a san Xon seis meses van.
Es lo conveniente. (mc: Santiago)
3549. Diciembre mollado e xaneiro ben
xeado. 1240 (mc)

1229 1234
Indica Labores agrcolas (Meses) no ms. ms: San Xoan.
1230 1235
mc: Noviembre e xaneiro. Jacinto del Prado recolle s ms4 e ms21,32v: do Nadal.
1236
Noviembr'e Xaneiro. ms-LU: Cando o Nadal.
1231 1237
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Indica Frutos. Castaas no ms. / ms4: saben ben e
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. prtense mal.
1232 1238
Probablemente se trata dun aforismo da autora de ms4: en Nadal. Jacinto del Prado rexistra o refrn coa
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. forma por Nadal.
1233 1239
ms: noviembre / Indica Labores agrcolas (Meses) no De Nadal a xaneiro (teen os das) o salto do(')
ms. carneiro. (') (d'un).
(pt) Janeiro, geadeiro. (Chaves) (es) nevar. / Entre Santos e Nadal o inverno
Diciembre, mojado; y enero, bien helado. candeal. (J.T.) / Dende Santos a Nadal o
(R. Marn) (ct) Desembre mullat, i gener inverno natural (C.A. A N. Terra) / Entre
ben gelat. (Sanchis) Santos e Nadal o inverno caroal. (U.S.,
Conviene que sean as. Sandis) 1246
3550. Diciembre mollado e xaneiro xeado. (pt) De Santos ao Natal, bom chover e
(mc) melhor nevar. (Chaves) / De Santos ao
(pt) Janeiro, geadeiro. (Chaves) (es) Natal ou bem chover ou bem nevar. (Id.) /
Diciembre, mojado; y enero, bien helado. De Santos ao Natal, inverno natural. (Id.)
(R. Marn) (ct) Desembre mullat, i gener (es) Entre Todos Santos y Navidad es
ben gelat. (Sanchis) invierno de verdad. (Correas) / Entre
Conviene para la agricultura que sean as. Santos y Natal faz invierno carval.
3551. En decembre descansar e en xaneiro (Correas) / En cambio: Entre Santos y
traballar. 1241 (mc, ms e ms4: Velle) Nadal, ni llover ni ventear. (Sbarbi) / De
(pt) Em dezembro descansa, em janeiro Todos Santos a Navidad, o bien llover, o
trabalha. (Chaves) / Em dezembro, bien helar. (R. Marn)
descansa mas no durmas. (Id.) / Em Ni candeal ni caroal figuran en nuestros
dezembro, lenha e dorme. (Id.) (es) En diccionarios. Es curiosa la transcripcin de
diciembre, lea y duerme. (Correas) Correas, que da como gallego: entre Santos
3552. En decembre, fro doente; en xaneiro, y Nadal faz invierno carval. Salta a la vista,
como en todas las que de nuestra lengua
chamusqueiro; en abril, augas mil. (mc:
Santiago)
nos da Correas, la infidelidad de la
transcripcin. Quiz ese carval sea el
3553. En decembro moita auga, en agosto
caroal de Sandis. A juzgar por el
lumes. (ms-SA: J. M. Barral Snchez) paralelismo, y las correspondencias con los
3554. En diciembre aguas, en agosto lumes. peninsulares, candeal y caroal, equivalen a
(ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) verdadero, riguroso.
3555. En Nadal todas as cousas andan mal. 3559. Friaxe no Nadal, no[n] fai mal. 1247
1242
(ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos (ms-LU: seminarista annimo: San Cristovo de
Monxes, C / ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lobelle, Carballedo, LU)
Lousame, C)
3560. Nadal aterecido, xaneiro garrido.
3556. En Nadal, cada ovella seu corral. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
(mc)
Var.: Por Nadal cada ovella seu corral. (mc: 3561. Nadal chuvioso, xaneiro ventoso. (mc:
Santiago)
Pigos, Lugo / ms4: F.V.S. / Jos Ballesteros
Alonso / Francisco Canosa Quintns) 1243 3562. Nadal mollado e xaneiro ben xiado.
(ms-SA: Juan Bello Valia)
(es) Por Nadal, cada oveja a su corral. (R.
Marn) (ct) Per Nadal cada ovella al seu 3563. Nadal novo, fonda ben o arado. (ms-SA:
M. Gonzlez Fernndez)
corral. (Sanchis)
En sentido figurado, indica que son caseras 3564. Nadal oscuro, sementa no duro. (ms-
SA: M. Gonzlez Fernndez)
las fiestas de Navidad. (mc) / Indica la
conveniencia de separar por Navidad los 3565. Nadal quente, en xaneiro enchente.
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960 / ms15,23: O
ganados. 1244(ms: Sbarbi). Gaiteiro Gallego, 1956)
3557. En Nadal, inverno a carroal. (ms-LU: 3566. Nadal quente, xaneiro quente. (ms-LU:
seminarista annimo: Palas de Rei, LU) seminarista annimo: San Cristovo de Lobelle,
3558. Entre Nadal e xaneiro, inverno Carballedo, LU)
verdadeiro. (mc: J.T.) 3567. Nas oitavas de Nadal, quen aforra,
Var.: Entre Santos e Nadal, chover ou nevar. ben se val. (ms21,02r: Berms)
1245
(J.T.) / Entre Santos e Nadal, chover e 3568. Natal, inverno coral. (ms)
3569. Natal, inverno coral. (ms4: F.V.S.)
1240
Indica A chuvia i-a colleita. Nadal no ms. Invierno intenso.
1241
ms e ms4: diciembre. 3570. Navid e xaneiro fan o inverno
1242
1243
ms-SA (Andrs C.): todas cousas. enteiro. (mc: Santiago)
Ballesteros Alonso: Polo nadad.
1244
En ms engade unha explicacin distinta a propsito da
1246
variante que empeza con Por Nadal ms e ms4: Natal.
1245 1247
ms4: chover e nevar O orixinal di Friaxe no nadal, no fay mal.
3571. Navid e xaneiro, a mit santeiro. nueve. (R. Marn) / La luna de octubre,
(ms5,057: Guilfrey) cinco lunas cubre. (Sbarbi) (ct) En octubre
3572. Netal mollado d xaneiro nevado. (ms- la llun, set atres cobrir. (Sanchis) / Lluna
LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de d'octubre, set ne descubre. (Id.)
Lousada, Carballedo, LU) En Portugal, dicen lo mismo de la de
3573. No mes de Nadal a agua cobre o setiembre. Indica el refrn que tal como se
fondal. (mc: Corua) presenta la primera suelen ser las
3574. No mes morto nin sche-la horta nin condiciones meterolgicas de las restantes.
capes o porco. 1248 (mc e ms: M.L.) 3585. A la de octubre sete lunas cubre; e
Contrario al que comienza: No mes de non vai como pinta senn como terceira
Santos, sacha a horta... ou quinta. 1251 (mc: Gella, Marn / ms15,11)
3575. O que en Nadal non rega, en agosto (es) La luna no es como pinta, sino como
non sega. (mc: Santiago) tercia y quinta; y si como quinta octava, lo
3576. O que en Navidad xenta, en maio mismo que empieza acaba. (Gella) (ct) La
lluna no com pinta, sino com trcia y
ayuna. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
quinta. (Alberola)
3577. O [que] queira bon allal qu'o sembre
3586. A la non como a pinta senn como
no mes de Nadal. (ms-LU: Jess Redondo C.:
Viana do Bolo, OU)
primeira e quinta, e, si coma quinta e
3578. Quixera vir un Nadal mollado pra un octava, coma comezou, acaba. 1252 (mc:
C.A. A Nosa Terra)
xaneiro nevado. (mc: Santiago) (pt) A lua no como pinta mas como
3579. S'o Nadal nada, seal de boa anada. quinta. (Chaves) / A lua como pinta, assim
1249
(mc: M.L. / Juan Bello Valia / ms-LU: trinta. (Id.) (es) La luna no es como pinta,
seminarista annimo: algn lugar da provincia de sino como tercia y quinta; y si como quinta
Lugo) octava, lo mismo que empieza acaba.
Var.: Cando o Nadal nada... (Gella) (ct) La lluna no com pinta, sino com
3580. Si en Nadal chove, ningn de fame trcia y quinta. (Alberola)
morre. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) 3587. A la non como pinta, que como
3581. Tantos das de sol no mes de Nadal quinta; e si octava como quinta, como
como das de chuvia no mes de san principia, acaba. (mc: Museo)
Xon. 1250 (mc e ms: S.P.P. Ultreya) (pt) A lua no como pinta mas como
quinta. (Chaves) / A lua como pinta, assim
METEOROLGICOS. V. tamn Estrellas, Martimos trinta. (Chaves) (es) La luna no es como
(subtemas relacionados cos prognsticos meteoroloxicos), pinta, sino como tercia y quinta; y si como
Niebla, Nieve, Nubes, Pronsticos atmosfricos, Sequa, quinta octava, lo mismo que empieza
Tiempo, Viento. acaba. (Gella) (ct) La lluna no com pinta,
3582. A chover, a chover, millor na malla sino com trcia y quinta. (Alberola)
que na vendimia. (ms-LU: seminarista annimo: 3588. A la nova la boa. (ms21,31v: Berms)
Santa Euxea de Asma, Chantada, LU)
3589. A la que quixo entrar xeando,
3583. A la de xaneiro non quer medrou mollando. (mc: Carballedo / ms4:
compaeiro, non sendo a de agosto, que F.V.S.)
lle d polo rostro. (mc: Santiago / ms: Fernndez A luna nueva con heladas, sigue un
Pazos) creciente con lluvias.
Como Luar de xaneiro, non ten parceiro... 3590. A luna non como pinta sinn como
3584. A la de octubre sete lunas cubre. (mc: quinta. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente
C.A. / ms: E.C.) de Rial, Val do Dubra, C)
Var.: A la de octubre sete cubre. (E.C.)
3591. A millor seal pra chover vela caer.
(pt) Lua septiembrina, sete luadas declina. 1253
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
(Chaves / ms: R. Marn) (es) La luna de
algn lugar da provincia de Lugo)
octubre siete lunas cubre; y si llueve,
3592. A muita auga fai a pouca anada.
(ms15,15)
1248
No mes morto, nin sachel-a horta, nin capes o porco. /
Refrese a decembro. / mc: rachel-a horta / Indica
1251
Labores agrcolas (Meses) no ms. ms: d'outubre; ms4 e ms15,11: van como pinta.
1249 1252
ms-LU: Si Nadal / J. Bello Valia: Se o Nadal, sinal. ms e ms4: como pinta, se coma, comenzou.
1250 1253
ms: Tantos de sol, ms e ms4: no de San Xon. ms-LU: sinal, vel'a caer.
3593. A neblia da auga madria. (mc: 3607. Aire do norte, aire de merda: polo
Lugo-F.V.S.) aire do norte perdn a mia herba. (mc:
(es) La neblina del agua es madrina, y del Pedraza)
sol, ms aina, o la eblina. (Correas) 3608. Aire do poniente, solta os bois e vente.
3594. A niebla de Valia a Lodos faltar un (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
da pero non-os faltar todos. 1254 (mc / 3609. Aire do son, augua na man. (ms-SA:
ms4: F.V.S.) Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
3595. A rulia a rular, colle o fol e vai 3610. Aire norte, auga forte. (mc: J.T.)
sementar. 1255 (mc: Santiago / ms: Ramn Pereira (pt) Norte bravo, chuva no cabo. (Chaves)
Comparada / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa 3611. Aire norte, tempo forte. (mc: Pramo)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 3612. Aire peroxao, nin auga nin vrao. (mc:
Var.: O cuquio a cucar e a rulia a rular, Bucios)
colle o foucio e vai sementar. (ms4: C.A. A De la Peroja, al oeste de Bucios
Nosa Terra) (Carballedo).
3596. Aire caldelao tres das toca en vao. 3613. Aire sarriao ou moita ou nin un grao.
(mc: Tuiriz, Monforte) 1259
(ms18,65r: Pramo)
De Castro Caldelas. Puede durar tres das
Chuvia.
sin traer agua.
3614. Aire sarriao, ou moita chuvia ou nin
3597. Aire de Calde non traballa en balde.
(mc: Lugo-F.V.S.) grao. (mc: Pramo)
Calde, parroquia inmediata a Lugo, hacia el De Sarria (Lugo).
sur. Trae agua. 3615. Aire soln, auga na man no inverno
3598. Aire de Lugo, auga no fucio. (ms-LU: pero non no vran. (mc: Lugo)
Julio Elas Bello Mndez: O Santo, rbol, Vilalba, (pt) Vento suao, chuva na mo; de inverno
LU) sim, de vero, no. (Chaves)
3599. Aire de Lugo, auga no puo. (mc: C.G. / 3616. Aire soln, auga na man. (mc: A.I.)
ms3: C.A.) (es) Aire solano, agua en la mano.
Se dice en las comarcas situadas al sur de (Correas)
Lugo. 1256 3617. Aire soln, troitas man. (ms: F.V.S.)
1257
3600. Aire de Meira, caldeir' goteira. 3618. Aire solao, tres chos traballa en
(ms4: M.L. / ms-LU: Julio Elas Bello Mndez: Ferrol,
Ferrol, C / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar vano. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
da provincia de Lugo) provincia de Lugo)
1260
3601. Aire de Neira, auga carreira. (mc: 3619. Aire sun, auga na man. (mc:
Neira de Rey) Santiago / ms: Manuel Tojo Reboredo)
Neira es la tierra extendida al sur de la 3620. Aire sudn, agua na man. (ms-LU:
feligresa en que omos el refrn. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
3602. Aire de Ourense, sol que nos quente. 1261
(mc) 3621. Aire villalbs, auga por un mes.
(mc: Pol-F.V.S.)
3603. Aire de Portugal, vellas xestal. (mc:
J.T.)
De Villalba (Lugo).
Anuncia buen tiempo y se puede salir de 3622. Aire zamorao, auga na mao. (ms-LU:
casa. seminarista annimo: O Corgo, LU)
3604. Aire de Sarria, ou moito ou nada. (ms- 3623. Alba rubia, vento ou chuvia. (mc: Lugo /
LU: seminarista annimo: O Corgo, LU) ms4: F.V.S.)
1258 (es) Alba rubia, viento o lluvia. (R. Marn) /
3605. Aire de terra, augas a xerras. (mc:
U.C. / mc: Cuartilla 15)
Alba roja, capa moja. (Id.) / Alba roja,
sopla o moja. (Gella) / Alba roja, barba
3606. Aire do Candn: todo arriba, abaixo
moja. (Id.) / Alba roja, pita moja. (Id.) /
nada. Dios nos libre da cabra fanada! Alba roja, vela moja. (Id.)(eu) Alba gorri,
(ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
negoa edo uri. (Id.)
3624. Albas pardas, ventos ou augas. (mc:
1254
ms e ms4: da Valia. G.P.)
1255
ms-SA: Arrolia, arrolar, vai a sementar.
1256
Cremos que, coma os anteriores, isto tense que dicir
1259
norte de Lugo, porque o aire do sur o que trae a auga. Aire sarriao ou mouta, ou nin un grao (chuvia).
1257 1260
ms-LU e ms-LU (Julio Elas B.): caldeiro a goteira. ms3: Aire Sudn.
1258 1261
ms4: augoas. ms: auga pra un mes; mc: villabs; ms4: pra un mes.
3625. Anda a silva en flor, pon a canada 3633. Arco da vella en Penaxu vale mis
sol. (mc e ms5,135: Cervantes) pola noite que pola ma. (mc: Bucios)
Var.: Desque a silva bota a frol, pon a canada 3634. Arco da vella no levante, fala s bois
sol. (ms4: M.L.) / Ves a silva na flor, pon o pra diante. 1266 (ms-SA: seminarista annimo:
canado sol. (ms5,135: Samos) algn lugar da provincia da Corua / Manuel Camino
Porque en ese tiempo, disminuye la leche. Snchez)
(mc) / Cuando la zarza -silva- florece (por 3635. Arco da vella no poniente, ceiba os
agosto), las hierbas tienen menos jugo, y las bois e vente. (ms-SA: seminarista annimo: algn
vacas dan menos leche. (ms5,135) lugar da provincia da Corua)
3626. Antes faltar o fillo pai que a auga 3636. Arco da vella poniente ceiba os bois
aire. (mc: Baralla) e vente. 1267 (mc: Jos Ros Gonzlez. Santiago /
(es) Antes faltar al hijo el padre que el ms-SA: Manuel Boado Vzquez: Santa Mara dos
agua al aire. (R. Marn) nxeles, Boimorto, C / ms-SA: Manuel Otero
3627. Antes lle falta a mai fillo que a Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO / M.
Camino Snchez)
xeada granizo. (mc: Tuiriz, Monforte) Augura lo contrario de lo anterior. 1268
(es) Antes faltar la madre a su hijo que la
3637. Arco da vella poniente, colle os bois
helada al granizo. (R. Marn)
e vente. (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO)
3628. Ao sol madrugadeiro non abras o
3638. Arco da vella poente, saca os bois e
madeiro. 1262 (ms4 e mc: C.A. / mc / ms4: M.L.)
Porque no es duradero, como veremos en vente. (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, A
Laracha, C)
otros ms adelante.
3639. Arco da vella radiante, dlle s bois
3629. Arco matina, tarde tormentina.
1263 para diante. (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil,
(mc: C.A. A Nosa Terra)
Moraa, PO)
(es) Arco a la maitina, apareja la
3640. Arco da vella raiante, anda boi pra
gabardina. (Gella) / Arco de matina, ponte
la capuchina. (Id.) / Arco a la matina, diante; arco da vella poniente, ceiba e
prepara la capuchina. (Id.) / Arco de vente. 1269 (mc: Bucios)
matino, vstete el capuchino. (Id.) / Arco (es) Arco iris por Levante, levanta el
iris al amanecer, agua antes de anochecer. tiempo al instante. (Gella) / Arco iris por
(Id.) (ct) Arco per el mat, prepara el Poniente, recoge los bueyes y vente. (Gella)
capot. (Id.) / Arco a poniente, amarra la barca y vente;
Hay muchas variantes, y alude al arco iris arco a poniente leva el arte y vente. (Sar.)
maanero. Recoge la enseanza de los dos anteriores.
3630. Arco da vella a levante, fala s bois 3641. Arco da vella raiante, fala s bois e
para adiante. (mc: Jos Ros Gonzlez. Santiago) vente. 1270 (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, A
Porque har buen tiempo. Laracha, C)
3631. Arco da vella maancia, prepara a 3642. Arco da vella reante, flalle s bois
capotia. 1264 (mc: Sar., Bayona y Ribadeo / pa diante. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez:
ms18,69r: Gella.-Ribadeo-Bayona) Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
(es) Arco iris al amanecer, agua antes de 3643. Arco da vella [en] Penaxu, vale mis
amanecer. / Arco a la matina, apareja la noite que a pola ma. (ms-SA: seminarista
gabardina. / Arco al maitino, vstete de annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
capuchino. (R. Marn). / Arco a prima, 3644. Arco da vella a la sera, boa noite
ponte la capuchina. (Gella) (ct) Ralla del espera. 1271 (mc: Gella, Bayona)
mat, l'aigua es aqui. (Gella) (es) Arco a la sera, buen tiempo espera.
Como Arco matina... (Gella) / Arco por la tarde, buen tiempo
3632. Arco da vella tarde non vn de aguardes. (Id.) / A pesar de ello el mismo
balde: se non trai chuvia, traer aire.
1265 1266
(mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S. / ms15,45: M. Camino Snchez: Arco de vella.
1267
Fraguas, Vida Gallega) ms-SA (Manuel B.): ponente / M. Camino Snchez:
Arco de vella; ms-SA (Manuel O.: puniente.
1268
O anterior no mc era Arco da vella a levante, fala s
1262
mc e ms4(M.L.): O sol. bois para adiante.
1263 1269
ms4: Arco e matina. ms: rayante.
1264 1270
ms4: maania. Arco da bella (Iris) rayante fala os bois e vente.
1265 1271
ms4: Arco de vella, trai aire. ms4: Arco de vella.
Gella sin indicacin de procedencia, 3657. Auga de tronada cai na terra e
registra: Arco por la sera, mal tiempo resbala. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
espera. (ct) Arc per la espr, bon temps de Galicia)
far. (Id.) 3658. Auga de tronada, nuns sitios moita,
3645. Arco da vella, auga na terra. (mc: Gella) noutros nada. 1275 (ms, mc e ms4: M.V.)
(pt) Arco da vella por gua espera. Var.: Auga de tronada, nuns sitios moita e
(Chaves) (es) Arco, maana charco. (R. noutros nada. (ms4: Agro)
Marn) (pt) gua de trovo, em parte d, em parte
3646. Arco de vella poniente, pcalle s no. (Chaves) (es) Agua de turbin, en una
bois e vente. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, parte da, en otra non. (Correas)
Coristanco, C (5 curso)) 3659. Auga domingueira, auga semaneira.
3647. Arco de vella reante, pcalle s bois (mc: Santiago)
pre diante. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Que lloviendo el domingo, llueve toda la
Coristanco, C (5 curso)) semana.
3648. Arco iris de sera, boa noite ch'espera. 3660. Auga mida non de dura. (mc: Dicc.
(ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Ac.)
Son, C) (es) Agua menuda, vendaval que dura. (R.
3649. Arco ponente, colle o boi e vente. (mc: Marn)
C.A.) Lo contrario el cast.
(es) Arco iris por Poniente, recoge los 3661. Baixou o ro en seguida, auga encima.
bueyes y vente. (Gella) / Arco a poniente, (ms5,056: Silvarrey)
amarra la barca y vente. (Id.) / Arco a Var.: Baixou o rio en seguida, outra chea.
poniente, leva el arte y vente. (Id.) 3662. Banse os gorris, auga a monts.
3650. Arco raiante, ei boi pra adiante; arco (mc / ms4: F.V.S.)
ponente, colle o boi e vente. 1272 (ms18,47r) 3663. Bra Ardeleira, trigo eira. (ms-LU:
3651. Arco raiante, o boi pra adiante. (mc: Manuel Portela Balayo)
C.A.) 3664. Bra Beu, auga a reu. (ms-LU: Manuel
Var.: Arco rayante, ei boi, pr'adiante. (C.A.) Portela Balayo)
(es) Arco iris al levante, levanta el tiempo 3665. Bra Callobo, tempo revolto. (mc: Agro)
al instante. (Gella) 3666. Bra Gandaro, panos ro. (mc: Agro /
3652. As henchentes de san Simn, ou antes ms4: C.A. A Nosa Terra)
ou despois, sonadas son. (mc: G.P.) Seal de buen tiempo.
San Simn (28.10). 3667. Bra o Riax, auga atrs. (ms-LU: Manuel
3653. Auga da sega, se falta hai dela, falta Portela Balayo)
queda. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de 3668. Bra San Miro, auga a tiro. (ms-LU:
Galicia) Manuel Portela Balayo)
3654. Auga de bolos molla os corvos. (mc: 3669. Calma que se prolonga moitos das,
Paramo-F.V.S.) tormentas moi bravas. (mc)
3655. Auga de medioda, auga todo o da. (pt) Grande calma, grande tormenta.
1273
(mc: Santiago / ms9,07r: Aguada) (Chaves) (es) Gran calmazo, el agua trae a
(es) Agua de medioda, agua para todo el buen paso. (Gella)
da; agua a la tarde, no es durable. (Gella) 3670. Canado adiantado, auga no bago.
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
3656. Auga de nube, a uns baixa, a outros
3671. Cand'o sbado chove i-o domingo
sube. 1274 (mc e ms: J.P.)
(es) Agua de nube, a unos los baja y a otros antes misa, a semana vai de risa. 1276
(ms21,14r: Berms)
los sube. (R. Marn)
3672. Canda haxa xiada, queima a ramalla.
(ms: A.C. A N. Terra)
3673. Cando a pena de Millares ten
1272
corbata, seal de bon tempo. (mc: Meira-
Arco rayante, ei boi pra adiante; arco ponente, colle o F.V.S.)
boi e vente.
1273
ms9, 07r(Aguada): medodia.
1274
mc: Agua; mc e ms: a uns baixa. O orixinal de Jacinto
1275
del Prado coincide co refrn recollido en ms, anda que a mc: Agua.
1276
forma unhs parece unha errata do propio J.P. corrixida por Cand'o sbado chove, y'o domingo antes misa a
Vzquez Saco incorpora-lo refrn sa coleccin. semana vai de risa.
1283
3674. Cando a perds canta e a nube cubre, mar. (mc: Santiago / ms-SA: Jos Barreiro
non hai mellor seal pa cando chove. Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago) 3687. Cando canta a rula, sementar sin
3675. Cando a perds canta e a nube duda. (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
encobre, na hai mellor seal pra chover. 3688. Cando canta o cuco, tan pronto
(ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, mollado como enxoitado. (mc: Cuartilla 12)
C) (es) Cuando canta el cuco, una hora llueve
3676. Cando a perdiz canta e a nube y otra hace enjuto. (Correas) / Cuando
encobre, non hai mellor seal pra cando canta el cuco, de da mojado y a la noche
chove. (ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A enjuto. (R. Marn)
Laracha, C) 3689. Cando corren as nubes pra Santiago,
3677. Cando a perdiz canta, nublado vn. pon a silla cabalo. 1284 (mc: Vasconelos-
1277
(mc: Tuiriz, Monforte) F.V.S.)
(es) Cuado la perdiz canta, nublado viene. 3690. Cando corren as tmporas solanas,
(Sbarbi) mal tempo. (mc)
3678. Cando a rula vn rular, colle o fol e Suelen observar los campesinos cmo
vai sementar. 1278 (ms-SA: Manuel Villaverde cierran las tmporas, que pueden cerrar de
Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C / ms-SA: abaixo (sur), ou darriba, (con norte), y as
Manuel Collazo Porto: Portas, PO) anuncian malo y buen tiempo
3679. Cando a rulia rular, colle o folio e respectivamente.
vai sementar. 1279 (mc: A.I. / ms21,28v: Berms) 3691. Cando che choiva na cama, vaite
Var.: Cando a rula oias rular, cull'o lio e vai facedo outra casa. (mc: Santiago)
sementar. / Se ves que vn a rula, sementa sin 3692. Cando choran as pedras do Xalo,
duda. (mc: Santiago)
ventan orballo. (mc: C.A. A N. Terra)
3680. Cando a rulia vea a rular, colle o
3693. Cando chove e fai fro, vai o demo
millo e vai sementar. (ms: Terra de Melide)
polo ro. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
3681. Cando a serra do Liripio pon o
3694. Cando chove e fai la, anda o demo
capelo, xentia, poede o mantelo. 1280
(mc: Santiago / ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
pola Crua. (ms: C.A. A N. Terra)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) Var.: Cando chove e fai la, anda o trasno
3682. Cando a niebla pousa no Faro, pola Crua.
desfaise en tronada. 1281 (mc e ms18,65v: 3695. Cando chove e fai sol, alegre est o
Chantada) pastor. (mc: C.A. A N. Terra)
El Faro separa los partidos de Chantada y (pt) Quando chove e est sol, alegre est o
Camba, y en l se asienta el venerado pastor. (Chaves) (es) Cuando llueve y hace
Santuario de la Virgen del mismo nombre. sol, alegre est el pastor. (Correas) /
3683. Cando as donias atravesan o Cuando llueve y hace sol, baila el perro y
camio, colle o paraguas que chove el pastor. (R. Marn) / Cuando llueve y
hace sol, come migas el pastor. (Id.) /
prontio. (mc: J.T.)
Cuando llueve y hace sol, son las bodas del
Donia = comadreja, falta en nuestros
pastor. (Id.)
diccionarios: donicela, denosia, donocia.
3696. Cando chove e fai sol, anda o demo no
3684. Cando as galias se catan, seal de
Ferrol, e leva un saco de alfileres pra
auga. 1282 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
picar no cu as mulleres. (mc: Velle)
3685. Cando as pedras do Xalo choran,
Var.: Cando chove e quent'o sol, vay o demo
ventan auga. (mc: A.C. A N. Terra) pra Ferrol. (Santiago) / Cando chove e vay sol,
3686. Cando as campanas de Liripio anda o demo por Ferrol con un saco de
empezan a tocar, vaise a tronada pr tenedores pra pinchar aos seores. (Lameiro) /
Cando chove e quenta o sol, anda o demo no
Ferrol cun saquio d'alfileres pra picar no cu
1277
V. Cando a perdiz canta, seal de auga en Caza. s mulleres. (Santiago) / Cando chove e vai sol,
1278
ms-SA (Manuel C.): rulear.
1279
ms21,28v: semear.
1280
ms-SA: de Liripio.
1281 1283
ms18,65v: desfaise a tronada. ms-SA: po mar.
1282 1284
ms: d'auga. mc: soll a; ms4: as nubres, pon a sella.
anda o demo por Ferrol con un saco de No s si es Ferrol o Friol.
alfileres pra pinchar as mulleres. (Lameiro) 3713. Cando chove e vai sol, vai o diao pr
3697. Cando chove e fai sol, est o demo Ferrol, cargado de taedores pra picar
dentro / detrs do fol. (mc: Santiago) os seniores. (ms21,05r: Berms)
Var.: Cando chove e vai sol, ta o demo metido 3714. Cando chove e vai sol, van as meigas
nun fol. (Santiago) pra Ferrol. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez:
3698. Cando chove e fai sol, ladra o can e Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
canta o pastor. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) 3715. Cando chove e vai vento, van as
3699. Cando chove e fai sol, vai o demo pr meigas pr convento. (mc: Santiago)
Ferrol. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 3716. Cando chove moito moito, sial que
de Galicia (galego oriental)) ha de escampar logo logo. 1285 (mc: C.A. A
3700. Cando chove e fai sol, vai o diao no N. Terra)
Ferrol, cargado de tenedores pra 3717. Cando chove pola Ascensin, trinta
espinchar os homes. (mc e ms4: A.S.A.) das de balln. 1286 (ms-LU: seminarista
Var.: Cando chove e fai sol, vai o diao pr annimo: algn lugar do norte da provincia de Lugo)
Ferrol, cargado de tenedores pra espinchar 3718. Cando chove por oriente, prende os
nos homes. (ms4: C.G.) / Cando chove e fai bois e vente. (ms-SA: Manuel Casal Garca:
sol, vai o diao por Ferrol, cargado de Santiago de Compostela, C)
tenedores pra espinchar nos homes. (ms) 3719. Cando chove, chove pra todos. (mc)
3701. Cando chove e fai vento, van as (ct) Quan plu, per a tots plu. (Alberola)
meigas pr convento. (ms-SA: Manuel Barreiro 3720. Cando chove, vai sol e canta o cuco,
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) vai ou pan suco. (ms-LU: seminarista
3702. Cando chove e fai vento, van as annimo: Paradela, LU)
monxas pr convento. (mc: Santiago) 3721. Cando encarnado est monte, mete
3703. Cando chove e fai xeada, vai o demo o boi na corte. 1287 (mc e ms17,041: Santiago)
feito unha cabra. (ms-LU: Jos Ballesteros 3722. Cando encarnado est o monte, mete
Alonso) os bois na corte. (ms-SA: seminarista annimo:
3704. Cando chove e hai la, o demo vai p algn lugar da provincia da Corua)
Corua. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro 3723. Cando hai leste na ribeira, sudoeste
de Couceiro, Muxa, C) na eira. 1288 (ms15,11)
3705. Cando chove e hai lus, anda o 3724. Cando hai monteira no monte Crado,
demonio por Rus. (ms-SA: Jos lvarez Souto: pdese botar o pan no eirado. (mc: V.
Anxeriz, Tordoia, C)
Gallega)
3706. Cando chove e mais fai sol, nin fai sol 3725. Cando hai norte, non hai boa sorte.
nin chove. (ms) 1289
(ms21,02v: Berms)
3707. Cando chove e mais vai sol, anda u 3726. Cando hai xiada, queima a ramalla.
demo por Ferrol. (ms-SA: Julio Barreiro (ms18,47r)
Fernndez, San Miguel de Vilar, Touro, C) 3727. Cando na pota queda lume, outro
3708. Cando chove e quenta o sol, anda o da chove. (mc: Santiago)
demo por Ferrol. (ms-SA: Manuel Casal Garca: 3728. Cando nas tmporas de Navid queda
Santiago de Compostela, C)
o aire de abaixo, ano hmedo. 1290 (mc:
3709. Cando chove e quenta o sol, andan as Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
meigas por Ferrol. (mc: Santiago) provincia de Lugo)
Var.: Cando chove e mais vai sol, van as 3729. Cando no dominco chove antes da
meigas pr Ferrol. (ms15,42: Valle del Mao) misa, leva a semana da perguisa. (ms-SA:
3710. Cando chove e quenta o sol, vai pra Jos Cornes Iglesias: Santiago de Buxn, Val do
Ferrol. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Dubra, C)
3711. Cando chove e vai sol, anda u demo
no Ferrol. (ms-SA: seminarista annimo: algn 1285
lugar da provincia de Lugo) ms4: sinal que ha.
1286
Cando chove pol'a Ascensin trinta dias de balln.
3712. Cando chove e vai sol, corren as 1287
mc: mento; ms17,041: buey.
nubes pa Ferrol. (ms-LU: seminarista annimo: 1288
Cando hay l'este n'a ribeira, sudoeste n-a eira.
Novela, Monterroso, LU) 1289
Cando hay norte non hay boa sorte.
1290
ms-LU: qued'o aire d'abaixo.
3730. Cando no ro non hai lodeiro, ano de 3743. Cando quere nevar, pense as pitas
pouco millo e pouco toucieiro. (ms-LU: no seu lugar. 1296 (mc: Parga-F.V.S.)
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) Suelen refugiarse en el gallinero.
3731. Cando non fai vento, non fai mal 3744. Cando ruxe o mar en Santa Gadia,
tempo. (ms e ms4: M.V. / ms4: Cuartilla 15 / ms: hai auga outro da. 1297 (ms: Viavlez)
Cuartilla 19) 3745. Cando se catan as galias, auga nas
(es) Cuando hace viento hace mal tiempo.
cortias. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
(R. Marn)
3746. Cando se pon o sol e no poniente
3732. Cando o arroio corre porque chove.
1291 aparece unha silveira, auga segura. (mc:
(mc: Santiago)
Bucios)
3733. Cando o cuco canta, seal de auga. En la comarca de Carballedo, llaman
1292
(mc: Tuiriz, Monforte) silveira a una nube negra.
1293
3734. Cando o gato se lava, vai chover. 3747. Cando sintas o cuco cucar i-a rula
(mc: Lugo-F.V.S. / ms2: Viavlez) rular, colle o arado e vai sementar. (ms-
3735. Cando o grilo canta, tira ca manta. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(mc: Tuiriz, Monforte) Lugo)
Seal de buen tiempo. 3748. Cando ten circo a la, chuvia segura.
3736. Cando o moucho mouchea, nin chove (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de
nin xea. (mc / ms4: F.V.S. / ms15,47v: Vilasouto, Ribela, A Estrada, PO)
Incio) 3749. Cando trona e chisquea, todo o
Var.: Cando non chove nin xea, o moucho mundo temblea. (mc: Santiago)
mouchea. (Silvarrey) 3750. Cando trona, fai sol, anda o demo por
3737. Cando o Pico de Abeledo se cubre de Ferrol. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
negro, tembran as vellas de medo. 1294 Tordoia, C)
(mc: R. Roca) 3751. Cando vn a rula, sementar sin duda.
3738. Cando o sbado chove e o domingo (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das
ante misa, pola semana adiante vers Igrexas, Forcarei, PO)
que risa. (ms: M.V.) 3752. Cando vexas o sol rubio pr nacente,
3739. Cando o arco iris est en raiante, colle a aguillada e vente. 1298 (mc / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
aflalle s bois para diante; cando est
3753. Cando xea sobre da lama, auga na
en poniente, clleos e vnte. (ms-SA:
Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) cama. (ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra,
PO)
3740. Cando o arco iris est no poniente,
3754. Cando zoa Gandero, panos ro. (ms-
colle os bois e vente; cando est no SA: Manuel Autrn Ramos: Santa Marta de Babo,
raiante, ei boi p'adiante. 1295 (ms-SA: Bergondo, C)
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A 1299
3755. Canta-lo merlo sial de auga.
Estrada, PO) (mc: Bucios)
3741. Cando oias treboar, apaga o lume do 3756. Canta o merlo, tempo de inverno. 1300
teu lar. (mc: Santiago) (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
3742. Cando poo os bois no carro, sempre 3757. Canta o sapo, tempo guapo. (mc:
digo "Dios diante!"; met'os pola Monforte / ms4: F.V.S.)
cuadra adiante, "ei, boi, ei!, pra (es) Sapos cantando, buen tiempo
diante". (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar barruntando. (Ricart)
1301
de Galicia) 3758. Canto mis nova, mis estreloxo.
(ms: Bucios)
1302
3759. Carcaca, norte cra. (ms18,47r)

1296
V. Pitas xuntas, seal de tempo trocado en
1291
V. tamn Fama. Pronsticos del tiempo. Por animales.
1292 1297
ms: d'auga. Cando ruxe o mar en Santa Gadia, hay auga o outro
1293
V. O gato cando pasa a pata pola orella, quere que a dia.
1298
auga vea en Pronsticos del tiempo. Por animales. ms-LU: coll'a aguillada.
1294 1299
ms: d'Abeledo. Cantal-o merlo, sial de auga.
1295 1300
Cando o arco iris esta no poniente colle os bois e ms: d'inverno.
1301
bente; cando esta no rayante ei boy padiante. Aparece por atrs da ficha de Canto reza por s ofreza.
Var.: Carcaca, norte pa. (ms18,47r) 3770. Circo na la, auga ningunha; circo no
3760. Castigos son as tronadas das xentes sol molla o pastor. 1307 (mc: Bucios / ms-LU:
moi descuidadas. 1303 (ms4: J.P.) seminarista annimo: Narla, Friol, LU)
3761. Ceo cuberto de lan, si non chove hoxe, (pt) Crco de lua, pastor enxuga, se aos 3
chover man. (mc: G.P.) dias no enxurra. (Chaves) / Cerco de sol,
1304 molha ao pastor. (Chaves) (es) Cerco de
3762. Ceo empedrado, ma sol claro.
(mc: Gella, Cangas / ms18,69r: Gella.-Marn)
sol, moja al pastor; que el de la luna, ese le
enjuga. (Correas)
3763. Ceo encarnado, vendaval ao rabo. (mc:
C.A. - A Nosa Terra) 3771. Circo na la, auga ningunha. (mc:
(es) Cielo encarnado, en tiempo de verano, Baralla, F.V.S.)
vendaval seguro a la maana temprano. 3772. Clara na veiga, nordeste na caldeira.
1308
(mc: Gella / ms19: Refranero del Mar, (mc: Gella, Ribadeo)
Corcubin) / Cielo rogiento, o lluvia o 3773. Co arco iris no radiante, colle os bois
viento. (R. Marn) (ct) Cel rogent, pluja o e flalle pa diante. (ms-SA: Jos M. Gulas
vent fret o sol o tramontana. (Gella) Rivas: Forcarei, PO)
3764. Cerco na la, auga segura. (ms6,05v: 3774. Cobras en marzo, neve en abril. (mc:
Jess Taboada. "O Culto da Lua no Noroeste M.V.)
Hispnico" en Revista de Guimaraes, vol. LXXXi, 3775. Cobras en marzo, neve en maio. (mc:
1961, n 1 e 2) Bucios)
3765. Cerco na la, enxuga a laga. (mc: A.I. / 3776. Cbregas en marzo, neves en abril.
ms21,04v: Berms) (ms18,43r)
(es) Cerco lleva la luna? Seca la laguna. 3777. Como fore o vintesete, sern os que
Cerco lleva el sol? Mojar la capa del
tras il veen. 1309 (mc: G.P.)
pastor. (R. Marn) / Cerco de luna, pastor
enjuga; si lo seca al sol, moja al pastor. 3778. Con aire de riba non se perd'o da.
(ms21,15v: Berms)
(Id.) / Cerco de sol moja al pastor, que el
de la luna, ese le enjuga. (Correas) / Cerco 3779. Conforme pinta, quinta, se o cuarto
de sol, remoja al pastor; cerco de luna o le non rebrinca, e se chega a octava, as
moja o le enjuga. (Id.) / Cerco en la luna, como empeza, acaba. 1310 (mc: J.A.P. / ms /
agua en la laguna. (Correas) ms4: J.A.P./ Clara (Gella))
3766. Cerco na la, lagoa dura; cerco no La luna prolongar hasta el da quinto, las
condiciones metereolgicas que acompaen
sol, laga mol. (mc: J.A.P.)
su aparicin, siempre que en el da cuarto
3767. Cerco na la, preto anda a chuvia. no hayan cambiado; y si logra prolongarse
(mc: C.A. A Nosa Terra)
hasta el da octavo, con las que empez,
(pt) Circo na lua, gua na rua. (Chaves) /
terminar.
Circo ao largo, chuva ao perto. (Id.) (es)
Cerco de luna, a los tres das lluvia. (R. 3780. Conforme pinta, quinta, se o cuarto
Marn) (ct) Rotllo gros la lluna, pluja non rebrinca; e se chega a octava, as
segura. (Gella) como empeza as acaba. (ms18,51r: Vida
3768. Cerrazn ao este, ou norte ou Gallega)
nordeste. 1305 (mc: Gella / ms2: F.L.) 3781. Cornos nacente, cuarto crecente;
3769. Cigarra que o quince avanza sinal cornos pra adiante, cuarto mingoante.
(mc: Lugo)
de grande bonanza. 1306 (mc: J.P.) Var.: Cornos nacente, cuarto crecente.
(es) Cigarra que al quince avanza, anuncia (F.V.S.)
abundancia. (R. Marn) (pt) Lua crescente, pontas para o oriente;
lua minguante, pontas adiante. (Chaves)
(es) Cuernos al naciente, luna creciente;
cuernos adelante, luna menguante. (R.
1302 Marn)
Carcaca, Norte cra, ou norte pa.
1303
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
1307
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. ms-LU: Luna.
1304 1308
mc: man. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1305
ms: norte ou nordeste; ms2: o este. incluu este refrn en Martimos (Astros. Pronsticos de
1306
mc e ms4: sial. Probablemente se trata dun aforismo vientos). V. tamn Martimos (Astros).
1309
da autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da V. variantes en Das.
1310
tradicin popular. ms: as a acaba; ms4: as acaba.
3782. Cornos nascente, carto crescente. 3796. Chove na aira, o que non mallou que
(ms6,05v: Jess Taboada. "O Culto da Lua no mallara. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: O
Noroeste Hispnico" en Revista de Guimaraes, vol. Valadouro, LU / ms-LU: seminarista annimo: Vilalba,
LXXXi, 1961, n 1 e 2) LU)
3783. Corren as neboas cara a Galiza, vellas 3797. Chove o domingo antes a misa, toda a
cinza. 1311 (mc: J.T.) semana cambeando a camisa. (ms-LU: Trini
3784. Corren as nboas pra Portugal? Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Camisas soallal. (mc: J.T.) Convento Las Crneas)
Camisas al sol, porque har buen tiempo. 3798. Chove por santo Matas, chove por
Soallal no consta en los vocabularios san Lzaro todo o da. (ms4: F.V.S.)
gallegos, que registran soalleira = ardor del 3799. Chuvia antes do vento, cose rizos que
sol, calma. vn mal tempo. (ms4: Sonata Gallega)
3785. Corren as nubes pra Meira? 3800. Chuvia levante, pon os bois e vaite.
Caldeira goteira. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
Var.: Cando a choia vai pra Meira, foi a sella Tom de Ames, C)
na goteira. (ms5,039: Riotorto) / Rubio pra 3801. Despois do trono vn a chuvia. (mc:
Lugo, tempo seguro; rubio pra Meira, rmalle Bucios)
a caldeira goteira. (mc) (es) Despus de muchos truenos, viene una
Montecubeiro est al sur de Meira. Choia = gran lluvia. (Sbarbi) (ct) Desprs dels
grajo. (mc: Montecubeiro) trns, v la pluja. (Alberola)
3786. Corren as nubes pra Meira? Colle as 3802. Dios te libre do sol detrs das nieblas
vacas e bota a leira. (mc / ms4: F.V.S. / e das moscas detrs das portas das
ms18,66v: Pol) tabernas. 1315 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Montecubeiro est al sur de Meira; el Forcarei, PO)
ltimo refrn es propio de la comarca 3803. Do norte chover como o borracho
situada al norte. beber. (ms5,055: Silvarrey)
3787. Corren as nubes pra Ourense, sol que 3804. Do tempo de san Miguel, Dios nos
nos quente. (ms21,05v: Berms) libre del. 1316 (ms4: Villanueva, Laln-F.V.S.)
3788. Corren as nubes pra Ourense? Sol 3805. Do un doce chuvia copiosa pra
que nos quente. (mc: A.I.) todos resulta peligrosa. (ms4 e ms5,138: J.P.)
3789. Corren as nubes pra Viana, colle os Var.: Do un doce pra ningun a chuvia
bois e vaite arada. (mc: La Corua) doce. (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
3790. Crarores Monteira, sellas goteira. Lo trae en el mes de setiembre. (ms5,138)
(mc) 3806. En abril o arco do sol molla o pastor,
3791. Cuarto menguante, xoroba a levante; i-o da la enxuga. 1317 (mc / ms4: F.V.S.)
cuarto creciente, xoroba poniente. 1312 (es) En abril, el arco del sol moja al pastor,
(mc: Santiago) y el de la luna, le enjuga. (R. Marn)
1313
3792. Curuxa tardega, auga noitega. 3807. En canto tempo, guate polos vellos
(mc: M.L.) e non polo Mintireiro. 1318 (mc: Santiago)
(pt) Corujas no sero, gua na mo.
3808. En maio a vella queima o tallo. (ms-LU:
(Chaves) lvaro Rbade: Belesar, Vilalba, LU)
3793. Chea de nubes, chea de ventos, con 3809. En maio inda a vella queima o p
horas de sol e noites de medo. (ms4: F.V.S.) tallo, e unha miguia que lle quedou,
3794. Chova en abril e maio, inda que non pra san Xon a deixou. 1319 (ms / ms21)
chova en todo o ao. 1314 (ms-LU: seminarista (es) En mayo quem la vieja el escao y lo
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) que le sobr, para junio lo dej. (R. Marn)
3795. Chove na aira, non fai malladoiro.
(ms4: M.L.)
1315
Dios te libre do sol detras das nieblas e das moscas
detras da portas das tabernas.
1311 1316
ms4: cara Galicia. ms15: D'o tempero de San Miguel (47r).
1312 1317
ms5, 133: xoroba o levante, crecente. ms: y o; ms4: o enxuga.
1313 1318
V. A curuxa de madrugada, vento ou xeada en ms: giate, mentireiro.
1319
Pronsticos del tiempo. Por animales. En mayo inda a vella queima o pe o tallo, e unha
1314
O orixinal di Chova en Abril e Mayo, inda que non miguia que lle quedou pra San Xoan a deixou. / ms21: o
chova en todo o ao. deixou.
/ En abril quem la vieja el celemn, en 3821. Falten augas mil e non falten en abril.
mayo el escao y en junio el pescuo. (Id.) (ms: D.R.A.G.)
3810. En maio inda a vella queima o tallo i- 3822. Figos figueira, vellos golfeira. (mc:
o que lle quedou, en san Juan o A.I.)
queimou. (ms-LU: seminarista annimo: algn 3823. Fxoo o sol, desfxoo a tronada, i-
lugar da provincia de Lugo) anda sobrou algo; fxoo a auga, non-o
3811. En maio inda a vella quenta o tallo. desfixo a tronada e non chegou a nada.
1320 (ms5,141: Lugo)
(mc: Santiago)
Var.: En maio inda a vella queima o tallo, i-en Refierese a la cosecha.
san Xon o vello o arado. (ms5,135: Santiago, 3824. Fume baixo, seal de auga. (ms5,027:
E. Carr Aldao, Literatura Gallega 2 ed., Mio)
1326
1911) / En mayo ind'a vella queima o p tallo 3825. Gato no lar, tempo a cambiar. (mc:
e unha miguia que lle quedou, pra san Joan o Pontevedra / ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra,
deixou. (ms4: A.N.) PO)
1327
3812. En maio queima a vella o tallo. (ms-LU: 3826. Grande nevada, colleita doblada.
seminarista annimo: Paradela, LU) (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira, Carnota, C)
3813. En marzo, cando medra a la, medra 3827. Hoxe chove e ma vento e pasado o
a chuvia. (mc / ms4: F.V.S.) mesmo tempo. (mc / ms4: F.V.S.)
3814. En xaneiro, un pouco sol e outro 3828. Lvanse os gatos a cara, logo vn a
pouco ao fumeiro. (ms: C.A. A N. Terra) auga. 1328 (mc: C.A. A Nosa Terra)
1329
(pt) Em janeiro um porco ao sol, outro ao 3829. La circada, semana mollada. (mc:
fumeiro. (Chaves) (es) En febrero, un rato Santiago / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
al sol y otro al humero. (Correas) 1330
3830. La con aro, ros cheos. (mc / ms4:
3815. Encarnado monte, leva os bois pr F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
corte. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) provincia de Lugo)
3816. Encarnado hacia o monte, coll'as (pt) Lua com circo, gua trs no pico. (R.
vacas e vait' corte. (mc) Marn) (es) Luna con cerco, agua trae en el
3817. Entr'a la con troada, trinta das cuerno. (Correas) / Luna con cerco, agua
d'auga. 1321 (ms-LU: seminarista annimo: Illn, presto. (R. Marn) / Luna cercada, tierra
Begonte, LU) mojada. (Id.) (ct) Lluna en rol-lo, senyal
3818. Entroido lareira, Pascua raxeira. d'aygo. (R. Marn) / Rotllo gros a la lluna,
1322 pluja segura. (Id.)
(mc: A.N. / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
Esta noite ha de chover, / que leva cerco a
Var.: Entroido raxeira, Pascua lareira. luna...
[sic] (ms: A.N. / Francisco Canosa Quintns / 3831. La con cerco, labaxo cheo; estrela no
ms10,012v: D.E.) 1323 medio, labaxo seco. 1331 (mc: J.P.)
Si en febrero hace fro, en abril har buen (es) Luna con cerco, lo bajo lleno; estrella
tiempo. en medio, lo bajo seco. (Correas)
3819. Estamos no tempo dos tres hirmaus: Gella trae: Cerco de luna, lavajo enjuga en
mocos, piollos e fregar as maus. 1324 (mc: medio estrella, lavajo llena, que
Cervantes-F.V.S.) corresponde ms exactamente al gallego
Var.: O tempo dos dous hirmaus, no que se que transcribimos de Jacinto Prado, aunque
limpa o moco e se sopran as maus. (mc: con reservas, pues no nos parece popular.
A.S.A.)
Se refiere al invierno. 1325
Falten augas mil, e non falten as de abril. Falten s
3820. Falten augas mil e non falten as de de todo o ano, e non falten s de Abril e Mayo.
abril; falten as de todo o ano e non 1326
ms-LU: cambear. / V. Cando o gato quenta o traseiro,
falten as de abril e maio. 1325 (ms14,18) escusas regar o lameiro en Pronsticos del tiempo. Por
animales.
1327
Grande nevada coieita doblada.
1320 1328
V. En maio inda a vella queima o saio en Agrcolas V. Cando o gato quenta o traseiro, escusas regar o
(Meses. Mayo). lameiro en Pronsticos del tiempo. Por animales.
1321 1329
Entra'lua con troada trinta dias d'auga. ms-SA: Luna cercada.
1322 1330
ms-LU: Antroido. Variante en ms10 s.v. Carnaval. ms4 e ms-LU: Lua co aro.
1323 1331
F. Canosa Quintns: Entruido; ms10: pascoa. No refraneiro de Jacinto del Prado non consta esa
1324
mc: hirmaos. explicacin.
Labajo, explica Gella, es la charca de agua 3844. Moita auga en xaneiro, mala anada.
de lluvia que no suele secarse. Labaxo, 1335
(ms5,137: Mondoedo, Mayan)
segn explica J.P. no consta en nuestros 3845. Moitas estrelas a brilar, fro seco vai
vocabularios.
chegar. 1336 (mc: C.A. A Nosa Terra / ms10,023v:
3832. La con cerco, mollada de cheo. (ms- D.E.)
LU: Jess Redondo C.: Melide, C) (es) Estrellas brillantes, tiempo fro y
1332
3833. La con circo, auga no bico. (mc: secante. (Gella)
J.T.)
3846. N' o que a la pinta, que o que Dios
(pt) Lua com circo, gua trs no pico.
(Chaves) / Circo ao largo, chuva ao perto. dita. 1337 (mc: M.V. / ms21,25v: Berms / ms15,11 /
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
(Id.) (es) Luna cercada, tierra mojada. de Lugo)
(Gella) / Luna con cerco, agua presto. (Id.) (es) La luna suele ser embustera; suceder
/ Luna con cerco agua trae en el pico. (Id.) siempre lo que Dios quiera. (R. Marn)
(ct) Rottlo gros a la lluna, pluja segura.
3847. Nace a la con troada, trinta das
(Gella) (va) Luna en rollo, senyal d'aigo.
(Gella) d'auga. (ms-LU: seminarista annimo: Xestoso,
Monfero, C)
3834. La de xaneiro fenecida de todo,
3848. Natal, inverno coral. (ms)
primeiro martes da de Antroido. (mc /
ms4: F.V.S.)
3849. Nin polo bo te agaches nin polo malo
3835. La nova con treboada, hasta oito te mates. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
da provincia da Corua)
das, nada. (mc: J.A.P.)
3850. Ningun sabe o que a la quer nin o
3836. La nova con tronada, cinco das de
que vai facer. (mc: Santiago)
troulada. (ms-SA: Manuel Cancela Corredoira: San
Pedro de Campa, Pontevedra, PO)
3851. No mes de marzo chove tanto como a
3837. La nova con tronada, trinta das mexeira dun rato. (ms18,05r)
mollada. (ms21,13v: Berms) 3852. Non o que a la pinta senn o que
3838. La nova tronada, corenta das Dios dita. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-
11-1951))
mollada. (mc: Marn)
3853. Non hai mal tempo, se non fai vento.
3839. La nova tronada, trinta das (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
mollada. (mc: J.T.) provincia de Lugo)
Var.: La nova con treboada, trinta das 3854. Non veen mal as nevadas que
mollada. 1333 / La nova con tronada, trinta sosteen as xiadas. (ms4: J.P.)
das de invernada. (Villalba) 3855. Norte, porco morte; travesa, porco
(pt) Lua nova trovejada, 30 dias molhada
basa; vendaval, porco sal; son,
e se venta, noventa. (Chaves) / Lua nova
trovejada, 30 dias molhada, se no porco can. (ms: Santiago)
emborrallhada. (Id.) (es) Luna nueva 3856. Nubes roxas sol posto, tempo
tronada, toda mojada. (Sbarbi) / Luna composto. (mc / ms4: F.V.S.)
nueva tronada, cuarenta das mojada. (R. 3857. Nublado do levante, ei boi pa diante.
Marn) / Luna nueva tronada, nueve das (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San Miguel de
mojada. (Id.) Vilar, Touro, C)
3840. La nova, la boa. (mc: Santiago) 3858. Nublado do ponente, colle os bois e
3841. La sabadia, ou chuviosa ou vente. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San
Miguel de Vilar, Touro, C)
ventosia. 1334 (mc: Berbetoros. Palas de Rey.
F.V.S.) 3859. Nunca cae como chove. (ms: Santiago)
3842. La domingueira, nin ela nin a 3860. O aire abeneirao, ou moita auga ou
compaeira. (mc: Ribadeo) nin un grao. 1338 (mc: Incio / ms4: Incio-F.V.S.)
3843. Medra a la, medra a chuvia, medra Procedente del monte de Abeneiras, sito en
trminos del municipio.
o vento e andamos todos revoltos. (mc:
Bucios / ms4: F.V.S.)
1335
Indica Lluvia.
1336
ms e ms4: ao brilar. En ms10 s.v. Fro.
1332 1337
ms e ms4: Luna. ms21,25v: la, qu'e o que; ms15,11: qu' o que; ms-
1333
ms: co a treboada. LU: qu-a lua, qu-e o que.
1334 1338
ms, ms2 e ms4: Luna. ms4: nin un grau.
3861. O aire de Calde non sopla de balde. (es) Sol madrugador, nunca buen
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, calentador. (R. Marn) / Sol madrugadero,
LU) nunca bueno. (Id.)
3862. O aire no vio feito non lle fai bon 3875. O sol madrugueiro non o mis
proveito. (ms4: J.P.) verdadeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
3863. O arco da vella poniente, fala aos lugar da provincia da Corua)
bois e vente. 1339 (ms-SA: Juan Carlos Couselo 3876. O sol na serra engaa a vella; tanto a
Gago / ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A engaou, que na serra a deixou. 1342 (mc:
Laracha, C) Lulle, Samos)
O arco da vella raante, fala s bois 1343
3864. 3877. O vendaval trae o vaso na man.
pra diante. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago / (mc: F.L.)
ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A Laracha, C) 3878. Onde chova, non han de encherse os
3865. O fro das mas chega como a rabia pipotes. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa
dos cas. (mc: Santiago) Comba de Cordeiro, Valga, PO)
3866. O gaiteiro, cando toca, quer beber. 3879. Onde siga o nords, limpiar a
(ms5,134: Valle del Mao) borralla. Limpia ti a horta, corta,
El viento trae agua. escarda... (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa
3867. O gaiteiro de Calde non toca de Comba de Cordeiro, Valga, PO)
balde. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 3880. Onde venta o mar e chove arreo por
provincia de Lugo) san Uxo, fra do camio balocas
3868. O mal tempo, no seu tempo, bon gardar, carballo fogar e todos lar.
tempo. (ms5,135: Santiago) (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
3869. roco da man animal quitarn. San Eugenio: 15 noviembre.
(ms4: J.P.) 3881. Os rocos abundosos son augurios
3870. O sol da serra enga'a vella. (ms-LU: primorosos. (ms4: J.P.)
seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, Baleira, 3882. Os rocos en todo tempo malos son,
LU)
por octubre moi insanos. 1344 (ms4: J.P.)
3871. O sol madrugadeiro porta do vecio
3883. Pgase o cigarro tizn, un mes de
fai bulleiro. (ms8,47r: Rodeiro)
maio balln. (mc)
3872. O sol madrugadeiro porta dun fai
Curiosa observacin campesina, de los que
bulleiro. (mc / ms4: F.V.S.) encienden el cigarro en los tizones, al amor
Var.: O sol madrugadeiro esconde o rabo no de la lumbre.
silveiro. / O sol madrugadeiro, no camio fai
3884. Prdena os meses pero non-a perde o
bulleiro. (F.V.S.) / sol madrugadeiro non
abras o madeiro. (M.L.) / O sol madrugadeiro ano. (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago
de Lousada, Carballedo, LU)
non o mis verdadeiro. (F.V.S.) / O sol
El agua.
madrugadeiro, s portas trai o bulleiro.
(ms15,25: Sobrecedo) 3885. Pola boa hora non te agaches e pola
(pt) O sol da manh no dura todo o dia. mala non te mates. 1345 (ms-LU: seminarista
(Chaves) / Sol que muito madruga, pouco annimo: Paradela, LU)
dura. (Id.) (es) Sol madrugadero, no dura 3886. Polo bon tempo, baixo da pena e, polo
da entero. (Sbarbi) / Sol que mucho malo, apaando na lea. (ms8,08v: Silvarrey)
madruga, pronto se arruga, o poco dura. 3887. Polo bon tempo, baixo da pena e, polo
1340
(Sbarbi) malo, collendo na lea. (mc: Otero de Rey)
Todos indican que es de escasa duracin, y 3888. Polo Carnaval cai chuvia sin igual.
trae agua. (mc: Santiago)
3873. O sol madrugadeiro, porta trae o
bulleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo) 1342
1341 V. Tdolos tempos tempios son, a non ser a neve que
3874. O sol madrugador non o millor. gran prisin en Nieve.
(mc: M.L. / ms10,122r: D.E.) 1343
ms e ms4: trai.
1344
ms4: por octubre sempre moi insanos. Jacinto del
Prado recolle o refrn s coa forma por Octubre moi
1339
O arco da bella o poniente fala a os bois en vente. insanos.
1340 1345
ms: presto se arruga. Pol'a boa hora non te agaches e pol'a mala non te
1341
En ms10 s.v. Sol. mates.
1350
3889. Polo inverno cai a auga a destajo e (mc: M.V. / ms21,25r: Berms / ms-SA: Manuel
polo vran quenta o sol demasiado. 1346 Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO)
(mc) (pt) Pelo Natal, se houver luar, senta-te ao
3890. Polo mal tempo non te mates e polo lar; se houver escuro, semeia outeiros e
bon non te agaches. 1347 (ms-SA: Dous tudo. (Chaves)
seminaristas annimos: algn lugar da provincia de 3902. San Pedro chuvioso, trinta das
Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Pape, San Xon peligroso. 1351 (mc e ms4: J.P.)
de Silvarrei, Outeiro de Rei, LU) (es) Si llueve por San Pedro, llover un mes
3891. Polo malo non te mates e polo bon arreo. (R. Marn) (ct) Si plou per sant Pere,
non te agaches. 1348 (mc / ms4: F.V.S. / trenta dies al darrera. (Sanchis)
ms21,18r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: 3903. Se a noite de Carnaval est clara,
Bucios, Carballedo, LU / ms-SA: Jos M. Gulas
Rivas: Forcarei, PO)
anda, boi, ara. (mc: Santiago)
Var.: Nin polo bo tempo t'agaches nin polo 3904. Se a noite de Nadal est crara, ara,
malo te mates. (mc: M.V. / ms / ms21,29r: boi, ara; se est escura, ara, boi, no
Berms) duro. (ms-SA: Jos Lorenzo Via)
Se refiere al bueno o al mal tiempo. 3905. Se a noite de Nadal fai luar, labra ben
3892. Polvo d'abril, lama d'agosto. (ms-LU: pra sementar; se a noite de Nadal fai
seminarista annimo: Arcos de Frades, Pol, LU) escuro, sementa en terreo duro. 1352 (mc,
3893. Polvo de abril e fango en agosto, fame ms e ms4: C.G.)
no rostro. (ms-LU: seminarista annimo: algn (pt) Pelo Natal, se houver luar, senta-te ao
lugar da provincia de Lugo) lar; se houver escuro, semeia outeiros e
3894. Polvo de maio, lama de agosto. (mc: tudo. (Chaves)
Bucios) 3906. Se a procesin dos Dolores sal, tamn
A un mayo seco, sucede un agosto mojado. salen as demais. 1353 (mc: U.C. Cuartilla 7 /
3895. Polvo en abril, lama en agosto. (mc: ms10,101r: D.E.)
M.V. / ms) 3907. Se como primo, quinto, se como
(es) Polvo en abril, lodo en agosto. (R.
quinto octavo, como comenzo, acabo.
Marn) (mc: U.C. Cuartilla 14)
3896. Pra saber cndo vai chover, non hai Se refiere al tiempo que har en el mes,
millor regla que vela caer. (mc: Santiago) segn el que haya en los das 1,5 y 8.
3897. Que falten as aguas de todo o ano e 3908. Se chora Marta, re Lzaro; se
non falten as de abril e maio. 1349 (ms-LU: Lzaro chora, Marta re. 1354 (mc / ms4:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) F.V.S.)
3898. Quen dice vento dice mal tempo. (mc: 3909. Se chov'o da d'Ascensin, cav'o
J.T.) lameirn. (ms11,46: Comarca de Fonsagrada)
3899. Reve o cemento, hai mal tempo. (mc:
3910. Se chove da das Candelas, mortald
Santiago)
de abellas; se fai sol da de san Brais,
3900. Reyeiro na porta, o tempo d volta.
(mc e ms12,002: Gella) cen mis. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
Reyeiro = gallegos que antiguamente iban a Neira de Xus, Baralla, LU)
Asturias en invierno para hacer reyos, o 3911. Se chove na semana de san Mateo,
cuerdas de cerdas. Refranero del mar. leva o vello as castaas no chapeo. (mc:
3901. S'a noite de Navid foi de luar, labra
ben pra sementar; s'a noite de Navid
1350
foi de escuro, sementa no terrn duro. ms21,25r: noite de Nadal, pra semear; s'a noite de
Nadal foi d'escuro, semea; ms-SA: Si a noite de Navidad,.
Si a noite de Navidad foi descuro.
1351
mc: San Pedro chuvioso.
1352
mc: Navid, no terreo duro.
1353
ms10: sai, saen. / Nunha segunda clasificacin
1346
V. Estaciones. temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu
1347
ms-LU (annimo): Por lo mal tempo; ms-LU (Pape): este refrn en Meteorolgicos. Santos.
1354
Por o mal tempo, por o bon. ms: Si chora, si Lzaro. / Nunha segunda clasificacin
1348
ms4: Pol-o mal non; ms-LU: po'lo b non t'agaches; temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu
ms21,18r: pol'o b; ms-SA: non te ajaches. este refrn en Meteorolgicos. Santos. Este refrn refrese
1349
O orixinal di Que falten as aguas de todo o ano e non s semanas da Coresma nas que se len os correspondentes
falten as de Abril e Mayo. episodios de Marta e de Lzaro.
Muradelle / ms-LU: seminarista annimo: Muradelle, 3924. Segn vexas o vintesete, as vers o
Chantada, LU)
mes siguiente, si o vintenove non
3912. Se chove o da de san Antonio de
desmente. 1359 (mc: Paradela-F.V.S. / ms-LU:
xaneiro, xa podes botar as pipas seminarista annimo: Paradela, LU)
fumeiro. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa (es) Si el veintisiete no llueve y el treinta lo
Maria de Ribela, A Estrada, PO) consiente, buen tiempo para el mes
3913. Se chove o domingo antes misa, toda siguiente. (R. Marn)
semana mollars a camisa. (ms-LU: 3925. Sempre paga o tempo un outro. (mc:
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) Mondoedo-F.V.S.)
3914. Se chove o sbado i-o domingo ante A invierno crudo, verano clido, y
da misa, lvache tod'a semana de risa. viceversa.
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, 3926. Si a noite de Navidad foi de escuro,
LU) sementa no terrn duro. (ms-SA: Amador
3915. Se chove o sbado i-o domingo antes Darriba Mguez (13-11-1951))
da misa, toda a semana a mollare a 3927. Si noite hai rumbs, ma balls.
camisa. 1355 (ms-LU: seminarista annimo: Baltar, (mc: Paradela)
Melide, C) 3928. Si as nubes van da Granxa pra
3916. Se chove o sbado i-o domingo antes Lestedo, mallar sin medo; si de Lestedo
da misa, toda a semana mollada a pr Granxa, mallar con ansia. (mc:
camisa. (ms-LU: seminarista annimo: Baltar, Santiago)
Melide, C) Var.: Cando van as nubes da Granxa pra
3917. Se chove por Nosa Seora, a anada Lestedo, mallar sin medo; cando van de
non boa. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Lestedo pr Granxa, mallar con ansia.
Tordoia, C / ms-SA: Agustn Dosil Maceiras: Ponte (ms5,135: Puente Ulla)
Nafonso, Noia, C) 3929. Si corren as nubes pra Montn, colle
3918. Se chove xoves de Ascensin, cava, o mallo e malla o pan e, si corren pra
pin. (mc) Bustelo, colle a capa i-o capelo. (mc /
(pt) Quando chove na Ascensin at as ms15,53: Sarria)
pedrinhas do po. (Chaves) Montn es del municipio de Samos y
3919. Se estrala o lume no lar, seal de Bustelo es de Villouzn. El refrn es propio
vento. (mc: R. Caruncho) de la comarca intermedia.
3920. Se por Santos houbo neve nos altos, 3930. Si corren as nubes pra Rendar, colle o
por san Andrs teremos neve no p. 1356 mallo e vai mallar; si corren pra
(mc / ms4: F.V.S.) Outeiro, colle a capa i-o sombreiro. (mc:
(es) Por los Santos, la nieve en los altos; y Incio)
por San Andrs, la nieve en los pies. (ct) A Son lugares del municipio de Incio. El
Tots Sants neu en los alts. (Sanchis) / Per refrn, como el anterior, se dice en la zona
Sant Andreu, la neu al peu. (Id.) intermedia de los pueblos que se citan.
3921. Se queres saber na ta casa algho do 3931. Si chove na semana de san Mateo,
tempo, lee o Mentireiro e non o bota o pan cunha croza. (ms-LU: seminarista
Saraghosano. 1357 (ms: Santiago) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
3922. Se trona do poniente, ceiba os bois e 3932. Si chove o da da Ascensin, corenta
vente. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A das balln. 1360 (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU:
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
Laracha, C)
Var.: Si chove o da d'Ascensin, cuarenta das
3923. Se trona do raiante, fala s bois pa
mayn. (ms4: F.V.S.)
diante. 1358 (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: (es) Si llueve el da de la Ascensin,
Erboedo, A Laracha, C)
cuarenta das de lluvia son: uno s y otro
no. (R. Marn) / Si llueve el da de la
1355
Local escrito con outra tinta.
1356
ms4: ahora por San Andrs. / V. Nos Santos, neve nos
altos; en San Andrs, neve nos ps en Nieve (pocas de
1359
nieve). ms4 e ms-LU: vintanove; ms-LU: vintasete. / V. Como
1357
Se queres saber na tua casa aljo do tempo, lee o vn o vintesete, as vn o mes siguiente en Das.
1360
mentireiro e non o sarajosano. ms4 e ms-LU: cuarenta, valln; ms-LU: dia de
1358
Se trona do rayante, fala os bois pa diante. Ascensin.
Ascensin, cuarenta das de lluvia son (R. (es) Si nieva por San Andrs, nieva mucho
Marn que aade: vano pronstico). ms despus. (Sbarbi)
Vano pronstico, dice en el equivalente 3947. Si non hai vento, non hai mal tempo.
castellano Rodrguez Marn, palabras que (ms-SA: Agustn Dosil Maceiras: Ponte Nafonso,
pueden aplicarse a otros muchos, ya que Noia, C / Ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn,
carecen en absoluto de fundamento. Porto do Son, C)
3933. Si chove o da de Ascensin, cuarenta 3948. Si o arco de vella est raiante, fala
das de balln. (ms-LU: seminarista annimo: s bois pra diante; si est puente,
Laiosa, O Incio, LU) ceiba os bois e vnte. 1366 (ms-SA: Leonardo
3934. Si chove o sbado i-o domingo antes Carro Rodrguez: Vilao, A Laracha, C)
da misa, en toda a semana non enxugas 3949. Si san Xon rompe a chover, molla
a camisa. 1361 (mc: Paradela-F.V.S. / ms-LU: todo o mes. (ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961)
seminarista annimo: Paradela, LU) 3950. Si vn o aire de Portomarn, auga na
Var.: Chovendo no domingo antes da misa, cara. 1367 (mc: S. Martn de Torre, Pramo-F.V.S.)
toda a semana retrcese a camisa. (ms15,45r: 3951. Si vires xiar polo des, aparexa pra un
Vida Gallega, 1960) mes. 1368 (mc: J.P.)
3935. Si chove o vintesete, chove o mes 3952. Si xea a noite de Nosa Seora, tdalas
siguiente, si o trinta ou o primeiro non las xean, todas todas. 1369 (mc / ms4: F.V.S.)
menten. 1362 (mc: J.T.) 3953. Sol do color do luar, ou chover ou
3936. Si chove pola Ascensin, leva todo o nevar. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
mes de procesin. (mc) algn lugar da provincia de Lugo)
3937. Si chove pola Ascensin, non faltarn 3954. Sol madrigueiro, auga palleiro. (ms-
tortas rulias nin trigo rocn. (mc: A.N.) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
3938. Si chove por santa Ana, chove un mes Corua)
e unha semana. (ms) 3955. Sol madrugadeiro e cura calexeiro,
3939. Si chove xoves d'Ascensin, hortas nin bon cura nin sol duradeiro. (ms-LU:
seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada,
rus e trigo rocn. (ms: A.N.) LU)
3940. Si de tarde unha roda envolve a la, 3956. Sol madrugadeiro e cura corrieiro,
antes de media noite vento e chuvia. 1363 nin cura verdadeiro nin sol duradeiro.
(mc: Sonata Gallega) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
3941. Si en once de maio roco vises, espera provincia de Lugo)
bon ano, e mellor si chovese. 1364 (mc: J.P.) 3957. Sol madrugadeiro non chega
3942. Si escampa pra nunca chover, o poleiro. (ms4: F.V.S.)
mundo tense que perder. (ms5,023: Flix 3958. Sol madrugadeiro volve poleiro. (mc:
Rodrguez Vieites) Pontevedra)
3943. Si escampa pra nunca mis chover, 3959. Sol madrugadeiro, auga no palleiro.
este mundo vaise perder. (ms: Santiago) (mc: Santiago)
3944. Si est encarnado para o mar, colle os Var.: Sol madrugadeiro, auga no poleiro.
(ms5,135: Santiago)
bois e vai labrar; si est encarnado pr
Vase multitud de variantes: Sol
monte, colle os bois e mteos na corte. madrugadeiro...
(ms-SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO)
3960. Sol madrugadeiro, colle a capa
3945. Si neva polo san Brais, outro mes
ombreiro. (mc: Bucios-F.V.S.)
mis. (mc: Taboada-F.V.S.)
3946. Si neva por san Andrs, interminabre
cousa tes. 1365 (mc: J.P.) Meteorolgicos. Santos. / mc: interminable. Jacinto del
Prado recolle a forma interminare.
1366
Si o arco de vella est o rayante fala os bois pra
1361
ms4 e ms-LU: antes de misa; ms-LU: enxugas la diante si est o puente ceiva os bois e vente.
1367
camisa. ms4: Puertomarn. Este refrn aparece recollido en
1362
V. Como vn o vintesete, as vn o mes siguiente en ms4 e corrixido con lapiz de tal forma que, segundo a
Das. correccin, o refrn debera comezar Aire de Puertomarn.
1363 1368
ms e ms4: vento ou chuvia. ms4: vixes xiar.
1364 1369
mc: maio. Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
1365
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos.
Var.: Sol madrugadeiro, chuvia no eido. (mc: 3971. Tal vintesete, tal mes corriente, se o
A.S.A.) / Sol madrugadeiro, chuvia no vinteoito non mente. (ms-LU: seminarista
quinteiro. (mc: A.I. / ms21,25v: Berms) / Sol annimo: Bretoa, A Pastoriza, LU)
madrugadeiro mete o can no palleiro. (mc: 3972. Tan madrugadeiro o sol que lle dan
A.N) / Sol madrugadeiro non compaeiro. no traseiro. 1372 (mc: R. Caruncho / ms18,59r:
(mc: M.L. / ms10,123r: D.E.) 1370 / Sol Vida Gallega)
madrugadeiro, pon a capa hombreiro. 3973. Tempo que muda de noite e muller
(Tuiriz, Monforte-F.V.S. / Sol madrugador,
que de outro, dura pouco. (mc: L. de
pouco durador. / Sol madrugadeiro non o Cotovad-F.V.S.)
mis verdadeiro.
3974. Trono de solano, pouca auga e, si
(pt) Sol que muito madruga, pouco dura.
(Chaves) / O sol da manh no dura todo o cadra, moito dao. 1373 (mc: M.V.)
dia. (Id.) (es) Sol madruguero, no dura da 3975. Trono non repetido, nunca bon tempo
entero. / Sol que mucho madruga poco trouxo. (ms5,027: Torres-Villamaior-Pontedeume)
dura. (Correas). 3976. Tronos a Negreiros, mis s
Con las variantes siguientes, que acrecen comareiros. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
los ya registrados: o sol madrugadeiro.... Var.: Tronos mar, pouco millo e malo de
Insisten unos en su poca duracin, y otros sachar; tronos pra Negreiros, mis s
en que trae lluvia. / Porque trae lluvia. / Se comareiros. (ms15,45v: Fraguas en Vida
refiere al sol del invierno. (ms4, para Sol Gallega)
madrugadeiro, pon a capa sombreiro) 3977. Vn a rula a rulear, colle o saco e vai
3961. Sol madrugadeiro, cura callejeiro; sementar. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial,
nin o cura bo nin o sol duradeiro. 1371 Val do Dubra, C / ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
(ms: Santiago) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
3962. Sol madrugador non o mis 3978. Vn o aire da ribeira, pon o canado
durador. (ms8,47r: Carballino) veira. (mc: Caurel)
3963. Sol madrugador, pouco quentador. 3979. Vn o cuco a cucar, colle o sacho e vai
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da a sachar. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial,
provincia de Lugo) Val do Dubra, C)
3964. Sol madrugueiro, chuvia no palleiro. 3980. Vn o vento de Pieira, arma a
(ms-SA: Manuel Camino Snchez)
caldeira goteira. (mc: Pieira, Sarria / ms4:
3965. Sol mui madrugadeiro, chuvia no F.V.S.)
quinteiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn Dicen en Sarria, a cuya parte sur est la
lugar de Galicia) parroquia de Pieira.
3966. Sol pra Oseira, vellas raxeira; sol 3981. Vendaval escuro, inverno seguro. (ms-
pra Monforte, vellas detrs do pote. (mc: SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso,
Carballedo-F.V.S.) Brin, C)
El primero calienta, y el segundo viene 3982. Vento de neve na serra, traballa a ta
acompaado de fro. terra. (mc: J.T.)
3967. Sol que pica, por auga repica. (ms-LU: 3983. Vento de Portugal, auga no val. (mc:
seminarista annimo: San Cristovo de Lobelle, J.T.)
Carballedo, LU)
3984. Vento do cabo, noite quedado. (mc:
3968. Sol que pica, por auga repinica. M.L.)
(ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961)
3985. Vento duro, inverno seguro. (mc:
3969. Sol que regaa, chuvia que apaa. (mc: Santiago)
Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
3986. Vento padrons, nunca bo o vers.
3970. Sona Burela, colle o gadao e vai pr 1374
(ms5,133: Santiago)
terra. (mc: Gella, Foz)
3987. Vento soln, chuvia na man, en tres
Porque har buen tiempo. Burela, puerto
prximo a Foz. das van. 1375 (mc: M.V.)

1372
ms18,59r: Tan madrugadeiro e sol lle da n'o traseiro.
1370 1373
En ms10 s.v. Sol. ms4: do solano, se cadra.
1371 1374
V. Sol madrugador, home rezador e frade corts, Indica Pronsticos locales de viento no ms5.
1375
desconfiar dos tres en Hombre. ms4: ou tres das van.
(es) Viento solano, agua en la mano. Var.: Giada sobre lodo, neve fasta o giollo.
(Correas) (ms4: A.I.) / Xiada no lodo, neve hasta o codo.
1376
3988. Vento travesa, polo norte pa. (mc: (ms4: Velle)
F.L.) 4000. Xiar sobre mollado, chover de
3989. Vrao de viernes non chega domingo. contado. (mc / ms4: F.V.S.)
1377
(mc: Pramo) (es) Helada sobre lama, agua demanda.
3990. Xa o di o refrn: da de brtema, da (Correas) / Helada sobre lodo agua sobre
de raposo. (mc: Santiago) todo. (Id.)
3991. Xeada brava, auga na lama. (ms-LU:
Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada, SANTORAL
Carballedo, LU) 4001. A auga de san Xon leva o vio e non
3992. Xeada na lama, auga hasta a cama. d pan. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Var.: A auga de san Xon tolle o vio e non d
3993. Xeada na lama, auga na cama. (ms-LU: pan. (M. Gonzlez Fernndez)
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia 4002. A auga de san Xon tolle o vio e non
de Lugo)
d o pan. 1382 (ms-LU: seminarista annimo: algn
3994. Xiada na lama chuvia lle fai a cama. lugar da provincia de Lugo / ms-SA: Perfecto Lens
1378
(ms: M.V. / ms-SA: Daniel Garca Blanco: Fraga: San Vicente de Rial, Val do Dubra, C / M.
Bamiro, Vimianzo, C / ms-SA: Guillermo Eirs Gonzlez Fernndez / Manuel Fernndez Ferro / ms-
Cabeza: Sofn, Carballo, C / ms21,24v: Berms) SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
(pt) Geada (ou neve) na lama, chuva na 4003. A auga de san Xuan scalle ao vio e
cama. (Chaves) (es) Jiada sobre lama, dlle a[o] pan. (ms-SA: Jos Manuel Area
agua demanda. (Correas) Alonso)
3995. Xiada na lama, auga na cama. (mc e 4004. A auga de san Juan non d vio e
ms4: Velle. / ms4: F.V.S. / M. Gonzlez Fernndez /
ms-SA: Manuel Boado Vzquez: Santa Mara dos
quita pan. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes:
nxeles, Boimorto, C / ms-SA: seminarista annimo: Vilalba, LU)
algn lugar da provincia da Corua / ms-SA: Jos M. 4005. A auga de santa Maria na meda fai
Gulas Rivas: Forcarei, PO) faria. (mc: J.T.)
Var.: Xiada na lama, neve hastra o codo. (ms e Var.: A auga de santa Maria toda faria.
ms4: Velle) 1379 / Xeada no barro, neve de (ms15,42: Orense)
contado. (ms5,136: Incio) Por la fiesta de la santa orensana (18 de
(pt) Geada na lama, chuva na cama. julio) son convenientes algunas lluvias.
(Chaves) (es) Hiela sobre lodo, agua -o 4006. A auga de Santiago fai vir o millo
nieve- sobre todo. (R. Marn) / Helada agro. (ms5,033)
sobre lodo nieve hasta el hinojo. (Correas) Es buena la lluvia en julio.
1380
3996. Xiada na lama, chuva na cama. 4007. A auga do san Juan saca vio e non
(ms-LU: seminarista annimo: Palas de Rei, LU)
3997. Xiada nu lodo, neve d'a codo. (ms-LU: d pan. (ms-LU: seminarista annimo: Terra Cha,
LU)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) 4008. A auga en san Xon faille moito ben
3998. Xiada sobre do lodo, neve hasta o pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
xollo. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
3999. Xiada sobre lodo, hasta o xollo.
1381 4009. A auga en san Xon quita o vio e
(mc: A.S.A.) tolle o pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia)
4010. A auga en san Xon tolle o millo e
non d pan. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
1376
Travesa adoita chamrselle aire que vn do 4011. A auga en san Xon tolle o vio e non
noroeste. d pan. 1383 (ms-SA: Antonio Torreira Torreira:
1377
V. O que re o viernes, chora o domingo en Fortuna
(buena o mala).
1378 1382
ms3: Giada; ms21,24v: fai cama. ms-SA (Perfecto L.): san Juan; M. Fernndez Ferro:
1379
ms4: hasta. de S. Juan toxe o vio; ms-SA (Manuel M.): O augua de
1380
Escrito entre parnteses con letra do propio autor S. Xon; M. Fernndez Ferro, ms-SA (Perfecto L.) e ms-
(Pontevedra?), pero abaixo est escrito por Vzquez Saco SA (Manuel M.): da pan.
1383
Palas de Rey. ms-SA (Hctor B.): san soan; ms-SA (Manuel B.):
1381
ms: neve hastra. Xan Xuan; ms-LU: S. Xuan.
San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C / ms-SA: comnmente se usa con significacin
Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C / ms-SA: figurada: nadie escapa de pagar su
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A merecido, y, an ms generalmente, nadie
Estrada, PO / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
puede rehuir los trabajos y sinsabores de la
vida.
4012. A auga en san Xuan mata o vio e
4022. A cada porquio ben lle chega o seu
non fai pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia da Corua) san Martio. (ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia da Corua / Manuel Camino
4013. A auga en san Xuan quita o vio e Snchez)
tolle o pan. (ms) 4023. A cada porquio chgalle o seu san
4014. A auga en san Juan quita o vio e non Martio. 1387 (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
fai pan. 1384 (ms-LU: seminarista annimo: algn Arza, C / ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente
lugar da provincia da Corua / ms-LU: seminarista de Rial, Val do Dubra, C / ms-SA: Jess Mayo Brenlla:
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) San Mamede de Monte, A Baa, C)
4015. A auga en santa Maria na meda fai 4024. A cada [porco] chgalle o seu
faria. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo, Samartio. (ms-LU: seminarista annimo: San
OU) Martio de Mato, Taboada, LU)
4016. A auga en Xan Xuan quita o vio e Var.: A todo porco lle chega o seu Samartio.
non d pan. (ms-SA: Manuel Tojo Reboredo) (ms-LU: seminarista annimo: San Martio de
4017. A auga por san Jon quita o vio e Mato, Taboada, LU)
non d pan. (ms-LU: seminarista annimo: 4025. A calabaza en san Marcos, ou nacida
Becerre, LU) ou no cacho. (mc: Tuiriz)
4018. A auga por san Juan sac'o vio e non San Marcos (25.04).
d pan. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Mara 4026. A Concepcin sempre trae a sa
Maior de Mondoedo, LU) arribazn. (ms18,21r)
4019. A augha de san Xuan quita o vio e 4027. A Concepcin trae sempre a sa
non d o pan. 1385 (ms-SA: Manuel Casal Garca: arribazn. (ms / ms4: F.V.S.)
Santiago de Compostela, C / ms-LU: seminarista 4028. A chuvia da Ascensin non d fabas
annimo: Vilalba, LU)
nin meln. (mc: Ameijeiras Arjomil. Santiago)
4020. A cada cochio chgalle o seu
Var.: Chuvia na semana d'Ascensin, nin boa
samartio. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro faba nin bo meln. (ms e ms4: M.V. /
de Rei, LU)
ms21,22v: Berms) 1388
4021. A cada cocho lle chega o seu san 4029. A chuvia de san Xuan quita o vio e
Martio. (mc: C.A. / ms: E.C.) non d pan. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
Var.: A cada porco lle chega o seu san Arza, C)
Martio. (mc / ms-SA: Andrs Rodrguez
4030. A chuvia de Santiago trai o millo
Arjomil: Vimianzo, C / ms-SA: Manuel
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A agro. (ms5,135: Estrada, Puente Ulla)
Estrada, PO / ms14,16) 1386 4031. A chuvia do san Xon toll'o vio e
(pt) A cada bacorinho vem o seu S. non d pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn
Martinho. (Chaves) (es) A todos los cerdos lugar da provincia de Lugo)
les llega su San Martn. (Correas) / A cada 4032. A chuvia do san Xuan quita o vio e
puerco le llega su San Martn. (Sbarbi) (ct) non d pan. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
Per sant Mart mata el cotx. (Sanchis) / Neira de Xus, Baralla, LU)
Per Sant Mart mata el porc i enceta el vi. 4033. A chuvia en san Xon tolle o millo e
(Id.) non d pan. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Alrededor de su da (11 de noviembre), 4034. A chuvia en san Xon tolle o vio e
suelen comenzar las matanzas, y tal fu el non d pan. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
sentido del refrn, que hoy ms Maria de Ribela, A Estrada, PO / Ms-SA: Francisco
Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C / ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar da provincia da
1384
ms-LU: quita vio. Corua)
1385
A auja de San Xun quita o vio e non da o pan. / ms-
LU: do S. Juan quita vio.
1386
ms-SA (Andrs R.): chegalle o seu samartio; ms-SA
1387
(Manuel B.): chegalle o seu San Martn; ms14,16: ms-SA (Jess M.): chegall'o seu samartio.
1388
chgalle. ms: da Ascensin, bon meln.
4035. A chuvia na semana da Ascensin 4045. A reixa de san Xuan, moitos o saben e
leva o centeo e d reln. (mc: C.A.) poucos a dan. 1394 (ms4: J.P.)
4036. A chuvia por san Lourenzo sempre 4046. A semana do san Simn quita os bois
chega a tempo. (mc: J.P.) do timn. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
(es) La lluvia por San Lorenzo, siempre Outeiro de Rei, LU)
llega a tiempo. (R. Marn) (ct) Pluja de 4047. A todo porco lle chega u seu san
Sant Lloren sempre arriba a temps. Martio. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
(Sanchis) / Pluja de sant Lloren, pluja de da provincia de Lugo)
bon temps. (Id.) 4048. A todo porquio chgalle o seu
San Lourenzo (10 agosto). samartio. (ms-SA: ?Lpez Balcale)
4037. A fame de pan traina a auga do mes 4049. A tdolos santos lles chega o seu da,
de san Xon. 1389 (mc: Incio) i-a todos os porcos o samartio. 1395
4038. A horta de san Martio mantn o (ms21,02v: Berms)
dono a mais o vecio. (ms-SA: Leonardo Carro 4050. Agua en san Juan, nin d vio nin d
Rodrguez: Vilao, A Laracha, C) pan. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
4039. A horta do san Martio mantn a seu 4051. Agua en san Xuan non d vio nin
dono e o vecio. 1390 (ms-SA: Jos Barreiro cra pan. (ms-SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO)
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO /
ms21,02r: Berms)
4052. Agua en san Xuan quita vio e non d
4040. A liaza por san Marco, nin nada nin pan. (ms-SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil,
Meao, PO)
no saco. 1391 (mc: San Marcos-F.V.S.)
4053. Agua por san Xon quita vio e non
Var.: O lio por san Marcos, nin nacido nin no
saco. (ms15,11 / ms4: F.V.S.) d pan. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
Lousame, C)
(pt) Antes a estopa de abril que o linho de
maro. (Chaves) (es) Por San Marcos, ni 4054. A vn san Lorenzo co seu caldeiro
nacido, ni en el saco. (Sbarbi) penzo. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn,
Segn Sbarbi, as lo dicen del lino en las Porto do Son, C)
montaas de Santander. 4055. A vn san Quietn con xerro na man.
(ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
4041. A mera de san Xon leva o vio e non Son, C)
fai pan. 1392 (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: 4056. A vn santa Maria coa sa
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
Var.: A mera (orballada) de san Juan leva o reghasadia. 1396 (ms-SA: Francisco Den
Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
vio e non deixa o pan. (ms4: F.V.S.)
4042. A mera de san Xon tolle o vio e non 4057. Ares torto, ares dreito, ara polo san
d pan. (mc: Velle) Bieito. (ms8,41r: O. de Rey)
Marzo.
4043. A mera de san Xuan leva o vio e non
4058. As brtemas da Ascensin levan o
deixa o pan. 1393 (ms-LU: Recaredo de la Fuente
Prez: Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951) / ms14,18 /
centeo e deixan o reln. (mc: Santiago)
ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) Como A chuvia na semana da Ascensin...
La lluvia contnua en el mes de S. Juan 4059. As cabazas polo san Marcos, ou
(junio) echa a perder la cosecha, tanto del nacidas ou no cacho. (mc: Santiago)
centeno, como del vino. 4060. As coles de san Antonio manteen
4044. A pasar san Martio, cada da seu ao amo e mais ao vecio. 1397 (mc: U.C.)
ferradio. (ms8,61r: Trives) Alude a las coles de junio.
Hay que cebar los cerdos. 4061. As cheas de san Simn sonadas son.
(ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
Son, C)

1389 1394
ms4: d'o pan. ms4: o dan. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
1390
ms21,02r: de S. Martio, y'o vecio. forma a dan.
1391 1395
ms: pol-o Sanmarco; ms4: polo Samarco. A todo'los santos lles chega o seu da, y'a todos os
1392
ms-LU: S. Juan. porcos o Samartio.
1393 1396
ms14,18: mera de S. Juan; ms-LU (annimo): mera Ahi ven Sta. Maria ca sua rejasadia.
1397
d'o S. Xoan. ms4: mail-o vecio.
4062. As chuvias da Ascensin fan pan do no posa pa. (Sanchis) / Si per sant Joan
palln. (mc / ms4: F.V.S.) plou, ni vi ni pa tou. (Id.)
Var.: As chuviscas d'Ascensin fan pan do Los tres coinciden en la misma idea, comn
palln. (ms4: F.V.S.) a los refranes peninsulares.
4063. As nove en san Xon con da dan. 1398 4073. Auga de san Xon tolle vio e non d
(mc: Santiago / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, pan e tira o aceite no chan. 1402 (mc: J.T.)
Carballedo, LU / Lus Alonso Alonso) (pt) Chuva no S. Joo, tira vinho, azeite e
4064. Ata san Martio pinga o ramallio; no d po. (Chaves)
despois do san Martio, fame e fro. (ms- 4074. Auga de san Xon tolle vio e non d
SA: Manuel Vzquez Formoso: Serres, Muros, C) pan. (ms21,01v: Berms)
4065. Auga de san Juan quita vio e non d 4075. Auga de santa Rita todo o quita. (mc:
pan. (ms11,49: Comarca de Fonsagrada) J.P.)
4066. Auga de san Lorenzo chega seu (es) Agua por San Bernardino, no da pan y
tempo. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago) quita vino; agua por Santa Rita, todo lo
4067. Auga de san Lourenzo chega co seu quita. (R. Marn)
tempo. (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A 4076. Auga en san Xon quita lio e non d
Laracha, C) pan. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de Frades,
4068. Auga de san Lourenzo chega seu Pol, LU)
tempo. (ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A 4077. Auga en san Xon tolle trigo e non d
Laracha, C) pan. 1403 (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
4069. Auga de san Lourenzo sea moi ben 4078. Auga en san Xon toll'o vio e non d
vida, tan pronto derramada como pan. (ms-SA: Juan Bello Valia)
sorbida. 1399 (mc e ms4: J.P.) 4079. Auga en Santiago fai vir o millo
(es) Algo dice San Lorenzo cuando llora sin agro. 1404 (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
cuento. (Que Sbarbi interpreta en el mismo 4080. Auga en san Juan quita o vio e non
sentido) d pan. (ms17,002)
Son muy beneficiosas para el campo. 4081. Auga por san Lorenzo chega no seu
4070. Auga de san Xon mat'o vio e non tempo. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
fai pan. (ms21,07r: Berms) Santiago de Compostela, C)
4071. Auga de san Xon temprana moitos 4082. Auga por san Lourenzo chega a
males sana. 1400 (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, tempo. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
1956 / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da de Couceiro, Muxa, C)
provincia da Corua / Manuel Barrs Fachal) 4083. Auga por san Lourenzo chega co seu
4072. Auga de san Xon tolle o vio e non tempo. 1405 (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa
d pan. 1401 (mc: A.I. / ms-LU: Jess Redondo C.: Comba de Cordeiro, Valga, PO / Jos Ballesteros
Viana do Bolo, OU / ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Alonso / Manuel Lago Lpez / Jos A. Iglesias Ares)
Erboedo, A Laracha, C) 4084. Auga por san Xon tolle o vio e non
(pt) Chuva no S. Joo, bebe o vinho e come
d pan. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo:
o po. (Chaves) / Chuva no S. Joo, talha Catoira, PO)
vinho, e no d po. (Id.) / Chuva no S.
4085. Augas verdadeiras, por san Mateo as
Joo, tira vinho, azeite e no d po. (Id.)
(es) Agua de por San Juan, quita vino y no primeiras. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957 /
ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
da pan; por agosto, ni pan ni mosto.
(Correas) (ct) Pluja de sant Joan lleva vi i
1402
Dentro de Agrcolas (Generales) no mecanoescrito
orixinal. / ms4: vio, non da.
1398 1403
ms-LU: Juan / L. Alonso Alonso: en San Juan, co da. O orixinal di E auga en San Xoan tolle trigo e non da
/ V. En San Xon as nove con da dan en Das (Duracin pan. Eliseo Lpez Varela recolle varios refrns
de los das). introducidos pola conxuncin copulativa e.
1399
Auga de San Lourenzo, sea moi ben vida, tan pronto Probablemente o informante dxollos en serie e el copiou
derramada como sorbida. / mc: muy ben ben vida. O tamn a conxuncin que os una.
1404
refrn rexistrado por Jacinto del Prado coincide co do O orixinal di E auga en Santiago fay vir o millo o
ms4. agro.
1400 1405
ms-SA e M. Barrs Fachal: de San Xan. J. Ballesteros Alonso e M. Lago Lpez: Agua po lo
1401
ms4: en San Joan; ms-LU: San Juan; ms-SA: O San / J. Ballesteros Alonso, M. Lago Lpez e J.A. Iglesias
augua. Ares: Lorenzo.
da Corua / Manuel Barrs Fachal / ms15,23: O (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
Gaiteiro Gallego (1956)) provincia de Lugo)
Var.: Augas verdadeiras, as de san Mateo as 4095. Cando a Candelaria chora, mit do
primeiras. inverno vai fra; que chore que deixe de
4086. Bendito mes que entra con Santos, chorar, mit dil anda est de pasar. (ms-
media con san Uxo e romata con san LU: seminarista annimo: Pol, LU)
Andrs. (ms18,46r) 4096. Cando a Candelaria chora, mit do
4087. Cada porquio fai o seu san Martio. inverno vai fra. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO) algn lugar da provincia de Lugo)
4088. Cada porquio ten o seu san Martio. 4097. Cando a Candelaria chora, mit do
1406
(ms-SA: Jos Lus Lobato Carbia / Jos Ignacio inverno vai fra; que chore e deixe de
Seijo Santiago) chorar, mit do inverno vai sin pasar.
4089. Cada san Martio cu seu porquio. 1410
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(ms-SA: Emilio Segade Vidones) provincia de Lugo)
4090. Cada san Martio, o seu porquio. 4098. Cando a Candelaria chora, o inverno
(mc: Santiago)
vai fra. (ms18,09r)
4091. Cando a Candelaria chora, inverno
4099. Cando a Candelaria chora, vai o
fra. (ms21,01r: Berms / ms-LU: seminarista
annimo: Laiosa, O Incio, LU)
inverno fra; cando ri est por vir. (ms-
SA: Pascual Campos Arestio: Cando, Outes, C)
4092. Cando a Candelaria chora, medio
4100. Cando a Candelaria ri, mit do
inverno vai fra; cando ela ri, est por
inverno est por vir. (mc: R. Caruncho)
vir; mais cal chorar, cal rir, medio (pt) Se a Senhora da Luz est a chorar, est
inverno est por vir. 1407 (mc: U.C. Cuartilla o inverno a acabar; se est a rir, est o
10) inverno para vir. (Chaves) / Quando a
Var.: Cando a Candelaria chora, medio Candelria chora, o inverno j est fora;
inverno fra. (mc e ms4: C.G.) 1408 / Cando a quando a Candelria rir, o inverno est
Candelaria chora, a metade do inverno vai para vir. (es) Cuando la Candelaria llora,
fra; que chore, que deixe de chorar, a met el invierno es fora, cuando ni plora ni hace
do inverno est por pasar. (mc: Velle / ms-LU: viento, el invierno dentro, y cuando re,
seminarista annimo: Gaibor, Begonte, LU) quiere venire. (Correas). (ct) Si la
1409
Candelera plora, l'hivern s fora, i si la
(pt) Quando a Candelria chora, o inverno Candelera riu, lluny s l'stiu; tant si plora
j est fora; quando a Candelria rir, o com si riu, no et pensis ser a l'estiu.
inverno est para vir. (es) Cuando la (Sanchis, que trae cerca de treinta variantes)
Candelaria plora, el invierno es fora; Omitimos otras variantes castellanas por
cuando ni plora ni hace viento, el invierno sobradamente conocidas. / Variantes sobre
es dentro; y cuando re, quiere venire. el mismo tema, que se repite en otras
(Correas) (ct) Quan la Candelaria plra, ya formas.
est el hivern fora; si riu, el fret ser ven
4101. Cando chega o san Martio, xa se
viu. (Gella)
proba o bo vio. 1411 (ms-SA: J. M. Barral
4093. Cando a Candelaria chora, mit do Snchez / Jos Ballesteros Alonso)
inverno fra; que chore que deixe de 4102. Cando chove por san Xorxe, de cen
chorar, a mit do inverno non est por cereixas quedan nove. 1412 (mc: C.A.)
pasar. (ms-SA: Manuel Vzquez Formoso: Serres, 4103. Cando na Candelaria chora, medio
Muros, C)
inverno xa vai fra; que chore ou que
4094. Cando a Candelaria chora, mit do
deixe de chorar, mit do inverno est de
inverno vai fra; que chore ou deixe de
chorar, mit do inverno est por pasar.
1410
Cando a Candelaria chora mit d'o inverno vay chora
1406
J.I. Seijo Santiago: seu samartio. que chore e dexe de chorar mit d'o inverno vay sin
1407
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do pasar.
1411
manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en J. Ballesteros Alonso: o bon vio.
1412
Meteorolgicos. Santos. Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
1408
ms4: chora, inverno. manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
1409
ms-LU: est de pasar. Meteorolgicos. Santos.
pasar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 4119. Chuvia na semana da Ascensin cra
provincia de Lugo) nos trigos mourn; pro un regalo san
4104. Cando o Candelaria chora, a met do Pedro co seu xerro, san Cristobo co seu
inverno vai fra; que chore que deixe de cobo, santa Maria coa sa regadia,
chorar, a met do inverno est por Santiago co seu canado, san Lourenzo
pasar. (ms18,09r) co seu caldeiro penzo, Nosa Seora coa
4105. Cando pola Candeloria chora, mit sa ola e san Miguel co seu tonel. (ms:
do inverno vai fra; que chore que deixe M.V.)
de chorar, mitad do inverno est sin 4120. Chuvia na semana da Ascesin cra
pasar. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de nos trigos mourn. (ms21,22v: Berms)
Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) 4121. Chuvia por san Miguel pouco tempo
4106. Cando san Antonio trae herbas, a ha poder ser. (ms21,08v: Berms)
cosecha vaise m[erda]. (mc: Monforte / ms4: 4122. Chuvia por san Miguel, pouco tempo
F.V.S.)
a podes ver. (ms5,058: O Gait. de Lugo. 1954)
La misma hierba perjudica a los cereales.
4123. Chuvia por san Xuan tolle vio e non
4107. Cando san Antonio trae herba, a
d pan. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A
cosecha vaise m[erda]. 1413 (ms18,64v: Estrada, PO)
Mondoedo)
4124. Chuvia por santa Luca tolle a
4108. Cando vn o san Lorenzo, trai o seu
sardia. (ms)
caldeiro penzo. (ms-SA: Manuel Canedo Nimo:
Trasmonte, Ames, C) 4125. De aqu a san Pedro o vio ten medo.
1414 (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
4109. Carnaval seco, Lzaro mollado.
(mc: J.T.) 4126. De san Martn en diante, fro e fame.
Lzaro, domingo de Pasin. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5
curso))
4110. Carnaval seco, Lzaro mollado.
(ms6,01v: Vern)
4127. De san Miguel pra riba non se seala
4111. Carros grandes son das santos. (ms: a vendima. (ms21,31r: Berms)
Sta. Eugenia de Asma) 4128. De san Pedro a san Xon solo cinco
4112. Castaas, noces e vio fan a ledicia do das van. (ms-SA: Manuel Cancela Corredoira: San
san Martio. 1415 (ms-SA: Manuel Vzquez Pedro de Campa, Pontevedra, PO)
Formoso: Serres, Muros, C / ms-LU: seminarista 4129. De san Pedro a san Xon te-la conta
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) na man. 1417 (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
4113. Chegando o san Andrs, o vio novo 4130. De san Xon a san Pedro apreta,
anexo . (mc: G.P.) mancebo. 1418 (mc: Velle)
4114. Chovendo o da de santa Bibiana, (ct) Per sant Pere i sant Joan, la calor va
chove nun mes e en sete semanas. 1416 en gran. (Sanchis)
(ms: Sar., La Guardia) Aprieta el calor.
4115. Chovendo pola Candelaria, a fortuna 4131. Deica san Pedro o vio ten medo. (mc:
non ser contraria. (ms4: J.P.) C.G.)
4116. Chuvia de san Juan colle vio e non (pt) At S. Pedro (29 de junho) tem o vinho
mdo. (Chaves)
d pan. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-
1951))
Hasta finales de junio, hay peligros de que
se malogre la cosecha.
4117. Chuvia de santa Ins, chove unha sola
4132. Desde a Virxe de agosto a san Miguel
ves. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
nunca debera chover. 1419 (mc)
4118. Chuvia en san Xuan tolle vio e non
(es) Desde la Virgen de agosto a San
d pan. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Miguel nunca debiera llover. (R. Marn)
Val do Dubra, C)
(ct) De la Mare de Du d'Agost a sant
Miquel, que la pluja es quedi al cel.
1413
(Sanchis)
Cando San Antonio trae herba, a cosecha vaise a m...
1414
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
1417
Meteorolgicos. Santos. De San Pedro a San Xon, tel-a conta na man.
1415 1418
ms-LU: de Samartio. ms: San Juan.
1416 1419
ms4: un mes ou sete semanas. ms: Desde a Virgen.

Anterior Inicio Siguiente


Alude a la Dedicacin de San Miguel, que Var.: Polo san Martio proba o teu vio, a ver
se celebra el 29 de setiembre. si lle pasou o acedio. (ms5,136: Sober)
4133. Despois da Concepcin que chova ou (pt) Pelo S. Martinho prova o teu vinho; ao
non. 1420 (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms) cabo d'um ano j te no faz dano. (Chaves)
4134. Despois de san Martio deixa a auga / No da de S. Martinho mata o teu porco e
bebe o teu vinho. (Chaves) / No dia de S.
e bebe o vio. 1421 (mc / ms)
Martinho abatoca o teu vinho (ou o
Var.: Da de san Martio proba o teu vio.
pipinho). (Id.) / No dia de S. Martinho fura
(A.I.)
o teu pipinho. / No dia de S. Martinho, vai
(pt) No dia de S. Martinho, mata teu porco
adega e prova teu vinho. (Id.) (es) Da de
e bebe teu vinho. (Chaves) / No dia de S.
San Martino, prueba tu vino. (Correas) /
Martinho, vai adega e prova teu vinho.
Da de S. Martino, todo mosto es buen vino.
(Id.) / Pelo S. Martinho abatoca o teu vinho
(Id.) (ct) Per sant Mart aspira ton vi.
(ou o pipinho) / No dia de S. Martinho fura
(Sanchis) / Per sant Mart, enceta la bota
o teu pipinho. (Id.) / Pelo S. Martinho
de vi. (Id.)
prova o teu vinho, ao cabo d'un ano ja te
nao faz dano. (Chaves)(es) Da de San 4142. Da de san Mateo, vendima ti,
Martino, prueba tu vino. (Correas) / Da de vendimo eu. (ms-SA: Juan Bello Valia)
S. Martino, todo mosto es buen vino. (Id.) 4143. Da de san Xon scalle a primeira
(ct) Per sant Mart aspira ton vi. (Sanchis) / raz pan, da de san Pedro scalle a do
Per sant Mart enceta la bota de vi. (Id.) medio e da de santa Isabel a do carabel.
Es la fecha sealada para probar el vino 1426
(mc / ms4: F.V.S.)
nuevo. Var.: Da de san Xon scalle a primeira raz
4135. Despois de san Miguel vai s figos pan, da de san Pedro scalle a do medio, da
quen quere. (ms-SA: Agustn Dosil Maceiras: de santa Isabel seca todo el, e da de san
Ponte Nafonso, Noia, C) Agustn, btalle / o foucn. (Neira de Rey). /
4136. Da da Santa Cruz de maio, o lobo i-o Da de san Xon scalle a primeira raz pan,
corvo nado, i-o raposo medio criado. 1422 da de san Pedro e mais de san Pablo scalle a
(ms21,04r: Berms) do medio e mais a do / cabo, e da de santa
4137. Da de Pscoa e domingo lardeiro, Isabel colle o foucio e vai segar el. (ms4:
cada cadelo no seu palleiro. 1423 (ms4: M.L. Pidre-F.V.S.)
/ ms10,005r: D.E.) (es) Por San Juan, seca la raz el pan. (R.
4138. Da de san Bernab, nin na terra nin Marn)
no fardel. 1424 (mc: A.N.) Tiene multitud de variantes. Foucn
San Bernab: 11 de xuo. presenta influencia asturiana de la
terminacin.
4139. Da de san Fernando, sai do seu sitio o
4144. Da de san Xuan scalle a raz pan,
bando. (ms15,44: Carballedo)
Se refiere as las moscas, que aparecen el 30 da de san Pedro scalle a do medio e da
de mayo. de santa Isabel seca todo el. (ms-LU: Trini
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
4140. Da de san Marco, nin nado nin no Convento Las Crneas)
saco. (mc: A.N.) 4145. Da de san Juan crballe a raz pan.
(es) Por San Marcos ni nacido ni en el (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei,
saco. (Sbarbi) LU)
Ya advertimos en otra variante, que se 4146. Da de san Juan scalle a primeira
refiere al lino. raz pan, e da de santa Isabel scalle o
4141. Da de san Martio proba o teu vio. fiel. (ms-LU: seminarista annimo: Pape, San Xon
1425
(mc: Amandi / ms: A.I.) de Silvarrei, Outeiro de Rei, LU)
4147. Da de santa Cruz de maio, o lobo i-o
1420
corvo, nado; i-o raposo, medio criado.
ms: Conceucin. 1427
1421
mc: Dispois. (mc: A.N.V.)
1422
Da d Sta Cruz de mayo o lobo y'o corbo nado, y'o
raposo medio criado.
1423
En ms10 s.v. Da. (xesta le llaman en Sober); y es spero; cuando pasa esta
1424
ms4: Bernabl. acidez, es cuando el vino est hecho
1425 1426
ms5, 136: El vino, recin hecho, tiene unos pocos das ms: Xuan
1427
sabor dulce; despus, durante un mes adquiere acidez ms: y o corvo nada y o raposo.
(ct) Per sant Marc, el llop ja s nat; per 4161. Eh vai Santiago co seu canado. (mc:
santa Creu, el llop s'hi veu. (Sanchis) C.A. / ms: E.C.)
4148. Da de santa Cruz vai ver a ta via si (pt) So Tiaguinho, sempre trs seu
reluz. 1428 (mc: C.A. / ms11,07: A.C. A Nosa Terra) cabacinho. (Chaves)
Tres das son tachados como especialmente 4162. Eh vn Nosa Seora coa sa ola. (mc:
peligrosos para el viedo; por causa de las C.A. / ms: E.C.)
heladas: San Marcos (25 de abril), Santa Nosa Seora (15.8).
Cruz (3 de mayo), y la Aparicin de San 4163. Eh vn san Cristobo co seu cobo. (mc:
Miguel (8 de mayo). En Vern se dice que C.A. / ms: E.C.)
los tres arrieros que llevan el vino son 4164. Eh vn san Lourenzo co seu
Marquete, Crucete y Miguelete. A la calderio penzo. (mc: C.A. / ms: E.C. /
segunda fecha se refiere el refrn. Claro es ms21,06v: Berms)
que su sentido abarca el espacio 4165. Eh vn santa Maria ca sa
comprendido entre dichas festividades. regazadia. (mc: C.A.)
4149. Da de Santa Cruz, vai ver se a ta (pt) A Santa Marinha, sempre trs a sua
via reluz. (ms18,46r) cabacinha. (Chaves)
4150. Da de Santa Ins, chuvia no da unha Todos incican la conveniencia de lluvia en
vez. (ms18,52r: Vida Gallega) eses das.
4151. Da de Santa Ins, chuvia un da unha 4166. En chegando san Antn, galia, pon,
vez. (ms18,46r) e si non, retorcign. (mc: Tuiriz, Monforte)
(pt) A Santa Marinha, sempre trs a sua
4152. Da de santa Luca, nchete d'auga ou
cabacinha. (Chaves) (es) Por San Antn
de sardia. (ms) (17 en), gallinita, pon; por Nechebuena, la
4153. Da de santa Maria vai ver a ta que es buena; por Candelaria, la buena y la
via, e tal a ves, tal a vendima. (ms-SA: mala. (R. Marn) / Por San Antn, la buena
Juan Bello Valia) gallina pon; por la Candelaria, la buena y
4154. Das das Candelas, que chores que la mala. (Id) / Por San Antn, la gallina
deixes de chorar, mit do inverno est pon; por San Blas (3 feb.), ms y ms. (Id.)
por pasar. (ms17,002) / Por San Antn, toda ave pon. (Id.) / Por
4155. Dichoso mes que empeza con Santos e San Antn, huevos a montn. (Id.) (ct) Per
remata con san Andrs. (ms-SA: Jess Mayo Sant Antn, la gallina pon. (Sanchis)
Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C) 4167. En san Andrs, o trompo outra vez.
4156. Dichoso mes que empeza con Santos e (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
termina con san Andrs. (ms-SA: M. 4168. En san Andrs, pa ben ser, cheos tres.
Gonzlez Fernndez)
(ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
4157. Dichoso mes que empeza por Santos e 4169. En san Antn a galia pon. (ms-LU:
termina por san Andrs. (ms-SA: Manuel seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, Lugo)
PO)
4170. En san Benito, portas seu sitio. (ms-
4158. Dichoso mes que entra con Santos e SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
remata con san Andrs. (ms-SA: ?Lpez 4171. En san Cristobo, millo no cobo. (mc:
Balcale) Muros)
4159. Dichoso o mes que empeza con Santos San Cristobal 10 de julio.
e termina por san Andrs. 1429 (ms-SA: 4172. En san Francisco debes recordar
Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) recoller o que has de cebar. (ms4: J.P.)
4160. Do santo queimado santo esfolado. 4173. En san Marcos sementa os gravanzos.
(mc / ms4: F.V.S.) (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de
O santo queimado es San Lorenzo (10 de Couceiro, Muxa, C)
agosto) y el esfolado, San Bartolom (24 de 4174. En san Martio xa a vella queima o
agosto), y es otra de las pocas en que
tallio. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San
peligra la cosecha de vino. Miguel de Vilar, Touro, C)
4175. En san Martio, cada da un
1428
ms4: se reluz. ferradio. (mc / ms4: F.V.S.)
1429
Dichoso o mes que empeza con santo e termina por 4176. En san Martio, trompos camio.
San Andrs. (ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago de
Compostela, C / ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: 1433
4196. En san Xon, fouce na man. (mc:
Catoira, PO) C.A. / ms: E.C.)
4177. En san Martio deixa o lacn e come (pt) Em junho, foicinha em punho. (Chaves)
o toucio. (ms-LU: seminarista annimo: Calde, (es) Junio, la hoz en el puo. (Sbarbi) (ct)
Lugo, LU) Per sant Joan de juny, la fau al puny.
4178. En san Martio mato o porquio. (ms- (Sanchis)
SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) 4197. En san Xon, nin a mexeira dun can.
4179. En san Martio, pan e vio. (ms-SA: 1434
(mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
4198. En san Xon o raposo agarra o
4180. En san Miguel hai mel. (ms-SA: Jos
lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C / ms-SA: Ramn
carneiro pola lan. 1435 (ms-SA: Jos lvarez
lvarez Balia: San Pedro de Couceiro, Muxa, C) Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
4181. En san Miguel, de esperanza; en san 4199. En san Xuan scalle a primeira raz
Xuan, de mudanza. 1430 (ms e ms4: J.P.) pan; en san Pedro, a do medio; e na
4182. En san Pedro o vio ten medo. (ms-LU: santa Isabel, a do fel. (ms-LU: seminarista
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
1436
4183. En san Pedro, portas medio. (ms-SA: 4200. En san Juan as nove con da dan.
Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: San
4184. En san Xon a agua tolle u millo e Tirso Vilalba / Antas?, Muxa, Outes, Zas, Maceda?)
non d pan. (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San 4201. En san Juan caille a flor pan. (ms-SA:
Cibrn de Vilastose, Muxa, C) Gestoso provincia de La Corua)
4185. En san Xuan escndome entre o pan. 4202. En san Juan, portas chan. (ms-SA:
1431
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
provincia de Lugo) 4203. En santa Mara inda que a agua
4186. En san Xon inda non falta un da cubra a galia. (ms-SA: Argimiro Pampn
pra cardar a lan. (ms5,133: Santiago) Basteiro: Arza, C)
4187. En san Xon nin mexeira de can. 4204. En santa Maria andan a cabalo
(ms21,06r: Berms) du[nh]a espia. 1437 (ms-SA: Ramn lvarez
4188. En san Xon purga o pan. (ms-LU: Balia: San Pedro de Couceiro, Muxa, C)
seminarista annimo: Melide, C) 4205. En santa Maria corre o sol com'a
4189. En san Xon qutalle a barba pan. galia. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(ms-SA: Ros Pereiro) provincia de Lugo)
4190. En san Xon recolle o pan. (ms-LU: 4206. En santa Maria deixa o saco e colle a
Manuel Portela Balayo)
foucia. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
4191. En san Xon scall'a raz pan, o da de Couceiro, Muxa, C)
de san Pedro scall'a raz do medio, e o 4207. En santa Maria o millo tapa a
da de santa Isabel colle o foucio e vai ghalia. 1438 (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San
segar a el. (ms-LU: seminarista annimo: Pedro de Couceiro, Muxa, C)
Pontevedra, PO) 4208. En santa Maria, fruto na arquia.
4192. En san Xon van con seu pai lan. 1439
(mc: Santiago / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza:
(ms-SA: Jess Garca Villasenn: Niveiro, Val do Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
Dubra, C)
4209. En Santa Maria, xa amada a
As cras de raposo.
vaquia. (ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel)
4193. En san Xon xa lle d unha carreiria
Llegada esta poca, se tranquiliza el animal
a un can. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) porque no le molestan tanto los insectos.
Alude al zorro.
1432
4194. En san Xon, a fouce na man.
(ms21,07r: Berms / ms10,023v: D.E.)
4195. En san Xon, castaas louras na man. 1433
(ms-SA: Manuel Rodrguez Gamallo: Tomonde, ms: Xuan.
1434
Cerdedo, PO) ms: d'un.
1435
En Xanxoan o raposo agarra o carneiro po la lan.
1436
En Sanjun as nove con dia dan.
1430 1437
ms: San Juan. Jacinto del Prado recolle o refrn tal e O orixinal di En Sta. Maria andan acabalo dua
como aparece en ms4. espina.
1431 1438
O orixinal di En S. Xuan escondome entre pan. En santa Maria o millo tapa a jalina.
1432 1439
En ms10 s.v. Hoz. ms-SA (Manuel B.): o fruto.
4210. Entr'o san Jon i-o Santiago, Dios nos 4222. Hastr'a Ascensin non quites o
libre dun nubrado. (ms-LU: seminarista roupn e despois, quita e pon. 1443 (mc:
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) J.P.)
4211. Entre san Xon e san Pedro vn o pan (es) Hasta el da de la Ascensin no
vencello. (mc: Ns) guardes tu capa ni tu capuchn. (R. Marn)
(ct) Tant si sembres primerenc com tard, (ct) Per l'Ascensi els hmens es lleven la
entre sant Joan i sant Pere haurs de segar. capa i les dones el gip. (Sanchis)
(Sanchis) Porque vienen an das fros.
4212. Entre san Xon e Santiago Deus nos 4223. Hastra o san Martio pinga o
libre dun nubrado. (ms-SA: Juan Bello Valia) ramallio, despois do san Martio, fame
4213. Entre san Xon e Santiago lbrenos e fro. 1444 (mc: A.N. / ms21,31v: Berms)
Dios dun nublado. 1440 (mc e ms: C.A. / ms2: 4224. Horta de san Martio mantn a seu
E.C. / ms21,06r: Berms) dono e mais o vecio. (ms-SA: Amador Darriba
4214. Habendo neboira o da de san Pedro Mguez (13-11-1951))
Fiel, castaas furadas e nabos rus. 1441 4225. Horta de san Martio mantn a seu
(mc: Folklore de Sandis, Ns) dono e o seu vecio. 1445 (mc: M.V.)
San Pedro Fiel, o Fiz, ms vulgarmente, es Var.: A horta d'outono mantn o seu dono, y-a
San Pedro Flix. de S. Martio, o dono y-o vecio. (Begonte) /
4215. Hasta o san Simn non sabes si hai Horta de san Martio mata o dono e mais o
pan ou non, e polo san Mateo, en cada vecio. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
marco o seu. (mc: Otero de Rey) 4226. Jueves Santo claro, millo fondo e
4216. Hasta san Martio pinga a folla; raro. (ms: F.V.S.)
despois de san Martio, fame e fro. (ms- 4227. La de san Cosme e Damin, que
SA: Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela, C) xuntos veen e xuntos van. (ms21,07v:
4217. Hasta san Martio, pan e vio; de san Berms)
Martio adiante, fame e fro. (ms-SA: 4228. Na Candelaria, si chove, inverno fra;
seminarista annimo: Louro, Muros, C) si ri, est por vir. (ms: Bayona)
4218. Hasta san Martio, pan e vio; de san 4229. Na noite de san Pedro, cada galo no
Martio en diante, fro e fame. 1442 (mc: seu galieiro. (mc: J.P.)
J.A.P. / ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, (es) En la noche de San Pedro, cada gallo
Muros, C / ms21,01v: Berms) duerme en su gallinero. (R. Marn)
4219. Hasta san Martio, pan e vio; 4230. Na semana da Ascensin, tres das
despois de san Martio, fame e fro. (ms- carne e tres das non. 1446 (mc: M.V. /
SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do ms10,117r: D.E.)
Son, C) Var.: A semana de Pasin, tres das carne e
4220. Hasta san Martio, pan e vio. (ms-SA: catro non.
Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
4231. Na semana de Ramos lav'os teus
4221. Hasta san Pedro o vio ten medo. (mc:
C.A. / ms: E.C.)
panos; na de Pasin lavars ou non. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(pt) At S. Pedro tem o vinho mdo. Lugo)
(Chaves) (es) Hasta San Pedro, tiene el
4232. Na semana de Ramos lava os teus
vino miedo. (R. Marn)
Por el mayor peligro de que se malogre la panos, que na de Pasin os lavars ou
cosecha. non. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)

1440
ms e ms21,06r: d'un nubrado; ms2: d'un. / Nunha
segunda clasificacin temtica nas fichas do manuscrito,
1443
Vzquez Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. mc: Hastra a. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
Santos. forma Hastr'a Ascensin.
1441 1444
mc: firadas; ms: San Pedro Fiz. / Noutra clasificacin ms: Hastr'o; mc: ramaio, de San Martio;
temtica das fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu ms21,31v: Hastr'o Samartio ping'o ramallio; despois
este refrn en Meteorolgicos. Santos. do Samartio.
1442 1445
ms: Samartio, Samartio adiante; ms4: Samartio; ms e ms3: Samartio; ms3: e o vecio.
1446
ms-SA: S. Martio adiante; ms21,01v: Hastr'o S. mc: tres das de carne; ms3: d'Ascensin; ms10: das
Martio, d'o S. Martio en adiante. carnes. / En ms10 s.v. Semana.
4233. Na semana de Ramos lava os teus 4244. No da de san Martio abilla o teu
panos, que na de Pasin ou os lavars ou vio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
non. (ms17,002) provincia de Lugo)
4234. Na semana de Ramos lava os teus 4245. No da de san Xon baila o sol pola
panos, que na Semana Maior ou man. (mc: Santiago)
chover ou non. (mc: J.A.P.) 4246. No da de san Xuan beila o sol
Var.: Na semana de Ramos lava os teus panos, man. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
que na mayor ou os lavars ou non. (Terra de 4247. No da de santa Ins chove unha sola
Melide) / Na semana de Ramos lava os teus ves. (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A
panos, que na de Pasin ou os lavars ou non. Laracha, C / ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
(F.V.S.) / Na semana de Ramos lava os teus de Couceiro, Muxa, C / Jos A. Iglesias Ares / ms-SA:
panos, que na Semana Mayor ou chover ou Manuel Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro,
ir sol. Valga, PO / ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
Santiago de Compostela, C)
(pt) Na semana de Ramos, lava teus panos;
na da Ressurreio, lavars ou no. 4248. No mes de san Martio mata o teu
(Chaves) (es) Semana de Ramos, lava tus porquio. (ms-SA: Jos Cornes Iglesias: Santiago
paos, porque la semana mayor o llover o de Buxn, Val do Dubra, C)
har sol. (Correas) / Semana de Ramos lava 4249. No mes de san Xon secan as fontes e
tus paos, que la de Pascua quema con arden os montes. (ms-SA: Antonio Torreira
ascua. (Id.) Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
En Domingo de Ramos... quedan las 4250. No mes de san Juan as nove con da
correspondencias de otro anlogo. dan. (ms-LU: seminarista annimo: Goiriz, Vilalba,
4235. Na semana de Ramos lava os teus LU / ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: Vilalba, LU)
panos; na da Pasin, ou os lavars ou 4251. No mes de san Juan scalle a raz ao
non. (ms21,17v: Berms) pan, e no San Pedro a do medio, e no de
4236. Na semana de Ramos lava os teus Santiago a do cabo. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
panos. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O
Incio, LU) 4252. No san Martio, nin fabas nin vio.
(ms-SA: Jess Ferro Ruibal: Rebn, Moraa, PO)
4237. Na semana do san Francisco, nin
palla nin cisco. (ms-LU: Jess Redondo C.: A 4253. No san Martio, trompos camio.
(ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val
Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
do Dubra, C)
4238. Na semana do san Lucas suca, boi, 4254. Non hai carneiro que non lle chegue o
suca. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro seu samartio. (ms-SA: Gestoso provincia de La
de Rei, LU)
Corua)
4239. Navidades enxoitas, nin poucas nin 4255. Non hai cocho gordo que non lle
moitas. (mc: Santiago) chegue seu Samartn. 1448 (ms: Fonsagrada-
4240. Nin merlo branco nin san Miguel F.V.S. / ms11,48: Comarca de Fonsagrada)
run. (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960) (es) A cada puerco le llega su San Martn.
Var.: Nin merlo branco, nin setembro run. (Sbarbi)
(ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956) 4256. Non hai cocho groso a quen non lle
4241. Nin que chores nin que deixes de chegue seu san Martn. (mc: Carballedo)
chorar, mit do inverno est sin pasar. Atrs quedan otros equivalentes.
(ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, 4257. Non hai Navidades sin novedades. (mc:
Baralla, LU) S.P.P.-Ultreya)
4242. Nin que chores nin que deixes de 4258. Non hai ourego com'o de san
chorar, o da da Candeloria a mit do Lourenzo. 1449 (ms-LU: seminarista annimo:
inverno est sin pasar. (ms-SA: seminarista Pobra do Brolln, LU)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 4259. Non hai san Martio sin o seu corto
4243. No Carme tod'o mundo come carne. vrancio. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
1447
(mc: J.P.)

1448
ms4: o seu.
1447 1449
mc: todo o mundo. Jacinto del Prado recolle a forma Refrn que fai referencia momento no que se debe
tod'o mundo. recolle-lo ourego para que tea boas cualidades curativas?
Aunque dure poco, como indican algunos Var.: San Fernando abra a porta s moscas.
refranes de esta seccin. (Sober)
4260. Novembre, dichoso mes, que entras Se refiere a las moscas, que aparecen el 30
con Santos e acabas con san Andrs. (mc: de mayo.
J.A.P.) 4273. O da de san Martio proba o teu
(es) Dichoso mes que entras con Todos los vio. (ms21,02r: Berms)
Santos, medras con San Eugenio y sales 4274. O da de san Pedro caille pan a ras
con San Andrs. (R. Marn) do medio. (mc: Santiago)
4261. Nunca vn o tempo firme hasta que 4275. O da de san Pedro dlle por o medio.
pasa o santo do gorro ferido. (ms5,134: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Valle del Mao) provincia de Lugo)
Se refiere a San Eufrasio -15 de mayo- que 4276. O da de san Pedro, torbn e medio.
tiene mitra = gorro ferido- y se venera en el (ms)
famoso santuario donde se conserva su 4277. O da de san Xuan scalle unha raz
cuerpo. En Mondoedo llaman vulgarmente ao pan, e o da de san Pedro scalle a do
a la mitra episcopal = pucho gallado.
medio, e o da de santa Isabel seca todo
4262. O balln de san Juan quita o vio e
el. 1450 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
non d pan. (ms-SA: seminarista annimo: algn Galicia)
lugar da provincia de Lugo)
4278. O da de san Vicente plntase de novo
4263. O cuco, san Benito o trai e san Benito
a semente. (mc: Santiago)
o leva. (mc)
4279. O da de san Xon qubraselle a
(es) El cuco, San Benito le trae y San
Benito le lleva. (Correas) primeira raz pan, o da de san Pedro
Vase Vnse no San Benito marzn... a do medio, o da de Santiago
4264. chegar a Candeloria mit do qubraselle a do cabo, e por santa
inverno vai fra. (ms-LU: seminarista annimo: Maria btalle a foucia. (mc: A.N.)
Bucios, Carballedo, LU) 4280. O da de san Xon qubraselle a
4265. chegar a Peregrina, auga encima. primeira raz pan, o da de san Pedro
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da a do medio, o da de Santiago
provincia de Lugo)
qubraselle a do cabo, i-o da de santa
4266. chegar o san Martio mtase o
Isabel foucias a el. 1451 (mc: A.N.)
porco e prbase o vio. (ms-SA: Juan Bello Var.: ...e por santa Maria btalle a foucia.
Valia)
4267. chegar san Martio cada da seu 4281. O da de san Xon san as cigoas a
ferradio. (ms21,16r: Berms) voar. (ms21,07r: Berms)
4282. O da de san Xon scalle a primeira
4268. O da da Ascensin saca u torrn. (ms-
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de raz pan. (ms21,04v: Berms)
Lugo) 4283. O da de san Jun scalle a raz pan,
4269. O da da Candeloria, a mit do o da de san Pedro seca hasta o medio, o
inverno fra: que chores, que deixes de da de santa Isabel seca todas, i-o da de
chorar, a mit do inverno telo por santa Maria btalle a foucia. (ms-LU:
pasar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
provincia de Lugo) LU)
4270. O da da Candeloria, mit(de) do 4284. O da de santa Ana o lio se volve
inverno fra; se chove ou ventea, anda lana e, na cama, de das pernas se
entra; que choiva que ventee que deixe volven catro. (ms-LU: seminarista annimo: San
Martio de Mato, Taboada, LU)
de ventear, mitade do inverno est sin
pasar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
4271. O da de san Estebo crtalle o rabo 1450
O orixinal di O dia de S. Xuan secalle un a raiz a o
teu becerro. (mc: Bucios) pan e o dia de S. Pedro secalle a do medio e o dia de S.
4272. O da de san Fernando sal a mosca do Isabel seca todo l.
seu bando. (ms: Sta. Eugenia de Asma) 1451
ms: qubralle a do cabo y-o da; ms2: qubralle, a d'o
medio, a d'o cabo y-o da; ms4: de San Pedro, qubralle a
do medio; o dia de Santiago qubralle a do cabo.
4285. O da de santa Ins chove unha soa 4295. O millo por san Bartolomeu espiga
ves. (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs pra ti e pra eu. 1454 (mc)
de Cesar, Caldas de Reis, PO) 4296. O millo por san Cristobo ten que lle
4286. O da de santa Isabel vai segar a el. cubrir a ala corvo. (mc: Santiago)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
4297. O millo por san Marco, nin nado nin
4287. O da de santa Maria non te no saco. 1455 (mc: A.I.)
(es) Por San Marcos ni nacidos ni en el
esquezas de deixar o sacho e coller a
saco. (Se refiere a los garbanzos y al mijo).
foucia, nin de mirar a via. 1452 (mc: (R. Marn)
Chantada / ms4: F.V.S.)
(pt) Na Santa Marinha, vai ver tua vinha, 4298. O millo que barba diante do san
assim como a achares, assim na vindima. Bartolomeu, inda meu; o que barba
(Chaves) (es) Por Santa Marina, busca en dispois, dos bois. (ms-LU: seminarista
la via. (R. Marn) / Por Santa Marina, annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
chale la hocina. (Id.) 4299. O millo que madura antes de san
4288. O da de santa Maria xa feden os Bartolomeu meu, i-o que madura
sachos morria. (ms15,24r: La Caiza) despois, dos bois. 1456 (mc: Carballedo / ms-
4289. O da que cae o queimado, cae o LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
apostolado. (mc e ms: J.P.) 4300. pasar a Peregrina temos o inverno
(es) En el da que cae el Asado, o el encima. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo:
Quemado, cae casi todo el Apostolado. Catoira, PO)
(Sbarbi) / El da que cae el Asado, cae todo 4301. pasar san Amado trompos faiado.
el Apostolado. (R. Marn) (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: Catoira, PO)
El da en que cae San Lorenzo, cae la fiesta 4302. O que non come san Tom, cme'o
de los Apstoles. El refrn, como advierte santo que est p. (ms-LU: seminarista
Sbarbi, no se cumple, pues el da en que annimo: Santiago de Compostela, C)
coincida San Lorenzo slo coincide la fiesta 4303. O que non come Santo Tom, cmeo
de cuatro Apstoles. (mc) / O queimado = quen est seu p. (ms: M.L.)
San Lorenzo (ms) / Por eso el citado 4304. O que non quere o santo Tom, quere
paremilogo dice que debiera redactarse o santo que est no p. (ms4: Biville-F.V.S.)
as: EL DA en que cae el Quemado, es el 4305. O que non quere santo Tom, qureo
en que ms caen del Apostolado.
o santo que est p. (ms-SA: seminarista
4290. O inverno carnal entre Santos e annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Nadal. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de 4306. O que queira ter abellas, que cate o
Frades, Pol, LU)
da das Candelas. (mc: Santiago)
4291. O inverno de san Juan leva o vio e
4307. O que rapa a ovella antes do san
non deixa o pan. (ms-LU: seminarista annimo:
Paradela, LU)
Isidro, rapa a mai e mais o fillo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
4292. O inverno de san Juan leva vio e non Lugo)
d pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 4308. O que rapa antes de san Sidro, rapa a
de Galicia)
mai e mais o fillo. 1457 (mc e ms4: A.N. / ms-
4293. O millo de san Bartolameu nin meu LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
nin teu. (mc) Baralla, LU / ms4: C.G.)
Var.: O (millo) de San Bartolomeu, nin teu 4309. O que rapa antes do san Sidro, rapa
nin meu. (ms4: F.V.S.) Se refiere al maz; en nai e fillo. (ms21,04v: Berms)
cuanto no eche la mazorca, nada se sabe. 4310. O que vendima en san Miguel, bebe
Por ese tiempo, 24 de agosto, no puede an
ben. (ms-SA: M. Garca Garca: Santa Xuliana de
predecirse nada acerca de si ser abundante
Monfero, C)
la cosecha del maz.
4294. O millo polo san Marcos, nin nado
nin no saco. 1453 (ms21,26r: Berms) 1454
ms: pol-o San Bartolomeu.
1455
ms4: nin no saco nin nado.
1456
ms: do San Bertolameu; ms-LU: d'o San Bertolameo.
1457
ms: antes d'o San Sidro; ms-LU: san Isidro, e mailo
1452
ms: t'esquenzas; ms4: te esquenzas. fillo. / Dentro de Agrcolas (Generales) no mecanoescrito
1453
O millo pol'o San Marcos nin nado nin no saco. orixinal.
4311. O Santiago co seu canado i-o 4328. Pola Candelaria, met do inverno
Santiaguio co seu canadio. (ms-LU: fra. (mc: U.C. / ms: Cuartilla 10)
Recaredo de la Fuente Prez: Pombeiro, Pantn, LU Var.: Pola Candelaria, met dentro e met
(04-10-1951)) fra. (Villamor-Corua, F.V.S.)
Conviene que en el mes de julio vengan (es) Por la Candelera est el invierno
algunas lluvias, aunque raras. fuera; si nev o quiere nevar, el invierno
4312. O Santiago nunca faltou co seu por pasar. (Gella)
canado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 4329. Pola Candelaria, met do inverno vai
da provincia de Lugo) fra; se chove ou venta, inda entra. 1460
4313. vir a Peregrina, inverno encima. (mc: U.C. Cuartilla 10)
(ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) 4330. Pola Candelaria, que chores que
4314. vir san Martio, o abrigo, noces e deixes de chorar, a mit do inverno est
pantrigo. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) sin pasar. (ms-LU: seminarista annimo: algn
4315. O vrau de san Martio dura mentras lugar de Galicia)
o can lambe o fucio. (ms8,55v: Meda) 4331. Pola Candeloria csanse os paxarios
4316. O vrau de san Martio moi e mais a galiola. (ms-SA: Amador Darriba
pequenio. (mc) Mguez (13-11-1951))
4317. O vrau do san Martio trai o demo 4332. Pola Candeloria, medio inverno fra.
no fucio. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
Carballedo, LU) 4333. Pola Candeloria, metade do inverno
4318. O vraucio de san Martio, s veces, fra, e se chove ou venta, anda entra.
dura una hora. 1458 (mc: Pramo) (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C)
4319. Ollo coas augas de san Xon, que 4334. Pola Conceicin ningunha galia pon.
1461
anque ben escasas, poden toller o pan. (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de
Cesar, Caldas de Reis, PO / Jos Ballesteros Alonso /
(mc: Santiago)
ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha,
4320. Onde san Miguelio non madura, C / ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
agosto non leva a culpa. (ms5,136: O Gaiteiro Cordeiro, Valga, PO)
de Lugo, 1957) 4335. Pola Encarnacin as ltimas xiadas
4321. Os tres das de san Xon os paxaros o son. 1462 (mc: J.P.)
nido fan. (mc: J.T.) 4336. Pola Encarnacin os ltimos helos
4322. Pasada a Pelingrina, inverno encima. son. (mc: Bucios)
(ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO) (es) Por la Encarnacin (25 de marzo), los
4323. Pasados os Remedios e san Roque xa ltimos hielos son. (R. Marn)
non hai sesta nin merendote. 1459 (mc e ms: 4337. Pola noite de san Xon pon a roupa
A.S.A.)
no teu soln. (mc: Santiago)
Remedios (8 setiembre), San Roque (16
agosto). 4338. Pola santa Ana rapa a aa. (mc / ms4:
F.V.S.)
4324. Pasou o san Roque, pasou o Santa Ana (26 julio).
dormioque. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) 4339. Pola santa Cruz de maio dbese
Finaliza el tiempo de la siesta, como indica
esconder o corvo no castao. (ms5,136: S.
otro anterior. Salvador del Mao)
4325. Pola Ascensin queima o torrn. (ms- 4340. Pola santa Cruz de maio, o corvo i-o
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) lobo nado i-o zorro empolado. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
4326. Pola Candelaria csanse os paxarios Lugo)
e vaise a galiola. (mc: M.V.)
(es) Por la Candelaria se casan los 1460
pjaros. (Sbarbi) ms: Candeloria, si chove. / Nunha segunda
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez
4327. Pola Candelaria, met do inverno Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos.
fra; e si chove ou fai vento, met fra e 1461
ms-SA (Jacinto C.) e ms-SA (Manuel L.): Por la
met dentro. (mc: Terra de Melide) conceicin ningun-a / J. Ballesteros Alonso: Po la
Conciccin.
1462
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
1458
ms: San Martn. manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
1459
ms: Pasadol-os. Meteorolgicos. Santos.
4341. Pola santa Cruz de maio, o lobo i-o Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C /
ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose,
corvo nado e o raposo ben empolado. Muxa, C)
1463
(mc / ms4: F.V.S.) Var.: Pola santa Maria deixa a sacha e colle
(es) Por la Cruz, ya el lobo ve la luz. (Jara) a foucia. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza:
Como Da de Santa Cruz de maio... Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) / Por
4342. Pola santa Engracia sementa a liaza. santa Maria pousa o sacho e pilla a foucia.
(mc: Fonsagrada-F.V.S.) (Santiago)
Santa Engracia (20.4). (es) Por Santa Marina, chale la hocina.
4343. Pola santa Luca inda o millo cra. (mc: (R. Marn)
Monforte) 4358. Pola santa Maria mete o pan na
4344. Pola Santa Luca non hai besta vaca. arquia. (mc: Fonsagrada)
1464
(ms21,16r: Berms) 4359. Pola santa Maria morre o labrego
4345. Pola santa Luca repn a ta hortia. de sede entre a fonte e a reguia. (ms-SA:
(mc / ms4: F.V.S.) M. Gonzlez Fernndez)
4346. Pola santa Luca salta a grande i-a 4360. Pola santa Maria rapa a ta aia,
pequenia. (mc: Bucios) sea grande, sea pequenia. (mc: Santiago)
4347. Pola santa Luca xa o caldo aluma. Var.: Pola santa Maria rapa a ania.
1465
(ms15,23: Pidre / ms: Palas de Rey) 4361. Pola santa Maria rapa a ta aia.
4348. Pola santa Luca xa o porco no va; (ms-LU: seminarista annimo: Xestoso, Monfero, C /
polo san Tom dlle polo p. 1466 (mc: ms-SA: seminarista annimo: San Xon de Lao,
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Dodro, C)
provincia de Lugo) 4362. Pola santa Maria sementa a nabia;
4349. Pola santa Mara deixa a sacha e colle a vella que o deca, ben o saba, que xa
a foucia. 1467 (ms-SA: Francisco Luna Bande) sementada a tia. (ms10,065r)
4350. Pola santa Mara pica a ania. (mc: 4363. Pola santa Maria vai s tas vias, e
Terra de Melide) cal as cates, tal as vendimas. (mc: Chantada)
4351. Pola Santa Maria bixam'a (pt) Na Santa Marinha, vai ver tua vinha,
porretia. (ms21,27v: Berms) assim como a achares, assim na vindima.
4352. Pola santa Maria baixan a (Chaves) (es) Por Santa Marina, vay a ver
porretia. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13- tu via; cual la hallares, tal la vendimia.
11-1951)) (Correas)
4353. Pola santa Maria bota a barbia. Queda otro anlogo, la correspondencia
(mc: Santiago) portuguesa.
Se refiere al maz. 4364. Pola santa Maria vai ollar a ta
4354. Pola santa Maria colga o sacho e via. (mc: Santiago)
colle a foucia. (ms-LU: Antonio Vzquez 4365. Pola santa Maria, cada grau sa
Paredes: Vilalba, LU / ms-LU: seminarista annimo: barbia. (mc: Santiago)
Santa Mara Maior de Mondoedo, LU / ms-LU:
4366. Pola santa Maria, o pan n'arquia.
seminarista annimo: Terra Cha, LU / ms-LU:
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
seminarista annimo: Vilalba, LU)
provincia de Lugo)
4355. Pola santa Maria colle a sacha e
4367. Pola santa Maria, pousar aixada e
deixa a foucia. (ms-SA: Jos Lage Rado: Santa
Eulalia de Xil, Meao, PO)
coller a fousia. (ms-SA: Juan Carlos Couselo
Gago)
4356. Pola santa Maria coll(e) a foucia.
(ms-LU: seminarista annimo: Becerre, LU)
4368. Pola semana de Ramos lava os teus
4357. Pola santa Maria deixa o sacho e panos, que na de Pasin lavaralos ou
colle a foucia. 1468 (mc: M.V. / ms-SA: non. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
4369. Pola semana de Ramos lava os teus
panos, que pola da Pasin lavaralos ou
1463
ms: e o corvo.
1464
Pol'a Sta Luca non hay besta vaca.
1465 1468
ms: cha o caldo alumea. ms: deixa a sacha; ms-SA (Baldomero L.) e ms-SA
1466
ms-LU: x-o porco. (Jess A.): Por Santa Maria; ms-SA (Jess A.): deixo
1467
Pola Sta. Maria deija a sacha e colle a foucia. sacho e colle fousia.
non. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 4380. Polo san Bernabel saca o millo do
provincia de Lugo) fardel. (ms-LU: seminarista annimo: Xestoso,
4370. Polo da da Ascensin, que prenda Monfero, C)
que non, qutame o torrn. 1469 (mc / ms4: 4381. Polo san Bernardo entra o sol polo
F.V.S.) furado. 1473 (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso / ms-
La pica del injerto. SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Couceiro,
4371. Polo Pilar o millo podo segar. Muxa, C / Manuel Lago Lpez / ms-SA: Jacinto
(ms10,049r: Mellid) Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C / ms-SA:
4372. Polo Samartio mata o teu porquio. Manuel Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro,
1470 Valga, PO / ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A
(ms21,03v: Berms) Laracha, C / Juan Carlos Couselo Gago / Jos A.
4373. Polo san Andrs o vio vello anexo . Iglesias Ares)
(ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, 4382. Polo san Blas non mires pra tras. (ms:
Baralla, LU) Santiago)
4374. Polo san Andrs, trompos outra ves. 4383. Polo san Blas xa ti me vers. (mc:
(ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO) Santiago)
4375. Polo san Antn toda galia pon; pola 4384. Polo san Brais non mires pra atrs.
Candelaria, a boa e a mala. 1471 (mc: M.V. / (mc: Santiago)
ms21,27v: Berms / ms-SA: Manuel Vzquez 4385. Polo san Ciprin, castaas maduras
Formoso: Serres, Muros, C)
na man. (mc: S. Victorio de R. de Mio-F.V.S.)
(es) Por San Antn la gallina pon y por
El 16 de setiembre, festividad del Santo, se
Santa Agueda la buena y la mala. / Por San
da ya la castaa.
Antn, gallinita pon; por Nochebuena, la
que es buena; por Candelaria, la buena y la 4386. Polo san Clemente brelle a mao
mala. (R. Marn) / Por S. Antn, la gallina semente. 1474 (ms-LU: Jess Redondo C.: A
pon; por S. Blas, ms y ms. (Id.) / Por San Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
Antn, la buena gallina pon; por la 4387. Polo san Cristovo o millo tapa ao
Candelaria, la buena y la mala. (Id.) (ct) corvo. 1475 (ms-SA: Francisco Canosa Quintns /
Por Sant Anton, la gallina pon. (Sanchis) ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
San Antn Abad, cuya fiesta se celebra el de Lugo)
17 de enero. El cast. dice: Por San Antn la 4388. Polo san Damin ten o millo da ta
gallina pon y por Santa Agueda la buena y man. (mc: Santiago)
la mala. Santa Agueda, el 5 de febrero. 4389. Polo san Isidro acaba o paxaro de
4376. Polo san Antn toda galia pon. (ms- facer o nido. 1476 (ms-SA: seminarista annimo:
SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) algn lugar de Galicia)
1477
4377. Polo san Antn xa a pita pon. (ms-LU: 4390. Polo san Isidro sementa-lo millo.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (mc: Santiago)
Lugo) 4391. Polo san Juan scalle a primeira raz
4378. Polo san Antn hastra o galo pon. (mc: pan; polo san Pedro, a do medio; e
Mondoedo / ms4: F.V.S.)
polo san Paio, a do cabo. 1478 (ms-LU:
(es) Por San Antn, pone hasta el capn. seminarista annimo: Melide, C)
(R. Marn)
4392. Polo san Lourenzo, ou auga ou vento.
Hiprbole que pondera lo ponedoras que en (mc: Sober)
enero son las gallinas. 1479
4393. Polo san Lucas saben as uvas. (mc:
4379. Polo san Bartolomeu espiga o meu e C.A. / ms: E.C.)
mais o teu. 1472 (mc / ms4: F.V.S. / ms21,06v: (pt) Por S. Lucas, sabem as uvas. (Chaves)
Berms) (es) Por San Lucas bien saben las uvas.
Alude al maz. Como O millo por San
Bartolomeu... (San Bartolomeu: 24 de
1473
agosto) ms-SA (Ramn A.), ms-SA (Jacinto C.), ms-SA
(Manuel L.), ms-SA (Jos B.), M. Lago Lpez, J.C.
Couselo Gago e J.A. Iglesias Ares: Por San Bernardo.
1474
Pol'o San Clemente brelle a mao a semente.
1475
ms-LU: Por San Cristobo o millo tapa o corvo.
1469 1476
ms: d'Ascensin. Pol'o San Isidro acaba o paxaro de facer o nido.
1470 1477
Po'lo Samartio mata o teu porquio. Pol-o San Isidro, semental-o millo.
1471 1478
ms: y a mala; ms4: Antn (Abad). O orixinal di Polo S. Juan secalle a primeira raiz o
1472
ms e ms4: Bertalomeu; ms21,06v: Por S. Berto Lameu pan, polo S. Pedro a do medio e polo S. Payo a do cabo.
1479
espiga o meu e mail'o teu. ms: San Lucas 18 Octubre.
(Correas) / Por San Lucas saben bien las 4406. Polo san Martio vende o teu vio,
uvas. antes a pipeiro que a taberneiro. (mc:
Porque se van ya acabando, y la privacin Santiago / Francisco Canosa Quintns)
engendra apetito, glosa Hernn Nez. 4407. Polo san Martio vende o teu vio.
4394. Polo san Lucas saca o boi da asuca. (ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro, Codeseda, A
(mc: Taboada-F.V.S. / ms15,11: Taboada) Estrada, PO)
Var.: Polo san Lucas colle os bois y asuca. 4408. Polo san Martio, matar o porquio.
(Berbetoros) (ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A Laracha, C)
La siembra debe estar terminada por el 18 4409. Polo san Martio, o trompo camio.
de octubre, fiesta del Santo. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
4395. Polo san Marcos, nin nacido nin no da Corua)
saco. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 4410. Polo san Martio, o cuchillo
provincia de Lugo) porquio. 1482 (ms-LU: seminarista annimo:
4396. Polo san Marcos, nin no saco nin nos algn lugar da provincia de Lugo)
agros. (mc: Borrageiros-F.V.S.) 4411. Polo san Martio, pan e vio; despois
(es) Por San Marcos, ni nacidos ni en el del, fame e fro. 1483 (ms-SA: Jos A. Iglesias
saco. (R. Marn) Ares)
Se refiere a los garbanzos y al mijo. (R. 4412. Polo san Martio, trompos camio;
Marn). Lo mismo dicen, segn Sbarbi, en polo san Andrs, trompos outra ves. (ms-
las montaas de Santander, con alusin al SA: Antonio Mendoza Cajade: San Cristovo de Reis,
lino. / Se refiere al maz, como otras Toques, C)
variantes ya registradas. 25 abril. 4413. Polo san Martio, trompos camio.
1484
4397. Polo san Martio bebe vio e mata o (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO / ms-
porquio. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO / ms-SA: Jess
Santiago de Compostela, C) Mayo Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C /
ms-SA: Jess Tanoira Figueira: Setecoros, Valga, PO /
4398. Polo san Martio deixa a sacha e colle Lus Alonso Alonso)
o foucio. 1480 (ms-LU: seminarista annimo: 4414. Polo san Mateu sementa ti e
Melide, C)
sementarei eu; polo San Miguel semente
4399. Polo san Martio fuxe a nebra da
quen poider; e polo San Luca saca o boi
serra. (mc: Carballido, Lugo / ms: R. Roca)
da asuca, en Chantada i-Aragn, que en
4400. Polo san Martio mata o porco e bebe
Camba e Deza non. 1485 (mc / ms4: F.V.S.)
vio. 1481 (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso / Manuel San Mateu: 21 set. San Miguel: 29 set. San
Lago Lpez)
Luca: 18 oct.
4401. Polo san Martio mata o teu
4415. Polo san Matas comenzan as
porquio. (mc: G.C.)
enxertas. (mc: U.C. / ms: Cuartilla 10)
(pt) Pelo S. Martinho mata o teu porquinho
(pt) Por San Matias (24 febrero), comeam
e semeia o teu cebolinho. (Chaves) (es) Por
(fazem-se) as enxertias. (Chaves)
San Martn mata el gorrn; por Navidad,
San Matas: 24 febrero.
flaco y gordo, todo va. (R. Marn) (ct) Per
sant Mart mata el porc i enceta el vi. 4416. Polo san Miguel qutaselle o
(Sanchis) tarambollo s cas e pnselle s oficis.
(mc: Pidre-F.V.S.)
4402. Polo san Martio mtase o porco e
Alude a la costumbre de poner una especie
acbase o vello toucio. (mc: Santiago) de bozal a los perros para que no estropeen
4403. Polo san Martio mato o porco e bebo el maz, cuando se pone a los trabajadores,
vio. (ms-SA: Jess Acua Garrido: Vilaboa, PO) es decir, cuando se les suprime la merienda.
4404. Polo san Martio probo o vio. (ms-SA: 4417. Polo san Pedro abre o rego. (ms-LU:
Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
4405. Polo san Martio tapa o vio. (ms-LU: Lugo)
Flix Rodrguez Vieites)
1482
Po'lo San Martio, o cuchillo o porquio.
1483
O orixinal di Polo san Martio, pan e vino; despois
del, fame e fro.
1480 1484
O orixinal di Polo S. Martio deixa a sacha e colle o L. Alonso Alonso: Por San Martio trompos a o.
1485
foucio. ms e ms4: e semente eu, y Argozn, que en Camba e
1481
M. Lago Lpez: Por lo san Martio, bebe o vio. Deza, inda non.
4418. Polo san Pedro leva a foucia (ct) Per sant Toms s'estira el porc pel nas;
ferreiro. (ms15,41: Mellid) i qui no en t, estira el de sa muller.
4419. Polo san Pedro xa teo trigo e non (Sanchis)
teo medo. (mc: Santiago) 4429. Polo san Tom dlle cocho polo p;
4420. Polo san Pedro, burro quedo. (mc: si dice "cu cu", dille que tempo .
M.V.) (ms8,68v: Meda)
4421. Polo san Silvestre pon o allo que che 4430. Polo san Valerin vai pasado o vern.
(mc: Santiago)
preste. (mc)
4431. Polo san Vicente recolle a semente.
Ya hemos visto otros que aconsejan (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO)
sembrar los ajos en Navidad. San Silvestre
4432. Polo san Xeriz scalle a ras pan e
(31 de diciembre).
1486 ncelle mas. (ms-LU: seminarista annimo:
4422. Polo san Simn apreta o baldn. algn lugar da provincia de Lugo)
(mc: C.A. / ms21,20r: Berms / Amador Darriba
Mguez / ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, 4433. Polo san Xon as nove con da dan.
1489
San Tom de Ames, C / ms-SA: Jos Mara Garca (mc: A.N. / ms: V.R. y A.R. / ms-LU: seminarista
Vzquez: Dodro, C / ms-LU: seminarista annimo: annimo: Terra Cha, LU)
algn lugar do norte da provincia de Lugo) 4434. Polo san Xon scalle a raz pan e
(pt) Por S. Simo e S. Judas colhidas so as polo san Pedro a do medio. (ms-LU:
uvas. (Chaves) (es) Por San Simn y Judas, seminarista annimo: algn lugar da provincia de
se cogen las uvas. (Sbarbi) / Por San Simn Lugo)
y San Judas, mata tu puerco y atiesta tus 4435. Polo san Xon, vio con pan. (mc:
cubas. (Id.) Santiago)
Es la poca de la vendimia (28 de octubre). 4436. Polo san Xos, a merenda p. (mc e
4423. Polo san Simn quita os bois timn, ms12,007: Bucios)
polos altos, que polos baixos non. (ms-LU: Comienza por este tiempo la merienda, que
Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU. segn otro refrn, se suprime por San
Convento Las Crneas) Roque.
4424. Polo san Simn saca os bois do timn, 4437. Polo san Jos, andurias a p. (ms-LU:
nos altos, que nos baixos non. (mc: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Paradela-F.V.S.) Lugo)
4425. Polo san Simn saca os bois do timn. 4438. Polo san Juan scalle a premeira raz
(mc) pan, polo san Pedro scalle a do medio
(es) Da de San Simn y Judas, alza tus e pola santa Maria colle a foucia. (ms-
bueyes de coberturas. (Correas) (ct) Dia de LU: Antonio Vzquez Paredes: Riotorto, Riotorto, LU)
sant Sim i sant Judes, aixeca els bous de 4439. Polo san Juan scalle a raz pan,
les cobertures. (Sanchis) polo san Pedro seca polo medio, e pola
4426. Polo san Tom agarra o porco polo p santa Isabel seca tod'el; da de santa
e, se non est ben gordo, dlle ama co Maria btalle a foucia. 1490 (ms-LU:
remexedoiro. (mc: Pidre-F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ct) Per sant Toms s'estira el porc pel nas; Lugo)
i qui no en t, estira el de sa muller. 4440. Polo san Juan scalle unha raz pan,
(Sanchis) polo san Pedro scalle a do medio, e pola
4427. Polo san Tom agarra o porco polo santa Isabel colle o foucio e vai pra el.
p. 1487 (mc / Juan Bello Valia) 1491
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
San Tom (21 diciembre). 4441. Polo Santiago, sulfato. (ms15,44: Sesto)
4428. Polo san Tom colle o rancho polo p, 4442. Polo santo Tom agarra o porco polo
antes pra matar que non pra deixar, e se p, e se non est bon, dixao pra san
non est gordo, corre tras da ama co
rebolo. 1488 (mc: Paradela-F.V.S.) 1489
ms: Por San Xoan; ms-LU: Por S. Juan. / V. En San
Xon as nove con da dan en Das (Duracin de los das).
1490
Polo San Juan secalle a raiz o pan, polo San Pedro,
seca po'lo medio e po'la Santa Isabel seca to'd'el: da de
1486
ms-LU: Por San Simn. Santa Maria votalle a foucia.
1487 1491
J. Bello Valia: Po'lo Sto. Tom agarr' porco po'lo Pol o S. Juan scalle un'a raiz o pan, pol o S. Pedro
p. scalle a do medio e pol a Sta. Isabel colle o foucio e vai
1488
ms4: est ben gordo. pra l.
1492
Antn. (mc: Santiago / ms-SA: seminarista (es) Por San Andrs, la nieve en los pies.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (R. Marn) (ct) A Sant Andreu, aigua o neu,
4443. Polo santo Tom colle o rancho polo o fret molt breu. (Gella) / Por Sant Andreu,
p, antes pra matar que non pra deixar; pluja, o neu, o fret molt greu. (Id.)
e se non est ben gordo, corre tras la Consiguiente a la nieve que otros
pronostican./ 30 nov.
ama co rebolo. (ms-LU: seminarista annimo:
Paradela, LU) 4458. Por san Andrs, trompos cordel. (ms-
SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
4444. Polo vintecatro de agosto san
4459. Por san Andrs, trompos outra vez.
Bartolomeu deixa o demo solto. (ms5,134: (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso)
Valle del Mao)
Quiere decir que es tiempo de tronadas. 4460. Por san Antn toda a galia pon. (ms-
SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao,
4445. Por Candeas castra as abellas. (mc: PO)
J.A.P.)
4461. Por san Antn xa a galia pon. (mc: A.I.
4446. Por la Santa Cruz de maio ha de / M. Gonzlez Fernndez / ms15,01: Eugenio Carr
cubrir a folla o gaio. (ms12,78: S. Pedro de Aldao, Literatura Gallega, 2 edicin, 1911)
Orrios, Caurel) 4462. Por san Bartolom a chuvia arrea.
Si es buen ao, los castaos estarn (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose,
vestidos de hojas en esta fecha. Muxa, C)
4447. Por moito que queira parecer, en 4463. Por san Bartolom colle o porco polo
Santiago pouco ha de chover. 1493 (mc: p. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C
Carballedo / ms4: F.V.S.) / ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San Miguel de
4448. Por moito que queira ser, por Vilar, Touro, C)
Santiago pouco ha chover. (ms-SA: M. 4464. Por san Bartolomeu di o inverno:
Gonzlez Fernndez) "Al vou eu". (ms-LU: Antonio Vzquez
4449. Por moito que queira ser, por Paredes: Vilalba, LU)
Santiago pouco pode chover. (mc: Santiago) 4465. Por san Bartolomeu, chuvia arreu.
1497
Vase Por moito que queira parecer... (ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A
4450. Por san Adrin scalle a primeira Laracha, C / ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo,
A Laracha, C / Juan Carlos Couselo Gago / ms-SA:
raz pan. 1494 (ms-SA: Manuel Barreiro Ramn lvarez Balia: San Pedro de Couceiro, Muxa,
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO / ms- C / ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C) Cordeiro, Valga, PO / Jos A. Iglesias Ares)
4451. Por san Amaro, trompos tellado. 4466. Por san Benito sale o cuco do seu
(ms-LU: Jos Ballesteros Alonso / Jos A. Iglesias
Ares)
sitio. (mc / ms4: F.V.S.)
(es) Por San Benito de Palermo (3 de abril),
4452. Por san Andr o vio novo vello .
(ms21,12v: Berms)
o el cuco viene de camino, o se ha muerto.
(R. Marn) (ct) Per sant Benet, el cucut
4453. Por san Andrs mata a ta res. (ms-LU:
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
canta tot dret. (Sanchis) / Per sant Benet,
cada cucut en son indret. (Id.)
4454. Por san Andrs mata o porco o que
Lo trae San Benito marzal, 21 de marzo,
ten tres. (mc: Santiago) como hemos visto en otros anlogos. Por la
4455. Por san Andrs toma o porco polo p. proximidad de la fecha, y las exigencias de
1495
(ms21,05v: Berms) la asonancia, un refrn cast. dice: Por San
4456. Por san Andrs, friaxe nos ps, e non Benito de Palermo...
friaxe sequeira, senn mollada e con 4467. Por san Cremente ergue a mau da
auga teimosa. (mc: Santiago) semente. 1498 (mc: Bucios / ms: Santiago / ms4:
1496 F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Arcos de
4457. Por san Andrs, friaxe nos ps.
(mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms21,32v: Berms) Frades, Pol, LU)
(pt) Por S. Clemente, ala a mo da
semente. (Chaves) (es) Por San Clemente,
1492
ms-SA: deixa pro santo Antn.
1493 1496
ms: por Santiago / ha chover. / Nunha segunda Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do
clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en
Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos. Meteorolgicos. Santos.
1494 1497
ms-SA: permeira rais. J.A. Iglesias Ares e ms-SA (Manuel L.): S. Bartolom.
1495 1498
Por S. Andrs toma o porco pol'o p. ms4: Pra; ms-LU: man.
alza la mano de la simiente. (Sbarbi) / Por 4480. Por san Martio inda pinga o
la fiesta de San Clemente, cuanto trigo ramallio. 1503 (mc e ms: M.L. / ms-LU:
siembres, pierdes. (Id.) seminarista annimo: Terra Cha, LU)
San Cremente (23 de noviembre). 4481. Por san Martio mata o porco e
4468. Por san Cristovo o millo tapa ao proba o vio. (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
corvo, e por santa Maria tapa a galia. 4482. Por san Martio mata o porquio e
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
proba u vio. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez,
4469. Por san Cristovo u millo tapa [a] ala San Miguel de Vilar, Touro, C)
corvo. 1499 (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn 4483. Por san Martio mata o teu porquio.
de Vilastose, Muxa, C) (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
4470. Por san Cristovo xa o millo cubre o Son, C)
corvo. 1500 (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: 4484. Por san Martio, neve no fucio; por
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO / ms-SA: san Romao, a neve no pao. 1504 (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia da seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Corua) Lugo)
4471. Por san Cristovo xa o millo est pa o 4485. Por san Martio non se sementa
covo. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez: Buxn, fabas nin lio. (ms-SA: Juan Bello Valia)
Val do Dubra, C)
4486. Por san Martio pousa o sacho e colle
4472. Por san Cristovo, millo covo. (ms-SA:
Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
o foucio. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos:
Proupn, San Tom de Ames, C)
4473. Por san Cristovo, o millo covo. (ms-
SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
4487. Por san Martio proba o teu vio. (ms-
Ames, C) SA: Jos Manuel Area Alonso / ms-SA: Manuel
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
4474. Por san Lorenzo i-a Pelengrina vn o PO / ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
inverno encima. (ms-LU: seminarista annimo: 4488. Por san Martio recolle o millo e
Carballedo, LU)
planta o vio. (ms: Santiago)
4475. Por san Lourenzo i-a Pelengrina, o
4489. Por san Martio tira os trapos
inverno encima. 1501 (mc / ms4: F.V.S.)
camia. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza,
(pt) Primeiro d'agosto, primeiro de inverno. C)
(Chaves)
4490. Por san Martio xa se conoce o vio.
4476. Por san Lucas, os bois s zucas. (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO / ms-SA:
(ms21,01v: Berms) Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C)
4477. Por san Marcos, auga nos charcos. 4491. Por san Martio, nin fabas nin lio.
(ms6,04v: Villapedre, Sarria) (mc: A.I.)
4478. Por san Martio bota os trompos Var.: Por san Martio, nin faba nin lio.
camio. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, (Taboada)
Lousame, C) (pt) Por S. Martinho, nem favas nem vinho.
4479. Por san Martio di o inverno: "Al (Chaves) (es) Por San Martn, ni habas ni
vou eu". 1502 (mc: C.A. / Francisco Canosa lin. (R. Marn)
Quintns) 4492. Por San Martio, nin fabas nin vio.
(pt) Se o inverno no erra caminho, t-lo-ei (ms18,46r)
pelo S. Martinho. (Chaves) (es) Por San 4493. Por san Martio, pan e vio; de San
Martino el invierno viene de camino; y Martio adiante, fame e fro. (ms-SA:
aunque venga retrasado, por San Andrs ya Francisco Canosa Quintns)
ha llegado. (R. Marn) 4494. Por san Martio, pan e vio; despois
de san Martio, fame e fro. 1505 (ms-LU:
Jos Ballesteros Alonso)

1499 1503
O orixinal di Por San Cristobo u millo tapa ala o mc: ramaio; ms-LU: Polo S. Martio. / Nunha
corbo. segunda clasificacin temtica nas fichas do manuscrito,
1500
ms-SA (annimo): xo millo. Vzquez Saco incluu este refrn en Meteorolgicos.
1501
ms: Pra San Lorenzo y-a Pelengrina; ms2: Pra San Santos.
1504
Lourenzo y-a Pelengrina. / Nunha segunda clasificacin O orixinal di Por sn Martio neve no fucio, por S.
temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu Romao a neve no pao.
1505
este refrn en Meteorolgicos. Santos. O orixinal di Por san Martio, pan e vio, despois de
1502
F. Canosa Quintns: do o inverno. san Martio, fame e fro.
4495. Por san Martio, trompas ou cario. 4509. Por san Pedro, coller no centeo. (mc:
(ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) Santiago)
4496. Por san Martio, trompos camio, e 4510. Por san Ramn saca o vestido do
por San Andrs, trompos outra vez. (ms- arcn. (ms5,121: Trapero, Comarca de Villalba)
SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de San Ramn: 31- VIII.
Ames, C) 4511. Por san Ramn, un garrafn; por
4497. Por san Martio, trompos camio; Santiago, un canado. 1509 (mc: Lugo-F.V.S.)
pola Pascua, trompos ascua. (mc: V. Convienen algunas lluvias para los campos.
Gallega)
4512. Por san Simn proba o vio, e o porco
4498. Por san Martio non se recolle fabas
por san Martio. (mc: C.A. / ms: E.C.)
nin lio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Var.: San Simn proba o vio, e o porco san
da provincia de Lugo)
Martio. / Por San Simn proba o vio e o
4499. Por san Mateo non hai setembro porco. (C.G.)
sereo. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) (pt) Pelo San Martinho mata o teu
4500. Por san Mateo vendima ti, vendimo porquinho e semeia o teu cebolinho.
eu. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (Chaves) (es) Por San Martn, mata tu
provincia de Lugo) guarrn. (R. Marn) / Por San Martn deja
4501. Por san Mateu vindima ti, vindimarei el puerco de gruir. (Correas)
eu. 1506 (mc / ms4: F.V.S.) 4513. Por san Simn solta os bois do timn.
(pt) Pelo S. Mateus vindimam os sisudos, (mc)
semeian os sandeus. (Chaves) (es) Por San 4514. Por san Simn suca, varn, que pasa
Mateos vendimian cuerdos y sandeos. sazn. (mc)
(Correas) (ct) A sant Mateu, verema i batoll 4515. Por san Simn suca, varn. (mc)
arreu. (Sanchis) / Sant Mateu, verma tot (pt) Por S. Simo semear, sim, navegar
du. (Id.) no. (Chaves) (es) Por San Simn siembra
4502. Por san Matas cantan as cotovas. varn; por Todos Santos con ambas manos.
(ms21,08r: Berms) (Correas) (ct) Per sant Sim, sembra, var.
4503. Por san Miguel colle o cesto e o (Sanchis) / Per sant Sim sembra el bon
caravel. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar llaurador. (Id.)
da provincia de Lugo) 4516. Por san Xon en toda a terra espigou
4504. Por san Miguelio seca o regueirio. o pan. (ms21,02r: Berms)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
4517. Por san Xon scalle a primeira raz
provincia de Lugo)
4505. Por san Pedro anda pastor co seu pan; por san Pedro scall'a do medio, e
rebao. 1507 (mc: J.P.) por santa Isabel seca todo el. 1510
(ms21,10v: Berms)
(es) Por San Pedro cada pastor con su
rebauelo. (Correas) (ct) Per sant Pere, 4518. Por san Xon scalle a primeira raz
cada pastor amb son ramat. (Sanchis) pan; por san Pedro scall'a do medio, e
4506. Por san Pedro da Cuadrela sal a por santa Isabel foucio con el. 1511
(ms21,10v: Berms)
cbrega da sa pedra. (mc: A.I. / ms18,76r: 1512
A.S.A.) 4519. Por san Xon xa fuxe o can. (mc:
(es) Por San Pedro, sale la culebra de su U.C. Cuartilla 13)
agujero. (R. Marn) 4520. Por san Xon, tanto queixo como pan.
1513
Alude a la Ctedra de S. Pedro en Roma, (mc: A.N.)
que se celebra el 22 de febrero.
4507. Por san Pedro e san Paulo, riqueza no
campo. 1508 (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956 / 1509
Manuel Barrs Fachal) ms e ms4: No San Ramon.
1510
Por S. Xoan sealle a primeira raz o pan; por S. Pedro
4508. Por san Pedro trate ro sin medo. scall'a do medio e por Sta Isabel seca todo l. (foucio
(ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C) con l).
1511
Por S. Xoan sealle a primeira raz o pan; por S. Pedro
scall'a do medio e por Sta Isabel seca todo l. (foucio
1506
ms4: vendima, vendimarei. con l).
1507 1512
mc e ms: anda o pastor. / mc: co seu. Jacinto del V. Por San Xon o millo cubre o can en Agrcolas
Prado recolle s a forma anda pastor c'o seu rebao. (Meses. Julio).
1508 1513
M. Barrs Fachal: e San Pablo. V. variantes en Queso.
Var.: Da de san Juan, tanto queixo como pan; Ilustrados ya en otros anlogos.
da de san Pedro, tanto como un dedo. (ms4: 4531. Por santa Mara de agosto reparta a
Pol-F.V.S.) vaca un pouco; pola de setembre, anque
4521. Por san Xos canta o cuco e por San o vaqueiro a pese. 1519 (mc e ms4: J.P.)
Pedro queda mudo. (mc: J.P.) (es) Por Santa Mara de agosto repasta la
(ct) Per sant Josep el cucut canta tot dret... vaca un poco; por la de setiembre, aunque
(Sanchis) al vaquero le pese. (Correas)
4522. Por san Xuan xa o millo cubre o can. 4532. Por santa Marina tira a ligona e colle
(ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) a foucia. (ms-SA: seminarista annimo: algn
4523. Por san Jon scalle a raz pan; por lugar da provincia da Corua)
san Pedro scalle a do medio; pola santa 4533. Por santa Maria colle a sacha e tira
Isabel colle a foucia e vai segar a el. 1514 a foucia. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Arza, C)
provincia de Lugo) 4534. Por santa Maria deita a ta galia.
4524. Por santa gueda entra o sol na auga. (mc: Santiago / ms: J.A.P.)
1515
(Jos A. Iglesias Ares / ms-SA: Ramn lvarez Santa Maria, 18 jul.
Balia: San Pedro de Couceiro, Muxa, C / ms-SA: 4535. Por santa Maria deixa a legoa e
Manuel Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro,
Valga, PO / ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo,
colle a foucia. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
A Laracha, C) 4536. Por santa Maria deixa a sacha e
4525. Por santa Andrea colle os bois e colle a macia. (ms: Orense)
semea. 1516 (mc: E.C.) Macia: un instrumento para mazar el lino.
(es) Por San Andrs sementera es; por 4537. Por santa Maria o millo cobre o
Santa Catalina, sementerina. (Correas) (ct) rabo galia. (ms-SA: Jos lvarez Souto:
Per sant Andreu sembra es blat teu. Anxeriz, Tordoia, C)
(Sanchis) / Per sant Andreu sembra del teu; 4538. Por santa Maria pousa a sacha e
si ho has d'emprar, deixa-ho anar. (Id.) colle a foucia. 1520 (ms: Santiago / Amador
4526. Por santa Erea toma os bois e semea; Darriba Mguez / Jos Lorenzo Via / ms-SA: Jacinto
por san Martio nin fabas nin lio. Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
(ms21,09v: Berms) 4539. Por santa Maria pousa a sacha e
4527. Por santa Erea toma os bois e semea. colle o foucio. 1521 (ms-SA: Manuel Barreiro
(mc: A.I. / ms) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(pt) Por Santa Irea, pega nos bois e semeia. 4540. Por santa Maria pousa o sacho e
(Chaves) colle a foucia. (ms-SA: Francisco Canosa
Su fiesta el da 20 de octubre, ocho antes de Quintns)
S. Simn, del que queda arriba un refrn 4541. Por santa Maria rapa a ta aina,
equivalente. sexa grandia ou pequenia. (ms-SA:
4528. Por santa Eulalia, trompos borralla. Cndido Sears Fernndez: Buxn, Val do Dubra, C)
1517
(mc: Santiago) 4542. Por santa Maria sempre vn a sa
4529. Por santa Ins, chuvia unha sola ves. chuvieiria. (mc: Santiago)
(mc: M.V.) Como: Eh ven santa Maria ca sa
Var.: Da de santa Ins, chuvia unha sola ves regazadia.
(todo el da). (mc: M.V. / ms21,22v: Berms) 4543. Por santa Maria sempre vou cedo
Es el 21 de enero, y quiere decir que llueve pr camia. (ms: Santiago)
todo el da.
4530. Por santa Luca tan longa a noite
como o da. 1518 (mc: J.T.)
1518
V. Da de Santa Luca tan grande a noite como o
da en Das (Duracin de los das). / Nunha segunda
1514
Por S. Jon secalle un raz o pan por S. Pedro scalle clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez
a d'o medio. Po la Sta Isabel colle a foucia e vai segar a Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos.
1519
l. mc: repasta. O orixinal de J.P. coincide co refrn
1515
ms-SA (Ramn A.): Por Sta. Aagada; ms-SA (Manuel rexistrado en ms4.
1520
L.) e ms-SA (Jacinto C.): Por Santa Ageda, i-auga. J. Lorenzo Via: a fauzia / A. Darriba Mguez: Pola
1516
mc: Santo Andrea. Sta. Maria; ms-SA: Por la Santa Maria pousala
1517
mc: Santa Olalla. / Dentro de Miscelnea no aixada.
1521
mecanoescrito orixinal. Por Xanta Maria pouxa sacha e colle o foucio.
4544. Por santa Maria tira a hacha e colle (es) Por Santiago esconde el conejo el
a focia. 1522 (ms-SA: Manuel Casal Garca: rabo, y por San Miguel, se le vuelve a ver.
Santiago de Compostela, C) (Jara) / Por agosto, esconde el conejo el
4545. Por santa Maria tira a ligona e colle opo; por San Miguel, se le vuelve a ver.
a foucia. (mc: Santiago) (Id.) (Se esconde en la maleza espesa para
defenderse del calor).
4546. Por santa Maria u millo tapa [a] ala
Se esconde en la maleza espesa, para
galia. (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn defenderse del calor.
de Vilastose, Muxa, C)
4559. Por Santiago non hai cabalo malo e
4547. Por santa Maria voume cedo pr
hasta o burro cabalo. (ms-LU: seminarista
camia. (mc: Santiago) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
4548. Por santa Maria x'o millo tapa a 4560. Por Santiago o galieiro rematouse
galia. 1523 (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: por enteiro. (ms4: J.P.)
Laln, PO / ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos
Monxes, C) 4561. Por Santiago, sol hastra o cabo.
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
4549. Por santa Maria xa o fruto est na
4562. Por Santo Andrs toma o porco polo
arquia. (mc: Santiago)
Var.: Por santa Maria xa o fruto est na p. (mc: (Bucios) (A.I.))
casia. (ms5,133: Santiago) (pt) No dia de Sto. Andr, quem no tem
porco mata a mulher. (Chaves) / No dia de
4550. Por santa Maria xa o millo cobre a
Sto. Andr, vai esquina, e traz o porco
galia. 1524 (mc e ms: Santiago / ms-SA: Jess pelo p. (Chaves) (es) Por San Andrs toma
Santiso Barreiro)
el puerco por el pie. (Correas) (ct) Per sant
Var.: Pola santa Maria o millo bo tapa a
Andreu, la matana arreu. (Sanchis)
galia. (ms5,135: Puente Ulla)
Lo que otro dice de Santo Toms.
4551. Por santa Maria xa o millo tapa o 4563. Por Santo Domingo da Calzada a
rabo galia. 1525 (mc: Santiago) sombra busca e a capa gardada. 1528
4552. Por santa Maria xa o trigo cubre a (mc: J.P.)
galia. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) 4564. Por Santo Tom toma o porco polo
1526
4553. Por santa Maria, comer galia. p. 1529 (mc: A.I.)
(mc: C.A.) (pt) No dia de S. Tom, pega o porco pelo
4554. Por santa Maria, pedras na hortia. p. (Chaves) (es) Por San Martino encierra
(mc: Santiago) tu vino; por San Tom toma el cochino por
4555. Por santa Maria, fruto na arquia. el pie. (Correas) (ct) Per sant Toms agafa
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia el porc del nas. (Sanchis) / Per sant Toms,
da Corua)
qui t porc que li piqui el nas. (Id.) / Per
4556. Por santa Polonia, mit do inverno sant Toms s'estira el porc pel nas; i qui no
vai fra; si chove ou venta, inda entra. en t, estira el de sa muller. (Id.)
1527
(mc: Forcarey-F.V.S. / ms-LU: Trini Figueiras: 4565. Por Santos, nin nado nin no saco. (ms-
Forcarei, PO. Residente no Convento de San Salvador LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
de Asma (Chantada)) provincia de Lugo)
Localiza en el 9 de febrero, fiesta de Sta. Aplcase trigo.
Apolonia, lo que otros refieren a la 4566. Pra que medre ben o pan, smbrao
Candelaria.
por san Froiln. (mc: Farbn, Sarria)
4557. Por Santiago arden as tellas dos 4567. Pr da de Candelaria, que chores nin
tellados, por d'afora, que non por que deixes de chorar, mit do inverno
embaixo. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) est sin pasar. (ms-LU: seminarista annimo:
4558. Por Santiago esconde o conexo o Paradela, LU)
rabo. (mc: J.P.) 4568. Que grande que pequeno, dme a
renda por san Pedro. (ms9,16r: Sober)
Habla el maz.
1522
Por Santa Maria tira a haha e colle a focia.
1523
ms-SA (Jos C.): xa o millo topa a galia.
1524 1528
ms e J. Santiso Barreiro: xo. ms2: a sombra a capa e gardada. / Nunha segunda
1525
ms: xo. clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez
1526
ms4: En Santa Maria. Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos.
1527 1529
ms-LU: Santa Apolonia a mita do inverno. ms4: Por San Tom.
4569. Que non pase san Antn no cortello o cabacia, e san Roque o seu pipote.
teu cebn. (mc: J.P.) (ms15,45v: Fraguas, Vida Gallega)
1531
Porque para esa fecha (17 enero), debe estar 4579. San Cristobo co seu cobo.
hecha la matanza. (ms21,28v: Berms)
4570. Quen ana por san Juan, ou tolo ou 4580. San Lourenzo co seu caldeiro penzo.
(ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951) / ms-
non ten pan. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago) SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
4571. Quen en san Miguel esterca, dende a 4581. San Lourenzo sempre vn co seu
casa rega. (ms-LU: seminarista annimo: algn caldeirio penzo, san Cristovo co seu
lugar da provincia de Lugo)
covo e santa Maria coa sa regazadia.
4572. Quen en san Miguel esterca, dende a (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
casa sega. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) PO)
4573. Quen queira comer allo, que o poa 4582. San Martio e xaneiro teen algn
por san Martio. (mc: J.P.) tempero. (ms4: F.V.S.)
Var.: Quen queira comer allo fino, qu'o poa 4583. San Martio mata o porco e proba o
por san Martio. (M.L.) vio. (mc: C.G.)
(ct) Si vols l'all coent, planta per l'Advent; (pt) No dia de San Martinho, mata teu
si el vols bo i fi, sembra'l per sant Mart. porco e bebe teu vinho. (Chaves)
(Sanchis) / Si vls l'all f, sembral per Sen
4584. San Martio sempre quere o seu
Mart. (Alberola)
Otros recomiendan que ha de sembrarse en grao. (mc: C.A. / ms: E.C. / ms4: Cuartilla 14)
enero, o en diciembre. 4585. San Martio sempre trae seu vrao,
4574. Ramos mollados, carros cargados. (mc: ou grande ou pequenio. (ms-LU: seminarista
J.P.) annimo: Paradela, LU)
1532
(pt) Ramos molhados, anos melhorados. 4586. San Martio, trompos camio.
(Chaves) / Ramos molhados, so louvados. (mc: C.G. / ms21,02r: Berms)
(Id.) (es) Ramos mojados, carros cargados. 4587. San Mateu vendimia ti, vendimiarei
(R. Marn) / Ramos mojados, siempre eu. 1533 (mc: A.I. / ms21,01v: Berms)
fueron loados. (Correas) / Ramos mojados, 4588. San Matas anda co Antroido s
esos mejorados. (Id.) porfas. 1534 (mc: A.S.A. / ms21,07v: Berms)
4575. Ria por san Xuan, amist pra todo o (es) San Matas y el Carnaval andan a
ano. 1530 (mc e ms: J.P.) porfa. (R. Marn)
(pt) Guerra de S. Joo, paz de todo o ano. 4589. San Matas cas sas artes fai caer o
(Chaves) (es) Ria por San Juan, para todo Entroido en martes. 1535 (mc / ms4: F.V.S.)
el ao paz. (R. Marn) / Las rias de por 4590. San Miguel das cereixas, tarde vs e
San Juan son paz para todo el ao.
pouco deixas. 1536 (mc: Loureiro de Cotovad-
(Correas) (ct) Rinyes per Sen Juan, pau per F.V.S.)
a tot l'any. (Alberola) Alude a la Aparicin de S. Miguel, que se
Recuerda que el 24 de junio se hacan los conmemora el 8 de mayo.
contratos y ajustes entre la gente del campo;
en tal fecha poda haber discusiones para
puntualizar las condiciones de trabajo; pero,
una vez aceptadas, vivan en paz amos y
criados hasta el ao siguiente. 1531
San Cristobo co seu cobo. (cubo de agua). / Neste
4576. Sbado Santo luar, pdese arar. (mc) refrn entendeu o informante que cobo se refire a un cubo
4577. Schesme tarde, schesme cedo, de auga, ou sexa, que vai chover. O refrn propio San
Cristobo co seu covo.
rndame polo san Pedro. (mc e ms15,11: 1532
ms e ms21,02r: ao camio; ms21,02r: Samartio.
Taboada-F.V.S.) 1533
ms4: vendima, vendimarei; ms21,01v: vindimia ti,
Var.: "Que grande, que pequeno, rndame polo vindimiarei.
san Pedro", di o millo. (ms5,137: Sober) 1534
V. San Matas anda co Entroido s porfas; e con
Se refiere tambin al maz. (ms15,11). todas sas artes, non pudo sacalo do martes en Das
4578. San Bieito rega a eito, Santiago trai o (Das y festividades).
1535
ms e ms4: cair, n'o martes, ms4: co-as suas artes. / V.
seu canado, santa Maria a sa San Matas anda co Entroido s porfas; e con todas sas
artes, non pudo sacalo do martes en Das (Das y
1530
mc: San Xon. Jacinto del Prado rexistra o refrn tal e festividades).
1536
como aparece en ms. ms4: logo ves.
4591. San Miguel das uvas maduras, moito 4604. San Pedrio, san Pedrn, polo teu
me tardas e pouco me duras. (ms-LU: santo empeza a haber a primeira
seminarista annimo: Arcos de Frades, Pol, LU) mazn. (mc: Santiago)
4592. San Miguel das uvas maduras, tarde 4605. San Cosme e san Damin, xuntos
vs e pouco duras. (ms21,01v: Berms / ms-LU: veen e xuntos van. (ms5,058)
seminarista annimo: Paradela, LU)
4606. San Pedro e san Helices creban o pan
4593. San Miguel das uvas, tarde vs e
polas races. (mc)
menos duras. (ms-LU: seminarista annimo: (es) San Pedro y San Helices quiebra el
algn lugar de Galicia)
pan por las races. (Correas)
4594. San Miguel das uvas, tarde vs e Segn Correas, San Helices, es San Flix,
pouco duras. (mc: A.I.) que tiene su fiesta el 2 de agosto. Con el
Var.: San Miguelio das uvas, tarde vas e calor de entonces se explica fcilmente que
pouco duras. quiebren las caas del pan.
(pt) So Miguel das uvas, tanto tardas e 4607. San Simn apreta o baldn. (mc: A.I. /
tam pouco duras; se mais vezes vieras no ms4: G.S. y A. / ms21,07v: Berms)
ano, no estava eu com amo. (Chaves) (es) Tiempo de vendimia, como explicamos en
San Miguel de las uvas, tarde vienes y poco otro equivalente.
duras; si vinieses dos veces al ao, no 4608. San Vicente da Codela, sale a cobra
quedara mozo con amo. (Correas)
de baixo da terra. 1538 (mc e ms4: Paradela-
Se refiere a la fiesta de la Dedicacin de S. F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
Miguel, que se celebra el 29 de setiembre. / (es) Por S. Pedro, sale la culebra de su
Sobre la segunda parte del refrn, puede agujero. (La Ctedra de S. Pedro 22 de
verse Correas, en la explicacin que da a febrero). (R. Marn)
San Miguel pasado, tanto manda el criado Se refiere a San Vicente, mrtir, 22 de
como el amo. enero, un mes antes de la Ctedra de San
4595. San Miguel sempre trae o seu tonel. Pedro en Roma, a que alude otro.
1537
(ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San Miguel de 4609. San Xistre busca as uvas donde as
Vilar, Touro, C)
viste. (ms4: J.P.)
4596. San Miguelio das uvas maduras,
4610. San Xon a arca do pan. (ms6,03v:
moito me tardas e pouco me duras. (mc: Portela Pazos, en Ultreya)
C.A. / ms: E.C.)
4611. San Xon seco, san Pedro mollado.
4597. San Miguelio das uvas maduras, 1539
(mc: Otero de Rey)
tarde nos veen e pouco maduras. (ms:
Santiago)
4612. San Xuan nos amenaza e san Pedro
4598. San Miguelio das uvas maduras, btanos da casa. 1540 (ms4 e ms: J.P.)
(es) San Pedro y San Juan echan los trastos
tarde vs e pouco duras. (ms21,09v: Berms)
a rodar (R. Marn) / San Juan casero y San
4599. San Miguelio das uvas maduras, Miguel mocero (Por San Juan suelen
tarde vs e pouco maduras. (ms-SA: Juan mudarse de casa y por S. Miguel los mozos
Lpez Souto: Corrubedo, Ribeira, C) del campo). (R. Marn)
4600. San Miguelio das uvas maduras que Alude a ser este el tiempo tradicional de las
tarde vs e que pouco nos duras! Se nos mudanzas de domicilio.
vieras das veces ano quen nos 4613. San Xon, san Xoanio, nubrado
tusira de gordos e sanos! (ms10,040r: D.E.) nubradio, cuberto cubertio, morto
4601. San Miguelio das uvas, tarde vs e mortio. (ms15,23: O Gaiteiro Gallego, 1956)
pouco duras. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: 4614. Santa Ana ca sa canada e Santiago
Vimianzo, C) co seu canado. 1541 (mc: Calvor, Sarria / ms4:
4602. San Miguelio das uvas, vs tarde e F.V.S.)
pouco duras. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
4603. San Miguelio siempre trae o seu 1538
ms4 e ms-LU: sal a cobra debaixo da terra.
airio. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro 1539
ms: Juan.
de Couceiro, Muxa, C) 1540
ms: Xoan, na casa.
1541
ms: c'o a sua, c'o seu. / Nunha segunda clasificacin
temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu
1537
San Miguel siempre trae o su tonel. este refrn en Meteorolgicos. Santos.
(pt) So Tiaguinho, sempre trs seu 4630. Se a Candelaria chora met do
cabacinho. (Chaves) inverno vai fra; que chore, que deixe
4615. Santa Bibin, mocias no lio e vellas de chorar, a mit do inverno est por
na lan. (ms5,031) pasar. 1548 (mc: J.T.)
4616. Santa Cruz de maio, o lobo e o corvo, Var.: Se a Candelaria chora, mit do inverno
nado, e o raposo criado. 1542 (ms-SA: vai fra; que chore, que deixe de chorar, a
Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C) mit do inverno est sin pasar. (J.T.) / Se a
4617. Santa Luca, auga ou sardia. (ms-SA: Candelaria chora, mit do inverno fra. (A.I.)
Juan Bello Valia) (pt) Quando a Candelria chora, o inverno
1543
4618. Santa Maria coa sa regazadia. j est fora; quando a Candelria rir, o
(ms21,28v: Berms / M. Camino Snchez) inverno est para vir. (Chaves) (es) Si la
4619. Santa Maria nunca vn sin a sa Candelaria llora, el inverno va fuera; que
regazadia. 1544 (ms-SA: Ramn lvarez Balia: llore que deje de llorar, la mitad del
San Pedro de Couceiro, Muxa, C) inverno est por pasar. (Gella) / Si la
4620. Santa Maria sempre vn coa sa Candelaria plora, invierno fora. (Id.) / Si la
regazadia; Santa Luca coa sa Candelaria plora, invierno fora; y si no
regala; San Lourenzo cu seu caldeiro plora, ni dentro ni fora; que llore que
cante, invierno atrs y adelante. (Gella) (ct)
penzo. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez, San
Miguel de Vilar, Touro, C)
Si la Candelera plora, l'hivern es fora, y si
la Candelera ru, l'hivern sevu. (Gella) (va)
4621. Santa Maria, fruto na arquia. (ms-
SA: ?Lpez Balcale)
Si la Candelaria plora, l'hivern es fora, si
riu, tmase al riu. (Gella).
4622. Santa Quitera, o que nun ano nolo
4631. Se a Candelaria chora, met do
ds, en outro nolo levas. 1545 (mc: J.T.)
Su festividad en 22 de mayo. inverno vai fra. 1549 (mc: A.I.)
(pt) Quando a Candelria chora, o inverno
4623. Santaballa o deu, Santaballa o comeu.
1546 j est fora; quando a Candelria rir, o
(ms5,027: Gestoso, Corua / ms-LU: seminarista inverno est para vir. (Chaves) (es) Si la
annimo: Xestoso, Monfero, C)
Candelaria llora, el inverno va fuera; que
4624. Santiago co seu canado, Santiaguio llore que deje de llorar, la mitad del
co seu canadio. (ms21,02r: Berms) inverno est por pasar. (Gella) / Si la
4625. Santiago co seu canado. (ms-SA: Manuel Candelaria plora, invierno fora. (Id.) / Si la
Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C) Candelaria plora, invierno fora; y si no
4626. Santiago zapatn, todo o mundo anda plora, ni dentro ni fora; que llore que
a preguntar por el. (ms15,44: Sesto) cante, invierno atrs y adelante. (Gella) (ct)
4627. Santo Tom agarra o cocho polo p Si la Candelera plora, l'hivern es fora, y si
(mc: A.S.A.) la Candelera ru, l'hivern sevu. (Gella) (va)
1547 Si la Candelaria plora, l'hivern es fora, si
4628. Santos e Nadal, inverno carnal.
(mc: A.I.) riu, tmase al riu. (Gella).
Var.: Santos e Nadal, inverno curnal. (P.de V.) 4632. Se a Candelaria ri, mit do inverno
/ Dende Santos a Nadal o inverno natural. por vir. 1550 (mc: A.I.)
(ms4: C.A. A Nosa Terra) (pt) Quando a Candelria chora, o inverno
(pt) De Santos ao Natal, inverno natural. j est fora; quando a Candelria rir, o
(Chaves) inverno est para vir. (Chaves) (es) Si la
4629. Santos e Natal, inverno carrual. (ms- Candelaria llora, el inverno va fuera; que
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de llore que deje de llorar, la mitad del
Lugo)
1548
ms: Si a Candelaria, inverno fora, mit d'o inverno;
ms4: Si a Candelaria, a mit do inverno. / Nunha segunda
1542
Santa Cruz de Mayo, o lobo e o corbo nado, e o clasificacin temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez
raposo, criado. Saco incluu este refrn en Meteorolgicos. Santos.
1543 1549
M. Camino Snchez: ca sua. ms: Si a Candelaria, mit do inverno fora; ms2: mit
1544
Santa Maria nunca ven si a sua regazadia. do inverno fora. / Nunha segunda clasificacin temtica
1545
mc: o que un ano. nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu este
1546
ms-LU: o deo, o comeo. refrn en Meteorolgicos. Santos.
1547 1550
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do ms4: Candeloria. / Nunha segunda clasificacin
manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en temtica nas fichas do manuscrito, Vzquez Saco incluu
Meteorolgicos. Santos. este refrn en Meteorolgicos. Santos.
inverno est por pasar. (Gella) / Si la 4643. Semana de Ramos, lava os teus
Candelaria plora, invierno fora. (Id.) / Si la panos; na da Pasin os lavars ou non.
Candelaria plora, invierno fora; y si no (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
plora, ni dentro ni fora; que llore que 4644. Sementeira na semana de san Romn,
cante, invierno atrs y adelante. (Gella) (ct) nin palla nin gran; na de santa Baia,
Si la Candelera plora, l'hivern es fora, y si
gran e mais palla. 1555 (mc: M.V. / ms10,118r:
la Candelera ru, l'hivern sevu. (Gella) (va) D.E.)
Si la Candelaria plora, l'hivern es fora, si Santa Baya (diciembre) / San Romn: 18 de
riu, tmase al riu. (Gella). novembro.
4633. Se a Candelaria vai mal, o inverno 4645. Sempre santa Maria vn ca sa
est no coral. 1551 (mc: U.C. Cuartilla 10) regadia. (ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa
4634. Se cuca o cuco despois de san Pedro, Minia de Brin, C)
cava sin medo. (ms-LU: seminarista annimo: 4646. Setembro, ditoso mes, que entras con
Guillar, Outeiro de Rei, LU) Santos i-acabas con san Andrs. 1556 (ms-
4635. Se chove da da Ascensin, cava o SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
lameirn; e se non chove, ou cavars ou 4647. Si chove da da Ascensin, cava o
non. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de lameirn. (mc: Bucios / ms4: Fonsagrada-F.V.S.)
Xus, Baralla, LU) 4648. Si chove da da Ascensin, cava, pin.
4636. Se chove o da de san Pedro Fiz, (mc: A.N.)
castaas hermosas e nabos rus. 1552 (ms- 4649. Si chove da de san Blas, prdese a
LU: seminarista annimo: Paradela, LU) cosecha das peras e das mazs. (mc:
4637. Se por san Xurxo chove, de cen Santiago)
cereixas quedan nove. (mc: C.A. / ms: E.C.) 4650. Si chove da de san Xorxe, de cen
San Jorge es el 23 de abril, y las lluvias en cereixas quedan nove. (ms9,11v: Silvarrey)
esa fecha, causan perjuicio a las cerezas. 4651. Si chove o da de san Fins, castaas
4638. Se queres mel, por san Miguel. poucas e nabos runs. (ms-SA: Carballo)
(ms15,49: Puente Ulla)
4652. Si chove o da de santa Margarita, da
4639. Se queres ter abellas, mraas polas
niada sal unha pita. (mc: Santiago)
Candeas; se queres ter mel, mraa polo
4653. Si chove por Nosa Seora, a anada ha
san Miguel. 1553 (mc: M.V.)
(es) Si quieres sacar colmenas, scalas por de ser boa. (ms-SA: Valentn Gonzlez Gil:
Soutelo de Montes, Forcarei, PO)
las Candelas; y si quieres sacar miel,
scala por San Miguel. (Correas) 4654. Si non chove da de san Antonio,
Candeas (Candelaria). chove da de san Xon. (ms18,65r: Palas)
4640. Se ques ter abellas, mraas polas 4655. Si nonregha san Xon, non regha nin
Candelas, e se queres mel, polo San un santo do vern. 1557 (ms-SA: Francisco
Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
Miguel. 1554 (ms18,43r)
4641. Se san Xon chora, a silveira non d
4656. Si o da de san Pablo nordeste sopla, a
mora. (mc: C.A. / ms: E.C. / ms21,06r: Berms) colleita do mar e da terra ser pouca.
(ms15,41: Cario)
Tambin la perjudica la lluvia de San Juan. San Pablo. Conversin de 25 enero.
4642. Se san Xon rompe a chover, molla 4657. Si prantas o horto por san Martn,
todo o mes. (ms-LU: seminarista annimo: San ters berzas pra ti e pr t[e]u vecn. (mc:
Cristovo de Lobelle, Carballedo, LU)
Fonsagrada)
Con la influencia asturiana de vecn.
4658. Si ques ter abellas, mir'as polas
Candeas. (mc: M.V.)
1551
Nunha segunda clasificacin temtica nas fichas do 4659. Si san Xon chora, a silveira non d
manuscrito, Vzquez Saco incluu este refrn en mora. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
Meteorolgicos. Santos.
1552
Se chove o dia de S. Pedro Fiz, castaas bermosas e
1555
nabos ruis. ms: Baya; ms10: e na de Santa Baia, grau e mais
1553
mc: Si queres ter abellas, si queres ter mel, por o San; palla. / En ms10 s.v. Sembrar.
1556
ms4: se qus ter mel. Setembro, ditoso mes, que entras con Santos y'acabas
1554
Se ques ter abellas, miraas pol-as Candelas, e se con S. Andrs.
1557
queres mel pol-o San Miguel. Si no reja S. Xon non reja nin un santo do vern.
4660. Si sembras na semana de san Froiln, Var.: Antes de san Martio, pan e vino. (Lugo)
o centeo salirache mosquiteiro. (ms: Sober) / Por san Martio, pan e vio. (Lugo)
Nadie en Sober siembra el centeno porque, (es) La reja por San Juan muchos la saben
como dice el refrn, se llena de mosquitos. y pocos la dan. (R. Marn) (ct) La rella de
4661. Tal o carro da Madalena, tales son sant Joan molts la saben per pocs la fan.
(Sanchis)
os fungueiros que leva. 1558 (mc: A.N.)
4675. Cando a formiga traballa, vio na
4662. Tras o veranio de san Martio,
parra. (mc: C.A. A N. Terra / ms16)
chega Nadal co seu invernio. 1559 (mc:
U.C. / ms10,143v: D.E.) 4676. Chove o domingo antes de misa, toda
4663. U balln de san Juan saca u vio e a semana mllase a camisa. (ms4 /
ms18,66v)
non d pan. (ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo) 4677. En agosto, as castaas arder, e en
4664. U da de san Marcos, nin nado nin setembro, beber. 1563 (mc: A.I. / ms16)
nos cachos. (ms-SA: seminarista annimo: algn Necesitan calor en agosto y lluvias en
lugar da provincia de Lugo) setiembre.
4665. Vn a santa Maria metida nunha 4678. Se chove o domingo antes de misa,
cestia. (mc: Santiago) leva tod'a semana de risa. (ms-SA: Jess
Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose, Muxa, C)
4666. Vn a san Cristovo co seu cobo. (ms-
SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do 4679. Se chove o sbado e dominco ante da
Son, C) misa, tod'a semana vai de risa. (ms-SA:
4667. Vn a Santiago co seu canado. (ms-SA: Jess Tanoira Figueira: Setecoros, Valga, PO)
Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C) 4680. Se chove o sbado pola tarde e o
4668. Vn san Cristovo no seu cobo. (ms-SA: domingo vir da misa, toda a semana
seminarista annimo: algn lugar da provincia da de risa. (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO)
Corua)
4681. Se sbado chove e domingo ante misa,
4669. Vn santa Maria metida nunha
pola semana adiante vers que risa. (ms-
arquia. (mc: Santiago / ms-SA: seminarista SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
annimo: algn lugar da provincia da Corua)
4682. Si chove domingo antes da misa, toda
4670. Veranio de san Martio ha de vir,
semana de priguisa. (ms-SA: Francisco Den
sea grande, sea pequenio. 1560 (mc) Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
4671. Veranio de san Martio, se ha de 4683. Si chove domingo antes de misa, toda
vir, sea grande ou pequenio. (ms-LU: a semana leva de risa. 1564 (mc / ms4: F.V.S. /
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) ms16)
4672. Vran de san Martio ben pode durar Var.: Chove o domingo antes da misa, toda a
mentras un can atravesa o camio. 1561 semana mollada a camisa. (F.V.S.) / Cando o
(mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: sbado chove e o domingo ante a misa, pola
algn lugar da provincia de Lugo) semana adiante vers qu risa. (M.V.) 1565 / Se
4673. Vran de san Martio, grande ou sbado chove e domingo ante misa, pola
pequenio. (mc / ms4: F.V.S.) semana vers qu risa. (ms16 / ms-SA: Jos
Mara Garca Vzquez: Dodro, C) 1566
AGRO. V. tamn Agrcolas (Generales) 4684. Si chove o da de san Blas, chove
4674. Antes de san Martio, pan e vio; e trinta das mis. (ms17,002)
despois de san Martio, fame e fro. 1562 4685. Si chove o domingo antes de misa,
(mc e ms16: U.C. / ms4: Cuartilla 14 / ms15,27r: toda semana vai de risa. (ms-SA: Eliseo
Taboada) Lpez Varela)
4686. Si chove o sbado noite, o domingo
1558
misa, unha semana de risa. (ms-SA:
ms3: Madanela; ms4: de Madanla. / V. Tal carro, Carballo)
tales fungueiros leva en Proporcionalidad. Dentro de
Agrcolas (Generales) no mecanoescrito orixinal.
1559
ms10: Tras do vrancio. / Tamn en Agrcolas
1563
(Generales). En ms10 s.v. Verano. V. A castaa en agosto quer arder i en setembre
1560
ms: sea grande ou piquinio. beber en Agrcolas (Meses. Agosto).
1561 1564
ms, ms4 e ms-LU: un camio; ms-LU: namentras un ms4: antes d'a misa; ms16: antes da misa.
1565
can. ms4: ante misa.
1562 1566
ms16: pan e vio. Despois. ms-SA: anta misa.
4687. Si chove o sbado toda a tarde, o (es) Dar y tener, y vernnte a ver; o, por
domingo antes da misa, toda a semana mejor decir, a ver y a pedir. (R. Marn)
vai de risa. 1567 (ms-SA: seminarista annimo: 4701. E ben borrico o que vive probe por
algn lugar da provincia da Corua) morrer rico. 1572 (ms10,100r: D.E.)
4702. millor manter un mes que xemer
AGUA tres. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
4688. A auga que fai tolear s muios, non provincia de Lugo)
extrao que derrame os camios. 4703. Eso pra min aforro: o que bebo e o
(ms15,44: Sober) que como. (ms16: Enc. / C.A.?)
4689. Por boa a fixo Dios: condenada a 4704. Garda un de cada dous, se queres
andar a rastras e derramar os camios. facer bolsn. (mc e ms16: C.A.)
1568
(ms15,44: Palas de Rey) 4705. Gardar de novo pra de vello che o
Contra el agua. mellor acerto; se che fai falla, gstalo e,
se non, dixalo. (ms-LU: seminarista annimo:
AHORRO. V. tamn Ahorro y tacaera algn lugar de Galicia)
4690. A ama da casa cunha faba pasa; si 4706. Hai que comer con ter pra que nos
non a come, qudalle na casa. (mc e ms16: vean a ver. 1573 (ms12,70)
Lamas de Viduedo) 4707. Hai que dar e ter pra que nos vean a
4691. A ama da casa, nin coma nin beba, e ver. (mc: Santiago / ms-LU: seminarista annimo:
si moito aforra, na casa lle queda. algn lugar do norte da provincia de Lugo)
(ms9,15r: Silvarrey) 4708. Hai que ir dando con ter: nin comelo
4692. A arca do aforro mui grande. (mc e todo nin aforralo todo. (mc e ms16: Bucios)
ms16: Bucios-F.V.S.) 4709. Hasta a auga de fregar posibre
4693. A dona da casa, nin coma nin beba aproveitar. (mc e ms16: J.P.)
porque todo na casa lle queda. (ms-SA: 4710. Huevos e zapatos, na corentena
Jos Cornes Iglesias: Santiago de Buxn, Val do
Dubra, C) baratos. 1574 (ms)
4694. A muller que non administr'a lea, 4711. Moito come quen ten e moito aforra
non administra cousa que tea. (ms-LU: quen non ten. (mc / ms16: Lugo)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 4712. Moito se aforra por non ter, e moito
4695. Aforra hoxe e ters alegra ma. se gasta polo haber. (mc e ms16: Lugo)
(ms15,42: Valle del Mao) 1575
4713. Moitos poucos fan un moito. (mc /
4696. Aforrar pr vellez: ganar un e comer ms4: F.V.S. / ms16: Lugo / ms10,097r: D.E.)
tres. (ms16) (pt) Muitos poucos fazem muito. (Chaves)
4697. Aforrar, aforra o usureiro, mais non (es) Muchos poquitos hacen montn. (R.
sabe nde ir o seu dieiro. 1569 (mc e Marn) / Muchos poquitos hacen un
ms16: C.A.) muchazo. (Id.)
4698. Ata curto, esterca a modo, ara xusto e 4714. Na casa onde se merenda, afrrase
fondo e collers pan dabondo. 1570 moito de cena. (ms5,121: Trapero)
(ms10,078r: D.E.) 4715. Nas oitavas de Nadal, quen aforra,
4699. Comer e ter non pode ser. (ms-LU: ben lle vai. (mc e ms16: Muros)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 1576
4716. Nin tre-lo teu nin collas o alleu.
4700. Dar con ter pra que nos vean ver. (mc / ms4: F.V.S. / ms / ms16)
1571
(mc: A.I. / ms16: D.E. / ms21,31r: Berms) 4717. Ninguin debe vivir probe por morrer
Var.: Hay que dar e ter pra que nos vean rico. 1577 (ms10,143r: D.E.)
visitar. (Santiago) 4718. Non hai mis aforros que o que pouco
gasta. (ms5,133: Mondoedo)
1567
Si chove o sabado toda a tarde, o domingo antes da
1572
misa, toda a semana vai de risa. En ms10 s.v. Pobreza coa indicacin Ahorro.
1568 1573
Indica Agua. Hay que comer con ter, pra que nos vean a ver.
1569 1574
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Atopados xunto cos de Medicina e higiene.
1575
incluu este refrn en Usura. En ms10 s.v. Poco.
1570 1576
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Ahorro. Nin trel-o teu, nin collas o alleu. / mc: alleo.
1571 1577
ms3, ms4 e ms21,31r: pra que nos vean a ver. En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Ahorrar.
4719. Non te far rico o moito que ganes 4736. O que non garda non encontra. (ms-SA:
sinn o pouco que aforres. 1578 (ms10,049r: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
1583
S. Simn de la Cuesta) 4737. O que non garda non ten. (mc e
4720. O aforrar non por moito madrugar. ms16: M.V. / ms10,026r: D.E.)
(ms16: Enc. / C.A.?) Var.: O que non gana non ten, e si ten, gasta
4721. O aforrar non por moito traballar mui ben. (Santiago)
senn por moito ganar e pouco gastar. (es) Quien guard, hallo, si bien guard.
(ms16: Enc. / C.A.?) (R. Marn) / Quien guarda, halla, si la
4722. O aforro non o todo. (ms) guarda no es mala. (Correas) / Quien
guardar supo, siempre tuvo. (R. Marn)
4723. O carto (os cartos) todo apretado,
4738. O que non goberna a lea non
das veces vai contado. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) goberna cousa que tea. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia da Corua)
4724. O dieiro non de quen o gana, de
4739. O que non remenda non sai da tenda.
quen o garda. (ms16: Sober) (mc: S.P.P.-Ultreya)
4725. O gardar sempre ben: o que garda 4740. O que non vai na manta vai na amata.
sempre ten. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
4726. O mozo de gorra nada che aforra. Por ahorrar en lo necesario, se gasta
(ms5,136: Aguada) despus mucho ms.
Contraste con el anterior. 1579 Al mozo de 4741. O que o seu garda, muitas almas
gorra lo tienen por gamberro. salva. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
4727. O qu'aforra na comida, gast'o na 4742. O que quita e non pon, logo chega ao
medicina. (ms-LU: seminarista annimo: algn fondn. 1584 (ms-SA: seminarista annimo:
lugar da provincia de Lugo) Moreira, A Estrada, PO / ms-SA: Antonio Torreira
4728. O qu'aforra unha cena en xaneiro, Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
compra un leiro. (ms-LU: seminarista annimo: 4743. O que ten porque retn. (ms16: Sober)
algn lugar da provincia de Lugo) 4744. O que ten pan na hucha porque
1580
4729. O qu'aforra, botalo afora. non-o come. (ms16: Sober)
(ms18,57r: Vida Gallega)
4745. O que ten pouco e o sabe cuidar, pode
4730. O que aforra da noite pr da, ten
aumentar. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
alegra. (mc e ms16: Fonsagrada-F.V.S. / ms11,47:
Com. de Fonsagrada) 4746. Onde hai saca e non se pon, logo se
Var.: O que garda da noite pr da, ten alegra. acaba o bulsn. 1585 (ms10,23r: D.E.)
(ms4: Fonsagrada-F.V.S. / ms16: Fonsagrada) 4747. Onde sacan e non pon, logo se chega
4731. O que come a semente, aynall'o fondo [sic]. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
dente. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) 4748. Onde sacan e non pon, logo se chega
4732. O que garda, sempre ten, e o gardar fondn. (ms-SA: Amador Darriba Mguez / J. M.
sempre foi ben. 1581 (ms16: utara, P. de Area Alonso)
Brolln / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, 4749. Onde se quita e non pon, logo se
arballedo, LU) chega fondn. (ms21,24r: Berms)
4733. O que garda, sempre ten, se non llo 4750. Onde se quita e non se pon, logo se
leva ningun. (mc: Bucios / ms16: Sober) chega fondn. 1586 (mc e ms16: A.N. / ms:
4734. O que garda, sempre ten. (mc e ms16: V.R. y A.R.)
M.L. / ms21,01v: Berms) Var.: Onde se saca e non se pon, logo se chega
Var.: O que aforra, sempre ten. (ms16) fondn. (ms16: D.E.) / Onde se quita e non se
4735. O que non aforra a lea, non aforra pon, logo arromata o bulsn. (mc / ms4) 1587 /
cousa que tea. 1582 (ms: M.L. / ms-SA: Onde quitan e non pn, logo chegan fondn.
Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C) (ms4: G.S.A.) / Onde quitan e non poen, logo
se chega fondn. (ms4: V.R. y A.R.) / Onde
tiran e non se pon, logo se chega fondn.
1578
Indica Ahorro.
1579 1583
O anterior no orixinal era Home de capa e galero o En ms10 s.v. Guardar.
1584
que eu quero. ms-SA (Antonio T.): frondn.
1580 1585
O qu'aforra, botal'o afora. Sen clasificar no orixinal.
1581 1586
ms-LU: y'o gardar. mc, ms3 e ms4: Donde.
1582 1587
ms4: no-aforra a lea, no-aforra. ms4: arremata.
(ms16: D.E.) / Onde quitan e non pon, logo se 4761. Quen non goberna a lea, non
chega fondn. (ms4: C.A. A Nosa Terra) goberna cousa que tea. (mc: M.V. / ms16)
(pt) Donde tiram e no pem, cedo chegam Como: O que non aforra a lea...
ao fundo. (Chaves) / Onde se tira e se no 4762. Quen se viste de mal pano, das veces
pe, logo o monte diminue. (Chaves) /
se viste ano. 1591 (mc, ms4 e ms16: J.P.)
Donde tiram e no pem, falta faz.
(pt) Quem se veste de ruim pano, veste-se
(Chaves) / Donde tiram e no pem, cedo
duas vezes no ano. (Chaves) (es) El que se
chegam ao fundo. (Id.) (es) Donde sacan y
viste de mal pao, dos veces se viste al ao.
no pon, presto llegan al hondn. (Correas) /
(Sbarbi)
Donde dinero no entra y dinero sale, fuerza
es que se acabe. (R. Marn) / Donde sacan 4763. Quitar e non poer cegar e non ver.
1592
y no pon, vaco queda el cajn. (R. Marn) / (ms: F.V.S. / ms16: Sober)
De do sacan y no pon, presto llegan al Var.: Sacar e non poer cegar e non ver.
hondn. (Z.) (ms4: Pidre-F.V.S)
4751. Onde se saca e non se pon, logo se lle 4764. Remenda o saio e chegarache ano;
ve o fondo. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) remndao ben e chegarache que vn.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
4752. Onde un quita e nunca pon, logo
provincia de Lugo)
chegar fondn. 1588 (ms10,23r: D.E.) 4765. Remenda o teu pano e chegarache ao
4753. Os cartos a rditos poen becerros. ano; remndao ben e chegarache que
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
vn; remndao outra vez e botarache
4754. Peseta aforrada, peseta ganada. (mc e
ms16: Tuiriz, Monforte) outro mes. (mc: Muros)
(es) Peseta guardada, dos veces ganada. 4766. Remenda o teu pano e durarache o
(R. Marn) ano; remend'o ben e durarache o que
4755. Quen calza espola, a febilla aforra. (mc vn. (ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO)
e ms16: A.S.A. / ms21,05v: Berms) 4767. Remenda o teu pano, botarache o
(es) Quien calza espuela, chele la hebilla ano. (mc: A.I. / ms3: A.N.V.)
fuera. (R. Marn)
4768. Remenda o teu saio e durarache mis
4756. Quen de run pano se viste, tres veces
un ano, vlveo remendar, que che
se viste ano. 1589 (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
volver durar. (mc: A.S.A.)
(pt) Remenda o pano, durar-te- outro ano,
4757. Quen garda, encontra. (mc, ms4 e ms16:
A.S.A. / ms4: J.P.)
torna a remendar, outro ano h-de passar.
Vase O que garda sempre ten. (Chaves) (es) Remienda tu sayo, y te durar
otro ao; vulvelo a remendar, y te volver
4758. Quen garda, ten; e quen gardou,
a durar; remindalo otra vez, y te durar
tapou. (mc e ms16: R. Caruncho) un mes. (R. Marn) / Remienda tu pao,
(pt) Quem guarda acha e quem cria, mata. pasars un ao. (Correas) / Remienda tu
(Chaves) (es) Quien guarda halla, si la sayo y pasars tu ao. (Correas) (ct) Qui
guarda no es mala. (Bergua) / Quien apedassa, a passa. (R. Marn: Mallorca)
guarda halla y quien cra mata. (Id.)
4769. Se queres chegar a rico, mete a lea
Recomienda el ahorro.
4759. Quen merca run pano, merca das polo pico. 1593 (ms: A.N. 2 serie / ms4: N.V. 2
serie)
veces no ano. 1590 (mc e ms16: M.V.) 4770. Si queres que te vean ver, hai que
Var.: Quen merca run pano, tres veces se viste
dar e ter. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
no ano. (ms16: Santiago)
4771. U que come ben, aforra o que ten. (ms-
4760. Quen merca run pano, tres veces se LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
viste ano. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Baralla, LU)
Maria de Ribela, A Estrada, PO)

1588 1591
Sen clasificar no orixinal. mc no ano. O refrn rexistrado por Jacinto del Prado
1589
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco coincide co que aparece en ms4 e ms16.
1592
incluu este refrn en Paos. Aparece por atrs da ficha correspondente a Non hay
1590
ms16: duas veces o ano. / Nunha segunda sbado sin sol, nin Mara sin amor, de tema Del amor y la
clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este refrn amistad.
1593
en Paos. ms4: Se ques.
4772. Un peso gnao calquera, o caso ter 4787. Da de moito, vspera de nada. (mc:
conta del. (mc e ms16: Golada) Pidre)
4773. Unha cousa difcil non perder o Var.: Da de moito, semana de nada. (ms15,43:
Meda)
tempo e gardar un peso. (mc e ms16:
Carballino / ms: Carballedo)
(es) Da de mucho, vspera de ayuno. (R.
Marn) (ct) Da de molt, vespra de res.
4774. Unha das cousas mis difciles non
(Alberola)
perder o tempo e gardar un peso. (ms: C.) 4788. Das de moito, vsperas de nada. (ms-
Var.: Unha das cousas mis difciles non LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
perder o tempo e ahorrar un peso. (ms: C.)
4789. Eran bos os merendotes, se non foran
4775. Unha vella, de frebas, fixo cen varas.
1594 os escotes. (ms8,16v: O. de Rey)
(mc / ms4: F.V.S.)
4790. Garda o avaro seu dieiro pra que o
4776. Unha vella, de frebas, xuntou cen
goce o seu herdeiro. (ms5,133: Mondoedo)
meas i-outra, de bagos, xuntou cen
4791. Mis vale faltar que sobrar. (ms-LU:
canados. 1595 (ms-LU: seminarista annimo: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Paradela, LU)
4792. Nese peto nin saco nin meto. (ms-SA:
4777. Unha vella, de frebas, xuntou cen Francisco Canosa Quintns)
meas i-outra, de bagos, xuntou un 4793. Nese peto non quito nin meto. (ms-SA:
canado. 1596 (mc: Paradela-F.V.S.) Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO)
4778. Unha vella, freba a freba, xuntou cen 4794. No seas tan tacao que chegues a
varas de tea. 1597 (ms4 e mc: M.L.) engao. (mc: Santiago)
(es) Una vieja revieja, poco a poco y hebra 4795. Non hai pouco que chegue nin moito
a hebra, hil para cien varas de tela. (R. que non se acabe. (ms-SA: Clemente Crespo
Marn) Caamao: Santiago de Compostela, C / Jos A. Iglesias
4779. Val mis que sabe ter que quen ten Ares)
saber. 1598 (ms10,113r: D.E.) 4796. Non hai pouco que non chegue e
4780. Vale mis un feo remendo que un moito que non se acabe. (ms-LU: seminarista
bonito buraco. (ms8,67r: La Caiza) annimo: Laiosa, O Incio, LU)
4781. Vale mis un remendo mal feito ca un 4797. Non hai pouco que non chegue nin
burato ben feito. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: moito que non se acabe. 1599 (mc e ms4: M.L.
/ ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
Forcarei, PO)
LU / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
4782. Vale moito un remendo ben botado provincia de Lugo / ms10,097r: D.E.)
pero vale mis zorcido que remendado. (es) No hay poco que no alcance, ni mucho
(mc: Bucios) que no se acabe. (R. Marn)
4783. Xunta de novo pra de vello. (ms8,37r: 4798. O abad de Bamba, o que non pode
Silvarrey)
comer, do pola sa ialma. (mc)
4784. Xunta pan pra maio e lea pra abril. (es) El abad de Bamba, lo que no puede
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
comer, dalo por su alma. (Sbarbi)
Moteja a los que slo dan las cosas que no
AHORRO Y TACAERA. V. tamn Ahorro, pueden aprovechar.
Gastar, Generosidad, Sibaritismo. 1600
4799. O que d parte, tcalle menos. (mc:
4785. Apaai os bagos, que unha vella, de C.G. / ms21,31v: Berms)
bagos, fixo cen canados. (mc: G.P.) 4800. O que outro suda, a min pouco me
4786. As moitas pingueiras fan o ro dura. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
grande. (mc: Bucios) de Xus, Baralla, LU)
4801. O que outro suda, pouco me dura. (mc:
M.L.)
1594
Var.: O que outro zuga, a min pouco me dura.
V. Unha vella, de bagos, fixo cen canados en Ahorro (Pramo-F.V.S.) / O que un zuga, a outro
y tacaera.
1595 pouco dura. (Incio)
V. Unha vella, de bagos, fixo cen canados en Ahorro
y tacaera.
1596
V. Unha vella, de bagos, fixo cen canados en Ahorro
1599
y tacaera. ms-LU (Bucios) e ms-LU (annimmo): s'acabe. / En
1597
mc: frebe a freba. ms10 s.v. Poco.
1598 1600
En ms10 s.v. Saber coa indicacin Ahorro. ms: tcalle a menos.
(pt) O que outrem sua, pouco dura. AISLAMIENTO
(Chaves) (es) Lo que otro suda, a m poco 1605
4815. Voz de un, voz de ningn.
dura. (Correas) / Lo que otro suda, poco (ms10,143v: D.E.)
dura. (Id.)
4802. O que outro suda, pouco dura. ALABANZAS
(ms8,05r: Silvarrey) 1606
1601 4816. Gbate, pola, que de poer vs.
Vestido viejo. [sic] (ms10,093r: D.E.)
4803. Obras, das sobras. (mc: M.V.) 4817. Gbate, pola, que ests ben gorda pra
(es) La obra con lo que sobra. (R. Marn) /
que te coman. 1607 (ms10,093r: D.E.)
Obras, con tus sobras. (Id.) / Las obras con
las sobras. (Sbarbi) 4818. Gbate, pola, que puxeche un ovo, i-
Aconseja no gastar en construir edificios ese grolo. 1608 (ms10,093r: D.E.)
1609
sino con el sobrante de la renta. 4819. Hastra que acabes non te gabes.
1602 (ms10,24v: D.E.)
4804. Ofrece-lo pez, que a cera vai cara. 1610
(mc: S. Victorio de R. de Mio / ms18,74r: A.S.A.) 4820. Ningun se gabe do que non fai.
4805. Onde el non tire vio, escusan outros (ms10,24v: D.E.)
1611
ir por auga. 1603 (mc: M.V.) 4821. Ningun se gabe do que non sabe.
(ms10,24v: D.E.)
Var.: Ond'el non tire vio, escusan d'ir outros
por auga. 4822. Ningun se gabe hastra que acabe.
1612
4806. Os cartos do tacao van tres veces (ms10,24v: D.E.)
1613
mercado. (mc) 4823. Non gabes hastra que probes.
(ms10,24v: D.E.)
(pt) O dinheiro do avarento, duas vezes vai
feira. (Chaves) (es) Dineros de avaro, dos 4824. Poucos en persoa propia deben gabar
veces van al mercado. (Correas) / El dinero as sas cousas. 1614 (ms10,091r: D.E.)
del mezquino dos veces anda el camino.
(Id.) ALDEA
4807. Por unha presa de aire non se perda 4825. A aldea empobrece, embrutece e
unha cesta de tripas. (mc: Tuiriz, Monforte) envilece. (ms8,52v: Trives)
(pt) Por un dedal de vento no se perca um 1615
4826. A aldea Dio-la dea. (ms: A.S.A. / ms e
alguidar de tripas. (Chaves) ms4: A.S. y A.)
4808. Por unha presa de aire prdese un (es) Buena es la vida del aldea. Algunos
culeiro de tripas. (mc) aaden: por un rato, mas no por un ao.
4809. Pra un ovo que dan, picada hoxe, (Sbarbi)
picada man. (mc: Bucios) 4827. A vida da aldea dlla Dios a quen a
4810. Si o avaro fose o sol, a nadie dara desexa. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
Lousame, C)
calore. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 1616
4828. O d'aldea, nin cama nin cea. (ms:
4811. Si un avaro fora sol, a ningun dara Bucios)
calor. (ms5,133: Mondoedo) 4829. paisano, nin mal, que non o
4812. Unha vella, de bagos, fixo cen merece; nin ben, que non o agradece.
canados. 1604 (mc: La Corua) 1617
(ms: Baralla-F.V.S.)
4813. Unha vella, s bagos, fixo cen
canados; e se os apaara ben, inda faca
outros cen. (ms-LU: seminarista annimo: algn 1605
En ms10 s.v. Voz coa indicacin Aislamiento.
lugar da provincia de Lugo) 1606
En ms10 s.v. Pollita coa indicacin Alabanzas.
4814. Vispra de moito, da de nada. (ms-SA: 1607
1608
En ms10 s.v. Pollita coa indicacin Alabanzas.
Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso)) En ms10 s.v. Pollita coa indicacin Alabanzas.
1609
En ms10 s.v. Alabar.
1610
En ms10 s.v. Alabar.
1611
En ms10 s.v. Alabar.
1612
En ms10 s.v. Alabar.
1601 1613
Non est clara a relacin entre esta nota e o refrn En ms10 s.v. Alabar.
1614
que acompaa. En ms10 s.v. Persona coa indicacin Alabanza
1602
Ofrecel-o pez, que a cera vai cara. propia.
1603 1615
ms3: Ond'el, escusan d'ir outros. A aldea Diol'a dea. / Dentro do sobre Aldea.
1604 1616
V. Unha vella, de frebas, xuntou cen meas i outra, de Dentro do sobre Aldea.
1617
bagos, xuntou cen canados en Ahorro. Dentro do sobre Aldea.
1618
4830. O proveito da aldea, Dios o dea. 4842. Tempo trai tempo. 1629 (ms10,127r: D.E.)
(ms10,102r: D.E.) 4843. Tempo tras de tempo e auga tras de
4831. Os d'aldea, neto de leite por cuartillo vento. 1630 (ms10,127r: D.E.)
de aceite. 1619 (ms: La Corua) 4844. Tras deste tempo ha de vir outro.
1631

4832. Por mal que che va, vive na ciud. (ms10,128r: D.E.)
1620
(ms e ms4: A.S.A.) 4845. Tras do bo tempo ha de vir o mal
(es) Vive en ciudad, por pequea que sea; tempo. 1632 (ms10,128r: D.E.)
casa con moza, por pobre que sea; come 4846. Tras do mal tempo ha de vir o bo
carnero, por caro que sea. (Correas) / Vive tempo. 1633 (ms10,128r: D.E.)
en ciudad, por mal que te haya; come
4847. Un tempo bo trai outro tempo malo.
carnero por caro que valga; bebe del 1634
(ms10,128r: D.E.)
Duero, por turbio que vaya. (Sbarbi)
4833. Porque ladren os cas n'aldea, non van 4848. Un tempo malo trai outro tempo bo.
1635
a fundir a peneda. 1621 (ms: Santiago / ms-SA: (ms10,128r: D.E.)
Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A 4849. Un tempo tras de outro tempo, logo
Estrada, PO) vn e axia se vai. 1636 (ms10,128r: D.E.)
4834. Pra non salir s aforas, fixo abondo.
1622
(ms: Bucios) AMANCEBADOS
4835. Quen deixa a vila pola aldea, a ollo ve 4850. A amiga e a espada, primeiro dada
mala estrela. 1623 (ms: A.S.A.) que emprestada. (ms16: D.G.)
(pt) Quem deixa vila pela aldeia, venha-lhe (es) La amiga y la espada, antes dada que
m estreia. (Chaves) (es) Quien deja la prestada. (Correas)
villa por la aldea, a ojo ve la mala estrella. 4851. Amancebamento non casamento.
(R. Marn) / Quien deja la villa por la (ms16: D.G.)
aldea, vengale mala estrella. (Id.)
4836. Quen deixa a vila pola aldea, mal lle AMBICIN
foi nela. 1624 (ms e ms6,02v: R. Caruncho, D. 4852. Unha no papo e outra no saco, e inda
Avisos)
cobiza o que queda no prato. 1637
4837. Quen deixa vila pola aldea, ollo ve (ms10,081r: D.E.)
mis estrela. (ms4: J.P.)
4838. Quen dixo pueblo, dixo ceo; quen AMENAZAS
dixo vila, dixo vida. 1625 (ms e ms4: A.S.A. / 4853. Pode ben pouco o que non ameaza a
ms16: J. del Prado?)
outro. 1638 (ms10,093r: D.E.)
4839. S'es d'aldea, tarde ou cedo has 1639
4854. Quen ma fai, hama de pagar.
d'insiar a orella. 1626 (ms: Bucios) (ms10,048r: D.E.)

ALIMENTO. V. tamn Escasez de alimento. AMISTAD FALSA


1627
4840. Carne de perna quita as engurras. 4855. Cando a ocasin chega, o mis amigo
(ms10,091r: D.E.)
a pega. 1640 (ms10,071r: D.E.)
ALTERNACIN
4841. Quen anda s pegas, atpaas brancas
e negras. 1628 (ms10,087r: D.E.) 1628
En ms10 s.v. Pega = urraca coa indicacin
Alternacin.
1629
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1630
En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1618 1631
En ms10 s.v. Provecho coa indicacin Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1619 1632
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1620 1633
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1621 1634
ms-SA: n'aldea. / Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1622 1635
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1623 1636
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Alternacin.
1624 1637
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Papo coa indicacin Ambicin.
1625 1638
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Poder coa indicacin Amenazas.
1626 1639
Dentro do sobre Aldea. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Amenaza.
1627 1640
En ms10 s.v. Pierna coa indicacin Alimento. En ms10 s.v. Ocasin coa indicacin Amistad falsa.
1647
AMISTAD PROBADA (ms-SA: Daniel Garca Blanco: Bamiro,
4856. Na moita necesid concese o amigo Vimianzo, C / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
de verd. 1641 (ms10,067r: D.E.)
4871. Amigo que non d e coitelo que non
4857. Na moita necesid di o amigo a verd.
1642 corta, que se perda pouco importa.
(ms10,067r: D.E.)
1643 (ms21,22r: Berms)
4858. Na necesid nace a amist. 4872. Amigo que non d e coitelo que non
(ms10,067r: D.E.)
1644 corta, que se perdan pouco importa. 1648
4859. Na necesid prbanse os amigos. (mc: M.V.)
(ms10,067r: D.E.)
1645 Var.: Amigo que non sirve, bota que perde o
4860. Na necesid vese ben a amist. vio e coitelo que non corta, que se perdan,
(ms10,067r: D.E.)
pouco importa. (ms5,134: Valle del Mao)
(pt) Amigo que no presta, e faca que no
AMOR ATRACCIN corta que se percam, pouco importa.
4861. Al se me poa o sol onde tea o meu (Chaves) (es) Amigo que no presta, y
amor. 1646 (ms10,122r: D.E.) cuchillo que no corta, que se pierda poco
importa. (Correas)
AMOR Y AMISTAD 4873. Amigo vello, toucio vello, e vio inda
4862. casa da mia novia levei un amigo: mis vello. (mc: Bucios)
el quedouse de novio i-eu de despedido. Var.: Aceite, vio e amigo, que sea antigo.
(mc: Tuiriz) (J.P.) / Aceite, vio e amigos, canto mis
Con leves variantes es una seguidilla vellos, millor. (C.A.) 1649
popular. (pt) Azeite, vinho e amigo, o mais antigo.
4863. A lengua dun amigo malo corta mis (Chaves) / Amigo velho, vale mais que o
c'un machado. (ms15,19v) dieiro. (Id.) (es) Aceite y vino, y amigo, en
lo antiguo; y aejo el tocino. (Correas) /
4864. A mortos e idos non hai amigos. (mc:
A.N.)
Amigo viejo y vino aejo. (R. Marn) /
(pt) A mortos e a idos, no h amigos. Amigo, viejo; tocino y vino, aejo. (R.
(Chaves) (es) A muertos y a idos, pocos Marn) (ct) Amic nou es vi novell, si es bo,
amigos. (Correas) (ct) A mrts ya anats, no com el vell. (Alberola) / Oli, prch, v y
amics acabats. (Alberola) amig, tant mes b com mes antich. (R.
Marn)
4865. A mortos i-a idos non valen amigos.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 4874. Amigo verdadeiro, deitalo no celeiro.
(mc: R. Caruncho)
4866. Amado meo, morreras ti e quedara
4875. Amigos coma sempre, pero a vaca
eu. (ms21,11r: Berms)
polo que vale. 1650 (ms-LU: seminarista annimo:
4867. Amighios, si, pero a vaca polo que Carballedo, LU)
vale. (ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C) 4876. Amigos de bon tempo trcanse co
4868. Amigo cordo, con vicio e todo. (mc) vento. 1651 (mc: C.A. A Nosa Terra)
(es) Al amigo, con su vicio (o amarlo con su (pt) Amigo de bom tempo, muda-se com o
vicio). (Sbarbi) vento. (Chaves) (es) Amigo del buen
4869. Amigo na cocia come o do fondo e tiempo, mdase con el viento. (R. Marn)
mais da cima. (mc: Lugo) 4877. Amigos de lonxe e contas de preto.
4870. Amigo que non d e coitelo que non (mc: M.V. / ms21,25v: Berms)
corta, anque se perda pouco importa. (pt) Amigos de longe, contas de perto.
(Chaves)
1641 Idea muy repetida en la peremiologa
En ms10 s.v. Necesidad coa indicacin Amistad
probada. gallega y que recoge tambin la cancin
1642
En ms10 s.v. Necesidad coa indicacin Amistad popular: Amigos de cerca ou lonxe, i-as
probada.
1643
En ms10 s.v. Necesidad coa indicacin Amistad
probada.
1644 1647
En ms10 s.v. Necesidad coa indicacin Amistad ms-LU: anda que se perda.
1648
probada. ms4: que se perda.
1645 1649
En ms10 s.v. Necesidad coa indicacin Amistad ms4: mellor.
1650
probada. Amigos coma sempre, pero a vaca pol'o que vale.
1646 1651
En ms10 s.v. Sol coa indicacin Amor atraccin. ms4: troncanse.
contas sempre de preto; / amistade a que se 4891. Amiguio, si, pero o porco polo que
queira / pero a vaca no seu precio. vale. (mc: M.V.)
4878. Amigos de taberna, amigos de merda. (pt) Amigos, amigos, negcios parte.
(mc: M.V.) (Chaves) (es) Entre amigos leales, comprar
4879. Amigos do que tes, dlles sebo nos y vender por lo que las cosas valen. (R.
ps. 1652 (mc: Santiago / ms18,68r: Diario de Avisos, Marn) / Una cosa es la amistad y el
de R. Caruncho (1888)) negocio es otra cosa. / Amigos s; pero los
1653
4880. Amigos e mulas, s maduras. (mc e pocos aparte. (Id.) (Sbarbi) / De mostrador
ms: R. Caruncho, Diario de Avisos) advento ni amistad ni parentesco.
Var.: Amigos e mulas fallan s duras. (A.S.A.) 4892. Amistade de xenro sol de inverno.
(pt) Amigos e mulas, falecem a duras. (mc: C.A.)
(Chaves) (es) Amigos y mulas, lejos de las Var.: Amist de xenro, como sol d'inverno.
duras. (Sbarbi) (Bucios)
Suelen faltar cuando mayor es la dificultad (pt) Amizade de gerno, sol de invierno.
o el apuro. (Chaves) (es) Amistad de yerno, sol de
4881. Amigos seamos e do noso comamos. invierno. (Correas)
(mc: Bucios) Porque, como ste, dura poco, y poco
4882. Amigos seamos e do noso teamos. calienta.
(mc: Santiago / ms21,29r: Berms / Amador Darriba 4893. Amor con amor se paga. (mc: Dicc. Ac. /
Mguez) ms11,24)
4883. Amigos, poucos e bos. (mc: C.A.) (pt) Amor com amor se paga e com desdem
(es) Amigos, pocos y buenos. (R. Marn) / se apaga. (Chaves) (es) Amor con amor se
Amigos, pocos y finos. (Id.) (ct) Amics, pocs paga. (Correas) / Amor con amor se paga;
i fins. (Id.) / Amics, pcs y bns. (Alberola) lo dems son vanas palabras (R. Marn) /
4884. Amigos, si, pero a vaca polo que vale. Amor con amor se paga; y lo dems, con
1654
(ms-SA: seminarista annimo: Terras do Deza, dinero. (Id.)
PO) Se me queres, querereite / non me
4885. Amigos, si, pero as sandas polo que querendo, no hai nada; / olvidar,
valen. (ms) olvidareite: / amor con amor se paga.
(es) Amigos si; pero las peras aparte. (ms11,24)
4886. Amigos, un; enemigos, ningn. 1655 4894. Amor de asno, couce e bocado. (mc:
(mc: M.V.) Bucios)
1658
(pt) Amigo de um, inimigo de nenhum. 4895. Amor de burro, couce e bocado.
(Chaves) (es) Amigos, uno; enemigos, (mc: Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
ninguno. (R. Marn) (ct) Amic de y de Galicia)
enemic de ning. (Alberola) (es) El amor de los asnos, entra a coces y a
bocados. (Correas) / Amor de burro,
4887. Amigos? No tempo dos figos. (mc: Sta.
Eugenia de Riveira)
bocados, coces y rebuznos. (R. Marn) (ct)
Amor de burro, mossos y coces. (Alberola)
4888. Amiguios seamos e do noso teamos.
1656 4896. Amor de monxas, fuego de estopas.
(mc: M.V.)
(mc)
4889. Amiguios, si, pero a galia por (es) Amor de monjas, fuego de estopas.
trinta res. (mc: Santiago) (Correas)
(pt) Amigos, amigos, negcios parte. 4897. Amor de nai, cal el non hai. (mc: Dicc.
(Chaves) (es) Entre amigos leales, comprar Ac.)
y vender por lo que las cosas vales. (R. 1659
4898. Amor de nena, auga na cesta. (mc:
Marn) / Amigos, s; pero los peces aparte. Tuiriz, Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn
(Id.) lugar de Galicia)
Vase Amigos de lonxe... 4899. Amor de soldado non de fiar. (mc:
4890. Amiguios, si, pero o porco polo que Dicc. Ac.)
vale. 1657 (ms21,27v: Berms) (es) El amor del soldado no es ms de una
hora, que en tocando la caja y a Dios,
1652 seora. (Correas)
ms18,68r: dalle sebo.
1653
ms: s.
1654 1657
Amigos s, pero a vaca pol'o que vale. Amiguios s, pero o porco pol'o que vale.
1655 1658
ms4: Amigo, enemigo. ms-LU: coz.
1656 1659
ms4: de noso. ms-LU: agua.
4900. Amor de xenro sol de inverno. (mc) cuidado, no puede estar encerrado.
4901. Amor de xenro, bogada sin cinza. (mc: (Correas) / Amor, dinero y cuidado, nunca
Dicc. Ac.) fu disimulado. (Id.) / Amores, diablos y
(pt) Amizade de genro, sol de inverno. dineros, non pueden estar secretos. (Id.) /
(Chaves) (es) Amor de yerno, sol de Amores, dolores, celos y dineros non
invierno. (R. Marn) pueden estar secretos; o no pueden estar
Vase Amist de xenro... cubiertos. (Id.)
4902. Amor e dieiro non se pode ter 4913. Amor, coitas e dieiro non se poden
gardado. (mc: C.A.) ter sagredos. (mc: Dicc. Ac.)
(pt) O amor e o dinheiro, chocalheiro. 4914. Amor, de pai, que todo o demais
(Chaves) / Amor, dinheiro e cuidado, no aire. (mc / ms4: F.V.S.)
est dissimulado. (Id.) (es) Amores, diablos (es) Amor de padre, que todo lo dems es
y dineros, no se pueden encubrir. (Sbarbi) / aire. (Sbarbi) (ct) Amor de pares, tot lo
Amor y dinero, no puede estar secreto. dems es aire. (Alberola)
(Correas) / Amor, tos, humo y dinero, no se Vase la correspondencia port. en Amor de
puede encubrir mucho tiempo. (Id.) (ct) nai...
L'amor y els diners no pden amagarse. 4915. Amor, fogo e tose a seu dono
(Alberola) descobre. (mc: Correas)
Vase Amor, coitas e dieiro... (pt) Amor, fogo e tosse; a seu dono
4903. Amor e gloria unha historia. (mc: descobre. (Chaves) (es) Amor, tos y fuego,
C.A.) descbrense luego. (Correas) / El fuego, el
4904. Amor forte non se esquence. (mc: amor y la tose, se conoce. (Id.) / Amor, tos
Bucios) y fuego descubre a su dueo. (Id.)
Lo recoge la cancin popular: Alcipreste Con imperfecciones de lenguaje, como
non se rega / porque na lentura nace; / todos los gallegos que recoge [Correas].
amor firme non se esquece / por mis
4916. Amor, o da nai, que de todo outro
traballos que pase.
non hai. (mc: C.A.)
4905. Amor que non ve, de contado morre.
(ms15,13)
(pt) Amor de pai que todo o outro ar.
(Chaves) (es) Amor de madre, que lo l es
4906. Amor tempraneiro: cantas vexo,
aire. (Correas) / Amor de madre, que todo
cantas quero. 1660 (mc: Tuiriz, Monforte) lo otro es aire. (Id.) (ct) Amor de pares, tot
4907. Amor tempraneiro: tantas vexo, lo dems es aire. (Alberola)
tantas queiro. (ms-LU: seminarista annimo: El port. dice lo mismo del amor de padre.
algn lugar de Galicia) 4917. Amor, o da nai; todo o demais aire.
4908. Amor tolo, eu por vs e vs por outro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(mc: Bucios) 4918. Amor, tempo e fertuna logo se muda.
(pt) Amor louco, eu por ti e tu por outro. 1662
(mc: C.A. A Nosa Terra)
(Chaves) (es) Amor loco, yo por ti y t por
(es) Amor y fortuna, no tiene defensa
otro. (Correas) / Amor loco, yo por vos y
alguna. (Correas) / La mujer y la luna
vos por otro.
presto se mudan. (R. Marn)Temps, vent,
4909. Amor xamais manda: amor sempre femmes et fortune se changent comme la
roga. (mc: G.P.) lune. (R. Marn)
4910. Amor trompetero, cantas vexo, cantas 4919. Amor, tempo e fertuna presto se
quero. 1661 (mc) muda. (ms18,17r)
(es) Amor trompero, cuantas veo, tantas 4920. Ao amigo e ao cabalo non hai que
quiero. (Correas)
cansalo. 1663 (mc: C.A.)
4911. Amores de baile, amores do aire. (mc:
(pt) Ao amigo e ao cavalo, no apert-lo.
Pontevedra)
(Chaves) (es) Al amigo y al caballo, no hay
4912. Amor, coitas e dieiro non se poden que apurallo. (Sbarbi) / Al amigo y al
ter gardados. (mc: Sarria) caballo no apretallo.
(pt) Amor, dinheiro e cuidado, no est No se debe abusar de la amistad.
dissimulado. (Chaves) (es) Amor, dinero y

1660 1662
ms: tantas quero. ms e ms4: presto se muda.
1661 1663
ms: tantas quero. ms: o amigo y-o cabalo, n-hai.
4921. Ao amigo molestar, nen a rir nen a 4936. Cheguei o amigo a perder que mr
brincar. (mc) pena podo ter? (ms4: Velle)
(es) Al amigo cuando lo pruebas, que 4937. De amigo reconciliado e de home
chasco te llevas. (R. Marn) / Al amigo disimulado garda o teu lado. (ms10,032r:
nunca lo pruebes. D.E.)
4922. Aquel que ben che quere, faiche 4938. De amigos, o dieiro, e de amores, o
chorar. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) primeiro. (mc: Bucios)
4923. s amistades vellas vai o demo de 4939. De amigos, o dieiro. (ms-LU: seminarista
padrio. (ms5,027: Villalba) annimo: algn lugar de Galicia)
4924. As feridas da ternura, quen as fai, 4940. De amor fervendo, o corazn fumega.
1665
quen as cura. (mc: Velle) (mc: Santiago)
4925. As reas dos amantes empezan o 4941. De can daado, de caldo recalentado
lunes e acaban o martes. (mc: Bucios) e de amigo reconciliado lbrate como do
(es) Rien el lunes los amantes, y se buscan diablo. (mc: J.T.)
el martes. (R. Marn) (pt) De amigo reconciliado e de caldo
4926. Bicos e abrazos non fan muchachos requentado, nunca bom bocado. (Ch). / De
mais tocan a vsporas. (ms18,22r) caldo requentado e de vento de buraco,
4927. Canto mis amigos, as contas mis guarda-te deles como do diabo. / De amigo
reconciliado, guarda-te dele como do diabo
claras. (mc: C.A.)
/ Amigo reconciliado, inimigo dobrado (Id.)
(es) Amigos; pero lo tuyo, tuyo, y lo mo,
(es) Amigo reconciliado, vaso quebrado y
mo. (R. Marn) / Cuentas claras alegran
mal laado. (R. Marn) / Amigos
las caras, cuentas turbias, los entrecejos
reconciliados, enemigos disimulados (Id.) /
arrugan. (R. Marn).
Amigo reconciliado, tan terrible es como el
4928. Canto mis amigos, mellores contas. diablo.
(ms9,02r: O. de Rey)
4942. Dille amigo o teu secreto e quedars
4929. Canto mis enemigo, despois mis
de el preso. (ms15,12)
amigo. (mc: Santiago)
4943. Dios dounos e eles xuntronse. (mc:
4930. Catro cousas son precisas pra saber Santiago)
namorar: ollo fino, p lixeiro, discreto e 4944. Dios me dea un amigo, anque sea nas
saber falar. (mc: Chantada) portas do inferno. (mc: Pidre)
Procede de una cancin popular.
4945. Dios os d e eles se xuntan. (ms-SA: Jos
4931. Cedo esquence quen mal ama. (mc: A. Otero Outes: Santiago de Compostela, C)
C.A.)
4946. Dos amores e das caas, as entradas.
Porque, como hemos visto: Amor forte non (mc)
se esquece. (es) De los amores y las caas, las
4932. Coitas e camios dannos amigos. (mc: entradas. (Sbarbi)
C.A / ms16: D.E.) El amor en los principios es ms
(es) Desdichas y caminos, hacen amigos. vehemente, as como lo es el ardor con que
(R. Marn) comienza el juego de las caas. Varios
En las primeras nos consuelan; los refranes insisten, como veremos, en
segundos nos los proporcionan los viajes. ponderar los amores primeros.
4933. Contas claras, amigos vellos. (mc: 4947. Dos amores, o primeiro. (ms-LU:
Bucios / ms4: F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(es) Cuentas claras, amistades largas. (R.
4948. En cartos e pan cocido vexa eu os bs
Marn) / Cuentas claras, y amistad que
dure. (Id.) do meu enemigo. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
4934. Cun amigo slo, naide vai plaza.
(ms15,41: Incio)
4949. En cartos e pan cocido vexa os bs do
4935. Chmasme amigo i-en entramentes meu amigo. 1666 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
vou pagando o vio. 1664 (ms4: F.V.S.) 4950. En comprar e vender non hai amigos.
(mc: M.V.)

1664 1665
Chmasme amigo y en entramentes vou pagando o ms: curasn.
1666
vio. ms e ms4: vexa eu.
(es) En vender y comprar no hay amistad. 4964. Na adversid, o amigo canta a verd.
(R. Marn) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
4951. En rodas e pan cocido vexa os bs do 4965. Na adversid, o amigo conta a verd.
meu amigo. 1667 (mc: Chantada) (mc: Tuiriz, Monforte)
4952. En tempo de figos non faltan amigos. (es) En la adversidad dice el amigo la
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da verdad. (R. Marn)
provincia de Lugo) 4966. Na crcel e no hospital, consese ben
4953. Entre dous que ben se queren, con un a amistad. 1673 (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
que coma, xa chega. (mc: Tuiriz, Monforte) Muxa, C)
(es) Entre dos que bien se quieren, con uno 4967. Na crcel e no hospital concese a
que coma, basta. (Sbarbi) amist. (mc)
4954. Grdate do amigo co que rifaches, se (es) Prueba de amistad, crcel y
volve contigo. 1668 (mc: C.A.) adversidad. (Bergua)
Porque amigo reconciliado, enemigo 4968. Na crcel e no hospital conocer a
doblado. amistade. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
4955. Hoxe rifareiche e man mimareite. PO)
1669
(ms10,030v: D.E.) 4969. Nin luz de candil nin amigo guardia
4956. Mis vale tunda de pai que cario de civil. (mc / ms4: F.V.S.)
amo. 1670 (mc: M.V. / ms) 4970. No recuncar sabers qun che quere
4957. Mal se esconde o fogo que no peito ben ou mal. (ms18,66r)
arde. (ms10,013v: D.E.) 4971. No recuncar vers qun che quere
4958. Maus fras, amores tdolos das; ben ou mal. (mc: Bucios / Chantada)
maus quentes, amores ausentes. (mc: Var.: No escudillar sabers qun che quere ben
Carballino) ou mal. (mc: Bucios / mc: Chantada / ms4:
(pt) Mos quentes, corao frio, amor F.V.S.) 1674
vacio. (Chaves) / Mos frias, corao (pt) No escudelar vers quem te quer bem
quente, amor para sempre. (Chaves) / Frio ou mal. (Chaves) (es) En el escudillar vers
de mo, quente de corao. (Id.) (es) quin te quiere bien y quin te quiere mal.
Manos calientes y corazn frio, amor (Correas)
perdido. (Correas) / Manos fras, corazn 4972. No tempo dos figos hai moitos amigos.
1675
caliente, amor de siempre. (Id.) (mc: Bucios)
4959. Millor son os croques do amigo que os (es) En tiempo de higos, no faltan amigos.
bicos do enemigo. (mc: Santiago) (R. Marn) / Al tiempo del higo, no hay
4960. Moito che quero, meu bico de poupa; amigo. (Z.)
moito che quero por riba da roupa. 4973. No tempo enxoito quresme moito; no
(ms8,19v: La Caiza) tempo mollado, nin pouco nin moito. (mc:
4961. Moito che quero, moito che adoro e Viana, Chantada-F.V.S.)
non te fastidio porque non podo. 1671 (ms: 4974. No tempo inxoito quresme moito e,
Laln / ms) no mollado, nin pouco nin moito.
4962. Moito che quero, moito che adoro, (ms14,17)
non te afogo porque non podo. (ms8,19v: 4975. No peligro concese o amigo. (ms-SA:
Silvarrey) Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
4963. Moza que moito se arrisca, ou quer 4976. Non creas teu amigo as contas do
mozo ou quer trisca. 1672 (mc: M.V. / seu enemigo. 1676 (mc: C.A.)
ms10,044r: D.E.) 4977. Non creas o teu amigo os contos do
seu enemigo. (ms18,35r)
1667
ms: vexa eu.
1668
ms4: con que rifaches, se volve.
1669 1672
Vzquez Saco recolle o refrn en ms10 coa forma ms3: s'arrisca, quer novio. En ms10 s.v. Moza.
1673
rifareite, pero parece erro de transcricin porque Eladio O orixinal di Na crcel e no sanatorio, ou mellor
Rodrguez recollao no seu diccionario coa forma dicho hospital, consese ben a amistad.
1674
rifareiche. ms4: sabrs.
1670 1675
ms: d'amo. V. En tempo de figos non hai amigos en Egosmo
1671
Atopados xunto cos de Medicina e higiene / ms: (Egosmo ante los alimentos).
1676
ch'adoro. ms4: os contos do seu enemigo.
4978. Non diga qu' namorado o amor qu' 4992. O amigo amais o cabalo non hai que
calado. (ms15,15) cansalo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
4979. Non hai dieiro nin amorio como o da provincia de Lugo)
1681
primeiro. (mc) 4993. O amigo e o cabalo n'os canses.
De acuerdo la segunda parte con el pueblo (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
canta: A raz do toxo verde / mui mala de 4994. O amigo i-o cabalo non hai que
arrincare, / os amorios primeiros / son esforzalo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
mui malos de olvidare. lugar da provincia de Lugo)
4980. Non hai enemigo pequeno. 1677
(ms4: 4995. O amigo que non certo ten un ollo
F.V.S.) pechado i-outro aberto. 1682 (mc: Santiago)
4981. Non hai rea que non pase i-amist 4996. O amigo vese no peligro. (ms-LU: Jos
que non se acabe. (ms8,79v: Silvarrey) Ballesteros Alonso)
4982. Non hai romeu sin fror nin sbado sin 4997. O amigo concese co coiro. (ms4: C.A. A
Nosa Terra)
sol nin domingo sin amor. (ms21,01v:
Berms) 4998. O amigo, pra ser amigo, sete veces ha
4983. Non hai sbado sin sol nin domingo de ser reido. (ms8,59r: Aguada)
sin amor. (ms17,002) 4999. O amo que chega a rico non ten
4984. Non hai sbado sin sol nin Mara sin parentes nin amigos. (mc / ms4: F.V.S.)
amor nin rbol que non bote flor. (ms-SA: 5000. O amor con amor se paga. (ms-SA:
Alfonso Fernndez Barros, Santa Eulalia de Oeste, Francisco Canosa Quintns)
Catoira, PO) 5001. O amor e a morte vencen o mis
4985. Non hai sbado sin sol nin Marica sin forte. (mc: A.N. / ms4: N.V. 2 Serie)
amor. 1678 (mc: Santiago) (pt) Para o amor e para a morte, no h
4986. Non hai sbado sin sol nin moza sin coisa forte. (Chaves) (es) El amor y la
amor. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba muerte en todas partes se meten. (R. Marn)
de Cordeiro, Valga, PO) / Para el amor y la muerte no hay cosa
4987. Non hai sbado sin sol nin romeiro fuerte. (Sbarbi) / Todo lo vence el amor
(Id.)
sin frol nin dama sin amor. (mc: A.I. / ms)
(pt) No h sbado sem sol, nem velha sem 5002. O amor cego. (mc: Bucios)
dor, nem Maria (ou menina) sem amor (ou 5003. O amor primeiro o mis duradeiro.
moo). (Chaves) (es) No hay sbado sin sol, (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.)
ni doncella sin amor, ni callejuela sin 5004. O ben querer chega pra todos. (mc)
revuelta, ni vieja que no sea alcahueta. (R. 5005. O can, cando ten sos, non quer
Marn) / No hay sbado sin sol, ni mocita amigos. (mc: Santiago)
sin amor, ni vieja sin arrebol, o ni vieja sin 5006. O cario dos moitos anda s poucos.
dolor (Id.) (mc: M.V.)
4988. Non hai sbado sin sol nin romeo sin 5007. O que acaba primeiro axuda o
flor. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro compaeiro. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
de Rei, LU) 5008. O que ben che quer, farache chorar.
4989. Non hai sbado sin son nin Mara sin (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de
amor. 1679 (mc: Santiago) Compostela, C)
4990. Non hai santo sin san nin Mara sin 5009. O que ben se quere, no camio se
Xuan. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa encontra. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 5010. O que cela, quere. (mc / ms4: F.V.S.)
4991. Non tema cautelosos enemigos quen 5011. O que che quere ben, hate de facer
tea seus criados como amigos. 1680 (ms: chorar. (ms-SA: Jess Garca Villasenn: Niveiro,
J.P.) Val do Dubra, C)
5012. O que che quere ben, che far chorar.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
1677
Non hay enemigo pequeno. da Corua)
1678
ms: Mara.
1679
Nos refrns recollidos polos seminaristas de Santiago
aparece sbado sin sol en vez de sbado sin son.
1680 1681
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Oh amigo e o cabalo nos canses.
1682
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. ms: cerrado e outro aberto.

Anterior Inicio Siguiente


5013. O que est servido, non se acorda do 5031. Os bicos i-as apertas non fan fillos
amigo. (mc: Tuiriz, Monforte) pero fanlles o xeito. 1687 (ms: F.V.S.)
5014. O que feo ama, bonito lle parece. (mc: (es) Besos y abrazos no hacen chiquillos,
Incio / ms4: F.V.S.) pero tocan vsperas. (Sbarbi) / Abrazos y
(es) Quien feo ama, bonito o hermoso le besos...
parece. (R. Marn) 5032. Piollos, lagaas, mocos e maus que
5015. O que feo ama, hermoso lle parece. tocan o cu... S'is' o amor que me
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da [espe]ra, e tdolos cus cagan merda
provincia de Lugo)
pura, c[g]ome no amor e na'rmosura.
5016. O que ten enemigos, non dorme. (mc: 1688
Santiago) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
5017. O que ten un amigo finxido, ten un
5033. Por amor dos meus amigos que non se
peso falso no bulsillo. (ms-SA: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia) me encha a casa de fillos. (mc: Villalba)
5018. O que ten un amigo na cocia, come o 5034. Por mor dos meus amigos ncheseme
caldo gordo. (mc: Lugo) a casa de fillos. 1689 (mc: M.L.)
5019. O que ten un amigo guardia civil 5035. Pra o amor e a morte non hai cousa
coma quen ten un peso falso no bolsillo. forte. 1690 (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia lugar de Galicia)
(galego occidental)) 5036. Pra ser bos amighos, primeiro hai que
5020. O que ten un bon amigo, ten un bon ser enemighos. 1691 (ms-SA: Carballo)
tesouro. (ms8,61v: O de Rey) 5037. Pra ser bos amigos hai que ser
5021. O que ten un guardia amigo, ten un enemigos. (mc: Santiago)
peso falso no bolsillo. (ms8,24v: Silvarrey) 5038. Quen acaba primeiro, axuda ao
5022. O querer verdadeiro entra polo derradeiro. (ms-SA: seminarista annimo:
mexadeiro. (ms: M.L.) Moreira, A Estrada, PO)
5023. O teu millor amigo o can, se lle ds 5039. Quen ben che queira, che far chorar.
(ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
pan. 1683 (mc: Santiago / ms-LU: Jess Redondo C.:
Outeiro de Rei, LU) 5040. Quen ben che quere, faite chorar. (ms-
SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
5024. teu millor amigo non lle ensines a
5041. Quen ben che quer, non che busca
carteira. 1684 (mc: Santiago)
muller. (mc)
5025. zapato do meu amigo moita subela
5042. Quen ben te quere, farate chorar.
[o]u pouco pez pra que volva. 1685 (mc: (ms8,37r: La Caiza)
Paradela)
5043. Quen ben te quer, a boca cho sabe.
5026. Ollos de namorados, ollos 1692
(mc e ms4: A.S.A. / ms4: J.P. / ms10,104r: D.E.)
trasquilados. (ms15,19r) 1693
5044. Quen che avisa, ben che quer. (ms-
5027. Onde hai amor hai dolor. (mc) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
(es) Donde hay amor, hay dolor. (Sbarbi) / Corua / ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro,
Donde hay gran amor, all hay gran dolor. Muros, C)
(Correas) 5045. Quen mal quer'os seos, non querr
5028. Os amigos i-as mulas fallan s duras. ben os alleos. (ms21,06r: Berms)
1686
(ms21,01v: Berms) 5046. Quen mal quere, pronto olvida. (mc:
5029. Os amigos vnse na cama e nas Tuiriz-F.V.S.)
cartas. (mc: Bucios)
En las enfermedades y en el juego. 1687
Os bics y as apertas non fan fillos; pero fanlles o
5030. Os amigos vense nas ocasis. (ms-LU: xeito. / ms4: fan os fillos, fanlle o xeito.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 1688
Piollos, lagaas, mocos, e maus que tocan o c...
Lugo) S'is'e o amor que me [espe]ra, e todol'os cus cagan merda
pura, c[g]ome no amor e na'rmosura.
1689
ms4: o lar de fillos.
1683 1690
ms e ms-LU: mellor; ms: si lle das; ms-LU: teo Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
mellor. incluu este refrn en Medicina. Higiene.
1684 1691
ms: ll'ensines. Pra ser bos amijos primeiro hay que ser enemijos.
1685 1692
ms: xubela. En ms10 s.v. Querer.
1686 1693
Os amigos y'as mulas fallan as duras. ms-SA: (Serafn C.): ch'avisa.
(es) Quien bien quiere, tarde olvida. tener enemigos, presta dinero a tus amigos.
(Sbarbi) (R. Marn)
5047. Quen me pica, ben me quere. (ms8,37r: 5060. Tanto lle quere facer o diao sa
La Caiza) mai que lle quit'os ollos. (ms-LU: seminarista
5048. Quen os seus agarima, a naide annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
agarimo pida. 1694 (ms10,121r: D.E.) 5061. Tanto lle quera o demo sa nai que
5049. Quen perdica s namorados, como lle quitou os ollos. (ms-LU: seminarista
quen perdica s xordos. (mc: R. Caruncho) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Porque juzgan los enamorados que todos 5062. Tanto lle quixo facer o demo sa
tienen los ojos vendados. (Sbarbi) mai que lle quitou os ollos. (ms-LU:
5050. Quen ten amigo na cocia, come seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
caldo de galia. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) 5063. Tanto lle quixo o corvo sa mai que
5051. Quen ten amores non dorme. (mc / ms4: lle quitou os ollos. (ms-LU: seminarista
F.V.S.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Quem tem amores no dorme. (Chaves) 5064. Tanto lles quere o demo s fillos que
En varias coplas lo ha glosado la musa lles quita os fucios. (mc: Bucios)
popular: Funme deitar a durmir / O son da (pt) Tanto quis o diabo aos filhos, que lhe
auga que corre, / e a auga foime dicindo: / tirou os olhos. (Chaves) (es) Tanto quiere
quen ten amores non dorme. // Quen ten el diablo a su hijo que le quiebra el ojo.
amores non dorme, / eu tamn as faca; / (Correas) (ct) Tant et vullc qu'et trac un ull.
agora que non-os teo / dormo de noite e (Alberola)
de da. // O mar anda que desanda, / anda Avisa contra las funestas consecuencias de
que desaparece / quen ten amores non todo amor imprudente o excesivo.
dorme, / quen non-os ten, adormece. 5065. Tanto o demo lle fai [a] sa nai,
5052. Quen ten un amigo guardia ter un qu'hasta que lle quita os ollos, non para.
duro falso no bolsillo. (ms18,65v: Camba) [sic] (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn,
5053. Quere ben, si queres que che queiran San Tom de Ames, C)
tamn. (mc: Santiago) 5066. Tanto o demo lle fixo sa nai que lle
5054. Qurelle muito a cabra fillo, e cos quitou os ollos. (ms-LU: seminarista annimo:
cornos qutalle os ollos. (ms-LU: seminarista algn lugar da provincia de Lugo)
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) 5067. Un guardia cevil amigo un peso
5055. Querer, calquera quere, o caso falso no bolsillo. (ms21,19r: Berms)
saber querer. (mc) 5068. Val mis rogo de amigo que pau de
5056. Qurote moito polo tempo enxoito, e enemigo. (mc: V. Gallega)
polo mollado, trote lado. (mc: Sober) (pt) Mais vale o rogo do amigo que o ferro
5057. Se queres que o amigo sea verdadeiro, do inimigo. (Chaves) (es) Ms vale el ruego
del amigo, que el hierro del enemigo.
nunca lle emprestes dieiro. 1695 (mc:
Bucios / ms4: F.V.S.)
(Sbarbi)
Porque si queres ter un enemigo, prstalle La dulzura y la suavidad son preferibles al
dieiro a teu amigo. rigor y a la violencia.
5058. Si a ta cartilla dera co meu catn, 5069. Val mis un amor de lonxe que
tiamos un rato de conversacin. 1696 vintecinco da porta. (mc)
(mc: Miraz) Recogido tambin por la inspiracin
5059. Si queres ter un enemigo, prstalle popular: Sementei e non colln / abeas,
n'unha revolta: / val mis un amor de lonxe
dieiro a teu amigo. 1697 (mc / ms4: F.V.S.)
/ que vintecinco na porta.
(pt) Se queres ter um inimigo, empresta-lhe
o teu e pede-lho. (Chaves) (es) Si quieres 5070. Vale mis o querer dun can que o
querer dunha muller: o can quer a seu
amo i-a muller quer a quen quer. 1698 (mc
/ ms4: F.V.S.)
1694
Sen clasificar no orixinal.
1695
ms: ll'emprestes.
1696
ms: c'o
1697 1698
ms4: Se queres. ms4: o can quere, a quen'a quere.
Poco piadoso para la mujer, parece derivar de Galicia / ms21,25v: Berms / ms-LU: seminarista
de una cancin del pueblo. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
5071. Vale mis tunda de pai que cario Var.: Lonxe da vista, lonxe do pensamento.
(pt) Longe da vista, longe do corao.
d'amo. (ms21,29v: Berms)
(Chaves) (es) Lejos de vista, lejos de
5072. Valen mis fridas dun amigo que corazn. (Correas)
bicos dun enemigo. (mc: Santiago) 5082. Non hai enemigo pequeno. 1704
(mc:
Como: Millor son os croques do amigo que Sarria / ms4: F.V.S.)
os bicos do enemigo. (es) No hay enemigo pequeo. (R. Marn)
5073. Vanse os amores e quedan os dolores. 5083. O que non paga un neto nin bebe
(mc: Tuiriz, Monforte)
vio, non ten amigos. 1705 (mc: Santiago)
Var.: Casamentos por amores acaban en
dolores. (ms4: M.V.) 5084. Os amigos, pra ser amigos, sete veces
(pt) Vo-se os amores e ficam as dores. reidos. 1706 (mc: Villamor, Caurel)
(Chaves) (es) Vanse los amores, quedan los 5085. Os que ben se queren, encntranse
dolores. (Bergua) sempre. 1707 (mc: Lugo)
5074. Vexo os defeutos do amigo, lamento Var.: Os que ben se queren, tarde s'olvidan.
mais non maldigo. 1699 (mc: Velle) (ms4: F.V.S.)
5075. Vintecinco pretendientes e colln u
mis run. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia) Amor
5076. Vintecinco pretendientes metidos nun 5086. Bicos e abrazos non fan muchachas
violn, e colln o mis run. (mc: Bucios) pero tocan a vsporas. 1708 (mc: Agro)
Procede de otra cancin popular: Vintecinco
5087. Coidan os namorados que os demais
pretendientes / metidos n'un violn /
vientecinco pretendientes / e colln o mis teen os ollos pechados. 1709 (ms10,066r:
D.E.)
run.
1700 5088. Do ver nace o querer, e do non ver
5077. Xamn i-amigos, vellos. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de nace o esquecer. 1710 (ms10,138r: D.E.)
Lugo) 5089. No mirar dos ollos, o cario i-os
odios. 1711 (mc: Bucios)
5090. Non hai sbado sin sol nin mocia sin
Amistad amor. 1712 (mc: Bucios)
5078. Al vai a soga tras o caldeiro.
1701
(mc: 5091. O que non t'aprecia na vida,
C.A.) tampouco te honra na morte. 1713 (mc:
(es) Ir la soga tras el caldero. (Sbarbi) Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Seguir una persona a otra sin dejarla a sol ni provincia de Lugo)
a sombra. 5092. Os primeiros amores son os millores.
1714
5079. Amigo que non presta e coitelo que (mc: Tuiriz, Monforte / ms5,045: Serantes de
Lage)
non corta, anque os leve o demo, pouco
importa. 1702 (mc: G.P.)
Var.: Auga que non presta e cuchilo que non 1703
corta, que se perda, pouco importa. (ms4: Indica Amistad no ms. / ms4 e ms-LU (Lugo):
curazn; ms-LU (Galicia): Lexos da vista, lexos do
F.V.S.)
corazn.
5080. Amigo que non sirve, bota que verte o 1704
Indica Amistad no ms.
vio e coitelo que non corta, anque se 1705
Indica Amistad no ms. / ms: non pag'on neto nin bebe
perdan, pouco importa. (ms5,029) vios.
1706
1703 Indica Amistad no ms. / mc: Os amigos, ra ser
5081. Lonxe da vista, lonxe do corazn. amigos.
(mc: M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 1707
Indica Amistad no ms.
1708
Indica Amor no ms. / ms4: fan muchachos, mais.
1709
En ms10 s.v. Enamorados coa indicacin Amor.
1699 1710
ms4: defectos. En ms10 s.v. Ver coa indicacin Amor.
1700 1711
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Indica Amor no ms.
1712
incluu este refrn en Hambre. Gastronoma. Indica Amor no ms.
1701 1713
Indica Amistad no ms. Indica Amor no ms. / ms e ms-LU: t'honra.
1702 1714
Indica Amistad no ms. Indica Amor. Principio e cabo do amor no ms.
(ct) Lluna de gener i l'amor primer. ANIMALES DOMSTICOS. V. tamn Agrcolas
(Sanchis) / D'amors, el primer; de llunes, la (Animales), Ganado, Mula, Potro, Trote, Yegua.
de gener. (Id.)
Anlogo a varios ya registrados. Vase Non
hai dieiro... y O amor primeiro... Por eso
dice la conocida copla popular: A raz do Bestas
toxo verde / e muy mala d'arrincare: / os 5101. Non compres besta coxa pensando
amorios primeiros / son mui malos que sanar; as sanas coxean i-a coxa
d'olvidare. que far? 1723 (mc / ms / ms4: F.V.S.)
5093. Rifan os amantes e qurense mis que Var.: Nunca compres besta coxa pensando que
antes. 1715 (ms10,109r: D.E.) sanar, que inda enferma a qu'est sana, canto
5094. Tanto ben lle fixo o demo sa nai, mis a qu'est xa. (ms4: F.V.S.) / Non compres
que lle comeu os ollos. 1716 (mc: Santiago) besta coxa pensando que sanar; a que est
(es) Tanto quiso el diablo a su hijo, que le sana coxea que far a que coxa est? (ms4:
sac un ojo. (Sbarbi) F.V.S.)
Denota las fuertes consecuencias de todo (pt) No compres mula manca cuidando
amor imprudente o excesivo. que h-de sarar, nem cases com mulher m,
cuidando que se h-de emendar. (Chaves)
5095. Tanto che quero, tanto che adoro, que
non che quito a vida porque non podo.
1717 GALLINA. V. tamn Agrcolas (Animales), Gallinas,
(mc: Parga-F.V.S.) Pollos.
5096. Tanto quere o demo s fillos, que lles 5102. Galia, pavo e cebn, por febreiro se
saca os ollos. 1718 (mc, ms4 e ms18,77r: A.S.A.) dispn. 1724 (ms: J.P.)
Var.: Tanto lle quere o demo s fillos que lles
quita os fucios. (Bucios)
(pt) Tanto quis o diabo aos filhos, que lhe
tirou os olhos. (Chaves) (es) Tanto quiere Gallos. V. TAMN AGRCOLAS (ANIMALES), GALLO, POLLOS.
1725
el diablo a su hijo que le quiebra el ojo. 5103. Cada galo canta no seu galieiro.
(Correas) (ct) Tant et vullc qu'et trac un ull. (mc e ms16: C.A. A Nosa Terra / ms16: D.E.)
(Alberola) Var.: Cada galo canta no seu poleiro. (ms16:
D.E.) / Cada galo canta no seu galieiro i-o
AMOR Y AUSENCIA que bo, no seu e no alleo. (ms16 e
5097. Canto te vexo, tanto te quero.
1719 ms10,025r: D.E.) 1726
(ms10,138r: D.E.) (pt) Cada galo canta no seu poleiro; e o
bom no seu poleiro e no alheio. (Chaves)
(es) Cada gallo canta en su gallinero.
AMOS
(Sbarbi) / Cada gallo canta en su gallinero;
5098. O que ha ser servido, ten que ser y el bueno, en el suyo y en el ajeno.
sofrido. 1720 (ms10,120r: D.E.) (Sbarbi) / Cada gallo canta en su muladar.
1721
5099. Run seor cra run servidor. (Z.) / Cada gallo canta en su gallinero, y el
(ms10,111r: D.E.) que es bueno, en el suyo y en el ajeno.
(Correas) (ct) Cada gall canta en lo seu
ANDURIA. V. tamn Aves, Pjaros. galliner. (Alberola)
5100. Nin un dedo fai man nin unha Cada cual manda en su casa.
anduria fai vran. 1722 (ms10,003r: D.E.) 5104. Cada galo no seu galieiro e cada
polo no seu poleiro. 1727 (mc e ms16: C.A.)
Es el que manda. Anlogo al anterior.
1715
En ms10 s.v. Reir coa indicacin Amor.
1716
Indica Amor no ms.
1717 1723
Indica Amor no ms. / ms e ms4: tanto che adoro non ms: y a. / Dentro de Miscelnea no mecanoescrito
che quito. orixinal. Contn a indicacin Animales domsticos
1718
Indica Amor no ms. / ms4 e ms18,77r: Tanto lle quer (Bestas) no ms.
1724
o demo s seus fillos, que lles saca os ollos. Contn a indicacin Animales domsticos = galia.
1719 1725
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Amor y ausencia. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1720
En ms10 s.v. Servir coa indicacin Amos. incluu este refrn en Dominio.
1721 1726
En ms10 s.v. Ruin coa indicacin Amos. En ms10 s.v. Gallo.
1722 1727
En ms10 s.v. Dedo coa indicacin Anduria. ms4: e cada pola.
5105. Cando canta o galo, seal qu' da. 5117. Este galo non canta; algo ten na
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia garganta. (mc e ms16: Chantada)
da Corua) Var.: Galo que non canta, algo ten na gorxa.
1728
5106. Cando canta o ghalo da. (ms-SA: (ms16: Baralla)
Vctor Manuel Lobato Feijoo: Catoira, PO)
5118. Este galo non canta; non sei qu ten
5107. Cando o galo canta porque ben ve
na garganta. 1735 (mc e ms16: Bucios)
da. (ms-SA: Manuel Camino Snchez) (pt) Pssaro que no canta, tem n na
5108. Cando o galo canta, seal de alegra. garganta. (Ricart) (es) Gallo que no canta,
1729
(mc e ms16: Santiago / Lus Alonso Alonso / ms- algo tiene en la garganta. (Ricart) /
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, Pajarito que no canta, algo tiene en la
A Estrada, PO) garganta. (Id.) / Cuando este gallo no
5109. Cando o galo canta, seal de da. (ms- canta, algo tiene en la garganta. (Sbarbi)
SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) Dcese del que se abstiene de intervenir en
5110. Cando o galo canta, seal de que conversacin que le interesa, como si
amanece. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: recelase algo.
Santiago de Compostela, C) 5119. Galo de xaneiro val un carneiro. (mc /
5111. Cando o galo canta, seal que da. ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
(ms-SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de Compostela, 5120. Galo monteiro o primeiro que canta
C)
no poleiro. (mc e ms16: Santiago)
5112. Cando o gallo canta, amanece o da.
1730 5121. Galo que non cacarexa, non se sabe
(ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
Salvador de Coiro, Cangas, PO) dnde anda. (mc: A.C. A N. Terra / ms16: C.A.)
5113. Canta o galo, son as doce. (mc e ms16: 5122. Galo que non canta, algo ten na
Bucios / ms: A.C. A N. Terra) garganta. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de
(es) Cuando el gallo canta, si no es medio Rei, LU)
da, poco le falta. (R. Marn) 5123. O galo canta co da. (mc e ms16: Santiago)
1731
5114. Donde falta o galo, canta a galia. 5124. Onde hai galo non canta galia, a non
(mc e ms16: Santiago / Lus Alonso Alonso) ser que o galo tea a morria. (ms-SA:
5115. Donde hai galo non canta galia, Eliseo Lpez Varela)
senn que o galo sea morria. 1732 (mc e 5125. Onde hai galo, non manda galia. 1736

ms16: J.A.P.) (mc: R. Caruncho / ms18,57r: Vida Gallega)


Var.: Ond'hai galo non canta galia, senn que (es) Cada gallo manda en su ao. (Sbarbi) /
o galo tea a morria. (mc: M.V. / A. Darriba Donde hay gallo, no canta gallina. (R.
Mguez / ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Marn) / Donde el gallo canta, la gallina
Forcarei, PO / ms21,24v: Berms) 1733 calla. (Id.)
(pt) Onde est galo, no canta galinha. Como: Donde hai galo, non canta galia.
(Chaves) (es) Donde hay gallo no canta Equivalente: Donde hay patrn no manda
gallina. (R. Marn) / Donde el gallo canta, marinero.
la gallina calla. (Ricart) (ct) All on hi ha 5126. Pito sorodio, tarde ou nunca fai
galls, no hi canten gallines. (Id.) capn. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de
1734
5116. Donde hai galo, non canta galia. Galicia)
(mc e ms16: Noya / ms-LU: seminarista annimo:
Bucios, Carballedo, LU / M. Gonzlez Fernndez / OVEJAS. V. tamn Agrcolas (Animales).
ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C
/ ms-SA: Jos Gonzlez Santos: Boa, Camboo, 5127. A escampada da ovella mal ser que
1737
Lousame, C / ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, non vea. (mc e ms: A.N.)
PO / ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) Aunque sea da de mucha lluvia suele
escampar al atardecer, y se aprovecha ese
momento para sacar a pacer a las ovejas.
1728
Cando canta o jalo e da. Nuestros diccionarios desconocen
1729
ms e Lus Alonso Alonso: d'alegra. escampada, y traen escampo (Valladares) y
1730
1731
Cando o galho canta amanece o da. escampadela (C. Alvarellos). / Escampada
Lus Alonso Alonso: falt'o galo, cant'a galia.
1732
ms: Ond'hai, senon qu'o galo.
1733 1735
A. Darriba Mguez: canta a galia; ms-SA: (Jos M. A variante do portugus, anda que V. Saco lla atribe
G.): tea morria. a Ricart, aparece no refraneiro de Chaves.
1734 1736
ms-LU e ms-SA (Jos A.): Onde; ms-SA (Jos A.): ms18,57r: hai gato.
1737
canta a galia. mc: escapada
= cesacin breve de la lluvia que se Atrs queda otro anlogo acerca de las
aprovecha para sacar a pacer las ovejas. Lo abejas.
registra por primera vez Rodrguez 5139. s veces unha ovella negra trae un
Gonzlez, anteriormente Valladares trae ao branco. (mc e ms16: Carballedo)
escampo y Carr escampadela. Var.: De ovella negra nace un ao branco.
5128. A ovella carrapetosa chmalle outra (ms4: A.S.A. / ms10,074r: D.E.) 1744
mendosa. 1738 (ms16: Sober) (es) De ovejas blancas nacen corderos
5129. A ovella deixa a la na silveira. (ms5,045: negros. (R. Marn)
Cereijo, Estrada) 5140. Berra a ovella na cortella. (mc e ms16:
5130. A ovella detrs da pedra, un axexa e Lugo / ms4: F.V.S.)
outro a leva. 1739 (mc e ms16: Santiago, J. Ramn 5141. Cada ovella sa cortella. (ms-SA:
y Fdez.-Corme) seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
1740 5142. Cada ovella co seu fato. (mc e ms16: C.A. /
5131. A ovella do pobre no maio morre.
(mc e ms16: M.L.) ms10,074r: D.E.)
5132. A ovella i-a abella, en maio deixa a 5143. Candea no castieiro, leva a ovella
pelexa. (mc e ms16: Bucios) carneiro. 1745 (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
Var.: A ovella e abella, por abril dan a pelexa. 5144. Cando a ovella mea, non come herba.
1741
(ms: J.P.) / A ovella i-a abella, por abril (mc e ms16: C.A. / ms6,03v: Emilio lvarez Jimnez
deixa a pelexa. (ms16: Tuiriz, Monforte) en "Refranero" en Ultreya)
(es) La oveja y la abeja, por abril dan la (es) Oveja que bala...
pelleja. (Correas) / ms16: Hernn Nez Como Ovella que bala...
El siguiente lo dice de abril, y con l 5145. Cando no castieiro vires candea,
concuerda el castellano. Es curiosa la leva carneiro a ovella. (mc e ms16: M.V. /
diversa interpretacin que del refrn ms21,21r: Berms)
ofrecen Correas y Sbarbi. Que se mueren si Como Candea no castieiro...
revuelve mal temporal de fro y agua, 5146. Cando o crego d a ovella, colle a
escribe Correas. Y segn Sbarbi: En el mes corda e vai por ela. 1746 (mc e ms16: Bucios /
de abril es cuando se obtiene el mayor ms4: F.V.S.)
producto de una y otra. Var.: Cando o crego d a ovella, colle a corda
5133. A ovella meiria o demo a trasquila. e vai por ela, que se o crego recorda, non d a
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, ovella nin a corda. (C.A.) / Cando o crego d a
LU) ovella, agarrala pola orella; namentras se
5134. A ovella que berra, bocado que perde. colle a corda, marcha a ovella. (Bucios)
(ms-SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de (pt) Quando te derem o porquinho, acode
Carnota, C) logo com o baracinho. (Chaves) / Quando
5135. A ovella que ten boca come espios, te derem a vaca, vem logo com a corda.
como todas. (mc: Santiago, Jos M Covas / ms16: (Id.)
Santiago) Variante de otros anteriores. Tambin ste
5136. A ovella xunto carneiro afaise en la tiene y peca por cierto de excesivamente
calquera regueiro. (mc e ms16: Taboada- injusto.
F.V.S.) 5147. Carne lanar, pra mexar. (ms18,01r)
1742
5137. A ovella, coa noite pr cortella. 5148. De unha ovella branca nace un ao
(mc e ms16: M.L.) negro. 1747 (ms-LU: seminarista annimo: algn
Var.: Otro dice tambin de la mujer: A muller lugar da provincia de Lugo)
i-a ovella, con noite pr cortella. 5149. Desde santa Luca, as ovellas todo o
5138. As ovellas ben tratadas, por febreiro da. (mc / ms16: Lugo)
regaladas. 1743 (mc e ms16: J.P.)
1743
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1738
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Agrcolas (Meses. Febrero).
1744
incluu este refrn en Orgullo. Ironas contra los ms10: Da ovella.
1745
orgullosos. ms: candela.
1739 1746
ms16: i-outro. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1740
ms4: probe. incluu este refrn en Oportunidad (Aprovechar la
1741
ms: y a abella. / Jacinto del Prado recolle o refrn coa oportunidad).
1747
forma A ovella e abella. O orixinal di De una ovella branca nace un ao
1742
ms16: de noite. negro.
Su festividad el 13 de diciembre. 5163. Espiga cada mata a ovella. (mc e ms16:
5150. Desque os toxos fan orellas, non se J.P.)
buscan as ovellas. (ms4: M.L.) 5164. Moitas veces dunha ovella moura
5151. Desque os toxos fan orellas, non se nace un cordeiro branco. 1751 (ms11,45:
buscan nas ovellas. (ms21,17r: Berms) Comarca de Fonsagrada)
5152. Dios che dea ovellas e fillos pra elas. 5165. O ao que diante nace, diante pace.
(mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.) (ms10,050r: Silvarrei)
(pt) Deus te d ovelhas e filhos para elas. 5166. O labrador, antes que sin ovellas, sin
(Chaves) (es) Dios te d ovejas e hijos para orellas. (ms16: Castroverde)
ellas. (Sbarbi) / Dios te de ovejas e hijos (es) El labrador, antes sin orejas que sin
para con ellas. (Hernn Nez) (ct) Deu ovejas. (R. Marn)
1752
qu'et done ovelles y fills per a elles. 5167. O que ten a ovella, pide por ela.
(Alberola) (mc: Otero de Rey)
Destaca cunto interesa que el dueo Var.: O que non ten ovella, pide por ela.
mismo guarde su hacienda. (ms16: Lugo)
5153. Dunha ovella negra rara vez sale un 5168. Onde o lobo dorme non pastan as
ao branco. (ms-SA: seminarista annimo: algn ovellas. 1753 (ms16: Santiago / ms-SA: Lus
lugar da provincia de Lugo) Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
5154. Dunha ovella negra sale un ao 5169. Ovella doente, mis que o lobo ten
blanco. (ms-LU: dous seminaristas annimos: duro o dente. (ms5,141: Lugrs Freire, A Ponte)
Santiago de Compostela, C e algn lugar de Galicia) 5170. Ovella mala non se perde. (ms16: Lugo)
5155. Dunha ovella blanca sale un ao 5171. Ovella meleira o demo cha cate. (ms16:
mouro. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Santiago)
Outeiro de Rei, LU) Contra los hipcritas.
5156. En ovellas e abellas nunca metas o 5172. Ovella melende, o lobo a trasquila.
1754
que teas, pero, poidendo ser, nunca (ms21,27r: Berms / ms10,036r: D.E.)
ests sin elas. (ms-SA: seminarista annimo: algn Var.: Ovella molenta, o lobo a trasquila.
lugar de Galicia) (ms21,27r: Berms) / Ovella menga, o lobo a
5157. En ovellas i-en abellas nunca mta-lo trasquila. (ms21,27r: Berms)
que teas, pero nunca ests sin elas. 1748 5173. Ovella menga, o demo a trasquila. (mc
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da e ms16: A.S.A.)
provincia de Lugo) Vase O demo a trasquile (Sober).
5158. En ovellas i-en abellas nunca mta-lo 5174. Ovella no inverno regalada, en san
que teas. 1749 (ms-LU: seminarista annimo: Miguel est fecundada. (ms4: J.P.)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) 5175. Ovella que bala, bocado que perde.
5159. En ovellas i-en abellas nunca metas o 1755
(mc e ms16: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R. /
que teas e, si podes, nunca ests sin ms4: F.V.S.)
elas. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) Var.: Ovella que berra, bocado que perde. (mc:
5160. En san Xuan vense as ovellas por V.R. y A.R. / ms4: F.V.S. / ms21,12r: Berms /
entre o pan. (ms12,70 / ms16: Carballino) ms11,44: Comarca de Fonsagrada / ms-LU:
seminarista annimo: Paradela, LU / Lus
5161. En xaneiro calquera ovella pasa o
Alonso Alonso) / Ovella que mea, bocado que
regueiro; pero en febreiro, nin ovella perde. (ms16: Santiago / Juan Carlos Couselo
nin carneiro. (mc / ms16: Lugo) Gago / ms-LU: seminarista annimo: algn
5162. En xaneiro, cada ovella co seu lugar da provincia de Lugo)
carneiro. 1750 (mc e ms16: J.P.) (pt) Ovelha que barrega, perde o bocado.
(es) En enero, cada oveja con su cordero. (Chaves) (es) Oveja que bala, bocado
(R. Marn) (ct) Pel gener, cada ovella amb
son corder... (Sanchis) 1751
Moitas veces d'un'ha ovella moura nac'u cordeiro
branco.
1752
V. Agrcolas (Animales).
1748 1753
En ovellas y'en abellas, nunca meta'lo que teas: ms-SA: Donde, ouvellas.
1754
pero, nunca ests sin elas. Ovella melende, molenta ou menga o lobo a trasquila.
1749 1755
En ovellas yen abellas, nunca meta lo que teas. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
1750
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Descuido. V. Entranto digo ou fago,
incluu este refrn en Agrcolas (Meses. Enero). perdo bocado en Distraccin.
pierde. (Correas) (ct) Ovella que bla, prt 5184. Se anda a ovella no castiro, pdese
boc. (Alberola) segar. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
5176. Ovella que moito berra, perde Outeiro de Rei, LU)
bocado. (ms-SA: Flix Rodrguez Vieites)
5177. Ovella vella e enxame probe, en maio ANTICIPACIN
alea i-en maio morre. 1756 (ms21,04r: Berms) 5185. De run a run, o que d primeiro,
5178. Ovella vella i-enxame probe, en campa. 1760 (ms10,111r: D.E.)
marzo alea i-en maio morre. 1757 (mc e 5186. O que primeiro chega, primeiro se
ms16: A.N.) senta. 1761 (ms10,118r: D.E.)
5179. Ovella vella, mocos nela. (ms21,16v: 5187. Quen primeiro pega, das veces pega.
Berms) 1762
(ms10,087r: D.E.)
5180. Ovellas bobas, tras de unha van
todas. (mc e ms16: J.P.)
ANTIGEDAD
Var.: Pra onde vai unha ovella van todas.
(ms16: Otero de Rey) 5188. Vios e amores, os vellos son os
(es) Ovejas bobas, por do va una van todas. millores. 1763 (ms10,143r: D.E.)
(Sbarbi)
5181. Ovellas i-abellas, nas tas devesas. AOS DE EXISTENCIA
1758 5189. Non gabes nin desgabes hastra que
(mc e ms16: Pramo)
(pt) Abelha, ovelha, pena atrs da orelha e pasen sete navidades. (ms10,067r: D.E.)
parte na igreja, desejava para seu filho a
velha. (Chaves) (es) Ovejas y abejas, en tus APARCERA. V. tamn Agrcolas, Matrimonio.
dehesas, y no en las ajenas. (Correas) / 5190. Parceira, coa muller... e s veces inda
Ovejas, abejas y lentejas, todas son
hai que se ver. (ms10,082r: D.E.)
consejas. (Bergua) / Ovejas y abejas, en tus
dehesas. (Hernn Nez) (ct) Ovelles y
abelles, per al que puga cuidar d'elles. APARIENCIAS
1764
(Alberola) 5191. Cal te vexo, tal te teo. (ms10,138r:
Es decir, son de oro, como los refranes y D.E.)
1765
consejas. 5192. Cal vexo, tal te xuzgo e tal te creo.
5182. Ovellas tolas, atrs de unha van (ms10,138r: D.E.)
todas. 1759 (mc e ms16: A.N. / ms10,074r: D.E.) 5193. Debaixo do bo saio atpase o home
(es) Ovejas bobas; por do va una, van malo. 1766 (ms10,114r: D.E.)
todas. (Sbarbi) 5194. Non todos son reiseores os que
5183. Quen ten ovellas ten pelexas. (mc e cantan entre as frores. 1767 (ms10,108r: D.E.)
1768
ms16: J.P.) 5195. O parecer non querer nin ser.
(pt) Quem tem ovelhas, tem pelejas. (ms10,082r: D.E.)
(Chaves) (es) Quien tiene ovejas, tiene 5196. Todo o que di o pandeiro non
leche, quesos, lana y pellejas. (R. Marn) / verdadeiro. 1769 (ms10,081r: D.E.)
Quien tiene ovejas tiene pellejas. (Hernn
Nez)
Porque de su piel se hacen. En algunas
APARTAMIENTO
zonas se aplica tambin en sentido de que al 5197. A cada paxario chgalle o seu nio.
1770
que tiene ovejas no han de falterle (ms10,084r: D.E.)
disgustos, por el dao que puedan producir
en predios ajenos, tomando pelexa por 1760
En ms10 s.v. Run coa indicacin Anticiparse.
1761
pelea. 1762
En ms10 s.v. Sentarse coa indicacin Anticipacin.
En ms10 s.v. Pegar coa indicacin Anticipacin.
1763
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Antigedad.
1764
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Apariencias.
1765
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Apariencias.
1756 1766
Ovella vella e enxame probe en mayo alea y'en mayo En ms10 s.v. Sayo, saya coa indicacin Apariencias.
1767
morre. En ms10 s.v. Ruiseor coa indicacin Apariencia. V.
1757
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Non son todos reiseores os que andan entre frores en
incluu este refrn en Enjambres. Desconfianza.
1758 1768
ms: y abellas. En ms10 s.v. Parecer coa indicacin Apariencias.
1759 1769
ms: d'unha; ms16: a tras de unha; ms10: detrs de. En ms10 s.v. Pandero coa indicacin Apariencia.
5198. A cada paxario gstalle o seu nio. ARADA V. tamn Agrcolas.
1771
(ms10,084r: D.E.) 5213. Ara fondo e collers pan abondo; ara
5199. A cada paxario parcelle ben o seu casqueiro e collers pouco e fareleiro.
nio. 1772 (ms10,084r: D.E.) 1784
(ms15,43: Sober)
1773
5200. A cada porta a sa dona. Los granos son ms pequeos; por lo tanto
(ms10,095r: D.E.) da ms salvado = farelo, de donde
1774
5201. A porta pechada labor millorada. fareleiro. Casqueiro, como adjetivo no
(ms10,095r: D.E.) figura en nuestros diccionarios.
5202. Ben est a porta pechada e a dona
dentro da casa. 1775 (ms10,095r: D.E.) ARMAS
1785
5203. Ben est no seu nio o paxaro, como 5214. De rabo de porco nunca bo virote.
est cada un onde foi nado. 1776 (ms10,084r: (ms10,105r: D.E.)
D.E.)
5204. Ben parece o lindeiro entre min e o ARROYO
meu compaeiro. 1777 (ms10,082r: D.E.) 5215. O crecido regueiro pasalo
5205. Cada paxario atpase ben no seu derradeiro. (ms10,107r: D.E.)
nio. 1778 (ms10,084r: D.E.)
1779
5206. Cada paxario quer o seu nio. ASIENTOS
(ms10,084r: D.E.) 5216. De vello ou de neno non te sentes no
5207. Cada un meta a man no seu seo e penedo. 1786 (ms10,118r: D.E.)
deixe en paz o alleo. (ms10,119r: D.E.) 5217. Pedra que roda, pra sentarse non
1780
5208. O bo pano na arca se vende. boa. 1787 (ms10,086r: D.E.)
(ms10,081r: D.E.)
5218. Sntate no teu lugar e non te farn
5209. O bo pano na hucha se vende, mais o
erguer nin levantar. 1788 (ms10,118r: D.E. /
malo, verse quere. 1781 (ms10,081r: D.E.) ms15,12)

APETITO. V. tamn Comida. ASTUCIA


5210. O millor prebe a fame e as boas 5219. Quen fala mal da pera, ese a merca.
ganas de comer. 1782 (ms10,098r: D.E.) 1789
(ms10,089r: D.E.)

APRENDER ATREVIMIENTO
5211. Non diga ningun "non puiden 5220. A pulga que vai orella, co diao se
deprender"; tanto fai o home, canto aconsella. 1790 (ms10,102r: D.E.)
quer facer. (ms10,004r: D.E.)
AVARICIA
APUESTAS 5221. Home avarento, por un perde un
1783
5212. Porfiar, pero enxamais apostar. cento. 1791 (ms10,028r: D.E.)
(ms10,095r: D.E.)
5222. O dieiro do mesquio das veces
anda o camio. 1792 (ms10,006v: D.E.)
5223. Pensa o avarento que gasta por un e
1770
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento.
gasta por un cento. 1793 (ms10,089r: D.E.)
1771
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento.
1772
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento.
1773
En ms10 s.v. Puerta coa indicacin Apartamiento.
1774 1784
En ms10 s.v. Puerta coa indicacin Apartamiento. Indica Arada.
1775 1785
En ms10 s.v. Puerta coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Rabo coa indicacin Armas.
1776 1786
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Sentarse coa indicacin Asientos.
1777 1787
En ms10 s.v. Parecer coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Piedra con indicacin Asientos.
1778 1788
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Sentar coa indicacin Asientos.
1779 1789
En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Pensar coa indicacin Astucia.
1780 1790
En ms10 s.v. Pao coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Pulgas coa indicacin Atrevimiento.
1781 1791
En ms10 s.v. Pao coa indicacin Apartamiento. En ms10 s.v. Hombre coa indicacin Avaricia.
1782 1792
En ms10 s.v. Salsa coa indicacin Apetito. En ms10 s.v. Dinero coa indicacin Avaricia.
1783 1793
En ms10 s.v. Porfiar coa indicacin Apuestas. En ms10 s.v. Pensar coa indicacin Avaricia.
AVENA 5236. s veces val mis o vio que as
5224. A avea e maila xesta en maio fan a borras; e de contino, val mis o vio. 1803
festa. (ms5,137: Abadn) (ms10,141r: D.E.)
5237. Beber bo vio faino todo vecio; o
AVENTAJAR que malo, beber vio malo. 1804
(ms10,141r: D.E.)
5225. Entre o rato e o lin non hai
5238. Btamo todo en vio e non en lio.
comparacin. 1794 (ms10,105r: D.E.) 1805
(ms10,141r: D.E.)
5239. Deben nadar en vio os caracoles, as
AVES. V. tamn Anduria, Caza, Coruxa, Cuclillo,
Cuervos, Gallo, Gallinas, Gaviota, Gorrin, Pjaros. brevas e os figos. 1806 (ms10,142r: D.E.)
5226. Antes deixar o reiseor de cantar 5240. Eu non bebo o vio, que o como en
que a muller de parolar e chorar. 1795 cuncas, gotio a gotio. 1807 (ms10,142r:
(ms10,046r: D.E.) D.E.)
5227. Mal anda o miato cando ten as aas 5241. Mis val vio fro que auga quente.
1808
rotas e o papo sano. 1796 (ms10,040v: D.E.) (ms10,142r: D.E.)
5228. O miato ponse fraco vendo os 5242. Mis val vio quente que auga fra.
1809
paxaros e cobizndoos. 1797 (ms10,040v: (ms10,142r: D.E.)
D.E.) 5243. Mirdeme o que bebo e non sabedes a
sede que teo. 1810 (ms10,117r: D.E.)
AYER 5244. Non hai neto de vio que grande sea.
1811
5229. O da de onte non volve mis. (ms10,142r: D.E.)
(ms10,073r: D.E.) 5245. Non hai run vio con castaas asadas
5230. O que foi onte xa non ser, que o e sardias salgadas. 1812 (ms10,142r: D.E.)
tempo non anda pra atrs. (ms10,073r: D.E.) 5246. O vio anda sin calzs.
1813
(ms10,142r:
D.E.)
BAJOS 5247. O vio bo caro, i-o barato malo.
1814
5231. Pucheirio pequeno logo est cheo. (ms10,142r: D.E.)
1798
(ms10,102r: D.E.) 5248. O vio d forzas e a i-auga qutaas
todas. 1815 (ms10,142r: D.E.)
BARATURA. V. tamn Comercio. 5249. O vio polo xerro como millor o
5232. Non bo trato mercar caro e vender quero. 1816 (ms10,142r: D.E.)
barato. 1799 (ms10,133r: D.E.) 5250. Quen amigo do vio, de si mismo
5233. Pra que vexan que fago trato, o que enemigo. 1817 (ms10,143r: D.E.)
vale cinco douno por catro. 1800 (ms10,133r: 5251. Se non bebo na taberna, flgome nela.
D.E.) 1818
(ms10,124r: D.E.)
5252. Unha pinga i-outra pinga apagan a
BARBA sede axia. 1819 (ms10,117r: D.E.)
5234. O saber non vai nas caas nin o valer
est nas barbas. 1801 (ms10,113r: D.E.) 1803
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1804
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
BEBER. V. tamn Taberna.
1805
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1806
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
5235. A vio de mal parecer, pechar os ollos 1807
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
e beber. 1802 (ms10,141r: D.E.) 1808
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1809
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1810
En ms10 s.v. Sed coa indicacin Beber.
1794 1811
En ms10 s.v. Ratones coa indicacin Aventajar. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1795 1812
En ms10 s.v. Mujer coa indicacin Aves. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1796 1813
En ms10 s.v. Milano coa referencia Aves. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1797 1814
En ms10 s.v. Milano coa referencia Aves. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1798 1815
En ms10 s.v. Puchero coa indicacin Bajos. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1799 1816
En ms10 s.v. Trato coa indicacin Baratura. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1800 1817
En ms10 s.v. Trato coa indicacin Baratura. En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber.
1801 1818
En ms10 s.v. Saber coa indicacin Barba. En ms10 s.v. Taberna coa indicacin Beber.
1802 1819
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber. En ms10 s.v. Sed coa indicacin Beber.
1820
5253. Vio quitado, bebelo ou tiralo. 5271. Torcer pra fra, andar que namora;
(ms10,143r: D.E.) torcer pra dentro, andar forriquento.
5254. Vio run pra quen o queira, pero (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
non pra min. 1821 (ms10,143r: D.E.) LU)
5272. Un home sin algo na mau com'on
BELLEZA pau. 1826 (ms: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
5255. A hermosura cmea a terra. (ms4: A.S. y
A.)
5256. Andar pa dentro, andar de trenco. BELLOTA
(ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) 5273. A landra que non se ve en maio, non
5257. s escuras non hai ningun feo. se ve en todo o ano. (ms10,032v: D.E.)
(ms10,014r: D.E.)
5258. s escuras, de nada valen as BIENES
fermosuras. (ms10,014r: D.E.) 5274. A via p do camio ten mal vecio.
5259. Belleza e bondade unha felicidade. 1827
(ms10,141r: D.E.)
(ms4: Agro)
5275. A via onde haxa xiada; a terra, onde
5260. Hoxe fermosura, man sepultura.
(ms10,030v: D.E.)
haxa auga. 1828 (ms10,141r: D.E.)
5261. Hoxe moita figura, man na 5276. Foros e fornos vellos canto antes
sepultura. (ms10,030v: D.E.) desfacelos. (ms15,15)
5262. O andar pra fra andar que 5277. Nin via p do camio nin casa
namora. (ms: M.L.2) beira do ro. 1829 (ms10,141r: D.E.)
5263. O feo e o hermoso, o mis proveitoso. 5278. Non teas via nun rincn nin casa
(ms) nun cantn. 1830 (ms10,141r: D.E.)
1831
(es) De lo feo a lo hermoso, deme Dios lo 5279. Obra de comn, obra de ningn.
ms provechoso. (R. Marn) (ms10,070r: D.E.)
5264. O que torce pra fra, andar que 5280. Teo aqu, teo al, e non teo nin al
namora; o que torce pra dentro, andar nin aqu. 1832 (ms10,129r: D.E.)
de zopenco. 1822 (ms: Paradela) 5281. Teo o que teo, e co que teo, ben ou
5265. Se torce pra dentro un patrenco. (ms- mal me manteo. 1833 (ms10,129r: D.E.)
SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) 5282. Via entre vias e casa entre vecias.
5266. Se torce pra fra ten un andar que 1834
(ms10,141r: D.E.)
nemora. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
Tordoia, C) BONDAD
5267. Sobre a brancura non hai hermosura. 5283. A boa obra ela misma se honra.
1835
(ms: Bucios) (ms10,070r: D.E.)
5268. Torcer pra dentro andar
furriquento; torcer pra fra andar que BRUJAS
enamora. (ms-LU: seminarista annimo: algn 5284. Meigas e trasnos son cousas de vagos.
lugar da provincia de Lugo) 1836
(ms5,137: Villalba)
5269. Torcer pra dentro, andar de trenco;
torcer pra fra, andar que namora. 1823
(ms: M.V. / ms21,30r: Berms) BUENA CONDUCTA
Var.: Torcer pra dentro, andar de trenco.
(M.V.) 1824
5270. Torcer pra dentro, andar fratulento. 1826
Contn a indicacin Belleza.
1825 1827
En ms10 s.v. Via coa indicacin Bienes.
(ms: Lugo-F.V.S. / ms15,29r: Lugo. M Felicidad 1828
Vila) En ms10 s.v. Via coa indicacin Bienes.
1829
En ms10 s.v. Via coa indicacin Bienes.
1830
En ms10 s.v. Via coa indicacin Bienes.
1820 1831
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber. En ms10 s.v. Obras coa indicacin Bienes.
1821 1832
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Beber. En ms10 s.v. Tener coa indicacin Bienes.
1822 1833
Contn a indicacin Belleza. En ms10 s.v. Tener coa indicacin Bienes.
1823 1834
ms21,30r: qu'enamora. En ms10 s.v. Via coa indicacin Bienes.
1824 1835
Contn a indicacin Belleza. En ms10 s.v. Obras coa indicacin Bondad.
1825 1836
Contn a indicacin Belleza. Indica Brujas.
5285. Mis traballo custa vivir ben que mal. CAMBIOS
1837 1848
(ms10,132r: D.E.) 5299. A boa ventura nunca moito dura.
(ms10,138r: D.E.)
CABELLO. V. tamn Pelo. 5300. A boa ventura pouco dura; a mala
5286. Cada pelo presta o seu servicio sin tarde se acaba. 1849 (ms10,138r: D.E.)
querelo e sin sabelo. 1838 (ms10,088r: D.E.) 5301. Cando mis grande, a ventura
5287. Con pelos, e cantar, e latricar, mal se menos segura. 1850 (ms10,138r: D.E.)
goberna o lar. 1839 (ms10,088r: D.E.) 5302. Dispois da tormenta, sempre a
5288. Pra apartar ben os pelos abondan bonanza chega. 1851 (ms10,131r: D.E.)
dous dedos. 1840 (ms10,088r: D.E.) 5303. Non hai vida sin morte nin pracer sin
pesar. 1852 (ms10,140r: D.E.)
1853
CALDO. V. tamn Comida, Hambre. Gastronoma, 5304. O vento i-a ventura pouco dura.
Nabos. (ms10,137r: D.E.)
1854
5289. Caldo de nabos non-o tires, que de un 5305. Onte porqueiro e hoxe cabaleiro.
(ms10,095r: D.E.)
da pra outro sirve. 1841 (ms10,065r: D.E.)
5306. Sempre perdices cansa; gusame
unhas fabas. 1855 (ms10,090r: D.E.)
CALOR, CALENTURA. V. tamn Pronsticos
atmosfricos, Sequa, Sudar, Tiempo. 5307. Tempo vir que o teu espello non te
5290. Con tanta calore, nin o corpo aguanta conocer. 1856 (ms10,128r: D.E. / ms15,17)
nin o vio farta. (ms-LU: seminarista annimo: 5308. Tempo, vento, muller e fertuna axia
San Cristovo de Lobelle, Carballedo, LU) se mudan. 1857 (ms10,128r: D.E.)
5291. Quenturas de maio, sade pra todo o 5309. Tras de tempos veen tempos, que o
ano. (ms10,103r: D.E.) mundo d moitas voltas. 1858 (ms10,128r:
5292. Quenturas de outono non son boas D.E.)
1859
pr seu dono. (ms10,103r: D.E.) 5310. Vento e ventura moito non duran.
(ms10,137r: D.E.)
5311. Vento, riqueza e ventura non son
CALLAR
cousa segura. 1860 (ms10,138r: D.E.)
5293. Canto seipas non dirs, canto vexas
non xusgars, se queres vivir en paz. 1842
(ms10,112r: D.E.) CANDIDEZ
5294. Ouve e cala; vivirs vida folgada. 1843 5312. O run paxario logo descobre o seu
(ms10,074r: D.E.) nio. 1861 (ms10,084r: D.E.)
5295. Ouvir, ver e calar, pola terra e polo
mar. 1844 (ms10,074r: D.E.) CANTIDAD
1845 1862
5296. Ouvir, ver e calar. (ms10,074r: D.E.) 5313. Un e nada todo un. (ms10,134r:
D.E.)
CALLES
5297. A ra do rei pra todos .
1846
(ms10,110r: CAPACIDAD
D.E.)
5298. s dez deixa a ra pra quen a quixer. 1848
En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Cambios.
1847
(ms10,110r: D.E.) 1849
En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Cambios.
1850
En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Cambios.
1851
En ms10 s.v. Tormenta coa indicacin Cambios.
1852
En ms10 s.v. Vida coa indicacin Cambios.
1837 1853
En ms10 s.v. Trabajo coa indicacin Buena conducta. En ms10 s.v. Viento coa indicacin Cambios.
1838 1854
En ms10 s.v. Pelo coa indicacin Cabello. En ms10 s.v. Porquero coa indicacin Cambios.
1839 1855
En ms10 s.v. Pelo coa indicacin Cabello. En ms10 s.v. Perdiz coa indicacin Cambios.
1840 1856
En ms10 s.v. Pelo coa indicacin Cabello. ms15,17: en co teu espello. / En ms10 s.v. Tiempo coa
1841
En ms10 s.v. Nabo e indicacin Caldo. indicacin Cambios.
1842 1857
En ms10 s.v. Saber coa indicacin Callar. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Cambios.
1843 1858
En ms10 s.v. Oir coa indicacin Callar. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Cambios.
1844 1859
En ms10 s.v. Oir coa indicacin Callar. En ms10 s.v. Viento coa indicacin Cambios.
1845 1860
En ms10 s.v. Oir coa indicacin Callar. En ms10 s.v. Viento coa indicacin Cambios.
1846 1861
En ms10 s.v. Calle-Rua coa indicacin Calles. En ms10 s.v. Pjaros coa indicacin Candidez.
1847 1862
En ms10 s.v. Calle-Rua coa indicacin Calles. En ms10 s.v. Uno coa indicacin Cantidad.
5314. Tanto cabe no saco longo como no Var.: A basoira nova sempre barreu ben.
redondo. 1863 (ms10,113r: D.E.) (C.A.)
(pt) Vassoura nova sempre varre bem.
(Chaves) (es) Escoba nueva, bien barre. (R.
CAPRICHOS
Marn)
5315. Cantas vexo, tantas quero, e si mis
5325. A caas honradas non hai portas
vira, mis quixera. 1864 (ms10,138r: D.E.)
cerradas. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
5316. Se non vexo polos ollos, vexo polos PO)
antiollos. 1865 (ms10,072r: D.E.) 5326. A casa barrida non boa. (ms8,05r:
Silvarrey)
CARACOL 5327. A casa do run, tal como che fun,
5317. Cando moito queima o sol, nin volvn. (mc: Chantada)
muller, nin col, nin caracol. 1866 Var.: casa do rocn, tal como che fun, volvn.
(ms10,122r: D.E.) (ms4: Vasconcelos-F.V.S.)
5328. A casa feita, a coba aberta. (mc: C.A.)
CARCTER Var.: Casa nova, dono morto. (Bucios) /
1867 Gaiola feita, paxaro morto.
5318. O ourizo tamn Dios o fixo.
(ms10,073r: D.E.) (pt) Ninho feito, pga morta. (Chaves) (es)
Casa hecha, sepultura abierta. (Sbarbi) /
CARIDAD La casa en su altura, y el dueo en la
sepultura. (R. Marn) / La casa hecha, el
5319. Anque che o dieiro sobre, se non tes
atad a la puerta. (Id.) / La jaula hecha, la
carid chmate probe. 1868 (ms10,006r: D.E.) pega muerta. (Correas) / La jaula hecha, la
picaza muerta. (Correas) / La casa hecha y
CARNAVAL. V. tamn Fiestas y romeras. el huerco hecho. (Id.) (ct) Casa nva,
5320. Pscoas, con quen quixeres; sepultura aubrta. (Alberola) / Casa nva,
entroidos, coas tas mulleres. 1869 sepultura de la mrt. (Id.)
(ms10,012v: D.E.) Adems de los que figuran en la seccin
Generales entre los Agrcolas. Con ribetes
CARPINTEROS. V. tamn Oficios. supersticiosos, que inspiran medidas, como
5321. Carpinteiro que non clava, nunca la de dejar una parte de la edificacin sin
terminar, para que no caiga sobre el dueo
acaba. 1870 (ms5,133: Santiago) la maldicin del refrn.
5329. A casa forte desfaina a morte. (mc /
CASA ms4: F.V.S.)
5322. A ama que non subrasa non goberna Porque para el amor y la muerte, no hay
casa. (mc: Lamas de Viduedo) cosa fuerte.
5323. A basoira nova sempre barreu ben. 5330. A casa que non reida non ben
1871
(mc: C.A.) servida. (ms8,27r: Lugo)
(pt) Vassoura nova sempre varre bem. 5331. A casa ten o que lle levan. (mc: M.L.)
(Chaves) (es) Escoba nueva, bien barre. (R. 5332. A casa torna do pan. (mc: Bucios)
Marn) 5333. A casas honradas non hai portas
5324. A basoira, cando nova, barre que cerradas. (ms-LU: seminarista annimo: algn
rabea. 1872 (mc: S.P.P.-Ultreya) lugar da provincia de Lugo)
1873
5334. A casas vellas, portas novas. (mc:
1863
En ms10 s.v. Saco coa indicacin Capacidad. J.P.)
1864
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Caprichos. (pt) A casa velha, portas (ou hombreiras)
1865
En ms10 s.v. Ojos coa indicacin Caprichos. novas. (Chaves) (es) A casas viejas, puertas
1866
1867
En ms10 s.v. Sol coa indicacin Caracol. nuevas. (Correas)
En ms10 s.v. Erizo coa indicacin Carcter. Insiste en la idea de otros similares, como
1868
En ms10 s.v. Dinero coa indicacin Caridad.
1869 Burro vello, aparellos novos.
Vzquez Saco recolle o refrn no ms10 coa forma
sas mulleres, pero parece erro de transcricin porque
1872
Eladio Rodrguez recollao no seu diccionario coa forma V. Escobia nova, barre ben en Novedades.
1873
tas mulleres. V. A casa roubada, portas novas en Precaucin
1870
Indica Carpinteros. V. Oficios. (Precaucin tarda). / mc: casa vella. Jacinto del Prado s
1871
V. Escobia nova, barre ben en Novedades. recolle o refrn coa forma A casas vellas.
5335. A cocia barrida non ten vida. (ms8,04r: 5352. Ao cabo de un ano ten o criado as
San Simn de la Cuesta) maas do amo. (ms-LU: seminarista annimo:
5336. A cocia mui barrida e o menio que algn lugar de Galicia)
non chora, non che me d boa espia. 5353. Ao cabo do ano ten o mozo as macas
(mc: La Barrela) do amo. (ms18,17r)
Lo primero supone la escasez, y lo segundo 5354. Ao cabo do ano ten o mozo as maas
la enfermedad.
do amo. (mc: C.A.)
5337. A chaminea na casa val moito. (ms-SA: (es) Al cabo del ao, tiene el mozo las
seminarista annimo: algn lugar da provincia da
Corua)
maas de su amo. (Correas)
5338. A enfornar trcese o pan. (ms e mc: C.A.) 5355. Aprciame na casa qu'eu t'honrarei
5339. A lareira como sea, mais fin tela. na plaza. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) Rei, LU)
5340. A peneira da tola anda a aldea toda. 5356. As contas da feira non dan cas da
(ms21,17v: Berms) lareira. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
5341. A peneira de Mara, a tola, anda a 5357. As contas de plaza non dan cas de
aldea toda. (ms5,137: A.N.) casa. (ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa Minia de
5342. A pineira da boba anda a aldea toda. Brin, C)
(mc: Pedraza) 5358. Ben mandado, mal mandado, fgase o
5343. A pineira da tola corre a aldea toda. que manda o seor amo. 1876 (mc: M.V. /
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da ms21,20v: Berms / ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza:
provincia de Lugo) Sofn, Carballo, C)
1874 Bo es, bo es, con que tras o lar n'ests.
5344. A porta vella, caravilla nova. (mc: 5359.
A.N. / ms10,095r: D.E.) (mc: A.I.)
(pt) A mula velha, cabeada nova. (Chaves) (es) Bueno es, bueno es, con quien tras el
/ A burra velha, cilha nova. (Id.) (es) A hogar no ests. (Correas)
buey viejo, cencerro nuevo. (Hernn 5360. Cada un vai comer casa de cada un.
Nez) (ms9,04r: Silvarrey)
Vase A casa vella, portas novas. 5361. Cai unha pedra na ola, cai pola casa
5345. A roupa ben enxabonada media toda. 1877 (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
lavada. (ms15,01: Mato) LU)
5346. A saranda hai que poela onde o gato 5362. Caldeiro vello d pra un novo. (mc:
C.A. A Nosa Terra)
non chega. (mc: C.A.)
Var.: O vello ha de dar pra un novo. (ms15,54:
5347. A tan altos criados, servilos e non Taboada) / Hai que se arrimar a un caldeiro
cansalos. (ms15,43: Silvarrei) vello, que el dar pra un novo. (ms15,54:
5348. A xente, pra conocela, hai que vivir Sober)
con ela. (mc: Otero de Rey) (es) Con un caldero viejo, se compra otro
Var.: Si queres saber qun son, vive conmigo nuevo. (Sbarbi) (ct) Ab una caldera vella,
tizn. (F.V.S.) 1875 s'en trba una nva. (Alberola)
5349. Acha tirada, pr racha. (mc: A.S.A.) Casamiento con viejo para que, al morir,
Var.: A acha tira pr racha. (Vasconcelos- deje su caudal a la viuda y esta pueda
F.V.S.) casarse con uno joven. (ms15,54)
1878
El hacha o vestral se va tras la abertura o 5363. Calor de brasa logo pasa. (mc: Velle
rajadura que hace. / ms21,02v: Berms)
5350. Almorzo de papas, arado de vacas, Var.: Color de brasa, pronto se pasa. (se
labor de mulleres, todo por menesteres. refiere a la mujer) (ms4: F.V.S.)
(ms8,44v: Carballino) 5364. Candil sin mecha que aproveita? (mc)
5351. Ama de moitos lares, poucos (es) Candil sin mecha qu aprovecha?
almorzos e menos xantares. (mc: Bucios) (Correas)
Cuanto ms tienen, menos dan. 5365. Cando a ta casa vayas obrar, en
marzo has de empezar. 1879 (mc: J.P.)

1876
ms-SA e ms21,20v: fgas'o que.
1874 1877
En ms10 s.v. Puerta. Cai un'a pedra na ola, cai pol'a casa toda.
1875 1878
ms4: que son. ms3: logo che pasa.
1881
5366. Cando entra, doulle o ovo e qutolle o 5377. Casa vella, todo pingueira. (mc e
corno; cando marcha, doulle o corno e ms4: A.S.A.)
qutolle o ovo. (ms5,134: Valle del Mao) Var.: Casa vella, todo goteira. (mc: A.S.A.)
Se refiere al criado. (es) Casa vieja, todo es goteras. (Sbarbi)
5367. Casa acabada e testamento feito 5378. Caseiro, nin selo nin telo. (mc / ms4:
F.V.S.)
caixa empezada. (mc)
5379. Catro cousas quer'o amo do criado
Var.: Variante de A casa feita...
(es) Casa acabada, mortaja cerrada. (R. qu'o sirve: tarde cama, erguerse cedo,
Marn) / Casa hecha, sepultura abierta. comer pouco e andar lixeiro. (ms-LU:
(Id.) / Casa compuesta, la muerte a la seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
puerta. (Id.) (ct) Casa nva, sepultura
aubrta. (Alberola) 5380. Catro cousas quere o amo do criado
5368. Casa chea de ventanas, mal pode que o serve: deitar tarde, erguer cedo,
garda-lo fro. 1880 (ms21,30r: Berms / ms-LU: comer pouco i-andar alegre. 1882 (mc: Ns)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Tomado casi literalmente de la cancin
Lugo) popular: Catro cousas quer o amo / do
5369. Casa de das portas mala de criado que o serve: / tarde cama,
amourear. (mc: C.A. A Nosa Terra) erguerse cedo, / comer pouco e andar
(pt) Casa com duas portas m de alegre. Ballesteros recogi otra, popular en
guardar. (Chaves) (es) Casa con dos La Corua y Santiago, sobre el mismo
puertas, no la guardan todas dueas. tema: Os meus criados / catro cousias /
(Correas) / Casa con dos puertas, mala es quero que ouserven: / deitarse tarde, /
de guardar. (Id.) / Todo lo har, mas casa erguerse cedo, / comer pouquio, / e andar
con dos puertas no la goardar. (Id.) alegres.
5370. Casa de das portas mala de 5381. Cerra a porta, garda a chave, e quen
gardar. (mc: Sarria) viere, que chame. (mc: J.P.)
(pt) Casa com duas portas m de (pt) Cerra a tua porta, d-me a chave, e
guardar. (Chaves) (es) Casa con dos quem vier que brade. (Chaves) (es) Cierra
puertas, mala es de guardar. (Correas) / la puerta y daca la llave, y quien viniere
Casa con dos puertas, no la guardan todas que llame. (Correas)
dueas. (Id.) / Todo lo har, mas casa con 5382. Compra e vende na casa, e fars casa.
dos puertas no la goardar. (Id.) (mc: C.A. A Nosa Terra)
(es) Compra en tu casa, vende en tu casa, y
5371. Casa grande, limosna pequena. (mc:
Palas de Rey)
hars casa. (R. Marn) (ct) Compra en
casa, ven en casa y fars casa. (Alberola)
5372. Casa lousada de pedra, casa cuberta
5383. Compra na casa e vende na feira. (mc:
de herba. (ms15,03) A.I.)
5373. Casa que ten ciprs, ou foi noble ou (pt) Comprar em feira, vender em casa.
noble . (mc: Tuiriz, Monforte) (Chaves) (es) Compra en tu casa y vende en
Suele, en efecto, el ciprs alzarse al lado de la plaza. (R. Marn) / Compra en tu casa,
las casonas nobles de Galicia. vende en tu casa y hars casa. (Id.) /
5374. Casa reida non rexida. (mc: C.A.) Compra en la plaza, y vende en tu casa.
Var.: Casa que non reida, non rexida. (Correas) / Comprar en feria y vender en
(ms4: C.A. A Nosa Terra) casa, segura ganancia. (R. Marn) (ct)
(pt) Casa em que todos ralham e ningum Compra en casa, ven en casa y fars casa.
obedece, tudo fenece. (Chaves) (es) Casa (Alberola)
reida, casa regida. (Sbarbi) 5384. Compra na plaza e vende na casa.
5375. Casa sin tellado, moito fro e pouco (ms4: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
recaudo. (mc: J.P.) Bucios, Carballedo, LU)
(es) Casa sin tejado, mucho fro y poco 5385. Con un caldeiro vello non se compra
recaudo. (Correas) outro novo. (ms-SA: J. M. Barral Snchez)
5376. Casa vella todo pingueiras. (ms18,25r)
1881
ms4: toda . / Na variante do casteln de Sbarbi: ms:
1879
mc vaias. Jacinto del Prado rexistra a forma vayas. toda es.
1880 1882
Casa chea de ventanas mal pode gardal'o fro. ms: quer; ms2: quer'o amo.
5386. Contas da casa non dan coas da 5400. Donde fai lume, fume sale. (ms-LU:
plaza. 1883 (mc: M.V.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
5387. Criada de servir que viste de seora,
5401. Donde fan lume sale fume. (mc / ms4:
nin seora nin criada de seor. 1884 F.V.S.)
(ms5,141: Lugrs Freire, O Pazo)
(pt) Onde ha fogo, logo fumega. (Chaves) /
5388. Criado dun cego, non hai cousa millor Onde fogo no h, fumo se no levanta.
no mundo: se home, muller segura e, (Id.) (es) Donde fuego se hace, humo sale.
se muller, conto feito. (mc: Bucios-F.V.S. / (Correas)
ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, 5402. Donde hai coroa ferve a ola. (mc: A.N. 2
LU) serie)
5389. Criado dun da, caseiro dun ano. (mc: (es) Donde hay corona, hay borona. (R.
M.V. / ms21,21v: Berms) Marn)
5390. Cuncas lavadas e chau barrido, pouco Atribuye riqueza a la casa del sacerdote.
labor e ben parecido. 1885 (ms5,133: Santiago) 5403. En casa allea, o que ben est, ben
5391. D a pedra na ola, e d na casa toda. estea. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(mc: Sarria-F.V.S.) provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Pol,
5392. Da casa do cura, comer e levar. (ms-LU: LU)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 5404. En casa allea, o que ben est, que se
5393. De boa casa, boa brasa. (mc: C.A. A Nosa estea. (ms11,49: Comarca de Fonsagrada / ms-LU:
Terra) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Var.: De boa casa, boa larada. (ms4: C.A. A 5405. En casa chea logo se fai a cea. (mc: Dicc.
Nosa Terra) Ac. / ms21,21v: Berms)
(pt) De boa casa, boa braza. (Chaves) (es) (pt) Em casa cheia azinha se prepara a
De buena casa, buena braza. (Castillo) (ct) ceia. (Chaves) (es) En la casa llena, presto
De bna casa, bna brasa. (Alberola) se guisa la cena; y en la vaca, ms ana.
5394. De fra vir quen da casa te botar. (Correas) / En casa llena, aina fazen cena.
(mc: Bucios) (R. Marn) Siglo XV.
Var.: De fra vir quen do chau te botar. (mc: 5406. En casa que non rifan non hai pan.
C.A.) (mc: A.C. A N. Terra)
(pt) De fora vir quem de casa nos deitar. 5407. En casa vella todo goteiras. 1887
(mc:
(Chaves) / Mete a gente em sua casa, quem M.L.)
nos ponha fora dela. (Id.) (es) De fuera Vase Casa vella, todo goteira.
vendr quien de casa nos echar. (R. 5408. En tellado vello todas son pingadas.
Marn) (mc: J.T.)
5395. De fra vir quen nos amolar. Como: En casa vella...
(ms10,23r: D.E.) 5409. En todas as casas ruxen as cuncas,
5396. De outono feito e cochos cebados, fra menos na mia que creban. 1888 (mc:
criados con todos os diablos. (mc / ms4: Bucios / ms4: F.V.S.)
F.V.S.) 5410. Escoba que barre todo non boa
5397. Des que se quenta o forno, pronto se escoba. (ms17,001)
coce o pan. (ms5,136: Lugo) Es mejor que deje algo.
5398. Desta maneira, o que non ten faria 5411. Fai o que o teu dono manda e con el
excusa maseira. (mc: C.A. A Nosa Terra) sentarte has mesa. 1889 (mc: A.C. A Nosa
5399. Desta maneira, o que non ten faria Terra)
excusa peneira. 1886 (mc: A.I. / ms18,71r: (pt) Faze o que manda teu senhor, sentar-
A.S.A.) te-s com ele mesa (ou sentar-te-s com
(pt) Quem no tem farinha, no precisa ele ao sol). (Chaves) (es) Haz lo que tu amo
peneira. (Chaves) te manda, y sentarte has con l en la tabla.
(Correas) / Haz lo que tu amo te manda, y
sentarte has con l a la mesa, o y sintate
1883
mc e ms: non din; ms: c'as da plaza. con l a la mesa. (Id.) / Haz lo que te
1884
Indica Casa. Cosas de casa.
1885
Indica Casa. Cosas de casa.
1886 1887
mc: excusa a peneira. / V. tamn Pobreza e O que non ms: goteira.
1888
ten faria, escusa peneira en Pobreza (Ventajas de la ms4: mia que quebran.
1889
pobreza). mc: Fai o que teu dono.
1892
manda tu amo, y sentarte has con l en el 5423. Hai forras que tiran as casas. (mc:
escao. (Id.) / Haz lo que te manda tu Carballedo-F.V.S.)
seor, sentarte has con l al sol. (Id.) 5424. Hai forras que tiran coas casas. (ms-
5412. Festa dun da n'acaba unha casa e, se LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
de mis, acabaraa quizais. 1890 (mc: M.V. 5425. Hainos que o mismo sirven pra un
/ ms21,23v: Berms) barrido que pra un fregado. 1893 (mc:
(pt) Festa, dure pouco e bem parea. Bucios)
(Chaves) / Festa, flores e passarinhos, em (es) Ser o servir uno lo mismo para un
casa dos nossos vizinhos. (Id.) barrido, que para un fregado. (Sbarbi)
1894
5413. Festa dun da non acaba unha casa; 5426. Honra na casa e fama na plaza.
s' de mis, cicais. (ms18,28r) (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
5414. Fun casa allea e avergonceime; fun 5427. Honra na plaza e fame na casa.
(ms21,08v: Berms)
mia e remedieime. (ms-SA: Daniel Garca
Blanco: Bamiro, Vimianzo, C / ms-SA: Valentn 5428. Hnrame na casa que eu te honrarei
Gonzlez Gil: Soutelo de Montes, Forcarei, PO) na praza. (mc: A.S.A.)
5415. Fun casa allea, e avergonceime; vin Como: Grdame na casa...
mia, e remedieime. (mc: M.V.) 5429. Inda reen as cuncas no cunqueiro.
(pt) Fui a casa da minha vizinha, (mc / ms4: F.V.S.)
envergonhei-me, vim para a minha e (es) Aun los platos en el vasar, unos con
governei-me. (Chaves) (es) Fume a mis otros se suelen tropezar. (R. Marn)
vecinas, y avergoncme, volvme a mi casa 5430. Laceira por laceira, Dios me dea na
y consolme. (Correas) mia ribeira. (mc: Bucios)
5416. Fun casa da mia vecia e 5431. Lareira como sea, pero o caso tela.
avergonceime; fun mia e goberneime. (ms-SA: Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes,
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da Forcarei, PO)
1895
provincia de Lugo) 5432. Lareira como sea, pero fin tela.
5417. Fun casa da vecia e avergonceime (mc: S.P.P.Ultreya / ms15,01: Eugenio Carr)
e vien mia e arregleime. (ms-LU: Var.: Lareira, sea como sea, pero fin tela.
seminarista annimo: Paradela, LU) (ms15,05: Silvarrey)
5418. Fun casa do vecio i-avergonceime (es) Lumbre de mi casa, mejor que de la
extraa. (R. Marn) / Lumbre de casa
e cheguei mia e goberneime. (ms-LU:
seminarista annimo: Chantada, LU)
calienta y no abrasa. (Id.) (ct) Fc de casa,
calenta y no crema. (Alberola)
5419. Fun casa do vicio e avergonceime,
5433. Lareira por lareira, Dios me dea na
e vien mia e goberneime. (ms-LU:
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) mia ribeira. (mc: Bucios)
5420. Garda teu dono, que outro vir e bon 5434. Lume pequeno non d fume grande.
(mc / ms4: F.V.S.)
o far. 1891 (mc: C.A. A Nosa Terra)
(pt) Atrs de min vir quem bom me far. 5435. Mis val na casa ser que na festa mal
(Chaves) / Mau vir que bom te far. (Id.) parecer. 1896 (mc e ms: A.I. / ms18,72r: A.S.A.)
(es) Detrs de m vendr quien bueno me 5436. Mis vale ser amo dun fento que
har. criado dun cento. 1897 (mc / ms4: F.V.S.)
5421. Golpe de sartn, anque non doi, luxa. 5437. Manda e faxe, e escusars paxe.
(mc: Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (ms21,04r: Berms)
de Galicia) 5438. Manda e faxe; excusars paxe. (mc:
Var.: Golpe de sartn, anque non doi, tizna. A.S.A.)
(mc: Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia)
(es) El golpe de la sartn, tizna aunque no
1892
duel. (Correas) 1893
ms4: cas casas.
ms: pr'un.
5422. Goteira na casa e muller faladeira 1894
V. Fampa na praza e fame na casa en Orgullo.
botan o lume da lareira. (ms10,050r: Mellid) Orgullo de los pobres.
1895
ms4: pero tela; ms15,01: ao fin / Local ms15,01:
Eugenio Carr Aldao. Literatura Gallega 2 edicin,
1911.
1890 1896
ms: quezis. ms e ms18,72r: Mas val; ms3: qu'en festa.
1891 1897
ms4: bo o far. ms e ms4: d'un fento.
(pt) Manda e faz, servido sers. (Chaves) / ahorcado, no se ha de mentar la soga.
Manda e faza-o, tirar-te h cuidado. (Id.) (Sbarbi)
(es) Manda y hace, y excsaste de paje. (R. 5453. Na casa do bon amo, al morre o bo
Marn) criado. 1901 (mc: M.V. / ms21,20v: Berms)
5439. Mia casia, meu lar, quen te gabou, (es) El buen criado, vive y muere en la casa
non te soupo gabar. 1898 (mc: V. Gallega) de su amo. (R. Marn)
5440. Mia casia, meu lar; eiqu cago i-al 5454. Na casa do crego e na do prior todo se
non poda cagar. (ms-LU: seminarista annimo: volve andar darredor. (ms4)
O Corgo, LU) 5455. Na casa do cura, cando non chove,
5441. Mia casia, meu lar. (ms-LU: seminarista bagua. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) da provincia de Lugo)
5442. Moito gasta o que vai e vn, pero mis 5456. Na casa do cura, cando non chove,
gasta o que casa ten. (mc: R. Caruncho) barruza. (mc: N.L.)
5443. Na cas do que xura todo desventura. 5457. Na casa do mentecato, nin can nin
(mc: V. Gallega)
gato. (mc: Bucios)
(es) En la casa del que jura no faltar
desventura. (R. Marn) (ct) En la casa del 5458. Na casa do run a muller alguacil.
(mc)
que jura, no faltar desventura. (Alberola)
(es) En casa del run, la mujer es alguacil.
5444. Na casa allea a vergonza mantn. (Correas)
(ms15,09: Silvarrey)
5459. Na casa do abad hai que comer e que
5445. Na casa allea, o que ben est ben
levar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
estea. 1899 (mc: J.A.P.) Galicia)
5446. Na casa chea est pronto a cea. (ms-SA: 5460. Na casa que non hai nai nin pai,
Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C)
abaixo vai. (ms-SA: seminarista annimo: algn
5447. Na casa chea logo se fai a cea. (ms-SA: lugar da provincia da Corua)
Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
Ames, C) 5461. Na mesa chea ben parece a fogasa
5448. Na casa chea sempre coupo bola allea. allea. (ms21,04v: Berms)
1902
(ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, 5462. Na mesa chea reloce a torta allea.
Baleira, LU) (mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU: seminarista annimo:
5449. Na casa chea senta ben a torta allea. algn lugar de Galicia)
(mc) Var.: Na mesa chea senta ben a torta allea.
Var.: Na casa chea reloce a torta allea. (mc: (pt) Na mesa cheia, bem parece fogaa
Tuiriz, Monforte) alheia. (Chaves)
(pt) Na mesa cheia, bem parece fogaa 5463. Na mia casa son seora e na de fra
alheia. (Chaves) fregona. 1903 (mc / ms4: F.V.S.)
Na casa de Xan Pelexn todos reen e 1904
5450. 5464. Na mia saranda naide manda.
todos teen razn. 1900 (mc: M.L.) (mc / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Var.: Na casa de Xan Pelexn, todos falan e Galicia)
todos teen razn. (F.B.B.) 5465. Nas casas vellas todas son goteiras.
5451. Na casa do abade, cando non chove, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
gotexa. (mc / ms4: F.V.S.)
5466. Nin de broma nin de veras con teu
(es) En la casa del cura siempre hay
hartura. (R. Marn) amo comas peras. (mc: Villanueva, Laln)
Var.: Nin en broma nin en veras, con teu amo
5452. Na casa do aforcado non hai que
comas peras. (Villanueva, Laln-F.V.S.)
mentar a soga. (mc) (pt) Com teu amo no jogues as peras,
(pt) Em casa de enforcado, no nomeies o porque ele come as maduras e deixa-te as
barao. (Chaves) / Em casa de enforcado, verdes. (Chaves) (es) Ni en burlas ni en
no falem em corda. (Id.) (es) En casa del veras, con tu amo partas peras. (R. Marn)

1898 1901
V. Mia casa, meu lar, vea de onde vea, a ela vou ms e ms21,20v: bo amo.
1902
parar en Casa y vecindad. ms-LU: reluce.
1899 1903
V. Quen ben est ben estea en Permanencia. mc: na de afora.
1900 1904
V. tamn Jurdicos y similares. ms-LU: zaranda.
5467. Nin de broma nin de veras, co teu Var.: Nunca [sic] mala hora cai a casa. (ms4:
amo partas peras. (ms-SA: Jos M. Gulas C.A. A Nosa Terra)
Rivas: Forcarei, PO) (pt) Numa hora cai a casa. (Chaves) (es)
5468. Nin de risas nin de veras, con teu amo En un instante se cae una casa. (R. Marn)
non xgue-las peras. 1905 (mc: Bucios / ms- 5480. O amo majestuoso fai o criado
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de reverencioso. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Lugo) Forcarei, PO)
Var.: Nin de risas nin de veras, co teu seor 5481. O bon amo fai criado. (ms-LU: seminarista
non xogues as peras. (Bucios) / Nin de risas annimo: algn lugar de Galicia)
nin de veras, con teu amo non xogues as 5482. O bon amo fai o criado. (mc: Tuiriz,
pedras. (Pedraza) Monforte)
(pt) Com teu amo no jogues as peras, (pt) O bom amo faz o criado. (Chaves)
porque ele come as maduras e deixa-te as 5483. O bon criado faino o bon amo. (ms-LU:
verdes. (Chaves) (es) Ni en burlas ni en seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
veras, con tu amo partas peras. (R. Marn) 5484. O bon vecio faz home
5469. No fogo fogar tivera, se lea nil non desapercibido. 1912 (mc: A.N. / ms10,136r: D.E.)
ardera. (mc: Bucios) (es) El buen vecino hace al hombre
5470. Non brra-la casa de noite, que desapercibido. (R. Marn)
entran as meigas. 1906 (ms8,74v: Silvarrey) 5485. cabo do ano o criado colle as maas
5471. Non chama a vella, pro cham'o que do amo. 1913 (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU:
leva. (ms: M. L.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
5472. Non chamo a vella, pero chamo o que (es) Al cabo del ao, tiene el mozo las
ela leva. 1907 (mc: A.C. A N. Terra) maas de su amo. (Correas)
Var.: Se non miro pra vello, miro pr guapeza Vase Ao cabo do ano...
que leva. (M.L.) / Si non miro pr vella, miro 5486. O cal pra unha casa coma pr caldo
pr guapeza que leva. (mc e ms4: M.L.) 1908
a grasa. (ms15,03)
(pt) Se no olham a vela, olham o que leva.
(Chaves) (es) Si no miran a la vieja, miran 5487. O caldeiro no lameiro e o pote no
a lo que lleva. (Correas) fumeiro. (mc: M.V.)
5473. Non chuspas tan alto que chuspas na 5488. O caldeiro pousadio na molida non
casa. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) se estraga. (mc e ms6,02v: R. Caruncho, Diario de
Avisos)
5474. Non deixes na casa porquio que non
Var.: O caldeiro pousadio na molida non se
penses levar fucio. (ms4 e mc: C.A. A N. destraga. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
Terra / ms4: J.P.)
5489. O caldeiro sin a asa non debe salir da
5475. Non hai fume sin lume. (ms-SA: Manuel
Camino Snchez) casa. (mc / ms4: F.V.S.)
5476. Non hai pior portela que a da casa. Lo usan en sentido figurado: La mujer (el
1909 asa), debe acompaar siempre a su marido
(mc e ms: C.A. A Nosa Terra / ms18,73r: A.S.A.)
(el caldero).
5477. Non rompe os cacharros o que non
5490. O calor da brasa logo pasa. (ms-LU:
anda con eles. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) Jess Redondo C.: Melide, C)
5478. Non se sabe cnto pesa a carne 5491. O cortello bon, o porco non-o sei.
mentras non vai romana. 1910 (mc) (mc: Viana, Chantada-F.V.S. / ms14, III.)
1911
5479. Nunha mala hora cai a casa. (mc: 5492. O criado ben mandado xanta mesa
M.L.) con seu amo. (mc: A.N.)
Vase Fai o que teu dono manda...
1905
Nin de risas, nin de veras, con teu amo non xoguel-as
5493. criado ben mandado, poerlle a
peras. / ms-LU: co teu, xogues as peras. mesa e mandalo recado. (ms-LU:
1906
Non barral-a casa de noite, que entran as meigas. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
1907
ms: cham'a vella, pro cham'o que leva. [Os dous Lugo)
verbos poderan ser 3 persoa sg., e non 1 persoa???].
1908
ms4: Se non miro.
1909
ms: c'a da casa; ms18,73r: c'a d'a casa.
1910 1912
V. Non se sabe cnto pesa a carne en canto non-o di a ms: fae o home; ms4: fai home; ms10: bo vecio fai
romana en Peso. home. / En ms10 s.v. Vecino.
1911 1913
V. Nunha hora caise a casa en Desgracia. ms-LU: criao.
5494. O criado e o galo slo sirven pra un 5507. O lume da casa queima i-abrasa; o
ano. (mc: A.I.) lume de fra queima e esfola. 1917 (mc /
(pt) Ao moo e ao galo, um ano. (Chaves) / ms4: F.V.S.)
Creados e bois, um ano at dois. (Id.) (es) 5508. O mal nunha casa acaba cas
El mozo y el gallo, un ao. (R. Marn) / El carabillas. (mc: M.L.)
criado y el gallo no los tengas ms de un 5509. maldecir non hai casa fuerte. (mc)
ao. (Id.) / Criado y caballo, un ao. (R. 5510. O qu'atende unha goteira, defend'a
Marn)
casa inteira. (ms-SA: seminarista annimo: Terras
5495. O criado e o galo, un ano. (ms-LU: do Deza, PO)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
5511. O que a sa roupa non remenda,
5496. O criado fai a cama ma e noite
cabo do ano non chega. (mc: Antas de Ulla)
non sabe qun dormir. 1914 (mc: Taboada)
5512. O que a sa roupa non remenda, ten
5497. O criado i-o galo, de ano a ano. (ms-LU:
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
que estar sempre na tenda. (mc: Antas de
LU) Ulla)
5498. criado, cando novo, danlle pan e 5513. O que s doce do da est na praza,
ovo, e as qu' vello, dano demo. (ms: ou non ten que comer ou non ten casa.
A.N.) (ms15,18)
Var.: criado, cando novo, pan e ovo; pro 5514. O que s doce est na plaza, ou non
de vello, caldo acedo. (M.L.2) ten que xantar ou non ten casa. 1918 (mc:
5499. O da que non me afeitei, veu mia M.L.)
casa quen menos pensei. 1915 (ms15,16 / 5515. O que bota os bs a caseiros, escusa
ms10,005v: D.E.) herdeiros. 1919 (ms-LU: seminarista annimo:
5500. O feixe do criado pequeno ben Bucios, Carballedo, LU)
avultado. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, 5516. O que bota pan s papas, acaba con
Neira de Xus, Baralla, LU) das casas. (ms)
5501. O fume da mia chimenea acerta 5517. O que casa fai, casa desfai. (mc: M.L.)
sempre o tempo: ou chover ou nevar, ou (es) Quien casa hace, casa deshace. (R.
facer sol ou estar nublado. (ms5,045: Marn)
Cebrero) 5518. O que est en casa allea, o que ben
Contra los pronsticos. est, ben se estea. (ms-LU: seminarista annimo:
5502. O gholpe da sartn, se non doi, cisca Laiosa, O Incio, LU)
ben. 1916 (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, 5519. O que est en casa allea, se est ben,
C) que se estea. (ms14,17)
5503. O golpe da sartn, anda que non doi, 5520. que lle cai a casa, ten qui-a erguer.
1920
emborra ben. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) provincia de Lugo)
5504. O golpe da sartn, se non doi, chizna 5521. O que non has de comer, dixao
ben. (mc: Meiln) cocer. 1921 (ms17,001: Carballedo / ms-LU:
Var.: O golpe da sartn, anque non doia, tizna. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms4: F.V.S.) Lugo)
(pt) O golpe da cert, no fere mas suja. 5522. O que queira o pote aguantadeiro,
(Chaves) (es) El golpe de la sartn, aunque subrselle o p traseiro. (mc: Lamas de
no duela, tizna. (Sbarbi) Viduedo)
Vase Golpe de Sartn... 5523. O que sirve a ricos, morre no palleiro
5505. O golpe da sartn, se non toca, doi como os chitos. (mc: M.L.2)
ben. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa (es) Quien sirve a seores muy principales,
Maria de Ribela, A Estrada, PO) rodar por hospitales. (R. Marn)
5506. O golpe da sartn, si non doi, pinta
ben. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 1917
mc: i-abaras.
1918
ms4: praza, ten que chantar.
1919
V. Si queres ter caseiros, non teas heredeiros en
1914
ms: y a noite. Precaucin.
1915 1920
ms15,005v: m'afeitei. / En ms10 s.v. Da. O orixinal di O que lle cai a casa... ten quia erguer.
1916 1921
O jolpe da sarten se non doi cisca ben. ms-LU: deixo cocer.
5524. O que sirve a seores non lle faltan una casa. (Sbarbi) / De pequea centella,
dolores. 1922 (mc / ms4: F.V.S.) grande hoguera. (Sbarbi) (ct) Chicoteta
(pt) Quem serve no Pao sempre tem brasa, crema una casa. (Alberola)
1925
embarao. (Chaves) (es) Quien sirve a 5536. Porta aberta garda a casa. (mc, ms e
seores muy principales, rodar por ms4: A.N. / ms18,64r: Pontevedra / ms10,096r: D.E.)
hospitales. (R. Marn) / Quien sirve a vil 5537. Pra o ladrn da casa non hai
seor, vileza saca por galardn. (Id.) pechadura. (mc: F.B.B.)
5525. O vio nunha casa unha gran (es) Para el ladrn de casa no hay puerta
anchura. 1923 (mc: Biville, Sarria) cerrada. (R. Marn)
5526. Ola que non has de comer, dixaa 5538. Pra unha casa, un camio malo
cocer. 1924 (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) aparta o namorado. (ms15,18v)
(es) Olla que no has de comer, djala 5539. Que arda a casa e que non se vexa o
cocer. (R. Marn) lume. (ms11,53: Bucios)
5527. Ola quebrada non sana. (mc / ms4: Var.: Que arda o lume pero que non se vexa o
F.V.S.) fume. (Bucios)
Var.: Ola rota non sana. (mc: F.V.S.) (pt) Queime-se a casa mas no faa fumo.
5528. Onde fumegue o casar, dorme a terra (Chaves) (es) Qumese la casa y no salga
e astronde o mar. (ms-LU: seminarista annimo: humo. (Sbarbi)
San Tirso Vilalba / Antas?, Muxa, Outes, Zas, Reprendase sin escndalo ni ruido.
Maceda?) 5540. Quimese a casa con tal que non salla
5529. Onde hai fume, hai lume (mc: Sarria / fume. (ms15,12)
ms21,15r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: 5541. Quen com'o producto dunha casa,
algn lugar do norte da provincia de Lugo)
(pt) Onde h fumo h fogo. (Chaves) / Onde non larpeiro; larpeiro o que vende.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
h fogo logo fumega. (Id.) (es) Donde humo provincia de Lugo)
sal, fuego (lumbre) hay. (Correas)
5542. Quen non atende a goteira, coidar a
As lo canta el pueblo en aquella cancin:
Onde hai carozos, hai fume; / onde hai casa enteira. (mc: J.P.)
fume, lume hai; / onde hai parrandas de (es) Quien no adoba (o apaa o quita
noite / forza de cario hai. gotera), hace casa entera. (Sbarbi) (ct) Qui
no apanya una gotera, apanya una casa
5530. Pan de tasca, falta casa. (ms-SA: Manuel
Camino Snchez)
sansera. (Alberola)
5531. Pau ca sartn, si non doi, tirma. (ms- 5543. Quen seus criados non vai a ver,
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da venda o que ten pra os manter. 1926 (mc:
Corua) M.V.)
5532. Pedra limpa na cocia e minio que Vase O que ten criados...
non chora, non che me dan boa espia. 5544. Quen sirve a seores, non lle faltan
(mc: Vilasouto, Incio-F.V.S.) dolores. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Vase A cocia mui barrida... da provincia de Lugo)
5533. Pola boca quntase o forno. (mc: 5545. Quen sirve mozo, muller e comn,
Bucios) non sirve a ningn. (mc: A.S.A.)
(es) Por la boca se calienta el horno, el (pt) Quem serve a moo, mulher e a
viejo y todo. (Correas) comum, no serve a nenhum. (Chaves) (es)
Hace falta alimentacin para poder vivir y Quien sirve a hombre, a mujer o al comn,
trabajar. no sirve a ningn. (R. Marn)
5534. Por moito que se barr'a eira, sempre 5546. Saba que d a maz que limpa est.
algo queda nela. (ms4: J.P.) (ms15,14)
5535. Por pequena brasa quimase unha 5547. Se Dios quer e hai proporcin, en
casa. (mc: Bucios) fillos e pitos logo s'un pon. (ms / ms4: M.V.)
(pt) Por pequena brasa arde grande casa.
(Chaves) (es) Con chica brasa se enciende

1922 1925
ms2 e ms4: Quen sirve. ms e ms4: garda casa. / En ms10 s.v. Puerta.
1923 1926
mc: en unha casa. V. O que ten criados e non os vai ver, venda os bes
1924
ms4: has comer. / V. Do pote que non has comer, pra os manter en Descuido. V. tamn Pobreza (Caminos
deixo cocer en Desdn y desprecio. de la pobreza).
5548. Si pega o lume en casa vella nada (es) Mientras menos bulto ms claridad.
queda de ela. (mc / ms4: F.V.S.) (Sbarbi) (ct) Quan manco bultos, ms
5549. Si queres ter a casa limpa, non teas claror. (Alberola)
Manera de expresar que una persona
conexos nin palomas. (ms9,15r: Silvarrey)
estorba o molesta.
5550. Tellado lixeiro, labor perguiceiro. (mc:
J.P.)
5564. Casa que non ten pai nin nai, abaixo
5551. Ten color de brasa, que logo pasa. (ms- vai. (mc: Santiago)
LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da 5565. Casa sin dono, casa de todos. (mc:
provincia de Lugo) Bucios)
5552. Tope que non est ben cheo fai 5566. Casa sin nai e sin pai, abaixo vai. (ms-
vinagre sin remedio. (ms4: J.P.) LU: Lus Alonso Alonso)
5553. Tope limpio e ben fregado debera ser 5567. Co vecio avergonceime e na casa
tamn axofrado. 1927 (ms4: J.P.) goberneime. (mc: M.L.)
5554. Trastes rotos ao faiado. (ms-SA: Jos 5568. Cos bois d'outro calquera ara. (ms-LU:
Manuel Area Alonso) seminarista annimo: Pol, LU)
5555. Un mal camio pra unha casa pior 5569. Cos vecios, nin a ben nin a mal. (mc:
V. Gallega)
c'on mal vecio. (ms15,18v)
5570. Criado dun caseiro non dura un ano
5556. Unha boa ceba e unha boa tea deixan
enteiro. 1932 (ms e mc: Santiago)
unha casa chea. (mc / ms4: F.V.S.)
5571. Chove e chover, quen 't na casa
5557. Vende na casa e compra na plaza. (ms-
LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
allea non marchar. (mc: Santiago)
5572. Hacienda do teu vicio [...]. (ms-LU:
seminarista annimo: Pantn, LU)
CASA Y VECINDAD
5573. Lareira, boa ou mala, o caso tela.
5558. A maa vecia d agulla sin lia. (mc: Santiago)
(ms21,01v: Berms)
1928 5574. Lume na lareira, palique de mozas e
5559. A mala vecia d a agulla sin lia.
(mc e ms4: A.I. / ms4: A.S. y A.)
sono de vellas. (mc: Santiago)
(pt) A m vizinha d a agulha sem linha. 5575. Mis vale casta que faria. (ms-SA: Jos
(Chaves) (es) La mala vecina da la aguja Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao, PO)
sin lia. (Correas) 5576. Mia casa, meu lar, vea de onde
5560. Ai, que demo!, pensei que non-o tia vea, a ela vou parar. 1933 (mc: Sober / ms-
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
e too. 1929 (mc: Terra de Melide / ms4: V.R. y Lugo)
A.R.)
Afortunada expresin popular del canto del
5561. Ca axuda do vecio matou o meu pai pueblo glosado por Rosala: Mia casia /
un cochino. 1930 (mc: Carballino / ms4: F.V.S. / meu lar, / cantas oncias / d'ouro me vals.
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
de Lugo)
5577. Moza que mza-lo leite na cntara
(es) Con ayuda del vecino, mat mi padre nova, moita manteiga, proveito da dona.
1934
un cochino. (Sbarbi) (mc: Bucios)
Zahiere al que se vale del auxilio ajeno, sin 5578. Na casa que non hai pai nin nai,
querer declararlo. abaixo vai. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
5562. Canto mis hai, mis se gasta. (mc) 5579. Nido feito, pega morta. (mc e ms4: A.S.A.)
(pt) Quanto mais h, mais se gasta. (pt) Ninho feito, pga morta. (Chaves) (es)
(Chaves) Nido hecho, pjaro muerto. (R. Marn)
1931
5563. Canto menos bulto, mis clarid. 5580. Nin en burlas nin en veras co teu amo
(mc: M.V. / ms21,21v: Berms) non partas as peras. (mc: Meiln)
5581. Nio feito, pega morta. (ms4: J.P. /
ms21,04v: Berms)

1927
ms4: debe ser tamen axefrado. Jacinto del Prado
1932
recolle o refrn coa forma debera ser tamn axofrado. mc: de un.
1928 1933
ms4: vicia. ms-SA: vea, ela vou. / V. Mia casia, meu lar, quen
1929
ms: Ay, non'o. te gabou, non te soupo gabar en Casa.
1930 1934
ms-LU: cochino. Moza que mazal-o leite na cntara nova; moita
1931
ms4 e ms21,21v: crarid. manteiga, proveito da dona.
5582. Non pingues antes de asar. (mc: Santiago) 5600. Quen queira mal seu vecio,
5583. Non queiras criado mis alto c amo. dixelle os bs en cartos ou en pan
1935
(ms e mc: Lugo) cocido. (mc / ms4: F.V.S.)
5584. O golpe da sartn, anda que non 5601. Quen ten vidros nas ventanas, que
doia, embarna ben. (mc: Santiago) non tire pedras s alleas. (ms: Prado, Laln)
5585. O peor enemigo o vecio da porta. 5602. Se queres saber quen es, pergntalle
(ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C) teu vecio. (ms15,13)
5586. O que a seores sirve, no palleiro 5603. Se queres ser servido, srvete a ti
morre. (mc: Bucios) mismo. 1939 (mc: Carballedo)
5587. O que desea a morte do can do (es) Si quieres ser bien servido, srvete a t
vecio, vnlle a sa polo camio. . (ms: mismo. (mc: Correas / ms: Sbarbi) / Si
Sober) quieres que te sirvan bien, srvet. (R.
5588. O que na casa do vecio come ben, Marn) (ct) Si vols esser ben servit, feste tu
aforra o que ten. (ms-LU: seminarista annimo: mateix lo llit. (R. Marn) (va) Si vls estar
Chantada, LU) ben servit, feste t mateixa el llit. (Alberola)
5589. O que queira tomar venganza do seu 5604. Si queres saber cmo Mara, vive
vecio, palle a vida en dieiro e en con ela sete meses i-on da. 1940 (mc: Palas
pan cocido. (mc: M.V.) de Rey-F.V.S.)
5590. O que queira ver venza do seu vicio, 5605. Si queres saber quen eu son, come
poa o que ten en dieiro i-en pan conmigo ao tizn. 1941 (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
cocido. (ms21,16v: Berms)
5606. Si queres saber qun son, vive
5591. O que queira ver venza do vecio,
conmigo detrs do tizn. (ms14,16 / ms-LU:
venda o que ten e mtao en pan cocido. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
1936
(mc / ms4: F.V.S.) Lugo)
5592. O que queira vengarse do vicio, 5607. Si queres saber qun son, vive
palle os bs en cartos e pan cocido. conmigo tizn. (mc: Bucios)
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, (es) Si quieres saber quin es Andrs, vive
LU) con l un mes. (R. Marn)
5593. O que ten fillos e fillias, non fale mal 5608. Si queres ser ben servido, srvete a ti
das sas vicias. (ms-LU: seminarista annimo: mismo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Bucios, Carballedo, LU) de Galicia)
Non hai que botar por ela.
5609. Tdolos camios van pr casa, si non
5594. Os que servimos, inda que
por dentro, por fra da aira. 1942 (mc:
traballemos, sempre dormimos. (ms-LU: Bucios)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
1937 5610. Tdolos que servimos, anda [que]
5595. Ou cerca da costa ou lonxe de ela.
(mc: Bucios)
sempre traballemos, sempre dirn que
5596. Por atender o vecio, non deixes o dormemos. 1943 (ms18,60r)
teu. (ms4: Pramo-F.V.S.) 5611. Tdolos que servimos, anque sempre
5597. Por bonita que sea a nena, non fai de traballemos, sempre nos din que
comer sin lea. 1938 (mc: Bucios-F.V.S. / ms- dormimos. 1944 (mc: A.S.A. / ms10,120r: D.E.)
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 5612. Trastos vellos, desvn. (mc: Bucios)
5598. Pra conservar a amist co vecio, 5613. Trastos vellos, fallado. (mc: Santiago)
parede no medio. (ms15,15)
5599. Pra saber qun eu son, hai que vivir
1939
conmigo tizn. (mc: Pidre-F.V.S.) 1940
mc: Si.
ms: y; ms4: Se queres, sete anos.
1941
O orixinal di Si queres saber quen eu son come
conmigo a o tizn.
1942
V. Tdolos camios van dar casa en
Procedimientos.
1935 1943
mc: que o amo. Todol-os que servimos ainda sempre traballemos,
1936
ms e ms4: ver venza (ver la desgracia). sempre dirn que dormemos.
1937 1944
ms: d'ela. ms e ms4: Todol-os, sirvimos; ms, ms4 e ms10:
1938
ms4 e ms-LU: que sea a nena. durmimos. / En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados.
1951
5614. U gado vale mis na corte que 5626. A paus naide bon. (ms5,057:
arresponsado. (ms-LU: seminarista annimo: Silvarrey)
1952
algn lugar de Galicia) 5627. A quen pilla, pllano. (ms10,092r:
5615. Val mis carta que faria. (mc: Santiago) D.E.)
5616. Vale mis coste que faria. (ms-SA: 5628. Co vento lmpiase o trigo e con
Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C) castighos o medo. 1953 (ms-SA: Jos M. Gulas
5617. Vale mis este lumio qu'eu teo, que Rivas: Forcarei, PO)
estendo a perna por donde quero, que o 5629. Co vento lmpiase o trigo e, os vicios,
pan e o vio na casa do crego. 1945 (ms-LU: co castigo. 1954 (ms5,133: Mondoedo)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 5630. O neno sa nai castigueo, lmpeo,
Lugo) frteo, e se non quer calar, deixeo
1946
5618. Vale mis na casa c'arresponsado. chorar. 1955 (ms10,068r: D.E.)
(ms e mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
5631. Os nenos castigalos de pequenos, que
5619. Vale mis na casa c'arresponsado. (ms- dispois que crecen non hai castigo pra
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) eles. 1956 (ms10,068r: D.E.)
5620. Vecio, teu argadelo e deixa o meu. 5632. O que a un fostiga, a cento castiga.
1957
(mc / ms4: F.V.S.) (ms10,23v: D.E.)
1947
5621. Vivir na serra ou lonxe dela. (mc: 5633. Pgana os xustos cando o fan os
M.L.) pecadores. 1958 (ms10,075r: D.E.)
(es) En la sierra, o cien leguas de ella.
5634. Sementa malas obras e collers a sa
(Sbarbi)
froita. 1959 (ms10,118r: D.E.)
CASTA
5622. O fillo do rato tira burato.
1948 CASTIGO-TALIN
1960
(ms5,135: Estrada, Puente Ulla) 5635. Cada un paga por onde peca.
(ms10,075r: D.E.)
5623. Tales mais, tales fillos; tales porcos,
tales ratios. 1949 (ms5,137: Calvor [sic].)
CAUSAS Y EFECTOS
5636. A pedra fire a quen bate. (ms8,37r:
CASTAAS Silvarrey)
5624. As castaas que despois do san 5637. Dunha muxiga pode salir unha gran
Martio quedan no souto son do lumareda. 1961 (ms)
moucho. 1950 (ms5,138: Sober) (pt) De pequena candeia, grande fogueira.
Quiere decir que todos tienen derecho a (Chaves) / De pequena fagulha grande
cogerlas; y as en efecto se hace en la labareda. (Id.) (es) De pequea centella,
comarca de Sober. En otras zonas, como grande hoguera. (R. Marn)
Caurel, se recogen ms tarde y alli no rige 5638. Foise o paxaro e quedaron as plumas.
el refrn. (ms5,133: Arza)
5625. Tan honrado o caldo como as 5639. Matar a araa i-acabouse a tela. 1962
castaas. (ms5,107: Vern) (ms: Taboada das Freires)
Se dice en Vern con la significacin: tan
malo es lo uno como lo otro.

