GJUHA STANDARDE SHQIPE

DHE BOTA AKADEMIKE

"Si do ta ttdjej sh q ip ta ri i P ejs se sh t nga ttj kotnh ttte shqiptaritt e F ilatit, ku r t
tttos je t ttj g ju h e p rb a sh k m e tt m es tyre?"
sht e vrtet q Kosova dhe sidomos
P rof. Agittt VIXCA
brezi i ri i saj po largohet nga standardi,
Faik Konica, Pr themelim t nj gjuhe por prvoja ime shumvjeare si profesor
letrare (1905) universiteti nuk rna lejon kt luks. Xuk
dua ta mashtroj veten e as t tjert, duke
e fshehur t vrtetn
jo vetm sepse kjo
bie ndesh me
ndrgjegjen time
intelektuale, por
edhe pr shkak se
diagnostifikimi i
sakt i smundjes
sht kusht pr
shrimin e saj.
Studentt e mi t
Degs s Letrsis
Shqipe n Fakultetin
Filologjis t
Universitetit t
Prishtins (pa folur pr ata t degve e
I pvetur n studion e BBC-s n Prishtin
fakulteteve t tjera dhe sidomos t
se a po largohet Kosova nga standardi
kolegjeve private, ku gjendja sht edhe
(fjala sht pr gjuhn letrare a standarde
m e keqe) gjithnj e m pak flasin n
shqipe, si e quajm tani), u zura ngusht.
Si Fi prgjigjesha ksaj pyetjeje, q gjuhn standarde shqipe dhe gjithnj e
m pak bjn prpjekje ta prvetsojn
redaktori i Redaksis s BBC-s n
at sa e si duhet. Dhe, kur ata q
Prishtin, ish-student imi i viteve '70-rS0,
konsiderohen e ardhmja e nj shoqrie
e shtronte jo vetm si pyetje, por, pak a
nuk e respektojn (ose, m sakt, gjithnj
shum, edhe si konstatim? Pra, a po
largohet Kosova nga standardi gjuhsor e m pak e respektojn) gjuhn
standarde, kjo flet doemos pr nj
shqip tetmbdhjet vjet pas largimit t
perspektiv t zvmt gjuhsore dhe,
trupave serbe nga territori i saj dhe nnt
madje, edhe kulturore t asaj shoqrie.
vjet pas shpalljes s pavarsis, q do t
thot pas shpalljes s saj shtet i pavarur i E kam fjaln, merret vesh, n radh t
njohur ndrkombtarisht? par pr studentt, por edhe pr
msuesit e tyre dhe shtresn intelektuale
Do t doja Fi prgjigjesha n mnyr
n prgjithsi.
mohuese ksaj pyetjeje, t thosha se nuk
 L
V^t 14 It (4 fljsMl v*
Gjuha e U7re sht e varfr e prplot me
gabime gramatikore dhe vlon nga trajtat
e shumta lokale, q jan nn nivelin e
gegnishtes letrare t kohs
Danetoviqit. (Mjafton t prmendim nj
shembull, pr mua drastik: pjesa
drrmuese e studentve tan, madje
edhe n studimet "master", prdorin
trajtn jam konf jemi kon-ptkam qenf
kemi qen, q, si dihet, nuk sht
normative as me ortografin e 64-s).
Kurdo q si pedagog, n ort e msimit a
gjat provimeve, i qortoj pr shkarjet
gjuhsore dhe krkoj q t respektojn
normat e standardit, prgjigjja e tyre
sht e gatshme. "Jeni ndr t rrallt, n
mos i vetmi, q krkoni prej nesh t
flasim n gjuhn letrare. Profesort e tjer
(d. m. th. kolegt e mi - A.V.), nuk e
shtrojn nj krkes t till! 'Fol shlir!' -
thon ata. Ndodh, madje, q ndonjri
edhe na qorton kur bjm prpjekje t
shprehemi n gjuhn letrare...".
M ka ndodhur t'i dgjoj shpesh kto
fjal nga studentt e mi, veanrisht n
periudhn e paslufts, kur, n Kosov, n
s vend q t rritej shkalla e prgjegjsis n
sistemin arsimor, psoi rnie, pr t mos
thn edhe avari t plot. "Fol shlir", d.
m. th. si t vjen mbar, duket se sht
formula sipas s cils i qasen fenomenit
t gjuhs standarde shqipe
msimdhnsit e universitetit dhe t
institucioneve t tjera arsimore n
Kosov, madje edhe nj pjes e atyre q
gjuhn dhe letrsin e kan profesion.
Dhe qasja e till sht shprehje e
mendsis prapakthyese (retrograde) e
provinciale, e cila e degradon gjuhn
standarde dhe dmton nivelin e
zhvillimit arsimor e kulturor t nj
populli n prgjithsi.
sht pr t'u prshndetur vendimi i
rektoratit t Universitetit t Prishtins, q
n kt universitet, n t gjitha fakultetet,
t futet gjuha shqipe si lnd msimore,
por mendimi im sht se pr kurse t
tilla, t kulturs gjuhsore, m shiun se
studentt, kan nevoj msimdhnsit e ose 'n kopje t ngurt' - thuhej n nj
tvre, pra kemi nevoj ne q na sht
besuar detvra e edukimit t brezit t ri.
sht thn shum her, por ia vlen t
prsritet se kultura e gjuhs sht
thembra e Akilit e inteligjencies son. Xe
jemi ndoshta i vetmi vend n bot, ku as
akademikt nuk e zotrojn
drejtshkrimin e gjuhs s tvre amtare,
kurse dokumentet q dalin nga
institucionet tona shtetrore, prfshir
edhe dikasteret e arsimit dhe t kulturs,
por n disa raste edhe ato arsimore e
shkencore, jan shum her - gjuhsisht
dhe logjikisht - skandaloze. X Kosovn
e paslufts pothuajse gjithka prkthehej
