Rozdzia I

1) W jakich ukl wspl mog by napisane rwnania ruchu samolotu i jakie czynniki decyduj o
wyborze odpowiedniego ukl osi wsprzdnych :
Mog by napisane w ukl osi zwizanych z samolotem ukl osi zwizanych z ziemia oraz ukl osi
zwizany z przepywem wybr ukl osi zaley od postawionego zadania
2) Jak zorientowane s osie ukl zwizanego z samolotem :
Pocztek osi ukl przyjmuje si w rodku masy samolotu os 0x skierowana jest zgodnie z ciciwa
skrzyda os normalna 0z skierowana jest ku doowi samolotu 0y skierowana jest w kierunku prawego
skrzyda
3) Jak zorientowane s osie ukl zwizanego z ziemia
Pocztkiem osi ukadu moe by dowolny punkt na powierzchni ziemi os 0x ley w paszczynie
poziomej normalnej do osi pionowej 0z ktra jest skierowana w kierunku promienia ziemi os 0y ley
rwnie w paszczynie poziomej i jest prostopada 0xz tworzc ukl prawoskrtny
4) Jak zorientowane s osie ukl zwizanego z przepywem
Pocztek osi ukl przyjmuje si w rodku masy samolotu os 0x jest rwnolega do kierunku
przepywu powietrza os 0y jest prostopada do osi 0x i ma dodatni wzrost w kierunku prawego
skrzyda os 0z mieci si w paszczynie symetrii samolotu
5) Jakie Katy okrelaj pooenie ukadu osi samolotu 0xyz wzgldem ukl osi przepywu
-kat lizgu, kat miedzy paszczyzna 0xz a osia 0xa rwny katowi miedzy osia 0y a osia 0ya
-kat natarcia kat miedzy osia 0x a paszczyzna 0xaya rwny ktowi miedzy osia 0z a osia 0za
6) Jakie Katy okrelaj pooenie ukadu osi samolotu 0xyz wzgldem ukadu osi cienia 0xgygzg
- Kat pochylenia samolotu zawarty miedzy osi 0z i lokalna paszczyzna pozioma 0xgyg
-kat przechylenia samolotu zawarty miedzy osia 0z a krawdzi paszczyzn 0xg i 0yz
-kat odchylenia samolotu zawarty miedzy rzutem osi 0x na paszczyzn pozioma 0xgyg osia 0xg
7) Jakie Katy okrelaj pooenie ukadu osi samolotu 0xyz wzgldem ukadu osi przepywy
0xayaza wzgldem osi ukl cienia 0xgygzg
a-kat pochylenia toru lotu jest to kat miedzy osia 0xa a paszczyzn 0xgyg
a- kat przechylenia jest to kat miedzy osia 0za a krawdzi paszczyzn 0zgxa i 0yaza
a kat odchylenia toru jest to kat miedzy rzutem osi 0xa na paszczyzn 0xgyg a osia 0xg
8) Scharakteryzuj siy dziaajce na samolot:
Na samolot dziaaj trzy zasadnicze grupy si :
Siy masowe dziaajce w ukadzie osi cienia, wywoane przyciganiem ziemskim i
bezwadnoci ruchu; ciar SP. Masa samolotu ulega zmianie podczas lotu poniewa paliwo jest
spalane, zmienne jest rwnie przyciganie i zaley od wysokoci oraz szerokoci geograficznej
Siy aerodynamiczne- dziaajce w ukadzie osi przepywu ich wielko zaley od ksztatu ciaa
wielkoci i kierunku wektora prdkoci ruchu. Zmienia si wraz z wysokoci (rne gstoci
powietrza)
Siy zespow napdowych- dziaajce w ukadzie osi samolotu; siy te s zalene od zakresu pracy
silnika, prdkoci i wysokoci lotu oraz innych czynnikw, kierunek dziaania cigu pokrywa si z
osi silnika.
9) Co to jest przecienie i jakie znasz rodzaje przecie
Pod pojciem przecienia rozumie si wektor ktry jest rwny stosunkowi rnicy
wektorw wypadkowej siy aerodynamicznej i siy cikoci od moduu siy cikoci
Rodzaje przecie : - wzdune, normalne i boczne

1
10. Wyprowadzi rwnania ruchu samolotu jako punktu materialnego w ukl osi przepywu
Samolot jako punkt materialny posiada 3 stopnie swobody i do opisu jego ruchu wystarczy jedno rwnanie:

Ruch rodka masy samolotu w ukadzie osi Oxyz , zwizanym z samolotem zapisze si w postaci skalarnej
nastpujcymi rwnaniami:

m - masa samolotu
u, v, w skadowe prdkoci ruchu samolotu V wzdu osi ukadu Ox, Oy, Oz.
Fx, Fy, Fz, - skadowe gwnego wektora si zewntrznych wzdu osi ukadu Ox, Oy, Oz
p, q, r prdkoci ktowe wzgldem osi Ox, Oy, Oz
Ukad zwizany z torem rni si od ukadu osi zwizanych z samolotem tym, e paszczyzna pozioma, w
ktrej ley o Oya, pozostaje rwnolega do paszczyzny ziemi, w ktrej ley o Oyg, a wic pomidzy
paszczyn Oxaya i Oxy wystpuje kt przechylenia a. Poza tym w ukadzie zwizanym z torem wektor
prdkoci V skierowany jest wzdu osi Oxa, a w zwizku z tym:
u=V, v=0, w=0
po uwzgldnieniu powyszych zalenoci skalarne rwnania ruchu rodka masy w ukadzie zwizanym z
torem maj postad :

Fxa, Fya, Fza, - skadowe gwnego wektora si wzdu osi ukadu zwizanego z torem
ra, qa, - prdkoci ktowe wzgldem osi Oya i Oza
12. Jakie znasz metody rozwizywania rwna ruchu samolotu, na czym one polegaj i
kiedy si je stosuje
Metoda cigw -jest szeroko stosowana przy wyznaczaniu ustalonych zakresw lotu samolotu z TSO o ile
znamy jego charakterystyki w funkcji prdkoci, w celu obliczenia cigu rozporzdzalnego i niezbdnego
Metoda mocy- suy do obliczania mocy rozporzdzalnej oraz mocy niezbdnej w funkcji prdkoci,
moemy ni okreli parametry lotu ustalonego
Metoda energetyczna- przedstawia najwiksz wysoko na jak moe wznie si samolot przy staej
energii cakowitej do chwili Az jego prdko zmaleje do zera. Moemy okreli czas wznoszenia samolotu.

2
 Rozdzia II
1) Jakie warunki musz by spenione dla ustalonego lotu poziomego ?
Sia nona jest rwna ciarowi samolotu, a cig napdu oporowi czoowemu samolotu.
P=Pxa oraz Pza=Q
2) Co to jest prdko niezbdna do lotu poziomego ?
prdko potrzebna do lotu poziomego przy zadanym ciarze samolotu i na danym kcie natarcia.
3) W jaki sposb przy Cza=const okrela si Cxai i Cxaf z biegunowej lotu poziomego?
Wpyw ciliwoci powietrza na wspczynnik oporu czoowego wystpuje na tych Cza na ktrych
biegunowa lotu poziomego nie pokrywa si z biegunow samolotu na maych liczbach Ma przy
ktrej nie ma wpywu ciliwoci. Rnica midzy tymi biegunowymi jest oporem falowym Cxaf
4) Jakie parametry maja wpyw na cig niezbdny do lotu poziomego?
ciliwo powietrza, wysoko lotu , ciar
5) W jakim przypadku minimalny cig niezbdny jest stay przy zmiennej wysokoci i w jakim
przypadku moe si zmienia
Stay jest dla samolotw poddwikowych oraz dla samolotw przydwikowych przy maych
prdkociach na wysokoci do 11km
Zmienia si dla przydwikowych samolotw z duymi prdkociami oraz naddwikowych
poniewa pojawia si kryzys falowy
6) Pytanie o zalenoci cigu niezbdnego samolotu dla rnych wysokoci
Przecinaj si poniewa przy wzrocie prdkoci samolotu spada doskonao aerodynamiczna i
linie wykresu odchylaj si do gry. A na drugim si nie przecinaj poniewa prdko samolotu
jest zbyt maa oraz wysoko poniej 11km
7) Od jakich parametrw zaley moc niezbdna do lotu poziomego ?
Prdkoci lotu oraz wysokoci lotu
8) Jakie znasz charakterystyczne prdkoci lotu poziomego i w jaki sposb okrela si je
analitycznie i geograficznie?
Prdkoci lotu poziomego: minimalna, ekonomiczna, optymalna, podrna i maksymalna
Geograficznie warto minimalnej prdkoci wyznacza Si w pkt przecicia stycznej do krzywej Pn=f(V) analitycznie
wyznacza si j ze wzoru

Geograficznie warto optymalnej prdkoci wyznacza Si w pkt stycznoci prostej rwnolegej z krzywej Pn=f(v)
Analitycznie prdko optymaln bez uwzgldniania oporu falowego wyznacza si ze wzoru

Graficznie prdko ekonomiczn dla samolotu wyznacza si prowadzc styczn do krzywej mocy niezbdnej
rwnolega do osi predkoci optymaln prowadzc styczn wychodzc z pocztku ukl wsprzdnych. Analitycznie ze
wzoru

Graficzne wyznacza si ja w pkt stycznoci prostej wyprowadzonej z pocztku ukl z krzywa Pn=f(V) Analitycznie
wyznacza si ze wzoru

3
9) Jaki jest wpyw wysokoci lotu na charakterystyczn prdkoci lotu poziomego ?