CASTIGO 1951
Indica Castigo.
1952
En ms10 s.v. Pillar coa indicacin Castigo.
1953
Co vento limpase o trijo e con castijos o medo.
1954
Indica Castigo. V. Vicios.
1945 1955
O orixinal di Vale mais este lumio qu'eu teo, que En ms10 s.v. Nio coa indicacin Castigo.
1956
extendo a perna por donde quero, que o pan e o vio na En ms10 s.v. Nio coa indicacin Castigo.
1957
casa d'o crego. En ms10 s.v. Castigar.
1946 1958
mc: que arresponsado En ms10 s.v. Pago coa indicacin Castigo.
1947 1959
V. p da serra ou lonxe dela en Agrcolas En ms10 s.v. Sembrar coa indicacin Castigo.
1960
(Generales). En ms10 s.v. Pago coa indicacin Castigo-Talin.
1948 1961
Indica Casta. Dentro do sobre Causas y efectos.
1949 1962
Indica Casta. Matar a araa y-acabouse a tela. / Dentro do sobre
1950
Indica Castaas. Causas y efectos.
5640. O fiado non rompe polo delgado CAUTELA EN EL HABLAR. V. tamn Hablar,
sinn polo gordo mal fiado. (ms5,056: Precaucin al hablar.
Silvarrey) 5650. A millor palabra a que est por
5641. O que non queira roe-lo cabelo, que dicir. 1970 (mc e ms16: Bucios / ms10,076r: D.E.)
non faiga o n. 1963 (ms: M.L.2 / ms4: Vida (pt) A melhor palavra a que est por
Gallega / ms4: M.L.) dizer. (Chaves) (es) La mejor palabra es la
1964
5642. O que non ten cu non pode cagar. que no se habla. (R. Marn) / La mejor
(ms) palabra es la que se calla. (Id.) (ct) La
Var.: Quen non ten cu non pode cagar. (M.L.) millor paraula es la que est per dir.
1965
5643. Pola lia vn a tia. (ms / ms4: M.V.) (Alberola)
1971
(pt) Pela linha vem a tinha. (Chaves) (es) 5651. Ao bon calar chaman Sancho. (mc:
Por el linaje vienen los ajos. (R. Marn) C.A. / ms16)
1966 (es) Al buen callar, llaman Sancho; al
5644. Pola muestra concese o pan. (ms)
(es) Por la muestra, si no hay engao, bueno bueno, Sancho Martnez. (Correas)
vereis que tal es el pao. 5652. Calar nunca fixo mal. (mc: C.A. A N.
5645. Polo fo scase o nobelo ou a madeixa. Terra)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 5653. Calar nunca foi malo. (mc: C.A. A N. Terra
5646. Polo fo vn o ovillo. 1967 (ms-SA: Manuel / ms16)
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, 5654. Decires tuntn non teen logranza.
PO) (ms5,133: Mondoedo)
5647. Por un clavo perdeuse unha 5655. Do que non entendas non fales, que
ferradura; por unha ferradura, un vale mis calar que decir barbaridades.
cabalo; por un cabalo, un cabaleiro; por (mc)
Var.: Do que non sepas non fales, que vale
un cabaleiro, unha guerra; e por unha
mis non decir que berrear. (R. Caruncho,
guerra, un reino. 1968 (ms15,42: Valle del Mao) Diario de Avisos) / Do que non entendas non
Var.: / Por un clavo prdese unha ferradura. fales, que val mis calar que berrear. (ms16)
(ms: Tuiriz) (pt) Mais vale calar que mal falar.
(pt) Por um cravo se perde uma ferradura, (Chaves) (es) En lo que no entiendas, freno
por uma ferradura um cavalo, por um a tu lengua. (R. Marn) (ct) De lo que no
cavalo um cavaleiro, por um cavaleiro um hages estudiat, no tractes, qu'es necetat.
exrcito inteiro. (Chaves) (es) Por un clavo (Alberola)
se pierde una herradura; por una
5656. Do que non entendas non fales, que
herradura, un caballo; por un caballo, un
caballero; por un caballero, un campo; por vale mas non decir nada que
un campo, un reino. (Correas) (ct) Per un barbaridades. (ms-SA: Jos Mara Garca
clau, es pergu una ferraura; per una Vzquez: Dodro, C)
ferradura un cavall, y per un cavall un 5657. Do que non sepas non fales, que
cavaller. (Alberola) millor non decir nada que decir
1969 barbaridades. (mc: M.V. / ms16 / ms-SA:
5648. Principio queren as cousas. (ms:
Bucios) Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
(pt) Princpio querem as coisas. (Chaves) Ames, C)
(es) Principio quieren las cosas. (Correas) Var.: Do que non entendas non fales, que vale
5649. Quen-as busca, encntraas. (ms-LU: mis non decir nada que decir barbaridades.
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) (pt) Mais vale calar que mal falar.
(Chaves) (es) En lo que no entiendas, freno
a tu lengua. (R. Marn) (ct) De lo que no
hages estudiat, no tractes, qu'es necetat.
(Alberola)
1963
O que non queira roel-o cabelo, que non faiga o no. / 5658. Garda o pico e ters paz. (mc: L.G. / ms16
Dentro do sobre Causas y efectos. / ms15,01: E. Carr Aldao, Literatura Gallega, 2 ed.,
1964
Dentro do sobre Causas y efectos. / ms: non pode c... 1911)
1965
1966
Dentro do sobre Causas y efectos. 5659. Grdate de auga que non corra e de
Dentro do sobre Causas y efectos.
1967
Polo frio ven o ovillo.
gato que non ma. (mc: A.C. A N. Terra / ms16)
1968
A segunda variante estaba dentro do sobre Causas y
1970
efectos. ms, ms4 e ms16: decir.
1969 1971
Dentro do sobre Causas y efectos. Ao bom calar, chaman Sancho.
5660. Labrador que o entende fala pouco e 5675. O falar slo parola. (mc: S. Victorio de
moito aprende. 1972 (mc e ms16: J.P.) R.de Mio / ms16)
5661. Mis vale calar que mal falar. (mc: (es) El hablar poco cuesta. (Sbarbi)
Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.) 5676. O falar, todo parola. (mc: A.S.A. / ms16)
Var.: Val mis calar que mal falar. (ms4: M.L. (es) El habla, poco cuesta. (Sbarbi)
/ ms16) 5677. O millor dito o que queda por decir.
(pt) Mais vale calar que mal falar. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
(Chaves) (es) Ms vale callar que errar. (R. 5678. O millor do conto o que queda por
Marn) (ct) Ms val callar qu'en burros contar. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
parlar. (Alberola) 5679. O moito falar vicio. (mc: M.V. / ms16 /
5662. Muller que moito fala, millor ms21,23v: Berms)
desbarra. 1973 (mc e ms16: M.V. / ms21,26v: (es) El mucho hablar es daoso, y el mucho
Berms) callar no es provechoso. (R. Marn)
5663. Nin todo o que pensas fales, nin todo Cuerdo pensamiento que recoge una
o que pensas cales. 1974 (ms5,121: Trapero / cancin popular: Pensa moito, fala pouco /
ms10,088r: D.E.) que o moito falar vicio, / i-o dar palabras
5664. Nin todo o que penses fales nin todo o vento sementar no camio.
que penses cales. (ms15,13) 5680. O moito parolar, o tempo fai
5665. Non falar, si se quere un secreto escasear. (mc / ms4: F.V.S. / ms16)
gardar. (ms15,12) 5681. O que fala ben, pode falar sempre.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
5666. Non hai mellor fala que a que queda provincia de Lugo)
por decir. (ms-SA: Jess Santiso Barreiro) 5682. O que fala e non sabe o que dixo,
5667. Non hai mellor palabra c que est tolo ou non ten xuicio. (ms-SA: Tefilo
por decir. (mc / ms-LU: seminarista annimo: Cabaleiro Cabaleiro, Codeseda, A Estrada, PO)
algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista 5683. O que fala sin sabe-lo que dixo, ou
annimo: Laiosa, O Incio, LU)
tolo ou non ten xuicio. 1977 (ms-SA: Jess
5668. Non lle contes a nadie dos teus males Ferro Ruibal: Rebn, Moraa, PO)
porque chos desean mortales. (ms15,28r: 5684. O que mis fala o que menos fai. (mc)
Laln)
1975 Var.: O que mis fala, menos fai. (ms4: F.V.S.
5669. Non s'engaa quen non conta. (mc:
/ ms16) / O que mis fala non o que mis fai.
M.V. / ms21,22r: Berms)
(es) Quien ms habla, menos hace. (R.
Var.: Non se engaa quen conta. (C.A. A Nosa
Marn)
Terra)
Glosado en la siguiente cancin popular:
(pt) Quem no conta que no erra.
Home de moita parola / gasta a forza en
(Chaves)
parolar, / e nin fai todo o que d, / nin
5670. Non se engaa que[n] non canta. (ms-
tampouco d o que fai.
SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C)
5685. O que moito fala, a sa boca luxa. (ms-
5671. Non se engaa quen non conta. (ms:
LU: seminarista annimo: Becerre, LU)
M.V.)
5686. O que moito parola, o tempo nunca
5672. O bo saber calar antes de ser tempo
lle sobra. (mc / ms4: F.V.S. / ms16)
de falar. 1976 (mc: Velle / ms16)
5687. O saber falar ouro i-o calar plata.
5673. bon calar chmanlle xordo. (ms-LU: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
seminarista annimo: algn lugar da provincia de provincia de Lugo)
Lugo)
5688. O saber falar ouro, i-o calar plata.
5674. O falar parola. (mc: Bucios) (mc / ms4: F.V.S.)
(es) El hablar poco cuesta. (Sbarbi) Var.: O saber falar ouro y o calar, plata. (ms
/ ms16)
1972
5689. Pensa moito e fala pouco. (mc: M.V. /
ms4 e ms16: Labradora. ms21,23v: Berms / ms16)
1973
V. A muller que moito fala, no mellor desbarra en
Mujer.
1974
Riscado no manuscrito orixinal ms15 polo propio
Vzquez Saco. En ms10 s.v. Pensar coa indicacin
Reserva oral.
1975 1977
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. O' que fala sin saber l'o que dixo ou e tolo ou non ten
1976
ms4 e ms16: boo saber. xuicio.
(pt) Pensa muito, fala pouco, escreve lebre no lameiro e o coelho beira do
menos. (Chaves) (es) Hablar sin pensar es regueiro. (Id.) (es) Por enero busca las
tirar sin apuntar. (Sbarbi) liebres en los chapuceros. (Jara) / La liebre
5690. Pra palabras tolas, orellas pechas. (mc en enero, en el tollero. (R. Marn)
/ ms4: F.V.S. / ms16) 5701. Acabouse a caza, acabouse a baza. (mc
(pt) A palavras loucas, orelhas moucas. / ms4: F.V.S.)
(Chaves) (es) A palabras locas, orejas 5702. Ai, aves loucas!, vides moitas e ides
sordas. (Correas) poucas. (mc: Santiago)
Vase A palabras falangueiras... y sus 5703. Can alaceiro, nunca bon conexeiro.
anlogos. (mc: J.P.)
5691. Quen cala consinte. (mc e ms16: F.B.B.) (pt) Co azeiteiro, nunca bom coelheiro.
(pt) Quem cala consente. (Chaves) (es) (Chaves) (es) Can alucero, nunca buen
Quien calla, otorga. (R. Marn) (ct) Qui conejero. (Sbarbi)
calla otorga. (Alberola) 5704. Can de caza quer ser de raza. (ms15,15)
1978
5692. Quen moito fala, n'algo erra. (mc: 5705. Can de caza sal raza. (mc: A.N.)
A.S.A. / ms16)
5706. Can palleireiro non conexeiro. (mc:
Var.: Quen moito fala, pouco asuba. (mc / ms: Tuiriz, Monforte)
F.V.S / ms16) (es) Perro alcucero nunca buen conejero.
(es) Quien mucho fabla, yerra. (Arcipreste (Sbarbi)
de Hita. Libro del Buen Amor, estrofa 733)
5707. Can que non ventea, non lebrea. (mc:
/ El mismo arcipreste (Id. estrofa 949): non C.A.)
puede ser que non yerre ome en grand
5708. Cando a perdiz canta, seal de auga.
raon. / Quien mucho habla, mucho yerra. 1981
(mc: Santiago / ms5,027: Betanzos)
(Correas) / A mucho hablar, mucho errar.
(Id.) (ct) Qui molt parla, molt rra. 5709. Cando a perdiz canta, seal de
(Alberola) auga. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro,
5693. Qutalle murmurador o vicio e Das Igrexas, Forcarei, PO)
cesar o litigio. (mc: Bucios-F.V.S.) 5710. Crganas os homes e dispraas o
5694. Se contigo non vai nada, aquelo que demo. 1982 (mc)
(es) El diablo las cargas. (Sbarbi)
seipas cala. (ms15,12)
Las armas de fuego.
5695. Vale mis calar que mal falar. (ms-SA:
Laureano Moscoso Sabel: Berreo, Trazo, C)
5711. Carreira larga, galgo tendido. (mc:
Tuiriz, Monforte)
5712. Coello de dispensa, cazador e
CAZA. V. tamn Aves, Galgo, Galgo, Lebre, Lobo,
Pjaros, Prdices, Raposo.
labrador, fame na casa. 1983 (mc: C.A. A
Nosa Terra)
5696. A bo zorro, mellor can. (mc: Sarria)
5713. Corredor sers, pero traza de galgo
5697. A can vello i-a cazador coxo non lle
non tes. 1984 (mc: Tuiriz, Monforte)
queda a lebre no toxo. 1979 (mc: Bucios / ms- 1985
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
5714. Cun pau mtanse das lebres.
Lugo) (ms8,26r: Trives)
1986
5698. espera caza calquera.
1980
(ms10,014v: 5715. Cun tiro mtanse dous pombos.
D.E.) (ms8,26v)
5699. larga, o galgo a lebre mata. (mc: 5716. Detras dun toxo salta a lebre. (mc:
Santiago) Corme)
(es) A la larga, el galgo a la liebre mata. 5717. Das de vento, cazador, non salgas
(Jara) monte que prde-lo tempo. 1987 (ms4: J.T.)
5700. A lebre no xaneiro busca no bulleiro.
(mc: Monterroso-F.V.S.)
(pt) A lebre em janeiro, est na cama ou no 1981
V. Cando a perdiz canta, nublado vn en Agrcolas
lameiro. (Chaves) / Em janeiro pasta a (Meteorolgicos).
1982
O orixinal di Crganas os homes e disparas o demo.
1983
ms4: fame no comedor.
1978 1984
ms4 e ms16: n-algo se erra. ms10: en algo erra. En ms: pro.
1985
ms10 s.v. Hablar. V. Cun avo fanse dous mandados en Diligencia.
1979 1986
A can vello y-a cazador coxo, non lle queda a lebre no V. Cun avo fanse dous mandados en Diligencia.
1987
toxo. / ms-LU: i-a cazador, qued'a lebre. Das de vento, cazador non salgas o monte que
1980
En ms10 s.v. Espera coa indicacin Caza. perdel-o tempo.
5718. Donde hai matas, hai coellos. (mc: 5730. En xaneiro o conexo mtese no
Bucios) regueiro. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
(es) En las matas de tomillo, gazapn o Arza, C)
gozapillo. (Jara) 5731. En xeneiro, sete cans pre un
5719. Donde lebre mates, lebre cates. (mc) lebrecheiro. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela)
5720. Donde menos pensa o cazador, 5732. En xeneiro, no regueiro. (a lebre) (ms-
sltalle a lebre. (ms-SA: seminarista annimo: SA: Eliseo Lpez Varela)
algn lugar da provincia da Corua) 5733. Fame e fro meten a lebre a camio.
5721. Donde menos se pense, salta a lebre. (mc: A.N.)
(ms-SA: Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C) (pt) A fome e o frio metem a lebre a
5722. Dun pelo, bon can; de dous, millor; de caminho. (Chaves)
tres, tal cual; de catro, non val. (mc: Otero 5734. Grdete Deus de can lebrel, de casa
de Rey) de torre e de muller sabedora. (ms21,09r:
5723. mellor que o labrador levante unha Berms)
pedra, que o cazador rompa unha 5735. Grdete Dios de can lebrel, de casa de
perna. (ms-LU: seminarista annimo: A Trabanca, torre e sabia muller. 1990 (mc: A.I.)
Santa Mara de Cela, Outeiro de Rei, LU) (es) Gurdete Dios de perro lebrel, y de
Alude a la costumbre de los cazadores casa torre, y de rabiduea mujer. (Correas)
de tirar o derribar setos para andar ms 5736. Home troiteiro, nin boa meda nin bo
a prisa persiguiendo la caza. palleiro, e cazador, moito peor. (mc: S.P.P.-
1988
5724. En abril o galgo mastn. (mc: J.P.) Ultreya)
(es) En abril, el galgo es mastn; y en mayo, Var.: Home truiteiro, nin boa meda nin bon
el mastn es galgo. (R. Marn) palleiro. / Home pesqueiro non fai bon
Lo primero (nico que dice el refrn palleiro. (S.P.P.-Ultreya)
gallego), porque estando an en abril (es) Pescador, cazador y gaitero, nunca
enverdinadas o hartas de alcacer las liebres, tendr mucho dinero. (R. Marn)
el galgo no les da alcance. (R. Marn) 5737. Labrador e cazador, coello na
5725. En abril vai a lebre p cubil. (mc: dispensa e fame no comedor. (ms-SA: Jos
Santiago) Mara Garca Vzquez: Dodro, C)
5726. En carreira larga vence o galgo. (mc: 5738. Lebre que escapa, galgos a siguen. (mc:
Tuiriz) Lugo)
(es) En fin, ms corre un galgo que un (pt) Lebre foge, galgos a seguem. (Chaves)
mastn; y al cabo del ao, ms corre un 5739. Mis corre un galgo de un mes que un
mastn que un galgo (Jara) burro de tres. (mc)
5727. En xaneiro busca a lebre co cu no (pt) Corre mais a lebre d'um ano, que um
regueiro. (mc) burro de 40. (Chaves)
Var.: En xaneiro, co cu no regueiro. (J.T.) 5740. No xaneiro busca a lebre co cu no
(pt) Em janeiro pasta a lebre no lameiro e o bulleiro. (mc: U.C. Cuartilla 9)
coelho beira do regueiro. (Chaves) / A (es) Por enero busca las liebres en los
lebre em janeiro, est na cama ou no chapuceros. (Jara)
lameiro. (Id.) (es) En febrero, la liebre en el 5741. O can pola casta i-o nobelo polo fo.
reguero. (Jara) 1991
(mc: M.L.)
5728. En xaneiro o conexo bsco no 5742. mellor galgo escpalle unha lebre.
regueiro. 1989 (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: 1992
(mc: J.P.)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(es) Al mejor cazador se le va una liebre.
5729. En xaneiro o conexo est no regueiro. (R. Marn) / Al galgo ms lebrero se le va
(mc: Santiago)
la liebre en enero. (Jara)
Var.: En xaneiro mtese o conexo no regueiro.
(Santiago)
1990
ms3: de casa torre.
1991
O can pol-a casta yo novelo pol-o fio. / V. Ti saca o
can pola casta y-o novelo polo fo, porque s pais, fin y-
cabo, hanse parece-los fillos en Familia. Parientes.
1988 1992
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco V. millor cazador viselle unha lebre en
incluu este refrn en Abril. Agrcolas. Desacierto. mc: escpaselle. Jacinto del Prado rexistra o
1989
O orixinal di En xaneiro o conexo busco no regeiro. refrn coa forma escpalle.
5743. O paxaro da devesa un o axexa e y otro la mata. (R. Marn) (ct) U mu la
outro o pesca. (mc) caa y atre la mata. (Alberola)
5744. O paxaro da devesa, un o axexa, o 5756. Van s codornices cazadores novos e
outro o pesca. (ms-SA: Amador Darriba Mguez cas aprendices. (mc: J.P.)
1994
(13-11-1951)) 5757. Xea, mal pola arcea. (mc e ms4: M.L. /
5745. O que caza, por todo pasa. (ms-SA: ms / ms4: N.V. 2 serie)
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
5746. Onde menos se pensa salta a lebre. CEBO
(mc) 5758. Co engado cllense os peixes e
Var.: Onde un menos se decata, a lebre salta. engnanse os parvos. (ms10,012r: D.E.)
(ms4: C.A. A Nosa Terra)
(pt) Donde se no cuida, salta a lebre.
(Chaves) (es) Donde menos se piensa, salta CERDOS. V. tamn Agrcolas (Animales).
la liebre. / Donde hombre no cata, la liebre 5759. porca parida non lle deas faria.
1995
salta. (Correas) / Donde hombre no piensa, (ms10,094r: D.E.)
1996
salta la liebre. (Id.) 5760. Por san Andrs mata se tes.
5747. Pasada de cazador non fai dao (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
labrador. (mc / ms4: F.V.S.)
5748. Pedras pra abaixo e lebres pra arriba, CIEGOS
mulleres pr festa e pr romera, o 5761. Algn cego quixrame ver, anque non
demo as acarra. (mc: Bucios) mis fora por vista ter. 1997 (ms10,138r: D.E.)
5749. Quen en abril colle lebres, bos galgos 5762. Do que di que non ve pola criba, non
ten. (mc: J.P.) sei qu che diga. 1998 (ms10,138r: D.E.)
5750. Se cazas, non te alabes; si non cazas, 5763. O que non ve non sabe o que nin
non te enfades. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: como . 1999 (ms10,138r: D.E.)
Cereo, Coristanco, C (5 curso)) 5764. Tanto o que non ve como o que non
5751. Si Dios de sta me escapa, nunca me sabe. 2000 (ms10,138r: D.E.)
cubrir tal capa. (mc)
(es) Si Dios de sta me escapa, nunca me CIMIENTOS
cubrir tal capa. (Correas) / Si Dios de sta 5765. A pedra que moito roda, pra cimento
me escapa, nunca ms arriesgar la capa. non boa. 2001 (ms10,086r: D.E.)
(R. Marn)
5766. Con pouco vento esborrllanse as
Es, segn Bergua, equivalente a Si de esta
escapo y no muero, nunca ms bodas al torres sin cimento. (ms10,013r: D.E.)
cielo, que tiene su origen en la fbula que
llev a la zorra hacia el cielo, para asistir a CLARIDAD. FRANQUEZA
2002
unas bodas, y la dej caer, cuando la tena a 5767. Ao pan, pan, e ao vio, vio. (ms e
gran altura. ms4: C.A. / ms10,079r: D.E.)
5752. U cazador da escopeta e o casado da (es) Al pan, pan y al vino, vino. (R. Marn)
cama come mis ca do que gana. (ms: 5768. Clarid sin vanid. 2003 (ms: M.V.)
Santiago) 5769. Non hai com'a clarid. 2004 (ms: Bucios)
5753. U cazador da escopeta e o cazado da
cama come mis ca do que gana. (ms-SA: 1994
Pascual Campos Arestio: Cando, Outes, C) ms: pol'arcea / O textorix tamn aparece en ms4.
1995
En ms10 s.v. Puercos coa indicacin Cerdos.
5754. Un ergue a caza e outro a mata. 1996
Indica Cerdos.
(ms18,66r) 1997
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Ciegos.
5755. Uns erguen a caza e outros a matan. 1998
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Ciegos.
1993 1999
(mc: M.V. / mc: Santiago / ms21,23r: Berms) En ms10 s.v. Ver coa indicacin Ciegos.
2000
(pt) Uns batem o mato, outros apanham as En ms10 s.v. Ver coa indicacin Ciegos.
2001
En ms10 s.v. Piedra con indicacin Cimiento.
lebres. (Chaves) (es) Uno la liebre levanta, 2002
ms10: O pan, o vio. / Dentro do sobre Claridad.
Franqueza.
2003
Dentro do sobre Claridad. Franqueza coa indicacin
Franqueza.
1993 2004
ms21,23r: Un'hos, outro-l'-a matan; mc, Santiago: Non hay com'a clarid. / Dentro do sobre Claridad.
outrol-a matan. Franqueza coa indicacin Claridad.
2005
5770. O que se ve, non se esconde. (ms:
Sarria) COJOS. V. tamn Pierna, Zambo.
5783. N'hai coxo que corra nin torto que
CLASES SOCIALES sea bo. 2018 (ms5,135: Noya / ms-SA: Manuel
5771. Us nacen de p e outros non saben Gerpe Gerpe: Santa Mara de Montouto, Santa Comba,
pra qu. 2006 (ms10,065r: D.E.) C)

COBARDA COLABORACIN
5772. Home cobarde nunca se farta de 5784. O que non pode un, pdeno moitos.
2019
carne. 2007 (ms15,43: Sober) (ms10,093r: D.E.)
Lo aplican al trabajador que trabaja a
mantido. Por cortedad se sirve poco y los COLES. V. tamn Huerta.
2020
que lo cuidan lo animan a servirse ms con 5785. Nabos e coles, comer de seores.
el refrn. (ms10,065r: D.E.)

COCINA. V. tamn Comida, Pucheiro. COLORES


5773. A sardia na chama e a muller na 5786. O branco revira o sol i-o mouro
cama. 2008 (ms10,116r: D.E.) chmao. 2021 (ms5,041: Valle de Oro)
5774. Perds moi azorada, est medio asada.
2009
(ms10,090r: D.E.) COMERCIO. V. tamn Baratura, Deudas, Feria, Fiar,
5775. Quen queira facer da vaca carneiro, Gastar, Malgastar, Mercado, Negocios, Prstamos,
Regateo, Tato, Tendero, Tendero, Vida comercial y
que a poa a cocer en auga fervendo. contratos.
2010
(ms10,135r: D.E.) 5787. Boa venda, valer catro e vender por
5776. Quen queira facer da vaca galia, corenta. 2022 (ms10,137r: D.E.)
btea a cocer en auga fra. 2011 (ms10,135r: 5788. En vender e mercar non hai amist.
D.E.) 2023
(ms10,137r: D.E.)
5789. O queixo hase mercar na queixeira, i-
CODICIA
o trigo, na eira. 2024 (ms10,103r: D.E.)
5777. A soberbia est nos probes, e nos
5790. O queixo, na queixeira; e o trigo, na
ricos a cobiza. 2012 (ms10,100r: D.E.)
eira. 2025 (ms10,103r: D.E.)
5778. Anque sea de palloeiro, precura
5791. Vende barato e venders por catro.
encher o palleiro. 2013 (ms10,078r: D.E.) 2026
(ms10,137r: D.E.)
5779. Non probe o que pouco tn, senn o
5792. Vende na casa e compra na feira, se
que moito quer. 2014 (ms10,100r: D.E.)
queres sar da laceira. 2027 (ms10,137r: D.E.)
5780. Non probe o que tn pouco, senn o
5793. Vende sardia e poders comer
que cobiza moito. 2015 (ms10,100r: D.E.)
galia. 2028 (ms10,116r: D.E.)
5781. O labrador cobizoso quer sementar
5794. Vendo barato: o que vale tres, douno
en segando. 2016 (ms10,032r: D.E.)
por catro. 2029 (ms10,137r: D.E.)
5782. Tanto como o que ten, cobiza ter o
que non ten. 2017 (ms10,129r: D.E.)
2017
En ms10 s.v. Tener coa indicacin Codicia.
2005 2018
Dentro do sobre Claridad. Franqueza coa indicacin Indica Cojos.
2019
Claridad. En ms10 s.v. Poder coa indicacin Colaboracin.
2006 2020
En ms10 s.v. Nacer e indicacin Clases sociales. En ms10 s.v. Nabo e indicacin Coles.
2007 2021
Indica Cobarda. O orixinal di O branco revira o sol i o mouro chmo.
2008
En ms10 s.v. Sardinas coa indicacin Cocina. Indica Colores.
2009 2022
En ms10 s.v. Perdiz coa indicacin Cocina. En ms10 s.v. Venta coa indicacin Comercio.
2010 2023
En ms10 s.v. Vacas coa indicacin Cocina. En ms10 s.v. Venta coa indicacin Comercio.
2011 2024
En ms10 s.v. Vacas coa indicacin Cocina. En ms10 s.v. Queso coa indicacin Comercio.
2012 2025
En ms10 s.v. Pobreza coa indicacin Codicia. En ms10 s.v. Queso coa indicacin Comercio.
2013 2026
En ms10 s.v. Pajar coa indicacin Codicia. En ms10 s.v. Venta coa indicacin Comercio.
2014 2027
En ms10 s.v. Pobreza coa indicacin Codicia. En ms10 s.v. Venta coa indicacin Comercio.
2015 2028
En ms10 s.v. Pobreza coa indicacin Codicia. En ms10 s.v. Sardinas coa indicacin Comercio.
2016 2029
En ms10 s.v. Labrador coa indicacin Codicia. En ms10 s.v. Venta coa indicacin Comercio.
5811. O porco sarnento revolve o cortello.
2041
COMIDA. V. tamn Apetito, Caldo, Embutidos, (ms10,094r: D.E.)
2042
Embutidos, Engordar, Entrecosto, Gordo, Hambre. 5812. Onde paces e non onde naces.
Gastronoma, Harina, Higos, Manjar, Mesa, Morcilla, (ms10,075r: D.E.)
Obesidad, Papas, Sopa, Tajada, Tocino, Tomate, Tragn, 2043
Trigo, Unto.
5813. Perdido quen con perdido anda.
(ms10,090r: D.E.)
5795. A sardia i-a longaniza ponas calor
da cinza. 2030 (ms10,116r: D.E.)
COMPARACIN
5796. O ovo ben batido hincha como a 2044
5814. Detrs vir quen bo me far.
muller co bo marido. 2031 (ms10,074r: D.E.) (ms10,143r: D.E.)
2032
5797. O ovo quer sal e fogo. (ms10,074r: 5815. Dime con qun tratas, e direiche qun
D.E.)
2033 es e qu costumes tes. 2045 (ms10,133r: D.E.)
5798. O toucio fai o caldo. (ms10,131r: 2046
D.E.)
5816. Outro vir que bo me far.
(ms10,143r: D.E.)
5799. Ovo sin sal non fai ben nin fai mal.
2034
(ms10,074r: D.E.)
COMN (COSAS DEL)
5817. O que fai ben pr comn, non fai pra
COMIENZOS. V. tamn Principio.
nincn. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
5800. A mal empezar, pior acabar. (ms10,011r:
D.E.)
5818. O que sirve comn, non sirve a
5801. O que logo empeza, logo o deixa. ningn. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms21,28v:
(ms10,011r: D.E.) Berms)
(pt) Quem serve a moo, a mulher e a
5802. O que logo se empeza, axia se acaba.
(ms10,011r: D.E.)
comun, no serve a nenhum. (Chaves) (es)
Quien sirve a comn, sirve a ningn. (R.
5803. O que non se empeza, nunca se acaba.
(ms10,011r: D.E.)
Marn) / Quien hace por comn, hace por
ningn. (Id.)
5804. Quen mal empeza, mal acaba.
(ms10,011r: D.E.)
Pravo domino servit qui vulgo servit.
5805. Parir e non criar como restrillar e 5819. Obra comn, obra de ningn. (mc)
(pt) Obra de nenhum (ou do comun) obra
dar a fiar. 2035 (ms10,082r: D.E.)
de um. (Chaves) (es) Obra de comn, obra
de ningn. (Sbarbi)
COMPAERISMO Lo que est a cargo de muchos no se
2036
5806. Cada romeiro co seu compaeiro. perfecciona, porque todos echan fuera de s
(ms10,110r: D.E.) el trabajo.
5807. Un bo romeiro quer un bo 5820. Quen fai ben comn, non fai ben a
compaeiro. 2037 (ms10,110r: D.E.) ningn. (mc: A.S.A.)
5808. Un mal romeiro non quer outro por (es) Quien sirve al comn, sirve al ningn,
compaeiro. 2038 (ms10,110r: D.E.) (Sbarbi) (ct) Qui fa b al com, no'l fa a
ning. (Alberola)
COMPAAS
5809. Achgate s malos e sers un de CONDICIN
2047
tantos. 2039 (ms10,036r: D.E.) 5821. Pau torto nunca ben se endereita.
5810. Con quen paces e non con quen naces. (ms10,084r: D.E.)
2040
(ms10,075r: D.E.)
CONDUCTA
2030
En ms10 s.v. Sardinas coa indicacin Comida.
2031
En ms10 s.v. Huevos coa indicacin Comida.
2032 2040
En ms10 s.v. Huevos coa indicacin Comida. En ms10 s.v. Pacer coa indicacin Compaa.
2033 2041
En ms10 s.v. Tocino coa indicacin Comida. En ms10 s.v. Puercos coa indicacin Compaas.
2034 2042
En ms10 s.v. Huevos coa indicacin Cocina. En ms10 s.v. Pacer coa indicacin Compaa.
2035 2043
En ms10 s.v. Parto coa indicacin Comodidad. En ms10 s.v. Perder coa indicacin Compaas.
2036 2044
En ms10 s.v. Romero coa indicacin Compaerismo. En ms10 s.v. Venir coa indicacin Comparacin.
2037 2045
En ms10 s.v. Romero coa indicacin Compaerismo. En ms10 s.v. Trato coa indicacin Comparacin.
2038 2046
En ms10 s.v. Romero coa indicacin Compaerismo. En ms10 s.v. Venir coa indicacin Comparacin.
2039 2047
En ms10 s.v. Malo coa indicacin Compaas. En ms10 s.v. Palo coa indicacin Condicin.
5822. Cada fillo de vecio ten os seus feitos CONFIANZA Y DESCONFIANZA
por padrio. 2048 (ms10,137r: D.E.) 5836. Non dura mis o leial c que lle deixa
2049 o traidor. (ms: C.A. A Nosa Terra)
5823. Cal ti eres, as medres. (ms10,119r:
D.E.) (es) No vive ms el leal que lo que quiere el
5824. Do que se sementa do que se traidor. (Sbarbi)
colleita. 2050 (ms10,118r: D.E.) Advierte el peligro a que se exponen los
5825. No noso obrar est o ben e o mal.
2051 que se descubren a quienes non merecen
(ms10,071r: D.E.) confianza.
5826. Obra ben e espera. 2052 (ms10,071r: D.E.)
5827. Obra ben sempre que poidas. 2053 DESCONFIANZA
(ms10,071r: D.E.) 5837. A min ldreme o can e non me
morda, que do dito feito hai gran
CONFIANZA. V. tamn Desconfianza. treito. 2061 (mc: J.P.)
2054 (pt) Ladre-me o co, no me morda.
5828. A boa fe todo medra. (ms: F.V.S. /
ms8,25r: Silvarrey) (Chaves) (es) Ladreme el perro y no me
5829. A moita manualidade causa de muerda. (Sbarbi)
menosprecio. 2055 (ms: M.V. / ms21,26r: Berms No hay que temer amenazas cuando se ve
/ ms10,037r: D.E.) que non han de tener efecto.
(pt) Muita confiana, pouco respeito. 5838. Cando a limosna moita, hastra o
(Chaves) (es) La mucha confianza -o santo desconfa. 2062 (ms: Carballino)
conversacin- es causa de menosprecio. (R. 5839. Cuidado coas bestas, que nin se
Marn)
2056
confesan nin van a misa. 2063 (ms: Bucios)
5830. Aquel que boa espera, boa lle vn. 5840. Do dito feito hai un gran pleito. (ms-
(ms) SA: Francisco Canosa Quintns)
5831. De bo, boa prenda e de mao non fes 5841. Do dito feito vai gran pleito. (ms-LU:
nada. 2057 (ms: A.S.A.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) Del bueno, buena prenda; y del malo, Lugo)
no fes nada. (Sbarbi) 5842. Do dito feito vai un gran preito. (ms:
2058 A.N.)
5832. Debaixo do pau estn as achas.
(ms: R. Caruncho, Diario de Avisos / ms4: F.V.S. / (pt) Do dito ao feito vai um grande eito.
ms21,21r: Berms) (Chaves) / Do dizer ao fazer vai muito. (Id.)
2064
5833. Dille o que che pasa e dslle na mata. 5843. Do dito feito vai un gran treito.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (ms: A.N.)
2059
5834. Onde hai confianza, d noxo. (ms: (pt) Do dito ao feito, vai um grande eito.
Bucios) (Chaves) / Dizer e fazer, no comem
Var.: Onde hai confianza, d gusto. mesma mesa. (Id.) / Do dizer ao fazer vai
5835. Quen secreto doutro sabe, xa lle muito. (Id.) (es) Del dicho al hecho, hay
quitou boa chave. 2060 (ms: J.P.) gran trecho. (Sbarbi)
(es) El que a otro su secreto descubre, le da No se confe mucho en las promesas, pues
su corazn. (Sbarbi) es mucho menos lo que se cumple que lo
que se ofrece.
5844. Ganou o cego? Un qu'o diga basta.
Perdeu o cego? Mirar ben. 2065 (ms:
2048
En ms10 s.v. Conducta coa indicacin Vecino. Bucios)
2049
En ms10 s.v. Ser coa indicacin Conducta.
2050
En ms10 s.v. Sembrar coa indicacin Conducta.
2051 2061
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Conducta. A min ladreme o can e non me morda, que d'o dito
2052
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Conducta. feito, hai gran treito. / Dentro de Miscelnea no
2053
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Conducta. mecanoescrito orixinal.
2054 2062
Dentro do sobre Confianza. Dentro do sobre Confianza coa indicacin
2055
ms e ms21,26r: manualid. Dentro do sobre Desconfianza.
2063
Confianza. En ms10 s.v. Familiaridad. Dentro do sobre Confianza coa indicacin
2056
Dentro do sobre Confianza. Desconfianza.
2057 2064
Dentro do sobre Confianza. Dentro do sobre Confianza coa indicacin
2058
Dentro do sobre Confianza. Desconfianza.
2059 2065
Dentro do sobre Confianza. Dentro do sobre Confianza coa indicacin
2060
Dentro do sobre Confianza. Desconfianza.
2066
5845. Man por man como o pailn. (ms: 5860. Fate de Dios e non corras e xa vers
A.C. A Nosa Terra / ms18,32r) se tropezas. (ms10,20r: D.E.)
Var.: Man por man, com'o pardn. (mc: A.I. / 5861. Fe quen fiou, que a Navid xa pasou.
ms4) (ms10,20r: D.E.)
2067
5846. O que moito desconfa, ladrn. 5862. O que fa e non paga, non fai fianza.
(ms: Santiago) (ms10,20r: D.E.)
5847. O que se queima, ten o rabo de palla. 5863. Pois que pra ti fas, fa ben e fa
2068
(ms: F.V.S.) tdolos das. (ms10,20r: D.E.)
5848. Os cobertores matan moitas 5864. Tanto quixo a vella fiar, que non se
conversacis. 2069 (ms: Lugo) puido levantar. (ms10,20r: D.E.)
5849. Pensa mal de todos e sobre ti estars.
2070
(ms: Bucios) CONFUSIN
(es) Pensa mal y acertars. 5865. Os peixes da rede, us queren sarse e
5850. Todos son bos e a mia capa outros queren meterse. 2073 (ms10,087r:
n'aparece. 2071 (ms: M.V.) D.E.)
(es) Todos son honrrados, mas mi capa no 5866. Os peixes do mar, us por sar e outros
parece. (Correas) por entrar. 2074 (ms10,087r: D.E.)
CONFIAR. HILAR CONOCIMIENTO
5851. A mia nora non colle a roca; a mia 5867. Vmolas faltas alleas na alforxa
filla, esa si que fa. 2072 (ms10,20r: D.E.) dianteira e non vmolas nosas na
5852. A que de alto fa, o fuso caille na pa. traseira. 2075 (ms10,139r: D.E.)
(ms10,20r: D.E.)
5853. A que fa cada da un ovo de galia,
DESCONOCIMIENTO PROPIO
non pedir camisa vecia. (ms10,20r:
D.E.)
5868. Vmo-la palla no ollo do outro e non
5854. A que ten o lio e d de fiar como a vmo-la viga no noso. 2076 (ms10,077r: D.E.)
que pare e d a criar. (ms10,20r: D.E.) 5869. Ver a palla no ollo alleo e non ver a
5855. Antes fiars do terrn que do seor. viga no propio. 2077 (ms10,072r: D.E.)
(ms10,20r: D.E.) 5870. Ves no ollo do vecio a palla e non ves
5856. Cando non hai ganas de fiar, pode o no teu a tranca. 2078 (ms10,072r: D.E.)
fuso descansar. (ms10,20r: D.E.)
5857. Cando non queiras fiar, deixa o fuso CONSECUENTES
descansar. (ms10,20r: D.E.) 5871. Non pidas o que negaches nin negues
5858. Dgolle a unha e dgolle a outra que a o que pediches. 2079 (ms10,086r: D.E.)
que non fa non precisa roca. (ms10,20r:
D.E.) CONSEJO
5859. Fa e vende ben que a paga por si ben. 5872. Do vello, o consello; e do rico, o
(ms10,20r: D.E.) dieiro pra un remedio. 2080 (ms10,137r:
D.E.)
2081
5873. No mis vello est o bo consello.
(ms10,137r: D.E.)
2066
ms18,32r: peiln. / Dentro do sobre Confianza coa
indicacin Desconfianza.
2067
Dentro do sobre Confianza coa indicacin
Desconfianza.
2068 2073
Dentro do sobre Confianza coa indicacin En ms10 s.v. Peces coa indicacin Confusin.
2074
Desconfianza. En ms10 s.v. Peces coa indicacin Confusin.
2069 2075
Dentro do sobre Confianza coa indicacin En ms10 s.v. Ver coa indicacin Conocimiento.
2076
Desconfianza. Vmola palla no ollo do outro e non vmola viga no
2070
Dentro do sobre Confianza coa indicacin noso. / En ms10 s.v. Pajas coa indicacin Conocimiento.
2077
Desconfianza. En ms10 s.v. Ojos coa indicacin Conocimiento.
2071 2078
Dentro do sobre Confianza coa indicacin En ms10 s.v. Ojos coa indicacin Conocimiento.
2079
Desconfianza. En ms10 s.v. Pedir coa indicacin Consecuentes.
2072 2080
A milla nora non colle a roca; a mia filla, esa si que En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo.
2081
fa. En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo.
5874. Non hai vello que non poida dar un 5887. Consllate con quen sepa e, se ques
consello. 2082 (ms10,137r: D.E.) acertar, acertas. 2091 (mc: M.V. R. Marn /
5875. Nos mis vellos estn sempre os bos ms21,22r: Berms)
consellos. 2083 (ms10,137r: D.E.) (es) Quien quiera acertar, con el prudente
2084 se ha de aconsejar. (R. Marn)
5876. O vello pr bo consello.
(ms10,137r: D.E.) 5888. Consulta de camio, resposta de
5877. Onde non hai un vello non hai espola. 2092 (mc: J.T.)
consello. 2085 (ms10,137r: D.E.) 5889. De fuxir, quen puidera, fuxa. (ms4: C.A.
A Nosa Terra)
5890. Debes ter pacencia, que en todo pinar
CONSEJO OPORTUNO Y CONSEJO
nace un pino torto. (ms15,13)
TARDO
2086 5891. Deixa o mundo pra quen o fixo. (ms:
5878. A novos feitos, novos consellos. Incio)
(mc: / ms10,019r: D.E.)
(pt) A novo feito novo conselho. (Chaves) / 5892. Des que un morre, non lle fan falta
A novo negcio novo conselho. (Id.) (es) A sacramentos. (mc)
nuevos hechos, nuevos consejos. (Correas) 5893. Donde vexas fumear, non te vaias
5879. Aconselleime coa cabeceira e no quentar, que ou queiman lea verde ou
consello non foi mentireira. 2087 (mc: C.A.) musgo do allar. 2093 (ms4: Paradela-F.V.S.)
(pt) O conselho na almofada e a execuo Allar = llar.
na estrada. (Chaves) (es) Antes que 5894. En consellos e dieiro nunca seas o
resuelvas nada, consulta con la almohada. primeiro. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
(R. Marn) / Aconsejarse con el almohada. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(Correas) / Consulta con la almohada. 5895. Niste mundo redondo aquel que non
(Sbarbi) nada, vaise fondo. (ms4: F.V.S.)
5880. Acrdaste de santa Brbara cando 5896. Non bebas na lagoa nin cuspas na
trona. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da aceitona. (ms15,15)
provincia da Corua)
5897. Non collas bota pr camio, e cando a
5881. Acrdate de santa Brbara cando
collas, lvaa con vio. (ms15,17)
trona. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
5898. Non t'arrimes a arbres troando
5882. Bebe do ro por revolto que vaia,
porque morte vas marchando. 2094 (ms:
come carneiro por caro que saia e csate J.P.)
con dona que por auga vaia. 2088 (ms15,14) 5899. Non teas inconveniente en regalar a
5883. Camio qu'est teu lado, teno ta xente. 2095 (ms4: J.P.)
sempre en bon estado. (ms4: J.P.) 5900. Non vaias monte solo, porque podes
5884. Co que fas, se che vai mal, pleito non non volver solo. 2096 (ms15,17)
teas que hai que toma-las cousas segn 5901. Non vexas no chau follas que afanoso
vean. 2089 (ms15,12) non recollas. 2097 (ms4: J.P.)
5885. Co que queiras andar a tortazos, tes 5902. Non des consello a quen non cho pida.
que darlle antes algunhos lombeirazos. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
2090
(ms: Santiago) 5903. O que consigo se consella, consigo se
5886. Coas zocas duran mis os ps. (ms15,13) depena. 2098 (mc: M.V.)
2091
ms21,22r: se queres. / V. Consllate con quen seipa e
acertars en Jurdicos y similares.
2082 2092
En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo. V. tamn Medicina. Higiene.
2083 2093
En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo. Donde vexas fumear, non te vayas quentar, que ou
2084
En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo. queiman lea verde, ou musgo do allar.
2085 2094
En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Consejo. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
2086
Indica Consejo tardo no ms. En ms10 s.v. Hecho. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
2087 2095
mc: mintireira. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
2088
ms: vaya, sala. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
2089 2096
Co que fas se che vai mal, pleito non teas que hay Non vayas o monte solo porque podes non volver solo.
2097
que tomal'as cousas segun vean. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
2090
O orixinal di Co que queiras andar a tortazos tes que Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
2098
darlle antes algunos lombeirazos. ms3: se despena.

Anterior Inicio Siguiente


(es) Quien a solas se aconseja, a solas se 5920. A pedra dura e a pingueira mida,
remesa o se desaconseja. (Sbarbi) mais cando a coto fai cavadura. 2104
5904. O que d consellos, non d dieiro. (ms10,086r: D.E.)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 5921. Baguio a baguio fixo unha vella
5905. O que non as fai, non as atopa. unha pipa de vio. 2105 (mc: V. Gallega)
(ms15,01: Mato) (pt) De bago em bago enche a velha o saco.
5906. O que queira menos, que vaia a cas (Chaves)
Xenos. 2099 (ms11,46: Comarca de Fonsagrada) 5922. Baguio a baguio vai a vella
5907. O que queira subir a costa como comendo o racimo. 2106 (mc / ms4: F.V.S.)
mozo, empece como vello e acabar 5923. Con pacencia e con saliva non hai
como mozo. 2100 (ms: Vendills, Quiroga-F.V.S.) cousa que non se consiga. (mc: C.A.-A Nosa
(pt) Quem quiser ser muito tempo velho, Terra / ms10,075r: D.E.)
comece cedo a s-lo. (Chaves) (pt) A pacincia amarga mas o seu fruto
5908. O que slo se aconsella, slo se doce. (Chaves) (es) Con paciencia, fe y
despea. 2101 (mc: Pidre-F.V.S.) esperanza, todo se alcanza. (R. Marn)
(pt) Quem s se aconselha, s se depena. 5924. Con tempo i-esperanza todo se
(Chaves) (es) Quien solo se aconseja, solo alcanza. 2107 (mc: Tuiriz, Monforte)
se mesa. (R. Marn) (pt) Com tempo e perseverana, tudo se
5909. Os consellos dos demais oirs i-os teus alcana. (Chaves) (es) Con el tiempo y la
non despreciars. (mc: Bucios) esperanza, todo se alcanza. (Sbarbi) (R.
5910. Quen a solas se aconsella, a solas se Marn)
2108
remexa. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino 5925. De vagar chgase a lonxe. (mc / ms-
Salvador de Coiro, Cangas, PO) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
5911. Quen a solas se aconsella, que a solas
Var.: Pouco a pouco vaise lonxe. (Sarria)
se remexa. (mc: Santiago) (pt) De vagar se vai ao longe. (Chaves) (es)
5912. Quen con moitos se aconsella, fai o Poco a poco se va lejos, y corriendo a mal
que non debe, ou cerdea. 2102 (mc e ms: lugar. (Correas) (ct) Pc a pc, se v llunt.
Carballedo / ms4: M.V.) (Alberola)
5913. Quen d consellos, non d cartos. (mc: 5926. Entre conto e conto, a despacio,
M.L.)
ndase ben o camio. 2109 (mc: Tuiriz,
(pt) Quem d o conselho, no d o remedio. Monforte)
(Chaves) (es) Quien da el consejo, d el
5927. Grao a grao enche a galia o papo.
tostn. (R. Marn) 2110
(mc: Tuiriz)
5914. Quen d consellos, non d dieiro.
(mc: Corme)
(pt) Gro a gro enche a galinha o papo.
(Chaves) (es) Grano a grano, hincha la
5915. Quen d consellos, non d pan. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
gallina el papo. (Correas)
Lugo) 5928. Grau a grau incha a galia o papo.
2111
5916. Si queres pan, pdello cura que o ten (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
na man. (ms: Santiago) Galicia)
5917. Tales conselleiros, tales feitos. (ms6,05v: 5929. Pedra a pedra a casa medra. (ms15,03)
La Corua) 5930. Pouco a pouco fai o paxaro o nio.
5918. Un consello pode dalo calquera, o (mc: Viana, Chantada-F.V.S. / ms14,16)
(pt) Pouco e pouco fia a velha o copo.
malo seguilo. (ms15,12)
2103 (Chaves) (es) Poco a poquillo hace el
5919. Vstete do teu e chmate meu. (ms:
pjaro su nidillo. (R. Marn)
Chaves / ms10,140r: D.E.)

2104
CONSTANCIA 2105
En ms10 s.v. Piedra con indicacin Constancia.
ms: a vella. / V. Unha vella, de bagos, fixo cen
canados e variantes en Ahorro y tacaera.
2106
mc: racio; ms4: Vaguio a vaguio.
2099 2107
O que queira menos que vaya a cas Xenos. ms: e a esperanza.
2100 2108
ms4: qu'empece. ms-LU: lexos.
2101 2109
Indica Consejo tardo no ms. mc: ndase o camio.
2102 2110
ms e ms4: consella. mc: heche.
2103 2111
ms10: de meu. / En ms10 s.v. Vestido. Grau e grau incha a galia o papo.
5931. Pouco e pouco chgase a lonxe. (ms-SA: 5947. O que non-o fai ben a primeira vez,
Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de ten que facelo das ou tres. (mc: Paradela)
Ames, C)
5948. Pasio a pasio vaise andando
5932. Rachas e mais rachas fan un cesto.
(mc: Ns)
camio. (mc: Bucios)
2112 (pt) Passinho a passinho se faz muito
5933. Unha gota i-outra apagan a sede.
(mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU: seminarista annimo:
caminho. (Chaves) (es) Paso a paso van a
algn lugar de Galicia) lejos. (Correas) / Pian, pian, las hormigas a
(es) Una gota y otra y otra apagan la sed. Roma van. (R. Marn)
(R. Marn) 5949. Pelo a pelo vaise un quedando calvo.
(mc: Bucios)
CONSTANCIA E INCONSTANCIA 5950. Pouco a pouco fa a vella no coupo.
(ms-SA: Laureano Moscoso Sabel: Berreo, Trazo, C)
5934. A tanto porfiar quen se resiste? (mc: 2114
Sarria)
5951. Pouco a pouco fa a vella o coupo.
(mc: Santiago)
Var.: A tanto porfiar non hay quen resista.
(ms4: F.V.S.) 5952. Roma e Pava non se fixeron nun da.
(mc: A.N.)
(es) A tanto porfiar quin se resiste?
(pt) Roma e Pava no se fizeram num dia.
(Sbarbi)
(Chaves)
5935. s tres cai a vez. (mc: C.A. / ms18,70r:
A.S.A.)
5953. Son as pedras duras i-ablandan. (mc:
Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) As trs vai de vez. (Chaves)
(es) Hasta las piedras se quebrantan a
5936. s tres vai a vencida. (mc: C.A.) fuerza de muchos golpes. (Sbarbi)
Var.: primeira vai a vencida. (C.A. A Nosa Equivale al latino: Gutta cavat lapidem...
Terra)
5954. Tirando pola corda vn o burro. (mc:
(es) A las tres va la vencida. (Sbarbi) Santiago)
2113
5937. Gota a gota hnchese a bota. (mc e 5955. Turrou e ganou. (mc: M.L.)
ms: G.P.)
5956. Xenio e figura hastra a sepultura. (mc:
5938. Hasta as tres vai a loita. (mc: Santiago /
Lugo / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
ms21,25r: Berms) algn lugar da provincia de Lugo)
5939. Hasta o fin nadie cante victoria. (mc) (pt) Gnio e figura, at sepultura.
Var.: Hasta o fin ningun cante victoria. (C.A. (Chaves) (es) Genio y figura hasta la
A.N.T.) / Hasta o fin ningun conte victoria. sepultura. (R. Marn) / Genio y figura,
(C.A. A.N.T.) siempre dura. (Id.) (ct) Gni y figura, hasta
(es) Hasta el fin de la historia, nadie cante la sepultura. (Alberola)
victoria. (R. Marn) / Al fin se canta la
gloria. (Id.)
CONSTRUCCIONES
5940. Hastr'as tres non vai a loita. (ms-LU: 2115
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
5957. As obras, das sobras. (ms10,070r:
Lugo) D.E.)
2116
5941. Mis vale andar sempre e non parar 5958. Obra feita non espera. (ms10,070r:
D.E.)
que botar unha carreira e descansar. 2117
(mc: G.P.)
5959. Obra feita, venda agarda.
(ms10,070r: D.E.)
5942. Moitas paradas fan os das pequenos.
(mc: C.A. / ms21,26v: Berms)
5960. Obra saca obra. 2118 (ms10,070r: D.E.)
2119
5943. Non cantes victoria en canto non 5961. Onde hai obras hai sobras.
(ms10,070r: D.E.)
teas na man a gloria. (mc: Carballino)
5962. Sin tempo non hai home e sin pedra
5944. O diario o que rende. (mc: Bucios)
non hai casa. 2120 (ms5,133)
5945. O que de veras queremos, tarde ou
cedo alcontraremos. (mc e ms4: Velle)
Var.: O que de veras queremos, tarde ou nunca
2114
o alcontraremos. (ms4: Velle) 2115
mc: poco.
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones.
5946. O que n'a sigue, n'a consigue. (mc: 2116
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones.
Santiago) 2117
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones.
2118
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones.
2112 2119
ms: y outra; ms-LU: e otra gota. En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones.
2113 2120
mc: enches. Indica Construcciones. V. Trabajo.
CONSUELO CONTRAPOSICIN
5963. Amaina a pena chorar a causa dela. 5978. Mentras a viuda chora, outros cantan
2121
(ms10,088r: D.E.) na boda. 2136 (ms10,143r: D.E.)
5979. Dun mal querer faise un bon bocao.
CONTAGIOS (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
2122
5964. Todo se pega menos a sade. provincia de Lugo)
(ms10,087r: D.E.) 5980. O que non sabe de ben non sabe de
mal; e o que non sabe de mal, non sabe
CONTIENDAS de ben. 2137 (ms10,113r: D.E.)
2123
5965. A das palabras catro porradas.
(ms10,076r: D.E.) CONTRATOS. V. tamn Juridicos y similares,
2124
5966. A palabras tolas orellas xordas. Prstamos, Vida comercial y contratos.
(ms10,076r: D.E.) 5981. Albate, mantelo, que feira te levo.
5967. As palabras, como as cereixas, unhas (ms8,80r: Meda)
noutras se enguedellan. 2125 (ms10,076r: 5982. Besta na cuadra, se non come, paga.
D.E.) (mc: Bucios)
5968. Cando trona, ou chove ou quer 5983. Comprando e vendendo remxense os
chover. 2126 (ms10,133r: D.E.) cartos. 2138 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
5969. Cando un non quer, dous non rifan. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2127
(ms10,103r: D.E.) Algo queda. (ms-LU)
5970. Danme vinte voces e non me dean 5984. Fai trampas, trampn, que pra ti che
dous couces. 2128 (ms10,143v: D.E.) son. (mc: Bucios, Carballedo-F.V.S.)
5971. O prudente todo o ten que mirar 5985. Fun s cobras e salronme lagartos.
(mc: Sirgueiros, Incio / ms4: F.V.S.)
antes de armas tomar. 2129 (ms10,102r: D.E.) Juega con la palabra cobras. Fu a cobrar
5972. Os pratos no alzadeiro andan us cos mis cuentas y no logr mi propsito.
outros retorteiro. 2130 (ms10,098r: D.E.) 5986. Mis vale corda vaca ca mala
5973. Rifan as comadres e dinse as compradura. (ms-LU: seminarista annimo:
verdades. 2131 (ms10,109r: D.E.) algn lugar da provincia de Lugo)
5974. Rifar con quen d ocasin e xogar con 5987. Mis vale corda vaca que run
quen ten dieiro no bulsn. 2132 (ms10,109r: compradura. (ms21,16r: Berms)
D.E.) 5988. Non hai ganancia sin trampa. (mc:
2133
5975. Tras dunha palabra, outra vn. Santiago)
(ms10,077r: D.E.) Aunque la ganancia sea ilcita.
2134
5976. Unha palabra tira por outra. 5989. Non me preguntes do unto nin da
(ms10,077r: D.E.) untada, pregntame do que na feira
5977. Unha palabra trai outra, e si se andaba. (mc: Carballedo)
entropezan, arman liorta. 2135 (ms10,077r: Var.: Non me preguntes nin polo unto nin pola
D.E.) untada, pregntame polo que na feira se
quedaba. (ms4: F.V.S.)
5990. O barato saca o carto do farrapo. (mc:
2121 M.V.)
En ms10 s.v. Penas coa indicacin Consuelo.
2122
En ms10 s.v. Pegar coa indicacin Contagios. 5991. O fiado leva a mit do clavo. (ms: M.V. /
2123
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. ms21,23v: Berms)
2124
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. (es) Lo fiado, rara vez pagado. (R. Marn)
2125
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. 5992. O perder e o ganar, todo comerciar.
2126
En ms10 s.v. Tronar coa indicacin Contiendas. (mc: Santiago)
2127
2128
En ms10 s.v. Querer coa indicacin Contiendas. 5993. O perideco ten conta do que lle
En ms10 s.v. Voz coa indicacin Contiendas.
2129
En ms10 s.v. Prudencia con indicacin Contiendas. poen. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
2130
En ms10 s.v. Plato coa indicacin Contiendas. provincia de Lugo)
2131
En ms10 s.v. Reir coa indicacin Contiendas.
2132
En ms10 s.v. Reir coa indicacin Contiendas.
2133 2136
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. En ms10 s.v. Viuda coa indicacin Contraposicin.
2134 2137
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. En ms10 s.v. Saber coa indicacin Contraposicin.
2135 2138
En ms10 s.v. Palabra coa indicacin Contiendas. ms-LU: remxense cartos.
5994. O que as compra o domingo e vende o 6011. Quen te mandou cantar, meu frade,
lunes, perde. (ms: Tuiriz) quen te mandou cantar, que che pague.
5995. O que contas non mata, contas non (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
saca. (mc: Pastoriza)
6012. Sin trampas non se vive no mundo.
5996. O que no trato non fai trampa, pouco (mc: Santiago)
adianta. (ms10,049v: Carballino) No fu inventado por persona honesta.
5997. O que te mandou andar, meu frade, o 6013. Trato e contrato enchen o prato. 2144

que te mandou andar, que che pague. (ms10,133r: D.E.)


2139
(ms: Paradela) 6014. U papel ten conta du que lle poen.
5998. O que ten e busca, fai conta xusta. (mc: (ms)
Santiago) 6015. Vale mis corda vaca que run
5999. O que zarra, compra. (mc: Bucios) compradura. 2145 (ms: M.V. / ms-LU:
6000. Os negocios, ou beira do monte ou seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
beira da fonte. (mc: F.B.B.) (pt) Mais vale soga vazia que m
compradoria (Chaves).
6001. Os tratos feitos e pagados son os
mellor acabados. 2140 (ms e ms1: Lugo)
CONVENIENCIA
6002. Pra cambiar de obreiro, pagar 2146
6016. Todo o que vn, convn. (ms10,143r:
primeiro. (mc: Bucios) D.E.)
6003. Pra cambiar de obreiro, pagar
primeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn CONVENIOS. V. tamn Contratos, Jurdicos y
lugar da provincia de Lugo) similares, Vida comercial y contratos.
6004. Pra run compradura, val mis corda 6017. Mis vale onza de trato que ferrado
vaca. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C) de mal trato. 2147 (ms10,073r: D.E.)
6005. Queira, non queira, a vaca ha de ir
feira. (mc / ms4: F.V.S.) CORDURA
6006. Quen contas non bota, mercader non 6018. Dar tempo tempo de bo senso.
2148
sale. (ms: Tuiriz) (ms10,126r: D.E.)
Var.: O que contas non bota, mercadeiro non 6019. O que ha facer o tempo, fgao o bo
. (ms4: F.V.S.) tento. 2149 (ms10,127r: D.E.)
6007. Quen che mandou cantar, compadre, 6020. Os poldros cando i-os mozos
quen che mandou cantar, que che brincando, van asisando. 2150 (ms10,093r:
pague. (ms8,44r: Monforte) D.E.)
6008. Quen che mandou cantar, meu
frade? Quen che mandou cantar, que CORRESPONDENCIA. V. tamn Reciprocidad.
che pague. 2141 (ms-LU: seminarista annimo: 6021. Ningunha cousa paga a outra como o
algn lugar do norte da provincia de Lugo) tempo. 2151 (ms: Santiago)
6009. Quen gasta o que non debe, qudase 6022. Quen come a sardia, que lle chupe a
sin o que ten. 2142 (mc: Bucios) arguia. 2152 (ms: Bucios)
(es) Quien gasta ms de lo que puede, o 2153
6023. Unha por outra n' pecado. (ms:
roba o debe. (R. Marn) / Quien gasta ms M.V. / ms4: Palas de Rey-F.V.S.)
de la renta que tiene, a ser pobre viene.
6024. Xan, fai como che fan. 2154 (ms: F.V.S.)
(Id.)
2143
6010. Quen non hereda, non medra. (ms /
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 2144
En ms10 s.v. Trato coa indicacin Contratos.
(pt) Quem no herda no medra. (Chaves). 2145
V. tamn Agrcolas (Generales). / Dentro de
Contratos no ms.
2146
En ms10 s.v. Venir coa indicacin Conveniencia.
2139 2147
Contn a indicacin Contratos. En ms10 s.v. Onza coa indicacin Convenios.
2140 2148
ms1: mellor. En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Cordura.
2141 2149
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Cordura.
2150
incluu este refrn en Msica. Danza. En ms10 s.v. Potro coa indicacin Cordura.
2142 2151
V. Quen gasta o que ten, a pedir vn en Pobreza Dentro do sobre Correspondencia.
2152
(Caminos de la pobreza). Dentro do sobre Correspondencia.
2143 2153
ms-LU: herda. ms4: non .
6040. Pa saltar escairos e beber auga fra,
CORTESA non fai falta cortesa. (ms-SA: seminarista
6025. persoa maior non lle respondas annimo: algn lugar de Galicia)
"si" senn "si, seor". 2155 (ms10,091r: D.E.) 6041. Para pasar pasadoiros e beber auga
6026. A valenta non saca a cortesa. (mc: fra non fai falla cortesa. (mc: Altamira)
Taboada) Var.: pasar o saltadoiro y beber auga fra
(es) Lo corts no quita lo valiente. non se usa cortesa. (ms4: Calde-F.V.S.)
6027. A valenta non saca cortesa. (ms15,11) 6042. Perdonar, que se houbo descortesa,
6028. Carta con borrn non merece culpa foi do bico de abaixo e d'arriba.
2157
contestacin. (mc: Tuiriz, Monforte) (mc e ms11,03: M.V.)
6029. Carta con borrn ten contestacin. 6043. Pola porta onde entrares deixa como
(mc: M.L.) a encontrares. 2158 (mc: A.S.A.)
6030. Cortesa Dios a manda; desque eu 6044. Pra pasar boqueiros e beber auga fra
bebo quen quer auga? (mc: M.L.) non se garda cortesa. (ms8,75r: Silvarrey)
Var.: Cortesa, Dio-la mande; despois que eu Boqueiro: hueco en una pared, por cada de
bebo quen quer auga? (mc) alguna piedra.
6031. En casa cuberta hai que destaparse. 6045. Pra pasar portelos e beber auga fra
2156
(ms21,07r: Berms) non fai falta porfa. (mc / ms4: F.V.S.)
6032. Entre compaeiros, nin bos das nin La porfa con que suelen insistir para pasar
quitasombreiros. (ms-LU: seminarista annimo: o beber primero.
algn lugar da provincia de Lugo) 6046. Si u rancho nun che gusta, nunca
6033. Hai que levar a comida boca e non a intentes protestar porque despois de
boca comida. (ms9,06v: O. de Rey) servido hai que comer e calar. (ms-LU:
6034. O falar ben custa pouco. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia (galego
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) oriental))
6035. lado da roca parte che toca. (mc e
ms11,03: Corme) CORUXA. V. tamn Aves, Pjaros.
Es el lado izquierdo. 6047. Se a coruxa canta solo, non teas
6036. lado do fuso ben te excuso. (mc e medo fro. 2159 (ms15,42: Valle del Mao)
ms11,03: Corme)
6048. Se a coruxa canta xabreiro, colle a
6037. lado do fuso ben escuso, i- lado
capa i-o sombreiro. 2160 (ms15,42: Valle del
da roca algo che toca. (mc: Bucios / ms4: Mao)
F.V.S. / ms11,03: M.V.2serie)
Var.: O que se pon lado do fuso, ou burro
ou non ten uso. (ms11,03: A.N.) COSECHAS. V. tamn Agrcolas.
El huso se maneja con la derecha. Reprende 6049. Dios nos dea moito pan na mala
el refrn como mala crianza (uso) el anada. 2161 (ms10,078r: D.E.)
ponerse a la derecha, lugar de las personas a 6050. Pan e vio, un ano teu e outro do teu
quienes se debe respeto. (ms11,03) vecio. 2162 (ms10,080r: D.E.)
6038. lao da roca non che toca, i- do
fuso ben te excuso. (ms9,08r: Narcea, Orense) COSTUMBRES
6039. O que se pon do lado do fuso, ou 6051. O vezo malo chama necesidade que
burro ou non ten uso. (ms4 e mc: A.N. / ms4: regalo. 2163 (ms10,140r: D.E.)
S.P.P. Ultreya) 6052. Vezo collers que dispois non
El que se coloca en el lugar de preferencia,
quitars. 2164 (ms10,140r: D.E.)
o sea a la derecha. (mc) / El huso se maneja
con la derecha. Quiere decir el refrn que es 2157
falta de buena crianza (uso), ponerse a la ms e ms11,03: s'houbo, d'abaixo, d'arriba.
2158
ms: com'a encontrares.
derecha de personas a quienes se debe 2159
Indica Coruxa.
respeto. (ms17) 2160
Indica Coruxa.
2161
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Cosechas.
2162
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Cosecha. V. Pan e
2154
Dentro do sobre Correspondencia. vio, un ano teu i-outro do vecio en Agrcolas
2155
En ms10 s.v. Persona coa indicacin Cortesa. (Generales).
2156 2163
En casa cuberta hay que destaparse. En ms10 s.v. Vezo coa indicacin Costumbres.
2180
6053. Vezo malo, tarde ou nunca deixado. 6069. Pan alleo pouco engorda.
2165 (ms10,079r: D.E.)
(ms10,140r: D.E.)
6054. Vezo poas que vezo quites. 2166 6070. Quen a outro sirve, non se chame
(ms10,140r: D.E.) libre. 2181 (ms10,120r: D.E.)
6055. Vezo pors que non quitars, porque 6071. Quen ben sirve e non pide, perde
anque queiras non poders. 2167 canto sirve. 2182 (ms10,120r: D.E.)
(ms10,140r: D.E.) 2183
6072. Quen me d o pan, dme o afn.
(ms10,080r: D.E.)
CREPSCULO (SERN) 6073. Quen sirve e non medra, non sei qu
6056. No sern de agosto non vaias monte espera. 2184 (ms10,120r: D.E.)
por toxo, que non ters da abondo. 6074. Sirve a seor e sabers o que door.
(ms10,120r: D.E.) 2185
(ms10,119r: D.E.)

CRIADOS CRIANZA. V. tamn Educacin.


2168
6057. A mis servir menos valer. 6075. Anda, neno, anda, que Dios cho
(ms10,120r: D.E.)
manda. 2186 (ms10,068r: D.E.)
6058. Do mal pagado sai moitas veces o ben
6076. Cando o neno endenta, morte tenta.
servido. 2169 (ms10,075r: D.E.) 2187
2170 (ms10,068r: D.E.)
6059. Mal pagado e ben servido.
(ms10,075r: D.E.)
6077. Cando o neno endenta, logo
6060. Non sabe ben a cea que se come na emparenta. 2188 (ms10,068r: D.E.)
casa allea. 2171 (ms10,112r: D.E.) 6078. Cando o neno sabe decir pedra, xa
6061. Non sabe ben o xantar que se come en a moleira lle cerra. 2189 (ms10,068r: D.E.)
alleo lar. 2172 (ms10,112r: D.E.) 6079. Mis quero neno marrn que neno
6062. Non sirvas a quen sirviu nin mandes a bonito e pasmn. 2190 (ms10,068r: D.E.)
quen mandou. 2173 (ms10,120r: D.E.) 6080. Mis quero o neno chuchn que
6063. Non te gabes de servir a run seor. chorn. 2191 (ms10,068r: D.E.)
2174
(ms10,120r: D.E.) 6081. Neno de un ano saca o leite do
6064. bo servente untarlle o dente. 2175 calcao. 2192 (ms10,068r: D.E.)
(ms10,120r: D.E.) 6082. Neno domingueiro renega do luns.
2176 2193
6065. O pan alleo sempre malo. (ms10,068r: D.E.)
(ms10,079r: D.E.) 6083. Neno que non ri s sete semanas, ou el
2177
6066. O pan alleo ten sete codias. run ou run o que mama. 2194
(ms10,079r: D.E.) (ms10,068r: D.E.)
O que ten que servir, ten que sofrir. 2195
6067. 6084. O neno i-o peixe na auga crecen.
2178
(ms10,120r: D.E.) (ms10,068r: D.E.)
2179
6068. Pan alleo custa caro. (ms10,079r:
D.E.)

2164
En ms10 s.v. Vezo coa indicacin Costumbres.
2165 2180
En ms10 s.v. Vezo coa indicacin Costumbres. En ms10 s.v. Pan coa indicacin Criados.
2166 2181
En ms10 s.v. Vezo coa indicacin Costumbres. En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados.
2167 2182
En ms10 s.v. Vezo coa indicacin Costumbres. En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados.
2168 2183
En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Pan coa indicacin Criado.
2169 2184
En ms10 s.v. Pago coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados.
2170 2185
En ms10 s.v. Pago coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Seor coa indicacin Criados.
2171 2186
En ms10 s.v. Saber coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2172 2187
En ms10 s.v. Saber coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2173 2188
En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2174 2189
En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2175 2190
En ms10 s.v. Sirviente (criado) coa indicacin En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2191
Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2176 2192
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2177 2193
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2178 2194
En ms10 s.v. Servir coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2179 2195
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Criados. En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
6085. O neno s seis meses asenta; s sete 6099. Se o corvo se avecia, hai morte na
endenta; ano andante e s dous campia. 2210 (ms15,42: Valle del Mao)
falante. 2196 (ms10,068r: D.E.)
6086. O neno quer ser lavado e andar CUIDADO
limpo. 2197 (ms10,068r: D.E.) 6100. Anque vou e veo, ben sei o que
2198
6087. O neno, castigalo de pequeno. lume teo. 2211 (ms10,112r: D.E.)
(ms10,068r: D.E.)
6088. neno, mentras crece; i- enfermo, CURACIN. V. tamn Medicina. Higiene.
mentras adoece. 2199 (ms10,068r: D.E.) 6101. A maior sade cobizala o enfermo.
2212
(ms10,117r: D.E.)
CRUELDAD 6102. Moita parte da sade conecer a
6089. A vella que non pode andar, que a enfermed. 2213 (ms10,117r: D.E.)
leven a un areal e al que a deixen 6103. O millor da sade cobizala.
2214

quedar. 2200 (ms10,136r: D.E.) (ms10,117r: D.E.)


2215
6090. Moitos van pranto e cada un chora 6104. O non sanar mala sial.
o seu crebanto. 2201 (ms10,097r: D.E.) (ms10,114r: D.E.)
6091. O que ande vestido non ten doo do 6105. O que queira sanar, debe decir a
que anda espido. 2202 (ms10,139r: D.E.) enfermed. 2216 (ms10,114r: D.E.)
6092. O que ten bo vio, bbao e non llo dea
seu vecio. 2203 (ms10,142r: D.E.) CURANDERO. V. tamn Medicina. Higiene, Oficios.
6093. Os sos que acabo de roer non mos 6106. O millor mancieiro o carniceiro.
(ms10,036v: D.E.)
deas a comer. 2204 (ms10,073r: D.E.)
6107. O millor mancieiro o dieiro.
6094. Quen ten a panza chea non cre na (ms10,036v: D.E.)
fame allea. 2205 (ms10,081r: D.E.)
CURIOSIDAD
CUCLILLO. V. tamn Aves, Pjaros. 6108. A auga o sangue da terra. (ms5,009)
6095. O cuco cucando i-o vello cantando. Curiosa noticia folklrica recogida en el
2206
(ms15,42: Valle del Mao) rarsimo Tratado de las fuentes
6096. O cuco moito cuco, que pon o ovo en intermitentes y de la causa de sus fluxos y
nido alleo. 2207 (ms15,42: Valle del Mao) depresiones 2217 publicado en el ao 1781,
en Compostela, Impr. de Ignacio Aguayo,
CUENTOS pg. 120.
6097. O que anda en contos, nunca contos 6109. A quen moito quer saber, dlle pouco
lle faltan. 2208 (ms15,43: Valle del Mao) a entender. 2218 (ms10,112r: D.E.)
2219
6110. A quen tanto ve, bstalle un ollo.
(ms e ms4: A.S.A. / ms)
CUERVOS. V. tamn Aves, Pjaros. Var.: A quen tanto ve, un ollo lle abonda.
6098. Cando o corvo se acerca, hai carne (es) A quien tanto ve, un ojo le basta.
fresca. 2209 (ms15,42: Valle del Mao) (Correas)
6111. Auga que move muo, bon camio.
2220
(ms / ms4: F.V.S.)
2196
En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2197
En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza.
2198 2210
En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza. Indica Cuervos.
2199 2211
En ms10 s.v. Nio coa indicacin Crianza. En ms10 s.v. Saber coa indicacin Cuidado.
2200 2212
En ms10 s.v. Vejez coa indicacin Crueldad. En ms10 s.v. Salud coa indicacin Curacin.
2201 2213
En ms10 s.v. Pranto coa indicacin Crueldad. En ms10 s.v. Salud coa indicacin Curacin.
2202 2214
En ms10 s.v. Vestido coa indicacin Crueldad. En ms10 s.v. Salud coa indicacin Curacin.
2203 2215
En ms10 s.v. Vino coa indicacin Crueldad. En ms10 s.v. Sanar coa indicacin Curacin.
2204 2216
En ms10 s.v. Hueso coa indicacin Crueldad. En ms10 s.v. Sanar coa indicacin Curacin.
2205 2217
En ms10 s.v. Panza coa indicacin Crueldad. Subliado no orixinal.
2206 2218
Indica Cuclillo. En ms10 s.v. Saber coa indicacin Curiosidad. V. A
2207
Indica Cuclillo entre parnteses. quen moito quer saber, dselle pouco a entender en
2208
Indica Cuentos. Hablar mucho y hablar poco.
2209 2219
Indica Cuervos. Contn a indicacin Curiosidad.
6112. Da xente mirona lbreme Dios. 6127. Xamais digas que caro o que che
(ms5,027: Tierrallana) dan dado. (ms10,001r: D.E.)
6113. Mtense en camisas de once varas e
non saben salir delas. 2221 (ms: Santiago) DAMA
6114. Meterse en camisa de once varas son 6128. A dona na ra, composta; na igrexa,
cousas mui raras. 2222 (ms: Tuiriz) devota; no lar, facendosa; na casa,
(pt) Meter-se em camisa de onze varas. maosa; no estrado, seora; na festa,
(Chaves) (es) Meterse en camisa de once
modosa e, na cama, xeitosa e graciosa.
varas. (Sbarbi) (ms10,009r: D.E.)
De curiosos y entrometidos.
6129. A dona que composta, se non fai o
6115. Non te metas en camisas de once
mandado, non d mala resposta.
varas, si non eres pra gastalas. (ms9,07v: (ms10,009r: D.E.)
Meda)
6130. A dona que moito mira, pouco fa.
6116. Non te metas en camisas de once (ms10,009r: D.E.)
varas. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa 6131. A dona quer ser rogada e non
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
obrigada nin forzada. (ms10,009r: D.E.)
6117. O que moito quer saber, dselle un
6132. A dona traballadora non quer home
corno a roer. (ms10,050r: Sober)
folgazn. (ms10,009r: D.E.)
6118. O que tanto quere saber, dselle Var.: A dona traballadora non quer home
pouco a lamber. 2223 (ms: Santiago) lacazn. (ms10,009r: D.E.)
2224
6119. Quen escoita, mal de si oi. (ms5,027: 6133. A dona, na casa; o home, no traballo.
Villame, Lugo, Puentenuevo) (ms10,009r: D.E.)
6134. Cando vos pedimos, dona vos decimos
DDIVAS. V. tamn Dar y recibir, Generosidad. e, cando vos temos, chammosvos como
6120. A ddiva mis cara que se fose queremos. (ms10,009r: D.E.)
mercada. 2225 (ms16 e ms10,001r: D.E.) 6135. Dme a dama ben vestida e dareicha
6121. Ddiva run catro mans colle: as das belida. (ms10,001r: D.E.)
do que a d e as das do que a colle. 6136. Dona que pouco fa, sempre fai run
(ms16: D.E.)
camisa. (ms10,009r: D.E.)
6122. Ddiva run catro mans tolle: as das
do que a d e as das do que a colle. 2226
(ms10,001: D.E.)
DAOS
6123. Ddivas e boas razs amolecen pedras 6137. Conecido o dano, o fuxilo o sano.
2229
e corazs. 2227 (ms16 e ms10,001r: D.E.) (ms16 e ms10,001r: D.E.)
6124. Ddivas rachan penedos.
2228
(ms16 e 6138. O dano, despois de feito non ten
ms10,001r: D.E.) remedio. 2230 (ms16 e ms10,001r: D.E.)
6139. Pr dano que est feito non hai xeito.
DADO. V. tamn Ddivas, Dar y recibir, Donaciones, (ms16: D.E.)
Generosidad, Limosna, Negacin, Negativas, Peticiones, 6140. Pr dano que est feito xa non hai
Testamento. xeito. 2231 (ms10,001r: D.E.)
6125. Moitas veces o dado inda de balde 6141. Unha no ano i-esa non ten dano. (ms16:
caro. (ms10,001r: D.E.) D.E.)
6126. O que che dean dado non debes
disprecialo. (ms10,001r: D.E.) DAR. V. tamn Dar y recibir.
6142. A mal dar, pacencia e traballar.
(ms10,001r: D.E.)
2220
Contn a indicacin Curiosidad. 6143. A quen dan en que escoller, danlle en
2221
2222
Contn a indicacin Curiosidad. que entender. (ms10,001r: D.E.)
2223
Contn a indicacin Curiosidad. 6144. A quen lle dan non escolle. (ms10,001r:
Contn a indicacin Curiosidad. D.E.)
2224
Indica Curiosidad. V. tamn Vicios.
2225
En ms10 s.v. Ddiva.
2226 2229
En ms10 s.v. Ddiva. En ms10 s.v. Dao.
2227 2230
En ms10 s.v. Ddiva. En ms10 s.v. Dao.
2228 2231
En ms10 s.v. Ddiva. En ms10 s.v. Dao.
6145. A Xan Portal o mesmo lle d ben que DAR Y RECIBIR. V. tamn Ddivas, Dado,
mal. (ms10,001r: D.E.) Donaciones, Generosidad, Limosna, Negacin, Negativas,
Peticiones, Testamento.
6146. As filloas non se dan ben en tdalas
6170. Cando o can quer a cadela, lmbelle
tixolas. (ms10,002r: D.E.)
moito a garela. (ms21,16v: Berms)
6147. Cando non-o dan os cantos dos
6171. Cando o can quere a cadela, moita
cregos, non-o teen os santos do ceo.
(ms10,001v: D.E.) farela, e despois ergue a pata e mexa por
6148. Cando Dios d a chaga d o remedio ela. 2233 (mc e ms16: G.P.)
pra curala. (ms10,001r: D.E.) 6172. mellor ter que dar, que non ter e
6149. D e ten, e fars ben e estars ben. pasar. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
(ms10,001v: D.E.) provincia da Corua)
2234
6150. Dade e darvos han, que por dar dan. 6173. millor dar ca non ter e pasar.
(ms10,001v: D.E.) (ms: Santiago)
6151. Dalas duras e comelas maduras. 6174. millor ter que dar que ter que
(ms10,001v: D.E.) pasar. 2235 (ms: Santiago)
6152. Dlle o que quixer que che pode 6175. Hai mis quen leve que quen dea.
coller o que tes. (ms10,001v: D.E.) (ms15,34r: Sarria)
6153. Dlle, dlle, que por un ouvido me 6176. Muito lle quere Pedrn sa ta,
entra e por outro me sale. (ms10,001v: D.E.) muito lle quer mentras ela lle da.
(ms15,12)
6154. Dame a muller ben vestida e dareicha
6177. Non ch' o mismo predicar c dar
garrida e belida. (ms10,001v: D.E.)
millo. (ms18,55r: Vida Gallega)
6155. Dme dieiro e non me deas
6178. Non ch' o mismo predicar como dar
consellos. (ms10,001v: D.E.)
trigo. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo,
6156. Dme e dareiche. (ms10,001v: D.E.) OU)
6157. Dme onde me sente, que eu farei 6179. Non che o mismo predicar e dar
onde me deite. (ms10,001v: D.E.) trigo. (mc: R. Caruncho, Diario de Aviso)
6158. Dme ventura e btame na ra. 6180. Non hai millor regazada que a que d
(ms10,001v: D.E.)
a arada. (ms4)
6159. Dar antes de ameazar. (ms10,001v: D.E.)
6181. Non ter e dar como comer e non
6160. Dar de seor, recibir de servidor.
(ms10,001v: D.E.) pagar. (ms: Santiago)
6161. Do que che dean colle e non escollas. 6182. cabalo dado non lle regaas o
(ms10,001v: D.E.) dente. 2236 (ms: Santiago)
2232 2237
6162. Inda non llas dan e xa as sopra. 6183. O emprestado non dado. (mc e ms:
(ms10,047v: D.E.) F.V.S.)
6163. Non manda Dios dar a quen ten mis 6184. O que as fai, atpaas. 2238 (mc: Monforte)
que nos. (ms10,001v: D.E.) 6185. O que as fai, que as pague. (ms5,138:
6164. Non se me d nada que, en morrendo, Sarria)
todo se acaba. (ms10,002r: D.E.) 6186. O que dan de balde, darlle. (mc: M.L.2 /
ms: Vida Gallega)
6165. O dar amolece as pedras. (ms10,001v:
D.E.)
(es) Lo que dan de balde, bien sabe. (R.
Marn)
6166. que d de balde, darlle. (ms10,001v:
D.E.) 6187. O que dado, non repuchado. (mc /
ms4: F.V.S.)
6167. O que dan de balde ben sabe.
(ms10,002r: D.E.)
6168. O que se d boa vida teme mis a 2233
ms: Cand'o, e dispois?
cada. (ms10,002r: D.E.)
2234
Contn a indicacin De dar y recibir.
2235
Contn a indicacin Dar y recibir.
6169. Se o has de dar, non-o fagas cobizar. 2236
Contn a indicacin Sobre el dar y el recibir. V. A
(ms10,002r: D.E.) cabalo regalado non lle mires o dente en Agrcolas
(Animales).
2237
Contn a indicacin Del dar y recibir no ms. / V. O
emprestado parente do dado en Prstamos (Peligros de
prestar).
2232 2238
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Dar. O orixinal di O que as fai atopas.
(es) Santa Rita, Rita, lo que se da no se 6204. Toca-de-balde morreu. (ms5,027: Sta.
quita. M Mayor de Mondoedo / ms-LU: seminarista
6188. O que non agarra o que lle dan, moito annimo: Terra Cha, LU)
lle sobra. (mc: Carballedo) 6205. Todo o que dan bon, con tal de que
6189. O que non-as fai, non as encontra. (mc: non sean paus. (mc: Bucios)
Bucios-F.V.S.) 6206. Unha cousa predicar i-outra dar
6190. O que pide sempre e nunca d, pouco cebada. 2243 (mc: Quiroga-F.V.S.)
lograr. (ms15,16) (es) Una cosa es predicar y otra dar trigo.
6191. O que vai dado, nin pouco nin (Correas)
malo. (mc: M.V.) 6207. Vale mis ter e dar que non ter e
Var.: O que vn dado, nin pouco nin malo. pasar. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
(es) Lo que te han dado, recbelo con
agrado. (R. Marn) DE MAL DECIR
6192. O que vn dado, nin pouco nin 6208. Esto vai a estilo de tropa: cada un
malo. 2239 (ms21,27v: Berms) amlase cando lle toca. (mc: Tuiriz)
6193. O que vn de bandola, sabe que 6209. Eu iba a cabalo daquel burro, can
consola. (mc) del embaixo i-entn eu fun o burro. 2244
6194. Plantaron e comemos; plantamos e (mc)
comern. (ms15,20v: Silvarrey) 6210. Nunca muller honrada chamou a
6195. Pouco me dades e menos levades.
2240 outra desvergonzada. 2245 (mc: Bucios / ms-
(mc: Santiago) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Pouco ds e menos levas. (V.R. y A.R.) Lugo)
6196. Santa Rita bendita, o que se d non se 6211. Nunca unha honrada lle chamou puta
quita; e cando pasas pola porta da a outra. (ms-LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
igresia, rin ran, as campanas tocarn. 6212. Vn de parvo e foi de burro. (mc:
(mc: Muros) Caldas)
6197. Santa Rita bendita, o que se d non se
quita. (mc) DEBAIXO
6198. Santa Rita, Rita, o que se d, non se 6213. Debaixo de mel hai moitas veces fel.
(ms10,002r: D.E.)
quita. (mc: Sarria)
6199. Se che dan a ovella, non te pares a
DEBILIDAD
coller a corda senn marcha por ela. 2241
(mc: Monforte) 6214. A corda sempre creba polo mis
Var.: Cando che den a cabra, colle a corda e delgado. (mc e ms4: A.S. y A. / ms18,68r: Diario
vai buscala. de Avisos, de Ricardo Caruncho (1888))
6200. Sea ao cura, sea ao fraile, a quen che 6215. A corda sempre rompe polo mis
d, dlle. (ms-LU: seminarista annimo: Santa floxo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Euxea de Asma, Chantada, LU) provincia de Lugo)
6201. Sea cura, sea frade, segn che dea, 6216. A corre rompe sempre polo mis
dlle. 2242 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista froxo. (mc e ms16: Sarria)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Var.: A corda creba sempre polo mis delgado.
6202. Si ds, ben vas; si non ds, vas pra (ms16: D.E.) / Sempre a soga creba polo mis
atrs. (mc / ms4: F.V.S.) delgado. (ms16)
(pt) A corda quebra sempre pelo mais
6203. Sirve a seores e non lles pidas
fraco. (Chaves) / O fiado quebra sempre
favores. (mc / ms4: F.V.S.) pelo mais fraco. (Id.) (es) La soga quiebra /
siempre quiedra por lo ms delgado.
(Correas) / Quiebra la soga por lo ms
2239
O que ven dado nin e pouco nin e dado. / Por riba de delgado
dado est escrito malo.
2240
Indica Ahorro no ms.
2241 2243
ms: marcha con ela. / V. Cando o crego d a ovella, ms: y-outra; ms4: pedricar, y-outra cousa e dar.
2244
colle a corda e vai por ela en Animales domsticos Eu iba a cabalo d'aquel burro, cain d'el embaixo y-
(Ovejas) e Oportunidad (Aprovechar la oportunidad). enton eu fun o burro.
2242 2245
ms-LU: che dia. ms-LU: chamou autra.
6217. run ovella hasta a la lle pesa. 6229. Canto mis vai, meu seor, canto
(ms15,18) mis vai, mis peor. (ms16: Sta. Eulalia de
Var.: run ovella a lan parece que lle pesa. Bveda)
(ms16: D.C.) Var.: Canto mis vai, pior . (ms15,24r: Sarria)
(es) A la run oveja la lana le pesa, y al / Canto mis vai, pe[o]r ch'. (mc: Santiago)
run pastor, el cayado y el zurrn. (H. 6230. Da noite pr man aparece un home
Nez) sin pan. (ms5,045: Sierra de Outes / ms-SA:
6218. Ben parva a ovella que co lobo se Celestino Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis,
confesa. 2246 (ms10,074r: D.E.) Vilasantar, C)
6219. Corda delgada non fai nudo groso. 6231. De alcalde a verdugo mirade como
(mc: Sarria / ms4: F.V.S. / ms16: D.E.) subo. (ms16: D.E.)
6220. De cobardes non hai nada exento. (ms- 6232. De ma en ma visell' carneiro a
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) la. (ms21,03v: Berms)
Var.: De cobardes non hai nada escrito. (ms-
6233. De man a man perde o
LU: seminarista annimo: algn lugar de
Galicia) carneirio a lan. 2250 (mc e ms16: M.V.)
(pt) De manh em manh, perde o carneiro
6221. Do covarde non se encubre nada. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
a la. (Chaves) (es) De la noche a la
maana, pierde la oveja su lana. (R. Marn)
6222. Run o corpo que non enxuga a
camisa do seu dono. 2247 (ms16 e ms10,111r: 6234. De man en man enda o carneiro
D.E.) perde a lan. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
(es) Ruin es el cuerpo que no enjuga la 6235. De un gran vio, un gran vinagre, e
camisa de su dueo. (Correas) de un gran santo, un gran demonio.
6223. Se a ola d escontra a pedra, o pior (ms15,45r: Chantada)
ser pra ela. (ms16: D.E.) Var.: O millor vio vlvese vinagre. (ms16 e
(es) Si la redoma da en la piedra, o la ms10,142r: D.E.) 2251
piedra en la redonda, mal para la redoma. (es) El mejor vino se torna vinagre. (R.
(Correas) Marn)
6224. Sempre romp'a corda polo mis 6236. de chorar o que conoceu o ben i-
delgado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar agora ten o mal. 2252 (ms16: D.E.)
da provincia de Lugo) (es) Aquel es de llorar que tuvo bien y viene
a mal. (Z.) / Eso es de llorar, el que non
tuvo bien y vino mal. (S.)
DECADENCIA
6237. Entre hoxe e man perde o carneiro
6225. A facenda do perdido, barato e
a lan. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
corrido. 2248 (ms16 e ms10,015v: D.E.) provincia da Corua)
(es) La hacienda del perdido, barato y
6238. Fai un ano catro centas, agora catro
corrido. (R. Marn)
Se vende barata y corriendo el peso, anota cegas. 2253 (mc, ms4 e ms16: A.N.)
M. Kleiser. (es) Ora ha un ao, cuatrocientas y hogao
cuatro ciegas. (H. Nez)
6226. A facenda do perdido, non ter nada e
telo todo comido. (ms16: D.E.) 6239. Hoxe bouza, ma cadaval. (mc e ms16:
M.L.)
6227. Anque perdn os anelos, inda me 6240. Hoxe mal, man pior vllanos noso
quedan os dedos. (ms16: D.E.) Seor! (ms16: D.E.)
(es) Si se perdieron los anillos, aqu
6241. Pai mercader, fillo caballero e neto
quedaron los dedillos. (Z.)
pordiosero. 2254 (mc e ms16: Chantada)
6228. Cando un vai pra abaixo, hasta as
(pt) Pai rico, filho nobre, neto pobre.
pedras van tras de el. 2249 (ms9,11r: O. de (Chaves) (es) El padre, mercader; el hijo,
Rey)
2250
ms3: carneiro; ms16: Da man . / V. De hoxe a
man o carneiro cra lan en Paso del tiempo.
2251
En ms10 s.v. Vino.
2246 2252
En ms10 s.v. Ovejas coa indicacin Debilidad. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2247
En ms10 s.v. Ruin coa indicacin Debilidad. incluu este refrn en Desgracia.
2248 2253
En ms10 s.v. Hacienda. mc: ahora.
2249 2254
ms16: pra baixo, hastra. mc: Padre.
caballero; el nieto, pidientero. (Correas) / 6262. Dime os que estaban e direiche o que
Hijo de comerciante, caballero; nieto falaban. (ms10,002v: D.E.)
pordiosero. (Bergua) / Padres ganadores, 6263. Dxolle o toucio vio: "ben
hijos caballeros, nietos pordioseros. (R.
veades, meu amigo". (ms10,002v: D.E.)
Marn) / Padre comerciante, hijo
estudiante, nieto mendigante. (R. Marn) 6264. Dxome mia nai que porfiase mais
6242. Pais a xugadas, fillos a pulgadas. (mc e non que aventurase. (ms10,002v: D.E.)
ms16: Tuiriz, Monforte) 6265. Dos meus dixame decir, mais non me
(es) Los padres a yugadas y los hijos a fagas ouvir. (ms10,002v: D.E.)
pulgaradas. (Bergua) / Los padres a 6266. Millor que digan "achegadevos aca"
yugadas, los hijos a pulgaradas. (M.) que "devos al". (ms10,002v: D.E.)
Se dan y corresponden mutuamente. 6267. Ningen diga "de aqu non pasarei"
nin "desta auga non beberei". (ms10,002v:
DECATARSE D.E.)
6243. Cando me decatei, entroume na casa 6268. Ningun diga "farei, farei", que mis
o que nunca pensei. (ms10,002r: D.E.) vale un "toma" que dous "che darei".
6244. Cando me decatei, entroume na casa (ms10,002v: D.E.)
quen menos pensei. (ms10,002r: D.E.) 6269. Non digamos que digamos, pero
tampouco digamos que digamos.
DECIR (ms10,002v: D.E.)
6245. Antes di que digan de ti. (ms10,002v: 6270. Non digas que eres, que xa ti o dirs.
D.E.) (ms10,002v: D.E.)
6246. Antes teas que decir que che tean 6271. Non hai cousa mis ben dita que a
que decir. (ms10,002v: D.E.) que inda est por decir. (ms10,003r: D.E.)
6247. Ben dixo o que soilo o preciso dixo. 6272. Non hai nada millor dito que aquelo
(ms10,002v: D.E.) que non se dixo. (ms10,003r: D.E.)
6248. Cando din, algo hai. (ms10,002v: D.E.) 6273. Non lle digas vello "sntate" nin
6249. Decir ben e obrar millor. (ms10,002v: mozo "rguete". (ms10,003r: D.E.)
D.E.) 6274. Non se han decir tdalas verdades en
6250. Decir e facer non pra todos. tdolos tempos e lugares. (ms10,003r: D.E.)
(ms10,002v: D.E.) 6275. Nunca ningun diga por si "ben
6251. Decir mal das cartas xogar a das estou". (ms10,003r: D.E.)
barallas. (ms10,002v: D.E.) 6276. O que dirn logo pasa i-o dieiro
6252. Decir mentira pra saber verdade. queda na casa. (ms10,003r: D.E.)
(ms10,002v: D.E.)
6277. O que bo de decir as veces malo de
6253. Decir, cos moitos; sentir, cos poucos.
(ms10,002v: D.E.) facer. (ms10,003r: D.E.)
6254. Di mentira e sacars verdade. 6278. O que todos din, ou ou quer ser.
(ms10,002v: D.E.) (ms10,003r: D.E.)
6255. Di o teu segredo teu amigo e faraste 6279. Quen di o seu, mal calar o alleo.
(ms10,003r: D.E.)
seu cautivo. (ms10,002v: D.E.)
6256. Dgolle que se vaia e destese as
6280. Quen soilo di un, coma se non
bragas. (ms10,002v: D.E.) dixera ningn. (ms10,003r: D.E.)
6281. Se cho dixen non me lembro e por eso
6257. Dgoo coa boca e chroo co corazn.
(ms10,002v: D.E.) non cho nego. (ms10,003r: D.E.)
6258. Dime con quen andas e direiche de 6282. Se non queres que diga mal de ti, non
quen falabas. (ms10,002v: D.E.) digas ti mal de min. (ms10,003r:D.E.)
6259. Dime con quen andas e direiche quen 6283. Us din o que saben e outros non saben
eres. (ms10,002v: D.E.) o que din. (ms10,003r: D.E.)
6260. Dime con quen irs e direiche o que
fars. (ms10,002v: D.E.) DECISIN. V. tamn Eleccin.
6261. Dime con quen vs e direiche as 6284. Andando se torna o fro. (ms: C.A.)
maas que ts. (ms10,002v: D.E.) Var.: Andando trnase o fro. (ms16: D.E).
(es) Andando se quita el fro. (R. Marn)
6285. Anque me vou, ben me quedo e, (es) Cada uno habla en derecho de su dedo.
anque me marcho, non fuxo. 2255 (Z.)
(ms10,031v: D.E.) 6301. Contra forza de viln, ferro na man.
2256 2260
6286. Ferrar ou deixar o banco. (ms3, (ms16 e ms10,023v: D.E.)
ms4, mc e ms16: A.N.) (es) A fuerza de villano hierro en mano.
(es) Herrar o dejar el banco. (Correas)
2257
6287. Nin ferrar nin deixar o banco. (ms- 6302. Forza, forza. (ms16: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) A la fuerza, con la fuerza. (R. Marn)
Lugo)
6303. Non fai pouco o que o seu mal bota a
6288. Ou arre ou xo. (mc: Sarria / ms4: F.V.S. /
ms16: Lugo)
outro. (ms16: D.E.)
(es) No hace poco quien su mal echa a otro.
6289. Ou ben dentro ou ben fra. (ms16: D.E.)
(Correas)
Var.: Ou dentro ou fra. (ms16: D.E.)
(es) O dentro o fuera. (Correas) 6304. Non fai pouco quen a sa culpa bota a
6290. Ou ferrar ou quitar o banco. (ms16: outro. (ms16: D.E.)
Lugo) 6305. Non fai pouco quen se defende de
(es) O herrar o quitar el banco. (C.C.) outro. (ms16: D.E.)
6291. Ou parir ou rabiar. (ms-LU: Manuel Portela (es) No hace poco quien se defiende de
Balayo) otro. (S.)
6292. Ou parir ou reventar: non hai outro 6306. O que loita e non pode, s dentes
camio por onde botar. 2258 (ms16 e acode. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ms10,082r: D.E.) provincia de Lugo)
2261
(es) O parir o reventar, no hay otro camino 6307. O que non pode, cos dentes acode.
por donde echar. (R. Marn) (ms: D.G.D.L. / ms16: D.E. / ms21,02v: Berms)
6293. Pra logo tarde. (ms16: D.E.) (es) Quien ms no puede acude a los
(es) Para luego es tarde. (Z.) dientes. (R. Marn)
6308. O que non pode, dente acode. (ms-LU:
DEDO seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
6294. Cinco dedos nunha man, s veces fan
proveito e s veces non-o fan. (ms10,003r:
D.E.)
DEJAR
6295. Non fales co dedo o que non digas coa 6309. Deixa cocer o que non has de comer.
(ms10,003r: D.E.)
lngoa. (ms10,003r: D.E.)
6310. Deixalo certo polo dubidoso, non
6296. Os cinco dedos moitas veces fan dano
proveitoso. (ms10,003r: D.E.)
e moitas veces, proveito. (ms10,003r: D.E.)
6311. Dixate ir e xa vers o que ts que
6297. Quen sano o seu dedo ata, sano o
sofrir. (ms10,003v: D.E.)
desata. (ms10,003r: D.E.)
6312. O que deixa, sempre atopa. (ms10,003r:
D.E.)
DEFENSA. V. tamn Jurdicos y similares. 6313. O que se deixa gobernar, mal pode
6298. A defensa permitida. (mc e ms16: mandar. (ms10,003v: D.E.)
Bucios)
(es) La defensa es natural. (Sbarbi) / La
defensa es permitida. (Sbarbi) DEL MAL, EL MENOS. V. tamn Fortuna (Buena o
mala).
6299. Anque calo, pedras apao. (ms16: D.E.)
6314. Dichoso o mal si vn soilo. (ms21,30v:
(es) Yo que callo, piedras apao. (R. Berms)
Marn)
6315. Do perdido, o recollido. (mc: M.L.)
6300. Cada un fala en dereito do seu dedo.
2259 6316. millor o run conocido que o bon
(ms16 e ms10,017r: D.E.)
por conocer. (ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
2255
Sen clasificar no orixinal.
2256
mc: Ferra. / V. Nin ferra nin deixa o banco en
Egosmo. Ambicin. Inters.
2257 2260
Nin perras nin deixar o banco. En ms10 s.v. Fuerza.
2258 2261
En ms10 s.v. Parto coa indicacin Decisin. V. O menio que loita e non pode, cos dentes acode
2259
En ms10 s.v. Hablar. en Niez. / Coa indicacin Voluntad no ms.
6317. Mis vale algo comido que todo 6333. Val mis que fagas pouco e ben que
podrido. (ms-LU: lvaro Rbade: Saavedra, moito e mal. (ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza:
Begonte, LU) Sofn, Carballo, C)
6318. Mis vale andar que asnear. (ms-LU: 6334. Val mis un duro na mia man que
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia cinco virn. (mc: Santiago)
de Lugo)
6335. Val mis flaco no plato que muito na
6319. Mis vale pouco bo que moito malo.
(ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa Minia de Brin,
boca do gato. (mc: Santiago)
C) 6336. Vale mis algo lexos que canada
6320. Mis vale pouco e ben que moito e preto. (mc / ms4: F.V.S.)
mal. (ms-SA: Jos Duro Quintela: Burres, Arza, C) 6337. Vale mis algo perdido que todo
6321. Mis vale pouco e bon que moito e comido. 2263 (mc: M.L. / ms: V. Gallega /
run. (ms: Tuiriz) ms10,090r: D.E.)
(pt) Mais vale pouco e bom que muito e 6338. Vale mis andar qu'arnexar. (ms-LU:
mau. (Chaves) (es) Ms vale poco y bueno seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
que mucho y malo. (Correas)
6339. Vale mis andar que ornear. (mc: Corme
6322. Mis vale rodar que caer. (mc: Tuiriz,
/ ms / ms4: Loureiro de Cot.-FVS.)
Monforte)
(pt) Mais vale ir de roda que cair no 6340. Vale mis furado que mal sementado.
(mc: Bucios)
charco. (Chaves) (es) Ms vale rodar que
Var.: Vale mis furado ca mal remendado.
caer. (R. Marn)
(Bucios)
6323. Mis vale tardo que vaco. (mc / ms4:
F.V.S.)
6341. Vale mis ir e volver que non xemer.
2264
6324. Mis vale un pouco ben feito que un (mc: Otero de Rey)
moito mal. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: 6342. Vale mis manta lavada da merda do
Santiago de Compostela, C) gato que roda do gato. 2265 (mc: Bucios /
6325. Mis valen "dous vieron" que ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
de Lugo)
"catro virn". (ms-SA: seminarista annimo:
Terras do Deza, PO)
6343. Vale mis pouca axuda que moita
6326. Mas vale tarde que nunca. (ms-SA: derruba. (mc: A.N.)
Gmez Vilar, Manuel) 6344. Vale mis pouco diario que moito de
6327. Millor que morra un boi que un raro en raro. 2266 (mc: M.V. / ms10,097r: D.E.)
rato de fame. (mc: Sober) (es) Ms vale onza diaria que libra en
Var.: mellor que nunha casa morra un boi ca semana. (R. Marn)
fame que un rato. (ms15,43: Valle do Mao) 6345. Vale mis pouco e bon que moito e
6328. O boi que me escapou en boa parte malo. 2267 (mc: Sarria / ms-LU: seminarista
me deitou. 2262 (mc, ms e ms4: A.N.) annimo: Terra Cha, LU)
Ex malo bonum. (ms4) (pt) Mais vale pouco e bom que muito e
mau. (Chaves) (es) Ms vale poco y bueno
6329. O boi que me escornou en boa parte
que mucho y malo. (Sbarbi) (ct) Ms val
me deitou. (mc: Bucios) pc i b, que molt y ron. (Alberola)
(pt) Boi que me escornou, em boa parte me 2268
6346. Vale mis tarde que nunca. (mc:
deitou. (Chaves) (es) El buey que me M.V. / ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
acorne, en buen lugar me ech. (Sbarbi) (pt) Mais vale tarde do que nunca.
6330. Si a ta muller che pide que te tires (Chaves) / Mais vale cedo que tarde e tarde
dun ponte abaixo, pide a Deus que o que nunca. (Id.) (es) Ms vale tarde que
ponte sea baixo. (ms5,029) nunca. (Correas)
6331. Val mis andar que ornear. (ms-SA: 6347. Vale mis torto que morto. (mc: Corme)
Eliseo Lpez Varela)
6332. Val mis pouco e ben que moito e
2263
mal. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) 2264
ms e ms10: Val. En ms10 s.v. Perder.
ms: c'a.
2265
ms-LU: ca roda.
2266
En ms10 s.v. Poco.
2267
ms-LU: Val.
2268
ms-SA: ca nunca. / Dentro de Miscelnea no
2262
ms: m'escapou. mecanoescrito orixinal.
6348. Vale mis unha boa presa que un mal 6361. Home flaco e non de fame, lbrete
cesto. (mc) Dios que non te agarre. (ms-LU: seminarista
6349. Vale mis vestir santos que despir annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
borrachos. (ms8,54v: La Caiza) 6362. Home fraco, e non de fame, lbrate de
6350. Valen mis palmos ca codos. millor el que non te agarre. (ms8,13v: Silvarrey)
pouco e bo ca moito e malo. (ms-LU: Var.: Fraco, e non de fame, fuxe del que non te
seminarista annimo: algn lugar da provincia de agarre. (ms16: Lugo)
Lugo) (es) Seco y no de hambre, ms recio que
alambre. (H. Nez)
DELATARSE 6363. Val mis fraque no souto que gordo
6351. Cada bota cheira vio que lle botan. na boca de outro. 2273 (mc, ms e ms16:
(ms16: Lugo) Chantada)
(es) La cuba huele al vino que tiene. (Z.) (es) Ms vale flaco y nuestro, que gordo y
6352. Cada un di quen . 2269
(ms16 e ms10,002v: ajeno. (R. Marn)
D.E.)
(es) Cada uno se dice quin es. (Z.) DELICADEZA
2270
6353. Cada un fai asegn . (ms16 e 6364. Non come mia ta e arrota todo o
ms10,016r: D.E.) da. (ms16: D.E.)
6354. Cada un fai como quen . (ms16: D.E.) (es) No come mi ta, y come cada da. (Z.)
6355. Cada un fala como quen . 2271 (mc: 6365. Non digas "ai!", que deshonras a teu
C.A. A Nosa Terra / ms16 e ms10,017r: D.E.) pai. (mc: A.N. / ms16: D.E.)
(pt) Cada um fala como quem . (Chaves) (es) No digas "aj!" que deshonras al linaj.
(es) Cada uno habla como quien es. (mc: (Z.)
Sbarbi / ms16: C.C.) (ct) Cada parla
6366. O delicado, pouco mal pero ben
conforme qui es. (Alberola)
Por lo regular, segn la cuna y la educacin laiado. 2274 (ms10,003v: D.E.)
adquirida. 6367. O que arrota, ben almorza. (ms-LU:
seminarista annimo: Guntn, LU)
6356. Cando o galo fai quiquiriqu, empeza
6368. O que ten quen o chore, cada da
o raposo par'a, par'a. (ms-SA: Jos lvarez
Souto: Anxeriz, Tordoia, C) morre. (mc: A.G. / ms: A.N. / ms21,09v: Berms)
6357. Non digas qu eres, que xa cho dirn. Var.: O que ten quen o chore, tdolos das
2272 morre. (ms: A.N. / ms16: D.E.)
(ms16 e ms10,002v: D.E.)
(pt) Quem tem quem o chore, cada dia
6358. O que se pica, allos come. (mc: Terra de morre. (Chaves) (es) Quien tiene que lo
Melide / ms e ms4: VR y AR / ms16: D.E. / ms21,25r:
Berms)
llore, cada da morre. (Correas)
Var.: O que allos come, pcase. (ms16: D.E.) 6369. Quen ten quen o chore, cada da
(pt) Quem se queima alhos come. (Chaves) morre. (ms18,01r)
/ Quem se pica cardos come. (Id.) (es) 6370. Tan limpa a mia nora que hastra
Quien se pica, ajos come. (Sbarbi) / El que os allos lava. 2275 (ms16 e ms10,033r: D.E.)
se pica, ajos come. (M. Kleiser) Var.: Tan limpa e tan recachada e cada mes
Quien muestra enojo ante una censura, da pon camisa lavada. (ms16 e ms10,033r: D.E.)
indicios de tener el defecto que se le
achaca. DEMO. V. tamn Demonio, Diablo, Diao, Religiosos y
6359. O que se rasca, algo lle pica. (ms5,023: morales, Trasno.
Flix Rodrguez Vieites) 6371. Hai moitos demos de un mesmo coor.
2276
(ms10,047v: D.E.)
DELGADEZ 6372. O demo non dorme. 2277 (ms10,047v: D.E.)
6360. Delgada, e non de fame, arreda que te 6373. O demo os carga. 2278 (ms10,047v: D.E.)
apae. (ms5,138: Santiago)
2273
ms: d'outro; mc: freque.
2269 2274
En ms10 s.v. Decir. En ms10 s.v. Delicado.
2270 2275
En ms10 s.v. Hacer. Refrn e variante en ms10 s.v. Limpiar.
2271 2276
ms: com'a quen ; ms4: coma quen. En ms10 s.v. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Demo.
2277
Hablar. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Demo.
2272 2278
En ms10 s.v. Decir. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Demo.
6389. Gastar e non ter eu non sei cmo
DEMONIO. V. tamn Demo, Diablo, Diao, Religiosos y podr ser. (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares)
morales, Trasno. 6390. Gastar e non ter non pode ser. (ms-SA:
6374. Cando o demo non ten que facer, en J. M. Barral Snchez)
algo se ha de entreter. (ms10,003v: D.E.) 6391. Gastar e non ter, non sei cmo ha de
6375. Cando o demo vea ta porta, non ser. (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, A
lla peches, entrnalla. (ms10,003v: D.E.) Laracha, C)
6376. D o demo escontra a pedra e non 6392. Gastar e non ter, non sei cmo pode
sempre a creba. (ms10,003v: D.E.) ser. 2280 (ms: A.I. / Jos Ballesteros Alonso)
6377. Dde demo a chave que tdalas 6393. Gastar e non ter, non sei cmo podr
portas abre. (ms10,003v: D.E.) ser. (ms-SA: Manuel Lago Lpez)
6378. Dde demo o amigo que vos deixa a 6394. Gastar sin ter, non sei cmo pode ser.
2281
palla e vos leva o trigo. (ms10,003v: D.E.) (ms16: D.E.)
6379. Demos mercar e demos vender, pouco 6395. Gota a gota o mar se agota. (ms-SA:
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
negocio pode ser. (ms10,003v: D.E.) 2282
6396. Gota a gota o mar se esgota. (mc:
6380. Tanto lle quer o demo s fillos que os Velle / ms16)
quer ver asados e cocidos. (ms10,003v: D.E.) (pt) Gota a gota o mar se esgota. (Chaves)
6381. Todo vai como o demo quer, mais non (es) Gota a gota la mar se agota. (Correas)
cal deba ser. (ms10,004r: D.E.) / Gota a gota la mar se apoca. (Correas) /
6382. Un demo a outro demo no lle achega Gota a gota, el mar se agota. (Hernn
s tizos o pelexo. (ms10,004r: D.E.) Nez)
6383. Un solo demo non fai inferno. Todo se termina, aunque sea mucho, si no
(ms10,004r: D.E.) lo regula una prudente economa.
2283
6397. Grolo a grolo valirase o xerro.
(mc: A.C. A Nosa Terra / ms16: C.A. / ms10,027r:
DERECHO D.E.)
6384. Dereito ou torto, mis val car en (es) Traguito a traguito, pronto se trasiega
gracia que ser gracioso. (ms10,04r: D.E.) un pipote de vino. (R. Marn)
6398. Mara, seu delantal, tanto o gasta ben
DERROCHE. V. tamn Malgastar, Riqueza y dinero. como mal. (ms-LU: seminarista annimo: algn
6385. A quen non lle sobre pan, que non lugar de Galicia)
cre can. 2279 (mc e ms16: C.A. / ms10,078r: D.E.) 6399. Non hai pra pan e mercamos
Var.: A quen non lle sobre o pan, que non cre rosquillas. 2284 (ms16 e ms10,079r: D.E.)
can. (ms16: D.E.) (es) No hay para pan, y compraremos un
(pt) Quem no tem po, no tenha co. faisn? (R. Marn)
(Chaves) / Quem quer co tenha po. (Id.) / 6400. Non temos pra pan e mantemos un
A quem no sobeja po, no crie co. (Id.) / can. 2285 (ms16 e ms10,079r: D.E.)
No crie co a quem no sobeja po. (Id.) / Var.: Pra pan non temos e can mantemos.
No sustente co quem no lhe sobeje po. (ms16: D.E.)
(Id.) (es) A quien no le sobre el pan, no cre (es) No hay para pan, y manternemos
can. (Correas) can? (R. Marn)
6386. Bota a casa pola ventana que non 6401. O bon comer chega a mal comer.
falta quen a colla. (ms8,56r: Trives) (ms5,138: Sta. Eugenia de Asma)
Var.: Bta-la casa pola ventana. (ms16: Lugo) 6402. O comer de galia trae o comer de
6387. Cando gasta Mara u seu real, tanto o sardia. (ms16: Sober)
gasta ben cuma mal. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
6388. De todo o que se gasta non se ve 2280
J. Ballesteros Alonso: como podr. / Contn a
galardn. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, indicacin Prodigalidad no ms.
2281
Outeiro de Rei, LU) Contn a indicacin Prodigalidad no ms. V. O que
gasta sin ter, abofellas s'o entendo en Gobierno.
2282
ms: s'esgota.
2283
En ms10 s.v. Trago.
2279 2284
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche.
2285
incluu este refrn en Pobreza (Ironas de la pobreza). En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche.
(es) Quien de mozo come gallinas, de viejo 6417. Primeiro o pan e dispois o can. (ms16:
tiene que comer sardias. (R. Marn) D.E.)
2292
6403. O moito gastar trae o moito langrear. 6418. Primeiro o pan, dispois o can.
2286 (ms10,080r: D.E.)
(ms16 e ms10,026r: D.E.)
6404. que non lle sobra o pan, sbralle o 6419. Quen come de mis, tempo vir en
can. (ms16: D.E.) que comer de menos. (ms5,121: Trapero)
6405. que non lle sobra pan, non cre can. 6420. Quen non ten pan pra que quer can?
2293
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) (mc e ms16: C.G. / ms21,03r: Berms)
6406. que non lle sobra pan, non mantn Var.: Se non tes pan pra que queres can?
can. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, (ms16: Lugo) / O que non ten pra pan, que non
Das Igrexas, Forcarei, PO) cre can. (ms16 e ms10,079r: D.E.) 2294
6407. que non lle sobre o pan, sbralle o Vase A quen non lle sobre pan...
can. 2287 (ms10,079r: D.E.) 6421. Quen ten tres e gasta catro, escusa de
6408. O que non mantn un gato, mantn saco. (ms21,03r: Berms)
un fato. (ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, 6422. Redonda a moeda pra que rode e
A Esperela, Baleira, LU) corra e vaia e vea. (ms16: D.P.)
6409. O que ten can, sbralle o pan. (mc: Var.: O dieiro redondo. (ms16: Lugo)
M.L.) (es) El dinero se ha hecho redondo para
Var.: O que ten can, que lle sobra pan. que ruede. (M. Kleiser)
(ms16: D.E.) 6423. Se mercas o que non has mester,
(pt) Quem no tem po, no tenha co. venders o que has mester. 2295 (ms16 e
(Chaves) / Quem quer co tenha po. (Id.) / ms10,039r: D.E.)
A quem no sobeja po, no crie co. (Id.) Var.: Merca o que non has mester e venders o
(es) Quien tiene perro y pan no tiene, tiene que non poidas deixar de ter. (ms16 e
lo que merece. (R. Marn) (ct) Qui t gos y ms10,039r: D.E.)
no t p, se mereix una aot. (Alberola) (es) Quien compra lo que no ha menester,
6410. O que ten muo e forno, come o pan vende lo que ha menester. (Z.)
todo. (ms15,43: Valle del Mao) 6424. Si a nove lle sacan dez, slenche as
6411. O que ten muito e gasta muito, pronto contas revs. (ms-LU: seminarista annimo:
se acaba. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Pape, San Xon de Silvarrei, Outeiro de Rei, LU)
6412. Odre de bon vio nunca dura moito. 6425. Si non che sobra pan, non cres can.
(ms4: C.A. A Nosa Terra) (ms-SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO)
6413. Onde sacan e non botan, buscan e 6426. Si primeiro comes a galia, despois
non atopan. 2288 (ms16 e ms10,113r: D.E.) tes que comer a sardia. (ms-LU: seminarista
(es) Donde sacan y no echan, buscan y no annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
encuentran. (Correas) 6427. Tanto gasta Mara o que ten andando
6414. Polo que hoxe tiras man, mellor, mal coma ben. (ms-LU: seminarista annimo: O
Cdavo, A Esperela, Baleira, LU)
sospiras. 2289 (ms16 e ms10,130r: D.E.)
(es) Por lo que hoy tiras, maana suspiras. 6428. Tanto gasta Mara o seu rial ben
(R. Marn) coma mal. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
2290 LU)
6415. Pouco vale ganar sin gardar. (ms16
e ms10,025v: D.E.) 6429. Tanto gasta Marica o seu real ben
(es) Ganar sin guardar, poco es de estimar. coma mal. 2296 (mc e ms4: Paradela-F.V.S.)
(R. Marn) 6430. Vea do fondo e vea abondo. (ms8,75v
6416. Pra pan non temos e can mantemos. e ms16: Silvarrey)
2291
(ms10,080r: D.E.) Contra los despilfarradores.

2292
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche.
2286 2293
En ms10 s.v. Gastar. ms21,03r: quer'o can. / Nunha segunda clasificacin
2287
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche. temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Pobreza
2288
En ms10 s.v. Sacar coa indicacin Derroche. (Ironas de la pobreza).
2289 2294
ms10: o millor. / En ms10 s.v. Tirar coa indicacin En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche.
2295
Derroche. Refrn e variante en ms10 s.v. Mercado.
2290 2296
En ms10 s.v. Ganar coa indicacin Ahorro. mc: Marica seu real; ms4: o seu rial. / Dentro de
2291
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Derroche. Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
Var.: Dar unha no cravo e outra na ferradura.
DERROTA (ms16 e ms10,001v: D.E.) 2300
6431. O can mordido todos o morden. (ms16: (pt) Uma no cravo, outra na ferradura.
D.E.) (Sbarbi) (es) Dar una en el clavo y ciento
(es) Al can mordido, todos le muerden. (R. en la herradura. (Sbarbi) / Dar una en el
Marn) clavo y ciento en la herradura es mala
acertadura. (R. Marn) / Una en el clavo y
otra en la herradura. (Z.)
DESACIERTO
Censura a los que hablan mucho y
6432. Balisteiro que mal tira, logo argalla generalmente fuera de propsito.
unha mentira. (ms16: D.E.)
(es) Ballestero que mal tira, presta tiene la
DESAGRADO
mentira. (Correas)
6443. Se vista non me agrada, non me
6433. Cando por carta de mis, cando por
aconselles nada. (ms16: D.E.)
carta de menos. (ms16: Lugo)
(es) Si a vista no me agrada, no me
(es) Cundo por carta de ms, cundo por
aconsejes nada. (Z.)
carta de menos. (H.)
6434. Castigo de dura: unha no cravo i-
DESATENDER
outra na ferradura. (ms16: D.E.)
(es) Castigo de dura: una en el clavo y otra 6444. O cuiro alleo non doi. (ms-SA: Francisco
Canosa Quintns)
en la herradura. (R. Marn)
6445. Por un ouvido me entra e por outro
6435. Ds no clavo e outras na ferradura.
2297 me sale. 2301 (ms16: D.E. / ms-SA: Jos lvarez
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Souto: Anxeriz, Tordoia, C / ms-SA: Ramn lvarez
Galicia) Balia: San Pedro de Couceiro, Muxa, C)
6436. millor cazador viselle unha lebre. (es) Acsome, Padre, que por un odo me
(ms16: D.E.) entra y por otro me sale. (R. Marn)
(es) Al mejor cazador se le va una liebre.
(R. Marn)
DESCALZO
6437. O que queira ganar o inferno, que
6446. Anque me ves que descalzo veo, tres
compre un cabalo no vrao e un burro no
pares de zocos na casa teo. (ms10,04r:
inverno. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar D.E.)
da provincia de Lugo)
6438. Pedricar a curas, confesar a p[utas] e
DESCANSO
picar no ladrillo, tempo perdido. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 6447. A cama boa cousa: o que non
Lugo) dormir, repousa. (ms16: D.E.)
6439. Tanto se peca por carta de mis coma (es) La cama es buena cosa: quien no
de menos. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira puede dormir, reposa. (Correas)
de Pantn, LU) 6448. A cama o millor repouso, que anque
6440. Tanto se perde polo moito como polo non durma o home, descansa o so.
pouco. 2298 (mc: Villamor, Corua-F.V.S.) (ms16: D.E.)
(pt) Tanto se perde por carta de mais como 6449. A cama o millor repouso. (ms16: D.E.)
por carta de menos. (Chaves) 6450. A cama quit'a gana. (ms-LU: seminarista
6441. Tanto se perde por carta de mis annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
coma por carta de menos. (ms-LU: Paco de 6451. s veces descansar o mesmo que
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) folgar. 2302 (ms10,04r: D.E.)
6442. Unha no clavo i-outra na ferradura. 6452. Canto mis se dorme, mis se
2299
(mc / ms16: D.E.) descansa. (ms16: D.E.)
(es) Quien bien duerme, bien descansa. (R.
Marn)
2297
A caligrafa non est nada clara no orixinal. S est
claro que di no clavo e ferradura.
2298 2300
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. V. En ms10 s.v. Dar.
2301
tamn Ocasin. ms-SA (Jos A.) e ms-SA (Ramn A.): oido.
2299 2302
Unha no clavo y-outra na ferradura. / ms16: cravo. En ms10 s.v. Descansar.
6453. Corpo descansado dieiro vale. (mc: 6465. O que dorme sempre, non descansa.
Lugo-F.V.S. / ms16 e ms5,056: Silvarrey) (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
(es) Cuerpo descansado, dinero vale. (R. LU)
Marn) 6466. O que fai ben a cama, ben descansa.
6454. Corpo descansao cartos vale. (ms) (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
6455. Descansar pra non traballar. 2303 (pt) Quem boa cama fizer nela se deitar.
(ms10,04r: D.E.) (Chaves)
6456. En pondose o sol acabouse o labor. 6467. O que quer descansar, ten que saber
2304
(ms16 e ms10,122r: D.E.) o que traballar. 2308 (ms10,04r: D.E.)
(es) En ponindose el sol se acaba la labor. 6468. O sono mantn. (ms-LU: seminarista
(R. Marn) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
6457. Labra feita, bois monte. (ms: M.V. / 6469. O traballo quer descanso. (ms16: Lugo)
ms16: D.E. / ms21,25r: Berms) 6470. O traballo trai o descanso. (ms16: Lugo)
6458. Mentras corres creban, bois 6471. Para o carro e mexaranche os bois.
2305
descansan. (ms-LU: Dous seminaristas (ms16: D.E.)
annimos: algn lugar da provincia de Lugo) (es) Para el carro, y mearn los bueyes.
6459. Mentras loras crebran, os bois (Hernn Nez)
descansan. 2306
(ms-LU: seminarista annimo: 6472. Quen fuxe do traballo, fuxe do
algn lugar da provincia de Lugo) descanso. 2309 (ms16 e ms10,132r: D.E.)
6460. Mentras loras quebran, bois 6473. Se non dorme meu ollo, folga meu
descansan. (mc e ms16: A.N. / ms17,002 / so. (ms4)
ms17,064: A.M.2) 6474. Sin descansar non se pode traballar.
Var.: Mentras corres creban, os bois (ms16: Lugo)
descansan. (Tuiriz) / Mentras dobras quebran, 6475. Sol posto, home composto. (ms-LU:
bois non aran. (mc e ms16: M.L. / ms: M.L.2) seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Lora es un apero de labranza y si rompe, 2310
6476. Sol posto, obreiro solto. (ms16 e
mientras lo arreglan descansa el animal. ms10,123r: D.E.)
(ms17,002) (es) Sol puesto, obrero suelto. (S.)
6461. Mentras o pau vai e vn, descansa o 6477. Tras do traballo vn o descanso mais
lombo. 2307 (mc e ms16: M.V.) tamn vn o cansancio. 2311 (ms16 e
Var.: Mentras se levanta o pau, descansa o ms10,132r: D.E.)
so. (mc e ms16: Bucios) / Mentras o pau vai 6478. Tras do traballo vn o descanso. (ms16:
e vn, o lombo descansa. (Bucios - F.V.S.) / Lugo)
Mentras o pau ergue, o corpo descansa. (es) Tras el trabajo, viene el dinero y el
(ms16: Lugo) descanso. (Hernn Nez)
(pt) Emquanto o pau vai e vem folgam as 6479. Que lle hemos facer? Descansar e
costas. (Chaves) (es) Mientras el palo va y volver a beber. 2312 (ms10,04r: D.E.)
viene, descansa el cuerpo. (R. Marn)
6462. Mentras sogas quebran, bois folgan. DESCARO
(ms11,43: Comarca de Fonsagrada)
6480. Sempre sai a falar o que ten por que
6463. Mentras vai e vn o pau, descansa o
lombo. (ms-LU: seminarista annimo: Quiroga, calar. (ms16: Lugo)
Quiroga, LU)
(es) Siempre sale a hablar quien tiene
porqu callar. (Correas)
6464. O corpo na cama, se non dorme,
descansa. (ms16: D.E.) 6481. Sempre ten mis que falar o que caga
(es) Cuerpo en la cama, si no duerme, na manta que o que lava. (ms16)
descansa. (R. Marn) 6482. Sempre ten mis que falar o que
mancha a cama que o que a limpa. (ms-
SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
2303
En ms10 s.v. Descansar.
2304
En ms10 s.v. Sol coa indicacin Descanso.
2305 2308
ms-LU (primeiro annimo): Mentres. En ms10 s.v. Descansar.
2306 2309
Este refrn est escrito con letra de Vzquez Saco e En ms10 s.v. Trabajo coa indicacin Descanso.
2310
apunta entre parnteses Mond., que podera corresponder En ms10 s.v. Sol coa indicacin Descanso.
2311
a Mondoedo. En ms10 s.v. Trabajo coa indicacin Descanso.
2307 2312
ms e ms3: Mentra-l-o. En ms10 s.v. Descansar.
6483. Ten mis que decir o que caga a 6496. Non hai ladrn ben confiado. (ms16:
manta c qu'a limpia. 2313 (ms4: Bucios- Santa Eulalia de Bveda)
F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, 6497. Non son todos reiseores os que
Carballedo, LU) andan entre frores. (ms16)
Var.: Sempre ten mis que falar o que caga a (es) No son todos ruiseores los que andan
manta que o que a lava. (ms16) entre las flores. (R. Marn)
6484. Ten mis que decir quen cagha na 6498. O que non se gua pola boa mai,
cama ca quen-a limpia. (ms-SA: Jos M. guase pola mala madrastra. 2315 (ms-LU:
Gulas Rivas: Forcarei, PO) seminarista annimo: Paradela, LU)
6485. Ten mis que decir quen mancha a 6499. O que non se cree no bon pai, crese
sbana que quen a limpa. (ms8,43r: O. de no mal amo. (ms16 e ms8,59r: O. de Rey)
Rey)
6500. O que non cree en boa nai, ten que
6486. Val mis vergoa na cara que dolor
creer en mala madrasta. (mc / ms4: F.V.S.)
do corazn. (ms16: Lugo) Var.: Quen non cre en boa nai, crer en mala
(es) Ms vale verguenza en cara que dolor madrasca. (ms16: D.E.)
de corazn. (Z.) (pt) Quem no cr boa me, cr boa
madrasta. (Chaves) (es) Quien no cree en
DESCASARSE. V. tamn Divorcio, Matrimonio. buena madre, creer en mala madrastra.
6487. Se a descasarse tocaran cntos se (Sbarbi) / El que no quiere entender por
descasaran! (ms10,04r: D.E.) buena madre, entender por mala
madrastra. (Id.) / Quien no cree a buena
DESCONFIANZA. V. tamn Confianza. madre, crea a mala madrastra. (M. Kleiser)
(ct) Qui no creu a sa bna mare, creur a
6488. Cando a limosna moita, hasta os
sa ron madastra. (Alberola)
santos desconfan. (ms16: Carballino) 6501. O que non cree na boa mai, cre na
6489. Come co el e grdate del. (ms16: D.E.)
mala madastra. (ms10,049r: Biville)
(es) Come con l, e gurdate dl. (S.)
6502. O que se queixa da boa mai, aguanta
6490. Cumpre con todos e fate de poucos.
(ms16: D.E.) a madrastra. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(es) Cumple con todos y fa de pocos. lugar da provincia de Lugo)
2316
(Correas) 6503. O seguro levan preso. (mc e ms16:
Sarria / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
6491. Desconfiars e acertars. (ms16: Santa
Galicia)
Eulalia de Bveda)
(es) A Segura llevan preso. (R. Marn)
6492. Entre amigos, un notario e cen
6504. Quen non cre na boa mai, ha de crer
testigos. (mc: F.B.B.)
na mala madrastra. (ms-LU: seminarista
Var.: Entre amigos, escribn e testigos. (ms16: annimo: Pantn, LU)
D.E.) / Entre bos amigos non estn mal os
6505. Ratos arriba, que todo o vran non
testigos. (ms16: D.E.) / Entre dous amigos
abondan des testigos. (ms16: D.E.) faria. 2317 (ms16: D.E.)
(es) Entre amigos, un notario y dos testigos. (es) Ratones, arriba, que todo lo blanco no
(Sbarbi) (ct) Entre bns amics..., un Notari es harina. (Hernn Nez)
y dos testics. (Alberola) 6506. Regalo de monxa, santidad de muller
6493. Entre irmn e irmn, dous testigos e solteira e palabra d'obispo... (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
un escribn. (ms16: D.E.) Lugo)
6494. Fala moa en corpo sano, desconfa 6507. Vemos caras e non vemos corazs.
dela como do diao. (ms8,25r: Mondrid) (ms16: Lugo)
Moa: melosa, enfermiza. (es) Caras vemos; corazones no
2314
6495. Hoxe en da quen o que se fa? conocemos. (Refrn judo-espaol)
(ms16 e ms10,020r: D.E.)
(es) El da de hoy no hay de quien fiar.
(Correas)
2315
Ou que non se guia pol'a boa mai, guiase pol'a mala
madrastra.
2316
ms-LU: Ao seguro.
2313 2317
ms-LU: quia limpia. En D.E., cremos que por errata... que todo branco
2314
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. faria.
CONVIENE DESCONFIAR 6520. As halaxas con dentes nadia as quere.
6508. Cando os homes son tres i-as talladas (ms8,71v: La Caiza)
catro, un ollo posto na man i-outro 6521. Cabra coxa e can rabeno, lbranos del
posto no plato. (ms5,135: Gerdiz, Lugo) coma do demo. (ms-LU: Trini Figueiras: San
6509. Desconfianza e caldo de galia non Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
Crneas)
matan a ningun. (ms6,05v: Frai Prudencio,
Paliques / ms16: Ponte)
6522. Can pouco ladrador mordedor.
(ms16: Tuimil, Bveda)
6510. Grdate do can que non ladra e do
6523. Can rabelo, aparta del como do
home que non fala. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
demo. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara
de Viceso, Brin, C)
6511. Grdate do home que non fala e do
6524. Cando vexades cazadores
can que non ladra. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
esfarrapados e cas fracos, desconfiade
6512. Non fes nin porfes, non apostes nin deles como dos diablos. (ms15,45v: Rial.)
Dice la liebre veterana a las jvenes: refrn
prestes, e vivirs sosegado entre as
de antao pues hoy los seores de la ciudad,
xentes. 2318 (mc e ms16: J.P.) bien vestidos, cazan con maestra.
Var.: Non fes nin porfes nin emprestes:
6525. Con quen les nunca fes. (ms16 e
vivirs como quixeres. (ms16: D.E.) / Non ms5,045: Mellid)
confes nin fes nin emprestes e vivirs millor
6526. Coxeira de can e mal de muller non
do que quixeres. (ms16: D.E.) / Non fes nin
confes nin emprestes: vivirs como quixeres. s'han de crer. 2321 (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
(ms16: D.E.) / Non fes nin confes nin
emprestes, e vivirs entre as xentes. (ms16, / 6527. D'home cego e de can rabelo renego
ms10,020r: E.D.)Non fes nin porfes nin deles como do demo. 2322 (ms-LU: seminarista
confes, nin aventures nin desafes. (ms16 e annimo: Carballedo, LU)
ms10,020r: D.E.) 6528. D'home coxo e do can rabelo fuxe
(pt) No fies, nem porfies, nem arrendes, coma do demo. (ms-LU: seminarista annimo:
vivers entre as gentes. (Chaves) (es) No algn lugar da provincia de Lugo)
fes ni porfes, ni apuestes ni desafes. 6529. De quen pon os ollos no chan non te
(Correas) / Ni fes, ni confes, ni prestes, fes: man por man. 2323 (ms16 e ms10,020r:
vivirs como quisieres. (Correas) / Ni fes ni D.E.)
porfes ni confes, ni arriendes y vivirs 6530. Desconfa do que sempre te gaba.
entre las gentes. (Correas) (ms16: D.E.)
6513. Non hai que confiarse nas fillas das 6531. Dos amigos grdeme Dios, que dos
vacas leiteiras. (ms16: Sober) enemigos gardmonos ns. (ms16: D.E.)
6514. Non hai que fiarse en coxea de can 6532. En bgoas de muller non se pode
nin lgrimas de muller. (ms-LU: seminarista crer. (ms16: D.E.)
annimo: Laiosa, O Incio, LU) 6533. En coxeira de can e bgoas de muller
6515. Non te fes da persona que verte no n'hai que creer. 2324 (mc e ms16: M.V. /
peligro t'abandona. (ms9,01v: O. de Rey) ms21,22r: Berms)
6516. Pote pequeno, cheu de veneno. (ms-LU: (pt) Em manqueira de co e lgrimas de
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) mulher no h que crer. (Chaves) (es) En
6517. Quen ten trigo, ruballo vecio. (ms- cojera de perro y lgrimas de mujer, no hay
SA: Francisco Canosa Quintns) que creer. (R. Marn) / En sol de invierno,
cojera de perro y lgrimas de mujer, no hay
QUIENES INSPIRAN MAYOR DESCONFIANZA que creer. (Sbarbi)
6518. A que doncela, sbeo Dios e mais
ela. 2319 (ms16 e ms10,009v: D.E.)
2321
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Perros.
6519. A que mira de reollo non lle fes os 2322
D'ome cego e de can rabelo, renego de'les como do
teus aforros. 2320 (ms16 e ms10,020r: D.E.) demo.
2323
En ms10 s.v. Confiar-Hilar.
2324
ms21,22r: non hay. / V. Mal de mulleres, coxeadela
2318
ltimas tres variantes en ms10 s.v. Confiar-Hilar. de can en Medicina. Higiene, e O choro da muller non se
2319
En ms10 s.v. Doncella. debe crr en Mujer. Nunha segunda clasificiacin
2320
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Perros.
6534. Home moi calado, desconfa de el (es) Aun lo que por tus ojos veas, no todo lo
como do diao. (ms16: Tuimil, Bveda) creas. (R. Marn)
6535. Non fes en maqua de muieiro nin 6547. No creas a mit do que vexas, que da
creas en comida de despenseiro. 2325 mit do que vexas a mit non-a creas.
(ms16 e ms10,037v: D.E.) (ms16: D.E.)
Var.: Non fes en maquas de muieiro. (ms16 (es) No creas si no lo que veas, y aunque de
e ms10,020r: D.E.) 2326 lo que veas, la mitad no lo creas. (R.
(es) Ni fes en maquila de molinero, ni en Marn)
racin de despensero. (R. Marn) 6548. Non aprobes hastra que probes. (ms16:
6536. Non te fes da escopeta e da muller. D.E.)
(ms16: Bucios) (es) No apruebas hasta que pruebes. (R.
6537. Non te fes de quen de ti desconfe. Marn)
(ms16: Lugo) 6549. Non creas que vn da acea senn
(es) No te fes de quien de ti desconfe. (R. que volve a ela. (ms16: D.E.)
Marn) Var.: Non creas que vn da feira senn que
6538. O can que lambe a cinza, non lle fes a volve a ela. (ms16: Lugo)
faria. (ms16: D.E.) (es) No creas al que viene de la acea, sin
(es) A can que lame ceniza, no le fiar al que vuelve a ella. (R. Marn) / No creas
harina. (Correas) al que de la feria viene, sin al que a ella
6539. O malo sempre soa en engano. (ms16: vuelve. (Correas)
D.E.) 6550. Non te fes das cousas que vexas
(es) El malo siempre piensa engao. plpaas! (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba,
(Correas) Silleda, PO / ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
6540. O que non se fa, non de fiar. 2327 6551. Val mis ver que creer. 2331 (ms16 e
(ms16 e ms10,020r: D.E.) ms10,138r: D.E.)
(es) No hay que fiar de quien no se fa. (R. (es) Ms vale ver que creer. (R. Marn)
Marn) 6552. Ver pra crer. 2332 (ms16 e ms10,139r: D.E.)
6541. Quen ten amigo dubidoso, durma cun (es) Para creer, ver. (R. Marn)
ollo e vele co outro. (ms16: D.E.) 6553. Vista de ollos saca dudas. (ms16: Castelo,
(es) Quien tiene amigo dudoso, duerma con Taboada)
un ojo y vele con otro. (Correas)
6542. Se pra ti eres malo pra quen sers DESCONOCIMIENTO
bo? 2328 (ms16 e ms10,036r: D.E.) 6554. O que un non conece, non-o apetece.
(ms16: D.E.)
VER Y CREER Var.: O que non conecido, non pode ser
querido. (ms16: Lugo)
6543. Do odo, nada credo, e do visto, a
(es) Lo que no es conocido, mal puede ser
mitade. (mc / ms16: Lugo) querido. (R. Marn)
(es) De lo que no veas ni la mitad creas. (R.
Marn) / De lo que digan, n y de lo que
DESCONOCIMIENTO PROPIO
veas, la mit. 2329 (R. Marn)
6555. A ningun lle cheira mal a sa merda.
6544. Entre amigos con velo abonda. (ms16:
(ms16: D.E.)
D.E.)
(es) A ninguno le hiede su mierda, sino la
(es) Entre amigos, con verlo, basta. (R.
ajena. (R. Marn)
Marn) 2333
6556. Cada run coida que bo en si.
6545. Hai que ver pra crer. (ms5,009) (ms16 e ms10,111r: D.E.)
6546. Inda daquelo que vexas nin a mit (es) Cada run piensa que es bueno en s.
creas. 2330 (ms16 e ms10,138r: D.E.) (Correas)
6557. Cada un ve a palla no ollo do seu
vicio. 2334 (mc e ms16: C.A.)
2325
En ms10 s.v. Maquila.
2326
En ms10 s.v. Confiar-Hilar.
2327 2331
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. En ms10 s.v. Ver coa indicacin Desconfianza.
2328 2332
En ms10 s.v. Malo. En ms10 s.v. Ver coa indicacin Desconfianza.
2329 2333
ms: De lo que te digan. En ms10 s.v. Ruin coa indicacin Desconocimiento.
2330 2334
En ms10 s.v. Ver coa indicacin Desconfianza. ms: vecio.
Var.: Hai quen ve a palla no teu e non ve o 6567. Ningun est contento coa sa sorte
argueiro no seu. / Hai quen ve o argueiro no mentras non vn a morte. 2336 (ms16 e
teu e non ve a palla no seu. (mc / ms16: Lugo) ms10,124r: D.E.)
/ Ves a palla no ollo alleo e non ves a viga no 6568. Non hai pior mal que o descontento
teu. (Tuiriz, Monforte) de cada cal. 2337 (ms16 e ms10,035v: D.E.)
(pt) Ver a palhinha no olho alheio e no ver (es) No hay mayor mal que el descontento
a trave no seu. (Chaves) / Cada um v o de cada cual. (Correas)
argueiro no olho do vizinho e no v a
6569. Nunca vaia feira que mis perda.
tranca no seu. (Id.) (es) Ver la mota en el (ms16: D.E.)
ojo ajeno y no la viga en el nuestro.
6570. O ben non conocido hasta que
(Correas)
Refrn bblico contra murmuradores y perdido. 2338 (mc: Tuiriz)
maldicientes. Var.: O ben non ben conecido hasta que se
perde. (ms16: D.E.)
6558. Espntase o morto do aforcado. (ms16:
Lugo)
(pt) O bem no conhecido seno depois
que perdido. (Chaves) (es) El bien no es
6559. Hai quen tropeza cunha palla e non
conocido hasta que es perdido. (Correas) /
ve un palleiro. (ms5,027: Villame, Lugo, El bien no se conoce hasta que se pierde.
Puentenuevo)
(Id.) / Nadie estima el bien que tiene hasta
6560. Non hai cego que non vexa nin torto que lo pierde. (R. Marn)
que non coneza. (ms16: D.E.)
Var.: Vxase Non hai cego que non vexa...
DESCUBRIMIENTO
(es) No hay ciego que se vea ni tuerto que
se conozca. (R. Marn) 6571. As cousas de noite vense de da. (ms-
LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
6561. O corcovado non ve a corcova que
6572. Fanse debaixo da terra e descbrense
leva senn a allea. (ms16: D.E.)
riba dela. 2339 (ms16 e ms8,34v: Betanzos)
Var.: O corcovado non ve a sa corcova e ve
as outras todas. (ms16: D.E.) / Ningn 6573. Non hai cousa que non se faga de
corcovado ve a sa corcova. (ms16: Lugo) noite que non se sepa de da. 2340 (ms8,34v
(es) El corcovado no vee la su corcova, e ms16: Laln)
sinn la ajena. (S. / Z. / C.) / El corcovado Var.: Non hai cousa encuberta que tarde ou
no ve su corcova, y ve la otra. (Correas) cedo non se seipa. (ms16: D.E.) / As cousas de
noite vense de da. (ms16: Ferreira de Pantn)
6562. Quen mal canta, ben lle acai. (ms16:
D.E.)
(es) No hay cosa oculta que no se descubra.
(es) Quien mal canta, bien le suena. (Z.) (R. Marn)
6563. Ves un arqueiro no ollo alleo e non 6574. O demo as fai e o pecado as descobre.
2341
ves unha viga no teu. (ms5,029) (ms16 e ms10,003v: D.E.)
6575. O que de noite se fai, pola ma
DESCONTENTADIZOS aparece. (mc e ms16: Bucios)
(pt) O que de noite se faz pela manh
6564. A que feira irs que mis ganes?
(ms16: D.E.)
aparece. (Chaves) (es) Lo que de noche
(es) A ferias vayas que ms ganes. hagas mal, de da se parecer. (R. Marn)
(Correas) 6576. O que se di noite e non verd,
6565. Dendes que vexo a ta ta morro de desfaise pola ma. 2342 (ms16 e ms10,003r:
D.E.)
aceda, dendes que non a vexo morro de
(es) Lo que se dice, o no es verdad o a la
desexo. 2335 (ms16 e ms10,130r: D.E.) maana aparecer. (R. Marn)
(es) Desque veo a mi ta, muero de aceda;
6577. O que se fai de noite, polo da se ha de
desque no la veo, muero de deseo. (Hernn
Nez) ver. (mc e ms16: M.L.)
6566. Naide est contento ca sa sorte.
(ms16) 2336
ms10: Ninguin. / En ms10 s.v. Suerte.
(es) Nadie est contento con su suerte. (R. 2337
En ms10 s.v. Mal.
Marn) 2338
Indica Aprecio y desdn no ms.
2339
ms8: descbrense.
2340
ms16: cousa que se faga de noite.
2341
En ms10 s.v. Demonio.
2335 2342
En ms10 s.v. Ta coa indicacin Descontentadizos. En ms10 s.v. Decir.
(pt) O que de noite se faz pela manh (es) Por puerta abierta, cuantos quieren
aparece. (Chaves) entran. (R. Marn)
Como: O que de noite se fai, pola ma 6586. Come o gato o que non atopa ben
aparece. gardado. 2347 (ms16 e ms10,026r: D.E.)
6578. O que se fai dous metros baixo da Var.: Come o gato que o atopa mal gardado.
terra, sbese dous riba dela. (ms-LU: (ms16: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Come el gato lo que halla a mal
Lugo) recaudo. (Z.)
6587. En casa de ferreiro, coitelo de pao, e
DESCUIDO na do carpinteiro, sentado no chao. (ms-
6579. A casa do ferreiro de pao de SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro, Codeseda, A Estrada,
salgueiro. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa PO)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 6588. Manda e descuida, non se far cousa
6580. brete mia boca, estarrcate meu ningunha. 2348 (mc e ms16: A.N.)
rabo, Dios me ampare, portas abertas e Var.: Manda e descoida, e non se far cousa
xente de pouco cuidado. 2343 (mc: Loureiro con cousa. (ms16 e ms10,037r: D.E.) 2349
de Cotovad-F.V.S.) (pt) Manda e descuida, no se far coisa
Var.: Dios nos depare portas abertas... (ms16) nenhuma. (Chaves) (es) Manda y descuida,
(es) Dios nos depare puertas abiertas, no se har cosa ninguna. (Correas)
mujeres descuidadas y cosas mal puestas. 6589. Manda e non coides, xa vers qu
(R. Marn) labor che fan. 2350 (mc e ms16: C.A. / ms18,32r)
Se pone en boca del gato. (mc) / Dito do 6590. Mentras o can dorme, o lobo mata e
can. (ms) come. (ms16: D.E.)
6581. As chaves na cinta i-o can na cocia. 6591. Na casa do carpinteiro, sentados no
(ms16: D.E.)
(es) Las llaves en la cinta y el perro en la chau. (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO)
cocina. (Correas) 6592. Na casa do carpinteiro, sentarse no
6582. Camarn que se dorma, a corrente o chan. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara
de Viceso, Brin, C)
leva. 2344 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte / ms18,63r:
Coleic. Renacencia de Santiago Loureiro, Refraneiro 6593. Na casa do carpinteiro, tallos de cepo.
do mar. Noya.-Imprenta Loroo, 1936) (mc e ms16: Santiago)
Var.: Camarn que dorme, vaino levando a 6594. Na casa do ferreiro, a culler de pau.
corrente. (ms16: D.E.) (mc e ms16: Santiago)
(es) Camarn que se duerme, se lo lleva la 6595. Na casa do ferreiro, coitelo de pao.
corriente. (Gella) / Camarn que no (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma,
navega, la corriente se lo lleva. (Id.) / Chantada, LU. Convento Las Crneas)
Camarn que duerme, se lo lleva la 6596. Na casa do ferreiro, coitelo de pau, e
corriente. (R. Marn) na do carpinteiro, sentarse no chau. 2351
6583. Casa de ferreiro, cuchilo de pao. (ms- (mc e ms4: A.I. / ms4: F.V.S. / ms16: Sober / ms-LU:
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) Lugo)
Var.: En casa do ferreiro, espeto de pau, e na
6584. Coa axuda dos vecios sbense os
do carpinteiro, sentarse no chan. (Sarria / ms4:
gatos s toucios. 2345 (ms16 e ms10,131r: F.V.S.) / Na casa do ferreiro, espeto de pau.
D.E.)
(ms16: Santiago) / Na casa do ferreiro, coitelos
(es) Con ayuda de los vecinos, se suben los
de pau, e na do carpinteiro, sentados no chao.
gatos a los tocinos. (R. Marn)
(F.V.S.) / Na casa do ferreiro, a culler de pau.
6585. Coa porta aberta chega o diao e (ms16: Santiago)
entra. 2346 (ms16 e ms10,096r: D.E.) (es) En casa del herrero peor apero.
Var.: Pola porta aberta o demo entra. (ms16: (Sbarbi) / En casa del herrero, badil de
D.E.) / Pola porta aberta quen quer entra.
(ms16: D.E.) 2347
ms10: o que non topa. En ms10 s.v. Gatos.
2348
ms3: discuida. / Nunha segunda clasificacin
2343
ms4: portas abertas en xente. temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Pereza.
2344 2349
ms18,63r: que se dorme. En ms10 s.v. Mandar.
2345 2350
En ms10 s.v. Tocino coa indicacin Descuidos. ms16: coides, vers qu; ms18,32r: e xa vers.
2346 2351
En ms10 s.v. Puerta coa indicacin Descuido. mc: chan; ms3: cas do.
madero o cuchillo mangarrero, o cuchillo (es) No est la carne en el garabato por
de palo y asador de palo. (Id.) / En casa del falta de gato. (Correas) / Por falta de gato,
herrero, asador de palo y cuchillo de est la carne en el garabato. (Hernn
madero. (R. Marn) Nez)
6597. Na casa do ferreiro, coitelo de pau. 6609. O boi sin corda prdese axia. (ms16:
2352 D.E.)
(ms16: D.E. / ms-LU: seminarista annimo:
Bucios, Carballedo, LU / ms-LU: Trini Figueiras: San (es) El buey sin cencerro, pirdese presto.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las (Correas)
Crneas) / ms-LU: seminarista annimo: Melide, C) 6610. O can i-o gato comen o mal gardado.
6598. Na casa do ferreiro, coitelo 2355
(mc: Bucios / ms16: D.E.)
2353
mangoleteiro. (mc e ms16: M.L.) (pt) O co e o gato comem o mal guardado.
(pt) Em casa de ferreiro, espeto de pau (ou (Chaves) (es) El can y el gato, comen lo
de salgueiro). (Chaves) / Em casa de mal guardado. (Sbarbi / R. Marn)
ferreiro, o pior apeiro. (Id.) (es) En casa 6611. O gato come o mal gardado. (ms-LU:
del herrero, el cuchillo mangorrero; o de seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
madero. (Correas) / En casa del herrero, 6612. O gato leva o mal gardado. (ms16: D.E.)
asador de palo. (o madero). (Id.) / En casa (es) Lo mal guardado lleva el gato.
del herrero, el ms ruin apero. (Id.) (Correas)
6599. Na casa do ferreiro, coitelos de pau. 6613. labrador descoidado cmenlle os
(ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO)
ratos o sementado. (ms16: D.E.)
6600. Na casa do ferreiro, cortar ca mau, e (es) Al labrador descuidado, ratones le
na do carpinteiro, sentarse no chao. (ms- comen lo sembrado. (Hernn Nez)
LU: seminarista annimo: Moreda, Taboada, LU)
6614. O pastor descoidado posta do sol
6601. Na casa do ferreiro, cuchara de pau, e
busca o gando. 2356 (ms16 e ms10,084r: D.E.)
na do carpinteiro, sentarse no chau. Var.: O pastor descoidado mala conta ten do
(ms21,14v: Berms)
gando. (ms16 e ms10,084r: D.E.)
6602. Na casa do ferreiro, cuitelo de pau. (es) El pastor descuidado, a vuelta del sol
(ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
busca su ganado. (Z.) / El pastor
6603. Na casa do ferreiro, cuchara de pau. descuidado, mala cuenta da del ganado. (R.
(ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de
Compostela, C)
Marn)
6604. Na casa do ferreiro, cuchilo de pao, e 6615. O que aberta a sa arca deixa, se a
na do carpinteiro, sentados no chao. (ms- rouban por que se queixa? (ms16: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Quien abierta su arca deja, si le roban
Lugo) de qu se queja? (R. Marn)
Var.: Na casa do ferreiro, cucharas de pao, e 6616. O que anda atrs, come na taza dos
na do carpinteiro, sentados no chao. (ms-LU: cas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
seminarista annimo: algn lugar da provincia provincia de Lugo)
de Lugo) 6617. O que dorme, drmelle a facenda. (mc:
6605. Na casa do ferreiro, cuchillo de pau. Farbn, Sarria)
(ms-LU: seminarista annimo: Melide, C) Var.: A quen moito dorme, drmelle a facenda.
6606. Na casa do ferreiro, de pau o (ms16)
coitelo. 2354 (ms-SA: Daniel Garca Blanco: (pt) A quem muito dorme, dorme-lhe a
Bamiro, Vimianzo, C) fazenda. (Chaves) (es) A quien duerme,
6607. Nin arca sin chave nin via sen quen durmele la hacienda. (Correas) / A quien
a garde. (ms16: D.E.) se duerme, la hacienda se le duerme. (R.
Marn)
6608. Non est a carne no garabato por
Nada bueno puede salir de la pereza.
falta de gato. (ms16: D.E.)
6618. O que non pon os ps no seguro, cedo
Var.: Por falta de gato est a carne no
garabato. (ms16) ou tarde resbala. (ms15,33: Sober)

2352 2355
ms-SA: cuchillo; ms-LU (Bucios): cuchilo; ms-LU ms: y o gato. / Nunha segunda clasificacin temtica,
(Trini F.): de pao. Vzquez Saco incluu este refrn en Perros.
2353 2356
ms4: mangoloteiro. Tanto refrn como variante en ms10 s.v. Pastor coa
2354
Na casa do coitelo de pau e o coitelo. indicacin Descuido.
6619. Onde non est o dono, al est o seu 6631. Cal mis, cal menos, toda la ch'
doo. (ms16: Lugo) pelos. 2361 (mc e ms: A.N.)
(es) Donde no est el dueo, est el su Var.: Mis ou menos toda a lan ten pelos.
duelo. (S.) (C.A.-A Nosa Terra)
6620. Os camios mal cuidados fan probes (es) Cual mas cual menos toda la lana es
os potentados. 2357 (ms4: J.P.) pelos. (Sbarbi)
6621. Os camios que tes abandonados, de Donde todo es malo por uno u otro
concepto, no cabe eleccin posible.
desgracia estn sempre sementados. 2358
(ms4: J.P.) 6632. Como te vexo no fato, as te trato.
(ms10,018v: D.E.)
6622. Os descuidados non-os favorece a lei.
(mc: Bucios-F.V.S. / ms16: Sober) 6633. Con run difunto gastar pouca cera.
(es) Al descuidado no lo favorece la ley. (R. (mc: Fonsagrada)
Marn) 6634. Cousa run non ten peligro. (mc:
Carballino)
6623. Se a probe queres ir, mete obreiro e
6635. Chmanme pera verde, a ti, maz
btate a dormir. 2359 (ms16 e ms10,071r: D.E.)
podrida: a pera verde cmena i-a maz
6624. Tras ma precura vn a ma ventura.
(mc e ms16: A.S.A.) podrida trana. 2362 (ms-LU: seminarista
(es) Tras mala procura, viene la mala annimo: Pape, San Xon de Silvarrei, Outeiro de Rei,
LU)
ventura. (Correas) / Tras la mala precura,
viene la mala ventura. (R. Marn) 6636. Desde que eu morra, nunca os muos
Vase en Correas la explicacin. moian. (ms8,56r: Meda)
6625. Tras mala precura, a mala ventura. 6637. Despois de morto, nin via nin horto.
2363
(ms18,01r) (mc: C.A. / ms: A.C. A N. Terra)
(pt) Depois de morto, nem vinha nem horto.
DESDN Y DESPRECIO. V. tamn Desprecio. (Chaves) (es) Despues de muerto, ni via ni
6626. As cousas do sacristn, por donde huerto. (R. Marn) (ct) Desprs de mrt, ni
vinya ni hrt. (Alberola)
veen, van. (ms-LU: seminarista annimo: Santa
Euxea de Asma, Chantada, LU) 6638. Despois que eu morra, nunca o muo
6627. As riquezas do sacristn, por donde moa. (mc: V. Gallega)
veen, van. (ms-SA: Celestino Lpez Lpez: Brai, 6639. Dieiros de sancristn, cantando
San Vicenzo de Curtis, Vilasantar, C) veen e cantando van. (ms-SA: Andrs
6628. Ben se gasta cando se tira con plvora Rodrguez Arjomil: Vimianzo, C)
allea. (mc: Tuiriz) 6640. Do caro non fagas caso. (mc: Bucios)
6629. Cada pelo fai sa sombra no suelo. (es) De lo caro no eches mano. (R. Marn)
2360
(mc / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
6641. Do pote que non has comer, dixao
da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: cocer. 2364 (mc / ms4: F.V.S.)
algn lugar de Galicia) 6642. tempo perdido gastar moita cera
(pt) Cada cabelo faz sua sombra na terra con run difunto. (mc: Tuiriz-F.V.S.)
(ou testa). (Chaves) / Cada mosca faz sua (pt) Gastar cera com ruins defuntos.
sombra. (Chaves) (es) Cada cabello hace (Chaves)
su sombra en el suelo. (Correas) 6643. En pouco aprecio se ten o que se
No ha de despreciarse nada, por pequeo o
recibe de regalo. 2365 (mc: C.G.)
humilde que sea. (mc) / Nada hay
despreciable por pequea que una cosa sea. 6644. Fgase o milagre e fgao o demo. (mc:
C.A. A Nosa Terra)
(ms-LU (Lugo))
(pt) Faase o milagre embora o faa o
6630. Cal mis, cal menos, toda a la ten diabo. (Chaves) (es) Hgase el milagro, y
pelos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de hgale Dios o el diablo. (Correas)
Galicia)

2361
Contn a indicacin Desdn, desprecio no ms.
2357 2362
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Chamanme pera verde, a ti maza podrida a pera
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. verde comena y a maza podrida tirina.
2358 2363
Probablemente se trata dun aforismo da autora de Contn a indicacin Desdn, desprecio no ms.
2364
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. O orixinal di Do pote que non has comer, deixo cocer.
2359
En ms10 s.v. Obreros coa indicacin Descuido. V. Ola que non has de comer dixaa cocer en Casa.
2360 2365
ms-LU (Lugo) e ms-LU (Galicia): a sua sombra. ms4: por regalo.
6645. Hai enhoraboas que somellan (pt) Bens de sacristao, cantando vem,
aldraxe. 2366 (mc: C.A. / ms: A.C. A N. Terra) cantando vao. (Chaves) (es) Los bienes del
6646. Hai enhoraboas que somellan ser sacristan, cantando vienen y cantando se
van. (Sbarbi)
aldraxe. (ms18,30r)
Lo que se gana facilmente, se gasta sin
6647. Na terra forasteira poden as vacas cos reparo.
bois. 2367 (mc / ms4: F.V.S.) 6657. Os cartos do sacristn tan pronto
(es) En tierra ajena la vaca al buey
veen como van. 2372 (mc: G.S.)
acornea. (Sbarbi)
Var.: Os bs do sacristn, por onde veen, van.
6648. Ningn santo na sa terra fai (Incio-F.V.S.) 2373
milagros. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, (pt) Bens de sacristao, cantando vem,
Padrn, C) cantando vao. (Chaves) (es) Los bienes del
6649. Non hai cousa pequena que seu valor sacristn, cantando se vienen y cantando se
non tea. 2368 (mc / ms4: F.V.S.) van. (Sbarbi)
(es) No hay cosa tan mala que para algo no Lo que se gana facilmente, se gasta sin
sea buena. (R. Marn) reparo.
6650. O dieiro do sacristn, cantando se lle 6658. Quen foi e non , mtese debaixo do
veu e cantando se vai. 2369 (ms-SA: Manuel p. 2374 (mc: J.P.)
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, 6659. Quen o pouco desprecia, menos
PO)
merece. 2375 (mc: Santiago)
6651. O que foi e non , coma si non fora.
2370 6660. Ramio de souto, se non vs, ser
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia da Corua / ms18,74r: A.S.A.) outro. (mc: A.S.A.)
6652. O que non-o custa, non-o vale. (mc) 6661. Ramio de souto, si non teu, ser
(pt) O que muito vale muito custa. (Chaves) doutro. 2376 (mc: Bucios)
(es) Lo que mucho vale mucho cuesta. 6662. San Xon de bon barato: tanto ten
(Sbarbi) (ct) Lo que molt val, molt csta. tres como catro. 2377 (ms: M.L.)
(Alberola) 6663. Santo de terra, santo de merda.
6653. O sol da porta non o que mis (ms5,056: Silvarrey)
quenta. (mc: Pedraza) 6664. Se che parece mal, dme un real e, se
Var.: O sol da beira da porta o que menos che parece ben, dmo tamn. (mc:
quenta. (Camba) Fonsagrada)
(es) Sol de casa no calienta. (Sbarbi) 6665. Se che parece mal, vlvem'o real, e se
6654. O sol da porta non quenta. (ms5,09: che parece ben, vlvemo tamn. (ms-LU:
Esmoriz) seminarista annimo: Guntn, LU)
6655. Odre vaco, coiro lle digo. (mc: A.S.A. / 6666. Se te como, non te deixo, e se te deixo,
ms21,04v: Berms) non te teo. 2378 (ms: Bucios)
(es) Odre vaco, cuero le digo. (Correas)
6667. Se te deixo, non te como, e se te como,
6656. Os bs do sacristn, por onde veen,
non te deixo. (mc: Bucios)
van. 2371 (mc: Incio-F.V.S. / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia (galego occidental) /
6668. Segn te vexo, maragato, as te trato.
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia (mc: Bucios)
de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, 6669. Sol da porta non quenta. (mc / ms4:
Carballedo, LU / ms-SA: seminarista annimo: algn F.V.S.)
lugar da provincia da Corua) (es) Sol de casa no calienta. (Sbarbi)
6670. Sol de casa non quenta. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
2366
mc: ehoraboas; ms4: enoraboas, somellan ser.
2367
V. Na terra allea as vacas escornan os bois en
Emigracin.
2368 2372
Indica Desdn. Aprecio no ms. ms4: se van.
2369 2373
O dieiro do xacristan cantando se lle veu e cantando ms4: donde.
2374
se bay. mc: Quen foi e none e; ms4: O que foi.
2370 2375
ms18,74r: como si non. V. tamn Vicios.
2371 2376
ms4, ms-LU (Galicia), ms-LU (Lugo) e ms-LU O orixinal di Ramio de souto, si non ten, ser doutro.
2377
(Bucios): donde; ms-LU (Galicia) e ms-SA: bens do. / V. ms4: me ten tres. / Contn a indicacin Desdn,
Os bes do sacristn cantando veen e cantando se van en indiferencia.
2378
Oficios. Contn a indicacin Desdn. Indecisin.
6671. Xan Portal, o mesmo lle d ben que 6687. Non te mires espello, si non queres
mal. (mc) ver blanquear o guedello. (mc.)
2382
6672. Xente chalada, raza gitana. (mc: 6688. Nos anos estn os desengaos. (mc:
Santiago) Bucios / ms4: F.V.S.)
2379
6673. Xente de tralla, mala canalla. (mc / Var.: Cos aos veen os desengaos. (mc:
ms4: F.V.S.) Tuiriz / ms16: Enc.)
6674. Xente run non peligra. (mc e ms5,045: (es) Con los aos vienen los desengaos.
Santiago) (Sbarbi / R. Marn) (ct) Quant ms anys,
ms desenganys. (Alberola)
DESDICHADO 6689. O qu'aprende cos anos leva moitos
6675. malpocado pouco lle vale ser desengaos; hai qu'escarmentar por en
esforzado. (ms10,036v: D.E.) cabeza allea. (mc: Bucios)
6676. malpocado todo se lle conta a 6690. O que aprende cos anos, leva moitos
pecado. (ms10,036v: D.E.) desenganos. 2383 (ms16: D.E. / ms-LU:
6677. O malpocado, pouco mal e ben laiado. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms10,036v: D.E.) Lugo)
6691. O que perdeu nos allos, quer cobrar
DESECHAR nas cebolas. 2384 (ms: Alfonso Soares)
Cantiga de maldizer. n 1156.
6678. O que un desbota, outro o roga.
(ms10,04r: D.E.) 6692. O que pronto se logra, pronto
s'aborrece. (ms15,15)
2385
DESENGAO 6693. O tempo pai dos desenganos.
(ms16 e ms10,127r: D.E.)
6679. vista do pano est o desengano. (mc:
Loureiro de Cotovad-F.V.S.) 6694. Onde cantar pensei, chorei. (ms16: Lugo)
6680. Fai fin o necio o que principio o Var.: Cantar pensei e por cantar chorei.
(ms16: D.E.)
discreto. 2380 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) Pens cantar y llor. (H. Nez)
(es) El necio hace al fin, lo que el discreto 6695. Onde pensamos que hai toucios, non
al principio. (Sbarbi) hai estacas. (ms16)
6681. Grdate de vella adivia e de moza Var.: Onde coidas que hai toucios, hai
ladina. (ms: Tuiriz) estacas. (ms16 e ms10,131r: D.E.) 2386 / Onde
(es) Gurdate de vieja adivina y de moza pensas que hai toucios, non hai tornos pra
latina. (R. Marn) colgalos. (ms16: D.E.)
(es) Do pensis que hay tocinos, no hay
6682. Hai que vivir de ilusis, anque se
estacas. (H. Nez)
morra de desengao. 2381 (mc: Santiago) 6696. Onte morreu el e xa ela casar quer:
6683. Mis ensinan os desenganos que os
ai do que ten que morrer! 2387 (ms16 e
anos. (ms16: Lugo) ms10,041r: D.E.)
(es) Ms ensean los desengaos que los 6697. Os deseganos veen cos anos. 2388
aos. (R. Marn) (ms16 e ms10,004v: D.E.)
6684. Meu gozo nun pozo. (ms16: Sarria) (es) Aos traen desengaos. (R. Marn)
(es) Nuestro gozo en un pozo. (S.) 6698. Una vella i un candil son dous demos
6685. Non nos anos estn todos os nunha casa; a vella roa, roa i-o candil
desengaos. (ms-LU: seminarista annimo: algn quimalle a grasa. (ms-LU: Trini Figueiras: San
lugar da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
annimo: algn lugar de Galicia) Crneas)
6686. Non soilo nos anos estn os
desenganos. (ms16: Enc. / ms16: D.E.)
Var.: Nos anos non estn tdolos desenganos. 2382
ms: todos os desengaos.
(ms16: Enc.) 2383
ms-LU: qu'aprende, desengaos.
2384
Este refrn aparece inserto na poesa medieval
(B1622, V1155, V1156) de Afonso Soarez Sarraa.
2379 2385
ms4: da tralla. / V. Xente de tralla, que vn con quen En ms10 s.v. Tiempo coa indicacin Desengaos.
2386
vea e vai con quen vaia en Pcaros. En ms10 s.v. Tocino coa indicacin Desengaos.
2380 2387
ms-LU: Fay o fin, o prencipio. ms10,41r: casarse quer. En ms10 s.v. Muerte.
2381 2388
mc: morrer de ilusis. En ms10 s.v. Desengaos.
6699. Unha vella e un candil son dos (es) Quien anda descalzo, suea con
hechizos na casa: a vella, roa, roa, e o buenos zapatos. (R. Marn)
candil gasta a graxa. (ms-SA: Baldomero 6710. O que mal nos queira, que no ceo nos
Louro Lado: San Mamede de Carnota, C) vexa. (ms5,029)
6700. Unha vella i-e un candil, son dous 6711. O que moito se desexa, non se cre
pesados na casa; a vella roa que roa i- anque logrado se vexa. 2395 (ms16 e
o candil gastou a grasa. 2389 (ms-LU: ms10,004v: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (es) Lo que se desea, no se crea aunque se
6701. Unha vella i-on candil son dous vea. (Z.)
2396
demonios na casa: a vella roa que roa 6712. O que non pode, sempre quer.
(ms16 e ms10,093r: D.E.)
i-o candil queimando grasa. 2390 (ms:
Bucios / ms4: Bucios-F.V.S.)
(es) Quien no puede, es quien ms quiere.
(R. Marn)
6702. Vive cen anos e vers moitos
6713. Os ollos vanse ond'est a volunt.
desenganos. 2391 (ms16 e ms10,143v: D.E.) (ms15,19v)
(es) Vive cien aos y vers desengaos. (R.
6714. Se os desexos fosen valedeiros, os
Marn)
vilns seran cabaleiros. 2397 (ms16 e
ms10,004v: D.E.)
DESEOS
6703. Cada run quere entrar na danza coa DESESPERACIN
sa mudanza. 2392 (ms16 e ms10,111r: D.E.) 6715. A perdido, perde a cabeza e o xuicio.
(es) Cada ruin quiere entrar en la danza 2398
(ms16 e ms10,089r: D.E.)
con su mudanza. (Correas)
Var.: A perdido, perdido de todo. (ms16 e
6704. Con peligro se garda o que a moitos ms10,089r: D.E.)
agrada. 2393 (ms16 e ms10,025v: D.E.) (es) Al perdido pirdesele el juicio.
(es) Con peligro se guarda lo que a muchos (Correas)
agrada. (R. Marn) 6716. De perdido, ro. 2399
(mc: Bucios / ms16:
6705. Di un vello refrn que al se van os Sarria / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
ollos onde est a vont. (ms16: D.E.) Galicia)
(es) Dice el refrn: all van los ojos donde (es) De "perdo", al ro. (R. Marn)
est la voluntad. (Correas) 6717. O perdido, ro. (ms-LU: seminarista
6706. Dio-lo leve gloria, av, que annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada, LU)
quedaremos na gloria al i-ac. 2394 6718. O que ha de ser que sea axia. (ms16)
(ms15,19r) (es) Lo que ha de ser, sea ya. (R. Marn)
6707. Nin ollo na carta nin man na arca. 6719. Onde vai o mis, que vaia o menos.
2400
(ms15,19v. / ms16: D.E.) (mc: BuciosF.V.S. / ms4: C.A.A Nosa Terra /
(es) Ni las manos en las arcas, ni los ojos a ms16, ms10,031v, ms10,035r: D.E)
las cartas. (Z.) Var.: Onde vai o mis, vaia o menos. (ms16:
6708. O bon trigo na arca se vende. (ms9,03r: D.E.)
Simn de la Cuesta) (es) Donde fue lo ms, vaya lo menos. (R.
Se aplica a la persona que blasona de Marn) / Adonde va lo ms, vaya lo menos.
rechazar una cosa que est deseando. (Correas)
2401
6709. O que anda descalzo soa con bos 6720. Onde vai o mar que vaian as olas.
zapatos. (ms16: D.E.) (mc: Tuiriz)
Var.: A onde vai o mar, vaian as ondas. (ms16:
D.E.)
2389
Unha vella ye un candil, sos dous pesados na casas; a
vella roa que roa yo candil gastou a grasa.
2390 2395
Unha vella y on candil son dous demonios na casa: a En ms10 s.v. Deseos.
2396
vella roa que roa y o candil queimando grasa. / Con En ms10 s.v. Poder coa indicacin Deseos.
2397
indicacin entre parnteses Desengaos no ms. En ms10 s.v. Deseos.
2391 2398
En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Desengaos. Tanto o refrn como a variante en ms10 s.v. Perder
2392
ms10: quer entrar. / En ms10 s.v. Ruin coa indicacin coa indicacin Desesperacin.
2399
Deseos. ms-LU: a o rio.
2393 2400
En ms10 s.v. Guardar. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2394
Dio lo leve a gloria ab que quedaremos na gloria al incluu este refrn en Paciencia (Paciencia voluntaria).
2401
y'ac. ms: vayan / Indica Mart. (Mar) no ms.
(es) Donde va el mar, vayan las ondas. 6736. boa disgracia non ter pra vio e ter
(Gella) / Do va el mar, vayan las arenas. que beber auga. 2406 (ms15,18v / ms10,008v:
(Sar) D.E.)
Lo principal, lleva consigo lo accesorio. 6737. Nadar, nadar e logo afogar. (ms18,34r)
6721. Perdido por un, perdido por cento. 6738. Nadar, nadar i-agora il afogar. 2407 (mc
(ms16: D.E.) e ms16: A.S.A.)
(es) Perdido por ciento, perdido por mil y Var.: Nadar, nadar, i-agora ir a afogar. (ms16:
quinientos. (D.E.) J.P.) 2408
6722. Perdido por un, perdido por cento. (pt) Nadar, nadar, e morre veira.
2402
(ms10,090r: D.E.) (Chaves) (es) Nadar, nadar, y en cualquier
6723. Preso por mil, preso por mil e momento ahogar. / Nadar, nadar, y en la
millenta. 2403 (ms16 e ms10,099r: D.E.) orilla se ahogar. (Gella) / Nadar, nadar, y
(es) Preso por mil, preso por mil y morir a la orilla (Id.) / Nadar, nadar, y a la
quinientos. (R. Marn) orilla ahogar. (H.) (ct) Nadar, nadar, i a la
6724. Preso por un, preso por un cento. 2404 vra aufegar. (Gella)
(ms16 e ms10,099r: D.E.) 6739. Neste mundo fondo hai bgoas e
(es) Preso por uno, preso por ciento. (H. choros dabondo. 2409 (ms16 e ms10,047r: D.E.)
Nez) 6740. Nunha hora caise a casa. (ms16 e
6725. Si podes pouco, non te enfades moito. ms10,030r: D.E.)
(ms8,02v: Aguada) (es) De una hora a otra se cae una casa.
(R. Marn)
DESGRACIA. V. tamn Fortuna (Buena o mala). 6741. O que non sabe de mal non sabe de
6726. Ai de aquel que a muller zoupa nel. ben. (ms16: Lugo)
2405 (es) Quien no sabe de malo sabe de bien.
(ms8,54r: O. de Rey)
6727. Antes faltarn as bgoas que coitas (R. Marn)
pra choralas. (ms16: D.E.) 6742. O tormento da cazola que tanto a
(es) Antes faltarn lgrimas que causa para desconsola: face-lo guisado, queimarse
llorarlas. (Correas) pra guisalo e dispois, nin comelo nin
6728. As malas acrdanse sempre. (ms8,13r: probalo. 2410 (ms16: D.E.)
Lugo) (es) Lo peor de la cazuela es guisarla y no
6729. Cando un est de malas, hasta os cas comerla.
o morden. (ms16 e ms8,02v: Meda, Orense) 6743. Os burros acarrean o vio e beben a
6730. Chove, chove na casa do probe; neva, auga. (mc e ms16: Bucios)
neva na casa da vella. (ms18,52r: Vida (es) El burro del harinero, todo el da
Gallega, Pidre) acarreando aceite, y a la noche, a oscuras.
6731. Dendes que nacn, chorei, e cada da (R. Marn)
tiven por que. (ms16: D.E.) 6744. Os traballos fixronme vella que eu
(es) Desde que nac llor y cada da nace ben moza era. 2411 (ms10,132r: D.E.)
porqu. (R. Marn) 6745. Parede que ten croio, a muller que
6732. Dios nos dea humor e non nos ollos. non ten fillos i-o home ten mal de ollo.
(ms10,030v: D.E.) 2412
(ms4: F.V.S.)
6733. Dios nos dea humor, que disgustos
non han faltar. (ms10,030v: D.E.)
6734. Disgraciado se vexa o que s seus
desprecia. (ms10,008v: D.E.) 2406
En ms10 s.v. Desgracia.
2407
6735. Dos disgraciados nacen os avisados. ms: y-agora. / Nunha segunda clasificacin temtica,
(ms10,008v: D.E.) Vzquez Saco incluu este refrn en Esfuerzo.
2408
ms16: i-ahora. / Jacinto del Prado recolle o refrn coa
forma i-agora.
2409
ms10: choros abondo. En ms10 s.v. Mundo.
2410
O tormento da cazola que tanto a desconsola: facelo
2402
En ms10 s.v. Perder coa indicacin Desesperacin. guisado; queimarse pra guisalo, e dispois, nin comelo nin
2403
En ms10 s.v. Preso coa indicacin Desesperacin. probalo.
2404 2411
En ms10 s.v. Preso coa indicacin Desesperacin. En ms10 s.v. Trabajo coa indicacin Desgracias.
2405 2412
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Parede que ten croyo, a muller que non ten fillos y-o
incluu este refrn en Hombre. home ten mal de ollo.
6746. Pobre do animal que cae na barriga (es) No hay nublado que dure un ao.
de outro. (ms8,68v: La Caiza) (Correas)
6747. Prs disgraciados fixronse os 6756. Non hai tormenta que moito dure.
(ms16: Lugo)
infortunios. 2413 (ms16 e ms10,008v: D.E.)
2414 (es) No hay tempestad que mucho dure. (R.
6748. Remar e remar e caer no mar. (mc
Marn)
/ ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
Var.: Remar, remar, e na orilla naufragar. 6757. O bo tempo logo acaba, mais o malo
(F.L.) / Tanto remar, remar, i- chegar pasa de mala gana. (ms-LU: Jos Ballesteros
porto, afogar. (ms16: Lugo) / Remar, remar, Alonso)
pra morrer na veira do mar. (Gella, Ribadeo) / 6758. Traballo a mala ventura e mis
Remar, remar, i- mar ir dar. (ms16: Sober) traballo cando dura. 2419 (ms16 e
Como: Nadar, nadar... ms10,132r: D.E.)
6749. Remar, remar, pra caer no mar. 2415 (es) Trabajos la mala ventura y ms si
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da dura. (Correas)
provincia de Lugo)

BENEFICIOS Y ENSEANZAS DE LA DESGRACIA


Las desgracias se suceden
6750. D Dios sarna a quen non sabe
2416 6759. A onde vas mal? A onde mis hai.
rascala. (ms16 e ms10,117r: D.E.) 2420
(ms16 e ms10,035r: D.E.)
(es) Da Dios sarna a quien no sabe
rascrsela. (M. Kleiser) 6760. As cereixas e as malas fadas cllense
6751. Non hai mal que por ben non vea. poucas e veen a presadas. (ms16: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Var.: Cereixas e malas fadas, cllense
provincia de Lugo) pouquias e veen moitas agarradas. (ms16:
6752. Non hai mal que por ben vea. (ms-SA: D.E.) / Como as cereixas son as disgracias,
seminarista annimo: algn lugar da provincia da que unhas noutras se engarran. (ms16 e
Corua) ms10,008v: D.E.) 2421
6753. Non hai malo que non vea por ben, (es) Las desgracias son como las cerezas,
pero cata pra quen. 2417 (ms15,16) que unas a otras se llevan. (Correas)
2422
Var.: Non hai mal que por ben non vea. 6761. Ben veas, mal si vs solo. (mc: Agro
(ms16: Sarria) / Non hai mal sin ben; cata pra / ms16: D.E.)
quen. (ms16 e ms10,035v: D.E.) / Non hai mal (pt) Bem venhas mal se vieres s. (Chaves)
que non vea por ben, mais cata pra quen / Bemvindo o mal que vem szinho. (es)
(ms16 e ms10,035v: D.E.) / Non hai mal en Bien vengas, mal, si vienes solo. (R. Marn /
que non haxa ben. (ms16 e ms10,035v: D.E.) / Correas) (ct) Ben vingut sigues mal, si vens
Hai mal que vn por ben. (ms16 e ms10,035r: a sles. (Alberola)
D.E.) / Mal trai ben. (ms16 e ms10,035r: D.E.) 6762. Cando vn unha, nunca vn sola. (ms-
LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
DURACIN DE LA DESGRACIA 6763. De malas fadas logo se enchen as
6754. Hoxe, mal; man, pior vllanos casas. 2423 (ms16 e ms10,017r: D.E.)
Noso Seor! (ms16: D.E.) (es) De gallinas y hadas malas, presto se
(es) Hoy, mal; cras, peor, ciego Don llenan las casas. (Z.)
Salvador. (H. Nez) 6764. Disgracias e malas horas sempre
6755. Non hai nubrado que dure un ano. veen todas. 2424 (ms16 e ms10,008v: D.E.)
2418
(ms16 e ms10,070r: D.E.) 6765. Mal enriba de mal e pedra por
cabezal. 2425 (ms16 e ms10,035r: D.E.)
(es) Mal sobre mal y piedra por cabezal.
2413
(Hernn Nez)
En ms10 s.v. Desgracia.
2414
En segundas clasificacins temticas, Vzquez Saco
2419
incluu este refrn en Embarcaciones e Esfuerzo. En ms10 s.v. Trabajo coa indicacin Desgracia.
2415 2420
En segundas clasificacins temticas, Vzquez Saco En ms10 s.v. Mal.
2421
incluu este refrn en Embarcaciones e en Esfuerzo. En ms10 s.v. Desgracia.
2416 2422
En ms10 s.v. Sarna. ms16: se ves soilo.
2417 2423
Non hay malo que non vea por ben, pero cata pra En ms10 s.v. Presuncin.
2424
quen. / Cinco ltimas variantes en ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Desgracia.
2418 2425
En ms10 s.v. Nubes coa indicacin Desgracia. En ms10 s.v. Mal.
6766. Nunca a mala fama deixa de traer PESIMISMO EN LA DESGRACIA
2433
compaa. (mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: D.E.) 6781. A can fraco todas son pulgas. (mc e
6767. Nunca vn o mal soilo, que trai ms16: Monforte)
Var.: A can fraco pcanlle as pulgas. (A.C. /
compaa e todo. 2426 (ms16 e ms10,035v: D.E.)
ms16: C.A.)
Var.: Un mal nunca vn soilo, que trae
(pt) A co fraco acodem as moscas.
compaa e todo. (ms16 e ms10,036r: D.E.) /
(Chaves) (es) A perro flaco, todas son
Nunca vn un mal solo, que trae compaa.
pulgas. (Sbarbi) (ct) A gos flac, tot son
(mc: C.A. A N. Terra)
puces. (Alberola) / Al burro flac, tot son
(es) Nunca viene una desgracia sola. (R.
mosques. (Id.)
Marn)
2427 Al pobre y abandonado todos le combaten.
6768. Nunca vn unha sin outra. (mc e
ms16: A.S.A. / ms10,143r: D.E.)
6782. ovella fraca non lle faltan
(es) Nunca viene una desgracia sola. (R. carrachas. (ms16: D.E.)
Marn) Var.: ovella fraca nunca lle falta sarna.
6769. O mal vai a onde hai mis. 2428
(ms16 e (ms16: D.E.)
ms10,035v: D.E.) (es) A la oveja flaca nunca le falta roa y
6770. O mal vai a onde o hai. 2429
(ms16 e sarna. (Correas)
ms10,035v: D.E.) 6783. Cando o ano est de pulgas, hastra
6771. Por fuxir de xiada colleut'a neve. (ms- parece que can do ceo. 2434 (ms16 e
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de ms10,102r: D.E.)
Lugo) (es) Cuando el ao est de pulgas, hasta
6772. Si un vai pra baixo, todos son a caen con la lluvia. (R. Marn)
puxarlle. (ms8,20v: Silvarrey) 6784. Cando un est de sorte, hasta a
Var.: Cando un vai pra baixo, todos son a muller lle pare doutro. (ms-LU: seminarista
puxarlle. (ms16: Silvarrey) annimo: Lugo, Lugo, LU)
6773. Tras a cruda fornada vn outra 6785. Canta mis sede, mis lexos a auga.
2435
queimada. (ms10,049r: Renche, Samos) (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
2430 Home de pouca fortuna, prelle a
6774. Tras dun mal vn outro mal. (ms16 6786.
e ms10,036r: D.E.) porca en maio i-a muller na seitura.
6775. Un mal chama outro mal. (ms16: D.E.) (ms16: utara, P. de Brolln)
6776. Un mal trai outro mal. 2431 (ms16 e 6787. O can fraco cmeno as pulgas. (ms-LU:
ms10,036r: D.E.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) Un mal llama a otro mal. (R. Marn) Lugo)
6777. Unha disgracia nunca vn soila. 2432 6788. home que non ten fortuna, prelle
(ms16 e ms10,047v: D.E.) a porca en marzo i-a muller na seitura.
(es) Una desgracia nunca viene sola. (R. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
Marn) Var.: Home de pouca fortuna, prelle a porca
6778. Vai o ben ben e o mal pra quen o en maio i-a muller na seitura. (ms16: utara-P.
ten. (ms10,031v: D.E.) de Brolln) / Home sin fortuna: parto da porca
no maio e da muller na seitura. (ms16:
Bucios)
6789. home sin fortuna prelle a vaca no
No perdona a nadie outono e a muller na seitura. 2436
6779. Cada un ten a sa cruz. (ms16: D.E.) (ms21,02v: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
(es) Cada altar tiene su cruz. (R. Marn) algn lugar da provincia de Lugo)
6780. Nunca falta un mal ano. (ms16: Lugo) 6790. O que nace pa ochavo, nunca carto
(es) Nunca falt un mal ao. (Correas) paga. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)

2426 2433
Refrn e primeira variante en ms10 s.v. Mal. ms16: cadelo / Nunha segunda clasificacin temtica,
2427
En ms10 s.v. Venir. Vzquez Saco incluu este refrn en Perros.
2428 2434
ms16: val onde. En ms10 s.v. Mal. ms10: caen do ceo. / En ms10 s.v. Pulgas coa
2429
En ms10 s.v. Mal. indicacin Desgracia.
2430 2435
En ms10 s.v. Mal. Canto mais sede, mais lexos a auga.
2431 2436
En ms10 s.v. Mal. ms21: O home sin fortuna p[...]ll[...]a [...] n'o outono
2432
En ms10 s.v. Miscelnea. y'a [...] n'a seitura.
6791. O que nace para ochavo non pode Var.: A quen non ten sorte nin fortuna,
chegar a cuarto. (ms-LU: seminarista annimo: crbanselle os dentes na manteiga dura.
algn lugar do norte da provincia de Lugo) (ms16: Sober) / O que non ten suerte, na
6792. O que nace pra clavo, nunca carto manteiga fresca rompe os dentes. (ms16:
paga. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) Nantn-Becerre)
6793. O que nace pra ichavo, non pode ser 6804. que ten de virlle a mala, na cama se
carto. 2437 (mc e ms16: A.S.A.) escalabra. 2439 (mc e ms16: Bucios / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: O que nace pra ochavo, nunca carto Lugo)
paga. (ms e ms16: Carballedo) / O que nace
6805. O que ten mala sorte, polo cu lle vn a
pra ichavo, non chega a carto. (ms16: R.
Fisterrn) / O que naceu pra ichavo, nunca ha morte. 2440 (ms21,20v: Berms)
de chegar a carto. (ms16: Sober) / Quen nace 6806. O que tn sorte hasta na cama se
pa ichavo, mal pode chegar a carto. (ms16: espadoa. (ms16: Artaza, Muros)
D.E.) / O que nace pra ichavo, nunca a carto 6807. Os golpes grandes sempre caen no
chega. (ms16: D.E.) mis baixo. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do
(pt) Quem nasceu para vintm, nunca Bolo, OU)
2441
chega a pataco. (Chaves) / Quem nasceu 6808. Prs disgraciados fxose a forca.
para cinco, no chega a dez. (Id.) / Quem (ms16 e ms10,023r: D.E.)
nasceu para dez ris, no chega a vintm. (es) Para los desgraciados se hizo la horca.
(es) Quien nace para ochavo, no llega a (Correas)
cuarto. (R. Marn) 6809. Quen mala ventura tn nona vai
6794. O que nace pra ochavo, a carto non botar porta de ningun. 2442 (ms16 e
chega. (ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, ms10,138r: D.E.)
LU) (es) Quien mala ventura tin, no le vaya a
6795. O que naceu pra ochavo, nunca a echar a puerta de ninguin. (Correas)
carto chega. (ms-LU: seminarista annimo: 6810. Solo nacen as frieiras nas rus pernas.
Santiago de Compostela, C) (ms16: D.E.)
6796. O que non ten pescozo ten soga. (ms4: (es) No vienen fieras sino a ruines piernas.
F.V.S.) (Correas)
6797. O que non ten sorte, a Dios lle pide a
morte. (ms15,42: Sober) PODER DE LA DESGRACIA
6798. O que non ten sorte, na cama parte as 6811. A disgracia que ha de vir non pode
2443
pernas. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) fuxir. (ms16 e ms10,008v: D.E.)
6799. O que non ten sorte, na cama se (es) La desdicha cuando ha de venir, no se
puede huir. (R. Marn)
escalaza. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
Var.: O que non ten sorte, na cama se 6812. A mal decir non hai casa forte. (ms16:
D.E.)
descalabra. (ms16: Sober)
(es) Al mal decir no hay casa fuerte. (R.
6800. O que non ten sorte, o demo lle caga Marn)
no camio. (ms16: Lugo)
6801. O que non ten sorte, polo cu colle a SOLEDAD EN LA DESGRACIA
morte. 2438 (mc e ms16: Pramo-F.V.S.) 6813. Can mordido, de todos perseguido.
Var.: O que non ten sorte, polo cu lle vn a (mc: Tuiriz, Monforte)
morte. (ms15,42: Lugo) Var.: O can mordido todos o morden. (ms16:
6802. O que non ten suerte, na cama se D.E.)
escalabra. (ms-SA: seminarista annimo: algn (pt) Co mordido, todos o mordem.
lugar da provincia de Lugo) (Chaves) (es) Perro mordido, de todos es
6803. O que non ten suerte, hasta ca perseguido. (mc: Correas / ms e ms16: R.
manteca fresca lle can os dentes. (ms9,10v:
O. de Rey)
2439
ms-LU: virll'a mala, s'escalabra.
2440
O que ten mala sorte pol'o cu lle ven a morte.
2437 2441
ms: nunca chega a carto. / V. O que naceu pra burro, En ms10 s.v. Horca.
2442
non pode chegar a cabalo en Agrcolas (Animales). / Na ms10: porta de ninguin. / En ms10 s.v. Ventura coa
primeira variante: s16: ichavo. indicacin Desgracia.
2438 2443
ms15,32: pol o colle a morte. En ms10 s.v. Desgracia.
Marn) / A can mordido todos le muerden. 6825. Os traballos fixronme vella que eu
(Jara) ben moza era. 2451 (ms16 e ms10,132r: D.E.)
6814. Carballo en terra, todos lea. (mc: 6826. Vdesme cal veo e preguntdesme
Sarria / ms16: Lugo)
qu teo. 2452 (ms16 e ms10,138r: D.E.)
Como: Del rbol caido, todos hacen lea. /
(es) Veisme mal vengo y preguntaisme qu
Como: De rbol cado todos fan lea.
tengo. (Correas)
6815. Do rbore tumbado, todos fan lea.
(ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU)
6816. Do rvore cado todo o mundo corta DESHACER
rama. 2444 (mc) 6827. O que moito desfai, non mira ben o
Var.: Do rbore cado, todos fan pitelos. que fai. (ms10,004v: D.E.)
(ms16: D.E.) / Do rbore derrubado todos
levan algo. (ms16: D.E.) / Do rbore que est DESHONRA
no chao, todos cortan un ramallo. (ms16: D.E.) 6828. A mancha grande non hai xabrn que
(pt) De arvore cada, todos fazem lenha. a lave. (ms16: D.E.)
(Chaves) (es) De rbol cado, todos hacen Var.: Pra mancha grande non hai xabrn que
lea. (R. Marn) baste. (D.E.)
Como el anterior. (es) A mancha grave no hai jabn que lo
6817. Do rbol cado sempre lea se fai. (ms- baste. (Correas)
SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) 6829. A tea tecida e a muller parida sempre
6818. Do rbol cado todos fan lea. (ms-LU:
teen acollida. 2453 (ms16 e ms10,125r: D.E.)
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
LU)
(es) A mujer parida y tela urdida, nunca le
falt guarida. (Hernn Nez)
6819. O carballo qu'est solo, tdolos
ventos van dar contr'el. 2445 (ms15,17) 6830. Deshonroume a mia vecia unha vez
i-eu deshonreime tres. 2454 (ms16 e
ms10,004v: D.E.)
SUFRIMIENTO EN LA DESGRACIA (es) Deshonrome mi vecina una vez y yo me
6820. Cando veen os males, todos os deshonr tres. (R. Marn)
2446
tempos son iguales. (ms16 e ms10,035r: 6831. Mis val vivir mal e honrado que
D.E.)
vivir ben e deshonrado. 2455 (ms16 e
(es) Cuando vienen los males, todos los ms10,030r: D.E.)
tiempos son iguales. (R. Marn) 2456
6832. Mis vale morrer que mal vivir.
6821. Malas fadas fixronme negra que eu (ms16 e ms10,041v: D.E.)
ben branca era. (ms16: D.E.) 6833. Manchas da alma e do corazn non as
Var.: Puxronme as malas fadas moura que quita o xabn. 2457 (mc e ms16: Bucios-F.V.S.)
antes era ben loura. (ms16 e ms10,017r: D.E.)
2447 6834. Non che importe a mancha que sae
(es) Hadas malas me hicieron negra, que con auga. 2458 (ms16 e ms10,036v: D.E.)
yo blanca me era. (Z.) 6835. Non se lavar con toda a auga do ro.
2448 (ms16: D.E.)
6822. Non hai mal sin pena. (ms16 e
ms10,035v: D.E.) (es) No os lavaris de sta con cuanta agua
el ro lleva. (Hernn Nez)
6823. O que ventura lle falta, sbralle vida.
2449
(ms16 e ms10,138r: D.E.)
6836. Non temas a mancha que sale con
(es) A quien ventura le falta, la vida le auga. (ms5,045: Santiago)
sobra. (Z.) 6837. Pai vello e chaqueta rota non
6824. Onde queira que est, non lle falta deshonra. (ms5,121: Trapero / ms10,076r: D.E.)
mal ano. 2450 (ms10,073r: D.E.)
2451
ms16: Traballos fixronme. / En ms10 s.v. Trabajo
2444
ms: arbre. coa indicacin Desgracias.
2445 2452
O carballo qu'esta solo todol'os ventos van dar En ms10 s.v. Ver coa indicacin Desgracia.
2453
contr'l. En ms10 s.v. Tela.
2446 2454
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Deshonra.
2447 2455
En ms10,017r s.v. Presuncin. En ms10 s.v. Honra.
2448 2456
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Muerte.
2449 2457
En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Desgracia. mc e ms16: da i-alma.
2450 2458
Sen clasificar no orixinal. ms10 sai con auga. En ms10 s.v. Mancha.

Anterior Inicio Siguiente


(es) No vive ms el leal de cuanto quiere el
DESINTERS traidor. (Z.)
2459
6838. Non polo ovo senn polo foro.
(mc e ms16: F.B.B.) DESMEMORIADOS
(es) No es por el gevo, sino por el fuero. 6847. O que non tn cabeza, tn ps. (ms-LU:
(mc: Correas / ms16: Z.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
6848. O que non tn cabeza, tn que ter ps.
2463
DESLEALTAD (ms: F.V.S. / ms16: Lugo / ms-SA: seminarista
6839. Anque Cristo pra amigos os escolleu, annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
un dos doce o vendeu, outro o negou e Var.: O que non ten acordo ten que ter ps. / O
que non ten cabeza pra pensar, ten ps pra
outro non creu. (ms16: D.E.)
andar. (ms5,045: Cobas, Cachafeiro-Forcarey)
(es) Doce fueron los que Cristo escogi, y
(es) El que non tiene cabeza, que tenga
uno le vendi, otro le entreg y otro no lo
pies. (Sbarbi) (ct) Qui no t cap, necessita
crey. (R. Marn)
braos. (Alberola)
Pondera el nmero de traidores que hay en
el mundo; sin nimo de tener por tales a
San Pedro y a Santo Toms, aludidos en la DESOBEDIENCIA
paremia. 6849. O que non obedece a palabra obedece
6840. Descubrnlleme como amigo e a pancada. (ms-SA: Jos Cornes Iglesias: Santiago
armuseme como testigo. (mc: Bucios) de Buxn, Val do Dubra, C)
Var.: Descobrinme a el como amigo e 6850. O que non obedece pola palabra,
amosuseme como testigo. (ms16: D.E.) obedece pola pancada. (ms-SA: Manuel Otero
(es) Descubrme a l como amigo, y Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
armseme como testigo. (R. Marn) / 6851. Pedrcame, frade, por un odo me
Descubrime a l como amigo y armseme entra e por outro me sale. (mc: Bucios)
de testigo. (H. Nez) Var.: Pedrcame, frade, por unha orella me
2460
6841. Do mellor amigo, a peor pedrada. entra, e por outra me sale. (mc, ms4 e ms16:
(ms8,37r: O. de Rey) M.V.) 2464 / Por un ouvido lle entra e por outro
6842. Nunca falta un Xudas. (ms16: D.E.) lle sai. (ms16: D.E.)
(es) Nunca falta un Judas. (Correas) (es) Predcame, padre; que por una oreja
6843. O mis amigo pgacha. (ms16: D.E.) me entra y por la otra me sale. (R. Marn) /
6844. Pgase o rei da treicin e non se paga Por una oreja le entra y por otra le sale.
(Correas) / Por un odo me entra y por otro
o treidor. 2461 (ms16 e ms10,076r: D.E.)
me sale. (Z.) (ct) Mix, mix, per la una
Var.: Pgase o rei da treicin mas do que a fai,
m'entra y per l'atra m'ix. (R. Marn)
non. (ms16 e ms10,076r: D.E.)
(es) Pgase el seor de la traicin, mas no 6852. Pedricar en deserto, sermn perdido.
2465
del traidor. (Z.) (mc e ms16: Tuiriz, Monforte / ms10,098r: D.E.)
6845. Renego do amigo que cobre cas alas e (pt) Pregar no deserto, sermo perdido.
(Chaves) (es) Predicar en desierto, sermn
morde co pico. 2462 (mc)
perdido. (R. Marn) / Predicar en desierto
Var.: Renega do amigo que te cobre coas aas e
es desconcierto. (Id.)
te morde co bico. (ms16: D.E.)
(pt) Renego do amigo que cobre com as 6853. Predica fraile, por-un odo entra e
asas, e morde com o bico. (Chaves) (es) por-outro sale. (ms-LU: seminarista annimo:
Reniego del amigo que cubre con las alas y Melide, C)
muerde con el pico. (H.N.) 6854. Predcame frade, por unha orella
6846. Vive o leal mentras o traidor quere. m'entra e por outra me sale. (ms)
(ms16: R. Fisterrn) 6855. Predcame frade: por un odo me
entra e por outro me sale. (ms-LU:
seminarista annimo: Carballedo, LU)
2459
ms: hovo / pel-o.
2460
ms16: millor, pior.
2461
ms10: non se paga do treidor.
2462 2463
ms: c'as. V.Saco copiara mal o refrn que aparece Contn a indicacin Gobierno no ms.
2464
como variante, poendo morde no lugar de cobre, cas por ms4: Predicame.
2465
coas e pico no canto de bico. Salvamos estas erratas. ms10: Predicar. / En ms10 s.v. Predicar.
2469
6856. Predcame fraile: por un odo m'entra faino despois. (ms-SA: seminarista annimo:
e por outro me saile. (ms21,24r: Berms) algn lugar da provincia de Lugo)
6857. Predcame, cura, predcame, frade: 6871. O que ha de canta-lo boi ten que i-lo
por un odo me entra e por otro me sale. cantando o carro. 2470 (ms16: D.E.)
(ms-SA: Lorenzo Castieira Canosa: Santa Mara de (es) Lo que ha de cantar el buey, canta el
Xavia, Camarias, C) carro. (Correas)
6858. Predcame, padre, que por unha 6872. O ro revolto, ganancia de pescadores.
orella me entra e por outra me sale. (ms- (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
SA: Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, 6873. Pola mala hora tallando na lea e
Santa Comba, C) pola boa debaixo da pena. (ms21,18r:
6859. Predcame, fraile, por un odo me Berms)
entra e por outro me sale. (ms-LU: 6874. Ro avolto, ganancia de pescadores.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo 2471
(mc e ms16: A.S.A.)
/ ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Var.: Ro revolto? Ganancia de pescadores.
6860. Predicar en desierto, sermn perdido. (ms16: M.-R. de P.) / A ro revolto, ganacia de
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) pescants. (ms16: D.E.)
6861. Predica, meu cura; predica, meu (pt) A ro revolto, ganhana (ou ganncia)
fraile; por un odo me entra e por outro de pescador. (Chaves) (es) A rio revuelto,
me saile. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites) ganancia de pescadores (mc: Gella / ms16:
6862. Predica, meu frade, por un odo me Z.) / Ro vuelto, ganancia de pescadores.
entra e por outro me sale. (ms-SA: Jos Lus (Correas)
Lobato Carbia) 6875. Ro revolto? Ganancia de
pescadores. (mc e ms16: M.-R. de P.)
DESORDEN Var.: Cando hay ganancia ps pescadores,
6863. A ro revolto, ganancia de pescadores. hubo antes ro revolto. (Lameiro)
(ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de (pt) A ro revolto, ganhana de pescador.
Compostela, C / ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, (Chaves) (es) Ro revuelto, ganancia de
Lousame, C) pescadores. (Sbarbi)
6864. Aproveitador da palla, Nota a los que se aprovechan de revueltas y
desperdiciador do grau. (ms-LU: seminarista confusin para lograr turbios propsitos.
annimo: algn lugar da provincia da Corua) 6876. Todo anda rivs: abaixo a cabeza e
6865. Cando na casa engorda a moza mal arriba os ps. (ms16: D.E.)
anda a cousa. 2466 (ms16 e ms10,012r: D.E.) (es) Todo anda al revs: la cabeza abajo y
6866. Derramador da faria, achegador da arriba los pies. (R. Marn)
cinza. 2467 (ms16 e ms10,004r: D.E.)
(es) Derramadora de la farina, allegadora DESPEDIDAS
de la ceniza. (S.) 6877. A "devos da mia casa" e "que
6867. Mal vai a barca sin remos. (ms16: Lugo) queres coa mia muller?" non hai que
(es) Bien haremos, bien diremos: mal va la responder. (ms16: D.E.)
barca sin remos. (Z.) (es) A "idos de mi casa" y "que queris
6868. Mar revolto, ganancia de marieiros. con mi mujer?", no hay responder.
(ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) (Correas)
2468
6869. O desorde pai do orde. (ms16 e 6878. Dgolle que se vaia e destase as
ms10,004v: D.E.)
bragas. (ms16: D.E.)
(es) El desorden es padre del orden . (R.
(es) Yo le digo que l se vaya, e l
Marn)
desclzase las bragas. (S. / C. / R. Marn)
6870. O que amigo de poe-lo carro antes Destese por destase. Error claro.
que os bois, o que deba facer antes,
DESPERDICIO

2469
O que amigo de poelo carro antes que os bois o
2466
En ms10 s.v. Engordar. que debia facer antes, faino despois.
2467 2470
En ms10 s.v. Maltratar. O que ha de cantalo boi, tn que ilo cantando o carro.
2468 2471
En ms10 s.v. Desorden. ms: A rio avolto.
6879. Cos desperdicios dos ricos DESPREOCUPACIN
mantanse moitos probes. (ms10,004v: 6895. Ande eu quente e que se ra a xente.
D.E.) (mc: C.A.)
Var.: Ande eu quente e rase a xente. (ms16:
DESPERTAR D.E.)
6880. Ninguin desperte a mala ventura (pt) Ande eu quente e ria-se a gente.
(Chaves) (es) Andeme yo caliente y rase la
cando sta durma. (ms10,004v: D.E.)
gente. (Correas) / ms16: Z.
6881. Non despertes a quen dorme, que o
6896. Bailar ben e bailar mal, todo bailar.
sono o millor amigo. (ms10,004v: D.E.) (ms16: D.E.)
(es) Bailar bien y bailar mal, todo es
DESPISTES bailar. (Correas)
6882. Has de ir ro e non ver a agua. (ms- 6897. Cando a sartn vexas mover, non te
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, botes a correr. (ms-LU: seminarista annimo:
A Estrada, PO) Bretoa, A Pastoriza, LU)
6898. Com'e bebe e ponte gordo e, se te
DESPRECIO. V. tamn Desdn y desprecio. chaman, faite xordo. 2474 (ms-LU: Jess
2472
6883. A calquera cousa lle chaman [...]. Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
(ms16) Carballedo, LU)
(es) A cualquier cosa le llaman rosa. (R. 6899. Comamos, bebamos e runflemos que,
Marn) cabo, morrer temos. (ms16: D.E.)
6884. Anque che manchen o nombre, 6900. Come ben e caga forte, e non teas
gazpacho eres. (ms8,06r: La Corua) medo morte. 2475 (ms5,029)
6885. Bo puado son tres moscas. (ms16: D.E.) 6901. Come e bebe, e ponte gordo; e se te
(es) Valiente puado son tres moscas. (R. mandan traballar, faite xordo. 2476 (ms-
Marn) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
6886. De xente murona, lbreme Dios. (ms- Lugo)
LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU) 6902. Come e folga e ters vida boa. (ms16:
6887. Non hai desprecio como o non facer D.E.)
aprecio. (ms16: Silvarrey) 6903. Comer e beber e pete porta quen
(es) No hay mayor desprecio que el no dispois vier. (ms16: D.E.)
hacer aprecio. (M. Kleiser) Var.: Comer e beber e pete porta quen vier.
6888. O maor desprecio non facer aprecio. (D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 6904. Come, durme e engorda e se te
provincia de Lugo)
chaman faite a xorda. (ms16: D.E.)
6889. O paisano, comer e beber con il;
6905. Chova que neve, quen ten sede bebe.
facerlle pagar e romperlle o xarro na (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das
cabeza. (ms15,43: Valle del Mao) Igrexas, Forcarei, PO)
6890. O que costa pouco, estmase menos. 6906. Decir que digan, que tamn de Deus
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) dixeron. 2477 (ms16 e ms10,002v: D.E.)
6891. O que desprecia o ochavo, non chega (es) Digan que de Dios dijeron. (H.)
carto. (ms15,43: Lugo) 6907. Diga a mia vecia e tea meu fol
6892. O santo da porta non ten devocin. faria. 2478 (mc e ms15,11: A.I.)
(ms-LU: Manuel Portela Balayo) Var.: Diga a mala vecia e tea o meu fol
6893. Quen o pouco desprecia, inda menos faria. (ms16: D.E.)
merece. 2473 (ms10,004v: D.E.) (pt) Diga minha vizinha e tenha meu saco
6894. Xente de zocos, tropa do demo. farinha. (Chaves) (es) Diga mi vecina, y
(ms8,04r: Laln)
2474
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Sibaritismo.
2475
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2472
Este o nico caso no que sorprendemos un intento de incluu este refrn en Sibaritismo.
2476
traducir un refrn casteln, que quedou frustrado, e por iso Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
quedou incompleto, non encontra-la forma de rimar rosa incluu este refrn en Sibaritismo.
2477
con cousa. En ms10 s.v. Decir.
2473 2478
En ms10 s.v. Despreciar. ms15,11: tea o meu fol.
tenga mi costal harina. (Correas) / Hable 6917. A todo se chegar. (ms-LU: seminarista
mi vecina y tenga mi cofre harina. (Z.) annimo: Melide, C)
Contra la murmuracin. 6918. Cada mosca fai a sa sombra. (ms16:
6908. O dito logo pasa e o proveito queda D.E.)
na casa. 2479 (mc: M.L.) (es) Cada mosca tiene su sombra. (Correas)
Var.: O dito axia pasa i-o proveito queda na 6919. Cada un pr que . (ms-LU: seminarista
casa. (ms16: D.E.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) El dicho se pasa, y el provecho se 6920. Deixa o mundo como est, que ti non
queda en casa. (R. Marn) / La lle vas a arreglar nada. (ms8,56r: Silvarrey)
murmuracin luego pasa y la hacienda se 6921. En das cousas somos iguales: en
queda en casa. (Correas) nacer i-en morrer. (ms5,041: El Compostelano,
6909. Que chova que neve, quen ten sede 1938, 1939 y 1940)
bebe. (mc, ms4: A.S.A. / ms4: Carballedo.F.V.S. / Entresacado de los artculos sobre folklore
ms16: D.E.) gallego publicados por Lence-Santar en El
Var.: Que chova, que xe, dlle auga corpo Compostelano de Santiago de Compostela a
cando a sede a pide. (D.E.) / Que chova, que travs de los aos 1938, 1939 y 1940.
neve, cando teas sede, bebe. (Lugo) 6922. Este mundo eiqu queda. (ms6,01v)
(es) Llueva o nieve, cuando tengas hambre, 6923. Moitos morren porque os matan i-
come; y cuando tengas sed, bebe. 2480 (R. outros porque se lles vai o alento.
Marn). (ms8,53v: Trives)
6910. Rase a mia vecia e tea o meu fol Var.: Moitos morren porque os matan i-outros
faria. (ms21,03r: Berms) porque paran de alentar.
6911. Rase a mia vecia i-o meu fol tea 6924. O paxaro naceu pra volar i-o home
faria. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) pra traballar. (ms15,41: Castroverde)
2481
6912. Tanto d xabrn coma fo negro. 6925. O que naceu barrigudo, importa
(ms16 e ms10,047v: D.E.) pouco enfaixalo. (ms15,13)
6913. Ten o pecado da vella: tanto lle d 6926. O toxo non sal de toxo por floreado
polo que vai como polo que vn. 2482 (mc, qu'estea. (ms-LU: seminarista annimo: algn
ms16 e ms11,54: Incio) lugar da provincia de Lugo)
(pt) Tanto me dou por chut como por arre. 6927. Pra ter fertuna non val cencia nin
(Chaves) (es) Tanto me da ser de Rita como
cousa algunha. 2484 (ms16 e ms10,019v: D.E.)
de Alcal. (Correas) / Tanto me di por
Var.: Contra a fertuna non hai forza algunha.
oste como por arre. (Id.)
(D.E.)
6914. Todos se rin del i-el de todos. (ms16:
(es) A fuerza de fortuna, no vale ciencia ni
Lugo)
arte alguna. (Correas)
(es) Todos se ren dl y l de todos.
(Correas) 6928. Quen de unha sai, pra das .
(ms15,45v: Guntn)
6929. Sei que hei de morrer e sei dnde e
DESQUITE
cndo. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
6915. Engana a quen te engane e dispois
6930. Un da pra morrer non ha de faltar.
pase o que pase. (ms16: D.E.) 2485
(mc: Lugo)
6916. que te engane unha vez, engnao se
6931. Un da pra morrer non ha de fallar.
podes tres. 2483 (ms16 e ms10,012r: D.E.) (ms6,01v)
(es) A quien te engae una vez, engale tu 6932. Unhos nacen con estrela e outros
diez. (R. Marn)
nacen estrelados. (mc, ms4 e ms16: J.T. / ms4:
F.V.S.)
DESTINO (es) Unos nacen con estrella, y otros sin
ella. (R. Marn)

2479
ms: y o.
2480
ms16: Llueva que nieve
2481
En ms10 s.v. Miscelnea coas indicacins Dar e
2484
Indiferencia. En ms10 s.v. Fortuna. En bo galego un esperara
2482
Indica Desdn no ms. ningunha, o que pode ser indicio de importacin.
2483 2485
En ms10 s.v. Engao. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
6933. Unhos nacen con estrela i-autros sin
ela. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, DEUDAS. V. tamn Comercio, Empeos, Fiar, Jurdicos
Carballedo, LU) y similares, Malgastar, Pagos, Prstamos.
6934. Unhos nacen deitados e outros de p. 6945. A dbeda e o labor sempre veen ao
2486
(mc, ms4 e ms16: M.V. / ms10: D.E.) pior. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba
(es) Unos nacen para cibera, y otros para de Cordeiro, Valga, PO)
piedra moledera. (R. Marn) / Unos nacen 6946. A deuda e o labor quedan pra o pior.
2493
con estrella, y otros nacen estrellados. (Id.) (mc e ms16: F.B.B.)
(ct) Uns naixen ab una flor al cul, i altres Var.: A deuda e o labor, sempre agardan polo
ab una banya. (Alberola) / Uns naixen en peor. (mc e ms16: Carballino) 2494 / A deuda e
"estrella" y atres en esquella. (Alberola) o labor sempre veen pior. (mc e ms16:
Clases sociales. (ms10) M.V.) / A dbeda i-o labor sempre veen a
6935. Unhos nacen pr'espellos e autros pior. (ms16: D.E.)
pr'escarabellos. (ms-LU: seminarista annimo: 6947. A deuda e o labor sempre veen
algn lugar da provincia de Lugo) pior. (ms21,25r: Berms)
6936. Uns nacen con estrela e outros sin ela. 6948. A deuda e o labor sempre veen
(ms16: Lugo)
pior. (ms-SA: Francisco Luna Bande)
(es) Unos nacen con estrella y otros sin
ella. (R. Marn) 6949. A deuda i-o labor, agarda pr pior.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
6937. Uns nacen pra moer e outros pra ser provincia de Lugo)
modos. 2487 (ms16 e ms10,041r: D.E.) 6950. A dieiros pagados, brazos crebados.
(es) Unos nacieron para moler y otros para 2495
(mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
ser molidos. (Correas) Var.: A dieiro dado, brazo crebado. (ms16 e
6938. Uns nacen pra santos e outros pra ps ms10,006r: D.E.) 2496
de bancos. 2488 (mc, ms4 e ms16: A.S.A. / ms10: (es) A dineros pagados, brazos quebrados.
D.E.) (Correas) / A dineros tomados, brazos
quebrados. (S.)
DESTREZA 2497
6951. A quen non debo, non temo. (mc e
6939. Quen mata a abella, sabe mis que ms16: F.B.B. / ms10,002r: D.E.)
ela. 2489 (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de (es) El que teme, algo debe. (Sbarbi)
2498
La Corua) 6952. A quen non debo, non teo medo.
(mc e ms16: M.L.)
DESTRUCCIN (es) El que teme algo debe. (Sbarbi) / Quien
no debe no teme. (R. Marn)
6940. Mis destroi o polvo que a piqueta.
2490 6953. A rico non debas e a probe non
(mc e ms16: Tuiriz)
2491 prometas. 2499 (mc e ms16: F.B.B. / ms-LU:
6941. Mis fcile desfacer que facer. seminarista annimo: algn lugar da provincia da
(ms16 e ms10,004v: D.E.) Corua)
(es) Ms fcil es derrocar que edificar. (R. (pt) Ao rico no devas, ao pobre no
Marn) prometas. (Chaves) / Ao pobre no
6942. Un rbore crtase nunha hora e non prometas e ao rico no faltes. (Id.) (es) A
se cra en vinte anos. (ms5,029) rico no prometas, y a pobre no fallezcas.
6943. Unha desfeita todo o arrasa e (Correas) / Al rico no prometas y al pobre
desaxeita. 2492 (ms10,004v: D.E.)

DESUSO 2493
ms4: prior.
6944. Casa pechada, casa esborrallada. 2494
ms16: pior.
(ms16: D.E.) 2495
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Pagos (Pagos anticipados).
2486 2496
ms4: Uns nacen; ms16: i outros; ms10: Us nacen. En ms10 s.v. Dinero.
2487 2497
En ms10 s.v. Moler. ms10: non lle temo. / En ms10 s.v. Deber. / Nunha
2488
ms4 e ms10: Us nacen. segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este
2489
Indica Destreza. refrn en Deudores (Nadie sea deudor).
2490 2498
mc: destruye Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2491
En ms10 s.v. Deshacer. incluu este refrn en Deudores (Nadie sea deudor).
2492 2499
En ms10 s.v. Destrozo. ms: y-a, pormetas; ms-LU: y a, pobre.
no faltes. (Sbarbi) (ct) Al ric no degues y al (es) Quien debe y paga, cuenta saldada. (R.
pbre no prometes. (Alberola) Marn)
2507
6954. As disculpas non pagan deudas. 6968. O que debe sabe ben canto debe.
(ms8,27v e ms16: Silvarrey) (ms16 e ms10,002r: D.E.)
2508
6955. Cando chove e fai sol, tempo de paga- 6969. O que debe, ten que pagar. (mc e
las dbedas. 2500 (mc e ms16: A.I.) ms16: Bucios / ms16: Lugo)
6956. De quen non debe nada, bo unha (es) Quien vos debe que vos pague.
(Correas)
migalla. 2501 (ms10,002r: D.E.)
6970. O que moito bebe, tarde paga o que
6957. Deitarse sin dbeda e erguerse co ela
debe. (ms8,15r: Silvarrey)
non boa aquela. 2502 (ms16 e ms10,002r:
D.E.) 6971. O que nada debe, nada teme. (mc e
ms16: R. Caruncho)
6958. En dbeda se mete quen fa ou
(pt) Quem no deve, no teme. (Chaves)
promete. 2503 (ms10,002r: D.E.) (es) Quien nada debe, nada teme. (R.
6959. Fuxir o deber, que o pagar certo. (mc Marn)
e ms16: Bucios)
6972. rico non debas, pobre non
6960. Mis vale deuda vella que enclava ofrezas. (ms-SA: Francisco Luna Bande)
nova. (ms5,029)
6973. Pra pagar e morrer, al tarde, mal e
6961. Niste tempo o que paga o que debe
nunca. (ms e ms16: Carballino)
empea o que ten. (mc e ms16: Tuiriz, Var.: Pra pagar e morrer, al tarde e nunca.
Monforte-F.V.S.)
(Carballino)
Var.: Niste tempo, quen paga o que debe,
(pt) Para pagar e morrer, sempre tempo
empea o que ten. (Tuiriz, M.)
de o fazer. (Chaves)
6962. Non hai prazo que non se cumpla nin 6974. Quen sen deber queira ser debedor,
deuda que non se pague. (mc e ms16: Sarria) fgase fiador. (mc e ms16: F.B.B.)
(pt) No h prazo que no acabe, nem
(es) Quien sale por fiador, suele salir
dvida que se no pague. (Chaves) (es) No
pagador. (Sbarbi)
hay plazo que no se cumpla, ni deuda que 2509
non se pague. (R. Marn) / No hay plazo 6975. Trampas nunca pagaron deudas.
(ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
que non llega, por largo que sea. (Id.)
6963. Non hai plazo que non cheghe e
DEUDORES. V. tamn Deudas.
deuda que non se paghe. 2504 (ms-SA: Jos
M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
2505
6964. O deber non pecado. (ms16 e
ms10,002r: D.E.) Deudores tramposos e insolventes
6965. O mis malo deber, que pagar certo 6976. Andar a pago non pago non de
ha de ser. (mc / ms4: F.V.S.) homes fidalgos. (ms16: D.E.)
Var.: O mis malo o deber, que pagar certo
6977. De deber a pagar hai moito camio
ha ser. (mc e ms16: Lugo)
que andar. 2510 (ms16 e ms10,002r: D.E.)
6966. O que come os meus bs, pague as
6978. Home tramposo e muller mintireira,
mias deudas. (mc e ms16: Bucios)
na casa de quen os queira. 2511 (mc e ms16:
6967. O que debe e paga, non debe nada. M.V. / ms21,24v: Berms)
2506
(mc e ms16: Palas de Rei-F.V.S. / ms10,002r: Var.: Home tramposo e muller mentireira,
D.E.) doullos a quen os queira. (ms16 e ms10,028v:
D.E.) 2512

2500
Cando chove e fai sol, tempo de pagal-as dbedas. /
2507
mc: pagar as deudas; ms16: pagar as dbedas. En ms10 s.v. Deber.
2501 2508
En ms10 s.v. Deber. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2502
En ms10 s.v. Deuda. incluu este refrn en Pagos.
2503 2509
En ms10 s.v. Deuda. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2504
Non hay plazo que non cheje e deuda que non se paje. incluu este refrn en Deudores (Deudores tramposos e
2505
En ms10 s.v. Deber. insolventes).
2506 2510
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco En ms10 s.v. Deber.
2511
incluu este refrn en Deudores (Nadie sea deudor). / En ms: mentireira.
2512
ms10 s.v. Deber. En ms10 s.v. Hombre.
(es) Hombre tramposo y mujer embustera, (pt) Ao pobre no prometas e ao rico no
no en mi casa ni por mi acera. (R. Marn) faltes. (Chaves) / Ao rico no devas, ao
6979. Home tramposo e muller mintireira, pobre no prometas. (Id.) (es) Ni ofrezcas a
na casa de quen os queira. (ms21,24v: pobre, nin debas a rico. (Sbarbi) / Ni a rico
Berms) debas ni a pobre prometas. (Hernn Nez)
6980. O deber tan antigo como non pagar. 6988. O que debe e paga, boa camisa lava.
2518
(ms16 e ms10,002r: D.E.) (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
Var.: O deber xa moi vello. (ms16 e Var.: O que debe e paga, viste camisa lavada.
ms10,002r: D.E.) 2513 (ms15,08 / ms16: D.E. / ms18,74r: A.S.A.) 2519
(es) El deber es muy antiguo. (R. Marn) / 6989. O que debe e paga, fai unha festa.
El deber es tan antiguo como el no pagar. (ms4: G.S. y A.)
(R. Marn) 6990. O que debe e paga, ten dolor e sana.
6981. Trampas non pagan deudas. (mc: Pidre- (ms21,13r: Berms)
F.V.S. / ms16: Sarria, Ferreira de Pantn) 6991. O que deba e pagou, tia dolor e
sanou. (mc e ms16: M.V.)
INCONVENIENTES DE SER DEUDOR Var.: O que deba e pagou, tia door e sandou.
6982. O que algo est a deber non dorme (mc e ms16: F.B.B.)
2514
como quer. (ms16 e ms10,002r: D.E.) (es) Quien debe y paga, descansa. (R.
(pt) O que deve no reposa como quer. Marn)
(Chaves) (es) El que algo debe no reposa 6992. O que deba e pagou, tia dolor e
como quiere. (Z.) sanou. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A
6983. O que debe, non dorme, i-o que Laracha, C)
cobra, descansa. 2515 (mc e ms16: Lugo / ms- 6993. O que paga e debe, sabe o que lle
LU: seminarista annimo: Pantn, LU) queda. (ms8,13v e ms16: La Caiza)
(pt) O que deve no repousa como quer. 6994. O que paga o que debe, descansa.
(Chaves) (es) El que debe, no descansa (ms16: Sarria)
como quiere o no reposa. (R. Marn) Var.: O que paga, descansa. (mc: Sarria)
6984. O que debe, non seu o que ten. (mc e (pt) Quem paga dvida, faz cabedal.
ms16: Lugo) (Chaves) (es) Quien debe y paga, descansa.
6985. Se tes pra Pscoa unha dbeda, logo (R. Marn) / Quien paga descansa y cobra
che se vai coresma. 2516 (ms16 e ms10,083r: confianza. (Id.) / Quien paga descansa y
D.E.) quien cobra echa panza. (Id.)
Var.: Debe algo pra Pascoa e serache corta a 6995. O que paga o que debe, desempea o
Coresma. (ms16: Lugo) que ten. (mc e ms16: Bucios)
(es) Debe algo para Pascua y hacrsete ha (es) Paga lo que debes, vers lo que tienes.
corta la Cuaresma. (Hernn Nez) (Sbarbi)
6986. Ter e deber non ter. (ms-SA: seminarista 6996. O que paga o que debe, todo o que lle
annimo: Terras do Deza, PO / ms-SA: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia) queda seu. 2520 (ms10,075r: D.E.)
6997. rico non debas e pobre non
ofrezas. (ms21,28r: Berms)
6998. rico non debas i- pobre non
Nadie sea deudor
prometas. 2521 (mc e ms16: Lugo)
6987. pobre non ofrezas i- rico non Vase pobre non prometas...
2517
debas. (mc: Bucios)
6999. rico non lle debas i- probe non lle
Var.: s ricos non deas y-s probes non
ofrezas. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
ofrezas. (ms4: Pidre-F.V.S.) / A rico non debas Neira de Xus, Baralla, LU)
e a probe non ofrezas. (ms16: D.E.)
7000. Paga o que debes e sabers do mal
que padeces. (ms16: D.E.)
2513
En ms10 s.v. Deber.
2514 2518
En ms10 s.v. Deber. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2515
ms-LU: e o que. incluu este refrn en Deudas.
2516 2519
ms10: logo se che vai. En ms10 s.v. Pascua coa ms18,74r: veste a camisa.
2520
indicacin Deudores. En ms10 s.v. Pago coa indicacin Deudores.
2517 2521
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Deudas. incluu este refrn en Deudas.
7001. Paga o que debes e sabers do mal 7016. O que vai pr mar persnase na terra.
que padeces. 2522 (ms10,075r: D.E.) (ms16: Santiago)
2525
7002. Paga o que debes e sabers o que tes. 7017. Sea santo que fore, ora pro nobis.
(mc e ms16: Carballedo / ms4: F.V.S.) (ms: M.V.)
Var.: Paga o que debes e sabers o que che Var.: Sea o santo que queira, ora pro nobis.
queda. (ms16: D.E.) (ms16: Sober) / Seia o santo que fore, ora pro
(pt) Paga o que deves, sabers o que te nobis. (ms16: D.E.)
fica. (Chaves) (es) Paga lo que debes, y (es) Sea el santo que fuere, ora pro nobis.
sabrs lo que tienes. (mc: Correas / ms16: (R. Marn)
Z.) / Paga lo que debes y sabrs lo que te
queda. (Correas) DIABLO. V. tamn Demo, Demonio, Diao, Religiosos y
7003. Paga o que debes e sers seor do que morales, Trasno.
tes. (ms16: D.E.) 7018. A capa tapa o diablo, pero o rabo sale
7004. Paga un, descansan dous. (mc e ms16: fra. 2526 (mc)
Mondoedo / ms4: F.V.S.) 7019. A quen co demo anda, o boi se lle
7005. Pago por pago non pecado. (ms5,023: esmanca. (ms21,05v: Berms)
Flix Rodrguez Vieites) 7020. Al vai o demo revolto despois do sol
2523
7006. Quen debe e paga boa festa fai. posto. 2527 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
(ms16 e ms10,002r: D.E.) 2528
7021. Algunha vez di o demo a verdade.
(ms16 e ms10,003v: D.E.)
DEVOCIN. V. tamn Religiosos y morales. 7022. s veces o demo un porco e
7007. igrexa hase ir de volunt, guerra revstese de mil maneiras. (ms15,44: Lugo)
de necesid e convite nin de necesid 7023. Ben sabe o demo a qun atenta e a
nin de volunt. (ms16: D.E.) besta a qun leva. 2529 (mc: M.V. / ms16 e
7008. Bota Corpio, que inda que o demo ms10,003v: D.E.)
non teas, faiche santio. (ms-SA: Var.: Ben sabe o demo a quen percura e a
seminarista annimo: Besexos, Vila de Cruces, PO) besta a quen derruba. (M.V. / ms16 e
7009. Cando trona, todos acordan de santa ms10,003v: D.E.)
Brbara. (ms-LU: seminarista annimo: algn 7024. Ben sabe o demo a quen percura e a
lugar da provincia de Lugo) besta a quen leva. (ms: M.V.)
7010. Canto mis culto, mis limosna. (ms) 7025. Ben sabe o demo o frangallo que
7011. Do san Juan san Miguel, nin misa racha. 2530 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
nin rosario nin muller. (ms-LU: seminarista 7026. Cando o demo durme, sa nai
annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada, LU) descansa. (mc e ms16: C.A.)
7012. Dous [sic] romaxes por xaneiro, san 7027. Cando o demo non ten que facer, co
Amaro o primeiro. (ms-LU: Jos Ballesteros rabo se torna as moscas. 2531 (mc: C.A. /
Alonso) ms16: D.E.)
7013. Hai quen solo se acorda de santa Var.: Cando o demo non ten qu facer, en algo
Brbara cando trona. (mc e ms16: Bucios) se ha de entreter. (ms16: D.E.)
Var.: Poucos son os que se acordan de santa (es) Cuando el diablo no tiene que hacer,
Brbara mentras non trona. (ms16: D.E.) saca lo suyo al sol, y mata moscas.
(es) Nadie se acuerda de Santa Brbara (Correas)
hasta que truena. (Sbarbi) 7028. Cando o demo reza, engaarte quer.
7014. Na igrexa, cantar; na casa, chorar. 2532
(mc / ms4: F.V.S.)
(ms16: D.E.)
(es) En la iglesia, cantar y en casa, llorar.
(Correas) 2525
Contn a indicacin Indiferencia no ms. / ms4: Sea o
7015. Na igrexa, rezar; na praza, calar; na santo.
2526
casa, falar hastra escachar. 2524 (ms16 e 2527
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
En ms10 s.v. Demonio.
ms10,030v: D.E.) 2528
En ms10 s.v. Demonio.
2529
mc: i-a besta. / Refrn e variante en ms10 s.v.
Demonio.
2522 2530
En ms10 s.v. Pago coa indicacin Deudores. En ms10 s.v. Demonio.
2523 2531
En ms10 s.v. Deber. ms16: co rabo torna.
2524 2532
En ms10 s.v. Iglesia. Variantes en ms10 s.v. Demonio.
Var.: Cando o demo reza, non de creer. (mc: 7040. Na faria do demo, todo se volve
C.A. A Nosa Terra / ms16 e ms10,003v: D.E.) salvado. (mc: Leite de Vasconcellos-F.V.S.)
2533
/ Cando o demo reza, algunha cousa quer. Var.: Faria que trai o demo logo se volve
(ms16 e ms10,003v: D.E.) farelo. (ms16 e ms10,003v: D.E.) 2537
(pt) Quando o diabo reza, enganar-te quer. (es) La harina del diablo todo se vuelve
(Chaves) (es) Cuando el diablo reza, salvado. (R. Marn)
engaarte quiere. (Correas) Figuradamente se aplica a lo mal ganado,
Reprende a los hipcritas y generalmente a que se malgasta y se pierde.
todos los que en buenas apariencias 7041. Non o demo tan feo como o pinta o
encubren daada intencion. (Sbarbi)
medo. 2538 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
7029. Cando vai torta o demo a endereita.
(ms10,031r: D.E.)
7042. Non ha de estar sempre o demo
7030. D o demo escontra a pedra e non detrs da porta. 2539 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
sempre creba. (ms16: D.E.) 7043. Nunca o diao fixo empanada que
7031. Dar mal pago; as fai o demo a quen-o non quixera a millor tallada. 2540 (ms16 e
ms10,011r: D.E.)
sirve. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
7044. O demo anda por todas as cabezas.
(ms15,23)
7032. Demoos non son santos. (mc e ms16:
A.N.)
7045. O demo as fai e o demo as colle. (ms-
2534 SA: Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C)
7033. Detrs da cruz est o demo. (mc e
ms16: Sarria)
7046. O demo as fai e o demo as xunta. (mc e
ms16: Santiago)
(pt) Detrs da cruz est o diabo. (Chaves)
(es) Detrs de la cruz est el diablo. 7047. O demo as tapa e o demo as destapa
(Correas) / Despus de la cruz est el con tamboril e gaita. 2541 (ms16 e ms10,003v:
diablo y solo a buena razn el engao. (R. D.E.)
Marn) 7048. O demo ben sabe a qun atenta. (mc e
ms16: Santiago)
7034. Fai unha o demo pra que lle crean un
cento. 2535 (mc: Corme / ms21,08r: Berms) 7049. O demo coxo inda s veces corre mis
Var.: O demo fai unha pra que lle crean cen. que outro. 2542 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
(ms5,045 e ms16: Cebrero) 7050. demo e muller nunca lles falta
7035. Grande o demo e naide o quere. (ms- que facer. 2543 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 7051. O demo gaiteiro e toca o pandeiro.
Lugo) (mc / ms16: Lugo)
7036. Grande o demo e non hai quen o 7052. O demo unha vaca e non hai quen a
queira. 2536 (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Silvarrey / muxa. (mc e ms16: Corme)
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia 2544
7053. O demo vello i-o tempo sabio.
de Lugo) (ms16 e ms10,003v: D.E.)
7037. Indo por un camio encontrei o demo 7054. O demo ensia a pecar pero non a
o meu ladio. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: rezar. 2545 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
7055. O demo ensia a romper mis non a
7038. Invitaron o demo a unha merenda i
compoer. 2546 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
dixronlle que era de pequenos e
7056. O demo non desfai cruces. (ms5,057)
rapaces e dixo que nun aceutaba porque Var.: O demo non fai cruces. (ms16: Silvarrey)
saban mis qu'el. (ms-LU: seminarista 7057. O demo non santo. 2547
(ms16 e
annimo: algn lugar de Galicia)
ms10,003v: D.E.)
7039. Mis sabe o demo por vello que por
sabio. (ms4: F.V.S.)
2537
Var.: Mis sabe o demo por ser vello que por 2538
En ms10 s.v. Demonio.
ser demo. (ms16: D.E.) En ms10 s.v. Demonio.
2539
En ms10 s.v. Demonio.
2540
En ms10 s.v. Empanada.
2541
En ms10 s.v. Demonio.
2542
En ms10 s.v. Demonio.
2533 2543
ms16 e ms10: crer. En ms10 s.v. Demonio.
2534 2544
V. Tras da cruz est o demo en Religiosos y morales. En ms10 s.v. Demonio.
2535 2545
ms21,08r: pa que. En ms10 s.v. Demonio.
2536 2546
ms-LU: grand', quen'o queira. En ms10 s.v. Demonio.
7058. O demo non fai empanada que de ela Lo malo por muy oculto que se haga, ha de
non coma. 2548 (ms5,138: Nogales) salir al descubierto.
7059. O demo nunca dorme. (mc e ms16: S.V. 7072. O demo, p'as facere, ten unha manta,
Ribas de Mio) e p'as descubrire, unha gaita. (ms-LU:
(pt) O diabo no tem sono. (Chaves) (es) El seminarista annimo: algn lugar da provincia de
diablo no duerme y todo lo aasca. (Sbarbi) Lugo)
7060. O demo os seus quere. 2549
(mc e ms16: 7073. O demo, pa facelas, cubre unha
A.S.A.) manta, e pa descubrilas toca unha
2550
7061. O demo que as fai, descbreas. flauta. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
(mc, ms11,43 e ms16: Fonsagrada-F.V.S.) Pantn, LU)
Var.: O demo as arma e o demo as desarma. 7074. O demo, para facelos, tapa con unha
(ms16 e ms10,003v: D.E.) 2551 manta, e para descubrilos toca unha
(es) El diablo tiene una capa que gaita. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
aparentando tapar, destapa. (R. Marn)
7075. O demo, pra facelas, cobre unha
7062. O demo que as fai, sempre deixa o
manta, e pra desfacelas toca unha gaita.
rabo fra. (ms-LU: seminarista annimo: algn 2555
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A
lugar da provincia de Lugo)
Estrada, PO)
7063. O demo sabe mis por vello ca por
7076. O demo, prs facer, pon unha manta
demo. 2552 (ms: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
e, prs descubrir, toca unha gaita. (mc e
ms16: M.V.)
7064. O demo sempre deixa o rabo fra. (mc: Var.: O diao, cando as fai, viste unha manta,
Fonsagrada-F.V.S. / ms11,43: Comarca de Fonsagrada)
e cando as desfai, toca unha flauta. (ms16:
7065. O demo sempre est facendo Sober) / Cando o demo as fai, viste unha
mazarocos. (ms16: Sober) manta, e cando as desfai, toca unha frauta.
7066. O demo ten calzs de maragato. (mc e (ms16: Sober)
ms16: Muros) (pt) O diabo cobre com a capa e descobre
2553
7067. O demo ten cara de coello. (mc: com o chocalho (ou com o rabo). (Chaves)
Sarria / ms16: Lugo / ms10,047v: D.E.) (es) El diablo promete secreto y lo descubre
Var.: Vei que o demo ten cara de coello. luego. (R. Marn) / El diablo tapa el mal
(es) El diablo tiene cara de conejo. (Sbarbi) hecho para que te confes, despus tira de
/ El diablo tiene cara de cochino. (Id.) (ct) la manta y se re. (Id.) / El diablo tiene una
El dimni t cara de prc. (Alberola) capa que aparenta solo tapar / y destapa.
Se dice cuando se oye algo raro e (Id.) / El diablo tiene una capa que lo que
inexplicable. por un lado tapa por otro lo destapa. (Id.) /
7068. O demo ten das capas: con unha La capa del diablo nunca tapa por todos
tapa e con outra destapa. (ms8,34v: los lados. / El diablo lo hace y lo traza, y el
Silvarrey) diablo lo tapa con una manta, y el diablo lo
7069. O demo tira da manta e todo o saca con un tamborino a la plaza. (Correas)
destapa. 2554 (ms16 e ms10,003v: D.E.) 7077. O fruto do demo florece e non grana.
7070. O demo xa sabe a qun xuntou. (mc e (ms16: Sober)
ms16: Santiago) 7078. O paxaro no paxar, os nidos nos
7071. O demo, nas que fai, sempre deixa o rboles, e o demo tentando os que lle
rabo fra. (mc: Fonsagrada / ms16: Sarria) parecen suaves. (ms-SA: Lus Vzquez Veiga)
(es) Tiro el diablo de la manta y se 7079. O que anda co demo, Dios non-o pode
descubri el pastel. (Sbarbi) axudar. 2556 (mc e ms16: J.A.P.)
7080. O que co demo cava a via, o demo
lla vendimia. (ms-LU: seminarista annimo:
2547
En ms10 s.v. Demonio. Bucios, Carballedo, LU)
2548
ms16: que dela non coma. 7081. O que fai raa, o demo o caa.
2549
ms4 e ms10: quer. En ms10 s.v. Miscelnea coa (ms21,08v: Berms)
indicacin Demo.
2550
ms11,43: qu'as fai.
2551 2555
En ms10 s.v. Demonio. O demo, p'ra facel'as, cobre unha manta; e p'ra
2552
ms-LU: U demo, que por demo. desfacel'as, toca unha gaita.
2553 2556
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Demo. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2554
En ms10 s.v. Demonio. incluu este refrn en Dios (Ayuda de Dios).
7082. Onde non pode mete-la cabeza o DIAO. V. tamn Demo, Demonio, Diablo, Jurdicos y
diao, mete o rabo. 2557 (ms16: D.E.) similares, Religiosos y morales, Trasno.
7083. Onde o demo non mete a cabeza, 7096. Ben se ri o diao cando o famento d
mete o rabo. (ms16: Lugo) farto. (ms10,005v: D.E.)
(es) Donde no puede meter la cabeza el 7097. Cando toma corpo o diao, vstese de
diablo, mete el rabo. abogado. (ms10,005v: D.E.)
7084. Ou a Dios ou demo ningun deixa 7098. Onde non pode mete-la cabeza o
de servir, sinn os que sirven a diao, mete o rabo. (ms10,005v: D.E.)
entrambos. 2558 (mc e ms16: M.V. / ms21,30v: 7099. Que diao fixeches e de onde
Berms) saliches que ta nai non viches e pai
7085. Por fondo que o demo cave, todo se lle non tiveches? (ms10,005v: D.E.)
sabe. 2559 (ms16 e ms10,003v: D.E.) 7100. Tanto leva o diao o roubado como o
7086. Quen co demo anda, co demo acaba. ben ganado. (ms10,005v: D.E.)
(ms16: D.E.)
7087. Quen co demo anda, o boi se lle
DAS. V. tamn Lunes, Martes, Maana, Sbado.
esmanza. 2560 (mc e ms16: A.S.A.)
7101. A cada da abndalle a sa malicia.
Var.: O que co demo traballa, os bois se lle 2565
(ms16 e ms10,005r: D.E.)
desmandan. (ms16: D.E.) 2566
7088. Quen co demo cava a via, co demo a 7102. A cada da hai que darlle o seu.
(ms16 e ms10,005r: D.E.)
vendima. (mc: J.A.P. / ms16: D.E. / ms18,76r: 2567
A.S.A.)
7103. A da craro, escuro nubrado.
(ms10,005r: D.E.)
(pt) Quem com o demo cava a vinha, com 2568
ele a vindima. (Chaves) (es) Quien con el 7104. A da tolo, camiante afouto.
(ms10,005r: D.E.)
diablo cava la via, con el diablo la
vendimia. (R. Marn) 7105. A tres das de alegras, trinta das de
7089. Quen perdeu e non achou, co demo agonas. (ms10,006r: D.E.)
andou. 2561 (mc e ms16: A.S.A.) 7106. Al se foi o da dispois da posta do
7090. Se o demo nos ha de levar, que nos sol. 2569 (ms16 e ms10,005r: D.E.)
(es) All van los das, despus del sol
leve en coche. 2562 (ms16 e ms10,003v: D.E.)
puesto. (Z.)
7091. Tal o demo como a sa nai. (mc e
ms16: Correas)
7107. Algn da ser Domingo e Martes de
Var.: Tan bo o demo como a sa nai. (ms16 e Antroido. 2570 (ms16 e ms10,005r: D.E.)
ms10,047v: D.E.) 2563 7108. Anda de da, que a noite mia. (mc:
(pt) Tal o demo como sua me. (Chaves) Tuiriz / ms16: La Caiza / ms-LU: seminarista
(es) Tal es el demo, como la su madre. annimo: algn lugar de Galicia)
(Correas) Consejo del diablo.
7092. Todo o demo demo. (mc e ms16: M.L.) 7109. Cada da que amaece, novas cousas
7093. U demo che moi listo; ten contigo acontecen. (ms16: D.E.)
2571
sempre un Cristo. (ms-SA: Pedro Pontes 7110. Cada da vemos cousas novas.
Garca) (ms10,005r: D.E.)
7094. Un demo a outro non lle achega os 7111. Comenza a crece-lo da pola santa
tizs pelexo. (ms16: D.E.) Luca. 2572 (ms10,005r: D.E.)
2564 13 dic.
7095. Vai que o demo ten cara de coello.
(mc e ms16: Bucios) 7112. Como vn o vintesete, as vn o mes
siguiente. 2573 (ms16: Santa Eulalia de Bveda /
ms21,16v: Berms)

2557 2565
Onde non pode metela cabeza o diao, mete o rabo. En ms10 s.v. Da.
2558 2566
ms21,30v: sin t'os que. En ms10 s.v. Da.
2559 2567
En ms10 s.v. Demonio. En ms10 s.v. Da.
2560 2568
mc e ms16: esmansa. En ms10 s.v. Da.
2561 2569
mc: n'hachou. En ms10 s.v. Da.
2562 2570
En ms10 s.v. Demonio. En ms10 s.v. Da.
2563 2571
En ms10 s.v. Demo. En ms10 s.v. Da.
2564 2572
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. En ms10 s.v. Da.
2574
7113. Da a da, morreuse mia ta. 7129. En martes non te cases nin te
(ms10,005r: D.E.) embarques. (ms-SA: Francisco Ageitos Prez:
2575
7114. Da de ano, vispra de santo. Corrubedo, Ribeira, C)
(ms10,005r: D.E.) 7130. En martes o teu porquio non mates.
7115. Da de casamento, da de contento. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
2576 Ribela, A Estrada, PO)
(ms10,005r: D.E.)
7116. Da de nboa bo da espera, se non 7131. En viernes e en martes non te cases
chove ou neva. 2577 (ms10,005r: D.E.) nin te embarques. (ms-SA: Nicols Alvarellos
Lpez: Laln, PO)
7117. Da de San Martio todo o vio bo
7132. En viernes e martes non te cases nin
vio. 2578 (ms10,005r: D.E.)
2579 te embarques. (ms-SA: Serafn Caamao
7118. Da nubrado engana ano. Cernadas: Esteiro, Muros, C)
(ms10,005r: D.E.)
2580 7133. Hai das en que non se pode sar da
7119. Da tras da, maio vai fra.
(ms10,005r: D.E.) casa. (ms6,03v: D.E. Dispersos)
7120. Da tras da vanse indo os anos. 2581 7134. Mata o martes e a la non cates.
(ms16 e ms10,005r: D.E.) (ms5,138: Jess Taboada, "Folklore de Vern" en
2582 Revista de Dialectologa y Tradiciones Populares. t.
7121. Da tras da, semana cabo. (ms4:
XV, 1959, cuad 3)
M.L. / ms16 e ms10,005r: D.E.)
7135. Mozos do lunes e bois do sbado non
7122. Da vir que o que hoxe canta,
valen ochavo. (ms-LU: seminarista annimo:
chorar. 2583 (ms10,005r: D.E.) algn lugar da provincia de Lugo)
7123. Da vir que tea peras o meu peral. 7136. Ni no viernes ni no martes, nin te
2584
(ms10,005r: D.E.) cases nin te embarques. (ms-SA: Manuel
7124. Das de maio, tan longos sodes, que Boado Vzquez: Santa Mara dos nxeles, Boimorto,
morro de fame e morro de amores. C)
(ms10,006r: D.E.) 7137. Nin o viernes nin o martes, non te
2585
7125. Dispois do da vn a noite. (ms16 e cases nin te embarques nin o teu
ms10,005r: D.E.) porquio mates. (ms-SA: Julio Barreiro
7126. Domingo, lunes e martes, festa en Fernndez, San Miguel de Vilar, Touro, C / ms-SA:
todas partes. (ms8,75v: O. de Rey) Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
7127. En martes lardeiro, moito vento e 7138. No martes nin te cases nin te
poucas noces. 2586 (ms-SA: Manuel Lpez embarques. (ms-SA: Jess Acua Garrido:
Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO) Vilaboa, PO)
7128. En martes non te cases nin te 7139. No martes non te cases nin
embarques nin a ta ceba mates. (ms-SA: t'embarques. 2587 (ms-SA: Juan Carlos Couselo
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Gago)
Lugo) 7140. No martes non te embarques nin te
cases. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
7141. Non hai da que non chegue nin prazo
que non se acabe. 2588 (ms16 e ms10,005r:
2573
V. Si chove o vintesete, chove o mes siguiente, si o D.E.)
trinta ou o primeiro non menten e variantes en Agrcolas 7142. Non hai da sin noite nin noite sin da.
(Meteorolgicos). 2589
2574
En ms10 s.v. Da. (ms16 e ms10,005r: D.E.)
2590
2575
En ms10 s.v. Da. 7143. Non hai da sin tarde. (ms16 e
2576
En ms10 s.v. Da. ms10,005r: D.E.)
2591
Non pasan os das en van.
2577
En ms10 s.v. Da. 7144.
2578
En ms10 s.v. Da. (ms10,047v: D.E.)
2579
En ms10 s.v. Da.
2580
En ms10 s.v. Da.
2581
En ms10 s.v. Da.
2582
En ms10 s.v. Da.
2583 2587
En ms10 s.v. Da. No martes non te cases nin ten barques.
2584 2588
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2585 2589
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2586 2590
Febreiro faille as contas a xaneiro en martes lardeiro, En ms10 s.v. Da.
2591
moito vento e poucas noces. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Das.
7145. bo da brelle a porta e malo 7160. O martes non te cases nin te
enferrllalla. 2592 (ms16 e ms10,005r: D.E.) embarques nin da ta familia t'apartes.
Var.: bo da brelle a porta e pr malo (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
aparllate. (ms16 e ms10,005r: D.E.) / O bo 7161. O martes non te cases nin te
da mteo na casa. (ms16 e ms10,005r: D.E.) / embarques nin o teu porquio mates.
Pr bo da abre a porta e pr malo entrnaa. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
(ms16 e ms10,005v: D.E.) 7162. O martes non te cases nin te
7146. O da da boda deixade a novia que se embarques. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
compoa. 2593 (ms10,005r: D.E.) Santiago de Compostela, C)
7147. O da de san Lucas mata o teu porco e 7163. O viernes e martes non te cases nin
barra as tas cubas. 2594 (ms10,005v: D.E.) t'embarques. (ms-SA: Jess Mayo Brenlla: San
18 oct. Mamede de Monte, A Baa, C)
7148. O da neboento pn a un morriento. 7164. O viernes e o martes nin te cases nin
2595
(ms10,005v: D.E.) te embarques. (ms-SA: Jos Gonzlez Santos:
Boa, Camboo, Lousame, C)
7149. O da que de perder non de ganar. 2601
2596 7165. Os das non corren en balde. (ms16
(ms16 e ms10,005v: D.E.)
e ms10,006r: D.E.)
7150. O da que me casei boa cadea me 7166. Os martes non te cases nin te
botei. 2597 (ms10,005v: D.E.) embarques. (ms-SA: Emilio Segade Vidones)
7151. O da que mia muller amasa hai 7167. Pensa ben, que cada da pode ser o
alegra na casa. 2598 (ms10,005v: D.E.) derradeiro. 2602 (ms10,005v: D.E.)
7152. O da que non se barre entra na casa 7168. Se folgas nos das soltos qu deixas
quen non se sabe. 2599 (ms10,005v: D.E.) prs das santos? (ms10,006r: D.E.)
7153. O da que te cases ten coidado non te 7169. Se non houbera da non habera noite.
manques. 2600 (ms10,005v: D.E.) 2603
(ms10,005v: D.E.)
7154. O da trece, si martes, non te cases 7170. Se queres pasar un mal da, deixa a
nin te embarques. (ms-SA: J. M. Barral ta casa e vaite da vecia. 2604
Snchez) (ms10,005v: D.E.)
7155. O martes da trece a terra 7171. Sempre bo da cando a tixola cha.
desaparece. (ms-LU: seminarista annimo: algn 2605
(ms10,005v: D.E.)
lugar da provincia de Lugo)
7172. Si non houbera da, non haba noite.
7156. O martes e o viernes non cortes nin 2606
(mc: Sarria / ms4: F.V.S. / ms16: D.E.)
plantes nin a ta filla cases. (ms-SA: Jos
Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C / ms-SA: 7173. Son mis os das que as longanizas.
2607
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) (ms: A.S.A.)
7157. O martes nin ceba mates nin filla Var.: Mis son os das que as longanizas.
cases. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da (ms16: Lugo) / Hai mis das que longanizas.
provincia de Lugo) (ms: C.A. A N. Terra / ms16 e ms10,033v:
7158. O martes nin te cases nin te D.E.) 2608
embarques nin o teu porquio mates. (pt) Mais dias h que linguas. (Chaves)
(ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) (es) Ms hay das que longanizas. (Correas)
7159. O martes nin te cases nin te / Ms son los das que las morcillas. (R.
Marn) (va) Hi ha ms des que llonganices.
embarques. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C /
ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C /
(Alberola)
Ros Pereiro) 7174. Tal sbado, tal domingo; tal domingo,
tal semana. (mc e ms16: Bucios)
2592
Refrn e variantes en ms10 s.v. Da.
2593 2601
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Das.
2594 2602
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2595 2603
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2596 2604
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2597 2605
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Da.
2598 2606
En ms10 s.v. Da. ms4: habra; ms16: habera.
2599 2607
En ms10 s.v. Da. A segunda variante contn a indicacin Prodigalidad.
2600 2608
En ms10 s.v. Da. En ms10 s.v. Longaniza.
2609
7175. Tdolos das non son iguales. (ms16 cuarenta das no medio, e unhas veces
e ms10,006r: D.E.) van e outras veces non. 2615 (ms: Berbetoros /
7176. Todos los das se adeprende algo. ms4: Cervantes-F.V.S.)
(ms10,006r: D.E.) Var.: Da Pascua Asuncin [sic], corenta das
7177. Tras de un da vn outro e as se van son. (ms16: R. Fisterrn)
vindo todos. 2610 (ms10,005v: D.E.) 7191. Dazasete de xaneiro san Antoo
7178. Tras de un da vn outro i-as van verdadeiro, i-a sa festa lle fan o da
indo todos. (ms16: D.E.) trece de san Xon. (ms-LU: seminarista
Var.: Tras de un da vn outro. (ms16: Lugo) annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
7179. Tres das bos cabo de mal extremo. 7192. De san Xon a san Pedro cinco das
(mc / ms16: Lugo) van no medio. (mc e ms16: C.A. / ms: E.C.)
7180. Tunes, non tunes, non prda-lo lunes. Var.: De san Xuan a san Pedro poucos das
2611
(ms12,70 / ms16: Lugo) van no medio. (mc: Sarria / ms16: O Gaiteiro
7181. Un da de abril e outro de maio, se de Lugo, 1959)
son de tempo axeitado, valen os dous 7193. Da de Corpus, mia comadre,
tanto como o boi i-o carro. 2612 (ms10,005v: psache o touporroutou pola calle. (ms16:
D.E.) D.E.)
7182. Un da de vida non moita vida pero 7194. Do san Xon san Pedro btall'a
vida. 2613 (ms16 e ms10,005v: D.E.) conta no dedo. (ms21,06v: Berms)
7183. Un da un da. (ms6,03v: D.E. Dispersos) 7195. En domingo de Ramos estrena os teus
7184. Un da por outro, queda a casa sin panos, que no da Pasin ou os
barrer. 2614 (ms10,005v: D.E.) estrenars ou non. (ms8,03v: Silvarrey)
7185. Vivir como quixeres e morrer Efectivamente en ambos sitios es el da de
estrenar.
viernes. (ms9,12r: Silvarrey)
Lo dicen porque creen que es el mejor da 7196. En san Xon toca, galdrn. (ms-SA:
Francisco Canosa Quintns)
para morir, por la Pasin del Seor, y as
mueren bien. A esto contestan: Escllelo 7197. Entrudio (antroido) lacazn come a
da pra morrer, acusarante deso. carne e deixa o pan. (ms8,70v: Meda)
Entrudio = antroido.
7198. Hoxe, febreiro; man, Candeiro, e
outro da mis atrs, o da de san Bras.
Das y festividades. V. TAMN FIESTAS Y ROMERAS, SAN (ms5,057)
ANDRS, SAN ANTONIO, SAN JUAN, SAN LUCAS, SAN 7199. Jueves de comadres malo can che
MARTN E SAN VICENTE. ladre. (ms4: F.V.S.)
7186. Adonde eu irei, que o da de Jueves 7200. Luna de febreiro despedida de todo, o
Santo non aiunei? (ms8,73v: Silvarrey) primeiro martes da de Entroido. (ms-
LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
7187. As mellores festas du labrego son u
Baralla, LU)
da da malla du pan i-e u da da 7201. Luna de xaneiro fenecida de todo,
matanza. (ms-LU: seminarista annimo: algn primeiro martes da d'Antroido. (ms)
lugar de Galicia)
7202. O Antroido cas sas artes non poido
7188. Cando a Noiteboa vn, non collas
barco nin tren. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) salir do martes. (ms-LU: seminarista annimo:
Guillar, Outeiro de Rei, LU)
7189. Carnaval treidor, o que se fa en ti, 7203. O Antroido coas sas artes botou a
viselle o delor. (ms10,049v: Carballino) san Matas fra do martes. 2616 (mc: M.V. /
7190. Da Pascua Asuncin [sic], cuarenta ms21,23r: Berms)
das son; da Asuncin[sic] san Pedro,
2609
En ms10 s.v. Das.
2610 2615
En ms10 s.v. Da. O refrn debera dicir Ascensin no canto de
2611
Tunes non tunes, non perda'lo lunes. / ms16: perdas o Asuncin. A Ascensin unha festa mbil que se celebra
lunes. corenta das despois da Pascua. A Asuncin o quince de
2612
En ms10 s.v. Da. agosto. O mesmo erro de Vzquez Saco rexistrbase
2613
En ms10 s.v. Da. tamn no Refraneiro Fisterrn.
2614 2616
En ms10 s.v. Da. ms4 e ms21,23r: entroido.
Var.: O Antroido cas malas artes bota o san 7216. O vintecinco [sic] de xaneiro, san
Matas fra do martes. (ms4: F.V.S.) / O Antonio verdadeiro. 2619 (ms-LU: seminarista
Antroido coas mas artes botou a san Matas annimo: Ferreira de Pantn, LU)
fra do martes. (ms16: R. Fisterrn) 7217. Polo san Matas, marzo s cinco das.
7204. O Antroido i-o santo Matas andan s 2620
(ms16 e ms10,038r: D.E.)
aporfas. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, 7218. Por san Adrin estrena un vestido do
Outeiro de Rei, LU)
color du azafrn. (ms-SA: Manuel Barreiro
7205. O dezasete de xaneiro, san Antonio Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
verdadeiro, e o trece de san Juan a sa 7219. Por san Manuel estrena un vestido do
festa lle fan. (ms-LU: Julio Elas Bello Mndez: color du caravel. (ms-SA: Manuel Barreiro
Terra Cha, LU) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
7206. O da de Ramos estrena os teus 7220. Primeiro de febreiro, segundo
panos, que no da Pasin ou os candeleiro e terceiro san Blaseiro. (mc:
estrenars ou non. 2617 (ms8,53r e ms16: Fonsagrada-F.V.S. / ms16: Lugo)
Silvarrey) Var.: Hoxe febreiro, man Candeiro, e outro
7207. O da de Ramos, o que non estrena da mis atrs, o da de san Bras. (ms16:
algo, non ten maus. (ms8,03r: Meda) Lugo)
Efectivamente en ambos sitios es el da de Son los tres primeros das de febrero: el dos
estrenar. y el tres, la Candelaria y San Blas.
7208. O da de san Andrs, si non volve 7221. San Antn de xaneiro, o dazasete o
naquel da, non volve naquel mes. verdadeiro; san Antn de san Xon un
(ms8,72r: Meda, Orense) mentirn. (ms16: J.T., Vern)
7209. O da de Jueves Santo nin o paxario 7222. San Antonio lacoeiro, dazasete de
move os ovos do nio. (ms6,01v: Vern) xaneiro. (mc e ms16: Leite de Vasconcellos-F.V.S.)
Para encarecer el respeto que merece la 7223. San Antonio lacoeiro, o dazasete de
festividad del Jueves Santo. xaneiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
7210. O da decesete de xaneiro, san da provincia de Lugo)
Antonio verdadeiro; e o trece de san 7224. San Antonio verdadeiro, dazasete de
Juan a sa festa lle fan. (ms-LU: seminarista xaneiro, i-a sa festa lle fan da trece de
annimo: Terra Cha, LU) san Xon. (mc / ms16: Sarria)
7211. O martes de carnaval, os potes lume Var.: Dazasete de xaneiro, san Antonio
i-as sarts ruxirn. (ms8,06v: La Caiza) verdadeiro; san Antonio mentirn o trece de
7212. O que non da de santa Luca, d'el san Xon. (ms4: Velle) / San Antn verdadeiro
outro da. 2618 (ms-LU: seminarista annimo: o dazasete de xaneiro. (ms16: D.E.)
Laiosa, O Incio, LU / ms-LU: seminarista annimo: 7225. San Antonio verdadeiro, o dazasete
algn lugar de Galicia) de xaneiro; a festa que lle fan, o trece de
7213. O que non da de santa Luca, pr san Juan. (ms-LU: seminarista annimo: algn
outro da. (mc e ms16: A.N.) lugar da provincia de Lugo)
Var.: O que non o da de santa Luca, pr 7226. San Matas anda co Entroido s
outro da. (ms16: D.E.) porfas, e con todas sas artes non pudo
(pt) O que se no faz no dia de Sta. Maria,
sacalo do martes. 2621 (ms16 e ms8,73v:
faz-se ao outro dia. (Chaves) (es) Lo que no Monforte)
se hace da de Santa Luca, se har al otro
7227. Santiago xa pasou, Nosa Seora xa
da. (R. Marn)
vn vindo: ala, galeguios, vmonos
7214. O san Antn verdadeiro, dazasete de
indo. (ms16: Silvarrey)
xaneiro. (ms4: M.L.)
Se dice a los segadores gallegos que
7215. O san Matas anda co Entroido s emigran a Castilla.
porfas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 7228. Tal da de Cinza, tal da trinta. (mc /
de Galicia) ms16: Lugo)

2619
O orixinal di O 25 de xaneiro, San Antonio
2617
ms8: na de Pasin. verdadeiro.
2618 2620
ms-LU (Galicia): U que non he u da de Santa Luca En ms10 s.v. Marzo.
2621
he de loutroda. ms16: Antroido, tdal-as sas artes, poido sacalo.
7229. Vimos das Candelas, vamos san paso de gallina, y por Navidad los ciegos /
Brais; axudaivos, nenas, festas non hai lo vern. (R. Marn) / Por Santa Luca
mis. (ms8,41v) crece el da un paso de gallina: por San
7230. Da Asuncin [sic] san Pedro, Antn, un paso de lechn. (17 enero) (ct) A
corenta das no medio e unhas veces van tal poca se refiere tamben el cat. Per
santa Llucia minva la nit i creix lo dia.
e outras veces, non. 2622 (ms-LU: Trini
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
(Sanchis)
Convento Las Crneas) Estos refranes se refieren al solsticio de
7231. Da Pascua Asuncin [sic] corenta invierno que no es el 13, sino el 21 de
diciembre. Son pues, anteriores a la
das son. 2623 (ms-LU: Trini Figueiras: San correccin del candelario hecha por
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
Crneas) Gregorio XIII en 1582. Con esta
advertencia, se explican las variantes.
7239. Da de santa Luca tan grande a
noite como o da. (mc e ms16: C.A.)
Duracin de los das Var.: Da de Santa Luca tan longa a noite
7232. A trinta de marzo d o sol na sombra como o da. (ms16: D.E.)
e canta a anduria. (mc e ms16: J.P.) (pt) Em dia de Santa Luzia, cresce a noite e
(es) De marzo a la mitad, la golondrina mingua o dia. (Chaves) (es) Da de Santa
viene y el tordo se va. (J.P.) Luca, mengua la noche y crece el da.
7233. Comenza a crecer o da pola santa (Correas)
Luca. (ms16: D.E.) 7240. Da de santa Luca, o salto dunha
7234. Crece o da paso a paso, o mesmo pulga da. 2626 (mc e ms16: C.A. / ms: A.C. A
comenzo que cabo do ano. 2624 (ms16 e Nosa Terra)
ms10,005r: D.E.) (pt) Em dia de Santa Luzia, cresce a noite e
7235. De Pscoas arriba, cena con sol e mingua o dia. (Chaves) (es) Por Santa
Luca, achican las noches y agrandan los
cama con da. (ms15,42: Silvarrei)
das; primero, a tumbo de piojo; despus, a
7236. De sol posto en maio anda un xastre paso de gallina; y por Navidad, los ciegos
fai un saio. (ms16: R. Fisterrn) lo vern. (R. Marn) / Por Santa Luca,
7237. Da de san Brais, hora e media mis. crece el da un paso de gallina. (Id.) (ct)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Per santa Llcia creix el dia un pas de
provincia de Lugo) pua. (Sanchis)
7238. Da de santa Luca mengua a noite e 7241. Das de maio, das de amargura:
crece o da, e hasta Navid as est. 2625 anda non amence, xa noite escura. (ms-
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Pola santa Luca mengua a noite e crece Lugo)
o da. (ms16: Sober) / Pola santa Luca crece a 7242. Das de maio, das de amargura: inda
noite e baixa o da; non menguou nin creceu
non amanece e xa noite escura. 2627 (mc
hastra que o Neno naceu. (ms16: Donalbay- e ms16: J.T. / ms4: F.V.S.)
Begonte) / Por santa Luca baixa a noite e Var.: Mes de marzo, mes de amargura, cando
medra o da. (ms16: Vilame-Lugo) pensei que era da, xa era noite escura. (ms4:
(es) Por Santa Luca, mengua la noche y F.V.S.) / Das de maio, das de amargura: inda
crece el da. (Sbarbi) / Por Santa Luca (13 ben non amanece, xa noite escura. -Eu os
dic.) achican las noches y agrandan los das de san Xon, non sei por onde se me van. -
das: primero a tumbo de piojo, despus a Eu os de outono, chgan / me pra todo. -I-os de
San Martio vlvense pouquio. (ms16: Santa
2622
O refrn debera dicir Ascensin no canto de Eulalia de Bveda)
Asuncin. A Ascensin unha festa mbil que se celebra (pt) Dia de maio, dia de m ventura que
corenta das despois da Pascua. A Asuncin o quince de ainda bem no amanhece, j anoitece.
agosto. (Chaves) (es) El refranero castellano
2623
O refrn debera dicir Ascensin no canto de atendiendo a la realidad del refrn: Das de
Asuncin. A Ascensin unha festa mbil que se celebra
corenta das despois da Pascua. A Asuncin o quince de
2626
agosto. ms16: de unha pulga.
2624 2627
En ms10 s.v. Da. ms4: anda ben non amanece / (Ref. variante2)
2625
ms4: da de Navid, as se est; ms16: menga. Dilogo entre mozo y moza.
diciembre, das de amargura: apenas 7255. En agosto, sol posto. (ms-SA: Jos Barreiro
amanece, ya es noche oscura. (R. Marn) / Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
Das de mayo, das de desventura, an no 7256. En agosto, sol raiado, sol posto. (mc e
es maana y ya es noche oscura. (Correas) ms16: Santiago)
No se opone al clsico: ms largo que los 7257. En febreiro mete obreiro, antes en
das de mayo. Se refiere a las comadres, sebe que en parede. (ms-LU: seminarista
que todo lo critican y comentan, y les pasan annimo: Bucios, Carballedo, LU)
las horas sin sentir. (Vase Correas, Das de 7258. En febreiro mete obreiro, antes no
mayo, pg.154) derradeiro que no primeiro. (ms-SA:
7243. Das de maio, tan largos que sodes; Manuel Vzquez Formoso: Serres, Muros, C)
morro de fame, de fro e de amores. 7259. En febreiro mete obreiro, antes na
(ms16: Correas) sebe que na parede; non polos das,
7244. Das de maio, tan largos sodes que sinn polas pedras que estan mui fras.
morro de fame e morro de amores. (ms16: 2630
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
D.E.)
Galicia)
Var.: Das de maio, das de desventura: inda
7260. En febreiro mete obreiro, antes pra
non amaece xa noite escura. (ms16: D.E.) /
Nos das de maio inda non amaece e xa sebe que non pra parede, non por falta
anoitece. (ms16 e ms10,006r: D.E.) 2628 do da sinn qu'a pedra est fra. (ms-LU:
seminarista annimo: Paradela, LU)
7245. Disde a santa Luca as ovellas todo 2631
da. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da 7261. En ferbeiro mete obreiro. (ms21,23r:
Berms / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
provincia de Lugo)
Galicia)
7246. En abril a vella sai do cubil, vai onde 7262. En marzo igualarzo. (ms-SA: Antonio
ten que ir e volve cubil a dormir. 2629 Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
(mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.) 7263. En marzo os das medran mis de
(pt) Em abril vai a velha onde tem de ir e
unha hora. 2632 (ms-SA: Ramn lvarez Balia:
vem dormir ao seu covil. (Chaves) San Pedro de Couceiro, Muxa, C)
Indica que los das dan ya tiempo para todo.
7264. En san Xon as dez da tarde con da
7247. En abril cnase sin candil. (ms18,14r)
dan. (mc e ms16: Santiago)
7248. En abril ditate sin candil. (ms16: R.
Fisterrn)
7265. En san Xon as nove con da dan. (mc /
ms4: F.V.S. / ms16: Arcediago / ms21,02r: Berms /
7249. En abril xa se cea sin candil. (ms-LU: ms21,06r: Berms)
Manuel Portela Balayo) 2633
7266. En san Xon as nove con da dan.
7250. En abril, a merenda sin candil. (ms16: (ms21,02r: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
Sober) algn lugar da provincia de Lugo)
7251. En abril, a cena con sol i- cama con 7267. En san Xuan as nove con da. (ms-SA:
da. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Xus, Baralla, LU) Estrada, PO)
7252. En abril, cenar co candil. [sic] (ms-SA: 7268. En santa Luca crece a noite e merma
Ros Pereiro) o da. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
7253. En abril, nin con sol nin con candil. 7269. En santa Luca saca da nuite e poe
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
no da. (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de
Has de acostarte. Quedan variantes arriba. Vilastose, Muxa, C)
(mc) / Se refiere a la hora de acostarse,
7270. En xaneiro entra o sol en calquer
entre luces. (ms)
7254. En agosto, sol posto, noite conosco. regueiro. (mc: Becerre-F.V.S.)
(mc: M.V. / ms16: D.E. / ms21,22r: Berms)
Var.: O dezasete de xaneiro d o sol en calquer
Var.: En agosto, sol posto, noite conozo. regueiro. (mc e ms16: Bucios)
(ms16: D.E.)
(es) En agosto, a sol puesto, no te conozco.
(R. Marn) 2630
O orixinal di En febreiro mete obreiro antes nas sebe
Alude a la corta duracin del crepsculo que na parede, non polos das sinn polas pedras que
vespertino. estan muy frias.
2631
ms-LU: febreiro met' obreiro.
2632
O orixinal diEn marzo os das medran mis de una
2628
En ms10 s.v. Das. hora.
2629 2633
ms: sal do cubil, o cubil durmir; ms4: sal do cubil. ms-LU: San Xuan.
(pt) Em fevereiro entra o sol em cada 7278. Marzo igualarzo, antes o tres que non
rigueiro. (Chaves) o catro. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
El port. lo dice de febrero. LU)
7271. En xaneiro mete obreiro sebe e non 7279. Marzo igualarzo; abril, espigas mil.
parede. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, 2637
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio,
Neira de Xus, Baralla, LU) LU)
7272. En xaneiro mete obreiro, antes na 7280. Marzo iguarzo, antes a tres que non a
sebe que na parede, non porque medre o catro. (mc e ms16: Ns)
da senn poque est a pedra fra. (ms-LU: 7281. Marzo iguarzo, antes o tres e non o
seminarista annimo: Carballedo, LU) catro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
7273. En xaneiro mete obreiro, antes na de Xus, Baralla, LU)
sebe que na parede; non pola falta de 7282. Marzo iguarzo, o da ca noite e o pan
da senn pola pedra que est fra. 2634 co carpazo. (mc / ms16: Lugo)
(mc: A.N. / ms4 / ms16) 2638
7283. Marzo, iguarzo. (mc e ms16: A.I. /
Var.: En xaneiro non metas canteiro, non polo ms21,05r: Berms)
da senn pola pedra que est fra. / En Var.: Marzo, igualarzo. (ms16: Layosa-Incio)
xaneiro mete obreiro, mis ben na sebe que na (es) Marzo, igual. (R. Marn)
parede. (ms16: Lugo) / En xaneiro mete Alude al equinoccio. (mc) / (das = noches)
obreiro, antes en sebe ca non en parede, non (ms21,05r: Berms)
polo da sinn pola pedra [noite] qu'est fra. 7284. Nas tardes de abril vai a donde has
(ms15,22) / En xaneiro mete obreiro, mis ben
d'ir e ta casa virs dormir. 2639 (mc, ms
na sebe que na parede; no por falla de da e ms16: J.P.)
senn que ha de estar a pedra fra. (ms16: (pt) Em abril vai a velha onde tem de ir e
Lence Santar) vem dormir ao seu covil. (Chaves) (es)
7274. En xaneiro mete obreiro, mellor no Tardes de abril, ve donde has de ir, que a
ltimo que no primeiro. 2635 (mc: Bucios / tu casa vendrs a dormir; las de agosto, ni
ms4: F.V.S. / ms16: O Gaiteiro de Lugo, 1949) por agua al pozo. (Correas)
(pt) Em janeiro mete obreiro, ms meante, Porque las unas crecen mientras que las
que no ante. (Chaves) (es) En febrero otras menguan.
mete obrero, de la mitad adelante, que no 7285. No abril cenar sin candil. (ms-LU:
ante. (Correas) / En febrero, mete obrero; seminarista annimo: algn lugar da provincia de
mes mediante, que no antes. (R. Marn) / En Lugo)
febrero mete obrero, a fines que no a 7286. No agosto, sol posto, no[i]te conosco.
primeros. (Id.) / En enero mete obrero. (R. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Marn) 7287. No mes de Nadal as oito a dare e o
Otro, ms general, lo aconseja para el mes sole a raare. (ms-SA: Jos Buo Caamao:
de febrero. Erboedo, A Laracha, C)
7275. En xaneiro mete obreiro, mellor no 7288. No mes de Nadal, as oito a dar e o sol
ltimo que no primeiro. (ms21,31v: Berms) a raar. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago)
7276. En xaneiro mete obreiro. (ms-LU: Flix 7289. No mes de Nadal, as oito a dare e sale
Rodrguez Vieites)
o raare. (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo,
7277. Marzo espigarzo, antes de a tres que A Laracha, C)
non de a catro. 2636 (ms-LU: seminarista 7290. No mes de san Xuan as nove con da
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
dan. 2640 (ms-SA: Jess Santiso Barreiro / ms-SA:
Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
2634
mc: antes da sebe; ms16: por falta de da.
2635
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Posiblemente aluda a que o tempo cativo de marzo pode
incluu este refrn en Agrcolas (Meses. Enero). continuar nos tres ou catro primeiros das de abril.
2636 2637
Marzo espigarzo, (antes d'a tres que non d'a catro). / Refrn mixto que tamn podera estar includo no
Para entender este refrn, quizais axude o seguinte: Dixo tema Agrcolas (Meses. Abril).
2638
un pastor cando faltaban tres das de marzo: "Adeus V. Marzo, igualalarzo en Agrcolas (Meses. Marzo).
2639
marzo, marzn, cara de can". Contestoulle marzo: "Cala, ms: vai donde has de ir; mc e ms16: vai onde has de
pastor, pastorn, que con tres das que faltan e dous que ir; ms e ms16: irs dormir. Jacinto del Prado non recolle
lle pida a meu irmn abril heite de botar a pedir". Nevou ningunha destas variantes; de a que as diferenzas parezan
moito e morrronlle as ovellas. (Informacin de Florencio erros de transcricin de Vzquez Saco.
2640
Portela lvarez de Moleiras, Ribeira de Piqun) ms-SA (Jacinto C.): Juan.
7291. No mes de san Juan as nove con da San Antonio Abad, 17 de enero.
dan. 2641 (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, 7305. Polo san Blais, tres horas mis. (ms-LU:
A Laracha, C) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
7292. No mes de xaneiro non metas obreiro, Lugo)
non polo da senn pola pedra que est 7306. Polo san Brais, hora e media mis, i-o
fra. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro que ben ha contar, das lle ha de
de Rei, LU) atopar. (mc e ms16: Carballino)
7293. No sern de maio vaite teu Var.: Polo san Blas, das horas mis.
mandado que ters tempo sobrado. 7307. Polo san Brais, hora e media mis.
2645
(ms16: D.E.) (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago
7294. Nu mes de febreiro mete u teu de Lousada, Carballedo, LU)
obreiro, antes na sebe ca na parede, non 7308. Polo san Matas, igual as noites que os
porque nun chegue u da senn porque das: o sol nas sombras e quentes as
est a pedra fra. (ms-LU: seminarista annimo: augas fras. 2646 (ms16: J.T.-Vern)
algn lugar da provincia de Lugo) Var.: Polo san Matas igualan as noite s das.
7295. O da de neboeiro, a man longa e o (ms16) / Polo san Matas igualan as noites cos
da pequeneiro. 2642 (ms16 e ms10,005v: D.E.) das. (mc: Bucios) / Por san Matas tan
longas son as noites coma os das. (ms16:
7296. O da de santa Luca medra o da a
D.E.)
pasadia dunha galia. (ms: F.L.) (pt) Por S. Matias, noites iguais aos dias.
Var.: Por santa Luca medra o da unha pisada (Chaves) (es) Por S. Matas igualan las
dunha galia. (ms16: R. Fisterrn) noches con los das. (Correas) (ct) Per sant
(es) Por Santa Luca, crece el da un paso Maties, igual sn les nits que els dies.
de gallina; por San Antn, un paso de (Sanchis) / Per sant Maci, tanta nit com
lechn. (R. Marn) (ct) Per santa Llcia dia hi ha. (Id.) / Per sant Maci, tant de nit
creix el dia un pas de pua. (Sanchis) com de dia. (Id.)
7297. O primeiro de abril van os burros 7309. Polo san Xon as oito con da dan. (ms-
onde non deben ir. (mc e ms16: Loureiro de SA: Manuel Cancela Corredoira: San Pedro de
Cotovad-F.V.S.) Campa, Pontevedra, PO)
7298. O que non se fai o da de santa Luca, 7310. Por febreiro mete o obreiro. (ms-LU:
xa se far pr outro da. (ms-SA: seminarista seminarista annimo: Terra Cha, LU)
annimo: algn lugar de Galicia) 7311. Por febreiro mete obreiro. (ms-LU:
7299. O vinten de xaneiro, unha hora por seminarista annimo: Santa Mara Maior de
enteiro. 2643 (mc e ms16: J.T.) Mondoedo, LU)
Crecen los das. 7312. Por san Brais teen os das das
7300. Os das de san Xon, por donde horas mis. (ms21,10r: Berms / ms-LU:
seminarista annimo: Paradela, LU)
veen, van; os de outono teen pra todo.
(mc e ms16: Tuiriz) 7313. Por san Brais, das horas mis. (mc e
ms16: A.I. / ms21,10r: Berms / ms18,76r: A.S.A.)
7301. Pasados os Santos, os das son irmaos.
2644 Var.: O da de san Brais ten das horas mis.
(ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961) (ms16 e ms10,005v: D.E.) 2647 / Polo san Blas,
7302. Pola santa Luca baixa a noite e crece das horas mis. (ms: Palas de Rey) / Polo san
o da. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Brais teen os das das horas mis. (ms16:
provincia de Lugo) D.E.)
7303. Pola santa Luca xa medra un palmo (es) Por San Blas, una menos y otra ms.
u da. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (R. Marn). Es decir, una menos de noche y
provincia de Lugo) una ms de da. / Por San Blas, una hora y
7304. Polo san Antn, s cinco e con sol. (mc ms. (Id.)
e ms16: J.T.) San Brais: 3.2.
(es) Por San Antn, las cinco y con sol. (R. 7314. Por san Xon dan con da as nove da
Marn) man. (ms: Santiago)

2641
No mes de Sanjuan as nove con dia dan.
2642 2645
ms16: neboeira. / En ms10 s.v. Da. Pol'o San Brais hora e media mais.
2643 2646
mc: venten. 24 de febrero.
2644 2647
Pasados o santos, os dias son irmaos. En ms10 s.v. Da.
7315. Por santa Luca aumenta a noite e 7326. San Xos xastre qutalle a vela e
desmenui o da. (ms-SA: Jos Lorenzo Via) dlle a merenda, e san Miguel dlle a
7316. Por santa Luca aumenta a noite e vela e qutalle a merenda. (ms15,43: Valle del
desmerma o da. (ms: Santiago) Mao)
Var.: Por santa Luca aumntalle noite e Eran los das en que entraba y se suprima
scalle da. (Santiago) la vela y la merienda.
7317. Por santa Luca comenza a crecer o 7327. Santa Luca qutalle noite e
da. 2648 (ms16 e ms10,115r: D.E.) aumntalle da. (ms-SA: Hctor Blanco Tato:
Cereo, Coristanco, C (5 curso))
7318. Por santa Luca crece a noite e mama
7328. Santa Luca saca da noite e mete no
o da. (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A
Laracha, C) da. (mc e ms16: J.A.P. / F. Canosa Quintns)
7319. Por santa Luca crece a noite e (pt) Em dia de Sta. Luzia, cresce a noite e
mingua o dia. (Chaves) (es) Santa Luca,
menghua o da. 2649 (ms-SA: Jos M. Gulas
Rivas: Forcarei, PO)
mengua la noche y crece el da (Correas, y
aade: cuando era diez das despus como
7320. Por santa Luca medra a noite e
hemos ya explicado).
mingua o da. (mc)
7329. Santa Luca saca na noite e mete no
Var.: Dende santa Luca medra a noite e
mingua o da. (ms16: D.E.) da. 2651 (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil:
Vimianzo, C / J. M. Area Alonso)
(pt) Em dia de Sta Luzia, cresce a noite e
mingua o dia. (Chaves) (es) Por Santa 7330. Santa Luca scalle noite e
Luca enchica la noche y engrandece el da aumntalle da. (ms-SA: Manuel Barreiro
(Correas) (ct) Per Santa Llucia s'allarga sa Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
nit i s'acura es dia. (Sanchis) / Santa 7331. Si tes que en xaneiro meter obreiro,
Llucia, llarga s sa nit i curt es dia. (Id.) mteo mis ben final que primeiro.
7321. Por santa Luca merma a noite e (ms: Santiago)
crece o da. (ms-LU: seminarista annimo: algn 7332. U da de san Matas igualan as noites
lugar do norte da provincia de Lugo) cos das. 2652 (ms-SA: seminarista annimo: algn
7322. Por santa Luca o salto dunha pulga lugar da provincia de Lugo)
mingua o da. 2650 (mc e ms16: C.A.) 7333. U da de santa Luca medra a noite e
(pt) Por Santa Luzia, cresce um palmo o baixa u da. (ms-LU: seminarista annimo: algn
dia. (Chaves) (es) Por Santa Luca un paso lugar de Galicia)
de pulga. (Gella) (ms: Parece incompleto y 7334. Xaneiro fra, medrou o da mis de
quiz se deba al trastorno que en el refrn unha hora. (ms16: Gaiteiro de Lugo, 1958 / ms-
produjo la reforma del calendario. Vase SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de Cesar,
Gella, n 105) / Por Santa Luca crece el Caldas de Reis, PO)
da un paso de gallina. (Correas) (ct) Per Var.: Xaneiro fra, ten mis dunha hora.
Santa Llcia, un pas de pua. (Gella) / Per (ms16: R. Fisterrn)
Santa Llcia creix el dia un pas de pua. 7335. Xaneiro fra, medrou o da mis de
(Sanchis) unha hora. (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San
7323. Por santa Luca qutall' noite e Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
mtelle da. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites) 7336. Xaneiro ten unha hora por enteiro.
(mc e ms16: J.P.)
7324. Por santa Luca qutaselle noite e (pt) Janeiro tem uma hora por inteiro.
mteselle da. (ms-SA: seminarista annimo: (Chaves) / Janeiro fora, mais uma hora e
algn lugar da provincia da Corua) quem bem contar, hora e meia h-de achar.
7325. Por santa Luca tan longa a noite (Chaves) (es) Enero tiene una hora por
como longo o da. (mc: Carballedo / ms16: entero; quien la verdad quiera contar, hora
D.E.) y media le ha de echar. (mc e ms16: R.
Vase Da de santa Luca, tan grande a Marn) 2653
noite...
DICIEMBRE. V. tamn Agrcolas (Meses. Diciembre).

2648 2651
En ms10 s.v. Santa Luca. J. Area Alonso: Lusia.
2649 2652
Por Santa Luca crece a noite e menjua o da. U da de S. Matas igualan a noites cos das.
2650 2653
ms: d'unha pulga. ms16: la ha de echar.
7337. En decembre descansa i-en xaneiro 7354. que lle doe a moa, que a bote fra.
2658
traballa. (ms10,002r: D.E.) (ms16 e ms10,008v: D.E.)
7355. que lle doe a moa, que escarabelle.
DICTAMEN (ms16: Vilacote, Castroverde)
7338. Denantes de dar dictame fai falla 7356. O que lle doi o dente corre dentuza.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
facer exame. (ms10,006r: D.E.) provincia de Lugo)
Entendo dentuza neste contexto co
DICHO significado que recolle Carr de Tenaces do
7339. A falangueiros ditos, tapa os ouvidos. dentista.
(ms10,009r: D.E.) 7357. O que padeza das moas, qu'acuda
7340. Ditos de vellas arrincan as pedras. dentuza. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(ms10,009r: D.E.) da provincia de Lugo)
7341. Do dito feito vai un bo treito. 7358. Onde teo os dentes al teo as
(ms10,009r: D.E.)
mentes. 2659 (ms10,004r: D.E.)
7342. O ben dito logo dito. (ms10,009r: D.E.) 7359. Os mis fieles parentes son os dentes e
7343. O millor dito o que est por decir. os mis leales son os queixales. 2660 (ms16
(ms10,009r: D.E.)
e ms10,082r: D.E.)
7344. s ditos das vellas hai que tapa-las 2661
7360. Parentes, as moas e os dentes.
orellas. (ms10,009r: D.E.) (ms16 e ms10,082r: D.E.)
7345. Por un dito prdese un amigo. 7361. Por cada dente que caia, medra a
(ms10,009r: D.E.)
gorxa unha pulgada. (ms16: Sta. Eulalia de
Bveda / ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
DIENTES. V. tamn Endentecer, Medicina. Higiene. 7362. Quen padeza das moas, que acuda
7346. Amstrame os dentes e direiche o que dentuza. 2662 (mc e ms16: M.V. / ms21,26r:
comeche. 2654 (ms10,004r: D.E.) Berms / Francisco Luna Bande)
7347. Boca sin moas coma muo sin Var.: que lle doe a moa, que acuda
pedra. (ms16) dentuza. (ms16: Sober)
(es) Boca sin muelas, molino sin piedras. (es) Al que le duela la muela, que se la
(R. Marn) sque. (Sbarbi)
7348. Cando tiven dentes non tiven pan, e 7363. Quen ten mal dente, ten mal parente.
2663
agora que teo pan non teo dentes. 2655 (ms16 e ms10,004r: D.E.)
(ms10,004r: D.E.) (es) Quien ha mal diente, ha mal pariente.
7349. Cara sin dentes fai os mortos (S. / Z. / N. / M.)
viventes. (ms16: D.E.) 7364. Se che don os dentes, recurre
(es) Cara sin dientes hace muertos a los dentista. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
vivientes. (R. Marn) 7365. Si che doen as moas, frtaas con
7350. Home sen dentes anda por la calle vinagre, allo e canela. 2664 (mc e ms16:
vendendo pindentes. (ms-SA: Jos lvarez Bucios / ms4: F.V.S.)
Souto: Anxeriz, Tordoia, C) 7366. Vella sin moas anda por la calle
7351. Mal das moas, mal de amores. (ms-SA: vendendo filloas. (ms-SA: Jos lvarez Souto:
Francisco Canosa Quintns) Anxeriz, Tordoia, C)
7352. O dente do neno que vn tempern,
logo trai un novo irmn. 2656 (ms10,004r: DIEZ
D.E.) 7367. s dez ditate se qus e, se ser pode,
7353. O dente i-o amigo sofrilo co seu door millor s nove. (ms10,004v: D.E.)
e co seu vicio. 2657 (ms16 e ms10,004r: D.E.)
(es) El amigo y el diente, aunque duelan,
2658
sufrirlos hasta la muerte. 2659
En ms10 s.v. Dolor.
En ms10 s.v. Diente.
2660
En ms10 s.v. Parientes coa indicacin Dientes.
2661
En ms10 s.v. Parientes coa indicacin Dientes.
2654 2662
En ms10 s.v. Diente. ms21,26r: qu'acuda / F. Luna Bande: padece de as
2655
En ms10 s.v. Diente. moas.
2656 2663
En ms10 s.v. Diente. En ms10 s.v. Diente.
2657 2664
En ms10 s.v. Diente. ms4: che don; mc: muelas, fretas
7368. s dez deixa a ra pra quen e, se 7383. Hai cousas boas de decir e malas de
chove, s nove. (ms10,004v: D.E.) facer. (ms16: Lugo)
7369. s dez muller, ti ves? (ms10,004v: D.E.) (es) Es bueno de decir y malo de hacer.
7370. s dez, ou na cama ou de p. (Correas)
(ms10,004v: D.E.) 7384. No chan da coce que[n] non pudere
andare onte [sic]. 2669 (ms: A.S.A.)
DIFERENCIAS Var.: No chao da coce quen non puder andare
2665 onte [sic]. (ms4: A.S.A.) / No chao da coce
7371. Moito vai de Pedro a Pedro. (ms16
e ms10,087r: D.E.) quen non puder andar onte [sic]. (ms4: J.P.)
Var.: Algo vai de Pedro a Pedro. (ms16 e (pt) No cho do couce, quem no puder
ms10,087r: D.E.) 2666 andar, choute. (Chaves)
(es) Mucho va de Pedro a Pedro. (Z). 7385. No millor sendeiro nunca falta algn
7372. Se non boi vaca. (ms-LU: seminarista lameiro. 2670 (ms10,118r: D.E.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 7386. No millor sendeiro ten o seu bulleiro.
Si no es una cosa es otra. (ms16: D.E.)
7373. Tanto vai de un anano a un xigante (es) En cada sendero hay su atalladero. (H.
como vai de unha formiga a un alifante. Nez)
2667 7387. Non hai camio tan claro que non
(ms10,031v: D.E.)
tea barranco. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
DIFICULTADES Forcarei, PO)
7374. A que non est afeita s bragas, as 7388. Non hai costa arriba sin costa abaixo.
2671
(mc: Santiago)
costuras fanlle chagas. 2668 (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 7389. Non hai pior dificultade que a pouca
Lugo) vontade. 2672 (ms10,006r: D.E.)
7375. Cada paso un tropezo. (ms15,52r) 2673
7390. O mal camio andalo logo. (ms16:
7376. Cando e levantando imos andando D.E.)
non sabemos hastra cando. (ms16: D.E.) (es) Al mal camino, darle priesa. (H.
(es) Ac tropezando y all cayendo, vamos Nez) / El mal camino pasarlo pronto.
viviendo. (R. Marn) (M. Kleiser)
7377. Corredoiras apretadias, seal de 7391. O millor sendeiro ten o seu bulleiro.
2674
moitas pedrias. (ms-SA: Manuel Barreiro (ms10,118r: D.E.)
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) 7392. O que pon chatas, ten mis que o
7378. En todas partes cada semana ten seu burro amatas. (ms8,69r: Monforte)
martes. (ms16: D.E.) 7393. O que ten chatas, ten mis que o
(es) En todas partes tiene cada semana su burro amatas. (ms8,26r: Carballino)
martes. (R. Marn) 7394. O rabo da vaca sempre foi o mis
7379. En todas partes hai fabas que malo de esfolar. 2675 (ms10,050r: Caiza)
mondar. (ms8,10r: La Caiza) 7395. O toxo, de seu s'aguza. (ms-LU:
7380. En todas partes hai un anaco de mal seminarista annimo: algn lugar da provincia de
camio. (ms16: D.E.) Lugo)
(es) A donde quiera hay una legua de mal 7396. Se non fora o rabo, empreaba a
camino. (Correas) burra. (ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU)
7381. En todos lados hai unha lgoa de mal
camio. (ms16: D.E.) 2669
A palabra onte un erro da Gramtica de Saco Arce
(es) A donde quiera hay una legua de mal por choute. As o corrixe o propio Saco en Literatura
camino. Popular de Galicia (p.237). Este erro pasou a coleccins
7382. Entre das duras, unha madura. posteriores: Jacinto del Prado e Vzquez Saco. Tamn
(ms10,012v: D.E.) Nez cambiara couce en coce.
2670
En ms10 s.v. Sendero coa indicacin Dificultades.
2671
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
2665 2672
En ms10 s.v. Pedro coa indicacin Diferencia. En ms10 s.v. Dificultad.
2666 2673
En ms10 s.v. Pedro coa indicacin Diferencia. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2667
Sen clasificar no orixinal. incluu este refrn en Decisin.
2668 2674
A que non esta afeito as bragas as costuras fanlle En ms10 s.v. Sendero coa indicacin Dificultades.
2675
chagas. ms15,24r: sempre .
7397. Sempr'a cabeza lles deo qu facer s 7410. Conserva con dilixencia o que
ps. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) ganache ca esperiencia. (ms16: Lugo)
7398. Si te queres afogar, mtete no lar [sic] (es) Conservar con diligencia lo que se
2676 alcanza con experiencia. (Correas)
. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
7411. Contra a priguiza, dilixencia. (ms16:
Lugo)
DILIGENCIA
(es) Contra pereza, diligencia. (M. Kleiser)
7399. A dilixencia aproveita s veces mis
7412. Cun avo fanse dous mandados.
que a cencia. 2677 (ms16 e ms10,006r: D.E.) (ms8,26r: La Caiza)
(es) Diligencia val ms que ciencia. (R. 7413. D Dios ventura a quen a precura.
Marn) 2685
2678 (ms16 e ms10,138r: D.E.)
7400. A dilixencia nai de boa ventura. Var.: A millor ventura a do que a precura.
(ms16 e ms10,006r: D.E.)
(ms16 e ms10,138r: D.E.) 2686
(es) La diligencia es madre de la buena
ventura. (C.C.) 7414. De camio, dous mandados. (ms16: D.E.)
(es) Una va y dos mandados. (Correas)
7401. A dilixencia non quer priguiza nin
7415. Decindo e facendo. (ms16: D.E.)
quer pacencia. 2679 (ms16 e ms10,006r: D.E.)
(es) Diciendo y haciendo. (Z.)
7402. A Dios rogando e co martelo dando.
(mc)
7416. Deixa que comer e non deixes que
Var.: A Dios rogando e co arado arando. facer. (mc: M.L.P. / ms16: D.E.)
(ms16 e ms10,007r: D.E.) 2680 Var.: Pra man non deixes que facer, deixa de
(es) A Dios rogando, y con el mazo dando. comer. (ms16: Lugo)
(M. Kleiser) (pt) Guarda que comer, no guardes que
7403. A Dios rogando e co mazo dando. (ms- fazer. (Chaves) (es) Guarda qu comer y no
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, guardes qu hacer. (R. Marn)
A Estrada, PO / ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: 7417. Detrs da precura vn a ventura.
Vimianzo, C / ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, (ms10,098r: D.E.)
Lousame, C) 2687
7418. Dios roghando e co mazo dando.
7404. A mala precura trai a mala ventura. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
2681 2688
(ms10,098r: D.E.) 7419. Dispacio pensa e obra prsa.
2682
7405. A quen madruga, Dios ll'axuda. (ms16 e ms10,088r: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: San Martio de Mato, (es) De vagar piensa y obra depriesa. (R.
Taboada, LU) Marn)
7406. A quen non se axuda, Dios non-o 7420. Eu, a cena na aira i-a cama na porta.
axuda. (ms16: Lugo) (ms8,21v: Silvarrey)
(es) A quien no se ayuda, Dios no le ayuda. Lo dicen los diligentes que explican as su
(R. Marn) mtodo de madrugar.
7407. Antes hoxe que man. 2683
(ms16 e 7421. Garda que comer e non que facer. (ms-
ms10,048r: D.E.) SA: Jos Manuel Area Alonso)
7408. As cousas, en quente. (mc: Bucios / ms16: 7422. Gardar que comer e non que facer o
Sarria) que debe ser. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo:
(es) Las cosas en caliente. (R. Marn) Erboedo, A Laracha, C)
7409. Cando vaias misa e muo, non 7423. Gardar que comer e non que facer.
chames polo vecio. 2684 (mc: A.I. / ms16 e (mc: M.V. / ms16: D.E. / ms21,24v: Berms)
ms10,040r: D.E.) Var.: Garda qu comas e non gardes qu
fagas. (ms16: D.E.) / Gardar que comer e non
gardes que facer. (ms16: D.E.)
2676
Supoemos que se trata dun erro por no mar, que (es) Guarda qu comas, y no guarda qu
como din outros refrns. hagas. (Correas) / Guarda qu comer y no
2677
2678
En ms10 s.v. Diligencia. guardes qu hacer. (R. Marn) / Para
En ms10 s.v. Diligencia. maana guarda qu comas y no que hagas.
2679
En ms10 s.v. Diligencia.
2680 (R. Marn)
En ms10 s.v. Dios.
2681
V. Tras ma precura vn a ma ventura en Descuido.
2682 2685
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Diligencia.
2686
incluu este refrn en Dios (Ayuda de Dios). En ms10 s.v. Ventura coa indicacin Diligencia.
2683 2687
En ms10 s.v. Miscelnea. Dios rojando e co mazo dando.
2684 2688
mc: vayas. En ms10 s.v. Misa. En ms10 s.v. Pensar coa indicacin Diligencia.
Vase Deixa qu comer... 7439. O madrugador non sempre o que
7424. Inda non morta e xa degollada primeiro chega. (mc: R. Caruncho, Diario de
[sic]. (ms8,57v: Meda) Avisos)
Var.: Inda non est morto e xa est esfolado. Var.: O mis madrugador non sempre o
(ms16 e ms10,043v: D.E.) 2689 primeiro en chegar. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
(es) Apenas est muerta cuando ya est 7440. O mis madrugador non sempre o
desollada. (Correas) primeiro que chega. (ms6,02v: R. Caruncho,
7425. Nin pr misa nin pr muo esperes Diario de Avisos de La Corua)
polo vecio. (ms-LU: seminarista annimo: Santa 7441. O que anda polo atallo, leva o mar de
Euxea de Asma, Chantada, LU) traballo. 2694 (mc: Santiago)
7426. Non deixes pa man o que has de 7442. O que antes chega, antes chea. (mc:
facer hoxe. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Paradela)
Forcarei, PO) 7443. O que antes vn, antes mantn. (mc:
7427. Non esperes da do mercado pra Paradela)
ferra-lo cabalo. 2690 (mc / ms4: F.V.S. / ms16: 7444. O que ben fai a cama, ben descansa
Lugo) nela. 2695 (mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU:
7428. Non por moito madrugar amaece seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
mis axia. (mc: Dicc. Ac.) 7445. O que ben oie, entre moita palla un
(es) No por mucho madrugar amanece ms grau recolle. 2696 (mc: C.G.)
ana. (Correas) (es) Quien bien oye, entre mucha paja
7429. Non por moito madrugar arrequece algn grano recoge. (R. Marn)
mis o traballo. (ms8,64v: Betanzos) 7446. O que chega atrs, chorar ou cantar.
7430. Non por moito madrugar amanece (mc / ms4: F.V.S.)
antes. (ms-LU: lvaro Rbade: Saavedra, Begonte, 7447. O que chega tarde, nin oie misa nin
LU) come carne. 2697 (mc: Bucios / ms11,44:
7431. Non por muito madrugar amanece Fonsagrada / ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU /
ms4: A.N.)
mis cedo. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Var.: O que se ergue tarde, nin oi misa nin
Vicente de Rial, Val do Dubra, C / M. Fernndez
Ferro)
come carne. (ms16: D.E.)
(es) Quien llega tarde a la carnicera, no
7432. Nunca deixes pra ma o que poidas
come carne en todo el da (R. Marn) /
facer hoxe. (ms-LU: seminarista annimo: Goiriz, Quien tarde va al templo, llega a la misa
Vilalba, LU)
depus del Evangelio. (R. Marn)
7433. Nunca "tempo hai" fixo cousa boa. 2698
2691 7448. O que chega tarde, non cea.
(ms15,17 / ms16: D.E.) (ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques)
7434. bo negociante non lle doen os ps. 7449. O que chega tarde, non oi misa nin
2692
(ms16 e ms10,067r: D.E.) come carne. (ms-SA: Serafn Caamao Cernadas:
(es) Al buen negociador no le duelen los Esteiro, Muros, C / M. Camino Snchez / M. Gonzlez
pies. (R. Marn) Fernndez / ms-SA: Cndido Sears Fernndez:
7435. bo traxinante non lle doen os ps. Buxn, Val do Dubra, C)
2693
(ms16 e ms10,133r: D.E.) 7450. O que chega tarde, non oye a misa ni
7436. O feito ben agarda por facer. (ms16: come carne. (ms-SA: Jos A. Otero Outes:
D.E.) Santiago de Compostela, C)
(es) Lo hecho bien, agarda a lo que por 7451. O que est feito a andar, ben lle gusta
hacer. (Correas) madrugar. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
7437. feito non lle agrada o por facer. 7452. O que ha de levar Xudas, que o leve
(ms16: D.E.) pronto. (mc: Palas de Rey-F.V.S.)
7438. O feito vence que est por facer.
(ms16: D.E.)
2694
mc: leva a mar.
2695
ms-LU: en ela.
2689 2696
En ms10 s.v. Muerte. ms4: muita palla.
2690 2697
Non esperes o da do mercado, pra ferral-o cabalo. ms11: oe misa; ms-LU: oy Misa; ms4: oye. / V. O que
2691
ms15,17: hay. chega tarde, mal se aloxa en Pereza y ociosidad.
2692 2698
En ms10 s.v. Negociar coa indicacin Diligencia. V. O que chega tarde, mal se aloxa en Pereza y
2693
En ms10 s.v. Trajinante coa indicacin Diligencia. ociosidad.
7453. O que ha leva-lo demo, poerllo que hoy puedas hacer no lo dejes para
porta. 2699 (mc: M.L.) maana. (H.)
(pt) O que o diabo tem de levar antes se d 7463. O que primeiro que chega ao muio
a Deus. (Chaves) o pr[imeiro] que moie. 2704 (ms-LU:
7454. O que ha levar o demo, ponllo seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
porta. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O 7464. O que quere ir polo atallo, algunha
Incio, LU) vez pasa mis traballo. (mc: Santiago)
2700
7455. O que madruga, Dio-lo axuda. (mc Var.: O que vai polo atallo, non lle faltan
/ ms16: D.E. / ms-SA: Manuel Boado Vzquez: Santa traballos. (ms15,05: La Caiza)
Mara dos nxeles, Boimorto, C / ms-SA: Andrs 7465. O que s'ergue tarde, non oye misa nin
Castro Ces: Tllara, Lousame, C / ms-SA: Manuel
Gerpe Gerpe: Santa Mara de Montouto, Santa Comba,
come carne. (ms-LU: seminarista annimo:
C) Bucios, Carballedo, LU)
7456. O que madruga, Dios lle axuda. (ms- 7466. O que se levante cedo, ve a sa vida e
SA: Francisco Canosa Quintns / ms-SA: Clemente mais a allea. (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez:
Crespo Caamao: Santiago de Compostela, C) Dodro, C / ms-SA: Manuel Villaverde Marcos:
7457. O que madruga, ve o seu e o alleo. (mc: Proupn, San Tom de Ames, C)
Bucios) 7467. O que se para no camio, chega tarde
7458. O que madruga, Dio-lo axuda, si muo. (ms-SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO)
con bon fin. 2701 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte) 7468. O que ten andado, non o ten por
(es) A quien madruga, Dios le ayuda. (R. andar. (mc: Bucios)
Marn) 7469. O que ten boca, non di asopra! (ms-
7459. O que mis asuba, o que mis capa. SA: Francisco Canosa Quintns)
(mc: Orense) 7470. O que ten boca, non lle digha a outro
7460. O que moito busca, pouco encontra. sopla. 2705 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
(mc: Santiago) PO)
7461. O que non se move, non lle d o aire. 7471. O que vai misa ou muio, non se
(mc: Tuiriz, Monforte / ms16: D.E.) pare no camio. (mc, ms4 e ms16: J.P. / ms4:
(es) Meneaos, seora comadre, meneaos y F.V.S.)
daros ha el aire. (R. Marn) 7472. O que vai pr misa e pr ferreiro, non
7462. O que poidas facer hoxe, non-o deixes espere polo compaeiro. 2706 (ms21,13v:
pra ma. 2702 (mc: Tuiriz, Monforte / ms16: D.E. Berms)
/ ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) 7473. O que vea atrs, que arree. (mc: M.V.)
Var.: O que poidas facer hoxe, non-o deixes pa (es) Quien venga detrs que harree. (R.
ma, non sendo a comida, se non tes fame. Marn)
(ms15,01: Mato) / Non deixes pra man o que 2707
7474. O tempo non agarda por ningun.
poidas facer hoxe. (ms16 / ms10,003r: D.E.) / (mc: La Corua / ms10,127r: D.E.)
O que has de facer hoxe, non o deixes pra
7475. O ltimo mono sempre se afoga. (mc:
man. (ms16 e ms10,016v: D.E. 2703) / O que Tuiriz, Monforte)
has de facer dispois, / faino agora. (ms16 e (es) El ltimo mono es el que se ahoga. (R.
ms10,016v: D.E.) / O que has de facer tarde, Marn)
faino cedo. (ms16 e ms10,016v: D.E.)
7476. Onde un non corre, non cansa. (mc:
(pt) No deixes para amanha o que podes M.V.)
fazer hoje. (Chaves) (es) No dejes para
7477. Orellia, si vas lea e vs cedo,
maana lo puedas hacer hoy. (Correas) / Lo
dareiche a merenda; si vs tarde, sin
hora, dormirs fra. (mc: Camba)
7478. Pouco importa madrugar, si o cordn
2699
O que ha leval demo, poerllo porta. / ms4: porllo non ten ferrete. (mc: La Corua)
porta.
2700
U que madruga Dio(s) lo axuda.
2701 2704
O que madruga, Diol-o axuda, si con bon fin. / O orixinal di O que primeiro que vay a o muio e o
ms16: Dios o axuda. / Nunha segunda clasificacin pr[...] de moie. Por outros refraneiros sabemos que a
temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Dios segunda parte do refrn o primeiro que moie / moe.
2705
(Ayuda de Dios). O que ten boca non lle dija a outro sopla.
2702 2706
ms16: man; ms-SA: podas, pa maan. As das O que vai pra misa e pro ferreiro non espere pol'o
ltimas variantes en ms10 s.v. Hacer. companeiro.
2703 2707
En ms10 s.v. Dejar. ms10: ninguin. / En ms10 s.v. Tiempo.
7479. Pra mal sentado, direito. (ms8,56r: Meda) 7491. Pr puesto e pr ferreiro nun esperes
7480. Pra ma deixa que comer, non por u compaeiro. (ms)
deixes que facer. (ms-LU: seminarista annimo: 7492. Quen a raposa ha de engaar,
Viveiro, LU) cmprelle madrugar. (mc: A.N.)
7481. Pr misa e pr feira non esperes pola (pt) Quem a raposa h-de enganar, muito
compaeira. (ms9,03v: Meda, Orense) tem que madrugar. (Chaves) (es) Quien la
7482. Pr misa e pr mon non esperes polo raposa ha de engaar, cmplele madrugar.
vecn. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (Jara)
provincia de Lugo) 7493. Quen chega tarde, nin oi misa nin
7483. Pr misa e pr muo non agardes come carne. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
polo vecio. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, Maria de Ribela, A Estrada, PO)
O Incio, LU) 7494. Quen tarde vai mercado, compra
7484. Pr misa e pr muo non esperes slo rostroballo. 2713 (ms15,18r. / ms16:
polo teu vecio. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Trapero)
Barreiro: Loureiro, Das Igrexas, Forcarei, PO) 7495. Quen tea boca, que non diga a outro
7485. Pr misa e pr muo non esperes "sopla!" 2714 (ms-SA: Andrs Castro Ces:
polo vecio. 2708 (mc: Sarria / ms4: F.V.S. / ms16 Tllara, Lousame, C)
/ ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU / ms-LU: Tres 7496. Sacristn, non durmas, que estn os
seminaristas annimos: algn lugar da provincia de santos s escuras. (mc: Bucios)
Lugo)
7497. Si queres dormir ben, que non che
Var.: Pr misa e pr mun non esperes polo
vicn. (Fonsagrada) / Pr misa e pr moo dea o sol na cama. 2715 (mc: Santiago)
nunca esperes por u vecio. 7498. Sin regla nin comps, cousa boa non
(pt) Para a missa e para o moinho, no fars. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de
esperes pelo teu vizinho. (Chaves) (es) Para Asma, Chantada, LU)
ir a misa o al molino, no esperes por el
vecino. (R. Marn) DINERO. V. tamn Malgastar, Riqueza y dinero.
7486. Pr misa e pr muo non se espera 7499. A hucha sin dieiro coma o prado
polo vecio. 2709 (ms21,12r: Berms / ms-LU: sin rego. 2716 (ms16 e ms10,030v: D.E.)
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) 7500. Agora que teo moeda, xa podo
7487. Pr misa e pr moo nunca esperes cantar se me peta. 2717 (ms16 e ms10,041r:
poro vecio. 2710 (ms-LU: seminarista annimo: D.E.)
algn lugar de Galicia) 2718
7501. Ande o dieiro, que ben lixeiro.
7488. Pr misa e pr sermn, chamar si, (ms16 e ms10., 006r: D.E.)
esperar non. (ms-SA: seminarista annimo: 7502. Baraxa dieiro, sea teu, sea alleo.
Moreira, A Estrada, PO) (ms16: Agro)
7489. Pr misa e pr souto non hai que (es) Ten dinero tuyo o ajeno. (R. Marn)
esperar un por outro. 2711 (mc: M.V. / ms- 7503. Baraxa e dieiro, sea teu o[u] alleu.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Lugo / ms21,29r: Berms / A. Darriba Mguez / provincia de Lugo)
ms10,124r: D.E.) 7504. Cando a morte chega, de nada val ter
Var.: Pr misa e pr souto non hai que esperar moeda. (ms5,121: Trapero)
moito. (ms16 e ms10,0040r: D.E.) 2712 7505. Cando o probe ten dieiro non ten
7490. Pr misa e pr tren non esperes por carne o carniceiro. (ms10,006r: D.E.)
ningun. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 7506. Cartos a crditos pairen becerros. (ms-
da provincia de Lugo)
SA: seminarista annimo: Terras do Deza, PO)

2708 2713
ms-LU: por o vecio; ms-LU: Pra o muio. / Na ms16: restroballo.
2714
variante do casteln de R. Marn: ms: a tu vecino. Que tea boca, que non diga a outro sopla.
2709 2715
Pra misa e pro muio non se espera pol'o vecio. / mc: d. / V. Si queres ter boa fama, que non che dea o
ms-LU: por o vicio. sol na cama en Trabajo.
2710 2716
O orixinal di Pra Misa e pro moio nunca esperes por V. A hucha sin centeo como o prado sin rego en
u vecio. Agrcolas (Generales). En ms10 s.v. Hucha.
2711 2717
ms-LU: n-hai. / En ms10 s.v. Soto. En ms10 s.v. Moneda.
2712 2718
En ms10 s.v. Misa. En ms10 s.v. Dinero.
7507. Con dieiro e facenda allea ninguin 7519. Encargos sin dieiro non pasan do
se deita con cea. (ms10,006r: D.E.) recadeiro. (ms10,006v: D.E.)
7508. Chireme a min a bulsa e fdache a ti 7520. Meu dieiro manso quen te volveu
o alento. (ms16: D.E.) bravo? 2724 (ms16 e ms10,006v: D.E.)
7509. De dieiro e santidade, a mit pola (es) Mis dineros mansos quin me los hizo
mitade. 2719 (mc: C.A.) bravos? (Correas)
Var.: De dieiro e bond, a mit da mit. 7521. Non hai amigo como os cartos. (mc)
(ms16 e ms10,006r: D.E.) / De dieiro e Var.: O millor amigo, a bulsa. (ms16: D.E.)
santid quita sempre a mit. (ms16 e (es) Dineros, los nicos amigos verdaderos.
ms10,006r: D.E.) / En falando de dieiro e (R. Marn)
2725
santid, a mit da mit. (ms16 e ms10,006v: 7522. Non hai dieiro coma o primeiro.
D.E.) / De dieros e bondades, a mit das (ms16 e ms10,006v: D.E.)
metades. (ms16 e ms10,006r: D.E.) 7523. Non hai mal mis verdadeiro que o de
(pt) De dinheiro e santidade, a metade da non ter dieiro. 2726 (ms16 e ms10,035v: D.E.)
metade. (Chaves) (es) Di dineros y bondad 7524. Non hai millor amigo que on peso no
-o y calidad-, la mitad de la mitad. (R. bolsillo. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de
Marn) / De dineros y bondad, siempre Rei, LU)
quita la mitad. (Id.) / En dinero y santidad, 7525. O corazn do home son os cartos.
la mitad de la mitad. (R. Marn) (ct) De (ms8,59v: Lugo)
diners o de bondat, la mitat de la mitat. 7526. O dieiro bo i-o malo gstanse de
(Alberola)
contado. 2727 (ms16 e ms10,006v: D.E.)
7510. De dieiros e bondad, quita sempre a
7527. O dieiro da Habana pouco custa e
mitad. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
Lousame, C)
pouco dura. (mc: A.S.A. / ms16: La Vida Gallega,
2720 Cuba, 01-1956)
7511. Dieiro o que dieiro vale. (ms16
Aplcase a los emigrantes.
e ms10,006r: D.E.)
(es) Dinero es lo que dinero vale. (R. 7528. O dieiro do avarento a ningn lle d
Marn) contento. (ms10,006v: D.E.)
7512. Dieiro esquencido non fai mercede 7529. O dieiro do run gstase das veces
nin fai amigo. 2721 (ms16 e ms10,006r: D.E.) sin se lucir. (ms10,006v: D.E.)
7513. Dieiro tea o meu amo, que lle 7530. O dieiro do sogro afndese en
sobrarn criados. (ms10,006v: D.E.) preitos todo. (ms10,006v: D.E.)
7514. Dieiros e amores mal se encobren. 7531. O dieiro do usureiro d dez voltas
2722
(ms16 e ms10,006v: D.E.) quinteiro. (ms10,006v: D.E.)
(es) Dineros y amores mal se encubren. (R. 7532. O dieiro do xogo vaise logo.
Marn) (ms10,006v: D.E.)
7515. Dieiro, si no lealt, menos anda da 7533. O dieiro calado: a ningun di si foi
mit. (ms16: D.E.) roubado. 2728 (ms16 e ms10,006v: D.E.)
(es) Dinero, siso y lealtad es menos de la 7534. O dieiro de quen o agarra, a groria
mitad. (Correas) de quen a gana. 2729 (ms16 e ms10,006v:
7516. Dieiro, siso e lealt, menos anda da D.E.)
mit. (ms10,006v: D.E.) (es) El dinero es de quien lo agarra, y la
gloria de quien la gana. (R. Marn)
7517. Dous andares ten o dieiro: vn
despacio e vaise lixeiro. 2723 (ms16 e 7535. O dieiro gran cabaleiro. (ms10,006v:
D.E.)
ms10,006v: D.E.)
7518. En pasar o ro ou dar dieiro, nunca 7536. O dieiro madeira seca. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
sexas o primeiro. (ms16: Agoada) Lugo)

2724
En ms10 s.v. Dinero.
2719 2725
As variantes en ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2720 2726
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Mal.
2721 2727
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2722 2728
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2723 2729
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2737
Non hai cousa mis pronta. 7550. O ouro para o tesouro. (ms16:
7537. O dieiro o amo do mundo enteiro. Artaz)
(ms10,006v: D.E.) (es) Vase el oro al tesoro. (Correas)
7538. O dieiro pra contalo e as chaves 7551. O que non se pode mercar con dieiro
pra gardalo. (ms10,006v: D.E.) non se pode vender por dieiro.
7539. O dieiro tan bo servidor coma mal (ms10,007r: D.E.)
seor. 2730 (ms16 e ms10,006v: D.E.) 7552. O que ten cartos no bolsillo, non
(es) El dinero es tan mal amo como mal sempre ten que comer. (mc e ms16: Santiago)
criado. (M. Kleiser) 7553. Os cartos fan moitos homes listos e
7540. O dieiro tan mal amo como bo moitos homes parvos. (ms16: D.E.)
criado. (ms16: D.E.) 7554. Pan cocido e cartos na man, a ver cl
7541. O dieiro tan mal amo como tan dura mis. (ms5,136: Prado, Laln)
mal criado. (ms10,006v: D.E.) 7555. Poucas peras se compran por un
7542. O dieiro en todo tempo bo carto. (ms21,30v: Berms)
compaeiro. 2731 (ms16 e ms10,006v: D.E.) 7556. Quen dieiro non ten que cobrar,
Var.: O dieiro sempre foi o mellor moitas voltas ten que dar. (ms10,007r: D.E.)
compaeiro. (ms16 e ms10,007r: D.E.) 7557. Quen precisa dieiro vende s veces a
(es) No hay tan buen compaero como el bulsa i-o pelexo. (ms10,007r: D.E.)
dinero. (R. Marn)
7558. Redonda a moeda pra que rode e
7543. O dieiro en todo tempo vn a xeito.
(mc: Chantada / ms4: F.V.S.)
corra e vaia e vea. 2738 (ms16 e ms10,041r:
D.E.)
Var.: O dieiro sempre vn a xeito. (ms16 e
ms10,007r: D.E.) 2732 7559. Reinos e dieiros non queren
(es) El dinero nunca pierde tempero. (R. compaeiros. (ms-SA: Andrs Castro Ces:
Marn) Tllara, Lousame, C)
7544. O dieiro enche o bolsn a forza de 7560. Se o dieiro forte, mis forte a
pon e pon. 2733 (ms16 e ms10,006v: D.E.) morte. (ms10,007r: D.E.)
7545. O dieiro foxe como a auga dun 7561. Tanto vales como tes; se non tes mis
regueiro. 2734 (mc e ms16: S.Victorio de R. de que cen res, non mis de cen valers.
2739
Mio. / ms10,007r: D.E.) (ms10,135r: D.E.)
(es) El dinero se ha hecho redondo, para
que ruede. (R. Marn) / El dinero es
voladero. (R. Marn)
Adulacin al dinero
7546. O dieiro herdado, pouco custa e
7562. Canto tes, canto vales. (mc e ms16: Sarria)
menos dura. (ms18,37r)
2735 Var.: Tanto tes, tanto vales. (ms4: F.V.S. /
7547. O dieiro nunca perde o tempero. ms16: Lugo / ms10,128r: D.E.) 2740
(ms16 e ms10,007r: D.E.)
(pt) Tanto tens, quanto vales. (Chaves) /
(es) El dinero nunca pierde el tempero. (R.
Tanto tens, tanto vales. (Id.) / Tanto vales
Marn)
quanto hs e o saber por demais. (Id.) /
7548. O dieiro que mis nos fai aledar o Quanto tens, quanto vales. (Id.) (es) Tanto
que se sabe ganar e o que se sabe gastar. uno vale como lo que tiene y puede valer.
2736
(ms16 e ms10,007r: D.E.) (Correas) / Tanto vales como has, y tu
(es) El dinero tiene ms de un gozar: haber de ms. (Id.) / Cuanto tienes, cuanto
saberlo ganar y saberlo gastar. (R. Marn) vales. (R. Marn) / Tanto vales como tienes:
7549. O dieiro vaise dieiro e o folgar, si no tienes ms que cien reales, no ms de
cabaleiro. (ms10,007r: D.E.) ciento vales; o non vales ms de cien
reales. (Correas)
7563. Canto tes, tanto vales. (ms21,18r: Berms)
2730
ms10: como mal seor. En ms10 s.v. Dinero.
2731
Refrn e variante en ms10 s.v. Dinero.
2732 2737
En ms10 s.v. Dinero. V. Corre o ouro pr tesouro en Dinero (Dinero
2733
En ms10 s.v. Dinero. productivo e improductivo).
2734 2738
ms10: coma a i-auga. En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Moneda.
2735 2739
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Valer coa indicacin Dinero.
2736 2740
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Tener.
7564. Con cartos na bulsa calquera runfa. Glosado en la cancin popular: Pasei pola
(ms16: D.E.) ta porta; / troquei un can por un galgo; / o
7565. Corre o fume pr fumeiro, corre pra sangue todo vermello, / quen ten dieiro
que ten dieiro. 2741 (mc: Carballedo / ms4: fidalgo.
2745
F.V.S / ms16: Carballino / ms-LU: dous seminaristas 7580. Quen ten din, ten don. (mc e ms16:
annimos: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU e Lugo / ms4: F.V.S. / ms10,009r: D.E.)
Laiosa, O Incio, LU) (es) Quien tiene din tiene don. (Correas)
7566. Corre o isqueiro pra quen ten dieiro. 7581. Quen ten dieiro, sempre anda no
(ms16: Sober) peneiro. 2746 (ms16 e ms10,007r: D.E.)
7567. Dinche as campanas de Beln: 7582. Quen ten pan, non falta quen lle
"Valche quen ten". (mc e ms16: Carballino) barra o chan. (ms-SA: Francisco Canosa
(pt) Vale quem tem. (Chaves) Quintns)
7568. Glorias sin dieiro fume de palla. 7583. "Quen ten, val", din as campanas de
(mc e ms16: C.A.)
Rendal. (mc: Terra de Melide)
7569. Haxa dieiro no bolsn que non Var.: Quen ten, val. (mc / ms16: Sober) / As
faltar quen lle faga o son. 2742 (ms16 e campanas de Amiudal (Orense) din sempre que
ms10,006v: D.E.) as repinican: Quen ten val, quen ten ten, val.
7570. Mis vale din de moeda que don sin (ms16: D.E.)
renda. 2743 (ms16 e ms10,006r: D.E.) (pt) Val quem tem. (Chaves)
Var.: Mis vale o din que o don. (ms16 e Aparece como estribillo en la copla
ms10,006r: D.E.) / O don sin din pouco me popular: As campanas d'Amiudal / cando
importa a min. (ms16 e ms10,006r: D.E.) / repinican dicen: / Quen ten val, quen ten
Mis vale din que don. (ms16: D.E.) val.
(es) Ms vale din de moneda que don sin 7584. Se un peso tes, un peso vales. (ms8,62r:
renta. (Correas) / Ms vale din que don. Silvarrey)
(Correas) 7585. Si ten cartos o vellio, untarselle o
7571. Non hai amigo nin ermau, si non hai fucio; pro, si non-os ten, ulir a sartn.
dieiro na mau. (ms-SA: Jos A. Otero Outes: (mc e ms16: R. Caruncho)
Santiago de Compostela, C) (pt) Tanto tens, quanto vales. (Chaves) (es)
7572. Non hai amigo nin irmn, se non hai Tanto uno vale como lo que tiene y puede
cartos na man. 2744 (mc e ms16: Santiago / valer. (Correas) / Tanto vales como has, y
ms16: Arza) tu haber de ms. (Id.) / Tanto vales como
7573. O fume no fumeiro corre pra o que tienes: si no tienes ms que cien reales, no
ten dieiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn ms de ciento vales. (Id.)
2747
lugar de Galicia) 7586. Tanto o teu valer como o teu ter.
7574. O fume no fumeiro corre pra quen (ms16 e ms10,135r: D.E.)
ten dieiro. (mc: Tuiriz, Monforte / ms16: Tuimil- Var.: Tanto vales canto tes. (ms16 e
Monforte) ms10,135r: D.E.) / Tanto vales como tes; se
Vase Fume, fumeiro... non tes mis de cen res, non mis de cen
7575. O fume tira pr fumeiro, prs nenas valers. (ms16: D.E.)
mocosas e prs que teen dieiro.
(ms9,15r: Silvarrey) AFICIN AL DINERO
7576. O fume vai pr fumeiro. (ms-LU: 7587. Ben cheira o dieiro inda que vea
2748
seminarista annimo: algn lugar da provincia de dun esterqueiro. (ms16 e ms10,006r: D.E.)
Lugo) (es) A gloria huele el dinero, aunque se
7577. O que ten, vale, e o que non ten, non saque de un estercolero. (R. Marn)
vale nada. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 7588. Bo ter dieiro e casa con pote, tixola
7578. Os cartos gustan a todos. (ms15,44) e pucheiro. 2749 (ms16 e ms10,006r: D.E.)
7579. Quen ten cartos fidalgo. (ms16: Lugo)

2745
En ms10 s.v. Don.
2741 2746
ms16: no fumeiro; ms16,ms-LU (Pacios), ms-LU En ms10 s.v. Dinero.
2747
(Laiosa): pra quen. Tanto o refrn como a variante encntranse en ms10
2742
En ms10 s.v. Dinero. s.v. Valer coa indicacin Dinero.
2743 2748
Refrn e variantes en ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2744 2749
mc: hirmn, si non. ms16: tixela. / En ms10 s.v. Dinero.
7589. Dannos dieiro e non nos dean 7600. Dieiro que gardado est, non gana
consellos. 2750 (ms16 e ms10,006r: D.E.) pan. 2758 (ms16 e ms10,006v: D.E.)
(es) Dineros quiero, y no consejos. (R. (es) Dineros que guardados estn, no
Marn) ganan pan: dineros que van y vienen a su
2751
7590. Dieiro haxa, que gusto non falta. amo mantienen. (R. Marn)
(ms16 e ms10,006v: D.E.) 7601. Dieiro que vai e vn, a seu dono
(es) Dineros haya, que invencin y gusto no mantn. 2759 (ms16 e ms10,006v: D.E.)
falta. (R. Marn) (es) Dineros que guardados estn, no
7591. Ningun tira cos cartos. (ms16: Lugo) ganan pan: dineros que van y vienen a su
7592. Os cartos andan apaados. (mc e ms16: amo mantienen. (R. Marn)
Bucios) 7602. Na hucha os cartos non medran pero
7593. Os cartos, todos queren arrapaalos. axntanse. 2760 (ms16 e ms10,030v: D.E. /
(ms16: D.E.) ms15,18)
Var.: Os cartos gustan a todos. (ms16: Lugo) Var.: Os cartos na hucha non nacen pero
7594. Por dieiro baila o can e por pan, se grdanse. (D.E.)
llo dan. 2752 (ms16 e ms10,007r: D.E.) 7603. O que sabe canto gana noite, nunca
(es) Por dinero baila el perro, y por pan si rico morre. (ms10,050r: Silvarrei / ms6,03v: D.E.
se lo dan. (Correas) Dispersos)

PELIGROS DEL DINERO


Dinero productivo e improductivo 7604. De rico a soberbio non hai palmo
2761
7595. A prata anda a coto detrs da prata. enteiro. (mc e ms16: Velle / ms10,077r e
2753 ms10,109r: D.E.)
(ms16 e ms10,097r: D.E.)
2754 (pt) De rico a soberbo no h palmo
7596. Corre o ouro pr tesouro. (mc e inteiro. (Chaves) (es) De rico a soberbio,
ms16: Terra de Melide / ms16: D.E. / ms-SA: Manuel no hay palmo entero. (Sbarbi)
Boado Vzquez: Santa Mara dos nxeles, Boimorto,
C) 7605. Moito ter e pouco valer logo botan un
Var.: O ouro corre pr tesouro. (F.V.S.) / home a perder. (ms16: D.E.)
Vaise o ouro pr tesouro. (ms16: D.E. / 7606. O dieiro trai os homes retorteiro.
ms21,08r: Berms) 2762
(ms16 e ms10,007r: D.E.)
(pt) Dinheiro, ganha dinheiro. (Chaves)
(es) Vase el oro al tesoro. (Correas) / PODER DEL DINERO
Dinero a dnde vas? A donde hay ms. 7607. Burro con ouro consgueo todo. (mc e
(R. Marn) / Dinero hace dinero (Id.) / ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
Dinero llama dinero. (Id.) (ct) Dins fan Var.: Burro cargado de ouro consgueo todo.
dins. (Alberola) (ms16: D.E.)
2755
7597. Dieiro busca dieiro. (ms16 e (es) Donde el oro habla, todo calla.
ms10,006r: D.E.) (Sbarbi) (ct) Ase d'r, ho logra tot.
(pt) Dinheiro ganha dinheiro. (Chaves) (es) (Alberola)
Dinero hace dinero. (R. Marn) 7608. Cando o dieiro fala, todo cala.
7598. Dieiro chama dieiro pero o mis (ms18,24r)
menos. 2756 (ms16 e ms10,006r: D.E.) 7609. Cando o dieiro fala, todos calan. 2763

(es) Dinero llama dinero; pero es lo ms a (mc: F.B.B. / ms: M.V. / ms16: D.E. / ms21,23r:
lo menos. (R. Marn) Berms)
2757 (pt) Quando o oiro fala, tudo cala.
7599. Dieiro gana dieiro. (ms16 e
ms10,006v: D.E.) (Chaves) / Onde o ouro fala, a lngua (ou
tudo) cala. (Id.) (es) Cuando el dinero
2750
En ms10 s.v. Dinero.
2751 2758
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2752 2759
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2753 2760
En ms10 s.v. Plata coa indicacin Dinero. En ms10 s.v. Hucha.
2754 2761
ms-SA: po tesouro; ms16: (T. de M.): pro tesouro. / V. ms10,077: soberto, hai un palmo. / En ms10,077 s.v.
O ouro para o tesouro en Dinero. Palmo e en ms10,109r s.v. Riqueza.
2755 2762
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Dinero.
2756 2763
En ms10 s.v. Dinero. V. Onde o dieiro fala, todos calan en Jurdicos y
2757
En ms10 s.v. Dinero. similares.
habla, todos callan. (mc: Sbarbi / ms: R. 7623. Al me leve Dios onde nos atopemos
Marn / ms16: C.C.) / Donde don Dinero todos ns. (ms10,007r: D.E.)
habla, todo el mundo calla. (R. Marn) 7624. Antes Dios que os santos. (ms16: Sober)
2764
7610. Coa prata todo se alcanza. (ms16 e
7625. Ben gardado o que a Dios garda.
2771
ms10,097r: D.E.)
(mc e ms16: Pidre-F.V.S.)
7611. Dieiro e vida compoen casas e vilas. Var.: Gardado o que Dios garda. (ms15,42:
2765
(ms16 e ms10,006v: D.E.) Aguada)
(es) Dineros y vida componen villa. 7626. Ben gardado est o que Dios garda.
(Hernn Nez) (ms-LU: seminarista annimo: San Cristovo de
7612. O dieiro cabaleiro. (mc / ms4: F.V.S.) Chamoso, O Corgo, LU)
Var.: Don Dieiro gran cabaleiro. (ms16 e 7627. Cando Dios quera, eu ben lonxe
ms10,006v: D.E.) 2766 cuspa; agora que non podo, cuspo
(es) El dinero es gran caballero. (R. Marn)
meu modo. (ms10,007r: D.E.)
/ El dinero hace caballero. (R. Marn) /
Poderoso caballero es Don dinero. (R. 7628. D Dios moas a quen non ten talladas.
(ms10,007r: D.E.)
Marn)
2767 7629. D Dios mocos a quen non se sona.
7613. O dieiro fai cabaleiro. (ms16 e
(ms10,007r: D.E.)
ms10,006v: D.E.)
(es) El dinero hace caballero. (M. Kleiser) 7630. D Dios que roer que lle faltan
7614. O dieiro fai o home enteiro. 2768
(ms16 moas e dentes. (ms10,007r: D.E.)
e ms10,007r: D.E.) 7631. D Dios talladas a quen non ten
(es) El dinero hace el hombre entero. dentamia. (ms10,007r: D.E.)
(Correas) 7632. Dar por Dios a quen ten mis que ns
2769
7615. O dieiro manda. (ms16 e ms10,007r: cousa de parvos ou de paps. (ms10,007r:
D.E.) D.E.)
Var.: O dieiro pdeo todo. (ms16 e 7633. Despois de Dios, a ola. (mc e ms16: A.S.A.)
ms10,007r: D.E.) (es) Despus de Dios, la olla. (Sbarbi) /
7616. O dieiro racha as pedras. (mc e ms16: Despus de Dios, la olla; que la casa de
F.B.B.) Quirs todo es bambolla. (R. Marn) (ct)
(es) El dinero hace milagros. (Sbarbi) Desprs de Deu, l'lla. (Alberola)
7617. Os cartos son cartos. (ms15,44 / ms16: 7634. Despois de Dios, o pote. (ms6,02v: R.
Lugo) Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
7618. Ouro son trunfos. (ms16: Lugo) 7635. Digan, que de Dios dixeron e dispois
(es) Oro son triunfos. (R. Marn) inda o mataron. (ms10,007r: D.E.)
7619. Quen dieiro ten, merca o que quer. 7636. Dio-los cra e o demo os axunta.
2772
2770
(ms16 e ms10,007r: D.E.) (ms10,047v: D.E.)
(es) Quien dinero tiene, alcanza lo que 7637. Dios amou a probeza. (ms16: Lugo)
quiere. (H. Nez) (es) Dios am la pobreza. (R. Marn)
7620. Quen ten cartos, quita santos. (ms16: 7638. Dios axuda que se axuda. (ms10,007r:
Sober) D.E.)
(es) Quien tiene dineros, pinta panderos. 7639. Dios castiga e non da paus. (ms10,007v:
(R. Marn) D.E.)
7640. Dios consinte hastra que minte.
DIOS. V. tamn Religiosos y morales. (ms10,007v: D.E.)
7621. A boa herba grdaa Dios. (ms4: F.V.S.) 7641. Dios che dea bs, se traballar qus.
7622. A cada un o seu e Dios con todos. (ms10,007v: D.E.)
(ms10,007r: D.E.) 7642. Dios che dea o ben, e a casa en que o
meter. (ms10,007v: D.E.)
7643. Dios che dea poder na vila e na tua
2764
En ms10 s.v. Plata coa indicacin Dinero. casa faria. (ms10,007v: D.E.)
2765
En ms10 s.v. Dinero. 7644. Dios che dea que teas e casa en que o
2766
2767
En ms10 s.v. Dinero. metas. (ms10,007v: D.E.)
En ms10 s.v. Dinero.
2768
En ms10 s.v. Dinero.
2769 2771
Refrn e variante en ms10 s.v. Dinero. ms4: que Dios garda.
2770 2772
En ms10 s.v. Dinero. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Dios.
7645. Dios che garde o que for do teu Var.: Dios non vello. (ms16: Sarria) / Dios
agrado, e o demais que o leve o diao. nace tdolos anos. (ms16: Lugo) / Inda Dios
(ms10,007v: D.E.) non vello. (ms16: G.P.)
2773 (es) Dios no es viejo pero nace todos los
7646. Dios dea a pereira e eu beira.
(mc: A.C. A Nosa Terra / ms16: C.A.) aos. (R. Marn) / Dios no es viejo. (R.
Var.: Deus me de a pereira e a min beira. Marn) / Dios nace cada ao. (R. Marn)
7647. Dios dea con que rir, que pra chorar 7664. Dios non oi a quen non pide. (ms10,008r:
hai abondo. (ms10,007v: D.E.) D.E.)
7648. Dios dea que comer e con quen falar. 7665. Dios non ten toucas, mais quita
(ms15,17) dunhas e pn noutras. (ms10,008r: D.E.)
7649. Dios dea traballos a quen os queira. 7666. Dios nos dea con que riamos e non
(ms10,007v: D.E.) con que choremos. (ms10,008r: D.E.)
2774
7650. Dios diante e o carro que cante. 7667. Dios nos dea con que riamos, que pra
(mc e ms16: M.L.2 / ms10,007v: D.E.) sofrir tempo ha de sobrarnos. (ms4: F.V.S.)
7651. Dios dixo o que ser pero non o que 7668. Dios nos dea moito pan e mala
vir. (ms10,007v: D.E.) colleita. (ms10,008r: D.E.)
2775
7652. Dios grande i-o mundo pequeno. 7669. Dios nos garde o millor, que o
(ms16 e ms10,007v: D.E.)
Var.: Dios grande. (ms16: D.E.) xuicio. (ms10,008r: D.E.)
(es) Dios es grande. (Z.) 7670. Dios nos libre e garde dos que non
7653. Dios e o mundo non poden andar nos sabemos librar nin gardar. (ms10,008r:
D.E.)
xuntos. 2776 (ms16 e ms10,007v: D.E.)
(es) Dios y el mundo no pueden andar 7671. Dios pague a caridade e aumente a
juntos. (Correas) devocin. (ms10,008r: D.E.)
7654. Dios pai e tempo tempo. (ms4: C.A. A 7672. Dios perdoa que a sa culpa chora.
Nosa Terra / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos (ms10,008r: D.E.)
de La Corua) 7673. Dios perdoe s defuntos e con sade
7655. Dios fai a mercede, mais tamn algo os enterremos. (ms10,008r: D.E.)
quere. (ms10,007v: D.E.) 7674. Dios poa tento nas tas mans.
7656. Dios fixo as bestas pra descanso dos (ms10,008r: D.E.)
homes. (ms10,007v: D.E.) 7675. Dios pxome sano e o mdico
7657. Dios me apare mesn que a dona me levoume os cartos. (ms10,008r: D.E.)
faga algo e o mesoneiro, non (ms10,007v: 7676. Dios que d pr cea, d pr candea.
D.E.) (ms4: M.L.)
7658. Dios me dea apego traballo e o 7677. Dios sempre novo. (ms9,03v: Orense)
demais que o leve o diao. (ms10,007v: D.E.) 7678. Dios te garde de amigo reconciliado,
7659. Dios me garde de aprendiz novo e de de can atado, de borracho irado e de
barbeiro vello. (ms10,007v: D.E.) home arroutado. (ms10,008r: D.E.)
7660. Dios me garde de home mal barbado 7679. Dios te garde de ladrn da casa e de
e de lobo esfameado. (ms10,008r: D.E.) tolo de fra da casa. (ms10,008r: D.E.)
7661. Dios no ceo e na terra o dieiro. 7680. Dios te libre de alcalde novo e de
(ms10,008r: D.E.) escribano vello. (ms10,008r: D.E.)
7662. Dios non axuda a quen non se axuda. 7681. Dios te libre do mozo cando lle
(ms10,008r: D.E.) apunta o bozo. (ms10,008r: D.E.)
7663. Dios non vello pois nace tdolos 7682. Dios todo o oi e todo o ve e dlle
anos. 2777 (ms16 e ms10,008r: D.E.) home o que lle convn. (ms10,008r: D.E.)
7683. Dios vos mantea e mis que vea.
(ms10,008r: D.E.)

2773
7684. Dios d pacencia i-on saco pra levala.
ms4: beira. (ms8,68r: La Caiza)
2774
ms: y o carro; ms4: Deos diante; ms16: i o carro. / En 7685. Dios sea loubado, que temos o curral
ms10 s.v. Dios.
2775
En ms10 s.v. Dios. ben estrado. (ms10,008r: D.E.)
2776
En ms10 s.v. Dios. 7686. Dispois de Dios, o pote, a cazola e ns.
2777
En ms10 s.v. Dios. (ms10,008r: D.E.)
7687. Do que parvo e non sabe, Dios tea 7707. Se Dios quer, non nos ha faltar que
piedade. (ms10,092r: D.E.) comer. (ms10,008v: D.E.)
7688. En Dios espera pero, entramentras, 7708. Sin defectos slo Dios. (ms16: Lugo)
[arrenda] as tas terras. 2778 (ms10,008r: 7709. Solo Dios labrador. (mc e ms16: Bucios)
D.E.) El manda el tiempo propicio para las
7689. Fianza en Dios e botar a correr. (ms- cosechas.
SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C / 7710. Tres cousas pedira, si Dios me has
ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO)
dese: a tea, o tear e a que tece. (ms10,008v:
7690. Fate en Dios e non corras. (ms10,008r: D.E.)
D.E.)
7711. Vivir como Dios manda, e morrer
7691. Grdeme Dios de mozo rezador e de
como Dios queira. (ms10,008v: D.E.)
vello amador. (ms10,008r: D.E.)
7712. [...] quieto que Dios lle d. (ms-SA:
7692. Hase facer o que Dios quixer. Manuel Tojo Reboredo)
(ms10,008v: D.E.)
7693. Lbreme Dios de hora minguada e de AMOR DE DIOS
xente que non teme nada. (ms10,008v: D.E.) 7713. A quen Dios quer ben, caille a sopa no
7694. Non dea Dios tanto ben s amigos, mel. 2783 (ms16 e ms10,007r: D.E.)
que nos desconozan. (ms10,008v: D.E.) 7714. A quen Dios quer ben, o demo lle
7695. O Dios do usureiro o dieiro. apaa a lea. 2784 (mc e ms16: A.S.A.)
(ms10,008v: D.E.)
Var.: A quen Dios quer, o demo lle apaa a
7696. O moito teno Dios. (mc e ms16: Santiago) lea. (ms16: A.S.A)
7697. O que con Dios se deita, con Dios se (pt) A quem Deus quer bem, o vento lhe
ergue. 2779 (mc e ms16: Santiago) apanha a lenha. (Chaves) / A quem Deus
7698. Pra bon labrador slo Dios. (ms16: ajuda, o vento lhe junta a lenha. (Id.) (es) A
Sober) quien Dios quiere bien, el viento le junta la
7699. Primeiro Dios e despois son os lea. (R. Marn) (ct) A qui de vida muda,
santos. (ms21,01v: Berms) Deu li ajuda. (Alberola)
2780 Vase A quen Dios quer ben, o vento...
7700. Primeiro Dios que o demo. (mc e
ms16: Palas de Rey-F.V.S.) 7715. A quen Dios quer ben, o vento lle
7701. Primeiro Dios e dispois ns. (mc e ms16: apaa a lea. (mc)
Bucios) Var.: A quen Dios quer ben, o vento axntalle
7702. Que Dios te socorra e a min non me a lea. (ms16: D.E.) / A quen Dios quer, o
desampare. (ms10,008v: D.E.) vento lle apaa a lea. (ms16: Sober)
7703. Quen con Dios queira falar, o corazn (pt) A quem Deus quer bem, o vento lhe
ten que abrir e os beizos ten que pechar. apanha a lenha. (Chaves) / A quem Deus
2781 ajuda, o vento lhe junta a palha. (Id.) (es) A
(ms16 e ms10,008v: D.E.)
quien Dios ama, el viento le junta la parva.
7704. Quen s lstregos non teme, a Dios (R. Marn)
ofende. 2782 (mc: M.V. / ms16: Lis Quibn / 7716. A quen Dios quer, a casa lle tella. 2785
ms21,25v: Berms / ms-LU: seminarista annimo: (ms16 e ms10,007r: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo / A. Darriba Mguez) 2786
7717. A quen Dios quer, todo lle medra.
7705. Se Dios me pon onde hai, xa (ms16 e ms10,007r: D.E.)
arranxarei o demais. (ms10,008v: D.E.) 7718. Cando Dios nos quere, os santos nos
7706. Se Dios non me quer, o demo me axudan. 2787 (mc e ms16: C.A. A N. Terra)
roga. (ms10,008v: D.E.) 7719. De Dios todo ben procede e que
ama, todo lle concede. (ms4: J.P.)
7720. Dios a quen lle quere ben, ben lle sabe
2778
Anda que Vzquez Saco recolle o refrn sen verbo na da casa. 2788 (mc e ms16: Villamor-Caurel)
segunda parte da oracin, no diccionario de Eladio
Rodrguez s aparece En Dios espera pero, entramentras,
2783
arrenda as tas terras. En ms10 s.v. Dios.
2779 2784
mc: erge. V. tamn Ayuda de Dios.
2780 2785
ms: qu'o. En ms10 s.v. Dios.
2781 2786
En ms10 s.v. Dios. En ms10 s.v. Dios.
2782 2787
ms-LU e A. Darriba Mguez: Deus. ms4: non quere.
7721. Dios comigo, eu co El; El primeiro, eu Dios no ayuda a quien no se ayuda.
2795
tras El. 2789 (ms16 e ms10,007v: D.E.) 7731. Dios e vidas compoen vilas. (ms16
(es) Dios conmigo, yo con l; l delante, e ms10,007v: D.E.)
yo tras l. (Correas) (es) Dios y vida componen villa. (Z.)
7732. Dios faga o demais. (ms16: D.E.)
AYUDA DE DIOS (es) Dios haga lo dems. (Correas)
7722. A non haber, Dios valer. (mc e ms16: La 7733. Dios nola depare boa. (mc: A.C. A Nosa
Corua) Terra / ms16: C.A.)
7723. A quen cedo se ergue Dios lle d 7734. Dios non axuda a que non se axuda.
(ms16: D.E.)
axuda. 2790 (mc / ms16: Lugo)
Var.: Dios axuda a quen se axuda. (ms16:
Var.: A quen madruga, Dios lle axuda. / A quen
D.E.)
madruga, Dios o axuda. (ms16: Lugo)
(es) Dios no ayuda a quien no se ayuda. (R.
(pt) A quem madruga, Deus ajuda.
Marn) / Dios ayuda a los que se ayudan.
(Chaves) (es) A quien madruga, Dios le / lo
(R. Marn)
ayuda.
7735. Dios nos d con que riamos e non
7724. A quen Dios axuda, o vento lle apaa
seian fillos charros. 2796 (ms4: A.S.A.)
a lea. 2791 (mc / ms16: Lugo)
Var.: A quen Dios quer axudar, o vento 7736. Dios nos dea con qu, que as ganas de
apalle a lea. (ms16: D.E.) comer non han de faltar. 2797 (mc: A.C. A
Nosa Terra / ms16: C.A.)
7725. A quen Dios axuda, o vento lle xunta
Var.: Deus nos d qu, que as ganas de comer
a palla. (mc / ms16: Lugo) veen de seu. (C.A.) / Dios dea sade que as
(pt) A quem Deus ajuda, o vento lhe junta a ganas de comer elas han de vir (ou veen de
palha. (Chaves) / A quem Deus quer bem, o seu). (ms4: C.A. A Nosa Terra)
vento lhe apanha a lenha. (Id.)
7737. Dios nos dea sade e vamos vivindo.
7726. A quen Dios quere axudar, naide o (ms4: A.S.A.)
pode daar. 2792 (mc e ms16: Santiago / ms-LU: 7738. Dios nos da cousas arregladas. 2798
seminarista annimo: Santiago de Compostela, C) (mc e ms16: Bucios)
7727. Axdate que Dios che axudar. (ms-SA: 7739. Dios nos da mar que rompa. (ms5,131)
M. Gonzlez Fernndez)
2793 7740. Dios nos da moito e nos contente con
7728. Axdate que Dios te axudar. (ms-
SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO / ms-
pouco. (mc e ms16: Bucios)
SA: Jess Ferro Ruibal: Rebn, Moraa, PO) 7741. Dios nos da vio mentras vivamos, i-
7729. Dios dea salud que fame non ha o ceo pra cando morramos. (ms-LU:
faltar. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Padrn, C) Lugo)
2799
7730. Dios di: "axdate que eu te 7742. Dios nos libre da boca do lobo.
(mc: Bucios-A.C. A Nosa Terra / ms16: C.A. /
axudarei". 2794 (mc e ms16: Sarria / ms4: F.V.S. / ms18,71r: A.S.A. / ms10, 033v: D. E.)
ms10,007v: D.E.)
7743. Dios nos libre do mal i-o ben que polo
Var.: Axdate que eu te axudarei. (ms16:
Sarria) trono vn. (mc e ms16: Bucios)
(pt) Deus diz: faze tu que eu ajudarei. 7744. Dios nos mantea e vea o que vea.
2800
(Chaves) (es) Aydate t, y Dios te (ms16 e ms10,008r: D.E.)
ayudar. (R. Marn) / A Dios rogando y con (es) Dios nos mantenga, y ms que venga.
el mazo dando. (Id.) / Dios dijo: aydate (Correas)
que yo te ayudar. (Sbarbi) / Aydate que 7745. Dios nos queira gardar do que non
yo te ayudar. (R. Marn) (ct) Deu, diu: nos sabemos librar. 2801 (ms16 e ms10,025v:
ajudat y t'ajudar. (Alberola) D.E.)

2788 2795
ms16: a quen quere ben. En ms10 s.v. Dios.
2789 2796
En ms10 s.v. Dios. Dios nos d conque riamos, e non seyan fillos
2790
ms: s'ergue. charros.
2791 2797
V. A quen Dios quer ben, o vento lle apaa a lea e ms4: non nos han.
2798
variantes en Dios (Amor de Dios). ms16: dea.
2792 2799
ms16: quer axudar. En ms10 s.v. Lobos.
2793 2800
ms-SA (Jess R.): t'axudar. En ms10 s.v. Dios.
2794 2801
ms4: ch'axudarei. / En ms10 s.v. Dios. En ms10 s.v. Guardar.

Anterior Inicio Siguiente


(es) Dios nos libre y guarde de lo que no Var.: Fai mis o que Dios ll'axuda que o que
nos sabemos librar ni guardar. (Correas) moito madruga. / Millor vai quen Deus axuda
7746. Dios nos tea da sa man e nos saque que quen moito madruga. (ms16: Enc.)
do inverno e nos meta no vran. 2802 (ms16 (pt) Mais vale a quem Deus ajuda do que
e ms10,008r: D.E.) quem muito madruga. (Chaves) (es) Ms
(es) Dios nos tenga de su mano, y nos vale a quien Dios ayuda que quien mucho
saque del invierno y nos meta en el verano. madruga. (R. Marn)
(Correas)
7747. Dios nos tea da sa man. (ms16: Lugo) BONDAD DE DIOS
(es) Dios sea con nosotros. (R. Marn) 7763. A auga fxoa Dios i-o vio os homes:
7748. Dios te garde do can atado e do home respetemos a auga e bebamos o vio.
arroutado. 2803 (ms16 e ms10,025v: D.E.) (ms9,13r: Montefurado)
7749. En canto un vai e outro vn, Dios d o 7764. Asegn d Dios a chaga, d o
seu ben. (ms10,031r: D.E.) remedio. 2806 (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
7750. En canto un vai e outro vn, Dios d o (pt) Deus assim como d a doena d o
mdico. (Chaves) (es) Cuando Dios da la
seu parabn. (ms10,031r: D.E.)
llaga, da el remedio que la sana. (Correas)
7751. En todo mal, Dios axuda. (mc / ms16: (ct) Deu que dona la plaga dona la
Lugo)
medecina. (Alberola)
(es) Dios acude siempre a la mayor
necesidad. (R. Marn) 7765. Bon pan, mal pan, Dios da pan.
(ms8,07r: Lugo)
7752. En Dios espera, pero mentras
7766. Bo, slo Dios. (ms16: Lugo)
arrenda. (mc e ms16: C.A.) (es) Bueno es Dios. (R. Marn)
Aydate que Dios te ayudar.
7767. Cada un na sa casa e Deus na de
7753. Fai mis o que Dios axuda c que
todos. 2807 (mc e ms16: Dicc. Ac. / ms5,133:
muito madruga. (ms-LU: seminarista annimo: Mondoedo)
algn lugar da provincia de Lugo) (pt) Cada um em sua casa e Deus na de
7754. Gana mis o que Dios ll'axuda qu'o todos. (Chaves) (es) Cada uno en su casa, y
que moito madruga. (ms-LU: seminarista Dios en la de todos; que es padre poderoso.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (Correas) (ct) Cada en sa casa y Deu en
7755. Mis val'o que Dios axuda qu'o que la de tots. (Alberola) A
moito madruga. (ms-LU: seminarista annimo: 2808
7768. Cada un pra si e Dios para todos.
Pol, LU) (mc e ms16: M.V.)
7756. non ter, Dios valer. (ms21,18r: Berms) (pt) Cada um para si e Deus para todos.
7757. Sempre Dios foi dando remedio. (mc e (Chaves) (es) Cada uno por s, y Dios por
ms16: Bucios) todos. (R. Marn) / Cada uno cuida de su
7758. Val mis a quen Dios axuda que a negocio, y Dios del de todos. (Correas) /
quen moito madruga. (ms-SA: Eliseo Lpez Cada uno para s, y Dios para todos. (Id.)
Varela / Francisco Canosa Quintns / ms-SA: Jos Mira o hace.
Cornes Iglesias: Santiago de Buxn, Val do Dubra, C) 7769. Cada un torna do seu e Dios do de
7759. Vale mis a quen Dios axuda c que todos. (mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
cedo madruga. (ms-LU: seminarista annimo: Var.: Cada un terma do seu e Dios do de todos.
algn lugar da provincia de Lugo) 7770. Cando Dios d, n' cocho. (mc e ms16:
7760. Vale mis que Dios te axude c'un M.L.)
"axdete Dios". 2804 (ms, mc / ms16: Lugo) (pt) Quando Deus d para todos.
7761. Vale mis quen Dios axuda que quen (Chaves) (es) Cuando Dios da, no es
cedo madruga. (ms-LU: seminarista annimo: escaso. (R. Marn) / Cuando Dios da, para
Ferreira de Pantn, LU) todos da. (Correas)
7762. Vale mis quen Dios axuda que quen 7771. Cando Dios d, non migalleiro.
(ms16: D.E.)
moito madruga. 2805 (mc e ms16: A.I. / ms3:
A.N.V. / ms16: Enc.)

2805
ms e ms16: Val mais.
2802 2806
En ms10 s.v. Dios. ms4: remedeo.
2803 2807
En ms10 s.v. Guardar. mc, ms5, 133 e ms16: Dios
2804 2808
mc e ms16: que un. mc, ms2, ms3 e ms4: pra todos.
7772. Cando Dios amanece, pra todos (pt) Deus aparta mo no enforca.
estrelece. (mc e ms16: C.A. A Nosa Terra) (Chaves) (es) Dios aprieta pero no ahoga.
Var.: Cando Dios amaece, pra todos (R. Marn) (ct) Deu apreta pero no aufega.
amaece. (ms16 e ms10,007r: D.E.) 2809 (Alberola)
2816
(es) Cuando amanece para todos, amanece. 7780. Dios apreta pero non afoga.
(Z.) (ms21,30v: Berms / ms10,007v: D.E.)
7773. D Dios a cada un o fro como a 7781. Dios apreta pero non aforca. (ms-LU:
seminarista annimo: Melide, C)
manta. (mc e ms16: Bucios)
(pt) D Deus a roupa conforme o frio. 7782. Dios d a cada un o fro segn a
(Chaves) / D Deus o frio conforme a manta. 2817 (mc: Cervantes, Lugo-F.V.S. / ms:
roupa. (Id.) (es) A cada cual da Dios fro, Pramo)
como ande vestido. (Hernn Nez) Var.: Dios d o fro asegn a roupa. (ms16 e
2810 ms10,007v: D.E.) / Dios d o fro conforme o
7774. De hora a hora Dios mellora. (mc e
ms16: J.P.)
abrigo. (ms16 e ms10,007v: D.E.)
Var.: En pequena hora Dios obra e millora. (pt) D Deus a roupa conforme o frio.
(ms16 e ms10,030r: D.E.) 2811 / Nunha hora (Chaves) / Da Deus o frio conforme a
Dios mellora. (ms16: J.P.) roupa. (Id.) (es) Dios da el fro segn la
(pt) De hora a hora, Deus melhora. ropa. (R. Marn) / Dios da el fro segn se
(Chaves) / Em pequena hora, Deus anda vestido. (Id.) (ct) Deu dona el fret
melhora. (Chaves) / Uma hora melhora a segns la rba. (Alberola)
outra. (Id.) (es) Dios mejora las horas y el Vase D Dios a cada un...
diablo las empeora. (R. Marn) / En chica 7783. Dios d a manta segn o fro. (ms-LU:
hora, Dios obra. (H. Nez) / De hora e seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
hora, Dios mejora. (S.) 7784. Dios d o fro segn a roupa. (ms-LU:
2812 seminarista annimo: algn lugar da provincia de
7775. De hora en hora Dios a mellora. Lugo)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
2813 Dios da el socorro conforme es la
7776. De hora en hora Dios millora. necesidad.
(ms16: D.E. / ms21,07v: Berms / ms-LU: Dous 2818
seminaristas annimos: algn lugar da provincia de 7785. Dios d pra todos. (ms16 e ms10,007v:
Lugo) D.E.)
7777. De Dios vn o ben; e das abellas, o Var.: Cando Dios d, pra todos d. (ms16 e
ms10,001r: D.E.)
mel. 2814 (ms16 e ms10,007r: D.E.)
Var.: Do mal saca Dios ben. (ms16: Lugo) 7786. Dios dea a quen desea. (ms4: Pidre-F.V.S.)
(es) De Dios viene el bien; de las abejas la 7787. Dios dea o pan a quen o sepa comer.
2819
miel. (H. Nez) / Del mal saca Dios bien. (mc e ms16: R. Caruncho, Diario de Avisos)
(R. Marn) 7788. Dios un pingn. (mc e ms16: A.N.)
7778. [Deus] Apreta, pero... [non afoga.]. (es) Dios es bueno para mercader. (R.
2815 Marn) / Dios es buen pagador. (Id.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo) Est goteando continuamente sus bienes
7779. Dios apreta pero non afoga. (mc: C.A. A sobre los hombres. Quam magnanimus
Nosa Terra / ms21,30v: Berms) Deus!
Var.: Dios apreta mais non afoga. (ms16: 7789. Dios millora as horas. (ms16: Lugo)
D.E.) 7790. Dios molla os xustos i-os pecadores, o
mesmo polos das que polas noites. 2820
(ms16 e ms10,008r: D.E.)
2809
(es) Dios llueve sobre justos y pecadores,
En ms10 s.v. Dios.
2810 das y noches. (Correas)
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Esperanza (Esperanza ante los 7791. Dios non se queda con nada de naide.
2821
infortunios). (ms16 e ms10,008r: D.E.)
2811
En ms10 s.v. Hora.
2812
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2816
incluu este refrn en Esperanza (Esperanza ante los En ms10 s.v. Dios.
2817
infortunios). Variantes 1 e 2 en ms10 s.v. Dios.
2813 2818
ms-LU e ms21,07v: D'hora. Refrn en ms10 s.v. Dios e variante en ms10 s.v. Dar.
2814 2819
En ms10 s.v. Dios. ms16: seipa comer.
2815 2820
Coidamos que esta pode se-la reconstruccin mis En ms10 s.v. Dios.
2821
verosmil do que quere dici-lo orixinal. En ms10 s.v. Dios.
7792. Dios que d a chaga, d a medicina
pra curala. (ms16: D.E.) ESPERANZA EN DIOS
Var.: Dios que d o mal, d o remedio pra 7807. Dios da malo gnaro e boa venta. (ms-
sanar. (ms16 e ms10,008r: D.E.) 2822 LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
7793. Dios que nos ten ac, sin mantenza 7808. Dios nos libre das penas do inferno e
non nos deixar. 2823 (ms16 e ms10,008r: D.E.) das carreiras do Rejenjo. (ms-LU:
7794. Dios quita un ben e d outro. (mc: Sarria seminarista annimo: algn lugar da provincia de
/ ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) Lugo)
7795. Dios tanto deu como ten pra dar. 7809. Dios te libre de plagas con culpa, que
(ms5,058: Silvarrey) te collen. (ms9,05v: Silvarrey)
2827
(es) Ms tiene Dios por dar que ha dado. Tiene el mismo sentido que el anterior.
(H.) 7810. Dios te libre de plagas de un afrixido.
7796. Dios xa d o fro segn a manta. (ms- (ms9,05v: San Simn de la Cuesta)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 7811. Estamos perdidos se Dios non nos
Lugo) valle. 2828 (ms10,050r: Silvarrei)
7797. Dios, cando d, non migalleiro. (ms4: 7812. Fianza en Dios, que santo vello.
2829
F.V.S.) (mc e ms16: M.V. / ms21,24r: Berms)
7798. Non hai mal que Dios non remedie. Var.: Fianza, slo en Dios. (ms16: Lugo)
(ms16: Sober) (es) Dios es santo viejo. (Correas) /
7799. O ben de Dios pra todos chega. (mc e Confianza, en Dios. (R. Marn)
ms16: Lugo / ms4: F.V.S.) Lo recoge la cancin popular: Pedricando
7800. O mellor amigo, Dios; i-o mellor pola aldea / son moitos os que vieron / i-
parente, un peso. (ms-LU: Jess Redondo C.: eu non fo de ningun: / Fianza en Dios
Viana do Bolo, OU) que santo vello!
7801. O millor amigo, Dios; o millor 7813. O que con Dios anda, con Dios medra.
parente, un peso; o millor saber, 2830
(mc e ms16: M.V. / ms21,26r: Berms / ms-LU:
salvarse; i-o millor falar, calarse. (mc / seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ms16: Lugo) Lugo)
7802. Polo can deu Dios o pan. (ms8,30r: (pt) Quem com Deus anda, Deus o ajuda.
Silvarrey) (Chaves) (es) Quien con Dios anda, con
Tena cada caa 3 4 espigas y San Pedro Dios come. (R. Marn)
con los apostoles iban por los agros 7814. O que con Dios anda, nada lle falta.
arrancando espigas; y cuando llegaban a la (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
ltima Jesus les dijo que dejasen la ltima 7815. O que est de Dios, s maus ha vir.
para los perros. (mc: Sarria / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
7803. Pra quen non quer, d Dios moita Var.: O que est de Dios, man se volve.
vida. 2824 (mc e ms16: Aguada, Carballedo / ms4: (ms16 e ms10,008v: D.E.) 2831 / O que de Dios
F.V.S. / ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de est, man vir. (ms16: D.E.)
Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) (es) Lo que Dios quiere, a la mano se viene.
(pt) Para quem no quer h muito. (R. Marn)
2832
(Chaves) 7816. O que non pide, Dios non-o oi. (mc
7804. Segn a manta, as Dios manda o e ms16: R. Caruncho, Diario de Avisos / ms21,13r:
Berms)
sol. 2825 (mc e ms16: Pidre-F.V.S.)
(es) A cada cual da Dios frio segun anda 7817. Quen sembra, en Deus espera.
(ms5,029)
vestido. (Sbarbi) / Dios hace la costa,
dando el frio conforme la ropa. (Id.) 7818. Sendo Dios con ns, nada contra ns.
(mc e ms16: Aguada, Carballedo)
7805. Todo se perde e non perdamos a
gracia de Dios. (ms16: Lence-Santar)
7806. Vale mis o que Dios d que o que o 2826
ms16: Val.
home pide. 2826 (mc e ms16: Bucios) 2827
O anterior no orixinal era As soberbias non collen pr
monte.
2828
ms15,24r: si Dios non nos vale.
2822 2829
En ms10 s.v. Dios. ms3: qu'.
2823 2830
En ms10 s.v. Dios. ms-LU: Deus.
2824 2831
ms4 e ms-LU: quere. En ms10 s.v. Dios.
2825 2832
ms16: d o sol. ms21,13r: non'o oye.
Como la frase de San Pablo: Si Deus pro Poder de Dios
nobis, quis contra nos? 7831. Airio de Dios vea pra que o que
non ten, tea. (ms-LU: seminarista annimo:
Cervantes, LU)
Justicia de Dios 7832. Cada un goberna a sa vida e Dios a
7819. Dios castiga os que ben quer.
2833 de todos. (mc: Santiago)
(ms16: Lugo. / ms10,007v: D.E.) Var.: Cada un goberna a sa casa e Dios a de
(es) Dios castiga a los que bien quiere. (R. todos. (ms16: Santiago)
Marn) 7833. Cando Dios non quere, os santos non
2834
7820. Dios castiga sin pau e sin pedra. axudan. (ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa
(ms / ms10,007v: D.E.) Minia de Brin, C / Amador Darriba Mguez (13-11-
(pt) Deus castiga sem pau nem pedra. 1951) / ms-SA: Daniel Garca Blanco: Bamiro,
(Chaves) (es) Dios castiga sin palo ni Vimianzo, C)
piedra. (R. Marn) 7834. Cando os santos falan, licencia de
7821. Dios consente pero non pra sempre. Dios teen. (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
(ms16: Lugo) (es) Cuando los muertos hablan, licencia
(es) Dios consiente, mas no para siempre. tienen de Dios. (Castillo) / Cuando los
(H. Nez) mudos hablan, licencia tienen de Dios. (Id.)
7822. Dios che perdoe, se atopa por onde. 7835. Cando Dios non quer os santos non
2835
(ms16 e ms10,007v: D.E.) poden. 2839 (ms21,08v: Berms / ms10,007r: D.E.)
7823. Dios d pan a quen ten dentes i- que 7836. Cando Dios non quere, santos non
non os ten, papas quentes. (ms8,47v: valen. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Rodeiro) Galicia)
2836
7824. Dios bo pagador. (ms16 e ms10,007v: 7837. Cando Dios non quer, os santos non
D.E.) poden. (mc e ms16: Santiago)
(es) Dios es buen pagador. (R. Marn) Var.: Cando Dios non quer, non hai santos que
7825. Dios non se queda con nada de naide. vallan. (ms16: Sober)
(ms16: D.E.) (pt) Quando Deus no quer, santos no
(es) Dios no se queda con nada de nadie. rogam. (Chaves) (es) Cuando Dios no
(R. Marn) quiere, el Santo no puede. (Correas) (ct)
2837
7826. Non fire Dios con das maus. Quan Deu no vl, els sants no pden.
(ms16 e ms10,008v: D.E.) (Alberola)
(es) Dios no hiere a dos manos. (R. Marn) 7838. Cando Dios non quer, os santos non
7827. O que ten pan e toucio, Dios lle d valen. 2840 (mc e ms16: M.V.)
herba no lio. (ms) Var.: Cando Dios non quer, os santos non
7828. O que ten pan e toucio, Dios lle dea obran. (Terra de Melide) / Cando Dios non
herba no lio. (ms-LU: seminarista annimo: quer, os santos non axudan. (ms16: D.E.)
Guntn, LU) (pt) Quando Deus no quer, santos no
7829. Quen ten pan e toucio, que Dios lle rogam. (Chaves) (es) Cuando Dios no
d herba no lio. (ms-LU: seminarista annimo: quiere, el Santo no puede. (Correas) (ct)
Santa Euxea de Asma, Chantada, LU) Quan Deu no vl, els sants no pden.
2838
7830. Vivir ben que Dios Dios. (ms16 e (Alberola)
ms10,008v: D.E.) 7839. Cando Dios quera, do norte chova.
2841
(mc e ms16: A.N.)
(es) Cuando Dios quiere, con todos los
vientos llueve. (Correas) (ct) Quan Deu vl,
de tots els aires plu. (Alberola)
7840. Cando Dios quer, a todos os aires
chove. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
2833 Galicia)
En ms10 s.v. Dios.
2834
En ms10 s.v. Dios.
2835
En ms10 s.v. Dios.
2836 2839
En ms10 s.v. Dios. ms21,08v: non quer'os santos. En ms10 s.v. Dios.
2837 2840
En ms10 s.v. Dios. ms4: quere.
2838 2841
En ms10 s.v. Dios. ms: no norte.
2844
7841. Cando Dios quer, con tdolos ventos 7856. O home propn e Dios dispn. (mc:
chove. 2842 (mc / ms16: Lugo) S. Victorio de R. de Mio / ms16 e ms10,008v: D.E.)
Var.: Cando Dios quixere, con tdolos ventos (pt) O homem pe e Deus dispe. (Chaves)
ha de chovere. / Cando Dios quere, chove a (es) El hombre pone (o propone) y Dios
tdolos ventos. (ms16: Sober) dispone. (Sbarbi) (ct) L'hme propsa y
(es) Cuando Dios quiere, con todos los Deu dispsa. (Alberola)
vientos llueve. (Correas) / Cuando Dios 7857. O que est de Dios, non besa o demo.
quiere, con cielo raso llueve. (R. Marn) / (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C)
Cuando Dios quiere, hace sol y llueve. (Id.) 7858. O que est de Dios, endexamais falla.
(ct) Quan Deu vl, de tots els aires plu. (ms6,01v)
(Alberola) 7859. O que est de Dios, n'o leva o demo.
2845
7842. Con Dios non hai chanzas. (ms16: Lugo) (mc: M.V. / ms4: F.V.S. / ms4: V.R.y A.R. /
(es) Con Dios no se juega. (R. Marn) ms21,22v: Berms / ms16 e ms10,008v: D.E.)
7843. Chove e fai sol debaixo da capa de (es) Lo que de Dios est, sin duda se
cumplir. (R. Marn) / Lo que de Dios est,
Dios. (ms4: F.V.S.)
el diablo lo acarreara. (Id.) / Lo que de
7844. De Dios vea o remedio. (ms16: D.E.) Dios est, a la mano se vendr. (Id.)
7845. Dios grande. (ms16: D.E.) 7860. O que est de Dios, non marra, anque
7846. Dios Dios. (ms16: Lugo) se esconda nas nubes. 2846 (mc e ms16: M.L.2)
(es) Dios es Dios. (R. Marn) Var.: O que est de Dios, s maus ha vir.
7847. Dios fai o que quere i-os homes o que (Sarria)
poden. (ms16: Lugo) 7861. Obrar ben, que Dios Dios. 2847
(ms16,
(es) Dios hace lo que quiere y el hombre lo ms10,008v: D.E.)
que puede. (R. Marn) 7862. Pra Dios non hai imposibres. (ms16:
2843
7848. Dios fai reises e os homes leises. Lugo)
(ms16 e ms10,007v: D.E.) (es) A Dios no hay cosa imposible. (R.
(es) Dios hace reyes y los hombres leyes. Marn)
(Correas) 7863. S'a cousa est de Dios, o tempo
7849. Dios i-o cuito poden muito. (mc: M.L.2 / traguer o boi rego. (ms15,17)
ms16: M.L.)
7864. Tente nube, tente tu, que Dios manda
(es) Dios y el cucho pueden mucho. (mc: R.
Marn / ms16: R.A.) mis que tu. 2848 (mc e ms16: Bucios)
Aplicacin del Aydate que yo te ayudar.
7850. Dios non necesita de naide. (ms16: Lugo) SABIDURA
(es) Slo Dios es el que no tiene necesidad. 7865. Cada un sabe as sas e Dios as de
2849
(Correas) todos. (ms16: Ferreira de Pantn / ms-LU:
7851. Dios sobre todo, e sobre Dios, nada. seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU / ms-LU:
(mc e ms16: M.V.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
Var.: Dios sobre todo. (ms16: Lugo)
(es) Dios sobre todo. (R. Marn) 7866. Cada un ve as sas e Dios as de todos.
(mc e ms16: Santiago)
7852. Mis pode Dios que o demo. (mc: A.C. A
N. Terra / ms16: C.A.)
7867. Dios ben sabe o que fai. (ms16: Lugo)
(es) Ms puede Dios que el diablo. (R. (es) Dios sabe lo que hace. (Correas)
Marn) / Ms puede Dios ayudar que el 7868. Dios ben sabe onde nos ten. (mc e ms16:
diablo desayudar. (Id.) Bucios)
7853. Non ser o qu'eu dixere senn o que
Dios quixere. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
7854. O home fai e Dios dispn. (mc e ms16: 2844
V. O home propn, Dios dispn, a pita pon i-a muller
Santiago) descompn en Hombre. / En ms10 s.v. Dios.
7855. O home pon e Deus dispn. (ms-LU: 2845
ms21,22v: non'o leva. / ms16: non-o leva; ms4(V.R. y
seminarista annimo: algn lugar da provincia de A.R.): non o leva. / En segundas clasificacins temticas,
Lugo) Vzquez Saco incluu este refrn en Dios (Esperanza en
Dios) e Diablo. En ms10 s.v. Dios.
2846
ms: O qu'est; ms4: nas nubres.
2847
En ms10 s.v. Dios.
2842 2848
ms: todol-os. ms: qu'e tu.
2843 2849
En ms10 s.v. Dios. ms-LU (Lugo): Cad'un sabe.
2858
7869. Dios todo o oe e todo o ve e dalle 7881. Non nada, que do fume chora.
home o que convn. (ms16: D.E.) (ms16 e ms10,024r: D.E.)
7870. Dios todo o sabe inda que todo o cale. (es) No es nada, que del humo llora. (H.
2850 Nez)
(ms16 e ms10,008r: D.E.)
Var.: Dios sbeo todo. (ms16: D.E.) 7882. Se non che agrada, fai que non ouves
7871. Dios vai direito polo camio torto. 2851 nada. 2859 (ms16: D.E.)
(ms16 e ms10,008r: D.E.) 7883. Tal hora, o corazn laia anque a
7872. O demo fainas e Dios descbreas. lingua cala. 2860 (ms16 e ms10,030r: D.E.)
(ms16: Mellid) (es) Tal hora el corazn brama, aunque la
lengua calla. (H. Nez)
DISCPULOS
7873. O bo discpulo adianta maestre. DISPUTAS
(ms16: D.E.) 7884. Dios me dea contenda con quen me
(es) Muchos discpulos vencen a sus entenda. 2861 (mc / ms16 e ms10,007v: D.E.)
maestros. (Z.) Var.: Dios me dea contenda con quen entenda.
2852
7874. O bo discpulo adianta mestre. (ms16: D.E.)
(ms10,008v: D.E.) (pt) Deus me d contenda com que me
entenda. (Chaves) (es) Dios me d
DISCULPA contienda con quien me entienda. (mc:
2853
7875. Un non ningn e dous son un. Sbarbi / ms16: Z.) (ct) Deu me done brega
(ms: M.L. / ms10,069r: D.E. / ms10,134r: D.E.) en gent que m'entenga. (Alberola)
(es) Uno no es ninguno. (R. Marn) / Una Siempre es conveniente tratar con personas
no es ninguna, y dos, poco ms que una. bien educadas y conocedoras del asunto de
(Sbarbi) que se trate.
2862
7876. Unha mancha cae no pano mis 7885. Falamos e non nos entendemos.
limpo. 2854 (ms: F.V.S.) (ms16 e ms10,017r: D.E.)
(es) Siempre cae la mancha en el pao ms (es) Hablamos y no nos entendemos.
fino. (Sbarbi) (Correas)
7877. Unha vez non son veces; a primeira 7886. Moitas veces mis grande a
perdnaselle a calquera. 2855 (ms: Bucios) contenda que a causa dela. (ms16: D.E.)
Var.: Unha vez non son veces. (ms: M.L. / 7887. Non botes lea no forno cando xa
ms10,140r: D.E.) 2856 quente estivere. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
DISCURSO 7888. O que tropeza cun anespeiro, faille
7878. As veces vn o discurso dispois do saltar por un silveiro. 2863 (ms11,29)
ltimo recurso. (ms10,008v: D.E.) Con sentido figurado de los que rien entre
s.
DISIMULO
DISTINGUIR
7879. Calar e obrar pola terra e polo mar.
(ms16: D.E.) 7889. Barro o home, barro o xarro, mais
(es) Callar y obrar por la tierra y por el non son de un mesmo barro. (ms16: D.E.)
mar. (Z.) (es) Barro son hombre y jarro; pero no de
7880. Hai que saber disimular o que non se un mismo barro. (R. Marn)
pode remediar. 2857 (ms10,008v: D.E.) 7890. Digo e redigo que a breva nunca foi
figo. 2864 (ms16 e ms10,002v: D.E.)
2850
En ms10 s.v. Dios.
2851
En ms10 s.v. Dios.
2852
En ms10 s.v. Discpulo.
2853 2858
Contn no ms a indicacin Disculpa. En ms10,069r En ms10 s.v. Humo.
2859
sen clasificar e en ms10,134r s.v. Uno coa indicacin ms16: Si non te agrada.
2860
Cantidad. En ms10 s.v. Hora.
2854 2861
Contn a indicacin Disculpa. mc: d contenda. / En ms10 s.v. Dios.
2855 2862
Contn a indicacin Disculpa. En ms10 s.v. Hablar.
2856 2863
En ms10 s.v. Vez. Indica Esmoerse no ms11.
2857 2864
En ms10 s.v. Disimular. En ms10 s.v. Decir.
7891. Digo e redigo que a broa non 7902. Muller que moito mira, pouco fa. (ms-
pantrigo. 2865 (ms16 e ms10,002v: D.E.) LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU / ms-LU:
Julio Elas Bello Mndez: Terra Cha, LU)
7892. Digo que a figueira non figo e as o
digo. 2866 (ms16 e ms10,002v: D.E.)
(es) Digo que la breva no es higo y as lo DISTRIBUCIN
2872
digo. (Correas) 7903. Mar que se parte, regueiro se fai.
(ms16 e ms10,037v: D.E.)
7893. Non o mesmo comer que comichar.
(ms16)
Var.: O mar que se desfai, regachos fai. (ms16
e ms10,037v: D.E.)
7894. Non o mesmo comer que ver comer.
(ms16: D.E.)
(es) La mar, si se parte, arroyos se hace.
(Z.)
7895. Non o mismo onzas que libras. (ms16:
Silvarrey) 7904. Na mesa de san Francisco, donde
7896. Non o mismo pasar a Pena da comen catro, comen cinco. (ms-LU:
seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei,
Marola que ver a Marola con pena. Outeiro de Rei, LU)
(ms16: Sarria)
Marola = entrada de la Ra del Ferrol. 7905. O que parte e ben reparte, pra si
7897. Non o mismo ter libros de conta que deix'a millor parte. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
conta de libros. 2867 (ms16)
7906. O que parte, ben reparte, e pa si a
mellor parte. (ms-SA: Ramn lvarez Balia:
DISTRACCIN San Pedro de Couceiro, Muxa, C)
7898. A muller que moito mira, pouco fa. 7907. Onde comen tres comen catro, se
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
poen mis no prato. (ms16: D.E.)
Var.: Dona que moito mira, pouco fa. (ms16:
Var.: Onde comen sete comen oito. (ms4: C.A.
D.E.) / Pouco fa o que moito mira. (ms16 e
A Nosa Terra) / Onde comen tres comen catro,
ms10,020r: D.E.) 2868
anque non toquen a tanto. (ms16: D.E.) / Onde
(pt) Mulher que muito se mira, pouco fia.
comen dous ben comen tres, se que botan no
(Chaves) / Mulher que muito se mira,
pote unha cazola qu. (ms16: D.E.)
pouco fiado tira. (Id.) (es) La mujer que
(es) Donde comen tres comen cuatro,
mucho mira, poco hila. (Sbarbi) / Duea
aadiendo ms al plato. (Correas) / Donde
que mucho mira, poco hila. (S.)
comen tres comen cuatro, salvo que no
Porque piensa en todo, menos en el trabajo.
cabrn a tanto. (Correas)
7899. As maus na roca e os ollos na porta.
2869 7908. Pra das perdices, dous. (ms15,52v)
(mc: J.P. / ms16 e ms10,036r: D.E.)
7909. Quen ben reparte, pra si a mellor
(pt) Maos na roca, olhos na porta. (Chaves)
(es) Las manos en la rueca y los ojos en la parte. 2873 (mc: Sarria)
puerta. (mc: Correas / ms16: S.) Var.: O que reparte e ben reparte, pra si a
millor parte. / Quen parte e ben reparte, pra si
7900. Di meu home que non fe, que me
a millor parte. (ms16: D.E.)
poa porta e mire. 2870 (ms16 e ms10,020r: (pt) O que reparte toma a melhor parte.
D.E.)
(Chaves) / Quem parte e reparte e no fica
7901. Entranto digo ou fago, perdo bocado. com a maior parte ou tolo ou no tem
2871
(ms16: D.E.) arte. (Chaves) (es) El que parte, toma la
(es) En tanto digo y hago, pierdo bocado. mejor parte, y si no llvalo el diablo; o el
(H. Nez) que reparte. (Correas) / Quien parte y
reparte, cabe a mayor parte. (R. Marn)

2865
En ms10 s.v. Decir. DIVERSIONES. V. tamn Entretenimiento.
2866
2867
En ms10 s.v. Decir. 7910. moza louca mis lle agrada o
V. Vale mis ter libros de conta que conta de libros en
Riqueza y dinero. pandeiro que a touca. 2874 (ms16 e
2868
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. ms10,043v: D.E.)
2869
En ms10 s.v. Mano. / mc, ms16 e ms10,036r: i-os
ollos. Jacinto del Prado rexistra o refrn coa forma e os
2872
ollos. Refrn e variante en ms10 s.v. Mar.
2870 2873
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. A primeira variante contn a indicacin Gobierno no
2871
V. Ovella que bala, bocado que perde en Animales ms.
2874
domsticos (Ovejas) e en Descuido. En ms10 s.v. Moza.
(es) Alfaya por alfaya, ms quiero pandero DOLORES. V. tamn Medicina. Higiene, Penas y
que saya. (Correas) dolores.
7911. A moza, pr festa; pr casa, a besta. 7922. A lengua vai onde dente doi. (ms-LU:
(mc e ms16: M.L.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
7912. As mulleres pr romera e as burras 7923. A quen lle doe o dedo, mntao a cada
pr casa, todas andan. (ms5,137: Mondoedo / credo. 2880 (mc / ms16: Lugo)
ms16: Mondoedo, Mayn) (es) A quien le duele un dedo, mralo a
7913. Folgar hoxe, man festa: boa vida cada credo. (R. Marn) / Quien tiene malo
esta. 2875 (ms16 e ms10,022v: D.E.) un dedo se lo mira a cada credo. (R. Marn)
7914. O que de mozo non tolea, de vello 7924. A quen lle doe, doe. (mc: C.A.)
perde a cabeza. 2876 (ms e ms16: M.V. / Var.: A quen lle doi, doille. (ms16 e
ms10,131r: D.E.) ms10,047v: D.E.) 2881
Var.: O que de mozo novo non tolea, de mozo (es) A quien le duele le duele. (R. Marn)
vello perde a cabeza. (ms16 e ms10,044v: 7925. A vara delgada non rompe so nin
D.E.) 2877 costela pero, donde cae, pela. (ms5,058:
(es) Quien de mozo no necea, de viejo Silvarrey)
loquea. (R. Marn) / El que no la corre de 7926. As risas nunca tran bon resultado.
joven, la corre de viejo. (Sbarbi) (ms9,04r: Silvarrey)
7915. O que de novo non tolea, de vello 7927. Cada un doise do que lle magoa.
perd'a cabeza. (ms21,29v: Berms) (ms10,009r: D.E.)
7916. O que non folca de novo, folca de 7928. Cando a cabeza doi, tdolos membros
vello. (ms: Tuiriz) doen. (mc)
Var.: Cando a cabeza doe, todo o corpo doe.
(ms16: Lugo)
DIVORCIO. V. tamn Descasarse, Matrimonio.
(es) Cuando la cabeza duele, todos los
7917. Antes de casarte, mira o que fas, que miembros padecen, o se sienten. (Castillo) /
dispois de casado, mal te descasars. Cuando duele la cabeza, todos los
(ms16: D.E.) miembros duelen. (H.)
Var.: Antes de casar, dbelo mirar. (mc: C.A.) 2882
7929. Door saca door. (ms16 e ms10,009v:
(pt) Antes que cases olha o que fazes que D.E.)
no n que desates. (Chaves) (es) Antes (es) Dolor saca dolor. (M. Kleiser)
que te cases, mira lo que haces. (ct) Antes
7930. Mis val dor de brazos que de
de casar, molt ho has de pensar. (Alberola)
corazn. 2883 (mc e ms16: M.L. / ms-LU:
7918. Malo ter que casarse, pero pior ter seminarista annimo: algn lugar da provincia de
que descasarse. (ms16: D.E.) Lugo)
(es) Malo es casarse y peor descasarse. (R. (es) Ms vale dolor de brazos que de
Marn) corazn. (R. Marn)
7919. Nunca te cases e, se que te casas, Refrn de marineros y dcenlo denotando
nunca te descases. (ms16: D.E.) que es preferible en los peligros trabajar
(es) No te cases; pero si te casas, no te esforzadamente a arrepentirse despus de
descases. (R. Marn) perdidos, por no haberlo hecho. (R. Marn)
7931. Mis vale vergonza na casa que dolor
DOCUMENTOS no corazn. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa,
7920. Cartas cantan.
2878
(ms16: D.E.) O Incio, LU)
(es) Cartas cantan. (R. Marn) 7932. Moito mal espanta; e pouco, mata.
2884
7921. O escrito, escrito pra sempre queda. (ms16 e ms10,035r: D.E.)
2885
2879
(ms16 e ms10,014r: D.E.) 7933. Non hai door que sea bo. (ms16 e
Var.: O escrito, escrito est. (ms16: Lugo) ms10,009v: D.E.)

