Trk Psikoloji Yazlar, Aralk 2014, 17 (34), 101-115

G Aratrmalarnda Mekan Boyutu:

Kltrel ve Mekansal Btnleme
Melek Gregenli Pelin Karaku
Ege niversitesi Ege niversitesi

zet
Farkl sosyal bilim alanlarnda g konusunda yaplan aratrmalar ve teorik modellemeler g srecini genel olarak,
gmenlerin zellikleri, g gerekeleri, g edilen yerdeki yerli kltrn ge ve gmenlere ynelik alg ve deer-
lendirmeleri kapsamnda; iki ya da daha fazla sosyal yapnn karlamas sreci olarak ele almaktadr. Kltrleraras
Psikoloji yaklamyla, kltrleme kavram balamnda nerilen kavramsal erevede, g edilen yerin mekansal
zellikleri, gmenlerin uyum srelerinde nemi vurgulansa da pek az almada temel deikenlerden biri olarak
deerlendirilmitir. Bu makalenin amac, entegrasyon srecini, kentin fiziksel yapsnn ve gmenlerin bu yapyla
kurduklar ilikinin nasl etkilediini ve bu srete g edilen yerdeki toplumun ve kamu otoritelerinin yaklamlar-
nn etkin roln tartmaktr. Bu yaklamn, evre psikolojisi ve kltrleraras psikoloji yaklamlarndan hareketle
kltrleme aratrmalarnda kullanlabilecek ve g srecini gmenler asndan kolaylatrabilecek disiplinler
aras bir kuramsal ereve nerisi gelitirme konusunda katkda bulunabilecei dnlmektedir.
Anahtar kelimeler: Kltrleme, g, yer kimlii, yere ballk, mekansal btnleme

Abstract
Research and theoretical models on international migration as a process of continuing contact between different
cultural groups have examined the issue in terms of the reasons for movement, several socio-demographic features
of immigrants and host majoritys perceptions towards the migration and immigrants. In cross-cultural psychology,
acculturation strategies of immigrants have been the subject of numerous studies. Nevertheless there is much less ef-
fort to examine the acculturation strategies in the context of internal migration. Moreover the acculturation research
does not offer satisfactory evidence for adaptation to a new physical setting. The present study aims to discuss how
the physical features of urban environment affect the integration of immigrants. Moreover this study aims to discuss
how the migrants adapt to a new physical environment and how this relation between human and environment affects
the integration of immigrants. This theoretical approach suggests an integrative perspective that combines the view
points of cross-cultural psychology and environmental psychology in acculturation research.
Key words: Acculturation, migration, place identity, place attachment, spatial integration

Yazma Adresi: Prof. Dr. Melek Gregenli, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi. Psikoloji Blm, Bornova, 35100-zmir
E-posta: melekgor@gmail.com
Yazar Notu: (1) Bu makale, Gregenli (2014) tarafndan tamamlanan ve ortak yazar Pelin Karakuun btnnde bursiyer olarak
yer ald Kente Entegrasyonun, Yer Kimlii, Bireycilik-Toplulukuluk ve Kltrlenme Sreleri Asndan ncelenmesi balkl
TBTAK 1001 Projesinin kuramsal erevesinden karlmtr (Proje No:111K249).
(2) Makalemizin deerlendirilme srecindeki katklar ve gelitirici nerileri iin zel say editrleri Glseli Baysu ve Derya Gngre
ok teekkrler.
102 Trk Psikoloji Yazlar

Tm dnyada g, giderek yeni biimler alarak, vurgunun amalanm olmasdr. Ayrca zellikle kltr-
lkelerin kendi iinde krsal-yoksul blgelerden byk leme konusunu bireycilik- toplulukuluk balamnda
kentlere g ya da d gler biiminde artarak devam ele alan literatrn, hem niceliksel hem de niteliksel a-
etmektedir. Sosyal bilimciler yeni bir kltrel evreyle dan bal bana ayr bir almay hak ettii dnl-
karlaan gmen ve mltecilerin g srecinde uyum mektedir.
problemlerini anlamak ve zmlemek iin kuramlar, Bu yazda nerilen kuramsal ereve, Trkiyede
modeller ve farkl zm nerileri gelitirmektedirler. youn g alan 6 byk kentte (zmir, stanbul, Anka-
G olgusu Antropoloji, Sosyoloji, Psikoloji, Psikiyatri, ra, Bursa, Diyarbakr ve Gaziantep) gerekletirilen ve
Hukuk, Politika, Tp, Teoloji ve benzeri pek ok bilim henz tamamlanm olan bir aratrmada kullanlm
daln ilgilendirmektedir. ve anlaml sonular elde edilmitir (Gregenli, 2014;
Bu makalenin amac, lke iinde krsal alanlar- Gregenli ve Karaku, 2013). Aratrma sonular, i
dan byk kentlere g ve entegrasyon srecini, ken- g balamnda yeni bir kltrle btnleme srecinde
tin fiziksel ve sosyo-kltrel yapsnn ve gmenlerin kltrel ve sosyal faktrler kadar, bu faktrlerle etkile-
bu yapyla kurduklar ilikinin nasl etkilediini, evre im halindeki mekansal faktrlerin de etkili deikenler
psikolojisi ve kltrleraras psikoloji yaklamlarndan olduunu ve g edilen kentlerdeki yerli nfusun ge
hareketle tartmak ve kltrleme aratrmalarnda di- ilikin yaklamnn krdan kente g edenlerin kltrle
siplinler aras bir kuramsal ereve nerisi sunmaktr. Bu ve mekanla kurduklar ilikide nemli olduunu gster-
yazda gelitirilmeye allan yaklamla daha ok krsal mitir. Bu yazda nerilen teorik erevenin, hem krdan
blgelerden kentsel evrelere doru gerekleen glerle kente g edenler hem de kentlerin yerlileri bakmndan
ilgili bir tartma yer alsa da, her trl g srecinde, r- ortaya kan gruplararas sreleri anlamamza katkda
nein byk kentlerden daha kk yerleim blgelerine bulunaca dnlmektedir. Ayrca bu erevede ya-
doru olan mekansal hareketliliklerde de, yeni yerleilen placak aratrmalarn sonular, sadece gmenlerin
yerle ilgili benzer sreler yaanabilecei iin nerilen entegrasyon srelerini kolaylatrma konusunda deil
yaklamn ksmen de olsa her tr mekansal deiiklikte ayn zamanda byk kentlerin gerek fiziksel gerek sos-
geerli olmas sz konusudur. lkeleraras glerle ayn yal yaplanmalarnn, herkes iin daha yaanlr kentler
lke iinde gerekleen g hareketlerinin ve gmen- ve hayatlar yaratlmasnda nasl dntrlmesi gerekti-
lerin bir btn olarak yaadklar g srecinin kendine i konusunda uygulamal bilgiler verecektir.