10) Jaki charakter posiada zaleno H=f(Vmax) dla samolotu z TSO i TSS i jaki ona ma
przebieg?
Dla samolotu z TSO zgodnie ze wzorem predko maksymalna zaley od zmiany

wysokoci. Do wysokoci okoo 11km zamiana Cxa jest niewielka. Na duych wysokociach
stosunek bardzo mao zaley od wysokoci ale wzrasta Cxa w zwizku z tym Vmax maleje

Dla samolotu z TS zgodnie ze wzorem zaley od zmiany z wysokoci stosunku

moc rozporzdzalna silnikw do wysokoci 5 km podobnie jak i samolotu pozostaje

prawie staa to stosunek ronie z wysokoci i odpowiednio wzrasta Vmax na wiekszych

wysokociach moc rozporzdzalna maleje wiec maleje Vmax
11) Co to jest teoretyczny puap statyczny samolotu ?
Dla kadego samolotu istnieje taka wysoko na ktrej podzia prdkoci lotu poziomego
sprowadza si do punktu. Na tej wysokoci Vmin=Vopt=Vmax
12) Jakie rnice w pilotowaniu samolotem wystpuj na pierwszym i drugim zakresie lotu
poziomego ?
Na pierwszym zakresie pilot zmniejsza obroty silnika zmniejszajc tym samym cig rozporzdzalny
silnika do wartoci siy oporu na danej prdkoci lotu
Lot na drugim zakresie jest niezalecany poniewa samolot leci z maa prdkoci a wiec na duym
kcie natarcia i sterowanie samolotem jest utrudnione moe doj do korkocigu czyli przewalenia
przez skrzydo
13) Jakie czynniki wpywaj na eksploatacyjne ograniczenia prdkoci minimalnej i maksymalnej
lotu poziomego ?
Ograniczenie prdkoci minimalnej: oderwanie strumienia powietrza z powierzchni nonych
samolotu przy osiganiu prdkoci podkryt i nadkryt; pojawianie si wibracji przy i drga
konstrukcji przy ktach natarcia bliskich krytycznych.
Ograniczenie prdkoci maksymalnej ze wzgldu na Ma, kinematyczne nagrzewanie, wytrzymao
i sztywno samolotu, niezawodno silnika, stateczno i sterowno, buffeting i flutter

4
 Rozdzia III

1. Napisa warunki ustalonego wznoszenia samolotu i odpowiadajce im rwnania ruchu

2. Co to jest najwygodniejsza prdko wznoszenia samolotu ?

Prdko lotu po torze odpowiadajc w*max nazywa si najwygodniejsz prdkoci wznoszenia i
oznacza si vwmax. Dla samolotw poddwikowych jest nieco wiksza od prdkoi optymalnej lotu
poziomego
3. Narysuj biegunowa prdkoci i okrel na niej .

4. Czym tumaczy si moliwo wystpienia dwch puapw u samolotw naddwikowych ?

Mog wystpi dwa zakresy lotu na ktrych nadmiar cigw osiga max warto a zatem dwa
zakresy stromego wznoszenia oraz dwa teoretyczne puapy.
5. Co to jest puap energetyczny puap dynamiczny i puap balistyczny ?
Puap energetyczny osiga si go przy prdkoci lotu bliskiej max dla kadej wysokoci zwykle jest
na mniejszej wysokoci ni teoretyczny puap.
Puap balistyczny jeeli prdko samolotu spadnie do zera poniewa zapas kinetyczny zosta
wykorzystany na wznoszenie i jedyn energia bdzie energia potencjalna (puap nieosigalny)
Puap dynamiczny najwiksza wysoko jak moe osign samolot przy nieustalonym wznoszeniu
6. Co to jest barogram prdkoci ?
Jest to wykres zalenoci czasu wznoszenia od wysokoci

5
 Rozdzia IV

1. Co to jest godzinowe i kilometrowe zuycie paliwa

Godzinowe zuycie paliwa, to zuycie paliwa na jedn godzin lotu, ktre oznacza si Ch
Qp mp
Ch lub C h L-zasig
t t

Kilometrowe zuycie paliwa, to zuycie paliwa na jeden kilometr, ktre oznacza si Ck

Qp mp
Ck lub C k L-zasig
L L

2.Co to jest jednostkowe zuycie paliwa bj i jaki ono ma wpyw na zasig i dugotrwao lotu

bj- parametr charakteryzujcy zapotrzebowanie silnika na paliwo dla silnikw TSO, w kg/h lub. Im mniejsze
jest bj przy pozostaych warunkach lotu, tym ekonomiczniejszy jest silnik.
3. Na jakim kcie natarcia zasig samolotu migowego jest maksymalny.