nga anglishtja, e cila u b pr ne
shqiptart e Kosovs gjuh e dyt, si
serbishtja dikur, por niveli i prkthimeve
sht i till sa, m shum se pr nj bjn as m t voglin konsultim me
shqipe normale - se t bukur jo se jo -
mund t flitet pr nj shqipe t
prudnuar. Pr t mos folur n
prgjithsi, po sjellim nj shembull,
ndoshta jo nga m karakteristikt.
"Silabuset mund t na i drgoni me email
letr t rektoratit t UP-s, drejtuar
"dekajve" t fakulteteve, me 'rast
lexuesi nuk e ka t vshtir t
konstatoj se hartuesi analfabet i
shkress n fjal, t nnshkruar
nga prorektori pr msim,
shprehjen angleze "hard copy",
q do t thot kopje e shtypur, e
prkthen fjal pr fjal: "kopje e
ngurt", kurse fjaln "dekan" n
shums e bn jo "dekan", si do
t duhej, por "dekaj" - njsoj si
portokaj! S'do mend se shembujt
si kv jan pr t qeshur, por edhe
pr t qar dhe flasin pr nj
perspektiv t zymt gjuhsore t
shtetit m t ri n Evrop, ku ajo
q po pson sht gjuha e popullit
shumic, shqipja. (Si po shkojn
punt me gjuhn shqipe ktu, nuk
sht udi q nj dit t krkohen
nga "dekajt" e fakulteteve dhe
pedagogt e tyre edhe kopje "t
lngshme" t t famshmeve "silabuse",
q do t mund f i quanin fare mir shqip
"programe msimore", si dikur!).
Me gjith prpjekjet q po bn Ministria
e Arsimit, e Shkencs dhe e Teknologjis
e Kosovs (MASHT) n fushn e
infrastrukturs shkollore dhe t
reformimit t sistemit, megjithat, nuk
mund t flitet pr perspektiv t ndritur
arsimore t nj shoqrie, ku njeriu i par
i ministris n fjal, fjaln e tij hvrse n
"Komizn e kurrikulumit...", si marrin
guximin ta quajn aparatikt e saj, pa e
konsultuar dhe prfillur mendimin e
ekspertve dhe pa e par t arsveshme t
Tirann, e hap me fjalt: "T dashur
lexues", me 'rast fjala lexues (shums)
shkruhet gabimisht (me n fund), trajt
kjo t ciln logjikisht do t duhej ta
zotronin edhe nxnsit e shkollave q
administron ministria prkatse.
N raste si kto problemi nuk sht
thjesht drejtshkrimor, si tentohet t
paraqitet jo rrail ndr ne. To. Fjala sht
pr mungesn e vetdijes ndaj gjuhs jo
vetm si mjet komunikimi, pa t cilin nuk
mund t ket dije, shkenc e as shkoll,
por edhe si shenj thelbsore e identitetit
kombtar e njerzor.
Dhe si t mos mjaftonte kjo gjendje, gati
alarmante, n Kosov po shtohen gjithnj
e m shum edhe kontestuesit e gjuhs
standarde shqipe, kurse institucioni m i
lart shkencor i vendit, Akademia e
Shkencave dhe e Arteve e Kosovs, n
vend q t'u kundrvihet tendencave t
tilla, i nxit trthorazi ato, me vet faktin
q krkon rishikimin e standardit - n
vend se zhvillimin dhe pasurimin e tij,
nprmjet t ashtuquajturave
"komisione t prbashkta" q krkon
t'ia imponoj edhe simotrs s saj -
Akademis s Shkencave t Shqipris.
Numri i njerzve q e kontestojn gjuhn
letrare shqipe n Kosov sht
shtuar dukshm, n koh t fundit, dhe
kjo ndodh pr tri arsve kryesore. Disa
mendojn se tani q Kosova u b shtet,
edhe pse shtet pa sovranitet t plot,
duhet ta ket edhe gjuhn e vet, ashtu si
e ka edhe himnin dhe flamurin, dhe kta
jan t ashtuquajturit
"konstitucionalist";[l] disa t tjer
mbrojn pikpamjen se gjuha standarde
shqipe, duke pasur pr baz dialektore
toskrishten sht e paprshtatshme pr
kosovart, t cilt, sipas tyre, nuk mund
ta prvetsojn at as pas gati pesdhjet
vjetsh, pas Konsults s '6S-s dhe m se
dyzet vjet pas Kongresit t '72-shit (ktu
hvjn t ashtuquajturit "nostalgjik t
gegrishtes", q nuk pranojn kurrsesi
"t vdes" gjuha e tyre, si e quajn ata
gegnishten, duke mos br dallimin mes
gjuhs dhe dialektit). Nga ana tjetr,
kategoria e tret, q jan mbase m t
shumt, nisen nga ideja se duke e
kundrshtuar nj projekt t madh
nacional, si sht gjuha standarde
shqipe, mund t dalin nga anonimiteti e
t bhen t njohur dhe kta jan
pasardhs t largt t Herostratit antik, i
cili, po pr kto motive, pr t'u br i
njohur dhe pr t hvr n histori, dogji
tempullin madhshtor t Artemids, t
ngritur pr nder t njrs nga hyjneshat
m t rndsishme t Olimpit.
Tranzicioni i strzgjatur shqiptar, ku
demokracia u kuptua shum her si
anarki, polli gjithfar Herostratsh
lokal, t cilt energjit e tvre i drejtuan
kah rrnimi i shtvllave identitare t
kombit, t cilt jan, fjala vjen,
personalitetet e rndsishme historike si
Sknderbeu etj., q mbajn gjall
kohezionin shpirtror t kombit dhe
gjuhn e njsuar letrare, q sht faktori
kryesor integrues i kombit shqiptar, t
ndar n pes-gjasht shtete ballkaruke