zg yanlar vardr; bununla birlikte aada ayrntlary-
la ele aldmz pek ok aratrma sonucunda, yer de- Kltrleme
itirme srecinin mesafeler ya da bu srete karlaan
kltrlerin zellikleri deise de, ortak yanlar olduu Sosyal psikoloji alannda g olgusu, farkl klt-
grlmtr. Dolaysyla, bu makalede nerilen yakla- rel gruplarn karlamas srecinde gruplararas ilikiler
mn, i gler kadar d glerin anlalmas iin de balamnda tartlmakla birlikte daha ok kltrlera-
katks olabilecek bir yaklam olduu dnlmektedir. ras bir yaklamla ele alnmtr. Kltrleraras psiko-
nerilen kuramsal ereve, kltrleme aratrmalarnda lojide g srecinin dinamik ve etkileimsel niteliine
ksmen ele alnm deikenleri, gmenler ve g edi- deinen kavram kltrlemedir. Gnmzdeki kl-
len yerin yerlilerinin yaklamlar erevesinde birletir- trleme aratrmalarna bakldnda, olguya ilikin en
meyi amalamaktadr. Entegrasyon srecini kentin fizik- yaygn biimde yer verilen tanmn Redfield, Linton ve
sel yapsnn ve kentli yurttalarn bu yapyla kurduklar Herskovitzin (1936: 149) bu alanda klasikleen kav-
ilikinin nasl etkiledii, evre psikolojisi kapsamnda ramsallatrmas olduu sylenebilir. Yazarlara gre
daha nce ele alnm olsa da, kltrleraras psikolo- kltrleme, farkl kltrlere sahip bireylerden oluan
ji yaklamyla, evre psikolojisi yaklamn btncl gruplarn birbiriyle ilk elden ve sreen bir biimde
bir biimde ele alan teorik bir ereveye rastlanma- temas etmesiyle, gruplardan birinin ya da her ikisinin
mtr. Bu kavramsal erevede, yaznn snrlar ve kl- kltrel rntlerinde deiimlerin meydana gelmesi-
trleme literatr iinde sklkla yer almas nedeniyle dir (akt. Sam, 2006, s.11-12). Berry (2003; 2005) ise
dta braktmz, kltrleme srecinde etkisi tartl- kltrlemeyi, iki veya daha fazla kltrel grubun ve bu
maz olan, gmenlerin sosyo-demokrafik zellikleri, gruba dahil bireylerin birbiriyle temas etmesi sonucunda
g tipi, g edilen yerdeki yaama sresi, g ncesi ve oluan karlkl kltrel ve psikolojik deiimlerin ya-
sonras yaama evresine ilikin deneyimler vb. nesnel and bir sre olarak tanmlamaktadr. Daha yaln bir
olgular ile, bata bireycilik-toplulukuluk olmak ze- tanmlamaya yer veren Sam (2006) ise kltrlemenin,
re baka konular da var. Bu nemli konularn, yaznn farkl kltrel arka planlara sahip birey ya da gruplarn
dnda braklmasnn nedeni, bu yazda, kltrleme birbiriyle temas etmesi sonucunda ortaya kan dei-
konusuna ilikin kapsayc bir zetleme yapmaktan ziya- imlerin tmn ierdiini ifade etmitir. Berry, Kim,
de, bu alanda eksik olduu dnlen mekansal boyuta Monde ve Mok (1987) kltrleme sonucunda ortaya -
 G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 103

kan deiimleri be kategori altnda toplamlardr: lki Berrynin (1997; 1998; 1999) kltrleme mo-
fiziksel deiimlerdir; yaanacak yeni bir yer, artan nfus delindeki nemli kavramlardan bir tanesi etnokltrel
younluu gibi deiimler kltrleme srecinde ortak gruplarn kltrleme srecinde kullandklar stratejiler-
yaanan deiimlerdir. kincisi biyolojik deiimlerdir; dir. Kltrleme, hem bireyler hem de gruplar asndan
yeni hastalklar, yeni beslenme alkanlklar gibi. n- eitli biimlerde yaanabilmektedir (Berry, 2001). Grup
cs ise kltrleme kavramnn da znde yatan klt- ya da sosyo-kltrel dzeydeki bu stratejiler iki temel
rel deiimlerdir; varolan politik, ekonomik, teknik, dil- boyutun kesiiminden domaktadr: lki miras kltr
sel, dini ve sosyal kurumlar deimektedir. Drdncs ve kimliin srdrlmesine ynelik greli tercihler ve
yeni sosyal ilikiler adr; i grup d grup aidiyetleri ile ikincisi baat toplum ve dier etnokltrel gruplarla
baskn olan grup rntleri yeniden kurulmaktadr. Son iliki kurmaya ynelik greli tercihlerdir. Bireyler, ken-
kategori ise bireyin davransal ve zihinsel dzeylerde di kltrel kimliklerini srdrme yanls olmayp, dier
yaad psikolojik deiimlerdir. kltrlerle etkileime girmeye istekli olduklar durumda
Kltrleme kavram, genel olarak kendi lkesin- asimilasyon stratejisini kullanmaktadrlar. Separasyon/
den baka bir lkeye g eden gmenlere odaklansa da, Ayrlma stratejisi ise, bireylerin kendi kltrel kimlikle-
i glerde de kltrel farkllamann dzeylerine bal rini korumaya nem verirken, dierleriyle etkileimden
olarak deien benzer sreler yaanmaktadr. Nitekim kandklar durumlar ifade etmektedir. Entegrasyon/
Berry ve arkadalarnn metinlerinde de (Berry, 1985; Btnleme stratejisi, bireylerin hem kendi kltrel
1997; Berry ve ark., 1987) kltrlemeye muhatap ola- kimliklerini srdrmeye hem de dierleriyle gnlk et-
rak saylan gruplar arasnda, ayn corafyann yerlileri kileime nem verdikleri durumu ifade etmektedir. Mar-
olarak farkl kltrel gruplar (rn., etno-kltrel gruplar; jinalleme ise, kltrel sreklilii salamaya ynelik
aznlklar vb.) tarif edilmektedir. Krdan kente g olgusu dk dzeyde aba ve istein olduu ve dierleriyle et-
temelinde dnldnde, kentte yaayan etnik gruplar kileime ok az nem verildii durumu ifade etmektedir
da kent evresine uyum salama ve bu uyum srecinde (Berry, 1974; 1997; 2001).