C za
Kt natarcia dla lotu poziomego, oglnie dla opt
b j C xa
4. Jak zmienia si z wysokoci /do wysokoci puapu/ min kilometrowe zuycie paliwa s-tu z TSO

Zmniejszenie kilometrowego zuycia paliwa ze wzrostem wysokoci wynika z tego, ze na duych

wysokociach naley zwikszy obroty silnika , powoduje to spadek jednostkowego, godzinowego i
kilometrowego zuycia paliwa, dodatkowo zwiksza si prdko rzeczywista, dlatego te wysoko lotu
bardziej wpywa na Ck ni Ch
H km
15
Ch
Ck
min
10 min

Ch
0
Ch

5.Przy jakich ktach natarcia zasig i dugotrwao lotu s-tu bd maksymalne

Przy zaoeniu e bj=const to maksymalna dugotrwao lotu bdzie przy K=Kmax , tp jest podczas lotu z
prdkoci Vopt oraz ktem natarcia opt
K mp
Wynika to z tej zalenoci T
gb j mr

6.Na jakiej wysokoci CK i Ch osigaj minimalne wartoci, a zasig i dugotrwao s maksymalne

Zakres i dugotrwao lotu poziomego zaley od zakresu lotu i zakresu pracy silnika, najmniejsze CK i Ch
jest (z wykresu) w przedziale 10-15km wic zuycie paliwa na tej wysokoci jest najmniejsze, co przekada
si na najwikszy zasig i dua dugotrwao lotu

6
 ROZDZIA V

5.1.Jakie warunki s konieczne do zakrzywienia tory lotu samolotu?.Jak si je realizuje?

ruch nieustalony po torze krzywoliniowym. warunkiem koniecznym lotu krzywoliniowego jest istnienie
przyspieszenia normalnego. Przyspieszenie normalne zwizane jest z prdkoci lotu i promieniem
krzywizny toru nastpujco . Z ktrego wynika , e wzrasta ono wraz ze wzrostem prdkoci lotu i
zmniejszeniem si promienia krzywizny toru. Realizowane poprzez zmiany ktw przechylenia lub
pochylenia oraz przez ukady sterujce.

5.2. Od czego uzalenione s: czas i droga rozpdzania i hamowania samolotu?

-czas rozpdzania i hamowania

-droga rozpdzania i hamowania

Z powyszych wyrae wynika ze
czas i droga rozpdzania i hamowania uzalenione s od wielkoci |R| . Im wiksza
R przy rozpdzaniu , tym krtszy jest czas i droga rozpdzania

5.3. Napisa rwnania ruchu nieustalonego w paszczynie pionowej?

;
Gdy lot odbywa si bez przechylenia i lizgu po torze prostoliniowym (=0, =0, =const) rwnania
przyjmuj posta:
;

5.4. Co to jest graniczna prdko nurkowania i przy jakich zaoeniach upraszczajcych mona j
obliczy?. zaoenia upraszczajce:
- atmosfera o niezmiennej gstoci powietrza rwna redniej gstoci w danym przedziale wysokoci
- sia cigu rwna jest zeru
- , - skadowa ciaru na kierunku ruchu = opr czoowy
5.5.Jaki etap nurkowania jest najbardziej niebezpieczny i dlaczego?
Wyjcie.W czasie trwania tego manewru , na pilota dziaa przecienie w kierunku gowa-tuw. Poza tym
podczas wychodzenia z nurkowania wystpuje tzw. Przepadanie. Powoduje ono obnianie si wysokoci
lotu w momencie gdy o samolotu jest ju rwnolega do paszczyzny Ziemi. Na wyjcie z nurkowania
potrzebny jest zapas wysokoci aby samolot nie uderzy w ziemie. Dodatkowo przy nurkowaniu prdkoci
mog znacznie przekracza prdkoci dla ktrych zaprojektowano samolot i przy prbie wyjcia z
nurkowania moemy nie mie wystarczajcej sterownoci bd konstrukcja moe okaza si
niewystarczajco wytrzymaa
6. Narysuj tor grki i okrel przecienia jakie dziaaj na samolot przy wykonaniu tego manewru?

Przecienia:

I ,
II =const.
III ,

5.7. Przy jakich zaoeniach upraszczajcych mona rozwiza rwnania ruchu dla ptli?
Zakadamy, e ptla wykonywana jest kosztem nagromadzonej przez samolot energii mechanicznej, a wic wzdu

7
tego toru lotu
praca si zewntrznych rwna zeru
R-nia maj posta
m a

mV

5.8.Jaka musi by prdko pocztkowa aby wykona ptl?