dhe t shprndar n t katr ant e
bots.
Kontestuesit e gjuhs standarde shqipe
harrojn nj t vrtet t thjesht e t
pakundrshtueshme, nga ato q n
shkenc quhen aksiom, e cila do
prsritur sa her q flitet pr kt
problem: te giitha giuht e bots kan
dialekte, madje edhe m t largeta se
c'ian dialektet e shqipes, por t gjith
popujt e qvtetruar t bots kan nj
gjuh standarde si mjet komunikimi mes
folsve t asai giuhe. prkatsisht nj
kod, tek i cili arrihet nprmjet nj
marrveshjeje t pjestarve t
bashksis q e flasin at gjuh dhe assesi
ndrvshe.
Vijm kshtu te nj "argument" tjetr i
ngritur kundr gjuhs s njsuar letrare
qysh n vitet '70 nga disa intelektual t
diaspors me Arshi Pipn n krve, q
riprtvpet vazhdimisht nga dishepujt e
tij t djeshm dhe t sotm: Kongresi i
Drejtshkrimit, n t cilin u mor vendimi
pr njsimin e shqipes, u mbajt n
kushtet e nj sistemi totalitar, ku
mungonte liria e shprehjes, prandaj
vendimi i tij u imponua nga aparati
partiak e shtetror, n t cilin
mbizotronin ata q vinin nga areali
jugor, q u mor si baz e gjuhs s njsuar
letrare.
Dhe ktu, duhet ta pranojm, ka dika t
vrtet. E vrtet sht se Kongresi i
Drejtshkrimit (Tiran, 20-25 nntor 1972)
u mbajt n kohn e sistemit komunist
shqiptar dhe se n salln ku zhvilloi
punimet kv tubim i madh shkencor ishin
t pranishm edhe krert m t lart
partiak e shtetror t Shqipris s
athershme. N fotot e bra nga
Kongresi, krahas fytyrs s abejt,
Domit, Demirajt, Ajetit, Kostallarit e t
tjerve, shihen edhe fvtyrat e E. Hoxhs
dhe t M. Shehut. Imazhi flet vet dhe ne
s'mund t mos jemi dakord me kumtin
q transmeton ai: ja ku jemi! Mirpo, po
qe se merret parasysh kompleksiteti i
shoqris shqiptare dhe mentaliteti
individualist shqiptar, ky fakt mund t
konsiderohet mbase, paradoksalisht, si
nj rrethan fatlume. Historia nuk bhet
me sikure dhe nuk prsritet sipas tekave
tona, por le t n a lejohet pr nj ast nj
situat hipotetike. Ta zm se Kongresi i
Drejtshkrimit nuk do t ishte mbajtur n
vitin 1972, n kohn e monizmit, por n
vitin 1992 ose, edhe m von, m 2002, n
periudhn postkomuniste, kur gjithkush
mund ta shpreh lirisht mendimin e vet
dhe kjo sht gjithsesi nj arritje e
shoqris shqiptare. Sipas teoris s
gjass, po qe se nj kongres si ai i
Drejtshkrimit do t ishte mbajtur n '92-
shin, n 2002-shin apo edhe m von, do
t kishim afrsisht kt situat: zgjidhja e
propozuar nga njra pal nuk do t
pranohej nga pala tjetr dhe kshtu nuk
do t arrihej nj marrveshje e vlefshme
si ajo q u arrit n vitin 1972. (Zhvillimet
aktuale, si n Tiran e Prishtin, ashtu
edhe n pjesn tjetr t hapsirs
shqiptare, e konfirmojn plotsisht kt
dyshim). N nj kongres t ri eventual, q
po e krkojn me ngulm disa individ, do
t konfrontoheshin pikpamjet e atyre q
e mbrojn nj proces shkencrisht e
historikisht t drejt dhe t atyre q e
kundrshtojn at; do t pasonin akuza e
kontestime pa fund, krvesisht me
karakter politik dhe, si rrjedhoj,
shqiptart si komb do t prfundonim
me dv a tri gjuh letrare, n mos m
shum, pr t'u br prfundimisht gazi i
bots.
E dyta, sht e vrtet se n baz t
gjuhs letrare shqipe qndron dialekti
jugor ose toskrishtja, sado q nuk mund
t hidhet posht krejtsisht teza e
njsimit t dv kryedialekteve si proces
historik, por edhe nj gjuhtar i
(prejardhjes) proveniencs gege si
Selman Riza, q merret si paradigm e
shkenctarit rigoroz, n njrn an dhe e
intelektualit kundrshtar t regjimit, n
ann tjetr, ishte pr vendosjen e
toskrishtes si baz e gjuhs s
prbashkt letrare. Prse? Sepse
"toskrishtja arriti t njsoj mbar
nndialektet e saj, gegrishtja ende jo.
[2]
N letrsi, si dihet, pr shkak t
specifiks s saj si art, lejohen shmangie
nga norma, natyrisht ather kur ato jan
funksionale. Mirpo, sht e
papranueshme pikpamja q qarkullon
n koht e fundit n mjedisin ton se
poezia (pr dik mbase as proza) nuk
mund t shkruhet n gjuhn standarde.
"sht e pamundshme t shkruhet
poezia n gjuh standarde'',- thot nj
poet vni n parathnien e librit t tij me
poezir n t cilin ai ka zgjedhur t bj nj
przierje t standardit me dialektin, q ai
vet e quan "ideolekt". I entuziazmuar
nga ky "zbulim" i tij, poeti n fjal, nuk
mjaftohet me kaq, por shkon edhe m
larg: "Poeti sht i licensuar pr ta
shkelur standardin" - thot ai, duke u
mbshtetur n t famshmen hcentia
poetica t retoriks antike, q ka lindur
shum shekuj para se t lindnin n bot
kombet dhe gjuht moderne. shtja