ortaya kabilecek sorunlarla ba etmek durumunda kal- Bu stratejiler bireyden bireye, gruptan gruba ya
maktadrlar (Erman, 1998). Kentte ve krsal alanda yaa- da toplumdan topluma deimekle birlikte iliki kuran
yan insanlar arasndaki refah dzeyi farkll ile kent ve iki grubun stratejileri arasndaki etkileimden dolay
kr yaam arasndaki ikili yapnn, krdan kente ve kent- da deiebilmektedir (Berry, 2006). Bununla birlikte,
leraras gn youn yaand in zelinde, iki farkl bir kltrleme stratejisinin dierlerine kyasla tercih
kltrn varlna iaret ettiini belirten Gui, Berry ve edilmesi balama ve iinde bulunulan zaman dilimine
Zheng (2012), bu iki farkl kltrel yapnn ayn lke bal olarak farkllaabilir (rnein yaama sresi ve
iinde yaanan g ve gruplararas ilikiler balamnda hangi kuakta olunduu). Genellikle belirli bir strateji
bir kltrleme srecine nclk ettiini ifade etmekte- tercih edilmekle birlikte sz konusu bireyin bulunduu
dir. Yazarlar, krsal alanlar ile kentlerin iki farkl kltrel yere bal olarak da bu strateji deiebilir (Berry ve ark.,
yapy oluturduuna ilikin grlerini, sanayi, ulam 1989). Kltrleme sreci iinde birey, eitli stratejileri
sistemi, alt yap sistemi, pazar ekonomisi, sosyal alarn kefetmekte ve zaman iinde bir stratejinin dierlerine
genilii, deerler asndan gzlenen farkllklar ere- kyasla daha yararl ve tatmin edici olduuna karar ve-
vesinde ortaya koymulardr. Trkiye asndan d- rebilmektedir (Kim, 1988). Ayrca zel alanlarda (rn.,
nldnde rnein Yacolu (2005), Bulgaristandan ev, aile, etnik topluluk arasnda), kamusal alanlara (i
ve Dou ve Gneydou Anadolu Blgesinden zmire yeri, politik ortamlar) kyasla kltrel srekliliin sr-
g edenlerin yeni kltre uyum srelerini Berry, Kim, drlmesine daha fazla nem verilebilmektedir (Arends-
Power, Young ve Bujakinin (1989) kltrleme mode- Toth ve van de Vijver, 2003; 2004; Berry, 1997; Navas,
linden hareketle karlatrd almasnda, lke iinde Fernandez, Rojas ve Garcia, 2007; Navas ve ark., 2005;
g edenlerin lke dndan Trkiyeye g edenlerin Zick, Wagner, van Dick ve Petzel, 2001). Kltrleme
kltrleme pratiklerine benzer biimlerde stratejiler stratejilerinin onaylanma ve benimsenme dzeyinin ya-
gelitirdiklerini; kltrleme teorisinin i g srecinde am alanlarna bal olarak farkllk gsterdiini ne s-
de etkili, ayrdedici bir kavramsallatrma olduunu ve ren Navas ve arkadalar (2005) ise Geniletilmi Gre-
gelinen yerle g edilen yerin mekansal balamnn g celi Kltrleme Modelini gelitirmilerdir. Bu modele
srecinde etkili olduunu ampirik olarak gstermitir. gre kltrel arka plann merkezi veya ikincil eleri,
Bu balamda kr-kent yaamnn iki farkl kltrel ya- kltrleme stratejilerinin seiminde etkilidir. Bir kltr-
py temsil ettii gz nnde bulundurulduunda, ayn de ok uzun yllar yaansa bile deimeyen veya yeni
lke snrlar iinde krsal alanlardan kentsel alanlara bir kltrle etkileime geildiinde ok ksa bir sre
g edenlerin de uluslar aras gte yaanan kltrleme ierisinde deien alanlarn neler olduu gz nnde
srecine benzer bir kltrleme sreci iine girdikleri bulundurulmaldr. Navas ve arkadalarnn (2005) ne
sylenebilir. srd bu modelden hareketle kltrlemenin, genel
104 Trk Psikoloji Yazlar

olarak gmenlerin tek bir kltrleme stratejisini be- ifade etmilerdir. Horenczyk (1996) kiisel tercihlere
nimsemedikleri, kltrleme srecinin yaam alanlar ve ok kstl bir biimde imkan tanndnda, gmenle-
bu alanlara bal olarak tercih edilen farkl kltrleme rin de strateji tercihlerinde birtakm engeller algla-
biimleri asndan diyalektik bir sre olduunu ifade yabileceini, ulusal politikalarla kiisel tercihlerin s-
ettikleri sylenebilir. Navas ve arkadalarnn (2007) bu nrlandrlmasnn, kltrleme stresine neden olduunu
modelin geerliini test etmek amacyla spanyada ya- ortaya koymutur (Dier aratrma rnekleri iin bkz.