2880
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Enfermedades.
2875 2881
En ms10 s.v. Holgar. En ms10 s.v. Miscelnea.
2876 2882
En ms10 s.v. Locos. En ms10 s.v. Dolor.
2877 2883
En ms10 s.v. Mozo. ms-LU: vale dolor de brazos ca.
2878 2884
V. O papel rexe todo en Jurdicos y similares. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2879
En ms10 s.v. Escrito. incluu este refrn en Enfermedades. En ms10 s.v. Mal.
(es) No hay dolor bueno. (Correas) 7946. Cando o ano entra o domingo, vende
2886
7934. Non hai mal onde non hai dolor. os boicios e compra millio. (ms-SA:
(mc / ms16: Lugo) Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
(es) No hay mal donde no hay dolor. (R. Ames, C)
Marn) 7947. Cando o ano entrare en domingo,
7935. O door da muller morta chega hastra vende os boicios e merca millio. (mc:
a porta. (ms10,009v: D.E.) M.V. / ms21,20r: Berms)
7936. O door non mata a ningun. (ms16: Var.: Cando o ano entrare en domingo, vende
Lugo) os bois e merca millo. (ms16: D.E.)
(es) De dolor nadie muri. (R. Marn) Porque ser ao de hambre. Vana
7937. que lle doi, que se queixe. (ms16: D.E.) supersticin, sin fundamento alguno.
7938. que lle doi, quixase. (ms16: D.E.) 7948. Cando o domingo chove dispois da
(es) A quien le duele se queja. (R. Marn) misa, a semania enteira vaise de risa.
2893
7939. O que non sofre, non goza. (ms10,050r: (ms16: D.E.)
Sober) Var.: Se o domingo chove arredor da misa,
7940. Pouco mal, espanta e moito amansa. pola semana adiante vers que risa. (ms16:
2887 D.E.)
(ms16: D.E.)
Var.: O pequeno mal, espanta e o grande 7949. Domingo de Ramos lava os teus
amansa. (ms16 e ms10,035v: D.E.) 2888 panos, que na Ascensin ou os lavars
(es) Poco mal estremece; y mucho, ou non. 2894 (mc)
aprovece. (R. Marn) / Poco mal espanta y Var.: Domingo de Ramos, lava os teus panos,
mucho amansa. (Z.-H. Nez) que na de Pasin ou os lavars ou non.
7941. Se os doores non matasen, ningn (Cuartilla 7) 2895 / Domingo de Ramos, lava os
door sera grave. 2889 (ms16 e ms10,009v: D.E.) teus panos, que no de Pasin ou poders ou
7942. Sempre vai a lengua onde doi a moa. non. (ms16: D.E.) / Domingo de Ramos, lava
2890
(ms15,19v) os teus panos, que na resurreccin ou os
Var.: Sempre vai a lingua a onde doi a moa. lavars ou non. (ms16: Lugo)
(ms16 e ms10,033r: D.E.) 2891 (pt) Na semana de Ramos, lava teus panos;
(es) Va la lengua a do duele la muela. (R. na da Resurreio, lavars ou no.
Marn) (Chaves) (es) Semana de Ramos lava tus
paos, porque la semana mayor o llover o
7943. Tras a cada vn o dolor. (ms-SA: Lus
Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
har sol. (Correas)
7944. Tras de un door nunca falta outro 7950. Enterro o domingo, outro propingo.
(ms5,138: Jess Taboada, "Folklore de Vern" en
maor. 2892 (ms16 e ms10,009v: D.E.) Revista de Dialectologa y Tradiciones Populares. t.
XV, 1959, cuad 3)
DOMINGOS. V. tamn Das, Fiestas y romeras, Paremia supersticiosa, segun la cual un
Semana. funeral en Domingo es pronstico de
7945. Adis, Domingo d'Entroido, adis, muerte prxima en el mismo lugar.
meu queridio: hastr'o Domingo de 7951. Non hai domingo que o sol non
Pascua non se come mis toucio. (ms: quente. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
Bucios) de Coucieiro, Muxa, C)
Cantar que qued en refrn, alusivo a la 7952. O ano en domingo, vende os bois e
abstinencia de la Cuaresma. mteos en millo. (ms8,13r: Aguada)
Que entra en domingo.
7953. O domingo non pra traballar, pra
or misa e pra pasear. (ms8,52v: Silvarrey)
2885
2886
En ms10 s.v. Dolor. 7954. O traballo do domingo a naide puxo
mc: delor. / Nunha segunda clasificacin temtica,
Vzquez Saco incluu este refrn en Enfermedades. rico. (ms8,32v: Silvarrey)
2887
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Enfermedades.
2888 2893
En ms10 s.v. Mal. V. variantes en Agro.
2889 2894
En ms10 s.v. Dolor. ms: que na da ascensin. / V. Na semana de Ramos
2890
O orixinal di Sempre vai a lengua onde vai a moa. lava os teus panos, que na semana maior, ou chover ou
2891
ms16: a donde doi. / En ms10 s.v. Lengua. non en Agrcolas (Santoral).
2892 2895
En ms10 s.v. Dolor. ms4: na semn de Pasin, lavars ou non.
7955. Se chove o domingo antes de misa, Encomia el dominio del seor de la casa,
tod'a semana se vai de risa. (ms-SA: Manuel anota Martnez Kleiser.
Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C) 7970. Quen non dono de si, non dono de
7956. Si o ano empeza o domingo, vende os nada. 2901 (ms16 e ms10,009v: D.E.)
bois e compra millio. (ms-SA: Ramn Via 7971. Quen ten a chave, cando quer, abre.
Varela: Golmar, A Laracha, C) (ms16: D.E.)
(es) Quien tiene la clave, cuando quiere
DOMINIO cierra y cuando quiere abre. (R. Marn)
7957. A mandar pxose un home do peito. 7972. Si o que mandas o fai, excusas raps.
(ms8,25v: La Caiza) (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
7958. Cada moucho arrime seo souto. (ms-
LU: Jess Redondo C.: Chantada, LU) DON
Chantada 7973. Non che importe non ter don si tes
7959. Cada moucho no seu souto manda din. (ms10,009r: D.E.)
moito. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, 7974. O millor don o don dieiro.
Carballedo, LU) (ms10,009r: D.E.)
7960. Cada moucho no seu souto manda un
mis que outro. (ms-LU: seminarista annimo: DONACIONES. V. tamn Ddivas, Dado, Dar y
Paradela, LU) recibir, Limosna, Negacin, Negativas, Peticiones,
7961. Honrado por honrado, primeiro o Testamento.
meu amo. (ms8,50r: Trives) 7975. D mis o duro c desnudo. (ms-LU:
7962. Moito manda o moucho dentro do seu seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada,
LU)
souto. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
7976. Dar, rezar e fiar todo la. (ms15,16)
provincia de Lugo)
7963. Moito pode o moucho no seu souto. 7977. Do que vn dado non se pode decir
2896
(mc: A.I. / ms16: D.E.) que pouco e malo. 2902 (ms16 e ms10,001r:
D.E.)
(pt) Muito pode o galo no seu poleiro.
(Chaves) / Muito pode o gato no seu lar. 7978. Mis d o duro que o desnudo. (mc e
ms16: C.A.)
(Id.) (es) Mucho puede el pajarillo en su
(pt) Mais d o duro que o cr. (Chaves) /
sotillo. (R. Marn)
Mais d o cr que o n. (Chaves) (es) Ms
Cada uno en su casa es el rey.
da el duro que el desnudo. (Z.)
7964. O bo tempero pai do bo goberno.
2897 7979. Nada pode dar o que non ten. (ms-SA:
(ms10,126r: D.E.) Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
7965. O grande come a mora i-o pequeno 7980. Ningun d o que non ten. (ms16: D.E.)
estende a gola. (ms8,04r: Meda) Var.: Ningun pode dar o que non ten. (ms16 e
7966. O que d poder, d de comer. (ms-LU: ms10,001v: D.E.) 2903 / Mal pode dar o que non
seminarista annimo: algn lugar da provincia de ten. (ms16: Lugo)
Lugo) (es) Ninguno da lo que no tiene. (Z.) / Mal
7967. O tempero quer siso e quer tempo. da quien no ha. (H. Nez)
2898
(ms10,126r: D.E.) 7981. Non d o que ten mis senn o que
2899
7968. O tempero vai no amao. est afeito a dar. 2904 (ms16 e ms10,001v: D.E.)
(ms10,126r: D.E.) (es) No da quien ha, sino quien vezado lo
7969. Pra sacar da sa casa un morto fan ha. (Z.)
falla, menos, catro homes. 2900 (ms16 e 7982. Non d quen ten senn quen ten e
ms10,043v: D.E.) quer. 2905 (ms16 e ms10,001v: D.E.)
(es) Para sacar de su casa un muerto son (es) No da quien tiene sino quien quiere.
menester cuatro hombres. (Correas) (H. Nez)

2896
V. Cada moucho no seu souto en Agrcolas
2901
(Animales). En ms10 s.v. Dueo.
2897 2902
Sen clasificar no orixinal. En ms10 s.v. Dado.
2898 2903
Sen clasificar no orixinal. En ms10 s.v. Dar.
2899 2904
Sen clasificar no orixinal. En ms10 s.v. Dar.
2900 2905
En ms10 s.v. Muerte. En ms10 s.v. Dar coa indicacin Buena voluntad.
7983. Non tdolos que dan son bobos. (mc: Var.: Dar de seor; recibir, de servidor.
C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.) (ms16: D.E.) / Dar seoro, pedir necesid.
2906
7984. Non todos os que dan son bos. (mc (ms16 e ms10,001v: D.E.)
e ms16: M.V. / ms21,27r: Berms) (es) El dar es de amo, el recibir, de criado.
Var.: Non tdolos que dan son bos nin tdolos (R. Marn)
que dan son parvos. (ms16: .D.E) 8000. Mis vale dar que pedir. (mc: Bucios /
7985. O dado, dado; i-o emprestado, ms16: Lugo)
2907 (es) Ms vale dar que pedir -o que recibir.
emprestado. (ms16 e ms10,001r: D.E. /
ms16: Lugo) (R. Marn) (ct) Ms val donar, que
(es) Lo dado, dado; y lo prestado, prestado. demanar. (Alberola)
2914
(Correas) 8001. O dar honor; o pedir door.
7986. O que d o que ten, a pedir vn. (ms: (ms16 e ms10,001v: D.E.)
Fonsagrada-F.V.S.) (es) El dar es honor, y el pedir, dolor. (R.
(es) Quien da lo que tiene a pedir por Marn) / Dar es honra y pedir es deshonra.
puertas viene. (R. Marn) (R. Marn)
7987. O que d o que ten, mira pra quen o 8002. O pan hai que dalo a quen o sepa
leva. (mc e ms16: Santiago) comer. (ms21,10r: Berms)
7988. O que dado, nin pouco nin malo. 8003. O que come do pote alleo, tenlle que
(ms15,44: Chantada) quitar o testo ao seu. (ms-LU: seminarista
7989. O que me dea un pau, doulle un peso. annimo: algn lugar de Galicia)
2908 8004. O que come do pucheiro alleu, ten
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de
Coucieiro, Muxa, C / ms-SA: Jos Barreiro Somoza: que ter destapado o seu. (ms-SA: seminarista
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
2909
7990. O que moito d, logo se cansa. 8005. O que d, nunca perde, se o que
(ms16 e ms10,002r: D.E.) recibe o entende. 2915 (mc e ms16: Chantada /
7991. O que sobre, dllo pobre. (ms5,027: ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn
Tierrallana) lugar da provincia de Lugo)
7992. Quen d o que ten, a pedir vn. (ms-SA: (pt) Quem o seu d, bem o vende, se d a
Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao, PO) quem o entende. (Chaves) (es) Quien da
7993. Quen d o que ten, mira pra quen o bien vende, si el que recibe lo entiende.
leva. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) (Sbarbi)
7994. Quen d pau, d pan. (ms-SA: seminarista 8006. O que d, recibir. (ms-LU: Jess Redondo
annimo: Moreira, A Estrada, PO) C.: Outeiro de Rei, LU)
7995. Se o que ten non-o d, o que non ten 8007. O que queira comer do pucheiro
que far? 2910 (ms16 e ms10,002r: D.E.) alleo, que quite primeiro o testo seu. (ms-
7996. Sempre o que deu foi bon, i-o que non LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
deu, un ladrn. 2911 (mc e ms16: M.L.) 8008. O que regala a quen o entende, non o
regala que o vende. (ms-LU: seminarista
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
8009. O que regala, ben vende, si o que o
Conveniencia del dar recibe o entende. (ms-SA: seminarista annimo:
7997. A dar non nos negamos pois Dios d Besexos, Vila de Cruces, PO)
pra que deamos. 2912 (ms16 e ms10,001r: D.E.) 8010. Pouco dades e menos levades. (ms-SA:
7998. D logo aos necesitados, que ser Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
favor doblado. (ms: Velle) 8011. Quen d a quen o entende, non llo d,
7999. Dar de amo, recibir de criado.
2913 ben llo vende. 2916 (ms: A.N. / ms: S.P.P.
(ms16 e ms10,001v: D.E.) Ultreya)
Var.: Quen d o que ten a quen o entende, n'o
d que ben o vende. (S.P.P. Ultreya) / O que d
2906
2907
ms21,27r e ms: todol'os. a quen o entende, non llo d que llo vende.
En ms10 s.v. Dado. (ms16 e ms10,001v: D.E.) / O que d ben
2908
ms-SA (Jos B.): me de.
2909
En ms10 s.v. Dar.
2910
En ms10 s.v. Dar.
2911 2914
ms: y o que non. En ms10 s.v. Dar.
2912 2915
En ms10 s.v. Dar. ms16: o que recibe entende; ms-LU: si el que.
2913 2916
Refrn e segunda variante en ms10 s.v. Dar. Segunda e terceira variante en ms10 s.v. Dar.
vende, se o que recibe entende. (ms16 e Var.: conta do meu compadre, rebandas de
ms10,001v: D.E.) pan s meus afillados. (ms16: D.E.)
(es) Quien da bien vende, si el que recibe lo 8023. conta de meus compadres, robadas
entiende (R Marn). / Quien da lo suyo a s afillados. (ms21,28r: Berms)
quien entiende, no lo da, sino bien lo vende. 8024. conta dos meus compadres,
(R. Marn)
rebandas s afillados. (ms-SA: Jos Barreiro
8012. Quen lle d a quen-o entende, non-o Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
d que ben o vende. 2917 (ms-SA: Hctor 8025. Ca conta dos meus compadres,
Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
robandas s afillados. (ms-SA: Manuel Mallo
8013. Vale mis dala que pedila. (ms9,03r: Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
Silvarrey)
8026. Do pan de meu compadre, grande
Se refiere a la limosna.
rebanada meu afillado. 2922 (mc e ms16:
A.S.A.)
Var.: Do pan de meu compadre, rebanadas aos
Demora en las donaciones meus afillados. (F.L.) / Do pan do meu
8014. De dar sempre hai tempo. (ms10,049v: compadre, s meus fillos rebanda grande.
Carballino) (ms16: D.E.)
8015. O que d diante, d das veces. (pt) Do po de nosso compadre, grande
(ms21,13r: Berms) fatia ao afilhado. (Chaves) / De couro
8016. O que d primeiro, d das veces. (ms- alheio, correias compridas. (Id.) (es) Del
LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) pan de mi compadre, buen zatico a mi
8017. O que d pronto, d das veces. (ms- ahijado. (Alberola)
SA: Manuel Tojo Reboredo)
2918
8018. O que diante d, d das veces.
(mc: Meiln)
Donaciones "inter vivos"
Var.: O que d logo, d das veces. (ms16 e
ms10,001v: D.E.) 8027. Mentras andes nos teus ps, nunca
(pt) Quem d logo, d duas vezes. (Chaves) deixes o que tes. (ms5,027: Donalbai, Begonte)
(es) Quien da presto, da dos veces. (R. 8028. O qu'en vida d o que ten, cunha
Marn) / Dos veces dio quien presto di. (R. maza lle dan cen. 2923 (ms11,48: Comarca de
Marn) Fonsagrada)
8019. O que has de dar, non o fagas 8029. O que ced'o seu antes que morra,
cobizar. 2919 (ms16 e ms10,002r: D.E.) merece unha cachiporra. (ms-LU: seminarista
(es) Si me lo has de dar no me lo hagas annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
desear. (Correas) 8030. O que ceda o seo en vida, colla un fol
8020. O que primeiro d, d das veses. (ms- e pida. (ms-LU: Jess Redondo C.: Chantada, LU)
SA: Antonio Mendoza Cajade: San Cristovo de Reis, 8031. O que cede o seu en vida, que colla un
Toques, C) fol e pida. (ms-LU: seminarista annimo: algn
2920
8021. O que tarda en dar, non sabe dar. lugar da provincia de Lugo)
(ms16 e ms10,002r: D.E.) 8032. O que d a facenda antes de morrer,
(es) No sabe donar quien tarde en dar.
merece que o traian a mal traer. (ms16:
(Correas) D.E.)
8033. O que d o que ten antes de que
morra, merece que lle den cunha
Donaciones de lo ajeno cachiporra. 2924 (ms: F.B.B.)
8022. conta de meus compadres, Var.: O que manda o que ten antes da morte,
rebanadas s afillados. 2921 (mc: M.V.) merece que lle den na cabeza cun garrote.
(Cervantes) / O que d o que ten antes que
morra, na cabeza lle den cunha porra. (ms16:
2917
Quen lle da a quen non entende, no no da que ven o
vende.
2918
En ms10,001v s.v. Dar.
2919 2922
En ms10 s.v. Dar. ms4 e ms16: grande rebanda; ms16: do meu
2920
En ms10 s.v. Dar. compadre.
2921 2923
V. conta de meus compadres, roubades s afillados O qu'en vida da o que ten cun'ha maza lle d'an cen.
2924
en Familia. Parientes. ms4: con unha cachiporra.
Sober) / O que antes de morrer d o que ten, Var.: A dar ningun se pon rico. (ms16 e
cunha maza lle den cen. (ms16: Fonsagrada) ms10,001r: D.E.)
(pt) Quem d o seu antes de morrer, 8043. A quen mester non ha, non hai por
aparelhe-se a bem sofrer. (Chaves) / Quem que lle dar. (ms16: D.E.)
d antes da morte, ter m sorte. (Id.) / 8044. Antes de que herde o sobrio, gasta o
Quem d antes da morte o diabo o coma.
vio. (ms5,029)
(Id.) / Quem se deserda antes que morra,
precisa com uma cachaporra. (Id.) / Quen 8045. En dar dieiro e pasar regueiros
faz herdeiro em vida, merece que lhe den nunca seas dos primeiros. (ms16: Sober)
com um mao na cabea. (Chaves) (es) (es) Para dar dinero y pasar el ro, de los
Quien da sus bienes antes de la muerte, ms tardos. (R. Marn)
espera mala suerte. (R. Marn) / Quien da 8046. Non galia boa a que come na casa e
sus bienes antes de la muerte, merece que pon o ovo fra. 2927 (ms16 e ms10,025r: D.E.)
le den con una porra en la frente. (R. (es) No es gallina buena, si come en casa y
Marn) / Quien da lo que tiene, a pedir por pone en la ajena. (Z.)
puertas viene. (R. Marn) (ct) A qui donaci 8047. Non mandou Dios dar a quen ten
en vida fasa, que li jafen el cap en una mis que ns. (ms16: D.E.)
maa. (R. Marn) (es) Dar al que ms tiene es dar que reir al
8034. O que d o seu en vida, colla o fol e diablo. (R. Marn)
pida. 2925 (ms: F.V.S. / ms16: Bucios) 8048. O moito dar vispra de moito pedir.
(pt) Quem do seu se desapossa antes da 2928
(ms16 e ms10,001v: D.E.)
morte, dem-lhe com um mao na fonte. (es) El mucho dar es vigilia del mucho
(Chaves) / Quem faz herdeiro em vida, demandar. (Correas)
merece que lhe dem com um mao na 8049. O que d e quita, rebenta pola tripa.
cabea. (Id.) 2929
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
8035. O que en vida d o que ten, cunha provincia de Lugo)
maza lle dan cen. (ms: F.B.B. / ms4: 8050. O que d o pan a can alleo, perde o
Fonsagrada-F.V.S.)
pan e perde o can. (ms-LU: seminarista
8036. O que foi mandar o seu, cando foi, foi annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
dacabalo; cando volveu, veu andando. 8051. O que lle eu hei dar, xa o ten comesto.
(ms16: Silvarrey) 2930
(mc e ms16: Pidre-F.V.S.)
8037. O que o seu cede en vida, colla o fol e
8052. Quen d pan a can alleo, perde o can
pida. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
e mais o pan. 2931 (mc e ms16: Lugo)
Var.: Quen d pan a can alleo, perde pan e
8038. O que o seu done en vida, que agarre
perde o can. (F.V.S.) / O que a can alleo d
o fol e pida. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, pan, perde o pan e perde o can. (ms16: D.E.) /
O Incio, LU)
O que d pan a can alleo, perde o can e perde
8039. O que vende o seu en vida, colla un o codelo. (ms16: D.E.) / O que d pan a can
fol e pida. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, alleo, perde o pan e perde o cadelo. (ms16:
Carballedo, LU) D.E)
8040. Quen d o que ten en vida, porta (es) A perro ajeno no des pan, que perro y
espicha. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) pan se perdern. (R. Marn) / Quien da pan
8041. Quen d o seu antes da morte, espere a perro ajeno, pierde el pan y pierde el
mala sorte. (ms16: Lugo) perro. (Sbarbi)
(pt) Quem da antes da morte, ter m sorte. Se pierde cuanto se haga en beneficio de
(Chaves) (es) Quien da sus bienes antes de personas ajenas con fin interesado.
la muerte, espera mala suerte. (R. Marn) 8053. Quen d pan a can alleo, perde pan e
perde can. (ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia da Corua)

Negarse a dar 2926


2926 En ms10 s.v. Dar.
8042. A dar nadie se pon rico. (mc: 2927
En ms10 s.v. Gallina.
Monforte) 2928
En ms10 s.v. Dar.
2929
O que d e quita reventa po'la tripa.
2930
ms16: lle hei eu dar.
2925 2931
ms16: colla un fol. ms: mail-o; ms16: perde o pan e mais o can.
8054. Quen d pan a can ajeno, perde can e DONAIRE
perde pan. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: 8068. Mis vale car en gracia que ser
Carcaca, Padrn, C) gracioso. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
8055. Quen pouco ten e eso d, logo se Pantn, LU)
arrepintir. 2932 (ms16 e ms10,002r: D.E.) 8069. O dito, se non agudo, non vale un
(es) Quien poco tiene y eso da, arrepentirse pito. 2938 (ms16 e ms10,009r: D.E.)
ha. (R. Marn) / Quien poco tiene y eso da, (es) El dicho, si no es agudo, no vale un
presto se arrepentir. (H. Nez) higo. (Correas)
8056. Si a alleo can ds o pan, perdes o pan 8070. Vale mis car en gracia que ser
e perdes o can. (ms-LU: seminarista annimo: gracioso. 2939 (mc: M.V. / ms16: D.E. / ms-LU:
algn lugar de Galicia ) Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Convento Las Crneas / ms-LU: Jess Redondo C.:
PRUDENCIA EN LAS DONACIONES Viana do Bolo,OU)
8057. D mis o que quere que o que pode. (pt) Mais vale cair em graa do que ser
(ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) engraado. (Chaves) (es) Ms vale caer en
8058. Dar e ter, siso quer. (mc: M.L. / ms16: D.E.) gracia que ser gracioso. (mc: Sbarbi /
Var.: Pra dar e ter, siso mester. (ms16 e ms16: M. Kleiser) (ct) Val ms caure en
ms10,002r: D.E.) 2933 / O dar i-o ter, siso quer. gracia, que ser gracis. (Alberola)
(ms16: Sober)
(es) Dar y retener, buen juicio ha menester. DONCELLA
(R. Marn) / El dar y el tener, seso ha 8071. A doncela debe ter a sa nai cabo
menester. (Z.) dela. (ms10,009v: D.E.)
8059. Mis d quen quer que quen ten. 8072. A que non ten doncela srvese ela.
(ms16: Lugo) (ms10,009v: D.E.)
(es) Ms da quien bien quiere que quien 8073. O que fai dona doncela e non se
bien tiene. (R. Marn) casa co ela, trai sempre a vida en pena.
2934
8060. Nin todo dar nin todo negar. (ms16 (ms10,009v: D.E.)
e ms10,001v: D.E.) 8074. Pra doncela honesta o facer algo
8061. Non che d quen ten, que che d quen unha festa. (ms10,009v: D.E.)
quer ben. (ms e ms4: S.P.P. Ultreya)
(pt) No d quem tem seno quem quer
DORMIR. V. tamn Sueo.
bem. (Chaves) (es) No da quien tiene sin
quien de costumbre lo hubiere. (R. Marn) 8075. A moito dormir, menos vivir.
(ms10,009v: D.E.)
8062. O que d o que ten sin tempo e sin
8076. Ai, dormir, como me sabes! Queira
hora, merece que lle den cunha
Dios que non te me acabes! (ms10,009v:
cantimplora. (ms5,045) D.E.)
8063. que lle dan un dedo, colle unha 8077. Anque na cama non durma o ollo,
man. 2935 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, descansa o so. (ms10,009v: D.E.)
PO)
2936 8078. Cando durmo non sei o que teo.
8064. O que todo o d, todo o nega. (ms16 (ms10,009v: D.E.)
e ms10,002r: D.E.)
2937 8079. Cando mis se dorme mis se
8065. O que todo o d, todo o perde.
(ms16 e ms10,002r: D.E.)
descansa. (ms10,009v: D.E.)
8066. Por dar limosna non apretes a bolsa. 8080. Cando non tia, tranquilo durma e,
(ms5,133: Mondoedo) agora que teo, durmo con medo.
8067. Quen non reparado, d co cu no (ms10,009v: D.E.)
ferrado. (ms5,133: Santiago) 8081. Cando se deixa de dormir, gnase de
vivir. (ms10,010r: D.E.)
8082. Canto mis se dorme menos se vive.
(ms10,009v: D.E.)
2932
En ms10 s.v. Dar.
2933
En ms10 s.v. Dar.
2934
En ms10 s.v. Dar.
2935 2938
O orixinal di O que lle dan un dedo coye uga man. En ms10 s.v. Dicho.
2936 2939
En ms10 s.v. Dar. ms-LU (Trini F.): mas caer; ms-LU (Jess Redondo
2937
En ms10 s.v. Dar. C.): caer, c'a ser.
8083. Dorme quen dorme e non quen penas DUDAS 2940
sofre. (ms10,010r: D.E.) 8106. A dbida a nai da cencia. (ms16: D.E.)
8084. Dormir e garda-la leira, non hai 8107. A dbida nai da cencia. (ms10,010r:
maneira. (ms10,010r: D.E.) D.E.)
8085. Dormirei, dormirei, e boas novas 8108. A dbida o comenzo da sabidura.
2941
toparei. (ms10,010r: D.E.) (ms16 e ms10,010r: D.E.)
8086. Dous que dormen nun xergn, 8109. Dubida i-acertars. (ms16: Lugo)
vlvense da mesma opinin. (ms10,010r: 8110. Nunca dixe-lo certo polo que che
D.E.) ofreza duda. 2942 (ms: A.C. A Nosa Terra)
8087. Durmindo esquncense as coitas. (pt) Nao deixes o certo pelo duvidoso.
(ms10,010r: D.E.) (Chaves) (es) Ninguno debe dejar lo cierto
8088. Non dorme tranquilo o que debe, que por lo dudoso. (Sbarbi)
non hai prazo que non chegue. (ms10,010r: 8111. O que entre dbidas vive, nunca
D.E.) saber o que certo. 2943 (ms16 e ms10,010r:
8089. O dormir non quer prsa e a prsa D.E.)
non quer dormir. (ms10,010r: D.E.) 8112. O que mis sabe o que mis dbidas
8090. Poucos pensando fan mis que moitos ten. (ms16: Lugo)
dormindo. (ms10,010r: D.E.) (es) Quien ms sabe, ms dudas tiene. (Z.)
8091. Quen mis non pode, coa sa muller 8113. O que non dubida, non cansa o
dorme. (ms10,010r: D.E.) maxn. 2944 (ms16 e ms10,010r: D.E.)
8092. Quen moito dorme, lagaas cra. 8114. O que ten dbida, sempre acerta.
(ms10,010r: D.E.) (ms10,010r: D.E.)
8115. O que ten dbidas, sempre acerta.
(ms16: D.E.)
DOS
8116. Se vas tras do dubidoso, pdeste ver
8093. Campaa de dous, campaa de bos.
(ms10,010r: D.E.) sin o certo. (ms10,010r: D.E.)
8094. Dous rbores secos nunca frolecen 8117. Sempre ben dubidar pra millor
nin reverdecen. (ms10,010r: D.E.) acertar. (ms16 e ms10,010r: D.E.)
8095. Dous cabalos rifadores non poden (es) Sin dudar no hay acertar. (R. Marn)
xuntos comer. (ms10,010r: D.E.)
8096. Dous cancios a un can, mal trato lle DUELO. V. tamn Entierro, Muerte.
dan. (ms10,010r: D.E.) 8118. Doo alleo colga de un pelo. (ms10,009v:
D.E.)
8097. Dous Pedros e un Xan fan un home
8119. Mis val door de brazos que door de
cabal. (ms10,010r: D.E.) corazn. (ms10,009v: D.E.)
8098. Dous regaados mal se bican.
8120. Os doos con pan e vio son bos.
(ms10,010r: D.E.)
(ms10,009v: D.E.)
8099. Dous Xans e un Pedro fan un home 8121. Pra calquera doo, a pacencia un
enteiro. (ms10,010r: D.E.) remedio bo. (ms10,009v: D.E.)
8100. Das augas de abril e unha de maio
8122. Se os doos con pan son bos, con
valen os bois i-o carro. (ms10,010r: D.E.) dieiro son rebs. (ms10,009v: D.E.)
8101. Das aves raspieiras fan malas
compaeiras. (ms10,010r: D.E.) DUEO. V. tamn Propiedad.
8102. Das barbas parellas mal gardan
8123. Cal o dono, tal o can. (ms10,009v: D.E.)
ovellas. (ms10,010r: D.E.)
8103. Das cousas quer o cabalo: paso de
andadura e pescozo de galo. (ms10,010r: 2940
D.E.) Neste caso conservamos o tema en plural, que como
apareca en ms10, en coherencia co criterio de mante-lo
8104. Das malas ceas ben caben nun plural en caso de dualidade de forma. Os refrns do ms16
ventre. (ms10,010r: D.E.) estaban baixo o epgrafe Duda.
8105. Millor quero un "toma" que dous
2941
En ms10 s.v. Dudas.
2942
Nunca deixel-o certo pol-o que che ofreza duda.
"che darei". (ms10,010r: D.E.) 2943
En ms10 s.v. Dudas.
2944
En ms10 s.v. Dudas.
8124. Do que alleo for, o que o dono quixer. anos; un can dura tres sebes; unha besta, tres
(ms10,009v: D.E.) cans; e un home, tres bestas. 2948 (ms4: V.R. y
8125. Onde estea o dono sempre estar A.R. / ms16: Terra de Melide) / Unha sebe,
todo. (ms10,009v: D.E.) tres anos; un can, tres sebes; tres cas, i-on
8126. Os donos gstano e os criados gnano. home, tres cabalos. (ms16: Sober)
(ms10,009v: D.E.) (pt) A sebe dura trs anos; o co, trs
sebes; o cavalo, trs ces; o homem, trs
cavalos; o corvo, trs homens, e o elefante,
DULCE
trs corvos. (Chaves) (es) Tres aos un
8127. A naide lle amarga un dulce. (ms16:
seto, tres setos un can, tres canes un
Lugo)
caballo, tres caballos un hombre, tres
8128. Ca asucre e ca mel todo sabe ben. (mc: hombres un elefante. (Correas) / Otros
Santiago)
dicen (aade el mismo): tres aos un seto,
Var.: Con azucre e mel todo sabe ben. (ms16:
ms conforme con la 1 parte de la paremia
D.E.)
gallega. (ms11,60)
8129. O azucre fai moitos larpeiros. (ms16:
D.E.)
DURO
DURACIN 8140. Duro con duro enxamis fixo bo
8130. As duras como te curas.
2945
(ms10,010v:
muro. (ms10,010v: D.E.)
D.E.) 8141. Duro non ter que comer pero mis
8131. Cousa boa pouco dura. (ms16: Lugo) duro ter que morrer. (ms10,010v: D.E.)
(es) Cosa buena poco dura. (R. Marn) 8142. Duro ou brando, o que vn as hai que
8132. Duran os pas a conta das tortas. aturalo. (ms10,010v: D.E.)
2949
(ms8,62v: Silvarrey) 8143. Entre das duras, unha madura.
Tiene sentido directo. (ms10,047v: D.E.)
8133. Non hai ben nin mal que cen anos 8144. Eu duro e ti duro qun levar o
dure. 2946 (ms10,010v: D.E.) maduro? (ms10,010v: D.E.)
8134. O bo dura pouco. (ms16: D.E.) 8145. O que come as duras, millor comer
(es) Lo bueno dura poco; y lo bueno, as maduras. (ms10,010v: D.E.)
bueno, todava menos. (R. Marn) 8146. O que duro de pelar bo de asar.
8135. Paxe que moito refregan e home que (ms10,010v: D.E.)
moito se cura, pouco duran. 2947 8147. O que roi as duras, ben pode roer as
(ms10,010v: D.E.) maduras. (ms10,010v: D.E.)
8136. Un home, tres bestas; unha besta, tres
cas; un can, tres sebes; e unha sebe, tres ECONOMA. V. tamn Riqueza y dinero.
anos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 8148. A millor lotera: traballo i-economa.
provincia de Lugo) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
8137. Unha sebe, tres anos; tres sebes, un provincia de Lugo)
can; tres cas, unha goa; tres goas, un 8149. Cada un estende a perna segn a
home; tres homes, un corvo. (ms5,039) manta. (ms16)
8138. Unha sebe, tres anos; un can, tres (es) Cada uno extiende la pierna como es la
sebes; e unha mula, tres cas. (ms10,050r: cubierta. (H. Nez)
2950
Mellid) 8150. Estrica o p segn a manta. (ms-
8139. Unha sebe, tres anos; un can, tres SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5
sebes; unha besta, tres cas; un home, curso))
tres bestas; un corvo, tres homes. (mc e 8151. Hai que estarricar os ps segn a
ms16: Bucios) manta. (ms21,17r: Berms)
Var.: Unha sebe, tres anos; un can dura tres 8152. Hai que estirar o p segn sea a
sebes; unha besta, tres cas; e un home, tres manta. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
bestas. (Terra de Melide) / Unha sebe dura tres

2945 2948
En ms10 s.v. Durar. ms16: tres cas.
2946 2949
En ms10 s.v. Durar. En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Duro.
2947 2950
En ms10 s.v. Durar. Estrica o pe segun e emanta.
8153. Non hai que estirar o p mis c Var.: En setiembre come e vende, e non sea
manta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar tanto o vender que non deixes pra comer.
de Galicia) (Layosa) / No setembre come e vende, pero non
8154. Non se deben estender os ps mis c sea tanto o comer que non deixes que vender.
manta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (ms16: D.E.)
da provincia de Lugo) (es) Por setiembre come y vende; pero no
8155. Non se ha de estirar a perna mis que sea tanto tu comer que no dejes qu vender.
(R. Marn)
a manta. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.)
Aconseja retener de la cosecha recin
Var.: Non se pode estarrica-la perna mis que
lograda, de la que puede venderse lo
onde chega a manta. (Pidre-F.V.S.) 2951 / Cada
sobrante; pero teniendo en cuenta que
un estende a manta asegn a cama. (ms16:
anadia pouca, anadia moita, que chegue
D.E.)
sempre unha a outra.
(pt) No estendas as pernas alm do
cobertor. (Chaves) / Estende as pernas 8165. En setembre come e vende, pero non
conforme o tapete. (Id.) / Estende-se o p sexa tanto o comer que non deixes que
conforme o lenol. (Id.) (es) Nadie extienda vender. (ms21,01v: Berms)
la pierna sino hasta donde la sbana llega. 8166. En setembro come e vende, pero non
(Correas) / Cada uno extiende la pierna sea tanto o comer que non deixes pa
como es la cubierta. (H. Nez) vender. (ms-SA: Manuel Collazo Porto: Portas, PO)
8156. Non se pode estirar o p ms do que 8167. Hai que beber e atar a bota. (ms6,03v:
d a manta. (ms-LU: seminarista annimo: algn Portela Pazos, en Ultreya)
lugar de Galicia) 8168. Quen come e deixa, das veces pon a
8157. Non se poden estirar os ps mis c mesa. (ms16: D.E.)
manta. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O (pt) Quem come e deixa, duas veces poe a
Incio, LU) mesa. (Chaves) (es) Quien toma y deja, dos
8158. O que non ten pan, que non tea can. veces pone la mesa. (H. Nez)
(ms16) 8169. San Xulin garda o vio e garda o
Var.: que non lle sobra o pan, sbralle o
pan. (ms16: D.E.)
can. (ms16) / O que ten can, que lle sobra o
(es) San Julin guarda vino y guarda pan.
pan. (ms16: D.E.)
(Correas)
(es) A quien no le sobre el can, no cre can.
(H. Nez)
8159. O traballo e a economa a millor EDADES. V. tamn Moza, Mozo, Niez.
lotera. (ms16: R. Fisterrn) 8170. A ed do xucio media irm.
(ms10,010v: D.E.)
8160. Segn a manta, estira o p. (ms-SA:
Francisco Canosa Quintns)
8171. A edade fai home amigo da
verdade. (ms10,010v: D.E.)
ECONOMA EN LAS COMIDAS 8172. Anos non me leves e meses os que
8161. Comer e deixar se has de cear. (ms16: quixeres. (ms16: D.E.)
D.E.) (es) Aos no me lleves, que meses, los que
(es) Comer y dejar si has de cenar. (R. quisieres. (Correas)
Marn) 8173. Cantas fagas de neno, pagar has de
8162. Ditate sin cea e amaecers sin vello. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
dbedas. 2952 (ms16 e ms10,003r: D.E.) 8174. Coa edade vn o siso. (ms10,010v: D.E.)
(es) Acustate sin cena y amanecers sin 8175. De mozo logo se sale pero a selo non
deuda. (H. Nez) volve naide. 2954 (ms16 e ms10,044r: D.E.)
8163. En setembre come e vende, e non sea 8176. De novo, pan e ovo; de vello, pan e
tanto vender que non deixes pra comer. coitelo. 2955 (mc: Orense)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
8164. En setembre come e vende, pero non
sea tanto vender que non deixes que
comer. 2953 (mc e ms16: A.N.) 2953
ms4: sea tanto o vender.
2954
En ms10 s.v. Mozo.
2951 2955
ms4: mais que hastr'onde. V. De novo, galia; e de vello, sardia en Hambre.
2952
En ms10 s.v. Acostarse. Gastronoma.
Var.: De novo, pan e ovo; de vello, pan 8189. De vello vacas gardar, pouco durar.
demo. (ms4: F.V.S.) / De novo danche un ovo; (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
de vello danche un demo. (ms16: Layosa) provincia de Lugo)
8177. Nin novo rezador nin vello aunador. 8190. Forza de mozos e consello de vellos.
2960
(ms: M.L.) (ms: M.V. / ms10,023v: D.E.)
(es) Ni mozo rezador, ni viejo ayunador. (es) En consejo tomale del buen viejo. (R.
(R. Marn) Marn) (ct) Consell de vell, crute d'ell.
8178. Ningun ten mis anos dos que (Alberola)
representa. (ms16: Lugo) 8191. Forza de mozos e consellos de vellos.
Var.: Naide mis vello do que parece. (ms16: (ms21,24r: Berms)
Lugo / ms10,137r: D.E.) 2956 8192. Mentras que un novo, bobo.
(es) Ninguno tiene ms edad de la que (ms9,14v: Silvarrey)
representa. (R. Marn) / Ninguno es ms 8193. O mozo a traballar, o vello a
viejo de lo que parece. (H.) descansar. (ms16: Lugo)
8179. O miolo pr vello e pr mozo o (es) El mozo a trabajar; y el viejo a
cornello. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar descansar. (R. Marn)
da provincia de Lugo) 8194. O qu's vinte anos non home, s
8180. O miolo pr vello e pr novo o trinta non ten forza, s corenta non
cornello. (ms16: Bucios / ms) rico e s cincuenta non casou, este
8181. O neno chora polo seu ben i-o vello paxaro voou. (ms21,30r: Berms)
polo seu mal. 2957 (ms16: D.E.) 8195. O que s corenta anos non chega a
(es) El nio por su bien llora: y el viejo, por rico, despois "arre burrico". (ms-SA: Jos
su mal. (H. Nez) lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
8182. O que apura de mozo, non chega a 8196. O que s trinta non se casa e aos
vello. (ms-SA: Manuel Cancela Corredoira: San corenta non rico, pode pasar a lengua
Pedro de Campa, Pontevedra, PO) polo bico. (mc e ms16: R. Caruncho)
8183. O que fai vinte, tamn fai cuarenta. 8197. O que s trinta non se casa e s
(ms-SA: Jos M. Domnguez Martnez: Sardieiro,
Fisterra, C) corenta non herda, pode ir merda. (mc
e ms16: Tuiriz, Monforte)
8184. O que unha edade apetece, outra
8198. O que s trinta non se casa e s
aborrece. 2958 (ms16 e ms10,010v: D.E.)
(es) Lo que una vez y una edad apetece, corenta non ten casa i-s cincuenta non
otra lo aborrece. (Correas) rico, un solemne borrico. 2961 (mc e
ms16: Otero de Rey / ms4: F.V.S.)
8185. O vello non se volve novo. (ms8,59v:
Silvarrey)
Var.: Quen s vinte anos non se casa i s trinta
non ten casa i s corenta non rico, ese un
8186. O vello, tres veces neno. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
borrico. (ms16: D.E.)
8187. Os vellos i-os pequenos, con moito 8199. O que s vinte non casa i-s corenta
cario sufro; porque hei ser en poucos non ten, xa nunca ha de ter. 2962 (mc /
ms16: Lugo)
anos o primeiro i-o segundo. (ms8,42r:
Silvarrey)
8200. O que s vinte non home e s trinta
non casou e s corenta non rico, ese
EDAD Y APTITUD paxaro volou. 2963 (mc e ms16: A.I. / ms18,75r:
2959 A.S.A.)
8188. Cada edade quere o seu. (ms16 e
ms10,010v: D.E.)
(es) Quien a los veinte no sabe, y a los
(es) A cada edad hay que darle lo suyo. (R. treinta no tiene juicio, y de cuarenta no es
Marn) rico, borradle del libro. (R. Marn)
8201. O que s vinte non pode, s trinta non
sabe i-s corenta non ten, nunca pode
nin sabe nin ten. (mc / ms4: F.V.S. / ms-SA:
2956
ms10: Ninguin. En ms10 s.v. Vejez.
2957
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
2960
incluu este refrn en Niez (Desarrollo y salud en la En ms10 s.v. Fuerza.
2961
niez). ms4: y o que s cincuenta; ms16: se casa, s corenta.
2958 2962
En ms10 s.v. Edad ms: nunca nada; ms16: nunca nada ha ter.
2959 2963
ms10: quer o seu. En ms10 s.v. Edad. ms18,75r: y-os trinta, y-os corenta, ise pxaro.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Si el mozo supiese y el viejo quisiese,
Lugo) no habra cosa que no se hiciese. (Correas)
Var.: O que s vinte non barba, s trinta non 8210. Xente nova e rama verde, todo se
sabe, s cuarenta non ten, nin barba nin sabe
volve fume. (ms: Santiago)
nin ten. (ms16: R. Fisterrn)
(pt) Quem aos trinta no pode, aos
quarenta no sabe e aos cinquenta no tem,
nunca ser ningum (ou no pode, no Edad y salud
sabe e no tem). (Chaves) (es) Quien a los 8211. Come e bebe e faite home. (ms8,11r: La
veinte no puede, a los treinta no sabe, a los Caiza)
cuarenta no tiene y a los cincuenta no 8212. De vello, boas sopas e bon vio. (ms-LU:
reposa, no sirvi para maldita la cosa. (R. seminarista annimo: San Martio de Mato, Taboada,
Marn) LU)
8202. O que s vinte non pode, s trinta non 8213. Hastra os corenta ben paso; dispois
sabe i-s corenta non ten, un ningun. dos corenta ai meu brazo! ai mia
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, perna! (ms16: D.E.)
LU) 2967
8214. Morre o mozo e queda o vello.
8203. O vello, mentras que vive, reina. (ms16 e ms10,044v: D.E.)
(ms9,09r: Silvarrey)
8215. Morren os novos, pr'os vellos non han
8204. Onde hai rapaces, hai bulla; onde
quedar. (ms: Fonsagrada-F.V.S.)
mozos, alegra; onde vellos, reen todo o
8216. Mozo o vello que est sano e vello
da. (ms5,133: Mondoedo)
o mozo que est escrequenado. 2968 (ms16
8205. Os mozos por non saber e os vellos e ms10,044v: D.E.)
por non poder, deixan as cousas perder. 8217. Mozo que morres, vello que esperas?
2964
(ms16: Lugo) (ms21,11v: Berms)
Var.: O mozo por non saber e o vello por non 8218. Nin mozo enfermo nin vello sano.
poder, as ocasis deixan perder. (ms16 e (ms16: D.E.)
ms10,044v: D.E.) / O mozo por non saber e o (es) No hay mozo doliente, ni viejo sano.
vello por non poder, qudase a vella sin ter que (R. Marn)
facer. (ms16 e ms10,044v: D.E.) 2965 8219. Novo que morre, vello que esperas?
(es) El viejo por no poder y el mozo por no (ms: F.V.S. / ms16: Palas de Rey)
saber, dejan las cosas perder. (Correas) (es) El joven puede morir; pero el viejo no
8206. Os mozos, pra loitar, e os vellos, pra puede vivir. (R. Marn)
aconsellar. 2966 (ms16 e ms10,044v: D.E.) 8220. Novos morren moitos, pero vellos non
(es) Los mozos para pelear; los viejos para queda ningn. (ms9,12r: Silvarrey)
aconsejar. (R. Marn) 8221. O mozo mirrar i-o vello engordar
8207. Quen s trinta anos non ten siso i s pouco durar. (ms16: Bucios)
corenta non rico, rachdelle o libro. 8222. O mozo pode morrer, pero o vello
(ms16: D.E.)
non pode vivir. (ms e ms4: M.V.)
8208. S'o vello pudera i-o mozo quixera, Var.: O mozo pode morrer, pero o vello non
non haba cousa que non se fixera. (mc: est pra moito vivir. (ms16: D.E.) / O mozo
Sbarbi / ms4: F.V.S.) logo pode morrer, pero o vello pouco pode
Var.: Si a moced quixera e a vellez puidera, vivir. (ms16 e ms10,044v: D.E.) 2969
canto mis non se fixera. (ms15,19) / Se a (es) El mozo puede morir pero el viejo no
moced soupera e a vellez poidera, canto mis puede vivir. (Castillo) / El joven puede
non se fixera. (ms16: D.E.) morir; pero el viejo no puede vivir. (R.
(es) Si el mozo supiera y el viejo pudiera Marn)
qu se les resistiera? (R. Marn)
8223. O vello engordar e o mozo tomar
8209. Se o mozo soupese e o vello quixese,
seal de moito durar. (ms-SA: Jos Lus
non habera cousa que non se fixese. Barreiro Barreiro: Loureiro, Das Igrexas, Forcarei,
(ms16: D.E.) PO)

2964 2967
As das ltimas variantes en ms10 s.v. Mozo. En ms10 s.v. Mozo.
2965 2968
En ms10 s.v. Mozo. En ms10 s.v. Mozo.
2966 2969
En ms10 s.v. Mozo. En ms10 s.v. Mozo.
8224. Rapaz que vela e vello que dorme, 8233. A gana de comer fai vella correr.
sial de morte. 2970 (ms16 e ms10,010r: D.E.) (mc: Bucios-F.V.S. / ms8,29v: La Caiza)
(es) Juventud que vela y vejez que duerme, 8234. A vella estaba na cama e entrballe o
signo son de muerte. (R. Marn) sol pola ventana. (ms-SA: Manuel Martn
8225. Se o mozo pode morrer, o vello non Gmez: Muxa, C)
pode vivir. (ms16: D.E.) 8235. A vella que hincha, na cova rincha.
2973
(mc: Santiago)
ANCIANIDAD. V. tamn Vejez. Var.: Cando o vello incha, logo rincha. (ms4:
8226. A boa vida fai a vella garrida.
2971
(mc: M.V.) / O qu'incha, na cova rechincha.
Bucios) (ms15,01: Mato)
Var.: A boa ropa e a boa vida fan a nena 8236. A vella que proba os grelos, chupa os
garrida. (C.A. A Nosa Terra) / A boa ropa e a dedos. (mc: A.N.)
boa vida fan a rapaza garrida. (C.A. A Nosa 8237. A vella roona fai a criada
Terra) / Boa roupa e boa vida fan a vella respondona. (ms)
garrida. (M.V.) / A boa vida fai a nena 8238. A vella vai morrendo e mais
garrida. (ms4: A.N.)
adeprendendo. 2974 (mc: Santiago / ms-SA:
(pt) Boa vida, rugas tira. (Chaves) (es) Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Vieja bien vestida, veinte aos se quita de Estrada, PO)
encima. (R. Marn) / Buena vida, arrugas 8239. A vella, donde / cando non sabe,
tira. (Correas)
usma. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de
8227. A boca sin dentes e sin moas como o Asma, Chantada, LU)
muo sin p e sin roda. (mc: Santiago, 8240. A vells rapacs. (mc: Santiago)
Moiss Gonzlez) (es) Viejo, dos veces nio.
8228. A cana i-o dente mente, pero a arruga 8241. A vells nis. (mc: Santiago)
non mente. (mc: Palas de Rey) 8242. vells, chagas e furunchos. 2975
(mc:
(es) Las canas no dicen nada; los dientes, Tuiriz, Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn
mienten, de las arrugas no cabe duda. lugar de Galicia)
(Sbarbi) / La cana engaa, el diente miente, 8243. A vellez non ten cura. (mc: C.A.)
la arruga no deja duda. (Id.) 8244. vellez veen todas.
2976
(mc: M.V.)
Ni la ausencia de los dientes, ni la presencia Var.: vellez todo se arrima.
de canas es seal de vejez; pero s las 2977
8245. vellez, virolas. (mc: C.A.)
arrugas en el rostro.
(es) A la vejez, viruelas. (Castillo)
8229. A canas honradas non hai portas
8246. A vellia que quixo vivir deixou lea
cerradas. (ms / ms-SA: Manuel Fresco Reboredo:
San Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
para abril. (mc: Bucios)
(pt) A cs honradas, no h portas (pt) Em abril queima a velha o carro e o
fechadas. (Chaves) (es) A canas honradas carril, e uma camba que deixou, em maio a
no hay puertas cerradas. (Sbarbi) (va) A queimou. (Chaves) (es) La viejecita que
canes honraes, no hi han prtes tancaes. supo vivir, guard pan para mayo y lea
para abril. (R. Marn) / La vieja de los aos
8230. A caa engaa, a engurra segura.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
mil guardaba pan para mayo y lea para
provincia de Lugo) abril. (Id.) (ct) Guarda p per a Maig y
8231. A carn do lume os vellos se quentan. llenya per a Abril. (Sanchis)
(mc: C.A.) 8247. A vello chegars e de al non pasars.
2978
Var.: A carn do lume, os vellos quecen. (C.A.) (mc: Santiago / ms4: F.V.S. / ms-LU: Trini
2972
Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
8232. A gana de comer vella fai correr. Convento Las Crneas)
(mc: M.L.)
Var.: As ganas de comer fan a vella correr.
(ms4: Paradela) 2973
V. Vello que hincha logo revincha en Medicina.
Higiene.
2974
ms-SA: aprendendo.
2970 2975
En ms10 s.v. Dormir. ms-LU: vellez.
2971 2976
V. A boa vida fai a moza garrida en Edades (Niez y ms4: vells.
2977
juventud). ms: vells.
2972 2978
ms4: quencen. ms: d'al; ms-LU: del.
8248. Aconsellar a vellas e pedricar a 8261. Bezou a vella os beldros e lmbese os
gitanos, traballos vanos. (mc: Lugo) dedos. (mc: A.I.)
(es) Aconsejar a viejas y predicar a 8262. Bezou a vella os grelos, e agora zuga
gitanos, trabajo vano. (R. Marn) os dedos. (mc: Dicc. Ac.)
8249. A vai todo o ben que a vella ten. (es) Avzase la vieja a los berros, y chpase
(ms21,15r: Berms) los dedos. (Sbarbi) / Cuando la vieja se
8250. Al vai o ben que a vella ten. (mc: Tuiriz, empica a los berros, luego no los deja ni
Monforte) verdes ni secos. (R. Marn)
Var.: Ah vai o ben que a vella ten. (M.L.) 8263. Caille vello o dente, pero non a
8251. Ao que morres, ovella que esperas? semente. (ms: Tuiriz)
(mc: Camba)
(es) Al viejo se le cae el diente, pero no la
(es) Tan presto va el cordero como el
simiente. (Sbarbi)
carnero. (Sbarbi)
Pierden los ancianos sus facultades fsicas;
No hay porqu confiar en los pocos aos;
pero conservan hasta el sepulcro las
pues lo mismo mueren los jvenes que los
psquicas.
viejos.
8264. Cando a vella vexas chorar, bota o
8252. s canas honradas non hai portas
paraguas a voar. (ms: F.V.S.)
cerradas. 2979 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) A cs honradas, no h portas 8265. Cando o vello hincha, logo rincha. (ms)
fechadas. (Chaves) (es) A canas honradas, 8266. Cando o vello vai morrer, anda ten
no hay puertas cerradas. (Sbarbi) (ct) A que aprender. (ms-SA: Clemente Crespo
canes honraes, no hi han prtes tancaes. Caamao: Santiago de Compostela, C)
(Alberola) 8267. Cando o vello hincha, a cova rincha.
2980
8253. s dez, ditate senez. (ms: G.P.) (ms: Viana, Chantada-F.V.S. / ms14,18)
8254. Atende os consellos dos sabios e dos Var.: Cando o vello hincha, logo rincha.
vellos. (mc: C.A.) 8268. Cando un vai pra vello, Dios lle d
(pt) O conselho dos sbios a providncia remedio. (ms: Santiago)
dos povos. (Chaves) (es) Consejo tmalo 8269. Como fixeres vello, faranche a ti
del hombre viejo. (R. Marn) / Consejo del selo. (ms5,121: Trapero / ms15,16)
viejo, siempre es buen consejo. (Id.) / Buen 8270. Contas'o conto da vella e non se di
consejo el del hombre viejo. / Del viejo el qun ela. (ms21,12v: Berms)
consejo y del rico el remedio. (Bergua) (ct)
8271. Chgase a vellos e d'al non se pasa.
Si prens consell, pren-lo d'home vell. (ms21,30v: Berms)
(Alberola)
8272. De novo danche un ollo, de vello
Ya deca el Arcipreste de Hita (Libro del
Buen Amor, estrofa 886) est en los danche un demo. (ms: Layosa)
antiguos el seso e la sabyena. Y Correas: 8273. De vello que non osma e de novo que
En los viejos estn los buenos consejos. non ve, libranos Dmine. (ms)
2981
8255. Atrs das vellas andan as pedras. (mc: 8274. De vellos, a bota i-o rosario. (ms)
Tuiriz, Monforte) Var.: De vellas, a bota y-o rosario. (ms4:
8256. Atrs das vellas corren as pedras. (ms- Quiroga-F.V.S.)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 8275. De vellos, chochos. (ms: Monforte)
8257. Av, pai das veces. (mc e ms: C.A.) 8276. De vello, gaiteiro. (ms / ms: A.S.A.)
(es) Quien no sabe de abuelo, no sabe de (pt) Despois de velho, gaiteiro. (Chaves)
bueno. (Sbarbi) 8277. De vello, nin vicio collas nin vicio
8258. Barba a barba honra se cata. (ms-LU: tollas. (ms: Bucios)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
8278. Despreciar a vellez unha baixeza.
(ms: Bucios)
8259. Ben, vella, ben: tia noventa e nove, (es) Si te mofas porque es anciano, o has de
logo chega a cen. (ms-LU: seminarista annimo: morir o te veras mofado. (Sbarbi)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
8260. Beza a vella os nenos, e lmbelle os
dedos. (mc: Agro)
2980
ms4 e ms14,18: a coba rincha.
2979 2981
ms4: A canas honradas. De vellos a bota y-o rosario.
8279. Do vello, o consello. (mc / ms: F.V.S. / ms- 8297. O dente mente, a cana engaa, a
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de arruga non hai duda. (ms: Taboada-F.V.S.)
Lugo) La nica seal de vejez es la arruga.
8280. Donde non hai cabeza rada, non hai 8298. O dente mente, a caa engaa, pero a
cousa cumplida. (ms) arruga segura. (ms-LU: seminarista annimo:
8281. Das vellas, si se poen a falar, xa algn lugar da provincia de Lugo)
non saben cndo han de acabar. (ms-SA: 8299. O que queira co vello acabar, mndeo
seminarista annimo: Ras Baixas, PO) d'inverno monte a gardar. 2984 (ms:
8282. En xaneiro btalle a vella a brasa Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
regueiro. (ms: J.T.) Bucios, Carballedo, LU)
8283. Entoxo de vellos, suguera de nenos. 8300. O vello que incha, na cova rincha. (ms-
2982 SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
(ms: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) 8301. O vello ahora sempre se equivocou i-
8284. Entre o lobo e mais o vello, a fouce do antes de ti nacer, sempre acertou.
demo. (ms: F.V.S.) (ms8,31v: Silvarrey)
Se pone en boca del anciano, a quien no se
8285. Est o vello morrendo e est
atiende en consejos o advertencias.
aprendendo. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San 2985
Pedro de Coucieiro, Muxa, C / ms-SA: Vctor Manuel
8302. O vello, onde non sabe, husma.
Lobato Feijoo: Catoira, PO) (ms-LU: Dous seminaristas annimos: Bucios,
Carballedo, LU e algn lugar da provincia de Lugo)
8286. Ferros vellos, trapalladas. (ms: Bucios)
8303. Onde non chega a vella, chega a
8287. Hai cousas vellas que valen mis cs
pedra. (ms: Sober)
novas. 2983 (ms: A.C. A Nosa Terra)
8304. Onde vello non vai, carro non sai. (ms:
(ct) Hi han cses velles, que valen ms que A.N.)
les nves. (Alberola).
8305. Os paus do vello son paus do demo.
8288. Lambuxe dos vellos, entoxo dos (ms8,34r: San Juan de Parada, O. de Rey)
novos. (ms: Bucios-F.V.S.) 8306. Os refrs dos vellos, todos salen
8289. Mis vale aprender de vello que certos. (ms: Santiago)
morrer de necio. (ms: F.V.S.) 8307. Ouro novo vale consello de vello.
(es) Ms vale aprender de viejo que morir (ms15,17)
tonto. (Sbarbi) 8308. Pan cocido e xente vella, todo bo
8290. Mis vale vello honrado que mozo porque ten cerna. (ms: Santiago)
desvergonzado. (ms) 8309. Papas quentes vella sin dentes. (ms:
(es) Mas vale viejo sentado que mozo Bucios-F.V.S.)
desatinado. (R. Marn) 8310. Pra tempo andado, pan ganado. (ms)
8291. Moito xira o vello, moito xira e torce 8311. Pra vellanzos no-hai herbanzos. (ms /
o rego. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de ms4: M.L.)
Frades, Pol, LU) 8312. Si queres chegar a vello, sube as
8292. Nin cos santos chanzas nin cos vellos costas como tal. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario
danzas. (ms4: F.V.S.) de Avisos de La Corua)
8293. Non hai ningun tan vello que non 8313. Sigue os consellos dos vellos, que che
pense durar un ano mis. (ms15,12) sern de proveito. (ms: Santiago)
8294. Nun ano morre a vella ou quen-a 8314. Ters moita sorte, se Dios cha d, e
leva. (ms: M.L.2) morrers de vello, se chegas al. (ms:
8295. Nunca discutas cos vellos, que saben Bucios)
mis que ti. (ms: Santiago) 8315. Unha vez vello, das veces neno. (ms:
Bucios)
8296. chegar s setenta, bota a cuenta.
(ms: Bucios)
(es) El viejo es dos veces nio. (Sbarbi)
Var.: Entre os sesenta i-os setenta vai facendo 8316. Unha vez vello, das veces rapaz. (ms-
a conta. (ms15,43: Valle do Mao) SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)

2982 2984
ms-LU: zuguera. ms-LU: o monte gardar.
2983 2985
ms4: c'as cousas novas. ms-LU (Lugo): donde.
2988
8317. Vai a vella morrendo e mais 8333. A boa vida fai a moza garrida.
aprendendo. (ms-LU: Lus Alonso Alonso) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
8318. Vai a vella morrendo e vai
8334. A moza louca mete o capital en
aprendendo. (ms21,16r: Berms)
roupa. (mc: Bucios)
8319. Vai o vello morrendo e mais 2989
8335. novez todo torpez. (mc: M.L.)
deprendendo. 2986 (ms / Manuel Portela Balayo)
8336. A xente nova toda boba. (ms-SA:
8320. Vai o vello morrendo e vai Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa
aprendendo. (ms-LU: seminarista annimo: algn Comba, C / ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San
lugar da provincia de Lugo) Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
8321. Vale mis aprender de vello que 8337. Ama, sodes ama mentres o neno
morrer de necio. (ms: Tuiriz) mama. 2990 (mc)
Var.: Vale mis aprender de vello que morrer (es) Ama, sois ama, mientras el nio mama,
necio. y despus, nonada. (Correas) / Ama, ama,
(es) Ms vale aprender viejo que morir mientras el nio mama, y despus, nonada.
necio. (mc: Correas; ms: Bergua) / Ms (Id.)
vale preguntar viejo que morir necio. 8338. As nenas do mesn parecen e non son.
(Correas) / Ms vale viejo a la escuela que (mc: Baralla)
mozo a la huesa. (R. Marn) 8339. As como es de novo, as sers de
8322. Vale mis o que o vello olvida que o vello. (mc: Santiago, Jos Mara Cures)
que o novo sabe. (ms: Layosa) 8340. Cando era pequeno e non andaba,
8323. Vale mis o que o vello sabe que o que non conoca a quen encontraba. (mc:
o vello osma. (ms: Tuiriz) Santiago)
8324. Vale mis o vello no olvidado que o 8341. Canto mis nova, mis toma. (mc: M.L.)
novo no acordado. (ms8,46v: Meda, Trives) 8342. Cos rapaces do ano pasado, non vaias
8325. Vale mis vello honrado que mozo s ovos este ano. (mc: Santiago)
desvergonzado. 2987 (ms: M.V. / ms10,137r: 8343. Cuida ben do que fases, non te fes de
D.E.) rapases. (mc: Santiago)
(es) Ms vale viejo sentado que mozo 8344. De novo, pan e ovo.
2991
(mc: Bucios)
desatinado. (R. Marn) Var.: De novo, pan e bolo. (ms4: F.V.S.)
8326. Vale mis vello honrado que vello 8345. De pequenn aguzas'ospn. 2992
desvergonzado. (ms) (ms11,46: Comarca de Fonsagrada)
8327. Vella roona unha zanfona. (ms-SA: 8346. Des que o din a criar, non-o volvn a
Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C) aleitar. (mc: M.L.)
8328. Vella roona fai a criada respondona. 8347. Despois que van no arcaz, pobre de ti,
(ms4: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) rapaz. (mc: Bucios)
8329. Vello porfioso saca mendrugo. (ms: Amenaza a los nios para que no se
Baralla-F.V.S.) propasen a coger lo que est guardado.
8330. Vello que incha, na cova desincha. (ms- 8348. Lea verde e xente nova todo fume.
2993
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (mc: Cabanillas, Antfona da Cantiga, 124)
Lugo) Recoge la primera parte una cancin
8331. Xa non m'acordo de cando era popular: Onde vexas moito fume / non te
pequeno porque senn xa non me teo. vaias a quentar, / que est ardendo lea
(ms: Santiago) verde / ou morriada no lar.

NIEZ Y JUVENTUD. V. tamn Niez.


2988
8332. A boa roupa e a boa vida fan a nena V. A boa vida fai a vella garrida en Edades
(Ancianidad).
garrida. (ms: C.A.) 2989
ms4: A novez, toda.
Var.: A boa roupa e a boa vida fan a rapaza 2990
mc: mentres o neno ama.
garrida. 2991
ms: pan e bolo.
2992
Hoxe escribiriamos agzase o espn. O sufixo -n
(pequenn, espn) propio do galego nororiental e
correponde no galego normativo a -io (pequenio,
2986
M. Portela Balayo: aprendendo. espio).
2987 2993
ms10: Val mis. / En ms10 s.v. Vejez. ms3: xente moza.
8349. Lea verde e xente nova vaise en (es) Armas y dineros, buenas manos
fumes. (ms14,16) quieren. (Sbarbi) / Ni dineros en mozos, ni
8350. Limpeza e dieiro fan o mozo un armas en locos. (R. Marn)
cabaleiro. (mc: Villanueva, Lalin) 8365. Nin neno o bolo nin santo o voto,
(es) Limpieza y dineros, hacen los hijos nin de malva bon vencello nin de esterco
caballeros. bon olor, nin de mozo bon consello. (mc)
8351. Mis vale o can pequeno agudo c can Var.: Nin neno o bolo nin santo o voto, nin
grande e burro. (ms-SA: Marcelino Bretal Rego: de malva bon vencexo nin de esterco bon olor,
Olveira, Ribeira, C) nin de mozo bon consexo nin de p... bon amor.
8352. Mis vale pequeno e agudo que (pt) Nem de malva bom vincelho, nem de
esterco bom odor, nem de moo bom
grande e burro. (ms-SA: Jos Duro Quintela:
Burres, Arza, C )
conselho, nem de p... bom amor. (Chaves)
(es) Ni de estiercol buen olor, ni de hombre
8353. Mis vale pequeno listo que burro
vil, honor. (Correas). / Ni al nio bollo, ni a
grande. 2994 (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santo voto. (Sbarbi)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
No se debe ofrecer lo que no se ha de
8354. Mis vale ser pequeno agudo que cumplir.
grande burro. (ms-SA: Francisco Ageitos Prez: 8366. Non hai moza solteira que canse na
Corrubedo, Ribeira, C)
carreira. (mc)
8355. Mal lle vai moza cando a ama
8367. Non me trpe-lo p que, anque son
retoza. (mc: Bucios)
raps novo, ben entendo o que . 2998 (mc:
8356. Moza de vila e regalo de aldea, Dios J.P.)
llo d a quen o desea. 2995 (mc: S.P.P.-Ultreya) 8368. O que non a corre de novo, crrea de
8357. Moza que a moitos fai cara, non val vello. 2999 (mc)
nada. 2996 (mc: R. Caruncho) (es) El que no la corre de joven, la corre de
8358. Mozo bo, mozo malo, quince das viejo. (Sbarbi) (ct) El que no corre de jove,
despois do ano. 2997 (mc: J.P. / ms10,044v: D.E.) la corre de vell. (Alberola)
8359. Mozo galn, nin besta nin can. (mc, Se aplica en sentido moral: el que no se
ms11,19 e ms15,11: Taboada-F.V.S.) divirti de joven, se divierte de viejo.
Cuando un mozo de casa pudiente va a 8369. Por mal camio vai quen mozo se fai.
pretender a una muchacha, suele (mc: Santiago / Pedro Pontes Garca)
presentarse sobre arrogante cabalgadura, y 8370. Pra os nenios, un bico; pra os mozos,
acompaado de un buen perro, propio de un amor; pra os vellios, un recordo; e
casa grande. Cuando el galn tiene procer pra os mortos, un amor. (mc: Santiago)
presencia, le basta la figura y puede
8371. Rapaz e vello nadia quere selo. (mc:
presentarse sin besta nin can. Bucios)
8360. Na moced e na roupa rachada todo 8372. Se queres ser bon raps, nunca
engarra. (ms21,23r: Berms) roubes as mazs. (mc: Santiago)
8361. Na moced e roupa rachada todo 8373. Tantas ve a rapaza pola semana, que
engarra. (mc: M.V.) o domingo non pode ir misa. 3000 (mc:
8362. Na mocedade e na roupa rachada F.L.)
todo engarza. (ms18,34r) 8374. Toxo verde e xente nova, todo fume.
8363. Nena que de si non torna, porta sin (mc: Santiago)
tarabelo. (mc e ms4: M.V. / ms21,29v: Berms) 8375. Trigo verde e xente nova, todo zume
Var.: Nena que de si non garda, porta sin e non val nada. (mc e ms: Santiago)
tarabelo. (ms4: J.P.) 8376. Val mis pequeno agudo que grande
8364. Nin dieiros en mozos nin armas en burro. 3001 (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar,
tolos. (mc) A Laracha, C / Lus Alonso Alonso)

2994 2998
Maix bale pequeno listo que burro grande. Non me tripel-o pe, que anque son raps novo, ben
2995
ms: desee. entendo o que .
2996 2999
V. Moza que a moitos fai cara, dgoche, Xan, que mc: O que non corre de novo, corre de vello.
3000
unha maula en Mujer. ms4: Tantas oe.
2997 3001
mc: Mozo bon. En ms10 s.v. Mozo. L. Alonso Alonso: Vale.
8377. Val mis pequeno agudo que grande e Boiro, C / ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln,
PO)
burro. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso / M.
Gonzlez Fernndez) 8394. Xente nova e pan mol, moito na mau
8378. Val mis pequeno e agudo que grande e pouco no fol. 3005 (mc: A.N.)
e burro. 3002 (mc: A.I. / ms21,06r: Berms / ms- 8395. Xente nova e rama verde, todo
LU: seminarista annimo: Carballedo, LU / ms-LU: fume. (mc: Santiago)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 8396. Xente nova e roupa vella tod'o mundo
8379. Vale mis pequena e aguda que enghargha nela. 3006 (ms-SA: Manuel Canedo
grande e burra. (ms18,64r: Camba) Nimo: Trasmonte, Ames, C)
8380. Vale mis pequeno e listo que grande 8397. Xente nova igual s campanas de pau.
e burro. (ms-SA: Manuel Lago Lpez / ms-SA: (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes, Forcarei, 8398. Xente nova n' caudal, i-a vella non-o
PO) val. 3007 (mc / ms4: F.V.S.)
8381. Vale mis ser home pequeno forzudo 8399. Xente nova n' caudal. (mc: M.L.)
que grande burro. (ms-SA: Jos Bello Arjomil: 8400. Xente nova non garda o rego. (mc: A.N.)
Vimianzo, C)
8401. Xente nova non ten siso, nin na
8382. Vale mis ser pequeno e agudo que
cabeza nin nos ps. (ms5,121: Trapero)
grande burro. (ms-SA: Jos Gonzlez Santos: Var.: Xente nova non ten xucio, nin na cabeza
Boa, Camboo, Lousame, C)
nin nos ps. (ms15,19)
8383. Vale mis ser pequeno e agudo que
8402. Xente nova, lea verde, todo fume.
grande e burro. 3003 (ms-SA: Agustn Dosil (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso / ms-SA: seminarista
Maceiras: Ponte Nafonso, Noia, C / ms-SA: Manuel annimo: Telleira, Canduas, Cabana de Bergantios, C
Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C) / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
8384. Vale mis un pequeno agudo que un 8403. Xente nova, lea verde, todo se volve
grande burro. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) fume. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
8385. Xente moza e lea verde, todo fume. Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C) 8404. Xente nova, toda boba. (mc: M.L. /
8386. Xente moza e lea verde, todo fumo. ms21,24v: Berms)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 8405. Xente nova, tropa do vento. (mc / ms4:
8387. Xente nova e besta vella acaban coa F.V.S.)
terra. (mc: Friol-F.V.S.) 8406. Xente nova, xente boba. (mc: A.N.)
8388. Xente nova caudal e a vella non-o
val(e). (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da EDUCACIN. V. tamn Crianza, Educacin, Ensear,
provincia de Lugo) Maestro, Niez, Pedaggicos.
8389. Xente nova e lea verde, toda fume. 8407. Falar ben non costa nada. (ms15,44:
(ms-SA: Manuel Fernndez Ferro) Lugo)
8390. Xente nova e lea verde, todo fume 8408. Na casa que non hai crianza, us fillos
e non arde. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira s pais semejanzan. 3008 (ms-SA: Pedro Pontes
de Pantn, LU) Garca)
8391. Xente nova e lea verde, todo fume 8409. O que queira saber, a Salamanca a
nela. 3004 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar aprender. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa,
da provincia de Lugo) C)
8392. Xente nova e lea verde, todo fume. 8410. Quen ten fillas pra casar, merque
(mc: A.N. / ms11,47: Comarca de Fonsagrada / rocas pra fiar. 3009 (ms16 e ms10,021r: D.E.)
ms21,02v: Berms) (es) Quien tiene hijas para casar, tome
Vase Lea verde... sedijas para hilar. (M.)
8393. Xente nova e lea verde, todo se volve
fume (ms-SA: Rafael Garca Ramos: Cabo de Cruz,
3005
ms4: na man.
3006
O orixinal di Xente nova e roupa bella todo mundo
enjarja nela.
3002 3007
ms4: pequeno agudo; ms-LU (Carballedo), ms-LU ms: y a vella; ms5,057: non caudal. / Indica
(Laiosa) e ms21,06r: Vale. Juventud no ms5.
3003 3008
ms-SA (Manuel M.): Val. Na casa que non hay crianza, us fillos os pais
3004
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco semejanzan.
3009
incluu este refrn en Desengao. En ms10 s.v. Hijos.
Enselas a ser laboriosas. (es) La moza, como es criada; la estopa,
8411. Segn o natural do teu fillo, as dlle como es hilada. (H. Nez)
o consello. 3010 (mc) 8425. Cada un asegn se cra e na boa
Var.: Segn o natural do teu fillo, dlle o crianza est a fidalgua. (ms16: D.E.)
consello. (ms16: Lugo) (es) Cada uno en lo que se cra, y en la
(es) Segn de tus hijos el natural, guiars a buena crianza est la hidalgua. (Correas)
cada cual. (R. Marn) 8426. O que no leite se mama, na mortalla
8412. Tal Mara, tal filla cra. (ms16: Lugo) se derrama. 3015 (ms16 e ms10,032v: D.E.)
(es) Cual es Mara, tal hija cra. (M.) Var.: O que no leite se mama, tarde ou nunca
8413. Tal nai, tal fillo fai. (mc e ms16: R. se esquence. (ms16: D.E.)
Caruncho) (es) Lo que en la leche se mama, en la
(es) Tal madre, tal hijo pare. (Sbarbi) mortaja sale. (S. / Z. / N. / Correas / R.
Marn)
EDUCACIN BENVOLA 8427. O que no leite se mama, na mortaxa
8414. A mai facendosa quita a filla se devana. (ms-LU: seminarista annimo: algn
3011
preguizosa. (mc e ms16: Pramo) lugar de Galicia)
(pt) Me aguosa, filha preguiosa. 8428. O que se adeprende coas bgoas, non
(Chaves) (es) Las madres hacendosas se esquece coas barbas. 3016 (ms16: Mellid /
hacen las hijas perezosas. (Correas) ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
8415. Criada por aboa, nunca boa. (mc e 8429. O que se aprende na cuna, sempre
ms16: Dicc. Ac.) dura. 3017 (mc e ms16: Meiln / ms-LU: seminarista
8416. Criados por abs, nunca bos. (mc e annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
ms16: Palas de Rey / ms4: F.V.S.) Var.: O que se aprende coas babas, non se
(es) Criado de agelo, nunca bueno. esquence coas canas. (ms5,138: Aguada) / O
(Correas) que no berce se adeprende, tarde ou nunca se
Por el excesivo mimo, y ya se sabe que esquence. (ms16: D.E.) / O que no berce se
neno mimadio, neno perdidio. aprende, soilo [en]la cova se esquence. (ms16:
3012
8417. Fillo mimado, fillo mal criado. D.E.) / O que aprende cas babas, non se
(ms16 e ms10,020v: D.E.) esquence cas barbas. (ms16: Aguada)
8418. Mal a nai que a crianza filla non fai. (pt) O que se aprende no bero sempre
(ms-SA: Pedro Pontes Garca) dura. (Chaves) / O que se aprende no bero
8419. Mala a nai que sa filla crianza dura at sepultura. (Id.) (es) Lo que se
non fai. (mc e ms16: Santiago) aprende en la cuna, siempre dura.
8420. Neno mimado, mal educado. (Correas) / Lo que se aprende en la cuna, se
(ms10,049v: O. de Rei) olvida en la sepultura. (Id.) / Lo que se
8421. Os pais que cran un fillo solo, non aprende en la niez, dura en la vejez. (Id.) /
cran un fillo que cran un lobo. (mc / Lo que aprenden babas no lo olvidan
ms16: Lugo) barbas. (R. Marn) (ct) Lo qu'es depren en
Porque suelen mimarlo con exceso. la cuna, molt de temps dura. (Alberola)
8422. Quen cra un fillo, cra un lobo. (ms- 8430. Quen na corte se criou, sempre a
SA: R. Celso Rodrguez Rodrguez) esterco ha de cheirar. (ms16: D.E.)
8423. Se moito as gabas e regalas, as boas Var.: O que naceu no esterco, sempre cheira a
fillas volveralas malas. 3013 (ms16 e el. (ms16: Lugo)
ms10,021r: D.E.) (es) Quien en cuadras se cri, a estircol
siempre oli. (R. Marn)

EGOSMO. V. tamn Egosmo. Ambicin. Inters.


Permanencia de la educacin
8431. Andrs chupa tres, leva catro no
8424. A moza, como criada; a estopa,
3014 farraco e anda di que non vai farto.
como fiada. (ms16 e ms10,043v: D.E.) (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)

3010
ms4: Segn o natural, asn dalle consello.
3011
mc: hacendosa.
3012 3015
En ms10 s.v. Hijos. En ms10 s.v. Leche.
3013 3016
En ms10 s.v. Hijos. ms-SA: aprende, esquence.
3014 3017
En ms10 s.v. Moza. ms16: deprenda na cuna; ms-LU: s'aprende.
8432. Cando aqu non esteades, comigo Var.: No tempo dos figos non hai amigos.
comeredes. (ms10,015r: D.E.) (ms16: D.E.)
8433. Comn eu, comeu todo o mundo. (pt) Em tempo de figos, no h amigos.
(ms8,02v: Meda) (Chaves) (es) En tiempo de higos, no quiero
8434. Hai quen de seu moo ten e noutro amigos. / En tiempo de higos, tuviste cien
amigos; se acabaron los higos, y se fueron
moe. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Galicia)
los amigos. (R. Marn).
8435. Ningun coida pra outro. (ms10,050r:
8446. Entre dous que ben se queren, con un
Sober) que coma basta. (mc: Sarria / ms16: Lugo)
8436. Unha no papo e outra no saco. (ms-LU: (es) Entre dos que bien se quieren, con uno
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) que coma o goce, ya basta (Sbarbi) / Entre
dos que bien se quieren, con uno que coma,
basta. (R. Marn)
8447. Mis quero ter prs meus dentes que
Egosmo ante la muerte prs meus parentes. 3022 (ms16 e ms10,103r,
8437. A quen morte allea desexa, a sa lle ms10,004r: D.E.)
chega. (ms16: D.E.) 8448. Primeiro son os meus dentes cs meus
8438. Morran outros e vivamos e con sade parentes. (ms-LU: seminarista annimo: algn
os enterremos. 3018 (ms16 e ms10,041r: D.E.) lugar da provincia de Lugo)
(es) Mueran y vivamos; con salud los
enterremos. (H.) EGOSMO INCLEMENTE
8439. Se ha de morrer algn da familia, que 8449. A quen queiras mal, cmelle o pan, i-
morra a nora que veu de afora. 3019 (mc e a quen ben, tamn. 3023
(mc: R. Caruncho,
ms16: Bucios) Diario de Avisos / ms21)
Var.: A quen queiras mal, cmelle o pan; i-a
quen queiras ben, cmello tamn. (ms16)
(es) A quien quieras mal, cmele el pan; y a
Egosmo ante los intereses quien bien, tambin. (Correas)
8440. Cada galia escarabella pra si e non 8450. Cada un tira a auga para o seu
pr sa vecia. (ms16: Lugo) muo, inda deixe seco o do vecio. 3024
Var.: Cada galia escarba pra si. (mc e ms16: (mc: C.A. A Nosa Terra)
M.L.) 3020 Var.: Cada un tira da auga pr seu muo,
(es) Cada gallina escarba para s y no para inda que deixe seco o do vecio. (ms16: D.E.)
su vecina. (R. Marn) (pt) Cada um quer levar a gua ao seu
8441. Cada un aprica a brasa pr sa moinho, e deixar em seco o do vizinho.
sardia. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (Chaves) (es) Cada uno quiere llevar el
da provincia de Lugo) agua a su molino y dejar en seco el del
8442. Cada un arrima a brasa pr sa vecino. (mc: Sbarbi / ms16: R. Marn) (ct)
sardia. (mc e ms16: A.S.A.) Cadasc vl dur l'aigua al seu mol, ms
(pt) Cada um chega a braza sua sardinha. que quede en sec el del ve.
(Chaves) (es) Cada uno arrima el ascua a 8451. Chireme a min a bulsa e fdache a ti
su sardina. (R. Marn) / Cada uno llega la o alento. (ms16: D.E.)
brasa a su sardina. (Correas) (es) Huelame a mi en la bolsa y hidate a ti
Destaca el inters que ponemos en defender en la boca. (H. Nez)
lo que nos es favorable.
8443. Cada un pica a brasa p sa sardia.
(ms21,32v: Berms)
8444. Ten a mau grande pra coller pero non 3021
V. No tempo dos figos hai moitos amigos en Amor y
a ten pra dar. (ms8,46v: Silvarrey) amistad.
3022
3021 ms10,103r: pros dentes que. / V. Estn mis cerca
8445. En tempo de figos non hai amigos. meus dentes que meus parentes en Hambre. Gastronoma.
(mc: A.I.) / En ms10,103r s.v. Querer pero indicacin Visitas e en
ms10,004r s.v. Diente.
3023
mc: i-a; ms21: cmell'o pan, y'a quen.
3018 3024
En ms10 s.v. Muerte. ms4: o do vicio. / V. Cada un quere levar a auga
3019
ms16: ven de afora. seu muo e deixa seco o do vecio en Jurdicos y
3020
ms4: escaba pra si. similares.
8452. Lbreme Dios das mias penas que eu (es) Las campanas de Guzmn, "donde dan,
me librarei das alleas. (ms16: Lugo) dan". (Ricart)
(es) Lbreme Dios de mis penas, que yo me 8463. As camps de Adeln tocan porque
librar de las ajenas. (R. Marn) dan. 3027 (mc: Mondoedo)
8453. Todos tiran pola auga p seu moo. 8464. Bon tempo con calor a fin de mes, a
3025
(ms-SA: Gestoso provincia de La Corua / ms- probes e ricos trae inters. (ms4: J.P.)
LU: seminarista annimo: Xestoso, Monfero, C) 8465. Cada un conta da guerra segn lle vai
nela. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame,
C)
Reprobacin del egosmo 8466. Cada un fala da feira como lle vai
8454. Bocado comido non fai amigo. (mc: nela. (ms-LU: lvaro Rbade: Saavedra, Begonte,
M.V. / ms16: D.E. / ms21,07r: Berms) LU / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Galicia)
(pt) Bocado comido no ganha amigo.
(Chaves) (es) Bocado comido, no gana 8467. Cada un fala da feira segn lle vai
amigo. (mc: Correas / ms16: H. Nez) nela. (ms: V.R. y A.R. / ms21,23v: Berms)
8455. Bocado comido non gana amigo. (ms- Var.: Cada un fala na feira segn lle vai nela.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (Terra de Melide)
Lugo) (pt) Ningum conta da feira, seno como
Quien no reparte lo suyo con otro, no gana lhe vai nela. (Chaves) / Cada qual diz da
voluntades. feira como lhe vai nela. (Id.) (es) Cada uno
dice de la feria como le va en ella.
EGOSMO. AMBICIN. INTERS. V. tamn (Correas) (ct) Cada parla de la fira
Egosmo. segns li va en ella. (Alberola)
8456. A ambicin rompe o saco. (mc: Sarria) 8468. Cada un tira pr seu saco. (mc: Santiago)
Var.: A cobiza racha o saco. (C.A.) / A cobiza 8469. Cada [un] tira p seu saco. (ms-SA:
rompe o saco. (Bucios) Manuel Tojo Reboredo)
(pt) A cobia rompe o saco. (Chaves) (es) 8470. Creza o montn, que grande e bon.
La codicia rompe el saco, o quiz le (mc: Bucios)
romper donde no est. (Correas) / Codicia 8471. Dbanme o ramal pero eu quera a
mala, saco rompe. (Id.) besta. 3028 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
8457. A pon, pon, o dieiro no bolsn. (mc: annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
C.A.) 8472. Dme pan e chmame can. (mc: M.L. /
8458. A roda da carraca: o que mis mete, ms3: M.V. / ms21,12r: Berms)
mis saca... a mau chea de caca. (mc: (es) Dame pan y llmame can. (R. Marn)
C.A.) 8473. Dme pan e chame can. (ms-SA: Manuel
8459. A roda da carraca: quen mis mete, Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
PO)
menos saca. 3026 (mc: C.A.-A Nosa Terra)
8474. Danlle o dedo e quer a mau. (mc:
8460. A roda de carraca, o que mis mete Bucios)
menos saca. (ms18,21r) 8475. De balde andan os cas e ganan
8461. Abranguer moito pra apretar pouco. pedradas. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(mc / ms4: F.V.S.) lugar do norte da provincia de Lugo)
Var.: O que moito abrangue, pouco apreta. 8476. De balde andan os cas e levan
(pt) Quem muito abraa, pouco aperta.
pedradas. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(Chaves) / Quem muito abarca, pouco lugar da provincia de Lugo)
abraa. (Id.) (es) Quien mucho abarca
8477. De balde andan os cas. 3029 (mc: Lugo)
poco aprieta. (ct) Qui molt abraa, pc
estreny. (Alberola) 8478. Din as galias: "Haxa non haxa,
8462. As campanas de Gondn dan porque mdase". (mc: Bucios)
lles dan. (mc) 8479. Facer castillos no aire, un soplo os
Var.: Al fan cal di a camp de Gontn: tira. (mc: Chantada)
"Dando dan". (M.L.)
3027
V. Onomatopeyas.
3028
ms-LU: Dbanm'o, per'eu quer'a besta.
3025 3029
ms-LU: pro seu. V. Van os cas onde os chaman e levan pedradas en
3026
ms4: de carraca, o que mais. Entretenimiento.
(es) Levantar castillos en el aire. (Sbarbi) / dentro. (ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de
Levantar castillos en la arena. (Id.) / Vilastose, Muxa, C)
3035
Castillos muy altos vienen al suelo de un 8493. O qu'un non quere, outr'o desea.
solo soplo. (Id.) (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU / ms-
8480. Formar castillos no aire, un soplo LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
traos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Galicia) 8494. O que moito abarca, pouco apreta.
(ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de
8481. Galleta de monxa, fanega de trigo. Viceso, Brin, C / ms-SA: Manuel Casal Garca:
(mc: Orense) Santiago de Compostela, C / ms-SA: Jos M. Gulas
8482. Mans que non dades que esperades? Rivas: Forcarei, PO)
3030
(ms-LU: tres seminaristas annimos: algn lugar 8495. O que moito apreta, pouco agarra.
da provincia de Lugo e dous dalgn lugar de Galicia / (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia provincia de Lugo)
de Lugo) 8496. O que moito apreta, pouco colle. (ms-
8483. Maus que non dades que buscades? LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada,
3031
(mc: M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn LU. Convento Las Crneas)
lugar da provincia de Lugo / ms21,25v: Berms) 8497. O que moito colle, pouco apreta. (mc:
Var.: Maus que tomades e non dades que Santiago)
esperades? (A.N.V.) / Maus que non dades, 8498. O que moito quere agarrar, pouco lle
fillas mias que buscades? (Terra de Melide) dan a apreixar. 3036 (mc: M.V. / ms-LU:
(pt) Maos que no dais, o que esperais? seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
(Chaves) (es) Manos que no dais qu (ct) El que molt vl avassallar, pc pt
esperis? (R. Marn) abarcar. Lo que no vl, atres ho prenen
8484. Meu amigo Papafigo, papa o seu solo, al vl. (Alberola)
e o meu conmigo. (mc: Paradela-F.V.S.) Vase O que moito abrangue, pouco
8485. Meu amigo papafigo: o meu solo i-o apreta.
teu comigo. (ms-LU: seminarista annimo: algn 8499. O que moito quere, nada se lle d. (ms-
lugar da provincia de Lugo) SA: Manuel Camino Snchez)
8486. Moitos queren o sol na aira i-a auga 8500. O que moito ten, moito quere. (ms-SA:
Cndido Sears Fernndez: Buxn, Val do Dubra, C)
no horto. 3032 (ms11,49: Comarca de Fonsagrada)
8501. O que pouco colle, pouco apreta. (ms-
8487. N'hai nada que dea idea da nobreza LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada,
de que debe brasonar o home, com'o LU. Convento Las Crneas)
desintrs con que obre cos demais. 3033 8502. O que un non quere, outro apetece.
(ms4: C.G.) 3037
(mc: M.V. / ms21,27r: Berms)
8488. Non mires o que outro ten: procura Var.: O q'un non quere, outro desea. (ms15,01:
telo ti. 3034 (mc: Carballedo-F.V.S.) Feria de Chantada-21.08.58))
8489. O can anda de balde e gasta as uas. (es) Lo que uno desecha, otro lo ruega.
(mc: Fonsagrada) (Correas) (ct) Lo que no vl, atres ho
Var.: De balde andan os cas e gastan as uas. prenen al vl. (Alberola)
(Fonsagrada) (F.V.S.) 8503. O que un non quere, outro o desea.
8490. O can que vai a donde n'o chaman, 3038
(ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C
leva paos. (ms-SA: Jos Campos Lourido: Santo / ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU / ms-
Ourente de Entns, Outes, C) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
8491. O codicioso non ten reposo. (ms-LU: Lugo)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 8504. O que un non quere, outros lle rogan.
8492. O moo de meu pai muo de (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5
curso))
convento: pon faria pra fra e grans pa
8505. O que un non quer, outro lle roga. (ms-
3030
LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
ms-LU (Galicia-1): Maos; ms-LU (Galicia-2): Maus; provincia de Lugo)
ms-SA: Maus, dais, esperais.
3031
ms-LU e ms21,25v: Mans.
3032 3035
Moitos queren o sol na aira y'a auga no horto. ms-LU (Lugo): outro desea.
3033 3036
N'hay nada que dea idea d'a nobreza de que debe ms-LU: quer'agarrar.
3037
brasonar o home, com'o desintrs con que obre c'os ms21,27r: qu'un non.
3038
demais. ms-LU (Lugo) e ms-LU (Jess Redondo C.): qu'un
3034
ms4: a outra ten. non; ms-LU (Lugo): outro desea.
8506. O santo que non suda, o demo que o 8521. Quen tal ve, tal quere. (mc: L.G. / ms15,01:
limpe. (mc / ms4: F.V.S.) Eugenio Carr Aldao, Lit. Gallega, 2 ed, 1911)
(es) El santo que no suda, el demonio que 8522. Quen troca odre por odre, algn deles
lo limpie. (Sbarbi) est podre. 3042 (mc: A.S.A.)
8507. O teu, teu e meu; i-o meu meu solo. (pt) Quem troca odre por odre, porque
(mc: Bucios) um deles podre. (Chaves) (es) Quien
(es) Lo tuyo mo, y lo mo, de nadie sino cambia una bota por otra, es porque hace
mo. (R. Marn) mal vino o est rota. (R. Marn)
3039
8508. Pola santa beixas a peana. 8523. Quen troca odre por odre, algn deles
(ms21,20v: Berms) ha de ser podre. (ms21,07v: Berms)
Peaa: Peana, base para colocar encima 8524. Regalo de monxa, cunca de leite por
una imagen, estatua, etc.
cunca d'aceite. (ms21,10r: Berms / ms-LU:
8509. Pola santa bixase a peana. (mc: M.V.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) Por la peana se besa el santo. (Sbarbi) Lugo)
8510. Polo santo bixase a pedra. (mc) 8525. Regalo de monxa, cunca de leite por
8511. Polos santos bixanse as pedras; por cunca de aceite. (mc: A.S.A. / ms15,01: Eugenio
causa das mozas ousquianse as vellas. Carr Aldao, Literatura Gallega, 2 ed., 1911)
(mc: M.V.) 8526. Regalo de monxa, fanega de trigo. (mc:
Var.: Por mor dos santos chchanse as pedras; Bucios)
por mor das mozas cortxanse as vellas. Var.: Bico de monxa, fanega de trigo.
(A.N.V.) 3040 / Polas nenas bcanse as vellas. (ms5,133: Santiago)
(F.V.S.) / Por os santos bcanse as pedras e (es) Regalito de monja, costalito de trigo.
por as novas convdanse as vellas. (ms15,56) (R. Marn)
(es) Por el santo se besa la piedra. 8527. Regalo de monxa, ferrado de trigo.
(Correas) (mc: M.V.)
8512. Polos santos bcanse as pedras e por 8528. Regalo de pobre, a pretensin ole. (mc:
as mozas bcanse as vellas. (ms-SA: M.V.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Regalo del pobre al rico, ganza es de
Lugo) su bolsico. (R. Marn) / Si te da el pobre, es
8513. Polos santos bcanse as pedras, e porque ms cobre. (Id.) / Regalo de
polas mozas, as vellas. (ms-LU: seminarista pobrezuelo, no es regalo sino anzuelo. (Id.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 8529. Responso dito, cartos na mau. (mc:
8514. Pouco chega a saber o que a moito Bucios)
quer atender. (ms5,027: Fazouro, Foz / ms-LU: 8530. Rosquilla de monxa, ferrado de trigo.
seminarista annimo: Foz, LU) (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
de Lugo)
8515. Presta carro a quen ten carro. (mc:
Bucios) 8531. Saco de p nunca cheo . (mc: Bucios)
8516. Primeiro eu, e dispois eu, e sempre 8532. Saco roto non ten fondo. (mc: Bucios)
eu. (mc: Carballedo) 8533. Santo que non sude, o demo o limpe.
(es) Primero, yo; despus, yo; y si queda (mc: Bucios)
algo, para m. (R. Marn) (es) Santo que no suda, el diablo que lo
sacuda. (R. Marn)
8517. Quen desea o que non pode ter, a si
8534. Sol na aira e auga no lameiro non
mismo se engaa. (mc: Bucios)
pode ser. 3043 (mc e ms4: J.T.)
8518. Quen moito abarca, pouco apreta. (mc:
Dicc. Ac.)
Var.: Sol na aira e auga no nabal non pode ser.
Quedan atrs diversas variantes. (ms4: J.T.)
8519. Quen moito enfeita, pouco ata. 3041 8535. Tente, Xan, que mis che darn. (mc:
(mc: A.N.) Fonsagrada-F.V.S. / ms11,43: Comarca de Fonsagrada)
8520. Quen muito ten, muito quer. (ms-SA: 8536. Ti seala a pereira, i-eu sea beira.
3044
Francisco Canosa Quintns) (mc: M.L.)

3042
ms4: d'eles ha de ser podre.
3039 3043
Pol'a Santa beixas a peona. V. tamn Agrcolas (Generales). / Na variante: ms4:
3040
mc: mr. no lameira.
3041 3044
ms3: enfeixa; ms4: enfeicha. ms4: i-ensea.
8537. Tia meu pai, tia mia nai, tia ELECCIN. V. tamn Decisin.
mia ta, e tia meu fol faria. 3045 (mc / 8552. A loba e a muller son iguales en
ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn escoller. 3048 (ms16 e ms10,033v: D.E.)
lugar da provincia de Lugo)
8553. A quen dan en que escoller, danlle
8538. Tdalas comenencias non caben nun
abondo que facer. 3049 (ms16 e ms10,013v:
saco. (mc) D.E.)
8539. Tdolos proveitos non caben no peito. 8554. A quen ds en que escoller, dslle ben
(mc: Sanguiedo. Laln)
en que entender. 3050 (ms16 e ms10,013v: D.E.)
8540. Todos os proveitos non veen a unha (es) A quien dan en que escoger, le dan en
pota. (mc: Foz-F.V.S. / ms-LU: Trini Figueiras: Foz, qu entender. (R. Marn)
LU. Convento de Las Crneas: San Salvador de Asma,
Chantada)
8555. A quen diron a escoller, dronlle a
8541. Todos os proveitos non caben nun irra sin querer. 3051 (ms16 e ms10,013v: D.E.)
(es) A quien dieron a escoger, dieron a la
saco. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
ira. (Correas)
8542. Un ano no saco, o outro no papo. (mc: 8556. A xente ca xente i-o zorro cas pitas.
3052
Santiago) (ms-LU: Dous seminaristas annimos: algn
8543. Un no saco e outro no papo. (ms-SA: lugar da provincia de Lugo)
Manuel Boado Vzquez: Santa Mara dos nxeles, 8557. Branco ou negro, que haxa pelo.
Boimorto, C) (ms10,049r)
8544. Unha no pao i-outra no saco. (mc: 8558. Cre con cre, le con le, xente con xente
Bucios) i-o zorro cas galias. 3053 (mc)
(pt) Um no papo, outro no saco e chora (pt) Cr com cr, l com l. (Chaves)
pelo que est no prato. (Chaves) (es) Una 8559. Da maza rebola vea o demo e
en el papo, otra en el saco, y otra bajo el escolla. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: Vilalba,
sobaco, y aun llora por lo que qued en el LU / ms-LU: seminarista annimo: Fazouro, Foz, LU /
plato. (R. Marn) ms-LU: seminarista annimo: Vilalba, LU)
3046
8545. Unha no papo i-autra no saco. (ms- 8560. Da rapa rebola vea o demo e
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de escolla. 3054 (mc: M.V. / ms-SA: Juan Benito Filloy
Lugo)
Rial: Graba, Silleda, PO)
8546. Unhos pr gusto, outros pr gasto. Var.: Antre o rapo i-a rebola, vea o demo e
(ms) escolla. (Terra de Melide)
8547. Vllache Dios qu'a xeito te pos; cando 8561. Do rapo i-a rebola vea o demo i-
queras tu, ben te poas. (ms4: M.L.) escolla. 3055 (ms21,01v: Berms)
8548. Vida por vida, pirmeiro a mia. (mc: 8562. Entre a milla i-a rebola vea o demo
Sarria)
(es) Vida por vida, primero la ma. (R. i-escolla. (ms8,61r: Trives)
Marn) 8563. Entre o mazo i-a rebola vea o demo
e escolla. 3056 (mc: A.N.)
EJEMPLO Como: Do mazo rebola...
8549. Bo exempro e boas razs ganan 8564. Entre run gando pouco ters que
moitos corazs. 3047 (ms16 e ms10,015v: D.E.) escoller. (ms16: D.E.)
8550. Cando o gardin xoga s naipes que 8565. Escoller non acertar. (ms16: Lugo)
farn os frades? (ms16: D.E.) 8566. Escoller, escoller, i-o pior coller. (ms16:
Lugo)
(es) Cuando el guardin juega a los naipes
qu harn los frailes? (H. Nez)
8551. Na casa do tamborileiro todos saben
3048
ser danzantes. (ms16: D.E.) 3049
En ms10 s.v. Lobos.
En ms10 s.v. Escoger.
(es) En casa del tamborilero, los hijos son 3050
En ms10 s.v. Escoger.
bailadores. (Correas) 3051
En ms10 s.v. Escoger.
3052
ms-LU: e o zorro.
3053
ms: y-o. / Dentro de Miscelnea no mecanoescrito
orixinal.
3045 3054
ms4 e ms-LU: o meu fol; ms-LU: pae, mae. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
3046 3055
O orixinal di Unha no papo yautra no saco. D'o rapo y'a rebola vea o demo y'escolla.
3047 3056
En ms10 s.v. Ejemplo. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
(es) Escoger, escoger, y lo peor haber. (R. 8580. Xente con xente i-o zorro coas pitas.
Marn) 3065
(ms14,18)
8567. Mis vale acertar que escoller. (ms16:
D.E.)
EMBARCACIONES. V. tamn Martimos (Arte de
8568. O que escolle, o demo o tolle. (ms8,27r: navegar), Navegacin, Pesca, Pescadores.
La Caiza)
3057 8581. A aventura na barca: a moced
8569. que lle dan, non escolle. (ms16 e
ms10,013v: D.E.)
traballada e a vella [sic] queimada.
(ms18,68r: Diario de Avisos, de Ricardo Caruncho
(es) A quien dan no escoge. (S.) (1888))
8570. O que moito escolle queda na orela. 8582. A grande barco, grande vela. (mc: Pidre-
(ms8,61v)
F.V.S. / ms16: Lugo)
Orela = orilla en Meda.
3058 8583. sombra da mesana reclase a
8571. O que moito escolle, o run colle.
(ms: Vida Gallega)
maior. (mc e ms16: Santiago)
(pt) Quem muito escolhe pouco acerta. 8584. A tilla pra o raps. (mc e ms16: M.-Bueu)
(Chaves) La tilla es la parte reguardada a proa y popa
8572. O que moito escolle, pior pera come. en las embarcaciones pequeas (Carr).
3059
(ms16: Ribadeo / ms5,027: Ribadeo) 8585. A ventura na barca: a mocedade
8573. Quen ben ten e mal escolle, por mal traballada e a vellez queimada. 3066 (mc e
ms16: C.A. / ms18,21r)
que lle vea non se anoxe. 3060 (ms: N.V. 2 (es) La ventura de la barca: la mocedad
serie / ms16 e ms10,013v: D.E.)
trabajada y la vejez quemada. (Gella) / La
(es) Quien bien tiene y mal escoge, por mal
ventura de la barca, la mocedad trabajada,
que le venga no se enoje. (R. Marn)
y a la vejez, quemada. (Correas) (ct) La
8574. Quen elixe armas, quere reer con ventura de la barca: en s joven treball i a
ventaxa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar la vellesa crem. (Gella)
de Galicia) Es el refran como un desolador epitafio: la
8575. Quen elixe armas, quere vencer con barca, azotada por todos los vientos y las
ventaxa. 3061 (ms: Bucios) borrascas, mientras puede salir al mar, para
(es) Quien elige armas, rie con ventaja. ser quemada despus, cuando se inutiliza,
(R. Marn) se toma aqu como imagen de los que
8576. Quen moito escolle, o demo llo tolle. gimen bajo desgracias continuas.
3062 3067
(ms16 e ms10,013v: D.E.) 8586. Alba alta, vela baixa. (mc / ms16: La
8577. Run gando, pouco ten que escoller. Corua / ms16: Sada)
(mc: Chantada / ms16: R. Fisterrn / ms17,095) Var.: Alba baixa, vela alta. (mc / ms16: La
(pt) Gado ruim, no tem desvio. (Chaves) Corua / ms16: Sada)
(es) Entre run ganado, poco hay que (es) Alba alta, vela baja. (R. Marn) / Alba
escoger. (Sbarbi) baja, vela alta. (Gella)
Se aplica figuradamente a persoas o cosas Cuando el alba se eleva en el firmamento
que, siendo de mala calidad para el fin que ms de lo que suele, presagia tempestad; y
se pretende, ninguna merece preferencia. viceversa.
8578. Vea o demo e escolla. 3063 (ms) 8587. Barca chegada, faena acabada. (mc:
(pt) Venha o diabo e escolha. (Chaves) (es) Santiago / ms16: Lugo)
3068
Venga el diablo y escoja. (Correas) 8588. Barca parada non gana soldada.
8579. Xente con xente i-o zorro cas galias. (mc e ms16: Agro)
3064 (pt) Barco parado, no faz viagem.
(ms: Pidre-F.V.S.)
(Chaves) (es) Barco amarrado no gana
flete. (R. Marn) / Barco parado no gana
3057
En ms10 s.v. Escoger. nada. (Gella) / Barco parado no gana
3058
Contn a indicacin Eleccin. dinero. (Gella) / Barco parado no gana
3059
ms5,027: muito, peor.
3060
Contn a indicacin Eleccin no ms. En ms10 s.v.
3065
Escoger. Xente con xente y o zorro co'as pitas.
3061 3066
Contn a indicacin Eleccin. ms e ms18,20r: vella queimada; ms2: da barca, y .
3062 3067
En ms10 s.v. Escoger. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
3063
Contn a indicacin Eleccin. incluu este refrn en Navegacin (Normas de
3064
Xente con xente y o zorro c'as galias. / Contn a navegacin).
3068
indicacin Eleccin. mc: non gana xornada.
flete. (Id.) / Barca varada no hace nada. 8597. Maraxe tardeira leva as barcas
(Id.) / Barco parado no gana flete. (Gella) ribeira. (mc e ms16: S. Loureiro)
(ct) Barca par no guanya res. (Gella) 8598. Maraxe tardeira leva os barcos
8589. Barco grande, ande ou non ande. (mc e ribeira. (ms18,63r: Coleic. Renacencia, Santiago
ms16: Vida Gallega)
Loureiro, Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta Loroo,
(es) Barco grande, ande o no ande. (Gella) 1936)
/ A la mar, madera. (Sar.) 8599. Matar, non matar, cos barcos andar.
Porque ofrece mayor seguridad que el (mc e ms16: S. Loureiro)
pequeo y dbil. Equivale al castellano 8600. Moito vento, pouca vela. 3072
(mc: S.
Barco grande y ande o no ande que, segn Loureiro / ms16: Saralegui)
el Diccionario martimo de 1831, citado por (es) A mucho viento, poca vela. (Saralegui)
Saralegui (pg. 118), significa que contra la (ct) Segons el vent, les veles. (Id.)
mar tiene ms resistencia y es ms seguro, 8601. Nin en agosto camiar nin en Nadal
el barco grande. Saralegui, e. c. lo hace
navegar. (mc e ms16: J.P.)
equivalente de a la mar, madera.
(pt) Nem em agosto caminhar, nem em
8590. Barco marelo sin capitn galego, dezembro marear. (Chaves) (es) Ni en
nunca boa arribada. 3069 (mc e ms16: agosto caminar, ni en diciembre navegar.
Bucios-F.V.S.) (R. Marn)
3070
8591. Cando a vela bate o palo, malo. 8602. Nin os barcos andan sin vento nin as
(mc e ms16: S. Loureiro)
(es) Cuando la vela azota el palo, ...malo! mulleres paren sin tempo. (mc: Riveira, Gella
3071 / ms16: Riveira, Sta. Eugenia)
(Sar)
Las velas suelen azotar la arboladura, por 8603. O barquio que moito quer camiar,
calma o por contraste. Ambas cosas son volta no camio d. 3073 (ms-SA: seminarista
molestas y perjudiciales para la annimo: algn lugar da provincia da Corua)
embarcacin y para el navegante. 8604. O fillo do patrn caga xunto timn.
3074
(Saralegui) (mc e ms16: S. Loureiro)
8592. Cando te embarques, fai testamento. 8605. O que chega tarde, un remo torto
(mc: C.A. A.N. Terra / ms16: C.A.) nunca lle falta. (ms-SA: Agustn Dosil Maceiras:
8593. Catro cartns fan unha parte. (mc e Ponte Nafonso, Noia, C)
ms16: M.-Bueu) 8606. O que tarde chega barca, nunca un
Cuentas de los tripulantes de las barcas de remo torto lle falta. (mc / ms16: Lugo)
pesca. (pt) Quem tarde embarca, remo torto no
8594. Coa proa dos barcos mrcase o lhe falta. (Chaves) / Quem vai atrs, rema
tempo. (mc e ms16: M.-Bueu) com o remo torto. (Id.) (es) Quien tarde
8595. En pouca auga pouco se navega. (mc e viene a la barca, un remo tuerto nunca le
ms16: M.L.) falta. (R. Marn)
(es) En poca agua, poco se navega. (Gella) 8607. O que tarde chega barca, un remo
Para realizar grandes empresas, es menester torto nunca lle falta. (ms-LU: Manuel Portela
contar con medios apropiados. Balayo)
8596. Mis vale palmo de vela que remo de 8608. O que tarde embarca, un remo torto
galera. (mc, ms e ms16: S. Loureiro) nunca lle falta. (mc / ms16: La Corua /
Var.: Vale mis palmo de vela que cen remos ms18,69v: Gella, -Lira)
de galera. (mc e ms16: Bayona) (pt) Quem tarde embarca, remo torto no
(es) Ms vale palmo de vela que remo de lhe falta. (Chaves) / Quem vai atrs, rema
galera. (Gella) com o remo torto. (Id.) (es) Quien tarde
La razn de la paremia es clara: en el viene a la barca, un remo tuerto nunca le
primer caso, el viento lleva al barco; en el falta. (R. Marn)
segundo es el hombre quien, quiz contra
viento, lleva al barco. (ms)
3072
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
3069
ms: arribadal. incluu este refrn en Navegacin (Normas de
3070
ms16: malo, malo. / Nunha segunda clasificacin navegacin).
3073
temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Navegacin O barq'uio q'ue moito q'uer camiar bolta no camio
(Normas de navegacin). da.
3071 3074
ms: azota el palo. ms: c... xunto.
8609. O que tarde se embarca, un remo Var.: Chuvia antes do vento, aferra e mtete
torto nunca lle falta. (ms21,08r: Berms) dentro; e vento antes da chuvia, dixate ir que
8610. Patrn que non bebe, calada que non hai duda. (ms16: R. Fisterrn)
perde. (mc e ms16: Gella, Isla de Arosa) 8618. Si vn o vento antes da chuvia, mete o
8611. Pau si remas, pau si non remas. (mc e pano dentro. 3078 (mc e ms16: Sar., Riveira)
ms16: A.S.A.) (es) Viento antes que lluvia, djate ir que
(es) Palo si bogas, palo si no bogas. (Gella) no hay duda. (Gella)
/ Palo si remas, palo si no remas. (Id.) 8619. Tal vento, tal viaxe. (mc e ms16: F.L.)
Alude a las censuras inconsideradas de que 8620. Tanto remar, remar, i- chegar
se hace objeto a la obra de un hombre sea porto, afogar. 3079 (mc / ms4: F.V.S. / ms16:
cual sea. Lugo)
8612. Segn o barco, leva a vela. (mc e ms16: Vase Remar, remar...
Bucios) 8621. Timn sin ferro non goberna. (mc e
8613. Si a proa vai e vn, o tempo non se ms16: S. Loureiro)
ten. (mc e ms16: M.-Bueu) 8622. Un barco cargado de patrns vaise a
8614. Si queres que o vento vea, dlle coa pique. (mc e ms16: Santiago)
lea. (mc e ms16: Sar., Ferrol) 8623. Un remo solo non leva a barca
Dale con el remo, boga, explica Gella. orela. (ms16: Sober)
Saralegui dice no entender el refrn y aade Var.: Co un remo non se leva a barca orela.
una explicacin que le di una persona (ms16: Sober)
ilustrada de Ferrol: Cuando se queda el 8624. Unha lancha con dous remos, un sesto
viento, hay que armarse de paciencia y con do[u]s patelos. 3080 (ms-SA: seminarista
tirar del remo, hasta que vuelva. annimo: Louro, Muros, C)
Si te chega a auga antes do vento, 3081
8615. 8625. Vento alto, vela baixa. (mc e ms16:
colle-la vela e metela dentro. 3075 (mc e Cayn-Refranero del mar)
ms16: Sar., Pontedeume) 8626. Vento en popa a toda vela, navega
(es) Si viene el agua antes que el viento, unha carabela. (mc e ms16: S. Loureiro)
agarra la vela y mtela dentro. (Gella) 8627. Vento en popa medio porto.
3082
(mc e
8616. Si te chega a auga antes do vento, ms16: S. Loureiro)
deixa ir a vela ao vento. 3076 (mc e ms16: (es) Viento en popa, es medio puerto.
Sar.) (Gella) / Viento en popa, es medio viaje.
(es) Agua antes de viento, aferra y vete (Id.) / Viento en popa y mar bonanza,
dentro. (Gella) / Viento antes que lluvia, navegaba Sancho Panza. (Id.)
djate ir que no hay duda; lluvia antes de 8628. Volvan os barcos, volvan as redes,
viento, mtete dentro. (Gella) / Si viene el non vean eles. (mc e ms16: M.L.)
agua antes que el viento, agarra la vela y
mtela dentro. (Gella)
8617. Si vn a chuvia antes do vento, aferra EMBARCAR
8629. Pra embarcar, o primeiro; pra
e mete dentro; si vn o vento antes da
chuvia, deixa ir, que non ten duda. 3077 desembarcar, o derradeiro. (ms10,010v:
D.E.)
(mc, ms4 e ms16: Muros)

3078
ms4: o pano a dentro. / Nunha segunda clasificacin
temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Navegacin
(Normas de navegacin).
3075 3079
Si te chega a auga antes do vento, collel-a vela e En segundas clasificacins temticas, Vzquez Saco
metel-a dentro. / ms e ms4: collela, metela. / Nunha incluu este refrn en Desgracia e Esfuerzo. V. Remar,
segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este remar pra morrer na veira do mar en Desgracia e en
refrn en Navegacin (Normas de navegacin). Esfuerzo.
3076 3080
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco O orixinal di Un'a lancha con dous remos un esto
incluu este refrn en Navegacin (Normas de con dos patelos.
3081
navegacin). Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
3077
ms4: Se ven, antes que o vento; mc: antes que a incluu este refrn en Navegacin (Normas de
chuvia / V. Si vn a chuvia antes do vento, colle-la vela e navegacin).
3082
metela dentro en Martimos (Vientos y calmas). Nunha Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este incluu este refrn en Navegacin (Normas de
refrn en Navegacin (Normas de navegacin). navegacin).

Anterior Inicio Siguiente


8641. Xogars e ganars, pero sempre
EMBUTIDOS. V. tamn Comida, Hambre. t'empears. (ms-LU: seminarista annimo:
Gastronoma, Morcilla. Guntn, LU)
8630. Carne da saqueta, que a coma quen a
meta. (ms8,38r: Silvarrey) EMPEORAMIENTO
8631. Carne de calceta, que a coma o que a 8642. Fuxir das tixelas e caer nas brasas
meta. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, non son ventaxas. (ms15,12)
Carballedo, LU) 8643. Mal a p e peor d'a cabalo. (ms4: F.V.S.)
8632. Carne de calceta, que a coma quen a 8644. Non se est sempre tan ben que non
meta. 3083 (mc e ms16: A.N.) se poda estar millor, nin tan mal que
(es) Carne en calceta, para quien la meta. non se poda estar pior. (ms10,015r: D.E.)
(R. Marn) / Carne enfundada, para quien
8645. Ond'hai un malo, inda hai outro pior.
le agrada. (Id.) 3087
(ms15,16)
8633. Carne en calceta, qu'a coma quen-a
8646. Pior o remedio que a enfermed.
meta. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da 3088
provincia de Lugo) (ms10,092r: D. E.)
3089
8647. Pior o roto que o descosido.
(ms10,092r: D. E.)
EMIGRACIN 3090
8648. Sempre hai un pior pra un millor.
8634. En terra allea hastra as vacas turran (ms10,092r: D.E.)
os bois. 3084 (mc e ms16: C.G. / ms21,03r: Berms 8649. Xa me dixo Leonor que cada vez vai
8635. )
peor. (ms8,50v)
(es) En tierra ajena, la vaca al buey
acornea. (Correas) / En tierra ajena la vaca
al buey maja. (Id.) ENALTECIMIENTO
8636. Na casa allea poden as vacas cos bois.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da ORGULLO DEL ENALTECIDO
provincia de Lugo) 8650. Si queres conocer a Pedrio, dlle un
3085
8637. Na terra allea a vaca escornea. mandio. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(mc: Tuiriz, Monforte / ms16: Tuiriz / ms-LU: lugar da provincia de Lugo)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 8651. Si queres conocer a Periquio, dlle
(es) En tierra ajena, la vaca al buey
un mandio. 3091 (mc: M.V. / ms16: D.E. /
acornea. (Sbarbi)
ms21,25v: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
8638. Na terra allea as vacas escornan os algn lugar da provincia de Lugo)
bois. (mc: M.V.) Var.: Si queres saber qun Periquio, dlle
Var.: Na terra allea a vaca boi escornea. un mandio. (Bucios) / Si queres saber qun
(ms16: Lugo) Minguio, dlle un mandio. (ms16: Sober)
(es) En terra ajena la vaca al buey maja. (pt) Se queres conhecer o vilo, pe-lhe o
(Correas) / En tierra ajena, la vaca al buey governo na mo. (Chaves) / Se queres
acornea. (Id.) conhecer o vilo, mete-lhe a vara na mo.
8639. Tcalle un sacho e dlle a foucia que (Id.) (es) Si quieres saber quin es Gil, dale
vai pr sega en Castilla. (ms-SA: Francisco la vara de alguacil. (R. Marn) / Si quieres
Canosa Quintns) saber quin es Periquillo, dale un empleillo
(o un mandillo). (Id.) / So alcalde o no so
EMPEOS. V. tamn Deudas. alcalde, o esta varilla la traigo de balde?
3086 (R. Marn) / Si quieres conocer al
8640. O que has de empear, vndeo.
(ms16 e ms10,047v: D.E.) galleguio, dale un mandio. (ct) Si vols
(es) Lo que se ha de empear, vndase. saber qu es Leandro, dnali mando.
(Correas) (Alberola)

3087
Ond'hay un malo inda hay outro pior.
3088
Sen tema no orixinal.
3083 3089
ms4: da calceta. Sen tema no orixinal.
3084 3090
ms21,03r: hastr'as vacas. Sen tema no orixinal.
3085 3091
ms-LU: acornea. ms4 e ms-LU: Se qus conocer; ms16 e ms21,25v: Se;
3086
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Empear. ms21,25v: dall'un mandio.
ENCUENTRO
ENCARGOS 8661. mal encontro faille a figa. (ms10,011r:
8652. Carta sin dieiro non pas'o ponte do D.E.)
Leiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 8662. mal encontro, dlle a man e
provincia de Lugo) mdate pronto. (ms10,011r: D.E.)
8653. Encargos sin dieiro dixanse no
primeiro regueiro. (ms21,07r: Berms) ENDENTECER. V. tamn Dientes.
8654. Encargos sin dieiro non pasan o 8663. Cando o menio endentece axia
Cabo Silleiro. 3092 (ms16: A.S.A. / mc: Sar., irmanece. (ms10,011r: D.E.)
Bayona)
Var.: Encargos sin dieiro chegan a Sigueiro. ENEMIGOS
(A.S.A.) / Encargos sin dieiro non pasan do
8664. Cando fores por un camio non fales
cabo Silleiro. (Bayona-F.V.S.) 3093 / Encargos
sin dieiro chegan primeiro regueiro. mal do teu enemigo. (ms10,011v: D.E.)
(A.S.A.) / Encargo sin dieiro non pasa a 8665. Do enemigo colle o consello. (ms10,011v:
ponte de Outeiro. (M.L.) D.E.)
(pt) Encomendas sem dinheiro, esquecem 8666. Enemigo, de ningun; amigo, cando
ao primeiro ribeiro. (Chaves) / menos, de un. (ms10,011v: D.E.)
Encomendas sem dinheiro, ficam no 8667. O dieiro do teu enemigo, en pan
tinteiro. (Id.) / Encomendas sem dinheiro, cocido e en rodas o vexas. (ms-LU:
esquencen / ao primeiro regueiro. (Chaves) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
/ Encomendas sem dinheiro, ficam na toca 8668. O enemigo da noiva nunca fala ben
dum sombreiro. (Id.) (es) Encargo sin da boda. 3094 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
dinero siempre est hecho. (R. Marn) / (es) El enemigo de la novia cmo dir
Encargo sin din, descanso de mi rocn. / bien de la boda? (R. Marn)
Encomendar sin dinero, es encomendarlo a 8669. O enemigo de home sempre foi o
Duero. (R. Marn)
home. 3095 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
Prximo al Oeste de Bayona. Tiene
multitud de variantes. Y, como dice 8670. O enemigo honrado, deixalo e non
Saralegui, equivalen al conocido del aldraxalo. 3096 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
3097
cuento: t que pitas, pitars. 8671. O enemigo nunca far bo testigo.
8655. Encargos sin dieiro quedan no (ms16 e ms10,011v: D.E.)
(es) El enemigo no vale para testigo: pero
primeiro rigueiro. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) vale ms que otro por testigo de abono.
(Correas)
8656. Os encargos sin dieiro quedan no
primeiro carreiro. (ms-LU: seminarista 8672. teu enemigo cmelle o pan e bbelle
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) o vio. 3098 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
8657. Os encargos sin dieiro quedan no (es) Al enemigo comelle el pan y bebelle el
vino. (Correas)
primeiro rigueiro. (ms15,11)

ENCOMENDAR
8658. Encomenda sen renda, ser parvo o Abrir calle al enemigo
que a atenda. (ms10,011r: D.E.) 8673. A enemigo que fuxe, ponte de prata.
(mc: C.A.)
Var.: enemigo que fuxe, ponlle ponte de
ENCUBRIR
prata. (ms16 e ms10,011v: D.E.) 3099
8659. O que che encobren non queiras (pt) A inimigo que foge, ponte de prata.
sabelo i-o que che descobren teno (Chaves) (es) A enemigo que vuelve la
segredo. (ms10,011r: D.E.)
8660. O que encobre o seu natural, pra si
fai o mal. (ms10,011r: D.E.) 3094
En ms10 s.v. Enemigos.
3095
En ms10 s.v. Enemigos.
3096
En ms10 s.v. Enemigos.
3097
En ms10 s.v. Enemigos.
3092 3098
mc: Cabo Sigueiro. En ms10 s.v. Enemigos.
3093 3099
ms4: non pasan a cabo. En ms10 s.v. Enemigos.
espalda, las puentes de plata. (R. Marn) / 8687. A frol da maravilla, cando morta,
A enemigo que se ausenta, con msica y cando viva. (mc e ms16: Bucios)
fiesta. (Id.) / Al enemigo si huye, la puente (es) La flor de la maravilla: ctala muerta,
de plata. (mc: Correas / ms16: Z.) ctala viva. (R. Marn)
8674. enemigo que marcha, ponte de 8688. Al vaias, mal, onde che poan bo
plata. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: cabezal. 3105 (ms16 e ms10,035r: D.E.)
Vimianzo, C) Var.: Vai o mal a onde lle poen bo cabezal.
8675. O que por lo seu enemigo roga, (ms16 e ms10,036r: D.E.) 3106
seguro ao ceu navega. (ms-LU: seminarista 8689. As enfermedades entran por libras e
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
salen por adarmes. 3107 (mc e ms16: M.V.)
(pt) A doena vem as braas e vai s
polegadas. (Chaves) / A doena vem a
Temor al enemigo cavalo e vai a p. (Chaves) (es) Las
8676. Cando fores por un camio, non fales enfermedades entran por libras y salen por
adarmes. (R. Marn) (ct) Els plaers entren
mal do enemigo. (ms16: D.E.)
3100 per onces y els mals per arrves. (Alberola)
8677. Dos enemigos, os menos. (ms16 e
ms10,011v: D.E.)
8690. Boa mexada, bo coor e tres figas
(es) De los enemigos, los menos. (Z.) doutor. (ms16 e ms10,020v: D.E.)
8678. Quen seu enemigo corre, s sas Var.: Mexa limpo, mexa craro e figa
ciruxano. (ms16 e ms10,020v: D.E.)
mans morre. 3101 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
(es) Cuando el enfermo mea de color de
8679. Quen ten un enemigo, non as ten florn, eche al mdico para run. (R. Marn)
todas consigo. 3102 (ms16 e ms10,011v: D.E.) 8691. Caga duro e mexa claro e rete do
8680. Quen tea enemigos, que non durma mdico e do boticario. (ms18,01r)
ou durma pouquio. 3103 (ms16 e ms10,011v: 8692. Cando a ver un enfermo moitos
D.E.)
mdicos van, alporzase o sacristn
8681. Quen enemigos tea, mire ben por
porque sial de din, dan. (ms10,011v: D.E.)
onde vai. 3104 (ms16 e ms10,011v: D.E.)
8693. Cando bos estamos, dos enfermos non
ENFADOS nos lembramos. (ms10,011v: D.E.)
8694. Con tdolos males un dorme, menos
8682. Mal vai a danza cando na casa de
vost me tratan. (ms16: Lugo) co seu, que non pode. (ms16: R. Fisterrn)
(es) Cuando en mi casa me habla con 8695. Conoce-la enfermedade gran parte
crianza, mala va la danza. (R. Marn) da sade. (ms10,011v: D.E.)
8683. home anoxado dlle de lado. (ms16: 8696. Enfermedade de nove meses nas
Lugo) mulleres, crase antes dos dez meses.
(es) Al hombre enfadado, dale de lado. (R. (ms10,011v: D.E.)
Marn) 8697. Mal por mal, pedra por cabezal. (mc e
8684. O que primeiro gana, dispois regaa. ms16: Bucios)
(ms10,107r: D.E.) (pt) Mal por mal, pedra por cabeal.
8685. O que se enfada, ten dous traballos. (Chaves)
(ms16: Sarria) 8698. Mal sobre mal e pedra por cabezal.
(es) Tendr dos males: uno en enojarse y (mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
otro en desenojarse. (Correas) (es) Mal por mal y piedra por cabezal.
8686. Quen gana primeiro, regaa (Sbarbi) (ct) Mal sobre mal y pedra per
derradeiro. (ms10,107r: D.E.) capal. (Alberola)
Todos los males vienen juntos sobre el que
es verdaderamente desgraciado.
ENFERMEDAD. V. tamn Medicina. Higiene.
8699. Mexa craro, caga duro e rite dos
mdicos e dos buticarios. (ms-LU: seminarista
annimo: Melide, C)
3100
En ms10 s.v. Enemigos.
3101
En ms10 s.v. Enemigos.
3102 3105
En ms10 s.v. Enemigos. En ms10 s.v. Mal.
3103 3106
En ms10 s.v. Enemigos. En ms10 s.v. Mal.
3104 3107
En ms10 s.v. Enemigos. ms4: saen por.
8700. Mexe eu claro e cgome no ciruxano. (es) Los males hacen amistades. (R. Marn)
3108 8713. Os males non precisan que os
(mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) Mijar claro, dar uma figa ao mdico. chamen. 3116 (ms16 e ms10,035: D.E.)
(Chaves) (es) Mea claro y de buen color, y (es) Los males no han menester que los
una higa para el doctor. (Castillo) / Mea llamen. (R. Marn)
claro y recio, y una higa para el mdico. 8714. Por moito mal que tea, naide morre
(Id.) hastra que Dios queira. (ms16: Lugo)
8701. Nin de moito mal se morre nin de (es) Por mucho mal nadie muere hasta que
pouco escapa o que est na cama. 3109 Dios quiere. (R. Marn)
(ms16 e ms10,035r: D.E.) 8715. Prs enfermos do peito, o leite de
(es) Ni de mucho mal muere, ni de poco burra remedio feito. (ms10,011v: D.E.)
escapa cuando el enfermo est en cama.
8716. Quen dice "ai!", mal lle vai. (mc e
(Correas) ms16: A.S.A.)
8702. Non lle fai mal enfermo o caldo de 8717. Se ques enfermar, cea moito e vaite
galia ou de pucheiro. (ms10,011v: D.E.) deitar. (ms10,011v: D.E.)
8703. Non me pesa polo que meu fillo 8718. Se quitan os enfermos, sanos poucos
enfermou senn polo mal vezo que lle quedan. (mc e ms16: Bucios)
quedou. 3110 (ms16 e ms10,011v: D.E.) 8719. Sobre humed estancada, enfermed
(es) No me pesa porque mi hijo enferm,
sobrenada. (mc e ms16: J.P.)
sino por la mala costumbre que tom y por
el mal vezo que le qued. (Correas) 8720. Sol que entra pola cabeza, faille mal
8704. enfermo purgdeo, sangrdeo, hastra s ps. (ms5,121: Trapero)
acochdeo, e, se morre, enterrdeo.
(ms10,011v: D.E.) ENFERMEDAD Y MUERTE
8705. O mal que non ten remedio, esquecelo 8721. A i-auga meicia pr'aquel que de
o millor medio. 3111 (ms16 e ms10,035v: D.E.) vida. (ms16: D.E.)
(es) El mal que no tiene remedio, olvidallo Var.: Pr enfermo que de vida, a i-auga lle
es mejor medio. (Correas) meicia. (ms16 e ms10,011v: D.E.) 3117 /
8706. O mal sea pra quen o queira. 3112
(ms16 Cando o enfermo est de vida, auga fra fai
e ms10,035v: D.E.) meicia. (ms16: Pombeiro)
(es) El mal sea para quien lo quiera. (R. (es) Al enfermo que es de vida, el agua le es
Marn) medicina. (R. Marn)
8707. O mal, mal criado fai. 3113
(ms16 e 8722. A mal mortal, nin mdico nin meicia
ms10,035v: D.E.) lle val. 3118 (ms16 e ms10,035r: D.E.)
(es) El mal, mal criado haz. (Z.-H. Nez) Var.: A enfermedade mortal, nin mdico nin
8708. O medo do enfermo pon medo s meicia lle val. (ms16 e ms10,11v: D.E.) 3119
veces mdico. 3114 (ms16 e ms10,038v: D.E.) (es) Al mal mortal, ni mdico ni medicina
(es) El miedo del enfermo miedo pone al no le val. (Correas)
mdico. (Z.) 8723. A morte a todas cousas se iguala. (ms-
8709. O que come ben e caga ben, maldito SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
mal ten. (ms16: Sober) 8724. Cando de morte o mal, de Dios lle
8710. Onde hai enfermed, arde a casa e vea o remedio. 3120 (ms16 e ms10,035r: D.E.)
non fumega. (ms16: R. Fisterrn) 8725. Cando non se sinte o mal, mala
8711. Os enfermos cranse nos libros e sial. 3121 (ms16 e ms10,035r: D.E.)
(es) Es mala seal cuando no se siente el
mrrense nas camas. (ms10,011v: D.E.)
3115 mal. (Correas)
8712. Os males fan amistades. (ms16 e
ms10,035: D.E.)

3108 3115
ms16: craro. En ms10 s.v. Mal.
3109 3116
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Mal.
3110 3117
En ms10 s.v. Enfermedad. En ms10 s.v. Enfermedad.
3111 3118
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Mal coa indicacin Enfermedad.
3112 3119
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Enfermedad.
3113 3120
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Mal coa indicacin Enfermedad.
3114 3121
En ms10 s.v. Miedo. En ms10 s.v. Mal.
8726. Cando o mal de morte, non hai 8739. Muller doente, muller pra sempre.
remedio na horta. (mc e ms16: Bucios) (mc: J.T. / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
8727. Cando o mal de morte, o remedio Var.: Muller enclenque, dura sempre. (J.T.)
(pt) Mulher doente, mulher para sempre.
morrer. (mc e ms16: J.T.)
(Chaves) (es) Mujer enferma, mujer eterna.
(pt) Quando o mal de morte, o remdio
(R. Marn)
morrer. (Chaves) (ct) Quan el mal es de
mrt, sols el morir es remey. (Alberola) 8740. Muller enclenque, muller pra sempre.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
8728. Cousa de mal non querer sanar.
(ms16: D.E.)
8741. O cansarlle a un as forzas, non ouvir
(es) Asaz es de mal no querer sanar. e non ver son siales de morrer. (ms16:
(Correas) Sier, Sarria)
8729. Chiculate antes de baarse non debe 8742. fin do ano mis come o morto que o
tomarse, si un non ten ganas de sano. (ms4)
enterrarse. (ms5,121: Trapero) 8743. O mal da morte non hai mdico qu'o
8730. De morte sial o non querer sanar. acerte. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
3122
(ms16 e ms10,043r: D.E.)
8744. O mal da morte non hai remedio que
(es) Seal mortal no querer sanar. o corte. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro:
(Correas) Loureiro, Das Igrexas, Forcarei, PO)
8731. En mal de morte ningn mdico ten 8745. mal da morte, nin mdico nin
sorte. 3123 (ms16 e ms10,035r: D.E.) medicinas. 3125 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte /
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
8732. Espantouse a morte da aforcada (es) Al mal de muerte, no hay mdico ni
cando a viu tan esguedellada. (ms10,014r: medicina que acierte. (Castillo) / Al mal
D.E.) mortal, no hay hierba que val. (Id.)
8733. Mal de morte n'hai mdico que o 8746. mal mortal ningn mdico lle val.
corte. 3124 (mc e ms16: J.P.) (ms16: Lugo)
(es) En mal de muerte, no hay mdico que (es) A mal mortal, mdico no val. (R.
acierte. (Sbarbi) Marn)
8734. Mal delongado, a morte en o cabo. 8747. O que de morte, hastra a auga lle
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da forte. 3126 (mc e ms16: Villanueva, Laln-F.V.S.)
provincia de Lugo)
(pt) A quem de morte, a gua lhe forte.
8735. Mal delongado, morte no cabo. (mc e
(Chaves) / A quem Deus quere dar vida,
ms16: J.T. / ms21,18v: Berms)
gua da fonte msinha. (Id.) (es) A quien
Var.: Mal moi delongado, morte cabo.
es de muerte el agua le es fuerte. (Castillo)
(ms16: D.E.) / Mal largo, morte no cabo.
(ms16: Sober) 8748. O que enferma pra morrer, ningn
(es) Mal largo y muerte en cabo. (Correas) remedio lle pode valer. 3127 (ms16 e
ms10,011v: D.E.)
8736. Mal derrengado, morte no cabo. (mc e
ms16: A.S.A.) 8749. O que fuches son, o que son sers. (ms-
(pt) Mal prolongado morte no cabo. SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
(Chaves) (es) Mal largo, muerto al cabo. 8750. O que mata o escrpulo. (mc: M.V. /
(Sbarbi) ms16: R. Fisterrn)
3128
Como Mal delongado... 8751. O que murriu, acabouse. (ms-SA:
Francisco Canosa Quintns)
8737. Mal que non ten cura, querelo curar
8752. Pr morte non hai cura. (mc e ms16:
de loucura. (ms16: D.E.) Bucios)
8738. Mozo que vela e vello que dorme, (es) Para la muerte no hay hombre fuerte.
sinal de morte. (mc e ms16: J.T.) (R. Marn)
(pt) O moo dormindo, sara e o velho 8753. Pr mal mortal ningunha herba val.
acaba. (Chaves) (es) Mozo que mucho vela (ms16: D.E.)
y viejo que mucho duerme, seal de muerte.
(Castillo)

3122 3125
En ms10 s.v. Muerte. ms16: meicias; ms-LU: medecinas.
3123 3126
En ms10 s.v. Mal. mc: hasta.
3124 3127
mc e ms16: non hai mdico. Jacinto del Prado recolle En ms10 s.v. Enfermedad.
3128
o refrn coa forma n'hai. O orixinal di O que murro acabuse.
8754. Quen mis non pode, co seu mal se 8765. O mal do miato: as aas crebadas e o
morre. (ms16: D.E.) bico sano. 3132 (ms16 e ms10,035v: D.E.)
8755. Quen se laia e non come nin sonea, (es) El mal del milano: las alas quebradas
logo d os fos tea. (mc e ms4: M.V. / ms4: e el papo sano. (S.)
F.V.S. / ms16: M.L. / ms21,25r: Berms) 8766. O mal do rico: pouco mal e moito
Sonear, es aqu dormir, y dar os fos tea, trapito. (mc e ms16: Lugo)
significa morir. (es) Mal de rico, poco dao y mucho
8756. Tanto lle tarda a sade enfermo trapito. (Castillo) (ct) Mal de ric, mal de
que, cando vn, non ten remedio. (mc e crit. (Alberola)
ms16: J.T.) 8767. O mal do tordo: a cara fraca i-o cu
8757. Vella doente, vella pra sempre. (ms16: gordo. 3133 (ms16 e ms10,035v: D.E.)
Sober) (es) El mal del tordo: la cara flaca; el papo
gordo. (Z.-H. Nez)
ENFERMEDADES VIEJAS Y NUEVAS 8768. O que alaia, mal lle vai, si de risas
8758. Mal de herencia non ten cura. (mc e non o fai. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
ms16: Bucios) LU)
Glosado por varias canciones populares: 8769. O que dice "ai", mal lle vai, si de risas
Arrodilleime a chorar / p dunha
non-o fai. (ms-LU: seminarista annimo: algn
sepultura, / i-unha vos me respondeu: / mal lugar da provincia de Lugo)
de herencia non ten cura.
8770. O que laia, mal lle vai, si de
8759. Non de agora aquel mal que non
neiteguera non-o fai. (mc e ms16: M.L.)
millora. (ms16: D.E.) Var.: O que laya, mal lle vai si de risas non-o
Var.: Este mal que non millora non de agora. fai. (ms4: F.V.S.) / O que laia, mal lle vai si de
(ms16 e ms10,035r: D.E.) 3129 risa non-o fai. (ms16: Nantn-Becerre)
(es) No es de ahora el mal que no mejora. (es) Quien se queja, algo le duele. (R.
(H. Nez) Marn)
8771. O que moito se apura, pouco dura.
3134
(mc e ms16: V.Gallega / Francisco Canosa
Enfermos aprensivos Quintns)
8760. A confesin dos enfermos, enferma . (pt) Quem muito se apura, pouco dura.
(ms8,74r: O. de Rey) (Chaves) (es) El que se apura, se muere.
8761. Benia o mal que con dormir se cura. (Sbarbi)
3130
(ms16 e ms10,009v, ms10,035r: D.E.) 8772. O que moito se cura, pouco dura.
(ms16)
8762. Cando morre unha vella, cen anos de Var.: Home que moito se cura, pouco dura.
penitencia. (ms) (ms16: Lugo)
Var.: Cando morre unha vella, cen anos de (es) Quien mucho se cura, su muerte
pestilencia. (ms4: F.V.S. / ms16: Bucios) / procura. (R. Marn)
Pola morte de unha vella, sete anos de 8773. Paxel que moito se lava e home que
pestilencias. (ms16: Sober)
moito se cura, pouco dura. 3135 (mc e ms16:
(es) Por una vieja que muri, todo el ao A.N.)
pestilencia. (Correas) Var.: Paxe que moito refregan e home que
8763. Mis mata a aprensin que a moito se cura, pouco duran. (ms16: D.E.)
enfermedade. (mc e ms16: C.A.) 8774. Porque morra unha vella, non ano
(es) Ms mat el cavilar, que el ayunar o de mortald. (ms4: Fonsagrada-F.V.S.)
trasnochar. (Castillo)
8775. Porque morra unha vella, non todas
8764. Mal que se cura comendo, ben o
han de ser pestilencias. (ms / ms4 e ms16:
entendo. 3131 (ms16 e ms10,035r: D.E.) C.G., O Gaiteiro de Lugo / ms21,31v: Berms)
(es) Males que se curan comiendo, bien los 8776. Pouco mal e ben xemido, pronto ido.
entiendo. (R. Marn) (ms15,16)

3129 3132
En ms10 s.v. Mal. En ms10 s.v. Mal coa indicacin Aves.
3130 3133
En ms10,009v s.v. Dormir e en ms10,035r s.v. Mal En ms10 s.v. Mal coa indicacin Aves.
3134
coa indicacin Enfermedad. F. Canosa Quintns: muito.
3131 3135
En ms10 s.v. Mal. ms: y home.
8777. Pouco mal e ben xemido. (mc e ms16: os dous; se me engaa tres, que me leve
A.S.A. / ms21,14v: Berms) a min solo. (ms15,45r: Chantada)
Var.: Pouco mal e ben queixado. (ms16: D.E.) 8788. son de tonto mtoche o conto. (ms-
(pt) Pouco mal e bom gemido. (Chaves) SA: seminarista annimo: A Corua, A Corua, C
(es) Poco mal y bien quejado. (R. Marn) / (Corua))
Al delicado, poco mal y bien quejado. 8789. Pra quen sea home cristiano, sempre
(Correas) (ct) Pc mal y ben planygut. ten que haber engano en vender estopa
(Alberola)
por lio, e gato por lebre e xoana por
vio. 3140 (ms10,012r: D.E.)
ENGAOS
8778. Como creas esta, logo che meten
outra. (ms8,18v: Orense)
8779. En todo hai engano na roda do ano. Reprobacin del engao
3136
(ms10,012r: D.E.) 8790. Non fagas trafucas, trampn, que as
8780. Engnenme no precio e non me trampas trampas son. (ms10,049v: Carballino)
enganen no que merco. 3137 (ms10,012r: 8791. Non fagas trampas, trampn, que as
D.E.) trampas trampas tran. (ms10,049v: Lugo)
8781. Na medida chea n'hai engano. (ms16: 8792. Non fagas trampas, trampn, que as
Lugo) trampas trampas son. (ms21,13v: Berms)
(es) Medida llena, no hay engao. (R. 8793. O engaar non habilid. (ms-LU:
Marn) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
8782. Non traias enganado mdico,
confesor nin abogado. 3138 (ms10,012r: ENGORDAR. V. tamn Comida, Gordo, Obesidad.
D.E.)
8794. O que non mata, engorda peso saco
8783. O cebo o que engana, non o
de aroma. [sic] (ms-LU: seminarista annimo:
pescador nin a cana. (ms16: D.E.) Carballedo, LU)
(es) El cebo es el que engaa; no el 8795. O que non mata, engorda. (mc: M.V. /
pescador ni la caa. (H. Nez) ms16: D.E. / ms21,06v: Berms)
8784. O confesor e o abogado, se os (pt) O que no mata, engorda. (Chaves)
engaas, sales engaado. (mc: Carballedo / 8796. Quen non engorda comendo,
ms16: Lugo) tampouco engorda lambendo. (ms15,44)
(pt) Ao confessor e ao letrado, no o tenhas Var.: Quen non engorda comendo, menos
enganado. (Chaves) / Ao confessor e ao engorda lambendo. (ms16: D.E.)
letrado nao tragas enganado. (Chaves) (es)
8797. Se queres cedo engordar, come con
A tu abogado y a tu abad, diles siempre la
verdad. / Si engaas al mdico, al confesor fame e bebe de vagar. (ms10,012r: D.E.)
o al abogado, t eres el engaado. (R. 8798. Se queres engordar, come con fame e
Marn) bebe de vagar. 3141 (mc e ms18,65r: Pramo)
8785. O engano i-a laceira andan de feira en Var.: Se queres cedo engordar, come con fame
feira. 3139 (ms10,012r: D.E.) e bebe a vagar. (ms16: D.E.)
8786. O que coce i-amasa, nunca lle furtes a
masa. (mc: A.N.) ENGULLIR
Var.: A quen coce i-amasa, non lle frte-la 8799. Ms vale engulir que cuspir. (ms10,012r:
masa. (ms16: D.E.) / A quen coce i-amasa, non D.E.)
lle furtes a fogaza. (ms16: D.E.) 8800. Mentras se engule non se cuspe.
(es) Al que cuece y amasa no le hurtes la (ms10,012r: D.E.)
hogaza. (H. Nez) 8801. Millor pouco engulir que moito
Porque conoce la aguja de marear. cuspir. (ms10,012r: D.E.)
8787. O que me engaa unha vez, que o leve
o demo; se me engaa das, que nos leve ENJAMBRES. V. tamn Abejas.

3136
En ms10 s.v. Engao.
3137
En ms10 s.v. Engao.
3138 3140
En ms10 s.v. Engao. En ms10 s.v. Engao.
3139 3141
En ms10 s.v. Engao. ms18,65r: bebe a vagar.
3142
8802. Ano de enxames, ano de fames. Cornado decimos para sustituir la
(ms16 e ms10,013r: D.E.) verdadera palabra que usan los campesinos,
(es) Ao de enjambres, ao de hambre. (R. indigna de figurar en la coleccin.
Marn) 8808. Enxamio de abril vale mil; o de maio
8803. Ano de moitos enxamios, cortizos pra vale un ducado; o de san Xon non vale
moitos anos. (ms15,49: utara) un can. 3146 (mc / ms16: Lugo)
8804. Despois de maio, a quen cho pedir, (pt) Enxame d'abril para mim, de maio
dllo. (mc e ms16: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) para meu irmo. (Chaves) / Enxame de
(pt) Enxame de maio a quem o pedir, dai-o. maro apanha-o no regao; o d'abril no o
(Chaves) / Enxame d'abril, para mim; de deixes ir, o de maio deixai-o. (Id.) / Enxame
maio para meu irmo. (Id.) / Enxame de de maio a quem o pedir, dai-o; o de abril,
maro apanha-o no regao; o d'abril no o guarda-o para ti. (Id.) (es) Enjambre de
deixes ir, o de maio deixai-o. (Id.) (es) abril, para m; la de mayo, para mi
Enjambre de abril para m; la de mayo, hermano; la de junio, para ninguno.
para mi hermano. (Sbarbi) (ct) Eixam de (Correas)
maig, jo me'n vaig. (Sanchis) 8809. Enxamio de maio vale un cabalo; o de
Alude al enjambre que en este mes no es san Xon, un can; o da sega, unha
aprovechable, porque comienzan a secar las cadela; i-o de agosto, un magosto.
plantas por el calor. (Vase Agrcolas. (ms5,039 / ms16: L. Santar, El Compostelano de
Meses) (mc) / Alude al enjambre, y Santiago)
explcitamente lo dice el port. Es de poca Var.: Enxamio de maio vale un cabalo. (ms16:
estimacin porque comienzan a secar las A.N.) / No mes de maio o enxame vale un
hierbas por el calor. (mc) cabalo; o de san Xon non vale un can, i-o da
8805. Enxame de maio vale un cabalo. (mc: sega, unha cadela. (ms16: O. de Rei)
A.N. / ms21,04v: Berms) 8810. Inmediat' colmear augas puras
Var.: Enxame de maio vale un bo cabalo. conservar. 3147 (ms4: J.P.)
(ms16 e ms10,013r: D.E.) 3143 8811. O enxame da amora era bon, si non se
Ya se dijo: Enxame de abril pra min;
fora. (ms16: Fonsagrada)
enxame de maio...
8812. O enxame de abril, pra min; o de
8806. Enxameo pobre no inverno nace e no
maio, pra meu amo; i-o de san Xon,
maio morre. 3144 (mc, ms e ms4: M.V.)
Var.: Enxame probe, se do inverno sale, no pr can. 3148 (ms16 e ms10,013r: D.E.)
maio morre. (ms16 e ms10,013r: D.E.) 3145 (es) Enjambre de abril, para m; la de mayo
para mi hermano; el de junio para ninguno.
8807. Enxamio de abril vale mil; de maio,
(Correas)
un ducado; de san Xon, un ferrado de
8813. O enxame de maio non vale un
pan; i-o de Santiago non vale un
ducado. (mc)
cornado. (mc) Var.: Enxamio de maio vale un ducado. (ms16:
Var.: Enxamio de abril vale mil; de mayo vale Lugo)
un ducado; de san Juan non vale un can; y-o
8814. O enxame de maio vale un cabalo. (ms-
de Santiago non vale un car... (F.V.S.) / LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Enxamio de abril val mil; de maio, un ducado; Lugo)
de san Xon, un ferrado de pan; i-o de 8815. O enxamio de san Xuan non-o des nin
Santiago non vale un carto. (ms16: Lugo)
a teu irmn. (ms15,49: Carballo, La Corua)
(pt) Enxame d'abril para mim, de maio
para meu irmo. (Chaves) (es) Enjambre de 8816. O enxamio do mes de maio vale un
abril, para m; la de mayo, para mi armallo. (ms15,49: Carballo, La Corua)
hermano; la de junio, para ninguno. 8817. O vello i-a colmea probe, do inverno
(Correas) sale e no maio morre. (ms-LU: seminarista
annimo: Guntn, LU)

3142 3146
En ms10 s.v. Enjambre. mc: de maio, de San Xon.
3143 3147
En ms10 s.v. Enjambre. Parece un aforismo de Jacinto del Prado, mis ca un
3144
ms: mayo; ms4: en mayo. refrn da tradicin popular.
3145 3148
En ms10 s.v. Enjambre. En ms10 s.v. Enjambre.
8818. Os enxamios de abril grdaos pra ti, 8834. Cada un entende o que lle convn e
os de maio dos, i-os de san Xon non sempre lle sai ben. (ms10,012r: D.E.)
dixaos pasar. 3149 (ms16: Orense) 8835. Cada un se entende e Dios ben nos
8819. Os enxamios de san Xon, que se comprende. 3153 (ms10,012v: D.E.)
quedan, que se van. (ms16: Tierrallana, C. de 8836. Nunca lle falta en que entender que
Rei) ten carro e muller. (ms10,012r: D.E.)
8820. Os enxamios de san Xon, quer se 8837. O que adeprende o que non
quedan, quer se van. (ms-LU: seminarista comprende, xa me entende. (ms10,012r:
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) D.E.)
8821. Sol de xaneiro e de febreiro mata o 8838. Quen me entende, entende; eso ben se
abelleiro. (ms) comprende. (ms10,012r: D.E.)
8822. Un enxamio en maio vale un cabalo.
(ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, LU)
ENTEREZA
8839. Ataque quen queira, que o que forte
ENSALADA. V. tamn Hambre. Gastronoma.
espera. 3154 (ms16 e ms10,023r: D.E.)
8823. A ensalada, ben salada e ben
8840. Bos corazs matan penas. (ms16: D.E.)
aceitada. 3150 (ms16 e ms10,012r: D.E.) (es) Buen corazn quebranta mala ventura.
(es) La ensalada, bien salada, poco vinagre (Correas)
y bien oleada. (Correas)
8841. Corazn forte creba cativa sorte.
8824. A ensalada, pouco avinagrada e moi (ms16: D.E.)
aceitada. 3151 (ms16 e ms10,012r: D.E.) (es) Corazn fuerte quebranta cativa
8825. Coa ensalada, ou vio ou nada. suerte. (Correas)
(ms10,012r: D.E.) 3155
8842. Hasta a morte, vida forte. (mc:
8826. Da ensalada, dous bocados e deixala. Bucios / ms11,49: Comarca de Fonsagrada / ms-LU:
3152 seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms16 e ms10,012r: D.E.)
(es) De ensalada, dos bocados y dejalla. Lugo)
(Correas) 8843. Hastra a morte, peito forte. (ms16: Lugo)
Var.: Hastra a morte, p forte. (ms16 e
ms10,043r: D.E.) 3156
ENSEAR. V. tamn Educacin, Estudiantes, Libro,
Maestro, Pedaggicos.
(pt) At morte, p forte. (Ch, ) (es) Hasta
la muerte todo es vida. (Correas) / Hasta la
8827. Ensinando como se adeprende.
(ms10,012r: D.E.)
muerte todo es vida. (Id.) / Hasta la muerte,
pecho fuerte. (R. Marn)
8828. Non hai que ensinar gato a rabuar.
(ms10,012r: D.E.)
8829. Non se sabe o que pode ensinar ENTIERRO. V. tamn Duelo, Muerte, Sepultura.
muller o bailar e burro o ornear. 8844. Enterro sin choros e romara sin gaita
(ms10,012r: D.E.) non teen gracia. (ms10,012v: D.E.)
8830. Un da ensina a outro da. (ms10,012r: 8845. Purgdeo, sangrdeo, coiddeo e, se
D.E.) morre, enterrdeo. (ms10,012v: D.E.)

ENTENDER ENTRAR
8831. Ben se entende o que nos din cando 8846. Entrar e sar como meter e sacar.
chaman a xantar. (ms10,012v: D.E.) (ms10,012v: D.E.)
8832. Ben se entende que o que merca un, 8847. Entrar lambendo e sar mordendo
outro o vende. (ms10,012v: D.E.) cousa que moitos fan en podendo.
8833. Ben se entende que quen racha se (ms10,012v: D.E.)
remende e quen peca que se enmende. 8848. ntrome aqu que chove e me mollo,
(ms10,012v: D.E.) pois fai un sol que rabea. (ms10,012v: D.E.)

3149
O orixinal di Os enxamios de abril gardos pra ti, os de
3153
maio dos, i-os de san Xon deixos pasar. Cando un se entende, e Dios ben nos comprende.
3150 3154
En ms10 s.v. Ensalada. En ms10 s.v. Fuerte.
3151 3155
En ms10 s.v. Ensalada. ms11,49: Hast'a morte; ms-LU: Hastr'a morte.
3152 3156
En ms10 s.v. Ensalada. En ms10 s.v. Muerte.
8849. Non entres de rompln na casa allea, 8861. Onde non me chaman, nada me
chama dende afora i-espera. (ms10,012v: queren. (ms21,30v: Berms)
D.E.) 8862. Onde non te chaman, nada che
8850. O que onte entrou rogando, hoxe xa queren. (ms16: Lugo)
entra mandando. (ms10,012v: D.E.) (es) Donde no te llaman qu te quieren?
8851. Por onde entra o carro, millor entran (R. Marn)
os bois. (ms16: D.E.) 8863. Van os cas onde os chaman e danlles
8852. Por onde entrares, deixa a porta pedradas. 3162 (mc e ms16: M.V.)
como a topares. (ms10,012v: D.E.) Var.: Van os cas onde non-os chaman e levan
pedradas. (ms16: Lugo)
ENTRECOSTO. V. tamn Comida, Hambre.
Gastronoma. ENVIDIA
8853. Non tn entrecosto o que non mata 8864. A envexa do amigo millor que a
porco. (ms10,012v: D.E.) xenreira do enemigo. (ms10,013r: D.E.)
3163
8865. A envidia non carid. (mc e ms16:
ENTRETENIMIENTO. V. tamn Diversiones e Pidre)
Pereza y ociosidad. 8866. Cando a cabra mexa, a outra lle d
8854. A ncora non sabe nadar e sempre envexa. (ms-LU: Recaredo de la Fuente Prez:
anda na auga. (ms16: D.E.) Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951))
(es) La condicin del ncora: no sabe Cuando la cabra u otra animal cualquiera,
nadar y siempre anda en el agua. (H. satisface la necesidad natural de orinar, el
Nez) que est junto a l, siente enseguida la
8855. Can que vai a donde n'o chaman leva misma necesidad.
paus. (ms-SA: Rafael Garca Ramos: Cabo de Cruz, 8867. Cando a envidia sea carid, moitos
Boiro, C) caritativos haber. (mc / ms16: Lugo)
3157 (es) Si la envidia fuese tia...
8856. Coitas alleas matan os asnos. (mc:
C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.) 8868. Envexa hai moita. (ms16: Bucios)
Var.: Ansias alleas matan os asnos. (ms16: 8869. Envexa non teas se queres ter paz.
A.S.A.) / Doos alleos matan os homes. (ms16 e (ms10,013r: D.E.)
ms10,009v: D.E.) 3158 8870. Mis casas desfai a envidia que a
(pt) Cuidados alheios, matam o asno. polilla. (ms18,02v)
(Chaves) (es) Cuidados ajenos matan al 8871. Se a envexa fora tia, moitos tiosos
asno. (Correas) / Cuidados ajenos matan
habera. (ms10,013r: D.E.)
los hombres. (Correas)
Vase Ansias alleas... Es tambin anlogo 8872. Se a envidia fora tia, moitos tiosos
el siguiente. haba. 3164 (mc, ms4 e ms16: A.S.A. / ms4: J.P.)
8857. Donde non te chaman, nada che (pt) Se a inveja fosse tinha, muita gente era
tinhosa. (Chaves) (es) Si la envidia fuera
queren. (ms-LU: Jess Redondo C.: algn lugar do
sur da provincia de Lugo)
tia, qu de tiosos habra. (Correas) (ct) Si
la enveja fora tinya, quants tinyosos haura.
8858. Non entres no meu fogo e non vers o
(Alberola)
que eu gozo. 3159 (ms16 e ms10,022v: D.E.) Glosado en la trada popular en Muros:
(es) Si no entraras en mi fuego, no veras Madre de Dios do Carmelo: / Si a envidia
qu cuezo. (Correas) fose tia, / cntos haba sin pelo! (C.E.G.
8859. O can onde non-o chaman leva n 39, p. 127)
pedradas. 3160 (ms21,13v: Berms)
8860. O can que vai a donde o chaman, leva
paos. 3161 (ms-SA: M. Garca Garca: Santa Xuliana 3161
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
de Monfero, C) incluu este refrn en Perros.
3162
ms4: onde n'os chaman; ms16: donde. / V. De balde
andan os cas en Egosmo. Ambicin. Inters. Nunha
3157
ms: Cuitas. segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este
3158
En ms10 s.v. Duelo. refrn en Perros.
3159 3163
En ms10 s.v. Fuego. ms: no carid.
3160 3164
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Jacinto del Prado recolle o refrn coa forma Si a
incluu este refrn en Perros. envidia, anda que en ms4 aparece Se a envidia.
8873. Se a envidia fose tia, tdo-la tian. La cabra de mi vecina, ms leche da que la
3165 ma o da ms leche que no la ma.
(mc e ms16: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (Correas) / La cabrita de mi vecina, ms
(pt) Si a inveja fosse tinha, muita gente era leche trae que la ma. (Correas) (ct) La
tinhosa. (Chaves) (es) Si la envidia fuese cabra de mon ve, t ms llet que la meua.
tia qu de tiosos haba! (Correas) (va) Si (Alberola)
la enveja fora tinya, quants tinyosos haura. 8880. A vaca da mia vecia con auga d
(Alberola) leite pra todos. (ms17,018: M.L.)
8874. Si a envidia fora tia, todo o mundo a 8881. A vaca da mia vecia d mellor leite
tia. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) que a mia. (ms-SA: seminarista annimo: Louro,
Muros, C)
ENVIDIA DE LA PROPIEDAD AJENA 8882. A vaca da mia vecia sempre d
8875. A galia da mia vecia est mis mis leite c mia. 3167 (ms-LU: seminarista
gorda que a mia. (ms16: D.E.) annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU / ms-LU: Trini
Var.: A galia da mia vecia sempre parece Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Convento Las Crneas / ms-LU: seminarista annimo:
mis gorda que a mia. (ms16: D.E.) algn lugar da provincia de Lugo)
8876. A galia da mia vecia pon sempre 8883. A vaca da vecia d mis leite c
mis ovos que a mia. (mc e ms16: C.A.) mia. 3168 (ms21,05v: Berms / ms-LU: seminarista
Var.: A galia da vecia pon mis ovos que a annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU:
mia. (ms5,045: Santiago) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU / ms-LU:
(pt) A galinha da minha vizinha, mais seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
gorda que a minha. (Chaves) (es) La 8884. A vaca da vecia d mellor leite c
gallina de mi vecina ms huevos pone que mia. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
la ma. (Sbarbi) / La gallina de mi vecina, provincia de Lugo)
pone mas gordos huevos y cra mejores 8885. A vaca da vicia sempre d ms leite
pollos que la ma. (Id.) / La gallina de mi c mia. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
vecina siempre es ms gorda que la ma. Pantn, LU)
(Correas) 8886. Hai xente que envexa o alleo e non
Reprende la envidia, como otros
aporveita o seu. 3169 (mc / ms4: F.V.S. / ms16:
semejantes: Lugo / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
8877. A porca da vecia sempre millor c provincia de Lugo)
mia. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de 8887. Horta, a do meu vecio: canto mis
Galicia) fruta ten, mis fruta consigue. (ms18,30r)
8878. A porca da vecia, sempre mellor c 8888. Invidia non teas do campo do
mia. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da vecio, antes fai o que el fai. 3170 (mc: A.C.
provincia de Lugo)
A Nosa Terra / ms16: C.A.)
8879. A vaca da mia vecia come menos 8889. Si no teu xardn hai rosas, no meu hai
herba e d mis leite que a mia. 3166 (mc jazmns. 3171 (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
e ms16: A.N.)
Muxa, C)
Var.: A vaca da mia vecia d mis leite que
a mia. (Bucios) / A vaca da mia vecia d
mellor leite que a mia. (mc e ms16:
Carballedo / ms4: Corua) / A cabra da mia Envidia del bien ajeno
vecia d mis leite que a mia. (ms16: D.E.) / 8890. O que come a mia vecia, non
A broa da mia vecia sempre soupo mellor aproveita a mia barriga. (ms16: D.E.)
que a mia. (ms5,045: Traba, Coristanco- (es) Lo que come mi vecina, no aprovecha a
Carballo) mi tripa. (H. Nez)
(pt) A cabra da minha vizinha d mais leite
que a minha. (Chaves) (es) La cabra de mi
vecina, ms leche da que la ma. (Correas) /

3167
ms-LU (Trini F.): que amia.
3165 3168
Se a envidia fose tia, todol-a tian. / ms: todol'a; ms- ms-LU (Bucios): vicia.
3169
LU: todol-a; mc e ms-LU: fora. ms4 e ms-LU: aproveita; mc e ms-LU: envidia.
3166 3170
V. A vaca da mia vecia, con auga d leite pra todos mc: vicio.
3171
en Agrcolas (Animales). Si no teu sardn hay rosas, no meu hay jazmins.
8891. Si a envidia fose carid, moitos (es) Hay quien con gusto se saca un ojo por
caritativos haba. (ms-LU: seminarista annimo: ver ciego a otro. (R. Marn) / El envidioso,
algn lugar de Galicia) por verte ciego, se saltara un ojo. (R.
Marn)
8903. Hai quen se quita un ollo pra que
outro cegue. (ms-SA: seminarista annimo: algn
Envidiados lugar da provincia de Lugo)
8892. Antes envexado que compadecido e
apurrado. 3172 (ms16 e ms10,013r: D.E.) ERAS. V. tamn Agrcolas (Generales).
8893. Envexa me teas e non lstima. (ms16: 8904. A eira, cando a deixan; a moza, cando
Lugo)
a comenzan. 3177 (ms16 e ms10,010v: D.E.)
(es) Envidia me tengas y no piedad y
lstima. (Correas) 8905. Dao Dios na eira e czao Marta na
8894. Matei e salei i-a ti que che importa? lareira. 3178 (ms16 e ms10,010v: D.E.)
(ms8,12v: Silvarrey) 8906. Dormir e garda-la eira, non hai
8895. Mellor ser envidiado que maneira. (ms10,010v: D.E.)
aborrecido. (ms5,027: Ribadeo) 8907. Limpa e arranxa a eira, cando est
8896. Millor verse envexado que verse agosto beira. 3179 (ms16 e ms10,010v: D.E.)
aquelado. 3173 (ms16 e ms10,013r: D.E.) 8908. O sol na eira i-a chuvia na nabeira.
8897. Non hai naide tan desgraciado que (ms10,010v: D.E.)
non sexa envidiado. 3174 (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) ERRE
8909. Nos meses de erre, na pedra non te
sentes. (ms10,013r: D.E.)
8910. Nos meses que non teen erre, non te
Males del envidioso
8898. Invidia non teas se queres ter paz.
achegues s mulleres. (ms10,013r: D.E.)
(mc e ms16: L.G. / ms15,01: E. Carr Aldao,
Literatura Gallega, 2 ed., 1911) ERROR
8899. Nunca o envexoso medrou i-o 8911. A quen erra perdnaselle unha vez,
qu'estuvo lado dil tampouco. (ms-LU: mais non tres. (ms16: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 8912. Cae un burro s catro patas e non
Lugo)
vai caer o que tn das? (ms8,27r: Betanzos)
8900. Nunca o envexoso medrou i-o que 3180
8913. Erro de amor ben merece perdn.
estuvo lado del tampouco: envexa hai (ms16 e ms10,013r: D.E.)
moita. (mc e ms16: Bucios) (es) Error por amor es discuplable error.
(es) Ni el envidioso medra, ni quien con el (R. Marn)
mor. (Hernn Nez) / Ni el envidioso 8914. O erro sempre igual: non sabendo,
medra, ni quien a l se allega. (Correas) responder; e sabendo, contestar. 3181
8901. O envidioso nunca est sosegado. (mc e (ms16 e ms10,013r: D.E.)
ms16: Santiago) 8915. Quen erra e se enmenda, a Dios se
encomenda. 3182 (mc: M.V. / ms21,23r: Berms)
Var.: Quen erra e se enmenda, a non errar se
Malevolencia del envidioso encomenda. (ms16 e ms10,013r: D.E.) 3183
8902. Hai quen cega dun ollo pra que outro (pt) Quem erra e depois se emenda, a Deus
cegue dos dous. 3175
(mc e ms16: Bucios)
se encomenda. (Chaves) (es) Quien yerra y
Var.: Hai quen se quita un ollo pra que outro se enmienda, a Dios se encomienda. (R.
cegue. (mc / ms16: Lugo) 3176 Marn)

3177
ms16 comezan. En ms10 s.v. Era.
3172 3178
En ms10 s.v. Envidia. En ms10 s.v. Era.
3173 3179
En ms10 s.v. Envidia. En ms10 s.v. Era.
3174 3180
O orixinal di Non hay naide tan desgraciado que non En ms10 s.v. Yerro.
3181
sexa envidiado. En ms10 s.v. Yerro.
3175 3182
mc: Hay, d'un. ms21,23r: s'enmenda.
3176 3183
mc: Hay. En ms10 s.v. Yerro.
8916. Val mis errar que deixar de tentar o
que se quer lograr. 3184 (ms16 e ms10,013r: ESCARABEJEAR
D.E.) 8929. Escarabellou o galo e descubriu o
coitelo pra matalo. (ms10,013v: D.E.)
8930. O moito escarabellar trai s veces o
El errar es comn a todos seu pesar. (ms10,013v: D.E.)
8917. De homes equivocarse; de bestas,
3185
amansarse. (ms16 e ms10,028r: D.E.) ESCARMIENTO
(es) De hombres es errar y de burros 8931. A gato escaldado auga fra lle fai
rebuznar. (R. Marn) dao. (ms21,04r: Berms)
8918. Equivocarse de homes. (ms16: Lugo) 8932. A mellor razn, un fungueiro. (mc: R.
(es) De hombres es errar. (Z.) Caruncho, Diario de Avisos)
8919. Erran os homes e non erran os (es) No hay mejor razn que la del palo.
montes. (ms16: D.E.) (Sbarbi) / No hay tal razn como la del
(es) Yerran los hombres y no los montes. bastn. (Id.) / No hay lenguaje ms
(R. Marn) expresivo que el del palo. (Id.) / Al villano
8920. Un erro calquera o ten. 3186
(ms16 e con la vara del avellano. (Id.) / Bastos son
ms10,013r: D.E.) triunfos. (Id.) (ct) La millor ra el bast.
8921. Unha equivocacin tena calquera. (Alberola)
(ms16: Lugo) 8933. A vella, de escarmentada, pasa o ro
(es) Un error cualquiera lo hace. (Correas) regazada. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
8934. A vella, de escarmentada, pasa o ro
remangada. (mc: A.N.)
Error engendra error Var.: Vella escarmentada pasa o ro regazada.
3187
8922. Dun erro nacen douscentos. (ms16 e (ms16: Lugo)
ms10,013r: D.E.)
(pt) Velha experimentada por gua vai
(es) De un error ciento en derredor. (R. arregaada. (Chaves) (es) La vieja
Marn) escarmentada, arrezagada pasa el vado.
8923. O pior do erro que s veces trai un (Sbarbi) / Vieja escarmentada, pasa el ro
cento. 3188 (ms16 e ms10,013r: D.E.) arremangada. (mc: Sbarbi; ms: Correas) /
8924. O que fai un erro fai cento. (ms16: Lugo) Vieja escarmentada, rezagada pasa el
(es) Quien hace un yerro hace ciento. (R. agua. (S.) / Vieja escarmentada,
Marn) arregazada pasa el agua. (Correas)
8925. Un erro non vn soilo. (ms16: Lugo) Avisa a los necios que caen dos veces en el
(es) Un yerro no viene solo. (Correas) mismo error.
8935. Aprende chorando e sairs ganando.
ERROR, PADRE DE ACIERTO (ms16: D.E.)
8926. Errando adeprndese.
3189
(ms16 e 8936. Aprende chorando e reirs ganando.
ms10,013r: D.E.) (ms16: Lugo)
(es) Errando se aprende. (Correas) (es) Aprende llorando y reirs ganando.
8927. Errando, errando vaise pouco a (H. Nez)
pouco acertando. 3190 (ms16 e ms10,013r: D.E.) 8937. Cando o outro vexas afeitar, pon as
(es) Errando, al acierto nos vamos tas barbas a remollar. 3191 (mc: Santiago)
acercando. (M. Kleiser) 8938. Cando o vecio se afeita, vai ti
8928. Tratas e perdes, tamn aprendes. poendo a barba a remollo. 3192 (mc:
(ms10,050r: Silvarrei / ms6,03v: D.E. Silvarrey) Santiago)
8939. Dos escarmentados nacen os arteiros.
3184
(ms16: Nantn-Becerre)
En ms10 s.v. Yerro.
3185
En ms10 s.v. Hombre.
3186 3191
En ms10 s.v. Yerro. V. Cando as barbas do teu vecio vexas pelar, bota as
3187
ms10: De un erro. En ms10 s.v. Yerro. tas a remollar en Precaucin.
3188 3192
En ms10 s.v. Yerro. ms: a barba a mollo. / V. Cando as barbas do teu
3189
En ms10 s.v. Yerro. vecio vexas pelar, bota as tas a remollar en
3190
En ms10 s.v. Yerro. Precaucin.
Var.: Cos escarmentados fanse os avisados. 8949. Nada ganou o que non escarmentou.
(ms16 e ms10,013v: D.E.) 3193 / Dos 3198
(ms10,025v: D.E.)
escarmentados nacen os avisados. (mc e ms16: 8950. No alleo ollo escarmenta o cordo.
Sarria) / Dos escarmentados saen os avisados. (ms10,013v: D.E.)
(ms4: M.V. / ms16: Sober) / Dos 8951. Non porque asubas senn porque
escarmentados nacen os espabilados. (ms16 e
asubiaches. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
ms10,013v: D.E.) 3194
(pt) Dos escarmentados nacen os arteiros. 8952. O carneiro encantado que foi por lan
(Chaves) (es) De los escarmentados nace volveu trasquilado. (ms-SA: Manuel Fresco
los arteros. (Z.) (va) Dels escarmentats Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
naixen els avisats. (Alberola) 8953. O escarmento trai s veces o
8940. Dos escarmentados nacen os arrepentimento. 3199 (ms16 e ms10,013v: D.E.)
avispados. (mc e ms16: Bucios) 8954. gato escaldado a auga fra lle pon
(pt) Des escarmentados saem os arteiros. medo. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn,
(Chaves) (es) De los escarmentados salen San Tom de Ames, C)
los avisados. (R. Marn) (ct) Dels 8955. O gato escaldado fuxe agua fra. (ms-
escarmentats, naixen els avisats. (Alberola) SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao,
PO)
8941. Dos escarmentados salen os arteiros.
(ms-LU: seminarista annimo: Melide, C) 8956. O gato escaldado, auga fra ten
medo. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
8942. Fostes coller o pao dovesa pra levar
Carballedo, LU)
con el na cabeza. (ms-SA: Francisco Canosa 8957. O gato escaldado, da auga fra ten
Quintns)
medo. (ms / ms4: F.V.S.)
8943. Gato escaldado iauga fra ten medo.
3195 (pt) Gato escaldado, da gua fria tem
(mc e ms16: Corme / ms-LU: seminarista
medo. (Chaves) (es) Gato escaldado, del
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
agua fra ha miedo. (Correas) (ct) El gat
8944. Gato escaldado, a auga fra lle fai escaldat, en aigua fresca t pru.
dano. 3196 (mc: A.S.A. / ms16: J.P.) (Alberola)
(pt) Gato escaldado, da gua fria tem 8958. O gato escaldado, de lexos venta as
medo. (Chaves) (es) Gato escaldado, del
papas. (ms8,36r: Bolao)
agua fra huye. (Sbarbi) (ct) El gat
escaldat, en aigua fresca t pru. 8959. O que ten medo lume, porque est
(Alberola) queimado. (mc e ms16: Bucios)
8945. Gato escaldado, da auga fra fuxe. (mc 8960. O que ten o cu de estopas, sempre
/ ms16: Lugo) pensa que lle poen lume. (mc / ms4: F.V.S.)
(pt) Gato escaldado, da gua fria tem Var.: O que ten o rabo de estopa, ten medo que
medo. (Chaves) (es) Gato escaldado, del lle prenda o lume nel. (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
auga fra ha miedo. (Correas) (ct) El gat / O que ten o rabo de estopa, ten medo lume.
escaldat, en aigua fresca t pru. (mc: Chorexe-F.V.S.) / O que ten o rabo de
(Alberola) palla, sempre pensa que lle afuma. (mc) / O
8946. Gato escaldado, da auga fra ten que ten o rabo de palla, sempre pensa que lle
medo. (mc) poen lume. (mc: Bucios)
(pt) Gato escaldado, da gua fria tem (pt) Quem tem rabo de palha, sempre cuida
medo. (Chaves) (es) Gato escaldado, del que lhe vai arder. (Chaves) (es) Quien tiene
auga fra ha miedo. (Correas) (ct) El gat el rabo de paja, hacia atrs mira y cata qu
escaldat, en aigua fresca t pru. pasa, no sea llama. (Correas) (ct) Qui t la
(Alberola) ca de palla, sempre's creu que's crema.
8947. Iba por la e saln trasquilado. (ms-LU: (Alberola) / Qui t la c de palla, fuig de
Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) la falla. (Alberola)
8948. Moito ganou o que en outro 8961. O que ten o rabo de estopa, ten medo
escarmentou. 3197 (ms10,025v: D.E.) lume. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia da Corua)

3193
En ms10 s.v. Escarmiento.
3194 3197
En ms10 s.v. Escarmiento. En ms10 s.v. Ganar coa indicacin Escarmiento.
3195 3198
ms: i-auga; ms-LU: auga. En ms10 s.v. Ganar coa indicacin Escarmiento.
3196 3199
ms4: escaldado, auga; mc: dao. En ms10 s.v. Escarmiento.
8962. O que ten o rabo de palla, sempre 8977. Unha vez capan o can i-outra non-o
pensa que lle arde. (ms-LU: seminarista caparn. (mc: Pidre)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: Var.: Unha vez capan o can; das non-o
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) caparn. (ms4: Pidre-F.V.S.)
8963. O que ten o rabo de palla, ten medo 8978. Unha vez capan o can i-outra non ten
que lle poan lume. (ms-LU: seminarista que. 3204 (mc: Bucios, Carballedo-F.V.S. / ms-LU:
annimo: Laiosa, O Incio, LU) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
8964. O que ten o rabo de palla, ten medo 8979. Unha vez caparn o can pero outra
se lle plantan lume. (ms-LU: seminarista vez non-o caparn. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) annimo: Guntn, LU)
8965. O que ten'o rabo de'stopa, ten medo a 8980. Unha vez caparon o can; outra vez
que lle prend'o lume nel. (ms11,43: Comarca non-o caparn. (ms21,13r: Berms)
de Fonsagrada)
8981. Unha vez, seor san Brais, pero outra
8966. O que ten rabo de palla, ten medo que
nada mis. (ms8,18r: La Caiza)
ll'arda. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Se refiere a la men[tira].
da provincia da Corua / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
8967. O que ten rabo de palla, ten medo que
llo queimen. (ms-LU: Manuel Portela Balayo) Escarmiento en cabeza ajena
3200
8968. O que ten rabo, non se senta. (mc: 8982. Benaventurado o que noutro foi
Carballedo / ms5,133: Santiago) escarmentado. (ms16: D.E.)
(pt) Quem tem rabo, no se assenta. (es) Bienaventurado el que en otro fue
(Chaves) escarmentado. (Correas)
8969. O que xoga co lume, quimase. (ms-LU: 8983. Escarmentar na cabeza allea unha
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
boa cencia. 3205 (ms16 e ms10,013v: D.E.)
8970. Onde capan, escapan. (mc: J.P.)
(es) Escarmentar en cabeza ajena, doctrina
8971. Pra castigar certas faltas, con cuspir buena. (H. Nez)
s ollos basta. (ms15,19v) 8984. Hai qu'escarmentar en cabeza allea.
8972. Se ves a barba do teu vecio afeitar, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
pon a ta a remollar. 3201 (mc / ms4: F.V.S.) provincia de Lugo)
(pt) Se vires as barbas do vizinho a arder, 8985. Naide escarmenta en cabeza allea,
pe-te a mecher. (Chaves) / Se vires as como na sa. 3206 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte /
barbas do teu vizinho a arder, pe as tuas ms-LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
3207
de molho. (Id.) (es) Cuando vieres la barba 8986. Naide escarmenta en cabeza allea.
de tu vecino pelar, echa la tuya a remojar. (mc, ms e ms16: Bucios)
(Correas) 8987. O cordo en cabeza allea escarmenta.
8973. Ten que se saber escarmentar o que (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
non queira chorar. 3202 (ms16 e ms10,013v: (es) El cuerdo en cabeza ajena
D.E.) escarmienta. (Sbarbi)
8974. Un avisado vale cen por avisar. (ms-LU: 8988. Onde o louco o perdeu, o cordo aviso
seminarista annimo: algn lugar da provincia de colleu. 3208 (ms16 e ms10,033v: D.E.)
Lugo) (es) Donde el loco se perdi, avisos el
8975. Un avisado vale por cen sin avisar. cuerdo hall. (R. Marn)
3203
(mc: Bucios)
8976. Unha e non mis, seor san Brais. ESCASEZ. V. tamn Pobreza, Poco, Riqueza y dinero.
(ms16: Silvarrey) 8989. Cand'a zorra anda s grillos, mal do
(es) Una y no mas, Seor San Blas. (R.
pai e peor dos fillos. (ms-LU: seminarista
Marn) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)

3200
V. variantes en Precaucin.
3201 3204
ms4: barba do vecio. / V. Cando as barbas do teu ms-LU: yautra.
3205
vecio vexas pelar, bota as tas a remollar en En ms10 s.v. Escarmiento.
3206
Precaucin. mc e ms-LU: Nadie; ms-LU: na cabeza allea.
3202 3207
En ms10 s.v. Escarmiento. mc: Nadie; ms: cabeza ajena.
3203 3208
ms: por avisar. En ms10 s.v. Locos.
8990. Cando a zorra anda s grilos, e o grillos, mal para ella y para sus hijillos.
sancristn s carabillos e o escribano (Jara)
pregunta a cmo estamos de mes, mui Como Mal che anda o zorro... registrado
ms arriba.
mal andan os tres. 3209 (mc e ms16: Santiago)
(es) Cuando la zorra anda a grillos, y el 8997. Mal lle vai raposo cando anda s
sacristn a cardillos, y el escribano ovos. 3211 (mc / ms16: G.P. / ms21,11v: Berms /
pregunta: "A cmo estamos del mes?", ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei,
LU / ms-LU: Dous seminaristas annimos: algn lugar
con mal andan todos tres. (R. Marn) da provincia de Lugo)
8991. Cando a zorra anda s grilos, mal 8998. Non hai peor tenda que a baleira.
pola nai e mal polos fillos. (mc e ms16: A.I.) (ms15,45v: Incio)
(pt) Quando a raposa anda aos grilos, vai 8999. Non hai pior feira que a vaca. (ms16:
mal para a me, e pior para os filhos. Lugo)
(Chaves) / Mal vai raposa quando anda (es) No hay peor venta que la vaca. (R.
aos grilos e pior quando aos ovos. (Id.) / Se Marn)
a raposa anda aos grilos, mal da me, pior Como anota M. Kleiser: despluman al que
dos filhos. (Id.) (es) Cuando la zorra anda llega.
a grillos, mal para ella y peor para sus 9000. O pouco i-o muito non ten regla. (ms-
hijos. (Sbarbi) (ct) Quan la rabossa busca LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
als grills, mal v a ella y als fills. Lugo)
(Alberola) 9001. O pouco nunca deu moito. (mc: Meiln)
Como sucede a los que se emplean en cosas Var.: O pouco non pode dar moito. (ms16:
de problemtica para lograr la manutencin Lugo)
propia y la de los suyos. (es) Lo poco nunca di mucho. (R. Marn)
8992. Cando a zorra anda s grilos, mal 9002. O pouco, ben repartido, chegha pa
pola nai e pior polos fillos. (mc e ms16: A.I.) todos. 3212 (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba,
8993. Cando a zorra anda s grilos, mal Silleda, PO / ms-SA: Jess Ferro Ruibal: Rebn,
pr'ela e peor prs fillos. (ms-LU: seminarista Moraa, PO)
annimo: Laiosa, O Incio, LU) 9003. Unha estela soila non fai lume. (ms16:
8994. Corrido vai pola casa de seu pai. Silvarrey)
(ms16: Correas)
Que, como siempre, lo transcribe con ESCASEZ DE ALIMENTOS
defectos. 9004. Cando un lobo come a outro non hai
3213
8995. Mal che anda o zorro cando vai s que comer no souto. (ms16 e ms10,033v:
ovos. (mc e ms16: A.N.) D.E.)
Var.: Mal lle vai zorro cando anda s (es) Cuando un lobo come a otro, no hay
escarabellos, e pior cando vai s ovos. (ms16: que comer en el soto. (H. Nez)
Sober) 9005. Fame nas vacas, en ti a catas. (ms15,45r:
(pt) Mal vai raposa quando anda aos Fraguas en Vida Gallega, 1960)
grilos e pior quando anda aos ovos. 9006. Mal lle vai raposo cando anda s
(Chaves) (es) Mal va a la zorra cuando escarabellos. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
anda a grillos, mas peor la va cuando anda 9007. Si os hrreos estn vacos, mal
a los huevos. (R. Marn) inverno ps meus fillos. 3214 (ms-SA:
Vase Cando a zorra anda s grilos... Clemente Crespo Caamao: Santiago de Compostela,
8996. Mal lle vai raposo cando anda s C)
grilos. 3210 (mc e ms16: Terra de Melide / ms e
ms4: V.R. y A.R.) ESCATOLGICOS. V. tamn Evacuaciones.
(pt) Quando a raposa anda aos grilos, vai 9008. A bo cu, bo peido. (ms16: D.E.)
mal para a me e pior para os filhos.
(Chaves) / Mal vai raposa quando anda
aos grilos e pior quando anda aos ovos.
(Chaves) (es) Cuando la zorra anda a 3211
ms-LU (Lugo): cand'and'os ovos; ms-LU (Guillar),
ms-LU (Lugo), ms-LU (Lugo) e ms21,11v: zorro.
3212
O' pouco ven repartido cheja pa todos.
3209 3213
ms16: pergunta, moi mal. En ms10 s.v. Lobos.
3210 3214
ms4: os ovos. / V. Mal lle vai raposo cando lambe Si os horreos estn vacios mal invernos pos meus
os cangrexos en Martimos (Peces). fillos.
9009. mia Marica chiralle o cu como 9027. Escribanos i-ameixeiras, lbrem'os
unha pelica. (ms16: Sta. Eulalia de Bveda) Dios das mias eiras. 3217 (ms21,19v: Berms)
9010. seorita do cu colorado mala 9028. Escribns e ameixeiras, lbreos Dios
forrica lle pegue no rabo. (ms16: Sta. Eulalia das mias leiras. 3218 (mc / ms16: Lugo)
de Bveda) Var.: Escribanos e ameixeiras, arrdeos Dios
9011. Aquela vella das cascas raadas, das nosas leiras. (ms16: N.A.)
chiralle o cu s castaas asadas. (ms16: 9029. O escribano, do que non ve non ten
Sta. Eulalia de Bveda) que dar fe. 3219 (mc e ms16: Pidre)
9012. Inda algns non ven cagar e xa 9030. O que ten o escribn do seu xeito, o
cobizan lamber. (ms16: D.E.) torto vlveo dereito. 3220 (ms10,014r: D.E.)
9013. Non come a mia ta e caga cada da. 9031. Quero o escribn do meu xeito, sexa
(ms16: Lugo)
no bo ou no mal preito. 3221 (ms10,014r:
(es) No come mi ta y caga cada da. (H. D.E.)
Nez)
9014. Non hai naide que non a cague. (ms16:
Lugo)
(es) No hay nadie que no las cague. Borrones de escribanos
(Correas) 9032. O bo escribn, primeiro o borrn que
9015. O chorar todos son mocos. (ms8,51r: a pluma na man. 3222
(ms16 e ms10,014r: D.E.)
Carballino) (es) El buen escribano, primero el borrn
9016. O que limpa o cu cunha pedra, rasca que la pluma en la mano. (Correas)
o cu e deixa merda. (ms-LU: seminarista 9033. Vale mis que manche el que o
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
escribano. (ms8,06r: Silvarrey)
9017. O que rasc'o cu cunha pedra, rasca o
cu e deixa a merda. 3215 (ms21,08v: Berms)
9018. Pcame o cu; ano de fabas. (ms-LU:
seminarista annimo: Pontevedra, PO) Honorarios de los escribanos
9019. Pcame o cu; ma hai parrocha. (ms- 9034. Aguaciles e escribanos nunca fartos
LU: seminarista annimo: Viveiro, LU) estn. (mc e ms16: C.A.)
9020. Pra limpar o cu non hai como a 9035. Alguaciles e escribanos nunca de
pedra: rasca o cu e deixa a merda. (ms16: comer estn fartos. 3223 (mc e ms16: M.V. /
Sober) ms4: J.P.)
9021. Se queres ver o compaeiro andar, 9036. Donde pon o escribiente a pluma, pon
ponte a mexar. (ms-LU: seminarista annimo: o demo a ua. (ms8,28v: Laln)
Melide, C) 3224
9037. O escribn nunca escribe en van.
9022. Vio e merda, pola izquierda. (ms-LU: (ms16 e ms10,014r: D.E.)
seminarista annimo: Cdavo, A Esperela, Baleira, (es) El escribano nunca escribe en vano.
LU)
(R. Marn)
9038. Ond'o escribano met'a pluma, met'o
ESCOGER demo a ua. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
9023. Pola cara escllese a dama. (ms10,013v: Carballedo, LU)
D.E.)
9039. Onde o escribano pon a pluma, pon o
demo a ua. (ms18,64r: Camba)
ESCRIBANOS. V. tamn Jurdicos y similares, Oficios.
9024. A verd polas espaldas, i-o escribano
que escriba. (ms15,42: Lugo) 3217
Escribanos y'ameixeiras lbrem'os Dios ds mias
9025. Boa demanda, mala demanda, ten eiras.
escribn da ta banda. 3216 (ms10,014r: D.E.)
3218
ms4 e ms16: Escribanos; ms4: librem'os.
3219
O orixinal di O escribano de que non ve non ten que
9026. Escribanos e ameixeiras, fra das dar fe.
mias leiras. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) 3220
En ms10 s.v. Escribano.
3221
En ms10 s.v. Escribano.
3222
ms10: pruma na man. En ms10 s.v. Escribano.
3215 3223
O que rasc'o cu cun'ha pedra, rasca o cu e deixa a mc, ms4, ms16: Aguaciles. Jacinto del Prado s
merda. rexistra o refrn coa forma Alguaciles.
3216 3224
En ms10 s.v. Escribano. En ms10 s.v. Escribano.
9040. Onde pon o escribano a pruma, pon o 9049. O que ten o escribn do seu xeito, o
demo a ua. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) torto vrao dereito. 3231 (ms16 e ms10,014r:
Var.: Onde o escribano pon a pruma, que poa D.E.)
o demo a ua. (ms16: Sober) 9050. Por ben ou por mal, ten o escribn da
ta man. (ms16: D.E.)

Poder de los escribanos ESCRIBIR


9041. A chave do preito o escribano; a do 9051. O que ben escribe le das veces.
(ms10,013v: D.E.)
mdico, o boticario. (ms16: D.E.) 3232
9052. O que se escribe, sempre queda.
9042. Alegra no inferno, que morreu o (ms10,014r: D.E.)
escribano; i-o tinteiro e mais a pluma 9053. O que se escribe, sempre se le. 3233
quedan na mesa bailando. (ms-LU: (ms10,014r: D.E.)
seminarista annimo: Guntn, LU) 9054. O que se escribe, escrbese pra ler e,
9043. Ben ou mal feito, ten o escribn do por eso, hai que o ver. 3234 (ms10,014r: D.E.)
teu xeito. 3225 (mc e ms16: Agro / ms3: C.A. /
ms10,014r: D.E.)
ESCUCHAR
9044. Bo ou mal preito, o escribano ao teu
9055. Co moito escoitar e co pouco falar,
xeito. 3226 (mc e ms16: F.B.B.)
boa fama podes ganar. (ms10,013v: D.E.)
Var.: Boa demanda, run demanda, ten o
escribano da ta banda. (A.N.V.) 9056. Escoita ben vella e rete da sa
9045. Bo ou mal preito, ten o escribn do consella. (ms10,013v: D.E.)
teu xeito. 3227 (mc e ms16: Bucios / ms16: D.E.) 9057. Escoita e pensa antes de falar, se non
Var.: Quero o escribn do meu xeito, sexa no queres errar e queres acertar. (ms10,013v:
bo e no mal preito. (ms16: D.E.) D.E.)
(pt) Boa demanda, m demanda, escrivo 9058. O que escoita e axexa, oi e ve cousas
por minha banda. (Chaves) (es) Pleito que dispois lle pesa. (ms10,013v: D.E.)
bueno o malo, de tu parte el escribano. 9059. Quen escoita, mal de s ouza.
(Sbarbi) / Pleito bueno o malo, el escribano (ms10,013v: D.E.)
de tu lado. (Sbarbi)
9046. Boa demanda, run demanda, ten ao ESCUDERO
escribn da ta banda. 3228 (mc: F.B.B. / 9060. A escudeiro fachendoso, raps tioso.
ms4: A.N.) (ms10,014r: D.E.)
Var.: Boa demanda ou run demanda, ten o 9061. A escudeiro mesquio, raps adivio.
escribn da ta banda. (ms16: D.E.) (ms10,014r: D.E.)
9047. Bon ou mal pleito, ten o escribn de 9062. Escudeiro probe, cunca de prata e
xeito. 3229 (mc: A.I. / ms15,01: Carr Aldao / ms- caldeiro de cobre. (ms10,014r: D.E.)
SA: M. Gonzlez Fernndez) 9063. Escudeiro turulato, de mozo ladrn e
9048. Con preito perdido ou ganado, ten o de vello beato. (ms10,014r: D.E.)
escribn do teu lado. 3230 (mc e ms16: F.B.B.) 9064. O bo escudeiro ditase tarde i rguese
cedo. (ms10,014r: D.E.)
9065. escudeiro rico mrreselle a muller
3225
En ms10 s.v. Escribano. como a calquera vecio. (ms10,014r: D.E.)
3226
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco 9066. O escudeiro, cando non ten que
incluu este refrn en Pleitos (Peligros de los pleitos).
3227
comer, colle a viola e ponse a tanxer.
mc e ms16(Bucios): escribano. / Nunha segunda (ms10,014r: D.E.)
clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este refrn
en Pleitos (Peligros de los pleitos).
3228
ms4: ten o escribano. / Nunha segunda clasificacin ESFUERZO
temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Pleitos e en 9067. Amasando faise o pan. (ms16: D.E.)
Pleitos (Peligros de los pleitos).
3229
mc: o s'cribano de geito; ms15,01: o escribn; mc e
3231
ms15,01: preito. En ms10 s.v. Escribano.
3230 3232
mc: de teu lado. / Nunha segunda clasificacin En ms10 s.v. Escrito.
3233
temtica, Vzquez Saco incluu este refrn en Pleitos En ms10 s.v. Escrito.
3234
(Peligros de los pleitos). En ms10 s.v. Escrito.
(es) Amasando se hace el pan. (R. Marn) 9081. Chegar e encher non pode ser. (ms4:
9068. Andar, andar, e caer no mar. (mc e M.V. / ms16: D.E.)
ms16: M.L.) 9082. Hai que sacar da cabeza mis que
(pt) Andar, andar, e ir morrer beira. piollos. (ms9,10r: Silvarrey)
(Chaves) (es) Andar, andar, y a ninguna 9083. Hai quen ten esforzo e foxe como un
parte llegar. (R. Marn) 3235
corzo. (ms10,014r: D.E.)
Se aplica cuando trabajos y afanes son
infructuosos. 9084. Mentras que o corpo aguante, que
9069. As troitas non se collen a bragas tire pra diante. (ms8,72r: Silvarrey)
enxoitas; i-a molladas, poucas e raras. 9085. Nadar, nadar, hastra as forzas
(ms5,027: Bretoa) acabar. 3238 (mc e ms16: Muros)
3239
9070. As troitas non se collen cas bragas 9086. Nadar, nadar, i-agora ir a afogar.
enxoitas; e molladas, poucas e raras. (ms- (mc, ms4 e ms16: J.P.)
LU: seminarista annimo: Xestoso, Monfero, C) (pt) Nadar, nadar e ir morrer beira. (Id.)
9071. As troitas non se collen cas pernas (es) Nadar, nadar, y en la orilla se ahogar.
(Gella) / Nadar, nadar, y morir a la orilla.
enxoitas. (ms-LU: Lus Alonso Alonso / ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar da provincia da
(Id.) (ct) Nadar, nadar, i a la vra aufegar.
Corua) (Gella) (va) Nadar, nadar y a la vra,
9072. Cas bragas enxoitas non se matan as aufegar. (Alberola).
troitas. 3236 (mc e ms16: Sar., Noya) 9087. Naide por ser querido se esforce, que
Var.: Coas botas enxoitas non se cazan as a cousa mis direita moitas veces se
troitas. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) / Coas retorce. (ms10,014r: D.E.)
bragas enxoitas non se pillan as troitas; e co 9088. Ningun por amoros se esforce, que o
elas molladas, nin poucas nin sobradas. (mc e fo mis torcido se destorce. (ms10,014r:
ms16: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.) / Cas D.E.)
pernas enxoitas non se peijan troitas. 9089. Non hai baixada sin subida. (ms18,64r:
(Santiago) Camba)
Ensea la necesidad del trabajo y la 9090. Non hai galia gorda por pouco
diligencia para lograr aquello que se desea. dieiro. (mc e ms4: A.S.A. / ms4: J.P. / ms16: D.E.)
9073. Coa braga enxoita non se colle a (pt) No h galinha gorda por pouco
troita. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da dinheiro. (Chaves) (es) Gallina gorda y con
provincia de Lugo) poco dinero, no puede ser, compaero.
9074. Coas bragas enxoitas non se pillan as (Correas) / No hay gallina gorda por poco
troitas. 3237 (ms21,13r: Berms / ms-LU: dinero. (R. Marn)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 9091. Non hai pan sin afn. (mc / ms4: F.V.S. /
Lugo) ms15,29r: M Felicidad Vila / ms8,57v: Laln / ms16)
9075. Coas redes enxoitas non se pillan as (es) No hay pan sin afn. (Correas)
troitas. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, 9092. Non se collen troitas a ps enxoitos.
LU) (ms18,55r: Vida Gallega)
9076. Con outro "ea" chegamos arriba. 9093. Non se pescan as troitas cas braghas
(ms5,045: Santiago) enxoitas. 3240 (ms-SA: Antonio Mendoza Cajade:
9077. Con pernas insoitas non se pillan as San Cristovo de Reis, Toques, C)
troitas. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) 9094. Non se pescan troitas a bragas
9078. Cus ps enxoitos non se collen as enxoitas. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes:
troitas. (ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Vilalba, LU)
Carballo, C) 9095. Non se pillan as troitas coas bragas
9079. Cus ps secos non se pillan as troitas. enxoitas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de da provincia de Lugo)
Viceso, Brin, C) 9096. Non se pillan troitas cas bragas
9080. Chegar e bicar moito alcanzar. enxoitas. (mc / ms16: Lugo)
(ms16: D.E.)

3238
mc: hasta.
3235 3239
ms: Andar y andar. mc: i-ahora; ms: y ahora. O refrn rexistrado por
3236
ms3: non se peijan Jacinto del Prado coincide co que aparece en ms4.
3237 3240
ms-LU: Cas. Non se pescan as troitas cas brajas enxoitas.
Var.: Non se pillan troitas con cirolas enxoitas. 9107. O que quere o proveito, bscalle o
(mc, ms16 e ms18,65r: Santiago) 3241 xeito. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
(pt) No se pescam trutas a bragas enxutas. Pantn, LU)
(Chaves) (es) No se pescan truchas a 9108. O que quere peixes, que molle as
bragas enjutas. (Gella) / No se toman pernas. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
truchas a bragas enjutas. (Z.)
9109. O que ten maos, ten mazs. (ms12,79: S.
Ensea la necesidad del trabajo y la Pedro de Orrios, Caurel)
diligencia para lograr aquello que se desea. El que cuenta con medios, consigue el fin.
9097. Non se pillan as troitas cas cirolas 9110. Pra chegar de probe a rico, moito
inxoitas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar traballo e saca do pico. (ms-LU: seminarista
de Galicia)
3242 annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
9098. O que algo quer, algo lle costa. 9111. Pra chegar chan da raa, hai que
(ms16: Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Ferreira
de Pantn, LU / ms10,104r: D.E.) pasar polo foxo. (ms5,023: Flix Rodrguez
(es) El que algo quiere algo le cuesta. (M. Vieites)
Kleiser) 9112. Sin afn non hai pan. (mc: Fonsagrada-
3243 F.V.S.)
9099. O que moito vale, moito costa. (mc
/ ms16: Lugo)
Var.: Con afn gnase o pan. (ms16: D.E.)
(pt) O que muito vale muito costa. (Chaves) (es) No hay pan sin afn. (Correas)
(es) Lo que mucho vale, mucho cuesta. 9113. Sin escachar ovos non se fai tortilla.
3246
(C.C.) (ms15,16 / ms10,075r: D.E.)
9100. O que nada, non afonda. (ms-LU: Jess 9114. Sufre por saber e traballa por ter. (ms-
Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
9101. O que non sudado, non apreciado. 9115. Unha mona mala de criar pero
(ms9,02r: O. de Rey) despois d gana de rer. (ms-LU: seminarista
9102. O que non sudado, non estimado. annimo: algn lugar de Galicia )
(ms8,53r: O. de Rey)
9103. O que non sementa, non colle. (mc)
Var.: O que non sementa, non recolle. (ms16:
Bucios) Esfuerzo estril
(pt) Quem no semeia no colhe. (Chaves) 9116. Anque tome moitos baos, o negro
(es) Quien no siembra no coge. (mc: Sbarbi non se fai branco. (ms16: D.E.)
/ ms16: R. Marn) (ct) Qui no sembra, no (es) Para qu va al bao la negra, si
agabella. (Alberola) negra se queda? (R. Marn)
9104. O que pouco custa, pouco se estima. 9117. Aventar sin aire, traballo en balde.
(ms16: D.E.) (ms16: Lugo)
(es) Lo que poco cuesta, en menos se (es) Aventar sin aire, trabajar en balde. (R.
aprecia. (R. Marn) Marn)
9105. O que queira peixes, que molle o 9118. Cando Pedro non quere ler, non hai
vientre. 3244 (mc e ms16: Gella, Isla de Arosa) que lle facer. (ms8,11r: Otero de Rey)
(pt) Quem quiser pescar h-de se molhar. 9119. Coller auga nun cesto non de
(Chaves) / Quem quer peixe, molha o c. proveito. (ms16: Lugo)
(Chaves) (es) Quien quiera peces, que se (es) Coger agua en cesto, maldito
moje el culo. (Gella) / Quien peces quiera, provecho. (R. Marn)
mojarse tiene. (H. Nez) 9120. Correr tras quen escapa unha
9106. O que queira percebes, que molle o carreira mui larga. (ms-LU: seminarista
c[u] por eles. 3245 (ms18,64v: Vivero) annimo: Guntn, LU)
9121. Lavarlle a cabeza on burro gastar
xabrn e perder tempo. (ms-LU: Manuel
Portela Balayo)
3241
3242
ms18,65r: pillan as troitas. 9122. Machacar en ferro fro, traballo
ms-LU: algo quere; ms10: algo lle custa. / En ms10
s.v. Querer.
perdido. (ms16: D.E.)
3243
ms16: muito.
3244
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluu este refrn en Peces.
3245 3246
O que queira percebes, que molle o c... por eles. ms10: Sen escachar os ovos.
(es) Machacar en hierro fro, tiempo y 9133. Quen moito anda, pouco atalla. (ms16:
trabajo perdo. (R. Marn) D.E.)
9123. Non teas man da cabra a quen (es) Quien mucho anda, poco ataja.
outros maman o leite. (ms-LU: seminarista (Correas)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 9134. Quen moito cava, pouco afonda. (ms-
9124. mar, auga. 3247 (ms16 e ms10,037v: D.E.) LU: Jess Redondo C.: Castroverde, LU)
(es) Llevar agua a la mar, necio afanar. 9135. Quen ten besta e vai a p, mis besta
(Correas) el . (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs
9125. O que lava a cabeza a burros, perde o de Cesar, Caldas de Reis, PO)
xabrn i-o tempo. 3248 (mc / ms16: Lugo / ms- 9136. Se Pedro non quer ler, non ll'hai que
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) facer. (ms-LU: seminarista annimo: Cdavo, A
Var.: O que lava a cabeza da burra, perde o Esperela, Baleira, LU)
xabrn e a lavadura. (ms16 / ms10,032v: D.E.) 9137. Sempre hai moito que traballar e
3249
pouco que comer. (ms8,10v: Silvarrey)
(pt) Quem lava focinho a burro preto,
perde sabo e tempo. (Chaves) / Quem lava ESPRRAGOS. V. tamn Agrcolas (Generales).
a cabea a moiro, perde tempo e sabo.
9138. En abril, esprragos para min; en
(Id.) / Quem faz a barba a um co, perde o
tempo e o sabo. (Id.) (es) Lavar asno y maio, para o meu amo; e en xunio, para
espulgar perro, es perder tiempo. (Jara) / nengunho. 3250 (mc: A.C. / ms: E.C. / ms16: C.A.)
Lavar cabezas de asno es perdimiento de
jabn. (Z.) ESPECIALIZACIN
9126. O que moito se mata, non o que 9139. Cada un seu oficio. (ms16: Lugo)
mis gana. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, (es) Cada uno a su oficio. (C.C.)
3251
LU) 9140. Zapateiro, s teus zapatos. (ms4:
9127. O que ten besta e anda a p, ben L.G. / ms16: Noya / ms-LU: seminarista annimo:
burro . (ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago de algn lugar de Galicia)
Compostela, C)
9128. O que ten besta e anda a p, mis ESPEJOS
besta el . (mc / ms21,20v: Berms) 9141. A cara o espello da alma. (ms-LU:
9129. O que ten besta e anda a p, mis seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
besta . (mc: M.V.) 9142. Eres boa persoa, a cara cho d. (ms-LU:
seminarista annimo: Pantn, LU)
Var.: Quen ten burro e non vai nel, mis burro
el. (ms16: D.E.) / Quen tendo burro vai a p, 9143. Non hai millor espello que o amigo
mis burro el. (ms16) vello. (ms10,014v: D.E.)
(pt) Quem tem burro e anda a p, ainda 9144. O consello vello, moza o espello.
mais burro . (Chaves) (es) Quien tiene (ms16: D.E.)
burro y no va en l, ms burro es l. 9145. O espello non minte. (ms16: Lugo)
(Sbarbi) / Quien teniendo burro camina a (es) El espejo no es embustero. (R. Marn)
pie, ms burro que el burro es. (R. Marn) 9146. O espello non sabe mentir: aquelo
Contra los que, teniendo medios para que ve o que adoita decir. 3252 (ms16 e
remediar un mal, no lo hacen. ms10,014r: D.E.)
9130. O que ten besta e vai a p, mis besta (es) El espejo no sabe mentir: lo que le
el . (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, dijeron ha de decir. (R. Marn)
C / ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, 9147. Se queres recibir consello, mrate
C) espello. (ms15,42: Valle del Mao)
9131. O que ten burro e sal a p, ben burro
. (ms18,51r: Vida Gallega) ESPERANZA. V. tamn Esperar.
9132. O que ten burro e vai a p, mis
burro el . (ms-LU: seminarista annimo: Lugo,
Lugo, LU)
3250
mc e ms16: nenguo; ms2: mayo; mc: i en. / Nunha
segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluu este
3247
En ms10 s.v. Mar. refrn en Agrcolas (Meses. Abril).
3248 3251
ms-LU: xabon e o tempo. ms4: a teus; ms-LU: a os teus.
3249 3252
En ms10 s.v. Lavar. En ms10 s.v. Espejo.
9148. A esperanza longa o corazn acora. 9157. Mentras hai vida, hai esperanza.
(ms10,014v: D.E.) (ms16: Lugo)
9149. A todo santo lle chega o seu da. (mc e (es) Mientras hay vida, la esperanza no sea
ms16: Layosa) perdida. (R. Marn)
(es) A cada santo le llega su da de fiesta.
(R. Marn)
9150. Anda polo mundo qu'o mundo che
Esperanza ante los infortunios
dar pago, que o mundo tamn arregla
9158. A tdolos santos lles chega o seu da.
os que andan desarreglados. (ms-LU: (mc: Santiago, Antonio Ros Gonzlez)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
Var.: A todo santo lle chega o seu da. (Ramn
3253 Pereira Comparada). / A todos os santos lles
9151. Co tempo maduran as uvas. (mc:
Bucios / ms16 e ms10,126r e ms10,134r: D.E.)
chega a sa festa. (ms16: Santiago)
(pt) Com o tempo maduran as uvas. (es) A cada santo le llega su da. (R. Marn)
(Chaves) (es) Con el tiempo maduran las 9159. A todos los santos chgalles o seu da.
uvas. / Con el tiempo maduran los higos. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso)
(R. Marn) / A su tiempo maduran las uvas. 9160. Algn da ser a festa da nosa aldea.
3256
(D.E.) (ms16 e ms10,005r: D.E.)
Como Con tempo os bagos se logran. (es) Algn da ser la fiesta de nuestra
9152. Donde morre unha ilusin, nace unha aldea. (H. Nez)
esperanza. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: 9161. Algn da ser Domingo e Martes de
Forcarei, PO) Entroido. (ms16: D.E.)
9153. Mentramentras temos vida, tamn 9162. Algn da ser festa e ser Pscoa.
3257
temos esperanzas. 3254 (ms10,140r: D.E.) (ms16 e ms10,005r: D.E.)
9154. Outro burro vir que millor 9163. Cando unha porta se cerra, outra se
rebuznar. (ms16: Lugo) abre. (ms16)
(es) Otro asno vendr que mejor rebuznar. (es) Cuando una puerta se cierra, otra se
(R. Marn) abre. (Z.)
9164. Despois da tempest vn a calma. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
9165. Detrs de este mundo vir outro.
Duracin de la esperanza (ms16: D.E.)
3255
9155. Hastra morrer todo vivir. (ms16 e (es) Tras este mundo, otro vern. (Z.)
ms10,041v: D.E.) 9166. Dispois da borrasca vn a calma.
9156. Mentras dura, vida e dulzura, i- (ms16: Lugo)
acabarse, esperanza, que o ltimo que Var.: Atrs da tempest vn a calma. (ms16:
se perde. (mc: Bucios) Lugo)
Var.: Mentras que dura, vida e dulzura, y-en (es) Tras la tormenta viene la bonanza. (H.)
s'acabando, xemendo e chorando. (Pidre) / A 9167. Non pode ser o corvo mis negro que
esperanza o ltimo que se perde. (ms16: as aas. (ms16: Lugo)
Lugo) (es) No puede ser ms negro que sus alas el
(pt) Emquanto dura, vida e doura, em cuervo. (H. Nez)
acabando, gemendo e chorando. (Ch) (es) 9168. Non sempre est o demo tras da
Mientras dura, vida y dulzura, cuando lo porta. 3258 (mc: La Corua / ms-LU: seminarista
acabamos, a t suspiramos. (R. Marn) / annimo: algn lugar do norte da provincia de Lugo)
Mientras que dura, vida y dulzura, y al Var.: Non sempre ha de estar o demo tras da
acaballe, lacrimarum valle. (Id.) / Mientras porta. (ms16: Lugo)
que dura, vida y duzura y en acabando, (es) No siempre el diablo ha de estar detrs
gimiendo y llorando. / La esperanza es lo de la puerta. (Correas)
ltimo que se pierde. (R. Marn) 9169. Nunca choveu que non escampase, a
non ser unha vez. (ms8,23r: Silvarrey)
3253
En segundas clasificacins temticas, Vzquez Saco
incluu este refrn en Oportunidad e en Uvas. En
3256
ms10,126r s.v. Tiempo e en ms10,134r s.v. Uvas. En ms10 s.v. Da.
3254 3257
En ms10 s.v. Vida coa indicacin Esperanza. En ms10 s.v. Da.
3255 3258
En ms10 s.v. Muerte. ms-LU: detrs.
9170. Nunca choveu que non escampase. campo. (R. Marn) / Ms vale pjaro en la
3259 barriga que ciento en la liga. (Sbarbi) /
(mc: M.V. / ms16: D.E. / ms-LU: Dous
seminaristas annimos: algn lugar do norte da Ms vale pjaro en mano que buitre
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: volando. (Correas) / Vale ms un pajarillo
algn lugar de Galicia) en la mesa que diez perdices en la debesa.
Var.: Sempre que chove, escampa. (ms16: (R. Marn) (ct) Val ms un tort en la m,
Lugo) qu'una perdiu volant. (Alberola)
(es) Nunca llovi que no escampase. No dejemos las cosas seguras, aunque
(Gella) / Siempre que llueve escampa. (R. valgan menos, por las problemticas,
Marn) aunque sean de mayor importancia.
Consuelo para los atribulados o los que 9181. Vale mis paxaro en mao que sete
gimen bajo el peso de un dolor o disgusto. voando. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
9171. Nunca choveu que non espallare. (ms- de Galicia)
LU: seminarista annimo: San Cristovo de Chamoso, 9182. Vale mis un pxaro na man ca dous
O Corgo, LU)
volando. (ms-LU: Jess Redondo C.: algn lugar do
sur da provincia de Lugo)
VACUIDAD DE LA ESPERANZA
3260 9183. Vale mas pjaro en mano que cien
9172. A esperanza non enche a panza.
(ms16 e ms10,014v: D.E.)
volando. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
(es) Esperanza no llena panza. (R. Marn)
9173. Coa esperanza non se come nin se
vive. 3261 (ms16 e ms10,014v: D.E.) Ventajas de la esperanza
Var.: Coa esperanza non se come. (ms16: 9184. Coa esperanza vivimos. (ms16: Lugo)
Lugo) (es) Con la esperanza se vive. (R. Marn)
(es) Con esperanza no se come. (R. Marn) 9185. Esperanza que me consola, que non
9174. Do fuso hase de esperar, que da roca morra. 3263
(ms15,16 / ms16 e ms10,014v: D.E.)
non hai moito que fiar. (ms16: D.E.)
(es) En el huso se ha de esperar, que en la
ESPERAR. V. tamn Esperanza.
rueca no hay que fiar. (Correas)
9186. A quen pode esperar, todo lle chega a
9175. Mis val o certo que o dubidoso. (ms16:
D.E.) tempo e vont. 3264 (ms16 e ms10,014v: D.E.)
(es) Ms vale lo cierto que lo dudoso. (H. 9187. Espera o criado galardn e, s veces,
Nez) danlle baldn. (ms10,014v: D.E.)
9176. Mis vale paxaro en man que cen 9188. Espera un pouco, que berzas che
voando. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso) cozo. (ms10,014v: D.E.)
9177. Mis vale paxaro na man que cento 9189. Esperar sade na morte allea cousa
voando. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, fea. (ms10,014v: D.E.)
Lousame, C) 9190. Mal lle vai que por zapatos de
9178. O que cartos queira ganar, non se defuntos espera. (ms21,13v: Berms)
canse de esperar. (ms18,65r: Monforte) 9191. Non esperes que o teu amigo che faga
9179. Val mis paxaro na man que cen o que ti poideres. (ms10,014v: D.E.)
voando. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar 9192. Non tarda quen vn, si quen espera,
da provincia da Corua)
pacencia ten. (ms16: Lugo)
9180. Val mis un paxaro na mao que dous (es) No tarda quien viene, si el quien espera
ou tres a voar. 3262 (mc, ms e ms16: M.V.) paciencia tiene. (R. Marn)
(pt) Mais vale um pssaro na mo que dois 9193. O esperar cousa que pide pacencia e
a voar. (Chaves) (es) Ms vale pjaro en
vagar. 3265 (ms16 e ms10,014v: D.E.)
mano que ciento volando. (Bergua) / Ms
vale una perdiz en el plato, que ciento en el 9194. O qu'espera, desespera. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
3259
ms e ms3: n'escampase; ms-LU (Galicia): choveo /
ms-LU (norte), ms-LU (Lugo) e ms-LU (Galicia):
escampara.
3260 3263
En ms10 s.v. Esperanza. En ms10 s.v. Esperanza.
3261 3264
En ms10 s.v. Esperanza. En ms10 s.v. Espera.
3262 3265
ms: pxaro. En ms10 s.v. Esperar.
9195. O que agarda polo que vn de afora, 9212. O que deixa a espia no dedo, pode
agarda polo que vn tarde e sen hora. perdelo mis tarde ou mis cedo. 3272
3266 (ms16 e ms10,014v: D.E.)
(ms: M.R. / ms16: D.E. / ms4: M.V.)
9196. O que boa a espera, boa lle vn.
(ms10,014v: D.E.) ESTACIONES. V. tamn Agrcolas (Meses), Invierno,
9197. O que boa espera, boa lle vn. (ms5,045: Otoo, Primavera, Verano.
Bayo, Zas / ms16: D.E.) 9213. Cando as follas caen, est a cheghar o
9198. O que espera desespera, i-o que vn inverno. 3273 (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
non d chegado. (ms8,25r: Trives) Santiago de Compostela, C)
9199. O que espera, desespera.
3267
(ms: R. 9214. Cando o vran, cantan as
Caruncho / ms16 e ms10,014r: D.E.) golondrinas. (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
(pt) Quem espera, desespera. (Chaves) (es) Muxa, C)
O que espera, desespera. (Sbarbi) / Quien 9215. Cando o vento sopla e as chuvias son
espera, desespera. (Z.) fortes, o inverno crudo. (ms-SA: Clemente
9200. que est madura, non hai que lle Crespo Caamao: Santiago de Compostela, C)
esperar. (ms16: Lugo) 9216. Cuco cantando, primaveira na man.
9201. O que fose, soar. (ms16: Lugo) (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
(es) Lo que fuere sonar. (S.)
9217. Nin no inverno nin no vern deixes a
9202. O que non se espera o que mis
manta na casa do amo. (ms-SA: Jos M.
axia chega. (ms10,014v: D.E.) Gulas Rivas: Forcarei, PO)
9203. Por un non se espera e por dous vaise 9218. Nin polo inverno dixe-la capa nin
comendo. (ms8,21r: Monforte) polo vran a alpargata. 3274 (mc: M.V.)
3268
9204. Quen espera, tempo perde. (ms16 e Var.: Nin no inverno sin capa ni no vran sin
ms10,014r: D.E.) cabaza. (ms16: Lugo)
9205. Quen esperou mis, que espere (pt) Nem no inverno sem capa, nem no
menos. (ms10,014v: D.E.) vero sem borracha (ou cabaa). (es) Ni en
9206. Ten espera e vagar, se non te queres invierno sin calabaza, ni en verano sin
enfadar. (ms15,16) capa. (R. Marn) / Ni en invierno sin capa,
9207. Ten na espera vagar, se non te queres ni en verano sin calabaza. (Correas)
enfadar. 3269 (ms16 e ms10,014r: D.E.) 9219. No inverno e no vrano non deixes a
9208. Vale mis esperar que chegar tarde. manta na casa do amo. (ms-SA: Manuel
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Martn Gmez: Muxa, C)
provincia de Lugo) 9220. O outono i-o inverno veen xuntos.
3275
(ms15,18v)
ESPINAS 9221. Polo san Martio, verancio; por
9209. Chica a punta dunha espia, mais a santa Isabel, inverno a encher. (ms16: Lus
quen lle pica non-a olvida. (ms: F.V.S.) Quibn)
(es) Chica es la punta de la espina, mas 9222. Polo san Roque qudase o inverno
quien le duele no la olvida. (Correas) tras da capilla. (ms: Mellid)
9210. Malia a espia que de seu non pica. Que empieza el invierno.
3270 9223. Que chova, que deixe de chover, en
(ms16 e ms10,014v: D.E.)
(es) Maldita sea la espina que de suyo no diciembre o inverno entra. (ms-SA: Manuel
aguija. (Correas) Collazo Porto: Portas, PO)
9211. Non saques espias onde non hai 9224. Si no inverno queres besta, colle no
espigas. 3271 (ms16 e ms10,014v: D.E.) vran herba seca. (mc e ms16: Santiago)

3266
ms e ms4: sin hora; ms4: O qu'agarda, ven de fora. /
Contn a indicacin Paciencia no ms.
3267
Contn a indicacin Paciencia no ms. En ms10 s.v.
3272
Espera. En ms10 s.v. Espina.
3268 3273
En ms10 s.v. Espera. Cando as follas caen, est a chejar o inverno.
3269 3274
En ms10 s.v. Espera. Nin pol-o inverno deixel-a capa, nin pol-o vran a
3270
En ms10 s.v. Espina. alpargata. / mc: vrau.
3271 3275
En ms10 s.v. Espina. O outono y o inverno, veen xuntos.
Estaciones y agricultura 9239. Muo sin auga, moa parada. (ms16:
9225. A inverno chuvioso, vern abondoso. Lugo)
3276 (es) Molino sin agua, piedra parada. (R.
(ms16 e ms10,031r: D.E.)
Marn)
9226. Cando en inverno vern i-en vern 9240. Terra que fruto non destes, vaite por
inverno, ano famento. 3277 (ms16 e donde viestes. (mc e ms16: Muros)
ms10,031r: D.E.)
(es) Cuando en verano es invierno y en
invierno verano, nunca buen ao. (Correas) ESTIRCOL. V. tamn Abono, Agrcolas (Generales).
9227. En tempo de inverno hai moito 9241. s veces labrador, por moito
goberno, pro en tempo de vran, estercar, non lle vai millor. (ms10,015r:
empanada de azafrn. (ms5,138: O Gaiteiro D.E.)
de Lugo, 1960) 9242. Bota esterco pan, que as terras cho
9228. Inverno que moito xea, cosecha de pagarn. (ms10,015r: D.E.)
froito espera. (ms5,029) 9243. Con esterco e rega non hai mala
9229. No vran traballa, Falbn, e no terra. (ms10,015r: D.E.)
inverno Falbn inferno. (ms-LU: Manuel 9244. Esterco de charamela, todo purrela.
Portela Balayo) (ms10,015r: D.E.)
9230. Polo vran traballa, galbn, e polo 9245. Fai esterco na roda do ano, que non
inverno galbn inferno. (ms5,135: che ser sobrado. (ms10,015r: D.E.)
Santiago) 9246. No estercar e no sachar non debes
9231. Si outono fra craro, mellora o reparar se queres colleitar. (ms10,015r:
sementado. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957) D.E.)
9232. Todo o cra o vran; todo o come o 9247. O cabalo no seu esterco engorda
inverno. 3278 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte-F.V.S.) cando ben come e repousa. (ms10,015v:
D.E.)
9248. O esterco o pai e a nai da terra.
(ms10,015v: D.E.)
Estaciones y sus pronsticos 9249. O esterco na terra a nai da colleita.
9233. Cando o inverno vn mollado, (ms10,015v: D.E.)
qutanos un vran seco. (mc e ms16: Taboada- 9250. O esterco non santo pero, onde cai,
F.V.S.) fai milagros. (ms10,015v: D.E.)
9234. Polo san Ramn anda o vran "me 9251. Pra estercar fxose o esterco. (ms10,015r:
vou, non me vou". (ms5,138: O Gaiteiro de D.E.)
Lugo, 1960) 9252. Se estercas e labras ters boa anada.
9235. Por san Froiln anda vran. (ms5,138: (ms10,015r: D.E.)
O Gaiteiro de Lugo, 1960) 9253. Se non estercas e labras ters boa
9236. Vran que dura, inverno asegura. anada. (ms10,015r: D.E.)
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960) 9254. Se non estercas, nunca ters boa
colleita. (ms10,015r: D.E.)
ESTERILIDAD
9237. rbore sin froito, dgolle lea. (ms5,029) ESTIMACIN
Var.: rbore sin froito chmolle lea pr
9255. O que non estima o pouco, non estima
lume. (ms16: D.E.) / rbore que non da froita,
somentes pra lea bo. (ms16: D.E.) o moito. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
(es) rbol que fruta no lleva dar con l en 9256. Ouro o que ouro val. (ms16: Lugo /
la hoguera. (H.) ms10,073r: D.E.)
(es) Oro es lo que oro vale. (S.)
9238. Fardel sacodido non vai muo.
(ms16: Lugo)
(es) Costal sacudido no entra en el molino. ESTOPA
(Correas) 9257. A estopa onde o fogo acndese logo.
(ms10,015v: D.E.)
9258. A estopa onde o lume acndea o
demo. (ms10,015v: D.E.)
3276
En ms10 s.v. Invierno.
3277
En ms10 s.v. Invierno.
3278
mc: Todo o crea.
9259. A estopa preto do fogo quimase logo. (es) Si ves las estrellas brillar, sal marinero
(ms10,015v: D.E.) al mar. (R. Marn)
9260. A estopa, como fiada; a moza, como Cuando las estrellas brillan con cierta
criada. (ms10,015v: D.E.) intensidad, indican buen tiempo.
9261. Non abondan estopas pra tapar 9271. As estrelas do ceo i-as areas do mar
tantas bocas. (ms10,015v: D.E.) non hai quen as poida contar. (ms16: Lugo)
9262. O lume cabo da estopa, chama 9272. Cando as estrelas se cambian, mal
diao e sopra. (ms10,015v: D.E.) tempo. (ms16: Mio / ms18,69r: Gella.-Mio)
9263. Se o lume est beira da estopa, logo 9273. Cando contan as estrelas, sempre
o trasno asopra. (ms10,015v: D.E.) ganan elas. 3281 (ms16 e ms10,015v: D.E.)
(es) Cuando cuentan las estrellas, el campo
queda por ellas. (H. Nez)
ESTORBOS
9274. Cando o carro do ceo volve o rabo, ou
9264. Como o can do horteln, que nin roe
quer amaecer ou da craro. (ms16: D.E.)
nin deixa roer. (mc e ms16: C.A.)
Carro do ceo = osa mayor, que se llama
Var.: O can de horteln non come as berzas
tambin seteestrelo.
nin deixa collelas pra comelas. (ms16: D.E.) /
Como o can do horteln, que nin come as 9275. Estrelas a bailar, norte fresco a
berzas nin as deixa comer. (ms16: Lugo) soplar. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez:
(pt) O perro do hortelo nem come as Portosn, Porto do Son, C)
versas, nem as deixa comer. (Chaves) (es)
Como el perro del hortelano, que ni come ESTUDIANTES. V. tamn Ensear, Maestro,
las berzas, ni las deja comer a nadie. Pedaggicos.
(Correas) / El perro del hortelano, ni come 9276. De estudiante dirs qu creguio
berzas ni las dexa comer. (S.) fars. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
9265. mal fodedor hasta os pelos lle 9277. O bo estudiante adianta escolante.
3282
estorban. (ms-LU: seminarista annimo: Pantn, (ms16 e ms10,015v: D.E.)
LU) 9278. O estudio un gran tunante. (ms-SA:
9266. Onde un non fai falta, estorba. (ms16: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro,
Lugo) Muxa, C)
(es) Donde no hago falta, estorbo. (R. 9279. O que estudia poder non saber pero
Marn) o que non estudia mal pode saber ler.
9267. Patrn, pasa pr recanto que ests 3283
(ms16 e ms10,015v: D.E.)
estorbando. (ms) 9280. Todos os estudiantes deben salir
Por desprecio a la vejez. avantes. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
ESTORNUDAR
9268. Cada un espirra como pode. (ms10,015r:
D.E.) Estudiantes holgazanes
9281. Estudiante de cama e de sol non vale
ESTRELLAS. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos), un caracol. (mc / ms4: F.V.S. / Lus Alonso
Pronsticos atmosfricos, Tiempo. Alonso)
9269. As estrelas a bailar, nordeste fresco a Var.: Estudiante de cama e sol non val un
soprar. 3279 (mc e ms16: Bayona) atume dun fol. (mc e ms4: M.L.) 3284 /
(es) Las estrellas a bailar, nordeste fresco a Estudiante de cama e de sol non vale o atume
soplar. (R. Marn) dun fol. (ms16 e ms10,015v: D.E.) 3285
El vivo centelleo de las estrellas, anuncia (es) Estudiante de lumbre, cama y sol, no
nordeste. vale un caracol. (R. Marn)
9270. As estrelas a brilar, marieiros para o
mar. 3280 (mc e ms16: Sar., Bayona) Vzquez Saco incluu este refrn en Navegacin (Normas
de navegacin).
3281
En ms10 s.v. Estrellas.
3282
En ms10 s.v. Estudiante.
3279 3283
mc: soplar. En ms10 s.v. Estudiante.
3280 3284
ms, ms4 e ms16: Estrellas; ms4 e ms16: marieiro ms4: a atume.
3285
para o mar. / Nunha segunda clasificacin temtica, En ms10 s.v. Estudiante.
9282. Estudiante do sol non vale un caracol. 9294. Muller que asuba e mexa de p,
(ms-SA: Manuel Camino Snchez) nunca boa . (ms / ms16: D.E. / ms-LU:
9283. O estudiante que s vinte non sabe i seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
s trinta non entende, non sei que Var.: Muller que mexa de p nunca boa .
adeprende. 3286 (ms16 e ms10,015v: D.E.) (ms4: F.V.S.) / Muller que asuba e mexa de
(es) El estudiante que a los veinte no sabe, p, non ser home, pero muller non . (ms16 e
y a los treinta no entiende, y a los cuarenta ms10,046v: D.E.) 3292
no tiene, mala vejez espere. (Correas) (es) De mujer que mea en pi, libera nos
9284. Pobre estudiante, como te remordes: Domine. (R. Marn)
por culpa das mozas faltaches s 9295. O que mexa e non solta o peido,
rdenes. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar coma gaita sin tamborileiro. (ms)
de Galicia ) 9296. Onde a mula dianteira mexa, mexa
toda a rcoa. 3293 (ms16 e ms10,040r: D.E.)
9297. Onde burro mexa, tdolos demais
mexan. 3294 (ms10,040r e ms16: D.E.)
Estudiantes pobres
9298. Quen mexa contra vento, molla se
9285. Estudiante do vo, vo, morto de fame
e cheo de fro. 3287
(ms16 e ms10,015v: D.E.)
cadra a camisa. 3295 (ms16 e ms10,040r: D.E.)
Var.: Quen mexa contra vento, mexa se cadra
(es) Estudiante de pio, pio, muerto de
os calzs. (ms16 e ms10,040r: D.E.)
hambre, cagado de fro. (H. Nez)
9286. O bo estudiante, morto de sono e 9299. Quen moito chora, pouco mexa. (ms16:
Lugo)
farto de fame. 3288 (ms16 e ms10,015v: D.E.) (es) Quien llora mucho poco mea. (R.
(es) El buen estudiante falto de sueo y Marn)
muerto de hambre. (R. Marn) 9300. Tronada de peidos, temporal de
9287. O mal estudiante, farto de sono e merda. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
morto de fame. 3289 (ms16 e ms10,015v: D.E.) da provincia de Lugo)

EVACUACIONES. V. tamn Escatolgicos. EXCEPCIN


9288. ta mesa nin na allea non te sentes 9301. Non hai pega sin mancha negra.
3296

coa vincha chea. 3290 (ms16 e ms10,039v: D.E.) (mc: M.V. / ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU
(es) A tu mesa y a la ajena no te sientes con / ms21,12r: Berms)
la vejiga llena. (Correas) Var.: Non hai pega sin mancha negra, y-a que
9289. Antes que vaias igrexa, mexa. 3291 non a ten, non pega. (ms4: F.V.S.)
(ms16 e ms10,030v: D.E.) (es) No hay pega sin mancha negra.
(es) Antes que te vayas a la iglesia, caga y (Correas) / Ni pega sin mancha, ni mula ni
mea. (Correas) mujer sin tacha. (R. Marn)
9290. Caga o rei e caga o papa e sin cagar 9302. Non hai pega sin penca negra.
(ms18,02v: Biville)
ningun se escapa. (ms21,10v: Berms)
9303. Non hai pegha sin manchas negras.
9291. Caga o rei, caga o papa, e sin cagar 3297
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco,
naide pasa. (ms16: Sta. Eulalia de Bveda) C (5 curso))
9292. Cando vaias cagar, leva con que te 9304. Non hai pego nin pega sin mancha
limpar. (ms16: D.E.) negra. (ms: Carballino)
9293. Comer, durmir e cagar piden vagar. 9305. Non hai regra que non falle. (ms16:
(ms16: D.E.) Lugo)
Var.: Cagar e comer a dispacio ten que ser. (es) No hay regla que no falle. (R. Marn)
(ms16: D.E.)
(es) Comer, dormir y cagar, de vagar.
(Correas)
3292
En ms10 s.v. Mujer.
3286 3293
En ms10 s.v. Estudiante. En ms10 s.v. Orinar.
3287 3294
En ms10 s.v. Estudiante. ms16: todos os demais. En ms10 s.v. Orinar.
3288 3295
En ms10 s.v. Estudiante. Refrn e variante en ms10 s.v. Orinar.
3289 3296
En ms10 s.v. Estudiante. ms3: N'hai; ms-LU: sen. / Dentro de Miscelnea no
3290
En ms10 s.v. Mesa. mecanoescrito orixinal.
3291 3297
En ms10 s.v. Iglesia. Non hay peja sin manchas negras.
9306. Non hai regra sin excepcin. (ms16: (es) Cuando es demasiada la cera, quema
Lugo) la iglesia. (Correas)
(es) No hay regla sin excepcin. (H. Nez) 9316. Non sea tanta a cera que arda a irexa.
9307. Un caso soilo non fai regra. (ms16: Lugo) 3302
(ms16: Lugo / ms / ms4: M.V.)
(es) Un caso solo no hace regla. (R. Marn) Var.: Non sexa tanta a cera que queime a
9308. Un cuco solo non fai vran. (mc e ms16: igrexa. (ms16)
Santiago) (es) La mucha cera quema la iglesia. (R.
9309. Unha andoria non fai vran. (mc / ms4: Marn)
F.V.S. / ms16: Chantada) 9317. Non sea tanta a cera que prenda
Var.: Un pau solo non fai sebe. (mc: M.L.) / lume. (ms16: D.E.)
Unha andoria non fai vran. (F.V.S.) 3298 / Un
9318. Non sea tanto o tirar que rompa a
gran non fai graneiro.
(es) Una golondrina no hace verano. (S.) corda. (ms)
Lo conserva la cancin popular: Un pau 9319. O millor i-o pior non teen fondo.
solo non fai sebe, / pero, pasio a pasio, / (ms5,136: Biville)
como quen non quer a cousa / d un home 9320. Por carta de mis ou carta de menos
andado o camio. prdense os xogos e vaise o dieiro.
3299 (ms16: D.E.)
9310. Unha anduria non fai vrau. (mc e
ms16: Chantada / ms4: F.V.S. / ms21,20r: Berms) (es) Pirdese el juego, tanto por carta de
(pt) Uma andorinha s no faz vero, nem ms como por carta de menos. (R. Marn)
um dedo s faz mo. (Chaves) (es) Una
golondrina no hace verano, ni una sola EXCULPACIONES
virtud bienaventurado. (Correas) / Un dedo 9321. Coidei que non tia marido e comn
no hace mano, ni una golondrina verano. todo o compango. 3303 (ms16 e ms10,037v:
(R. Marn) / Una golondrina no hace D.E.)
verano. (Sbarbi) (ct) Una flr no f Maig, (es) Pens que no tena marido y comime
ni una gota f raig. (Alberola) toda la olla; y cuando lo v, enmudec,
3300
9311. Unha mosca non fai vran. (mc e cegu y embac. (Correas)
ms16: Terra de Melide / ms e ms4: V.R. y A.R. / 9322. Mui mala debe ser a culpa, cando
ms16: A. de N.)
nadia a quere. (ms8,18r: Silvarrey)
(pt) Uma andorinha s no faz vero, nem
um dedo s faz mo. (Chaves) / Uma flor 9323. Non fai pouco quen a sa culpa bota a
no faz primavera. (Id.) (es) Una outro. 3304 (ms16 e ms10,016v: D.E.)
golondrina no hace verano. (Sbarbi) (ct) (es) No hace poco quien su culpa echa a
Una flr no f Maig, ni una gota f raig. otro. (Correas)
(Alberola) 9324. Por culpa da besta mataron o bispo.
Ensea que una cosa o un caso, no hace (ms16: D.E.)
regla. 9325. Por culpa do burro zorregan na
9312. Unha mosca sola non fai o vrao. (ms- albarda. (ms16: D.E.)
LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) (es) Por culpa del asno, echarla a la
3301
9313. Unha mosca sola non fai vran. (ms- albarda. (Z.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
Corua / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da EXCUSAS
provincia de Lugo)
9326. Achaque pelexo, que sabe a pez.
(ms16: D.E.)
EXCESOS. V. tamn Obesidad, Tragn. (es) Achaque al odre; que sabe a pez. (S.)
9314. A cera sobexa queima a igrexa. (ms16: 9327. Achaque queren as cousas. (ms16: D.E.)
D.E.)
9328. Achaques jueves pra non aiunar o
9315. Cando moita a cera, queima a
viernes. 3305 (ms-LU: seminarista annimo: algn
igrexa. (ms16: Lugo) lugar da provincia de Lugo)

3298 3302
ms4: anduria. ms1 e ms4: ilesia; ms15,49: iglesia; ms16: igrexa.
3299 3303
ms21,20r: vran. (vrau); ms16: vran. En ms10 s.v. Marido.
3300 3304
ms4: Unha mosca sola. ms10: o que a sa culpa. En ms10 s.v. Hacer.
3301 3305
ms-LU (Lugo): Una mosca. Achaques o jueves pra non ayunar o viernes.
Dcese de aquellos que alegan pretextos (es) Quien en su casa come una sardina, en
frvolos para no hacer alguna cosa. la ajena quiere gallina. (R. Marn)
9329. Achaques o viernes por non aunar. 9340. Si na ta casa non tes sardia, na
(mc) allea pide galia. (ms-SA: Flix Rodrguez
Var.: Achaques o xoves pra non aunar o Vieites)
viernes. (ms16: Lugo)
(pt) Achaques sexta-feira pelo no jejuar. EXPERIENCIA
(Chaves) (es) Achaques al viernes para no 3309
9341. A esperencia nai da cencia. (ms16
le ayunar. (Correas) / Achaques al jueves e ms10,014v: D.E.)
para no ayunar el viernes. (Correas) (es) La exprienta es madre de la scienta.
9330. De achaque non ten mester o mal (Z., N., H., C.)
home que mal quer facer. (ms16: D.E.) 9342. A experiencia a nai da ciencia. 3310
(es) A mal hacer, pero excusar, y lo acaba (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de
de adobar. (R. Marn) Viceso, Brin, C / ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
9331. Di que lle doi u so do lombo e non Forcarei, PO)
3311
traballa. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 9343. A millor mestra a esperencia.
(ms16: Lugo / ms10,039v: D.E.)
9344. Abade que foi monaguillo, ben sabe
EXHIBICIN
qun bebe o vio. (ms16: D.E.)
9332. Boi que non vai feira, non pode ter
(es) Abad que fue monaguillo bien sabe
venda. (ms16: D.E.) quin se bebe el vinillo. (R. Marn)
(es) Buey que no est en la feria, no tiene
9345. Camio vello, congostra nova. (ms16:
venta. (Correas) D.E.)
9333. Boi que non vai mercado, non (es) Camino viejo y sendero nuevo.
vendido nin comprado. (ms16: D.E.) (Correas)
(es) Buey que no est en el mercado, no es 9346. Co tempo aprenders a saber o que
vendido ni comprado. (Correas) o tempo; o malo que s veces vn moi
9334. O que non vai mercado, non tarde o remedio. (ms-SA: Argimiro Pampn
vendido nin mercado. (ms16: Lugo) Basteiro: Arza, C)
9347. Contra a esperencia non hai cencia.
EXIGENCIAS 3312
(ms16 e ms10,014v: D.E.)
9335. Hai quen na sa casa come sardia e (es) Contra experiencia no hay ciencia. (R.
na allea pide galia. (ms16: Lugo) Marn)
(es) Quien en su casa come una sardina, en 9348. Fai mis o vello co uso c novo co
la ajena quiere gallina. (R. Marn) fuso. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de Frades,
9336. Na ta casa non tes sardia e na allea Pol, LU)
3313
pides galia. 3306 (ms-SA: Jos Castro Lpez: 9349. Mis vale esperencia que cencia.
Sobrado dos Monxes, C) (ms16 e ms10,014v: D.E.)
9337. Na ta casa non tes sardias e na (es) Ms vale experiencia que ciencia. (R.
ajena pides sardia. 3307 (ms-SA: Jos M. Marn)
Gulas Rivas: Forcarei, PO) 9350. Moitas veces a esperencia vale tanto
9338. Non se ha de espremer tanto a como a cencia. 3314 (ms16 e ms10,014v: D.E.)
laranxa que amargue o zume. 3308 (ms16 e 9351. N'hai mestra como a esperencia. (ms16:
ms10,032v: D.E.) Lugo)
(es) No se ha de estrujar tanto la naranja 9352. Non hai mestre como o tempo. (ms16:
que amargue el zumo. (R. Marn) D.E.)
9339. O que na sa casa come morria, 9353. O millor mestre o tempo e a mellor
n'allea quere carneiro e galia. (mc: M.V. / mestra a esperencia. 3315 (ms16 e ms10,039v:
ms21,26v: Berms) D.E.)
Var.: O que na sa casa come morria, na
casa allea quer carneiro e galia. (ms16: D.E.) 3309
En ms10 s.v. Esperanza.
3310
ms-SA: (Jos M. G.): cencia.
3311
En ms10 s.v. Maestro.
3306 3312
Na tua casa non tes sardia e na ajena pides galia. En ms10 s.v. Experiencia.
3307 3313
Na tua casa non tes sardias e na ajena pides sardia. En ms10 s.v. Experiencia.
3308 3314
En ms10 s.v. Naranja. En ms10 s.v. Experiencia.
9354. O que foi cocieiro antes que frade, o (es) Por interes, lo feo hermoso es.
que pasa na cocia ben o sabe. (mc / ms16: (Bergua)
D.E.) La ambicin y el egosmo, aceptan como
Var.: A quen foi cocieiro antes que frade, na buenas cosas que no lo son. (Bergua)
cocina non-o engana naide. (ms16: Lugo)
(es) El que fu cocinero antes que fraile FALTA
sabe lo que pasa en la cocina. (Bergua) / El 9366. Antes falte a palabra na boca que o
que fu monaguillo y despus abad, sabe lo esterco na corte. (ms10,017v: D.E.)
que hacen los mozos tras el altar. (Id.) / A
9367. Non falte a vont, que lugar non
quien fue cocinero antes que fraile, en
cosas de cocina no le engaa nadie. (R. faltar. (ms10,017v: D.E.)
Marn) 9368. Nunca outra cousa nos falte que mis
Destaca lo que vale la experiencia propia. falta faga. (ms10,017v: D.E.)
9355. O que non ten esperencia, fltalle a
millor sabencia. 3316 (ms16 e ms10,014v: D.E.) FAMA
9356. O que non ve, non ten que contar. 9369. A boa fama moito mal cobre.
(ms15,41: Mellid) (ms10,017v: D.E.)
9357. O tempo sabio. (ms16: Lugo) 9370. A boa fama tapa o roubo. (ms5,045:
(es) El tiempo es sabio. (Z.) Santiago)
9358. Pra sabelo, hai que lelo ou velo. 9371. A cando ro sona auga leva. (ms-SA:
(ms10,049v: Sober) Manuel Tojo Reboredo)
9359. Sin esperencia pouco sirve a cencia. 9372. A mala chaga sana e a mala sona
(ms16: Lugo) mata. 3320 (ms10,036r: D.E.)
(es) Sin experiencia, de poco sirve la 9373. A mala fama mata. (ms10,017v: D.E.)
ciencia. (R. Marn) 9374. A mala fama roda com'a moeda e, a
9360. Vale mis un veterano porta dun boa, na casa queda. (ms10,017v: D.E.)
cuartel que un regimiento de quintos 9375. A sona sin o proveito corre polo
mando dun coronel. (ms-LU: seminarista mundo a eito. (mc: Silvestre Castieira, Santiago)
annimo: algn lugar de Galicia )
9376. A sona sin proveito corre polo mundo
a eito. (ms-SA: Manuel Tojo Reboredo)
EXPRIMIR
9377. A sona sin proveito corre polo mundo
9361. O que moito espreme chega a sacar
a feito. 3321 (mc: Santiago)
sangue. (ms10,015r: D.E.)
9378. Atrs do ron ron veen os cascabeles.
9362. Quen moito quer espremer, s veces, (ms8,44r: Silvarrey)
sai esprimido. (ms10,015r: D.E.) Igual que cando o ro sona...
9379. Blanco o papel e lmpase o cu con el.
FALSEDAD. V. tamn Mentira. 3322
(mc / ms4: F.V.S.)
9363. Por diante venero e por tras mato o 9380. Boa fama furto encobre. (ms10,017v:
rei. 3317 (ms5,045: Santiago) D.E.)
9364. Todas as medallas teen das caras. 9381. Cand'os regos teen chea, nunca
3318
(ms5,045: Carballo, Bertoa) limpa a auga levan. 3323 (ms: M.L. /
ms10,107r: D.E.)
Var.: Cando os regos teen chea, nunca a auga
FALSEDAD. INTERS
limpa levan. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
9365. Polo inters, o mis feo hermoso .
3319 9382. Cando a presa soa, auga leva. (mc:
(ms: Tuiriz / ms5,045) Santiago)
Var.: Polo inters, o mis feo bonito . 9383. Cando o arroio corre porque chove.
(ms5,045: Carballo-Bertoa) 3324
(mc: Santiago)

3315 3320
En ms10 s.v. Maestro. En ms10 s.v. Malo coa indicacin Fama.
3316 3321
En ms10 s.v. Experiencia. ms: afeito.
3317 3322
Indica Falsedad. ms: o c... con l.
3318 3323
Indica Falsedad. ms4: limp'a y-auga. / En ms10 s.v. Arroyo.
3319 3324
Contn a indicacin Falsedad? Inters? no ms5. ms : arroyo. / V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos).
9384. Cando o rego soa, auga leva. (mc: 9402. Cando os regos teen chea, nunca a
Santiago) auga limpa levan. (ms15,12)
9385. Cando o rego soa, porque agua leva. 9403. Cando se sinte o ro porque leva
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
auga. (mc: Santiago)
9386. Cando o rego zoa, auga leva. (ms-SA: 9404. Cando zoa o ro, porque auga leva.
seminarista annimo: algn lugar da provincia da (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
Corua) 9405. Colle boa fama e btate a dormir, que
3325 si a colles mala, non podrs vivir. (ms-LU:
9387. Cando o ro berra, auga leva. (ms-
SA: Francisco Canosa Quintns / ms-SA: Marcelino seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU)
3332
Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C) 9406. Colle boa fama e btate a dormir.
3326
9388. Cando o ro corre que leva auga. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (pt) Cria boa fama e deita-te a dormir.
provincia de Lugo) (Chaves) (es) Coge buena nota, y chate a
9389. Cando o ro ronca porque aghua dormir; si la coges mala, no podrs vivir.
leva. 3327 (ms-SA: Segade Vidones, Emilio) (R. Marn) (ct) Cria bna fama y gtat a
9390. Cando o ro ronca, seal que agua dormir. (Alberola)
leva. (ms-SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de 9407. Colle boa fama e ponte a dormir. (ms-
Compostela, C) SA: Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C)
9391. Cando o ro rouca, augua leva. (ms-SA: 9408. Colle boa fama e ponte a sonrer. (ms-
Jess Santiso Barreiro) SA: Francisco Canosa Quintns)
9392. Cando o ro roxe porque leva auga. 9409. Colle boa sona e pdeste deitar. (mc:
(ms-SA: Gestoso provincia de La Corua) C.A. A Nosa Terra)
9393. Cando o ro roxe que hai nil pedras. (es) Coge buena fama y chate a dormir.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (R. Marn) (ct) Cria bna fama y gtat a
provincia de Lugo) dormir. (Alberola)
Var.: Cando o ro roxe que cai nil pedras. 9410. Colle fama e btate a dormir. (ms-SA:
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da Manuel Camino Snchez)
provincia de Lugo). 9411. Colle mala fama e ponte a discurrir.
9394. Cando o ro roxe, leva auga. (ms-SA: (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Juan Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO) 9412. Colle sona e poders deitarte.
9395. Cando o ro ruxe, agua leva. (ms-LU: (ms10,123r: D.E.)
lvaro Rbade: Saavedra, Begonte, LU) 9413. De pouco che vale a sona, se non levas
9396. Cando o ro soa seal que leva o proveito. (mc: Santiago)
iauga. 3328 (ms21,12r: Berms) 9414. Fai noventa e nove boas; fai unha
3329
9397. Cando o ro soa, algo leva. (ms-SA: mala, i-as noventa e nove non valeron
Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C / ms-LU: nada. (ms15,20v: Vern)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
9415. Gana sona e poders dormir. (mc: C.A.
3330 A Nosa Terra)
9398. Cando o ro soa, auga leva. (mc:
Var.: Gana sona e poders deitarte.
Sarria / ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
3331 (pt) Ganha boa fama e deita-te na cama.
9399. Cando o ro zoa, aghua leva. (ms-
(Chaves) / Ganha boa fama e deita-te a
SA: Manuel Collazo Porto: Portas, PO)
dormir. (Id.) (es) Cobra buena fama y
9400. Cando o ro sona porque agua leva. chate a dormir. (Sbarbi)
(ms-SA: Manuel Vilanova Pea: Ribadumia, PO)
9416. Mal vai quen mala fama cobra.
9401. Cando o ro sona, porque agua leva. (ms10,017v: D.E.)
(ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C) 3333
9417. Mal vai quen mala sona colle.
(ms10,035r: D.E.)
9418. Nadia ten mis creto c que lle poen.
3325 (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
ms-SA (Marcelino B.): agua. LU)
3326
Engadido con outra tinta, pero letra semellante: = e
c'auga leva. 9419. Non ten un mis sona que a que lle
3327
Cando o ro ronca, he porque ajua leva. queren botar. (ms10,123r: D.E.)
3328
Cando o rio oa e seal que leva i'auga.
3329
ms-LU: sona.
3330 3332
ms-SA: sona, agua. ms4: deitate a dormir.
3331 3333
Cando o rio zoa ajua leva. En ms10 s.v. Mal coa indicacin Fama.
9420. O creto dos bos anda na boca dos Var.: Uns levan as noces y-outros as voces.
rus. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, (ms e ms4: A.S.A.) 3338 / Unhos comen as
Carballedo, LU) noces i-outros levan as voces. (ms5,137: A.N.)
9421. O que ten eiva, sempre lle reina. (mc: (pt) Uns comem os figos, a outros rebenta-
M.L.2) lhes a boca. (Chaves)
9422. O ro, cando sona, auga leva. (ms-SA: 9438. Uns levan a fama i-outros cardan a la.
3339
Ros Pereiro) (ms)
9423. O ro, cando sona, que auga leva. (es) Unos cardan la lana y otros tienen la
(ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU) fama. (R. Marn) (ct) Uns tenen la fama y
3334
9424. Onde moitos cospen, lama fan. atres carden la llana. (Alberola)
(mc: Dicc. Ac. / ms: V.R. y A.R. / mc: Carballedo / 9439. Us teen a fama e outros o proveito.
ms21,14r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: (ms10,017v: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Onde muitos cospem, lama fazem.
(Chaves) (es) Donde mucho escupen, lodo FAMILIA. PARIENTES. V. tamn Nietos, Padres,
Primos, Suegros.
hacen. (Correas)
Vase Donde moitos cuspen... 9440. A cada paxaro gstalle a sa niada.
(mc: Tuiriz)
9425. Onde xente pisa, lama fai. (ms8,07v: 3340
Silvarrey)
9441. A cada paxaro gstalle o seu nio.
(mc: Santiago / Andrs Rguez. Arjomil / ms-SA:
9426. Pola sona busca a persona. (ms-LU: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, C)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (pt) A cada porco agrada a sua pousada.
Lugo)
3335 (Chaves) (es) A cada pajarillo parcele
9427. Pola sona bscase a persona. (mc:
bien su nido. (Correas)
M.V. / ms21,29r: Berms)
9442. conta de meus compadres,
9428. Polo alabado quixen o conocido e vin
roubades s afillados. 3341 (mc: Terra de
arrepentido. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Melide / ms4: V.R. y A.R.)
Forcarei, PO)
9443. conta de meus curmns, cigarros
9429. Por un can que matei, matacs me
habns. (mc: C.A.)
chamaron e matacs quedei. 3336
(ms10,038v: D.E.)
(es) A cuenta de mis primos, puros
habanos.
9430. Por uns perden outros. (mc: Bucios)
9431. Quen ten boa fama tapa, as sas 9444. ~ corta ou larga, os cachos tiran
faltas. (ms10,017v: D.E.) s olas. 3342% (Jess Vzquez: Sarria, LU)
9432. Se cobraches mala fama, afnate por 9445. filla, pan e comida; mais nora,
quitala. (ms10,017v: D.E.) pan e fra. (ms-LU: seminarista annimo: algn
9433. Se te critican por unha cousa mala, lugar da provincia de Lugo)
al che vai a fama. (ms-LU: seminarista 9446. A filla saleume da brilla i-a nora
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) veume de fra. 3343 (ms21,12v: Berms)
9434. Si o ro ronca porque agua leva. (ms- 9447. A pai gaador, seu fillo gastador. (ms-
SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, C)
C) 9448. A pai gardador, fillo gastador. (mc:
9435. Si o ro rouca porque agua leva. (ms- Bucios / ms4: F.V.S.)
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, Var.: A pai ganador, fillo gastador.
A Estrada, PO) (pt) A pai guardador filho gastador.
9436. Si santo has de ser, o teu vecio hate (Chaves) / A pai ganhador filho gastador.
de facer. (ms8,33v: Carballino) (Id.) (es) A padre guardoso, hijo
9437. Unhos comen as noces i-outros desperdiciado. (R. Marn) / A padre
levantan as voces. 3337 (mc: Bucios)
3338
ms4: Us levan.
3339
Uns levan a fama y outros cardan a la.
3340
ms-SA: nido.
3334 3341
mc (Carballedo) e ms21,14r: cuspen; mc (Carballedo) ms4: roubadas. / V. conta de meus compadres,
e ms-LU: Donde. rebanadas s afillados en Donaciones (Donaciones de lo
3335
ms21,29r: buscas'a persona. ajeno).
3336 3342
Sen clasificar no orixinal. O orixinal di A corta ou a larga os cachos tiran as
3337
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. A olas.
3343
variant1 dentro de Fama no ms. A filla salume da brilla y'a nora veume de fora.
ganador, hijo desprendedor. (Sbarbi) / A 9461. Cada un dos seus se enamora. (mc:
padre guardador, hijo gastador. (Correas) / C.A.)
A padre allegador, hijo desperdiciador. (ct) Cada s'enamora dels seus. (Alberola)
(Id.) / A padre ganador, hijo espendedor. 9462. Cada un fillo das sas obras. (mc: C.A.
(Id.) / A padre endurador, hijo gastador. A Nosa Terra)
(R. Marn) (es) Cada uno es hijo de sus obras.
9449. A quen Dios non lle d fillos, o demo (Correas) (ct) Cada es fill de les seues
lle d sobrios. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela) bres. (Alberola)
9450. A quen matche-lo pai, non lle cre-lo 9463. Cada un fala dos seus. (mc: Bucios)
fillo. 3344 (mc: A.S.A. / ms18,68r: Diario de Avisos, 9464. Cal na cara cal nos ps, has de imitar
de R. Caruncho (1888)) a quen es. 3347 (ms-LU: seminarista annimo:
(pt) A quem matares o pai, no lhe cries o Terra Cha, LU / ms-LU: Guillermo Pino [sic] O [?] e
filho. (Chaves) (es) A quien matare el Jos M[?]: Terra Cha, LU)
padre, non le cres el hijo. (Correas) 9465. Cal nas maus cal nos ps, haste
9451. A quen Dios non lle d fillos, o demo parecer a quen es. (mc / ms4: F.V.S.)
ll'acarrea sobrios. (ms-LU: seminarista 9466. Cal nas uas cal nos ps, has de
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) imitar a quen es. (ms-SA: Darriba Mguez,
9452. A quen Dios non lle d fillos, o diao Amador (13-11-1951) / ms-SA: Jess Mara Antelo
ll'aparexa sobrios. (ms21,10v: Berms) Fraga: Rial, Val do Dubra, C / ms-SA: Manuel Lpez
Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO)
9453. A quen Dios non lle deu fillos, o demo
9467. Cal nas uas, cal nos ps, has de tirar
apalle sobrios. (mc: C.A.)
a quen es. (mc: M.V.)
(pt) A quem Deus no deu filhos, deu o
(pt) Nas unhas e nos ps mostrars de onde
diabo sobrinhos. (Chaves) (es) A quien
vens. (Chaves) (es) En las uas y en los
Dios no le da hijos, el diablo le da
pies semeja a m quin es. (Correas)
sobrinos. (R. Marn) (ct) A qui Deu no li
dona fills el diable li dona nebots. 9468. Cando d o pai, ri o pai e ri o fillo;
(Alberola) cando d o fillo, chora o pai e chora o
9454. A verdade anda na herdade. (mc: A.I.) fillo. 3348 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
(pt) A verdade anda na herdade. (Chaves) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) La verdad anda en la heredad. 9469. Cando seas pai, comers ovo. (mc:
(Correas) Bucios / ms4: F.V.S.)
9455. Al me leve Deus, onde ache dos 9470. Catro efes ten mia ta: fea, fraca,
meus. (mc: Correas) froxa e fra. (ms10,010v: D.E.)
3349
(pt) L me leve Deus, onde esto os meus. 9471. Comers ovo cando seas pai. (mc:
(Chaves) Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
Que lo recoge, como los dems gallegos 9472. Con quen has de vivir, non has de
que figuran en su Vocabulario, reir. 3350 (mc: Palas de Rey / ms4: F.V.S.)
defectuosamente. 9473. Cra corvos e che sacarn os ollos. (ms-
9456. Ao bon pai cmpre adoralo, e ao run, SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
A Estrada, PO)
respetalo. 3345 (mc: Velle)
(pt) O bom pai, ame-se e o mau sofra-se. 9474. Cunha filla non se fai ms que un
(Chaves) xenro. (mc: M.L.)
9457. Ben hereda o que s seus asemella. 9475. Cunha filla non se fan dous xenros.
3346 (mc: C.G. / ms21,02v: Berms)
(mc / ms4: F.V.S.)
9458. Bs de tos, bs de xudos. (ms21,13r:
9476. Chmolle ta pra que me da, e se non
Berms) me d, non mia ta. (ms-LU: seminarista
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
9459. Cachos mtanlle s olas. (ms-SA:
Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C) 9477. Chmolle ta pra que me da; se me
9460. Cada un cos seus. (mc: C.A. A Nosa Terra) non d, chmolle ta d'acol. (ms4: A.I.)
(ct) Cadasc en los seus. (Alberola)

3344 3347
A quen matachel-o pai, non lle crie-lo fillo. / ms4: ms-LU (Guillermo P.): d'a mitar.
3348
matarel-o pai. ms-LU: e cando, chor'o pai e chor'o fillo.
3345 3349
ms4: boo pai. ms-LU: o ovo.
3346 3350
ms4: se asemella. ms4: quen non has vivir.
3355
9478. Chmolle ta pra que me da; si non 9493. Dgocho filla, entndeme nora.
me d, ta marr. 3351 (mc: Sober) (mc: M.V. / ms21,27r: Berms)
9479. De boa mai busca a filla e de boa cepa (pt) Dgo-te filha, entnde-me nora.
(Chaves) / Digo-o a vs nora para que me
pranta a via. 3352 (mc: A.I.)
entendais sogra. (Id.) (es) A t te lo digo,
(pt) De boa cepa a vinha e de boa me a
Juan, para que lo entiendas, Pedro.
filha. (Chaves) / Mulher e co de caa,
procurai-os pela raa. (Id.) (es) De buena 9494. Dgocho sogra, entndemo nora.
(ms21,27r: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
cepa, buen sarmiento. (R. Marn) (ct) De algn lugar da provincia de Lugo)
bon sep, ha de ser la vinya, de bna mare,
9495. Dime de qun es e direiche en qu lle
la filla. (Alberola)
imitas. 3356 (mc: Santiago / Lus Alonso Alonso)
9480. De boa nai busca a boa filla e de boa
9496. Din os fillos solar o qu'oien s pais
cepa planta a via. (ms-LU: seminarista
annimo: Ferreira de Pantn, LU) tras do lar. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
9481. De boa nai busca a filla e de boa cepa
9497. En gran peligro millor o hirmau que
pranta a vide. (ms21,26v: Berms)
o amigo. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
9482. De bon pai nace un fillo ladrn. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 9498. Entra, mia noria, entra, hoxe a
Lugo) foguetes e ma a cachetes. (ms-LU:
9483. De bon pai, fillo do demo. (mc: Monforte) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
Var.: Do pai santo, fillo demo. (F.V.S.) 9499. Entre noras e sogras nunca contaron
3353 verdad: feitas na mentira, criadas na
9484. De bon pai, fillo malo. (mc: Bucios /
ms4: C.A. A Nosa Terra) falsedad. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
9485. De bon pai, run fillo. (mc: Palas de Rey) da provincia de Lugo)
(pt) De pai santo, filho diabo. (Chaves) (es) 9500. Entre pais e fillos por dar son amigos.
De padre santo, hijo diablo. (R. Marn) (mc / ms4: F.V.S.)
9486. De bon pau busca a boa astilla; e de 9501. Entre pais e irmaos non metas as
boa nai, a boa filla. (ms-LU: seminarista maus. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
annimo: Ferreira de Pantn, LU) Galicia)
9487. De fillos criados, traballos doblados. 9502. Entre pais e hirmaus non poas as
(ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C / maus. (mc: C.A.)
ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de 9503. Entre primos e hirmaus non metas as
Compostela, C / ms-SA: Agustn Dosil Maceiras:
Ponte Nafonso, Noia, C) maus. 3357 (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: Jess
Redondo C.: Viana do Bolo,OU)
9488. De pai santo, fillo demo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(pt) Entre pai e irmos, no metas as mos.
Lugo) (Chaves) / Entre marido e mulher, nunca
9489. De pais cochos, fillos marraus. (mc / metas a calher. (Id.) (es) Entre padres y
ms4: F.V.S.) hermanos no metas tus manos. (Correas)
(es) De padres gochos, hijos marranos. (R. 9504. Filla allea nunca na ta casa estar
Marn) chea. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
9490. De un vientre pero non de un temple. provincia de Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 9505. Filla d'home nunca come; filla allea
9491. De padre aforrador, fillo gastador. nunca chea. (ms21,11r: Berms)
(ms4: C.A. A Nosa Terra) 3358
9506. Filla e nai, dous demos pa un pai.
Var.: De pai gardador, fillo gastador. (ms-SA: Lus Vzquez Veiga)
(ms15,019) 9507. Fillas e paos, moitos son poucos. (ms-
3354
9492. Dghoche fillo, entndeme nora. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms-SA: Jos Calvio Pueyo: A Ponte Maceira, Portor, Lugo)
Negreira, C)

3351
V. Pa, pa, manga vaca; chmolle pa pra que me
3355
da en Peticiones. ms3 e ms4: entendem'o nora; ms21,27r: entndemo.
3352 3356
ms3 e ms4: D'a boa, pranta a vidra; ms4: da boa Lus Alonso Alonso: eres, che direi, ll'imitas.
3357
cepa. ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo,OU: e
3353
ms4: mao. hermaos, maos.
3354 3358
Dijoche fillo entendeme nora. Filla e nai dos demos pa un pai.

Anterior Inicio Siguiente


9508. Fillo alleo nunca cheo. (ms-LU: 9523. Fillo es, pai sers; como fores, as o
seminarista annimo: algn lugar da provincia de ters. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Lugo) provincia de Lugo)
9509. Fillo alleo, brasa no seo. (mc: A.S.A. / 9524. Fillo es, pai sers; como o fixeres, as
ms21,04r: Berms)
sers. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
(pt) Filho alheio, braza no seio. (Chaves)
(es) Hijo ajeno, brasa en el seno. (Correas) 9525. Fillo es, pai sers; como o fixeres, as
9510. Fillo alleo, mtio pola manga e saiche ters. (ms-SA: Manuel Lago Lpez)
polo seo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 9526. Fillo es, pai sers; segn as fixeres, as
da provincia de Lugo) as [ters]. (ms-SA: seminarista annimo: Narla,
9511. Fillo do home nunca come. (ms-LU: Friol, LU)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 9527. Fillo es, pai sers; segn as fixeche,
Lugo) as as vers. (ms-LU: seminarista annimo: Illn,
9512. Fillo eres e pai sers; segn fixeres, Begonte, LU)
as o ters. (ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar, 9528. Fillo foche e pai sers; segn
A Laracha, C) t'educaron, educars. (ms-LU: seminarista
9513. Fillo eres, pai sers; as como fixeres, annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
as sers. (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares / ms-SA: 9529. Fillo foche e pai sers; segn fagas,
Clemente Crespo Caamao: Santiago de Compostela, encontrars. 3360 (ms-LU: seminarista annimo:
C) algn lugar da provincia de Lugo)
9514. Fillo eres, pai sers; cal fixeres, tal 9530. Fillo fuche e pai sers; segn as
habrs. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar fixeches, as as topars. (ms21,14r: Berms)
de Galicia) 9531. Fillo fuches, pai sers; cal fixeches,
9515. Fillo eres, pai sers; como as fixeses, topars. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
as as vers. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: de Galicia )
Xubia, Narn, C) 9532. Fillo fuches, pai sers; cal fixeres,
9516. Fillo eres, pai sers; como fixeres, as topars. (ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa
o ters. 3359 (mc: A.I. / ms15: Carr Aldao) Minia de Brin, C / Jos Manuel Area Alonso)
Var.: Fillo eres, pai sers; como fixeres, as 9533. Fillo fuches, pai sers; como ti o
che farn. (ms15,19) fixeches, as o encontrars. (ms-SA: Jos M.
(pt) Filho s, pai sers, assim como fizeres, Gulas Rivas: Forcarei, PO)
assim achars. (Chaves) (es) Hijo eres, y 9534. Fillo malo vale mis enfermo que
padre sers; cual hicieres tal habrs; o hijo
sano. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
fuiste. (Correas) (ct) Fill eres, pare sers, lo provincia de Lugo)
que faces trovars. (Alberola)
9535. Fillo non temos e nome lle poemos.
9517. Fillo eres, pai sers; como foras sers. (mc)
(ms-SA: Carballo) (es) Hijo no tenemos, y nombre le ponemos.
9518. Fillo eres, pai sers; segn as fagas, (Correas)
as as ters. (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, 9536. Fillo sin amor, nai sin amor. (ms-SA:
Santiago de Lousada, Carballedo, LU) Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
9519. Fillo eres, pai sers; segn fagas, as o 9537. Fillo eres, pai sers, como foses, tal
hallars. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar habrs. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
de Galicia) Pantn, LU)
9520. Fillo eres, pai sers; segn fixeres 9538. Fillos casados, ladrs declarados. (ms-
atopars. (ms-LU: seminarista annimo: algn LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
lugar da provincia de Lugo) Lugo)
9521. Fillo es, pai sers; como as fixeres, as 9539. Fillos criados, pesares doblados. (mc:
as vers. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Santiago / ms5,137: A.M.)
3361
Mara Maior de Mondoedo, LU) 9540. Fillos criados, traballos dobrados.
9522. Fillo es, pai sers; como fagas, as as (mc: Bucios / ms3: T.M. / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo /
pagars. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar ms21,06v: Berms / F. Rodrguez Vieites)
da provincia da Corua)

3360
Fillo focho e pai sers; segn fagas, encontrars.
3359 3361
ms15,01: Fillo s. (Eugenio Carr Aldao. Literatura mc, ms-LU, F. Rodrguez Vieites e ms21,06v:
Gallega 2 edicin, 1911). doblados.
9541. Fillos e dieiros, cantos menos, menos 9559. O fillo da filla vai pra riba e o da nora
quebradeiro. 3362 (mc: C.A. / ms10,020v: D.E.) vai pra fra. (mc: Corme)
(es) Hijos y dineros, menos quebraderos, Vase Os fillos da filla van para arriba...
cuando son buenos. (R. Marn) 9560. O fillo do home nunca come i-o fillo
9542. Fillos, filloas e netos de vio. (mc: C.A.) alleo nunca se ve cheo. (mc: Bucios / ms4:
9543. Fillos, os dun, que os doutro chega o F.V.S.)
tempo e catapn. (ms15,12) 9561. O fillo do run, pouco pan e moito
3363 vicio. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
9544. Ida por vida, casa de ta ta. (mc:
C.A. A Nosa Terra) 9562. O fillo que non respeta os pais, pode
(es) Ida y venida, por casa de mi ta; o ida estar seguro que no se ha de salvar. (ms-
y venida. (Correas) / Ida e venida por casa SA: Lus Vzquez Veiga)
de mi ta. (S.) 9563. O mal do pai, co fillo vai. 3367 (mc: M.V. /
Como: A casa de ta ta... ms21,27r: Berms / ms10,035v: D.E.)
9545. Irmaos seamos e do noso teamos. (es) Uvitas que comi el padre, para los
(mc: Bucios) hijos son agraces. (R. Marn) (ct) Dels
9546. Mal o pai que non se fai. (mc: Santiago) pecats dels pares, los fills ne van geperuts.
9547. Mentras estou ca nai, n'estou ca filla. (Alberola)
3364 9564. O parente levarate pena, pero non
(mc: M.V. / ms21,26v: Berms)
9548. Na cabeza ou nos ps has de imitar a te despena. (mc / ms4: F.V.S.)
quen es. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez: San 9565. O que dos seus desespera, dos alleos
Miguel de Vilar, Touro, C) mal lle vea. (mc e ms4: A.N. / ms4: Pramo)
9549. Nas uas ou nos ps imitars a quen Var.: O que dos seus desavn, dos alleos mal
es. (ms11,49: Comarca de Fonsagrada) lle vn. (F.V.S.)
9550. Nas uas ou nos ps semellars a (pt) Quem dos seus se aparta, do remdio
quen es. (ms21,04v: Berms) se alarga. (Chaves) (es) Quien de los suyos
se aleja, Dios le deja. (R. Marn)
9551. Naz'o corvo na pena e sempre tira
9566. O que dos seus desespera, dos alleos
pr'ela. (ms11,50: Comarca de Fonsagrada)
vaille mal. (ms8,06r: Otero de Rey)
9552. Non desvistas teos fillos pra vestir
9567. O que dos seus escapa, dos alleos colla
teus xenros. 3365 (ms-LU: seminarista annimo:
San Tirso Vilalba / Antas?, Muxa, Outes, Zas, unha pedra e mtaa no seu. (ms-LU:
Maceda?) seminarista annimo: Pobra do Brolln, LU)
9553. Non hai mai que fale mal dos seus 9568. O que dos seus escapa, dos alleos
fillos. (mc) vaille mal. (ms-LU: seminarista annimo: Pobra do
Brolln, LU)
9554. Non hai pai malo, si os fillos son bos.
(ms8,38r: Silvarrey) 9569. O que non morre pola familia, morre
9555. Non hai pai por fillo. (mc: Bucios) nas mans da familia. (ms-SA: Antonio Iglesias
Duro: Carcaca, Padrn, C)
9556. Nos enterros, os achegados; e nas
9570. O que non sabe da aboa, non sabe
honras, os convidados. 3366 (mc: M.V. /
ms10,012v: D.E.) cousa boa. (mc: Dicc. Ac.)
9557. Nunca digas que tes fro cando ests (es) Quien no sabe de abuelo, no sabe de
bueno. (R. Marn)
xunto a teu to. (mc: Santiago)
9571. O que non ten fillos, dlle Dios
9558. Nunca moito erra quen s seus
sobrios. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
semella. (mc: Terra de Melide / ms4: V.R. y A.R. /
ms21,28v: Berms) 9572. O que ten fillos e bestas, non lle faltan
Var.: Non erra quen s seus semella. (ms4) novedades frescas. (ms18,65r: Palas)
(pt) No erra quem aos seus semelha. 9573. O que ten fillos, non lle apodrece o
(Chaves) (es) No yerra quien a los suyos pan. 3368 (mc: M.V. / ms21,27v: Berms)
semeja. (Correas) (pt) Quem tem filhos ao lado, no morre
enfastiado. (Chaves) (es) Quien tiene hijos
3362 al lado, no morir ahitado. (R. Marn)
ms4: dieiro. En ms10 s.v. Hijos.
3363
ms4: da ta.
3364 3367
ms3: co-a ; ms21,26v: coa nai n'estou coa. Indica Herencia no ms. En ms10 s.v. Mal coa
3365
Non vistas te os fillos pra vestir teus xenros. indicacin Herencia.
3366 3368
En ms10 s.v. Entierro. ms21,27v: podrece.
9574. O que ten fillos, non rebenta de cheo. 9589. Ou nas mans ou nos ps, has tirar a
(mc: M.V. / ms21,24v: Berms) quen es. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
9575. O que ten fillos, non toupa. (mc: M.V.) de Galicia)
9576. O que ten o fillo lado, non rabea co 9590. Ou nas orellas ou nos ps has de salir
bocado. (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.) a quen es. (mc)
(pt) Quem tem filhos ao lado, no morre Var.: Cal nas uas, cal nos ps... y Cal nas
enfastiado. (Chaves) (es) Quien tiene hijos maus, cal nos ps...
al lado, no morir ahitado. (R. Marn) / (pt) Nas unhas e nos ps mostrars de onde
Quien tiene hijos, no revieza. (R. Marn). vens. (Chaves) (es) En las uas y en los
3369
9577. O que ten padrio, bautzase. (mc: pies semeja a m quin es; de dnde es.
Bucios-F.V.S. / mc: Fonsagrada-F.V.S.) (Correas)
(pt) Quem tem padrinho no morre mouro. Ley de herencia que recoge una cancin
(Chaves) (es) El que tiene padrino, se popular: O que fillo de raposo / ou de
bautiza. (Sbarbi). (va) El que no t padr, lobo castizado, / ha de salir a seus pais /
no's bateja. (Alberola). nas orellas ou no rabo.
9578. O que ten pequenos, nunca rico 9591. Ou nas uas ou nos ps asemellars
morre. (ms) de quen es. (ms-SA: seminarista annimo: algn
9579. O que ten un to frade, non ten to lugar da provincia de Lugo)
sinn fame. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos) 9592. Ou nas uas ou nos ps has de mitar a
9580. O que vn de tos, vn de xudos. (ms- quen es. 3374 (ms-LU: seminarista annimo: Illn,
SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C) Begonte, LU / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
9581. Onde hai fillas pra casar, a porta
9593. Ou nas uas ou nos ps has de salir a
gardada est. 3370 (ms10,021r: Silvarrey)
3371 quen es. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
9582. Os cachos imitan as olas. (mc:
PO)
Santiago / ms-SA: Antonio Mendoza Cajade: San
Cristovo de Reis, Toques, C) 9594. Ou nas uas ou nos ps has de tirar a
9583. Os cachos tiran s olas.
3372
(ms21,03r: quen es. (mc / ms)
Berms / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (pt) Nas unhas e nos ps mostrars de onde
provincia de Lugo(Castro) / ms-LU: seminarista vens. (Chaves) (es) En las uas y en los
annimo: Laiosa, O Incio, LU / ms-SA: Hctor Blanco pies semeja a m quin es; de dnde es.
Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso)) (Correas)
9584. Os fillos do run pai teen o apellido O que fillo de raposo / ou de lobo
da mai. 3373 (mc: Tuiriz, Monforte / ms-LU: castizado, / ha de salir a seus pais / nas
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) orellas ou no rabo. (ms)
(es) Los hijos de ruin padre, toman el 9595. Ou nas uas ou nos ps has somellar
apellido de la madre. (R. Marn) a quen es. (mc / ms / ms4: F.V.S.)
9585. Os fillos s pais semellan na figura e (pt) Nas unhas e nos ps mostrars de onde
mais no xenio. (ms-SA: seminarista annimo: vens. (Chaves) (es) En las uas y en los
Ras Baixas, PO) pies semeja a m quin es; de dnde es.
9586. Os que educan mal os fillos, na vells (Correas)
danlles disgustos. (ms: Santiago) O que fillo de raposo / ou de lobo
9587. Ou na planta ou nos ps has de tirar a castizado, / ha de salir a seus pais / nas
quen es. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O orellas ou no rabo. (ms)
Incio, LU) 9596. Ou nas uas ou nos ps semellars a
9588. Ou nas mans ou nos ps has de imitar quen es. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
a quen es. (ms-LU: seminarista annimo: algn da provincia de Lugo)
lugar do norte da provincia de Lugo) 9597. Ou nos ollos ou nos ps has semellar a
quen es. (ms-SA: seminarista annimo: San Xon
3369 de Lao, Dodro, C)
mc(Fonsagrada): padrn. / V. Recomendacin,
valimiento, favor. V. O que non te padrio, non se bautiza 9598. O[s] cachos tiran ola. (ms-LU:
en Proteccin. seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
3370
En ms10 s.v. Hijos. 9599. Pa quen meu pai, ben abonda mia
3371
ms-SA: amitan. / V. Os cachos mtanlle s olas en nai. (ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
Religiosos y morales.
3372
ms-SA: Os cochos.
3373 3374
ms-LU: nai. ms-LU (Lugo): has de imitar.
9600. Pai que non quere on fillo e fillo que (pt) Quem tem filhos tem cadilhos; quem os
deixa on pai, nunca paz tern. (ms15,19r) no tem, cadilhos tem. (Chaves) (es) Quien
9601. Pais e fillos por dar son amigos. (mc) tiene hijos, tiene letijos. (R. Marn) (ct) Qui
te fills, te penas. (Id.)
9602. Pais nugallaos, fillos agudos, e fillos
Cadillo = preocupacin, trabajo. Palabra
agudos, pais nugallaos. (ms-LU: seminarista usada en la Limia baja. Falta con esta
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
acepcin, en nuestros diccionarios. (Vase
9603. Pais porcos, fillos marraus. (ms-SA: "Notas lingsticas gallegas" de Joaqun
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
Lorenzo Sanjurjo, en Revista de
Dialectologa... t. IV, 1948, cuad. 1, pg.
9604. Para quen meu pai, chega mia nai.
(mc: L.G. / M. Gonzlez Fernndez / ms15,01:
83)
Eugenio Carr Aldao Literatura Gallega, 2 edicin, 9616. Quen ten moitos fillos, ten mis
1911) compadres que amigos. (mc: S.P.P.-Ultreya)
(es) Para quien es mi padre, buena es mi 9617. Quen ten un fillo varn, non lle
madre. (R. Marn) chame a outro ladrn. (mc: Bucios)
9605. Parentes e trastos vellos, pra estar a Var.: Quen ten fillo varn non lle chame a
gusto, canto mis lexos. 3375 (ms-LU: outro ladrn. (ms10,021r: D.E.) 3378
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (pt) Quem tem filho varo, no chame a
Lugo) outro ladro. (Chaves) (es) Quien tiene hijo
9606. Quen non che me pareu non foi mia varn, no d voces al ladrn. (Bergua)
nai. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) Porque puede caerle la misma deshonra en
9607. Quen d sa nai e torna por sa ta su casa.
que espera a vecia? (mc: A.S.A.) 9618. Qurelle o corvo s seus corvios
9608. Quen mal quere os seus, mal querr como a pegha s seus peghios. 3379 (ms-
os alleus. 3376 (mc: A.S.A.) SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5
Var.: Quen mal quere os seus, non querr ben curso))
os alleus. (A.S.A.) 9619. Que[n] os seus desdea, mal lle vea.
(es) Quien mal quiere a los suyos cmo (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
querr bien a los tuyos? (R. Marn)
9620. S'un mal pai ten un fillo bo, o neto ha
9609. Quen non me pariu non mia nai.
3377 de sar a seu ab. 3380 (mc: S.P.P.-Ultreya)
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) De pai vilo, filho fidalgo, neto ladro.
(Chaves) (es) De padre malo, hijo bueno;
9610. Quen non sabe de ab, non sabe de
pero ya vendr el nieto que salga al abuelo.
bo. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) (R. Marn)
9611. Quen non ten mis que unha filla, 9621. Saco de xenro, nunca cheo. 3381
(mc:
non pode ter mis que un xenro. (mc: A.S.A. / ms10,113r: D.E.)
M.V.) (pt) O saco do genro, nunca est cheio.
Vase Cunha filla... (Chaves) (es) Saco de yerno, nunca es
9612. Quen os seus desagarima, s alleos lleno. (Correas)
nada pida. (mc: M.V. / ms21,22v: Berms) 9622. Segn o pai, as o fillo. (ms-SA: M.
9613. Quen te pareu que te arrole. (mc) Garca Garca: Santa Xuliana de Monfero, C)
(ct) Qui t'ha parit que et govrne. 9623. Si fas bos fillos as os ters. (mc:
(Alberola) Santiago)
9614. Quen te pareu que te empane. (mc: 9624. Si non queres ter os amigos do teu
M.L.P.) fillo porta, deixa o teu salir. (ms-SA:
Var.: Quen te pareu que te lamba. (M.L.) Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
(ct) Qui t'ha parit, qu'et govrne. (Alberola) 9625. Si podes ter xente ta, irs arriba sin
9615. Quen ten fillos, ten cadillos; que non- gra. (ms)
os ten, cadillos ten. (mc: Limia-F.V.S.)

3378
En ms10 s.v. Hijos.
3375 3379
O orixinal di Parentes e trastos vellos pra estar Querelle o corvo oseus corvios, como e peja o seus
agusto, canto mais lexos. pejios.
3376 3380
ms4: quer, alleos. ms4: Se un pai malo, seu abo.
3377 3381
ms-LU: mai. En ms10 s.v. Saco.
9626. Si tes un lunar debaixo dos dentes, 9638. Unha filla con unha mai nunca fai
has ser mis rico que os teus parentes. mal. (mc)
(mc: Chantada / ms4: F.V.S.) Var.: Unha filla cunha mai nunca cae mal.
(es) Lunar sobre los dientes, seor de sus (ms4: F.V.S.)
parientes. (Sbarbi) 9639. Unha filla unha filla, das fillas
As lo hemos odo en tierras de Chantada; moitas son, tres queiman a casa e catro
aunque el correspondiente castellano, se
fana carbn. (ms-LU: seminarista annimo:
refiere a los dems lunares, de los que es Becerre, LU)
ms rico el que luce sobre los dientes.
9640. Unha filla non filla, das fillas fillas
9627. Sobrio de rico, busca que comas. (mc
/ ms4: F.V.S.)
son, tres acaban con unha casa e catro
(es) Pariente pudiente, es para el pobre un vlvena carbn. 3385 (ms-LU: seminarista
pariente aparente. (R. Marn) annimo: Sindrn, Monforte de Lemos, LU)
Como Parente de rico... 9641. Unha galia tapa vinte pitos e vinte
9628. Tales paos, tales fillios. (mc: Santiago) pitos non tapan unha galia. (ms8,58r: La
Caiza)
9629. Tales pais, tales fillos; tales carros,
tales atadallos. (mc) 9642. Val mis unha nai que cen pais. (mc:
Santiago)
(pt) Tal pai, tal filho. (Chaves) (es) Tal
9643. Vale mis unha mala madre que unha
padre, tal hijo; tal hijo, tal padre. (Correas)
boa madastra. (ms8,59r: Silvarrey)
9630. Tales pais, tales fillos. (ms-LU: seminarista
annimo: Melide, C) 9644. Vida de tos, vida de xudos. (mc:
Bucios)
9631. Tan bo Xan como seu hirmn. (mc:
Santiago)
9632. Ti saca o can pola casta i-o nobelo FAVOR
polo fo, porque s pais, fin i- cabo, 9645. Mis val un favor feito que cen
hanse parece-los fillos. 3382 (ms-LU: apalabrados. (ms10,018v: D.E.)
seminarista annimo: Paradela, LU)
9633. Tres fillas ten Aurora e, das tres, FE. V. tamn Religiosos y morales.
ningunha boa. (mc: Bucios) 9646. A fe sin obras fe morta. (ms10,018v:
(es) Tres eran, tres, las hijas de Elena; tres D.E.)
eran, tres, y ninguna era buena. 9647. O amor e a fe nas boas obras se ve.
9634. Un pai cra cen fillos e cen fillos non (ms10,018v: D.E.)
coidan un pai. 3383 (mc: Pidre-F.V.S.)
(pt) Um pai para cem filhos e no cem FEBRERO. V. tamn Agrcolas (Meses. Febrero).
filhos para um pai. (Chaves) (es) Un padre 9648. Cando febreiro non febreirea, marzo
para cien hijos, y no cien hijos para un marcea. (ms10,018v: D.E.)
padre. (Correas) (ct) Un pare es per a cent 9649. En febreiro bo o obreiro e millor
fills, y cent fills no son per a un pare. derradeiro. (ms10,018v: D.E.)
(Alberola)
9650. En febreiro saca o boi do teu centeo.
9635. Un pai mantn a sete fillos e sete fillos (ms10,018v: D.E.)
non manteen a seu pai. (ms-SA: Manuel 9651. En febreiro sai o oso do oseiro.
Tojo Reboredo) (ms10,018v: D.E.)
9636. Un pai mantn sete fillos e sete fillos 9652. En febreiro, sete galgos e un lebreiro
non manteen un pai. 3384 (ms-LU: Jess i-en maio, sete lebres e un galgo.
Redondo C.: Viana do Bolo,OU / ms-LU: seminarista (ms10,018v: D.E.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
9653. Febreirio corto, cos seus vinteoito, se
9637. Un pai pra cen fillos e non cen fillos
duras ms catro, non queda can nin
pra un pai. (ms5,121: Trapero)
gato, nin ratio no burato, nin ovella
rabela nin pastor pra ir co ela, nin
cornos no carneiro nin orellas
3382
Ti saca o can pol-a casta / y-o novelo polo fio / pregoeiro. (ms10,018v: D.E.)
porque s pas o fin y-o cabo / anse parecel-os fillos. / V.
O can pola casta y-o novelo polo fo en Caza.
3383 3385
ms4: a cen fillos, a un pai. O orixinal di Una filla non he filla, duas fillas fillas
3384
ms-LU (Lugo): manten a sete fillos, on pai. son, tres acabban con una casa e catro volvena carbn.
9654. Febreiro corzo, cos seus das 9671. conta do santo faise a festa. (mc:
vinteoito, se durara mis catro, non Bucios)
quedaba can nin gato nin rato no seu 9672. conta do santo viv'o ermitao e
burato. (ms10,018v: D.E.) fais'a festa. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
Carballedo, LU)
9655. Febreiro louco sacou seu hirmau e
9673. man, misa; i- tarde,
apredrouno. (ms10,018v: D.E.)
romera. 3386 (ms21,20v: Berms)
9656. Febreiro, currusqueiro; marzo,
9674. A Pscoa onde quixeres e o Antroido
ventoso; abril, chuvioso; maio, louro,
ond'as mulleres. 3387 (mc: A.I.)
cuberto de ouro. (ms10,018v: D.E.)
9675. A San Andrs de Teixido hai que ir
9657. Febreiro, frebas de fro e non de lio.
(ms10,018v: D.E.) de morto ou de vivo. 3388 (mc: J.A.P.)
9658. Febreiro, inda que corto, o pior de Var.: A San Andrs de Teixido vai de morto o
que non foi de vivo. (G.P.) / O que de morto
todos. (ms10,018v: D.E.)
non vai a San Andrs de Teixido, foi de vivo.
9659. Febreiro, xiada na leira e cachopo na (G.P.) / A San Andrs de Teixido vai de morto
lareira. (ms10,018v: D.E.) o que non vai de vivo. (Ramn Seco Prez)
9660. O dous de febreiro sbete outeiro; Llegan los romeros al extremo de no
se ves negrexar, ponte a cantar; se ves molestar, y mucho menos matar a los
branquexar, ponte a chorar. (ms10,018v: reptiles y sabandijas que encuentren en su
D.E.) peregrinacin, en la creencia de que son las
almas de los descuidados o descredos que
FEO no hicieron en la vida la romera al famoso
9661. Cousa fea non se faga nin se Santuario.
adeprenda. (ms10,19r: D.E.) 9676. A San Andrs vaite outra vez. (ms-SA:
Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro,
9662. O que a feo quer, bonito lle parece. Muxa, C)
(ms10,19r: D.E.)
9677. A san Andrs (de Teixido) van dous e
veen tres: milagros que o santo fai. (ms:
FERIA. V. tamn Comercio. G.P.)
9663. Ide a mercar feira, veredes como 9678. A San Andrs, quen non vai de vivo
vos vai nela. (ms10,19r: D.E.) unha ves, vai de morto tres. 3389 (mc:
9664. Mercar na feira e vender na praza. Santiago, Antonio Romero Iglesias)
(ms10,19r: D.E.) Var.: O que non vai a San Andrs de vivo unha
9665. Nunca a feira vaia que mis mal me ves, de morto vai tres. (ms5,135: Estrada,
salla. (ms10,19r: D.E.) Puente Ulla)
9666. Nunca vaia a feira que mis perda. Alude al famoso santuario de San Andrs
(ms10,19r: D.E.) de Teixido, centro de una arraigada
9667. Se vas feira a feirearte, ts que devocin popular, y en torno al cual se han
comporte e amaarte. (ms10,19r: D.E.) creado una serie muy interesante de
leyendas.
3390
9679. Agora os carretos son festas. (mc:
FIAR. V. tamn Comercio, Deudas, Pagos. Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
9668. A que adeprende a beber de pequena, provincia de Lugo)
levar o fiado taberna. (ms10,19v: D.E.) Por el buen trato que se da a los que los
9669. Quen o fiado merca, caro lle custa. forman. (mc) / Por el buen trato que hacen
(ms10,19v: D.E.) en ellos. (ms-LU)
9680. Algn da ser festa e non irn todos
FIESTAS Y ROMERAS. V. tamn Carnaval, Das a ela. (ms10,19v: D.E.)
(Das y festividades), Domingos, Navidades, Pascua,
Religiosos y morales, Romera, Romero, San Andrs, San
Antonio, San Juan, San Lucas, San Martn, San Vicente.
9670. A cabra pra o alto, a pedra pra o 3386
A man a Misa y'a tarde a romera.
baixo i-a muller pr romera, o demo as 3387
ms: y o antroido.
gua. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) 3388
ms4: ir morto ou vivo.
3389
Indica Romeras. San Andrs de Teixido no ms.
3390
mc: Ahora; ms-LU: Agor'os.
9681. As festas sempre son boas pra quen as annimo: Illn, Begonte, LU / ms-LU: seminarista
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
come, millor que pra quen as d.
(ms5,056: O. de Rey) 9697. Da de Antroido e da de Pascua, cada
9682. As Pascuas onde quixeres e o larpeiro na sa casa. (ms-LU: seminarista
annimo: Outeiro de Rei, LU)
Antroido entre mulleres. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 9698. Da de Antroido e Domingo de
9683. As Pascuas onde quixeres i-o Pascua, cada larpeiro na sa casa. 3394
(mc: A.N. / ms10,012v: D.E.)
Entroido coas tas mulleres. (ms-LU:
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 9699. Domingo de Ramos, o que non
9684. As pedras costa abaixo e as mulleres estrena fltanlle as maus. (mc: C.A.)
para a romera, nin Xudas as tornara. (es) Domingo de Ramos, quien no estrena,
3391 no tiene manos. (Sbarbi) (ct) El Diumenge
(mc e ms: C.A. A Nosa Terra / ms18,68v: Diario
de Avisos, de R. Caruncho (1888))
de Rams, qui no estrena no t mans.
(Sanchis)
9685. Bon vai o romeiro des que ll'o bordn
9700. Dos romances de xaneiro San Amaro
esquece. (mc: A.I.)
(pt) Bem vai ao romeiro se lhe esquece o o primeiro. (ms-SA: Manuel Lpez Castro:
Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO)
bordo. (Chaves) (es) Bueno va el
romern, cuando olvida el bordn! (R. 9701. Dos romaxes de xaneiro San Amaro
Marn) o primeiro. (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares / ms-
SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
9686. Cada Antroido seu choqueiro. (mc: U.C.
Cuartilla 7) 9702. Dos romaxes de xaneiro San Amaro o
9687. Cada santo ten o seu da. (mc: Tuiriz, primeiro. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San
Monforte) Pedro de Coucieiro, Muxa, C)
(pt) Cada santo tem seu nicho. (Chaves) / 9703. Dos romaxes por xaneiro, San Amaro
Cada santo quer sua vela. (Chaves) o primeiro. (ms-SA: Manuel Lago Lpez)
3392
9688. Cada santo ten o seu nome. (mc: 9704. En Santiago e agosto, estroupelear,
Bucios) que iste o tempo do lio mazar. (ms-SA:
9689. Camio de Roma, nin mula coxa nin Francisco Canosa Quintns)
bolsa floxa. (mc: J.P.) 9705. Enterro sin choro e romera sin gaita
(pt) Caminho de Roma, nem mula manca non ten gracia. (ms-SA: Manuel Fresco
nem bolsa vazia. (Chaves) (es) Camino de Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
Roma, ni mula coja, ni bolsa floja. 9706. Enterro sin choros e romara sin
(Correas) gaita, non ten gracia. (mc: M.V.)
9690. Cando festa, van tdolos potes (es) Entierro sin curas, como si se hiciera a
lume. (mc: G.P.) oscuras. (R. Marn).
9691. Canta, canta, que has de ir Santa. 9707. Entroido larafuzn, comcheme a
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de carne e deixcheme o pan. 3395 (mc:
Coucieiro, Muxa, C) Bucios-F.V.S.)
9692. Cos teus das santos e coas tas festas, Var.: Entroido larafuceiro, comcheme a carne
vseche o cu polo medio das xestas. (mc) e deixcheme o coiro. (Bucios)
9693. Deica Santiago irei e de Santiago pra 9708. Entroido larafuzn, comcheme a
riba, bagullas qu'eu botarei. (ms4: F.V.S.) carne e deixcheme sin pan. (ms-LU:
9694. Despois da Peregrina, inverno seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
encima. (ms4: F.V.S. / ms21,02r: Berms) 9709. Eu mais ti, Ramos, pouco nos
9695. Despois da Xunqueira, xa o inverno levamos. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn,
LU)
cheira. (ms5,135: Estrada, Puente Ulla)
9710. Festa de curas, inferno de bestas. (mc:
9696. Da d'Antroido e da de Pascua, cada Bucios)
lambn na sa casa. 3393 (ms-LU: seminarista 9711. Festa de un da non acaba unha casa
pero, si de mis, acabara quizais.
(ms10,19v: D.E.)
3391
mc: i-as mulleres, nin Xudas; ms18,68v: y-as mulleres
pra romara.
3392 3394
mc: ten seu nome. ms10: pascoa. En ms10 s.v. Carnaval.
3393 3395
ms-LU (Guillar): dia de pasca. ms4: sin pan.
9712. Festa de un da, pouca ruina cra; se 9726. Na irmand de san Andrs entran
dura mis, quizais, quizais. (ms10,19v: D.E.) dous e salen tres, e na de san Francisco
9713. Festas e verbenas non dan pan, pero salen cinco. (mc: C.A. A Nosa Terra)
dan nenas. (mc / ms4: F.V.S.) 9727. No camio de San Campio tanto anda
9714. Foise o da, acabouse a romera. (ms- o coxo como o tranco. (mc: C.A. A Nosa Terra)
SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das 9728. No camio de Santiago tanto anda o
Igrexas, Forcarei, PO)
3396 coxo como o sano. 3402 (mc, ms e ms3: A.N. /
9715. Folin, vspora de festa. (mc: ms18,73r: A.S.A.)
Bucios) Var.: Camio de Santiago, tanto anda o coxo
9716. Gardadora das festas e dos das como o manco. (ms15,42: Lugo)
santos, viselle vendo o cu polo medio (es) Camio de Santiago, tanto anda el cojo
das xestas. 3397 (ms-LU: seminarista annimo: como el sano. (Sbarbi)
Guntn, LU) 9729. No inverno non hai mal can nin mala
9717. Hai que ofrecelo santo Bode que plvora no vran. 3403 (mc: C.A. A Nosa Terra /
quere falar e non pode. (mc: Pidre) ms18,34r)
3398
9718. Lerias non echen barrigas. (mc: 9730. Non tdolos das Martes de
M.L.) Antroido. 3404 (mc / ms4: F.V.S.)
9719. Maio festeiro pon a roca tras do 9731. Non hai festa que tanto desengrase
fumeiro. 3399 (mc: J.P.) como o Carnaval. (ms: Carballedo)
(es) Mayo mangonero, pon la rueca en el Porque venian despus los ayunos y las
humero. (R. Marn) abstinencias.
Mangonero, equivale al festeiro del refrn 9732. Non hai festa sin gaita nin foguetes,
gallego, y alude a las mangas de las
nin capa vella que non tea setes. (mc:
parroquias que se renen con motivo de las J.P.)
fiestas.
9733. Non hai xente como a nosa nin festa
9720. Martes de Carnaval non se vende un
mis rumbosa. (mc: La Corua)
real. (mc / ms4: F.V.S.)
9734. Non sempre Martes de Entroido.
Dicho de los comerciantes de Lugo, porque (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
es ese da no hay afluencia de los pueblos.
3400 9735. Non tdolos das Martes de
9721. Menos cregos e mis fuegos.
(ms21,05v: Berms)
Antroido. 3405 (mc: M.V.)
Na festa. (pt) Nem todos os dias so dias de feira.
(Chaves)
9722. Meu santio san Andrs, cmo lle foi
9736. Non todos os martes son das
non llo sei: fumos dous e vimos tres. (mc)
Var.: Meu santio san Andrs, cmo lle foi, eu d'Antroido. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do
Bolo,OU)
non lle sei: fumos dous e vimos tres. (A.C.A
Nosa Terra) 9737. O Entroido cas tas mulleres; a
Se refiere tambin al santuario de San Pascua con quen quixeres. (ms-LU:
Andrs de Teixido. seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
3401 LU)
9723. Moita festa e poucos fogos. (mc:
Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
9738. O que deixan a Coresma i-as feiras de
Galicia) san Lucas, dig'o a incrusa. 3406 (mc: M.L.)
9724. N'hai festa sin vsporas. (mc: Monforte) 9739. O que dorme da d'Ascensin, todo o
(pt) Antes das festas fazem-se as vsperas. ano un durmin. 3407 (ms: Layosa / ms-LU:
(Chaves) / A festa quer vspera. (Id.) (es) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
No hay fiesta sin vigilia. (R. Marn)
9725. N'hai santo sin oitava. (mc: Sarria)

3396 3402
ms: vispera. ms, ms3 e ms18,73r: com'o sano.
3397 3403
Gardadora das festas e dos das santos, vaiselle vendo ms18,34r: polvora no can.
3404
o c pol'o medio das xestas. ms: d'antroido; ms4: d'entroido.
3398 3405
mc: henchen. ms3: d'Antroido.
3399 3406
ms e ms4: mayo, tras o fumeiro. mc: deixan, y as feiras.
3400 3407
Menos cregos e mais fuegos (n'a festa). ms-LU: dorme o dia de Ascensin. / Contn a
3401
ms-LU: fuegos. indicacin Fiestas.
9740. O que vai festa e perde a testa, 9753. Pedra pra baixo e muller pra
perde o que ten; boa festa lle vn. romera, o demo a gua. (ms-SA: seminarista
(ms18,66v) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
9741. O que vai festa e rompe a testa e 9754. Poucas veces na festa anda a moca,
perde o que ten, boa festa lle vn. 3408 que non sexa por freba cheirona. 3413 (mc:
(mc: A.S.A.) M.L. / ms10,040v: D.E.)
9742. O que vai festa, romp'a testa e 9755. Pr festa non hai perna coxa. (mc:
gast'o que ten, boa festa lle vn. (ms-LU: Sarria)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (pt) Para ir festa, no h perna manca.
Lugo) (Chaves)
9743. O que vai a san Silvestre a Larouco, 9756. Pr gaita non hai perna coxa. (mc:
vai nun ano e volve no outro. (ms-LU: A.S.A.)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) (pt) Para ir festa, no h perna manca.
9744. O que vai a Santiago e non vai a (Chaves)
Padrn, fai romera ou non. (ms-SA: Jos 9757. Pr romera non hai perna coxa. (ms)
M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) (pt) Para ir festa, no h perna manca.
9745. O que veu a Santiago e non foi a (Chaves)
Padrn, ou fixo romara ou non. (ms-SA: 9758. Quen che fai festas que non acostuma
Julio Barreiro Fernndez: San Miguel de Vilar, Touro, facer, algo de ti quer. (ms10,19v: D.E.)
C) 9759. Quen durme da d'Ascensin, todo o
9746. O san Matas anda co Antroido s ano durmin. 3414 (ms4: F.V.S. / ms-LU:
porfas. 3409 (mc / ms4: F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) San Matas y el Carnaval andan a Lugo)
porfa. (Sbarbi) 9760. Quen durme da da Ascensin, todo o
Porfan sobre cul caer primero, y unas ano dormiln. 3415 (mc, ms11,10: Baralla)
veces gana uno, y otras el otro. En Baralla dan sentido supersticioso al
9747. Onde hai moita alegra, hai tolera. refrn, impidiendo que en esa festividad
(ms4: C.A. A Nosa Terra) nadie duerma ni siquiera la siesta,
9748. Os que a San Campio van, ou teen o convencidos de que le caer la maldicin de
demo ou non teen pan. 3410 (ms5,135: Noya la paremia. (mc) / Se refiere a la festividad
/ ms-SA: Manuel Gerpe Gerpe: Santa Mara de del da. En Baralla, de donde es el refrn,
Montouto, Santa Comba, C) procuran impedir que nadie duerma la
9749. Pasado o da, pasada a romara. (mc: siesta, porque dan un sentido supersticioso
Bucios / ms4: F.V.S.) al refrn, creyendo que, en efecto, el que
Var.: Pasou o santo, pasou a romera. (mc e duerma ese da, ser dormiln todo el ao.
ms4: M.V. / ms10,116r: D.E.) 3411 (ms11)
(pt) Acaba-se o dia, acaba-se a romaria. 9761. Quen tiver remuo na testa, non ir
(Chaves) / Acabou-se o dia, acabou-se a conmigo festa. 3416 (mc e ms4: A.S.A.)
romaria. (Id.) (es) Pasada la procesin, se
9762. Quen vai a Santiago e non vai a
descuelgan las calles. (R. Marn)
Padrn, ou faz romera ou non. 3417 (mc /
9750. Pasou o da e pasou a romera. ms4: F.V.S. / ms21,10r: Berms / ms-LU: seminarista
(ms21,32v: Berms) annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-SA:
9751. Pasou o da, foise a romera. (ms-LU: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A Estrada, PO)
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) Iria y Padrn compartieron con Santiago la
3412
9752. Pasou o da, pasou a romara. (mc: peregrinacin jacobea. Hay quien cree que
Piugos, Lugo / ms4: F.V.S. / ms-SA: Alfonso la romera es incompleta si no se visitan
Fernndez Barros: Santa Eulalia de Oeste, Catoira, PO estos lugares llenos del recuerdo del
/ ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
Apstol.

3408
ms4: festa romper a testa.
3409 3413
V. San Matas anda co Entroido s porfas; e con En ms10 s.v. Moca.
3414
todas sas artes, non pudo sacalo do martes en Das ms-LU: da Ascension.
3415
(Das y festividades). ms11: dAscensin / En ms11 ten a indicacin Fiestas.
3410 3416
ms-SA: qu'o. ms4: tuver, remoio.
3411 3417
ms4 e ms10: romara / En ms10 s.v. Santo. ms4, ms-LU e ms21,10r: fai romera; ms-SA:
3412
ms-SA (Alfonso F.) e ms-SA (Freire L.): romera. romeira.
9763. Quen vai a Santiago e non vn por (ct) Ms val una festa que dos dumenges.
Padrn, ou fai romera ou non. (ms-SA: (Alberola)
Jos Barca Sanmartn: Santa Minia de Brin, C) 9779. Veo das Candelas, vou pr san
9764. Rapacias san Brais, que festas non Brais; axudaivos nenos, que festas no
hai mis. (ms8,42r: Trives) hai mis. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
9765. Romaras, bruxeras. (ms6,02v: R. Neira de Xus, Baralla, LU)
Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
9766. Sbado longo vaite rexindo, que FINGIMIENTO, HIPOCRESA, ETC.
maancia che domingo. (mc) 9780. A campana non entra na misa e a
9767. Sbado longo, cacarac, a Pascua todos chama. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
che ma. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Forcarei, PO)
Neira de Xus, Baralla, LU) 9781. As aparencias engaan. (mc)
9768. Sbado longo, vaite rexindo, que da Var.: As aparencias minten. (ms15,09: Sarria)
de Pascua che o domingo. 3418 (mc / ms4: (pt) As aparncias iludem. (Chaves)
3423
F.V.S.) 9782. s veces o demo tendeiro. (mc:
9769. San Benito da Cova de Lobo, hei de ir L.G. / ms15,01: Carr Aldao)
al, mia mai, si non morro. 3419 (mc: (pt) O diabo tendeiro e arma tendas sem
A.S.A.) dinheiro. (Chaves)
9770. Santa Crus saca as festas lus. 3420 9783. s veces o demo fai cucharas. 3424 (mc)
(mc: J.P.) 9784. Botas e gabn tapan moito mal. (mc:
(es) Santa Cruz saca las fiestas a luz. Bucios)
(Correas) 9785. Cada medalla ten sas das caras.
Cae en los primeros das de mayo, y (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
entonces comienzan las fiestas patronales 9786. Camisa e toquilla negra non sacan a
de las parroquias. nima de pena. (ms-LU: seminarista annimo:
9771. Sempre as festas maiores causan algn lugar da provincia de Lugo)
barriga dolores. (mc) 9787. Canas son, e non lunares, cando
Por los abusos que suelen cometerse en la empezan polos aladares. (mc / ms4: F.V.S.)
comida. (es) Canas son que no lunares, cuando
9772. Si mis grande o da, mis grande empiezan por los aladares. (Sbarbi) / Canas
a romera. (ms-LU: seminarista annimo: algn son, que no lunares, cuando comienzan por
lugar de Galicia) los aladares. (Correas)
9773. Si mis grande o da, mis larga a Se dice de lo que todos ven tratando de
romara. 3421 (mc: Paradela-F.V.S.) desmentir con apariencias y ficciones lo
que no pueden ocultar. (Sbarbi)
9774. Tan longa foi a romara como o da.
3422 9788. Cando o ro non fai rudo, ou leva moi
(mc: M.V.)
pouca auga ou vai moi crecido. (mc: C.A. A
9775. Todos os das non son Martes de Nosa Terra)
Antroido. (ms-LU: seminarista annimo: algn (pt) Quando o rio no faz ruido, no leva
lugar do norte da provincia de Lugo) gua ou vai crescido. (Chaves) (es) Cuando
9776. Tres cousas sin sazn despois da el rio no hace ruido, o no lleva agua, o va
Ascensin: chourizos, castaas e muy crecido. (Correas)
predicacin. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) 9789. Cando se dan as ocasis, todos se
9777. U que dorme u da da Ascensin, todo queren tapar coa manta dos bos. (mc:
ano dormiln. (ms-SA: seminarista annimo: Bucios)
algn lugar da provincia de Lugo) 9790. Cara de beato, cara de gato. (mc: C.A. A
9778. Vale mis unha festa que sete Nosa Terra)
domingos. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) Var.: Uas de gato e hbito de beato. (Id.) /
Cara de beato e uas de gato. (ms4: F.V.S.)
(pt) Cara de beato, unhas de gato. (Chaves)
3418
ms4: eche domingo. (es) Cara de beato, y uas de gato. (R.
3419
ms e ms4: hei d'ir ala, ms4: de Cova de Lobo. / Indica Marn)
Romeras no ms.
3420
Indica Romeras no ms.
3421 3423
ms4: romeria. V. Diablo.
3422 3424
ms: com'o. V. Diablo.
9791. Cara de beato, uas de gato. (ms-LU: 9806. Non cera todo o que arde. (ms15,49)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia ) 9807. Non slo o parecelo sinn o selo. (ms-
9792. Con arte i-engao vvese medio ano; LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
con engao i-arte a outra parte. 3425 (mc: 9808. Non entra na misa a campana i-a
A.N.) todos chama. 3429 (mc: C.A. A Nosa Terra)
(pt) Com arte e engano, vivo metade de ano (es) No entra en misa la campana, y a todos
e com engano e arte, a outra parte. llama. (Correas)
(Chaves) Se dice contra los que persuaden a otros
9793. Chmate como te vistes ou vstete para que hagan una cosa que ellos no hacen
como te chames. 3426 (mc: Bucios / ms-LU: a favor de predicarlo.
seminarista annimo: algn lugar de Galicia / ms-LU: 9809. Non por moita mantela negra se saca
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
a nima de pena. 3430 (ms4: F.V.S. / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
9794. Deixan moita vida na Habana os que Lugo)
veen e non tran nada. (mc / ms4: F.V.S.) 9810. Non tdolos que visten de la son
9795. Ditos de Semana Santa e feitos de carneiros. (mc: Tuiriz)
Carnaval. (ms-LU: seminarista annimo: algn (es) Aunque visto de lana, no soy borrego.
lugar de Galicia) (Sbarbi)
9796. Do parecer ser hai moito que ver. 9811. Non todos os que se visten de la son
(ms8,77v: Silvarrey)
carneiros. (ms-LU: seminarista annimo: algn
9797. En achaque de trama vistes a nosa lugar de Galicia)
ama? (mc) 9812. O hbito non fai o frade. (mc: R. de Mio-
(es) En achaque de trama, viste ac a S. Victorio)
nuestra ama. (Correas) (es) El habito no hace al monje. (Sbarbi)
9798. Hai dito de Semana Santa e feito de 9813. O parecer non ser. (ms8,77v: Silvarrey)
Carnaval. (mc) 9814. O vestido non fai monxe. (mc: Santiago)
9799. Hai ditos de Semana Santa e feitos de 9815. Pequeno fuches e grande vas, fgoche
Carnaval. (ms) a cortesa e vlvome atrs. (mc: A.S.A.)
9800. Inda que me ves vestida de lan non 9816. Pequeno fuche, grande vas; fgoche
son ovella. (mc: Carballino) cortesa e vlvome pra atrs. 3431 (ms-LU:
(es) Aunque me visto de lana, no soy seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
borrego. (R. Marn) / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia )
9801. Inda que visto de lan non son 9817. Porque estea vestido de la, non fillo
carneiro. (mc: Cuartilla 16) de carneiro. (ms21,15v: Berms)
9802. Moito santo, santo, santo, i-o demo no 9818. Quen parece que non tripa as herbas,
corpo. 3427 (mc / ms4: F.V.S.) pr'onde vai tlleas. (mc: M.V.)
9803. Mucha camisa blanca, mucha parola, 9819. Santos na plaza e demos na casa.
pucheirios a ferver con auga sola. (ms4: (ms9,09r: San Simn de la Cuesta)
Bucios-F.V.S.) 9820. Todos me queren a mia Manuela,
9804. Nin ouro todo canto se ve. (mc: G.S.) todos ma queren e nadie a leva. 3432 (mc:
(pt) Nem tudo o que luz oiro, nem tudo o Bucios)
que alveja prata. (Chaves) (es) No es oro 9821. Toma tu e toma tu, i-o regalo vai no
todo lo que se ve. 3428 (R. Marn) cu. 3433 (ms4 e mc: M.L.)
9805. Nin palabra mala nin obra boa. (mc / (es) "Toma t", y "toma t", se queda el
ms10,077r: D.E.) puchero sin virtud. (R. Marn) / Toma t y
(es) Ni palabra mala ni obra buena. toma t y no lo veo ni asoma. (R. Marn)
(Sbarbi) Vase explicacin 10.700, pg. 296.
Dicen los zalameros e hipcritas.

3425 3429
Con arte y-engao vivese medio ano; con engao y- Non entra na misa a campana y-a todos chama. / V.
arte a outra parte. tamn Msica. Danza.
3426 3430
ms-LU (Galicia) e ms-LU (Lugo): te chamas. ms-LU: nema.
3427 3431
Moito santo, santo, santo y-o demo no corpo. / mc: ms-LU (Galicia): pr trs.
3432
Muito santo. ms: todol'a queren e nadie m'a leva.
3428 3433
ms: todo lo que reluce. Toma tu e toma tu y-o regalo vai no cu. / mc: no c....
9822. Touca negra non saca nima de pena. quien la busque. (Sbarbi) (ct) La sort no es
(mc: A.N.) per a qui la busca, es per a qui la trva.
(es) Camisa y toca negra no sacan anima (Alberola)
de pena. (Sbarbi) 9837. Aceitona e fertuna: s veces moita, s
9823. Ua de gato e cara de beato. (ms-SA: veces ningunha. 3435 (ms10,19v: D.E.)
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) 9838. Ano de piollos, pouco importa mudar
a camisa. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O
FIRMAR Incio, LU)
9824. Non firmes sin ler nin bebas sin ver. 9839. Cando a pita canta de galo, vntalle a
(ms10,22v: D.E.) morte a seu amo. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
9825. Non firmes sin ler, nin bebas sin (es) La semana que est de piojos, no hay
comer. (ms10,22v: D.E.) que mudarse de camisa. (Sbarbi) / Gallina
que como gallo canta, apritale la
FLACO garganta. (Ricart) / Gallina que canta como
9826. Val mis fraco un garabato que gordo el gallo, pone el amo a caballo. (Id.)
no papo do gato. (ms10,23v: D.E.) Refrn supersticioso, con otras variantes
que dejamos en su lugar.
9840. Cando a semana est de piollos, non
FLAUTA
val muda-la camisa. 3436 (ms: M.L.)
9827. Cando pitos, frautas; cando frautas,
Var.: Cando ta a semana de piollos, non sirve
pitos. (ms10,23v: D.E.) mudar a camisa. (ms4: F.V.S. / ms-LU:
9828. O que vn pola frauta, vaise polo seminarista annimo: algn lugar da provincia
tamboril. (ms10,23v: D.E.) de Lugo)
(es) La semana que est de piojos no hay
FLORES que mudarse la camisa. (Sbarbi) / Cuando
9829. Polo san Xon, froles no val.
3434 la semana est de piojos, es intil mudarse
(ms5,141: O Gaiteiro de Lugo, 1961) de camisa. (R. Marn)
9841. Cando o can ten a rabia, tdalas
FORTUNA. BUENA O MALA. V. tamn Del mal, pedras van detrs del. 3437 (mc: Santiago /
el menos, Desgracia, Suerte. ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
9830. A bala que esquiva non mata. (ms-LU: 9842. Cando se busca una cousa, encntrase
seminarista annimo: algn lugar da provincia de outra. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
Lugo) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
9831. A fortuna pode quitarnos os intereses, 9843. Canto maior a fertuna menos
mais non pode quitarnos a honradez. segura. 3438 (ms10,19v: D.E.)
(mc: S.P.P.-Ultreya) 9844. Castillos ben fuertes can chan de
Var.: A fortuna pode roubarnos os intreses,
repente. (mc: Tuiriz, Monforte)
pero non pode roubarnos a honradez. (C.G.)
(es) Castillos bien altos, vienen al suelo de
(es) No puede quitar ms la fortuna que lo
un soplo. (Sbarbi)
que ha dado. (Sbarbi)
9845. Coitadio do que espera polo que est
9832. A nadie lle salen todas direitas. (mc:
Bucios) na mau doutro. 3439 (mc: Carballedo / ms4:
F.V.S.)
9833. A quen nada tia e herdou, boa
9846. Conforme a fe, as a fertuna. (mc:
castaa ll'estalou. (ms) M.L.)
9834. A quen nada tia e herdou, boa 9847. Contra a fertuna non hai forma
castaa lle rebentou. (ms18,19r) ningunha. 3440 (ms10,19v: D.E.)
9835. A sorte non para quen a busque. (mc:
C.A.)
9836. A sorte non est en quen a busca
senn en quen a encontra. (mc: Tuiriz,
3435
En ms10 s.v. Fortuna.
3436
Monforte) Cando a semana est de piollos, non val mudal'a
(pt) A sorte como o raio, nunca sabe onda camisa.
3437
mc: de el.
vai cair. (Chaves) (es) La suerte no es para 3438
En ms10 s.v. Fortuna.
3439
mc: de outro; ms4: man.
3434 3440
Indica Flores. En ms10 s.v. Fortuna.
9848. Demos con fortuna e santos sin hueso. (R. Marn) / No hay miel sin hiel.
ningunha. (mc e ms4: F.V.S.) (Id.)
Var.: Hai cativo con fortuna e bos mozos sin La vida se compone de alegras y tristeza,
ningunha. (L.G.) 3441 / Hai demos con fortuna, Equivale a No hay miel sin hiel.
e santos sin ningunha. (Bucios) / Hai pcaros 9862. Non hai carne sin so. (ms21,24v: Berms)
con fortuna e homes de ben sin ningunha. 9863. Non hai frol sin espias. (mc: Sarria)
(F.V.S.) / Hai gals con fortuna i-hai gals sin (pt) No h carne sem sso nem fruta sem
ningunha. (A.S.A.) / Pcaros hai con fortuna; caroo. (Chaves) (es) No hay carne sin
homes de ben sin ningunha. (Terra de Melide) hueso. (R. Marn)
(es) La fortuna es loca. (Sbarbi) Ambos ensean que la vida se compone de
9849. Dios nos dea suerte, qu'o saber pouco alegras y tristezas. Equivale a No hay miel
nos vale. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar sin hiel.
de Galicia) 9864. Non hai subida sin baixada nin boi
9850. Dios nos dea suerte, que o saber pelexn sin cornada. (ms-LU: seminarista
pouco vale. (mc: Bucios) annimo: algn lugar de Galicia)
9851. Hai cativas con fortuna ou bos mozos 9865. Non hai subida sin baixada. (mc:
Bucios)
sin ningunha. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
(pt) No h grande peso sem contra-peso,
9852. Hai cativos con fertuna e bos mozos nem subida sem descida. (Chaves) (es)
sin ningunha. (ms15,01: Eugenio Carr Aldao, Cuanto mayor es la subida, tanto mayor es
Literatura Gallega, 2 ed., 1911 / ms-LU: seminarista la descendida. (Sbarbi) / De gran subida,
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
gran cada. (Id.) / El que hace mayor
9853. Hai cativos con fertuna e mozos sin subida, puede dar mayor cada. (Id.)
ningunha. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) 9866. Non hai subida sin cada. (mc: Lugo /
9854. Hai cativos con fortuna e bos mozos ms4: F.V.S.)
con ningunha. 3442 (ms-SA: Manuel Barrs (pt) No h grande peso sem contra-peso,
Fachal) nem subida sem descida. (Chaves) (es)
9855. Hai cativos sin fortuna e bos mozos Cuanto mayor es la subida, tanto mayor en
sin ningunha. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: la descendida. (Sbarbi) / De gran subida,
Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO) gran cada. (Id.) / El que hace mayor
9856. Hai demos con fortuna e santos sin subida, puede dar mayor caida. (Id.)
ningunha. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 9867. Non me vexas mal pasar e non me
9857. Hai gals con fertuna i-hai gals sin vers mal penar. (mc)
ningunha. 3443 (ms4: A.S.A.) (es) No me veas mal pasar, y no me vers
9858. Maos ou bos, por tdolos camios se pelear. (R. Marn)
3447
pode un desfacer os fucios. 3444 (mc: A.C. 9868. Non sabe un onde a ten. (mc: R.
Caruncho, Diario de Avisos. / ms10,128r: D.E.)
A Nosa Terra)
9859. Mentres que non hai morte, non hai 9869. Non vale buscar a sorte senn que a
mala sorte. 3445 (ms-SA: Francisco Canosa sorte busque a un. (ms8,54r: Silvarrey)
Quintns) 9870. Nunca tarde cando a dicha boa.
9860. Non mis negro o corvo que as alas. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de
Coiro, Cangas, PO)
(mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
(es) No puede ser el cuervo ms negro que 9871. Nunca mis negro foi o corvo que
las alas. (Sbarbi) pola punta das alas. (mc / ms4: F.V.S.)
No se tema mayor mal, cuando ha sucedido (es) No puede ser el cuervo ms negro que
lo peor que puede ocurrir. sus alas. (Sbarbi)
9861. Non hai carne sin so. 3446
(mc: M.V.) 9872. O mis avisado morre no vado. (mc:
(pt) No h carne sem sso nem fruta sem Tuiriz, Monforte)
caroo. (Chaves) (es) No hay carne sin (es) El ms avisado, se ahoga en el vado.
(R. Marn)
3441
ms4: cativos, fertuna.
9873. negro sempre o colle a noite. (mc:
3442 Lugo / ms: Bucios)
Hay cativos con fortuna e bos mozos con ninguha.
3443
Hai gals con fertuna, y-hai gals sin ningunha.
3444
ms: todos los; ms4: focios.
3445
Mentes que non hay morte non hay mala sorte.
3446 3447
V. tamn Hambre. Gastronoma. mc: dnde. / En ms10 s.v. Tener.
9874. O qu'azoutes ha de levar, non ten por 9891. Onde hai morte, hai mala sorte. (ms-
que ll'esperar. (ms-LU: seminarista annimo: LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo, Lugo, LU) Lugo)
9875. O que anda cas meigas, ten mis 9892. Onde n'hai morte, non hai mala sorte.
3454
desgracia que sorte. 3448 (mc: Santiago) (mc: M.V. / Amador Darriba Mguez)
9876. O que boa sorte ten, na galia a ha de (pt) Onde no h morte, no h m sorte.
(Chaves) (es) Donde no hay muerte, no hay
ver. (mc: Vida Gallega)
mala suerte. (Correas)
9877. O que cata a luna, nunca ten fortuna. 3455
(mc: Bucios)
9893. Onde prda-la capa, al a cata.
(mc: M.V.)
9878. O que gasta alpargatas, inferno vai (pt) Onde perdeste a capa, a a cata.
de patas. (mc: Taboada-F.V.S.) (Chaves) (es) Donde perdiste la capa, ah
9879. O que non atopa onde matarse, la cata. (Correas) / Donde se pierde la
afrcase nun chanto. (mc: Santiago-F.V.S.) capa, se va por ella. (R. Marn) / Donde se
9880. O que non chega en cen anos, chega perdi la capa hay que buscarla. (Id.)
en unha hora. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.) Cuando sobreviene alguna prdida de
9881. O que non ten suerte, o demo lle caga fortuna, no hay que desesperar, pues puede
la quiebra reponerse de nuevo. (Sbarbi)
no camio. (mc)
9894. Onde se perd'a capa, al se cata. (ms-
9882. O que non tia e herdou, boa castaa LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
lle estalou. 3449 (mc: M.V.) Lugo)
9883. O que non sirve pra matar, sirve pra 9895. Onde unha porta se cerra, outra se
que o maten. (ms9,02v: Silvarrey) abre. (mc: Lugo)
9884. O que non sirve pra saco, sirve pra (pt) Quando uma porta se fecha outra se
coleira. (ms9,02v: Narcea) abre. (Chaves) (es) Donde se cierra una
Coleira = suele ser un saco viejo que se puerta, cata otra abierta. (R. Marn) /
pone sobre la cabeza: para llevar ms Donde una puerta se cierra, otra se abre.
grandes los pesos. (Correas)
3456
9885. O que paus ha levar, non ten que 9896. Os balucas, todos tn sorte. (mc:
esperar. 3450 (mc: Bucios) Santiago)
9886. O que serra de abaixo, caille a moa 9897. Pexigueiras non faltan, calotes hai.
(mc: Bucios)
nos ollos, e todos non podemos serrar 9898. Pra un ir a menos, non se precisan
d'arriba. 3451 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista empeos. (mc: M.V.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
9887. O que serra debaixo, caille a mua 9899. Pra un medrar, ten que outro baixar.
3457
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
nos ollos. (ms8,10v: Betanzos)
algn lugar da provincia de Lugo)
Mua: serrn.
(es) Para que unos vivan, es menester que
9888. O que serra debaixo, colle sempre otros mueran. (R. Marn)
serrn nos ollos. (mc: Lugo) 9900. Quen de nove quita dez, todas lle
Var.: O que serra debaixo, caille o serrn nos andan revs. 3458 (mc e ms11,46: Fonsagrada-
ollos. (Fonsagrada-F.V.S.) F.V.S.)
9889. O que vai casa das meigas, ten mis 9901. Reir millor o que ra o ltimo. 3459
desgracia que sorte. 3452 (mc: Santiago) (mc: Santiago)
3460
9890. O que re o viernes, chora o domingo. 9902. Si mal de costas, pior de illargas.
3453
(mc: Sarria) (mc: A.S.A. / M. Gonzlez Fernndez)

3454
mc: n'hai mala sorte / Amador Darriba Mguez: non
3448
ms: meijas. hay morte.
3449 3455
ms e ms4: A quen nada tia.... Onde perdal-a capa, al a cata.
3450 3456
ms: qu'esperar. ms: badulaques / teen.
3451 3457
ms-LU: d'abaixo, caill'a. ms e ms-LU: qu'outro.
3452 3458
ms: meijas, desgracias. ms11,46: ll'andan o rrovs.
3453 3459
V. Vrao de viernes non chega domingo en Agrcolas ms: de ltimo.
3460
(Meteorolgicos). ms: d'illargas.
Var.: Se mal das costas, peor das illargas. 9915. Cada un sinte o fro como anda
(ms15,01: Eugenio Carr Aldao. Literatura vestido. (ms10,23v: D.E.)
Gallega, 2 edicin, 1911) 9916. Cada un ten o fro como ten o vestido.
9903. U que escupe moito alto, vlveselle a (ms10,23v: D.E.)
saliva boca. (ms-LU: seminarista annimo: 3465
9917. Friaxe en Nadal non fai mal.
algn lugar de Galicia ) (ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
9904. Unha porta se pecha, outra se abre. 9918. Fro coral, un mes antes e outro
3461
(mc: Bucios / ms10,096r: D.E.) dispois do Natal. (ms10,23v: D.E.)
(pt) Uma porta se fecha outra se abre.
(Chaves) (es) Cuando una puerta se cierra, FRUTA. V. tamn Manzana, Naranja.
ciento se abren. (Sbarbi) (ct) Quan una
9919. Ou a froita ben vendida ou no rbore
prta es tanca, cuiquanta s'en brin.
(Alberola) apodrecida. (ms10,24r: D.E.)
Vase Onde unha porta se cerra, outra se 9920. Us comen a froita aceda e outros
abre. teen a denteira. (ms10,24r: D.E.)
9905. Unhas e outras botan cego de
poutas. (ms21,28r: Berms) FUEGO
9906. Unhas e outras botan crego de 9921. Fogo fai cocia, que non moza
xoutas. (mc: A.N.) garrida. (ms10,22v: D.E.)
Var.: Unhas e outras botan crego de poutas. 9922. Fxese s veces do fogo e caise nas
(M.V.) brasas. (ms10,22v: D.E.)
9907. Unhos en mala cama e outro en bon 9923. Non cabiamos beira do fogo e
sof, vamos chegando ma. (ms-LU: entrou meu sogro. (ms10,22v: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 9924. Non est ben o fogo cabe s estopas.
9908. Unhos en mala cama i-outros en sof, (ms10,22v: D.E.)
todos vamos chegando a ma. 3462 (mc / 9925. O lume, despois de farto, media
ms4: F.V.S.) mantenencia. 3466 (ms5,057: Silvarrey)
9909. s en boa cama i-outros en palla, 9926. Onde fogo se fai, fume sai. (ms10,22v:
todos igual chegamos a i-alba. 3463 (mc: D.E.)
M.L.) 9927. Onde hai fogo, fumega logo. (ms10,22v:
9910. Vale mis entendela qu'aporfiala. (ms- D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 9928. Onde houbo fogo sempre cinza
Lugo)
9911. Vale mis entendelas que porfialas. queda. (ms10,22v: D.E.)
3464 9929. Se o fogo est onde a estopa, vn o
(mc: A.N. / ms10,012v: D.E.)
9912. Vale mis nacer con suerte que con demo e sopra. (ms10,22v: D.E.)
9930. Tapemos o noso fogo coa nosa cinza.
rentas. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) (ms10,22v: D.E.)
9913. Vento e ventura, pouco dura. (mc:
Bucios)
(pt) Vento e ventura, pouco dura. (Chaves) FUERZA
(es) Viento y ventura, poco dura. (Correas) 9931. A razn non quer forza nin a forza
quer razn. (ms10,23v: D.E.)
FRO. V. tamn Pronsticos atmosfricos, Tiempo. 9932. Millor se atura a forza dos malos que
9914. A cada un dlle Dios o fro conforme o seu trato. (ms10,23v: D.E.)
ande vestido. (ms10,23v: D.E.) 9933. O forzudo ten que ser barbudo.
(ms10,23v: D.E.)
9934. Onde a forza non basta abonda a
3461
maa. (ms10,23v: D.E.)
3462
En ms10 s.v. Puerta. 9935. Onde forza non hai direito se perde.
ms: y outros.
3463 (ms10,23v: D.E.)
Tanto no mc como no ms, Vzquez Saco escribe este
refrn unido a outro: Unhas pingan e outras mollan; s en
boa cama i-outros en palla, todos igual chegamos a i-
alba. V. Unhas pingan e otras mollan en Gotera.
3464 3465
ms3: confialas. / V. Mis vale entender que porfiar en Indica Fro.
3466
Pedaggicos. En ms10 s.v. Entender. Indica Fuego.
9936. Onde non sirve a forza, a maa 9954. Cando a pita cacarexa, algo sinte ou
abonda. (ms10,23v: D.E.) algo quer. (ms10,092r: D.E.)
9937. Pra ser forzudo hai que ser barbudo. 9955. Cando ten mis plumas a galia
(ms10,23v: D.E.) cando ten o galo enriba. (ms10,24v: D.E.)
9938. Razn e forza vencen, forza e razn 9956. Folgade, galias, que o galo est nas
convencen. (ms10,23v: D.E.) vindimas. (ms10,24v: D.E.)
9957. Galia choca ovos non pon. (ms10,24v:
GACHAS D.E.)
9939. Gachas con mel, a todos saben ben. 9958. Galia gorda e por pouco dieiro,
3467
(ms5,027: Ortigueira) non pode ser compaeiro. (ms10,24v: D.E.)
9959. Galia que canta como capn, na ta
GAITERO casa; na mia, non. (ms10,25r: D.E.)
9940. O bo gaiteiro sempre foi bo 9960. Galia que na casa fica, sempre pica.
casamenteiro. (ms10,24v: D.E.) (ms10,25r: D.E.)
9941. O gaiteiro que toca de balde, un 9961. Galia que non pon, comela o
ichavo pra que empece e dez pra que millor. (ms10,25r: D.E.)
acabe. (ms10,24v: D.E.) 9962. Galia que non pon, comela ou,
9942. Se a vella gaiteira que far a moza millor, vendela. (ms10,25r: D.E.)
solteira? (ms10,24v: D.E.) 9963. Galia que non quer galo, pon o vo
sin galealo. (ms10,25r: D.E.)
GALGO. V. tamn Caza. 9964. Non moito que a quen che d a
9943. Galgo que moitas lebres levanta, galia enteira, lle deas unha pata dela.
(ms10,25r: D.E.)
algunha mata. (ms10,24v: D.E.)
9965. Polo Aninovo pxome a pita un ovo, e
9944. O galgo a pasio camia mis, e o
polos Reis xa tia seis. 3469 (ms10,092r: D.E.)
cadelo galgando qudase atrs. (ms10,24v:
D.E.) 9966. Si se soupera o que sabe a galia no
9945. galgo vello btalle lebre e non xaneiro, non quedaba unha no galieiro.
(ms10,25r: D.E.)
coello. (ms10,24v: D.E.)
9967. Tan contenta vai unha galia cun
9946. O galgo, larga, a lebre mata.
(ms10,24v: D.E.) polo, como outra con oito. (ms10,25r: D.E.)

GALLINAS. V. tamn Agrcolas (Animales), Animales GALLO. V. tamn Agrcolas (Animales), Animales
domsticos (Gallina), Aves, Pjaros. domsticos (Gallos), Aves, Pjaros.
9947. A galia enriba do ovo e o cutreo 9968. Cada galo no seu galieiro e cada
enriba do ouro. (ms10,24v: D.E.) pola no seu poleiro. (ms10,25r: D.E.)
9948. A galia na capoeira pon os ovos pra 9969. Estrcate, galo, que a pelar te levan.
(ms10,25r: D.E.)
quen os queira. 3468 (ms5,023: Flix Rodrguez
Vieites) 9970. Galo que non cacarexa, non se sabe
9949. A galia na casa rica sempre pica. por onde anda. (ms10,25r: D.E.)
(ms10,24v: D.E.) 9971. Mal lle vai o galo cando lle pica o
9950. A galia non pon do galo senn do papo. (ms10,25r: D.E.)
papo. (ms10,24v: D.E.) 9972. Metn o galo no poleiro, e fxose meu
9951. A galia, ben galeada; e a moza, ben fillo e meu herdeiro. (ms10,25r: D.E.)
aloumiada. (ms10,24v: D.E.) 9973. O que non sirva pra galo, que non
9952. A galia, se non pon, non lle enche cante. (ms10,25r: D.E.)
seu dono o bulsn. (ms10,24v: D.E.) 9974. O que non sirva pra galo, que non
9953. As galias as poen como comen. deprenda a cantar. (ms10,25r: D.E.)
(ms10,24v: D.E.) 9975. O que soilo come o seu galo, soilo
aparella o seu cabalo. (ms10,25r: D.E.)

3467 3469
Indica Gachas. V. Por Ano Novo pxome a pita un ovo e da de Reis
3468
Indica Gallinas. tia seis en Agrcolas (Animales).
9994. Onde se gana, gstase e, onde se
GANADO. V. tamn Agrcolas. (Animales), Animales gasta, gnase. 3479 (ms10,025v: D.E.)
domsticos. 9995. Pouca ganancia e pouco dieiro.
9976. Febreiro tronado, bo ano pr (ms10,25r: D.E.)
sementado e run pr gado. 3470 (ms5,136: 9996. Ten coidado de ganar, que tempo che
O Gaiteiro de Lugo, 1957) queda pra gastar. 3480 (ms10,025v: D.E.)
9977. Gana un bo gando pra un bo
gastador. (ms10,025v: D.E.) GARRAS
9978. Gando branco, millor velo no prato. 9997. Por unhas e por outras btanlle a un
(ms10,025v: D.E.)
home as poutas. 3481 (ms10,097r: D.E.)
9979. Irse o ganado polo papado. (ms10,25r:
D.E.)
9998. Unhas e outras botan a un de poutas.
(ms10,097r: D.E.)
9980. Irse o xogado polo ganado. (ms10,25r:
D.E.)
9981. Mis tarde ou mis cedo, o gando GASTAR. V. tamn Ahorro y tacaera, Comercio, Mal
gobierno, Sibaritismo, Superfluo.
volve seu cortello. (ms10,025v: D.E.)
9999. Gastar sin ter non se sabe como pode
9982. O mal ganado lvao o diao. (ms10,25r:
D.E.)
ser. (ms10,026r: D.E.)
9983. Polo san Servando repousa no 10000. Non sempre lle est ben rico gastar
cortello o gando. 3471 (ms5,141: O Gaiteiro de nin probe escatimar. (ms10,026r: D.E.)
Lugo, 1961) 10001. Quen gasta e minte a bulsa llo sinte.
San Servando: 23.10. (ms10,026r: D.E.)
9984. Tarde ou cedo, o gando vai pr corte
ou pr cortello. (ms10,025v: D.E.) GATOS. V. tamn Agrcolas (Animales).
10002. s veces a carne est no prato por
GANANCIA falta de gato. (ms10,026r: D.E.)
9985. A ganancia do carreteiro entra pola 10003. Ben se lava o gato dispois de farto.
(ms10,026r: D.E.)
porta e sai polo fumeiro. (ms10,25r: D.E.)
10004. Buscarlle cinco ps gato cando non
9986. A ganancia i-a laceira corren de feira
ten mis que catro. (ms10,026r: D.E.)
en feira. (ms10,25r: D.E.)
10005. Calquera gato sinte que outro o
9987. Ganar amigos e dar dieiro a logro
rabue. (ms10,026r: D.E.)
sementar en terreno froitoso. 3472
(ms10,025v: D.E.) 10006. Con fillos, o gato ben caza rato.
3473 (ms10,026r: D.E.)
9988. Ganar bs pra rus herdeiros.
(ms10,025v: D.E.) 10007. Grdate do gato que non miaa.
3474 (ms10,026r: D.E.)
9989. Non se gana o pan sin afn.
(ms10,025v: D.E.) 10008. Gato do mes de xaneiro vale un
9990. O ben ganar fai o ben gastar. 3475 carneiro. (ms10,026r: D.E.)
(ms10,025v: D.E.) 10009. Gato que moito miaa, poucos ratos
3476
9991. O bo ganar fai o bo gastar. caza. (ms10,026r: D.E.)
(ms10,025v: D.E.) 10010. Gato que non come, morre. (ms10,026r:
3477
9992. O bo ganar trai o bo gastar. D.E.)
(ms10,025v: D.E.) 10011. Mrrense os gatos e algranse os
9993. O que sementa e cra, tanto gana de ratos. (ms10,026r: D.E.)
noite como de da. 3478 (ms10,025v: D.E.) 10012. Na casa en que non hai gatos campan
os ratos. (ms10,026r: D.E.)
3470
Indica Ganado. 10013. Na casa en que non hai gatos, non
3471
3472
Indica Ganado. faltan ratos. (ms10,026r: D.E.)
En ms10 s.v. Ganar.
3473
En ms10 s.v. Ganar.
3474
En ms10 s.v. Ganar.
3475 3479
En ms10 s.v. Ganar. En ms10 s.v. Ganar.
3476 3480
En ms10 s.v. Ganar. En ms10 s.v. Ganar.
3477 3481
En ms10 s.v. Ganar. V. Unhas e outras botan crego de xoutas en Fortuna
3478
En ms10 s.v. Ganar. (buena o mala).
10014. Non deixes a gata na ta cama nin lle 10029. Nos das de gloria esqucese a
deas couces dispois de deitala. (ms10,026r: memoria. (ms10,026v: D.E.)
D.E.)
10015. Nunca faltou un gato pra lamber o GOBIERNO. V. tamn Jurdicos y similares, Poder.
plato. 3482 (ms5,045: Serantes de Lage) 10030. Cada un pra si val sete.
3487
(ms:
10016. O gato acaria co rabo e rabua coas Santiago)
unllas. (ms10,026r: D.E.) 10031. Dicen que cando non haba can, era o
10017. O gato saca as unllas cando as ha raposo o capitn. (ms-LU: seminarista annimo:
mester. (ms10,026v: D.E.) algn lugar de Galicia )
10018. O gato saca as unllas cando llas 10032. Donde non hai can, o zorro capitn.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
buscan. (ms10,026v: D.E.) de Lugo)
10019. O mis ben coidado tamn o leva o 10033. Non hai millor mendo c da misma
gato. (ms10,026v: D.E.) tela. 3488
(ms: Tuiriz / ms-LU: seminarista annimo:
10020. O mal coidado lvao o gato. (ms10,026v: algn lugar de Galicia)
D.E.) (es) No hay mejor remiendo que el del
10021. Sempre que botes a gata na cama, ten mismo pao. (Sbarbi)
coidado de non mancala nin couceala. Nadie encargue a otro lo que pueda arreglar
(ms10,026r: D.E.) por su propia mano o diligencia.
10022. Ter sete folgos coma os gatos un 10034. Non hai millor paxe c que manda i-o
regalo. (ms10,026v: D.E.) faxe. 3489 (ms: Orense)
10035. Non sabe gobernar o que non sabe
GAVIOTA. V. tamn Aves, Pjaros. negar. 3490 (ms10,026v: D.E.)
10023. Si a gaivota ta no mar, colle o arado 10036. Non sirve pra gobernar o que non
pra arar; si a gaivota ta na terra, non te sabe mandar. 3491 (ms10,026v: D.E.)
apartes da lareira. 3483 (ms5,027: Ribadeo) 10037. O goberno do folico est no principio.
(ms: F.V.S.)
GENEROSIDAD. V. tamn Ahorro y tacaera, 10038. O moucho no seu souto manda moito.
3492
Ddivas, Dado, Dar y recibir. (ms: Tuiriz)
3493
10024. Como deas moito, hasta as pedras 10039. O que as tea, que as mantea.
3484
vers como amolecen. (ms: C.A. A Nosa (ms: Bucios)
Terra) 10040. O que gasta sin ter, abofellas s'o
3485
10025. D e ten e fars ben. (ms: Villanueva- entendo. 3494 (ms: F.V.S.)
F.V.S. / ms10,128r: D.E.) 10041. O que non adeministra o seu, mal
(pt) D e tem e fars bem. (Chaves) (es) Da
pode adeministrar o alleo. 3495 (ms:
y ten, y habrs bien. (Correas) Bucios)
10042. O que non atende a sa tenda, que a
GENEROSIDAD. PRODIGALIDAD venda. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
10026. Cinco duros ganados, cinco duros provincia de Lugo)
gastados. 3486 (ms: Otero de Rey) 10043. O que non bon pra si, non bon pra
3496
outro. (ms: Bucios)
GLORIA
10027. derradeira cntase a gloria.
(ms10,026v: D.E.) 3487
Contn a indicacin Gobierno. V. Cada un pra si vale
10028. Gloria sin dieiro fume sin palla. por dous en Independencia.
3488
(ms10,026v: D.E.) ms-LU: mellor / Contn a indicacin Gobierno.
3489
Non hay millor paxe qu'o que manda y-o faxe. /
Contn a indicacin Gobierno.
3490
En ms10 s.v. Gobernar.
3491
En ms10 s.v. Gobernar.
3482 3492
Indica Gatos. Contn a indicacin Gobierno.
3483 3493
Indica Gaviota. Contn a indicacin Gobierno.
3484 3494
Contn a indicacin Generosidad. Contn a indicacin Gobierno. / V. Gastar sin ter, non
3485
Contn a indicacin Generosidad. V. Donaciones sei cmo pode ser en Derroche.
3495
(Conveniencia del dar). / En ms10 s.v. Tener. Contn a indicacin Gobierno.
3486 3496
Contn a indicacin Generosidad. Prodigalidad. Contn a indicacin Gobierno.
(pt) Quem no bom para si, pior o ser Var.: Onde non hai can, o raposo capitn.
para ti. (Chaves) (es) Quien non es bueno (ms4: F.V.S.) / Onde falta o can, o raposo
para s cmo lo ser para m? (R. Marn) capitn. (ms15,53)
10044. O que non se vala, non hai quen lle 10058. Quen mal se goberna, moitas veces se
vala. 3497 (ms: Bucios) queixa. 3503
(ms10,026v: D.E.)
10045. O que non ten acordo, que non tea 10059. Quen queira ter facenda, qu'a atenda.
folgo. 3498 (ms: M.L.P. / ms4: M.L.) 3504
(ms)
Var.: O que non ten acordo, ten que ter ps. Var.: Quen pretenda ter facenda, faille falla
(ms4: F.V.S.) que a atenda. (ms4: J.P.)
10046. O que queira ter boa facenda, que seu 10060. Quen ten tenda que a'tenda, e si non,
amo atenda. (ms-LU: seminarista annimo: algn que a venda. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo) lugar da provincia de Lugo)
3499
10047. O que sobra mtese en obra. (ms: 10061. Quen tea tenda, que ll'atenda. (ms-LU:
A.N.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
3500 Lugo)
10048. O que ten facenda que a atenda.
(ms: F.V.S.) 10062. Si comeras como comes, non comeras
3505
(es) Quien tiene heredad, no vive en la como comes. (ms e ms4: A.S.A.)
ciudad. (R. Marn) / Hacienda, tu amo te Var.: Si comeras como comes, non comas
atienda y sin, que te venda. (Sbarbi) como comes. (J.P.)
10049. O que ten tenda qu'a atenda, e se non, 3506
10063. Ti teu i-o criado alleu. (ms:
3501
que a venda. (ms: M.V. / ms-LU: seminarista Lugo-F.V.S.)
3507
annimo: Ferreira de Pantn, LU) 10064. Vai e vn i-o teu t'atn. (ms: N.V. 2
(pt) Tenda, preciso quem a atenda e serie)
seno que a venda. (Chaves) (es) Quien
tiene tienda, deje lo dems y en ella GOLPE
atienda. (R. Marn) / Quien tien tienda que 10065. Golpe dado non se quita. (ms10,026v:
atienda y sin que la venda. (Id.) D.E.)
10050. O que ten tenda que a atenda. (ms-SA: 10066. Golpe que se leva, mal se pode volver.
Francisco Canosa Quintns) (ms10,026v: D.E.)
10051. O que ten tenda que ll'atenda, e se 10067. O golpe da tixola lixa anque non doia.
non, que a venda. (ms-LU: seminarista annimo: (ms10,026v: D.E.)
Arcos de Frades, Pol, LU) 10068. Un soilo golpe mata un home.
10052. O que ten tenda quer que ll'atenda, e (ms10,026v: D.E.)
se non, que a venda. (ms4: M.V. / ms)
10053. O que ten tenda, quer qu'atenda. (ms- GORDO. V. tamn Comida, Engordar, Obesidad.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 10069. Pomonos gordos, que o comer
Lugo)
todo. (ms10,026v: D.E.)
10054. O que ten tenda, quere que lle atenda.
(ms-SA: Darriba Mguez, Amador (13-11-1951))
10055. O que ten tenda, ten que atendela. (ms- GORRIN. V. tamn Aves, Pjaros.
SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C / 10070. Cada gorrin quer o seu espign.
ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO) (ms10,026v: D.E.)
10056. Onde eu estea, estar sempre a 10071. Por medo s gorris non quedan sin
cabeceira. (ms10,015r: D.E.) sementar os leiros. (ms10,026v: D.E.)
10057. Onde falta o can, o raposo capitn.
3502 GOTERA
(ms: F.V.S.)
10072. Cada pingota de auga na sega vale un
sapio na terra. 3508 (ms10,092r: D.E.)
3497 3503
Contn a indicacin Gobierno. En ms10 s.v. Gobernar.
3498 3504
Contn a indicacin Gobierno. Contn a indicacin Gobierno.
3499 3505
Coa indicacin Gobierno. ms4: Se comeras, non cumas. / Contn a indicacin
3500
Contn a indicacin Gobierno. Gobierno.
3501 3506
ms-LU: que a'tenda, si non ca. / Contn a indicacin Contn a indicacin Gobierno.
3507
Gobierno. Vai e ven y-o teu taten. / ms4: t'aten. / Contn a
3502
Contn a indicacin Gobierno. V. tamn Perros. indicacin Gobierno.
10073. O que non quita a goteira ter que 10086. Garda de mozo e atopars de vello.
facer a casa enteira. (ms10,026v: D.E.) (ms10,025v: D.E.)
10074. Se vello lle quitan a pinguia i-a 10087. Garda o ganador pr bo gastador.
(ms10,025v: D.E.)
cocia, que o enterren axia. 3509
(ms10,092r: D.E.) 10088. Garda un de cada dous se queres
10075. Unhas pingan e outras mollan.
3510 facer bulsn. (ms10,026r: D.E.)
(ms10,092r: D.E. / mc: A.N.) 10089. Gardar con prudencia o que se gana
con esperencia. (ms10,025v: D.E.)
GOZO 10090. Gardar pra ma, que falta far.
10076. Non hai gozo comprido, que as que (ms10,025v: D.E.)
est logrado xa est fuxido. (ms10,026v: 10091. Gardar pr ma, que fame haber.
D.E.) (ms10,026r: D.E.)
10092. Grdate nena de mozo cando lle
GRACIA apunta o bozo. (ms10,026r: D.E.)
10077. A pior gracia car na desgracia. 10093. Grdate Dios de algunha xente coma
(ms10,027r: D.E.) de un can doente. (ms10,026r: D.E.)
10094. Mis vale gardar que emprestar e
GRANO. V. tamn Agrcolas (Generales). non cobrar. (ms10,026r: D.E.)
10078. Grau a grau, a galia mantense no 10095. Mal se garda o que a moitos agrada.
inverno e no vrau. (ms10,027r: D.E.) (ms10,026r: D.E.)
10079. Grau a grau, precura ter pr inverno 10096. Non sempre debe o rico gardar nin o
e mais pr vrau. (ms10,027r: D.E.) probe escatimar. (ms10,026r: D.E.)
10080. Mis vale gran de pimenta que bosta 10097. O de moitos cobizado, ten perigo inda
de besta. (ms10,027r: D.E.) gardado. (ms10,025v: D.E.)
10098. Quen garda, atopa. (ms10,026r: D.E.)
GRATITUD
10081. Quen ha de ser teu herdeiro? Quen GUERRA. V. tamn Guerra y paz.
che limpe o traseiro. 3511 (ms: Pramo-F.V.S.) 10099. A boa guerra trai a boa paz. (ms10,027r:
D.E.)
10100. A guerra i-a cea comenzndoa logo se
GRELO. V. tamn Agrcolas (Generales).
atea. (ms10,027r: D.E.)
10082. Probou a vella os grelos e lambeuse os
10101. Ben fala da guerra o que non foi a ela.
dedos. (ms10,027r: D.E.) (ms10,027r: D.E.)
10102. Ben fala da guerra o que non vai a
GRILLO ela. (ms10,027r: D.E.)
10083. A vida do grilo: de da fame e de noite 10103. Ben lle parece a guerra que est
arrudo. (ms10,027r: D.E.) lonxe de ela. (ms10,027r: D.E.)
10104. Cen anos de guerra e nin un de
GUARDAR preitos. (ms10,027r: D.E.)
10084. tolera non ter ben gardado o que 10105. Fala da guerra e lbrate de ela.
est ben ganado. (ms10,025v: D.E.) (ms10,027r: D.E.)
10085. Garda da risa pra outro choro, que, 10106. Fala da guerra e, se podes, non vaias
anque che tarde, pode vir logo. (ms10,025v: a ela. (ms10,027r: D.E.)
D.E.) 10107. Ir guerra e casar non se debe
aconsellar. (ms10,027r: D.E.)
3508
En ms10 s.v. Gotear. 10108. Moitos hai na guerra e non todos
3509
3510
En ms10 s.v. Gotear. estn na pelea. (ms10,027r: D.E.)
Tanto no mc como no ms, Vzquez Saco escribe este 10109. Na guerra do amor, o que foxe
refrn seguido doutro: Unhas pingan e outras mollan; s
en boa cama i-outros en palla, todos igual chegamos a i- vencedor. (ms10,027r: D.E.)
alba. ms: y-outras. En ms10 s.v. Gotear. V. s en boa 10110. Non o mesmo falar da guerra que
cama i-outros en palla, todos igual chegamos a i-alba en verse nela. (ms10,027r: D.E.)
Fortuna (buena o mala).
3511
ms2: heredeiro. / Contn a indicacin Gratitud.
10111. O millor da guerra non estar nela. (pt) Quando um no quer dois no
(ms10,027r: D.E.) batalham. (Chaves) (es) Cuando uno no
10112. O que non sabe o que a guerra, que quiere, dos no rien. / Cuando uno no
vaia a ela. (ms10,027r: D.E.) quiere, dos no barajan. (Correas)
10113. O que non vaia guerra, non morre Vase Cando un non quere...
nela. (ms10,027r: D.E.) 10125. Entre dous que reen, os dous teen
10114. O que parvo vai guerra, parvo volve culpa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
dela. (ms10,027r: D.E.)
10126. Mate mouros quen poida. (mc: M.L.2)
(es) Mate moros quien quisiere. (R. Marn)
GUERRA Y PAZ. V. tamn Guerra. 10127. Moro que vexas, fusil que disparas.
10115. A guerra e a pintura, de lonxe. (mc / (mc)
ms4: F.V.S.) 10128. Non hai culpa sin dous donos. (ms15,41:
(es) La guerra y la pintura, de lejos tienen Lugo)
la hermosura. (R. Marn) 10129. O que a guerra, vese nela. (ms18,66v)
3512
10116. A mouro morto gran lanzada. (mc: 10130. O que queira ver guerra, que vaia a
C.A.) 3516
(pt) A mouro morto, grande lanada. Corea. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia)
(Chaves) (es) A moro muerto, gran
lanzada. (Sbarbi) 10131. O que queira ver guerra, que vaia a
10117. Batinme e morrn tres veces. (mc: ela. 3517 (mc: Tuiriz, Monforte)
Santiago) 10132. Un solo non fai paz, pero tampouco
10118. Cando un non quere, dous non fai guerra. (mc)
pelexan. 3513 (mc: Layosa) 10133. Unha cousa falar da guerra e outra
Var.: Cando un non quere, dous non reen. cousa ir [a] ela. (ms-LU: seminarista annimo:
(Bucios) algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Quando um no quer, dois no 10134. Unha cousa falar da guerra e outra
baralham. (Chaves) (es) Cuando uno no cousa verse nela. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
quiere dos no rien. (Sbarbi) / Cuando uno (es) Habla de la guerra y no vayas a ella.
no quiere dos no barajan. (Sbarbi) (ct) (Sbarbi)
Quan vl, dos no's barallen. (Alberola)
10119. Cando un quere, dous non pelexan. GUSTOS
(ms9,02r: Orense)
10135. Cmese toda a vaca, porque us
10120. Cen anos de guerra e nin un da de
queren da perna e outros da faldra. 3518
facenda. (mc: C.A. A Nosa Terra) (ms10,135r: D.E.)
(es) Cien aos de guerra, y no un da de 10136. Entre gustos non hai disputas.
batalla. (Correas) (ms10,027r: D.E.)
10121. Cen anos de guerra e non un de 10137. Hai gustos que merecen paus.
preitos. 3514 (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms15,15) (ms10,027r: D.E.)
10122. En tempo de guerra non hai carta en 10138. gusto estragado o doce fiselle
favor. (mc e ms4: M.V.) amargo. (ms10,027r: D.E.)
Var.: En tempo de guerra non hai cartas en 10139. O que polo seu gusto morre, a morte
favor. (ms4: J.P.) sbelle ben. (ms10,027r: D.E.)
10123. En tempo de guerra non se limpan as 10140. Por eso se vende a vaca, porque a un
armas. (mc: Bucios) gstalle o peito i-outro a espaldra. 3519
(pt) Em tempo de guerra, no se limpam (ms10,135r: D.E.)
armas. (Chaves)
10124. Entre dous nunca reen, se un cala. HABER
3515
(mc: Carballedo / ms-LU: seminarista annimo: 10141. En todas partes hai bo e malo.
algn lugar da provincia de Lugo) (ms10,027v: D.E.)