paraqitet n at mnvr sikur detvr e
poetit nuk qenka krijimi i poezis me
vler, i poezis me porosi t thell
universale dhe me gjuh t bukur e
funksionale, por "shkelja e standardit",
madje me do kusht. Sepse "poezia nuk
mund t shkruhet n gjuhn standarde",
sht kategorik poeti vn ambicioz, q,
'sht e vrteta, nuk i mungon talenti
dhe kultura. A do t thot kjo se poett q
kan krijuar dhe vazhdojn t krijojn
poezi n gjuhn standarde (e t till jan,
nse jo t gjith, ather shumica
drrmuese e poetve shqiptar, por edhe
botror) nuk krijuakan art?
Do t ishte mtim i madh, por edhe
naivitet, t pohonim dika t till: se
poezia nuk mund t shkruheshka "n
gjuhn standarde" dhe se ata q veprojn
ndrvshe nuk krijuakan poezi t vrtet! E
keqja sht se tendencat e ktilla, q po
(lshohen ose paraqiten) lansohen aq
lehtsisht (me nj lehtsi t rastin e prurimit t romanit t
padurueshme, si do t thoshte eku
Kundera) n botn ton letrare e
akademike, ndikojn negativisht te t
rinjt, krijojn konfuzion tek ata dhe i
"ftohin" nga gjuha standarde shqipe, e
cila n disa segmente t bots akademike
shqiptare po relativizohet nga dita n
dit. (E pata pyetur n nj rast
albanologen bullgare Rusana Bejleri se a
ka n Bullgari shkrimtar q shkruajn
n dialekt e jo n gjuhn standarde dhe
nga ajo, pr habin time, mora prgjigje
t prer: "Jo, nuk ka").
Ne shqiptart, edhe pse realisht, pr
shumka, jemi prapa t tjerve,
prfshir edhe fqinjt tan ballkanik,
mund ta pandehim veten m t menur
se bullgart, por nuk besoj t jemi aq t
marr sa t kujtojm se jemi m t
menur edhe se francezt, anglezt,
gjermant dhe italiant, ku po ashtu
pjesa drrmuese e shkrimtarve veprat e
tvre letrare jo vetm n proz, por edhe
n poezi, i krijojn n gjuhn standarde.
sht koha e fundit q pr gjendjen e
gjuhs standarde shqipe n Kosov (e jo
vetm n Kosov) dhe pr nivelin e
kulturs son gjuhsore n prgjithsi t
mendohet seriozisht. T mendohet dhe t
veprohet; t'i dilet zot asaj sa s'sht br
von. Gjuha shqipe, kjo vler e madhe e
kombit, s'sht vetm e gjuhtarve,
albanologve, lektorve, krijuesve,
shkrimtarve dhe intelektualve, si
mendohet gabimisht ndr ne, por jemi ne
krijuesit e mtelektualt - dhe n radh t
par gjuhtart - ata q duhet ta marrim
n mbrojtje at nga shkelsit, prishsit,
dhunuesit dhe kundrshtart e shumt t
saj.
[1] Shkrimtari katalanas, Jaume Cabre
(Zhaume Kabre), deklaroi n Tiran, me
tij Senjorta, t prkthver n shqip nga
Bashkim Shehu, se do ta bnte
Katalonin shtet pr ta ruajtur gjuhn,
kurse ne bjm t kundrtn: duam ta
shkatrrojm gjuhn n emr t
shtetsis!
[2] Emin Riza, Kon ftdenca me tim at
Selman Rizn, "Milosao", 2S shkurt 2010,
f.XV.
to exit full screen
2017 Nr.50 BESA
STANDARDII SHQIPES, I
BURGOSURI PR IDEOLOGJI
E n tela TABAKU
Shqipja standarde u sanksionua nga nj
kongres q, si t gjitha kongreset e asaj
kohe, m shum se gjuhsor, ishte
ideologjik. Por, fatkeqsisht, situata sht
e till edhe sot. Standardi i shqipes m
ngjan me nj t burgosur, t cilit nuk i
lejohet t lviz as prpara, as mbrapa,
sepse t gjith i kan t drejtuara drejt tij
tvtat ideologjike. Nga njra
Gjuhsi
rreshtohen mbrojtsit e standardit, ata q
e kan burgosur standardin pr ta
mbrojtur. Argumenti m i fort i tyre
sht shqipja standarde si bashkim
kombtar, si simbol i shqiptaris, si nj
domosdoshmri historike pr nj popull
q nuk ka nj shtet, apo nj fe q ta mbaj
t bashkuar. Pr kt bllok, do prpjekje
pr ta ndrvshuar standardin sht
tradhti ndaj atdheut. N ann tjetr
rreshtohen kundrshtart dhe mohuesit
e standardit, ata q e burgosin sepse nuk
e duan para syve. Argumenti m i fort i
tvre sht shqipja standarde si tradhti
historike ndaj gegnishtes dhe tradits
letrare t saj. Pr kt bllok do ndryshim
i standardit sht bashkim dhe pajtim me
ideologjin komuniste.
Karakteristik e argumenteve krvesore t
t dyja blloqeve sht se jan t drejta.
sht e vrtet se kemi nevoj pr nj
standard t shqipes q t na mbaj t
unifikuar. Shqipja sht e vetmja q na
shenjon si shqiptar dhe na mban
bashk. I mir apo i keq, pr vite me
radh ka shrbver si fenomen unifikues.
sht e vrtet edhe se gegnishtja u hoq
me dhun nga prdorimi i shkruar dhe
n kt mnyr u ndrpre zhvillimi
natvral i saj dhe edukimi i brezave me
traditn e saj t pasur letrare. Kto t
an
 m m i i d 3 * prmendja e t
cilve varion sipas
-z- i A N *< o. >* 3 m
njohjes s letrsis
lVn, e K T- N CL - - k shqiptare. Blloku