ayan Fasl gmenlerle gerekletirdikleri alma so- Jasinskaja-Lahti, Liebkind ve Perhoniemi, 2007; Neto,
nucunda da, Fasl gmenlerin zel alanlarda ayrlma; 2002).
kamusal alanlarda ise asimilasyon stratejisini kullandk- Bourhis ve arkadalar (1997) gmen ve baat
lar grlmtr. grup yelerinin, ok-kltrl bir ortam iindeki ilikile-
Kltrleme srecinin bu dinamik ve balama rini biraraya getiren ortak bir teorik ereve gelitirmek
zg yaps gz nnde bulundurulduunda, baat gru- amacyla Etkileimli Kltrleme Modelini gelitir-
bun gmenlerin kltrleme ynelimlerine ilikin milerdir. Bu modelde, gmenlerin baat toplum iinde
beklentileri ve bu iki grup arasndaki etkileim biimi kullandklar kltrleme ynelimleri; baat toplumun
de byk nem kazanmaktadr. Kltrlemenin zgn belirli gmen gruplarna ynelik kltrleme beklen-
tanmnda, ilikide olan her iki grubun da kltrletii tileri ve gmenler ile baat toplumun kltrleme y-
belirtilmekle birlikte Berry (1974) bu yapda nc bir nelimlerinin sonucunda ortaya kan kiileraras ya da
boyuta daha ihtiya olduunu belirtmektedir. Bu boyut, gruplararas ilikiler bir arada ele alnmaktadr. Bu mo-
baat grubun karlkl uyumun hangi dzlemde gerek- delde Berry ve arkadalarnn (1989) tanmlad drt
leeceini etkileyebilme gcdr. Baat olmayan aznlk kltrleme stratejisine yani Btnleme, Asimilasyon,
gruplarn ya da bu gruplara dahil bireylerin kltrleme Ayrlma, Marjinallemeye beinci bir strateji olarak Bi-
stratejilerinin oluumu ve kltrleraras ilikilere ne e- reycilik eklenmitir. Bu strateji, rk, renk ya da inan-
kilde dahil olacaklar konusunda zgr iradeleri ile karar lara dayal tutumlardan ziyade kiisel deerlendirmelere
verdikleri varsaylmaktadr, ancak bu baat grubun g- vurgu yapan bir ynelim olarak tanmlanmtr (Bourhis
l konumu nedeniyle her zaman mmkn olmamakta- ve ark., 1997).
dr. Baat grup, baat olmayan gruplar iin asimilasyon Etkileimli kltrleme modelinde baat toplum
stratejisini desteklediinde bu ynelim Erime Potas yelerinin gmenlerin kltrlemelerine ilikin beklen-
olarak isimlendirilmektedir. Baat grup baat olmayan tileri alt farkl biimde ortaya kmaktadr: Gmenleri
gruplar asndan separasyon stratejisini tercih etti- olumlu karlayan ve onlar buyur eden strateji; bi-
inde ve gruplar buna zorlad koulda ise bu ynelim reycilik, btnlemeci ve dnml-btnlemeci ile
Segregasyon/Ayrma olarak adlandrlmaktadr. Azn- gmenleri inkar eden ve onlar grmezlikten gelen
lk gruplarn marjinallemeleri bir strateji olarak baat strateji: asimilasyoncu, ayrmac ve dlayc (Bourhis
grup tarafndan dayatlyorsa bu ynelim Dlama ve Montreuil, 2013). Yazarlarn baat grup yelerinin
olarak isimlendirilmektedir (Berry, 2001). Son olarak bu yukarda sz edilen ynelimlerini lmek amacyla
kltrel eitlilik baat grubun tmnde destekleniyorsa, gelitirdikleri Ev Sahibi Topluluun Kltrleme l-
bu durum karlkl uyum stratejisini temsil eden ok- ei farkl kltrel ve dilsel balamlarda kullanlm
kltrllk olarak adlandrlmaktadr (Berry, 1984; (rn., Barrette, Bourhis, Personnaz ve Personnaz; 2004;
2001). Safdar, Dupuis, Lewis, El-Geledi ve Bourhis, 2008) ve
Baat gruplarn, kltrel eitlilie ilikin tutum- geerli olduu ortaya konmutur. te yandan baat top-
lar deimekle birlikte (Berry ve Kalin, 1995; Bourhis, lumun ynelimlerinin, gmen grubun etnokltrel arka
1994; Kalin ve Berry, 1994) ayn gmen grubuna y- planna ve milliyetine bal olarak gsterdii farkllk-
nelik kltrleme beklentileri, iinde bulunulan demog- lar inceleyen Montreuil ve Bourhis (2001), etnik, kl-
rafik, ekonomik ve politik koullara bal olarak da de- trel, dilsel ya da dinsel benzerlikler veya farkllklar
iebilmektedir (Bourhis, Moise, Perreault ve Senecal, temelinde deer verilen ve deer verilmeyen g-
1997). rnein Kanadada ana dili ngilizce ve Fransz- men gruplarna ynelik tutumlarn farkllatn ifade
ca olan baat grup yelerinin okkltrllk ideolojile- etmilerdir. Yazarlar Kanadann Quebec blgesinde
rinin karlatrld almada, ngiliz baat grup ye- yaayan, anadili Franszca niversite rencilerinin,
lerinin, Quebecte yaayan Fransz ounlua kyasla ev sahibi topluluk olarak Fransadan gelen gmenle-
okkltrllk ideolojisini daha fazla destekledikleri re ilikin, btnlemeci ve bireycilik ynelimlerinin
grlmtr. Moghaddam ve Taylor (1987) ise gmen- daha yksek olduunu; Haitiden gelen gmenlere ili-
lerin kltrleme ynelimlerinin, kendilerini baat grup kin ise asimilasyoncu, ayrmac ve dlayc eilimleri-
tarafndan ne lde kabul edilmi olarak hissettikleri nin daha yksek olduunu ortaya koymulardr (Montre-
ve baat grup yelerinden kendilerine ynelik ne dzey- uil ve Bourhis, 2001; ayrca bkz. Montreuil ve Bourhis,
de ayrmclk hissettikleriyle yakndan ilikili olduunu 2004).