3512 3516
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. O que ra ver guerra que vaya a Corea.
3513 3517
ms: pelellan. ms: vaya.
3514 3518
ms15,15: pleitos. / V. Pleitos. En ms10 s.v. Vacas coa indicacin Gustos.
3515 3519
ms e ms-LU: si un cala. En ms10 s.v. Vacas coa indicacin Gustos.
10142. En todos lados hai de todo. (ms10,027v: 10168. Flame en acabando que estou
D.E.) xantando. (ms10,017r: D.E.)
10143. Haber hai moito pero est mal 10169. Falamos e non nos entendemos.
repartido. (ms10,027v: D.E.) (ms10,017r: D.E.)
10144. Haber hainas como mantas. (ms10,027v: 10170. Falando sbense as cousas. (ms10,017r:
D.E.) D.E.)
10145. Non hai sbado sin sol nin moza sin 10171. Falar ben pouco custa. (ms10,017r: D.E.)
amor nin vello sin door. (ms10,027v: D.E.) 10172. Falar coma todos e sentir coma
10146. Onde hai bo hai malo. (ms10,027v: D.E.) poucos. (ms10,017r: D.E.)
10147. Onde hai celos, hai amor; onde hai 10173. Falar da caza e mercala na praza.
vellos, hai door. (ms10,027v: D.E.) (ms10,017r: D.E.)
10148. Onde hai malos, nunca falta un bo. 10174. Falar da guerra e estar fra dela.
(ms10,027v: D.E.) (ms10,017r: D.E.)
10149. Onde hai un malo, hai outro bo. 10175. Falar do mar e estar na terra.
(ms10,027v: D.E.) (ms10,017r: D.E.)
10150. Onde hai un malo, pode haber outro 10176. Falar do mar e nel non entrar.
(ms10,017r: D.E.)
pior. (ms10,027v: D.E.)
10177. Falar do mar e non se embarcar.
10151. Onde non hai nada, a porta est (ms10,017r: D.E.)
sempre pechada. (ms10,027v: D.E.) 10178. Falar e sea quen queira. (ms10,017r: D.E.)
10152. Onde non hai, non compre buscar. 10179. Falas da caza e mrcala na praza.
(ms10,027v: D.E.) (ms10,017r: D.E.)
10153. Pra todos haxa e pra min non falte. 10180. Falo eu ou renxe o carro? (ms10,017r:
(ms10,027v: D.E.) D.E.)
10181. Falou o burro e orneou. (ms10,017r: D.E.)
HABLAR. V. tamn Cautela en el hablar. 10182. Mis fcile falar que traballar.
10154. A moito falar, moito errar. (ms10,017r: (ms10,017v: D.E.)
D.E.) 10183. Moito falar e moito errar. (ms10,017v:
10155. Antes de falar de algun, mira ben de D.E.)
quen. (ms10,017r: D.E.) 10184. Non ha de falar o que ten por que
10156. s veces flase por ter lingoa. calar. (ms10,017v: D.E.)
(ms10,017r: D.E.) 10185. O falar todo parolar. (ms10,017v: D.E.)
10157. Cada cal fala de aquelo que trata. 10186. mdico, confesor e abogado,
(ms10,017r: D.E.)
falarlle craro. (ms10,017v: D.E.)
10158. Cando falares de algun mira de quen
10187. O moito falar noce e o moito raar
e a quen. (ms10,017r: D.E.)
escoce. (ms10,017v: D.E.)
10159. Cando falares de algun, pnsao
10188. O que moito fala, enfada. (ms10,017v:
primeiro ben. (ms10,017r: D.E.) D.E.)
10160. Fala ben que non custa nada. 10189. Por falar ben non prenden a ningun.
(ms10,017r: D.E.) (ms10,017v: D.E.)
10161. Fala ben que non custa un carto. 10190. Por falar ben non se perde nada e
(ms10,017r: D.E.)
antes se gana. (ms10,017v: D.E.)
10162. Fala ben, que se aforra camio.
(ms10,017r: D.E.) 10191. Por falar pouco nada se perde.
(ms10,017v: D.E.)
10163. Fala de caza e tena na casa. (ms10,017r:
D.E.) 10192. Quen moito fala, moito erra.
(ms10,017v: D.E.)
10164. Fala de guerra e non vaias a ela.
(ms10,017r: D.E.) 10193. Quen moito fala, pouco asuba.
(ms10,017v: D.E.)
10165. Fala pouco e acertars. (ms10,017r: D.E.)
10194. Se te botas a falar, coida non te fagan
10166. Fala pouco e ben e sers algun.
(ms10,017r: D.E.) calar. (ms10,017v: D.E.)
10167. Flame en acabando que estou
merendando. (ms10,017r: D.E.) HABLAR MUCHO Y HABLAR POCO
10195. A bon entendedor poucas palabras lle
bastan. (mc)
Var.: A bon entendedor abndanlle poucas 10208. xente de falar e s cans de ladrar
falas. 3524
non se lles pode quitar. (mc / ms-LU:
(pt) A bom entendedor, meia palavra basta. Dous seminaristas annimos: algn lugar da provincia
(Chaves) / A bom entendedor, poucas de Lugo / ms11,44: Comarca da Fonsagrada)
palavras (Id.) (es) A buen entendedor, 10209. xente de falar i-s cas de ladrar
pocas palabras (Correas) / A buen naide lles pode privar. (ms-LU: seminarista
entendedor, breve hablador. (Id.) (ct) A bn annimo: Outeiro de Rei, LU)
entenedor, breu parlaor. (Alberola) 10210. xente de falar i-s cas de ladrar non
10196. carcel me levan por dar papo; as se lles pode privar. (mc)
que salia, volvo meu trato. (mc) Var.: Os cas de ladrar i-a xente de falar non se
10197. A falar nadie reventa. (mc: Bucios) pode cortar. (ms15,41: Lugo)
Var.: A falar ningun rebenta. (ms15,44: Lugo) 10211. xente de falar i-s cas de ladrar
10198. A home que moito barulla non lle nadie llo pode privar. (ms-LU: seminarista
teas medo. (mc: G.P.) annimo: Laiosa, O Incio, LU)
10199. A lengua o que manda mis forza. 10212. Antes de dar lengua, mtea na
(ms15,15) despensa. (ms15,15)
10200. A lengua solta, pero as maus na bolsa. 10213. Ao bon calar chaman labrego. (mc:
(mc: Carballino) G.P.)
3520
10201. A lengua ten mui bo curral. (mc: (es) Al buen callar llaman Sancho. 3525

Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 10214. Ao bon entendedor abndanlle
provincia de Lugo)
poucas falas. (mc: C.A.)
10202. A lengua vaia e vea; as maus, secas e (pt) A bom entendedor, meia palavra basta.
quedas. (mc: A.S.A.) (Chaves) / A bom entendedor, poucas
10203. A palabra de amodn vale un perrn. palavras. (Id.) (es) Al buen entendedor con
(mc: Fonsagrada) media palabra basta. (R. Marin) / Al buen
10204. A palabras falangueiras, orellas entendedor, pocas palabras, y sas, sabias.
xordas. 3521 (mc: C.A.) (Id.) (ct) A bn entenedor, breu parlaor.
Var.: A palabras falangueiras, ouvidos xordos. (Alberola)
(ms4) Vase A bon entendedor...
(pt) A palavras loucas, orellas moucas. 10215. Aos bos entendedores, poucas razs.
(Chaves) (es) A palabras locas, orejas (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
sordas. (Correas) 10216. Cada un fala do que trata. (mc: Golada-
10205. A palabras loucas, orellas moucas. F.V.S.)
3522 (pt) Cada qual fala do que se trata.
(mc: Velle)
(pt) A palavras loucas, orellas moucas. (Chaves)
(Chaves) (es) A palabras locas, orejas 10217. Cada un fala ou como sabe ou como
sordas. (Correas) pode. (mc: C.A. A Nosa Terra)
10206. A quen moito quer saber, dselle (es) Cada uno hable si no como debe, a lo
pouco a entender. (mc: M.L.) menos, como sabe. (Sbarbi)
(es) A quien mucho quiere saber, poquito y 10218. Cando falan de Roma, logo sona. (mc:
al revs. (R. Marn) A.S.A.)
10207. A quen non fala, Dios non oie.
3523
(mc: 10219. Cando falan do run de Roma, logo
C.A.) asoma. (mc: A.C.)
(pt) A quem no fala, Deus no o ouve. (es) En mentando o nombrando al ruin de
(Chaves) / A quem no pede, no o ouve Roma, al punto, o ctalo, o luego, asoma.
Deus. (Id.) (es) A quien no habla, no le oye (Sbarbi)
Dios. (R. Marn) / A quien no llama, Dios 10220. Cando un burro ornea, outro pica no
no le oye. (Id.) (ct) A boca que no parla, toxo. (mc: G.P.)
Deu no l'u. (Alberola) 10221. Da abundancia do corazn fala a
lengua. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
3520
ms-LU: moi b.
3521 3524
V. A palabras necias, odos xordos en Ofensas. ms: y os cs; ms-LU: i-os cas; ms-LU: y'os cas;
3522
V. A palabras necias, odos xordos en Ofensas. ms11,44: y'os cais, no se lles.
3523 3525
ms: oye. ms: Santo o Sancho
10222. Das palabras non me queixo; veremos 10234. Fala Tomasa do que a ela lle pasa. (mc:
despois os feitos. (ms8,07v: Silvarrey) Pol)
3529
10223. De longas terras, barallas gordas.
3526 10235. Fala Tomasa do que lle pasa. (ms-
(ms) LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU /
(pt) De longas vias, longas mentiras. ms-LU: seminarista annimo: Julio Elas Bello
Mndez: Terra Cha, LU / ms-LU: seminarista
(Chaves) annimo: Terra Cha, LU)
10224. De lengua todos son valentes. (mc: 10236. Falando do run de Roma, pronto
Monforte)
s'asoma. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
10225. Do que hai no corazn fala a boca. da provincia de Lugo)
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
10237. Falando dun run de Roma, logo
10226. Do que non entendas non fales, qu'
s'asoma. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
millor non decir nada que decir da provincia de Lugo)
barbaridades. (ms21,20r: Berms) 10238. Falando entndense as cousas. (mc:
10227. Do que non entendas non fales, que Bucios)
vale mis non decir que berrear. (mc: R. (es) Hablando se saben las cosas. (Correas)
Caruncho) / La gente se entiende hablando. (Correas)
Var.: Do que non entendas non fales, que val 3530
10239. Falando entndense os homes. (mc:
mis calar que berrear. (ms4: C.A. A Nosa Lugo / ms10,017r: D.E.)
Terra) Var.: Falando entndese a xente. (ms4: F.V.S. /
(pt) Mais vale calar que mal falar. ms10,017r: D.E.)
(Chaves) (es) En lo que no entiendas, freno (es) La gente, hablando se entiende.
a tu lengua. (R. Marn) (ct) De lo que no (Sbarbi)
hages estudiat, no tractes, qu'es necetat. 10240. Falar a todos ben e dar boa resposta a
(Alberola) todos, pouco costa. (mc: Bucios)
10228. Donde el non chega, manda recado. 10241. Home sabio, poucas palabras. (ms-LU:
(mc: La Corua) seminarista annimo: Julio Elas Bello Mndez: Terra
10229. mellor calar que con burro falar. Cha, LU)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 10242. Lengua de sete palletas, onde non che
10230. En menos de que canta un galo eu chamen, non te metas. (ms-SA: Manuel
3527
non son tolo anque calo. (mc: Santiago) Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C)
10231. Entre noiros e paredes non fales o que 10243. Lengua de sete palletas, onde non te
non debes. (mc) chaman, nunca te metas. (ms21,15v: Berms)
Var.: Entre noiros e paredes mirade o que 10244. Lengua e tempo muda o vento.
dicedes. (ms18,31r)
(pt) As paredes tem ouvidos. (Chaves) (es) 3531
10245. Lengua e tempo mdaos o vento.
Ni tras pared ni tras seto digas tu secreto. (mc: A.C. A Nosa Terra)
(Sbarbi) / Las paredes oyen. (Id.) / Las 10246. Lingua de sete palletas, onde non te
paredes tienen odos. (Id.) chaman, non te metas. 3532
(mc: Santiago /
10232. Entre silveiras e paredes non fales o ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra,
que non debes. (mc) C)
(pt) As paredes tem ouvidos. (Chaves) (es) 10247. Mis apaga a boa palabra que
Ni tras pared ni tras seto digas tu secreto. caldeiro de auga. 3533 (ms15,16 / ms10,077r:
(Sbarbi) / Las paredes oyen. (Id.) / Las D.E.)
paredes tienen odos. (Id.) 10248. Moita lngoa, pouco proveito.
Porque as silveiras i-os valados teen (ms18,54r: Vida Gallega)
orellas, lo mismo que las paredes. 10249. Moita lengua e poucos feitos. (mc: A.C.
3528
10233. Fala o sapo do que leva no papo. A Nosa Terra)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ct) Moltes paraules, pques bres.
provincia de Lugo) (Alberola)

3526 3529
Aparece tachado por atrs da ficha de Diol'os cra e ms-LU (annimo: Terra Cha): Fala a Tomasa.
3530
eles se aparellan. Refrn e variante en ms10 s.v. Hablar.
3527 3531
ms: En menos que. ms: mudas o vento; ms4: muda o vento.
3528 3532
V. O borracho logo solta o que ten no papo e mc:Lengua, donde.
3533
variantes en Vicios. En ms10 coa referencia Afabilidad.
10250. Moitas veces fala un porque ten 10267. O que cala, consente, anque non pra
lengua. (mc: M.V.) sempre. (mc)
3534
10251. Moito falar falar tan s. (mc: A.C. 10268. O que cala, consinte. (mc: A.S.A.)
A Nosa Terra) (pt) Quem cala consente (ou vence).
10252. Muito sabe o que ten boca lasa. (Chaves) (es) Quien calla, otorga. (R.
(ms15,12) Marn) (ct) Qui calla otorga. (Alberola)
10253. Non di cousa o sapo que non tea no 10269. O que cala, vence. (mc: Bucios)
papo. 3535 (mc / ms4: F.V.S.) (pt) Quem cala vence. (Chaves) / Quem
10254. Non das lengua, meu rulo, cala e calou venceu e fez quanto quis. (Chaves)
calemos, que todos que calar temos. (es) Quien calla, vence, y hace lo que le
(ms15,17) parece. (R. Marn) (ct) Qui call, venc y
10255. Non fagas todo o que poidas nin feu lo que vullgu. (Alberola)
gastes todo o que tes, non creas todo o 10270. O que de Dios ha de gozar, ha de or,
que digan, nin digas todo o que seipas. ver e calar. (ms-LU: seminarista annimo:
3536 Paradela, LU)
(mc: J.P.)
(pt) No digas tudo o que sabes, nem creias 10271. O que di o que non , tamn oi o que
tudo o que ouves, nem faas tudo o que non quer. (mc: M.L.)
podes. (Chaves) (es) No hagas todo lo que (pt) Quem diz o que quer, ouve o que no
puedas, ni gastes todo lo que tengas, ni quer. (Chaves) (es) Quien dice lo que no
creas todo lo que oigas, ni digas todo lo debe, oye lo que no quiere. (Correas) /
que sepas. (R. Marn) (ct) No digues tot lo Quien habla lo que no debe, oye lo que no
que sents, ni amstres tot lo que tens. quiere.
(Alberola) 10272. O que do mundo ha de gozar, de si ha
3537 de ver, or e calar. (mc: Bucios / ms-LU:
10256. Non te fes do que moito fala. (ms:
Santiago) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
10257. Non te fes no que moito fala. (ms-SA: (es) Or, ver y callar son cosas de gran
Jos Lorenzo Via ) preciar. (Sbarbi) (ct) Qui del mon vullga
10258. Non todo o que se di se fai nin o que gojar, ha de or, mirar y callar. (Alberola)
se fai se di. (ms18,66r) 10273. O que do mundo queira gozar, ha de
3538
10259. Non todo o que se di se fai nin todo o or, ver e calar. (mc: Piugos, Lugo / ms4:
F.V.S.)
que se fai se di. (mc: M.V. / ms21,23v: Berms)
Var.: "Quen no mundo ha de campar, ha de
10260. O dicir non ten cancelas. (ms-SA: or, ver e calar", decame mia abuela y-ay,
Francisco Canosa Quintns)
Gass, onde vai ela! (ms16)
10261. O falar non ten cancela. (mc: Pidre) (es) Oir, ver y callar, son cosas de gran
10262. O malo, calalo. (mc: F.L.) preciar. (Sbarbi) (ct) Qui del mon vullga
10263. O que a todo di que si, ou parvo o[u] gojar, ha de or, mirar y callar. (Alberola)
coida de min. (ms-LU: seminarista annimo: 10274. O que du mundo gozar, ha d'or, ver
algn lugar de Galicia) e calar. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do
10264. O que a todo di que si, ou tonto ou Bolo,OU)
me fai a min. (ms-LU: Jess Redondo C.: A 10275. O que fala de Roma, pronto se asoma.
Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU) (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
3539
10265. O que a todo di que si, ou tonto ou o 10276. O que fala por atrs, fala co cu.
coida de min. (mc: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr (mc: Bucios)
Aldao, Literatura Gallega, 2 ed., 1911) 10277. O que falas no da, non fas no ano.
10266. O que cala, amola o que fala. (ms-SA: (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) 10278. O que mis fala, mis ten que calar.
(mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
10279. O que mis fala, ten mis que calar.
3534 (ms18,56r: Vida Gallega)
ms4: e falas tan s.
3535
V. O borracho logo solta o que ten no papo en Vicios. 10280. O que mal fala, a sa boca ensucia.
3536
mc: todo o que poidas, todo o que ts, todo o que (mc: Tuiriz, Monforte)
digan. O refrn recollido por Jacinto del Prado non
coincide exactamente co rexistrado por Vzquez Saco no
3538
mc. ms4: d'este mundo.
3537 3539
Contn a indicacin Del mucho y poco hablar. ms: fala co cf....
(pt) Quem mal fala sua lngua suja. (pt) Palavras e plumas, leva-as o vento.
(Chaves) (Chaves) / Palavras, leva-as o vento .
10281. O que mal fala, a sa boca luxa. (mc) (Chaves) (es) Palabras y plumas, el viento
(pt) Quem mal fala sua lngua suja. las lleva. (Correas) / Palabras y plumas, el
(Chaves) viento las tumba. (Id.) (ct) Paraules y
10282. O que moito fala non o que mis plomes, el vent se les emprta totes.
obra. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez: Buxn, (Alberola)
Val do Dubra, C) 10299. Pechar as portas e falar ben dos
10283. O que moito fala, moito se avergonza. vecios. (mc: Carballino)
(ms-SA: Jos M. Domnguez Martnez: Sardieiro, 10300. Pensa moito e fala pouco, que o moito
Fisterra, C) falar vicio. (mc: Bucios)
10284. O que moito quere saber, dlle un (pt) Pensa muito, fala pouco, escreve
corno a entender. (ms-SA: seminarista annimo: menos. (Chaves) (ct) Pensa molt y parla
algn lugar da provincia da Corua) pc y els sbis et farn llc. (Alberola)
10285. O que neste mundo queira estar, ten Recoge las ideas de dos ya registrados.
que ver, or e calar. (ms-LU: seminarista 10301. Quen fala e cala, amola a quen fala.
annimo: Viveiro, LU / ms18,64r: Vivero) (ms-SA: Alfonso Fernndez Barros: Santa Eulalia de
10286. O que neste mundo quere estar, ten Oeste, Catoira, PO)
que or, ver e calar. (ms-SA: Jos Barca 10302. Quen se calara e pedras apaara,
3542
Sanmartn: Santa Minia de Brin, C) tempo vir que as esparxer. (mc e
10287. O que neste mundo quere gozar, ten ms4: A.S.A. / ms4: J.P. / ms)
que ver, or e calar. (ms-SA: Manuel Tojo (pt) Quem se cala e pedras apanha, tempo
Reboredo) vem em que as derrama. (Chaves) / Quem
10288. O que non fala como o que non ve. cala apanha pedras. (Chaves) (es) Quien
(mc: R. Caruncho, Diario de Avisos) calla, piedras apaa, y tiempo vendr en
10289. O que non pensei antes de falar, que las esparza. (R. Marn)
despois de falalo dme que pensar. 10303. Saber moito e telo calado cousa dun
(ms15,15) aparvado. (ms15,12)
10290. O que non responde parente dos 10304. Secreto de tres non secreto. (mc)
xordos. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de (pt) Segredo de dois, segredo de Deus;
La Corua) segredo de trs, o diabo o fez (ou segredo
10291. O que non sabe calar, non sabe falar. de todos). 3543 (Chaves) (es) Secreto de dos,
(mc: Meiln) sbelo Dios; secreto de tres, toda res.
(pt) Quem no sabe falar, no sabe calar. (Correas) (ct) Secret de tres, del diable es.
(Chaves) (Alberola)
10292. O que por este mundo ben quere 10305. Si a palabra plata, o silencio ouro.
andar, debe or ben e calar. (ms-LU: Jos (mc: Bucios)
Ballesteros Alonso) (pt) A palavra de prata e o silncio
10293. O si e o non andan sempre na d'ouro. (Chaves)
conversacin. 3540
(ms10,121r: D.E.) 10306. Si mis dixeras, mis burro eras. (mc /
ms4: F.V.S.)
10294. Onde non chegou, recado mandou.
(mc: Santiago) 10307. Si na vida queres gozar, ters que or,
10295. s burros da mia terra calndose ver e calar. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira
de Pantn, LU)
lles dan tela. (mc: Pol)
10308. Sonan cuchilladas e non malas
10296. Palabra que se di, bocado que se
palabras. (mc)
perde. 3541 (mc: Chantada)
10309. Tdolos que critican son criticados.
10297. Palabras de burro non chegan ceo. 3544
(mc: Bucios) (mc: Santiago / ms-SA: Pascual Campos
Arestio: Cando, Outes, C)
10298. Palabras e prumas o vento as leva.
(mc: J.P. / ms10,077r: D.E.)

3542
ms: esparexer. Jacinto del Prado rexistra o refrn tal
3540
Sen clasificar no orixinal. e como aparece en mc e ms4.
3541 3543
V. Ovella que berra, bocado que perde en Animales mc: Dis. Chaves recolle o refrn coa forma Deus.
3544
domsticos (Ovejas) e Descuido. ms-SA: Todos que.
10310. Tu que o sabes e eu que o sei, clate 10330. Facdelle festas gata e saltaravos
tu que eu me calarei. 3545 (mc: A.N.) cara. (ms10,016r: D.E.)
Var.: Ti que o sabes e eu que o sei, cala ti 10331. Facdelle festas gato e rabuaravos.
qu'eu calarei. (ms15,19) (ms10,016r: D.E.)
10311. Unha idea saca outra, como pasa cas 10332. Facdevos ovellas e comeranvos os
cereixas. (ms10,030v: D.E.) lobos. (ms10,016r: D.E.)
10312. Vaca de moita herba e home de moita 10333. Facer o que todos ou non andar con
verba, todo se compn de merda. todos. (ms10,016r: D.E.)
(ms21,12v: Berms) 10334. Facer que fagamos e non nos
10313. Vaca de moita herba e home de moita movamos. (ms10,016r: D.E.)
verba, todo se volve m[erda]. (mc / ms4: 10335. Facer unha raia na auga pra que non
F.V.S.)
se desfaga. (ms10,016r: D.E.)
10314. Vale mis calar que con burros falar.
(ms8,17r: Silvarrey)
10336. Fgoche por que me fagas, que non es
10315. Vale mis calar que con tontos falar. Dios que me vallas. (ms10,016r: D.E.)
(mc) 10337. Fai barato e venders por catro.
(ct) Ms val callar qu'en burros parlar. (ms10,016r: D.E.)
(Alberola) 10338. Fai ben sin mirar a quen, fai mal e
10316. Vale mis saber escoitar que saber grdate. (ms10,016r: D.E.)
falar. (mc: Tuiriz, Monforte) 10339. Fai moito e fala pouco. (ms10,016r: D.E.)
3546
10317. Xan calado bon home. (mc: Bucios 10340. Fai o que che manda o teu seor e
/ ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da sentaraste co el sol. (ms10,016r: D.E.)
provincia de Lugo) 10341. Fai o que seipas pra que en todas
partes queipas, que o que sabe en
HACER tdolos lados cabe. (ms10,016r: D.E.)
10318. Ben axia se fai o que ben se fai. 10342. Fas mal? Espera outra cousa igual.
(ms10,016r: D.E.)
(ms10,016r: D.E.)
10319. Ben ou mal feito, o que fagas faino 10343. Feita a inocencia, feito o engano.
direito. (ms10,016r: D.E.) (ms10,016r: D.E.)
10320. Ben se fai o que logo se fai. (ms10,016r: 10344. Ningun as fai que non-as pague,
D.E.) mis cedo ou mis tarde. (ms10,016r: D.E.)
10321. Cada un fai coma quen . (ms10,016r: 10345. Ninguin pode facer mis do que
D.E.)
10322. Cada un fai das sas. (ms10,016r: D.E.)
sabe. (ms10,016v: D.E.)
10346. Non-as fagas e non-as temas.
10323. Cando fai sol e chove, tempo de
(ms10,016v: D.E.)
pagar as dbedas. (ms10,016r: D.E.) 10347. Non fagas tantas mercedes que te
10324. Cando teas o mando i-o pau, non fagan sobir pol-as paredes. (ms10,016v:
fagas todo o que che vea mau. D.E.)
(ms10,016r: D.E.) 10348. Non me fagas bicar, e non me fars
10325. Est feita a mit porque, anque ela pecar. (ms10,016v: D.E.)
non queira, eu quero xa. (ms10,016r: D.E.) 10349. Non sei que facer: se deixar de andar
10326. Face-lo que fan todos ou non ir entre ou botar a correr. (ms10,016v: D.E.)
todos. (ms10,016r: D.E.) 10350. Nunca falta quen ben faga. (ms10,016v:
10327. Facede cada da unha e rogar a Dios D.E.)
por outra. (ms10,016r: D.E.) 10351. O ben facer gana amigos i-o decir
10328. Facede o ben que vos digo e non mal, enemigos. (ms10,016v: D.E.)
fagades o mal que eu fago. (ms10,016r: D.E.) 10352. O facer ben nunca est mal. (ms10,016v:
10329. Facede o que eu digo, e non fagades o D.E.)
que eu fago. (ms10,016r: D.E.) 10353. O que a faga que a pague. (ms10,016v:
D.E.)
10354. O que fai un home tamn outro facelo
pode. (ms10,016v: D.E.)
3545
mc: i-eu.
3546
ms-LU: Xan caldado.
10355. O que fixo e desfixo bota de conta que 10376. A pan de quince das, fame de tres
nada fixo. (ms10,016v: D.E.) semanas. (ms10,017v: D.E.)
10356. O que non se fai pola santa Luca, 10377. De fame non morre ningun; de
faise outro da. (ms10,016v: D.E.) moito comer, mis de cen. (ms10,017v: D.E.)
10357. O que vai facer mal, xa vai medio 10378. Dispois de que tocan a Aleluia, o que
ferido, di o refrn. (ms10,016v: D.E.) tea fame que a sacuda. (ms10,017v: D.E.)
10358. Onde fores fai o que vexas. (ms10,016v: 10379. Fame e espera desespera. (ms10,018r:
D.E.) D.E.)
10359. Por eso che fago, pra que me fagas, 10380. Fame e esperar fai reloucar. (ms10,018r:
porque non es Dios que me vallas. D.E.)
(ms10,016v: D.E.) 10381. Fame e fro entregan home seu
10360. Pro que has de facer non digas enimigo. (ms10,018r: D.E.)
man. (ms10,016v: D.E.) 10382. Fame longa non reparona. (ms10,018r:
10361. Quen a faga, tarde ou cedo ha de D.E.)
pagala. (ms10,016v: D.E.) 10383. Fame que agarde fartura non fame.
(ms10,018r: D.E.)
10362. Se non fas o que queres fai o que
10384. Fame que espera fartura, pouco dura.
podes. (ms10,016v: D.E.) (ms10,018r: D.E.)
10363. Solber e soprar non se pode facer 10385. Fame, sede e fro meten home no
par. (ms10,016v: D.E.) presidio. (ms10,018r: D.E.)
10364. Solber e soprar non se pode facer. 10386. Fame, sede e fro meten home [na
(ms10,016v: D.E.) 3547
casa] do seu enemigo. (ms10,018r: D.E.)
10365. Tamn sei facer a bulra de quen de
10387. Inventa mis un famento que cen
min a fixer. (ms10,016v: D.E.)
abogados. (ms10,018r: D.E.)
10366. Torto ou direito, o que est feito est
10388. Longo e estreito coma un ano
feito. (ms10,016v: D.E.)
famento. (ms10,018r: D.E.)
10389. Mala a fame cando non ten que
HACIENDA
comer. (ms10,018r: D.E.)
10367. A facenda do crego entra pola porta e
10390. Nin con toda a fame arca nin con
sai polo fumeiro. (ms10,015v: D.E.)
toda a sede cntara. (ms10,018r: D.E.)
10368. A facenda, seu dono a vexa. (ms10,015v:
D.E.) 10391. O famento nunca anda contento.
(ms10,018r: D.E.)
10369. Facenda de sobrio, quimase no
10392. O famento, por mesquio, sempre
lume e afgase no ro. (ms10,015v: D.E.)
anda descontento. (ms10,018r: D.E.)
10370. Facenda en das aldeas, pan en das
taleigas. (ms10,015v: D.E.)
HAMBRE. GASTRONOMA. V. tamn Caldo,
10371. Mal empregada est a facenda en Comida, Embutidos, Ensalada, Entrecosto, Hambre,
quen non seor dela. (ms10,015v: D.E.) Manjar, Morcilla, Nueces, Pan, Papas, Peces.
10372. Quen ten facenda, que a atenda pra 10393. A bica de fra sabe millor c pan da
que non se lle perda. (ms10,015v: D.E.) casa. (ms15,34v: Lugo)
3548
10394. A boa fame n'hai broa dura. (mc:
HALAGOS. CARICIAS Santiago / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
10373. Quen te enche de festas que non provincia da Corua / Manuel Camino Snchez)
Var.: boa fame n'hai pan reseso. (C.A.) /
acostuma facer, ou querte enganar ou
boa fame n'hai pan duro. (mc: C.A. / ms-SA:
de ti ha mester. (ms10,19v: D.E.) Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
(pt) A boa fome, no h mau po. (Chaves)
HAMBRE. V. tamn Hambre. Gastronoma. (es) A buen hambre, no hay pan duro.
10374. A fame desperta o inxenio. (ms10,017v: (Sbarbi) / A la hambre, no hay mal pan.
D.E.) (Id.)
10375. A fame, en comendo, pasa. (ms10,017v:
D.E.)
3547
Fame, sede e fro meten home do seu enemigo.
3548
ms e ms-SA: non hai.
Ensea que cuando la necesidad aprieta, 10413. A moita fame non hai mendrugo
no hay que fijarse en duro. (mc: Tuiriz, Monforte)
delicadezas. 10414. A moita fame non hai pan duro. (ms-
3549
10395. A boa fame n'hai codelo. (mc: C.A. / SA: Juan Lpez Souto: Corrubedo, Ribeira, C)
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia 10415. A moita fame non hai pan podre. (mc:
de Lugo)
A.S.A.)
10396. A boa masa aparta a brasa. (mc: Pol) (pt) A boa fome, no h mau po. (Chaves)
Var.: A boa masa arreda a brasa. (O. de Rey) (es) A buen hambre no hay pan duro (o
Si es buena la masa del pan, no se pega al malo). (Sbarbi) (ct) A qui te fam, el p
horno ni a las brasas que acaso quedan en el negre li pareix blanc. (Alberola)
horno. Vanse las variantes: A boa fame...
10397. A boa masa desva a brasa. (ms21,03r: 10416. A morrer, morrer farto. (ms-SA:
Berms) Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
10398. A carne: no sal un mes e no fume tres. 10417. A naranxa pola man ouro, polas
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
doce plata, pola noite mata. (ms: Lameiro)
10399. A coda dura o dente aguza. (mc: M.L.) 10418. A pan duro, dente agudo. (mc: M.L.)
(pt) A po duro, dente agudo. (Chaves) (es)
10400. A falta de chocolate, bo[a]s son potas
A pan duro, diente agudo. (Correas) (ct) A
con tomate. (ms-LU: seminarista annimo:
carn dura, dent aguda. (Alberola)
Ortigueira, Ortigueira, C)
3550 10419. A pasar fame, o ltimo. (mc: Monforte)
10401. A falta de pan, boas son tortas.
(mc: Sarria / ms4: F.V.S.) 10420. A poesa est no cazolo e na
10402. A fame encrrase onde non hai que charouva. (mc: A.I.)
comer. (mc: Bucios) 10421. A pote que ferve, ningunha mosca se
10403. A fame fai andar os ps. (mc: Santiago, atreve. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
Manuel Hombre Sora) 10422. A quen come e non convida, que lle
10404. A fame i-o fro fan ir casa do revente a barriga. (mc: C.A.)
3551
enemigo. (ms-LU: seminarista annimo: algn 10423. A quen come e non promete, slelle
lugar de Galicia / ms18,70r: A.S.A.) por donde o mete. (mc: M.L.)
10405. A fame que espera fartura non 10424. A quen has de da-la cea, non lle
fame. (ms-LU: seminarista annimo: Sindrn, negues a merenda. 3552
(mc: M.V. / ms21,26r:
Monforte de Lemos, LU) Berms)
10406. A gran fame non hai pan duro. (ms-LU: Var.: A quen ll'has de dar a cea, non lle chre-
Jos Ballesteros Alonso) la merenda. (mc: Vida Gallega)
10407. A grasa est no cimo. (mc: Tuiriz, (pt) A quem hs-de dar de ceiar, no te doa
Monforte) dar de merendar. (Chaves) (es) A quien has
10408. A iauga da fonte, boa pra o pote. de dar de cenar, no te duela darle de
(ms21,06v: Berms) merendar. (Correas) / A quien has de dar la
10409. A lamber ningun se farta. (mc: cena, no le quites la merienda. (Id.) / A
Carballino) quien hayas de dar la cena no le quites la
Como: Lamber non comer. merienda. (R. Marn) (ct) Al que li tingues
10410. A laranxa man ouro, s doce que donar a sopar, no li planygues el
plata e noite mata. (ms-SA: R. Celso berenar. (Alberola)
Rodrguez Rodrguez) 10425. A quen has de darlle cena, ngalle a
10411. A misa i-o pimento non son de merenda. (ms18,19r)
alimento. (ms15,45r: Chantada) 10426. A quen merenda ben, calquera lle d
10412. A misa i-o pimento son de pouco a cea. (mc: Palas de Rey-F.V.S.)
alimento. (ms-LU: seminarista annimo: 10427. A quen non quer o caldo, sete tazas.
Camporramiro, Chantada, LU) (ms21,09v: Berms)
10428. A quen non quere caldo, a cunca
chea. (mc: C.A.)
3549
ms-LU: non hai.
3550
V. A falta de pan, boa a bola de millo en Pan (Pan
3552
de maz). A quen has de dal-a cea, non lle negues a merenda. /
3551
ms18,70r: y-o fro, d'o inimigo. ms3: non neguel-a merenda; ms4: negue-l-a.
Var.: A quen non quere caldo, taza e media. 10444. Aumntame a comida e desqutame o
(mc e ms4: A.S.A.) 3553 traballo. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(es) A quien no quiere caldo, la taza llena. 10445. Aunar despois de farto non che
(Sbarbi) 3559
milagre. (mc: C.A.)
10429. A racin de san Francisco, tanto (es) Ayunar despus de harto. (Sbarbi)
chega pra catro como pra cinco. (mc: Vitupera a los que usan esta mortificacin y
Layosa) viven con regalo.
10430. A vida do can era boa, se non pasara 10446. Barriga chea a Dios alauda. (mc: Bucios
fame. (ms5,029) / ms4: F.V.S.)
10431. Ai, larpeiro!, deixche-la de raxo e Var.: Barriga chea a Dios abonda. (ms4:
comche-la de mexilns. 3554 (mc: Betanzos) F.V.S.)
Pondera las excelencias de la empanada de (es) Barriga llena, a Dios alaba. (R. Marn)
mejillones, superior a la de lomo de cerdo. 10447. Barriga chea, home pr aldea. (mc)
10432. nimo, tripas, que est o corno a 10448. Barriga feita, compaa desfeita. (mc:
3555
cocer. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista Agro)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (pt) Barriga cheia, companhia desfeita.
3556 (Chaves) / Merenda comida, companhia
10433. Anque tolo, come o lobo. (mc:
Sarria) desfeita. (Id.) / Comida feita, companhia
10434. Anque o cocho sabe ben, non te metas desfeita. (Id.) (es) Comida hecha, compaia
en el. (ms10,049v: Norte de Lugo) deshecha. (Correas)
10435. Antes de comer, non poder facer; e de 10449. Barriguia chea, cregho pr aldea.
3560
(ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
comido, entambollecido. (ms5,137: A.N.)
10436. Ao curricn non perdas o pan. (mc: 10450. Blanco e migao chmanlle leite e pan.
Museo) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
10437. As coitas, con pan, son boas de levar.
10451. Bebes vio? Non bebes siso. (ms5,137:
(mc: Bucios)
A.N.)
10438. As coitas, con pan, son coitas a
10452. Bebiades de boa gana, se non fora a
medias. (mc: C.A.) donicela. (mc / ms4: F.V.S.)
10439. As moscas millor se pillan con mel
3557 10453. Ben canta Marta despois de farta. (mc:
que con fel. (mc / ms-LU: seminarista A.N.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (pt) Bem canta Marta depois de farta.
(pt) Mais moscas se apanham com mel que (Chaves) / Bem canta o francs, papo
com fel. (Chaves) (es) Ms moscas se cogen molhado. (Id.) (es) Bien canta Marta,
con miel que no con hiel. (Sbarbi) (ct) Ms despus de harta. (Correas) (ct) Be canta
mosques s'agarren en ml qu'en fl. Marta, desprs de farta. (Alberola)
(Alberola)
10454. Ben s'entende o que nos queren decir
Figuradamente se aplica a la suavidad de
carcter. cando nos chaman a xantar. (ms15,15)
10440. As papias que nos dan non se comen 10455. Bendita sea a platada, que a todo o
no inverno nin no vran. (ms: Santiago) mundo agrada. 3561 (mc: Agro)
10441. As sopas fervidas alargan a vida. 10456. Bendita sea a tallada que trae outra
(ms5,045: Serantes de Lage) remangada. 3562 (mc: M.V. / ms21,29r: Berms /
10442. sate, mia torrezmada, nin cra nin ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
de Lugo / Amador Darriba Mguez)
queimada. (mc: Bucios)
10457. Boa cena e millor xantar nos das de
10443. Auga e castaas fan medra-las
san Xulin. (ms21,07r: Berms)
entraas. 3558 (ms21,06v: Berms)
10458. Boa a fame que espera fartura. (mc:
Tuiriz, Monforte)

3553
ms4: quer caldo.
3554
Ai, larpeiro, deixche-la de raxo, e comiche-la de
3559
mexilns. ms: ch'e.
3555 3560
ms-LU: qu'est un corno. Barrigia chea crejo pra aldea.
3556 3561
mc: Auga e tolo. ms4: mundo ll'agrada.
3557 3562
ms: c'a. / ms-LU: ca mel que ca fel. ms, ms-LU, A. Darriba Mguez e ms21,29r: trai; ms-
3558
Auga e castaas fan medral'as entraas. LU: romangada / A. Darriba Mguez: sexa.
(es) Hambre que espera hartura no es vintecatro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
hambre. (Sbarbi) lugar da provincia de Lugo)
10459. Boas eran as comerotas, se non foran 10474. Caldo de pota pequena e vio de cuba
as pagarotas. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) grande. (mc)
La hora de la cuenta asusta a todos. 10475. Caldo feito non ten aforro. (mc:
10460. Boas eran comerotas se non foran Fonsagrada-F.V.S. / ms11,44: Comarca da Fonsagrada)
pagarotas. (ms-SA: seminarista annimo: algn 10476. Caldo quente gusto de todos. (ms-LU:
lugar da provincia de Lugo) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
10461. Boas son as festas na casa dos outros. 10477. Caldo sin grasa, pan sin tasa. (mc e ms4:
(mc) M.V. / ms4: F.V.S. / ms21,11r: Berms)
10462. Boca que queres, barriga ten mau. (es) Caldo sin grasa, pan sin tasa. (R.
(ms4 e mc: M.L. / ms4: F.V.S.) Marn) / Donde no entra grasa, entra pan
En ms4 aparece recollido das veces, a sin tasa. (Castillo)
segunda co local F.V.S. Para suplir con lo segundo la falta de lo
10463. Boca que se abre, algo quer. (mc: A.S.A.) primero.
10464. Bocado comido non ten sustancia. (mc: 10478. Caldo sin pan dse can. (mc: Vida
Carballedo / ms4: F.V.S.) Gallega)
10465. Bocado que vai sartn, sempre sabe (pt) Caldo sem po, s no inferno o do.
(Chaves)
ben. (ms-SA: Barral Snchez, J.M.) 3566
10479. Caldo sin pan no inferno o dan.
10466. Bon para al, tanto ten toucio coma (mc: A.N. / ms21,02r: Berms / ms-SA: Manuel Otero
so. (ms15,13) Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
10467. Bota ovos sartn, que aceite xa o Var.: Caldo sin pan no inferno o fan. (Terra de
ten. 3563 (mc: Miraz) Melide)
10468. Ca fame que se pasa mantanse (pt) Caldo sem po, s no inferno o do.
outros tantos. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: (Chaves)
Carcaca, Padrn, C) 10480. Cand' na mostada, non se sinte. (mc:
10469. Cacheiras e sus, honra de mesa e Bucios)
Mostada = cuando el vino esta en mosto no
proveito de cas. (ms-LU: seminarista annimo:
Illn, Begonte, LU)
se siente porque se bebe muy bien.
10470. Cacholas e sos, honra de mesas e 10481. Cando a fame pica, sabe ben a bica.
3567
3564 (mc: A.I. / ms18,71r: A.S.A. / ms10,017v: D.E.)
proveito de cas. (mc: Bucios / ms4: Pidre-
F.V.S.) Vase A moita fame...
Porque, aunque aparentan mucho, tienen 10482. Cando a sartn grila, algo hai na vila.
3568
muchos huesos. (mc / ms4: F.V.S.)
3565 (es) Cuando la sartn chilla, algo hai en la
10471. Cada da galia amarga a cocia.
(mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista villa. (R. Marn)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 10483. Cando comeres antes d'ir igrexa,
(pt) Cada dia peixe, amarga o caldo. despois non cho porn mesa. 3569
(mc e
(Chaves) (es) Cada da gallina, amarga la ms: A.I. / ms18,71r: A.S.A.)
cocina. (Correas) / Cada da olla, amarga 10484. Cando falta o pan, aprovitanse as
el caldo. (Id.) / Siempre gallina, amarga la
frangullas. (ms-LU: seminarista annimo:
cocina. (Sbarbi) (ct) Cada da cl, lo caldo Paradela, LU)
amarga. (Alberola)
10485. Cando hai fame e non hai pan, anque
Llega a cansar todo lo que se repite, por 3570
muy bueno que sea. (mc) / Por buena que sea frangullas, van. (ms10,049v e
ms15,24r: La Caiza)
sea una cosa, se vuelve pesada y fastidiosa
cuando es muy repetida. (ms-LU)
10472. Cada pato enche o seu papo. (mc:
Santiago)
10473. Cada porco catorce morcillas, e se me 3566
ms3: no inferno dan; ms21,02r: infern'o dan; ms-SA:
poo e se me recacho, cada porco, no inferno y o dan.
3567
V. A falta de pan cmese bica en Pan (Pan de maz).
En ms10 s.v. Hambre.
3563 3568
ms: hovos e sarten. ms4: auga hai na vila.
3564 3569
ms: de mesa; ms4: porveito pr'os. ms: non che porn; ms18,71r: antes de ir.
3565 3570
ms-LU: amarg'a cocia. ms15,24r: anque sean.
10486. Cando morra a Marta, que morra Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO /
Jos Ballesteros Alonso)
farta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo) 10504. Canto mis doce o mel, mis zugan
10487. Cando non hai de solana, de todo as abellas nel. (mc: L.G. / ms15,01: Carr Aldao /
ms15,48: Nantn, Becerre)
como. 3571 (mc: Santiago)
10505. Canto mis un come, menos ve. (mc)
10488. Cando non hai pan, aprovitanse as
10506. Canto mis unto, mellores berzas. (mc:
frangullas. 3572 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) M.L.)
10489. Cando non hai pan, cmese bola. (ms- (es) Cuanto ms manteca, mejores berzas.
LU: seminarista annimo: Sindrn, Monforte de (R. Marn)
Lemos, LU)
10507. Canto menos caldo mis sopas.
10490. Cando non hai pan, faragullas van. (ms18,52r: Vida Gallega)
(ms21,09r: Berms)
10508. Carne do peito, moita sona e pouco
10491. Cando non hai qu, aprovitanse as 3578
proveito. (mc: A.I.)
frangullas. (mc: Muros)
(pt) Carne de peito, sem proveito. (Chaves)
10492. Cando o caldo ten grasa, espera pola (es) Carne de pecho, carne sin provecho.
salsa. (mc: Chantada) (Correas)
Tiene grasa por la carne que se ech en l; 10509. Carne morta e pan cocido, hai que
lo que se hace en das de cierta solemnidad,
buscar quen-o coma. (ms-LU: seminarista
en los que se come ms que caldo. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
10493. Cando o crego canta aleluia, xa se Hai cousas que no son de conserva.
come a carne cra. 3573 (mc: E.C.) 10510. Carne que non has comer, deixa
10494. Cando o cura vai s figos que cocer. (ms: Orense)
faremos os vecios! 3574 (ms: Lugo) 10511. Carnes runes non peligran. (mc: To
10495. Cando o farnelo est direito, mira si Pepe)
tes o xantar feito. (mc: Bucios) 10512. Caro costa o que ben sabe. (mc: M.V.)
Porque son las horas del medioda. (pt) Caro custa o que bem sabe. (Chaves)
10496. Cando o inverno grande, o pan ben (es) Caro cuestan los deleites. (R. Marn)
3579
que se lambe. (mc: Santiago) 10513. Co que eu coma, naide engorda.
10497. Cando se come, non se fala. (ms-LU: (mc: M.L.)
Manuel Portela Balayo) (pt) Com o que come minha vizinha, no
10498. Cando un coce, todos amasan. (mc: aproveita tripa minha. (Chaves)
Tuiriz, Monforte) 10514. Cocha ves o caldo vaise! (ms-LU:
3575 seminarista annimo: Guntn, LU)
10499. Canta mis fame, mis se adoece.
(mc: C.A.) 10515. Cllense mis moscas con gota de mel
10500. Canto comas antes d'ir igrexia, que con ola de vinagre. (ms6,03v: Portela
despois non cho poern na mesa. Pazos, en Ultreya)
(ms21,09r: Berms) 10516. Comamos, bebamos, pomonos
10501. Canto comeres antes d'ir igrexa, gordos e a canto nos digan fagmonos
despois non cho porn na mesa. 3576
(mc e xordos. 3580 (mc: Becerre)
ms4: A.S.A.) (es) Comamos, bebamos y tengamos
10502. Canto mis caldo, mis sopas. (mc: M.V. dineros; que lo dems no importa dos
/ ms16: D.E. / ms21,21r: Berms) bledos. (R. Marn)
(es) A ms caldo, ms sopas. (R. Marn) Puede pasar como lema de los modernos.
10503. Canto mis doce o mel, mis chupan 10517. Come ben nesta vida, que na outra
3577 3581
as abellas nel. (ms-SA: Manuel Fresco non tes fame. (mc: Santiago)

3571
Cando non hay de solana, de todo como. / ms: de
solano.
3572
ms: faragullas; ms2: Cando no hay.
3573 3578
mc: cruda; ms4: come carne crua. ms4: porveito.
3574 3579
Aparece por atrs da ficha de O que sobra o que mc: Conque eu coma.
3580
mantn. V. Come, durme e engorda, e se te chaman, faite a
3575
V. tamn Pobreza. xorda en Despreocupacin e en Sibaritismo.
3576 3581
ms4: porn a mesa. V. Comamos, bebamos e runflemos que cabo morrer
3577
J. Ballesteros Alonso: dulce. temos en Sibaritismo.
10518. Come carne, mia filla, do que se 10533. Chourizo picado non vale pra asado.
come se cra. (ms-LU: seminarista annimo: (ms10,049r: Renche, Samos)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) 10534. Dmo cando quixeres e despois do
10519. Comer a gusto e vestir uso. (mc: vio non mo negues. (mc: M.V.)
Monforte) Var.: Dmo cando quixeres e despois do caldo
(pt) Comer a gosto, andar moda. non mo negues.
(Chaves) (es) Comer, a gusto; hablar y Alude al vino.
vestir, al uso. (R. Marn) (ct) Menjar a gust 10535. De barriga chea, volta pr aldea; de
y vestir a s. (Alberola) barriga lasa, volta pr casa. (mc: Pedraza)
En lo exterior, hemos de acomodarnos a los
10536. De caldo non se fai meda vella. (mc:
usos y costumbres de los dems; no as en Layosa)
lo que atae a uno solo.
10537. De comer ben a comer mal non hai
10520. Comer como haber. (mc: A.N.)
mis que un real. (mc: C.A. A Nosa Terra)
10521. Comer e se raar, todo comenzar. (es) De comer bien a comer mal, va un real.
3582
(mc: C.A. y A.N. / ms: C.A.-A Nosa Terra) (R. Marn)
(pt) Coar e comer, comeo quer. (Chaves) Quiz en nuestros tiempos haga falta algo
/ O comer e o coar, por demais (ou o caso) ms.
comear. (Id.) (es) Comer y rascar, todo 10538. De comer ben a comer mal vai un
es comenzar. (R. Marn) / El comer y el
real. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
rascar, hasta empezar. (Castillo) Carballedo, LU)
10522. Comer polo mido e cagar polo 10539. De mala faria non se fai bon pan.
maduro. (mc: M.L.) (mc: Bucios)
10523. Comer sin grasa, pan sin tasa. (ms-LU: (pt) De mau gro, nunca bom po.
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) (Chaves) (es) De mala harina, mal pan. (R.
10524. Comche-la cireixa, has caga-la croia. Marn) (ct) De ron farina, ron p.
3583
(mc: Monforte / ms4: F.V.S.) (Alberola)
3584 10540. De mala sangre non se fan boas
10525. Comida feita, compaa desfeita.
3587
(mc: C.A. y A.N. / ms e ms4: C.A. A Nosa Terra / filloas. (mc: Monforte / ms4: F.V.S.)
ms18,27r) (es) De mala sangre, mala morcillas. (R.
(pt) Merenda comida, companhia desfeita. Marn) / De mala sangre non se poden
(Chaves) (es) Comida hecha, compaa facer boas morcillas. (Pramo)
deshecha. (Correas) 10541. De novo, galia; e de vello, sardia.
10526. Con pan seco e auga fra fanse as 3588
(mc: Santiago)
sopas na barriga. (ms) 10542. De palla ou de area, a barriga chea.
10527. Con papas, vio bebas. (mc: Betanzos) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Papas entienden aqu el arroz con leche. provincia de Lugo)
10528. Convidoume Xan Mateo, i-o vio 10543. De palla ou palloeiro enche-lo
pagueino eu. 3585 (Jess Vzquez: Sarria, LU) palleiro. 3589 (mc: A.Y. / ms3: A. de la I. /
10529. Convidoume Xan Romeu i-o vio ms10,077r: D.E.)
pagueino eu. 3586 (mc: M.L.) (es) De paja o de centeno, el costal lleno.
(Sbarbi) / De paja o heno, el pancho o el
10530. Checolate ou caf, na sartn non
vientre lleno. (Id.)
saber ben. (ms-LU: seminarista annimo: algn Indica que lo que importa es satisfacer el
lugar da provincia de Lugo)
apetito sea como quiera, a falta de lo que se
10531. Cheo de leite e bola, Pirico deitado. apetece. (mc) / Codicia (ms10)
(mc: Santiago)
10544. Des que os frades comen, hai
10532. Cheo de leite e bola, Pirico deitado.
(ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo,OU) cucharas abondo. 3590 (ms: Berbetoros / ms-

3582 3587
V. O comer i-o rascar vai no empezar en Principio. V. De mala sangre non se poden facer boas morcillas
3583
Comchel-a cireixa, has cagal-a croia. / ms: cag... a en Productos.
3588
croya. ms: De novo sardia e de vello galia. / V. De novo,
3584
ms4 e ms18,27r: compaa desfeita. pan e ovo; de vello, pan e coitelo en Edades.
3585 3589
O orixinal di Convidoume Xan Mateo, yo vio De palla ou palloeiro, enchel-o palleiro. / ms10:
pagueino eu. enchelo palleiro.
3586 3590
ms: tema Tacaera. ms-LU: Desde cos frailes.
LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, 10560. En d demo a fame que come os
LU. Convento Las Crneas)
mocos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
10545. Despois de cantar a Aleluia, o que da provincia de Lugo)
3591
tea fame que a sacuda. (ms21,23v: 10561. En pan encetado corte quen quer.
3595
Berms) (mc: M.V.)
10546. Despois de lavar, or misa e almorzar; (es) Empezada la torta, todo el que llega,
e, se corre prisa, almorzar e deixar a corta. (R. Marn)
misa. 3592 (mc: Bucios) 10562. En tempo de fame non hai pan duro.
(es) Lo primero, y principal, oir misa y (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de
almorzar; y, si corre prisa, antes es Compostela, C)
almorzar que oir misa. (Sbarbi) 10563. En tdalas casas se cocen fabas e na
Ensea, dice Sbarbi, la obligacin de todo nosa caldeiradas. (ms-LU: Trini Figueiras: San
cristiano en da feriado; la parte egosta, Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
exige lo dems. Crneas)
10547. Despois de tocar a aleluia, o que tea 10564. En xaneiro cmese o porco enteiro.
3593 (mc: Santiago)
fame que a sacuda. (mc: M.V. / Amador
Darriba Mguez) 10565. En xaneiro cmese toucio novo e
(es) En tocando a aleluya, las campanas a dixase o vello. (mc: Santiago)
comer llaman. (R. Marn) 10566. Enriba de mel, filloas. (mc / ms4: F.V.S.)
10548. Despois de Dios, a ola, porque o (es) Miel sobre hojuelas. (Sbarbi)
demais todo parola. (ms15,18r) 10567. Entre novo e vello fame do demo. (mc)
10549. Despois que comen os frades, sobran Var.: Entre o novo y o vello fame do demo.
as cucharas. (ms21,18r: Berms) (M.L.)
(ct) Entre la fal y la gabella, est la fam
10550. Dixo Salomn que o gran vio alegra
ms verdadera. (Alberola)
o corazn. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, Se refiere al pan: entre cosecha y cosecha.
PO)
10568. Entre sos e sus, honra de mesa e
10551. Do allo cebola vea o demo e
proveito de cas. (ms-LU: seminarista annimo:
escolla. 3594 (mc: C.A. A Nosa Terra) Guillar, Outeiro de Rei, LU)
10552. Do que ben sabe, dlle pouco frade. 10569. Entrecostos e sos, honra de mesas e
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia ) 3596
proveito de cas. (mc: M.L. / ms21)
10553. Do que ben sabe, dar pouco frade.
(mc: A.I. / ms18,72r: A.S.A.)
Var.: Entrecostos e sos: honra de mesas,
proveito de cas. (M.L.) 3597
10554. Dominos vobisco, eu pra comer son
Como Cacholas e sos... Manjares muy
mui listo. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
apetecidos, que, por los huesos, aprovechan
Tordoia, C)
tambin a los perros.
10555. Donde hai fame, hai listeza. (mc: Bucios
10570. Estn mis cerca meus dentes que
/ ms4: F.V.S.) 3598
10556. Donde ruxe a tixela, ou parida ou meus parentes. (mc: C.A.)
(pt) Mais perto esto os dentes que os
larpadela. (mc: M.L.)
parentes. (Chaves) / Mais quero para os
10557. E si o ro da presa levara coac, mis meus dentes que pra os meus parentes. (Id.)
de catro pelmas ibades al. (ms-SA: Manuel (es) Ms cerca estn mis dientes que mis
Collazo Porto: Portas, PO) parientes. (Sbarbi)
10558. En boa boca non hai run res. (ms6,03v: Ensea que antes ha mirar uno por s, que
D.E. Silvarrey / ms10,050r: Silvarrei) por otros, por muy allegados que sean.
Con buen apetito y boca que coma de todo,
10571. Estn mis cerca os dentes ca os
todo es bueno.
parentes. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
10559. En caldo feito non hai aforro. (mc / ms4: PO)
F.V.S.)

3591
Despois de cantar a Aleluya, o que tea fame (fame)
3595
que a sacuda. ms4: quere.
3592 3596
ms: Dispois. ms21: honra de mesa.
3593 3597
Despois de tocar a aleluya, o que tea fame que a ms4: porveito.
3598
sacuda. / ms3 e ms4: tocar aleluya. V. Mis quero ter prs meus dentes que prs meus
3594
ms4: e da cebola. parentes en Egosmo (Egosmo ante los alimentos).

Anterior Inicio Siguiente


10572. Estar na mesa e non comer, na 10585. Fame, sono, ou ruind do dono. (mc:
bodega e non beber e na cama e non A.S.A.)
dormir, tres cousas que o home non (es) Boca que se abre, o ella quiere dormir,
o est muerta de hambre. (Correas) / Boca
pode sufrir. 3599 (mc: Bucios / ms-LU: Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
que bosteza, estmago que hambrea. (R.
Marn) / Boca que mucho se abre, o por
10573. Eu bebo, eu como; veu a furela e
sueo o por hambre. (Id.) / Bostezo luengo,
levoumo todo. (mc) habre o sueo o ruindad del dueo. 3604 /
10574. Fai boa faria e non toques a Cuando mucho la boca se abre, o sueo o
boguina. 3600 (mc e ms4: J.P. / ms-LU: seminarista hambre. (R. Marn) (ct) Badalls son, u fam.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (R. Marn)
(pt) Faze boa farinha e no toques buzina. Se dice que a cualquiera de estas tres causas
(Chaves) (es) Hace buena harina y no obedece el bostezo.
toques bocina. (Correas) 10586. Fan pan na casa e fame na plaza. (ms-
Obra bien y no lo publiques. (ms-LU) SA: Darriba Mguez, Amador (13-11-1951))
3601
10575. Fala Marta desde que est farta. 10587. Faria e fermento, todo
(mc: Santiago / ms-SA: Ramn Via Varela: Golmar,
A Laracha, C)
enchemento. 3605 (mc: Ribeira / ms4: F.V.S.)
10576. Falta de pan, boas tortas. (ms-SA: Manuel 10588. Fustalla boa e limpa, medio vio fai.
(mc: C.A.)
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
PO) 10589. Gustar, gusta o vio, mais non
10577. Fame e friaxe abaixan as xentes. (mc: pagalo. (mc: C.A.)
C.A.) Como: Boas eran as comerotas, se non
10578. Fame e friaxe entregan aos homes. foran as pagarotas.
(mc: C.A.) 10590. Hai algo mis na ola que cebola. (mc:
(es) Hambre y fro, entregan al hombre a su Piugos, Lugo-F.V.S.)
enemigo. (Sbarbi) 10591. Hai mis moscas xunto a unha entena
10579. Fame e fro fan ir casa do enemigo. que xunto a unha ola de vinagre. (ms-SA:
3602
(mc: A.N.) Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa
(pt) Fome e frio metem a pessoa com seu Comba, C)
3606
inimigo. (Chaves) (es) Hambre y fro, 10592. Hai mis na ola ca cebola. (ms-LU:
meten al hombre en casa de su enemigo. seminarista annimo: Cdavo, A Esperela, Baleira, LU
(Sbarbi) / Hambre y fro entregan al / ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU)
hombre a su enemigo. (Id.) 10593. Hai mis que berzas na ola. (mc: Bucios
/ ms4: F.V.S.)
10580. Fame e mangueta, e sete nudos
10594. Haxa que traballar que as ganas de
bragueta. (mc: Bucios)
comer non han de faltar. (ms18,30r)
10581. Fame ou sono en defeuto do dono.
(ms21,09r: Berms) 10595. Lamber non comer. (mc: Layosa)
10582. Fame que espera fartura, n' fame. 10596. Largo de bico e curto de maos, bon de
(mc: M.V.) convidar e malo de fartar. (mc: C.A.)
(es) Hambre que espera hartura, no se 10597. Largo de baos e curto de maos, bon
puede llamar hambre. (Correas) / Hambre 3607
de convidar e malo de fartar. (mc:
que espera hartura, no es hambre ninguna. M.V.)
(R. Marn) (ct) Fam qu'espera matarse, no 10598. Larpelo cocido, larpelo comido. (mc:
es fam. (Alberola) Lulle, Samos)
10583. Fame, sede e fro meten o home na Larpelo es en la comarca de Samos, lonja
casa do seu enemigo. (ms10,018r) delgada de tocino. Falta en nuestros
10584. Fame sin proveito lvase a calquera Diccionarios.
xeito. 3603 (mc: Parga) 10599. Leite mazado, peido no rabo. (mc / ms4:
F.V.S. / ms21,17v: Berms)
3599 10600. Mis moscas pesca o mel c vinagre.
ms-LU: quo home non pode sofrir.
3600 (ms14,16)
mc: non toques a bocina; ms4: toques a boguia; ms-
LU: toques bocina. Jacinto del Prado s recolle o refrn
3604
coa forma non toques boguina. ms: de su dueo
3601 3605
ms-SA: Fala a Marta. mc e ms4: formento.
3602 3606
ms: d'o. ms-LU (Pol): que cebola.
3603 3607
Indica Fame no ms. ms4: curto de maus.
10601. Mis moscas xunta entena de mel que Var.: Mentras como non asubo. (Santiago)
3608 (pt) Emquanto se capa no se assobia.
ola de vinagre. (mc: M.V. / ms21,26r:
Berms) (Chaves) / Quando se canta no se assobia.
(pt) Mais moscas se apanhan com mel que (Id.)
com fel. (Chaves) (es) Ms moscas se cogen 10616. Mentras non ferva a ola, a cocieira
con miel que con hiel. (Bergua) / Ms pode deita-la miola. 3612 (ms15,18)
moscas se cogen con una gota de miel que 10617. Mentras o pote non ferva, a cocieira
con un cuartillo de vinagre. (R. Marn) pode dar lengua, e des que empeza a
Vase As moscas millor se pillan con mel
ferver, a calar e atender. (ms15,18)
que con fel. Que ms atrae la dulzura que el
carcter desabrido. 10618. Moo que moes o trigo con tanto
10602. Mis val dous bocados de vaca que afn, ti fas a faria e outros comen o
cento de patacas. 3609
(mc: C.A. / ms: A.C.-A pan. (mc: Santiago)
Nosa Terra) 10619. Moita fame e menos vergoa. (mc: C.A.)
(pt) Mais valem dois bocados de vaca que 10620. Moita xente moito come. (mc: Bucios)
sete de batatas. (Chaves) 10621. Moito come o louco e mis louco
10603. Mis val dous bocados de vaca que quen llo d. (mc: A.S.A.)
cento de pataca. (ms18,54r: Vida Gallega) (pt) Muito come o tolo, mas mais tolo
10604. Mis vale auga de carne que carne de quem lho d. (Chaves) (es) Mucho pide el
auga. (mc: J.P.) loco, y el que se lo da es otro. (R. Marn)
(es) Ms vale agua de carne que carne de 10622. Moito come o tolo e mis tolo quen
agua. (R. Marn) llo d. (ms14,17)
3613
10605. Mis vale fame con pan que fame sin 10623. Morra Marta e morra farta. (mc /
pan. (mc: A.S.A. / ms10,018r: D.E.) ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma,
Chantada, LU)
10606. Mis vale un cheo que dous 3614
10624. Morra Marta, morra farta. (mc:
hambreados. (ms-SA: seminarista annimo: M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Louro, Muros, C) provincia de Lugo)
10607. Mis vale unha chea ca sete (pt) Morra Marta morra farta. (Chaves)
lambadas. (ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado (es) Muera Marta y muera harta. (Sbarbi)
dos Monxes, C) (ct) Muiga Marta, muiga farta. (Alberola)
10608. Mal do caldo que nun mete u fucio u 10625. Morra o gato e morra farto. (mc: F.L.)
cocho. (ms) (pt) Morra o gato morra farto. (Chaves)
10609. Mal mastigado e ben remollado. 10626. Morra o gato, morra farto. (ms-SA: M.
(ms10,038v: D.E.) Gonzlez Fernndez / ms-SA: seminarista annimo:
10610. Mala debe ser a fame que fai comer Louro, Muros, C)
os mocos. (mc: Pidre) 10627. Morre a Marta cando farta. (mc:
10611. Mariquia chamoume e de fame Santiago)
matoume. (ms15,13) 10628. Morre a Marta cando est farta. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
10612. Martes de Antroido, cando has de vir, A Estrada, PO)
3610
casquias d'ovos casi habs de ruxir. 10629. Morre Marta e morre farta. (ms-LU:
(mc: A.S.A. / ms15,39) Lus Alonso Alonso)
10613. Maz, troita e muller, fresca se pode 10630. N'hai carne sin so.
3615
(mc: Sarria)
ser. (ms5,121: Trapero) (pt) No h carne sem sso, nem fruta sem
10614. Mellor pan duro que ningn. (mc: caroo. (Chaves) (es) No hay carne sin
Villanueva, Laln-F.V.S.) hueso. (Sbarbi)
(es) El pan duro, duro, ms vale duro que
ninguno. (Sbarbi)
10615. Mentramentes se come non se asuba.
3611
(mc: C.A. A Nosa Terra) 3611
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. V.
Mentras capo, n'asubo en Orden.
3612
Mentras non ferva a ola, a cocieira pode deital'a
miola.
3608 3613
ms21,26r: xunta a entena, qu'a ola do. ms-LU: Morra a Marta.
3609 3614
ms4: valen, cento de pataca. ms4: e morra; ms-LU: Morra a marta.
3610 3615
ms15,39: habeis. V. tamn Fortuna (buena o mala).
Como Non hai mel sin fel, Non hai mel sin 10641. Nin pote no lume sin toucio nin
aguilln. Indica que la vida es una trama de xantar na mesa sin vio. (ms15,13)
sucesos prsperos y desgraciados. 10642. Ningun se farta de uvas que non lle
3616
10631. Na cama o sono mata a gana. (mc:
queipan das. (mc: Baralla-F.V.S.)
La Corua)
10643. No mar, moito caldo e poucas
10632. Na cama o sono quita a gana. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia talladas. (ms5,131: Sangenjo)
de Lugo) 10644. Non comas berzas no da de Antroido,
10633. Na casa da mia vecia cocen fabas; e que che pican os mosquitos nos ollos.
3617
na mia, a caldeiradas. (mc / ms4 / (ms9,14r: Silvarrey)
ms18,33r) 10645. Non chas digo nin chas conto: catorce
(pt) Em cada casa comem favas e na nossa morcillas ten o porco. (ms-LU: seminarista
s caldeiradas. (Chaves) (es) En todas annimo: algn lugar de Galicia)
partes cuecen habas, y en mi casa (o en 10646. Non chas digo nin chas conto: doce
algunas), a calderadas. (R. Marn) 3623
morcillas salen dun porco. (mc: J.P.)
En sentido moral, ensea que las flaquezas (es) Ni te las quito ni te las cuento; pero
humanas no son exclusivas de ningn lugar. trece morcillas salen de un puerco. (R.
10634. Na casa do vecio nin comas pan nin Marn)
bebas vio. (mc: Santiago) 10647. Non hai ji nin ju, despois do caldo
10635. Na mesa chea senta ben a torta allea. 3624
non mo quites tu. (mc: Bucios / ms-LU:
(mc: J.P.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Na mesa chea, ben parece fogaza allea. Lugo)
(mc: A.I. / ms18,73r: A.S.A.) 3618 El vino. (mc) / Despus del caldo no me lo
(pt) Na mesa cheia bem parece fogaa niegues -el vino-. (ms-LU)
alheia. (Chaves) (es) En la mesa llena, bien 10648. Non hai ola sin toucio (ms15,52r)
cabe la torta ajena: la hogaza. (Correas) 10649. Non hai tempo millor empleado que o
10636. Nadie se enche con vio da sa casa. de comer. (ms8,33v: Silvarrey)
3619
(mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista 10650. Non mis contes nin mis digas: cada
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 3625
porco, dez morcillas, embustero. (ms-
(pt) Ningum se embebeda com o vinho da LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia )
sua adega. (Chaves) (es) Ninguno se
10651. Non peca de gula quen non tuvo
embriaga del vino de su casa. (Sbarbi)
10637. Nin chas quito nin chas conto, trece
fortuna. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial,
Val do Dubra, C)
morcillas salen dun porco. 3620 (ms17,002) 10652. Non peca de gula quen nunca tuvo
10638. Nin por sol nin por solega nunca fartura. (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / ms21,23v:
dixe-la mantexa. 3621 (mc: U.C. Cuartilla 16 / Berms / ms4: M.V.)
ms18,48r: cuartilla n 16) (es) No peca de gula quien nunca tuvo
10639. Nin por sol nin por solexo dixe-lo teu hartura. (R. Marn) / Por una vez que el
3622
mantelexo. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela) pobre se d un atracn no le llames
10640. Nin por sol nin por solexo nunca comiln. (Id.)
deixes o teu mantexo. (ms-SA: Leonardo Carro 10653. Non probes ovo vello nin vio novo,
Rodrguez: Vilao, A Laracha, C / ms-SA: Manuel que che revolve o corpo todo. (ms15,18v)
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, 10654. Non se doe o farto do famento. (mc:
PO)
A.S.A.)

3616
ms: quita a gana.
3617
ms4 e ms18,33r: e na mia caldeiradas.
3618 3623
ms18,73r: parece a fogaza. ms e ms4: Nin chas digo. V. Ni chas quito nin chas
3619
ms4 e ms-LU: Naide. conto, trece morcillas salen dun porco e Non mis contes
3620
V. Non chas digo nin chas conto: doce morcillas salen nin mis digas: cada porco, dez morcillas, embustero,
dun porco e Non mis contes nin mis digas: cada porco, tamn en Hambre. Gastronoma.
3624
dez morcillas, embustero, tamn en Hambre. Non hay ji nin ju despois do caldo non mo quites tu. /
Gastronoma. ms-LU: dispois, quitas.
3621 3625
Nin por sol nin por solega, nunca deixel-a mantexa. / V. Nin chas quito nin chas conto, trece morcillas
ms18,48r: nin por soleza. salen dun porco e Non chas digo nin chas conto: doce
3622
Nin por sol nin por soleso deixelo teu mantelexo. morcillas salen dun porco en Hambre. Gastronoma.
(pt) Para o farto no existe o faminto. Juega con la ltima frase, que se entiende
(Chaves) (es) Panza llena, ningn cuidado de una clase de caf, o del caf tomado a
tiene de la ajena. (R. Marn) costa del bolsillo ajeno.
10655. Non se doi o cheo do famento. (ms-LU: 10667. O caldio ten bon compaeiro no
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo vio. (ms15,18r)
/ ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
10668. O caldo das paridas non fai mal s
10656. Non se fixo o mel pr boca do asno.
(mc: Bucios)
preadas. (mc: M.V.)
Var.: Non se fixo a pimenta pr boca do asno. 10669. O caldo i-a auga cra boas rapazas.
(pt) No bom bocado para a boca do (ms8,66v: Seijo del Bollo, Trives)
asno. (Chaves) / No e o po para a boca 10670. O caldo raro enche o saco i-o espeso
do asno. (Id.) sostn o hueso. (ms8,66r: Lajosa)
3626 10671. O caldo sin pan no inferno o dan. (ms-
10657. Non te cozas que ests por asar.
(mc: Pidre-F.V.S.) SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
10658. Non te mates por tomates que os hai A Estrada, PO)
na tomateira. 3627
(ms: C.A. A Nosa Terra / 10672. O caldo, pra saber ben, ten que fozar
ms10,131r: D.E.) o porco nel. (mc)
10659. Non tea mis grande a casa o que Ha de llevar carne de puerco para que le d
fixo a copa. (ms9,10v: O. de Rey) sustancia.
10660. Non vai por ah o gato s filloas. (mc: 10673. O caro o que sabe. (mc: A.S.A.)
A.N.) (pt) Caro custa o que bem sabe. (Chaves)
10661. Nunca falta un can pra unha 10674. comer as morcillas rinse a nai i-as
merenda. (mc: M.L.P.) fillas, i- pagar todas son a chorar.
(es) Nunca falta un gato para lamer un (ms5,121: Trapero)
plato. (R. Marn) 10675. comer castaas e papas sempre
10662. O arroz, o guiso e o pepino nacen na anda o cu a fragatas. 3632 (mc: Carballino)
aghua e morren no vio. 3628
(ms-SA: Jos 10676. O comer de animales, i-o beber, de
M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) nxeles. 3633 (mc: Bucios)
10663. O beber quer comer. (mc: A.S.A.) Inventado, sin duda, por un devoto
(pt) A bebida quer-se comida e a comida, incondicional de Baco.
bebida. (Chaves) 10677. O chocolate ben sabido, tres veces
10664. O bon lume e a boa levadura fan a fervido. (ms10,050r: Silvarrey)
3629
cocieira aguda. (mc) 10678. O chocolate non quere ser mui cocido
(es) La lumbre y la levadura, hacen a la sinn ben remexido. (ms8,65r: Silvarrey)
mujer aguda. (Sbarbi) 10679. O chocolate, pra ben saber, tres
Buena alimentacin y ambiente confortable cousas ha de ter: espeso, que ola, e
contribuyen a que la mujer lleve con agrado
quente. 3634 (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
los quehaceres domsticos.
3630 10680. O chourizo, nin antes do mes nin
10665. O bon tempo est no pote. (mc: M.L.
/ ms10,126r: D.E.) despois dos tres. (ms-LU: seminarista annimo:
Sober, LU)
10666. O caf: negro como o demo, quente
10681. O da que non che dean de cenar que
como o inferno, dulce como un nxel;
conversacin e puro... i-a poder ser, de almorzo che van a dar? (ms-SA: Alfonso
Fernndez Barros: Santa Eulalia de Oeste, Catoira, PO)
Moca. 3631 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista 10682. O Entroido un lavadurn, que come
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 3635
mis carne que pan. (mc: Sandis-U.S. /
ms)
10683. O facer unha fumada che afumar
3636
3626
unha chourizada. (ms-SA: Manuel Otero
ms e ms4: ests pra asar. Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
3627
ms4: con tomates. / En ms10 s.v. Tomates.
3628
O arroz, o juiso e o pepino nacen na ajua e morren no
3632
vino. ms: anda o c... a fragatas.
3629 3633
ms: cucieira. ms: y o beber.
3630 3634
ms10: bo tempo. / En ms10 s.v. Tiempo. ms4 e ms15,47r: espeso, oula e quente.
3631 3635
ms: y-a poder; ms-LU: com'o demo, com'o inferno, mc: A entroido.
3636
com'on nxel. O facer una fumada ehe afumar una chourizada.
10684. O fogo guisa a ola, e non moza 10700. O ovo e a aveln, conforme veen,
3644
orgullosa. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) van. (mc: M.V. / ms21,24v: Berms)
(es) Fuego guisa olla, que no moza 10701. O ovo quer sal e solo. (ms15,16)
orgullosa. (Correas) 10702. O pan d'Astorga, moito na mau e
10685. fretir os ovos xa se vern as cascas. pouco n'andorga. (ms-LU: Recaredo de la
3637
(mc: Tuiriz, Monforte) Fuente Prez: Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951))
3638
10686. O gordo, ou comeu ou come. (mc: El pan de Astorga no est muy esponjado,
Lugo / ms4: F.V.S.) parece muy bien y representa mucho; pero
Porque palleiro sin palla, non se fai. luego al comerlo no harta, y para hartarse
10687. O labrador ten cumprido con poer hay que comer ms cantidad que si fuera de
3639 otro pan (centeno por ejemplo).
caldo e cocido. (mc: Carballedo / ms4:
F.V.S.) 10703. pan duro, dente agudo. (ms-LU:
Aunque en los das de fiesta, se echa la casa seminarista annimo: algn lugar da provincia de
por la ventana. Lugo)
10688. lacn i- toucio dlle con vio.
3640 10704. O qu'est gordo, ou comeu ou come.
3645
(ms15,18r) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
10689. O lamber non comer. (mc: M.L.2) provincia de Lugo)
10690. O lamber non encher. (ms8,17r: 10705. O qu'est na casa allea, xanta e non
Silvarrey) cea. (mc: Bucios)
10691. leite con auga non hai que lle valga. 10706. O que a pelos mira, nunca carne
3641
(mc / ms4: F.V.S.) come. (ms12,70: Lugo)
10692. O leite fresco est no cesto. (mc: A.N.) 10707. O que arrota, farto est; si mis lle
10693. O leite sin pan fasta a porta vai. dan, mis comer. (ms9,10r: Meda, Tuiriz)
(ms18,74r: A.S.A.) 10708. O que atrs viera, comer do que
10694. O lume media mantenencia por trouxera. 3646
(mc: Santiago)
diante; e por tras mantenencia inteira. 10709. O que ana no san Xuan, o[u] tolo
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
ou non ten pan. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia )
10695. O lume media mantenza; e, sobre
3642 10710. O que bebe moito vio, faise un bo
cea, mantenza enteira. (mc: M.V. /
ms21,25v: Berms / ms-LU: Dous seminaristas
borrachio. (mc: Santiago)
annimos: algn lugar da provincia de Lugo) 10711. O que ben come, ben vive. (mc: R.
(pt) O fogo meia mantena, e o dormir Caruncho)
outra meia. (Chaves) (es) El fuego es media 10712. O que ben me sabe, na boca me cabe.
vida. (R. Marn) (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
10696. O marrau de tres semanas i-o cabrito 10713. O que ben sabe, pola boca cabe. (mc:
3643 Meiln)
dun mes. (mc: Bucios)
(pt) Porco dum ano, cabrito dum ms e 10714. O que come allos, cheira a eles. (mc:
Tuiriz, Monforte)
mulher dos dezoito aos vinte e trs.
(pt) Quem no come alhos, no cheira a
(Chaves) (es) El cabrito, de un mes y el
eles. (Chaves)
cordero, de tres. (Sbarbi)
Es cuando estn mejor para comerlos. 10715. O que come caldo sin grasa, come pan
10697. medio pan se come. (mc: Bucios) sin tasa. (ms-LU: seminarista annimo: O Corgo,
LU)
10698. medioda caldo na pa: si mis
10716. O que come con navalla, come mis
tuvera, mis coma. (ms8,25v: La Caiza)
que traballa. (mc / ms4: F.V.S.)
10699. meu prato excusa vir o gato. (mc:
Incio)
10717. O que come de p, nunca farto se ve.
(mc: Feans, La Corua)
10718. O que come e non convida, mand'o
3637
ms: freir. rei que lle quiten a vida. (ms21,14v: Berms)
3638
V. tamn Obesidad.
3639
ms e ms4: poer o caldo y o cocido.
3640
O lacn y o toucio, dalle con vio.
3641 3644
ms: quen lle valga. ms21,24v: y'aveln.
3642 3645
ms: mantenenza / ms-LU: Lume , sobra cea. V. tamn Obesidad.
3643 3646
ms: y-o cabrito d'un; mc: somanas, cabirto. mc: O que tras viera comera do que trouxera.
10719. O que come e non convida, manda o 10734. O que fala do cuitelo, ten gana do
rei que lle saquen a vida. (mc: R. Caruncho, pan. (ms-LU: seminarista annimo: Cdavo, A
Diario de Avisos) Esperela, Baleira, LU)
10720. O que come e non promete, na 10735. O que mis engorda, o que con mis
barriga se lle espete. (mc: Chantada) gusto se come. (mc: Bucios)
10721. O que come e o bebe, escusa bulsa (es) Lo que me sabe me engorda. (R.
que llo leve. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Marn)
10722. O que come fabas sin lavar, come 10736. O que menta o coitelo, ten gana de
terra sin pensar. (ms8,43v: Silvarrey) pan. (mc)
10723. O que come o pan e bebe vio, solta Var.: O que nombra o coitelo, ten gana de pan.
moito dieirio. (mc: Santiago) 10737. O que moito bebe, logo se enche. (mc:
Santiago)
10724. O que come o paxaro antes do maio,
10738. O que moito come, nunca se enche.
anda agudo coma un pagagaio. (ms-LU: (mc: Santiago)
seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada,
10739. O que moito come, pouco aforra. (ms-
LU)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
10725. O que come pan e bebe moito vio,
10740. O que moito come, pouco engorda.
un bon borrachio. (ms: Santiago) (mc: Santiago)
10726. O que come paxaros antes de maio, 10741. O que non bebe vio nin come grasa,
3647
pasa alegre todo o ano. (mc: Tuiriz, come pan sin tasa. (mc: Tuiriz, Monforte)
Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
10742. O que non bebe vio, non ten cario.
de Galicia)
(ms8,16r: Silvarrey)
Var.: O que come paxaros antes de maio, anda
contento como un papagaio. (ms15,41: Sober) 10743. O que non comeu allos, non cheira a
3651
10727. O que come slo o seu, non pode eles. (mc e ms4: G.S. y A. / ms e ms4: J.P.)
(pt) Quem no come alhos, no cheira a
comer do alleu. (ms15,18r)
eles. (Chaves)
10728. O que che comeu a carne, que che
10744. O que non come, non aforra. (mc:
coma o so. 3648 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) Bucios)
Var.: Quen come a polpa, que lle roa os sos. / (es) El que no come, su casa descompone.
Quen lle come a polpa, que lle roa os sos (mc (Castillo)
/ ms18,65r: Villamayor de Negral) El que no gasta en comer, lo gastar con
(pt) Quem come a carne, que lhe roa o creces en mdicos y medicinas.
osso. (Chaves) (es) Quien coma la carne, 10745. O que non come, non caga. (mc e ms:
que roa el hueso. (Sbarbi) Semejante a: El Bucios)
que est a las verdes que est a las (es) El que no come, no puede cagar.
maduras. (Bergua) (Sbarbi)
Han de gozarse las conveniencias y Lo aplica en sentido figurado: el que no
provechos, con sus cargas y penalidades. posee no puede dar. (ms)
10729. O que de noite come cebola, pola 10746. O que non quer caldo, sete cuncas.
ma ten cara de mona. (mc: M.L.2) (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
10730. O que de berzas se mantn, pouca (es) A quien no quiere caldo la taza llena -o
forza e grasa ten. (ms8,78v: Betanzos) taza y media. (R. Marn) / A quien no
10731. O que de mel, cmeno as moscas. quiere caldo, tres tazas, y la ltima,
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da rebosando. (Id.)
provincia de Lugo) Se aplica a las personas a quienes se obliga
10732. O que duro de cocer, malo de a realizar una cosa que repugna.
comer. 3649 (mc: Santiago) 10747. O que non quer caldo, sete tazas. (mc:
Terra de Melide / mc e ms: V.R. y A.R.)
10733. O que en san Juan come cabra i-en
(es) A quien no quiere caldo la taza llena -o
outono galia, come todo o ano morria. taza y media. (R. Marn) / A quien no
3650
(ms: Velle)

3650
O que en San Juan come cabra, y en outono galia,
3647
ms: mayo; ms-LU: todo ano. como todo o ano morria.
3648 3651
ms4: os osos. mc: come. Jacinto del Prado recolle o refrn coa forma
3649
mc: O que duro de cocer. comeu.
quiere caldo, tres tazas, y la ltima, 10763. O que queira ter morria, coma en
rebosando. (Id.) 3656
xaneiro carneiro i-en maio galia.
10748. O que non quere caldo, danlle tres (ms21,10r: Berms)
tazas. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Var.: O que queira comer morria, coma en
Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) xaneiro carneiro y-en maio galia. (ms21,10r:
10749. O que non quere unha cunca, dnselle Berms)
3652 10764. O que queira ter parte no pote alleu,
das. (mc: Santiago)
3657
10750. O que non quere unha taza, se lle dan ten que destapar o seu. (mc / ms4:
das. (ms-SA: Lus Vzquez Veiga) F.V.S.)
Hay que dar para recibir: Maus que non
10751. O que non se farta a comer, menos se
dades que buscades?
farta a lamber. (ms-LU: seminarista annimo:
10765. O que repara en pelos, nunca come
algn lugar da provincia de Lugo)
10752. O que non se farta a comer, carne. (mc)
tampouco a lamber. (ms-LU: Jess Redondo 10766. O que se come, non se loce. (mc: M.L.)
C.: A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU) 10767. O que se fai de mel, as moscas o
3658
10753. O que non se farta a encher, a comen. (mc: J.P.)
lamber... (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Var.: Quen se fai de mel, cmeno as abellas.
Carballedo, LU) (C.A.)
10754. O que non se farta comendo, (pt) Fazei-vos mel, comer-vos-o as
tampouco se farta lambendo. (mc: M.V.) moscas. (Chaves) (es) Quien miel se hace,
moscas le comen. (Correas) / El que se hace
10755. O que non ten muela, ten gela. (mc:
Carballedo-F.V.S.)
de miel le pican las moscas. (Bergua)
El que no puede masticar, traga. Fcilmente se abusa del demasiado
bonachn y transigente.
10756. O que non teo de muela teo de
10768. O que tarde viere, coma do que
gela. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de 3659
Galicia / ms-SA: seminarista annimo: Terras do Deza, trouxere. (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: Trini
PO) Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Convento Las Crneas)
10757. O que nunca comeu galia, un paxaro
10769. O que ten avea, non pasa sin cea. (mc:
lle pon medo. (mc e ms6,02v: R. Caruncho,
M.V. / ms21,20r: Berms)
Diario de Avisos)
10770. O que ten bigote, bebe das veces. (mc
10758. O que poidas facer hoxe, non-o deixes / ms4: F.V.S.)
pra ma, exceuto a comida, se non tes 10771. O que ten fame de pan, fala do
gana. 3653 (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: coitelo. (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
(es) Quien tiene hambre, de pan trata (o
10759. O que primeiro almorza, o que habla). (Sbarbi)
come a tona. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 10772. O que ten fame e non come, porque
10760. O que queira comer morria, coma non pode. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
3654
carne en xaneiro e en maio galia. 10773. O que ten vergonza, qudalle a
(ms-SA: Manuel Vzquez Formoso: Serres, Muros, C)
barriga sonsa. (mc: Santiago)
10761. O que queira comer morria, coma
10774. O que vai pr burro e pr ferreiro,
carneiro en xaneiro e en maio galia.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da almorce e xante primeiro. (ms21,13v:
provincia de Lugo) Berms)
10762. O que queira comer morria, coma 10775. O que veza os grelos, lambe os dedos.
(mc: Bucios)
carneiro en xaneiro ou en maio galia.
3655
(mc: M.V.)
(es) Quien come gallina en mayo, la come
para su dao. (R. Marn) 3656
O que queira (comer) ter morria coma en xaneiro
carneiro y'en mayo galia.
3657
V. Donaciones (Conveniencia del dar).
3652 3658
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. mc: cmeno as moscas. Jacinto del Prado rexistra o
3653
ms e ms4: poidas, non o, maana. refrn s coa forma as moscas o comen. A diferenza con
3654
O que queira comer morria coma carne en xaneiro e respecto que se recolle no mc parece deberse a un erro
en mayo galia. de transcricin de Vzquez Saco.
3655 3659
ms4: e en Mayo. ms-LU: tarde viera.
Plato que cuenta con muchos aficionados, 10792. Os que anan en san Xon, ou
cuando estn en sazn y se les prepara bien; morrer queren ou non teen pan.
y mejor an cuando se sirven con el clsico (ms21,14v: Berms)
lacn. 10793. Os sesos, os riles i-a paxarela con iles.
10776. seor abade o fucio do porco 3663
(mc)
gustaralle. 3660 (mc: Santa Comba, Lugo) Todo junto se vende en Castro Caldelas.
10777. O soplar quere beber. (ms9,13r: Lugo) 10794. Ouserve no vio o bon probador o
10778. O toucio en outono cmeo seu dono. 3664
gusto, cheiro, sa forza e color. (ms4:
(mc: Otero de Rey) J.P.)
10779. O toucio non de ovella. (ms, ms15,21 e 10795. Pan adentado non se pon na mesa.
ms17,001: Cebrero) (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
10780. O ltimo pan que vai pr forno o 10796. Pan balorento, meu contento. (mc / ms4:
primeiro que sale. (mc: Cot, Lugo) F.V.S.)
Aplicacin curiosa del proverbio bblico: (pt) Po bolorento, abre-me a boca e mete-
Los ltimos sern los primeros. m'o dentro. (Chaves)
10781. O vio barato saca o carto do 10797. Pan comido non ten sustancia. (mc /
farrapo. (mc: M.V.) ms4: F.V.S.)
Porque se bebe ms. 10798. Pan con vio, onde non te chamen
10782. O vio barato scache o carto do non metas o fucio. (ms15,15)
trapo. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) 10799. Pan de Astorga, moito na man e
10783. O vio con pasin tira esta do pouco na andorga. (mc / ms4: F.V.S.)
corazn. (mc: M.V.) (es) El pan de Astorga mucho en la mano y
poco en la andorga. (Sbarbi)
10784. O vio dicen que non bon, pero fai
10800. Pan e unto, todo vai xunto. (mc:
algo: entra mouro e sale blanco. (ms5,056: Santiago)
Silvarrey) 3665
10801. Pan encetado non ten torna. (mc:
10785. O vio fillo da cepa torta: a unhos M.L. / ms10,080r: D.E.)
ditaos i-a outros non lles deixa atopar a Var.: De pan encetado, calquera pilla un
porta. 3661 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) bocado. (ms4: M.L.)
10786. O vio leva o home por mal camio. 10802. Panza chea, sea de pan sea de area.
(mc: Santiago) (mc / ms4: F.V.S.)
10787. Ofrecer unha fumada che afumar (es) Panza llena, no tiene pena. (R. Marn)
unha chourizada. (mc: Santiago) Porque panza llena, no tiene pena.
10788. Ola que moito ferve, sabor perde. (ms- 10803. Papas con leite de Xun [sic] por riba,
3666
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de trate, galn, de barriga arriba. (mc:
Lugo) Tuiriz)
10789. Ola que moito ferve, sazn perde. Var.: Papas de orxo con leite por riba, trate,
(ms15,18r / ms10,072r: D.E.) galbn, de pernas arriba. (Pallares Lpez,
10790. Os caracoles de abril, pra min; os de Manuel-Ramiro, Vocabulario do concello de
maio, pra meu amo. (mc / ms4: F.V.S.) Paradela (Lugo), px.84)
(es) Quien come caracoles en abril, apareje 10804. Papas sin leite noite en anas, saben
cera y pabil (o preprese a morir). (Sbarbi) que rabean. (ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques)
/ Caracol de mayo, candela en la mano.
(Correas)
Porque es enfermo manjar (Correas). No 3663
ms: y a paxarela.
est conforme, en cuanto a la primera parte 3664
probable que sexa unha mxiima da autora de
el correspondiente cast. Jacinto del Prado mis ca un refrn de tradiciin popular.
3665
10791. Os chourizos, nin comelos nun mes 3666
ms10: non te torna.
3662 Neste caso permitmonos inserir como variante un
nin que pasen tres. (ms-LU: seminarista refrn publicado recentemente que nos permite supoer
annimo: O Incio, LU / ms-LU: seminarista annimo: cal era a forma real dese extrao refrn. En Pallares
algn lugar de Galicia) Lpez, M.-R., Vocabulario do concello de Paradela
(Lugo), Servicio de Publicacins Deputacin Provincial
de Lugo, (1990); aparece este refrn coa seguinte
3660
ms4: focio de porco. explicacin: Son as de faria de cebada peneirada. Non
3661
ms: e a outros. gardan fartura e logo abagan, as que un traballador
3662
ms-LU (Galicia): churizos, pasen de. necesita millor almorzo. (px. 251).
10805. Para comer nadia se poa amarelo. 10820. Por unha pouca de faria non queden
(mc: Santiago) 3671
as papas raras. (ms21,31r: Berms)
10806. Para man, se queres comer, garda 10821. Por unha pouca de faria que non
3667
pan. (mc: Bucios) queden a papas blandas. (ms-LU: seminarista
10807. Patacas con bacalao comida de annimo: Pontevedra, PO)
testigos falsos. (ms / ms15,45v: Fraguas en Vida 10822. Por unha presa de faria non deixar
Gallega) as papas raras. (ms-LU: seminarista annimo:
10808. Pedro Blas, xa comiches, xa te vas. Bucios, Carballedo, LU)
(mc: Bagueixos, Lugo-F.V.S.) 10823. Por unha presa de faria, que non
10809. Penso mis en que estou famento cs queden as papas raras. (ms-LU: seminarista
abogados en estar cheos. (ms10,050r: annimo: algn lugar de Galicia)
Silvarrey) 10824. Por unha presada de faria non
10810. Picar e beber, segn ter. (mc: Pidre- queden as papas raras. 3672
(ms-LU:
F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
10811. Polo Antroido hasta o can e o gato Lugo)
estrincan o coiro. (mc: Santiago) 10825. Pote lar, hom'andar. (ms-LU: seminarista
10812. Polo Carnaval anda o toucio a raal. annimo: Montecalvo, Marzn, Monterroso, LU)
3668
(mc, ms-SA: Leonardo Carro Rodrguez: Vilao, 10826. Pote lar, mozolo a andar. (ms10,049r:
A Laracha, C) Pidre)
10813. Polo pan baila o can.
3669
(mc: Velle) 10827. Pouco aceite dan por un carto. (mc:
(pt) Por dinheiro baila o co e por po se M.V. / ms21,21v: Berms)
3673
lho do. (Chaves) (es) Por pan baila el 10828. Pouco fel fai amargo moito mel.
perro, que no por su dueo. (Ricart) / (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO /
ms10,019r: D.E.)
Quieres que baile el can? Dale pan. (Id.) /
Por el pan baila el can. (R. Marn) (ct) Pel 10829. Pra boa fame non hai mal pan. (ms-LU:
seminarista annimo: Sindrn, Monforte de Lemos,
pa balle el ca. (Id.) / Pel dineret balle el LU)
gosset. (Id.)
10830. Pr boa fame non hai pan podre.
10814. Polo que non como nin bebo, que (ms21,17r: Berms)
ansia teo. (mc: Orense) 10831. Pr fame non hai mal pan. (ms-LU:
10815. Por primaveira pescado e no seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
inverno estofado. (ms4: J.P.) 10832. Pr fame non hai pan podre. (mc: Sarria
10816. Por riba de mel filloas. (ms21,31r: Berms) / ms4: F.V.S.)
10817. Por un garbanzo non se perdeu o (pt) Para a fome, no h po duro.
(Chaves) (es) Para el hambriento el pan de
pucheiro. (mc: Tuiriz, Monforte)
diez das es pan tierno. (R. Marn)
(es) Por un garbanzo no se descompone la
olla. (Bergua) (ct) Per un nap, no's deixa de 10833. Pra fame non hai pan run. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
cure l'lla. (Alberola) / Per un nap, no's Lugo)
deixa de cuynar l'olla. (R. Marn)
10834. Pr fame non hai run pan. (mc: Pidre)
Se dice cuando una persona disiente del
(es) Para el hambre no hay mal pan. (R.
parecer comn.
Marn)
10818. Por un puado de faria non queden
10835. Pr perdiz i-o coello, o millor, vio
as papas raras. (mc: M.V.)
vello. 3674 (ms21,06v: Berms)
A donde va lo ms, vaya lo menos.
10836. Pr bon dente non hai run pan. (mc /
10819. Por unha faba non se vai perder o ms4: F.V.S.)
3670
caldo. (mc: Bucios) Vase A boa fame...
Como el anterior. 10837. Pr ferreiro e pr parada almorza e
xanta primeiro. (mc / ms4: F.V.S.)

3667 3671
ms: si. Por un'ha pouca de faria non queden as papas raras.
3668 3672
Polo carnabal anda o toucio a raal. / mc: anda o Por un'ha presada de faria non queden as papas
toucio a soal. raras.
3669 3673
V. tamn Vicios e Menea o rabo o can, non por ti ms-SA: Pouca fel, amarja moita mel. En ms10 s.v.
sinn polo pan en Agrcolas (Animales). Hiel.
3670 3674
ms: perdel-o caldo. Pr'a perdiz y'o coello o millor vio vello.
10838. Pucheiro a ferver, tu a botar i-eu a 10847. Quen come e canta, un sentido lle
comer. 3675 (mc: Tuiriz, Monforte) falta. (mc: Sarria)
10839. Que chova que neve, o que coma pan (pt) Quem canta na mesa e dansa no leito,
bebe. 3676 (mc: Pombeiro) tolo perfeito. (Chaves) (es) Quien comiendo
10840. Que chova que neve, o que come, canta, si no est loco, poco le falta. (R.
Marn) / El poco seso canta en la mesa y
bebe. 3677 (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
silba en el lecho. (Ricart) / Quien come y
10841. Quen a manteiga mesura, as maus canta, de locura se levanta. (Id.) / Quien
unta. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms-LU: come y canta, si no est loco poco le falta.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (Ricart) / Quien come y canta, un sentido le
Lugo)
falta. (Id.) (ct) Qui canta a taula i xiula
(pt) Quem azeite mede, as mos unta.
(balla) al llit, no t el seny gaire complit
(Chaves) / Quem o mel trata, sempre se lhe
(aixerit). (Ricart) / A quien al comer est
pega. (Id.) / Quem trs mos na massa,
cantando, en la casa de los locos le estn
sempre se lhe pega dela. (Id.) (es) Quien
esperando. (Ricart) / Qui canta a la taula i
aceite mesura, las manos se unta. (R.
xiula al llit, o no t seny o el t molt petit.
Marn) (ct) Qui li mesura, els dits s'unta.
(Id.) / Qui canta a la taula i xiula al llit,
(Alberola)
digau que t el seny petit. (Id.)
Con aplicacin figurada a los que
administran lo ajeno. 10848. Quen come e condesa, dous meses pon
10842. Quen atopa tallada de carne, que mesa. (mc: J.P.)
3678 (pt) Quem come e deixa, duas veces pe a
coma e que cale. (mc: M.L. / ms10,124r:
D.E.)
mesa. (Chaves) (es) Quien come y condesa
(o deja), dos veces pone mesa. (R. Marn)
10843. Quen ben almorza, escusa o xantar.
3679 10849. Quen come fiado, caga mazarocas.
(mc e ms: J.P.) 3682
(mc: F.B.B.)
Var.: Quen ben almorza, escusa o xantar.
(A.S.A.) 10850. Quen come pola mau doutro, come
3683
10844. Quen canta na cama e asuba na moito e engorda pouco. (mc: A.I.)
mesa, sinal de pouca cabeza. (mc: Bucios) Vase O que come pola mau de outro...
Var.: Quen come na cama e asuba na mes, 10851. Quen come sin conta, vive sin honra.
seal de pouca cabeza. (ms4: F.V.S.) / Quen (mc: S.P.P.-Ultreya)
come na cama e canta na mesa, seal de pouca (pt) Quem gasta sem conta, vive sem honra.
cabeza. (ms4: F.V.S.) 3680 (Chaves)
Vase Quen come e canta... 10852. Quen come un ovo sin sal, tamn
10845. Quen come caldo sin grasa, come pan come a nai. (mc: Borragueiros)
sin tasa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (es) Quien se come un huevo sin sal, se
da provincia da Corua) come a su madre si se la dan. (Castillo) /
10846. Quen come do pote alleu, tenlle que Quien se come un huevo sin sal qu no se
3681 comer? (Id.) (ct) Qui menja un u sense
quitar o testo seu. (mc: Tuiriz)
sal, no's menjar a sa mare. (Alberola)
(pt) Quem come emprestado, come do seu
Dado su buen apetito, se comera tambin
saco. (Chaves) (es) Quien come de
la gallina.
emprestado, come de su saco. (R. Marn)
Vase O que queira ter parte no pote 10853. Quen comeu a carne, que coma o so.
3684
alleu... (mc: M.V.)
(pt) Quem come a carne que lhe roa o osso.
(Chaves) (es) Quien come la carne, que roa
3675
el hueso. (R. Marn)
ms: y eu. Como: O que che comeu a carne... y Quen
3676
V. Que chova que neve, quen ten sede bebe en
come a polpa...
Despreocupacin.
3677
V. Que chova que neve, quen ten sede bebe en
Despreocupacin.
3678
ms4: que a coma; ms4 e ms10: atope. / En ms10 s.v.
3682
Tajada. ms: c... mazarocas.
3679 3683
mc: excusa xantar; ms: escusa xantar. Jacinto del ms: d'outro. / V. O que come pola man doutro, come
Prado rexistra o refrn coa forma escusa o xantar. moito e engorda pouco en Pobreza (Carencias y fatigas
3680
ms4: (o silba). del pobre).
3681 3684
ms: alleo. ms4: que roa o oso.
10854. Quen con faria anda, branco di. (mc / Var.: Saben todos o que debo [sic] e non a sede
ms4: F.V.S.) que teo. (ms21,28v: Berms)
10855. Quen che come a freba, que che roia o (es) Miris lo que bebo, y no la sed que
so. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da tengo. (Sbarbi)
provincia de Lugo) Reprende a los que censuran las medras
10856. Quen detrs da ensalada non bebe, ajenas, sin considerar los
non sabe o que perde. (mc: Meiln-Lugo) trabajos que cuesta
(es) Quien tras la ensalada no bebe, no lograrlas.
sabe lo que pierde. (Bergua) / Quien tras 10867. Se non ves limpieza na roupa,
ensalada no bebe, no sabe lo que pierde. tampouco a vers na cazola. (ms15,13)
(Sbarbi) 10868. Se queres que o caldo che salga bon,
10857. Quen moito come, logo para. (mc: remxeo con lacn. (ms8,24r: Silvarrey)
Bucios) 10869. Se tes boa mesa, non rasques a artesa.
(es) Quien mucho come, poco come. 3689
(mc: Pol)
(Correas) 3690
10870. Se tes gana, vaite pr cama. (mc:
Porque enfermar o morir pronto. Santiago / ms-SA: Jess Tanoira Figueira: Setecoros,
10858. Quen non merenda, cea o enmenda. Valga, PO)
(mc: Meiln, Lugo) 10871. Se (o caldo) est bo, come pouco; se
(es) Quien no merienda, a la cena lo
est malo, come moito. (ms-SA: Jess Garca
enmienda. (R. Marn) Villasenn: Niveiro, Val do Dubra, C)
10859. Quen non merenda, cena enmenda. 10872. Sea de palla, sea de area, a barriga
(mc: Bucios)
sempre chea. (ms-LU: seminarista annimo:
10860. Quen non tea, que che d; que eu Laiosa, O Incio, LU)
agora teo, e non dou: cando tuven, xa 10873. Sea de palla, sea de area, a mia
dei, agora que teo, non dou. (mc: Laln) barriga ande chea. (mc: Carballedo)
Curioso refrn-adivinanza, en el que se Var.: Sea de palla, sea de area, a barriguia
juega con las frases tener fame y tener qu que vaya chea. (ms4: F.V.S.) / Sea de pan,
dar. Quen non tea fame, que che d; que sea de area, a mia barriga que ande chea.
eu agora teo fame, e non che dou... (ms4: F.V.S.)
10861. Quen queira ver as huchas baleiras, (es) U de paja u de heno, mi vientre lleno.
coza o pan en tortas i-o vio en botas. (Correas)
3685
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 10874. Sea de pan, sea d'area, ande sempre a
10862. Quen todo mel, cmeno as abellas. barriga chea. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro
(mc e ms4: A.S.A. / ms4: J.P. / ms21,07r: Berms) de Rei, LU)
(es) Quien todo es miel, cmenle las abejas. 10875. Sempre que como sopas, vou ris por
(Bergua) ras. (mc: Bucios)
Vase O que se fai de mel, cmeno as A la medida.
moscas. Dice que se suele abusar del bueno.
10876. Sempre sucede irse o comido polo
10863. Quen ana por san Xuan, ou tolo ou
3686 servido. (ms: F.V.S.)
non ten pan. (mc: M.V. / ms-SA: Daniel
(pt) Vai-se o comido pelo servido. (Chaves)
Garca Blanco: Bamiro, Vimianzo, C)
(es) Lo comido por lo servido. (Correas)
(es) Quien ayuna por San Juan, o es bobo o
no tiene pan. (R. Marn) 10877. Sea de palla, sea de avea, ande a
3691
10864. Raro no pote e basto na taza. (ms-LU: barriga chea. (mc: C.G.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) De paja o de heno, el vientre lleno.
Lugo) (Sbarbi)
10865. Sbado longo, acbate axia, para 10878. Sea de pan, sea de area, a mia
comer os ovos da buratia. 3687 (mc) barriga ande chea. (ms-LU: seminarista
10866. Saben tdolo que bebo e non a sede annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
que teo. 3688 (mc: M.V.)

3685 3689
ms: y-o vio. Se tes boa mesa, non raques a artesa. / mc: Si tes boa
3686
ms-SA: ayuna, Xoan. mesa.
3687 3690
ms: pra comer. ms-SA: pa cama.
3688 3691
Saben tdolo que bebo por Saben todos o que bebo. ms4: a barriguia.
10879. Sea de pan, sea de area, a mia 10891. Sin beber e sin comer non hai placer.
barriguia ande chea. (mc: Bucios) (mc: Bucios)
10880. Sea de papas, sea d'area, o caso (pt) Sem comer, no h prazer. (Chaves)
(es) Sin comer y sin beber, no hay placer.
qu'ande a barriga chea. (ms-LU: seminarista
annimo: Baldomar, Begonte, LU)
(R. Marn)
10881. Seora Mara, seor Manuel, 10892. Sobre mel, filloas. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
castaas asadas e vio con mel. (ms-SA:
10893. Sopa de vio non emborracha pero
Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro,
Muxa, C) alegra de mis a rapaza. (ms15,12)
10882. Sete clases de cabra haba no 10894. Sopa en vio non emborracha; neto e
casamento da mia Mara: cabra medio non fai mella; el vento non fai
cocida, cabra guisada, cabra estofada, que esto que abanea? (ms8,51r: Marn)
cabra asada, cabra mechada, cabra con 10895. Sopas de sartn son porcas pero
arroz i-arroz con cabra. (ms-LU: seminarista saben ben. (ms15,12)
annimo: Bucios, Carballedo, LU) 10896. Sopas e pan das casas desfn. (mc:
10883. Sete clases de cabras haba no Biville / ms4: D. Basilio-F.V.S.)
casamento da mia Mara: cabra 10897. Tan bo o caldo como a lavadura.
cocida, cabra asada, cabra estofada, (mc)
cabra guisada, cabra mechada, cabra 10898. Tanto d comer como estar comendo.
(mc: M.V.)
con arroz e arroz con cabra. (mc: Bucios-
10899. Tanto d toucio como so. (mc: M.L.)
F.V.S.)
10884. Si comes verdura o martes de 10900. Ti non comes mis que dos ovos as
Carnaval, cmente as moscas todo o cascas. (mc: Pidre-F.V.S.)
ano. 3692 (mc, ms e ms4: Carballedo) 10901. Toca o tan, hai que ir man. (ms-SA:
Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
Vana preocupacin supersticiosa.
Toca a camp, hai que ir manducar.
10885. Si fago rosario e non se me vai,
10902. Todo bicho quere comer. (mc: Bucios /
bbeme e, se non, pgame e dixame. ms4: F.V.S.)
(ms8,69r: Silvarrey, Nemesio Villamarn Gonzlez)
10903. Todo canto pasa pola sartn, sale ben.
Nemesio Villamarn Gonzlez: chfer de 3696
(ms-SA: Baldomero Louro Lado: San Mamede de
aviacin en Llanes. Escuela de vuelos sin
Carnota, C)
motor.
10904. Todo o que vai sartn sabe ben. (mc)
10886. Si o porco voara, non haba ave que
10905. Todos dicen a agua que bebo pero
lle igualara. 3693 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
Var.: Das aves, a perdiz, a mellor a codorniz; e nadie sabe a sede que eu teo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
se o porco voara quen lle ganara? (ms15,42:
Valle del Mao) 10906. Todos ns comemos roxs. (mc: M.L.)
10887. Si o ro da presa levara co, mis de 10907. Todos saben o que bebo e non a sede
catro pelmas ibades pra al. 3694
(mc: que teo. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa
Santiago) Comba de Cordeiro, Valga, PO)
10888. Si queres comer ben, faino de sartn. 10908. Toma sopa abondo ma que o
3695
(mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: Trini Figueiras: San xantar vir tarde ou non vir. (ms15,12)
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las 10909. Tragadeiras non faltan: quen coma
Crneas) hai. (mc: Bucios)
10889. Si reza sin tocarlle, que boa. 10910. U que nun quere unha taza, dnselle
(ms15,09: Navea, Trives) 3697
sete. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
Se refiere al aguardiente. da provincia da Corua)
10890. Si tes sede, mexa e bebe. (mc: Santiago) 10911. Un da de fame non fame. (ms5,057:
Silvarrey)
10912. Un ovo dse a un cornudo, dous on
3692
criado, tres on home honrado e catro on
3693
ms e ms4: no martes.
V. A millor das aves, o porco si voara en Agrcolas
mal educado. 3698 (mc: Bucios)
(Animales).
3694 3696
ms: ibades al. Todo canto pasa poll'a sartn, sale ben.
3695 3697
ms-LU: Se queres. U que nun quere un taza danselle sete.
(es) Un huevo es poco almuerzo; dos, algo 10928. Vale mis un caldo mal amaado que
son; tres, almuerzo es, y cuatro, ya es un polo asado. (ms5,029)
demasiado. (Castillo) 10929. Vale mis unha chea que cen
3699
10913. Un pelo do lobo e do porco todo. lambuscos. 3705 (mc: A.N.)
(mc: Bucios)
10930. Vale mis unha chea que sete
10914. Unha comida no Entroido e unha
lambuscos. (ms-LU: seminarista annimo: algn
cama no mes de agosto non fan mella. lugar do norte da provincia de Lugo)
3700
(mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
10931. Vale mis unha farta que cen probas.
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU /
10915. Unha fartura tres das dura. (mc: Neira ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
de Rey) 10932. Vale mis flaco no souto que gordo
10916. Unhos comen a fruta aceda i-outros nas mans doutro. (ms-LU: seminarista annimo:
teen a denteira. 3701 (ms15,16) Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
10917. Uns comen e outros queren comer. 10933. Vale mis fraco no saco ca gordo no
3702
(mc: Santiago) papo do gato. (mc: Bucios)
10918. Uas, lacs e sos, honra de mesas, 10934. Varn pola noite, sin cena, non. (ms-
proveito de cas. (mc: Pramo) SA: M. Gonzlez Fernndez)
Como Cacholas e sos y Entrecostos e 10935. Berzas con unto i-a pota destapada, e
sos... nabizas con aceite i-a pota tapada.
10919. Uas, lacs, cacholas e sos, honra de (ms10,050r: Sober)
mesas e proveito de cas. (ms8,35v: 10936. Berzas moitas non son troitas. (ms8,32r:
Castroverde) O. de Rey)
10920. Uvas, pan e queixo saben a beixo. (mc: 10937. Vindo no mismo da, inda comida.
Carballedo) (ms15,02: Silvarrey)
3706
(pt) Uvas, po e queijo, sabem a beijo. 10938. Vio a pasar, auga a fartar. (mc:
(Chaves) (es) Uvas y queso saben a beso. V.V.[sic] / ms4: M.V. / ms21,30r: Berms)
(R. Marn) (es) El vino como el Rey y el agua como
10921. Vai vento e o meu corpo pide buey.
alimento. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Recomienda el uso moderado del vino, y
Portosn, Porto do Son, C) libertad para beber agua, por ser esta muy
10922. Val mis comer e comichar, que non sana.
ver e desexar. 3703
(mc: M.L.) 10939. Vio con pez bebe outra vez. (mc:
Bucios)
10923. Val mis pan duro que consello de
3704 10940. Vio puro e allo crudo fan andar o
burro. (mc: A.N. / m10,080r: D.E.)
mozo aghudo. 3707 (mc: Santiago)
10924. Val mis unha boa enchente que sete
10941. Vio tinto con espuma blanca non
lambiscadas. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
ofrece desconfianza. (ms-LU: seminarista
10925. Val mis unha chea que veinte annimo: Bucios, Carballedo, LU)
lambucos. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
10926. Vale mis comer que cuspir. (mc:
Santiago / ms4: F.V.S.) Comida
(es) Ms vale beber que escupir. (Correas) / 10942. Cando a grasa reza, o aceite cala. (mc:
Ms vale engullir que escupir. (Id.) G.P.)
10927. Vale mis fraco no monte que cheo na 10943. Cocieiro porco, amo gordo. (mc: G.P.)
casa e na boca do gato. (ms21,30v: Berms) 10944. Con castaas asadas e sardias
3708
saladas n'hai run vio. (mc: G.P. /
ms21,30r: Berms)

3698
ms: das'on cornudo.
3699 3705
mc: un pelo do labo. mc: lambuscas.
3700 3706
ms: y; ms-LU: y-onha cama, d'agosto. O local V.V. foi posiblemente un erro tipogrfico de
3701
Unhos comen a fruta aceda y'outros teen a denteira. Vzquez Saco querendo escribir M.V..
3702 3707
ms: comere. Vio puro e allo crudo, fan andar o mozo ajudo.
3703 3708
mc: ver e deixar. Con castaas asadas e sardias saladas n'hay ruin
3704
ms10: Vale mis pan. / En ms10 s.v. Pan. vio. / ms4: Coas; ms21,30r: Non hay ruin.
10945. Por ben que che vaia non cma-la 10966. Feito malo, corazn e corpo fai
3709
baia. (mc: J.A.P.) dano. (ms10,19r: D.E.)
10967. O feito non ten remedio pra non ser
HARINA. V. tamn Comida. feito. (ms10,19r: D.E.)
10946. Achegador de cinza e esparexador de 10968. feito, brazo e peito. (ms10,19r: D.E.)
faria. (ms10,018r: D.E.) 10969. feito, remedio e, por facer,
10947. Cando Dios d a faria, vn o demo e consello. (ms10,19r: D.E.)
qutaa. (ms10,018r: D.E.) 10970. feito, rogo e peito. (ms10,19r: D.E.)
10948. Comn faria por engordar e saume 10971. O que est feito, peito. (ms10,19r: D.E.)
por cea e por xantar. (ms10,018r: D.E.) 10972. Os feitos son os millores pregoeiros.
10949. Derramando a faria non se goberna (ms10,19r: D.E.)
a casa mia. (ms10,018r: D.E.)
10950. En saco de lio non lve-la faria HERENCIA
muo. (ms10,018r: D.E.) 10973. O que non herda non medra.
(ms10,027v: D.E.)
10951. Esparexador de faria, recolledor de
10974. O que o herda non-o furta. (ms10,027v:
cinza. (ms10,018r: D.E.) D.E.)
10952. Fai boa faria e non toques a 10975. O que se herda non se rouba.
buguina. (ms10,018r: D.E.) (ms10,027v: D.E.)
10953. Non ten razn o que xunta a faria co 10976. Pora muestra concese o pao. (ms-LU:
reln. (ms10,018r: D.E.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
10954. Peneirar, peneirar, e nunca faria Lugo)
3710
sacar. (ms10,018r: D.E.) 10977. Os cachos tiran s olas. (Jess
Vzquez: Sarria, LU)
10955. Por unha presa de faria, que as
10978. Quen queira deixar despois de si quen
papas non queden moles. (ms10,018r: D.E.) o lembre, que prante un albre, que
10956. Quen con faria anda, branco se pon.
(ms10,018r: D.E.)
escriba un libro ou tea un fillo. 3711 (ms:
R. Caruncho, Diario de Avisos)
3712
10979. Sempre os cachos tiran s olas.
HARTAZGO (ms: M.L.)
10957. A fartura sete faltas disimula.
(ms10,018v: D.E.)
HERMOSURA
10958. Coa fartura calquera probe atura.
10980. A fermosa, desden, sempre parece
(ms10,018v: D.E.)
10959. Frtate, comelln, co este bocado. ben. (ms10,19r: D.E.)
(ms10,018r: D.E.) 10981. A fermosura cmea a sepultura.
10960. Farto est o carneiro que anda a (ms10,19r: D.E.)
topeadas co seu compaeiro. (ms10,018v:
10982. A fermosura moitas faltas disimula.
(ms10,19r: D.E.)
D.E.)
10961. Frtome e drmome e volta a 10983. Non hai fermoso que non tea algo
fartarme. (ms10,018r: D.E.) noxoso. (ms10,19r: D.E.)
10962. Mis vale ir farto misa que en anas 10984. Non hai hermosura sin axuda.
(ms10,19r: D.E.)
a vispras. (ms10,018v: D.E.)
10963. Non se doe o farto do que ten fame e
HERRADURA
non ten un carto. (ms10,018v: D.E.)
10985. Con ferradura ou sin ferradura,
10964. Toma un ovo e frtate. (ms10,018r: D.E.)
coida ben ta mula. (ms10,19v: D.E.)
10986. Ferra a besta lixeiro e andars
HECHO
cabaleiro. (ms10,19v: D.E.)
10965. Feito de viln: tira-la pedra i-
esconder a man. (ms10,19r: D.E.) 3710
O orixinal di Os cachos tiran as olas.
3711
Contn a indicacin Herencia.
3712
Contn a indicacin Herencia. Ver Os cachos mtanlle
s olas en Religiosos y morales e Os cachos imitan as
3709
Por ben que che vaya non comal-a baya. olas en Familia. Parientes.
10987. Ferradura que chouqueletea, cravo 11006. Con figos e brevas, auga bebas.
lle falta. (ms10,19v: D.E.) (ms10,20v: D.E.)
11007. O que digo, digo, que a breva non
HERRERO figo. (ms10,20v: D.E.)
10988. Na casa do ferreiro todos adeprenden 11008. s figos, se son verdes, hai que darlles
a machacar ferro. (ms10,19v: D.E.) vio. (ms10,20v: D.E.)
10989. ferreiro, con barbas; e s letras,
con babas. (ms10,19v: D.E.) HIJOS
10990. Quen polo aprends deixa ferreiro, 11009. A filla dala a quen a pida, o fillo hase
gasta o ferro e perde o dieiro. (ms10,19v: mirar a quen se ha de dar. (ms10,20v: D.E.)
D.E.) 11010. A filla mala, dieiros e casala.
10991. Se te casas cun ferreiro, tes que lavalo (ms10,20v: D.E.)
primeiro. (ms10,19v: D.E.) 11011. Cando a filla est casada,
10992. Ser coma o ferreiro de moito aparcennos os xenros. (ms10,20v: D.E.)
estronicio, que de tal machacar 11012. Cando tua filla lle viera o fado,
esqueceuselle o oficio. (ms10,19v: D.E.) csaa de contado. (ms10,20v: D.E.)
11013. Cando entrares na vila, amstrame
HIDALGO nai e direiche quen a filla. (ms10,20v:
D.E.)
10993. Fidalgo de mala morte, o que di pola
11014. Cando fores vila, pregunta pola nai
man non-o cumpre pola noite.
(ms10,20r: D.E.) e sabers quen a filla. (ms10,20v: D.E.)
10994. Fidalgo honrado, antes roto que 11015. Casa o fillo co teu igual e non dirn
remendado. (ms10,20r: D.E.) de ti mal. (ms10,20v: D.E.)
10995. Fidalgo probe, media de seda e 11016. De bos e millores vanlle filla os
caldeiro de cobre. (ms10,20r: D.E.) rondadores. (ms10,20v: D.E.)
10996. O bo fidalgo, primeiro roto que 11017. Dispois da filla casada, veen os
remendado. (ms10,20r: D.E.) xenros porta. (ms10,20v: D.E.)
11018. Esta nosa filla non d tino a naide,
HIEL nin mel nin fel nin vinagre. (ms10,20v:
D.E.)
10997. Fai tanta falla o fel como o mel.
(ms10,19r: D.E.) 11019. Faltarlle a nai fillo, mais non o
10998. Fel e mel son mester. (ms10,19r: D.E.) inverno curisco. (ms10,20v: D.E.)
10999. Non hai mel sin fel. (ms10,19r: D.E.) 11020. Filla deshonrada, nin vida nin
11000. Quen che diu o fel darache o mel. casada. (ms10,20v: D.E.)
(ms10,19r: D.E.) 11021. Fillo alleo, mteo pola manga e
sairache polo seo. (ms10,20v: D.E.)
HIERBA (V. tamn Prado). 11022. Fillo de gata ratos mata. (ms10,20v: D.E.)
11001. A mala herba non a come a xiada. 11023. Fillo de mesquio non ten ensio.
(ms10,027v: D.E.) (ms10,20v: D.E.)
11002. A mala herba non hai xiada que a 11024. Fillo de vida, ou mal criado ou mal
leve. (ms10,027v: D.E.) vezado. (ms10,20v: D.E.)
11003. Nin herba no trigo nin sopeita no 11025. Herdade por herdade, un fillo a
amigo. (ms10,027v: D.E.) media edade. (ms10,20v: D.E.)
11026. Millor parece a filla mal casada que
HIERRO ben barregaada. (ms10,20v: D.E.)
11004. Cargado de ferro, cargado de medo. 11027. Moitos fillos e pouco pan, contento
(ms10,19v: D.E.) con afn. (ms10,20v: D.E.)
11028. Nin pr fillo bo compre gaar nin pr
HIGOS. V. tamn Comida. malo traballar. (ms10,20v: D.E.)
11005. Con figos bebe auga ou vio. (ms10,20v: 11029. Non che dea Dios mis mal que
D.E.)
moitos fillos e pouco pan. (ms10,20v: D.E.)
11030. Non hai fillo coma seu pai nin pai 11052. Quen ten filla solteira non diga da
coma seu ab. (ms10,20v: D.E.) allea. (ms10,21r: D.E.)
11031. Non me pesa do fillo que enfermou, 11053. Quen ten fillos seu lado non pode
senn do mal vezo que tomou. (ms10,20v: morrer farto. (ms10,21r: D.E.)
D.E.) 11054. Se o fillo sai pai, saca de dbida
11032. Non me pesa porque o meu fillo nai. (ms10,21r: D.E.)
enfermou senn pola mala maa que lle 11055. Se queres que o teu fillo creza, lvalle
quedou. (ms10,21r: D.E.) os ps e rpalle a cabeza. (ms10,21r: D.E.)
11033. Non sinto o que o meu fillo enfermou, 11056. Se son ou non son, meus fillos son.
senn a mala costume que tomou e o (ms10,21r: D.E.)
mal vezo que lle quedou. (ms10,21r: D.E.) 11057. Sofrirei filla golosa e albendeira, mais
11034. O fillo bastardo i-a mula, cada da se non fenestreira. (ms10,21r: D.E.)
muda. (ms10,21r: D.E.) 11058. Tres fillas e unha nai, catro diaos
11035. O fillo da cabra, ou cabrito ou pra un pai. (ms10,21r: D.E.)
castrn. (ms10,21r: D.E.) 11059. Vezache as tas fillas de solteiras e
11036. O fillo da mia filla ponmo onde a enchronse de herbas as tas leiras.
lareira na cocia; i-o da mia nora, (ms10,21r: D.E.)
dlle un codecho de pan pra que vaia
pra fra. (ms10,21r: D.E.) HILANDERA
11037. O fillo do fidalgo, un p calzo e outro 11060. Muller fiadeira fai boa casadeira.
(ms10,19v: D.E.)
descalzo. (ms10,21r: D.E.)
11061. Polo san Bartolo a boa fiadeira
11038. O fillo do mesquio, pouco pan e
comenza a sa tea; a mis lixeira, pola
moito vicio. (ms10,21r: D.E.)
Madanela. (ms10,19v: D.E.)
11039. O fillo do meu home non come, o fillo
11062. Tan fiadeira levas a muller que non
alleo nunca se ve cheo. (ms10,21r: D.E.)
ten mis que lavar e tecer e coser.
11040. O fillo do rico non lle chinques o (ms10,19v: D.E.)
vestido. (ms10,21r: D.E.)
11041. O fillo por nacer e as sopas xa estn a HILO
ferver. (ms10,21r: D.E.) 11063. Fo i-agulla media vestidura.
11042. O pai que queira ter un fillo pillo, que (ms10,22v: D.E.)
o meta tambor, corneta ou monaguillo. 11064. O fo mis torcido se destorce.
(ms10,21r: D.E.) (ms10,22v: D.E.)
11043. O que non ten fillos ben os cra. 11065. Polo fo scase o novelo. (ms10,22v: D.E.)
(ms10,21r: D.E.)
11044. O que ten fillos non estoupa de cheo. HOGAZA
(ms10,21r: D.E.)
11066. A fogaza non estorba nin embaraza.
11045. O que ten fillos pequenos non se lle (ms10,22v: D.E.)
apodrenta o pan. (ms10,21r: D.E.)
11046. Onde hai fillos, nin parentes nin HOJA
amigos. (ms10,21r: D.E.) 11067. A folla cando enxoita, molla. (ms10,23r:
11047. Os fillos dos bos, capas son de doos. D.E.)
(ms10,21r: D.E.) 11068. Detrs de unha folla vn outra.
11048. Parente de calid, o fillo da mia (ms10,23r: D.E.)
irm. (ms10,21r: D.E.) 11069. Entre folla e folla non hai moita
11049. Pr fillo mis querido o millor regalo escolla. (ms10,23r: D.E.)
o castigo. (ms10,21r: D.E.)
11050. Quen fillos ten lado, non morrer HOLGAR
fartado. (ms10,21r: D.E.) 11070. A moced folgada trai a vellez
11051. Quen onda si ten fillos, nunca se ver arrastrada. (ms10,22v: D.E.)
rico. (ms10,21r: D.E.) 11071. Canto mis un folga mis preguiza
ten. (ms10,22v: D.E.)
11072. Folgade galias que o gato morreu. 11089. Anda o home a galope pra levar fin
(ms10,22v: D.E.) xarope. (ms10,027v: D.E.)
11073. Folgar sin vergonza, eso o fiar na 11090. Anda o home a trote pra levar
roca. (ms10,22v: D.E.) cachote. (ms10,027v: D.E.)
11074. Flgome unha migallia, mais vou 11091. Ao peisano non lle fagas mal que non-
fiando a mia estriga. (ms10,22v: D.E.) o merece, nen ben que non-o agradece.
11075. O moito folgar tamn chega a cansar. (ms6,01v: S. Salvador de Villasante)
(ms10,22v: D.E.) 11092. Aparta sempre do can que non ladra
11076. Se na cama non dorme o meu ollo, e do home que non fala. (mc: Santiago)
folgan os meus sos. (ms10,22v: D.E.) 11093. s dez acstate e s nove levntate,
home. (ms-SA: Lus Vzquez Veiga)
HOMBRE. V. tamn Matrimonio, Mujer, Varn. 11094. s nove ditate, home; s des durme
11077. A barba do home, si o gana, tamn o se ques. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
come. (mc: A.N.) 11095. s veces leva o home pr sa casa con
11078. A conducta do home bo anda na man que chore. (ms10,027v: D.E.)
do home malo. (mc: A.S.A.) 11096. As verdades son dos homes i-as
Var.: A conducta dos homes bos anda na mentiras das mulleres. (mc)
lngoa dos homes malos. (Bucios) Recogido en la cancin popular. [sic]
(pt) ?A conducta do home b anda na mau
11097. Atpanse os homes e non os montes.
do home malo. (Chaves) (es) Tu honra en ti (ms10,027v: D.E.)
no est, sino en los dems. (R. Marn)
3713 11098. Boca do home, canto d, canto come.
11079. A confianza mata o home. (mc e ms: (mc)
Tuiriz)
11099. Brazo de home, canto d, canto come.
Var.: A confianza mata o galego. (Bucios) (mc / ms4: F.V.S.)
(es) La confianza mata al hombre. (R.
11100. Cada home leva un tolo dentro. (mc:
Marn) (ct) La confiana mata al hme. Tuiriz)
(Alberola) (es) Cada uno lleva un loco en el meollo.
11080. A home bo, picheles cheos. (ms10,027v: (R. Marn) / Cada uno lleva un loco en la
D.E.) manga. (Id.)
11081. A home froxo, bebida forte. (ms10,027v: 11101. Cada home ten o seu home. (ms10,028r:
D.E.)
D.E.)
11082. A home parlanchn e faco relinchn, 11102. Cando a auga corra arriba i-os
3714
pouca cebada e moito albardn. (mc e carballos dean uvas, han de ser bos os
ms6,02v: R. Caruncho / ms10,027v: D.E.)
homes das barbas rubias. (ms-LU:
11083. A home sano, culler de pau. (ms10,027v:
seminarista annimo: Paradela, LU)
D.E.)
3715 11103. Cando a casa cheira a home qun
11084. A home solteiro non lle dan casa.
(ms e ms6,03v: R. Caruncho, Diario de Avisos / dir que a casa probe? (ms10,028r: D.E.)
ms10,027v: D.E.) 11104. Cando o castieiro dea landras i-[o]
11085. A home vello, picheles novos. carballo verdura, han de ser bos os
(ms10,027v: D.E.) homes das barbas rubias. 3716 (ms-LU:
11086. A patria do home donde come. (ms) seminarista annimo: Melide, C)
11087. A picario descalzo, a home calado e 11105. Cando o home mexa nas botas non
a muller barbada non lle das pousada. pensa nas mozas. (ms10,028r: D.E.)
(ms15,13) 11106. Cando o ro corra arriba e os
11088. Afeita un cepo e parecer un carballos den uvas, sern bos os homes
mancebo. (ms e ms4: A.S.A.) das barbas rubias. 3717 (ms-SA: seminarista
(pt) Afeita um cepo, parecer mancebo. annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU:
(Chaves) (es) Afeita un cepo, parecer seminarista annimo: Taboada, LU)
mancebo. (Sbarbi)

3716
O orixinal di Cando o castieiro dea landras y
3713
No ms trae a indicacin Confianza. carballo verdura, h'an de ser bos os homes d'as barbas
3714
En ms10 s.v. Hombre. rubias.
3715 3717
En ms10 s.v. Hombre. ms-LU: de barbas.
11107. Cando o ro corra arriba i-os 11114. Catro clases de homes hai: homes i
carballos dean uvas, han de contar homitos, macacos e macaquitos. (mc:
verdad os homes das barbas rubias. (ms- Bucios)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 11115. Coa caa do Ribeiro algn home
Lugo) ponse mui contento. (ms: Santiago)
11108. Cando o ro corra arriba i-os 11116. Cura fraco e casado gordo non
carballos dean uvas, han de ser bos os cumpren coa sa obrigacin. (ms)
homes das barbas rubias. 3718 (ms21,10v: Sin censura.
Berms) 11117. De coio redondo, can rabeno e home
11109. Cando o ro corra arriba i-os de barba rubia, fianza ningunha. (mc:
carballos dan uvas, daquela hanche ser Pedraza)
bos os homes das barbas rubias. (ms-LU: 11118. De home a home non hai migalla.
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, (ms6,03v: D.E. Dispersos)
LU) 11119. De home facendado non te vers
11110. Cando o ro corra pra riba e os vingado. (ms10,028r: D.E.)
carballos dean uvas, han de ser homes 11120. De home galia e de muller cabaln,
de ben aqueles da barba ruba. (ms-LU: lbranos, Seor. (ms-LU: seminarista annimo:
seminarista annimo: Lugo, Lugo, LU) algn lugar da provincia de Lugo)
11111. Cando os olmos dean peras e os toxos 11121. De home lampo e can sin rabo, fuxe
boten uvas, han de ter boas aucis os deles apurado. 3719
(mc e ms5,135: Santiago)
homes das barbas rubias. (mc: J.A.P.) Var.: Home lampo e can rabelo, fuxe del como
Var.: Cando os ros corran pra riba i-os do demo. (ms15,30: Silleda)
carballos dean uvas, han de ser bos os homes 11122. De home maricas e de muller cabaln,
das barbas rubias. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
librtanos, Seor. (ms10,028r: D.E.)
/ Home de barba ruiba, unha che di, outra
cuida. 11123. De home tiple e muller tenor, lbranos
(es) De flamenco barbinegro, y de espaol Seor. (mc)
barbirubio no fe ninguno. (R. Marn) (es) De hombre tiple y mujer tenor, lbrenos
Los dos primeros coinciden con la musa Dios. (Ricart) / Ni hombre tiple ni mujer
popular: Cando os olmos dean peras / e o bajn. (Id.) (ct) Ni home tiple ni dona
trovisco dea uvas, / entonces dirn verd / baix. (Ricart) / De home tiple i de dona
os homes das barbas rubias. / Cando a tenor, lliureu-nos, Senyor. (Id.) / Ni mascle
auga corra arriba / e o carballo dea uvas / de veu femella, ni femella de veu mascle.
Han de ser homes de ben / os mozos das (Id.) / Ni mascle en veu femella, ni en veu
barbas rubias. Tampoco en la paremiologa de mascle ella. (Id.)(it) Uomo che a voce di
castellana tienen buena fama: donna, e donna che a voce d'uomo. (Id.)
3720
11112. Canela de home, cu de muller e 11124. De homes o caer. (mc: Monforte)
fucio de can son as tres cousas que 11125. De homes sabedores mudar de
mis fras estn. (mc: F.L.) parecer. (mc: C.A. A Nosa Terra)
(pt) Cu de mulher e nariz de co, nunca Var.: De homes sabedores trocar de parecer.
conheceram vero. (Chaves) (es) Para el (A.C. A Nosa Terra)
culo de una mujer y las manos de un (es) Del sabio es mudar parecer. (Sbarbi) /
barbero, siempre es enero. (R. Marn) De sabios es mudar el consejo.
Ms completa la cancin conque R. Marn 11126. De neno, rei; de mozo, capitn; de
ilustra el refrn castellano: No he visto cosa casado, burro; e de vello, can. (ms4: Viana,
ms fra / que las narices de un perro, / el Chantada-F.V.S. / ms14,17)
culo de una mujer / y las manos de un 11127. Dios libre a un de tronante e de home
barbero. encizaante. (ms15,12)
11113. Casaraste, home coitado, e collers
coidado. (ms10,028r: D.E.)

3719
ms: d'eles; ms5,135: Do home lampo e do can sin
rabo. / Indica Barba en ms5.
3718 3720
Cando o ro corra arriba, y'os carballos dean uvas, V. Equivocarse de homes en Error (El error es
han de ser bos os homes das barbas rubias. comn a todos).
11128. Dios te libre de home de bigote loiro, 11141. Grdate de home que non fala e de
de can rabeno e de perrencha de neno. can que non ladra. (mc: Carballedo)
(ms15,14) 11142. Graxo e tonto non pode ser. (ms)
11129. Dios te libre de home que non fala e 11143. Hai homes de homes. (ms6,03v: D.E.
de can que non ladra. (ms10,028r: D.E.) Dispersos)
11130. Do qu' tonto e non sabe, tea Dios 11144. Hai homes, homios, macacos e
piedade. (ms21,27v: Berms) macaquios. (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial:
11131. Do run home grdate e do bon non te Graba, Silleda, PO)
fes nada. (ms-LU: seminarista annimo: algn 11145. Home a quen moitos temen, a moitos
lugar de Galicia) ten que temer. (ms10,028r: D.E.)
11132. Errar de homes e ser herrado de 11146. Home alleo nunca cheo. (mc: J.A.P.)
3721
bestas. (mc: C.A. A Nosa Terra) 11147. Home atrevido dura como vaso de
3723
(es) Errar es de hombres, y ser herrado, de vidro. (mc / ms-LU: seminarista annimo:
bestias. (R. Marn) (ct) Los homes fan las algn lugar de Galicia)
erradas, no las montanyas. (R. Marn) (pt) Homem atrevido, dura como vaso de
11133. Escudeiro mancebo, ditate tarde e vidro. (Chaves) (es) Hombre atrevido, odre
levntate cedo. (ms21,03v: Berms) de buen vino, y vaso de vidrio, duran
11134. Escudeiro mancebo, ditate tarde, poquito. (Correas)
levntate cedo. (ms: A.S.A.) 11148. Home avisado, medio asoballado.
(ms10,028r: D.E.)
(pt) O escudeiro, deita-se tarde e levanta-se
cedo. (Chaves) 11149. Home barbudo, home forzudo. (ms-SA:
Celestino Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis,
11135. Estn os homes mis cheos de Vilasantar, C / Lus Vzquez Veiga)
mulleres feas que o lobo de comer 11150. Home barrigudo non mui agudo.
ovellas. (mc: Tuiriz, Monforte) (mc)
11136. Fuches por besta e vieches por (es) Hombre cabezudo, poco sesudo.
burro; fixeches as un viaxe papudo. (Castillo) / Hombre cabezudo, nunca
(ms15,17) talentudo. (Id.)
11137. Galn de muitas damas nunca ten os Lo dice el cast. del cabezudo.
ollos quedos. (ms-LU: seminarista annimo: algn 11151. Home borracho, seal de macho. (ms:
lugar da provincia de Lugo) Santiago)
11138. Grdate de can que non ladra e de 11152. Home bravo e mandn, pra meu
home que non fala. 3722
(mc: A.N.) amigo non. (ms10,028r: D.E.)
(pt) Guarda-te do co que no ladra e do 11153. Home calado bo pr ganado. (ms-SA:
homem que no fala. (Chaves) (es) Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
Gurdate de hombre que no habla y de 11154. Home calado vale por cento. (ms5,009)
perro que no ladra. (R. Marn) 11155. Home casadeiro, nin boa meda nin
Como: Aparta sempre... bon palleiro. (ms-LU: seminarista annimo:
11139. Grdate de home mal barbado e de Guntn, LU)
lobo esfameado. (ms10,028r: D.E.) Var.: Home xornaleiro, nin boa meda nin bon
11140. Grdate de home mal barbado e de palleiro. (ms-LU)
vento acanalado. (mc: J.P.) 11156. Home casado, burro estropeado. (ms-
SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO / Juan Carlos
(pt) De homem sem barba, co com baba e Couselo Gago / ms-SA: Serafn Caamao Cernadas:
de boi de rabo alvo, pe-te a salvo. Esteiro, Muros, C)
(Chaves) (es) Gardate de hombre mal 11157. Home casado, muller . (mc: J.A.P.)
barbado, y de viento acanalado. (R. Marn) Var.: Home casado, nin muller . (ms15,44:
(ct) Guardat del home mal barbat, i del Monforte)
vent acanalat. (Alberola) / Guardat del
11158. Home cazador e troiteiro, nin boa
home moix com del gat i de vent qu'entre
per farat. (Id.) meda nin bo palleiro. (ms-SA: Jos M. Gulas
Rivas: Forcarei, PO)
11159. Home celoso, o corno no ollo.
(ms10,028r: D.E.)
3721
ms4: ser herrador.
3722 3723
ms3: d'o can, d'o home; ms4: d'o can, do home. ms-LU: como o vaso de vidrio.
11160. Home cobizoso, de todo fai lea. (mc: 11174. Home coxo e can rabelo, renego del
C.A. A Nosa Terra) como do demo. (ms-LU: seminarista annimo:
(ct) Hme codicis, de tota llenya fa feix. algn lugar da provincia de Lugo)
(Alberola) 11175. Home coxo e can sin rabo, pra
11161. Home con mandil, cgome nil. amolalo. (mc: S.P.P.-Ultreya / ms6,03v: Portela
(ms21,03v: Berms) Pazos, en Ultreya)
11162. Home con saia, nin home nin nada. 11176. Home de barba mida e muller
(mc: Bucios-F.V.S / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
sabidora non dan axuda. (mc: C.A. /
ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
11163. Home cordo e boi mallado, pola
11177. Home de barba roiba, cargue con el
carrilleira do carro. (mc: Paradela)
quen queira e quen poida. (ms10,028r: D.E.)
11164. Home cordo e boi mallado, por o
11178. Home de barba rubia, unha diche,
camio do carro. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
outra cuida. (mc: A.S.A.)
(pt) Homem de barba ruiva, uma faz outra
11165. Home cordo e boi mallado, sempre
3724 cuida. (Chaves)
polo camio do carro. (ms21,06r:
Variante de otro ya registrado.
Berms)
11179. Home de barba ruiba, unha dice,
11166. Home cordo, boi mallado, por a
outra cuida. (ms18,72r: A.S.A.)
carrilleira do carro. (ms-LU: seminarista 3726
annimo: Paradela, LU) 11180. Home de bigote escusa dote. (mc:
Bucios-F.V.S.)
11167. Home coxo e can rabelo, arrenega
Lo habamos odo de la mujer, sin
deles coma do demo. (ms-LU: seminarista
extraeza alguna. En la comarca de
annimo: Lugo, Lugo, LU)
Carballedo a la que pertenece Bucios, lo
11168. Home coxo e can rabelo, arrenega dil dicen tambin del hombre.
coma do demo. (ms-LU: Recaredo de la Fuente 11181. Home de capa e galero o que eu
Prez: Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951))
En general los hombres cojos y los perros quero. (ms5,136: Aguada)
de rabo recortado (de rabo ms pequeo Se pone en boca de las mozas casaderas.
que de ordinario) son malos. Era el hombre a quien tenan por noble y
formal, cuyo matrimonio era por lo tanto
11169. Home coxo e can rabelo, arrenego dil
conveniente. Galero = sombrero. La voz
coma do demo. (ms-LU: seminarista annimo: galero en el sentido expresado ha casi
algn lugar da provincia de Lugo)
desaparecido del habla vulgar. La usan de
11170. Home coxo e can rabelo, desconfa dil vez en cuando los ancianos.
coma do demo. (ms14,16) 11182. Home de dous falares, nin na vila nin
11171. Home coxo e can rabelo, desconfiar noutros lugares. (ms10,028r: D.E.)
dil coma do demo. (ms-LU: seminarista 11183. Home de feito, pelo no peito. (ms10,028r:
annimo: Bucios, Carballedo, LU) D.E.)
11172. Home coxo e can rabelo, fuxe del 11184. Home de mandil, cgome nil. (ms-LU:
3725
como do demo. (mc: Sarria / ms4: F.V.S. / seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia / Lugo)
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia 11185. Home de moita lngoa, pra quen o
de Lugo)
Var.: De home coxo e can rabelo arrenego queira. (ms10,028r: D.E.)
como do demo. (ms4: V.R. y A.R.) / De coxo e 11186. Home de moita panza ten a vida
can rabelo, lbrenos Dios como do demo. (ms4: abandonada. (mc: Santiago)
A.S.A.) / De home roxo e can rabelo arrenego 11187. Home de moita parola, todo
como do demo. (ms4: V.R. y A.R.) faramalla. (ms10,028r: D.E.)
11173. Home coxo e can rabelo, pra fervelo. 11188. Home de moita verba, home de moita
(mc: G.P.) perda. (ms6,04v: Victoriano Taibo)
3727
11189. Home de moita lengua, pouco val.
(mc: C.A. A Nosa Terra)
3724
Home cordo e boi mallado sempre pol'o camio d'o
carro.
3725 3726
ms4, ms-LU (Lugo) e ms-LU (Galicia) coma do V. Muller con bigote casi sin dote en Mujer.
3727
demo; ms-LU (Galicia): d'il. ms4: lengoa.
Var.: Home de moita lengua, todo m[erda]. (es) Cazador, pescador y gaitero, nunca
(A.S.A.) tendrn mucho dinero. (mc: Sbarbi / ms:
(es) Hombre hablador, nunca hacedor. (R. Jara)
Marn) 11205. Home grande ponte na via que,
11190. Home de moitos oficios non sabe ben anque non caves, fas cuadrilla. (mc: Viana,
ningn. (mc: Bucios) Chantada-F.V.S. / ms14,17)
11191. Home de moitos oficios, pobre seguro. 11206. Home grande ponte na via: anque
3730
(ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) non caves, fas cuadrilla. (ms-LU:
11192. Home de moitos oficios, pouca seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
3728 / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
ganancia. (mc: C.A. A Nosa Terra /
ms10,028r: D.E.) 11207. Home grande tente na via: anque
(es) Hombre de oficios muchos, no gana el non caves, fas cuadrilla. (ms-LU: seminarista
pan con ninguno. (R. Marn) / El pobre annimo: Bucios, Carballedo, LU)
tenga un solo oficio y ese bien sabido. (ct) 11208. Home grande, patas de alambre. (mc:
Hme de molts oficis, pcs beneficis. La Corua)
(Alberola) 11209. Home honrado, antes morto que
11193. Home de moitos oficios, ... (ms-LU: aforcado. (ms10,028r: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 11210. Home honrado, polo camio do carro.
11194. Home de pedra, home de merda. (mc: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Santiago) provincia de Lugo)
11195. Home dreito parece mal feito. (ms: 11211. Home informal, maraa sin costal.
Baralla) (mc: Bucios)
Dreito = de pie. 11212. Home instrudo e de insino, calcula
11196. Home estrevido dura o que dura un sempre con tino. (ms4: J.P.)
vaso de vidro. (ms10,028r: D.E.) 11213. Home lacazn, na leira llo conocern.
11197. Home falador esbardalla a mis e (ms10,028r: D.E.)
millor. (ms10,028r: D.E.) 11214. Home lampo e can rabelo, desconfa
3731
11198. Home falangueiro non garda secreto. del coma do demo. (ms21,02v: Berms /
(ms10,028r: D.E.) ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
11199. Home farto non paniego. (mc: Bucios) de Lugo)
(es) Hombre harto no es comedor. 11215. Home lampo e can rabelo, desconfa
(Correas) deles como do demo. (ms-LU: Jos Ballesteros
11200. Home feludo, home forzudo. (ms-SA: Alonso)
Jos Campos Lourido: Santo Ourente de Entns, Outes, 11216. Home lampo e can rabelo, desconfan
C) deles como do demo. (ms-SA: Jess Acua
11201. Home folgazn, no traballo llo vern. Garrido: Vilaboa, PO)
(ms10,028r: D.E.) 11217. Home lampo e can rabelo, desconfiar
11202. Home fraco, e non de fame. (mc: Bucios dil como do demo. 3732 (mc: Velle)
/ ms4: F.V.S.) (es) De hombre mal barbado, ni pasar por
Var.: Home fraco, e non de fame, non hai que o su lado. (R. Marn)
apae. (J.P.) 11218. Home lampo e can sin rabo, fuxe
(pt) Homem magro e no de fome, guarda-
deles como o demo. (ms-SA: seminarista
te dele como de outro homem (ou fugi dele annimo: algn lugar da provincia da Corua)
que mau homem). (Chaves) (es) Hombre
11219. Home lascivo, home perdido. (ms3 e
delgado y no de hambre, es ms fuerte que ms4: M.V.)
el alambre. (R. Marn)
11220. Home luareiro, nin boa palla nin bon
Porque es muy forzudo, como ensean las
siguientes variantes. palleiro. (ms15,01: Mato)
Luareiro = que anda con las fases de la
11203. Home gaiteiro, muller costureira, nin
luna.
boa meda nin bo palleiro. (ms: Santiago)
11221. Home lueiro non bon cosecheiro.
11204. Home gaiteiro, nin boa meda nin bon (mc: Taboada)
palleiro. 3729 (mc: Lugo / ms4: F.V.S.)
3730
ms-LU (Laiosa): fais cuadrilla.
3728 3731
En ms10 s.v. Hombre. ms-LU: dil.
3729 3732
ms4: bo palleiro. ms4: desconfa, coma.
(ct) Home lluner, no fa paller. (Alberola) (es) Hombre mujeriego, acaba consigo y
Lueiro = el que anda siempre mirando a la con su dinero. (R. Marn)
luna para guiarse por sus fases. (ms4) 11237. Home mullereiro prdese a si e perde
11222. Home madrugueiro non quer que o o dieiro. (mc: Santiago)
desperten. (ms10,028r: D.E.) 11238. Home namorado deixa a casa sin
11223. Home marieiro, home larpeiro. (ms- sobrado. (ms10,028v: D.E.)
SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro, 11239. Home narigudo, poucas veces
Muxa, C)
cornudo. (ms10,028v: D.E.)
11224. Home mesquio, dispois de comer ten
11240. Home papn merece que lle canten o
fro. (ms10,028r: D.E.)
kirieleisn. (ms10,028v: D.E.)
11225. Home moi faladeiro, home moi 3737
11241. Home parlanchn, home run. (mc:
mintireiro. (ms10,028r: D.E.) C.A. A Nosa Terra / ms10,028v: D.E.)
11226. Home moi falador nunca foi bo La razn la da una cancin popular
cavador. (ms10,028v: D.E.) conocida: Home de moita parola / gasta a
3733
11227. Home morto non fai guerra. (mc: forza en parolar, / e, nin fai todo o que di, /
G.P. / ms10,028v: D.E.) nin tampouco di o que fai.
11228. Home morto non fala. (mc: A.S.A. / 11242. Home parlanchn, pra todos, mais
ms21,04r: Berms) non pra min. (ms10,028v: D.E.)
Var.: Home morto non d fala. (ms: Bucios /
11243. Home peludo, home forzudo. (mc: J.A.P.
ms10,028v: D.E.) 3734 / ms21,19v: Berms)
(pt) Homem morto, no fala. (Chaves) (es) (pt) Homem peludo ou forte ou amorudo.
Hombre muerto, no habla. (R. Marn) (ct) (Chaves) / Homem veloso, ou valente ou
Home mrt, no parla. (Alberola) luxurioso. (Id.) (es) Hombre muy velludo,
11229. Home morto non gana soldo. hombre forzudo. (R. Marn)
(ms10,028v: D.E.)
11244. Home peludo, home valente e
11230. Home morto nunca come pan.
(ms10,028v: D.E.)
forzudo. (ms10,028v: D.E.)
11231. Home morto pide rezos e responsos. 11245. Home peneiro, nin meda nin palleiro.
(ms10,028v: D.E.) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
11232. Home mozo que non troula, nin fuma,
11246. Home pequenio non sai de rapacio.
nin xoga, nin bebe, nin bica, nin cuspe (ms10,028v: D.E.)
no curro, mais que home burro. 11247. Home pequeno e can rabelo son os
(ms10,028v: D.E.)
dous levados do demo. (ms5,029)
11233. Home mui falador, home mui
11248. Home pequeno e can rabelo,
mentidor. (mc: C.A. A Nosa Terra)
desconfa del como do demo. 3738 (ms-LU:
(es) Hombre muy parlero no escapa de seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
embustero. (R. Marn) / Hombre palabrero,
11249. Home pequeno e can rabelo,
hombre embustero. (Id.)
desconfiar del como do demo. 3739 (mc:
11234. Home mui lumeiro, non moita meda
3735 Sober)
nin moito palleiro. (ms-SA: Jacinto 11250. Home pequeno e can rabelo, escapa
Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
deles coma do demo. (ms-LU: seminarista
11235. Home mui luneiro, nin moita meda
annimo: Ferreira de Pantn, LU)
nin moito palleiro. (ms-SA: Jos Buo 11251. Home pequeno ten fol de veneno. (ms-
Caamao, Erboedo, A Laracha, C) SA: Jos Lorenzo Via )
11236. Home mullereiro consigo acaba e co 11252. Home pequeno tente na via que,
3736
seu dieiro. (mc: M.V. / ms21,26v: Berms) anque non caves, fas cuadrilla. (mc:
A.S.A.)
3733
11253. Home pequeno, fol de veneno. (mc:
En ms10 s.v. Hombre. Terra de Melide / ms: Lameiro / ms11,46: C. de
3734
En ms10 s.v. Hombre.
3735
Adoita aparecer Home lueiro... para dicir que o exceso
de atencin la tampouco facilita os traballos agrcolas,
3737
pero Home lumeiro... tamn crea un refrn con sentido En ms10 s.v. Hombre.
3738
aludir home que pasa horas de mis beira do lume en ms-LU: dil coma du demo.
3739
vez de traballar. ms: d'il, d'u demo. (Existen das fichas deste mesmo
3736
mc: mulleireiro refrn. S nunha delas aparece a versin con d'u.)
Fonsagrada / ms21,04r: Berms / ms-LU: seminarista 11266. Home que fai moitas gracias tamn
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
fai moitas faltas. (ms10,028v: D.E.)
(pt) Homem pequeno, fole de veneno.
(Chaves) (es) Hombre chico, venenico. (R. 11267. Home que fa, muller qu'asuba e pita
Marn) / Hombre pequeo, frasquito de que canta com'o capn, na mia casa
veneno. (Id.) / Hombre pequeo, todo es non. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
veneno. (Id.) Pantn, LU)
De acuerdo con la cancin popular: Todos 11268. Home que fa, muller que asuba e
os homes pequenos / son feitos de mala galia que canta como o galo, arrenegar
masa / todas as horas do da / son agoiros deles como do diabro. 3742 (mc: J.A.P.)
nunha casa. 11269. Home que fa, muller que asuba e
11254. Home pesqueiro non fai o palleiro. (mc pita que canta como o galo, desconfa
e ms11,46: Fonsagrada-F.V.S.)
deles, que bos non son. 3743 (mc: Paradela)
11255. Home pobre, vida alegre. (ms21,12r:
Berms)
11270. Home que fa, muller que asuba e
11256. Home portuxs, muller asturiana e pita que canta como o galo, na mia
aire santiagus, vea o demo e leve os casa non fagan callo. 3744 (mc / ms4: F.V.S.)
tres. (mc) 11271. Home que fa, muller que asuba e
11257. Home precavido, oler o tabaco e o pita que cante coma un galo, na mia
vio. (mc: Bucios) casa non faga callo. (ms-LU: Trini Figueiras:
San Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
11258. Home preguiceiro, na festa afanoso. Crneas)
3740
(ms10,028v) 11272. Home que madruga, Dios o axuda.
11259. Home preguiceiro, na festa (ms10,028v: D.E.)
rebuldeiro. (ms10,028v: D.E.) 11273. Home que moito parola, non sempre
11260. Home prevenido non vencido. ten boa obra. (ms10,028v: D.E.)
(ms21,10r: Berms) 11274. Home que non ten cabeza, non
11261. Home prevenido val por dous. (mc: precisa bonete nin monteira. (ms10,028v:
Sarria) D.E.)
Var.: Home prevenido val por outros dous. 11275. Home que non ten muller, todo lle
(C.A. A Nosa Terra)
sale revs. 3745 (mc: Santiago)
(pt) Homem prevenido vale por dois.
(Chaves) / Homem prevenido a custo 11276. Home que non razona, que o demo o
vencido. (Id.) / O prevenido procede coma. (ms15,34r: Lugo)
seguro. (Id.) (es) Hombre apercibido, vale 11277. Home que traballa polo que non
por dos. (Sbarbi) (ct) Hme prevengut, val merece, co traballo non adoece.
per dos. (Alberola) (ms10,028v: D.E.)
11262. Home prevenido, nunca vencido. (mc: 11278. Home que fa, muller que asuba e
Camba) galia que canta com'o capn, na mia
(pt) Homem prevenido a custo vencido. casa non. 3746 (ms-LU: seminarista annimo:
(Chaves) (es) Hombre prevenido nunca fu Guntn, LU)
vencido. (Sbarbi) (ct) Hme prevegut, may 11279. Home rallante, home repugnante. (ms-
es venut. (Alberola) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia )
11263. Home que canta, muller que asuba, 11280. Home reidor, cabalo corredor, odre
ghalia que canta como o capn, na de bon vio, nunca dura moito. 3747
(mc:
mia casa non. 3741 (ms-SA: Jos Eiras Paz: A.S.A. / ms21,09r: Berms)
Amil, Moraa, PO) Var.: O home reidor, cabalo corredor e odre
11264. Home que d en vida o que ten, ou de bon vio, nunca duran moito. (A.I.) 3748
parvo ou tolo ou non anda ben.
(ms10,028v: D.E.) 3742
ms4: Home que pa [...] e muller que canta como o
11265. Home que empresta sin inters, galo [...] coma....
nunca rico . (ms10,028v: D.E.) 3743
ms4: com'o capn.
3744
ms4: e muller, pita que cante.
3745
ms: sal.
3740 3746
En ms10 s.v. Hombre. Home cue fa, muller que asuba e galia que canta
3741
Home que canta muller que asuba jalia que canta com'o campn, na mia casa non.
3747
como o capn xa mia casa nn. ms4: dura muito.
(pt) Cavalo rifador e odre de bom vinho, 11295. Home troiteiro, nin meda nin palleiro.
pouco se logram. (Chaves) (es) Hombre (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
rifador y caballo corredor, cuero de buen 11296. Home troi[t]eiro e muller costureira,
vino y bestia de andadura, nunca mucho nin boa meda nin bon palleiro. (ms-LU:
dura. (Correas) seminarista annimo: Terra Cha, LU)
11281. Home rezongn pide moito caldo e 11297. Home valente e bola de roo pouco
pouco lign. (ms10,028v: D.E.) duran. (mc: G.P.)
11282. Home roxo e can rabelo, desconfa del 11298. Home valente e bota de vio pouco
como do demo. 3749 (mc: Velle / ms4) duran. (mc: Carballedo / ms15,01: E. Carr Aldao,
(pt) Homem ruivo e mulher barbuda, de Literatura Gallega, 2 ed., 1911)
longe os sada. (Chaves) (es) Hombre rojo, (es) Hombre valiente no muere de viejo. (R.
ten con l mucho ojo. (R. Marn) / Hombre Marn)
rojo y el demuo, todo es uno. (Id.) (ct) 11299. Home valente e vio bon pouco
Home roig, no't faa goig. (Alberola) / 3753
duran. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
Hme rig, no't faa gig. (Alberola) / annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Hme rig y gos pelut, primer mrt que (ct) Hme valent y bota de v, pronte donen
conegut. (Alberola) f. (Alberola)
11283. Home roxo e can rabelo, renego dil 3754
11300. Home van, palla sin gran. (mc: C.A.
coma do demo. (ms-LU: Trini Figueiras: San A Nosa Terra)
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las (es) Hombre vano tiene lengua y no tiene
Crneas) manos. (R. Marn)
11284. Home ruadeiro, nin boa meda nin bo 11301. Home vermello e muller barbuda, de
palleiro. 3750 (mc: M.V.) lonxe os sauda. (ms10,028r: D.E.)
11285. Home seco, e non de fame, lbrate que 11302. Home vivo pide o seu. (ms10,028v: D.E.)
non te agarre. 3751 (mc: A.N. / ms-LU: Jess 11303. Home xeniudo, pequeno e burro. (ms-
Redondo C.: algn lugar do sur da provincia de Lugo) SA: Jos Duro Quintela: Burres, Arza, C )
11286. Home sin barba non val nada. (mc / 11304. Home xornaleiro, nin boa meda nin
ms4: F.V.S.) bon palleiro. 3755 (mc / ms4: F.V.S.)
(es) Hombre lampio, siempre es nio. (R.
11305. Home apasionado non quer ser
Marn)
aconsellado. (ms10,028r: D.E.)
11287. Home sin barba, muller con barba,
11306. Home apasionado non toma consello.
home tiple e muller tenor, lbranos (ms10,028r: D.E.)
Seor. (mc) 11307. Home cobarde non vale pra frade.
11288. Home sin cabeza non val pra testigo. (mc: Santiago)
(ms10,028v: D.E.) 11308. Homes bos e picheles de vio
3752
11289. Home sin muller, home non . (mc:
amainan o rudo. (ms10,028v: D.E.)
C.A. / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La
Corua) 11309. Lgrima de home, canto d, canto
11290. Home sin peito coma casa sin teito. come. 3756 (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms10,028v: D.E.) lugar de Galicia)
11291. Home tenor, home d'humor. (ms-LU: 11310. Mis vale un home ca sete mulleres.
Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) (ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C)
11292. Home torto e can rabelo, pra fodelo. 11311. Moito falar e pouco saber, moito
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) gastar e pouco ter, moito presumir e
11293. Home troiteiro e perdigoteiro, nin pouco valer, logo botan o home a
pan na hucha nin palla no palleiro. (mc) perder. (ms10,029r: D.E.)
11294. Home troiteiro, nin gra nin palleiro. 11312. Mozo rezador, vello aunador e frade
(ms-LU: seminarista annimo: Illn, Begonte, LU) corts, arrenegar dos tres. 3757 (ms: A.C. A
Nosa Terra / ms4: C.A. A Nosa Terra)

3748 3753
ms4: duran muito. ms-LU: pouco dura.
3749 3754
ms: dil. ms4: sen gran.
3750 3755
mc: non bon palleiro; ms4: nin bon palleiro. ms4: bo palleiro.
3751 3756
ms-LU: t'agarre. O orixinal di La grima de home canto da canto come.
3752 3757
ms6, 02v: sen muller. ms4: ayunador.
11313. Nada escapa s homes senn o vio 11333. O home de palla non val pra nada.
3760
que beben as mulleres. (mc: Bucios) (mc: Santiago)
11314. Non hai home cordo posto dacabalo. 11334. O home de toxo, polo pescozo. (mc:
(ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Santiago)
Chantada, LU) 11335. O home debe ulir a plvora, tabaco i-
11315. Non hai home pra home. (ms10,029r: augardente. 3761
(ms-LU: seminarista annimo:
D.E.) San Cristovo de Chamoso, O Corgo, LU)
11316. Non hai home quedo a cabalo. (ms6,03v: 11336. O home desgraciado por todos
D.E. Dispersos)
despreciado. (ms: Santiago)
11317. Non son as polainas, son as pernas do
11337. O home destemido ten medo de noite
home. (mc: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr Aldao,
Literatura Gallega, 2 ed., 1911)
polos camios. (ms10,029r: D.E.)
11318. Non son homes tdolos que se chegan 11338. O home discreto a nadie di o seu
s paredes. (ms15,16) secreto. (mc: Tuiriz, Monforte)
(es) El hombre discreto a nadie dice su
11319. Non son homes todos os que mexan
secreto. (R. Marn)
contra a parede. (ms10,029r: D.E.)
11339. O home lume e a muller estopa;
11320. Non todo home de pelo no peito ten 3762
chega o demo e sopra. (mc: S. Victorio de
que ser home de feito e dereito. (ms10,029r: Ribas de Mio / ms10,015v: D.E.)
D.E.) (pt) O homem fogo, a mulher estopa, vem
11321. Nunca un home faga mal. (mc: Bucios) o diabo e sopra. (Chaves) / Estopas ao p
11322. O boi donde pace i-o home onde nace. do fogo, no esto seguras. (Id.) / O lume
(ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) ao p da estopa, vem o diabo e sopra. (Id.)
11323. O boi pola corda e o home pola (es) El hombre es fuego; la mujer, estopa;
palabra. (mc: M.V. / ms21,27v: Berms / ms-SA: llega el diablo y sopla. (Sbarbi)
Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C / ms- 11340. O home lume, a muller estopa, vn
SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
u demo e sopla. (ms-SA: Vctor Maroo Pena:
Calvente, Oroso, C)
(es) El hombre por el verbo, y el toro por el
cuerno. (R. Marn) / El hombre por la 11341. O home o animal que tropeza das
palabra y el buey por el cuerno o por la veces na misma pedra. (ms-SA: Jos Barreiro
palabra. (Id.) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
11324. O burro o nico animal que tropeza 11342. O home e o oso, canto mis feo, mis
3763
das veces na misma pedra. (ms-SA: hermoso. (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms-LU:
Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C) Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Convento Las Crneas)
11325. O home aforrador non o millor. (mc)
11343. O home o nico animal que tropeza
11326. O home cando vai vello fai como o 3764
das veces na misma pedra. (mc:
can de palleiro. (mc: Santiago) Bucios)
11327. O home con guedellas e a muller sin 11344. O home enamorado nunca casa por
elas. (ms10,029r: D.E.) sobrado. (mc)
11328. O home chulo, nunca forzudo. (ms: (es) Hombre enamorado, nunca casa con
Santiago) sobrado. (Correas)
11329. O home de barbas rubias ha de ser Semejante, dice Bergua a Quien casa por
3758
bon cando os carballos dean uvas. amores, ha de vivir con dolores. Lo dice,
(mc / ms4: F.V.S.) porque guindole la pasin, no suele
11330. O home de ben non deshonra a escoger lo que ms le conviene.
ningun. 3759 (mc: M.V. / ms10,029r: D.E.) 11345. O home fiel, telo polo cordel. (ms4: G.S.
11331. home de mis saber, unha muller y A.mc: J.P.)
btao a perder. (ms10,029r: D.E.)
11332. O home de moita parola de pouca 3760
ms: pa.
obra. (ms10,029r: D.E.) 3761
O orixinal di O home debe ulir a plvora, tabaco y-
augardente.
3762
V. Entre o lume e a estopa vn o demo e sopra en
Ocasin. En ms10 s.v. Estopa.
3758 3763
ms4: ha ser bon. ms-LU: y'o oso.
3759 3764
En ms10 s.v. Hombre. ms: O home o animal....
Var.: Home fiel, todo polo cordel. (mc: J.P.) 11364. home ousado, a fertuna vnselle
3765
mao. (ms10,029r: D.E.)
11346. O home gaiteirio, a muller 11365. O home peludo home forzudo e
custureira, nin boa meda nin palleiro. barudo. (ms10,029r: D.E.)
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
11366. O home pensa e a muller d que
11347. O home gana a facenda e a muller pensar. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
conservaa. (ms10,029r: D.E.)
3766 11367. O home pensa e Dios dispensa.
11348. O home i-o can segn o afn. (mc (ms10,029r: D.E.)
/ ms4: F.V.S.)
3767 11368. O home pequeno, fol de veneno. (ms-
11349. O home i-o can van donde lle dan. SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
(mc: Corme)
3768 11369. home pillabn, teno sempre da ta
11350. O home i-o can van onde lle dan.
(ms21,14r: Berms)
man. (ms10,029r: D.E.)
11351. home lacazn, o caldo no pote e o 11370. O home pola palabra i-o boi pola
legn na man. (ms10,029r: D.E.) corda. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Carballedo, LU)
11352. O home mal falado no leito se
11371. O home pola palabra i-o boi polos
eslomba. (ms10,029r: D.E.) 3770
cornos. (ms-SA: seminarista annimo: algn
11353. O home mancebo gana, inda lugar da provincia de Lugo)
perdendo. (ms10,029r: D.E.) 11372. O home pon e Dios dispn. (ms10,029r:
11354. O home mantido estira o fro. D.E.)
(ms10,029r: D.E.) 11373. O home precavido, oler [sic] tabaco e
11355. home mesquio abndalle un o vio. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
foucio. (ms10,029r: D.E.) Galicia)
11356. O home mesquio non colle forzas 11374. O home prevenido nunca vencido.
con pan nin con vio. (ms10,029r: D.E.) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
11357. O home mira por razones e a muller 11375. O home prevenido vale por dous. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
por impresins. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: A Estrada, PO)
Forcarei, PO)
11376. O home probe, todo son maas; s
11358. O home moi picador non bo
veces boas e s veces malas. (ms10,029r:
mantidor. (ms5,033) D.E.)
El que castiga demasiado a los animales es 3771
11377. O home propn e dispn. (ms-SA:
porque no gasta en alimentarlos. Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin,
11359. O home mui luneiro non enche o C / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
palleiro. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, Ribela, A Estrada, PO / ms10,008v: D.E.)
PO) 11378. O home propn, Dios dispn, e a
11360. O home mullereiro consigo acaba e co muller todo descompn. (ms-SA: Manuel
seu dieiro. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Barrs Fachal / ms-SA: seminarista annimo: algn
Maria de Ribela, A Estrada, PO) lugar da provincia da Corua)
11361. O home na praza e a muller na casa. 11379. O home propn, Dios dispn, a pita
3769 3772
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO / pon i-a muller descompn. (mc / ms4:
ms10,029r: D.E.) F.V.S.)
11362. O home no seu querse parecer e non (es) El hombre pone, Dios dispone y la
sabe a quen ha ser. (ms10,029r: D.E.) mujer lo descompone. (R. Marn)
11363. O home s corenta, ou vive ou 11380. O home que anda polo mundo, dorme
reventa. (ms10,029r: D.E.) onde cadra e come onde pode. (ms10,029r:
D.E.)

3765
Non atopamos este refrn na coleccin de Jacinto del
Prado. Pode ser un erro de transcricin de Vzquez Saco.
3766
V. O neno i-o can, asegn o afn en Niez.
3767 3770
Vid.Pra onde vai o can? Pra onde lle dan pan en O home po la palabra, yo boy po los cornos.
3771
Agrcolas (Animales). En ms10 s.v. Dios.
3768 3772
O home y'o can van onde lle dan. ms e ms4: e a muller. / V. O home propn e Dios
3769
ms-SA: plaza. En ms10 s.v. Hombre. dispn en Dios (Poder de Dios).
11381. O home que comenza a hinchar, se Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
vello, pra morrer; se mozo, pra
(es) El hombre, donde nace; y la mujer,
sanar. (ms10,029r: D.E.) donde va. (R. Marn)
11382. O home que faga un cento, a muller 11402. O home, na leira; e a muller, na
que non-a toque o vento. (ms10,029v: D.E.) lareira. (ms10,029r: D.E.)
11383. O home que hincha, si mozo, sana; 11403. O home, onde non sabe, husma. (mc:
si vello, na cova rincha. (ms10,029v: D.E.) A.S.A.)
11384. O home que non come, nunca bon 11404. O home, pola palabra; e o boi, pola
home. (mc: Santiago) 3775
corna. (mc: S. Victorio de R. de Mio /
11385. O home que sabe fumar, bota o fume ms10,029r: D.E.)
despois de falar. (mc: Santiago) (es) Al buey por el cuerno (o por el asta) y
11386. O home que ten muller, ten o que al hombre por la palabra. (Sbarbi)
Como: O boi pola corda... Ensea que el
quer. (ms21,14v: Berms)
3773 hombre queda tan atado por la palabra que
11387. O home querqueno todo veneno. da, como el buey uncido por el cuerno para
(ms10,104r: D.E.)
tirar.
11388. O home rico coa fama casa o fillo.
11405. O home, que ha de ser home, ha de
(ms10,029v: D.E.)
11389. home sin barba, nin medo se lle ten ter as pernas tortas, a barriga nas
nin respeto se lle garda. (mc: Santiago) illargas e unha xoroba nas costas. (mc)
11390. O home sin muller come donde quer. 11406. O mis grande enemigo do home foi
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) sempre o home. (ms10,029v: D.E.)
11391. O home todo o compn e a muller 11407. O que fai un home, outro o pode
todo descompn. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: facer. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
Forcarei, PO) 11408. O que moito come non bo home. (ms:
11392. O home valente home prudente. Santiago)
(ms10,029v: D.E.) 11409. O que nas gitanas se fa, non home
11393. home ventureiro ncelle a filla de cra. (ms: Santiago)
primeiro. (ms10,029v: D.E.) 11410. O que non cheira a vio ou a tabaco,
11394. O home mui luneiro, nin boa hucha non se lle pode chamar home. (mc: Puente
nin bo palleiro. (ms5,033) Arcediago)
11395. O home se equivoca; a muller a 11411. O que non home na terra, non
3776
equivocacin do home. (ms-SA: Juan Benito home na guerra. (mc: M.V. / ms-LU:
Filloy Rial: Graba, Silleda, PO) seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
11396. O home, cando rapaz, rei; de / ms21,29v: Berms)
mozo, capitn; de casado, burro; e de 11412. O que non ten bigote, n'o afeita; e o
vello, can. (mc: Sandis) que o ten, sempre o anda rascando. (ms:
Santiago)
11397. O home, cando vai vello, fai como o
11413. O que non ten sentido, home perdido.
can do palleiro. (ms-SA: Manuel Otero (mc: Santiago)
Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
11414. O que ten home, ten nome. (mc: A.N. /
11398. O home, de neno rei e de mozo ms4: N.V. 2 serie)
capitn, de casado pasa a burro, e de Tener hombre es contar con la proteccin
vello pasa a can. (ms-LU: seminarista annimo: del poderoso.
Bucios, Carballedo, LU) 11415. solteirn psalle como galia: que
11399. O home, de poucas palabras; e esas, morre nas maus da criada ou da zorra.
sabias. (ms10,029r: D.E.) (ms5,141: Montecalvo, Lugo)
11400. O home, de siso e mis de pico. 11416. Onde o home tose, fame foxe. (mc: M.L.)
(ms10,029r: D.E.) 11417. Os bois, polos cornos, e os homes,
11401. O home, donde nace, i-o boi, donde polas palabras. (ms-LU: seminarista annimo:
3774
pace. (mc: M.V. / ms21,20v: Berms / ms-SA: algn lugar da provincia de Lugo)

3773
Sen tema no orixinal.
3774 3775
ms21,20v: onde nace, e o boi onde pace; ms-SA: e boi En ms10 s.v. Hombre.
3776
donde. ms21,29v: n'e home; ms-LU: n-e home.
11418. Os homes mentireiros tn os dentes Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
Convento Las Crneas)
rareiros. (mc: Santiago)
11432. Sol madrugador, mozo rezador e
11419. Os homes non se miden pola estatura
vello corts lev'o demo-os tres. (ms)
senn pola gordura. (mc: Santiago)
Corts (galante).
11420. Os homes xusgan millor as cousas
11433. Tantas lle din home, que mal
alleas que as sas mesmas. (ms10,029v:
D.E.)
corazn lle poen. (mc: Bucios)
(es) Tantas le dicen al hombre, que mal
11421. Outros milleiros de homes que en
corazn le ponen. (R. Marn)
todos pases se cran, nacen e morren
11434. Tendo lingua e que comer vai o home
como os anos que se vivan. (ms: Santiago)
a onde quer. (ms10,029v: D.E.)
11422. Polas obras, e non polo vestido, o
11435. Todo o fan os homes e todo o paga o
home conocido. (mc: Tuiriz, Monforte)
dieiro. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.)
(pt) Pelas obras no pelo vestido o
homem conhecido. (Chaves) / O habito no 11436. Todos os homes pequenos son feitos
faz o monge, mas f-lo parecer de longe. de mala masa: a todas as horas do da
(es) Por las obras, no por el vestido, es el son aghoiros na casa. (ms-SA: Jos M. Gulas
hipcrita conocido. (Correas) Rivas: Forcarei, PO)
El castellano lo refiere particularmente al 11437. Un home con pereza un rel sin
hipcrita. cuerda. (mc: Santiago)
11423. Pra ser bon mozo hai que ter vara e 11438. Un home un home anque a muller
media de pescozo. (ms / ms4: F.V.S.) lle pegue. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
11424. Que o home se poida ver, como nos Salvador de Coiro, Cangas, PO)
crists da fonte, nos ollos da sa muller. 11439. Un home un home i-on peso gstase.
3779
(mc: M.V.) (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Tiene todas las trazas de una trada, por Carballedo, LU)
cierto, bien hermosa. 11440. Un home un home, inda que lle
11425. Santa Mara de Cambre, todos os pegue a muller. (mc: Fonsagrada)
homes pequenos teen a barriga grande. (pt) Um homem um homem e um gato
(ms11,56: Jos Sanjurjo Pedrouzo) um bicho. (Chaves)
3780
11426. Se tes home, non te mates; se non tes 11441. Un home un home. (ms6,03v,
3777
home, non te mates. (mc: Bucios / ms4: ms10,048r: D.E.)
F.V.S.) Dispersos.
3781
Compendio de todo un tratado de filosofa 11442. Un home i-unha capa todo tapa.
popular. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
11427. Se ves un home que lle falta un botn lugar da provincia de Lugo)
El hombre para la casa y la capa para el
da camisa, solteiro; pero si lle faltan
hombre. (mc) / El hombre para casa, y la
dous, casado. (ms15,44) capa para el hombre. (ms-LU)
11428. Sol madrugador e vello ruador, na 11443. Un home non unha ovella. (mc:
mia casa non quero nin o mellor. (ms- Bucios)
LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, (pt) Um homem um homem e um gato
Baralla, LU) um bicho. (Chaves)
11429. Sol madrugador, fraile rezador e 11444. Un home provenido vale por dous.
caballero mui corts, desconfa dos tres. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, C)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia 11445. Un home valente un teniente. (ms-SA:
de Lugo) Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
11430. Sol madrugador, home rezador e 11446. Unto no pote e no home bigote.
3778
frade corts, desconfiar dos tres. (ms: (ms15,14)
F.V.S.) 11447. Val quen ten, as campanas de Ton.
11431. Sol madrugador, home rezador e 3782
(ms: A.I.)
fraile corts, desconfa dos tres. (ms-LU:

3777 3779
ms4: e se non tes home. V. Un da un da i-on peso gastouse en Miscelnea.
3778 3780
V. Sol madrugadeiro, cura callejeiro; nin o cura bo En ms10 s.v. Miscelnea.
3781
nin o sol duradeiro en Agrcolas (Generales). ms e ms-LU: y-onha.
(pt) Vale quem tem. (Chaves) (ct) Val qui 11462. Honra dos amos a que se fai s
t; qui no t no val res. (Alberola) criados. (ms10,029v: D.E.)
11448. Vale mis home pequeno e agudo que 11463. Honra e proveito non caben baixo de
grande e burro. (ms-SA: seminarista annimo: un teito. (ms10,029v: D.E.)
algn lugar de Galicia)
11464. Honra e vicio non andan xuntos.
11449. Vale mis un burro vivo que un home (ms10,029v: D.E.)
morto. 3783 (mc: Santiago) 11465. Honra o bo pra que te honre, e o malo
11450. Vio bon e home valente pouco pra que te non deshonre. (ms10,029v: D.E.)
duran. (ms: Tuiriz) 11466. Honra os grandes e non te mofes dos
(pt) Valentes e vinho bom, duram pouco. pequenos. (ms10,029v: D.E.)
(Chaves) (ct) Hme valent y bota de v,
11467. Honra sin proveito, anelo no dedo.
pronte donen f. (Alberola) (ms10,029v: D.E.)
11451. Xa-comn era gaiteiro. (ms: Bucios) 11468. Non honradez probada a que non
atentada. (ms10,029v: D.E.)
HONRA 11469. Quen s seus se parece, honra
11446. A honra canto mis crece mis fame merece. (ms10,029v: D.E.)
mete. (ms10,029v: D.E.)
11447. A honra da muller moito coidadio HORA
quer. (ms10,029v: D.E.) 11470. A hora mala pra quen a esquece,
11448. honra da muller non se lle debe que ela estaba deitada. (ms10,030r: D.E.)
chncar tan xiquer. (ms10,029v: D.E.) 11471. A hora mala, pra quen mal me quer e
11449. A honra e a muller son coma o vidro ben me fala. (ms10,030r: D.E.)
pra se romper. (ms10,029v: D.E.) 11472. A hora sea boa e o mercado espeso.
(ms10,030r: D.E.)
11450. A honra de quen a d. (ms10,029v: D.E.)
11473. A toda hora hai quen se ri e quen
11451. A honra e o cristal logo se poden
chora. (ms10,030r: D.E.)
crebar. (ms10,029v: D.E.)
11474. Antes da hora, moi contento e ledo; e
11452. A honra e o vidro non queren mis
chegada a hora, moito medo. (ms10,030r:
que un golpio. (ms10,029v: D.E.) D.E.)
11453. A honra est en quen a gana. 11475. Casars en mala hora e ters pan e
(ms10,029v: D.E.)
cebola. (ms10,030r: D.E.)
11454. A honra est no que a d. (ms10,029v:
D.E.) 11476. Csenme noramala, que mis vale
11455. A honra logo se escacha. (ms10,029v: algo que nada. (ms10,030r: D.E.)
D.E.) 11477. Dunha hora a outra hora, ou morre
11456. A honra non ten mis que un camio un ou millora. (ms10,030r: D.E.)
moi estreitio. (ms10,029v: D.E.) 11478. Unha hora millora outra. (ms10,030r:
11457. A honra val mis tela que merecela. D.E.)
(ms10,029v: D.E.)
11458. A que honrada sin combate, non se HORCA
gabe; a que non cai sendo atentada, esa 11479. A forca, pra seu dono. (ms10,23r: D.E.)
si que honrada. (ms10,030r: D.E.)
11459. Co que te has de honrar non-o teas HORMIGA
detrs do lar. (ms10,029v: D.E.) 11480. A formiga tamn quer a sa
11460. Do que te ha de honrar precura non compaa. (ms10,23r: D.E.)
abusar. (ms10,029v: D.E.) 11481. Cada formiga ten a sa irra. (ms10,23r:
11461. Do que te has de honrar non te has de D.E.)
aproveitar. (ms10,029v: D.E.) 11482. Cando a formiga se quer perder, aas
novas lle queren nacer. (ms10,23r: D.E.)
11483. D Dios aas formiga pra que morra
3782
Contn a indicacin Hombre no ms. V.
mis axia. (ms10,23r: D.E.)
Onomatopeyas.
3783
V. Mis vale burro vivo que sabio morto en Necedad.
HORMIGUERO 11503. Hspede que se convida, fcile de
11484. Asenteime nun formigueiro, douche contentar. (ms10,030r: D.E.)
diao o asentadeiro. (ms10,23r: D.E.) 11504. Hspede tardeiro non vn valeiro.
11485. Senteime enriba de un formigueiro, e (ms10,030r: D.E.)
nunca tiven tan mal asentadeiro. 11505. Moito gasta o hspede que vn pero
(ms10,23r: D.E.) mis gasta o que o mantn. (ms10,030r:
D.E.)
HOZ
11486. A fouce, na leira ou no monte. HUEVOS
(ms10,23v: D.E.) 11506. Doume Dios un ovo e deumo grolo.
11487. A fouce, no prado; e o boi, no arado. (ms10,074r: D.E.)
(ms10,23v: D.E.) 11507. Dun ovo sai unha galia. (ms10,074r:
11488. Onde vai a fouce, vaia o mango. D.E.)
(ms10,23v: D.E.) 11508. O primeiro ovo saliume grolo.
(ms10,074r: D.E.)
HUCHA 11509. Ovos soilos, comida por todo.
(ms10,074r: D.E.)
11489. Coa hucha valeira non se fai feira.
(ms10,030v: D.E.) 11510. Se queres ter ovos, mantn a galia.
(ms10,075r: D.E.)
11511. Toma un ovo e nchete. (ms10,075r: D.E.)
HUERTA. V. tamn Coles, Manzana, Nabia, Nabos,
Naranja, Nogal, Nueces, Sanda, Tomate, Verdura. 11512. Toma un ovo e frtate. (ms10,075r: D.E.)
11490. Este ir e vir horta traime morta. 11513. Un ovo quer sal, e fogo, e unha culler,
(ms10,030r: D.E.) e todo; e non mis que un ovo.
11491. Horta de pasatempo quer tempo. (ms10,075r: D.E.)
(ms10,030r: D.E.)
11492. Horta e torta, moza e poldra e muller APROVECHAR LA OPORTUNIDAD
que mira mal, qurense saber tratar. 11514. Mis quero agora ovos que man
(ms10,030r: D.E.) polos. (ms10,074r: D.E.)
11493. Horta sin auga, casa sin tellado e 11515. Millor son hoxe ovos que man
muller sin amor, non se sabe que pior. galia. (ms10,074r: D.E.)
(ms10,030r: D.E.)
11494. Nace na horta o que non sementa o HUIR
horteln. (ms10,030r: D.E.) 11516. Fuxe multit e ters quiet. (ms10,24r:
11495. Parvo quen entra na horta e non D.E.)
come froita. (ms10,030r: D.E.) 11517. Fuxe da ociosid se queres repousar.
(ms10,24r: D.E.)
HUESO 11518. Fuxe da quiet e non fuxas da virt.
11496. O so i-a carne dense do seu sangue. (ms10,24r: D.E.)
(ms10,073r: D.E.) 11519. Fuxn da chama e can na brasa.
11497. O que enva un so tn confianza no (ms10,24v: D.E.)
seu pescozo. (ms10,073r: D.E.) 11520. Fuxir e correr todo o mesmo.
(ms10,24v: D.E.)
11498. so que tocou en parte, hai que roelo
11521. Mis vale decir "aqu fuxeu" que
con arte. (ms10,073r: D.E.)
"aqu morreu". (ms10,24v: D.E.)
11499. Quen che d un so non te quer ver
11522. Non foxe do traballo, foxe do
morto. (ms10,073r: D.E.)
descanso. (ms10,24v: D.E.)
11523. Quen mis foxe, mis corre. (ms10,24v:
HUSPED D.E.)
11500. A hspede bo, prato grande. (ms10,030r:
D.E.)
HUMO
11501. Hspede con bonitura faille mal
11524. Fume e malas caras sacan xente da
bulsa. (ms10,030r: D.E.)
casa. (ms10,24r: D.E.)
11502. Hspede que chega con sol, colle o
millor. (ms10,030r: D.E.)
11525. Mis val fume da mia chaminea que
fume da allea. (ms10,24r: D.E.) IMPRUDENCIA. V. tamn Prudencia.
11526. Non nada, que do fume chora. 11543. Comprar sin poder, vender sin
(ms10,24r: D.E.) querer. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
11527. O fume descobre onde est o lume. Carballedo, LU)
(ms10,24r: D.E.) 11544. Comprar sin ter vender sin querer.
11528. O fume vaise fumeiro i-al faise o (ms14,17)
preguiceiro. (ms10,24r: D.E.) 11545. O que merca sin ter, vende sin
11529. O fume, a goteira e a muller brava querer. (ms: F.B.B. / ms4: M.L.)
botan o home fra da sa casa. (ms10,24r: Var.: Compro sin ter, vendo sin querer.
D.E.) (ms5,138: Sta. Eugenia de Asma)
11530. O fume, a pingueira i-a muller (pt) Quen compra o que no pode, vende o
paroleira botan home da casa, queira que no deve (ou quer). (Chaves) / Quen
ou non queira. (ms10,24r: D.E.) compra sem poder, vende sem querer. (Id.)
(es) Quien compra sin poder, vende sin
querer. (R. Marn) (ct) Qui compra ms del
HURTO. V. tamn Ladrn, Robo, Sablazo. que pt, desprs ho ha de vendre tot.
11531. que coce i-amasa non lle furtes a (Alberola)
fogaza. (ms10,24r: D.E.) 11546. Quen deixa os seus negocios polos
11532. Non hai millor bocado que o furtado. ajenos, non ten xucio. 3785
(ms: Bucios)
(ms10,24r: D.E.)
11547. Tira un a pedra e non sabe ond'ir
11533. O atopado non furtado. (ms10,24r: 3786
D.E.)
dar. (ms e ms3: M.V.)
11534. O que non furtan os ladrs acbase
nos rincs. (ms10,24r: D.E.) INCONSTANCIA
3787
11548. O mundo d moitas voltas.
(ms10,048r: D.E.)
HUSO
11535. Do fuso hase de esperar, que da roca
INDECISIN
non hai moito de fiar. (ms10,24r: D.E.) 11549. Se te como, non te deixo, e se te deixo,
11536. mal fuso crebarlle a roca polo mal
non te como. (ms-LU: seminarista annimo: algn
uso. (ms10,24r: D.E.) lugar da provincia de Lugo)
Indecisin.
IGLESIA. V. tamn Religiosos y morales.
11537. igrexa hase de ir de volunt; INDEPENDENCIA
guerra, de necesid e, convite, nin de 11550. A vida dos vagabundos unha vida
necesid nin de volunt. (ms10,030v: D.E.) real: de mozos polas tabernas e de vellos
11538. A uso de igrexa catedral, tal sern os no hospital. 3788 (ms21,30r: Berms)
fillos cal foron os pais. (ms10,030v: D.E.) 11551. A vida dos vagamundos unha vida
11539. Ben vella a igrexa e moitos van a real: de mozos polas tabernas, de vellos
vela pra recrearse nela. (ms10,030v: D.E.) no hospital. (ms: M.V.)
11540. Como quer que sea, mis preto est a 11552. Anque che son Xan Palomo, slo
taberna que a igrexa. (ms10,030v: D.E.) como como como. 3789 (mc e ms16)
(es) Juan Palomo, yo me lo guiso, yo me lo
IGNORANCIA como. (Sbarbi)
11541. Non hai nada tan estrevido como a Los que no consienten para nada la ayuda
iorancia. 3784 (ms10,066r: D.E.) ajena.

IJADA 3785
Contn a indicacin Imprudencia.
11542. Se queres ter sana a illarga, non
3786
Contn a indicacin Imprudencia. V. Tira un a pedra
e non sabe onde vai dar en Piedra.
cargues moita carga. (ms10,031r: D.E.) 3787
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Inconstancia.
3788
O orixinal di: A vida dos vagabundos e unha vida
real; de mozos pol'as tabernas e de vellos no hospital.
3784 3789
En ms10 s.v. Nada coa indicacin Ignorancia. ms: solo; ms16: sum Xan Palomo.
11553. Cada cual cos do seu igual. (mc) 11565. Cada un pa si val catro. (ms-SA: Manuel
Var.: Cada cual pra seu igual. (F.V.S.) / Cada Tojo Reboredo)
cal con seu igual. (J.A.P.) 11566. Cada un pensa de si o que eu penso de
(pt) Cada qual folgue com seu igual. min e o que ti pensas de ti. (ms10,121r: D.E.)
(Chaves) / Cada qual com seu igual e cada 11567. Cada un polo seu non goloso. (mc:
ovelha com sua parelha. (Id.) (es) Cada Bucios)
cual quiere a su igual, la burra quiere al 11568. Cada un pra si vale por dous. (mc: M.V.
borrico, y por eso se uen mal, un buey / ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin,
grande y otro chico. (Correas) (ct) Cada C / ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
qual ab son igual. (Alberola) Tom de Ames, C)
11554. Cada un ben sabe con qu lias cose. 11569. Cada un pra si, vale un sento. (ms-SA:
(mc) seminarista annimo: Louro, Muros, C)
(pt) Cada um sabe as linhas com que se 11570. Cada un raa onde lle proi. (ms21,17v:
cose. (Chaves) Berms)
11555. Cada un ben sabe nde lle manca o 11571. Cada un rasca pola sa conta. (ms5,133:
zapato. (mc: Tuiriz) Mondoedo)
Var.: Vase Cada un sabe onde o zoco lle 11572. Cada un sabe donde ll'apreta o
magoa. zapato. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(pt) Cada um sabe onde o sapato lhe da provincia de Lugo)
aperta. (Chaves) (es) Cada uno sabe dnde 11573. Cada un sabe nde lle proi. (ms)
le aprieta el zapato. (R. Marn) 11574. Cada un sabe onde o zoco lle magoa.
11556. Cada un busca o pan do seu mastigo. (mc: C.A. A Nosa Terra)
(mc: A.S.A.) (pt) Cada um sabe onde o sapato lhe
11557. Cada un d do que ten. (mc: Carballedo- aperta. (Chaves) (es) Cada uno sabe dnde
F.V.S.) le aprieta el zapato. (R. Marn) (ct) Cada
11558. Cada un do seu cu fai un pandeiro. sab aon li apreta la sabata. (Alberola)
(mc: C.A. A Nosa Terra) 11575. Cada un se entende no seu xeito e
3793
11559. Cada un do seu fai o que lle d a saca proveito. (mc e ms4: C.A. A Nosa
gana. (mc: C.A.) Terra / ms18,23r)
(es) Cada uno hace de su capa un sayo. (R. (pt) Cada qual sabe para seu proveito.
Marn) (ct) Cadsc fa lo que vl de lo seu. (Chaves)
(Alberola) 11576. Cada un se entende seu modo e os
3790 3794
11560. Cada un do seu fai un pandeiro. gatos maian soilos. (mc: C.A. A Nosa
(ms-LU: Lus Alonso Alonso / ms10,081r: D.E.) Terra / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La
11561. Cada un fai como sabe ou como pode. Corua)
(mc: C.A.) 11577. Cada un se raa onde sinta picazn.
(pt) Cada um faz no que sabe. (es) Cada (mc: C.A. A Nosa Terra)
uno hace lo que puede. (R. Marn) (ct) (pt) Cada um coa onde lhe come. (Chaves)
Cada fa lo que sab. (Alberola) (es) Cada uno se rasca donde le come.
11562. Cada un fai da sa capa un manto. (Correas) (ct) Cada es rasca all aon li
(mc: Tuiriz) pica. (Alberola)
(es) Cada uno hace de su capa un sayo. (R. 11578. Cada un se rasca onde lle proi. (mc:
Marn) M.V.)
11563. Cada un fai da sa capa un saio.
3791 (pt) Cada um coa onde lhe come. (Chaves)
(mc) (es) Cada uno se rasca donde le come.
(es) Cada uno hace de su capa un sayo. (R. (Correas) (ct) Cada es rasca all aon li
Marn) pica. (Alberola)
11564. Cada un fai da sa saia un manto.
3792 11579. Cada un sente o seu e ningn o alleo.
(mc: Tuiriz) (mc)
(es) Cada uno hace -o puede hacer- de su (pt) Cada um sente o seu e ningun o
capa un sayo. (R. Marn) alheio. (Chaves) (es) Cada uno siente su

3790 3793
En ms10 s.v. Pandero. ms4 e ms18,23r: ao seu xeito, porveito.
3791 3794
O orixinal di: Cada un fai da sua capa un sayo. O orixinal di: Cada un se entende seu modo, e os
3792
O orixinal di: Cada un fai da sua saya un manto. gatos mayan soilos. / ms6,02v: a seu modo, maian.
prdida. (R. Marn) (ct) Cada sent lo seu INFERIR
mal. (Alberola) 3801
11595. Polo fo vn o ovillo. (ms5,133:
11580. Cada un sinte as sas. (mc: Bucios) Santiago)
(pt) Cada um sente o seu e ningun o
alheio. (Chaves) (es) Cada uno siente su INFIERNO. V. tamn Religiosos y morales.
prdida. (R. Marn) (va) Cada sent lo seu 11596. De boas intencis est o inferno cheo.
mal. (Alberola) (ms10,031r: D.E.)
11581. Cada un tira do seu pra que lle 11597. Est o inferno cheo de mal
medre. (mc: Tuiriz) agradecidos. (ms10,031r: D.E.)
(pt) Cada um estima o seu. (Chaves) 11598. O inferno est cheo de bos desexos e o
11582. Cada un tira polo seu pra que lle ceo de boas obras. (ms10,031r: D.E.)
medre. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
11599. O inferno est cheo de bos desexos.
de Galicia)
3795 (ms10,031r: D.E.)
11583. Cada un tira sempre pra si. (mc:
C.A. A Nosa Terra)
(pt) Cada qual sabe para seu proveito. INGRATITUD
(Chaves) 11600. A ingratit seca a fonte da pied.
3796 (ms10,031r: D.E.)
11584. Cada un tira tras do que lle tira.
(mc: M.L. / ms10,130r: D.E.)
11585. Cada un trata do que mata. (mc / INJERTO. V. tamn Agrcolas, Poda.
ms21,14v: Berms) 11601. Marzo a chegar, tempo de inxertar.
(es) Cada uno trata de lo que mata. (R. 3802
(ms5,133: Santiago)
Marn) 11602. O enxerto hai que facelo a tempo.
11586. Cada un vai por donde camia. (mc: (ms10,013r: D.E.)
Palas-F.V.S.)
11587. Cando caias, se non te erguen, INTENCIN
procura erguerte. 3797 (mc: C.A. A. N. Terra) 11603. Dunha mala intenzn, librenos El
Var.: Cando cayas, se non te botan a mau, Seor. (ms10,031r: D.E.)
erte de teu.
11588. Debaixo do meu manto o rei mato.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
INTERS
11589. O que pode ser libre, non se cautive. 11604. Cand'o intrs tanto, deix'o amor en
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) blanco. 3803 (ms: Bucios / ms-LU: Paco de
11590. Onde queira que vaias, fai o que Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
3798
queiras. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Forcarei, PO) INVIERNO. V. tamn Agrcolas (Meses), Estaciones.
11591. Quen pode ser libre, non se cautive. 11605. Cando en inverno vires tronar, vende
(ms5,133: Mondoedo) os bois e btao en pan. (ms10,031r: D.E.)
11592. Tean os meus e non me mantean. 11606. Entre Santos e Navid inverno de
(ms9,11r: O. de Rey) verd. (ms10,031r: D.E.)
3799
11593. Un animal non quer outro. (ms:
11607. O gando no inverno ha de estar ben
Bucios)
comesto. (ms10,031r: D.E.)
11608. O gando no inverno quer estar ben
INDICIOS
11594. Onde hai xuncos, hai auga.
3800 mantido. (ms10,031r: D.E.)
(ms5,133: Santiago) 11609. Polo san Vicente perde o inverno un
dente. 3804 (ms10,116r: D.E.)
San Vicente (22 enero).
3795
mc: pre.
3796
En ms10 s.v. Tirar.
IRA
3797
O orixinal di: Cando cayas, se non te erguen, procura
3801
erguerte. Indica Inferir. V. Causas y efectos.
3798 3802
O orixinal di: Onde queiras que vayas fai o que Indica Ingertar. V. Agrcolas (Generales) e Agrcolas
queiras. (Meses. Marzo).
3799 3803
Contn a indicacin Independencia. Contn a indicacin Inters.
3800 3804
Indica Indicios. V. Propensin. En ms10 s.v. San Vicente coa indicacin Invierno.
11610. Da ira do seor e da tirria dos pobos, 11623. A castaa posta no camio do
Dios nos libre a todos. (ms10,031v: D.E.) vicio. (ms18,16r)
11611. Eu te castigara se non estivese cheo 11624. A castaa que est no camio do
de ira. (ms10,031v: D.E.) vecio. (mc: F.B.B. / ms21,21r: Berms / ms-SA:
11612. Ira de irmaus, ira de marraus. Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C / ms-SA:
(ms10,031v: D.E.) Daniel Garca Blanco: Bamiro, Vimianzo, C / ms-SA:
Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51))
11613. Ira de namorados, amores dobrados.
(ms10,031v: D.E.) 11625. A concencia anda ca comenencia. (ms-
LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
11614. Pr ira de Deus non hai casa forte.
(ms10,031v: D.E.) 11626. A concencia vaiche na comenencia.
(ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo, OU)
11615. Vivirs boa vida, se conts a ta ira.
3805 11627. A conciencia vaiche pr comenencia.
(ms10,143v: D.E.)
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
11628. consulta, o que con mentira vai, con
JUEGO DE LA BRISCA. V. tamn Lacras y vicios mentira volve. (ms9,12v: Silvarrey)
sociales, Tresillo.
11629. conta dos nosos traballos mantemos
11616. Aproveitador de tantos, perdedor de
nosos estados. (mc: Otero de Rey)
biriscas. 3806 (mc: Bucios)
3807 11630. conta dos porfiados viven nosos
11617. Sete, unha brisca gallega. (ms5,058)
Var.: Sete, unha brisca da aldea. (Silvarrey) estados. (mc: Tuiriz, Monforte)
Lo dicen los hombres de la Curia.
11631. A culpa nunca ten cara. (ms8,43r: O. de
JURDICOS Y SIMILARES. V. tamn Abogados,
Rey)
Contratos, Convenios, Defensa, Deudas, Diao,
Escribanos, Leyes, Mal gobierno, Mandar, Negacin, 11632. curta ou larga todas se pagan.
Pleitos, Pobreza (Pobreza e Ingenio), Poder, Prisin, (ms10,032v: D.E.)
Pruebas, Vida comercial y contratos. 11633. A falta de homes bos calquer
11618. A bond destroi a autorid. (mc: M.V.) alcalde. (ms-LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
Var.: A moita bond acaba ca autorid. 11634. A falta de homes bos, meu maridio
(Santiago) / A moita bond destroi a autorid. alcalde. (mc: C.A.)
3808
(mc: R. Marn / ms21,20v: Berms / ms-SA: (pt) Por falta de homens fizeram meu pai
Amador Darriba Mguez) / A moita bond creba a juiz. (Chaves) (es) A falta de hombres
autorid. (F.B.B.) buenos, hicieron a mi padre alcalde; o sois
(es) Bondad merma autoridad. (R. Marn) / alcalde, padre. (Correas) (ct) A falta de
S bueno; pero no tanto que se pierda el bns... mon pare era Alcalde. (Alberola)
respeto. (R. Marn) 3809
11635. forza aforcan. (mc: Bucios /
11619. A cada un o seu e a Dios o de todos. ms10,048r: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da (es) A la fuerza, ahorcan. (Sbarbi)
provincia de Lugo) 3810
11636. forza vaise forca. (ms10,049v:
11620. A cada un o seu, a Dios o de todos. Silvarrey)
(mc: La Corua) 11637. A frebe do aire, moito xusticia lle
(ct) A cadasc dona lo seu y tot a Deu.
vale. (mc: F.B.B.)
(Alberola)
11638. A froita que cai no camio do
11621. A cada un o seu. (mc: Sarria)
(pt) A cada um aquilo que seu. (Chaves) vecio. (ms15,52v)
(es) A cada uno lo suyo. 11639. A lei do emperador a do vencedor.
Norma y definicin de la justicia (mc: C.A.)
conmutativa. 11640. A mdico, confesor e letrado non-os
3811
11622. A castaa no souto, por un lado e por teas engaados. (mc)
outro e, cando est no camio, (pt) Ao mdico, ao letrado e ao abade, falar
verdade. (Chaves) (es) Al mdico, confesor
afuracarlle cun guizo. (mc: Bucios)
y letrado, no le traigas engaado. (Castillo)

3805
En ms10 s.v. Vivir coa indicacin Ira.
3806 3809
En mc atpase dentro do tema Lacras y vicios En ms10 s.v. Miscelnea.
3810
sociales. ms15,24r: horca.
3807 3811
Indica Juego de la brisca. O orixinal di: A mdico, confesor e letrado, non-os
3808
A. Darriba Mguez: destrue a autoridad. teas engaado.

Anterior Inicio Siguiente


11641. A merda non ten crella. (mc: M.L.) 11658. Adeministrador que adeministra e
11642. A merda non ten querella. (mc: F.B.B.) enfermo que se enxuaga, algo traga. (mc:
11643. A moita xente boa pr rei. (mc: C.A.)
Bucios) (es) Administrador, trasegador. (R. Marn)
11644. A ningun temas si andas direito. (mc: / Administrador que administra y enfermo
C.A.) que se enjuaga, algo tragan. (Castillo) /
11645. A poltica boa pra quen vive dela. Administrar y no comer de lo administrado,
3812
(mc: Bucios) caso es que nunca se ha dado. (R. Marn)
11646. porta cerrada o demo se volve. (mc: 11659. Afianzars e pagars. (mc: Bucios)
J.P.) 11660. Al van leises donde queren reises.
(pt) Porta fechada, sade da alma. (mc: C.A.)
(Chaves) (es) A puerta cerrada, el diablo (pt) L vao leis onde querem os reis.
vuelve la espalda. (R. Marn) (ct) A prta (Chaves) (es) All van leyes, do quieren
tranc, el dimni s'en torna. (Alberola) reyes. (Correas)
11647. porta cerrada o diablo se vuelve. 11661. Alcalde novo, todo xusticia. (mc: F.L.)
(ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Var.: Alcalde novo, todas son leises. (ms4:
Vimianzo, C) F.L.)
11648. A quen quites o sombreiro, nunca lle (ct) Alcalde nu, pres plena. (Alberola)
prestes dieiro. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 11662. Anda dereito, se ques ter proveito.
11649. A rabia, cando moita, fai calquera (mc: C.A.)
(pt) Anda direito se queres respeito.
cousa. (mc: Santiago)
3813 (Chaves)
11650. A razn non quer forza. (mc e ms4:
11663. ndaslle buscando os ps gato e
M.V. / ms4: C.A. A Nosa Terra / ms10,106r: D.E.)
(es) La razn no quiere fuerza, ni la fuerza vaslle encontrar catro. (mc: Tuiriz)
quiere razn. (Correas) (ct) La ra no vl (es) Andar buscando tres pies al gato.
fra. (Alberola) (Sbarbi)
11651. A rei morto, rei posto ou reino 11664. Anque non teo uas, meto cuas. (mc:
M.L.)
revolto. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
Pantn, LU) 11665. Ao bon pagador non lle doen costas.
(mc: C.A.)
11652. A rei morto, reino revolto. (mc: Tuiriz,
Monforte)
(pt) Ao bom pagador, no di o penhor.
(es) A rey muerto, reino revuelto. (Correas) (Chaves) (es) Al buen pagador no le duelen
prendas. (R. Marn) (ct) Al bn pagaor, no
11653. A roupa sucia lvase na casa. (mc:
Bucios)
li dlen prendes. (Alberola)
3814
(es) La ropa sucia se lava en casa. (R. 11666. Ao feito, peito. (mc: C.A. / ms10,019r:
Marn) D.E.)
(es) A lo hecho, pecho.
11654. A xusticia pior que o pedrazo: este
11667. Ao fritir ser o rir; ao cambiar ser o
deixa o chao i-a pedra, i-aquela todo
chorar. (mc: C.A.)
leva. (ms5,137: Aguada)
(es) Al frer es el rer, y al pagar ser el
11655. A xusticia, pra vencela, obedecela. (mc: llorar. (R. Marn)
Bucios)
No todos emplean el verbo vencer, pero tal 11668. Ao que llas fagas, llas pagas. (mc: C.A.)
es el sentido. 11669. Ao que lle importe o muo tea
11656. Abogado dormiln nada ten no conta do rodicio. (mc: F.B.B.)
caixn. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) 11670. Aos papeis e as mulleres hai que
Var.: Abogado que toma o sol, non ten mirarlles a cara e o cu. (mc: F.B.B.)
cartos no queixn. (Chantada) (es) El papel y la mujer, hasta el culo se le
11657. Abogado novo, xusticia polas ha de ver. (Sbarbi)
silveiras. (mc: F.B.B. / ms: La Corua / ms4: M.V.) Ha de leerse siempre el primero, para no
(es) Abogadito nuevo, perdido el pleito. comprometerse, firmando o aceptando lo
(Correas) / Abogado nuevo, pleito perdido. que no se quiere.
(Id.) 11671. Aqueles que queiras castigar, non-os
maltrates de palabra. (mc: Camba)
3812
ms: pr'o que.
3813 3814
ms4 (C.A.): quere forza. / En ms10 s.v. Razn. ms10: feito. En ms10 s.v. Hecho.
11672. Aqu non peco, que meu pai o (Correas) / Rien las comadres, y dcense
alcalde. (mc: C.A.) las verdades. (Id.)
(es) El que tiene el padre alcalde, seguro va 11687. As as fagas, as as teas. (ms10,042r:
a juicio. (Sbarbi) Silvarrey)
3816
11673. Arredor do ro pxenme a chorar mis 11688. Atrs anda quen o manda. (mc:
Tuiriz, Monforte)
penas e a auga me respondeu: "Non as
(es) Atrs viene quien las endereza. (R.
fagas, non as temas". (ms-LU: seminarista Marn)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
11689. Atrs dun rei xudo vn un cristiano.
11674. As castaas do camio son do vecio. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
da Corua) 11690. Abogado dormiln, nada seu no
11675. As comadres din sempre as verdades. caixn. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) de Galicia)
11676. As contas de Xan non son como as 11691. Azados relucientes, escaleiras dos
fan. (mc: F.B.B.) xuzgados e auntamentos cheas de
11677. As contas arregladas son medio musgo, o mdico a p i-o panadeiro a
pagadas. (mc: C.A.) cabalo, maneira de andar o inverno
11678. As cousas de palacio van despacio. gobernado 3817 (mc: Bucios-F.V.S.)
(ms-LU: seminarista annimo: Galdo, Viveiro, LU) 11692. Azads relucientes, escaleiras dos
11679. As cousas de palacio vense despacio. xuzgados e aun[ta]mientos cheos de
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, musgo, o mdeco a p i-o panadeiro a
LU)
cabalo; maneira d'andar o universo ben
11680. As extremas, direitas; de marco a
gobernado. 3818 (ms-LU: seminarista annimo:
marco non hai arco. (mc: Bucios) Bucios, Carballedo, LU)
11681. As medias son boas prs pernas. (mc: 11693. Ben parece o lindeiro entre eu e o
Carballedo)
meu compaeiro. (ms10,033r: D.E.)
Como el anterior. 3819
11694. Ben rei o que o rei non ve. (mc:
11682. As medias son boas prs ps. (mc:
F.B.B.)
Bucios / ms4: F.V.S. / ms11,12)
(es) Las medias, para las piernas. (Correas) 11695. Bens heredados non son comprados.
3820
/ Medias, las de las piernas. (R. Marn) / (mc: F.B.B.)
Medias, ni en las piernas. (Id.) 11696. Boas son mias vecias pero me
3821
Rechaza los tratos a medias, que siempre faltan tres galias. (ms-LU: seminarista
traen malos resultados. (mc) / Rechaza los annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
tratos a medias, como tener caseros o 11697. Bon abogado, vecio malo. (mc: Agro)
trabajadores del campo, con la condicin de (pt) Bom advogado, mau vizinho. (Chaves)
repartir la mitad de la cosecha. (ms11) / (es) Buen abogado, vecino malo. (Sbarbi) /
Dice que los negocios que tienen ms de un Un abogado es mal vecino. (Correas)
amo son enojosos de sustentar. Juega con la El vecino que se meta con l, como dice
palabra medias. (ms11) Sbarbi, saldr forzosamente perdiendo.
11683. As trampas andan nas feiras. (mc: 11698. Bos e maos mantn a cidade. (mc:
Bucios) A.S.A.)
11684. As trampas de san Xon, por donde (pt) Bons e maus mantm a cidade.
veen, van. (mc: Parga-F.V.S.) (Chaves) (es) Buenos y malos, todos son
11685. As trampias de san Xuan logo se ciudadanos. (R. Marn)
vern. (ms: G.P.)
11686. Asanse as comadres porque lle din 3816
mc: quenno manda.
as verdades. 3815 (mc, ms4 e ms18,70v: A.S.A.) 3817
ms4: auntamentos cheos.
(pt) Ralham as comadres, descobrem-se as 3818
O orixinal di: Azads relucientes, escaleiras dos
verdades. (Chaves) (es) Rien las xuzgados e aunmientos cheas de musgo, o mdeco a pe
comadres, y descbrense las poridades. y'o panadeiro a cabalo... maneira d'andar o universo ben
gobernado.
3819
ms4: o que ao rei.
3815 3820
mc: lles dn; mc e ms4: Aranse / Vzquez Saco ms4: Bens herdados.
3821
atribe no casteln a Chaves o que de Correas, e ns O orixinal di Boas son mihas vecias... pero me faltan
corrixmolo. tres galias.
11699. Boh? O papel terma do que lle compres de quien compr, que sabe lo que
poen. 3822 (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) cost. (Id.)
11700. Cada un quere levar a auga seu Porque lo heredado es regalado y lo
comprado sudado.
muo e deixa seco o do vecio. 3823 (mc:
Bucios / ms4: F.V.S.) 11709. Con home estudado non disputedes e
(pt) Cada um quer levar a gua ao seu con probe non preitedes. 3824 (mc: F.B.B.)
moinho, e deixar em seco o do vizinho. 11710. Con tolos e porfiados sostemos
(Chaves) (es) Cada uno quiere llevar el nostros estados. (mc: Bucios)
agua a su molino, y dejar en seco el del Var.: Con locos e porfiados sostemos nosos
vecino. (Sbarbi) (ct) Cadasc vl dur estados. (Dicen los curiales) (ms4)
l'aigua al seu mol, ms que quede en sec el Dicen los oficiales de la Justicia.
del ve. (Alberola) 11711. Consllate con quen seipa e acertars.
11701. Calan barbas onde os papeles falan. 3825
(mc: F.B.B.)
(mc: C.A.)
11712. Consellos a abogados, peitear a
(pt) Calem barbas e falem cartas. (Chaves)
(es) Callen barbas, y hablen cartas. carecas e catar pulgas a cas, son
(Correas) (ct) Callen barbes y parlen traballos vas. 3826 (mc: F.B.B.)
cartes. (Alberola) 11713. Conta feita media paga. (ms)
Es ocioso hablar cuando hay documentos 11714. Contas feitas non corren prisa. (mc:
que muestran lo que se quiere probar. Monforte)
11702. Cando fores Concello, acorda no teu 11715. Contas feitas son medias pagas. (mc:
e deixa o alleo. (mc: A.I.) M.V. / ms21,06v: Berms)
Var.: Cando foses ao Concello, acorda o teu e Var.: Contas feitas, medias pagas. (Lugo-
deixa o alleo. (F.B.B.) F.V.S.)
(pt) Quando fores a conselho, fala do teu e 11716. Contas da levadas son medias
3827
deixa o alheio. (Chaves) (es) Cuando vayas pagas. (mc: C.A. A Nosa Terra)
a concejo, deja lo tuyo y mira por lo ajeno. Var.: Contas da levadas, nunca son
(R. Marn) / Cuando fueres a concejo, equivocadas. (J.P.)
acuerda en lo tuyo y deja lo ajeno. (es) Cuenta ajustada es media pagada. (R.
(Correas) / Cuando furedes en corte, Marn)
procur por vos y no por otrie. (R. Marn) 11717. Contra da forza non hai resistencia.
11703. Cando se fai algunha trampa, est o (mc: C.A.)
demo e deixa o rabo fra da porta. (mc: (pt) Contra a fora, no h resistncia.
C.A.) (Chaves) (ct) Contra la fra no hi ha
11704. Cando sea alcalde o meu marido, resistncia. (Alberola)
nacer o pan cocido. (mc: J.P.) 11718. Correi, maas e zancas, que neste
11705. Castaa no souto, nin mia nin mundo non hai mis que trampas. (mc)
doutro. (mc: Bucios) 11719. Correi, mias chancas, que neste
11706. Coa autorid i-a inquisicin, chitn. mundo non hai mis que trampas. (ms-
(mc: A.S.A. / ms21,31r: Berms) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
11707. Coa vara con que midires sers 11720. Cu'autorid e coa inquisicin, chitn.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
medido. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar provincia de Lugo)
de Galicia)
11721. Cucharn, cucharetas, donde non te
11708. Compra a quen herdou e non a quen
chamen, non te metas. (ms-SA: Antonio
comprou. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba,
(pt) Compra a quem herdou, que no sabe C)
o que custou. (Chaves) (es) Cmprale al
heredero y no al que compr con su dinero.
(R. Marn) / Compra de quien hered y no
3824
ms4: non preiteedes.
3825
V. Consllate con quen sepa e, se ques acertar,
3822
O orixinal di Bo? O papel terma do que lle poen. acertas en Consejo oportuno y consejo tardo.
3823 3826
V. Cada un tira a auga para o seu muo, inda deixe ms4: Consellos e abogados; ms15,11: traballos en
seco o do vecio en Egosmo (Egosmo inclemente). / van.
3827
ms4: moio. ms4: medio pagas.
11722. Chamchesme a partir? Var.: Discurre mis un famento que un
Chamchesme a reir. (ms-SA: M. Gonzlez abogado. (Carballedo) / Discurre mis un
Fernndez) necesitado que un abogado. (F.V.S.)
11723. Chmame a partir? Chmame a (es) Mis discurre un hambriento que cien
reir. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da letrados. (Sbarbi)
provincia de Lugo) 11738. Do bo, boa prenda; e do mau non fes
11724. Chmasme a partir, chmasme a nada. (mc: F.B.B.)
3831
reir. (mc: F.B.B. / ms15,01: Carr Aldao) 11739. Do contado come o lobo. (mc: A.I. /
11725. Chorar con testigos e cumplir con ms3: A.N.V.)
(pt) Do contado come o lobo. (Chaves) (es)
amigos. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S)
De lo contado come el lobo, y anda gordo.
11726. D o seu a seu dono. (ms-SA: Francisco (De las reses lanares). (Jara)
Canosa Quintns)
Dcese figuradamente de los que
11727. Das ovellas contadas come o lobo e administran caudales ajenos, sobre todo, del
3828
anda gordo. (ms-LU: seminarista annimo: erario.
algn lugar da provincia de Lugo)
11740. Do dieiro prestado ningun encheu o
11728. De boca a boca vai un home forca.
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
sobrado. (mc: F.B.B.)
Var.: Do dieiro roubado ningun encheu o
11729. De ferreiro a ferreiro non corre
sobrado.
dieiro. (mc: F.B.B.) 11741. Do mal pagador, a paga en cinza. (mc:
11730. De ladra a ladra non hai distancia. F.B.B.)
(mc: C.A.) (es) Del mal pagador, en piedras. (R.
11731. De marco a marco non fai arco. (ms- Marn)
SA: Jos Manuel Area Alonso)
11742. Do prestado, mal recado. (mc: Mellid-
11732. De marco a marco non hai arco sen F.V.S.)
muro, rego ou valado. (mc: F.B.B.) 11743. Do ajeno, nin un pelo. (mc: Carballedo)
3829
11733. De marco a marco non hai arco. (es) De lo ajeno, ni aun un pelo. (R. Marn)
(mc: Bucios / ms3: M.V. / ms21,19v: Berms) 11744. Dos que van xusticia, o que gana
Var.: De marco a marco non hay rego torto.
queda en camisa i-o que perde, sin ela.
(ms4: C.A. A Nosa Terra) (ms5,057: Silvarrey)
11734. Debaixo de meu manto o rei mato. 11745. Durme dun trance quen nada debe.
(mc) 3832
(mc: C.A. / ms4)
(es) Debajo de mi manto al rey me mato.
(Correas) (es) Duerme a quien duele, y no duerme
quien algo debe. (Sbarbi)
11735. Debaixo dunha boa capa encrrase
Sbarbi recolle: Duerme quien duerme, e
unha mala abella. (mc / ms4: F.V.S.) non duerme quien algo debe.
11736. Demoucar benfeitar. (mc) 11746. Duro con duro non fai bon muro. (mc:
El colono tiene derecho a desmochar o A.N.)
podar los rboles del amo, porque la poda (pt) Duro com duro, no faz bom muro.
no deteriora, antes mejora la propiedad. / (Chaves) (es) Duro con duro, no hizo jams
Vase. Anuario de los [?] del ateneo buen muro. (Correas) / Yo duro y vos duro
ferrolano, pg. 363. (Incio). (ms4) / quin llevar lo maduro? (Sbarbi) (ct)
Demoucar trelo slo el Vocabulario Dur ab dur, no pt fer mur. (Alberola)
castellano-gallego de las Irmandades da Es difcil conocer el final de una porfa
Fala. Carr Alvarellos registra desmouchar, entre dos personas igualmente tercas.
por desmochar, podar con exceso. 11747. millor ser burro que alcalde:
11737. Discurre mis un famento que cen alcalde un hoxe e non ma, i-o que
letrados. 3830 (mc: Bucios) burro, burro sempre. (mc: Bucios)

3828
V. Do contado come o lobo, tamn en Jurdicos y
similares e Das sardias contadas come o gato en
3831
Martimos (Peces). Nunha segunda clasificacin temtica, V. tamn Agrcolas (Animales). / V. Das sardias
Vzquez Saco incluiu este refrn en Agrcolas (Animales). contadas come o gato en Martimos (Peces) e Das ovellas
3829
ms3: n'hai. contadas come o lobo e anda gordo en Jurdicos y
3830
V. Mis inventa un pobre que sete abogados en similares.
3832
Pobreza (Pobreza e ingenio). mc: que nada debe.
11748. En campos ben labrados excsanse seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
abogados. 3833 (mc: J.P. / ms4: F.V.S.)
11763. Fai mal e agarda que cha han de
11749. En canto a castaa est no souto, ou 3840
cobrar. (mc: C.A.)
ser mia ou doutro. 3834 (ms-SA: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Faze o mal, espera outro tal. (Chaves)
(es) Haz mal, espera otro tal. (Correas)
11750. En canto a castaa est no souto, ser
3835 11764. Fainas Xan e pagaas Pedro. (mc: Meiln)
pra ti ou pra outro. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
(es) Hcelo Haja, y azotan a Mazote.
(Correas)
11751. En canto a castaa est no souto, ser
11765. Fanse de noite e descbrense de da.
pra ti ou ser pra outro. (mc: Bucios) (mc: Bucios-F.V.S.)
11752. En canto hai pescozo naide est libre 11766. Feita a lei, feita a trampa. (mc: Bucios)
da forca. (mc: F.B.B.) (pt) Feita a lei, cuidada a malcia. (Chaves)
11753. En este tempo todos se volven ghastos (es) Hecha la ley, hecha la trampa; la
3836
e a culpa tena a Xunta d'Abastos. malicia, el engao. (Correas) (ct) Feta la
(ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val lley, feta la trampa. (Alberola)
do Dubra, C) 11767. Gusta a traicin, i-o traidor, non. (mc:
11754. En morrendo o arrieiro, sbese de A.S.A.)
3837
qun a recua. (mc: F.B.B.) (pt) Ainda que a traio agrade o traidor
(es) Hasta que no muere el arriero, no se sempre aborrece. (Chaves) / Ama El-rei a
sabe de quin es la recua. (Sbarbi) traio e o traidor no. (Id.) / Ama-se a
11755. Enfdanse as comadres porque lles traio, aborrece-se o traidor. (Id.) (es) La
contan as verdades. (Jess Vzquez: Sarria, traicin contenta, pero el traidor enfada.
LU) (Sbarbi)
11756. Enfdanse as mias comadres porque 11768. Hai moitos a cagar ordes e poucos a
lle dicen as verdades. (ms-LU: seminarista cumplilas. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Carballedo, LU)
11757. Entender de presos, carceleiros vellos. 11769. Hai moitos a dar ordes e poucos a
(ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) cumplilas. 3841 (mc: Bucios-F.V.S.)
11758. Entre marco e marco non hai arco. (es) Donde todos mandan, nadie obedece.
(ms-LU: seminarista annimo: O Incio, LU) (Sbarbi)
11759. Entrei salvo de culpa e pena; se 11770. Hai que ter razn, saber pedila e
3838
pecado tes, pecado che queda. (mc: haber quen a dea. (ms-SA: Francisco Canosa
Bucios) Quintns)
11760. Escpate da bulla si non queres ser 11771. Herdeiro de crego, libertino cego. (ms:
testigo nin parte. (mc: Bucios) M.V.)
(pt) De arrudos guar-te, no sers 11772. Home morto non fala. (mc: F.B.B. /
testemunha nem parte. (Chaves) ms21,04r: Berms)
11761. Escribe antes de dar e colle antes de 11773. Ladrs e encubridores, igual pena
escribir. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, merecen. (ms-LU: seminarista annimo: algn
PO) lugar de Galicia / ms18,65v: Camba)
11762. Eu t'usolvo de culpa e pena: se 11774. Ladrs i-acubilladores igual pena
pecado tes, pecado che queda. 3839
(ms-LU: merecen. (mc: Bucios-F.V.S. / ms12,001)
(pt) Tanto peca o que segura o saco como o
3833
ms4: escusanse. que para dentro mete. / To ladro o que
3834
V. Mentres a castaa est no souto, ou ser mia ou vai ao nabal como o que fica ao portal. /
de outro tamn en Jurdicos y similares. Tanta pena merece o / consentidor como o
3835
V. Mentres a castaa est no souto, ou ser mia ou ladro / To ladro o que vai a vinha
de outro tamn en Jurdicos y similares.
3836
como o que fica no portal. (Id.) / To
O orixinal di: En este tempo todos se volven jastos e a ladro o que vai vinha como o que fica
culpa tena a Xunta da bastos.
3837 espreita. (Chaves) / To ladro o que
V. En de morrendo o arrieiro, sbase de qun a
recua en Oficios. vai ao nabal como o que fica ao portal.
3838
V. Eu t'usolvo de culpa e pena: se pecado tes,
pecado che queda en Jurdicos y similares.
3839 3840
V. Entrei salvo de culpa e pena; se pecado tes, pecado ms4: cho han de cobrar.
3841
che queda en Jurdicos y similares. ms4: cagar ordes.
(Id.) (es) Si no hubiera encubridores, no (Id.) / Arde o verde pelo seco e paga o justo
habra ladrones. (Sbarbi) pelo pecador. (Id.) (es) Pagar justos por
Acubillador, es encubridor, de acubillar, pecadores. (ct) Pagar justs per pecaors.
encubrir. Acubillador = encubridor, falta en (Alberola)
nuestros diccionarios y es comn en la 11788. Moitas veces preso, seal de ir
tierra en la que hemos recogido el refrn. 3846
forca. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU:
(ms12,001) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
11775. Mis quero ver a mia vaca morta 11789. Muos de herdeiros e bens de
que a xusticia porta. (ms15,43: Lugo) menores son os piores. 3847 (mc: F.B.B.)
11776. Mis son os amenazados que os Vase en la seccin de Agrcolas,
acuchillados. (mc: J.P.) Generales: Bens de mens, bens de ladrs.
(pt) Mais so os ameaados do que os 11790. N'as fagas n'as temas. (ms-SA: Manuel
acutilados. (Chaves) (es) Ms son los Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
amenazados que los acuchillados. (Sbarbi) PO)
11777. Mal escapa o que a forca debe. (mc: 11791. Na casa de Xan Pelexn todos reen e
3848
F.B.B.) todos teen razn. (mc: F.B.B.)
11778. Mal escapa quen a forca debe. (ms-SA: 11792. Nadia as faga con intencin de non
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) pagalas. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
11779. Mal me queren os compadres porque da provincia de Lugo)
digo as verdades. (ms-SA: Antonio Iglesias 11793. Nadie as faga, que lonxe ou cedo
Duro: Carcaca, Padrn, C) todas as paga. (mc: R. Caruncho)
11780. Man sobre man, como a muller do Var.: Nadia as faga, que tarde ou cedo todas se
3842
escribn. (mc: C.A.) pagan. (M.V.)
(es) Mano sobre mano, como mujer de (pt) Ningum as faz que as no pague.
escribano. (Sbarbi) (Chaves) / Ninguem faz mal que o no
11781. Manda quen pode. (ms-SA: Francisco pague. (Id.)
Canosa Quintns) 11794. Nadie as faga, que tarde ou cedo
3843
11782. Mandar non quer par. (mc: A.N. / hanse saber. (mc: Santiago)
ms10,037r: D.E.) 11795. Naide as faga que tarde ou cedo todas
(pt) Mandar no quer par. (Chaves) (es) El
se pagan. (ms21,23r: Berms)
mandar no quiere par. (Sbarbi)
11796. Nin a cama dourada alivia o dolor nin
11783. Memento mei, Deus, quia ventus est,
3844 o bon cuarto a prisin. (mc)
daca os cartos e toma os paps. (mc:
M.V.) 11797. Ningun vai abogado que non vea
Var.: & Memento mei, Deus, quia ventus est, consolado. (mc: F.B.B.)
daca os cartos e toma os paps. 11798. Non as fagas sin intencin de pagalas.
11784. Mentres a castaa est no souto, ou (mc: Tuiriz, Monforte)
ser mia ou de outro. 3845
(ms-SA: M. (es) No las hagas y no las temas. (Sbarbi)
Gonzlez Fernndez) 11799. Non as fagas, non as temas. (mc:
11785. Millor ir crcel por dlas que Monforte / ms: Santiago)
Var.: Non as fagas, non as temas, qu'eu te
hospital por levalas. (mc: Bucios)
librarei delas.
11786. Moitas veces pag'as xusto por (es) No las hagas, no las temas. (Sbarbi)
pecador. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 11800. Non as fagas, que as pagas. (mc:
da provincia de Lugo) Santiago)
11787. Moitas veces paga o xusto polo 11801. Non as fai o gato o sbado que non as
pecador. (mc: Sarria) pague o domingo. (ms-LU: seminarista
(pt) Paga o justo pelo pecador. (Chaves) / annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Muitas vezes lazer o justo pelo pecador. 11802. Non asines carta que non leas nin
bebas auga que non vexas. (mc)
3842
ms: com'a.
3843
En ms10 s.v. Mandar.
3844
ms3: dcame os cartos; ms4: dacam'os.
3845 3846
V. En canto a castaa est no souto, ser pra ti ou ms4: sial; ms-LU: seal dir.
3847
pra outro e En canto a castaa est no souto, ser pra ti ms3: d'herdeiros.
3848
ou ser pra outro en Jurdicos y similares V. tamn Casa.
(es) Ni firmes carta que no leas, ni bebas 11816. Novos reis, novas leis. (mc / ms4: F.V.S.)
agua que no veas. (Correas) (pt) Novo rei, nova lei. (Chaves) (es) Nuevo
11803. Non bebas auga que non vexas nin rey, nueva ley. (Correas)
3849
firmes carta que non leas. (mc: C.A. A 11817. Nunca falta un manquio para o
Nosa Terra / ms18,34r) foucio. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
(pt) No bebas coisa que no vejas, nem da provincia da Corua)
assines carta que no leias. (Chaves) (es) 11818. O ben ganado lva'o diablo, e o mal
No bebas agua que no veas, ni firmes carta ganado lvao o demo e o amo. (ms-LU:
que no leas. (R. Marn) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Vase Non asines carta que non leas... 11819. O ben ganado lvao o diablo, i-o mal
11804. Non compres a quen comprou senn ganado, el i-o amo. (mc)
a quen herdou. (ms9,02r: Silvarrey) (pt) O bem ganhado se perde e o mal seu
11805. Non ben sentenciar sin ouvir amo e ele. (Chaves) (es) Lo bien ganado
acusado. (mc: Bucios) perece y lo malo ello y su dueo. (Correas)
Var.: Non ben sentenciar antes d'our Pone de manifiesto la facilidad con que
acusado. (F.V.S.) suele gastarse la fortuna, y especialmente,
(es) Para sentenciar un pleito, es necesario las mal adquiridas. (Bergua)
or a las dos partes. (Correas) 11820. O bon pagador dono das bulsas
11806. Non firmes cartas que non leas nin alleas. (mc: Bucios)
bebas auga que non vexas. (ms-LU: (pt) O bom pagador, da bolsa alheia
seminarista annimo: algn lugar da provincia de senhor. (Chaves) / O bom pagador
Lugo) herdeiro no alheio. (Id.) (es) El buen
11807. Non firmes cartas que non leas nin pagador, heredero es de lo ajeno, seor y
3850
bebas auga que non bebas. (ms-SA: dueo. (Correas)
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 11821. cabo de cen anos os reies son
11808. Non firmes o que non leas nin bebas o villanos. (mc)
que non vexas. (ms15,45v: Valle del Mao) (es) Despus de cien aos, los reyes son
11809. Non firmes o que non vexas nin bebas villanos; y, despus de ciento diez, los
agua que non vexas. (ms-LU: seminarista villanos son reis. (R. Marn)
annimo: algn lugar de Galicia) 11822. O costume fai lei. (mc: F.B.B.)
3851
11810. Non hai prazo serodio. (mc e ms: (es) La costumbre hace ley o tiene fuerza de
F.B.B. / ms10,098r: D.E.) ley. (Sbarbi)
(es) No hay plazo lejano. (R. Marn) 11823. cura i- xues hai que pagarlles cos
11811. Non hai plazo que non se cumpla. (ms- ps. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) Yendo a su casa.
11812. Ns por-o alleo e o demo polo noso. 11824. O delito arrastra. (ms8,50v: Silvarrey)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
11825. O fruto xeitoso fai o boi ladrn. (mc:
11813. Ns pr alleo i-o demo pr noso. (mc) Otero de Rey)
Var.: Ns polo alleo i-o demo polo noso.
11826. O gobernante, ollo por tras e ollo por
(pt) Nos pelo alheio e o diabo pelo nosso.
(Chaves) (es) Nosotros a lo ajeno y el diante. (mc: Bucios-F.V.S.)
vecino a lo nuestro. (R. Marn) 11827. O home adieirado nunca en xuicio
Equivale a Lo mal ganado se lo lleva el condenado. (mc: Tuiriz, Monforte)
diablo. 11828. O home ladrn ou criminal nunca en
11814. Nos tratos cos teus amigos, un papel e paz est. (mc: Santiago)
dous testigos. 3852 (mc: Bucios) 11829. O inters move os ps. (mc: Tuiriz,
11815. Novos herdeiros, pan nos comareiros. Monforte)
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, (es) El inters, mueve los pies. (R. Marn)
PO) 11830. O mis pagador sempre ten a
disculpa a seu favor. (mc: Santiago)
3849
ms18,34r: nin firmes cartas.
3850
O orixinal di: Non firmes cartas e non bey lexas nin
bebas auga que non bebas.
3851
ms: N'hay. / En ms10 s.v. Plazo.
3852
V. Entre amigos, un notario e cen testigos en
Desconfianza.
11831. mdico e letrado non lle teas 11844. O que con mentira vai xusticia, con
3853
enghaado. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: mentira volve. (ms8,32r: Silvarrey)
Forcarei, PO) 11845. O que contas non bota, contas
11832. O papel i-a muller hastra o cu lles hai n'atopa. (mc e ms4: M.V. / ms4: Fonsagrada-F.V.S.
que ver. (mc: F.L.) / ms21,22r: Berms)
(es) El papel y la mujer, hasta el culo se le Var.: O que contas non bota, contas non
ha de ver. (Sbarbi) saca. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
3854
11833. O papel rexe todo. (mc: M.V. / 11846. O que contas non bota, contas non
ms21,28r: Berms / ms10,081r: D.E.) atopa. (ms11,47: Comarca de Fonsagrada)
(es) Donde se escribi un papel, hay que 11847. O que d o que ten, non merece pena.
estar a lo que se dijo en l. (R. Marn) (mc: Santiago)
11834. O precurador como o disprizuador. 11848. O que d pan a can alleo perde o pan
(mc)
e perde o can. (ms-LU: seminarista annimo:
Se parecen en la naturalidad con que cada algn lugar de Galicia)
uno cumple su destino.
11849. O que de unha se escapa, cen anos
11835. O qu'apela, repela. (ms-LU: seminarista 3856
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
vive. (ms-SA: Manuel Lago Lpez / ms-SA:
Celestino Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis,
11836. O qu'escapa, ben libra. (ms-LU: Jess Vilasantar, C / ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
Redondo C.: Outeiro de Rei, LU)
11850. O que diante nace, diante pace. (mc:
11837. O que afora, bota fra. (mc: F.B.B.) Lugo / ms17,002)
11838. O que antes nace, antes pace. (mc: (pt) Quem antes nasce, antes pasce.
Carballino / ms15,55: Carballedo) (Chaves)
Var.: Quen antes nace, antes pace. (F.V.S.) Vase O que antes nace, antes pace.
(pt) Quem antes nasce, antes pasce. 11851. O que do seu fai alleo, colla pallas e
(Sbarbi) (es) El que antes nace, antes pace. 3857
mtaas no seo. (mc: Terra de Melide / ms:
(Sbarbi) / Quien primero nace, primero V.R. y A.R. / ms-LU: seminarista annimo: algn
pace. (R. Marn) lugar da provincia da Corua / ms-SA: Jaime Friz
Alude a los mayorazgos que se llevan la Vzquez: Arza, C)
mayor parte de la hacienda. 11852. O que do seu fai alleo, colla un corno
11839. O que ben anda, ben acaba. (ms-SA: e mtao no seo. (ms-LU: seminarista annimo:
Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso)) algn lugar de Galicia)
11840. O que ben escapa, ben libra. (ms8,05r: 11853. O que do seu fai alleo, colla unha
Silvarrey)
pedra e mtaa no seo. (mc: Carballedo / ms4:
Por ejemplo cuando a uno le espera una F.V.S.)
paliza y escapa.
11854. O que do seu fai alleo, colla papeles e
11841. O que coa curia ha tratar, non sea
mtaos no seo. (mc: Santiago)
curto no andar. (mc: M.L.) Vase O que do seu fai alleo...
Lo recoge la cancin popular: A aquel que
11855. O que do seu fai alleo, mete as pallas
bo preiteante / hselle de conocer / en te-la
boca fechada / franca a bulsa e listo o p. no seo. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
11842. O que compra con dieiro que non 11856. O que do seu fai alleo, mete cagalls
seu, non diga que compra senn que no seo. (ms21,06r: Berms)
vendeu. 3855 (mc: M.V. / ms21,23r: Berms) 11857. O que do seu fai alleu, colla as mans e
Var.: O que merca con dieiro que non metas no seu. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
seu, non diga que merca senn que vendeu. 11858. O que dunha se escapa, cen anos
(F.B.B.) vivir. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
11843. O que compra con dieiro que non Santiago de Compostela, C)
seu, non diga que comprou senn que 11859. O que de lei, casa lle ha de vir. (mc:
Tuiriz, Monforte)
vendeu. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-
1951)) 11860. O que escapa, ben libra. (mc: Santiago)

3853 3856
O orixinal di: O medico e o letrado non lle teas ms-SA (Celestino L.): O que de un se escapa; ms-LU:
enjaado. O que de unha escapa.
3854 3857
En ms10 s.v. Papel. V. Cartas cantan en Documentos. ms-LU: Coll'as pallas; ms-SA: do seo fay alleo, metas
3855
mc: que n' seu. no seu.
3858
11861. O que escapa, delito ten. (mc: Tuiriz, 11877. O que non queira peras, que non vaia
Monforte / ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, a elas. (mc: Vivero)
LU)
11878. O que queira vivir seguro, pague rei
(es) Quien huye, delito tiene. (R. Marn) / 3864
Quien huye del jucicio, confiesa su o que "suio". (mc: Bucios / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
maleficio. (R. Marn) / Quien huye por algo Lugo)
huye. (Id.) / Quien huye del juez,
11879. O que rouba a un ladrn, ten cen
delincuente es. (Id.)
11862. O que fai a lei, fai a trampa. (ms-LU:
anos de perdn. (ms-SA: seminarista annimo:
Moreira, A Estrada, PO)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
11880. O que se escusa, acusa. (ms-SA: Jos M.
11863. O que fai as feitas, fai as sospeitas.
Gulas Rivas: Forcarei, PO)
(ms10,19r: D.E.)
11881. O que se mete a redentor, sai
11864. O que fai fillos en muller allea, perde
3859 crucificado. 3865 (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA:
a feitura. (mc: F.B.B. / ms-SA: seminarista
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
annimo: algn lugar de Galicia)
Var.: O que fai fillos en muller allea, perde 11882. O que sementa ventos, recolle
fillos e feitura. (F.V.S.) 3860 tempestades. (mc: Sarria)
11865. O que fai o que pode, non merece (pt) Quem semeia ventos colhe
3861 tempestades. (Chaves) (es) Quien siembra
pena. (mc: Bucios)
vientos, recoge tempestades. (R. Marn)
(pt) Quen faz o que pode, faz o que deve.
(Chaves) 11883. O que ten a lengua aguda, que tea a
11866. O que fixo a lei, fixo a trampa. costrela dura. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms21,24r: Berms) Paradela, LU)
11867. O que herda os bs, herda os males 11884. O que ten a lengua aguda, ten a
tamn. (ms10,049v: Carballino) costela dura. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
11868. O que lle com'os bs, que lle rez's
11885. O que ten a lengua aguda, ten que ter
ps. (ms11,49: Comarca de Fonsagrada) 3866
a costela dura. (mc)
11869. O que lle comeu os bs, que lle rece s Var.: O que ten a lengua aguda, que tea a
ps. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) costela dura. (ms4: A.N.)
11870. O que mal anda, mal acaba. (ms-LU: (es) Quien tiene la lengua dura, necesita
Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU. tener costilla dura. (Sbarbi)
Convento Las Crneas) Glosado por la siguiente cancin popular:
11871. O que manda, sabe. (ms-SA: Francisco Coa xusticia non hai chanza, / a condanada
Canosa Quintns) rabua: / o que ten a lengua larga / ha ter a
11872. O que manda, manda como quere. costela dura. / Por Dios cala, meu homio /
(ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) dixo a muller do to Pedro: / quen d moito
11873. O que manda, non roga. (ms: Bucios / martadela / logo lle poen un freno.
ms21,17v: Berms)
11886. O que ten pescozo, non est libre da
11874. O que mata, morto queda. (mc)
forca. (mc: Carballedo)
11875. O que non herda os ps, non herda os Var.: Como: En canto hai pescozo...
3862
bs. (mc e ms11,11: Bucios) 11887. O que ten testada camio, srvese
Hay que participar de la sangre para heredar
polo seu eido. (mc)
los bienes de los mayores. Se aplica el
Var.: O que testa na ra, srvese pola sa.
refrn en Carballedo, como explicacin del
(mc: F.B.B. y G.S. / ms4: G.S.) 3867
derecho que establece el art 811 del
Las fincas rsticas o urbanas que lindan con
Cdigo Civil, que llaman vulgarmente el
una calle o camino pblico, tienen por l su
artculo reservista.
servicio, sin derecho a hacerlo por predios
11876. O que non queira danzas, que non se ajenos.
3863
meta nelas. (mc: Bucios)

3863
ms: n-elas.
3858 3864
ms: Quen escapa; ms-LU: qu'escapa. ms-LU: pag'o rei o qu' suio.
3859 3865
ms-SA: na muller. ms-SA: sale.
3860 3866
ms4: n-a muller allea. V. Quen ten a lngoa aguda, que tea a costela dura
3861
V. Voluntad (Buena voluntad). en Ofensas.
3862 3867
ms11: hereda os ps, hereda os bes. ms4: sirvese.
11888. O que ten lengua, crtaselle. (mc) (pt) Onde o ouro fala, a lngua cala.
11889. O que vai abogado, nunca vn (Chaves) (es) Cuando el dinero habla,
desconsolado. (mc: M.V.) todos callan. (R. Marn) / Donde don
dinero habla, todo el mundo calla. (Id.)
11890. O que vai s abogados, non ten que
11899. Onde vai a auga, que vai'o caldeiro.
perder: si con mentira vai, con mentira (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
vn. (ms5,057: Silvarrey) provincia de Lugo)
3868
11891. O rei, onde n'est, non parece. (mc: 11900. Onde vai a fouce, vai o mango. (ms-SA:
Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, Manuel Camino Snchez)
Carballedo, LU) 3872
11901. Onde vai a fouce, vaia o mango.
11892. O run pagador nunca ten dieiro. (mc: M.V. / ms21,24r: Berms)
(mc: Sarria-F.V.S.) (pt) Onde vai o carro, vo os bois. (Chaves)
11893. O seu dllo a seu dono. (mc: Tuiriz, / Onde vai o ferro, vai a ferrugem. (Id.) (es)
Monforte) Donde va el caldero, vaya la soga. (R.
(pt) A cada um aquilo que seu. (Chaves) Marn) / Donde va la aguja, va el hilo. (Id.)
(es) A cada uno lo suyo. Un caso particular de la ley de accesin.
Vase A cada un, o seu. 11902. Onde vai a ola que vaia a tapadeira.
11894. O seu darllo ao seu dono. (ms-LU: (mc: Bucios)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 11903. Onde vires bulla escpate, se non
11895. xuez pegarlle cos ps. (mc) queres ser testigo nin parte. (mc: M.V. /
(es) A jueces galicianos, con los pies en las ms21,21r: Berms)
manos. (Sbarbi) Var.: Onde vexas bulla, escpate, si non queres
As lo registra Leiras Pulpeiro y, al no ser testigo nin parte. (ms4: F.B.B.)
haberlo odo nunca de esta manera, (pt) De arrudos guar'-te, no sers
aventuramos la hiptesis de que sea errata y testemunha nem parte. (Chaves) (es) Donde
una variante del que dice: O cura i- xuez, revuelta hubiere, escabllete si bien librar
hai que pagarlles cos ps. quieres. (R. Marn)
11896. Onde falan cartas, calan barbas. (mc: Vase Escpate da bulla...
F.B.B.) 11904. Onde vires divisin slo esperes
Var.: Onde letras falan, barbas calan. (mc:
perdicin. 3873 (mc: C.A. / ms10,138r: D.E.)
F.L. / ms4: Fonsagrada-F.V.S.) 3869 / Onde hay
cartas, calan barbas. (M.V.) 11905. Os cartos cllense unha ves e
(pt) Calem barbas e falem cartas. (Chaves) cntanse tres. 3874 (mc: F.B.B.)
(es) Hablen cartas y callen barbas. (Sbarbi) (es) El dinero se ha hecho para contarlo.
/ Donde las cartas hablan, las barbas (Sbarbi)
callan. (R. Marn) 11906. s meus compadres non lle gusta
Vase Calan barbas... cando lle din as verdades. (ms-SA: Jos
11897. Onde non te chaman non te metas. Cornes Iglesias: Santiago de Buxn, Val do Dubra, C)
3870
(mc: F.B.B. / ms: M.V.) 11907. Pagan xustos por pecadores. (ms15,52r /
Var.: A donde non-o chaman, vai o can. / A ms10,075r: D.E.)
donde non me chaman, que me querern? / Castigo (ms10)
Cucharn, cucharetas, donde non te chamen 11908. Palabra de rei non falta. (mc: Bucios)
non te metas. (Santiago) 11909. Parceras? Coa muller, i-s veces hai
(es) A donde no te llaman, no vayas. (R. que ver. 3875 (mc: M.L.)
Marn) / Donde no te llaman que te 11910. Parcelles mal s meus compadres
quieren? (Id.) / Donde no me llaman para porque lles contan as verdades. 3876 (ms-
nada me querrn. (Sbarbi) LU: seminarista annimo: Melide, C)
3871
11898. Onde o dieiro fala, todos calan. 11911. Paso de boi, dente de lobo e, de vez en
(mc: Bucios) cando, facer o bobo. (mc: Bucios)

3868
ms-LU: non est.
3869 3872
ms4: Donde. ms21,24r: vaya a fouce vaya o mango.
3870 3873
Dentro do sobre Curiosidad no manuscrito. / ms4: te mc: Donde vires. / En ms10 s.v. Ver.
3874
chamen / V. Onde non te chaman, nada che queren en V. tamn Riqueza y dinero.
3875
Entretenimiento. ms: c'a; ms4: hai que se ver.
3871 3876
V. Cando o dieiro fala, todos calan en Dinero O orixinal di Parcelles mal os meus compadres,
(Poder del dinero). porque lles contan has verdades.
Se pone en boca de procuradores y dems Marn) (ct) Qui la faa que la pague.
adlteres de la Curia. (Alberola)
11912. Polo que cabe no peito non hai preito. 11927. Quen coa curia ha de tratar non sea
3877
(mc: Santiago) curto en dar. (mc: A.N.)
(es) Por lo que guardo en mi pecho, nunca 11928. Quen enredou a meada que a
tendr pleito. (R. Marn) desenrede. (mc e ms4: A.S.A. / ms4: J.P.)
11913. Polo que garde no peito non hai 11929. Quen fai as feitas, ten que roer as
pleito. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11- sospeitas. (ms10,19r: D.E.)
1951))
11930. Quen fai fillos en muller allea perde
11914. Por tras, chmanlle rei, cornudo.
(mc / ms4: F.V.S.)
os fillos mais o feitizo. (mc: F.B.B.)
Var.: Rei que rei non ve. (M.V.) 11931. Quen fai o que non debe recibe o que
11915. Pra ben estar, o ladrn na forca i-o non quere. (mc: Bucios)
santo no altar. (ms10,015r: D.E.) (es) Quien hace lo que no debe, le sucede lo
que no cree. (R. Marn)
11916. Pra entender de presos, carceleiros
11932. Quen fai o que quere, non fai o que
vellos. (mc: Carballino / ms21,12v: Berms)
debe. (mc: Carballedo)
11917. Pra entender us presos, carceleiros
(pt) Quem faz o que quer, no faz o que
vellos. (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, deve. (Chaves) (es) Quien hace lo que
C (10-11-51))
quiere no hace lo que debe. (Bergua)
11918. Pra lograla hai que porfiala. (mc: F.B.B.) Teniendo libertad de obrar, es fcil pasarse
(es) Quien la sigue, la consigue. (Correas) / de lo justo.
Porfa y logrars. (R. Marn)
11933. Quen fixo a lei, fixo a trampa. (ms-LU:
11919. Pra o ladrn da casa non hai seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
pechadura. (mc: F.B.B.) 11934. Quen fuxe do seu chan, algunha cousa
Var.: Pr ladrn da casa non hai coutura. (La malicia. (mc: R. Caruncho)
Golada-F.V.S.) (es) Quien huye, algo tiene. (R. Marn) /
(pt) A ladro de casa, no h chave. Quien huye, delito tiene. (Id.)
(Chaves) (es) Para el ladrn de casa, no
11935. Quen lle come os bs, que lle rece s
hay puerta cerrada. (R. Marn)
ps. (mc e ms4: M.L. / ms4: F.V.S.)
11920. Preso, nin por un pelo. (mc: A.S.A.)
11936. Quen mal anda, mal acaba. (mc: Dicc.
11921. Prestan dieiro os amigos ante
3878 Ac. / ms18,76r: A.S.A.)
notario e testigos. (mc: Carballedo / ms4: (pt) Quem mal anda, mal acaba. (es) Quien
F.V.S.) mal anda, mal para. (R. Marn)
11922. Prestar dieiro s amigos, ante Se aplica generalmente en sentido moral,
notario e testigos. (ms-LU: seminarista annimo: aunque una cancin popular, recogida por
algn lugar da provincia de Lugo) Ballesteros, lo glosa ms bien en sentido
11923. Que gane Pedro, que gane Xan, quen recto: Manoel, ti andas no monte / coa
paga todo o saio de lan. (mc: S.P.P.-Ultreya) roupia remendada. / Dixate, Manoel
Aplcase el refrn principalmente a las d'andar: / quen mal anda, mal acaba.
contiendas polticas, y el saio de lan es el 11937. Quen mal fai, mal espera. (mc: Bucios)
pobre labriego, que las paga todas. (pt) Quem mal faz por mal espere. (Chaves)
11924. Quen apela, arrepela. (mc: F.B.B.) / Quen faz mal espere outro tal. (Id.) /
11925. Quen armou o trelo, que o desarme. Ninguem faa mal que espere de lhe vir
3879 bem. (Id.) (es) Quien mal hace, mal espera.
(ms10,103r: D.E.)
11926. Quen as fixo, que as pague. (mc: F.B.B.) (R. Marn) (ct) Qui mal fa, mal trobar.
(pt) Quem faz mal espere outro tal. (Alberola)
(Chaves) (es) Quien la hace, la paga. (R. 11938. Quen manda, manda. (mc: Bucios)
(pt) Quem manda, manda bem. (Chaves)
(es) Quien manda, manda, y cartuchera en
el can. (R. Marn) / Quien manda, manda
3877
V. Polo que gardo no meu peito non teo preito en y ah que da el hueso. (Id.)
Pleitos. 11939. Quen manda, non roga. (mc: M.V. / ms:
3878
V. Entre amigos, un notario e cen testigos en Bucios)
Desconfianza. / ms4: amigos... ante notario.
3879
(es) Quien manda, no ruega. (Bergua)
Sen tema no orixinal.
El que por oficio manda, nunca debe perder 11951. Reunin de pastores, sinal de ovella
autoridad. 3883
morta. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU:
11940. Quen mellor cos empregados se seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
confesa, maior penitencia leva. 3880 (mc: (es) Junta de rabadanes, muerte de oveja.
F.B.B. / ms21,23r: Berms) (Sbarbi) / Junta de rabadanes, mortandad
11941. Quen nun ano queira ser rico, de ovejas. (Id.) / Junta de mayorales, burra
3881 muerta. (R. Marn)
medio afrcano. (mc: Bucios / ms4:
F.V.S.) 11952. Rifan os ladrns e descbrense os
(pt) Quem quer chegar mui depressa, roubos. (mc: F.B.B.)
arrisca-se a ficar manco. (Chaves) (es) (es) Rien los ladrones y se descubren los
Quien quiere ser rico en un ao, al medio hurtos. (Sbarbi) / Rien los pastores y se
lo ahorcan. (R. Marn) descubren los fueros. (Sbarbi)
11942. Quen nun ano quere ser rico, 11953. Rompen os burros e pganas os
medio, afrcano. (ms-LU: seminarista annimo: arrieiros. 3884 (mc: Bucios)
algn lugar da provincia de Lugo) 11954. Rou, rou, fagmo-lo que o rei
11943. Quen rouba a un ladrn, gana cen mandou. 3885 (mc: A.S.A. / ms15,01: Eugenio
3882
anos de perdn. (mc: M.V. / ms21,28r: Carr Aldao, Lit.Gall., 2ed, 1911)
Berms) (pt) Rou-rou, faa-se o que el-rei mandou.
Var.: Ladrn que rouba a ladrn, ten cen anos (Chaves) (es) Ro, ro, hacerse ha lo que el
de perdn. (ms5,133) rey mand. (Correas)
(pt) Quem rouba a ladro, tem cem anos de 11955. San Miguel pese como queira, a
perdo. (Chaves) / bom ladro quem 3886
romana ha de da-lo seu. (mc / ms4:
ladro rouba. (Id.) / Ladro que rouba a F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ladro, tem cem anos de perdo. (Id. (es) provincia de Lugo)
Quien hurta al ladrn, cien aos gana de 11956. Se pos o derradeiro no concello,
perdn. (Sbarbi) / Quien roba a un ladrn,
unhos dirn que blanco i-outros que
tiene cien aos de perdn. (Id.)
11944. Quen rouba ladrn, ten cen anos de
negro. 3887 (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
perdn. (ms-SA: seminarista annimo: Narla, Friol, Vase O que pon o cu en concello...
LU)
11957. Se queres ano ganado, nunca vaias
11945. Quen vive sin conta, vive sin honra.
(mc: Bucios)
abogado. 3888 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) Quem vive sem conta, morre sem 11958. Se queres saber a verdade, espera que
honra. (Chaves) vean as comadres. (ms-LU: seminarista
11946. Qurenme mal meus compadres annimo: Portomarn, Portomarn, LU)
porque lle digo as verdades. (ms-SA: Serafn 11959. Se queres vivir en paz, non te metas
Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C) nas mias augas. (mc)
11947. Qurenme mal os compadres porque (es) Si quieres vivir sin pena, cuida de tu
lle digo as verdades. (ms-SA: Nicols casa y deja la ajena. (R. Marn)
Alvarellos Lpez: Laln, PO) 11960. Se queres vivir tranquilo, deixa en
11948. Rei o que rei non ve. (ms-LU: seminarista paz teu vicio. 3889 (mc: Tuiriz, Monforte)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 11961. Seor escribano, ust ben o entende:
Haba que servirle durante tres aos! o que todo o quere, todo o perde. (mc:
11949. Rei quen rei non ve. (mc: M.V.) Bucios)
Var.: Como: Ben rei ...
11950. Rei morto, rei posto. (mc: Sarria / ms4: 3883
ms-LU: seal dovella.
F.V.S.) 3884
V. Xogan os burros e perden os arrieiros en Agrcolas
(pt) Rei morto, rei posto. (Chaves) (es) A (Animales).
rey muerto, rey puesto. (Sbarbi) / Rey 3885
O orixinal di: Rou, rou, fagmol-o que o rei mandu.
3886
muerto, rey puesto; empero ms vale el O orixinal di: San Miguel pese como queira; a
vivo que el muerto. (Correas) romana ha de dal-o seu. / ms4: ha dal'o seu; ms-LU:
dar lo seu.
3887
ms-LU: qu' blanco i-autros qu' negro. / V. O que
pon o cu en consello, uns lle din branco e outros lle din
3880
ms21,23r: millor, empreados. negro en Opiniones.
3881 3888
ms4: quere ser rico. ms4: vayas.
3882 3889
ms: O que rouba... ms4: vecio.
(pt) Quem tudo quer, tudo perde. (Chaves) / 11975. Vale mis o heredado que o
Quem muito quer, tudo perde. (Id.) (es) comprado. (ms: Paradela)
Quien todo lo quiere todo lo pierde, y no es 11976. Van as leis onde queren os reis. (mc:
conocido hasta que es perdido. (Correas) F.B.B.)
11962. Si queres vivir no teu, pgalle rei o (pt) Vale a lei o que quer o Rei. (Chaves)
seu. (ms: F.V.S.) Vase Al van leises...
11963. Si un leva o seu xuicio concello, 11977. Van os cregos concello, tran o cuco
unhos dirn branco i-outros negro. 3890 no capelo. 3892
(mc: A.I. / ms21,07v: Berms)
(mc: M.L.) Var.: Van os cregos ao concello, levan o cuco
(pt) Pe o teu dinheiro em conselho, um no capelo. (F.B.B.)
dir branco, outro vermelho. (Chaves) (es) Van los clrigos a los concejos, traen
(es) Pon lo tuyo en concejo, y unos te dirn los cucos en los capelos. (Correas)
blanco, y otros dirn negro. (Sbarbi) / Saca 11978. Voz de pueblo, voz de ceo. (ms-LU: Jess
lo tuyo al mercado, y unos dirn que es Redondo C.: Viana do Bolo, OU)
prieto y otros, que es blanco. (R. Marn) / 11979. Xan andbache no monte ca sa capa
Pon tu culo al terrero y unos dirn que es remendada; anda, Xan, anda que o que
blanco y otros que es prieto. (R. Marn)
mal anda, mal acaba. (ms-LU: seminarista
11964. Silabario de sete letras, onde non te annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
chaman, non te metas. (ms9,07v: Meda) 11980. Xusticia, pro non pola mia casa. (mc)
11965. Tan boa a venda como a hipoteca. (pt) A justia a todos guarda, mas ningum
(mc: F.B.B.) a quer em casa. (Chaves) (es) Cada uno
Var.: Tan boa a venta como a hipoteca. quiere justicia, y no por su casa. (R. Marn)
(A.S.A.) (ct) Justicia y no per ma casa. (Alberola)
11966. Tan bonita a culpa, que nadie a 11981. Xusto, xusto, slo Dios. (mc: Terra de
quer. (mc: M.V.) Melide)
3891
11967. Tantos xuicios como cabezas. (mc: (ct) Deu fa justicia a tots. (Alberola)
Santiago)
El clsico latino: Tot capita, quot JUVENTUD. V. tamn Moza, Mozo.
sententiae. 11982. Xente nova e roupa vella, todo o
11968. Te bautizo pe dun rigueiro, ua mundo prende nela. 3893 (ms5,045: Santiago)
larga, p lixeiro. (mc: Bucios)
Como otros anlogos se pone en boca de
LABOR
curiales.
11983. Labor comenzado medio feito.
11969. Todos me queren porque son (ms10,031v: D.E.)
d'Audencia, leve o demo tal comenencia. 11984. Labor comenzado non-o mostres
(mc: F.B.B. / ms3: Terra de Melide)
hastra velo acabado. (ms10,031v: D.E.)
11970. Trampas de san Juan, por donde
11985. Labor feito nada pide. (ms10,031v: D.E.)
veen, van. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa,
O Incio, LU) 11986. O labor comenzado que non cho vexa
11971. Un soldado sabe mis que sete sogro nin cuado. (ms10,031v: D.E.)
letrados. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 11987. O lume, a cama e o amor non din
11972. Unhos comen as noces i-autros levan "vaite teu labor". (ms10,031v: D.E.)
as voces. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
Carballedo, LU) 3892
ms4:Van os cregos concello?. No ms21,07v lemos
11973. Val mis leva-las mans limpas que
Van os cegos ao concello, traen o cuco no capelo. unha
levalas cheas. (ms10,036v: D.E.) errata, porque este refrn sabido que se refire feito de
11974. Val mis xusticia porta que que o xoves santo pola man tdolos arciprestes asisten
misericordia. (mc: F.B.B.) na correspondente catedral misa de consagracin dos
santos leos (para a administracin do bautismo,
confirmacin e extremaucin) e regresan sa parroquia
antes dos oficios da tarde cos leos para repartir entre os
outros da sa comarca ou arciprestado. A isto chmalle o
3890
V. O que pon o cu en consello, uns lle din branco e refrn ir concello, hoxe diriamos xuntanza. E como o
outros lle din negro en Opiniones. xoves santo cae nos derradeiros das de marzo ou
3891
V. Cada cabeza, sa sentenza en Opiniones e en primeiros de abril, regresan co cuco primaveral.
3893
Necedad (Desacierto de los necios). Indica Juventud.
12003. auga de correr i- xente de falar
3899
LABRADOR. V. tamn Agrcolas, Oficios. non se pode privar. (mc: M.V. / ms21 /
11988. Labrador baralln non colle vio nin ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
Cordeiro, Valga, PO / Juan Carlos Couselo Gago)
pan. (ms10,031v: D.E.)
Var.: A auga que corre y-a xente que fale non
11989. Labrador de capa negra pouco se pode deter. (ms4: F.V.S.)
medra. (ms10,031v: D.E.) Alude principalmente a la murmuracin.
11990. Labrador larchn nin colle vio nin 12004. A ave que mis murmura a vecia.
sega pan. (ms10,032r: D.E.) (mc: Tuiriz, Monforte)
11991. Labrador paxareiro nunca bo Juega con las palabras ave y a ve-cia.
rendeiro. (ms10,032r: D.E.) 12005. A baraxa o libro dos xogadores. (mc:
11992. labrego lacaceiro ncenlle espias M.V.)
nos eidos. 3894 (ms10,032r: D.E.) 12006. A concencia verde, i-o verde cmeno
3900
11993. O labrego que non queira pasar por os burros. (mc: Carballedo)
(es) La vergenza era verde, y se la comi
lacazn, ten que ter callos na man. 3895
(ms10,032r: D.E.)
un burro. / La vergenza era verde y se la
comi un borrico. (Sbarbi)
11994. O prado quer seu precuro e o
12007. A contas vellas, baraxas novas. (mc)
labramio, labrador. (ms10,032r: D.E.)
(pt) A contas velhas, baralhos novos.
11995. O que vive da labranza, vive da (Chaves) / A contas velhas, geitos novos.
esperanza. (ms10,032r: D.E.) (Id.) (es) A cuentas viejas, barajas nuevas.
11996. Quen sea labrego honrado, ten que (Correas) (ct) A contes vells, baralles
vivir do seu traballo. 3896 (ms10,032r: D.E.) nves; feixos d'aigua lligats en crdes.
11997. Se queres ser bo labrego, vente (Alberola)
rego. 3897 (ms10,032r: D.E.) 12008. A curiosidade boa pr roupa
3901
branca. (mc: A.S.A.)
LACERA Var.: A curiosidade boa pr brancura. (mc:
11998. Vende na casa e merca na feira se C.A. / ms e ms4: A.C.) 3902
Juega con las dos significaciones de la voz
queres sar de laceira. (ms10,032r: D.E.)
curiosidad.
12009. i-auga de correr i-s cas de ladrar,
LACN non se lles pode privar. 3903
(mc: A.N.)
11999. lacn e toucio, tragos de vio. Se aplica a las lenguas que ladran con la
(ms10,032r: D.E.)
murmuracin.
12010. A lengua de mel moitas veces esconde
LACRAS Y VICIOS SOCIALES. V. tamn
corazn de sacabeira. 3904
(mc: Villamane,
Juego de la brisca, Pereza y ociosidad, Tresillo, Vicios.
Cervantes)
12000. A ambicin rompe o saco. (mc) Revela el mal concepto en que nuestros
Var.: A cobiza racha o saco. (C.A.) / A cobiza campesinos tienen a la salamandra, como
rompe o saco. (Bucios) otros que van en la seccin de Medicina.
(pt) A cobia rompe o saco. (Chaves) (es) 12011. mala costumbre, crebarlle a perna.
La codicia rompe el saco, o quiz le (mc: Carballedo)
romper donde no est. (Correas) / Codicia (es) A la mala costumbre, quebrarla la
mala, saco rompe. (Id.) pierna o la cabeza. (Correas) / A la mala
12001. A auga de correr e a xente de falar
non se pode privar. (ms-SA: Manuel Lpez
Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO) 3898
O orixinal di: A auga de correr e a gente de faltar non
12002. A auga de correr e a xente de falar se pode privar.
3898
non se pode privar. (ms-SA: Juan Carlos
3899
ms: y a xente; ms3: non se lles pode; ms21, ms-SA e
Couselo Gago) J.C. Couselo Gago: e a xente.
3900
ms: y o verde.
3901
mc: blanca.
3902
mc e ms: blancura.
3894 3903
En ms10 s.v. Labriego. ms: A y-auga de correr y os cas; ms3: non se lles
3895
En ms10 s.v. Labriego. pode.
3896 3904
En ms10 s.v. Labriego. Vilamane pertence concello de Becerre e non a
3897
En ms10 s.v. Labriego. Cervantes.
costumbre quebrarle la pierna o cortarle (pt) Gaba-te cesto, que vender-te quero.
las piernas. (Sbarbi) (Chaves) (es) Albate, cesto, que venderte
12012. A muita pasin non agarda razn. quiero. (Correas) (ct) Alabat, ruch, que a
(ms15,15) vendrer te duch. (R. Marn) / Alabat ruc,
12013. A pasin cega a razn. (mc: Tuiriz, que a la fira et duc. (Alberola)
Monforte) 12027. Albate, fandelo, qu'a vender te levo.
(es) La pasin ciega razn. (R. Marn) / (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
Con pasin, no hay quien tenga seso. de Lugo)
(Sbarbi) 12028. Albate, Juan, que si non te alabas,
12014. A pesares, tragos, i-a disgustos, non te alabarn. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
cigarros. 3905 (ms-SA: seminarista annimo: Narla, Forcarei, PO)
Friol, LU) 12029. Albate, meu can, que te has de casar
3909
12015. A pesares, tragos, i-a rabias, cigarros. man. (mc: Santiago)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Var.: Albate, can, que te casas man.
provincia de Lugo) (ms5,133: Mondoedo)
12016. porta do fiadeiro, o que escoita de 12030. Albate, neno, que ben se conoce que
si oi. (mc: Chorexe, Palas de Rey) non tes abuelo. 3910
(mc: Tuiriz, Monforte)
12017. A soberbia filla de mal pai. (mc: (pt) O louvor em boca prpria vituprio.
Aguada, Carballedo) (Chaves) (es) Bien se conoce que no tiene
12018. A soberbia nos pobres e nos ricos a abuela. (Sbarbi) / Hace tiempo que se le
avaricia. (ms18,20r) muri la abuela. (Sbarbi)
12019. A soberbia est nos probes, e nos Censura a quien se alaba a s propio de
ricos, a avaricia. 3906 (mc e ms4: M.V.) modo exagerado.
12020. A xogueta e a bebedela botan as casas 12031. Albate, Xan, que has de casar
por terra. 3907 (mc: J.P. / ms3: M.V.) man. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
(pt) Jogo e bebida, casa perdida. (Chaves) / Tordoia, C)
Na casa de quem joga, pouca alegria mora. 12032. Albate, Xan, que se non t'alabas,
3911
(Id.) (es) Juego y bebida, casa perdida. (R. non t'alabarn. (ms-SA: Serafn Caamao
Marn) / El juego destruye ms que el Cernadas: Esteiro, Muros, C / ms-SA: Nicols
fuego. (Id.) Alvarellos Lpez: Laln, PO)
12021. Agua que non has de beber dixaa 12033. Albate, Xan, que si non, non te
correr. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
alabarn. (ms-SA: Antonio Mendoza Cajade: San
Cristovo de Reis, Toques, C)
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
12022. Albate, can, que casas man. (ms-SA: 12034. Albate, Xan, que si ti non te alabas,
Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro: non te alabarn. (mc: Bucios)
Muxa, C) (es) Albate, Juan; que si t no te alabas,
12023. Albate, can, que man te casarn. no te alabarn. (R. Marn)
(ms-SA: seminarista annimo: San Xon de Lubre, 12035. Albate, Xan, si non, non te alabarn.
Bergondo, C) (ms-SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO)
12024. Albate, can, que si non te alabas non 12036. nimas, un carto; pra vio, catro. (mc:
t'alabarn. (ms-SA: Manuel Gerpe Gerpe: Santa Carballedo)
Mara de Montouto, Santa Comba, C) 12037. Anque fales e volvas falar, teo cen
12025. Albate, can, que te vas a casar sacos cheos e outros cen por desatar. (mc)
man. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, 12038. Auga da fonte que non has de beber,
Coristanco, C (5 curso)) 3912
pasa e dixaa correr. (ms-SA: seminarista
12026. Albate, coitelo, que a vender te levo. annimo: algn lugar da provincia da Corua)
3908
(mc: A.I.)
Var.: Albate, fandelo, que a vender te levo.
(Santiago)

3909
ms: que t'has.
3905 3910
O orixinal di: A pesares tragos y a disgustos cigarros. Indica Presuncin no ms.
3906 3911
mc: A soberbia est nos ricos, e nos probes a ms-SA (Serafn C.): si non t'alabas; ms-SA (Nicols
avaricia; ms4: pbres. A.): non ti alabarn.
3907 3912
ms3: jogueta. O orixinal di Auga da fonte que non has de beber,
3908
ms4: vender te levo. pasa e deixa correr.
12039. Auga de fonte que non has de beber, tiene, tanto ms se desea y se quiere.
3913 (Correas)
pasa e dixaa correr. (mc: Laureano
Moscoso Sabel, Santiago) 12053. Canto mis se ten, mis se quere. (ms-
Var.: Auga que non has de beber, dixaa SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
correr. (Ramn Pereira Comparada, 12054. Canto mis ten, mis quere. (ms-SA:
Santiago) Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
12040. Auga que non has de beber dixaa 12055. Carta que monta, vale unha conta.
3920
correr. 3914 (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) (mc: Bucios)
12041. Beber vio d alegra, i-o fumar d 12056. Cobiza de labrego non henche o
placer; o que non fuma nin bebe, que talego. (mc: Tuiriz, Monforte)
alegra che ha de ter? 3915 (mc: Bucios) (es) Codicia de labriego, no llena talego.
12042. Ca plvora non hai que xugar. (ms-LU: (R. Marn)
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) 12057. Como estamos nun tempo tan
12043. Cada un di o que lle parece. (mc: miserable, si eu non me alabo, non hai
Bucios) quen me alabe. 3921 (mc: C.A. A Nosa Terra /
12044. Cando o borracho ronca, o vio no ms18,27r)
3916 12058. Corvo que ests no bico da pena: o
tonel apousa. (ms: A.C. A Nosa Terra / mc:
3922
C.A. / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La que por outro oies, por ti o espera.
Corua) (mc: A.N.)
12045. Cando o ro sona, auga leva. (mc: Sarria / 12059. Debaixo dunha mala capa hai un
ms4: F.V.S.) gran bebedor. (mc: A.S.A. / ms21,05r: Berms)
(es) Cuando el ro suena, agua o piedras (pt) Debaixo de ruim capa, jaz um bom
lleva. (R. Marn) (ct) Quan el riu sna, bebedor. (Chaves) (es) Debajo de mala
alguna csa prta. (Alberola) capa hay buen bebedor. (Correas) / So mala
12046. Cando oias berrar a ta vecia, afa capa yace buen bebedor. (Id.) (ct) Davall
ben as tas encas. 3917 (mc: Chavaga) del bn sayal, est l'hme mal. (Alberola)
12047. Canto mis come, mis gana ten. (ms- 12060. Debaixo dunha mala capa pod'estar
SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) bon bebedor. (ms-LU: seminarista annimo:
3918
12048. Canto mis che dan, mis queres. algn lugar da provincia de Lugo)
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de 12061. Detrs de un aforrador, sempre ven
Ribela, A Estrada, PO)
un gastador. (mc: Layosa)
12049. Canto mis dan, mis queremos. (ms-
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
Var.: Dispois de un aforrador vn un
Corua) dispreciador. (Bucios) 3923
12050. Canto mis dan, mis se quer.
3919
(mc: (pt) Depois de um bom poupador um bom
A.C. A Nosa Terra) gastador. (Chaves)
12051. Canto mis lle dan, mis quer. (ms-SA: 12062. Detrs dun aforrador sempre vn un
Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes, Forcarei, gastador. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O
PO) Incio, LU)
12052. Canto mis se ten, mis se deseia. (mc: 12063. mis o rudo que as noces. (ms-LU:
C.A. A Nosa Terra) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Var.: Canto mis ten, mis quer. (M.V. / ms4: 12064. Estrcate, polo, que man te
M.L.) pelan. 3924 (ms10,093r: D.E.)
(pt) Quanto mais temos mais queremos. 12065. Fumantibos e non comprantibos
(Chaves) / Quanto maior riqueza, maior
chmanse caloteantibos. (ms-LU: seminarista
a ambiao. (Id.) (es) Cuanto ms poseo, annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
ms deseo. (R. Marn) / Cuanto ms se
12066. Gana un bo ganador pra un bo
tiene ms se quiere. (Id.) / Cuanto ms se
gastador. (mc: A.S.A.)
3913
O orixinal di Auga de fonte que non has de beber,
3920
pasa e deixa correr. En mc atpase dentro do tema Lacras y vicios
3914
O orixinal di Auga que non has de beber deixa correr. sociales.
3915 3921
ms: y o fumar, ch'ha de ter. ms18,27r: que si eu non me alabo, n'hay.
3916 3922
mc: rouca. ms e ms3: oyes.
3917 3923
mc: a ta vecias. ms: d'un, dispriceador.
3918 3924
O orixinal di: Canto maix che dan mais queres. En ms10 s.v. Pollos. Este refrn sase tamn como
3919
ms4: quere. frmula de advertencia.
(pt) Ganham bons para ruins. (Chaves) (es) 12080. Non digas mal de naide e non te
Ganan buenos, para ruines herederos. engaars. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-
(Correas) 11-1951))
12067. Gana un bon gando para un bon 12081. Non ouro todo o que reloce nin tos
gastador. (ms18,29r) toda a qu'o seor tose. (mc: Pidre)
12068. Hai que aproveitar os tantos, que as 12082. Non ouro todo o que reloce nin trigo
biriscas fronse. 3925 (mc: Bucios) todo o que se coce. 3928
(mc: Bucios / ms-LU:
12069. Home que non fuma nin bebe vio, o seminarista annimo: algn lugar da provincia de
demo o leva por outro camio. (ms-SA: Lugo)
Juan Carlos Couselo Gago) (es) No es oro todo lo que reluce. (Sbarbi)
3929
12070. Inda non asamos e xa pringamos. (mc: 12083. Non ouro todo o que reloce.
A.C. A Nosa Terra) (ms10,073r: D.E. / ms-LU: seminarista annimo:
Var.: Inda non asamos, xa pingalixamos. Ferreira de Pantn, LU)
(Fonsagrada / ms4: F.V.S.) / Inda non asamos 12084. Non todo ouro o que reloce. (ms-SA:
e xa pingamos. (ms4: A.S.A.) Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
(es) No asamos, y ya empringamos. 12085. Non te alabes, Maruxia, que a
3930
(Correas) vanid ave de rapia. (mc: Bucios-
12071. Mentras se xoga, non se asan F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
castaas. (mc / ms4: F.V.S.)
12086. Non ten un mis fama que a que lle
12072. Mia nai dxome que porfiar, 3931
queren dar. (mc: A.S.A.)
porfiase, pero nunca apostase. (mc: (es) Ninguno ms fama tiene que la que
Santiago)
darle quieren. (R. Marn)
(pt) Porfiar mas no apostar. (Chaves) (es)
Porfiar mas no apostar, (Sbarbi) 12087. Non todo ouro reloce. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
12073. Mia Virxen de quen ten, tea eu
12088. Non xogues ca plvora. (mc: Tuiriz,
mis que ningun. (mc: M.V.) Monforte)
12074. Moito fume, pouco lume. (mc: A.N.) 12089. Nos fornos e lavadoiros adbanse os
12075. Na taberna, no ferreiro e no regueiro, coiros. (mc: A.N.)
sbese a vida do mundo inteiro. (mc: Var.: Pra adoubar os coiros, os fornos i-os
Bucios) lavadoiros. (M.V.) / Pra adonda-los coiros, os
Buenos centros de informacin. fornos y-os lavadoiros. (ms: M.L.)
12076. Nas cousas da honra non se afonda. Lugares de murmuracin.
(mc: Tuiriz, Monforte) 12090. Nunca falta quen diga. (mc: Bucios,
(es) En cosas de honra no se ahonda. (R. Carballedo-F.V.S.)
Marn) 12091. O avariento no dieiro ten o
3926
12077. Neto a neto, bebe Marica o feltro. pensamiento. (mc: Tuiriz, Monforte)
(mc: Leite de Vasconcellos-F.V.S.)
(pt) O avarento onde tem o tesouro tem o
El borracho gasta en beber cuanto tiene. Lo
entendimento. (Chaves) (es) El avariento,
trae Leite de Vasconcellos en Philologa
en el dinero tiene el pensamiento. (R.
Gallega, pag. 25)
Marn)
12078. Non digas mal de naide, e non te
12092. O bon vio fai o mal vecio. (mc)
engaars; pensa mal de todos e sobre ti (es) El buen vino hace mala cabeza. (R.
estars. 3927 (mc: M.V. / ms21,26v: Berms) Marn)
(es) Aunque mal pienses de cada uno, no Porque el buen vino hace mala cabeza. (R.
digas mal de ninguno. (R. Marn) Marn)
12079. Non digas mal de ningun i-as non te 12093. O borracho descobre o que ten no
engaars; mis, si pensas mal de todos, cacho. (ms21,17v: Berms)
vas camio de acertar. (ms-LU: seminarista 12094. O borracho dice o que ten no pancho.
annimo: Paradela, LU) (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)

3925 3928
mc: briscas. En mc atpase dentro do tema Lacras y ms-LU: todo que reloce; todo que se coce.
3929
vicios sociales. ms-LU: tod'o que reluce.
3926 3930
ms4: Mara. ms-LU: t'alabes, qu'a vanid.
3927 3931
ms4: nadie; ms21,26v: t'engaars. ms: c'a que lle.
12095. O borracho logo solta o que ten no 12108. O que non bebe vio, Dios non-o leva
3932
papo. (mc: M.V.) por bo camio. (ms-SA: Jos A. Iglesias Ares)
Var.: O borracho i-o sapo din o que teen no 12109. O que non fuma e bebe vio, Dios o
papo. (Bucios) leva por outro camio. (ms-SA: Clemente
(es) El borracho, aunque habla turbio, Crespo Caamao: Santiago de Compostela, C)
habla claro. (R. Marn) 12110. O que non fuma e non bebe vio, o
12096. O borracho, cando bebe, con auga se demo llo leva por outro camio. (ms-SA:
desana. (mc: Santa Comba-F.V.S.) Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
(es) Quien borracho se acuesta, con agua Estrada, PO)
se desayuna. (Sbarbi) 12111. O que non fuma e non bebe vio, o
12097. O cubizoso non ten reposo. (mc: Tuiriz, demo o leva por outro camio. (ms-SA:
Monforte) Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
(es) El codicioso non goza reposo. (Sbarbi) 12112. O que non fuma e non toma vio, leva
12098. O home que non fuma nin bebe vio, o dano na boca por outro camio. (ms-SA:
o demo llo leva por outro camio. (ms-LU: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51))
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 12113. O que non fuma nin bebe vio, leva o
Lugo) demo na boca por outro camio. (ms-SA:
3933
12099. O mellor dos dados non xugalos. Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C)
(mc / ms4: F.V.S.) 12114. O que non fuma nin bebe vio, leva o
(pt) O melhor lance de dados no jog-
demo por outro camio. (ms-SA: Amador
los. (Chaves) (es) El mejor lance de los Darriba Mguez (13-11-1951))
dados es no jugallos. (Correas)
12115. O que non fuma nin bebe vio, lvallo
12100. O mozo que se emborracha porque
o demo por outro camio. (ms-LU:
a neura o despacha. (ms-SA: seminarista seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
annimo: algn lugar da provincia da Corua) LU)
12101. O que anda ca masa, algo se lle pega 12116. O que non fuma nin bebe vio, o
s maus. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar demo llo leva por autro camio. (ms-SA:
da provincia de Lugo) Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
12102. O que escoita i-acexa, oie cousas que 12117. O que non fuma nin bebe vio, o
lle pesa. 3934 (mc: A.N.) demo llo leva por outro camio. (mc /
(pt) Quem escuta, de s ouve. (Chaves) / ms21,10v: Berms)
Quem por greta espreita seus doilos v. Var.: O que non bebe vio nin fuma tabaco, o
(Id.) / Quem por fresta espreita, seus males demo llo leva por outro burato. / O que non
aventa. (Id.) (es) Quien escucha por el bebe nin toma tabaco, o demo llo leva por
horado, oye de su dao. (R. Marn) outro burato. (R. Caruncho, Diario de Avisos) /
12103. O que escoita, de si oi. (ms-LU: seminarista O que non fuma nin bebe vio, lvao o demo
annimo: algn lugar da provincia da Corua / ms-SA: por outro camio. (M.V.) 3935
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (es) Quien no fuma ni bebe, algn otro
12104. O que escoita, mal de si oi porta do vicio tiene. (R. Marn)
fiadeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 12118. O que non fuma nin bebe vio, o
da provincia da Corua) demo llo leva por outro camio. (ms14,16)
12105. O que mis ten, mis quere. (ms-LU: 12119. O que non fuma nin bebe vio, o
Jos Ballesteros Alonso)
demo o leva por outro camio. (ms-LU:
12106. O que moito quere, moito perde. (ms-
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da Lugo)
provincia de Lugo)
12120. O que non fuma nin bebe vio, o
12107. O que nin fuma nin bebe, o demo n'o
diao llo leva por outro camio. (ms-LU:
leva por mal camio. (ms-SA: Jacinto Collazo seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
12121. O que non fuma nin bebe vio, o
diao llo levar por outro camio. (ms-
LU: Jess Redondo C.: algn lugar do sur da provincia
3932
V. Non di cousa o sapo que non tea no papo en de Lugo)
Hablar mucho y hablar poco.
3933
ms e ms4: millor, ms4: xogalos.
3934
ms: O qu'escoita y-acexa; ms4: cousas con que lle
3935
pesa. ms: leva-o o demo.
3937
12122. O que non fuma nin bebe, o demo o 12135. O que todo o quere, todo o perde.
leva por outro camio. (ms-SA: Ramn (mc: Sarria)
lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro: Muxa, C) Var.: Seor escribano, ust ben me entende: o
12123. O que non fuma nin toma tabaco, que todo o quere, todo o perde. (Pramo-
lvallo o diao por outro buraco. F.V.S.)
(ms10,24r: D.E.) (pt) Quem tudo quer, tudo perde. (Chaves) /
12124. O que non fuma, non husma. (mc: Quem muito quer tudo perde. (Id.) (es)
Bucios) Quien todo lo quiere todo lo pierde, y no es
12125. O que non fuma, non usma; o que conocido hasta que es perdido. (Correas)
non bebe vio, o diao llo leva por outro 12136. O que todo quere, todo perde.
(ms21,14r: Berms)
camio; e se non che gustan as mulleres,
12137. O que xoga por necesidade, perde por
pra que me queres? (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
obligacin. (mc: F.L.)
Argumentando ad hominem. 12138. Os que non fuman nin beben vio, o
12126. O que non gasta os cartos no tabaco e demo llo leva por outro camio. (ms-SA:
Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A Estrada, PO)
no vio, o demo llos leva por outro
12139. Os que non fuman nin beben vio, o
camio. (ms-SA: seminarista annimo: Ras Baixas,
PO) demo os leva por outro camio. (ms-SA:
Juan Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO / ms-SA:
12127. O que non gasta os cartos nun neto de Jess Ferro Ruibal: Rebn, Moraa, PO)
vio, o demo llos leva por outro camio. 12140. Pensa mal e acertars. (ms-SA: Manuel
(ms-SA: Gestoso, provincia de La Corua) Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
12128. O que non xoga, nin perde nin gana. PO)
(mc / ms4: F.V.S. / ms21,11r: Berms) 12141. Pensa unha cousa o borracho e outra
12129. O que nunca foi nada e algo chega a o taberneiro. (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA:
ser, quere ser tan grande que non hai seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
nada como el. (mc) 3938
12142. Perder e pagar, baraxar e calar.
Var.: Servilleta que chega a mantel, non hai (mc: Tuiriz, Monforte)
quen pare con el. (Bucios) / Si a servilleta Var.: Xugar e perder, pagar e calar. (mc / ms4:
chega a mantel, nin o demo pode con el. F.V.S. / ms18,65v: Pontevedra) 3939
(Lugo) (es) A jugar y perder, pagar y callar.
(es) Quien ayer era rodilla, y hoy se ve (Sbarbi)
hecho mantel, no hay quien pueda con l. Ambos recomiendan la paciencia a quien,
(R. Marn) sobre el vicio del juego, tiene la desgracia
12130. O que nunca foi nada e algo chega a de perder.
ser, quere ser tan grande cousa que non 12143. Por detrs todos falamos. (mc: Monforte)
3940
hai nada coma el. (ms-LU: seminarista annimo: 12144. Porfiars e non aventurars.
algn lugar da provincia de Lugo) (ms21,11r: Berms)
3941
12131. O que nunca servilleta foi e chega a 12145. Porfiars e non xugars. (ms21,11r:
mantel, non hai quen pare con el. (ms-LU: Berms)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 12146. Porfa, pro non apostes. (mc)
Lugo) (pt) Porfiar mas no apostar. (Chaves) (es)
12132. O que tresillo ha de ganar, non se Mi padre me dijo que que porfiara y no
3936 apostara. (R. Marn) / Porfiar, mas no
cansa de pasar. (mc / ms4: F.V.S.)
(es) Si al tresillo has de ganar, no te canses apostar. (Sbarbi)
de pasar. (Sbarbi) 12147. Pra aprender a ganar, hai que
12133. O que queira a sa honra quedar, que aprender a perder. (mc: Tuiriz, Monforte)
deixe estar a allea. (ms-LU: seminarista 12148. Pra pesares, tragos, e pra rabias,
3942
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) cigarros. (mc: Piugos / ms4: Piugos-F.V.S.)
12134. O que queira ter a sa honra queda,
que deixe estar a allea. (mc: Chorexe-F.V.S.)
(es) El que quiera honra, que la gane. 3937
Indica Ambicin no ms.
(Sbarbi) 3938
Indica Paciencia no ms.
3939
ms4: Xogar.
3940
O orixinal di: Porfiars e non aventurars (xugars).
3936 3941
ms4: canse. O orixinal di: Porfiars e non aventurars (xugars).
12149. Pre un bo aforrador nunca faltou un 12165. U home que non fuma nin bebe vio,
3947
bo gastador. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela) o demo o leva por mal camio. (ms-
12150. Quen beba vio de mis, acaba LU: Jos Ballesteros Alonso)
consigo e cos demais. (ms-SA: Pedro Pontes 12166. Vicio collas que non tollas. (ms-LU:
Garca) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
12151. Quen ben xoga, polo pan torna. (ms- 12167. Vicio poas que non tollas. (mc: M.L.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia da (es) Vezo pongas que non tollas. (Correas)
Corua) (que sea tan bueno el vezo, que no sea
12152. Quen amigo do vio, enemigo de si menester quitarle)
mismo. (mc: J.P.) Vicio aqu es vezo y equivale al castellano.
12153. Quen non fuma nin bebe vio, o 12168. Xogar coa plvora un peligro. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
diao llo leva por outro camio. (ms-SA:
Lugo)
Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das Igrexas,
Forcarei, PO)
Non se debe xogar coa plvora.
3943
12154. Quen non xoga, polo pan torne.
(mc: Chorexe-F.V.S.) LADRAR
12155. Quen pretende cr valer. (mc: Bucios / 12169. Ldreme quen queira mentras tea
ms4: F.V.S.) cartos na faltriqueira. (ms10,032r: D.E.)
12156. Quen queira a sa honra queda, non 12170. Mal ladra o can cando ladra de medo.
se meta n'allea. (ms-LU: seminarista annimo: (ms10,032r: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo) 12171. Por moito que me ladren, inda han
12157. Quen se alaba enldase. (mc: Bucios) ter mis que ladrar. (ms10,032r: D.E.)
(es) Quien se alaba, se desalaba. (R.
Marn) LADRN. V. tamn Hurto, Robo, Sablazo.
12158. Quen ten cobiza non dorme. (mc: S.P.P.- 12172. O bo ladrn que entra na casa,
Ultreya)
(es) El codicioso no goza reposo. (R. primeiro mira a sada que a entrada.
(ms10,032r: D.E.)
Marn)
3944 12173. Por un ladrn perdeu cento no
12159. Quen todo o quere, todo o perde.
(mc: A.S.A.) mesn. (ms10,032r: D.E.)
(pt) Quem muito quer tudo perde. (Chaves)
/ Quem tudo quer, tudo perde. (Id.) LAMEIRO
Vase O que todo o quere... 12174. No bo lameiro o gando engorda sin
12160. Quen todo quere, todo perde. (ms-SA: querelo. (ms10,032r: D.E.)
Jess Acua Garrido: Vilaboa, PO)
12161. Refrn da terra e do ceo: inferno e LAMER
avaricia nunca cheo. (mc: Bucios-F.V.S.) 12175. Mis vale lamber que morder.
(es) La avaricia es la nica pasin que (ms10,032r: D.E.)
nunca llega a vieja. (Sbarbi) 12176. Val mis lamendo que mordendo.
12162. Servilleta que chega a mantel, non hai (ms10,032r: D.E.)
3945
quen pare con el. (ms4: F.V.S.)
12163. Si o vio che perxudica os negocios, LANA
deixa os negocios. (ms-SA: M. Gonzlez 12177. A lan ouro mana, asegn as maus en
Fernndez / ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba, que anda. (ms10,032v: D.E.)
Silleda, PO)
12178. Millor que a lan se perda e que non
12164. Tente na vela: o que fala doutro por ti
che espera. 3946
(mc / ms4: F.V.S.)
se perda a ovella. (ms10,032v: D.E.)
12179. O que sempre vai por lan, sai s veces
trasquiado. (ms10,032v: D.E.)
3942
V. A pesares, tragos, i-a penas, cigarros en Penas y
dolores. LANCHA
3943
ms4: torna.
3944
ms4: Quen todo quer, todo perde.
3945
O orixinal di: Servilleta que chega a mantel non hay
3947
quen pare con l. O orixinal di: U home que non fuma nin bebe vio e
3946
ms: d'outro ch'espera. demo o leva por mal camio.
12180. Lancha dentro, amigo fra. (ms10,032v: 12199. Non diga a lingua por onde pague a
D.E.) faltrica. (ms10,033r: D.E.)
12200. Tendo lingua e que comer, o home vai
LATN. V. tamn Pedaggicos. onde quer. (ms10,033r: D.E.)
12181. O latn comenzalo con babas e a
cencia con barbas. (ms10,032v: D.E.) LENTITUD
12201. Mis vale un bo vagar que un bo
LAVAR traballar. (ms10,135r: D.E.)
12182. A quen mal lave, sete veces lle ferve a 12202. O moito vagar chega a cansar.
auga. (ms10,032v: D.E.) (ms10,135r: D.E.)
12183. Ben se lava o gato dispois de farto. 12203. O vagar fai culleres a rebabar.
(ms10,032v: D.E.) (ms10,135r: D.E.)
12184. Cando os gatos se lavan a cara, sial 12204. Se non tes moito vagar, algo cmpre
de visita na casa. (ms10,032v: D.E.) facer pra descansar. (ms10,135r: D.E.)
12185. O luns e o martes lava a curiosa; o
mircoles i-o xoves, a envexosa; e o LEA
sbado, a preguizosa. (ms10,032v: D.E.) 12205. A lea da figueira, recia de fume e
12186. Se o gato se lava a cara, que venta fraca de madeira. (ms10,033r: D.E.)
enchente de auga. (ms10,032v: D.E.) 12206. A lea vaise toda en fume e borralla.
(ms10,033r: D.E.)
LEBRE. V. tamn Caza. 12207. Lea seca, todo fascas. (ms10,033r:
D.E.)
12187. A lebre o que na area gana, prdeo na
12208. Lea torta, co lume logo se endereita.
auga. (ms10,032v: D.E.) (ms10,033r: D.E.)
12188. A lebre que has de matar, costa 12209. Quen fai lea en run lugar, lombo
abaixo hala botar. (ms10,032v: D.E.) ten que a sacar. (ms10,033r: D.E.)
12189. A lebre que se ha de ir, costa arriba a 12210. Se non fora o reboleiro
3948
, non via
vers fuxir. (ms10,032v: D.E.) a luz Cebreiro. (ms-LU: seminarista annimo:
12190. A lebre vella logo colle a verea. algn lugar da provincia de Lugo)
(ms10,032v: D.E.) 12211. Se non fora o reboleiro, non via a luz
12191. O que das lebres sigue pode cazar celeiro. (ms: Bucios)
unha e, moitas veces, ningunha.
(ms10,032v: D.E.)
LEVANTAR
12212. rguete ben se podes e parecers
LEIRA
mis home. (ms10,013r: D.E.)
12192. Nace na leira o que o dono sementa.
(ms10,032v: D.E.) 12213. Ergueuse meu pai e deitouse mia
12193. Non teas leiras sin horta nin casa sin nai. (ms10,013r: D.E.)
porta. (ms10,032v: D.E.) 12214. que primeiro se ergue, todo lle
12194. Quen pequena leira ten, a pasos a serve. (ms10,013r: D.E.)
mide. (ms10,032v: D.E.) 12215. Us erguen a caza e outros mtana e
ppana. (ms10,013r: D.E.)
LENGUA
12195. A lingua da muller di todo o que quer LEYES. V. tamn Jurdicos y similares.
e o que non quer. (ms10,033r: D.E.) 12216. A lei nace do pecado e a lei quere
12196. A lingua do amigo malo corta mis castigalo. (ms10,032v: D.E.)
que un machado. (ms10,033r: D.E.) 12217. A toda lei, fillos e muller. (ms10,032v:
D.E.)
12197. A lingua larga sial de man escasa.
(ms10,033r: D.E.)
12198. Non di mis a lingua que o que sinte o
3948
ms-LU: Reboleiro. Anda que o escribe con
maiscula, coma se fose o apelido dunha persoa que levou
corazn. (ms10,033r: D.E.) a luz elctrica a un lugar, supoemos que se refire lea
de carballo (reboleiro), que d a luz na cocia tradicional
de lareira.
12218. A toda lei, mozo falangueiro e fiel; 12236. Limpeza e non na bulsa, craridade e
mais se for calado, dao diao. non no caldo. (ms10,033r: D.E.)
(ms10,032v: D.E.) 12237. Non limpo o que limpa, limpo o
12219. A toda lei, os fillos da muller. que non lixa. (ms10,033r: D.E.)
(ms10,032v: D.E.)

LINO. V. tamn Agrcolas.


LIBERTAD
12238. A liaza aferventada s tres das est
12220. A libert non hai quen a pague
nada. O nabo son, un ano est
porque non se sabe o que vale. (ms10,033r:
D.E.)
debaixo do torrn. 3949 (ms-LU: seminarista
annimo: Arcos de Frades, Pol, LU)
12221. A moita libert bota a perder s veces
12239. A que o lio alia, esa o fa. (ms10,033r:
a moced. (ms10,033r: D.E.) D.E.)
12222. Mis vale libert con probeza que 12240. Inda ten que nacer o lio estranxeiro
cadea con riqueza. (ms10,033r: D.E.) pra ser como o gallego. (ms10,033r: D.E.)
12223. O que ten libert non sabe o que ten, 12241. Lio bo, lio malo, todo frolece en
si que pensa ben. (ms10,033r: D.E.) maio. (ms10,033r: D.E.)
12242. O lio apurado d lenzo ben sobrado.
LIBRO. V. tamn Ensear, Maestro, Pedaggicos. (ms10,033v: D.E.)
12224. Libro pechado non fai letrado. 12243. O lio e a estopa, sombra. (ms10,033v:
(ms10,033r: D.E.) D.E.)
12225. Non hai libro malo que non tea algo
bo. (ms10,033r: D.E.) LOBOS. V. tamn Agrcolas (Animales), Caza.
12226. Quen nun libro seipa ler, algo pode 12244. Avisade lobo e deixade o gando
adeprender. (ms10,033r: D.E.) soilo. (ms10,033v: D.E.)
12245. Cando o lobo non vai polo seu p, non
LIMA come do que quer. (ms10,033v: D.E.)
12227. A lima lima lima. (ms10,033r: D.E.) 12246. Con un lobo non se mata outro.
(ms10,033v: D.E.)
LIMOSNA. V. tamn Ddivas, Dado, Dar y recibir, 12247. Lobo famento non ten asento.
Donaciones, Negacin, Negativas, Peticiones, Testamento. (ms10,033v: D.E.)
12228. Cando deas a esmola non toques a 12248. Lobo tardeiro non volve valeiro.
(ms10,033v: D.E.)
trompa. (ms10,014r: D.E.)
12249. Muda o lobo os dentes, mais non as
12229. Cando deas esmola, se o sabe unha
mentres. (ms10,033v: D.E.)
man que non-o seipa outra. (ms10,014r: 3950
D.E.) 12250. Non come o lobo besta branca.
(ms: M.L. / ms10,033v: D.E.)
12230. Non por dar unha esmola se queda un
12251. Non soilo o lobo come carne cra.
probe. (ms10,014r: D.E.) (ms10,033v: D.E.)
12231. O bo esmoleiro non debe ser 12252. Nunca o lobo mata lobo. (ms10,033v:
bullangueiro nin pregoeiro. (ms10,014r: D.E.)
D.E.) 12253. O fillo do lobo tira sempre monte.
12232. Por dar unha esmola ninguin se (ms10,033v: D.E.)
avergonza. (ms10,014r: D.E.) 12254. O lobo e o raposo non son bos
12233. Por unha esmola non se valeira compaeiros. (ms10,033v: D.E.)
ningunha falchoca. (ms10,014r: D.E.) 12255. O lobo famento non pode estar
contento. (ms10,033v: D.E.)
LIMPIAR 12256. O lobo non come da carne que quer
12234. A limpeza daia Dios de balde pra senn da que houber. (ms10,033v: D.E.)
quen a queira usar. (ms10,033r: D.E.)
Var.: A limpeza daia Dios de balde pra
quen a seipa usar. (ms10,033r: D.E.)
12235. Lmpanse os culeiros, sial de
3949
Vzquez Saco anotou nesta ficha Lino.
3950
ms: Non com'o lobo. Contn a indicacin Lobos. En
vendima. (ms10,033r: Riveiro de Avia) ms10 s.v. Lobos.
12257. O lobo vello de noite oubea. (ms10,033v: 12282. louco i- ar, deixdeos pasar.
D.E.) (ms10,033v: D.E.)
12258. O que a loba fai, o lobo non-o desfai. 12283. Onde o tolo se perdeu, o cordo aviso
(ms10,033v: D.E.) colleu. (ms10,131r: D.E.)
12259. O que entre lobos se mete, gandido 12284. Un louco fai un cento. (ms10,033v: D.E.)
vai. (ms10,033v: D.E.) 12285. Un tolo fai moitos. (ms10,131r: D.E.)
12260. Os fillos do lobo lobos sern. 12286. Un tolo fai un cento. (ms10,131r: D.E.)
(ms10,033v: D.E.)
12287. Vai un louco por onde vai outro.
12261. Que lle importa lobo o que come o (ms10,033v: D.E.)
zorro? (ms10,033v: D.E.)
12262. Un lobo a outro lobo non se comen LOCURA DE AMOR
nin se morden. (ms10,033v: D.E.) 12288. De namorado a louco vai moi pouco.
3951
(ms10,066r: D.E.)
LOCOS 12289. O namorado non quer ser
12263. A un tolo, outro. (ms10,131r: D.E.) aconsellado. 3952 (ms10,066r: D.E.)
12264. Anque sea tolo o falador, sea cordo o
escoitador. (ms10,131r: D.E.) LUCIR
12265. s romeras e s bodas van as loucas 12290. Lucen as galanas cos brazos das
todas. (ms10,033v: D.E.) malfadadas. (ms10,034r: D.E.)
12266. s veces o tolo fala cordo. (ms10,131r: 12291. O traballo nunca luce se a ganancia
D.E.)
pouca. (ms10,034r: D.E.)
12267. Ben louco ser o que con loucos se
xunta e de loucos se fe. (ms10,033v: D.E.)
LUMBRE
12268. Bulrdevos co louco na casa, e
12292. Moitas olas lume e un garbanzo a
bulrar convosco na praza. (ms10,033v:
D.E.)
cocer. (ms10,034r: D.E.)
12269. Blrate do tolo na casa; bulrarase de 12293. Non fai falla meter a man no lume
ti na praza. (ms10,131r: D.E.) pra saber si est acendido. (ms10,034r: D.E.)
12270. Cada louco coa sa teima e cada 12294. O lume axuda cocieiro. (ms10,034r:
D.E.)
chaga coa sa postema. (ms10,033v: D.E.)
12295. O lume do ladrn arde por debaixo e
12271. Cada louco, seu sendeiro. (ms10,033v:
D.E.)
por enriba, non. (ms10,034r: D.E.)
12272. Canto mis tolo dan, mis tolo o 12296. O lume do ladrn, das brasas e un
fan. (ms10,131r: D.E.) tizn. (ms10,034r: D.E.)
12273. Co louco dmase o poldro. (ms10,033v: 12297. O lume media mantenza e, detrs
D.E.) da cea, mantenza enteira. (ms10,034r: D.E.)
12274. De louco, todos temos un pouco. 12298. O lume pior que os ladrs que non
(ms10,033v: D.E.) deixa nada e todo o arrapaa. (ms10,034r:
12275. Do tolo e do vento arrdate. (ms10,131r: D.E.)
D.E.) 12299. O lume fai a cocia e non a moza
12276. cousa de tolos non ter xuicio. ardida. (ms10,034r: D.E.)
(ms10,131r: D.E.) 12300. O lume hai que saber atizalo sin
12277. En cabeza louca pouco dura a touca. queimarse. (ms10,034r: D.E.)
(ms10,033v: D.E.)
12301. Onde hai caotos lume, hai fume.
12278. Inda que louco, non de todo. (ms10,033v:
(ms10,034r: D.E.)
D.E.)
12302. Onde hai lume, hai fume. (ms10,034r:
12279. Mis sabe o louco na sa casa que o
D.E.)
cordo na allea. (ms10,033v: D.E.)
12280. Non se vira tolo quen parvo.
(ms10,131r: D.E.)
12281. Non tolea o que non pode. (ms10,131r: 3951
En ms10 s.v. Enamorados coa indicacin Locura de
D.E.) amor.
3952
En ms10 s.v. Enamorados coa indicacin Locura de
amor.
12303. Onde houbo lume, borralla queda. 12321. Nunca debes levar mis do que
(ms10,034r: D.E.) poidas. (ms10,033r: D.E.)
12304. Onde non hai lume, non se levanta 12322. Nunca queiras levar mis do que has
fume. (ms10,034r: D.E.) pagar. (ms10,033r: D.E.)
12305. Xogar co lume pode costar caro i 12323. O que has levar hoxe non-o deixes pra
moi mala costume. (ms10,034r: D.E.) man. (ms10,033r: D.E.)
12324. O que has levar non ten que esperar.
LUNA (ms10,033r: D.E.)
12306. A la como quinta, as pinta.
(ms10,034r: D.E.) MADEJA
12307. A la como quinta, trinta. (ms10,034r: 12325. Non lle vai nada mal que as
D.E.)
madeixas pode gastar. (ms10,034r: D.E.)
12308. La cascabeleira vaise carreira.
(ms10,034r: D.E.)
12326. O que enredou a meada, que seipa
12309. Non saias da casa luar, que non desenredala. 3953 (ms10,038v: D.E.)
sabes con quen te podes atopar.
(ms10,034r: D.E.) MADERA
12310. Non saias luar, que non sabes quen 12327. A madeira da ta casa, en xaneiro has
che quer ben nin quen che quer mal. de cortala. (ms10,034r: D.E.)
(ms10,034r: D.E.) 12328. A madeira de xaneiro non-a poas
fumeiro. (ms10,034r: D.E.)
LUNES. V. tamn Das, Semana. 12329. Madeiros hai de que se fan santos,
12311. O luns rgome, o martes clzome e, o madeiros hai de que se fan chancos e
mircoles, vstome. (ms10,034r: D.E.) madeiros hai que son queimados.
12312. O luns levntome e o martes (ms10,034r: D.E.)
arremngome. (ms10,034r: D.E.) 12330. Madeiros hai que se douran,
12313. O luns mollo, o martes lavo, o madeiros hai que se adouran, madeiros
mircoles seco, o xoves saco, o viernes hai que se queiman e, cabo, todo
peneiro, o sbado amanso e o domingo, madeira. (ms10,034r: D.E.)
que eu fiara, todos me din que xa non
da. (ms10,034r: D.E.) MADRASTRA
12331. A madrasca, a mis boa mala.
LUZ (ms10,034r: D.E.)
12314. Luz e cruz, diante. (ms10,034r: D.E.) 12332. A madrasca, a millor, queimala.
(ms10,034v: D.E.)
12315. Non hai millor luz que a da man.
(ms10,034r: D.E.)
12333. A madrasca, inda de sucre, amarga.
(ms10,034r: D.E.)
12334. Madrasca, nin de cera nin de boa
LLENAR
pasta. (ms10,034v: D.E.)
12316. Pra chegar a encher, algunha maa
hai que ter. (ms10,011r: D.E.)
MADRE
12335. Nai e filla caben nunha camisa; sogra
LLEVAR
e nora non caben na tea toda. (ms10,066r:
12317. Al me leve Dios a morar onde un ovo D.E.)
valla dous. (ms10,033r: D.E.) 12336. Nai facendosa fai a filla preguizosa.
12318. Lvame lombo vers canto peso. (ms10,066r: D.E.)
(ms10,033r: D.E.) 12337. Nai moi goberneira, filla preguiceira.
12319. Levar mala noite e cabo parir filla. (ms10,066r: D.E.)
(ms10,033r: D.E.) 12338. Nai vella e camisa rota, non
12320. Lveme Dios mesn onde a deshonra. (ms10,066r: D.E.)
mesoneira mande e o mesoneiro non.
(ms10,033r: D.E.)

3953
En ms10 s.v. Mea.
12339. Non hai nai como a que pare. 12356. Anque te atopes mal, vive na cibd.
(ms10,066r: D.E.) (ms10,035r: D.E.)
12340. O que ten nai non-o hai que chorar. 12357. Ben veas mal, se vs soilo. (ms10,035r:
(ms10,066r: D.E.) D.E.)
12341. Quen ten a nai na vila, sete veces se 12358. Cando mal, maleitas. (ms10,035r: D.E.)
queixa da. (ms10,066r: D.E.) 12359. Co mal de outro calquera dorme.
(ms10,035r: D.E.)
MADRINA 12360. Co mal de outro calquera pode.
(ms10,035r: D.E.)
12342. A madria, onda porta arrmaa e, a
12361. Con ben veas, mal, se non me vs a
comadre, dixaa onde a atopares.
(ms10,034v: D.E.) buscar. (ms10,035r: D.E.)
12362. Con ben veas, mal, se non me vs a
MADRUGAR levar. (ms10,035r: D.E.)
12343. Madruga e vers, busca e atopars. 12363. Cousa do mal non querer sanar.
(ms10,034v: D.E.) (ms10,035r: D.E.)
12344. Pouco importa madrugar, si non hai 12364. Defendera-lo mal falando ben do mal.
(ms10,035r: D.E.)
gana de traballar. (ms10,034v: D.E.)
12365. refrn moi antigo que gran mal o
12345. Quen trasnoita e madruga, vai
mal vecio e mis se do teu oficio.
montado en boa burra. (ms10,034v: D.E.) (ms10,035r: D.E.)
12346. Sol que moito madruga, pouco dura. 12366. Face-lo mal polo ben, non-o fagas a
(ms10,034v: D.E.)
ningun. (ms10,035r: D.E.)
12347. Xa ten que madrugar o que raposa
12367. Fai mal e agarda outro tal. (ms10,035r:
ha de enganar. (ms10,034v: D.E.) D.E.)
12368. Mal alleo colga de un pelo. (ms10,035r:
MADURAR D.E.)
12348. A poma no regueiro i-a moza no 12369. Mal alleo, tal mo din, tal o creo.
mesn maduran antes de sazn. (ms10,035r: D.E.)
(ms10,034v: D.E.) 12370. Mal alleo, tal mo dis, tal cho creo
12349. O figo na figueira, a froita na praza e 3954
pero o meu sntoo de seu. (ms10,035r:
a moza no mesn, tres cousas son que D.E.)
maduran sin sazn. (ms10,034v: D.E.) 12371. Mal con mal, mtase o mal. (ms10,035r:
D.E.)
MAESTRO. V. tamn Ensear, Educacin, Estudiantes,
12372. Mal de moitos, consolo de parvos.
(ms10,035r: D.E.)
Libro, Pedaggicos.
12350. Non hai mestre como o tempo. 12373. Mal de morte, meu home lle caia en
(ms10,039v: D.E.) sorte. (ms10,035r: D.E.)
12351. Non hai millor mestra que a 12374. Mal acabarse o ben. (ms10,035r: D.E.)
necesidade e a probeza. (ms10,039v: D.E.) 12375. Mal por ben, non se debe volver a
ningun. (ms10,035r: D.E.)
MAZ. V. tamn Agrcolas, Pan. 12376. Mal por mal, non se debe dar.
12352. Nin millo engrolado nin millo (ms10,035r: D.E.)
queimado. (ms10,040r: D.E.) 12377. Mal que non ten cura, querelo curar
12353. No lle deas millo s paxaros que xa loucura. (ms10,035r: D.E.)
cho comern eles. (ms10,040r: D.E.) 12378. Malia o romeiro que fala mal do seu
compaeiro. (ms10,036r: D.E.)
MAJAR. V. tamn Agrcolas. 12379. Ningun adivio do mal que est
12354. Mallando, mallando, adeprndese a vecio. (ms10,035r: D.E.)
mallar. (ms10,036v: D.E.) 12380. Ninguin fai mal que non-o vea
pagar. (ms10,035r: D.E.)
MAL. V. tamn Jurdicos y similares.
12355. Al vai o mal onde comen ovos sin sal. 3954
(ms10,035r: D.E.) V. Mal alleo, tal mo din e tal o creo, mais, o meu,
sinto de seu en Mal.
12381. Non de agora o mal que non 12407. Pr mal que hoxe acaba o remedio de
millora. (ms10,035r: D.E.) man sobra. (ms10,035v: D.E.)
12382. Non fagas mal, que pecado mortal; 12408. Pr mal que hoxe acaba, o remedio de
nin fagas ben que pecado tamn. man non basta. (ms10,035v: D.E.)
(ms10,035r: D.E.) 12409. Quen co seu mal se asaa a si mesmo
12383. Non hai mal bo. (ms10,035v: D.E.) se engaa. (ms10,035v: D.E.)
12384. Non hai mal onde non hai door. 12410. Quen mis non pode, co seu mal
(ms10,035v: D.E.)
morre. (ms10,036r: D.E.)
12385. Non hai mal onde Dios non acuda.
(ms10,035v: D.E.)
12411. Quen non cala o mal seu cmo
12386. Non hai mal que cen anos dure nin calar o teu? (ms10,036r: D.E.)
corpo que o ature. (ms10,035v: D.E.) 12412. Se fas mal, agarda outro tal. (ms10,036r:
D.E.)
12387. Non hai mal que cen anos se ature nin
12413. Seus males espanta o que canta.
ben que moito dure. (ms10,035v: D.E.) (ms10,036r: D.E.)
12388. Non hai mal que non tea pior. 12414. Vale mis o mal da mia terra que o
(ms10,035v: D.E.)
mal da allea. (ms10,036r: D.E.)
12389. Non hai mal sin baldn nin baldn sin
12415. Xusto o mal que vn, se o busca
galardn. (ms10,035v: D.E.)
quen o ten. (ms10,036r: D.E.)
12390. Non hai mal sin pena nin ben sin boa
estrena. (ms10,035v: D.E.)
MAL GOBIERNO. V. tamn Gastar, Jurdicos y
12391. Non hai mal tan grave que non se similares.
acabe. (ms10,035v: D.E.) 12416. Quen ten tres e gasta catro, excusa de
12392. O mal alleo d consello. (ms10,035v: D.E.) saco. 3955
(ms: C.G.)
12393. O mal amorria i-o ben aviva. (pt) Quem tem trs e gasta quatro, em breve
(ms10,035v: D.E.) chega ao fundo do saco. (Chaves) (es)
12394. O mal acabarse o ben. (ms10,035v: D.E.) Quien tiene tres y gasta dos, sirve a Dios;
12395. O mal entra a brazadas e sai a quien tiene dos y gasta tres, sirve a Lucifer.
migalladas. (ms10,035v: D.E.) (R. Marn)
12396. O mal entra como un louco e sai
pouco a pouco. (ms10,035v: D.E.) MALDAD
12397. O mal entra pola boca e pola boca sai. 12417. O mal e o ben non son amigos pero
(ms10,035v: D.E.) son vecios. 3956 (ms10,035v: D.E.)
12398. O mal menos esperado mis
chorado. (ms10,035v: D.E.) MALGASTAR. V. tamn Comercio, Derroche, Deudas,
12399. O mal nunha casa acaba coas Riqueza y dinero.
caravillas. (ms10,035v: D.E.) 12418. Quen malgasta o que seu, o sentido
12400. O mal que da ta boca sai, no teu seo perdeu. (ms10,036r: D.E.)
cai. (ms10,035v: D.E.) 12419. Quen malgastou o seu, non sabe o que
12401. O pouco mal espanta e o moito pesa e perdeu. (ms10,036r: D.E.)
cansa. (ms10,035v: D.E.)
12402. que fai mal, nunca achaque lle ha MALICIA
de faltar. (ms10,035v: D.E.) 12420. Ainda que a malicia oscurece a verd,
12403. que mal che quer facer, cllelle a non-a pode apagar. (ms10,036r: D.E.)
dianteira se pode ser. (ms10,035v: D.E.)
12404. Padezo este mal que me ha de MALO
consumir: que despois de farto, btome 12421. A mala herba non morre. (ms10,036r:
a dormir. (ms10,035v: D.E.) D.E.)
12405. Paga o que debes e sanars do teu 12422. A mala herba logo crece. (ms10,036r:
D.E.)
mal. (ms10,035v: D.E.)
12406. Pr mal mortal ningunha herba val.
(ms10,035v: D.E.) 3955
ms4: escusa. Contn a indicacin Mal gobierno.
3956
En ms10 s.v. Mal coa indicacin Maldad.
12423. A malas ceas e a malos almorzos, 12447. A malva, collela e non regala; a
encllense as tripas e alrganse os herba, regala e non collela. (ms10,036v:
pescozos. (ms10,036r: D.E.) D.E.)
12424. que quere ser mala, pouco
aproveita gardala. (ms10,036r: D.E.) MANCHA
12425. Do malo, o millor. (ms10,036r: D.E.) 12448. A mancha grande non hai xabrn que
12426. Do malo, pouco; do pior, nada. a lave. (ms10,036v: D.E.)
(ms10,036r: D.E.) 12449. Pra mancha grande non hai xabrn
12427. Mala cousa nunca morre. (ms10,036r: que abaste. (ms10,036v: D.E.)
D.E.)
12428. Mala a chaga que con vio non MANDAR. V. tamn Jurdicos y similares.
sana. (ms10,036r: D.E.) 12450. Cada un manda na sa casa. (ms10,037r:
12429. Mala a morte que deixa valeira a D.E.)
casa ou a corte. (ms10,036r: D.E.) 12451. Cada un manda no seu e fai o que lle
12430. Malo vir quen bo me far. (ms10,036r: peta. (ms10,037r: D.E.)
D.E.) 12452. Cando teas o mando i-o pau, non
12431. Non hai mis mala xente que os fagas o que che vea mau. (ms10,037r:
homes e as mulleres. (ms10,036r: D.E.) D.E.)
12432. Non hai nada tan malo que non sirva 12453. Desa maneira, non hai maneira.
pra algo bo. (ms10,036r: D.E.) (ms10,037r: D.E.)
12433. O malo de balde caro e o millor o 12454. Eu mando meu gato e o meu gato
mis barato. (ms10,036r: D.E.) manda seu rabo. (ms10,037r: D.E.)
12434. malo i- enfermo Dios lle dea sade 12455. Hoxe est mandando quen onte
hastra que sane. (ms10,036r: D.E.) entrou rogando. (ms10,037r: D.E.)
12435. malo ningun se afai. (ms10,036r: D.E.) 12456. Manda e faino e quitaraste de
12436. malo precura escarmentalo. coidado. (ms10,037r: D.E.)
(ms10,036r: D.E.) 12457. Mndame o meu amo, mndame a
12437. O malo sempre soa engano. mia ama, e non sei ben cal mandado
(ms10,036v: D.E.) faga. (ms10,037r: D.E.)
12438. malo, amalo e senn deixalo. 12458. Mando eu meu mozo e o meu mozo
(ms10,036r: D.E.)
manda a outro. (ms10,037r: D.E.)
12439. malo, darlle dieiro, ou casalo se
12459. Non sabe mandar quen non foi
solteiro. (ms10,036r: D.E.)
mandado. (ms10,037r: D.E.)
12440. malo, nunha man o pan e noutra o
12460. Quen est afeito a mandar, a servir
pau. (ms10,036r: D.E.)
mal se afai. (ms10,037r: D.E.)
12441. O malo, pra facer mal, achaques ha
12461. Quen manda, manda, e quen obedece,
de atopar. (ms10,036r: D.E.)
apanda. (ms10,037r: D.E.)
12442. O malo, pra facer mal, achaques non
12462. Quen non ten a quen mande, rgase e
ha mester. (ms10,036r: D.E.)
ande. (ms10,037r: D.E.)
12443. Onde hai un malo hai outro bo.
(ms10,036v: D.E.)
12444. Onde hai un malo nunca falta outro MANGA
bo. (ms10,036v: D.E.) 12463. Boas son as mangas, anque sean
12445. s bos lvaos Dios pra si e os malos dispois das Pscoas. (ms10,037r: D.E.)
quedamos aqu pra entendernos.
(ms10,036v: D.E.) MANJAR. V. tamn Comida, Hambre. Gastronoma.
12446. Se o malo non fora maldizoado, o bo 12464. Non hai manxar que non farte nen
non sera loubado. (ms10,036v: D.E.) vicio que non enfade. (ms10,037r: D.E.)

MALVA MANO
12465. A man de todo ten man. (ms10,036v: D.E.)
12466. A man estea queda anque a lingua 12489. Manter unha casa, non-o sabe senn
vaia e vea. (ms10,036v: D.E.) quen o pasa. (ms10,037r: D.E.)
12467. A man pra todos ten man. (ms10,036v: 12490. Quen a moitos ha manter, moito ten
D.E.) que ter. (ms10,037r: D.E.)
12468. s maus lavadas Dios dlle que
coman. (ms10,036v: D.E.) MANZANA. V. tamn Fruta, Huerta, Mujer.
12469. Da man pr boca a culler se emborca. 12491. Maz, troita e muller, que sea fresca
(ms10,036v: D.E.)
se pode ser. (ms10,038v: D.E.)
12470. De boa man, ben est o que dan.
(ms10,036v: D.E.)
12471. De tal man, tal o que se d. MANZANILLA
(ms10,036v: D.E.) 12492. Colle en agosto a manzanilla e
12472. Dinche que eres bo, mete as mans no deixars moitas veces de ir botica.
seo. (ms10,036v: D.E.) (ms10,037r: D.E.)
12473. Mans brancas non ofenden pero
mancan. (ms10,036v: D.E.) MAANA. V. tamn Das.
12474. Mans que tomades por que non 12493. Man chover ou nevar ou sabe
dades? (ms10,036v: D.E.) Dios o que far. 3957 (ms10,037v: D.E.)
12475. Maus fras e corazn quente, namoro 12494. Man parda, man larga. (ms10,037v:
D.E.)
de repente. (ms10,036v: D.E.)
12495. Pola man monte e pola tarde
12476. Maus quentes e corazn fro, amor
fonte. (ms10,037v: D.E.)
perdido. (ms10,036v: D.E.)
12477. Mete as mans no seo, non dirs do
MAA. V. tamn Maa. Destreza.
fado alleo. (ms10,036v: D.E.)
12496. Na maa est a culpa, que a ed non
12478. Meter as mans nas fogueiras criar
ten ningunha. (ms10,037r: D.E.)
frieiras. (ms10,036v: D.E.)
12497. Niste mundo hai que saber nadar na
12479. Moitas mans nun prato logo tocan a
tona. 3958 (ms5,131: Sangenjo)
rebato. (ms10,036v: D.E.)
12498. O que non sabe maa, non come
12480. Non metas as mans no prato antes
castaa. (ms16: Sesto / ms4: G.S.A.)
que as meta o teu amo. (ms10,036v: D.E.)
12499. O que non sabe maa, non ten
12481. Non pidas man allea se a ta non
castaa. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos
vai chea. (ms10,036v: D.E.) de La Corua)
12482. Que non seipa a man dreita o que fai 12500. O que non ten maa, apaa. (ms16:
a esquerda. (ms10,036v: D.E.) Sesto)
12483. Quen espera a man allea, mal xanta e Aplcase tambin a la necesidad de tener un
mal cea. (ms10,036v: D.E.) oficio para ganarse la vida.
12484. Run man, run o que non d. 12501. O que non ten maa, morre como
(ms10,036v: D.E.) araa. (ms16: Sesto)
12485. Se che din ben da ta leira, mete a 12502. Pra todo hai maa senn pr morte.
man na faltriqueira. (ms10,036v: D.E.) (ms10,037r: D.E.)
12486. Tal a man e tal o que d. (ms10,036v: 12503. Quen ten maa, pra todo se apaa.
D.E.) (ms10,037r: D.E.)
12504. Todo quer maa pero o comer quer
MANTA gana. (ms10,037r: D.E.)
12487. Debaixo da manta, moito se esconde e
moito se tapa. (ms10,037r: D.E.) MAA. DESTREZA. V. tamn Maa.
12505. O que non sabe maa, non come
MANTENER castaa e, pra a comer, hai que a saber.
3959
12488. Mis mantn pan duro que figo (ms21,09r: Berms)
maduro. (ms10,037r: D.E.)
3957
Vzquez Saco transcribe o sabe Dios o que far.
3958
Indica Maa. V. Maa. Destreza.
12506. O que sabe maas, asa castaas; i-o 12518. O muieiro que oi e ve, non pode ser
que non sabe ningunhas, nin asadas nin paroleiro. (ms10,037v: D.E.)
crudas. (mc: Pol)
12507. O que ten maa, apaa. (ms6,02v: R. MARIDO. V. tamn Matrimonio.
Caruncho, Diario de Avisos de La Corua / ms18,75r: 12519. Come, marido, pan e cebola, que xa
A.S.A.)
3960 que eres run non che poo a ola.
12508. O que ten maa, sempre apaa. (ms10,037v: D.E.)
(mc: M.L. / ms10,037v: D.E.)
12520. Entre marido e muller ningun se
Var.: O que ten maa, apaa. (ms4: J.P.)
debe meter. (ms10,037v: D.E.)
12509. Onde non valen cuas, aproveitan
3961 12521. Entre o marido i-a muller soilo paz
uas. (mc: Meiln / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) debes poer. (ms10,037v: D.E.)
(es) Donde no valen cuas, aprovechan 12522. Levade vs, marido, a artesa, que eu
uas. (Bergua) levarei o pan, que tamn pesa. (ms10,037v:
Donde no valen medios rpidos, aprovecha D.E.)
maa y destreza. (mc) / Lo que no se puede 12523. Marido na lareira, delor na
conseguir con la fuerza se logra con maa e faltriqueira que anda valeira. (ms10,037v:
industria. (ms-LU: seminarista annimo: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo) 12524. mal marido cegalo ou cebalo.
12510. Quen ben ata, ben desata. (mc: M.V.) (ms10,037v: D.E.)
(pt) Quem bem ata, bem desata. (Chaves) 12525. mal marido srveo como seor e
(es) Quien bien ata, bien desata. (Correas) grdate del coma de un treidor.
El que tiene maa para hacer una cosa, la (ms10,037v: D.E.)
tendr tambin para deshacerla. 12526. O marido mao como amigo e tmeo
12511. Quen mata a arbela, sabe mis que como enemigo. (ms10,037v: D.E.)
ela. (mc: A.S.A. / ms21,06r: Berms) 12527. O marido fai muller. (ms10,037v: D.E.)
(pt) Quem mata alvola, sabe mais que ela. 12528. O marido na cama e a fame na casa.
(Chaves) (ms10,037v: D.E.)
12512. Quen mata a churumbela mis sabe 12529. O marido ten que ter prudencia e a
que ela. (mc: Chantada) muller, pacencia. (ms10,037v: D.E.)
12513. Quen ten maa, apaa. (mc: R. Caruncho) 12530. marido, temelo, querelo e
(pt) Quem no tem manha morre no ar obedecelo. (ms10,037v: D.E.)
como uma aranha. (Chaves) (es) Quien 12531. O meu marido tamborileiro, as mo
tiene maa, para todo se apaa. (R. Marn)
deu Dios i-eu tamn as o quero.
12514. Quen tivo ms, pillou mazs. (mc: M.L.) (ms10,037v: D.E.)
12515. Vale mis a maa c forza. (ms-LU: 12532. Se queres o teu marido matar, dlle
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
berzas por san Xon. (ms10,037v: D.E.)
3962
12516. Vale mis maa que forza. (mc:
M.V. / ms10,023v) MARINERO. V. tamn Martimos (Vida del marinero).
(pt) Mais vale geito que fora. (Chaves) / 12533. Marieiro que dorme, peixe non colle.
Mais vale manha que fora. (Id.) (es) Ms (ms10,037v: D.E.)
vale maa que fuerza. (Correas) (ct) Ms 12534. O millor marieiro morre no mar,
val manya que fra. (Alberola) onde ningun se pode descoidar.
(ms10,037v: D.E.)
MAQUILA. V. tamn Molino.
12517. O muieiro maquieiro cidase o amo MARTIMOS. V. tamn Embarcaciones.
do rigueiro. (ms10,037v: D.E.) 12535. Do mar o salmn e da terra o lacn.
3963
(ms10,037v: D.E.)
12536. O mar e a muller hanse de lonxe ver.
3964
3959 (ms10,037v: D.E.)
O orixinal di: O que non sabe maa non come
castaa, e pra a comer hay que a saber. (a maa).
3960
En ms10 s.v. Maa.
3961 3963
ms-LU: Donde. En ms10 s.v. Mar.
3962 3964
ms3: Mais vale. En ms10 s.v. Fuerza. En ms10 s.v. Mar.
3965 3975
12537. O mar longo. (ms10,037v: D.E.) 12547. s betas non te metas. (mc: M.-R. de
12538. O mar, mis amigo logo o pon en P.)
perigo. 3966 (ms10,037v: D.E.) 12548. Cando hai espumallo no Cabo, non
12539. O que o mar d, o mar o quita.
3967 vaias trasmallo. 3976 (mc: Gella, Foz)
(ms10,037v: D.E.) Var.: Cando no cabo hai espumallo, non vaias
3968 trasmallo. (Gella-Foz)
12540. Onde vai o mar, vaian as areas.
(ms10,037v: D.E.) (es) Con espumayo no vayas al trasmayo.
3969 (Gella- Tapia de Casariego) / Con mar
12541. Polo mar anda quen o gana.
(ms10,037v: D.E.) espumosa no vayas a pescar. (Gella)
12542. Quen non entra no mar, nel non se 12549. O palangre chucha o sangue. (mc: M.-R.
pode afogar. 3970 (ms10,037v: D.E.) de P.)
Var.: O palangre tira sangue. (Tuy) / O
12543. Quen non sabe de mar, non sabe de
palagre chupa o sangre. (mc e ms4: J.T.) 3977
marear. 3971 (ms10,037v: D.E.) Palangre es un aparejo de pesca que se
compone de un cordel grueso de 100 a
ARTE DE NAVEGAR. V. tamn Navegacin. 1.000 metros de largo, del que penden otros
12544. O que pasa pola Pena da Marola, ms finos terminados en anzuelo; es aparejo
3972 de fondo y queda sealado en la superficie
pasa pola mar toda. (mc)
Var.: O que pasa a Marola, pasa a mar toda. / por medio de boyas o flotadores. Requiere
Quen pasa a Marola pasa a mar toda. bastante esfuerzo, por lo que suelen decir
Alude al conocido peasco o islota situado los pescadores del Mio (lo usan en el
en la confluencia de las ras de Ferrol, Ares, estuario que forma en Tuy dicho ro): O
Betanzos y La Corua, cuyas palangre tira sangre.Vase Las grandes
inmediaciones se caracterizan por una pesqueras del Mio-Notas folkloricas" por
molesta marejada, que hace peligrosa la M. F. Costas en Finisterre, n 30, jul.1946
navegacin, sobre todo para los barcos de (ms) En castellano, espinel (ms).
3978
cabotaje. Una cancin popular recoge los 12550. Os trasmallos son traballos. (mc: S.
afanes del marinero, cuando atraviesa Loureiro)
aquellas latitudes: Pola pena da Marola /
pola da Marola pena, / pola pena da ASTROS
Marola, / rema, remeirio, rema. 12551. A la sempre minte. (ms)
12545. .Se queres que o vento vea, dlle coa 12552. Encarnado mar, bota os bois a
lea. 3973 (ms11,40: Saralegui, Ferrol) labrar. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza,
(es) Dale con el remo, boga. (Gella) C)
Saralegui dice no entender el refrn y aade 12553. Encarnado mar, colle os bois e vai
que una persona ilustrada del Ferrol; de labrar. (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira,
donde procede el refrn lo explica as: Carnota, C / ms-SA: Francisco Den Rodrguez:
"Cuando se queda el viento, hay que Portosn, Porto do Son, C)
armarse de paciencia y tirar del remo, hasta 12554. Encarnado mar, colle os bois, vai
que vuelva. labrar. (ms-SA: seminarista annimo: Louro,
Muros, C)
ARTES DE PESCA 12555. Encarnado monte, bois corte;
3974
12546. A sacada, chucha a cana. (mc: M.-R. encarnado mar, bois a arar. (mc: Ribeira-
de P.) F.V.S. / ms18,69v: Gella.-Riveira)
Anuncian malo y buen tiempo
3965
respectivamente.
En ms10 s.v. Mar.
3966
En ms10 s.v. Mar. 12556. Encarnado polo monte? Colle os
3967
En ms10 s.v. Mar. bois e mteos na corte. (mc: M.-Ra de Arosa)
3968
En ms10 s.v. Mar.
3969
En ms10 s.v. Mar.
3970 3975
En ms10 s.v. Mar. Indica Mar. (Artes de pesca) no ms e Martimos
3971
En ms10 s.v. Mar. (Miscelnea) no mc.
3972 3976
Dentro de Martimos (Miscelnea) no mc e indica Indica Martimos (Artes de pesca) no ms e Martimos
Martimos (Arte de navegar) en ms. (Miscelnea) no ms.
3973 3977
Indica Martimos (Arte de navegar). ms4: a sangre.
3974 3978
Indica Mar. (Artes de pesca) no ms e Martimos Indica Martimos (Artes de pesca) no ms e Martimos
(Miscelnea) no mc. (Miscelnea) no mc.
En Santa Eugenia de Ribeira, renen los 12573. Rubis cara mar, vellas a asollar.
dos ltimos en el siguiente. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
12557. La nova e la vella, baixa o mar s 12574. Sol con barbas, ventos ou aghuas. (ms-
oito e media. (mc: Sar., Bayona) SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
Hora de la baja mar, en el novilunio y en el Son, C)
plenilunio. 12575. Sol no afeitado, pronto aguado. (mc:
M.-Sangenjo)
12558. La recin escondida, a vigilancia
Var.: Sol no exeitado, pronto aguado.
conocida. (mc: M.-Sangenjo) (M.-R. de P.)
En la seccin Agrcolas. Meteorolgicos
recogimos algunos referentes a la luna, que
tienen tambin aplicacin a la vida del mar.
12559. Luna con circo, auga no bico. (ms) Astros. Mareas
12560. Luna ergueita, marea escorreita. (ms- 12576. La chea henche o mar s tres e
SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do media. 3981 (mc: Bayona)
Son, C) (es) Luna llena, pleamar de tres y media.
12561. Luna nova con circo, auga no bico. (R. Marn)
(ms: I.T.) Dice Saralegui que al ocurrir el ltimo
12562. Luna nova, luna chea, marea chea s cuarto de la luna se producen all los
das e media. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: pleamares a las tres y media de la maana y
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) de la tarde.
12563. Luna posta, marea na costa. (ms-SA: 12577. La chea, pleamar s das e media.
Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C) 3982
(mc: S. Loureiro)
12564. Roibas a Levante, aguas no instante. (pt) Lua nova e lua cheia, praia mar s
(mc: M.-Sangenjo) duas e meia. (Chaves) (es) Luna llena,
12565. Roibas a Mourente, chuvias de pleamar de tres y media. (R. Marn)
repente. (mc: M.-R. de P.) Dice Saralegui que al ocurrir el ltimo
12566. Roibas terra, vellas merda. (mc: M.- cuarto de la luna se producen all los
R. de P.) pleamares a las tres y media de la maana y
3979 de la tarde.
12567. Roibas ao mar, vellas a asollar.
(mc: M.-Sangenjo / mc: M.-Ra de Vigo / ms21,11r: 12578. La deitada, marieiro a p; la de
Berms) 3983
p, marieiro deitado. (mc: U.C.
Var.: Rubio no mar, est a vella a asollar. Cuartilla 15)
(ms5,045: Cobas, Cachafeiro, Forcarey) / Var.: La deitada, marieiro de p; la de p,
Rubias ao mar, vellas a solar. (mc: M.-Ra de marieiro deitado. (mc: M.-R.de P.) 3984 / La
Vigo) / Rubias mar, vellas sollar. (mc: A.I. deitada, marieiro de p; la de p, marieiro
/ ms18,58r: Vida Gallega) 3980 sentado. (M. R. de P.) / Luna deitada,
(es) Viejas a sobejar que arrebolos hay en marieiro en planta. (G.P.) / La deitada,
Portugal. (Gella) marieiro en p. (Villanueva de Arosa)
12568. Roibas ao poniente, bo da siguiente. (pt) Lua deitada, marinheiro em p; lua em
(mc: M.-Sangenjo) p, marinheiro deitado. (Chaves) (es) Luna
Var.: Roibeces ao sol posto, man en pie, marinero, acustate. (Gella) / Luna
andars enxoito. (C.A.) acostada, marinero en pie. (Id.) / Luna
12569. Roibns no mar, vellas a rolar. derecha, marinero acostado. (Sar) / Luna
(ms18,62r: Coleic. Renacencia, Santiago Loureiro, de pie, marinero acostado. (Id.) / Luna
Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta Loroo, 1936.) tendida, marinero en pie. (Sar) / Luna en
cuarto creciente inclinada, seal de mal
12570. Roibns mar, vellas sollar. (ms-SA: tiempo. (ct) Lluna dreta, marin ajagut;
Amador Darriba Mguez (13-11-1951)) lluna aijaguda, marin dret. (Gella) / Lluna
12571. Roibns polo mar, donas a sollar. (mc:
Mugardos)
12572. Rubias ao Nascente, chuvias
3981
pendentes. (mc: M.-R. de P.) 3982
Indica Martimos (Mareas) no ms.
Indica Martimos (Mareas) no ms.
3983
Na referencia da primeira variante aparece
3979
ms21,11r: Rubeas o mar; mc: M.-Ra de Vigo: Rubias sobreescrito M.-Sangenjo. / Indica Martimos (Mareas) no
ao mar. ms.
3980 3984
ms18,58r: obellas o sollar. mc: La ditada.
gitada, mariner dret. (Id.) / Lluna ajeguda, Sanlcar y Sol con barbas, viento o aguas,
marin dret. (Id.) en Avils (Vase Saralegui, pags. 26-27)
3985
12579. La metida, baixamar barrida. 12587. Sol con barbas, vento ou auga. (mc:
(mc: Sar., Cangas) Bueu / ms: S. Loureiro)
12580. La Mondigo, baixamar no ro; la (es) Sol con barbas, levante o agua. (Gella)
3986 El sol con barbas sale en otros refranes
posta, baixamar en toda a costa. (mc:
M.L.) parecidos de las costas de Espaa. Sol con
Var.: La no Mondigo, baixamar no ro. (A. barbas, levante o agua, dicen en Benidorm;
Meiln) Sol con barbas, vendabal con aguas, en
El Mondigo, se alza en el ayuntamiento de Sanlcar y Sol con barbas, viento o aguas,
Ribadeo, no lejos de la costa, a 583 metros en Avils (Vase Saralegui, pags. 26-27)
sobre el nivel del mar.
12581. La posta, baixa a mar en toda a ASTROS. PRONSTICO DE MAL TIEMPO
costa, e pra mellor acertar, tres cuartos 12588. Encarnado Carnota, colle a lea e
de hora por vaciar. 3987 (mc e ms4: Ra de cerra a porta. (mc: Gella, Lira-F.V.S.)
Vigo, Sar) Anuncia tempestad y lluvia.
Var.: La posta, baixa a mar en toda a costa.
(Sar.-Bayona, Cangas) / La posta, baixamar ASTROS. PRONSTICO DE TORMENTA
en toda a costa. (ms4: Gella) / La posta,
12589. Arco matia, tarde tormentia.
baixamar na costa. (Sar.-Bayona, Cangas) 3990
(mc: M.-R. de P.)
(pt) Lua posta, baija mar na costa.
(Chaves) Figuran variantes en la seccin "Agrcolas.
Este refrn lo suelen completar en la ra de Metereolgicos".
Vigo aadindole: e pra mellor acertar,
tres cuartos de hora por vaciar. (ms4) ASTROS. PRONSTICO DE VIENTO
12582. Marea viva e la alta xa non hai un 12590. Clara na veigha, nordeste na caldeira.
3988 3991
rabo en Coira. (mc: S. Loureiro) (mc: Gella, Ribadeo)
12591. Sol barbado, nordeste rabo. (mc: Sar.,
ASTROS. PRONSTICO DE CALMA Puentedeume)
Var.: Sol barbado, nordeste cabo. (S.
12583. Arco cea, boa noite espera. (mc: M.-R.
de P.)
Ciprin)
(es) Sol embarbado, nordeste al cabo.
12584. Arco matia, alista a capotia. (mc:
M.-R. de P.)
(Gella)
Vase la seccin citada en el anterior.
AVES. V. tamn Peces, Pesca, Pronsticos atmosfricos,
Tiempo.
ASTROS. PRONSTICO DE LLUVIA
12592. Cando a gaivota vai pr terra, colle a
12585. Sol barbado, ou vento, ou mollado.
(mc: Sar., Cangas)
brosa e vai por lea; cando pr mar,
Var.: Sol embarbado, vendabal mollado. xonce os bois e vai arar. (mc: Gella)
(ms15,41: Burela) 12593. Cando a gaivota vn do mar, colle a
(es) Sol barbado, ventado o mojado. (Gella) brosa e vai estelar; e cando a gaivota vai
/ Sol embarbado, vendaval mojado. (Id.) pr mar, colle os aparellos e vai pescar.
3989
12586. Sol con barbas, augas. (mc: Sta. (mc: Gella)
Eugenia de Riveira / ms10,122r: D.E.) Var.: Cando a gaivota vai pr terra, coll'a
(es) Sol con barbas, aguas. (Gella) brosa e fai estela. (Francisco Lanza, Ns, tomo
El sol con barbas sale en otros refranes 8, n 90, ao XIII, 19 junio 1931)
parecidos de las costas de Espaa. Sol con Francisco Lanza publica Falan os de
barbas, levante o agua, dicen en Benidorm; Ribadeo (Notas folklricas e leisico-
Sol con barbas, vendabal con aguas, en grficas, recollidas n-ista vila). Entre otros
refranes ya recogidos en mi coleccin, los
3985 siguientes: De pueblos: En Meira, nin boa
Indica Mareas no ms.
3986
Indica Mareas no ms.
3987
No local da primeira variante aparece sobreescrito
3990
Amor Meiln / Indica Mareas no ms. / ms4: baixamar. mc: tromentia.
3988 3991
Indica Mareas no ms. O orixinal di: Clara na veija, nordeste na caldeira. /
3989
En ms10 s.v. Sol. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos). / mc: veiga.
xente nin boa feira. De Meira, tropa lixeira. Porque anuncia buen tiempo, as como el
Xente de Meira, que vai pr feira. Es de anterior lo anuncia malo.
Arante? O demo que te levante. Agrcolas: 12601. Cando a garza vai pr mar, colle os
Cando a gaivota vai pr terra, coll'a brosa bois e ponte a arar. 3996 (mc: M.L. / ms5,039)
e fai estela. (mc) / Estelar (hacer lea). 12602. Cando o mar est encarnado, pon os
(ms18)
bois arado. (ms-SA: seminarista annimo: algn
12594. Cando a garcia vai pr'arriba, colle os lugar da provincia da Corua)
bois e vente axia. Cando a garcia vai Indica buen tiempo, como el anterior lo
pr'abaixo, coll'os bois e vai arar. 3992 (ms- anuncia malo. (mc) / Garcia = garza. (ms5)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) AVES. PRONSTICO DE LLUVIA
12595. Cando a garza vai pra Meira, pon a 12603. Andurias a rentes da auga, chuvia
sella goteira; cando vai pr mar, pon na plaia. 3997 (mc: C.A.)
os bois a arar. (ms-LU: seminarista annimo: San (es) Golondrina que con el ala roza la
Tirso Vilalba / Antas?, Muxa, Outes, Zas, Maceda?) tierra, lluvia recela. (R. Marn) /
12596. Cando a gaviota vai pr mar, colle o Golondrina que alta vuela, no teme que
arado e vai arar; cando vai pr terra, llueva. (Id.)
colle a brosa e fai estela. (ms-LU: seminarista 12604. Ave de mar na terra, ou chove ou
annimo: Foz, LU) 3998
neva. (mc: Pontevedra)
12597. Catro aves escollidas son as que 12605. Cando a gaivota anda gradisela,
pasan os mar: o cuco e a anduria, a mal pra ns e fame pra ela. (mc: M.-R. de P.)
rula e o paspalls. (ms-LU: seminarista Var.: Cando a gaivota anda gravisela, mal
annimo: Paradela, LU) pra ns e fame pra ela. (ms4, ms10,024v:
D.E.) 3999
AVES. ABUNDANCIA DE PESCA Lo recoge con una pequea variante Carr
12598. Cando chapuza o mazcato, xa se Aldao. Ni gradisela, ni gravisela figuran en
3993
relame o gato. (mc: Gella, Ribadeo) nuestros diccionarios.
Porque es seal de pesca. 12606. Cando a gaivota vira ao cablestante,
12599. Si o mascato ves voar e tirar vai al a mal tempo seguro. (mc: M.-R. de P.)
3994
pescar. (mc: Gella, Marn / ms4: F.V.S. / 12607. Cando as gaivotas beilan a muieira,
ms15,11) hai chuvia na ribeira. (mc: M.-R. de P.)
Mascato: Ave acutica, variedad de la 12608. Cando chan os beloricos, muita auga
gaviota. La presencia de los mascatos es
e muito fro. (mc: M.-R. de P.)
siempre seal de abundancia de sardina, y
el refrn alude a la costumbre que tienen de 12609. Cantan biloricos na terra, chuvia sin
4000
lanzarse desde lo alto sobre los pececillos falta se espera. (mc: C.A. A Nosa Terra)
que asoman a la superficie del mar. Beloricos, escribe en otro anterior Casto
Saralegui cree la voz mascato original de Sampedro. Valladares registra belurico, y
Muros. Gella la registra tambin en Marn. Carr Alvarellos belrico = cierta ave que
Faltaba en nuestros diccionarios hasta Carr vive en las lagunas y a las orillas del mar.
Alvarellos que recoge bajo la forma 12610. De travesa nunca chove todo da. (ms-
mazcato. (mc) / Su visita es siempre seal SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO)
de sardina de la que se alimentan 12611. Gaivotas pola terra, choiva ou nboa.
4001
preferentemente. (ms) (mc: Sonata Gallega / ms18,69v: Gella.-Marn)
(pt) Gaivotas em terra, sinal de mau tempo.
AVES. PRONSTICO DE BUEN TIEMPO (Chaves) / Se entra por terra a gaivota, o
3995
12600. Ave ribeira, vella eira. (mc e ms:
Ameijeiras, Arjomil) 3995
mc: ribaira. / Indica Martimos (Pronsticos de buen
tiempo) no ms.
3996
Indica Martimos (Pronsticos de buen tiempo) no ms.
/ ms5: garcia.
3992 3997
O orixinal di: Cando a garcia vay pr'arriba colle os Indica Martimos (Pronsticos de lluvia) no ms.
3998
bois e vente axia. Cando a baixo bay pr'a baixo, coll'os Indica Martimos (Pronsticos de lluvia) no ms.
3999
bois e vay arar. ms4: mal para nos. En ms10 s.v. Gaviota.
3993 4000
Indica Martimos (Abundancia de pesca) no ms. Indica Martimos (Pronsticos de lluvia) no ms.
3994 4001
Indica Abundancia de pesca no ms. Indica Martimos (Pronsticos de lluvia) no ms.
temporal que a enxota. (Id.) (es) Gaviotas AVES. PRONSTICO DE VENDAVAL
por la tierra, temporal por la mar. (Gella) 12618. Cando se pon a pardela a espiollar,
(ct) Gavines per la terra, temporal per la non tarda un da o vendaval. 4007
(mc e
mar. (Gella) ms4: Sar., Bayona / ms4: Gella, Foz)
Lo mismo que los anteriores. / Cuando el Pardela es el nombre castellano que se da a
temporal es furioso y violento, suelen las un ave acutica palmpeda, parecida a la
gaviotas alejarse mucho de la costa. En el gaviota, algo ms pequena que sta.
que azot el Cantbrico en los ltimos Aunque usada por autores castellanos, el
meses de 1951, las hemos visto volando Diccionario de la Academia, en sus
sobre la ciudad de Lugo. ediciones anteriores a 1917 al menos, no la
12612. Gaviotas suben hasta se perder, gran inclua. Hoy la trae Diccionario Salvat,
temporal ten que haber. (mc: M.-Sangenjo) entre otros.

AVES. PRONSTICO DE MAL TIEMPO AVES. PRONSTICO DE VIENTO


4002 12619. As gaivotas polo alto a voar, sursueste
12613. Ave montaa, vella cama. (mc:
Santiago / ms: Ameijeiras, Arjomil) vai a entrar. 4008 (mc: Sar., Bayona)
12614. Cando a garza vai pr terra, colle a 12620. As gaivotas clo, clo! a cantar, norte
4003
brosa e fai estela. (mc: M.L.) duro vai a entrar. 4009 (mc: Sar., Bayona)
(es) Cuando la garza va al monte, coge la 12621. Cando as gaivotas veen pr terra,
jarra y vete a la fonte. (Oviana- Gella) vento de fra. 4010 (mc: Puerto del Son)
Mal tiempo.
12615. Cando as gaivotas bailan a muieira, LLUVIA, NUBES, NIEBLAS
4004
hai que gardar o millo da eira. (mc e
12622. Auga de oeste? Para a ra. (mc: M.-R.
ms5: C.A. A Nosa Terra)
de P.)
Var.: Por san Bartolom, si as gaivotas andan
12623. Borraxeira no valle, marieiro calle.
a beilar a muieira, garda o millo na eira. (mc: Muros)
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
12624. Borraxeira polo mar, nordestio vai
buscar. (ms-SA: seminarista annimo: Louro,
AVES. PRONSTICO DE NIEVE Muros, C)
12616. Cando a gaivota vai pr terra, xa non 12625. Burraxeira mar, vento terra vn
neva; cando vai pr mar, vai nevar. 4005 buscar. (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira,
(mc e ms4: Saralegui, Foz / ms e ms4: M.L. / Carnota, C)
ms18,69r: Gella.-Foz)
12626. Cando do este chove, hasta as pedras
Ambos movimientos se observan durante
las nevadas que podramos llamar apacibles move. (mc: C.A. A Nosa Terra)
o sin viento. (Saralegui) 12627. Cando do nordeste chove, hasta as
pedras move. (mc: Sar., La Guardia / ms18,69r:
Gella.-La Guardia)
AVES. PRONSTICO DE TEMPESTAD
(es) Cuando del nordeste llueve, hasta las
12617. Ponse o pao no mar, sente chuvia e piedras mueven. (Gella)
temporal. 4006 (mc: Sar., Bayona) 12628. Cuberta Arousa, mala cousa. (mc: M.-
Pao, en el distrito de Bayona es una Bueu)
pequea ave marina del tamao de la 12629. Est chovendo? Bo da pra facer
golondrina. Ya advierte Saralegui que falta
familia. (mc: M.-R. de P.)
esta voz en nuestros diccionarios.
12630. Nboa en Cela, vento na Vela. (mc: M.-
Bueu)
12631. Neboira na terra, treboada no mar,
ou ben chover, ou ben nevar. (mc: U.C. /
ms: Cuartilla 16)
4002
Indica Martimos (Pronstico de mal tiempo) no ms.
4003 4007
ms4: fai a estela / Indica Martimos (Pronsticos de Indica Martimos (Pronsticos de vendaval) no ms.
4008
mal tiempo) no ms. Indica Martimos (Pronsticos de vientos) no ms. /
4004
Indica Gaviotas no ms5 e Mar. (Pronsticos de mal ms4: gavotas, vai entrar.
4009
tiempo) no ms. Indica Martimos (Pronsticos de vientos) no ms. /
4005
Indica Martimos (Pronsticos de nieve) no ms. ms4: gavotas.
4006 4010
Indica Pronstico de tempestad no ms. Indica Martimos (Pronsticos de vientos) no ms.