z p p -o d > N * - * ' < P kundr ia nis duke

i y -o z n d a z <^ z vn n dukje se
! uu uj x ^ sht nj gjuh
<!><> y y i shkresash e krijuar
# pr interesa
partiake, e
kufizuar nga
raportet e
kongreseve apo fjalimet e Enverit,
vrteta jan kaq t pakundrshtueshme,
prmendja e t cilave varion bazuar nga
sa ta vazhdosh diskutimin ktu sht si
t shpallsh nj luft q nuk do ta fitoj grada e urrejtjes ndaj komunizmit.

askush, por do t ndalet vese kur t7i ket Karakteristik e ktyre argumenteve
shterrur t gjitha burimet dhe rezervat e sht se jan pak a shum t drejta.
t dyja palve. Standardi bazohet n toskrishten dhe
toskrishtja, sht e vrtet, ka nj tradit
Si mund ta keni vn re, dv fjalt kve t
diskutimit ideologjik jan "bashkim" dhe t pasur letrare. Por standardi nuk sht
gjuha e asnjrit prej autorve tan t
"tradhti". Pa i kaluar kto dv bedena,
nuk mund t niset asnj diskutim q ia tradits. Nuk lindi si gjuh letrare, por
lindi si gjuh shkresash, pikrisht si
vlen. Sepse ktu jemi t gjith shqiptar
dhe e duam shqipen dhe shqiptarin. pohon blloku kundrshtar. Qe nj
zgjedhje e prshpejtuar dhe e ngutur pr
Dhe nse je i detyruar t mbrohesh gjith
kohn se nuk je tradhtar i asnjrs pal, interesa burokratike dhe politike. Por,
dhe ktu mbvllet qarku i ktyre
ather humbet fokusi i vrtet i shtjes:
diskutimeve, edhe pse standardi i
standardi i shqipes si fenomen gjuhsor
dhe si instrument komunikimi. shqipes nuk lindi si gjuh letrare, u b
gjuh letrare. Jo nga autort e realizmit
Edhe ktu blloqet gjuajn gur n lum.
socialist, sepse ktvre edhe pse ndonjri
Blloku i standardit ia nis duke e mbrojtur
shklqen si ylli n errsir, u mungonte
me argumente se ky standard nuk sht
pasioni, guximi dhe gjaku i ngroht, por
gjuh e gjetur n rrug, por sht gjuha e
nga letsia e shkruar n Kosov, e cila e
Naimit, Nolit, Kutelit, Poradecit dhe i nj
prqafoi standardin me patosin
numri t madh autorsh tosk,
kombtar dhe i dha jet. E kam thn
edhe m prpara, standardi nuk u b
gjuh letrare nga disa pika uji mbi
xhama, por nga gjaku q nuk falet. Se
gjaku nuk bhet kurr uj.
Pra:
Stamdardi i shqipes
fenomen i rndsishm unifikues
i shqiptarve.
- Standardi i shqipes u krijua duke
dhunuar traditn letrare
gegnishtes.
Standardi i shqipes nuk lindi si
gjuh letrare, por si gjuh pr
nevoja shkresash partiake.
Standardi i shqipes u b gjuh
letrare kur u prqafua nga letrsia
e shkruar n Kosov, m s pari,
por edhe nga lvrimi i letrsis n
Shqipri.
Ku sht problemi ather? Pse przihem
un kot. Blloqet le t han kokn e njri-
tjetrit, nse duan, dhe le t hedhin gur
n lum sa t duan. Problemi sht se m
duhet nj ur pr ta kaluar lumin dhe
kta gur ma prishin gjith kohn.
Un jam poete. Dhe un jam gege. Dhe
do t doja t shkruaja n standard, sepse
mrgimi m'i ka shtuar
kombtare. Studimet gjuhsore ma kan
shtuar vetdijn e rndsis s gjuhs
standarde. Dhe nuk kam ndonj urrejtje
politike, gjuhsore, fetare, krahinore,
gjinore, etj, q m pengon t dua t
shkruaj sipas standardit. Para se t jem
shkodrane, jam shqiptare. Dhe jam poete
dhe dua t m lexojn t gjith. Duke
par historin e poezis shqiptare t
mbas standardit, pr mua ka dv rrug:
Ose duhet t jem nj gjeni letrar dhe t
arrij ta thvej kodin e ngurt t standardit
me talentin dhe patosin tim, si bn p.sh
sht
Rreshpja, Podrimja dhe Shkreli. Ose do t
futem n vazhdn e poetve geg q
shkruajn poezi kartoni n standard.
Ndrtojn kshtjella t bukura me letra
t
bixhozi, q nuk i ngjit asgj me njra-
tjetrn, por i rrzon edhe era m e leht.
Mundem edhe t shkruaj n gegnisht.
Tashti kushtet historike kan ndrvshuar,
askush nuk t intemon sepse shkruan
gegnisht, si bnin n kohn e
komunizmit. Por tani ka forma intemimi
m t strholluara. Intemimi i ri quhet
"skajimi i poezis si poezi dialektore". A
i keni vn re studimet q kan nisur t
nxjerrin krve sot andej-kndej pr
poezin e sotme? Kur flitet pr poezin
n standard, flitet pr poezin. Pik. Por
kur flitet pr poezin n gegnisht, flitet
pr poezin n gegnisht, nj rrvm
paralele, vlera e s cils ohet dhe bie m
pari sepse prdor gegnishten. Por ja ku
po jua them. se nj poezi s cils m par
ndjenjat i dallon gjuhn se sa emocionin, nuk
sht kurr poezi, por gjithmon nj
poezi e epitetizuar. Gjuha nuk e bn
poetin. Poeti e bn gjuhn. Nse je nj
poet/e me qllim krvesor t poezis
rivitalizimin e gegnishtes, ather po, e
kuptoj, q e pranon se po shkruan poezi
dialektore. Por nse je nj poet/e q
shkruan n gegnisht sepse standardi t standardit, ndryshim i standardit. Ku
bie ngusht dhe dshiron t'i jepesh qndron problemi i standardit t shqipes,
ndjenjs sate pa e lidhur pr dardha t pse m rri mua ngusht standardi? Mua
tharpta q nuk i ke mbjell ti, por kan q jam e shkolluar mir dhe nuk kam

Ko n g r e s i i Dr e j t s h k r i m i t
T GJUHS SHQIPE
Kongresi i Drejtshkrimit t Gjuhes Shqipe u hap ne Tiran
m 20 nntor t vitit 1972.
o Aty moren pjese 87 delegat nga Shqiperia dhe nga
shqiptart e Kosovs, Maqedonis e Malit t Zi, si dhe nga
arbereshet e Italise.
o Qllimi i Kongresit ishte t prcaktonte parimet dhe
drejtimet kryesore t hartimit te drejtshkrimit, per t
pasur nj gjuhe letrare t njesuar.