Najmniejsza moliwie warto prdkoci pocztkowej w porwnaniu z Vminlp(minimalna prdko lotu poziomego na

wysokoci odpowiadajcej grnemu punktowi ptli) otrzymamy po zrniczkowaniu funkcji wzgldem nzai

przyrwnaniu do zera po obliczeniu otrzymamy fv(nza)min=3,33 przy nza= 4,24

eby wic wykona ptle , naley rozpdzi samolot do prdkoci co najmniej 3,33 razy wikszej od minimalnej
prdkoci lotu poziomego.
5.9.Jakie znasz sposoby wytwarzania siy bocznej podczas wykonywania zakrtu?
Boczn Si aerodynamiczn Pya wytwarza si podczas zakrtu ze lizgiem poprzez wychylenie steru kierunkowego,
powstaa w ten sposb sia pozioma na usterzeniu pionowym powoduje obrt samolotu wok osi pionowej.
przecienie boczne
5.10.Jakie parametry wpywaj na promie i czas zakrtu prawidowego?
Promie zakrtu prawidowego: z wzoru mona okreli promie zakrtu , jeli znamy
wspczynnik siy nonej i kt przechylenia a. Z otrzymanego wyraenia wida e promie zakrtu jest mniejszy , im
wikszy jest kt przechylenia i im wikszy wspczynnik siy nonej . Czas pokonywania zakrtu prawidowego jest
rwny:

5.11.Jak wpywa kt lizgu na promie zakrtu?

Im wikszy kat lizgu tym mniejszy promie zakrtu
r= .

5.12. Dlaczego niezbdne do wykonania zakrtu cig i moc s wiksze ni w locie poziomym na tym samym
zakresie?
Poniewa podczas zmiany kta lizgu wzrasta opr czoowy oraz powstaje sia odrodkowa, a take maleje
wspczynnik siy nonej (przesanianie strumienia powietrza).
Pnz=Pnlpnza
Nz=Nlp(nza)3/2
5. 13. Jaka jest rnica midzy zakrtem wykonywanym ze lizgiem zewntrznym a lizgiem wewntrznym?
lizg zewntrzny - lizg wytworzony na skrzydo zewntrzne, sia Pya skierowana do rodka krzywizny toru, kat
lizgu ujemny przy zakrcie prawym
lizg wewntrzny - lizg wytworzony na skrzydo wewntrzne, sia Pya skierowana na zewntrz krzywizny toru, kat
lizgu dodatni przy zakrcie prawym

5. 14. Scharakteryzuj znane ci figury akrobacyjne samolotu.

ZAWRT BOJOWY. Suy do zmiany kierunku lotu o 180 z jednoczesnym nabieraniem wysokoci. W celu
wykonywania tego zwrotu pilot rozpdza samolot do max. prdkoci i przechyla go w stron, w ktr chce skrci i
jednoczenie ciga drek do siebie. Samolot zadziera nos i leci jak gdyby po wznoszcej si spirali.
PRZEWROTY PRZEZ SKRZYDO. figury, przy ktrych samolot obraca si wok osi podunej Ox o 180 i wicej
(wielokrotne przewroty pozioma spirala). Wykonanie tej figury powoduje strat wysokoci.
PPTLA.kombinacja ptli z przewrotem. Po osigniciu grnego punktu ptli samolot w pooeniu grzbietem w
d wykonuje przewrt przez skrzydo, odzyskujc normalne pooenie i lecc w dalszym cigu w kierunku
przeciwnym do pocztkowego, lecz na wikszej wysokoci

8
 Rozdzia VI

1 .Dlaczego ruch s-tu podczas startu i ldowania jest nieustalony?

Podczas startu i ldowania s-t zmienia swoj prdko, tak e nie mona rozpatrywa ruchu jako ustalonego
i naley uwzgldnia przyspieszenia
2. Jak wpywa blisko ziemi na prdko oderwania Vod i prdko ldowania Vlad?

Ziemia interferuje z powierzchni non samolotu co sprawia, e wirowa linia nona odbita od powierzchni
Ziemi(zachowuje si jak ekran) powoduje powstanie dodatkowej siy nonej, ktra pozwala na oderwanie si
samolotu od ziemi (bd lot nad ni) z prdkoci mniejsz ni wynikaoby to z warunku lotu poziomego.
Vod zaley od wspczynnika Cza ktry wyznacza si z krzywej Cza=f() z uwzgldnieniem mechanizacji
skrzyda i wpywu bliskoci ziemi.