Anterior Inicio Siguiente


12632. Nubes montaa, vellas borralla; 12648. Co malo non te mates e co bo non te
nubes a ribeira, vellas raxeira. (mc: agaches. (mc: M.-R. de P.)
M.V.) Alude al tiempo.
12633. Tenlle respeto Curota cando lle 12649. Donde hai patrn non manda
vexas capota. (mc: Isla de Arosa-F.V.S.) marieiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
La Curota, pico alto de los montes de lugar do norte da provincia de Lugo / ms-SA:
Barbanza, anuncia mal tiempo, cuando se seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
cubre de nubes. 12650. Donde hai patrn, non manda
12634. Vn santa Maria coa sa manguia marieiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
4011
de auga ou de sardia. (mc: F.I. / ms3: A. lugar da provincia de Lugo)
de la I.) 12651. como o capitn Fargalla:
(pt) A Santa Marinha (18 julio) sempre trs animmonos e vaian. 4014 (mc: Incio)
a sua cabacinha. (Chaves) (es) Como el patrn Araa, que embarcaba
a la gente y l se quedaba en casa. (Sbarbi)
MAREAS / El capitn o patrn Araa embarca,
12635. De fiarme de mareas teo embarca, y l se queda en tierra. (Id.)
escarmento. 4012 (mc: M.-Bueu) 12652. En marzo, canto vai no regazo. (mc: M.-
R. de P.)
12636. Pleamar de seis, baixamar s doce.
4013 12653. En xaneiro cgalle na barba
(mc: S. Loureiro)
xeiteiro. (mc: Riveira / ms4: F.V.S.)
12654. Home de sombreiro, mal marieiro.
METEOROLGICOS (mc: Gella, Villanueva de Arosa)
12637. Vento sur que noite entra, pola 12655. Lbrese a mia barquia da
man mis tormenta. (ms: La Guardia, Sar) Paxaria. (mc: Galicia y el mar, pg. 68)
A Paxaria es un islote peligroso, temido de
MISCELNEA los navegantes, cerca de Villagarca. A los
12638. A lia chucha a espia. (mc: S. Loureiro) peligros que ofrece a la navegacin alude el
12639. A lia, pouca faria. (mc: M.-R. de P.) refrn.
12640. A poutada, a veces nada. (mc: M.-Bueu) 12656. Lstregos pr sueste, muller e fillos
4015
12641. Amiguios, si, pero as sardias polo pr mar. (mc, ms e ms4: S. Ciprin)
que valen. (mc) Para ver cundo llegan al puerto maridos y
Var.: Amiguios, si, pero a vaca polo que vale. padres, porque suponen gran peligro para la
/ Amiguio, si, pero o porco polo que vale. navegacin. (mc) / A la orilla, para ver
(es) Amigos, s; pero los peces aparte. cundo llegan al puerto maridos y padres.
(Gella) (Jos Gella Iturriaga, n 3721) (ms)
12642. Aos tres das de nevar, ou arra ou vai 12657. Mis ven catros ollos que dous
(ms15,52r)
ao mar. (mc: S. Loureiro)
12658. Na area de Illa, moito; na area da
12643. Aro fro, caldeiro cocido. (mc: M.-R. de P.
/ ms: Ra de Arosa) Barca, nada. (mc: M.-R. de P.)
12644. s artes non te mates. (mc: M.-R. de P.) 12659. No Calo, muito malo. (mc: M.-Bueu)
12645. Berra o mar en Lapamn, colle a lea 12660. No xantar prestan mis as do xeito
e coce o pan. (mc: M.-R. de P.) que as da traa. (mc: M.-Bueu)
12646. Bocado de marieiro, nin masticalo 12661. Non hai treboada que non traiga a
moito nin tragalo enteiro. (mc: Gella, sa solleirada. (mc)
Mugardos) 12662. Noroeste con gotas non vale das
12647. Cando na maria neva, que nunca motas. (ms15,11)
nevou, que far na serra, que nunca 12663. O cinto no arte tira pola parte. (mc: M.-
parou! (ms) Bueu)
12664. O chinchorro fai o zorro. (mc: M.-R. de
P.)
4011
Indica Meteorolgicos. Santos no ms. / ms: d'auga;
ms2: c'a sua.
4012
Dentro de Martimos (Miscelnea) en mc.
4013 4014
Indica Martimos (Mareas) no ms e Martimos ms: vayan.
4015
(Miscelnea) no mc. ms4: e fillo.
12665. O marieiro que me d de beber ou 12679. Tanto en febreiro no solleiro, tanto en
me moleu ou me quer moler. (mc: M.-Ra de marzo no borralleiro. (mc: M.-R. de P.)
Arosa) 12680. Tomou o rico posesin do mar?
Usamos moler por eufemismo, en Morreu o probe. (mc: M.-R. de P.)
sustitucin de la palabra original.
12681. Tronada ao Mio, pan e millo. (mc: M.-
12666. O polbeiro, pouco dieiro. (mc: M.-R. de R. de P.)
P.)
12682. Tronada de luna, sete das dura. (mc:
12667. O que non se arresga, non pasa o M.-R. de P.)
mar. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11- 12683. Vai mar e aprende a rezar. (ms-LU:
1951)) seminarista annimo: Pontevedra, PO)
12668. O que non viu a Marola, non viu a 12684. Vai pra o mar, que pan e tabaco non
mar toda. (ms-LU: seminarista annimo: algn che han de faltar. (mc: S. Loureiro)
lugar da provincia de Lugo)
12685. Vaise o tempo como o vento. (mc: M.-R.
12669. O que pasa a Marola, pasa a mar de P.)
toda. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, 12686. Vas rapeta? Andars mollado e
San Tom de Ames, C)
morrers inflado. (mc)
12670. O temporao, ou palla ou grao; o que
12687. Vende sardia e comers galia. (mc:
non temporao, nin palla nin grao. (ms: Lugo / ms: Vigo)
Biville) (es) Negocia en sardina y comers gallina.
Se refiere al centeno. Temporao: Temprano, (Gella)
dentro de su tiempo: a comienzo de la Como Trata en sardia... Pondera los
poca de la siembra. beneficios que rinde el comercio e industria
12671. Onde hai patrn non manda de la sardina.
marieiro. (mc / ms4: F.V.S.)
Var.: Onde hai piloto, non manda marieiro. PECES. V. tamn Pronsticos atmosfricos, Tiempo.
(es) Donde hay patrn, no manda
12688. A carne carne cra; e o peixe, auga
marinero. (Gella) / Donde hay piloto, no 4017
manda marinero. (R. Marn) fra. (ms / ms18,64v: Vivero / ms-LU:
seminarista annimo: Viveiro, LU)
12672. Onde hai patrn non manda o Var.: A carne carne cra. (ms5,137: A.N.) / A
marieiro. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: sardia, auga fra; i-a carne, carne cra.
Forcarei, PO) (ms5,137: A.N.)
12673. Os viaxes do mar non son de contar. (pt) Carne, carne cria, nanja o peixe de
4016
(mc: M.-R. de P.) gua fra. (Chaves) (es) Carne, carne cra,
12674. Patrn mandare, marieiro y peces agua fra. (Correas) / Carne cra
traballare. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: carne y peces aire. (R. Marn)
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) 12689. A carne, carne cra, i-o pescado, auga
12675. Pica afora, temos tronada. (mc: M.-R. de fra. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
P.) provincia de Lugo)
12676. Pra ser marieiro hai que andar no 12690. A muller amais a sardia, escllea
mar. (mc / ms4: F.V.S.) 4018
pola pequenia. (ms-LU: seminarista
12677. Se queres aprender a rezar, mtete no annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
mar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 12691. A muller e a sardia, a mis
provincia de Lugo) pequenia; dando volta folla, alta e
12678. Si a Curota ves tapar, vai a San golosa. (mc: Pramo-F.V.S.)
Alberte a destellar. (mc e ms11,22: Sonata Var.: A muller e a sardia, por pequenia:
Gallega. Esto, 1944 / ms4: F.V.S.) mentras a grande se baixa, a pequena barre a
A Curota es un pico alto de los montes de cocia. (Bucios-F.V.S.) / A muller e a
Barbanza. San Alberte es una capilla que se sardia, pequenia. (A.I.) / A sardia,
alza en un monte de Santa Eugenia de pequenia. (Vivero) / A muller e a sardia, por
Riveira, a la que solan destejar las esposas pequenia: mentras a grande se baixa, a
e hijos de los marineros cuando reinaba pequena barre a casia. (Bucios)
temporal.
4017
ms e ms18: y-o peixe.
4016 4018
V. Xornada de mar non de taixar en Martimos O orixinal di: A muller amais a sardia escllea pol'a
(Peligros del mar). pequenia.
(pt) A mulher e a sardinha nem da maior 12700. A sardia de san Miguel, entn el!
nem da mais pequenina. (Chaves) / Da (mc: M.-R. de P.)
mulher e da sardinha a mais pequeninha. 12701. A sardia en san Xon unta o pan.
(Chaves) (es) La mujer y la sardina, (ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
pequeina. (Correas) / La mujer y la 12702. A sardia en xaneiro cspelle na
sardina, cuanto ms chica, ms fina. (R. barba marieiro. (mc: S. Loureiro)
Marn) Var.: A sardia, en xaneiro, chsgalle o
Ambas ideas recoge la cancin popular: A ollo marieiro. (Muros)
sardia pequenia / como salta no panel; / 12703. A sardia en xaneiro chsgalle o ollo
pequenia e ben feitia / as quer ser a
marieiro. (mc: Muros)
muller.
Var.: A sardia, en xaneiro, cspelle na
12692. A muller e a sardia, a mis barba marieiro. (S. Loureiro)
pequenia: mentras a grande se baixa, a 12704. A sardia en xaneiro chspelle na
pequena barre a casa e coce e amasa. barba marieiro. (ms-SA: Manuel Vzquez
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Formoso: Serres, Muros, C)
provincia de Lugo)
4019 12705. A sardia en xaneiro vale carneiro.
12693. A muller e a sardia, pequenia.
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
Porque do malo pouco. 12706. A sardia por agosto pide o vio do
12694. A muller e a troita prndese pola mosto. (mc: M.-R. de P.)
boca. 4020
(mc: A.I.) 12707. A sardia que colle o gato nunca mis
4026
Var.: A troita e a muller pscanse pola boca. volve plato. (ms-LU: seminarista annimo:
(M.-R. de P.) algn lugar de Galicia (galego occidental))
(es) La mujer y la trucha por la boca se 12708. A sardia que colle o gato, tarde ou
prenden. (Sbarbi) nunca volve plato. (ms-LU: Manuel Portela
Suelen prenderse aquellas por demasiado Balayo)
habladoras. 12709. A troita grande sempre comeu a
12695. A muller e a sardia pola mis pequena. (mc / ms4: F.V.S.)
4021 (es) El pez mayor come al menor. (Correas)
pequenia. (ms21,07v: Berms / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo (ct) El peix grs es menja al menut.
/ ms-LU: seminarista annimo: Camporramiro, (Alberola)
Chantada, LU / ms-SA: Manuel Boado Vzquez: San Contra los abusos de los grandes en
Mara dos nxeles, Boimorto, C) cualquier sentido.
12696. A muller i-a sardia, a mis 12710. Agora que non hai sardia, que
pequenia. 4022 (ms-LU: Trini Figueiras: San farn os catalns? (mc: M.-R. de P.)
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las Redondeado ms tarde, dice D. Casto
Crneas / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
Sampedro, en forma de cantiga popular,
4023 con los siguientes versos: Andarn pola
12697. A muller i-a sardia, piquinia.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
reibeira [sic] / Tirando pedras aos cans.
de Lugo) (mc)
12698. A muller i-a sardia, pola pequenia. 12711. Anda mis caro o pingue que o
4024
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de peixe. (ms18,63r: Coleic. Renacencia, Santiago
Rei, LU) Loureiro, Refraneiro do mar. NoyaImprenta Loroo.
4025 1936)
12699. A muller i-a sardia... (ms11,56: Jos 4027
Sanjurjo Pedrouzo) 12712. Alegra do ollo, pesar do ensaio.
(mc: M.-R. de P.)
4028
12713. Alegra do ollo, tristeza do panel .
(mc: Gella, Puebla del Caramial)
4019
O orixinal di: A muller e a sardia pequenia (porque
4026
do malo pouco). V. Sardia qu'o gato leva, xa gandia vai ela e
4020
ms4: prndense. Sardia que leva o gato mala de volver plato en
4021
ms21: y'a sardia, pol'a mis; ms-SA: pula mis Martimos (Peces).
4027
piquinia. O orixinal di: Alegra do ollo, pesar do ensayo.
4022
ms-LU (Lugo): e a sardia. Constantino Garca testemua que en Ares ensaio unha
4023
O orixinal di: A muller y a sardia piquinia. cuaderna que va en el centro del bote.
4024 4028
V. A muller e a sardia pola mis pequenia. Constantino Garca define o panel como conjunto de
4025
O orixinal di: A muller y a xardia... tablones que tienen las embarcaciones de remos,
La alegra del pescador al coger el pescado, 12725. Carne, carne cra; i-os peixes, auga
es dolor en ste al ser cogido. En 4033
fra. (mc / ms / ms4: F.V.S.)
Pontevedra dicen tambin: Alegra de los (pt) Carne, carne cria, nanja o peixe de
ojos, sentimiento de bodega del pescado. gua fria. (Chaves) (es) Carne, carne cra;
12714. Anque a sardia est no plato n' por y peces, agua fra. (Sbarbi)
falta de gato. (mc: M.V.) Indica que la carne es ms alimenticia que
12715. Arroaces na ra, boureles tira. (mc: M.- el pescado.
Bueu) 12726. Con castaas asadas e sardias
Bourel. saladas n'hai inverno. (mc: M.V.)
12716. Antes de comer de galia, hai que Var.: Con castaas asadas e sardias
comer de sardia. (ms-SA: seminarista asadas n'hai run vio.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 12727. Chova de morria, nin peixe nin
12717. Antes de comer pita empzase a faria. (mc: M.-Bueu)
4029
comer sardia. (mc: Monforte) 12728. Das sardias contadas come o gato.
Var.: Antes de comer galia hai que comer 4034
(mc: Pidre, Palas de Rey-F.V.S.)
sardia. (Otero de Rey) / Antes de galia, Var.: Equivale a Do contado come o lobo.
sardia. (F.V.S.) 4030 / Non hai que come-la (es) De lo contado come el gato. (R. Marn)
galia antes da sardia. (ms16: Sober) Por mucho que se cuide una cosa, no siempre se logra su
(es) Primero la sardina que la gallina. seguridad.
(Correas) / Primero la sardina que la 12729. Dixo a filla nai: "Sardia qu'o gato
gallina; que si es primero la sardina ser leva, ben gardadia lle vai". (ms-SA: Jess
despus la gallina. (Id.) Garca Villasenn: Niveiro, Val do Dubra, C)
Todos coinciden en la necesidad de 12730. En abril colle a sardia e dixaa ir.
comenzar humildemente para poder medrar 4035
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria
en la vida. Y, claro est, el refrn pertenece de Ribela, A Estrada, PO)
a los tiempos en que la sardina era bocado
12731. En abril colle a sardia polo rabo e
de pobres. (mc) / Comer primero lo ms 4036
gustoso. (caderno) / Comer primero lo dixaa ir. (ms-SA: Baldomero Louro Lado:
San Mamede de Carnota, C)
menos gustoso. (ms18 para a 2 variante)
12732. En agosto as sardias mollan o pan.
12718. As anguas, co tempo de sequa,
(ms-SA: Manuel Collazo Porto: Portas, PO)
corren pra riba; en xaneiro mtense no 12733. En san Xon a sardia molla o pan.
caneiro. 4031 (mc / ms4: F.V.S.) 4037
(mc: A.I.)
12719. As lampreas en febreiro, pra o Var.: En san Xon xa a sardia pringa o pan.
cabaleiro. (mc: S. Loureiro) (mc: C.A. / ms: E.C.)
12720. As mulleres, com'as troitas, (pt) Sardinha de S. Joo, j pinga no po.
engndanse pola boca. (ms-LU: seminarista (Chaves) (es) Por San Juan, la sardina
annimo: Paradela, LU) moja el pan. (Corrreas) / Por S. Juan la
12721. As sardias en san Xuan pingan no sardina pringa el pan. / En San Juan
pan. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) sardina en el pan. (Gella)
12722. As sardias polo san Xon mollan o 12734. En san Xon a sardia molla o pan.
(ms21,01v: Berms)
pan. (ms-SA: Manuel Gmez Vilar)
12735. En san Xon x'a sardia moll'o pan.
12723. Cando a sardia fai gargola, leva o (ms-SA: Juan Bello Valia)
corcho para fra. (mc: S.Loureiro) 12736. En san Xon xa a sardia molla o
12724. Cando chove por santa Luca, non hai pan. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez: San Miguel
sardia. 4032 (mc: C.A. A Nosa Terra)
Var.: Chuvia por santa Luca, tolle a sardia. 4033
(ms4: Cuartilla 14) ms: y os peixes. / V. A carne cra carne; o vio,
sangre; o pan cra panza i-o demais todo chanza en
Medicina. Higiene.
4034
V. Do contado come o lobo en Agrcolas (Animales) e
colocados de babor a estribor, y que generalmente sirven en Jurdicos y similares e Das ovellas contadas come o
de asiento para los que bogan. lobo e anda gordo en Jurdicos y similares.
4029 4035
Dentro de Martimos (Apndice) no orixinal. O orixinal di En abril colle a sardia e deixa ir.
4030 4036
ms4: da galia. O orixinal di: En Abril, colle a sardia poll'o rabo e
4031
ms4: anguilas, tempo da sequia. deixa ir.
4032 4037
Indica Meteorolgicos. Santos no ms. ms3: Pol-o San Xon.
de Vilar, Touro, C / Amador Darriba Mguez (13-11- (pt) Muito sabe a raposa, mas mais quem a
1951)) toma. (Chaves) / Muito sabe o rato mas
12737. En san Juan a sardia unta o pan. (ms- mais o gato. (Id.) (es) Mucho sabe la
SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) anguilla; pero sabe ms quien la pilla.
12738. En san Juan, a senina [sic] molla o (Gella) / Mucho sabe la anguila pero sabe
pan. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, ms el que la pilla. (Id.)
LU) 12747. Muller, pequenia como unha
12739. Farol aceso, sardia presa. (mc: sardia. (ms: Santiago)
S.Loureiro) 4041
12748. N'hai sardia sin espia. (mc: M.L. /
(es) Farola encendida a la puesta, sardina ms10,116r: D.E.)
presa. (Puebla del Caramial. Gella)
12749. Na plaia de Lapamn colles lapas coa
12740. Farola acesa, sardia presa. (mc: Gella,
Puebla del Caramial)
man. (mc: M.-Bueu)
12741. Garda asexa, sardia presa. (ms4: Puebla 12750. No mes de san Xon xa a sardia
del Caramial, Gella) molla o pan. (ms-SA: Perfecto Espars Freire:
Encendida a la puerta. Santa Mara de Viceso, Brin, C)
12742. Hai que empezar coa sardia pra 12751. No mes de san Xun a sardia molla
acabar con galia. (mc: Bucios) o pan. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de
Var.: Hai que empezar con sardia pra Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas)
terminar con galia. 12752. No san Xuan a sardia molla o pan.
(es) Primero la sardina, despus la gallina. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
da Corua)
(Gella) / Primero la sardina que la gallina;
que, si es primero la sardina, ser despus 12753. Non comas lamprea que ten a boca
la gallina. (Id.) fea. (mc: A.S.A.)
As se deca cuando la sardina era comida (pt) No comas lampreia que tem a boca
por los pobres. Recomienda la modestia y feia. (Chaves) (es) No comis lamprea, que
ahorro para llegar a algo. tiene la boca fea. (Correas)
12743. Inda custa mis o pringue que os Cara y mediana, comenta Gella. Lo de cara
4038 puede ser verdad; con lo de mediana, no
caracoles. (mc: C.A. A Nosa Terra /
ms18,30r)
estarn muchos conformes.
Var.: Inda mis caro o pringue que o peixe. 12754. Non comas lamprea que ten a boca
(ms15,01: Eugenio Carr Aldao. Literatura fea. (ms21,10r: Berms)
Gallega 2 edicin, 1911) / Inda mis caro o 12755. Non hai sardia barata que non coste
pringue que os caracoles. (L.G.) / Inda custa cartos. (mc: Tuiriz, Monforte)
mis a salsa cs caracoles. (ms18,30r) / Inda 12756. O peixe grande come o pequeno. (mc:
mis cara a salsa que o peixe. (A.S.A.) S.Loureiro)
(es) Ms vale la salsa que los caracoles. (es) El pece grande come al chico. (Gella) /
(Sbarbi) / Es ms la salsa que el manjar. El pece mayor se come los menores. (Id.)
(Correas). (ct) El peix grs es menja al menut.
Cuando es de ms valor lo accesorio que lo (Alberola)
principal. Vase A troita grande...
12744. Mal lle vai raposo cando lambe os 12757. O que come a sardia, que lle chupe a
cangrexos. 4039 (mc: Gella, P. del Caramial) argania. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
12745. Marieiros, remangarse para salir 12758. Polo san Xon xa a sardia molla o
sardia, que xa vn santa Catalina. 4040 pan. (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO)
(mc: Sar., Bayona) 12759. Polo san Xuan a sardia molla o pan.
Sta. Catalina, el 22 de marzo. Alude otro 4042
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A
refrn al cordonazo [sic] de Sta. Catalina. Estrada, PO)
12746. Moito sabe a anguila pero mis sabe o 12760. Por san Xon a sardia molla o pan.
que a pilla. (mc: Chantada) (ms-SA: Juan Lpez Souto: Corrubedo, Ribeira, C /
ms-SA: Jess Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose,
Muxa, C)
4038
ms4: pringue c'os caracoles; ms18,30r: cos caracoles.
4039
V. Mal lle vai raposo cando anda s grilos en
4041
Escasez. ms10: Non hai. / En ms10 s.v. Sardinas.
4040 4042
Dentro de Meteorolgicos. Santos no ms. O orixinal di: Pol'o San Xuan, a sardia molla o pan.
4043
12761. Por santa Maria sala a sardia. 12772. Nboa no Castelo, sardia no
(mc: C.A. / ms: E.C.) garabelo. 4050 (mc: Gella)
12762. Quen come a sardia, que lle chupe 12773. Por santa Luca, enchenta de auga ou
a'rgania. (ms-LU: seminarista annimo: algn de sardia. 4051 (mc: Gella)
lugar de Galicia) Var.: Por santa Luca, enchente d'auga ou
12763. Sardia qu'o gato leva, perdida vai. sardia. (D.F. Iglesia) / Pola santa Luca,
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, enchenta d'auga ou sardia. (Gella) / Da de
LU)
santa Luca nchete de auga ou de sardia.
12764. Sardia qu'o gato leva, xa gandia (E.C.)
vai ela. (ms21,29r: Berms) 12774. Tramalleiros ao mar, arroaces ao par.
12765. Sardia que leva o gato mala de 4052
(mc: S.Loureiro)
4044
volver plato. (mc: Layosa) 12775. Tronada pola terra, sardia dentro
Var.: Sardia que leva o gato, tarde ou nunca 4053
da Serra. (mc: Sar., Bayona)
volve plato. (R. Caruncho, Diario de Avisos)
Serra es una pequea ensenada en la ra de
/ Sardia que o gato leva, aquela gandida vai.
Vigo (Saralegui..., p.186).
(M.V.) / Sardia que o gato leva, galdida vai. /
Sardia que o gato leva, perdida vai. (Bucios- 12776. Xa vn o maio, carabel hastra o aro.
(mc: Mugardos)
F.V.S.)
Carabel, que falta en nuestros diccionarios
(pt) Sardinha que o gato leva, gualdida vai.
(traen carabela, carabelo) es un cesto
(Chaves) (es) Sardina que el gato lleva,
pequeo con un aro grande para cogerlo; en
gandida va. (Correas) / Sardina que el gato
l llevan los marineros la comida, y traen la
lleva, perdida va. (Gella) (ct) Sardina qu'el
pesca hasta el aro, cuando hay abundancia,
gat l'ha presa, no la tornar sancera.
es decir, lleno de todo. Y es precisamente
(Alberola)
en mayo cuando empieza la abundancia de
Galdido = tragado, comido, voz de la Limia
la sardina y el jurel. / Indica "Mar.-
que falta en nuestros Diccionarios. Vase
Abundancia de pesca" no ms.
"Notas lingsticas gallegas" de J. Lorenzo
Sanjurjo, en Revista de Dialectologa. t. IV,
1948, p.88. PECES. EL PESCADO COMO ALIMENTO
12766. Trata en sardia e comers galia. 12777. sardia en abril ponlle a man e
(mc: A.I.) dixaa ir; en maio, xa pinga no borrallo;
en san Xon, molla o pan. 4054 (mc: Gella,
PECES. ABUNDANCIA DE PESCA Marn)
Var.: A sardia, por abril, cllea polo rabo e
12767. Brtema en Padornelo, sardia no
4045 dixaa ir. (M.-R. de P.) / A sardia por abril,
garabelo. (ms: A.N.)
cllea polo rabo e dixaa ir; por maio saa no
12768. Cando vn o vran, a xura achgase borrallo; por san Xon xa molla o pan. (M.L.)
4046
man. (ms: S. Loureiro) (pt) Sardinha d'abril, v-la e deix-la ir.
12769. Figos na figueira, bonito na boniteira. (Chaves) / Sardinha de S. Joo, j pinga no
4047
(mc: Gella, Ribadeo) po. (Chaves) (es) La sardina por abril,
12770. Mazarico na plaia a cantar, os cgela por la cola y djala ir; por mayo,
mariscos a flotar. 4048 (mc: Sar., Bayona) sala en el rescoldo; y por San Juan, ya
pringa el pan. (R. Marn) (ct) Pel maig, la
12771. Nboa no Castelo, sardia no cesto.
4049 sardina a raig. (Sanchis)
(mc: Ribadeo / ms: Pontevedra-F.V.S.)
12778. A sardia en maio que a parta un
4055
raio. (mc: M.-R. de P.)
4043
ms e ms4: Pol-a.
4044 4050
V. A sardia que colle o gato nunca mis volve Indica Mar. (Abundancia de pesca) no ms. / mc:
plato e A sardia que colle o gato, tarde ou nunca volve garavelo.
4051
plato en Martimos (Peces). Indica Martimos (Abundancia de pesca) no ms. / ms:
4045
Indica Martimos (Abundancia de pesca) no ms. de auga ou sardia.
4046 4052
Indica Martimos (Abundancia de pesca) no ms. Indica Mar. (Abundancia de pesca) no ms.
4047 4053
Indica Martimos (Abundancia de pesca) no ms. Indica Mar. (Abundancia de pesca) no ms. / Refrn
4048
Indica Marit. (Abundancia de pesca) no ms. / ms: recollido das veces en ms4, a primeira recollida en
Mazaricos. Baiona; e a segunda en Vigo.
4049 4054
Indica Mar. (Abundancia de pesca) no ms. / mc: Indica Mar. (El pescado como alimento) no ms.
4055
Nebra. Indica Mar. (El pescado como alimento) no ms.
(pt) Quem quiser mal visinha, d-lhe em 12786. Sardias saladas, castaas asadas e
maio uma sardinha. (Chaves) confesin antes das Pascuas de
Por no ser sana? A este propsito, dicen Resurreccin. 4064 (mc: S.P.P.-Ultreya /
los portugueses: Quem quiser mal a ms18,49r: Ultreya, Salustiano Portela Pazos)
vizinha, d-lhe em maio uma sardinha.
(Chaves)
4056 PELIGROS DEL MAR
12779. A sardia en marzo, argazo. (mc:
M.-R. de P.)
12787. Rezar santo hasta pasar o tranco.
4065
12780. A sardia en san Xon sabe ben e (mc: Santiago / ms-LU: seminarista annimo:
4057 algn lugar de Galicia)
unta o pan. (mc: Gella, Isla de Arosa)
(pt) Rogar ao santo at passar o barranco.
Var.: A sardia, por san Xon, pinga no pan. (Chaves) (es) Rogar al santo, hasta pasar
(M.R. de P.) / A sardia, por san Xon, xa el tranco. (Sbarbi) / Rezar al santo, hasta
molla o pan. pasar el charco; y el charco pasado, santo
4058
12781. En abril a sardia val pernil. (mc) olvidado. (Gella)
A pesar del que recomienda que se la deje Zahiere a los desagradecidos que, recibido
ir, registrado antes. el beneficio, olvidan a quien se lo otorg.
4059
12782. Lampreas en san Xon, pr can. 12788. Se queres adeprender a rezar, entra
(mc: S.Loureiro) 4066
no mar. (mc / ms4: F.V.S.)
12783. Nos meses sin erre, marisco non (pt) Se queres aprender a orar, entra no
4060
comas nin marisco merques. (mc: C.A. mar. (Chaves) (es) Si quieres aprender a
/ ms: E.C.) orar, entra en la mar. (Gella) / Si queredes
(es) En los meses que no tienen "erre" no aprehender orar, entrat en la mar.
comas peces. (Castillo) / En los meses que (Arcipreste de Hita- citado en Gella)
no tienen "ere" ni pescado ni mujeres. (R. 4067
12789. Xornada de mar non de taixar.
Marn) / En los meses que no tienen erre, (mc e ms4: A.S.A. / ms4: A.I. / ms21,17r: Berms /
no comas peces. (Gella) / En los meses que ms18,69v: Gella / ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
no tienen erre ningn pescado pruebes. Var.: Xornada do mar non de tasar. (M.-R.
(Id.) / En los meses que no tienen "erre", no de P.)
comas peces, o ningn pescado pruebes. (pt) Jornada de mar no se pode taxar.
(R. Marn) (Chaves) (es) Quien barca ha de pasar, no
Pueden estar en malas condiciones por el cuente jornada. (Sar) / Jornada de mar no
exceso de calor. se puede tasar. (Gella)
12784. O invitado i-a pesca s dous das Por las contingencias a que est sujeta la
4061
apesta. (mc: S.Victorio de R. de Mio-F.V.S.) navegacin.
(pt) O hospede e o peixe aos trs dias
aborrecem. (Id.) (es) El forastero y la SATRICOS
pesca, a las veinticuatro horas apesta. 12790. Marieiro con polainas, ganancia pr
(Gella) / El gspede y el pece, a tres das boticario. 4068
(mc: Gella, Iturriaga)
hede. (Id.) (ct) El hste es com el peix Var.: Marieiro con polainas, amlate,
menut; als tres des, put. (Alberola) boticario! (Sar.-Cangas)
12785. Sardia salada, ben cocida e mal (es) Marinero con guantes, boticario. (R.
4062
asada. (mc: M.-Ra de Arosa) Marn)
Var.: Sardia salada, ben cocida ou mal asada. Ridiculiza al marinero demasiado
(mc: M.L. / ms10,116r: D.E.) 4063 cuidadoso de su indumentaria, y trae a
(pt) Sardinha bem salgada, bem cozida,
mal assada. (Chaves)
4064
Indica Mart. (La pesca como alimento) no ms. /
ms18,49r: Sardias salgadas.
4056 4065
Indica Mar. (El pescado como alimento) no ms. Indica Martimos (Peligros del mar) no ms e
4057
Indica Mar. (El pescado como alimento) no ms. Martimos (Miscelnea) no mc. ms-LU: ao santo.
4058 4066
Indica Marit. (La pesca como alimento) no ms. Indica Martimos (Peligros del mar) no ms e
4059
Indica Mart. (La pesca como alimento) no ms. Martimos (Miscelnea) no mc.
4060 4067
ms: meses sin r / Indica Mar. (La pesca como Indica Martimos (Peligros del mar) no ms e
alimento) no ms. Martimos (Miscelnea) no mc. V. Os viaxes do mar non
4061
Indica Marit. (La pesca como alimento) no ms. son de contar en Martimos (Miscelnea).
4062 4068
Indica Mart. (La pesca como alimento) no ms. Indica Martimos (Satricos) no ms e Martimos
4063
En ms10 s.v. Sardinas coa indicacin Cocina. (Miscelnea) no mc.
colacin al boticario "bien porque los Cuando el mar empieza a bramar con
mareantes tengan, en general, poca simpata exceso, es probable que el viento se quede.
por ellos, o bien porque tengan concepto de (Saralegui)
nimiamente presumidos a los 12802. Ronca o mar de Lira? Mete a lea e
farmacuticos". (Saralegui, p. 167). serra a porta. (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga:
Lira, Carnota, C)
12803. Rudo no Cabalo, malo, malo. (mc: M.-
Tierra y mar. V. TAMN PRONSTICOS ATMOSFRICOS, Bueu)
TIEMPO 12804. Si ronca a area de Bon, cambios de
12791. Berra a vaca, hai maraxe. (mc: M.-R. de tempo son. (mc: M.-Bueu)
P.) 12805. Soa a Pesqueira, sinal de mal tempo.
12792. Cando ablanda a area da plaia, sinal (mc: M.-R. de P.)
de mal tempo. (mc: M.-R. de P.) 12806. Telaraas polo aire, pais e fillos para
(es) Cuando la arena est blanda, seal de o mar. (mc: M.-R. de P.)
mar picada.
Saralegui recoge, como de Sada, el mismo TIERRA Y MAR. MAR
en castellano.
12807. Cando o mar est de leite, hasta as
12793. Cando as mareas botan moito, 4070
cabras non-o dan. (mc: S. Loureiro)
temporal afora. (mc: M.-R. de P.) 12808. Gaba o mar e vive na terra.
4071
(mc:
12794. Cando hai mal tempo e se pica o mar, Villanueva, Laln-F.V.S. / ms10,037v: D.E.)
sinal de travesa. (mc: M.-R. de P.) (es) Loa el mar y vente a tierra. (Sar) / Loa
12795. Cando os saltns da praia veen el mar y vive en la tierra. (Correas) / Alaba
arriba, sinten chuva. (mc: M.-R. de P.) el mar y qudate en tierra. (Gella)
12796. Carqueixa no mar, ou anduvo ou que Refrn que sugiere Saralegui este
andar. (mc: Gella, Espasante) sangriento comentario: "Claro... la mar para
O anduvo el temporal, o quiere andar. los peces y para los ingleses. Los espaoles
Carqueixa es espuma, y en esta acepcin no siempre lo mismo, y ... as nos luce el
figura en los Diccionarios gallegos. pelo..."
12797. Ceba na area, ben pr aldea. (mc: M.- 12809. Mar do Rostro, se casaras,
Ra de Arosa) ablandaras. 4072 (mc / ms4: F.V.S.)
12798. Corrente a Oeste, sinal de mal tempo. (es) Si el mar se casara, tantas espumas no
(mc: M.-R. de P.) levantara. (Gella) / Si el mar se casase, se
Var.: Corrente ao Este, sinal de mal tempo. le quitaba la braveza. (Id.)
(ms4: C.A. A Nosa Terra) Hay en la costa de Finisterre un bravo
12799. De pingueiras faise o mar. (mc: C.A. A arenal, llamado del Rostro, baado por el
Nosa Terra) mar del Rostro, al que alude el refrn.
(ct) De gotes d'aigua es fan els rus. 12810. Non hai treboada que polo mar non
(Alberola) vea. 4073 (mc: S. Loureiro)
Como De pingueiras faise un cirio. Indica 12811. Non se afoga quen non pasa o mar.
que de muchos pocos se puede hacer un 4074
(mc: S. Loureiro)
mucho. (pt) No se afoga no mar o que l no
12800. Encarnado contra o mar, colle os bois entrar. (Chaves) (es) Quien no entra en la
e vai labrar. (mc: Gella, Lira) mar, no se ahogar. (Gella)
Var.: Encarnado polo mar? Colle os bois e
vai labrar. (M.-Ra de Arosa) TIERRA Y MAR. PRONSTICO DE BUEN
Anuncia buen tiempo.
TIEMPO
12801. O mar a hurrar, o vento a quedar.
4069 12812. Cando bra a barra de Ortigueira,
(mc, ms e ms4: Sar., Bayona) 4075
(es) El mar a "hurrar", el viento a quedar.
bois leira. (ms: Gella.-Cario)
(Gella)
4070
Indica Martimos (Mar) no ms.
4071
Indica Martimos (Mar) no ms. En ms10 s.v. Mar.
4072
Indica Martimos (Mar) no ms.
4073
Indica Martimos (Mar) no ms.
4069 4074
mc: hurar. Indica Martimos (Mar) no ms.
12813. Semblante de Oviedo, marieiro, non
4076
teas medo. (mc: Ribadeo. Refranero del TIERRA Y MAR. PRONSTICOS DE
mar) TEMPESTAD
Indica buen tiempo la visin clara y precisa 12822. Cando as vacas baixan pr praia,
de las costa cantbrica hacia el este.
temporal. (ms17,040: Puerto del Son)
12823. Escuma no mar, ou anduvo ou quer
TIERRA Y MAR. PRONSTICO DE LLUVIA 4084
andar. (mc: Gella, Cedeira)
12814. Cando a abaladoira sona, ou chove ou Var.: Carqueixa no mar, ou anduvo ou quer
4077
trona. (mc: Gella / ms: Lage / ms4: Lage- andar. (Espasante)
F.V.S.) La espuma es efecto o seal de temporal.
Alude a una piedra oscilante, como la de la En Espasante dicen: Carquexa no mar ou
Barca, que se halla en las inmediaciones de anduvo ou quer andar, segn Gella
Lage. Iturriaga.
12815. Mar en carreiros, auga a regueiros.
4078
(mc: Sar., Ferrol.)
TIERRA Y MAR. PRONSTICO DE VIENTO
(es) Mar surcado, todo el da chubascos.
12824. Os arroaces brincan no mar, forte
(Gella) 4085
Carreiros = surcos en la superficie del mar. norte vai a dar. (ms: Sonata Gallega)
Gella Iturriaga recoge uno en castellano, de
Ribadeo, anlogo al anterior. TIERRA Y MAR. PRONSTICO DE TORMENTA
12816. Ronca Teira, chuvia ou neboeira.
4079 12825. As cheas de san Simn, ou antes ou
4086
(mc: Sonata Gallega) despois, sonadas son. (mc: Pontevedra)
12817. Se a chuvia no mar fai cabazas, non S. Simn o 28 de outubro. (ms)
4080 12826. Mar de andazo, non che faltar
deixes a roupa d'augas na casa. (mc:
4087
Sar., La Guardia) argazo. (mc: Gella / ms: Sonata Gallega)
Los marineros de estas costas suelen llamar Argazo, por algazo, para indicar las algas
cabazas a las burbujas o borbollones que flotantes que tocan la superficie del mar,
producen los goterones al caer sobre el mar. cuando hay marejada. Mar con tres golpes
(Saralegui). de ola y pausa. / Mar de andazo: El que
vierte sobre la costa tres o cuatro grandes
TIERRA Y MAR. PRONSTICO DE MAL olas seguidas de calma.
4088
TIEMPO 12827. O mar a espumar vaise picar. (mc:
12818. Cando a garcia vai pr terra, colle a Bayona. Refranero del mar)
Cuando la espuma que se produce en
brosa e fai estela. (ms5,039)
tiempo de calma, flota sin disolverse, se
Garcia = garza.
dice que el mar espuma; y es pronstico de
12819. Cando bra a barra de Ladrido, bois olas.
abrigo. 4081 (ms: Gella.-Cario)
12820. Corriente ao este, sinal de mal tempo. TIERRA Y MAR. SATRICOS
4082
(mc: M.-R. de P. / ms4: A.C. A Nosa Terra) 12828. Do monte ha de vir quen o mar ha de
12821. Ronca Corrubedo, marieiro, ponte queimar. 4089
(mc: Sar., p. 160)
4083
quedo. (mc: Gella, Marn / ms: Sonata Ridiculiza al terrestre presuntuoso que, no
Gallega) bien llegado a bordo, pretende ensear su
Trelo tambin Gella como de Marn. oficio al marinero viejo. (Saralegui)
4075
Indica Mar. (Pronstico de buen tiempo) no ms e
Martimos (Miscelnea) no mc.
4076 4084
Indica Mar. (Pronsticos de buen tiempo) no ms. mc e ms4: Espuma / Indica Martimos (Pronsticos de
4077
mc: abladoira; ms: a baladoira / Indica Martimos tempestad) no ms.
4085
(Pronsticos de lluvia) no ms. Indica Mart. (Pronsticos de vientos) no ms e
4078
Indica Mart. (Pronsticos de lluvia) no ms. Martimos (Miscelnea) no mc.
4079 4086
Indica Mart. (Pronstico de lluvia) no ms. Indica Martimos (Tormenta) no ms e Martimos
4080
Indica Martimos (Pronstico de lluvia) no ms. (Miscelnea) no mc.
4081 4087
Indica Mar (Pronstico de mal tiempo) no ms e Indica Mart. (Pronsticos de tormenta) no ms.
4088
Martimos (Miscelnea) no mc. ms: vaise a picar / Indica Mart. (Pronstico de
4082
Indica Mart. (Pronstico de mal tiempo) no ms. tormenta) no ms.
4083 4089
Indica Mart. (Pronst. de mal tiempo) no ms. Indica Martimos (Satricos) no ms.
12829. Na ribeira comen a pescadilla enteira. 12841. Csate, vento, e amansars. (mc: M.-R.
4090 de P.)
(ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo,
Vimianzo, C) Con la misma frase alude otro refrn al mar
alborotado.
12842. Con norte fuerte ronca a Lanzada,
VIDA DEL MARINERO pronto vir a recalmada. 4094 (mc / ms15,11)
12830. A vida do marieiro vida de dous 12843. Curota cuberta, vendaval porta. (mc:
mil demos. 4091 (mc / ms) Gella, Villanueva de Arosa)
A ventura da barca... (ms) Curota, monte al oeste de la ra de Arosa:
12831. Mal lle vai pescador cando ten que cuando est cubierto de nieve (niebla?)
ir marisco. 4092
(mc: Puebla del Caramial) azota al viento sur por la ra. (Gella)
12844. Chuvia do mar e vento da ra,
sarnalla pra todo o da. (ms15,11)
Vientos y calmas. V. TAMN PRONSTICOS 12845. Chuvia do mar e vento da ra, todo se
ATMOSFRICOS, TIEMPO. fai unha picandra. (ms)
12832. Calma a barlovento e vento a En Cangas, picandra: Llovizna menuda.
sotavento, mis vento. (ms5,131: Sangenjo) Falta en nuestros diccionarios.
12833. Cando a Curota ten capela, adivia 12846. Chuvia do mar en vento da ra,
4095
vendaval. (mc: M.-R. de P.) tmosche festa pra todo o da. (mc:
Sar., Bueu)
La Curota es un monte que se eleva al oeste
Var.: Chuvia do mar e vento da ra, logo se fai
de la ra de Arosa.
unha picarda. / Chuvia do mar e vento da ra,
12834. Cando bra a barra de Ladrido, boi
gamallo pra todo o da. (F.V.S.) 4096
abrigo. (mc: Gella, Cario) 12847. Chuvia mida, daguin barrunta. (mc:
12835. Cando hai mal tempo e a marea Sar., La Guardia)
encarna, sinal que vai a vir ou norte ou En la Guardia se llama frecuentemente
nordeste. (mc: M.-R. de P.) daguin al viento norte.
12836. Cando o mar rixo e se queda, vai vir 12848. Chuvia no mar e vento da ra todo se
o vento ao sul. (mc: M.-R. de P.) volve unha picandra. (mc: Sar., Cangas)
12837. Cando soa o vendaval, mal pola terra Tambin picandra falta en los Diccionarios
e pior polo mar. (mc: Sar., Muros / ms18,69r: gallegos, y significa en la comarca de
Gella.-Muros) Cangas, llovizna menuda.
12838. Canto mis norte, mis fro de morte. 12849. Chuvias do mar e vento da ra, hai
(mc: Gella, Marn) foliada para todo o da. 4097 (ms4)
12839. Carcaixa, norte ou nordeste cra. (mc: 12850. Leste na ra, norte na costa. (mc: Sar.,
Sar., Puentedeume) Cangas)
Var.: Carcaixa, norte pa. (C.A. A Nosa 12851. Mar rizada contra a ola, ao contraste
Terra) o vento rola. (mc: Sonata Gallega)
Carcaixa, en Puentedeume, de donde es el (es) Mar rizada contra la ola, al contraste
refrn, es niebla oscura, hmeda y espesa. el viento rola. (Gella)
Falta en los diccionarios gallegos. 12852. Nboa en setembre trae o sur no
12840. Carcaixa, norte pa. (mc: C.A. A Nosa ventre. (mc: Sar., Bayona / ms18,69v: Gella.-
Terra)
Bayona)
Var.: Carcaixa, norte ou nordeste cra. (Sar.- (es) Niebla en septiembre, trae el sur en el
Puentedeume) 4093 vientre. (Gella)
No sabemos dnde recogi el refrn Carr
12853. Nboa na Grova, noroeste afora. (mc:
Aldao. En Puentedeume, carcaixa es
Sar., Bayona)
niebla oscura, hmeda y espesa. Falta en Var.: Nboa na Groa, noroeste fra. (ms4:
nuestros Diccionarios. Pontevedra-F.V.S.)

4090 4094
En ms10 s.v. Dichos tpicos. mc: racalmada; ms15,11: norte forte.
4091 4095
Indica Mart. (La vida del marinero) no ms e Dentro de Meteorolgicos. Santos no ms. / ms: d'a ra.
4096
Martimos (Miscelnea) no mc. ms4: sarnallo.
4092 4097
Indica Marit. (Vida del marinero) no ms. O orixinal di: Chuvias do mar e vento da ria, hay
4093
ms4: norte norte ou nordeste. foliada para todo o da.
Grova es un monte de 640 m. de altura, 12868. Trebonada polo leste, calma en
prximo a Bayona y a tres millas al S.E. del nordeste. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez:
cabo Silleiro. Portosn, Porto do Son, C)
12854. Noite moura, vendaval seguro. (ms-SA: 12869. Vento carreteiro, vento arrieiro. (mc:
Manuel Camino Snchez) M.-R. de P.)
12855. Noroeste noite, vento sur pola 12870. Vento de fra e chuvia da ra, hai
man. (mc: M.-R. de P.) foleada para tod'o da. (ms-SA: Francisco
12856. Noroeste de sern, vendaval pola Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
man. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: 12871. Vento norte duro, vendaval seguro.
Portosn, Porto do Son, C) (ms21,10r: Berms)
12857. Noroeste norteiro, a man 12872. Vento norte e choiva na ra, temos
maraxeiro. (mc: M.-R. de P.) choiva pra todo o da. (mc: M.-Sangenjo)
12858. Noroeste sern, vendabal pola 12873. Vento norte, troita forte. (mc / ms4:
man. (ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira, F.V.S.)
Carnota, C) 12874. Vento soln, agua na man. (ms-LU:
12859. O nordeste i-o galn pola noite seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
mansos van. 4098 (mc: Vivero-F.V.S.)
12875. Vento soln, auga na man, ou tres
(es) El nordeste y el galn, por la noche
mansos van. (R. Marn) das van. (ms: M.V.)
Suele anunciar este viento cuando se pone 12876. Ventos nas illas Ons, malos son. (mc:
el sol. noroeste. M.-Bueu)
12860. O norte almorza, xanta, cea e btase a
dormir. (mc: M.-R. de P.)
12861. O norte do sbado non leva os barcos Vientos y calmas. Mar
a Cadis. (mc: M.-R. de P.) 12877. Nordeste con gotas non dura o que
4102
Por su poca duracin. das motas. (mc)
12862. O norte do sbado, ao luns abafado. Var.: Nordeste con gotas non vale das motas.
(mc: M.-R. de P.) (M.-Sangenjo.-Gella, Marn) / Nordeste con
12863. Pica Leste? Volta pr casa. (mc: M.-R. gotas, non dura nin o que das motas. (Vivero.
de P.) Saralegui 432) (ms4: F.V.S.) / Noroeste con
12864. Pola man vento ra, tarde vento gotas, non vale das motas. (ms4: F.V.S.)
do mar. 4099
(mc: Gella)
(es) Nordeste con gotas no dura lo que dos
motas. (Gella) / Viento nordeste con gotas,
Tiempo ideal para los pescadores de la ra
no dura lo que dos motas. (Saralegui) /
de Arosa, segn el cantar: Barqueiros de
Nordeste con lluvia, poco dura. (Saralegui)
Vilanova, / que vento quereis levar? / Pola
man, vento ra, / tarde, vento do mar.
(Gella) VIENTOS Y CALMAS. PRONSTICO DE CALMA
4103
12865. Ponse o mar a arrelleirar, vento do 12878. Bra Alba, tempo en calma. (mc:
4100 Agro)
sul vai entrar. (mc: Sar., Bayona)
12879. Vento de Berbera, levanta nun da.
Dicen que el mar arrelleira, cuando forma 4104
una especie de remolinos, los cuales (mc: S. Loureiro)
reputan precursores del viento sur. (es) Viento de Berbera, leva al otro da.
(Saralegui). Arrelleirar no figura tampoco (Sar)
en los Diccionarios gallegos. Saralegui recoge en Marbella un
12866. Si queda o vento polo sur do sol, mal equivalente castellano, pero con
significacin distinta. (Vase Saralegui)
tempo seguro. (mc: M.-R. de P.)
12867. Si vn a chuvia antes do vento, colle-
VIENTOS Y CALMAS. PRONSTICO DE LLUVIA
la vela e metela dentro. 4101 (mc) 12880. Araa do mar? Vento e chuvia.
4105

(mc: M.-R. de P.)


4098
ms4: noroeste.
4099
ms: d'o mar.
4100 4102
ms4: sur. Indica Martimos (Mar) no ms.
4101 4103
O orixinal di: Si ven a chuvia antes do vento, collel-a Indica Mar. (Pronstico de calma) no ms.
4104
vela e metel-a dentro. Indica Martimos (Pronsticos de calma) no ms.
12881. Auga do mar, vento da ra, chuvia (es) Niebla en verano, norte en la mano. (R.
4106 Marn)
pra todo o da. (mc: Sonata Gallega, Vigo /
ms: Sonata Gallega, Marn / ms18,69r: Gella.-Marn) Tambin se dice en Sangenjo: Niebla en
12882. Cando o vento anda revs, hastra verano, norte en el pao.
chove de nords. 4107 (mc: S. Loureiro) 12891. Noroeste no sern, vento sur pola
12883. Semblante de fra e vento da ra, man. 4118 (mc: Gella, Bayona. Marn)
auga pra outro da. 4108 (mc: Riveira. 12892. Semblante do Cabalo, vento sur
Refranero del mar) declarado. 4119 (mc: Sar. / ms7)
Var.: Semblante de fra e vento da ra, auga Cabalo es la punta N.O. de la mayor de las
pra todo o da. (ms4: Riveira. Refranero del islas Ces, que cierran la entrada del puerto
mar / ms) 4109 de Vigo; y el refrn entiende por semblante
12884. Si o vento do sur , bota de auga s la excesiva claridad y precisin con que
4110 aparece el paraje a que alude. (Saralegui.
pes. (mc: Vivero)
Var.: Si o vento do sur , botas d'auga no p. p.56) / Cuando se ve dicha tierra con
(mc: F.V.S. / ms15,11) / Si o vento do sur , excesiva claridad.
bota de augas s ps. (Sar., 417- Vivero) 4111 12893. Si ests na costa de nordeste e ves por
(es) Si el viento del Sur es, botas de agua a Sisargas oscuro, vamos a coller ra,
los pies. (Gella / ms: Sbarbi) que vai vir norte duro. 4120 (mc: Gella, Sada)
12894. Si o vento queda debaixo do sol,
VIENTOS Y CALMAS. PRONSTICO DE MAL nboa ou vento no paol. 4121 (mc e ms4:
TIEMPO Gella, Marn / ms4: Sonata Gallega)
4112
12885. Sueste, alcahuete de mareiras. (mc: 12895. Tronada polo leste, calma ou
Gella, Sada) 4122
nordeste. (mc: Sangenjo / ms4: Riveira-
Anuncia marejada. F.V.S.)
(es) Tronadas por el Este, calma o
VIENTOS Y CALMAS. PRONSTICO DE Noroeste. (Gella)
TORMENTA 12896. Vento sur pola man, noroeste no
12886. Norte en Barra, vendaval en Vizcaia. sern. 4123 (mc: Gella)
4113 4124
(mc: S. Loureiro) 12897. Vichoucha, norte cra. (mc: Sar., La
4114
12887. Norte escuro, vendaval seguro. Guardia / ms7: A Guarda)
(mc: U.C. Cuartilla 16) Vichoucha: niebla espesa, oscura y
(es) Norte oscuro, vendaval -o temporal- hmeda. Vichoucha en La Guardia, es
seguro. (R. Marn) como carcaxa en Pontedeume. (Gella). Lo
incluye en su coleccin como procedente de
VIENTOS Y CALMAS. PRONSTICO DE VIENTOS Sada. Tampoco figura en los Diccionarios
4115 gallegos. (mc) / Niebla espesa, oscura y
12888. Araa a costa, vento sur na porta.
(mc: M.-Ra de Arosa) hmeda. (ms7)
12889. Auga fra na bada, norte en Muxa. 12898. Xiada nas Covas, vento sur por
4116 4125
(mc: A.I.) arrobas. (mc: Sar. / ms18,69v: Gella.-La
4117 Guardia)
12890. Nboa no vran, norte na man. (mc:
Sar., Cangas) Es refrn de La Guardia, en cuya comarca
llaman covas a ciertas oquedades u
hondanadas que presenta el terreno en el
4105
Indica Pronstico de lluvia no ms. / ms: vento e
chuva.
4106 4117
Indica Pronstico de lluvia no ms. Indica Martimos (Pronstico de vientos) no ms.
4107 4118
Indica Mar. (Pronstico de lluvia) no ms. Indica Martimos (Pronstico de viento) no ms.
4108 4119
Indica Mar. (Pronsticos de lluvia) no ms. Indica Martimos (Pronstico de tiempo) no ms7, e
4109
ms4: ventos da ra. Mar (Pronsticos de vientos) no ms. mc e ms7: Cavalo.
4110 4120
Indica Mar. (Pronsticos de lluvia) no ms. Indica Mart. (Pronsticos de vientos) no ms.
4111 4121
ms4: Si aire. Indica Mar (Pronsticos de vientos) no ms.
4112 4122
Indica Mart. (Pronstico de mal tiempo) no ms. Indica Martimos (Pronstico de viento) no ms.
4113 4123
Indica Mart. (Pronsticos de tormenta) no ms. Indica Mart. (Pronsticos de viento) no ms.
4114 4124
Indica Mart. (Pronsticos de tormenta) no ms. / ms3: ms4 e ms7: Vichucha / Indica Mart. (Pronsticos de
oscuro. vientos) no ms.
4115 4125
Indica Pronstico de vientos no ms. ms18,69v: Xeada nas. / Indica Martimos (Pronsticos
4116
Indica Mar. (Pronstico de vientos) no ms. de vientos) no ms.
trayecto de La Guardia a Bayona, y en la Var.: Cando o mar 't encarnado, pon os
falda del monte Terroso. (Saralegui. p. 69) bois arado. (ms5,135: Santiago)
4131
12909. En san Xon comes sardia e pan.
VIENTOS Y CALMAS. VIENTOS (mc: Santiago)
12899. Norte que en viernes vn, xa o lunes 12910. En xaneiro o pescado val carneiro.
4126 (mc: Santiago)
non-o ten. (mc e ms4: Gella, Marn / ms4:
Sonata Gallega) 12911. Marieiro que vai mar, se non come
12900. Norte que vn en viernes, non chega caldeirada, mal o vai pasar. (mc: Bucios /
4127 ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
lunes. (mc: Sar., Bayona)
de Lugo)
"No creo, dice Saralegui, que merezca 4132
gran fe este refrn, exclusivamente 12912. Nadia se afoga en pouca auga. (mc:
C.A. A Nosa Terra)
relacionado con los das de la semana".
(es) Ahogarse en poca agua. (Correas)
APNDICE 12913. O capitn mandar i-o marieiro
12901. A millor salsa do mundo a fame. (mc: obedecer. (mc: Santiago)
Meiln) 12914. O marieiro ten vida de anxel: o
4133
Var.: A mellor salsa do mundo o apetito. vento o leva e o vento o trae. (mc: Sar.,
(es) La mejor salsa es el hambre. (Sbarbi) / Bayona / ms15,11)
No hay salsa que d mejor sabor a la (es) El marinero goza vida de ngel: el
comida que el hambre. (Id.) / Buena gana viento lo lleva y el viento lo trae. (Gella)
de comer, rica salsa es. (Castillo) 12915. O millor do marieiro levar o barco
12902. A muller e a gaivota canto mis vella en vento. (mc: S. Loureiro)
4128
mis louca. (mc, ms4 e ms: C.A.) 12916. O que non queira borrasca, non se
Var.: A muller e a gaivota, canto mis vella meta a marieiro. (mc / ms4: F.V.S.)
mis tola. (C.A.) / A muller e a gaivota, canto 12917. O que non s'arresga, non pas'o mar.
mis vella mis lota. (mc: C.A. / ms4: (ms21,20r: Berms)
Corua.F.V.S.) 4129 12918. O que non s'atreve, non pasa o mar.
(es) La mujer y la gaviota, mientras ms (mc: Santiago)
viejas, ms locas. (R. Marn) Var.: O que non se arrisca, non pasa o mar.
4130
12903. rapeta non te metas. (mc: S. (Santiago) / O que non s'arresga, non pasa
Loureiro) o mar. (Santiago)
12904. A sono de peixe morto nunca morreu 12919. O xeito, a xente ao peito. (mc: S. Loureiro)
caldeirada. (mc: S. Loureiro) (es) El "xeito" asienta el pecho. (Gella,
12905. Cando a Curota ten sombreiro, mete Riveira)
a lancha en terra, marieiro. (mc: Galicia y 12920. Oise a campana da aldea, vento da
el mar, p: 60) terra se espera. (mc: Gella, S. Ciprin / ms15,41)
Curota es un pico en la parte oriental de la 12921. Os araus na ra, mia mai pr casa.
Sierra de Barbanza. Cuando su cima se (mc: S. Loureiro)
corona de nubes, seala la llegada del S.O. 12922. Os caramuxos en xaneiro valen
y, por tanto, de la lluvia. carneiro. (mc: Santiago)
12906. Cando aparece o arco da vella, seal 12923. Os montes do mar a brillar, moita
de chuvia e mais de marea. (mc: Santiago) chuvia vai entrar. (mc: Sar., Bayona)
12907. Cando hai vento, non hai marea. (mc: (es) Los montes del mar a brillar, mucha
Corme) lluvia va a entrar. (Gella)
12908. Cando o mar est encarnado, pon o 12924. Padornelo con capelo, sardia no
boi arado. (mc: Santiago) garabelo. (mc: M.L.)
Var.: Brtema en Padornelo, sardia no
garabelo. (A.N.V.)
4126
12925. Pan mesto, sardia salada, canta peto
Indica Martimos (Vientos) no ms.
4127
ms4: chega a lunes / Indica Martimos (Vientos) no folga a isada. (mc: Santiago)
ms.
4128
ms: cando mis vella mis loca.
4129 4131
ms: cando mis vella / A muller e a gaivota, de vella ms: come.
4132
cando tolea. ms: s'afoga.
4130 4133
ms: . ms15,11: d'anxel.
12926. Patrn mandar, marieiro facer. (mc: 12948. Al vaias, marzo, marceiro, que aqu
Santiago) me quedo cos meus becerros; agora ir
12927. Patrn mandar, marieiro traballar. teu irmn abril, que non sei se nos
(mc: Santiago)
deixar vivir. (ms10,038r: D.E.)
12928. Polo san Xon saben ben as sardias
12949. Cando en marzo chove i-en abril xa,
con pan. (mc: Santiago)
qudase maio feito unha criba. (ms10,038r:
12929. Por unha sardia cansou a burra. (mc: D.E.)
Santiago)
12950. Cando hai auga e sol en marzo,
12930. Por unha sardia non arreventa o
aparella as cribas e o mazo. (ms10,038r:
burro. (mc: Santiago) D.E.)
12931. Porto cativo levanta rudo. (mc: Corme) 12951. Cando marzo abrilea, abril marcea.
12932. Pra contar mentiras e comer pescado (ms10,038r: D.E.)
fai falta moito coidado. 4134 (mc: Otero de 12952. Cando marzo recacha o rabo, sabe
Rey) ben quentarse co tallo. (ms10,038r: D.E.)
12933. Quen en maio come a sardia, en 12953. En marzo cada pingueira quita un
agosto lle pica a espia. (mc: J.P.) carto i-en abril cada pingueira d mil.
(es) Quien en mayo come la sardina, en (ms10,038r: D.E.)
agosto caga la espina. (R. Marn) 12954. En marzo frolecen tdolos campos.
12934. Rubins pr mar, vellas a traballar. (ms10,038r: D.E.)
(mc: Santiago) 12955. En marzo o garabanzal, nin nado nin
12935. San Brais da Barca, que afoga e non por sementar. (ms10,038r: D.E.)
mata. (mc: A.S.A.) 12956. En marzo o trigo, nin por sementar,
12936. Zarralleiro no porto, tempo revolto. nin nado. (ms10,038r: D.E.)
(mc: Corme)
12957. En marzo saca a cabeza o lagarto i-en
abril acaba de sar. (ms10,038r: D.E.)
MARTES. V. tamn Das, Semana.
12958. En marzo sai a herba anque lle dean
12937. Cada martes ten a sa semana.
(ms10,038r: D.E.)
cun mazo. (ms10,038r: D.E.)
12938. Cada martes ten o seu domingo. 12959. En marzo, podar e cavar se queres
(ms10,038r: D.E.) colleitar. (ms10,038r: D.E.)
12939. En martes non te embarques. 12960. Marzo a porta e abril trai a chave,
(ms10,038r: D.E.) se est posta. (ms10,038r: D.E.)
12940. En martes, con merda te fartes. 12961. Marzo louco e abril non pouco.
(ms10,038r: D.E.) (ms10,038r: D.E.)
12941. En martes, nin a cama mudes nin a 12962. Marzo marceador, de noite chove e de
roupa laves. (ms10,038r: D.E.) da fai sol. (ms10,038r: D.E.)
12942. En martes, nin panos cortes nin filla 12963. Marzo marceiro, pola man cara de
cases. (ms10,038r: D.E.) can e pol-a tarde falangueiro. (ms10,038r:
12943. En martes, nin porco mates nin D.E.)
churra botes que pitos saque. (ms10,038r: 12964. Marzo marzado, cada ovella co seu
D.E.) ao. (ms10,038r: D.E.)
12944. En martes, nin tea tezas nin roupa 12965. Marzo marzolas, treboadas e raiolas.
laves. (ms10,038r: D.E.) (ms10,038r: D.E.)
12945. En todas partes, toda semana ten o 12966. Marzo marzoso, pola man cara de
seu martes. (ms10,038r: D.E.) porco, pola sern cara de vran. (ms10,038r:
D.E.)
MARZO. V. tamn Agrcolas (Meses. Marzo). 12967. Marzo pardo, pouco sol e malo.
(ms10,038r: D.E.)
12946. A marzo gabo cando non recacha o
12968. Marzo, marzadas: vento, fro, sol e
rabo. (ms10,038r: D.E.)
sarabiadas. (ms10,038r: D.E.)
12947. A que en marzo velou, tarde acordou.
(ms10,038r: D.E.)
12969. Marzo, o engaador, un da malo e
outro pior. (ms10,038r: D.E.)
4134
ms: Pa.
12970. Nin marzo sin frores nin moza sin 12986. A filla dlla a quen-a pida; i-o fillo,
amores. (ms10,038r: D.E.) mira a quen llo has dar. (ms-LU: seminarista
12971. No marzo abrigo, na eira pantrigo. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(ms10,038r: D.E.) 12987. A filla mal casada est mellor que
12972. Por marzo a cava, por marzo a poda, embarraganada. (mc: C.A.)
por marzo vlvese a via toda. (ms10,038r: 12988. filla mala, dieiros i-a casala. (ms-
D.E.) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
12973. Tardes de marzo, recolle o teu gando. Lugo)
(ms10,038r: D.E.) 12989. madrasta o nome lle basta. (mc: A.I.)
(pt) Madrasta, o nome lhe basta. (Chaves)
MATAR (es) Madastra, el nombre la basta.
12974. Mata e matarante e xa matarn a (Correas)
quen te mate. (ms10,038v: D.E.) 12990. A muller co seu marido debaixo de
4137
12975. Matalas calando e apalpalas a cegas. unha pena fai abrigo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms10,038v: D.E.)
Lugo)
12976. Matars e matarte han e, a quen te
12991. A muller morta, sete porta. (ms21,19v:
mate, matarn. (ms10,038v: D.E.) Berms)
12977. Mate mouros quen poida, que os 12992. A muller que non come cando o seu
mouros tamn son persoas. (ms10,038v: home, ou o fixo antes ou fai despois. (ms-
D.E.) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
12978. Mtenme treidoras mans e non me Lugo)
dean vida vilns. (ms10,038v: D.E.) 12993. A muller que non come cand'o seu
12979. Na paz e na guerra, o que matan home, o mellor do pote xa o ten no fole.
morto queda. (ms10,038v: D.E.) (mc: G.P.)
12980. matar os porcos, praceres e xogos; 12994. A muller que non come cand'o seu
comer as morcillas, praceres e risas e, marido, ou comeu antes (ou o deixa na
pagar os dieiros, doos choriqueiros. ola) ou o ten comido. (ms-LU: seminarista
(ms10,038v: D.E.) annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada, LU)
12981. O que a us mata, a outros sana. 12995. porta dunha roosa e dun home
(ms10,038v: D.E.) preguiceiro, pouco ten que esperar a
12982. Us matan e outros esfolan. (ms10,038v: raposa pra tallar o galieiro. (ms)
D.E.) Var.: porta dunha roosa e de un home
preguiceiro, pouco ten que esperar a
MATRIMONIO. V. tamn Aparcera, Descasarse, raposa pra saltar galieiro. (ms5,138:
Divorcio, Hombre, Marido, Mujer, Soltero. Lugo)
12983. A boda nin bautizado non vaias sin 12996. A que con home ha de vivir, cinta de
4135
ser chamado. (mc: A.S.A. / ms21,01r: ferro ha de xunguir. (mc: Valcarra)
Berms) 12997. A que de vinte anos non casa e de
(pt) A boda e a batisado, no vs sem ser vintecinco non casou ise pxaro voou.
convidado. (Chaves) (es) A boda ni a (mc: Santiago)
bautizado, no vayas sin ser llamado. 12998. A que nunca mozo tuvo e xa dos vinte
(Correas) / A boda y a nio bautizado, no
pasa hai que levala rexistro, que un
vayas sin ser llamado. (Id.) (ct) A boda y
bateig, si no't criden no vages. (Alberola) rel que atrasa. (mc: Bucios)
12984. A cara de pretender xa non ma volves 12999. A que se queira casar inda ten que
a ver. (mc: Parga-F.V.S.) traballar. (mc / ms4: F.V.S.)
12985. casa da mia novia levei un amigo, 13000. A que se queira casar, anda ten ben
il quedouse de novio i-eu despedido. 4136 que traballar. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)

4135
ms21,01r: vayas.
4136 4137
O orixinal di A casa da mia novia levey un amigo il O orixinal di A muller co seu marido debaixo de una
quedouse de novio yeu despedido. pena fay abrigo.
13001. A que ten pan e capelo, nunca lle falta 13015. As bodas fanas os tolos e cmenas os
mancebo. 4138 (mc: M.L.) cordos. (ms15,26: Silvarrey, Rbade)
13002. A vida que volve a casar, bon home 13016. As faltas do meu marido naide as
tuvo e volve a buscar. (mc: La Corua) sabe, se eu non-as digo. (ms10,049v: O. de
13003. A vida rica cun ollo chora e con Rei)
outro repinica. 4139 (mc: Baralla-F.V.S.) 13017. As pobres non-as quero i-as ricas non
(pt) Viva rica, com um olho chora, com mas dan. (mc: Lugo)
outro repenica. (Chaves) (es) La vida rica Ante este criterio reacciona justamente la
con un ojo llora y con el otro repica. mujer: Olvidcheme por probe, / eu por
(Correas) (ct) La vida rica, en un ull plra rico te deixei / val mis un probe con honra
y en l'atre somica. (Alberola) / que un rico de mala lei.
13004. Ai daquel que a muller zoupe nel! 13018. As que me dan non-as quero i-as que
(mc: Otero de Rey) quero non mas dan. (mc: Bucios)
13005. Ama a ta muller, se ques paz na casa Glosado en la cancin popular: Porqu
ter. (mc: M.V.) non te casas, Pedro? / Porqu non te
13006. Ano de casamento, ano famento. (mc: casas, Xan? / As que me dan non as quero,
Tuiriz, Monforte) / e as que quero, non mas dan.
13007. Antes barba blanca pr ta filla que 13019. Bico con bico o primeiro ano de boda;
4140 o segundo, cu con cu; e o terceiro que
mozo de chencha partida. (mc / ms4:
F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da trougueches tu? 4142 (mc: M.V.)
provincia de Lugo) 13020. Boa vida casado, pero millor
(es) Antes barba blanca para tu hija, que
solteiro, qu'o boi solto no potreiro come
muchacho de crencha partida. (Sbarbi)
Mejor que la inexperiencia de un joven millor qu'amarrado. (ms-LU: Paco de Seoane:
Bucios, Carballedo, LU)
presumido, la gravedad de un hombre
maduro. 13021. Boda celebrada, guerra comenzada.
(ms15,13)
13008. Antes de casados, mui agarrados; 4143
13022. Boda de foguete, boda de cachete.
despois de casados, escornados. (ms5,137: (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma,
Taboada) Chantada, LU. Convento Las Crneas)
13009. Antes de casarte mira con quen o fas. 13023. Boda de cohetes, boda de cachetes.
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) (ms5,029)
13010. Antes de facelo, pedir consello. (mc: 13024. Bodas e festas na cas do vecio. (mc:
C.A. / ms: A.C.) Vida Gallega)
(pt) Ao feito, remdio, ao por fazer, (pt) Festa, flores e passarinhos, em casa
conselho. (Chaves) / Antes de feito, dos nossos vizinhos. (Chaves)
conselho e despois, esforo. (Id) (es) Antes 13025. Bodas largas, baraxas novas. (mc / ms4:
de hacello, dormir sobre ello. (R. Marn) F.V.S.)
13011. Antes de que te cases, mira ben o que (es) Bodas largas, barajas nuevas. (Sbarbi)
fas. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de / Bodas largas, nuevas barajas. (R. Marn)
Ribela, A Estrada, PO) Cuando el noviazgo es muy largo, rara vez
13012. Antes que altar chegares, pensa o llega a matrimonio.
que fas. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao: 13026. Cada cual co do seo igual. (ms-SA:
Santiago de Compostela, C) Francisco Canosa Quintns)
4144
13013. Antes que te cases, Maruxa, mira o 13027. Callos e casamento, en quente.
que fas. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
13014. Antn i-amparo, eu sin ti non paro; (es) El casamiento y el caldo pelando.
4141 (Sbarbi)
nin aqu nin al, eu non paro sin ti.
(mc / ms4: F.V.S.) 13028. Cando a xesta fai tris-tras, busca
muller que a ters. (mc: M.L.)
(es) Cuando las caas hagan tras, tras,
busca la moza y la hallars.
4138
ms4: A quen.
4139
ms4: repica.
4140 4142
ms4: c'a mozo. ms3: trougeche.
4141 4143
O orixinal di: Antn y Amparo, eu sin t non paro, nin O orixinal di: Boda de fogete boda de cahete.
4144
aqu, nin al; eu non paro sin t. ms4: casamentos.
R. Marn declara no saber a que tras, tras (es) El que se casa, se entierra. (Sbarbi) /
alude el refrn, y le parece que se refiere a Te casaste? Te enterraste.
la primavera. Recuerda la copla popular: Eu caseime i-
13029. Cando eu quero, non queren as enterreime, / agora estou enterrada; / de
nenas, e cando elas queren, eu rome solteira, roupa nova; / de casada,
delas. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, remendada.
4149
Carballedo, LU) 13041. Caschete? Cagchete. (mc:
13030. Cando eu quero, non queren as Bucios / ms21,17v: Berms)
nenas, e cando elas queren, rome delas. 13042. Caschete por ver si millorabas,
4145
(mc: Bucios-F.V.S.)
trazas che vexo de andar como andabas.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
13031. Cando eu quero, non queren elas, e provincia de Lugo)
cando elas queren, eu rome delas. (ms- 13043. Caschete, botche-la soga pr
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
lombo. 4150 (ms8,67r: Carballino)
13032. Cando eu quero, non queren elas, e
13044. Casada na porta, cabra na horta. (ms-
cando elas queren, teo outras ideas. (mc: LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
M.V.) Lugo)
13033. Cando non hai faria no fole, ree a 13045. Casadio de novo, pan e ovo;
4146
muller co home. (mc: Fonsagrada-F.V.S.) casadio de vello, nin pan seco. (ms8,15r:
(pt) Onde no h farinha, tudo moinha. Silvarrey)
(Chaves) (es) Cuando no hay harina todo 13046. Casadio, casa quer. (ms6,03v: Portela
es mohina. (Sbarbi) Pazos, en Ultreya)
13034. Cando s'un casa, moitas caricias; dal 13047. Casado de novo, pan e ovo: e despois,
a dous anos, paus nas costillas. (mc / ms4: pan solo. (ms5,056: Silvarrey)
F.V.S.) 13048. Casamento con fuguetes, acaba [en]
13035. Cando tu te casache, casei eu; pau tu cachetes. (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez:
e pau eu. (ms8,18v: La Caiza) Dodro, C (10-11-51))
13036. Cara de pretender xa non ma volves a 13049. Casamento de inters, queixo de
ver. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma, moitos leites. (mc: Cervantes / ms4: F.V.S.)
Chantada, LU. Convento Las Crneas) 13050. Casamento e comprar mula, acertalo
13037. Casa o teu fillo cando queiras e a ta gran fortuna. (mc: Bucios)
filla cando poidas. (mc: C.A. A Nosa Terra) 13051. Casamento e tripas, en quente. (mc:
(pt) Casa teu filho quando quiseres e a tua Santiago)
filha quando puderes. (Chaves) (es) Casa a 13052. Casamento e mortaxa do ceo baixa.
tu hija como pudieres, y a tu hijo como (mc: Tuiriz, Monforte)
quisieres. (R. Marn) (ct) Casa a ton fill (pt) O casamento e a mortalha, no cu se
quan vullgues, y a ta filla quan pugues. talha. (Chaves) (es) Casamiento y mortaja,
(Alberola) del cielo baja. (Sbarbi)
13038. Casa teu fillo con teu igual e non 13053. Casamentos con foguetes acaban con
dirn de ti mal. (mc: Meiln) cachetes. (mc: M.V. / ms21,21v: Berms)
(pt) Casa teu filho com teu igual e de ti no 13054. Casamentos con foguetes van a parar
diro mal. (Chaves) (es) Casa tu hijo con tu 4151
en cachetes. (ms-SA: Manuel Villaverde
igual, y no dirn de ti mal. (Correas) Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C)
13039. Casa Xan con Pedro, casamento 13055. Casamentos con foguetes, acaban en
negro; e se houbera algn impedimento cachetes. 4152
(ms18,66v / ms-LU: seminarista
distes dous animales, un leva a albarda annimo: algn lugar de Galicia (galego occidental))
i-outro os atafales. 4147 (ms: Castelo, Taboada) 13056. Casamentos con fuguetes acaban con
4148
13040. Cascheste, enterrcheste. (mc / cachetes. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-
ms4: F.V.S.) 1951))

4149
ms21: Cascheste?
4145 4150
ms4: queren, eu riome d'elas. O orixinal di: Caschete, botachel-a soga pro lombo.
4146 4151
ms4: rie. O orixinal di: Casamentos con fogetes, van a para en
4147
ms15: un leve (42). cachetes.
4148 4152
ms4: Casachete, enterrachete. ms-LU: fuguetes.
13057. Casamentos por amores acaban con 13071. Csate, Xan, que Dios dar pan e,
amores. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11- despois de casado, nin un bocado. (ms-LU:
1951)) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
13058. Casamentos por amores acaban en Lugo)
dolores. (ms / ms21,21v: Berms) 13072. Csate, Carmia, por non traballar:
13059. Casamentos por inters, o contento traballos na vida non ch'han de faltar!
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
dura un mes. (mc: C.A.) LU)
(ct) Casament per inters, may acertat es.
13073. Csate, muo, e ablandars; csate,
(Alberola)
non che deseo mis. (ms-LU: seminarista
13060. Casamento, sacramento de miseria. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
4153
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 13074. Csate, probe, e vende a camisa.
4156
13061. Casar a gusto, vestir a uso. (mc: M.V.) (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(es) Casar, a gusto; vestir, al uso. (R. 13075. Csate, Xan, que xa Dios dar pan;
Marn) (ct) Casar a gust y vestir a la moda. despois de casado, ddeme bocado. (ms-
(Alberola) LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
13062. Casar e compadrar cada cual co seu Baralla, LU)
4154
igual. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S. / 13076. Csate, Xan, que Dios dar pan, e
ms10,030v: D.E.) despois de casado, d demo bocado;
(pt) Casar e compadrar, cada um com seu despois, todo esfarrapado e mal
igual. (Chaves) (es) Casar y compadrar,
remendado; e despois, mis adiante, nin
cada cual con su igual. (Correas) / ms:
Sbarbi. adobo nin caldo. (mc: Miraz)
Var.: Csate, Xan, que Dios dar pan; despois
13063. Casar e morrer, unha ves. (mc: M.V.)
de casado, maldito bocado. (F.V.S.) / Csate
13064. Casars e acougars. (mc: C.A.) Xan que Dios dar pan; despois de casado nin
(pt) Casars, amansars. (Chaves) (es) un bocado. (ms4: F.V.S) / Csate Xan, que
Casars y amansars. (Correas) Dios dar pan; despois de casado, d o demo
4155
13065. Casars i-amansars. (ms15,12) bocado. (Berbetoros)
13066. Casarse ampararse. (ms8,67r: O. de Rey) 13077. Csate, Xan, que Dios dar pan. (mc:
13067. Casar, calquera se casa; calquera A.N.)
burro casado; pero manter fillos e (es) Casar, casar, que Dios dar pan, y
muller, retrcelle porca o rabo. (mc: despus de casar, ni pan, ni n. (R. Marn)
Bucios / ms4: Biville-F.V.S.) 13078. Caseime para andar regalada, trazas
Var.: Casar calquera se casa, calquer burro lle vexo d'andar como andaba. (ms-LU:
casado: manter fillos e muller, retorcerlle seminarista annimo: Melide, C)
porca o rabo. (ms-SA: seminarista annimo: 13079. Caseime por andar regalada, e traza
algn lugar da provincia de Lugo) / Casar, 4157
che leva de andar como andaba. (mc:
csase calquera, calquera burro casado, Taboada-F.V.S.)
manter fillos e muller, retrcelle a porca o 13080. Caseime por andar regalada, qun
rabo. (ms14,17) me dera andar como andaba. (mc: Bucios)
Copla popular que pas a refrn.
13081. Caseime por andar regalada; trazas
13068. Casar, csanse os atrevidos, quen me
lle vexo de andar como andaba. (ms-LU:
dera a capa dos arrepentidos! (ms8,15v: seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia
Orense) de Lugo)
13069. Csate con muller delgada e limpa, 13082. Caseime por estar regalada: quen me
que gorda e porca xa se volver ela. dera estar com'estaba! (ms-LU: Paco de
(ms5,029) Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
13070. Csate muo e ablandars; csate, 13083. Cases ben ou cases mal, casa con un
non che deseo mis. (mc: Fonsagrada / ms4: do teu igual. (ms-LU: seminarista annimo: algn
F.V.S.) lugar da provincia de Lugo)
(es) Casars y amansars. (Sbarbi) 13084. Cases ben, cases mal, casa co teu
igual. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
4153
ms4: da miseria.
4154 4156
ms e ms4: acompadrar, ms4: con seu igual. ms4: pobre
4155 4157
O orixinal di: Casars y'amansars. ms4: Caseime pr'andar.
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: 13101. Despois de casar, o home a traballar e
Bucios, Carballedo, LU)
a muller a folgar. (mc: Santiago)
13085. Cases ben, cases mal, csate co teu
13102. Desque me caso, todos me queren.
igual. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O (ms5,027: Ribadeo)
Incio, LU)
13103. Dicen as ras: "Casar, casar, casar...",
13086. Cseste ben, cseste mal, faino con
i-o sapo responde: "I- pan, i- pan".
personas do teu igual. (ms-LU: seminarista (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
13104. Dios me libre de qu'a mia filla case
13087. Cseste ou non te cases, de vello has
con un tresillista voltereteiro. (ms4: F.V.S.)
de arrepentirte. (ms5,029)
13105. Dios me libre dun homio que bote o
13088. Catalina, si vos eu collo, voso pai ser
sal pucheira: pra casar cun cazolias
meu sogro. (mc: Parga)
millor quedar solteira. (ms4: Bucios-F.V.S.)
13089. Cego casado con nena bonita, o susto
13106. En martes non te cases nin
do corpo non se lle quita. (mc / ms4: F.V.S.)
t'embarques. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
13090. Coa cuchara que escollas, con ela
13107. En martes, nin cortes nin prantes nin
comers. (mc: Meiln)
a ta filla cases. (mc: A.S.A. / ms4: F.V.S.)
(es) Con la cuchara que eligieres, con ella
Var.: En martes, nin te cases nin te embarques.
comers. (Sbarbi)
(Sarria) / En martes, nunca a ta filla cases nin
Lo aplican a la eleccin en el matrimonio.
a ta ceba mates. (Monforte) / En martes, nin
13091. Compaa, coa dona. (mc: C.A.) te cases nin te embarques, nin a ta filla cases.
Var.: Compaa coa dona. (M.V.) / (Bucios) / En martes, nin te cases nin te
Compaa coa muller. (M.V.) embarques, nin da familia te apartes. / En
13092. Choqueiro e choqueira sempre fan martes, nin te cases nin te embarques nin o teu
feira. 4158 (mc: G.P. / ms4: C.A. A Nosa Terra) porquio mates. (J.T.)
13093. Das cousas serias o matrimonio a (es) En martes, ni te cases ni te embarques.
mis parrandeira. (ms-SA: Juan Benito Filloy (R. Marn) / En martes, ni tu casa mudes, ni
Rial: Graba, Silleda, PO) tu hija cases, ni tu ropa tajes. (Correas) /
13094. De cen homes casados, trinta estn En martes, ni tu casa urdas, ni tu hija
aburridos, vinte hastiados e os demais cases.
arrepentidos. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez) Tiene multitud de variantes, con el mismo
matiz supersticioso.
13095. De dnd'eres, home? Da terra da
13108. En noite de boda, cal a achares tal a
mia muller. 4159 (mc: J.P.)
(es) De dnde eres, hombre? De la tierra toma. 4160 (mc: A.C. A Nosa Terra)
de mi mujer. (R. Marn) 13109. Entra mia morria, entra hoxe a
13096. De Espaa, nin bon vento nin bon foguetes e ma a cachetes. (mc: Layosa)
casamento. (mc: C.A.) 13110. Entre casados fanse as paces deitados.
(pt) De Espanha nem bom vento nem bom (ms10,012v: D.E.)
casamento. (Chaves) 13111. Esta vida outra requer: ou casar ou
13097. De moza casada, pretendientes na buscar muller. (mc)
porta. (mc: Bucios) 13112. Eu caseime al arriba pa comer
13098. De solteiras non beben vio, de toucio gordo, ahora vexo que mia
casadas, cada trago un cuartillo. (mc: sogra ncenlle as silvas no forno. (ms-LU:
Bucios) seminarista annimo: Pape, San Xon de Silvarrei,
Outeiro de Rei, LU)
13099. De solteira, roupa nova; de casada,
13113. Eu caseime en Santiago e vien a
remendada. (mc: La Corua)
Pontevedra: a muller veu sola por ser
13100. Debaixo da manta todo se canta. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de costumbre da terra. 4161 (mc)
Lugo) 13114. Fala, zorrn, contigo csanse, e
conmigo, non. (mc: Sober)

4158
ms4: fan feira. (ou xuntoiro).
4159 4160
mc: dnde eres. Jacinto del Prado rexistra o refrn coa mc: hachares, cal a toma; ms4: tal a tomas.
4161
forma dond'eres. ms: por Pontevedra.
13115. Filla casada beira da porta unha 13130. Meln e casamento ha de ser
cabra na horta. (ms21,12v: Berms) acertamento. (mc: J.T.)
13116. Filla casada na porta cabra metida (pt) Melo e casamento so coisas de
na horta. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.) acertamento. (Chaves) / O melo e a
Porque acude a remediar todos sus apuros a mulher maus so de conhecer. (Id.) (es) El
casa de sus padres. meln y el casamiento ha de ser
13117. Filla casada na porta, cabra na horta. acertamiento. (Sbarbi) / El meln y la
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da mujer, son malos de conocer. (Id.)
provincia de Lugo) 13131. Mira o que fas antes que te cases. (ms-
13118. Filla casada p da porta unha SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
A Estrada, PO)
cabra na horta. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) 13132. Moito gasta o que vai e vn pero,
4166
13119. Fillos casados, pais acabados. (mc: mis, o que casar ten. (mc: C.A. A Nosa
Carballedo / ms4: F.V.S.) Terra)
13120. Fillos casados, traballos dobrados. (pt) Muito gasta o que vai e vem e mais o
(mc: A.I.) que se detem. (Chaves) (es) Mucho gasta el
(pt) Filhos casados, cuidados dobrados. que va y viene; pero ms el que se detiene.
(Chaves) / Filhos pequenos, dores de (R. Marn)
cabea, filhos grandes, dores de corao. 13133. Moza a novia e vello o novio,
(Chaves) (es) Hijos casados, duelos casamento do corno; vello el e vella ela,
doblados. (R. Marn) casamento de merda. 4167 (mc: M.V.)
13121. Fixeras quen fixer, pgueas a mia (pt) Moa com velho casada, como velha se
muller. 4162 (mc: Bucios) trata. (Chaves)
13122. Hai matrimonios de tres clases: de 13134. Moza bonita con moito dieiro, a min
varn, manda el e ela non; de Varela, danma e son forasteiro: ou unha
manda el e manda ela: de varicunda, trampa ou eu non entendo. (ms)
manda ela e el nunca. 4163 (mc: Miraz) 13135. Moza con vello, casamento do demo;
13123. Hoxe de cohetes, ma de cachetes. vella con mozo, casamento peligroso.
(mc: Parga) (mc: S.P.P.-Ultreya)
Alude al da de la boda. 13136. Mozo cagaa perde a boda. (mc: Sarria)
13124. Imos ao trato: a muller, pita; e o 13137. Muller morta, sete porta. (mc: A.N. /
home, gato. (mc: Velle) ms14,18)
13125. Madrasta: o nome lle basta. (ms-LU: 13138. Muller morta, un cento porta. (ms-
Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
13126. Mis mala a moza de criar que de
13139. N'hai boda pobre nin mortuorio rico.
casar. (mc: Meiln) 4168
(mc: Carballedo / ms-LU: seminarista annimo:
(es) Peor es la moza de casar que de criar.
Laiosa, O Incio, LU)
(Bergua)
(pt) No h boda pobre nem mortrio rico.
13127. Maruxia, esprame aiqu: si outra (Chaves) / No h morte rica nem
4164
non teo, vlvome a ti. (ms-LU: casamento pobre. (Id.) / No h casamento
seminarista annimo: algn lugar da provincia de pobre nem mortalha rica. (Id.) (es) No hay
Lugo)
boda pobre, ni mortuorio rico. (Sbarbi) 4169
13128. Maruxia, esprame eiqu: si non En las bodas se echa la casa por la ventana;
4165
topo outra, agrrome a ti. (mc: Bucios en los mortuorios, la fama de los ricos raras
/ ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) veces responde a la realidad.
13129. Matrimonio separado, inferno 13140. Na boda non botes foguetes porque
preparado. (mc: S.Victorio de R. de Mio) despois ndase a moquetes. 4170
(mc: Ns,
n 42, p. 13)

4162 4166
mc: que fixer. ms4: vai e veu.
4163 4167
mc: de varon, manda ela e el non. ms: vella ela, casamento de m..., ms3 e ms4: de corno.
4164 4168
O orixinal di: Maruxia esperame aiqu; si outro non ms-LU: Non hay, mortoiro.
4169
teo, vlvome a ti. ms: Ni boda pobre.
4165 4170
ms-LU: se non, agrrom'a t. mc: ndase a cachetes.
Var.: Boda de foguetes, boda de choretes. fiestas aunque sean de particulares (Sbarbi)
(ms4: F.V.S.) (ms)
13141. Na boda quen menos come a novia. 13153. Non hai casamento probe nin enterro
4174
(mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) rico. (ms21,16r: Berms / ms-LU: seminarista
(es) En la boda, quien menos come es la annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
novia. (Sbarbi) 13154. Non hai vida com'a dun slo,
13142. Na Coresma e no Advento non levndose ben. 4175 (mc: Pidre / ms e ms4: Lugo-
solemn'o casamento. (ms-LU: seminarista F.V.S.)
annimo: Bucios, Carballedo, LU) 13155. Non hai boda pobre nin enterro rico.
13143. Na noite da boda cal a achares tal a (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
toma. 4171 (mc: A.I.) de Lugo)
Var.: Como: En noite de boda... 13156. Non se casa Pedro nin Xan; as que
13144. Na boda a que menos come a novia. queren non as quero i-as que quero non
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da mas dan. 4176 (mc: Bucios)
provincia de Lugo) 13157. Non se fai a boda de hongos, senn de
13145. Nais que tendes fillas, casainas con bolos. (mc / ms4: F.V.S.)
marralleiros. (mc e ms12,73: Orense) (es) No se hace la boda de hongos, sino de
Marralleiro, en otros sitios marraneiro, el buenos bollos o ducados redondos. (Sbarbi)
que se dedica al trato de los cerdos. Indica 13158. Non se fai a boda de hongos senn de
el refrn que el oficio es de grandes
bos bolos. (ms-LU: seminarista annimo: algn
ingresos. (mc) / Marralleiros = que se lugar da provincia de Lugo)
dedican al trato de los cerdos. (ms12,73)
13159. Non te cases cun vello pola moeda: a
13146. Nin bigote nin dote. (mc: M.L.) 4177
moeda acbase i-o vello queda. (mc:
13147. Nin boda sin canto nin morte sin Pramo-F.V.S.)
4172
pranto. (mc: A.I. / ms4: N.V. 2 serie) 13160. Non te cases, cabra coxa, pensando
(pt) No h morte (ou mortrio) sem que vas sanar que enda os sanos
pranto, nem casamento (ou casrio) sem
coxeian, pre cantiamais tu sanar. (ms-LU:
canto. (Chaves) (es) Ni boda sin canto, ni seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
mortuorio sin llanto. (Sbarbi) LU)
13148. Nin polo ouro nin pola prata nunca te 13161. Nunca falta Xan pra Sabela.
4178
(mc:
cases con Mara Buzaca; acbase o M.V.)
ouro, acbase a prata e sempre queda 13162. Nunca faltou tolo pra tola nin tapoiro
Mara Buzaca. (mc: S.P.P.-Ultreya) pra ola. (mc: Santiago)
13149. Non compres burro de recueiro nin te 13163. Nunca faltou tolo pra tola nin tapn
cases con filla de mesoneiro. (mc e ms4: J.P. pra ola. (mc: M.V. / ms21,29v: Berms)
/ ms4: F.V.S.) (pt) Nunca falta testo para uma panela.
13150. Non compres burro de recuero nin te (Chaves) / No h panela sem tsto, nem
cases cun fillo dun mesonero. (ms-LU: penico sem tampa. (Id.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 13164. Nunca faltou un pendango p'onha
Lugo) pendanga. (ms-LU: seminarista annimo: Serantes,
13151. Non che gust'o pisto? Pois csate Santiso (Terra de Melide), C)
cun carniceiro e comers caldo de 13165. Nunca faltou un sapo pra unha sapa.
tripas. (ms15,03) (mc: Pramo / ms4: F.V.S.)
4173 (pt) Nunca falta um paspalho para uma
13152. Non hai boda sin doa Toda. (mc /
ms4: F.V.S.) paspalhona. (Chaves) (es) Una sapa otro
(es) No hay boda sin doa Toda. (Sbarbi) halla. (Correas)
Matraca a las que aparecen en todas las
fiestas, como elementos imprescindibles,
aun sin ser invitadas. (mc) / Se dice de
algunas seoras que se hallan en todas las 4174
ms-LU: pobre, entierro.
4175
O orixinal di: Non hai vida coma dun solo levndose
ben. ms: d'un; ms2: d'un.
4171 4176
ms3: tal a achares. ms: casan, y-as que quero; ms2: y as que.
4172 4177
mc: Non boda. ms: y-o vello.
4173 4178
ms4: doa Toda. ms3: faltou.
13166. Nunca faltou un sapo pra unha da; outro da di a muller: marido trai
4179
saporela. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: pan, que non hai que comer. (mc: Bucios)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) Procede sin duda de un cantar de muieira,
13167. Nunca vin lebres xugo nin coellos cuyo ritmo conserva claramente la primera
arado, i-a muller que queira ter un parte.
home, que o traia ben coidado. (ms-LU: 13180. O da de boda non se afeita a novia.
4183
seminarista annimo: Moreda, Taboada, LU) (mc: S.P.P.-Ultreya)
13168. Nunca vin lebre xunguida, nin coello 13181. O da que me casei un borriquito
n'arada. Dixate andar polo mundo, 4184
alquilei. (mc: Taboada / ms-LU: seminarista
qu'has vir rego sin vara. 4180 (ms-LU: annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) 13182. O da que te casaches, afogaches. (ms-
13169. O casado casa quer i- solteiro quer LU: seminarista annimo: Melide, C)
muller. (mc: M.L.) 13183. O da que te casas, ou te curas ou te
4185
13170. O casado casa quer, e o solteiro se lla matas. (mc: Tuiriz, Monforte / ms10,005v:
dan, e o que ha de vivir no mundo, ten D.E.)
(es) El da que te casas, o te sanas o te
que traballar o pan. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
abrasas -u o te matas. (R. Marn)
13171. O casado casa quer, solteiro non lla 13184. O home e a muller, cando tratan de
dan; de casado, busca, pan. 4181
(mc)
cocer, a lea estaba no monte e a faria
Var.: O casado, casa quer; solteiro non lla por moer. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San
dan. (Layosa) Pedro de Coucieiro: Muxa, C)
Tiene todos los caracteres de la trada. 13185. O home o angazo e a muller a
13172. O casado casa quer; si non del, da basoira. (mc: Carballedo)
muller. (ms8,67v: Meda) 13186. O home i-a muller fan as papas na
13173. O casado casa quer. (mc: Bucios) culler. (mc e ms11,17: Bucios-F.V.S.)
(es) El casado, casa quiere. (R. Marn) Indica que el matrimonio fcilmente se
Glosado en la siguiente cancin popular: O arregla; no as cuando hay alguien ajeno en
casado, casa quer, / solteiro non lla dan; casa.
/ o que ha de ser casadio / teno que ser 13187. O luns e martes non te cases nin te
pola man. embarques. (mc: Santiago)
13174. O casado, casa quere; o solteiro, si lla 13188. O martes, nin a ta tela urdas nin a
4186
dan. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, ta filla cases. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
LU) Var.: En martes nin te cases nin te embarques,
13175. O casado, casado sempre. (ms / ms4: nin a ta porca mates, nin a ta pita botes, nin
M.V.) a ta tela urdas. (ms5,138: Jess Taboada)
13176. O casamento con foghetes acaba con (es) En martes, ni tela urdas, ni hija cases.
4182 (R. Marn)
cachetes. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago)
13177. O casamento o primeiro enterro. 13189. O martes, nin te cases nin te
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da embarques nin a ta ceba mates. (ms-LU:
provincia de Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
13178. casar non doi a barriga, pero doi Lugo)
outro da. (mc: Otero de Rey) 13190. O meln e o casamento han de ser
13179. O da da boda hai muita alegra acertamento. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
porque hai que comer con forza aquel Forcarei, PO)
13191. O meln i-o casamento, acertamento.
(mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
Var.: Como: Meln e casamento...
4179
ms4 e ms-LU: saporella; ms-LU: pronha.
4180
Nicanor Rielo Carballo, informante de V. Saco, en
4183
Escolma de Carballedo (Vigo: Castrelos), considera isto ms4: noiva.
4184
unha cantiga: Nunca vin lebre xunguida / nincoello na ms-LU: burriquito.
4185
arada; dixate andar por o mundo, que has vir rego sin En ms10 s.v. Da.
4186
vara (1976: 47). ms4: teia urdas / Local da primeira variante: ms5,138:
4181
ms4: quere. Jess Taboada. Folklore de Vern en Revista de
4182
O orixinal di: O casamento con fojetes acaba con Dialectologa y Tradiciones Populares, t. XV, 1959,
cachetes. cuad 3)
(pt) Melo e casamento so coisas de 13205. que lambe o pote das papas
acertamento. (Chaves) (es) El meln y el chvelle na boda. (mc: Layosa)
casamiento, acertamiento. / El meln y el Vana supersticin.
casamiento ha de ser acertamiento. 13206. O que lexos vai casar, chata leva o[u]
(Sbarbi) (ct) El mel y el casament, ha de
vai buscar. (ms-LU: seminarista annimo: Melide,
ser a content. (Alberola) C)
13192. O primeiro ano de casados, cara con 13207. O que lexos vai casar, mosca leva ou
cara; o segundo, cu con cu; i-o terceiro, vai buscar. (ms-SA: seminarista annimo: algn
que trouxeches tu? 4187 (ms-LU: seminarista lugar de Galicia)
annimo: algn lugar de Galicia) 13208. O que lexos vai casar, ou chata leva
13193. O qu'a sa filla queira casar, dalle ou a vai buscar. (ms14,17)
un cenzafollo a lavar. (ms-LU: seminarista
13209. O que lexos vai casar, tacha leva ou a
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 4189
No es fcil lavar... vai buscar. (ms-LU: Recaredo de la Fuente
Prez: Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951) / ms-LU:
13194. O que a fra se vai casar, ou vai seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
engaado ou vai engaar. (ms-LU: / ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
seminarista annimo: algn lugar da provincia de LU / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Lugo) Carballedo, LU)
13195. O que a lonxe vai casar, ou est cego El que va casarse lejos de su tierra, o lleva
ou quere cegar. (ms-LU: Jess Redondo C.: algn defecto, o quiz lo encuentre en la
Viana do Bolo, OU) novia que va buscar.
13196. O que ben acerta a casar, xa non lle 13210. O que lexos vai casar, trampa leva ou
queda mis que acertar. (ms-LU: seminarista vai buscar. (ms-LU: seminarista annimo: algn
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) lugar do norte da provincia de Lugo)
13197. O que cas'a filla, aument'a familia. 13211. O que lons vai casar, chata leva o vai
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da buscar. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns / ms-
provincia de Lugo) SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val do
13198. O que casa ca irm do cura, fai boa Dubra, C)
fortuna. (ms15,42: Sober) 13212. O que lonxe quer casar, maula leva
13199. O que est vido e se quere casar, ou vai buscar. (ms-SA: Amador Darriba Mguez
debe unha deuda demo e vailla pagar. (13-11-1951))
(ms4: Pidre-F.V.S.) 13213. O que lonxe vai a casar, ou vai
13200. O que fala da ovella, casa con ela. (mc / engaado ou vai a engaar. (ms-SA:
ms4: F.V.S. / ms15,29r: Teijeiro, Lugo, .M Felicidad seminarista annimo: Besexos, Vila de Cruces, PO)
Vila) 13214. O que lonxe vai casar, chata leva ou
13201. O que fala da ovella, vaise con ela. (mc: 4190
vai buscar. (mc: A.I. / ms11,48: C.
Cervantes / ms4: F.V.S.) Fonsagrada / ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
(es) Quien dice mal de la doncella, se Neira de Xus, Baralla, LU / ms-LU: Jess Redondo
carga con ella. (R. Marn) / Quien dice mal C.: A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU /
de la pera, se la lleva. (Id.) / Quien dice ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma,
mal de la cosa, se la compra. (Id.) Chantada, LU. Convento Las Crneas / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
13202. O que fra vai casar, chata leva ou Lugo)
vai buscar. (mc: Corme) Var.: O que lonxe vai casar, maula leva ou vai
Variantes todos, del ya registrado: O que buscar. (R. Caruncho) / O que longe vai casar,
lonxe vai casar, chata leva ou vai buscar. ou ten chata ou vai buscar. (ms4: A.I.) / O que
13203. O que ha de ser bon casado, ha de lonxe vai casar, chata leva ou vai buscar.
4188 Moza bonita con moito dieiro, a min dma
saber gana-lo pan. (mc: R. Caruncho)
13204. O que lambe a pota das papas, que son forasteiro; ou unha trampa ou eu
chvelle na boda. (ms-LU: seminarista annimo: non-o entendo. / (ms15,42: Castelo-Taboada).
Laiosa, O Incio, LU)

4187 4189
O orixinal di: O primeiro ano de casados, cara con ms-LU (Lugo): lonxe.
4190
cara o segundo cu con cu y'o terceiro que trouxeches tu? ms11,48 e ms-LU (Pacios): lejos; ms-LU (Jess
4188
O orixinal di: O que ha de ser bon casado, ha de Redondo C.), ms-LU (Trini F.): lexos; ms-LU (Lugo): ou
saber ganal-o pan. a vai buscar; ms11,48: lev'ou vay.
13215. O que lonxe vai casar, ou leva tacha 13231. O que lexos vai casar, auga leva ou
ou a vai buscar. (ms-LU: seminarista annimo: vai buscar. (mc: Bucios)
Pontevedra, PO) 13232. O que lexos vai casar, est cego ou
13216. O que lonxe vai casar, ou vai quer cegar. (mc: Santiago)
enganado ou vai enganar. (ms10,031v: D.E.) Var.: O que a lonxe vai casar, ou est cego
13217. O que lonxe vai casar, ou vai ou quer cegar. (Santiago)
engaado ou vai engaar. (mc: Lugo / ms4: 13233. O que lexos vai casar, ou tacha leva
F.V.S.) ou vai buscar. (ms-LU: seminarista annimo:
(pt) Quem ao longe vai casar, leva pulha ou Laiosa, O Incio, LU)
vai buscar. (Chaves) (es) Quien lejos se va 13234. O que lexos vai casar, trampa leva ou
a casar, o va engaado, e va a engaar. (R. vai buscar. (mc: La Corua)
Marn) (ct) El que llunt s'en va a casar, va
13235. O viernes i-o martes, nin te cases nin
a qu'el enganyen o a enganyar. (Alberola)
te embarques nin a ta ceba mates. (mc:
13218. O que lonxe vai casar, tacha leva ou
Bucios)
vai buscar. (ms-SA: seminarista annimo: algn (es) En viernes nin en martes, ni tu casa
lugar da provincia de Lugo) mudes, ni tu hija cases, ni tu via podes, ni
13219. O que mal casa, tarde envida. (ms-SA: tu ropa tajes. (R. Marn)
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) Extiende al viernes, lo que ya otro dice del
13220. O que non sirve pra casado, que non martes.
engae a muller. (mc: A.S.A.) 13236. Os dacabalo pasan de largo, i-os da
(es) El que no sirva para casado, que no p non dan chegado. 4194
(mc: Bucios / ms-
engae a la mujer. (R. Marn) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
13221. O que non vn boda, non vn a toda Lamento de las solteronas. (mc) / A las
hora. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) solteronas. (ms-LU: seminarista annimo:
(es) Lo que no viene a la boda, no viene a algn lugar de Galicia)
toda hora. (Sbarbi) 13237. Os que dormen no mesmo colchn
La dote que no se da en el da o antes del son da mesma condicin. (mc: Carballedo /
matrimonio, y en general, lo que para los ms4: F.V.S.)
contrayentes se promete, difcilmente se 13238. Os que dormen no mesmo colchn
recupera ms tarde. son da mesma opinin. (mc: Villanueva, Laln
13222. O que se casa de vello, logo lle fan o / ms4: F.V.S.)
enterro. (mc: Bucios) (es) Dos que duermen en un colchn,
(es) Quien se casa de viejo, luego / pronto bailan al cabo al mismo son. (R. Marn) /
da el pellejo. (R. Marn) Dos que duermen en un colchn, se vuelven
13223. O que se casa, por todas pasa. (ms-SA: de la misma opinin. (R. Marn)
seminarista annimo: Besexos, Vila de Cruces, PO) 13239. Os que se han de casar hanse de
13224. O que se casa, por todo pasa. (ms15,12) asomellar. (mc: Lugo)
13225. O que se casa, se abrasa. (mc) 13240. s quince o que vea, que tea e que
13226. O que ten moitas mulleres, nunca convea; s vinte o que vea e que tea;
envida. (mc: M.V. / ms21,26v: Berms / ms-SA: s trinta, que vea, anque non tea, nin
Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C) convea. (ms8,68r: La Caiza)
13227. O que trala costa se vai casar, chata 13241. Os traballos dos casados son traballos
4191
leva ou vai buscar. (ms-SA: seminarista honrados. (mc: M.V. / ms21,29v: Berms)
annimo: Louro, Muros, C)
4192 13242. Ou casar con quen non queira ou
13228. O que vai boda, leve que coma.
(mc: Lugo / ms21,03r: Berms) quedar solteira. (ms15,13)
13229. O que vai boda, que leve que coma. 13243. Ou moza que raxe ou dote que
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da espante. (ms15,43: Incio)
provincia de Lugo) Moza que raxe = buena moza. Se dice: esa
13230. O que lejos vai casar, chata lev'ou vai unha moza que raxa o cadillo = es muy
4193
buscar. (ms11,48: Comarca de Fonsagrada) buena moza.

4191 4193
O orixinal di: O que tra la costa se vay casar chata O orixinal di: O que lejos vay casar chata lev'ou vay
leva ou vay buscar. buscar.
4192 4194
ms21,03r: vay'a boda. ms-LU: e os.
13244. Ou que lexos vai casar, xata leva ou 13261. Quen ben baila, de boda en boda
vai buscar. (ms-LU: seminarista annimo: anda. (mc: Bucios)
Paradela, LU) (es) Quien bien baila, de boda en boda
13245. Palabra de casamento? Cada da un anda. (R. Marn) (ct) Qui b balla o canta,
cento. (mc: A.N.) de boda en boda se la campa. (Ricart)
13246. Palabras de casamento danse no Indica que el que tiene alguna habilidad
campo e lvaas o vento. (mc: A.N.) destacada, es bien recibido en todas partes.
13247. Palabras de casamento, mis de catro 13262. Quen casa e caza, co seu mal que tea
leva o vento. (mc: M.L.) cachaza. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.)
Porque ambas cosas le apurarn
13248. Palique de inverno, casoiro de vern.
(mc: Santiago)
frecuentemente la paciencia.
13249. Papas e bodas, en quente. (mc) 13263. Quen co demo se casa, demonio se fai.
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
Muy caliente como el agua hirviendo que se
emplea para pelar los cerdos. 13264. Quen de lexos veu casar, chata trai ou
13250. Papas e casamento, en quente.
4195
(mc:
veu buscar. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
A.S.A. / ms21,05v: Berms)
Var.: Como: Callos e casamento, en quente 13265. Quen fala mal da egua o que a leva.
(es) El casamiento y el caldo, pelando. (R. (mc: A.S.)
Marn) Var.: O que fala mal da gua o que a leva.
Muy caliente como el agua hirviendo que se (ms4: G.S. y A.) / O que fala mal da yegua, o
emplea para pelar los cerdos. que a leva. (ms15,29r: Tuiriz. M Felicidad
Vila)
13251. Por casar as fillas, promete casa e
4196 (es) Quien dice mal de la doncella, se
vias. (mc: Villanueva, Laln)
carga con ella. (R. Marn) (ct) Qui diu mal
13252. Por marido rea e por marido del ase, aquell el compra. (Alberola)
mezquia. (mc: A.I.) Se aplica figuradamente al matrimonio,
(pt) Pelo marido rainha, pelo marido como el ya registrado: O que fala da ovella,
mesquinha. (Chaves) (es) Por marido casa con ela.
regina y por marido mezquina. (Correas) 13266. Quen lonxe se vai casar, chata leva ou
13253. Por que me queres, Andrs? Polo ten que tapar. (ms18,58r: Vida Gallega)
inters. (mc: Begonte) 13267. Quen lonxe vai casar chata leva ou
13254. Por san Eleuterio csaste si eu quero. ten que topar. 4198
(mc: R. Caruncho)
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Vase O que lonxe vai casar...
Coucieiro: Muxa, C) 4199
13268. Quen mal casa, tarde envida. (mc:
13255. Por unha sardia casou a burria. Meiln)
(mc: Santiago)
(es) Quien mal casa tarde envida.
13256. Pra lus, mudas de vida, mia xoa. (Correas) / ms: Bergua
(mc: M.L.)
13269. Quen non est velado non est
13257. Probe daquel que tonde a muller. (mc:
M.L.) casado. (mc / ms4: F.V.S.)
13258. Probe de aquel que a muller maza Falsa superchera, que encontr tambin
eco en una cancin popular: O cura que me
nel. (ms5,027: Ribadeo)
casou / tamn me pudo velar, / se me peta
13259. Quen a sa filla quer casar, dell'a na cabeza / volvereime descasar.
centofollas a lavar. (ms-SA: Manuel Villaverde 13270. Quen quere a Beltrn, quere o seu
Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C) 4200
can. (mc e ms4: M.V. / ms21,21r: Berms / ms-
13260. Quen a sa filla quixer casar, delle o SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51))
4197
centofollas a lavar. (mc: M.V. / ms21,21v: Var.: Quen quer a Beltrn, quer o seu can.
Berms) (ms4: F.L.)
Var.: O que a filla quer casar, delle o (es) Quien quiere bien a Pedro, bien quiere
centefollas a lavar. (ms4: F.V.S.) a su perro. (R. Marn)

4195 4198
ms4 e ms21,05v: casamentos. ms: se vai casar.
4196 4199
ms4: prometen. ms: Quen mal se casa.
4197 4200
mc: centefollas. ms21,21r: quer'a Beltrn quer'o.
13271. Quen quixo casar casou; si non foi 13285. Si non queres ter a muller de neura,
con quen quixo, foi con quen cadrou. csate cunha vella. (mc: Chantada)
4201
(mc: A.S.A.) 13286. Si non te queres casar, come sbalo
(pt) Quem quer casar, sempre casou, seno en san Xuan. 4204 (mc e ms4: J.P.)
com quem quer com quem achou. 13287. Si paz has de ter, obedcelle muller.
(Chaves) (mc)
13272. Quen se casa con muller fea e sin 13288. Si queres casar, teste que quedar, que
dote, tonto de capirote. (ms15,45r: as nenas da aqu non van para al. (ms-
Chantada) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
13273. Quen se casa con muller vella e sin Corua)
dote, tonto de capirote. (ms15,45r: 13289. Si queres o teu marido gordio,
Chantada) despois do caldo, dll'un sorbio. (mc:
13274. Quen se casa con parentes, corta vida A.S.A.)
e largos tormentos. (mc: Meiln) (es) Si quieres ver a tu marido gordito, tras
(es) Casamientos de parientes, tienen mil de la sopa chale un traguito. (Castillo)
inconvenientes. (Sbarbi) 13290. Si queres teu home matar, dlle coles
4205
13275. Quen se ensea na boda, prdea toda. por san Xuan. (mc: J.P.)
(mc / ms4: F.V.S.) (es) Si quieres a tu marido matar, dale
13276. Se non te casas antes de trinta, coles por San Juan. (Castillo)
quedas solteira pra toda a vida. (ms-SA: 13291. Si te queres casar, na casa non has de
Carballo) quedar. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
13277. Se non te casas antes dos trinta, da provincia da Corua)
quedas solteira pra toda a vida. (mc: 13292. Solteirs neste mundo non-os quere
Santiago) Dios. (ms21,06v: Berms)
13278. Se pretendes ser casada, antes has de 13293. U que a lonxe se vai casar, ou chata
ser honrada. (mc: Santiago) leva ou a vai buscar. (ms-SA: Hctor Blanco
13279. Se queres acertar, casa co teu igual. Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
4202 13294. U que a lexos vai casar, tacha leva ou
(mc: Carballedo / ms: Meiln / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de vai buscar. (ms-SA: seminarista annimo: algn
Lugo) lugar da provincia de Lugo)
(es) Si quieres acertar, casa con tu igual. 13295. Unha filla casada na porta unha
(Correas) / Casar y acompadrar, cada cual cabra na horta. (ms-LU: Jess Redondo C.:
con su igual. (Sbarbi) Miranda, Castroverde, LU)
Significa que no debe haber grandes 13296. Unha vez te casars e mil te
diferencias ni sociales, ni econmicas ni
arrepentirs. (ms-SA: Jaime Friz Vzquez:
intelectuales entre marido y mujer. (ms-LU: Arza, C / ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba,
seminarista annimo: algn lugar da Silleda, PO)
provincia de Lugo) 13297. Val mis ser solteiro que mal casado.
13280. Se ques casar con dote, sala sempre (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ben o pote. (mc: M.L.) provincia de Lugo)
13281. Sea ben, sea mal, caseime co meo 13298. Vale mis casada cun tambor que
igual. (ms-LU: seminarista annimo: Chantada, LU) amistada cun seor. (mc: Muros)
13282. Sempre hai un sapo pra unha sapa. 13299. Vale mis ser solteiro que mal casado.
4203 (mc: Bucios)
(ms)
(es) Una sapa otro halla. (Correas) Var.: Vale mis solteiro que mal casado.
(M.V.)
13283. Si casaches, non te alabes, e si non
(pt) Mais vale solteiro andar que mal
casaches, non te enfades. (ms-SA: Jos M.
casar. (Chaves) (es) Ms vale soltero andar
Gulas Rivas: Forcarei, PO)
que mal casar. (Correas)
13284. Si desexas acertar, salle calle a
casar. (mc)
4204
mc: por San Xon. O refrn que rexistra Jacinto del
4201
ms: Quen se quixo... Prado coincide co que aparece no ms4.
4202 4205
ms-LU: con teu igual. mc: por San Xon. Jacinto del Prado s rexistra o
4203
O orixinal di: Sempre hay un sapo pra unha sapa. refrn coa forma San Xuan.
13300. Vale mis solteiro que mal casado. 13315. En maio, augas catro e esas, que
(mc: M.V. / ms21,29r: Berms) cheguen barro. (ms10,034v: D.E.)
Var.: Vale mis ser solteiro que mal casado. 13316. Maio atreboado, ano temperado.
(Bucios) (ms10,034v: D.E.)
(pt) Mais vale solteiro andar que mal 13317. Maio fai as apostas e abril lvallas s
casar. (Chaves) (es) Ms vale soltero andar
costas. (ms10,034v: D.E.)
que mal casar. (Correas)
13318. Maio fai o trigo e agosto o vio.
13301. Vamos trato: a muller pito i-o home
(ms10,034v: D.E.)
gato. 4206 (ms21,18v: Berms) 13319. Maio festeiro bota a roca no
13302. Varn, manda el e ela, non; Varela, trasfogueiro. (ms10,034v: D.E.)
manda el e manda ela; varicunda, 13320. Maio fro, moito trigo. (ms10,034v: D.E.)
manda ela e el nunca. (mc: Muros) 13321. Maio horteln, moita folla e pouco
Vase Hai matrimonios de tres clases...
gran. (ms10,034v: D.E.)
13303. Vello casado con nena bonita, mozo
13322. Maio maieiro, aqu me caio, al me
sin rentas nin bs nin oficio, cego bo o
deito. (ms10,034v: D.E.)
que non ve polo cribo. (mc: A.I.)
13323. Maio non endereita o ano. (ms10,034v:
(pt) A velho recem-casado, resar-lhe por D.E.)
finado. (Chaves) / Homem velho e mulher
13324. Maio pardo, sial de bo ano.
nova, filhos at cova (ou corno ou cova). (ms10,034v: D.E.)
(Id.) / Velho casado com moa de poucos
13325. Maio un pouco fro cra trigo pero, si
anos, corno temos. (es) Viejo casado con
mujer hermosa, es cosa daosa. (Sbarbi) moi fro, nin palla nin trigo. (ms10,034v:
D.E.)
13304. Vida que non dorme, casarse quer.
(mc: Bucios / ms4: Villanueva, Laln)
13326. Maio ventoso, ano fermoso. (ms10,034v:
D.E.)
(es) Vida que no duerme, casarse quiere.
(Correas) 13327. Maio, o longo. (ms10,034v: D.E.)
13305. Boda de foguetes, boda de cachetes. 13328. Moitas augas en maio tran mal ano.
(ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C (ms10,034v: D.E.)
/ ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO) 13329. No mes de maio, nin egoa nin cabalo.
13306. Boda de foguete, boda de cachete. (ms- (ms10,034v: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 13330. O millor trasfogueiro pra min o
Lugo) quero. (ms10,034v: D.E.)
13307. Bodas de fuguetes, bodas de cachetes. 13331. Se maio chora, auga criadora.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms10,034v: D.E.)
provincia de Lugo) 13332. Tanto ten o mis como ten o menos.
13308. Xa se viron mis feas e casronse. (mc: (ms10,034v: D.E.)
Bucios) 13333. Vea maio e vea pardo. (ms10,034v:
D.E.)
MAYO. V. tamn Agrcolas (Meses. Mayo).
13309. Cando en maio hai lama, inda algo se MEDIANERO
gana. (ms10,034v: D.E.) 13334. Non hai millor medianeiro que cada
13310. Cava, labor e barbeito, en maio han un pra si mesmo. (ms10,038v: D.E.)
de estar feitos. (ms10,034v: D.E.) 13335. O millor medianeiro o dieiro.
13311. Da a da, maio porta. (ms10,034v: D.E.) (ms10,038v: D.E.)
13312. En maio o garabanzal, nin nado nin 13336. Un bo medianeiro foi sempre o
por sementar. (ms10,034v: D.E.) dieiro. (ms10,038v: D.E.)
13313. En maio que chova hasta entullarse o
carro. (ms10,034v: D.E.) MEDICINA. HIGIENE. V. tamn Curacin,
13314. En maio xa leva as cereixas o gaio. Curandero, Dientes, Dolores, Enfermedad, Mdicos,
(ms10,034v: D.E.) Partos, Preez.
13337. A auga clara i-o chocolate espeso. (mc:
Tuiriz, Monforte)
13338. A auga cra ras. (mc e ms)
4206
O orixinal di: Vamos trato: a muller pito y'o home (es) El agua cra ranas. (Sbarbi)
gato.
Dicen los amigos del vino, para excusarse 13352. A gran mal, remedio bon e sin tardar.
de beberla. (mc: Tuiriz, Monforte / mc: Lugo)
13339. A auga desfai os camios. (mc: Chantada) (pt) A mal desesperado, remdio herico.
Como el anterior. (Chaves) (es) A gran mal, el remedio bien y
13340. A auga fai tolear os muos. (mc: presto. (R. Marn)
Aguada, Carballedo-F.V.S.) 13353. A leite i-o vio fan do neno[sic]
Siguen hablando los devotos de Baco que, mocio. 4212 (ms21,06v: Berms)
como se ve, tienen razones graciosas y 13354. A limpeza con abrigo faranche o
pintorescas para defender sus preferencias. inverno amigo. 4213 (mc: C.A. / ms4: J.P.)
4207
13341. A auga lava todo. (mc: Dicc. Ac.)
13355. A locura non ten cura i-o que a ten
Var.: A auga todo lava, senn a mala fada.
pouco lle dura. (ms-LU: seminarista annimo:
(mc: A.S.A. / ms: M.V.) Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
(pt) gua suja tambn lava. (Chaves) / A
13356. A loucura non ten cura e, si a ten,
gua tudo lava menos quem se louva e as
ms lnguas. (Chaves) (es) El agua todo lo pouco dura. (ms8,36v: Trives)
lava, menos la mala fama (R. Marn) (ct) 13357. A loucura non ten cura; si a ten,
L'aigua per aon passa, banya. (Alberola) pouco dura. (ms-SA: Antonio Mendoza Cajade:
13342. A auga todo lava senn a mala fada. San Cristovo de Reis, Toques, C)
(ms21,25r: Berms / Juan Carlos Couselo Gago / ms- 13358. A mala chaga, herba mala. (mc:
SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro, Carballedo)
Valga, PO) (pt) A m chaga, m erva. (Chaves) (es) A
13343. A auga todo lava senn a mala fada. mala llaga, hierba mala. (Correas)
(ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago / ms-SA: Manuel Quiere decir, segn Rodrguez Marn,
Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO) medicina enrgica.
13344. A calquera lle pode salir un bulto 13359. A mau ao peito e a perna ao leito. (mc:
4208
detrs dunha orella. (mc: Bucios / ms- Vida Gallega)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Var.: A perna na cama e a man na estribeira.
Lugo) (Tuiriz) / A perna no leito i-o brazo no peito.
13345. A carne cra carne; o vio, sangre; o (A.S.A.)
pan cra panza i-o demais todo chanza. (pt) O brao quer peito e a perna quer
4209 leito. (Chaves) (es) La pierna, en el lecho; y
(mc: Bucios)
(es) La carne pone carne, y el pan pone la el brazo, en el pecho. (Correas) / La pierna
panza y el vino gua la danza. (Correas) / en el lecho y la mano en el pecho. (Juan de
Carne pone carne, vino pone sangre y el Valds, citado por Castillo)
pan, atiesa. (Correas) Heridas o enfermedades en los brazos,
13346. A carne en outono cmea seu dono. pueden curarse de pie, ponindolos en
4210 cabestrillo; los de pies o piernas, exigen
(mc / ms4: F.V.S.)
reposo en la cama.
13347. A carne no mes d'outono cmea seu
13360. A medio comer nadie morre. (mc:
dono. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Layosa)
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
13361. A mordedura do can cos pelos se
13348. A carn do lar, comer e papar.
4211 cura. (mc e ms4: M.V.)
(mc: C.A.) (pt) Curar a ferida do co com o pelo do
13349. A comer vamos, a traballar vaian. (mc: mesmo co. (Id.) (es) La mordedura del
M.L.) perro, crase con sus pelos. (R. Marn)
13350. A chifladura non ten cura. (ms: Palas de As se crey en otros tiempos, sin
Rey) fundamento alguno; y an pervive en
13351. deitada da cama non bebas vio nin algunas zonas la creencia y la prctica. (mc)
/ Quemando estos y aplicando su ceniza a la
auga. (mc: Monforte)
mordedura. (ms4)
13362. A morte non escolle, sepa o home:
4214
4207
ms4: leva todo. morre o rico e morre o probe. (mc:
4208
ms: por detrs d'unha; ms-LU: por trs
4209
V. Carne, carne cra; i-os peixes, auga fra en
4212
Martimos (Peces). O orixinal di: A leite y'o vio fan do neno mocio.
4210 4213
ms4: coma o seu dono. mc e ms4: farache o inverno amigo. Jacinto del Prado
4211
ms: dormir. s rexistra o refrn coa forma faranche inverno amigo.
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 13377. Agua figo e- pera vio. (ms-SA:
provincia de Lugo) Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de Coiro,
(pt) A morte no poupa o fraco nem o forte. Cangas, PO)
(Chaves) (es) La muerte no perdona al rey, 13378. Agua parada, xente matada. (ms-SA:
ni al Papa, ni a quien no tiene capa. Jos Ignacio Seijo Santiago)
(Sbarbi) 13379. Anda que non durma o ollo, descansa
13363. A muller que ha de chegar a vella non o so. (mc: J.T.)
4215
se senta na pedra. (mc: Carballedo / ms4: Var.: Anque non durma o ollo, descansa so.
F.V.S.) (mc: Bucios)
13364. A muller que quere que o home lle (pt) Se no dorme meu olho, folga meu
morra, delle man cabazo e noite osso. (Chaves) (es) Cuerpo echado, si no
cebola. (mc: Puente Arcediago, La Corua) dormido, descansado. (R. Marn / Correas)
13365. A onde vas, tolo? Onde van todos. (ct) Quan no drmen ells ullets, descansen
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de els ossets. (Alberola)
Ribela, A Estrada, PO) 13380. Alegra, alegrote, que anda o rabo do
4216
13366. A orella xunt'a tella. (mc: J.P.) porco no pote. (mc: A.I.)
(es) La oreja, junto a la teja. (R. Marn) 13381. Almorza ben, come mis e cena
Recomienda dormir en alto. pouco, e vivirs. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
13367. A pena non mata, pero remata. (mc: Forcarei, PO)
Carballedo) 13382. Almorza ben, come mis, cena pouco
(es) Las penas no matan de un hachazo,
e vivirs moito. (mc: Santiago, Bernardo Mesas
sino poco a poco van matando. (R. Marn) / Vzquez)
Las penas con cuchillo de palo degellan. (es) Almuerza bien, come ms, cena poco y
(Id.) vivirs. (R. Marn)
Lenta y dolorosamente.
13383. Almorzo cedo cra carne e cebo. (ms-
13368. A ruda tdolos males muda. (mc: SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C)
Carballedo / ms4: F.V.S.)
13384. Almorzo cedo cra carne e sebo. (ms-
13369. A sopa, s' boa, pouca e, s' mala, SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951) / ms-SA:
pouca. (mc: Bucios) Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO)
13370. A tella sobre a orella. (mc) 13385. Almorzo cedo, carne ou sebo. (ms-LU:
Como A orella xunto tella. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
13371. A tolo, tolo e medio. (mc) Lugo)
13372. A tolura non ten cura. (ms4) 13386. Almorzo cedo, cra carne e sebo;
13373. Achaque quer a morte e non sabe de almorzo tarde, nin sebo nin carne. (mc:
A.I.)
qu sorte. (mc: M.V. / ms21,26v: Berms) Var.: Almorzo cedo cra carne e sebo, e tarde,
(pt) No h morte sem achaque. (Chaves) nin sebo nin carne. (J.T.)
(es) No hay muerte sin achaque, mal sin (pt) Almoo cedo, cria carne e cebo e tarde
ocasin y tahur sin moina. (Sbarbi) nem cebo nem carne. (Chaves) (es)
13374. Achaque quer a morte. (mc: Bucios) Almuerzo cedo, cra carne y sebo; almuerzo
(es) Achaque quiere la muerte. (Castillo) / tarde, ni sebo, ni carne. (R. Marn)
No hay muerte que venga, que achaque no 13387. Almorzo cedo, ou carne ou sebo;
tenga. (Id.) / A la muerte nunca le falta un
almorzo tarde, nin sebo nin carne. (ms-
achaque. (Id.) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
13375. Achaque quere a morte e non sabe de 13388. Almorzo tarde, nin sebo nin carne.
qu sorte. (ms-LU: seminarista annimo: algn (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
lugar da provincia de Lugo) provincia de Lugo)
13376. Agua fra e pan quente nunca fixeron 13389. Antes sudar que tembrar. (mc: M.V.)
bo ventre. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: (pt) Mais vale suar que tremer. (Chaves)
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) (es) Ms vale sudar que toser y tiritar.
(Correas) / Ms vale sudar que estornudar.
(Castillo) (ct) Val mes suar que estosegar.
4214
(R. Marn) / Ms val suar, qu'estornudar.
ms-LU: morr'o rico e morr'o pobre. (Alberola)
4215
ms4: sente na pedra.
4216
mc: xunto . Jacinto del Prado s recolle o refrn coa 13390. Antes torto que cego de todo. (mc:
forma xunt'a tella. A.S.A.)
(pt) Antes torto que cego de todo. (Chaves) Marn) / A las nueve, echte y duerme; a
(es) Antes tuerto que ciego. (Correas) las diez, dormido ests. (Id.) / A las nueve
13391. Ao catarro dlle co xerro. (ms-SA: no es cristiano el que no duerme. (Id.) / A
seminarista annimo: algn lugar da provincia da las nueve en tu casa y antes si llueve, a las
Corua) diez acostado estes; a las once hora es de
13392. Ao tolo e ao aire darlles calle. (mc: que ronques. (R. Marn) (ct) A les nu, n'os
Tuiriz, Monforte) cristi qui no drm. (Alberola)
(es) Al loco y al aire, darlle calle. (Correas) 13405. As sepulturas estn cheas de grandes
Han de evitarse contiendas con personas comedelas. (mc: Carballedo)
violentas. Var.: As sepulturas estn cheas de comedelas.
13393. Ao tolo e ao vento deixarlles paso. (mc: (Tuiriz, Monforte)
C.A.) (pt) Das grandes cheias esto as covas
(es) Al loco y al aire, darles calle. (Correas) cheias. (Chaves) / De quedas e ceias esto
13394. Ao tolo e ao toro deixarlle o coso. (ms) as sepulturas cheias. (Id.) (es) De
(es) Al loco y al toro, djales el coso. comilonas y cenas, estn las sepulturas
(Correas) llenas. (Castillo) / De copiosas cenas estn
13395. Ao louco qutalle o pau e, se quere muchas sepulturas llenas; pero de no
arremeter, dlle con el. (mc) cenar, muchas ms. (Id.)
4217
13396. As cousas claras i-as papas raras. 13406. s sas ideas o tonto qurelles moito.
(ms) (mc: Bucios)
13397. As cousas claras i-o chocolate espeso. 13407. Auga ao figo e s peras vio, pero non
4218 4220
(mc: Lugo, Flix Rodrguez Vieites) sea tanto o vio que naden as peras.
Como A auga clara i-o chocolate espeso. (mc: C.A.)
13398. s des na cama me tes. (ms21,11v: Var.: Auga ao figo e s peras vio. (Bucios)
Berms) (pt) gua ao figo e pera, vinho. (Chaves)
13399. s dez, muller, si tes, e si non te (es) Agua al higo y a la pera, vino.
deitas, ms burro es. (ms-LU: seminarista (Correas) (ct) Aigua a les figues y a les
annimo: algn lugar de Galicia) peres v. (Alberola)
4221
13400. As noites son para dormir e os das 13408. Auga s moitas, i-estoupas.
(ms21,06v: Berms)
para o traballo. (mc: C.A.)
(es) La noche se ha hecho para dormir, y el 13409. Auga corrediza non garda malicia.
(mc: Dicc. Ac.)
da para trabajar. (Sbarbi)
Var.: Auga corrediza, non ten cortesa.
13401. s nove ditate, home, i s dez, (F.V.S.) 4222 / Auga corrediza, non ten malicia.
muller si a tes. (ms-LU: Trini Figueiras: San (C.A.) / Auga corrediza, todo mal desva.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
13410. Auga corrente non mata a xente;
Crneas)
13402. s nove ditate, home, i s dez moller auga estancada est envenenada. (mc: J.T.)
4219 Var.: Auga corrente, non mata a xente. (M.V.)
s'a tes. (ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
/ Auga que corre, non mata o home. / Auga
corrente, non mata a xente; auga parada, ta
13403. s nove ditate, home, i-s dez na
envelenada. (L.G.) / Auga corrente, non mata a
cama ests. (ms-LU: seminarista annimo: algn xente; auga parada, toda a mata. (Terra de
lugar da provincia de Lugo)
Melide)
13404. s nove ditate, home. (mc: A.I. / (pt) A gua corrente, no mata a gente.
ms21,11v: Berms)
(Chaves) (es) Agua corriente, no mata
Var.: s nove ditate, home; s dez dorme se
gente. (Castillo) / Agua corriente, no mata
ques. (J.A.P.) / s nove ditate, home, que s
la gente; agua estanc", la matar. (Id.) /
dez xa non te tes. (J.T.) / s nove, ditate,
Agua corriente, no daa el diente.
home, i-s dez, muller, si a tes. (Bucios)
(Castillo) / Agua corriente, no mata la
(pt) As nove, deita-te e dorme. (Chaves)
gente; agua sin correr, puede suceder.
(es) A las nueve, acustate y duerme. (R.
(Castillo) (ct) Aigua corrent, no mata la
gent. (Alberola)
4217
O orixinal di: As cousas claras y'as papas raras. /
Atopados xunto cos de Medicina e higiene.
4218 4220
Flix Rodrguez Vieites: e o checolate. ms: mais non sea...
4219 4221
O orixinal di: As nove deitate home, y as 10 moller s'a O orixinal di: Auga as moitas, y'estoupas.
4222
tes. ms4: Auga correda.
4223
13411. Auga corrente non mata a xente. 13420. Auga corriente non mata a xente;
(ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago) auga parada tena matada. (ms-LU:
13412. Auga de serra e sombra de pedra. (mc: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
J.P.) Lugo)
(pt) gua de serra e sombra de pedra. 13421. Auga corriente no(n) mata la gente;
(Chaves) (es) Agua de sierra y sombra de auga encharcada tena matada. (ms-LU:
piedra o pea. (Correas) seminarista annimo: San Martio de Mato, Taboada,
Agua corriente y sombra proyectada por LU)
algn terreno elevado, mejor que la de 13422. Beber fro e xantar quente. (mc: Agro)
ciertos rboles y matorrales. (es) Beber, fro; y comer, caliente.
13413. Auga fra e pan quente nunca fixeron (Castillo) / Bebe fresco, come caliente, y le
4224
o home valente. (mc: C.A. A Nosa Terra) dirs a la muerte: detente. (R. Marn)
(es) Agua fra y pan caliente, mata a la 13423. Beber rubio e mexar claro, algo
gente. (Castillo) queda. (mc: Bucios)
13414. Auga mala, fervida e colada. (mc) 13424. Beber sin comer cegar e non ver.
(pt) gua fervida, tem mo na vida. (mc: M.V.)
(Chaves) (es) Agua mala, hervida y colada. (es) Beber sin comer, maa de ranas es. (R.
(Correas) Marn)
Para que el agua no pura adquiera 13425. Beber sin comer cegar sin ver. (ms-
condiciones potables. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
13415. Auga pouca e xamn hasta a boca. Lugo)
4225
(mc: J.P.) 13426. Beber vio e non comer cegar e non
(es) Agua poca, y jamn hasta la boca. (R. ver. (ms14,17)
Marn) 13427. Ben lle vai home mentras bebe e
4226
13416. Auga pr figo e prs peras vio. come. (mc: Santiago)
(mc: Sarria / ms4: F.V.S.) 13428. Bica esfaragullada en auga quente
13417. Auga que corre non mata a home. sana a xente. (ms15,17)
(ms21,02v: Berms)
13429. Bon sarampn tres das pon. (mc: Parga)
13418. Auga que corre nunca mal colle. (mc:
J.P.)
13430. Bra o bazo, non hai embarazo. (mc:
Corme)
Var.: Auga que corre, non mata o home. (M.L.)
Es saludable. Vase Auga corrente... 13431. Cabeza fra, ps quentes e ventre
13419. Auga sin olor, color, nin sabor, e desembarazado: rirse dos mdecos. (ms-
4227 LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
habr de ver o sol. (mc: J.P.) Lugo)
(pt) gua que veja o sol: sem cor, sem 13432. Cabeza louca non quere nin touca.
cheiro e sem sabor. (Chaves) (es) El agua 4228
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
sin color, olor, ni sabor, y que la vea el sol. Galicia)
(Sbarbi) / El agua no ha de tener olor,
13433. Cabeza non tes xuicio, corpo chas
color, ni sabor, para beberla mejor.
(Correas) / Agua buena sin olor, color, ni pagar. (ms-LU: seminarista annimo:Illn,
Begonte, LU)
sabor, y que la vea el sol. (Correas)
Son cualidades que ha de reunir para ser 13434. Cabeza sin seso, como hueca ten
potable y sana. pouco peso. (mc)
(es) Cabeza sin seso, como hueca tiene
poco peso. (R. Marn)
4223
13435. Cabeza vana non cra canas. (mc:
ms-SA (Eliseo) E auga corriente. Eliseo Lpez Varela Carballedo)
recolle varios refrns introducidos pola conxuncin e.
(es) Cabeza sin seso, no encanece el pelo. /
Probablemente o informante dxollos en serie e el anotou
a conxuncin que os enlazaba. Cabeza vana non cria. / Cabeza vana no
4224
V. Auga fra e pan quente nunca fixeron bon ventre en cra canas. (R. Marn)
Pan (Pan caliente). / ms4: Augoa. Vana creencia de muchos, acota Castillo.
13436. Cachelia de san Pedro, que non me
4225
ms: hastra.
4226
ms4: pros figos.
4227
mc: sin color, olor, nin sabor, e ha de ver o sol.
morda cadela nin perro. (mc: Santiago)
Jacinto del Prado non recolle o refrn tal e como est no
mc. posible que as diferenzas se deban a un erro de
4228
transcricin de Vzquez Saco. O orixinal di: Cabeza louca nin quere nin touca.
Var.: Cachelia de san Xon, que non me 13449. Cando o enfermo dice "ai!", o
morda cadela nin can. 4229 mdico dice "dai". 4231
(mc)
13437. Cada tolo co seu tema. (ms-SA: Jos (pt) Quando o enfermo diz: "ai", o fsico diz
Gonzlez Santos: Boa, Camboo, Lousame, C / ms- "dai". (Chaves) (es) Cuando el enfermo
SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de dice "ay", el mdico dice: "Day". (Correas)
Compostela, C)
13450. Cando o home ten os ps quentes e a
13438. Cada tolo coa sa mana i-eu coa
testa fra, rese do mdico e da medicina.
mia. (mc: Carballedo) 4232
(mc / ms4: F.V.S.)
(es) Cada loco con su tema. (Sbarbi) / Cada
loco con su tema y cada lobo por su senda. (es) Cabeza fra, pies calientes y culo
(M.) / Cada loco con su tema y cada llaga corriente, dan larga vida a la gente.
con su postema. (Correas) (Castillo)
13439. Cada tolo coa sa teima. (mc: C.A. A Nosa 13451. Cando se acaba a bola, vlvese o tolo
Terra) tola. (mc: Cervantes)
(es) Cada loco con su tema y cada llaga 13452. Canto mis dan tolo, mis o tolo
con su postema. (Correas) quere. (mc: Bucios)
13440. Cada un mdico de si mismo. (mc: Var.: Canto mis dan tolo, mis quere.
Lugo / ms4: F.V.S.) (M.V.) / Canto mis dan tolo, mis tolo o
13441. Cada un estornuda como Dios lle fan. (M.V.) / Canto mis lle dan tolo, mis
axuda. (mc: Meiln, Lugo) regala o ollo. (Santiago) / Canto mis lle dan
(es) Cada uno estornuda como Dios le burro, mis o burro quer. (Santiago)
ayuda; para el mal de madre es buena la 13453. Canto mis dan tolo, mis quere ou
ruda. (Correas) (ct) Cada estornuda com mis tolo o fan. (ms21,29v: Berms)
Deu li ajuda. (Alberola) 13454. Canto mis lle dan tolo, mis o tolo
13442. Calquera chega a tolo e mis tolo quere. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez: Buxn,
quen o escoita. (mc: Bucios) Val do Dubra, C / ms-SA: Jos lvarez Souto:
13443. Can que moito ladra e muller que Anxeriz, Tordoia, C / ms-SA: Perfecto Espars Freire:
Santa Mara de Viceso, Brin, C / Jos Lorenzo Via)
moito se queixe millor que se deixe.
4230 13455. Canto mis lle dan tolo, mis o tolo
(mc: Bucios)
quer. (ms-SA: Francisco Ageitos Prez: Corrubedo,
13444. Can que moito ladre e muller que Ribeira, C)
moito se queixe, millor que a deixe. (ms- 13456. Canto mis lle dan tolo, mis regala
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) o ollo. (ms: Santiago)
13445. Cando a vella engorda, a campana 13457. Canto mis lle dan tolo, o tolo mis
sona. (ms15,45r: Chantada) quere. (ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
13446. Cando est de vida, auga fra fai 13458. Canto mas tolo lle dan, mis o tolo
4233
medicina. (mc: Pombeiro) quere. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-
(pt) A quem de vida, a gua, medicina. 11-1951))
(Chaves) (es) A quien es de vida, el agua le 13459. Cantos morren sin tos, i-eu, porque a
es medicina. (Correas) / A quien es de teo, non me leva Dios. (mc: Parga)
muerte el agua le es fuerte. (Castillo) 13460. Cantos morren sin tos, i-eu, que a
13447. Cando hai morte, non hai boa sorte. teo, non me leva Dios. (ms8,28v: Silvarrey)
(mc) 13461. Casi nadie morre de fame, pero de
(pt) Onde no h morte, no h m sorte. cheas, un enxame. (mc: Carballedo)
(Chaves) (es) Donde no hay muerte no hay (pt) De fome ningum vi morrer, porm a
mala suerte. (Correas) muitos de muito comer. (Chaves)
13448. Cando non hai morte, non hai mala 13462. Catarro mal curado, tisis de contado.
sorte. (mc: C.G.) (mc: Castroverde)
(pt) Onde no h morte, no h m sorte. 13463. Co vio non sinto o espio. (ms15,18r)
(Chaves) (es) Donde no hay muerte, no hay
mala suerte. (Correas)
4231
O orixinal di: Cando o enfermo dice ay!, o mdico
dice: dai.
4232
ms4: rise d'o mdico e mais da medicina.
4229 4233
ms: San Juan. O orixinal di: Canto mas o tolo lle dan mais o tolo
4230
ms: muller que moito se quere. quere.
13464. Come ben e ponte gordo e, si chaman reposada y la cena paseada. (Correas) /
por ti, faite o xordo. 4234 (mc: G.P.) Comida sin siesta, campana sin badajo. (R.
13465. Come forte, caga forte e non teas Marn). / Comida y reposo hacen al hombre
fuerte y gordo. (Id.)
medo morte. 4235 (mc: C.A.)
Var.: Come forte, durme forte e c[aga] forte e 13473. Como comas as ma, non morres
non teas medo morte. (C.A. A Nosa Terra / hoxe. (ms8,28v: A Caiza)
ms10,023r: D.E.) 4236 13474. Como te fixeche calvo? Pelo a pelo
(es) Comer bien, y cagar fuerte, y no haber pelando. (mc: Carballedo)
miedo a la muerte. (Castillo) (ct) Menja b (pt) Como te fizeste calvo? Plos pelando.
y caga frt y no tingues pr a la mrt. (Chaves) (es) Cmo te hiciste calvo? Pelo
(Alberola) a pelo pelando. (Correas)
13466. Come pouco, cena mis, durme en 13475. Como te percuras, duras. (mc: A.S.A.)
alto e vivirs. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) (es) Como te curas, duras. (Correas) /
(pt) Come caldo, vive em alto, anda quente, Como te curas, ans duras. (Id.) (ct) Com et
vivers longamente. (Chaves) (es) Come cures, aix dures. (Alberola)
poco y cena ms, duerme en alto y vivirs. 13476. Como te percures, duras. (ms21,31r:
(Correas) (ct) Menja pc y sopa res, drm Berms)
en alt y viurs ms. (Alberola) 13477. Como un cego ha guiar a outro
Y cena ms poco. De durme en alto, queda cego? (ms8,30v: Silvarrey)
atrs el anlogo: A orella xunto tella y A 13478. Con brevas e con figos non
orella sobre a orella. aproveitan os vios. (mc: Bucios)
13467. Comer a fartar, traballar a rabear. (es) Sobre brevas no bebas. (Castillo) /
(mc: Tuiriz, Monforte) Sobre brevas, agua no bebas. (Id.) / Agua
4237
13468. Comer ben e traballar mellor. (mc: al higo, y a la pera vino. (Id.)
M.V.)
13479. Con brevas vio bebas. (ms21,06v:
(ct) Menjar y treballar, es vida de cristi. Berms)
(Alberola)
4238 13480. Con brevas vio non bebas. (mc:
13469. Comer e folgar, bon pelo criar. Villalba)
(mc: Ferreira de Pantn) (es) Sobre brevas, no bebas. (Castillo)
(es) Comer y holgar y ansarinos guardar.
13481. Con peras vio bebas e sea tanto o
(Correas)
vio que naden as peras. (mc: J.T.)
13470. Comer pouco e rabo enxoito. (mc: M.V.)
(pt) Por cima de peras vinho bebas e tanto
Para conservar la salud.
que nadem as peras. (Chaves) (es) Con
13471. Comer hasta enfermar e gardar dieta peras vino bebas (R. Marn) / Con peras
4239
hasta sanar. (mc: M.V.) vino bebas, y sea el vino tanto que ande la
(pt) Comer at adoecer, jejuar at sarar. pera nadando. (Sbarbi)
(Chaves) (es) Comer hasta enfermar y 13482. Con peras vio bebas, pero non tanto
ayunar hasta sanar. (Correas) 4240
que naden as peras. (mc: A.S.A.)
13472. Comida descansada e cena paseada. (pt) Por cima de peras vinho bebas e tanto
(mc: Bucios)
que nadem as peras. (Chaves) (es) Con
(pt) Depois de jantar dormir, depois de
peras vino bebas (R. Marn) / Con peras
cear passos mil. (Chaves) / Depois
vino bebas, y sea el vino tanto que ande la
d'almoar, deitar, depois de cear, passos
pera nadando. (Sbarbi)
dar. (Chaves) / Quem ceia e se vai deitar,
m noite h-de passar. (Id.) (es) Comida 13483. Con peras vio bebas... pero non sea
tanto o vio que naden as peras.
(ms21,15r: Berms)
4234
V. Come, durme e engorda, e se te chaman, faite a 13484. Con peras, vio bebas, e con brevas
xorda en Despreocupacin e en Sibaritismo. / ms: fai o non bebas. (mc: Chantada)
xordo.
4235
(es) Sobre brevas, vino bebas. (Correas) /
V. Comamos, bebamos e runflemos que, cabo, Sobre peras, vino bebas puro, y tanto, que
morrer temos en Despreocupacin e en Sibaritismo.
4236 las peras anden nadando. (Id.) / Sobre
En ms10 s.v. Fuerte.
4237
ms4: millor. peras vino bebas, y el vino sea tanto, que
4238
V. Come e folga e ters vida boa en Sibaritismo e en
Ocio (Encomios del ocio).
4239 4240
ms3: hast'enfermar. ms4: bebas, non sea tanto que naden.
las peras anden nadando. (Id.) / Sobre 13499. De corenta para arriba no te molles a
peras vino bebas, y tanto bebas que naden 4243
barriga. (mc: C.A.)
las peras. (Correas) (pt) De quarenta arriba no molhes a
13485. Con peras, vio bebas. (ms-LU: barriga. (Chaves) (es) De cuarenta para
seminarista annimo: algn lugar da provincia de arriba, no te mojes la barriga. (Sbarbi)
Lugo)
13500. De duras unha poutada, hai
13486. Con picadura de alacrn chama o
enfermed condenada. [sic] (mc: Santiago)
cura e o sancristn. (ms-SA: Manuel Barreiro
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
13501. De grandes ceas estn as sepulturas
13487. Con sopas e papas non vaias lonxe cheas e, de pasar sin elas, sepulturas a
das casas. 4241
(mc: J.T.) rodar. (ms9,08v: Bolao)
13488. Consulta de camio, resposta de 13502. De grandes ceas, sepulturas cheas.
(mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
espola. 4242 (mc: J.T.) (pt) Das grandes cheias esto as covas
13489. Corazn forte a seu dono leva cheias. (Chaves) / De quedas e ceias esto
morte. (mc: M.V.) as sepulturas cheias. (Id.) (es) De grandes
13490. Corazn forte o seu dono leva cenas, estn las sepulturas llenas. (Castillo)
4244
morte. (ms21,24r: Berms) 13503. De loucos algunha vez sal cousizo.
13491. Corazn qu'a seu dono forte, leva (ms21,32v: Berms)
morte. (ms18,52r: Vida Gallega) Cousizo (consejo).
13492. Corpo estirado non cra chepa. (ms) 13504. De mdico, poeta e tolo todos temos
13493. Cura novo e mdico vello. (mc: Palas de algo. (mc: Lugo)
Rey) (pt) De mdico, engenheiro e louco, todos
(pt) Mdico velho; advogado novo. temos um pouco. (Chaves) (es) De mdico,
(Chaves) (es) Mdico, viejo; cirujano, poeta y loco, todos tenemos un poco.
joven; y boticario, cojo. (Castillo) (Castillo)
13494. De banquetes e grandes ceas estn as 13505. Deitar cedo e erguer cedo. (mc: J.T.)
sepulturas cheas. (ms-LU: seminarista annimo: Var.: Escudeiro mancebo, ditase tarde,
algn lugar da provincia de Lugo) rguese cedo.
13495. De boas ceas, sepulturas cheas. (ms-SA: (pt) Deitar cedo e cedo erguer d sade e
seminarista annimo: algn lugar da provincia de faz crescer. (mc: R. Marn / ms: Chaves)
4245
Lugo) / O escudeiro, deita-se tarde e levanta-
13496. De can daado, de caldo recalentado se cedo. (Chaves) (es) Acostarse temprano
e de amigo reconciliado lbrenos Dios. y levantarse temprano, siempre es sano.
(mc: J.T.) (Castillo) / Acostarse y levantarse
(pt) De amigo reconciliado e de caldo temprano, es bueno en el invierno y en el
requentado, nunca bom bocado. (Chaves) / verano. (Id.) / Acostarse temprano y
De caldo requentado e de vento de buraco, levantarse temprano, hace al hombre
guarda-te deles como do diabo. (Chaves) activo, opulento y sano. (Sbarbi)
13497. De corenta anos para arriba nin te 13506. Deixar de comer por haber comido
cases nin te embarques nin te molles a non enfermed de peligro. (ms-SA: Manuel
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
barriga. (mc: Bucios) PO)
(pt) De quarenta arriba no molhes a
13507. De san Miguel a san Miguel, deitarse
barriga. (Chaves) (es) De cuarenta para
arriba, ni te cases, ni te embarques, ni te cedo e deixar muller. (mc: M.V.)
mojes la barriga. (R. Marn) (ct) De sant Miquel a sant Miquel, ni rosari
ni muller. (Sanchis)
13498. De corenta anos pra riba non te cases
Desde la Aparicin de San Miguel (8 de
nin t'embarques, nin te molles a mayo), a la fiesta de su Dedicacin (29 de
barriga. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar setiembre).
da provincia de Lugo)

4243
ms: mollel'a.
4244
O orixinal di: De loucos algun'ha vez sal cousizo
4241
V. O que come papas e ara con vacas, non pode salir (consejo).
4245
do p das casas en Papas. Chaves recolle o refrn pero non o atopamos entre os
4242
V. tamn Consejo oportuno y consejo tardo. de R. Marn.

Anterior Inicio Siguiente


13508. Descansa o corazn contando a sa 13525. En Conxo non estn todos os que
4249
pasin. (mc) deben. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San
13509. Despois das dez deixa a noite pra Pedro de Coucieiro: Muxa, C)
quen . (mc) 13526. En maio, xunio, xulio e agosto, nin
(es) A las diez, deja la calle para quien es. caracoles nin mosto. 4250 (mc: Santiago)
(Sbarbi) / La vida es el mayo de todos los 13527. En meses que tean "r", en pedra
bienes. non te sentes. 4251 (ms15,03)
13510. Despois de comer nin unha carta ler. 13528. En tellado vello todas son pingadas.
(mc: Bucios) (mc: J.T.)
Var.: Despois de comer, nin sobre ler. Suele aplicarse figuradamente a los muchos
(Bucios) achaques que pesan sobre la vejez.
(pt) Depois de comer, nem uma carta ler. 4252
13529. En terra de cegos o torto rei. (mc
(Chaves) (es) Despus de comer, ni un e ms: A.S.A. / ms21,03r: Berms)
sobrescrito leer. (R. Marn) (pt) Na terra dos cegos quem tem um olho
13511. Despois de fortes dolores hai malos rei. (Chaves) (es) En tierra de ciegos el
humores. (mc: Santiago) tuerto es rey. (Sbarbi) / En tierra de mudos
Var.: Despois de fortes dolores, hay son cicerones los tartamudos.
revolucin e malos humores. El que sabe poco sobresale entre los
13512. Din que non comer por ter comido ignorantes.
non mal de peligro. (ms4: F.V.S.) 13530. Esta auga todo cura, menos a
13513. Dios nos libre de morte de fouce, que loucura. (mc)
a de machado non boa. (mc: J.T.) 13531. Estar sudando e beber auga fra, ou
13514. Disculpa quere a morte e non sabe de catarro ou pulmona. (ms8,29r: La Caiza)
qu sorte. 4246 (mc: A.N.) 13532. Fabas en flor, loucos en vigor. (mc)
(es) Disculpa quiere la muerte. (R. Marn) (es) Habas en flor, locos en vigor. (Sbarbi)
13515. Dispois qu'un morra, escusa caldos. 13533. Fai a noite, noite, i-o da, da e vivirs
4253
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da con alegra. (mc: C.G.)
provincia de Lugo) (pt) Faze da noite, noite e do dia, dia,
13516. Durme e repousa, e non tema-la mala vivers com alegria. (Chaves) (es) Haz la
4247
cousa. (mc: C.A.) noche, noche, y el da, da, y vivirs con
13517. Durme na palla tan ben que na cama, alegra. (Correas)
quen ten a concencia sana. (mc: C.A.) 13534. Fai a porta solano e vivirs sano.
4254
13518. millor podrido que mal comido. (mc: (mc: J.P.)
Bucios) 13535. Flaco, e non de fame, non hai gordo
13519. millor quecer que toser. (ms5,141: que lle gane. (mc: Santiago)
Carballedo) 13536. Hai das cousas no mundo que non se
(es) Ms vale sudar que toser y ms sufrir poden comprender: o cura condenarse e
que gemir. (Correas)
o mdico morrer. (ms-LU: seminarista annimo:
13520. Eh vn san Pedro co seu perro. (ms4: algn lugar da provincia de Lugo)
E.C.)
13537. Hasta o corenta de maio non qute-lo
13521. En ano bon e malo ten o vientre ben 4255
saio. (mc: J.T.)
arreglado. 4248 (mc: Carballedo) (es) Hasta el cuarenta de mayo, no te quites
13522. En bon ano e malo, ten o teu vientre el sayo. (Correas)
ben arreglado. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
13523. En canto dura, vida e dulzura. (ms-LU: 4249
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) S: En Conxol. V. Os que estn tolos non estn en
Conxo todos.
13524. En canto o home come, non morre. 4250
ms: mayo, junio, julio.
(mc: Santiago) 4251
Este parece de J.P.
4252
ms: rey.
4253
ms: y o.
4246 4254
ms4: Disculpa quer a morte. Jacinto del Prado rexistra o refrn coa forma porta
4247
O orixinal di: Durme e repousa, e non temal-a mala solano vivirs.
4255
cousa. O orixinal di: Hasta o corenta de maio, non quitel-o
4248
ms4: o teu vientre. saio.
13538. Home que come soso vive moito ou corazn. (Correas) (ct) Ms val vergonya en
ser achacoso. 4256 (mc: Bucios / ms: Santiago) la cara, que dolor en el cr. (Alberola)
13539. Home que come salado morre logo ou 13552. Mis vale de vivo oler a touro que de
4260
ser sano. (mc: Santiago) morto a ouro. (mc: C.A.)
13540. Honra a teu mdico antes que o (es) Ms vale oler a burro, que a muerto.
(Castillo) / Ms vale oler vivo a mierda,
necesites. (mc: Bucios)
que muerto a incienso y cera. (Id.)
13541. Leite de cabra e leite de burra danse
13553. Mis vale tolo que necio. (mc: Bucios)
camio da sepultura. 4257 (mc: M.L. / (es) Ms vale loco, que necio. (Castillo)
ms10,032v: D.E.)
13554. Mal alleo, tal mo din e tal o creo,
13542. Louco, mais non de todo. (mc) 4261
(pt) Tolo Afonso, mas no de todo. mais, o meu, sinto de seu. (mc e ms4:
A.C. A Nosa Terra / ms18,32r)
(Chaves)
13555. Mal de costas e pior de lado, dinme
13543. Mgoas alleas matan os asnos. (mc:
C.A.) que son fillo dun azoutado. (mc: Pidre)
4262
(pt) Cuidados alheios, matam o asno. 13556. Mal de costas e pior de lado. (ms:
(Chaves) (es) Cuidados ajenos matan al G.P. / ms4: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
asno. (Sbarbi) annimo: Bucios, Carballedo, LU)
Es de necios preocuparse de ajenos 13557. Mal de costas, pior de lado. (ms-SA:
negocios. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
13544. Mgoas alleas matan os burros. (mc: 4263
L.G. / ms15,01: Eugenio Carr Aldao,
13558. Mal de moitos, consolo de bobos.
Lit.Gall.,2ed,1911) (mc e ms4: M.V. / ms4: F.V.S. / ms21,19r: Berms /
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
13545. Mis corre un trenco que un manco. de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
4258
(mc: C.A.) Carballedo, LU / ms-LU: seminarista annimo: Outeiro
(es) Ms corre un cojo que un sano. de Rei, LU / ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
(Sbarbi) Pantn, LU)
13546. Mais corrente o recetar que o curar. (es) Mal de muchos, consuelo de tontos. (R.
(ms18,31r) Marn)
13547. Mis corrente recetar que curar. 13559. Mal de mulleres, coxeadela de can.
4264
(mc: C.A. A Nosa Terra) (ms4 e mc: J.T.)
(es) Ms fcil es recetar, que curar. En cuanto que lo fingen fcilmente.
(Castillo) 13560. Mal de quen morre. (mc: Monforte)
4259
13548. Mis cura a dieta que a lanceta. 13561. Mal ocultado nunca ser ben curado.
(mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) (mc: Tuiriz, Monforte)
(pt) Mais cura a dieta que a lanceta. (es) Mal ocultado, nunca bien curado.
(Chaves) (es) Ms cura la dieta, que la (Castillo)
lanceta. (Castillo) (ct) Ms cura la dieta 13562. Mal sono dorme aquel que veneno
que la llanceta. (Alberola) come. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria
13549. Mis sabe o tolo na sa casa que o de Ribela, A Estrada, PO)
cordo na allea. (mc: Tuiriz, Monforte) 13563. Mal sono dorme quen veneno colle.
(pt) Mais sabe o tolo no seu que o avisado (mc e ms4: M.V. / ms4: F.V.S. / ms21,29r: Berms /
no alheio. (Chaves) (es) Ms sabe el loco ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
en su casa que el cuerdo en la ajena. de Lugo)
(Correas)
13550. Mis val preada que cega. (mc: M.L.)
13551. Mis val vergonza na cara que dolor 4260
mc: que morto, a ouro.
no corazn. (mc: Layosa) 4261
ms4 e ms18,32r: mais o meu o sinto de seu. V. Mal
(pt) Mis vale vergonha na cara que mgua alleo, tal mo dis, tal cho creo pero o meu sntoo de seu.
no corao. (Chaves) (es) Ms vale 4262
ms4 e ms-LU: peor.
vergenza en cara, que mancilla en 4263
ms4, ms-LU (Lugo), ms-LU (Bucios), ms-LU
(Outeiro de Rei), ms-LU (Ferreira de Pantn) e ms21,19r:
consuelo. / V. Mal de moitos, consolo de bobos en Penas
4256
ms: e ser. y dolores.
4257 4264
En ms10 s.v. Leche. mc: coxadela. / V. En coxeira de can e bgoas de
4258
ms4: un tren que. muller n'hai que creer en Desconfianza (Quienes inspiran
4259
ms: qu'a. mayor desconfianza) e en Perros.
4268
13564. Males alleos non privan do sono. (mc: 13576. Morto o can acabou a rabea. (mc:
C.A. A Nosa Terra) J.T.)
(pt) Mal alheio no pesa a quem no o tem. (es) Muerto el perro, se acab la rabia.
(Chaves) (es) Mal ajeno no me causa (Castillo)
desvelo. (R. Marn) 13577. Muller sudada, muller curada. (mc:
13565. Media vida a candela, pan e vio a Lugo)
4265 Que dio a luz.
outra media. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S. /
ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 13578. N'hai pior xordo c que non queira
Var.: Media vida na candela, pan e vio a or. (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
outra media. (J.P.) Cordeiro, Valga, PO)
(pt) Meia vida a candeia e po e vinho a 13579. Na aldea, cando vn o mdico i-o
outra meia. (Chaves) (es) Media vida es la cura, morte segura. (mc: Sober)
candela, pan y vino la otra media. 13580. Na forxa non toques e na botica non
(Correas) / Media vida es la candela; pan y
probes. (mc: Bucios)
vino, vida entera. (Id.) / Media vida es la
Var.: O que na forxa apalpa e na botica
candela; y el vino la otra media. (Id.)
4266 proba, pouco sentido ten na cachola.
13566. Mdicos novos e abogados vellos.
(mc e ms: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
13581. Na terra dos cegos o que ten un ollo
algn lugar da provincia de Lugo) rei. (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO)
13567. Mentramentes hai vida, hai 13582. Na terra dos cegos o que ten un ollo
esperanza. (mc: C.A.) un rei. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
(pt) Emquanto h vida, h esperana. (pt) Na terra dos cegos quem tem um olho
(Chaves) (es) Mientras hay vida, hay rei. (Chaves) (es) En la tierra (o en la casa
esperanza. (Sbarbi) (ct) Mentres hi ha vida, o ciudad) de los ciegos el tuerto es (o
hi ha esperana. (Alberola) llaman) rey. (Correas) (ct) En la trra dels
13568. Mentras hai vida hai remedio. (mc: cegos, el trt es el rey. (Alberola)
Bucios) Como En terra de cegos...
13569. Mentras poidas estar sentado, non 13583. Na terra dos cegos o que ten un ollo
esteas levantado. (mc: Carballedo / ms4: xa ve. (mc: Santiago)
F.V.S.) 13584. Na terra dos cegos o torto o rei. (ms-
(es) Mientras puedas estar sentado, no SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
ests levantado. (R. Marn) Corua / ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro,
13570. Mentras vista teas, cego non seas. Das Igrexas, Forcarei, PO)
(ms15,12) 13585. Na terra dos cegos o torto rei. (ms-LU:
13571. Mordedura de alacrn, chama ao Antonio Vzquez Paredes: Vilalba, LU)
crego e coce pan. (ms-SA: R. Celso Rodrguez 13586. Na terra dos cegos un tonto[sic] un
Rodrguez) rei. (ms-SA: Jos Barca Sanmartn: Santa Minia de
13572. Mordedura de escorpin, coce pan e Brin: Brin, C)
colle o legn. (ms-SA: R. Celso Rodrguez 13587. Na terra dus tontos o que ten ollo
Rodrguez) rei. (ms-SA: Emilio Segade Vidones)
4267 13588. Neno que bebe auga que non corre,
13573. Morrendo i-adeprendendo. (mc:
F.L.) logo morre. (ms15,15)
13574. Morte duns, vida doutros. (mc: Bucios) 13589. Nenos e loucos dicen verdades. (ms)
(pt) Morte de lobo, sade de rebanho. 13590. Nin bo coxo nin bo noxo. (mc: A.S.A.)
(Chaves) 13591. Nin de moza nin de vella non se sente
13575. Morte dun, esterco doutro. (mc: J.T.) na pedra. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
(es) La muerte es la fuente de la vida: unos Maria de Ribela, A Estrada, PO)
mueren para que otros vivan. (R. Marn) 13592. Nin de moza nin de vella non sentes o
cu na pedra. (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y
A.R.)
4265
ms: Media vida una candela; ms4: ca candela / ms- Var.: Nin de nova nin de vella non te sentes
SA: es la candela i vio la otra. nunha pedra. (J.T.) / Nin de novo nin de vello,
4266
V. Mdico vello e abogado novo en Oficios. / ms e
ms-LU: Mdecos, ms: y-abogados; ms-LU: i-abogados.
4267 4268
V. A vella vai morrendo e mais adeprendendo en V. Morto o can, morta a rabia en Agrcolas
Edades (Ancianidad). (Animales).
nunca te sentes no suelo. (Pidre, Palas-F.V.S.) / haber comido, no es enfermedad de peligro.
Nin de vello nin de neno, non te sentes no (R. Marn)
penedo. (M.V.) / Nin vello nin de novo te 13606. Non deixes achacoso neno ou vello
sentes co cu no croio. (Carballedo / ms4: 4277
hastra fin de maio do teu seio. (mc:
F.V.S.) 4269 J.P.)
13593. Nin de moza nin de vella nunca te 13607. Non bon o mdico que desahucia.
deites nas pedras. (ms-SA: Jos M. Gulas (mc: Bucios)
Rivas: Forcarei, PO) (es) No es buen mdico, el que desahucia al
13594. Nin de nova nin de vella non snte-lo enfermo. (Castillo)
4270 13608. Non hai como cortar polo sano. (mc:
cu na pedra. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) Sarria)
13595. Nin de vello nin de mozo non te sentes (es) Cortar por lo sano. (Sbarbi)
Tomado de la Ciruja. Emplear procedimientos
na pedra fra, que podes coller unha expeditivos para remediar un mal.
pulmona. (mc: Santiago) 13609. Non hai mis sordo que o que non
13596. Nin polo enxoito nin polo mollado quere or. (ms-SA: Jos Bello Arjomil: Valia,
non deixes o saio. 4271 (mc: La Corua) Vimianzo, C)
13597. Nin polo enxoito nin polo mollado, 13610. Non hai mal que cen anos dure nin
non perdas de levar o saio. (ms8,69v: corpo que resista. (mc: Tuiriz / ms: Tuiriz. J.P.)
Betanzos) Var.: Non hai mal que cen anos dure. (Sarria)
13598. Nin por fro nin por calor non deixes (pt) No h mal que cem anos dure, nem
teu cobertor. (mc: J.P.) bem que os ature. (Chaves) (es) No hay mal
13599. Nincn tolo se chama tolo a si mismo. que cien aos dure, ni bien que a ellos
4272 ature. (Correas) (ct) No hi ha mal que dura
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de
Coucieiro: Muxa, C) cent anys, ni cs qu'el puga resistir.
13600. Ningun sentou nunha pedra que (Alberola)
falase ben dela. 4273 (mc: J.T.) 13611. Non hai mal que dure cen anos nin
13601. No mes de maio podes quitar o saio. corpo que o aguante. (ms-LU: seminarista
4274 annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
13612. Non hai mal que dure cen anos nin
13602. No pas dos cegos o torto rei. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de corpo que o resista. (ms-SA: Hctor Blanco
Lugo) Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
13603. No tempo e na morte n'hai fianza.
4275 13613. Non hai mellor xordo c que non quer
(ms21,24r: Berms / ms15,40) or. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
13604. Non comer por ter comido non mal provincia da Corua)
de peligro. (ms-LU: seminarista annimo: algn 13614. Non hai mellor xordo que o que non
lugar do norte da provincia de Lugo) queira or. (ms-LU: seminarista annimo: algn
13605. Non comer por ter comido non lugar de Galicia)
enfermed de peligro. 4276
(mc: A.S.A. / ms- 13615. Non hai millor destete que cortarlle o
4278
LU: Dous seminaristas annimos: algn lugar da tete. (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista
provincia de Lugo / ms-SA: seminarista annimo: annimo: algn lugar de Galicia)
algn lugar de Galicia) 13616. Non hai muller mis delgada que a de
(pt) No comer por ter comido, no mal tres meses embarazada. (mc: J.T.)
de sentido. (Chaves) (es) No comer por
13617. Non hai peor cego que o que non
4279
quere ver. (mc: Sarria)
(pt) No h pior cego que o que no quer
4269
4270
ms e ms4: croyo. ver. (Chaves) (es) No hay peor ciego que el
O orixinal di: Nin de nova nin de vella, non sentel'o cu que no quiere ver. (Sbarbi)
na pedra.
4271
ms: sayo. 13618. Non hai pior xordo que o que non
4280
4272
O orixinal di: Nin cun tolo se chama tolo a s mismo. quere or. (mc: M.V. / ms-SA: Jos A. Otero
4273
ms: d'ela.
4274
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Agrcolas (Meses. Mayo).
4275 4277
ms15,40: n'hai fianza. ms: seyo.
4276 4278
ms-LU e ms-SA: haber comido enfermedad; ms-LU: ms-SA: mellor.
4279
Nun comer nun . ms: quer.
Outes: Santiago de Compostela, C / ms21,30v: 13628. O almorzo cedo cra carne e cebo. (ms-
Berms) SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
(pt) No h pior surdo que o que no quer Ames, C)
ouvir. (Chaves) / No ha pior cego que o 13629. O almorzo cedo cra carne e sebo e o
que no quer ver. (Id.) (es) No hay peor almorzo tarde, nin sebo nin carne. (ms-
sordo, que el que no quiere or. (Correas) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
(ct) No hi ha pijor sort, qu'el que non vl Corua)
or. (Alberola) 13630. O almorzo cedo cra carne e sebo. (ms-
4281
13619. Non hai tolo sin idea. (mc: M.V. / LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
ms10,131r: D.E.) 13631. O almorzo tarde nin crea sebo nin
(pt) No h tolo que no tenha sua carne. (ms-LU: Recaredo de la Fuente Prez:
esperteza (ou habilidade). (Chaves) Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951))
13620. Non queiras co terco porfas, que non Si se desayuna tarde, no se pone gordo, por
4282
lle quitas as sas manas. (ms-LU: pasar muchas horas sin comer.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 4287
13632. O ben i-o mal cara sal. (mc: M.L.2)
Lugo) Var.: O mal i-o ben, cara vn. (Bucios) / O
13621. Non queiras con tercos porfas, que mal ou o ben, cara vn. (A.S.A. / ms4:
4283
non lle quitas as sas manas. (mc: F.V.S.) / O mal e o ben cedo se ven. (ms4: C.A.
Bucios-F.V.S.) A Nosa Terra / ms10,035v: D.E.) 4288
13622. Non se sabe o que a salu hasta que (pt) O mal e o bem, face vem. (Chaves)
4284
se perde. (mc: Bucios) (es) El bien o el mal, a la cara sal. (Sbarbi)
(es) La salud no se compra o no tiene (ct) El b o el mal a la cara ix. (Alberola)
precio. (Sbarbi) En cuanto que se reflejan en el semblante.
13623. Non se vira tolo quen tonto. (mc: A.C. Tiene aplicacin figurada a la buena y mala
A Nosa Terra) conducta, segn aquello de que la cara es el
13624. Non son todos os que estn nin estn espejo del alma.
todos os que son. (mc: Bucios-F.V.S.) 13633. O bon vio fai do vello mocio. (ms-LU:
Var.: Non todos os loucos estn en xaulas, que seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
moitos polas calles andan. 13634. O borracho i-o tolo son dous ausentes.
(es) No todos los locos estn en jaulas, que (mc: Tuiriz)
muchos por las calles sueltos andan. (R. (es) Quien disputa con borracho, disputa
Marn) / Ni estn todos los que son, ni son con un ausente. (Sbarbi)
todos los que estn. (Castillo) 13635. O brazo na estribeira e a perna na
Conocida frase que alude a los manicomios cama. (mc: Lugo / ms4: F.V.S. / ms11,16)
y sus acogidas. 13636. O brazo no peito e a perna no leito.
13625. Non te levantes antes de cantar o (mc e ms11,16: J.T.)
galo. (ms-LU: seminarista annimo: Xestoso, (pt) O brao quer peito e a perna quer
Monfero, C) leito. (Chaves) / Mo, no peito e p, no
13626. Nunca te sentes na pedra nin de moza leito. (es) La mano, al pecho; y la pierna,
nin de vella. 4285
(ms21,12v: Berms) en el lecho. (Castillo)
Porcin ideal del reposo para curar los
13627. Nunca te sentes na pedra nin de nova
4286 miembros: el brazo, en cabestrillo; y
nin de vella. (ms21,12v: Berms)
acostado, todo el mal que sea de las piernas.
13637. O brazo quere colo e a perna quere
cama. (mc e ms11,16: Meiln)
4280
Vase A mau ao peito... y A perna ao
mc: quer ouvir; ms: xordo qu'o que; ms3: N'hai; ms- leito...
SA: sordo; ms21,30v: N'hay peor, quer'oir. 4289
4281
ms: N'hai. / En ms10 s.v. Locos. 13638. O caldo, a gusto do enfermo. (mc:
4282
O informante escriba que lles quitas as sas manas Sarria / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
pero aparece corrixido a lpiz con letra de Vzquez Saco Pantn, LU)
que non lles quitas as sas manas.
4283
ms4: co terco.
4284
ms: qu'e.
4285 4287
O orixinal di: Nunca te sentes na pedra nin de ms: y-o / Refrn recollido das veces en ms4, coas
nova(moza) nin de vella. referencias M.L. e F.V.S.
4286 4288
O orixinal di: Nunca te sentes na pedra nin de En ms10 s.v. Mal.
4289
nova(moza) nin de vella. ms-LU: au gosto.
(pt) O caldo quere-se ao gosto do doente. (es) La leche y el vino, hacen al viejo nio.
(Chaves) (es) El caldo a gusto del enfermo. (Sbarbi)
(R. Marn) 13651. O leite, co vio, fai do vello mocio.
13639. catarro dlle co xarro. (mc: J.T.) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Var.: catarro darlle co xarro. (mc: Lugo / provincia de Lugo)
ms21,06v: Berms) 13652. O loco por-a pena cordo. (ms14,17)
(es) Al catarro, darle con el jarro. (Sbarbi) 13653. O louco, pola pena, cordo e non se
13640. catarro dlle co xerro. (ms-SA: Manuel pode tratar co-il sin un pau na mau. (ms-
Barrs Fachal) LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
4293
13641. cego Dios lle dea vista. (mc: La Corua) 13654. O mal e o ben na cara se ven. (ms-
13642. O dolor do necio crao o tempo i-o SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo / ms10,035v: D.E.)
dolor do sabio crao o seso. (mc) 4294
(es) El dolor del necio, cralo el tiempo; el 13655. O mal i-o ben cara se ven.
(ms21,13r: Berms)
dolor del sabio, cralo el seso. (Castillo)
4290 13656. O mal que non ten cura a loucura.
13643. O escrpulo o que mata. (mc: S.
(mc: Tuiriz)
Victorio de R. de Mio)
(pt) Mal que no tem cura velhice e
Var.: O escrpalo o que fai dao. (ms4: S.
loucura. (Chaves) (es) Hay un mal que no
Victorio de R. de Mio)
tiene cura: la locura. (R. Marn) / Mal que
(es) Los escrpulos son la tisis del alma.
no tiene cura es la locura. (Correas)
(Sbarbi)
13657. O mdico i-o enterrador, canto mis
13644. O fillo mao val mis doente que sao.
4291 lonxe, millor. 4295 (mc: Pramo / ms4: F.V.S.)
(mc: R. Caruncho)
(pt) Filho mau em que se no tem mo, 13658. O mdico que non burro saca o
melhor doente que so. (Chaves) (es) Hijo enfermo de apuro. 4296 (mc: Tuiriz / ms-SA:
malo, ms vale doliente que sano. (Sbarbi) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
El que tiene malas inclinaciones no sirve 13659. O qu' levantarse di "upa" i-
ms que para dar tormentos a sus padres; sentarse "ai", non sirve pra xenro do
por eso, es preferible su enfermedad, que lo meu pai. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
inutiliza para el mal. Carballedo, LU)
13645. O fro, perguiza e humed son sempre 13660. O que abre moito a boca, sinal de
4297
cousas d'enfermed. (ms4: J.P.) fame ou sono ou ruind do dono. (mc:
13646. O home, en canto come, non morre. Lugo)
(mc: Santiago) (es) Hambre, o sueo, o ruindad del dueo.
Var.: Como: En canto o home come, non (Sbarbi)
morre. Las tres cosas a que se atribuye el bostezo.
13647. O leite co vio fai do vello mocio, se 13661. O que almorza cedo, cra carne e
non mata de camio. 4292
(mc: Bucios / sebo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do
ms15,42: Valle del Mao) norte da provincia de Lugo)
Var.: O que de vello queira volverse mocio, 13662. O que anda con coxos, si non coxea,
que tome o leite despois do vio. (Agro) ranguea. (ms8,70v: Silvarrey)
13648. O leite co vio fan do vello mocio. 13663. O que anda con coxo, ao ano coxo.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (mc: Carballedo)
provincia de Lugo) Var.: O que anda con un coxo, ano tamn
13649. O leite e-o vio fan o vello mocio. el. (Bucios)
(ms-SA: M. Gonzlez Fernndez / ms4 / ms-LU: (es) Quien con un cojo va, al cabo del ao,
seminarista annimo: San Martio de Mato, Taboada, cojo saldr. (Sbarbi) / Quien con cojo anda,
LU) aunque cojo no sea, al mes renquea. (R.
13650. O leite i-o vio fan do vello mocio.
(mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
Var.: O leite y-o vio fan o vello mocio /
menio. (ms4) 4293
ms-SA: mal yo ben. En ms10 s.v. Mal coa indicacin
Maldad.
4294
O orixinal di: O mal y'o ben a cara se ven.
4290 4295
ms4: escrupalo. En ms4 aparecen recollda-las das ms e ms4: lexos.
4296
variantes. ms-SA: ao enfermo, do apuro.
4291 4297
ms4: vai. O orixinal di: O que abre moito a boca, sinal de fame
4292
ms15,42: si non-o mata. ou sono ou riund do dono. / mc: Sinal de sono, ou fame.
Marn) (it) Chi prattica lo zoppio, impara a 13676. O que con plvora se adevirte, no
zoppicare. (R. Marn). corpo o sinte. 4301 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
Destaca el influjo que ejerce el medio 13677. O que con vio cea, con auga se
ambiente. 4302
desana. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms-
13664. O que anda con un coxo, cabo do LU: seminarista annimo: Xestoso, Monfero, C)
ano outro. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: (pt) Quem ceia vinho, almoa gua.
Arza, C) (Chaves) (es) Quien con vino se acuesta,
13665. O que anda un ano lau dun coxo, con agua almuerza. (R. Marn)
cabo do tempo coxea il tamn. (ms-LU: 13678. O que dorme de da vela de noite.
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, (ms8,63v: Silvarrey)
LU) 13679. O que dunha se escapa, cen anos vive.
13666. O que ben come, ben dorme. (mc: 4303
(ms-SA: Jess Acua Garrido: Vilaboa, PO)
Carballedo)
(es) Quien bien cena, bien duerme. (R. 13680. O que bo pra unha cousa, malo
4304
Marn) pra outra. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
13667. O que cedo adenta, pronto
Var.: O que bo pr bazo, malo pr
emparenta. (ms-LU: seminarista annimo: algn
espiazo. (J.T.) 4305 / O que b pr fgado,
lugar da provincia de Lugo)
malo pr bazo. (Carballedo / ms4: V.R.yA.R. /
Un agero. Se pronostica la proximidad de
ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
un nuevo nacimiento...
Cordeiro, Valga, PO / ms21,20v: Berms) / O
13668. O que cedo endenta, cedo emparenta. que bon pr fgado, malo pr corazn. / O
4298
(mc: Velle / ms-SA: seminarista annimo: algn que malo pr fgado malo pr corazn.
lugar de Galicia / ms-LU: seminarista annimo: (Lugo)
Pontevedra, PO)
(pt) Com o que sara o figado, enferma o
(pt) Quem cedo adenta, cedo aparenta.
bao. (Chaves) / O que bom para o ventre
(Chaves) (es) Quien presto endentece,
mau para o dente. (Id.) (es) Lo que es
presto hermanece. (Castillo)
bueno para el bazo, para el hgado es malo.
13669. O que come ben, forra o que ten. (R. Marn) / Lo que es bueno para el bazo,
(ms8,24r: Carballedo)
es malo para el espinazo. (Castillo) / Lo
13670. O que come hastra enfermar, ten que que para el hgado es bueno, para el bazo
ayunar hastra sanar. (ms-SA: seminarista es veneno. (Id.) / Con lo que sana el
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) hgado, enferma el bazo. (Correas). (ct) Lo
13671. O que come hasta enfermar, ten que qu's b per al fege, es mal per a la mlsa.
aunar hasta sanar. 4299 (mc: Sober) (Alberola)
13672. O que con auga se cura, pouco dura. 13681. O que bo pr fgado, malo pr
(mc: Chantada / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista 4306
liviano. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: Guitiriz, Guitiriz, LU) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Quem com guas se cura, pouco dura.
13682. O que bon pra o fgado malo pra o
(Chaves)
corazn. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
13673. O que con auga se cura, pronto vai de Galicia)
pr sepultura. (ms21,18v: Berms) 13683. O que medicina, non golosina.
4307
13674. O que con augas se cura, pouco (mc)
tempo dura. (ms-LU: seminarista annimo: algn 13684. O que tolo, da cabeza. (mc: Tuiriz,
lugar da provincia de Lugo) Monforte)
13675. O que con loucura nace, con ela yace. Var.: O que tolo, do miolo. (mc: A.S.A.
(mc: Bucios) / ms10,131r: D.E.) 4308
(es) Quien loco nace, nunca sana. (Castillo)
/ Quien loco nace, hasta la muerte loco
4300
yace. (R. Marn) 4301
ms e ms4: a sinte.
4302
ms, ms4 e ms-LU: cena; ms-LU: con auga se
desana.
4303
O orixinal di: O que dun'ha se escapa, cen anos vive.
4304
ms-LU: pr'onha cousa.
4298 4305
ms-SA: aparenta; ms-LU: emparentan. ms4: espinazo.
4299 4306
ms: ayunar. ms: qu'e, livian; ms-LU: qu'e liviau.
4300 4307
No mc aparece a segunda variante do casteln como ms: qu'e.
4308
variante portuguesa. En ms10 s.v. Locos.
13685. que flaco e non de fame, non hai Var.: O que deitarse auga bebe, non pregunte
4309 de qu mal morre. (Mellid)
ghordo que lle ghane. (ms-SA: Jos M.
Gulas Rivas: Forcarei, PO) 13701. O que levantarse di "upa" i-
13686. O que est flaco e non de fame, non sentarse "ai", non sirve pra xenro de
hai gordo que lle gane. (ms-SA: Manuel Gerpe meu pai. 4313 (mc: Bucios)
Gerpe: Santa Mara de Montouto, Santa Comba, C) 13702. O que por seu gusto morre, hastra
13687. que lle trabe un alacrn, avise morrer lle dulce. 4314 (mc / ms4: F.V.S.)
curas e coza pan. (mc: Santiago) 13703. O que queira te-la muller boa, dalle
13688. O que mis mira que menos ve. (ms- cervoa. 4315 (ms15,36: Manuel Garca Barros,
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Contios da Terra / ms21,21v: Berms)
Lugo) 4316
13704. O que quere o cego ver. (mc:
13689. O que mis traballa, mis ten door de Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
sos. 4310 (mc: Sarria / ms4: F.V.S.) provincia de Lugo)
13690. O que moito vio bebe cando a zorra 13705. O que se senta na pedra, non fala ben
madruga, con auga se desana. (mc: Sober) dela. (mc: Muros)
4317
13691. O que na forxa apalpa e na botica 13706. O que ten ansia non durme.
proba, pouco sentido ten na cachola. (mc: (ms21,16v: Berms / ms4: F.V.S. / ms-SA: Manuel
Bucios) Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
Var.: Como: Na forxa non toques, e na PO / Emilio Segade Vidones)
botica non probes. 13707. O que ten de cegar, polos ollos ll'ha
4318
13692. O que na pedra fra se sentou, nunca de dar. (mc: M.V.)
ben dela falou. (ms8,12r: Orense) Var.: Como: O que ha de cegar...
Var.: Quen na pedra se deitou, nunca ben (es) Quien ha de cegar, por los ojos ha de
dela contou. (ms15,36: Manuel G Barros comenzar. (R. Marn)
en Contios da Terra) 13708. O que ten sal, nunca probe. (mc:
Sarria)
13693. O que nace, que chore; e quen pariu,
(es) Con salud lo hay todo; sin salud, no
qu'arrole. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
hay nada. (Sbarbi) / La salud no tiene
Carballedo, LU)
precio. (Id.)
13694. O que non come veneno, non reventa.
13709. O que traga un so, confianza ten no
(mc: Tuiriz, Monforte)
13695. O que non nace, non pode morrer. seu pescozo. (mc: Carballedo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (es) Quien se traga un hueso, confianza (o
13696. O que non queira enfermar, que non satisfaccin) tiene en su pescuezo. (Sbarbi)
Dcese de la seguridad que tiene uno de
adormeza despois de moito cear. (mc)
salir airoso de una empresa por ardua que
Porque, as como la comida exige reposo, la
sea.
cena ha de ser paseada.
13710. O que vai rompendo, vai desexando
13697. O que non responde, parente dos
enterro. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
xordos. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos) Carballedo, LU)
13698. O que non tolea de mozo, tolea de 13711. O que sea tolo, Dio-lo mate.
4319
(mc: La
vello. (ms21,15v: Berms) Corua / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do
13699. O que non tolea de novo, tolea de norte da provincia de Lugo)
vello. 4311 (mc: Sarria)
Se aplica generalmente en sentido moral.
13700. O que deitarse bebe auga, non
4312 4313
pergunte de qu mal morre. (mc: V. Home que levantarse di opa e sentarse ai, non
Carballedo) sirve pr filla de meu pai en Pereza. / ms: qu'o, y-o.
4314
ms4: hastra o morrer.
4315
O orixinal di: O que queira te-la muller boa dealle
cervoa. / ms21,21v: ter a, delle.
4316
ms-LU: quer
4309 4317
O orixinal di: O que e flaco e non de fame non hay V. O refrn mis verdadeiro que o que ten ansia non
jordo que lle jane. dorme. / ms4, ms-SA e E. Segade Vidones: dorme.
4310 4318
ms4: mais ten..... door de sos. O orixinal di: O que ten de cegar, pol-os ollos ll'ha de
4311
V. O que de mozo non tolea, de vello perde a cabeza dar.
4319
en Diversiones. O orixinal di: O que sea tolo, Diol-o mate. / ms e ms-
4312
mc: de qu morre. LU: Dios o mate.
13712. O refrn mis verdadeiro que o que 13727. O vio fai do vello mocio. (mc: Bucios /
ten ansia non dorme. 4320 (ms4: V.R. y A.R.) ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das
Igrexas, Forcarei, PO)
13713. O sano debe remediar o enfermo. (ms-
SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
Var.: O vio fai o vello mocio. (M.V.)
13714. O tolo ao monte i-o cordo ao muo. 13728. O vio fai dun vello un menio. (ms-
4321 SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
(mc: A.S.A. / ms21,10r: Berms)
13729. O vio homio faino menio. (ms-SA:
13715. O tolo i-o borracho di o que ten no Jess Mayo Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa,
4322
papo. (mc / ms11,48: Fonsagrada-F.V.S. / ms- C)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia 13730. O violento non dura moito tempo. (mc:
(galego oriental)) Tuiriz, Monforte)
(es) El borracho dice lo que tiene en el (es) Lo violento no dura mucho tiempo. (R.
papo. (Sbarbi) Dice el borracho lo que Marn)
4323
tiene en el papo. (ms: Sbarbi) Conforma el conocido proverbio latino:
13716. O tolo pola pena cordo. (mc: Sarria / Nihil violentum durabile.
ms4: F.V.S. / ms21,05r: Berms / ms18,75r: A.S.A.) 13731. O xarampn tres das son: ou morto,
Var.: O tolo pola vara cordo. (Sarria / ms4: ou vivo, ou na pasin. 4327
(mc: Bucios / ms-
F.V.S.) LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
(pt) O louco pela pena cordo. (Chaves) 13732. O xarapin tres das son: morte ou
(es) El loco por la pena es cuerdo.
vivo ou na pasin. (ms18,64v: Vivero)
(Correas)
13733. Once horas durme o muchacho e doce
13717. O tolo polo pan cordo. (ms-SA: Perfecto
Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C) o borracho. 4328 (mc: Santiago)
13718. O vellio, sopias e bon vio. (Jess 13734. Onde o sol non d, entra o
Vzquez: Sarria, LU) mancieiro. (mc: Bucios / ms4: C.A. A Nosa
13719. O vello que cura, cen anos dura. (mc: Terra / ms18,38r)
Santiago / ms4: F.V.S. / ms) Var.: Onde o sol non d, entra o ciruxn.
13720. O vello que se cura, cen anos dura. (ms18,38r)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (pt) Casa onde no entra o sol, entra o
provincia de Lugo) mdico. (Chaves) (es) Donde el sol no
13721. O viio fai o vello mocio. (ms-SA: entra, no tengas tu vivienda. (R. Marn) (ct)
Jess Garca Villasenn: Niveiro, Val do Dubra, C) Aont el sol no tocar, no vajes casa a
13722. O vio doce agradabre pro pouco plantar. (R. Marn)
saludabre. (ms4: J.P.) 13735. Onde vas, tolo? Onde van todos. (mc:
4324 M.V.)
13723. O vio a sangre dos vellos. (ms /
ms4: M.V. / ms21,30r: Berms) Var.: -Onde vas Clemente? -Onde vai a
Var.: O vio dlle forza vellio. (ms15,18) gente. (ms4: M.V.) / A onde vas, tolo? A
13724. O vio fai do homio menio.
4325
(mc: onde van todos. (mc: Santiago)
Santiago) 13736. Os que estn tolos, non tan en Conxo
13725. O vio fai do vello menio. (ms-SA: todos. (mc: Santiago)
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Var.: Como: Non son todos os que estn...
Estrada, PO) 13737. Os tolos costa caro crialos pero
4326
13726. O vio fai do vello minio. (mc: despois divirten a xente. 4329 (mc: Lugo)
Muros / ms-SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de
Compostela, C)
13738. Os tolos i-os nenos din as verdades.
(mc: Sarria)
Var.: Os tolos din as verdades. (Sarria)
(es) Los locos y los nios dicen las
verdades. (R. Marn) / Los locos y los
4320
V. O que ten ansia non durme. refranes dicen las verdades. (Id.)
13739. Os tontos barren pra dentro i-os
4321
ms21,10r: monte, o cordo moo.
4322
ms11,48: y-o borracho / ms-LU: U tolo, dice u que,
nu papo.
loucos pra fra. (mc: Bucios)
4323
No mc aparece a segunda variante do casteln como
variante do portugus.
4324
V. O vio fai do vello mocio en Medicina. Higiene.
4325 4327
V. O vio a sangre dos vellos en Edades ms-LU: xarapin, morto ou vivo.
4328
(Ancianidad). / mc: minio. ms: dorme / doce dorm'o borracho.
4326 4329
ms-SA: de vello. ms: dispois.
13740. Ou fame ou sono ou ruindade do (pt) Por pouca sade mais vale nenhuma.
4330 (Chaves) (es) Para poca salud, las cuatro
dono. (mc: Sarria)
(es) Hombre o sueo o ruindad de dueo. velas y el ataud. (R. Marn) / Para poca
(Sbarbi) salud, ninguna. (Castillo) / Para poca
Vase O que abre moito a boca... salud, ms vale morirse. (Id.) / Para poca
13741. Ou todo ou nada: pra pouca sal, salud, tabardillo. (Id.) / Para poca salud,
viruelas negras. (Castillo) (ct) Per a tan
ningunha. (mc: Bucios)
pca salut, val ms morirse. (Alberola)
(es) Para poca salud, ninguna. (Castillo) /
Vase Ou todo ou nada... Cuando el
O todo, o nada. (R. Marn)
beneficio es casi nulo, es preferible no
13742. Ou todo ou nada. (ms-SA: Francisco Canosa obtenerlo.
Quintns)
13755. Pra saber sufrir primeiro hai que
13743. Pa verdades, rapaces e locos. (ms-SA:
Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C) parir. (mc: Vivero)
13744. Pan de trigo e vio tinto fan de vello 13756. Pra vivir, xantar, mais non hastra
mocio. 4331 (mc / ms4: F.V.S.) estoupar. (mc: Bucios)
Var.: Pan e vio fan do vello mocio. (es) Come para vivir, y no vivas para
13745. Pao do coxo, pao do demo. (ms21,14v: comer. (R. Marn)
Berms) 13757. Pr amor e pr morte non hai cousa
13746. Para vivir descuidado non vendas forte. (mc: Sarria)
vio fiado. (mc: J.P.) (pt) Para o amor e para a morte, no h
Var.: Para dormir descoidado non vendas coisa forte. (Chaves) (es) Para el amor y
vio fiado. para la muerte, no hay cosa ni casa fuerte.
13747. Pau de cego, pau de demo.
4332
(mc: (Correas)
A.S.A. / ms3: C.A. / ms21,05v: Berms / ms-LU: Que pueda evitar ninguna de las dos cosas.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 13758. Prometer e non dar fai s tolos
Lugo) alegrar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(es) Palo de ciego, hombre al suelo. (R. do norte da provincia de Lugo)
Marn) / Palo de ciego, coz de muleto, beso 13759. Prometer e non dar, os tolos fai
de tonto y revs de bellaco, dolos al diablo. alegrar. (mc: A.N.)
(Id.) (pt) Prometer no dar, mas os nscios
13748. Pau de coxo, pau de tolo. (ms15,41: contentar. (Chaves) (es) Prometer no es
Mellid) dar, mas por necios contentar. (Correas)
13749. Pau de coxo, pau do demo. (ms-LU: 13760. Que blancos, que negros, o caso
seminarista annimo: Lugo, Lugo, LU)
4333 telos. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
13750. Pequenos e tolos din as verdades.
(mc: Tuiriz, Monforte)
Se refiere a un calvo.
(es) Los nios y los locos dicen las 13761. Quen come a sal. (mc: Bucios)
verdades. (Bergua) 13762. Quen con auga se cura, pouco dura.
4334
13751. Polo da ven os virollos e, pola noite, (mc: M.V.)
nin cen ollos. (mc: Sarria) Var.: Como: O que con auga se cura...
13752. Por comer tortilla cenando, toda a (pt) Quem debaixo d'gua se cura, pouco
dura. (Chaves)
noite soando. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.)
13763. Quen con plvora s'adivirte, no corpo
13753. Pr'onde vai o louco? Pr'onde foi o
o sinte. (mc: M.V.)
outro. (mc: Bucios)
Vase O que con plvora...
Var.: -Pr'onde vas, louco? -Pr'onde vai o
outro. (Bucios) / Pr'onde vai o louco? 13764. Quen chora, seu mal aumenta; quen
Pr'onde vai o outro. (A.S.A.) non logra o que desea, seu corazn
13754. Pra pouca sade, ningunha. (mc: Pidre- arreventa. 4335 (mc: Bucios)
F.V.S.) (pt) Quem chora seus males piora.
(Chaves) / Quem canta seus males espanta,
quem chora mais os aumenta. (Chaves) (es)
4330
mc: ruind.
4331
ms e ms4: fan do vello.
4332
ms-LU: do demo. / Dentro de Miscelnea no
4334
mecanoescrito orixinal. ms4: con augas.
4333 4335
ms: dicen. ms: quen logra.
Quien mucho llora, su mal empeora. (R. (es) Quien quiera vivir sano, coma poco y
Marn) cene temprano. (Castillo)
13765. Quen de loucura enfermou, tarde ou 13778. Quen se entrega bebida, pouco
4341
nunca sanou. (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos) estima sa vida. (mc: J.P.)
(pt) Quem de loucura adoece, tarde ou (es) Quien se entrega a la bebida, en poco
nunca guarece. (Chaves) (es) Quien de estima su vida. (Castillo)
locura enferm, tarde o nunca san - o se 13779. Quen se pousa na pedra, no cu leva a
cur. (Castillo) mancela. (mc: Carballedo / ms21,07v: Berms)
13766. Quen destas oi non xordo. (mc: R. 13780. Quen ten ansia non dorme. (ms18,01r)
Caruncho, Diario de Avisos) 4342
13781. Quen ten penas non dorme. (mc:
13767. Quen dunha libra, cen anos dura. (ms- Bucios)
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
13782. Rico o que ten sal. (mc: Bucios)
13768. Quen dunha sal, cen anos dura. (mc: (es) Con salud lo hay todo, sin salud no hay
Pidre-F.V.S.)
nada. (Sbarbi)
Var.: Quen sal dunha, cen anos dura.
(M.L.) 13783. Roupa que moito se lava e corpo que
13769. Quen o meu herdeiro? o meu moito se cura, pouco dura. (mc: Bucios)
4336 (es) Ropa que mucho se lava y cuerpo que
curandeiro. (mc: J.A.P.)
mucho se cura, poco dura. (R. Marn)
Var.: Quen o meu herdeiro? o
Como Paxel que moito se lava...
mancieiro. (ms)
13784. Sarna con dor de moas, ortigas pola
13770. Quen leva os meus dentes? A auga
4337 centura. (mc / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de
fra i-as patacas quentes. (mc: Bucios)
Avisos de La Corua)
13771. Quen mis mira menos ve. (mc: M.V. / 13785. Sade pr enfermo a alegre cara do
ms21,28r: Berms) 4343
(es) Quien ms mira, menos ve. (Correas) mdico. (mc: Villanueva, Laln)
Muchas veces es contraproducente la (es) Salud es para el enfermo, la alegre
excesiva perspicacia. cara del mdico. (Castillo)
13772. Quen nas cousas moito apura, non ten 13786. Se algn de louco ten cura, pouco
a vida segura. (mc: Bucios) dura. (mc)
(es) El que se apura se muere. (Sbarbi) 13787. Se algn de loucura ten cura, pouco
13773. Quen non atende consello, non chega lle dura. (mc: Tuiriz, Monforte)
a vello. (mc / ms4: F.V.S.) (pt) Quem de loucura enferma, tarde sara.
(pt) Quem no ouve conselho, no chega a (Chaves) / Quem de loucura adoece, tarde
velho. (Chaves) (es) Quien no oye consejo, ou nunca guarece. (Id.) / Mal que no tem
no llega a viejo. (Sbarbi) Ha de orse el cura a velhice e a loucura. (Id.)
parecer de personas prudentes y sensatas. 13788. Se comes man, non morres hoxe.
(Id.) (ms-SA: Carballo)
13774. Quen pareu, que arrole, e se non, 13789. Se che doi a barriga, come bola triga.
4338 (ms21,17r: Berms)
pasar sin home. (mc: M.V. / ms-SA:
Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
13790. Se che doi a cabeza, come bola tesa.
4344
Ames, C) (ms21,17r: Berms)
13775. Quen pariu, qu'arrole; quen non 13791. Se che doi a cabeza, dlle contra a
4345
pariu, non pode. (ms-LU: seminarista annimo: artesa. (ms21,17r: Berms)
Guntn, LU)
13776. Quen queira chegar a vello, conserve
o aceite no pelexo. 4339 (mc, ms e ms4: J.P.)
4340
O orixinal di: Quen queira vivir sano, coma pouco
ce prano. / mc: temprano. Jacinto del Prado recolle o
13777. Quen queira vivir sano, coma pouco e refrn coa forma prano, que Vzquez Saco corrixe no mc.
cee temprano. 4340 (mc: J.P.) Neste caso o erro parece ser do orixinal de J.P.
4341
mc: a sua vida. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
forma pouco estima sua vida.
4342
mc: dorma.
4336 4343
ms: heredeiro. ms: Salude.
4337 4344
ms: y as patacas. O orixinal di: Se che doi a cabeza come bola tesa (ou
4338
mc: arrola. dalle contra a artesa).
4339 4345
mc: conserve aceite. O refrn rexistrado por Jacinto O orixinal di: Se che doi a cabeza come bola tesa (ou
del Prado coincide co de ms e ms4. dalle contra a artesa).
13792. Se che pica o culebrn, colleranche o 13805. Se te morde o alacrn, busca cregos e
4351
legn. (ms-SA: Flix Rodrguez Vieites) busca pan que ma te enterrarn.
13793. Se queres andar carreira, bebe auga (ms-LU: seminarista annimo: Taboada, LU)
da rateira. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13- 13806. Se te morde un alacrn, busca vida e
11-1951)) busca pan que ma te enterrarn. (ms-
13794. Se queres enfermar, lvate a cabeza e LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
vaite deitar. 4346 (mc: C.G.)
(pt) Se queres depressa enfermar, lava a 13807. Se te morde un alacrn, busca vio e
4352
cabea e vai-te deitar. (Chaves) (es) Si busca pan que man te enterrarn.
quieres enfermar, lvate la cabeza y vete a (ms21,12r: Berms / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
echar. (Castillo) / ms: Correas.
A las mordeduras de estos animales tienen
No tiene fundamento, segn Castillo.
los aldeanos un miedo horroroso que se
13795. Se queres o teu home sao, dlle traduce en estos dos refranes populares.
4347
avelao. (mc: M.V.) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(es) Si quieres tener a tu marido sano, dale da provincia de Lugo)
avellano. (Castillo) 13808. Se te morde unha dornicela, busca
13796. Se queres ter a muller boa, dlle vio e busca vela que ma irs pr
cerboa. (ms-SA: R. Celso Rodrguez Rodrguez) terra. 4353 (ms21,12r: Berms)
13797. Se queres ter o home san, dlle 13809. Se te morde unha dunicela, prepara a
abeln. (ms-SA: R. Celso Rodrguez Rodrguez) camisa pr terra. (ms-LU: seminarista annimo:
13798. Se queres ter sade todo o ano, anda San Martio de Mato, Taboada, LU)
ben calzado. (mc / ms4: F.V.S.) 13810. Se te morde unha gunicela, prepara a
4354
13799. Se queres vivir moito tempo, faite de camisa pr terra. (ms-SA: seminarista
mozo vello. 4348 (mc: M.V. / ms21,30r: Berms) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) Se quiseres viver so, faz-te velho 13811. Se te pica o escurpin, colle a pala e o
temporo. (Chaves) / Se quiseres viver so, lign. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A
faz-te velho antes do tempo. (Chaves) (es) Laracha, C)
Si quieres vivir sano, hazte viejo temprano. 13812. Se te roi un alacrn, busca vio e
(Castillo) busca pan qu's vintecatro horas os
13800. Se ques a ta muller boa, dlle cregos t'enterrarn. (ms-LU: Jess Redondo
cerboa. 4349 (ms4, ms e mc: M.V.) C.: Outeiro de Rei, LU)
13801. Se ques andar carreira, bebe auga 13813. Segn te precuras, as duras. (mc: J.T.)
d'herba rateira. 4350 (ms21,24v: Berms) (es) Como te curas, duras. (Castillo)
13802. Se te mord'o alacrn, busca vio, Vase Como te percuras...
busca pan, que ma t'enterrarn. (ms- 13814. Sea rico, sea probe, cando lle d a
LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) morte, morre. 4355 (mc: A.N.)
4356
13803. Se te morde a donicela, busc'a camisa 13815. Seor Escrpalo morreu de fame.
pr terra. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista annimo:
Carballedo, LU) algn lugar de Galicia)
13804. Se te morde a donicela, busca vio e 13816. Sers vello cancarn: tera-la sarna i-o
busca vela que ma che darn terra. sarampn. 4357 (mc: F.L.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 13817. Si a loucura fose dolorosa, en cada
provincia de Lugo) casa haba berros. 4358 (mc: Tuiriz, Monforte)
A las mordeduras de estos animales tienen
los aldeanos un miedo horroroso que se 4351
O orixinal di: Se te morde o alacrn busca cregos e
traduce en estos dos refranes populares. buscan pan, que ma te enterrarn.
4352
ms-LU: t'enterrarn.
4353
O orixinal di: Se te morde un'ha dornicela busca vio
4346
ms e ms4: si, vaite a deitar. e busca vela que ma irs pra terra.
4347 4354
ms4: Se qus , dall'avelao. O orixinal di: Se te morde un'a gunicela prepara a
4348
ms4: mozo de vello. camisa pra terra.
4349 4355
ms4: ceboa / mc: Si queres; mc e ms: cebola; ms: ques Indica Morales no ms. / ms4: lle d o norte.
4356
a tua muller ms-SA: escrpulo.
4350 4357
A herba rateira un tipo de herba que se pode O orixinal di: Sers vello cancarn; terl-a sarna i-o
empregar como planta medicinal. sarampn. / ms: y-o.
(es) Si la locura fuese dolorosa, en cada (es) Si te pica la salamanquesa, toma la
casa daran voces. (Castillo) / Si la locura pala y vete a la iglesia. (Castillo) (ct)
fuere con dolor, en cada casa habra Picada de salamandra, toc de campana.
clamor. (Id.) / Si la locura fuera dolores, en (Ricart)
cada casa daran voces. (Correas) 13829. Si che pica a delunciela, busca pan e
13818. Si a vello queres chegar, btate un busca cera que ma che darn terra.
neto a tragar. (ms-SA: seminarista annimo: (ms)
algn lugar da provincia da Corua) 13830. Si che pica a denocia, vai
13819. Si comes man, non morres hoxe. preparando a caixia. (ms-SA: seminarista
(mc: Santiago / ms-SA: Carballo) annimo: algn lugar da provincia da Corua)
13820. Si con malvas te curas, mal vas. (mc: 13831. Si che pica un abelln, sete anos de
Tuiriz, Monforte) perdn. (ms: Santiago)
(es) Si te curas con malvas, mal vas.
13832. Si che pica un abilln, busca cruz e
(Castillo) 4362
Juega, como el castellano con malvas y mal pendn. (mc: Santiago)
vas. 13833. Si che pica un alacrn, as campanas
13821. Si che doe a barriga, dlle cunha tocarn. (mc: Santiago)
ortiga. 4359
(mc: Sarria) Var.: Si te morde un alacrn, campana che
Var.: Si che doe a barriga, raa cunha ortiga. tocarn. (Pramo)
(Velle) (es) Si te pica el alacrn, no comers
mucho pan; si la vbora no vivirs media
13822. Si che doe a cabeza, dlle contra unha
hora, si el escorpin, coge la pala y el
artesa. (mc: Velle) azadn; y si te muerde la paniquesa cerca
13823. Si che doi a barrigha, rasca contra ests ya de la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si
unha vigha. (ms-SA: Jess Ferro Ruibal: Rebn, te pica el alacrn, campanitas a doblar. (R.
Moraa, PO) Marn) / Si te muerde el alacrn, traigan la
13824. Si che doi as muelas, rascas con pala y el azadn. (Correas) / Si te pica el
ortighas. (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba, alacrn, que te cante el sacristn. (R.
Silleda, PO) Marn / Castillo) / Si te pica el alacrn,
13825. Si che morde un alacrn, busca vio e llama a cura y sacristn. (Castillo)
4363
busca pan que ma te enterrarn. (ms- 13834. Si che pica un alacrn, coce pan.
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (mc: Santiago)
13826. Si che morde un alacrn, vai vio e (es) Si te pica el alacrn, no comers
mais pan, que te enterrarn man. mucho pan; si la vbora no vivirs media
(mc: Santiago) hora, si el escorpin, coge la pala y el
(es) Si te pica el alacrn, no comers azadn; y si te muerde la paniquesa cerca
mucho pan; si la vbora no vivirs media ests ya de la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si
hora, si el escorpin, coge la pala y el te pica el alacrn, campanitas a doblar. (R.
azadn; y si te muerde la paniquesa cerca Marn) / Si te muerde el alacrn, traigan la
ests ya de la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si pala y el azadn. (Correas) / Si te pica el
te pica el alacrn, campanitas a doblar. (R. alacrn, que te cante el sacristn. (R.
Marn) / Si te muerde el alacrn, traigan la Marn / Castillo) / Si te pica el alacrn,
pala y el azadn. (Correas) / Si te pica el llama a cura y sacristn. (Castillo)
alacrn, que te cante el sacristn. (R. 13835. Si che pica un alacrn, o enterro pra
4364
Marn / Castillo) / Si te pica el alacrn, man. (mc: Santiago)
llama a cura y sacristn. (Castillo) (es) Si te pica el alacrn, no comers
13827. Si che morde unha gonicela, busca mucho pan; si la vbora no vivirs media
4360
camisa pr terra. (ms-LU: seminarista hora, si el escorpin, coge la pala y el
annimo: algn lugar de Galicia) azadn; y si te muerde la paniquesa cerca
13828. Si che morde unha pinta, namais che ests ya de la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si
4361 te pica el alacrn, campanitas a doblar. (R.
queda un da de vida. (mc: Santiago)

4358 4361
ms: fora dolorosa. ms: namais che queda unha vida.
4359 4362
ms e ms4: raa-a. ms: pica o abillon.
4360 4363
O orixinal di: Si che morde un'a gonicela busca ms: pica o alacran.
4364
camisa pra terra. ms: Se che pica.
Marn) / Si te muerde el alacrn, traigan la atribuye a la picadura de los animales que
pala y el azadn. (Correas) / Si te pica el se citan.
alacrn, que te cante el sacristn. (R. 13844. Si queres andar de perna lixeira,
Marn / Castillo) / Si te pica el alacrn, 4368
toma auga da herba rateira. (mc / ms4:
llama a cura y sacristn. (Castillo) F.V.S.)
13836. Si che pica un alacrn, podes chamar 13845. Si queres chegar a vello, garda aceite
o cura e o sacristn. (ms-SA: Lus Vzquez no pelello. (mc: F.L.)
Veiga) (es) Si quieres llegar a viejo, guarda aceite
13837. Si che pica un alacrn, podes ir en el pellejo. (Sbarbi)
buscar o cura, que p adro vas man. 13846. Si queres chegar a vello, sube a costa
4365
(ms: Santiago) como vello. 4369 (mc: A.S.A. / ms18,01r)
13838. Si che pica un alacrn, vai buscando (es) Si quieres llegar como joven, anda
sancristn. (mc: Santiago / Emilio Segade como viejo. (Castillo)
Vidones) 13847. Si queres que o teu menio creza, ca
(es) Si te pica el alacrn, no comers auga do cu lvalle a cabeza. (mc: Corme)
mucho pan; si la vbora no vivirs media 13848. Si queres tolear, lava a cabeza e vaite
hora, si el escorpin, coge la pala y el
deitar. (mc: Parga-F.V.S.)
azadn; y si te muerde la paniquesa cerca
(es) Si quieres enfermar, lvate la cabeza y
ests ya de la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si
vete a echar. (Castillo)
te pica el alacrn, campanitas a doblar. (R.
Sin fundamento como el ya anotado: Se
Marn) / Si te muerde el alacrn, traigan la
queres enfermar...
pala y el azadn. (Correas) / Si te pica el
alacrn, que te cante el sacristn. (R. 13849. Si queres ver cmo o teu corpo,
Marn / Castillo) / Si te pica el alacrn, mira o do porco. (mc e ms: Santiago)
llama a cura y sacristn. (Castillo) 13850. Si queres ver o teu corpo, abre un
13839. Si che pica unha abella, sete anos de porco. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
pena. (ms: Santiago) Pantn, LU)
13840. Si che pica unha denucilla, vai 13851. Si queres ver o teu home sao, dlle
buscando curillas. (ms-SA: Emilio Segade avelao. (mc: M.V.)
Vidones) Var.: Como: Se queres ter a teu home sao...
13841. Si che pica uno, avisa o cura e o 13852. Si queres vivir sano, faite vello
sacristn. (ms-SA: Celestino Lpez Lpez: Brai, temprano. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
San Vicenzo de Curtis, Vilasantar, C) PO)
13842. Si che [pica] unha colebra, hai 13853. Si souperan o mrito da ruda,
remedio para ela. 4366 (ms-SA: Perfecto Espars collerana hasta pola la. 4370 (ms-LU:
Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C) seminarista annimo: Pobra do Brolln, LU)
13843. Si o alacrn vise e a vbora ouvise, 13854. Si te morde a donia, prepara a
non houbera xente que vivise. (mc: J.T.) sabania. (mc: J.T.)
(pt) Se o alicrano visse e a bicha ouvisse, Var.: Si te morde unha deloucia, busca
no havia ningum que no mundo existisse. confesar axina. (R. Caruncho, Diario de
(Chaves) / Se o escorpio visse e a vbora Avisos) / Si te morde unha donicela, busca
ouvisse, no havia homem que ao campo camisa pr terra. (Bucios) / Si te pica a
sasse. (Chaves) (es) Si el alacrn viera, y donicela, chama o cura i-encende a vela. (ms:
la vbora oyera, no haba hombre que al Carballedo / ms4: F.V.S) 4371 V.S / Si te morde
campo saliera. 4367 (R. Marn) / Si la vbora unha donicela, busca pan e busca vela que
viera y el alacrn oyera, no habra criatura man estars sobre a terra. (Tuiriz / ms4:
que al campo saliera. (Id.) FVS)
Vana creencia del vulgo, tanto en lo que se Donia es uno de los muchos nombres que
refiere a la falta de los sentidos a que alude se dan a la comadreja en Galicia. Los
el refrn, como a la extrema gravedad que Diccionarios registran: donicela, donocia y

4368
ms4: da perna.
4365 4369
Contn a indicacin Miscelnea no ms. ms18,01r: rube a costa.
4366 4370
O orixinal di: Si che unha colebra hay remedio para Refrn que fai referencia s bos efectos teraputicos
ela. da ruda.
4367 4371
ms: Si el escorpin ms: y-e.
denosia. A su mordedura se atribuye una Diario de Avisos) / Si te morde un alacrn,
excepcional gravedad, sin fundamento busca vio e pan que man te enterrarn.
alguno. El refrn alude a la sbana para (ms-SA: Jos Duro Quintela: Burres,
amortajar a la vctima. Deloucia, como Arza, C) / Si te morde un alacrn, garda
donosia, no figura en los Vocabularios vio e garda pan que ma te enterrarn.
gallegos. (mc: Goys, Pontevedra) / Si te morde un
13855. Si te morde a rela, podes buscar a alacrn, campana che tocarn. (mc:
Sabela. (mc e ms: La Gudia) Pramo-F.V.S.) / Si te roe o alacrn, busca
Segn Carr Alvarellos, rela es la polilla u cera e mais o pan. (mc: R. Marn) / Si te
oruga que destruye la madera. En La morde un alacrn, busca vio e pan que
Gudia dan este nombre a un insecto man te enterrarn. (ms-SA: Manuel
amarillo, que vive entre las hierbas de los Casal Garca: Santiago de Compostela, C)
prados. Segn los naturales, pica a los (es) Si te pica el alacrn no comers mucho
perros y les inocula la rabia. Se considera al pan; si la vbora no vivirs media hora, si
insecto muy peligroso, sin fundamento el escorpin, coge la pala y el azadn; y si
cientfico alguno. (mc) / Pica a los perros y te muerde la paniquesa, cerca ests ya de
les inocula la hidrofobia. Se le considera la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si te pica el
muy ponzoosa, de ah el refrn. (ms) alacrn; campanitas a doblar. (R. Marn) /
13856. Si te morde a salamanca, busca o Si te muerde el alacrn, traigan la manta y
el cabezal. (Id.) / Si te pica el alacrn que
rodo ca palanca; , busca o cura i-o
te cante el sacristn. (R. Marn / Castillo) /
sancristn; si te morde a donicela, busca Si te pica el alacrn, llama a cura y
camisa pr terra. (ms: Seixo do Bolo) sacristn. (Castillo)
13857. Si te morde a vbora ou o viborn, Lo del vino y lo del pan, alude a la comida que suelen dar
busca a aixada i-o aixadn. 4372 (ms11,25: a los sacerdotes y familiares que de lejos acuden al
Gudia / mc) entierro.
(es) Si te pica el alacrn no comers mucho 13860. Si te morde un alacrn, deixa vio e
4373
pan; si la vbora no vivirs media hora, si deixa pan que ma te enterrarn.
el escorpin, coge la pala y el azadn; y si (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
te muerde la paniquesa, cerca ests ya de provincia de Lugo)
la fuesa. (Aragn-R. Marn) / Si la vbora te 13861. Si te morde un bacorelo, busca a cera
pica, no hay remedio en la botica. pr enterro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
Para hacer la sepultura. Hay multitud de lugar do norte da provincia de Lugo)
paremias gallegas que atribuyen los mismos 13862. Si te morde un bacorelo, busca cera
4374
mortferos efectos a la picadura de otros pr enterro. (mc: Quiroga / ms-LU:
animales. / ms: Es la vbora o bicho de seminarista annimo: algn lugar da provincia de
coller. En Pentes se le da el nombre de Lugo)
viborn y se le considera sumamente 13863. Si te morde un lavac, busca tablas
venenoso. Donia de paredes. Es la pr teu ata. 4375 (mc / ms4: F.V.S.)
comadreja. Vence a la culebra y a la vbora; 13864. Si te morde unha donicela, busca pan,
se le cree muy ponzoosa. Los nios que busca codela, que man estars sobre a
tienen miedo le dicen: Garrida bonita,
terra. 4376 (mc: Santiago / ms-SA: Manuel Casal
garrida bonita. Los que no la temen, dicen Garca: Santiago de Compostela, C)
Ama do cura! Cazola queimada.
13865. Si te morde unha donicela, busca vio
13858. Si te morde a salamandra, busca o
e busca vela que ma che darn terra.
rodo i-a palanca. (ms8,21v: Orense) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
13859. Si te morde o alacrn, busca vio e provincia de Lugo)
busca pan, sacerdote e sacristn, que 13866. Si te morde unha culebra, remedio
ma te enterrarn. (mc: Orense, Chao de ters pra ela. (mc: Santiago)
Amoeiro)
Var.: Si te morde o alacrn colle lea e
coce pan que ma te enterrarn. (mc:
Bucios / mc e ms: J.T.) / Si te morde un 4373
O orixinal di: Si te morde un alacrn, deixa vio e
alacrn, busca cregos, coce pan. (mc: R.C. dexa pan, que maa te enterrarn.
4374
ms-LU: vacurelo, po enterro.
4375
mc: teblas.
4372 4376
ms: y-o aixadn. ms: sobre da terra.
13867. Si te pica o culebrn, ters que ir ma te enterrarn; si te roe a donicela, pon a
boticn. (mc: Santiago) sbana i-a vela. (mc: A.N.)
13868. Si te pica un alacrn, busca cura e (es) Si te pica el alacrn no comers mucho
pan; si la vbora no vivirs media hora, si
sacristn. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
el escorpin, coge la pala y el azadn; y si
te muerde la paniquesa, cerca ests ya de
13869. Si te pica un alacrn, chama o cura e
4377 la fuesa. (R. Marn: Aragn) / Si te pica el
o sancristn. (ms-SA: J. M. Barral Snchez /
alacrn; campanitas a doblar. (R. Marn) /
ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela,
C)
Si te muerde el alacrn, traigan la manta y
el cabezal. (Id.) / Si te pica el alacrn que
13870. Si te roe a sacabeira, chama o cura
te cante el sacristn. (R. Marn / Castillo) /
cabeceira. (mc: J.T.) Si te pica el alacrn, llama a cura y
(es) Si te pica la salamanquesa, toma la sacristn. (Castillo)
pala y vete a la iglesia. (Castillo) (ct) Adeloucia, variante de deloucia que
Picada de salamandra, toc de campana. tampoco se ha recogido en nuestros
(Ricart) Diccionarios.
Alude a la salamandra.
13874. Sin pan e carne non hai bon sangue.
13871. Si te roe o alacrn, busca vio e busca pan (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
que ma te enterrarn; si te roe a donicela, pon (es) Sin pan ni carne, no se sustenta buena
a sbana i-a vela. (mc: A.N.) sangre. (Castillo)
(es) Si te pica el alacrn no comers mucho
13875. Sobre brevas, auga non bebas. (mc: J.P.)
pan; si la vbora no vivirs media hora, si
(es) Sobre brevas, agua no bebas. (Castillo)
el escorpin, coge la pala y el azadn; y si
/ Sobre brevas no bebas (agua). (Correas) /
te muerde la paniquesa, cerca ests ya de
Sobre brevas, vino bebas. (Id.)
la fuesa. (R. Marn: Aragn) / Si te pica el
alacrn; campanitas a doblar. (R. Marn) / 13876. Sopas de leite e bon vio penme
Si te muerde el alacrn, traigan la manta y novio. (mc: Lugo)
el cabezal. (Id.) / Si te pica el alacrn que 13877. Sopas de pan e vio fan do vello
te cante el sacristn. (R. Marn / Castillo) / mocio. (mc: Pramo)
Si te pica el alacrn, llama a cura y Var.: Queixo, leite, ovos, vio fan do vello
sacristn. (Castillo) mocio. (J.P.)
13872. Si te roi a adesa, encende a vela e pon 13878. Tendo sal e comendo ben, o
a mesa. (mc: A.N.) traballar non mata a ningun. (mc: M.V.)
(es) Si te pica el alacrn no comers mucho Var.: Tendo sal e comendo ben, o traballo
pan; si la vbora, no vivirsmedia hora; si non mata a ningun. (J.T.)
4379
el escorpin, coge la pala y el azacn; y si 13879. Todos temos un leiro en Toledo.
te muerde la paniquesa, cerca est ya de la (mc: Viana, Chantada-F.V.S. / ms14,17)
fuesa. (R. Marn: Aragn) / Si te pica la Toledo, derivado popular de tolo, y el
salamanquesa, toma la pala y vete a la refrn equivale al cast.: De msico, poeta y
iglesia. (Castillo) (ct) Picada de loco, todos tenemos un poco.
salamandra, toc de campana. (Ricart) 13880. Tres horas dorme o que santo e
Hay amplias correspondencias en el 4380
catro o que non tanto. (mc: Santiago)
refranero castellano, de las que 13881. Un cego non pode levar a outro pola
entresacamos las ms afines.
man. (mc: Bucios / ms18,65v: Santiago)
13873. Si te roi un alacrn, busca cera e mais (es) Si un ciego gua a otro ciego, ambos
o pan, e si te roi a adeloucia, buscaos dan en el hoyo. (Sbarbi) / Un ciego mal
inda mis axia. 4378 (mc e ms4: M.L. / ms4: gua a otro ciego.
F.V.S.) Conocido proverbio bblico que, adems de
Var.: Si te roe o alacrn, buscars a cera e su sentido directo, se aplica figuradamente
mailo pan, e si te roe a deloucia, buscaralo a quien se deja aconsejar de personas sin
mis axia. (ms5,136: Mondoedo, Mayan) / prudencia.
Si te roe o alacrn, busca vio e busca pan que 13882. Un cura condenarse i-un ciruxano
4381
morrer, das cousas malas de creer.
4377
ms-SA (Manuel C.): che pica, sacristn.
4378 4379
ms4(F.V.S.): busca cera e moito pan, buscos inda; ms14,17: Todos timos.
4380
ms4: e mail-o pan, busc'os. ms: o qu' santo.
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn (pt) Valentes e vinho bom, duram pouco.
lugar da provincia de Lugo) (Chaves) (ct) Hme valent y bota de v,
13883. Un ovo sin sal, das veces fai mal. () pronte donen f. (Alberola)
13884. Un ovo sin sal, sete anos fai mal. (ms: 13901. Vio con mel sabe mal pero fai ben.
Sta. Eugenia de Asma) (mc: Vida Gallega)
13885. Un tolo malo facelo, pro despois fai 13902. Vio de cuba grande e caldo de pote
rir a xente. (mc: Meiln) pequeno. (mc: Aguada, Carballedo / ms4: F.V.S.)
13886. Un tolo nunca deixou a casa en paz. Tienen el mejor sabor.
(mc: Sarria) 13903. Vio de probe e pan de rico. (mc: Viana,
13887. Unha xordeira ben adeministrada val Chantada-F.V.S. / ms14,17)
mis que unha criada. 4382 (mc: Carballedo) 13904. Vio de ricos e pan de pobres. (ms-LU:
13888. Unha xordeira ben administrada vale Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
mis que unha boa criada. (ms-LU: 13905. Vio do ano n'o bebas, anque sea
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) sobre as frebas. 4388 (mc: J.P.)
13889. Val mis bon mdico que bon crdito. 13906. Vio vello pra beber, mdicos vellos
(mc: Tuiriz, Monforte) pra curar e amigos vellos pra tratar. (mc:
13890. Vale mis algo podrido que non todo S.P.P.-Ultreya)
comido. (ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU) (pt) Vinho, aceite e amigo, o mais antigo.
13891. Vale mis un bon mdico que un bon (Chaves) (es) Vino, amigo, tocino y aceite,
crdito. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar los ms viejos prefiero. (R. Marn)
de Galicia) 13907. Vio blanco e muller, o primeiro que
13892. Vale mis podrido que mal comido. vier. (mc: M.V.)
(ms8,05r: Silvarrey) 13908. Viruelas e sarampelo, tres veces
13893. Vale moito unha xordeira ben pelo. (mc: J.T.)
administrada. 4383 (mc: Tuiriz, Monforte) (pt) Bexigas e serampelo, trs vezes vem ao
13894. Vello que hincha e mozo que mirra, plo. (Chaves)
pouca vida. (mc: M.V.) 13909. Vou tomar os baos que, si non me
4384 sanan, lavo. (ms5,121: Trapero)
13895. Vello que hincha, logo revincha.
(mc: M.L.) 13910. Xorobas e manas cranse con
Var.: Vello que hincha, na cova revincha. milagros. (mc: Bucios)
(A.N.) Da a entender lo difcil que es curarlas.
13896. Vn a morte e non sabe de qu sorte.
4385
(mc: A.S.A. / ms10,043r: D.E.)
(es) No hay ms que una muerte; pero hay Causas y efectos
muchas muertes. (Sbarbi) / Muerte cierta,
13911. O que non nace, non morre. (mc e ms4:
hora incierta. (R. Marn)
J.T. / ms4: F.V.S.)
13897. Ves o porco, ves o teu corpo. (ms5,029) Var.: O que non nace, non morre, y-o que non
13898. Villao farto, p durmente. (mc: A.S.A.) anda, non tropeza. (Bucios-F.V.S.)
Var.: Barriga quente, p dormente. (J.P.) 4386 (es) Quien no anda no tropieza. (R. Marn)
(pt) Barriga farta p dormente. (Chaves) / (ct) El que no va no entropea. (Alberola)
Barriga quente p dormente. (Chaves) (es)
Barriga caliente, pie durmiente. (Correas) MDICOS. V. tamn Medicina. Higiene, Oficios.
13899. Vills farto, p durmente. (ms21,08r: 13912. De mdico, poeta e louco, todos temos
Berms)
13900. Vio bon e home valente pouco
un pouco. (ms10,038v: D.E.)
4387 13913. Mdico inocente mata moita xente.
duran. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.)
(ms10,038v: D.E.)
13914. Nin mdico mozo nin barbeiro vello.
4381
ms: y-on, duas cosas; ms-LU: i-on, malas de creer. (ms10,038v: D.E.)
4382
ms: administrada. 13915. O mdico e o abogado non-o traias
enganado. (ms10,038v: D.E.)
4383
mc: adeministrada.
4384
V. A vella que hincha, na cova rincha en Edades
(Ancianidad). / ms4: logo rincha.
4385
En ms10,043r s.v. Muerte.
4386 4387
ms: durmente. Jacinto del Prado recolle o refrn coa ms4: dura.
4388
forma dormente. ms: sobr'as frebas.
13916. mdico pagalo e creelo. (ms10,038v: 13934. Non sei que ten a menta, que nunca
D.E.) mal senta. (ms10,039r: D.E.)
13917. mdico, confesor i- abogado
flalle craro. (ms10,038v: D.E.) MENTIRA. V. tamn Falsedad.
13918. O que o mdico erra, encbreo a 13935. A alpargata i-a mentira, en vez de
terra. (ms10,038v: D.E.) encoller, estira. 4390 (mc: Lulle, Samos)
13919. Se tes mdico amigo, qutalle a pucha 13936. A la i-a mentira sempre estira.
4391

e mndao casa do teu amigo. (ms10,038v: (mc: Lulle)


4392
D.E.) 13937. A mentir logo se adeprende. (mc,
13920. Un mdico cura, dous dudan, e tres ms3 e ms4: M.V. / ms10,040r: D.E.)
4389 4393
morte segura. (ms15,44) 13938. A mentira de algo filla. (mc: M.V.)
(es) La mentira es hija del diablo. (R.
MEDIDA Marn) / ms: Sbarbi / La mentira, del diablo
13921. A derradeira medida sempre foi mala es hija. (mc: Sbarbi / ms: R. Marn)
de encher. (ms10,038v: D.E.) 13939. A mentira e o comprar anda par.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
13922. Coa medida que midas, tamn ti sers
13940. A mentira e o comprar andan par.
medido. (ms10,038v: D.E.) (mc: Tuiriz, Monforte)
13923. Como medires sers medido. 13941. A mentira i-o seor, canto mis
(ms10,038v: D.E.) 4394
grande, mellor. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-
13924. Nas tas contas, medidas acuguladas LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
e, nas alleas, sempre axustadas. 13942. A mentira presto collida.
4395
(mc:
(ms10,038v: D.E.) Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista annimo: algn
13925. Non se pode medir todo por un igual. lugar de Galicia)
(ms10,038v: D.E.) (pt) A mentira sempre vencida. (Chaves)
(es) La mentira anda con muletas, y la
MEJOR verdad sin ellas. (R. Marn)
4396
13926. Millor baixarse que descabezarse. 13943. A mintira anda barata. (ms10,040r:
(ms10,040r: D.E.) D.E.)
13927. Millor crebarse que rebaixarse. 13944. A mintira e a troita queren ser
4397
(ms10,040r: D.E.) gordas. (ms10,040r: D.E.)
13928. Millor non saber que mal saber. 13945. A mintira de cristal e por ela
(ms10,040r: D.E.) 4398
traslcese a verd. (ms10,040r: D.E.)
13929. Millor que digan quen est al que 13946. A mintira logo collida.
4399
(ms10,040r:
quen est ac. (ms10,040r: D.E.) D.E.)
13930. Millor se garda o que con traballo se 13947. A mintira non paga alcabela e mais
gana. (ms10,040r: D.E.) 4400
hai quen ten conta dela. (ms10,040r:
D.E.)
MEMORIA 13948. A mintira non ten ps e non para de
4401
13931. Memorias sin dieiro molestan correr. (ms10,040v: D.E.)
recadeiro, pasaxeiro e viaxeiro. 13949. A mintira non ten ps nin ten cabeza.
4402
(ms10,039r: D.E.) (ms10,040r: D.E.)
13932. O que non ten memoria, ten que ter
ps. (ms10,039r: D.E.) 4390
ms: alparagata y a.
4391
ms: y a.
MENGUANTE. V. tamn Luna.
4392
ms3 e ms4: logo un deprende; ms10: A mintir. En
ms10 s.v. Mentir.
13933. No minguante da la non sementes 4393
ms: d'algo.
cousa algunha. (ms10,040r: D.E.) 4394
ms: y o; ms4: mintira; ms-LU: mintira millor.
4395
ms-SA: cullida.
4396
MENTA 4397
En ms10 s.v. Mentir.
En ms10 s.v. Mentir.
4398
En ms10 s.v. Mentir.
4399
En ms10 s.v. Mentir.
4400
En ms10 s.v. Mentir.
4389 4401
Indica Mdicos. V. Oficios. En ms10 s.v. Mentir.
4403
13950. A mintira nunca ten moita vida. coge un mentiroso que un cojo. (Sbarbi)
(ms10,040v: D.E.) (ct) Ms pronte s'agarra a un mentirs qu'a
13951. A quen est afeito a mentir, non lle un coixo. (Alberola)
dar creto. (ms18,19r) 13965. Mis pronto se pilla a un mentiroso
13952. A quen est afeito a mentir, non lle c'on coxo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
4404 lugar da provincia de Lugo)
des creto. (mc: C.A.)
(pt) Quem mente trs vezes, no 13966. Mis val dicir mentiras que parezan
acreditado uma. (Chaves) (es) A quien una verdades que verdades que parezan
vez miente, no se le ha de dar entera fe otra mintiras. 4409 (ms10,040v: D.E.)
vez. (Correas) 13967. Mentir n' habilid. (ms-LU: seminarista
13953. A rapacio mentireiro non perdne- annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
las azoutas. 4405 (mc: M.V.) 13968. Mentireiro con gracia gusta escoitalo.
4410
13954. Cai mis pronto o mentireiro c coxo. (mc: C.A. A Nosa Terra)
(ms21,04v: Berms) Var.: Mentir con gracia quer sabidencia.
13955. Cai mis pronto un mentiroso c'on (C.A.-A Nosa Terra)
coxo. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de (es) Mentiras hay que dan gusto. (R. Marn)
4411
Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) 13969. Mete mintira e sacars verd.
13956. Caise mis axia un mentiroso c'on (ms10,040v: D.E.)
coxo. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, 13970. Minte canto quer e esbardalla canto
LU) pode. 4412 (ms10,040r: D.E.)
4413
13957. Cazadores, xastres e zapateiros son os 13971. Mintir con gracia quere sabencia.
mis mintireiros. 4406 (ms10,040v: D.E.) (ms10,040r: D.E.)
13958. De largas terras, barallas gordas. (mc: 13972. Mintir non deshonra, mais cousa
Bucios) de mala persoa. 4414 (ms10,040r: D.E.)
Var.: De longas terras, barallas gordas. (ms4: 13973. Mintireiro con labia quer certa
C.A. A Nosa Terra) gracia. 4415 (ms10,040v: D.E.)
(pt) De longas vias, longas mentiras. 13974. Mintireiro de gracia quer moita labia.
(Chaves) (es) De lejanas regiones, mentiras 4416
(ms10,040v: D.E.)
a montones. (Correas) (ct) De trres
apartaes, mentires a pataes. (Alberola) 13975. Na boca do mentiroso o certo faise
13959. Di mintira e sacars verd.
4407 dudoso. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
(ms10,040v: D.E.) Var.: De boca do mentiroso, o certo faise
13960. En terra allea, o que moito se confesa, dudoso. (Bucios)
(es) Es pena del mentiroso que, cuando
mis penitencia leva. 4408 (ms4 e mc: C.A.)
dice la verdad no se le cree. (Sbarbi) / El
13961. Faille caso a Mateo que minte como mentiroso, no es creido cuando dice la
eu. (ms-SA: Manuel Rodrguez Gamallo: Tomonde, verdad. (Id.) (ct) Del mentirs, ning creu
Cerdedo, PO) les veritats. (Alberola)
13962. Hasta a primeira, por non mentir, 13976. No mintir n'hai regra. (mc: Bucios)
que palabra de cumplir. (ms: Sta. Eugenia 13977. Non minte, non sabe o que sinte.
4417
de Asma) (ms10,040r: D.E.)
13963. Mis corre un coxo que un 13978. O mentir n' habilid.
4418
(mc: M.V. /
mentireiro. (ms18,54r: Vida Gallega) ms21,26r: Berms)
13964. Mis corre un coxo que un mentiroso. Var.: O mentir non habilid senn deci-la
(mc: R. Caruncho) verd. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
(pt) Mais depressa se apanha um mentiroso
que um coxo. (Chaves) (es) Ms presto se
4409
En ms10 s.v. Mentir.
4410
ms4: Mintireiro.
4402 4411
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4403 4412
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4404 4413
ms4: est, dar creto. En ms10 s.v. Mentir.
4405 4414
O orixinal di: A rapacio mentireiro, non perdonel-as En ms10 s.v. Mentir.
4415
azoutas. / mc: mintireiro. En ms10 s.v. Mentir.
4406 4416
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4407 4417
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4408 4418
mc: muito se confesa. ms21,26r: non .
13979. O mintir e o compadrar, andan par. 13997. O que vende e mente, a bolsa llo
4419
(ms10,040r: D.E.) sente. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
13980. O mintir non ten alcabala, por eso o Carballedo, LU)
usan tantos noramala. 4420 (ms10,040r: D.E.) 13998. O vello mente ben na sa terra; o
13981. O mintir pide memoria.
4421
(ms10,040r: mozo na allea mente que rabea. (mc)
D.E.) (pt) Velho na sua terra e o moo na alheia,
13982. mintireiro, cando di a verd, sempre mentem de uma maneira. (Chaves)
ninguin creto lle d. 4422 (ms10,040v: D.E.) (es) El viejo en su tierra y el mozo en la
ajena, mienten de una manera. (R. Marn)
13983. O que compra e mente, a faltriqueira
13999. Onde un ha d'ir, non ha de mentir.
llo sente. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 4427
de Galicia) (mc: M.V. / ms21,26r: Berms / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
13984. O que compra e minte, a bolsa llo / Amador Darriba Mguez)
4423
sinte. (ms21,07v: Berms / ms-LU: seminarista 14000. Os cachelos i-as mentiras, en quente.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (ms5,045: Cebrero)
13985. O que compra e minte, na sa bolsa o 14001. Por mintir e andar en coiro non
sinte. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) azoutan. 4428 (ms10,040r: D.E.)
13986. O que compra e minte, o bolsillo llo 14002. Porque lles digo mintiras ben me
sinte. (ms8,12v: O. de Rey) queren as vicias. 4429 (ms10,040v: D.E.)
13987. O que dixo que nunc'a nadia pediu, 14003. Pregntalle a Mateu se minte coma
mintiu. (ms15,16) eu. (ms21,15r: Berms)
13988. O que merca e minte, a bulsa llo sinte. 14004. Primeiro cai o mintireiro que o
(mc: M.L.)
(pt) Quem compra e mente, na bolsa o coxiliqueiro. 4430 (ms10,040v: D.E.)
sente. (Chaves) (es) Quien merca e miente, 14005. Primeiro cae un mintireiro que un
su bolsa lo siente. (R. Marn) coxo. 4431 (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
13989. O que minte e come pescado, ten que Maria de Ribela, A Estrada, PO / Amador Darriba
Mguez)
ter moito cuidado. (ms8,57r: Breijo)
14006. Primeiro cai un mentiroso que un
13990. O que o seu mal pon a outro, anda 4432
coxo. (mc: Sarria)
non sabe pouco. (ms21,16r: Berms) Var.: Cae primeiro o mentiroso que o coxo.
13991. O que paga e minte, a carteira llo (V.R. y A.R.) 4433
sinte. 4424 (ms-SA: Jos Campos Lourido: Santo (pt) A mentira no tem ps. (Chaves) (es)
Ourente de Entns, Outes, C) Antes toman al mentiroso que al cojo; o
13992. O que perde algo e di que non-o sinte, antes cogen al mentiroso. (Correas) (ct)
minte. (ms15,15) Ms pronte s'agarra a un mentirs qu'a un
13993. O que quere saber, mentiras nel. (mc: coixo. (Alberola)
Carballedo / ms4: F.V.S.) Vase Mis corre un coxo que un
(es) A quien quiera saber, mentiras en l. mentiroso.
(R. Marn) / A quien quiera saber, poquito 14007. Primeiro se colle un mentireiro c'un
y al revs. (Id.) coxo. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn,
13994. O que se vai confesar e mentiu, ralle Porto do Son, C)
mellor non ir. (ms8,46r: O. de Rey) 14008. Quen de lonxe vn, mente como quer.
4434
13995. O que sempre minte, nunca engana. (mc: Carballino / ms4: F.V.S. / ms-LU:
4425 seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms10,040r: D.E.)
Lugo)
13996. O que seu mal achaca a outro, din
4426
que non sabe pouco. (mc: J.P.)
4427
ms: n'ha; mc: On de; ms-LU e ms21,26r: Ond'un n'ha
4419
En ms10 s.v. Mentir. de mentir / A. Darriba Mguez: ha de ir.
4420 4428
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4421 4429
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4422 4430
En ms10 s.v. Mentir. En ms10 s.v. Mentir.
4423 4431
ms-LU: mente sente. A. Darriba Mguez: mentireiro.
4424 4432
O orixinal di: O que paga e minte a cartira llo sinte. ms: cojo; ms3: cai.
4425 4433
En ms10 s.v. Mentir. ms4: Cai.
4426 4434
ms4: o seu mal. ms-LU: lexos.
Porque es difcil comprobar sus 14029. Mercar tres sardias e vender cinco
afirmaciones. fritidas. (ms10,039r: D.E.)
14009. Quen de lexos vn, mente como quer. 14030. Mercar, pagando; e vender, non
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
fiando. (ms10,039r: D.E.)
14010. Quen di o que sinte, non minte. (mc: 14031. Moitos van mercado e cada un co
Bucios) seu coidado. (ms10,039r: D.E.)
4435 14032. Non merques de quen mercou, merca
14011. Quen me minte non me engana.
(ms10,040r: D.E.) de quen herdou, que non sabe o que
4436
14012. Quen minte logo se arrepinte. custou. (ms10,039r: D.E.)
(ms10,040r: D.E.) 14033. Non merques conecido nin fiado
14013. Quen non sabe mintir, non sabe vivir. que sairs trompicado. (ms10,039r: D.E.)
4437
(ms10,040r: D.E.)
14034. Non se debe mercar o que non se
14014. Quen paga e mente, a bolsa llo sente. poida pagar. (ms10,039r: D.E.)
(ms-SA: seminarista annimo: Narla, Friol, LU)
14035. O coiro i-o queixo mercalo a peso.
14015. Si comenzo non dices qun eres, non
4438 (ms10,039r: D.E.)
che creern todo canto dixeres. (mc:
14036. O que merca e fa, non mercar leiras
Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia) nin vias. (ms10,039r: D.E.)
14016. Unha mentira ben composta moito 14037. Quen anda de mercado en mercado,
val e pouco costa. (mc: Corme) un atoparaio bo e outro malo. (ms10,039r:
D.E.)
14017. Unha mentira ben composta vale
14038. Quen merca por xunto, mantense de
moito e pouco costa. (ms8,21r: Silvarrey)
14018. Unha mentira ben posta muito vale e
balde se ten boa chave. (ms10,039r: D.E.)
pouco costa. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
14019. Unha mintira de outra tira.
4439 MERDA
(ms10,040v: D.E.) 14039. A merda non ten orella. (ms10,039v: D.E.)
14020. Unha mintira descobre outra axia. 14040. A merda pra que non cheire, deixala
4440
(ms10,040v: D.E.) estar queda. (ms10,039r: D.E.)
14021. Estadsticas? en terra allea, que o 14041. A merda, btalle terra pra que non
que millor se confesa maior penitencia feda. (ms10,039r: D.E.)
leva. (mc: M.V.) 14042. A moita merda fede. (ms10,039r: D.E.)
14043. Algo ten a merda cando esterca a
MERCADO. V. tamn Comercio. terra. (ms10,039r: D.E.)
14022. A bo mercador, bo vendedor. 14044. Cando moita a merda, moito cheira.
(ms10,039r: D.E.) (ms10,039r: D.E.)
14023. Antes quero mercar que rogar. 14045. Gbate, merda, que ro te levan.
(ms10,039r: D.E.) (ms10,039v: D.E.)
14024. Ben entende aquel que merca e vende. 14046. Mis vale ser media merda que
(ms10,039r: D.E.) merda e media. (ms10,039v: D.E.)
14025. En mercar e vender non hai amigos. 14047. Val mis ser media merda que merda
(ms10,039r: D.E.) enteira. (ms10,039v: D.E.)
14026. Merca casa feita e terra onde nace a
herba. (ms10,039r: D.E.) MESA. V. tamn Comida.
14027. Merca por arrobas e vende, se podes, 14048. A mesa e a muller, ben forradas, se
por onzas. (ms10,039r: D.E.) pode ser. (ms10,039v: D.E.)
14028. Merca que vendas se queres ganar. 14049. En mesa chea, a andorga chea.
(ms10,039r: D.E.) (ms10,039v: D.E.)
14050. Mis quero mesa farta que
manteleira branca. (ms10,039v: D.E.)
4435
En ms10 s.v. Mentir.
4436
En ms10 s.v. Mentir.
4437
En ms10 s.v. Mentir.
14051. Mesa de cataln, moita vianda e
4438
ms-SA: a o comezo, cho creran. pouco pan. (ms10,039v: D.E.)
4439
En ms10 s.v. Mentir.
4440
En ms10 s.v. Mentir.
14052. Mesa posta, mesa erguida, que o 14070. Carghado de ferro, carghado de
4441
moito comer fai doer a barriga. medo. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
(ms10,039v: D.E.) PO)
14053. Nin mesa sin pan nin soldados sin 14071. mola andando, que si ti levas medo,
capitn. (ms10,039v: D.E.) eu vou tembrando. (mc: A.C. A Nosa Terra)
14054. Non hai que sentarse mesa posta sin (es) Vamos andando, que si usted lleva
saber o que costa. (ms10,039v: D.E.) miedo, yo voy temblando. (Sbarbi)
14055. Quen ve a mesa posta non sabe o que 14072. Ms val o medo que me tes que o pan
costa. (ms10,039v: D.E.) que me comes. (ms10,038v: D.E.)
14073. Medo cobrado, doo dobrado.
(ms10,038v: D.E.)
MESN
14074. Medo de mexar no adro e vai cagar
14056. Cando fores mesn que a mesoneira
altar. (ms: G.P.)
sea ta parenta e o mesoneiro non.
(ms10,039v: D.E.) 14075. Medo non teo e vou tembrando. (mc:
A.C. A Nosa Terra)
14057. Dios me dea mesn que sea da
14076. Medo ten o que moito reza. (ms10,038v:
mesoneira e do mesoneiro non. (ms10,039v: D.E.)
D.E.)
14077. Non teo medo hastra que mo poen.
14058. Lveme Dios mesn onde mande o (mc: Tuiriz, Monforte)
mesoneiro e a mesoneira non. (ms10,039v: 14078. O medo grande de corpo. (ms10,038v:
D.E.) D.E.)
14059. Ningun sera mesoneiro se non fose 14079. O medo libre; cada un ten o que
polo dieiro. (ms10,039v: D.E.) quere. 4442 (mc: Santiago)
14060. Non te pares no mesn se non tes 14080. O medo libre; teno quen quere e o
precisin. (ms10,039v: D.E.) que quere. (ms-SA: Manuel Fernndez Ferro)
14081. O medo libre. (ms6,01v)
METER 14082. O medo pardo. (mc: A.N.)
14061. Ninguin se meta no que non deba. 14083. O medo parvo. (ms10,039r: D.E.)
(ms10,039v: D.E.)
14084. O medo garda a via a Pedro. (ms-LU:
14062. Ninguin se meta no que non sabe. seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(ms10,039v: D.E.)
14085. O medo garda a via e non quen a
14063. Ninguin se meta onde non debe. 4443
(ms10,039v: D.E.) vendima. (mc: M.V. / ms21,26r: Berms)
14064. Ninguin se meta onde non-o chamen. (pt) O medo que guarda a vinha, que no
(ms10,039v: D.E.) o co. (Chaves) / Mais guarda a vinha o
14065. Onde outro mete o bico, podes meter medo que o vinhaleiro. (Id.) (es) El miedo
guarda el viedo. (R. Marn)
ti o fucio. (ms10,039v: D.E.)
14086. O medo garda a via, i-o farelo, a
14066. Se metes a man no teu seo, non dirs
faria. (mc: Tuiriz, Monforte)
do malfado alleo. (ms10,039v: D.E.)
14087. O medo garda a via, i-o zorro, a
galia. (mc / ms4: F.V.S.)
MEZQUINO
14088. O medo garda a via, i-os paxaros, a
14067. Mrrese de sede o mesquio e est no 4444
nabia. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
medio do ro. (ms10,039v: D.E.)
14089. O medo garda a via, o fol a faria i-
14068. Na casa do mesquio, cando hai pra
o zorro a galia. 4445 (ms21,12r: Berms)
pan non hai pra vio. (ms10,039v: D.E.)
14090. O medo garda a via. (ms-LU: seminarista
annimo: Becerre, LU / ms-LU: seminarista annimo:
MIEDO
14069. A quen medo lle teen, o seu lle dan.
(ms10,038v: D.E.)
4441
O orixinal di: Carjado de ferro, carjado de medo.
4442
ms: ten'o que quere.
4443
ms21,26r: vendimia.
4444
ms4: paxros.
4445
O orixinal di: O medo garda a via, o fol a faria, y'o
zorro a galia.
algn lugar do norte da provincia de Lugo / ms-LU: 14109. Por medo nunca convn desfacerse do
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 4450
que un ten. (mc: J.P.)
14091. O medo garda o sebo. (mc: Bucios / ms4:
Antas-F.V.S.)
14110. Quen ameaza e non d, medo ha.
(ms10,039r: D.E.)
El miedo a enfermedades, peligros, etc. nos
hace guardarnos a nosotros mismos. 14111. Quen camia seguro vai mis presto.
(mc: Bucios)
14092. O medo garda o vio. (ms-SA: Manuel
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
14112. Quen di que nunca tivo medo, non
PO) espabilou unha vela cos dedos. (ms10,039r:
14093. O medo i-a sospeita do pracer son D.E.)
enemigos. (ms10,039r: D.E.) 14113. Quen non ten esforzo, fuxe mis que
14094. O medo non bo. (mc: Bucios) un corzo. 4451 (mc: A.S.A. / ms21,09v: Berms)
14095. O pouco espanta i-o moito 14114. Quen non ten rabo de palla, non ten
amedranta. 4446
(mc: Tuiriz, Monforte) medo lume. (mc: M.V.)
(es) Lo poco espanta, y lo mucho amansa. 14115. Quen ten cu, ten medo. (mc: A.S.A.)
(Correas) (pt) Quem tem c, tem medo. (Chaves) (es)
14096. O que cela, recea. (ms4: F.V.S.) Quien tiene culo, tiene susto. (R. Marn)
14097. O que de medo se morre, con p... o 14116. Quen ve o raposo, enrouquece; quen
4452
enterran. (mc) ve o lobo, enmudece. (mc / ms4: F.V.S.)
Creencia muy popular.
14098. O que mal vive, o medo o persigue.
4447 14117. Se ten medo o galn, bota fra o can.
(mc: A.N. / ms10,039r: D.E.)
(ms10,039r: D.E.)
(es) Quien mal vive, por donde peca se le
14118. Sempre salu o medo dun canto
castigue. (R. Marn)
escuro. (mc: Fonsagrada)
14099. O que non s'astreve, nunca vio bebe.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 14119. Tal peligro m'acobarda, anque sea
provincia de Lugo) unh'albarda. (ms: Santiago)
14100. O que non se atreveu, nunca en boa 14120. Ten medo s vivos pero non s
4448
cama durmeu. (mc: A.N.) mortos. (ms5,057: Silvarrey)
(es) Quien no se aventura, nunca medra. 14121. Unha cousa ter medo i-outra chegar
(R. Marn) / Quien no se aventur, de a telo. 4453
(mc: Bucios)
laceria no sali. (Id.)
14101. O que non se atreve, nunca bon vio MIEL. V. tamn Abejas.
bebe. 4449 (mc: Pidre-F.V.S.) 14122. A todos lles gusta o mel e a min
14102. O que ten cu ten medo. (ms-SA: Jos M.
tamn. (ms10,039r: D.E.)
Gulas Rivas: Forcarei, PO / ms-SA: Perfecto Lens
Fraga: San Vicente de Rial, Val do Dubra, C) 14123. O que ten moito mel, cmeo con pan,
14103. O que ten medo merca can. (ms10,039r: comeo sin el ou cmeo como quer.
D.E.) (ms10,039r: D.E.)
14104. O que ten medo s paxaros, nunca 14124. Quen anda con mel chpase os dedos.
(ms10,039r: D.E.)
sementa. (ms9,13r: Carballino)
14125. Quen con mel trata, ben sabe o que
14105. O que ten medo, nunca lle faltan
sustos. (ms: Silvarrey) doce. (ms10,039r: D.E.)
14106. O que ten vista de aumento, sempre
ten medo. (ms-SA: Carballo) MIGAJA
14126. As migallas do fardel s veces saben
14107. O que ten, ten medo. (ms-SA: Francisco
Canosa Quintns) ben. (ms10,040r: D.E.)
14108. Onde non hai medo non hai vergonza. 14127. As migallas do queixn moitas veces
(ms10,039r: D.E.) boas son. (ms10,040r: D.E.)

MO, TUYO. V. tamn Propiedad.


4446
V. O pouco agrada e o moito enfada en Poco. / ms: e
4450
o moito. ms: d'o qu'un ten.
4447 4451
En ms10 s.v. Miedo. ms21,09v: que corzo.
4448 4452
ms: s'atreveu. mc: enronquece.
4449 4453
ms: O que non atreve; ms4: O que se non atreve. ms: y outra.
14128. O meu, meu; e o teu, de entrambos. delante de nosotros nuestras buenas obras
(ms10,039v: D.E.) sin que las encomendemos a nuestros
14129. O meu, meu; e o teu, tamn meu. herederos para que las hagan por nosotros,
(ms10,039v: D.E.) porque se harn o no se harn bien.
14149. A confesin de tambor, ausolucin de
MIRAR pito. (mc: M.V.)
14130. Do mirar nace o cobizar. (ms10,040v: (es) A confesin de pito, absolucin de
D.E.) tambor. (R. Marn e Ricart). / A confesin
14131. Mira a onde vas e, como vexas, fai. de castaeta, absolucin de caavereta.
(ms10,040v: D.E.) (Sbarbi) / A confesin de caja, absolucin
14132. Mira adiante e non quedars detrs. de tambor. (Ricart) (ct) A confessi de
(ms10,040v: D.E.) tabals, absoluci de cornetes. (Ricart)
14133. Mira pra adiante e non cairs. Segn el tono con que nos tratan as
(ms10,040v: D.E.) contestamos nosotros.
14134. Mirade o que facedes entre sebes e 14150. conta do chao calquera burro ten
paredes. (ms10,040v: D.E.) mao: a silva no muro, i-o muro no chao;
14135. Non mires don senn a quen o dou. como duro, de todo ten mao. 4454 (mc:
(ms10,040v: D.E.) Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
14136. Quen adiante non mira, pra atrs se provincia de Lugo)
4455
volve. (ms10,040v: D.E.) 14151. conta do chao calquera d mao.
(mc: A.N.)
14137. Sempre miran pra quen ten que o
14152. costa do difunto facer o enterro.
mirar sempre foi ben. (ms10,040v: D.E.) 4456
(mc: J.P.)
14153. A cousa mala, nin viva nin pintada.
MISA. V. tamn Religiosos y morales. (ms4: J.P.)
14138. A misa do galo, unha vez ano. 14154. A cousa mui alabada, nin perdida nin
(ms10,040v: D.E.)
ganada. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro
14139. A misa i-o pensamento son de pouco de Coucieiro: Muxa, C)
alimento. (ms10,040v: D.E.) 14155. A cua nova bota a vella fra. (ms15,44:
14140. Por ir misa entrei na taberna e Sta. Eulalia de Bveda)
quedeime nela. (ms10,040v: D.E.) 14156. A fror da maravilla, ctaa morta,
14141. Tocan misa: Dios nos perdone si ctaa viva. (ms10,048r: D.E.)
4457
non podemos ouvila. (ms10,040v: D.E.) 14157. A lata boa, pero millor o ferro.
14142. Val mis ouvir unha misa en vida que (mc / ms4: F.V.S.)
moitas dispois de morto. (ms10,040v: D.E.) 14158. A mala herba crece axia. (ms10,048r:
D.E.)
MISCELNEA 14159. A mala herba logo crece. (ms10,048r:
D.E.)
14143. A cara garda o cu. (mc: C.A.)
14160. A min tanto me d o carneiro como a
14144. A Castilla e a Len, novo mundo dou
la. (mc: Paramo-F.V.S.)
Coln. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 14161. A ningn porco lle cheira a sa
14145. A catedral sobre un nabo est. (ms4:
F.V.S.)
m[erda]. (mc: Layosa)
(es) A ninguno le hiede su mierda, sino la
14146. A cebada no lodo i trigo en todo i-o
ajena. (R. Marn)
pan no polvo. (ms: Sober) 14162. A picada de mosca peza de lenzo.
4458
14147. A cebada no lodo i trigo en todo i-o (ms10,091r: D.E.)
pan no polvo. (ms: Sober)
14148. A cera que vai diante a que alumea. 4454
O orixinal di: A conta do chao calquera burro ten
(mc: M.L.) mao; a silva no muro, y-o muro no chao, como e duro de
(pt) Candeia que vai adiante, alumia duas todo ten mao. / ms: y o chao, como duro; ms-LU: chau,
vezes. (Chaves) (es) La cera que va delante mau.
es la que alumbra. (Sbarbi) 4455
ms3 e ms4: A costa do.
Equivale segn Sbarbi a: el que da primero 4456
O orixinal di: A costa d'o difunto facer enterro. / mc:
da dos veces. Lo dice tambin R. Marn costa do facel-o enterro. Jacinto del Prado rexistra o
pero con distinta explicacin: Que vayan refrn coas formas d'o e facer o enterro.
4457
ms4: pero millor e o ferro.
4463
14163. A polera nos rastroxos debe andar 14180. Ai louco: outra pata che naceu.
entre manoxos. (ms4: J.P.) (ms8,70v: Meda)
14164. A pouca barba, vergonza pouca.
4459 14181. Ai, Marica!, canto mis me rao,
(mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / ms18,18r) mis me pica. (mc: R. Caruncho, Diario de
Var.: A pouca barba, pouca vergonza. (F.V.S.) Avisos)
4464
(pt) A pouca barba, pouca vergonha. 14182. Alba con alba i-o sol na cama. (mc:
(Chaves) (es) A poca barba, poca Villamarn, Orense)
vergenza. (Correas) 14183. Amaa e compn andan xuntos. (mc /
14165. A primeira na borralleira i-a segunda ms10,049v: Lugo)
na cadeira. 4460 (ms4e mc: A.S.A.) 14184. Amaa e compn, das cousas son.
(ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
14166. A quen se quere matar, non lle fai
14185. Anade de paso, fungueirazo. (ms: C.A.)
falta madrugar. (ms21,10r: Berms)
(es) Al ave que va de paso, caazo. (Sbarbi)
14167. A saia branca, ribete negro. (mc: Tuiriz,
Monforte)
14186. Andars como andabas, quedars
14168. A todo hai quen gane. (mc: Sarria) como estabas. (mc: M.L.)
4465
14169. A verd coxa, pero chega. (mc: Tuiriz) 14187. Anda, rabo, d por teu amo. (ms4 e
mc: S.P.P.-Ultreya)
(pt) A verdade manca mas chega sempre
a tempo. (Chaves) / A verdade tem asas. 14188. Anda, rabo, tras teu amo. (ms5,137: A.N.)
4466
(Id.) (es) La verdad no tiene pies, y anda. 14189. Ano novo, vida alegre. (ms-SA:
(R. Marn) Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
14170. A verd unha. (mc: Pontevedra) 14190. Ano novo, vida nova. (ms6,01v: C.A.)
(es) La verdad no es mas que una (Sbarbi) (es) Ao nuevo, vida nueva. (R. Marn) (ct)
(ct) La veritat per davant de tot. (Alberola) Any nou, vida nova.
14171. A verd fura as paredes. (mc: A.N.) 14191. Anque son chosca, ben vexo a mosca.
(mc: C.A.)
14172. A verd non ten mis que un camio. Var.: Anque son chosca, ben vento a mosca.
(mc: Bucios)
(mc: C.A.)
(es) La verdad no tiene mas que un camino,
(es) Aunque soy tosca, bien veo la mosca.
o no es mas que una. (Sbarbi)
(Correas)
14173. A verd por encima de todo. (mc) 4467
14192. Anque son grasas, non son nosas.
(pt) A verdade e o aceite andam sempre ao (mc: A.S.A.)
de cima. (Chaves) / A verdade e o azeite
14193. Anque son saco, teo baraza. (mc: M.V.)
andam tona d'gua. (Id.) (es) La verdad
como el ollo, nada en somo. (Correas) / La 14194. Antes de chover teo eu xa a
verdad siempre anda en somo. (Id.) (ct) La chaqueta mollada. (mc: J.T.)
veritat per davant de tot. (Alberola) / La 14195. Antes de pingar, asar. (mc: Bucios)
veritat sempre ser com l'li. (Id.) 14196. Antes que te chamen chama. (mc: C.A.)
14174. A verd sempre trunfa. (mc: Piagos) 14197. Ao bon entendedor non se lle mire o
14175. A xente non dorme sempre. (mc: dente. (mc: G.P.)
Bucios) 14198. Aos teus semellantes failles o ben que
4461
14176. Abaixo tdolos santos axudan. (ms- podas; ocasis de facer mal, afrraas
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
todas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
14177. Abri-los ollos e apretar os xionllos. Galicia)
4462
(mc: M.L.) 14199. Aos teus semellantes failles o ben que
14178. Adiante, que atrs veen. (mc: Tuiriz, poidas, as ocasis de facer mal, gardas
Monforte)
todas. (mc: Tuiriz)
14179. Afrcate e morrers santo. (mc: P.
Sobreira. Dicc. Ac.)
14200. Aparceselle o demo a quen non sabe
pintar. 4468 (mc: Bucios)

4458 4463
Sen tema no orixinal. O orixinal di: Ay louco: outra pata che naceu.
4459 4464
ms4 e ms18,18r: vergoa. ms: y-o.
4460 4465
mc: primeira na borraleira mc: da porta en amo.
4461 4466
O orixinal di: A baixo todos los asentos axudan. O orixinal di: Ano novo vida alegre (nova).
4462 4467
O orixinal di: Abril-os ollos e apretar os xionllos. / ms4: grosas.
4468
ms4: apretar os xonllos. ms4: Aparceselle o diablo (F.V.S.)
14201. Aqu estn os nosos sos esperando (es) Azotar y dar en el culo, todo es uno.
polos vosos. (mc / ms15,15 / ms8,54: Otero de (R. Marn)
Rey) 14220. Baixa da barra, honrado; si hei d'ir
Epitafio. eu, vai ti. (mc: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane:
14202. Arco mal armado, ou floxo ou Bucios, Carballedo, LU)
crebado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 14221. Bebeu a auga do xuncal, supolle ben
de Galicia) e fxolle mal. (ms15,15)
14203. Arco sempre armado, ou floxo ou 4471
14222. Ben anda o que anda solo. (mc: Agro
crebado. (ms: Tuiriz) / ms18,68v: Diario de Avisos de R. Caruncho (1888))
(pt) Arco sempre armado, ou frouxo ou 14223. Ben cego o que non ve por un cribo.
quebrado. (Chaves) (es) Arco siempre (mc / ms4: F.V.S.)
armado, o flojo o quebrado. (Correas) (ct) (pt) Bem cego quem muito v por aro de
Arc sempre armat, es trenca ell o la crda. peneira. (Chaves) (es) Muy ciego es aquel
(Alberola) que no ve por tela de cedazo. (Sbarbi) /
14204. Arra, arra, cada un coa sa. (mc: J. Harto soy ciego si por saranda no veo.
Ramn y Fernndez-Oxea - Corme) 14224. Ben vai a cabra coxa como o demo
14205. As basuras recollidas, baixo non-a colla. (ms: Tuiriz)
escombros escondidas. (ms4: J.P.) 14225. Bo que foi Xan; peor se fora seu
14206. As cabrias por san Xuan boa irmn. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca,
madrugada dan. 4469 (mc e ms4: J.P.) Padrn, C)
(es) Las cabrillas por San Juan buena 14226. Botn pr sala e zoca pr lama.
madrugada dan. (R. Marn) (ms15,15)
14207. As contas de Xan son como as fan; i- 14227. Busca quen conte ben, que quen conte
as de Pedro, como as teo. 4470
(mc: M.L.) mal nunca falta. (mc: Santiago)
14208. As cousas con mala intencin non 14228. Cada bogada, un rachn. (ms18,26r)
4472
valen pra Dios nin pr demo. (ms5,023: 14229. Cada bogada, un racheiro. (mc:
Flix Rodrguez Vieites) C.A. A Nosa Terra)
14209. As cuas dan conta das zocas. (mc: A.N. Racheiro por rachn, nica palabra que
2 serie) traen nuestros Diccionarios.
14210. As feitas acrdanse sempre. (ms8,13r) 14230. Cada un do seu fai un pandeiro.
(ms15,52r)
14211. As feitas son as que valen. (mc: C.A. / ms:
Bucios) 14231. Cada un pica a brasa pr sa sardia.
(ms21,32r: Berms)
14212. As gaviotas, canto mis vellas mis
14232. Cada un fillo do seu pai. (ms10,047v:
tolas. (ms18,68v: Diario de Avisos de Ricardo D.E.)
Caruncho (1888))
14233. Cada un fillo dos seus feitos.
14213. As malas mas, prs curas e prs (ms10,047v: D.E.)
cas. (mc: Piugos, Lugo) 14234. Cada un pensa de si o que eu penso de
14214. As mquenas sonche macanas. (ms-LU: ti e ti pensas de min. (ms15,13)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) 14235. Calquera mete o p no ollo doutro e
14215. As paredes ouven (ms15,52) ceg'o p. (mc: Bucios)
14216. As paredes teen ollo (ms15,52r) 14236. Cando a ronda pasa de catro, cada un
14217. Asoprar e sorber non pode ser. (mc: fuma do seu tabaco. (mc: Bucios)
A.N.) 14237. Cando as follas xoban, seal de que
(es) Soplar y sorber, no puede ser. hai vento. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
(Correas) Santiago de Compostela, C)
14218. Auga de lebres nunca ms medres. 14238. Cando din que lobo, raposa xa.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms21,10r: Berms)
provincia de Lugo) 14239. Cando estaba Azaa, haba pan
14219. Azoutar e dar no cu, todo un. (mc: blanco en Espaa; veu Mola e pxose a
C.A.)
cola; agora que chegou Franco, nin
4469
mc e ms4: San Xon; mc: madrugada. Jacinto del
4471
Prado rexistra o refrn coa forma San Xuan. ms18,68v: qu'anda solo.
4470 4472
ms: y as. ms4: un rachn.
negro nin blanco. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: 14258. Colgado do pindirico, o mesmo d
San Vicente de Rial, Val do Dubra, C) 4476
cento que cento e pico. (ms10,092r: D.E.)
14240. Cando hai as pedras, non hai os cas. 14259. Compaa de tres fxoa o demo. (ms:
(mc: Santiago) G.P.)
14241. Cando o moucho mouchea, hai 14260. Conta mata conta. (ms: F.V.S.)
difunto na aldea. (ms-LU: seminarista annimo: (es) La cuenta es cuenta. (Sbarbi)
Guntn, LU) 14261. Contos de orella, mala centella. (mc:
14242. Cando ouvea o can do palleiro, Villalba)
qu'hai morto no rueiro. (ms-SA: Manuel 14262. Contra a forza non hai resistencia.
Gerpe Gerpe: Santa Mara de Montouto, Santa Comba, (ms10,048r: D.E.)
C) 14263. Corredoiras estreitias, moitas
14243. Cando s'acaba a faria, baixan os pedrias. (ms: Santiago)
lobos maria. (ms18,69r: Gella.-Ribadeo) 14264. Cotoluva, va, va, canto mis alta,
14244. Cando sobra, sempre chega. (ms8,63r: mis asuba. 4477 (mc / ms11,25: Gudia /
Silvarrey) ms12,71)
4473
14245. Cando un morre, debera nacer. Cotoluva, variante de cotova, cogujada. El
(ms4: Fonsagrada-F.V.S. / ms11,45: Comarca de refrn imita el canto del ave.
Fonsagrada)
14265. Cronco rapado foi polo ro, caiull'a
14246. Canta auga cai non molla un forno. 4478
(mc / ms4: F.V.S.) pucha e morreu de fro. (ms:
Pontedeume, G.P.)
14247. Canta auga corre non quenta un
14266. Cuando pitos, flautas. (ms11,48: Comarca
forno. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
de Fonsagrada)
provincia de Lugo)
Al cocer necesitas pasar una escoba 14267. Cunha perna sola non se anda. (mc:
Chantada)
mojada, por si est demasiado caliente el
(es) Con un pie solo no se anda. (R. Marn)
pan porque no se les queme.
14268. Da cota o carballo para forrar o tallo.
14248. Canto mis un alto cai, mis golpe
(mc: Santiago)
leva. (ms15,25: Sobrecedo) 14269. Da zreixa cimn, ben che vai pin;
14249. Canto mas un anda, mis ten que do cimn zreixa, tu me dara-la queixa.
andar. 4474 (ms-SA: Manuel Camino Snchez) 4479
(ms3: A.N.V. / ms e ms4: A.N.)
14250. Canto sabes, canto vales. (ms: Santiago) 14270. Dando na cabeza, dse en todo o
14251. Cantos mis raros mates, mis raros corpo. (ms: C.A.)
quedan. (mc: Santiago) 14271. De boa mea, boa tea. (ms: M.L.)
14252. Carballo, salgueiro e maceiras 14272. De bon pau saltou a estela. (ms: F.V.S.)
aseguran as marxes lixeiras. (ms4: J.P.) 14273. De can, cadela; e de cadela, can. (ms4:
14253. Carne de santos cmena os mexancos. A.S.A.)
(mc: Bucios-F.V.S.) 14274. De home a home non vai migalla.
Mexancos son mosquitos. Falta en los Dicc. (ms10,048r: D.E.)
gallegos. 14275. De lexos non se ven os defeutos. (ms4:
14254. Cen anos hai que morreu e cheira de F.V.S.)
seu. (mc: A.C. A Nosa Terra) 14276. De pau de carballo fanse santos. (ms4:
14255. Cero mata cero i-o coitelo mata o F.V.S.)
porco. 4475 (ms: G.P.) 14277. De vaca que vai s berzas e neno que
14256. Co calor hasta o ferro ablanda. (mc: pide contas, Dios nos libre. (ms15,12)
Bucios) 14278. De vento e auga bendita, cada un
14257. Coa albarda posta non se [...] [...]eitos toma-lo que necesita. 4480 (mc e ms4: J.P.)
de car[...]. (ms-LU: seminarista annimo: Pantn,
LU)

4476
Sen tema no orixinal.
4477
ms11,25: Cotuliva.
4473 4478
ms11,45: Cuand'un. O orixinal di: Cronco rapado foi pol-o rio, caiull'a
4474
O orixinal di: Canto mas un anda mais ten que andar. pucha e morreu de frio.
4475 4479
O orixinal di: Cero mata cero y-o coitelo mata o O orixinal di: Da zreixa cimn, ben che vai pin; do
porco. cimn a zreixa, t me daral-a queixa. / ms: creixa.
14279. Dbese sacar das mangas pra poer 14292. Dime qun che pag'as copas e
nas faldras. (mc: Monforte) direiche o que votas. 4482 (mc: J.P.)
14280. Deitarse e non dormir, esperar a quen 14293. Dime qun eres e direiche o que
non chega e sin galardn servir, son fuches. (ms15,12)
cousas desesperadas en que non debes 14294. Dios te libre de un "xa foi". (mc: Otero
ir. 4481 (mc: M.V.) de Rey)
(es) Esperar y no alcanzar, ni venir; estar 14295. Dispois de burro, apaleado. (mc:
en la cama y no reposar ni dormir; servir y Bucios)
no medrar, ni subir; son tres males para 14296. Do cu e do superior, canto mis lexos,
morir. (Correas) millor. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
14281. Deitarse e non dormir, esperar a quen Carballedo, LU)
non chega e sin galardn servir, cousas 14297. Do millor faga o demo un tambor. (mc:
A.I.)
son desesperadas en que non debes car.
(ms21,22v: Berms)
Var.: Do millor, que faga o demo un
tambor. (J.P.)
14282. Deixa andar o can coa roca a ver 4483
14298. Do monte mao, fuste na mao. (mc e
onde a pousa. (mc: G.P.) ms4: A.I. / ms10,041r)
Var.: Deixar andar o can coa roca, qu'il
14299. Donde hai toucios hai tornos. (mc:
dar conta da mazaroca. (A.N.V.) A.N.)
14283. Dixame a roupa, mis vale pardia 14300. Dous narigudos non se poden bicar:
que acabadia. (ms4: Lugo) corren peligro de se estropear. 4484
(mc:
14284. Dixate do afamado e vaite polo Chantada / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
descansado. (mc: Santiago) da provincia de Lugo)
14285. Desde que levas o chasco, todas as (pt) Dois narigudos no se beijam.
cousas che acordan. (ms-SA: Lus Alcntara (Chaves)
Pedreira: Rianxo, C) 14301. Dous Xans e un Pedro fan estar o
14286. Desque se chega lugar, logo se ven burro quedo. (mc: M.V.)
as casas. (mc: M.L.) (es) Dos Juanes y un Pedro hacen un asno
14287. Detrs do gato vai o rato. (mc: Paradela) entero. (Sbarbi).
14288. Digan que aqu fuxeu e que non 14302. Das espias nunca se espian. (mc:
Bucios)
morreu. (ms: C.A. A Nosa Terra / ms6,02v: R. (es) Dos espinas no se pinchan. (R. Marn)
Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
(es) Mas vale decir: aqui huy que aqui 14303. boa a castaa se non costa nada.
(ms15,14)
muri. (Sbarbi)
14304. E disto[sic] o procurar do defensor.
14289. Dgocho Juan para que o entendas (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Pedro. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, 14305. millor ser pano que tixeira. (mc:
Lousame, C) Orense)
14290. Dime con que andas e pondreiche 14306. pior un meigo que sete meigas. (mc)
medias suelas. (mc: Santiago) Creencia supersticiosa que cree ms
Var.: Dime con qun andas e comprareiche maligno a un meigo o brujo que a siete
unhas zocas. (F.V.S.) brujas.
14291. Dime con qun paces e non nde 14307. tan bon pra si que non val nada
naces. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa prs outros. (ms4: Pidre-F.V.S.)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 4485
14308. Eito no cabo, folga rabo. (ms-LU:
seminarista annimo: Guntn, LU)
4486
14309. En alleo sitio, un pau ou outro.
(ms: C.A. A Nosa Terra)

4482
Vzquez Saco corrixe en mc o refrn orixinal de
4480
ms4: cada un toma; mc: tome o que necesita. O refrn Jacinto del Prado rexistrando as formas quen che paga as
que rexistra Jacinto del Prado non coincide exactamente copas e o que botas.
4483
cos que Vzquez Saco lle atribe en mc e ms4. En ms10 s.v. Monte.
4481 4484
mc: cousas deses eradas; ms3: cousas son ms-LU: narizudos.
4485
desesperadas, en que non debes cair; ms4: cousas son O orixinal di: (H)eito no cabo, folga rabo.
4486
desesperadas. ms4: alleo souto.
(pt) Em alheio souto, um pau ou outro. 14327. Eu son o pano e ti as tixeiras; corta
(Chaves) por donde queiras. (ms: J.P.)
14310. En cada terra, seu uso i-en cada roca, 14328. Ferro e pan, pouco na man.
4495
(ms4 e
4487
seu fuso. (ms11,48: Comarca de Fonsagrada) mc : M.L.)
14311. En costado, cu tapado. (mc: Sober) 14329. Fixchela?... Pgaa. (ms10,048r: D.E.)
14312. En este enterro non tes vela; para 14330. Foi buscar o pau devesa pra levar
outro podes tela. (ms-SA: Clemente Crespo con el na cabeza. (mc: Vivero)
Caamao: Santiago de Compostela, C) 14331. Galato pillado, galato papado. (C.r.,
14313. En este mundo redondo o que non C.p.) 4496 (ms21,13v: Berms)
nada vaise fondo. (ms15,16) 14332. Grdate, meu ben, que non te vexa
14314. En fin, tres ferrados, un choupn. (mc: ningun. (mc: Tuiriz, Monforte)
M.L.)
14333. Hai cousas que semellan bolsas, e que,
14315. En monte ermo ten o cu quedo, que
4488 se a miras do revs, bolsa . (mc: C.A A
en poblado non-o ters calado. (mc: Nosa Terra)
Baralla) (es) Hay cosas que colgando parecen
14316. En pagar e salta-lo rigueiro nunca bolsas, y volvindolas al revs, bolsa otra
4489
seas o primeiro. (mc: Bucios / ms-LU: vez. (R. Marn)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 14334. Hai das que non se pode salir sin
Lugo)
paraguas calle. (mc / ms4: F.V.S.)
14317. En paz e xogando, vmola andando.
4490 14335. Hai madeira que non sirve nin pra
(ms15,13 / ms10,085r: D.E.)
santos nin pra demos. (ms9,02v: O. de Rey)
14318. En Castilla o cabalo leva a silla. (ms-
SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 14336. Hai que facer da necesid virt.
(ms10,048r: D.E.)
14319. En cielo picado i-en culo cagado non
14337. Hai que facer e calar. (ms10,048r: D.E.)
hai fundanza. 4491 (ms4: F.V.S.)
14338. Hai que facer que facemos. (ms10,048r:
14320. Encargos sin dieiro olvidans'en
D.E.)
calquer rigueiro. (ms11,47: Comarca de 14339. Hai quen fai da sa capa un saio.
Fonsagrada)
(ms10,048r: D.E.)
14321. Encende o candil que aqu hai 14340. Hai quen fai fume sin lume. (ms10,048r:
espias. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar D.E.)
da provincia da Corua) 14341. Hai quen fai un altar pra desfacer
14322. Era bonito ver, si se poidera escoller. outro. (ms10,048r: D.E.)
4492
(mc: Bucios)
14342. Hai quen fai un burato pra tapar
14323. Este mundo un bandallo: chove nel outro. (ms10,048r: D.E.)
como fora. 4493 (mc: M.V.) 14343. Hastra a noite, da . (mc: Pidre-F.V.S.)
14324. Este mundo un pandeiro e chove nil 14344. Homes hai de homes. (ms10,048r: D.E.)
como fora. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador 14345. Hoxe lus e martes vn; pra de hoxe
de Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) 4497
14325. Esto que veu de moca, a como toca?
en oito das che a sem que vn. (mc)
4494 14346. Hoxe moi triste da, que mis
(mc: M.L.)
espias ten Mara. 4498 (ms: Santiago)
14326. Eu ben conozo os coxos no andar i-os
14347. Hoxe ser non son, pero ser xa fun. (mc:
cegos no mirar. (mc) C.A. A Nosa Terra)
14348. Inda cen cas comen cen pas. (mc: M.V.)
4487
O orixinal di: En cada terra seu uso y'en cada roca
seu fuso.
4488 4495
ms: ten o c.... mc: pau mau.
4489 4496
O orixinal di: En pagar e saltal-o rigueiro, nunca seas O orixinal di Galato pillado, galato papado. (C.r.,
o primeiro. / ms e ms-LU: seal'o primeiro. C.p.). Galato, segn Eladio Rodrguez, a porcin de
4490
ms10: imola. En ms10 s.v. Paz. masa de maz adelgazada o en forma de pequeos bollos
4491
O orixinal di: En cielo picado y en culo cagado non con que se ceban los capones. C.r., C.p., posiblemente
hay fundanza. Cristo roubado, Cristo papado.
4492 4497
ms: se se puidera. ms: d'hoxe en.
4493 4498
ms4: coma fora. O orixinal di: Hoxe e moy triste dia, que mais espias
4494
ms4: ven de moca. ten Maria.
14349. Irse pedra e non a quen a tira 14371. Malla, manelo, que se perde o ferro.
pouca valenta. (ms15,03) (mc: Bucios)
14350. Irse pedra e non a quen a tira ten 14372. Ma triste, da alegre. (mc)
pouca valenta. (ms10,031v: D.E.) 14373. Mas pardas, mas largas. (mc: M.L.)
14351. Iste mundo un engaabobos. (mc: 14374. Maruxia ten bo vio; si o ten, el o
4501
Bucios) dir: o que fore sonar. (mc: A.I. /
14352. Leite fresco, p... no cesto. (ms: Bucios) ms10,142r: D.E.)
4502
14353. Lea torta co lume logo s'endreita. 14375. Matar a araa i-acabouse a tela.
(ms15,03) (ms4: Taboada dos Freires)
14354. Lobos dunha mesma camada non se 14376. Mazarico rocas fixo, cada da catro
traban. (ms4: Altamira, C. Alvarellos) ou cinco. (mc)
14355. Lourenzo leva pola ma zocas de 14377. Medida chea, rebolo encima. (mc:
Orense)
carballo, e tarde, de plomo. 4499 (mc:
Orense / ms: Santiago) 14378. Mellor me ser non crelo e tomalo
14356. La domingueira, nin ela nin a que crelo e deixalo. (mc: Santiago)
compaeira. (ms4: Ribadeo) 14379. Mentramentes teo folla, non se me
14357. Maio maial, si vn como debe, non ten anoxe s' que llo chamo. (mc: A.C.A. A Nosa
Terra)
rival. (ms10,048r: D.E.)
14380. Mentras andamos unhos por ond'os
14358. Maio maiolo, o maio pra min todo.
(ms10,048r: D.E.) outros, ben nos vai. (mc: Bucios)
14359. Maio maiolo, ogall duraras o ano 14381. Mentras tea ramo, non se m'anoxe si
todo. (ms10,048r: D.E.) que llo chamo. (mc: C.A. / ms: M.L.)
14360. Mis dano fai un meigo que sete 14382. Mentras vai e vn, camiada ten.
(ms8,12r: La Caiza)
meigas. (mc: A.C.A. A Nosa Terra)
14383. Mentras vai e vn, non est o camio
14361. Mis val unha asnal que cen de
sin el. (ms8,12v: Silvarrey)
pardal. (ms4: A.I.)
14384. Misa nova, crego vello. (mc: M.V.)
14362. Mis vale so na man que na boca do
14385. Moitas veces quen entra mordendo
can. (mc: Santiago)
sal lambendo. (mc: J.P.)
14363. Mis vale ter que desear. (ms-LU:
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) 14386. Moitos durmindo fan mis que
14364. Mis vale un run conocido c bo por poucos ondo. 4503 (mc: C.A. / ms10,010r: D.E.)
conocer. (ms-SA: Manuel Boado Vzquez: San 14387. Moitos saben derramar pero poucos
Mara dos nxeles, Boimorto, C) saben conservar. (ms10,04r: D.E.)
4504
14365. Mis vale un "por si acaso" que un 14388. Mosca morta, cen porta.
"pensar". (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: (ms21,09r: Berms)
4505
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) 14389. Mosca morta, sete porta. (mc)
14366. Mis vale un "sabido" que un "quen 14390. Muos e fornos, andalos todos. (mc:
sabe". (mc / ms4: F.V.S.) M.L.2)
14367. Mis ve a fame do que a fartura.
4500 14391. Muita labrega, pouca labrega, un da
4506
(ms10,047v: D.E.) me leva. (mc)
14368. Mis ven catros ollos que dous. 14392. Muitas veces quitamos os nosos ollos
(ms15,52r) cas nosas maus. (ms11,50: Comarca de
14369. Mal ole quen sempre ben ole. (mc: Fonsagrada)
Bucios-F.V.S.) 4507
14393. N'alleo souto, un pau ou outro.
Arguye falta de olfato, si se toma en sentido (mc: A.I. / ms15,01: Eugenio Carr Aldao, Literatura
activo; y excesiva presuncin o vanidad Gallega, 2 edicin, 1911 / ms18,73r: A.S.A.)
sospechosa, si se entiende pasivamente.
14370. Mala herba nunca morre. (ms10,048r: 4501
D.E.) ms10: se o tn, i o que fore. / En ms10 s.v. Vino.
4502
O orixinal di: Matar a araa y-acabouse a tela.
4503
ms10: dormindo ouvindo. / En ms10 s.v. Dormir.
4504
Mosca figurado para muller - Muller morta, cen
porta.
4499 4505
ms: Lourenso leva pol-a man socas. V. Muller morta, sete porta en Matrimonio.
4500 4506
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Do. mc: Muita labraga.
(pt) Em alelhio souto, um pau ou outro. 14411. No mes de outono, Xan de Rola anda
(Chaves) (es) En ajeno soto, un palo u otro. ca camisa fra; en san Martio, Xan do
(Correas) Convento mtea dentro. (mc: Bucios / ms4:
14394. N'hai pior xornada que a da pousada. F.V.S.)
(mc: M.L.) 14412. Non come o lobo besta branca. (mc:
(es) El salir de la posada es la mayor M.L.)
jornada. (Sbarbi) 14413. Non che tropeza quen anda a costas
Equivale a el primer paso es el que cuesta.
do seu pelexo. (ms18,54r: Vida Gallega)
14395. N'hai vida que non sea reida. (mc:
M.L.)
14414. Non d tropezo quen anda a costas do
14396. Na carballeira da devesa mentres un seu pelexo. (mc: C.A. A Nosa Terra)
asexa o outro pesca. (ms21,16r: Berms) 14415. Non dura unha misa mis que un
14397. Na casa de Xan Pelexn todos falan e crego. (mc: R. Caruncho)
todos teen razn. 4508 (mc: F.B.B.) 14416. Non o mismo ser ocurrente que
14398. Nacido dun da, xeito para toda a rente cu. (mc: Escairn)
vida. 4509 (mc / ms4: F.V.S.) 14417. Non era nada, nin era vento nin
14399. Nadie anda a deshora que outro non xiada. (mc: Altamira. C. Alvarellos)
ande misma hora. (mc: R. Caruncho) 14418. Non fai fea a persona a cara senn os
14400. Nadie profeta no seu chan. (mc: C.A. A feitos. (mc: Bucios)
Nosa Terra) 14419. Non hai agudo que non se engae nin
Var.: No seu chan non fan caso nin can. pampo que conte ben. (mc: Carballino)
(pt) Ningum profeta na sua terra. 14420. Non hai boca por onde vaia. (mc:
(Chaves) (es) Nadie es profeta en su tierra. Bucios)
(R. Marn) 14421. Non hai como se morrer para que
14401. Nadie na sa terra profeta. (ms-LU: alaben a un. 4514 (ms4: C.A. A Nosa Terra)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 14422. Non hai das sin tres. (mc: Lugo)
14402. Nadie sabe o que lle cmpre. (mc: 14423. Non hai enterro como o de corpo
Bucios)
14403. Naide voa sin alas.
4510
(mc / ms4: F.V.S.)
presente. 4515 (mc: Bucios / ms-LU: Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
(es) Es lo mismo que querer volar sin alas. 4516
14424. Non hai feita sin desfeita. (mc: M.V.
(Sbarbi) / ms10,004v: D.E.)
14404. Neste mundo non esquence ningun. (es) No hay haz sin envs. (R. Marn)
(mc: Carballedo / ms: Carballino)
14425. Non hai gusto mis cumprido que
14405. Neste mundo vesme andar, pero no
rascar cando hai prodo. (mc: Sarria)
outro non me ves pelar. (mc: Lugo) Var.: Non hay gusto mis cumplido que
4511
14406. Nin burra coxa nin bolsa froxa. raar onde hay prudo. (mc e ms: Laln) /
(mc / ms4: F.V.S.) Non hai gusto mis cumplido que rascar
14407. Nin pra lavarse nin pra face-lo caldo onde hai prodo. (ms4: R. de Mio, S.
4512
fai falla auga, porque o vio basta. Victorio-F.V.S.)
(ms15,14) 14426. Non hai home coma Dios nin muller
14408. Nin sempre nin nunca. (mc: Bucios) coma Mara, nin resplandor como sol,
14409. Nin tan negro que brille. (ms: Santiago) nin clarid com'o da. 4517 (ms: Santiago)
14410. Ningun bota as tripas do eido por 14427. Non hai luz como a do da: o da da,
4513
botar un p[eido]. (mc: Bucios / ms-LU:
o sol sol. 4518 (mc: Bucios)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 4519
Lugo) 14428. Non hai macho sin femia. (mc: M.V.)

4507 4514
ms4: N'alleu O orixinal di: Non hay como se morrer para que
4508
V. Na casa de Xan Pelexn todos reen e todos teen alaben a un.
4515
razn en Casa e en Jurdicos y similares. ms e ms-LU: com'o.
4509 4516
ms: pra toda. ms: N'hay; ms3: N'hai. / En ms10 s.v. Destrozo.
4510 4517
ms4: vola. O orixinal di: Non hay home coma Dios, nin muller
4511
ms4: floxa. coma Maria, nin resplandor como sol ni clarid com'o
4512
O orixinal di: Nin pra lavarse nin pra facel'o caldo fai da.
4518
falla auga porque o vio basta. ms: com'a do da.
4513 4519
ms-LU: bot'as tripas peido. ms3: N'hai.
14429. Non hai mis mala tenda que a vaca. 14442. Non sabe o raposo cntos galieiros
(mc) quedan abertos. (ms6,05v: La Corua)
14430. Non hai ponte sin ro nin muo sin 14443. Non sabe un nde a ten (ms15,52v)
rodicio. (mc: R. Caruncho) 14444. Non se pode repicar cando non hai
(es) No hay molino aceero que no tenga su procesin. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
desaguadero. (R. Marn)
14445. Non se pode repicar e andar na
14431. Non hai preito que non s'arregle nin
porcesin. (ms-LU: seminarista annimo: algn
corno que non s'endreite. 4520 (ms15,15) lugar do norte da provincia de Lugo)
14432. Non hai saco que non tea o seu 14446. Non se pode repicar e ir na procesin.
fondo. (mc: Palas de Rey-F.V.S.) (mc)
14433. Non hai tal feitizo como o bon servizo. Var.: Non se pode repinicar y-andar na
4521 procesin. (F.L.)
(ms3, ms4 e mc: A.I.)
(pt) No h maior feitio que o bom (pt) No se pode repicar e ir na procisso.
servio. (Chaves) (Chaves) (es) No se puede estar en la
14434. Non hai un con outro. (mc: Bucios) procesin y repicando. (R. Marn)
Var.: Non hai un por outro. (Id.) / Non hai un 14447. Non se van os anos en balde. (ms10,048r:
sin outro: este mundo unha cadena. (mc: D.E.)
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: 14448. Non se ven as amatas en canto non se
Bucios, Carballedo, LU) quita a albarda. (ms18,02v)
(es) No hay hombre sin hombre. (R. Marn) 14449. Non se ven as amatas hasta quitar as
14435. Non hai un tranquilo. (ms-LU: seminarista albardas. 4523 (mc: M.L.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 14450. Non tan todos os que deben nin son
14436. Non hai lunar com'a Mara nin todos os que estn. (ms-SA: Ramn lvarez
clarid com'a do da. (mc: Bucios) Balia: San Pedro de Coucieiro: Muxa, C)
Var.: Non hai lunar como Mara nin 14451. Non tropeza nunha viga e cae nunha
clarid como a do da. (mc: Bucios / ms- palla. (mc)
LU: seminarista annimo: algn lugar da 14452. Non vai na guapura que vai na
provincia de Lugo)
4522 recompostura. (ms8,35v: O. de Rey)
14437. Non louquea quen non pode. (ms4:
A.S.A. / ms10,033v: D.E.)
14453. Non van todos puleiro. (mc: Bucios)
14438. Non mata a carga senn a sobrecarga. 14454. Non vou misa que non podo; chego
(mc: Tuiriz, Monforte) taberna pouquio a pouco. (mc: Santiago)
(es) No mata al asno la carga, sino la 14455. Non pudo dar na besta e deu na
sobrecarga. (R. Marn) albarda. (mc: M.V.)
Reprueba los abusos, no el uso. 14456. Non seamos tan calvos que se nos
14439. Non mexa na porta da aigresia e faino vexan os sesos. (mc: J.A.P.)
no altar maior. (mc: R. Caruncho) (pt) Nem to calvo que lhe apaream os
Var.: Non cospe na sacrista e caga no altar miolos. (Chaves) (es) Ni tal peludo que le
maior. tape el pelo los ojos, ni tan calvo que se le
(es) No querer escupir a la puerta de la vean los sesos. (R. Marn) / Ni tanto pelo
iglesia, y orinarse en el altar mayor. que no te entre el sombrero, ni tan poco
(Sbarbi) que se te vean los sesos. (Id.)
Contra los que se escandalizan de cosas Reprende toda clase de extremos.
leves y cometen otras mayores. 14457. Noutro tempo nadaba o chumbo;
14440. Non quero levar conmigo ese foro agora non nada a cortiza. 4524
(ms6,03v:
toda a vida. (ms15,15) Portela Pazos, en Ultreya / ms4: S.P.P. Ultreya)
14441. Non sabe o raposo cantas galias 14458. Nunca falta un roto pra un descosido.
4525
dormen fra. (mc: M.V.) (ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, LU /
Var.: Non sabe o raposo das galias que ms10,004v: D.E.)
dormen fra. (ms15,11) 14459. Nunca falta unha disgracia. (ms10,047v:
D.E.)
4520
O orixinal di: Non hay preito que non s'arregle nin
4523
corno que non s'endreite. ms: hastra quital-as.
4521 4524
mc: Non hai feitizo. ms4: nadaba chumbo.
4522 4525
En ms10 s.v. Locos. ms-LU: pr'on descusido. / En ms10 s.v. Descoser.
14460. Nunca faltou un roto pra un 14472. O cura i-o zorro, se perden a ma,
4526 4533
descosido. (mc: Tuiriz, Monforte) prdeno todo. (ms-SA: seminarista annimo:
Var.: Nunca un falta un roto para un algn lugar da provincia de Lugo)
descosido. (V.R. y A.R.) 14473. O da que non se pasa o charco,
(es) Nunca falta un roto para un descosido. gnase o carto. (mc: A.N. 2 serie / ms4: N.V. 2
(Sbarbi) / ms: Correas. serie)
14461. O ano pasado morducheme un sapo 14474. O da que se sabe con quen s'anda,
4527
e este ano correume o hinchazo. (mc: non se perde o da. (ms21,05v: Berms)
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 14475. O fol mollado, masa leva. (ms / ms4:
provincia de Lugo) F.V.S.)
14462. O azucareiro, chovendo, tia un 14476. O fume vai pr seu lugar; burro
mortfero veneno. (ms-SA: Jos M. Gulas quen se deixa estar. 4534
(mc: Bucios / ms-
Rivas: Forcarei, PO) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
14463. O can ouvea cando o corpo cheira a Lugo)
morto. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C) 14477. O ltigo blanco pon as nalgas negras.
14464. O coxo e mais o manco e tamn un (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia)
xorobado van casa do tolleito buscar o
14478. O lume apgase con auga pero a auga
deixado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 4535
da provincia de Lugo) non s'apaga con nada. (ms4: G.S. y A. /
ms10,034r: D.E.)
14465. O coxo i-o manco e mais o corcovado
14479. O lume pior cs ladrs: estos
foron buscar o tulleito pra casar co
sempre deixan algo, o outro non deixa
derreado. 4528 (mc e ms: Bucios / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de nada. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
Lugo) 14480. O mal entra por arrobas e sale por
Equivale a Dios los cra y ellos se juntan. / onzas. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O
Dios los cra... (ms-LU: seminarista Incio, LU)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 14481. O malo sempre se acorda pero o bon
14466. O crego e mailo zorro, se perden a nunca se esquence. (ms9,10r: Silvarrey)
ma, perden o da todo. (mc: M.V.) 14482. O malo vaia e vea e o bon nunca se
14467. O crego i-o zorro, se perde a ma, 4536
perda. (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms10,036r:
perd'o da todo. 4529 (ms21,12v: Berms) D.E.)
14468. O crego i-o zorro, se perden a ma 14483. O malo, amalo. (ms4: G.S. y A.)
perden o da todo. 4530 (Jess Vzquez: Sarria, 14484. O mango malo, o sobremango
LU) peor. (mc: Fontaneira)
14469. O cuco i-o predicador canto mis 14485. O mao vaia e vea i-o boo nunca se
altos millor. 4531 (ms4: M.L.) perda. 4537 (ms4 / ms18,74r: A.S.A.)
14470. O cura e o zorro, se perden a ma, 14486. O moito e o pouco non teen tasa. (mc /
perden o da todo. 4532 (ms14,16 / ms-LU: ms4: F.V.S.)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 14487. O morto cebolo i-o vivo bolo.
14471. O cura e o zorro, si perde a man, (ms15,41: Sotomerille)
prdeo todo. (ms-SA: Eliseo Lpez Varela) 14488. O mundo un bandallo: chove nel
4538
como fora. (ms-SA: seminarista annimo:
Moreira, A Estrada, PO / ms10,047r)
14489. O pau e a pedra no camio medran.
4539
(ms / ms10,084r: D.E.)
4526
ms3: falta.
4527
ms-LU: morduchem'un sapo, i-est'ano correum'o.
4528 4533
ms: y-o manco e mail'o, c'o derreado; ms-LU: e mailo O orixinal di: O cura yo zorro, se perden a ma,
corcoveado. prdeno todo.
4529 4534
O orixinal di: O crego y'o zorro se perde a ma ms e ms-LU: o que se deixa estar.
4535
perd'o da todo. En ms10 s.v. Lumbre.
4530 4536
O orixinal di crego y-o zorro se perden a maa En ms10 s.v. Malo.
4537
perden o dia todo. O orixinal di: O mao vaya e vea y o bo nunca se
4531
O orixinal di: O cuco y-o predicador, canto mis altos perda. / ms18,74r: bo nunca.
4538
millor. En ms10 s.v. Mundo.
4532 4539
ms-LU: i-o zorro. En ms10 s.v. Palo.
4542
14490. O penedo non vira. (mc: Buide) 14510. O que non cego ve polo cribo.
14491. O peor dos males tratar con (ms-SA: Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C /
Francisco Canosa Quintns)
animales. (mc: Sarria)
14511. O que non cego, ben ve polo cribo.
14492. O pouco veneno non mata. (ms-LU: 4543
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (ms21,15v: Berms / ms-LU: seminarista
annimo: Bucios, Carballedo, LU / ms-LU:
14493. O pouco, agrada; o moito, enfada. (mc: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Meiln)
(es) Lo poco se goza, lo mucho estorba. 14512. O que non cego, ben ve por un
(Correas) / Lo poco basta, lo mucho cribo. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de
empacha. (Id.) / Lo poco agrada y lo mucho Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
enfada. (Bergua) Lugo)
14494. O que tenda vai e vn, das casas 14513. O que non fas, pensas. (ms21,23v: Berms)
mantn. (mc: La Corua) 14514. O que non nace pra ser, non pode ser.
14495. O que ardeu, queimou. (mc: Pidre) (mc: Santiago)
Var.: O que ardeu, queimouse. (ms4: Pidre- 14515. O que non nace, non pace. (mc: Bucios)
F.V.S.) 14516. O que non pasa nun ano pasa nun
14496. O que ada sin conta e razn, logo da. (ms-SA: Juan Lpez Souto: Corrubedo, Ribeira,
ter [a] sa perdicin. (ms4: J.P.) C / ms-SA: Manuel Blanco Sieira: Olveira, Ribeira, C)
14497. O que bos das d, moitas veces se 14517. O que non pode mallar no burro,
engaa. (mc: Santiago) 4544
malla na albarda. (mc: La Corua /
14498. O que de noite asuba, polo deo pa. ms10,036r: D.E.)
(mc: Muros) 14518. O que non ten moas, o demo lle d
14499. O que di a persona, rpiteo a mona. gorxas. (mc)
(mc: Bucios) 14519. O que non trae a gavela non quenta a
14500. O que tonto, que se mate. (mc: canela. (ms8,54v: Silvarrey)
Santiago)
14520. O que non vai nas mangas, vai nas
14501. O que en maio morre, antes se colle.
4540 faldas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
(mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
Galicia)
algn lugar da provincia de Lugo)
14521. O que non ve como o que non sabe.
14502. O que fai o vio, non fai o chiculate. (ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
(mc / ms4: F.V.S.)
14522. O que non viu, que non vexa. (mc: La
14503. O que foi a Padrn, perdeu o silln. Corua / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do
(ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C) norte da provincia de Lugo)
4541
14504. O que foi a Sevilla perdeu a silla. 14523. O que seu nombre pon a outro, xa
(ms-SA: Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C /
ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de non sabe pouco. (mc)
Coucieiro: Muxa, C / ms-SA: seminarista annimo: 14524. O que ten o cura de delgado, teno de
algn lugar da provincia da Corua / Francisco Canosa gordo o beneficiado. (mc: A.S.A.)
Quintns)
14525. O que ten padrn, bautzase. (ms11,45:
14505. O que foi a Castilla, perdeu a silla; o Comarca de Fonsagrada)
que foi e volveu, non-a perdeu. (ms-LU: 14526. O que un perde, outro o encontra. (mc:
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, Sarria / ms4: F.V.S.)
LU) (es) Lo que uno pierde, otro lo halla. (R.
14506. O que foi a Castilla, perdeu a silla. Marn)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
14527. O que vai a Castilla, perdeu a silla,
14507. O que mis se molla, mis se enxuga.
(mc: Aguada, Carballedo)
pro o que foi e volveu, non-a perdeu. (mc:
Fonsagrada-F.V.S. / ms11,44: Comarca de Fonsagrada)
14508. O que manda a merda, cagalls lle
14528. O raposo perder as forzas, mais non
carreta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)
as maas. (ms-SA: R. Celso Rodrguez Rodrguez)
14509. O que morre, paga por si. (mc: Bucios)

4542
F. Canosa Quintns: sego.
4543
O orixinal di: O que non e cego ben ve pol'o cribo. /
4540
ms4 e ms-LU: antes o colle. ms-LU (Ferreira de Pantn): por o cribo.
4541 4544
F. Canosa Quintns: perdo. En ms10 s.v. Majar.

Anterior Inicio Siguiente


4553
14529. O refrn di as i-eu tamn cho digo outros pa ladrs. (ms-LU: seminarista
aiqu: "Atrs do lobo, un can; atrs annimo: Moreda, Taboada, LU)
dunha taza de sopas, unha taza de vio 14544. Os consellos e afanes piden parecer s
i-on rebuxo de pan". 4545 (ms11,51: Taboada) refranes. (ms18,66v)
Rebuxo = rebanada, trozo. 14545. Os coxos concense no andar i-os
14530. O run ten mal nome; o bon gusta a cegos no mirar. (ms-LU: seminarista annimo:
4546 algn lugar da provincia de Lugo)
todos. (mc: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane:
Bucios, Carballedo, LU) 14546. Os curas non caen dos carballos
14531. O run ten mal nome; o bon todo o porque non suben a eles. (mc / ms4: F.V.S.)
4547 14547. Os da casa de arriba comen nunha
mundo o ve. (mc: Bucios / ms-LU: Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) viga; os da casa do medio, nun pendello;
14532. O saco redondo tanto leva como o os da casa de abaixo, nun refaixo. (mc:
4548
longo. (mc e ms4: Vasconcelos) Picato-F.V.S.)
Var.: O saco redondo tanto leva como longo. 14548. Os dedos das maus non son todos
(ms4 / ms21,05r: Berms) iguales. (mc: Bucios)
14533. O wolfram vale oito duros e pa (pt) Os dedos das mos no so iguais.
4549
quitalo hai que marrear duro. (ms- (Chaves) (es) Los dedos de la mano no son
SA: seminarista annimo: Besexos, Vila de Cruces, iguales. (Sbarbi)
PO) Expresa la diferencia que hay entre
14534. O xuntar ouro con lama mancha as personas y clases sociales.
maus. (ms15,18) 14549. Os estremos tcanse. (ms10,047v: D.E.)
14535. O zorro, se perde a madrugada, 14550. Os lstregos lexanos pra nada son
perde toda a xornada. (ms-LU: seminarista insanos. (ms4: J.P.)
annimo: Paradela, LU) 14551. Os milagros non se fan a diario. (ms-
4550
14536. Obra torta, cartos direitos. (mc / LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ms4: F.V.S.) Lugo)
14537. Ond'o lobo com'a ovella, sempre 14552. Os mortos, burata; i-os vivos,
deix'algo de la. (ms-LU: Paco de Seoane: fugaza. (ms9,09v: Meda)
Bucios, Carballedo, LU) Fugaza = hogaza.
14538. Onde hai blanco, hai negro. (mc: 14553. Os ollos son as vents do corazn. (mc:
Carballedo / ms4: F.V.S.) Tuiriz, Monforte)
14539. Onde houbo fogo, cinza queda. (es) Los ojos son las ventanas del corazn.
(ms15,11) (R. Marn)
14540. Onde non ves lobo, cata lobo. (mc: M.V.) 14554. Os recordos mndanse no bolsillo.
14541. Onde o lobo come a ovella, sempre (ms21,07r: Berms)
deixa algo dela. 4551 (mc: Bucios) 14555. so de lombn, barba untada,
14542. Onde vexas moito fume, pode ser ou barriga van. (mc: J.A.P.)
lea verde ou morrallada do allare. 4552 Var.: O geso da so, fucio untado i-a
(mc: Chorexe, P. de Rey-F.V.S. / ms-LU: seminarista barriga va. (Guilfrey) / O so da so, fucio
annimo: algn lugar da provincia da Corua) untado e barriga en van. (ms15,24r: La
14543. Os carballos nas devesas nacen con Caiza)
grandes dimensis, unhos pa santos i- (pt) Osso de assu, beio untado, barriga
v. (Chaves)
14556. so de so, fucio untado e barriga
4545
O orixinal di: O refrn d as y eu tamn cho digo van. (ms10,050r: Caiza)
aiqu: atrs do lobo, un can; atrs d'unha taza de sopas 14557. Ou ti non queres, ou ti non podes ou
4554
unha taza de vio y-on rebuxo de pan.
4546
ti non traes o leite nos foles. (ms4 /
ms-LU: gust'a todos. ms21,09r: Berms)
4547
ms-LU: mal nombre tod'o mund'o ve.
4548
ms4: como longo.
4549
A interrupcin na explotacin do volframio foi
seguramente a responsable de quen non se fixara este
refrn.
4550 4553
ms: dreitos; ms4: dereitos. O orixinal di: Os carballos nas debesas nacen con
4551
ms: Ond'o lobo. grandes dimensios, un'os p'a Santos y'outros pa ladrs.
4552 4554
ms-LU: fume que pode. ms4: non trayes.
4555
14558. Ovo papo, carto saco. (mc: 14571. Perder, que perda o demo unha
Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: perna. (mc: A.S.A.)
algn lugar da provincia de Lugo)
14572. Picas pouco, picas moito; picas moito,
14559. Pa quen burro, boa a albarda. (ms-
SA: Jess Acua Garrido: Vilaboa, PO)
picas pouco. (mc: Bucios-F.V.S.)
4556 Se dice del cigarrillo, cuando es bueno el
14560. Pallas mortas n'alumean. (mc: M.V.
/ ms21,27r: Berms / ms-SA: Jess Mara Antelo
tabaco, se pica mucho, porque pica poco, y
Fraga: Rial, Val do Dubra, C) viceversa.
14561. Para quen burro, bastante a 14573. Polas tas aveas mde-las dos mis
albarda. (ms-SA: Manuel Lago Lpez / ms-SA: cheas. 4558 (mc)
Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes, Forcarei, 14574. Polo can e o cabalo concese o amo.
PO) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
14562. Para quen non quer comer, hai pan provincia de Lugo)
abondo. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar 14575. Polo enxoito, detrs da pena, e polo
da provincia da Corua) mollado, collendo na lea. (mc: La Corua)
14563. Para quen non quere, sempre hai 14576. Polo san Ramn, trompo caixn.
abondo. (ms-SA: seminarista annimo: Carballo, (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
Carballo, C) da Corua)
4559
14564. Para tal besta abndalle tal albarda. 14577. Por abaixo anda quen o manda.
(mc: L.G. / ms15,01: Eugenio Carr Aldao, (mc e ms4: A.S.A.)
Lit.Gall.,2ed.,1911) Var.: Por abaixo anda que non manda. (J.P.)
(es) A tal asnejn, tal albardn. (R. Marn) 14578. Por mal que che v, vive na cibd.
14565. Pasa tu, que non pasache, e lvete o (ms21,03r: Berms)
demo que anda tardache. (mc: M.L.) 14579. Por moito que digan e digan, non me
14566. Pedra solta non ten volta.
4557
(ms-LU: sacan de quen son. (ms-SA: M. Gonzlez
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, Fernndez)
LU / ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) 14580. Por non d[ar rabo, deixa com]er o
14567. Pedro, nin velo nin na casa telo. (mc: cu s moscas. 4560 (Jess Vzquez: Sarria, LU)
Bucios) 14581. Por san Ramn, trompa caixn. (ms-
(pt) Pedro, nem t-lo, nem v-lo, nem SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
quer-lo, nem porta de casa conseti-lo... 14582. Por san Ramn, trompos caixn.
mas sempre bom na casa hav-lo. 4561
(mc: Santiago / ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil,
(Chaves) (es) Pedro, cundo sers bueno? Moraa, PO / Lus Alonso Alonso)
-Madre, cuando la rana cre pelo. (R. Trompos (peonzas). (L. Alonso Alonso)
Marn) 14583. Por xaneiro btame un pan enteiro.
14568. Pedro Prez e mais o bandullo van os (mc: Santiago)
dous cabo do mundo. (mc: Orense-F.V.S. / 14584. Pra quen o burro, ben lle chega a
ms11,21) 4562
albarda. (mc: Viana, Chantada-F.V.S. /
Alude el refrn a Pedro Prez Gamarra, ms14,16)
visitador incansable de la Inquisicin de Var.: Como: Para tal besta...
Santiago, que instruy muchos procesos 14585. Pra quen non quere, hai de mis. (ms-
contra los judaizantes. Era de reducida LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU)
estatura y obeso en demasa, y el bandullo 14586. Pra quen non quere, hai pan abondo.
ridiculiza la figura poco esbelta del (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma,
visitador. Habla de l Fernndez Alonso en Chantada, LU. Convento Las Crneas)
su obra Los Judos en Orense. 14587. Pra quen non quer, teo eu moito.
4563
14569. Pelo mal cortado, outro da (mc: La Corua / ms-LU: seminarista annimo: algn
igualado. (ms-LU: lvaro Rbade: Mondoedo, lugar da provincia de Lugo)
LU)
14570. Pelo mal cortado, s tres das 4558
O orixinal di: Pol-as tuas aveas, mdel-as dos mis,
igualado. (ms21,20v: Berms) cheas.
4559
mc: que o manda.
4560
O orixinal di Por non d[...]er o cu as moscas.
4561
L. Alonso Alonso: trompos (peonzas) a o queixn;
4555
ms-LU: Ovo al papo. ms-SA: Po lo Ramn.
4556 4562
ms-SA: non alumean. mc: Pra que o burro.
4557 4563
V. Palabra e pedra solta non ten volta en Palabras. mc: Pra que; ms-LU: non quere.
14588. Pra ser, hai que nacer. (mc: Bucios) 14602. Quen fixo o cesto, que lle poa o aro.
14589. Pra tdolos sitios hai unha legua de (mc: M.V.)
mal camio. (mc: Pidre-F.V.S.) 14603. Quen non aparece, esquece. (mc: A.N.)
(es) A donde quiera, hay una legua de mal 14604. Quen non pode dar no burro, d na
camino. (Correas) (ct) Per all aon vages hi albarda. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
han cent lleges de mal cam. (Alberola) da provincia de Lugo / ms-SA: seminarista annimo:
14590. Pra un pronstico non cumplen catro algn lugar de Galicia)
lexas, nin fai falla ollar estrelas nin 14605. Quen non se pare a medir, prese a
tomar puntos nin lias. (ms: Santiago) aadir. (mc / ms4: F.V.S.)
14591. Prs cregos e prs cas nunca faltan 14606. Quen sabe, pode, sin sacrificios, facer
boas mas. (ms-LU: seminarista annimo: a todos grandes beneficios. (ms4: J.P.)
Guntn, LU) 14607. Quen sementa na culler, apaa na
14592. Prs curas e prs cas nunca faltaron garfela. (mc: A.N.)
boas mas. (ms21,10v: Berms / ms-LU: 14608. Quen tal fixo que tal pague. (ms10,047v:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de D.E.)
Lugo) 14609. Quen te leve, que te ferre. (mc: M.L.)
14593. Prs curas e prs cas sempre houbo 14610. Quen ten terra, ten sol. (ms4 e mc: M.L. /
boas mas. (ms-LU: seminarista annimo: algn ms4: F.V.S.)
lugar da provincia de Lugo) 14611. Quen vive de recordos, vive entre
14594. Pucho de palla e maz madura pouco mortos. (mc: M.V.)
dura. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) 14612. Quen vive de recordos, vive entre os
(es) Sombrero de paja, ni para el sol ni mortos. (ms21,28r: Berms)
para el agua. (R. Marn) 14613. Quero mellor volver que velas caer.
14595. Que bo ano, que mal ano, catro caben 4566
(mc: Pidre-F.V.S.)
nun escano e, sendo de Caurel, cinco e 14614. Rel e campana, morte na semana.
un fardel. 4564 (mc e ms4: Baralla / ms: Begonte) (mc: Muros)
Var.: Que bo ano, que mal ano, catro caben 14615. Rodas de muos, bocas de machados,
nun escano. (mc / ms18,65v: Layosa) 4565 / Que poutas de demonios e uas de
bon ano, que mal ano, catro no escano; si son
condenados. (mc: Chantada)
de Caurel, catro i-o fardel; e si son do
Cebreiro, catro i-o sombreiro. (ms5,045: 14616. S's voltas o fan, cambias'o boi polo
Cebrero) can. (ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, A
(es) Mal ao o buen ao, cuatro caben en Esperela, Baleira, LU)
un banco. (Sbarbi) (ct) Bon any o mal any, 14617. Saco cheo non se dobla. (mc: Bucios-
quatre caben en un banc. (Alberola) F.V.S.)
Vase Ao, mal ao... (es) Saco lleno no puede doblarse. (R.
Marn)
14596. Que bon ano, que mal ano, cuatro
14618. Saio de la, canto mai-lo estiran, mis
caben no escano, e se son de Caurel,
cuatro i-o fardel. (ms12,79: S. Pedro de Orrios, d. 4567 (ms21,16r: Berms)
Caurel) 14619. Salto de cabra e brinco de lebre, bebe,
14597. Que pida o corpo, si llo leva o xenio. Manuel, pra qu'o vello te leve. (ms-LU:
(mc: Vida Gallega) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
14598. Que sabe un burro cndo da de
14620. Salto de corzo, brinco de lebre; bebe,
festa? (mc: La Corua) 4568
Xos Lpez, hasta que Dios te leve.
14599. Quen de todo se adimira, ou parvo
(ms: F.V.S.)
ou se fai el. (mc: M.V.) 14621. San Antonio benditio non come nin
14600. Quen delas ten, delas perde. (ms4 e mc: bebe i-est gordio. (mc: Bucios)
M.V. / ms4: A.N.)
14622. San Antoo i-o lobo p. (mc: M.L.)
14601. Quen delas ten, delas pon. (mc: Otero de
Rey)

4566
ms e ms4: millor.
4564 4567
ms: bon ano. O orixinal di: Sayo de l, canto mail'o estiran mais da.
4565 4568
ms4: caben catro. ms4: Jos.
14623. Santa Brbara bendita, cando chove, 14643. Si non fora o velro, non marcha a
virvirita. (mc: Santiago) ovella. (mc / ms4: F.V.S.)
14624. Se non foran as costas, todo era llano. 14644. Si queres cousa vella, compra tella.
4569 (mc: Tuiriz, Monforte)
(mc: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
Carballedo, LU) (es) La mejor teja, la ms vieja. (Sbarbi)
4570 4574
14625. Se non hai auga, non hai nada. 14645. Si queres telo, teno. (mc: M.L. /
(ms15,15) ms10,129r: D.E.)
14626. Se queres pan, vaino buscar terra 14646. Si sintes un can oubear, morte cerca
do meu can. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa no lugar. (mc: Pramo-F.V.S. / ms5,135: Noya)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) Var.: Cando oubea o can do palleiro, hai
4571
14627. Se tes fro, mete os ps na res. (mc: morto no rueiro.
Velle) 14647. Si tes calor, ponte sol. (ms-SA: Perfecto
14628. Se tes fro, vaite p ro. (ms-SA: Jess Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C)
4575
Tanoira Figueira: Setecoros, Valga, PO) 14648. Si tes fro, mtete no ro. (ms5,023:
14629. Se tes sono, vaite p forno. (ms-SA: Jess Flix Rodrguez Vieites / ms-SA: Perfecto Espars
Tanoira Figueira: Setecoros, Valga, PO) Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, C / ms-LU:
14630. Sebe que ests no camio, e non seminarista annimo: algn lugar de Galicia (galego
occidental))
gardas pan nin millo, vente conmigo.
(mc: Bucios)
14649. Si tes fro, trate ro. (mc: Santiago)
4576
14631. Secreto de dous, sabelo Dios; secreto 14650. Si tes gana, vaite pr cama. (mc:
Santiago)
de tres, sbeo quen quer. (ms15,12)
14651. Si tes moita calor, colle unha manta e
14632. Secreto de tres non chega mes. 4577
(ms9,13r: Vivero)
vive ao sol. (mc: Velle)
14633. Secreto na orella, mala centella. 14652. Si tes sono, btate forno. (mc: Santiago)
(ms21,06v: Berms) Var.: Si tes sono, vaite forno. (Santiago)
14634. Secreto que de dous pasa, xa non 14653. Si ti es bo, outro millor. (mc: Santiago)
secreto. (ms15,12) 14654. Si ves o cura sol, non apures o
14635. Segredo entre tres non dura un mes. facistol. (mc / ms4: F.V.S.)
(ms-SA: Cndido Sears Fernndez: Buxn, Val do 14655. Si ves xuntos moitos cregos, ndache
Dubra, C) cerca un enterro. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
14636. Serra, compadre, serra, comadre, na 14656. Sltame e vers cmo corro. (ms3: M.V.)
madeiria do seor abade. (mc: Bucios) 14657. Sltame, vers como corro. (ms: M.V.)
Cuando slo se atiende a un negocio. 14658. Sombreiro pombo, capital lombo.
14637. Sete por nove, sesenta e tres: o que (mc: A.N.)
non-o sepa ben burro . (ms8,53v: Trives) 14659. Son mis as voces que as noces. (mc:
14638. Si como ladras roeras, xa che A.N.)
cortaran a vestra. 4572 (ms4 e mc: M.L.) (pt) Sao mais as vozes que as nozes.
14639. Si chove pra non parar, o mundo hase (Chaves)
de acabar. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) 14660. Son os dedos das mas e non son igus.
(ms18,58r: Vida Gallega)
14640. Si eres bon ou non, outros deben
14661. Son os dedos das ms, non son igus.
decilo. (ms15,12) (mc: Ch.)
14641. Si non as hai xeitosas, afeito. (ms8,22r: Var.: Como: Os dedos das maus...
Silvarrey) (ct) Tots els dits de la m, no son iguals.
14642. Si non chega pra da de santa Luca, (Alberola)
4573
chega pra deloutro da. (mc: C.A.) 14662. Soar con mortos, seal de vivos.
Var.: Si non chega pr santa Luca, chega (ms5,045: Cobas, Cachafeiro, Forcarey)
pr'outro da. (ms4: A.S.A.) 14663. Sopas e solver non pode ser. (ms-LU:
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)

4569
mc: Si non foran; ms-LU: tod'era llano.
4570 4574
O orixinal di: Se non hay auga non hay nada. En ms10 s.v. Tener.
4571 4575
mc: Si tes. ms-LU (Galicia): Se tes.
4572 4576
mc: xa te cortaran a besta. ms: Se tes, pa cama.
4573 4577
ms4: pra Santa Lucia. ms3 e ms4: vaite ao sol.
14664. Sopas e sorber non pode ser. (ms-SA: 14679. Ten a mia ama unhos pantals que,
seminarista annimo: algn lugar da provincia de de riba a baixo, todos son bots. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
14665. Tantarantn, tan bo Pedro como Lugo)
4582
Xan. (mc: Lugo) 14680. Ter e sorber non hai quen. (mc)
(pt) To bom Pedro como seu amo. (pt) A muito entendimento, dinheiro pouco.
(Chaves) (es) Tan bueno es Pedro como su (Chaves) / A muito entendimento, fortuna
compaero. (Bergua) / Tan bueno es Pedro pouca. (Id.) (es) Los libros hacen muchos
como su amo. (Correas) sabios pero pocos ricos. / Si quieres a tu
14666. Tanto d libra de ferro como de hijo rico, procura que sea borrico. / Si
4578 quieres ser rico no te des mucho a los
cerro. (mc: M.L.)
(es) Tanto pesa una libra de lana como una libros. / Harto pedira quien a Dios pidiese
libra de oro. (R. Marn) riqueza y sabidura. (R. Marn) / Rico y
14667. Tanto dirn: elas! elas!, que vean sabio, trminos implicados.
cando as xaneiras. 4579
(mc: A.S.A.) 14681. Terra arenisca, tendencia a putas. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: Tanto dirn elas, que vean cando as Lugo)
Xaneiras. (ms4: J.P.) 4580
14682. Ti pariches i-eu parn, ti pucheiro i-eu
14668. Tanto "Xan, velas" coma "velas,
tixola, estamos os dous de chola. (ms-LU:
Xan". (ms9,03r: O. de Rey) seminarista annimo: Guntn, LU)
14669. Tanto me d o carneiro como a la. 14683. Todas as ferramentas son boas si o
(ms18,65v: Chantada)
sobremango bon. (ms8,59v: Silvarrey)
14670. Tanto me quer o fillo da uva, tanto Sobremango = el que maneja la
me quer que todo me derruba. (mc: herramienta.
Correas)
14684. Todo dereito ten seu revs. (mc: Corme)
Lo recoge con bastantes imperfecciones,
como suele en la transcripcin de los 14685. Todo leria neste mundo. (mc)
gallegos. 14686. Todo toxo, e por rozar. (mc: A.N.)
14671. Tanto monta cortar como desatar. 14687. Todo o mundo ten algo que perder.
(ms10,048r: D.E.) (mc: Bucios)
14672. Tanto o rico como o pobre, cando lle 14688. Todos somos fillos de Adn. (ms10,047v:
D.E.)
d a morte, morre. (mc)
(pt) Tanto morre o papa, como quem no 14689. Todos somos fillos de Dios. (ms10,047v:
D.E.)
tem capa. (Chaves) (es) La muerte no
distingue entre pastores y reyes. (R. Marn) 14690. Trabadoria dos das de festa
/ Murese el rey, y el papa, y el duque, y el relceche o cu por entre as xestas. 4583
prior de Guadalupe. (Bergua) (mc: U.C. Cuartilla 7)
14673. Tanto ten saco longo como saco 14691. Tras do que non corro non canso. (mc:
M.L.)
redondo. (ms6,03v: R. Caruncho, Diario de Avisos
de La Corua)
14692. Tras os dentes no bolsillo i-o tempo
4584
14674. Tanto ten tanto como "tanto ten". na res, non sirves prs meus bs. (mc:
(ms10,049v: Carballino) Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
4581 Carballedo, LU)
14675. Tanto ten Xan coma Xulin. (mc:
Rs = ris.
Lugo / ms4: Mellid-F.V.S.)
14693. Trinta das ten novembro, con abril,
14676. Tantos eran os difuntos que nin a
xunio e setembro; de vinteoito s hai un
dous res chegaban. (mc: Bucios)
e os demais son de trinta e un. (ms-SA:
14677. Taza chea non engao. (mc: Parga) Ramn Via Varela: Golmar, A Laracha, C)
14678. Tempo ten a bla, tempo ten quen-a
xoga. (ms21,13r: Berms)

4578 4582
mc: libre de ferro. O orixinal di: Ter e sorber, non hay quen.
4579 4583
ms4: diran elas !elas! ms e ms4: por entre das xestas.
4580 4584
ms4: que veen. Jacinto del Prado recolle o refrn coa ms: Tral'os dentes, y-o tempo; ms-LU: Tral'os dentes
forma vean. no bolsillo i-o tempo na rs (ris)... Non sirves pr'os
4581
mc: como. meus bs.
14694. Triunfa en copas, o que as fai, 14711. Unha vara calquera a rompe e muitas
4585
atopaas. (ms-LU: seminarista annimo: xuntas non-as rompen muitos homes.
Sindrn, Monforte de Lemos, LU) (ms15,17)
14695. Tropezar e non caer, adiantar camio 14712. Unha vella fixo papas i-o pote
. (ms-SA: Manuel Barrs Fachal) botoullas fra; hai cen anos que foi eso e
14696. Tu que me levas i-eu que che axudo, inda hoxe a vella llora. (ms-LU: seminarista
vamos os dous ao cabo do mundo. 4586 annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 14713. Unha vez non son veces. (ms4: M.L.)
14697. Turra, Xan, turra, e si a corda creba, 14714. Unha vez ano non fai dao. (ms8,66r:
4587
turra, Xan, pola merda. (mc: Carballedo Lajosa)
/ ms4: F.V.S.) 14715. Unhos amolentan i-outros
14698. U cura com'o zorro; se perde a ma, apodrentan. (ms5,138: Sta. Eugenia de Asma)
perdiu todo. (ms-LU: seminarista annimo: algn 14716. Unhos fan na roca i-outros cagan na
lugar de Galicia (galego oriental)) mazaroca. (mc: Bucios)
14699. U sorro perder as forzas pero non as 14717. Vaite, venturoso chan, donde
maas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar esperndoche estn. (ms: Santiago)
da provincia de Lugo)
14718. Val mis onza que libra. (ms15,52r)
14700. Un a un non queda ningn. (mc:
Bucios)
14719. Val mis so na man que na boca do
Var.: Un un; non queda ningn. (Bucios- can. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
F.V.S.) provincia da Corua)
14701. Un bo morrer honra unha vida 14720. Vlache Dios qu'a xeito te pos. Cando
4591
enteira. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) queras tu, ben te compoas. (mc e
ms: M.L.)
14702. Un da un da i-on peso gastouse.
4588 14721. Vale mis a auga da cama que a cama
(mc: Laln / ms21,19r: Berms)
da auga. (ms9,01r: O de Rey)
Var.: Un da un da. (ms: Sarria / ms10,047v:
D.E.) 4589 14722. Vale mis o malo conocido que o bon
(es) Un da es un da. (R. Marn) por conocer. (ms-LU: seminarista annimo:
Laiosa, O Incio, LU)
14703. Un non ningn. (ms-SA: M. Gonzlez
Fernndez) 14723. Vale mis onza de pelo que arroba de
4592
14704. Un tren con outro tren, armouse cada carne. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
beln. (ms: Santiago)
Por lo que aumenta en el mercado.
14705. Un secreto entre tres non dura un
14724. Vale mis run conocido que bo por
mes. (ms-SA: Lus Vzquez Veiga / ms-SA: 4593
Celestino Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis,
conocer. (mc: M.V.)
Vilasantar, C) (ct) Ms val ron conegut, que b per
14706. Unha abella sola fai pouco mel. (ms4: conixer. (Alberola)
F.V.S.) 14725. Vale mis ser a tela que non a tixeira.
14707. Unha camisa na pedra i-outra no (ms9,01v: O. de Rey)
lombo. 4590 (mc: A.S.A.) 14726. Vale mis ter ca desear. (ms-SA: Jos
Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao, PO / ms-SA:
14708. Unha carta e unha bofetada sempre Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
ten contestacin. (mc: Pidre) 14727. Vale mis ter que desear. (mc / ms4:
14709. Unha idea saca outra. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
F.V.S.) (es) Ms vale tener que desear. (R. Marn)
14710. Unha porfa quita outra. (mc: Bucios) (ct) Ms val tindre, que desijar. (Alberola)
14728. Vale mis un golpe de xenio que canto
hai. (ms15,41: Mellid)
4594
4585
V. O que as fai, atopas. 14729. Valen mis onzas que libras.
4586
O orixinal di: Tu que me levas y'eu que che axudo, (ms8,17r: Silvarrey)
vamos os dous a o cabo do mundo.
4587
ms e ms4: s'a corda, pol-a m....
4588
V. Un home un home i-on peso gstase en Hombre. /
4591
ms: y on peso; ms21,19r: y'un peso. mc: Vate axeito; ms: queiras.
4589 4592
En ms10 s.v. Miscelnea coa indicacin Da. ms e ms-LU: c'arroba.
4590 4593
ms: y outra. mc: bon.
14730. Valen mis palmos que codos. (mc) MODA
millor pouco e bon que moito e malo. 14747. A moda pra moitos a sa Nosa
14731. Vara de xesta o demo lla atesta. (mc: Seora. (ms10,041r: D.E.)
Tierra Llana) 14748. O que moda non incomoda.
Trelo Iglesia Alvario (Q.H. Flacci (ms10,041r: D.E.)
Carmina), y explica: Atestar, llenar
completamente, venir justo un tapn. De
MODERACIN
ah, testo, tapadera. Falta en nuestros
Diccionarios. 14749. Leva en todo un ten con ten, e todo
14732. Vean das e caigan olas. (mc: Tuiriz, che sair ben. (ms10,128r: D.E.)
Monforte) 14750. Un bo ten con ten pra todo est ben.
14733. Ves tan pouco que non ves un crego (ms10,128r: D.E.)
nun bolo de neve. (mc)
Var.: Ves tan pouco que non ves un cura MOJAR
nun bolo de neve. (ms4: F.V.S.) 14751. Mis val molla-las faldras que lixa-las
14734. Xan de bon barato, tan[to] d tres toucas. (ms10,041r: D.E.)
como catro. (ms-LU: seminarista annimo: 14752. Se non fora por molla-las botas iba
Guntn, LU) contigo a rega-la horta. (ms10,041r: D.E.)
14735. Xente baldeira, campanas de pao. (ms-
SA: Francisco Canosa Quintns) MOLER
14736. Xerra por onde un bebe, outro pode 14753. O abade i-o vecio moen nun mesmo
beber. (ms: F.V.S.) muo. (ms10,041r: D.E.)
14737. Zanca larga pola neve non hai diablo 14754. O cura, o sancristn, o barbeiro i-o
que a leve. (ms: Leite de Vasconcellos) vecio todos moen nun muo. (ms10,041r:
14738. Zapatos de charol, nin pr auga nin D.E.)
4595
pr sol. (ms5,027: Ortigueira / ms-LU: Julio
Elas Bello Mndez: A Feira do Monte, Sistallo, MOLINO. V. tamn Maquila, Oficios.
Cospeito, LU)
14755. As que muio van, se son bonitas,
MITAD logo as moern. (ms10,044v: D.E.)
14756. Cada muo quer a sa auga.
14739. A moced a millor ed. (ms10,040v:
(ms10,044v: D.E.)
D.E.)
14757. Con quen ten muo que coidar non
14740. A moced moi folgada trai a vellez
arrastrada. (ms10,040v: D.E.) te poas a enredar. (ms10,044v: D.E.)
14758. Mis que muo en espera val sobro
14741. Garda no vern da moced pr
inverno da ed. (ms10,040v: D.E.) na moega. (ms10,045r: D.E.)
14759. Mentras que a moa do muo vai e
14742. Moced ben pasada vellez larga e
descansada. (ms10,040v: D.E.) vn, Dios d do seu ben. (ms10,045r: D.E.)
14760. Nin muo sin rodicio nin home sin
14743. Moced preguizosa, vellez traballosa.
(ms10,040v: D.E.) oficio. (ms10,045r: D.E.)
14744. O que de vello engorda das 14761. O muo treina, treina, a iauga faino
mocedades ten. (ms10,040v: D.E.) treinar. (ms10,045r: D.E.)
14745. Xa est feita a mit porque, anque ela 14762. O que pode vai muo e moe.
(ms10,045r: D.E.)
non queira, eu quero xa. (ms10,040v: D.E.)
14763. Se o muo non anda, a maqua non
MOCA se gana. (ms10,045r: D.E.)
14746. Esto que vn de moca a como nos
toca? (ms10,040v: D.E.) MONTAA
14764. O que vive na montaa coida que ten
algo e non ten nada. (ms10,041r: D.E.)

4594
V. Val mis onza de cuidado que libra de traballo en MONTE
Trabajo.
4595
ms-LU: p auga p sol.
14765. Dous montes non se entropezan pero 14781. A moza da praza, a porta barrida i-a
das persoas si. (ms10,041r: D.E.) casa enlixada. (ms10,043v: D.E.)
14766. Monte e ribeira non se atopa onde se 14782. A moza da vila, casa porca e porta
queira. (ms10,041r: D.E.) barrida. (ms10,043v: D.E.)
14767. Nin tan monte nin tan ponte. 14783. A moza i-a parra non se ven ben se
(ms10,041r: D.E.) non lle erguen a faldra. (ms10,043v: D.E.)
14768. No monte andan os lobos e no val, os 14784. A moza larpeiria non hai pra que
raposos. (ms10,041r: D.E.) seguila. (ms10,043v: D.E.)
14769. O monte prs lobos e o val, prs 14785. moza mala a campana a chama e
raposos. (ms10,041r: D.E.) mala, mala, nin a campana nin nada.
(ms10,043v: D.E.)
MORA 14786. A moza mala fai a sa ama brava.
14770. O que unha mora tinxe, outra (ms10,043v: D.E.)
destinxe. (ms10,041r: D.E.) 14787. A moza pr festa e pr casa a besta.
(ms10,043v: D.E.)
14788. A moza risoa ben deixa ver que quer
MORCILLA. V. tamn Comida, Embutidos, Hambre.
Gastronoma. ser dona. (ms10,044r: D.E.)
14771. Non d morcilla o que non mata o 14789. A moza trouleira, sa nai beira.
(ms10,044r: D.E.)
porco. (ms10,041r: D.E.)
14790. Ben parece a moza garrida cabo da
14772. comer as morcillas, rin a nai e as
barba cumprida. (ms10,044r: D.E.)
fillas e pagar, todas son a chorar.
(ms10,041r: D.E.) 14791. Boa moza con dieiro, eu forasteiro
e a min ma dan? Tarantarantn!
(ms10,044r: D.E.)
MORDEDURAS. V. tamn Perros (Mordeduras).
14792. Dme a moza vestida que eu cha
14773. Se te morde unha delucia, busca
darei belida. (ms10,044r: D.E.)
confesor axia. 4596 (ms6,02v: R. Caruncho,
Diario de Avisos de La Corua) 14793. Entre moza e mozo convn sempre un
14774. Si che pica un alacrn, vai crego e muro groso. (ms10,044r: D.E.)
busca pan. 4597
(ms5,023: Flix Rodrguez 14794. Mis quero moza feita que moza
Vieites) desfeita. (ms10,044r: D.E.)
14775. Si che pica un culebrn, collers un 14795. Media moza est na tenda e outra
legn; si che pica unha denosia, media anda de xeira. (ms10,044r: D.E.)
tocaranche a campanilla. 4598 (ms5,133: 14796. Mentras moza, a troulear; dispois de
Mondoedo) vella, a rezar. (ms10,044r: D.E.)
14776. Xarabandixa picando, a campania 14797. Millor a moza de criar que de casar.
4599
tocando. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) (ms10,044r: D.E.)
14798. Moza boa, boa . (ms10,044r: D.E.)
MOZA. V. tamn Edades, Juventud, Mozo. 14799. Moza con vello casada, como vella hai
14777. A boa moza como a pera acelmosa, que tratala. (ms10,044r: D.E.)
que ende comndoa d gana de outra. 14800. Moza de mesn non dorme sono con
(ms10,043v: D.E.) razn. (ms10,044r: D.E.)
14778. A moza beira do mozo requere a nai 14801. Moza garrida, ou ben ganada ou ben
perto dela. (ms10,043v: D.E.) perdida. (ms10,044r: D.E.)
14779. moza andadeira crebarlle a perna. 14802. Moza rinchadeira, tarambaina ou
(ms10,043v: D.E.)
paroleira. (ms10,044r: D.E.)
14780. A moza casala co moco e mozo, co
14803. Moza riseira, trouleira e ventaneira,
bozo. (ms10,043v: D.E.)
pra quen a queira. (ms10,044r: D.E.)
14804. Mozas tolas e por casar mal gando
4596
de gardar. (ms10,044r: D.E.)
Indica Mordeduras. V. Medicina. Higiene.
4597
Indica Mordeduras. V. Medicina. Higiene.
14805. Nin moza de mesoneiro nin saco de
4598
Indica Mordeduras. V. Medicina. Higiene. carboeiro. (ms10,044r: D.E.)
4599
Indica Mordeduras. V. Medicina. Higiene.
14806. Nin moza sin amor nin vello sin door. 14832. O mozo non ten a culpa cando a moza
(ms10,044r: D.E.) o busca. (ms10,044v: D.E.)
14807. Nin moza sin espello nin vello sin 14833. mozo novo dlle i- mozo vello
consello. (ms10,044r: D.E.) dlle demos. (ms10,044v: D.E.)
14808. Non hai moza ben gardada se ela non 14834. mozo que lle sabe ben o pan
se quer gardar. (ms10,044r: D.E.) pecado o compango que lle dan.
(ms10,044v: D.E.)
MOZO. V. tamn V. Edades, Juventud, Moza.
14809. A mozo galn, ter a filla da man. MUCHO. V. tamn Nada, Poco, Todo.
(ms10,044r: D.E.) 14835. A us moito e a outros nada. (ms10,041r:
14810. A mozo que roga, rgalle que faga. D.E.)
(ms10,044r: D.E.) 14836. Cando moito, moito e cando pouco,
14811. A mozo repostn, pau e moito legn. pouco. (ms10,041r: D.E.)
(ms10,044r: D.E.)
14837. Con un moito e dous pouquios fanse
14812. A recho mozo, asento cordo. (ms10,044r:
D.E.)
os homes ricos. (ms10,041r: D.E.)
14813. De mozo rosmador, nunca bo labor. 14838. Do moito, pouco e do pouco, nada.
(ms10,044r: D.E.) (ms10,041r: D.E.)
14814. Dios te libre do mozo cando lle 14839. Dos moitos poucos fanse os poucos
apunta o bozo. (ms10,044r: D.E.) moitos. (ms10,041r: D.E.)
14815. Grdate do mozo que comenza a ter 14840. Moitos poucos fan un moito e non hai
bozo. (ms10,044r: D.E.) cousa pequena que seu valor non tea.
(ms10,041r: D.E.)
14816. Mozo ben criado nin de seu fala e,
14841. Moitos son poucos se todos foxen.
preguntado, cala. (ms10,044v: D.E.) (ms10,041r: D.E.)
14817. Mozo de quince anos ten papo e non 14842. Non hai moito que abonde nin pouco
ten azos. (ms10,044v: D.E.) que non chegue. (ms10,041r: D.E.)
14818. Mozo parente ou mozo rogado non-o 14843. Non hai moito que non se acabe nin
queiras de criado. (ms10,044v: D.E.) pouco que non alcance. (ms10,041r: D.E.)
14819. Mozo rosmador, pouco traballador. 14844. Non hai moito que non se gaste nin
(ms10,044v: D.E.)
pouco que non baste. (ms10,041r: D.E.)
14820. Nin mozo dormidor nin gato
14845. O moito falar e o pouco saber, o
maiador. (ms10,044v: D.E.)
moito gastar e o pouco ter, o moito
14821. Nin mozo farrento nin gato cincento.
(ms10,044v: D.E.)
presumir e o pouco valer logo botan un
14822. Non hai mozo enfermo nin vello sano. home a perder. (ms10,041r: D.E.)
(ms10,044v: D.E.) 14846. O moito ter, o moito valer e o moito
14823. mozo alcuceiro, amo roncheiro. poder botan s veces un home a perder.
(ms10,044v: D.E.) (ms10,041r: D.E.)
14824. mozo amaado, a muller lado. 14847. O moito ter, o moito valer e o moito
(ms10,044v: D.E.) poder botan s veces un home a perder.
14825. mozo avergonzado, o demo levouno (ms10,041r: D.E.)
pazo. (ms10,044v: D.E.) 14848. O pouco moito durou e o moito logo
14826. O mozo ben criado non fala mis que se acabou. (ms10,041r: D.E.)
cando preguntado. (ms10,044v: D.E.)
14827. O mozo bo, bo . (ms10,044v: D.E.) MUDANZA
14828. O mozo enfermo, se non empiora, 14849. A quen se muda mdaselle a ventura.
millora. (ms10,044v: D.E.) (ms10,044v: D.E.)
14829. O mozo estrevido da moza mis 14850. Moitas veces mudarse non
querido. (ms10,044v: D.E.) millorarse. (ms10,044v: D.E.)
14830. O mozo i-o galo, telo soilo un ano.
(ms10,044v: D.E.) MUERTE. V. tamn Duelo, Entierro, Sepultura.
14831. mozo malo, o amo lado. (ms10,044v:
D.E.)
14851. A millor sorte ter unha boa morte. 14878. De morte sial o non querer sanar.
4600 (ms10,043r: D.E.)
(ms10,124r: D.E.)
14852. A morte a ninguin perdoa. (ms10,041v: 14879. Danos Dios pacencia e morte sin
D.E.) penitencia. (ms10,043r: D.E.)
14853. A morte a todos iguala. (ms10,041v: D.E.) 14880. Dios perdoe s mortos e con sade os
14854. A morte a s d boa i-a outros mala enterremos. (ms10,043v: D.E.)
sorte. (ms10,041v: D.E.) 14881. Dispois de morrer, campanas por
14855. A morte brreo todo. (ms10,041v: D.E.) gaitas. (ms10,041v: D.E.)
14856. A morte boa cando certamente 14882. En morrndose un, acabouse todo pra
mala. (ms10,041v: D.E.) el. (ms10,041v: D.E.)
14857. A morte fonte da vida: morren us 14883. Estse a vella a morrer e inda est
pra que outros vivan. (ms10,041v: D.E.) pra adeprender. (ms10,041v: D.E.)
14858. A morte tan certa como a vida 14884. Hastra a morte tente forte. (ms10,043r:
incerta. (ms10,041v: D.E.) D.E.)
14859. A morte non vea, que achaque non 14885. Hastra a morte todo vida. (ms10,043r:
D.E.)
faltar. (ms10,041v: D.E.)
14886. Hastra a morte, p forte. (ms10,043r:
14860. A morte por todo morde. (ms10,041v: D.E.)
D.E.)
14887. Mis te quero ver morto que torto.
14861. A morte sempre ten disculpa. (ms10,043v: D.E.)
(ms10,041v: D.E.)
14888. Mala morte mate morte. (ms10,043r:
14862. A morte todo o atalla. (ms10,041v: D.E.) D.E.)
14863. A morte todo o descompn. (ms10,041v: 14889. Morre o rei e morre o Papa e de
D.E.)
morrer ninguin se escapa. (ms10,041v:
14864. morte, estira-la pata. (ms10,041v: D.E.) D.E.)
14865. A morte, nin buscala nin temela. 14890. Morte de pai casa non desfai pero si
(ms10,041v: D.E.)
morte de nai. (ms10,043r: D.E.)
14866. Antes morrer que deixarse matar.
(ms10,041v: D.E.) 14891. Morte de sogra e door de nora, mis
14867. Antes morte que vergonza. (ms10,041v: por dentro que por fra. (ms10,043r: D.E.)
D.E.) 14892. Morte e venda, desfai renda. (ms10,043r:
14868. Ben veas morte, si vs soila. D.E.)
(ms10,043r: D.E.) 14893. Morte non vea que achaque non
14869. Cando menos se pensa, a morte tea. (ms10,043r: D.E.)
chega. (ms10,043r: D.E.) 14894. Morto como me ves, eu xa fun o que ti
14870. Cando morras acabouse. (ms10,041v: es e ti sers o que eu son, queiras ou
D.E.) non. (ms10,043v: D.E.)
14871. Cando se chama a morte e non vn, 14895. Morto non haxa, que achaque non
que a sa razn ten. (ms10,043r: D.E.) falla. (ms10,043v: D.E.)
14872. Coa morte todo se esquece. (ms10,043r: 14896. Ninguin morre hastra que Dios quer.
D.E.) (ms10,041v: D.E.)
14873. Coa morte todo se vai. (ms10,043r: D.E.) 14897. Ninguin morre tan probe que mis
14874. Contra a morte non hai home forte. probe non nacese. (ms10,041v: D.E.)
(ms10,043r: D.E.)
14898. Ninguin se morre das veces.
14875. Contra a morte non hai medio pero a (ms10,041v: D.E.)
morte un remedio. (ms10,043r: D.E.) 14899. Ninguin se morre hastra que Dios
14876. Da morte non se escapa nin o rico nin quer. (ms10,041v: D.E.)
o probe nin o rei nin o Papa. (ms10,043r: 14900. Non mala morte cando fai o que
D.E.)
debe o que morre. (ms10,043r: D.E.)
14877. Dlle tres figas morte se mexas
14901. Non o mesmo morrer que ver
craro, cagas duro e peideas forte.
(ms10,043r: D.E.)
morrer. (ms10,041v: D.E.)
14902. Non hai como morrer pra conocer a
morte. (ms10,041v: D.E.)
4600
En ms10 s.v. Suerte coa indicacin Muerte.
14903. Non hai como morrer pra que gaben 14927. Que morrer hemos, ben o sabemos.
a un. (ms10,041v: D.E.) (ms10,041v: D.E.)
14904. Non se me d nada que, en morrendo, 14928. Que non morran as vacas, que os
todo se acaba. (ms10,041v: D.E.) homes hainos a manadas. (ms10,041v: D.E.)
14905. Non se morre mis que unha vez. 14929. Queiramos ou non queiramos, pra
(ms10,041v: D.E.) morrer nacemos. (ms10,041v: D.E.)
14906. Non vea a morte, que achaque non 14930. Quen a morte de outro agarda, longa
ha de faltar. (ms10,043r: D.E.) corda desata. (ms10,043r: D.E.)
14907. Nunca millor morre o home que 14931. Quen mis non pode, morrer se deixa.
cando mis quer vivir. (ms10,041v: D.E.) (ms10,041v: D.E.)
14908. cabo morrer e a chave na porta. 14932. Quen non teme a morte, non disfroita
(ms10,041v: D.E.) da vida. (ms10,043r: D.E.)
14909. O morto apodrece i-o orfo crece. 14933. Se morremos, pra eso nacemos.
(ms10,043v: D.E.) (ms10,041v: D.E.)
14910. O morto i-o ausente non son xente. 14934. Tanto morre o Papa como quen non
(ms10,043v: D.E.) ten capa. (ms10,041v: D.E.)
14911. O morto quer a mortalla e o vivo 14935. Todo ten remedio menos a morte.
quer faramalla. (ms10,043v: D.E.) (ms10,043r: D.E.)
14912. O morto, no cimiterio; i-o vivo, no 14936. Unha boa morte a millor sorte.
candieiro. (ms10,043v: D.E.) (ms10,043r: D.E.)
14913. que ha morrer s escuras non lle 14937. Val mis deixar na morte enemigo
4601
importa ser cereiro. (ms10,041v: D.E.) que pedir na vida amigo. (ms10,043r:
D.E.)
14914. O que ha morrer s escuras pra nada
14938. Val mis morte calada que pbrica
quer o candil. (ms10,041v: D.E.)
desventura. (ms10,043r: D.E.)
14915. O que morrer quere, rvese na morte.
(Jess Vzquez: Sarria, LU)
14916. O que se morre entrrano. (ms10,041v: MUJER. V. tamn Hombre, Manzana, Matrimonio, Moza,
D.E.) Partos, Preez, Varn, Vida.
14917. O que vive probe e morre rico ben 14939. A belleza da muller encntrala na
borrico. (ms10,041v: D.E.) conduta e non en seu rostro. (ms-SA:
Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
14918. Onde hai morte hai mala sorte.
(ms10,043r: D.E.) 14940. A blancura sete faltas disimula. (ms-
SA: seminarista annimo: Louro, Muros, C)
14919. Onde hai morte non hai boa sorte.
(ms10,043r: D.E.) 14941. A boa moza busca co traxe de cada
14920. Os mortos abren os ollos s vivos. da, non-a busques co traxe da romera.
(ms10,043v: D.E.) (ms: Baralla)
14921. Os mortos non se queren levantar pra 14942. A boa muller a casa sbea encher.
(ms10,045r: D.E.)
que non lle collan o seu lugar. (ms10,043v:
D.E.) 14943. A boa muller de tarde en tarde na ra
14922. Os mortos non se queren levantar pra dixase ver. (ms10,045r: D.E.)
que non-os volvan a enterrar. (ms10,043v: 14944. A boa muller, sin fama, nin boa nin
D.E.) mala. (ms10,045r: D.E.)
14923. Os mortos non teen medo s vivos. 14945. A boa vara bscase na abraira, a
(ms10,043v: D.E.) costela na ramalla, i-a boa moza, pola
14924. Os mortos son os que dan consellos s semana; domingo vai misa e calquer
vivos. (ms10,043v: D.E.) moza se lava. 4602 (ms: Cervantes)
14925. Pr morte non hai remedio cando 14946. A boa vida fai a nena garrida. (ms:
vea senn estarricar a perna. (ms10,043r: A.N.)
D.E.)
14926. Pra sacar da sa casa un morto fan 4601
O orixinal di: Val mis deixar deixar na morte
falla, o menos, catro homes. (ms10,043v: enemigo que pedir na vida amigo.
D.E.) 4602
O orixinal di: A boa vara bscase na abraira: a
costela, na ramalla y a boa moza pol-a semana: o
domingo vai misa e calquer moza se lava.
14947. A bonitura est nos ollos de quen a (pt) A beleza depressa acaba. (Chaves) (es)
mira. (ms: Antas) La hermosura poco dura. (R. Marn) / La
Var.: A belleza est nos ollos de quen-a mira. gracia pasa y la vejez llega fea y arrugada.
(es) La hermosura de los ojos no pasa, el (R. Marn) (va) La hermosura prest s'en va,
donaire se entra hasta el alma. (R. Marn) no la falta que fa. (Alberola)
(va) La hermosura est en los ulls de qui la ms10,019r: D.E.
mira. (Alberola) 14958. A fermosura pouco dura. (ms: G.P.)
14948. A bonitura sete faltas disimula. (ms: 14959. A mit da moza est na tenda. (ms-LU:
Esteban Patio Prez / ms21,20v: Berms) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
Var.: A gordura sete faltas disimula. (J.T.) / 14960. A mona, anda que se vista de seda,
Bonitura, sete faltas disimula. (F.V.S.) mona se queda. (ms: Antonio Lpez Quintns)
(pt) A gordura capa de defeitos. (Chaves) Var.: Inda que a mona se vista de seda, se
/ D-me gordura, dar-te-ei formosura. (Id.) mona , mona se queda. (A.C. A Nosa Terra)
/ Gordura formosura. (Id.) (es) Dame (pt) Ainda que vistas a mona de seda, mona
gordura y darete hermosura. (Sbarbi) se queda. (Chaves) (es) Aunque la mona se
14949. A burra i-a muller, a paus hainas que vista de seda, mona se queda. (Correas)
tanguer. 4603 (ms15,17) 14961. A mona, anque se vista de seda, mona
14950. A cabra que tira monte, non hai se queda. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
cabreiro que a garde; e muller que 14962. A moza mis enseada non a mis
sale mala, nin reerlle nin pegarlle. (ms- honrada. (ms10,049r: Golada)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Enseada = Exhibida.
Lugo) 14963. A moza desdn sempre dixo ben.
14951. A casa, a cama i-a muller, canto (mc)
mellor poida ser. 4604 (mc: M.L.) (pt) As damas ao desdem, parecem bem.
14952. A dama, desdn, galn parece (Chaves) (es) La mujer hermosa al desdn
ben. (mc: M.V.) se toca. (Correas) / Las damas al desdn
(es) Las damas al desdn, parecen bien. parecen bien. (Sbarbi)
(Sbarbi) Vase A dama desdn...
Sin afeites ni adornos exagerados, que 14964. A mula e a muller ten doce ideas no
nunca podrn suplir las gracias de la da. (ms8,38v: Lugo)
naturaleza. 14965. muller afeitada vralle a cara.
14953. A dona na casa, o marido no traballo. (ms10,045r: D.E.)
(mc: C.A. / ms: A.C.) 14966. A muller aguda co seu home se
(pt) O homem na praa e a mulher em casa. escuda. (ms10,045r: D.E.)
(Chaves) (es) La mujer, en su hogar; el 14967. A muller algabeira nunca fai larga
marido, en su trabajar. (R. Marn) / La
tela. 4607 (mc: Chantada)
mujer en casa y el hombre en la arada. (Id.)
/ La mujer en casa y el hombre en la plaza. 14968. A muller algareira nunca fai larga
(Id.) / La casa es de la mujer, y la calle, del tela. 4608 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
hombre. (Id.) da provincia de Lugo)
14954. A dona que moito se zarandea, si 14969. A muller aliada antes de se vestir fai
solteira est, solteira se queda. (mc: Palas a cama. (ms10,045r: D.E.)
de Rey / ms4: F.V.S.) 14970. A muller apurada, ou puta ou ladra.
14955. A escopeta, a muller i-a navalla non (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
se poden emprestar. 4605
(mc: Bucios) 14971. A muller aseada, o berce feito i-ela
14956. A facenda da muller sempre est feita peiteada tan logo est levantada.
(ms10,045r: D.E.)
e sempre por facer. (ms10,045r: D.E.)
4606 14972. A muller barbada unha fai e outra
14957. A fermosura cmea a terra. (ms:
G.P. / mc: A.S.A. / ms4: J.P. / ms18,68r: Diario de
garda. (ms10,045r: D.E.)
Avisos de R. Caruncho (1888))

4603 4606
O orixinal di: A burra y-a muller, a paus hay nas que mc, ms4 e ms18,68r: hermosura. En ms10 s.v.
tanguer. Hermosura.
4604 4607
ms4: millor. O orixinal di algaveira.
4605 4608
ms: a navalla d'afeitar. O orixinal di A muller algareira nunca fay larga tela.
14973. A muller barbuda de lexos se saluda. 14988. A muller co seu marido debaixo
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 4610
dunha pena fai abrigo. (mc: Bucios)
provincia de Lugo) Var.: Muller composta saca a outra da porta.
14974. A muller barbuda, de lonxe a saluda. (F.V.S.)
(mc: Bucios) (es) La mujer con su marido, en el campo
(pt) Mulher barbuda, de longe a sada. encuentra abrigo. (Sbarbi)
(Chaves) (es) A la mujer barbuda, de lejos
14989. A muller co seu marido na terra ten
me la saluda. (Sbarbi) / A la mujer
barbuda, de lejos me la saluda, con tres abrigo. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
piedras que no con una. (Id.) / Vase A
mujer bigotuda... 14990. A muller, com'a ovella, con sol pr
Como A muller bigotuda... Suelen tener cortella. (ms-LU: Trini Figueiras: Toiriz, Pantn,
carcter hombruno y ser por tanto, amigas LU. Convento Las Crneas, San Salvador de Asma,
Chantada)
de mandar y sopapear al marido. (Sbarbi)
14991. A muller comproa co sello da carta,
14975. A muller barbuda, de lonxe saluda.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da que si non lle pegan, non vai onde a
provincia de Lugo) mandan. (ms8,17r: Silvarrey)
14976. A muller ben arreglada ben parece. 14992. A muller composta quita o home
(mc: Tuiriz, Monforte) doutra porta. 4611 (mc: M.L. / ms4: F.V.S. / ms-
14977. muller bigotuda de lonxe se lle SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
4609
saluda. (mc: C.A.-A Nosa Terra) (pt) Mulher composta seu marido tira
(es) A la mujer bigotuda, de lejos la saluda. doutra porta. (Chaves) (es) La mujer
(R. Marn) (ct) A dna barbuda, la llum la compuesta a su marido quita de puerta
saluda. (Alberola) ajena. (Correas)
Porque, como nota Sbarbi, suelen tener 14993. A muller con bigote non necesita dote.
carcter hombruno y ser, por tanto, amigas (mc: Bucios)
de mandar y sopapear al marido. (pt) Mulher de bigode pode mais que o
14978. A muller boa a que non soa. homem. (Chaves) (es) Mujer de bigote no
(ms10,045r: D.E.) necesita dote. (Sbarbi)
14979. muller brava btalle a soga larga. Les atribuye cualidades excepcionales de
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) trabajo, que suplen la dote.
14980. A muller brava, botarlle a soga larga. 14994. A muller chora cos ollos e re co
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da corazn. (mc: Tuiriz, Monforte)
provincia de Lugo) 14995. A muller de apurada, puta ou ladra.
14981. A muller brava, corda larga. (mc: A.N.) (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
(pt) A mulher brava, corda (ou sogra) 14996. A muller de bo alio, cra, fa, devana
larga. (Chaves) (es) A la mujer brava, dalle e vende o lio. (ms10,045r: D.E.)
la soga larga. (Sbarbi) (ct) A dna brava,
14997. A muller de bo recaudo enche a casa
crda llarga. (Alberola)
Recomienda que se espere ocasin propicia hastra o tellado. (ms10,045r: D.E.)
para corregirla de sus defectos. 14998. A muller de Papalanatas non ten
4612
14982. A muller casada e honrada a perna sorte ca manteiga. (mc: S.P.P.-Ultreya)
crebada pra que non salga da casa. Papalanatas juega con el concepto de
(ms10,045r: D.E.) comer la nata, por lo que necesariamente ha
14983. A muller casada non viva descoidada. de ser mala la manteca.
(ms10,045r: D.E.) 14999. A muller descaseirada non fai boa
14984. A muller casada nunca noivo lle falta. casada. (ms10,045r: D.E.)
(ms10,045r: D.E.) 15000. A muller do cego, pra quen se
14985. A muller caseira e non paroleira. compn? (mc: C.A.)
(ms10,045r: D.E.) (pt) Mulher de cego para quem se enfeita?
14986. A muller co bo marido crece como o (Chaves) (es) La mujer del ciego, para
ovo batido. (ms10,045r: D.E.) quin se afeita? (Correas)
14987. A muller co seu home ben est anque
sea no monte. (ms10,045r: D.E.) 4610
ms: d'unha.
4611
ms-SA: da outra.
4609 4612
ms4: se lle sauda. ms4: coa manteiga.
15001. A muller do maragato leva un zoco i- El hombre (angazo) arrastra hacia casa con
un zapato. 4613 (mc: Bucios) su trabajo; pero es necesario guardar el
15002. A muller do viadeiro, gran outono e fruto conseguido con una buena
administracin. (mc e ms) pero hace falta
mal inverno. (mc: J.P.)
una mujer (cesta) que guarde lo conseguido
(es) La mujer del viadero, buen otoo y
por el marido, con su buena administracin.
mal invierno. (Sbarbi)
(ms)
Porque en el otoo saca el viadero sus
principales ingresos. 15014. A muller e a esca, na faltriqueira.
(ms10,045v: D.E.)
15003. A muller do xogador, nunca te 15015. A muller e a galia pequenia.
alegres: si unhas veces ganas, outras (ms10,045v: D.E.)
perdes. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 15016. A muller e a galia por andar
da provincia de Lugo)
prdense axia. (ms10,045v: D.E.)
15004. A muller do xugador nunca s'alegra,
15017. A muller e a galia, hast'a a casa da
que s'hoxe o gana, ma cho perde. (ms- 4617
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
vecia. (mc: J.P.)
Lugo) (pt) A mulher e a galinha, at casa da
15005. A muller e a abella, con da cortella. vizinha. (Chaves) (es) La mujer y la gallina,
(ms-LU: Flix Rodrguez Vieites) hasta la casa de la vecina. (Sbarbi)
15006. A muller e a burra con paus se cura. 15018. muller e galia, trcelle o pescozo
(mc: Camba) vers como queda mansia. (ms10,045v:
(pt) A mulher e a mula o pau as cura. / A D.E.)
4618
mula e a mulher, com pau se quer. 15019. A muller e a gata, de quen a trata.
(Chaves) (es) El asno y la mujer, a palos se (mc: A.I.)
han de vencer. (Correas) (ct) Al ase y mala (es) La mujer y la gata son de quien las
muller, bastonaes ho han de fer. (Alberola) trata. (R. Marn)
15007. A muller e a cabra mala sendo Ambas se acostumbran al trato continuado
fraca. (ms10,045v: D.E.) con la persona a cuyo lado estn, y a la que
llegan a tomar cario.
15008. muller e cabra non lle ds corda
15020. A muller e a laranxa non se han
larga. (ms-SA: J. M. Barral Snchez / ms-SA: Juan
Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO) apretar moito porque amargan.
(ms10,045v: D.E.)
15009. A muller e a cabra, a pata quebrada.
4614 15021. A muller e a loba, do mis feo
(mc: M.V. / ms21,26v: Berms)
s'enamora. 4619 (mc: A.S.A.)
15010. A muller e a cabra, corda larga. (mc: R.
Caruncho, Diario de Avisos)
(es) La mujer y la loba, de lo ms feo se
(es) A la mujer y a la cabra, la soga larga; enamoran. (R. Marn) / La mujer y la loba,
pero no tan larga, que se pierdan la mujer iguales en el escoger. (Correas) / La mujer
y la cabra. (R. Marn) / A la mujer y a la es como la loba en el escoger. (Id.)
cabra, soga larga. (R. Marn) / A la mujer y 15022. A muller a mit do home. (ms10,045r:
a la cabra, la soga ni corta ni larga; ni tan D.E.)
corta que se rompa, nin tan larga que se 15023. A muller e a moeda non gusta de
pierdan la mujer y la cabra. (Id.) estar queda. (ms10,045v: D.E.)
15011. A muller a cesta e o home o angazo; 15024. l
4615 15025. A muller e a mula, cada da sa
si a cesta rota, todo perdido. (mc:
Bucios) tunda; e o que as non fixere, nin ter
Queda explicacin en otro anlogo. boa mula nin boa mullere. (ms-LU:
15012. A muller a cesta i-o home o seminarista annimo: algn lugar da provincia de
angazo; s'a cesta rota, todo perdido. Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 15026. A muller e a mula, pola boca a
provincia de Lugo) 4620
hermosura. (mc: A.I.)
15013. A muller a cesta i-o home o angazo.
4616
(mc: Orbazay, Lugo)
4616
ms: y o home.
4617
mc: hastra a casa da vecia. Jacinto del Prado rexistra
4613
ms: y un zapato. o refrn coa forma hast'a casa d'a vecia.
4614 4618
ms21,26v: querbada. ms e ms4: e de quen.
4615 4619
ms: y o home, s'a cesta. ms: y-a loba.
(es) A la mujer y al caballo y a la mula, por 15044. A muller millor levantala do
el pico les entra la hermosura. (Correas) paritorio que non da cinza. (ms10,050r:
15027. muller e mula pola boca lle entra Silvarrei)
a fermosura. (ms-LU: seminarista annimo: algn Porque si hay que levantarla de la ceniza, es
lugar de Galicia) seal de que es vieja y no sale de junto al
15028. A muller e a ouvella, con da fuego; en cambio, si da a luz, es joven.
4621 15045. A muller e o can, o pau nunha man e
cortella. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia / ms21,12v: Berms) noutra o pan. (ms10,045v: D.E.)
15029. A muller e a ovella, con da p 15046. muller e cristal non lle dar.
cortello. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos de La
Maria de Ribela, A Estrada, PO) Corua)
15030. A muller e a ovella, con da pr 15047. A muller e o home honrado, polo
cortella. (ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, camio do carro. (mc: M.V. / ms2: Jess M
PO) Antelo Fraga)
15031. A muller a primeira leira que o 15048. A muller e o muo queren uso
4622 continuo. (ms10,045v: D.E.)
labrador casado ve pola man. (mc,
ms3 e ms4: M.V.) 15049. A muller e o neno soilo calan o que
15032. A muller e a sardia, na cocia. non souperon. (ms10,045v: D.E.)
(ms10,045v: D.E.) 15050. A muller e o ouro pdeno todo.
15033. A muller e a sardia, pequenia i- (ms10,045v: D.E.)
escanchadia. (ms10,045v: D.E.) 15051. muller e papel todo lle has de ver.
15034. A muller e a sartn na casa estn ben. (ms10,045v: D.E.)
(ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C) 15052. A muller e o raposo, se perden a
15035. A muller e a sartn na casia estn man, perden o da todo. (ms10,045v: D.E.)
ben. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo: Catoira, 15053. muller e souto abndalles cun
PO) dono. (ms10,045v: D.E.)
15036. A muller e a sartn na cocia estn 15054. A muller e o vento cambian no
moi ben. (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San momento. (ms-SA: J. M. Barral Snchez)
Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
15055. A muller e o vio sacan o home de
15037. muller e sogra, dlle corda.
(ms10,045v: D.E.) tino. (mc: Meiln, Lugo)
15038. A muller e a tea quroa lus da (pt) A mulher e o vinho, tiram o homem do
seu juzo. (Chaves) / Trs coisas mudam o
candea. (ms10,045v: D.E.)
homem: a mulher, o estudo e o vinho. (Id.) /
15039. A muller e a via dan home alegra. A mulher e o vinho fazem errar o caminho.
(ms10,045v: D.E.)
(Id.) / A mulher e o vinho enganam o mais
15040. A muller antoxadiza e a cabra fino. (Id.) (es) La mujer y el vino sacan al
espantadiza. (ms10,045r: D.E.) hombre de tino. (Correas / ms: Alberola)
15041. A muller e mailo can non traban 4624

cando lles dan. (mc: C.A.) 15056. A muller fai como a pita: despois que
Tchalos de interesados. escapa, se anica. (mc / ms4: F.V.S.)
15042. A muller e mais a ovella, anoitecer 15057. A muller fai o home. (ms10,045v: D.E.)
cortella. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, 15058. A muller falar i-a burra ornear, o
Coristanco, C (5 curso)) 4625
4623 demo llo debeu de ensear. (mc:
15043. A muller e mais o can non ladran. Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
(ms18,68v: Diario de Avisos de Ricardo Caruncho algn lugar da provincia de Lugo)
(1888))
15059. A muller fermosa qutalle o nome
seu home. (ms10,045v: D.E.)
15060. muller festeira crballe a perna.
(ms10,045v: D.E.)
4620
mc: pol-a. 15061. A muller fa e o can garda a casa. (ms-
4621
ms21,12v: y'a ovella. LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
4622
mc: que o casado.
4623
A lectura do texto que falta difcil: parece dicir do
4624
citourarn [sic] pero o do non est claro e o resto podera Alberola non recolle este refrn.
4625
ser estourarn. ms: y a burra, d'ensear; ms-LU: debeo.
15062. A muller fiadora deixa a tarasca na (pt) A mulher e a ovelha, com sol
molla. (mc: Taboada-F.V.S.) cortelha. (Chaves) (es) A la mujer y a la
Tarasca llaman en la comarca de Taboada a oveja, temprano la encierra. (R. Marn) /
la broza que deja el lino y hay que quitarla La mujer y la oveja, temprano a casa. (Id.)
cuando se hila. / La mujer y la oveja, a casa antes que
15063. A muller gamberneira, de festa en anochezca. (Id.)
Como A muller i-a galia, casa con da.
festa e de feira en feira. (ms10,045v: D.E.)
15076. A muller i-a ovella, con da pr
15064. A muller gobernadora a sa casa
cortella. 4630 (ms11,56: Jos Sanjurjo Pedrouzo)
honra. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
15077. A muller i-a ovella, con sol na
15065. A muller ha de falar cando a galia
cortella. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
queira mexar. (ms10,045v: D.E.) da provincia de Lugo)
15066. A muller honesta, cando fai algo na 15078. muller i- parra recchaselle a
casa est na sa festa. (ms10,045v: D.E.) falda. 4631 (ms: Leite de Vasconcellos)
15067. A muller honrada, coa porta pechada. 15079. A muller i-a pineira van pr'onde as
(ms10,045v: D.E.)
levan. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
15068. A muller honrada, de todos amada.
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) 15080. A muller i-a roca, manda na pota. (ms-
4626 LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
15069. A muller i-a gadaa, segn saia.
(mc: Layosa, Incio / ms-LU: seminarista annimo: 15081. A muller i-a sartn na cocia estn
4632
Laiosa, O Incio, LU) ben. (ms15,02: La Corua / ms-SA: Manuel
15070. A muller i-a galia, casa con da. Martn Gmez: Muxa, C / ms-SA: Manuel Lpez
(mc: M.L.) Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO /
(pt) A mulher e a galinha, com o sol ms10,045v: D.E.)
recolhida. (Chaves) 15082. A muller i-a troita prndense pola
4633
Destaca los riesgos a que se exponen fuera boca. (ms21,01v: Berms)
de casa, sobre todo despus de la puesta de 15083. A muller i-o bist, canto mis se
4634
sol. maza, millor . (mc: Tuiriz, Monforte / ms-
15071. A muller i-a galia, sempre en casa LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
da vecia. (ms10,049r: Trives) (pt) A mulher e a mula o pau as cura.
15072. A muller i-a mula pola boca ll'entra a (Chaves) / A mula e a mulher, com pau se
4627 quer. (Chaves) (ct) Al ase y mala muller,
hermosura. (ms18,70r: A.S.A.)
bastonaes ho han de fer. (Alberola)
15073. A muller i-a mula, cada da unha
4628 15084. A muller i-o can segn o afn. (mc:
tunda. (mc: Bucios / ms2: S. Victorio de R. de S.Victorio de R. de Mio / ms4: F.V.S.)
Mio)
15085. A muller lambeteira non ten sorte ca
(pt) A mulher e a mula o pau as cura.
(Chaves) / A mula e a mulher, com pau se manteiga. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
quer. (Id.) (es) La mujer y la mula, nunca 15086. A muller latriqueira non hai quen a
salgan con la suya. (R. Marn) / La mujer y queira. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
el asno se enderezan a palos. (Id.) / La 15087. A muller lavandeira que molla a
mula y la mujer a palos se han de vencer. dianteira, o marido toma boas
(Id.) borracheiras. (ms8,08r: La Caiza)
Ms exigente an que A muller e a burra, 15088. A muller lixeira a carga mis
con paus se cura que dejamos atrs.
pesada. (mc: Carballedo / ms-LU: seminarista
15074. A muller i-a ovella, antes da noite annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
cortella. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (es) No hay carga tan pesada como la
da provincia de Lugo) mujer liviana. (Sbarbi)
15075. A muller i-a ovella, con da na
4629
cortella. (mc: M.V. / ms-SA: Jos Barreiro
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) 4630
O orixinal di: A muller y a ovella, con dia pra
cortella.
4626 4631
ms-LU: guadaa salia. O orixinal di: A muller y a parra, recchaselle a falda.
4627 4632
O orixinal di: A muller y-a mula, pol-a boca ll'entra a ms-SA (Manuel L.): e a. En ms10 s.v. Mujer.
4633
hermosura. O orixinal di: A muller y'a troita prndense po'la
4628
ms: y a. boca.
4629 4634
ms-SA: e a. ms-LU: moller se mazan.
15089. muller loca agrdalle mis o 15108. A muller que a seu home queira ter
pandeiro que a toca. (ms-SA: Jos M. Gulas gordio, despois que coma o caldo dealle
Rivas: Forcarei, PO) un gotio. (ms10,046r: D.E.)
15090. A muller mis asisada ou sabe moito 15109. A muller que a sa casa ben axeita,
ou non sabe nada. (ms10,045v: D.E.) boas pitas deita. (mc: Incio / ms4: F.V.S.)
15091. A muller mala non enfadala. 15110. A muller que a sa casa ben goberna,
(ms10,045v: D.E.)
aforra boas fanegas. (mc: Incio / ms4: F.V.S.)
15092. A muller moza e vida soila pouco Destacan los dos ltimos, lo que gana una
dura. (ms10,045v: D.E.) casa con la buena administracin de la
15093. A muller na cama i-a querida na mujer.
lama. 4635 (ms4: Orense-F.V.S.) 15111. A muller que ama o home, hasta en
15094. A muller na casa e o home na arada. botar as fabas pote se conoce. (ms9,16r:
(ms10,045v: D.E.) Vern)
15095. A muller na sa casa nada lle pasa. 15112. A muller que asuba i-as mulas que
(ms10,045v: D.E.) 4637
fan "gin" douchas pra ti. (mc: M.
15096. A muller na ventana mis perde que Barreiro Somoza, Santiago / ms-SA: Manuel Barreiro
gana. (mc: Incio-F.V.S.) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(pt) Mulher janeleira, raras vezes Tiene multitud de variantes y
encarreira. (Chaves) (es) Mujer ventanera, correspondencias en las paremiologas
uva de calle. (Sbarbi) peninsulares.
15097. A muller na ventana, mis perde que 15113. A muller que come a nata non ten
4636 sorte ca manteiga. (ms21,14v: Berms)
ghana. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
Arza, C / ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 15114. A muller que come a nata non ten
15098. A muller non dala a ver. (ms10,045v: 4638
sorte na manteiga. (mc: Bucios / ms4:
D.E.) F.V.S.)
15099. A muller domingo e o millo co roco. Como A muller de Papalanatas...
(mc: R. Caruncho D. Avisos) 15115. A muller que cra do seu seo mis
Estn ms vistosos, la primera con el nai que a que d o fillo a peito alleo.
vestido dominguero, y le segundo con el (ms10,046r: D.E.)
roco, que realza su lozana. 15116. A muller que de homes fai caso, lle
15100. A muller pequenia sempre mocia. un atraso. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms10,046r: D.E.) lugar de Galicia)
15101. A muller polida, a casa lixosa e a 15117. A muller que boa casada, co seu
porta barrida. (ms10,046r: D.E.) marido lle basta. (mc: C.A.)
15102. A muller por moito que a garden non Var.: A muller que boa casada, co seu home
est millor gardada. (ms10,046r: D.E.) ten abondo. (ms4)
15103. A muller preguiceira leva a roca pr (pt) A mulher casada, o marido lhe basta.
feira. (mc: Samos) (Chaves) (es) La mujer casada, el marido le
15104. A muller priguiseira a sa casa basta. (Sbarbi)
queima. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 15118. A muller que coidadosa, deixa a
4639
15105. A muller prosmeira leva a roca gaita e colle a roca. (mc: A.I. / ms18,70r:
A.S.A.)
feira. (ms-LU: seminarista annimo: Pobra do
Brolln, LU) 15119. A muller que en alto fa, o fuso lle cai
15106. A muller qu'asuba e a galia que e o cu lle asuba. 4640 (mc: M.V.)
canta como capn, na mia casa non. 15120. A muller que encante i-o home que
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da espante. (ms10,050r: Sober)
provincia de Lugo) 15121. A muller que fa de p nunca boa .
15107. A muller que a dous noivos quer ben, (mc: Jos Vilas A., Santiago)
lvena os diaos, amn. (ms10,046r: D.E.)