 G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 105

Bourhis ve arkadalarnn (Bourhis ve ark., 1997; ve Entzinger, 2000; Piontkowski, Florack, Hoelker ve
Bourhis, Montreuil, Barette ve Montrauli, 2009; Bour- Obdrzalek, 2000; Piontkowski, Rohmann ve Florack,
his ve Montreuil, 2013) gmen gruplarn ve baat grup 2002; van Oudenhoven, Prins ve Buunk, 1998; Verkuy-
yelerinin bu yukarda sz edilen farkl kltrel y- ten ve Thijs, 2002; Taylor ve Lambert, 1996; Zick ve
nelimlerini tek bir kavramsal erevede birletirdikleri ark., 2001).
teorik modele gre gmen ve baat toplum yelerinin Kltrleraras ve sosyal psikoloji alannda g
ynelimlerinin birbiriyle uyumlu veya uyumsuz olmalar edilen yerin mekansal zellikleri, gmenlerin uyum s-
durumunda farkl ilikisel sonular ortaya kmaktadr. relerinde nemi vurgulansa da pek az almada (rn.,
Sosyal psikolojik dzeyde bu ilikisel ktlar, gmen Arends-Toth ve van de Vijver, 2003; Gksen ve Cemal-
gruplar ve baat toplum yelerinin kltrleraras ile- clar, 2010; Gui ve ark., 2012; Qian, Zhu ve Liu, 2011),
tiimlerini, farkl etnik gruplar arasndaki tutumlar ve temel deikenlerden biri olarak deerlendirilmitir.
stereotipleri, kltrleme stresini ve gmenlerle baat Arends-Toth ve van de Vijver (2003) ile Zick ve arka-
grup arasnda mlk edinme, i, eitim, hukuk ve gven- dalarnn (2001) almalarnda fiziksel yaam alanlar-
lik gibi alanlarda yaanan ayrmc tutumlar iermektedir nn baat grup yeleri ve gmenler iin farkl anlamlar
(Bourhis ve Montreuil, 2013). tad grlmtr. Arends-Toth ve van de Vijverin
Bu ilikisel ktlar, gmen gruplar ve baat top- almasnda Trk Hollandal gmenlerin zel alanda
lumun ynelimlerinin uyumlu ya da uyumsuz olmasna ayrlma stratejisini, kamusal alanlarda ise btnleme
bal olarak u ekilde snflandrlmaktadr: Uzlam- stratejisini kullandklar; Hollandal baat topluluun
sal, Problematik ve atmal. Bu farkl ilikisel ktlar ise tm yaam alanlarnda gmenler iin asimilasyon-
birbirinden ayr kategoriler olmamakla birlikte, bir uta cu bir ynelimi tercih ettii grlmtr. Baat grup iin
uzlamsal ilikinin, dier uta atmal ilikinin ve orta zel alan ve kamusal alan kltr ayn anlama gelmek-
noktada problematik ilikilerin yer ald tek bir srekli- tedir.
lik zerinde ortaya kmaktadrlar (Bourhis ve Montreu- Aznlk gruplar iin zel alann, baskn toplum-
il, 2013; Bourhis ve ark., 1997). Almanyadaki gmen dan sosyal ve kltrel adan farkl bir alt sistemin par-
gruplarn ve baat topluluun kltrleme ynelimlerini as olabileceini ne sren yazarlar, bu anlamda zel
etkileimli kltrleme modeli erevesinde deerlen- alann aznlklara, baat topluma uyum gelitirmeksizin
diren Zick ve arkadalar (2001) gruplarn kltrleme kltrel sreklilii salamak iin bir imkan saladn
ynelimleri arasndaki uyumsuzlua dayanarak iki grup ifade etmilerdir. Bu bulgu literatrdeki dier sonu-
arasndaki etkileimin problematik olarak nitelendirile- larla da (Arends-Torh ve van de Vijver, 2004; Quaras-
bileceini ifade etmilerdir. Baat grup asimilasyoncu se ve van de Vijver, 2005; Zick ve ark., 2001) tutarldr.
bir tutuma sahipken, aznlklarn btnlemeci bir ide- Trkiyede krdan kente gn, gmen ailelerin ocuk-
olojiye sahip olduunu dile getiren yazarlar, sosyal an- larnn okul brakma oranlar zerindeki etkilerini sosyal
lamda barl bir ortamn salanabilmesi iin bu bak sermaye teorisinden hareketle inceleyen bir almada
alarnn uyumlu hale getirilmesi gerektiine dikkat ise, gmenlerin kentte yerletikleri blgenin ve iine
ekmilerdir. dahil olduklar topluluun g srecinin anlalmasnda
Kltrleraras psikoloji alannda gerekletirilen nemli olduu vurgulanmtr (Gksen ve Cemalclar,
kltrleme almalar, gmenlerin kltrel uyumla- 2010). G edilen yerin mekansal yap ve zelliklerinin
rndaki deiimler (Schmitz, 1995; van Oudenhoven ve yaratt ve gmenler asndan oluturduu deiim,
Eisses, 1998) ve kltrlemenin yaratt stres dzeyiyle g aratrmalarnda genellikle ihmal edilmi, bu konu
iliki olarak farkl kltrleme stratejileri (Berry ve ark., daha ok bir sonraki blmde rneklerini vereceimiz
1987; Sands ve Berry, 1993; Schmitz, 1994; Van-Selm, evre Psikolojisi alannda yaplan almalarda ele aln-
Sam ve van Oudenhoven, 1997; Ward ve Kennedy, mtr.