mbetur ashtu vetm pse dikush nuk probleme me standardin si fenomen

guxon a nuk do t'i shartoj, ather nuk ideologjik? Problemi sht gjuhsor. Dhe
mund ta pranosh kt taktik intemuese nuk ka t bj me problemin e zgjedhjes
t kritiks s sotme. Ti nuk po shkruan mes formave t ndryshme t s njjts
poezi n gegnisht, po shkruan poezi. Po, fjal, dihet q do standard t kushtzon
sht n gegnisht, por sht s pari poezi. t bsh NJE zgjedhje, prandaj quhet
Ashtu si edhe prcaktimet poezi standard, njjtsim. Un nuk jam prej
kosovare, poezi femrore, etj, s'sht atvre q mendojn se "andrr" tingllon
vese nj prcaktim q nnkupton q ka m poetike se "ndrr", poezia sht m
nj poezi t vrtet absolute q sht shum se kaq. Problemi sht se
vlera piknisse: e krijuar nga nj burr i standardi vn heq konstrukte sintaksore,
bardh, i lindur mimdsisht midis por pa i zvendsuar me nj form t
Tepelens dhe Gjirokastrs. barazvlefshme. Dhe kjo sht nj situat
absurde pr poezin, q lind nprmjet
Ather? A ka zgjidhje? Po, ka, zgjidhja
quhet pasurim i standardit, hapje e proesesh shpesh t pavetdijshme dhe
exit full screen
2017 Nr.50 BESA
nuk pyesin nse konstrukti sht
standard apo jo.
Problemi themelor i standardit t sotm
ka nj emr: Paskajorja. T'ia nisim duke
futur n standard kt konstrukt jetsor
pr nj gjuh, dhe do jemi n rrug t
mbar pr ta nxjerr standardin nga
burgu ideologjik. Si e dini, gjuha shqipe
standard nuk e njeh formn e mfinitivit,
paskajoren e gegnishtes, ndryshe ' forma
baz e foljes'. Kur prkthejm format
infinitive nga gjuht e tjera, psh, jemi t
detyruar t prdorim vetn e par njjs:
avere, (to) have, avoir, (att) ha = kam. Por
"kam" do t thot ho, I have, j'ai, jag har.
Po mir, dihet se prkthimet kshtu jan,
jo gjithmon nj gjuh e ka gjegjsin e
gjuhs tjetr. Vese ... shqipja e ka
infinitivin, formn baz, shqipja ka
paskajoren e gegnishtes:
avere, (to) have, av oir, (att) ha = (me)
pas
essere, (to) he, tre, (att) v ara = (me) qett
can tare, (to) stng, chanter, (att) sjunga)
= (me) kndu
prendere, (to) take, prendre, (att) ta =
(m e) m arr
aprire, (to) open, ouvrir, (att) opptta =
(m e) h a p
Mandej, a e shkruajm me diftong "ue" a
pa diftong, a e shkruajm me "q" a me
"k", kv sht problem krejt tjetr, q
zgjidhet me vendime gjuhtarsh, ashtu
si u vendos prdorimi i "ua", edhe pse
jo gjith toskt e shqiptojn. Personalisht
mendoj se duhet t zgjedhim ato variante
q i afrohen sa m shum toskrishtes,
Gjuhsi
pr hir t njsimit, prandaj ska m
nevoj pr diftongje n fund t foljes. Dhe
"q" sht krejt e pranueshme. Kto
format e msiprme un i dgjoj t
prdoren edhe nga toskt.
Po pse duhet paskajorja e gegnishtes,
infinitivi? Sepse as paskajorja e
standardit (pr t ...), as lidhorja nuk
mundet ta zvendsojn infinitivin n
ndrgjegjen e atij q e ka kt form n
gjuhn mm. Po marr si shembull veten
time. Un e njoh shum mir shqipen
standard, jam shkolluar gjat. E njoh
shum mir shkodranishten n veanti,
por kam lexuar shum letrsin gege n
prgjithsi. Gjithashtu i kam studiuar
traktatet, manifestet, prpjekjet, shkrimet
e paralufts n krkim t njsimit t
gjuhs son. Mandej i kam studiuar si
funksionojn edhe gjuht standarde t
vendeve t tjera. Dhe standardi,
kuptohet, prjetohet gjithmon dhe kudo
si dhun e domosdoshme ndaj liris s
dialekteve pr hir t njsimit, por n
rastin e nj populli kaq t vogl sa tonin,
mohimi i nj konstrukti kaq t
rndsishm gjuhsor sa paskajorja, i
pranishm n vetdijn e s paku 70 o t
popuUsis, m duket marrzi, menduri,
keqdashje. Ja pr shembull, un dua t
shkruaj strofn e fundit t poezis sime
"m vjen nj dshir':
m vjen kajher nj dshir
e marr
me t'u fut n krve
e me t'i mendu mendimet
 si i mendon ti sht e vshtir pr mua ta prjetoj
me t hy n zemr poezin si e prjeton nj tosk, por pr
e me ta pulsu gjakun
si e pulson ti mua t dvja variantet n standard i japin
rne t'u prvesh n gishta kuptime shtes poezis, i japin nj qllim,
e rne e prek botn nj synim realizimi, nj forc m t
si e prek ti
madhe dshirore nga ajo dshir q dua
m vjen kajher nj dshir t shpreh un me infinitivin tim. Ndoshta
nj poezi
pr nj tosk sht e njjta gj pse nuk e
m vjen me u rnbyt n t
krejt ka konstruktin infinitiv, por pr mua
e mos me dal ma "Kam dshir me prek botn" nuk sht
(nga "Nj grusht jet sa me vdek",
e njjta gj si "Kam dshir ta prek
Tiran 2016)
N standard mund zgjedh mes dv botn", sepse forma e lidhores ka nj
variantesh, ose do t prdor paskajoren dshir dhe svnim n vetvete, q
e standardit ose formn lidhore t
infinitivi nuk e ka. Infinitivi sht
foljes:
m vjen nganjher nj dshir neutral, asnjans. Paskajorja e gegnishtes
e rnarr ka forc abstraguese dhe poezia pa forc
pr t t'u futur n kok
abstraguese, pr at q e ka kt
(t t futem n kok)
e pr t t'i menduar mendimet konstrukt, sht si pusi pa uj. Me
(t t'i mendoj mendimet) paskajoren/infinitivin jam un poetja q
si i mendon ti
vendos, lidhorja m lidh. Pr t mos folur
pr t t hyr n zemr
(t t hyj n zemr) pr paskajoren me "pr t , q sht fuqi
e pr t ta pulsuar gjakun m vete shprehse.
(t ta pulsoj gjakun)
si e pulson ti Kshtu, pr ta prfunduar, sht mir t'ia
pr t t'u shprvjelur n gishta prsrisim vetes se ndrvshimi i
(t t shprvilem n gishta)
e pr ta prekur botn standardit nuk sht tradhti. Ndryshimi
(ta prek botn) i standardit nuk sht as bashkim.
si e prek ti Ndryshimi i standardit nuk sht nj
fenomen as emocional, as ideologjiko-
rn vjen nganjher nj dshir
nj poezi pellazgjik. sht nj proces gjuhsor i
m vjen pr t'u mbvtur n t nevojshm pr ta nxjerr shqipen
(t mbytem n t)
krejt standarde nga burgu ideologjik.
pr t mos dal m Un jam poete dhe misioni im sht
(e t mos dal m)
poezia. Un jam poete, mbas meje vjen
gjuha.
exit full screen

2017 Nr.50 BESA Gjuhsi

GJUHA STANDARDE SHT NJ

SHTJE E ZGJIDHUR MIR
Gjuha standarde shqipe sht nj shtje e zgjidhur drejt ktu e 4d vjet m par,
n Kongresin e Drejtshkrimit t Gjuhs Shqipe (24 nntor 1972, Tiran).

A n ila KILA

Pozitive dhe shum e rndsishme

sht se ky vendim u mor me
plqimin e prfaqsuesve nga
Kosova e nga viset e tjera shqiptare.
Ajo ka gjetur zbatim si n Shqipri,
ashtu edhe n Kosov dhe sht
tashm gjuha zyrtare e t gjith
shqiptarve. T mos harrojm se tre
vjet prpara Kongresit t
Drejtshkrimit, gjuha standarde u
msua n shkollat e Kosovs dhe
akademikt e msuesit e Kosovs
konfirmuan se sa rnir u prit dhe sa
sakt u prvetsua gjuha standarde
nga folsit e atjeshm. Me t drejt,
arritjet e Kongresit t Drejtshkrimit
kqyren sot e ksaj dite si historike, sepse
Kemi dgjuar edhe mjaft argumente, por
ato konfirmuan dhe pohuan
aspak bindse.
prfundimisht prpjekjet m shum se
njqindvjeare t Rilindasve dhe t t Nj argument sht vshtirsia e
gjith patriotve shqiptar anemban, q prdorimit nga folsit e gegrishtes, si
u bazuan te Kombi dhe gjuha, si baz pr dhe futja e paskajores s gegrishtes.
identitetin ton. Gjuha standarde sht nj lnd
Koht e fundit jemi gjendur n mes t msimore q msohet n t gjitha nivelet
shum debateve, pr sa i prket marrjes e procesit msimor dhe fillon q me
s ktij vendimi. Shum fols t dialektit msimin e alfabetit, t rregullave
geg kundrshtojn fuqishm marrjen si drejtshkrimore me morfologjin dhe
baz t gjuhs standarde dialektin tosk. sintaksn, pra sht dika q msohet si
lnd msimore n shkolla dhe cdo