4637
ms: y as mulas que fan gi.
4635 4638
O orixinal di: A muller n'a cama y-a querida na lama. ms4: suerte.
4636 4639
O orixinal di: A muller na ventana mais perde que ms18,70r: qu' coidadosa.
4640
jana. / ms-SA (Jos M. G.): qua jana. ms: ll'asuba.
15122. A muller que goberne a casa e o home 15136. A muller que pouco fa sempre trai
a arada. (ms10,046r: D.E.) run camisa. (ms10,046r: D.E.)
15123. A muller que mis sabe mis precisa 15137. A muller que pouco fa, sempre ten
que a garden. (ms10,046r: D.E.) mala camisa. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
15124. A muller que moi run sea, das (pt) Mulher que pouco fia, sempre faz ruim
tundas: unha pra que Dios vea a vela, camisa. (Chaves) (es) La mujer que poco
outra pra que a ver a Dios vaia ela. (mc: hila, siempre trae mala camisa. (Sbarbi) /
M.V.) Mujer que hila, larga trae la camisa. (R.
15125. A muller que moito fala, no mellor Marn) / Contrario a los anteriores: La
4641 mujer que hila tiene una sola camisa y dos
desbarra. (mc: Santiago / ms: M. Troitio
Espio)
la que nunca hil. (Id.)
La pereza en el trabajo, se refleja
15126. A muller que moito se mira cara
frecuentemente en el descuido del vestido.
pouco atende casa. (ms10,046r: D.E.) 15138. A muller que se casa pola riqueza, ten
15127. A muller que moito se pasea non tece
mui pouca destreza. (mc: Tuiriz, Monforte)
a sa tea. (ms10,046r: D.E.) (ct) Casament per inters, may acertat es.
15128. muller que non ha ser tola blanlle (Alberola)
as maus e clelle a boca. (ms10,046r: D.E.) 15139. A muller que se casa pola riqueza, ten
15129. A muller que non sabe a doutrina, ten pouca destreza. (ms-LU: seminarista annimo:
a culpa o home porque non lla insina. algn lugar de Galicia)
(mc: Tuiriz, Monforte) 15140. A muller que silba e fa de p, nunca
15130. A muller que non sabe cociar coma boa . (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val
gata que non sabe ratear. (ms10,046r: D.E.) do Dubra, C)
15131. A muller que non ten home, no 15141. A muller que ten home, non diga que
regazo come. (mc: M.V.) pobre. (ms21,14v: Berms)
15132. A muller que non ten que facer, que 15142. A muller que ten un home bon e o
quite as medias e as volva poer. 4642 (mc perde, inda gana. (mc)
/ ms4: F.V.S.) Matraca de las mujeres para resarcirse de lo
Para ocuparse en algo, pues la ociosidad es mucho malo que se dice de ellas.
madre de todos los vicios. 15143. muller rosmona lle non dar fala.
15133. A muller que s homes fai caso, lle (ms18,18r)
un atraso. (mc: Tuiriz, Monforte) 15144. muller rosmona non lle dar fala.
4644
15134. A muller que peg' home, fai ben, se (mc: Chantada / ms4: C.A. A Nosa Terra)
pode. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 15145. A muller salameira mui meiga. (ms-
provincia de Lugo) SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro:
15135. A muller que pega ao home fai ben, Muxa, C)
xa que pode. 4643
(mc: Bucios / ms4: A.N.) 15146. A muller sempre algo ha querer.
Var.: A muller que pega home, fai ben xa que (ms10,046r: D.E.)
pode; i-o home que tal consente, merece que o 15147. A muller sempre erra no escoller.
tundan sempre. (Bucios / ms4: F.V.S.) / A (ms10,046r: D.E.)
muller que tunde home, fai ben se pode; i- 15148. A muller sin home no regazo come.
4645
home que tal consente, chmolle burro sempre. (ms21,26v: Berms / ms-LU: seminarista
(Otero de Rey) / A muller que lle pega home annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms18,68r:
fai ben si pode. Diario de Avisos de R. Caruncho (1888))
Lo aplaude tambin una cancin popular: A 15149. A muller sin mestre sabe mintir e
muller pegoulle home / coas varas de un chorar. (ms10,046r: D.E.)
argadelo, / que lle pegue seu marido, / xa 15150. A muller soilo manda na cocia.
que pode, est ben feito. (ms10,046r: D.E.)
15151. A muller tola i-a camisa rota logo
saen porta. (ms10,046r: D.E.)
4641
V. Muller que moito fala, millor desbarra en
Cautela en el hablar.
4642 4644
ms4: volva a poer. ms4: lle non dar.
4643 4645
ms4: home. ms-LU: no gazo come.
15152. A muller tola, home de pau. (mc: R. 15168. A muller, si fermosa, gustarche; si
Caruncho, Diario de Avisos) fea, cansarache; si probe, animarate;
15153. A muller vella debe ir cedo pr si rica, mangonearate. (ms10,046r: D.E.)
cortella. (ms: Santiago) 15169. A muller, vella ou nova, si lle
15154. A muller ventaneira busca quen preguntan os anos, nunca se acorda. (ms-
barata a queira. (ms10,046r: D.E.) SA: Francisco Canosa Quintns)
15155. A muller vida non ten quen a 15170. A muller: a primeira, escoba; a
sacuda. (ms10,046r: D.E.) segunda, seora. (ms-LU: seminarista annimo:
15156. A muller, a cabra i-a burra, a mis Laiosa, O Incio, LU)
cabezuda. (mc: Tuiriz, Monforte) 15171. A nena que moito se parrandea, pasa
15157. A muller, cando rapaza, reina; a vida alegre e as se queda. (mc: Palas de
Rey-F.V.S.)
cando moza, p[uta]; cando vella,
15172. A primeira muller a escoba, a
bruxa. 4646 (ms18,40r)
segunda a seora. (ms18,18r)
15158. A muller, cando rapaza, reina;
15173. A primeira muller a escoba e a
cando moza, tola; cando vella, bruxa. 4649
4647 segunda a seora. (mc: C.A.)
(mc: N.S. Folklore de Sandis)
Var.: A primeira muller, seora; a segunda,
No es tola precisamente lo que dice le
escoba; i-a terceira, reina.
refrn, sino palabra ms dura que nos
(pt) A primeira mulher escova, a segunda
permitimos sustituir.
senhora. (Chaves) (es) La primera mujer
15159. A muller, com'as chimineas: unha en escoba y la segunda seora. (Correas) (ct)
cada casa e de vez en cando limpala. (ms- La primer muller, pastora; la segn,
LU: Trini Figueiras: Toiriz, Pantn, LU. Convento Las senyora. (Alberola)
Crneas, San Salvador de Asma, Chantada)
Ms corriente el primero ensea que los que
15160. A muller, como as chimeneas: unha se casan dos veces, suelen tratar mejor a la
en cada casa e, de cando en cando, segunda mujer que a la primera.
limpala. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.) 15174. A primeira muller, escoba, e a
15161. A muller, como os gatos, que tendo a segunda, seora. 4650 (ms-LU: dous
carne na casa, salen en busca de ratos. seminaristas annimos: algn lugar de Galicia e algn
(mc) lugar da provincia de Lugo)
15162. A muller, de solteira, sete mans e 15175. A que alto fa i-o fuso lle cai, o cu
unha lengua; de casada sete lenguas e ll'asuba. (ms-LU: seminarista annimo: algn
unha man. (ms18,65r: Pramo) lugar da provincia de Lugo)
15163. A muller, na igrexa santa e na ra 15176. A que de alto fa, caille o fuso e o cu
cabra. (ms10,045v: D.E.) lle asuba. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
15164. muller, cabalo e mula, pola
15177. A que no alto fa, o fuso lle cai i-o cu
boca lles entra a fermosura. (ms10,045v:
D.E.) ll'asobra. (ms-LU: seminarista annimo: San Xon
do Corgo, LU)
15165. A muller, ou sabe querer ou sabe
15178. A que se viste de alleo, colle pallas e
aborrecer. (ms10,045v: D.E.)
mteas no seo. (ms: C. Alvarellos, Santa Ana de
15166. A muller, por andar revs, vstese Mera / ms4: Carr Alvarellos, Sta. Cruz de Mera)
pola cabeza e spese polos ps. 4648 (mc e 15179. A sorte da fea a hermosa a desea. (ms:
ms: Carballino / ms-LU: seminarista annimo: algn Tuiriz)
lugar da provincia de Lugo)
(es) La suerte de la fea, la bonita la desea.
15167. A muller, por ben que fale, mellor (R. Marn) / La fortuna de la fea la bonita
est calada. (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: la desea. (Id.)
Graba, Silleda, PO)
15180. A sorte da muller na galia a hai que
4651
ver. (ms10,049v: La Caiza)

4646
O orixinal di: A muller, cando rapaza, reina;
4649
cando moza, p ...; cando vella, bruxa. ms: a segunda seora.
4647 4650
ms: cando moza, p.... ms-LU: ya segunda.
4648 4651
mc: pol-a cabeza. ms15,24r: has de ver.
15181. A sorte da muller na galia s'ha de tales reuniones. Explcitamente, con
ver. (ms21,11r: Berms) relacin a las mujeres, lo dice el siguiente.
15182. A sorte e a muller cambea. (ms8,39v: 15197. As mulleres sempre escollen o pior.
Lugo) (ms10,046r: D.E.)
15183. A terra i-a muller, morenas deben 15198. As mulleres son feitas do rabo dun
ser. (ms5,029) can. (mc: Ns, n 76, p. 78)
15184. ta muller estmaa polo que valla e 15199. As mulleres son o demo cando tocan a
non polo que traia. (ms10,046r: D.E.) lingoa. (mc: Jos M Cures, Santiago)
15185. A zanfona e a muller, hai que sabela 15200. As mulleres son o demo cando tocan o
tanxer. (mc: C.A.) ferro. (mc: Caamao Lieiro, Santiago)
15186. Anda que a mona se vista de seda, si 15201. As mulleres son testarudas como as
mona , mona se queda. (ms-SA: Andrs ovellas i-as burras. (ms8,12r: La Caiza)
Castro Ces: Tllara, Lousame, C) 15202. As mulleres teen sete xustillos e slo
15187. Anque a mona se vista de seda, mona descubren un. (mc: Camba)
se queda. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, Var.: As mulleres teen sete xustillos e slo
PO) desabrochan un.
15188. Anque a mona se vista de seda, si Curiosa manera de ponderar el carcter
mona , mona se queda. (ms-LU: seminarista reservado de la mujer.
annimo: Outeiro de Rei, LU) 15203. As mulleres tolas cambian o pan
15189. Ao cabalo e muller, a ningn has de polas olas. (ms10,049r: Trives)
ofender. (mc: Tuiriz, Monforte) Var.: As mulleres tolas cambian o pan
15190. Arada de mulleres, d pan se queres. polas olas; i-as mis agudas, polas mis
4652
(ms8,45r: Las Ermitas / mc / ms-SA: seminarista crudas.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 15204. As mulleres, cando non teen que
15191. Arriba das rocas van vellas e mozas. facer, arrancan os pelos e pense a
(ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira, Carnota, C) coser. (mc / ms4: F.V.S.)
15192. As estelas i-as nenas deixas estar 15205. As mulleres, como as cabras: onde vai
4653
quedas. (mc: Carballedo) unha, van todas. 4657 (mc: Carballino)
15193. As mulleres a bailar i-os burros a 15206. As mulleres, como as uvas: as rus,
4654
ornear, o demo lles debeu ensear. pisalas, i-as boas, colgalas. 4658 (mc:
(mc: Puente Arcediago, La Corua) Carballino)
15194. As mulleres hai que escollelas pola 15207. As mulleres, de solteiras, sete brazos
raza, o mesmo que os cas de caza. i-onha lengua. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms5,029) Guntn, LU)
Var.: As mulleres hai que escollelas o 15208. As mulleres, faria do demo. (mc:
mismo que os cas das perdices. (ms15,43: Bucios)
Val del Mar) 15209. As mulleres, no rigueiro, danlle a
4655
15195. s mulleres i-s burros, paus. (mc: volta mundo inteiro. (mc: Pedraza)
Bucios / ms4: F.V.S.) (es) A lavar al ro fu; mal dije de otras, y
Como A muller i-a burra con paus se cura. peor dijeron de m. (R. Marn) / Cuando
15196. As mulleres no regueiro i-os homes no van las mujeres al hilandero, van al
4656
ferreiro. (mc: Tuiriz, Monforte-F.V.S.) mentidero. (Id.)
Lugares de reunin, las mujeres para lavar 15210. As mulleres, onde estn sobran e,
y los campesinos para arreglar los aperos de onde non estn, boa falta fan. (ms10,046r:
labranza; y el refrn alude a las comidillas y D.E.)
comentarios que se hacen con ocasin de 15211. As mulleres, ou matalas ou deixalas.
(ms10,046r: D.E.)
15212. Beleza e bondade unha felicidade.
4652
V. A arada de mulleres d pan, si queres en Agrcolas (ms: Agro)
(Generales). / ms8,45r: Aradas si queres; ms-SA: (pt) Beleza sem bondade, no vale metade.
molleres. (Chaves) / Beleza sem virtude rosa sem
4653
ms: y as nenas.
4654
mc: beilar.
4655 4657
ms: y-os. ms: com'as cabras.
4656 4658
ms: y os. ms: com'as uvas.
4663
cheiro. (Id.) (va) Bellea sense bondat no res mulleres i-as burras. (mc: Chorexe, Palas
val. (Alberola) de Rey-F.V.S.)
15213. Blancura sete faltas disimula. (ms: 15230. Catro mulleres, catrocentos
M.V.) pareceres. (ms10,046r: D.E.)
15214. Boas frutas sin exceso, procura a 15231. Coa muller e o dieiro non te bulres,
muller de seso. (ms4: J.P.) compaeiro. (mc: C.A. A Nosa Terra)
15215. Bonitura, se tes falta [sic], desimula. (pt) Com a mulher e dinheiro, no zombes
4659
(ms18,22r) (ou no te burles) companheiro. (Chaves)
15216. Cada can co seu dono e cada mujer ca (es) Con la mujer y el dinero, no te burles,
sa roca. (ms17,002) compaero. (mc: Sbarbi / ms2: Correas).
15217. Cada can con seu dono e cada muller (ct) Ab la dna y els dins, molt cuidads
has de ser. (Alberola)
coa sa roca. (mc: Camba)
15232. Coa volunt da muller naide se pode
15218. Cando a muller merca moito, o seu
meter. (mc)
home vende pronto. (ms10,046r: D.E.)
15233. Composta, non hai muller fea.
15219. Canta o cuco na rabela do arado: "O (ms10,046r: D.E.)
que anda entre mulleres, est ben 15234. Con media muller abonda. (ms10,046r:
arreglado". 4660 (mc: Carballedo) D.E.)
15220. Canto mis chore a muller menos doo 15235. Con mulleres, entrars cando
se lle ha ter. (ms10,046r: D.E.) quixeres e sairs cando poideres.
4661
15221. Canto mis vella, mis leva. (ms: (ms10,046r: D.E.)
A.N. / ms10,136r: D.E.) 15236. Condicin das mulleres despreciar o
15222. Casa de dona sin escudeiro coma que lle deres e morrer polo que lle
fogo sin trasfogueiro. (ms10,132r: D.E.) negues. (ms10,046r: D.E.)
15223. Casa de moitas mulleres, a cocia por 15237. Da muller e do dieiro non te burles,
barrer. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.) compaeiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(pt) Mulher s, faz tudo, duas fazem pouco lugar da provincia de Lugo)
e trs nada. (Chaves) (es) Unos por otros y 15238. Da muller e do mar non hai que fiar.
la casa por, o sin, barrer. (Sbarbi) (ct) Uns (ms10,046r: D.E.)
per atres, la casa per agranar. (Alberola) 15239. Da vella galana non fes nada. (ms:
15224. Casa de moitas mulleres, a cocia sin Bucios)
barrer. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O (es) De vieja galana no te fes nada. (R.
Incio, LU) Marn)
15225. Casa de mulleres, casa de demonios. 15240. Da vella galana non te fes nada. (ms-
4662 LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(mc: Santiago)
15226. Casa por renda e muller sin facenda, 15241. De muller porca e riseira e d'home
atpanse donde queira. (mc: M.L.) que gasta cors... libera me Domin.
(ms4: F.V.S)
15227. Catro cousas hai no mundo e as catro
15242. De muller que fala latn e mula que
testarudas: as mulleres e as cabras, as 4664
faga "hin", lbreme Dios a min. (mc:
ovellas e as burras. (ms-LU: Flix Rodrguez Chorexe-Pidre. F.V.S.)
Vieites) (pt) Mulher que fala latim, burra que faz
15228. Catro cousas hai no mundo, todas "im" e carneiro que faz "m" libera nos et
catro cotarrudas: os porcos e as ovellas, domin. (Chaves) / Mulher que sabe latim e
as mulleres e as mulas. (ms-LU: seminarista burra que faz im raras veces teem bom fim.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (Chaves) / Foge de mulher que sabe latim e
15229. Catro cousas hai no mundo, todas de burra que faz "im". / Mula que faz
elas testarudas: os porcos i-as ovellas, as "im..." e muller que sabe latim, raras vezes
tem bom fim. (Chaves) (es) Mujer que
sabe latn, no tendr buen fin. (Sbarbi) /
Mula que hace "hin, hin" (mc: "hin"),
4659
Ordinariamente este refrn aparece da seguinte forma: chala de casa por un cautrn. (ms:
Bonitura sete faltas disimula.
4660
ms: y o que anda.
4661 4663
En ms10 s.v. Vejez. ms: y as burras.
4662 4664
ms: Casa de muller. ms: mula que fai in.
"cuatrn) (Id.) / Mula que hace "hin", "hin", 15259. o que lle queda no mundo muller:
dale de lado por run. (Sbarbi) si se casa, sufrir; e si non, padecer. (mc:
Con multitud de variantes. Carballino)
15243. De noite non hai muller fea. (ms10,046v: 15260. me, Mara, me moi boa: tenme tres
D.E.) emes, me marroa. (mc: Bucios-F.V.S.)
15244. De san Xon, Santiago i-agosto, 15261. En canto a grande se baixa, a
mulleres, non son voso; desde Nadal a pequena barre a casa. (mc: Palas de Rey-
marzo, estarei voso lado. (ms10,046v: D.E.) F.V.S.)
15245. De lanas e mulleres non fagas (pt) Emquamto a grande se abaixa, a
almacenes. (mc: Becerre.) pequena varre a casa. (Chaves) (es)
15246. Din que a millor tentacin da muller Mientras la alta se baja por la escoba, la
a de matar o home. (ms8,38v: Lugo) chica barre la casa toda. (R. Marn) / En
cuanto el grande se abaja, el chico hace la
15247. Dona fermosa, ou tonta ou vanidosa.
(ms: A.C. A Nosa Terra)
hazaa. (Correas)
(pt) Mulher formosa, doida ou presunosa. Es una de las razones que se dan para
(Chaves) (es) La mujer hermosa, o loca o acreditar el refrn que dice: A muller i-a
presuntuosa. (Correas) (va) Dna hermosa, sardia, pol-a mis pequenia.
o tonta o vanitosa. (Alberola) 15262. Entre o si e o non das mulleres non
15248. Dona traballadora non quere home cabe a punta de un alfinete. (ms10,046v:
D.E.)
lacazn. (mc: A.C. A Nosa Terra)
15263. Fai mis a vella co uso que a nova coa
15249. Doncela curiosa calquera , casada e
roca i-o fuso. 4668 (ms: A.N.)
con fillos te quixera ver. 4665 (ms10,049v: La
Caiza) 15264. Flese da doncela e non se diga quen
15250. Donde hai auga, hai xungos, e donde era ela. (ms: Sta. Eugenia de Asma)
hai mulleres, hai demonios. 4666
(mc: 15265. Fermosura e bondade unha
Santiago) felicidade. (ms: C.A. A Nosa Terra)
Var.: Donde hai mulleres, hai demonios. (Id.) (es) Hermosura sin bondad, ms que un
15251. Donde hai sucos, agua; donde bien es un mal. (R. Marn)
mulleres, demonios. (ms-SA: Manuel Barreiro 15266. Filla e nai, dous demos pr pai. (ms-SA:
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) Celestino Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis,
15252. Donde hai xungos, hai agua; donde Vilasantar, C)
mulleres, demonios. (ms-LU: Lus Alonso
15267. Fornos e mulleres un, i-aquela
Alonso) colgada como nunha lmpara. (mc: Sober)
15253. Door de muller morta dura hastra a 15268. Fornos e mulleres un, i-aquela
porta. (ms10,046v: D.E.) colgada como unha lmpara. 4669 (ms-SA:
15254. Das mulleres e un cesto fan feira. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
(mc: Pedraza)
Fornos e muller un, y-a aquela colgado
15255. Das mulleres xuntas, nin difuntas.
(mc)
como nunha ... (explicacin de V. Saco)
15256. Dunha muller nada dirs, se te 15269. Fume, goteira e muller berradeira
4670
acordas de ta mai e de tas irms. botan o home da casa pr eira. (mc:
J.P.)
(ms15,15)
(pt) Fumo, goteira e mulher faladora, pem
15257. mis mala de levantar unha vella
os homens pela porta fora. (Chaves) (es)
da eira c'unha nova do paricio. (ms4:
Humo, gotera y mujer parlera, echan al
Choreje-F.V.S.)
hombre de su casa fuera. (Correas) / Humo,
15258. millor ter a forca veira que a
4667
muller xusticeira. (mc: Santiago / ms-SA: 4668
Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A O orixinal di: Fai mais a vella co uso que a nova coa
Estrada, PO) roca y-o fuso.
4669
O orixinal di: Fornos e mulleres un, y ar aquela
colgada como un'a lampara.
4665 4670
ms15,24r: Doncella, calquera a , con fillo. mc: barredeira. Jacinto del Prado recolle o refrn coa
4666
O orixinal di: Donde hay auga hay xungos e donde forma berradeira, coincidindo coas variantes que V. Saco
hay mulleres hai deonios. / ms: Donde mulleres, aporta dountros idiomas. A explicacin que d en relacin
demonios. coa forma barredeira podera ter base nun erro de
4667
ms-SA: xusticieira. transcricin do refrn orixinal.
gotera y mujer brava, echan al hombre de 15284. Mariquia o sbado noite pousa a
su casa. (Id.) roca e plancha a roupa. 4674 (mc: Santiago)
Lo que el gallego atribuye a la mujer 15285. Maxencias nos homes poden pasar,
barredeira, lo aplican los dems a la brava
mais nas mulleres non poden faltar. (mc:
y parlanchina. Entendemos por barredeira, A.C. A Nosa Terra)
la que tiene la obsesin de la escoba, que no
15286. Media moza est na tenda. (ms: M.L. A
la deja un minuto del da; no la mujer C. A Nosa Terra / ms4: M.L. / ms4: C.A. A Nosa
limpia y aseada, que queda siempre en buen Terra)
lugar en la paremiologa de Galicia. Var.: O corpo da nena est na tenda. (ms4:
15270. Gnanse polo bo trato a muller e C.A. A Nosa Terra)
maila gata. (ms-LU: seminarista annimo: 15287. Mentras a grande d unha volta, a
Paradela, LU) pequenia barre a cocia. (mc: Laln-F.V.S.)
15271. Gardar ben unha muller, non pode 15288. Mentras a grande se baixa, a pequena
ser. (ms10,046v: D.E.) barre a casa. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
15272. Hai quen se fai boa por fra e por (pt) Emquanto a grande se abaixa, a
4671
dentro pior ca ningunha. (ms15,12) pequena varre a casa. (Chaves) (es)
15273. Hai ms mulleres que demos no Ponte Mientras la alta se baja por la escoba, la
Seguro. 4672 (ms8,76r: Laln) chica barre la casa toda. (R. Marn)
15274. Leite fresco con manteca o almorzo Vase En canto a grande se baixa...
das mulleres; e burro que vn dos 15289. Mentras qu'a alta se baixa, a pequena
toxos, come berzas, si as queres. (ms-LU: barre a casa. (ms-SA: seminarista annimo: algn
seminarista annimo: algn lugar da provincia de lugar da provincia de Lugo)
Lugo) 15290. Mentres a muller grande se baixa, a
15275. Levo a saia con vuelo porque salta o pequena xa barreu a cocia. (ms-LU: lvaro
boqueiro candia min. (ms9,11v: Silvarrey) Rbade: Saavedra, Begonte, LU)
15276. Lbrate de can que moito ladra e de 15291. Mentres moza, boo pasar, pero de
4675
muller que moito fala. (mc: Santiago) vella, choutar. (ms4: A.I. / ms / ms21,17r:
Berms)
15277. Lugar grande e muller seora non
(es) Mientras moza, bien pasear; despus
pra agora. (mc: J.P.) de vieja, trotar. (Correas)
15278. Mis tiran das tetas que das 15292. Met da moza est na tienda. (ms-LU:
carretas. (ms4: F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
15279. Mal queda o que de muller fale, 15293. Millor que muller chismosa un nio
porque, sea certo ou non, mellor de avespas no marco da porta. (ms15,44)
qu'est calado. (ms15,15) 15294. Moitsimos males prevn a muller que
15280. Mala a moller que no pote deixa a higiene ten. (ms4: J.P.)
culler. (ms-SA: Lorenzo Castieira Canosa: Santa 15295. Moitos pimentos e tomates en
Mara de Xavia, Camarias, C) conserva a curiosa muller sempre
Var.: Mal a muller que no pote deixa a
reserva. 4676 (ms e ms4: J.P.)
coller. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
15296. Moza maanenga primeiro ergue o cu
15281. Mala a muller que deixa na pota a
que a cabeza. 4677 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
culler. (ms-SA: Baldomero Louro Lado: San
Mamede de Carnota, C)
(es) Moza mal madrugadera, antes yergue
el culo que la cabeza. (R. Marn)
15282. Mala a muller que na pota deixa a
4673 15297. Moza pobre ben vestida, mal me
culler. (mc: Santiago)
cheira a chamusquina. (ms21,22v: Berms)
15283. Mara sin delantal tanto gusta ben
coma mal. (ms: Tuiriz)

4671 4674
O orixinal di: Hay quen se fai boa por fora e por V. Sbado noite, Marica colle a roca en Pereza.
4675
dentro e pior ca ningunha. ms16: bon pasar; ms21,17r: chutar.
4672 4676
Diante deste refrn hai no manuscrito algo ilexible que ms e ms4: muller curiosa. Jacinto del Prado recolle o
parece dicir Marmi (Mam?) vai quer d'apena ou quen refrn coa forma curiosa muller. En calquera caso, parece
Dapena. O refrn Hai mis mulleres... aparece iniciado ser un aforismo inventada polo propio Jacinto del Prado e
por un signo de cerrar interrogacin. non un refrn popular.
4673 4677
mc: porta. ms: ergue o c....
15298. Moza pobre e ben vestida, mal che me 15312. Muller con bigote casa sin dote. (mc:
cheira a chamusquina. 4678 (mc: M.V.) Carballedo / ms4: F.V.S.)
15299. Moza que a moitos fai cara, dgoche, Var.: Muller de bigote non necesita dote.
(pt) Mulher de bigode pode mais que o
Xan, que unha maula. 4679 (mc: M.V. /
ms21,21v: Berms)
homem. (Chaves) (es) Mujer de bigote, no
Var.: Moza que a moitos fai cara, non vale necesita dote. (R. Marn)
nada. (A.C. A Nosa Terra) Vase A muller con bigote... Como mujer
(es) Moza que con todos bromea, no s si lo hombruna es excelente para ayudar a ganar
es; pero quiz lo sea. (R. Marn) el pan a un hombre pobre. (R. Marn) A las
cualidades hombrunas alude el refrn del
15300. Moza que a moitos fai caso, digo,
portugus.
Xan, que unha maula. (mc: Santiago) 15313. Muller con bigote no necesita dote.
15301. Muller asturiana, home portugus i- (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
aire santiagus, pdense foder os tres. provincia de Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 15314. Muller con home non diga que
provincia de Lugo) 4681
probe. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU:
15302. Muller asturiana, louca, vana, ou seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
mala cristiana. (mc: Bucios) 15315. Muller con oito fillos e sin marido
(es) Asturiano, loco y vano, poco fiel y mal ser o que non digo. (mc: Bucios)
cristiano. (R. Marn)
15316. Muller charlatana, muller folgazana.
Como diremos en los refranes tpicos de (mc: Tuiriz)
lugares, las rivalidades de donde proceden (pt) Mulher palradeira, fraca fiandeira.
casi todos, son injustas, y no pueden (Chaves) / Mulher palradeira, nunca
alcanzar nunca un sentido universal. grande tecedeira. (Id.)
15303. Muller barbuda, de lonxe se saluda. 15317. Muller de cego que se compn moito,
(mc: Carballedo / ms4: Bucios-F.V.S.)
(pt) Mulher barbuda, de longe a sada. non se compn pra el que se compn
(Chaves) pra outro. 4682 (mc: A.I.)
15304. Muller barbuda, de lonxe saluda. (ms- (pt) Mulher de cego para quem se enfeita?
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (Chaves) (es) La mujer del ciego para
Lugo) quin se afeita? (Sbarbi)
15305. Muller barbuda, muller rabuda. (mc) Como A muller do cego, pra quen se
15306. Muller barbuda, o demo que a compn?
sacuda. 4680
(mc / ms4: F.V.S.) 15318. Muller de xugador nunca te alegres:
Var.: Muller bigotuda, u demo c'a sacuda. (mc si hoxe gaas, ma perdes. (mc: Camba)
/ ms-LU: seminarista annimo: Lugo, Lugo, (pt) Na casa de quem joga, pouca alegria
LU) mora. (Chaves)
Vase A muller barbuda... 15319. Muller de xugador nunca te alegres:
15307. Muller boa e honrada a que coida a si hoxe o ganas, ma o perdes. (ms18,65v:
sa casa. (ms10,046v: D.E.) Camba)
15308. Muller casada, medio home . (mc: 15320. Muller delgada, boa ama. (ms-LU:
Pramo-F.V.S.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
15309. Muller casada, perna quebrada. (mc:
15321. Muller desconfiada a mis acertada.
Tuiriz, Monforte)
(mc: Tuiriz)
(es) La mujer casada y honrada, la pierna
quebrada y en casa; y la doncella, pierna y 15322. Muller do cego que se compn moito,
media. (Correas) non se compn pra el que se compn
15310. Muller caseira, a filla primeira. pra outro. (ms21,09r: Berms)
(ms10,046v: D.E.) 15323. Muller do cego que se compn moito,
15311. Muller composta na ra posta, a todo non se compn pra que a vexan outros.
malo est disposta. (ms10,046v: D.E.) (ms10,046v: D.E.)
15324. Muller e fillos virtuosos sempre bens
4683
4678
son ms preciosos. (ms4: J.P.)
ms: mal me cheira; ms3: qu'.
4679
V. Moza que a moitos fai cara non val nada en
4681
Edades (Niez y juventud). / ms21,21v: qu'a moitos. ms-LU: qu' pobre.
4680 4682
ms: o demo qu'a sacuda. ms3: non se compn pr'o cego; ms4: Muller d'o cego.
15325. Muller e forno, con un hai dabondo. En ella, como en el hombre, la ociosidad
4684 produce sus efectos.
(mc: M.L.2)
15326. Muller e mula sin zuna, ningunha. 15342. Muller pequena sempre nena. (mc:
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Lugo)
provincia de Lugo) 15343. Muller pintada, mala cristiana. (mc:
15327. Muller e pollino, tomos do vecio. (ms- Bucios)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 15344. Muller probada, anque tea venta,
Lugo) non val nada. (mc: R. Caruncho)
Para escoger esposa mejor es no salir del 15345. Muller qu'asuba e canta como capn,
recinto del pas de uno y de sus cercanas
na mia casa non. (ms-LU: seminarista
que andar correteando de un lado para otro, annimo: Melide, C)
desconociendo los precedentes patolgicos
15346. Muller que adore a vecia, rapaza
de la familia a que uno quiere unirse; lo que
no suele suceder con los cercanos. que durma fra, pedra limpa da cocia
15328. Muller e xogo atopan lugar logo. (mc: e nenio que non chora non che me dan
Tuiriz) boa espia. (ms-LU: seminarista annimo:
(es) Mujer y fuego hallan salida luego. (R. Paradela, LU)
Marn) 15347. Muller que adoura a vecia, rapaza
15329. Muller fiandeira e lareteira, millor na que dorme fra, minio que non chora e
cas que na eira. (ms10,046v: D.E.) pedra limpa na cocia non che me d
15330. Muller finxida, muller podrida. (mc: boa espia. (mc: Bucios)
Bucios) 15348. Muller que asuba e fa de p, nunca
Var.: Muller finxida, maz podrida. boa . 4686 (mc: A.I. / ms16,04v)
(Bucios - F.V.S.) (es) Mujer que silba y mea de pie,
15331. Muller goberneira cra o seu fillo e fa hembrimacho es. (R. Marn) / Mujer que
a sa tea. (ms10,046v: D.E.) silba o fuma, buena pluma! (Id.)
15332. Muller lambereteira rebole a 15349. Muller que asuba e galia que canta
cacheira. (mc: C.A. A Nosa Terra) com'o capn, na mia casa, non. (mc e ms:
15333. Muller lambeteira, revolve a cocia T. de M ./ ms-LU: seminarista annimo:
Camporramiro, Chantada, LU)
enteira. (ms10,046v: D.E.)
15350. Muller que asuba e mula que diga
15334. Muller lareteira pra quen a queira.
(ms10,046v: D.E.) "hin", trama de xunto a min. (mc:
Berbetoros, Palas de Rey-F.V.S.)
15335. Muller larmeira, ou puta ou meiga.
(ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, 15351. Muller que asuba, mula que grie e
LU) galia que canta como capn, na mia
15336. Muller larpeira, ou ladra ou meiga. casa non, non. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms10,046v: D.E.) Bucios, Carballedo, LU)
15337. Muller morta non fala. (ms-SA: M. 15352. Muller que asuba, vaca que esgurra,
Gonzlez Fernndez) galia que canta coma un capn, na
15338. Muller moza e con coche, na facenda mia casa non. 4687 (ms-SA: Flix Rodrguez
fai esmoche. (ms10,046v: D.E.) Vieites)
15339. Muller moza e vida, pouco dura 15353. Muller que asuba, vaca que esgurra,
porque se deixa comer de madura. galia que canta como o capn, [na]
(ms10,046v: D.E.) mia casa non. (ms5,023: Flix Rodrguez
15340. Muller na ventana, ou pendn ou Vieites)
4685
namorada. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) 15354. Muller que asube, pita que cante
(pt) Mulher janeleira, namorada ou como capn, na mia casa non. (ms-SA: M.
rameira. (Chaves) Gonzlez Fernndez)
15341. Muller ociosa, muller viciosa. (mc: 15355. Muller que axubee e mula que faga
Bucios) "iii", garda pra ti que pra min non
sirve. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
4683
Sospeitamos que unha de tantas mximas da autora
4686
de Jacinto del Prado e non un refrn popular. ms3: qu'asuba.
4684 4687
ms4: hai abondo. O orixinal di: Muller que asuba, vaca que esgurria,
4685
ms4 e ms15,47r: enamorada. galia que canta cumon capon na mia casa non.
15356. Muller que co marido non come 15372. Muller sin home como lume sin
mesa, algo pra si garda na artesa. (mc: lea. (ms10,046v: D.E.)
M.V.) 15373. Muller sin marido, festa sin trigo. (mc:
15357. Muller que corre, seguida quer ser. Bucios-F.V.S.)
(ms10,046v: D.E.) (pt) Mulher sem marido, barco sem leme.
15358. Muller que en inverno foi previsora, (Chaves)
4688
no vran pode ser seora. (mc: J.P.) 15374. Muller sin oficio e fol con pouca
15359. Muller que moito bebe, tarde paga o faria, cheira a morria. (mc: M.L.)
que debe. (mc: A.N.) 15375. Muller sin oficio e fol sin faria
(pt) Mulher que muito bebe, tarde paga o cheira a morria. (ms18,33r)
que deve. (Chaves) (es) Mujer que mucho 15376. Muller tapada esconderse quer.
bebe, tarde paga lo que debe. (Correas) (ms10,046v: D.E.)
15360. Muller que non gharda fidelidade 15377. Muller vella, nin pra un arrangallo.
4689
unha mala muller. (ms-SA: Manuel Martn (mc: A.C. A Nosa Terra)
Gmez: Muxa, C) 15378. Muller ventaneira, fuxe de ela
15361. Muller que non torna, porta sin carreira. (ms10,046v: D.E.)
tarabelo. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.) 15379. Muller ventaneira, ou folgazana ou
15362. Muller que nos homes se cre, ten ollos parladeira. (ms-LU: seminarista annimo: algn
e non ve. (mc: Tuiriz) lugar da provincia de Lugo)
(pt) Mulher que do homem se fia no jurar, o 15380. Muller zalameira, ou puta ou meiga.
que ganha ter de chorar. (Chaves) (ms3)
15363. Muller que sabe latn e mula que fai 15381. Muller peinada, casa barrida: pouco
4690 traballo e ben parecida. (mc: Layosa / ms-LU:
"hin", arrenega dela hastra o fin.
(mc: A.I.) seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(pt) Mulher que sabe latim e burra que faza (pt) Casa varrida, mulher penteada, parece
"im", raras vezes tem fin. (Chaves) (es) bem e no custa nada. (Chaves) (es) Casa
Mujer que habla (o sabe) latn, rara vez barrida, otro tanto ms lucida. (R. Marn)
tiene buen fin. (R. Marn) / Mula que hace 15382. Mullere morta, sete porta. (ms-LU:
"hin, hin", chala de casa por un cuatrn (o seminarista annimo: Melide, C)
dale de lado por ruin) (Id.) 15383. Mulleres eira e vio en coeira.
15364. Muller que sabe latn, non pra min. (ms10,046v: D.E.)
(ms10,046v: D.E.) 15384. Mulleres da Ribeira e vacas da
15365. Muller que se fai solteira, ou aquelo Mezquita, quita, quita, que teen vida
ou meiga. (ms15,13) de seorita. 4691 (mc: Santiago / ms-LU: Jess
15366. Muller que silba e fa de p, nunca Redondo C.: A Mezquita, OU)
boa . (ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba 15385. Mulleres e fornos, un en cada casa
de Cordeiro, Valga, PO) chega. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
15367. Muller que ten bigote, pode mis que de Xus, Baralla, LU)
o home. (ms10,046v: D.E.) 15386. Mulleres e mulas hai poucas sin
15368. Muller que sepa latn e mula que faga zunas. (ms18,33r)
"hin", si non mala, run. (ms5,027: 15387. Mulleres e mulas, hai poucas sin
Villalba / ms-LU: seminarista annimo: Vilalba, LU) zuna. (mc: M.L.)
15369. Muller que sepa latn e mula que faga 15388. Mulleres e pollino, tmaos do vecio.
"in", nin o demo as monta. (ms-LU: (mc: Meiln, Lugo)
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) (es) La mujer y el caballo, si puede ser, del
15370. Muller riseira, ou puta ou peideira. vecindado. (mc: Sbarbi / ms: R. Marn)
(ms-LU: seminarista annimo: O Incio, LU) Porque son ms conocidos sus
15371. Muller riseira, santa ou rameira. (ms- antecedentes.
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 15389. Mulleres, tantas coma fornos. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, Baleira,
LU)
4688
ms e ms4: pode ser ben seora.
4689
O orixinal di: Muller que non jarda fidelidad e uma
mala muller.
4690 4691
ms: d'ela, hastr'o fin; ms3: arrenegar de ela. ms-LU: Molleres de.
15390. Muller, monos deitar, que temos que 15400. Nin por casa nin por via non tomes
traballar. (ms10,046v: D.E.) muller mesquia. (mc: Chantada)
15391. Muller, rel e besta non se empresta. Var.: Ni por casa nin por via non tomes
4692 muller ximia. (Tuiriz)
(mc: Chantada / ms4: F.V.S.)
(es) Mujer, reloj y escopeta, no se presta. (pt) Nem por casa nem por vinha cases com
(Sbarbi) mulher mesquinha. (Chaves) (es) Ni por
15392. N'hai blanca sin tacha nin morena sin casa ni por via, no tomes mujer jimia (o
4693 garrida o parida). (Sbarbi)
gracia. (ms e ms4: M.V. / ms3 / ms-SA: Jess
Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin, C / ms21,22r:
Por razn de inters no debe uno tomar
Berms) mujer casquivana o lasciva.
(es) Ni blanca sin tacha, ni morena sin 15401. No andar e no haber concese a
gracia. (Sbarbi) muller. (ms10,046v: D.E.)
15393. Na casa da muller rica ela manda i- 15402. Non amanses poltros nin chufes a
ela grita. (mc: Palas de Rey) muller doutro. (ms15,17)
(pt) Em casa de mulher rica, ela manda, ela 15403. Non brava a muller que cabe na
grita. (Chaves) (es) En casa de mujer rica, casa. (ms10,046v: D.E.)
ella manda y ella grita. (R. Marn) 15404. Non hai calabaza, tapn nin muller
15394. Na casa da muller rica, o home cala e sin quita e pon. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
ela repica. (ms10,046v: D.E.) Forcarei, PO)
15395. Nariz nacha, boa muchacha. (mc) 15405. Non hai carga mis pesada que a
15396. Nena solta como cancelo sin porta. muller desvergonzada. (mc: Tuiriz)
(ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) (es) No hay carga ms pesada que la mujer
15397. Nin muller trintena nin vaca cotena. liviana. (Sbarbi)
(mc) Como A muller liviana...
15398. Nin flores en marzo nin muller sin 15406. Non hai cousa mis fea que unha
vergoa. (mc: U.C. Cuartilla 12) muller sentada e un home de p. 4694
(mc:
Var.: Non hai que fiar en frol de marzo nin na Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
muller sin empacho. (J.P.) provincia de Lugo)
(es) Ni de las flores de marzo, ni de la Porque la supone poco hacendosa.
mujer sin empacho. (Sbarbi) (ct) Ni dona 15407. Non hai cousa que faga unha muller
desvergonyda, ni planta pel mar florida. que outra, si se pon, non-o sepa facer.
(Sanchis) / De flors de mar fruit no en (ms: Silvarrey)
vindr. (Id.) 15408. Non hai muller branca que non tea a
Poco o mejor, nada se puede esperar de la sa chata, nin hai muller morena que
mujer que ha empezado a perder la
gracia non tea. (ms10,046v: D.E.)
vergenza, lo mismo que del campo cuando
se adelanta la primavera. 15409. Non hai muller mis delgada que a de
15399. Nin mula que faga "hin" nin muller tres meses embarazada. (mc: J.T.)
que sepa latn. (mc) 15410. Non hai muller que tea seso cando se
Var.: Nin mula que faga "hin" nin muller que mira espello. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
fale latn. (F.V.S.) Forcarei, PO)
(es) Mula que hace hin y mujer que parla 15411. Non hai blanca sin chata nin morena
latn, nunca hicieron buen fin. (Correas) / sin gracia. (ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa
Ni mula que haga "hin", ni mujer que sepa Minia de Brin, C)
latn. (R. Marn) 15412. Non me toque o manto que se me
La mujer sabedora es reprochada en varias rompe; non lle son a dama que a vost
paremias gallegas. Tambin el refranero lle cmpre. (mc: Bucios)
castellano dice: Mula que hace hin y mujer Dicho de mujeres honestas. (mc) / No todo
que parla latn, nunca hicieron buen fin. es liso y llano. (ms)
Quedan ya registradas otras variantes. 15413. Non poas albres nin amanses
poltros, nin chfe-la muller pouco nin
4692
V. A muller e a besta a naide se empresta en
Prstamos (Peligros de prestar).
4693 4694
ms-SA: chata. ms: y un home; ms-LU: i-on home.
4695
moito. (mc e ms4: M.L. / ms4: C.A. A Nosa (es) El consejo de la mujer es poco, y el que
Terra) no lo toma, es loco. (Sbarbi)
(es) Ni domes potro, ni tu mujer alabes a Cambia la segunda parte en el
otro. (R. Marn) correspondiente cast.
15414. Non sabe o que unha hora millorada 15430. O choro da muller non se debe crr.
a muller que non pareu. 4696 (mc: M.V.) (mc: Tuiriz)
15415. Non se me d por enauga con tal de Como Coxeira de can e lgrimas de muller,
non son de fiar.
ter nova a faldra. (ms15,12)
15431. O home de mis saber, unha muller o
15416. Non te fes de mulleres nin emprestes
bota a perder. (ms-LU: seminarista annimo:
a parentes. (ms10,046v: D.E.) algn lugar da provincia de Lugo)
15417. Non tomes por dona muller replicona. 15432. O home que ve unha muller boa e a
(ms21,23r: Berms) 4699
perde, non sabe o que ghana. (ms-SA:
15418. Non tomes por dona muller Jaime Friz Vzquez: Arza, C)
respondona. 4697 (mc: M.V.) 15433. O home, un angazo, i-a muller, unha
(es) Mujer contenciosa, tmela otro por
cesta; si a cesta est furada, vai todo
esposa. (R. Marn)
polo ro abaixo. 4700 (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
15419. Non desees dona allea nin trigo de
Vase A muller a cesta...
outra morea. (mc: A.C. A Nosa Terra)
15434. O meln e a muller son malos de
15420. Nun ano morre a vella ou quen a leva.
(ms4: M.L.)
conocer. (ms-SA: Valentn Gonzlez Gil: Soutelo
de Montes, Forcarei, PO)
15421. Nunca te fes da escopeta e da muller.
15435. O meln i-a muller, malos de conocer.
(mc: Bucios)
(mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
15422. Nunha casa debe haber tantas (pt) O melo e a muller maus so de
mulleres como fornos. (ms15,42: Valle del conhecer. (Chaves) (es) El meln y la
Mao) mujer, malos son de conocer. (Correas)
15423. Nunha casa, mulleres tantas coma 15436. O papel e a muller, en mollndose,
fornos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar btanse a perder. 4701 (mc: Palas de Rey)
da provincia de Lugo)
15437. O que ao alto fa, o fuso lle cai e o cu
15424. O amor muller bota s veces o home
lle asuba. 4702 (mc: Corme)
a perder. (ms10,046v: D.E.)
15438. O que calza alparagatas e de mulleres
15425. O amor da muller na roupa do seu
fai caso, nunca xuntar cartos e andar
home tense que ver. (ms10,046v: D.E.)
sempre descalzo. 4703 (mc: M.V.)
15426. O andar ben vestida fai a moza
Var.: U que calza alparagatas e de mulleres fai
garrida. 4698 (ms e ms4: M.L. / ms10,139r: D.E.) caso, nunca ter dieiro e sempre andar
15427. O cabalo, a muller i-a escopeta non se descalzo.
presta. (mc: Tuiriz) 15439. O que d'alparagatas calza e de
(es) El caballo y la mujer no se han de mulleres fai caso, nunca ten nada e
ceder. (Sbarbi) / Mujer, reloj y escopeta, no
sempre anda descalzo. (ms21,19r: Berms)
se prestan. (Id.) / El caballo, la guitarra y
la escopeta a nadie se le presta. (R. Marn) 15440. O que de alpargatas calza e de
Queda atrs otro equivalente. mulleres fai caso, nunca ter dieiro e
15428. O consello da muller pouco e o que sempre andar descalzo. (ms-LU: seminarista
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
n'o sigue, un loco. (ms-SA: Jos M. Gulas
Rivas: Forcarei, PO) 15441. O que de alto fa, o fuso lle cai i-o cu
15429. O consello da muller pouco i-o que o ll'asuba. 4704 (ms21,09r: Berms)
toma un louco. (mc e ms: Iglesiafiesta,
Sabiao-F.V.S.)
4699
O orixinal di: O home que ve unha muller boa e a
perde non sabe o que jana.
4700
ms: y a muller
4695 4701
O orixinal di: Non poas albres, nin amanses poltros, mc: i-a muller.
4702
nin chufel-a muller pouco nin moito. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
4696 4703
ms: o qu'. V. O que mulida xongue, alparagatas gasta e de
4697
ms3 e ms4: muller replicona. mulleres fai caso, sempre andar descalzo en Pobreza. /
4698
En ms10 s.v. Vestido. ms4: sempr'andar.
15442. O que non ten muller ben a quixera (es) Para ser p... y no ganar nada, ms vale
ter. (ms10,046v: D.E.) ser mujer honrada. (R. Marn)
15443. O que non ten muller, moitos ollos ha 15460. Quen boa muller ten, seguro vai e
mester pra garda-lo seu haber. (ms10,046v: seguro vn. (ms10,047r: D.E.)
D.E.) 15461. Quen quixere boa mullere, non-a
15444. O que perde unha mala muller, non busque na romera: bsquea na sa casa
4705
sabe o que gana. (ms-LU: seminarista na roupa de cada da. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
15445. O que queira librarse de araazos, 15462. Quen ten muller, ten o que ha mester.
que non xogue con mulleres nin con (ms10,047r: D.E.)
gatos. (mc: Tuiriz) 15463. Quen ten un bon cabalo e unha bonita
15446. O que quer a muller, eso se ha facer. muller, nunca est sin afliccin. (ms:
(ms10,047r: D.E.) Meiln)
15447. O que ten unha boa muller e a perde, (es) Quien tiene carro y mujer, nunca le
falta en qu entender. (Bergua)
non sabe o que gana. (ms15,44)
15464. S'a muller te manda tirar do ponte
15448. O que vacas mulida xongue,
embaixo, esclleo baixo. (mc: Bucios)
alparagatas gasta e de mulleres fai caso,
Var.: S'a muller te manda tirar do tellado
nunca ter dieiro e sempre andar embaixo, procura que est baixo. (mc:
descalzo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Bucios)
da provincia de Lugo) Porque lograr lo que pretende.
15449. traballo da muller nunca nada se 15465. Saa larga e blusia floxa, dunha
lle ve. (ms8,66r: Lajosa) run rapaza faise unha boa moza. 4707
15450. Ond'hai homes fuleres, teen (ms: Pombeiro / ms-LU: Recaredo de la Fuente Prez:
qu'andar as mulleres. (ms-LU: seminarista Pombeiro, Pantn, LU (04-10-1951))
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Se refiere a la decencia en el vestido de la
15451. Onde non hai muller, todo anda como mujer. Antiguamente vesta as la mujer
Dios quer. (ms10,046v: D.E.) (con saya y blusa) y, al parecer, segn este
15452. Ovellas e mulleres, pr casa a boa refrn, la que iba vestida de esta manera,
aunque fuera run (quiere decir fea) se haca
hora. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
o pareca una buena moza. (ms-LU:
Recaredo de la Fuente Prez: Pombeiro,
15453. Pasa por boa muller a que barre
Pantn, LU (04-10-1951))
amaecer. (ms10,047r: D.E.) 15466. Santa Marta de Ortigueira, a muller
15454. Pita que canta coma o galo e muller
que come a nata non ten sorte coa
que asuba como varn, na mia casa manteiga. 4708 (mc / Francisco Canosa Quintns)
non. 4706 (ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, Var.: Santa Marta, santa Marta, a muller que
PO)
come a nata non pode facer manteiga. (ms4:
15455. Pola muller entrou o mal no mundo. Lugo-F.V.S.) / Santa Marta d'Ortigueira, a
(ms10,047r: D.E.)
muller que come a nata non ten parte na
15456. Porco e muller, vale mis acertar que manteiga. (ms4: F.V.S.)
escoller. (ms: Laln) Vase A muller de Papalanatas...
15457. Pra a muller que se garda non hai 15467. Se non che gustan as mulleres, pra
ocasin que valla. (ms10,047r: D.E.) que me queres? (mc: Bucios)
15458. Pra ser muller decente hai que vivir 15468. Se queres ver a nena garrida, busca
debaixo dunha xesta. (ms: Lugo) na roupa de cada da. (ms10,049v: O. de Rei)
Que lo trasparenta todo. 15469. Secreto a muller confiado, ctao
15459. Pra ser puta e non ganar nada, val divulgado. (mc: Santiago)
mis ser muller honrada. (ms: F.L.) 15470. Si a muller che manda tirar d'on piso,
procura que sea baixo. (ms-SA: Manuel
4704
O orixinal di: O que de alto fa o fuso lle cai y'o cu Gmez Vilar)
ll'asuva.
4705
O orixinal di: O que perde un'a mala muller non sabe
4707
o que gana. ms-LU: duha run rapaza.
4706 4708
V. tamn Agrcolas (Animales). ms: suerte / F. Canosa Quintns: come nata, sorte ca.
15471. Si bigote non ts, mulleria es. 15483. Tres fillas i-unha mai, catro d[i]aos
(ms15,14) pr'on pai. (ms-LU: seminarista annimo: algn
15472. Si pan has de ter, obedece a muller. lugar da provincia de Lugo)
4709
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da 15484. Tres mulleres, trinta pareceres.
provincia de Lugo) (ms10,047r: D.E.)
15473. Si queres unha boa moza, busca pola 15485. U que trata con mulleres, contas mui
semana, que o domingo calquera porca serranas saca. (ms)
se lava. (ms: F.V.S.) Var.: O que trata con mulleres, saca contas
15474. Si vas casarte, a muller busca delgada mui serranas. (ms15,45v: Fraguas en Vida
e limpia, que sucia e gorda xa se far Gallega)
ela. (ms: Baralla) 15486. Unha estela vestida de seda parece
15475. Sol de inverno, chuvia de vrau, amor unha doncella. (ms: F.V.S.)
(es) Viste una devanadera y ya tienes una
de mulleres, cuchara de pau, pouco
duea. (R. Marn) / Viste un madero y
durarn. (ms: F.V.S.) parecer un escudero. (Id.) (ct) Vesteix un
(pt) Sol de inverno, chuva de vero, amor bast y semblar un senyor. (R. Marn)
da rameira e palavrinhas doces do meu
15487. Unha muller bandola coma gaita na
capito, a mim no me enganaro. 4710
(Chaves) boda. (ms)
Bandola = desdejada.
15476. Sol madrugadn, muller que lee latn
15488. Unha muller nunha casa unha
e mula que diga "hin", todo ten mal fin.
(mc) botica; moitas tropezan unhas noutras.
(mc: Bucios)
15477. Sol madrugun, burra que faga "in",
15489. Unha muller sin home un pau
muller que fale latn, Dios che mos
viadoiro. (ms4: Cadrn)
aparte de min. (ms-LU: Trini Figueiras: San
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las 15490. Vaca que surra, home que fa, muller
Crneas) que asuba e pita que canta como o
15478. Tempo, vento, muller e fertuna capn, na mia casa, non. 4712 (mc / ms4:
pronto se muda. (mc: Carballedo) F.V.S.)
(pt) Mulher, tempo e ventura, azinha se 15491. Vai a muller lavadoiro, vai
muda. (Chaves) / Vento e ventura, pouco mentidoiro. (mc: Layosa)
dura. (Id.) (es) La ventura es pao de poca (pt) Vai a moa ao rio, conta o seu e o do
dura. (R. Marn) / Mujer, viento, tiempo y vizinho. (Chaves) (es) Va la moza al ro, y
fortuna, presto se muda. (Sbarbi) / Viento y cuenta lo suyo y lo mo. (R. Marn) / Va la
ventura, poco dura. (Correas) moza al ro, y cuenta lo suyo y lo de su
15479. Tempo, vento, muller e fortuna de vecino. (Id.)
contado se muda. (ms15,17) Vase los dos que comienzan As mulleres
15480. Tira mis unha teta que cen bois por no regueiro...
unha carreta. (ms-LU: seminarista annimo: 15492. Val a muller facendosa mis que
algn lugar de Galicia) renta cuantiosa. 4713 (mc: J.P.)
15481. Todo ganancia contada pr muller 15493. Val mis run muller que boa
qu' apricada. (ms4: J.P.) manceba. (mc: Vida Gallega)
15482. Toma casa con fogar e muller que 15494. Val mis unha muller guisando que
4711 un cento latricando. (ms10,047r: D.E.)
sepa fiar. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 15495. Vale mis a forquia veira que a
(pt) Toma casa com lar e mulher que saiba muller mintireira. (mc: Santiago)
fiar. (Chaves) (es) Toma casa con hogar, y Var.: Vale mis na forquina a beira que na
mujer que sepa hilar. (Correas) muller mentireira. (ms)
15496. Viste unha escoba e ser seora. (ms:
F.V.S.)
4709
O orixinal di: Si pan has de ter obodece a muller.
4710
Vai alterado a forma original por motivos de
4712
moralidade - Usa-se na caserna. Nota a rodap de V. tamn Agrcolas (Animales).
4713
Chaves. probable que se trate dun aforismo da autora de
4711
ms-LU: hogar. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
(es) Viste una devanadera, y ya tienes una 15515. Este mundo unha casa de tolos:
duea. (R. Marn) / Viste un madero, y cantan us e choran outros. (ms10,047r: D.E.)
parecer un escudero. (Id.) (ct) Vesteix un 15516. Mundo malo, millor pra deixalo que
bast y semblar un senyor. (R. Marn) (va)
pra cobizalo. (ms10,047r: D.E.)
Vist un basto y pareixer un var.
(Alberola) 15517. Mundo mundio, cando hai pra pan
15497. Viste a unha escoba e ters seora. non hai pra vio. (ms10,047r: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 15518. Mundo, mundio, cando non hai pra
provincia de Lugo) pan hai pra vio. (ms10,047r: D.E.)
15498. Xa chegou o tempo da inquisicin, 15519. Neste mundo cansado, nin hai ben
que anda a saia detrs do calzn. (mc: cumprido nin mal acabado. (ms10,047r:
Bucios) D.E.)
15520. Neste mundo redondo, o que non sabe
MULA. V. tamn Animales domsticos. nadar vaise fondo. (ms10,047r: D.E.)
15499. mula con matadura, nin cebada nin 15521. O mundo darche o pago, que pra eso
ferradura. (ms10,045r: D.E.) bo pagador. (ms10,047r: D.E.)
15500. A mula de alquiler, se non leva dous, 15522. O mundo unha escada que unhos
leva tres. (ms10,045r: D.E.) soben e outros baixan. (ms10,047r: D.E.)
15501. Mula e tea non se han de escoller 15523. Quen no mundo fa, camia sin gua.
candea. (ms10,045r: D.E.) (ms10,047r: D.E.)
15502. Mula que fai hin! e muller que sabe 15524. Us por terra i-outros por mar, o
latn, nunca fixeron a naide bo fin. mundo anda a trafegar. (ms10,047v: D.E.)
(ms10,045r: D.E.) 15525. Vai as o mundo rolando, us rindo i-
15503. Quen queira mula sin chata, ten que outros chorando. (ms10,047v: D.E.)
andar a gatas. (ms10,045r: D.E.)
MURMURACIN
MUNDO 15526. A murmuracin pasa e o dieiro
15504. As o mundo vai andando: us rindo i- queda na casa. (ms10,038r: D.E.)
outros chorando. (ms10,047r: D.E.) 15527. Lingua marmuradora nunca falta e
15505. Canto o mundo traballa e precura, sempre sobra. 4714 (ms10,033r: D.E.)
todo loucura. (ms10,047r: D.E.) 15528. Non habera marmuradores se non
15506. Deixmo-lo mundo como est que el houbera escoitadores. (ms10,038r: D.E.)
se gobernar. (ms10,047r: D.E.) 15529. Un nisco de murmuracin gracia da
15507. Detrs deste mundo vir outro. conversacin. (ms10,038r: D.E.)
(ms10,047r: D.E.)
15508. Este mundo non dos parvos e mais, MSICA. V. tamn Msica. Danza.
por eso, hainos. (ms10,047r: D.E.) 15530. Na taberna, si vos gusta cantar, pag
15509. Este mundo aqu ha quedar e ns antes de empezar. (ms)
habmonos d'ir. (ms10,047r: D.E.)
15510. Este mundo aqu ha quedar porque MSICA. DANZA. V. tamn Msica.
ninguin o ha levar. (ms10,047r: D.E.) 15531. A danza sai da panza. (mc: A.S.A.)
15511. Este mundo redondo, o que non-o (pt) Da pansa sai a dana. (Id.) / Depois da
sabe andar ten leria abondo. (ms10,047r: pansa, vem a dana. (Id.) (es) La danza
D.E.) sale de la panza. (Ricart) / De la panza
15512. Este mundo un fandango i-o que viene la danza. (Id.) / Despus de la panza,
non-o baila un parvo. (ms10,047r: D.E.) hay danza. (Id.) (ct) De la panxa surt la
15513. Este mundo un fandango i-o que danza. (Ricart) / Fa de mal ballar, amb la
non-o baila un tolo. (ms10,047r: D.E.) panxa buida. (Id.)
15514. Este mundo unha casa de loucos: us 15532. gaita hai que saberlle templar o fol.
(mc: Silvestre Castieira, Santiago)
por moito i-outros por pouco. (ms10,047r:
D.E.)

4714
En ms10 s.v. Lengua coa indicacin Murmuracin.
15533. A gaita mala non , mais faltar quen sana, si no es fundida y renovada. (Correas)
a toque. 4715 (ms4 e mc: C.A.) (ct) Campana esquerdada, may s'ha de
15534. A gaita que-lo gaiteiro.
4716
(mc: A.S.A.) sonar. (Ricart)
15535. A msica non mantn. (mc / ms4: F.V.S.) 15544. Cantar como paio e comer como pito.
(mc: A.S.A.)
(es) Msica, caza y pesquera, a la vejez
piojera. (Ricart) (ct) Msica, caa i 15545. Cantar, ben cantas, mais non cantas
pesquera, se'n volen a la vellesa. (Ricart) como os cregos. 4718 (mc: C.A. A Nosa Terra)
15536. Antes a panza e dispois a danza. (ms- 15546. Dar p, que tempo . (ms4: A.S.A.)
LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) 15547. De barriga farta, tamboril e gaita. (mc:
15537. Ao son que me tocan bailo. (mc: C.A.) Bucios)
Var.: Asegn me tocan bailo. (M.V.) / Dis que Var.: Como: Barriga farta...
me queras ben / y-o teu querer era falso / y-eu (es) Barriga llena, no siente pena.
como son picarona / conforme me tocan, (Castillo) / Barriga llena, el alma alegra.
danzo. (ms16) (Id.) / De la panza, sale la gaita.
(pt) Como me tangerem, assim bailarei. 15548. De rusme-rusme saien os cascabeles.
4719
(Chaves) / Cada um dana conforme lhe (mc: Terra de Melide / ms4: V.R. y A.R.)
tocam. (Chaves) / Aprende alta e baixa, e Var.: De roxe-roxe fanse os cascabeles. (mc e
como te tangerem, assim dana. (Id.) / Alta ms: A.S.A. / ms21,05r: Berms)
e baixa aprenderei e como me tangerem, (pt) Do ruge ruge se fazem os cascaveis.
assim bailarei. (Id.) (es) Al son que me (Chaves)
hicieres, a se bailar. (Correas) / Al son 15549. Despois de barriga farta, tambor e
que te taan, a ese baila. (Correas) / Como gaita. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
sonaren, as bailars. (Ricart) / Ve donde provincia de Lugo)
vas, y como vieres, ans haz y como 15550. Di a boca cmo han de facer os ps.
sonaren, ans bailars. (Ricart) / Al son que (mc: Orense)
taan, a se baila. (Id.) / Bailar al son que Var.: Como: A danza sai da panza.
tocan. (Sbarbi) (ct) Tal sonada, tal ballada. De la panza sale la danza.
(Ricart) / S'ha de ballar el ball segons el s. 4720
15551. Donde hai campanas hai badanas.
(Id.) / On vagi la persona deu ballar i (mc: A.N.)
cantar al so que li toquin. (Id.) (es) Donde hay campanas, hay badajos y
15538. Asegn me tocas bailo. (ms-SA: Manuel badajadas. (R. Marn) / Donde hay
Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C) campanas hay badajos: cada una tiene uno
15539. Ave sola, nin canta nin chora. (ms-LU: debajo. (Id.) / Donde hay campanas no
seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, Baleira, faltarn badajadas. (Id.) (ct) Aon hi ha
LU) campanes, hi ha batalls. (Alberola)
15540. Baila, toleiro, baila sen son. (mc) 15552. En xaneiro colle a gaita e deixa o
(es) Bailar sin son, o es gran fuerza, o gran pandeiro. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
aficin. (Ricart) (ct) Qui balla sense so, no
15553. Gaita de pau non toca ben. (mc:
t el cap b. (Id.) Santiago)
15541. Barriga farta, tambor e gaita. (mc: 15554. Gaiteiro que empeza a tocar sin
Layosa)
Vase A danza sai da panza. escala, a pouco chegar ou a nada. (mc:
4717 Santiago)
15542. Cada un se entende e baila solo.
(mc: C.A. A Nosa Terra)
15555. Hai que bailar segn tocan. (mc:
Santiago)
(es) Cada uno se entiende y baila solo. (R.
Var.: Como: Asegn me tocan, bailo.
Marn) (ct) Cada s'entn y balla a sles.
(Alberola) 15556. Home que canta, seu mal espanta. (ms-
SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
15543. Campana cascada nunca sana. (mc:
Tuiriz, Monforte)
15557. Mentras o cura di a misa, o gaiteiro
(pt) Campa quebrada, nunca sara. dorme no palleiro. (mc: Santiago)
(Chaves) (es) Campana cascada, nunca 15558. Moza que moito canta, algo lle falta.
4721
sana. (Ricart) / Campana cascada nunca (mc: Bucios)

4715 4718
mc: que a toque. ms: pero non cantas.
4716 4719
O orixinal di: A gaita quel-o gaiteiro. ms4: Do rusme-rusme.
4717 4720
ms: s'entende. O orixinal di: Donde hai campanas hay badanas.
15559. Moza que non canta, algo lle falta. 15574. O que baila sin tanguer, ou est tolo
(mc: Bucios) 4724
ou quere ser. (mc: M.V. / ms-LU:
15560. Nadie se cansa de gaita non sendo o seminarista annimo: algn lugar da provincia de
que a toca. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Lugo)
Coristanco, C (5 curso)) Var.: O que baila sin tocar, ou est tolo ou
15561. Nas mans est o pandeiro e quen-o quere tolear. (Pidre-F.V.S.) 4725
soupera tocar. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: (es) Bailar sin son, o es gran fuerza o gran
Forcarei, PO) aficin. (Ricart) (ct) Qui balla sense so no
15562. Non entra na misa a campana e a t el cap b. (Ricart)
todos chama. 4722
(mc: R. Caruncho, Diario de 15575. O que bailador foi de mozo, de vello
Avisos) inda vai ra. (mc: M.V.)
(es) No entra en la misa la campana, y a Var.: O que bailou ben de mozo, de vello
todos llama. (Sbarbi) inda dlle xeito. (C. Alvarellos) / O que
Como: Una cosa es pridicar, y otra dar de novo baila ben, de vello inda lle d
trigo. xeito. (ms4: F.V.S.)
15563. Non toda a festa ha de ser gaita. (mc: 15576. O que bailou ben de mozo, de vello
M.L.2) inda lle d xeito. (mc: C. Alvarellos)
15564. Nunca aprendas a cantar sin antes 15577. O que canta na cama e asuba na
saber chorar. (mc: Santiago) mesa, ten pouco xucio na cabeza. (mc:
15565. O bailado non hai quen o quite. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S. / ms-LU: seminarista
Sarria / ms4: F.V.S.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) Nadie me quita lo bailado. (Ricart) Var.: O que chifra na cama e canta na mesa,
15566. O bailado, bailado queda. (mc: Bucios) non ten xucio na cabeza. (Fonsagrada-F.V.S.)
Var.: O bailado non hai quen mo quite. / O que come e canta, un sentido lle falta.
(es) Nadie me quita lo bailado. (Ricart) (pt) Quem canta na mesa e dansa no leito,
15567. O cego, en donde canta, al xanta.
4723 tolo perfeito. (Id.) (es) El poco seso, canta
(mc: Santiago) en la mesa y silba en el lecho. (Ricart) / A
15568. O gaiteiro polo vran non ten mis quien al comer est cantando, en la casa de
los locos le estn esperando. (Id.) / Quien
labor que andar coa gaita na man. (mc:
Santiago)
come y canta, un sentido le falta. (Id.) /
Quien come y canta, de locura se levanta.
15569. O que acostumbra a bailar, tarde ou
(Ricart) (ct) Qui canta a taula i xiula al llit,
nunca pode parar. (mc: Bucios) no t el seny gaire complit. (Ricart) / Qui
Var.: O que est afeito a bailar, nunca quedo canta a la taula i xiula a la llit, o no t seny
pode estar. (ms4: F.V.S.) / O que doito de o el t molt petit. (Id.)
bailar, nunca quedo pode estar. (Ricart) Van otras variantes en la seccin: "Hambre
(es) Quien est hecho a bailar, quieto no y Gastronoma".
sabe estar. (Ricart) / Quien est hecho a
15578. O que canta na cama e baila na mesa,
danzar, no lo sabe dejar. (Id.)
non ten boa a cabeza. (ms-LU: seminarista
15570. O que anda bailando, sale bailando. annimo: algn lugar de Galicia)
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO) 15579. O que canta, o seu mal espanta. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
15571. O que asuba na cama e canta na Lugo)
mesa, che seal de ben pouca cabeza. 15580. O que canta, os seus males espanta.
(ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
Estrada, PO) LU)
15572. O que baila sen tocar, ou est tolo ou 15581. O que canta, seus males espanta. (mc:
quer estar. (ms-LU: seminarista annimo: algn Bucios-F.V.S.)
lugar da provincia de Lugo) Var.: Quen canta, os seus males espanta.
15573. O que baila sin tanguer, ou tolo ou (D.R.A.G.)
quere ser. (ms21,29r: Berms) (pt) Quem canta, seus males espanta, quem
chora mais os aumenta. (Id.) (es) Quien
canta, su mal espanta. (Ricart) / Quien
4721
mc: que moito algo.
4722
V. tamn Fingimiento, hipocresa, etc.
4723 4724
V. O crego, onde canta, al xanta en Trabajo. / ms: U ms4: ou e tolo; ms-LU: sen tanguer.
4725
cego. ms4: quer tolear.
canta, sus males espanta. (Id.) (ct) Qui 15600. Primeiro a panza e despois a danza.
canta, els seus mals espanta. (Ricart) (mc / ms4: F.V.S.)
15582. O que come e canta, sentido lle falta. (pt) Da pausa sai a dana. (Id.) / Depois da
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) pausa, vem a dansa. (Id.) (es) De la panza
15583. O que come e canta, si non est tolo, viene la danza. / La danza sale de la panza.
un pouco lle falta. (ms8,41r: Silvarrey) / Despus de la panza hay danza. (ct) De la
15584. O que de novo bailou, de vello dlle panxa surt la danza. / Fa de mal ballar,
amb la panxa buida. (mc: Ricart, p. 135)
son. (mc: Tuiriz, Monforte)
Vase A danza sai da panza.
15585. O que est afeito a bailar, quedo non
15601. Quen canta, espanta. (ms15,17)
pode estar. (mc: Sarria / ms4: F.V.S.)
15602. Quen che mandou cantar, frade?
Var.: O que adoita de bailar, nunca quedo 4729
pode estar. (Ricart) Quen che mandou que che pague.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(es) Quien est hecho a bailar, quieto no provincia de Lugo)
sabe estar. (Ricart) / Quien est hecho a
15603. Quen che mandou cantar, meu frade,
danzar, no lo sabe dejar. (Id.)
quen che mandou cantar, que che
15586. O que fala na cama e asuba na mesa,
pague. 4730 (mc: J.A.P. / ms21,24r: Berms)
pouco xucio ten na cabeza. (ms-LU:
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Var.: Quen che mandou tocar, meu frade, quen
che mandou tocar, que che pague. (Corme)
15587. O que non canta, baila. (mc: Santiago)
(es) Quien manda cantar, manda pagar.
15588. O que non perde faenas, sempre ha (Ricart)
de ser gaiteiro. 4726 (mc: Santiago) 15604. Quen vai baile e non sabe bailar,
15589. O que non ten tempo, non pode non sirve de nada e ocupa lugar. 4731
(mc:
cantar ben. (mc: Santiago) Bucios / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de
15590. O que sempre quer andar en faenas, Galicia)
ha de ser gaiteiro. (ms: Santiago) 15605. Se queres ser gaiteiro, aprende a
15591. O que tempo non ten, non pode bailar tocar o pandeiro. (mc: Santiago)
ben. (mc: Santiago) 15606. Segn a ave o cantar. (mc: Bucios)
15592. O ruiseor i-o papagaio sempre (pt) Pelo canto se conhece o pssaro.
cantan no maio. 4727 (mc: Santiago) (Chaves) (es) Por el canto se conoce el
pjaro. (Ricart) / Al hombre, en el hablar, y
15593. Os bailes son como os zarrotes: o
el pjaro, en el cantar. (Id.) / Al canto se
millor non vale nada. (mc: Bucios) conoce el pjaro; al hablar, al hombre.
15594. Pola almorrana non toca a campana. (Id.) / Por su canto se conoce al pjaro, y
(mc: Corme) por su fruto, al rbol. (Ricart) / Al pjaro,
4728
15595. Por bailar, rabear. (mc / ms4: F.V.S.) por su canto, y por sus milagros, al santo.
15596. Por que cantas, meu cura?, por (Id.) (ct) En cantar es coneix l'ocell, en
que, meu frade? Quen che mandou parlar, el cervell. (Ricart)
cantar, que che pague. (ms-SA: Argimiro 15607. Segn me tocan bailo. (ms21,20r: Berms)
Pampn Basteiro: Arza, C) 15608. Si queres que che cante, dme a paga
15597. Por un peso mis btalle o baixn. (mc por diante. (mc: Tuiriz, Monforte)
/ ms4: F.V.S.) (es) Si quieres que el ciego cante, vaya la
Alude al fagot que suele en algunas paga por delante. (Ricart) / Si quieres que
comarcas acompaar el canto de los yo cante, la paga por delante. (Id.) (ct)
entierros. Pagant Sant Pere canta. (Ricart)
15598. Por xaneiro nunca toca ben o gaiteiro. 15609. Sin gaita nin fuego non quero o ceo.
(mc: Santiago) (mc: Ribero de Avia)
Var.: Por xaneiro non toca ben o gaiteiro. Expresin exagerada e irrespetuosa de la
(Santiago) aficin a las fiestas, en las que no puede
15599. Prefiero ser vagamundo e botar faltar la gaita ni los fuegos.
coplas mundo. (mc)
4729
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4726
ms: jaiteiro. incluiu este refrn en Contratos.
4727 4730
ms: e o, mayo. V. Contratos.
4728 4731
ms4: rabiar. ms-SA: ao baile.

Anterior Inicio Siguiente


15610. Ti bailache i-eu bailei, ti como sabes i- (es) Ao bueno, ao de nabos. (Hernn
eu como sei. 4732 (mc: M.V.) Nez)
(pt) Cada qual canta como tem graa e Segn sea la de los nabos, as sern las
casa como tem ventura. (Chaves) (es) Cada dems.
cual canta lo que sabe. (Ricart) / Cada uno 15621. Agosto mollado, nin millo nin nabo.
canta segn su gracia, y segn su suerte, (ms16: Arcos de Pol)
caza. (Id.) 15622. Agosto nublado, castaa cocosa e
15611. Ti cantache i-eu cantei, ti como sabes nabo furado. (ms5,058: Trives)
4733 15623. As cousas no seu tempo i-os nabos no
i-eu como sei. (mc: Bucios)
4735
(pt) Cada qual canta como tem graa e Advento. (ms21,11v: Berms)
casa como tem ventura. (Chaves) (es) Cada 15624. Btame no agosto co terrn e non me
cual canta lo que sabe. (Ricart) / Cada uno cortes no setembre co turbn. (ms: Sober)
canta segn su gracia, y segn su suerte, Dice el nabo.
caza. (Id.) 15625. Cosecha tarde, nabos cedo. (ms-LU:
15612. Toca a campana e non polo que Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
morre. (mc: Lugo) Carballedo, LU)
Recogido en la cancin popular: Anque 15626. En canto a nabia est no nabo, non
4736
toquen as campanas / non tocan polo que hai que fiar do estrelado. (mc e ms16:
morre; / tocan polos que estn vivos / para Tuiriz, Monforte)
que deles se acorden. 15627. Febreiro mollado nabeiro. (ms16:
15613. U que de novo baila ben, de vello Santiago)
anda lle d son. (ms-LU: seminarista 15628. Na ta nabia vers a cosecha que
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) ters. (mc e ms16: Bucios)
15614. Un da tras outro da, trinta das un Nabia por nabal.
mes, e inda que pasen meses e meses, o 15629. Nabo cativo, s tres das nacido. (ms-
gaiteiro sigue en p. 4734 (mc: Santiago) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
15615. Unha ave sola nin canta nin chora.
(mc: M.V.) 15630. Nabo, nabiza e grelo, a trinid do
(es) Una ave sola, ni bien canta ni bien galego. (ms10,065r: D.E.)
llora. (Ricart) / Un alma sola ni canta ni 15631. Nabos de Lugo, moita nabiza e pouco
llora ; o un nima sola. (Correas) mendrugo. (ms16: Arza)
15632. Nabos e fidalgos, raros. (mc e ms16: M.V.)
MUXICA (pt) O fidalgo e o nabo, ralo. (Chaves)
15616. Non te cases cun ferreiro que te pican 15633. Nabos e seores, canto mis raros,
4737
as muxicas. (ms10,047v: D.E.) mellores. (mc e ms16: Chantada / ms4: F.V.S.
/ ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
NABIA. V. tamn Huerta, Nabos.
Var.: Os curas, nabos e seores, canto mis
15617. As nabizas piden unto; i-os grelos, raros, mellores. (ms4)
lacn punto. (ms10,065r: D.E.) (pt) O fidalgo e o nabo, ralo. (Chaves) (es)
15618. As nabizas queren unto, aceite e allos; Hidalgos y nabos, raros. (R. Marn)
todo xunto. (ms10,065r: D.E.) 15634. Non hai com'o nabo de Lugo. (ms-LU:
15619. Pola Santa Maria sementa a nabia: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
a vella que as o deca ben o saba, Lugo)
4738
porque xa con tres follas a tia. 15635. O cuco i-o nabo, de ano en ano.
(ms16: Guntn / ms-LU: seminarista annimo: Guntn,
(ms10,065r: D.E.)
LU)
15636. O nabo son: un ano est debaixo
NABOS. V. tamn Agrcolas (Generales), Caldo, Huerta,
do torrn. (ms16: Arcos, Pol)
Nabia.
15620. A regla das cosechas son os nabos. (mc
e ms16: Pramo) 4735
O orixinal di: As cousas no seu tempo y'os nabos no
advento.
4732 4736
ms: e eu, bailaches. ms: est no nabo.
4733 4737
ms: y-eu. ms-LU: mas raros.
4734 4738
ms: tras d'outro. ms-LU: cucu.
15637. O nabo i-o seor, canto mis raro, 15652. Polo san Simn che direi qun ten
4739
millor. (ms-SA: seminarista annimo: Narla, nabos e quen non. (ms9,13r: Carballino)
Friol, LU) 15653. Polo san Simn eu che direi si hai
15638. O nabo quer ser abonado. (ms-SA: nabos ou non. (mc e ms16: C.G.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Var.: Por san Simn sbese si hai nabos ou
15639. O nabo, pra ser bon, ten que ser non. (ms15,24r: Silvarrey) / Polo san Simn
sembrado antes de san Ramn. (ms5,138: sabes si hai nabos ou non. (ms16:
Sober) Silvarrey)
15640. Os nabos, como o[s] seores, canto 15654. Polo san Vicente pon os nabos da
4740
mis raros, mellores. (ms-LU: seminarista semente. 4745
(mc / ms4: F.V.S. / ms16:
annimo: algn lugar de Galicia) Carballedo)
15641. Os nabos de outono fan rico seu Var.: Si queres ter bos nabos pr semente,
dono. (mc e ms16: Lugo) platos por san Vicente. (ms16: Santiago)
Son el principal elemento para la cebada de San Vicente de vila -1 de octubre; San
los cerdos. Vicente martir, 22 enero.
15642. Os nabos e os peixes no tempo da 15655. Ponte no marco, e si aqu hai un e
xiada crecen. (ms10,065r: D.E.) outro no cabo, hai nabos. (ms16: Silvarrey)
15643. Os nabos e os siores, canto mis 15656. Por san Mateo somenta ti e eu. (ms-SA:
raros, mellores. 4741 (ms21,17v: Berms / ms- Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
LU: seminarista annimo: Paradela, LU / ms-LU: 15657. Por san Mateo, en cada esquina o seo.
seminarista annimo: Pol, LU) (E algn que outro polo medio) (ms-LU:
15644. Os nabos, por san Bartolomeu, cada seminarista annimo: Guntn, LU)
4742
paso seu. (mc, ms4 e ms16: Sandis) Se refiere a los nabos.
Var.: Os nabos polo san Bartolomeu, cada 15658. Por san Mateu, en cada esquina o seu.
paso seu. (mc: Laparte, Monforte)
(ct) Lo bon nap, per sant Jaume ha d' sser Var.: Por san Mateu, en cada esquina o seu, i-
nat. Respon sant Bartolomeu: "Millor s el algn que outro polo medio. (ms16: Guntn /
meu". (Sanchis) ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
15645. Os pinos i-os nabos queren ver ir Se refiere a los nabos.
casa a seu amo. (ms16: Silvarrey) 15659. Por san Vicente planta os nabos da
4746
15646. Pola santa Luca pon a nabia. (ms16: somente. (ms-SA: Jos lvarez Souto:
Donalbay, Begonte) Anxeriz, Tordoia, C)
15647. Polo Pilar, os nabos na terra i-o vio 15660. Por santa Catalina planta a nabia.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
a envasar. (mc e ms16: Santiago / ms16: Galicia
de Lugo)
Emigrante)
15661. Por santa Maria sementa a ta
15648. Polo san Amaro planta o teu nabo.
(ms16: Berms / ms21,18r: Berms) nabia. (mc e ms16: Bucios)
15649. Polo san Bartolomeu, en cada marco (es) Simbrame en julio y saldr en tiempo
de San Andrs. (30 nov.)
seu. (ms16: Sober)
Como los anteriores, y equivalente al cast.:
Alude a la siembra de los nabos.
15662. Por santa Maria sementa alguha
15650. Polo san Mateu, nabos en cada 4747
4743 nabia. (mc e ms16: J.P.)
esquina o seu. (mc / ms16: Santiago / ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Var.: Por santa Maria busc'a nabia. (mc e
ms16: J.P.) 4748
15651. Polo san Mauro planta o teu nabo.
4744 (es) Por Santa Marina siembra tu nabina;
(ms21,18r: Berms)
la vieja que lo deca, o lo saba, de tres
hojas la tena; o sembrada la tena.
4739 (Correas) / Por Santa Marina siembra tu
O orixinal di: O nabo y'o seor, canto mais raro,
millor.
4740 4745
O orixinal di Os nabos como o seores canto mais mc: de semente.
4746
raros meyores. O orixinal di: Por S. Vicente planta os navos da
4741
ms-LU (Paradela): e ms21,17v: seores, millores. somente.
4742 4747
ms4: Bertolameu; mc: Bartolom. mc e ms16: algunha. Jacinto del Prado rexistra a
4743
ms-LU: Mateo; ms e ms-LU: en cada esquina seu. forma alguha.
4744 4748
O orixinal di: Pol'o S. Amaro (Mauro) planta o teu mc e ms16: busca nabia. Jacinto del Prado recolle o
nabo. refrn coa forma busc'a nabia.
nabina; yo que no s, por San Bartolom. 15684. Nace na horta o que o horteln non
(Id.) sementa. (ms10,065r: D.E.)
15663. Por Santiago o bon nabo ha de estar 15685. Nace o home pra traballar e non pra
sembrado. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte) folgar. (ms10,065r: D.E.)
(es) El buen nabo, por Santiago tiene cabo. 15686. Ninguin nace sendo un mestre.
(Sbarbi) / Si quieres buenos nabos, en julio (ms10,065r: D.E.)
has de sembrarlos. (Id.) 15687. Ninguin naceu ensiado. (ms10,065r:
15664. Pra labrar nabos, homes tolos e xatos D.E.)
bravos. (mc e ms16: Carballedo) 15688. No nacer e no morrer todos iguales
15665. Pra ter bos nabos, rella i-esterco de temos que ser. (ms10,065r: D.E.)
ovella. (ms5,029 / ms16: Valle del Mao) 15689. Non naciches pra ti soilo: outro pra ti
15666. Quen queira nabos vaia arrincalos. e ti pra outro. (ms10,065r: D.E.)
(ms10,065r: D.E.) 15690. Pra nacer e morrer non hai ricos nin
15667. Segn vexas o nabial, as ser o probes. (ms10,065r: D.E.)
demais anal. 4749 (mc e ms16: Incio-F.V.S.) 15691. Pra nacer e morrer todos vimos
15668. Se queres ter bos nabos en San Xon, mundo. (ms10,065r: D.E.)
tes que sementalos. (ms10,065r: D.E.) 15692. Todo o que nace morre, sea o que fore
15669. Si queres ter boa nabia, planta antes e sea quen fore. (ms10,065r: D.E.)
da santa Luca. (ms8,09r: Silvarrey) 15693. Todos en coiro nacemos e en coiro
15670. Si queres ter bon nabo, abona ben o morremos. (ms10,065r: D.E.)
agro. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte) 15694. Todos nacemos en coiro. (ms10,065r:
15671. Si queres ver ben o nabal, que pareza D.E.)
principio mal. 4750 (mc e ms16: Incio-F.V.S.)
15672. Si queres ver bon o nabal, que pareza NADA. V. tamn Mucho, Poco, Todo.
principio mal. (ms4: Incio-F.V.S.) 15695. Con nada non se fai nada. (ms10,066r:
15673. Tal nabial, tal anal. (mc e ms16: Layosa) D.E.)
Como segn vexas o nabial... 15696. De nada, nada esperes. (ms10,066r: D.E.)
15674. Tales terras, tales nabos; de pais 15697. Nada e todo, todo nada. (ms10,066r:
cochinos, fillos marranos. (ms-LU: D.E.)
seminarista annimo: Lugo, Lugo, LU) 15698. Nada entre dous pratos. (ms10,066r: D.E.)
15675. Tales terras, tales nabos. (ms16: Sober) 15699. Nada pode gardar o que nada ten.
(ms10,066r: D.E.)
NACER 15700. Nada ten o que nada lle abonda.
(ms10,066r: D.E.)
15676. Cada un nace pr que . (ms10,065r: D.E.)
15701. O que non pra nada, nunca lle pasa
15677. Cada un nace pr que ha de ser.
(ms10,065r: D.E.) nada. (ms10,066r: D.E.)
15678. Cando nace a basoira nace o burro 15702. Tanto pouco como nada, que non
que a roa. (ms10,065r: D.E.) aproveita nin dana. (ms10,066r: D.E.)
15679. En bo da naceu o que honra non
conoceu. (ms10,065r: D.E.) NADIE
15680. En mala hora nace quen mala fama 15703. Non lle importa a naide cmo vive
cobra e por quitala non fai obra. naide. (ms10,066r: D.E.)
(ms10,065r: D.E.) 15704. Pra que se mete naide no que fai
15681. En mala hora naceu quen mala fama naide? (ms10,066r: D.E.)
colleu. (ms10,065r: D.E.)
15682. Millor que onde naces, onde paces. NALGAS
(ms10,065r: D.E.) 15705. Catro ndegas non caben nun trono
15683. Nace a criatura coa sa ventura. real. (ms10,066r: D.E.)
(ms10,065r: D.E.)
15706. Ndegas e cu todo un. (ms10,066r: D.E.)

4749
ms e ms4: as estar.
NARANJA. V. tamn Fruta, Huerta.
4750
ms e ms4: parezca.
15707. O que come a laranxa que probe a
denteira. (ms10,032v: D.E.) ARTES DE NAVEGACIN
15722. Andar, barquios, andar, non vos
NATACIN colla san Simn no mar. (mc, ms11,13 e
15708. A gala do nadador saber garda-la ms16: Sar., Bayona / ms18,69r: Gella)
(pt) Andar marinheiro andar, no te
roupa. 4751 (ms10,066r: D.E.)
apanhe S. Simao no mar. (Chaves) / Por S.
15709. Na terra e no mar afgase o que non Simao semear, sim, navegar no. (Id.) (es)
sabe nadar. (ms16: D.E.) Por San Simn y San Judas, las naves al
15710. Nadar e nadar e morrer na beiramar. ancla. (Sbarbi)
4752
(ms10,066r: D.E.) San Simn, 28 de octubre, fecha sealada,
4753 como el 25 de noviembre, por el temporal
15711. Nadar, nadar e na beira afogar.
(ms10,066r: D.E.) que suele presentarse en algunas costas
4754 espaolas, y desde luego, en las gallegas. /
15712. Nadar, nadar e cabo afogar.
(ms10,066r: D.E.) Hallndose no muy lejano lo que los
15713. O mar come dos nadadores. (ms16: marinos llaman el conchazo de San
Bucios) Francisco, en que, como es sabido, es
4755 peligroso viajar por mar, a causa de las
15714. O millor nadador afgase. (mc e
ms16: S. Loureiro) frecuentes tormentas, se explica que
(es) El mejor nadador se ahoga. (Gella) recomienda que los buques, no se expongan
15715. O millor nadar saber garda-la en travesas que pueden ser perjudiciales.
roupa. 4756
(ms10,066r: D.E.) (Sbarbi) (ms11)
15716. O millor nadador da auga. (mc e ms16:
S. Loureiro) NORMAS DE NAVEGACIN
(es) El mejor nadador es del agua. (Gella) / 15723. A calma vento espera: marieiro,
4759
El mejor nadador se ahoga. (Id.) / Al mejor ponte en vela. (mc e ms16: Gella, Bayona)
nadador se lo lleva el ro. (Id.) / Al mejor Segn Gella, "viene a completar: Tras la
nadador se lo lleva la corriente. (Id.) tempestad viene la calma y advierte que ni
15717. O primeiro que se necesita pra en la bonanza debe descuidarse el
aprender a nadar ter auga. (mc / ms4: navegante".
F.V.S. / ms16: Lugo) 15724. A calma vento espera: marieiro,
15718. O que non entra a nadar, non se vente a vela. (mc: Sar., Bayona)
4757
afoga nin no ro nin no mar. Segn Gella Iturriaga, este refrn viene a
(ms10,066r: D.E.) completar Tras la tempestad viene la
15719. Se queres ir pescar, tes que saber calma, y advierte que ni en la bonanza debe
nadar. (ms-SA: Jos Eiras Paz: Amil, Moraa, PO) descuidarse el navegante.
15725. A norte vello non lle fes o pelexo. (mc
NAVEGACIN. V. tamn Embarcaciones, Martimos e ms16: Cario)
(Arte de navegar). Var.: A un sur xoven e a norte vello non lle fes
15720. Cerzo na vara, auga na cara.
4758
(mc e
o pelexo. (ms16: Muga)
ms16: Gella / ms18,69r: Gella.-Viavlez) (es) A sur nuevo y a norte viejo, no les fes
15721. O que non se marea na Marola, non tu pellejo. (Sar)
se marea na mar toda. (ms-LU: seminarista 15726. A pasa-lo Carromeiro ten coidado,
4760
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) marieiro. (ms16: R. Fisterrn)
Es el Carromeiro Chico, bajo a la entrada
de la ra de Corcubin, que constituye un
4751
O orixinal di: A gala do nadador saber gardala peligro para los navegantes.
roupa. En ms10 s.v. Nadar.
4752
15727. A vela hai que velala. (ms16: Sta. Eugenia
En ms10 s.v. Nadar. de Ribeira)
4753
En ms10 s.v. Nadar. (es) La vela, velarla. (Gella)
4754
En ms10 s.v. Nadar.
4755
ms: mellor.
4756
O orixinal di: O millor nadar e saber gardala roupa.
En ms10 s.v. Nadar.
4757 4759
En ms10 s.v. Nadar. ms4: a vela.
4758 4760
Indica Pronsticos meteorolgicos de la gente de mar O orixinal di: A pasal-o Carromeiro, ten coidado,
no ms. marieiro.
15728. Aire do mar, marieiro a pescar; aire Deben los barcos alejarse de la costa.
da terra, marieiros merda; aire do 15736. En vela chovendo, coidado co vento
cabo, noite acabado. (ms5,137: Foz) que, si vn o poniente, barco garete.
15729. Andar, barquios, andar axia, non (ms5,131: Sangenjo)
Navegando a vela, si llueve, debe ponerse
vos colla o cordonazo de santa Catalina.
(mc, ms16 e ms11,14: Sar., Bayona / ms18,69r: Gella.-
especial cuidado, pues si el viento vira a
Bayona) poniente, puede tumbar el barco.
(pt) Andar, marinheiro, andar; nao te 15737. Estando o norte do Cabo con lucencia
apanhe S. Simao no mar. (Chaves) / Por S. poniente, botade a vela, rapaces, e
Simao, semear, sim; navegar, nao. comer caldo quente. 4765 (mc, ms4 e ms16:
(Chaves) (es) Por San Simn y San Judas, Sada / ms18,69v: Gella.-Sada)
las naves al ancla. (Sbarbi) (ct) La roda de 15738. Gaivota en xunqueira, marieiros
Sta. Catarina, el pitjor temps per a merda. (mc e ms16: M.-Ra de Arosa)
embarcar-se. (Sanchis) Var.: Gaivotas terra, marieiros p...
Por los das de su fiesta (25 de noviembre), (M.-R. de P.) / Gaivotas ribeira,
suele presentarse mal tiempo en las costas marieiros merda. (Vigo) 4766
gallegas y en otras de la pennsula. En 15739. Gaivotas terra, marieiros
Cartagena, dice Saralegui, an se celebra
m[erda]. 4767 (ms18,69v: Gella.-Vigo)
una funcin votiva a la Virgen del Rosell
por el favor prestado a los marineros en una 15740. Gaivotas en terra, marieiro na
tempestad que los puso en peligro de la taberna. (ms18,69v: Gella.-Marn)
vida el 25 de noviembre de 1694, y que se 15741. Gaivotas en terra, marieiros na
conoce con el nombre de borrasca de Sta. taberna. (mc e ms16: M.-R. de P.)
Catalina. 15742. Gaivotas en terra, marieiros
15730. Cambio de la, sorpresa segura: si o pescando pola carretera. (mc e ms16: Sar.,
cambio de nova a vella, con moito Bayona)
cuidado navega. 4761 (mc e ms16: Gella, Marn) (es) Gaviotas por la tierra, temporal por la
15731. Cando a gaivota visita ao labrador, mar. (Gella) / Gaviotas en tierra, marineros
a casa. (Id.) / Gaviotas en tierra, sube el
mal lle vai ao pescador. 4762 (mc e ms16: M.-
R. de P. / ms5,138: Sta. E. de Riveira)
bote a la ribera. (Id.) (ct) Gavines per la
terra, temporal per la mar. 4768(Gella)
15732. Cando a ghavota visita o labrador,
4763 15743. Gaivotas na ribeira, marieiros
fame ten o pescador. (ms-SA: Francisco
Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C) terra. (mc e ms16: Sar., Noya)
15733. Cando o Monte Louro se pon a Cuando las gaviotas, u otras aves marinas
barruntan mal tiempo, buscan
monteira, tmalle todos os rizos s velas.
4764 anticipadamente refugio y sustento en los
(mc e ms16: Sar., Noya / ms11,20: Saralegui)
abrigos de la costa. A ello aluden las
El monte Louro se eleva a regular altura al paremias pecedentes.
S.O. de la ensenada de San Francisco,
15744. Gaivotas pr mar fuxir, hasta os
prxima a Muros. Cuando se cubre de
nubes anuncia viento duro, por lo que el vellos poden ir. (mc e ms16: San Ciprin)
marinero debe prepararse a recibirlo (es) Gaviotas en el mar a huir, hasta los
arrizando las velas. viejos pueden ir. (Gella) / Gaviotas en el
mar, marineros a pescar. (Id.)
15734. Das illas Ces non te fes. (ms16: Pedro
Merille, La Defensa, Betanzos)
Es el contrario de los anteriores; barruntan
buen tiempo. Hasta os vellos poden ir a
15735. Dendes a punta da Estaca (de Vares)
pescar.
ribeiria de Foz, canto mis lonxe, 4769
15745. Luna en p, marieiro ditate. (ms
millor. (ms16: Pedro Merille, La Defensa, Betanzos) / ms16: Bayona)

4761
ms e ms4: de nova ou vella.
4762 4765
ms5,138: gavota, pescador. ms4: o caldo quente; mc e ms18,69v: a comer.
4763 4766
O orixinal di: Cando a jabota visita o labrador fame ms4: na ribeira.
4767
ten o pescador. O orixinal di: Gaivotas terra, marieiros m...
4764 4768
Referencia ms11,20: Saralegui, Refranero Espaol No ms este refrn aparece como valenciano.
4769
Nutico y Meteorolgico. p. 46) / ms16: Cando Monte Aparece por detrs da ficha de Pau si remas, pau si
Louro, tmalle os rizos. non remas.
15746. Maio ventoso, pr labrego fermoso e sus especies se aplica la paremia, que
pr marieiro penoso. (ms16: Santiago) coincide con las de las gaviotas.
Var.: Maio ventoso, pra o labrador 15754. Por santa Luca, mascatos pola bada.
hermoso e para o marieiro destrozo. (mc: (mc: F.Y. / ms3: A.I.)
Sar., Bayona) Var.: En santa Luca, mascatos pola bada.
15747. Mazaricos terra, marieiros (ms16: A.I.) / Pola santa Luca, mascatos na
bada. (ms16: D.E.)
merda. (mc e ms16: Sada)
Se acoge tambin a tierra, como la gaviotas
Var.: Mazaricos terra, marieiros... sin
y dems aves marinas, cuando barrunta mal
pesca.
tiempo, que suele reinar en los das de
Como los referentes a las gaviotas que
diciembre que anuncia el refrn (Sta. Luca
buscan refugio en la costa. Mazaricos son
es el 13), por las costas gallegas. / Mascato:
los zarapitos, en general, y principalmente
Ave martima que tiene casi doble cuerpo
los acuticos. / Variante: Lo trae Saralegui,
que la gaviota comn (Diccionario
que advierte que en lugar de sin pesca dicen
Enciclopdico). Es de plumaje blanco,
los marineros otra cosa, Mazaricos,
menos en la cabeza y la punta de las alas
zarapito, zarrapico: ave zancuda, acutica.
que es parduzco. (mc) / Mascato: Ave
15748. Navegar contra vento gran acutica, variedad de la gaviota, aunque
tormento. (ms5,045: Serantes de Lage) ms grande que esta. (ms3)
Var.: Navegar sin vento gran tormento. 15755. Si a chuvia te colle antes do vento,
(ms16: Serantes de Lage)
alista drizas, non perdas momento; pero
15749. Nubes con ribetes, aferra ben os
si o vento vn primeiro, iza velas,
xanetes. (ms16: A.N.) marieiro. (ms16: Sonata Gallega)
(es) Nubes con franjas o ribetes, aferra
bien los juanetes. (R. Marn) 15756. Si vas con sur mar, roupa de augas
15750. mar, madeira. (ms16: D.E.) has levar. (ms15,41: Grove)
(es) A la mar... madera. (Saralegui) 15757. Si vn a chuvia antes do vento, arra
Indica que para navegar con mayor con tempo; si vn o vento antes da
seguridad es preferible un barco grande que chuvia, corre sin duda. (ms15,41: Sada)
un barco pequeo (Diccionario 15758. Si vn a chuvia antes do vento, deixa
Enciclopdico) ir a vela ao vento. (mc e ms16: Sar)
15751. O vento antes da chuvia, deixa ir que 15759. Si ves o fogo de san Telmo, non che
non hai duda. (mc: S. Loureiro) faltarn desvelos. (ms16: Bayona)
Var.: Si vn o vento antes da auga, deixa ir que Presagia cambio de tiempo: de bien en mal,
non nada. (ms16 e ms15,41: Burela) / Vento o de mal en peor.
antes da chuvia, deixa ir que non hai duda. 15760. "Toma rizos" veu terra e "deixa ir"
(ms16: Mugia).
quedou no mar. (ms15,41: Grove)
(es) Viento antes que lluvia, djate ir que
no hay duda. (Gella) / Viento antes que 15761. Van as nubes de terra pra fra,
4770
lluvia, djate ir que no hay duda; lluvia homes e mulleres pra o mar. (mc e
antes de viento, mtete dentro. (Id.) ms16: Sar., Bayona)
Seal de buen tiempo para pescadores,
15752. O xeito quer xeito; e a vela hai que
rederas, vendedoras, etc.
velala; e o ollo leme e a escota na man.
(ms5,141: Sta. Eugenia de Riveira)
15762. Vento antes da chuvia, deixa ir que
leme = alerta. non hai duda. (ms16: Muga)
15753. Os corvos de mar en terra, marieiro, 15763. Vindo chuvia antes do vento, aferra e
4771
vente en vela. (mc e ms16: Sar., Bayona) mete dentro. (mc, ms16 e ms18,63r: S.
Auguran tambin mal tiempo; de ah el Loureiro)
aviso al marinero de abandonar el mar. /
Corvo do mar, corvo mareiro, corvo
marieiro. Rodrguez Gonzlez registra
4770
tambin lavanco. Leiras Pulpeiro ms16: da terra pra / Nunha segunda clasificacin
(Vocabulario de la R.A.G.) registra corvo temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn en Pesca
(Pescadores).
mario = mergo. Son todas aves 4771
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
palmpedas de las costas gallegas: y a todas incluiu este refrn en Embarcaciones. / ms18,63r: Vindo a
chuvia.
PRONSTICOS METEOROLGICOS DE LA GENTE 15778. Chuvia sin sur non dura tres das. (mc
DE MAR e ms16: M.-R. de P.)
15764. A corrente pr ra sin parar, temos 15779. Portugal claro e Galicia escura,
chuvia e vendaval. (mc e ms16: Sar., Bayona / vendabal sin duda. (ms16: Sta. Eugenia de
ms18,69v: Gella.-Bayona) Ribeira)
La corriente constante en la misma
direccin, de fuera para dentro, es anuncio NAVIDADES. V. tamn Fiestas y romeras.
de vendaval lluvioso. 15780. As festas do ano, por onde quixeres,
15765. A plaia de Panxn a roncar, bo tempo as Navidades, cas tas mulleres. 4773
4772
vai entrar. (mc e ms16: Sar., Bayona) (ms6,03v: Portela Pazos, en Ultreya)
El rudo sordo que hace el mar en la playa 15781. Navid en domingo, vende os bois e
de Panjn, lo tienen los marineros como btao en trigo. 4774 (ms10,066r: D.E.)
augurio de buen tiempo. (mc)
15782. Navid en viernes, sementa onde
15766. Berra a Arnela, o demo tras dela.
(ms16: R. Fisterrn)
poideres. 4775 (ms10,066r: D.E.)
Arnela, pequea playa de la costa de
Finisterre. El refrn anuncia mal tiempo. NECEDAD
15767. Berra Amin, auga na man. (ms16: R. 15783. A conta de burros viven os agudos.
4776
Fisterrn) (mc)
Amin = Pedra Amin se llama un bajo al 15784. conta dos burros aproveitanse os
sur de la playa de Traba de Laxe. agudos. (ms21,06r: Berms)
15768. Berra o Mar de fra, lobos coba. 15785. conta dos burros viven os agudos.
(ms16: R. Fisterrn)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Mal tiempo. Mar de fora = playa de la costa
15786. conta dos tontos viven os avisados.
brava fisterrana. 4777
(mc: Bucios)
15769. Berra o mar en Lapamn, vento sur
Var.: A conta dos tolos viven os cordos.
man. (mc e ms16: M.-R. de P.) (Sarria)
Var.: Berra o mar en Lapamn, vento sur
15787. A roupa dos tolos rmpena os cordos.
na man. (mc e ms16: M.-R. de P.) 4778
(mc: M.L.)
15770. Berra o Paio, saca o saio. (ms16: R.
Fisterrn) 15788. Anque son parvo, non tanto que non
4779
Paio es una punta al norte de la playa Traba seipa cntas son catro. (ms10,083r: D.E.)
de Laxe. 15789. Auga de bobos e molla os cordos. (ms-
15771. Berra o Rostro, Dios connosco. (ms16: LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma,
R. Fisterrn) Chantada, LU)
4780
Buen tiempo. Rostro = playa en el seno de 15790. Auga de bobos molla os cordos.
Memial. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
15772. Bra Esteiro, vellos quinteiro. (ms16:
Carballedo, LU)
Carballo)
15791. Bachiller en artes, burro en todas as
15773. Cabo remangado, sueste rabo. (mc e
ms16: Gella, Rinlo) partes. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
de Galicia)
15774. Cando berran os corvos, sinal de
15792. Ben burro o home que ten besta e
norte. (mc e ms16: M.-R. de P.) 4781
15775. Cando Fisterra estira o piteiro, anda a p. (mc e ms16: Santiago)
Var.: Ben burro quen tendo burro viaxa a p.
vendaval verdadeiro. (mc e ms16: Muros) (ms16: Enc.)
15776. Cando hai leste na ribeira, sudoeste
na eira. (mc e ms16: Gella / ms4: F.V.S. / ms18,69r:
Gella.-Marn) 4773
Indica Navidades.
15777. Cerzo na vara, auga na cara. (mc e 4774
En ms10 s.v. Navidad.
ms16: Gella) 4775
En ms10 s.v. Navidad.
Vara = sierra. 4776
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
4777
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
4778
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
4772 4779
Indica Martimos (Pronstico de buen tiempo) no ms, En ms10 s.v. Necio.
4780
e no mc encntrase dentro do tema Martimos (Tierra y ms-LU (Paco de Seoane): moll'os cordos.
4781
mar). ms: da.
15793. Ben burro quen burro ten; pero 15810. Nunca pela un burro anque non tea
inda mis burro quen, podendo, non o o pelo moi duro. (ms21,19r: Berms)
ten. (ms16: Enc.) 15811. Nunca pela un burro anque tea o
(es) Bien es asno quien asno tiene; ms pelo moi duro. (ms16: Berms)
asno es quien no lo tiene. (R. Marn) 15812. Nunca un burro morreu calvo. (mc e
15794. Ben parvo o que coida que a xente ms16: Santiago)
boba. 4782 (ms10,083r: D.E.) Var.: Ningn burro se quedou calvo.
15795. Ben se me entende o que falo, anque (ms16: Enc.)
me fago o parvo. 4783 (ms10,083r: D.E.) 15813. O burro por onde pasa sempre deixa
4788
15796. Burro sea quen a burro protexa. (ms16: as ferraduras. (mc, ms e ms16: Lugo / ms-
Enc.) SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
15797. Burro sea quen con burro leitea. (ms16: Los efectos de su mala actuacin; aplcase a
Enc.) las personas.
(es) Asno sea quien asno batea. (H.Nez) 15814. O crenque i-o penseque son parentes
15798. Burro sea quen ser burro queira. do seor burreque. (ms8,73r: Trives)
4789
(ms16: Enc.) 15815. parvo i- tolo mdalle o xogo.
15799. Cada da que amaece, a rcoa dos (ms10,083r: D.E.)
4784 15816. O parvo, si calado, pasa ben por
parvos crece. (ms10,083r: D.E.)
15800. Cando todos che digan que es burro, avisado. 4790 (ms10,083r: D.E.)
ornea. (ms16: Enc.) 15817. O pensar de burros. (ms-LU: seminarista
15801. Canto mis burro, mis te annimo: Ferreira de Pantn, LU)
avergonzas. (ms-SA: Jos M. Domnguez
15818. O qu' burro, pida a Dios que o mate.
Martnez: Sardieiro, Fisterra, C) (ms21,16v: Berms)
4791
15802. Do que parvo e non-o sabe, Dios 15819. O qu' tonto, Dio-lo mate. (ms-LU:
4785 seminarista annimo: algn lugar da provincia de
tea piedade. (ms10,083r: D.E.) Lugo)
15803. pecado borrical ter besta e levala de 15820. O que burro ha de ter, burro ha de
ramal. (mc e ms16: Gondrame, Pramo-F.V.S.) ser. (ms: Fonsagrada-F.V.S.)
15804. Hainos que din o que saben e non 15821. O que burro vai a Roma, burro vn
saben o que din. (ms: Bucios) volta. (ms16: Enc.)
15805. Home orelludo, seal de burro. (mc e (es) Quien necio va a Roma, necio se torna.
ms16: Santiago) (R. Marn)
15806. Mis fcele burro perguntar que 15822. O que burro, que o aparellen.
4792

sabio responder. (ms16: Enc.) (mc e ms16: Monforte / ms4: F.V.S.)


15807. Mis vale burro vivo que sabio morto. (ct) Qui siga burro que l'albarden.
4786 (Alberola)
(mc: J.A.P. / ms16: Enc.)
(pt) Mais vale burro vivo que sbio morto. Como merece mientras lo sea.
(Chaves) / Mais vale co vivo que leo 15823. O que burro, tanto aqu como en
4793
morto. (Chaves) (es) Ms vale burro vivo Lugo. (mc e ms16: Fonsagrada-F.V.S. / ms-LU:
que sabio muerto. (R. Marn) (ct) Ms val seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
burro vu, que sabi mrt. (Alberola) 15824. O que burro, verte as papas. (mc e
15808. Non hai peor tonto que o que se fai. ms16: A.N.)
4794
(ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro de 15825. O que burro, Dio-lo mate. (mc:
Coucieiro: Muxa, C) Bucios / ms5,055: O. de Rey / ms16: Enc.)
15809. Non seas parvo, Xan, e non cho Var.: O que burro, pida a Dios que o
4787 mate. (ms16: Berms / ms16: Enc.)
chamarn. (ms10,083r: D.E.)

4782
En ms10 s.v. Necio.
4783 4788
En ms10 s.v. Necio. mc e ms-SA: donde.
4784 4789
En ms10 s.v. Necio. En ms10 s.v. Necio.
4785 4790
O orixinal di: Do que parvo e nono sabe, Dios tea En ms10 s.v. Necio.
4791
piedade. En ms10 s.v. Necio. O orixinal di: O qu-e tonto Dio-lo mate.
4786 4792
V. Vale mis un burro vivo que un home morto en ms: qu'o.
4793
Hombre. ms-LU: eiqu coma en Lugo.
4787 4794
En ms10 s.v. Necio. O orixinal di: O que burro, Diol-o mate.
15826. O que nace burro, burro morre. (ms16: NMERO DE LOS NECIOS
Enc.) 15838. A moitos mantn a faria que deba
15827. O que non ten cabeza escusa manter a cebada. (mc e ms16: Bucios)
sombreiro. (ms-SA: Jos Bello Arjomil: Valia, 15839. Cando un burro fala, o outro escoita.
Vimianzo, C) (ms-SA: Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes,
15828. O que non ten cabeza non precisa Forcarei, PO)
4795 15840. Cando un burro ornea, outro escoita.
sombreiro. (ms-SA: Manuel Camino Snchez
/ ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da (mc e ms16: M.V.)
provincia da Corua) Var.: Cando un burro ornea, outro baixa a
15829. O que non ten cabeza, non necesita orella. (Bucios-F.V.S.) 4800 / Cando un burro
4796 fala, catorce escoitan. (ms16: Noia) / Cando
sombreiro. (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) un burro ornea, sempre hai outro que
(pt) Quem no tem cabea no h mister escoucea. (ms16: D.E.)
carapua. (Chaves) (es) Quien cabeza no Siempre hay quien escucha como orculos
tiene, no ha menester bonete. (Sbarbi) (ct) a los tontos.
Aon no hi ha cap, no cal sombrero (ou 15841. Cando un burro ornea, u outro
barret). 4797 (Alberola) escoita. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
15830. O que o burro gaba, tal fillo lle naza. Tordoia, C)
(ms16: Enc.) 15842. Si tdolos burros trouxeran albarda,
15831. O que por tonto peca, por tonto se os albardeiros moito ganaban. (ms16: D.E.)
condena. (ms18,66v)
15832. Parvo o que pensa que outro no NECESIDAD
pensa. 4798 (ms10,083r: D.E.) 15843. A necesid decrarada medio
15833. Quen non ten cabeza, non lle fai falta remediada. (ms10,067r: D.E.)
sombreiro. (ms-LU: seminarista annimo: Terra de 15844. A necesid mestra. (ms10,067r: D.E.)
Bergantios, C) 15845. A necesid fai a vella trotar. (mc e ms16:
15834. Val mis burro ser que con burros Tuiriz, Monforte)
debater. (ms16: Enc.) (pt) A necessidade mete a velha a caminho.
15835. Vale mis burro vivo que doutor (Chaves) (es) La necesidad hace a la vieja
morto. 4799 (mc / ms-LU: seminarista annimo: trotar y al gotoso saltar. (Correas)
algn lugar da provincia de Lugo) 15846. A necesid fai facer os cestos. (ms16:
Var.: Mis vale burro vivo que doctor morto. Tuiriz, Monforte)
(ms16) Var.: A necesid fai cestos. (ms16: Vern)
4801
(pt) Mais vale burro vivo que sbio morto. 15847. A necesid fai maestro. (mc e ms16:
(Chaves) (es) Ms vale burro vivo que Tuiriz, Monforte)
sabio muerto. (R. Marn) (ct) Ms val burro Var.: A necesid fai maestre. (ms16: Santiago)
vu que sabi mrt. (Alberola) (pt) A necessidade faz os homens espertos.
Vase Mis vale burro vivo que sabio (Chaves) (es) La necesidad hace maestros.
morto. (Correas) ms16: R.
15836. Vale mis burro vivo que sabio 15848. A necesid fai mestres. (ms10,067r: D.E.)
morto. (ms-SA: Jos Lage Rado: Santa Eulalia de 15849. A necesid fai o home matinar e
Xil, Meao, PO) traxinar. (ms10,067r: D.E.)
15850. A necesid i-a loucura adoitan andar
DESACIERTO DE LOS NECIOS xuntas. (ms10,067r: D.E.)
15837. Cada burro d a sa sentencia. 15851. A necesid mete a vella en camio.
(ms10,049v: O. de Rei) (ms10,067r: D.E.)
15852. A necesid non boa conselleira.
(ms16: Lugo)
(es) La necesidad es mala consejera. (M.
Kleiser)
4795
ms-SA (A Corua): sumbreiro.
4796
ms-SA: sobreiro.
4797
Vzquez saco recolle o refrn coa forma cae sobreiro,
4800
que supoemos un erro de transcricin. ms4: o outro.
4798 4801
En ms10 s.v. Necio. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4799
ms-LU: ca doutor. incluiu este refrn en Pobreza (Pobreza e ingenio).
15853. A necesid obriga que o home non (es) Quien todo lo niega, todo lo confiesa.
maxina. (ms10,067r: D.E.) (Correas)
15854. A necesid obriga. (ms16: Silvarrey)
(es) Necesidad obliga. (M. Kleiser) NEGATIVAS. V. tamn Negacin.
15855. A necesidade da mia casa ningun a 15870. O non feo e proveitoso. (ms16: R.
4802 Fisterrn)
pasa. (ms16 e ms10,067r: D.E.)
(es) La necesidad de mi casa, nadie la
pasa. (Correas) NEGOCIOS. V. tamn Comercio, Vida comercial y
15856. A necesidade ten cara de herexe. (mc e contratos.
4807
ms16: C.A.) 15871. A bo negocio boa ganancia.
(es) La necesidad tiene cara de hereje. (ms10,067r: D.E.)
(Sbarbi) Que glosa: dcese con donaire, 15872. Cada un coida do seu negocio e Dios
traduciendo el latino al sonido de las do de todos. 4808 (ms10,067r: D.E.)
palabras necessitas caret lege. 15873. Cada un no seu negocio sabe mis que
Para Sbarbi es una traduccin macarrnica outro. 4809 (ms10,067r: D.E.)
del latn necessitas caret lege. 15874. Ganchelo, aforrchelo i-ahora
15857. A quen has mester trtao de merc. deixchelo. (ms8,63v: Silvarrey)
(ms10,039v: D.E.)
15875. Mentras se ghana algo, non se perde
15858. A quen mester non ha, non hai pra
que lle dar. (ms10,039v: D.E.) nada. 4810 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
15859. Cada un fala do seu mester onde 15876. Negocio en que perigas, nin ta
queira que estiver. (ms10,039v: D.E.) muller llo digas. 4811
(ms10,067r: D.E.)
15860. Cando a necesid moita, sabe ben a 15877. O negocio das bestas, canto d, canto
broa. (ms10,067r: D.E.) pesca. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
15861. Pra lixeiro mester tamn cmpre provincia de Lugo)
chencha ter. (ms10,039v: D.E.) 15878. O que non aproveita o pouco, non
15862. Pr necesid non hai lei. (ms10,067r: chega a moito. (ms15,41: Mellid)
D.E.) 15879. O vintenove o vint'e nada. (ms-LU:
15863. Todo mester, moufar e solber. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms10,039v: D.E.) Lugo)
Mala feria. El 29 feria en Castro de
NEGACIN. V. tamn Ddivas, Dado, Dar y recibir, Carballedo.
Donaciones, Limosna, Negativas, Peticiones. 15880. Onde hai homes, hai negocios. (ms15,44:
15864. A quen lle negaches algo, nada lle Lugo)
pidas. 4803 (ms10,067r: D.E.) 15881. Quen deixa os seus negocios polos
4812
15865. Cousa ben negada non ben probada. ajenos, non ten xucio. (ms-LU:
(ms16: D.E.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(es) Cosa bien negada, nunca es bien 15882. Si levas o caruncho feira, non o
negada. (Correas) peses na caruncheira. (ms-SA: Carballo)
15866. Non diga a boca o que pague a
falchoca. (ms16: D.E.) NEGRA
(es) No hable la boca por do pague la coca. 15883. A negra con fro non vale un figo; a
(R. Marn) branca ca xiada, nin figo nin nada.
4804
15867. Non negues o que ti pediras. (ms10,068r: D.E.)
(ms10,067r: D.E.)
4805
15868. Tanto ten negar como tarde dar.
(ms10,067r: D.E.)
4806
15869. Quen todo o nega todo o confesa. 4807
En ms10 s.v. Negociar.
(ms16: Lugo / ms10,067r e ms10,130r: D.E.) 4808
En ms10 s.v. Negociar.
4809
En ms10 s.v. Negociar.
4802 4810
ms10: necesid, ninguin. O orixinal di: Mentras se jana algo non se perde
4803
En ms10 s.v. Negar. nada.
4804 4811
En ms10 s.v. Negar. En ms10 s.v. Negociar.
4805 4812
En ms10 s.v. Negar. O orixinal di: Quen deixa os seus degocios polos
4806
En ms10,067r s.v. Negar e en ms10,130r s.v. Todo. ajenos, non ten xuicio.
15884. Negra a cea na casa allea, pero inda 15903. Brtema en Fonfra, auga de noite ou
mis negra pra quen d a cea. de da. (ms16: Berms / ms21,13v: Berms)
(ms10,068r: D.E.) Es la sierra de Candn - Pontevedra.
15885. Negra a pimenta e cmena os 15904. Brtema no Xiabe, chuvia pola tarde.
fidalgos, e branca a neve, e trpana os (mc e ms16: Santiago)
cabalos. (ms10,068r: D.E.) 15905. Brtima en Meda, chuvia na aldea.
15886. Negreiro con dieiro, ctao cabaleiro. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
(ms10,067r: D.E.) 15906. Cando ten nboa a pena de Francia,
15887. Pra que vai bao a negra se negra auga na cama. (ms18,64r: Camba)
se queda? (ms10,067r: D.E.) 15907. Cando vn a nboa pola Raxadia,
colle a coroza e vente axia. (mc e ms16:
NIDO J.T.-Monterrey)
Porque anuncia lluvia pertinaz. Coroza: uno
15888. Ben est o paxario no seu nio.
(ms10,069r: D.E.)
de los pocos refranes que conservan la
memoria de esta prenda cuyo uso va
15889. De run nio sai s veces un bo
desapareciendo paulatinamente.
paxario. (ms10,069r: D.E.) 15908. Corren as nieblas pr Cebreiro, colle
15890. Malia a ave que no seu nio non cabe. 4814
(ms10,069r: D.E.)
a capa i-o sombreiro. (ms-SA: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
15891. Malia a paxara que no seu nio caga.
15909. Nboa a Varedo, noroeste cedo. (mc:
(ms10,069r: D.E.)
M.-R. de P.)
15892. Quen ten bo nio, ten bo amigo e bo Var.: Neboeiro por Varedo, noroeste cedo.
agarimo. (ms10,069r: D.E.) (ms16: Vigo)
15910. Nboa en Courego, chuvia en
NIEBLA. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos), Carballedo. 4815 (ms15,45v: Fraguas, Vida
Pronsticos atmosfricos, Tiempo. Gallega / ms16: Vida Gallega)
15893. Cantas nboas en marzo, tantas 15911. Nboa en Jajn, choiva na man. (mc e
xiadas en maio. (ms10,067r: D.E.) ms16: M.-R. de P.)
15894. Haba un baile en Esteiro, no Ferrol, 15912. Nboa en Mougns, nordeste polas
que co neboeiro non se va o sol. mans. (ms16: O Gaiteiro de Lugo, 1961)
(ms10,067r: D.E.) Mougns, entre La Guardia y Silleira.
15895. Nboa en marzo, xiada en maio. 15913. Nboa en Padrn, cerrazn. (mc:
(ms10,067r: D.E.) Pontevedra-F.V.S.)
15896. Nboas no alto, augas embaixo. Var.: Nboa en Padrn, sial de cerrazn.
(ms10,067r: D.E.) (ms10,067r: D.E. / ms16: Sta. Eugenia de
15897. Neboeiro na terra, treboada no mar, Riveira)
ou ben chover ou ben nevar. (ms10,067r: (es) Niebla en Padrn, seal de cerrazn.
D.E.) (R. Marn)
15898. Neboeiro, pesca rara no rueiro. 15914. Nboa no Farelo, millor noite que
(ms10,067r: D.E.) ma cedo. (ms16: Trabanca)
15899. Onde vires neboeira por xaneiro, fai 15915. Nboa no inverno, canta o demo
al o teu fillo herdeiro. (ms10,067r: D.E.) maior porta do inferno. (mc e ms16: M.-R.
15900. Tras da nboa vn o sol; e tras do mal de P.)
tempo vn outro millor. (ms10,067r: D.E.) 15916. Nboa no Mio, auga vn de camio.
(mc e ms16: Sar. y Gella, La Guardia)
LA NIEBLA Y SUS PRONSTICOS LOCALES 15917. Nboas na Cota, auga na porta. (mc e
15901. Anubra Murgueiro, ... xa vai na ms16: J.T.-Monterrey)
cacharela, meu Seor. (ms4: Bucios-F.V.S.) 15918. Neboeiro en Varedo, noroeste cedo.
4816
(mc: Vigo, J.G.I. / ms16: Vigo)
15902. As nboas no Mouxn, nordeste con
da ou vendaval pola man. 4813 (mc e
ms16: Gelle.-Riveira)
4814
O orixinal di: Corren as nieblas pro Cebreiro colle a
capa yo sombreiro.
4815
ms16: Couredo.
4813 4816
ms: neboas do Mouxn; ms4: en Mouxn. ms e ms16: por; ms4: Neboiro por.
15919. Neboeiro por Jajn, vento sur na Niebla y agricultura
man. 4817 (mc: Vigo, J.G.I. / ms16: Vigo) 15933. Al me d Dios un fillo herdeiro onde
4819
15920. Nebra na Marti, si non chove hoxe, pousa a nboa no mes de xaneiro.
chover ma. (mc e ms16: Villamarn, Orense) (ms16)
(es) Alli haz a tu hijo heredero, donde anda
15921. Nebria branca na Corda de Neda?
la niebla en el mes de enero. (H. Nez)
Anda, galn, descubre a ta meda. (mc e
15934. Ano de brtemas, ano de medas. (ms16:
ms16: M.L.2)
D.E.)
El Cordal de Neda, se eleva a 849 metros,
en al ayuntamiento de Abadn. 15935. Brtema no agosto, pouco magosto.
(ms16: Berms)
15922. Niebla en Cornesa, auga del outro
da. (mc / ms16) PRONSTICOS
15923. Niebla en Fonfra, auga de noite e de 15936. Bica a brtema os picachos, para
da. (mc e ms16: Camba) encher as olas e cachos. 4820
(mc: Agro /
15924. Niebla en Funtn, auga na man. (mc e ms16: Lis Quibn)
ms16: Bucios) 15937. Brtema hmida adoita traer chuvia.
15925. Niebla en Penabor, auga derredor. (ms16: Enc.)
(mc / ms16: Barreiros) 15938. Brtema no monte, millor que pola
Penabor, monte en el ayuntamiento de
man pola noite. (mc: M.V.)
Barreiros.
Var.: Brtema no monte, millor pola man
15926. Niebla na costa de Fonfra, se non que pola noite. (ms16: Lis Quibn)
chove de noite, chove de da. (ms-LU: 15939. Brtema no norte, millor que pola
seminarista annimo: Serantes, Santiso (Terra de 4821
Melide), C) ma pola noite. (ms21,21r: Berms)
15927. Niebla na Meda, auga na terra. (mc e 15940. Brtemas no alto, chuvias no baixo.
ms16: Sarria) (ms16: Enc.)
El monte de Meda, alcanza una altura de 15941. No medio de febreiro en diante
ms de 1.300 metros y est situado en el calquer nboa fai semblante. (ms16: Sesto,
municipio de Lncara. (mc) / [...] una altura Faro de Vigo)
de 1.202 metros [...]. (ms16) (es) Lo oy en Baredo (Bayona) y significa
15928. Niebla na Pena da Roca, inverno que a partir de esa fecha la niebla
porta. (ms16: Mayn) despejar pronto.
15929. Niebla no Farelo, millor noite que
PRONSTICOS GENERALES
ma cedo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo) 15942. Brtema na xiada, agua pola tarde.
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
15930. S'o Farelo ten niebla, millor a noite c Ribela, A Estrada, PO)
ma cedo. (ms-LU: seminarista annimo: A 15943. Nboa na boca de ra, norte forte
Golada, A Golada, PO) 4822
noutro da. (mc e ms16: Isla de Arosa)
15931. Si o san Trocado colle moleira, hai
Var.: Nboa na boca de ra, norte forte co da.
que sacar o centeo da eira. (ms: Orense) (mc: Pontevedra-F.V.S)
Porque llover. Moleira = niebla
15944. Nboa na montaa, pescador na
15932. Si van as nubes pr Cebreiro, colle a 4823
cabaa. (mc: Sar., Vivero. 331. F.V.S.)
capa i-o sombreiro; si van pra Foilebar, Var.: Brtema na montaa, pescador cabana.
colle o mallo pra mallar. 4818 (mc: Quiroga- (ms16: Corrubedo)
F.V.S.) (es) Niebla en la montaa, pescador a la
Var.: Cando van as nubes pr Cebreiro, colle a cabaa. (Saralegui)
capa y o sombreiro, e si corren pra Viana,
colle os bois e vaite arada. (ms4: Quiroga-
F.V.S.) / Nebra no Cebreiro, pon a capa i-o 4819
sombreiro. (ms5,045 e ms16: Cebrero) V. Quen me dera un fillo herdeiro onde habita a
nboa no mes de xaneiro en Agrcolas (Meses. Enero).
4820
mc: hencher; ms4 e ms16: encher olas e cachos.
4821
O orixinal di: Brtema no norte, millor que pol'a
ma e pol'a noite.
4822
ms16: outro da.
4817 4823
ms4: Neboiro; ms4 e ms16: vento do sur. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4818
ms4: Goleibar. incluiu este refrn en Pesca (Pescadores).
Para buscar abrigo en el mal tiempo que tal (es) El hijo de mi hijo, pnmelo en la
niebla pronostica. rodilla; y el hijo de mi nuera, dale pan y
15945. Nboa na serra, chuvia na terra. (mc e vaya fuera. (Z.)
ms16: Santiago) 15959. Os fillos da filla van para arriba, i-os
4824
15946. Nboa na serra, obreiros merda. fillos da nora van para afora. (mc e ms16:
(mc e ms16: Monforte / ms4: F.V.S.) Vida Gallega)
(es) Niebla en la sierra, agua en la vega (o (pt) Filho da minha filha, toma po e senta
en la tierra). (R. Marn) aqu; filho da minha nora, toma po e vaite
Porque augura mal tempo. embora. (Chaves) (es) Los hijos de las
15947. Nboas rubias ribeira, vellas hijas, se les da pan y se sientan en la silla;
pateira. (mc e ms16: J.T.-Monterrey) y si los hijos son sus padres, se les da pan y
15948. Nboas rubias nacente, auga de se echan a la calle. (R. Marn)
repente. (mc e ms16: J.T.-Monterrei) 15960. Os fillos da mia filla meus netios
15949. Nboas rubias sol posto, tempo son, i-os fillos da mia nora ou sern ou
composto. (mc e ms16: J.T.-Monterrei) non. 4828 (ms21,18v: Berms)
Var.: Nboas roxas sol posto, tempo 15961. Os fillos da mia filla, meus netos son,
composto. (J.T.) i-os da mia nora sern ou non. (mc e
15950. Neboeiro na montaa, marieiro na ms16: Bucios)
cabana. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Var.: Os fillos da mia filla, todos meus netios
da provincia de Lugo) son; os fillos da mia nora, quizais si ou
15951. Neboeiro no val, pode o xornaleiro quizis non. (ms16: D.E.) / Fillos da filla, fillos
4825 son, que os da nora sern ou non. (ms16: R.
ganar o xornal. (mc e ms16: Bucios / ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Fisterrn)
Lugo) (pt) Os filhos de minha filha, meus netos
15952. Neboeiro nos montes, auga nas fontes. so, os de meu filho, s-lo-o, ou no.
4826 (Chaves) (es) Los hijos di mis hijas mis
(mc e ms16: Cedeira. J.G.I.)
nietos son: los de mis hijos, ni s ni no. (R.
Neboeiro = cerrazn con chubascos.
Marn)
15953. Niebla no monte, mellor por la ma
15962. Os fillos da mia filla, netos son; os
que por la noite. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
da mia nora, serano ou non. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
15954. Niebla nos altos, auga nos baixos. (mc / Lugo)
ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
15963. Os netos son das veces fillos. (ms16:
(es) Nieblas en alto, aguas en bajo. (Sbarbi) Medn)
15955. Nords quente, brtema no abrente.
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960)
NIEVE. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos), Pronsticos
15956. Xeada sobre mollado, auga de atmosfricos, Tiempo.
contado. (mc) 15964. A neve compn o tempo. (ms16: Silvarrey)
Var.: Nebra sobre mollado, auga outra vez
15965. A neve a esterca dos eidos dos
de contado. (mc, ms16 e ms5,138: Lugo)
4827
/ Xiar sobre mollado, chover de probes. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Carballedo, LU)
contado. (ms15,31)
15966. A neve enriba da lama, logo trai a
15957. Xeada sobre o lodo, auga sobre todo.
(ms15,30: Curuxs, Palas) auga. (ms10,068r: D.E.)
15967. A neve i-o Mio estn reidos. (ms16:
Aguada)
NIETOS. V. tamn Familia. Parientes.
15968. A neve onde o fogo derrtese logo.
15958. O fillo da mia filla, ponmo ond'a (ms10,068r: D.E.)
lareira da cocia, i- da mia nora dlle 15969. Ano de neves, ano de bs, se na ta
un codecho de pan pra que vaia fra. casa os tes. (ms10,068r: D.E.)
(ms16: D.E.)
15970. Ano de xeadas, ano de nevadas. (ms-
LU: Antonio Vzquez Paredes: Vilalba, LU)
4824
ms e ms4: m...; ms4: Niebla.
4825
ms-LU: Nabueira.
4826 4828
ms4: Neboiro. O orixinal di: Os fillos da mia filla meus netios son;
4827
mc: Niebla. y'os fillos da mia nora ou sern ou non.
15971. Boa a neve que no seu tempo 15987. Onde non nevou nin quer nevar, o
aparece. (ms10,068r: D.E.) inverno est por pasar. (ms5,136: O Gaiteiro
15972. Cand'a neve chega Mio, na de Lugo, 1957)
montaa non se ve o camio. (ms-LU: 15988. Polo mes de Santos xa baixa a neve s
seminarista annimo: algn lugar da provincia de campos. (ms10,069r: D.E.)
Lugo) 15989. Tempo de neve, tempo alegre. (mc e
15973. Cando aqu neva que nunca nevou, ms16: J.T.)
que ser na serra que nunca parou? (mc (es) Tiempo de nieves, tiempo alegre. (R.
e ms16: J.T.) Marn)
Var.: Cando aqu neva, que ser na serra? 15990. Tdolos tempos tempios son, a non
(mc e ms16: J.T.-Monterrey) / Cando neva na 4831
ser a neve que gran prisin. (mc e
terra, que far na serra? (mc: Santiago / ms- ms11,48: Fonsagrada-F.V.S.)
SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Var.: Todos os tempos tempios son, menos a
Ribela, A Estrada, PO) / Neve na serra, auga neve que gran prisin. (ms16 e ms5,045:
na terra. (ms16: Santiago) Cebrero)
(es) Cuando aqu nieva qu ser en la 15991. Veen cordeiros, vn a neve; vea o
sierra? (Correas) demo que os leve. (ms5,045: Cebrero)
15974. Cando aqu neva, que far pola Suelen aparecer los cordeleros cuando el
4829
serra? (ms-LU: seminarista annimo: algn rigor del tiempo trae la nieve. Los
lugar do norte da provincia de Lugo) campesinos del Cebrero asocian los dos
15975. Cando eiqu neva, que far na acontecimientos para desahogar el mal
serra? (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da humor que les produce la nieve que los
provincia de Lugo) tiene aprisionados, varios meses. Cordeiros
15976. Cando na ribeira neva, que far na = cordeleros. (Cebrero)
4830
serra? (mc e ms16: M.V.) 15992. Xeada encima do lodo, neve hasta o
(es) Cuando en el llano nieva, qu ser en codo. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
la sierra? (R. Marn) 15993. Xeada no lodo, neve hastra o codo.
15977. Cando neva atrs do mollo, neva (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
hastr'o xonllo. (ms-LU: seminarista annimo: provincia de Lugo)
Guillar, Outeiro de Rei, LU) 15994. Xeada no lodo, neve polo soio. (ms-LU:
15978. Chove e neva e sarabea e fai un fro seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
que rabea, i-o camio por onde hemos
de ir, qurese fundir. (ms8,42v: Las Ermitas)
POCAS DE NIEVE
15979. Da de neve, vspera de sol. (ms4: J.T. /
15995. A neve febreiria cgalle o ollo
ms16: Lis Quibn, Dial.VIII,489)
15980. Neve en febreiro hastra pr fouce ten galia. (ms-SA: seminarista annimo: Terras do
Deza, PO)
tempereiro. (ms10,068r: D.E.)
15996. A neve febreiria cmea a galia.
15981. Neve febreiria come a mala vecia. (ms21,03v: Berms)
(ms10,069r: D.E.)
15997. A neve febreiria dura o ano na porta
15982. Neve na cama, chuvia na lama. (ms-SA:
Antonio Mendoza Cajade: San Cristovo de Reis,
da vecia. (ms-LU: seminarista annimo: Becerre,
LU)
Toques, C)
15983. Neve na cima, inverno enriba. (ms16: 15998. neve febreria non lle teas medo,
Sober) nena: escchacha o polo e cmecha a
15984. Neve na lama, choiva na cama. (ms-LU: galia. (mc e ms16: Biville, Sarria)
Lus Alonso Alonso) 15999. Cando en febreiro nin quere nevar,
15985. Neve que cai na lama, por auga dirn que anda o inverno est todo por
chama. (ms10,069r: D.E.) pasar. (ms-SA: Andrs Castro Ces: Tllara,
15986. Non dure mis a mala vecia c neve Lousame, C)
ribeiria. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O 16000. Dende o quince ao vintedous as neves
Incio, LU) boas son. (ms5,136: O Gaiteiro de Lugo, 1957)
4831
V. Pobre a vella que est na serra... e Chove e neva e
4829
O orixinal di: Cando aqu neva, que fara pol'a serra. carambela... en Neve dentro do apartado Outros
4830
ms4: farn na serra. materiais.
Se refiere al mes de diciembre. provincia da Corua / ms-LU: seminarista annimo:
16001. Da de san Nicolao est a neve de pau Ferreira de Pantn, LU / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
en pau e, si non, no chao. (mc e ms16: A.I.) 4836
16011. Neve febreiria pica a galia. (mc e
Var.: Da de san Nicols est a neve en terra e ms16: M.V.)
o temn no chau. (C.A. A Nosa Terra) 4832 (es) Nieve febrerina, en las patas se la lleva
(pt) Por S. Nicolau neve no cho. (Chaves) la gallina. (R. Marn) / Nieve de febrero, en
(es) Da de San Nicols est la nieve de las patas se la lleva un perro. 4837 (Id.) /
palo en palo, y si no, est en lo llano. Nieve febrerina, en las patas de la gallina.
(Correas) (R. Marn) (ct) Pel febrer la neu s'n va com
En San Nicols de Bari, que se celebra el 6 un cavaller. (Sanchis) / La neu en febrer
de diciembre. marxa com un femer. (Id.) (fr) La neige qui
16002. Dura mis unha mala vecia que a tombe en fevrier la poule l'emporte avec le
neve marcia. (mc / ms16: J.T.-Monterrey) pied. (R. Marn)
(es) Dure menos la mala vecina que la Dura muy poco.
nieve marcelina. (R. Marn) 16012. Neve febreiria, mala vecia. (mc: J.T. /
16003. Durante a vintena de Advento veen ms16: Lis Quibn y J.T.)
a tempo chuvia, neve e vento. (mc / ms16: (pt) Neve de fevereiro, presagio de mau
Lugo) celeiro. (Chaves)
(ct) L'Advent s el temps del vent. (Sanchis) 16013. Neve febreria, tarde vn e logo
/ La neu de l'Advent gela molt facilment. camia. (mc e ms16: M.L.)
(Id.) / La neu de l'Advent glaa les dents. Var.: Neve febreiria, tarde vn, logo
(Id.) / En els Advents baixen els gels i camia.
pugen els vents. (Id.) 16014. Neve frebreira pica a galia. (ms-SA:
16004. Dure a mala vecia o que a neve Baldomero Louro Lado: San Mamede de Carnota, C)
febreiria. (mc: M.V.) 16015. Neve freiria pica a galia. (ms-SA:
(es) Dure menos la mala vecina que la Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
nieve marcelina. (R. Marn) 16016. Neve freiria, mala e dura vecia.
Porque neve febreria, cmea a galia. (ms21,01r: Berms)
16005. En santa Catalina, neve na cortia; si 16017. Neve no xaneiro, neve en tod'o eido.
4833 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
non aquel da, pr outro da. (mc e
ms16: J.T.) provincia de Lugo)
(es) Por Santa Catalina (25 noviembre), la 16018. No mes de Santos, neve nos campos.
nieve se avecina. (R. Marn) (ct) Per santa (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
Caterina el fred entra a la cuna. (Sanchis) de Lugo)
/ Santa Caterina, molt freda o molt humida. 16019. Non dure mis a mala vecia c neve
(Id.) me [sic] febreiria. (ms-LU: Jess Redondo C.:
16006. En Santos, neve nos campos. (ms-LU: A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 16020. Non dure mis a mala vecia que
Lugo) dura a neve febreiria. (ms-LU: seminarista
16007. Entre Santos e Nadal, chover e nevar. annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
(ms16: Lis Quibn, Dial. VIII, 489) 16021. Nos Santos, neve nos altos; en san
16008. Marzo marzn, neve nos altos e Andrs, neve nos ps. (mc e ms16: J.T.)
chuvia no val. (mc / ms16: Bucios) (pt) Pelos Santos, neve nos campos.
16009. Na santa Catalina cata a neve na (Chaves) (es) Por los Santos, nieve en los
cortia. 4834 (mc: X.R.P.S.Ns / ms16: Ns) campos; y por San Andrs, nieve en los
(es) Por Santa Catalina, la nieve se pies. (Sbarbi) / Para los Santos, nieve en
avecina. (R. Marn) (ct) Per santa Caterina los campos y para San Andrs, cierta es.
el fred entra a la cuna. (Sanchis) (Sbarbi) (ct) A Tots Sants, neu en los alts.
Vase en santa Catalina... (Sanchis) / Per sant Andreu, la neu al peu.
16010. Neve febreiria cmea a galia.
4835 (Id.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Coinciden con el 1 y 3 de noviembre.

4832 4835
ms4: a nave en terra. ms-LU (Lugo): cme'a.
4833 4836
ms: neve n'a cortia; ms2: curtia. ms: come.
4834 4837
ms4: Catalia. mc: el perro.
16022. Novembro, ditoso mes, remata ca 16037. Por tdolos Santos neve nos campos.
4842
neve nos ps. (ms16: Berms / ms21,08v: Berms) (ms21,31v: Berms)
4843
16023. Nunca mis dure a mala vecia c 16038. San Amaro amigo da neve. (mc e
neve febreiria. (ms-LU: seminarista annimo: ms16: J.T. / ms6,01v: Vern)
Paradela, LU) San Amaro es el 15 de enero.
16024. O da de san Nicolao est a neve de 16039. Santa Luca, neve na fa; si non aquel
pao en pao e, se non, no chao. (ms21,02v: da, neva outro da. (ms16: Lis Quibn)
Berms) Santa Luca, el 13 de diciembre.
16025. O primeiro de todos os Santos, neve 16040. Santos, neve nos campos. (ms-LU: Jess
nos campos. (ms-LU: seminarista annimo: Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) Carballedo, LU)
16026. O San Martio trae a neve no fucio. Santos (noviembre).
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 16041. Se non dura mis a mala vicia c
provincia de Lugo) neve febreiria... (ms-LU: seminarista annimo:
16027. Onde en febreiro non nevou nin Bucios, Carballedo, LU)
4844
quere nevar, dirn que o inverno est 16042. Tronos en marzo, neve en maio.
por pasar. (ms-SA: Jos Castro Lpez: Sobrado (ms16: Berms / ms21,06r: Berms)
dos Monxes, C)
16028. Os campos han de estar brancos polo NIEVE Y COSECHAS
mes de Santos. (ms16: Enc.) 16043. A neve febreria estropea a anadia.
(mc e ms16: Santiago)
16029. Pola vintena d'Advento veen a
Lo hemos odo en la comarca de Santiago,
tempo chuvia, neve e vento. 4838 (ms-SA: y no parece conforme con otras paremias,
Juan Bello Valia)
4839 particularmente con la siguiente (Biville,
16030. Polo san Andrs, a neve nos ps. Sarria).
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo) 16044. Abriga a neve o trigo como abriga
16031. Polo san Xilao, a neve no chao.
4840
(mc unha nai seu fillo. (ms16: D.E.)
e ms16: C.G. / ms) (es) Abriga la nieve al hijo, como la madre
16032. Por san Nicolao, a neve no pau; se a su hijo. (R. Marn)
non nise da, na santa Luca. (mc e 16045. Ano que hastra o nove de xaneiro
ms16: Santiago) neva, moito pan se apresa. (ms16: Lugo)
16033. Por santa Catalina, neve na cocia. (es) Ao que hasta el nueve de enero nieva,
(mc e ms16: Lugo) mucho pan espera. (R. Marn)
Vase En santa Catalina, neve na cortia.... 16046. Gran nevada, colleita dobrada. (ms16:
El 15 de noviembre. Lira)
16034. Por santa Luca, neve na pa. (mc e
ms16: La Corua) NIEZ. V. tamn Edades, Edades (Niez y juventud),
16035. Por Santos, neve nos campos; por san Nio.
Martio, neve no fucio. (ms / ms5,136: Sta. 16047. A loucos i-a rapaces non lles des
Eugenia de Asma) mimos. (mc e ms16: G.P.)
Var.: Por Santos, neve nos campos. (ms / 16048. Amor de neno, auga nun paxe. (mc:
ms16: Vilame-Lugo / ms-LU: seminarista Dicc. Ac.)
annimo: algn lugar de Galicia (galego Var.: Amor de neno, auga nun cesto. (ms16:
oriental)) 4841 / Polo trece de Santos, neve D.E.)
nos campos. (ms16: Vilacote, Castroverde) (pt) Amor de menino, gua em cestinho.
16036. Por Santos, neve nos campos. (ms-SA: (Chaves) / Amor de menino, amor
seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) pequeninho. (Id.) (es) Amor de nio, agua
en cestillo. (Correas) / Amor de nio, agua
en cesto. (Z.)

4838
O orixinal di: Po'la vintena d'Advento, veen a tempo
chuvia, neve e vento.
4839 4842
O orixinal di: Po'lo San Andrs a neve nos ps. O orixinal di: Por todol'os Santos neve nos campos.
4840 4843
ms: Gilao. ms: d'a neve.
4841 4844
ms-LU: Pur, nus. ms21,06r: mayo.
16049. Aos nenos pequenos grdaos Dios e 16058. Menos de sete natales, non alabes nin
4845
grdaos o demo. (mc e ms16: C.A. / desalabes. (mc e ms16: Ns)
ms18,18r) 4851
16059. Neno de ano, vara de pano. (mc,
16050. Ben criado, mal criado, de nove meses ms3 e ms16: M.V. / ms10,068r: D.E.)
sentado. (mc e ms16: M.L.) 16060. Neno de colo non anda solo; o que
4852
Lo dicen de los nios. non se ten, necesita de algun. (mc e
16051. Ben che vai mentras enches a boca de ms16: Bucios)
4853
mai. (ms8,20v: Silvarrey) 16061. Neno mimadio, neno perdidio.
Mientras puedes llamar a tu madre, porque (mc e ms16: M.V. / ms21,26v: Berms)
la tienes. (es) Nio mimado, nio ingrato. (R. Marn)
16052. Cando nace un fillo, nace unha espiga 16062. Neno mimado logo d resultado. (mc e
ms16: Bucios)
de millo. (mc: M.L.)
Var.: Cando nace un raps, nace unha espiga. 16063. Nin neno o bolo nin santo o voto.
(mc / ms16: Lugo)
(ms16: Berms / ms21,15v: Berms)
(es) Ni al nio bollo, ni a santo voto.
(pt) Quando nasce o marinho nasce logo o
(Sbarbi)
seu gabo. (Chaves) (es) Cuando nace el
No se debe ofrecer lo que no se ha de
cordero, la hierba va naciendo. (R. Marn)
cumplir.
16053. Cando nace unha persona, trae unha
4846 16064. Non convides os amigos con cantos de
petada de pan debaixo do brazo. (mc:
Pramo / ms4: F.V.S.)
paxaros e gracias de menios. (ms16: D.E.)
Var.: Cando nace un neno, trai unha petada (es) Con cntico de pjaros y fiesta de
debaixo do brazo. (ms16: Pramo) nios no convides a ningn amigo. (R.
(es) Cada nio al nacer trae un pan en el Marn)
sobaco. (R. Marn) 16065. O amor e o menio, onde atopan
16054. Cario de menio, auga nun cestio. acario. (ms16: D.E.)
4847
(mc: Pramo-F.V.S. / ms16: Lugo) 16066. O can e o menio, onde atopan
(pt) Amor de menino, gua em cestinho. acario. (ms16: D.E.)
(Chaves) (es) Amor de nio, agua en cesto. (es) All va el nio donde lo tratan con
(Z.) cario. (R. Marn)
Otras variantes figuran en la seccin: "Del 16067. O cario do Chinchelo logo ri e logo
amor y de la amistad". chora. (mc e ms16: Santiago)
4848
16055. Cedo dentado, cedo hermanado. 16068. O labor do menio pouco i-o que o
(mc e ms16: M.L.) 4854
perde un louco. (ms-SA: seminarista
Var.: Cando o menio endentece, axia annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
irmanece. (ms16 e ms10,011r: D.E.) 4849 / 16069. O labor do pequeno pouco i-o que o
Cando un neno endentece, outro irmn
perde un louco. (ms-LU: seminarista annimo:
remanece. (ms16 e ms10,011r: D.E.) Pantn, LU)
(pt) Quem cedo adenta, cedo aparenta.
16070. O nenio que loita e non pode, cos
(Chaves) (es) Pronto dentado, pronto 4855
hermanado. (R. Marn) dentes acode. (mc / ms4: F.V.S. / ms16:
Lugo)
Hay tambin el contrario.
Var.: Quen mis non pode, cos dentes acode.
16056. De neno de teta e pan de porreta non (A.S.A.) / Quen coas maus non pode, cos
4850
hai que fiarse. (mc e ms16: Bucios-F.V.S.) dentes acode. (F.V.S.) / O que loita e non pode,
16057. En neno de teta e pan de porreta non cos dentes acode. (F.V.S.)
hai que fiarse. (ms-LU: seminarista annimo: 16071. O neno i-o can van onde lles dan.
Bucios, Carballedo, LU) (ms16: Lugo)

4845 4851
ms18,18r: o deo.. ms3: d'ano; ms10: de un ano.
4846 4852
ms4: trai unha petada. ms: d'algun.
4847 4853
ms4: nenio. ms3: perdido.
4848 4854
V. Partos. Primeira e segunda variante en ms10 s.v. O orixinal di: O labor do menio e pouco, yo que o
Endentecer. perde e un louco.
4849 4855
ms16: hermanece. V. O que non pode, cos dentes acode en Defensa. /
4850
ms e ms4: En neno. ms: c'os dentes; ms16: menio.
16072. O neno i-o can, asegn o afn. (ms16: 16087. Vale mis neno contento que pucho
Donalbay, Begonte) 4859
de zreixas. (mc e ms16: M.V.)
16073. O neno que has de acalar nono fagas 16088. Vale mis tumbar pedras no ro que
chorar. (ms16: Lugo) aguantar os chiquillos. (ms8,09r: La Caiza)
(es) Nio que has de acallar, no le hagas 16089. Xente cativa, logo amiga. (mc e ms16:
llorar. (R. Marn) M.L.)
16074. O pequeno e o can segundo o fan. 16090. Xente mida, farelo, farelo. (mc e ms16:
(ms4: Palas-F.V.S.) Lugo-F.V.S.)
Var.: O pequeno e o can segn o afan. (mc: 16091. Xente nova, con pouco se emboba. (mc
Pidre) / O neno i-o can van no que os afn. e ms16)
(ms16: Pacios-Neira de Jus)
(es) El perro y el nio, donde ven cario. DESARROLLO Y SALUD EN LA NIEZ
(Sbarbi)
16092. A xente crecente ten o diao no dente.
16075. O pequeno i-o can son segn-os afn. (ms)
(ms-LU: Jess Redondo C.: algn lugar do sur da Var.: Xente crecente tn o diao no dente.
provincia de Lugo)
(ms16: Moreira, Estrada / ms-SA: seminarista
16076. O que cas mans non pode, cos dentes annimo: Moreira, A Estrada, PO)
acode. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) Necesita comer mucho.
16077. O rapaz amais o can son como s'afn. 16093. Come, pequeno, criarte has; come,
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
vello, e vivirs. (mc)
Var.: Come, neno, e criarte has; come, vello, e
16078. O traballo do neno pouco i-o qu'o
vivirs. (ms16: D.E.)
perde un louco. (ms-LU: seminarista annimo: (pt) Come, menino, criar-te-s; come,
algn lugar da provincia de Lugo)
velho, vivers. (Chaves) (es) Come, nio, y
16079. O traballo dos rapaces pouco i-o criarte has; come, viejo, y vivirs. (Castillo)
que o perde un louco. (ms-LU: seminarista 16094. Fillo descalostrado, fillo criado. (mc:
annimo: Bucios, Carballedo, LU) C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
16080. O traballo dos rapaces pouco, e (es) Hijo descalostrado, medio criado.
quen o perde, moi louco. (mc e ms16: M.V. / (Sbarbi)
ms21,29v: Berms) Indica el peligro que corren las criaturas en
Var.: O traballo dos pequenos pouco, i-o que los primeros das de la infancia, en que
o desprecia, un louco. (ms16: Sober) maman la primera leche, o calostro.
(pt) Trabalho de menino pouco, mas 16095. ano a andar, s dous a falar.
quem o despreza louco. (Chaves) (es) El (ms6,04v: Victoriano Taibo)
oficio del nio es poco, mas quien lo Habla de los nios.
pierde, es loco. (Z.) 16096. O neno ben criado, s sete meses
16081. O traballo pouco i-o que o perde sentado. (ms16: Pacios, Neira de Jus / ms-LU:
un louco. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
Incio, LU) LU)
16082. Os pequenos son fillos de Dios e netos 16097. O neno de bo criar, ano andar e s
do demo. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) dous falar. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
16083. Os petiscos i-os palls puxronse bos: 16098. O raps de tres das nado colle
van novos. (ms8,53r: O. de Rey) costumbres pra todo o ano. (ms16: Berms /
16084. Os rapaces i-o millo buscan o abrigo. ms21,15r: Berms)
4856 16099. Raps de tres anos, mit medrado.
(ms16: Berms / ms21,03r: Berms)
4857 (ms16: Berms / ms21,15v: Berms)
16085. Tarde dentado, tarde hermanado.
(mc e ms16: Lugo) 16100. Se o neno se bota a chorar, acleo sa
Var.: Cedo dentado, cedo hermanado. (ms16: nai; e se non quer calar, deixeo chorar.
M.L.) (ms16: D.E.)
16086. Tarde endentado, tarde hermanado.
4858
(ms16: Lugo)

4856 4858
ms21,03r: y-o millo. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4857
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn en Preez.
4859
incluiu este refrn en Preez. ms16: Val.
LA CHARLATANERA DE LOS NIOS en manos del nio. (R. Marn) / Pjaro en
16101. Neno ben criado non fala sin ser manos de chiquillos, no doy por su vida un
preguntado. (ms16: Lugo) ochavillo. (Id.)
(es) Nio bien criado, no habla si no es 16112. Non te fes de rapaces. (ms16: Lugo)
preguntado. (R. Marn) 16113. O que con nenos se deita, aparece
16102. O que secreto a neno confa, gardou a mexado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
auga nun cribo. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) de Galicia)
16103. O secreto dos rapaces como a gaita 16114. O que con nenos se deita, cagado se
na ra. (mc e ms16: Bucios) levanta. (ms-LU: seminarista annimo: O Corgo,
LU)
16104. Os nenos son fillos de Dios e testigos
16115. O que con nenos se deita, lixoso se
do demo. 4860 (mc e ms16: A.S.A.)
(es) Los nios son hijos de Dios y levanta. (mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms16: M.V.)
testiguitos del diablo. (R. Marn) Var.: O que con nenos se deita, lixado
amaece. (ms16: D.E.) / O que con nenos se
deita, cagado se ergue. (ms16: D.E.)
LA HERMOSURA EN LOS NIOS
(pt) Quem se deita com crianas, amanhece
16105. O bon bico fai o neno bonito. (ms16 / ms: borrado. (Chaves) (es) Quien con nios se
A.N. / ms16: Galicia Emigrante)
acuesta, cagado amanece o se despierta.
(R. Marn) (ct) Qui en guichs se gita, cagat
LA TRAVESURA DE LOS NIOS se lleva. (Id.)
16106. Con pequeno, nin ceo. (ms16: Lugo) 16116. O que con nenos se deita... (ms-LU:
(es) Con nios, ni a la gloria. (R. Marn) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
16107. Cousas de pcaros, tamboril e gaita. 16117. O que con pequenos se deita, cagado
(mc e ms16: Santiago)
se levanta. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa,
16108. Mal anda o pasario que anda nas O Incio, LU)
maus do nenio. (ms-SA: M. Gonzlez 16118. O que con pcaros se deita, luxado se
Fernndez)
levanta. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo,
16109. Mal anda o paxario cando anda nas C)
maus dos menios. (ms-SA: Amador Darriba 16119. O que con pcaros se deita, mexado se
Mguez (13-11-1951))
levanta. (ms-SA: Freire Lpez: Padrn, C)
16110. Mal anda o paxario que anda nas
4861 16120. O que con rapaces se deita, despido se
maus do menio. (mc: A.I. / ms15,01:
levanta. (mc e ms16: Santiago)
Eugenio Carr Aldao. Literatura Gallega, 2 edicin,
1911 / ms16: R.Fisterrn) 16121. O que con rapaces se deita, luxado se
Var.: Mal lle vai paxario que anda nas levanta. (mc e ms16: M.V.)
maus do menio. / Mal anda o paxario nas (pt) Quem se deita com crianas amanhece
mans do menio. (ms16: Berms / ms21,27r: borrado. (Chaves) (es) Quien con nios se
Berms / ms-LU: seminarista annimo: algn acuesta, cagado amanece o despierta. (R.
lugar da provincia de Lugo) 4862 Marn) (ct) Qui en guichs se gita, cagat se
(pt) Mal vai ao passarinho na mo do lleva. (Id.)
menino. (Chaves) (es) Mal le va al pajarillo 16122. O que con rapaces se deita, mollado
en manos del nio. (R. Marn) / Pjaro en 4864
desperta. (mc e ms16: R. Caruncho, Diario de
manos de chiquillos, no doy por su vida un Avisos)
ochavillo. (Id.) (pt) Quem se deita com crianas amanhece
16111. Mal lle vai paxario que anda nas borrado. (Chaves) (es) Quien con nios de
4863
maus do menio. (mc e ms16: A.I.) acuesta, cagado amanece o despierta. (R.
Var.: Mal anda o paxario que anda nas maus Marn) (ct) Qui en guichs se gita, cagat se
do menio. (mc / ms16: R. Fisterrn) lleva. (Id.)
(pt) Mal vai ao passarinho na mo do 16123. O que con rapaces se deita, mollado
menino. (Chaves) (es) Mal le va al pajarillo se levanta. (mc e ms16: Santiago / mc e ms:
Lameiro)
4860
ms: Us nenos, du demo.
4861
ms3: qu'anda
4862
ms-LU: minio.
4863
V. Mal lle vai paxario que anda en maus de
4864
menio en Agrcolas (Generales). / ms3: qu'anda. ms16: se desperta.
Var.: Quen con rapaces se deita, mexado se 16143. Se o neno se pon a chorar, acleo sa
levanta. (mc / ms-SA: Jos M. Gulas nai. (ms10,068r: D.E.)
Rivas: Forcarei, PO)
16124. O que con rapaces se deita, sempre NOCHE. V. tamn Trasnochar.
cagado se levanta. (ms-LU: seminarista
16144. A noite boa prs lobos. (mc e ms16:
annimo: Camporramiro, Chantada, LU) Sarria / ms4: F.V.S.)
16125. O que con rapaces se deita, sempre (es) La noche es buena para los lobos y los
mexado se levanta. (ms-LU: seminarista ladrones. (R. Marn)
annimo: Camporramiro, Chantada, LU) 16145. A noite fxose pra descansar e o da
16126. O que mexado se deita, mexado se pra traballar. (ms10,069r: D.E.)
levanta. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, 16146. A noite trai o consello. (ms10,069r: D.E.)
PO) 4866
16147. A noite vai traendo a todos. (mc:
16127. O que se deita con pequenos, mesado
Bucios)
se levanta. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, 16148. noite, Marica, dme a roca.
C) (ms10,069r: D.E.)
16128. Os rapaces non son homes. (mc e ms16: 16149. A noite, pra andar, fai o camio
M.V. / ms21,28r: Berms)
Var.: Rapaces non son homes. (mc: longo. (ms10,069r: D.E.)
Bucios) 16150. A sol posto xa fosco. (ms21,08r: Berms)
16129. Quen con rapaces se deita, cheira.
4865 16151. De noite os gatos todos son parcos.
(ms10,103r: D.E.) (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
4867
16130. Quen con rapaces se deita, mollado se 16152. De noite tdolos gatos son negros.
(ms21,32v: Berms)
levanta. (ms-SA: Manuel Canedo Nimo: Trasmonte, 4868
Ames, C) 16153. De noite tdolos gatos son pardos.
(mc e ms16: M.V. / ms11,47: C. de Fonsagrada / ms-
LU: lvaro Rbade: Saavedra, Begonte, LU / ms-LU:
NIO. V. tamn Niez. seminarista annimo: Chantada, LU / ms-SA:
16131. Ara con neno e comers caotos. seminarista annimo: algn lugar de Galicia / ms-LU:
(ms10,068r: D.E.) dous seminaristas annimos: algn lugar da provincia
16132. O neno dorme peso e o vello seso. de Lugo)
(ms10,068r: D.E.) (pt) De noite todos os gatos so pardos.
16133. neno e muller dille soilo o que (Chaves) (es) De noche, todos los gatos son
pardos. (ct) De nit tots els gats son pardos.
convier. (ms10,068r: D.E.)
(Alberola)
16134. O neno i-o bacorio van a onde lle
16154. Desque o sol se pon, logo a noite vn.
dan un bocadio. (ms10,068r: D.E.) (ms10,004v: D.E.)
16135. O neno moi regalado sempre anda 16155. Dios fixo a noite pra descansar e o da
enfurruado. (ms10,068r: D.E.) pra traballar. 4869 (ms16 e ms10,007v: D.E.)
16136. O que con nenos se deita, cagado 16156. Dios te socorra coa noite, que o da xa
amaece. (ms10,068r: D.E.) che el vir. 4870 (ms16 e ms10,008r: D.E.)
16137. O que con nenos se deita, lixado que 16157. O que de noite se fai, ma aparece.
se ergue. (ms10,068r: D.E.) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
16138. O que o neno ouvu na casa, vaino provincia de Lugo)
decir curral. (ms10,068r: D.E.) 16158. O que perde a noite, perde o da. (ms-
LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU)
16139. Os nenos e os tolos grdaos Dios a
16159. Pola noite disque todos [os] ghatos
todos. (ms10,068r: D.E.) 4871
son pardos. (ms-SA: seminarista annimo:
16140. Os nenos son fillos de Dios i-afillados algn lugar da provincia da Corua)
do demo. (ms10,068r: D.E.)
16141. Quen con nenos se deita, pola man
apesta. (ms10,068r: D.E.) 4866
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
16142. Se o neno empeza a chorar, 4867
O orixinal di: De noite todo'los gatos son negros.
acaloumeo sa nai, e se non quer 4868
ms-LU (annimo): todos os gatos.
calar, deixeo chorar. (ms10,068r: D.E.)
4869
En ms10 s.v. Dios.
4870
En ms10 s.v. Dios.
4871
O orixinal di: Po la noite disq'ue todos jatos son
4865
Sen tema no orixinal. pardos.
16160. Pola noite todos os ghatos son pardos. 16174. O nome vai sempre diante do home.
4872 4880
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) (ms10,069r: D.E.)
16161. Polas horas da noite anda a vida e 16175. Os nombres bonitos reclaman as
anda a morte. (ms10,069r: D.E.) personas guapas. (ms: F.V.S.)
16162. Unha noite mala calquera a pasa. 16176. Pouco gana o home que fa no nome.
(ms10,069r: D.E.) 4881
(ms16 e ms10,029v: D.E.)
16177. Quen fa do nome, non sabe do home.
NOGAL. V. tamn Huerta, Nueces. 4882
(mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S. / ms15,42:
16163. nogueira e viln, co pau na man. Lugo)
(ms10,069r: D.E.) No siempre corresponden las cualidades
16164. Dios me dea a nogueira sempre morales o fsicas de una persona, al nombre
beira. (ms10,069r: D.E.) que lleva. (ms15,42)
16165. O que pon a nogueira non espere
comer dela. (ms10,069r: D.E.) NOTICIAS
16166. Quen pranta a nogueira non pense 16178. A boa nova sempre chega sa hora;
coller froito dela. (ms10,069r: D.E.) e a mala, erguerse da cama. (ms10,070r:
D.E.)
NOMBRES 16179. As malas novas andan mis lgoas
16167. Cada home ten o seu nome.
4873
(ms16 e
que as boas. (ms10,070r: D.E.)
ms10,028r: D.E.) 16180. As malas novas sempre son certas.
16168. Nin bo Xan nin bo Pedro, nin bo (ms10,070r: D.E.)
lameiro por riba do rego. 4874
(mc e ms16:
16181. Deitareime e dormirei; boas novas
A.I.) toparei. (ms10,070r: D.E.)
Var.: Non hai bon Pedro nin bon burro negro, 16182. Por saber noticias non vos apuredes:
4883
nin bon prado riba do rego. (ms16: Pacios- elas sern vellas i vs as sabredes.
Neira de Jus) (ms8,19r: Orense)
Los prados son las tierras ms estimadas 16183. Que tarden as malas novas, que
por los labradores, sobre todo los que tienen anque tarde, virn sa hora. (ms10,070r:
riego (lameiros). D.E.)
16169. Nin bon Xan nin bon Pedro, nin boi
4875
morto por riba do rego. (mc e ms16: R. MALAS NOTICIAS
Caruncho, Diario de Avisos) 4884
16184. A mala nova axia chega. (ms16 e
Los prados son las tierras ms estimadas ms10,036r: D.E.)
por los campesinos, sobre todo los que (es) Malas nuevas, presto llegan. (R.
tienen riego. Marn)
16170. Non hai home sin nome nin nome sin 4885
16185. A mala nova sempre certa. (ms16
renome. 4876 (ms16 e ms10,029r: D.E.) e ms10,036r: D.E.)
16171. Non hai millor home que o que (es) La mala nueva siempre es cieta. (R.
responde nome. 4877 (ms16 e ms10,029r: Marn) / Las malas noticias siempre salen
D.E.) ciertas. (M. Kleiser)
16172. O bo nome val mis que toda a 16186. As malas noticias chegan axia. (ms16:
Lugo)
riqueza pra un home. 4878 (ms10,069r: D.E.)
4879 (es) Las malas noticias llegan a prisa. (R.
16173. O nome dura mis que o home. Marn)
(ms10,069r: D.E.)

4880
En ms10 s.v. Nombre.
4872 4881
O orixinal di: Po la noite todos os jatos son pardos. En ms10 s.v. Hombre.
4873 4882
En ms10 s.v. Hombre. ms16: fa no nome.
4874 4883
V. tamn Agrcolas (Generales). O orixinal di: Por saber noticias non vos apuredes:
4875
ms: Nin bon Xan, nin bo Pedro. elas sern vellas y vos a sabredes. / V. De noveds non
4876
En ms10 s.v. Hombre. vos curedes: faranse vellas e xa as sabredes en
4877
En ms10 s.v. Hombre. Novedades.
4878 4884
En ms10 s.v. Nombre. En ms10 s.v. Malo.
4879 4885
En ms10 s.v. Nombre. En ms10 s.v. Malo.
NOVEDADES 16201. De bos e millores vanlle mia filla
16187. A escoba, mentras nova, barre que rondadores. (ms16: D.E.)
rabea. 4886 (mc / ms4: F.V.S.) (es) De buenos y de mejores, a mi hija
Var.: A escoba nova sempre barre ben. / A vengan demandadores. (R. Marn)
basoira nova barre ben todo o que atopa. 16202. En maio o pote ferve, a sa filla non
(ms16: D.E.) vn; no pasadoiro da horta algn galn
Como A basoira, cando nova... lla detn. (ms-LU: seminarista annimo: algn
16188. A xesta, de nova, barre ben. (ms-SA: lugar de Galicia)
seminarista annimo: Louro, Muros, C) 16203. Tia un novio a Serafina, si llo
16189. Cada da que amaece cousas novas mandaran da China. (ms-LU: seminarista
amaecen. (ms16: D.E.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
16190. Cada da que amaece novas cousas
acontecen. 4887 (ms16 e ms10,005r: D.E.) NUBES. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos),
(es) Cada da que amanece, cosas nuevas Pronsticos atmosfricos, Tiempo.
amanecen. (Correas)
16191. Cada da se ven mis cousas novas ARREBOLES
que asemellan vellas. (ms16: D.E.) 16204. Arreboles a Aragn, noite con auga
4889
16192. De noveds non vos curedes: faranse son. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte / ms4:
vellas e xa as sabredes. 4888 (ms4 e ms16: F.V.S.)
J.P.) (es) Arreboles de Aragn, a la noche con
16193. Escobia nova barre ben. (mc / ms4: agua son. (Correas)
F.V.S.) 16205. Arreboles a Castilla, vellas cocia.
(pt) Vassoura nova, sempre varre bem. (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
(Chaves) (es) Escoba nueva, bien barre. (R. (es) Arreboles en Castilla, viejas a la
Marn) cocina. 4890 (Sbarbi)
16194. Funche moza e funche vella e nunca Porque indican mal tiempo.
din tanto canela. (ms21,16v: Berms) 16206. Arreboles a Portugal, man sol
4891
16195. Mia cousia nova, tres das no sern. (mc / ms4: F.V.S. / ms16 / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
peneirio. (mc: M.V. / ms16: R. Fisterrn) Lugo)
16196. Mia pieiria nova: tres das na (es) Arreboles de Portugal, a la maana sol
espeteira e dispois pola borralleira. sern. (Sbarbi)
(ms15,44: Chantada) 16207. Arreboles a todos cabos, tempo dos
16197. Moza fun e vella son e nunca tal me diablos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
pasou. (ms16: D.E.) da provincia de Lugo)
(es) Vieja soy y moza fui; nunca en tales 16208. Arreboles ao sol posto, meu
angarillones me vi. (H. Nez) caperucio andar enxoito. (mc e ms16: R.
16198. O novo agrada i-o vello enfada. (ms16: Marn)
Lugo) (pt) Arrebois ao anoitecer, gua ou vento
(es) Lo viejo enfada y lo nuevo agrada. (R. ao amanhecer. (Chaves) (es) Arreboles al
Marn) ocaso, a la maana el cielo raso. (R.
16199. Xesta nova barre ben. (ms: Muros / ms16: Marn) / Arreboles al ocaso, a la maana
Ramn Artaza) sol claro. (Id.)
Lo contrario lo pronostica el port.
NOVIOS 16209. Arreboles de Castilla, vellas cocia.
16200. Cama de noivos dura como croios. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(ms16: D.E.) provincia de Lugo)
(es) Cama de novio, dura y sin hoyo. 16210. Arreboles de sol posto seal de
(Correas) tempo enxoito; arreboles de sol

4886
ms e ms4: mentres qu' nova.
4887 4889
En ms10 s.v. Da. mc: con auga non.
4888 4890
V. Por saber noticias non vos apuredes: elas sern ms16: a Castilla.
4891
vellas y vs as sabredes en Noticias. / ms4: farn vellas. ms, ms4 e ms-LU: a ma.
4892
levantado, seal de tempo mollado. 16217. Est rubio pra Monforte, colle a capa
(mc e ms16: J.A.P.) 4897
e o capote. (mc, ms e ms16: Tuiriz, Monforte)
(pt) Arrebois de manh, trazem gua 16218. Nubes rubias e sol posto: pastorcio,
noite, arrebois noite, sol de manh.
virs enxoito. (ms-LU: seminarista annimo:
(Chaves) (es) Arreboles al ocaso, a la algn lugar de Galicia)
maana el cielo raso. (Gella) / Arreboles a
16219. Ponse rubio hacia Chantada, colle os
la oracin, a la maana soles son;
arreboles por la maana, por la tarde son bois e vai arada. (mc e ms16: Tuiriz,
Monforte)
agua. (Id.) / Arreboles de la maana, a la
noche son agua; arreboles de la noche, a la 16220. Roibeces sol posto, ma andarase
maana soles. (Id.) (ct) Arrebls de nit, sl enxuito. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
pel mat. (Gella) / Arrebls pel mat, a la nit da provincia de Lugo)
aigua ac. (Id.) 16221. Roibo pra Lugo, auga no puo. (mc e
ms16: Prov. de la Corua-F.V.S.)
16211. Arreboles de todos cabos, tempo dos
4893 16222. Roibos de Villalba, ou vento ou auga;
diablos. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte / ms4:
F.V.S.) roibos do mar, bon tempo. (ms-LU: Julio
(es) Arreboles en todos cabos, tiempo de Elas Bello Mndez: Terra Cha, LU)
los diablos. (Correas) (ct) Arrebls per 16223. Roxo anoitecer, auga amanecer.
totes parts, temps endoblats. (Alberola) / (ms15,42: Lugo)
Arrebls a tot cap, temps endiablat. (Id.) 16224. Rubins terra, vellas baixo da
16212. Arreboles oriente, auga pedra. (mc e ms16: Corme)
amanecente. (ms-LU: seminarista annimo: algn 16225. Rubias ao Mio, vellas ao nio. (mc e
lugar da provincia de Lugo) ms16: Sar., Vigo)
16213. Arreboles oriente, augas 16226. Rubias ao monte, vellas fonte. (mc e
4894 ms16: Sar)
amaneciente. (mc / ms4: F.V.S. / ms16:
Lugo) 16227. Rubias ao nacente, auga de repente.
(es) Arreboles al oriente, agua (mc e ms16: Gella / ms3: A. de la I.)
amaneciente. (Sbarbi) (ct) Arrebols Var.: Rubns nacente, auga de repente.
d'orient, aigua amaneixent. (Gella) (ms16: Lis Quibn, Dial. VIII, p. 491)
(pt) Ruivas no nascente, chuva de repente.
16214. Arreboles sol posto, ma andars
(Chaves) / Ruivas no nascente, desape os
enxoito. 4895 (mc: U.C. Cuartilla 15 / ms16: U.C.) bois e foge sempre. (Id.) / Vermelha
Var.: Arreboles de sol posto son seal de alvorada vem mal encarada. (Id.) (es)
tempo enxoito. (S. Mateo) Rubias al naciente, lluvia al da siguiente.
(es) Arreboles al sol puesto, seal de (Gella) / Arreboles al oriente, agua
tiempo seco. (Gella) amaneciente. (Id.) / Arreboles de la noche,
Observa R. Marn que este refrn y sus por la maana son con sole. (Id.) (ct)
anlogos tienen un precedente en el Arrebols d'orient, aigua amaneixent. (Id.)
Evangelio de San Mateo, XVI, 2.3.
16228. Rubias de cena, bon tempo espera;
16215. Arreboles sol posto, meu caperucio
4896 rubias de ma, ou vento ou auga. (mc /
andar enxoito. (mc: G.P. / ms16: R. ms16: Lugo)
Marn) Var.: Rubin de cena, bon tempo espera;
(pt) Lo contrario pronostica el portugus: rubin de ma, ou vento ou auga. (F.V.S.)
Arrebois ao anoitecer, agua ou vento ao (es) Arreboles de noche, sol por la maana.
amanhecer (Chaves). (es) Arreboles al (Gella) / Arreboles de la noche, a la
ocaso, a la maana el cielo raso. (R. maana soles. (Id.) / Arreboles de la noche,
Marn) / Arreboles al ocaso, a la maana por la maana son con sole. (Id.) /
sol claro. (R. Marn) Arreboles de la maana, a la noche son con
16216. Arreboles pora tarde, ma aire. agua. (Id.) / Arreboles de maana, a la tarde
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da agua. (Id.) / Arreboles de la maana, a la
provincia de Lugo)
noche son agua; y arreboles de la noche, a
la maana soles. (Id.) (ct) Arrebols de nit,
4892
ms e ms4: do sol posto, do sol levantado. sol pel mat. (Gella)
4893
ms4: a todol'os cabos.
4894
ms4: auga o amanecente.
4895
mc: andrs.
4896 4897
ms16: ao sol posto. mc e ms16: a Monforte, i-o capote.
16229. Rubias e sol nado, meu pegureiro 16240. Rubio pra Chantada, vellas
estars mollado. (ms-LU: seminarista annimo: morralla; rubio pra Oseira, vellas
algn lugar de Galicia) raxeira. (ms14,18)
16230. Rubias e sol posto, meu pegureiro 16241. Rubio pra Lugo, tempo seguro; rubio
estars enxoito. (ms-LU: seminarista annimo: pra Meira, rmalle a caldeira goteira.
algn lugar de Galicia) (mc / ms4: F.V.S. / ms16)
16231. Rubias nos montes, augas nas fontes. Var.: Rubio a Meira, auga na caldeira.
(mc e ms16: Santiago) (ms15,41: Puerto Marn)
16232. Rubias mar, pon os bois a arar. (mc e En la zona comprendida entre los dos
ms16: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) pueblos citados.
16233. Rubias nascente, apn os bois e 16242. Rubio pra Lugo, tempo seguro; rubio
vente. (mc e ms16: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) pra Neira, arma a caldeira goteira. (ms-
(pt) Ruivas no nascente, desape os bois e LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
foge sempre. (Chaves) Lugo)
16234. Rubias sol nado, pigoreiro andars 16243. Rubio pra Meira, balde goteira. (ms-
mollado; rubias sol posto, pigoreiro LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU)
andars enxoito. (mc e ms16: M.V. / ms21,28v: 16244. Rubio pra Monforte, vellas tras do
Berms) pote. (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela,
Var.: Rubias sol nado, pigoreiro andars Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
mollado. (M.V.) 16245. Rubio pra Oseira, vellas raxeira;
(pt) Arrebois de manh, trazem gua rubio pra Monforte, vellas tras do pote.
noite; arrebois noite, sol de manh. (ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, LU)
(Chaves) / Aurora (ou amanha) ruiva, ou 16246. Rubio pra Useira, vellas raxeira.
vento ou chuva. (Id) (es) Arreboles al 4900
(ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago
amanecer, agua o viento al anochecer. de Lousada, Carballedo, LU / ms-LU: seminarista
(Gella) / Arreboles al ocaso, a la maana el annimo: Bucios, Carballedo, LU / ms-LU:
sol claro. (Id.) / Arreboles al poniente, buen seminarista annimo: algn lugar da provincia de
tiempo al da siguiete. (R. Marn) / Lugo)
Arreboles al poner, agua al amanecer. (Id.) 16247. Rubio pr nacente, auga de repente.
4901
/ Arreboles al oscurecer, charquitos al (ms21,15v: Berms / ms14,18)
amanecer. (Id.) / Rubias al naciente, lluvia 16248. Rubio pr ponente, vellas quente.
al da siguiente. (Id.) (ct) Arrebls de nit, (ms21,09r: Berms)
sl pel mat. (Alberola) / Arrebls pel mat, 16249. Rubio hacia Lugo, sol seguro. (ms-LU:
a la seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
nit, aigua ac. (Id.) LU)
16235. Rubins p mar, vellas a traballar. 16250. Rubio hacia Meira, caldeiro goteira.
(ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
Ribela, A Estrada, PO) Baralla, LU)
16236. Rubins pr ribeira, vellas 16251. Ruibas Franqueira, vellas
4898 4902
parrumeira. (mc e ms16: Santiago / ms-SA: borralleira. (mc e ms16: Sar)
Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A La Franqueira est situada en la parte
Estrada, PO) oriental de la ra de Vigo.
16237. Rubio a lau de Meira, arma o
caldeiro goteira. (ms-LU: seminarista PRONSTICOS DE VIENTO
annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) 4903
16252. Ceo caspento, choiva ou vento.
16238. Rubio poniente, sol de repente. (ms- (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 4904
16253. Ceo escamado, vendaval rabo.
Lugo) (mc e ms16: Gella, Muros, Pontedeume / ms16: R.
16239. Rubio por nacente, auga por Fisterrn / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
4899
poniente. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) da provincia da Corua)

4900
ms-LU (Bucios): e ms-LU (Lugo): Oseira.
4901
ms14,18: naciente.
4902
ms16: Rubias.
4898 4903
ms-SA: pa, parromeira. O orixinal di: Ceu cas pento choyba ou vento.
4899 4904
ms16: nascente. ms-SA: Cielo.
16254. Ceo escamento, auga ou vento. (mc e PRONSTICOS GENERALES DE LLUVIA
ms16: Golada-F.V.S.) 16268. Cando a montaa pon o sombreiro,
Var.: Ceo escamento, chuvia ou vento. (ms16: preprate pr inverno, e si pon capote,
Lis Quibn, Dialect. t. VIII, p.488) chove de cote. 4906 (mc / ms4: F.V.S. / ms16:
(es) Cielo escamiento, lluvia o viento. (R. Carballedo)
Marn) (es) Cuando la sierra est tocada, en la
16255. Ceo escamento, ou chuvia ou vento. mano tiene el agua. (Correas) / Cuando la
(ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO) sierra vieres tocar, toma la capa y vulvete
16256. Ceo escamudo, vendaval duro. (mc e al lugar. (R. Marn)
ms16: Ribadeo) Se pone el sombrero cuando cubre la niebla
16257. Ceo escamudo, vendaval seguro. (mc e la cima; y el capote, cuando cubre la falda.
ms16: El Ferrol del Caudillo / ms5,135: Puente Ulla) 16269. Cando tarde hai no ceo cardaduras
(es) Cielo escamudo, vendaval en puo.
de lan, se non chove hoxe, chover
(Gella) / Cielo escamudo, vendabal duro.
(R. Marn, que lo atribuye a Ferrol. (ms19: man. (ms16: Lis Quibn, Dialect. VIII, p. 488)
Refranero del Mar. Ferrol; Ribadeo). / (es) Cielo a corderos, agua a calderos. (R.
Cielo escamudo, vendabal en puo. (Gella) Marn) / Cielo de lana, si no llueve hoy,
llover maana. (R. Marn) / Cielo a
16258. Ceo escumado, vendaval rabo. (ms-
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela,
velloncicos, agua a cantaricos. (R. Marn)
A Estrada, PO) 16270. Cando as estrelas non latexan, logo as
16259. Ceo rasgado, vento ou mar picado. (mc nubes gotexan. (ms15,45v: Fraguas, Vida
e ms16: Gella, Cayn) Gallega)
16260. Ceo enladrillado, vento, auga ou mar Var.: Cando as estrelas non lepexan, logo as
picado. (mc e ms16: Sar., Sada) nubes gotexan. (ms16: Lus Quibn, Dialect. t.
(es) Cielo enladrillado, suelo mojado. (R. VIII, p.488)
Marn) Lepexar, no figura en nuestros diccionarios.
16261. Ceo noblado, vendaval rabo. (ms-SA: 16271. Cando est o ceo caspento, ou agua
Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso, Brin, ou vento. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
C) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
16262. Cielo enmaraento, ou chuvia ou 16272. Cando no ceo hai cardadelas de lan,
vento. (ms-SA: seminarista annimo: San Xon de ou chove hoxe ou man. (ms-SA: Jos M.
Lao, Dodro, C) Gulas Rivas: Forcarei, PO)
16263. Mondigo acapelado, nordeste rabo. 16273. Cando o ceo est de panza de burro,
(mc e ms16: Gella, Foz) chove duro. (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
Con niebla o nubes en la cima. El Mondigo (es) Cielo de panza de burro, agua segura.
es un monte de 583 metros, situado en el (R. Marn)
ayuntamiento de Ribadeo, no lejos de la 16274. Cando o ceu pedrento, ou chuvia ou
costa. vento. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
16264. Nordeste escuro, vendaval seguro. (ms- Salvador de Coiro, Cangas, PO)
SA: seminarista annimo: Louro, Muros, C) 16275. Capelos de l, se non chove hoxe,
16265. Parrascos sueste, ma sursueste. chove ma. (ms-LU: seminarista annimo: algn
4905
(mc e ms16: Bayona) lugar da provincia de Lugo)
Parrascos falta en nuestros Vocabularios y 16276. Ceio lastrado, agro mollado.
4907
(mc e
en la comarca de Bayona designa los cirro- ms16: M.L. / ms4: C.A. A Nosa Terra)
cmulos que los marineros suelen llamar (es) Cielo empedrado, suelo mojado.
rabos de gallo. (Gella)
16266. Si a Curota ves tapar, vai a san 16277. Ceo apedrado, suelo mollado. (ms-LU:
Alberte a destellar. (ms15,11) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
16267. Telaraas polo aire, vento ao mar. (mc Lugo)
e ms16: M.-R. de P.) 16278. Ceo empedrado, antes de vintecatro
horas mollado. (ms16: Berms)
16279. Ceo empedrado, chao mollado. (mc e
ms16: J.T.)

4906
ms4: preprate pro inverneiro, pon o capote.
4905 4907
Indica Pronsticos de viento no ms. ms4: Ceo.
Var.: Ceo anublado, suelo mollado. (ms5,045: 16294. Guedellos de lan, ou chove hoxe ou
Cobas, Cachafeiro-Forcarey) / Ceo pedreado, 4909
man. (ms16: Carballo, La Corua / ms-LU:
agro mollado. (ms16: Lis Quibn, Dialect. t. Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
VIII, p. 488) Carballedo, LU)
(es) Cielo empedrado, suelo mojado. 16295. Manelas de la, ma chover. (mc e
(Gella) ms16: Laln-F.V.S.)
16280. Ceo empedrado, chuvia, vento ou Las nubes en forma de madejas de lana,
orballo. (mc e ms16: Gella, localizado en Lira) anuncian lluvia.
(pt) Cu pedrento, ou chuva ou vento. 16296. Novelios de la: se non chove hoxe,
(Chaves) (es) Cielo empedrado, viento, o chove ma. (ms-SA: seminarista annimo: Terras
suelo mojado. (R. Marn) / Cielo do Deza, PO)
empedrado, suelo mojado. (R. Marn) Falan as nubes.
16281. Ceo empedrado, o chan mollado. (ms- 16297. Norte escamado, vendaval bravo. (ms-
SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO) SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
16282. Ceo empedrado, piso mollado. (ms-LU: Son, C)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 16298. Novelios de la: si non chove hoxe,
Lugo) chover ma. (mc e ms16: Palas de Rey-F.V.S.)
16283. Ceo empedrado, queixn baleiro. (mc / (es) Nieblas a mechones, agua a montones.
ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) (R. Marn)
Dicen los comerciantes, porque la lluvia Como manelas de la...
impide la concurrencia de compradores. 16299. Nube escarpetada, s tres das auga.
16284. Ceo en penlas de lan, si non chove (ms16: Lis Quibn, Dialect. t. VIII, p. 49)
hoxe, chove man. (ms16: Moreiras, Estrada) 16300. Nubes barbadas, agua as carretadas.
16285. Ceo enladrillado, chao mollado. (mc (mc e ms16: M.-Sangenjo)
ms16: J.T.) 16301. Nubes de panza de burra, auga
(es) Cielo en ladrillado, suelo mojado. (R. segura. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Marn) da provincia de Lugo)
Como ceo lastrado y ceo empedrado. 16302. Nubes en san Xon, auga na man.
16286. Ceo enloitado, tempo mollado. (mc / (ms16: Lis Quibn, Dialect. t. VIII, p. 49)
ms16: Lugo) 16303. Nubes pra baixo, bon refaixo; nubes
(es) Cielo de panza de burra, agua segura. pra riba, auga encima. (ms16: Mondoedo)
(Gella) 16304. Nubes roxas nacente traen choiva
16287. Ceo escamudo, tempo inseguro. (ms16: de repente. (mc e ms16: Santiago)
R. Fisterrn)
4908 16305. Nubes roxas sol nado, tempo
16288. Ceo pedrento, choiva ou vento.
(mc: Gella, Cangas. / ms: Sar., Cangas. / ms16: desgobernado. (ms16: J.T., Folk. de Sandis)
Cangas) 16306. Nubes escarchadas, grandes riadas.
Var.: Ceo pedrento, ou chuva ou vento. (ms16: (ms5,141: Santiago)
M.-R. de P.)
(pt) Cu pedrento, ou chuva ou vento. PRONSTICOS LOCALES DE LLUVIA
(Chaves) (es) Cielo empedrado, suelo 16307. Cand'as nubes corren pra Lugo, auga
mojado. (R. Marn) hast'o puo; e se corren pr'Orense, con
16289. Ceo rizado, tempo mollado. (mc e ms16: auga non pense. (ms-LU: seminarista annimo:
J.T.) algn lugar da provincia de Lugo)
16290. Ceu apedrado, chan mollado. (ms-LU: 16308. Cando a Curotia ten o sombreiro,
Manuel Portela Balayo) 4910
seal de chuvia. (ms-SA: Francisco Ageitos
16291. Cbrese o ceo de lan, chove pola Prez: Corrubedo, Ribeira, C)
man. (ms16: R. Fisterrn) 16309. Cando a Forcadas ten touca, hai agua
16292. Chuvia con sol, non cala o fol. (ms5,135: muita ou pouca. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga:
Estrada, Puente Ulla) San Vicente de Rial, Val do Dubra, C)
16293. Ghadillinos de lan, se non cobre, 16310. Cando Barbanza ten touca, auga
chove man. (ms-SA: Jos Campos Lourido: moita ou pouca. 4911
(mc: Sar., Noya)
Santo Ourente de Entns, Outes, C)
4909
ms-LU: la, ma.
4910
O orixinal di: Cando a curotia ten o sombreiro seal
4908
ms: chuvia. de chuvia eh.
Barbanza, cordillera que se prolonga sobre 16323. Cando o Pico Sacro pon touca, auga
la pennsula que separa las ras de Arosa y temos, pouca ou moita. (ms-SA: Amador
Muros / Si si se cubre de nubes, anuncia Darriba Mguez (13-11-1951))
lluvia. (ms) 16324. Cando o Pico Sagro pon capelo,
16311. Cando Barbanza ten touca, ou moita menias do gando levade o mantelo. (ms-
chuvia ou pouca. (ms-SA: Agustn Dosil SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
Maceiras: Ponte Nafonso, Noia, C) 16325. Cando o Pico Sagro pon o capelo,
16312. Cando Monte Louro pon touca, rapazas da Ulla cubride o mantelo. 4916
chuvia moita ou pouca. (ms-SA: seminarista (mc e ms16: M.V.)
annimo: Louro, Muros, C) 16326. Cando o Pico Sagro pon touca, auga
16313. Cando no monte do Pindo hai touca, temos, moita ou pouca. 4917
(mc e ms16:
4912
ou moita auga ou pouca. (mc, ms4 e M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ms16: Gella, Lira) provincia de Lugo / ms18,47r)
16314. Cando no Xiabre hai toupa, chuvia Alude al famoso Pico Sacro de Santiago,
pouca ou moita. (ms-SA: seminarista annimo: tan vinculado a las peregrinaciones
San Xon de Lao, Dodro, C) jacobeas.
N.B. Xiabre = monte de la provincia de 16327. Cando o Pico Sagro pon touca, auga
Pontevedra. temos, pouca ou moita. (ms21,29v: Berms)
16315. Cando o Barbanza ten touca, auga 16328. Cando Soteiros [sic] ten capa e Sevil
moita ou pouca. (mc e ms16: Sar) capela, corre Maruxa casa pola
Barbanza es la cordillera que se prolonga capela. 4918 (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
sobre la pennsula que separa las ras de 16329. Cando Xesteiras ten capa e Sevil ten
Arosa y de Muros.
capelo, corre, Maruxia, corre polo
16316. Cando o Cabado est nublado, venta
4913 mantelo. 4919 (mc e ms16: Santiago)
tempo malo. (mc e ms16: Santiago / ms-SA:
Var.: Nboa no Xesteiras, chuvia nas eiras.
Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
(ms16: Estrada-Puente Ulla)
16317. Cando o Farelo pon a monteira, 16330. Cando Xesteiras ten capa e Sevil
chove anque o ceo non queira. (mc e ms16: capela, corre Maruxa casa polo
Antas de Ulla) mantelo. 4920 (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza:
16318. Cando o Farelo pon o capelo, menias Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
da Ulla poede o mantelo. 4914
(mc e ms16: 16331. Capelo no Jajn? Chuva na man. (mc
Monterroso / ms4: F.V.S.) e ms16: M.-R. de P.)
16319. Cando o Farelo ten sombreiro, os 16332. Carapucho no Farelo, auga no pelo.
(mc e ms16: Golada-F.V.S.)
labradores qu'anden con xeito. (ms-LU: Var.: Cando ten pucho o Farelo, auga no
seminarista annimo: A Golada, A Golada, PO)
pelo. (ms15,28r)
16320. Cando o Mondigo pon o capelo, todas
4915 16333. Corren as nubes pra Foilevar, colle o
as vellas tembran de medo. (mc: F.L. /
ms16)
mallo e vai mallar, e si corren pr
Var.: Cando o Mondigo pon o capelo, todas as Cebreiro, colle a capa i-o sombreiro.
vellas mexan de medo. (ms4: F.L.) (ms10,049r: Renche, Samos)
16321. Cando o monte Bagude ten
carapucha, auga segura. (ms15,41: 4916
ms, ms3 e ms4: pon capelo; ms3: Pico Sacro, d'Ulla;
Puertomarn) ms16: do Ulla.
16322. Cando o Pico cubre o capelo, homios 4917
ms-LU: pon a touca, agua temos muita; ms18,47r:
da Ulla collede u mantelo. (ms-SA: Julio pon toroca, augoa temos.
4918
Barreiro Fernndez: San Miguel de Vilar, Touro, C) Non atopamos ningn topnimo Soteiros. Podera ser
un erro do informante e referirse monte Xesteiras,
prximo a Cuntis-PO, ou ben a un microtopnimo non
recollido nas coleccins de toponimia que manexamos.
4911 4919
mc: Canda Barbanza. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4912
ms4: ou moita chuvia ou pouca; ms16: monte de incluiu este refrn en Niebla (La niebla y sus pronsticos
Pindo. locales). / ms16: Xasteiras.
4913 4920
ms-SA: anublado. O orixinal di: Cando sasteiras ten capa e sevil capela
4914
ms e ms4: pon o seu capelo; ms16: do Ulla. corre Maruxa a casa polo mantelo. / Nunha segunda
4915
En ms4 aparecen recollida-las das variantes da clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn
seguinte maneira: mexan (ou tembran). en Niebla (La niebla y sus pronsticos locales).
4926
Var.: Corren as nubes pra Foilevar, colle o chove de cote. (mc e ms16: Carballedo-
foucio e vai segar, e si corren pr F.V.S.)
Cebreiro, colle a capa i-o sombreiro. Veredo es el castro Morgadn de aquel
16334. Corren as nubes pra Lugo, pon a municipio. (Carballedo)
roupa enxugo. (ms10,049v: O. de Rei)
16335. Corren as nubes pra Lugo? Auga no NUECES. V. tamn Agrcolas (Generales), Hambre.
puo. (mc e ms16: A.I. / ms21,05r: Berms) Gastronoma, Huerta, Nogal.
16336. Corren as nubes pra Meira? 16346. A noz e a aveln, tanto se paga a boa
Caldeiras goteira. 4921 (mc e ms16: com'a san. (mc e ms16: S.P.P.-Ultreya)
Montecubeiro / ms4: F.V.S.) 16347. Por san Agustn andan as noces no
Var.: Aire de Meira, caldeir' goteira. (M.L.) / roln. (ms16: A.N.)
As nubes hacia Meira, pon os baldes goteira. 16348. Por san Martio andan as noces
(Pol-F.V.S.) / Aire de Meira, caldeiros 4927
arrolio. (mc e ms16: M.V. / ms e ms4: M.L.)
goteira. (Cuartilla 15) 16349. Por san Xusto e san Pastor entra a
Montecubeiro est al sur de Meira.
nos en sabor. (ms-SA: Jos Lage Rado: Santa
16337. Corren as nubes pr Cebreiro, colle a Eulalia de Xil, Meao, PO)
capa e o sombreiro. (ms-LU: seminarista 16350. Por san Xusto e san Pastor, xa entra a
annimo: algn lugar do norte da provincia de Lugo)
noz en sabor. 4928 (mc e ms16: Santiago)
16338. Monte Louro con touca, chuvia moita
4922 16351. Por santa Tecla abala a nogueira. (mc
ou pouca. (ms-SA: Francisco Den e ms16: Lugo)
Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
16352. Tantas noces en carrela como peros
16339. Monte Louro touca, auga moita ou
4923 en fanega. (mc e ms16: Carballedo)
pouca. (mc e ms16: Muros)
Var.: Monte Louro touco, auga pouca ou
moita. (ms: Muros) NUERA
El Louro se alza al S.O. de la ensenada de 16353. A nora pola sogra cagronse na
San Francisco, prxima a Muros. porta. (ms10,069r: D.E.)
16340. Negro a Carnota, mete a lea e cerra 16354. A nora rogada ben recibida na casa.
porta. (ms-SA: seminarista annimo: Louro, Muros, (ms10,069r: D.E.)
C) 16355. A nora, rogada, e a ola repousada.
16341. Nubes Gudia, vellas cocia. (ms: (ms10,069r: D.E.)
J.T.) 16356. Acrdate, nora, de que sers sogra.
16342. Nubes no Carrio, auga no barrio. (mc e (ms10,069r: D.E.)
ms16: J.P. / ms15,45v: Fraguas en Vida Gallega) 16357. Arremanguseme a nora e botoume o
caldo fra. (ms10,069r: D.E.)
PRONSTICOS LOCALES DE VIENTO 16358. Barre a nora o que ve a sogra.
16343. Nublada a Armenteira, norte na (ms10,069r: D.E.)
ribeira. 4924
(mc: Bueu, Gella) 16359. Cando fun nora quixen mal mia
Var.: Nubrado a Armenteira, norte na ribeira. sogra, e agora que son sogra quero mal
(ms16: Bueu) mia nora. (ms10,069r: D.E.)
Armenteira: nombre de una montaa al sur 16360. En canto foi nora, nunca tivo boa
de Bueu. sogra; e en canto foi sogra, nunca tivo
16344. Si u Pico Sagro est coberto de neve, boa nora. (ms10,069r: D.E.)
4925
nenas de Lestedo poer u mantelo. 16361. Non se acorda a sogra de que foi
(ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba, Silleda, PO)
nora. (ms10,069r: D.E.)
16345. Si Veredo pon o sombreiro, colle a
capa hombreiro; e si pon capote,
NUEVE
16362. s nove ditate e durme, que s dez
4921
4922
ms4: Caldeiros. xa durmirs. (ms10,070r: D.E.)
O orixinal di: Monte Louro con touca chuvia moita ou
poca.
4923
mc: Montelouro touco.
4924 4926
mc: Nublada Armenteira. ms4: Si o Veredo.
4925 4927
En vez de Lestedo poa soutelo, pero foi correxido ms4: arrolio.
4928
por riba. ms5,133: entra a nos
16363. s nove non cristiano o que non (es) Dame gordura, darte he hermosura.
dorme. (ms10,070r: D.E.) (Correas)
4935
16378. Engordar pra morrer. (ms16 e
ms10,012r: D.E.)
OBEDIENCIA
(es) Engordar para morir es mal vivir. (R.
16364. mis fcil obedecer que mandar. Marn)
(ms16: Lugo) 4936
(es) Obedecer es ms fcil que mandar. (R. 16379. Esteamos gordos e andemos rotos.
(ms16 e ms10,026v: D.E.)
Marn)
16380. Esteamos gordos que o comer todo.
16365. O que est obedencia, non est sa (ms16: D.E.)
comenencia. (mc: M.L.) 16381. O que de vello engorda, das moceds
Var.: Quen anda obediencia, non anda 4937
ten. (ms: Mondoedo / ms16: D.E.)
comenencia. (ms16: Lugo / ms-LU: Paco de
Var.: Quen vello engorda, das mocedades
Seoane: Lugo, Lugo, LU) 4929
logra. (ms16 e ms10,012r: D.E.) / Quen vello
16366. O que ha de obedecer non se ha de engorda, das mocedades conta. (ms16 e
repoer. (ms10,070r: D.E.) ms10,012r: D.E.)
4930
16367. O que obedece non perece. (mc e 16382. Poder haber fracos comendo, pero
ms16: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, 4938
Carballedo, LU)
gordos sin comer non pode ser. (mc e
ms16: Carballino)
16368. O que obedece non se equivoca. (ms16: (es) Para la muerte no hay hombre fuerte.
Lugo)
(R. Marn)
(es) En obedecer no hay engao. (R. Marn)
16369. O que ten que obedecer non se pode
OBLIGACIN
nin se debe repoer. (ms10,070r: D.E.)
16383. Antes a obligacin que a devocin.
16370. Obedecer os pais, a Dios e o superior, (ms16: Lugo)
non hai cousa mellor. 4931 (ms15,21 e (es) Primero es la obligacin que la
ms15,45r: Carballedo) devocin. (R. Marn)
16371. Obedencia cortesa. (ms10,070r: D.E.) 16384. Cumprindo como debes non tes por
16372. Onde se ha de obedecer escusada a que ter medo. (ms16: D.E.)
cortesa. (ms10,070r: D.E.) 16385. Fai o que debas e non o que queiras.
4939
(mc e ms16: A.S.A. / ms10,016r: D.E.)
OBESIDAD. V. tamn Comida, Engordar, Excesos, Var.: Has de facer o que debes e non o que
Gordo, Tragn. queres. (ms16 e ms10,016r: D.E.) 4940 / Non
16373. A gordura sete faltas disimula. (ms4: has facer o que queres senn o que debes.
J.T.) (ms16: D.E.)
16374. A moita carne prs sapos. (ms: G.P.) (pt) Faze o que deves fazer, suceda o que
Vase Gumersindo Placer. / Zahiere a los suceder. (Chaves) (es) Haz lo que debes y
obesos, contra lo que afirman las paremias no lo que puedas. (R. Marn)
anteriores. 16386. Mira ben o que fas e o que teas que
16375. Anque andemos rotos, esteamos facer. 4941
(ms: C.A. A Nosa Terra / ms16 e
gordos. 4932 (ms16 e ms10,026v: D.E.) ms10,016r: D.E. / ms18,33r)
4933
16376. Da gordura sai a fermosura. (ms / 16387. O que cumpre o seu deber non ten
ms16: Lugo) por que temer. (ms16: Silvarrey)
(pt) Gordura formosura. (Chaves) / D-
me gordura, dar-te-ei formosura. (Id.) / A
gordura capa de defeitos. (Id.)
16377. Dme gordura e dareiche fermosura. 4935
En ms10 s.v. Engordar.
4934 4936
En ms10 s.v. Gordo.
(ms16 e ms10,001v: D.E.) 4937
ms16: mocedades. / Primeira e segunda variante en
ms10 s.v. Engordar.
4938
mc: flacos.
4929 4939
ms-LU: obedencia. Refrn e variantes en ms10 s.v. Hacer.
4930 4940
ms-LU: qu'obedece. ms10: has facer.
4931 4941
ms15,45r: millor. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4932
En ms10 s.v. Gordo. incluiu este refrn en Reflexin. / Contn a indicacin
4933
ms: sale a hermosura. Prudencia no ms. / En ms10 s.v. Hacer. / ms18,33r: teas
4934
En ms10 s.v. Dar. de facer.
(es) Quien hace lo que debe, a nadie teme. 16402. Moitas veces pgase unha obra boa
(R. Marn) con outra mala. (ms10,070r: D.E.)
16388. O que fai o que pode, non est 16403. Obra acabada dieiro agarda
4942
obligado a mis. (ms8,40v: Trives / ms16: (dieiro quer) (ms10,070r: D.E.)
Silvarrey)
16404. Obra comenzada non cha vexa sogra
Var.: Quen fai o que pode, non est obrigado a
mis. (ms16: Lugo) nin cuada. (ms10,070r: D.E.)
(es) Quien hace lo que puede, ms no debe. 16405. Obra comenzada xa est cuseque
(Correas) acabada. (ms10,070r: D.E.)
16389. O que non fai o que debe, fai cabo o 16406. Obra de portal, pouco dura se se fai
4943 mal. (ms10,070r: D.E.)
que non debe. (ms16 e ms10,002r: D.E.)
16390. Queira, non queira, a ovella vai 16407. Obra de un, obra de ningn. (ms10,070r:
feira. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da D.E.)
provincia de Lugo) 16408. Obra de viln: tira-la pedra i-
Situacin de fuerza. esconde-la man. 4946 (ms10,070r: D.E.)
16391. Quen fai o que debe, a naide ofende. 16409. Obra empezada, medio rematada.
(ms16: Silvarrey) (ms10,070r: D.E.)
(es) Quien hace lo que debe, a nadie 16410. Obra feita dieiro espera. (ms10,070r:
ofende. (R. Marn) D.E.)
16392. Quen fai o que pode, fai o que debe. 16411. Obrar moito e falar pouco. (ms10,071r:
4944 D.E.)
(ms16 e ms10,016v: D.E.)
(es) Quien hace lo que puede, hace lo que 16412. Obras falen, palabras calen. (ms10,070r:
debe. (Correas) D.E.)
16393. Quen fai o que quer, non fai o que 16413. Obras feitas, escola de burros.
(ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques / ms16: Orense)
debe. (ms16: D.E.)
16414. Obras son amores, e non palabras
16394. Se queres vivir ben, cumple co teu
deber. 4945
(mc e ms16: Santiago)
doces. (ms10,070r: D.E.)
16415. Obras son amores. (ms15,52r / ms16: Lugo /
ms10,070r: D.E.)
OBRAS (es) Obras son amores y no buenas
16395. A boa obra o mestre honra. (ms10,070r: razones. (M. Kleiser)
D.E.) 16416. Se queres boas obras, fainas; e se
16396. A boa obra que pedida, xa vai malas, atndeas. (ms10,070r: D.E.)
mercada ou ben vendida. (ms10,070r: D.E.) 16417. Unha obra boa pgase con outra.
16397. As boas obras pagan as boas (ms10,070r: D.E.)
palabras. (ms10,070r: D.E.)
16398. As boas obras pganse con outras e, OBREROS. V. tamn Oficios.
s vegadas, con outras malas. (ms10,070r: 16418. Cando o sol retira o rabo, merda pr
D.E.) amo. 4947 (mc e ms16: Bucios)
16399. As obras de cada un logo din qun e. Hora en que los jornaleros del campo
(ms10,070r: D.E.) terminan su trabajo.
16400. Cada un xuzgado polos seus feitos. 16419. Labor feito, obreiro demo. (ms16:
(ms16: Otero Pimentel)
Vern)
16401. Con moitas obras boas, pouco se 16420. O xornal do obreiro entra pola porta
merece; e con unha mala, todo se e sai polo fumeiro. (mc e ms16: J.P.)
desmerece. (ms10,070r: D.E.) Var.: O dieiro do obreiro entra pola porta e
sai polo fumeiro. (ms16 e ms10,006v: D.E.)
4948

(pt) Jornal d'obreiro entra pela porta e sai


4942
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco pelo fumeiro. (Chaves) (es) Jornal de
incluiu este refrn en Voluntad (Buena voluntad).
4943
En ms10 s.v. Deber.
4944 4946
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco O orixinal di: Obra de viln: tirala pedra i escondela
incluiu este refrn en Voluntad (Buena voluntad). / En man.
4947
ms10 s.v. Hacer coa indicacin B. voluntad. ms: m... pro amo.
4945 4948
mc: Si queres. En ms10 s.v. Dinero.
obrero, entra por la puerta, y sale por el (pt) A ocasio faz o ladro. (Chaves) / O
humero. (Correas) buraco chama o ladro. (Id.) (es) La
Que se lo come y bebe todo y lo gasta en ocasin hace al ladrn. (Correas) (ct) La
lea para el fro. ocaci, es la mare dels lladres; el descuit,
16421. Obreiro en xaneiro, pan te comer e el pare.La ocasi es la mare dels lladres: el
obra non far. (mc: U.C. Cuartilla 9) descuit, el pare. (Alberola)
16422. Quen mal fai, obreiro colle. (ms10,071r: 16435. A ocasin non pasa andando senn
D.E.) voando. (ms10,071r: D.E.)
16423. Vai o sol no furado, merda pr amo. 16436. A ocasin pntana calva. (ms10,071r:
4949 D.E.)
(mc e ms16: Baralla)
16437. Bo buscar ocasin pra saber a qun
OBSTINACIN se debe e a qun non. (ms10,071r: D.E.)
16424. Cantar mal e recuncar non de 16438. Cando che dan a ovella, colle a corda
4954
aprobar. (ms16: D.E.) e vai por ela. (mc: A.I. / ms15,01: Carr
Var.: Cantar mal e porfiar. (ms16: Lugo) Aldao)
(es) Cantar mal y porfiar no es de alabar. (pt) Quando te deren o porquinho, acode
(R. Marn) / Cantar mal, e porfiar. (S.) logo com o baracinho. (Chaves) / Quando
te derem a vaca, vem logo com a corda.
16425. Home porfiado ten o que quere por
4950 (Id.) (es) Cuando te dieren la oveja, toma la
roncha e por pesado. (ms16 e ms10,028v:
cuerda y vay por ella. (Correas)
D.E.)
4951 16439. Cando che dan o anillo, pon o dedillo.
16426. Morto si, mais non rendido. (ms16 e 4955
ms10,043v: D.E.) (mc)
(es) Muerto, s, mas no rendido. (Correas) (es) Cuando te dieren el anillo, para el
16427. Non convn empearse en calquer dedillo. (Correas)
cousa que non sea de fixo proveitosa. 16440. Cando che vea a ocasin, dixate de
4956
(ms4: J.P.) ser pasmn. (ms10,071r: D.E.)
4952 Var.: Cando che vea a ocasin, dixate de
16428. O que porfa, durme no medio.
(ms: Pidre-F.V.S. / ms16: Pidre / ms-LU: seminarista ser babin. (ms10,071r: D.E.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 16441. Cando teas ocasin non te fagas o
(es) Quien porfa, alcanza hoy otro da. (R. parvo. (ms10,071r: D.E.)
Marn) / Quien porfa, mucho alcanza. 16442. De Dios han de estar as cousas, ti a
(Sbarbi) 4957
min i-eu s lousas. (mc: Bucios / ms-LU:
El que la sigue la consigue, salirse con la seminarista annimo: algn lugar da provincia de
suya. Lugo)
16429. O que torra, dorme no medio. (ms-LU: Un hallazgo.
seminarista annimo: Guntn, LU) 16443. En canto a sazn non vn, o tempo
16430. Tira Xan pola vira e, si quebra, tira non pasa. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de
pola herba. (ms8,49r: Trives) Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas)
16444. Entre o lume e a estopa vn o demo e
OCASIN 4958
sopra. (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra)
16431. A boa ocasin pasa unha vez; a mala,
dez. (ms10,071r: D.E.)
16432. A ocasin abre a porta tentacin. 4953
(ms10,071r: D.E.) V. A ocasin fai o ladrn en Oportunidad
(Oportunidad tentadora).
16433. A ocasin chega, chama e foxe. 4954
V. Cando o crego d a ovella, colle a corda e vai por
(ms10,071r: D.E.) ela en Animales domsticos (Ovejas) e Oportunidad
4953
16434. A ocasin fai home ladrn. (mc: (Aprovechar la oportunidad). / ms3: coll'a corda; ms4 e
A.N. / ms10,071r: D.E.) ms15,01: Cando dan a ovella.
4955
V. Cando che den o anelo, pon o dedo en
Oportunidad (Aprovechar la oportunidad).
4949 4956
ms: m... pr' amo / Dicen los obreros cuando se O orixinal di: Cando che vea a ocasin, dixate de
trabajaba de sol a sol. ser pasmn (o babin)
4950 4957
En ms10 s.v. Hombre. O orixinal di: De Dis han de estar as cousas, ti a min
4951
En ms10 s.v. Muerte. y-eu as lousas. / ms e ms-LU: d'estar / Indica Ocasin
4952
Contn a indicacin Constancia no ms. ms e ms16: (Oportunidades) no ms.
4958
dorme. mc: sopla.
Var.: O lume ond'a estopa, vn o demo e 16457. lume ond'a estopa o demo lle sopla.
splaa. (ms4: G.S.A.) (ms21,15r: Berms)
16445. Entre sebes e paredes catade o que 16458. O lume ond'a estopa, vn o demo e
4966
facedes. (mc: M.L.) sopla. (ms-LU: Dous seminaristas annimos:
(es) Ni tras pared ni tras seto digas tu algn lugar da provincia de Lugo / ms18,74r: A.S.A.)
secreto. (Sbarbi) 16459. O lume onda'stopa, o demo ll'asopla.
16446. Fuxindo da ocasin non se cai na (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
tentacin. (ms10,071r: D.E.)
16460. O lume xunt'a estopa, vn o demo e
16447. Lume xunto a estopa, vn o demo e
sopla. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
sopra. 4959 (ms-SA: Antonio Torreira Torreira: San Outeiro de Rei, LU)
Fins de Freixeiro, Santa Comba, C / ms-LU: 4967
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 16461. O llanto, sobre o difunto. (mc:
Lugo) Tuiriz)
16448. Maceiras horta, rapaces porta. (es) El llanto, sobre el difunto. (R. Marn)
4960 Las cosas se han de hacer a su tiempo y
(mc: U.C. Cuartilla 16)
oportunamente.
16449. Maceiras na horta, rapaces porta.
16462. s nios do ano pasado non vaias s
(ms18,48r: cuartilla n 16)
16450. Mentras tempo non vn, sazn non ovos ogano. 4968 (mc: Santiago)
pasa. 4961
(mc: M.V. / ms21,29r: Berms / ms-LU: 16463. Os pararraios son pra cando trona.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo (ms: Carballedo)
/ R. Celso Rodrguez Rodrguez) 16464. Pra cando son os pararraios senn
16451. No inverno dcese: "Cando sea vran, pra cando trona? 4969 (mc / ms4: F.V.S.)
farei unha capa", e vir o vran: 16465. Quen da ocasin non se sabe
"Estrate perna, que capa nin que aproveitar, non se ten de qu queixar.
m[erda]". 4962 (mc: Monforte) (ms10,071r: D.E.)
16452. Nos nios do ano pasado non est o 16466. Quen quita a ocasin quita o pecado.
(ms10,071r: D.E.)
paxaro este ano. 4963 (mc: Santiago)
16467. Quen torna a ocasin, torna a
16453. Nos nios do ano pasado non hai
tentacin. (ms10,071r: D.E.)
esti'ano paxaro. (ms-SA: Manuel Barreiro 4970
16468. Roupa lavada polo sol agarda. (mc:
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
M.V. / ms21,28v: Berms)
16454. Nos nios do ano pasado non hai (es) Ropa lavada, sol aguarda. (R. Marn)
4964
paxaros esti'ano. (ms21,17r: Berms / ms- 16469. Tanto se perde polo moito como polo
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) pouco. (mc: Villamor-Corua)
16455. Nos nius do ano pasado non hai 16470. Tempo e sazn teen as cousas, e
paxaros ogano. 4965
(mc e ms11,49: Fonsagrada- cencia si han de ser proveitosas. (ms4: J.P.)
F.V.S.)
(es) En los nidos de antao, no hay pjaros HUIR DE LA OCASIN
hogao. (Sbarbi) 16471. Quen non queira cas porta, que
Recomienda no se dejen las oportunidades mate a cadela. (mc e ms16: Terra de Melide)
por temor a no hallarlas cuando se las vaya
a buscar. (Sbarbi)
OCIO. V. tamn Ociosidad, Pereza y ociosidad.
16456. O lume p da estopa, vn u demo e
sopla. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo,
EFECTOS DEL OCIO
Coristanco, C (5 curso))
16472. A pedra parada musgo cra. (mc e ms16:
C.A.)
4959
ms-LU: xunt-a.
4960
ms4: na horta.
4961 4966
ms-LU e ms21,29r: Mentres. / Indica Ocasin ms-LU: donda estopa, asopra; ms18,74r: splaa.
4967
(Oportunidades) no ms. Indica Ocasin (Oportunidad) no ms.
4962 4968
ms: que capa nin m.... O orixinal di: Os nios do ano pasado non vayas os
4963
Indica Ocasin (Oportunidad) no ms. ovos ogano. / Indica Oportunidad (Ocasin) no ms.
4964 4969
O orixinal di: Nos nios do ano pasado non hay O orixinal di:Pra cando son os pararrayos senn pra
paxaros estiano. cando trona? / Indica Ocasin (Oportunidad) no ms.
4965 4970
Indica Ocasin (Oportunidades) no ms. Indica Oportunidad (Ocasin) no ms.
4971
16473. Augha parada non move moo. (es) Hombre sentado, no gana un cornado.
(ms-SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO) (R. Marn)
16474. Barco parado non gana frete. (ms16: 16484. Home sentado non fai mandado. (ms-
D.E.) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia
(es) Barco amarrado no gana flete. (R. (galego occidental))
Marn) 16485. Moced viciosa, vellez traballosa. (ms:
4972
16475. Besta parada non fai xornada. (mc Meiln)
e ms16: M.V. / ms21,20v: Berms / ms-SA: Jos Mara Var.: Moced ociosa, vellez traballosa.
Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51)) (ms16: Lugo)
(es) Bestia parada, su pienso no gana. (R. (pt) Mocidade ociosa, velhice vergonhosa.
Marn) / Bestia en la cuadra, come y no (Chaves) / Mocidade ociosa, no faz
gana. (Id.) velhice contente. (Id.) (es) A mocedad
Contra la pereza. ociosa, vejez trabajosa. (ms: Sbarbi / ms16:
16476. Cando o novo non traballa, o vello Z.)
dorme nas pallas. 4973
(ms-SA: Jos M. Gulas 16486. Mocedad viciosa, vellez traballosa.
Rivas: Forcarei, PO) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
16477. Con augas paradas non moen os
4974 16487. Na terra da mia muller quen non
muos. (ms4, mc e ms16: Vida Gallega)
(pt) guas passadas no moem moinhos. traballa non lle dan de comer. (mc e ms16:
Santiago)
(Chaves) / Con aguas passadas nao moen
(es) En la tierra de Maladura, quien no
moinhos. (Chaves)
trabaja no manduca. (Correas)
Recomienda la actividad y el trabajo.
16488. Na terra daquel home o que non
16478. En esta terra cuca o que non traballa
traballa non come. (mc: A.I. / ms16: Sesto)
non manduca. (ms21,05v: Berms)
Var.: Como: En esta terra terruca...
16479. En esta terra negruca o que non (pt) Em casa deste home quem no trabalha
traballa non maduca. 4975 (mc e ms16: no come. (Chaves) (es) En la tierra de
Santiago) mala duca, quien no trabaja no manduca.
16480. En esta vida caduca, o que non come (R. Marn)
manduca. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, 16489. Na terra de meu amo o que non
LU)
traballa non come. (ms-SA: Jacinto Collazo
16481. Esta vida unha cuca: o que non Gantes: Erboedo, A Laracha, C)
4976
traballa non manduca. (ms8,52r: Meda) 16490. Na terra do home, o que non traballa
Var.: Nesta terra cuca, o que non traballa non non come. (ms-SA: Jess Tanoira Figueira:
manduca. (ms16: Sober) / Nesta terra terruca, Setecoros, Valga, PO / Manuel Fernndez Ferro)
o que non traballa non manduca. (ms16: 16491. Na terra do meu home, o que non-o
Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
ten non-o come. (ms21,11r: Berms)
Bucios, Carballedo, LU)
16492. Na terra do meu home, o que non
16482. Home que non traballa, de vello
traballa non come. (ms-LU: L. Alonso Alonso /
dorme na palla. (ms-SA: Manuel Barrs Fachal) J. Ballesteros Alonso / ms-SA: seminarista annimo:
16483. Home sentado non fai bon mandado. algn lugar de Galicia)
4977
(mc: A.S.A. / ms: A.I. / ms16: D.E. / ms21,04r: 16493. Na terra do meu home, quen non
Berms) traballa non come. (ms-LU: seminarista
Var.: O home sentado non fai bo mandado. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(ms4: A.I. / A.S.A.) 16494. Na terra do pobre quen non traballa
4978
non come. (mc e ms16: Santiago)
16495. Nesta vida caduca o que non traballa
4979
4971
O orixinal di: Auja parada non move moio. non manduca. (ms-LU: seminarista
4972
ms-SA: Besta que parada / ms3 e ms-SA: jornada. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
4973
O orixinal di: Cando a nobo non traballa o bello 16496. O que de mozo non traballa, de vello
dorme nas pallas.
4974
ms4: non moen; mc: aguas, moven. / V. Auga pasada dorme na palla. (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial:
non moe muo en Pasado.
4975
V. En esta terra terruca, o que non traballa non
4978
manduca en Trabajo. ms16: probe.
4976 4979
ms16: mui cuca. O orixinal di: N'esta vida caduca e que non traballa
4977
ms21,04r: bo mandado. non manduca.
Graba, Silleda, PO / ms-SA: Valentn Gonzlez Gil: (es) Gente parada no gana nada. (R.P.)
Soutelo de Montes, Forcarei, PO / ms-SA: Jess Garca
Villasenn: Niveiro, Val do Dubra, C)
ENCOMIO DEL OCIO
16497. O que de novo non traballa, de vello 4982
16507. A boa vida bon cabalo cra. (ms-LU:
dorme na palla. (ms16: utara, P. de Brolln / seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, Chantada,
ms18,64r: Vivero) LU / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
(es) Quien de joven no trabaja, de viejo Carballedo, LU)
muere en la paja. (R. Marn) 16508. A boa vida bon cabalo (che) cra. (ms-
16498. O que mira prs estrelas moito pode LU: seminarista annimo: San Martio de Mato,
aprender delas, pero o que prs estrelas Taboada, LU)
mira, non traer moi farta a barriga. 16509. A boa vida engurras tira. (ms16: Lugo)
(ms15,13) (es) Buena vida, agurras tira. (Correas)
16499. O que non cuca non manduca. (ms16: 16510. Come e folga e ters vida boa. (ms16:
Santiago) D.E.)
16500. O que non traballa non manduca. (mc (es) Come y huelga y tendrs vida buena.
e ms16: M.L.) (Correas)
(pt) Quem no trabalha no come. 16511. O que anda de verbenas non ten
(Chaves) (es) Quien no trabaja que no penas. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de
coma ni se vista con buena ropa. (R. Galicia)
Marn) / Quien no trabaja y no tiene renta
de qu se sustenta? Porque el aire no OCIO Y VICIOS
alimenta. (Id.) (ct) Qui no treballa, que no 16512. A ociosidade a nai de tdolos vicios.
menge, ni vaja mudat el dumenge. 4983
(mc e ms16: C.A.)
(Alberola) (pt) A ociosidade me de todos os vcios.
Lo mismo dice la cancin del pueblo: O (Chaves) (es) La ociosidad es madre de
meu home veu das Indias / e truxome unha todos los vicios. (R. Marn) (ct) La ociositat
navalla / con un letreiro que di: / Si queres es mare de tots los vicis. (Alberola)
comer traballa.
16513. Boa vida pai e nai olvida. (ms16)
16501. Quen espera a man allea, mal xanta e (es) Buena vida, padre y madre olvida.
pior cea. (ms16: D.E.) (Correas)
(es) Quien a mano ajena espera, mal yanta 16514. O moito dormir un vicio. (ms8,64r:
y peor cena. (H. Nez) Silvarrey)
16502. Quen moito dorme, o seu e o axeno
perde. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) REPROBACIN DEL OCIO. V. tamn Trabajo.
4980
16503. Quen moito folga pouco medra. 16515. Comer ben sin traballar non che era
(ms16 e ms10,022v: D.E.) mal oficio. (mc e ms16: Santiago)
(es) Quien huelga no medra. (Z.) Var.: Comer ben sin traballar non bon
16504. Quen non traballa non ten migalla. oficio. (mc e ms16: Santiago)
4981
(mc: A.I.) 16516. Nin comer sin traballar nin traballar
Var.: Quen non traballa non ten nin migalla. sin comer. (ms16: Lugo)
(mc: A.S.A. / ms21,07r: Berms) / Quen non (es) El trabajar sin comer y el trabajar sin
traballa non ten mingalla. (ms15,01: Eugenio comer, son dos cosas que deben
Carr Aldao. Literatura Gallega 2 edicin, desaparecer. (R. Marn)
1911) / O que non traballa non ten migalla.
16517. O que non sementa o pan non ten
(ms16: Pidre)
(pt) Quem no trabalha no come. dreito a comelo. (ms16: Sober)
(Chaves) (es) Quien no trabaja, no come. 16518. O que non traballa que non coma.
(R. Marn) (ms16: Lugo)
(es) Una ley vino de Roma, que quien no
16505. Se non queres traballare, moita fame
trabaja, no coma. (R.P.)
tes que pasare. (ms-SA: Celestino Lpez Lpez:
Brai, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar, C)
16506. Xente parada non gana nada. (ms16: OCIOSIDAD. V. tamn Pereza y ociosidad, Ocio.
Lugo)
4982
ms-LU (Bucios): bo cabalo.
4980 4983
En ms10 s.v. Holgar. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
4981
ms4: non ten nimigalla. incluiu este refrn en Ociosidad. / ms16: ociosid.

Anterior Inicio Siguiente


16519. A xente ociosa tenta o demo. (mc / ms16: Jess Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin,
Lugo) C / A. Darriba Mguez) / O que non ten que
16520. Con proveitos solo vn o que folgando facer, sacha os seus nabos antes de nacer.
se mantn. (mc e ms16: J.P.) (M.V.)
16521. O de comer e non traballar en algo ha (es) Quien llega tarde a la carnicera, no
4984 come carne en todo el da. (R. Marn) /
de vir a parar. (mc e ms16: Otero de Rey)
Quien tarde va al templo, llega a la misa
16522. O demo, cando non ten que facer, co despus del Evangelio. (R. Marn)
4985
rabo espanta as moscas. (ms-LU: 16534. O que non ten que facer, seus nabos
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) sacha i-o alcacer. (mc e ms16: Santiago)
16523. O demo, cando non ten que facer, co 16535. O que non ten que facer, vai sachar os
rabo torna das moscas. (mc e ms16: nabos antes de nacer. (ms21,04r: Berms)
S.Victorio de R. de Mio) 16536. O que non ten que facer, dedcase a
4988
(es) Cuando el diablo no tiene que hacer, dar auga por un canado. (ms8,74v: La
con el rabo caza moscas. (Sbarbi) Caiza)
16524. O lecer fai culleres. (mc e ms16: Santiago) 16537. O tempo fai culleres. (mc e ms16: Bucios /
16525. que a cama lle gusta, nunca a vida ms: M.V. / ms4: V.R. y A.R. / ms21,22r: Berms)
busca. (mc e ms16: Santiago) Var.: O vagar fai culleres. (mc: Bucios-F.V.S.
/ ms16: Lugo / ms-SA: Serafn Caamao
16526. O que de vello se ten que agarrar
Cernadas: Esteiro, Muros, C)
traballo, de novo pasou a vida folgando. (es) El vagar hace cucharas. (R. Marn) /
4986
(ms8,66: Silvarrey) El ocio es jaulero y cucharero. (R. Marn)
16527. O que no ten que facer, manga a Alude a las cien cosillas que por matar el tiempo hacen
macheta. 4987 (ms8,75r: Silvarrey) los campesinos. Lo dicen en Extremadura. (R. Marn)
16528. O que non ten que facer, co rabo 16538. O vagar fai culleres, i-o que non ten
mata as moscas. (mc e ms16: Bucios) que facer, sacha o alcacer. (mc: Pidre / ms16:
(pt) Quem no tem que fazer, abre o c e Santiago)
colhe moscas. (Chaves) 16539. O xeito fai culleres. (mc e ms16: Santiago)
16529. O que non ten que facer, compr'onha 16540. Obra dun da, estada dun ano. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
casa e vlvia vender. (ms-LU: Jess Redondo
Lugo)
C.: algn lugar do sur da provincia de Lugo)
Var.: O que non ten que facer, compr'onha 16541. Quen non ten que facer, seus nabos
cabra e vlvia vender. sacha. (ms18,50r: Ultreya, Emilio lvarez Jimnez)
16530. O que non ten que facer, compra Var.: Quen non ten que facer, sach'os
nabos antes de nacer. (ms18,50r: Ultreya,
unha cabra e vlvea a vender. (ms15,24r:
Silvarrey / ms-LU: Jess Redondo C.: algn lugar do
Emilio lvarez Jimnez)
sur da provincia de Lugo)
16531. O que non ten que facer, spese e ODRE
vstese. (ms8,67v: Meda) 16542. A odre valeiro chmolle coiro.
16532. O que non ten que facer, sacha os (ms10,071r: D.E.)
nabos i-o alcazer. (ms-LU: seminarista annimo: 16543. Fol sacudido non entra no muio.
(ms10,22v: D.E.)
Camporramiro, Chantada, LU)
Alcacer (ferraia). 16544. Odre de bo vio dura pouquio.
(ms10,071r: D.E.)
16533. O que non ten que facer, seus nabos
16545. Odre de bo vio, cabalo saltador e
sacha antes de nacer. (mc e ms16: M.V.)
Var.: O que non ten que facer, seus nabos home rifador nunca dura moito co seu
sacha. (mc: M.V. / ms16: Carballedo / ms-SA: seor. (ms10,071r: D.E.)
16546. Odre sin vio non fai amigo. (ms10,071r:
D.E.)
4984
V. O que non traballa que non coma en Ocio
(Reprobacin del ocio). / ms15,22: che ha de; ms16: ha OFENSAS
vir.
4985
O orixinal di: O Demo cando non ten que facer co
rabo espanta a moscas.
4986 4988
Indica Ociosidad. O orixinal di: O que non ten facer, dedcase a dar
4987
Indica Ociosidad. auga por un canado.
16547. A mala chaga sana i-a mala palabra (pt) Quem mal diz, mal ouve. (Chaves) /
mata. (ms16: Lugo) Quem diz o que quer, ouve o que no quer.
(es) La mala llaga sana y no la de palabra. (Id.) / Quem diz o que quer, ouve o que no
(Correas) gosta. (Id.) (es) Quien dice lo que no debe,
16548. A palabras lixeiras, orellas pechas. (mc oye lo que no quiere. (Correas) / Quien mal
/ ms16: Lugo) dice, mal ha de or. (Correas) / Quien dice
(pt) A palavras loucas, orelhas moucas. lo que no quiere, oye lo que no quiere.
(Chaves) (es) A palabras locas, orejas (Sbarbi)
sordas. (Correas) Las personas indiscretas estan expuestas a
16549. A palabras necias, odos xordos. (ms16: recibir contestaciones ms indiscretas.
Silvarrey) (Bergua)
(es) A palabras gordas, orejas sordas. (R. 16563. Quen fala o que non debe, oi o que
4994
Marn) non quere. (ms16 e ms10,017v: D.E.)
16550. A palabras vanas odos sordos. (ms-SA: (es) Quien habla lo que no debe, oye lo que
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) no quiere y lo que merece. (Correas)
4995
16551. A quen fere ca boca, curar con ela lle 16564. Quen mal di, mal ha de ouvir.
toca. (ms5,027: Ortigueira) (ms16 e ms10,003r: D.E.)
16552. A stira, por fina que sea, sempre 16565. Quen ten a lngoa aguda, que tea a
4996
leva consigo a ofensa. 4989 (mc: C.G.) costela dura. (mc)
16553. s palabras feas, odos sordos. (ms-SA: Var.: Quen ten a lingua aguda, tea a costela
Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Vimianzo, C) dura. (ms16: D.E.)
16554. Cando un mal fala, todas as silveiras (es) Quien tenga la lengua aguda, tenga las
4990 costillas duras. (R. Marn)
teen odos. (ms5,027 e ms16: Gestoso,
Corua)
Queda atrs otro anlogo.
16555. Cousa mal dita non aquece. (ms16: D.E.) 16566. Se queres que non diga mal de ti, non
16556. Non ofende quen quer senn quen digas mal de min. (ms16: D.E.)
pode. (ms16: Sarria) 16567. Se tes a lengua aguda, ten a custilla
(es) No ofende quien quiere, sino quien dura. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
puede. (R. Marn) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
16557. O que dice o que quere, oi o que non
quere. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, OFICIOS. V. tamn Abade, Abogados, Carpinteros,
Curanderos, Escribanos, Labrador, Mdicos, Molino,
Carballedo, LU)
Obreros, Panaderos, Pescadores, Religiosos y morales,
16558. O que di o que non debe, oi o que non Sacristn.
4991
quere. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, 16568. A besta tonta, arrieiro louco. (mc:
C) Bucios)
16559. O que fala mal de todos, de todos 16569. A bo cura, millor sacristn.
4997
(mc e
mal falado. (ms5,027: Mio) ms-SA: Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela,
16560. O que fala o que quere, oye o que non C)
lle convn. (ms21,13r: Berms) 16570. A boa cocieira faina a fogueira. (mc:
Chantada)
16561. O que fala o que quer, oi o que non lle
16571. A bon vio, bon taberneiro. (ms-LU:
convn. 4992 (ms16: Berms / ms21,13r: Berms) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
16562. Quen dice o que quere, oie o que non Lugo)
quere. 4993 (mc: Bucios / ms16 e ms10,003r: D.E.) 16572. A cencia do barbeiro est na cobra.
Var.: Quen dice o que non quere, oi o que non (mc: Bucios)
quere. (Bucios) / Quen di o que non debe, oi o 16573. A cocieira fai como a vaca que non
que debe. (ms16 e ms10,003r: D.E.) come cos bois: ou come antes ou dispois.
(mc: Bucios)

4989
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
4990 4994
ms16: teen orellas. En ms10 s.v. Hablar.
4991 4995
O orixinal di O que d o que non debe, oy o que non En ms10 s.v. Decir.
4996
quere. V. O que ten a lengua aguda, ten que ter a costela
4992
ms21,13r: que quere, oye. dura en Jurdicos y similares.
4993 4997
ms16 e ms10: di, quer, oi. / Refrn e segunda variante ms-SA: sancristn. / V. A bo capelln, millor
en ms10 s.v. Decir. sacristn en Proporcionalidad.
16574. A costureira das Baas cose de balde 16587. Afiar de cada lance, crabuar de cada
e pon as lias. (mc: Pidre) gavilleiro: ese o refrn do bon
(pt) Alfaiate de encruzilhada, que pe as gadaeiro. (ms-SA: seminarista annimo: algn
linhas de sua casa. (Chaves) lugar de Galicia)
16575. A criada fai a cama pra non dormir 16588. Afilador e parageiro, canto mis
nela. (mc: Lugo) burro, mis parrandeiro; parageiro
16576. A obreiro comedido non lle fga-lo afilador, canto mis burro, millor. (ms-
almorzo. 4998 (ms e mc / ms16: Lugo) LU: seminarista annimo: Ortigueira, Ortigueira, C)
16577. porta dun taberneiro non te poas 16589. Alguaciles e escribanos nunca de
vendendo vinagre, porque hasta unha comer estn fartos. (ms4: J.P.)
fonte fai dao. 4999 (mc e ms: Tuiriz) 16590. Algn da, algn da, aqu bon cura
16578. porta do xastre todas son tiras, i- ch'haba, pero ahora vicheme boa! (ms-
LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
do zapateiro, solas e viras. 5000 (mc: Bucios
/ ms4: F.V.S.) 16591. Antes de barrer o forneiro non fales
16579. porta dos xastres todas son tiras, e do muieiro. (mc / ms4: F.V.S.)
s dos zapateiros, puntas e viras. (mc: 16592. Ao leador, caza; e ao cazador, lea.
Tuiriz) (mc: C.A.)
16580. A quen foi bon msico sempre lle (es) Al cazador, lea, y al leador, caza.
(Sbarbi)
queda a aficin. (mc: C.A.)
Pone grficamente delante de los ojos los
(es) No quedarle a uno como a los msicos
caprichos de la fortuna, dando a uno lo que
viejos, la aficin y el comps. (Sbarbi)
el otro busca sin encontrarlo.
16581. A quen foi bon msico sempre lle
16593. Ao millor escribidor lle esgalla a
queda o comps. (mc: C.A.) 5001
pluma. (mc, ms e ms4: C.A. A Nosa Terra)
16582. A vida dos cregos gnana a berros e (es) El mejor escribano echa un borrn.
lvana os demos. (ms-LU: seminarista annimo: (Sbarbi)
Guntn, LU) Anlogo al ya registrado: A mellor
16583. A vida mis alegre a do ganadeiro: panadeira....
trampa arriba, trampa abaixo, nunca lle 16594. Ao que lle importe o muo tea
falta dieiro. (mc) conta do rodicio. 5002
(mc: F.B.B.)
16584. Abre salgueiro? Marcha canteiro. 16595. Arreeiro de unha besta, cesteiro de
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
unha cesta e pescador de cana, mis
As din as mulleres dos canteiros, cando na perde do que gana. (ms-SA: Juan Carlos
sa terra abrocha o salgueiro. Couselo Gago)
16585. brete, saco: unha maqua me debes 16596. Arrieirio dunha besta, cesteirio
e das che agarro. (mc: M.V.) dunha cesta, troiteirio dunha cana vale
Pnense en boca de los molineros que, por mis ca do que gana. (ms-LU: Flix Rodrguez
su excesiva libertad en el cobro de las Vieites)
maquas, gozan de poco prestigio en la 16597. Arrieiro dunha besta, canto gana,
Paremiologa gallega. Una cancin popular canto pesca. (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y
resume el comn sentir del pueblo: Non A.R.)
quero ser muieiro / nin barrer no (es) Harriero de una bestia no gana lo que
tremiado, porque din que no outro mundo le cuesta. (R. Marn)
/ piden contas do roubado. Vase Arrieiro d'unha besta, cesteiro d'unha
16586. Afiador e parageiro, canto mis cesta.
burro mis parrandeiro. (ms-SA: seminarista 16598. Arrieiro dunha besta, cesteiro dunha
annimo: Terras do Deza, PO) cesta e pescador de cana, mis perde do
que gana. (ms21,20r: Berms)
4998
O orixinal di: A obreiro comedido non lle fagal'o
almorzo. / mc: fagas o almorzo.
4999
O orixinal di porta dun taberneiro non te poas
vendendo vinagre, porque hasta unha fonte fai dao. mc:
5001
de un. ms4: pruma; ms: s'esgalla.
5000 5002
ms: y a; ms4: suelas e viras. mc: importa.
16599. Arrieiro dunha besta, cesteiro dunha Matraca de molineros que, como otro
cesta e pescador de caa mis perden do anlogo ya recogido, los tilda de ladrones.
que ganan. (mc: M.V.) 16613. Bon o xastre que non conoce o pano.
(es) Harriero de una bestia no gana lo que (mc: Tuiriz)
le cuesta. (R. Marn) (es) No es buen sastre el que no conoce el
pao. (Sbarbi)
16600. Arrieiro dunha besta e troiteiro
16614. Bon oficio o que mantn a quen-o
dunha cana, perde mas que do que 5004
ten. (ms15,18 / ms10,071r: D.E.)
gana. 5003 (ms-SA: seminarista annimo: Ras
Baixas, PO) 16615. Borda, Mara, mais, nunca Dios me
16601. Arrieiro que come conexo, adios dera! se soupera, non aprenda. (mc:
Bucios)
candalexo. (mc)
(es) Harriero que come conejo, adis, 16616. Braego paxarieiro, nunca b
caudalejo! (R. Marn) rendeiro. (ms4 e mc: N.V. 2 Serie)
16602. Arrieiro tonto, se non entendes de 16617. Cabo de exrcito e alcalde de aldea, o
vio, busca a terra. (mc: Bucios) que queira que o sea. 5005 (mc: Santiago)
16603. Arrieiros de Loivn, cunha besta 16618. Cada un polo seu oficio come. (mc: A.C.
A Nosa Terra / ms16: Lugo)
catro van: dous arrean, e un ten i-outro
(pt) Cada qual em seu ofcio. (Chaves)
mira si vai ben. (mc: M.L.)
16619. Cadroume tratar en sombreiros
16604. Arrieiros no porto, tempo revolto. (mc:
S. Loureiro)
cand'os rapaces nacen sin cabeza. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
16605. s portas do xastre todas son tiras, e Lugo)
s do zapateiro, puntas e viras. (ms-LU: Mal negocio.
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 16620. Cal seas bon canteiro, cal non, pon as
16606. s portas dun xastre todas son tiras, pedras de tizn. (mc: Berbetoros)
i-s do zapateiro, puntas e viras. (ms-LU: Var.: Seas canteiro ou non, pon a pedra de
seminarista annimo: algn lugar da provincia de tizn, unha si i-outra non. (ms15,41:
Lugo)
Merza)
16607. Auga e vento pa que o parageiro est
16621. Cambears de muieiro pero de
contento. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
ladrn non. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
16608. Auga, auga, que arde a fragua. (mc:
16622. Cambears de muieiro, pero de
Sarria)
(es) Agua, agua, que se arde la fragua. ladrn non has de cambear. (ms-LU:
(Correas) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
16609. Barro barreiro, masa pr caldeiro.
16623. Cambiars de mesn, pero non de
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
16610. Bens de cregos entran pola porta e ladrn. (mc: Camba)
saen pola ventana. (mc: M.V.) 16624. Cambiars de muieiro mais de
16611. Bienvenido seas, saco, tres maquilas ladrn non. (ms-LU: seminarista annimo:
Paradela, LU)
de ti saco: unha scoa eu, outra saca
16625. Cambiars de muieiro pero de
meu fillo e despois inda maquo. (mc)
ladrn non. (ms14,17)
16612. Bienvenido, saco, doce maquas che
16626. Cambiars de muieiro pero non de
saco: tres por te traer, tres por te moer e ladrn. (mc: Bucios / ms)
tres por te levar son nove; vn o meu Var.: "Abrte, saco; unha maqua me debes e
hirmn Xan, maquiemos este pan; vn a das ch'agarro", dixo o muieiro. / Cambiars
mia irm Mara, quitmoslle outra de muieiro; non cambiars de ladrn. (ms4:
maqua; (mc: Bucios) F.V.S.)
Var.: &e vn meu hirmn Andrs, maquiemos (es) Molinero y ladrn, dos cosas suenan y
outra vez. una son. (R. Marn) / Molinero y no ladrn
sera caso de admiracin. (Id.) / De

5003 5004
O orixinal di: Arriero d'un besta e troiteiro d'un a ms10: Bo oficio.
5005
cana, perde mas que do que gana. ms: d'ejercito, d'aldea o qu'o, qu'o sea.
molinero mudars; pero de robado no 16635. Cando un trata en puchos, salen os
escapars. (Id.) / De maquas se hicieron nenos sin cabeza. (ms-LU: seminarista annimo:
estas pilas, y de maquilones, estos pisones. algn lugar da provincia de Lugo)
(R. Marn) / De maquillas se hicierosn 16636. Canteirete alegrete, si, pero pobrete.
estas capillas. (Id.) (ct) De moliner (mc: Otero de Rey)
mudars, pero de lladre no escapars. 16637. Canteirio sers, de pico rico nunca
(Alberola) morrers, ahora, de cots, quizs. 5007
Nueva acometida a los molineros, de cuyas (mc / ms4: F.V.S.)
maas se hace eco la graciosa cancin 16638. Canteirio sers, nunca rico
popular: Danme lstima os muieiros / que
morrers. (ms21,13v: Berms)
choran todos os das / co medo si se
condenan / por hencher pouco as maquas. 16639. Carreteiro que non unta o carro non
/ A la fama que este refrn atribuye a los sale do camio. 5008 (mc: Palas de Rey /
molineros, responde tambin la siguiente ms10,134r: D.E.)
cancin popular: Non quero ser muieiro / (es) Carretero que no unta la rueda,
nin barrel-o tremiado, / porque al no atascado se queda. (R. Marn)
outro mundo / piden contas do roubado. 16640. Carreteiro que non unta o carro, os
(ms) bois non tiran. (mc: C.A. A Nosa Terra)
16627. Cando esteas donde est u ferreiro, Var.: Carreteiro que non unta o carro, non sal
ponte detrs dil que nun hai mellor do camio.
(es) Quien su carro unta, sus bueyes ayuda.
abrigueiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
Neira de Xus, Baralla, LU)
(Sbarbi) / Carro que no se unta, no se
ayuda. (R. Marn) / Carretero que no unta
16628. Cando o soldado anda a puntas, o
la rueda, atascado se queda. (Id.)
cabo a perguntas e o sarxento a cnto Con aplicacin figurada a las
estamos de mes, mal lle vai a todos tres. recomendaciones para mover un asunto.
5006
(mc: S.P.P.-Ultreya) 16641. Casa de zapateiro, campana de pau.
(pt) Quando o letrado (ou ladro) reza e o (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
escrivo pergunta cuantos so do ms, mal 16642. Cazador e pescador, sinal de mal
vai a todos trs. (Chaves) labrador. 5009 (mc / ms4: F.V.S.)
16629. Cando o taberneiro vende a bota, (es) Cacera y pesquera hambre espera.
que sabe a pez ou est rota. (ms21,19r: (Sbarbi) / Cacete, pesquete, nunca bien
Berms) casete. (Sbarbi) (ct) Cazad i pescad, o
16630. Cando o taberneiro vende a bota, ou fam o fret o cal. (Gella)
que ole a pez ou est rota. (ms-LU: Porque la caza y pesca, si obsesionan, no
seminarista annimo: algn lugar da provincia de hacen hombres caseros.
Lugo) 16643. Cazador e troiteiro non fai meda nin
16631. Cando o taberneiro vende a bota, ou palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU)
sabe a pez ou est rota. (mc / ms4: F.V.S.) 16644. Cazador e troiteiro, moita obra e
(es) Cuando el arriero vende la bota, o
pouco dieiro. (mc)
sabe a pez, o est rota. (Sbarbi)
El que parece obrar contra lgica y razn, 16645. Cazador e troiteiro, nin boa la nin bo
5010
razones tendr que le abonen su proceder. palleiro. (mc: A.N.)
16632. Cando o vio bota flores, o taberneiro (es) Cazador es el amigo? No coger
mucho trigo. (R. Marn) / Pescador,
cra colores. (mc: Chantada / ms4: F.V.S.)
cazador y gaitero, nunca tendrn mucho
16633. Cando se trata en sombreiros, salen dinero. (Jara)
os pequenos sin cabeza. (ms-LU: seminarista
16646. Cazador e troiteiro, nin boa meda nin
annimo: Laiosa, O Incio, LU)
bon palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
16634. Cando un trata en puchas, nacen os
lugar da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista
nenos sin cabeza. (mc / ms4: F.V.S.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)

5007
ms4: quizs, quizs.
5006 5008
V. Se o soldado anda s puntas, o cabo s perguntas ms10: non sai. / En ms10 s.v. Untar.
5009
i-o sargento a cnto estamos de mes, mui mal andamos os ms4: seal.
5010
tres en Pobreza. / ms4: preguntas. ms4: bon palleiro.
16647. Cazador e troiteiro, nin boa meda nin (es) Costurera sin dedal, cose poco y mal.
palleiro. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes: (R. Marn) / Costurera sin dedal, no cose
Vilalba, LU) bien porque aprieta mal. (Id.)
16648. Cazador e troiteiro, nin meda nin 16664. Costureira sin dedal cose pouco e
palleiro. (mc / ms4: F.V.S.) faino mal. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de
Var.: Cazador e troiteiro, moita bolsa e pouco Rei, LU / ms21,17r: Berms)
dieiro. (F.V.S.) / Cazador e troiteiro, nin boa 16665. Costureira sin dedal cose pouco e
aira nin bon palleiro. / Home cazador e home mal. (ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
troiteiro, nin millo no hrreo nin palla no 16666. Costureira sin dedal cose pouco i-
palleiro. (ms5,135: Puente Ulla) apreta mal. (ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de
(es) Pesca y caza, no hacen buena casa. Rei, LU)
(Jara) / Cacera y pesquera, a la vejez 16667. Costureira sin dedal cose pouco i-
hambre espera. (Gella) / Cacera y aquel mal. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
pesquera, a la vejez prujera. (Sbarbi) (ct) Outeiro de Rei, LU)
Cazad i pescad, o fam o fret o cal. 16668. Costureira sin dedal cose pouco i-esto
(Gella) 5013
mal. (mc: A. Cotarelo / ms4: F.V.S.)
16649. Cazador e troiteiro, nin tulla nin Var.: O que cose sin dedal, cose pouco e mal.
palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, (ms5,136: Sta. Eugenia de Asma)
A Esperela, Baleira, LU)
16669. Costureira sin dedal muito cose e
16650. Cazador: enchente na despensa e
pouco val. (mc: Santiago)
fame no comedor. (ms-LU: seminarista
Var.: Costureira sin dedal muito coste e
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
5011 pouco val. (mc: Santiago)
16651. Coadjutor, nin telo nin selo. (mc /
ms4: F.V.S.)
16670. Costureiras e tecedeiras, pagarlles e
16652. Cocieira lixeira faina a fogueira. (mc: andalas todas. 5014 (mc)
Carballedo-F.V.S.) 16671. Costureira, pan na criba; tecelana,
16653. Come co guardia, anda co guardia e pan no tear; carpinteiro, mesa posta; e
desconfa do guardia. (mc: Camba) canteiro, pote no lar. (mc: C.A. / ms18,68v:
16654. Comerciante sin dieiro, si Diario de Avisos de R. Caruncho (1888))
milagreiro. (mc: C.A. A Nosa Terra) 16672. Costureira, piu piu, cose de balde e
5015
16655. Con bo ferro e un ferreiro xa se fai un pon o fu. (mc: S.Victorio de R. de Mio-
F.V.S.)
bo pandeiro. (mc: Santiago)
16673. Costureiria sin dedal, cose pouco e
16656. Con canteiros e mais con xastres
cose mal. (ms-LU: seminarista annimo:
unha perra nunca gastes. (ms5,027: Santiago) Carballedo, LU)
16657. Con un ferro e un bo ferreiro se fai 16674. Cousas de Dios meu crego pedrica:
un bo pandeiro. (ms-SA: Manuel Barreiro unhas pr bulsa e outras pra Marica.
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO) 5016
(ms4 e ms: C.A. A Nosa Terra)
16658. Convida o gaiteiro pra que che toque
5012 16675. Crego de san Salvador e frade, todo
o pandeiro. (mc: Tuiriz / ms-SA: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia)
aire. (ms: C.A. A Nosa Terra)
16659. Costureira das Marias, cose de 16676. Crego feito, muller . (mc: M.V.)
balde e pon as lias. (mc: La Corua) 16677. Crego moi predicadeiro, nin por eso
16660. Costureira de po, po, chea de fame e mis limosneiro. (ms: M.V.)
morta de fro. (mc / ms4: F.V.S.) 16678. Crego principio do cozadeiro, mal
16661. Costureira de vo, vo, cose de balde e ageiro. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos
de La Corua)
pon o fo. (mc / ms4: F.V.S.)
16679. Crego que canta, sacristn que xanta.
16662. Costureira de Dios, dime se ma fai (mc: Pramo)
sol ou non. (mc: Ausar. Taboada)
16663. Costureira sin dedal cose ben i-aperta
mal. (mc: M.L.)
5013
ms: y eso; ms4: y-eso.
5014
ms: i-andalas.
5011 5015
ms4: Cuadjutor. ms4: pin, pin, pon o fin.
5012 5016
ms-SA: ao gaiteiro. ms: outra pra Mara.
16680. Crego solteiro e arrieiro casado, che (es) Quien no tiene camisa, no necesita la
bo fregado. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de lavandera. (R. Marn)
Avisos de La Corua) 16696. De oficial mozo e de barbeiro vello,
16681. Cregos barulleiros, cregos farteiros. lbranos Seor. (ms16: Lugo)
(ms: Chantada) (es) De oficial nuevo y barbero viejo. (H.
16682. Cregos i-ameixeiros, Dios mos quite Nez)
dos meus leiros. 5017 (ms: Sober) 16697. De segador a ladrn non hai mis que
16683. Criados, carpinteiros e canteiros, un escaln. (ms5,027: Tierrallana)
cando menos se pensa, collen os picos e 16698. De taberneiro a ladrn hai solo un
vanse; menias, que lles facemos? (mc: escaln. (ms)
Bucios) 16699. De taberneiro a ladrn media solo un
16684. Criados, carpinteiros e canteiros, escaln. (mc: M.V.)
cando menos, collen os picos e vanse; (es) De tabernero a ladrn, media solo un
minias, que lles facemos? (ms-LU: escaln. (R. Marn)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 16700. De taberneiro a ladrn non hai mis
Lugo)
que un escaln. (ms21,29r: Berms / ms-LU:
16685. Cura novo e mdico vello. (mc: Pramo / seminarista annimo: algn lugar da provincia de
ms4: Palas de Rey) Lugo)
(pt) Mdico velho, advogado novo. 16701. De taberneiro a ladrn non vai mis
(Chaves) / Mdico velho, cirurgio moo,
que un escaln. (ms-SA: Manuel Fresco
boticrio coxo. (Id.) (es) Mdico, viejo; Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas de Reis, PO)
barbero, nuevo. (R. Marn)
16702. De xaneiro a xaneiro o dieiro do
16686. Cura viaxeiro, nin msero nin miseiro.
(mc / ms4: F.V.S.)
banqueiro. (mc / ms4: F.V.S.)
(pt) De janeiro a janeiro, o dinheiro do
16687. Cura, ciruxn e pedreira, bon telos
banqueiro. (Chaves) (es) De enero a enero,
cerca. (ms15,03) el dinero es del banquero. (Sbarbi)
16688. Choiva e venta pra qu'o paragero 16703. De xaneiro a xaneiro os cartos son do
ande contento. (ms-LU: Lus Alonso Alonso) banqueiro. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
16689. Choiva e vento pra que o paragero 16704. De xogador a ladrn hai un escaln.
est contento. (mc: Santiago) (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
Var.: Choiva e vento pra que o paragero LU)
ande contento. (Id.) 16705. De xugador a ladrn non hai mis
16690. Chova con vento pra que o 5020
que un escaln. (ms4: Taboada-F.V.S. / ms-
parageiro ande contento. (ms5,141: LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Santiago) Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Terra Cha, LU /
16691. De besteiro a ladrn non hai mis ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
c'un escaln. (ms-LU: seminarista annimo: 16706. Desque somos xastres logo
Guntn, LU) entonamos. (ms4: Taboada-F.V.S. / ms4: F.V.S.)
16692. De crego a frade solo hai votos. (ms) 16707. Di o xastre: "En canto non xanto, nin
16693. De ferreiro a ferreiro non corre coso nin canto". (mc: Bucios)
5018 16708. Dios lle da que facer a cada un no seu
dieiro. (mc: M.V.)
Var.: Barqueiro non paga a barqueiro. (Id.) oficio. (ms4: F.V.S.)
(pt) De ferreiro a ferreiro, no passa Var.: Dios da que facer a cada un no seu
dinheiro. (Chaves) (es) De herrero a oficio. (ms16: Sober)
herrero no corre dinero. (R. Marn) 16709. Dios nos de que facer a cada un no
16694. De ferreiro a ferreiro non hai dieiro. seo oficio. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms21,17v: Berms) lugar de Galicia)
16695. De modo e maneira, o que non ten 16710. Donde non chegue o pano, ten que
5019
camisa non necesita lavandeira. (mc: suprir o caletre do xastre. (ms4: F.V.S.)
Carballedo / ms4: Biville-F.V.S.)

5019
ms4: De modo e de maneira.
5017 5020
O orixinal di: Cregos y-ameixeiros, Dios mos quite ms-LU (Lugo) e ms-LU (Terra Cha): con escaln; ms-
dos meus leiros. LU (Terra Cha) e ms-LU (Guntn): xogador; ms-LU
5018
ms3: non corre o dieiro. (Guntn): c'un escaln.
16711. Dura a masa namentras o zarralleiro 16725. Entender de todo un pouco, e de
pasa. (mc: Corme) albardeiro, das puntadas. (mc: Santiago)
16712. bon xastre o que conoce o pano. (ms- 16726. Entre cura e sacristn nadie mete a
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) man. 5024 (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
16713. millor ser amo de un burro que 16727. Entre facer e desfacer, a nena
criado de un mulo. (mc: Bucios) aprende a coser. (ms-LU: seminarista annimo:
16714. millor ser dono dun burro ca criado algn lugar de Galicia)
dunha recua. (ms-LU: seminarista annimo: 16728. Entre o cura e o sacristn nin o demo
Bucios, Carballedo, LU) mete a man. (ms-LU: Manuel Portela Balayo)
16715. millor ser dono dunha besta que 16729. Entre o cura e o sacristn ningn
criado dunha recua. (ms-SA: Jos M. Gulas demo mete a man. (ms-LU: seminarista
Rivas: Forcarei, PO) annimo: algn lugar de Galicia (galego occidental))
16716. En canto non xanto, non tallo nin 16730. Entre o cura e o sancristn nin o
canto; en canto non como, nin tallo nin demo mete a man. (ms-LU: Flix Rodrguez
coso. (mc: Taboada-F.V.S.) Vieites)
Se pone en boca del sastre. 16731. Ese o teu enemigo, o do teu oficio.
16717. En casa do carpinteiro, sentarse no 5025
(ms5,045 e ms16: Santiago)
chan. (mc: C.A.) 16732. Estudiante de cama e sol non
16718. En casa do oficial asmase a fame 5026
estudiante nin caracol. (mc: Santiago)
mais non pode entrar. (mc) Var.: Estudiante de cama e sol non vale un
(es) En casa del oficial, asoma el hambre, caracol. (Id.)
mas no puede entrar. (Sbarbi) 16733. Eu non sei s' verd ou mentira,
Oficial entienden el que ejerce un oficio o pero lin nunha revista que os mellores
un arte, al que difcilmente faltar lo parageros salen da terra da chispa. (ms:
necesario para vivir. Santiago)
16719. En coser e descoser gstanse as lias. 16734. Fai como os burros de arrieiro que
5021
(mc: A. Cotarelo / ms4: A.N.) carretan o vio e beben auga. (mc: Bucios)
Var.: Entre coser e descoser gstanse as lias. 16735. Fai como os burros dos arrieiros, que
(ms4: Fonsagrada-F.V.S.)
carrean u vio e beben a auga. (ms-LU:
16720. En de morrendo o arrieiro, sbese de seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
5022
qun a recua. (mc: F.B.B.) 16736. Ferreiro de maldicin, cando ten o
(es) Hasta que muere el arriero, no se sabe ferro fltalle o carbn e cando ten
de quin es la recua. (Sbarbi)
carbn fltalle a dovacin. (ms-LU:
Se dice de los que hacen alarde de lo que no seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
tienen.
16737. Fiadeira, que fiache, pr'onde fuche,
16721. En de morrendo o arrieiro, sbese de
pr'onde andache que en marzo non
qun o gando. (mc: L.G. / ms15,01: Carr
Aldao)
blanqueache? 5027 (mc: M.V.)
(es) Hilandera, qu hilaste, pues en marzo
16722. En facer e desfacer a nena aprende a
no curaste? (Correas) / Mujer, qu hiciste,
coser. (mc: Tuiriz) que tus madejas en marzo no cociste? (Id.)
(es) En hacer y deshacer, la nia aprende a
16738. Fiadeiro, que fiache? pr'onde
coser.
16723. En tempo de inverno xa se abrigha o
fuche? pr'onde andache que en marzo
sereno. 5023
(ms-SA: Manuel Martn Gmez:
non branqueache? (ms18,43r)
Muxa, C) 16739. Fiadora que fiaches i-en marzo non
16724. En vspera de Corpus, sete xastres blanqueaches. 5028 (ms-LU: seminarista
annimo: Paradela, LU)
nun ojal e non-o deron feito. (ms)

5024
mc: nadia; ms4: mete man.
5021 5025
mc e ms4: i-en descoser. ms16: o de teu oficio.
5022 5026
ms4: En morrendo / V. En morrendo o arrieiro, V. Estudiantes (Estudiantes holgazanes).
5027
sbese de qun a recua en Jurdicos y similares. ms: qu'en marzo.
5023 5028
O orixinal di: En tempo de inverno sa se abrija o O orixinal di: Fiadora que fiaches y en Marzo non
sereno. blanqueaches.
16740. Fiadora, que fiache, que no marzo 16757. Labrador cazador: coellos na
non curache, en abril non teciche, e no despensa e fame no comedor. 5030 (mc:
maio non cosiche?, que fixeche? M.V. / ms21,21v: Berms / ms-SA: Daniel Garca
Blanco: Bamiro, Vimianzo, C)
Dormiche. (ms8,04v: San Simn de la Cuesta)
(es) Labrador y cazador, conejos en la
16741. Fiandeira que fiaches, por onde despensa y hambre en el comedor. (R.
fuches, por onde andaches, que en Marn)
marzo non blanqueaches. (ms18,29r) 16758. Labrador cazador: o coello na
16742. Fes ben ou fes mal, ben tortio e ben dispensa i-a fame no comedor. (ms-LU:
igual. (mc: Pedraza) Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
16743. Fes ben, fes mal, fa torto e igual. 16759. Labrador chaln non colle vio nin
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da pan. (mc: M.V. / ms3: M.V. / C.A.)
provincia de Lugo)
16760. Labrador chaln, nin colle vio nin
16744. Fillo de comerciante, paseante; e do
5029 pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
paseante, confiscante. (ms4: C.A. A Nosa provincia de Lugo)
Terra / mc e ms4: M.V.)
16761. Labrador chucheiro, nunca bon
Cofiscante = que acaba con todo.
apeiro. (mc)
16745. Forneira fuches, que inda cheiras
Var.: Labrador chucheiro, nunca bon apeo.
masa. (ms4: C.A. A Nosa Terra) (J.P.)
16746. Ganadeiro que seu oficio entenda, (es) Labrador churchero, nunca buen
home ha de ser de gran trastenda. (ms: apero. (Correas)
J.P.) 16762. Labrador de xuicio san, de cote bon
16747. Ganadero: andars, andars e probe ciudadn. (mc: C.A.)
morrers. (ms4: F.V.S.) Var.: Labrador de xuicio sano, sempre fai
16748. Gurris, curas e frades, lbrenos Dios bon ciudadano. (J.P.)
destas tres malas aves. (ms4: R. de Mio, S. 16763. Labrador escopeteiro, nin boa meda
Victorio-F.V.S.) nin bon palleiro. (mc: Viana, Chantada-F.V.S. /
16749. Hastra que morre o arrieiro non se ms14,17)
sabe de qun son as bestas. (mc: A.S.A.) Var.: Labrador chuchero, nunca bon apeiro.
Vase En morrendo o arrieiro... (es) Labrador churchero, nunca buen
16750. Home cazador e home gaiteiro apero. (Correas)
sempre lle vers pouco palleiro. (mc: Anota marxe entre parnteses: De tiempo.
Santiago) (ms14,17)
16751. Home cazador e troiteiro non fai 16764. Labrador lueiro, pequeno palleiro.
meda nin palleiro. (ms-SA: seminarista (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
annimo: Narla, Friol, LU) (es) Hombre almanaquero, no llenar su
16752. Home cazador ou pescadeiro, nin boa granero. (R. Marn) / Labrador lunero,
nunca tendr buen granero. (Id.) / Hombre
meda nin bo palleiro. (ms-SA: seminarista
annimo: Moreira, A Estrada, PO)
almanequero no llenar su grueso. (R.
Marn) (ct) Home lluner, no fa paller. (R.
16753. Home escopeteiro non ten meda nin
Marn) / Home llunar no fa pullar. (Id.)
palleiro. (mc: Santiago) 16765. Labrador novo, pan polas silveiras.
16754. Home escopeteiro, nin boa meda nin (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
bon palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn provincia de Lugo)
lugar da provincia de Lugo) 16766. Labrador qu'en tempo non sega,
16755. Home taberneiro, home priguiceiro. tema sempre o mal da pedra. 5031 (mc: J.P.)
(ms5,045: San Vicente de Curtis / ms-SA: Celestino
16767. Labrador que sembra sin prsa, sega
Lpez Lpez: Brai, San Vicenzo de Curtis, Vilasantar,
C) sin foucio. (mc: Monterroso-F.V.S.)
16756. Home troiteiro e perdigoteiro, non 16768. Labrador sin horta, fama corta. (ms-
che ter el gran palleiro. (ms9,06r: LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de
Lousada, Carballedo, LU)
Fonsagrada, Monteseiro)

5030
ms-SA: conexos.
5031
mc: que en tempo. Jacinto del Prado rexistra o refrn
5029
ms4(C.A.): confiscante. coa forma qu'en tempo non sega.
16769. Labrador sin horta, fame porta. (mc: 16783. Mal o carpinteiro que non ten
C.A.) xunteiro. (mc: Santiago)
16770. Labrador sin reguas, pan polas 16784. Mal o crego que non fai bo do
silveiras. (mc: Monterroso-F.V.S.) labrego. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
16771. Labrador xunteiro, pouco palleiro. 16785. Malia o oficio que non mantn a seu
(mc / ms4: F.V.S.)
dono. (ms16: Sober)
(pt) Quem basto semeia, ralho colhe.
(Chaves) / Quem semeia basto gasta mais e 16786. Maquinista e conductor, canto mis
colhe menos. (Id.) burro, millor. (ms8,21r: Silvarrey)
5033
16772. Labradores novos, mal polas 16787. Mdico vello e abogado novo. (mc:
M.V.)
silveiras. (mc: Terra de Melide)
Var.: Labradores novos, mal polos comareiros. 16788. Mdicos, curas e cas saben os camios
(mc: M.V. / ms21,05v: Berms) 5032 / todos. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
Labradores novos, pan polas silveiras. (Terra provincia de Lugo)
de Melide) 16789. Mdicos, curas e cas salen s camios
(es) Labradores nuevos, mal para los todos. (mc: Sober)
senderos. (Sbarbi) Var.: Mdicos e cas, curas e zorros saben
16773. Labradores novos, mal prs silveiros. os carreiros todos. (ms15,09: Sober)
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, 16790. Mentras non xanto, non coso nin
LU) canto; despois que merendo, xa non me
16774. Labradores novos, pan polos entendo. 5034 (mc: G.P.)
silveiros. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Se pone en labios de los sastres y las
da provincia de Lugo) costureras.
16775. Labrego que somenta sin puo, 16791. Mentras que n'almorzo, nin tallo nin
(presa) non lle fai falta foucio. (ms-LU: coso. (mc: G.P.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Anlogo al anterior.
Lugo)
16792. Mtete a sombreireiro e nacern os
16776. Machada de carpinteiro, calzn de
ferreiro e filla de taberneiro n'os rapaces sin cabeza. (mc: Carballedo / ms4:
F.V.S.)
queiras por ningn dieiro. (mc: M.V. / (es) Si me meto sombrero, nacern os
ms21,25v: Berms) chiquillos sin cabeza. (Sbarbi)
Var.: O machado dun carpinteiro e o
16793. Moitos oficios ten Mazaricn e
pantaln dun ferreiro e a filla dun
taberneiro, non-os queiras por dieiro. ningn bon. (ms16: Moreiras, Estrada)
(Brntega, F.V.S.) 16794. Moitos oficios ten Pericn, moitos e
16777. Machada de carpinteiro, calzn de ningn lle bon. (ms-LU: seminarista annimo:
Outeiro de Rei, LU)
ferreiro e filla de taberneiro, non os
16795. Moitos oficios ten Pericn, moitos
queirades por ningn dieiro. (ms-SA:
Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes, Forcarei, oficios e ningn bon. (ms16: Donalbay,
PO) Begonte)
16778. Machada de carpinteiro, calzn de 16796. Moitos oficios ten Xan e de ningn
ferreiro e filla de taberneiro non os gaa pan. (ms16: Sesto)
quero por ningn dieiro. (ms18,31r) 16797. Morra a recua e quede o arrieiro. (mc:
Bucios-F.V.S.)
16779. Maestro en todo, canteiro de nada.
(ms16: Sesto) 16798. Mudars de moieiro pero non de
16780. Mis vale un meigo que cen meigas. ladrn. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O
(ms10,039r: D.E.) Incio, LU)
16781. Mal o canteiro que acaba consigo e co 16799. Muller costureira e home troiteiro,
seu dieiro. (ms-SA: Pedro Pontes Garca) nin boa meda nin bon palleiro. (mc: M.L.)
16782. Mal o carpinteiro que acaba consigo e 16800. Na casa do ferreiro non sentar e na
con seu dieiro. (mc: Santiago) botica non probar. (ms18,34r)

5033
V. Mdicos novos e abogados vellos en Medicina.
Higiene.
5032 5034
ms21,05v: cumareiros. mc: xa me entendo.
16801. Na casa do gaiteiro todos son (es) En invierno hornera, y en verano,
danzantes. (mc: Chantada) tabernera. (Z.)
(pt) Em casa de tangedor cada um bom 16812. Non labrador quen non mete a terra
dansador. (Chaves) (es) En casa del en labor. (mc: L.G. / ms4: F.V.S.)
gaitero, todos son danzantes. (Ricart) / En 16813. Non fales mal do muieiro mentras
casa del gaitero, todos danzan. (Id.) (ct) En non barre o farneiro. (ms-LU: seminarista
casa del donainer, tots son ballaors. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(Alberola) 16814. Non fa a fiadora, que fa a servidora.
16802. Na casa do oficial asmase a fame (mc: A.N.)
mais non pode entrar. (ms16: Lugo) 16815. Non hai oficio bo nin malo que non
5039
(es) En casa del oficial asoma el hambre dea de comer seu amo. (ms10,071r:
mas no osa entrar. (H. Nez) D.E.)
16803. Na casa do que vai pescar, a sardia e 16816. Non hai porco que non foce nin cura
o caldio non che han de faltar. (ms-SA: que non rece. (ms21,13r: Berms)
Clemente Crespo Caamao: Santiago de Compostela, 16817. Non hai quen ande atrs da besta
C) 5040
como o arrieiro. (mc: Bucios / ms-LU:
16804. Na casa do rico que fai mala vida, seminarista annimo: algn lugar da provincia de
puntada larga e acabar axia; na casa Lugo)
do probe que d do que ten, puntada 16818. Non hai quen tire da burra coma seu
corta e asegurar ben. 5035 (mc: M.V. / dono. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
ms21,30v: Berms) 16819. Non hai socied ms unida c do
Pnese en boca del sastre. Conserva el clero. (ms15,45v: Valle del Mao)
ritmo de la muieira y fu sacado de una
16820. Non se sabe de qun a recua
cancin pupular, casi literalmente: Na casa
do rico que fai mala vida: / puntada de a mentras non morre o arrieiro. (ms18,02v)
furco e acabar axia; / na casa do probe 16821. Non se sabe de quen a recua hasta
5041
que d do que ten: / puntadia curta e que morre o arreeiro. (ms21,28r: Berms
apertala ben. / ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU / ms-SA:
Manuel Mallo Mallo: Erboedo, A Laracha, C)
16805. Nenas de San Panatin: sete xastres
5036 16822. Non val o esqueiro pr xornaleiro.
fan un home, sete peneireiros non. (mc: M.L.)
(mc: Pires de Lima. Estudios Filolgicos)
16823. O boticario a chave do mdico i-o
16806. Nin barbeiro mudo nin cantor sesudo.
(mc: Miraz) escribn do prito. 5042 (ms15,18v)
16807. Nin meu pai nin meu abuelo foron 16824. O cazador e o troiteiro, nin boa meda
veterinarios i-eu metinme a ferrador. nin bon palleiro. (ms-LU: seminarista annimo:
(mc: Bucios) Goiriz, Vilalba, LU / ms-LU: seminarista annimo:
Vilalba, LU)
16808. Nin neve no vran nin cazador sin can.
(ms15,15) 16825. O cura i-a criada levntanse cando lle
5043
16809. No ano da pingalaceira en cada cadra. (ms21,02v: Berms)
esquina sa quinquilleira. (ms-LU: 16826. cura i- sancristn non hai quen
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia lles meta man. (ms-LU: seminarista annimo:
de Lugo) Bucios, Carballedo, LU)
16810. No ano da pingalaceira en cada
5037
esquina unha quinquilleira. (mc: La
Corua) 5039
O orixinal di: No hai oficio bo nin malo que non dea
16811. No inverno, forneira; no vran, de comer seu amo. En ms10 s.v. Oficio.
taberneira. 5038 (ms16 e ms10,023r: D.E.)
5040
ms-LU: com'o arrieiro.
5041
ms-LU: a recoba hastra que.
5042
O orixinal di: O boticario e a chave do mdico y o
escribn d'o prito. / Este refrn ben coecido por outras
5035
V. Puntada a barrisco, na casa do rico pra acabar fontes na forma o escribn, do preito. A busca da rima
axia, pois non fai boa vida; puntada ben forte, na casa acentuativa (mdico-prito) convida a ser cautos e non
do probe, que xente de ben, pois d do que tn en corriximos, anda que no ms parece un erro e aparece
Puntada. onda outros que parece copiar de Eladio Rodrguez, que di
5036
ms: Panatayn. do preito.
5037 5043
ms: sua quinquilleira. O orixinal di: O cura y'a criada levntanse cando lle
5038
En ms10 s.v. Hornero. cadra.
16827. O dote da tecedora son tres cartos e 16844. O millor mancieiro o carniceiro.
unha bola. (mc: A.N.) (ms4: C.A. A Nosa Terra)
5048
16828. O ferreiro da maldicin, cando ten 16845. O morto foso i-o cura so.
(ms18,66v)
ferro, non ten carbn; cando ten todo,
16846. O muieiro foi inferno por ter a
non ten devocin. (mc: J.A.P.)
maqua grande i-o taberneiro por ter a
16829. O ferreiro da maldicin, cando ten
medida pequena. (ms5,029)
clavos, non ten carbn. (mc / ms4: F.V.S.) 5049
16847. O oficio do gato matar o rato.
16830. O ferreiro da maldicin, ter o ferro (ms10,071r: D.E.)
fltall'o carbn. (ms-LU: seminarista annimo: 16848. O oficio maestro. (ms16: Sober)
algn lugar da provincia de Lugo)
16849. O oficio non quer eidos. (mc e ms16:
16831. O ferreiro sin carbn como o ano Bucios)
5044
sin sazn. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista (es) Oficial con huerto dalo por muerto. (R.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) Marn)
16832. O fiar i-o tecer xeito quer. (mc / ms4: 16850. O pai que queira ter un fillo pillo que
F.V.S.)
o meta tambor ou monaguillo. (mc: A.I.)
16833. O forreiro da maldicin, cando ten
(es) Si quieres tener un hijo pillo, mtelo a
ferro, non ten carbn, e cando ten todo, monacillo o monaguillo. (Sbarbi)
non ten devazn. 5045 (ms-SA: Jos lvarez 16851. O poteiro contou a vida e non o
Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
dieiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
16834. O guardia, o millor deles, colgalo. da provincia de Lugo)
(ms8,24v: Silvarrey)
16852. O primeiro golpe do ferreiro. (ms-LU:
16835. O home cazador i-o perdigoteiro, nin seminarista annimo: algn lugar da provincia de
5046
boa meda nin bo palleiro. (ms-SA: Lugo)
seminarista annimo: Ras Baixas, PO) 16853. O procurador com'o disprizuador.
16836. O home troiteiro e a muller (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
custureira, nin boa meda nin bo provincia de Lugo)
palleiro. (ms-SA: Pascual Campos Arestio: Cando, Se parecen en la naturalidad con que cada
Outes, C) uno cumple su destino.
16837. O labrador astuto non labra terra 16854. O que con pelas tratar, pedir ou
que non d fruto. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.) roubar. (mc: Bucios-F.V.S.)
(es) Labrador astuto, no labra tierra que no 16855. O que convida o taberneiro, ou non
da fruto. (Correas) ten vergonza ou lle sobra o dieiro. (mc:
16838. O labrador que pon un fillo a Bucios)
5047 (es) Quien convida al tabernero, o est
estudiar, pon os outros a aunar. (mc /
ms4: F.V.S.) borracho, o no tiene dinero. (R. Marn)
16839. labrador vacaceiro ncenlle as 16856. O que criado ha de ter, criado ha de
5050
espias no eido. (ms4) ser. (mc: Layosa / ms-LU: seminarista annimo:
16840. macho tonto pnselle un arrieiro Laiosa, O Incio, LU / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
loco. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de 16857. O que d papas a home d'oficio,
Pantn, LU)
16841. O mal oficial todo mocos e sudar. pap'o demo a quen-as fixo. (ms)
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Monforte) 16858. O que ha de ser arrieiro, ten que
5051
16842. O mal oficial, mocos e sudar. (ms-LU: nacer entre as albardas. (mc:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Fonsagrada-F.V.S. / ms11,43: Comarca de Fonsagrada)
Lugo) 16859. O que moitos oficios quere saber,
16843. O mdico tapa i-o cura tapa. (ms15,05: poucos aprende. (mc: Santiago)
Otero de Rey)

5044
ms-LU: com'o ano.
5045 5048
O orixinal di: O forreiro da madicin cando ten ferro O orixinal di: O morto foso y o cura so.
5049
non ten carbn e cando ten todo non ten devazn. En ms10 s.v. Oficio.
5046 5050
O orixinal di: O home cazador y'o perdigoteiro: nin ms-LU (Laiosa): criado a ter; ms-LU (Lugo): ha ter,
boa meda nin bo palleiro. ha ser.
5047 5051
ms4: ayunar. ms11,43: qu'ha, entr'as alvardas.
16860. O que non sabe de contas, non pode beneficio. (H. Nez) (ct) Qui t ofici, t
chegar a tendeiro. (ms-LU: seminarista benefici. (Alberola)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 16874. O que toca e non sabe a corda que ha
16861. O que queira aprender o fillo a de tirar, non se meta a campaneiro, si
larpeiro: msico ou cura ou non sabe repinicar. (mc: Tuiriz)
rusquilleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn 16875. O xastre das Baas cose de balde e
lugar da provincia de Lugo) mais pon as lias. (ms21,13r: Berms)
16862. O que queira aprender seu fillo a 16876. O xastre das Vaas cose de balde e
larpeiro, mtao msico ou rosquilleiro. pon as lias. (mc: Bucios / ms-SA: seminarista
(mc: Chantada) annimo: algn lugar de Galicia / Francisco Canosa
16863. O que queira medrar, que viva en Quintns)
porto de mar. (ms10,039r: D.E.) Var.: Xastre das Vaas cose de balde e mais
16864. O que queira saber refranes, que vaia pon as lias. (M.V.)
xunta o sacristn. 5052
(ms-SA: Emilio Segade (pt) Alfaiate de encruzilhada, que pe as
Vidones) linhas de sua casa. (Chaves) (es) El sastre
16865. O que queira ser bo carpinteiro, ten de Peralvillo, que haca la costura de balde
y pona el hilo. (Correas) / El sastre de
que aprender primeiro. (ms-SA: Jess Mayo
Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C)
cantillo, que cosa de balde y pona el hilo.
(Id.) / El sastre de Ciguuela, que pone la
16866. O que queira ter fillos larpeiros,
costa y hace de balde la obra. (Correas)
destneos a cregos ou a gaiteiros. (ms) 16877. Obispos morren poucos. 5054
(mc:
16867. O que queira ter un fillo larpeiro, que Bucios)
5053
o aprenda a gaiteiro. (ms: Laln) 16878. Obreiro comedido non o mis
16868. O que queira ter un fillo larpeiro, que cumprido. 5055 (mc: Miraz)
o meta fugueteiro. (ms-LU: Flix Rodrguez 16879. Oficial que non sabe mintir non sabe
Vieites)
vivir. (ms16: Lugo)
16869. O que queira tir un fillo lapeiro, que o (es) El oficial que no miente, slgase de
poa a cura ou a troiteiro. (ms-SA: Jaime entre la gente. (H. Nez)
Friz Vzquez: Arza, C)
16880. Oficio de albardeiro mete palla e saca
16870. O que ten arte, ten parte. (ms16: Lugo)
dieiro. (mc: A.S.A.)
(es) Quien tiene arte, tiene parte. (Correas)
(pt) Oficio de albardeiro, mete palha, e tira
16871. O que ten arte, vai por toda parte. (mc: dinheiro. (Chaves) (es) Oficio de albardero,
M.V.)
mete paja y saca dinero. (Correas)
Var.: Quen ten arte, vai a toda parte. (ms4:
F.V.S.) / O que ten arte, vai por todas partes. 16881. Oficio de concello honra sin
(ms16: D.E.) proveito. 5056 (ms10,071r: D.E.)
(es) Quien tiene arte, cabe en todas partes. 16882. Oficio malo o que non mantn a seu
(R. Marn) (ct) Qui t art, v a qualsevl amo. (ms16: Lugo)
part. (Alberola) (es) Run es el oficio que no da de comer a
Vase O que ten arte... su dueo. (R. Marn)
16872. O que ten oficio non morre de fame. 16883. Oficio que non d de comer seu
5057
(ms16: Lugo) amo, non vale un ichavo. (ms10,071r:
(pt) Quem tem oficio nao morre de fame. D.E.)
(Chaves) (es) Quien oficio sabe no morir 16884. Ollo de xastre e comps de
de hambre. (R. Marn) carpinteiro. (ms21,30v: Berms)
16873. O que ten oficio ten beneficio. (mc: 16885. Ollo do ferreiro e comps de
Bucios-F.V.S.)
(pt) Quem tem ofcio no morre de fome. carpinteiro. (mc: M.V.)
(Chaves) (es) Quien tiene oficio, su pan 16886. Ollo do ferreiro, gramil de
lleva consigo. (R. Marn) / No hay oficio carpinteiro. (mc: Bucios)
bueno ni malo que no d de comer a su
amo. (Correas) / Quien ha oficio, ha
5054
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5052 5055
O orixinal di: O que queira saber refranes, que vaya ms: cumplido.
5056
siunta o sacristan. En ms10 s.v. Oficio.
5053 5057
Atopados xunto cos de Medicina e higiene. En ms10 s.v. Oficio.
16887. Os bs do sacristn cantando veen e 16898. Pasa, sarralleiro, pasa, en canto o
5058
cantando se van. (mc: Dicc. Ac.) demo bota a masa. (ms-SA: Francisco Canosa
(pt) Bens de sacristo, cantando vem, Quintns)
cantando vo. (Chaves) (es) Los dineros del 16899. Pastora sin vara non ten vergonza na
sacristn, cantando se vienen y cantando se cara. (mc: Sober)
van. (Ricart) / Los dineros del abad, 16900. Pola ma, priguiza; a medioda,
cantando se vienen y chiflando se van. calor; e pola tarde, mosquitos: non
(Ricart) (ct) Els diners del capellans,
quero ser labrador. 5062 (ms8,55v: O. de Rey)
cantant venen i cantant se'n van. (Ricart) /
El que guanya l'escol, cantant ve i cantant 16901. Por mal e pobre que esteas,
se'n va. (Id.) taberneira nunca seas. (mc: M.V.)
16888. Os boticarios son os cocieiros da 16902. Pra almorzar, con cazadores; pra
morte. 5059
(ms15,18v) xentar, con carpinteiros; pra merendar,
16889. Os curas novos prs vellos son como a con serradores; pra cenar, con arrieiros.
5063
esternina prs cas. (ms17,001) (ms15,43 e ms16: Valle del Mao)
16890. Os curas novos, prs vellos, como 16903. Pr misa e pr ferreiro non esperes
esternina prs cas. (ms15,41) polo compaeiro. (mc: Tuiriz, Monforte)
16891. Os curas, si lles petan cos ps, abren 16904. Pra muieiro, forneiro e horteln
contentos, pero si lles petan cas maus, nunca falta pan. (ms15,13)
nin por eso. 5060 (ms8,30v: Silvarrey) 16905. Pra pasar boa vida, cabalo de militar,
16892. Os oficios non queren bs. (ms-LU: can de rico, servicio de guardia civil ou
seminarista annimo: algn lugar da provincia de chaqueta de camieiro. (mc: Bucios / ms-
Lugo) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
16893. Papas a home de oficio? Pape o Lugo)
demo a quen as fixo. (mc: A.N.) 16906. Pra pobre, xastre; pra rico, zapateiro;
Var.: Papas a un home de oficio? Pape o pra bo home, cura; e pra borracho,
vello a quen as fixo. (Carballedo) gaiteiro. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso)
Habla el sastre. 16907. Pra probe vou a xastre e pra rico a
16894. Papas me dan? Papas quedarn. (mc: zapateiro; pra bon home, cura, e pra
A.N.) borracho, gaiteiro. (mc: Santiago)
Se pone en boca de los canteros, que se
16908. Pra ser carpinteiro hai que aprender
quejan, como en los anteriores los sastres,
de la mala alimentacin, que no les permite primeiro. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
trabajar. 16909. Pra traballador bo n'hai ferramenta
16895. Papas pra home d'oficio, pape o demo mala. 5064 (mc: Bucios, Carballedo-F.V.S.)
a quen-as fixo. (ms-LU: seminarista annimo: (pt) Para bom mestre no h m
Guillar, Outeiro de Rei, LU) ferramenta. (Chaves)
16896. Paragero i-afilador, cuanto ms 16910. Quen che quere mal do teu oficio.
(ms-SA: Flix Rodrguez Vieites)
burro, millor. (ms-LU: seminarista annimo:
Guillar, Outeiro de Rei, LU) 16911. Quen che quere mal o do teu oficio.
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
16897. Prrocos celosos e maestros sabios
5061 16912. Quen o teu enemigo? O que ten o
desterran dos pobos moitos resabios. 5065
(ms4: J.P.) teu oficio. (ms16 e ms10,011v: D.E.)
(es) Ese es tu enemigo, el de tu oficio.
(Correas)

5058
V. Os bes do sacristn por onde veen van en Desdn
y desprecio. / ms4: se veen.
5059 5062
V. Saco di cocieiros dabordo pero recolle este refrn O orixinal di: Pol-a ma piguiza, a medioda calor e
e outro de Eladio Rodrguez, que d da morte. pol-a tarde mosquitos: non quero ser labrador.
5060 5063
Permitmonos inclui-la explicacin deste refrn: Se ms16: cos cazadores, cos carpinteiros, cos
petan na porta da rectoral cos ps porque traen as mans serradores, cos arrieiros.
5064
ocupadas con algo, logo veen traer. Pero, se petan coas V. Pra bon traballador non hai ferramenta mala, e
mans, que as traen baleiras, dicir, non traen nada. pr mal traballador non hai ferramenta boa en Trabajo. /
5061
Probablemente se trate dun aforismo da autora de ms e ms4: Pr'on.
5065
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. En ms10 s.v. Enemigos.
16913. Quen u teu enemigo? O do teu 16928. Se queres ter un fillo larpeiro,
oficio. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da aprndeo a gaiteiro. 5071 (ms-SA: Jos Lus
provincia da Corua) Barreiro Barreiro: Loureiro, Das Igrexas, Forcarei,
16914. Quen mis chifre, capador. (mc: F.L.) PO / ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A
(ct) El que ms chiula, capaor. (Alberola) Estrada, PO)
16915. Quen oficio ten, na casa mantn. 16929. Se queres ter un fillo pillabn, mteo
5072
(ms16: Lugo) sacristn. (mc: Santiago / ms-SA: seminarista
(es) Quien oficio tiene, su casa mantiene. annimo: algn lugar da provincia da Corua / ms-SA:
(R. Marn) Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Vimianzo, C)
16916. Quen queira meterse a ganadeiro, ten 16930. Se queres ter un fillo pillo, mteo a
5073
que gastar algn dieiro. (ms4: J.P.) fogueteiro ou monaguillo. (mc: Santiago
/ Manuel Fernndez Ferro)
16917. Quen ten arte, alcanza unha parte;
16931. Se queres ver o inferno, ferreiro de
quen ten arte e modo, alcnzao todo. 5074
(ms16: D.E.)
vrao e zapateiro de inverno. (mc:
Tuiriz / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de
16918. Quen ten oficio non morre de fame. Galicia)
5066
(ms10,071r: D.E.) 16932. Se ques ter un fillo can, mteo
16919. Quen ten oficio ten beneficio. (mc: A.N. / sacristn. (ms-SA: Francisco Ageitos Prez:
ms10,071r: D.E.) Corrubedo, Ribeira, C)
Var.: Como: O que ten oficio... 16933. Se tes arte, irs adiante. (ms16: D.E.)
16920. Quen ten oficio ten beneficio pro sin 16934. Seas canteiro ou non, pon as pedras
5067
servicio. (ms10,071r: D.E.) de tizn. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
16921. Quen ten oficio ten beneficio que lle da provincia de Lugo)
5068
fai un bo servicio. (ms10,071r: D.E.) 16935. Sembradores novos, pan polas
16922. Romeras i-enterros, alegras prs silveiras. 5075 (ms18,65r: Pramo)
cregos. (ms10,049r: Renche, Samos) 16936. Sempre resultou bo labrador o qu'
16923. Sbado, sabadio, fin da semana; a de xenio ouservador. 5076 (ms4: J.P.)
5069
costureira canta i-o maestro regaa. 16937. Sete oficios ten Adn e de ningn saca
(ms4: Paradela-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: pan. (ms16: Muros, Artaza)
Paradela, LU)
(es) Siete oficios tiene el que con ninguno
Var.: Sbado, sabadio, fin de semana; a
come ni bebe.
costureira cose i-o maestro regaa. (mc:
Paradela) 16938. Sete xastres fan un home e catorce un
16924. Se no silencio eres un riseiro, no testigo, e fan falla vintecatro pra firmar
plpito sers un grileiro. (ms-SA: Pedro un recibo. 5077 (ms15,41: Mellid)
Pontes Garca) 16939. Sete xastres fan un home e sete
16925. Se o taberneiro vende a bota, ou pineireiros non. (mc e ms: Bucios / ms-LU:
perde o vio ou est rota. (mc: Santiago) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
Vase Cando o taberneiro vende a bota... El sastre aparece en el folk-lore gallego
ocupando, como dice A. Cotarelo, un lugar
16926. Se para o pico, ten que parar o bico.
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
medio entre hombre y mujer, y ms bien se
lugar da provincia de Lugo) acerca a sta por su oficio de agujas y tijera.
16927. Se queres ser carpinteiro, tes Pero an quedan debajo los molineros,
quiz porque sus menesteres parecen an a
qu'aprender primeiro. 5070 (ms e mc:
Santiago / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
nuestros campesinos ms propios de la
provincia da Corua) mujer. Como el refrn que comentamos, lo
Var.: Se quero ser carpinteiro, teo que resume la cancin popular: Teo un amor
adeprender primeiro. (ms5,135: Santiago)
5071
ms-SA (Tefilo C.): Si.
5072
ms-SA: Si queres.
5073
M. Fernndez Ferro: Si, meteo fogeteiro.
5066 5074
En ms10 s.v. Oficio. ms-SA: Si, de verao.
5067 5075
En ms10 s.v. Oficio. O orixinal di: Sembradores novos, pan pol-as
5068
En ms10 s.v. Oficio. silveiras.
5069 5076
O orixinal di: Sbado, sabadio, fin da semana; a Probablemente se trata dun aforismo da autora de
costureira canta, y-o maestro, regaa. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
5070 5077
mc e ms-SA: que aprender. Indica Sastres.
peneireiro / nas cordas do corazn; / ainda mteo sacristn. (ms-SA: Jos M. Domnguez
que fose xastre, / pero peneireiro, non. // Martnez: Sardieiro, Fisterra, C)
Sete xastres fan un home / e vintecinco un 16951. Si queres ter un fillo pillo, mteo
testigo / fan falla cento cincoenta / para 5081
monaguillo. (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: Jess
firmar un recibo. (ms) Redondo C.: algn lugar do sur da provincia de Lugo /
16940. Sete xastres fan un home no ano do ms-SA: Francisco Ageitos Prez: Corrubedo, Ribeira,
pan barato, que no ano do pan caro fan C)
(es) Si quieres tener un hijo pillo, hazlo
falta vintecatro. 5078 (mc: Bucios-F.V.S. / ms-
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
azacan o monaguillo. (R. Marn) / Si
Var.: Sete xastres fan un home o ano do pan quieres tener un hijo pillo, mtelo a
barato; o ano que vale caro necesitan monaguillo; y si lo quieres ms, mtelo a
vintecatro. (ms15,22) sacristn. (R. Marn) (ct) Si vls tindre un
Sali de una copla del pueblo: Sete xastres fill pillo, psalo monaguillo. (Alberola)
fan un home / no ano do pan barato, / 16952. Si ques ter un fillo larpeiro, mteo ou
porque si caro anda o pan / precsanse cura ou gaiteiro. (ms-SA: Manuel Martn
vintecatro. Gmez: Muxa, C)
16941. Sete xastres, un home; catorce, un 16953. Si ques ter un fillo pillo, mteo
testigo; e vinteuito, pra firmar un monaguillo; si polo contrario ques que
recibo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar sea larpn, mteo, meu home de Dios,
da provincia de Lugo) sacristn. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa,
16942. Si o cura canta ben, nada digamos o C)
monaguillo. 5079
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: 16954. Si te metes cun zapateiro, mteste cun
Forcarei, PO) mintireiro. (ms5,133: Mondoedo)
16943. Si o queres fillo de todo, meteu no 16955. Sol nacido, meu amo servido; sol
coro. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara posto, meu amo composto. (mc: Bucios)
de Viceso, Brin, C) 5082
16956. Sol posto, amo composto. (mc:
16944. Si queres qu'o fillo sexa pillo, mteo Tuiriz, Monforte / ms4: F.V.S.)
monaguillo. (ms-SA: seminarista annimo: Ras 16957. Soldado que non come rancho nin
Baixas, PO) 5083
dorme no cuartel, soldado de papel.
16945. Si queres que os fillos sean larpeiros, (mc: R. Caruncho / ms6,02v: Caruncho-Diario de
aprndeos a gaiteiros. (mc) Avisos de La Corua)
Var.: Si queres qu'os fillos sean larpeiros, 16958. Tapa a masa mentras o zarralleiro
aprndeos a curas ou a gaiteiros. (ms4: pasa. (mc, ms4 e ms12,77: M.L. / ms-LU:
Golada-F.V.S.) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
16946. Si queres ser larpeiro, aprende a cura Var.: Tapa masa en canto o zarralleiro pasa.
e a gaiteiro. 5080 (ms-SA: Emilio Segade Vidones) (ms4: Pidre-F.V.S.)
(pt) Tapa massa enquanto o caldeireiro no
16947. Si queres ser larpeiro, aprende a
passa. (Chaves)
gaiteiro. (ms-SA: Manuel Camino Snchez) Indica que es de muy poca duracin la masa
16948. Si queres ter un fillo larpeiro, mteo que el cerrajero usa para los menesteres de
sacristn ou gaiteiro. (ms-SA: M. Gonzlez su oficio. (mc) / Zarralleiro = cerralleiro.
Fernndez) Indica el refrn que la masa que usa el
16949. Si queres ter un fillo pillo, mteo cerrajero para obtener los agujeros es de
monaghillo; si u queres ter pillabn, muy poca duracin. (ms12,77)
mteo sacristn; si u queres ter pillo de 16959. Tapa masa mentras o zarralleiro non
todo, mteo neno do coro. (ms-SA: Perfecto pasa. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro
Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val do Dubra, C) de Rei, LU)
16950. Si queres ter un fillo pillo, mteo 16960. Tapa, masa, tapa, en canto o
monaguillo; e si o queres ter pillabn, cerralleiro escapa. 5084 (ms-SA: seminarista
annimo: Terras do Deza, PO)

5078 5081
ms4 e ms-LU: de pan barato, de pan caro. ms-LU: Se, metio monajuillo; ms-SA: Se qus.
5079 5082
O orixinal di: Si o cura canta ben, nada digamos o Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5083
monajillo. ms e ms6,02v: soldao.
5080 5084
O orixinal di: Si queres ser larpeiro, aprende a cura a O orixinal di: Tapa, masa, tapa, en canto o cerraleiro
a gaieteiro. escapa.
16961. To home do can. -"Anda, chicha, que 16977. Vale mis ser amo dun xumento que
5091
con vs non vai, nin o xastre home nin criado dun convento. (mc: Paradela-
a cadela can". 5085 (mc: Bucios) F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
Matraca para los sastres. (mc) / Que hay 16978. Vale mis ser arrieiro dunha besta
5092
que llamar a las cosas por su nombre; con que criado dunha recua. (mc: M.V. /
una puya para los sastres (ms). ms21,28r: Berms)
16962. Todas eran tecedeiras, se non foran as (pt) Mais vale ser cabeza de burro que rabo
parellas i-as carreiras. 5086
(mc: Bucios) de leo. (Chaves) (es) Ms vale ser
harriero de una bestia que arrempujero de
16963. Troiteiro e cazador oficios de
una recua. (R. Marn) / Ms vale ser el
priguiceiros son. (mc: Santiago) primero en una aldea que el segundo en
16964. Un cura, d'a p, paisano . (ms-LU: Roma. (R. Marn) (ct) Ms val ser cap de
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) llu, que ca d'avestru. (Alberola) / Val
16965. Un ferreiro a outro non lle fai dao. ms ser cap de sardina, que ca de peix.
(mc: A.S.A.) (Alberola)
(es) De herrero a herrero no pasan chispas.
16979. Vale mis ser dono de un burro que
(Sbarbi)
criau dunha recua. (ms-LU: seminarista
16966. Un ferreiro a outro non lle nega un annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
clavo. (mc: Pidre) 16980. Vintenove oficios, trinta miserias. (ms-
16967. Un ferreiro nunca lle nega un clavo a LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
outro. (ms8,67r: Taboada) Lugo)
16968. Un taberneiro, por encher de mis, 16981. Vio e mdico, vello. (ms-LU: seminarista
foi inferno, i-outro, por encher de annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
menos, tamn foi. (ms8,80r: Meda) 16982. Vio vello pra beber, mdicos vellos
16969. Un zapateiro, por mui chapuceiro que pra curar e amigos vellos pra tratar.
(ms6,03v: Portela Pazos, en Ultreya)
sea, mis til que canto poida ser un 16983. Xastre rabudo toma as medidas por
sabio de mala lengoa. 5087 (mc: C.G.) un garabullo. (ms8,18v: Silvarrey)
16970. Un fraile menos, unha racin mis.
16984. Xastre son, concencia teo, vivo ca de
(ms-LU: Dous seminaristas annimos: Outeiro de Rei,
LU e algn lugar da provincia de Lugo) Dios que de tres varas de pana leva
16971. Us cregos ganan us cartos cantando i- unha e levo dos. (ms-LU: seminarista annimo:
e us maestros enseando. (ms-LU: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 16985. Xastres, merendeiros; zapateiros,
5088 non. (mc: Orense)
16972. Viase a tenda e quede o tendeiro.
(mc: M.V. / ms21,29r: Berms) 16986. Xornaleiro de escopeta nunca gana
16973. Val mis manter a un larpeiro que a pr chaqueta. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
un gaiteiro. (mc / ms4: F.V.S.) (es) Labrador chuchero, nunca buen apero.
16974. Vale mis ser amo dun burro ca gua (Jalle) / El jornal del cazador y del leero,
dunha rcoa. (ms-LU: Jess Redondo C.: algn entra por la puerta y se va por el humero.
lugar do sur da provincia de Lugo) (Id.)
16975. Vale mis ser amo dun burro que 16987. Zapateiro a teus zapatos. (ms-SA: M.
criado dun seor. 5089
(mc: Vilamane, Gonzlez Fernndez)
Cervantes-F.V.S.)
16976. Vale mis ser amo dun burro que OR
criado dunha recua. 5090
(mc / ms4: F.V.S. / 16988. De canto ouves non te fes. (ms10,074r:
ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU / ms-LU: D.E.)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 16989. Oi os seus defeutos o que non cala os
alleos. (ms10,074r: D.E.)
5085
Non sabemos a qu se refire o primeiro elemento
deste refrn.
5086
mc: se non firan.
OJOS. V. tamn Tuerto.
5087
ms4: de mala engoa.
5088
ms21,29r: Vyas'a tenda.
5089 5091
ms: d'un burro, d'un seor. ms e ms4: criado nun convento; ms-LU: de un
5090
ms-LU (Paradela): amo de burro, de un'a recoa; ms- xumento, de un convento.
5092
LU (Laiosa): de un burro, duna recoba. ms4: arreiro; ms21,28r: arreeiro.
16990. Co ollo e coa boa fe non vos bulrs. olivada hi haur. (Id.) / El dia de sant Pere
(ms10,072r: D.E.) posa't sota l'olivera; si en veus una aqu i
16991. Cun ollo durmindo e con outro una eull, torna-t'en a casa que prou n'hi
desperto. (ms10,072r: D.E.) ha. (Sanchis)
16992. Hai diferencia do que se ve a ollo
que se ve por antiollo. (ms10,072r: D.E.) OLVIDO
16993. Lonxe dos ollos, lonxe do corazn. 17007. A longa ausencia trai o esquecemento.
(ms10,072r: D.E.) (ms10,015r: D.E.)
16994. Moito ollo, que a vista engaa. 17008. A memoria do ben axia se vai. (ms16:
(ms10,072r: D.E.) Lugo)
16995. Nin os ollos s cartas nin as mans s 17009. A memoria do mal, mal se pode tirar;
5095
barbas. (ms10,072r: D.E.) a do ben, logo se vai. (ms16 e ms10,039r:
D.E.)
16996. O mal dos ollos crase cos cbados.
(ms10,072r: D.E.) 17010. Anque vou e veo, non se me esquece
16997. O ollo lmpao sempre co cbado. o que teo. (ms10,015r: D.E.)
(ms10,072r: D.E.) 17011. Malia o can que se esquece de quen
16998. Ollos hai que de lagaas se namoran. lle d o pan. (ms10,015r: D.E.)
(ms10,072r: D.E.) 17012. Nin todo se debe esquecer nin todo se
16999. Ollos que non ven non envellecen. debe querer. (ms10,015r: D.E.)
(ms10,072r: D.E.)
17013. Non s'acorda o cura de cando foi
17000. Ollos que te viron vir, cando te 5096
sacristn. (mc: S.P.P. Ultreya / ms5,027 e
vern volver? (ms10,072r: D.E.) ms16: Santiago)
17001. Os ollos son pra ver. (ms16: Santiago) (es) No se acuerda el cura de cuando fu
17002. Os ollos, cos cdabos. (ms16: Lugo) sacristn. (R. Marn) / No se acuerda el
(es) A los ojos, con los codos. (R. Marn) sacristn de cuando fu monaguillo. (Id.)
17003. Todo doe pra sanar menos os ollos 17014. O esquecemento s veces pai do
que doen pra enfermar. (mc e ms16: F.L.) remordemento. (ms10,015r: D.E.)
(es) Todo pica para sanar, menos los ojos 17015. O olvidado non dado nin gracias.
que pican para enfermar. (R. Marn) (ms8,50r: Trives)
17004. Todo o que cos ollos vexo, asiloo co 17016. O olvidado non vai por Dios nin polo
dedo. (ms10,072r: D.E.) diablo. (ms8,50r: Silvarrey)
17017. O que de si mesmo se esquece, sete
OLFATO tundas merece. (ms16: Lugo)
17005. O que ten bo olfato, logo coece o Var.: O que de si mesmo se esquece, sete
prato. 5093 (mc: A.S.A. / ms16: D.E.) tumbas merece. (ms16: Lugo)
17018. O que de si mesmo se esquece, sete
OLIVOS tundas da merece. (ms10,015r: D.E.)
17006. O da de san Pedro vai ver o teu 17019. O que esquecido non pode ser
olivedo e, se ves un gran, espera un agradecido. (ms10,015r: D.E.)
milleiro. (mc: C.G. / ms16: O Gaiteiro de Lugo, 17020. O que non aparece, esquece. (ms10,049r:
1939) Pidre)
Var.: O da de san Pedro vai ver o teu olivedo 17021. Primeiro odiado que olvidado. (ms16:
e, se ves un grau, espera por un cento. (mc / Lugo)
ms16) 5094 (es) Ms vale odiado que olvidado. (R.
(pt) Em dia de S. Pedro v o teu olivedo e Marn)
se vires um gro, espera por um cento. 17022. Si te vin non me acordo. (ms16: Sarria)
(Chaves) (ct) Per sant Pere mira s'olivera: (es) Si te vi no me acuerdo. (S.)
5097
si en veus una aqu, una enll, mig esplet 17023. Vida pasada non acordada. (mc /
n'hi ha. (Sanchis) / Si el dia de sant Pere ms4: F.V.S. / ms16: Palas de Rey / ms16: Lugo)
vas a l'olivar, i veus una oliva aqu, una all
i una altra enll, torna-t'en a casa que

5093 5095
ms16: conece o prato. En ms10 s.v. Memoria.
5094 5096
mc: si ves. ms5,027 e ms16: se acorda, sancristn.
(es) Lo pasado, pasado. (R. Marn) 17046. Tanto vai a ola fonte que fin se
rompe. (ms10,072r: D.E.)
OLLA
17024. ola ben amaada e ben guisada OLLERO
quen lle fai mala cara? (ms10,072r: D.E.) 17047. Cada oleiro as sas olas gaba, e mis
17025. A ola sen verdura non ten gracia nin se as ten crebadas. (ms10,072r: D.E.)
fartura. (ms10,072r: D.E.) 17048. Cada oleiro gaba o seu pucheiro.
17026. A pequeno pote pequeno guisote. (ms10,072r: D.E.)
(ms10,096r: D.E.) 17049. Non te bulres do oleiro, que da terra
17027. Boas olas, boas sobras. (ms10,072r: D.E.) fai dieiro. (ms10,072r: D.E.)
17028. Cada da ola e tallada, cansa. 17050. O oleiro, do barro fai dieiro.
(ms10,072r: D.E.) (ms10,072r: D.E.)
17029. Cando ferve o pote, alegra, alegrote.
(ms10,096r: D.E.) ONZA
17030. Dispois de Dios, a ola; todo o demais 17051. Mis val onza de sangre que libra de
parola. (ms10,072r: D.E.) carne. (ms10,073r: D.E.)
17031. Nin ola sin toucio nin xantar sin 17052. Unha onza de alegra vale mis que
vio. (ms10,072r: D.E.) cen fanegas de malencona. (ms10,073r:
17032. Nin pote lume sin toucio nin D.E.)
xantar na mesa sin vio. (ms10,096r: D.E.)
17033. Ninguin sabe o que hai na ola millor OPINIONES
que a culler. (ms10,072r: D.E.) 5099
17053. Cada cabeza, sa sentenza. (mc: J.P.
5098
17034. Non hai boa ola con auga soila. / ms4: F.V.S.)
(ms10,072r: D.E.) Var.: De tal cabeza, tal sentenza. (ms16: Lugo)
17035. Nun pequeno pote ben cabe un / Cada cabeza a sa sentencia. (ms16: D.E.)
guisote. (ms10,096r: D.E.) (pt) Cada cabea, cada sentena. (Chaves)
17036. O ferver do pote ten gorgolexos de (es) Cuantas cabezas, tantas sentencias. (R.
Marn) / De tal cabeza, tal sentencia. (R.
moito alegrote. (ms10,096r: D.E.)
Marn)
17037. O pote que moito ferve, sazn perde.
17054. Dez cabezas, dez sentencias. (ms16:
(ms10,096r: D.E.)
Lugo)
17038. Ola que est lume, ten mester de (es) Cada diez hombres, diez opiniones. (R.
tapadeira. (ms10,072r: D.E.) Marn)
17039. Ola sin sal, faite de conta que non tes 17055. Dig'o mundo o que dixere i-ande a
xantar. (ms10,072r: D.E.) nosa cara limpa. (ms-LU: seminarista annimo:
17040. Ola sin toucio, ou de estudante ou Bucios, Carballedo, LU)
de mesquio. (ms10,072r: D.E.) 17056. Dig'o mundo o que quixere e ande a
17041. Onde boa ola se creba, boa tapadeira nosa casa limpa. (ms4: Bucios-F.V.S.)
queda. (ms10,072r: D.E.) 17057. Dito de un, dito de ningn. (ms16: Lugo)
17042. Pote sen berzas, sin unto, nin sal, (es) Dicho de uno, dicho de ninguno. (R.
pdeselle gato dar. (ms10,096r: D.E.) Marn)
17043. Se a ola d escontra a pedra, o pior 17058. Hai tantos xucios como cabezas. (ms-
SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C / Jos
ser pra ela. (ms10,072r: D.E.) Manuel Area Alonso)
17044. Se queres que o pote che dea alegra, 17059. Leva o teu mercado: uns diranche
ncheo de carne e porco cada da. bo e outros diranche malo. (ms16: D.E.)
(ms10,096r: D.E.)
17060. O que pon a sa vida en consellos, un
17045. Si se creba a ola, dese mal morren
dille que blanco i-outro dille que
todas. (ms10,072r: D.E.)

5097
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Pasado. V. Non se acorda a sogra
5099
que foi nora en Suegros. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
5098
O orixinal di: No hai boa ola con auga soila. incluiu este refrn en Necedad (Desacierto de los necios).
5100
vermello. (ms-SA: Jaime Friz Vzquez: temps; per l'agost cigales. (Id.) / Cada cosa
Arza, C) pel son temps, naps i cols pel mes d'Advent.
17061. O que pon o cu en consello, uns lle din (Id.) / Cada cosa en son temps, i els naps en
branco e outros lle din negro. (mc: F.B.B.) Advent. (Id.)
Var.: Leva o teu fo concello e us diranche Alude originariamente a las labores que han
que branco i-outros que negro. (ms16: de hacerse segn tiempo y sazn. Hoy tiene
D.E.) sentido ms general y reprende todo lo que
(es) Pon tu culo en consejo, y unos dirn se hace fuera de su lugar y tiempo
que es blanco, y otros dirn que es negro. oportuno.
(Sbarbi) 17070. Cando marea non vai, sazn non se
17062. O que pon seu xugo a concello, unhos perde. (ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques / ms16:
lle din qu' branco i-outros dinlle qu' Lugo)
5103
negro. 5101 (ms21,31v: Berms) 17071. Cando pasa nabos, mercalos.
(ms10,065r: D.E.)
17063. O que soilo di un coma se non o
17072. Co tempo e palla madura a pera
dixera ningn. (ms16: Lugo) 5104
urraca. (ms6,03v: Emilio lvarez Jimnez
(es) Lo que solo dice uno, es como si no lo "Refranero" en Ultreya)
dijera ninguno. (R. Marn)
17073. millor chegar a tempo que ser
17064. Pra gustos fixronse colores. (ms-LU: 5105
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
convidado. (mc e ms16: Viana, Chantada-
F.V.S. / ms14,16)
Lugo)
17065. Saca o teu mercado e us dirn que 17074. millor podrido ca mal comido. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
negro e outros que branco. (ms16: D.E.) Lugo)
(es) Saca lo tuyo al mercado; uno dir Se ll'ha facer dao, millor a sal.
bueno y otro malo. (Correas) 17075. Mis vale acea parada que muieiro
17066. Tantos xucios como cabezas. (ms-SA: amigo. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms16: D.E.)
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
(es) Ms vale acea parada, que molinero
amigo. (Sbarbi) / Ms vale acea parade
que amigo molinero. (R.P.)
OPORTUNIDAD
17076. Mis vale chegar a tempo que rondar
17067. Cada cousa a seu tempo e os nabos en
un ano. (mc: Tuiriz)
Adviento. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira Var.: Vale mis chegar a tempo ca rondar un
de Pantn, LU)
ano. (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista
17068. Cada cousa no seu tempo e limpar annimo: Laiosa, O Incio, LU / ms-SA:
cando fai vento. (ms-LU: seminarista annimo: seminarista annimo: algn lugar de Galicia /
algn lugar da provincia de Lugo) ms18,77r: A.S.A.) 5106 / Val mis chegar a
17069. Cada cousa no seu tempo e os nabos tempo que roldar un ano. (ms16: D.E.) / Val
5102
en Advento. (mc: C.A. / ms-LU: seminarista mis chegar a tempo que ruar un ano. (ms16:
annimo: San Martio de Mato, Taboada, LU / ms-LU: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia (galego (es) Ms vale llegar a tiempo que rondar
oriental))
un ao. (R. Marn)
Var.: Cada cousa no seu tempo e os nabos polo
Advento. (ms16: D.E.) 17077. Nin se pare sin tempo nin se limpa sin
(pt) Cada coisa a seu tempo. (Chaves) / vento. 5107 (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
Tudo tem seu tempo, e os nabos no advento. 17078. Non consiste en correr moito sinn en
(Id.) (es) Cada cosa en su tiempo, y nabos chegar a tempo. (mc: Santiago / ms4: F.V.S. /
en Adviento. (Correas) / Cada cosa en su ms16: Lugo)
tiempo y los nabos en Adviento. (Z.) (ct) Var.: Vale mis...
Cada cosa ve al seu temps, com les figues
en agost. (Sanchis) / Cada cosa per son 5103
En ms10 s.v. Nabo e indicacin Oportunidad.
5104
ms6: Co tempo e malla madura. Emilio lvarez
5100
O orixinal di: O que pon a sua vida en consellos un Jimnez recolla o refrn coa forma Co tempo e palla
dille que e blanco youtro dille que e bermello. madura. A diferenza parece deberse a un erro de
5101
O orixinal di: O que pon seu xugo a concello, un'hos transcricin de Vzquez Saco.
5105
lle din qu'e branco, y'outros dinlle qu' negro. ms14,16: mellor.
5102 5106
ms: y os nabos, Adviento / ms-LU (Galicia): yos navos ms-SA e ms-LU: que rondar; ms18,77r: Val mais.
5107
en adviento; ms-LU (San Martio de Mato): i-os nabos. ms4: Nin se pasa sin tempo.
17079. Non consiste en madrugar senn en Var.: Cando arden os cangos, sentarse a eles.
chegar a tempo. (ms-LU: seminarista annimo: (ms16: Pidre)
Bucios, Carballedo, LU) 17096. Cando ch'ofrezan a ovella, colle a
17080. Non vai en correr moito sinn en corda e vai por ela. (ms-LU: seminarista
saber chegar a tempo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
annimo: Outeiro de Rei, LU) 17097. Cando che dean a ovellia, agrrala
5111
17081. Non vale correr como chegar a pola cordelia. (mc: C.A. A Nosa Terra /
tempo. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) ms16: C.A. / ms18,68v: R. Caruncho, Diario de
Avisos)
17082. Non vale correr moito nin andar
Var.: Cando che deren a ovella, colle a corda e
pouco senn chegar a tempo. (ms-LU: vai por ela. (ms16: Sarria) / Cando che den a
seminarista annimo: Paradela, LU)
ovella, colle a corda e vai por ela. (ms16: A.I. /
17083. Psache o sol pola porta; quntate, ms-LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro
mia comadre. 5108 (ms10,122r: D.E.) de Rei, LU / ms-LU: seminarista annimo:
17084. Tantarantn as uvas son verdes, Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU / ms-LU:
tantarantn, xa madurarn. (mc e ms16: seminarista annimo:Illn, Begonte, LU)
Bucios) (pt) Quando te derem a vaca, vem logo com
Pide oportunidad. a corda. (Chaves) (es) Cuando te dieren la
17085. Tdalas cousas teen o seu como i-o oveja, toma la cuerda y vay por ella.
seu cando. (ms16: D.E.) (Correas)
(es) Todas las cosas tuvieron y tienen su Insisten en la misma recomendacin.
cundo. (Correas) 17098. Cando che den o anelo, pon o dedo.
17086. Val mis chegar a tempo que camiar (ms16 e ms5,027: Ribadeo)
un ano. (ms18,60r) 17099. Cando dan a ovella, colle a corda e
17087. Vale mis chegar a tempo que ser vai por ela. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
convidado. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro 17100. Cando dan a ovella, cllese a corda e
de Rei, LU) vaise por ela. (ms-LU: seminarista annimo:
17088. Vale mis hoxe que nunca. (ms8,32v: La Ferreira de Pantn, LU)
Caiza) 17101. Cando dan a ovella, deixar a corda e
ir por ela. (ms: La Corua)
5112
APROVECHAR LA OPORTUNIDAD 17102. Cando fai vento, hai que limpar.
17089. A ferro quente, bater de repente. (ms- (mc e ms16: Lugo / ms-LU: seminarista annimo:
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) Lugo, Lugo, LU)
17090. A ferro quente, non parar de bater. (pt) Quando ha vento que se limpa o
(mc e ms16: C.A. / ms: A.C.) cereal. (Chaves) (es) Con viento se limpia
(es) A hierro caliente, batir de repente. (R. el trigo, y los vicios con castigo. (Sbarbi)
Marn) (ct) Quan fa aire, es quan s'aventa.
17091. Alzar sin vento e parir sin tempo no (Alberola)
pode ser. (ms21,25r: Berms) 17103. Cando falta o gato, extndes'o rato.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
17092. Alzar sin vento e parir sin tempo, non
5109 17104. Cando o ben pasa, mteo na casa.
pode ser. (mc e ms16: Santiago / ms18,68v:
(ms16: Lugo)
Diario de Avisos de R. Caruncho (1888))
(es) Cuando el bien pasa, mtelo en tu
Var.: Non erguer sin vento nin parir antes de
casa. (R. Marn)
tempo. (ms15,41 e ms16: Lugo)
17105. Cando o crego d a ovella, colle a
17093. Aqu te collo, aqu te esfolo. (ms16: D.E.)
(es) Aqu te cojo, aqu te mato. (R. Marn) corda e vai por ela, porque se recorda,
17094. Arde a casa, quentarse aos cangos. nin ovella nin corda. (ms21,12v: Berms)
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
PO)
17095. Cando arden os cangos, quentarse a
5110
eles. (mc e ms16: Pidre-F.V.S.) 5110
V. Arden os cangos, quentmonos a eles en Penas y
dolores.
5111
ms18,68v: den a ovellia. / Nunha segunda
5108
En ms10 s.v. Sol coa indicacin Oportunidad. clasificacin temtica, Vzquez Saco incluiu este refrn
5109
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco en Animales domsticos (Ovejas).
5112
incluiu este refrn en Embarcaciones. ms-LU: limpiar.
17106. Cando o cura d a ovella, coller a (es) El buen da mtelo en tu casa. (Z.)
corda e ir por ela. (ms-LU: seminarista 17120. O ferro quente, bater de repente. (mc e
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) ms4: Taboada-F.V.S. / ms16: Taboada)
17107. Danche a ovella; colle a corda e vai (pt) Quando o ferro estiver acendido, ento
por ela. (ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, que h-de ser batido. (Chaves) (es) Al
LU) hierro caliente, batir de repente. (Sbarbi) /
17108. Douche ouvella; colle a corda e vai Cuando el hierro est encendido, entonces
ha de ser batido. (Id.)
por ela e, se non tes corda, agrraa
17121. O ferro, cando est quente, btese
polas orellas. 5113 (ms-LU: seminarista annimo: 5117
Paradela, LU) mui facilmente. (mc e ms16: R. de Mio-
S.V.)
17109. Faltan os gatos i-extndense os ratos.
5114 (pt) Quando o ferro estiver acendido, ento
(ms18,65r: Pramo)
que h-de ser batido. (Chaves) (es) Al
17110. Hoxe da de "bote aqu, mia ta". hierro caliente, batir de repente. (Sbarbi) /
(ms16: D.E.) Cuando el hierro est encendido, entonces
Var.: Hoxe da de "bote ac, mia ta". ha de ser batido. (Id.)
(ms10,005r) 5115
17122. O pranto, sobre o defunto. (ms16: Tuiriz,
(es) Hoy es el da de echad aqu, ta. Monforte)
(Hernn Nez) (es) El llanto sobre el difunto. (R. Marn)
17111. Mis vale mal cheo ca polo tarreo. (ms- 17123. O que veleta, anda pa donde sopla o
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) aire. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
Pantn, LU)
17112. Mis vale flaco no papo ca gordo
17124. Onde cai o burro, al lle dan os paus.
volando. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (mc: S. Victorio de R. de Mio-F.V.S.)
da provincia de Lugo)
Var.: Onde cai o burro, dnselle os paus.
17113. Mrchanse os gatos e estndense os (ms16: D.E.)
ratos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (es) Donde cae el burro, se le dan los palos.
provincia de Lugo) (R. Marn) / Donde cae el burro, all se le
17114. Mentras o can c[aga], o lobo vaise. (mc dan los palos. (M. Kleiser)
e ms16: Betanzos)
17125. Pr bo da abre a porta e pr malo
Var.: Mentras o can c[aga], o lobo escapa.
(F.V.S.) entrnaa. (ms16: D.E.)
(pt) Emquanto mija o co, vai-se o lobo. 17126. S'u cura che d a ovella, colle a corda
(Chaves) / Emquanto disputam os ces, e vai por ela. (ms-LU: seminarista annimo: algn
come o lobo a ovella. (Id.) (es) Mientras el lugar da provincia de Lugo)
perro duerme, come el lobo. (R. Marn) / 17127. Se che dan a ovella, coll'a corda e vai
5118
Mientas el galgo mea, la liebre se huye. por ela. (ms11,43: Comarca de Fonsagrada /
(Id.) ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
17115. Mentras o can dorme, o lobo mata e de Lugo)
come. (ms16: D.E.) 17128. Si che dan unha ovella, colle a corda e
17116. Namentras est quente pdese pelar. vai por ela. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
5116 Forcarei, PO)
(mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A. / ms18,33r)
17129. Si o cura d a ovella, deixa a corda e
(ct) Mentres es calent, se pela. (Alberola)
vas por ela, porque mentras vas pola
17117. bo da brelle a porta e malo
corda, o cura recorda. 5119 (ms: Bucios-
enferrllalla. (ms16: D.E.) F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
17118. bo da brelle a porta e pr malo Carballedo, LU)
aparllate. (ms16: D.E.) Var.: Si che dan a ovella, colle a trela e lvaa;
(es) Al buen da brele la puerta, y para el si o cura recorda, nin ovella nin corda. (ms /
malo te apareja. (Hernn Nez) ms16) 5120
17119. O bo da mteo na casa. (ms16: D.E.)
5117
ms4 e ms16: moi facilmente.
5113 5118
O orixinal di: Douche ouvella, colle a corda e vai por O orixinal di: Se che dan a ovella, coll'a corda e vay
ela, e se non tes corda agarra pol'as orellas. por ela. / ms-SA: colle a corda.
5114 5119
O orixinal di: Faltan os gatos y-extndense os ratos. ms4: mentras vas pol-a corda; ms-LU: S'o Cura,
5115
En ms10 s.v. Da. mentres vas.
5116 5120
mc e ms18,33r: Mentramentes. ms16: cura acorda.
17130. Vale mis gran de sobra na moega Juicio tardo.
que muo en espera. 5121 (ms4 e mc: M.V.) 17143. O que non se fai na boda, non se fai a
5125
17131. Vale mis mal cheo ca polo tarreo. toda hora. (ms16 e ms10,016v: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, (es) Lo que no se hace a la boda, no se
Chantada, LU) hace toda hora. (H. Nez)
17132. Vale mis verde no papo que maduro 17144. O que vn tarde e sin hora, dorme
na mao do gato. (ms8,66r: Monforte) fra. (ms21,13r: Berms)

HUIR DE LA OPORTUNIDAD TENTADORA ORACIONES. V. tamn Religiosos y morales.


17133. Fuxe da ocasin e non ters desazn. 17145. A quen lle deixa os bs, que lle rece s
5122
(ms16 e ms10,024r: D.E.) ps. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(es) Quien evita las tentaciones evita las provincia de Lugo)
desazones. (R. Marn) 17146. Moitos amenes chegan ceo. (mc:
Bucios)
OPORTUNIDAD TENTADORA Var.: Moitos amn chegan ceo. (ms5,045 e
17134. A ocasin fai o gato ladrn. (mc / ms16: ms16: Santiago)
Baralla) (es) Muchos amenes llegan al cielo.
(es) La ocasin hace al ladrn. (Correas) (Sbarbi) / Amn, amn, al cielo llega. (Id.) /
17135. A ocasin fai o ladrn. (mc e ms16: Agro / Muchos amenes al cielo llegan. (Correas)
ms10,071r: D.E.) 17147. Moitos "amns" chegan ceo. (ms-LU:
(pt) A ocasio faz o ladro. (Chaves) / O Flix Rodrguez Vieites)
buraco chama o ladro. (Id.) (es) La 17148. O que pouco reza, logo acaba. (ms5,133:
ocasin hace al ladrn. (Correas) (ct) La Arza)
ocaci, es la mare dels lladres; el descuit, 17149. Quen pola man se ergue sin nada
el pare. (Alberola) en Dios cavilar, mal o da ha de pasar.
17136. A porta aberta santo atenta. (mc e (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
ms16: Tuiriz, Monforte) 17150. Se ben non rezas u rosario, tampouco
(es) Puerta abierta, al santo tienta. u breveario. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
(Correas) / La puerta abri el diablo para
17151. Se ben u rezo non fas, nunca bo crego
tentar al santo. (R. Marn)
sers. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
17137. Donde hai pan, ratos van. (ms5,027:
Ortigueira) 17152. Se queres ser bo cristiano, reza de
17138. Mis vale volta de chave que noite u rosario. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
concencia de frade. (mc: A.C. A Nosa Terra / 17153. Si te embarcas, reza unha vez; si vas
ms16: C.A.) guerra, das; e si te casas, tres. (ms15,44:
(es) Ms vale vuelta de llave que consejo (o Monforte)
conciencia) de fraile. (Sbarbi) 17154. Si vas guerra, reza unha vez; si
5123
17139. Na arca aberta o xusto peca. (ms16: embarcas, reza das; e si te casas, reza
D.E.) tres. 5126 (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba,
17140. O que aberta a sa arca deixa, se o Silleda, PO)
rouban, por que se queixa? (ms16: D.E.)
ORDEN
PERDER LA OPORTUNIDAD 17155. Antes coce que fervas. (ms16: Lugo)
5124
17141. Auga pasada non volve muo. (es) Antes cuez que fiervas. (S.)
(mc e ms16: J.M. Cures / ms5,045: Santiago / Lus 5127
17156. Ben est a pedra no seu burato.
Alonso Alonso) (mc e ms: Agro / ms15,52v / ms16: Pidre)
17142. Cando o tempo chegou, o xucio Var.: Cada pedra no seu burato. (ms16: Lugo)
pasou. (ms8,42v: O. de Rey) (es) Bien est cada piedra en su agujero.
(R. Marn) / Si estuviese cada piedra en su
5121
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. /
mc: grau, que moega que muio espera. / ms4: gran de
5125
sombra. En ms10 s.v. Hacer.
5122 5126
En ms10 s.v. Huir. O orixinal di: Si vas a guerra reza un'a vez, si
5123
V. Na hucha aberta o xusto peca en Robo. embarcas reza duas, e si te casas reza tres.
5124 5127
ms5,045: ao muio / Alonso Alonso, L.: a o muio. Tamn contn a indicacin Orden no ms.
agujero, andara el mundo derecho. (R. 17168. Mentras se capa, non se asuba. (ms-
Marn) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
17157. Cada cousa pro que i-o azcar pr Lugo)
5136
caf. 5128 (ms21,12v: Berms) 17169. Mentras se chifla, non se capa.
(mc)
17158. Cada cousa pr que i-o zapato
17170. Non vai no ben lavado sinn no ben
pr p. 5129 (ms21,16v: Berms)
5130 aclareado. (ms8,43v: Silvarrey)
17159. Cada cousa pr que . (mc e ms:
A.S.A.) 17171. Non vale saber sementar sin saber
(es) Cada cosa para su cosa. (R. Marn) recoller. (ms8,32r: Silvarrey)
17160. Cada cousa no seu lugar aforra 17172. Primeiro preprase o camio e
tempo pra a buscar. (ms16: D.E.) despois ndase por el. 5137 (mc / ms4: F.V.S. /
(es) Cada cosa en su lugar, ahorra tiempo ms16: Lugo)
5138
en la buscar. (R. Marn) 17173. Urdir e tecer non pode ser. (mc:
17161. Cada cousa para o que , e o zapato M.V. / ms21,29r: Berms)
5131 (es) Urdir y tejer no puede a un tiempo ser.
para o p. (mc: Vida Gallega / Jos
Ballesteros Alonso / ms18,68v: R. Caruncho, Diario de
(R. Marn)
Avisos) 17174. Urdir e tecer non poden ser. (ms-SA:
5132 Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
17162. Comer e sorber non pode ser. (mc:
M.V.)
(pt) No se pode fazer a par comer e ORGULLO. V. tamn Enaltecimiento, Presuncin.
assoprar. (Chaves) (es) Comer y beber, 17175. A fachenda todo fume. (ms16: Lugo)
todo no puede ser. (R. Marn) 17176. Anque non haxa unha torcida, borra
17163. Fai primeiro o necesario e dispois o encima. (ms16: Bucios)
voluntario. (ms16 e ms10,016r: D.E.) 17177. Carnaval na plaza, Pascua na casa;
(es) Haz primero lo necesario y despus lo Carnaval na casa, Pascua na plaza.
voluntario. (Correas) (ms9,04r: Meda, Orense)
5133
17164. Mara, namentras tasca, non fa. 17178. De presuncin, auga e vento, cada un
(mc: Pol) 5139
5134 toma o que quer. (ms4: A.S.A. / ms15,42 e
17165. Mentras capo n'asubo. (mc: M.V. / ms16: Lugo)
ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San
Tom de Ames, C / ms21,14v: Berms)
17179. Hai quen anda por ver e ser visto. (mc
e ms16: Bucios-F.V.S.)
(pt) Emquanto se capa no se assobia.
(Chaves) / Quando se canta no se assobia. 17180. Non quero can con cencerro. (ms5,045:
Santiago)
(Id.)
(es) No quiero cochino con sonaja. (R.
Fal'o capador. (ms21,14v: Berms)
Marn)
17166. Mentras que capo, non asubo. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
17181. Quen me dera ser a min o que pensa
Lugo) ese que . (mc e ms16: Puentedeume)
5135
17167. Mentras que se capa, non se rapa.
(mc: M.L.) IRONAS CONTRA LOS ORGULLOSOS
17182. Agradecdemo, vecias, que boto
5140
farelo s mias galias. (ms16 e
5128
O orixinal di: Cada cousa e pro que e y'o azcar pro ms10,018r: D.E.)
caf.
5129
Var.: Alegraivos, vecias, que lle dou farelo s
O orixinal di: Cada cousa e pro que e y'o zapato e pro mias galias. (ms16 e ms10,018r: D.E.)
p.
5130
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
(es) Agradecdmelo vecinas que doy
Contn a indicacin Orden no ms. salvado a mis gallinas. (M.) / Holgaos,
5131
Jos Ballesteros Alonso: pa o que, pa o p; ms18,68v: vecinas, que doy pan a mis hijas. (R.
cousa, e para o que . / Dentro de Miscelnea no Marn)
mecanoescrito orixinal.
5132
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5133
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5134 5136
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. / Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5137
ms-SA: non asobio; ms21,14v: non asuvo / V. mc e ms16: dispois.
5138
Mentramentres se come, non se asuba e variantes en Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5139
Hambre. Gastronoma. ms16: cada un tome.
5135 5140
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. Refrn e variante en ms10 s.v. Salvado (Farelo).
17183. Chamoulles galgos i-eles entenderon Se dice cuando uno quiere presumir, p. ej.
fidalgos. 5141 (ms4: F.V.S.) de pies pequeos y lleva zapatos que le
17184. De presuncin i-auga bendita toma aprietan.
5145
cada un a que necesita. (ms16: Lugo) 17198. Pra presumir hai que sufrir. (mc:
Tuiriz)
(es) Presuncin y agua bendita, cada uno
Var.: Por presumir, sofrir. (ms16: Tuiriz-
toma la que necesita. (R. Marn)
M.)
17185. Dxoll'o pote caldeira: "Trate al,
17199. Sempre chamou a sartn pote
no me lixes". (ms18,71r: A.S.A.)
tiznado. (mc e ms16: Pramo-F.V.S.)
17186. Espntase o morto do aforcado. (ms16:
17200. Sempre o forno chamou o mon
D.E.)
(es) Espantse la muerta de la degollada; queimado, sendo el o mis aburado. (ms4:
como la vi tan despreada. (Correas) F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
17187. Naciche para rico pero escurruchese Var.: Sempre o forno chamou o mon
o cu da almohada. (ms-LU: seminarista queimado. (mc e ms16: Neira de Rey)
annimo: Outeiro de Rei, LU)
17201. Sempre o forno lle chama mon
17188. Non hai presumir sin sufrir. (ms8,36r: O.
de Rey)
queimau sendo il o mis abrasau. (ms-LU:
seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla,
Se dice cuando uno quiere presumir, p. ej. LU)
de pies pequeos y lleva zapatos que le
17202. Sempre o lume chamou o muo
aprietan.
queimado. (mc e ms16: Fonsagrada)
17189. O forno chama pan queimado. (mc e
ms16: Paradela-F.V.S.) 17203. Seorita do po, chea de fame e morta
17190. O forno chamou ao muo queimado, de fro. (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
sendo el o mis aburado. (ms-LU: seminarista 17204. Si foras pera de lamber, non estabas
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) sin comer. (ms8,71v: Meda)
17191. O forno chamoulle muo 17205. Unhos caballeros, i-andar de
queimado, sendo el mis abrasado. 5142 carromateros. 5146 (mc: Bucios)
(mc e ms16: Cervantes)
El molino, si muele deprisa, se calienta y ORGULLO DE LOS POBRES
quema la harina. 17206. Caldo de tripas, moito repinicas.
17192. Pintalo e non o ser, falta de non o (ms16: D.E.)
entender. (ms8,68v: Meda) (es) Caldo de tripas, bien te repicas.
Contra la fachenda. (Correas)
17193. Por campar, arrabear. (ms-SA: Eliseo 17207. Chea na plaza, fame na casa. (ms-SA:
Lpez Varela) Jos Barca Sanmartn: Santa Minia de Brin: Brin, C)
17194. Por campar, fame pasar. (ms16: D.E.) 17208. Fama na plaza e fame na casa. (ms:
5143
17195. Por campar, rabear. (mc: V.R. Y A.R. M.V.)
5147
/ ms16: A.R. / ms21,21r: Berms / ms18,64r: 17209. Fampa na praza e fame na casa.
Pontevedra) (mc: M.V. / ms16: D.E. / ms21,23v: Berms)
Var.: Por campar, moitas veces rabear. (ms16: (es) Mucha fachenda en la plaza y mucha
D.E.) galipa en casa. (R. Marn)
(es) Por majear, rabiar. (R. Marn) 17210. Hai que campar, anque non haxa un
17196. Por mui alto que te poas, si baixo carto. (mc e ms16: Palas de Rey-F.V.S.)
5144 5148
eras, baixo quedas. (ms-SA: Manuel 17211. Hasta os ghatos queren zapatos.
Martn Gmez: Muxa, C) (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
17197. Pra campar, rabiar. (ms8,36r: Laln) 17212. Hastr'os gatos queren agora zapatos.
(ms16: D.E.)
(es) Hasta los gatos quieren zapatos. (R.
Marn)
5141
O orixinal di: Chamoulles galgos, y'eles entenderon
5145
fidalgos. O orixinal di: Pra presumir hay que sufrir.
5142 5146
ms16: sendo el o mis abrasado. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5143 5147
ms21,21r: rabiar. V. Honra na casa e fama na plaza en Casa. / mc e
5144
O orixinal di: Por muy alto que te poas si vaiso eras ms21,23v: plaza.
5148
vaiso quedas. O orixinal di: Hasta os jatos queren zapatos.
5149
17213. Hastr'os gatos teen tos. (ms16 e 17222. Hai quen non goberna a muller e
ms10,026r: D.E.) quer gobernar o mundo. (ms16: Lugo)
(es) Hasta los gatos tienen romadizo. (C.C.) (es) La pretensin de Don Facundo: no
17214. Haxa, non haxa, Marica bota ao pote. poda gobernar a su mujer y quera
5150
(ms10,049v: Monforte) gobernar el mundo. (R. Marn)
17215. Moita borra e pouca pranta. (ms16: 17223. Non chufes de fachendoso que a
D.E.) fachenda todo fume. (ms16: D.E.)
17216. Moita borra, moita borra, e os bocois 17224. Non hai run que non se tea por bon.
vacos. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, 5155
(ms16: Lugo / ms10,111r: D.E.)
Padrn, C) (es) No hay run que no se tenga por bueno.
17217. Na mia casa n'hai miseria: cen (Correas)
5151
candiles i-unha vela. (mc: Taboada- 17225. O que moito chufa mis axia se
F.V.S.)
esfonde. (ms16: D.E.)
Var.: Na mia casa n'hai miseria: tres candiles
i-unha vela. (ms16: Taboada)
(es) El monumento de la Masadera: tres ORGULLO DE NOBLEZA
candiles y una vela. (R. Marn) 17226. Conde e condado e cebada pr rabo.
Lo dicen cuando se alumbran con pajas, a (mc e ms16: M.V. / ms4: M.V. 2 serie)
falta de otro medio a mano. (es) Conde y condado y cebada para la
mula. (Sbarbi) / Conde y candadura y
17218. Non ten que comer e convida
cebada para la mula. (Sbarbi)
hspedes. 5152 (ms16 e ms10,030v: D.E.) Zahiere al que no contando con lo
(es) Hara no tiene qu comer y convida razonable, quiere cosas superfluas. (Sbarbi)
huspedes. (Z.)
17227. Pra ser marqus quedoulle a capa
17219. Tres camisas teo agora, non me
corta. (mc e ms16: Santiago)
dirn mangallona: unha toa no tear,
outra toa pra fiar e outra que me fan ORGULLO DE RIQUEZA
agora; non me chamarn mangallona. 17228. Fachenda da montaa: meda na eira,
5153
(ms16 e ms10,037r: D.E.) fame na casa. 5156 (mc e ms16: M.L.)
Var.: Tres camisas teo agora, non me chamen Var.: Meda na aira, fame na casa. (ms5,041:
mangallona: unha toa no tear, outra xa a din Mondoedo)
a fiar e outra que me dan agora. (ms16: D.E.) Entresacados de los artculos sobre folklore
(es) Tres camisas tengo; agora, no me gallego publicados por Lence-Santar, en El
llamarn mangajona: una tengo en el telar, Compostelano de Santiago de Compostela a
otra tengo dada a hilar y otra que me hacen travs de los aos 1938, 1939 y 1940.
agora. (Correas) (ms5,041)
17229. Fume de pallas: moito fume e pouca
ORGULLO DE MRITOS PROPIOS
llama. (ms16: Lugo)
17220. A cada paxaro gstalle o seu canto. (es) Fuego de pajas; mucho humo y poca
(ms16: Lugo)
llama. (R. Marn)
(es) A cada pajarillo le suena bien su
cantarillo. (R. Marn) 17230. Mal se avn o don sin o din. (ms16: D.E.)
(es) Don sin renta, mal se asienta. (R.
17221. Co favor non te conocers e sin favor
5154 Marn)
non te conocern. (ms16 e ms10,018v: 5157
D.E.)
17231. Mal sona o don sin o din. (ms16 e
ms10,009r: D.E.)
(es) Con el favor no te conocers; sin l no
Var.: Mal sona o don sin din. (ms10,009r:
te conocern. (H. Nez)
D.E.)
(es) Mal retintn tiene el don sin el din. (R.
5149
5150
ms10: Hastra os gatos. En ms10 s.v. Gatos. Marn)
ms15,24r: Haxa ou non haxa. 5158
5151 17232. Moita fachenda e pouca facenda.
ms: y unha.
5152 (mc: C.A. A Nosa Terra / ms16 e ms10,016v: D.E.)
En ms10 s.v. Husped.
5153
En ms10 s.v. Magalln = Haragn. O orixinal de
5155
Eladio Rodrguez s.v. Mangalln. A diferenza con En ms10 s.v. Ruin.
5156
respecto ms10 parece deberse a un erro de transcricin ms16: eira e fame.
5157
de Vzquez Saco. Refrn e variante en ms10 s.v. Don.
5154 5158
En ms10 s.v. Favor. mc: e pouca fachenda. En ms10 s.v. Presuncin.
(pt) Muita palha e pouco grao. (Chaves) / C / ms-SA: Clemente Crespo Caamao: Santiago de
Muita parra e pouca uva. (Id.) (es) Mucha Compostela, C)
fachada, poco fondo. (R. Marn) / Muchas 17245. O que come a nai, vai pr fillo. (ms-LU:
plumas, poca carne. (Id.) Jos Ballesteros Alonso)
17233. Moitas olas fume e un garbanzo a
cocer. (ms16: D.E.) ORINAR
(es) Fuego, fuego, muchas ollas y un 17246. Cando un home mexa nas botas, xa
garbanzo en todas. (N.) non est pra mozas. (ms10,040r: D.E.)
17234. Moitas prumas e pouca carne. (ms16: 17247. Onde moitos mexan, lameira fan.
Lugo) (ms10,040r: D.E.)
(es) Muchas plumas, poca carne. (R.
Marn) ORO
17235. Moito aparato e pouco no prato. (ms16: 17248. Axuntar ouro con lama deixa as maus
Lugo)
lixadas. (ms10,073r: D.E.)
(es) Mucho aparato y poca tajada en el
plato. (R. Marn) 17249. Nin ouro canto reloce nin brila
17236. Moitos fanchos e poucos toucios. canto se ve. (ms10,073r: D.E.)
(ms16: Santiago) 17250. O ouro i-o home, en tocndoo logo se
17237. Na casa d'Abel, moitas colmeas e conoce. (ms10,073r: D.E.)
pouco mel. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, 17251. Onde hai ouro reloce logo. (ms10,073r:
LU) D.E.)
17238. Vs dona i-eu dona, quen botar o 17252. Vaise o ouro mouro. (ms10,073r: D.E.)
porco fra? 5159 (mc: A.I. / ms21,08r: Berms)
Var.: Ti dona i-eu dona, quen botar o porco OSCURIDAD
fra? (ms16: D.E.) / Ti dona i-eu dona, quen 17253. Agora todos somos de unha coor.
barrer a porta? (ms16 e ms10,009r: D.E.) 5160 (ms16: D.E.)
(pt) Tu bom e eu bom, quem h-de tanger o Cuando se apaga la luz en una reunin y se
asno? (Chaves) (es) Vos duea, yo duea, queda a oscuras.
quin echar la puerca afuera? (Correas) 17254. Casa negra, candea acesa. (ms16: D.E.)
/ Tu duea y yo duea quin echar el (es) Casa negra, candela acesa. (H. Nez)
puerco fuera? (Correas) / Yo duea y vos La oscuridad pide luz.
doncella quien barrer la casa? (H.
Nez) OTOO. V. tamn Agrcolas (Meses), Estaciones.
17255. A horta no outono mata o seu dono.
ORIGEN Y HERENCIA (ms10,073r: D.E.)
17239. A herdeira peta na lareira. (ms: Palas de 17256. As berzas en outono comen a seu
Rey-F.V.S.) dono. (ms10,073r: D.E.)
Los herederos hablan fuerte.
17257. Desque pintan as uvas, connosco est
17240. De raza lle vn galgo... (ms-LU:
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
o outono. 5162 (ms10,004v: D.E.)
17241. De tal nio, tal paxario. (ms: A.I. / 17258. Na semana de san Mateu outona ti i-
ms10,069r: D.E.) outone eu. 5163 (mc e ms16: Bucios)
(pt) De tal ninho, tal passarinho. (Chaves) Hacia el 21 de setiembre, festividad del
17242. Dun burro solo se poden esperar Apstol, comienzan las labores
patadas e chichos. 5161
(ms: Bucios / ms-LU: preparatorias de la siembra del centeno.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 17259. No outono, pouco sono. (ms15,45r: Palas
Lugo) de Rey)
17243. Fillo roubado, pai semellado. (ms15,44: Porque hay que apurarse a hacer las labores
Miraz) propias de la estacin.
17244. O que come a nai, para o fillo vai. (ms- 17260. O outono pra sementar i-a santa
SA: Jos Gonzlez Santos: Boa, Camboo, Lousame, Maria pr segar. (ms16: Sober)

5159 5162
ms e ms21,08r: y-eu dona. O orixinal di: Desque pintan as uvas, con nosto est o
5160
en ms10 s.v. Dama. outono.
5161 5163
Contn a indicacin Origen. Herencia. mc: autone; ms: y-outone.
17261. Outono mes das historias e deixa 17275. Mal lle vai ovella que co lobo se
5174
malas memorias. (ms21,08v: Berms) aconsella. (ms10,074r: D.E.)
5175
17262. Outono no souto e outono fra do 17276. O que ten ovellas ten pelexas.
souto. (ms10,073r: D.E.) (ms10,074r: D.E.)
17263. Outubre quente, inverno detente; 17277. Ovella cornuda e cabra con landras,
5176
outubre a friar, inverno a escoar. en poucas cortellas paran. (ms10,074r:
(ms5,138: O Gaiteiro de Lugo, 1960) D.E.)
Var.: Outono quente, inverno detente. 17278. Ovella cornuda e vaca barriguda,
5177
(ms16: Santiago) non-a troques por ningunha.
5164
17264. Outubro quente, inverno detente. (ms10,074r: D.E.)
(ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de 17279. Ovella farta do seu rabo se espanta.
Cordeiro, Valga, PO / ms-SA: Jos Buo Caamao: 5178
(ms10,074r: D.E.)
Erboedo, A Laracha, C / Jos Ballesteros Alonso) 5179
17280. Ovellas loucas, ovellas poucas.
17265. Quen no outono non sementa, pouco (ms10,074r: D.E.)
coller na sega. (ms15,18v) 17281. Ovellas, abellas e lentellas, todas son
17266. Si en octubre te demoras a traballar, consellas. 5180
(ms10,074r: D.E.)
5165
pouco has enceleirar. (mc: Velle) 17282. Pra que queres a ovella se non tes
Var.: Si en outono demraste a traballar, cortella? 5181 (ms10,074r: D.E.)
pouco has de enceleirar. (ms16)
Es un mes esencial para los trabajos del
campo, como hemos visto en otros refranes OVEJAS
ya registrados. APROVECHAR LA OPORTUNIDAD
17283. Cando se morre a ovella, paga o
OVEJAS pastor coa pelexa. (ms10,074r: D.E.)
17267. A ovella cerca da tella.
5166
(ms10,073r: 17284. Da ovella branca nace un ao negro.
D.E.) (ms10,074r: D.E.)
5167
17268. A ovella farta do rabo fai manta.
(ms10,074r: D.E.) PACIENCIA
5182
17269. A ovella louzana pdelle lan cabra. 17285. A pacencia trainos todo. (mc: C.A. /
5168 ms10,075r: D.E.)
(ms10,074r: D.E.)
(pt) A pacincia unguento para todas as
17270. A ovella pra durmir ben quer estar
5169 chagas. (Chaves) (es) Con la paciencia y la
preto da tella. (ms10,073r: D.E.)
esperanza, todo se alcanza. (Sbarbi)
17271. Ben parva a ovella que co lobo se 17286. Con pacencia e con calar, ben te
confesa. 5170 (ms10,074r: D.E.) podes gobernar. (ms10,075r: D.E.)
17272. Ben vai a ovella coxa como o lobo 17287. Con tres pes abriraste camio: pan,
non-a colla. 5171 (ms10,074r: D.E.) pacencia e padrio. (ms10,085r: D.E.)
5172
17273. Cada ovella quer a sa parella. 17288. Dios nos d a ira, que a pacencia xa
(ms10,074r: D.E.) 5183
ns a temos. (ms15,01: Carr Aldao / M.
17274. Cando dan a ovella, collela, que si o
Gonzlez Fernndez)
que a d recorda, non d ovella nin d 17289. Dios nos dea pacencia e mal sin
corda. 5173 (ms10,074r: D.E.) interquenencia. (ms10,075r: D.E.)

5164
J. Ballesteros Alonso: Octubre; ms-SA (Jos B.):
5174
Outubre. En ms10 s.v. Oveja.
5165 5175
ms4: has de enceleirar. En ms10 s.v. Oveja.
5166 5176
En ms10 s.v. Oveja. En ms10 s.v. Oveja.
5167 5177
En ms10 s.v. Oveja. O orixinal di: Ovella cornuda e vaca barriguda, nona
5168
En ms10 s.v. Oveja. troques por ningunha.
5169 5178
En ms10 s.v. Oveja. En ms10 s.v. Oveja.
5170 5179
En ms10 s.v. Oveja. En ms10 s.v. Oveja.
5171 5180
O orixinal di: Ben vai a ovella coxa como o lobo nona En ms10 s.v. Oveja.
5181
colla. En ms10 s.v. Oveja.
5172 5182
En ms10 s.v. Oveja. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5173 5183
En ms10 s.v. Oveja. M. Gonzlez Fernndez: xa no la temos.
17290. Dios nos da ira que pacencia xa a (es) As hallamos el mundo, y as lo hemos
temos. 5184 (ms15,18 / ms10,075r: D.E.) de dejar. (H.)
17291. Hai que ter pacencia, tamn a tuvo 17305. feito peito. (ms16: Sarria)
Xan d'Outeiro. 5185 (ms: La Corua / ms-LU: (es) A lo hecho, pecho. (R. Marn)
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia 17306. O fol e a taleiga, o que lles botan, eso
de Lugo) levan. 5191 (ms16 e ms10,022v: D.E.)
Var.: Como Xan de Outeiro, que estuvo tres (es) El costal y la talega, lo que echan eso
das viudo e durmiu das noites coa criada. lleva. (Correas)
(ms4: C.A. A Nosa Terra) 5192
17307. O mal crece con calar. (ms16 e
17292. Mexan por min e hai que decir que ms10,035v: D.E.)
5186
chove. (ms: Corme) (es) El mal crece con callar. (R. Marn)
17293. O que non s'espera o que primeiro 17308. Pacencia nos dea Dios que traballos
chega. (ms15,16) non han de faltar. 5193 (ms16: Lugo)
17294. Si Xan ten bon vio, xa se dir. 17309. Sempre millor e nunca peor. (ms16:
(ms8,17r: Silvarrey) Lugo)
17295. Xogar e perder, pagar e calar. (ms-LU: (es) Siempre mejor y nunca peor. (R.
seminarista annimo: Carballedo, LU / ms-LU: Marn)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 17310. Unha mala noite calquera a pasa.
(ms16: Lugo)
PACIENCIA FORZOSA (es) Una noche mala cualquiera la pasa; y
17296. A mal dar, pacencia e barallar. (ms16: pasbalas todas. (Correas)
D.E.) 17311. Xa que non hai fogazas vean as
5194
(es) A mal dar, paciencia y barajar. (R. pandeiradas. (ms16 e ms10,022v: D.E.)
Marn) (es) A falta de hogazas, vengan sonajas. (R.
5187
17297. Desps da perda, remedio. (ms8,60v Marn)
e ms16: Trives) 17312. Xan de Outeiro ca sa pacencia
5188
17298. Dispois da perda, pacencia. quedou solteiro. 5195
(mc e ms16: Santiago)
(ms8,60v e ms16: Betanzos)
17299. Quen mis non pode co seu mal RECOMENDACIONES DE PACIENCIA
5189
dorme. (ms16 e ms10,036r: Lugo) 17313. A mal feito, rogo e peito.
5196
(ms16 e
(es) Quien ms no puede, con su mal ms10,019r: D.E.)
duerme. (Correas) (es) A mal fecho, ruego e pecho. (S.)
17300. Quen mis no pode co seu mal se 17314. A mal tempo boa cara.
5197
(mc: Sarria /
morre. (ms16: D.E.) ms16: Lugo)
(es) Quien m no puede, con su mal se (es) A mal tiempo, buena cara. (R. Marn)
5198
muere. (Correas) 17315. Antes de acabar non te alabars.
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
PACIENCIA VOLUNTARIA 17316. Canta a ra e non ten pelo nin la. (ms16)
17301. Cando mal, sopas. (ms16: Muros, Artaza) (es) Canta la rana y no tiene pelo ni lana.
17302. Dios nos dea pacencia e morte con (Correas)
penitencia. (ms16: Lugo) 17317. Con pacencia gnase o ceo. (ms: C.A. A
Nosa Terra / ms10,075r: D.E.)
17303. Dios nos dea pan e pacencia e morte
(es) Con la paciencia se gana el cielo. (R.
con penitencia. (ms16: D.E.) Marn) (ct) Ab pacincia es guanya el cl.
(es) Dios nos d paciencia y muerte con (Alberola)
penitencia. (Correas)
17304. Este mundo as o topamos e as o
5190
temos que deixar.
5190
(ms16 e ms10,047r: 5191
En ms10 s.v. Mundo.
D.E.) En ms10 s.v. Odre.
5192
En ms10 s.v. Mal.
5193
V. Dios dea salude que traballos non han faltar en
5184
ms10,075r: nos dea. Trabajo.
5185 5194
ms-LU: de Outeiro. En ms10 s.v. Hogaza.
5186 5195
Contn a indicacin Paciencia. ms: d'Outeiro.
5187 5196
ms16: Despois. En ms10 s.v. Hecho.
5188 5197
ms8,60v: Desps. V. A mal ano, boa cara en Agrcolas (Generales).
5189 5198
En ms10 s.v. Mal. O orixinal di: Antes de acabar non te alabraras.
17318. Contntate co teu e deixa a cada cal o PADRES. V. tamn Familia. Parientes.
seu. (ms16: D.E.) 17334. A pai aforrador, fillo gastador.
(es) Contentaos con lo vuestro y dejad lo (ms10,076r: D.E.)
ajeno. (Correas) 17335. A pai avarento, fillo farrento.
17319. Non se chega a Roma nun da. (ms10,076r: D.E.)
(ms15,24r: Castroverde) 17336. A pai que gastador saille un fillo
17320. Non se fixo Lugo nun da. (ms10,049v: gastador. (ms10,076r: D.E.)
Silvarrey) 17337. As fadas dos pais non caen nas pallas.
17321. mal tempo, boa cara. (ms-SA: Jacinto (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha, C / ms-SA: 17338. Cada un pai dos seus fillos. (ms10,076r:
Jaime Friz Vzquez: Arza, C) D.E.)
17322. O que na outra vida queira gozar, 17339. Cando meu pai de vost me trata, ou
nesta ten moitas que pasar. (ms-LU: querme bater ou cerca lle anda.
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) (ms10,076r: D.E.)
17323. O que na outra vida queira gozar, 17340. Contra un pai non hai razn. (mc: Tuiriz
neste mundo ten moitas que pasar. (ms16: / ms16)
Tuiriz, Monforte) Var.: Contra un pai nunca hay razn.
17324. O que non pode facer o que quere, (ms15,019)
faga o que poida. (ms16: Lugo) (es) No hay contra un padre razn. (Sbarbi)
(es) Quien no puede hacer lo que quiere, / Contra un padre no hay razn. (R. Marn)
haga lo que puede. (R. Marn) 17341. De pai a pai, pouco vai. (ms10,076r: D.E.)
5199
17325. que non pode ser, pacencia. 17342. De pai coxo fillo trenco. (ms10,076r: D.E.)
(ms16: Lugo / ms10,120r: D.E.) 17343. De pai santo fillo diao. (ms10,076r: D.E.)
(es) A lo que no puede ser, paciencia. (R. 17344. De tales pais tales fillos. (ms10,076r: D.E.)
Marn)
17345. Deixemos pais e abs, e por ns
17326. O que pasou o mis que pase o menos.
(ms16: Lugo)
seamos bos. (ms10,076r: D.E.)
(es) Quien pas lo ms que pase lo menos. 17346. Entre pais e irmns non metades as
(R. Marn) mans. (ms10,076r: D.E.)
17327. O que s'ensaa, perde mis ca gana. 17347. Entre pais, fillos e irmns non
(ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU) metades as mans. (ms10,076r: D.E.)
17328. vio i- xente nova, pra ser bos, hai 17348. Fanas os pais e pganas os fillos.
5200
qu'esperarlles tempo. (ms15,18v) (ms8,13r: Betanzos)
17329. Pra calquera door a pacencia o 17349. Mal o pai que non se fai. (ms-SA: Pedro
millor. (ms16: Lugo) Pontes Garca)
Var.: Pra un door calquera o millor remedio 17350. Meu pai chmase fogaza i-eu
a pacencia. (ms16 e ms10,009v: D.E.) 5201 mrrome de fame. (ms10,076r: D.E.)
(es) A cualquier dolor, paciencia es lo 17351. Nosos pais a pulgadas e ns a
mejor. (R. Marn) brazadas. (ms10,076r: D.E.)
17352. escarabello os seus fillos parcenlle
PADECER ouro fino. 5202 (ms16 e ms10,013v: D.E.)
17330. Ben burro o que padece por culpas (es) El escarabajo a sus hijos dice granos
que outro merece. (ms10,075r: D.E.) de oro. (Z.)
17331. Mis val padecer que morrer. 17353. O pai de fillos na casa se mete. (ms-SA:
(ms10,075r: D.E.) seminarista annimo: algn lugar da provincia da
17332. Millor padecer que mis padecer. Corua)
(ms10,075r: D.E.) 17354. O pai que abandona o fillo i-o fillo
17333. Non padece o que non encaece. que deixa o pai, nunca paz tern.
(ms10,075r: D.E.) (ms5,121: Trapero)
17355. que non tn pai nin nai, Dios lle val.
(ms10,076r: D.E.)
5199
17356. Os pais a xugadas e os fillos a
En ms10 s.v. Ser.
5200
O orixinal di: O vio y a xente nova, pra ser bos hay
pulgadas. (ms10,076r: D.E.)
q'esperarlles tempo.
5201 5202
En ms10 s.v. Dolor. En ms10 s.v. Escarabajo.
17357. Pai non tiveche, nai non temeche, e (es) Quien descubre la alcabala, ese la
mal fillo te fixeche. (ms10,076r: D.E.) paga. (M. Kleiser)
17358. Predqueme, pai, que por un ouvido 17379. Quen non debe nada, con ben pouco
5204
me entra e por outro me sai. (ms10,076r: paga. (ms16 e ms10,002r: D.E.)
D.E.) (es) Quien no te debe nada, con poco te
17359. Pr seu pai non hai fillo feo. (ms10,076r: paga. (R. Marn)
D.E.) 17380. Quen vos debe que vos pague. (ms16:
17360. Quen ten o seu pai alcalde, ben Lugo)
seguro vai xuicio. (ms10,076r: D.E.) (es) Quien vos debe que vos pague.
(Correas)
17361. Quen ten pais na vila, sete veces lle
17381. Tarde, mal e nunca son tres pagas.
amaece da. (ms10,076r: D.E.) (ms10,075r: D.E.)
17362. Tendo pai, todo o mundo ten de quen
tirar. (ms) MALOS PAGADORES
17363. Tirdevos, pai, e pasar mia nai. 17382. De deber a pagar hai moito camio
(ms10,076r: D.E.)
que andar. (ms16: D.E.)
(es) De deber a pagar hay mucho que
PADRINOS andar. (R. Marn)
17364. Cando os afillados estn feitos, non 17383. O deber tan antigo como o non
faltan padrios. (mc e ms16: Carballedo) pagar. 5205 (ms16 e ms10,002r: D.E.)
17365. O que non ten padrio, afrcano. (es) El no pagar es tan antiguo como el
(ms10,075r: D.E.) deber. (R. Marn)
17366. O que ten padrinos, bautzase tanto 17384. mal pagador nunca lle faltan
aqu como na China. (ms-SA: Antonio Iglesias disculpas. (ms8,27v: Silvarrey)
Duro: Carcaca, Padrn, C)
17385. O mal pagador nunca ten dieiro.
17367. Padrio de boda e alcalde de aldea, o (ms16: Sarria)
demo que o sea. (ms10,075r: D.E.) 17386. O que non quere pagar, nunca ten
dieiro. (ms: Palas de Rey)
PAGOS. V. tamn Comercio, Deudas, Fiar, Plazo.
17368. A mala paga cobrala, siquera en PAGOS A ESCOTE
palla. (ms10,075r: D.E.) 17387. A escote nada hai caro. (mc)
17369. A mala paga, anque sea en palla. Var.: A escote nada caro. (C.A. / ms16 e
(ms10,075r: D.E.) ms10,013v: D.E.)
17370. A millor paga o seu pra cada seu. (es) A escote, no hay nada caro. (Sbarbi) /
(ms10,075r: D.E.) A escote, no hay pegote. (R. Marn) / A
17371. Bo pagar fai bo xantar e non moito escote, nada es caro. (R. Marn)
rogar. (ms10,075r: D.E.) 17388. A escote, un boi. (mc: M.L.)
17372. Chafar chafoume, mais como pagar, o Var.: A escote, anque sea un boi. (ms16: D.E.)
vio pagoume. (ms4: L.G.) (es) Entre muchos, a poco se cabe. (R.
17373. Do que non me pago, xordo me fago. Marn)
(ms10,076r: D.E.) Porque a escote, nada caro.
17374. En tres pagar: tarde, mal e nunca. 17389. Entre moitos toca a pouco. (ms16: Lugo)
(ms10,075r: D.E.) (es) Entre muchos a poco se toca. (R.
17375. O pagar e o morrer, canto mis tarde Marn)
poda ser. (ms10,075r: D.E.)
17376. O que pensa pagar, non lle doien PAGOS AL CONTADO
prendas. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 17390. Obra feita dieiro espera. (ms16: Lugo)
5203 (es) Obra hecha, dinero espera. (S.)
17377. Onde pago cago. (ms4: M.L. /
ms10,075r: D.E.)
17378. Quen descobre a alcabala, ese a paga.
(ms16: D.E.)