3. Jakimi kryteriami ocenia si konieczno skrcenia startu lub jego wyduenia?

Wynika z usytuowania lotniska, znajdujce si wok lotniska przeszkody, budynki, napowietrzne linie
energetyczne, drzewa itp.
Dodatkowym czynnikiem jest rodzaj samolotw uytkujcych lotnisko, rozbieg jest wikszy dla TSO w
porwnaniu ze migowymi
4. Jakie czynniki wpywaj na dugo startu i ldowania? Jakie z nich s najefektowniejsze?

rodzaj samolotw, rozbieg jest wikszy dla TSO w porwnaniu ze migowymi, masa samolotu, a dokadnie
tarcie
2
Vod
Q dV 2
Wzr na drog rozbiegu Lr
2g V 2
0
F fQ S / C xa fC za /
2

Skrcenie ldowania:
Zwikszenie Cza, zmniejszenie obcienia jednostkowego skrzyde Q/S, zmniejszenie doskonaoci K,
wiksza skuteczno hamowania(przerywacze w skrzydach , hamulec aerod. ,wsteczny cig-rewers)

5. Jakie czynniki wpywaj na rozwj s-w pionowego startu i ldowania?

Lotnictwo nawet na wysokim poziomie , pozbawione lotnisk, jest praktycznie bezuyteczne, due lotniska
s bardziej naraone na zniszczenie, ni mae o niewielkich rozmiarach, dodatkowo szybki przerzut wojsk w
precyzyjne okrelone miejsca jest dodatkowym wanym aspektem. Inny powd to moliwo dotarcia do
trudno dostpnych miejsc ( ratownictwo /platformy wiertnicze, dua urbanizacja)
6. Jakie znasz sposoby wytwarzania siy nonej podczas startu i ldowania s-w pionowego startu i
ldowania

obrt miga, obrt zespou napdowego, obrt zespou napdowego ze skrzydami, TSSm z pionowym
cigiem od reakcji gazw, urzdzenia zwikszajce cig ( wentylatory none, urzdzenia elektorowe),
odchylenie wektora cigu silnika gwnego/marszowego/, none TSO, None TSO obracane w locie, none
TSO z odchylanym wektorem cigu

9
 Rozdzia VII

1.) Co to jest rodek parcia i ognisko aerodynamiczne? Podaj zwizek midzy nimi. Kiedy rodek
parcia i ognisko aerodynamiczne pokrywaj si?
rodek parcia- jest to punkt przyoenia wypadkowej siy aerodynamicznej; jest to rwnie punkt przecicia
linii dziaania siy z ciciw profilu.
Ognisko aerodynamiczne- punkt, wzgldem ktrego wspczynnik momentu nie zaley od kta
natarcia(Cza) i rwna si Cm sko.
C moskp C mskp C moskp
xp x Fskp
C za C za C za
Ognisko i rodek parcia pokrywaj si tylko w szczeglnym przypadku dla profili symetrycznych, poniewa
dla takich profili Cm skp=0.
2.) Co to jest rednia ciciwa aerodynamiczna skrzyda i jak si j wyznacza graficznie dla skrzyda
trapezowego?
Przez redni ciciw aerodynamiczn skrzyda rozumie si ciciw rwnowanego skrzyda prostoktnego,
charakteryzujcego si tak sam powierzchni S i takimi samymi siami Pz i Px oraz momentem M jak
dane skrzydo o dowolnym ksztacie.

3.) Napisa wzr na moment pochylajcy skrzyda i omwi wpyw wsprzdnej pionowej pooenia
rodka masy na moment pochylajcy skrzyda.
Cmskp Cmoskp ( x Fskp xQ zQ )C za zQ C xa
Jak wida, przemieszczenie rodka masy samolotu wzgldem skrzyda w pionie narusza liniowy charakter
funkcji C mskp f (C za ) tym silniej, im wikszy jest kt natarcia, poniewa Cxa i Cza s nie liniowymi
funkcjami Cza.
Obliczenia wykazuj, e jeeli przemieszczenie rodka masy w pionie jst niewielkie(rzdu 10% ciciwy), to
odchylenie funkcji C mskp f (C za ) od liniowej zalenoci jest nieznaczne.
4.) Objani, dlaczego ognisko izolowanego skrzyda z powodu wpywu kaduba przy Ma<Makr
przemieszcza si do noska redniej ciciwy aerodynamicznej?
Na rys pokazano przyczyn przemieszczania do przodu ogniska zestawu skrzydo-kadub. Przy zmianie kta
natarcia przyrosty si nonych skrzyda Pzsk i kaduba Pzk przyoone s odpowiednio w ogniskach
skrzyda i kaduba w odlegoci x F int , spowodowane interferencj. Ognisko kaduba znajduje si przed
skrzydem, dlatego sumaryczny przyrost siy nonej zestawu skrzydo-kadub przyoony jest przed
ogniskiem skrzyda. Zaoono przy tym, ze w wyniku interferencji punkt przyoenia przyrostu siy nonej
skrzyda, to jest ognisko skrzyda, nie przemieszcza si. Dla skonych i trjktnych skrzyde zaoenie jest
niesuszne.