ORE J T S H K R I M I
I GJUHES SHOIPE
shqiptar, sidomos mtelekualt jan t
detyruar ta msojn at. Pra sht e leht
pr t'u zotruar dhe e detyrueshme pr
t'u msuar n cilindo dialekt q t
bazohej.
Sadik Bicaj, n shkrimin e tij me titull
"Ndikimi i dialektit geg n gjuhn
standarde" thot: "Pretendentt e till na
kthejn prapa, para nj shekulli, dhe me
t tillt nuk mund t bisedohet as pr m
t vogln shtje t gjuhs dhe as t
standardit. T tillt dikur do
ktlielieshin shqvrtimit dhe kontestimit
edhe t alfabetit t shqipes dhe do t'ia
hiqnin nga prdorimi dy-tri fonema,
sepse e kan vshtir t'i shqiptojn folsit
e gegrishtes".
do intelektual dhe sidomos
msimdhns sht i detyruar t zotroj
e t prdor sakt dhe drejt gjuhn
standarde. Gjithashtu futja e
paskajores s gegrishtes do t
ndryshonte rrnjsisht gjuhn,
pasi folja sht baza e gjuhs dhe
do ta trondiste at nga themelet.
Q t diskutosh pr ndryshim t
gjuhs standarde, duhet m par
t shohsh gjendjen n t ciln
'
ndodhen shqiptart dlie gjulia
shqipe sot.
Parsore n kto momente sht
ruajtja dhe pastrimi i gjuhs
standarde si dhe mbrojtja e dy
dialekteve q jan pjesa e gjall e
gjuhs.
Gjuha standarde sht vrtet
gjuha zyrtare e Shqipris dhe e
Kosovs, por ajo keqprdoret e
keqtrajtohet. N Kosov, n leksikun e
prditshm ka shum fjal serbe,
sidomos emrat e veshjeve, apo t pjesve
t makinave. Gjithashtu shpesh
ndryshohet edhe sintaksa duke prdorur
formn sintaksore t gjuhs serbe. Edhe
n Shqipri nuk i jepet rndsia e duhur
gjuhs s shkruar. Po fu hedhsh nj sy
portaleve, mediave televizive ose
rrjeteve sociale kuptohet qart se niveli i
prvetsimit t gjuhs standarde sht
t'i shum i ult dhe n gjendje t
dshpruar. Prdoren shum fjal t
huaja sidomos nga anglishtja.
Nj rrezik tjetr sht edhe humbja e saj
te nj pjes e shqiptarve q jetojn e
punojn jasht Shqipris e Kosovs. Nj
do pjes e tyre nuk flasin shqip n vendet ku
jetojn, por ndonjher edhe kur
ndodhen n Shqipri e Kosov.
Gjithashtu, interesimi pr msimin e
gjuhs s shkruar sht shum i vogl.
Asnjeri nuk kontrollon cilsin e
msimdhnies dhe nivelin e aftsit e
msimdhnsve n shkollat shqipe n
diaspor. Ka raste q kjo pun merret
prsipr nga njerz q nuk kan asnj
lidhje me gjuhn dhe msimdhnien.
Pra, n vend q t merremi me zgjedhjen
e sakt apo jo t toskrishtes si baz e
gjuhs standarte, le t merremi me
rreziqet q i kanosen gjuhs shqipe.
Ndarsit gjuhsore sipas dialekteve, n
kushtet n t cilat ndodhen n kt
moment shqiptart n Ballkan, jan t
rrezikshme pr fatin e Kombit, si ka
thn edhe prof. Eqerem abej.
Ide dhe ndrmarrje t tilla ojn uj n
mullirin e atvre q e duan Shqiprin
deri n Shkumbin dhe Kombin ton t
ndar. Shqiptart jan nj Komb dhe
kan nj gjuh t vetme, gjuhn shqipe.
Ktu e 45 vite m par shqiptart kan
arritur t ken gjuhn e tyre standarde,
ndrsa dv dialektet e shqipes vijojn t
lvrohen (kt e shohim n botimin e
mjaft veprave letrare n dekadat e
fundit) dhe jan nj pasuri e madhe q
komunikojn natyrshm me standardin,
duke marr e dhn, duke e pasuruar
dhe duke e br m t larmishm at, si
n do gjuh tjetr t bots.
 THJESHTIMII NJ
STANDARDI
X ezir BETTA

Pas rnies s
sistemit komunist
n Shqipri, doln
n sken shum
gabime q u bn n
Kongresin e
Drejtshkrimit, i cili
u mbajt n Tiran,
gabime kto q
kryesisht shkuan n
dm t dialektit
geg. Kto gabime
apo lshime, quajini si t doni, sot jan t pakuptueshm, po aq sa jan t

diskutueshme nga studiuesit dhe papranueshme mendimet pr nj

gjuhtart e dialektit geg, duke na gegrishte standarde.

dhn fakte n t shumtn e rasteve. Kto Po aq sa jan t pakuptimta idet pr

vrejtje, gabime apo lshime nuk jan
arsve pr ta mohuar Standardin e Gjuhs
shqipe, por duhet t jen nj shkas pr t
prmirsuar at far mund t pranojn asnj diskutim, as vrejtje, as
prmirsohet. Deklarime t tilla se
standardi i gjuhs shqipe
toskrishtja standarde nuk qndron,
pavarsisht se ky standard u ngrit mbi
bazn e ktij dialekti. Verejtje, sugjerime,
plotsime mund t bhen, dhe duhet t
bhen, por mohimi i trsishm i ktij
standardi sht i papranueshm dhe i
zhbrjen e ktij standardi, po aq e
pakuptimt sht kmbngulja e
mbrojtsve t sandardit, t cilt nuk
kundrshti, as plotsim t ktij standardi
sht tash e dyzet e pes vjet. sht jo normale
q brenda ktvre viteve t mos mbahet
nj konsult, nj kongres, pr t par se
deri ku kemi arritur, dhe se a jan arritur
qllimet tona lidhur me kt standard.
Kjo shmangie sikur i ka irrituar jo vetm
gjuhtart, dhe vrtet na bn t dvshojm
se jo gjithka ka shkuar n rregull n
Kongresin e Drejtshkrimit n Tiran. Kur
ksaj i shtojm edhe shum fjal t
im m uTi uijiiioiogjik
albanologt, akademit e t dv vendeve,
t cilat duhet Mu paraprijn ktyre
ndrrimeve, dhe jo t'ua ln n duar
atvre q din shum pak pr gjuhn
i
dhe standardin e gjuhs shqipe.
Kshtu kan vepruar gjermant, q
kurr s'u pajtuan me standardin e
tvre, por prmes konferencave dhe
kongreseve kan arritur q gjith