1993; 1994) zerinde dururken, sosyal psikoloji alann-
daki gruplararas karlatrmalara dayanan almalar- Yer Kimlii
da baat grubun gmen gruplarna ilikin tutum-
lar (rn., Kosic ve Phalet, 2006; Rodriguez, Zagefka, nsanlar yaadklar mekanlar, fiziksel bir gerek-
Navas ve Cuadrado, 2013; Safdar ve ark., 2008; van lii alglamann tesinde, hissetmekte, onlara balan-
Acker ve Vanbeselaere, 2012) vurgulanmaktadr. Kl- makta ve kendilik duygularn birtakm mekansal dei-
trleme sreci ve gruplararas ilikilerin hem aznlk kenler zerinden tanmlamaktadr. Mekandan bamsz
hem de baat grup yelerinin karlkl beklentileri ve bir kimlik dnlemeyecei gibi, kimliksiz bir mekan
etkileimlerine dayal olduu bilinse de, bunlarn kar- da dnlemez. nsanlar yaadklar mekanlarla iliki
latrmal olarak deerlendirildii almalarn az sayda kurmakta, onlara anlamlar atfetmekte ve iinde bulun-
olduu grlmektedir (rn., Arends-Toth ve van de Vij- duklar bu yaamsal evre araclyla kimliklerini olu-
ver, 2003; Nesdale ve Mak, 2000; Phalet, van Lotringen turmaktadr.
106 Trk Psikoloji Yazlar
nsan ve mekan arasnda yaanan bu, tanma, an-
lamlandrma ve kimlik yaratma srecine yer kimlii1
adn veren Proshanksy (1978) olguyu; insann doal
ve yaplandrlm evreyle, fiziksel dnyayla ve baka
insanlarla ilikilerinde tercihleri, beklentileri, duygular,
deerleri ve inanlar tarafndan belirlenen, yerin ve ki-
inin kimliini yapsnda birletiren karmak bir rn-
t olarak tanmlamaktadr. nsann kendilik duygusu
yalnzca dierleriyle olan ilikilerinden hareketle ifade
edilmemekte, ayn zamanda kiinin gnlk yaamn ta-
nmlayan ok sayda fiziksel ortam tarafndan da yap-
landrlmaktadr (Proshansky, 1978; Proshansky, Fabian
ve Kaminoff, 1983). Yerin nemi konusunda Proshansky
ve arkadalar (1983) ile ayn fikirde olan Twigger-Ross
ve Uzzell (1996) ise yerin yalnzca kimliin ayr bir
yaps olmadn, kimliin tm grnlerinin yer-
le ilikili olduunu ne srmtr. Korpela (1989),
Proshanskynin tanmn teorik bir kaynak olarak kullan-
masna karn yer kimliine ilikin daha snrl bir tanm
tercih etmi; yer kimliini, bireylerin evrelerini dzen-
lemedeki giriimleri sonucunda aa kan psikolojik
bir yap olarak tanmlamtr. evresel kullanmla ilgili
pratikleri sonucunda, insanlarn kendilik duygularn ya-
ratabileceklerini, bunu glendirebileceklerini ve kendi-
lerini dierlerine aklayabileceklerini iddia etmektedir.
Yazara gre bu psikolojik yapnn merkezinde ait olma
yatmaktadr, yere aitlik-ait olma yer kimliinin tek bir
yn deildir ancak, gerekli temel esidir. Ryden ise
(1993, s. 76) yer ve kimlik arasndaki ilikiyi u szyle
iyi bir biimde vurgulamaktadr; yerle olan derin etkile-
im boyunca, insanlar kendilerini o yerin kavramlaryla,
o yere gre tanmlamaya balayabilir, bu durum daha da
geniletilirse, insanlar, evrelerini saran ortam olmaks-
zn, gerekten kim olduklarn ifade edemez hale gelebi-
lir (akt. Stedman, 2002).
Sosyal deneyimler iin anlaml ve tutarl bilgiler
salayan yer dinamiklerinin, sosyal psikoloji disipli-
ni ierisinde byk lde gz ard edilmi olduu ve
kimlik oluumunun merkezi ynlerine kyasla (aile ta-
rihi, cinsiyet rolleri, etnik angajmanlar ve snrland-
rlm bir erevedeki sosyal ilikiler gibi) geri plan-
da kaldklar sylenebilir (Canter, 1986; Fried, 2000;
Gregenli, 2013). Ancak birok sosyal psikoloji kav-
ram, yer kavramlaryla ilikilidir (Hopkins ve Dixon,
2006).
Yer kavramnn sosyal psikoloji asndan nemini
vurgulayan Dixon ve Durrheim (2000) evre psikoloji-
sinde kimim ben sorusunun neredeyim ben sorusu
ile yakndan ilikilendirildiini ve yer kimlii konusu-
1
Yer kimlii kavram evre psikolojisi literatrnde sklkla yere ballk kavramyla birlikte kullanlmakta, bu kavramlar arasnda
genellikle operasyonel bir farkllatrma yaplmamaktadr (bkz. Patterson ve Williams, 2005).