10
5.) W jak stron od ogniska izolowanego przemieszcza si ognisko skrzyda z uwzgldnieniem
wpywu gondoli silnikowych, umieszczonych na ogonowej czci kaduba? Dlaczego?
C zi
x Fi i xQ x pi , Si-charakterystyczna powierzchnia i-tego elementu, x pi -wsprzdna rodka
S
C z S

C zi
parcia i-tego elementu, -pochodna czstkowa od wspczynnika siy nonej i-tego elementu wzgldem

kta natarcia skrzyda.

Z interpretacji fizycznej zjawiska wynika, e z wzoru otrzymuje si przemieszczenie ogniska do przodu(do

tyu) jeli rodek parcia znajdujcej si w strumieniu czci samolotu pooony jest przed(za) ogniskiem
izolowanego skrzyda.

6.)Co to jest wspczynnik hamowania prdkoci w obszarze usterzenia poziomego oraz wzgldna
skuteczno steru wysokoci?

Wspczynnik hamowania prdkoci- okrela zmian prdkoci, jest rwny stosunkowi cinienia
v H2
dynamicznego w obszarze usterzenia poziomego do cinienia dynamicznego strumienia
2
v 2 vH
2

niezaburzonego , lub k . Hamowanie strumienia w obszarze usterzenia zaley gwnie od

2 v
ksztatu ciaa, kta natarcia, liczby Ma lotu i innych, przy czym posiada ono rn intensywno w
przestrzeni za ciaem.

C zH
Wzgldna skuteczno steru wysokoci- n H , wyraa stosunek przyrostu wspczynnika siy nonej
z
C zH
H
usterzenia poziomego przy wychyleniu steru o jednostk kta do przyrostu wspczynnika siy nonej
usterzenia poziomego przy zmianie kta atarcia statecznika o jednostk kta. Poniewa zawsze n H <1 to jego
warto jest swego rodzaju miar efektywnoci steru wysokoci; pokazuje on ile efekt wychylenia steru jest
mniejszy od efektu wychylenia statecznika poziomego.

7.)Jaki wpyw na zmian momentu usterzenia poziomego wywiera skos strumienia, wytworzonego
przez skrzydo?

Skos strumienia zmienia kierunek opywu. redni kt skosu strumienia w obszarze usterzenia poziomego

jest liniow funkcj wspczynnika siy nonej skrzyda: C z 0 , 0 -kt skosu strumienia przy
C z
zerowej sile nonej.

Majc kat skosu strumienia moemy wyznaczy kat natarcia usterzenia poziomego H H H -
kat ustawienia ciciwy statecznika poziomego wzgldem ciciwy skrzyda. Wielko wspczynnika
momentu pochylajcego usterzenia poziomego zaley, od wspczynnika siy nonej C zH a wic rwnie od
C zH C
H : C zH H zH H
H H

11
8. ) Napisz wzr na wspczynnik momentu pochylajcego samolotu i przeprowad analiz wpywu
poszczeglnych parametrw na stateczno statyczn podun samolotu.
M M sk M k M g M p M H ....
Analiz podunej statecznoci statycznej samolotu mona przeprowadzi za pomoc rwnania:
C C
C m C mo ( xQ x F )C z m H m H , w ktrym wszystkie wspczynniki przy zmiennych Cz, H ,
H H
C m C m C zH C m
H i wolny wyraz Cmo Okrela si ze zwizkw nH AH k H nH 0 i xQ x F
H H H C z
Majc wyraenie na sumaryczny moment samolotu i pooenie jego ogniska, a take znajc wpyw liczby
Ma na zmian Cmo i xF otrzymane zwykle na drodze dowiadczalnej, moemy zbudowa wykres momentu
w funkcji siy nonej dla caego zakresu liczb Macha.
9.) Jaka waciwo samolotu powoduje podzia statecznoci na dwa rodzaje: na stateczno statyczn
przy staej prdkoci i stateczno statyczn przy staym przecieniu?
Samolotu charakteryzuj si pewn osobliw waciwoci, a mianowicie, e mog one bardzo szybko
zmienia kt natarcia, a bardzo wolno prdko. Std w pierwszej chwili po naruszeniu stanu rwnowagi,
trzeba zwraca przede wszystkim uwag na zmian kta natarcia, prdko przy tym mona przyj
praktycznie jako sta.
Po pewnym czasie rwnie prdko zacznie si zmienia, przy czym w zalenoci od zmiany prdkoci kt
natarcia moe rwnie zmienia sw warto, ale zmiana ta bdzie odgrywa drugorzdn rol.
10.) Co jest warunkiem statecznoci statycznej przy staej prdkoci?
Do tego aby samolot by stateczny statycznie przy staej prdkoci, niezbdne jest aby rodek masy
znajdowa si przed ogniskiem, to znaczy speniony by warunek x Q x F <0.
11.) Co jest warunkiem statecznoci statycznej przy staym przecieniu i wyprowad zwizek
pomidzy statecznoci statyczn przy staej prdkoci i przy staym przecieniu?
Jeli samolot jest stateczny przy staej prdkoci, to po naruszeniu rwnowagi stosunkowo szybko
zlikwiduje przyrost kta natarcia i moment pochylajcy stanie si rwny zeru.
M Cm
Przyjmujc dM=0, wyznaczymy dC z = v dV v dV Znajdujemy pochodn zwyczajn siy
M Cm
C z C z
C m V C m