5204
En ms10 s.v. Deber.
5203 5205
ms4: Onde pago c. En ms10 s.v. Pagos. En ms10 s.v. Deber.
PAGOS ANTICIPADOS (es) Quien paga mal, que vuelva a pagar.
17391. Gaita paga non fai son. (mc / ms4: F.V.S. / (R. Marn)
ms16: Lugo)
17392. Nunca ben toca gaiteirio pago. (ms- PAJAR
SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, 17401. Cando se acende o palleiro, arde mis
A Estrada, PO)
5206 axia o vello. (ms10,078r: D.E.)
17393. O gaiteiro pago nunca ben toca.
(mc: Santiago) 17402. De palleiro que arde, fascas saen.
Var.: Gaiteiro pago nunca ben toca. (ms5,133 / (ms10,078r: D.E.)
ms16: Santiago / ms-SA: seminarista annimo: 17403. No palleiro ben dorme o que anda
algn lugar da provincia da Corua / Jos vintimpeiro. (ms10,078r: D.E.)
Manuel Area Alonso / ms-SA: Argimiro 17404. No palleiro non fagas lume nin co
Pampn Basteiro: Arza, C / ms-SA: Manuel esqueiro. (ms10,078r: D.E.)
Casal Garca: Santiago de Compostela, C) 17405. O palleiro vello arde mis axia.
(es) Tamborilero pagado hace mal son. (M. (ms10,078r: D.E.)
Kleiser) 17406. O palleiro vello, cando se acende,
17394. O que bebe pra olvidar, pague antes malo de apagar. (ms10,078r: D.E.)
de empezar. (ms15,02: Silvarrey) 17407. O vello palleiro, cando se acende,
17395. Si bebes pra olvidar, paga antes de arde todo enteiro. (ms10,078r: D.E.)
empezar. 5207 (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: 17408. Pallas palleiro, galias galieiro.
Graba, Silleda, PO) (ms10,078r: D.E.)
17396. Traballo pagado, nunca entregado. 17409. Pallas palleiro, vellas fiadeiro.
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, (ms10,078r: D.E.)
LU)
17410. Palleiro sin palla non se pode facer.
(ms10,078r: D.E.)
PAGOS INDEBIDOS 17411. Palleiro vello logo se acende. (ms10,078r:
17397. O que debe a Xan e paga a Andrs, D.E.)
5208
ten que pagar outra ves. (mc: F.B.B. / 17412. Palleiro vello logo se queima.
ms16: D.E.) (ms10,078r: D.E.)
Var.: O que debe a Xan e paga a Andrs, ten 17413. Ti enche o palleiro de palla ou
que pagar pra tres. (R. Caruncho) palloeiro. (ms10,078r: D.E.)
(es) Quien debe a Pedro y paga a Andrs,
que pague otra vez. (Z.)
17398. O que paga a Xan e debe a Andrs,
PJAROS. V. tamn Anduria, Aves, Caza, Coruxa,
Cuclillo, Cuervos, Gallinas, Gallo, Gaviota, Gorrin.
ten que ganar para tres. (ms6,02v: R. 17414. A pequeno paxario pequeno nio.
Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
(ms10,084r: D.E.)
17399. O que paga a Xan e debe a Andrs, 17415. Cada paxario fai o seu nio.
5209
ten que pagar outra ves. (mc e ms16: (ms10,084r: D.E.)
M.V. / ms21,25r: Berms) 17416. Cada paxario ten o seu figadio.
Var.: Como: O que debe a Xan e paga a (ms10,084r: D.E.)
Andrs... 17417. De "toma un paxaro" a "daca un
(pt) Quem deve a Pedro e paga a Garpar,
paxaro" van dous paxaros. (ms10,084r:
que torne a pagar. (Chaves) (es) Quien D.E.)
debe a Juan y paga a Andrs / Vicente,
17418. Mis val na man un paxaro que un
paga dos veces. (R. Marn) / Quien paga a
quien no debe, pague dos veces. (Id.) cento voando. (ms10,084r: D.E.)
17400. Quen paga mal, ten que volver a 17419. paxario que se ha de perder, aas
pagar. (ms16: Lugo) lle han de nacer. (ms10,084r: D.E.)
17420. Paxario solto, paxario morto.
(ms10,084r: D.E.)
5206
ms: U cego. 17421. Paxaro calado non fai mal agoiro.
5207
O orixinal di: Si bebes pra olvidar paga ante de (ms10,084r: D.E.)
empezar.
5208
17422. Paxaro de mal nato o que caga no
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Deudas.
nio. (ms10,084r: D.E.)
5209
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Deudas.
17423. Paxaro trigueiro, non-o quero no meu 17445. Calquera palabra non ten resposta
celeiro. 5210 (ms10,084r: D.E.) boa nin mala. (ms10,076r: D.E.)
17424. Paxaro vello non cai na gaiola. 17446. Coas palabras de doutrina non guisa
(ms10,084r: D.E.) a cocia. (ms10,077r: D.E.)
17425. Run paxaro, run cantar. (ms10,084r: 17447. Decir un palabras de santo e bota-las
D.E.)
unllas como o gato. 5212 (ms10,077r: D.E.)
17426. Tal o paxario tal o nio. (ms10,084r:
D.E.)
17448. Mis daa viciosa razn que largo
17427. Tal paxaro tal ovo. (ms10,084r: D.E.) sermn. 5213 (ms: Villanueva, Laln-F.V.S.)
(es) Ms daa viciosa razn que enmienda
un largo sermn.
PAJAS
17449. Nin boa palabra nin boa obra.
17428. As pallas palleira e as donas (ms10,077r: D.E.)
lareira. (ms10,077r: D.E.) 17450. Non habera palabra mal dita se non
17429. As pallas no palleiro e as mulleres no fose mal entendida. (ms10,077r: D.E.)
trasfugueiro. (ms10,077r: D.E.) 17451. Non hai millor palabra que a que se
17430. O mal amigo deixa a palla e leva o cala. (ms10,077r: D.E.)
trigo. (ms10,077r: D.E.) 17452. Non hai palabra que pouco ou moito
17431. Palla triga fai medida. (ms10,077r: D.E.) algo non valla. (ms10,077r: D.E.)
17432. Por unha palla arde un palleiro. 17453. Non toda palabra quer resposta.
(ms10,077r: D.E.) (ms10,077r: D.E.)
17433. Val mis palla que nada. (ms10,077r: 17454. Non valen palabras pr mia ta, que
D.E.)
inda das boas obras non se fa. (ms10,077r:
D.E.)
DESCONOCIMIENTO PROPIO 17455. Palabra de boca, pedra de fonda.
17434. Cada un ve a palla no ollo do seu (ms10,077r: D.E.)
vecio e non ve a viga no propio. 17456. Palabra dita e pedra solta non teen
(ms10,077r: D.E.) volta. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
PALABRAS 17457. Palabra dita non pode ser recollida.
17435. A das palabras, tres parvadas. (ms10,077r: D.E.)
(ms10,076r: D.E.) 17458. Palabra e bala solta non ten volta.
17436. A millor palabra a que queda no (ms4: J.P.)
corpo. (ms10,076r: D.E.) 17459. Palabra e pedra solta non teen volta.
5214
17437. A palabra son os cornos do home. (mc: J.P. / ms16 / ms21,27v: Berms)
(ms17,002) Var.: Palabra e pedra solta non teen volta.
17438. As palabras han ser contadas e ben (F.B.B.) / Pedra que sale da man non volve a ela. /
pesadas. (ms10,076r: D.E.) A palabra e a pedra solta non teen volta. (mc:
5215
5211
17439. As palabras lvaas o vento. (ms16: C.A. A Nosa Terra / ms10,077r: D.E.)
Sarria) (pt) A pedra e a palavra no torna depois
17440. A palabras parvas ouvidos de de lanada. (Chaves) / Palavra e pedra
mercader. (ms10,076r: D.E.) solta, atraz no volta. (Id.) / Palavra fora
da boca e pedra fora da mo no voltam
17441. As malas palabras a moitos danan.
atraz. / Seta despedida, no volta ao arco.
(ms10,076r: D.E.)
(Id.) (es) Palabra y piedra suelta, no tienen
17442. As moitas palabras son sial de
vuelta. (R. Marn) / Palabra que se escap,
poucas obras. (ms10,076r: D.E.)
17443. As palabras son com'as cereixas:
unhas noutras s'enguerellan. (ms15,19v) 5212
O orixinal di: Decir un palabras de santo, e botalas
17444. As palabras son femias e os feitos son unllas como o gato.
machos. (ms10,076r: D.E.) 5213
Contn a indicacin Pocas y muchas palabras.
5214
mc, ms16, ms21,27v: non ten volta. Jacinto del Prado
recolle o refrn s coa forma non teen volta. A diferenza
5210
O orixinal di: Paxaro trigueiro, nono quero no meu con respecto s rexistrados por Vzquez Saco pode
celeiro. deberse a erro de transcricin.
5215
5211
O orixinal di As palabras levas o vento. ms10: i a pedra
escapada se qued. (Id.) (ct) Paraula y 17480. pombal cado non vale botarlle
pedra slta, no tenen vlta. (Alberola) trigo. (ms10,094r: D.E.)
17460. Palabra e perla solta non ten volta. 17481. O pombal esborrallado non precisa
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
ter tellado. (ms10,094r: D.E.)
17461. Palabra fra da boca pedra fra da 17482. Ti ten grans no teu pombal, que as
man. (ms10,077r: D.E.) pombas xa che virn. (ms10,094r: D.E.)
17462. Palabra por decir non ten chata. (mc:
F.B.B. / mc e ms16: Santiago / ms21,22r: Berms) PAN. V. tamn Hambre. Gastronoma, Maz, Trigo.
17463. Palabra por decir non ten chata. (ms- 17483. A avea panadeira. (ms21,06r: Berms)
SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A 17484. mesa sin pan non te poas a xantar.
Estrada, PO) (ms10,078r: D.E.)
17464. Palabra que se solta non se pode 17485. A pan de quince das, fame de tres
recoller. (ms10,077r: D.E.) semanas. (ms10,078r: D.E.)
17465. Palabras de peso non queren testigos. 17486. A quen come ben o pan, pecado
(ms10,077r: D.E.) darlle compango. (ms10,078r: D.E.)
17466. Palabras de santo firen s veces como 17487. A quen come pan, migallas lle
unllas de gatos. (ms10,077r: D.E.) quedarn. (ms10,078r: D.E.)
17467. Palabras sin feitos, gaita sin punteiro. 17488. A quen lle sobre pan, que mantea
(ms10,077r: D.E.)
17468. Palabras sin obras, guitarra sin ben o can. (ms10,078r: D.E.)
17489. A quen ten can e capelo nunca lle
cordas. (ms10,077r: D.E.)
17469. Palabras soilas non poen lume a
falta mancebo. (ms10,078r: D.E.)
17490. Antes o pan que o vio e antes o
ola. (ms10,077r: D.E.)
17470. Sanan cuchiladas e non malas
toucio que o vio. (ms10,078r: D.E.)
17491. Antes pan que vio, antes vio que
palabras. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar de Galicia) toucio e antes toucio que lio.
(ms10,078r: D.E.)
17471. Se pola mia palabra me perdo, na
17492. Auga e pan, na barriga sopas fan. (ms-
mia palabra me cago e me mexo. LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
(ms10,077r: D.E.)
Baralla, LU)
17472. Unha mala palabra coma unha 17493. Auga e pan, sopas na barriga fan. (mc:
coitelada. (ms10,077r: D.E.) Dicc. Ac. / ms16: D.E. / ms18,68r: Diario de Avisos de
17473. Unha mala palabra non racha a Ricardo Caruncho (1888))
5216 (es) Agua y pan, sopas sern. (R. Marn)
roupa, pero esgaza a ialma.
(ms10,077r: D.E.) 17494. Benia o pan que presta i-a moza que o
17474. Vai a palabra de boca en boca como o come. (ms10,078r: D.E.)
vento de folla en folla. (ms10,077r: D.E.) 17495. Bo o pan con algo de compango
mis. (ms10,078r: D.E.)
PALO 17496. Bo o pan con algo mis. (ms10,078r:
17475. De tal pau tal racha. (ms10,084r: D.E.) D.E.)
17476. Non hai millor razn que a do pau. 17497. Bocado de mal pan, non-o comas nen
(ms10,084r: D.E.) o deas teu can. (ms16: D.E.)
17477. Se teo eu pau, por que llo hei de (es) Bocado de mal pan, ni lo comas ni lo
deixar a quen co el me pode dar? des a tu can. (S.)
(ms10,084r: D.E.) 17498. Busca pan pra maio e lea pra abril e
17478. Un pau soilo mata un home. (ms10,084r: btate a dormir. (ms10,078r: D.E.)
D.E.) 17499. Cada menio nacer trai un pan
baixo do brazo. (ms10,078r: D.E.)
PALOMAR 17500. Cando comas pan quente, non bebas
17479. Haxa cebo no pombal, que as pombas auga fra. (ms10,078r: D.E.)
non faltarn. (ms10,094r: D.E.) 17501. Cando fores chan alleeiro, leva o
5216
pan no capelo. (ms10,078r: D.E.)
O orixinal di: Unha mala palabra non racha a roupa,
pero esgaza a i-alma.

Anterior Inicio Siguiente


17502. Cando o home ten leiras que traballar 17526. O pan centeo bo cando alleo.
e a muller faria que amasar, na casa (ms10,079r: D.E.)
non falta pan. (ms10,078r: D.E.) 17527. O pan da casa farta. (ms10,079r: D.E.)
17503. Con ben pan e moita lea, o inverno a 17528. O pan hai que partilo a tdolos
ninguin empea. (ms10,078r: D.E.) coitelos. (ms15,11)
17504. Con pan e con pau. (ms10,078r: D.E.) 17529. O pan polo coor e o vio polo sabor.
(ms10,079r: D.E.)
17505. Chova ou non chova, pan ha de haber
17530. O pan que foi ben sachado enche o
de sobra. (ms10,078r: D.E.)
horrio do seu amo. (ms10,079r: D.E.)
17506. Dme pan e di que son parvo.
(ms10,078r: D.E.) 17531. O pan que non se vende despois d'ir
17507. Dar do pan e do pau. (ms10,078r: D.E.) feira, como a faria que non se
17508. Do pan encetado calquera pilla un peneira. (ms10,079r: D.E.)
bocado. (ms10,078r: D.E.) 17532. O pan, s das codias, lvase moi ben.
5218
17509. millor pan duro que figo maduro. (ms5,138 e ms16: Laln)
(ms10,079r: D.E.) 17533. O pan, con ollos; o queixo, cego, e o
17510. En todas partes cocen pan. (ms10,079r: vio, anexo. (ms10,079r: D.E.)
D.E.) 17534. O que come ben o pan pecado o
17511. Hastra san Xon toda a herba pan. compango que lle dan. (ms10,079r: D.E.)
(ms10,079r: D.E.)
17535. O que non ten pan, teno que buscar,
17512. Inda agora se come o pan da boda.
(ms10,079r: D.E.)
porque sin comer non se pode pasar.
(ms10,079r: D.E.)
17513. Mis que ningn bolo, quero o que se
17536. Onde hai pan non hai fame. (ms10,079r:
fai no forno. (ms16: D.E.) D.E.)
17514. Mis val pan con mel que pan sin el. 17537. Onde hai pan sempre hai fartura.
(ms10,079r: D.E.) (ms10,079r: D.E.)
17515. Millor un pouco pan duro que un 17538. Onde non hai pan non-o comen os
figo enteiro maduro. (ms10,079r: D.E.) ratos. 5219
(ms10,079r: D.E.)
17516. Na casa do home honrado, carne 17539. Onde non hai pan, vaise hastra o can.
5217
gorda e pan delgado. (mc e ms16: (ms10,079r: D.E.)
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 17540. Onde pan se come, migallas quedan.
provincia de Lugo) (ms10,079r: D.E.)
17517. Nen o teu pan en sopas nin o teu vio 17541. Pan albeiro ou pan centeo, millor
en probas. (ms10,079r: D.E.) quero do meu que do alleo. (ms10,079r:
17518. Nin o teu pan en bolas nin o teu vio D.E.)
en sopas. (ms10,079r: D.E.) 17542. Pan albeiro, mis val na barriga que
17519. Nin o teu pan en roscas nin o teu vio no seo. (ms10,079r: D.E.)
5220
en botas. (ms10,079r: D.E.) 17543. Pan alleo, caro costa. (mc: J.P. / ms16:
17520. Non lle negues pan probe que de Jacinto Prado?)
porta en porta vai, que ese amstrache o (pt) Po alheio caro custa (ou tem bom
gosto). (Chaves) / Po do vizinho tira
camio que man podes levar.
(ms10,079r: D.E.)
fastio. (Id.) (es) Pan ajeno, caro cuesta.
(Correas) / Pan ajeno quita deseo. (R.
17521. Nunca est sin pan a casa en que se
Marn) / Pan ajeno, nunca sabroso ni
traballa. (ms10,079r: D.E.) tierno. (Id.)
17522. enfornar fanse os pas tortos. Los beneficios y favores que se reciben,
(ms10,079r: D.E.) exigen correspondencia.
17523. enfornar trcense os pas. (ms10,079r: 17544. Pan balorento alegra famento.
D.E.) (ms10,079r: D.E.)
17524. O moito pan tamn chega a cansar.
(ms10,079r: D.E.)
17525. O pan ben arrendado nchelle a eira 5218
ms5: mui ben.
seu amo. (ms10,079r: D.E.) 5219
5220
O orixinal di: Onde non hai pan nono comen os ratos.
Anda que no ms16 aparece a referencia Jacinto
Prado con interrogante, este refrn est rexistrado por
5217
ms-LU: hom'honrado. Jacinto del Prado.
17545. Pan ben sachado nchelle o cabazo 17566. Pan por pan e vio por vio. (ms10,078r:
amo. (ms10,079r: D.E.) D.E.)
17546. Pan centeo, antes comido que no seo. 17567. Pan pra hoxe, fame pra man.
(ms10,080r: D.E.) (ms10,080r: D.E.)
17547. Pan centeo, millor no meu papo que 17568. Pan pra maio e lea pra abril, e o
no alleo. (ms10,080r: D.E.) millor cepn pra maio o compn.
(ms10,080r: D.E.)
17548. Pan con fartura cansa logo se moito
17569. Pan que sobre, carne que abonde,
dura. (ms10,080r: D.E.)
vio que non falte e alegra que abaste.
17549. Pan con ollos, queixo sin ollos e vio (ms10,080r: D.E.)
que salte s ollos. (ms16) 17570. Pan, con fartura; e vio con mesura.
Var.: Pan con ollos e queixo sin ollos. (ms16: (ms10,080r: D.E.)
Lugo) 17571. Pan, vio e carne quitan a fame.
(es) El pan, con ojos; el queso, sin ellos; y (ms10,080r: D.E.)
el vino que sale a ellos. (Correas) 17572. Pra pan e cebola mester cazola.
17550. Pan con pan, comida de bobos. (ms-SA: (ms10,080r: D.E.)
Jos A. Otero Outes: Santiago de Compostela, C / 17573. Pra que queres millor pan que o
Francisco Canosa Quintns)
pantrigo? (ms10,080r: D.E.)
17551. Pan con pan, comida de lobos. (ms-SA:
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A 17574. Quen aforra o pan non quer ben s
Estrada, PO) fillos. (ms10,080r: D.E.)
17552. Pan con pan, compango de lobos. 17575. Quen di pan di fartura. (ms10,080r: D.E.)
(ms21,18r: Berms) 17576. Quen se mantn de pan, moi mal
17553. Pan da mia falchoca, como el non mantido non vai. (ms10,080r: D.E.)
me falte, todo me sobra. (ms10,080r: D.E.) 17577. Quero saber de qu pan me hei
17554. Pan de onte e carne de hoxe e vio de manter. (ms10,080r: D.E.)
antano, sal pra todo o ano. (ms10,080r: 17578. Se queres coller pan, ara polo san
D.E.)
Xon. (ms10,080r: D.E.)
17555. Pan de onte, carne de hoxe e vio de
17579. Sen pan nin vio non se anda ben o
antano manteen o home sano. (ms10,080r:
D.E.)
camio. (ms10,080r: D.E.)
17556. Pan de panadeira e vio de taberna, 17580. Tanto o pan coma o queixo e tanto o
nin farta nin goberna. (ms10,080r: D.E.) queixo coma o pan, cmoo se mo dan.
(ms10,080r: D.E.)
17557. Pan de trigo ou de centeo, quroo
17581. Tanto queixo como pan non se debe
mis no meu ventre que no alleo.
(ms10,080r: D.E.)
dar. (ms10,080r: D.E.)
17558. Pan de boda carne que consola a 17582. Val mis que sobre pan que non que
quen a coma. (ms10,080r: D.E.) falte vio. (ms10,080r: D.E.)
17559. Pan de boda, quen-o queira comer 17583. Vale mis pouco pan duro que fame
que o coma. (ms10,080r: D.E.) de nove das. (ms10,080r: D.E.)
5221
17560. Pan do monte, pan de moitos. (mc e
ms16: Paradela) EL PAN COMO ALIMENTO
17561. Pan e auga, sopas. (ms10,080r: D.E.) 17584. Cando non hai pan fanse sopas.
(ms8,50r: Trives)
17562. Pan e vio andan camio millor que
17585. Con cacho de pan e taza de vio xa se
mozo garrido. (ms10,080r: D.E.)
anda o camio. (mc e ms16: Santiago)
17563. Pan liviano e queixo pesado. (ms16)
(es) El pan de poco peso, y de mucho, el 17586. Con cacho de pan e unha taza de vio
queso. (R. Marn) xa se anda o camio. (ms-SA: Manuel Otero
Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
17564. Pan mal amasado non pide bocado.
(ms10,080r: D.E.) 17587. Con pan e con vio ndase o camio.
(ms-SA: Jos A. Otero Outes: Santiago de Compostela,
17565. Pan mol, moito na man e pouco no
C)
fol. (ms10,080r: D.E.) 17588. Con pan e vio anda o home camio
pero con xamn non ten comparacin.
5221
(ms5,029)
ms16: de monte.
17589. Con pan e vio ndase camio. (ms-SA: EXCELENCIAS DEL PAN
Manuel Gmez Vilar / M. Gonzlez Fernndez / ms- 17603. Coma ben, coma mal, acaba comendo
SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO) pan. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
17590. Con pan e vio ndase o camio. (ms- provincia de Lugo)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 17604. Comas ben ou comas mal, arremata
Lugo)
con pan. (mc: Carballedo)
17591. Con pan e vio psase o camio.
(ms21,02v: Berms)
Var.: Comas ben, comas mal, tapa a boca
con pan. (mc e ms16: Monforte)
17592. Con pan e vio xa s'anda o camio.
(ms-LU: seminarista annimo: San Martio de Mato, 17605. Comas ben, comas mal, a boca que
Taboada, LU) che quede de pan. (mc: Becerre / ms4: F.V.S. /
17593. Con pan e vio xa se anda camio. ms16: Bucios)
5222
(mc e ms16: Terra de Melide / ms21,10r: Berms) 17606. Comas ben, comas mal, acaba
Var.: Con pan e vio xa se anda o camio, e se comendo pan. (mc e ms16: Sober)
tes carne, anque sea toda tarde. Var.: Comas ben, comas mal, empeza con
(pt) Com po e vinho se anda caminho. vio e acaba con pan. (ms16: Sober)
(Chaves) (es) Con pan y vino se anda el 17607. Comas ben, comas mal, que che sepa
camino. (R. Marn) / Con pan, vino y carne algo a pan. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
de cochino se pasa bien el mal camino. Neira de Xus, Baralla, LU)
(Id.) 17608. Comas mel ou azafrn, que che seipa
17594. Con pan e vio xa se pasa o camio. a boca a pan. (mc / ms16: Lugo)
(ms-SA: Jos Gonzlez Santos: Boa, Camboo, Var.: Comas ben, comas mal, tapa a boca con
Lousame, C) pan. (Monforte)
17595. Cran bo sangre o pan, o vio i-a Todos aconsejan que se terminen las
carne. (ms16: D.E.) comidas con pan, costumbre bastante
(es) Pan, vino y sangre crian buena carne. arraigada entre nuestros campesinos.
(R. Marn) 17609. Con pan caseiro non vende o
17596. O pan co farelo i-a carne co sangre. panadeiro. (ms10,078r: D.E.)
(ms16: Sober)
17610. Pan a fartar e compango a probar. (mc
17597. O que ten pan non morre de fame. / ms16: Lugo)
(ms16: Lugo)
17611. Pan e noces saben a amores. (mc e ms16:
(es) Quien tiene pan, de hambre no morir. Correas / ms10,080r: D.E.)
(R. Marn) (es) Pan y nueces saben a amores. (Bergua)
17598. Pan ben feito, comer con xeito; pan 17612. Pan que sobre, carne que baste e vio
podre, comer doble. (ms-LU: seminarista que falte. (ms16: Lugo)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) Pan que sobre, carne que baste y vino
17599. Pan e vio andan camio. (mc e ms16: que falte. (Correas)
Carballedo / ms10,080r: D.E.)
(pt) Po e vinho andam caminho que no 17613. Sin pan come o can. (ms15,42: Valle del
Mao)
moo garrido. (Chaves) (es) Pan y vino
andan camino, que no mozo ardido; o
garrido. (Correas) PAN CALIENTE
17600. Pan e vio non sentan mal e alegran o 17614. Auga fra e pan quente nunca fixeron
5223
gan. (mc / ms16: Lugo) bon ventre. (mc e ms4: Dicc. Ac. / ms16:
D.E. / ms-LU: Dous seminaristas annimos: algn
17601. Pan, xamn, toucio e queixo o que lugar da provincia de Lugo / J. M. Barral Snchez)
enchen o pelexo. (ms-SA: Francisco Ageitos (pt) Agua fra e po quente, nunca fizeram
Prez: Corrubedo, Ribeira, C) bom ventre. (Chaves) (es) Agua fra y pan
17602. Pan, xamn, toucio e queixo son os caliente, nunca hicieron buen vientre.
que enchen o pelexo. (ms16: Santiago) (Sbarbi) / (ms: Correas). (ct) Aigua freda y
Var.: Pan, xamn e vio aexo son os que p calent, causen dolor al ventrell.
enchen o pelexo. (ms16: Santiago) (Alberola)

5223
V. Auga fra e pan quente nunca fixeron o home
valente en Medicina. Higiene. / mc e ms-LU: vientre; ms-
5222
ms21,10r: s'anda. LU: b ventre / J. M. Barral Snchez: bo vientre.
5224
17615. pan quente brelle a gorxa. Ha de comerse caliente, porque es as ms
(ms10,079r: D.E.) sabrosa.
17616. Pan quente e auga fra era o que a 17629. Bica do lar, comer e soprar; por
morte quera. (mc e ms16: Fonsagrada-F.V.S.) moita que sea non ha de sobrar; por
(pt) gua fria e po quente, nunca fizeram pouca que sea, ha de chegar. (mc / ms4:
bom ventre. (Chaves) (es) Pan caliente, F.V.S. / ms16: Lugo)
mata la gente. (Castillo) / Agua fra y pan 17630. Bica e leite mazado, viota e vida
caliente, mata a la gente. (Id.) / Pan d'aldea, Dios lla da a quen a desea. (mc e
caliente, mucho en la mano y poco en el ms16: Bucios)
diente. (Id.) / Agua fra y pan caliente, 17631. Bola do lar, comer e soprar. (mc / ms4:
nunca hicieron buen vientre. (Castillo) (ct) F.V.S. / ms16: Lugo)
Aigua freda y p calent, causen dolor al Bola do lar = cocida en el mismo fuego de
ventrell. (Alberola) la cocina. Es de maz y el refrn
17617. Pan quente e uvas, s vellas quitan recomienda que se coma recin hecha y
engurras. 5225 (ms10,080r: D.E.) caliente.
17618. Pan quente e vio forte vello danlle 17632. Bola mol, moita na mau e pouca no
a morte. 5226 (ms16: Bucios) fol. 5231 (mc: A.N. / ms16: D.E.)
17619. Pan quente fame mete. (ms10,080r: D.E.) 17633. Bolo do lar, comer e soprar. (mc e ms16:
17620. Pan quente, moito na man e pouco no Vida Gallega)
Vase Bica do lar...
ventre. 5227 (ms10,080r: D.E.)
17634. Coas bolas duran os pas. (mc e ms16:
17621. Se pan quente comes, non bebas auga M.L.)
da fonte. 5228 (ms10,080r: D.E.) Var.: Coas bolas duran mis os pas. (ms16:
D.E.)
PAN CASERO Y PAN DE PANADERA 17635. Chocolate con bica, cousa rica.
17622. Con lea de romeiro e pan de (ms8,06v: La Caiza)
panadeira o labrador non fai a sa feira. 17636. Millo eres, millo sers; por mis que
5229
(ms16 e ms10,033r: D.E.) te amasen non espilirs. (mc e ms16: Ns)
17623. Pan de panadera, nin farta nin El pan de maz, o borona, no es esponjoso.
medra. (ms16: Lugo) 17637. O bolo do pote, comer a galope. (mc e
ms16: Corme)
PAN DE MAZ 17638. O pan de millo mantn a fame na
17624. A bica fresca non se garda moito casa. 5232 (ms16 e ms10,040r: D.E.)
tempo n'artesa. (ms15,17) 17639. Pan de millo non llo des teu fillo.
(ms16: Castroverde)
17625. A falta de pan cmese bica. (mc / ms4:
F.V.S. / ms16: Pontevedra) 17640. Pan de millo pesa na mau e pesa na
17626. A falta de pan, boa a bola de millo. barriga. 5233 (ms15,33 e ms16: Guntn)
5230
(mc: Tuiriz / ms16: Tuiriz, Mondoedo) 17641. Pan de millo, pan de Dios, de una
(pt) A mngua de po, boas so as tortas. miga se hacen dos. (mc e ms16: Carballedo-
(Chaves) (es) A falta de pan, buenas son F.V.S.)
tortas. (Sbarbi) (ct) A falta de p, bna es Refrn bilinge, con el que no todos estarn
la coca. (Alberola) conformes, como indican los siguientes: A
17627. Auga e bola come a tola. (mc e ms16: falta de pan, cmese bica; A falta de pan,
Incio) boa a bola de millo.
17628. Bica de lar, comer e soprar. (mc e ms16: 17642. Pan de trigo, pan de Dios, dun pedazo
Agro) fanse dous; pan de millo, pan de Xudas,
todo se volven faragullas. (mc e ms16:
Paradela)
5224
En ms10 s.v. Pan. Var.: Pan de trigo, pan de Dios: de un
5225
En ms10 s.v. Pan. pedazo fanse dous. (ms16: Paradela)
5226
En ms10 s.v. Pan.
5227
En ms10 s.v. Pan.
5228
En ms10 s.v. Pan.
5229 5231
En ms10 s.v. Lea. mc: muita; ms4: man.
5230 5232
V. A falta de pan, boas son tortas en Hambre. En ms10 s.v. Maz.
5233
Gastronoma. ms16: O pan de millo.
17643. Pr moita fame non hai broa dura. 17656. Pan de trigo, meo amigo; pan de
(mc e ms16: Santiago) broa, o que o coceo que o coma. (ms-LU:
17644. Vai salir a torta un pan. (ms-LU: seminarista annimo:Illn, Begonte, LU)
seminarista annimo: Carballedo, LU) 17657. Pan de trigo, meu amigo; pan de
broa, o que o coceu que o coma. (ms5,027:
PAN DE TRIGO Illn)
17645. Cando un se acostumbra ao pantrigo, 17658. Quen dixo pan, dixo trigo. (mc e ms16:
xa non lle sabe o centeo. (ms16: Lugo) M.V.)
17646. Dicen que o pan de centeo como o (es) Pan de trigo, aceite de olivo y de la
trigo; pero o trigo trigo. 5234 (mc: parra el vino. (Correas) / Pan de trigo, de
Carballedo / ms4: F.V.S.) ese si que soy amigo. (R. Marn)
5238
Var.: Dicen que o pan tan bon como o trigo; 17659. Trigo centeoso, pan proveitoso.
pero o trigo trigo. (ms16: Neira de Rey) (ms16 e ms10,133r: D.E.)
17647. Nin o teu pan en tortas nin o teu vio
en botas. (mc e ms16: J.P.)
(es) Ni tu pan en tortas, ni tu vino en botas. Pan reciente y pan duro
(Sbarbi) 17660. Cando empalma o pan novo co vello,
Recomienda que no se empleen los sabe ben o codelo. (ms5,135)
caudales en cosas que se consumen con 17661. Casa de pan tenro, casa de mal
facilidad. goberno. (ms16: D.E.)
17648. Non hai pior vicio como o pan de 17662. Mis vale pan duro que pedras moles.
trigo. (ms4: C.A. A Nosa Terra) (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
17649. O pan de trigo fxoo Dios i-o de millo PO)
5235
mandouno facer. (ms4 / ms16: Sober / 17663. O pan mol vaise de seu fol. (mc e ms16:
ms21,05r: Berms / ms18,74r: A.S.A.) Carballedo)
(es) Pan de maz, pues tienes salud para ti; Var.: O pan mol vaise fol. (mc / ms16: Lugo)
que para mi mal yo lo quiero candeal. (R. (pt) Po mole depressa se engole. (Chaves)
Marn) / Pan de centeno, para tu enemigo 17664. Pan d'hoxe, carne d'onte e vio
es bueno; pan de mijo no se lo des a tu hijo; d'antano manteen o home sano.
pan de cebada, comida de asno disim / (ms21,20r: Berms)
ulada; pan de panizo fu el diablo quien lo 17665. Pan de hoxe, carne de onte e vio de
hizo; pan de trigo candeal o trems, lo hizo antano, mantn o home sano. 5239
(mc /
Dios y mi pan es. (Martnez Kleiser) ms4: F.V.S. / ms16: D.E.)
17650. O pan de trigo nin pesa no corpo nin (pt) Po de hoje, carne de ontem e vinho do
fai polo home; o pan de millo pesa no outro vero, fazem homem so. (Chaves) /
corpo e fai polo home. (ms5,029 / ms16: Valle Carne de ontem, peixe de hoje, vinho do
del Mao) outro vero fazem o homem so. (Chaves)
17651. O pan trigo i-o centeo mis val na (es) Pan de ayer, carne de hoy y vino de
barriga que no seo. (ms21,05r: Berms) antao, traen al hombre sano. (Correas) /
17652. O pantrigo e centeo mis val na Pan de ayer, vino de antao y carne
manida, dan al hombre la vida. (R. Marn) /
barriga que no seo. (ms4 / ms18,74r: A.S.A.) Pan de anteda, vino, de ao y da y carne
17653. O trigo trigo; xa Dios o escolleu pra del mismo da. (R. Marn)
5236
si. (mc e ms16: Bucios) 17666. Pan de hoxe, carne de onte e vio de
Preciosa alusin al pan eucarstico. antonte. 5240
(mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
17654. Onde comiches pantrigo non pidas 17667. Pan de hoxe, carne de onte e vio de
5237
borona. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
outono manteen o home sano. 5241
(ms-
17655. Pan de trigo e lea de carballo. (ms-LU: SA: Juan Carlos Couselo Gago)
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)

5234 5238
mc: centeno; ms4: com'o de trigo. En ms10 s.v. Trigo.
5235 5239
O orixinal di: O pan de trigo fixoo Dis, y de millo mc: vinho.
5240
mandouno facer. ms: d'antonte.
5236 5241
ms: Diol-o. O orixinal di: Pan de hoje, carne de onte e vio de
5237
mc: Donde comiches. outono, manteen o home sano.
17668. Pan fresco e lea verde, a casa perde. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(mc e ms16: Tuiriz) Lugo)
(es) Pan tierno y lea verde, la casa pierde. Porque sabe lo que crece.
(R. Marn) 17685. Amasade, panadeiras, que mia nai
Porque de ambos se gasta mucho. quer un pan. (ms16: D.E.)
17669. Pan mol vai de seu fol. (ms21,17r: 17686. Amasando faise o pan. (ms16: D.E.)
Berms) 17687. Cando o pan cercena, ablanda a masa
17670. Pan mole, nin presta nin fonde. (mc e na artesa. (ms15,45v: Silvarrey)
ms16: M.L.) Variante de cenceno que Carr y
5242
17671. Pan mol, de seu se engol. (mc e ms16: Diccionario Enciclopdico slo aplican a la
Loureiro de Cotovad-F.V.S.) flor del maz. En esa poca hay que dejar la
(pt) Po mole depressa se engole. (Chaves) masa un poco dura, porque ablanda.
(es) Pan tiernete, ello solo se mete. (R. Cercenar = florear el pan. Como
Marn) (ct) P blanet... passa collet. espendoar. Cercena: el hecho de florecer el
(Alberola) pan en la tierra. Variante de cenceno (ver
Vase O pan mol... valor)
17672. Pan mol, pousa na boca, tumba no 17688. Compra a panadeiro e non a
fol. (mc e ms16: Loureiro de Cotovad-F.V.S.) carniceiro. (ms16: Bucios)
17673. Pan seco i-auga fra fan as sopas na 17689. Do Deus na eira e tlleo Marta na
barriga. (ms16: Sober) maseira. 5246 (mc e ms16: A.I. / ms18,71r: A.S.A. /
17674. Pan vello fame . (mc e ms16: M.L.) ms10,001v: D.E.)
17675. Val mis pan duro que pedras moles. Se refiere al pan.
(mc e ms16: Bucios) 17690. Hai que desamasar, que caeu o forno.
Var.: Vale mis codia dura que pedra mol. 5247
(mc e ms16: A.N.)
17676. Vale mis codia dura que pedra mol. 17691. Na porta do forno rompen as bolas.
(ms4: M.V.) (mc: Santiago)
17677. Vale mis codias duras que pedras Var.: Na porta do forno trcense as bolas.
moles. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms16: Santiago)
provincia de Lugo) 17692. Non quero mis panadeira;
escarmentoume a primeira. (ms10,080r:
PANADEROS. V. tamn Oficios. D.E.)
17678. millor panadeira derrmaselle 17693. Non seas forneira, se tes a cabeza de
unha fornada. (mc e ms16: Bucios) 5248
manteiga. (ms16 e ms10,023r: D.E.)
17679. A que amasa faria nunca pan lle (es) No seais hornera, si tenis la cabeza de
falta. (ms16: D.E.) manteca. (H. Nez)
17680. A quen coce e amasa non lle furtes a 17694. O da que amaso, mal da paso, pero
masa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da pior non ter que amasar nin que
provincia da Corua) peneirar. 5249 (ms16 e ms10,005v: D.E.)
17681. A quen coce e amasa non se lle tasa a 5250
17695. O da que cozo da de alborozo.
masa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms16 e ms10,005v: D.E.)
5251
provincia de Lugo) 17696. O da que se amasa, mal se pasa.
17682. A quen coce i-amasa non lle cortes a (ms16 e ms10,005v: D.E.)
5252
masa. 5243 (ms21,11r: Berms) 17697. enfornar trcese s veces o pan.
17683. A quen coce i-amasa non lle roubes a (ms16 e ms10,011v: D.E.)
(es) Al enhornar se hacen los panes tuertos.
masa. 5244 (ms21,11r: Berms)
(Z.)
17684. A quen coce i-amasa non se lle furta a
masa. 5245 (mc e ms16: Bucios / ms-LU:
5246
mc, ms16 e ms18,71r: Dios. / En ms10 s.v. Dar.
5242 5247
mc: Pan mol. ms4: caen.
5243 5248
O orixinal di: A quen coce y'amasa non lle roubes En ms10 s.v. Hornero.
5249
(cortes) a masa. En ms10 s.v. Da.
5244 5250
O orixinal di: A quen coce y'amasa non lle roubes En ms10 s.v. Da.
5251
(cortes) a masa. En ms10 s.v. Da.
5245 5252
ms: y amasa. En ms10 s.v. Horno.
17698. O que amasa e coce, ben se lle conoce. 17716. Os panos locen no pazo e non os
(ms16: D.E.) fillosdalgo. (ms10,081r: D.E.)
17699. O que amasa e coce, todo lle loce. 17717. Pano pobre non garda puntada. (ms-
(ms16: D.E.) SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C)
17700. Panadeiros, de Cea e Porrio. (ms16: 17718. Pano podre non garda puntada.
5255
Galicia Emigrante) (mc: M.V. / ms16: Santiago / ms21,27r: Berms)
17701. Quen mal enforna saca os pas tortos, (es) Pao pobre no guarda puntada. (R.
5253
mais paga a poia. (ms16 e ms10,011v: Marn)
D.E.) 17719. Quen se viste de run pano, vstese
(es) Quien mal enhorna, saca los panes das veces no ano. (ms10,081r: D.E.)
tuernos, y as como as, paga la poya.
17720. Se o pano verde ou o pano negro,
(Correas)
que sabe o cego? (ms10,081r: D.E.)
17702. Vale mis unha boa retorcedura que
unha boa amasadura. (ms8,65r: Silvarrey)
Se dice del amasar el trigo. PAPAS. V. tamn Comida, Hambre. Gastronoma.
17721. Agora, papas na ola, e si a ola creba,
PANDERO papas na merda. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
17703. Non sei qu ten o pandeiro que moito 17722. Almorzar de papas e traballar cas
alegra o turreiro. (ms10,081r: D.E.) vacas, non se alonxar das casas. 5256 (ms-
LU: seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
17704. O pandeiro dlle alegra turreiro.
(ms10,081r: D.E.)
17723. As papas deica a porta e as berzas
17705. Que alegra hai no turreiro cando se deica a horta. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
(pt) Papas at porta, couves at horta,
anima o pandeiro! (ms10,081r: D.E.)
feijes para todo o dia. (Chaves)
17724. Cal de berzas, cal de papas,
PANERA
ataquemos as barazas. 5257 (mc e ms16:
17706. A tulla sin centeo como o prado sin M.V.)
rego. (ms10,134r: D.E.) Cuando no hay otra cosa, hay que matar el
17707. O que ten chea a tulla, non ten por hambre con lo que sea.
que ter carpulla. (ms10,134r: D.E.) 17725. De papas e pan das casas se van. (mc,
17708. Tulla que est sin trigo, non d grau ms e ms16: Bucios)
pra facer pantrigo. (ms10,134r: D.E.) 17726. moi grande o pote e pouca a
manteiga pra que saian boas as papas.
5258
PANZA (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
17709. A panza chea millor se aconsella. 17727. En comer papas, calzar abarcas e
(ms10,081r: D.E.) xunguir bois da molida psase mit do
da. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
PAOS provincia de Lugo)
17710. Adoba o teu pano e pasars o teu ano. 17728. En comer papas, calzar abarcas e
(ms10,081r: D.E.) xunguir os bois de mulida psase todo o
17711. Con bo pano e bo xastre faise un bo da. 5259 (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
traxe. (ms10,081r: D.E.) 17729. Non quero papas nin ir s vacas. (ms-
17712. De run pano nunca bo saio. (ms10,081r: SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO)
D.E.) 17730. O que almorza con papas i-ara con
17713. O millor pano lxase. (ms10,081r: D.E.) vacas, que non vaia pra moi lonxe das
17714. O que viste de run pano, viste das casas. 5260 (ms21,15v: Berms)
veces ano. 5254 (ms21,11v: Berms)
17715. Onde non chega o pano, o caletre do
xastre ten que inventalo. (ms10,081r: D.E.) 5255
mc: Pao pobre.
5256
O orixinal di: Almorzar de pacas e traballar cas vacas
non se alonxar das casas.
5257
ms3: ataquemo-l-as.
5253 5258
En ms10 s.v. Horno. mc: menteiga; ms: salian.
5254 5259
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco V. En calzar abarcas e xoncer molida psase o da
incluiu este refrn en Paos. en Paso del tiempo. / mc: comer papas, e calzar abarcas.
17731. O que come pan e papas, come pan de 17748. Papas hastra [porta], coles hastra
5264
das arcas. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do horta e fabas pra todo o ano.
Bolo, OU) (ms10,081r: D.E.)
17732. O que come papas e ara con vacas, 17749. Papas quentes pasan sete ros e inda
5261
non pode salir do p das casas. (mc / queiman o home. (mc e ms16: Santiago)
ms16: Lugo) 17750. Papas raras e sin pan, cavarn, Xan.
17733. O que come papas e calza barcas, que (mc / ms16: Lugo)
5262
non se vaia mui lexos das casas. (ms- 17751. Papas sin pan nos toxos tallarn?
LU: seminarista annimo: O Corgo, LU) 5265
(ms21,15r: Berms)
17734. O que de ma come papas e xungue 17752. Papas sin pan tallarn?
5266
(ms21,15r:
os bois molida, ten a ma perdida. Berms)
(mc: Bardaos, Incio / ms16: Carballedo) 17753. Se che gusta comer papas, vai a Foxos
17735. Pan e papas baleiran as arcas. (mc e segar pan: ma danche papas;
ms16: Tuiriz)
medoda papas che dan; merenda
17736. Pan e papas, pan de das arcas.
(ms8,73v: Meda)
papas solas; noite papas sin pan. (ms16:
Cebrero)
17737. Papas con mel saben ben. (ms16:
Mondoedo)
17754. Tomar raro cun tenedor como quen
17738. Papas con mel saben moi ben. (ms-LU: come papas con un fuso. (ms10,049v:
seminarista annimo: Terra Cha, LU / ms-LU: Julio Silvarrey)
Elas Bello Mndez: Terra Cha, LU) 17755. Vndeme o boi e vndeme a vaca e
17739. Papas con pan unha casa desfn. (ms- non me vendas o pote das papas. (ms-SA:
LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo, OU / ms-LU: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 17756. Vndeme os bois e vndeme as vacas e
Lugo) 5267
non me vendas o pote das papas. (mc
17740. Papas con pan, cava Xan; papas sin e ms16: Santiago / ms-LU: seminarista annimo: algn
pan, non cava Xan. (ms-SA: seminarista lugar da provincia de Lugo)
annimo: Terras do Deza, PO)
17741. Papas e bolos, comida de tolos. (ms16: PAPEL
Santiago) 17757. De todo terma o papel hastra que se
17742. Papas e pan unha casa desfn. (ms-SA: limpan co el. (ms10,081r: D.E.)
Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
17758. Moito papel e tinta pouca xusticia.
17743. Papas e pan, casa desfn. (ms-LU:
(ms10,081r: D.E.)
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU)
17759. O papel atrao todo. (ms10,081r: D.E.)
17744. Papas e pan, unha arca desfn. (mc e
ms16: Santiago) 17760. O papel chmase Diego; por un
5268
17745. Papas e pan, unha casa desfn; papas cadelo douche un pliego. (mc e ms16:
Parga-F.V.S.)
e bolo, desfana de todo. (mc e ms16: M.V. /
ms21,27v: Berms) 17761. O papel brando e doce: todo o sofre.
Var.: Papas e pan, das casas desfn. (ms4: (ms10,081r: D.E.)
F.V.S. / ms16: Lugo) 17762. O papel moi sofrido e moi calado.
Porque en la misma comida las dos cosas (ms10,081r: D.E.)
suponen mucho gasto. 17763. O papel non se debe romper.
5263 (ms10,081r: D.E.)
17746. Papas e sorber non pode ser. (mc:
Tuiriz / ms4: F.V.S.) 17764. O papel pode con todo. (ms10,081r: D.E.)
17747. Papas hastr'a porta e berzas hastr'a 17765. O papel que se rompa el. (ms10,081r:
D.E.)
horta. (ms21,15v: Berms)
17766. O papel terma de todo. (ms10,081r: D.E.)
17767. O papel terma do que lle poen.
(ms10,081r: D.E.)
5260
O orixinal di: O que almorza con papas y'ara con
5264
vacas que non vaya pra moi lonxe das casas. O orixinal di: Papas hastra, coles hastra horta e fabas
5261
V. Con sopas e papas non vaias lonxe das casas en pra todo o ano.
5265
Medicina. Higiene. O orixinal di: Papas sin pan (nos toxos) tallarn?
5262 5266
O orixinal di: O que come papas e calza barcas, que O orixinal di: Papas sin pan (nos toxos) tallarn?
5267
non se vaya muy lexos d'as casas. ms-LU: Vndem'os, vndem'as.
5263 5268
Dentro do tema Miscelnea no mc. ms4: por unha perra.
17768. O papel terma do que se queira 17788. Quen se fa do segredo das paredes,
escribir nel. (ms10,081r: D.E.) sai vendido moitas veces. (ms10,082r: D.E.)
17769. O papel todo o consinte. (ms10,081r: D.E.) 17789. Se falasen as paredes, non habera
17770. Onde hai papel calan barbas. segredo que non se soupese. (ms10,082r:
(ms10,081r: D.E.) D.E.)
17771. Os paps tn conta do que lles poen.
5269
(mc e ms16: Corme) PARIENTES
17772. Papel e tinta dieiro custa. (ms10,081r: 17790. A mai negra, o pai negro, a filla
D.E.) branca... eiqu hai trampa. (ms5,009: Vern)
17773. Papel falso, papel mollado. (ms5,029 / 17791. Entre parentes non meta-los dentes.
ms16: Sta. Mara del Mao) 5270
(ms4: M.L. / ms10,082r: D.E.)
17792. Fillo de rico busca que comas. (ms-LU:
PAPO seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
17774. O que est no papo non pode estar no 17793. Gasta en caf e vio o que has de
prato. (ms10,081r: D.E.) deixar teu sobrio. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
PARADA 17794. Gasta en festa e vio o que has de
17775. A moita parada fai pouca andada. deixar s teus sobrios. (ms-SA: Jaime Friz
(ms10,082r: D.E.) Vzquez: Arza, C)
17776. Coas moitas paradas acrtanse os 17795. Gasta en festas e vio o que has
das. (ms10,082r: D.E.) deixar s sobrios. (ms15,44)
17796. Mis vale amigo que parente nin
PARCHE primo. (mc: Tuiriz, Monforte)
17777. Poer o parche antes da enfermed. Var.: Mis vale un amigo bo que parente e
(ms10,082r: D.E.) medio. (ms16: D.E.)
17778. Poer o parche antes que salla o (pt) Mais vale amigo que parente ou primo.
furuncho. (ms10,082r: D.E.) (Chaves) / Mais vale bom vizinho que
parentesco. (Id.) (es) Ms vale amigo, que
pariente ni primo. (R. Marn)
PARDAL
17797. Mis vale un bo amigo que dez
17779. Cada pardal co seu igual. (ms10,082r:
D.E.) parentes; eles lonxe i-el presente. (ms16:
D.E.)
17780. Estornios e pardales, todos queren
17798. Meu parente Pedro Boo, tanto me
ser iguales. (ms10,082r: D.E.)
d, tanto ll'eu soo. (mc e ms16: A.I.)
17781. Mis que cen de pardal vale unha de
17799. Meu parente Pedro bo; tanto me el
asnal. (ms10,082r: D.E.)
d, tanto lle eu dou. (ms10,082r: D.E.)
17800. Moitos parentes hai pra aconsellar
PARECER
mais non pra remediar. (ms10,082r: D.E.)
17782. Cada un di o seu parecer dispois de
17801. Non hai parente probe. (ms16: Lugo)
beber. (ms10,082r: D.E.)
(es) No hay pariente pobre. (Z.)
17783. Cada un ten o seu parecer cando
17802. Non hai millor parente que o bo
mester. (ms10,082r: D.E.) amigo presente. (ms10,082r: D.E.)
17784. O que ben parece, de vagar crece.
17803. O parente do rico ten que buscar
(ms10,082r: D.E.) 5271
17785. O que non parece, logo se esquece. onde encher o bico. (mc e ms16: S.
Victorio de Ribas de Mio / ms10,109r: D.E.)
(ms10,082r: D.E.)
(es) Pariente de rico, busca que comas. (R.
Marn) / A son de parientes, busca qu
PAREDES meriendes. (Id.)
17786. As paredes teen ollos. (ms10,082r: D.E.)
17787. O que pensa que as paredes calan,
ben enganado anda. (ms10,082r: D.E.)
5270
O orixinal di: Entre parentes non metal'os dentes. /
ms10: metas os dentes.
5269 5271
mc: lle poen. En ms10 s.v. Riqueza.
17804. O parente, como Dios cho dese; o 17815. O paroleiro deixalo no carreiro.
amigo, como ti o escolleres. (ms10,082r: (ms10,083r: D.E.)
D.E.) 17816. O paroleiro fai mudo o seu
17805. s parentes amstralle os dentes. compaeiro. (ms10,083r: D.E.)
(ms10,082r: D.E.) 17817. O paroleiro non cala o seu nin o alleo.
17806. Parente de rico busca que comas. (mc e (ms10,083r: D.E.)
ms16: Taboada-F.V.S.)
(es) Pariente pudiente, es para el pobre PARTE, PORCIN, PARTIR
pariente aparente. (R. Marn) / Pariente de
17818. En todas partes cocen fabas, e en
rico, busca que comas. (Id.)
algunhas a caldeiradas. (ms10,083r: D.E.)
17807. Parente de rico busca que comer.
(ms14,16) 17819. O que parte e ben reparte, se no
17808. Parentes e trastes vellos, millor canto repartir ten arte, qudase coa millor
mis lexos. (mc e ms16: Bucios) parte. (ms10,083r: D.E.)
Var.: Parentes e trastes vellos, poucos e lexos. 17820. O que parte leva pra si a pior parte.
(ms16: Ribadeo / ms-LU: seminarista annimo: (ms10,083r: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo) 5272 17821. Por todas partes vaise a Roma.
(pt) Trastes velhos e parentes, poucos e (ms10,083r: D.E.)
ausentes. (Chaves) (es) Parientes y muebles 17822. Por unha parte obrigado e por outra
(o trastos) viejos, pocos y lejos. (R. Marn) amolado. (ms10,083r: D.E.)
(ct) Parentesc y trastos vells, llunt d'ells. 17823. Quen desparte leva a pior parte.
(Alberola) (ms10,083r: D.E.)
17809. Parentes e trastes vellos, millor non 17824. Quen parte e reparte garda pra si a
telos. (ms10,082r: D.E.) millor parte. (ms10,083r: D.E.)
17810. Parentes pobres e trastos vellos, 17825. Sempre leva a pior parte o que en
poucos e lexos. (mc e ms16: Bucios) concencia reparte. (ms10,083r: D.E.)
(pt) Trastes velhos e parentes, poucos e
ausentes. (Chaves) PARTOS. V. tamn Medicina. Higiene, Mujer, Preez.
17811. Quen ten fillas solteiras, non fale da 17826. A galia pare cantando e a muller
filla allea. (ms-LU: seminarista annimo: algn chorando. (ms10,082r: D.E.)
lugar da provincia de Lugo)
17827. A muller parida, nin farta nin limpa.
17812. Val mis onza de sangre que libra de 5273
(ms16 e ms10,046r: D.E.)
amistade. (mc e ms16: Bucios)
17828. A que cra empiora; a que pare
(pt) Mais vale ona de sangue que libra de
amizade. (Chaves) (es) Ms vale onza de millora. (ms16: D.E.)
sangre, que libra de amistad. (Sbarbi) (ct) 17829. As femias recn paridas han de ser
5274
Ms val ona de sanc, que lliura d'amistad. ben atendidas. (ms4: J.P.)
(Alberola) 17830. Cada parto, un sobresalto. (ms16: D.E.)
17813. Vale mis o run vicio da porta c 17831. Cada parto, unha ventura. (ms16: D.E.)
parente tras da costa. (ms-LU: seminarista 17832. Cando a muller pare, emprea o
annimo: O Cdavo, A Esperela, Baleira, LU) home. (ms16: Bucios)
17814. Vale mis o vecio da porta que o 17833. Cando a muller pare, queda
parente da costa. (mc: Carballedo) embarazado o padre. (ms-LU: seminarista
Var.: Estn ben co vecio da porta anque annimo: Guntn, LU)
esteas mal co parente da costa. (ms5,136: 17834. Filla despois de varn queima coma o
Silvarrey) / Val mis o vecio de xunto porta tizn; varn despois de filla queima
que o parente detrs da costa. (ms16: Sober)
como a fasca. 5275 (ms16 e ms10,020v: D.E.)
(es) Ms vale el vecino cercano que el
pariente lejano. (R. Marn)

PARLANCHN 5273
En ms10 s.v. Mujer.
5274
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
5275
ms16: Filla dispois de varn, varn dispois de filla.
5272
ms-LU: trastos. En ms10 s.v. Hijos.
(es) Hija despus de varn, quema como 17849. Pr muller o casar fiar pero o parir
tizn; y varn despus de hija, quema como 5280
chorar. (ms16 e ms10,047r: D.E.)
fuisca. (H. Nez) 17850. U que ten a muller parida, carreiras
17835. Filla dispois de varn queima como o abaixo, carreiras arriba. (ms-LU: seminarista
tizn. (ms16: Lugo) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
(es) Hija, tras de varn quema como tizn.
(R. Marn) PASADO
5276
17836. Fillo sin dor, mai sin amor. (mc e
17851. Auga pasada non moe muo.
5281
(mc:
ms16: Bucios / ms4: C.A. A Nosa Terra) Dicc. Ac.)
Var.: Fillo sin doer, nai sin querer. (C.A. A Var.: Auga pasada non abala muo. (ms16:
Nosa Terra / ms16: C.A.) D.E.)
(pt) Filho sem dor, me sem amor. (pt) guas passadas no moem moinhos.
(Chaves) (es) Hijo sin dolor, madre nin (Chaves) (es) Agua pasada no muele
amor. (Correas) (ct) Fill sense dolor, mare molino. (Sbarbi)
sense amor. (Alberola)
17852. Auga que pasou non move rodicio.
17837. Inda non pariu a cabra e xa o cabirto (ms16: D.E.)
mama. (ms10,082r: D.E.) (es) Con agua pasada no muele molino.
17838. Mentras o burro non pare, non se (Z.)
sabe qu cra sale. (mc: A.N. / ms16: Galicia 17853. Coas augas pasadas non anda o
Emigrante) rodicio. (ms16: D.E.)
17839. Muller de parto, carreiras arriba, 17854. Con auga pasada non anda a moa.
carreiras abaixo. (mc e ms16: J.T.) (ms16: D.E.)
Como el siguiente. 17855. Con auga pasada non moen os
17840. Muller parida, carreira abaixo, moos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
carreira arriba. (ms21,03r: Berms) da provincia de Lugo)
17841. Muller parida, carreiras abaixo, 17856. Hai que ler polo pasado. (ms6,01v / ms16)
carreiras arriba. 5277 (mc e ms16: M.V.) 17857. pasado dselle adis pra que non
Var.: Muller parida, carreira abaixo, carreira volva onda ns. (ms10,083r: D.E.)
arriba; cando a muller pare, emprea o home. 17858. O pasado sea pasado, xa que non
(ms16: Bucios) volve pasar. (ms10,083r: D.E.)
5278
17842. O door ensea a parir. (ms16 e 17859. O que pasou non volve. (ms16: Santiago)
ms10,009v: D.E.)
17860. O que valeu, non pode valer. (ms15,45v:
17843. O home que ten a muller parida, Incio)
carreira abaixo, carreira arriba. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
PASAR
17844. O parir door e o criar amor. 17861. Non me vexan pasar mal e non
(ms10,082r: D.E.) sabern as que teo que pasar. (ms10,083r:
17845. O que ten muller parida, carreira D.E.)
abaixo, carreira arriba. (ms16: Sober) 17862. O bo pasar fai o home engordar.
(ms10,083r: D.E.)
17846. Para muller parida e tea urdida non
17863. Pasa ti, que non pasache; vllante os
falta a gracia de Dios. (mc: M.V.)
diaos que anda tardache. (ms10,083r:
Var.: Para muller parida e tea urdida D.E.)
nunca faltou remedio. (ms16: Santiago /
17864. Quen pasou o mis, que pase o menos.
ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (ms10,083r: D.E.)
da provincia de Lugo) 5279
17865. Val mis ac un mal pasar que al un
17847. Parto hinchado, parto abenzoado.
(ms16: D.E.)
bo penar. (ms10,083r: D.E.)
17848. Parto mollado, parto adiantado. (ms16:
D.E.) PASCUA. V. tamn Fiestas y romeras.

5276
ms4: nai.
5277 5280
ms3: carreira. En ms10 s.v. Mujer.
5278 5281
En ms10 s.v. Dolor. V. Con augas paradas non moen os muos en Ocio
5279
ms-LU: Pra, romedio. (Efectos del ocio). / mc: Auga parada.
17866. Altas ou baixas, en abril sanas [sic] Al amor de los tizones, porque har fro.
Pascuas. (ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: 17872. Desque vn a Pascua de
Dodro, C (10-11-51)) Resurreccin, tres cousas hai que non
17867. Altas ou baixas, en abril son as teen sazn: os nabos, o rosario i-a
5282
Pascuas. (mc e ms16: M.V. / ms21,20r: predicacin. (mc e ms16: Carballedo)
Berms) (pt) Depois da Asceno, nem salmo nem
Var.: Que altas que baixas, en abril cadran as sermo. (Chaves) (es) Despus de
Pascuas. (ms16: Friamonde-Taboada) Resurreccin, ni pasas, ni higos, ni sermn.
(pt) Altas ou baixas, em abril vm as (R. Marn) (ct) Desprs de la Ascensi, ni
Pscoas. (Chaves) (es) Altas o bajas, en peix mll, ni serm. (Alberola).
abril son las Pascuas. (Sbarbi / ms16: Lo primero, porque se termin el tiempo de
Correas) (ct) Altes o baixes, en abril les la ceba; lo restante, porque supone que se
Pasqes. (Sanchis) rez y predic lo suficiente en la Cuaresma.
17868. Ana, Rabana, Rebeca, Susana, 17873. En Pascua de Resurreucin arrmate
Lzaro, Ramos e en Pascuas estamos. tizn. 5283 (mc e ms16: J.P.)
(mc e ms16: Muros)
17874. Entroidos na casa, Pascuas na plaza;
Var.: Ana, Bagana, Rebeca, Susana, Lzaro,
Ramos, en Pascoas estamos. (ms6,01v. Vern) Entroidos na plaza, Pascuas na casa. 5284
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
(pt) Lzaro, Ramos, na Pscoa estamos.
(pt) Entrudo borralheiro, Natal em casa,
(Chaves) (es) El primero escarba el diente;
Pscoa na Praa. (Chaves)
el segundo hazte all que larga es la
Si en Carnaval hace buen tiempo, que se
cuaresma; Rebeca, arm mi ballesta;
pueda salir, en la Pascua lo har malo, y
Susana, pseme tras de la rama; Ramos,
viceversa.
echle un ajo; Pascua, echle en el ascua;
fume a misa; cuando vine, hallle hecho 17875. Lzaro pillou un paxaro, Ramos
ceniza. (Correas) / Ana, Vadana, Rebeca, pelouno e a Pascua chapouno. (mc / ms4:
Susana, Lzaro, Ramos, en Pascuas F.V.S. / ms16: Lugo)
estamos. (Correas) / Ana, Juana, Rebeca, Var.: Lzaro matou un paxaro, Ramos pelouno
Susana, Lzaro, Ramos y esotro i-a Pascua papouno. (ms8,42v: Castroverde)
pascuamos. (R. Marn) (es) El domingo de Lzaro, mat un pjaro;
Es como una frmula nemotcnica para el domingo de Ramos, lo pelamos; el
retener las semanas del ciclo litrgico de la domingo de Pascua, lo ech en ascuas, y el
Cuaresma. Ana y Rabana, son nombres domingo de Cuasimodo, me lo com todo.
desfigurados, cuya identificacin no es (R. Marn)
fcil. Rebeca y Susana corresponden a la 3 17876. Pscoa marzal, ou pra moito ben ou
y 4 semanas, y en los sbados contiguos a pra moito mal. (ms10,083r: D.E.)
las dominicas con que comienzan, se leen 17877. Pscoas marzales, fames ou
en la Misa los episodios referentes a ambas mortandades. (ms10,083r: D.E.)
mujeres. El domingo de Pasin, suele 17878. Pscoas molladas, anadas dobradas.
llamarse de Lzaro, y el viernes anterior se (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
lee el evangelio de la resurreccin de PO)
Lzaro de Betania. Solos son los domingos 17879. Pscoas molladas, moitas dobradas.
de Cuaresma. En Portugal, comprenden (ms10,083r: D.E.)
slo las dos ltimas semanas, con una 17880. Pscoas molladas, moitas sobradas;
frmula ms sencilla. (mc) / Rebeca y Pscoas enxoitas, nin poucas nin moitas.
Susana corresponden a la 2 y 3 semanas. (ms21,06r: Berms)
(ms16) 17881. Pscoas molladas, que vean
17869. Antroido mollado, Pascuas enxoitas. dobradas. (ms10,083r: D.E.)
(ms9,16r: Silvarrey)
17882. Pascua de Resurreccin chuviosa,
17870. As Pscoas con quen quixeres e os
anuncio de anada proveitosa. 5285 (mc, ms4
Entroidos cas tuas mulleres. (ms21,23r: e ms16: J.P.)
Berms)
17871. Carnaval soleiro, Pascua no lareiro.
(mc e ms16: Cospeito-F.V.S.) 5283
mc e ms16: Pascua de Resurreccin. Jacinto del
Prado rexistraba a forma Resurreucin.
5282 5284
ms21,20r: Pascoas. mc: Entroidos na plaza.
(es) Si en Pascua mucho llueve, pngase el seminarista annimo: algn lugar de Galicia /
labrador alegre. (Sbarbi) (ct) Pasqua ms10,083r: D.E.)
plujiosa, anyada granosa. (Sanchis) 17889. Pascuas marciales, fames e
17883. Pascua en marzo, ou fame ou mortaldades. (ms-LU: seminarista annimo: algn
mortazo. (mc e ms16: M.V.) lugar da provincia de Lugo)
Var.: Pascua marzal, fame mortal. (J.P.) / 17890. Pascuas marciales, ou hambres ou
Pascua marcelina, fame canina. (J.P.) / mortandades. (ms-LU: seminarista annimo:
Pascuas marciales, fames, desgracias ou algn lugar da provincia de Lugo)
mortaldades. (ms16: Vilacote-Castroverde) / 17891. Pascuas marcianas, famentas e
Pascuas marciales, famentas ou mortaldades. mortales. (ms-LU: seminarista annimo: Pobra do
(mc e ms16: Pramo / ms: Paradela / ms4: Brolln, LU)
Paradela-F.V.S.) / Pscoa marzal, fame, guerra 17892. Pascuas marzales, ou famentas ou
5287
ou mortand. (ms16: D.E.) / Pascuas mortales. (ms-SA: Leonardo Carro Rodrguez:
marciales, pestes e fames. (Tuiriz, Monforte- Vilao, A Laracha, C / ms-SA: Hctor Blanco Tato:
F.V.S.) / Pscoa marzal, ano de mortand. Cereo, Coristanco, C (5 curso) / ms10,083r: D.E.)
(ms16: D.E) 17893. Pascuas marzs, ou fames ou
(pt) Pscoa em maro, fome ou mortao. mortands. (ms-LU: seminarista annimo:
(Chaves) (es) Pascua en marzo, seal de Chantada, LU)
mal ao. (Correas) / Pascuas marzales, 17894. Pascuas milladas [sic], manadas
hambrientas o mortales. (Id.) / Pascua dobladas. (ms-SA: seminarista annimo: algn
marzal, hambre, guerra o mortandad. (Id.) lugar da provincia de Lugo)
(ct) Pasqua maral, misria mortal. 17895. Pascuas molladas, anadas dobladas.
(Sanchis) / Pasqua maral, home mortal. (ms-SA: Rafael Garca Ramos: Cabo de Cruz, Boiro, C
(Id.) / Pasqua maral, mortandat o fam. / ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto
(Id.) / Pasqua enmar, mortandat o fam. / do Son, C)
Pasqua marcenc, fam o pesta primerenc. 17896. Pascuas molladas, ano de fornadas;
(Id.) / Pasqes marcenques, guerra, fam i Pascuas enxoitas, nin poucas nin moitas.
tombes fresques. (Id.) (mc e ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
Abundan los refranes del mismo tenor. He Var.: Pascuas molladas, manadas dobladas.
aqu algunas variantes. / La misma fama (mc / ms16: Moreiras-La Estrada) / Pascuas
tienen en la paremiologa peninsular. molladas, poucas sobradas; Pascuas enxoitas,
Correas escribe: "No se dicen estos malos nin poucas nin moitas. (A.I.) / Pascuas
ageros por tener verdad, sino por ser en molladas, moitas anadas. (Rodeiro) / Pascuas
tiempo ms invernizo que abril". molladas, Pascuas dobradas; Pascuas
17884. Pascuas e Reises con que[n] tu enxoitas, nin poucas nin moitas. 5288 (mc e ms:
quixeres pero nos Carnavales cas tas A.I.) / Pascuas molladas, moitas abrotas;
mulleres. (ms-LU: seminarista annimo: algn pascuas enxoitas, nin poucas nin moitas. (mc /
lugar de Galicia) ms16: Calvos de Randn) / Pascuas molladas,
17885. Pascuas en marzo, fame e martazo moitas fornadas. (ms16: Sober)
(es) Pascuas mojadas, pocas obladas;
[sic]. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
provincia da Corua)
pascuas enjutas, ni pocas ni muchas.
(Como se ve en este refrn de R. Marn
17886. Pascuas en marzo, fame ou mortaso.
(ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do
nada tiene que ver con el gallego que slo
Son, C) se le acerca en el sonido).
17887. Pascuas enxoitas, nin poucas nin Tiene como el anterior muchas variantes.
moitas; Pascuas molladas, moitas 17897. Pascuas molladas, boas anadas. (ms-
SA: Francisco Canosa Quintns / Ros Pereiro)
sobradas. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
LU)
17898. Pascuas molladas, moitas obradas;
17888. Pascuas enxoitas, nin poucas nin Pascuas enxoitas, nin poucas nin moitas.
5286 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
moitas. (ms-LU: Manuel Portela Balayo / ms- provincia de Lugo)
LU: seminarista annimo: Paradela, LU / ms-LU:
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU / ms-SA:
17899. Pascuas molladas, moitas sobradas.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)

5285
mc e ms16: chuviosa, anada proveitosa. Jacinto del
5287
Prado s recolle o refrn tal e como aparece en ms4. En ms10 s.v. Pascua.
5286 5288
En ms10 s.v. Pascua. mc: dobladas
17900. Pascuas molladas, moitas dobladas; 17913. Se en febreiro estiveches quente, na
Pascuas enxoitas, nin moitas nin poucas. Pascua batirs o dente; e se tiveches
(ms-SA: Francisco Luna Bande) fro, non cho digo. 5292 (mc / ms4: F.V.S. /
17901. Pascuas molladas, poucas e malas; ms16: O Gaiteiro de Lugo, 1951)
Pascuas enxoitas, moitas e boas. (mc e Var.: Si en febreiro estiveches quente, en
ms16: Carballedo) Pascua batirs o dente; e si tuveches fro, non
Var.: Equiv.: Pascuas molladas, pascuas cho digo, non cho digo.
dobladas... (es) Si en febrero caliente ests, por Pascua
Lo contrario dice este refrn. tiritars. (R. Marn) (ct) Si tenc calor es
17902. Pascuas no marzo, ou fame ou febrer, per Pasco tremolar. (Sanchis)
mortazo. (ms-SA: Manuel Gmez Vilar / M. 17914. Tal teas a Pscoa, cal teas a casa.
Gonzlez Fernndez) (ms10,083r: D.E.)
17903. Pola Pascua, ovos na ascua. (ms5,135:
Estrada, Puente Ulla) PASIN
17904. Pola Pascua, trompos ascua. (ms-SA: 17915. A moita pasin non agarda razn.
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A (ms10,084r: D.E.)
Estrada, PO)
17905. Pola Pascua, trompos ascua; por PASO DEL TIEMPO
san Ramn, trompos queixn; e por 17916. A ese paso a vida che un soplo.
5293
san Martio, trompos camio. (ms-SA: (mc: A.C. / ms: Pontevedra / ms4: C.A. A Nosa Terra /
Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C) ms18,17r)
17906. Pola Pascua, trompos ascua. (ms-SA: 17917. A este tempo outro lle apreta. (mc:
Jess Tanoira Figueira: Setecoros, Valga, PO) Pontevedra)
17907. Por Pascua de Resurreccin tres (es) Detrs de tiempos, tiempos vienen.
cousas non teen sazn: sardias 17918. Andandio, che, que vas para a
saladas, castaas asadas e predicacin. Habana. (mc: C.A.)
5289
(mc e ms16: M.V.) Var.: Andandio, che, que vas para a
(es) Por Pascua de Resurreccin, tres cosas praza. (mc: C.A.)
no tienen sazn: sardinas saladas, castaas 17919. Antes de mil anos todos seremos
asadas y predicacin. (Gella) calvos. (mc)
17908. Por Pascuas, trompos s ascuas. (ms- (pt) Antes de mil anos, todos seremos
SA: J. M. Barral Snchez) brancos. (Chaves) (es) Antes de mil aos
17909. Que altas que baixas, en abril son as todos seremos calvos. (Correas)
Pascuas. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 17920. Ao cabo de anos mil corren as aguas
da provincia de Lugo / ms-SA: seminarista annimo: por donde deben ir. (ms-LU: seminarista
algn lugar de Galicia) annimo: algn lugar de Galicia)
17910. Ramos mollado e Pascoas enxoitas, bo 17921. Ao cabo de cen anos os reyes son
5290
ano de froitas e troitas. (ms-SA: Tefilo vasallos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A Estrada, PO / ms- de Galicia)
SA: Manuel Blanco Sieira: Olveira, Ribeira, C /
Francisco Canosa Quintns)
17922. As moitas paradas fan os das
17911. Ramos mollados e Pascuas enxoitas, pequenos. (mc: M.V. / ms18,20r)
5291 Var.: As moitas paradas fan os das curtos.
bo ano de fruta e de troitas. (mc e
ms16: J.T.)
(ms18,20r)
(pt) Ramos molhados, anos melhorados. 17923. As muitas paradas fan os das cortos.
(Chaves) / Ramos molhados, so louvados. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
(Id.)
17924. Ben e pracer vanse axia. (mc: Leite de
17912. S'o frebeiro pasaches quente, a Vasconcellos / ms4: F.V.S.)
Pascua pasarala doente. (ms-LU: Jess
17925. De aqu a cen anos, todos sin pelo. (mc:
Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
C.A.)
Carballedo, LU)

5289
ms: non tm sazn.
5290 5292
F. Canosa Quintns: Ramos mollados, fruitas e truitas. ms4: pascoa.
5291 5293
ms: Pascoas. ms4 e ms18,17r: un sopro.
(es) De aqu a cien aos, todos calvos. El tiempo no para.
(Castillo) / De aqu a cien aos, todos 17939. O tempo contado logo pasa. (ms-SA:
seremos calvos. (Castillo) Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de Cesar, Caldas
17926. De hoxe a man o carneiro cra lan. de Reis, PO)
5294
(mc e ms4: F.V.S. / ms15,01: Carr Aldao / ms4: 17940. O tempo do Dios i-as horas
F.L.) facmolas ns. 5299 (ms21,09v: Berms)
(es) De maana en maana cra el borrego 17941. O tempo coma a morte. (mc: Santiago)
la lana. (R. Marn) 17942. O tempo non agarda por ningun. (mc)
17927. Dendes que se pon o sol, pouco da 17943. O tempo trai todo. (mc: A.S.A.)
hai. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, (es) El tiempo todo lo sazona. (R. Marn)
Carballedo, LU) 17944. O tempo vaise, non agarda por nadie.
17928. Despois de tempos tempos veen. (mc) (mc: Bucios)
(pt) Atras de tempo, tempo vem. (Chaves) / (pt) O tempo e a hora no se atam com a
Traz um tempo, vem outroo. (Id.) soga. (Chaves) (es) El tiempo corre y todo
17929. Desque se pon o sol, pouco da queda. lo traspone. (Correas) / Tiempo ni hora no
(mc: M.V. / ms21,22v: Berms) se ata con soga. (Id.)
5295
17930. Das e das tempran as iras. (mc: 17945. Sabe un a donde chegou e non a onde
J.P.) chegar. (mc: M.V.)
17931. En calzar abarcas e xoncer molida 17946. Sabe un a onde chegou e non sabe a
5296
psase o da. (mc / ms4: F.V.S.) onde chegar. (ms21,22r: Berms)
17932. En voltas e reviravoltas prdese o 17947. Tempo contado logo pasa.
5300
(mc: M.V.
tempo. (mc: C.A.) / ms21,29r: Berms / ms10,127r: D.E.)
17933. Mentras vai e vn, se lle pasa o da. 17948. Tempo e hora non s'ata con corda.
(mc: C.A. A Nosa Terra) (ms21,13r: Berms)
(ct) Mentres vaig y vinc, tot lo da tinc. 17949. Tempo vir que o carneiro dar la.
(Alberola) (mc: G.P.)
17934. Mentras vas e vs vichese o da. 17950. Tempos van e tempos veen, sufran
(ms10,031v: D.E.)
5297 os que males teen. 5301 (ms4 e mc: M.V.)
17935. N'hai plazo serodio. (mc / ms21,28v: 17951. Tras de tempos tempos veen. (mc:
Berms)
Bucios / ms4: F.V.S.)
(pt) No h prazo que no acabe nem (pt) Atras de tempo, tempo vem. (Chaves) /
divida que se no pague. (Chaves) (es) No Traz um tempo, vem outroo. (Id.) (es) Tras
hay plazo demasiado largo. (R. Marn) / No este tiempo vendr otro. (Correas) / Tras un
hay plazo tan luee que presto no llegue. tiempo viene otro. (R. Marn)
(Correas)
17952. Tras dos anos vn o xuicio. (mc / ms4:
17936. cabo de anos mil corren as augas F.V.S.)
5298
por onde deban ir. (mc) (es) Tras los aos viene el seso. (Sbarbi)
Var.: Despois de anos mil volven as augas a 17953. Un da i-on pan logo se van. (ms-LU:
seu carril. (mc / ms4: F.V.S.) seminarista annimo: Camporramiro, Chantada, LU /
(es) Al cabo de los aos mil, vuelven las ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
aguas por do solan ir. (Correas) / Despus LU)
de los aos mil, vuelven las aguas por do 17954. Un tempo trai outro. (mc)
solan ir. (R. Marn) (es) Tiempo, tras tiempo viene. (Sbarbi) (ct)
17937. O que non sucede nun ano, sucede Un temps en prta un atre. (Alberola)
nun da. (mc: M.V.)
17938. O sol non se para con nadie nin a PASTOR
fumar un cigarro. (ms8,55r: Trives) 17955. Calquera pastor con bo sol.
(ms10,084r: D.E.)
5294
V. De man man perde o carneirio a lan en
Decadencia. PATATAS. V. tamn Agrcolas (Generales).
5295
ms4: trempranas iras. Jacinto del Prado recolle o
refrn tal e como aparece en mc.
5296 5299
V. En comer papas, calzar abarcas e xunguir os bois O orixinal di: O tempo da'o Dios y'as horas facmolas
de mulida psase todo o da en Papas. nos.
5297 5300
ms21,28v: N'hay. En ms10 s.v. Tiempo.
5298 5301
mc: por donde. mc: tean.
17956. A pataca quere ver ir o dono pr PATO
casa. (ms5,138: Golada) 17972. O pato e o leitn, canto mis axia vai
Se ha de sembrar superficialmente. cazola, millor. (ms10,084r: D.E.)
17957. As patacas de febreiro lvanse no 17973. O pato ha de estar mantido pola man
sombreiro, e as de marzo non enchen do escaso. (ms10,084r: D.E.)
cabazo. (ms16: R. Fisterrn)
17958. As patacas de xaneiro lev'as un home PATRIA
no sombreiro. (mc e ms16: Bucios) 17974. Cando vou pr mia terra hastra o
17959. As patacas de xaneiro van no cesto e aire me leva. 5308 (ms8,40v e ms16: O. de Rey)
voltan no sombreiro. (ms16: R. Fisterrn) 17975. Irei, irei, e mia casa volverei.
17960. As patacas no san Juan alimentan (ms10,031r: D.E.)
como o pan. (ms15,20v: Lugo) 17976. Mia casia, meu lar, quen che me
17961. As patacas por agosto cosechadas son mandou deixar! (ms8,43v: Silvarrey)
as mellores pra gardadas. 5302 (ms4 e ms16: Var.: Mia casia, meu lar, quen te me
J.P.) mandou deixar. (ms15,24r: Otero de Rey)
17962. Caves ben, caves mal, cava as patacas 17977. O home cobarde fai traidor patria.
en san Xon. (ms21,02r: Berms) (ms: Santiago / ms-SA: Jos Duro Quintela: Burres,
Arza, C)
17963. Decan as patacas: "Btam'en marzo,
17978. O que non ten vergonza, toda a terra
btam'en abril, hasta maio non me 5309
del. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
vers salir". 5303 (ms4 e ms11,49: Fonsagrada- Outeiro de Rei, LU)
F.V.S. / ms)
17979. O que non ten vergonza, toda a terra
17964. En xaneiro, polas mas, sementa as 5310
5304 pas. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
patacas tempers. (mc e ms16: Santiago) Outeiro de Rei, LU)
17965. En xullo arder e patacas coller. (mc: 17980. Todo o mundo pas. (mc / ms16: Lugo)
Santiago / ms16: Galicia Emigrante) (es) Todo el mundo es patria. (R. Marn)
17966. Non botes patacas os viernes que as 17981. Vale mis o mal da mia terra que o
5305
comen os vermes. (mc / ms4: F.V.S. / ben da allea. (ms16: D.E.)
ms16)
(es) Ms vale el mal de mi tierra que el
Vana supersticin.
bien de la ajena. (R. Marn)
17967. O que queira comer patacas en san
Xon, bteas cando o pan. (mc e ms16:
M.V.)
PATRN
Var.: O que queira comer patacas polo san 17982. O que bo patrn, nunca deixa o
Xon, que as bote cando bota o pan. (C.G.) timn. (ms10,084r: D.E.)
17968. O que queira comer patacas no maio, 17983. O que sabe ser patrn, sempre vai
bteas no san Paio. 5306 (mc e ms16: Bucios) timn. (ms10,084r: D.E.)
17969. Prs patacas de cedo abundar, s
corenta das de sembrar deben valer pra PAZ
arrincar. 5307 (ms5,137 e ms16: Sober) 17984. A paz i-o pan quitan moitas penas.
17970. Quen patacas a tempo desee, te'as (ms10,085r: D.E.)
sementadas por san Xos. (ms4: J.P.) 17985. A paz ten que entrar por todos. (mc e
ms16: Bucios)
17971. Se queres patacas en san Xon, bot'as
17986. Con todos paz, e mis coas tabernas.
cand'o pan. (ms21,14v: Berms) (ms10,085r: D.E.)
17987. Dios me dea paz na vila e na casa pan
e faria. 5311 (ms16 e ms10,007v: D.E.)
5302
ms16: en agosto. Jacinto del Prado, probable autor
desta mxima, recolle o refrn tal e como aparece en ms4.
5303
O orixinal di: Decan as patacas: botam'en marzo,
5308
botam'en abril hasta mayo non me vers salir. / ms11,49: ms8: hasta o aire.
5309
no'me vers. Abaixo parece haber unha nota relacionada con este
5304
ms5,133 e ms16: patacas temprans. refrn, como variante toda a terra e pais.
5305 5310
ms: qu'as. Variante do anterior O que non ten vergonza toda a
5306
San Paio: 26 xunio. terra del.
5307 5311
ms5: pra arrancar. En ms10 s.v. Dios.
17988. Haxa paz duradeira, e seia o que Dios 18006. O que peca e fai pecar a outro, ten
5315
queira. (ms10,085r: D.E.) que cumplir das penitencias. (ms-SA:
17989. Mis vale berzas en paz que guisados Jess Ferro Ruibal: Rebn, Moraa, PO)
en guerra. 5312 (ms5,133 e ms16: Santiago) 18007. Onde n'hai malicia n'hai pecado. (mc e
ms16: M.V.)
17990. Nin polo sol deixa-la capa nin pola
18008. Pecado calado medio perdoado.
pas deixa-la espada. 5313 (mc e ms16: (ms10,085r: D.E.)
Santiago)
18009. Pecado ocultado medio perdonado.
17991. Non hai paz entr'a xente nin entr'as 5316
(mc e ms16: Terra de Melide / ms: V.R.y A.R.)
tripas do ventre. (ms10,085r: D.E.)
Var.: Pecado calado mis perdonado. (mc e
17992. O que ten paz e guerra busca, fai o ms16: Tuiriz, Monforte)
xogo da chamardusca. (mc e ms16: Santiago) (es) Pecado encelado, es medio perdonado.
17993. Paz e pacencia e morto con (Correas) / Pecado callado, medio
penitencia. (ms10,085r: D.E.) perdonado. (R. Marn) (ct) Pecat amagat,
17994. Paz na casa e guerra fra. (mc e ms16: es mig perdonat. (Alberola)
Pramo-F.V.S.) Entendido como suena, sera un disparate;
Var.: Guerra fra e paz na casa. (ms16: Sober) pero el vulgo lo aplica no al sacramento de
(pt) Paz em casa e guerra com todo o la Penitencia, sino al efecto que una falta
mundo. (Chaves) produce en los dems: El estar oculta o no
17995. Teamos paz e a guerra taa quen divulgada, hace que los que la conocen, se
queira. (ms10,085r: D.E.) olviden pronto de ella.
18010. Pecado vello, penitencia nova. (mc e
ms16: Tuiriz, Moforte)
PECADO. V. tamn Religiosos y morales.
(ct) Pecats vells, penitncia nva.
17996. A gran pecado gran misericordia. (Alberola)
(ms10,085r: D.E.)
18011. Quita a causa e coutars o pecado.
17997. A pecado novo penitencia vella. 5317
(ms10,085r: D.E.) (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.)
17998. A pecados vellos penitencia nova. (es) Quitada la causa, cesa el efecto. (R.
(ms10,085r: D.E.) Marn)
17999. Co pecado vai a penitencia.
5314
(mc e 18012. Tan malo pecar por carta de mis
ms16: Tuiriz, Monforte) como por carta de menos. (ms10,085r: D.E.)
(es) En el pecado va la penitencia. (Sbarbi)
/ En el pecado lleva la penitencia. (Sbarbi) PECES. V. tamn Hambre. Gastronoma e Martimos
18000. Do pecado de ignorancia o inferno (Aves, Peces), Pesca.
saca ganancia. (mc e ms16: Bucios) 18013. A pescada de xaneiro val un carneiro.
5318
(es) Ignorancia no quita pecado. (Sbarbi) (mc e ms16: C.A.)
18001. Hai pecados que levan consigo a Pescada = merluza.
penitencia. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, 18014. Araus con lastre, peixes na barriga.
Carballedo, LU) (mc: S. Loureiro / ms16)
18002. No pecado est a penitencia. (ms10,085r: Arau.
D.E.) 18015. Arroace na ra, moita sardia. (mc e
18003. Non fagas mal qu' pecado mortal, ms16: Muros)
nin fagas ben qu' pecado tamn. Arroace, variante de arros (M. Valladares)
(ms15,16) y arroz (C. Alvarellos), no registrada en
18004. O mundo i-o pecado non dan bo nuestros diccionarios. / Arroace es el delfn,
bocado. (ms16: D.E.) cuya presencia temen nuestros pescadores
porque sus saltos son indicio seguro de
18005. O pecado oculto medio pecado. (ms-
tormenta y porque ahuyenta la sardina, a la
LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
que es muy aficionado. Var. arroaz (Carr,

5312 5315
ms5: que guisado en. O orixinal di: O' que peca e fai pecar a outro ten que
5313
O orixinal di: Nin pol-o sol deixal-a capa, nin pol-a cumplir duas penitencias.
5316
pas deixal-a espada. / ms16: deixela capa, deixela ms4: ocultado, meio.
5317
espada. ms4: cuitaras.
5314 5318
V. O pecado vai na penitencia en Religiosos y Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
morales. / ms16: vai na penitencia. incluiu este refrn en Pesca.
Voc. Irm.; Ibez, D.E.); arros (Vall., sirve para cebar el abadejo y el pulpo. Falta
D.E.) y arruaz (D.E) Se le llama tambin en los diccionarios gallegos, que registran
golfio (D.E.), golfn (D.E.). patilao, nombre ms extendido. / Aboiar =
18016. Cando se ve un peixe rola, sinal de flotar, sobrenadar, mantenerse en la
mal tempo. (mc e ms16: S. Loureiro) superficie del agua. Var. boiar (Diccionario
18017. Candorcas na ra, arroaces costa. Enciclopdico).
(mc e ms16: S. Loureiro) 18020. En marzo veen os peixes no regazo.
Candorca = orca, "pez mular, que algunos (ms16: R. Fisterrn)
creen que es la ballena menor, mientras 18021. Golfns que moito saltan, vento traen
5323
otros la reputa enemigo inexorable de este e calma espantan. (mc e ms16: Sonata
cetceo". (D.E.) Var.: Candora, Candorza y Gallega)
Alcandorca (D.E.). Segn Sarmiento se le (es) Delfines que mucho saltan, viento traen
conoce tambin con el nombre de y calma espantan. (Sar) / Golfines que
espadarte, contra la opinin de Cornide, mucho saltan, viento traen y calma
segn el cual el espadarte no es un cetceo, espantan. (Id.) / Golfn que salta, calma
sino un pez cuya figura se aproxima a la del espanta. (Id.)
peixe espada. 18022. Gorgola e peixe de cola. (mc e ms16:
18018. Despois da Ascensin, nin sable nin S.Loureiro)
salmn. 5319
(mc / ms16: Lugo) 18023. Mascatos que caen, sinal de bon
(es) Despus de la Ascensin, ni salmn ni peixe. (mc e ms16: S. Loureiro)
sermn. (R. Marn) / Despus de la Var.: Mascatos que caen, sinal que vn
Ascensin, ni pez blando ni sermn. (Gella) peixe. (S. Loureiro)
(ct) Desprs de la Ascensi, ni peix mll, ni 18024. Moito peixe rompe a rede. (mc / ms16)
serm. (Alberola) 18025. N'hai mellor rede que a que colle o
Aunque el calendario oficial autoriza la 5324
peixe. (mc, ms4 e ms16: M.L. / ms4: C.A. A
pesca hasta el 15 de agosto, los pocos Nosa Terra)
ejemplares de las especies sbao (sable) y 18026. No ro que non ten peixes non hai que
salmn que todava no hayan emigrado, han botar as redes. (ms10,087r: D.E.)
perdido sus propiedades gastronmicas.
18027. Non comas lamprea, que non sana e
(As M.F. Costas en Las grandes
pesqueras del Mio (Finisterre, n 30- ten a boca fea. (ms10,032r: D.E.)
Julio 1948). La voz sable slo la recoge el 18028. Nunca de peixes te fartas, si non
5325
Vocabulario de las Irmandades de Fala y conoces as marcas. (mc e ms16: M.-Bueu)
es el nombre que se d al sbalo en las 18029. O arrs, o peixe i-o pepino nacen na
comarcas de la desembocadura del Mio. auga e morren no vio. (mc e ms16: Santiago)
Sable. Segn el Voc. Irm. da Fala, tambin Var.: O meln, a sanda i-o pepino, nacen
se conoce por alacha, en el norte de en auga e morren en vio. (ms15,42: Valle
Galicia; por samborca, en el sur; por del Mao)
sabnla en la ra de Arosa, y por mariquia, 18030. O bo peixe pra quen o merece.
en la de Sada. Diccionario Enciclopdico (ms10,087r: D.E.)
d la variante alche, como sinnimo de 18031. peixe grande sltalle a lia.
lorcha y sbalo. Samborca y zamborca (ms10,087r: D.E.)
figuran en varios refranes gallegos. 18032. O peixe pola boca morre. (mc e ms16:
18019. Empeza o patelo a aboiar, barrunta Ribadeo)
5320
nboa ou temporal. (mc: Sar., Bayona) (ct) El peix per la boca mr. (Gella)
Var.: Empeza o patelo a abouxar, barrunta Como A muller i-a troita prndense pola
nboa o mar. (mc e ms18,69v: Gella Iturriaga) boca.
5321
/ Empeza o patelo a aboiar, barrunta 18033. O peixe que busca cebo, busca o
nboa e mar. (mc e ms16: Sar.-Bayona) 5322 anzuelo. (mc e ms16: Ribadeo)
Sospecha Saralegui que patelo es una (es) El pez que busca el cebo, busca el
especie muy basta de cangrejo, que slo anzuelo. (Gella)

5319 5323
ms16: Sable y sabel = sbalo, pez fisstomo. ms4: vento traen a calma.
5320 5324
ms: aboyar. ms: millor, qu'a, coll'o peixe; ms4(C.A.): Non hay
5321
ms18,69v: neboa e mar. millor.
5322 5325
mc: aboyar. ms: Nunca de peixe
18034. O peixe que busca o anzuelo, busca o 18042. Peixe algareado, cambio de tempo. (mc
seu duelo. (mc e ms16: S. Loureiro) e ms16: M.-R. de P.)
(es) El pez que busca el cebo, busca su Algareado debe ser agrupado, formando
duelo. (Gella). Equivalente a : El pez por la bancos compactos y apretados. Carr
boca muere. (ct) El peix que busca l'ham, registra algareote = grupo compacto de
busca son mal. (Gella). Equivalente a: El sardina en el mar; y Eladio Rod. Gonz.,
peix per la boca es mor. (Alberola) algareotes = grandes cantidades de sardina
Recomienda, como el anterior, no fiarse de que se observan de noche en el mar, a favor
apariencias halageas, que suelen traer de la ardenta, formando varios montones o
escondido el desengao. grupos, en cada uno de los cuales anda muy
18035. O percebe i-o salmn en maio estn apretada. Estas formas de agrupacin
5326 llmanse tambin torroeiros, touzas y
en sazn. (mc e ms16: M.L. / ms10,034v:
D.E.)
xaras.
(es) El salmn y el sermn para la 18043. Peixe de maio dixao pr teu amo.
Cuaresma tienen sazn. (Gella) / El salmn (ms10,087r: D.E.)
y el sermn, en la Cuaresma tienen sazn y 18044. Peixe en xaneiro vale carneiro. (ms-SA:
despus non. (Id.) / El salmn y el sermn, Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A
Estrada, PO)
despus de Pascua no han sazn (Correas).
18045. Peixe cabeceiro, ou moitos ou o
18036. O que non se molla, non come a solla,
primeiro. (ms10,087r: D.E.)
e tal non se molla que a come toda. (mc e
ms16: Ultreya / ms6,03v: Portela Pazos, en Ultreya) 18046. Peixe pesca peixe. (ms16: Muros, Artaza)
Recogidos en la provincia de Pontevedra. 18047. Pescador que non se molla non
Quiere decir que el que acostumbra a robar comer moita solla. (mc e ms16: Gella, Noya)
en ao de hambre, ms facilmente alarga la 18048. Pola boca morre o peixe. (ms-SA:
mano a lo ajeno en ao de hartura. Francisco Canosa Quintns)
18037. O que non se molla, non come solla. 18049. Por ben que che vaia, non cma-la
(ms18,63r: Coleic. Renacencia, Santiago Loureiro, 5330
raia. (mc e ms16: Corme)
Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta Loroo, 1936)
18050. Por san Xuan a sardia pinga no pan.
18038. Ollomol de xaneiro vale un carneiro. (ms-LU: Jos Ballesteros Alonso)
(ms10,073r: D.E.)
18051. Por san Xuan xa a sardia molla o
18039. Orelln con a aleta a sollar, noroeste
5327 pan. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
vai entrar. (mc e ms16: Sar., Bayona /
ms12,74)
18052. Por san Xuan xa a sardia pinga o
Cuando el orelln saca la aleta al sol, sube pan. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do
a la superficie del agua, anuncia noroeste. norte da provincia de Lugo)
La voz orelln falta en nuestros 18053. Quen peixes queira pescar, tense que
Diccionarios y designa un pez de cabeza mollar. (ms10,087r: D.E.)
aplastada, muy parecido a la raya, y que, 18054. Quen vai barbada, nas penas
como ella, busca de ordinario relativa esbarra. (mc, ms4 e ms16: A.I. / ms4: F.S. /
profundidad. (Saralegui, Refranero ms12,68: F.S. F. de la .Iglesia)
Nutico, p.35) Var.: O que vai s barbadas, s veces nas
18040. Os arroaces brincan no mar? Forte penas esbarra. (ms16: Enc.)
5328 (es) Quien va a pescar barbadas, en las
norte vai a dar. (mc e ms16: Sonata
Gallega) peas resbala. (Gella) / Quien va a pescar
Var.: Os arroaces brincan no mar? Forte barbadas, en las peas resbala y se daa.
norte van dar. (mc e ms16: M. Sangenjo) 5329 (Gella)
18041. s escachos por abril non hai mis La barbada, parecida al abadejo, tiene la
que lles pedir. (mc e ms16: A.I.) piel muy fina y sin escamas; su carne, fina
Escacho = escarcho, pez acantopterigio, de y de fcil digestin suele darse a los
la familia de los salmonetes. enfermos. Barbada = pez semejante al
bacalao.
18055. Saia peixe ou saia ran, ao cesto van.
(mc e ms16: S. Loureiro)
5326
ms: y-o, mayo. En ms10 s.v. Mayo.
5327
ms12,74: con a aleta.
5328
ms4: van a dar.
5329 5330
mc: van a dar. O orixinal di: Por ben que che vaia, non comal-a raia.
(es) Salga pez o salga rana, a la capacha. 18064. A faneca en xaneiro vale carneiro.
(Gella Iturriaga) (ms16: R. Fisterrn)
18056. Todo o que cai na rede non peixe. 18065. A faneca i-a solla, na cada da folla.
(ms16: Sober) (mc e ms16: S. Loureiro)
18057. Uns tenden as redes e outros collen os Es cuando estn en sazn.
peixes. (mc e ms16: M.V.) 18066. Estas son fanequias da Pedra da
18058. Val mis a salsa que o peixe. (ms10,087r: Besta; o que as colle, ben as mete na
D.E.) cesta. 5335 (mc, ms4, ms16: Gella, Vigo-F.V.S.)

BARBO FARROS
18059. Cando o trigo louro, o barbo como 18067. Follas na figueira, farros na ribeira.
5331
un touro. (mc e ms16: A.I. / ms21,02v: (mc e ms16: Gella)
Berms) Farros, peces pequeos, segn Gella
Var.: Cando o trigo vai louro, vai o barbo Iturriaga, falta en los Vocabularios
como un touro. (mc e ms4: F.L. / ms16: Lugo) gallegos.
/ O barbo coma un touro, cando o trigo est
louro. (ms16: D.E) / Cando o trigo xa vai MERO
mouro, vai o barbo como un touro. (F.S.) 5332 / 18068. Do mar o mero, e da terra o carneiro.
O barbo val ouro cando o trigo louro. (ms16: 5336
(mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A. / ms-LU:
D.E.) / Cando o trigo est louro, o barbo val seminarista annimo: algn lugar da provincia de
un touro. (F.V.S.) Lugo)
(pt) Quando o trigo louro o barbo como Var.: De carne, o becerro, e de peixe, o mero.
um touro. (Chaves) (es) Cuando el trigo (ms16: Lugo) / Do mar o mero, e da terra o
est loro, el barbo como un toro. (Correas) becerro. (mc / ms16: D.E.)
/ Cuando el trigo est moro, est el barbo (es) De la mar, el mero; de la tierra, el
como un toro. (Gella) puerco. (R. Marn) (ct) De la mar, l'esturi,
18060. O touro, o galo, a troita i-o barbo, no i de la terra'l bac. (Id.)
5333
mes de maio. (ms16 e ms10,034v: D.E.) Aunque no hay unanimidad, porque de
18061. Xato, galo e barbo cmeo en maio. (mc gustos no hay nada escrito.
/ ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) 18069. Dos peixes, o mero e das carnes, o
(pt) Touro, galo e barbo, todos tm sazo carneiro. (ms16: D.E.)
em maio. (Chaves) (es) El toro y el gallo, (es) De la mar, el mero; de la tierra, el
en el mes de mayo. (Gella) puerco. (R. Marn) (ct) De la mar, l'esturi,
i de la terra'l bac. (R. Marn)
ESCACHOS
18062. escacho polo abril non hai mis que MGILES
lle pedir. (ms16 e ms10,013r: D.E.) 18070. A oscurada come a raia. (ms16: R.
Escacho: escarcho; pez de mar Fisterrn)
perteneciente a los acantopterigios. Se D.E. registra las variantes muxele, miuxele
llama tambin crego. y muxe.
18071. Cando o trigo vai louro, o muxil val
FANECA ouro. (mc: Sar., pg. 176 / ms16: Sar)
18063. A faneca en san Xon ten a lendia na Var.: Cando o trigo vai louro, val o mxil ouro.
5334 (mc e ms16: M.L.) / Cando o trigo est louro,
cabeza. (mc e ms16: M. Ra de Pontevedra)
Por abundante en las costas galaico o muxil val ouro. (F.V.S.)
portuguesas. Lo describe Valladares (Dicc. (es) Cuando el trigo est loro, vale el mugil
Gallego Castellano) y lo recoge el oro. (R. Marn)
Vocabulario de las Irmandades da Fala. A El desove del mgil, entre mayo y
pesar de ser nombre generalizado en toda setiembre, coincide con la plena sazn del
Galicia, lo omiten algunos diccionarios. trigo; y en esa poca es cuando aquel es

5331
ms3: com'un touro; ms21,02v: e barbo como
5332 5335
ms2: coma un touro. mc, ms4 e ms16: da vesta / Pedra da vesta = no ser
5333
En ms10 s.v. Mayo. un topnimo?
5334 5336
mc: Xun. ms-LU: meiro.
ms sabroso. Mxil, var. no registrada en Var.: En xaneiro a raia val carneiro. (ms16:
los dicc. gallegos. Lugo / ms-SA: Francisco Den Rodrguez:
18072. Cereixeiro e castieiro, o munxe vale Portosn, Porto do Son, C)
5337 (pt) A pescada de janeiro, vale carneiro.
carneiro. (mc e ms4: F.I. / ms16: F.S.)
(es) Cerecero y castaero, vale el mgil por (Chaves) / Escalos em janeiro tm o sabor
carnero. (Gella) de carneiro. (Id.) / Goraz de janeiro, vale
Munxe es variante de muxil, y el refrn carneiro. (Id.) / Solha en janeiro melhor
indica que los mejores son los de los meses que carneiro. (Id.)
junio y julio (tiempo de las cerezas), y los Comparacin muy socorrida, para ponderar
de noviembre y diciembre (tiempo de las la buena sazn de varias especies de
castaas). pescados.
18073. Na Robaleira muxes na veira. (mc e 18083. Por ben que che vaia, nunca comas
ms16: M.-Bueu) raia. (mc e ms16: M.-Ra de Arosa)
Muxe, otra variante que falta en nuestros 18084. Por xaneiro o ferreiro carneiro. (mc e
diccionarios. ms16: Gella)
18074. O muxo val ouro cando o trigo est Ferreiro es una variedad de la raya, y en
louro. (mc e ms16: Corme) este sentido no se recoge en nuestros
Var.: O muxo val ouro cando o trigo val ouro. Diccionarios. / Lo recoge Carr en este
(ms16: Corme) sentido.
Vase Cando o trigo vai louro... Muxo, 18085. Roubei unha raia; polo demo veu,
5339
nueva variante no recogida en nuestros polo demo vaia. (mc e ms16: F.V.S.)
diccionarios.
SBALO
PANCHOS 18086. O sbalo bon cando est en sazn.
18075. O pancho, tan largo como ancho. (mc e 5340
(ms10,112r: D.E.)
ms16: La Corua) 18087. Sbalo dispois de maio, quenturas
El pancho, llamado tambin buraz, es el
pra todo o ano. 5341 (ms10,112r: D.E)
dentn: muy parecido al besugo, aunque no
llega a la mitad de su tamao. 18088. Si queres a ta muller morta, dlle a
comer samborca. (mc: A.S.A. / ms16: Sober)
PESCADO BLANCO (es) Si quieres ver a tu mujer morta, dale a
comer saboga. (Castillo)
18076. Cando o trigo vai louro, o peixe
Maliciosamente lo glosa la siguiente
blanco val ouro. (ms16: R. Fisterrn) cancin popular: Teresa pideume troitas, /
En junio el pescado blanco se vende muy ela morra e morra, / i-as deille unha
caro. samborca / porque troitas n'as haba.
18077. Cando o trigo vai louro, o peixe Hemos anotado ya que samborca, segn el
blanco val tesouro. (ms16: R. Fisterrn) Voc. de las Irm. da Fala es el nombre que
En junio el pescado blanco se vende muy se da al sbalo en el Sur de Galicia. Carr
caro. dice que es la hembra del sbalo y segn
Valladares, que admite esta acepcin como
RAYA comarcal, equivale a sbalo pequeo.
18078. A raia e a perds, coa man no nars. Saboga = Sbalo.
(mc e ms16: Santiago / ms: Corme) 18089. Si queres a ta muller morta, dlle
18079. A raia en xaneiro carne de carneiro. 5342
samborca. (mc e ms16: M.V. / ms21,28v:
(ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO) Berms)
18080. A raia en xaneiro val por carneiro. (mc Var.: Si queres a muller morta, dlle
e ms16: Gella, Bayona) samborca. (mc e ms16: M.-R. de P.)
18081. Cando a figueira bota a folla, ten boa 18090. Si queres ver a muller morta, dlle ca
comida a raia. (mc e ms16: M. -R. de P.) zamboca. [sic] (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
5338
18082. En xaneiro a raia sabe a carneiro.
(mc e ms16: F.S.)
5339
ms: raya.
5340
En ms10 s.v. Sbalo.
5337 5341
mc: Cereixo. En ms10 s.v. Sbalo.
5338 5342
ms: raya. ms21,28v: Se.
SALMN 18105. Sardias de maio, sardias do diao.
18091. En abril, o salmn pra min; no maio (ms10,116r: D.E.)
5343 18106. Se comes sardia en san Xon,
pr criado e no san Xon pr can.
(ms10,114r: D.E.) mollarache o pan. (ms10,116r: D.E.)
18092. Moi boa a troita, millor o salmn,
5344
e bo o sbalo na sa sazn. SOLLA
(ms10,114r: D.E.) 18107. solla d'abril brell'a man e dix'a
18093. O salmn coa sa careza a casa ir. (ms21,01r: Berms)
descompn. 5345 (ms10,114r: D.E.) 18108. Cando a figueira ten folla, val ouro a
18094. O salmn i-o sermn despois da solla. (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / ms4: Agro /
Pascua non estn en sazn. (mc e ms16: ms16: C.A.)
Villanueva, Laln-F.V.S.) Solla = platija.
(es) El sermn y el salmn, en la Cuaresma 18109. Non boa solla a que o pan non
tienen sazn; y despus, non. (Gella) / El molla. (mc e ms16: A.I.)
salmn y el sermn para la Cuaresma Var.: Non boa a solla que o pan non molla.
tienen sazn. (Id.) / El salmn y el sermn, (Gella)
despus de Pascua no han sazn. (Correas) Solla = platija.
18095. O salmn i-o sermn dispois da 18110. Solla de abril, abre a man e dixa ir.
5346
Pscoa non teen sazn. (ms10,114r: 5349
(mc e ms16: A.I. / ms21,07v: Berms)
D.E.)
Var.: Solla de abril, abre a man e dixaa fuxir.
(ms16: D.E.)
SARDINAS
(pt) Solho d'abril, abre a mo e deixa-o ir.
18096. A sardia i-a muller, pequenia se (Chaves) (es) Solla de abril, abre la mano y
pode ser, que canto mis pequenia, djala ir. (Gella)
millor ten que saber. (ms10,116r: D.E.) Solla = platija.
18097. A sardia i-o porco, se voaran, en
moito mis se estimaran. (ms10,116r: D.E.) TRANCHOS
18098. A sardia por abril, cllea polo rabo e 18111. De san Miguel a Santos, nubes de
dixaa ir; por maio saa no rescaldo, e tranchos. (mc e ms16: A.I. / ms: Sar., p. 324)
por san Xon xa molla o pan. 5347 (es) De San Miguel a los Santos, nubes de
(ms10,116r: D.E.) tranchos. (R. Marn)
18099. Botar outra sardia, que outro run Segn Saralegui, tranchos son unos sbalos
vn da via. (ms10,116r: D.E.) pequeos, del tamao de la anchoa, que
18100. Cada sardia ten a sa espia.
5348 abundan mucho en las costas gallegas
(ms10,116r: D.E.) durante los meses otoales que indica el
18101. Con unha sardia pode pescarse unha refrn. Valladares los compara en tamao al
bocareu o jouba, y Carr Alvarellos los
troita ou unha angua. (ms10,116r: D.E.)
llama tranchas. Llaman tranchos, dice R.
18102. Mercar das sardias e dar catro Marn, en Galicia a ciertos sbalos
fritidas. (ms10,116r: D.E.) pequeos, muy abundantes en aquellas
18103. Presta mis unha sardia con gusto costas durante el otoo.
que unha galia con disgusto. (ms10,116r:
D.E.) TRUCHAS
18104. Quen queira mal a unha vecia, 18112. A mentira i-a troita, canto mis
dalle en abril sardia. (ms10,116r: D.E.) grande, millor se escoita. 5350
(mc / ms16)
(pt) A truta e a mentira, quanto maior,
melhor. (Chaves) (es) La trucha y la
5343
En ms10 s.v. Salmn. mentira, cuanto mayor, tanto mejor.
5344
5345
En ms10 s.v. Salmn. (Correas) / La mentira y la trucha, gordas y
En ms10 s.v. Salmn. lucias. (R. Marn)
5346
V. O salmn i-o sermn despois da Pascua non estn
en sazn en Peces (Salmn).
5347
V. sardia en abril ponlle a man e deixaa ir; en
5349
maio, xa pinga no borrallo; en san Xon, molla o pan en O orixinal di Solla de abril, abre a man e deixa ir.
Martimos (Peces. El pescado como alimento). ms21,07v: d'abril, abr'a man.
5348 5350
V. N'hai sardia sin espia en Martimos (Peces). ms: y-a troita.
18113. A troita fra, fresca, frita, fragosa e (pt) Truta cara, no so. (Chaves) (es)
fiada. (mc e ms16: Bucios) Trucha cara no es sabrosa ni sana. (R.
(es) Tener las cuatro efes de la sardina: Marn)
frescas, fritas, fras y fiadas. (Sbarbi) 18127. Troita de hoxe, pan de onte, carne de
5356
18114. A troita golosa pola boca morre. (ms16: antronte. (ms10,133r: D.E.)
O. de Rei) 18128. Troita, a da auga moura. (ms16: Silvarrei)
18115. A troita i-a sardia, pola mis
pequenia. (mc: Santiago Santos, Santiago / ms16: ZAMORIA
Santiago) 18129. Zamoria, pequenia. (mc e ms16: Gella)
Var.: A sardia, pequenia. (ms4: F.V.S.) (pt) Sardinha [de abril] v-la e deix-la ir.
En cuanto a la trucha, se opone al que dice (Chaves) / Sardinha de S. Joo, j pinga no
que la mentira y la trucha, cuanto mayor, po. (Id.)
mejor. Frecuentemente hemos visto preferir Zamoria es un marisco parecido a la
la pequea a la grande. vieira, y ms pequeo que el mayolo.
18116. A troita i-o unto, canto mis vellos, Contra ste hay otro que dice: Quen quiser
5351
millor. (mc e ms16: M.L. / ms10,133r: D.E.) mal a vizinha, d-lhe em maio uma
(pt) A truta e a mentira, quanto maior, sardinha. (Chaves)
melhor. (Chaves) (es) Las truchas y las
mentiras, cuanto mayores tanto mejores. PEDAGGICOS. V. tamn Crianza, Educacin,
(Sbarbi) Ensear, Latn, Libro, Maestro.
18117. A troita prdese pola boca. (mc: Santiago, 18130. Ter e saber, non hai quen. (ms4: F.V.S.)
Manuel Tojo Reboredo / ms16: Santiago) 18131. A inorancia mui atrevida. (mc:
18118. A troita prndese pola boca. (mc: Noya, Bucios)
Silvestre Castieira / ms16: Noia) (pt) A ignorncia e o vento so do maior
Lo hemos visto ya aplicado tambin a la atrevimento. (Chaves) (es) Nada hay tan
mujer. atrevido como la ignorancia. (Sbarbi) (ct)
18119. A troita sabrosa, do pedregal e non La ignorancia es molt atrevida. (Alberola)
da limosna. (ms-LU: seminarista annimo: algn 5357
18132. A letra con sangre entra. (mc:
lugar da provincia de Lugo) Bucios)
18120. A troita vlvese do color do pozo (pt) A letra com sangue entra. (Chaves) (es)
5352
donde anda. (ms16: Pol / ms-LU: seminarista La letra con sangre entra. (Sbarbi) / La
annimo: Arcos de Frades, Pol, LU) letra con sangre entra, y la labor con dolor.
18121. A truita grande amansa a pequena. (Correas) (ct) La lletra pel cul entra. (mc:
(ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel) R. Marn / ms: Alberola)
El de ms fuerza domina el de menos. 18133. A pr de cortar, aprndese a capar.
18122. Cando o aire est de arriba, no ro hai (mc: Bucios)
5353 18134. Adeprendido non nace ningun. (mc)
troitas da libra. (ms-SA: Andrs Castro
Ces: Tllara, Lousame, C / ms-SA: Jos Castro Lpez: Var.: Naide nace apreso. (ms5,057: Silvarrey)
Sobrado dos Monxes, C) (pt) Ningum nasce ensinado. (Chaves) (es)
18123. Cando o aire vn d'arriba, no ro hai Nadie nace enseado. (Sbarbi) (ct) Ning
troitas de a libra. (ms-SA: Manuel Barrs naix mestre, del ventre de sa mare.
Fachal / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da (Alberola)
provincia da Corua) Apreso = Aprendido, educado, etc. (ms5-
18124. Ende vindo o perdign, perde a troita 057: Silvarrey)
5354
a sazn. (ms10,133r: D.E.) 18135. Aprende pra saber e non sepas pra
18125. O que troitas quer pescar, as calzas aprender. (mc: Moscoso Sabel, Santiago)
ten que mollar. 5355 (ms10,133r: D.E.) 18136. Aprendido ningun nace. (mc)
18126. Troita cara non sana. (mc e ms16: A.I. / (pt) Ningum nasce ensinado. (Chaves) (es)
ms21,07v: Berms) Nadie nace enseado. (Sbarbi) (ct) Ning
naix mestre, del ventre de sa mare.
(Alberola)
5351
ms: y o unto. / En ms10 s.v. Truchas.
5352
ms-LU: dond'anda.
5353
ms-SA (Jos C.): de riba.
5354 5356
En ms10 s.v. Truchas. En ms10 s.v. Truchas.
5355 5357
En ms10 s.v. Truchas. ms: con sangr'entra.
18137. Aprendido non naceu ningun. (ms-SA: 18151. Deixade ao mestre anque sea un
Laureano Moscoso Sabel: Berreo, Trazo, C) burro. (mc: A.C. A Nosa Terra)
18138. Aprendido nadie nace. (ms-SA: Jaime (es) Dejar hablar al maestro, auque sea un
Friz Vzquez: Arza, C) borrico. (Sbarbi) / El que las sabe, las tae.
18139. Arrmate a quen ten i-aprende de (Id.) (ct) Deixa fer al mestre, per burro que
quen sabe. 5358 (mc: Bucios-F.V.S.) siga. (Alberola)
18140. Cada maestrio ten o seu librillo. (mc e 18152. Deixar ao maestro aunque sea un
ms: Tuiriz) burro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Var.: Cada maestrio ten o seu librio. Galicia)
(es) Cada maestrito tiene su librito. (R. 18153. Do que tonto e non sabe, tea Dios
Marn) / Cada maestrillo tiene su librillo. piedade. 5361 (ms: M.V.)
18141. Cada un goza sa maneira. (ms-LU: 18154. Donde letras falan, barbas calan.
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (ms11,45: Comarca de Fonsagrada)
Lugo)
18155. Est un morrendo i-adeprendendo.
18142. Cada un mata pulgas de sa maneira. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
(mc) LU)
(es) Cada uno tiene su manera de matar
18156. Est un morrendo i-est
pulgas. (Sbarbi) / Cada cual tiene su modo 5362
de matar pulgas. (Sbarbi) adeprendendo. (mc)
(pt) Quanto mais vivemos mais
18143. Canto mis se anda mis se aprende.
(mc)
aprendemos. (Chaves)
(pt) Quanto mais vivemos, mais 18157. Estudiante de da e galn de noite,
5363
aprendemos. (Chaves) vxolles mal pra sacerdote. (mc / ms4:
18144. Costumbre dun mal maestro fai o F.V.S. / ms16)
fillo senestro. (mc) 18158. Estudiante que madruga e ave que
(es) Costumbres del mal maestro sacan hijo depluma. (mc: Bucios)
siniestro. (R. Marn) 18159. Estudiante que mira o sol non val un
18145. De letras, como unha besta; de latn, caracol. (mc: Santiago)
como un rocn. (mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S) 18160. Estudiante que non espabila,
5359 estudiante que non agrila. (mc: Bucios)
18146. De pequenio agzase o espio.
(mc e ms4: A.N.) 18161. Frtase un de comer e de beber e non
Var.: De pequenn agzase o espn. (ms4: de saber. (ms18,28r)
Fonsagrada-F.V.S.) 18162. Frtase un de comer e de beber, e non
(pt) O espinho nasce logo em bico.
se farta de saber. 5364 (mc: M.V. / ms21,23v:
(Chaves) (es) El espino que ha de espinar, Berms)
con espina nace. (Sbarbi) (es) El saber no causa hartura. (R. Marn)
Cada casa desde su origen, tiene ya las
18163. Ghate polo que sabe e non polo que
condiciones naturales para su desarrollo.
18147. De pequenio vers qu boi ters.
non sabe. (mc: Santiago)
(ms21,27v: Berms / ms-LU: seminarista annimo: 18164. Lea verde mal se encende; quen
algn lugar da provincia de Lugo) moito dorme, pouco deprende. (mc:
18148. De pequeno vers o boi que ters. (ms- Loureiro de Cotovad)
LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO)
18149. De pequeno vers qu boi ters. (mc:
A.I.)
(pt) De pequeno vers que boi ters. 5360
ms-LU di realmente De rapaz vers que voy te haras.
(Chaves) (es) De bueyecillo vers qu buey Coidamos que o seminarista que escribiu isto interpretou
hars. (Sbarbi) mal o ters que aparece en tdolos paralelos galegos,
anda que non exclumos que o seu informante coecese o
Las inclinaciones de las personas brotan ya
equivalente espaol De bueyecillo vers que buey hars
desde los primeros aos, y ya entonces han que cita Sbarbi e influse nesa mala grafa, que en galego
de empezar a enderezarse. carecera de sentido e sera gramaticalmente e lexicamente
5360
18150. De rapaz vers qu boi ters. (ms- imposible.
5361
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Contn a indicacin Pedaggicos. / ms3: Do qu'
tonto, Dios tea piedade.
5362
ms: y est.
5358 5363
ms: y aprende. ms4: vxollas.
5359 5364
ms3: se aguza; ms4: s'aguza. ms21,23v: Fartas'un.
(pt) Lenha verde mal se acende, quem (es) El maestro Ciruela, no sabe leer y pone
muito dorme pouco aprende. (Chaves) escuela. (Sbarbi)
18165. Libro cerrado non saca letrado. (mc: 18180. O maestro, anque sea un burro, hai
Tuiriz, Monforte) que deixalo. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(pt) Livros cerrados no fazem letrados. lugar da provincia de Lugo)
(Chaves) / De livro fechado, no sai 18181. O neno que escoita aprende moito.
letrado. (es) Libro cerrado no saca letrado. (mc: Tuiriz, Monforte)
(Correas) (ct) Llibre tancat, no fa lletrat. 18182. O que ben se aprende, tarde se
(Alberola) esquence. 5367 (mc: Pidre)
5365
18166. Mis vale entender que porfiar. 18183. O que d pan, d enseo. (mc: Bucios)
(mc)
(pt) Quem da o po, d o ensino. (Chaves) /
18167. Nadie naceu deprendido. (mc: M.V.) Quem da o po, d educao. (Id.)
Var.: Ningun nace apreso. (Bucios) Con el alimento material, ha de infundirse
(pt) Ningum nasce ensinado. (Chaves) (es) el espiritual de la enseanza.
Nadie nace enseado. (Sbarbi) (ct) Ning
18184. O que maestro, xa pasou por
naix mestre, del ventre de sa mare.
(Alberola) aprendiz. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira
de Pantn, LU)
Vase Aprendido ningun nace.
18185. O que ensea, ten que dar lea. (mc:
18168. Ningun nace xa aprendido. (ms21,31r:
Bucios)
Berms)
Fundado en el otro poco piadoso, y
18169. Non moi burro o que sabe qu' corregido por la Pedagoga moderna de que
burro. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da la letra con sangre entra.
provincia de Lugo)
18186. O que estudia aprende. (ms15,36)
18170. Non tan burro o que sabe qu'
18187. O que ha de saber, ou ha de ver ou ha
burro. (mc: Bucios)
de ler. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
18171. Non hai listo que non erre nin tolo
18188. O que moito dorme pouco aprende.
que non acerte. (mc: Tuiriz, Monforte) (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de
18172. Non hai tonto que non-a acerte nin Ribela, A Estrada, PO / ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
listo que nunca erre. (ms-LU: seminarista Forcarei, PO)
annimo: Outeiro de Rei, LU) 18189. O que non a sabe non a usa. (mc:
18173. Non te deitars sin saber unha cousa Bucios. F.V.S.)
mis. (mc: Parga) Alude a la educacin social.
Var.: Non dormirs sin saber unha cousa mis. 18190. O que non burro, le no rubio. (mc:
(ms5,045: Santiago) Bucios)
(es) No te acostars sin saber una cosa 18191. O que non queira andar errado, que
5368
ms. (Sbarbi) / Nadie se acuesta sin saber lea o colorado. (ms-LU: seminarista
cosa nueva. (Id.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
18174. Nunca aprendas a contar sin antes 18192. O que non sabe, como o que non ve.
5369
saber chorar. (mc: Santiago) (mc e ms11,45: Fonsagrada-F.V.S.)
18175. Nunca houbo criatura que a botasen (pt) Quem no sabe como quem no v.
(Chaves) (es) El que no sabe, tanto es como
ro e soupera nadar. (ms5,135: Lugo)
el que no ve. (Correas) (ct) El que no sab es
Lo o en el sentido de que naide nace
com el que no veu. (Alberola)
aprendido.
18193. O que non sabe, ten que preguntar.
18176. Nunca se viu burro calvo nin meln 5370
(mc / ms4: F.V.S. / ms2,021: Lugo)
con pelos. (mc: Bucios)
18194. O que s mis ensea, con algo se
18177. Nunca te deitars sin saber unha
queda. (mc: C.G.)
cousa mis. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Forcarei, PO)
18178. O enseo tan bo como o pan. (mc)
18179. O maestro Cirola non sabe lr e pon 5366
ms4: non sabe ler (ou escribir) e pon.
5366
escola. (mc: C.A. A Nosa Terra) 5367
ms: s'esquence.
5368
Alude calendario popular El Zaragozano, semellante
a O Gaiteiro de Lugo, pero que tia cuberta vermella.
5365 5369
V. Vale mis entendelas que porfialas en Fortuna ms11,45: com'o que non vei.
5370
(buena o mala). ms12,021: perguntar.
18195. O que pretende sabelo todo, demostra 18215. Quen a sa costa deprenda, pagar
5374
non saber nada. (mc: Tuiriz, Monforte) cara a enmenda. (mc: J.P.)
(es) Quien cree que todo lo sabe, nada 18216. Quen d pan d enseo. (ms: Prado, Laln)
sabe. (R. Marn) 18217. Quen leia, leia pra saber; quen saiba,
18196. O que sabe, pra algo vale. (mc: Tuiriz) saiba pra faguer. (mc)
(es) Quien no sabe, no vale. (Sbarbi) (pt) Quem ler leia para saber; quem souber
18197. O que sabe, sabe, e o que non, no sabe saiba para obrar. (Chaves) (es) Leer, para
nada. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, saber; y para obrar, recapacitar. (R.
Tordoia, C) Marn) / Quien lee y no entiende, para que
18198. O que sabe, sabe. (mc: Bucios) lee? (Id.)
18199. O que se escribe, lese. (mc: M.V.) 18218. Quen moito dorme, nada adeprende.
18200. O que sei, pra decilo quero. (mc: A.S.A. / (mc: Palas de Rey)
ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos) (pt) Quen muito dorme pouco aprende.
18201. O que todo sabe, ningun lle d pra (Chaves) (es) Quien mucho duerme, poco
tras. (mc: Santiago) aprende. (Sbarbi) (ct) Qui molt drm, pc
depren. (Alberola)
18202. O rapaz estudioso nunca est ocioso.
(mc: Tuiriz, Monforte) 18219. Quen moito dorme, pouco aprende.
(mc: Bucios)
18203. O rapaz que non sabe a doutrina, pau
5371 Var.: Quen moito dorme, pouco sabe. (mc:
de carballo a redor da petrina. (mc:
Bucios / ms4: F.V.S.)
M.V.)
(pt) Quen muito dorme pouco aprende.
18204. O saber non ocupa lugar. (mc: Bucios) (Chaves) (es) Quien mucho duerme, poco
(pt) O saber no ocupa lugar. (Chaves) / O aprende. (Sbarbi) (ct) Qui molt drm, pc
saber no pesa na cabea. (Id.) (es) El depren. (Alberola)
saber no ocupa lugar. (R. Marn) (ct) El
18220. Quen pra si non sabe, non poa
saber no ocupa puesto. (Alberola)
escola. (mc: Lugo)
18205. O xurar e dar patadas, todas son
(pt) Quem no sabe no ponha escola.
animaladas. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) (Chaves) (es) Quien no sabe para s, menos
18206. Pouco importa que vaia o agudo, se sabr para m. (R. Marn)
non vai o burro. 5372 (mc / ms4: F.V.S.) 18221. Quen sabe que sabe moi pouco, o
18207. Pra saber hai que ver ou ler. (ms-LU: que sabe. 5375
(mc: Bucios)
Jess Redondo C.: Chantada, LU)
18222. S'o que estudia non sabe, o que non
18208. Pra saber, andar polo mundo ou 5376
estudia, mal pode saber. (mc e ms3:
libros ler. (mc: M.V.) M.V.)
(pt) Para saber no basta ler preciso 18223. Si non tes memoria, podes fazer
viver e ver. (Chaves) (es) Para saber no
zocas. 5377 (mc / ms4: F.V.S.)
basta leer: hay que andar y ver. (R. Marn)
18224. Si non tes memoria, xa podes facer
18209. Pra saber, ou ver ou ler. (mc: Pidre-
F.V.S.) zocos. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(pt) Para saber no basta ler preciso provincia de Lugo)
viver e ver. (Chaves) (es) Para saber no 18225. Si queres saber, ou ler ou ver. (ms-LU:
basta leer: hay que andar y ver. (R. Marn) seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
18210. Pra saber, ver ou ler. (ms-LU: seminarista 18226. Un bon amigo un bon libro. (ms8,24v:
Orense, Trives)
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
18211. Pra saber, ver ou ler. (ms18,66v) 18227. Unha vez pra adeprender e outra
18212. Pra saber, ver ou oler. (mc: Layosa) pra saber. (mc: Corme)
18213. Pra ver, andar; pra aprender, perder.
(ms21,17v: Berms) PEDO
5373 18228. A cada un chiralle ben o peido do
18214. Primeiro ver e despois aprender.
(mc: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, seu cu. (ms10,087r: D.E.)
Carballedo, LU)

5374
ms e ms4: deprende.
5371 5375
ms4: n'aprende a doutrina. ms: mui.
5372 5376
mc: vaya. ms: S'o qu'estudia; ms e ms3: n'estudia.
5373 5377
ms-LU: dispois. ms e ms4: mamoria, ms4: facer.
18229. Peido con sono non ten dono. 18249. Bo era o mel se non picaran as
(ms10,087r: D.E.) abellas. (ms16: Lugo)
(es) El favo es dulce, mas pica la abeja.
PEDRO (Correas)
18230. Casaron a Pedro con Manoela; se 18250. Da man pr boca, a man se emborca.
run el, run ela. (ms10,087r: D.E.) (ms16: D.E.)
18231. Casou Pedro e non foi mal: casou en 18251. Deixar o certo polo dudoso perigoso.
(ms16: Lugo)
terras de pan. (ms10,087r: D.E.)
(es) Dejar lo cierto por lo dudoso, es
18232. Moito vos quero Pedro; non digo por peligroso. (R. Marn)
qu vos quero. (ms10,087r: D.E.) 18252. Da de purga, da de sepultura.
18233. Pedro, por ti pouco medro; pero (ms5,138: Sta. Eugenia de Asma)
espera un pouco, que menos medrars 18253. Dice o Mio que " que nadan son
se eu podo. (ms10,087r: D.E.) meus". (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
18234. Pcame, Pedro, que picarte quero. de Galicia)
(ms10,087r: D.E.) 18254. Dios me queira gardar do que non
18235. Tal pra cal, Pedro pra Xan. (ms10,087r: nos sabemos librar. (ms16: D.E.)
D.E.) (es) Dios me guarde de lo que no me s
18236. Tan b Pedro coma Xan e tan bo guardar. (R. Marn)
Xan coma Pedro. (ms10,087r: D.E.) 18255. Fuxir do perigo cordura; e non
18237. Tan bo Pedro como o seu temelo loucura. (ms10,090r: D.E.)
compaeiro. (ms10,087r: D.E.) 18256. No perigo concese o amigo. (ms10,090r:
18238. Vello xa Pedro pra ser cabreiro. D.E.)
(ms10,087r: D.E.) 18257. Nun gran perigo, millor o irmn
18239. Xa est vello Pedro pra pegureiro. que o amigo. (ms10,090r: D.E.)
(ms10,087r: D.E.) 18258. O mal camio andalo logo. (ms16: D.E.)
(es) El mal camino, andarlo pronto. (R.
PEGA = URRACA Marn)
18240. Dme unha pega sin mancha; 18259. perigo con tempo, e remedio con
dareiche unha moza sin chata. (ms10,087r: tento. (ms10,090r: D.E.)
D.E.) 18260. perigo con tento, e remedio con
18241. Di a pega e todos din dela. (ms10,087r: tempo. (ms10,090r: D.E.)
D.E.)
18261. O perigo non se vence sin perigo.
18242. Onde a pega ten o ollo, al ten o seu (ms10,090r: D.E.)
ovo. (ms10,087r: D.E.) 18262. perigo vai contento, e remedio
18243. Tanto pica a pega no trobisco que con tento. (ms10,090r: D.E.)
creba o pico. (ms10,087r: D.E.) 18263. O que quere comer mel, ten que
aguantar as picadas. (ms-SA: seminarista
PEGAR annimo: algn lugar da provincia da Corua)
18244. mis pintado lle pegan cando se 18264. O que quere comer mel, ten que
tercia. (ms10,087r: D.E.) sufrir as picadas. (ms-SA: Manuel Camino
18245. Se pega, ben; e se non pega, tamn. Snchez)
(ms10,087r: D.E.) 18265. Onde burros andan, al escoucean.
18246. Se pega, que pegue; e se non, que non (ms4: C.A. A Nosa Terra)
pegue. (ms10,087r: D.E.) 18266. Quen busca o perigo, nel topa a
morte. (ms10,090r: D.E.)
PEINE 18267. Se eres bo, canto mis vas, mis
18247. Peite encuvado, cabelo perigos encontrars. (ms-SA: Pedro Pontes
desenguedellado. (ms10,087r: D.E.) Garca)

PELIGROS INESPERADOS
PELIGROS
18268. Cando o dente vai mis seguro,
18248. A mal camio, darse prsa. (ms16: D.E.)
(es) A mal camino darse prisa. (R. Marn) atpase co duro. (ms16: Lugo)
(es) Cuando el diente va ms seguro, topa PENAS
en duro. (R. Marn) 18280. Penas e ceas teen as sepulturas
18269. Cando penses meter o dente no cheas. (ms10,088r: D.E.)
seguro, topars no duro. (mc) 18281. Quen ten penas, sabe doerse das
Var.: Cando penses meter o dente en seguro, penas alleas. (ms10,088r: D.E.)
atopars co duro. (ms16 e ms10,004r: D.E.)
5378

(pt) Quando cuidas meter dente em seguro, PENAS Y DOLORES. V. tamn Desgracia, Dolores.
topars o duro. (Chaves) (es) Cuando 18282. A duras penas, copas cheas. (mc / ms4:
pienses meter el diente en seguro, topars F.V.S.)
5381
en duro. (Correas) (ct) Quan penses clavar 18283. A mal dar, picar tabaco e fumar.
la dent segur, entropears en lo dur. (ms16 e ms10,001r: D.E.)
(Alberola) Var.: A mal dar, tomar tabaco. (mc: M.V.)
Explica el engao del que juzga fcil (es) A mal dar, echar tabaco y fumar. (R.
conseguir un negocio y encuentra grandes Marn)
dificultades. 18284. A pena do morto chega horto. (mc:
5379 A.I.)
18270. Da man boca prdese a sopa.
(ms16: D.E. / ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
(pt) Pena passada, pena esquecida.
Neira de Xus, Baralla, LU) (Chaves) (es) El muerto al hoyo y el vivo al
(es) De la mano a la boca se pierde la sopa. bollo. (Sbarbi) / El muerto a la forada y el
(Z.) vivo a la hogaza. (Sbarbi)
18271. Do plato boca prdese a sopa. (ms- 18285. A pena polo morto dura hast'o horto.
5382
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de
Lugo) Galicia)
18272. Donde menos se pensa, salta a 18286. A peor alancada a da porta. (mc:
culebra. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, M.L.)
Tordoia, C) 18287. A pesares, tragos, i-a penas, cigarros.
5383
18273. Nun instantio cai a casa. (ms16: Lugo) (mc: Otero de Rey)
(es) En un instante cae una casa. (R. 18288. A pesares, tragos. (ms-LU: seminarista
Marn) annimo: Pantn, LU)
18274. O comido o seguro, que o que 18289. A quen has de agarimar, non-o fagas
comido non est, sabe Dios quen o chorar. (mc: C.A.)
comer. (ms16: D.E.) (pt) A quem hs-de rogar, no hs-de
(es) Lo comido es lo seguro; que aun lo que assanhar. (Chaves) (es) A quien has de
en mi mano est, sabe Dios quin se lo lamer, no has de morder. (R. Marn)
comer. (R. Marn) 18290. A vida hai que levala a tragos. (mc:
Sarria)
5384
PELO. V. tamn Cabello. 18291. Ai do tolo, que o comer o lobo.
(mc: G.P.)
18275. Cada pelo fai a sa sombra. (ms10,088r: 5385
D.E.) 18292. Ansias alleas matan os asnos. (mc:
5380 M.V. / ms21,20r: Berms)
18276. Cada pelo fai o seu servicio.
(ms15,13 / ms10,088r: D.E.)
(pt) Cuidados alheios, matam o asno.
(Chaves) (es) Cuidados ajenos matan al
18277. Cando o pelo do pano pela, pouco
asno. (Sbarbi) / Cuidados malos, matan al
pano de vida lle queda. (ms10,088r: D.E.) asno. (Correas) (ct) Les ansies del vicari
mataren al retor. (Alberola)
PELLEJO En cast. hay tambin para el sentido
18278. Quen queira chegar a vello, garde o figurado: Cuidados ajenos matan al hombre
aceite no pelexo. (ms10,088r: D.E.) bueno. (Correas)
18279. Quen queira chegar a vello, garde o
pelexo. (ms10,088r: D.E.) 5381
En ms10 s.v. Dar.
5382
O orixinal di: A pena pol'o morto dura hast'o horto.
5383
V. Pra pesares, tragos, e pra rabias, cigarros en
5378
En ms10 s.v. Diente. Lacras y vicios sociales.
5379 5384
ms-LU: Da mau. mc: Ai! do que comer o lobo.
5380 5385
En ms10 s.v. Pelo. ms21,20r: Anseas.
18293. Arden os cangos, quentmonos a eles. (pt) Onde choram, no cantes. (Id.) (es)
5386 Donde todos salen llorando, no puedo yo ir
(mc: A.S.A.)
Var.: Arde a casa, quentarse s cangos. cantando. (Ricart) (ct) Dol cantar desplau
(ms15,27r: Meira) en temps de dol. (Ricart) / On ploren, no
18294. As bgoas por o morto slo chegan cantis. (Id.)
hasta o horto. (ms5,029) 18312. Duelos fixronme negra, que eu
18295. As penas son peores de pensar que de blanca era. (mc: Pramo)
(es) Duelos me hicieron negra, que yo
pasar. (mc: Sarria)
blanca me era. (Correas)
(es) Las penas son peores de pensar que de
pasar. (Sbarbi) 18313. Esta vida non nada. (mc: Bucios)
18296. As penas son prs homes e son prs 18314. Estimara un morrer pra descansar.
(mc: Bucios)
bestas. (mc)
18315. Eu bebo pra afogar as penas, mais as
18297. Bgoas que non saen escaldan o peito. 5391
(mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
condenadas aboian. (ms-SA: Francisco
Ageitos Prez: Corrubedo, Ribeira, C)
18298. Barro e cal encubren moito mal. (mc /
18316. Hai quen sempre est chorando a
ms4: F.V.S.)
18299. Cando te capen, chilla. (mc)
5387 morte da becerra. (mc: Bucios)
18300. Cando vai torta, o demo a gua.
5388 18317. Imos pasando, aqu caendo e al
5392
(mc: A.S.A. / ms10,031r e ms10,131r: D.E.) tropezando. (ms15,13 / ms10,083r: D.E.)
18301. Co mal doutro calquera dorme un 18318. Lgrimas con pan son medias
sono. (mc: M.L.) levadeiras. (mc: Incio / ms4: F.V.S.)
18302. Coita faz vella choutar. (ms: A.S.G. / ms: (pt) Lgrimas com po, ligeiras (ou
A.S.A.) passageiras) sao. (Chaves) (es) Pan con
(es) Cuita faz a la vieja trotar. (Correas) duelos no est bueno; duelos con pan se
18303. Comcheme a carne, roemos os sos. pueden sobrellevar. (R. Marn)
(ms-SA: Manuel Camino Snchez) 18319. Lgrimas con pan son menos. (mc:
18304. Comcheme a carne, reme os sos. Sarria)
5389
(mc: G.P. / ms21,24v: Berms) (pt) Lgrimas com po, ligeiras (ou
passageiras) sao. (Chaves) (es) Pan con
18305. Comchesme a carne, roeu os sos.
(ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C)
duelos no est bueno; duelos con pan se
pueden sobrellevar. (R. Marn)
18306. Cuidados alleos matan os asnos. (mc) 5393
18320. Mal de moitos, consolo de todos.
18307. Daquelas risas veen estes choros. (ms- (mc: Santiago / ms10,035r: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
18321. Mal de moitos, consolo pra outros.
18308. De refrn e afn poucos se librarn. 5394
(mc: Bucios) (mc: Pramo / ms: Santiago)
(es) De refrn y afn pocos se librarn. (R. 18322. Non hai alegra que non traiga
Marn) pesares. (mc: Tuiriz, Monforte)
18309. Despois das risas veen os choros. (mc: (pt) No ha prazer sem amargura. (Chaves)
Lugo) 18323. Non hai penas que cen anos duren.
(es) Da de risa, vspera de llanto. (R. 5395
(ms21,11v: Berms)
Marn) 18324. Nunca vn unha sola.
5396
(mc: Bucios)
5390
18310. Do mal, o menos. (ms) Var.: Como: Ben veas, mal...
(pt) Do mal, o menos. (Chaves) (es) Del (es) Nunca viene una desgracia sola. (R.
mal, el menos. (R. Marn) Marn)
18311. Donde vexas outro chorar, non penses
ir tu cantar. (mc: Carballedo)
5391
O orixinal di: Eu bevo pra afogar as penas mais as
5386
V. Cando arden os cangos, quentarse a eles en condenadas aboyan.
5392
Oportunidad (Aprovechar la oportunidad). / mc: ms10: caindo, e ali entropezando. En ms10 s.v. Pasar.
5393
sentmonos a les. V. Mal de moitos, consolo de bobos en Medicina.
5387
mc: chille. Higiene. En ms10 s.v. Mal.
5388 5394
En ms10,031r s.v. Ir e en ms10,131r s.v. Tuerto. ms: consuelo.
5389 5395
ms e ms21,24v: Comichem'a carne; ms: roem'os O orixinal di: Non hay penas que cen anos duren.
5396
hosos. V. Unha disgracia nunca vn soila en Desgracia (Las
5390
Contn a indicacin Penas. desgracias se suceden).
5397
18325. O ben dorme i-o mal corre. (mc: 18340. Quen o seu mal tea por moito
Tuiriz / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de cntello a outro. (mc: M.V.)
Galicia)
18341. Quen o seu mal tea por moito
(es) El bien anda y el mal vuela. (Sbarbi) 5404
5398 cntello a outro. (ms21,27r: Berms /
18326. O ben soa i-o mal voa. (mc: Chantada
ms10,036r: D.E.)
/ ms4: F.V.S.) 5405
(pt) O bem soa e o mal voa. (Chaves) (es) 18342. Se vn unha, endexamais vn sola.
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
El bien suena y el mal vuela. (Sbarbi)
(pt) Uma desgraa nunca vem s. (Chaves)
18327. O mal que a outro molesta non-o (es) Un mal no viene solo. (Correas)
tomes ti por festa. (mc: Velle) Vase Nunca vn unha sola.
Vase Donde vexas outro chorar... 18343. Si dices a ta pena a quen non lle
18328. O pesar i-o difunto vai todo xunto. apena, como si te queixaras a nai
(mc: Pramo / ms4: F.V.S.)
Var.: Como: A pena do morto, chega ajena. (mc: Chantada)
horto. 18344. Todo ten arreglo menos a morte. (mc)
18329. O pesar todo sede. (mc: M.V. / ms21,28v: (es) Todo tiene remedio en este mundo,
Berms / ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa Minia menos la muerte. (R. Marn)
5406
de Brin, C) 18345. Todo vai ben se a morte non vn.
5399
18330. O que non ten penas, inventaas. (mc: M.L. / ms10,043r: D.E.)
(mc: Bucios-F.V.S.) 18346. Traballos na vida non che han de
18331. O que non ten unha, ten outra. (mc: faltar. (ms-SA: Clemente Crespo Caamao:
Bucios-F.V.S.) Santiago de Compostela, C)
18332. O que non vai en choros, vai en 18347. Un pesar fai unha alegra. (mc / ms4:
5400
suspiros. (mc: Chantada / ms4: F.V.S.) F.V.S.)
(pt) O que no vai em lgrimas, vai em 18348. Un clavo quit'autro clavo. (ms-LU:
suspiros. (Chaves) (es) Lo que no va en seminarista annimo: algn lugar da provincia de
lgrimas, va en suspiros. (Sbarbi) Lugo)
18333. O que os seus males mata, nin mata 18349. Un clavo quita outro clavo. (mc: Bucios)
(pt) Um cravo com outro se tira. (Chaves) /
nin espanta. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Um cravo tira outro, um amor faz esquecer
18334. Ollos que non ven, corazn que non outro. (Id.) (es) Un clavo saca otro clavo.
5401
doi. (mc: Bucios / ms-SA: Alfonso Fernndez (R. Marn) / Un clavo echa a otro. (Id.)
Barros: Santa Eulalia de Oeste, Catoira, PO) Una pena y preocupacin nueva, hacen
(es) Ojos que no ven, corazn que no olvidar la antigua.
siente. (R. Marn). 5407
18350. Unha sola nunca vn. (mc: Bucios)
18335. Ollos que non ven, corazn que non (pt) Uma desgraa nunca vem s. (Chaves)
5402
sente. (mc: Sarria / ms10,072r: D.E.) (es) Una desgracia nunca viene sola. (R.
(es) Ojos que no ven, corazn que no Marn)
siente. (R. Marn) Vase Nunca vn unha sola.
18336. Os mortos, hai que enterralos. (mc: 18351. Xa que arden as cangas, quentemos
Bucios)
as tangas. (ms15,12)
(es) El muerto al hoyo... (Sbarbi)
18337. Pronto chega quen d pena. (ms-SA:
Francisco Canosa Quintns) PENEIREIRO
18338. Queixase un das que ten e non sabe as 18352. Non sempre se peitea a muller pra
que lle vn. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13- quen ela quer. (ms10,088r: D.E.)
11-1951)) 18353. Sete xastres fan un home; sete
18339. Queixase un das que ten e non sabe as peneireiros non. (ms10,088r: D.E.)
5403
que lle vn. (mc: M.V. / ms21,28r: Berms)
PENSAR
5397
ms-SA: e o mal.
5398 5404
ms: sona, y o; ms4: sona. En ms10 s.v. Mal.
5399 5405
O orixinal di O que non ten penas inventas. V. Unha disgracia nunca vn soila en Desgracia (Las
5400
ms4: vay en choros, vay en suspiros. desgracias se suceden). / ms: soila.
5401 5406
ms-SA: non doe. mc: si a morte. En ms10 s.v. Muerte.
5402 5407
ms10: que non sinte. V. Unha disgracia nunca vn soila en Desgracia (Las
5403
ms21,28r: Queixas'un, sab'as. desgracias se suceden).
18354. As cousas ben pensadas, ben 18378. Ben cabe un bo anelo nun pequeno
asentadas. (ms10,088r: D.E.) dedo. (ms16: D.E.)
18355. Ben burro o que pensa que outro (es) En chico dedillo cabe buen anillo. (R.
non pensa. (ms10,088r: D.E.) Marn)
18356. Cada un pensa de si o que eu penso de
min e o que ti pensas de ti. (ms10,088r: D.E.) PERAL
18357. Debes pensar que pr vellez hai que 18379. Algn da a mia pereira hame dar
gardar. (ms10,088r: D.E.) peras. (ms10,090r: D.E.)
18358. Do pensar facer hai moitas lgoas 18380. Ti amstrame a pereira, que quero
que correr. (ms10,088r: D.E.) estar sa beira cando tea peras.
(ms10,090r: D.E.)
18359. O ben pensado o mis acertado.
(ms10,088r: D.E.)
18360. O pensamento voa sin aas. (ms10,088r: PERAS
D.E.) 18381. A pera dura co tempo madura.
18361. O pensar non saber. (ms10,088r: D.E.) (ms10,089r: D.E.)
18362. O que non pensei antes de falar, 18382. A pera e a muller, a que cala boa .
(ms10,089r: D.E.)
despois de falado, diume que pensar.
(ms10,088r: D.E.) 18383. A pera pra comela non espera; pero a
18363. O que pensa a onde vai, esquece s maz espera. (ms10,089r: D.E.)
veces de onde vn. (ms10,088r: D.E.) 18384. Ano de peras nunca o vexas. (ms10,089r:
D.E.)
18364. Onde se pensa que hai toucios, non
18385. Cada pera ten o seu rabo. (ms10,089r:
hai ganchos pra colgalos. (ms10,088r: D.E.) D.E.)
18365. Parvos son cantos pensan que os 18386. Con peras vio bebas; e tanto sea que
demais non pensan. (ms10,088r: D.E.) naden as peras. (ms10,089r: D.E.)
18366. Pensa ben e non pensars en 18387. Con peras vio bebas; mais non sea
ninguin. (ms10,088r: D.E.) tanto vio que afoguen as peras.
18367. Pensa ben e non sabers de qun. (ms10,089r: D.E.)
(ms10,088r: D.E.) 18388. almorzo danme peras; xantar
18368. Pensa mal e acertars. (ms10,088r: D.E.) peras me dan; danme peras merenda,
18369. Pensa mal e non te arrepentirs. e cea peras sin pan. (ms10,089r: D.E.)
(ms10,089r: D.E.)
18389. Pera que comela canta, non vale
18370. Pensa moito e fala pouco. (ms10,089r:
D.E.) nada. (ms10,089r: D.E.)
18371. Pensa que non hai mis que chegar e 18390. Pera que se desfai comela, sbelle
bicar. (ms10,088r: D.E.) ben a calquera. (ms10,089r: D.E.)
18372. Pensa que todo o monte ourego. 18391. Quen non d das sas peras, non
(ms10,088r: D.E.) espere das alleas. (ms10,089r: D.E.)
18373. Pensalo ben e facelo mal non cousa 18392. Tras das peras, auga non bebas.
natural. (ms10,088r: D.E.) (ms10,089r: D.E.)
5408
18374. Pnsao ben e non-o fars mal.
(ms10,089r: D.E.) PERDICES. V. tamn Caza.
18375. Pensar non o mesmo que saber. 18393. A muller e a perdiz pola sa boca se
(ms10,089r: D.E.) maldiz. 5409 (mc e ms16: Villamane, Cervantes /
18376. Sin pensar veen as cousas polo seu ms4: F.V.S.)
lugar. (ms10,089r: D.E.) 18394. A muller i-a perdiz, pola lengua se
18377. Todo o que se pensa a onde vai, ten maldiz. (ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, A
que esquecer de onde vn. (ms10,089r: D.E.) Esperela, Baleira, LU)
18395. A perds en xaneiro caga pr
PEQUEEZ escopetero. (ms-LU: seminarista annimo: O Incio,
LU)

5409
Vilamane pertence concello de Becerre e non a
5408
O orixinal di: Pensao ben e nono fars mal. Cervantes. / ms4: pola boca se maldice; ms16: i a perdiz.
18396. A perds que cheire a nars. (mc e ms16:
Golada) PRDIDAS
(pt) A perdiz, com a mo no nariz. (Chaves) 18411. Agulla en palleiro mala de atopar.
(es) La perdiz con la mano en la nariz. (ms16: D.E.)
(Correas) (es) Aguja en pajar mala es de hallar. (R.
18397. A perds, donde nace e, a lebre, donde Marn)
5410
pace. (mc e ms16: J.P.) 18412. Anque se perdan os anelos, qudanse
(es) Las perdices mueren donde nacen. os dedos. 5415 (ms10,090r: D.E.)
(Jara) 18413. Con algs o perder ganar.
5416
18398. A perdiz en xaneiro cspelle no nars (ms10,089r: D.E.)
perdigoteiro. (mc e ms16: Santiago) 5417
18414. De perder, que perda o demo.
Var.: A perds en xaneiro cspelle na man o (ms10,089r: D.E.)
5418
perdijoteiro. 18415. Do perdido, o millor o recollido.
18399. A perdiz en xaneiro pr cazador e o (ms10,089r: D.E.)
5419
perdigoteiro. 5411 (mc e ms16: J.P.) 18416. Do que se perde non se ve gozo.
18400. A perdiz hai que comela ca man no (mc: Pidre / ms: Palas)
nars. (ms16: Santiago) 18417. Do que se perde non se ve nada. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
18401. A perdiz no xaneiro caga pr Lugo)
escopeteiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn 18418. En canto digo e fago, perdo un
lugar da provincia de Lugo)
bocado. 5420 (ms10,089r: D.E.)
18402. A perdiz, ca mau na nariz. (mc e ms16:
Lugo)
18419. Entre bos non hai conto, o que mis
18403. As perdices en xaneiro brlanse do pon mis perde. (ms10,012v: D.E.)
cazador e do perdigoteiro. 5412
(mc e ms16: 18420. Mis val perder o pouco que perder o
Villamane) moito. 5421 (ms10,089r: D.E.)
18404. As perdices en xaneiro chispan pr 18421. Mis vale perder o pouco que perder
escopeteiro. 5413 (mc e ms16: Monterroso-F.V.S) o todo. 5422 (ms10,089r: D.E.)
18405. Cando comas a perds, cos dedos no 18422. Mis vale perder que mis perder.
5423
nars. (ms10,090r: D.E.) (ms10,089r: D.E.)
18406. En xaneiro xa a perdiz mira para o 18423. Moitas veces atopan us o que perden
escopeteiro. (ms16: Negreira) outros. (ms16: D.E.)
18407. Perdices e frades, a pares. (mc / ms16: (es) Lo que uno pierde, otro lo halla. (R.
Lugo) Marn)
(es) Perdices y frailes, a pares. (Jara) 18424. Moitas veces se perde por preguiza o
5424
Suelen andar. que se gana con cobiza. (ms10,090r:
18408. Perdiz cazador, pouca. (mc / ms4: F.V.S. D.E.)
/ ms16: Lugo) 18425. Non se perde nada. (ms-LU: seminarista
Para que pueda degustarlo frecuentemente. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
18409. Perdiz que canta, logo se levanta. 18426. Non se perde nada, porque o que un
(ms16: Berms / ms21,19r: Berms) 5425
perde, outro gana. (ms10,090r: D.E.)
18410. Unha mau na nariz i-outra na perdiz.
5414
(mc e ms16: Tuiriz)
Var.: Como: A perdiz ca mau na nariz.
(pt) A perdiz, com a mo no nariz. (Chaves)
(es) Tapar la nariz y comer la perdiz. (Jara) 5415
V. Anque perdn os anelos, inda me quedan os dedos
/ La perdiz, con la mano en la nariz. (Id.) / en Decadencia. En ms10 s.v. Perder.
5416
La perdiz, en la nariz. (Id.) / La mujer y la 5417
En ms10 s.v. Perder.
perdiz, aunque den algo en la nariz. (Id.) En ms10 s.v. Perder.
5418
En ms10 s.v. Perder.
5419
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5410 5420
mc e ms16: A perdiz, onde. Jacinto del Prado rexistra En ms10 s.v. Perder.
5421
o refrn coas formas perdis e onde. En ms10 s.v. Perder.
5411 5422
ms e ms4: perdigueiro. En ms10 s.v. Perder.
5412 5423
ms16: blranse. En ms10 s.v. Perder.
5413 5424
ms: no; ms4: no mes de xaneiro. En ms10 s.v. Perder.
5414 5425
ms16: na nari, i outra na perdi. En ms10 s.v. Perder.
18427. Non sinto que o meu fillo perda, 18441. Quen perdeu e non alcontrou, co
5426 5435
senn que desquitarse queira. demo andou. (ms10,089r: D.E.)
(ms10,089r: D.E.) 18442. Si te vires perdido, btate a nadar.
5427
18428. O non perder xa ganar. 5436
(ms10,090r: D.E.)
(ms10,089r: D.E.) 5437
18443. Val mis atopalo que perdelo.
18429. O perder e o ganar, en tempo e lugar. (ms10,089r: D.E.)
5428
(ms10,089r: D.E.) 18444. Vale mis perder que mis perder.
5429
18430. O perder moitas veces ganar. (ms16: Lugo)
(ms10,089r: D.E.) (es) Ms vale perder que ms perder. (H.
5430
18431. O que mis pon, mis perde. (mc: Nez)
M.L. / ms16: Lugo)
(es) Quien ms pone, pierde ms. (R. PRDIDAS MORALES
Marn) / Quien ms puso, ms perdi. (R. 18445. O ben conecido cando perdido.
Marn). / Quien ms pone, ms pierde. (ms16: D.E.)
(Bergua) / Quin ms hace menos merece. 18446. O ben moi querido logo perdido.
(Sbarbi, pg. 475) (ct) Qui ms psa, ms (ms16: D.E.)
prt. (Alberola) (es) Bien muy querido pronto es perdido.
Se usa para advertir a los que en los (R. Marn)
negocios de este mundo obran con 18447. O ben non ben conecido hastra que
sinceridad y franqueza. (Bergua)
perdido. (ms16: D.E.)
18432. O que mis ten, mis perde. (ms16: (es) Entonces es conocido cuando es
Lugo)
perdido. (Z.)
(es) Quien ms tiene, ms pierde. (R.
Marn)
18433. O que perde e di que non-o sinte, PERDN
minte. 5431 (ms10,089r: D.E.) 18448. Consello de sabios sofrir inxurias e
18434. O vello por non poder e o mozo por perdoar agravios. 5438 (ms10,090r: D.E.)
non saber, moitas cousas deixan perder. 18449. Consello de sabios perdoar inxurias
5432
(ms10,089r: D.E.) e esquecer agravios. 5439 (ms10,090r: D.E.)
18435. Onde non se perde nada, sempre algo 18450. Guate dos sabios: perdoa as inxurias
se gana. 5433 (ms16 e ms10,090r, ms10,025v: D.E.) e esquece os agravios. 5440 (ms10,090r: D.E.)
(es) En lo que no se pierde nada, siempre 18451. Misima de sabios perdoar
algo se gana. (Correas) agravios. 5441 (ms10,090r: D.E.)
18436. Perder con us millor que ganar con 18452. O perdn sobra onde a culpa falta.
5442
algs. 5434 (ms10,089r: D.E.) (ms15,15 / ms10,090r: D.E.)
18437. Polos rus prdense os bos. (ms10,090r:
D.E.) MALOS EFECTOS DEL PERDN
18438. Por us perden os outros. (ms10,089r: 18453. Matar, que Dios perdoa. (ms16: D.E.)
D.E.) (es) Mata, que el rey perdona. (R. Marn)
18439. Porfiar e gastar a vida, das perdas a
un tempo. (ms8,69r: Rosita???) PEREJIL
18440. Quen mis pon mis perde. (ms18,58r: 18454. Quen queira ter prixel todo o ano,
Vida Gallega / ms10,089r: D.E.) semnteo no mes de maio. (ms10,099r: D.E.)

5426
En ms10 s.v. Perder.
5427 5435
En ms10 s.v. Perder. V. Quen perdeu e non achou, co demo andou en
5428
En ms10 s.v. Perder. Diablo. En ms10 s.v. Perder.
5429 5436
En ms10 s.v. Perder. En ms10 s.v. Perder.
5430 5437
ms: Quen. En ms10 s.v. Perder.
5431 5438
O orixinal di: O que perde e di que nono sinte, minte. En ms10 s.v. Perdonar.
5439
En ms10 s.v. Perder. En ms10 s.v. Perdonar.
5432 5440
En ms10 s.v. Perder. En ms10 s.v. Perdonar.
5433 5441
En ms10,090r s.v. Perder e en ms10,025v s.v. Ganar. En ms10 s.v. Perdonar.
5434 5442
En ms10 s.v. Perder. En ms10 s.v. Perdonar.
18455. Se ques ter prixel todo o ano, se pode traballar, que o prohbe a Santa
sementaralo no maio. 5443 (mc e ms16: C.A. / Madre Iglesia. (ms16: Carballino)
ms: E.C.) 18467. A vaca de Xan da Xouba, por non dar
(es) Siembre el perejil en mayo, y tendrs rabo, deixa picar as moscas. (ms6,01v)
perejil para todo el ao. (R. Marn)
18468. Ahora que veu a noite, Mara dme a
18456. Sementa o prixel en maio e ters
roca. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de
prixel todo o ano. (ms10,099r: D.E.) Asma, Chantada, LU)
18457. Si queres ter perexil, smbrao no mes 18469. Ancho de frente, largo de dente, bon
de abril e, si queres todo o ano, smbrao de deitar e malo de levantar. (ms9,15r:
no mes de maio. 5444 (mc e ms16: Piugos, Lugo / Silvarrey)
ms4: F.V.S.) Para describir a un perezoso y comiln.
Var.: Si ques ter prixel todo o ano, sementaralo 18470. Ao raposo durmente non lle amanece
no mayo. (ms16) a galia no dente. 5449
(mc e ms16: C.A.)
(es) Tu perejil simbralo en abril. (R. Var.: A raposo durmente non lle rincha o ao
Marn) no dente. (mc e ms16: C.A.) / A galia
durmente cntalle raposo no ventre. / Ao
PEREZA. V. tamn Pereza y ociosidad. raposo durmente non lle rincha o ao no dente.
18458. A nugalla non come pan nin durme (mc e ms4: C.A.-A Nosa Terra) 5450
na palla nin viste camisa lavada. 5445 (mc (pt) A raposa dormente, no lhe amanhece
e ms16: R. Marn / ms21,27r: Berms) galinha no ventre. (Chaves) / A raposa
(es) Pereza nunca alz la cabeza, y si dormente, nada lhe cai na barriga. (Id.) /
alguna vez la alz, a bajarla volvi. (R. Zorro deitado no apanha bocado. (Id.
Marn) / Viaja la pereza con tal lentitud, En cambio, a galia durmente, cntalle
que la alcanza la pobreza con gran raposo no ventre.
5451
prontitud. (Id.) / ms: Sbarbi. 18471. Can dormido non pilla as moscas.
18459. A pereza arde nun braseiro. (ms8,67v: (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
Trives) 18472. Can durmidor non pilla as moscas.
5446
18460. A pereza a chave da probeza. (ms18,23r)
(ms8,67v e ms16: Trives) 18473. Cando na cama non me quedo, non
Var.: A pereza son as chaves da pobreza. (ms8) por eso da mis cedo. (ms-LU: seminarista
/ (ms16: Trives) annimo: algn lugar de Galicia)
5447
18461. A preguiza non veste camisa. (mc: 18474. Canto mis se durme, mis sono se
Santiago, Silvestre Castieira / ms16: Santiago / ms- ten. (ms: A.C. A Nosa Terra)
SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
18475. Canto mis se folga, mis preguiza.
18462. A preguiza nunca fixo cousa boa.
(mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
(ms10,098r: D.E.)
18476. Comenza Marica s once a cociar, o
18463. A priguiza filla de mal pai. (ms10,049v:
Silvarrey) home s doce non ter que xantar.
5448 (ms15,18)
18464. A priguiza non filla de bon pai. 5452
(ms: Laln) 18477. Contra pereza, paus na cabeza.
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
18465. A priguiza nunca bon lume tiza. (ms16:
Sober)
Var.: Contra pereza, subelas. (mc / ms4: F.V.S.
/ ms16: Lugo)
18466. A semana do folgazn: lus e martes,
(es) Contra pereza, tranca gruesa. (R.
festas constantes; mircoles e jueves, Marn) / Contra pereza, un buen garrote.
festas solemnes; viernes e sbado, as (Sbarbi)
mellores festas do ano; o domingo non

5443
ms: tod'o ano, mayo; ms16: en maio.
5444
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
5449
incluiu este refrn en Agrcolas (Meses. Mayo). / ms e mc: Ao. Hai das fichas co mesmo refrn e nunha
ms4: no mes d'abril, si o queres, sembro. delas tamn aparece Ao no ms. / ms16: A raposo,
5445
ms3, ms4 e ms21,27r: nin come pan, dorme. amanece galia.
5446 5450
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco mc: rinche.
5451
incluiu este refrn en Pobreza (Causas de la pobreza). ms4: Can durmidor; ms16: non pilla moscas.
5447 5452
ms-SA: perjisa. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
5448
Atopados xunto cos de Medicina e higiene. incluiu este refrn en Diligencia. / ms: paos

Anterior Inicio Siguiente


18478. Corre o fume seu lugar i-o (es) Maana ser otro da. (R. Marn)
preguizoso dixase estar. 5453 (mc e ms16: Pretexto para no hacer una cosa, dejndola
Calvor, Sarria / ms4: F.V.S.) para otro da en que tampoco se realizar.
18479. Corre u fume pr seu lugar i-o 18491. Meu pai ten unha via: non a cava
perguizoso dixase estar. (ms-LU: seminarista nin a renda e tampouco a vendima.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (ms15,45r: Chantada)
18480. Est no medio do ro e morre de sede 18492. Moitas veces se perde por preguiza o
o mesquio. (ms10,015r: D.E.) que se gana por xusticia. (ms10,098r: D.E.)
18481. Hai quen non come por non cagar. 18493. Na cama mulida non se gana a vida.
5454 (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(mc e ms16: Bucios)
18482. Home preguiceiro, nin boa meda nin 18494. No vrao dos preguizosos inda se
bon palleiro. 5455
(mc e ms16: Bucios) sementa o trigo. (ms9,07r: Silvarrey)
Se refiere al veranillo de San Martn, en el
18483. Home que levantarse di "opa" e
que siembra quien no sembr en octubre.
sentarse "ai" non sirve pr filla de meu 18495. Non me faltan ganas de traballar,
pai. 5456 (mc, ms e ms16: M.V. / ms21,27r: Berms) 5460
pero eu resstoas mui ben. (ms15,16)
(es) Ay al sentar, ay al levantar, no tiene mi
padre hija para casar. (Correas) 18496. Nunca sobrexugo crebou. (ms16: Vivero)
Es un zngano.
18484. Home que levantarse di "opa!" e
18497. O carro do preguiceiro canta
sentarse di "ai! non sirve p filla de
baldeiro. (ms5,033)
meu pai. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-
1951))
El carro del holgazn chilla anda vaco.
18485. Hoxe festa, man festa; valla o demo 18498. O cocho que non madruga, non come
a mala vida esta. 5457 (ms10,030v: D.E.) a merda fresca. (ms-LU: seminarista annimo:
Guntn, LU)
18486. Langreando coa nugalla, vai co piollo
18499. O criado mal mandado pon a mesa e
b borralla. (mc e ms16: Bucios)
mando a algn recado. (ms-SA: Antonio
18487. Levantouse a priguiza e puxo lume Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba,
casa. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do C)
norte da provincia de Lugo) 18500. O criado mal mandado ponlle a mesa
18488. Levantouse o preguizoso e meteu e mandalo ao recado. (ms-LU: seminarista
lume cocia. (mc e ms16: L.G.) annimo: algn lugar de Galicia)
Var.: Levantouse o preguizoso e meteu lume 18501. O criado mal mandado, pon a mesa e
palleiro. (mc e ms16: A.S.A.) / Levantouse mando recado. (ms18,66r)
preguizia e puxo lume casia. (ms4: L.G. / 18502. O criado mal mandado, poe-la mesa
ms15,01: Eugenio Carr Aldao.Literatura 5461
e mandalo a algn recado. (mc e ms16:
Gallega 2 ed.,1911) / ms16: G.P.) 5458 M.V. / ms21,25v: Berms)
(pt) Levantou-se o preguioso a varrer a (es) Al mozo perezoso, ponedle la mesa y
casa e ps-lhe o fogo. (Chaves) (es) enviadlo al mandado. (Correas)
Levantse el perezoso tarde y con mal, y
18503. O criado mal mandado, poer a mesa
peg fuego al pajar. (R. Marn)
e mandalo a un recado. (ms-LU: seminarista
18489. Lunes e martes, lava a curiosa; annimo: algn lugar do norte da provincia de Lugo)
mircoles e jueves, a envidiosa; sbado, 18504. O criado mal mandado, poer a mesa
a preguizosa. 5459 (mc e ms16: M.V.) e mandalo recado. 5462
(ms-LU: Trini
18490. Ma outro da. (mc: Bucios / ms16: Figueiras: Toiriz, Pantn, LU. Convento Las Crneas,
Sarria) San Salvador de Asma, Chantada / ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
5453
ms: y-o, priguizoso. 18505. O cueiro do probe estira e encolle.
5454
ms: por non c.... (ms16: Santiago)
5455
ms: priguiceiro.
5456
V. O que levantarse di upa i- sentarse ai, non sirve
pra xenro de meu pai en Medicina. Higiene. / mc e ms16:
5460
i-o sentarse; ms16: do meu pai; ms21,27r: qu'o O orixinal di: Non me faltan ganas de traballar pero
levantarse, y'o. eu resistoas muy ben.
5457 5461
Sen clasificar no orixinal. O orixinal di: O criado mal mandado, poel-a mesa, e
5458
ms16: a preguizia. mandalo a algn recado. / ms: mandal'on recado.
5459 5462
ms3: xueves; ms4: priguizosa. ms-LU (Lugo): poela mesa.
18506. O folgazn fai como a priguiza, que 18519. P preguiceiro non sirve ningn
morreu no medio do ro por non apeiro. (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez: San
baixarse a beber. 5463 (mc e ms16: Fonsagrada- Miguel de Vilar, Touro, C)
F.V.S.) 18520. Pra cavar, perna coxa, e pra
(pt) A preguia morreu sede andando a derregar, tente, roxa. 5467 (mc e ms16: Lugo-
nadar. (Chaves) F.V.S.)
18507. O home priguiceiro non ten can nin 18521. Pra o lacaceiro non hai bon apeiro.
5468
dieiro. (ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, (mc: Bucios)
Tordoia, C) Var.: Pr preguiceiro non sirve ningn apeiro.
18508. O home que erguerse himpa e (ms16: Santiago)
sentarse dice "ai" non- pr filla da 18522. Pra traballar, requenquenear; e pra
5469
mia nai. (ms-LU: seminarista annimo: algn comer mesa, barba tesa. (mc e ms16:
lugar da provincia de Lugo) Pramo-F.V.S.)
18509. O luns das nimas; o martes, dos Var.: Para a mesa, barba tesa, e para o labor,
martirizados; o mrcores, de san andar redor. (ms16: Muros-Artaza)
Antonio; o xueves, da de mercado; (es) Hacia el trabajo, cojos y mancos;
hacia la villa, como aguilillas. (R. Marn)
viernes, de Pasin; sbado, da Virxe;
(ct) A la taula i al llit, al primer crit, y al
domingo de gardar. (ms16) treballar, deixa'l cridar. (R. Marn)
Se pone en labios de la mujer de un
18523. Pr via, pasada de galia; pr casa,
labrador para justificar su pereza en el 5470
trabajo. pasada da braza. (mc / ms16: Sober)
Cuando se va al trabajo, paso corto; cuando
18510. mal traballador todo se lle volve
se va al descanso, paso largo.
mocos e sudor. (ms9,13r: Robra) 18524. Pr mal traballador todo se volve
18511. O pegureiro mal mandado, poe-la
5464 mocos e sudor. (mc e ms16: Pidre)
mesa e mandalo recado. (ms-LU:
18525. Pr preguiceiro sempre hai mal
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) apeiro. (ms16: Arza)
5465 18526. Quen dorme, drmelle a facenda. (mc e
18512. O preguizoso sempre est coxo.
(mc e ms16: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista ms16: A.S.A.)
annimo: Bucios, Carballedo, LU) (pt) Quem dorme, dorme-lhe a fazenda.
Var.: O perezoso sempre est coxo. (Chaves)
18513. O que non se fai da de santa Luca, 18527. Sbado noite, Mara colle a roca.
farase outro da. 5466 (ms16: Sarria) (ms-SA: Antonio Mendoza Cajade: San Cristovo de
Reis, Toques, C)
18514. O que pr terra non lambn, pace a
18528. Sbado noite, Mara pilla a roca.
ovella p do marco do torrn. (ms15,42: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
Silvarrei) provincia de Lugo)
18515. O sbado Marica colle a roca. (ms-LU: 18529. Sbado noite, Marica colle a roca.
seminarista annimo: Bretoa, A Pastoriza, LU) 5471
(mc: J.A.P. / ms16: J.P.A.)
18516. O traballo embrutece i-a vagancia
(pt) Ao sbado noite, Maria d c a roca.
ilustra. (ms8,45v e ms16: Otero de Rey) (Chaves) (es) Sbado en la noche, Mara,
Matraca a los perezosos. dame la rueca. (Correas)
18517. Para comer mesa, barba texa. (ms- 18530. Sbado noite, Marica colleu a roca.
SA: Francisco Canosa Quintns) (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
18518. Pegoreiro perezoso, por un paso, 18531. Sbado noite, Mica colle o roco. (ms-
vinteoito. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) SA: Manuel Camino Snchez)
(pt) O preguioso para no dar um passo,
d oito. (Chaves) (es) El mozo perezoso,
por no dar un paso, da ocho. (Sbarbi)
5467
ms16: perna coxa; pra derregar.
5463 5468
mc: fai como a pereza. ms: bon.
5464 5469
O orixinal di: O pegureiro mal mandado poela mesa V. Barba pon a mesa e non perna tesa en Pereza.
5470
e mandalo o recado. ms16: pasada de a braza.
5465 5471
ms-LU, ms e ms4: priguizoso. V. Sbado noite, Marica pilla a roca en Pereza y
5466
V. O que non da de santa Luca... en Das-das y ociosidad, e Mariquia o sbado noite pousa a roca e
festividades. plancha a roupa en Mujer.
18532. Se o ro fora aceite e os outeiros da 18545. Xan, por non muda-los ps, deixa
5478
ciud foran pas, que boa vida para os queima-las zocas. (ms15,17)
lacazs! 5472 (mc e ms16: Velle)
18533. Se queres non facer nada, convoca a PEREZA Y OCIOSIDAD. V. tamn
xunta. (ms6,05v: Frai Prudencio, Paliques) Entretenimiento, Ocio, Ociosidad, Pereza, Vicios, Lacras y
vicios sociales.
18534. Ti tes catro enfermedades: ancho de
18546. A folgueta e a bebedela botan as casas
frente, largo de dente, bon de deitar e
por terra. (mc: M.V.)
malo de levantar. 5473 (ms8,34r e ms16: O. de
Rey)
(es) La casa envinada, media empeada.
5479
Matraca a los perezosos. (Sbarbi) / Quien huelga no medra.
(Sbarbi) (ct) Molt mal sa casa govrna, qui
18535. Tdolos nugallaos contan o traballo.
5474 va molt a la tavrna. (Alberola)
(ms: Laln)
18547. A perguiza non filla de bon pai. (ms)
18536. Tres: un mira i-autro ten, i-autro
18548. Cu sentado nunca fai bon mandado.
mira se vai ben. (ms-LU: seminarista annimo: (mc / ms4: F.V.S.)
algn lugar da provincia de Lugo) Var.: Cu sentado non fai bon mandado. (ms16:
18537. Un polo outro i-a casa por barrer. (ms- Lugo)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Trasero sentao, no hace mandao. (M.
Lugo)
Kleiser)
18538. Unhos polos outros e a casa por
18549. Debaixo da manta calquera canta. (mc:
barrer. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Corme)
de Galicia)
18550. Lunes corta, martes atroza, mircoles
18539. Unhos polos outros, a casa por
carga, jueves ata, viernes sale, sbado
barrere. (ms-LU: seminarista annimo: Melide, C)
chega Migueln cun carro de lea. (ms-
18540. Unhos polos outros, a casa sin barrer. LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
(mc) Baralla, LU)
5475
Var.: noite i-a casa por barrer. (mc e A semana.
ms16: Palas de Rey-F.V.S.) / Uns polos outros 18551. Lunes sal, martes anda, mircoles
i-a cocia sin barrer. (ms16: Sarria / ms4:
chega, jueves talla, viernes volve e
F.V.S.) 5476 / Uns polos outros i-a casa sin
barrer. (ms16: Sarria) sbado chega; eh vn Xan cun feixe de
(es) Unos por otros, y la casa por barrer. lea. (mc: Bucios)
(R. Marn) / Unos por los otros y la casa 18552. Moito madruga Xan de Guedella,
sin barrer. (R. Marn) (ct) Uns per atres, la moito madruga e tarde aparella. (mc:
casa per agramar. (Alberola) M.L.)
18541. Unhos polos outros, a cocia por 18553. Non comer groso pero descansa o
barrer. (ms-LU: lvaro Rbade: Saavedra, so. (ms8,55r: Silvarrey)
Begonte, LU) Cuando uno se queda en cama, porque tiene
18542. Val mis que te chamen de nova poco que hacer y comer.
priguizosa que non de vella achacosa. 18554. Non comerei groso pero descnsame o
(ms10,050r: Tirimol) so. (mc / ms4: F.V.S.)
18543. Vale mis unha hora de gana que 18555. Non-o pasar groso pero descnsalle
das de galvana. 5477 (ms21,11v: Berms) o so. (mc: Pedraza)
18544. Vmonos, vmonos, e nunca nos Var.: Non-o pasar moi groso pero flgalle
imos; este che o trato dos o so.
perguiceirios. (mc e ms16: Pidre-F.V.S.) 18556. Non te tostas nin te mollas? Si n'o
tes ou non-o roubas, vas parar a
Valdencollas. 5480 (mc: M.L.)
5472
mc: pros lacazs.
5473
ms16: de frente i largo de dente.
5474
O orixinal di: Todol'os nugallaos contan o traballo. /
Atopados xunto cos de Medicina e higiene.
5475 5478
ms4: sin barrer. O orixinal di: Xan por non mudal'os ps deixa
5476
ms4: Unhos. queimal'as zocas.
5477 5479
O orixinal di: Vale mais un'ha hora de gana que duas ms: medio empeada.
5480
(2) de galvana. ms4: vas parar fio a Valdencollas.
Var.: Non te vistas nin te mollas? Se non o tes 18568. Sbado noite, Marica pilla a roca.
ou non o roubas, vas fo a Valdecollas. (C.A. 5487
(mc: La Corua)
A Nosa Terra) 18569. Sale de ah, Pedro Tosco, non me
18557. O perguiseiro non ten amor dieiro. engaes a criada, que nin ma vistes nin
(mc: Santiago)
ma calzas nin lle pagas a soldada. (mc:
18558. O priguiceiro nin comer ben nin ter
Santiago)
dieiro. (mc: Santiago) Pedro Tosco es, en varias localidades de
5481
18559. O que chega tarde, mal se aloxa. Galicia, el sueo.
(mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA: seminarista annimo: 18570. Sin botar man rabela nin levantar
algn lugar de Galicia)
(pt) Quem chega tarde acha o lugar un torrn, o lugar de Mirandela non
tomado. (Chaves) mantn a Xan Miranda. 5488 (mc: Otero de
Rey)
18560. O que moito dorme, galia gorda non
5482 18571. Treta non henche barriga. (mc: Bucios)
come. (mc: Santiago / Jos Lorenzo Via)
18572. Vaite d'a, Pedro cosco, no me tnte-
18561. O que nacer o sol non ten a sa casa
la criada: no ma calzas nin ma vistes,
aberta, pdeselle chamar colmea
5483 nin lle pga-la xornada. 5489 (ms-SA:
muerta. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU:
Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
18573. Vamos indo, o que vea despois que
18562. O que se levanta con sol, non goza do
traiga o carro i-os bois. (mc: Bucios)
da. (mc: Santiago)
18574. Xan da Guedella moito madruga e
18563. O raposo que dorme, nunca galia
tarde aparella. (ms-LU: seminarista annimo:
gorda come. 5484 (mc: Santiago) Lugo, Lugo, LU / ms18,66v: Pol)
Var.: Raposo que moito dorme, galia gorda
18575. Xan de Guedella cedo madruga e
non come. (Id.)
5485 tarde aparella. (mc)
18564. Pedra parada musgo cra. (mc)
Var.: A pedra, andando, non cra musgo.
(pt) Pedra queda, musgo cria. (Chaves) / PERFECCIONAMIENTO
Pedra que muito rola, no cria musgo. (Id.) 18576. Non hai bo que non poda ser millor
18565. Quen non ten que facer, seus nabos nin malo que non poda ser pior. (ms16:
5486 D.E.)
sacha antes de nacer. (mc: Ns)
Var.: Quen non ten que facer, sacha o nabo (es) No hay bueno que no pueda ser mejor;
antes de nacer. (Ns) / Quen non ten que facer, ni malo que no pueda ser peor. (R. Marn)
seus nabos sacha. (R. Caruncho) 18577. O bo i-o malo non teen fondo. (ms16:
(pt) Quem no tem que fazer, abre o c e Biville, Sarria)
colhe moscas. (Chaves) / Quem no tem 18578. O bo sempre pode ser millor. (ms16:
que fazer, veste-se e dsp-s. (Id.) (es) El Lugo)
que no tiene qu haga, sus nabos salla. 18579. Se marmulan de ti, corrxete; e si te
(Correas) (que advierte que sallar = calumnian, rite. (ms15,42: Valle del Mao)
escardar, cavar: lo cual no es necesario en
el nabal). PERMANENCIA
18566. Raposo que moito dorme, galia 18580. Ben est o p na perna e a perna no
gorda nunca come. (ms-SA: Eliseo Lpez calzn. (ms16 e ms10,015r: D.E.)
Varela) (es) Bien est el pie en la pierna. (R.
18567. Raposo que moito dorme, nunca Marn)
galia gorda come. (ms-SA: Cndido Sears 18581. Mdanse os homes e non os montes.
Fernndez: Buxn, Val do Dubra, C / Jos Manuel (ms16)
Area Alonso) (es) Mdanse los hombres; no los montes.
(R. Marn)
5481
V. O que chega tarde, nin oie misa nin come carne en
Diligencia.
5482
O que moito dorma, galia gorda non come.
5483
ms-LU: ms e ms4: colmena.
5484 5487
V. Raposo que moito dorme, galia gorda non come V. Sbado noite, Marica colle a roca en Pereza.
5488
en Agrcolas (Animales). ms15,22: Xan mirando.
5485 5489
V. Pedra movediza non cra mofo en Trabajo. O orixinal di: Baite da Pedro cosco no me tente la
5486
ms: sach'o nabo. criada no ma calzas nin ma vistes nin lle paga la xornada.
5490
18582. Quen ben est ben estea. (mc: A.S.A. (es) La mitad y otro tanto es cuenta cabal.
/ ms16: D.E.) (R. Marn)
(pt) Quem bem est, no se levante. 18596. Anque o can ten catro patas, por un
(Chaves) (es) Quien bien est, no se mude. soilo camio anda. (ms16: D.E.)
(R. Marn) / Quien bien est, non se mueva. (es) Aunque el perro tiene cuatro patas, no
(Id.) puede andar a la vez por cuatro caminos.
5491
18583. Quen ben est non se mude. (ms16 e (R. Marn)
ms10,015r, ms10,044v: D.E.) 18597. Cando chove, todos nos mollamos.
(es) Quien bien est no se mude. (Z.) (ms16: D.E.)
(es) Cuando llueve todos nos mojamos. (R.
PERMUTAS Marn)
18584. Daca o galo, toma o galo: quedan as 18598. Cando eu falo, a boca abro. (ms16: D.E.)
prumas tiradas no chao. 5492 (ms16 e (es) Cuando yo hablo, la boca abro: y para
ms10,025r: D.E.) estar quedo, la boca cierro. (R. Marn)
(es) Daca el gallo, toma el gallo, qudanse 18599. Con pan ou sin pan, o que non morra
la plumas en la mano. (H. Nez) vivir por san Xon. 5495 (ms10,078r: D.E.)
18585. Dme do teu bolio i-eu dareiche da 18600. Da e noite sempre. (ms8,63r: O. de Rey)
mia broa. (ms16: R. Fisterrn) 18601. che ben certo que o que non dorme
18586. Do troco sempre leva o choco. (ms: est desperto. (ms16: Santiago)
Santiago)
18602. Na paz e na guerra, o que matan,
18587. No troco algn leva o broco. (ms-SA:
Francisco Canosa Quintns)
morto queda. (ms16: D.E.)
(es) En la paz y en la guerra, el que matan
18588. No troco un sempre leva o choco.
(ms16: Santiago)
muerto queda. (R. Marn)
5496
18589. Non cambies o odre, que che pode 18603. Non hai cousas como as millores.
(ms16: Monforte / ms-LU: seminarista annimo: algn
salir podre. (mc e ms16: Santiago) lugar da provincia de Lugo)
18590. O que cambia odre por odre, algn lle 18604. O chan est mollado cando as nubes
sae podre. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: soltan as aguas. (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
Arza, C) Muxa, C)
18591. Odre por odre, un ha de sar podre. 18605. O que non ten boca non di "asopla".
(ms18,74r: A.S.A.) (mc e ms16: Santiago)
18592. Odre por odre, un ha de ser podre. 18606. O que ten boca non di a outro sopla.
5493 5497
(mc: G.S. y A.) (ms: Santiago)
Var.: Odre por odre, algn ha de ser podre. Var.: O que ten boca non sopla. (ms4: A.S.A.)
(ms16: Sober) 18607. Onde comen dous, ben comen tres, se
(pt) Odre por odre, algum sai podre.
que botan no pote ou na cazola que.
(Chaves) (ms16: D.E.)
18593. Santa Rita, santa Roca, o que se d 18608. Onde comen tres comen catro, se
non se troca. (mc e ms16: Santiago) poen mis no prato. (ms16: D.E.)
Var.: Santa Roca, o que se d non se troca. (es) Donde comen cuatro, ocho comern, si
(ms5,135: Santiago) aaden carne, vino y pan. (R. Marn)
De muchachos. 5498
18609. Onde est o rei non-o atopan.
(ms10,015r: D.E.)
PEROGRULLADAS 18610. Onde non est o rei, non-o atopan.
18594. A i-auga molla por donde pasa. (ms16: (ms16: D.E.)
D.E.)
(es) El agua de Loja, por donde pasa moja. 5494
ms16: i-outro tanto. En ms10 s.v. Mitad.
(R. Marn) 5495
En ms10 s.v. Pan coa indicacin Perogrulladas.
18595. A mit e outro tanto a conta cabal. 5496
ms-LU: com'as millores.
5494 5497
Dentro de Miscelnea no manuscrito orixinal.
(ms16 e ms10,040v: D.E.) 5498
Este refrn apareca en ms16 da seguinte forma: Onde
non est o rei non-o atopan, que tamn como o recolle
5490
V. Na casa allea, o que ben est ben estea en Casa. Eladio Rodrguez no seu diccionario. Anda que a forma
5491
En ms10,044v s.v. Mudanza. con Onde est o rei podera ser un erro de transcricin,
5492
En ms10 s.v. Gallo. recollmola porque ten igualmente sentido, anda que
5493
ms4: sar podre.... distinto.
(es) Donde no est el rey no le hallan. (R. 18626. Can merendeiro non garda o palleiro.
Marn) (mc: A.C. A Nosa Terra / ms16: C.A. / ms18,68v: R.
18611. Que se sache ben que se sache mal, Caruncho, Diario de Avisos)
sachado ha de quedar. (ms16: Cabo de Cruz) 18627. Can morto non morde. (ms16: Lugo)
18612. Quen ten unha boa hora, non-as ten (es) Perro muerto no muerde. (R. Marn)
malas todas. 5499
(ms16 e ms10,030r: D.E.) 18628. Can morto non rabea. (mc e ms16: C.A. A
Nosa Terra)
(es) Quien pasa bien el primer da del ao,
(es) Perro muerto, no muerde. (R Marn)
no pasa mal todo el ao. (R. Marn)
18629. Can pequeno, fol de veneno. (mc e ms16:
18613. Quen vai en carro, non vai a p nin a Santiago)
5500
cabalo. (mc: M.V. / ms15,24r: Ourantes, 18630. Can que dorme, deixalo dormir. (mc e
Orense / ms21,21v: Berms / ms-SA: Manuel ms16: Bucios)
Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de Ames, C /
ms-SA: Jess Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin, 18631. Can que ten a nai na aldea moito
C) oubea. (ms16: D.E.)
Var.: O que vai no carro, non vai a p nin vai a (es) Can que madre tiene en villa, nunca
cabalo. (ms16: D.E.) buena ladrida. (H. Nez)
(pt) Quem caminha em carro, nem vai a p, 18632. Can seco busca a pousada con da.
nem a cavalo. (Chaves) (es) El que va en (ms8,47r: Carballino)
carro, no va a pie ni a caballo. (Correas) 18633. Can sen dentes non traba. (ms16: Lus
18614. Vai diante sempre que fuxas. Carr.)
(ms10,005v: D.E.) 18634. Canto mis grande o can mis caldo
come, se llo dan. (mc e ms16: Santiago)
PERROS. V. tamn Agrcolas (Animales). 18635. Canto mis grande o can mis
18615. A cadela trigosa pare os fillos cegos. 5502
carolios lle dan. (ms-SA: Manuel Barreiro
(mc e ms16: A.N. / ms4: N.V. 2 serie) Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
(pt) Cadelas apressadas parem ces tortos. 18636. Canto mis grande o can mis
(Chaves) / Cachorra apressada pare filhos carolos lle dan. (mc e ms16: Santiago)
cegos. (Id.)
18637. Canto mis grande o can mis
18616. A donde non-o chaman vai o can. (ms4: 5503
F.V.S.)
mendrugos lle dan. (mc e ms16: Santiago /
A. Darriba Mguez / Lus Alonso Alonso)
18617. A frida do can cos pelos se cura.
(ms6,05v: Frai Prudencio: Paliques)
18638. Canto mis grande o can mis paus
18618. A lamber sostens'o can.
(ms-LU: lle dan. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 18639. Canto mis grande o can mis
Lugo) trancazos lle dan. (mc e ms16: Santiago)
18619. Ao can fraco todo carrachas. (mc: 18640. Catr'anos de can novo, catr'anos de
C.A. / ms16: A.N.) bon can, catr'anos de can vello,
Vase A can fraco todo son pulgas.
catr'anos de mal can. (ms-SA: seminarista
18620. Bon est o can que non quer pan. (mc e annimo: Carballo, Carballo, C)
ms16: M.L.)
18641. Cu de muller, rodilla d'home e fucio
18621. Cada can ladra no seu palleiro. (ms-LU:
seminarista annimo: Telleira, Canduas, Cabana de
de can, son as tres cousas que mis fras
Bergantios, C) estn. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
18622. Cada can lambe o seu. (mc e ms16: M.L.) Outeiro de Rei, LU)
(es) Cada perro con su hueso. (R. Marn) 18642. De boa casta o can pra non roe-lo
18623. Cada can lame o seu cu i-a cadela o so. 5504 (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
de todos. 5501
(ms11,01) 18643. De neno, rei; de mozo, capitn; de
18624. Cada can no seu palleiro. (ms16: Baralla) casado, burro; e de vello, can; i-o que
18625. Can dormidor non pilla moscas. come non-o merece; i-o que pide non llo
(ms18,68v: Diario de Avisos de Ricardo Caruncho
(1888))
5502
O orixinal di: Canto maix grande e o can maix
carolias lle dan.
5499 5503
En ms10 s.v. Hora. L. Alonso Alonso: u can, mandrugos; mc: jrande,
5500
ms4 e ms21,21v: nin vai a pe. mandrujos.
5501 5504
O orixinal di: Cada can lame o seu cu y-a cadela o de O orixinal di: De boa casta o can pra non roe-lo
todos. / Indica Sobre el perro. so.
dan. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 18661. No bico do can non cates o pan, nin
provincia de Lugo) en fucio de cadela vaias cata-la
18644. De neno, rei; de joven, capitan; de manteiga. 5508 (mc e ms16: A.I.)
casado, burro; e de vello, can. (ms-LU: (pt) No busques o po no focinho do co.
seminarista annimo: Sindrn, Monforte de Lemos, (Chaves) (es) No busques pan en el molino
LU) del can. (Correas) / No busques pan en la
18645. De pequeno, rei; de mozo, capitn; e cama del can. (Id.)
de vello, can. (ms-SA: Gestoso, provincia de La 18662. No mes de xaneiro ladra o can no
Corua)
palleiro. (ms-SA: Cndido Sears Fernndez:
18646. De rapaz, rei; de mozo, capitn; e de Buxn, Val do Dubra, C)
vello, can. (ms-SA: Emilio Segade Vidones) 18663. No xaneiro, ningn can para no
18647. Debe ter o labrador un centinela e un palleiro. (mc e ms16: Bucios)
rels. (mc e ms16: G.P.) 18664. Non bsque-lo pan no cocho do can.
Un perro y un gallo. 5509
(ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo,
18648. Deixa andar o can coa roca i-o gato co LU)
fuso. (mc e ms16: Santiago) 18665. Non busques pan na cama do can. (mc
18649. Dous cas contra un lobo cmeno todo. e ms16: Lugo / mc: M.L.2)
5505 (pt) No busques o po no focinho do co.
(ms-LU: seminarista annimo: Pape, San Xon de
Silvarrei, Outeiro de Rei, LU / ms-LU: seminarista (Chaves) (es) No busques pan en la cama
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) del can. (Correas)
18650. En febreiro mete o can o rabo no 18666. Non busques pan no nio do can
palleiro. (ms-SA: Manuel Collazo Porto: Portas, estando o can vivo. (ms8,58v: S. Simn de la
PO) Cuesta)
18651. En xaneiro mtese o can no palleiro. 18667. Non hai can que non coma o millo: se
(mc e ms16: Santiago) non cru, cocido. (ms21,18r: Berms)
Var.: En febreiro xa busca o can o palleiro. 18668. Non hai can que non coma o millo. (mc
(ms4: J.T.) / En febreiro xa busca o can a e ms16: Chantada)
soma do palleiro. (ms4: C.G.) Var.: Non hai can que non coma o millo
18652. En xaneiro todos os cans estn no sinn cando cocido. (F.V.S.)
palleiro. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San Vicente 18669. Nunca un can comeu a outro. (ms8,43r:
de Rial, Val do Dubra, C) Silvarrey)
18653. En xaneiro vai o can pr palleiro e 18670. O can de todas as bodas, por unha
levntase en febreiro. (ms16: Santiago) prdeas todas. (ms-LU: seminarista annimo:
18654. En xaneiro xa o can vai para o Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
palleiro. (ms-SA: Baldomero Louro Lado: San 18671. O can do palleiro non quer
Mamede de Carnota, C) compaeiro. (ms-SA: Jos Bello Arjomil: Valia,
18655. En xaneiro xa vai o can p palleiro. Vimianzo, C)
(ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de 18672. O can grande sempre morde do
Ribela, A Estrada, PO) 5510
pequeno. (ms-SA: Marcelino Bretal Rego:
18656. En xaneiro, o can no palleiro. (mc e Olveira, Ribeira, C / ms-SA: Jos Calvio Pueyo: A
ms16: Santiago) Ponte Maceira, Portor, Negreira, C)
18657. Fucio de can e cu de xente nunca 5511
18673. O can liebreiro madrughn. (ms-
est quente. 5506 (mc e ms16: Pramo-F.V.S.) SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
5512
18658. Mis come o can, si llo dan. (mc e ms16: 18674. O can no so i-a cadela na costa.
Santiago) (mc e ms16: A.S.A. / ms21,05r: Berms)
18659. Ningn can lambendo engorda. (ms-
LU: seminarista annimo: Melide, C)
18660. No bico do can non cte-lo pan, nin
no fucio da cadela cte-la manteiga.
5507 5508
O orixinal di: No bico do can non cates o pan, nin en
(ms21,09r: Berms)
fucio de cadela, vaias catal'a manteiga. / ms e ms3:
catel'o pan, vayas catal'a; ms4: d'a cadela.
5505 5509
ms-LU (Lugo): contr'on. O orixinal di: Non bsquel'o pan no cocho do can.
5506 5510
ms: c... de xente. ms-SA (Jos C.): jrando, de pequeno.
5507 5511
O orixinal di: No bico do can non catel'o pan nin no O orixinal di: O can liebreiro e madrujn.
5512
fucio da cadela ctel'a manteiga. ms: y a cadela.
18675. O can no palleiro despois non fai bo 18695. Polos rapaces e polos cas sempre hai
caseiro. (ms-SA: Manuel Varela Prez: Santa Mara bulls. (mc e ms16: Bucios)
de Castrofeito, O Pino, C) 18696. Por san Xon s tres voltas se deita o
18676. O can no palleiro non fai bo caseiro. can. (mc e ms16: Santiago)
(mc e ms16: Santiago)
18697. Por xaneiro mtese o can no palleiro.
18677. O can no palleiro non quer (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
compaeiro. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 18698. Por xaneiro non vai o can palleiro.
18678. O can que se deita con pulgas, con (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
pulgas se levanta. (ms16: Sober) da Corua)
18679. O can sempre ser can. (ms16: D.E.) 18699. Pr'on so, cen cas. (ms10,049r: Silvarrey)
18680. can, canto mis grande, mis 18700. Pr can flaco todas son pulgas. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
trancazos lle dan. (ms-SA: seminarista annimo: Lugo)
algn lugar da provincia da Corua)
18701. Probe do can que non ten cirolas; ah
18681. O mes de xaneiro, meo can palleiro.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia vn o vran, farmoslle unhas novas. (mc:
da Corua) R. Caruncho D. de avisos / ms16: R. Caruncho)
18682. O meu can colleu unha mosca e, se a 18702. Quen con cas se deita, con pulgas se
pillou, comeuna. (ms-LU: seminarista annimo: levanta. (ms21,05r: Berms / ms18,65v: Rodeiro)
Viveiro, LU) 18703. Quen ten medo, compra can. (mc e
18683. O que can alleo ceba, polo cu lle beba. ms16: M.L.)
5513
(mc: Monforte / ms16: Lugo / ms21,11r: Berms) (pt) Quem tem medo, compra um co.
(Chaves) (es) Quien tenga miedo, que
18684. que lle escapa o gato, que non lle
compre un perro.
escapara o can. (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
Para que le avise y guarde.
Muxa, C)
18704. Rabia, can, porque non che dan pan.
18685. O que se deita con cas, aparece (mc e ms16: F.L.)
coronado de pulgas. (ms-SA: Jos Barreiro 18705. Rodillas de home, cu de muller e
Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
fucio de can, son as tres cousas que
18686. O sol madrugadeiro fai meter o can
mis fras estn. (mc e ms16: Golada / ms4:
no palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: algn
F.V.S.)
lugar da provincia de Lugo)
Hay otros que insisten en la misma idea.
18687. O sol madrugadeiro mete o can no
5514 18706. Roie o can o so porque non-o pode
palleiro. (ms-LU: seminarista annimo:
Paradela, LU / ms-LU: seminarista annimo: algn
pasar enteiro. (mc: Bagueixos, Lugo-F.V.S.)
lugar da provincia da Corua) 18707. Se ten un pelo, bon can; se ten dous,
5516
18688. O sol madrugadeiro mete o can loubn; se ten tres, lacazn. (ms11,01)
palleiro. (ms21,19v: Berms) El pelo a que se hace referencia ha de ser en
18689. O sol mui madrugadeiro mete o can el comienzo de la garganta.
no palleiro. (ms-LU: seminarista annimo: 18708. Sol madrugueiro mete o can no
Serantes, Santiso (Terra de Melide), C) palleiro. (ms-LU: Antonio Vzquez Paredes:
18690. Onde non hai can chega o zorro Vilalba, LU)
porta. (ms) 18709. Sol madrugueiro mete o can
18691. Os cas sin dono ouvean de balde e palleiro. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
Salvador de Coiro, Cangas, PO)
levan no lombo. (ms5,137)
18710. Sol madrugueiro, o can p palleiro.
18692. s tres anos, ti ti; s seis, can can; i-s (ms-LU: Julio Elas Bello Mndez: A Feira do Monte,
nove, lain. (ms-LU: seminarista annimo: San Sistallo, Cospeito, LU)
Xon do Corgo, LU) 18711. Tres anos cadelo, tres anos can e tres
5515
18693. Para o so hai cincuenta cans. (ms- anos folgazn, e despois, fra can. (ms-LU:
SA: M. Gonzlez Fernndez) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
18694. Polo xaneiro, o can palleiro. (ms-SA: Lugo)
Emilio Segade Vidones)

5513
ms: polo c....
5514
ms-LU (Corua): madrugueiro.
5515 5516
O orixinal di: Prou gueso hay cincuenta cas. Indica Sobre el perro.
18712. Tres anos de can novo e outros tres de 18720. Tres, cachorro; tres, can; tres,
bo can; tres anos de can vello i-outros capitn; tres, folgazn: ah che vai a
tres de folgazn. (mc e ms16: A.S.A.) vida de un can. (ms16: Sober)
5521
Var.: Tres anos de can novo e tres anos de bo 18721. Vai buscar o pan nio do can.
can; tres anos de can vello e tres anos ind' (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
can. (mc e ms16: S.P.P. Ultreya) / Tres anos
toitio, tres anos can; / e tres lacazn, eh est GALGOS
a vida do can. (mc e ms16: Bucios) / Tres 18722. Corre mis galgo de un mes que
anos de can novo, tres anos de bon can e tres mastn de tres. 5522
(mc / ms-LU: seminarista
anos de larizn. (ms15,05: Silvarrey) / Tres annimo: Bucios, Carballedo, LU)
anos de can novo, tres anos de bon can, tres Var.: Se cadra corre mis un galgo de mes que
anos de can vello, tres anos de mal can. (ms4: outro de tres. (mc e ms16: Villamor, La
L.G.) Corua)
(es) Raza de can, amor de cortesano y ropa 18723. Corre mis un galgo dun mes c'on
de villano, no dura ms que tres aos.
burro de tres. (ms-LU: seminarista annimo:
(Jara) Carballedo, LU)
18713. Tres anos de can novo, tres anos de 18724. galgo vello darlle lebre e non coello.
bon can, tres anos de can vello, tres anos (ms9,11v: Silvarrey)
de run can i-a che vai a vida do can. Porque la liebre huye recta y da menos que
5517
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) hacer que el conejo que huye en zig-zag.
18714. Tres anos de tris-tres, tres anos de 18725. Vale mis galgo de mes que mastn de
bon can e tres anos de loubn. (ms8,33v: tres. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de Asma,
Taboada) Chantada, LU. Convento Las Crneas)
18715. Tres anos toitio, tres anos can e tres
5518 LADRIDOS DE PERROS
lacazn: eh est a vida dun can. (mc
e ms16: Bucios) 18726. A can que moito ladra btalle un so,
18716. Tres anos tus tus, tres anos bon can e vers como cala. (ms16: D.E.)
tres anos vello can. (ms-LU: seminarista 18727. Can ladrador, pouco mordedor. (ms-
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) LU: seminarista annimo: Chantada, LU / ms-LU:
18717. Tres cousas fras hai: cu de muller, seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
5519 / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
rodillas de home e fucio de can. (mc
provincia de Lugo)
e ms16: Terra de Melide / ms4: V.R. y A.R.)
Var.: Tres cousas hai na vida que sempre fras 18728. Can moi ladrador, nin por eso millor.
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
estn: o cu dunha muller, a rodilla dun home y PO)
o fucio dun can.
18729. Can mui ladrador non u mis
Vase rodillas de home...
mordedor. (ms-SA: seminarista annimo: algn
18718. Tres cousas hai na vida que sempre
lugar da provincia de Lugo)
fras estn: o cu dunha muller, a rodilla 18730. Can que ladra a casa garda. (ms16:
dun home i-e o fucio dun can. 5520 (ms- Lugo)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Var.: Can que moito ladra, ben garda a casa.
18719. Tres cousas hai que fro dan: rodillas (ms16: D.E.)
de home, cu de muller e fucio de can. (pt) Cao que ladra, cao que me guarda.
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (Chaves) (es) Perro que mucho ladra,
provincia de Lugo) guarda la casa. (Correas) (va) Gos que
lladra, guarda la casa. (Alberola)
18731. Can que ladra non traba. (mc e ms16:
Carballedo)
Var.: Can que moito ladra non traba. (ms16:
5517
O orixinal di: Tres anos de can novo, tres anos de bon Lus Carr)
can, tres anos de can vello, tres ano[s] de run can y ah (pt) Co que ladra, no morde. (Chaves) /
che vai a vida do can. Co que no ladra, guarda dele. (Id.) (es)
5518
mc: lacaza; ms16: a vida do can.
5519 Perro que ladra, no muerde. (Sbarbi) /
ms4: frias han.
5520
O orixinal di Tres cousas hay na vida que sempre frias
5521
estn, u cu d'uha muller, a rodilla d'un home ye u fucio O orixinal di Vay buscar o pan o nio do can.
5522
d'un can. ms-LU: dun mes ca.
Perro ladrador, nunca buen mordedor. 18748. O can ladrador non o mis
(Id.) (ct) Gos que lladra no mossega. mordedor. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(Alberola) lugar da provincia de Lugo)
Figuradamente, quien ms habla, menos 18749. O can mis ladrador non o mis
hace. mordedor. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de
18732. Can que mis ladra, non o que mis Frades, Pol, LU)
morde. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 18750. O can mis ladrador non o mis
de Galicia (galego occidental)) roedor. (ms-LU: seminarista annimo: Arcos de
18733. Can que moito ladra non -o que mis Frades, Pol, LU)
traba. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de 18751. O can mis ladrador, nin por eso o
Rei, LU) 5526
mis trabador. (mc: Terra de Melide / ms e
18734. Can que moito ladra, run pr casa. ms4: V.R. y A.R.)
(ms16: D.E.) Var.: / O can mis ladrador, nin por eso mis
18735. Can que non oubea non garda a casa. trabador. (ms4: A.R. y V.R.)
(ms: A Nosa Terra. C.A.) (pt) Co que ladra no morde. (Chaves) /
18736. Cando ladra o can, estate en vela: ou Co que no ladra, guarda dele. (Id.) (es)
mal che fan ou renxe a cancela. (mc e Perro ladrador, nunca buen mordedor.
ms16: Bucios) (Correas)
(pt) Co que ladra, co que me guarda. 18752. O can mui ladrador non o mis
(Chaves) (es) Perro que mucho ladra bien mordedor. (mc e ms16: C.G.)
guarda la casa. (Correas). (ct) Gos que Var.: Can ladrador non mordedor. (ms16:
lladra, guarda la casa. (Alberola) Lus Carr) / O can ladrador non o mis
18737. Cando o can ladra, algo venta. (mc e roedor. (ms16: Donalbay, Begonte) / Can moi
ms16: Monforte) ladrador, pouco mordedor. (ms16: D.E. / ms-
18738. Cando o can ladra, anda o ladrn na LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn,
aira. (mc e ms16: Lulle, Samos) LU) 5527
(pt) Co que ladra, co que me guarda. (pt) Co que ladra no morde. (Chaves) /
(Chaves) Co que no ladra, guarda dele. (Id.) (es)
18739. Cando o can ladra, seal de xente. (mc Perro ladrador, nunca buen mordedor.
e ms16: Carballedo / ms4: F.V.S.) (Correas) (ct) Gos que lladra no mossega.
(ct) Quan els gossos lladren, alguna csa (Alberola)
senten. (Alberola) Como Gato mui miador... en cuanto a su
5523
18740. Cando un can ladra, outro cala. sentido figurado.
(ms-LU: seminarista annimo: Xestoso, Monfero, C) 18753. O can mui ladrador non o que mis
18741. Ladra, can, que pra eso gna-lo pan. morde. 5528
(ms-LU: seminarista annimo: Melide,
5524
(mc: Bucios / ms16: D.E.) C)
18742. Ldreme o can e non me morda, que 18754. O can no barbeito ladra sin proveito.
5525
eu lle botarei a corda. (ms16 e (ms16: D.E.)
ms10,032r: D.E.) 18755. O can ouvea e o burro ornea. (ms4: C.A.
18743. Ldreme o can e non me morda. (ms16: A Nosa Terra / ms16: D.E.)
D.E.) 18756. O can que mis ladra non o que
18744. O can cando ladra porque alguien mis traba. (ms-LU: seminarista annimo: algn
anda na manada. (ms-SA: Manuel Otero lugar da provincia de Lugo)
Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) 18757. O can que mis ladra non [o] que
18745. O can do horteln nin famento nin mis morde. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
farto deixa de ladrar. (ms16: D.E.) 18758. O can que moito ladra non o que
18746. O can ladra moito cando est no seu mis morde. (ms-LU: seminarista annimo:
cortello. (ms5,045: Cereijo, Estrada) Serantes, Santiso (Terra de Melide), C)
18747. O can ladra onde come. (ms16: D.E.)

5523 5526
V. Cando un burro ornea, outro escoita en Necedad ms4: nin por eso e mais trabador.
5527
(Nmero de los necios). ms-LU: mui.
5524 5528
O orixinal di: Ladra, can, que pra eso ganal-o pan. O orixinal di O can muy ladrador, non e o que mais
5525
En ms10 s.v. Ladrar. morde.
18759. O can que moito ladra nunca mal 18774. De persoa atravesada arreda a ta
pode facer. (ms-SA: seminarista annimo: algn morada. (ms10,091r: D.E.)
lugar da provincia da Corua) 18775. De persoa trapalleira fuxe carreira.
18760. O can que moito ladra pouco morde. (ms10,091r: D.E.)
(ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de 18776. Onde non anda a persoa, non fai
Viceso, Brin, C)
sombra. (ms10,091r: D.E.)
18761. O can que muito ladra non o que
morde. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
Salvador de Coiro, Cangas, PO)
PESAR
18762. O can vello, se ladra, d consello. 18777. O pesar non mis que sede.
(ms16: D.E.) (ms10,091r: D.E.)
(es) El perro viejo, si ladra, da consejo. (H. 18778. Un pesar fai tamn unha alegra.
Nez) (ms10,091r: D.E.)
18763. Perro ladrador, pouco mordedor. (ms-
LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) PESCA. V. tamn Embarcaciones, Martimos (Aves,
Peces), Peces, Pescadores.
MORDEDURAS. V. tamn Mordeduras. 18779. Cartos na man, xurelos na cesta. (mc e
ms16: Gella, Marn)
18764. Can doente non conoce o amo. (mc:
C.A.)
Xurelo es, segn Carr, el verdel, pez de
Var.: Can danado non conoce o amo. (ms16: mar que recibe diversos nombres, segn su
D.E.) / Can doente non conoce a xente. (ms16: tamao: xurelo chincho, el pequeito;
D.E.) moscn, la xurela, o xurelo grande;
(pt) Co com raiva, seu dono trava. sardieiro, el mediano.
(Chaves) / Co com raiva, seu dono morde. 18780. Cornos para abaixo, meixns tres ou
(Id.) (es) Can con rabia, de su dueo traba. catro. (ms5,031)
(Correas) La fuerza del meixn depende de los ciclos
18765. Can que morde non ladra en van. lunares. Hay jornadas de luna adversa,
(ms16: D.E.) como dice el refrn.
18766. Can que trinca, rabia leva. (ms16: R. 18781. Chopo non chopo, rede no mar.
Fisterrn) (ms18,62r: Coleic. Renacencia, Santiago Loureiro,
18767. Non lle teas medo can cando abre Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta Loroo, 1936)
a boca senn cando a cerra. (mc e ms16: 18782. Chuvia de morria, nin peixe nin
Bagueixos-F.V.S.) faria. (ms16: M.-Bueu)
18768. O can coa rabia a seu dono traba. 18783. Dende o Castro ao Vilar, prdense os
(ms16: D.E.) aparellos de pescar. (ms18,63r: Coleic.
(es) Can con rabia, de su dueo traba. (Z.) Renacencia, Santiago Loureiro, Refraneiro do mar.
18769. O can morde o ltimo. (ms16: Sober) Noya.-Imprenta Loroo, 1936)
5530
18770. O can non fai o mal abri-la boca 18784. En abril, peixios mil. (mc e ms16:
5529 M.-R. de P.)
senn a cerrala. (mc e ms16: Bagueixos-
F.V.S.) 18785. En marzo e abril en cada pedra mil.
Como Non teas medo can.... (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO / ms-SA:
Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C)
18771. O can que mis ladra non o que Peixes. (ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez:
mis morde. (ms21,14r: Berms) Laln, PO)
18772. O can que menos ladra o que mis 18786. En marzo veen os peixes no regazo.
morde. (mc e ms16: Santiago) (ms16: R. Fisterrn)
18787. Gaivotas no con, peixes en Coira. (mc e
PERSECUCIN ms16: S. Loureiro)
18773. Non me apretedes que direi o que vs 18788. Gaivotas no Marmuro, peixes na
5531
queredes. (mc e ms16: Villanueva, Laln-F.V.S.) Ornanda. (mc e ms16: S.Loureiro)

PERSONA
5530
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Peces.
5529 5531
O orixinal di: O can non fai o mal abril-a boca, O orixinal di: Gaivotas no Marmuro, peixes na
senon a cerral-a. / ms4: sinon. Arnanda.
5532
18789. La nova, peixes fra. (mc e ms16: 18799. Todo o que cai na rede non peixe.
Gella, Isla de Arosa) (ms16: Sober)
5533
18790. La vella, peixes terra. (mc e ms16: 18800. Tremoada no Mio, peixe, pan e
Gella, Isla de Arosa) millo. (ms16: Alfonso Vzquez Martnez en Lar)
5534
18791. O fondo claro, o peixe raro. (mc e
ms16: M.-Bueu) PESCADORES. V. tamn Embarcaciones, Martimos
5535
18792. Peixe de lus o mellor . (mc e ms16: (Peces), Oficios, Pesca.
M.-Bueu) 18801. A tronada pola terra, pais e fillos
18793. Peixe pesca peixe. (ms16: Muros, Artaza) para o mar. (mc: Sonata Gallega. Marn)
18794. Peixes mortos, homes vivos; peixes Var.: Treboada pola terra, pais e fillos para o
5536
vivos, homes mortos. (mc e ms16: M.-R. mar. (ms16: M.-R. de P.)
de P.) Porque anuncia buen tiempo.
Porque mueren cuando se les pesca, y en 18802. Cando as nubes estn pegadas s
ella est la vida del pescador.
montaas, pescador, non saques a caa.
18795. Pesca de marzo, pesca de manchn. (mc e ms16: J.T.)
(ms16: R. Fisterrn)
18803. Canto mis besta, mis peixes. (mc /
18796. Se ves mascatos voar, busca a sardia ms4: F.V.S. / ms16: Sada / ms11,05: C.A. A Nosa
no mar. (ms10,038v: D.E.) Terra)
18797. Sete cucharadas, fra cuada. (ms5,033) (pt) Quanto mais burro mais peixe.
Se refiere este refrn a la pesca del jurel. (Chaves)
Para ella, dice Mayn, se emplean El sentido del refrn lo da la siguiente
embarcaciones movidas a motor. Se hace cancin popular, recogida en Sada por
con medio mundo, especie de bolsa formada Ballesteros (Cancionero, I, p.90): Si quieres
por un pao de mallas pequeas y ir a pescar / pol-o que sepas non deixes, /
resistentes unido a dos varillas de acero de porque, como dn al, / "canto mis besta
doce metros de largo que se unen en mis peixes". Tambin en Ribadeo se canta:
circunferencia. Una vez el medio mundo en Si quieres ir a pescar / por fortuna non
el agua, se ceba o maciza sobre el con deixes, / porque hai un refrn que dice: /
bolsas de jureles molidos. Despus que los "Canto mis burro, mis peixes".
peces han acudido a comer lo metido en el 18804. Canto mis burro, mis peixe. (mc e
medio mundo, se levanta ste y quedan ms16: C.A. / ms11,05: C.A. A Nosa Terra)
encerrados en la concavidad que forma la 18805. Encarnado p mar, marieiros a
red. Los marineros aproximan entonces la pescar. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
pesca hasta el costado de la embarcacin y da provincia de Lugo)
van sacando el pescado valiendose de una 18806. Nboa no mar, marieiros pesca. (mc
bolsa de red denominada cuchara. Cuando e ms16: Cario)
quedan ya pocos jureles cogen el pao y le Var.: Nboa no mar, marieiro a pescar.
dan vuelta, operacin esta ltima llamada (ms4: Pontevedra-F.V.S.)
cuada, de donde procede el dicho tan 18807. Neboeiro, pesca rara. (mc: A.C. A Nosa
vulgar entre ellos de sete cucharadas, fra Terra)
cuada. Var.: Neboeira, pesca rara. (ms16: Lis
5537
18798. Tod'o que cai na rede peixe. (ms- Quibn, D. VIII, P. 490)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 18808. Neboeiro? Pesca rara e auga crara.
Lugo) (mc e ms16: M.-R. de P.)
18809. Nebra no mar, marieiros a pescar.
(mc e ms16: Cario, Gella)
5532 18810. Neve na montaa, pescador cabaa.
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
(ms-LU: Manuel Portela Balayo)
incluiu este refrn en Peces. / ms e ms4: peixes a fora;
ms16: peixes afora. 18811. Niebla no valle, marieiro calle. (mc
5533
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco e ms16: Muros)
incluiu este refrn en Peces. (es) Niebla en el valle, pescador a la calle.
5534
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco (Gella)
incluiu este refrn en Peces.
5535
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Peces.
5536 5537
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Peces. incluiu este refrn en Peces.
18812. Pescador de caa non xunta pr caa. 18820. Pescantn de caa perde mis que
(mc: F.L. / ms16: F.I.) gana; e se a caa creba, pescantn
18813. Pescador de caa, canto pesca, canto merda. (ms16: Barcia, Navia de Suarna)
gasta. (mc e ms16: Lugo-F.V.S.) Var.: Pescador de caa perde mis que
(pt) Pescador de cana, mais come que gana. (ms16: Lugo)
ganha, mas quando a dita 18821. Pra axar e pra berrar non hai coma a
corre, mais ganha que xente do mar. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
come. (Chaves) (es)
18822. Pra ser bo pescador hai que ser bo
Pescador de caa, ms
come que gana. (Correas) / bebedor. (mc e ms16: Gella, Isla de Arosa)
Pescador de caa, ms (es) Para ser buen pescador, has de ser
come que gana; mas si la buen bebedor. (Comillas- Gella)
dicha le corre, ms que 18823. Si chove en xaneiro, pon as redes
gana come. (ct) Peixcaor de fumeiro. (ms16: Alfonso Vzquez Martnez en Lar
canya, ms prt que guanya. de B. Aires, n 233)
(Alberola) / Peixcaor de 18824. Si hai enchentes en febreiro, pon as
canya y moliner de vent, redes fumeiro. (ms16: Alfonso Vzquez
sense notari, fan testament. Martnez en Lar de B. Aires, n 233)
(Id.) 18825. Treboada polo leste, marieiro pr
As en Correas, quien anota la gracia de mar. (mc: Puebla del Caramial-F.V.S. / ms16: M.-
la segunda parte, que parece R. de P.)
que va a contradecir la 18826. Tronada polo este, pais e fillos pr
primera y resuelve mar. (mc e ms16: M.-R. de P.)
configurndola Ser una
errata del portugus?
PESCADOR
18814. Pescador de caa, mis come que
18827. Mis val pescar no mar linguados que
gana. (mc e ms16: F.I. / ms15,02: La Corua)
no ro barbos. (ms10,091r: D.E.)
18815. Pescador de caa, pescador de nada;
18828. O pescar con caa quer pacencia e
e s'a caa creba, pescador de merda. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
maa. (ms10,091r: D.E.)
Lugo) 18829. Pescador de anzoo, volve casa con
18816. Pescador de anzuelo nunca tuvo doo. (ms10,091r: D.E.)
castelo. (mc, ms4 e ms16: Ribadeo) 18830. Pescador de cana come mis do que
(es) Pescador de anzuelo, vuelve a su casa gana; e se a sorte lle corre, mis do que
con duelo. (Gella) / Pescador, cazador y gana come. (ms10,091r: D.E.)
gaitero, nunca tendrn mucho dinero. (Id.) 18831. Pescador de cana mis perde que
/ No har casa con azulejos el que en cazar gana. (ms10,091r: D.E.)
y pescar gasta su tiempo. (Id.)
18832. Pescador de cana, mis come que
Pescador de anzuelo, nunca se hizo rico.
(ms4) gana; e se a sorte lle vn, mis come que
18817. Pescador de caa, pescador de nada. ten. (ms10,091r: D.E.)
(ms16: Lugo) 18833. Pescador que pesca un soilo peixe,
(pt) Pescador de cana, mis come que millor lle que o oficio deixe. (ms10,091r:
ganha; mais, quando a dita corre, mais D.E.)
ganha que come. (Chaves) (es) Pescador de 18834. Pra pescar hai que ir ro ou mar.
caa, ms come que gana. (Correas) (va) (ms10,091r: D.E.)
Peixcaor de canya, ms prt que guanya. 18835. Quen queira pescar ten que se mollar.
(Alb.) (ms10,091r: D.E.)
18818. Pescador que pes pesca, pescador .
(ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C) PESIMISMO
18819. Pescantn de pioln, nunca ningn 18836. Hoxe mal, man pior: vllanos
rico vin. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Noso Seor! (ms16 e ms10,30v: D.E.)
da provincia de Lugo) (es) Hoy mal, maana peor. (R. Marn)
18837. Niste mundo maldito, o que nace pra 18849. Peso e medida qutanlle home
probe, non chega a rico. (ms-LU: seminarista fatiga. (ms10,091r: D.E.)
annimo: algn lugar de Galicia) 18850. Peso e medida teen en paz a nosa
18838. Niste mundo todo son desgracias. vida. (ms10,091r: D.E.)
(ms16: Lugo)
18851. Un peso na casa non pare outro.
18839. Niste pueblo maldito, o que nace pra (ms10,091r: D.E.)
probe, nunca chega a rico. (mc / ms16:
Silvarrey)
PETICIONES. V. tamn Ddivas, Dado, Dar y recibir,
(pt) Quem nasceu para pobre, no chega a Donaciones, Limosna, Negacin, Negativas, Testamento.
rico. (Chaves) (es) Quien naci para pobre, 5543
18852. A moito pedir pouco ofrecer.
jams llegar a ser rico. (R. Marn) (ms10,085r: D.E.)
18840. O que nace pra probe, nunca a rico 18853. A pedir calquera chega.
5544
(ms10,085r:
chega. (ms16: Lugo) D.E.)
18841. O que naceu pra probe, a rico nunca 18854. Ben sei o que digo cando pan pido.
chegar. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa 5545
(ms16 e ms10,002v e ms10,112r: D.E.)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) (es) Bien s lo que digo cuando pan pido.
18842. Quen de Dios est que ha de ser (Z.)
5538
probe, nunca rico morre. (mc, ms e 18855. Cando pedimos somos meiguios;
ms16: M.V.) 5546
desque alcanzamos, xa cambeamos.
(pt) Quem nasceu para pobre, nao chega a (ms10,085r: D.E.)
rico. (Chaves) (es) Quien naci para pobre 18856. Como aqu estamos os dous, nin ti mo
jams llegar a ser rico. (R. Marn)
pides nin eu cho dou; e si cho pido e ti
non mo das, en que vergonza me
PESO
deixars! 5547 (ms10,085r: D.E.)
18843. A romana do demo, que entra con
5539 18857. cousa de probes andar sempre a
todas. (mc: C.A.)
pedir. 5548 (ms10,086r: D.E.)
Var.: A romana do demo entra con todas.
(ms16: Sarria) 18858. Hoxe da de "botade aqu, ta".
(ms10,030v: D.E.)
(es) Como la romana del diablo, que entra 5549
con todas. (Sbarbi) / La romana del diablo 18859. Mis val pedir que furtar.
(ms10,086r: D.E.)
entra con todas: lo mismo con libras que
con arrobas. (R. Marn) / La romana del 18860. Meu dieiro manso, quen te volveu
diablo entra con todas. (M. Kleiser) bravo? (ms16: D.E.)
18844. Non se sabe cnto pesa a carne en (es) Mis dineros mansos quin me los hizo
5540 bravos? (H. Nez)
canto non-o di a romana. (mc: M.V.)
Var.: Non se sabe o que pesa a carne mentras 18861. Millor que non pidas o que, se cho
5550
non-o di a romana. (ms16: D.E.) pedisen, negaras. (ms10,086r: D.E.)
18845. Non se sabe o que pesa a carne en 18862. Moito pide o tolo, mais tolo quen llo
canto non-o di a romana. 5541
(ms21,26v: d. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn,
Berms / Amador Darriba Mguez) LU)
18846. Pesa mis moxena que feixe de lea. 18863. Non lle pidas peras olmo. (mc e ms16:
5542 Bucios)
(ms21,26v: Berms)
(es) Pedir peras al olmo. (Sbarbi) / No
18847. Peso e medida manteen a paz da pidas al olmo la pera, pues no la lleva. (H.
vida. (ms10,091r: D.E.) Nez)
18848. Peso e medida manteen a paz na
aldea e na vila. (ms10,091r: D.E.) 5543
En ms10 s.v. Pedir.
5544
En ms10 s.v. Pedir.
5545
En ms10,002 s.v. Decir e en ms10,112r s.v. Saber.
5538 5546
ms: qu'a de ser pobre. V. Cando pedimos, somos meiguios; desque
5539
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco alcanzamos, xa variamos en Religiosos y morales. En
incluiu este refrn en Diablo. ms10 s.v. Pedir.
5540 5547
ms3: o que pesa, n'o d. En ms10 s.v. Pedir.
5541 5548
A. Darriba Mguez: canto no di. En ms10 s.v. Pedir.
5542 5549
Moxena, segn Eladio Rodrguez a chispita que En ms10 s.v. Pedir.
5550
salta del fuego; muxica. En ms10 s.v. Pedir.
18864. Non pidas de man allea, se a ta non 18881. Por pedir naide probe. (ms16: Silvarrey)
vai chea. 5551 (ms10,086r: D.E.) 18882. Quen non sabe pedir, non sabe vivir.
5567
18865. pedichn non lle teas moita (ms10,086r: D.E.)
compasin. 5552 (ms10,085r: D.E.) 18883. Quen pide emprestado, unhas veces
5568
18866. pedichn non se lle podre o pan no ponse amarelo e outras coorado.
bulsn. 5553 (ms10,085r: D.E.) (ms10,086r: D.E.)
18867. O probe que pide pan, come carne, se 18884. Quen pide o que non ha mester, ter o
5569
lla dan. 5554 (ms10,086r: D.E.) que non quer. (ms10,086r: D.E.)
5570
18868. O que anda a pedir non anda a fuxir. 18885. Quen vai pedir non vai a fuxir.
5555 (ms10,086r: D.E.)
(ms10,086r: D.E.)
5556 18886. Si a pedir deran, cantos probes
18869. O que pide non escolle. (ms10,086r: 5571
D.E.) habera! (ms8,40r e ms16: La Caiza)
18870. O que quere limosnar, polos seus ten 18887. Si che piden cartos, pregunta pra qu
5572
que empezar. 5557 (ms9,03r: O. de Rey) son; e si chos dan, cala. (mc e ms16:
Tuiriz, Monforte)
18871. O que vai pedindo non vai correndo.
5558 18888. Tanto aburre o moito pedir com'o
(ms10,086r: D.E.)
pouco ofrecer. (ms-LU: seminarista annimo:
18872. O que vai pra pedir non vai pra fuxir. algn lugar da provincia de Lugo)
5559
(ms10,086r: D.E.) 18889. Tres cousas peda, se Dios mas dese: a
18873. Pedinche auga e non ma deches; tea, o tear e a que tece. 5573 (ms10,086r: D.E.)
cando ma pidas a min, farei como me 18890. Val mis pedilo que roubalo.
5574
fixeches. (mc e ms16: Santiago) (ms10,086r: D.E.)
18874. Pedir o inxusto pra que nos dean o 18891. Vale mis ter que andar a pedir. (ms16:
xusto. 5560 (ms10,086r: D.E.) Betanzos)
18875. Pedir pra comer e pagar pra pedir.
5561 CONVENIENCIA DE PEDIR
(ms10,086r: D.E.)
18876. Pedir sobrado pra salir co mediado. 18892. De pedir e pedichar algo se pode
5562
(ms10,086r: D.E.) sacar. (ms15,16)
18877. Pa, pa, manga vaca; chmolle pa 18893. Debe pedirse sempre, pois algo darn
pra que me da. 5563 (mc e ms16: A.S.A.) algunha vez. (ms15,16)
18878. Pide o goloso pr cobizoso.
5564
(ms16: 18894. Do que non pide ningun se acorda.
5575
D.E.) (ms15,16, mc e ms16: J.P. / ms18,72r: A.S.A. /
(es) Pidi el goloso para el deseoso. (Z.) ms10,086r: D.E.)
5565 18895. Frade que non berra, convento que
18879. Pide o millor e espera o pior.
(ms10,086r: D.E.) non medra. (mc: Chantada)
18880. Pide soilo o que has mester, se queres 18896. Mis se gana a pedir que non a dar.
5566
goberno ter. (ms10,086r: D.E.) (ms9,11r e ms16: O. de Rey)
Var.: Gnase mis pedindo que dando. (ms16:
5551 Santiago)
En ms10 s.v. Pedir.
5552
En ms10 s.v. Pedir.
(es) Ms se junta pidiendo que dando. (R.
5553
En ms10 s.v. Pedir. Marn)
5576
5554
En ms10 s.v. Pedir. 18897. No pedir non hai engano. (ms15,52v
5555
En ms10 s.v. Pedir. / ms10,085r: D.E.)
5556
En ms10 s.v. Pedir.
5557
O orixinal di: O que quere limosnar pol-o seus ten que
5567
empezar. En ms10 s.v. Pedir.
5558 5568
En ms10 s.v. Pedir. En ms10 s.v. Pedir.
5559 5569
En ms10 s.v. Pedir. En ms10 s.v. Pedir.
5560 5570
En ms10 s.v. Pedir. En ms10 s.v. Pedir.
5561 5571
En ms10 s.v. Pedir. ms8: habra.
5562 5572
En ms10 s.v. Pedir. ms16: pergunta.
5563 5573
V. Chmolle ta pra que me da; si non me d, ta En ms10 s.v. Pedir.
5574
marr en Familia. Parientes. En ms10 s.v. Pedir.
5564 5575
V. Pide o goloso pr vergonzoso en Vergenza. mc: ningn se acorda; ms10: ninguin. / En ms10 s.v.
5565
En ms10 s.v. Pedir. Pedir.
5566 5576
En ms10 s.v. Pedir. En ms10 s.v. Pedir.
5577
18898. O neno que non chora non mama. 18912. Vale mis deixar a rus ca pedir a bos.
(ms-LU: Lus Alonso Alonso) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
18899. O que chora [sic] non mama. (ms-LU: provincia de Lugo)
seminarista annimo: Telleira, Canduas, Cabana de
Bergantios, C) PEDIGEOS
18900. O que non chora non mama. (ms16: D.E. 18913. Algo alcanza aquel que non cansa.
/ ms21,12r: Berms) (ms16: D.E.)
(es) Nio que no llora no mama. (R. Marn) Var.: Algo alcanza quen non cansa. (mc: C.A.)
18901. O que non mama non chora. [sic] (ms- (es) Alcanza quien no cansa. (Sbarbi) (ct)
SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de Alcana qui no cansa. (Alberola)
Coiro, Cangas, PO) 18914. Cando non por berzas por fo
18902. Por pedir nada se perde. (ms16: Lugo) negro. (ms16: D.E.)
(es) Por pedir, nada se pierde. (R. Marn) (es) Cuando no es por berzas es por hilo
negro. (R. Marn)
CUANTA EN LAS PETICIONES 18915. Cansa quen d, que quen pide, nin
18903. O galego hastra probe en pedir. cansa nin cansar. (ms16: D.E.)
(ms16: Silvarrey)
18904. O pedir moito de louco; e de burro o
PETICIONES INDISCRETAS
pedir pouco. (ms16: Lugo)
18916. Mais val mercar que a rus rogar.
(es) El pedir mucho es de loco y de tonto el (ms16: Lugo)
pedir poco. (R. Marn) (es) Ms quiero comprar que a ruines
18905. O que moito pide, nada se lle d. rogar. (Correas)
(ms16: Santiago)
18917. Mis val mercar que andar a rogar.
18906. Contra o vicio de pedir hai a virt de 5579
5578 (ms16 e ms10,039r: D.E.)
non dar. (mc, ms e ms4: C.A. A Nosa Terra /
ms16: C.A. / ms18,27r / ms10,086r: D.E.)
18918. Nin pidas a quen pidio nin sirvas a
(es) Contra el vicio de pedir, hay la virtud quen servio. (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo,
de no dar. (R. Marn) Coristanco, C (5 curso))
18919. Nin sirvas a quen sirviu nin pidas a
INCONVENIENTES DE PEDIR quen pidiu. (ms18,73r: A.S.A.)
18907. millor deixar a pillos ca pidir a 18920. Non sirvas a quen sirveu nin pidas a
5580
homes de ben. (ms-LU: seminarista annimo: quen pideu. (mc: Terra de Melide / ms: V.R.
Bucios, Carballedo, LU) y A.R. / ms21,15r: Berms / ms-LU: Dous seminaristas
annimos: algn lugar da provincia de Lugo)
18908. Non hai cousa tan cara coma a que
Var.: Non pidas a quen pediu nin sirvas a quen
con rogos se acada. (ms16: D.E.) serviu. (ms16 / ms-LU: seminarista annimo:
(es) No hay cosa tan cara como la que con algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU:
ruegos se alcanza. (Correas) seminarista annimo: algn lugar da provincia
18909. O que pide non escolle. (ms16: Lugo) da Corua / ms-LU: seminarista annimo:
(es) Quien pide no escoge. (R. Marn) Paradela, LU / ms-LU: seminarista annimo:
18910. Vale mis dar a bos ca pedir a rus. Bucios, Carballedo, LU)
(ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, (es) Ni sirvas a quien sirvi ni pidas a
Chantada, LU) quien pidi, ni mandes a quien mand.
18911. Vale mis deixar a pillos que pedir a (Correas) / No pidas a quien pidi, ni sirvas
bos. (mc, ms4 e ms16: F.B.B. / ms4: S.P.P. Ultreya) a quien sirvi, ni debas a quien debi. (R.
(pt) Mais vale deixar a maus que pedir a Marn)
bons. (Chaves) (es) Ms vale dejar en 18921. Nunca pidas a quen ten senn a quen
muerte a un pillo un duro que pedir en vida sabes que che quer. (ms16: Santiago)
una peseta a un hombre de bien. (R. Marn)
18922. Nunca sirvas a quen sirveu nin pidas
/ Mejor es dejar a ruines que pedir a
buenos. (Correas) a quen pideu. (ms-LU: seminarista annimo:
Ferreira de Pantn, LU)
18923. O que non che ha de axudar, non lle
vaias a chorar. (ms16)
5577
O orixinal di: O neno non que chora, non mama.
5578 5579
ms, ms4 e ms18,27r: virtud; ms18,27r: Contra do En ms10 s.v. Mercado.
5580
vicio. / En ms10 s.v. Pedir. ms-LU: sirviu, pediu, pidiu.
(es) A quien no te ha de ayudar no le vayas 18939. Non hai pedra por dura que sexa que
a llorar. (R. Marn) non amoleza. (ms10,086r: D.E.)
En Diccionario Enciclopdico o que che 18940. Pedra contada nunca ganada.
ha de axudar", sin duda por errata. (ms10,086r: D.E.)
18941. Pedra movediza nunca musgo cra.
PEZ (ms10,086r: D.E.)
18924. Hai que agarrarse pez, que a cera 18942. Pedra no suco, nboa en todo o
vai cara. 5581 (ms10,091r: D.E.) mundo. (ms10,086r: D.E.)
18943. Pedra santa, que de seu se anda.
PCAROS (ms10,086r: D.E.)
18925. A pcaro descalzo, home calado, e 18944. Pedra sin auga non aguza na fragoa.
(ms10,086r: D.E.)
muller barbada non lle deas pousada.
(ms10,092r: D.E.) 18945. Pedrada antes contada, moi poucas
18926. A pillo, pillo e medio.
5582
(mc: C.A.) veces ganada. (ms10,086r: D.E.)
(pt) Ao ruim, ruim e meio. (Chaves) (es) A 18946. Pedrada contada, nunca ganada.
pillo, pillo y medio. (R. Marn) (ct) A pillo, (ms10,086r: D.E.)
pillo y mig. (Alberola) (fr) trompeur, 18947. Quen furga e se amaa, hastra das
trompeur et demi. (R. Marn) pedras saca. (ms10,086r: D.E.)
18927. De pillo a pillo hai pouco camio. 18948. Tira-la pedra con man allea cousa
(ms16: Santiago) 5586
fea. (ms10,086r: D.E.)
18928. Este mundo aqu ha quedar no poder 18949. Tira-la pedra i-esconder a man de
de catro pillos. (ms) peiln. 5587
(ms10,086r: D.E.)
18929. Este mundo dos pillos. (ms16: Lugo) 18950. Tira un a pedra e non sabe nde vai
(es) Para los tunos est hecho el mundo. dar. (ms10,086r: D.E.)
(R. Marn)
18951. Vaise a pedra da fonda i-a palabra da
18930. Vale mis ser pillo que pillado. (mc e
ms16: M.V.)
boca, e ningunha ten volta. (ms10,086r:
D.E.)
18931. Xente de tralla, que vn con quen
5583
vea e vai con quen vaia. (mc e ms16:
Santiago)
PIERNA. V. tamn Cojos, Zambo.
18952. A perna crebada, na cama ou na casa.
(ms10,091r: D.E.)
PIEDRA
18953. Cada un estende a perna como ten a
18932. A pedra e a doncela, de lonxe vela.
(ms10,086r: D.E.)
coberteira. (ms10,091r: D.E.)
18933. A pedra e a palabra non se recolle 18954. Cada un estrica a perna hastra onde a
dispois de botada. (ms10,086r: D.E.) sbaa chega. (ms10,091r: D.E.)
18934. A pedra que roda non colle musgo. 18955. Ninguin estenda a perna mis do que
(ms10,086r: D.E.) a sbaa dea. (ms10,091r: D.E.)
18935. A pedra redonda nunca moito
acouga. (ms10,086r: D.E.) PIES
18936. A pedra vea xa, que a iauga xa vir. 18956. Al se nos van os ps onde conta nos
5584
(ms10,086r: D.E.) ten. (ms10,085r: D.E.)
18937. As pedras unhas con outras como se 18957. Andar a catro ps com'os gatos.
atopan. (ms10,086r: D.E.) (ms10,085r: D.E.)
18938. De quen non se pensaba, gran 18958. Catro ps ten o gato e cinco ten co
pedrada. 5585 (ms: M.V. / ms10,086r: D.E.) rabo. (ms10,085r: D.E.)
18959. Cun p soilo non se anda moito.
(ms10,085r: D.E.)
5581
V. Ofrece-lo pez, que a cera vai cara en Ahorro y 18960. Non che se ir por ps o que na ta
tacaera.
5582 man tes. (ms10,085r: D.E.)
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5583
V. Xente de tralla, mala canalla en Desdn y
5586
desprecio. / mc: con quen vaya. O orixinal di: Tirala pedra con man allea cousa fea.
5584 5587
O orixinal di: A pedra vea xa, que a i-auga xa vir. O orixinal di: Tirala pedra i esconder a man, de
5585
En ms10 s.v. Piedra. peiln.
18961. O p do dono esterco pr leira. 18978. Piollo resucitado e enfachendado
(ms10,085r: D.E.) morre coma un condanado. (ms10,092r:
18962. O p no berce i-as mans na roca, as D.E.)
fai a muller facendosa. (ms10,085r: D.E.) 18979. Se vou bodegn, eu volverei ou non,
18963. Ps quentes, cabeza fra. (ms10,085r: pero se vou rin rin, non teas mentes
D.E.) por min. (mc: Loureiro de Cotovad)
18964. Ps tortos non han mester zocos. Habla el piojo de la suerte que correr,
(ms10,085r: D.E.) segn que vaya a la colada o al fuego.
18965. Quen non ten ps non pode dar
couces. (ms10,085r: D.E.) PIPA
18980. Cada fustalla cheira vio que garda.
PILLAR (ms10,24r: D.E.)
18966. Non digas pillache o gato mentras n'o 18981. Cada fustalla cheira vio que
teas no saco. 5588 (mc: A.C.A. A Nosa Terra) gardou. (ms10,24r: D.E.)
Var.: Non digas "pillei o gato" mentras non o 18982. Fustalla boa, lavada e limpa fai medio
teas no saco. (ms10,092r: D.E.) 5589 vio. (ms10,24r: D.E.)
18967. Quen tivo mans, puido pillar mazns.
(ms10,092r: D.E.)
PISAR
18983. O que parece que non tripa as herbas,
PILLO
por onde pasa, tlleas. (ms10,133r: D.E.)
18968. Tdolos pillos teen sorte. (ms10,092r:
D.E.)
PLACER
PIOJOS 18984. A vida mui cara; haina mis barata,
18969. Cando o piollo salta, que farn as pero non vida. (ms-SA: Juan Benito Filloy
Rial: Graba, Silleda, PO)
pulgas? 5590 (mc e ms16: Lugo / ms4: M.L.)
18985. En tempo de vacacin fgase o que o
18970. Cando o piollo se ve nunha camisa
tempo dispn. (ms-SA: Manuel Martn Gmez:
lavada, non sabe por dnde se ha de Muxa, C)
escarramexar. (mc e ms16: Bucios) 18986. Seas pobre, seas rico, detrs da
18971. Cando os piollos saltan, que farn as comida bota un pito. (ms-LU: seminarista
pulgas? (ms10,092r: D.E.) annimo: Guntn, LU)
18972. Castaas a roer e piollos a nacer. (ms-
SA: Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela, C) ENCOMIOS DEL PLACER
18973. Hai que sacar da cabeza mis que 18987. Carga que con gusto se leva, pouco
5591
pollos. (ms8,63v: Silvarrey) pesa. (ms16: D.E.)
Pollos = piollos. (es) Carga que aplace, bien se trae. (Z.)
18974. O piollo busca a lendia. (ms16: R. 18988. Sarna con gusto non pica, pero
Fisterrn) mortifica. (mc: Sarria / ms16: Lugo)
18975. O piollo corre moito na camisa (es) Sarna con gusto no pica, pero
lavada. (ms16) mortifica. (R. Marn)
18976. O piollo vai labrar, a pulga vai 18989. Sarna con gusto non pica. (mc: M.V. /
gradar, o probe do carrachio btano a ms16: Sarria / ms14,16.)
escutrillar. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) (pt) Sarna de gosto no pica. (Chaves) (es)
18977. Piollo pequeno en camisa lavada, Sarna con gusto no pica; y si pica,
mortifica. (R. Marn) / Sarna con gusto no
vlvese tolo e non sabe o que faga. 5592
(mc e ms16: S.P.P.-Ultreya)
pica. (R. Marn)
18990. Vale mis un gusto que cen
pandeiros. 5593 (mc / ms4: F.V.S. / ms16: D.E. /
5588 ms21,16v: Berms)
En Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
5589
En ms10 s.v. Pillar. (pt) Mais vale um gusto na vida que seis
5590
ms4: os piollos saltan. vintns na algibeira. (Chaves) (es) Ms
5591
O orixinal di: Hai que sacar da cabeza mais que
pollos.
5592 5593
ms: vese tolo; ms4: vese tolo, non sabe. ms21,16v: qu'a cen.
5596
vale un gusto que cien panderos. (R. Marn) 19006. A mal direito, bo preito. (ms16 e
/ Ms vale un gusto que cien reales. (Id.) ms10,004r: D.E.)
(ct) Ms val un gust que cent lliures. 19007. A pleito claro non fai falla letrado. (mc
(Alberola) / Ms val un gust, que cen e ms16: Tuiriz, Monforte)
panderos. (Ricart) (es) En pleito claro, no es menester letrado.
18991. Vale mis un gusto que un pandeiro. (Sbarbi) (ct) En pleit clar, no es menester
(ms21,31r: Berms) abogat, en pleit dubts, ni uno, ni dos.
(Alberola)
PLACERES Y DUELOS 19008. A quen mal queiras preito lle vexas.
18992. Da de alegra, vspora de tristeza. (ms10,098r: D.E.)
(ms8,70r: Trives) 19009. A un mal preito, con retranca dselle
5594
18993. Da de pracer, vspora de pesar. xeito. (ms10,098r: D.E.)
(ms16 e ms10,005r: D.E.) 19010. A un mal pleito, con retranca dselle
18994. Non hai pracer sin door. (ms16: Lugo) xeito. (ms15,15)
(es) No hay placer donde no haya dolor. 19011. Cada preito leva almas inferno.
(R. Marn) (ms10,098r: D.E.)
18995. Por un pracer, cen doores. (ms16: Lugo) 19012. Cen anos de guerras e non un de
(es) Un deleite mil dolores. (R. Marn) preitos. (ms10,098r: D.E.)
19013. De dous preiteantes, o que perdeu
PLANTA "NOCELLA" est sin camisa i-o que ganou a est
18996. A nocella inza moito e come a terra. sacando a prisa. (ms9,15v: Taboada)
(ms10,069r: D.E.)
19014. En preito craro non mester
abogado. (ms10,098r: D.E.)
PLATA
19015. En preito vexas a quen mal queiras.
18997. O que ata moito a prata, o diao lla
(ms10,098r: D.E.)
desata. (ms10,097r: D.E.) 19016. Mis val preitear por pouco que por
18998. Prata sempre o que prata vale. moito. (ms10,099r: D.E.)
(ms10,097r: D.E.)
19017. Mis vale un mal axuste que un bo
18999. Quen vai soilo pola prata, ben pode
preito. (ms10,098r: D.E.)
decir que se ata. (ms10,097r: D.E.)
19018. Na xusticia non gana o que ten o
5597
direito sinn o que ten dieiro.
PLAZA (ms8,61v e ms16: Silvarrey)
19000. Manda sempre praza o millor mozo 19019. Naipes e preitos non mercan leiros.
da casa. (ms10,098r: D.E.) (mc e ms16: F.B.B.)
19001. O que s doce do da est na praza, Var.: Naipes e preitos non mercan os leiros.
ou non ten que xentar ou non ten casa. (A.N.)
5595 19020. Necios e porfiados fan ricos os
(ms10,098r: D.E.)
19002. O que vai praza pra esculcar o que letrados. (mc e ms16: Carballedo)
pasa, inda millor lle fora quedarse na (es) Necios y porfiados hacen ricos los
casa. (ms10,098r: D.E.) letrados. (Correas)
19021. Non hai preito que non se arregle nin
5598
PLAZO. V. tamn Pagos. corno que non se endereite. (mc e
ms16: Carballedo / ms4: F.V.S.)
19003. Non hai prazo que non chegue nin
19022. Non quero preito co meu dieiro.
forza que non se acabe. (ms10,098r: D.E.) (ms10,098r: D.E.)
19004. Non hai prazo que non chegue. 19023. Nos pleitos, o que gana perde. (ms9,12r:
(ms10,098r: D.E.) Silvarrey)
19005. Non hai prazo que non se cumpra nin 19024. O bo preiteante ten que levar o
dbeda que non se pague. (ms10,098r: D.E.) dieiro por diante. (ms10,099r: D.E.)

PLEITOS. V. tamn Jurdicos y similares.


5596
En ms10 s.v. Derecho.
5594 5597
ms10: vispra / En ms10 s.v. Da. ms16: ten o dreito, senon.
5595 5598
V. variantes en Casa. ms16: Non hay pleito.
19025. O bo preiteante, quedo da boca, listo 19043. Se queres gaar pleitos: boca calada,
da perna e aberto da falchoca. (ms10,099r: bolsa aberta, e p dilixente. (mc: Tuiriz /
D.E.) ms16)
19026. O pior do preito que de un sallan 19044. Se te metes no xusgado, leva o asunto
cento. 5599 (ms10,099r: D.E. / ms15,15) ben preparado. 5602
(ms5,023: Flix Rodrguez
19027. O pleito acabado, bolsillo acabado. Vieites)
(ms16: Silvarrey) 19045. Si o pleito queres ganar, das cousas
19028. O pleito ganado, bolsillo acabado. has de ter: ter dreito e dalo a entender, e
(ms9,12r: Silvarrey) que cho queiran dar. 5603 (mc: Bagueixos,
19029. O que preitea quer paso largo e bulsa Lugo-F.V.S.)
aberta. (ms10,099r: D.E.) 19046. Un pleito trai outro. (ms16: Palas de Rey)
19030. O que sempre anda con preitos, ha de (es) Un pleito trae consigo ciento. (Correas)
salir perdendo. (ms-SA: Carballo) / Un pleito despierta otro. (Correas) / De un
19031. O que sempre anda en preitos, ha de divieso nacen siete y de un pleito veinte. (R.
Marn)
salir perdendo. (mc e ms16: Santiago)
19032. O que vai xusticia non ten que
EVITAR PLEITOS
facer. (ms9,12v e ms16: Silvarrey)
19047. Mis val unha mala avenencia que un
19033. Os bos preitos son os alleos. (ms10,099r:
D.E.)
bon preito. (ms18,32r)
19034. Pleiteante con fortuna o que ten por 19048. Mis vale mala avenencia que boa
5604
enemigo a quen ten sa facenda en sintencia. (mc e ms16: R. Caruncho / mc:
Bucios)
dieiro e pan cocido. (mc e ms16: M.L.) Var.: Mis vale unha mala avenencia que un
19035. Pleito de probe na proba morre. (mc e mal preito. (C.A.)
ms16: A.N. / ms21,28r: Berms / Amador Darriba (pt) Mais vale ruim composio do que boa
Mguez)
demanda. (Chaves) / Mais vale m avena
Var.: O preito do probe na proba morre. (ms)
que boa sentena. (Id.) (es) Ms vale mala
(es) Cuando no hay blanca, todo se
avenencia que buena sentencia. (Correas) /
estanca.
Ms vale mal concierto que buen pleito.
19036. Polo que gardo no meu peito non teo (Id.) / Ms vale mal ajuste que buen pleito.
5600
preito. (mc e ms16: F.B.B. / ms21,27v: (ct) Ms val un ron arreglo qu'un bn pleit.
Berms) (Alberola)
(es) Por lo que guardo en mi pecho, nunca
19049. Mis vale un mal axuste que un bon
tendr pleito. (R. Marn)
pleito. (ms15,15)
19037. Preitos non teas anque ganados os
Var.: Vale mis un mal arreglo que un bo
vexas. (ms10,099r: D.E.) pleito. 5605 (ms16: Noya / ms-LU:
19038. Preitos non teas anque os ganes. seminarista annimo: Pantn, LU)
(ms10,099r: D.E.)
19050. Preitos, nin tortos nin dreitos. (ms16:
19039. Puxen un preito vecio polo derrego Santiago / Francisco Canosa Quintns)
dun leiro; comer, comeume todo a curia, 19051. Quero mis que me morra a vaca que
pero amolar, amoleino. 5601 (mc e ms16: ver a xusticia na casa. (ms16: Castroverde)
Bucios)
19052. Quero mis ver a casa en llamas que
Parece procedente dunha cancin popular y
pone de manifiesto la perjudicial terquedad a xusticia na casa: as llamas dixanme o
de muchos de nuestros paisanos. solar i-a xusticia non me deixa nada.
(ms16: Castroverde)
19040. Quen de preito se librou, bo preito
19053. Val mis custin perdida que preito
ganou. (ms10,099r: D.E.)
ganado. (mc e ms16: F.B.B.)
19041. Quen de preitos se librou, boa sorte
Var.: Val mis un arreglo mal feito que un
alcanzou. (ms10,099r: D.E.) pleito ben ganado. (ms16: Negreira)
19042. Quen preitea, hasta de si mesmo
sospeita. (ms10,099r: D.E.)
5602
ms5: Si te metes.
5599 5603
ms15,15: salan. / En ms10 s.v. Pleitos. ms e ms4: tes que ter, ms4: ter e dalo a entender.
5600 5604
ms4 e ms21,27v: garde; ms21,27v: pleito. ms16: que mala sentencia.
5601 5605
ms4: on vecio, comeum'o; ms16: a un vecio. ms-LU: bon.
(pt) Mais vale run composio que boa 19062. O labrador preiteante non pode ir
demanda. (Chaves) / Mais vale m avena pra adiante. 5610 (mc e ms16: J.P.)
que boa sentena. (es) Mas vale mal 19063. O pleiteante: p lixeiro, boca calada,
avenencia que buena sentencia. (Correas) / 5611
sombreiro na man e bolsa aberta.
Mas vale mal concierto que buen pleito. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
(Correas) (va) Ms val un ron arreglo lugar da provincia de Lugo)
qu'un bn pleit. (Alberola) Var.: O pleiteante: p lixeiro, boca calada,
19054. Val mis run compostura que bo sombreiro na man e boca aberta. (ms16:
5606
preito. (mc e ms16: M.V. / ms21,20v: Berms) Bucios)
(pt) Mais male ruim composio do que Vase O bo preiteante...
boa demanda. (Chaves) / Mais vale m 19064. O pleiteante: pico calado, bolsa
avena que boa sentena. (es) Ms vale mal aberta e pata lixeira. (ms16: Sober)
concierto que buen pleito. (Correas) / Ms 19065. O que anda en reas e en pleiteadas,
vale mal ajuste que buen pleito. (R. Marn)
non ten en conta as anadas. 5612 (ms5,023 e
/ Ms vale una mala transacin que un mal ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
pleito. (Id.) / Ms vale mala avenencia que
19066. O que queira morrer arruinado, que
buena sentencia. (Correas) (ct) Ms val un
ron arreglo qu'un bn pleit. (Alberola) se meta nas maus de un abogado. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
19067. O que queira morrer arruinado, que
PELIGROS DE LOS PLEITOS
se meta nas maus do abogado. (mc e ms16:
19055. A quen mal queiras, en preitos o
5607 Tuiriz)
vexas. (mc: A.C. / ms3 e ms4: C.A.-A Nosa
19068. Os pleitos son com'as cereixas, veen
Terra / ms16: D.E. / ms16: A.C)
(es) A quien mal quieras, pleito le veas. en garmalleira. (ms16: Palas de Rey)
(Correas) (es) Los pleitos son como las cerezas,
toman pocas y vienen muchas tras ellas.
19056. Bolsa aberta, boca cerrada e coitelo
(Correas)
na mao. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 5613
da provincia de Lugo)
19069. Preitos teas e os ganes. (mc e ms16:
F.B.B. / ms4: V.R. y A.R.)
Pleiteante.
Var.: Prenda de gallego vale dinero. (Correas)
19057. Con bon preito e con mal preito, o (es) Prenda de gallego vale dinero.
cura i-o xuez tenos sempre de teu xeito. (Correas) / Pleitos tengas aunque los ganes.
(mc e ms16: Camba) (R. Marn) / Pleitos tuve y los gan y as y
19058. Con lei dreita sale o rego torto. (mc e todo me arruin. (R. Marn)
ms16: Carballedo / ms4: F.V.S. / ms18,64v: Lugo)
Porque se tuerce frecuentemente en su
aplicacin. POBREZA. V. tamn Escasez, Riqueza y dinero.
5614
19059. Deca o Tarelo de Monts: "Os da 19070. A alforxa do pobre con todo pode.
(mc e ms16: M.V. / ms21,19v: Berms / A. Darriba
xusticia todos son ladrs". (mc: Bucios- Mguez / ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro,
F.V.S. / ms16) C (10-11-51) / ms-SA: Daniel Garca Blanco: Bamiro,
La primera parte designa un personaje Vimianzo, C / ms-SA: Manuel Villaverde Marcos:
histrico de la parroquia de Orbn, Orense, Proupn, San Tom de Ames, C)
y luego se aprovech para la consonancia (es) En estmago del pobre todo cabe. (R.
del adagio. Marn)
5608
19060. Dios desavea quen nos mantea. 19071. A bolsa do probe con todo pode. (ms-
(ms16, ms4, mc: F.B.B.) SA: Valentn Gonzlez Gil: Soutelo de Montes,
Se pone en boca de curiales. Forcarei, PO)
19061. Extremeiro pleiteador e xente de 19072. A falchoca do probe con todo pode.
5609 (ms10,100r: D.E.)
seoro, canto mis lonxe, millor. (mc
e ms16: Layosa / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, 19073. A faltriqueira do probe, con pouco
O Incio, LU) dieiro se enche. (ms10,100r: D.E.)

5610
ms4: pleiteante.
5606 5611
ms4 e ms21,20v: Vale; mc, ms4 e ms21,20v: pleito. ms-LU: na mau e bulsa.
5607 5612
mc: pleitos; ms16: en preito o vexas. ms-LU: en rias e en pleitadas.
5608 5613
mc: que nos mantea. ms4: Pleitos.
5609 5614
ms16: canto mais lexos; ms-LU: Estremeiro. mc e ms16: probe.
19074. A miseria, o diao a tronce. (ms16: 19093. Bo algo: vale mis algo que nada.
Sober) (mc: Bucios)
19075. A non poder calquera chega. (ms16: 19094. Bo algo. (ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
Sober) Carballedo, LU)
19076. A non ter calquera chega. (mc: C.A.) 19095. Cada pobre enterra a seu pai como
5615
19077. A non ter logo se chega. (mc: C.A. / ms4: pode. (mc e ms16: M.V. / ms21,17r: Berms /
F.V.S.) ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia /
19078. A probeza fai home estar en ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C /
ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
tristeza. (ms10,101r: D.E.) LU)
19079. A probeza non baixeza; pero (pt) Cada um enterra seu pai conforme
tampouco grandeza. (ms10,101r: D.E.) pode. (Chaves)
5616
19080. A probeza non vileza, senon falta de 19096. Cada pobre goberna como pode.
riqueza. (ms10,101r: D.E.) (mc e ms16: A.S.A.)
19081. A probeza non vileza; pero non (pt) Cada um governa-se. (Chaves)
deixa erguer a cabeza. (ms10,101r: D.E.) 19097. Cada pobre rasca onde lle come. (mc:
Dicc. Ac.)
19082. A probeza non lixa. (ms10,101r: D.E.)
Var.: Cada un rscase donde lle come.
19083. A probeza non quita a virtu, nin pon (ms4: F.L.)
a riqueza, mais causa de quitala ou 19098. Cada pobre se goberna como pode.
poela. (ms10,101r: D.E.) (ms18,23r)
19084. A probeza nunca ergue a cabeza. 19099. Cada probe gobrnase como pode.
(ms10,101r: D.E.) (ms10,100r: D.E.)
5617
19085. A quen non ten dieiro, o c[u] lle 19100. Cada probe pide pr seu saco. (mc
serve de candeleiro. (ms18,19r) e ms16: Palas de Rey / ms4: F.V.S. / ms-SA:
19086. A ser pobre logo se chega. (mc: Santiago) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Como A no ter... 19101. Cada un enterra a seu pai como pode.
(ms-SA: Manuel Tojo Reboredo)
19087. A sorte do probe andar a pedir.
(ms10,100r: D.E.) 19102. Camisa que non ten faldra, non hai
19088. Antes probeza que vileza. (ms10,101r: que lle erguer. 5618 (mc / ms16: Lugo)
D.E.) 19103. Cant'a rula naquel souto: "Probio
19089. Ao pobre, pano fino e caldeira de daquel que espera polo que est na man
cobre. (mc: Leite de Vasconcellos) doutro". 5619 (ms21,16v: Berms)
(pt) A homem pobre, pano fino, cntaro de 19104. Canta a rola naquel souto: "Pobre do
cobre. (Chaves) / Homem pobre, taa de que est esperando polo que est na
prata, caldeira de cobre. (Id.) / Homem mau doutro". 5620 (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU:
pobre, meia de seda, caldeiro de cobre. seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(Id.) (es) Escudero pobre, taza de plata y Lugo)
cntaro de cobre. (Correas) / En casa del 5621
19105. Canta mis fame, mis se adoece.
pobre, taza de plata y olla de cobre. (Id.) (mc: C.A.)
El fino dura ms que el ordinario, y la 19106. Canta [a] rola naquel souto:
caldera de cobre ms que la de hierro; por "Coitadio do que espere polo que est
eso, pareciendo que se gasta ms en
na mau de outro". (ms-LU: seminarista
comprar lo mejor, se ahorra dinero, que es annimo: Laiosa, O Incio, LU)
lo que al pobre conviene.
19107. Canta [a] rula naquel souto "Probe
19090. Ben aforra o que non ten. (mc / ms4:
F.V.S. / ms16: Lugo)
triste do que espera polo que est na
19091. Ben parvo o que morre probe por 5615
mc e ms16: enterra seu pai / ms-SA (Galicia): a o seu;
vivir rico. (ms10,100r: D.E.) ms-LU: o seu; ms-SA (Hctor B.): probe.
19092. Ben ana quen mal pasa. (mc e ms16: 5616
ms4: probe.
M.V.) 5617
ms16 e ms-SA: pobre / ms-SA: pra o seu.
Var.: Ben ana quen mal come. (mc e ms16: 5618
ms16: ll'erguer.
Agro) 5619
O orixinal di: Cant'a rula naquel souto: probio
(pt) Bem jejua quem mal come. (Chaves) daquel que espera pol'o que est n'a man d'outro.
5620
(es) Bien ayuna quien mal come. (Correas) / ms-LU: mao.
5621
ms: Canto mis fame. / V. tamn Hambre.
Harto ayuna quien mal come. (Id.) Gastronoma.
5622
man doutro!" (ms-LU: seminarista 19125. Farto ayuna quen mal come. (ms-LU:
annimo: algn lugar do norte da provincia de Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
19108. Canta [a] rula naquil souto: "Pobre Lugo)
do que espera no que est na mau de 19126. Fidalgo que pide, no palleiro morre.
(mc: Santiago)
outro". (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
de Galicia) 19127. Fidalgua pobre cheira a can podre.
(ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
19109. Canto mis un se aniquila, mis fro
19128. Gasta mis o pobre en fo que o rico
ten. 5623 (mc: Palas de Rey-F.V.S.)
en pano fino. (mc: Santiago)
19110. Casa sin chaminea, de muller pobre
19129. Hai mis das que longanzo [sic]. (ms-
ou allea. (mc: J.P.) LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
(es) Casa sin chimenea, de mujer pobre o 5627
19130. Hai mis das que longanizas. (ms:
yerma. (Correas) C.A. A Nosa Terra)
19111. Coitelo de pobre corta canto ve e (es) Ms hay das que longanizas; o ms
deixa canto atopa. (mc: C.A.) das hay que longanizas. (Correas) (ct) Hi
Var.: Corta canto ve e deixa canto topa. ha ms des que llonganices. (Alberola)
(ms4: A.S.A.) 19131. Hasta o trigo limosna. (mc: La Corua)
19112. Con abrigo, sal e limpeza casqu'est 19132. Home probe, nin quieto nin calado.
vencida a pobreza. (ms4: J.P.) (mc: Bucios)
19113. Chocolate con petada na casa dos (pt) Homem pobre, nem quieto nem calado.
probes comida rara, porque cara. (Chaves)
5624
(ms10,091r: D.E.) 19133. Home rico mal enemigo para o probe.
(mc: C.A. A Nosa Terra)
19114. De pobre a rico costa moito; de rico a
(es) Hombre rico, mal enemigo. (R. Marn)
ricachn, pouco, porque un d outro. (ct) Hme ric, mal enemic. (Alberola)
(mc: Santiago)
19134. Ise un seor de porta aberta: non
19115. Desta maneira, o que non ten faria,
5625 ten casa nin brasa. (mc: Bucios)
escusa peneira. (ms)
Var.: Desta maneira o que non ten faria 19135. Mis probe que as araas. (ms16: Sarria)
escusa maseira. 19136. Mis ten o rico cando empobrece que
5628
19116. Detrs do probe sempre anda o diao o pobre cando enriquece. (mc e ms16:
C.A. / ms10,011r: D.E.)
armado coa fouce. (ms10,100r: D.E.)
(pt) Mais tem o rico quando empobrece que
19117. Dixo a rula naquel souto: "Nunca o pobre quando enriquece. (Chaves) (es)
esperes polo que est na mau doutro". Ms tiene el rico cuando empobrece, que el
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da pobre cuando enriquece. (Sbarbi) (ct) Ms
provincia de Lugo)
t el ric quan es fa pbre, qu'el pbre quan
19118. Do que se pode ter naide est rico. es fa ric. (Alberola)
(mc)
19137. Mis val algo que nada. (ms-LU: Flix
19119. Donde se quita e non se pon, non hai Rodrguez Vieites)
don. (mc: Santiago) 19138. Mis vale entrar pobre no ceo que
19120. Dous probes a unha porta, non se rico no inferno. 5629 (mc: M.V.)
poden ver moi ben. (ms10,100r: D.E.) 19139. Mis vale ser probe na terra que rico
19121. cousa de probes andar a pedir. no mar. (ms10,100r: D.E.)
(ms10,100r: D.E.)
19140. Millor e probeza con boa fama que
19122. unha boa empanada a vida do que
riqueza con mala. (ms10,101r: D.E.)
non ten nada. 5626 (ms10,011r: D.E.)
19141. Millor ser listo pobre que rico
19123. E vai o ben que a vella ten. (mc: Sarria)
burro. (mc: Santiago)
19124. Este o ben que Marica ten. (mc: L.G. /
ms15,01: Eugenio Carr Aldao, Lit.Gall.,2ed.,1911) 19142. Moitas limosnas caben nun saco, pero
o saco queda vaco. (mc)
5622
O orixinal di: Canta rula n'aquel souto. Probe triste
do que espera pol'o que est na man d'outro!
5623 5627
ms4: Canto un mais. O orixinal di: Hay mais dias que longanizas. / ms4:
5624
Sen tema no orixinal. longaniza.
5625 5628
V. tamn Casa. ms10: probe. En ms10 s.v. Empobrecer.
5626 5629
En ms10 s.v. Empanada coa indicacin Pobreza. ms: probe.
Var.: Moitas limosnas caben no saco, i-o saco 19161. O home madrugn, ou pobre ou
sempre valeiro. (mc: Layosa / ms-LU: ladrn. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.)
seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 19162. O pai pobre non fai o fillo rico. (mc /
El saco del pobre, por mucho que recoja, ms4: F.V.S.)
pronto se vaca, ya que en l tiene el 19163. O pobre i-o muo andando ganan.
menesteroso toda su despensa. 5630
(mc e ms4: A.N.)
19143. Moitos probes a unha porta, non han Var.: O probe i-o mun, andando ganan. (mc e
sacar moita esmola. (ms10,100r: D.E.) ms4: Fonsagrada-F.V.S. / ms11,44: Comarca
19144. Na casa do probe cada un enterra a de Fonsagrada)
seu pai como pode. (mc: Altamira-C. (pt) O pobre e o moinho andando ganham.
Alvarellos) (Chaves) (es) El molino y el merino,
Var.: Como: Cada probe enterra seu pai como andando ganan contino. (R. Marn)
pode. Mun por influencia asturiana.
(pt) Cada um enterra seu pai conforme 19164. pobre soberbio, limosna de paus.
pode. (Chaves) 5631
(mc: Santiago)
19145. Na casa do probe todo son pingueiras. 19165. O probe afrixido non lle deas mis
(ms10,100r: D.E.)
rudo. (ms10,100r: D.E.)
19146. Na casa do probe todos rifan e todos
19166. O probe con pouco se alegra.
teen razn. (ms10,100r: D.E.) (ms10,100r: D.E.)
19147. Na casa do probe, cunca de pan e 19167. probe dalle a mit do que che
pucheiro de cobre. (ms10,100r: D.E.) sobre. (ms10,100r: D.E.)
19148. Nin te abata a probeza, nin a riqueza 19168. probe e nogueira todos lle tiran
te ensoberbeza. (ms10,101r: D.E.) pedras. (ms10,100r: D.E.)
19149. Ningun vive tan probe como naceu. 19169. probe e minguado non falta quen
(ms10,100r: D.E.)
o faga mis necesitado. (ms10,100r: D.E.)
19150. Non collen dous pobres na misma
19170. probe farto de carne non hai quen
porta. (mc: C.A. A Nosa Terra)
Var.: Non collen dous pobres nunha mesma o ature. (ms10,100r: D.E.)
porta. 19171. probe hastra os cas lle ladran.
(pt) Dois pardais numa espiga nunca fazem (ms10,100r: D.E.)
liga. (Chaves) (es) Dos pobres a una 19172. O probe i-o muo andando gana. (ms-
puerta, mal se conciertan. (R. Marn) LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU)
19151. Non pobre o que ten pouco sinn o 19173. O probe non vai concello, nin se
que quer moito. (ms8,61r: Trives) toma o seu consello. (ms10,100r: D.E.)
19152. Non probe senon o que se tn por 19174. probe o sol o come. (ms10,100r: D.E.)
probe. (ms10,100r: D.E.) 19175. probe pouco ben o socorre.
(ms10,100r: D.E.)
19153. Non hai ninguin tan probe que
19176. probe que con carne se entupe non
morrer non lle sobre. (ms10,100r: D.E.)
hai quen o ature. (ms10,100r: D.E.)
19154. Non te abatas por pobreza nin te
19177. O probe que non tn casa vive sempre
crezas por riqueza. (ms10,101r: D.E.)
na ra. (ms10,100r: D.E.)
19155. Non te abatas por pobreza nin te
19178. O probe, nin quieto nin calado. (ms-LU:
ensalces por riqueza. (ms-SA: Jos M. Gulas Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de Lousada,
Rivas: Forcarei, PO) Carballedo, LU)
19156. Non te fagas probe a quen te non 19179. O que mulida xongue, alparagatas
pode facer rico. (ms10,100r: D.E.) gasta e de mulleres fai caso, sempre
19157. Non digas qeu eres probe a quen rico andar descalzo. 5632 (mc: Bucios)
facerte pode. (ms10,100r: D.E.)
19158. O cueiro do probe estira e encolle.
(ms16: Santiago)
19159. desnudo mis lle valen dous que
un. (mc: Parga-F.V.S.) 5630
ms: y-o.
19160. desnudo mis lle valen dous que
5631
V. tamn Pobreza (Pobreza y soberbia).
5632
V. O que calza alparagatas e de mulleres fai caso,
un. (ms16: Parga) nunca xuntar cartos e andar sempre descalzo en Mujer.
19180. O que a ser probe est condenado, 19195. O que s vintecinco non sabe i-s
tanto lle tn correr como estar sentado. trinta non ten, s corenta un ningun.
(ms10,100r: D.E.) 5638
(mc: A.I. / ms18,75r: A.S.A.)
19181. O que anda a pedir, non anda a fuxir. (pt) Quem aos trinta no pode, aos
5633
(ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, quarenta no sabe e aos cinquenta no tem,
LU / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de nunca ser ningum (ou no pode, no
Galicia) sabe e no tem). (Chaves) (es) Quien a los
19182. O que d'alleo se viste, de seo se dispe. veinte no puede, a los treinta no sabe y a
(ms21,11v: Berms) los cuarenta no tiene, nunca podr, sabr
19183. O que d limosna unha vez, da das ni tendr. (R. Marn)
5634
ou tres. (mc / ms-SA: seminarista annimo: 19196. O que ten pouco, logo reza. (mc: Bucios)
algn lugar de Galicia) 19197. O que ten pouco, non pode dar moito.
19184. O que de alleo se veste, na calle se (mc: Bucios)
5635
espe. (mc: J.P.) (es) Quien tiene poco y algo da, no est
Var.: Os que d'alleo se visten, na ra os dispen. obligado a ms. (R. Marn)
5639
(P. Sobreira-D.R.A.G.) / O que d'alleo se veste, 19198. O que vai pedir, non vai a fuxir.
logo se despe. (ms4: Pidre-F.V.S.) (mc: A.N. / ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C /
(es) Quien de ajeno se viste, en la calle lo ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
desnudan. (Sbarbi) de Lugo)
19185. O que probe ninguin lle fai caso. (es) El que va pidiendo, no va corriendo.
(ms10,100r: D.E.) (Sbarbi)
19186. O que probe, mis probe do que se El que pide algo, tiene que esperar y tener
paciencia.
di e do que se pensa. (mc e ms16: Bucios /
ms4: F.V.S.) 19199. O rico pode chegar a pobre; i-o
(es) El pobre no tiene abrigo, pariente, pobre, a rico. (mc: Bucios)
deudo ni amigo. (R. Marn) 19200. O ser probe non deshonra. (ms10,100r:
19187. O que ha ser probe nunca rico morre. D.E.)
(ms10,100r: D.E.) 19201. Onde non hai barba non hai que
19188. O que moito desprecia, non ten afeitar. (mc: Bucios)
riqueza. (mc: Santiago) 19202. Onde non hai faria nin reln, todos
5640
19189. O que nada ten de seu, mala nai que o falan sin razn. (mc: Santiago / ms21,28r:
pareu. 5636 (ms21,03v: Berms) Berms)
19190. O que non ten bs, ten ps. (mc: M.L.) 19203. Onde non hai faria, todo mua.
5641
Tiene que ganar el sustento a fuerza de (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms-LU: seminarista
trabajar. annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
19191. O que non ten de seu, negra nai o veu. 19204. Onde non hai nada, a porta est
5642
(ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C) pechada. (ms16 e ms10,096r: D.E.)
19192. O que non tea, non busque. (mc: (es) Donde no hay nada, la puerta est
Santiago) cerrada. (Correas)
19193. O que o alleo veste, na calle se despe. 19205. Onde non hai nada, nada se pode
(ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 atopar. 5643 (ms16 e ms10,027v: D.E.)
curso)) Var.: Onde non hai, non hai que buscar. (ms16
19194. O que s vinte no[n] ten forza e s e ms10,027v: D.E.)
5637
trinta non casou... ese paxaro volou. 19206. Onde non hai, non hai. (mc: Bucios /
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da ms16: Lugo)
provincia de Lugo)

5638
ms18,75r: y-os trinta non ten. / V. O que s vinte non
pode, s trinta non sabe i-s corenta non ten, nunca pode
5633
ms-SA: pidir, fuchir. nin sabe nin ten en Edades (Edad y aptitud).
5634 5639
ms-SA: da duas. ms-SA e ms-LU: vai a pedir; ms-SA: fugir.
5635 5640
mc: na calle s'espe. Jacinto del Prado rexistra o refrn ms21,28r: n'hay. / V. tamn Agrcolas (Generales) e
coa forma se espe. Pobreza (La pobreza y la paz).
5636 5641
O orixinal di: O que nada ten de seu mal'a nai que o O orixinal di: Onde non hay faria todo e muia. / ms-
pareu. LU: Donde, moia.
5637 5642
O orixinal di O que os 20 no ten forza e os 30 non En ms10 s.v. Puerta.
5643
casou... ese paxaro volou. Refrn e variante en ms10 s.v. Haber.
(es) Donde no hay, no hay. (Correas) 19220. Por dar limosna non mengua a bolsa.
19207. Onde non se perde algo, todo (mc: Bucios)
5644 (pt) Por dar uma esmola no mngua a
miseria. (mc: M.V. / ms21,27r: Berms)
Var.: Onde non se perde, todo miseria. (R. bolsa. (Chaves) (es) Por dar limosna no se
Caruncho) / Onde non se perde nada, todo mengua la bolsa. (Correas)
miseria. (ms4: C.A. A Nosa Terra / ms10,090r: 19221. Por dar limosna e pousada non se
D.E.) 5645 perdeu xornada. (ms-LU: seminarista annimo:
19208. Onde poo os ps, teo os bs. (mc e algn lugar de Galicia)
ms16: Taboada) 19222. Por moita vida que teas e dieiro
(es) Donde pongo los pies, mo es. (R. que che sobre, si che falta a carid, xa te
Marn) podes chamar pobre. (mc: Antas de Ulla)
Dice el que no tiene nada. Cancin popular que pas a refrn y que
19209. Onde se pensa que hai toucios n'hai encierra una bella enseanza.
5646
corres. (mc: M.V. / ms10,088r: D.E.) 19223. Pra nada non fai falta alforxa. (mc:
(es) Donde parece que hay besugos, no hay Sarria / ms4: F.V.S.)
ni escamas. (R. Marn) / A do pensis que 19224. Pr probe non proveitoso
hay tocinos, no hay estacas. (Correas) acompaarse do poderoso. (ms10,101r: D.E.)
19210. Os moitos fillos empobrecen os pais. 19225. Probe porfiado, non se vai sin un
(mc)
ichavo. (ms10,100r: D.E.)
Poco providencialista es quien lo dijo, y
muchas veces sucede lo contrario. 19226. Probe que moito pedicha sempre
19211. Os moitos fillos fan o pai pobre. gana algn codelo. (ms10,101r: D.E.)
(ms21,12r: Berms) 19227. Probe que moito pidicha, fin recolle
19212. Pobre festa convidado non esperes cadela. (ms-LU: seminarista annimo: Paradela,
contestado. (mc: Santiago) LU)
19213. Pobre do que non ten: maguado o 19228. Que non morran as vacas, que homes
vexo. (ms16: Silvarrey) hainos a patadas. (ms15,03)
Var.: Pobre do que non ten i maguado de 19229. Quen di que probeza vileza, non
ello [sic]. (ms8,62r: Silvarrey) sabe o que di nin ten siso na cabeza,
19214. Pobre dun pobre, que non ten quen-o inda que tea moita riqueza. 5647
forre. (ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, (ms10,003r: D.E.)
LU) 19230. Quen probeza tn, dos seus parentes
19215. Pobre porfioso logra mendrugo. (ms- fai desdn. (ms10,101r: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) 19231. Quen tn probeza non ergue a cabeza.
19216. Pobre porfioso saca mendrugo. (mc: (ms10,101r: D.E.)
Sarria) 19232. Quen vai a pidir non vai a fuxir.
(es) Pobre importuno, saca mendrugo. (R. (ms21,27v: Berms)
Marn) 19233. Regalo de probe mercede pide.
La perseverancia lo consigue todo; y lo (ms10,101r: D.E.)
recoge tambin la cancin: Non te canses 19234. Sacar e non poer, mirar e non ter.
de rondala / si algo queres lograr dela: / (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
probe que moito pidicha / fin recolle 19235. Sacar e non poer, mirar e non ver.
cadela. 5648
(ms: Layosa)
19217. Pobres e muos, andando ganan. (ms- Var.: Sacar e non poer cegar e non ver.
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (Pidre)
Lugo)
19236. Se desprecias a un pobre, pasarache a
19218. Pdese andar na probeza e andar con
misma sorte. (mc: Santiago)
limpeza. (ms10,101r: D.E.)
19237. Se non te ves probe e perseguido non
19219. Por dar limosna e pousada nunca se
sabes qun o teu amigo. (ms10,101r: D.E.)
perde nada. (mc: Tuiriz, Monforte)
19238. Se o soldado anda s puntas, o cabo
s perguntas i-o sargento a cnto
5644
ms21,27r: perd'algo.
5645 5647
En ms10 s.v. Perder. En ms10 s.v. Decir coa indicacin Pobreza.
5646 5648
ms10: non hai corres. En ms10 s.v. Pensar. Contn a indicacin Pobreza.
estamos de mes, mui mal andamos os 19256. Vale mis ser pobre que burro. (mc:
tres. 5649 (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista Santiago)
annimo: Bucios, Carballedo, LU) 19257. Vmonos cama, que o sono mata a
19239. Se queres colle-lo fol, queima lea gana, e o fro trnao a roupa e unha
5650
verde e come pan mol. (ms4 e mc: Pidre- perna quenta a outra. 5651 (ms: Velle)
F.V.S.)
(es) En la casa donde no hay gobierno, ALEGRA Y POBREZA
siempre comen pan tierno. (R. Marn) / 19258. A'legra na casa dos probes, tarde vn
Mujer joven, pan tierno y lea verde son en 5652
e pouco dura. (ms-LU: seminarista annimo:
la casa lobos que muerden. (R. Marn) algn lugar da provincia de Lugo)
Vase O que queira ser probe...
19259. Home probe con pouco se alegra e
19240. Se queres ser probe sin sentir, 5653
socorre. (ms16 e ms10,028v: D.E.)
traballa os das pequenos e dispois Var.: Home probe con pouco se alegra. (mc:
ditate a durmir. (ms10,101r: D.E.) M.L.)
19241. Sempre houbo probes e ricos. (es) Del pobre la bolsa, con poco rebosa.
(ms10,101r: D.E.) (Sbarbi) / Hombre pobre con poco se
19242. Ser probe non deshonra a ningn alegra y socorre. (Correas)
home. (ms10,101r: D.E.) 19260. Home probe, vida alegre. (mc: Bucios /
19243. Ser probe non deshonra. (ms10,101r: ms16: Deza)
D.E.) (es) El pobrete, de suyo es alegrete. (R.
19244. Son mis os que piden que os que Marn)
dan. (mc: R. Caruncho) 19261. Pouco dura a alegra na casa do
19245. Todos fuxen do probe como unha probe. (ms16: Lugo)
enfermed. (ms10,101r: D.E.) (es) Poco dura la alegra en la casa del
19246. Tras do probe sempre anda o demo pobre. (R. Marn)
coa fouce. (ms10,101r: D.E.)
CAMINOS DE LA POBREZA
19247. Tras do probe todo o mundo corre.
(ms10,101r: D.E.) 19262. De dar, muitos fixronse probes; de
19248. Un probe non pode tomar unha posta pedir, ningun. (ms15,16)
mentras non vn o cornixolo. (ms-LU: 19263. O amo que ten criados e non traballa
seminarista annimo: algn lugar da provincia de e n'os vai a ver, venda o que ten prs
Lugo) manter. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
19249. Unha abella sola fai pouco mal. (ms: 19264. O que paga criados e non os vai a ver,
Muros)
venda o que ten pra os manter. 5654
19250. Vacas vellas e carros vellos, non (ms21,26r: Berms / ms-SA: Antonio Torreira
caudal. (ms10,050r: Silvarrei) Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C / A.
19251. Val mis decir: "probe de l" que Darriba Mguez)
"probe de min". (ms10,101r: D.E.) 19265. O que queira empobrecer, meta
19252. Val mis probe da vila que rico da obreiros e non-os vaia ver. (ms-LU:
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
aldea. (mc: Muros)
19266. O que queira empobrecer, que meta
19253. Vale mis algo ca nada. (ms-LU: Paco de
Seoane: Bucios, Carballedo, LU) criados que non-os vaia ver. (ms-LU: Jess
Redondo C.: algn lugar do sur da provincia de Lugo)
19254. Vale mis o que o probe aforra que o
19267. O que queira empobrecer, alquile
que o rico come. (mc: Tuiriz, Monforte) 5655
obreiros e non-os vaia ver. (ms15,18)
19255. Vale mis pobre vividor que rico
estafador. (mc: Bucios)
5651
Contn a indicacin Pobreza.
5649 5652
V. Cando o soldado anda a puntas, o cabo a O orixinal di: A'legra n-a casa d-os probes tarde ven
perguntas e o sarxento a cnto estamos de mes, mal lle e pouco dura.
5653
vai a todos tres en Oficios. / ms4 e ms-LU: preguntas; ms: s'alegra. En ms10 s.v. Hombre.
5654
ms-LU: S'o, y'o sarguento, a cantos estamos, andamo'los ms-SA e A. Darriba Mguez: paga a criados / A.
tres. Darriba Mguez: vende o que ten.
5650 5655
O orixinal di: Se queres collel'o fol, queima lea verde O orixinal di: O que queira empobrecer, alquile
e come pan mol. / mc: Si quer collr o fol. obreiros e non'os vaya ver.
19268. O que queira probe ser, queime lea 19276. Si ques coller o fol, queima lea verde
verde e pan fresco ha de comer. (mc e e come pan mol. (ms16: Pidre)
ms16: Bucios / ms4: F.V.S.) Var.: O que queira empobrecer, que queime
Var.: O que queira ser pobre, queime lea lea verde e coma o pan a medio cocer. (ms16:
verde e coma pan mole. (mc: R. Marn / Sober)
ms10,100r: D.E.) 5656 (es) Pan tierno y lea verde son en la casa
(es) Pan tierno y lea verde, la casa pierde. lobos que muerden. (R. Marn)
(R. Marn)
19269. O que quera empobrecer, que meta CARENCIAS Y FATIGAS DEL POBRE
5657 5661
criados e non os vaia a ver. (ms-LU: 19277. A cadelo fraco, todo son pulgas.
seminarista annimo: Paradela, LU) (ms16 e ms10,023v: D.E.)
19270. O que ten criados e non os vai ver, (es) El perro flaco todo es pulgas. (R.
5658
venda os bs pra os manter. (mc: Marn)
Taboada-F.V.S.) 19278. A carto vai a libra da vaca; o que non
Var.: O que paga criados e non-os vai ver, que 5662
o ten, non-a papa. (ms-LU: seminarista
venda o que ten pra podelos manter. (ms16: annimo: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU:
D.E.) seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
5659
19271. O que tira o que ten, a pedir vn. 19279. A carto vai a libra de vaca; quen a ten
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo) non a paga. (ms4: C.A. A Nosa Terra)
19272. O que vende o que ten, queda sin 19280. A carto vai a vaca, i-o que non ten
nada. (ms-SA: Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, non-a papa. 5663
(mc e ms16: A.N.)
Muros, C) Var.: A carto vai a libra de vaca: quen non-o
19273. Quen gasta o que ten, a pedir vn. (mc ten non-a papa. (ms15,11)
e ms16: A.N.) (es) A cuarto vale la vaca y, si no hay
(pt) Quem gasta mais do que tem, a pedir cuarto, no hay vaca. (mc: Sbarbi / ms16: R.
vem. (Chaves) (ct) Qui gasta ms del que Marn) / A blanca vale la vaca? Daca la
t, sempre se vor empenyat y may podr blanca. (Id.) / A meaja vale la vaca; y d
quedar b. (Alberola) la meaja? (Correas)
19274. Quen queira empobrecer, vllase de Poco importa que las cosas cuesten poco, si
5660
obreiros e non-os vaia ver. (mc e ms16: no hay dinero para adquirirlas.
M.L.) 19281. A carto vale a vaca; quen non-o ten
Var.: U que queira empobrecer, que meta
non-a cata. (ms-LU: seminarista annimo: algn
obreiros e que nu nus vaya ver. / O que queira lugar da provincia de Lugo)
empobrecer, que meta obreiros e no[n os vaia] 5664
19282. A pouco dieiro, pouca sade.
a ver. (ms16: Sober) / O que ten obreiros e non (ms16 e ms10,006r e ms10,096r: D.E.)
os vai ver, pronto empeza a empobrecer. (es) A poco dinero, poca salud. (Z.)
(ms5,136: Aguada) / Quen queira emprobecer,
19283. A sorte do pobre andar a pedir. (mc e
traia xornaleiros e non-os vaia ver. (ms16: ms16: M.V.)
D.E.)
19284. A vaca do pobre ten que andar s
(pt) Se queres ser pobre sem o sentir, mete 5665
obreiro e deita-te a dormir. (Chaves) das maus. (mc e ms16: Carballino)
Var.: A vaca do pobre ten que traballar s
19275. Se ques ser probe sin sentir, fai obras
das maus. (ms16: Bucios)
nos das pequenos e ditate a dormir. (mc
e ms16: M.V.)
19285. A vaca do probe and'a tdalas maus.
(ms11,47: Comarca de Fonsagrada)
19286. A vaca do probe, todo miseria. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
19287. A vaca du pobre ara a todas as maus.
5656
ms10: probe.
5657
O orixinal di: Ou que quera empobrecer que meta (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
criados en non os vaya a ver. provincia de Lugo)
5658
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Descuido. / mc: non-os vai ver / En
5661
R. Fisterrn: ... vende o que ten pra os manter. En ms10 s.v. Flaco.
5659 5662
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco ms-LU (Galicia): non a papa.
5663
incluiu este refrn en Derroche. ms: y-o.
5660 5664
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco En ms10,006r s.v. Dinero e en ms10,096r s.v. Puerta.
5665
incluiu este refrn en Descuido. ms: andar a todas as maus.
5666
19288. A vida do pobre moi sonada. (mc 19301. Con malas ceas e rus xantares crecen
e ms16: Palas de Rey / ms4: F.V.S.) os sos e mingoan as carnes. (ms16: D.E.)
Sobre todo sus defectos o faltas, que se (es) Con estos yantares y con estas cenas,
extienden en seguida para ser cebo de la menguan las carnes y crecen las venas.
pblica maledicencia. (Correas)
19289. A vida do pobre, andar a pedir. (mc e 19302. Chrame e chrame, mais non me
ms16: Carballedo)
chores probe. (ms16: D.E.)
19290. Acbate, probe, e vende a camisa. (mc
e ms16: Otero de Rey)
19303. Chove na casa do probe. (ms-LU: Flix
Rodrguez Vieites)
19291. Ao pobre o sol come. (mc e ms16: C.A.)
19304. Chove, chove, na aira do probe. (mc /
(es) Al hombre pobre, el sol se le come. (R. ms16: Lugo)
Marn) Var.: Chove, chove, na casa do probe.
19292. As contas do pobre nunca salen ben. Recuerda el cantar infantil: Chove, chove /
5667
(mc e ms16: Villamane, Cervantes) na aira do probe / chovisca, chovisca / na
(es) Cuentas de pobre, raro es que se casa da Prisca.
logren. (R. Marn)
19305. En pobre morada, nin tizn nin
19293. Caldo de pobres, raro e sin grasa.
(ms8,74r: O. de Rey)
brasa. (ms16 e ms10,041r: D.E.)
(es) En pobre morada, ni tizn, ni brasa.
19294. Cando o probe quere mallar, chove.
5668 (Correas)
(ms16: Santiago / ms-SA: Juan Lpez Souto:
Corrubedo, Ribeira, C)
19306. Home probe, a cama o come. (ms16:
Santiago / ms-SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz,
19295. Canto mis fro, menos roupa. (mc / Tordoia, C)
ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
19307. Home sin agarimo, paxaro sin nio.
19296. Canto mis pobre, menos limosna. 5671
5669 (ms16 e ms10,028v: D.E.)
(mc e ms16: A.S.A. / ms-LU: Trini Figueiras: San
(es) Hombre sin abrigo, pjaro sin nido.
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
Crneas / ms-LU: seminarista annimo: Arcos de
(A.N.)
Frades, Pol, LU) 19308. Hora de comer pr rico: cando ten
(es) Cuanto ms pobres, menos limosnas. gana; e pr pobre: cando ten qu. (ms-LU:
(R. Marn) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
5670 Lugo)
19297. Canto temos, lombo traemos. 5672
(mc e ms16: A.S.A. / ms10,128r: D.E.) 19309. Na casa barrida non pica a galia.
19298. Carne sin so non pra probes. (ms16: (ms16 e ms10,025r: D.E.)
D.E.) (es) En la casa barrida no pica la gallina.
(es) Carne sin hueso no se da sino a San (Correas)
Bueso. (R. Marn) 19310. Na casa do home probe: carro de
19299. Castieiro sin candea, que castaas clavo e caldeiro de cobre. (ms-LU:
pode dar?; amor probe sin dieiro, seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
qu'amores pode tomar? (ms-LU: 19311. Na casa onde non hai codio, en xullo
seminarista annimo: algn lugar da provincia de chavea nos dentes. (ms16: Santiago)
Lugo) 19312. O dieiro do probe quer acougar e
19300. Con malas ceas e malos almorzos non pode. (ms16: Lugo)
encllense as tripas e alnganse os Var.: O dieiro do probe, anque queira
pescozos. (ms16: D.E.) acougar non pode. (ms16 e ms10,006v:
(es) Con estas cenas y con estos almuerzos, D.E.) 5673
angstanse las tripas y alrganse los 19313. probe nunca lle amanece, e xa as
pescuezos. (Correas) noites foran cortas. (mc e ms16: Fonsagrada-
F.V.S.)
19314. O probe nunca ten ves. (ms16: Santiago)
19315. O que come pola man doutro, come
5666 5674
5667
ms: muy sonada; ms4: probe. moito e engorda pouco. (mc / ms21,25v:
Vilamane pertence concello de Becerre e non a
Cervantes.
5668 5671
ms16: quer mallar. En ms10 s.v. Hombre.
5669 5672
ms, ms4, ms-LU (Trini F.) e ms-LU (Pol): probe. En ms10 s.v. Gallina.
5670 5673
ms recolle das maneiras: lombo traemos / lombo o En ms10 s.v. Dinero.
5674
traemos; ms4: lombo o traemos. / En ms10 s.v. Tener. ms-LU: mau.
Berms / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 19330. Prs probres sempre noite. (ms-LU:
provincia de Lugo) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Var.: O que come pola man doutro, coma o que Lugo)
coma, engorda pouco. (ms16: D.E.) 19331. Que desgracia a do probe que, se el
(es) Es gran pena, comer de mano ajena. non se alaba, non hai quen-o alabe. (ms-
(R. Marn) SA: Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C)
19316. O que non ten boi nen cabra, toda a 19332. Quen come pola mau de otro, come
noite ara. (ms5,027) moito, engorda pouco. (ms-LU: seminarista
Var.: O que non ten boi nin vaca, toda a noite annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU)
ara. (ms16: D.E.) 19333. Quen espera a mau allea, mal xanta e
(pt) Quen no tem boi nem vaca, toda a pior cea. (ms16: D.E.)
noite ara. (Chaves) (es) Quien no tiene
19334. Quen non ten boi nin cabra, toda a
buey ni vaca, toda la noche ara; y a la
maana no tiene nada. (H. Nez) noite labra. (mc e ms16: A.N.)
Var.: O que non ten boi nin cabra, toda a noite
19317. O que non ten casa nin lagar, cada
5675 labra. (ms16: A.N.)
ano un pesar. (mc e ms16: Ribadavia- Carr
(pt) Quem no tem boi nem vaca, toda a
Alvarellos)
noite ara. (Chaves) (es) Quien no tiene
19318. O que non ten vaca nin bois nin buey ni vaca, toda la noche ara, y a la
tampouco ten muller, xungue cando lle maana no tiene nada. (R. Marn) / El que
d a gana e ceiba cando quer. (ms16: Sober) no tiene buey ni cabra, toda la noche ara.
5676
19319. O que non ten, o corpo llo paga. (Sbarbi)
(mc e ms16: J.A.P. / ms10,128r: D.E.) Destaca el desvelo y preocupacin que
5677
19320. O que pobre nace, pobre morre. produce el no tener los medios necesarios
(ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de para lograr un fin.
Viceso, Brin, C) 5679
19335. Quen pouco ten, pouco pode.
19321. O saco valeiro non se ten i-o cheo non (ms16: Lugo / ms10,129r: D.E.)
se baixa. (ms8,20v: Silvarrey) (es) Quien poco tiene poco puede. (Correas)
Alude al hambre. 19336. Saco baleiro non se ten; saco de p,
19322. Onde non se come, non hai ben que 5680
nunca cheo . (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU:
chegue nin mal que non sobre. (ms16: D.E.) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
(es) Donde no se come, no hay bien que Var.: Saco vaco non te ten. (ms16: Lugo)
llegue ni mal que no sobre. (Correas) (pt) Saco vazio no se pode ter em p.
19323. Poede un saco dereito, a ver si se ten (Chaves) (es) Saco vaco no puede tenerse
baleiro. (ms-SA: seminarista annimo: Narla, Friol, en pie. (Sbarbi)
LU) 19337. Si non hai que comer, de fame hai que
19324. Pr'on pobre sempre noite. (ms-LU: morrer. (mc e ms16: Santiago)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) 19338. Soilo nacen as frieiras nas rus
19325. Pra o pobre sempre noite. (mc e ms16: pernas. 5681 (ms16 e ms10,023v: D.E.)
M.V.) (es) No vienen frieras sino a runes piernas.
19326. Pr probe nunca da; xa as noites (H. Nez)
foran boas. (mc e ms16: Bucios) 19339. Tras do pobre sempre anda o demo
19327. Pr probe sempre noite e sempre 5682
coa fouce amolada. (mc e ms16: A.I.)
chove. 5678 (mc e ms16: M.L.) A mia sogra sanou, / i-en troques,
19328. Probe do probe que todo o mundo o morreume a vaca: / tras dun probe sempre
mole. (ms21,28r: Berms) o demo / anda ca fouce amolada!
19329. Probe dun probe que, onde llo dan, 19340. Vaca de probe ten que andar a
al o come. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira tdalas maus. (mc e ms16: Bagueixos)
de Pantn, LU) Vase A vaca do probe...
19341. Vida de can, fame que rapas. (ms8,24r:
La Caiza)

5675 5679
ms e ms4: seu pesar. En ms10 s.v. Tener.
5676 5680
mc: i-o. / En ms10 s.v. Tener. ms-LU: cheu.
5677 5681
O orixinal di: O que poble nace probre morre. En ms10 s.v. Saban.
5678 5682
ms: Pra o probe. mc: ca fouce.
(es) El rico, de todos es honrado; y el
DIOS ANTE LA POBREZA pobre, de todos despreciado. (R. Marn)
19342. A non ter, Dios valer. (ms16: Deza) Las faltas de estos siempre se disimulan,
19343. A pobreza Dios a amou, pero a mientras que en las de aquellos se ceba la
maledicencia.
porquera, non. (mc e ms16: Otero de Rey)
Var.: A pobreza Dio-la amou. (ms16: 19355. O que non ten, chmanlle ningun.
5687
Silvarrey) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(es) La pobreza Dios la am. (R. Marn) / provincia de Lugo)
La pobreza Dios la am, y El pobre fu, 19356. O que non ten, chmase ningun. (ms-
con ser Dios. (R. Marn) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
19357. O que ten algo algun i-o que non
EL POBRE ES DESDEADO ten un ningun. (ms16: Bucios)
19344. A bulsa sin cartos non mis que 19358. Pobre do pobre, que todo o mundo o
coiro. (ms16: D.E.) mole. (mc e ms16: M.V.)
Var.: bulsa sin cartos coiro lle chamo. (es) Al pobre, hasta los perros le ladran.
(ms16: Lugo) (R. Marn) / Al pobre, quienquiera se le
(es) Bolsa sin dinero, dgole cuero. (Z.) atreve. (Id.)
19345. A quen non ten chmanlle ningun. 19359. Probe do probe, que mexan por el e
(ms21,18r: Berms) ten que decir que chove. (ms10,049v: Lugo)
19346. As que un non ten, chmanlle 19360. Quen d ao probe non teme probeza
ningun. 5683 (mc: Pidre / ms16: Pidre. Palas de extrema; quen o desprecia, cae na
Rey) pobreza. (mc e ms16: Velle)
19347. Con santo probe non gastes moita 19361. Quen ten, vale, e o que non ten, non
cera. (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.) vale nada. (ms16: Santiago)
19348. Fidalgo pobre e bestas vellas acaban 19362. Seores probes e bestas vellas acaban
coas terras. (ms18,29r) cas terras. (ms21,16v: Berms)
19349. Fidalgo probe e bestas vellas acaban 19363. Seores probes e bestas vellas, ao
as nosas terras. (ms-SA: Antonio Torreira monte con elas. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
19364. Seoros probes, seoros podres. (mc e
19350. Fidalgos pobres e bestas vellas acaban ms16: A.S.A.)
as nosas terras. (mc e ms16: M.V.)
19351. Home probe non te cases con muller IRONAS DE LA POBREZA
que rica sea: entra pola casa adiante e 19365. A peliqueira estaba de parto i-o
todo quere mandar ela. 5684 (mc / ms4: peliqueiro non tia un carto. 5688
(mc e
F.V.S. / ms16) ms16: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
Procede de una copla popular. (ms16) lugar da provincia de Lugo)
19352. home rico ndalle ben o pico; pero 19366. A quen non ten dieiro, fanlle o
si probe, ou se cansa ou se dorme. 5685 enterro de can de palleiro. (mc e ms16: C.A.)
(ms18,74r: A.S.A. / mc e ms16: J.P.) 19367. Cando a runa vn, hast'o pote se
19353. pobre i- nogal todos lle fan mal. fura. (ms-SA: seminarista annimo: Louro, Muros,
5686
(mc e ms16: A.N.) C)
(pt) Ao pobre e ao nogal, todos fazem mal. 19368. Cando moe o pobre, sempre fai aire.
(Chaves) (es) El pobre es como el nogal, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
que todos pedradas le dan. (Sbarbi) provincia de Lugo)
19354. O pobre sempre mal home, i-o rico 19369. Engrole, engrole, enterralo que
sempre un bendito. (mc e ms16: Calvos del probe. 5689 (mc e ms16: A.S.A.)
Randn) 19370. Gracias a Dios hoxe cocemos catro
pancios e cinco debemos. (ms-SA: Julio
Barreiro Fernndez: San Miguel de Vilar, Touro, C)
5683
mc: chmanlle nongun.
5684
ms4: quer.
5685
mc e ms16: Home rico, bico, pobre. O refrn que
5687
recolle Jacinto del Prado non corresponde exactamente co O orixinal di: O que non ten xamanlle ninguen.
5688
rexistrado por Vzquez Saco en mc e ms16. ms-LU: ti'on carto.
5686 5689
ms4: probe. ms: enterral'o qu'e probe.
19371. Gracias a Dios que cocemos catorce 19384. Para probe, un fol. (mc e ms16: Chantada)
pas e quince debemos. (ms-LU: seminarista 19385. Pr caracol non hai roubos, pois todo
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) o que ten traino lombo. (ms16: D.E.)
19372. Gracias a Dios que cocemos sete (es) Como el caracol, cuanto tiene trae a
petadas e nove debemos. (mc e ms16: A.I.) cuestas. (Z.)
(es) Gracias a Dios ya en mi casa cocemos: 19386. Proyeutos d'homes probes, peidos de
tres celemines y cuatro debemos. (R. 5692
burra vella. (mc e ms16: J.P.)
Marn) (es) Ilusiones de hombre pobre, pedos de
19373. Gracias a Dios que xa cocemos; borrica vieja. (R. Marn)
catorce cocemos e quince debemos. (ms- 19387. Regolddevos, coles, que andan os
LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo, OU) nabos cocendo no pote. (ms16: D.E.)
19374. Non o mismo comprar un traxe (es) Sabedlo coles, que espinacas hai en la
negro que verse negro pra comprar o olla. (Z.)
traxe. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador de
Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas) LA POBREZA Y LA PAZ
19375. Nun leiro estreito, s'unha vaca se pon 19388. Cando non hai pan nin bola, reen o
atravesada, ten que cagar fra do eido. tolo i-a tola. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da lugar da provincia de Lugo)
provincia de Lugo)
19389. Donde non hai faria, todo se volve
Algo dice a favor de la concentracin
parcelaria. ria. (ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo,
OU)
19376. Nunca viches dar unha limosna un
19390. Na casa onde non hai faria nin
pobre porque nunca leva solto. (ms8,07v:
Silvarrey)
reln, todos rifan e todos teen razn.
(ms16: D.E.)
19377. O que pobre e non ten nada, psano Var.: Onde non hai faria nin reln, todos
pola criba rara. (mc e ms16: Santiago) roan e todos teen razn. (ms16 e ms10,018r:
Var.: O que pobre e non ten nada, psano D.E) 5693
pola peneira rara. (ms16: Santiago) (es) Donde no hay farias, todo son rias.
5690
19378. O que non ten pan, xa ceou. (mc: (R. Marn)
Agro / ms4: F.V.S. / ms16 / ms21,16r: Berms / ms- 19391. Na casa onde non hai pan, non pode
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) haber paz. (ms16: D.E.)
(es) Quien no tiene pan, ya ha cenado. (R. (es) Sin pan no hay paz. (R. Marn)
Marn) 19392. Onde non hai faria, todo ria.
19379. O que non ten pan, xa o comi. (ms-SA: (ms21,03r: Berms)
Francisco Canosa Quintns)
19380. Oremos: hoxe cocemos, sete fogazas POBREZA E INGENIO. V. tamn Jurdicos y similares.
fixemos, seis debemos, e unha 19393. Discurre mis un famento ca cen
quedounos no forno e ardeunos. (ms8,62v: letrados. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Meda) da provincia de Lugo)
Fogaza = hogaza. 19394. Discurre mis un necesitado c'on bon
5694
19381. Os mandamentos do probe, primeiro abogado. (ms-LU: seminarista annimo:
5691 Ferreira de Pantn, LU / ms-LU: Trini Figueiras: San
reventar antes que sobre. (ms10,037r:
D.E.) Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las
Crneas / ms-LU: seminarista annimo: O Cdavo, A
19382. s pobres, nenos; s ricos, becerros. Esperela, Baleira, LU)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
19395. Home probe todo trazas. (mc:
19383. s probes, nenos, i-s ricos, becerros. Carballedo / ms16: G.P. / ms18,72r: A.S.A.)
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Aguada) Var.: O probe todo trazas y-o rico todo
Dios niega familia a quien puede trampas. (ms4: F.V.S. / ms21,29v: Berms)
mantenerla; y la da a los pobres.

5692
mc e ms16: Proieutos de homes. Jacinto del Prado
5690
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco recolle o refrn coa forma Proyeutos d'homes probes.
5693
incluiu este refrn en Escasez. Escasez de alimentos. / ms- En ms10 s.v. Harina.
5694
LU: cenou. ms-LU (Trini F.): Descorre; ms-LU (O Cdavo):
5691
Sin clasificar no orixinal. necisitado.
(es) El hombre pobre todo es trazas: y el 19403. Mis vale pobre e honrado que rico e
rico, trapazas. (Correas) / El hombre pobre malvado. (ms-SA: seminarista annimo: algn
todo es trazas: a las veces son buenas, a las lugar da provincia da Corua)
veces son malas. (Id.) (ct) Hme pbre, tot 19404. Mis vale pobre honrado que rico
son traces. (Alberola) malvado. 5700 (mc e ms16: Santiago)
19396. Mis inventa un pobre que sete 19405. Mis vale ser probe con honra que
5695
abogados. (mc: C.A. A Nosa Terra / ms16:
rico sin ela. (ms16: G.P.)
C.A.)
Lo ilustra la siguiente cancin popular:
(es) Saber ms que un pobre. (Sbarbi)
Mis quero ser solteiria / que muller
Porque el hambre aguza el ingenio.
d'home baldo / mis quero un pobre con
19397. O home probe todo maas, s veces honra / que sin honra un home rico.
boas e s veces malas. (ms16: D.E.) 19406. Vale mis ser pobre honrado que rico
Var.: Home probe todo maas. (ms16 e
de mala sona. (mc e ms16: Santiago)
ms10,028v: D.E.) 5696
(es) EL hombre pobre todo es trazas: a las 19407. Vale mis ser probe con honra que
veces buenas, a las veces malas. (Correas) rico de mala sombra. (ms16: Bucios)
19398. O pobre todo trazas; o rico todo
trampas. (ms-SA: Francisco Luna Bande) POBREZA Y SOBERBIA
19399. Sabe mis un necesitado que sete 19408. A probe soberbio, limosna de pau. (mc
e ms16: Corme / ms21,08r: Berms)
abogados. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
19409. Home probe, fachendoso. (mc e ms16:
Vase Mais inventa un pobre... Bucios-F.V.S.)
19410. Naide est mis orgulloso que un
POBREZA Y DESHONRA 5701
5697 pobre farto de pan. (mc e ms16: Santiago /
19400. A pobreza non axa. (mc e ms16: C.A.- ms-LU: Jess Redondo C.: Viana do Bolo, OU)
A Nosa Terra)
19411. Non hai nada tan soberbo como un
Var.: A pobreza non luxa. (C.A.-A Nosa Terra)
5698 probe con un saco de codelos lombo.
(mc e ms16: Begonte)
(es) Pobreza no es vileza, sino
(es) A un pobre harto de pan non se lle
inconveniencia. (R. Marn)
5699 pode aguantar. (R. Marn)
19401. A pobreza non vileza. (mc e ms16:
A.S.A.)
(pt) Quem diz que a pobreza vileza, no POBREZA Y TRISTEZA
tem o siso na cabea. (Chaves) (es) 19412. Encima de probe, vende-la camisa.
5702
Pobreza no es vileza. (Sbarbi) / La pobreza (mc: Biville, Sarria / ms16: A.S.A.)
5703
no es deshonra, pero es ramo de picarda. 19413. Fidalgo probe no palleiro morre.
(Id.) (ct) La pobrea no es baixea. (Alberola) (mc e ms16: M.V. / ms21,24r: Berms)
/ La pobrea no es vilea, pero prta a ella. 19414. Mal de quen non ten. (mc e ms16:
(Id.) Monforte)
19402. Antes a probeza honrada que a 19415. N'hai pior duro c desnudo. (ms21,27v:
riqueza roubada. (mc e ms16: Velle) Berms)
Var.: Antes probeza honrada que riqueza 19416. Na casa en que non hai que comer,
roubada. (Bucios) todos estn tristes e non saben por qu.
(pt) Antes pobre honrado, que rico ladro. (ms16: D.E.)
(Chaves) / Antes pobre honrado, que rico (es) En la casa do no hay que comer, todos
injuriado. (Id.) (es) Antes pobreza que lloran y no saben porqu. (Correas)
5704
vileza. (R. Marn) (ct) Antes esgarrat y 19417. Non hai peor duro que o desnudo.
honrat, que lladre y ben portat. (Alberola) (mc e ms16: M.V.)
Ms puede esperarse del avaro que del que
nada tiene que dar.

5695 5700
ms16: probe. mc: sabe.
5696 5701
En ms10 s.v. Hombre. ms-LU: c'on pobre.
5697 5702
ms4: probeza. O orixinal di: Encima de probe, vendel-a camisa.
5698 5703
ms4: probeza. ms: pobre.
5699 5704
ms: n' vileza. ms: N'hay.
19418. Non hai pior desgracia que ser probe. 19434. De calquera maneira, o que non tea
5705
(mc e ms16: Tuiriz, Monforte / ms-SA: pan non lle fai falta paneira. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) seminarista annimo: Paradela, LU)
5711
19419. Onde non hai faria, todo morria. 19435. Durme sin ansia quen nada ten.
(ms16: D.E.) (mc e ms16: C.A.)
(es) Mohina es la casa que non ha farina. (es) Seguro duerme quien nada tiene. (R.
(S.) Marn) / Quien caudal no tiene, tranquilo
19420. Pobre de un pobre, que non ten quen duerme. (R. Marn)
o esfole. 5706 (mc e ms16: Parga-F.V.S.) 19436. Home probe, moi probe, pasar fame
5712
19421. Pobre dun pobre, que donde llo dan, pero non morre. (ms16 e ms10,028v: D.E.)
al o come. (mc e ms16: Tuiriz, Monforte) 19437. Ladran os cas e estoume na cama,
19422. Pobre dun pobre, que o rico ben que bon regalo non ter nada. (mc e ms16:
come. (mc e ms16: Bucios / ms4: F.V.S.) R. Caruncho)
19423. Pobre dun pobre: donde llo dan, al 19438. Ladran os cas e estoume na cama:
llo comen. (mc e ms16: Lugo) n'hai mellor vida que quen non ten
nada. 5713 (mc e ms16: A.N.)
VENTAJAS DE LA POBREZA Var.: Que chova, que neve, estoume na cama:
n'hai millor riqueza que a de non ter nada.
19424. A alegra dun pobre un cigarro
(D.E.) / Cantan os galos e estoume na cama:
despois que come. (ms21,18v: Berms) n'hai mellor vida que non ter nada. (Silvarrey)
19425. figueira sin figos non veen merlos. 19439. Ladran os cas i-estoume na cama:
(ms5,027: Ortigueira)
non hai millor vida ca non ter nada. (ms-
19426. A mellor cerradura non ter cartos. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Lugo)
provincia de Lugo)
19440. Ladran os cas, estoume na cama; non
19427. A ovella suda e o can ladra; eu
hai mellor vida que non ter nada. (ms-LU:
estoume na cama; n'hai mellor vida que seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia
non ter nada. 5707 (mc e ms16: A.N.) de Lugo)
5708
19428. A quen non ten, o rei faino libre. 19441. N'hai mellor vida ca de quen non ten
(mc e ms16: C.A.) nada. (ms3)
(es) A quien nada tiene, el rey lo hace libre.
19442. Non hai mellor cousa que non ter
(Sbarbi) / A quien no tiene, el rey lo hace
libre. (R. Marn) nada: ladran os cans, ditome na cama.
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
19429. Alegra dun probe botar un cigarro
19443. Non hai mellor que nada non ter:
despois de que come. (ms14,16) 5714
ladran os cas e dixome ser. (mc / ms4:
19430. Amo probe excusa criado. (mc e ms16: F.V.S. / ms16: Lugo)
Bucios)
19444. Non hai mellor cerradura que non ter
Var.: Amo probe non necesita criado. (mc e
ms16: Bucios / ms-LU: seminarista cartos. (mc e ms16: Chantada)
annimo: Guntn, LU) 5709 19445. Non hai millor ca nada non ter:
19431. Ben seguro dorme o que nada ten.
5710 estoume na cama e dixome ser. (ms-LU:
(ms16 e ms10,009v: D.E.) seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
19432. Cando nada tia, tranquilo viva; e 19446. Non perde o que non ten, que si as
agora que teo, durmo con medo. (ms16: perdas foran ganancias... (mc: Bucios)
D.E.) Var.: Non perde o que non ten. (ms16:
19433. Chove e neva e estoume na cama; no Bucios)
hai mellor coma que non ter nada. (ms- (es) Nada teme perder quien nada tiene.
LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) (Sbarbi)

5705
ms3: N'hai / ms-SA: peor desgracia.
5706 5711
O orixinal di: Pobre de un pobre, que non ten que o ms4: sin ansias.
5712
esfole. En ms10 s.v. Hombre.
5707 5713
ms e ms4: que quen non ten nada. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
5708
ms: rey. incluiu este refrn en Despreocupacin. / ms16: mellor
5709
ms-LU: pobre. viva.
5710 5714
En ms10 s.v. Dormir. ms: millor.

Anterior Inicio Siguiente


19447. Non temas nada: ladran os cas e (pt) Quem no tem farinha, no precisa
estamos na cama. (mc e ms16: Santiago) peneira. (Chaves) (es) Para qu el cedazo
19448. Non temos nada: ladran os cans, quiere el que harina no tiene? (R. Marn) /
Quien no tiene camisa, se ahorra la
estamos na cama. (ms-SA: Pascual Campos
Arestio: Cando, Outes, C)
lavandera. (R. Marn)
19449. Non teas camisa i-aforrars 19459. O que non ten nada, algo lle bon.
(ms16: Sober)
lavandeira. 5715 (ms15,17)
19460. O que non ten pan, escusa peneira, i-o
Var.: O que non ten camisa, aforra lavandeira.
(ms16: D.E.) que non ten camisa, lavandeira. (mc e
ms16: Biville, Sarria-F.V.S.)
(es) Quien no tiene camisa se ahorra la
(pt) Quem no tem farinha, no precisa
lavandera. (R. Marn)
peneira. (Chaves) (es) Para qu el cedazo
19450. O home probe con pouco se compn. quiere el que harina no tiene? (R. Marn)
5716
(ms16 e ms10,029r: D.E.) 19461. O que non ten, media cazola
5717
19451. O lume o capn do pobre. (mc e ll'abonda. 5721 (mc e ms16: A.N.)
ms16: M.V.)
19462. O que ten pouco, con media cazola lle
19452. O postre dun pobre un cigarro
basta. 5722 (mc e ms16: M.L.)
despois de que come. (ms-LU: Jess Redondo
C.: Dozn, Dozn, PO) 19463. O regalo do pobre un cigarro
19453. O postre dun pobre un cigarro tras despois que come. 5723 (mc e ms16: M.V.)
de que come. (ms-LU: seminarista annimo: algn 19464. O regalo dun probe: botar un cigarro
lugar de Galicia) dispois de que come. (ms-LU: seminarista
19454. O que non ten casa de seu, de cada annimo: Bucios, Carballedo, LU)
pobo vecio. (ms16: D.E.) 19465. O tempo bo a capa dos probes. (ms16:
Bucios)
19455. O que non ten casa nin via nin leira, 5724
19466. O vern a manta dos pobres. (mc
avecase onde queira. (ms16: D.E.) e ms16: La Corua / ms-LU: seminarista annimo:
(es) Quien no tiene casa en villa, en cadea algn lugar do norte da provincia de Lugo)
barrio es vecino. (H. Nez) 19467. Os pobres da auga fan caldo.
5725
(mc e
19456. O que non ten casa nin via, en ms16: M.L.)
5718
calquer parte se avecia. (mc: G.S. y A. (es) Al pobre cualquier don le basta. (R.
/ ms16: Lugo) Marn) / Al pobre poco bien le socorre. (R.
(pt) Quem no tem casa na vila em cada Marn)
bairro se avizinha. (Chaves) (es) Quien no 19468. Pobre festa convidado, tira a
tiene casa ni via, en cualquier parte se barriga de mal ano. 5726 (mc e ms16: Bucios /
avecina. (R. Marn) ms4: F.V.S. / ms21,24r: Berms)
19457. O que non ten casa nin via, en (es) Pobre que va a una fiesta, de comer se
5719
calquer rueiro se avecia. (mc e ms16: atiesta. (R. Marn)
S.P.P.) 19469. Por pobre nunca te apures, que hai
(pt) Quem no tem casa na vila, em cada frente a quen rico eres. (ms-LU: seminarista
bairro se avizinha. (Chaves) (es) Quien no annimo: algn lugar de Galicia)
tiene casa ni via, en cualquier parte se 19470. Pr'on probe o trigo limosna. (mc /
avecinda. (R. Marn) ms16: Lugo)
19458. O que non ten faria, escusa peneira. 19471. Probe a festa convidado, saca a tripa
5720
(mc / ms / ms21,13v: Berms / Francisco Luna de mal ano. (ms18,58r: Vida Gallega)
Bande)
19472. Que me vai face-lo zorro, si nin
Var.: O que non ten faria, non necesita 5727
peneira. (ms16: R. Fisterrn) galias teo? (mc e ms16: La Corua)

5715 5721
O orixinal di: Non teas camisa y-aforrars ms: con media cazola.
5722
lavandeira. ms: ll'abonda.
5716 5723
En ms10 s.v. Hombre. ms: probe.
5717 5724
mc: probe. ms-LU: probes.
5718 5725
ms4: nin ten via. ms4: probes.
5719 5726
ms: o que non ten casa nin ten via. ms: Prove.
5720 5727
V. Desta maneira, o que non ten faria excusa O orixinal di:Qu me vai facel-o zorro, si nin galias
peneira en Casa e Pobreza. / ms: yo que. teo?
19473. Vale mis non ter nada: ladran os cas 19494. Quen ten pouco, con media cazola ten
5728 5731
i-eu estoume na cama. (ms21,18v: dabondo. (ms10,097r: D.E.)
Berms) 19495. Quero mis pouco e ben ganado que
moito e mal gastado. (ms10,097r: D.E.)
POCO. V. tamn Escasez, Mucho, Nada, Todo. 19496. Tres poucos que valen mis que
19474. A pouca comida pouca bebida. moitos moitos: pouco sol, pouca cea e
(ms10,096r: D.E.)
pouca pena. (ms10,097r: D.E.)
19475. A pouco vio, coidadio. (ms10,096r:
D.E.)
19497. Un pouquio e outro pouquio fan un
19476. Detrs do pouco vn o moito. moitio. (ms10,097r: D.E.)
(ms10,097r: D.E.) 19498. Valen mis moitos poucos que poucos
19477. Do pouco vaise facendo o moito pouco moitos. (ms10,097r: D.E.)
a pouco. (ms10,097r: D.E.)
19478. Do pouco, pouco, e do moito, nada. PODA. V. tamn Agrcolas (Generales), Injerto.
(ms10,097r: D.E.) 19499. Coida de podar en marzo, que o que
19479. En Trabada, pouco ou nada: tres poda en abril, ese run. 5732 (ms10,092r:
zamelos na presada. (ms10,097r: D.E.) D.E.)
19480. Mis quero pouco con pouco medo 19500. Debes labrar e podar sin esceucin
que moito con temor de perdelo. rededor da Encarnacin. (ms4: J.P.)
(ms10,097r: D.E.) 19501. En marzo poda o ricacho; en abril
19481. Mis quero pouco seguro que moito 5733
poda o run. (mc e ms16: Lugo)
con perigo. (ms10,097r: D.E.) (pt) Podar em maro ser madrao.
19482. Mis val pouco e ben ganado que (Chaves) (es) En marzo poda el ricacho; en
moito e mal logrado. (ms10,097r: D.E.) abril, el run. (R. Marn) / ms16: poda el
19483. Mis val pouco e bo que moito e malo. run" (ct) Pel mar poda el ric, i per l'abril
5729 el mesqu. (Sanchis)
(ms10,097r: D.E.)
Los labradores pudientes, hacen las labores
19484. Non hai pouco que non baste nin a su tiempo; los pobres, cuando pueden.
moito que non se gaste. (ms10,097r: D.E.) 19502. Entrenudo corto, poda corta;
5730
19485. O pouco agrada e o moito enfada. entrenudo largo, poda larga. (ms15,44:
(ms10,097r: D.E. / ms-LU: seminarista annimo: algn Meis)
lugar da provincia de Lugo)
Norma general para la poda de un ao. La
19486. O pouco, moito durou, e o moito logo poda se clasifica por la medida de la vara.
se acabou. (ms10,097r: D.E.) Poda corta, de una a cuatro yemas; media,
19487. Pouco a pouco chegaremos antes. de 4 a 5 y larga de 7 en adelante.
(ms10,097r: D.E.) 19503. Faga a poda quen souper i-a rodriga
19488. Pouco a pouco vaise a lonxe, e quen quixer. (ms16: Berms / ms21,31r: Berms)
correndo, a mal lugar. (ms10,097r: D.E.) 19504. Inxiro e poda, a tempo. (mc e ms16: C.A.
19489. Pouco a pouco, co pouco faise moito. A Nosa Terra)
(ms10,097r: D.E.) 19505. O abono do castieiro o machado.
19490. Pouco mal e ben laiado, logo se sinte (ms16: Sober)
aliviado. (ms10,097r: D.E.) 19506. O que en marzo non poda a sa via,
19491. Pouquio a pouco chgase a todo. perde a vendima. 5734 (ms10,092r: D.E.)
(ms10,097r: D.E.) 19507. O que non sabe podar, non sei pra
19492. Pouquio a pouco vai un andando. qu vai via. 5735 (ms10,092r: D.E.)
(ms10,097r: D.E.)
19508. O que poda en marzo, vendima no
19493. Quen o pouco desprecia, pouco ou
regazo. (ms: Santiago)
nada merece. (ms10,097r: D.E.)
5731
V. O que ten pouco, con media cazola lle basta en
5728
O orixinal di: Vale mais non ter nada: ladran os cas Pobreza (Ventajas de la pobreza).
5732
y'eu estoume na cama. En ms10 s.v. Podar.
5729 5733
V. Vale mis pouco e bon que moito e malo en Del Indica Labores del campo. Marzo no ms.
5734
mal, el menos. V. Quen en marzo non poda a via, perde a vendima
5730
En ms10 s.v. Poco. V. O pouco espanta i-o moito en Poda. En ms10 s.v. Podar.
5735
amedranta en Miedo. En ms10 s.v. Podar.
19509. O que poda por marzo, vendima no (Id.) (es) Quien no poda en marzo,
5736 vendimia en el regazo. (R. Marn) (ct) Pel
regazo. (ms21,30r: Berms / ms-SA: Manuel
Lpez Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO) mar cava i poda, si vols bona collita.
19510. Poda cando quixeres menos por augas (Sanchis)
neves. (ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea 19519. Quen poda en maio e alza en agosto,
5742
de Asma, Chantada, LU) nin colle pan nin mosto. (mc e ms16:
19511. Poda curto e ara fondo, ters vio e J.P.)
pan dabondo. 5737 (ms10,093r: D.E.) 19520. Se podas as vides curtas, ters
19512. Poda en marzo, vendima no regazo. vindima larga. 5743 (ms10,092r: D.E.)
(mc e ms16: M.V.) 19521. Ta via alabada: en marzo a poda,
(pt) Poda em maro, vindima no regao. en maio a cava. 5744 (ms4: J.P.)
(Chaves) / Podar em maro ser madrao.
(es) Quien no poda en marzo, vendimia en PODER. V. tamn Gobierno, Jurdicos y similares, Seor,
el regazo. (R. Marn) (ct) Pel mar cava i Seoro, Vasallo.
poda, si vols bona collita. (Sanchis) 19522. A mis non poder, ditase Pedro coa
19513. Poda en xaneiro, vendima no sa muller. (ms10,093r: D.E.)
sombreiro. 5738 (mc e ms16: M.V.) 19523. A mis non poder, o home dixase
(es) Poda en enero y cava en febrero y
querer. (ms10,093r: D.E.)
sers uvero. (R. Marn) (ct) Poda de gener i
cava de febrer, i tindrs bon vinader. 19524. Non todos podemos o que queremos.
(ms10,093r: D.E.)
(Sanchis)
19525. Pode mis o moucho no seu souto que
19514. Poda tarde e sembra cedio; comers
no de outro. (ms10,093r: D.E.)
pan e bebers vio. (ms-LU: seminarista
annimo: Paradela, LU) 19526. Quen mis non pode, coa sa muller
19515. Poda tarde e sementa cedo; si errares se deita e dorme. (ms10,093r: D.E.)
5739
un ano, acertars catro. (mc e ms16:
J.P.) POLVAREDA
(pt) Poda tardio, semeia temporo, 19527. Coas poeiras fanse as lameiras.
acertars 4 anos e um no (ou se errares (ms10,093r: D.E.)
um ano, acertars quatro ou ters vinho e 19528. Das poeiras fanse as lameiras.
po). (Chaves) (es) Poda tardo, y siembra (ms10,093r: D.E.)
temprano, si errares un ao, no errars
cuatro, o acertars cuatro. (Correas) (ct) PLVORA
Sembra prest i poda tard; y de cinq as, un 19529. Plvora, pouca, e monicin hastra a
no et ser fall. (R. Marn) / Poda tard y
boca. (ms10,094r: D.E.)
sembra primerenc, que si rres un any,
acertars cent. (Alberola) 19530. Se queres xogar, xoga; non xogues
19516. Poda tarde, sementa cedo; si ferras coa plvora. (ms10,094r: D.E.)
[sic] un ano, acertars catro. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo POLLOS. V. tamn Agrcolas (Animales), Animales
/ ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) domsticos (Gallina), Animales domsticos (Gallos).
19517. Poda tardeiro e sementa tempern, 19531. Eu son o pito cairs que naceu polo
collers uva e gran. 5740 (ms10,093r: D.E.) xaneiro; se o raposo me non come, hei
19518. Quen en marzo non poda a via, de cantar no poleiro. 5745 (ms10,092r: D.E.)
perde a vendimia. 5741 (mc, ms e ms16: J.P.) 19532. Nin polo nin capn perden enxamais
(pt) Poda en maro, vindima no regao. sazn. (ms10,093r: D.E.)
(Chaves) / Podar en maro ser madrao.

5736 5742
ms-SA: vindima. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
5737
En ms10 s.v. Podar. incluiu este refrn en Agrcolas (Meses. Mayo).
5738 5743
Indica Labores agrcolas (Meses) no ms. En ms10 s.v. Podar.
5739 5744
ms: Poda tardo; mc: si errares en un ano; ms4: Poda O orixinal di: Tua via alabada, en Marzo poda, en
tardio. Mayo cava.
5740 5745
En ms10 s.v. Podar. V. Eu son o pito Cairo, que naceu no mes de xaneiro;
5741
mc e ms16: vendima. Jacinto del Prado recolle o se o raposo non me come, hei de cantar no poleiro en
refrn tal e como aparece en ms. Agrcolas (Animales). En ms10 s.v. Polluelo.
19533. O polo de xaneiro, no san Xon xa 19552. Nunca seas porfiador, inda que teas
est comedeiro. (ms10,093r: D.E.) razn. (ms10,095r: D.E.)
19534. O polo i-o capn sempre estn en 19553. O moito porfiar chega a cansar.
sazn. (ms10,093r: D.E.) (ms10,095r: D.E.)
19535. O polo, cada ano; e o parrulo, cada 19554. O moito porfiar chega a rallar.
(ms10,095r: D.E.)
tres ou catro. (ms10,093r: D.E.)
19555. moito porfiar quen se pode negar?
19536. Os pitos de xaneiro pouquios van (ms10,095r: D.E.)
poleiro. 5746 (ms10,092r: D.E.) 19556. O que sabe porfiar, algunha vez o ha
19537. Polo de xaneiro, cada pruma d lograr. (ms10,095r: D.E.)
dieiro. (ms10,093r: D.E.) 19557. Os porfiados fan ricos s abogados.
19538. Polo nun curral alleo, nin sabe onde (ms10,095r: D.E.)
come nin d co puleiro. (ms10,093r: D.E.) 19558. Pobre porfiado codecha saca.
(ms10,095r: D.E.)
PONER 19559. Quen porfa mata caza. (ms10,095r: D.E.)
19539. A pon, pon, o dieiro enche o bolsn.
5747 PORTADA
(ms10,094r: D.E.)
19540. Na feira de Vilaverde, o que mis 19560. A boa portada honra a casa. (ms10,096r:
pon, mis perde. (ms10,094r: D.E.) D.E.)
19541. Non pon a galia polo galo senn polo 19561. Pola portada concese a casa.
(ms10,096r: D.E.)
papo. (ms10,094r: D.E.)
5748 19562. Pola portada concese a morada.
19542. Non pon a galia senn a faria. (ms10,096r: D.E.)
(ms10,094r: D.E.)
19543. Vllate Dios de que mal xeito te pos;
PORVENIR
cando queras, ti ben te poas. (ms10,094r:
19563. Cada da que pasa sabemos o que
D.E.)
pasou e non sabemos o que pasar. 5749
(ms16 e ms10,005r: D.E.)
PONZOA
19564. De aqu a un ano, ou morre a burra
19544. A pezoa non fai mal a quen a pode
ou quen a tangue. (ms16 e ms8,26v: Caiza)
aturar. (ms10,091r: D.E.) (es) De aqu all u se morir el asno o
quien le arrea. (Correas)
PORFIAR 19565. De eiqu al, sabe Dios o que ser!
19545. Canto mis reteses, mas tempo (ms16: Lugo)
perdes. (ms10,108r: D.E.) Var.: D'aqu a al, quen sabe o que pasar!
19546. Con porfas non andes tdolos das. (ms16: D.E.) / D'aqu a al, quen sabe o que
(ms10,095r: D.E.) ser! (ms16: D.E.)
19547. De tanto porfiar, un da ou outro ha (es) De aqu all, Dios sabe lo que ser.
cadrar. (ms10,095r: D.E.) (Correas)
19548. Dxome a mia nai que porfiase mais 19566. De hoxe nun ano, que sabe o que
non que aventurase. (ms10,095r: D.E.) pasar! O que viva o ver. (ms16 e
ms10,030v: D.E.)
19549. Dos porfiados nacen os avisados. Var.: De hoxe nun ano, quen sabe o que
(ms10,095r: D.E.)
pasar! (ms16: Lugo)
19550. Non fes nin porfes, que eu fiei e
19567. Non hai ben que non se acabe nin mal
porfiei e nunca nada ganei. (ms10,095r:
que non pase. (ms8,27r: Silvarrey)
D.E.)
19551. Non queiras ser porfiador nin discutir 19568. O da de man ningun o viu nin o
sin razn. (ms10,095r: D.E.) ver. (ms16: D.E.)
(es) A maana nunca lo vi. (H. Nez)
19569. O da de man non-o vemos nunca.
5750
5746
En ms10 s.v. Polluelo. (ms16 e ms10,005v: D.E.)
5747
V. A pon, pon, o dieiro no bolsn en Egosmo.
Ambicin. Inters.
5748 5749
V. Non pon a galia, que pon a faria en Agrcolas En ms10 s.v. Da.
5750
(Animales). Refrn e variante en ms10 s.v. Da.
Var.: O da de man inda non-o vimos. (ms16 19582. O poldro antes teu que de outro.
e ms10,005v: D.E.) (ms10,093r: D.E.)
19583. poldro i- mozo, albardn novo e
POSADA apretado o bozo. (ms10,093r: D.E.)
19570. O sar da pousada a cousa mis 19584. O poldro, primeiro de outro. (ms10,093r:
condanada. (ms10,097r: D.E.) D.E.)
19585. Onde poldros nacen, goas pacen.
(ms10,093r: D.E.)
POSIBILIDAD
19586. Pacen os poldros, o mesmo us que
19571. Nadie diga "desta auga non beberei".
5751 outros. (ms10,093r: D.E.)
(mc: M.V.)
Var.: Ningun diga "desta auga non beberei". 19587. Se queres saber o que valen os
(ms16: D.E.) poldros, vende os teus e merca os de
(pt) Ningum diga desta gua no beberei e outros. (ms10,093r: D.E.)
deste po no comerei. (Chaves) (es) Nadie 19588. Se queres un bo poldro, que cho
diga de esta agua no beber. (R. Marn) / amanse outro. (ms10,093r: D.E.)
Nadie diga "De esta agua no beber", ni
"De este pan no comer". (Id.) / Nadie diga PRADO. V. tamn Hierba.
"Desta agua no beber", por turbia que
19589. Senteime nun prado mollado; douche
est. (Id.) / Nadie diga "De aqu no
pasar", ni "De esta agua no beber". (Id.) demo o mal sentado. (ms10,097r: D.E.)
/ Aunque ms turbia la vea, no dir: "De
esta agua no beber". (Correas) PRANTO
19572. Naide pode decir dest'auga non 19590. Nin enterro sin pranto nin romara
beberei. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar sin santo. (ms10,097r: D.E.)
da provincia de Lugo) 19591. O pranto nun enterro como a gaita
Ninguno est libre de que le suceda lo que a nun turreiro. (ms10,097r: D.E.)
otro, ni seguro de que har cosa alguna, por
mucho que le repugne.
PRECAUCIN
19573. Non se pode decir "de esta auga non
19592. A Cristo penderon no campo porque
beberei", que se bebe cando menos se
se estuvo quieto. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
quere. (ms10,042r: Silvarrey) Forcarei, PO)
19574. O imposible en van se pide. (ms-SA: Jos 19593. A filla da mosca, de puro avisada,
M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
vlvese tosca. (mc: Taboada / ms4: F.V.S.)
19575. Onde xente vive, xente pode vivir.
(ms16: Bucios)
19594. A filla da mosca, de puro avispada,
19576. Quentar e non queimar non pode ser. vlvese tosca. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms9,05r: Chantada) algn lugar de Galicia)
Calentar sin quemar lea. 19595. porta do moi rezador non poas o
19577. Todo pode ser, tropezar e non caer. teu trigo sol. (ms-LU: seminarista annimo:
(ms / ms8,78v: Silvarrey) algn lugar da provincia de Lugo)
19596. porta do que non reza nada, nin
5752
POTRO. V. tamn Animales domsticos. trigho nin cebada. (ms-SA: Jaime Friz
Vzquez: Arza, C)
19578. Agora que ten poldro parece outro.
(ms10,093r: D.E.) 19597. porta do rezador bota o triguio
19579. Dou demo o poldro que vendo goas calor. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
Maria de Ribela, A Estrada, PO / ms-SA: Lorenzo
non relincha. (ms10,093r: D.E.) Castieira Canosa: Santa Mara de Xavia, Camarias,
19580. Dous poldros a un can, ben o C)
mordern. (ms10,093r: D.E.) 19598. porta do rezador non bte-lo millo
19581. Naide turra do rabo do poldro coma sol, porque vn o rezador e quedas sin
seu dono. (ms10,093r: D.E.)

5751 5752
V. Nunca digas de esta auga non hei beber en Vicios. O orixinal di: A porta do que non reza nada nin trijo
/ ms3: Nadia, d'esta. nin cebada.
5753
millo e sin fol. (ms-LU: seminarista ni trigo ni cebada. (Sbarbi) / A la puerta del
annimo: Telleira, Canduas, Cabana de Bergantios, rezador, no tiendas tu trigo al sol. (Correas)
C) 19607. porta do rezador non poas o trigo
19599. porta do rezador non botes o trigo sol, e [] do que non reza nada, nin
sol, e do que non reza nada, nin trigo trigo nin cebada. (ms-LU: seminarista annimo:
nin cebada. (ms-LU: seminarista annimo: algn Laiosa, O Incio, LU)
lugar da provincia de Lugo) 19608. porta do rezador non poas o trigo
19600. porta do rezador non botes o trigo sol, i- do que non reza nada, nin trigo
sol, pero porta do que non reza nin cebada. (ms-LU: seminarista annimo:
nada, nin o trigo nin a cebada. (ms-SA: M. Bucios, Carballedo, LU)
Gonzlez Fernndez) 19609. porta do rezador podes botar o
19601. porta do rezador non botes trigo a millo sol. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo:
secar sol pero, porta do que non reza Erboedo, A Laracha, C)
nada, non botes trigo nin cebada. (ms-LU: 19610. porta dun bo rezador bota o
seminarista annimo:Gaibor, Begonte, LU) 5760
trighillo calor. (ms-SA: Emilio Segade
19602. porta do rezador non botes trigho Vidones)
5754
sol. (ms-SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C) 19611. A quen millor escribe, celle un
19603. porta do rezador non deixes o millo borrn. 5761 (mc: C.A.-A Nosa Terra)
a secar, e porta do que non reza, nada, 19612. A quen vaia moito misa, non lle fes
nin o millo nin a cebada. (ms-LU: seminarista a camisa. 5762 (mc: R. Caruncho, Diario de Avisos)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 19613. Algo debe ter a agua cando a
19604. porta do rezador non pa-lo millo bendicen. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino
sol porque vn o rezador e quedas sin Salvador de Coiro, Cangas, PO)
millo e sin fol. 5755 (ms-SA: Jos Campos 19614. Algo ten a auga cando a bendicen. (mc:
Lourido: Santo Ourente de Entns, Outes, C) M.V.)
19605. porta do rezador non pa-lo trigo (es) Algo tendr el agua cando la bendicen.
sol, e [] do que non reza nada, nin o (Sbarbi Vase la explicacin pgina 39).
trigo nin a cebada. 5756 (ms-LU: seminarista 19615. Algo teen os santos cando os
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) bendicen. (ms-LU: seminarista annimo: algn
19606. porta do rezador non pa-lo trigo lugar da provincia de Lugo)
sol, i- porta do que non reza nada, 19616. Anda con atento, que est Jons
5763
nin trigo nin cebada. 5757 (mc: A.N.) dentro. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista
Var.: porta do rezador non bte-lo millo annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
sol. (mc: A.I. / ms21,02r: Berms / A. Darriba Recomienda precaucin.
Mguez) 5758 / porta do rezador non botes o 19617. Antes de correr mira si podes andar.
millo sol, e porta do que non reza nada, (mc: Tuiriz)
non botes o millo nin a palla. (Museo) / 19618. Antes de facer unha cousa, mira ben
porta do rezador non pa-lo cribo sol. o que vas a facer. (mc: Barreiro-Somoza)
(Corua) 5759 19619. Antes de perda, remedio. (mc: Pidre)
(es) A la puerta del rezador nunca pongas 19620. Ao bon da abrirlle a porta. (mc: C.A.)
tu trigo al sol; y a la del que no reza nada (pt) Ao bom dia abre a porta e ao mau te
aparelha. (Chaves) (es) Al buen da, brele
la puerta y para el malo te apareja.
5753
O orixinal di: A porta do rezador non votelo millo o (Correas) / Al buen da mtelo en tu casa.
5764
sol porque ven o rezador e quedas sin millo e sin fol. (Sbarbi) (ct) Al bn dia donarli entr y
5754
O orixinal di: A porta do rezador non botes trijo o sol. esperar la nuvol. (Alberola)
5755
O orixinal di: A porta do rezador non ponalo o millo o
sol por que ven o rezador a e quedas sin millo e sin fol.
5756
O orixinal di: A porta do rezador non poalo trigo o
Sol, e do que non reza nada nin o trigo nin a cebada.
5757 5760
O orixinal di: A porta do rezador non poal-o trigo A porta dun bo rezador bota o trijillo o calor.
5761
sol; y-a porta do que non reza nada, nin trigo nin cebada. ms4: mellor.
5762
/ ms e ms4: poas o trigo, de quen non reza, ms3: de quen O orixinal di: A quen vaia moito a misa non lle fies a
non. camisa. / mc: vaya.
5758 5763
A. Darriba Mguez: botes o millo. ms-LU: qu'est.
5759 5764
ms: poas o. ms: en casa.
19621. Arco de texo e curea de serval, 19631. Cando vaias pr feira, non che
5765
cando disparan xa fixeron mal. (mc / esquenza a carteira. (ms5,023: Flix Rodrguez
ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn Vieites)
lugar da provincia de Lugo) 19632. Cando vexas a corda, acorda. (ms16:
(es) Arco de tejo y curea de serbal, D.E.)
cuando disparan han hecho el mal. 5766 (es) Cuando vieres la cuerda, acuerda.
(Sbarbi) (ct) Arc de teix y curenya de (Correas)
cervera, quan despares ya han fet mella. 19633. Cando vexas as barbas do teu vecio
(Alberola) afeitar, pon as tas a remollar. (ms-SA:
19622. Arrdate dos ps da besta, as da seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
grande como da pequena. (ms16: D.E.) 19634. Cando vexas as barbas do vecio
Var.: Arrdate dos ps das bestas. (ms16: afeitar, pon as tas a remollar. (ms-LU:
Lugo) seminarista annimo: Paradela, LU)
(es) Apartarse de los pies de las bestias; as 19635. Catro ollos ven mis que dous. (mc)
de las mansas como de las traviesas. (pt) Quatro olhos vm mais que dois.
(Correas) / Apartarse de los pies de las (Chaves) (es) Ms ven cuatro ojos que no
bestias. (Z.) dos. (Sbarbi) (ct) Quatre ulls veuen ms que
19623. As forras que tiran cas casas non son dos. (Alberola)
forras. (mc: Bucios) 19636. Coa mala, xanta; e coa boa, ten
19624. Cando a barba do vecio vexas pelar, 5770
baralla. (ms16 e ms10,036r: D.E.)
bota a ta a remollar. (ms-LU: seminarista (es) Con la mala, yanta y con la buena, ten
annimo: Ferreira de Pantn, LU) baraja. (Correas)
19625. Cando porta oias petar, vai a modo 19637. Contra de treta, retreta. (mc: C.A. A Nosa
e con vagar. 5767 (mc: Santiago) Terra)
19626. Cando as barbas do teu vecio vexas Var.: Contra treta, retreta.
pelar, bota as tas a remollar. 5768 (mc: (es) Contra cautela cautela y media.
C.A. A Nosa Terra / ms-LU: seminarista annimo: 19638. Da casa sale quen monte queima. (ms:
algn lugar da provincia de Lugo) Palas de Rey-F.V.S.)
Var.: Cando as barbas do teu vecio vexas 19639. Do monte sal o que o monte queima.
5771
cortar, bota as tas a remollar. / Cando a (mc: M.V. / ms21,28r: Berms)
barba do teu vecio vexas pelar, pon a ta a (es) Del monte sale quien el monte quema.
remollar. (ms16: D.E.) (Sbarbi)
(es) Cuando la barba de tu vecino veas Los daos que se experimentan suelen venir
pelar, echa la tuya a remojar. (mc: Sbarbi / por lo regular, de los domsticos y
ms16: C.C.) parciales.
19627. Cando as barbas do vecio vers 19640. Do fuego e do seor canto mis lexos
afeitar, pon as tas a remollar. (ms-SA: mellor. (ms8,71r: Burela)
Francisco Canosa Quintns) 19641. En boca pechada non entran moscas.
19628. Cando o can ladra, algo anda na (ms: C.A. A Nosa Terra)
manada. 5769 (mc: Santiago) (pt) Em boca fechada no entra mosca.
19629. Cando polas barbas do vecio vexas (Chaves) / Em boca fechada as moscas no
xiar, pon as tas a remollar. (ms-SA: tm entrada. (Id.)
Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A 19642. En porta do rezador non botes o trigo
Estrada, PO) sol, i- que non reza nada, nin trigo
19630. Cando vaias mercado, non che nin nada. (ms-LU: seminarista annimo: Guillar,
esquenza o cobrado. (ms5,023: Flix Rodrguez Outeiro de Rei, LU)
Vieites) 19643. Entre santa e santo, parede de cal e
canto. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
19644. Escoba que barre todo, non boa
5765
5766
ms4 e ms-LU: serbal, fixeron o mal. escoba. (ms15,41)
ms: hecho han el mal.
5767
O orixinal di: Cando a porta oyas petar, vai a modo e
con vagar.
5768
ms-LU: teo vecio.
5769 5770
V. Cando o can ladra, algo venta en Perros (Ladridos En ms10 s.v. Malo.
5771
de perros). ms21,28r: qu'o.
19645. Fai o raposo o sbado con que o (es) Mir lo que hacis, que lo que en casa
5772 hiciredes, en la plaza lo oiris. (Correas)
domingo non vaia misa. (mc: V.R. y
A.R.) 19660. Moitas veces vai a ola fonte e dunha
(pt) A raposa faz pela semana com que ao rompe. (ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
domingo no v igreja. (Chaves) (es) 19661. Moitas veces vai o xarro de barro
Hace el lobo entre semana, por do el fonte pro dunha rompe. (ms11,43: Comarca
domingo no vaya a misa. (Correas). / Hace de Fonsagrada)
el lobo entre semana, por do la fiesta a 19662. Moito sabe o rato, pero mis sabe o
misa no vaya. (Id.) / Por la semana hace la 5778
gato. (mc: A.C. A Nosa Terra / ms10,105r:
raposa, con que no va el domingo a misa. D.E.)
(Id.) (pt) Muito sabe o rato mas mais o gato.
19646. Fai o zorro o sbado con que o (Chaves) (es) Mucho sabe el rato pero ms
domingo non ha d'ir misa. (ms-LU: sabe el gato. 5779 (Sbarbi)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU) Nadie se fie de su saber, que puede haber
19647. Fai o zorro o sbado con que o otro ms sagaz que lo engae.
domingo non vai misa. (ms21,11v: Berms) 19663. Na botica non probes e no ferro non
19648. Fate nas castaas asadas que, se te metas. (mc: Carballedo)
estoupan, sairanche cara. (ms16: D.E.) 19664. Na casa do ferreiro non tentar e na
19649. Goberna a boca segn a ta bolsa. 5780
botica non probar. (mc e ms16: M.V. /
(ms8,04v: Silvarrey) ms21,23v: Berms)
19650. Hai que comer e deixar. (ms5,137: (pt) Em ferreiro no pegues, em farmcia
Mondoedo) no proves, em sapateiro no sentes.
19651. Hai que gardar das risas prs choros. (Chaves)
(mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 19665. Na casa do xabroneiro, o que non cai,
19652. Hai que gardar das verdes prs resbala. 5781
(mc / ms4: F.V.S. / ms16: Tuiriz,
maduras. (mc: Bucios) Monforte)
19653. Hai que saber con quen se gastan os (es) En casa del jabonero, el que no cae,
cartos. 5773 (mc: Bucios) resbala. (R. Marn)
19654. Hai que saber gastar e atar o saco. 19666. Na porta do rezador [non pa-lo
5774
(mc: La Corua) millo sol]. E na do que non reza nada,
19655. Mis vale ben recollido que mal nin millo nin cebada. 5782 (ms21,32v: Berms)
parecido. (ms21,16r: Berms) 19667. Na porta do razador non poas o
19656. Mentras andes nos teos ps, nunca millo sol. (ms-LU: Flix Rodrguez Vieites)
deixe-lo que tes. 5775
(ms-LU: seminarista 19668. Na porta do rezador non poas o
annimo: Donalbai, Begonte, LU) trigo sol. (ms-LU: seminarista annimo: Melide,
19657. Mentras que o capador est encima C)
dela, non digas que a cocha ta. 5776 19669. Na porta do rezador no[n] poas o
(mc: M.L.) trigo sol, i- que non reza nada, nin
19658. Millor preguntar ca mal andar. (ms- trigo nin cebada. (ms-LU: seminarista annimo:
LU: seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, algn lugar da provincia de Lugo)
Baleira, LU) 19670. Na terra dos ovos hai que ter cuidado
19659. Mirade o que facedes, que o que na cos lobos. (mc: Santiago)
5777
casa fixerdes, na ra o ouviredes. 19671. Nadia faga contas senn do que ten
(ms16 e ms10,040v: D.E.)
na man. (ms18,34r)
19672. Nadie vai ro que non se molle nin
5772
O orixinal di: Fai o raposo o sbado con que o toxal que non se espie. (mc: Palas-F.V.S.)
domingo non vaya a misa.
5773
O orixinal di: Hay que saber con quen se gastan os
cartos.
5774 5778
O orixinal di: Hay que saber gastar e atar o saco. En ms10 s.v. Ratones coa indicacin Aventajar.
5775 5779
O orixinal di: Mentras andes nos teos pes nunca ms: pero ms el gato.
5780
deixe'lo que tes. mc: tenar; ms16: En casa.
5776 5781
ms: enriba; ms4: Mentras est o capador derriba ms e ms4: xaboneiro; ms16: En casa.
5782
d'ela. O orixinal di: Na porta do rezador... Resposta: E n'a
5777
En ms10 s.v. Mirar. d'o que non reza nada nin millo nin cebada.
Var.: Nadie vai ro que non se molle. (mc: 19689. O que non poida asistir a ceas, que
M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn non se meta nelas. (ms10,049v: Carballino)
lugar da provincia de Lugo / ms21,26v: 19690. O que non queira cargas, que non
Berms) 5783
colla cargos. (mc)
19673. Nin por arrodeos nin por atallos
19691. O que non queira patadas, que non
nunca te apartes do camio dos carros.
5784 vaia feira das bestas. (mc: Santiago)
(mc: Pidre-F.V.S.)
Var.: O que non queira couces, que non vaia
19674. Nin un instante estar descuidado feira das bestas. (ms16)
quen queira ser un hacendado. (ms4: J.P.) Figuradamente, como el que sigue, aconseja
19675. Ningunha persona prudente huir de las malas compaas.
aguantar relente. 5785 (ms4: J.P.) 19692. O que non te conoza, que te merque.
5789
19676. No que se toma a bulto est o engao (mc)
oculto. (mc: Santiago) (es) El que no te conozca que te compre.
19677. No que se toma a vulto, enghao hai (Sbarbi) / El que no te conozca ese te alabe.
oculto. 5786 (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: (Id.)
Forcarei, PO) Dcese de las personas cuyas malas artes no
19678. Non armes o peligro e non perecers son bien conocidas.
nel. (ms-LU: seminarista annimo: Baldomar,
19693. O que ten cu de palla non se arrima
Begonte, LU) lume. (ms16: R. Fisterrn)
19679. Non levantes a lebre pra que outro a (es) Quien tiene la cola de paja, no se
leve. (ms16: Lugo) acerque a la llama. (R. Marn)
(es) No levantes liebre que otro lleve. (R. 19694. O que ten o rabo de palla, sempre lle
Marn) arde. (ms-SA: J. M. Barral Snchez)
19680. Non te metas cas abellas que sales 19695. O que ten o rabo de palla, ten medo
perdendo. (mc: Santiago) que lle arda. (Jess Vzquez: Sarria, LU)
19681. Non teas medo que eu na casa 19696. O que ten rabo de palla ten medo que
quedo. (ms8,29r: La Caiza) se lle queime. 5790 (mc: La Corua)
19682. O paxaro, cando dorme, mete o rabo Var.: O que ten rabo de palla, sempre pensa
na silveira. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: que lle afuma. (ms4: F.V.S.) / O que ten rabo
Rianxo, C) de palla ten medo que lle planten lume. (ms4:
19683. O que coida, pra si coida. (ms10,050r: F.V.S.)
Sober) 19697. O que ten rabo de palla, sempre ten
5787 medo que lle arda.
19684. O que est avisado, est armado. (ms-LU: seminarista
(mc: Meiln / ms-LU: seminarista annimo: algn annimo: Paradela, LU)
lugar da provincia de Lugo) 19698. tolo e ao aire doulles calle. (ms)
5788
19685. O que est en p, mire non caia. (es) Al loco y al aire, darlle calle. (Sbarbi)
(ms5,121: Trapero / ms15,13 / ms10,085r: D.E.) 19699. Ollo no plato, ollo no gato. (ms-SA: Jos
19686. O que gard'o que ten, non infam'a Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das Igrexas,
ningun. (ms11,46: Comarca de Fonsagrada) Forcarei, PO / ms-SA: Manuel Autrn Ramos: Santa
Marta de Babo, Bergondo, C)
19687. O que garda o que ten, non infama a
19700. Onde te queiran mal nunca irs.
ningun. (mc: Fonsagrada-F.V.S.) (ms10,031v: D.E.)
19688. O que garda o que ten, non peca con 19701. Polas corredoiras fondas
ningun. (mc: A.N.) sempr'andar acompaado. (mc: Santiago)
19702. Por camios e atallos non deixes o
camio dos carros. (ms-LU: seminarista
5783 annimo: Carballedo, LU)
ms-LU: e ms21,26v: naide.
5784
V. Nin por carreiro nin por atallo, deixar o camio do 19703. Por carreiras i-atallos non deixes o
carro en Agrcolas (Generales). camio dos carros. (ms-LU: seminarista
5785
Probablemente se trata dun aforismo da autora de annimo: Monterroso, Monterroso, LU)
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
5786
O orixinal di: No que se toma a bulto enjao hay
oculto.
5787 5789
ms-LU: avisao, arnao. mc: conozca.
5788 5790
ms15,13: caya / En ms10 s.v. Pies. mc: ese ten medo.
19704. Pouco importa qu'encha a canada se 19717. Si queres que non che coma o queixo
5791
a tira dunha patada. (mc: Bucios / ms- o rato, compra un gato. (mc: Tuiriz)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 19718. Si queres ter caseiros, non teas
Lugo)
heredeiros. 5796 (mc: A.S.A.)
19705. Pra todo [ten] que'estar prevenido o
5792 19719. Si queres ter criado ben mandado,
labrego que en verd instrudo.
(ms4: J.P.)
non lle des de comer antes do recado. (mc
/ ms4: F.V.S.)
19706. Quen non t'entenda, que te merque.
(mc / ms4: F.V.S.)
19720. Si vas moo, no se che olvide o
Var.: Que te merque que non te conoza. (ms16: cancio. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca,
D.E.) / O que non te entenda, que te merque. Padrn, C)
(ms4: F.V.S.) / Quen non ten coneza, que te 19721. Tantas veces vai o xarro fonte que
merque. (ms16: D.E.) dunha rompe. (mc: A.N.)
(es) Quien no te conoce, te compre. (Z.) (pt) Tantas vezes vai a caldeirinha ao poo,
Vase O que non te conoza... at que l fica o pescoo. (Chaves) / Tantas
19707. Quen sementa espias, que non vaia vezes vai o cntaro fonte que l deixa a
descalzo. 5793
(mc: Bucios) asa. (Id.) (es) Tantas veces va el cntaro a
(es) Quien siembra espinas, abrojos coge. la fuente, que al fin se quiebra. (R. Marn)
(Sbarbi) / Quien siembra espinas no espere (ct) Tantes vltes v el cnter a la fnt, que
coger clavelinas. (Id.) al f es trenca. (Alberola)
19708. Quen ten rabo, non se senta. (ms8,47r: 19722. Tanto vai u cntaro fonte que fin
La Caiza) se rompe. (ms-SA: Perfecto Lens Fraga: San
19709. Quen xoga co ferro, xoga co demo. Vicente de Rial, Val do Dubra, C)
5797
(mc: J.P. / ms4: A.S.A. / ms21,07v: Berms) 19723. Tras do perdido non hai que ir.
19710. Quen xoga con moitas pallas, unha lle (mc: Bucios)
quita os ollos. (mc: R. Caruncho, Diario de 19724. U paxaro, cando chove, mete o rabo
Avisos) na silveira. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza:
19711. Quen sembra espios, que non vaia Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
5798
descalzo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 19725. Un ollo no prato i-outro no gato.
de Galicia) (mc: C.G. / ms15,019 / ms21,03v: Berms)
(pt) Um olho no prato outro no gato.
19712. Se queres que non che coma o queixo
(Chaves) (es) Un ojo al plato y otro al gato.
o rato, compra un gato. (ms-LU: seminarista
(Correas) (ct) Un ull al gat y atre al plat.
annimo: algn lugar de Galicia)
(Alberola)
19713. Se ves as barbas do teu vecio a pelar,
19726. Un ollo nunha cousa i-outro noutra.
vai poendo as tas de remollo. (ms-LU: 5799
(ms15,19r / ms10,072r: D.E.)
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
19714. Se ves as barbas du teu vicio pelar, 19727. Vai moitas veces a ola fonte e de
pon as tas a remollar. (ms-LU: seminarista unha rompe. (ms-LU: seminarista annimo:
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) Laiosa, O Incio, LU)
5800
19715. Sempre que vaias feira, ten cuidado 19728. Vale mis arrodear que caer. (mc e
5794 ms5,045: Corme)
ca carteira. (mc e ms: Santiago)
Var.: Val mis rodear que caer. (ms5,045:
Var.: Sempre que vayas feira, ten coidado ca Serantes de Lage)
costura. (Santiago)
19729. Vale mis arrodear que mal atallar.
19716. Si non queres levar patadas, non (mc: Cervantes / ms4: F.V.S.)
5795
vaias feira das bestas. (ms-SA: Jos A.
Otero Outes: Santiago de Compostela, C)
5795
O orixinal di: Si non queres levar patadas no vayas a
feira das vestas.
5791 5796
ms-LU: q'hench-a canada, c'unha patada. V. O que bota os bes a caseiros, escusa herdeiros en
5792
Jacinto del Prado recolle o refrn coa forma Pra todo Casa.
5797
qu'estar, igual que aparece en ms4. O orixinal di: Tras do perdido non hay que ir.
5793 5798
O orixinal di: Quen sementa espias, que non vaya O orixinal di: Un ollo no prato y'outro no gato. / mc:
descalzo. plato, y-outro; ms21,03v: y'o outro.
5794 5799
O orixinal di: Sempre que vayas a feira, ten cuidado O orixinal di: Un ollo n'unha cousa y'outro n'outra. /
c'a carteira. / Dentro de Miscelnea no mecanoescrito ms10: e outro.
5800
orixinal. Contn a indicacin Precaucin no ms. Indica Mal menor en ms5,045.
(pt) Melhor rodear que mau andar. 19738. Busca unha agulla pra levar na
(Chaves) falchoca e tres ou catro pra cose-la boca.
19730. Vale mis recollido que mal parecido. 5803
(ms16: Enc.)
(mc) Var.: Unha agulla pr bulsa e pr boca
das. (ms16: Enc.)
PRECAUCIN AL HABLAR. V. tamn Cautela en el 19739. En boca cerrada nin entra mosca nin
hablar. entra nada. (ms-LU: seminarista annimo: algn
5801
19731. As paredes oien. (mc e ms16: Sarria / lugar da provincia de Lugo)
ms10,082r: D.E.) 19740. En boca cerrada non entra mosca
(pt) As paredes tem ouvidos. (Chaves) (es) nela. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
Montes ven, paredes oyen. (Correas) Maria de Ribela, A Estrada, PO)
Como el anterior. 19741. En boca cerrada non entra mosca nin
19732. As paredes teen odos.
(ms-LU: nada. 5804
(mc e ms4: Bucios-F.V.S / ms21,14v:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Berms / ms-LU: Dous seminaristas annimos: algn
Lugo) lugar da provincia de Lugo)
19733. As silveiras e os valados teen orellas. 19742. En boca cerrada non entra mosca
5802
(mc e ms16: C.A.) (nela) nin nada. (ms-LU: seminarista annimo:
19734. As silveiras oien. (mc e ms16: C.A.) algn lugar da provincia de Lugo)
(pt) As paredes tem ouvidos. (Chaves) (es) 19743. En boca cerrada non entran moscas.
Las paredes han odos y los montes ojos. (ms-LU: Julio Elas Bello Mndez: Sistallo, Cospeito,
(Correas) / Las paredes tienen orejas y LU)
odos. (Id.) / Ni tras pared ni tras seto digas 19744. En boca cerrada non entran
tu secreto. (M. Kleiser. n 51774) (ct) Les mosquitos. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa,
mates tenen ulls y les parets orelles. O Incio, LU)
(Alberola) 19745. Na boca cerrada non entra mosca.
19735. As silveiras tn orelleiras. (mc e ms16: (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
J.A.P.) provincia de Lugo)
(pt) As paredes tem ouvidos. (Chaves) (es) 19746. Na boca cerrada non entran moscas.
Las paredes han odos y los montes ojos. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
(Correas) / Las paredes tienen orejas y 19747. Na boca cerrada, nin mosca nin nada.
odos. (Id.) / Ni tras pared ni tras seto digas (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
tu secreto. (M. Kleiser. n 51774) (ct) Les provincia de Lugo)
mates tenen ulls y les parets orelles. 19748. O que moito fala, en algo se equivoca.
(Alberola) (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
19736. Boca calada, non entra mosquito. (ms- 19749. O que ten boca equivcase. (ms-SA:
LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
provincia de Lugo) 19750. O que ten boca, se equivoca. (ms-SA:
19737. Boca cerrada, non cala mosquito. (mc: Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C)
Chantada)
Var.: En boca cerrada non entra mosca. (mc: PRECAUCIN TARDA
Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.) / boca 19751. A burro morto, cebada rabo. (mc e
cerrada non entra mosca nin araa. (Narcea- ms16: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.)
Trives) / En boca cerrada non entra mosca. (pt) Burro morto, cevada ao rabo. (Chaves)
(ms16) / Boca pecha non entra mosca. (ms16: (es) El asno muerto, la cebada al rabo.
Noia) / En boca cerrada non entra mosquito. / (Correas) / A caballo muerto, la cebada al
Na boca cerrada non entra nada. (R. rabo. (Id.)
Caruncho, Diario de Avisos) Reprende la necedad de buscar remedio a
(pt) Em boca fechada no entra mosca. las cosas que ya no lo tienen.
(Chaves) / Em boca fechada as moscas no 19752. casa queimada acudirlle con auga.
tm entrada. (Id.) (es) En boca cerrada, ni (mc e ms16: Tuiriz, Monforte)
moscas ni nada. (R. Marn) / En boca (es) La casa quemada, acuds con agua.
cerrada no entra nada. (Id.) / En boca (Nez)
cerrada no entra mosca. (Sbarbi)
5803
O orixinal di: Busca unha agulla pra levar na
5801
ms10: ouven. / En ms10 s.v. Paredes. falchoca, e tres ou catro pra cosela boca.
5802 5804
mc: siveiras. ms-LU: no entra mosca.
5805
19753. A casa roubada, porta nova. (mc: (ms16: Diccionario Enciclopdico) / Desque o
R. Marn / mc e ms16: G.P.) burro vai no po, xo, burro, xo! (ms16: Vivero)
(es) La casa quemada, acuds con agua. 19765. Desque salta a lebre, paus cocho.
(Nez) / Quemada la casa vens con el (mc: Piugos, Lugo / ms16: Lugo)
agua? (R. Marn) (es) Despus de la liebre ida, palos en la
Critica las resoluciones que se toman, cama. (mc: Jara / ms16: R. Marn)
cuando ya la ocasin ha pasado; A burro 19766. Desque se perden os cartos, csense os
morto a cebada rabo, etc. petos. (mc e ms16: C.A. / ms6,02v: R. Caruncho,
19754. A vella, despois que lle rouban a Diario de Avisos)
5806
cabra, ponlle fecho porta. (ms: 19767. Desque un morre non lle faltan
Silvestre Castieira / ms5,135: Santiago) sacramentos. (ms16: Lugo)
19755. A vella, despois que roubou a cabra, 19768. Fuxiu o coello e veu o consello. (mc e
ponlle o pecho porta. (ms: Santiago) ms16: Orense-F.V.S.)
Var.: A vella, desque lle rouban a cabra, (pt) A coelho ido, conselho vindo. (Chaves)
ponlle fecho porta. (Santiago) (es) El conejo ido, el consejo venido.
19756. As que te tire o aire, ditate. (ms: G.P.) (Sbarbi) / Ido el conejo, viene el consejo.
19757. Cando a lebre escapa, paus na cama. (M. Kleiser)
(ms8,51r: Meda, Orense) Equivale a: El amo muerto la cebada al
Var.: Dispois de irse a lebre, paus na cama. rabo; El conejo ido, palos en la cama, o en
(ms16: D.E.) la madriguera.
(es) Despus de la liebre ida, palo en las 19769. Non perdas tempo en dar auga s
5808
espinas. (Garca-Lomas) pitos cando chove. (mc: Curuxas, Palas de
19758. Casa roubada, porta trancada. (ms-LU: Rey-F.V.S.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 19770. O gallego, de roubado, tranca a porta.
Lugo) (ms16 e ms8,36v: Silvarrey)
19759. Casa roubada, tranca porta. (mc: Remedio tardo.
Bucios) 19771. Tedes o menio morto tindo o apio no
Var.: Casa roubada, trancas porta. (mc, horto. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
ms8,60v e ms16: La Caiza) provincia de Lugo)
19760. De burro morto, cebada rabo. (ms- 19772. Tnde-lo menio morto i-o apio no
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 5809
Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
horto. (mc e ms16: La Gudia / ms4: F.V.S. /
Pantn, LU / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O ms11,28)
Incio, LU) (pt) Tens teu filho morto e aipo no horto.
19761. Desde que salta a lebre, paus no (Chaves) (es) El hijo muerto y el apio en el
huerto. (Correas)
cocho. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
Galicia)
Las lombrices constituyen el ms peligroso
enemigo del nio, sobre todo la lombriz
19762. Despois de burro morto, cebada
5807 maestra, o solitaria. Los remedios consisten
rabo. (ms-LU: seminarista annimo: Pacios,
en dar al atacado unas gotas de zumo de
Neira de Xus, Baralla, LU)
apio o de hortelana en leche. A ello alude el
19763. Desque a burra vai no xo, xo, burra, refrn. Vase "Vida del individuo. Tierras
xo! (ms21,17v: Berms) de Gudia (Orense)" de Laureano Prieto
Var.: Agora que vai no xo, xo, burro, xo! (ms- Rodrguez en Revista de Dialectologa...,
LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, tomo III, 1947, cuadernos 3 y 4, pg. 565.
LU) Cando a burra vai no xo, xo burra, xo! 19773. Todos se acordan de botarlle auga
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 5810
galia cando chove. (mc, ms16 e ms11,42:
provincia de Lugo) Santiago)
19764. Desque o burro vai no ill, xo, burro, 19774. Todos se acordan de botarlle auga s
xo! (mc: M.L. / ms16: Lugo) galias cando chove. (ms-SA: Leonardo Carro
Var.: Desque a burra vai no po, xo, burra, xo! Rodrguez: Vilao, A Laracha, C)
/ Desque o burro entra no ill, xo, burro, xo!
5808
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. /
ms15,30: s pitas.
5805 5809
V. A casa vella, portas novas en Casa. O orixinal di: Tndel-o menio morto, i-o apio no
5806
ms5,135: desque lle rouban horto.
5807 5810
O orixinal di: Despois de burro morte, cebada o rabo. ms11,42 (Santiago): auja, jalia.
19789. De correr a parar non hai moito que
PRECIO andar. (ms16: Enc. / ms16: D.E.)
5814
19775. Cada cousa ten seu precio que pra eso 19790. Mis val descoser que romper.
llo pueron. (ms16: D.E.) (ms16 e ms10,004v: D.E.)
Var.: Cada cousa ten o seu precio. (ms16: (es) Mejor es descoser que romper. (Z.)
Lugo) 19791. Non corras tanto que teo prisa. (ms-
(es) Cada cosa tiene su precio. (R. Marn) SA: Francisco Canosa Quintns)
19776. Tanto vale unha cousa como aquelo 19792. Non por moito correr se chega mis
que se merca. (ms16: D.E.) axia. (ms16: Enc. / ms16: D.E.)
19793. Non se pode facer todo de unha vez.
(ms16: Lugo)
PRECIPITACIN. V. tamn Prisa.
(es) No se puede hacer todo de una vez. (R.
19777. A cabra que moito anda, pouco Marn)
apaa. (ms16: D.E.) 19794. O moito correr trai o pouco andar.
(es) Cabra que mucho anda, poco apaa. (ms16: Enc. / ms16: D.E.)
(Correas) (es) El mucho correr trae el poco andar.
19778. A moita carreira trai a moita (R. Marn)
canseira. (ms16: D.E.) 19795. O que mis corre mis se cansa. (ms16:
19779. Apresrate dispacio. (ms16: Enc. / ms16: Enc. / ms16: D.E.)
D.E.) (pt) Quem muito corre, de pressa cansa.
(es) Apresrate despacio. (R. Marn) (Chaves) (es) Quien mucho corre pronto se
5811 cansa. (R. Marn)
19780. Canta mis prsa, mis vagar. (mc:
M.L. / ms15,01: Carr Aldao / ms-LU: seminarista 19796. O que moito corre non chega a lonxe.
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (mc e ms16: Santiago)
Var.: Canto mis prisa, mis vagar. (ms16: (es) Quien mucho corre luego para.
Sarria / Francisco Luna Bande / M. Gonzlez (Correas)
Fernndez / ms-SA: Manuel Otero Gonzlez: 19797. O que moito corre non o que mis
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) 5812 pronto chega. (ms-SA: Cndido Sears
(pt) Quanto mais pressa mais devagar. Fernndez: Buxn, Val do Dubra, C)
(Chaves) (es) Cuanta ms prisa, ms 19798. O que moito corre non vai pa moi
calma.
lonxe. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa
19781. Canta mis prisa, mis calma. (ms-SA: Maria de Ribela, A Estrada, PO)
Jos A. Otero Outes: Santiago de Compostela, C)
19799. O que moito corre non vai para lonxe.
19782. Canta mis prisa, mis facer. (ms-SA: 5815
(mc: Santiago / ms16: Enc. / D.E.)
Argimiro Pampn Basteiro: Arza, C)
(es) Quien mucho corre, pronto para. (R.
19783. Canta mis prisa, mis lecer. (ms:
Santiago)
Marn) / Quien mucho corre, pronto cae.
Var.: Canto mis prisa, mis lecer. (ms16: (R. Marn) (ct) Qui molt corre, t perill de
Santiago) caure. (Alberola)
5816
(es) Cuanto ms priesa, ms vagar. (Z.) 19800. O que moito corre non vai lonxe.
(ms-SA: seminarista annimo: Louro, Muros, C)
19784. Canta mis prisa, mis vagar.
(ms21,28r: Berms / ms-LU: Guillermo Pino [sic] O 19801. O que moito corre nunca chega a
[?] e Jos M[?]: Terra Cha, LU) lonxe. (ms-SA: Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
5817
19785. Canto mis apuro, mis vagar. 19802. O que moito corre tarde chegha.
(ms18,66r) (ms-SA: Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5
19786. Canto mis prsa, mis vagar. (ms-SA: curso) / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
M. Gonzlez Fernndez) provincia da Corua)
19787. Canto mis prisa, mis vagar. (ms-SA: 19803. O que moito corre, logo cai. (mc: A.S.A. /
Francisco Luna Bande) ms16: D.E.)
19788. Canto mas prsa, mis vagar.
5813
(ms- (pt) Quem muito corre depressa cansa.
SA: Manuel Otero Gonzlez: Divino Salvador de (Chaves) (es) Quien mucho corre, pronto
Coiro, Cangas, PO) cae. (R. Marn) / Quien mucho corre,

5811 5814
mc e ms16: prisa; ms4 e ms15,01: Canto mais presa; En ms10 s.v. Descoser.
5815
ms-LU: vagare. ms16: pra lonxe.
5812 5816
ms-SA e M. Gonzlez Fernndez: presa. O orixinal di: O que moito corre non va lonxe.
5813 5817
O orixinal di: Canto mas presa mais bagar. O orixinal di: Oque moito corre, tarde cheja.
pronto para. (Id.) (ct) Qui molt corre, t 19818. O moito perguntar chega a enfadar.
perill de caure. (Alberola) (ms10,090r: D.E.)
19804. O que moito corre, tropeza e cai. Eu 19819. Quen pergunta non erra. (ms10,090r:
corrn, tamn can, suspirando dei un D.E.)
ai! (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 19820. Quen pergunta o que non debe, oi o
provincia de Lugo) que non quer. (ms10,090r: D.E.)
19805. O que muito corre nunca a lonxe 19821. Quen pergunta o que non deba, oi o
chega. (ms-SA: Manuel Vilanova Pea: Ribadumia, que non quera. (ms10,090r: D.E.)
PO) 19822. Quen pergunta, saber quer. (ms10,090r:
19806. O que poidas desatar non-o debes D.E.)
cortar. (ms16: Lugo) 19823. Se queres saber qun s, pergntalle
(es) Lo que puedas desatar no lo debes teu vecio. (ms10,090r: D.E.)
cortar. (R. Marn) 19824. Tal pergunta fas, tal resposta ters.
19807. Os apurados morren afogados. (ms16: (ms10,090r: D.E.)
Bucios)
19808. Os que corren moito acaban atrs. PRENDA (ALHAJA)
(ms8,48r: Silvarrey)
19825. Prenda que come, ninguin a tome.
19809. Quen corre polo muro non d paso (ms10,099r: D.E.)
seguro. (mc: A.N.) 19826. Tanto vale a prenda canto dan por
Var.: O que corre polo mundo, non d paso ela. (ms10,099r: D.E.)
seguro. (ms16: Enc. / D.E.)
(pt) Quem corre pelo muro no d passo
seguro. (Chaves) (es) Quien corre por el PREEZ. V. tamn Medicina. Higiene, Mujer, Partos.
muro, no da paso seguro. (R. Marn) / 19827. A muller preada, s tres meses
Quien corre por el muro, no va seguro. encobre e s catro quer e non pode. 5820
(Id.) (ms16 e ms10,046r: D.E.)
19810. Quen moito corre, non chegha a 19828. A muller primeiriza, primeiro se lle
lonxe. (ms-SA: Juan Carlos Couselo Gago) conoce no peito que na barriga. (ms16:
D.E.)
19811. Quen moito corre, non vai pra lonxe.
(ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de
(es) A mujer primeriza, antes se le parece
Cesar, Caldas de Reis, PO / ms-SA: Serafn Caamao la preez en el pecho que en la barriga.
Cernadas: Esteiro, Muros, C) (N.-M.-R. Marn)
5818 19829. Has de ter un varn que tes cara de
19812. Val mis descosido que roto. (ms16
e ms10,004v: D.E.) tizn. (ms16: R. Fisterrn)
Dice Esmors que el tener cara de tizn
PREDICAR. V. tamn Religiosos y morales. alude a la pigmentacin que tenga la
19813. O predicador sementa e o confesor embarazada en el rostro.
recolle. (ms10,098r: D.E.) 19830. Se o teu fillo comenza a endentecer,
19814. Quen predica en deserto, perde o xa podes arranxarte pra outro fillo ter.
5821
sermn, e quen lava a cabeza burro, (ms16 e ms10,011r: D.E.)
perde o xabrn. 5819 (ms10,098r: D.E.) (es) Quin presto endentece, presto
hermanece. (M.)
PREGUNTAR
PREOCUPACIN
19815. A b perguntn, bo respondn.
(ms10,090r: D.E.) 19831. Basta pensar nas zocas cando haxa
19816. Cal pergunta fagas, tal resposta que poelas. 5822 (ms: Pramo-F.V.S.)
agarda. (ms10,090r: D.E.)
19817. Non perguntes qun a ninguin, que PRESADA
l cho dir ben. (ms10,090r: D.E.) 19832. Os corvos en bandada ventan
presada. (ms10,099r: D.E.)