nun da bu nedenle alt disiplinler olan sosyal ve evre
psikolojisinin ortak bir noktada buluabilecei verimli
bir alma alan olarak grlebileceini ne srmekte-
dirler. Yer kimliinin sosyal ilikileri de iinde barndr-
dn ifade eden Low ve Altman (1992) birok yazarn
yere olan ball dier insanlara rnein aile, arkada-
lar, topluluk ve kltre dayandrd aratrmalarn da
bulunduunu ve bylelikle de sosyal ilikilerin ballk
srecinde yerin kendisiyle eit nemde veya ondan daha
nemli olabileceini belirtmektedir. Riley de (1992) ba-
lln yalnzca fiziksel varlk (entity) olan yerlere deil,
sklkla dier insanlarla kurulan ilikiler araclyla olu-
an anlamlara ve deneyimlere dayandn belirtmekte-
dir. Yer kimlii konusunda nemli almalar olan Tuan
(1977) ise yeri; kiinin deneyimine, sosyal ilikilerine,
dncelerine dayanan anlamn merkezi olarak kav-
ramsallatrmaktadr. Yerin sosyal, kltrel, biyolojik
tanmlar yaplarak kiinin yer kimlii ina edilmektedir
(Dixon ve Durrheim, 2000). Nitekim anlam olan yerler,
sosyal bir balamda ve sosyal ilikiler boyunca meydana
gelmektedir, corafi olarak yerleiklerdir ve ayn zaman-
da sosyal, ekonomik, kltrel evreleriyle ilikilidirler
ve insanlara bir yer duygusu, znel bir alansal kimlik
kazandrrlar (Gustafson, 2001).
Fried (2000) yere bireysel ballk srecinin o-
cukluk deneyimlerinin bir rn olarak ortaya ktn
belirtmitir. Yazara gre birbirini geliimsel olarak izle-
yen ballk evreleri dorultusunda ocuk, ncelikle aile
iinde anne ve babasna kiisel ballk duyar, bu ba-
llk olgunlama ve yaanlan ortama almayla birlikte
akrabalara ve komulara olan ballk olarak geliir ve
komular, bymekte olan bir ocuk iin, topluluun
mekansal snrlar anlamna gelir. Bu sosyo-mekansal
yakn ilikiler ierisinde, i ve d arasnda, tandk olan
ile yabanc olan arasnda karlatrmalar yaplmaya ba-
lanr ve bunlarn sonucunda i dnyada ev duygusu,
d dnyada ise tehlike duygusu yaanabilir. Bu sosyal
ve fiziksel etkileimlerin duygusal yaps, sosyo-klt-
rel bir ereve iinde erimi olan kat bir grup kimliine
nclk eder. grup olarak grlen yerler evde olma
duygusunun yaand, aile hissinin yaanld yerler
olarak sembolize edilir. Zamanla yerler birer yerel alan
olarak farkllar ve belirli rollerin yerine getirildii alan-
lara dnrler (Fried, 2000).
Frieda (2000) gre yere ve toplulua ballk, bi-
reyin sosyal ilikileri ierisinde kklenmektedir ve bir-
ok insan, topluluk ballklar ierisindeki sreklilie
ihtiya duymaktadr. Bu bak asna benzer biimde
Bonnes ve Secchiaroli de (1995) yer kimliinin, insan-
 G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 107

larn farkl evreler arasnda tandk olanla tandk olma- Miras alnan kltre zg eleri unutmamak ve kltrel
yan, yeni ve eskiyi, bilinenle alglanan ayrt etmelerini anlamlar yeniden ina etmek.
salayan bilisel bir referans noktas grevi grdn Yakn zamanl bir dier aratrmada ise Boa
ifade etmilerdir. Bu anlamda insanlar yaam evrele- (2009) 1974te Trkler ve Rumlar arasnda yaanan Kb-
ri deise de kendilik duygularna ilikin bir sreklilik rs Sava sonrasnda blgenin gney ksmndan kuzeyi-
duygusu yaarlar ve bylelikle yer kimlii duygusu, ne zorla g ettirilen Trk kkenli Kbrsllarn, g son-
iinde bulunulan ortamn nasl bir yer olduu, ne tr rasndaki yeni yerleim evrelerine ballk dzeylerini
davranlar gerektirdii ve bu ortamda neler meydana incelemitir. Yazar, savan ve zorla g ettirilmelerinin
gelebilecei hakknda bilgiler salayan bilisel sistemler zerinden uzun yllar gemi olmasna karn, bu kii-
sonucunda bir anlamlar merkezi haline gelmektedir. lerin hala terk ettikleri Paphos ehrindeki evlerini, asl
Anlaml evreler, yalnzca insanlarn o evrede hangi evleri olarak grdklerini; yeni yerletikleri evlere ise
davranlar sergileyebileceklerini belirtmekle kalmaya- hala buras benim evim eklinde bir aidiyet hissiyle
rak, ayn zamanda kii ve fiziksel evre arasndaki sem- yaklaamadklarn ortaya koymutur. Bu kiiler ocuk-
bolik ve duygusal ilikileri de gstermektedir (Bonnes luk yaantlarnn getii Paphosu ve oradaki evlerini,
ve Secchiaroli, 1995). gerekten ait olduklar yer olarak grmektedir. Bir n-
Gustafsonn (2001) eitli tipteki yerlerin insanlar ceki sakinlerinin (Rum kkenliler) gnlszce ve birok
iin ne anlam ifade ettiini ve yerleri anlaml hale getiren kiisel eyalarn da geride brakarak terk ettikleri evlere
sebeplerin neler olduunu aratrmak amacyla gerek- yerlemek zorunda kalan Trklerin, hem evlerine hem
letirdii almasnda yere atfedilen anlamlarn sklkla de yaadklar mahalleye aidiyet duygular dk ol-
kendilik duygusu, dierleri ve evre arasndaki iliki- makla birlikte, bu yeni yerleim yerlerinde ve evlerinde
de yer ald grlmtr. Yazar elde ettii bu anlamlar- sadece hayatta kalabilmek iin yaamay srdrdkleri
dan hareketle, kutuplu gen bir model oluturmutur. grlmtr. G eden katlmclarn yeni yerleim yer-
Yere atfedilen anlamlar bu kutuplu model ereve- lerinde dnyaya getirdikleri ocuklar, bir dier deyile
sinde inceleyen yazar, yerin anlamlandrlmas srecinde gen kuak ise evlerine ve yaadklar mahalleye aileleri-
baz ncelikli boyutlarn ortaya ktn grmtr ve ne kyasla daha baldr. Ancak bu kuan da ailelerine
bu boyutlar ayrt etme, deer bime, sreklilik ve dei- benzer biimde gelecekte bu yaam alanlarnda yaama
im olarak isimlendirmitir. isteklerinin dk olduu grlmtr.