nonej wzgldem prdkoci: dPz Pz C z 2C z V
dV V C m
C z
Pz
Pochodna czstkowa jest zawsze wiksza od zera. A zatem jeli samolot jest stateczny przy staej
V
C dP
prdkoci( m <0), to bdzie rwnie stateczny przy staym przecieniu ( z 0 ) gdy licznik rwnania
C z dV
Cm V Cm
bdzie ujemny, czyli <0
C z 2C z V

12
 12.) Co to jest krzywa rwnowagi podunej samolotu? Napisz warunek
rwnowagi podunej samolotu oraz narysuj wykresy rwnowagi wzgldem Cz i
wzgldem prdkoci V.
Wykres rwnowagi podunej samolotu jest to krzywa wykrelona we
wsprzdnych H f (Cz ) lub H f (V ) , ktra mwi nam o jaki kt naley
wychyli ster aby moment pochylajcy sprowadzi do zera. Warunek
rwnowagi:Fx=0 Fz=0 M=0

13.) Przeprowad analiz wpywu pooenia rodka masy (wywaenia samolotu) na wychylenie steru wysokoci.

1 C mo ( xQ x F )C z Rwnanie pozwala przeanalizowa wpyw pooenia rodka masy samolotu(wpyw
H H
nH C m

H
wywaenia) na wychylenie steru wysokoci. Jeli w czasie lotu rodek masy przemieszcza si do przodu, naruszajc
rwnowag, to na samolot dziaa moment nurkujcy, dla zrwnowaenia ktrego naley ster wysokoci wychyli do
gry. A wic zmniejszenie wsprzdnej xQ wymaga zmniejszenia kta wychylenia steru H . Tak wic im wiksze Cz,
tym wiksze musi by wychylenie steru wysokoci do gry. Najbardziej niebezpieczne przemieszczenie rodka masy
ma miejsce podczas ldowania, na zakresie C zlad . Przemieszczenie rodka masy jest na tyle due, e maksymalne
wychylenie steru wysokoci moe by niewystarczajce do zrwnowaenia momentu pochylajcego.

14.) Od jakich czynnikw zaley moment zawiasowy steru wysokoci?

Moment zawiasowy zaley od wypadkowej siy aerodynamicznej dziaajcej na ster wysokoci PsH , odlegoci
V H
2

przyoenia siy od osi obrotu e H M sH C sH S sH bsH .

2
ciliwo powietrza wpywa w znacznym stopniu na warto wspczynnika momentu zawiasowego. Przy powstaniu
kryzysu falowego rodek parcia steru wysokoci przemieszcza si do tyu, dlatego te moment zawiasowy na
prdkociach okoodwikowych gwatownie wzrasta.

15.)Przeanalizuj wpyw wychylenia trymera na zmian wykresu rwnowagi

wedug siy na drku sterowym.

C sH C C
C sH H sH H sH t wynika z niego e podczas lotu samolotu
H H t
z wychylonym trymerem o wielko t zmieni si te wspczynnik CsH o
wielko C sH C sH t . Doprowadzi to zmiany momentu zawiasowego i
t
C sH
odpowiedni siy na drku. Jeli w pierwszym przyblieniu przyjmuje si, e =const, przy danym kcie
t
V H
2

wychylenia trymera moment zawiasowy i sia na drku zmieni si proporcjonalnie do . Niech pilot wychyli
2
trymer w d ( t >0), to z wykresu wida, e przy takim wychyleniu trymera na wszystkich zakresach lotu pojawi si
przyrost siy cisncej PdH i to tym wikszym, im wiksza jest prdko lotu.

Przy wychyleniu trymera w gr ( t <0) pojawi si odpowiednio przyrost siy cigncej. Zmieniajc pooenie
trymera pilot moe w szerokich granicach zmienia zakres lotu z zerow si na drku.

13