5818 5820
En ms10 s.v. Descoser. En ms10 s.v. Mujer.
5819 5821
V. O que lava a cabeza a burros, perde o xabrn i-o En ms10 s.v. Endentecer.
5822
tempo en Esfuerzo (Esfuerzo estril). Contn a indicacin Preocupacin.
19845. Al vaias, emprestado, de onde veas
5826
PRESENCIA millorado. (ms16 e ms10,011r: D.E.)
19833. A boa presencia carta de (es) All vayas, emprestado, donde vengas
recomendacin. (ms10,099r: D.E.) mejorado. (H. Nez)
5827
19834. Non hai ausente sin culpa nin 19846. Dar, prestar e fiar, todo dar.
(ms16 e ms10,001v: D.E.)
presente sin disculpa. (ms10,099r: D.E.)
(es) Dar, prestar y fiar, todo es dar. (R.
Marn)
PRSTAMOS. V. tamn Comercio, Contratos, Deudas, 19847. Libro prestado, ou perdido ou
Vida comercial y contratos.
estropeado. (ms15,44)
19835. A muller, o cabalo e a espada a nadie
19848. Libro prestado, perdido ou
se debe ceder. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas:
Forcarei, PO) estropeado. (ms-LU: seminarista annimo:
Bucios, Carballedo, LU)
19836. A'scopeta, a muller i-a navalla
19849. Muller e besta, a naide s'empresta.
d'afeitar non se poden prestar. (ms-LU: (ms21,30v: Berms)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 5828
Lugo) 19850. O emprestado parente do dado.
(ms16 e ms10,011r: D.E.)
19837. Non hai cousa tan cara como a 5829
19851. O que empresta perde o amigo.
emprestada. (ms16: Lugo) (ms16 e ms10,011r: D.E.)
(es) No hay cosa ms cara que la prestada. Var.: Quen empresta a un amigo, fai un
(R. Marn) enemigo. (ms16: D.E.)
19838. Non prestes besta a quen non ten (es) El prestar gana y pierde amigos. (R.
besta. (ms16: Monforte) Marn) / Quien presta a un amigo, compra
19839. Non prestes besta que non ten besta. un enemigo. (R. Marn)
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia 19852. O que non ten capa en xaneiro, non
de Lugo)
5823 lle emprestes dieiro. (ms16: D.E.)
19840. O que empresta axuda a vivir. (es) A quin no tiene capa en enero, no le
(ms16 e ms10,011r: D.E.)
prestes dinero. (R. Marn)
(es) Quien presta ayuda a vivir. (Correas)
19853. Presta cartos e fai enemigos. (ms8,42v:
19841. Presta carro a quen ten carro. (ms6,02v: Taboada)
R. Caruncho, Diario de Avisos de La Corua)
19854. Xa se morreu o emprestar que o
19842. Quen me empresta, algo me goberna. 5830
5824 matou o mal pagar. (ms16 e ms10,011r:
(ms16 e ms10,011r: D.E.)
D.E.)
(es) Quien me presta, algo me gobierna. (es) Ya se muri el emprestar, que lo mat
(Correas) el malpagar. (Correas)
19843. Se queres saber o que vale un ducado,
pdeo emprestado. (ms16 e ms10,010v: D.E.) PRESUNCIN. V. tamn Orgullo.
(es) Si quieres ver cunto vale un ducado,
19855. Antes qu'acabes, non t'alabes. (ms-LU:
pdelo prestado. (H. Nez) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
PELIGROS DE PRESTAR 19856. Cigarro de guapo, moito papel e
19844. A muller e a besta a naide se pouco tabaco. (mc: A.S.A. / ms21,04v: Berms)
5825
empresta. (mc e ms16: A.I. / ms-LU: (es) Cigarro de guapo, mucho papel y poco
seminarista annimo: algn lugar da provincia de tabaco.
Lugo)
19857. Dime do que presumes e direiche o
(pt) Mulher, cavalo e co, nem se
emprestam nem se dao. (Chaves) (es) La que che falta. 5831 (ms10,099r: D.E.)
mujer, la escopeta y el caballo, no 19858. Dieiro e santid, pola mit. (ms8,44v:
prestallo. (R. Marn) Silvarrey)

5826
En ms10 s.v. Prstamo.
5827
En ms10 s.v. Dar.
5828
En ms10 s.v. Prstamo.
5823 5829
En ms10 s.v. Prstamo. En ms10 s.v. Prstamo.
5824 5830
En ms10 s.v. Prstamo. En ms10 s.v. Prstamo.
5825 5831
ms3 e ms4: nadia; ms-LU: presta. En ms10 s.v. Presumir.
19859. Fachenda da montaa, meda na eira e 19873. Se ti te alabas que dirn os mais?
5837
fame na casa. (ms10,016v: D.E.) (mc: M. Valladares / ms21,29v: Berms)
19860. Gloria vana florece e non grana. (mc: (pt) O louvor em boca prpria vituprio.
Tuiriz) (Chaves)
(pt) Glria v, cresce mas no gradece. 19874. Si cazares, non te alabes; si non
(Chaves) (es) Gloria mundana, gloria cazares, non te enfades. (ms: Lamas de
vana: hoy florece y est seca maana. (R. Viduedo)
Marn) (pt) Se caares no te gabes; se no
5832
19861. Hastra te acabes non te gabes. (mc caares no te enfades. (Chaves) (es) Si
e ms: M.V.) cazares, no te alabes; si no cazares, no te
Var.: Hastra que te acabes, non te alabes. enfades. (Jara)
(V.R. y A.R.) 19875. Si ti te alabas, que dirn os demais?
(pt) Emquanto no acabes, no te gabes. (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
(Chaves) (es) Antes que acabes no te 19876. Veremos, Rafael, o ano che moi
alabes. (Correas) longo. 5838
(mc / ms4: F.V.S.)
19862. Nunca a mala fada deixa de ter Rplica al que presume de abundancia en su
compaa. (ms10,017r: D.E.) casa.
5833
19863. Nunca t'alabes hasta que t'acabes. 19877. Viva quen nos honra, anque sea de
(ms21,16r: Berms / ms-LU: seminarista 5839
lisonxa. (mc: Bucios. Carballedo-F.V.S. / ms-
annimo:Illn, Begonte, LU / ms-LU: seminarista LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
19864. O moito presumir, ou d que chorar
5834 PRETEXTOS
ou d que rir. (ms10,099r: D.E.)
19878. O que ao seu can quer matar, algn
19865. O previsor sempre pensou que non
achaque lle ha de buscar. (ms-SA:
haba outro millor. (mc: Bucios) seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
19866. O qu' humilde, sempre ten quen-o 19879. O que o seu can quere matar, de
queira. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar rabia lle pon o nome. (mc e ms16: Bucios)
da provincia de Lugo)
(pt) Quem seu co quer matar, de raiva lhe
19867. O que non ten senn unha sortella, pe o nome. (Chaves) (es) Quien a su perro
5835
non sabe en que dedo a poa. (mc: ha de matar, fabia le ha de levantar.
M.V. / ms21,29r: Berms / ms-LU: seminarista (Sbarbi)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Nunca han de faltar pretextos al caprichoso
19868. Perna lavada non leva o millo para hacer una cosa, aunque no sea lcita.
cabana. (mc: Vida Gallega) 19880. O que seu can quer matar, "A Rabia"
19869. Por de riba co cos; e por debaixo, lle pon por nome. (mc: M.V.)
sabe Dios. (mc / ms4: F.V.S.) Var.: O que seu can quer matar, rabia lle pon
19870. Por sol que faiga, pra ir de camio por nome. (ms16: M.N.)
non deixe-la xarga. 5836 (mc: M.L.) (pt) Quem seu co quer matar, de raiva lhe
(pt) Por sol que faa, no deixes a capa em pe o nome. (Chaves) (es) Quien a su perro
casa. (Chaves) (es) Por sol que haga, no quiere matar, rabia le ha de levantar. (R.
dejes la capa en casa. (Correas) Marn) / Quien a su perro ha de matar,
19871. Por sol que vexas, non deixes a capa. rabia le ha de levantar. (R. Marn)
(mc: V.R. y A.R.) Queda atrs una variante.
(pt) Por sol que faa, no deixes a capa em
casa. (Chaves) (es) Por sol que haga, no PREVISIN
dejes la capa en casa. (Correas) 19881. Agulla e fo medio vestido. (ms8,42r: O.
19872. Quen de entendido presuma, semente de Rey)
cosecha de pruma. (mc: J.P.) Se refiere a la necesidad y utilidad de
repasar y zurcir la ropa.
5832
mc: que te acabes; ms3 e ms4: Hasta que.
5833
ms-LU (Lugo): te' alabes, te acabes.
5834
En ms10 s.v. Presumir.
5835 5837
ms-LU: sortela. ms21,29v: talabas.
5836 5838
O orixinal di: Por sol que faiga pra ir de camio non mc: moi largo.
5839
deixel-a xarga. ms-LU: lisonga.
19882. Antes de compra-lo becerro face-lo 19896. O qu'has dar rato, dllo gato. (ms-
cortello. 5840 (ms18,70r: A.S.A.) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
19883. Antes de comprar o becerro, facerlle
19897. O que adiante mira, atrs se queda.
o cortello. 5841 (mc, ms16 e ms17,01: A.I.) (ms21,18v: Berms)
(es) Antes que cabras, corral. (R. Marn)
19898. O que che ha comer o rato, dllo
Regla prudente, cuya observacin
preservara de muchos fracasos. gato. (ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio,
LU)
19884. Camio longo, paso curto. (ms16: D.E.)
19899. O que che haba comer o rato, dllo
(es) A camino largo, paso corto. (R. Marn)
gato. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
19885. Cando saias da casa mexa ben e ata provincia de Lugo)
as calzas. (ms16: D.E.) 19900. O que ha de comer o gato, poerllo no
(es) Cuando salieres de casa, mea y ata la
plato. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
calza. (Correas) Carballedo, LU)
19886. Con agulla e fo a roupa dura un 19901. O que lle has de dar rato, dllo
siglo. (ms8,57r: La Caiza) gato, anque mis come o gato de unha
19887. Haxa cebo no palomar que palomas ves que un rato en tres. 5844 (ms16: D.E.)
chegarn. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, Var.: O que lle has de dar rato dllo gato,
PO) anque mis come o gato unha ves que un rato
19888. Hombre prevenido nunca foi vencido. en tres. (ms10,026v: D.E.) 5845 / O que ha de
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da comer o rato, dllo gato. (ms16: D.E. / ms-
provincia de Lugo)
LU: seminarista annimo: algn lugar da
19889. Home avisado vale por dous. (ms16: provincia de Lugo) / O que ha de comer o rato,
D.E.)
que o coma o gato. (ms10: D.E.) / O que lle
(es) Hombre prevenido vale por dos.
has de dar rato, dllo gato. (mc: Chantada /
(Correas)
ms4: F.V.S. / ms16: D.E. / ms18,74r: A.S.A.)
19890. Ide polo medio e non cairedes. (ms16: (pt) O que h-de levar o rato, d-o ao gato,
D.E.)
5842 e tiras-te de cuidado. (Chaves) (es) Lo que
19891. Mis vale antes que dispois. (ms16 e
ha de comer el rato dalo al gato. (Correas)
ms10,135r: D.E.)
/ Lo que has de dar al mur dalo al gato y
(es) Ms vale antes que despus. (Correas)
quitarte ha de cuidado; aunque ms come
19892. Mira adiante e non quedars atrs. un gato de una vez que un ratn en un mes.
(ms16: D.E.)
(Correas)
Var.: Mira adiante e non cairs. (ms16: D.E.)
Muchas veces por el afn de evitar gastos,
(es) Mira adelante, no caers atrs.
los hacemos mayores.
(Correas)
19902. O que non se sinta con forzas que non
19893. Ningun entre no ben senn mirando
se meta en liornas. (ms16: D.E.)
como ha de sar del. (ms16: D.E.)
(es) Antes que emprendas, mide tus fuerzas.
Var.: Non entres no ben senn mirando como
(R. Marn)
has sar del. (ms16 e ms10,012v: D.E.) 5843
(es) Nadie entre en el bien sino mirando 19903. O que o ha de levar o rato, qu'o coma
como ha de salir de l. (Correas) o gato. (ms-LU: seminarista annimo: Pontevedra,
PO)
19894. Non subas altar nin te poas a
19904. Quen adiante non mira, atrs se
xantar sin antes ir a mexar. (ms16: Bucios) 5846
queda. (ms: M.V.)
19895. O liviano que che ha de comer o rato,
Var.: Quen adiante non mira, atrs se volve.
dllo gato. (ms: Palas de Rey) (ms16: D.E.)
(pt) Quem adiante no olha, atrs fica (ou
torna). (Chaves) (es) Quien adelante no
mira, atras se queda. (R. Marn) / Quien
5840 adelante non cata, atrs se halla. (S.) / El
O orixinal di: Antes de compral'o becerro facel'o
cortello. que adelante no mira atrs se halla. (Z.)
5841
ms17,01: compral-o becerro.
5842
Nunha clasificacin anterior do refrn en ms16,
5844
Vzquez Saco incluiuno dentro do tema Diligencia. En ms: ll'has.
5845
ms10 s.v. Valer. En ms10 s.v. Gatos.
5843 5846
En ms10 s.v. Entrar. Contn a indicacin Voluntad no ms.
19905. Quen avisa non traidor. (ms15,45v: 19915. O primeiro comer e o derradeiro
Lugo) facer. (ms10,099r: D.E.)
ALIMENTICIA PRIMOS. V. tamn Familia. Parientes.
19906. En abril e maio, fai faria pra todo o 19916. Canto mis prima, mis se lle arrima.
5847
ano. (mc e ms16: Lugo) (mc: F.L.)
Var.: Entre abril e maio fai faria pra todo o Var.: Canto mis prima, mis se arrima.
ano. / Entre abril e maio fai faria para o ano. (ms16: A.N.)
(mc: Dicc. Ac.) / En abril e maio fai faria (pt) Quanto mais prima, mais se lhe arrima.
para o ano. / De abril e maio sai a faria de (Chaves) (es) Cuanto ms primo, ms me
ano. / D'abril e mayo sale a faria do ano. arrimo. (R. Marn)
(F.V.S.)
(pt) Entre abril e maio, moenda para todo o PRINCIPIO. V. tamn Comienzos.
ano. (Chaves) (es) En abril y mayo, haz
19917. Aquel que ben empeza, mal termina.
harina para todo el ao. (Bergua) (ms-SA: Jacinto Collazo Gantes: Erboedo, A Laracha,
19907. Pra andar camio leva pan e vio. C / ms-SA: Jos Buo Caamao: Erboedo, A Laracha,
(ms16: D.E.) C)
(es) Pan y vino para el camino. (R. Marn) 19918. Cada principio ten o seu fin. (ms10,099r:
19908. Si a silveira ten amoras, come pan a D.E.)
poucas horas. (ms-SA: seminarista annimo: San 19919. Cada principio ten o seu remate.
Xon de Lao, Dodro, C) (ms10,099r: D.E.)
19920. Comer e rascar nams quere
ANTE EL PELIGRO empezar. (Jess Vzquez: Sarria, LU)
19909. Home avisado, medio asoballado. 19921. Comer e rascar quere empezar. (ms-
(ms16: D.E.) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(es) Hombre apercibido, medio combatido. Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio,
(S.-Z) LU)
19910. Vale mis un "por si acaso" que cen 19922. Comer e rascar slo quere empezar.
"si soupera". (ms: Trabancas / ms16: Donalbay, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar do norte da
Begonte) provincia de Lugo)
(es) Ms vale un "por si acaso" que un 19923. Comer e rascar, todo empezar. (ms-
"quin pensara". (R. Marn) LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
19924. Comezar cuseque acabar. (ms16:
Enc.)
PRIMAVERA. V. tamn Agrcolas (Meses), Estaciones. (es) Empezar casi es acabar. (R. Marn)
19911. Canta o cuco, primavera na man. 19925. Comezar mal e acabar ben, poucos
(ms16: Santiago)
ollos o ven. (ms16: Enc.)
19912. Na primaveira, ollo perdiz; s'a oyes,
5848 (es) Empezar mal y acabar bien pocos ojos
ano feliz. (ms-LU: Jess Redondo C.: A
lo ven. (R. Marn)
Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
19926. Coser e cantar, todo empezar. (ms16:
19913. O salgueiro bochou, a primavera Lugo)
entrou. (ms5,134: Valle del Mao) (es) Coser y cantar todo es empezar. (R.
Bochar y abochar = Romper a brotar los Marn)
rboles. Falta en nuestros diccionarios, 19927. Inda non comezamos e xa acabamos.
como bocho = capullo. Sin: abotoar, (ms16: Enc.)
abrochar, abotoar, abrollar, abromar, 19928. Inda non comezamos e xa rifamos.
abortar, abrumar, etc. (ms16: Enc.)
19929. Non hai prinsipio sin se[...]ra. (ms-SA:
PRIMERO Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do Son, C)
19914. Non hai amor nin dieiro coma o 19930. O comer e o araar querse comenzar.
primeiro. (ms10,099r: D.E.) (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
5849
19931. O comer e o rascar quer empezar.
5847
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
incluiu este refrn en Agrcolas (Meses. Abril). / ms:
D'abril, sale a faria do ano; ms e ms2: mayo.
5848 5849
V. tamn Perdices. ms-LU (Pacios): yo, quere.
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: 19944. Obra empezada, medio acabada. (ms-
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
5850
19932. O comer i-o raar quer'empezar. Baralla, LU)
(ms21,17v: Berms )
19933. O comer i-o rascar vai no empezar. PRISA. V. tamn Precipitacin.
5851 5854
(mc / ms4: F.V.S.) 19945. A boa vida non quer prsa. (mc:
Var.: O comer i-o rascar, todo empezar. C.A. / ms16 / Francisco Canosa Quintns)
(ms4: V.R. y A.R.) / O comer e o raar, todo Var.: Boa vida non quer prsa. (M.V.)
empezar. (ms16: Muros-Artaza) (es) La buena vida no quiere prisas. (R.
(pt) O comer e o coar o caso comear. Marn)
(Chaves) / Coar e comer, comeo quer. 19946. A gran prsa gran vagar. (ms10,099r:
(Id.) (es) El comer y el rascar todo es D.E.)
empezar. (Sbarbi) 19947. Andar lixeiro, tempo que se adianta.
Vase Comer e se raar... (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
5852
19934. O comezar xa face-la mit. (ms16: 19948. Aquel que anda moi de prsa, sempre
Enc.) adoita chegar tarde. (ms10,099r: D.E.)
(es) Empezar ya es la mitad. (R. Marn)
19949. As prisas nunca son boas. (mc e ms16:
19935. O paso mis malo o da porta. (ms-LU: Otero de Rey)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
19950. Boa vida non quer prisa. (ms21,28r:
Berms)
19936. O que ben empeza, ben acaba.
(ms21,14r: Berms)
19951. Dos que rezan de prisa o demo fai
19937. O que empeza ben o ano, o ano ben risa. (mc / ms16: Santiago)
acaba. (ms-SA: Ramn lvarez Balia: San Pedro 19952. Moitas veces a prsa solo falta de
de Coucieiro: Muxa, C) vagar. (ms10,099r: D.E.)
19938. O que ha de cegar, polos ollos ch'ha 19953. Ningun correu que non parase. (ms16:
d'empezar. (ms-LU: seminarista annimo: Enc. / ms16: D.E.)
Bucios, Carballedo, LU) 19954. Non anda seghuro o que anda polo
5855
19939. O que ha de cegar, polos ollos ha de muro. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
empezar. (mc: Bucios-F.V.S. / ms16: Sober) PO)
(es) Quien ha de cegar, por los ojos 19955. Non pasa seguro quen corre polo
comienza. (R. Marn) / Quien ha de cegar, muro. (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro:
por los ojos ha de comenzar. (R. Marn) / Loureiro, Das Igrexas, Forcarei, PO)
El que ha de cegar, por los ojos ha de 19956. Non vos apuredes, que Dios non
empezar. (Sbarbi) apura. (ms8,78v: La Caiza)
19940. O que ha de cegar, polos ollos lle ha 19957. O comer i-o beber non queren prsa.
5853
de dar. (ms-LU: seminarista annimo: algn (ms16: D.E. / ms16: Enc.)
lugar da provincia de Lugo) (es) Al comer y al evacuar, prisa no te has
19941. O que mal empeza, mal acaba. (mc e de dar. (R. Marn)
ms16: Santiago / ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa 19958. O que moito corre pronto se cansa.
Maria de Ribela, A Estrada, PO) (ms-SA: Jos Lorenzo Via)
19942. O que non se comeza, nunca se acaba. 19959. O que moito se apura, moito se
(ms16: Enc.) encontra. (ms-SA: seminarista annimo: Louro,
Var.: O que non se comezou, nunca se pode Muros, C)
acabar. (ms16: Enc.) 19960. O que non corre, boia.
5856
(ms-SA:
(es) Quien no empieza no acaba. (R. Marn) Francisco Canosa Quintns)
19943. O que non se empeza non se acaba. 19961. O que non corre, voa. (mc e ms16:
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) Bucios)
(es) Quien no corre, vuela. (R. Marn)
19962. Os apuros non son bos. (mc e ms16:
Chantada / ms11,23)
5850
O orixinal di: O comer y'o raar quer'empezar.
5851
V. Comer e se raar, todo comenzar en Hambre.
Gastronoma. / ms: y o rascar.
5852 5854
O orixinal di: O comezar xa facela mit. ms16 e F. Canosa Quintns: prisa.
5853 5855
O orixinal di: que de Cegar, por los ollo le de O orixinal di: Non anda sejuro o que anda po lo muro.
5856
dar. O orixinal di: O que non corre boya.
Dervase de un cuento popular: O sapo (es) Quien camina con priesa, en lo ms
gstalle andar degordio, mainiamente; llano tropieza. (R. Marn)
quixo saltar un regato con presa, pero 19976. Quen de golpe bota auga no pote,
mancouse na barriga caer, e dixo: "Os mis derrama que recolle. (ms16: D.E.)
apuros non son bos". (es) Quien echa agua en la garrafa de
19963. Quen leva prsa, no bo camio golpe, ms derrama que ella coge. (H.
tropeza. (ms10,099r: D.E.) Nez)
19964. Quen moito corre, logo para. (mc e
ms16: M.V.) PRISIN. V. tamn Jurdicos y similares.
(pt) Quem muito corre depressa cansa. 19977. A crcere e a coresma prs probes se
(Chaves) (es) Quien mucho corre, luego /
fixeron. (ms16: D.E.)
pronto para. (Correas) / Quien caminando
(es) La crcel y la cuaresma, para los
lleva priesa, en lo llano tropieza. / Quien
pobres es hecha. (H. Nez)
mucho corre, pronto para. (R. Marn) (ct)
Qui molt corre, t perill de caure. 19978. A crcere non come os homes. (ms16:
D.E.)
(Alberola)
(es) La crcel no come los hombres.
El que comienza las cosas con mucho afn,
(Correas)
luego se cansa y las abandona. Mejor es el
trabajo prudente y constante. 19979. crcere, nin por lume. (ms16: D.E.)
(es) A la crcel, ni por lumbre. (Correas)
19965. Se tes prsa, vaite con calma.
(ms10,099r: D.E.) 19980. Crceres e camios fan moitos
19966. Vsteme con calma que teo prsa. amigos. (ms16: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (es) Carceles y caminos hacen amigos.
provincia de Lugo) (Correas)
19967. Vsteme dispacio que teo prsa. 19981. Mal por mal, antes na crcere que no
(ms16: D.E.) 5859
hospital. (ms16 e ms10,035r: D.E.)
(es) Vsteme despacio que estoy de prisa.
(R. Marn)
PRIVILEGIOS
19982. Pra todo hai bulas neste mundo. (ms16:
PRISA E IMPERFECCIN D.E.)
19968. A gata, ca prsa, pare os fillos cegos. Var.: Ter bula pra todo. (ms16: D.E.)
5857
(mc e ms16: Carballedo) (es) Para todo hay bulas. (R. Marn)
Var.: A cadela trigosa pare os fillos cegos.
(A.N.) PROBAR
Como a cadela trigosa... que va atrs.
19983. Antes que probedes non gabedes.
19969. A gata, ca prsa, paro os fillos cegos. (ms10,100r: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo)
19984. Denantes de que probes, non aprobes.
(ms10,100r: D.E.)
19970. As cousas de palacio teen qu'ir a
19985. Hastra que probes non aprobes nin
despacio. (ms12,70)
desaprobes. (ms10,100r: D.E.)
19971. Froita que pronto madura, pouco
19986. Hastra que probes non aprobes.
dura. (ms5,029) (ms10,100r: D.E.)
19972. O que ha de ir ben feitio, non quere 19987. Hastra que probes, non gabes o que
5858
prisa. (mc / ms6,02v / ms16: R. Caruncho, non conoces nin sabes. (ms10,100r: D.E.)
Diario de Avisos de La Corua)
19988. Por probar nada se perde. (ms10,100r:
19973. O que mis apura non o que mis D.E.)
dura. (ms8,78r: Silvarrey)
19974. Pronto e ben non hai quen. (ms16) PROCEDIMIENTOS
Var.: Pronto e ben non pode ser. (ms16) 19989. Desa maneira calquera panadeira.
(es) Aprisa y bien no puede ser. (R. Marn) (ms16 e ms10,037r: D.E.)
19975. Quen anda a prsa, ese tropeza. (ms16: (es) De esa manera, la puerca es panadera.
D.E. / ms16: Enc.) (Correas)

5857
ms16: prisa
5858 5859
ms6,02v e ms16: non quer. En ms10 s.v. Mal.
19990. Desa maneira non fai falla maneira. (es) De mala sangre, malas morcillas. (R.
(ms16 e ms10,037r: D.E.) Marn)
Var.: Desa maneira non mester maneira. 20005. De run madeira, nunca boa estela.
(ms16 e ms10,037r: D.E.) (ms4: A.I. / ms16: Santiago / ms21,20r: Berms /
(es) De esa manera no es menester manera. ms18,71r: A.S.A.)
(Correas) Var.: Run madeira nunca d boa estela.
19991. O que primeiro morre, primeiro se (ms16: D.E.)
enterra. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar (es) De run madera no hars buena mesa.
da provincia de Lugo) (R. Marn)
19992. Tdolos camios van a Roma. (ms16: 20006. De run morte non pode vir boa lea.
D.E.) (ms: Lamas de Vulnedo)
(es) Por todas partes se va a Roma. (R. 20007. Os freixs non se fan con augaxos.
Marn) (ms16: Vivero)
5860
19993. Tdolos camios van dar casa.
(mc: Santiago) PROMESAS
Var.: Tdolos camios van dar mia casa. 20008. Antes que prometas, mira cmo has
(ms16: D.E.) de cumprir o que prometes. 5862
(es) Muchos caminos van a mi casa. (R. (ms10,101r: D.E.)
Marn) 20009. Cousa prometida medio debida.
(ms16: D.E.)
PROCESIN. V. tamn Religiosos y morales. 20010. Cousa prometida medio debida, e
19994. Ano de procesin, ano de benzs. debida enteiramente, se quen prometeu
(ms10,101r: D.E.) non mente. 5863 (ms10,101r: D.E.)
19995. Non pode un repinicar e andar na 20011. Mis vale promesa madurada que
procesin. (ms10,101r: D.E.) escritura firmada. (mc e ms16: J.P.)
20012. Millor non prometer, que prometer
PROCURAR e non facer. 5864 (ms10,101r: D.E.)
19996. Cada un precura o que lle importa. 20013. O que moito promete, nada d. (mc e
(ms10,098r: D.E.) ms16: Tuiriz, Monforte)
19997. O que tea fillos que os precure. (pt) Quem muito promete pouco d.
(ms10,098r: D.E.) (Chaves) (es) Quien mucho ofrece, poco da.
19998. Precura non xurar, anque digas a (R. Marn) / Quien mucho ofrece, nada da.
verd. (ms10,098r: D.E.) (R. Marn)
19999. Precura o millor, espera o pior e colle 20014. O que ofrece e non d, ndalle o demo
o que vier. (ms10,098r: D.E. / ms15,13) ca so. (ms-LU: seminarista annimo: A Trabanca,
En ms10 s.v. "Procurar". Santa Mara de Cela, Outeiro de Rei, LU)
20000. Precura quitar sospeita e non poela. 20015. O que ofrece e non d, reventa pola
(ms10,098r: D.E.) so. (mc e ms16: Paradela)
20001. Precura sempre o millor e agrrate 20016. O que promete e non d, hai que
que che vea. (ms10,098r: D.E.) sacarllo da so. (ms8,15r: Silvarrey)
20002. Quen menos a precura, topa s veces 20017. O que promete e non d, no inferno
mis ventura. (ms10,098r: D.E.) as pagar. (mc e ms16: Vida Gallega)
(es) Quien ofrece y no da, mala fama
PRODUCTOS tendr. (R. Marn)
20003. De albre run, run froito. (ms: C.A. A 20018. O que promete e non d, o demo fai
Nosa Terra) alegrar. (ms8,14v: Monforte)
(pt) De ruim rvore, nunca bom fruto.
(Chaves) / De tal rvore, tal fruto. (Id.) (es)
De mal rbol, frutos malos. (R. Marn) (ct)
De ron abre, ron fruit. (Alberola)
20004. De mala sangre non se poden facer 5861
V. De mala sangre non se fan boas filloas en Hambre.
boas morcillas. 5861 (mc e ms16: Pramo-F.V.S.) Gastronoma.
5862
En ms10 s.v. Prometer.
5863
En ms10 s.v. Prometer.
5860 5864
ms: Todol'os. En ms10 s.v. Prometer.
20019. O que promete e non d, reventa pola
5865
so. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar DESCONFIANZA EN LAS PROMESAS
da provincia de Lugo) 20033. Mis vale un "toma" que dous "che
20020. O seor de Lacatrn, e se ofrece hoxe, darei". (mc e ms16: Lugo / ms-SA: Jos Barca
non d man. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Sanmartn: Santa Minia de Brin: Brin, C)
Avisos de La Corua) (pt) Mais vale un "toma" que "dois te
20021. O seor de Lacatrn, se ofrece hoxe, darei". (Chaves) / Mais vale um avache que
5866 dois te darei. (Id.) / Mais vale um "hoje"
non d man. (mc: R. Caruncho, Diario de
Avisos / ms16: R. Caruncho) que dois "amanh". (Id.) (es) Ms vale un
20022. Ofrecer e non dar fai o pobre alegrar. "toma", que dos "te dar". (Sbarbi) (ct) Ms
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da val un pren que dos et donar. (Alberola)
provincia de Lugo) 20034. Mis vale un "toma" que moitos "che
20023. Ofrecer e non dar, o tolo fai alegrar. darei". (ms-SA: Julio Barreiro Fernndez: San
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Miguel de Vilar, Touro, C)
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: 20035. Val mis un que dous "me darn".
Ferreira de Pantn, LU)
[sic] (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da
20024. Ofrecer e non dar, os tolos fai alegrar. provincia da Corua)
(mc: M.V. / ms16: Sober / ms21,29v: Berms)
Var.: Ofrecer e non dar, o pobre fai 20036. Vale mis un "teo" que dous "me
alegrar. (ms4: Bucios-F.V.S.) 5867 darn". 5874 (mc: Santiago)
20025. Por prometer ninguin chegou a 20037. Vale mis un "toma" ca dous "che
empobrecer. 5868 (ms10,101r: D.E.) darei". (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
20026. Prometer vispra de dar ou de mal
20038. Vale mis un "toma" que dous "che
quedar. 5869 (ms10,101r: D.E.)
darei". (ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira
20027. Prometer hasta meter e, de metido, de Xus, Baralla, LU)
nada do prometido. 5870 (mc e ms16: M.L.) 20039. Vale mis unha toma que dous
(es) Prometer, hasta sacar; y ya sacado, lo
che darei. (ms-LU: seminarista annimo:
prometido olvidado. (R. Marn) Laiosa, O Incio, LU)
20028. Prometer hastra meter, e dispois de
5871
metido, nada do prometido. PRONSTICOS ATMOSFRICOS. V. tamn
(ms10,101r: D.E.) Agrcolas (Meteorolgicos), Calor, Estrellas, Fro,
20029. Quen ofrece e non d, leva o diao na Martimos (Aves, Peces, Tierra y mar, Vientos y calmas),
so. (mc e ms16: Ribadeo-F.V.S.) Niebla, Nieve, Nubes, Tiempo, Tronar, Viento.
(es) Quien ofrece y no da, mala fama 20040. Aire d'arriba, aire da merda; polo
tendr. (R. Marn) aire d'arriba perdn a mia herba. (ms-
5872
20030. Quen promete en dbeda se mete. LU: seminarista annimo: Serantes, Santiso (Terra de
(ms10,101r: D.E.) Melide), C)
20041. Aire de abaixo, auga segura. (J. M.
CUMPLIMIENTO DE LAS PROMESAS Barral Snchez / ms-SA: seminarista annimo: algn
lugar da provincia da Corua / M. Barrs Fachal / J.
20031. Decir e facer non pra tdolos Ballesteros Alonso)
homes. (ms6,03v: D.E. Dispersos) 20042. Aire de baixo, chuvia segura. (ms-SA:
(es) Decir e facer no es para todos los Julio Barreiro Fernndez: San Miguel de Vilar, Touro,
hombres. (S.) C)
20032. Decir e facer poucas veces xuntos se 20043. Aire do naciente, auga de repente. (ms-
5873
ven. (ms16 e ms10,002v: D.E.) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
5865 20044. Auga antes do vento, vento ou mal
O orixinal di: O que promete e non d, reventa po'la
so. tempo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
5866
ms16: Lacatrn, e se. da provincia de Lugo)
5867
Este refrn est precedido dun interrogante. 20045. Calor en marzo, lama en agosto.
5868
En ms10 s.v. Prometer. (ms21,18r: Berms)
5869
En ms10 s.v. Prometer.
5870
ms: hastra.
5871
En ms10 s.v. Prometer.
5872
En ms10 s.v. Prometer.
5873 5874
En ms10 s.v. Decir. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
20046. Cando chove e sarabea, fai un fro novo se asemella. (mc: J.T.) / Mes mediado,
que rabea. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios, mes semellado. (mc: J.T.)
Carballedo, LU) (es) Cuando un mes demedia, a otro
20047. Cando na maria neva que far na asemeja. (Sbarbi) / Cuando un mes
serra? (ms18,69r: Gella.-Cario) demedia, a otro semeja. (Correas)
Segn fuere el tiempo, hmedo o seco, en
20048. Cando na Navid queda o aire
la ltima mitad del mes, as seguirn en el
d'abaixo, queda para todo o ano. (ms-LU: mes venidero.
seminarista annimo: Santa Baia de Aguada,
Carballedo, LU) 20064. Das e mas de xiadas, sol tpedo e
20049. Cando ronca moito o mar, probable noites craras. (ms21,08v: Berms)
o temporal. (ms18,69r: Gella.-Marn) 20065. Do norte chover como o borracho
20050. Cando ruxen os cachs de Costa, beber. (ms8,30r: Silvarrey)
que vai chover. (ms15,41: Puertomarn) 20066. E xa veredes como, onde non xiou no
20051. Cando vai sol debaixo de pena, primeiro mes, pode, contra os ditos,
cando chove collendo na lea. (ms-LU: chover tres. (ms-SA: Manuel Barrs Fachal / ms-
seminarista annimo: Guillar, Outeiro de Rei, LU) SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da
Corua)
20052. Cando zoa o regueiro, panos
20067. En san Xon, nebra e trono non
fumeiro. (ms-SA: Manuel Autrn Ramos: Santa
Marta de Babo, Bergondo, C) faltarn. (ms15,43: Silvarrei)
20053. Chuvia mida, logo vn pero pouco 20068. Luna sabadina, ou chuviosa ou
dura. (ms-LU: Jess Redondo C.: Melide, C) ventosina. (ms-LU: Trini Figueiras: San Salvador
de Asma, Chantada, LU. Convento Las Crneas)
20054. De norte chove, qu'as pedras moe. (ms-
SA: seminarista annimo: Ras Baixas, PO) 20069. Non hai gaiteiro que non sea
20055. Debaixo da niebla, o sol que queima. borracho. (ms8,39r: Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da Se refiere al viento (gaiteiro) que trae
provincia de Lugo) siempre lluvia.
20056. Dend'o vint'en diante din que inverno 20070. Nordeste pola sern, vento sul pola
5876
constante. (ms-SA: seminarista annimo: algn man. (ms18,63r: Coleic. Renacencia,
lugar da provincia da Corua) Santiago Loureiro, Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta
20057. Dende o vinte de tantos en diante, o Loroo, 1936)
inverno constante. (ms15,23: O Gaiteiro 20071. O que de Santa Cristina vn, auga
Gallego, 1956) con il ten. (ms-LU: seminarista annimo: algn
20058. Desde que un mes media, outro lugar da provincia de Lugo)
semella. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 20072. O viernes, segn amaece, as
da provincia de Lugo) anoitece. (ms15,45r: Vida Gallega, 1960)
20059. Despois de san Eufrasio vn san 20073. Onde non xiou o primeiro mes, pode,
Frasin. (ms15,43: Valle del Mao) contra os ditos, chover tres. (ms-SA: Jos
Despus del buen tiempo viene el malo. Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C)
20060. Desqu'o mes medea, qu'entra 20074. s tres das de xiada, unha
semella. (ms21,26r: Berms) vendavalada. (ms-SA: Francisco Den Rodrguez:
20061. Desqu'o mes medra, qu'entra Portosn, Porto do Son, C)
somella. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar 20075. Quntanse as vellas, vn o inverno.
(ms10,050r: Silvarrei)
da provincia de Lugo)
20062. Desque un media, outro somella. 20076. Se chove por san Pedro, chover un
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da mes arreo. (ms21,08r: Berms)
provincia de Lugo) 20077. Se no mes de Santiago chove, neva no
20063. Desque un mes media, a outro inverno. (ms-SA: Vctor Manuel Lobato Feijoo:
5875
asemella. (mc e ms16: M.V.) Catoira, PO)
Var.: Desde que o mes media, seguinte 20078. Se non chove o da da Candeloria, xa
semea. (ms16: Sober) / Desque o mes medea, o o inverno vai fra, pro se chove e venta,
outro cuartea. (ms16: Sober) / Pasado o medio

5876
O orixinal di: Nordeste pol-a sern, vento sul pol-a
5875
ms16: Des que un mes. man.
inda o inverno entra. (ms-SA: Manuel Otero 20095. Vento de mar e chuvia da ra, temos
Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO) para todo o da. (ms18,63r: Coleic. Renacencia,
20079. Se sopra o lume, auga no cume. (ms- Santiago Loureiro, Refraneiro do mar. Noya.-Imprenta
LU: seminarista annimo: Serantes, Santiso (Terra de Loroo, 1936)
Melide), C) 20096. Vento do suds, botas de auga nos
20080. Se sopra o lume, auga no tellado. (ms- ps. (ms15,41: Ribadeo)
LU: seminarista annimo: Serantes, Santiso (Terra de
Melide), C)
20097. Vento padrons, nunca boo vors.
(ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada,
20081. Se ves o poniente, ves o da siguiente. PO)
(ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo,
LU)
20098. Xea sobre o mollado, auga de
20082. Serras cargadas, nordeste nas praias. contado. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(ms15,41: Ortigueira) da provincia de Lugo)
20083. Si a Candea chora, inverno fra. (ms- 20099. Xeada no lodo, auga hast'o codo. (ms-
SA: Jos Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A LU: seminarista annimo: Camporramiro, Chantada,
Estrada, PO) LU)
20084. Si a Candelaria chora, inverno fra;
POR ANIMALES
que chore, que deixe de chorar, mit do
20100. A curuxa de madrugada, vento ou
inverno est por pasar. (ms-LU: seminarista 5879
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) xeada. (ms16: Lence-Santar / ms5,039:
Mondoedo)
20085. Si a Candelaria empola, vai o inverno
20101. A curuxa no ameixn, mortand ou
fra. (ms5,033)
Si en la Candelaria calienta el sol, pas el tempo bon. (ms5,039: Mondoedo / ms16: Lence-
Santar)
invierno y los meses siguientes sern
Curuxa = lechuza.
calurosos.
20102. Anduria moi adiantada, primaveira
20086. Si pola Candelaria plora, vai mit do 5880
ben temprada. (mc e ms16: J.P.)
inverno fra; e que plore ou deixe de
(es) Golondrinas anticipadas, primavera
plorar, o inverno est sin pasar. 5877 (ms- muy templada. (R. Marn)
SA: seminarista annimo: Moreira, A Estrada, PO)
20103. Cand'o cuco marcha, coll'a manta.
20087. Si ves espuma na praia, sur encima.
(ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
(ms15,41: Mio)
20104. Cando a pita canta, seal de bon
20088. Sol babeado, auga ou vento
tempo. (ms10,050r: Meda, Orense)
acarreado. (ms15,41: Carreira, Gella)
20105. Cando as candorcas saltan, o bon
20089. Sol no lodo, auga deic'o codo. (ms-LU:
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) tempo espanta. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
20090. Suestio agudo, vendaval seguro.
(ms15,41: Foz) 20106. Cando as pegas fan a niada no alto
20091. Tempo fragosio, molla ou queima. dos chopos, pode segarse o pan cun
(ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de abanico; se a fan no medio, tempo
Cordeiro, Valga, PO) regular; e se a fan fondo do chopo, hai
20092. Todos Santos anuncia con verd o que segar o pan con un mandil. (ms15,43:
5878
que pode vir por Navid. (ms4: J.P.) Valle del Mao)
Var.: Santos, ben ou mal, conta o que ser 20107. Cando o auriolo i-o paspalls cantan
Nadal. (ms5: 136. O Gaiteiro de Lugo. 1957) xuntos mau esquerda, non hai millor
20093. Treboada polo sureste, mis nordeste. agoiro. (ms15,45v: Cervantes)
(ms15,41: Cario)
20108. Cando o cuco cuca despois de san
20094. Trono non repetido, nunca bon tempo
Pedro, cava, galn, e non teas medo.
ha trado. (ms-LU: seminarista annimo: algn (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
lugar da provincia de Lugo) provincia de Lugo)

5877 5879
O orixinal di: Si pol'a Candelaria plora, vai mit do ms5,039: xiada.
5880
inverno fora. E que plore ou deixe de plorar, o inverno Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
est sin pasar. incluiu este refrn en Primavera. / mc: mui adiantada.
5878
ms4: anuncian. Jacinto del Prado recolle o refrn coa Jacinto del Prado recolla o refrn tal e como aparece no
forma anuncia. ms16.
20109. Cando o cuco cuca despois de san Var.: Pitas xuntas, seal de auga. (ms16:
Pedro, cava, home, sin medo. (mc e ms16: Lugo)
Parga) Lo dice tambin la copla popular: Coido
Indica ao de buena cosecha. que vai a chover, / anque non est nublado,
20110. Cando o cuco marcha, colle a manta. / estn as pitas mui xuntas: / seal de tempo
5881
(mc e ms16: Bucios) trocado.
Porque ha pasado el calor. 20123. Se o gato ves lavar, mete lea no
20111. Cando o gato pasa a pata pola orella, allar. (mc / ms4: F.V.S. / ms16)
desea que auga vea. (ms: Santiago) 20124. Se os burros ornean moito, non
Var.: O gato, cando pasa a pata pola saldrs enxoito. (ms16: Lis Quibn)
orella, quere que a auga vea. (ms16: 20125. Seal de aghua cando a perdiz canta.
5885
Santiago) (ms-SA: Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
20112. Cando o gato quenta o traseiro, 20126. Si oies o cuco tres das despois de san
5882
escusas regar o lameiro. (mc e ms16: Pedro, cava, cavador, e non teas medo.
Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (ms5,039 / ms16: Lence-Santar)
provincia de Lugo) 20127. Xunta de gatos, seal de xeada. (mc e
20113. Cando os corvos berran, chuvia ms16: Taboada-F.V.S.)
segura. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
da provincia da Corua) PROPENSIN
20114. Cando u corvo berra, vai chover. (ms- 20128. A cabra sempre tira monte.
5886
SA: Manuel Canedo Nimo: Trasmonte, Ames, C) (ms16: Donalbay, Begonte / ms-SA: Jos M. Gulas
20115. Cuando o gato pasa a pata por riba Rivas: Forcarei, PO / ms-SA: seminarista annimo:
da orella, tamn o home pode pasar a Moreira, A Estrada, PO / ms11,50: C. de Fonsagrada)
serra. (ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel) Var.: Sempre a cabra tira monte. (ms16:
En poca de invierno, cuando el animal D.E.)
hace sto, es seal de que el tiempo no ser 20129. A cabra tira monte. (ms-SA: Jess
muy malo. Gonzlez Castro: Santa Minia de Brin, C / Amador
Darriba Mguez (13-11-1951))
20116. Esplmanse as pitas, auga segura.
(ms10,050r: Silvarrei) 20130. A cabra tirou sempre pr monte. (ms-
SA: Gestoso, provincia de La Corua)
20117. Lvase o gato noite, auga segura.
(ms10,050r: Silvarrei) 20131. A cabra vai pola via, tal a mai, tal
5887
20118. Lvase o gato, auga no papo. (ms-LU: a filla. (ms-LU: seminarista annimo:
seminarista annimo: Guntn, LU) Bucios, Carballedo, LU)
20119. No tempo do cuco, man chuvia i- 20132. A espia, canda nace, trae a punta.
5883 (ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
tarde enxoito. (mc: C.A. A Nosa Terra /
ms16: C.A.) 20133. A espia, cando nace, xa leva o
5888
(pt) No tempo do cuco, tanto est molhado pincho diante. (ms16 e ms10,014v: D.E.)
como enxuto. (Chaves) Var.: A espia, cando nace, xa trai a punta.
20120. O gato, cando pasa a pata pola orella, (ms16: R. Fisterrn)
deixa que a auga vea. 5884
(ms-SA: (es) El espino que ha de espinar, con punta
seminarista annimo: algn lugar da provincia da nace. (R. Marn)
Corua) 20134. rbore que nace torto malo de
20121. O peto quer beber nas follas e por eso endereitar. (ms16: Lugo)
tanta prisa ten. (ms5,039) Var.: O rbore que nace torto, tarde ou nunca
Se dice cuando el peto canta mucho. Su se endereita. (ms16: D.E.)
canto ordinario lo tienen los campesinos (es) Arbol que torcido creci, nunca se
por seal de agua. enderez. (R. Marn)
20122. Pitas xuntas, seal de tempo trocado. 20135. As cabras tiran sempre monte. (ms-
(mc: Chantada / ms4: F.V.S. / ms11,59) SA: Jaime Friz Vzquez: Arza, C)

5881 5885
ms: Cand'o, coll'a manta. O orixinal di: Seal de ajuan cando a perdiz canta.
5882 5886
ms16: excusas; ms-LU: Cand'o, quent'o. ms-SA (Moreira): ao monte; ms11,50: tir'.
5883 5887
ms: y a tarde; ms4: chuvia, a tarde. O orixinal di: A cabra vai po'la via, tal a mai tal
5884
O orixinal di: O gato cando pasa a pata pola orella, a filla.
5888
dexa que a auga vea. En ms10 s.v. Espina.
20136. Cada cal a seu natural. (ms16: D.E.) Var.: A filla da cabra, que ha de ser senn
Var.: Cada cal ten o seu natural. (ms16: cabrita? (ms16: D.E.) / O fillo da cabra, ou
D.E.) cabrito ou castrn. (ms16: D.E.)
5889 (es) El hijo de la cabra siempre ha de ser
20137. Canto mis mar, mis aghua.
(ms-SA: Francisco Den Rodrguez: Portosn, Porto do cabrito. (Correas)
Son, C) Vase A cabra pare cabritos.
20138. De mal monte non pode vir boa lea. 20148. O fillo da cabra cabritio . (ms-SA: Jos
(ms12,78: S. Pedro de Orrios, Caurel) M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
Esto se atribuye cuando alguien procede de 20149. O fillo da cabra ha de ser cabrito. (ms-
malas familias, de mal pueblo etc. SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, San Tom de
20139. Fai mis a inclinacin que a Ames, C)
educacin. (ms5,029) 20150. O fillo da cabra tira silveira. (ms-SA:
Var.: Tira mis a incrinacin que a Hctor Blanco Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso))
educacin. (ms15,43: Valle del Mao) 20151. O fillo da cabra, cabrito. (ms-SA: Nicols
5890 Alvarellos Lpez: Laln, PO / ms-SA: Serafn
20140. Fillo do lobo sempre tira monte. Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C)
(mc e ms16: A.S.A. / ms18,29r)
Como el padre, por lo difcil que es 20152. O fillo da gata ratos mata. (mc e ms16:
Lugo)
sustraerse a la ley de la herencia.
Var.: O fillo do gato pilla o rato. (ms16: R.
20141. Nace o corvo na pena e tarde ou cedo Fisterrn) / O fillo do gato mata o rato. (ms16
tira pra ela. (ms8,27v: Silvarrey) e ms10,021r: D.E.) 5894
20142. Nace o corvo na pena e tira pra ela. (pt) Filho de gato mata rato. (Chaves) (es)
5891
(mc: M.L. / ms16: A.S.A.) El hijo de la gata, ratones mata. (Sbarbi)
20143. O rbol que nace torto, torto vive e Como el anterior, y varios de los siguientes,
torto morre. (mc e ms16: Santiago) recoge la influencia y ejemplo de los padres
Con aplicacin figurada a las malas en sus hijos.
5895
inclinaciones. 20153. O fillo do burro ben sabe ornear.
20144. O cardo que ha de picar, con espia (ms16 e ms10,021r: D.E.)
(es) El hijo del asno rebuzna algn rato.
nace. (mc: A.S.A.)
(R. Marn)
Var.: O cardo que ha de picar, xa espias trai 5896
nacer. (ms16: D.E.) / cardo que [ / ha] de 20154. O fillo do can ha de roer o so. (mc
e ms16: M.V.)
picar, logo lle nacen espias. (ms16: D.E.)
(pt) Cardo que h-de picar, logo nasce com 20155. O fillo do lobo lobio . (mc: R. Caruncho /
ms16: R. Fisterrn)
espinhos. (Chaves) / O cardo quando
(es) El hijo de la loba y lobo, qu ha de
nasce, logo pica. (Id.) (es) El espino que ha
ser sino lobo? (Jara)
de espinar, con punta nace. (R. Marn)
Cada cosa desde su origen, tiene ya las 20156. O fillo do lobo logo adeprende a
condiciones naturales para su desarrollo, oubear. 5897 (ms16 e ms10,021r: D.E.)
dice Sbarbi. 20157. O fillo do lobo monte tira. (mc e ms16:
20145. O corvo nace na pena e tira pra ela. Santiago)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (es) El hijo del asno al pesebre va flechado.
provincia de Lugo) (R. Marn)
20146. O escarabello sempre anda na merda. 20158. O lobo tira ao toxal. (ms21,09v: Berms)
5892 20159. O que colle malas maas, sempre en
(mc: Bucios / ms16: Bucios)
5898
(es) Ms sucio que un escarabajo. (Sbarbi) malos pasos anda. (ms16 e ms10,037v:
Zahiere a los que fsica y moralmente viven D.E.)
entre la suciedad. 20160. O que fai un cesto, fai un cento,
5893
20147. O fillo da cabra cabirto . (mc: dndolle vrengas e tempo. (ms-LU:
Bucios / ms16: D.E. / ms21,21r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: Carballedo, LU)
seminarista annimo: Pol, LU / ms-SA: Jos Mara
Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51))

5889 5894
O orixinal di: Canto mais o mar mais ajua. En ms10 s.v. Hijos.
5890 5895
ms18,29r: ao monte. En ms10 s.v. Hijos.
5891 5896
ms3: Naz, tira a ela. ms: ha de roel'o oso.
5892 5897
ms: anda na m.... En ms10 s.v. Hijos.
5893 5898
ms-SA e ms-LU: cabrito. En ms10 s.v. Maa.
20161. O que fai un cesto, fai un cento, se lle Qui pren mals amanys, los tendr tots els
5899 as. (R. Marn: Mallorca)
dan corres e tempo. (mc: Pidre-F.V.S. /
ms-LU: seminarista annimo: Bucios, Carballedo, Lo que se aprende de nio no se borra.
LU) 20172. Quen malo foi unha vez, seraio dez.
Var.: O que fai un cesto, fai cento, si lle dan 5904
(ms16 e ms10,036v: D.E.)
vergas e tempo; o caso poerlle o aro. (es) Quien malo fu una vez, lo ser diez.
(ms5,133: Santiago) / O que fai un cesto, fai (R. Marn)
cento, se lle dan vergas e tempo. (ms16: D.E.) 20173. Saltou a cabra na via e tamn
(pt) Cesteiro que fez um cesto, faz um
saltar a filla. (ms16: Diccionario Enciclopdico)
cento, dando-lhe verga e tempo. (Chaves) /
Quem um arado faz bem, sabe fazer cem. 20174. Vai a cabra pola via; tal a nai
(Id.) (es) Quien hace un cesto hace ciento, coma filla. (mc: A.I.)
si tiene mimbres y tiempo. (Z.) Var.: Vai a cabra via? Tal fai a nai como
20162. O que fai un cesto, fai un cento, se lle tal fai a filla. (ms16: D.E.)
5900 (pt) Cabra que vai vinha, tal a me, tal
dan vimbio e tempo. (ms-LU: seminarista
annimo: Viveiro, LU)
a filha. (Chaves) (es) La cabra va por la
via, como hace la madre hace la hija.
20163. O que fai un cesto, fai un cento, si lle
(Correas) / La cabra va por la via, por do
dan varas a tempo. (ms-SA: Francisco Canosa
va la madre va la hija. (Id.) / Cabra por
Quintns)
via, cul la madre, tal la hija. (Id.)
20164. O que fai un cesto, fai un cento, si lle
20175. Vai a cabra pola via; vai a nai e vai
dan vimbos a tempo. (ms16: R. Fisterrn) 5905
a filla. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira,
20165. O que fai un cesto, fai un cento. (ms- A Estrada, PO)
SA: J. M. Barral Snchez)
20176. Vai a cabra por a via; por donde vai
20166. O que fai un cesto, si lle dan mimbre 5906
a nai vai a filla. (ms-LU: Dous seminaristas
e tempo, fai un cento. (ms) annimos: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU:
20167. Once galias, vintedous ps; o fillo da Trini Figueiras: San Salvador de Asma, Chantada, LU.
cabra, cabrito . (ms-LU: seminarista annimo: Convento Las Crneas / ms-SA: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo) algn lugar da provincia de Lugo)
20168. Onde hai goas nacen potros.
5901
(ms4: 20177. Vai a cabra por a via; tanto ten a
Lugo-F.V.S.) mai como a filla. (ms-LU: seminarista annimo:
20169. Pola lia vai a tia: tal a nai cal a algn lugar da provincia de Lugo)
filla. 5902 (ms21,18v: Berms) 20178. Vai a cabra por a via; vai a nai e
20170. Por onde salta a cabra tamn salta a mais a filla. (ms-SA: Manuel Otero Gonzlez:
Divino Salvador de Coiro, Cangas, PO)
que a mama. (ms16: Diccionario Enciclopdico)
20179. Vai a cabra pr via; por donde vai a
20171. Quen malas maas ten, tarde ou
mai vai a filla. (ms-LU: seminarista annimo:
nunca as ha de perder. 5903 (mc: Pramo) Paradela, LU)
Var.: Quen malas maas ha, tarde ou nunca as
perder. (mc: A.S.A. / ms16 e ms10,037v:
D.E.) / Quen malas maas ten no berce, tarde PROPIEDAD. V. tamn Dueo, Mo, tuyo, Tener.
ou nunca as perde. (ms16 e ms10,037v: D.E.) 20180. Ben vai a vella na burra cando sa.
(es) Quien malas maas tiene, tarde o (ms10,031r: D.E.)
nunca las pierde. (R. Marn) / Quien malas 20181. Do que alleo , o que o demo quixer.
maas tiene en la cuna, tarde las pierde o (ms16: Lugo)
5907
nunca. (Correas) / Quien malas maas tiene 20182. Millor meu que teu. (ms16 e
en cuna, tarde las pierde o nunca. (Id.) / ms10,039v: D.E.)
Quien malas maas ha, tazrde o nunca las 20183. Millor noso que voso e millor meu
5908
perder. (Bergua / ms16: M. Kleiser) (ct) que noso. (ms16 e ms10,039v: D.E.)

5899
V. O que fai unha, fai un cento se lle dan vergas e
5904
tempo en Religiosos y morales. En ms10 s.v. Malo.
5900 5905
O orixinal di: O que fai un cesto fai un cento se lle O orixinal di: Vai a cabra pol'a via, vai a nai e vai a
dan bimimio e tempe. filla.
5901 5906
O orixinal di: Onde hay egoas nacen potros. ms-LU (Lugo) e ms-SA: pola via, onde, mai; ms-LU
5902
O orixinal di: Pol'a lia vai a tia: Tal e a nai, cal e a (Trini F.): por onde vai a mai.
5907
filla. En ms10 s.v. Mo, tuyo.
5903 5908
Variantes en ms10 s.v. Maa. En ms10 s.v. Mo, tuyo.
(es) Mejor es mo que vuestro y mejor 20199. Cabra de moitos cmena os lobos.
nuestro que vuestro. (R. Marn) (ms16: Donalbay, Begonte)
5911
20184. O meu, meu; i-o teu, teu. (ms16: Lugo) 20200. Cousa de moitos cmena os lobos.
(es) Lo mo, mo; lo tuyo, tuyo. (Correas) (mc e ms16: A.I. / ms18,71r: A.S.A.)
20185. O pan e o bon vio son do seu dono. (pt) Asno de muitos, lobos o comen.
(ms5,023: Flix Rodrguez Vieites) (Chaves) (es) Asno de muchos, lobos le
5909 comen. (Correas) / Asno de muchos, no
20186. O que ten de seu non perece. (ms-
LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) muere viejo. (R. Marn)
20187. Os bs de lexos non son medios bs. 20201. Cousa de moitos mal repartida. (mc:
(ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, LU) A.C. A Nosa Terra / ms16: C.A.)
20188. Ou ns da terra ou a terra de ns. (ms- 20202. Cousa de moitos lvana os diaos.
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (ms16: Enc.)
Lugo) 20203. Cousa de moitos nunca boa . (ms e
20189. Ten de teu, ten de teu, que o que non ms16: Santiago)
ten de seu, en mala hora naceu. (ms: 20204. Cousa de moitos nunca foi por riba.
5912
Santiago) (mc e ms16: Santiago)
20190. Ten tu, Teresa, ten tu. (mc: Becerre- 20205. Cousa de moitos, conforte de bobos.
F.V.S. / ms16: Incio) 5913
(mc e ms16: Santiago)
Conviene tener lo suficiente para no
20206. Cousas de moitos cmenas os lobos.
depender de nadie. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
20191. Teu pai non cho d, ta nai non o ten, provincia de Lugo)
de donde che vn? (ms15,23: Taboada) 20207. Cunca de moitos, ben lambida e mal
20192. Vale mis pouco xuntio que moito lavada. (ms15,17 / ms16: Enc.)
5910
espallado. (ms5,045: Santiago) (es) Cuenca de muchos, bien chupada y mal
lavada. (Correas)
COPROPIEDAD 20208. Ola de moitos nunca ben coce. (mc e
20193. A besta de todos cmena os lobos. ms16: M.L.)
(ms16: Ribera de Piqun) Var.: Ola de moitos, mal comesta e peor
20194. casa de moitos donos nunca lle remexida. (mc e ms4: F.V.S. / ms16: Lugo /
faltan pingueiras. (ms16: Enc.) ms) 5914 / Ola de moitos, mal cociada. (ms:
(es) A casa de muchos amos, nunca le F.V.S. / ms16: Donalbay, Begonte) 5915) / Ola
faltan goteras. (R. Marn) de moitos mala de cocer. (ms16: Sober)
(es) Olla de muchos, mal mejida y peor
20195. Bestia de moitos cmena os lobos. (ms-
LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU)
cocida. (Correas) / Olla de muchos, no
bulle. (Refrn judo-espaol)
20196. Burra de moitos cmea o lobo. (mc e 5916
ms16: G.P.) 20209. Ola de moitos, mal gobernada.
(es) Asno de muchos, no muere viejo. (R. (ms-LU: seminarista annimo: Outeiro de Rei, LU)
Marn) 20210. Ovella de moitos cmena os lobos. (mc
e ms16: Pramo / ms4: F.V.S.)
20197. Burro de moitos cmeno os lobos. (mc:
Tuiriz, Monforte / ms4: F.V.S. / ms16: Enc.)
(pt) Asno de muitos, lobos o comen.
(pt) Asno de muitos, lobos o comem. (Chaves) (es) Oveja de muchos, lobos la
(Chaves) (es) Asno de muchos, lobos lo comen. (Correas) / Asno de muchos, lobos
comen. (Sbarbi) / Asno de todos, yantar de lo comen. (Correas)
lobos. (R. Marn) / Asno de muchos, lobos Como Burra de moitos... y Cousa de moitos
le comen. (Correas) / Asno de muchos, no cmena os lobos.
muere viejo. (R. Marn) 20211. Vaca allea, ben muxida e mal chea.
Porque cosa de muchos no la cuida (ms21,13v: Berms)
ninguno. 20212. Vaca allea, mal mantida e ben
20198. Burro de moitos lobos cmeno todos. muxida. (ms21,13v: Berms)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
provincia de Lugo / ms-SA: seminarista annimo: 5911
algn lugar de Galicia) ms18,71r: comen-o os.
5912
ms: nunca for por riba.
5913
mc: conforte de lobos.
5914
ms4: pior.
5909 5915
O orixinal di O que ten de seu "non perece". ms4: cuciada.
5910 5916
Indica Mal menor. O orixinal di: O'la de moitos mal gobernada.
5921
20213. Vaca de moitos, ben moxida e mal 20223. A bo capeln millor sancristn.
5917
mantida. (mc e ms16: M.V. / J. M. Area (ms16: D.E. / mc: Santiago, Jos M Cures / ms-SA:
Alonso/ ms-SA: Antonio Torreira Torreira: San Fins de Pascual Campos Arestio: Cando, Outes, C)
Freixeiro, Santa Comba, C / ms-SA: Manuel Lpez (es) A buen capelln, mejor sacristn.
Castro: Santa Comba de Cordeiro, Valga, PO / A. (Correas)
Darriba Mguez / F. Luna Bande) 20224. A bo cura, mellor sacristn. (ms-SA:
Var.: Vaca de moitos, ben mungida e mal Manuel Casal Garca: Santiago de Compostela, C)
mantida. (ms16: Mondoedo / ms-LU: 20225. A bo pan boa canteira. (ms16: Calvos de
seminarista annimo: Bucios, Carballedo, Randn)
LU) 5918 20226. A boa madeira quer o bo oficial. (ms16:
(es) Vaca de muchos, bien ordeada y mal D.E.)
alimentada. (R. Marn) (es) A buena madera, buen oficial. (R.
5919
20214. Vaca de muitos, cmena os lobos. Marn)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 20227. A burro froxo arrieiro tolo que lle
provincia de Lugo)
malle o lombo. (ms15,14)
20228. A cada ola a sa tapadeira. (ms10,072r:
EXCELENCIA DE LO PROPIO D.E.)
20215. A cada un gstalle o seu. (ms16: Lugo) 20229. A cada ola o seu testo. (ms10,072r: D.E.)
(es) A cada uno le gusta lo suyo. (R. Marn)
20230. A concello run pregoeiro tatexo.
20216. Cada oleiro alaba as sas olas. (ms16) (ms16: D.E.)
Var.: Cada olleiro alaba o seu pucheiro. (mc: 20231. A mal abade mal sancristn. (ms16:
Taboada / ms5,133: Mondoedo) D.E.)
(es) Cada ollero, alaba su puchero. Var.: A run abade run monaguillo. (ms16:
(Sbarbi) / Cada ollero su ola alaba, y ms D.E.)
si la trae quebrada. (Id.) (ct) Cada oller (es) A mal abad, mal monescillo. (S.)
alaba la seua lla y ms, si la prta 20232. A medida do burro ten que ser a
clavill. (Alberola)
albarda. (ms18,65r: Villam. de Negral)
20217. Malia o pelengrn que di mal do seu
20233. A tal forma, tal zapato; e a tal zapato,
bordn. (ms16: D.E.) 5922
tal forma. (ms16 e ms10,023r: D.E.)
(es) No hay romero que diga mal de su
Var.: A tal forma, tal zapato. (ms16: Lugo)
bordn. (Correas)
(es) A tal forma tal zapato y a tal zapato,
20218. Monte, o que poidas ver; prado, o que tal forma. (Correas)
poidas ter; e leiras, as que poidas pacer. 20234. A tal pao tal astilla. (ms-SA: Manuel
(ms15,45r: Chantada)
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
20219. O lume de fra nin quenta nin lora. PO)
(ms8,31r: Silvarrey) 20235. A unha boca abndalle unha sopa.
Ni calienta ni se aprovecha. (ms16: D.E.)
20220. O meu lio mellor qu'o do vecio. (es) A una boca, una sopa. (Correas)
(ms8,78r: Silvarrey) 5923
20236. Bon amo millor criado. (mc: Agro /
Var.: O meu trigo millor que o de o vecio. ms16: D.E.)
(ms16) (pt) O bom amo faz o criado. (Chaves) (es)
Porque es propio. Tal amo, tal criado. (Sbarbi)
20221. Val mis fume da mia casia que 20237. Cada ola ten a sa tapadeira. (mc e
5920
lume da vecia. (ms16 e ms10,024r: D.E.) ms16: Lugo)
(es) No hay olla tan fea, que no tenga su
PROPORCIONALIDAD cobertera. (Sbarbi) (ct) Cada olleta t la
20222. A albarda, medida do burro. seua tapaoreta. (Alberola)
(ms17,002) 20238. Cada un canta como lle pagan. (ms16:
Var.: A albarda segundo o burro. (ms16: Lugo)
Sober) (es) Cada uno canta como le pagan. (R.
Marn)
5917
ms-SA (Antonio T.), ms-SA (Manuel L.), Area
5921
Alonso, Darriba Mguez e Luna Bande: muxida. mc e ms-SA: capelln; mc: sacristn / V. A bo cura,
5918
ms-LU: munxida. millor sacristn en Oficios.
5919 5922
O orixinal di: Vaca de muitos - comenan os lobos. En ms10 s.v. Forma.
5920 5923
En ms10 s.v. Humo. ms4: mellor criado; ms16: bo.
5927
20239. Cal a campana tal a campanada. 20256. Han de pipa cunca chea. (ms-SA:
(ms16: D.E.) Antonio Iglesias Duro: Carcaca, Padrn, C)
(es) Cual es la campana, tal badajada. (Z.) Baleirase a pipa ou tonel na medida en que
20240. Cal o can tal o dono. (ms16: D.E.) se enche a cunca.
(es) Cual el dueo, tal el perro. (H. Nez) 20257. Mal escolante, mal estudiante. (ms16:
20241. Cal o amo, tal o criado. (ms16: D.E.) Berms / ms21,11v: Berms)
20242. Calza como vistas e viste como calces. 20258. burro vello, a millor cebada i-o
(ms16: D.E.) pior aparello. (ms16: D.E.)
(es) Calza como vistes y viste como calzas. (es) Al asno viejo el peor aparejo. (R.
(Correas) Marn)
20243. Canto mis burro un, mis lle 20259. O carballo nunca deu mis que
5928
poen albarda. (ms-LU: seminarista annimo: bogallas. (ms5,027 e ms16: Sta M Mayor de
algn lugar da provincia de Lugo) Mondoedo / ms-LU: seminarista annimo: Terra Cha,
20244. Canto mis burro, mis grande LU)
albarda. (ms-SA: Gestoso, provincia de La Corua) 20260. mal capeln pior sancristn. (ms16:
D.E.)
20245. Canto mis comes, menos ves. (ms8,66r:
Lajosa)
(es) A mal capelln, mal sacristn. (Z.)
20246. Capa, calzn e saio, dun mesmo pano. 20261. O que mis pela, mis merda leva.
(ms16: Berms / ms21,19r: Berms)
(ms16: D.E.)
(es) Capa, calzn y sayo, de un mesmo 20262. O vestido do criado di qu o amo.
5929
pao. (Correas) (mc: Villanueva, Laln-F.V.S. / ms10,139r: D.E.)
20247. Como canta o abade, respndelle o Var.: O vestido do criado di qun o seu amo.
sacristn. 5924
(mc: C.A. A Nosa Terra / ms16: (ms5,045 e ms16: Mellid)
D.E.) (es) El vestido del criado, dice quin es su
(pt) Como canta o abade assim responde o seor. (Sbarbi)
sacristo. (Chaves) (es) Como canta el 20263. O vestido do criado di quen o dono.
5930
abad, ans responde el sacristn. (Correas) (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
/ Como canta el abad, as responde el 20264. Pa un bo capelln, mellor sacristn.
sacristn. (Z.) (ms-SA: Manuel Rodrguez Gamallo: Tomonde,
20248. Como o corvo, as o seu ovo. (ms-SA: Cerdedo, PO)
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 20265. Se non comeras como comiches, non
20249. De mal corvo mal ovo. (ms16: D.E.) comas como comes. (ms15,40)
(es) De mal cuervo, mal huevo. (R.) 20266. Se queres morrer ben, vive ben.
5925
20250. De mal pano mala saia. (ms: A.C. A (ms8,64r e ms10,050r: Silvarrey)
Nosa Terra) 20267. Segn o burro tllanlle a albarda.
(pt) De ruim pano nunca bom saio. (ms21,09v: Berms)
(Chaves) (es) De mal pao mal sayo. (R. 20268. Segn o burro ten que ser a
Marn) albarda. (mc e ms16: A.S.A.)
20251. De tal pan tales sopas. (ms16: D.E.) Var.: A albarda ten que ser conforme o burro.
20252. De tal pao, tal estela. (Jess Vzquez: (ms16: D.E.) / Segn sea o burro, as ten que
Sarria, LU) se-la albarda. (ms15,01: Eugenio Carr Aldao.
20253. De tal pau tal estilla. (ms-SA: Andrs Literatura Gallega 2 edicin, 1911 / M.
Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Vimianzo, C / ms-SA: Gonzlez Fernndez)
seminarista annimo: algn lugar da provincia da (es) Segn es el asno, as es la alabarda.
Corua) (R. Marn)
20254. De tales bodas tales tortas. (mc / ms4: 20269. Segn o burro, as lle fan os
F.V.S. / ms16: D.E.)
(pt) De tais bodas tais tortas. (Chaves) (es) aparellos. (mc e ms16: Lugo)
De tales bodas, tales tortas. (R. Marn /
ms16: Z.) 5926
O orixinal di: Debaixo do pau estn as hachas.
5926
20255. Debaixo do pau estn as achas. (achas).
5927
(ms21,21r: Berms) A primeira parte unha conxectura nosa porque o ms
di Han de pipa cunca chea.
5928
ms16: bogallos; ms-LU: ca.
5929
ms, ms4 e ms10: quen o amo. / En ms10 s.v.
5924
ms16: sancristn. Vestido.
5925 5930
O orixinal di: De mal pano mala saya. O orixinal di: O vestido do criado din quen e o dono.
(es) La albarda debe ser conforme al burro. 20284. Tan grande o ouricio como o
(Sbarbi) 5933
novelio. (ms16: Berms / ms21,18r: Berms)
Ensea que en todo han de guardarse las 20285. Tanto ten (o carro da) a Madalena
debidas proporciones.
com'os feiros (fueiros) que leva. (ms-LU:
20270. Segn o burro, as se lle tasa a seminarista annimo: Cua, Palas de Rei, LU)
albarda. (mc e ms16: Fonsagrada) 20286. Todo porqu ten su polo tanto. (ms-LU:
(es) Segn es el asno, as es la albarda. (R. seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
Marn)
20271. Segn u burro, es se lle fan us PROTECCIN
5931
aparellos. (ms-SA: seminarista annimo: 20287. Arrmate ao bon rbol e darache boa
algn lugar da provincia de Lugo)
sombra. 5934 (mc e ms16: Tuiriz)
20272. Segn sexa o burro, as se lle pon a (pt) Quem a boa rvore se chega, boa
albarda. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro: sombra o cobre. (Chaves) (es) Quien a
Arza, C) buen rbol se arrima buena sombra le
20273. Segn sea o burro, as ten que ser a cobija. (Sbarbi)
carga. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 20288. Co favor non te conocers e sin favor
provincia de Lugo)
non te conocern. (ms16: D.E.)
20274. Tal amo, tal criado. (mc: P. Sobreira. Dicc. (es) Con el favor no te conocers; sin l no
Ac. / ms16: D.E.)
te conocern. (Correas)
(pt) Tal amo, tais criados. (Chaves) / Tal
o servo como o senhor. (Chaves) (es) Tal 20289. De run rbore, sombra run. (ms16:
Lugo)
amo, tal criado. (Sbarbi) / Tal seor, tal
(es) Run rbol, run sombra. (R. Marn)
servidor. (R. Marn) / A tal amo, tal criado.
(R. Marn) 20290. Dios che dea poder na vila e na casa
20275. Tal cabeza traio, cal siso teo. (ms16: faria. (ms16: D.E.)
D.E.) (es) Dios te d poder en villa y en casa
20276. Tal carro, tales fungueiros leva. (mc e harina. (Al.)
ms16: Santiago) 20291. Mis vale favor que xusticia nin
5935
Var.: Tal o carro, tales os fungueiros. razn. (mc: J.P.)
(ms16: Pedro de Merille) Var.: Mis vale favor que xusticia nin razn.
5936
20277. Tal a campana, tal a badana. (ms- . (ms16 e ms10,018v: D.E.)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de (es) Ms vale favor que justicia ni razn.
Lugo) (H. Nez)
20278. Tal galia, tal ovo pon. (ms16: Lugo) 20292. Non hai home sin home.
5937
(mc / ms4:
20279. Tal o abade, tal o sancristn. (ms16: F.V.S. / ms16: Lugo)
Lugo) (es) No hay hombre sin hombre. (R. Marn)
20280. Tal o carro, tal os fungueiros. (ms-LU: (ct) No hi ha hme sense hme. (Alberola)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 20293. O que a bon rbol se arrima, boa
Lugo) sombra o acubilla. (ms-LU: seminarista
20281. Tal o corvo, tal o ovo. (mc: Sarria / ms16: annimo: algn lugar de Galicia)
D.E.) 20294. O que a bon rbol se arrima, non hai
(pt) Tal pssaro, tal ovo. (Chaves) (es) De 5938
raio que o parta. (mc e ms16: Pramo)
tal cuervo, tal huevo. (R. Marn)
Por lo general suelen los hijos imitar a los 20295. O que a bo rbore se acolle, boa
padres. sombra o cobre. (ms16: D.E.)
20282. Tales pais, tales fillos; tales carros, Var.: Quen a bo rbore se achega, ben se
acobexa. (ms16: D.E.)
tales estadullos. (ms-SA: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
20283. Tales tempos, tales verdades; tales
5932
burros, tales atafales. (mc e ms16: 5933
ms21,18r: coma o novelio.
5934
Carballedo) ms: a bon arbol.
5935
mc: sin razn. Jacinto del Prado recolle o refrn s
coa forma nin razn. A diferenza pode deberse a un erro
de transcricin de Vzquez Saco.
5931 5936
O orixinal di: Segn e u burro esi se lle fan us En ms10 s.v. Favor.
5937
aparrellos. O orixinal di: Non hay home sin home.
5932 5938
mc: atagales. ms: qu'o parta.
(es) Quien a buen rbol se arrima, buena 20311. Ir e vir carrear se chama. (ms-SA:
sombra le cobija. (Z.-N.-R. Marn) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
20296. O que non ten padrio, non se Lugo)
bautiza. 5939
(mc e ms16: Sarria) 20312. Ir e vir chmase carretar. (ms-LU:
Var.: O que ten padrio, bautzase. (Bucios- seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
F.V.S.)
(pt) Quem no tem padrinhos morre mouro. 20313. Ir e vir carrexar, e non ir e non
(Chaves) / Quem tem padrinho no morre tornar. (ms10,031v: D.E.)
mouro. (Id.) / Quem tem padrinho no 20314. Ir e vir carrexar, que non ir e non
morre na cadeia. (Id.) tornar. (ms16: D.E.)
20297. O xamn unha chave que abre 20315. Ir e volver chmase carretar. (ms-LU:
moitas portas. (ms5,029 / ms16: Sta. Mara del seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
5942
Mao) 20316. Ir e volver chmase carrear. (mc:
20298. Quen me dera un arrimio onde Pidre-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Carballedo, LU)
poderme arrimar! (ms16: D.E.)
Var.: Ir e vir chmase carrexar. (ms16 e
20299. Vnselle galia os ollos al onde pon ms8,12r: La Caiza)
5940
os ovos. (ms10,031v: D.E.) (es) Ir y venir es acarrear, que no ir y
tornar. (Correas)
PROVECHO 20317. Mis vale onza de prudencia que
20300. Andar proveito e non contento, ferrados de cencia. (ms10,102r: D.E.)
gnase contento e proveito. (ms10,102r: 5943
20318. Mis vale rodear que caer. (ms)
D.E.) (pt) Mais vale rodear que afogar. (Chaves)
20301. Non cousa de proveito o que se (es) Ms vale rodear que no ahoyar.
garda no peito. (ms10,102r: D.E.) (Correas) / Ms vale rodear que no ahogar.
20302. Non proveito o que trai perigo (Id.)
certo. (ms10,102r: D.E.) 20319. Mentras escapo, non asubo. (ms:
20303. Non hai parvo pr seu proveito. Santiago)
(ms10,102r: D.E.) 20320. Mete a mau no teu seo, non dirs do
5944
20304. Precura o teu proveito, a torto ou hado alleo. (ms: J.P.)
direito. (ms10,102r: D.E.) (es) Mete la mano en tu seno, no dirs de
20305. Precura o teu proveito, torto ou hado ajeno. (Sbarbi)
5945
direito, que aquel que o non precura, ese 20321. Non d bo pan a mala faria.
(ms10,079r: D.E.)
non ten cura. (ms10,102r: D.E.) 20322. Non lle pegues pequeno por mis
pequeno ca ti, non sea dispois de
PRUDENCIA. V. tamn Imprudencia. grand'o pequeno se volv'a ti. (ms-LU:
20306. A besta i-a pistola nunca se deixa seminarista annimo: algn lugar da provincia de
andar sola. 5941 (ms21,30v: Berms) Lugo)
20307. A gala do nadador saber garda-la 20323. Non te empees sin razn nin te
roupa. (ms10,24v: D.E.) envaines sin honor. (ms-SA: Jos M. Gulas
20308. A prudencia nai da cencia. (ms10,102r: Rivas: Forcarei, PO)
D.E.) 20324. Non te metas en dib nin en cousas
20309. Entre o pouco i-o moito hai un medio. que non entendas: pasar por alto
(ms8,28r: La Caiza) cord. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
20310. Ide polo medio e non cairedes. Galicia)
(ms10,031r: D.E.) 20325. O cuarto do medio o millor. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)

5939
V. O que ten padrio, bautzase en Familia. Parientes
e en Recomendacin, valimiento, favor.
5940 5942
O orixinal di: Vnselle galia os ovos, al onde pn ms-LU: carretar.
5943
os ollos. Contn a indicacin Prudencia.
5941 5944
O orixinal di: A besta y'a pistola nunca se deixa andar Contn a indicacin Prudencia.
5945
sola. En ms10 s.v. Pan coa indicacin Prudencia.
20326. O que non monta a cabalo nunca se 20340. Btate a enfermar: vers quen che
5955
cai no cabalo. (ms10,041r: D.E.) quere ben e quen che quere mal.
20327. O que pecha e pecha ben, pecha a (ms16 e ms10,11v: D.E.)
alma i-o que ten. 5946 (ms: Gondrame, Pramo- (es) Echate a enfermar y vers quin te
F.V.S.) quiere bien y quin te quiere mal. (Z.-
Pecha a alma porque al cerrar evita hurtos Correas)
que quiz atribuyese a un inocente. 20341. Calen barbas e falen cartas. (ms16: D.E.)
20328. Onde hai mis prudencia ten que 20342. En longos camios concense os
haber mis cencia. (ms10,102r: D.E.) amigos. (ms16: D.E.)
20329. Onde hai prudencia e boa concencia (es) A largo camino se conoce el hombre.
sobra a penitencia. 5947
(ms16 e ms10,027v: (R.P.)
D.E.) 20343. Se queres conecer o que te quer ben,
20330. Onde hai prudencia e concencia non pdelle algo do que non tes e el ten. (ms16:
hai que haber prudencia. (ms10,102r: D.E.) D.E.)
20331. Por moito que comas, non dixe-lo
pan; por moito sol que faga, non dixe- PUBLICIDAD
la capa. 5948 (ms15,09: Labrada) 20344. Non hai cousa encoberta que tarde ou
20332. Porque te vexas ben, non te alegres; cedo non se seipa. (ms16: D.E.)
Var.: Non hai nada encoberto que non sea
porque te vexas mal, non te desasperes.
(ms8,02r: Samos)
descoberto. (ms16 e ms10,011r: D.E.) 5956
(es) No hay cosa secreta que tarde o
20333. Quen pecha e pecha ben, pecha a
5949 temprano no sea descubierta. (Correas)
alma i-o que ten. (ms)
Pecha a alma = porque al cerrar bien, cierra
tambin la puerta a sospechas que le PUCHERO. V. tamn Cocina.
asaltarn si algo le faltase, quiz no todas 20345. A pequeno pucheirote pequeno
fundadas. guisote. (ms10,102r: D.E.)
5950 20346. Non lle falta pucheiro que ten
20334. Quen se gardou, non errou. (ms:
A.N.) dieiro. (ms10,102r: D.E.)
(pt) Quem se guardou no errou. (Chaves) 20347. Quen est a pucheiro anda en tratos
(es) Quien se guard no err. (R. Marn) co sepultureiro. (ms10,102r: D.E.)
20335. Se non queres topar engao oculto, 20348. Todolos das pucheiro aburre e cansa
non tomes a bulto. 5951 (ms: F.V.S.) o mundo enteiro. (ms10,102r: D.E.)
20336. Si non te queres equivocar, has de
saber dudar. 5952 (ms: Tuiriz) PUEBLOS Y RAZAS. V. tamn o apartado Ditos
5953
20337. Si podes pouco, non berres moito. tpicos e refrns con topnimo.
(ms / ms4: F.V.S.) 5957
20349. A confianza mata o gallego. (ms-
20338. Sigue vixilando todo o vran mentras LU: seminarista annimo: Chantada, LU / ms-LU:
que dura o vran. (ms4: J.P.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
20339. Ver cos ollos e non tocar cas maus. Lugo)
5954
(ms: Santiago) 20350. A empresa dos tres: o burro, o
amiguio i-o portugus. 5958 (mc: Bucios)
PRUEBAS. V. tamn Jurdicos y similares. 20351. Cando o gallego canta, o[u] rabia o[u]
no[n] ten blanca. 5959 (ms-LU: seminarista
5946
annimo: algn lugar de Galicia)
O orixinal di: O que pecha e pecha ben, pecha a alma
y o que ten. / Contn a indicacin Prudencia.
5947
En ms10 s.v. Haber.
5948 5955
O orixinal di: Por moito que comas non deixel-o pan; Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
por moito sol que faga non deixel-a capa. incluiu este refrn en Enfermedad. / En ms10 s.v.
5949
O orixinal di: Quen pecha e pecha ben, pecha a alma Enfermedad.
5956
y-o que ten. / Contn a indicacin Prudencia. En ms10 s.v. Encubrir.
5950 5957
Contn a indicacin Prudencia. ms-LU (Lugo): mat'o gallego. / V. A confianza mata o
5951
Contn a indicacin Prudencia. home en Hombre.
5952 5958
Contn a indicacin Prudencia. ms: y-o.
5953 5959
ontn a indicacin Prudencia. / ms4: Se podes. O orixinal di Cando o gallego canta o rabia o no ten
5954
Contn a indicacin Prudencia. blanca.
20352. Canta o galego, mis de desesperado 20364. Galego con mando, cataln con botas
que de cheo. (ms-LU: seminarista annimo: algn e andals con dieiro, tremos Dios do
lugar da provincia de Lugo) quinteiro. 5965 (mc: M.V.)
20353. Castexao xexunante, mal para o pan (es) Gallego con mando y cataln con
do da de adiante. (mc: Correas) botas, non hay peor cosa. (R. Marn)
20354. Cataln con botas, andaluz con Vase Cataln con botas...
dieiro e galego con mando, Dios nos 20365. Gallego con mando i-andaluz con
libre dese gando. 5960 (mc: Chantada) botas... (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
(es) Cataln con bota, gallego con dinero y da provincia de Lugo)
andaluz con mando, pa no verlos. (R. 20366. Inda ten que volver a nacer o lio
Marn) mourisco pra ser como o gallego. (mc:
20355. Con canteiros e portugueses, tratos C.A. A Nosa Terra)
poucas veces. (mc: Bucios) 20367. Lugueses teen que ser: onde eles
20356. Dlle que de Cateln. (mc: Muros) lavan a cara, calquera pode beber. (mc:
A raz del saqueo de Muros por los Becerre.)
franceses a principios del siglo pasado, se Tiene todas las caractersticas de una trada.
establecieron all varios catalanes, para 20368. Na terra do Xapn van os pantals a
explotar el negocio de la pesca de la patacn. (mc: Santiago)
sardina, ensayando la red llamada jabega, 20369. Nin galego con mando nin cataln con
que pona el peligro una de las fuentes de botas. (mc / ms4: F.V.S.)
riqueza de la villa, lo que origin gastos y 20370. Ningn galego perde o rego. (mc:
disgustos a la gente de mar. Los pleitos con Carballedo / ms4: F.V.S.)
los catalanes fueron frecuentes y profundo 20371. Non se ganou Zamora nunha hora.
el rencor con que se les miraba, hasta nacer (mc: Meiln)
el dicho tpico, que se aplica hoy siempre (pt) No se ganhou Samora em uma hora.
que se quiere demostrar el poco inters (Chaves) (es) No se gan Zamora en una
20357. De aburrido canta o galego. (ms8,47r: hora. (Sbarbi) / No se gan Toledo en un
Silvarrey) credo. (R. Marn)
20358. De desesperado canta o gallego, 20372. O aldeano gallego por unha cunca de
unhas veces de fame outras de cheo. leite quere outra de aceite. 5966 (mc: A.S.A.)
(ms4: F.V.S.) 20373. O cataln, da pedra saca pan. (ms15,42:
20359. De espaol de pelo roxo e francs de Valle del Mao)
5961
pelo negro lbrate coma do demo. 20374. O fariseo e o publicano foron dous
(mc: M.L.) americanos. 5967
(ms: Santiago / ms-SA: Jos
5962
20360. De ponente, nin aire nin xente. Duro Quintela: Burres, Arza, C)
(mc: M.L.2) 20375. galego danlle a galia cando non-a
(es) De Poniente, ni viento, ni gente. 5968
pode comer. (mc: Bucios / ms-LU: Paco de
(Sbarbi) (ct) De ponent ni vent ni gent. (R. Seoane: Bucios, Carballedo, LU)
Marn)
20376. O galego non se contenta con mirar.
As dicen en Valencia replicando al (mc: Santiago)
castellano; de levante ni la gente ni el aire.
20377. O galego por unha cunca de leite quer
(R. Marn)
20361. De xiringado canta o gallego. (ms15,15)
outra d'aceite. (ms21,04v: Berms)
20378. O galego, cando canta, ou rabea ou
20362. Eu fun a Pontevedra por ver Marn. 5969
5963
(ms: Santiago)
non ten blanca. (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
20363. Eu son como o gitano: donde podo Lugo)
5964
acampar, acampo. (mc: Bagueixos, Lugo- (es) Cuando el espaol canta, o rabia, o no
F.V.S.) tiene una blanca. (Ricart) (ct) Quan

5965
ms, ms3 e ms4: Gallego, ms3: con bota, tremo'os
5960
ms: Cataln con bota; mc: de ese ganado. Dios, ms4: con bota.
5961 5966
ms: D'espaol. mc: como d'o. ms e ms4: quer
5962 5967
ms: Do Ponente; ms4: Do ponente. ms-SA: U fariseo.
5963 5968
Contn a indicacin Pueblos. ms-LU: danll'a.
5964 5969
ms4: poda. ms4 e ms-LU: rabia; ms4: branca.

Anterior Inicio Siguiente


l'espanyol canta, o rabia o no t blanca. LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
(Ricart) Lugo)
En los refraneros peninsulares se dice lo 20394. Si es galego, has de vir rego. (mc:
mismo del espaol en general. Corme)
20379. O galego, se non tenta, rebenta. (ms- 20395. Soldado gallego, na guerra hai que
LU: seminarista annimo: O Cdavo, A Esperela, velo. (mc: M.V.)
Baleira, LU) 20396. Somos gallegos e non nos entendemos.
20380. galleguio dll'o mandio. (ms-LU: (mc: M.L.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de (pt) Somos galegos e no nos entendemos.
Lugo) (Chaves) (es) Somos griegos, o gallegos, y
20381. galleguio dlle un mandio. (ms- no nos entendemos. (Correas)
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de 20397. Son as maas d'Alemaa. (mc: A.S.A.)
Lugo)
5970
20382. O ghallegho ghalleghio . (ms-SA:
Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) PUERCO
20383. O nome de Galicia a nosa mis 20398. A bo porco boa landra. (ms10,094r: D.E.)
grande delicia. (ms: Santiago) 20399. A cada porco chgalle o seu san
20384. O soldado galego pouco menos que Martio. (ms10,094r: D.E.)
o portugus. (mc: Bucios) 20400. A porca de maio vale mis nos
20385. Os catals, das pedras fan pas. comenzos que no cabo. (ms10,094r: D.E.)
(ms5,029) 20401. Ben boa vida pasa o porco e mais
20386. Os Pardos e os Rebells, poucos son dorme no cortello. (ms10,094r: D.E.)
bos. (mc: Leite de Vasconcellos-F.V.S.) 20402. Cada porco ten o seu san Martio.
Linajes muy respetables de Galicia. No (ms10,094r: D.E.)
sabemos a qu obedece el refrn. (ms: Leite 20403. Ceba o porco dende agosto, se queres
de Vasconcellos, Philologia Gallega, p.26) que estea gordo. (ms10,094r: D.E.)
20387. Os portugueses teen a auga, mais 20404. Ceba o teu porco dende o mes de
ns vendmoslla. (mc: Bucios) agosto, se queres que tea bo lombo.
20388. Os rapaces en Asturias, cando non (ms10,094r: D.E.)
tn que facer, tiran pedras cara arriba e 20405. Ceba o teu porco polo agosto, se
xa din que vai chover. (mc: Santiago) queres ter bo porco. (ms10,094r: D.E.)
Proviene de una cancin popular. 20406. Comers do porco e mudars de
5971
20389. Prenda de galego dieiro vale. (ms: acordo. (ms10,094r: D.E.)
M.V. / ms21,23r: Berms) 20407. Dlle porco do caldeiro e non do
20390. Se o galego tivera o acordo como o Ribeiro. (ms10,094r: D.E.)
trasacordo, non haba quen o mandara 20408. Da de Santo Tom, porco polo p.
merda. 5972 (mc: Bucios) (ms10,094r: D.E.)
20391. Se queres saber qun o galeguio, 20409. O mis run porco topa unha boa
dlle un mandio. (mc: Lugo / ms4: F.V.S.) landra. (ms10,094r: D.E.)
(es) Si quieres conocer al galleguio, dale 20410. matar o porco, praceres e xogos;
un mandio. (Correas) comer as morcillas, trouladas e risas; e
20392. Sean xudeus e sean dos meus. (mc: pagar o porco, pesares e choros.
A.N. 2 serie / ms4: N.V. 2 serie) (ms10,094r: D.E.)
20393. Sete clases de gallegos: finos, 20411. O pior porco come a millor landra.
entrefinos, marranos e cochinos, unhos (ms10,094r: D.E.)
que morden, outros que ladran i-autros 20412. porco dlle de comer se o has de
que nin a mai que os pariu entende. (ms- manter. (ms10,094r: D.E.)
20413. porco dbelo manter, se ti o has
comer. (ms10,094r: D.E.)
5970
O Jallejo jallejio e. 20414. O porco do agosto pon o entrecosto.
5971
ms3: gallego. (ms10,094r: D.E.)
20415. O porco i-o sogro quixraos mortos.
5972
O orixinal di: Se o galego tivera o acordo como o
trasacordo, non haba que o mandara merda. / V. (ms10,094r: D.E.)
Nunca hai acordo como o trasacordo en Rectificacin. /
ms: tuvera o acordo, mandara m...
20416. porco i- xenro brelle a porta, que 20438. A porta pechada o demo a garda.
xa el vir cedo. (ms10,094r: D.E.) (ms10,095r: D.E.)
20417. O porco manteno e non lle coutes o 20439. A porta por onde entrares, dixaa
tempo. (ms10,094r: D.E.) como a topares. (ms10,095r: D.E.)
20418. O porco que pr lobo, non hai san 20440. A portas vellas, agarradallas novas.
(ms10,096r: D.E.)
Antn que o garde. (ms10,094r: D.E.)
20441. A portas vellas, chamadoiros novos.
20419. porco, xenro e nora, amstralle (ms10,096r: D.E.)
a porta. (ms10,094r: D.E.) 20442. Antes abre a porta que fai a cama a
20420. O que non mata porco non d muller mal amaada. (ms10,095r: D.E.)
morcilla nin entrecosto. (ms10,094r: D.E.) 20443. Bendita sea a porta por onde sai a
20421. O que non mata un porquio, non ten filla casada ou morta. (ms10,095r: D.E.)
lacn nin toucio. (ms10,095r: D.E.) 20444. Cada porta pide a sa chave.
20422. Polo san Lucas mata o teu porco e (ms10,095r: D.E.)
barra as tas cubas. (ms10,094r: D.E.) 20445. Cada porta quer o seu pestillo.
20423. Porco de febreiro vai co seu pai (ms10,096r: D.E.)
fumeiro. (ms10,094r: D.E.) 20446. Cando unha porta se pecha, un cento
20424. Porco fiado, inverno e vern malo. se abren. 5974 (ms10,096r: D.E.)
(ms10,094r: D.E.) 20447. Chama confiado porta quen trai
20425. Por san Andrs agarra o porco polos unha boa nova. (ms10,096r: D.E.)
ps; e se non-o queres matar, dixao pra 20448. Logo chega porta o que trai mala
Navid. 5973 (ms10,095r: D.E.) nova. (ms10,096r: D.E.)
20426. Porco limpo nunca engorda. (ms10,095r: 20449. Na porta do forno quimase o pan.
D.E.) 5975
(ms10,096r: D.E.)
20427. Porco que est sin cebar, non se debe 20450. Onde unha porta se abre, outra se
matar. (ms10,095r: D.E.) pecha. (ms10,096r: D.E.)
20428. Porco que se est cebando, non hai 20451. Onde unha porta se pecha, outras
san Antn que poida gardalo. (ms10,095r: tamn se pechan. (ms10,096r: D.E.)
D.E.)
20452. Pecha a porta e colle a chave; o que
20429. Pr run porco sempre hai unha boa
queira entrar que chame. (ms10,096r: D.E.)
castaa. (ms10,095r: D.E.)
20453. Pecha a porta e daca a chave; quen
20430. Quen soilo ten un porco, faino gordo.
(ms10,095r: D.E.) vea pra entrar, que chame. (ms10,096r:
D.E.)
20431. Se non matas porco, non ters
20454. Pecha a porta e garda a chave; quen
entrecosto. (ms10,095r: D.E.)
vea, que chame. (ms10,096r: D.E.)
20432. Tea eu porco, anque non tea ollos.
(ms10,095r: D.E.) 20455. Pecha a porta e pchaa quedo, non
20433. Tres anos hai que me casei e que me trille a porta o dedo. (ms10,096r: D.E.)
porco non matei: este ano, i-o pasado, e 20456. Pecha a ta porta e fars a ta vecia
o ano que me casei. (ms10,095r: D.E.) boa. (ms10,096r: D.E.)
20434. Un porco unha botica. (ms10,095r: D.E.) 20457. Peche eu a mia porta con candado e
chave, e quen vier, que chame.
(ms10,096r: D.E.)
PUERTA
20458. Pola porta aberta vaise eira.
20435. A porta aberta o santo tenta. (ms10,096r: D.E.)
(ms10,095r: D.E.)
20459. Quen pecha a sa porta, da mala
20436. A porta falsa destroi a casa. (ms10,095r:
D.E.) vecia fai boa. (ms10,096r: D.E.)
20437. A porta falsa a que gasta a casa. 20460. Se unha porta se cerra, cen se abren.
5976
(ms10,095r: D.E.) (ms10,096r: D.E. / ms21,27v: Berms / ms-SA:
Amador Darriba Mguez)

5974
O orixinal di: Cada unha porta se pecha, un cento se
5973
O orixinal di: Por San Andrs, agarra o porco polos abren.
5975
pes; e se nono queres matar, dixao pra Navid. V. Na porta do forno rompen as bolas en Panaderos.
5978
20461. Tantos pechos ten a porta e s veces vn o un, tede mentes por min. (mc
todos son poucos. (ms10,096r: D.E.) e ms16: Cervantes / ms4: F.V.S. / ms18,66r)
Se pone tambin en boca de la pulga, y es
variante de los anteriores.
PULGAS
20462. A pulga metida no fogo, estoupa logo.
(ms10,102r: D.E.) PULPERO
20463. A pulga que matan unlla, esprea o 20470. O pulpeiro, pouco dieiro. (ms10,102r:
D.E.)
seu home na la. (ms10,102r: D.E.)
20464. Onde queira hai pulgas, e as da mia
PULPO
casa son rabudas. (ms10,073r: D.E.)
20471. Desde que cuca o cuco, non comas
20465. Pulgas ten a vida e non ten quen llas
pulpo. (mc / ms4: F.V.S. / ms16: Lugo)
sacuda. (ms10,102r: D.E.)
Var.: Desque vn o cuco, fra o pulpo. (mc:
20466. Pulgas ten mia comadre e non topa M.V. / ms3: A.N.V.) 5979
quen llas cate. (ms10,102r: D.E.) Se basa en el refrn general: en los meses
20467. Si me encontro no salto, ben me que no traen erre, ni pescado, ni mujeres.
salvo; si vou saltarei, inda me salvarei; (R. Marn)
pero si vou deluvn, non teades 20472. Desque vn o pulpo, fra o cuco.
mentes por min. (mc: Aguada, Carballedo) (ms21,04r: Berms)
5980
Curiosa descripcin que hace la pulga de 20473. En abril cada pulpo d mil. (mc:
los peligros que corre cuando se intenta Bueu-F.V.S. / ms16: Bueu)
5981
cazarla. Se siente perdida si va deluvn 20474. En maio sal o pulpo do zamaio.
palabra procedente de deluvar = frotar (mc e ms16: M.L. / ms10,034v: D.E.)
suavemente, como los nios frotan los ojos Tampoco recogen los diccionarios la
al despertarse, segn Carr Alvarellos, palabra zamaio, que presumimos de uso en
nico que la registra. Deluvar en la zona de la costa de Lugo.
Sarria es frotar la ropa para lavarla; y en la 20475. En xaneiro sabe o pulpo a carneiro.
comarca de Laln se aplica a la operacin de (mc e ms16: Bueu)
sacar la vaina, habas, garbanzos, etc. lo que 20476. Se empeza o polpo a flotar, amenaza
retiene tambin la idea de frotamiento. o temporal. 5982 (mc e ms16: Sar)
20468. Si me ves no retorcign, ou salirei ou Cuando el pulpo sube a la superficie del
non; se me ves entre penas, inda quizais mar, augura mal tiempo. Polpo
salo dela; e se me ves no chamusgun,
non teas mentes por min. 5977 (mc: Pidre, PUNTADA
Palas de Rey-F.V.S.) 20477. Coser e facer albardas, todo dar
(es) La pulga, si la mataren en la ua, puntadas. (ms10,102r: D.E.)
esprela su marido a la luna; y si la 20478. Puntada a barrisco, na casa do rico
mataren en el fuego, no la espere; csese pra acabar axia, pois non fai boa vida;
luego. (Hernn Nez) / No tengas la pulga
puntada ben forte, na casa do probe,
por muerta, si no la echaste a la candela.
(R. Marn) que xente de ben pois d do que ten.
5983
Aqu la pulga slo se siente vencida, (ms10,102r: D.E.)
cuando la echan al fuego, ya que cree
probable su salvacin en los dems QUEJAS
peligros: el de aprisionarla entre la yema de
los dedos (retorcign), o aplastarla entre las
uas (entre penas). 5978
ms18,66r: vou un, tede mentes de min.
20469. Si vou tris-tras, nunca me vers; si 5979
ms4: fora pulpo.
vou, vou, vou, as me vers ou non; si 5980
Indica Mar. (Abundancia de pesca) no ms.
5981
ms: mayo, zamayo. / ms10: sai o pulpo. En ms10 s.v.
Mayo.
5982
ms16: pulpo. / Indica Mar. (Pronstico de tempestad)
no ms.
5976 5983
ms21,27v: S'unha, s'abren / A. Darriba Mguez: Si V. Na casa do rico que fai mala vida, puntada larga e
unha porta. / En ms10 s.v. Puerta. acabar axia; na casa do probe que d do que ten,
5977
mc: si me ves. puntada corta e asegurar ben en Oficios.
20479. Mis vale boa queixa que mala paga. 20499. Non lle quer vello mal quen lle furta
(ms10,103r: D.E.) a cea e o manda deitar. (ms10,104r: D.E.)
20480. O que se laia e non come nin sonea, 20500. Nunca queiras do teu amigo mis do
5984
logo d os fos tea. (ms10,032r: D.E.) que l quixer contigo. (ms10,104r: D.E.)
20501. O que a feo quer, fermoso lle pares.
QUEMARSE (ms10,104r: D.E.)
20481. Aquel que se queima ten o rabo de 20502. O que non queiras pra ti, non-o
5986
palla. (ms10,103r: D.E.) queiras pra min. (ms10,104r: D.E.)
20482. Queimase o pan s veces na mesma Var.: O que non queiras pra ti, non-o
porta do forno. (ms10,103r: D.E.) queiras pra ninguin.
20503. O que non queres que se seipa, non-o
5987
QUERER digas a ningun. (ms10,104r: D.E.)
20483. A quen Dios quer ben, a sorte buscalo 20504. O que non queres pra que o queres?
(ms10,104r: D.E.)
vn. (ms10,103r: D.E.)
20505. Pra quen nos quer, teamos, que pra
20484. A quen queiras de corazn, dlle
quen non nos quer, temos dabondo.
pares, nones, non. (ms10,103r: D.E.) (ms10,104r: D.E.)
20485. A quen queiras mal, non-o queiras no 20506. Que quer saber naide o que fai naide
hospital. 5985 (ms10,103r: D.E.) na casa de naide? (ms10,104r: D.E.)
20486. A quen Dios quer ben, a casa lle gusta 20507. Quen ben me quer, dme do que ten.
i-o lar tamn; e a quen quer mal, nin a (ms10,104r: D.E.)
casa nin o lar. (ms10,103r: D.E.) 20508. Quen ben quer tarde esquece.
20487. Anque non falemos, ben nos (ms10,104r: D.E.)
queremos. (ms10,103r: D.E.) 20509. Quen ben te queira farate chorar.
20488. Cada cal quer o seu igual. (ms10,103r: (ms10,104r: D.E.)
D.E.) 20510. Quen me quer ben, dime o que sabe e
20489. Cando un non quer, dous non dme do que ten. (ms10,104r: D.E.)
barallan, e menos se os dous se soparan. 20511. Se ben me queres, trtame como
(ms10,103r: D.E.) debes. (ms10,104r: D.E.)
20490. Canto mis cobizado o que se quer, 20512. Se queres chegar a vello, faite vello
mis se cobiza ver. (ms10,103r: D.E.) cedo. (ms10,104r: D.E.)
20491. En pan cortar e vio botar, ben vexo 20513. Se queres empobrecer, merca o que
qun me quer ben e quen me quer mal. non has mester. (ms10,104r: D.E.)
(ms10,103r: D.E.) 20514. Se queres que che diga o que che
20492. Mis fai o querer que o poder. falta, dime de qu te gabas. (ms10,104r:
(ms10,103r: D.E.) D.E.)
20493. Mis quero burro que me leve que 20515. Se queres un da bo, afeitate; un mes
cabalo que me deixe. (ms10,103r: D.E.) bo, mata porco; un ano bo, csate, e un
20494. Mis quero hoxe ovos que man sempre bo, faite crego. (ms10,104r: D.E.)
polos. (ms10,103r: D.E.) 20516. Tanto lle quer o demo s fillos que lle
20495. Mis quero pouco en seguro que arrinca os ollos. (ms10,104r: D.E.)
moito en perigo. (ms10,103r: D.E.) 20517. Tanto me quer o fillo da uva, tanto
20496. Mis quero un "toma" que dous "che me quer, que se el quer, me derruba.
darei". (ms10,103r: D.E.) (ms10,104r: D.E.)
20497. Moito te quero, mais pouco ben che 20518. Us queren o sol na cibd e outros
fago. (ms10,103r: D.E.) queren a auga no nabal. (ms10,104r: D.E.)
20498. Non lle quer mal quen vello lle quita
o que ha de cear. (ms10,104r: D.E.) QUESO

5986
O orixinal di: O que non queiras pra ti, nono queiras
5984
En ms10 s.v. Quejarse. pra min. (o pra ninguin)
5985 5987
O orixinal di: A quen queiras mal nono queiras no O orixinal di: O que non queres que se seipa nono
hospital. digas a ningun.
20519. Algo vale o queixo cando o dan a 20532. O pan por lixeiro i-o queixo por
peso. (ms10,103r: D.E.) pesado. (ms16: Otero de Rey)
20520. Cacho pan, cacho queixo, mau, mau. 20533. O queixo de outono cmeo seu dono.
(mc e ms16: Carballedo) 5992
(ms16: Lugo)
20521. De san Martio a abril mercar os 20534. O queixo i-o barbeito, en abril ou
queixos mil. 5988 (mc: J.P. / ms16: Lugo) maio sea feito. (ms10,103r: D.E.)
(pt) Em abril queijos mil, e em maio, 3 ou 20535. O queixo millor fresco, porque non
4. (Chaves) (ct) Castanyes per Nadal,
est tan seco. (ms10,103r: D.E.)
saben b y es partixen mal. (Alberola)
Porque con la abundancia y mejor calidad 20536. O queixo sano o que d o avaro.
(ms10,103r: D.E.)
de los pastos, es mejor la leche. Son los
quesos que se llaman da nabiza. 20537. O queixo, cego; e o pan, ollado. (mc e
ms16: Lugo / ms4: F.V.S.)
20522. Do queixo non me queixo, que me Var.: Queixo cego e pan olludo. (ms16:
queixo do que deixo. (ms10,103r: D.E.) Donalbay-Begonte)
20523. En san Pedro, tanto queixo com'on (pt) Po com olhos, queijo sem olhos e
dedo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de vinho que salte aos olhos. (Chaves) / Po
Galicia (galego oriental)) que veja, vinho que salte, queijo que chore.
20524. En san Xon, mis queixo que pan. (Id.) (es) El queso cieguecito, y el pan con
5989
(mc e ms16: O Gaiteiro de Lugo, 1932 / ms-LU: muchos ojitos. (R. Marn) / El queso sin
Dous seminaristas annimos: algn lugar da provincia ojos y el pan con ellos, comellos. (Id.)
de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Taboada, LU / 20538. O queixo, sin ollos; o pan, con ollos; i-
ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus,
Baralla, LU)
o vio, que salte s ollos. (mc e ms16:
Bucios)
20525. En san Xon, tanto queixo coma pan. Var.: O queixo cego e o pan ollado.
5990
(mc e ms16: C.A. / ms: E.C. / ms-LU: seminarista (pt) Po com olhos, queijo sem olhos e
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) vinho que salte aos olhos. (Chaves) / Po
Var.: Da de san Juan, tanto queixo como pan; que veja, vinho que salte, queijo que chore.
da de san Pedro, tanto como un dedo. (ms4: (Id.) (es) El queso, cieguecito y el pan con
Pol-F.V.S) muchos ojitos. (R. Marn) / El queso sin
5991
20526. En san Juan, mis queixo ca pan. ojos, y el pan con ellos, comellos. (Id.)
(ms-LU: seminarista annimo: Taboada, LU / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
20539. Os queixos millores da primaveira en
/ ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, octubre vndense carreira. (ms4: J.P.)
Baralla, LU) 20540. Queixo cerrado e pan esponxado. (mc e
20527. No da de san Xon mis queixo que ms16: R. Caruncho, Diario de Avisos)
pan. (ms21,07r: Berms) (es) Queso, cerrado; y pan, esponjado. (R.
20528. No mes de abril fai queixos mil; no de Marn)
Nueva variante de los citados en el anterior.
maio, tres ou catro. (ms16: Diccionario
Enciclopdico) 20541. Queixo de ovella, leite de cabra e
20529. No mes de abril, fai queixos mil, e no manteca de vaca. 5993 (mc)
de maio fai tres ou catro. (ms10,103r: D.E.) Var.: Queixo de ovellas, leite de cabra e
manteca de vaca. (ms16: Lugo)
20530. O da de san Pedro tanto queixo como
(pt) Queijo de ovelha, manteiga de vaca,
un dedo. (ms16: Arcos, Pol) leite de cabra. (Chaves) (es) Queso, de
20531. O da de san Xon, tanto queixo como ovejas; leche, de cabras; manteca, de
pan. O da de san Pedro, tanto queixo vacas. (R. Marn)
com'on dedo. (ms-LU: seminarista annimo: Preferibles entre los de su clase.
Arcos de Frades, Pol, LU) 20542. Queixo diario e unha libra ano.
(ms16: Silvarrey)
20543. Queixo mol vaise fol; queixo duro
5988
vaise ventrullo. (ms-LU: seminarista annimo:
ms: mercaros queixos mil; ms4: mercars queixos mil. Guntn, LU)
5989
ms-LU (Lugo): Xon; ms-LU (Taboada), ms-LU
20544. Queixo mol, corre pr fol. (ms16: Cot)
(Lugo): e ms-LU (Pacios): Juan; ms-LU (Lugo) e ms-LU
(Taboada): c'a.
5990 5992
mc e ms-LU: como pan ms: d'outono.
5991 5993
ms-LU (Lugo) e ms-LU (Pacios): que pan. mc: Queixo de ovellas.
20545. Queixo pesado, pan liviano. (mc e ms4: 20556. Onde se quita e non se pon, logo se
C.G. / ms4: N.V. 2 serie / ms21,31v: Berms) valeira o bulsn. (ms10,104r: D.E.)
Var.: Queijo pesado, pan liviano. (ms16: C.G. 20557. Quita-la causa quita-lo pecado.
5997
y O Gaiteiro de Lugo, 1931) (ms10,104r: D.E.)
Coincide con los que quieren el primero sin 20558. Quitar das faldras e poer nas
ojos, y el segundo sin ellos.
mangas, esas son maturrangas. (ms10,104r:
20546. Queixo, cego, pan que vexa, e vio D.E.)
que salte cexa. (mc e ms16: Bucios) 20559. Quitarllo a un santo pra darllo a
(es) Queso ciego y pan con ojos quitan a mi outro santo, parece consello do diao.
hijo los enojos. (R. Marn) (ms10,104r: D.E.)
Vase O queixo sin ollos... 20560. Quitronme o espello por fea e
20547. Queixo, leite, soros e requess ters dronllo cega. (ms10,104r: D.E.)
5994
en abundantes provisis. (ms4: J.P.)
20561. Quitmo-las sospeitas e deixarannos
20548. Quen vende a faria e o queixo na face-las festas. 5998 (ms10,104r: D.E.)
encella, ou vio en mosto, e o trigo en
agosto, sa ganancia d a outro. (mc e RABO
ms16: J.P.)
(es) Quien vende la lana en la oveja, y el 20562. Dlle rabo o can non por ti senn
5999
queso en la encella, y el pan antes de polo pan. (ms10,105r: D.E.)
agosto, y el vino en uva o mosto, l pierde y 20563. O que ten rabo de palla, non se
6000
medra el otro. 5995 (R. Marn) achegue lume. (ms10,105r: D.E.)
Encella es el molde en que se hacen los 20564. Polo rabo da culler vai o rato pote.
quesos, y no figura en nuestros 6001
(ms10,105r: D.E.)
diccionarios; lo suponemos importado, con 20565. Quen ten o rabo de palla, sempre
el refrn, del castellano. 6002
pensa que llo queiman. (ms10,105r:
20549. Tanto queixo coma pan nunca se debe D.E.)
dar. (ms10,103r: D.E.)
20550. Val mis un de nabo que catro de RABUSCO
maio. (mc e ms16: A.N. / ms e ms4: N.V. 2 serie) 20566. Co rabusco non se medra. (ms10,105r:
Se refiere al queso: vale ms uno hecho en D.E.)
tiempo de los nabos, porque es mejor la 20567. O rabusco non enriquece. (ms10,105r:
leche. Son los llamados queixos da nabiza, D.E.)
cuyo alimento produce mejor leche.
20551. Val mis un queixo de nabo que catro RAPAZ
5996
de maio. (ms21,31v: Berms) 20568. Os rapaces son os millores homes.
(ms10,105r: D.E.)
QUILLA
20552. A quilla de quen a pasa. (ms10,104r: RAPETA
D.E.) 20569. Vas rapeta? Andars mollado,
20553. Dme quilla e dareiche millas. faraste a porreta e morrers infrado.
(ms10,104r: D.E.) (ms10,105r: D.E.)

QUINCETA RAPOSO. V. tamn Caza.


20554. A muller quincela, home de treinta.
(ms10,104r: D.E.)
20555. A muller quincela xa non ten aquela. 5997
O orixinal di: Quitala causa quitalo pecado.
(ms10,104r: D.E.) 5998
O orixinal di: Quitmolas sospeitas, e deixarnnos
facelas festas.
5999
V. Menea o rabo o can, non por ti sinn polo pan en
QUITAR Agrcolas (Animales).
6000
V. O que ten rabo de palla ten medo que se lle queime
5994
Probablemente se trata dun aforismo da autora de en Precaucin.
6001
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. V. Polo rabo da culler vai o gato ola en Agrcolas
5995
ms16: y medra otro. (Animales).
5996 6002
O orixinal di: Val mais un queixo de nabo que 4 de V. O que ten o cu de estopas, sempre pensa que lle
mayo. poen lume en Escarmiento.
20570. raposa dormida non lle cai nada na 20591. A mala razn deixa a roupa sana i-
boca nin na barriga. (ms10,105r: D.E.) esgaza o corazn. (ms10,106r: D.E.)
20571. Cada raposa garda o seu rabo. 20592. A razn do mis forte sempre a
(ms10,105r: D.E.) millor razn. (ms10,106r: D.E.)
20572. Cando a raposa anda s grilos, non 20593. A razn moito pode. (ms10,106r: D.E.)
hai pra ela nin prs seus fillos. (ms10,105r: 20594. A razn non quer forza, porque a ten
D.E.)
de sobra. (ms10,106r: D.E.)
20573. Non fai tanto o raposo nun ano como
20595. A razn non ten mis que un camio.
paga nunha hora. (ms10,105r: D.E.) (ms10,106r: D.E.)
20574. Quen trate con raposo, gracias se 20596. A razn patea e a razn porfa.
lambe algn so. (ms10,105r: D.E.) (ms10,106r: D.E.)
20575. Raposa que moito tarda que caza 20597. A razn ten moita forza. (ms10,106r:
agarda. (ms10,105r: D.E.) D.E.)
20576. Raposo preguiceiro chega tarde 20598. As boas razs cauturan os corazs.
6004
galieiro. (ms10,105r: D.E.) (ms10,106r: D.E.)
20577. Raposo que moito dorme nunca boa 20599. Di a ta razn e non digas quen cha
galia come. (ms10,105r: D.E.) dou. (ms10,106r: D.E.)
20600. Moitas cousas que parecen sin razn,
RASCAR s veces boas son. (ms10,106r: D.E.)
20578. O raar quer comenzar.
6003
(ms10,105r: 20601. O que debe non ten razn. (ms10,106r:
D.E.) D.E.)
20602. Onde est a razn, al est o galardn.
(ms10,106r: D.E.)
RATONES
20603. Pr razn sobra o galardn. (ms10,106r:
20579. Cada rato ten o seu burato. (ms10,105r:
D.E.)
D.E.) 6005
20604. Razs ganan corazs. (ms10,106r:
20580. Cada rato ten o seu nio e cada D.E.)
muller o seu abrigo. (ms10,105r: D.E.)
20581. Mal lle vai rato que soilo ten un REBUZNAR
burato. (ms10,105r: D.E.) 20605. Ben sabe o burro onde ornea cando
20582. O rato da casa, un da ou outro se quer el ornear. (ms10,073r: D.E.)
caza. (ms10,105r: D.E.) 20606. Se che dixeren dous que eres burro,
20583. O rato non se fa de un soilo burato. ornea. (ms10,073r: D.E.)
(ms10,105r: D.E.)
20584. O rato que non sabe mais dun burato,
RECADOS
logo o pilla o gato. (ms10,105r: D.E.)
20607. Non te fagas mandador onde non
20585. O rato que non sabe mis dun furado,
fores seor. (ms10,037r: D.E.)
cllese axia, se est tapado. (ms10,105r:
D.E.) 20608. Quen fai os mandados, que coma os
20586. O rato que soilo sabe dun burato, bocados. (ms10,037r: D.E.)
axia o apaa o gato. (ms10,105r: D.E.)
20587. O rato que soilo ten un burato, logo RECADA
cai nas unllas do gato. (ms10,105r: D.E.) 20609. A recada fai perder moitas veces a
20588. O rato vello non cai na rateira. vida. (ms10,106r: D.E.)
(ms10,105r: D.E.) 20610. Pior a recada que a cada. (ms10,106r:
20589. Rata vella non cai na ratoeira. D.E.)
(ms10,105r: D.E.)
20590. Tarde se arrepinte o rato cando xa RECETAR
est na boca do gato. (ms10,105r: D.E.)

RAZN 6004
V. Ddivas e boas razs amolecen pedras e corazs
en Ddivas.
6005
V. Bo exempro e boas razs ganan moitos corazs en
6003
V. O comer i-o rascar vai no empezar en Principio. Ejemplo.
6008
20611. Mis fcele recetar que curar. 20630. A un louco, outro. (ms16 e ms10,033v:
(ms10,106r: D.E.) D.E.)
20612. O recetar non o mesmo que curar. (es) A un loco, otro. (Correas)
(ms10,106r: D.E.)
20613. Unha cousa recetar e outra ben RECIPROCIDAD VENGATIVA
outra curar. (ms10,106r: D.E.) 6009
20631. A quen cha fai, failla. (ms16 e
ms10,048r: D.E.)
RECIPROCIDAD. V. tamn Correspondencia. (es) A quien te la fay, faila. (H. Nez)
20614. Home por home e dente por dente. 20632. A un mal, outro igual. (ms16: Lugo)
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da (es) A un mal, otro igual. (R. Marn)
provincia de Lugo) 20633. Engana a quen te engane e dispois
20615. Non te ras de ningun, que se rin de 6010
pase o que pase. (ms16 e ms10,012r: D.E.)
ti tamn. (ms5,135: Santa Comba) Var.: Engana a quen te engane. (ms16: Lugo)
20616. O que d co pau, non espere que lle (es) Justa razn engaar al engaador. (H.
den ca pucha. (ms) Nez)
6011
20617. Pau por pau non pecado. (ms21,19r: 20634. O que te mexa, cgao se podes.
Berms) (ms16 e ms10,040r: D.E.)
20618. Quen se re do ben de outros, outros (es) A quien te mea, cgalo. (R. Marn)
rense dos seus males. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar de Galicia) RECLAMO
20635. A cuba de bon vio non precisa de
RECIPROCIDAD DE OBRA bandeira. (mc: C.A.)
20619. As cousas de Xan son como as fan. Var.: A cuba do bo vio non necesita bandeira.
(ms21,14r: Berms / ms-LU: seminarista annimo: (ms16: Santiago)
Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) (pt) O bom vinho escusa pregao. (Chaves) /
20620. As cousas do Xan son segn as fan. O bom vinho, no h mister ramo novo.
(ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma, (Id.) / O bom vinho trs a venda consigo.
Chantada, LU / ms-LU: seminarista annimo: algn (Id.) (es) El buen vino de s propio es
lugar da provincia de Lugo) padrino. (R. Marn) / El buen vino, el
20621. Eu son de Xan e fago como me fan. pregn lleva consigo. (Id.) / El buen vino
(ms21,14r: Berms) no ha menester pregonero, mas el hecho.
20622. Eu son Xan e fago como me fan. (ms16: (Correas) / El buen vino, la venta trae
Berms) consigo. (Correas) (ct) El bn v no
20623. Hai que cuidar pra que nos cuiden. necessita ram. (Alberola)
(ms5,141: Lugo) Lo bueno se recomienda por s slo.
20624. Non negues o que ti pedas. (ms15,16)
20625. Non pidas o que negaches nin negues RECOMENDACIN, VALIMIENTO,
o que che pidan. (ms15,16) FAVOR
20626. Que mal fars, que a ti non cho fagan. 20636. Favores que me fixeche, favores me
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
vas botando. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
20627. Quen ficer de min escarabello, non
6006 20637. O que ten capa, escapa, e-o que non-a
farei del espello. (mc e ms: A.S.A.)
Var.: Quen fixer de min escarabello, non farei ten, tamn. (ms18,57r: Vida Gallega)
del espello. (ms16: J. del Prado? / ms21,10r: 20638. O que ten capa, escapa; e o que n'a
Berms) ten, escapa tamn. (mc: M.V.)
20628. Si queres ben, faimo ti tamn. (ms-SA: (pt) Quem tem capa, sempre escapa e quem
Francisco Canosa Quintns) tem gabo, escapar ou no. (Chaves) (es)
Quien tiene capa, escapa; quien chapirn,
RECIPROCIDAD DEFENSIVA o escapa o non. (Correas)
6007
20629. A demo, demo e medio. (ms16 e
ms10,003v: D.E.)
(es) Al diablo, diablo y diablillo. (R. Marn)
6008
En ms10 s.v. Locos.
6009
En ms10 s.v. Miscelnea.
6006 6010
Contn a indicacin Desdn no ms. En ms10 s.v. Engao.
6007 6011
En ms10 s.v. Demonio. En ms10 s.v. Orinar.
6012
20639. O que ten padrio, bautzase. (mc: 20652. Unha mau lava a outra i-as das
Bucios-F.V.S.) 6018
lavan a cara. (mc: Palas de Rey-F.V.S. / ms-
Var.: O que non ten padrio, non se bautiza. SA: Jess Garca Villasenn: Niveiro, Val do Dubra, C
(pt) Quem no tem padrinhos morre mouro. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
(Chaves) / Quem tem padrinho no morre provincia de Lugo)
mouro. (Id.) / Quem tem padrinho no (pt) Uma mo lava a outra e ambas o rosto.
morre na cadeia. (Id.) (Chaves) (es) Una mano a la otra lava, y
20640. O que ten padrio, bautiza. (ms-LU: las dos a la cara. (Correas) / Un dedo lava
seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU) a otro y todos juntos el rostro. (Chaves) (ct)
20641. Os que levades a dianteira, quitdeme Una m llava l'atra y les dos la cara.
logo desta silveira. 6013 (mc: Parga-F.V.S.) (Alberola)
Demuestra la mutua dependencia de unos y
20642. Segn a xente, o presente. (mc:
Bucios)
otros; y el mutuo apoyo que necesitara.
20643. Sin boa lanza, non te metas en danza.
(mc: Tuiriz) RECTIFICACIN
(es) Sin buena lanza, no te metas en danza. 20653. Comers de porco e xa vers como
(R. Marn) mudas de acordo. (ms16: D.E.)
20644. Sirve cura pra que che preste a 20654. No hai millor acordo que o
6014
mula. (mc: Tuiriz / ms-SA: seminarista trasacordo. (ms16: D.E.)
annimo: algn lugar de Galicia) 20655. Non hai acordo como o trasacordo.
6015
20645. Un e ningn, todo un. (mc: Bucios (ms16: Lugo)
/ ms10,134r: D.E.) 20656. Non se ha de facer acordo sen pensar
Var.: Un e un, non queda ningn. (Bucios-
no trasacordo. (ms16: D.E.)
F.V.S.)
(pt) Um e nenhum, tudo um. (Chaves) (es) 20657. Nunca hai acordo como o trasacordo.
6019
Uno y ninguno todo es uno. (Sbarbi). No (mc: A.S.A.)
hay hombre sin hombre. (Sbarbi) Var.: Nunca foi o acordo millor que o
20646. Un favor a tempo, anque sea trasacordo. (ms16: D.E.)
pequeno, basta pra que o que o recibe 20658. O consello muda o vello. (ms16: Lugo)
perdone unha ofensa. 6016 (mc: C.G.)
20647. Unha boa capa todo tapa. (mc: Bucios / RECUA
ms4: F.V.S.) 20659. Ande a rcoa, que xa est cargada.
(es) Una buena capa, todo lo tapa. (R. (ms10,106r: D.E.)
Marn)
20648. Unha capa moito tapa. (mc) RECURSO
(es) Una buena capa, todo lo tapa. (R. 20660. Dispois do derradeiro recurso, adoita
Marn) vir o discurso. (ms10,106r: D.E.)
20649. Unha man axuda a outra i-as das
6017
lavan a cara. (ms-LU: seminarista annimo: REFLEXIN
Melide, C) 20661. Falar sin pensar tirar sin apuntar.
20650. Unha man lava a outra e xuntas a 6020
(mc: J.P. / ms16 e ms10,017r: D.E.)
cara. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa (pt) Falar sem cuidar, atirar sem apontar.
Maria de Ribela, A Estrada, PO) (Chaves) (es) Hablar sin pensar es tirar sin
20651. Unha mau lava a outra e as das a encarar. (Correas)
cara. (ms-SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, 20662. Grdate de falar sen antes pensar.
6021
Vimianzo, C) (mc: A.C. A Nosa Terra / ms10,017v: D.E.)

6012 6018
V. Familia. Parientes, e O que non ten padrio, non O orixinal di: Unha mau lava a outra y-as duas lavan
se bautiza en Proteccin. a cara. / ms-SA: man, e as; ms-LU: lav'a.
6013 6019
ms e ms4: levais. V. Se o galego tivera o acordo como o trasacordo,
6014
ms-SA: a o cura. non haba quen o mandara merda en Pueblos y razas. /
6015
En ms10 s.v. Uno coa indicacin Cantidad. ms4: hai un acordo, trascordo.
6016 6020
ms: qu'o recibe. Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
6017
O orixinal di: U'na man axuda a outra y'as duas lavan incluiu este refrn en Cautela en el hablar. En ms10 s.v.
a cara. Hablar.
Var.: Grdate falar sin antes pensar. (ms16: 20679. Os regalos, a moitos fixronos malos.
D.E.) (ms10,107r: D.E.)
(es) No te alargues a hablar, sin que 20680. Regleme, mia comadre, que non
preceda el pensar. (Sbarbi) / Antes de teo quen me regale. (ms10,107r: D.E.)
hablar, pensar. (R. Marn) 20681. Regalo de vida, algo busca. (ms10,107r:
20663. Quen todo o mirou nunca con bois D.E.)
6022
arou. (ms16 e ms10,040v: D.E.) 20682. Tanto regalo traime regalada: tdolos
(es) Quien todo lo mir, con bueyes no ar. meses camisa lavada. (ms10,107r: D.E.)
(Z.)
REGAR
REFRANES 20683. Se non fora por medo de mollar as
20664. Con soilo un refrn pode gobernarse botas, eu ira coas mozas regar as
unha cibd. (ms10,106r: D.E.) hortas. (ms10,107r: D.E.)
20665. Non hai refrn que non diga unha
verd, e se non di unha porque di REGATEO. V. tamn Comercio.
das. (ms10,106r: D.E.) 20684. Antes de axustar, regatear. (ms16: Lugo)
20666. Non hai refrn que non tea a sa (es) Antes de ajustar, regatear. (R. Marn)
verd. (ms10,106r: D.E.) 20685. Hastra axustar, regatear. (ms10,049r:
20667. Non hai refrn vello que non sea Trives)
verdadeiro. (ms10,106r: D.E.) Var.: Hastra axustar podes regatear, mais
20668. O que se vexa desfavorecido, despois de axustar debes pagar. (ms16:
aconsllese cos refrs antigos. (ms10,106r: D.E.)
D.E.) 20686. Mulleres, pra regatear, trainas da
20669. Os refrs haban de estar escritos con beira do mar. (ms5,023: Flix Rodrguez Vieites)
letras de ouro. (ms10,106r: D.E.)
20670. Os refrs son curmns da verd. REGRESO
(ms10,106r: D.E.) 20687. Ir e non vir, como os poldros feira.
20671. Os refrs son curmns do evanxeo. (ms16: D.E.)
(ms10,106r: D.E.) Var.: Ida sin volta, como os poldros feira.
20672. Os refrs vellos son evanxeos (ms16: D.E.)
pequenos. (ms10,106r: D.E.) (es) Reo a la horca y potros a feria, ida sin
20673. Refrn dos pasados tempos un vuelta. (R. Marn)
pequeno evanxeo. (ms10,106r: D.E.) 20688. Mal escapa quen casa volve. (mc:
Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
20674. Refrs hai mis que pas, e ledanas Var.: Mal fuxe quen casa volve. (ms16:
hai mis que das. (ms10,106r: D.E.) Vern)
20675. Tdolos refrs teen o don do enseo 20689. Quen vai e volve bo viaxe fai. (ms16 e
e o don da verd. (ms10,106r: D.E.) ms10,031v: D.E.)
(es) Quien va y vuelve, buen viaje hace.
REFUNFUAR (Correas)
20676. Anque moito rosmades, a min non me
enganades. (ms10,110r: D.E.) RELIGIOSOS Y MORALES. V. tamn Abade,
Demo, Demonio, Devocin, Diablo, Diao, Dios, Fe,
20677. Quen moito rosma, pouca razn ten. Fiestas y romeras, Iglesia, Misa, Oficios, Oraciones,
(ms10,110r: D.E.) Pecado, Predicar, Procesin, Responso, Rezar, Riqueza y
dinero, Romera, Romero, Rosario, Sacristn, San Andrs,
REGALO San Antonio, San Juan, San Lucas, San Martn, San
20678. Non hai millor regalo que o non estar Vicente, Santero, Santiago, Santo, Sermn, Supersticioso.
malo. (ms10,107r: D.E.) 20690. A caridade ben entendida comenza
por un mesmo. (ms18,17r)
20691. A caridade ben ordenada comenza
6021
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco por un mesmo. (mc: Dicc. Ac.)
incluiu este refrn en Cautela en el hablar. / mc: sen
antes. En ms10 s.v. Hablar.
6022
En ms10 s.v. Mirar.
(pt) A caridade bem entendida, comea por Era el momento de dejar el trabajo, cuando
ns. (Chaves) (es) La caridad bien se trabaja de sol a sol.
ordenada, empieza por uno mismo. (Sbarbi) 20705. A verd filla de Dios. (mc: Bucios)
20692. A cera xunto santo do devoto (pt) A verdade filha de Deus. (Chaves)
enxgao pronto. (mc: M.L.) (es) La verdad es hija de Dios y la mentira
20693. A cruz no peito e o demo nos feitos. del diablo. (Correas)
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO) 20706. A xente que non vai misa, escpalle
20694. A gracia de Dios chega pra ti e pra de prisa. (ms-SA: Antonio Iglesias Duro: Carcaca,
ns. (mc: Bucios) Padrn, C)
20695. A mis larga vida mis larga pena. 20707. Acompate dos bos e sers un diles.
(mc: Bucios) (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(es) Vida larga, vida amarga. (R. Marn) / 20708. Anda Dios non vello. (ms-LU:
Vida luenga, mucha cuenta. (Id.) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo)
20696. A Maricamontn Dios llo d, Dios llo
20709. Algrate de facer ben e non de facer o
quita e Dios llo pon. (ms10,037v: D.E.)
mal. (ms: Santiago)
20697. A oracin da burra nunca chega 6025
20710. Anda cos bos e sers un deles. (mc:
ceu. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da Santiago)
provincia da Corua)
Equivalente a: Dime con quien andas...
20698. porta do bo rezador bota o triguio
6023 20711. Aqu paz e despois gloria. (mc: Sarria)
calor. (mc: Jos Ros Gonzlez, Santiago)
(es) Aqu paz, y despus gloria. (R. Marn)
Hay tambin el contrario, que habla del
20712. Arrechgate aos bos e sers un deles.
rezador a secas. (mc: C.A.)
20699. porta do rezador non poas o trigo (pt) Chega-te aos bons, sers um deles,
sol. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da chega-te aos maus, sers pior do que eles.
provincia de Lugo) (Chaves) (es) Allgate a los buenos y sers
6024
20700. A quen se muda, Dio-lo axuda. uno de ellos. (Sbarbi)
(mc: C.A.) 20713. As almas discretas son como as
Var.: A quen non se muda, Dios non lle axuda.
violetas. 6026 (mc: Velle)
(ms5,137: A.N.)
(pt) A quem se muda, Deus ajuda. (Chaves) 20714. s veces d Dios pan a quen non ten
(es) A quien se muda, Dios le ayuda. (R. dentes pra comelo. (mc: Bucios)
Marn) (ct) A qui de vida muda, Deu li (pt) D Deus noses a quem no tem dentes.
ajuda. (Alberola) (Chaves) (es) Da Dios pan a quien no tiene
20701. A quen Dios lla dea, san Pedro que lla dientes. (R. Marn) / Dios da nueces a
quien no tiene dientes. (Id.) (ct) Deu dona
bendiga. (mc: C.A.)
faves a qui no t quixals. (Alberola)
Var.: A quen Dios lla dea, vllao san Pedro.
(C.A.) / A quen Dios lla d, san Pedro lla 20715. s virxes, salves; s santos, credos, i-
conserve. (Meiln) / A quen Dios lla dere, os cartos, quedos. (ms-LU: Jess Redondo C.:
vllao san Pedro. Outeiro de Rei, LU)
(pt) A quem Deus deu, S. Pedro que o 20716. Asegn a vida, a morte e,segn a
benza. (Chaves) (es) A quien Dios se la d, morte, a eterna sorte. (ms10,050r: Saa de
S. Pedro se la bendiga. / A quien Dios se la Junquera)
diere, San Pedro se la bendiga. (Correas) 20717. As qu'un morre un difunto. (mc:
20702. A risa demasiada, seal de cabeza Bucios)
vana. (mc) 20718. As que o crego dice a misa, axdalle
6027
(es) Risa liviana, cabeza vana. (R. Marn) ama a tecer a camisa. (ms4: F.V.S. /
ms18,64v: Mondoedo)
20703. sombra dos bos viven os malos sin
Dar a todo.
freno. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
20719. Ben fas, ben atopars. (ms-LU: seminarista
20704. A toque de oracin, levanta, pen. (mc: annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Otero de Rey)

6025
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
6026
mc: son como violetas.
6023 6027
V. variantes en Precuacin. ms18,64v: d a misa. No orixinal apareca dentro do
6024
O orixinal di: A quen se muda, Diol-o axuda. tema Miscelnea.
6028
20720. Ben predica o que ben vive. (mc: subida, tanto mayor es la descendida. (R.
Bucios / ms15,13 / ms10,098r: D.E.) Marn)
(pt) Bem prega quem bem vive. (Chaves) 20735. Canto mis alta a torre, mis dan os
(es) Bien predica quien bien vive. (Sbarbi) raios nela. (ms15,25: Sobrecedo)
Ensalza la influencia del ejemplo. 20736. Canto mis alto o pino, mis lle d o
20721. Cada santn mantn a seu ladrn. (ms: vento. (mc: Bucios-F.V.S.)
Silvarrei)
20737. Canto mis alto, mis d o aire; e, se
20722. Cada santn manter o seu lambn.
(ms8,17r: Silvarrey) cas, mis te mancas. (ms-LU: seminarista
annimo: Guntn, LU)
20723. Cada un paga por si. (mc: Bucios)
20738. Canto mis te agachas, mis se che
20724. Cada un vai misa donde ten
ven as pernas. (mc: Parga-F.V.S.)
devocin. (mc: Lugo)
(es) Quien mucho se baja, ensea el culo.
20725. Cada un xuzga dos mais por si. (mc:
(Sbarbi)
A.C. A Nosa Terra)
Recomienda la humildad sin bajeza.
(es) Cada uno juzga por su corazn el
ajeno. (R. Marn) 20739. Canto mis un se dobla, mis se lle
20726. Cala i-ora, cala i-ora; se non queres ven as cachas. 6031 (mc e ms)
calar chora. 6029
(mc: A.N.) 20740. Canto reza, por si o ofreza. (mc: Pidre)
(es) Bien reza, pero mal ofrece. (Sbarbi)
20727. Caldo e sacramentos, pra quen-os
20741. Cara abaixo todos demos axudan. (ms-
queira. (ms-SA: seminarista annimo: Terras do LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Deza, PO / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar Lugo)
de Galicia)
20742. Cara abaixo todos os santos axudan.
20728. Caldos e sacramentos, cando se (ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU)
pidan. (ms5,057: Abadn) 20743. Caridade sin vanidade. (mc)
6032
20729. Caldo, papas e sacramentos, pra quen (es) Caridad y amor sin tambor. (R. Marn)
os queira. (ms21,15v: Berms) / Caridad con trompeta no me peta. (Id.) /
20730. Cando contes con unin, todo ser Caridad con trompeta no vale una
bendicin. (ms: C.A. A Nosa Terra) castaeta. (Id.) / Caridad y amor no
20731. Cando o huesped vn, Dios mantn: si quieren tambor: en silencio viven mejor.
o huesped bon e si non bon, cal vea (Id.)
cal non. (mc: Biville) 20744. Carne de comedianta, run e cara. (mc:
C.A.)
20732. Cando pedimos, somos meiguios; (es) Carne de tablas mala y cara. (R.
desque alcanzamos, xa variamos. (mc: Marn)
A.N.) 6033
20745. Como midas hante medir. (mc: C.A.
(es) Cuando pedimos, duea decimos; A Nosa Terra / ms10,038r: D.E.)
cuando tenemos, como queremos. (Correas) (pt) Como me medires assim te medirei.
20733. Cando pra diante non vas, pensa, non (Chaves)
volvas pra tras. (mc / ms4: F.V.S.) 20746. Como te midiren, mide. (mc: C.A.)
20734. Canto maior subida, mis grande (pt) Como me medires assim te medirei.
6030
cada. (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra / (Chaves) (es) Con la medida que
ms18,68v: Diario de Avisos de R. Caruncho (1888)) midieremos seremos medidos. (Sbarbi)
(pt) Quanto mais alto se sobe, maior queda 20747. Como trates ti, as te tratarn. (mc:
se d. (Chaves) / De alto cai quem alto Santiago)
sobe. (Id.) / Quem mais alto subir, de mais 20748. Como un vive, as morre. (ms-SA: Jos M.
alto vai cair. (Id.) / Quanto mais alta a Gulas Rivas: Forcarei, PO)
berlinda, maior o trambulho. (Id.) (es) 20749. Contra o ceo non cuspas, que na cara
Despus de una gran subida una gran ten de che caer. (mc: C.A. A Nosa Terra)
cada. (Chaves) / Cuanto mayor es la (pt) Cuspo para o cu, cai-me no rostro.
(Chaves) / Cuspo para o ar na cara cai.
(Id.) / No cuspas para o ar que te pode
6028
ms15,13: padrica. / En ms10 s.v. Predicar.
6029 6031
O orixinal di: Cala y-ora cala y-ora; se non queres ms: doblega
6032
calar chora. ms e ms3: Carid sin vanid.
6030 6033
ms4: Canta. En ms10 s.v. Medida.
cair o cuspo na cara. (Id.) (es) No escupis 20759. D virt, a carid; e do vicio, a
al cielo; que os caer en la cara. (R. mald. (mc: Bucios)
Marn) 20760. D Dios fabas a quen non ten
Lo recoge tambin la siguiente cancin
queixadas. (mc / ms4: F.V.S.)
popular: Non hai que cuspir ceio / que
Var.: D Dio-las noces a quen non ten dentes.
che caer na cara; / o que ha de decir mal
(mc: M.V. / ms21,27r: Berms) / D Dios pan
de outro / consigo n'ha de ter nada.
a quen non ten moas. (C.A.) / D Dios pan a
20750. Costa abaixo tdolos santos axudan. quen non-o sabe comer. (Pidre) / D Dios
6034
(mc: A.N. / ms-LU: seminarista annimo: Pol, barbas a quen non ten queixadas. (ms4:
LU / ms21,03r: Berms) F.V.S.)
(es) Cuesta abajo, ayudan todos los santos. (pt) Da Deus noses a quem no tem dentes.
(R. Marn) (Chaves) (es) Da Dios habas a quien no
20751. Cousa mala nunca morre. (mc: C.A.) tiene quijadas. (Correas) / Da Dios
Var.: Cousa run non perece. (Id.) almendras a quien no tiene dientes. (Id.) /
(pt) Erva m no a cresta a geada. Da Dios almendras a quien no tiene
(Chaves) (es) Cosa mala nunca muere. muelas. (Sbarbi) (ct) Deu dona faves a qui
(Correas) no t quixals. (Alberola)
20752. Cousa cumplida solo na outra vida. Anlogo a As veces da Dios pan... De ellos
6035
(mc: Tuiriz) son variantes los que siguen.
(es) Cosa cumplida solo en la otra vida. 20761. D Dios o pan e apdrano as maus.
(Sbarbi) (ct) Csa cumplida... en l'atra (mc: Bucios)
vida. (Alberola) Var.: Do Dios i-apdrano as maus. (J.P. /
20753. Crego ao principio de cocedoiro, mal ms4: F.V.S.)
6036 (pt) Deus d o po mas no amassa a
agoiro. (mc: C.A. A Nosa Terra)
Una de tantas supersticiones populares. farinha. (Chaves)
20754. Cristo ganado, Cristo papado e Cristo 20762. D Dios que sonar a quen non ten
non chega a medio ducado. 6037
(ms4: pano. (mc: C.A.)
F.V.S.) (es) Da Dios mocos a quien no tiene
6038 narices. (R. Marn) / Da Dios mocos al que
20755. Cristo ganado, Cristo pelado. (ms:
A.S.A.) no tiene lenzuelo. (Id.) / Da Dios narices a
Var.: Cristo ganado, cristo papado. quien no tiene pauelo. (Id.) / Da Dios
(A.S.A.) pauelo a quien no tiene narices. (Id.)
20756. Cristos pallicos e anacos de pan 20763. Dlle Dios o pano a quen non ten
6039 narices. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
parteunos Pedro e comeunos Xan.
(mc / ms4: F.V.S.) da provincia de Lugo)
20757. Da agua mansa lbreme Dios, que da Var.: Dlle Dios o pano a quen non ten
agua brava xa me libro eu. (ms-SA: Manuel mocos. (ms-LU: seminarista annimo:
Otero Gonzlez: Divino Salvador de Coiro, Cangas, algn lugar da provincia de Lugo).
PO) 20764. Dlle Dios pan a quen non ten dentes.
20758. Da auga mansa lbrenos Dios, que da (ms-LU: seminarista annimo: Viveiro, LU)
brava librmonos ns. (mc: A.I.) 20765. Dlle Dios pan a quen non ten saco.
(pt) Da gua mansa me livre Deus, que da (mc)
brava me livrarei eu. (Chaves) (es) Del 20766. De facer mal non se saca nada. (mc:
agua mansa me libre Dios, que de la recia Bucios)
o brava, me guardar yo. (Sbarbi) (ct) Deu 20767. De fra vir quen bo me far.
mos lliure d'aigua que no crrega y de gat (ms10,23r: D.E.)
que no maule. (Alberola) 20768. De gran creto dispn quen cumpre
sa obrigacin. 6040 (ms4: J.P.)
6034
20769. De todo hai na via do Seor. (mc: A.C.
ms-LU: todos os; ms21,03r: Cost'a-baixo. A Nosa Terra)
6035
mc: tua.
6036 (es) De todo tiene la via del Seor: uvas,
ms: do cocedoiro. Dentro do tema Miscelnea no
orixinal. pmpanos y agraz. (Sbarbi) / De todo tiene
6037
Dentro do tema Miscelnea no orixinal.
6038
Dentro do tema Miscelnea no orixinal.
6039 6040
ms4: partemos, cmemos. Dentro do tema Miscelnea Probablemente se trata dun aforismo da autora de
no orixinal. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
la via del Seor. (Id.) (ct) De tot hi ha en Marn) (ct) Deu els cra y ells s'ajuntan.
la vinya del Senyor. (Alberola) (Alberola)
20770. Deixa a carne un mes i-ela deixarache 20781. Dios d o pan pero a quen non ten
6046
tres. (mc / ms4: F.V.S.) moas. (ms-LU: seminarista annimo: algn
(es) Deja a Venus por un mes, y ella te lugar da provincia de Lugo)
dejar por tres. (Castillo) / Deja el vicio 20782. Dios dea sorte, que o que temos
por un mes, y l te dejar por tres. (R. seguro a morte. (ms15,15)
Marn) 20783. Dios me libre de un forno vello arder.
Alude a la carne, uno de los tres enemigos 6047
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
del alma. algn lugar da provincia de Lugo)
20771. Desnudo nacn, desnudo estou: nin 20784. Dios nos amaeza con sete buratos na
6041
perdn nin gano. (ms-SA: Jos M. Gulas cabeza. (mc: Eir, Monforte / ms11,33: Eir.)
Rivas: Forcarei, PO) Dios nos conserve los sentidos, que el
20772. Despois de comer os cregos non faltan original refrn representa en los siete
6042
culleres. (mc: A.S.A.) agujeros que tiene la cabeza: ojos, narices,
20773. Di con qun andas, eu che direi qu . orejas y boca.
(ms-SA: Lpez Baleato) 20785. Diste mundo levars boas obras, se as
20774. Dichoso mes que empeza con letanas fas. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
6043
maiores e termina con elas menores. Carballedo, LU)
(mc: Santiago / ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: 20786. Dixo u san Beato vila que o Cristo
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
tratar ben hai, que fillo de moi bo pai.
20775. Dime con qun andas e eu che direi (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
qun eres. (ms-SA: Manuel Tojo Reboredo) 20787. Do alleo, nin un pelo. (mc)
Var.: Dime con qun andas e che direi qu 20788. Do bispo e do mulo, canto mis lexos,
eres. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Santa
mis seguro. 6048 (ms15,45r: Chantada)
Mara de Viceso, Brin, C / ms-SA: Andrs
Castro Ces: Tllara, Lousame, C / ms-SA: 20789. D demo o crego que non fai bo do
Perfecto Lens Fraga: San Vicente de Rial, Val labrego. 6049 (mc: Santiago)
do Dubra, C) / Dime con qun andas e te direi 20790. Do nabo sale a nabiza, da nabiza sale
qun eres. (ms-SA: seminarista annimo: algn o grelo, son tres personas distintas i-un
lugar da provincia da Corua) solo Dios verdadeiro. 6050 (mc: Biville)
20776. Dime con qun andas, eu che direi 20791. Do sol e do superior, canto mis lonxe
qu es. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa millor. (mc: Santiago)
Maria de Ribela, A Estrada, PO) 20792. Ddeme o santo que non mantn
20777. Dime con qun paseas e direiche qun seu ermitao. (ms: O. de Rey)
eres. (ms-SA: Jos M. Domnguez Martnez: 20793. Donde as dan, as toman.
6051
(ms-SA:
Sardieiro, Fisterra, C)
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C / ms10,001v:
20778. Dime con quen vas e direiche a onde D.E.)
irs. (ms10,031r: D.E.) 20794. Donde hai moita alegra hai pouco
6044
20779. Dio-las cra i-o demo as axunta. seso. 6052
(mc)
(ms8,24r: La Caiza) (pt) Muito riso, pouco siso. (Id.) (es) Donde
6045
20780. Dio-los cra e eles se aparellan. hay mucha alegra, hay poco seso.
(mc: Lugo / ms4: C.A. A Nosa Terra) (Castillo) / Donde hay mucha risa, hay
Var.: Dio-los cra e eles se xuntan. (ms4: C.A. poco juicio. (R. Marn)
A Nosa Terra)
(pt) Deus os fez, Deus os juntou. (Chaves)
(es) Dios los cra y ellos se juntan. (R.
6046
O orixinal di: Dios do pan pero quen non ten moas.
6041 6047
O orixinal di: Desnudo nacin, desnudo esto, nin ms-LU: dun forno.
6048
perdin nin gano. Dentro do tema Miscelnea no orixinal.
6042 6049
mc: dispis; ms4: Despois que comen. Dentro do tema mc: bon. Dentro do tema Miscelnea no orixinal.
6050
Miscelnea no orixinal. O orixinal di: Do nabo sale a nabiza da nabiza sale o
6043
O orixinal di: Dichoso mes que empeza con letanias grelo, son tes personas distintas y-un solo Dios
mayores e termina con elas menores. verdadeiro.
6044 6051
O orixinal di: Diol-as cra i-o demo as axunta. ms10: Onde as dan. / En ms10 s.v. Dar.
6045 6052
O orixinal di: Diol-os cra e eles se aparellan. ms: hay.
20795. Du que nun reza nin vai misa, u 20808. Fai caso s curas e xa vers como
diablo fai ben a risa. (ms-LU: seminarista duras. (ms-SA: seminarista annimo: Besexos, Vila
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) de Cruces, PO)
20796. En or misa e dar cebada non se 20809. Fai o qu'eu che mando e non o qu'eu
perde xornada. (ms-LU: seminarista annimo: fago. (ms-LU: Lus Alonso Alonso)
Bucios, Carballedo, LU) 20810. Fai o qu'eu digo e non fagas o qu'eu
20797. En or misa e dar cebada nunca se fago. 6058
(mc: J.P.)
atrasa xornada. (mc / ms4: F.V.S.) (pt) Fazei o bem que digo e no o mal que
(es) Por or misa y dar cebada, no se pierde fao. (Chaves) (es) Haz lo que bien digo, y
la jornada. (Sb) no lo que mal hago. (Correas) / Haz lo que
20798. Est a vella a morrere e est a yo bien te dijere, y no lo que mal hiciere.
6053
aprendere. (mc: Santiago) (R. Marn) / Haz lo que digo y no hagas lo
Var.: Vai o vello morrendo e mais que hago. (ct) Fes lo qu'et diga y no faces
deprendendo. lo que fas. (Alberola)
(es) Viejo se es y mas viejo y cada da 20811. Fai o qu'o crego dixere e non fga-lo
6059
aprendiendo. (R. Marn) / Salomn qu'el fixere. (ms21,23v: Berms / ms-SA:
muriendo, de un nio aprendiendo. (Id.) Antonio Torreira Torreira: San Fins de Freixeiro, Santa
20799. Facer ben, alcanzar mal. (mc: Santiago) Comba, C)
20800. Fgante como ti fagas, non tes de que 20812. Fai o que che digo e non fga-lo qu'eu
6060
estraarte. 6054 (mc e ms4: C.A. A Nosa Terra) fago. (ms21,23v: Berms)
20801. Fgase o ben e fgao Xan ou Miguel. 20813. Fai o que che eu digo e non fagas o
6055
(mc: M.V. / ms21,20v: Berms) que eu fago. (ms-SA: Antonio Torreira Torreira:
6056 San Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
20802. Fai ben a quen che fai mal. (ms-SA:
Marcelino Bretal Rego: Olveira, Ribeira, C) 20814. Fai o que che mando e non fagas o
20803. Fai ben e non cates a quen. (mc: Pidre- que eu fago. (ms-SA: Argimiro Pampn Basteiro:
F.V.S.) Arza, C)
Var.: Fai ben e non mires a quen. (M.V.) 20815. Fai o que che mando, ho, non fagas o
(pt) Faze bem, no cates a quem. (Chaves) que eu fago. (ms-SA: Jos A. Otero Outes:
(es) Haz bien y no cates a quin; haz mal y Santiago de Compostela, C)
gurdate. (Correas) 20816. Fai o que dixera e non o qu'el fixera.
20804. Fai ben e non mires a quen; fai mal e (ms-LU: Jess Redondo C.: A Barrela, Santiago de
Lousada, Carballedo, LU)
grdate. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo) 20817. Fai o que eu che mando e non fagas o
20805. Fai ben sin mirar a quen; ben fas, ben que eu fago. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza:
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO)
atopars. (mc)
(pt) Faze bem, no cates a quem. (Chaves) 20818. Fai o que o crego dixere e non o que
(es) Haz bien y no cates a quin; haz mal y fixere. (ms18,28r)
gurdate. (Correas) 20819. Fai o que o cura dixere e non o que el
6061
20806. Fai ben sin mirar a quen. (ms5,027: fixere. (mc: Ribas de Mio-S.Victorio-F.V.S. /
Ribadeo / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
provincia de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Viveiro, LU) Carballedo, LU)
20807. Fai ben; nese instante a Dios sers 20820. Fai o que poidas e non o que queiras.
6057 (mc: L.G. / ms8,40v: O. de Rey / ms15,01: E. Carr
semellante. (mc: Velle)
Aldao, Lit.Gall., 2 edicin, 1911)
(pt) Faze bem, no temers ningum.
(Chaves) / Fazer bem nunca se perde. (Id.)

6058
mc: o que digo, o que fago. Jacinto del Prado rexistra
o refrn coas formas o que eu digo e o que eu fago. A
diferenza pode deberse a un erro de transcricin de
6053
V. Vai o vello morrendo e mais deprendendo en Vzquez Saco.
6059
Edades (Ancianidad). Fai o qu'o crego dixere e non fagal'o qu'el fixere. / ms-
6054
mc: extraarte. SA: o que o crejo, fagas o que.
6055 6060
ms21,20v: Fgas'o ben e fago Xan. O orixinal di: Fai o que che digo e non fagal'o qu'eu
6056
O orixinal di: Fai ven quen che fai mal. fago, ou fai o qu'o crego dixere e non fgal'o qu'el fixere.
6057 6061
ms e ms4: eres semellante. ms-LU (Lugo): que'l; ms-LU (Bucios): quil.
20821. Fai o que che mando e non fagas o 20835. Hoxe na vida, man na morte, benia
6062
que eu fago. (ms-LU: seminarista annimo: o corpo que pola alma traballa.
Paradela, LU) (ms10,030v: D.E.)
20822. Fertuna che d Dios, que o saber 20836. Hoxe por min e man por ti, todo
pouco che abonda. (mc: C.A. A Nosa Terra) che ha de quedar aqu. (ms10,030v: D.E.)
(es) Fortuna te d Dios, hijo, que el saber 20837. Hoxe por min, man por ti. (ms-SA:
poco te basta. (Sbarbi) Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
20823. Fate na Virxen e non corras. (ms: C.A. 20838. Hoxe por ti, ma por min. (mc / ms4:
A Nosa Terra) F.V.S.)
(pt) Fia-te na Virgem e no corras e vers (pt) Hoje por min, amanh por ti. (Chaves)
o tombo que levas. (Chaves) / Fia-te na (es) Hoy por m, cras por ti; y hoy por m,
Virgem, no olhes para o cho e tens certo maana por ti. (Correas) / Hoy por ti,
o trambulho" (Id.) (es) Fate en la Virgen maana por m. (Sbarbi) (ct) Hu per m,
y no corras. (Sbarbi) dem por t; no s'escapar ning.
20824. Frade que pide pan, toma carne se lla (Alberola)
6063 20839. Hoxe somos, man non. (ms10,030v:
dan. (ms: Villanueva, Laln-F.V.S.)
(es) Fraile que pide pan, carne toma si se D.E.)
la dan. (Correas) 20840. Hoxe voume, man voume, e non sei
6064 cndo nin pra dnde. (ms10,030v: D.E.)
20825. Frai Modesto nunca foi prior. (mc:
Villanueva, Laln-F.V.S.) 20841. Inda Dios non vello. (mc: G.P.)
20826. Funche vello e rao e nunca dixen misa 20842. Kirie eleisn, cartos queixn. (ms-SA:
en vao. (ms21,16v: Berms) Jess Mayo Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa,
20827. Gana o tesouro verdadeiro e deixa o C / ms-SA: Manuel Lpez Castro: Santa Comba de
Cordeiro, Valga, PO)
perecedeiro. (mc: Tuiriz, Monforte)
20843. Kirie eleisn, kirie'leisn, cartos
20828. Gracias a Dios i-s nosas labores
6065 meu queixn. (ms-SA: Jos lvarez Souto:
nosas barrigas parecen tambores. Anxeriz, Tordoia, C)
(mc: A.I.)
20844. Lus e crus, diante. (mc: M.V.)
20829. Gracias a Dios i-s nosas labores as
20845. Mal a fillia que pola ruada deixa a
nosas barrigas parecen tambores. (ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
misia. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
Lugo) 20846. Mal a quen dorme na misa, porque
20830. Hai cruces i-hai cruceiros. (mc: Bucios) nunca Dios lle avisa. (mc: Santiago)
20831. Hai que levar as duras coas maduras. 20847. Mala fillia que pola moda deixa a
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da misia. (mc: Santiago)
provincia de Lugo) 20848. Mentras o home pode, deixarlle a
20832. Hainos que merecen paus. (ms-LU: corda solta e, se non podemos, kyrie
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Lugo) eleisn i-oremos. 6066 (ms15,17)
20833. Honra e proveito non caben nun feito. 20849. Moitos son os chamados e poucos os
(ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) escollidos. (ms10,013v: D.E.)
20834. Honra e proveito non caben nun 20850. Morreu Cristo, acabouse a Pasin.
xeito. (ms: M.V. / ms21,24v: Berms) (ms-SA: Jos Lus Barreiro Barreiro: Loureiro, Das
(pt) Honra e proveito no cabem em saco Igrexas, Forcarei, PO)
estreito. (Chaves) / Honra e proveito no 20851. Neste mundo pasaremos; e no outro,
fazem geito. (Id.) (es) Honra y provecho no si ben ou mal o fixemos, xa o veremos.
viven bajo un mismo techo. (R. Marn) (va) (ms10,042r: Silvarrey)
Honra y profit, no caben en un pit. 20852. Nin or das misas nin perder unha.
(Alberola) / Honra y profit, no caben dins (mc / ms4: F.V.S.)
d'un sac. (Id.) 20853. Nin or das nin deixalas todas.
(ms8,32v: O. de Rey)
Se refiere a la misa.
6062
O orixinal di Fai ou que che mando e non fagas o que
eu fago.
6063
Dentro do tema Miscelnea no orixinal
6064 6066
Dentro do tema Miscelnea no orixinal. O orixinal di: Mentras o home pode, deixarlle a corda
6065
mc: nostras baarrigas. solta e se non podemos kyrie eleisn y'oremos.
20854. Nin Dios fixo o que non quixo nin 20873. caer a folla descbrense os nios.
6072
home cousa sin lixo. (mc: A.C. A Nosa Terra) (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo:
20855. Ningun pinta o que Dios dita. (mc: algn lugar da provincia de Lugo)
Santiago) 20874. O cortixo de malas abellas pensa as
20856. Ningun ten mis creto c que Dios lle sas polas alleas. (ms-SA: seminarista annimo:
quere dar. (mc: Santiago) algn lugar de Galicia)
20857. Ningn faga a risa de min que non 20875. O cortizo das malas abellas mide as
caia donde eu can. (ms-LU: seminarista sas polas alleas. (mc: Bucios)
annimo: Paradela, LU) 20876. O cortizo de malas abellas pens'as
6073
20858. Ningn faga risa de min que non sas polas alleas. (ms-SA: seminarista
caiga ond'eu can. (mc / ms4: F.V.S.) annimo: Terras do Deza, PO)
20859. Niste mundo cansado non hai ben 20877. O credo non quita a salve. (mc: Palas de
Rey)
cumplido nin ben acabado. 6067 (mc:
Villanueva, Laln-F.V.S.) 20878. O crego: cen onzas d'ouro no bolsillo,
(es) En este mundo fementido, nin mal cen bots na petrina e cen lgoas lonxe
acabado, nin bien cumplido. (R. Marn) da familia. 6074 (ms-LU: seminarista annimo:
20860. Non dura unha misa mis do que San Cristovo de Chamoso, O Corgo, LU)
quer o crego. (ms18,35r) 20879. O cura no "Kirie eleisn" sempre
20861. Non fga-lo que fago, fai o que che pide cartos para o caixn. (ms-SA:
seminarista annimo: algn lugar da provincia da
mando. 6068 (ms4: F.V.S.) Corua)
20862. Non fagas o qu'eu fago, fai [o] que che 20880. O lume no pallar mui malo de
mandan. 6069 (mc: A.S.A.) apagar. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
6070
20863. Non hai gloria sin cruz. (mc: Antas) 20881. O malo, pra mal facer, achaques non
(pt) No h glria sem inveja. (Chaves)
ha menester. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
20864. Non hai nadia sin cruz. (mc: Bucios) (es) El malo para mal hacer, achaques no
(es) No hay quien no tenga su cruz. 6071 ha de menester. (Sbarbi)
(Sbarbi) Al mal intencionado nunca le faltan
20865. Non lle des a outros o que non queiras pretextos para daar.
pra ti. (mc: Santiago) 20882. O manchado por naide debe ser
20866. Non lles des a outros u que non culpado. (mc: Tuiriz)
queres para ti. (ms-SA: Pascual Campos 20883. O moito soprar alcende o lume. (mc /
Arestio: Cando, Outes, C) ms4: F.V.S.)
20867. Non queiras para ti o que non queiras 20884. O muro e a cal encbrenche moito
para outro. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns) mal. (mc: Santiago)
20868. Non te alabes nin te deixes de alabar 20885. O pau teno o crego na mau. (ms-SA: Jos
polo moito que poidas alcanzar. (mc: M. Domnguez Martnez: Sardieiro, Fisterra, C)
6075
Santiago) 20886. O pecado vai na penitencia. (mc:
20869. Non te deites sin algo rezar nin te Bucios)
levantes sin te santiguar. (mc: Santiago) 20887. O que a ferro mata, a ferro morre.
6076
20870. Non te deites sin rezar nin te levantes (mc: Dicc. Ac. / ms10,019v: D.E.)
sin santiguar. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: (pt) Quem con ferro mata, com ferro morre.
Santa Maria de Ribela, A Estrada, PO / ms-SA: Jess (Chaves) (es) Los que matan a hierro de
Mayo Brenlla: San Mamede de Monte, A Baa, C) esa misma muerte acabarn. (Sbarbi) /
20871. Nunca mal se faga. (mc) Quien a hierro mata a hierro muere. (Id.)
20872. burro de Cristo nunca lle faltou
cebada. (mc: Bucios)

6067 6072
O orixinal di: N'iste mundo cansado non hay ben ms-LU: descbrense.
6073
cumplido nin ben acabado. / ms4: N'este. O orixinal di: O cortizo de malas abellas pens'as suas
6068
O orixinal di: Non fagal'o que fago, fai o que che pol'as alleas.
6074
mando. O orixinal di O crego, cen onzas d'ouro n'o bolsillo,
6069
mc: fago; ms4: o que che mandan. cen bots n'a petrina e cen legoas lonxe d'a familia.
6070 6075
O orixinal di: Non hay gloria sin cruz. V. Co pecado vai a penitencia en Pecado.
6071 6076
ms: quien tenga. En ms10 s.v. Hierro.
20888. O que a ferros mata, a ferros morre. 20906. O que de santo s'esbala, hasta qu'
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da demo non para. (mc: Santiago)
provincia de Lugo)
20907. O que de santo resbala, o demo o
20889. O que a solas fas na casa, podan ver
para. (mc: Santiago)
na plaza. (ms-SA: Antonio Torreira Torreira: San
Fins de Freixeiro, Santa Comba, C)
20908. O que de santo resbala, en demo
20890. O que a solas fas na casa, poidan para. 6078 (ms-SA: Jess Santiso Barreiro)
todos ver na plaza. 6077
(mc: M.V. / ms21,23r: 20909. O que deixa o seu polo alleo, mteche
Berms) pedras no seo. (mc: Bucios)
(es) Lo que a solas hagas, puedan todos ver 20910. O que de boa fe, vai morrer a un
en la plaza. (R. Marn) hospital. (mc: Bucios)
20891. O que a solas fas na casa, todos 20911. O que en Dios nunca pensou, ese non
poidan ver na plaza. (ms-SA: Amador Darriba ten corazn. (ms-SA: Carballo)
Mguez (13-11-1951)) 20912. O que en Dios nunca pensou, que
20892. O que alto cuspe, cara se lle volve. non ten corazn. (mc: Santiago)
(ms21,12v: Berms)
20913. O que est s duras, ten que estar s
20893. O que anda entre espias, sempre se
pica. (mc) maduras. (mc: Paradela)
Var.: O que est s verdes, ten que estar s
20894. O que anda entre espias, tarde o maduras. (F.V.S.)
temprano se espia. (ms-LU: seminarista (es) Quien est a las duras, que est a las
annimo: algn lugar de Galicia) maduras. (R. Marn)
20895. O que ao alto cospe, cara lle vn 20914. O que est contento, non fai mal. (mc /
dar. (ms-SA: seminarista annimo: Moreira, A ms4: F.V.S.)
Estrada, PO) 20915. O que fai ben, merece mal. (mc / ms4:
20896. O que as fai o sbado, pgaas o F.V.S.)
domingo. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira Lo lleva en recompensa.
de Pantn, LU) 20916. O que fai mal, mal espere. (ms5,133:
20897. O que avisa non malo. (mc: Santiago) Mondoedo)
20898. O que ben prautica a virt, non lle 20917. O que fai mal, pra si o fai. (mc)
faltar sal. (ms4: J.P.) (pt) Quem mal faz por mal espere. (Chaves)
20899. O que comn, falta me fixo; o que dei, / Quem faz mal espere outro tal. (Id.) (es)
atopeino; e do que quedou, nada vin. Quien mal hace, para s hace. (R. Marn)
(ms15,45r: Nogales) (ct) Qui mal fa, mal trobar. (Alberola)
Dicho de una mujer muy cristiana y 20918. O que fai o que non debe, atopa o que
caritativa, en el que cantaba un himno a la non quere. (mc / ms4: F.V.S.)
caridad y a la limosna. (es) Quien hace lo que no debe, le sucede lo
20900. O que con ferro mata, con ferro que no cree. (R. Marn)
morre. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns / ms- 20919. O que fai unha, fai mis. (ms-SA: Lus
SA: Jos Porto Buceta: Portas, PO / ms-SA: Andrs Alcntara Pedreira: Rianxo, C)
6079
Castro Ces: Tllara, Lousame, C) 20920. O que fai unha, fai outra. (ms-SA:
20901. O que cuspe moi alto, caille na cara. Manuel Martn Gmez: Muxa, C)
(ms-LU: seminarista annimo: Laiosa, O Incio, LU) 20921. O que fai unha, fai un cento se lle dan
20902. O que cuspe aire, na cara lle cai. (mc: 6080
vergas e tempo. (mc: Corme)
Corme) (es) El que hace un cesto hace un ciento.
20903. O que che cubre che descubre. (mc: (Sbarbi) / El que hace un cesto hace un
Santiago) ciento si le dan mimbres y tiempo. (Id.)
20904. O que d o que ten, non est obligado El que hace una maldad, ya tiene el camino
a mis. (mc) abierto para cometer otra.
20905. O que da Sangre de Cristo non bebe, 20922. O que fai unha, fainas todas. (mc:
non pode ter o seu corazn alegre. (mc: Santiago)
Francos)
6078
O orixinal di: O que de santo revala en demo para.
6079
O que fai um a fai outra.
6080
V. O que fai un cesto, fai un cento, se lle dan corres e
6077
ms21,23r: qu'a solas. tempo en Propensin.
20923. O que foi e volveu, nada perdeu. (ms- 20942. O que non fai mal, fai moito ben. (mc:
SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia da Bucios)
Corua) Ensalza lo que de bueno tiene la bondad
20924. O que has de volver, non-o deixes pr negativa.
morrer. (mc: Bucios) 20943. O que non queiras pa ti, non llo
20925. O que lle desea a morte seu vecio, queiras p outro. (ms-SA: Marcelino Bretal
6081 Rego: Olveira, Ribeira, C)
vnlle a sa polo camio. (mc: Santiago)
Var.: O que lle pide a morte vecio, vnlle a 20944. O que non se queira ensuciar, que
sa polo camio. (Santiago) non vaia ao bulleiro pasear. (ms-LU:
20926. O que lle desea mal vecio, a sa lle seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
vn polo camio. (ms-LU: seminarista annimo: 20945. O que non se queira manchar, que
Moreda, Taboada, LU) non vaia bulleiro pasear. 6084 (mc: Tuiriz)
20927. O que mal cuspe, en si o ve. (mc: M.L.P.) 20946. O que non sepa as partes que ten a
(pt) Quem mal cospe em si cospe. (Chaves) misa, a ningun lle meta cobisa. (mc:
(es) Quien mal escupe, dos veces se limpia. Santiago)
(R. Marn) Var.: Quen non sepa as partes que ten a misa,
20928. O que mal roga, pra si aboga. (mc: a ningun lle meta cobisa. (ms-SA: Pedro
Tuiriz) Pontes Garca)
20929. O que mal vive, mal ha de morrer. 20947. O que non ten cabeza, pgallas o
(mc: Santiago) corpo. (mc: Bucios-F.V.S.)
20930. O que moitas fai, nunha cai. (ms-SA: M. (es) El que no tiene cabeza que tenga pies.
Gonzlez Fernndez) 20948. O que non ten punto, non ten honra.
20931. O que moito reza e peta no peito, (mc: Bucios)
moito mal fai ou ten feito. (ms-LU: 20949. O que noutra vida queira gozar, neste
seminarista annimo: algn lugar da provincia de ten moitas que pasar. (mc: Tuiriz)
Lugo)
20950. O que o rezo non fai, inferno vai.
20932. O que moito se zanguea, paus leva.
(ms: Santiago)
(mc / ms4: F.V.S.) 6085
20951. O que queira honra, que a gane.
20933. O que n'as fai, n'as pensa. (mc: Corme)
(ms6,03v, ms10,048r: D.E.)
20934. O que na morte non pensa, na vida Dispersos.
ben pouco aprende. (mc: Santiago) 20952. O que respeta amo, respeta
20935. O que nesta vida fai mofa, na outra criado. 6086
(mc: Tuiriz / ms-SA: seminarista
foza. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso) annimo: algn lugar de Galicia)
20936. O que neste mundo fai mofa, no outro 20953. O que s'abriga debaixo de folla, tres
fosa. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do veces se molla. (ms21,19r: Berms)
Dubra, C) 20954. O que se abriga debaixo da folla, das
20937. O que neste mundo fai mofa, no outro veces se molla. (ms-SA: Jos Porto Buceta:
foza. (mc: M.V. / ms21,24r: Berms) Portas, PO)
20938. O que neste mundo fai risa, no outro 20955. O que se acolle debaixo da folla, das
6087
quimanlle a camisa. 6082 (mc: Terra de veces se molla. (mc: A.S.A. / ms16: D.E. /
Melide / ms: V.R. y A.R. / ms-LU: seminarista ms-LU: seminarista annimo: Santa Euxea de Asma,
annimo: Guntn, LU) Chantada, LU)
20939. O que neste mundo fai risa, no outro (pt) Quem se acolhe (ou abriga) debaixo de
6083 folha, duas vezes se molha. (Chaves) (es)
toca a chifra. (mc: M.V. / ms21,22v:
Berms) Quien se acoja debajo de la hoja dos veces
20940. O que neste mundo mofa, no outro se moja. (Sbarbi) / Quien se pone debajo de
foza. (ms18,66r) la hoja, dos veces se moja. (Z.)
20941. O que niste mundo se mofa, no outro
foza. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Carballedo, LU)
6084
O orixinal di: O que non se queira manchar, que non
vaya o bulleiro pasear.
6081 6085
V. variantes en Vicios. En ms10 s.v. Miscelnea.
6082 6086
ms-LU: fai a risa, quimanll'a. ms-SA: a o amo, a o criado.
6083 6087
ms: toca ou chifra; ms21,22v: n'outro. ms-LU: baixo.
Denota la imprudencia de los que por diablo en el cuerpo. (R. Marn) (ct) El
conseguir alguna cosa, desatienden otras o rosari al cll y el diable en lo cs.
las pierden. (Alberola)
20956. O que se arrecolle debaixo da folla, Contra el vicio de la hipocresa.
das veces se molla. (ms-LU: seminarista 20970. O rosario non priva a misa. (mc: M.V.)
annimo: Ferreira de Pantn, LU) Como O credo non quita a salve.
6088
20957. O que se muda, Dios o axuda. (ms- 20971. O rosario pequeno bo de rezar. (mc:
LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de J.P.)
Lugo / ms10,008v: D.E.) 20972. O santo que non mantn o santoiro
20958. O que se pon goteira, recibe doble non bon santo. (ms-LU: Jess Redondo C.:
molleira. (ms5,027: Sta M Mayor de Mondoedo) algn lugar do sur da provincia de Lugo)
20959. O que se pon debaixo da folla, das 20973. O santo que non mira por si, fra de
veces se molla. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: aqu. (ms8,48v: Breija, Pontevedra)
Forcarei, PO) 20974. O vivir ben unha sorte: asegn a
20960. O que se re do vecio, vnlle o mal vida, a morte. (ms5,027: Illn, Begonte)
polo camio. 6089 (mc: Santiago) 20975. Obra ben e ponte na mala. (mc: Bucios-
20961. O que ten croa, vai a Roma. (ms-LU: F.V.S.)
Jos Ballesteros Alonso) 20976. Or, ver e chitn, que mis non soupo
20962. O que ten vista d'aumento, sempre Salomn. 6094
(mc: Santiago / ms-SA: Manuel
ten que ter medo. (mc: Santiago) Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
20963. O que torto nace, tarde ou nunca se PO)
6095
endereita. 6090 (mc: A.S.A. / ms10,131r: D.E.) 20977. Onde as dan, lvanas. (mc: Santiago /
(pt) Quem torto nasce, tarde ou nunca se ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
endireita. (Chaves) (es) Quien tuerto nace,
tuerto se yace. (R. Marn) / Quien naci 20978. Os bs, aunque con sal, valen pouco
malo, ser bueno cuando la rana tenga sin virt. (ms4: J.P.)
pelo. (Id.) 20979. Os bos queimanos. (mc: Incio-F.V.S.)
6096
20964. O que tropeza e non cae, adelanta 20980. Os cachos mtanlle as olas. (mc:
camio. (ms8,65v: Lajosa) Santiago)
20965. O que tropeza e non cai, mis adiante 20981. Os que cocen s domingos,
un paso vai. 6091
(mc: M.V. / ms10,134r: D.E.) peneiranll'os bacurios. (mc: Santiago)
(es) Quien tropieza y no cae, adelanta 20982. Os que o rezo non fan, inferno van.
camino. (R. Marn) (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
Ribela, A Estrada, PO)
20966. O que u rezo non fai, pr inferno vai.
(ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da provincia
20983. Os santos non se fan forza. (mc:
da Corua) Carballedo-F.V.S.)
20967. O que unha fai, outra espera. (mc: 20984. s santos, padrenuestros; s vrgenes,
Bucios) salves; s Cristos, credos; i-os cartos,
20968. O que vai cos da feira e volve cos do quedos. (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista
6092 annimo: Bucios, Carballedo, LU)
mercado, non merece bon pago. (mc /
ms4: F.V.S.) (es) A los santos, salves y credos; pero los
20969. O rosario na man i-o demo no corpo. cuartos, quedos. (Sbarbi)
6093
(mc e ms5,138: A.S.A.) 20985. Para ir misa fai falta ter camisa. (ms-
SA: Perfecto Espars Freire: Santa Mara de Viceso,
Var.: O demo no corpo i-o rosario na mau. Brin, C)
(ms5,138: Nogales)
20986. Pdese decir o conto da vella pero
(pt) Rosrio ao pescoo, diabo no corpo.
(Chaves) (es) El rosario al cuello y el non quen ela era. (mc)
20987. Polas tas arrabeas mide as alleas.
(mc: Camba)
6088
ms10: Diol-o axuda. En ms10 s.v. Dios. 20988. Por ben facer, mal haber. (mc: M.V. /
6089
V. variantes en Vicios. ms21,20v: Berms)
6090
En ms10 s.v. Tuerto.
6091
En ms10 s.v. Tropezar.
6092 6094
V. Vai cos da feira e vn cos do mercado en ms-SA: chaton, supo.
6095
Contratos. ms-SA: as levan.
6093 6096
ms: deo no corpo / Indica Falsedad en ms5,138. V. Os cachos imitan as olas en Familia. Parientes.
(pt) Por bem fazer mal haver. (Chaves) (es) 21004. Quen a pau mata, a pau morre. (ms-
Por bien hacer, mal haber; mas no de deje SA: Rafael Garca Ramos: Cabo de Cruz, Boiro, C)
de hacer. (Correas) 21005. Quen ben fai, mal pago ter. (mc / ms4:
20989. Por or misa e comer cebada, nunca F.V.S.)
6097 21006. Quen colle as maduras que colla as
se perdi xornada. (ms-SA: Hctor Blanco
Tato: Cereo, Coristanco, C (5 curso)) duras. (mc: Santiago)
20990. Por or misa e dar cebada non se 21007. Quen con ferro mata con ferro morre.
perde a xornada. (ms21,10v: Berms) (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa Maria de
20991. Por or misa e dar cebada non se Ribela, A Estrada, PO)
perdeu xornada. (ms-LU: seminarista annimo: 21008. Quen erra e se enmenda, en Dios ter
algn lugar da provincia de Lugo) facenda. (mc: J.P.)
20992. Por or misa e dar cebada nunca se 21009. Quen mal nos queira, no ceu nos
perdeu xornada. (mc: Aguada, Carballedo) vexa. (mc: Bucios)
(pt) Para ouvir missa e dar cevada, nunca 21010. Quen mal vive mal acaba. (mc: Santiago)
6101
se estorve jornada. (Chaves) / Missa nem 21011. Quen moito reza, d'algo se teme.
cevada, no estorva jornada. (Id.) (es) Por (mc: A.S.A. / ms10,108r: D.E.)
or misa y dar cebada, nunca se perdi 21012. Quen moito vai igresia, algunha ten
jornada. (Correas) / Por herrar y dar 6102
feita. (mc: M.L. / ms10,030v: D.E.)
cebada, nunca se perdi jornada. (Id.) Ambos son injustos y no merecen ms largo
20993. Por or misa e dar cebada nunca se comentario.
perdiu de ganar xornada. (mc: Santiago) 21013. Quen non queira aprender e non sepa
20994. Ps de Cristo sempre houbo cebada. confesarse, no inferno ha d'amolarse.
(ms21,10v: Berms) 6103
(ms-SA: Pedro Pontes Garca)
20995. Pr'onde fuche, cristiano, pr'onde 21014. Quen trono non teme, a Dios
fuche, pr'onde andache que s tres ofende. (mc: Golada)
misas de Nadal non chegache? (mc: M.V.) 21015. Quen queira ser un santo, rece con
20996. Pra abaixo tdolos santos axudan. (mc: moito llanto. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
M.V.)
(pt) Para baixo todos os santos ajudam. 21016. Quen se salva, sabe; quen non se
(Chaves) salva, non sabe nada. (ms-SA: Francisco
Canosa Quintns)
20997. Pr misa e pr feira non esperes pola
21017. Quen tempo ten e por tempo espera,
compaeira. 6098 (mc: Bucios-F.V.S.) 6104
tempo o que o demo lle leva. (mc:
20998. Pra ser respetado hai que respetar.
6099 A.N.)
(mc) (pt) Quem tempo tem e por tempo espera,
20999. Pr ben facer, mal haber. (ms-SA: Jos tempo que o demo lhe leva. (Chaves) /
Mara Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51)) Quem tem tempo e tempo perde, l vem
21000. Pr que non debe, Dios ou o diablo lle tempo em que se arrepende. (Id.) (es) Quien
d arte. (ms8,38v: Silvarrey) tiempo tuvo y tiempo perdi, bestia es de
21001. Quen a bo rbor se arrima, boa albardn. (R. Marn) / Quien tiempo tuvo y
6100 tiempo perdi, con una albarda castguele
sombra lle cobija. (ms-SA: Andrs
Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Vimianzo, C) Dios. (Id.) / Quien tiempo tiene y otro
21002. Quen a ferro mata a ferro morre. (ms- espera, tiempo vendr que se arrepienta.
SA: Andrs Rodrguez Arjomil: Vimianzo, Vimianzo, (Id.) (ct) Qui t temps y el temps aguarda,
C) que li psen un'albarda. (Alberola)
21003. Quen misa non queira ir, pouco che 21018. Quen ten gana de festa por lucir,
ha de subir. (ms-SA: Pedro Pontes Garca) nunca alma llega a subir. (ms-SA: Pedro
Pontes Garca)

6097
Por oir misa, e comer cebada, nunca se perdio
xornada.
6098 6101
V. Pr misa e pr muo non esperes polo vecio en En ms10 s.v. Rezar.
6102
Diligencia. En ms10 s.v. Iglesia.
6099 6103
O orixinal di: Pra ser respetado, hay que respetar. O orixinal di: Quen non quira aprender e non sepa
6100
O orixinal di: Quen a bo arbor xe arrima, boa sombre confesarse, no inferno ha da molarse.
6104
lle cobija. ms4: tempo e que o demo.
21019. Quen desconoce o ben feito, en nada 21037. Sntate no teu lugar; non te farn
ser de proveito. (mc: Bucios) levantar. (mc: Villanueva, Laln-F.V.S.)
21020. Quen sembra inxurias, recolle culpas. (pt) Senta-te no teu lugar, no te faro
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de Galicia) levantar. (Chaves) (es) Sintate en tu lugar,
Var.: Quen sembra infortunios, recolle no te harn levantar. (Correas)
culpas. (ms-SA: seminarista annimo: 21038. Seor cura, a misa lixeira, que meu
algn lugar de Galicia) pai vai eira. (ms4: J.P.)
21021. Quen sembra odios, recoller 21039. Si chegas a ser un santo, cubrirante
venganzas. (mc: Bucios) cun bon manto. (mc: Santiago)
21022. Quen sembra ventos, recolle 21040. Si fas algn ben que grande non fora,
tempestades. (ms-LU: seminarista annimo: algn fainos mis grandes que o ben nunca
lugar de Galicia)
sobra. (mc: Tuiriz)
21023. Sabemos da morte, mais non de qu
21041. Si fas algn ben que grande non fore,
sorte. (mc: M.L.)
fainos maiores que o ben nunca morre.
(es) La muerte es tan cierta, como la vida 6105
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de
incierta. (Sbarbi)
Galicia)
21024. Santa Mara, ora pro nobes, cantan
21042. Si o rbol non sale dereito, non trates
os cregos e enchen os foles. (ms: R.
Caruncho, Diario de Avisos)
de endereitalo. (mc: Tuiriz)
21025. Santa Mara, si mis soupera, mis 21043. Si queres chegar misa, corre pouco
deca. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar de e anda axia. (mc / ms4: F.V.S. / ms18,66v: Pol)
Galicia) Aplicacin del Vsteme despacio que estoy
21026. Santo que non fai milagros, cura que de prisa
6106
non ten agros. (ms-LU: seminarista annimo: 21044. Sin defeuto non hai ningun. (mc:
Guntn, LU) Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
Bucios, Carballedo, LU)
21027. Santos, ceo. (mc: M.V.) (es) Sin defecto, solo Dios del Cielo. (R.
21028. Santo, santo, santo, i-o demo no Marn)
corpo. (mc: Mellid-F.V.S.) 21045. Tal vida, tal morte. (mc: Camba / ms17,002)
Nueva matraca contra los hipcritas. (es) Tal vida llevas, tal din esperes. / Tal
21029. Se a misa che pesada, cando a digas vida, tal muerte. (R. Marn)
ser apurada. (ms-SA: Pedro Pontes Garca) Es el conocido, qualis vita finis ita.
21030. Se agora non eres bo, como sers 21046. Ti que me levas e eu que me axudo,
6107
al? (ms-SA: Pedro Pontes Garca) vmo-los dous cabo do mundo. (mc:
21031. Se coces os das santos, sacars sos A.I.)
du forno. (mc: Santiago) Var.: Ti que me lavas, eu que me axudo.
(ms4: L.G.) / Ti que te vas e eu que che
21032. Se fas mal, espera outro tal. (mc)
axudo, vmonos indo cabo de mundo.
Var.: Se fas mal, farante outro tal. (R.
(ms16) / Ti que me levas, eu que axudo.
Caruncho)
(ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
(pt) Quem faz mal espere outro tal.
(Chaves) / Ningum faa mal que espere de 21047. Tin, tan, os que se foron non
lhe vir bem. (Id.) (es) El que hace mal volvern. (ms10,130r: D.E.)
espere otro tal. (Sbarbi) 21048. Tin, tan, tin tan, nunca mis volven os
21033. Se queres que todos che queiran ben, que se van. (ms10,130r: D.E.)
non fagas mal a nigun. (mc: Santiago) 21049. Toca a campana e non pola que
21034. Se perdonas a ofensa, ters morre. 6108 (mc / ms4: F.V.S.)
recompensa. (mc: Bucios)
21035. Segn a ta vida, ser a ta morte.
(ms8,60r: Silvarrey) 6105
O orixinal di: Si fas algun ben que crande non fore,
21036. Segn o santo, as son as cortinas.
fainos mayores que o ben nunca morre.
(mc: Tuiriz, Monforte) 6106
O orixinal di: Sin defeuto non hay ningun. / ms4 e
(es) Segn es el santo, es la cortina. (R. ms-LU: defecto.
Marn) / Segn el altar, as es el frontal. 6107
O orixinal di: Ti que me levas e eu que me axudo,
(Id.) vamol-os dous o cabo do mundo.
6108
ms4: polo que morre.
Toca para que los vivos se acuerden del 21062. Vai o vello a morrer, vai a aprender.
difunto. (ms-SA: Jos Gonzlez Santos: Boa, Camboo,
21050. Toca a oracin, levanta, pen. (mc) Lousame, C)
21051. Todo mundo ten algo que rascar. (mc: 21063. Val mis ac pasar que al penar. (mc:
Bucios) M.L.)
21052. Todos somos honrados mentras non 21064. Val mis andar solo que mal
deixamos de selo. (mc: Bucios) acompaado. (ms-SA: Francisco Canosa Quintns
6109 / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
21053. Tras da cruz est o demo. (mc)
provincia de Lugo)
(pt) Por detrs da cruz est o diabo.
21065. Val mis aqu un da que al un ano.
(Chaves) (mc: Puebla de San Julin / ms4: F.V.S.)
Como Detrs da cruz... Lo omos a propsito de la incertidumbre
21054. Tras de min vir quen de min bon de la otra vida. (mc) / Se refiere a la vida de
far. (mc / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista aqu en comparacin con la de ultratumba
annimo: Pantn, LU) (al) (ms4).
Var.: Tras de min vir quen bon me far. (mc: 21066. Val mis ser solo que mal
Tuiriz / ms-SA: seminarista annimo: algn
acompaado. (ms-SA: Manuel Mallo Mallo:
lugar de Galicia) Erboedo, A Laracha, C)
(pt) Atrs de min vir quem bom me far.
21067. Vale mis ben de cerca ca mal de
(Chaves) / Mau vir que bom te far. (Id.)
(es) Detrs vendr quien bueno me har. lexos. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
(R. Marn) 21068. Vale mis ser vasallos no ceo que
21055. Tu que me levas i-eu que me axudo, reyes no inferno. 6113 (mc: Tuiriz, Monforte)
vmonos indo cabo do mundo. 6110 21069. Vale mis solo que mal acompaado.
(ms18,02v: Biville) (ms-SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951))
21056. Un cura pra estar ben, tres ces: cen 21070. Vale mis solo que mal acompaado.
6114
leguas, cen bots e cen dobls. (ms: (mc e ms: M.V. / ms21,25v: Berms / ms-LU:
Bucios) seminarista annimo: algn lugar de Galicia (galego
occidental) / Area Alonso, J.M.)
21057. Un mata e outro esfola. (mc: M.V.)
6111 (pt) Mais vale s que mal acompanhado.
21058. Un pincha i-outro esfola. (mc)
(Chaves) / Mais vale andar s que mal
21059. Unha mancha de amora con outra acompanhado. (Chaves) (es) Ms vale solo
verde se quita. (mc) que mal acompaado. (Correas) (ct) Ms
(pt) Uma amora tinge, outra destinge. val anar a sles, que mal acompanyat.
(Chaves) (es) La mancha de la mora con (Alberola)
otra verde se quita. (Sbarbi) / Lo que tie la 21071. Vxote vir e non podo fuxir. (mc)
mora, otra verde lo descolora. (Id.) 21072. Vio e sacramentos, pra quen os
21060. Unha ovella sarnosa infesta todo o queira. (mc: Bucios)
rebao. (mc: Bucios) Var.: Santos a forza...
(pt) Uma ovelha tinhosa faz todo o rebanho Han de recibirse desde luego, con absoluta
tinhoso. (Chaves) (es) Una res mala a todo voluntad, para que sean fructuosos.
el rebao daa. (R. Marn) / Una oveja 21073. Vsperas e completas, coas maus nas
mala el rebao entero daa. (Id.) (ct) 6115
calcetas. (mc: M.V.)
Ovella ronyosa, embruta el ramat.
(es) Vsperas y completas, mientras me
(Alberola)
pongo las calcetas. (R. Marn)
21061. Vai o pan no forno i-a gracia de Dios
21074. Vivir ben costa barato. (mc: Tuiriz)
polo mundo todo: Dios o suba nos agros
21075. Volvendo bens por aghravios
e o baixe nos mercados. 6112 (mc / ms4:
F.V.S.)
negocian os homes sabios. (ms-SA: Jos M.
Gulas Rivas: Forcarei, PO)
21076. Xente honrada non anda tirada.
6109
V. Detrs da cruz est o demo en Diablo. (ms8,58v: O. de Rey)
6110
O orixinal di: Tu que me levas y-eu que me axudo,
vmonos indo cabo d'o mundo.
6111
O orixinal di: Un pincha y-outro esfola.
6112 6113
O orixinal di: Vai o pan no forno y-a gracia de Dios ms: vasallo, rei.
6114
pol-o mundo todo; Dios o suba nos agros e o baixe nos ms-LU e J.M. Area Alonso: Val.
6115
mercados. Dentro do tema Miscelnea no orixinal.
21077. Xente honrada non reparada. (mc: Var.: Non hai renda mis certa que deixar
M.L.) de gastar o que se pode escusar.
21078. Xntate s bos e sers un deles; (ms10,108r: D.E.)
xntate s malos e faceraste coma eles.
(ms-SA: Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C) REIR
21079. Zoquios rodilla do cregho, sotana 21094. Cando un non quer, dous non rifan.
pisan. 6116 (ms: Santiago) 6118
(ms10,109r: D.E.)
21080. Cuidado coas bestas, que non se
confesan nin van misa! (ms-LU: seminarista REPRENDER
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 21095. Reprende as vidas alleas co teu
exempro e non co teu entendemento.
RELOJ (ms10,108r: D.E.)
21081. O rel de medioda nunca d menos
de doce. (ms10,108r: D.E.) RESERVA ORAL
21096. Di a ta razn e non digas o autor.
REMEDIO 6119
(ms10,106r: D.E.)
21082. Coa mala persoa, o millor remedio 21097. Mis verdades se han de saber que
terra no medio. (ms10,108r: D.E.) 6120
decir. (ms10,112r: D.E.)
21083. O que est feito, non ten remedio, e o 21098. O que sabe unha man, que non-o
que est por facer, quer consello. seipa a outra. 6121 (ms10,113r: D.E.)
(ms10,108r: D.E.) 21099. O que saiba a man direita, que non-o
21084. O que non ten remedio, btalle neto e saiba a esquerda. 6122 (ms10,113r: D.E.)
medio. (ms10,108r: D.E.) 21100. Quen sabe o que hai dentro da arca
21085. O remedio pra non emprobecer que est pechada? 6123 (ms10,113r: D.E.)
mercar o forzoso e non o que mester.
(ms10,108r: D.E.)
RESPONSO. V. tamn Religiosos y morales.
21086. Pra todo hai remedio pero non pr
21101. Inda na sepultura, por vella que sea,
morte. (ms10,108r: D.E.)
si lle din un responso, ben se ela recrea.
21087. Sempre Dios pon o remedio onde a (ms10,108r: D.E.)
morte a enfermed. (ms10,108r: D.E.) 21102. Tanto vale o responso cantado como o
21088. Todo ten remedio menos a morte. rezado. (ms10,108r: D.E.)
(ms10,108r: D.E.)

REY
REMIENDO
21103. A novo rei nova lei. (ms10,107r: D.E.)
21089. A que non sabe remendar non sirve
21104. A onde vai o rei, al vai a corte.
pra se casar. (ms10,108r: D.E.) (ms10,107r: D.E.)
21090. Remenda o teu pano e durarache 21105. Antes bo rei que boa lei. (ms10,107r: D.E.)
mis un ano; vlveo a remendar, e outro 21106. Cal o rei tal a lei. (ms10,107r: D.E.)
che volver a durar. 6117 (ms10,108r: D.E.) 21107. Cedo acordou o rei que rabeou.
21091. Remenda o teu pano e pasars o teu (ms10,107r: D.E.)
ano. (ms10,108r: D.E.) 21108. De cando en cando, rei gstalle o
rancho. (ms10,107r: D.E.)
RENTA
21092. Ares, non ares, a renda me pagues.
(ms10,108r: D.E.) 6118
V. Cando un non quere, dous non pelexan en Guerra
21093. Non hai renda mis certa que deixar y paz.
6119
de gastar o que se pode aforrar. 6120
En ms10 s.v. Razn coa indicacin Reserva oral.
(ms10,108r: D.E.) En ms10 s.v. Saber coa indicacin Reserva oral.
6121
O orixinal di: O que sabe unha man, que nono seipa a
outra. / En ms10 s.v. Saber coa indicacin Reserva oral.
6122
O orixinal di: O que saiba a man direita que nono
6116
O orixinal di: Zoquios a rodilla do crejo, sotana saiba a esquerda. / En ms10 s.v. Saber coa indicacin
pisan. Reserva oral.
6117 6123
V. variantes en Ahorro. En ms10 s.v. Saber coa indicacin Reserva oral.
21109. Diante do rei todos calan, pero detrs 21133. Quen moito reza, moito peca.
del todos falan. (ms10,107r: D.E.) (ms10,108r: D.E.)
21110. Enriba do rei est a lei. (ms10,107r: D.E.) 21134. Quen moito ten que rezar, moito debe
21111. O rei cando roga, manda. (ms10,107r: pecar. (ms10,108r: D.E.)
D.E.) 21135. Se pasas pola porta do rezador,
21112. O rei e o ro non teas por moi dixao rezar, que che moito millor.
vecio, pois se se anoxa, todo o deixa (ms10,108r: D.E.)
barrido. (ms10,107r: D.E.)
21113. O rei non est obrigado lei. RO
(ms10,107r: D.E.) 21136. par do ro non merques vias nin
21114. O rei non-o ofendas nin te metas nas casaro. (ms10,109r: D.E.)
sas rendas. 6124 (ms10,107r: D.E.) 21137. Cando o ro non fai rudo, ou non leva
21115. O rei nunca se equivoca. (ms10,107r: auga ou vai moi crecido. (ms10,109r: D.E.)
D.E.) 21138. No bo ro pscase a troita. (ms10,109r:
21116. O rei reina pero non goberna. D.E.)
(ms10,107r: D.E.) 21139. Non hai ro bravo que non tea un bo
21117. Onde est o rei est a corte. (ms10,107r: paso pra atravesalo. (ms10,109r: D.E.)
D.E.)
21140. O que o ro achega, o ro o leva.
21118. Onde o rei non est, ninguin o (ms10,109r: D.E.)
atopar. (ms10,107r: D.E.) 21141. Onde vai mis fondo o ro, fai menos
21119. Pode decir que rei o que non viu rei. arrudo. (ms10,109r: D.E.)
(ms10,107r: D.E.)
21120. Pra un rei cuasque sempre sobra a
RIQUEZA. V. tamn Riqueza y dinero, Tesoro.
lei. (ms10,107r: D.E.)
21142. A riqueza moitas veces causa de
21121. Rei morto, rei posto, pero val mis o
tristeza. (ms10,109r: D.E.)
vivo que o morto. 6125 (ms10,107r: D.E.)
6126 21143. Ben pode dicir que rico o que ten
21122. Rei morto, reino revolto. (ms10,107r:
D.E.)
bos amigos. (ms10,109r: D.E.)
21123. Rei novo, lei nova.
6127
(ms10,107r: D.E.) 21144. Da riqueza saen s veces os vicios.
(ms10,109r: D.E.)
21124. Rei sin consello perde o seu e perde o
21145. Do rico dar remedio, e do vello
alleo. (ms10,107r: D.E.)
6128 consello. (ms10,109r: D.E.)
21125. Rei teamos e non-o vexamos.
(ms10,107r: D.E.)
21146. Est ben rico o que est a ben
21126. Reis rachan leis. (ms10,107r: D.E.) consigo. (ms10,109r: D.E.)
21127. Tal o rei, tal a grei. (ms10,107r: D.E.) 21147. Quen rico ser queira, tea goa
6129
21128. Tal o rei, tal a lei. (ms10,107r: D.E.) parideira e muller goberneira.
(ms10,109r: D.E.)
21129. Vai o rei a onde pode e non a onde
21148. Rico o que non debe nada a
quer. (ms10,107r: D.E.)
ninguin. (ms10,109r: D.E.)
21149. Se queres ser rico, calza de vaca e
REZAR. V. tamn Religiosos y morales.
viste de fino. (ms10,109r: D.E.)
21130. Non coides que por rezar te has de
salvar. (ms10,108r: D.E.)
RIQUEZA Y DINERO. V. tamn Derroche, Dinero,
21131. O moito rezar pon o bico longo. Economa, Escasez, Malgastar, Pobreza, Religiosos y
(ms10,108r: D.E.) morales, Riqueza, Tesoro.
21132. O que moito reza tenlle medo 21150. A ama que queira poer o amo rico,
morte. (ms10,108r: D.E.) que poa as estelas de bico. (mc: Carballedo)
6130
21151. A cara de Alfonso todo tapa. (mc:
G.P.)
6124
O orixinal di: rei nono ofendas nin te metas nas
suas rendas.
6125 6129
V. Rei morto, rei posto en Jurdicos y similares. V. Quen rico queira ser, estas cousas ha de ter: ovella
6126
V. A rei morto, reino revolto en Jurdicos y similares. i-abella i-a pedra que terbella, goa parideira e muller
6127
V. Novos reis, novas leis en Jurdicos y similares. goberneira en Riqueza y dinero.
6128 6130
O orixinal di: Rei teamos e nono vexamos. ms: d'Alfonso
21152. A via, o que non-a ten, non-a 21169. Donde ouro se mede, ouro se verte.
vendima. (ms-LU: seminarista annimo: algn (mc: Fonsagrada. F.V.S. / ms11,43: Comarca de
lugar de Galicia) Fonsagrada)
21153. Acertadas plantacis fan ricas as 21170. En falando de dieiro e santid, met
nacis. 6131 (ms4: J.P.) por met. (mc: G.S.)
21154. Agora xa vn o vern: alegra prs (pt) De dinheiro e santidade, a metade da
metade. (Chaves) (es) De dineros y bondad
seores, que se poen na ventana
-o calidad-, la mitad de la mitad -o siempre
mirand'os traballadores. (ms-LU: seminarista quita la mitad. (R. Marn)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
Vase De dieiro e santidade...
21155. As cartas non fan rico a ningun.
21171. En terra que moi boa sea, ben o
(ms15,41: Baraja, Lugo / ms6,01v)
21156. As fai quen pode e non quen quer. dieiro s'emprea. (ms4: J.P.)
(mc: Santiago) 21172. En todo gastar o bastante, coa conta
21157. Baraxa dieiro, sea teu, sea alleo. (mc: sempre por diante. (ms4: J.P.)
Agro) 21173. Fume, fumeiro, corre pra que ten
Var.: Baraxa dieiro, talo ti ou sea alleo. dieiro. (mc)
(Agro) / Baraxa dieiro, sea teu ou alleo. Como Corre o fume...
(C.A.) 21174. Inda que seas conde, non lle fagas mal
(es) Ten dinero, tuyo o ajeno. (Sbarbi)
home, que eu nunca vin un rico que
21158. Cando hai lea, logo se fan rachas.
(mc: G.P.)
non precise do pobre. (mc: Carballino)
Parece procedente de un cantar.
21159. Canto mis rico , mis quere ser. (mc:
Santiago) 21175. Melloras podes facer sin moitos
21160. Canto mis rico, mis porco. (mc: capits ter. (ms4: J.P.)
Santiago) 21176. Memorias sin dieiro molestan o
21161. Cartos chaman cartos. (mc: Sarria / ms4: pasaxeiro. 6133 (mc: A.I. / ms10,006v: D.E.)
F.V.S.) 21177. Moitas cerdas ten un cocho mais non
(es) Dinero llama dinero. (Sbarbi) son as de un marrau. (ms18,33r)
21162. Comer pan e beber vio propio do 21178. Moitas serdas ten un cocho e non son
rico. (mc: Santiago) as dun marrau. 6134 (mc: C.A. A Nosa Terra)
21163. Contas non enchen. (ms4: C.A. A Nosa Var.: Moitas serdas ten un cocho e non pasa de
Terra) marrau. (C.A.)
21164. Ddeme cartos e non me deades Se aplica a los nuevos ricos.
consellos. (mc: C.A.) 21179. N'hai dieiro como o primeiro. (mc:
Var.: Ddeme cartos, que os consellos M.L.)
poddelos gardar. 21180. Na casa dos ricos non pidas limosna;
(pt) D-me a mim dinheiro e ao demo vai do probe, que sempre dona. 6135
(mc
conselho. (Chaves) / D-me dinheiro, no / ms4: F.V.S.)
me ds conselho. (Id.) (es) Dame dineros, y 21181. Na casa onde cantou un cura i-orneou
no consejos. (R. Marn)
un burro, nunca faltou un peso duro.
21165. Debe facerse a obra co dieiro que 6136
6132 (ms21,06v: Berms)
sobra. (ms15,18 / ms10,070r: D.E.)
21182. Na mia terra meu haber me honra;
21166. Doblones pintan blasones. (ms-LU: 6137
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
na terra de fra a roupa me abona.
(mc: M.V. / ms21,29v: Berms)
21167. Donde canta un crego e ornea un Recogido en la cancin popular: Na mia
burro, nunca falta un peso duro. (ms-LU: terra / meu haber me honra; / na terra de
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) fora / a roupa me abonda.
21168. Donde hai cura ou albarda, sempre
hai hora mellorada. (mc: A.N.)
6133
Indica Inters no ms. / En ms10 s.v. Dinero.
6134
ms: d'un; ms4: mais non son.
6135
ms4: limosnas.
6136
O orixinal di: N'a casa onde cantou un cura, y'orneou
6131
Probablemente se trata dun aforismo da autora de un burro, nunca faltou un peso duro.
6137
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular. mc: terra de afora; ms3 e ms21,29v: m'honra,
6132
En ms10 s.v. Obras coa indicacin Construcciones. m'abona.
21183. Non con ouro se consigue a dicha. (mc) 21200. O que ten todo o que lle fai falta,
21184. Non escondas a chave bodegueiro si rico abondo. (mc: Santiago)
6144
queres do vio facer dieiro. (ms4: J.P.) 21201. O que ten, cmeo ben. (mc: Santiago)
21185. Non hai mis mala tenda que a vaca. 21202. O que sea rico, a Dios llo agradeza.
6138 (mc: Layosa)
(ms)
21186. Non todo o que reloce ouro.
6139
(mc: 21203. rico non debas e pobre non
M.V.) ofendas. 6145 (mc: Santiago)
(pt) Nem tudo o que luz oiro, nem tudo o 21204. rico o diabro lle xunta a folla. (mc:
que alveja prata. (Chaves) (es) No es todo M.L.)
oro lo que reluce. (Correas) 21205. O ter moito non bon, que moito ten
6140
21187. O calor a capa de ricos e probes. o demo e non hai quen o queira. (ms9,02r:
(mc: Mondoedo-F.V.S.) Silvarrey)
21188. O muo albeiro, pouco rendemento e 21206. O vrao a capa de probes e de ricos.
6141
moito dieiro. (mc: Pol / ms-LU: seminarista (ms9,13v: Silvarrey)
annimo: Carballedo, LU) 21207. Onde canta un crego i-ornea un
21189. O que compra sin ter, vende sin burro, nunca falta un duro. (ms-LU:
6142
querer. (ms-LU: seminarista annimo: algn seminarista annimo: Bucios, Carballedo, LU)
lugar da provincia de Lugo) 21208. Onde canta un crego, moe un muo e
21190. que rico e ten dieiro fanlle a ornea un burro, nunca falta un peso
honra por enteiro. (mc: Santiago) duro. 6146 (mc: M.V.)
Var.: O que rico e ten dieiro fai a 6147
21209. Onde hai bonete non falta catete.
funcin por enteiro. (ms5,045: Carballo- (mc: Carballedo)
Coristanco) (es) Donde hay bonete, nunca falta mollete.
21191. O que gasta o que non debe, vende o (R. Marn) / Donde hai corona, hay borona.
que non quere. (ms: F.V.S.) (Id.)
21192. O que pasa un da ben, non-os pasa 21210. Onde hai bonete non falta zoquete.
todos mal. (mc / ms4: F.V.S.) (mc: Bucios)
(es) Donde entra bonete, no falta zoquete.
21193. O que pode, non necesita cambn. (mc:
Bucios-F.V.S.)
(Sbarbi) / Donde hay bonete, hay zoquete.
(R. Marn) / Donde hay bonete, nunca falta
21194. O que pode, puxa, e o que non,
mollete. (Sbarbi) / Donde hay corona, hay
curuxa. (mc: Caurel-F.V.S.) borona. (Id.)
21195. O que queira ser rico, queime o 21211. Onde hai crego ou albarda, hai hora
6143
carabullo polo bico. (mc: M.L.) mellorada. (ms-SA: Jos Barreiro Somoza: Santa
Var.: O que queira ser rico, que queime o Maria de Ribela, A Estrada, PO)
carabullo polo pico. (ms4: Vida Gallega) 21212. Onde hai crego ou albarda, sempre
21196. O que quere ser rico, ten que hai hora mellorada. 6148
(mc: M.V. / ms21,22r:
quitarllo bico. (ms-SA: Perfecto Espars Freire: Berms)
Santa Mara de Viceso, Brin, C) Var.: Como: Donde hai cura ou albarda...
21197. O que rico sea e pobre queira ser, (es) Donde entra bonete, no falta zoquete.
meta criados e n'os vaia a ver. (mc: S.P.P.- (Sbarbi) / Donde hay bonete, hay zoquete.
Ultreya) (R. Marn) / Donde hay bonete, nunca falta
En la seccin "Pobreza", van otros mollete. (Sbarbi) / Donde hay corona, hay
anlogos. borona. (Id.)
21198. O que sobra o que mantn. (mc: Lugo) 21213. Onde hai ouro, logo reloce. (mc: M.V. /
21199. O que ten cartos no bolsillo, peligra ms21)
polo camio. (mc: Santiago) (es) El oro siempre reluce. (Sbarbi)

6138 6144
O orixinal di: Non hay mais mala tenda que a vaca. ms: comea.
6139 6145
ms3: No todo. V. pobre non ofrezas i- rico non debas en
6140
ms4: A calor. Deudores (Nadie sea deudor) e en Deudas. / mc: i-o.
6141 6146
ms-LU: rendimento. ms: moio.
6142 6147
O orixinal di O que compra sinter, vende sin querer. ms: Ond'hai un bonete, un catete.
6143 6148
mc: queime o carballo. ms21,22r: Ond'hay, millorada.
6149
21214. Onde hai, calquera goberna. (mc: velha. (Chaves) (es) Quien tiene abejas y
C.A. / ms10,026v: D.E.) ovejas y molinos, puede entrar con el rey en
6150
21215. Onde hai, hai. (ms4: C.A. A Nosa Terra) desafo. (Correas) / Abeja y oveja, y piedra
6151 que rabeja, y pndola tras oreja, y parte en
21216. Onde hai, sai. (ms4: G.S. y A.)
21217. Onde ouro anda, ouro mana. (ms8,62r: la Igreja, deseaba a su hijo la vieja.
O. de Rey) (Correas). (ct) Abella, ovella e iglesia, si
21218. Onde vexas pino, palomar ou ciprs, vls riquea. (Alberola)
casa de seoro . (ms5,029) 21229. Quen te cubre tamn te descubre. (mc)
(es) Quien te cubre te descubre. (Bergua)
21219. Os cartos cllense unha vez e antes
Se dice de los nuevos ricos, a los cuales los
cntanse tres. 6152 (ms21,21v: Berms) lujos y riqueza contribuyen a descubrir su
21220. Os cartos cllense unha vez e origen. (Bergua)
cntanse tres. 6153 (mc: M.V.) 21230. Quen te cubre, descbrete. (ms-LU:
(es) El dinero para contarlo se ha hecho. seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(R. Marn) / El dinero se hizo para contarlo 21231. Quen ten bon vio na casa, ten a bota
y las llaves para guardarlo. (Id.) na porta. (ms: Bucios)
21221. Ou labrador de boa zoca ou seor de 21232. Rata de irexa non morre de fame.
6157
boa bota. (ms: Puertomarn) (mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
6154
21222. Pedra de irexa ouro gotexa. (mc: lugar da provincia de Lugo)
A.S.A. / ms3: C.A. / ms21,05v: Berms) Var.: Como: Pedra de irexa ouro gotexa.
(pt) Telha de igreja sempre goteja. 21233. Riqueza i-hermosura, todos a
(Chaves) (es) Piedra de igreja, oro goteja. 6158
percuran. (mc e ms4: Bucios-F.V.S. / ms-
(Correas) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
21223. Polo inters anda o mundo revs. Lugo)
(mc: Sober / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar 21234. Se queres ir roupeiro, non te olvides
da provincia de Lugo) do dieiro. (mc: Santiago / ms-SA: Argimiro
21224. Quen gasta pouco dieiro, nunca foi Pampn Basteiro: Arza, C)
gran tesoureiro. (ms4: J.P.) 21235. Sempre miran pra quen ten, i-o mirar
21225. Quen moito ten, moito perde; quen sempre foi ben. (mc: A.S.A)
nada ten, nada ten que perder. (mc: R. Var.: Sempre miran pra quen ten. (S.P.P.-
Caruncho) Ultreya)
21226. Quen ouro manexa, ouro gotexa. (mc: 21236. Sempre perde quen ten mis. (mc)
R. Caruncho) 21237. Seso, dieiro e bond non sempre
21227. Quen pode, puxa, e quen non, carid. (mc: Santiago)
6155
tarruxa. (mc: A.N.) 21238. Tal domingo, tal semana, s'o luis
Var.: Quen pode, puxa. (M.L.) 6159
ll'acompaa. (ms11,46: Comarca de
Tarruxar, en la Tierra Llana, es rechinar los Fonsagrada)
dientes. Se dice tambin tarruar, y ambas 6160
21239. Tella de igrexa ouro gotexa. (mc:
voces faltan en nuestros diccionarios. A.N. / Amador Darriba Mguez / ms-LU: seminarista
21228. Quen rico queira ser, estas cousas ha annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
de ter: ovella i-abella i-a pedra que (pt) Telha de igreja sempre goteja.
terbella, goa parideira e muller (Chaves) (es) Teja de igreja, oro goteja.
goberneira. 6156 (mc e ms4: M.L. / ms4: F.V.S.) (Correas) / Teja de iglesia, siempre gotea.
(pt) Abelha, ovelha, pena atrs da orelha e (R. Marn)
parte na igreja, desejava para seu filho a Vase Pedra de igrexa...
21240. Ter e saber, non hai querer. (ms)
(pt) A muito entendimento, dinheiro pouco.
6149
mc: Donde hai. En ms10 s.v. Gobernar. (Chaves) / A muito entendimento, fortuna
6150
6151
O orixinal di: Onde hay, hay. pouca. (Id.) (es) Harto pedira quien a Dios
En ms4 est recollido este refrn das veces, coas pidiese riqueza y sabidura. (R. Marn) /
referencias G.S y A. e C.A. A Nosa Terra.
6152
Nunha segunda clasificacin temtica, Vzquez Saco
6157
incluiu este refrn en Jurdicos y similares. ms-LU: iglesia (eirexa).
6153 6158
Indica Inters no ms. / V. tamn Jurdicos y similares. O orixinal di: Riqueza i-hermosura, todos e percuran.
6154
ms: d'irexa; ms21,05v: d'igrexia. / ms4 e ms-LU: todo dio-la procura.
6155 6159
ms4: e o que non. Lus forma dialectal de luns na Fonsagrada.
6156 6160
ms: y abella, y a pedra; ms2: y abella, y a pedra. ms-LU: d-irexa / A. Darriba Mguez: irexa.
6164
Rico y sabio, trminos implicados. (Id.) / 21254. Furto xeitoso fai o home ladrn.
Los libros hacen muchos sabios, pero pocos (mc: M.V. / ms4: Bucios-F.V.S.)
6165
ricos. / Si quieres a tu hijo rico, procura 21255. Na hucha aberta o xusto peca. (mc:
que sea borrico. / Si quieres ser rico, no te M.V. / ms21,24v: Berms)
des mucho a los libros. (pt) Na arca aberta, o justo peca. (Chaves)
21241. Tes bs, moitos amigos tes. (mc: Santiago) (es) En arca abierta el justo peca. (Sbarbi)
21242. Ti ten e non mires a ningun. (mc: (ct) En caixa aubrta, hasta el just peca.
Santiago) (Alberola)
21243. Vaise o ouro pra o tesouro. (ms21,08r: 21256. Nin sirvas a quen sirviu nin roubes a
Berms) quen roubou. (ms18,73r: A.S.A.)
21244. Vale mis ter libros de conta que 21257. Non hai pior ladrn que o da casa.
6161
conta de libros. (mc: M.V. / ms21,22r: (mc: J.A.P.)
Berms / ms-SA: Jos Mara Garca Vzquez: Dodro, (pt) A ladro de casa nada vedado.
C (10-11-51)) (Chaves) / A ladro de casa nada se
esconde. (Id.) / A ladro de casa, no h
ROBO. V. tamn Hurto, Ladrn, Sablazo. chave. (Id.) (es) Ladrn de casa hurta a
21245. A cantar ganei dieiro, a cantar se me mansalva. (R. Marn) / No hay peor ladrn
acabou; dieiro mal ganado, a auga o que el de casa. (Sbarbi)
Vase De ladrn da casa...
dou i-a auga o levou. (mc: Bucios)
21258. Non sirvas a quen serviu nin roubes a
21246. Andan os ladrs tras dos que rouban. 6166
6162 quen roubou. (mc e ms4: A.S.A. /
(mc)
ms10,120r: D.E.)
21247. As cerdeiras e os ladrs, anque se 21259. O dieiro mal ganado entra pola
6163
prendan, non son bos. (mc: M.V. / porta e sai polo tellado. (mc)
ms21,21v: Berms)
(pt) Dinheiro mal ganhado, gua o deu,
Var.: As silveiras e os ladrs, inda que se
gua o levou. (Chaves)
prendan, non son bos. (C.A.)
21260. O gato ladrn pensa que todos son da
21248. Co roubado non se medra. (ms21,09r: 6167
Berms) misma condicin. (ms-LU: Jess Redondo
C.: A Barrela, Santiago de Lousada, Carballedo, LU)
21249. Coida o ladrn que todos son da sa
21261. O gran ladrn empeza por unha
condicin. (mc: M.V.)
Var.: Coida o ladrn que tdo-lo son. (A.N.) agulla. (mc: Biville, Sarria)
(pt) Cuida o ladro que todos o so. Var.: O gran ladrn empezou por unha
(Chaves) / Cuida o ladro que todos so de agulla. (Mellid)
sua condio. (Id.) (es) Piensa el ladrn 21262. ladrn da casa nada se ll'escapa.
6168
que todos son de su condicin. (Correas) (mc: Bucios / ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista
21250. Comronme os cartos e gafronme a annimo: algn lugar da provincia da Corua / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
casa. (ms: Trasmonte) Lugo)
21251. De ladrn da casa e de louco de afora (es) No hay peor ladrn que el de casa (o el
lbrenos Dios. (mc) domstico). (Sbarbi)
(es) De ladrn de casa y de loco de fuera, Vase Non hai pior ladrn...
de ello lbrenos Dios y nuestra buena 21263. O ladrn das malas abellas xuzga as
estrella. (R. Marn) sas polas alleas. (mc: Bucios)
Recogido tambin en una copla popular: 21264. O que ladrn, pensa que tdo-lo
Nin estela de pior lei / que a do pau mesmo 6169
son. (mc: R. Caruncho)
arrincada, / nin tampouco pior ladrn / co
Vase Coida o ladrn...
que est dentro da casa.
21252. Deixa o ladrn pero o fogo non. (mc:
Vida Gallega) 6164
ms e ms4: O furto.
21253. En terra de ladrs, alforxas diante.
6165
V. Na arca aberta o xusto peca en Oportunidad
(mc) (Oportunidad tentadora).
6166
ms4: Nin; ms4 e ms10: sirviu. / En ms10 s.v. Servir
coa indicacin Criados.
6161 6167
ms21,22r: Val; ms-SA: cantos. / V. Non o mismo ter V. O gato lambn pensa que todos son da sa
libros de conta que conta de libros en Distinguir. condicin en Agrcolas (Animales).
6162 6168
ms: arrouban. mc: nada se escapa.
6163 6169
ms21,21v: y'os ladrs. O orixinal di: O que ladrn, pensa que todol-o son.
21265. O que non leva o ladrn, logo parece 21278. Roubar pra comer non pecado.
no meixn. (mc: Vida Gallega) (ms8,20r: La Caiza)
Var.: O que non leva o ladrn, parece logo no 21279. U que rouba a riquesa, volverase en
meixn. (M.L. / ms4: Vida Gallega). tristeza. (ms-SA: Pedro Pontes Garca)
(es) Lo que no hurtan ladrones, perece en
los rincones. (Correas) ROER
21266. O que non levan os ladrs, aparecer 21280. As penas hai que roelas. (ms10,110r: D.E.)
polos rincs. (ms-LU: seminarista annimo: algn 21281. Se te roi un alacrn, busca a cera e
lugar de Galicia)
mais o pan; se te roi a denosia, bscaos
21267. O que rouba no ano da fame, xa no
inda mis axia. 6172 (ms10,110r: D.E.)
da fartura ten un risque rasque. (mc:
S.P.P.-Ultreya / ms6,03v: Portela Pazos, en Ultreya)
El que acostumbra a robar en ao de ROGAR
hambre, fcilmente alarga la mano en aos 21282. A quen has rogar non-o debes
de abundancia. (mc) / Recogidos en la agravear. 6173 (ms10,110r: D.E.)
provincia de Pontevedra. Quiere decir que 21283. Mis vale o rogo do amigo que o ferro
el que acostumbra a robar en ao de do enemigo. (ms10,110r: D.E.)
hambre, ms fcilmente alarga la mano a lo 21284. Mis vale rogar que furtar. (ms10,110r:
ajeno en ao de hartura. (ms6,03v) D.E.)
21268. O que rouba, fai por ter. (mc: Bucios- 21285. Non rogues cama muller que non fai
F.V.S.)
mester. (ms10,110r: D.E.)
Var.: O que rouba pra ter; sempre foi i-ha
de ser. (ms15,43: Lugo) 21286. Rogo e direito fan o feito. (ms10,110r:
6170 D.E.)
21269. O roubado non loce. (mc: M.V. /
ms21,25r: Berms / ms-SA: Antonio Mendoza Cajade:
21287. Rogos por que cante, e rogos por que
San Cristovo de Reis, Toques, C) cale. (ms10,110r: D.E.)
(es) "Lo robado es lo que luce", dicen los
gatos. (R. Marn) ROMERA. V. tamn Fiestas y romeras, Religiosos y
21270. O roubado pouco loce. (ms-SA: Manuel morales, Romero.
Camino Snchez) 21288. s romaxes e s bodas van as tolas
21271. Pensa o ladrn que todos son da todas. (ms10,110r: D.E.)
misma condicin. (ms-SA: Andrs Castro Ces: 21289. Boa romaxe fai o que ten a casa en
Tllara, Lousame, C) paz. (ms10,110r: D.E.)
21272. Pensa o ladrn que todos son da sa 21290. O que anda en romaxes, gasta o
6171
condicin. (ms-LU: seminarista annimo:
tempo en viaxes. (ms10,110r: D.E.)
algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: seminarista
annimo:Illn, Begonte, LU / ms-SA: Antonio 21291. Pra ir a unha romaxe, non vaias en
Mendoza Cajade: San Cristovo de Reis, Toques, C) recovaxe. (ms10,110r: D.E.)
21273. P ladrn da casa non hai nin chaves 21292. Quen vai a moitas romaxes, gasta
nin portas. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira cartos e traxes. (ms10,110r: D.E.)
de Pantn, LU) 21293. Romaxe de cerca, moito vio e pouca
21274. Por unha agulla empzase o ladrn. cera. (ms10,110r: D.E.)
(mc: Monforte)
Vase O gran ladrn...
21275. Queda ladrn e non queda tizn.
ROMERO. V. tamn Fiestas y romeras, Religiosos y
morales, Romera.
(ms-LU: seminarista annimo: Guntn, LU)
21294. Benia o romeiro que di ben do
21276. Quen dixo frade, dixo fraude. (ms: M.L.)
(es) Quien dice frade, dice fraude. (R. compaeiro. (ms10,110r: D.E.)
Marn) / Quien dijo frade, dijo alforja y 21295. Bo vai o romeiro cando o bordn se
6174
fraude. (Id.) lles esquece. (ms10,110r: D.E.)
21277. Roubar a quen ten non pecado.
(ms8,20r: Silvarrey)
6172
V. Si te roi un alacrn, busca cera e mais o pan, e si
te roi a adeloucia, buscaos inda mis axia en Medicina.
6170
ms-SA: luse. Higiene.
6171 6173
ms-SA: u ladrn, condisin. O orixinal di: A quen has rogar nono debes agravear.
21296. Vaites, vaites co romeiro que non 21313. Os rus e os tizs nunca ben os
sabe andar a p. (ms10,110r: D.E.) comps. (ms10,111r: D.E.)
21314. Polos rus perden os bos. (ms10,111r:
ROMPER D.E.)
21297. O que rompe, paga. (ms10,110r: D.E.) 21315. Quen run na sa terra, run fra
de ela. (ms10,111r: D.E.)
ROPA. V. tamn Saya, Sayo, Traje, Vestido. 21316. Run o paxario que descobre o seu
21298. A roupa moi lixosa lvase na casa. nio. (ms10,111r: D.E.)
(ms10,110r: D.E.) 21317. Run o probe avarento, mais pior
21299. Ben ests de roupa, se non che se o probe soberbio. (ms10,111r: D.E.)
molla. (ms10,110r: D.E.) 21318. Run paxaro, run cantar. (ms10,111r:
D.E.)
ROSA 21319. Run sea quen por run se tea.
(ms10,111r: D.E.)
21300. Non hai rosa sin espias. (ms10,110r:
D.E.) 21320. Run ser na casa quen o vai pregoar
praza. (ms10,111r: D.E.)
ROSARIO. V. tamn Religiosos y morales. 21321. Run vir que bo me far. (ms10,111r:
D.E.)
21301. O que reza o rosario non o millor
21322. Se un run se nos vai da porta, outro
cristiano. (ms10,110r: D.E.)
vn que nos consola. (ms10,111r: D.E.)
21302. O rosario na man, lvano moitos polo
21323. Sempre o run ha topar unha boa
que dirn. (ms10,110r: D.E.)
landra. (ms10,111r: D.E.)
21303. O rosario pescozo i-o demo metido
21324. Un run ido e outro vido. (ms10,111r:
no corpo. (ms10,110r: D.E.) D.E.)
21325. Vaise un run da porta do probe e
RUGIR non ha faltar quen o amole. (ms10,111r:
21304. Onde ruxe a tixela, ou hai muller D.E.)
parida ou hai larpadela. 6175 (ms10,111r:
D.E.) SBADO. V. tamn Das, Semana.
21326. Nin sbado sin sol, nin moza sin
RUDO amor, nin vella sin door. 6176 (ms10,112r:
21305. Finxir rudo pra vir a partido. D.E.)
(ms10,111r: D.E.) 21327. Non hai sbado sin sol, nin romeiro
sin frol, nin rapaza sin amor. (ms10,112r:
RUN D.E.)
21306. A ninguin lle pese que lle chamen 21328. Quen o sbado vai muio, pouca
run; pselle de selo por si. (ms10,111r: D.E.) folga ten o domingo. (ms10,112r: D.E.)
21307. A run, run e medio. (ms10,111r: D.E.)
21308. A un run, outro run. (ms10,111r: D.E.) SBALO. (V. Peces. Sbalo)
21309. Cada run quer o seu fillo. (ms10,111r:
D.E.) SABER
21310. O que run na sa casa, run na 21329. Bastante sabe quen a tempo calar
praza. (ms10,111r: D.E.) sabe. (ms10,112r: D.E.)
21311. O run boi descrnase folgando. 21330. Ben pouco sabe o que pra si non sabe.
(ms10,111r: D.E.) (ms10,112r: D.E.)
21312. O run, canto mis lle rogan, mis se 21331. Ben sabe o bo bocado se non custase
enfoncha. (ms10,111r: D.E.) caro. (ms10,112r: D.E.)
21332. Ben sabe o que non sabe, se calar
sabe. (ms10,112r: D.E.)
6174
V. Bon vai o romeiro des que ll'o bordn esquece en
Fiestas y romeras.
6175
V. Donde ruxe a tixela, ou parida ou larpadela en
6176
Hambre. Gastronoma. V. variantes en Amor y amistad.
21333. Ben sabe o sabio que sabe i-o parvo 21358. Non sabe o que ten, o que ten casa de
que sabe que non sabe. (ms10,112r: D.E.) seu. (ms10,112r: D.E.)
21334. Bo saber calar, hastra que sea 21359. O bo saber val mis que o bo nacer.
tempo de falar. 6177 (ms10,112r: D.E.) (ms10,112r: D.E.)
21335. Cada da sabemos mis. (ms10,112r: D.E.) 21360. O que me sabe, engrdame. (ms10,112r:
D.E.)
21336. Cada un sabe de si. (ms10,112r: D.E.)
21361. O que non sabe fai como o que non
21337. Cada un sabe nde lle doi e nde lle
ve. (ms10,113r: D.E.)
proi. (ms10,112r: D.E.)
21362. O que non se sabe o que non se di.
21338. Dabondo sabe o que non sabe, se (ms10,113r: D.E.)
calar sabe. (ms10,112r: D.E.) 21363. O saber val mis que o ter. (ms10,113r:
21339. Dabondo sabe o que vivir sabe. D.E.)
(ms10,112r: D.E.) 21364. O sabio pensa as cousas e o parvo
21340. De sabios mudar de consello. fainas. (ms10,113r: D.E.)
(ms10,113r: D.E.)
21365. O ser seor non saber, mais io
21341. Dinos o que sabes, pra sabermos o
sabelo ser. (ms10,113r: D.E.)
que ioras. (ms10,112r: D.E.)
21366. Por moito que se seipa mis o que se
21342. Do que non sabes non fales. (ms10,112r:
D.E.) iora. (ms10,113r: D.E.)
21343. Do que non seipas non fales, que 21367. Pouco sabe o que pra si non sabe.
(ms10,113r: D.E.)
moito millor que cales. (ms10,112r: D.E.)
21368. Quen coida que todo o sabe, pouco
21344. Do sabio, o consello; do rico, o
sabe. (ms10,113r: D.E.)
remedio. (ms10,113r: D.E.)
21369. Quen non seipa que adeprenda.
21345. Entre o ceo i-a terra non hai nada que (ms10,113r: D.E.)
non se seipa. (ms10,113r: D.E.) 21370. Quen queira saber que vaia
21346. Fai o que seipas, pra que en todas adeprender. (ms10,113r: D.E.)
partes queipas; que o que sabe, en 21371. Quen sabe, en calquera lado cabe.
tdolos sitios cabe. (ms10,112r: D.E.) (ms10,113r: D.E.)
21347. Hai que saber que hai man. 21372. Quen ten saber, sabe ter. (ms10,113r:
(ms10,112r: D.E.) D.E.)
21348. Mis ben me sabe a mia cebola que 21373. Sabe o que se salva, que o que se
a carne da ta ola. (ms10,112r: D.E.) afoga non sabe nada. (ms10,113r: D.E.)
21349. Mis sabe o parvo na sa casa que o 21374. Sabe o sabio que non sabe, e o parvo
cordo na allea. (ms10,112r: D.E.) pensa que sabe. (ms10,113r: D.E.)
21350. Mis vale o saber que o poder. 21375. Sbeo Vicente e sbeo toda a xente.
(ms10,112r: D.E.) (ms10,113r: D.E.)
21351. Millor non saber que mal saber. 21376. Saber poder. (ms10,113r: D.E.)
(ms10,112r: D.E.) 21377. Saber vencer. (ms10,113r: D.E.)
21352. Millor saber moito e falar pouco 21378. Saber escoller boa muller moito
que saber pouco e falar moito. (ms10,112r: saber. (ms10,113r: D.E.)
D.E.)
21379. Saber moito e telo calado pasar por
21353. Moito sabe o que calar sabe. (ms10,112r:
D.E.) aparvado. (ms10,113r: D.E.)
21354. Nada sabe o que pra si non sabe. 21380. Sbese onde se naceu e non onde se
(ms10,112r: D.E.) ha morrer. (ms10,113r: D.E.)
21355. Non digas todo o que sabes, se queres 21381. Sabio quen pouco fala e moito cala.
vivir en paz. (ms10,112r: D.E.) (ms10,113r: D.E.)
21356. Non sabio o que pra si non sabe. 21382. Se queres alcanzar posto de sabido,
(ms10,113r: D.E.) precura vivir onde seas entendido.
21357. Non sabe mandar o que non foi (ms10,113r: D.E.)
mandado. (ms10,112r: D.E.) 21383. Se queres pasar por sabido, procura
vivir onde non seas conecido. (ms10,113r:
6177 D.E.)
V. O bo saber calar antes de ser tempo de falar en
Cautela en el hablar.
21384. Se queres saber d'aqu, d'ac, e 21403. Sal e fogo quer un ovo, se non sai
d'acol, o tempo cho dir. (ms10,113r: D.E.) grolo. (ms10,114r: D.E.)
21385. Se queres saber qun eres, 21404. Unhas areas de sal, na conversa non
pergntallo teu vecio. (ms10,113r: D.E.) din mal. (ms10,114r: D.E.)
21386. Tanto non saber coma non ver.
(ms10,113r: D.E.) SALADO
21387. Todo o que seipas non-o dirs, se 21405. O ben salgado, pouco vinagre e ben
6178
queres vivir en paz. (ms10,113r: D.E.) aceitado. (ms10,114r: D.E.)
21388. Val mis o saber que o haber.
(ms10,113r: D.E.)
SALAMANDRA
21406. Se te morde a salamntiga, que che
SABLAZO (ESTAFA). V. tamn Hurto, Ladrn,
Robo.
fagan logo a cama. (ms10,114r: D.E.)
21389. A pufo nada caro. (ms10,102r: D.E. /
ms15,13) SALMN. (V. Peces. Salmn)
En ms10 s.v. "Sablazo (estafa)".
21390. Con moitos pufos non todos viven a SALUD
gusto. (ms10,102r: D.E.) 21407. A moita sade non virt. (ms10,117r:
21391. Con pufos ben se vive mentras hai D.E.)
quen os ature. (ms10,102r: D.E.) 21408. A sade a riqueza dos probes.
(ms10,117r: D.E.)
21392. Contra as maas do pufista, Dios nos
21409. A sade non conecida hastra que
asista. (ms10,102r: D.E.)
perdida. (ms10,117r: D.E.)
21393. pufista nada vale seguirlle a pista.
(ms10,102r: D.E.) 21410. Danos Dios sade; irmola andando.
(ms10,117r: D.E.)
21394. O pufista non hai quen o resista.
(ms10,102r: D.E.) 21411. Dios nos dea sade pra ir vivindo.
(ms10,117r: D.E.)
21395. O que pufista, o millor perdelo de
21412. Haxa sade e dieiro, que non faltar
vista. (ms10,102r: D.E.)
humor e compaeiro. (ms10,117r: D.E.)
21396. Quen ten moitos pufos, hai das que
21413. Mis vale a sade que o dieiro.
non gana pra disgustos. (ms10,102r: D.E.) (ms10,117r: D.E.)
21397. Vxanme con pufos e non me vexan 21414. Sade e alegra, fermosura cra.
difunto. (ms10,102r: D.E.) (ms10,117r: D.E.)
21415. Vese a sade conecida cando empeza
SACO a ser perdida. (ms10,117r: D.E.)
21398. Un saco valeiro non se ten dereito.
(ms10,113r: D.E.) SAN ANDRS. V. tamn Das (Das y festividades),
Fiestas y romeras, Religiosos y morales.
SACRISTN. V. tamn Religiosos y morales. 21416. A San Andrs de Teixido hai que ir
21399. Os cartos do sancristn, cantando se morto ou vivo. (ms10,114r: D.E.)
veen, cantando se van. (ms10,115r: D.E.) 21417. O que de morto non vai a San Andrs
21400. Sacristn que vende cera e non ten 6179
de Teixido, porque foi de vivo.
colmea, que o digan as velas da igrexa. (ms10,114r: D.E.)
(ms10,115r: D.E.) 21418. Polo san Andrs hai porcos gordos
pra vender. (ms10,114r: D.E.)
SAL 21419. Polo san Andrs mata o teu porco
21401. Derramarse o sal mala sial. como . (ms10,114r: D.E.)
(ms10,114r: D.E.) 21420. Polo san Andrs mata o teu porco
21402. O sal, canto salga tanto val. (ms10,114r: como o tes. (ms10,114r: D.E.)
D.E.)

6178 6179
O orixinal di: Todo o que seipas nono dirs, se queres V. A San Andrs de Teixido hai que ir de morto ou de
vivir en paz. vivo en Fiestas y romeras.
21421. San Andrs de Teixido, do morto fai o 21435. Por san Martio xa se conoce o bo
vivo. (ms10,114r: D.E.) vio. (ms10,115r: D.E.)
21422. San Andrs trai a vela e san Xon a 21436. San Martio sempre quer o seu
leva. 6180 (ms10,114r: D.E.) graucio, anque sea pequenio.
(ms10,115r: D.E.)
SAN ANTONIO. V. tamn Das (Das y festividades),
Fiestas y romeras, Religiosos y morales. SAN VICENTE. V. tamn Das (Das y festividades),
21423. O san Antonio o santo das nenas, Fiestas y romeras, Religiosos y morales.
porque casalas amndalle as penas. 21437. Polo san Vicente toda a auga
(ms10,114r: D.E.) semente. (ms10,116r: D.E.)
21424. San Antn vello e tristeiro convida as 21438. Sbeo san Vicente e sbeo toda a
rapazas rezadeiro. (ms10,114r: D.E.) xente. (ms10,116r: D.E.)

SAN JUAN. V. tamn Das (Das y festividades), Fiestas SANDA.V. tamn Huerta.
y romeras, Religiosos y morales. 21439. A sanda, nin en abril sementada nin
21425. En san Xon a mexada de un can. en maio nada. (ms10,115r: D.E.)
(ms10,116r: D.E.)
21426. Hastra san Xon toda a herba pan.
6181 SANGRE
(ms10,116r: D.E.)
21440. Mis val onza de sangue que libra de
21427. No da de san Xon baila o sol pola
6182 amistade. (ms10,115r: D.E.)
man. (ms10,116r: D.E.)
21441. Malia o sangue que non corre polas
venas. (ms10,115r: D.E.)
SAN LUCAS. V. tamn Das (Das y festividades),
Fiestas y romeras, Religiosos y morales.
21442. Non se pode sacar sangue de onde
21428. Polo san Lucas mata o teu porco e non-o hai. 6184 (ms10,115r: D.E.)
barra a ta cuba. (ms10,115r: D.E.) 21443. O sangue ferve sin fogo. (ms10,115r: D.E.)
21429. Polo san Lucas saben as uvas, porque 21444. O sangue hrdase i-o vicio pgase.
6183 (ms10,115r: D.E.)
hai poucas ou ningunhas. (ms10,115r:
D.E.)
21445. O sangue sin lume ferve e arde.
(ms10,115r: D.E.)
San Lucas (18 oct.)
21446. O sangue tira. (ms10,115r: D.E.)
21430. Polo san Lucas solta os bois, mata os
21447. Sangue pola boca, nin das enxivas.
porcos e tapa as uvas. (ms10,115r: D.E.) (ms10,115r: D.E.)

SAN MARTN. V. tamn Das (Das y festividades),


SANO
Fiestas y romeras, Religiosos y morales.
21448. O san doente, en regra o mete.
21431. No san Martio remonta cada da un
(ms10,114r: D.E.)
ferradio. (ms10,115r: D.E.) 21449. Sanan as coiteladas e non as malas
San Martio (11 nov.).
palabras. (ms10,114r: D.E.)
21432. Polo san Martio todo o mosto vio.
(ms10,115r: D.E.)
21450. Se queres vivir san, faite vello cedo.
6185
21433. Por san Martio faise o magosto con (ms10,114r: D.E.)
castaas asadas e mosto. (ms10,115r: D.E.)
21434. Por san Martio non sementes fabas SANTERO. V. tamn Religiosos y morales.
nin lio. (ms10,115r: D.E.) 21451. Ben parvo o santeiro que se deita
sin cear, tendo o santo dieiro. (ms10,115r:
D.E.)
21452. Cada santeiro pide pr seu gargueiro.
6180
V. San Francisco trae a vela e san Xos a leva en (ms10,115r: D.E.)
Trabajo.
6181 21453. Cada santeiro pide pr seu santo.
V. En san Xon medra a herba como pan en
(ms10,115r: D.E.)
Agrcolas (Meses. Junio).
6182
V. No da de san Xon baila o sol pola man en
6184
Agrcolas (Santoral). O orixinal di: Non se pode sacar sangue de onde nono
6183
V. Polo san Lucas saben as uvas en Agrcolas hai.
6185
(Santoral). En ms10 s.v. Sanar.

Anterior Inicio Siguiente


SARDINAS (V. Peces. Sardinas)
SANTIAGO. V. tamn Das (Das y festividades),
Fiestas y romeras, Religiosos y morales. SARNA
21454. A vn o mes de Santiago co seu 21473. Sarna con gusto non pica; o conto
canado. (ms10,115r: D.E.) sarna sin el. (ms10,117r: D.E.)
21455. Cando algs van a Santiago, xa
volven outros con cuncas. (ms10,115r: D.E.) SARTEN
21456. Polo Santiago comenza na via a 21474. Cando a tixela roxe que hai guisote.
pintar o bago. (ms10,115r: D.E.) (ms10,130r: D.E.)
21457. Polo Santiago esconde o coello o rabo 21475. Cando canta a tixola, sial de que hai
e por san Miguel vlveselle ver. encherola. (ms10,130r: D.E.)
(ms10,115r: D.E.) 21476. Fuxir da tixola pra car nas brasas,
dou demo tales ventaxas. (ms10,130r: D.E.)
SANTO. V. tamn Das (Das y festividades), Fiestas y 21477. O golpe da tixola lixa anque non doia.
romeras, Religiosos y morales. (ms10,130r: D.E.)
21458. A pequeno santo pequeno rezado. 21478. Onde roxe a tixela, ou parida ou
(ms10,116r: D.E.)
larpadela. (ms10,130r: D.E.)
21459. A santo pequeno vixilia grande.
(ms10,116r: D.E.)
21479. Quen ten a tixola polo rabo, ese o
21460. Cada santo quer a sa candea. amo. (ms10,130r: D.E.)
(ms10,116r: D.E.) 21480. Todos pican na tixola, i-eu picarei, si
21461. De pai santo, fillo diao. (ms10,116r: D.E.) me deixan, cando poida. (ms10,130r: D.E.)
21462. Entre santa e santo, un carro de
canto. 6186 (ms10,116r: D.E.) SAYO, SAYA. V. tamn Ropa.
21463. O santo que non est presente, vela 21481. Coida ben o teu saio que, inda que
non se lle acende. (ms10,116r: D.E.) estea vello, durarache outro ano.
21464. Rogarlle santo hastra sar do (ms10,114r: D.E.)
charco; e dispois de sado, santo 21482. Por ben ou mal que che vaia, non
esquecido. (ms10,116r: D.E.) vendas a ta saia. (ms10,114r: D.E.)
21465. Santo vello non fai milagres. (ms10,116r: 21483. Remenda o teu saio e servirache
D.E.) outro ano. (ms10,114r: D.E.)
21466. Santo, santo, pero non tanto.
(ms10,116r: D.E.) SAZN
21467. Tdolos santos teen novena, e hainos 21484. Val mis a boa sazn que cavar moito
que teen festa. (ms10,116r: D.E.) o terrn. (ms10,117r: D.E.)

SANTOS = NOVIEMBRE V. tamn Agrcolas SECRETO


(Meses. Noviembre). 21485. Di o teu segredo amigo e faraste seu
21468. Cando Santos acaba, o inverno cautivo. (ms10,117r: D.E.)
empeza. (ms10,116r: D.E.) 21486. Dille amigo o teu segredo e qudaste
21469. No mes de Santos a mis tardar, del preso. (ms10,117r: D.E.)
ponte a sementar. (ms10,116r: D.E.) 21487. Garda o segredo no teu seo, non-o
21470. Por Santos inda hai campos verdes e metas no alleo. 6188 (ms10,025v: D.E.)
xa hai montes brancos. (ms10,116r: D.E.) 21488. Non hai segredo que non-o descubra
21471. Por Santos, neve nos campos. (ms-LU: o tempo. 6189 (ms10,117r: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
21489. Non hai segredo que non se seipa
21472. Por Santos sacha a horta e capa o
6187 tarde ou cedo. (ms10,117r: D.E.)
rancho. (ms10,116r: D.E. / Juan Bello Valia)

6186 6188
V. Entre santa e santo, parede de cal e canto en En ms10 s.v. Guardar coa indicacin Secreto
6189
Precaucin. O orixinal di: Non hai segredo que nono descubra o
6187
J. Bello Valia: sach'a horta. tempo.
21490. Non hai segredo que o sea por moito 21509. Quen sementa en mala terra, non
tempo. (ms10,117r: D.E.) espere gran colleita. (ms10,118r: D.E.)
21491. Non hai segredo que tarde ou cedo 21510. Quen sementa no camio, sementa
non sea descoberto. (ms10,117r: D.E.) pr vecio. (ms10,118r: D.E.)
21492. O que ch'encobren, non queiras 21511. Quen sementa, sega. (ms10,118r: D.E.)
sabelo, e o que che descobren, teno 21512. Sementa cedo e poda mis, que se
sacreto. (ms15,19v) unha vez erras, cen acertars. (ms10,118r:
21493. O segredo do teu amigo gardars, e o D.E.)
teu non-o dirs. 6190 (ms10,117r: D.E.) 21513. Sementa cedo e poda tardeiro.
(ms10,118r: D.E.)
21494. Quen non garda o seu segredo, non
21514. Sementa cedo e poda tardo e collers
pode gardar o alleo. (ms10,117r: D.E.)
pan e vio. (ms10,118r: D.E.)
21495. Segredo de dous, sbeo Dios; segredo
21515. Sementa favores, collers sinsabores.
de tres, sbeo quen quer. (ms10,117r: D.E.) (ms10,118r: D.E.)
21496. Segredo entre moitos, malo de 21516. Sementa pra coller e colle pra
gardar. (ms10,117r: D.E.) sementar. (ms10,118r: D.E.)
21497. Segredo que de dous , xa segredo 21517. Sementa quen fala e colle quen cala.
non . (ms10,117r: D.E.) (ms10,118r: D.E.)
21518. Sementar por fanegas e coller por
SED espigas. (ms10,118r: D.E.)
21498. Pr moita sede non hai auga mala. 21519. Tal como sementes, collers. (ms10,118r:
(ms10,117r: D.E.) D.E.)
21520. Tal sementeira fars, cal seia a
SEMANA. V. tamn Das, Domingos, Lunes, Martes. semente que sementaras. (ms10,118r: D.E.)
21499. O lus mollo, o martes lavo, o 21521. Tal sementeira, tal sega. (ms10,118r: D.E.)
mircoles seco, o viernes peneiro, o 21522. Us sementan e outros segan. (ms10,118r:
sbado amaso, e o domingo, que eu D.E.)
fiara, todos me din que estou noutra 21523. Us semntano, outros sgano e
semana e que xa non da. (ms10,117r: D.E.) aproveitano. (ms10,118r: D.E.)
21500. Toda a semana bambeouse e o sbado 21524. Vai sementar cando sintas o cuco
arremangouse. (ms10,117r: D.E.) cucar e a rulia rular. (ms10,118r: D.E.)

SEMBRAR. V. tamn Agrcolas. SENDERO


21501. Como sementedes, as colleredes. 21525. Cada sendeiro ten o seu carreiro.
(ms10,118r: D.E.) (ms10,118r: D.E.)
21502. Do que se sementa do que se
colleita. (ms10,118r: D.E.) SENTARSE
21503. Do que sementes collers. (ms10,118r: 21526. O que sentarse di ai! e erguerse
D.E.) di opa! non quero mia porta.
21504. O que sementa e cra, tanto gana de (ms10,118r: D.E.)
noite como de da. (ms10,118r: D.E.) 21527. O que tarde chegou, de p se quedou
21505. Que non sementa non colleita. e non se sentou. (ms10,118r: D.E.)
(ms10,118r: D.E.)
21506. Que non sementa non sega. (ms10,118r: SENTIR
D.E.) 21528. Cada cal sinte o seu ben i-o seu mal.
21507. Quen pouco sementa, pouco colleita. (ms10,118r: D.E.)
(ms10,118r: D.E.) 21529. En non sentir est parte do ben vivir.
21508. Quen sementa en mala terra, non (ms10,118r: D.E.)
colle mis que herba. (ms10,118r: D.E.) 21530. O que sabe sentirse, sabe decirse.
(ms10,118r: D.E.)
21531. Quen non se sinte dunha mala
6190
O orixinal di: O segredo do teu amigo gardars, e o palabra, non se sinte dunha labazada.
teu nono dirs. (ms10,118r: D.E.)
21550. Na sepultura amolece a carne mis
6192
SEOR. V. tamn Poder, Seoro, Vasallo. dura. (ms10,119r: D.E. / ms15,12)
21532. Cal o seor, tal mesa pon. (ms10,119r:
D.E.) SEQUA. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos), Calor.
21533. Cando o run fan seor, non hai 21551. A moita seca trai s veces a moita
coitelo pior. (ms10,119r: D.E.) mollada. (ms10,117r: D.E.)
21534. De grandes seores grandes favores.
(ms10,119r: D.E.)
SER
21535. De grandes seores, moitas veces
21552. A "non pode ser" non lle hai que
mesquios favores. (ms10,119r: D.E.)
facer. (ms10,119r: D.E.)
21536. Dos seores e do sol, canto mis
21553. Cal ti eres, as me dis. (ms10,119r: D.E.)
lonxe, millor. (ms10,119r: D.E.)
21554. Cal ti eres, as medres. (ms10,119r: D.E.)
21537. Eu seora e ti seora, quen prepara
21555. Cal ti eres, tal te seques. (ms10,119r: D.E.)
os pratos e a tixola? (ms10,119r: D.E.)
21556. Como son as, millor quero pra min
21538. Eu seora e vs seora, quen poer
que pra ti. (ms10,119r: D.E.)
lume a cazola? (ms10,119r: D.E.)
21557. D'aqu al, sabe Dios o que ser.
21539. Ninguin pode servir ben a dous (ms10,119r: D.E.)
siores. (ms10,119r: D.E.) 21558. Dime qu fuches e direiche qun eres.
21540. Renego da seora que todo o chora. (ms10,119r: D.E.)
(ms10,119r: D.E.) 21559. Dime qun eres e direiche qun
21541. Ser seor non saber; seor sabelo fuches. (ms10,119r: D.E.)
ser. (ms10,119r: D.E.) 21560. Fomos como vs e seredes como ns.
(ms10,119r: D.E.)
SEORO. V. tamn Poder, Seor, Vasallo. 21561. Hoxe somos e ma non. (ms10,119r:
21542. En lugar de seoro non fagas o teu D.E.)
nio; e se o fai o pai, non-o faga o fillo. 21562. Hoxe somos e man non fomos.
6191 (ms10,119r: D.E.)
(ms10,119r: D.E.)
21563. Hoxe somos e man non seremos.
21543. Seoro probe, seoro podre. (ms10,119r: D.E.)
(ms10,119r: D.E.)
21564. Mis vale s veces ser que parecer.
21544. Seoro sin rendas non d pr (ms10,119r: D.E.)
mantenza. (ms10,119r: D.E.) 21565. Mentras mis somos mis valemos.
21545. Seoros vellos e de pouco rango, (ms10,119r: D.E.)
mis que seoros, son seoritangos. 21566. Non son tantas as noces como as
(ms10,119r: D.E.) voces. (ms10,119r: D.E.)
21567. O que i-o por que , non saben
SEPTIEMBRE. V. tamn Agrcolas (Meses. moitos cmo . (ms10,119r: D.E.)
Septiembre).
21568. O que foi e non , como se non fora.
21546. En setembre e outono bebe o vio (ms10,119r: D.E.)
vello e deixa estar o novo. (ms10,120r: D.E.) 21569. O que foi e xa non , o mesmo que
21547. En setembro come e vende, mais no se non fora. (ms10,119r: D.E.)
sea tanto o vender que non deixes que 21570. O que foi, e ser. (ms10,119r: D.E.)
comer. (ms10,120r: D.E.) 21571. O que ha ser, convn que sea.
(ms10,119r: D.E.)
SEPULTURA. V. tamn Entierro, Muerte. 21572. O que ha ser, vai sendo. (ms10,119r: D.E.)
21548. A sepultura, por vella que sea, se lle 21573. que non pode ser, non hai que lle
cantan un responso, ben se recrea. facer. (ms10,120r: D.E.)
(ms10,119r: D.E.) 21574. Se fuches e non es, o mesmo que se
21549. Hastra a sepultura a carne viva non non foras. (ms10,120r: D.E.)
segura. (ms10,119r: D.E.) 21575. Ser e non ser non pode ser. (ms10,120r:
D.E.)
6191
O orixinal di: En lugar de seoro non fagas o teu
6192
nio; e se o fai o pai nono faga o fillo. En ms10 s.v. Sepultura.
21576. Tanto o mis como o menos. 21593. Cando a serra se pon de touca, temos
(ms10,120r: D.E.) auga, moita ou pouca. (ms10,120r: D.E.)
21577. Todo o que foi, poido ser, e todo o que 21594. Ou estar p da serra ou a cen legoas
, xa foi. (ms10,120r: D.E.) dela. (ms10,120r: D.E.)
21578. Un soio non ninguin, pero dous xa 21595. Vivir p da serra ou lonxe dela.
son algun. (ms10,120r: D.E.) (ms10,120r: D.E.)

SERMN. V. tamn Religiosos y morales. SOBRAR


21579. O sermn e o salmn, na Coresma 21596. Mis val que sobre que non que falte.
teen sazn; dispois, non. (ms10,120r: D.E.) (ms10,121r: D.E.)
21580. Renego do sermn que acaba en daca. 21597. O que che sobra, mteo en obra.
(ms10,120r: D.E.) (ms10,121r: D.E.)
21598. O que non fai falla, sobra. (ms10,121r:
D.E.)
SERVIR
21599. O que sobra, estorba. (ms10,121r: D.E.)
21581. Bo traballo ser servidor dispois de
21600. O que sobra, farta. (ms10,121r: D.E.)
ser seor. (ms10,120r: D.E.)
21601. O que sobra, honra. (ms10,121r: D.E.)
21582. Mal lle senta ser servidor que foi
seor. (ms10,120r: D.E.)
SOCORRO
21583. Ninguin pode servir a dous amos e
21602. Socorro tardeiro, socorro valeiro.
agradar a entrambos. (ms10,120r: D.E.) (ms10,121r: D.E.)
21584. Se queres ser ben servido, srvete ti
correndio. (ms10,120r: D.E.) SOL
21585. Srvete do mancebo e aconsllate co 21603. Cando o sol madruga sial de
vello. (ms10,120r: D.E.) chuvia. (ms10,122r: D.E.)
21604. Cando o sol sai, pra todos sai.
SIBARITISMO. V. tamn Ahorro y tacaera, Gastar, (ms10,122r: D.E.)
Superfluo. 21605. Desque se pon o sol, logo vn a noite.
21586. Comamos e xoldeemos que eso mis (ms10,122r: D.E.)
ganaremos. (ms16: D.E.) 21606. Hastra poerse o sol, hai da.
21587. Comamos, bebamos e runflemos que (ms10,122r: D.E.)
cabo morrer temos. (ms16: D.E.) 21607. O sol de xaneiro non ten compaeiro.
21588. Come e folga e ters vida boa. (ms16: (ms10,122r: D.E.)
D.E.) 21608. O sol do inverno sempre anda detrs
21589. Comer e beber e pete porta quen do outeiro. (ms10,122r: D.E.)
quixer. (ms16: D.E.) 21609. sol madrugadeiro non lle abras o
Var.: Comer e beber e pete porta quen medeiro. (ms10,122r: D.E.)
dispois vier. (ms16: D.E.) 21610. O sol na eira e a auga na nabeira.
21590. Come, durme e engorda e, se te (ms10,122r: D.E.)
chaman, faite a xorda. (ms16: D.E.) 21611. O sol que madruga pode traer chuvia.
21591. Deste mundo levars panza chea e (ms10,122r: D.E.)
nada mis, e boas obras s'as fas. (ms4: 21612. sol sin sombreiro, nin en agosto nin
Pramo-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn en xaneiro. (ms10,122r: D.E.)
lugar da provincia de Lugo) 21613. O sol, o mdico e o alguacil entran
Var.: Diste mundo levars boas obras se as cando queren e volven sar. (ms10,122r:
fas. (Bucios, Carballedo-F.V.S.) / Deste D.E.)
mundo sacars panza chea e nada mis. 21614. Onde o sol non d, anda o ciruxn.
(ms16: Sarria) (ms10,122r: D.E.)
21615. Sol con auga non val nada. (ms10,122r:
SIERRA D.E.)
21592. A mala serra non corta a madeira. 21616. Sol de abril, brelle a man e dixao ir.
(ms10,120r: D.E.) (ms10,122r: D.E.)
21617. Sol de marzo, sol de mazo. (ms10,122r:
D.E.)
21618. Sol de xaneiro vn tarde e vaise cedo. 21638. Nin sopa de auga nin vio de sopa.
(ms10,122r: D.E.) 6193
(ms10,123r: D.E. / ms15,12)
21619. Sol de xaneiro, amor de xenro. 21639. Sopa en vio non emborracha pero
(ms10,122r: D.E.)
alegra a rapaza. (ms10,123r: D.E.)
21620. Sol de xaneiro, porco bulleiro.
(ms10,122r: D.E.)
21640. Sopa en vio non emborracha, pero
21621. Sol en nubes engarrado ten a chuvia agachar, agacha. (ms10,123r: D.E.)
seu lado. (ms10,122r: D.E.) 21641. Sopas de sartn son porcas pero
21622. Sol madrugador, nunca bo sol. saben ben. (ms10,123r: D.E.)
(ms10,123r: D.E.) 21642. Sopas e solber, non hai tal comer.
21623. Sol na cibd, auga no nabal. (ms10,123r: (ms10,123r: D.E.)
D.E.) 21643. Sopas fervidas alongan a vida.
21624. Sol que moito madura, pouco dura. (ms10,123r: D.E.)
(ms10,123r: D.E.)
21625. Soles e penas e ceas teen as SOSPECHAS
sepulturas cheas. (ms10,122r: D.E.) 21644. A sospeita enxamais sai de onde
entra. (ms10,124r: D.E.)
SOLANO (VIENTO) 21645. O que sospeita, ten a dbida feita.
21626. O ar son, nin no inverno nin no (ms10,124r: D.E.)
vran. (ms10,121r: D.E.) 21646. Precura quitar sospeita e non poela
21627. Vento son, malo de inverno e pior de nin mantela. (ms10,124r: D.E.)
vran. (ms10,121r: D.E.) 21647. Quen sospeita non acouga. (ms10,124r:
D.E.)

SOLDADO
SOTO
21628. O bo soldado scase do arado.
(ms10,123r: D.E.)
21648. Polo souto non corras atrs de outro.
(ms10,124r: D.E.)
21629. O soldado que casado, nin bo
soldado nin bo casado. (ms10,123r: D.E.)
SUBIR
21630. Soldado gallego na terra hai que velo.
(ms10,123r: D.E.)
21649. A grande sobida trai a grande cada.
(ms10,121r: D.E.)
21631. Un soldado sabe mis que sete
21650. Canto mis alta a sobida, mis
abogados. (ms10,123r: D.E.)
grande a cada. (ms10,121r: D.E.)
21651. Quen logo sobu, mis axia cau.
SOLO (ms10,121r: D.E.)
21632. Eu soilo como poderei facelo todo? 21652. Quen malamente sobe, mis
(ms10,122r: D.E.)
malamente cai. (ms10,121r: D.E.)
SOLTERO. V. tamn Matrimonio.
SUCEDER
21633. Mis vale solteiro estar que mal
21653. Ti que queras, eu que tia gana,
casar. (ms10,123r: D.E.)
socedeu o que o diao esperaba.
(ms10,121r: D.E.)
SOPA. V. tamn Comida.
21634. A millor sopa a que se fai na boca. SUDAR. V. tamn Calor, calentura.
(ms10,123r: D.E.)
21654. Sa o labrego mentras outros non
21635. As sopas e os amores, os primeiros
queren vir rego. (ms10,124r: D.E.)
son os millores. (ms10,123r: D.E.)
21655. Sa o traballador pr que non
21636. Botar sopas e solber, todo xunto non
suador. (ms10,124r: D.E.)
se pode facer. (ms10,123r: D.E.)
21637. Entre a man e a boca corre perigo a
SUEGROS. V. tamn Familia. Parientes.
sopa. (ms10,123r: D.E.)

6193
ms15,12: sopa d'auga.
21656. A quen ten sogra, cedo se lle morra. 21676. Sogra, cuada e sartn, na cucia
(ms10,122r: D.E.) estn ben. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
6194
21657. ta sogra, bon trato e xicarazo. PO)
(mc e ms16: C.A. / ms10,122r: D.E.) 21677. Sogra, nin de azucre boa. (ms10,122r:
21658. Acrdate, sogra, de que fuches nora. D.E.)
(ms10,122r: D.E.) 21678. Sogra, nin de barro porta. (ms10,122r:
21659. As sogras i-as patacas danse moi ben D.E.)
baixo da terra. (ms5,056: Silvarrey) 21679. Sogra, nin mala nin boa. (mc e ms16: R.
21660. As medre meu sogro como a lea no Caruncho / ms3: C.A. / ms10,122r: D.E.)
fogo. (ms10,122r: D.E.) 21680. Sogra, ningunha boa. (ms10,122r: D.E.)
21661. Cando se quer a un sogro dispois de 21681. Sogra, nora e xenro son a entrada no
morto. (ms10,122r: D.E.) inferno. (ms-SA: Juan Benito Filloy Rial: Graba,
Silleda, PO)
21662. Dos homes que conocn solo Adn
21682. Sogra, nora e xenro son a entrada
tuvo xuicio: casou con muller sin nai e
nun inferno. (ms-LU: seminarista annimo: algn
vivu no paraso. (ms-SA: Juan Benito Filloy lugar da provincia de Lugo)
Rial: Graba, Silleda, PO)
21683. Veu o foro cargar con meu sogro.
21663. Entre a sogra i-a muller fan o home (ms15,15)
adoecer. (mc e ms16: Sober) 21684. Xa que pra min non podo, devanarei
21664. Mia sogra cando ree ponse no pr meu sogro. (ms10,122r: D.E.)
medio da casa; ela misma "boto fra", i-
e eu digo "nun teo trazas". (ms-LU: SUELA
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
21685. Con solas e vio xa pode un andar
21665. Non se acorda a sogra que foi nora.
6195 camio. (ms10,123r: D.E.)
(ms10,122r: D.E.)
21686. Con solas, pan e vio ben se pode
21666. O que non goza de sogra, non goza de
coller o camio. (ms10,123r: D.E.)
cousa boa. (ms10,122r: D.E.)
21687. Solas e vio andan camio. (ms10,123r:
21667. O que ten sogra, quer que logo se lle D.E.)
morra. (ms10,122r: D.E.)
21668. Os enemigos do home son tres: sogra, SUEO. V. tamn Dormir.
cuada e muller. (ms-SA: Juan Benito Filloy 21688. Noites alegres, mas tristes, cabezas
Rial: Graba, Silleda, PO / J. M. Barral Snchez)
tolas que non durmistes. 6196 (mc e ms:
21669. Os enemigos do home son tres: sogra, Santiago)
cuado e muller. (ms-SA: M. Gonzlez 21689. Noites longas, sono curto.
6197
(mc e ms:
Fernndez) Santiago)
21670. Os sogros i-os seores, os mortos son 21690. O sono i-a morte son irmaus xemelos.
millores. (ms) 6198
(ms10,123r: D.E.)
21671. Pra sogra borracha, tinallas cheas. 21691. Pr moito sono non hai xergn duro.
(ms10,122r: D.E.) 6199
(ms10,123r: D.E.)
21672. Sogra e nora comen mal a unha
21692. Sono de abril dixallo teu fillo
mesma hora. (ms10,122r: D.E.)
dormir. 6200 (ms10,123r: D.E.)
21673. Sogra e nora, e can e gato, non comen
21693. Sono de maio, dixao pr teu criado.
ben nun mesmo prato. (ms10,122r: D.E.) 6201
(ms10,123r: D.E.)
21674. Sogra e nora, solas. (mc e ms16: Bucios)
(es) Suegra y nuera comen mal a una mesa. 21694. Soaba o cego que va e soaba o que
6202
(R. Marn) / Suegra y nuera, ni en una quera. (ms10,123r: D.E.)
talega. (Id.)
21675. Sogras e noras, ningunha conta 6196
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
verd; foron feitas na mentira, criadas Contn a indicacin Sono no ms. / mc: dormistes.
na falsedad. (ms8,39r: Silvarrey)
6197
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
Contn a indicacin Sono no ms.
6198
En ms10 s.v. Sueo, sueos.
6194 6199
ms10: bo trato. En ms10 s.v. Sueo, sueos.
6195 6200
V. Non sacorda o cura de cando foi sacristn en En ms10 s.v. Sueo, sueos.
6201
Oficios. En ms10 s.v. Sueo, sueos.
21695. Soar dormindo ou soar desperto, 21709. Si pasas por debaixo do pau, non
6206
come andar a rolos ou dando voltas por medras mis. (mc e ms: Santiago)
un deserto. 6203 (ms10,123r: D.E.) Contiene una vana supersticin del pueblo.
6204
21696. Un sono saca outro sono. (ms10,123r:
D.E.) TABACO
21710. O tabaco e o vio hai algs que os
SUERTE. V. tamn Fortuna. regalan seu vecio. (ms10,124r: D.E.)
21697. A sorte non pra quen a busca senn 21711. Si o tabaco de colillas, non te gastes
pra quen a atopa. (ms10,124r: D.E.) as cerillas. 6207 (ms-LU: seminarista annimo:
21698. O que che tocou en sorte non teas algn lugar de Galicia)
por forte. (ms10,124r: D.E.) 21712. Tabaco, muller e vio, millor pra min
21699. Sorte teas, fillo, que o saber non que pr meu vecio. (ms10,124r: D.E.)
sempre vale. (ms10,124r: D.E.) 21713. Tabaco, vio e muller botan un home
21700. Teas moita sorte e o saber pouco che a perder. (ms10,124r: D.E. / ms15,12)
importe. (ms10,124r: D.E.)
TABERNA. V. tamn Beber.
SUFRIR 21714. Anque estou malo das pernas, inda
21701. Moito sofre quen ben quer. (ms10,121r: podo ir taberna. (ms10,124r: D.E.)
D.E.) 21715. Anque teo mala a perna, ben sei
21702. Sofre con pacencia e vivirs en paz. onde est a taberna. (ms10,124r: D.E.)
(ms10,121r: D.E.) 21716. Por ir misa entrei na taberna e
21703. Sofre hoxe que xa chegar ma. quedeime nela. (ms10,124r: D.E.)
(ms10,121r: D.E.)
21717. Taberna sin xente ben pouco vende.
21704. Sofre o mal vecio e libraraste de
(ms10,124r: D.E.)
outro mis malio. (ms10,121r: D.E.) 21718. Taberna vella non precisa na porta
21705. Sofre por saber e traballa por ter. ramalleira. (ms10,124r: D.E.)
(ms10,121r: D.E.)
21706. Sofrir con pacencia non mala
TABERNERO
penitencia. (ms10,121r: D.E.)
21719. Do taberneiro novo fuxe como do
21707. Sofrir por valer, traballar por ter e
lobo. (ms10,124r: D.E.)
estudiar por saber, calquera o pode
21720. Nunca taberneiro seas, por mal e
facer. (ms10,121r: D.E.)
probe que esteas. (ms10,124r: D.E.)
21721. O bo taberneiro, antes de vender o
SUPERFLUO. V. tamn Gastar, Sibaritismo.
vio, bautzao primeiro. (ms10,124r: D.E.)
21708. Azafrn de noite e luz de da
21722. O taberneiro novo fai da taberna o
tontera. 6205 (ms: C.A.)
(es) Azafrn de noche y candela de da, es seu tobo. (ms10,124r: D.E.)
cosa perdida. (Correas) / Azafrn de noche
y candil de da, despilfarro y tontera. (R. TAJADA. V. tamn Comida.
Marn) 21723. Benia a tallada que trai outra
Lo del azafrn es por lo que ponen en las engarrada. (ms10,124r: D.E.)
tocas que no luce: algunos quieren que sea
de los guisados, que no se descubre, o por TAMBORILERO
ser daoso y caliente para de noche.
21724. Repinica de prsa, meu tamborileiro,
(Correas)
que bailar de prsa, eso che o que eu
SUPERSTICIOSO. V. tamn Religiosos y morales. quero. (ms10,124r: D.E.)

6202 6206
En ms10 s.v. Sueo, sueos. Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
6203
Contn a indicacin Supersticioso no ms.
6204 6207
En ms10 s.v. Sueo, sueos. O orixinal di Si o tabaco e de colillas nonte gastes as
6205
Contn a indicacin Sobre lo suprfluo. cerillas.
TAPADERA
21725. Benia o testo que sabe tapar a ola. TEJADO
(ms10,130r: D.E.) 21747. Non debe tirar pedras tellado o que
21726. Benia o testo que tapa ben o pote. non est limpo de pecado. (ms10,125r: D.E.)
(ms10,130r: D.E.)
21748. O que ten o tellado de vidro non debe
tirar pedras do vecio. (ms10,125r: D.E.)
TARDAR
21749. Tellado feito de contado, non tarde en
21727. Non tarda o que vn, se o que espera
ser retellado. (ms10,125r: D.E.)
pacencia ten. (ms10,125r: D.E.)
21728. Soilo tarda o que se espera. (ms10,125r:
D.E.)
TELA
21750. A tea de araa deixa o rato e a mosca
TARDE apaa. (ms10,125r: D.E.)
21729. Nas tardes de abril vai a onde teas 21751. A tea mal tecida, lavala queda mis
que ir, que ta casa irs a durmir. encollida. (ms10,125r: D.E.)
(ms10,125r: D.E.) 21752. A tea mida, o seu dono axuda.
21730. Tarde chega a vello o que de mozo (ms10,125r: D.E.)
vive como vello. (ms10,125r: D.E.) 21753. Pra tea tecida e muller parida nunca
21731. Tarde d quen agarda a que lle remedio faltou na vida. (ms10,125r: D.E.)
pidan. (ms10,125r: D.E.) 21754. Tea de un soilo pulgar, tarde vai
21732. Tarde dar e negar, andan par. tear; mais cando vai, vai sempre igual.
(ms10,125r: D.E.) (ms10,125r: D.E.)
21733. Tarde e mal son dous males. (ms10,125r:
D.E.) TELAR
21734. Tarde e mal, das veces mal. 21755. Mentras tea o meu tear, camisa non
(ms10,125r: D.E.) me ha de faltar. (ms10,125r: D.E.)
21735. Tarde ou cedo queda o burro sin 21756. No tear dixemo Dios poer, que inda
pelexo. (ms10,125r: D.E.) que sea o diao haio tecer. (ms10,125r: D.E.)
21736. Tarde ou cedo van os porcos
cortello. (ms10,125r: D.E.) TEMOR
21737. Tarde ou cedo, tdolos porcos proban 21757. A moitos debe temer aquel a quen
o coitelo. (ms10,125r: D.E.) moitos temen. 6208 (ms10,125r: D.E.)
21738. Tarde ou cedo, todos debaixo da terra 21758. As veces val mis temer que ser
estaremos. (ms10,125r: D.E.) temido. 6209 (ms10,125r: D.E.)
21739. Tarde se arrepinte o rato cando xa 21759. O que de moitos temido, a moitos
est na boca do gato. (ms10,125r: D.E.) ten que temer. 6210 (ms10,125r: D.E.)
21740. Tarde volveu o gato coa sardia 21760. O temor muller o comenzo da
garabato. (ms10,125r: D.E.) sade. (ms10,126r: D.E.)
21741. Tarde, mal e nunca son tres malas 21761. O temor o mis fero door. (ms10,126r:
pagas. (ms10,125r: D.E.) D.E.)
21762. O temor sempre sospeita o pior.
TASA (ms10,126r: D.E.)
21742. A tasa non ten medida. (ms10,125r: D.E.)
21743. Ben sabe a tasa que merca e paga. TEMPLANZA
(ms10,125r: D.E.) 21763. A temperanza media vida. (ms10,126r:
D.E.)
TEJA 21764. Coa temperanza a sade a que mis
21744. A millor tella, a mis vella. (ms10,125r: gana. (ms10,126r: D.E.)
D.E.)
21745. A tella preto da orella. (ms10,125r: D.E.)
21746. O que non dorme debaixo da tella, 6208
En ms10 s.v. Temer.
coa morte se aconsella. (ms10,125r: D.E.)
6209
En ms10 s.v. Temer.
6210
En ms10 s.v. Temer.
TENDERO. V. tamn Comercio, Tienda. 21789. Run sea quen por run se tea.
21765. O tendeiro e a muller sempre teen (ms10,129r: D.E.)
que facer. (ms10,128r: D.E.) 21790. Se moito se ten, moito se gasta e mis
21766. O tendeiro que o seu trato non se quer. (ms10,129r: D.E.)
entende, que cerre a tenda ou que a 21791. Se non tes pra ben, pra mal non che
venda. (ms10,128r: D.E.) faltar. (ms10,129r: D.E.)
21792. Sempre o ter se lixou no saber.
(ms10,129r: D.E.)
TENER. V. tamn Propiedad.
21793. Sorte do que ten e probe do que o ten
21767. Abondo ten quen bo creto ten.
(ms10,128r: D.E.) que buscar. (ms10,129r: D.E.)
21768. Bo ter en que se entreter. (ms10,128r: 21794. Tanto come o que ten como cobiza o
D.E.) que non ten. (ms10,129r: D.E.)
21769. Canto temos, tanto valemos. (ms10,128r: 21795. Tanto tes como vales. (ms10,129r: D.E.)
D.E.) 21796. Ten de teu e fai por ter, que tarde ou
21770. De mdico, poeta, msico e louco, cedo teu has de volver. (ms10,129r: D.E.)
todos temos un pouco. (ms10,128r: D.E.) 21797. "Ten quen ten", din as campanas de
21771. Dende que teo ovellas e cras, todos Ton. (ms10,129r: D.E.)
me dan os bos das. (ms10,128r: D.E.) 21798. Tea en cubas e caudal, e quen
21772. Mis val "teo un ichavo" que queira, vias e lagar. (ms10,129r: D.E.)
"prstame un carto". (ms10,128r: D.E.) 21799. Teamos paz e chegaremos a vellos.
21773. Nada ten o que nada lle abonda. (ms10,129r: D.E.)
(ms10,128r: D.E.)
21774. Nada ten que perder que nada ten de TESORO. V. tamn Riqueza, Riqueza y dinero.
seu. (ms10,128r: D.E.) 21800. Bo tesouro ten o que est de sade
21775. Ningun sabe o que ten, se ten quen o ben. (ms10,130r: D.E.)
mantn. (ms10,128r: D.E.) 21801. Mis val tesouro de virt que de ouro.
21776. Non sabe o que ten quen casa de seu (ms10,130r: D.E.)
ten. (ms10,128r: D.E.) 21802. Non falta tesouro de vio nin de ouro.
21777. Non sempre temos o que queremos. (ms10,130r: D.E.)
(ms10,128r: D.E.) 21803. O maor tesouro sempre vai ouro.
21778. Non ten eira, nin leira, nin pau de (ms10,130r: D.E.)
figueira. (ms10,128r: D.E.) 21804. Quen ten un tesouro non pensa mis
21779. Non ten nada quen nada lle abonda. que en ouro. (ms10,130r: D.E.)
(ms10,128r: D.E.) 21805. Sempre o tesouro chama polo ouro.
21780. O conto que eu tea, vea de onde (ms10,130r: D.E.)
vea. (ms10,128r: D.E.)
21781. O que ten cabras e fillos, non pode TESTAMENTO (V. tamn Ddivas, Dado, Dar y
recibir, Donaciones, Limosna, Negacin, Negativas,
estar a ben cos seus vecios. (ms10,128r: Peticiones.
D.E.)
21806. De facer testamento, faino a tempo.
21782. Quen nada ten e nada desea, o mis (ms10,130r: D.E.)
rico da terra. (ms10,128r: D.E.) 21807. Se queres facer testamento, faino
21783. Quen non ten non tido. (ms10,129r: antes de estar enfermo. (ms10,130r: D.E.)
D.E.)
21808. Testamento non enterramento pero
21784. Quen o ten, lceo. (ms10,129r: D.E.)
presentemento. (ms10,130r: D.E.)
21785. Quen pouco ten e o d, logo se
arrepintir. (ms10,129r: D.E.)
TESTIGO
21786. Quen ten catro e gasta cinco, non
21809. Apurar moito o testigo mis cousa
necesita faltriqueira. (ms10,129r: D.E.)
de enemigo que do amigo. (ms10,130r: D.E.)
21787. Quen ten roupa e durme no chan,
21810. Dous testigos falsos matan un home.
un bo borricn. (ms10,129r: D.E.) (ms10,130r: D.E.)
21788. Quen ten, ese ten. (ms10,129r: D.E.) 21811. Mis vale un testigo de vista que un
cento de ouvidos. (ms10,130r: D.E.)
21812. Pensa sempre que non hai sitio sin 21837. No tempo de arrendar, cantar; no
testigo. (ms10,130r: D.E.) tempo de pagar, chorar. (ms10,126r: D.E.)
21838. No tempo de marzo, man enxoito
TA e tarde mollado. (ms10,126r: D.E.)
21813. Tiven unha ta que mentras mandaba 21839. No tempo dos coellos non hai
unha cousa, xa a faca. (ms10,130r: D.E.) consellos. (ms10,126r: D.E.)
21840. Non bo tempo o que non do seu
TIEMPO. V. tamn Agrcolas (Meteorolgicos), Calor, tempo. (ms10,126r: D.E.)
Estrellas, Fro, Martimos (Aves, Peces, Tierra y mar, 21841. Non se fai fra do tempo o que se fai
Vientos y calmas), Niebla, Nieve, Nubes, Pronsticos
atmosfricos, Tronar, Viento.
no seu tempo. (ms10,126r: D.E.)
21814. A bo tempo chegamos, se non nos dan 21842. Nunca "tempo hai" fixo cousa boa.
(ms10,126r: D.E.)
xostregazos. (ms10,126r: D.E.)
21843. seu tempo maduran as uvas.
21815. curta ou larga, o tempo todo o (ms10,127r: D.E.)
alcanza. (ms10,126r: D.E.) 21844. seu tempo vn o que Dios quer.
21816. Cada cousa, no seu tempo. (ms10,126r: (ms10,127r: D.E.)
D.E.) 21845. O tempo acrara as cousas e o tempo
21817. Cada tempo ten os seus costumes. as escurece. (ms10,127r: D.E.)
(ms10,126r: D.E.)
21846. O tempo corre, e todo vai detrs del.
21818. Calquera tempo pasado millorado. (ms10,127r: D.E.)
(ms10,126r: D.E.)
21847. O tempo corre. (ms10,127r: D.E.)
21819. Cando fai o seu tempo, non mal
21848. O tempo creba sin canto e sin pedra.
tempo. (ms10,126r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
21820. Cando non fai o seu tempo, non bo 21849. O tempo cura o enfermo e non o
tempo. (ms10,126r: D.E.) ingento. 6211
(ms10,127r: D.E. / ms15,17)
21821. Canto mis tempo se gana, mis 21850. O tempo d bo consello. (ms10,127r: D.E.)
tempo se perde. (ms10,126r: D.E.) 21851. O tempo d o remedio e nunca falta o
21822. Co tempo todo chega. (ms10,126r: D.E.) consello. (ms10,127r: D.E.)
21823. Co tempo todo morre. (ms10,126r: D.E.) 21852. tempo das brevas todos se achegan.
21824. Co tempo todo pasa. (ms10,126r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
21825. Co tempo todo se acaba. (ms10,126r: 21853. O tempo dieiro. (ms10,127r: D.E.)
D.E.) 21854. O tempo o inventor de moitas
21826. Co tempo todo se desfai. (ms10,126r: cousas. (ms10,127r: D.E.)
D.E.)
21855. O tempo o millor conselleiro.
21827. Co tempo todo se esquece. (ms10,126r: (ms10,127r: D.E.)
D.E.)
21856. O tempo o millor mestre. (ms10,127r:
21828. Co tempo todo se sabe. (ms10,126r: D.E.) D.E.)
21829. Co tempo todo se vai. (ms10,126r: D.E.) 21857. O tempo ouro. (ms10,127r: D.E.)
21830. Co tempo veen os figos. (ms10,126r: 21858. O tempo pai da verd e irmau da
D.E.)
mentira. (ms10,127r: D.E.)
21831. Colle o tempo conforme vn, se outra
21859. O tempo sabio, pero o diao vello.
cousa non podes facer. (ms10,126r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
21832. En tempo e lugar, hai que saber 21860. O tempo i-o dieiro corren a paso
perder e ganar. (ms10,126r: D.E.) lixeiro. (ms10,127r: D.E.)
21833. En tempo mollado vende a lan e deixa 21861. O tempo non anda pra atrs.
o fiado. (ms10,126r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
6212
21834. Ganando tempo, prdese tempo. 21862. O tempo non-o come o lobo.
(ms10,126r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
21835. Hai que dar tempo tempo pra que 21863. O tempo non pasa en balde. (ms10,127r:
as cousas vean con tento. (ms10,126r: D.E.) D.E.)
21836. Mal anda o tempo, cando o que non
pode a xusticia, pdeo o dieiro. 6211
ms15,17: o ungento.
(ms10,126r: D.E.) 6212
O orixinal di: O tempo nono come o lobo.
21864. O tempo non reca, porque non 21886. Tempo tras tempo, tempo vn.
mula. (ms10,127r: D.E.) (ms10,127r: D.E.)
21865. O tempo non se detn, porque non 21887. Tempos van e tempos veen; sofran
fala con ninguin. (ms10,127r: D.E.) os que penas teen. (ms10,128r: D.E.)
21866. O tempo non se para, nin reca, nin 21888. Tdalas cousas queren o seu tempo.
(ms10,128r: D.E.)
adianta. (ms10,127r: D.E.)
21889. Todo tempo pasado foi o mis
21867. O tempo nunca ten prsa pero
louvado, porque o que est por vir, ou
sempre chega. (ms10,127r: D.E. / ms15,17)
nos far chorar ou nos far surrir.
21868. O tempo pasado sempre foi louvado. (ms10,128r: D.E.)
(ms10,127r: D.E.)
21890. Todo tempo pasado foi o millor.
21869. O tempo que do seu tempo, que (ms10,128r: D.E.)
chova, que trone, sempre bo tempo.
(ms10,127r: D.E.)
TIENDA. V. tamn Comercio, Tendero.
21870. O tempo todo o amansa. (ms10,127r:
D.E.) 21891. A pior tenda a valeira. (ms10,128r: D.E.)
21871. O tempo todo o cobre, todo o encobre, 21892. A tenda pra quen a atenda.
(ms10,128r: D.E.)
e todo o descobre. (ms10,127r: D.E.)
21893. Do que est na sa tenda, que non
21872. O tempo todo o cura, hastra topar
digan que estivo na contenda. (ms10,128r:
connosco na sepultura. (ms10,127r: D.E.) D.E.)
21873. O tempo todo o tapa e todo o destapa. 21894. Non hai pior tenda que a que est
(ms10,127r: D.E.)
valeira. (ms10,128r: D.E.)
21874. O tempo todo o trai e todo o leva.
(ms10,127r: D.E.) 21895. Pon a tenda do que entendas.
(ms10,128r: D.E.)
21875. O tempo trai as froles; e dispois de as
traer, fainas toller e vlveas traer.
(ms10,127r: D.E.) TIERRA
21876. O tempo traino todo e lvao todo. 21896. A terra allea queima. (ms10,129r: D.E.)
(ms10,127r: D.E.) 21897. A terra descansada non precisa ser
21877. O tempo vaise e os anos vense. gabada. (ms10,129r: D.E.)
(ms10,127r: D.E.) 21898. A terra e a femia que non-a ara, en
21878. Perdendo o tempo non se gana balde a sementa. 6214 (ms10,129r: D.E.)
dieiro. (ms10,127r: D.E.) 21899. A terra morena bo pan leva. (ms10,129r:
21879. Quen en tempo foxe, con tempo D.E.)
acode. (ms10,127r: D.E.) 21900. A terra negra bo pan leva; a branca,
21880. Quen tempo ten e tempo espera, nin pan nin palla. (ms10,129r: D.E.)
tempo que o demo lle leva. (ms10,127r: 21901. A terra onde nacn a millor pra min.
D.E.) (ms10,129r: D.E.)
21881. Tempo e fertuna logo se muda. 21902. A terra que non se cobre de herba,
(ms10,127r: D.E.) non boa nin pr vaca nin pr ovella.
21882. Tempo e sazn a ninguin dan conta (ms10,129r: D.E.)
nin razn. (ms10,127r: D.E.) 21903. Bota terra enriba de terra e vers o
21883. Tempo ido, tempo perdido. (ms10,127r: pan que leva. (ms10,129r: D.E.)
D.E.) 21904. Da terra ben traballada espera boa
21884. Tempo pasado que vn memoria, d anada. (ms10,129r: D.E.)
mis pena que groria. (ms10,127r: D.E.) 21905. En terra de seoro, almendro ou
21885. Tempo ten a choca e tempo ten quen guindo; en terra real, nogueira e moral.
a xoga. 6213 (mc e ms: A.S.A.) (ms10,129r: D.E.)
(pt) Tempo choca e tempo a quem a joga. 21906. Na run terra antes vn a fame que a
(Chaves) cereixa. (ms10,129r: D.E.)

6213 6214
Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal. O orixinal di: A terra e a femia que nona ara, en balde
Contn a indicacin Sobre el tiempo no ms. a sementa.
21907. Na sa terra, ou o burro fala ou o 21927. Tallada de toucio quer gulapo de
burro ornea. (ms10,129r: D.E.) vio. (ms10,132r: D.E.)
21908. Non andes con soberbia enriba da
terra, porque has de ir pra debaixo dela. TODO. V. tamn Mucho, Nada, Poco.
(ms10,129r: D.E.) 21928. Non digas todo o que sabes nin fagas
21909. Non boa a terra que sempre hai que todo o que podes, nin xusgues todo o que
loitar co ela. (ms10,129r: D.E.) ves nin creas todo o que falan. (ms10,130r:
21910. Non hai terra mala cando lle vn a D.E.)
sa anada. (ms10,129r: D.E.)
21911. Non hai terra tan brava que non TOMAR
amoleza ca aixada. (ms10,129r: D.E.) 21929. No tomar e dar e fcil errar. (ms10,131r:
21912. Non hai terra tan brava que resista o D.E.)
arado, nin home tan manso que queira
ser mandado. (ms10,129r: D.E.) TOMATE. V. tamn Comida, Huerta.
21913. O que traballa a sa terra, nunca ter 21930. A todo lle vai ben o tomate, non sendo
moita perda. (ms10,129r: D.E.) s papas e chiculate. (ms10,131r: D.E.)
21914. Pola terra e polo mar, obrar e calar. 21931. Con tomates na cocia fanse milagros
(ms10,129r: D.E.) a eito. (ms10,131r: D.E.)
21915. Renega da terra que tes que loitar con 21932. Con tomates non hai mala cocieira.
ela. (ms10,129r: D.E.) (ms10,131r: D.E.)
21916. Terra boa, terra mala, cada unha d 21933. O tomate sase hastra que se remate.
(ms10,131r: D.E.)
a sa anada. (ms10,129r: D.E.)
21917. Terra como a do Ribeiro non-a hai no
6215 TORMENTA
mundo enteiro. (ms10,129r: D.E.)
21934. As tormentas de san Xon tollen o
21918. Terra folgada sempre gana. (ms10,129r:
D.E.) vio e levan o pan. (ms10,131r: D.E.)
21919. Terra moi aradeira pra quen a
queira. (ms10,130r: D.E.) TRABAJO. V. tamn Ocio (Reprobacin del ocio).
21935. A casa donde se traballa nunca est
TO sin pan nin palla. 6216 (mc: Bucios / ms4:
F.V.S.)
21920. to sin fillos aparllalle Dios 6217
21936. A pedra andando non cra musgo.
sobrios. (ms10,130r: D.E.) (mc: A.S.A. / ms10,086r: D.E.)
21921. Se tes un to rico e sin fillos, faille 21937. A pedra que roda non ten carrizo. (mc:
mimos e aloumios. (ms10,130r: D.E.) C.A.)
(pt) Pedra que muito rola, no cria musgo.
TIZN (Chaves) / Pedra rolia no cria bolor.
21922. Un tizn non arde sin outro que o (Id.) (es) Piedra movediza no cra moho.
acompae. (ms10,130r: D.E.) (R. Marn) / Piedra rodona, nunca mohosa.
(Id.) / Piedra movediza no coge musgo.
21923. Un tizn non arde sin outro. (ms10,130r:
D.E.)
(Id.) (ct) Pedra movedia, no cra mlsa.
(Alberola)
21938. A que bon menio cra, boa fusadia
TOCINO. V. tamn Comida.
fa. (mc: Fonsagrada-F.V.S.)
21924. Anaco de toucio pide trago de vio.
(ms10,131r: D.E.) 21939. A que en san Bartolomeu non vela,
6218
21925. toucio mtelle tragos de vio. non fai boa tela. (mc: J.P.)
(ms10,131r: D.E.) (pt) A boa fiandeira, de S. Bartolomeu (24),
21926. Onde hai toucios non hai corres. toma a vela e a mais boa, da Madalena (22
(ms10,131r: D.E.)
6216
ms4: casa en donde.
6217
En ms10 s.v. Piedra. V. A pedra parada musgo cra
en Ocio (Efectos del ocio).
6215 6218
O orixinal di: Terra como a do Ribeiro, nona hai no mc: San Bartolom. Jacinto del Prado rexistra o refrn
mundo enteiro. coa forma Bartolomu.
de julho). (Chaves) (es) La que en San 21952. As cousas ben feitas ben parecen i-o
Bartolom no vela, no hace buena tela. que as fai algo merece. 6223 (ms)
(Sbarbi) (ct) La que per sant Bartomeu no 21953. As cousas ben feitas ben parecen. (mc:
vela, mai fa bona tela. (Sanchis) / La bona Tuiriz, Monforte)
filanera per sant Bartomeu comena la (es) Lo bien hecho, bien parece. (Correas)
vela; i la molt bona, per santa Magdalena. 21954. As noites para andar fan o camio
(Id.)
6219 largo. (mc / ms18,68r: Diario de Avisos de Ricardo
21940. A que seus fillos cra, boa tea fa. Caruncho (1888))
(mc: M.V. / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar Var.: As noites para andar fan o camio
da provincia de Lugo)
alargar. (mc)
(pt) Bem fiei, pois meu filho criei. (Chaves)
(es) No es poca la lana que hila la mujer 21955. As obras son boas pra quen as
6224
que sus hijos cra. (R. Marn) encontra feitas. (mc: Bucios / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de
21941. A quen cedo se ergue, cedo lle
Lugo)
estrelece. (mc: C.A.) 21956. Axdame algo e dareiche moito. (mc:
21942. A quen primeiro se ergue, todo lle Santiago)
6220
serve. (mc: G.S.) 21957. Barba pon a mesa e non perna tesa.
21943. A Roma por cento, a Roma por cento 6225
(mc e ms: J.P. / ms-LU: seminarista annimo:
e un. (mc: M.V.) algn lugar da provincia de Lugo)
(es) A Roma por todo. (Sbarbi) (es) Barba pone mesa, que no pierna tiesa.
21944. A roupa lavada, polo enxoito agarda. (Correas) / Barba pone mesa, que no brazo
(mc: Cot.) ni pierna. (Correas / R. Marn)
(es) Ropa lavada sol aguarda. (R. Marn) 21958. Bo traballo traballar cando a
6221
21945. A roupa lavada, polo sol agarda. ganancia pouca. (ms10,132r: D.E.)
(ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU) 21959. Boa roca fa quen seus fillos cra. (mc)
21946. A todo o mundo lle chega a sa hora. 21960. Boa roquia fa a que o seu fillo cra.
6222 6226
(mc: Bucios) (mc: Terra de Melide / ms: V.R. y A.R.)
21947. Acbate, mia roca, embelurate, Var.: Boa rocada fa a que o seu fillio cra.
meu fuso, pre que mia mai diga: (ms5,137: A.N.)
"Mia filla, fas muito". (ms-LU: seminarista (pt) Boa massaroca (ou teia) fia quem seu
annimo: Pacios, Neira de Xus, Baralla, LU) filho cria. (Chaves) (es) Bien hil, pues mis
21948. Afanar, afanar e nunca medrar. (mc: hijos cri. (R. Marn)
Carballedo / ms4: F.V.S.) Como A que bon menio cra...
(pt) Afanar, afanar e nunca medrar. 21961. Boa tea fa o que seu fillo cra.
(Chaves) (es) Afanar, afanar, y nunca (ms21,15v: Berms)
medrar. (Correas) / Afanar y no medrar es 21962. Bordar e facer albardas, todo dar
para desesperar. (Id.) puntadas. (ms15,13)
21949. Antes de almorzar non quero 21963. Cada pita ten que vivir do que
traballar. (ms-SA: Jos Calvio Pueyo: A Ponte escarabella. 6227
(mc: Bucios / ms-LU:
Maceira, Portor, Negreira, C / Francisco Canosa seminarista annimo: algn lugar da provincia de
Quintns) Lugo)
21950. Aquel que non traballa non ten 21964. Cada traballo fai o seu callo. (mc: Tuiriz)
migalla. (mc: Pidre / ms4: F.V.S.) 21965. Cal traballes comers. (mc: M.L.)
(pt) Quem no trabalha no mantem casa 21966. Cando mozos, traballos; e cando
farta. (Chaves) / Quem no trabalha no
vellos, farrapos. (ms10,132r: D.E.)
come. (Id.)
21951. Aquel que non traballa, non come na
cunca e dorme na palla. (ms15,17) 6223
O orixinal di: As cousas ben feitas ven parecen y'o que
as fai, algo merece.
6224
ms-LU: pro quias encontra.
6225
V. Pra traballar, requenquenear; e pra comer mesa,
6219
ms4: A quen; ms-LU: quos seus. barba tesa en Pereza. / mc: Basba, nin perna; ms-LU:
6220
ms4: pirmeiro. pon mesa. Jacinto del Prado rexistra o refrn tal e como
6221
O orixinal di: A roupa lavada pol'o sol agarda. aparece en ms.
6222 6226
V. A todos os santos lles chega a sa festa en mc: a quen.
6227
Esperanza (Esperanza ante los infortunios). ms-LU: do qu'escarabella.
21967. Cando o crego toca cedo, deixa a Paradela-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
faria i-o lvedo. (mc: Chantada) Paradela, LU)
6232
21968. Cando o demo non ten que facer, 21980. Dar ao p, facer . (ms4: C.A. A Nosa
Terra / ms6,02v: R. Caruncho, Diario de Avisos d La
scalle os ollos a sa nai. (mc: C.A.) Corua)
Var.: Cando o demo non ten en que se entreter,
21981. De da traballar e de noite espallar.
scalle os ollos sa nai. (ms4: C.A. A Nosa (ms10,049r: Pidre)
Terra)
21982. De pouco sirve o afanar sin quen sepa
Reprende a los que en tiempos de ocio se
entregan a trabajos impropios de su edad o aproveitar. (ms4: J.P.)
condicin. 21983. De Dios abaixo cada un vive do seu
21969. Cando os demos son moitos i-a auga traballo. (ms: Silvarrei)
bendita pouca, non se fai labor. 6228
(mc: 21984. De Dios abaixo todo o mundo vive do
6233
Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios, seu traballo, sexa bon, sexa malo.
Carballedo, LU) (ms10,007r: D.E.)
21970. Cando se afila un aceiro, non che 21985. Descubrir un altar pra cubrir outro
prospera o tinteiro. (ms: Santiago) cousa de loucos. (mc: A.S.A.)
21971. Canta mis prisa mis facer. (mc: (es) Desnudar a un santo para vestir a otro
Santiago) no es buen acomodo. (R. Marn)
Var.: Canta mis prisa mis tecer. (Id.) Amn de otras aplicaciones, el refrn critica
21972. Canto o mundo traballa e precura, el trabajo superfluo.
todo loucura. (ms10,132r: D.E.) 21986. Descubrir un altar pra cubrir outro
21973. Carreira que non bota, no corpo a uso de louco. (ms6,02v: R. Caruncho, Diario de
ten. (mc: Pramo-F.V.S.) Avisos de La Corua)
(es) Carrera que no da el caballo, en el 21987. Detrs do traballo vn o pago.
cuerpo le queda. (Sbarbi) (ms10,132r: D.E.)
Equiv.: Cuanto ms me apresuro, ms me 21988. Dios de traballo a todos menos
destruyo. Dcese do can. verdugo. (ms4: F.V.S.)
21974. Como alegra o que sin traballo se 21989. Dios dea salude que traballos non han
6234
gana e sin traballo se aumenta! (ms10,132r: faltar. (ms15,12)
D.E.) 21990. Do traballo sai a virtude. (mc: Carballedo
21975. Con pouco traballo non se fan logo as / ms4: F.V.S.)
6235
cousas. (ms10,132r: D.E.) 21991. millor arrodear que mal atallar.
21976. Con regra has de executar canto (mc: Bucios-F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar da provincia de Lugo)
queiras ensaiar. 6229 (ms4: J.P.)
21992. millor lio mazar ca lio crebar.
21977. Cua, cua, quanque no[n] serra, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
axuda. 6230 (ms-SA: seminarista annimo: algn provincia de Lugo)
lugar de Galicia) 21993. millor mal arrodear ca mal atallar.
21978. Cua, cua, que inda que non serra, (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
axuda. (mc: C.G.) provincia de Lugo)
21979. Chirlo merlo, busca de vrau pra 21994. millor traballar pra pillos que pedir
comer no inverno. 6231 (mc: Otero de Rey) pra amigos. (mc: Bucios)
Var.: Dxolle a formiga a un paxaro: "Chirlo 21995. En boa roca fa, o que os seos fillos
6236
merlo, chirlo merlo, segn andas de pla en cra. (ms-SA: M. Garca Garca: Santa Xuliana
pla, busca de comer pr inverno". (ms4: de Monfero, C)
21996. En boa roca fa o que seus fillos cra.
6228
(ms-SA: Jos Lus Castro Izaga: Lira, Carnota, C)
ms-LU: Cand'os demos, auga bendita pouca.
6229
O orixinal di: Con regra has de executar canto
queiras ensayar. Probablemente se trata dun aforismo da
6232
autora de Jacinto del Prado mis ca dun refrn da ms6,02v: Dar p.
6233
tradicin oral. En ms10 s.v. Dios coa indicacin Trabajo.
6230 6234
O orixinal di: Cua!, cua!, qu'anque no zerra axuda. V. Pacencia nos dea Dios que traballos non han de
6231
V. En vez de andar tirulero, traballe de vran pr faltar en Paciencia (Paciencia voluntaria).
6235
inverno, dxolle a formiga merlo en Agrcolas ms-LU: ca mal atallar.
6236
(Animales). / V. Chicha, carrizo; traballa do vran pr O orixinal di O que en boa roca fa, o que os seos
inverno e non teas priguicia en Pereza. fillos cra.
21997. En cama molida non se goberna a 22010. Hai mis na marra que facela e
vida. (mc: M.V. / ms27,26v) furala. (mc: Bucios)
Var.: En cama mullida non se gana a vida. Var.: Mis ha na marra que facela e furala.
(mc: Taboada / ms-LU: seminarista (mc: Leite de Vasconcellos. F.V.S.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) (pt) Mais h na amarra que faz-la e fur-
6237
la. (Chaves) (es) Ms hay en la marra que
21998. En esta terra terruca, o que non hacella y horadalla. (Correas)
6238 Que no basta hacer las cosas si no se hacen
traballa non manduca. (mc: Bucios /
ms4: Monterroso) bien.
6241
(pt) Em casa deste home quem no trabalha 22011. Hai que andar sempre. (mc: Bucios /
no come. (Chaves) (es) En esta vida ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia
caduca, el que no trabaja, no manduca. (R. de Lugo)
Marn) 22012. Hai que ganar cos dentes pra comer
21999. En labor feito e pan cocido moito cas enxivas. (mc: Bucios-F.V.S.)
6239 Var.: O que non fixo algo con dentes, non-o fai
axuda un mal vecio. (mc: M.L. /
ms10,031v: D.E.) coas enxivas.
22000. En ninga parte dan pan por dormir. (es) A mocedad ociosa, vejez trabajosa. / El
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) que de joven no come, de viejo trota. / A
22001. Entre sacar as zocas, poer as mocedad sin vicio y de buena posada, vejez
abarcas e sunguir os bois molida larga y descansada. (R. Marn) / Si de
joven no trabajaste, a la vejez qu
pasan o da. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
comiste?, Perezoso, te luciste. (R. Marn)
Hay que trabajar en la juventud, para poder
22002. Esperar e non venir, estar na cama e
vivir con los ahorros de sta, en la vejez.
non dormir, e servir sin galardn, tres 22013. Hai que traballar como pra sempre
cousas mui malas son. (ms-LU: seminarista vivir. (ms-SA: M. Gonzlez Fernndez)
annimo: Bucios, Carballedo, LU)
22003. Esperar por quen non vn, ir cama 22014. Hai que traballar pra vivir e non vivir
e non dormir e traballar sin galardn, pra traballar. (ms8,62r: S. Simn de la Cuesta)
tres plagas de maldicin. (mc: Carballedo / 22015. Home parado podr morrer de fro
ms4: F.V.S.) mais non rebentado. (ms10,050r: Lugo)
(es) Esperar y no venir, tener sueo y no 22016. Irse tarde e recadar cedo todo se vai
dormir, penas son muy de sentir. (R. Marn) en paseo. (ms10,031v: D.E.)
22004. Esta vida outra requer pra quen ten 22017. Labor feita non mete prsa. (ms-LU:
fillos e muller. (mc: Aguada) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
22005. Estache a lotera no traballo e na Lugo)
6242
economa. (mc: Layosa) 22018. Labor feito nada pide por facer.
(ms3, ms4 e mc: M.V. / ms21,24v: Berms)
(es) No hay mejor lotera que el trabajo y la
economa. (Sbarbi) 22019. Labor feito nada pide. (ms18,53r: Vida
Gallega)
22006. Facer moito e ben, non hai quen. (ms-
22020. Labor feito non corre prisa. (ms-LU:
LU: seminarista annimo: Pontevedra, PO)
seminarista annimo: Pantn, LU)
22007. Fai ben e traballa e non durmirs na
22021. Labor feito non quer prsa: o feito,
palla. 6240 (mc: C.A.) feito. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
22008. Fai traballar o teu fillo se non queres Carballedo, LU)
que che salga un pillo. (ms15,17) 22022. Labor feito non ten prsa. (mc: M.L. /
22009. Gnase pouco con fiar e menos con ms3: T.M.)
folgar. (mc) 22023. Labor feito, ben parece, i-o que o fixo,
(es) Poco se gana hilando; pero menos ben o merece. (mc)
mirando. (R. Marn) Var.: Labor feito, ben parece, e quen o fixo
algo merece. (ms4: F.V.S.) / Labor feita,
ben parece. (ms15,01: Eugenio Carr
6237
6238
ms-LU: mulida. Aldao. Literatura Gallega 2 edicin, 1911)
V. En esta terra negruca o que non traballa non
manduca en Ocio (Efectos del ocio).
6239 6241
En ms10 s.v. Labor. ms-LU: q'andar.
6240 6242
ms4: domirs. mc: nada pide por facer; ms3: o por facer.
22024. Lanza larga por a neve non hai diablo 22035. Moito e ben, hai pouco quen. (mc:
que a leve. (mc: A.S.A.) Santiago)
6250
Var.: Lanza larga pola neve, n'hai diao que 22036. Moito e ben non hai quen. (ms-SA:
cha leve. (mc: G.P. / ms4: A.S.A. / ms21,04r: Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro:
Berms) 6243 Muxa, C)
(es) Lanza larga por la nieve no hay diablo 22037. Moito te matas e non te decatas. (mc:
que la lleve. (Correas) M.L.)
Otros dicen zanca = zueco, en vez de lanza. 22038. Muo parado non gana maqua nin
(F.V.S.) (Vasconcelos) xornada. (mc: Terra de Melide)
22025. Levntate no luceiro e non sers Var.: Muo parado non gana maqua. (mc:
perguiceiro. (ms-LU: seminarista annimo: Lugo, M.V. / ms21,26v: Berms / ms-LU: seminarista
Lugo, LU) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
6251
6244
22026. Madruga e vers, traballa e ters.
(mc: Meiln / ms10,034v: D.E.) (pt) Andando ganha a azenha que no
(pt) Madruga e vers, trabalha e ters. estando quda. (Chaves) (es) Molino que
(Chaves) (es) Madruga y vers, trabaja y no anda, no gana. (Correas) / Molino
habrs. (Correas) parado no gana maquila. (R. Marn) /
22027. Madrugha e vers, traballa e vers. Molino que no hace harina, no gana
6245 maquila. (Id.)
(ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei, PO)
6246 Recgelo la cancin popular: Vmonos de
22028. Mis fcil cortar que desatar. aqu, meu ben, / que aqu non ganamos
(mc / ms4: F.V.S.)
6247 nada; / fagamos como o muio, / que
22029. Maus e vida compoen vila. (mc /
muo, andando, gana. Molino andando
ms4: F.V.S. / ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
gana, escriba ya el Arcipreste de Hita
(es) Manos y vida componen villa. (Sbarbi) (Libro de Buen Amor, estr. 473).
22030. Mete o teu fiadeiro no mes de 22039. Na cama molida non se arregla vida.
6248 (ms-SA: Manuel Fresco Reboredo: San Andrs de
xaneiro. (mc: Bucios / ms-LU: seminarista Cesar, Caldas de Reis, PO)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
22040. Na terra, amn, amn, o que non
22031. Moita roupa sempre carga e pr 6252
traballa non come. (mc: Santiago)
traballo embarga. (mc: J.P.) Ver: Moitos amenes chegan ceo.
22032. Moito ben non fai ningun. (ms-SA: Jos 22041. Nesta terra cuca o que non traballa
Barreiro Somoza: Santa Maria de Ribela, A Estrada,
PO) non manduca. (ms-SA: Jos Cornes Iglesias:
6249 Santiago de Buxn, Val do Dubra, C)
22033. Moito e ben n'o fai ningun. (mc e
ms3: A.I. / ms-LU: Jess Redondo C.: Outeiro de Rei, 22042. No inverno feldrn [sic] inferno. (ms-
LU) SA: Francisco Canosa Quintns)
6253
Var.: Moito e ben, non hai quen. (mc: 22043. No vran toca, galdrn. (ms-SA:
Carballedo / ms: Terra de Melide / ms-SA: Francisco Canosa Quintns)
Guillermo Eirs Cabeza: Sofn, Carballo, C / 22044. Non hai atallo sin arrodeo. (mc: Santiago)
ms21,06v: Berms / ms-LU: seminarista 22045. Non hai atallo sin traballo nin rodeo
6254
annimo: algn lugar de Galicia (galego sin paseo. (mc: Fonsagrada)
oriental)) Var.: Non hai atallo sin traballo nin rodeo sin
(pt) Muito e mal, geral, muito e bem, h recreo. (ms4: M.V.) / Non hai atallo sin
pouco quem. (Chaves) (es) Mucho y bien, la traballo nin arrodeo sin recreo. (ms4: C.A. A
paloma lo vuela. (R. Marn) Nosa Terra)
22034. Moito e ben non fai ningun. (ms-SA: (pt) No h atalho sem trabalho. (Chaves)
Jess Mara Antelo Fraga: Rial, Val do Dubra, C) (es) No hay atajo sin trabajo, ni rodeo sin
pateo. (R. Marn) / No hay atajo sin
trabajo, ni rodeo sin cansancio. (Id.)
6243
ms21,04r: non hay.
6244 6250
En ms10 s.v. Madrugar. O orixinal di Mouito e ben non hai quen.
6245 6251
O orixinal di: Madruja e veras, traballa e beras. ms-LU: Moio.
6246 6252
mc: destar. V. O que non traballa que non coma en Ocio
6247
ms-LU: Maos. (Reprobacin del ocio).
6248 6253
ms-LU: Met'o. V. tamn Estaciones (Estaciones y agricultura).
6249 6254
ms3: non o fai ningun; ms-LU: non'o fai. ms3: N'hai.
22046. Non hai atallo sin traballo. (mc: Bucios) 22060. ir ou volver do traballo, abrigo
(pt) No h atalho sem trabalho. (Chaves) levars sempre contigo. (ms4: J.P.)
(es) No hay atajo sin trabajo. (Sbarbi) 22061. O labrador debe estar xunto que vai
22047. Non hai cousa que mis canse que o traballar. (mc / ms4: F.V.S.)
traballo. (ms10,132r: D.E.) 22062. O mal i-o labor sempre se deixa pr
22048. Non remexas, que todo te peor. (ms15,34v)
esparamexas. 6255 (ms10,108r: D.E.) 22063. mal traballador non hai arma que
22049. No[n] hai rodeo sin paseo. (ms-LU: lle sirva. (ms8,26r: La Caiza)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
22064. O moito remexer tamn d que facer.
22050. Nunca medra a araa que fa e non 6258
(ms10,108r: D.E.)
debana. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
PO)
22065. O moito traballo quer a moita
22051. O ben feito ben parece e o que o fai mantenza. (ms10,132r: D.E.)
algo merece. (mc / ms-SA: Serafn Caamao 22066. O moito traballo trai o moito gasto.
Cernadas: Esteiro, Muros, C / ms-SA: Jos Mara (ms10,132r: D.E.)
Garca Vzquez: Dodro, C (10-11-51)) 22067. O muo i-o castelo, quen o quixer,
6259
(es) Lo bien hecho, siempre es de provecho. vleo. (ms4 e mc: Loureiro de Cotovad-F.V.S.)
(R. Marn) / Lo bien hecho da al oficial 22068. O qu'en marzo velou, tarde se
honra y provecho. (Id.) acordou. 6260 (mc: J.P.)
Vase Labor feito ben parece... (es) La que en marzo vel, tarde se acord.
22052. O ben feito ben parece; o que o fai (Sbarbi)
algo merece. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Porque pas en el ocio la temporada de las
Proupn, San Tom de Ames, C) noches largas, y por lo tanto ms propicias
22053. bon cavador non lle fai falta al trabajo.
chaqueta inda que non faga sol. (ms8,65r: 22069. O que cerdeira non sobe, malas
Silvarrey) cereixas come; se sobe e cai, pior lle vai.
22054. O crego mentras xanta, non canta. (mc: M.V.)
(ms-SA: Nicols Alvarellos Lpez: Laln, PO / ms-SA: 22070. O que a garlopa queira afiar, ten que
Serafn Caamao Cernadas: Esteiro, Muros, C)
6256 sudar. (mc: Bucios)
22055. O crego onde canta, al xanta. (mc:
Dicc. Ac. (V.R. Y A.R.) / ms4: V.R. Y A.R. /
22071. O que anda a facer, non anda a
ms21,22r: Berms / ms-LU: Trini Figueiras: San correr. (ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de
Salvador de Asma, Chantada, LU. Convento Las Pantn, LU)
Crneas / ms-LU: seminarista annimo: Ferreira de 22072. O que arriba non come [sic], cereixa
Pantn, LU / ms-LU: seminarista annimo: algn lugar madura non come. 6261
(ms-LU: seminarista
da provincia de Lugo)
annimo: Laiosa, O Incio, LU)
(es) El abad, donde canta, dende yanta. (R.
22073. O que arriba non sobe, cereixa
Marn)
Cada uno debe vivir de su trabajo. madura non come. (mc: Layosa)
22056. O cura onde canta al xanta. (ms-
6257 22074. O que arriba non sobe, verdes as
SA: Amador Darriba Mguez (13-11-1951) / ms-SA: come. (ms-LU: seminarista annimo: Pol, LU)
Lus Alcntara Pedreira: Rianxo, C / ms-LU: 22075. O que ben parece, as maus o fan. (mc:
seminarista annimo: Melide, C) M.L.)
22057. O demo traballa cando quer ganar. 22076. O que ben vai ben parece.
6262
(ms-SA:
(mc) Jos lvarez Souto: Anxeriz, Tordoia, C / ms-SA:
22058. O da de man colle o traballo pola Ramn lvarez Balia: San Pedro de Coucieiro:
man. (ms-SA: Manuel Rodrguez Gamallo: Muxa, C)
Tomonde, Cerdedo, PO)
22059. O feito non lle pide nada por facer.
(ms-SA: Alfonso Fernndez Barros: Santa Eulalia de
Oeste, Catoira, PO) 6258
Sen tema no manuscrito orixinal.
6259
mc: quen quixer, peleo.
6260
ms: s'acordou; mc: A que en, se acordou. Jacinto del
6255
Sen tema no manuscrito orixinal. Prado rexistra o refrn coas formas A qu'en, se acordou.
6256 6261
V. O cego en donde canta al xanta en Msica. Posible erro: o refrn coecido O que arriba non
Danza. sobe, cereixa madura non come.
6257 6262
ms-LU(Melide): donde. O orixinal di O que ben bay ben parece.
22077. O que come sin traballar, en algo vir 22093. O que pode facer un, tamn o pode
a dar. 6263 (mc: Santiago) facer outro. (mc: Sarria)
22078. O que con moitas pallas traballa, a 22094. O que queira o caramelo, ten que
algn lle quita os ollos. (mc: R. Caruncho) merecelo. (mc: Carballedo / ms4: F.V.S.)
22079. O que dan as maus do home, ben o 22095. O que queira o proveito, que lle
como. (ms-LU: seminarista annimo: Lugo, Lugo, busque o xeito. (mc: Tuiriz, Monforte)
LU) 22096. O que quer coller o pan, ten que
22080. O que est arando, non est coitado. cavar a bouza. 6267
(mc: Bucios / ms-LU:
(ms-LU: seminarista annimo: Becerre, LU) seminarista annimo: algn lugar da provincia de
22081. O que mis traballa non o que mis Lugo)
come. (mc: Monforte) 22097. O que quer comer, que traballe. (mc:
22082. O que mis traballa non o que mis Sarria)
gana. (mc: Bucios / ms4: F.V.S.) 22098. O que quere moito sin traballar,
(es) Quien ms trabaja, menos gana. (R. sempre ter que desear. (mc: Santiago)
Marn) 22099. O que quere traballar, nunca lle
22083. O que moito se alaba, pouco traballa. faltou que facer. (mc / ms4: F.V.S.)
(mc: Chantada) 22100. O que quere troitas, non-as pilla s
22084. O que moito traballa, mis axia maus enxoitas. 6268
(mc: Santiago)
acaba. (ms10,132r: D.E.) 22101. O que se levanta cedo, repara o seu e
22085. O que non come, non pode traballar. mailo alleo. (mc: M.V.)
(mc: Bucios)
22102. O que se levanta cedo, ve a sa vida e
(es) El que no es para comer, no es para
trabajar. (Sbarbi) mais a allea. (ms-SA: Jess Mara Antelo Fraga:
Rial, Val do Dubra, C / ms-SA: Jess Gonzlez Castro:
22086. O que non fai as cousas de unha vez, Santa Minia de Brin, C)
6264
fainas de das ou tres. (mc: L.G. / 22103. O que se levanta cedo, ve o seu e
ms15,01: Eugenio Carr Aldao / M. Gonzlez
Fernndez ms15,01: Eugenio Carr Aldao. Literatura
mailo alleo. 6269 (ms21,13v: Berms)
Gallega 2 edicin, 1911) 22104. O que se levanta cedo, ve o seu e o
Var.: O que non fai o labor dunha vez, faino alleo. (ms18,67r)
das ou tres. (Bucios) 22105. O que traballa cos ps, pganllas os
22087. O que non sobe, boa cireixa non bs. (mc: Bucios)
come. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da 22106. O que traballa e se instruye, en bon e
provincia de Lugo) mis rico concruye. 6270 (ms4: J.P.)
22088. O que non ten que comer, se non 22107. O que traballa sin comps, vai
cego nen tolleito ou empedido, que adiante e volve atrs. (mc: Taboada-F.V.S.)
busque. (mc: Velle) 22108. O que traballa, ten direito vida. (mc:
22089. O que non traballa a sa via, non Bucios)
vendima. 6265 (mc: Taboada-F.V.S.) 22109. O traballar de xente de mal vivir,
22090. O que non traballa na sa moced, pois o da fxose pra descansar i-a noite
non chega a vello na ancianid. (ms10,132r: pra durmir. (ms10,132r: D.E.)
D.E.) 22110. O traballar e o comer, o seu xeito ha
22091. O que o traballo non quere facer, non de ter. (ms10,132r: D.E.)
debe comer. (ms-SA: Jos Cornes Iglesias: 22111. O traballar virtude i-o non traballar
Santiago de Buxn, Val do Dubra, C)
22092. O que os seus fillos cra, boa roca fa.
sade. (ms10,132r: D.E.)
6266 22112. O traballar i-o comer desd'o berzo
(ms-LU: seminarista annimo: Moreda, Taboada,
LU) hai que aprender. 6271 (ms15,17)

6267
ms-LU: colle-lo pan.
6268
V. Non se pillan troitas cas bragas enxoitas en
6263
V. Nin comer sin traballar, nin traballar sin comer en Esfuerzo.
6269
Ocio (Reprobacin del ocio). O orixinal di: O que se levanta cedo ve o seu e mail'o
6264
ms4 e ms15,01: de dous ou tres. alleo.
6265 6270
ms4 / ms15,27r: vendimia. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
6266
O orixinal di: O que os seus fios cra boa roca fia. Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
22113. O traballar moito non propio de boa (pt) Pedra que muito rola, no cria musgo.
familia. 6272 (mc / ms4: F.V.S.) (Chaves) / Pedra rolia no cria bolor.
22114. O traballo ben feito, ben parece, e (Id.) (es) Pedra movediza nunca moho la
cobija o nunca la cubre moho. (Correas)
quen-o fai algo merece. (ms21,15r: Berms)
(ct) Pedra movedia, no cra mlsa.
22115. O traballo cansa pero non mata. (Alberola)
(ms10,132r: D.E.)
Vase A pedra andando...
22116. O traballo de Pascua arde como
22131. Pedra movediza nunca moho cra. (ms-
ascua. (mc: U.C. Cuartilla 9) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
22117. O traballo e o saber, o cortello fan Lugo)
valer. (mc: J.P.) 22132. Pedra movida non cra musgo. (ms-LU:
22118. O traballo prs burros. (ms10,132r: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
D.E.) Lugo)
22119. O traballo sagrado, nunca o toques. 22133. Por ben estar, moito se ha de andar.
(ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, (mc: Villanueva, Laln)
Baralla, LU) 22134. Por mis que lle dou roca, non fo
22120. O traballo virt i-o folgar sal. (mc: unha mazaroca, e s' as a traballar, nin
Bucios) pra comer hei gaar. 6277 (mc / ms16)
(es) El trabajar es virtud; y el no trabajar, 22135. Pouco gana a muller a fiar, pero
salud. (R. Marn)
menos gana a mirar. (ms-LU: seminarista
22121. O traballo ennobrece. (ms10,132r: D.E.) annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
22122. O traballo espera un polo outro. 22136. Pouco se gana fiando e menos
(ms8,05r: Silvarrey)
folgando. (ms-LU: seminarista annimo: algn
22123. O traballo non deshonra a ninguin. lugar da provincia de Lugo)
(ms10,132r: D.E.)
22137. Pouco se gana fiando e menos se gana
22124. O traballo non mata, pero amansa.
(mc: Santiago)
mirando. (ms-SA: seminarista annimo: Narla,
Friol, LU)
22125. O traballo non mata, pero amata. (mc:
22138. Pozo que haxas de limpiar, en
M.V.)
(pt) O trabalho no mata a ningum. setembre o has de traballar. 6278 (ms4: J.P.)
(Chaves) 22139. Pr'on traballador bo non hai
22126. Odre valeiro, enchelo custa dieiro. ferramenta mala. (ms-LU: seminarista annimo:
6273 Bucios, Carballedo, LU)
(mc e ms4: S.Victorio de R. de Mio / ms10,071r:
D.E.) 22140. Pra bon traballador non hai
22127. Os golfos, sin traballo, fanse ricos. (mc: ferramenta mala, e pr mal traballador
Santiago) non hai ferramenta boa. (mc / ms4: F.V.S.)
22128. Os traballos con pan son millores de Var.: Pr run traballador non hai aveo que
6274
levar. (mc: Tuiriz, Monforte / ms-SA: lle vea ben. (ms5,056: Silvarrey)
seminarista annimo: algn lugar de Galicia) Aveo: cualquier instrumento de labranza.
(es) Todos los trabajos comiendo se pasan. 22141. Pra comer e beber nadia se faga
(Sbarbi) / Los duelos con pan son menos. amarelo e traballe con cuidado, que o
(Id.) corpo non de ferro. (mc: Bucios / ms-LU:
22129. Os traballos da sega dan que facer s seminarista annimo: algn lugar da provincia de
da vila i-s da aldea. 6275 (mc / ms4: F.V.S.) Lugo)
6276 22142. Pra facer unha canteira, saca-lo
22130. Pedra movediza non cra mofo.
(mc: Tuiriz / ms-SA: seminarista annimo: algn lugar escombro e tiralo veira. 6279 (mc: Bucios)
de Galicia) 22143. Pra o run traballador non hai
ferramenta boa. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia)
6271
O orixinal di: O traballar y-o comer, desd'o berzo hay
que aprender.
6272
ms4: ch' propio.
6273 6277
mc: henchelo costa; ms10: costa dieiro. mc: ganar.
6274 6278
ms-SA: mellores. Jacinto del Prado recolle no orixinal a forma o as de
6275
ms4: y-os da aldea. traballar.
6276 6279
ms-SA: moho. / V. Pedra parada musgo cra en O orixinal di: Pra facer unha canteira, sacal-o
Pereza y ociosidad. escombro e tiral-o veira.
22144. Pra tempo andado, pan ganado. (ms: 22160. Quntate co traballo e non co lume de
A.N.) 6283
carballo. (mc: Ns / ms-SA: Manuel Blanco
22145. Pra ti fas, pra ti son as mazarocas. Sieira: Olveira, Ribeira, C / Francisco Canosa Quintns
(mc: A.S.A.) / ms-SA: Tefilo Cabaleiro Cabaleiro: Codeseda, A
22146. Pra traballar, xente nova e roupa Estrada, PO)
vella. (ms15,38: Golada) 22161. San Francisco trai a vela e san Jos a
6284
22147. Pr folgazn non hai ferramenta de leva. (mc, ms e ms4: J.P.)
gusto. (ms: Bucios) (es) San Francisco trae la vela, y San Jos
se la lleva. (R. Marn) / San Eugenio (13
22148. Pr run traballador tdalas
nov.) trae la vela y San Jos se la lleva.
far[r]amentas son malas. (ms-LU: seminarista (Id.)
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
22162. Se houbera que axudar a precuralo
22149. Puxa o boi polo arado, mal de seu
como hai que axudar a disfrutalo! (mc:
grado. (mc: A.N.) Bucios)
(pt) O boi pega (ou trava) no arado, mas
22163. Se queres boa fama, non che d o sol
no por seu grado. (Chaves) (es) El buey
traba el arado, mal de su grado. (Sbarbi) na cama. (ms-LU: seminarista annimo: algn
lugar da provincia de Lugo)
Laborem nemo libenter suscipit.
22164. Se queres ver a un gitano traballar,
22150. Quen d pan, pon afn. (mc: M.L.) 6285
mteo nun pallar. (mc: Tuiriz, Monforte /
22151. Quen fai caso de medios das ms-LU: seminarista annimo: Pantn, LU)
6280
habendo das enteiros? (ms10,103r: 22165. Se ques comer, traballa. (ms-SA: Jess
D.E.) Alvite Alvite: San Cibrn de Vilastose, Muxa, C)
6281
22152. Quen fa e tece, ben lle parece. (mc: 22166. Segn o tratio ser o traballio.
A.N. / ms10,020r: D.E.) (mc: Bucios-F.V.S.)
(pt) Quem fia e tece, bem lhe parece. (pt) Tal trabalhito, tal tratito. (Chaves)
(Chaves) (es) Quien hila y tuerce, bien se le
22167. Si a vella ves fiar, pon o pito a guisar.
parece. (R. Marn) 6286
(mc: Bucios / ms-LU: Paco de Seoane: Bucios,
A aquel que se dedica a cualquier trabajo
Carballedo, LU)
con constancia y aplicacin, le luce
soberanamente. (Sbarbi) 22168. Si esta semana che pouca, con seis
6287
22153. Quen manda e fai, ten dous traballos. das vn a outra. (mc: Tuiriz, Monforte /
(mc: Vida Gallega) ms-SA: seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
(es) Quien manda y haz, no ha menester 22169. Si queres boa fama, non che de o sol
rapaz. (Bergua) na cama. (ms-SA: Jos M. Gulas Rivas: Forcarei,
22154. Quen non ten a quen mande, PO)
levntese e ande. (mc e ms4: A.S.A. / ms21,07r: 22170. Si queres comer pouco, tes que
Berms) traballar moito. (mc: Santiago)
Var.: Quen non ten quen mande, levntese e 22171. Si queres medrar, traballa. (mc: Orense /
ande. (ms4: J.P.) ms: O To Marcos da Portela / ms4: FVS.)
22155. Quen non ten que lle mande, 22172. Si queres pan, traballa coa man. (mc:
levntese e ande. (ms18,58r: Vida Gallega) Santiago)
22156. Quen queira traballos, que os busque 22173. Si queres que a auga corra, tralle o
e que lle aproveite. (ms10,132r: D.E.) torrn da presa. (mc: Bucios)
22157. Quen ten maus e sade, come pan 22174. Si queres ter boa fama, non che dea o
6288
hastra o atade. 6282 (mc / ms4: F.V.S.) sol na cama. (ms-LU: Lus Alonso Alonso /
Jos Ballesteros Alonso)
22158. Quen traballa en xulio, traballa con
orgullo. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
da provincia de Lugo)
6283
22159. Quen traballos pida, que malos ms4: do carballo; ms-SA (Tefilo C.): con traballo,
con lume.
traballos o perigan. (ms10,132r: D.E.) 6284
Dentro de Meteorolgicos. Santos no ms. / ms: trae;
mc, ms e ms4: San Xos. Jacinto del Prado rexistra o
refrn coas formas trai e San Jos.
6285
ms-LU: Si, mitio n-un pallar.
6280 6286
Sen tema no orixinal. ms-LU: S'a vella.
6281 6287
En ms10 s.v. Confiar-Hilar. ms-SA: ch' pouca.
6282 6288
ms4: hasta. J. Ballesteros Alonso: non che d.
22175. Si queres ter boa fama, que non che 22186. Traballa e non comers palla.
6289
dea o sol na cama. (mc: Paradela-F.V.S. / (ms10,132r: D.E.)
ms-LU: seminarista annimo: Paradela, LU / ms-SA: 22187. Traballa fondo canto queiras, a non
Jos Castro Lpez: Sobrado dos Monxes, C / ms-SA: ser en terras lixeiras. (ms4: J.P.)
Andrs Castro Ces: Tllara, Lousame, C / ms-SA:
Clemente Crespo Caamao: Santiago de Compostela,
22188. Traballa ti que eu xemerei. (mc: Bucios)
C / E. Segade Vidones / M. Lago Lpez / J. A. Iglesias 22189. Traballade, rapaces e nenas, todos os
Ares) das de rudas faenas. (ms: Santiago)
(pt) Se queres boa fama, no te demores na 22190. Traballando sin candil fanse fillos
cama. (Chaves) / Se queres ter boa fama, mil. (ms10,132r: D.E.)
no te tome o sol na cama. (Id.) (es) Si
22191. Traballar e non comer camio
quieres tener buena fama, no te tome el sol
en la cama. (Correas) seguro pra morrer. (ms10,132r: D.E.)
22176. Si queres ter fama, que non che colla 22192. Traballar e non medrar cousa pra
o sol na cama. (ms-SA: seminarista annimo: rabear ou tolear. (ms10,132r: D.E.)
algn lugar da provincia da Corua) 22193. Traballar pra medrar e sempre probe
22177. Si tes sal e queres comer, traballa. estar, mal se pode aturar. (ms10,132r: D.E.)
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns) 22194. Traballar sin tino morrer sin fe.
22178. Si us dentes nun ganan prs inxivas, (ms10,132r: D.E.)
as insivas nun poden ganar prs dentes. 22195. Traballar sin regla morrer sin fe.
(ms-LU: seminarista annimo: Pacios, Neira de Xus, (mc: M.V.)
Baralla, LU) 22196. Traballo comenzado medio
22179. Sin maa non se come castaa. (mc: rematado. (ms10,132r: D.E.)
Bucios) 22197. Traballo empezado, medio acabado.
22180. Sin traballar non se come e sin comer (mc: M.L.)
non se traballa. 6290 (mc: Santiago) 22198. Traballo feito non corre prisa. (ms-LU:
22181. Sin traballo non hai nada. (ms5,055: seminarista annimo: Ferreira de Pantn, LU)
Silvarrey) 22199. Traballo feito non pide nada por
Var.: Do traballo sale todo. facer. (ms15,01: Mato)
22182. Soilo do tempo avaro o home de 22200. Traballo feito non pide prsa.
talento craro. (ms4: J.P.) (ms10,132r: D.E.)
6291
22183. Soprar e sorber non pode ser. (mc 22201. Traballo feito, traballo pagado.
e ms: M.L.) (ms10,132r: D.E.)
(es) Soplar y sorber, no puede ser. 22202. Traballo pagado, ben traballado.
(Correas) / Soplar y sorber tiene dificultad. (ms10,132r: D.E.)
(R. Marn) / Sorber y silbar no puede ser a 22203. Traballo pra non morrer de fame e
la par. (Id.) / Soplar y sorber, junto no mtome a traballar; pois millor
puede ser. (Id.) (ct) Beure y bufar no pt deixarse estar. (ms15,16)
ser. (Id.)
22204. Traballo precipitado non pode dar
Latn: Flare simul, sorbere simul, res ardua
semper. resultado. (mc)
(pt) Trabalho precipitado no d bom
resultado. (Chaves)
TERQUEDAD
22205. Traballo sin proveito facer o que xa
22184. Todas comen, todas puxan. (mc: Bucios)
est feito. (ms10,132r: D.E.)
Var.: Todos trato, todos prato.
(Bucios) 22206. Traballo ten a raposa cando anda s
22185. Traballa ben, si queres comer. (mc: grilos. (ms10,132r: D.E.)
Santiago) 22207. Traballo, perseverancia e saber son
as fontes do haber. (ms4: J.P.)
22208. Trete a criada e btate a servir. (ms:
Monforte)
6289
ms4 e ms-LU: non che da o sol. / V. Si queres dormir Porque hay que servirla a ella.
ben, que non che dea o sol na cama en Diligencia.
6290
22209. Tu que non podes lvame s costas.
V. Nin comer sin traballar, nin traballar sin comer en 6292
(mc: A.N. 2 serie / ms4: N.V. 2 serie)
Ocio (Reprobacin del ocio).
6291
ms4: O soprar. / Dentro de Miscelnea no mc;
6292
contna indicacin Trabajo no ms. ms4: Ti que.
(pt) Tu que no podes, leva-me s costas. 22221. Xa que cobras, traballa. (ms-SA: Jos M.
(Chaves) (es) T que no puedes, llvame a Gulas Rivas: Forcarei, PO)
cuestas. (Sbarbi) (ct) Tu que no pots, 22222. Xa que ti soplas, eu vou lea. (ms:
portam al coll. (Alberola) Bucios)
6296
Censura al que aumenta el trabajo de otro, 22223. Xuana, mentras fa, non devana.
que apenas puede desempear el suyo. (mc / ms: Neira de Rey)
22210. Vai comer onde traballache. (ms9,04r:
Silvarrey) TRAGN. V. tamn Comida, Excesos, Obesidad.
Var.: Vai comer onde o mereciche. (Meda) 22224. O larpeiro come o que non ten e o que
22211. Val mis onza de trato que libra de non ten, dixao. (ms10,032v: D.E.)
traballo. (ms-SA: Jos Manuel Area Alonso)
22212. Val mis onza de cuidado que libra de TRAJE. V. tamn Ropa, Vestido.
traballo. (mc: Santiago) 22225. O bo traxe cobre o mal linaxe.
22213. Val mis quen quer que quen pode. (ms10,133r: D.E.)
6293
(mc: J.P.) 22226. O bo traxe fai o seoriaxe. (ms10,133r:
(pt) Mais vale quem quer do que quem D.E.)
pode. (Chaves) (es) Ms hace el que quiere
que el que puede. (Sbarbi) TRAJINANTE
22214. Vale mis ben rodear que mal atallar. 22227. O traxineiro mal compaeiro,
(ms18,65r: Pramo)
porque ten que ir de rueiro en meiro e
22215. Vale mis mazar que estopar. (mc:
Bucios)
de meiro en rueiro. (ms10,133r: D.E.)
No se ha de reparar en un trabajo, por duro 22228. O traxineiro non pode ser
que sea, cuando sale bien compensado. preguiceiro. (ms10,133r: D.E.)
22216. Vale mis onza de trato que libra de
6294
traballo. (mc: M.V. / ms-LU: seminarista TRASNO. V. tamn Demo, Demonio, Diablo, Diao,
annimo: Paradela, LU / ms-LU: Dous seminaristas Religiosos y morales.
annimos: algn lugar da provincia de Lugo / ms-LU: 22229. Nunca se farta o trasno de facer
seminarista annimo: algn lugar do norte da provincia trasnadas. (ms10,132r: D.E.)
de Lugo / ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
Carballedo, LU / ms21,25v: Berms) 22230. Que ha de facer o trasno, se non son
Var.: Vale mis onza de cencia que libra de trasnadas? (ms10,132r: D.E.)
traballo.
(es) Ms vale onza de trato que libra de TRASNOCHAR. V. tamn Noche.
trabajo. (R. Marn) 22231. Quen trasnoita e madruga, pouco
22217. Vale mis unha hora de traballo que pode durmir. (ms10,132r: D.E.)
6295
vintecatro de garbana [sic]. (ms8,46r:
La Caiza)
TRATO. V. tamn Comercio.
22218. Vale mis unha onza de goberno
22232. D o trato por desfeito cando sea mis
c'onha libra de traballo. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo)
o dano que o proveito. (ms10,133r: D.E.)
22219. Viva Dios e cante o merlo, que tras do 22233. Dime os dous que estaban e direiche o
vrau vn o inverno. (mc: M.L.) que trataban. (ms10,133r: D.E.)
22220. Volta feita non ten prisa. (mc: Tuiriz, 22234. Fuxe de facer trato con quen non ten
Monforte) mis dios que o prato. (ms10,133r: D.E.)
22235. Mis val unha hora de trato que cen
de traballo. (ms10,133r: D.E.)
22236. Non trates con rico empobrecido, nin
6293
V. Fai mis quen quere, que quen pode en Voluntad con probe enriquecido. (ms10,133r: D.E.)
(Poder de la voluntad).
6294
ms-LU (Bucios): e ms-LU (Lugo): ca libra; ms-LU 22237. O trato trato; todo o demais lan de
(Paradela) e ms-LU (norte): Val. gato. (ms10,133r: D.E.)
6295
O orixinal di Vale mis unha hora de traballo que
vintecatro de garvana. Supoemos que se refire
galbana, ou preguiza. O propio Vzquez Saco xa
6296
colocaba un [sic] despois da palabra garvana, o que quere Dentro de Miscelnea no mecanoescrito orixinal.
dicir que a el tamn lle sorprendeu. Contn a indicacin Trabajo no ms.
22238. Se queres facer bo trato, vende caro o 22258. Tronos mar! que al teen onde se
que merques barato. (ms10,133r: D.E.) afogar. (ms10,133r: D.E.)

TRESILLO (V. tamn Juego de la brisca, Lacras y vicios TROPEZAR


sociales). 22259. Co moito tropezar adeprndese a
22239. O que vai por tres, sa . (ms5,134: Lugo) andar. (ms10,134r: D.E.)
Tresillo. Yendo slo por tres cartas, se supone que las seis
restantes que se reserva el jugador forman una buena
22260. Tropezar adiantar. (ms10,134r: D.E.)
entrada. 22261. Tropezar e mis tropezar chega a
22240. Seis i-a espadas, nunca a fagas. cansar. (ms10,134r: D.E.)
(ms5,134: Lugo)
En el juego del tresillo. Pedir seis cartas TROTE. V. tamn Animales domsticos, Mula, Potro,
nuevas, y a espadas, que es palo corto es Yegua.
mala entrada. 22262. O trote que colle a mula, todo o da lle
22241. Volta co basto, malo. (ms15,43: Lugo) dura. (ms10,134r: D.E.)
22242. Volta de mala, nunca mala. (ms15,43:
Lugo)
TRUCHAS. (V. Peces. Truchas)
TRIGO. V. tamn Comida, Pan.
TUERTO. V. tamn Ojos.
22243. Cando o trigo est no celeiro do que
22263. A torto ou direito, axude Dios o noso
ten dieiro. (ms10,133r: D.E.)
consello. (ms10,131r: D.E.)
22244. Cando o trigo est nos campos, de
22264. Cando vai torta, o demo que a
Dios e dos santos. (ms10,133r: D.E.)
endereite. (ms10,131r: D.E.)
22245. O trigo que non se axunta na leira,
22265. Do que vai torto non digas que vai
xntase na eira. (ms10,133r: D.E.)
direito. (ms10,131r: D.E.)
22246. Quen colle trigo pode comer pantrigo.
(ms10,133r: D.E.)
22266. Mis val quedar torto que morto.
(ms10,131r: D.E.)
22247. Se che vai ben o trigo tardeiro, non llo
22267. Mis val torto que cego. (ms10,131r: D.E.)
digas teu compaeiro. (ms10,133r: D.E.)
22268. Mis vale ser torto de un ollo que
22248. Trigo que lle a palla doura, logo
cego dos dous. (ms10,131r: D.E.)
estar pr foucio. (ms10,133r: D.E.)
22269. O que nace torto, enderitase tarde.
22249. Xa que o trigo non meu, que o cae (ms10,131r: D.E.)
quen o colleu. (ms10,133r: D.E.) 22270. Val mis torta e nosa que con catro
ollos e vosa. (ms10,131r: D.E.)
TRONAR. V. tamn Pronsticos atmosfricos, Tiempo.
22250. Cando no inverno vires tronar, vende UNO
os bois e btao en pan. (ms10,133r: D.E.) 22271. Cada un cada un. (ms10,134r: D.E.)
22251. Cando trona en marzo, aparella as 22272. Cada un como Dios o fixo. (ms10,134r:
cubas e o mazo. (ms10,133r: D.E.) D.E.)
22252. Cando trona, forza que chova. 22273. Cada un pra si e non prs mis.
(ms10,133r: D.E.) (ms10,134r: D.E.)
22253. Cando tronou e trona, forza que 22274. Un e nada todo un. (ms10,134r: D.E.)
chova. (ms10,133r: D.E.) 22275. Un por outro, o traballo non se fai.
22254. Os tronos e o mar dan un pouco que (ms10,134r: D.E.)
pensar. (ms10,133r: D.E.)
22255. Tronando en abril, de dez graus UNTAR
nacen mil. (ms10,133r: D.E.) 22276. O que non unta o carro, qudase s
22256. Tronos de son, pouca auga e, se veces na corredoira. (ms10,134r: D.E.)
cadra, pouco pan. (ms10,133r: D.E.) 22277. Quen unta, amolenta. (ms10,134r: D.E.)
22257. Tronos en maio anuncian mal ano.
(ms10,133r: D.E.) UNTO. V. tamn Comida.
22278. O caldo que non leva un pouco de 22300. Cada terra o seu uso e cada roca o seu
unto, non est no seu punto. (ms10,134r: fuso. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da
D.E.) provincia de Lugo)
22301. Cada terra seo uso, cada roca seo
6297
USO fuso. (ms21,02r: Berms / ms-LU: seminarista
22279. Horta, muller e muo queren uso annimo: Outeiro de Rei, LU)
continuo. (ms10,134r: D.E.) 22302. Cada terra ten seu uso, cada roca seu
22280. No usaxe sempre hai algo de fuso. (ms-SA: Manuel Camino Snchez)
seoriaxe. (ms10,134r: D.E.) 22303. Cando moda, falda de fra. (ms8,70r:
Silvarrey)
22281. mal uso crballe a perna. (ms10,134r:
D.E.) 22304. Con tal que sea moda, inda que sea a
22282. O uso mestre de todo. (ms10,134r: D.E.) falda fra. (ms: Carballedo)
22283. O uso fai mestres. (ms10,134r: D.E.) 22305. Chmanlle gancho cousa torta. (ms-
LU: seminarista annimo: Santiago de Compostela, C)
22284. O uso novo enterra o vello. (ms10,134r: 6298
D.E.) 22306. De balde tranlles pedras s cas.
(ms4: A.S.A. / ms21,05r: Berms)
22285. Polo usaxe non vn ningn aldraxe. 6299
(ms10,134r: D.E.) 22307. De lugar a lugar, diferente falar.
(mc: Bucios / ms-LU: seminarista annimo: algn
22286. Por non perder o uso, leva a roca o lugar da provincia de Lugo)
fuso. (ms10,134r: D.E.) 22308. Dios fai, fai, pro non fai fillo sin pai.
22287. Quen usa, non abusa. (ms10,134r: D.E.) 6300
(ms4: M.L. / ms10,007v: D.E.)
22288. Todo quer uso e a muller quer roca e 22309. Donde fores, fai como vexas. (mc: C.A.)
fuso. (ms10,134r: D.E.) (es) A donde fueres, haz como vieres. (R.
22289. Usa e sers mestre. (ms10,134r: D.E.) Marn) (ct) Aon vages, lo que veges fer,
faces. (Alberola)
USOS Y COSTUMBRES 22310. Donde vivires, fai como vires. (mc: Otero
22290. A cada terra seu uso e a cada roca seu de Rey / ms15,22)
fuso. (ms-SA: Emilio Segade Vidones) 22311. En cada nacin hai o seu uso e cada
6301
22291. A cada terra seu uso, a cada roca seu roca ten o seu fuso. (ms-LU: seminarista
annimo: Xestoso, Monfero, C / Gestoso, provincia de
fuso. (ms-SA: Manuel Barreiro Somoza: Santa La Corua)
Maria de Ribela, A Estrada, PO)
22312. En cada roca seu fuso i-en cada pas
22292. A moda non incomoda. (mc: Dicc. Ac. /
ms8,70r: Castroverde) seu uso. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar
Var.: A moda non enfada. (Chantada) da provincia de Lugo)
(es) Lo que es moda no incomoda. (Sbarbi) 22313. En cada terra o seu uso e cada roca o
22293. A onde fores fai como vires. (ms10,031r: seu fuso. (ms-SA: seminarista annimo: algn lugar
D.E.) da provincia da Corua)
22294. A onde vaias fai o que vexas. (ms10,031r: 22314. En cada terra seu uso i-a cada roca
D.E.) seu fuso. (ms-LU: seminarista annimo: Bucios,
22295. A sangre hrdase i-o vicio pgase. (mc: Carballedo, LU)
Bucios) 22315. En cada terra seu uso i-en cada roca
22296. Al como al i-eiqu como eiqu. (mc: seu fuso. (mc: C.G.)
Bucios) Var.: En cada terra hai seu uso, en cada roca
22297. Cada pas ten seu uso e cada roca seu seu fuso. (G.S.)
fuso. (mc: M.V.) (pt) Cada terra com seu uso, cada roca com
(pt) Cada terra com seu uso, cada roca com seu fuso. (Chaves) (es) En casa tierra su
seu fuso. (Chaves) (es) En cada pas hay uso y en cada casa su costumbre. (R.
sus usos. (Sbarbi) Marn)
22298. Cada roca ten seu fuso, cada terra ten Vase Cada pas ten seu uso...
seu uso. (ms-SA: Antonio Mendoza Cajade: San
Cristovo de Reis, Toques, C) 6297
ms-LU: seu uso, seu fuso.
22299. Cada roca ten seu fuso, en cada terra 6298
ms21,05r: tranlle.
hai seu uso. (ms-LU: seminarista annimo: 6299
ms-LU: difrente.
Paradela, LU) 6300
ms10: pero non fai fillo. En ms10 s.v Dios.
6301
Gestoso (La Corua): hai seu uso.
22316. En cada terra seu uso, cada roca seu Comarca de Fonsagrada) / No tempo dos lobos
fuso. (ms-SA: Manuel Villaverde Marcos: Proupn, oubear coma todos. (ms4: F.V.S.)
San Tom de Ames, C) (es) Quien con lobos anda, a aullar se
22317. En terra de lobos, ouvear coma eles. ensea. (Jara) / Quien con lobos anda, al
(ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da ao aulla. (R. Marn) / Quien con lobos se
provincia de Lugo) acompaa, si no alla hoy, aullar
22318. Faldra fra pasou por eiqu vendendo maana. (Id.)
ratos a maraved. (mc: Bucios) Dum Romae fueris, romano vivito more.
Dicho que se invent para dar matraca a la 22327. Na terra en que vivires fai sempre o
moda de la faldra fra. que vires. (mc: G.S.)
22319. Hoxe todo vai pola nova; s' bon, Var.: Como: Na terra do bon saber...
ma o dir quen poida. 6302 (mc: M.V.) (pt) Na terra onde fores viver, faze como
22320. Mexo na cama e cago no lume: eso vires fazer. (Chaves) / Aonde fores ter fars
como vires fazer. (Chaves) (es) Por donde
depende de mala costume. (mc: Tuiriz,
Monforte)
fueres, haz como vieres. (Correas)
22321. Muda o lobo os dentes e non as 22328. Na terra onde vivires fai como vires.
(ms10,031v: D.E.)
mentes. (mc: J.P.) 22329. Non con quen naces sinn con quen
(es) Muda el lobo los dientes, y no las 6306
mientes. (R. Marn) paces. (mc: Bucios / ms10: D.E.)
La fuerza de la costumbre. Var.: Dime con qun naces e non con qun
paces. (F.V.S.)
22322. Na terra do bon haber, segn fan,
(es) No con quien naces, sino con quien
facer. (ms-LU: seminarista annimo: algn lugar da paces. (Sbarbi)
provincia de Lugo)
El trato con las personas influye ms que el
22323. Na terra do bon saber, como fan, nacimiento en las costumbres.
facer. (mc: Bucios) 22330. Non pa-lo pelo moda qu'os
(pt) Na terra onde fores viver, faze como
caseiros non chos vexo pra te poer de
vires fazer. (Chaves) (es) En la tierra do
vivieres, haz como vieres. (Sbarbi) / A seora. 6307 (ms21,16v: Berms)
donde fueres, haz como vieres. (Id.) 22331. Nun hai millor traxe que u de pana
Vase Donde vivires... nin mellor calzamenta cs zocos. (ms-LU:
22324. Na terra dos lobos hai que facer coma seminarista annimo: algn lugar de Galicia)
todos. 6303
(ms-SA: Francisco Canosa Quintns /
22332. Nunca negues teus xornales s
Jos Lage Rado: Santa Eulalia de Xil, Meao, PO) camios veciales. 6308 (ms4: J.P.)
22325. Na terra dos lobos hai que ouvear 22333. O que malas costumbres ten, nin cedo
6304 nin tarde as bota ben. (ms-LU: seminarista
coma todos. (ms-LU: seminarista annimo:
algn lugar de Galicia (galego occidental) / ms-LU: annimo: Chantada, LU)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo 22334. O que non est afeito s bragas, as
/ ms-SA: seminarista annimo: algn lugar da costuras lle fan llagas. (ms4: G.S. y A.)
provincia da Corua / ms-SA: Manuel Cancela
Corredoira: San Pedro de Campa, Pontevedra, PO) 22335. O que s'usa, non s'escusa. (ms)
22326. Na terra dos lobos oubear como 22336. O que (moito) se usa, non se excusa.
6305 (mc: M.V. / mc: Chantada)
todos. (mc: A.N. / ms21,14r: Berms / ms-LU:
seminarista annimo: algn lugar da provincia de Lugo
(pt) O que se usa no se escusa. (Chaves)
/ ms-SA: Leonardo Carro Rodrguez: Vilao, A (es) Lo que se usa no se excusa. (Sbarbi)
Laracha, C) Debemos conformarnos con la costumbre
Var.: Na terra dos lobos oubear como eles. comn del tiempo, siempre que sea lcita y
(Sarria) / Na terra dos lobos hai qu'aular honesta.
com'eles. (ms4: Fonsagrada-F.V.S. / ms11,44: 22337. Pinga, pinga, na casa da ta Dominga.
6309
(ms e ms4: M.L.2 / ms10,092r: D.E.)

6302 6306
ms3: s' bo. ms10: senon con quen.
6303 6307
J. Lage Rado: como todos. O orixinal di: Non poal'o pelo a moda c'os caseiros
6304
ms-LU (Lugo): hai qu'ouvear; ms-SA (A Corua) e non chos vexo pra te poer de seora.
6308
ms-SA (Manuel C.): oubiar. Probablemente se trata dun aforismo da autora de
6305
ms3: coma os lobos; ms-SA, ms-LU e ms21,14r: coma Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
6309
todos; ms-SA: oubiar. En ms10 s.v. Gotear.
22338. Pra quitar a bruxera mete allos na 22355. Non queiras uva verde nin podrida si
6313
bolsilla. (ms / ms15,45v: Fraguas en Vida Gallega) te props facer boa bebida. (ms4: J.P.)
22339. Quen come con navalla porque da 22356. seu tempo cllense as uvas se estn
montaa. (ms21,17v: Berms) maduras. (ms10,134r: D.E.)
22340. Sea moda, non sea moda, non botes a 22357. Ou tarde ou cedo, a cepa sempre d
faldra fra. (mc: Taboada-F.V.S.) uvas polo setembro. (ms6,05v: Pura Vzquez en
22341. Si n' por zancas, por barrancas. "Vendimiai, vendimiadores, publicado en La Noche)
(ms: M.L.) 22358. Polo san Lucas saben ben as uvas.
22342. Toda a manta la. (mc: M.L.) (ms10,134r: D.E.)
22343. Toda a terra unha.
6310
(mc: M.L. / San Lucas (18 oct.)
ms10,130r: D.E.) 22359. Por san Martio e san Xudas,
Var.: Toda a terra pas. (ms4: F.V.S. / ms- pieirias de tas uvas. (mc e ms16: C.A. /
LU: Paco de Seoane: Bucios, Carballedo, LU) ms: E.C.)
6311
22360. Por san Miguel as uvas maduras
(pt) Toda a terra uma e a gente, quase, moito me tardan e pouco me duran. (ms-
quase. (Chaves) LU: seminarista annimo: algn lugar da provincia de
22344. Tras de tempos, tempos veen, mais Lugo)
volven os usos s seus corredais. (mc: 22361. Por santa Ana, a uva pintada. (mc e
Bucios) ms16: J.P.)
22345. Tras de tempos, tempos, mais volven (es) Por Santa Ana, uva pintada. (R. Marn)
ms16: H. Nez
os usos s seus carredais. (ms-LU: seminarista
annimo: algn lugar da provincia de Lugo) 22362. Por Santiago e Sant'Ana pintan as
22346. Usos novos en terras vellas. (ms8,03r: uvas, e pola Nosa Seora xa as hai
Meda) maduras. 6314 (ms-LU: seminarista annimo:
6312
22347. Vistir a uso e calzar a gusto. (mc: algn lugar da provincia de Lugo)
A.S.A.) 22363. Por Santiago e santa Ana pintan as
(pt) Vestir a uso e comer a gosto. (Chaves) uvas. (mc e ms16: J.P.)
(es) Vestir, al uso; comer, al gusto. (R. (pt) No S. Tiago, pinta o bago. (Chaves)
Marn) (es) Por Santiago pinta el bago, pinta la
uva, pinta el meln y pinta el melocotn.
UVAS. V. tamn Agrcolas (Generales) . (R. Marn) / Por Santiago y Sta. Ana, pinta
22348. As uvas non son uvas hastra que las uvas y las granadas. (Id.) (ct) Per sant
estn maduras. (ms10,134r: D.E.) Jaume pinta l'uva, per festes d'agost ja ser
madura. (Sanchis)
22349. Cando comenzan as uvas a pintar,
22364. Por Santiago pinta o bago. (mc e ms16:
comenzan as mozas a fiar. (ms10,134r: D.E.) Santiago)
22350. Cando hai uvas e figos, amaa os teus Vase Por santa Ana y por Santiago...
vestidos. (ms10,134r: D.E.) 22365. Poucas son as malas fadas. (ms18,76r:
22351. Co tempo veen as uvas se son A.S.A.)
maduras. (ms10,134r: D.E.) 22366. Pouco por uvas se me d cando non-
22352. Dispois de uvas e mel, sabe mal o vio as hai. 6315 (ms10,134r: D.E.)
pero fai ben. (ms10,134r: D.E.) 22367. Pra que me gusten as uvas, han de
22353. En Santiago pinta o bago. (ms-LU: estar maduras. (ms10,134r: D.E.)
seminarista annimo: algn lugar da provincia de 22368. San Miguelio das uvas maduras, que
Lugo)
tarde nos vs e que pouco nos duras; se
22354. Na santa Maria pinta o bago na
das veces ano vieras, moito ben nos
via. (mc e ms16: J.T.) deras e moitos favores tamn nos
(es) Por Santa Marina, busca en la via.
(R. Marn) fixeras. (ms10,135r: D.E.)
6313
Probablemente se trata dun aforismo da autora de
Jacinto del Prado mis ca dun refrn da tradicin popular.
6310 6314
En ms10 s.v. Tierra. V. Todo o mundo pas en O orixinal di: Por Santiago e Sant'Ana pintan as uvas,
Patria. e po'la Nosa Seora xa has hay maduras.
6311 6315
ms-LU: Tod'a terra. O orixinal di: Pouco por uvas se me da, cando nonas
6312
ms4: uso, calzar. hai.
22369. Uva de via apedreada pona en pipo 22390. Quen menos val quen s veces mis
separada. (ms4: J.P.) crece. (ms10,135r: D.E.)
22370. Uva mollada, pra vio non vale nada. 22391. Tanto vale un home canto el se
(ms10,135r: D.E.) estima. (ms10,135r: D.E.)
22392. Val mis un "por se acaso" que un
VACAS. V. tamn Agrcolas (Animales), Vaquero. "quen pensara". (ms10,135r: D.E.)
22371. A carto vai a vaca; pero si non hai
carto, non hai vaca. (ms10,135r: D.E.) VAQUERO. V. tamn Vacas.
22372. A vaca canto mis se munxe, mis 22393. Onte vaqueiro e hoxe cabaleiro.
grande ten o teto. (ms10,135r: D.E.) (ms10,135r: D.E.)
22373. A vaca farta, do rabo fai a cama.
(ms10,135r: D.E.) VARA
22374. Canto mis se munxe a vaca, mis os 22394. Vara seca non se domea, que creba.
tetos se lle agrandan. (ms10,135r: D.E.) (ms10,135r: D.E.)
22375. De unha vaca sai un becerro.
(ms10,135r: D.E.) VARN. V. tamn Hombre, Mujer.
22376. Que dea a vaca bo tenreiro, que moito 22395. Benia o varn que por si se castiga e
leite coa herba no prado non hai que por outro non. (ms10,136r: D.E.)
esperalo. (ms10,135r: D.E.) 22396. Cal o varn, tal a sa sazn.
22377. Vaca e carneiro, comida de cabaleiro. (ms10,136r: D.E.)
(ms10,135r: D.E.) 22397. O mis sisudo varn, a muller btao
22378. Vaca estransillada, nin bo leite nin fondn. (ms10,136r: D.E.)
boa crianza. (ms10,135r: D.E.) 22398. O varn forte non-o arrendan o
22379. Vai a carto a vaca, pero o que non ten tempo nin a morte. 6317 (ms10,136r: D.E.)
un carto non-a cata. 6316 (ms10,135r: D.E.) 22399. Pr bo varn, as terras como as sas.
22380. Val mis bocado de vaca que catro de (ms10,136r: D.E.)
pataca. (ms10,135r: D.E.)
VASALLO. V. tamn Poder, Seor, Seoro.
VALENTA 22400. O bo vasallo fai o bo seor. (ms10,136r:
22381. O valente que hoxe fuxe, outra vez D.E.)
pelear. (ms10,135r: D.E.)
22382. Os valentes e o bo vio acbanse logo. VECES
(ms10,135r: D.E.) 22401. A bo comer ou mal comer, tres veces
22383. Tan valente un combatindo como beber. (ms10,136r: D.E.)
outro fuxindo. (ms10,135r: D.E.) 22402. Decir unhas veces torto e outras
22384. Valente de boca, lixeiro de ps. direito, de xente de mal xeito. (ms10,136r:
(ms10,135r: D.E.) D.E.)
22385. Valente que fuxe unha vez que se 22403. Das veces pon a mesa quen come e
garda pra outra vez. (ms10,135r: D.E.) deixa. (ms10,136r: D.E.)
6318
22404. Unha vez non son veces. (ms10,140r:
VALER

Вам также может понравиться