DREJTSHKRIMI atvre dailimeve dialektore t'u japin

nj zgjidhje t pranueshme. Q nga

I GJUHS SHQIPE viti 1903, kur zvrtarizohet

gegrishtes q nuk gjenden n Fjalorin e
Gjuhs Shqipe, i shton edhe m shum
dyshimet ndaj ktij kongresi. Gjuha
evoluon, prandaj s'do t ishte keq q
koh pas kohe t rishikoheshin ato
vendime se mos kemi gabuar dikund, n
mnvr q ato t sqarohen.
drejtshkrimi i gjuhs gjermane, e
deri n vitin 2006 gjuhtart
gjerman, n vazhdimsi, kan
mbajtur kongrese pr tejkalimin e
ktij problemi, t cilit n fund do t'i
japin nj zgjidhje duke e thjeshtuar
dhe duke e br m leht dhe t
pranueshm pr t gjitha shtresat.
Shembulli gjerman sht mnyra
m e mir q edhe ne shqiptart t'i
qasemi standardit ton duke e thjeshtuar
at, sepse forma n t ciln sht, sht e
pakapshme jo vetm pr qvtetart e
thjesht, por ndoshta edhe pr ata q e
studiojn gjuhn shqipe.
Kso Ka shumka q t thjeshtohet dhe t

kongresesh mbajn t gjitha kombet t rishikohet, shum forma dhe trajta t

cilat kan problem me standardet e tyre, fjalve n t cilat nganjher vihen n

por i bjn qet, institucionalisht, pa lajthitje edhe vet msuesit e gjuhs

prplasje, pa fyerje, pa tendenca e duke shqipe. Ktu, mendoj un duhej br

ofruar fakte pr nj ndryshim t prpjekja pr ta thjeshtuar standardin e

mundshm. sht shteti, jan gjuhs shqipe, e jo n mohimin e gjith

asaj pune q ishte br n Kongresin e
Drejtshkrimit. far do t bnim ne
shqiptart po t ishim n vendin e
italianve, t cilt e morn dialektin e
Toskans pr baz t standardit t tyre,
rust q e kan dialektin e Mosks, apo
gjermant, dialektet e t cilve jan aq t
ndrvshme, saq mezi merren vesh njri
me tjetrin. Xe kemi br nj hap t madh
n kt drejtim, por q nuk duhet t
pajtohemi me kt q kemi arritur. Me
kmbngulje duhet t krkojm
ndryshime, pa e dmtuar bazn e ktij
standardi, sepse ky standard sht
ndrtuar pr ne, dhe sa m shpejt t
bhen kto thjeshtime, aq m mir do t
jet. N'se kto thjeshtime nuk do t
bhen, ne po ua hapim dvert atvre q n
fjalorin e tyre s'i prdorin as njqind fjal,
po ua hapim dyert atyre q s'kan lidhje
me shkencn e Albanologjis, duke u
munduar ta shpikin kombin Kosovar
dhe kosovarishten si nj gjuh tjetr
standarde. Pse te jemi ne m t menur se
gjermant, austriakt e zvicerant, t cilt
e kan t njjtin standard. N standardin
ton ka vend pr thjeshtime, dhe ato
duhen br patjetr, ndrvshe do t
shtohen paknaqsit dhe bindjet se
dialekti tosk sht standardi i gjuhs
shqipe.
Un spajtohem me kt tez, pavarsisht
se ka vend pr shum vrejtje, se
toskrishtja sht standardi vn. Kt
mund ta thon vetm ata q s'e njohin
mir gjuhn shqipe dhe dialektet e saj,
sepse n standardin e gjuhs shqipe ka
shum forma dhe trajta t gegrishtes, t
cilat i kan zvendsuar format e
toskrishtes. Kshtu fjalt e dialektit
geg, lexues, botues, shkrues, zog,
pllumb, zemr, gjemb, vend, por edhe
shum e shum fjal t tjera jan n
standardin e gjuhs duke i zvendsuar
format e fjalve t dialektit tosk q
bjn, lexonjs, msonjs, botonjs,
shkronjs, zog, pllump, zmr, vnd.
Apo format e habitores q n standard
jan n gegrisht, si lakam-kam la,
thyekam- kam thve, por edhe fjal dhe
fjalformime t reja q n standard e kan
ruajtur elementin e gegrishtes si, svnim,
drunor, drunishte, drenushe etj. sht
interesant se kjo form e dialektit geg
nuk ruhet pikrisht te kjo fjal, e cila i
nnshtrohet rotacizmit, dhe do t ishte
m muzikale t shkruhet gegnisht se sa
gegrisht. Vshtirsi pr lexuesit paraqet
sidomos zanorja "" pastheksore,
zanorja "" fundore dhe trajtat q dalin
nga kjo. Lexuesi sht n dyshim pse
ndajfolja vrtet shkruhet pa "", kurse
mbiemri i vrtet shkruhet me "" n
fund, apo trajta t tjera si, pak por
dritpak; lum por fatlum; bardh, por
dritbardh; drejt, por i drejt dhe
shum forma t tiera q duhet t
thjeshtohen n mnvr q t jen m t rregullave t ktij drejtshkrimi duhet t'u
lehta pr tru prvetsuar.
Po ashtu disa tipe fjalsh, edhe pse pr
nga forma pothuajse jan t njjta, ato
shkruhen ndrvshe duke shkaktuar hutim
te lexuesi, i cili e ka vshtir ta prcaktoj
se ciln form duhet t shkruaj. Kshtu
fjala shtresholl shkruhet me nj n
mes, kurse mesholl shkruhet pa n
mes, e fjal t tjera t ktij tipi, pr t cilat
mendoj se duhet t kemi nj standard t
njjt, sepse mimdsia pr t gabuar
sht shum e madhe. Studiuesit e gjuhs
shqipe e din pse kto fjal shkruhen
kshtu, sepse e kan msuar rregulln q
i prcakton ato, por far t bjm me ata
q nuk i din rreguUat drejtshkrimore?!
Kto q i shkrova jan pr ata t cilt
mendojn se toskrishtja n kt
standard ka dal e padmtuar, ka nuk
qndron, pavarsisht se gegrishtja sht
dmtuar n mas t madhe, kur kemi
parasvsh se nj numr i madh i fjalve t
ktij dialekti kan mbetur jasht
standardi, duke prfshir ktu edhe
paskajoren. \*ga ana tjetr, duhen
korrigjuar fjalt lum, gjum, djal,
djath, kal q t shkruhen pa "" n
fund. Un i prmenda vetm disa raste,
por ka edhe shum trajta dhe forma q
duhet t bisedohet n mnyr q t
evitohen gabimet n t shkruar. Fundja,
edhe n rezolutn e Kongresit thuhet se
bhen prmirsimet dhe plotsimet e
duhura.
Dhe koha pr kto prmirsime ka
ardhur.