Yere ballk, yer kimlii, yerin anlamlarnn olu- Uluslararas g balamnda Trkiye kkenli g-
masndaki kltrel ve mimari veya fiziksel arka plann menlerin entegrasyon sreleri ile ilgili gerekletirilen
nemini vurgulayan ve kltrlemenin, kltrel ve me- almalara bakldnda da, g edilen yerle kurulan
kansal btnleme sreci olduuna rnek tekil eden ilikinin hem yeni kltrle hem de yeni mekanla iie
aratrmalar olduka azdr. Aada birka rnek sunul- yaanan bir sre olduu grlmektedir. rnein bir a-
mutur. lmada, Batda yaayan Mslman gmenlerin bir
Amerikaya zorunlu g eden gruplarla g nce- ksmnn toplumsal hareketlilik anlamnda ilerleme kay-
sinde ve sonrasnda grmeler yapan Fried (1982), zo- dederken, dier ksmnn yoksulluk ve dlanmlk yaz-
runlu glerin bir yerdeki yaama srekliliini bozduu- gsyla varlklarn srdrdkleri; Kreuzberg (Berlin),
nu ve insanlarn topluluk duygularn yitirmelerine sebep Keupstrasse (Kln), Villier le Bel (Paris) gibi Trklerin
olduunu dile getirmitir. Kaliforniya Westmisterdaki youn olarak yaad yerlerdekolaylkla rastlanabilecek
Kk Saygon aznlk yerleimindeki Vietnam asll isiz ynlarn, gerek anlamda dezavantajl konumda
gmenlerin, yaadklar yere verdikleri fiziksel, sosyal, olduklar bildirilmitir (Kaya, 2008, s. 53). Fransada
sembolik ve duygusal anlamlar inceleyen Mazumdar, yaayan Trkiye kkenli gmenlerin kltrel uyum
Mazumdar, Docuyanan ve McLaughlin (2000) ise, ara- pratiklerini, Fransann Cumhuriyeti entegrasyon po-
trmalarnda etnik yerleimin mimari unsurlar, sosyal litikalar erevesinde inceleyen Kaya (2008) ehrin
ilikiler ve kamusal riteller balamnda nasl kurul- kenar mahallelerindeki Mslmanlarn, yaltlm okul-
duunu incelemilerdir. Etnik yerleimin, gmenlerin lara devam ettiklerini, kendi camilerinde ibadet ettikle-
yer kimliinin oluum srecinde nemli bir etkisi oldu- rini, kendi yaltlm dkkanlarndan alveri ettiklerini
unu, gmenlerin bulunduklar yeni yeri benimserken ve kendi marjinal ekonomilerini oluturduklarn ifade
ve dntrrken e zamanl olarak geride braktklar etmitir (s. 53). Yazara gre gemi dnemde Pariste
yerle de ilikilerini srdrdkleri sonucuna varmlar- yaanan banliy eylemleri de, gmenlerin ve Msl-
dr. Vietnama zg tandk, mimari ve kltrel figrler man genlerin isizlik, yoksulluk, eitimsizlik, eitsiz-
yerin Vietnamll duygusunu yaratmaktadr. Yazarlar lik, rklk, yabanc dmanl, asimilasyon, yalnzlk,
mimari ve kentsel tasarmn gmenler asndan yeni yaltlmlk ve dlanmlk karsndaki tepkilerinin bir
yerletikleri blgelerde oluturduklar yer kimliinin iki ifadesi olarak ortaya kmaktadr.
adan nemli birer esi olduunu vurgulamaktadrlar: Trkiyeye kesin dn yapm ve halen Fransada
108 Trk Psikoloji Yazlar

yaamakta olan gmen Trk kadnlar ile g sonras dr. Bu konuda rnek bir aratrmada, krdan kente g
deneyimleri hakknda gren Akyola gre (2008) ise edenlerin kent iindeki farkl lekteki mekansal birim-
yabanc dil bilgisi olmad iin gsz konumda kalan lere ilikin atfettikleri anlamlarn nasl ilikilendiini
kadnlarn, sosyal hayatlarn anadilleri zerinden kura- inceleyen Qian ve arkadalar (2011) inin, nc
bildikleri ilikilerle snrlamak zorunda kalmlardr (s. byk kenti olan ve ehir nfusunun yarsna yaknnn
231). Fransada yaayan Trkiye kkenli gmenlerin kr kkenli gmen olduu Guangzhhou ehrinde ger-
siyasi katlmlarn ve temsiliyetlerini inceleyen Petek ekletirdikleri aratrmada, gmenlerin kltr merke-
(2008) benzer biimde pek ok sayda Trkn, zellikle zine aidiyet duygusu gelitirmeleri yoluyla kente de ait
de kadnlarn, oturduu yerin belediye bakannn adn hissettiklerini gstermitir. Kltr merkezine duyulan
veya siyasi aidiyetini bilmediklerini, buna karn, anak ballk, kente ilikin yer duygusu gelitirmede itici bir
antenleri sayesinde Trkiyede geldikleri blgenin yerel g rol oynamaktadr. Yazarlara gre, yere atfedilen
seimleri hakknda yorum yapabildiklerini belirtmitir anlamlar bu yerlerin ilevsel zellikleriyle yakndan ili-
(s. 88). kilidir. Gmenler iin kltr merkeziyle kurulan iliki,
inde kent ve krsal alanlarn iki farkl kltr onlarn kendilerini gerekletirme ve sosyalleme ihti-
temsil ettii fikrinden hareketle, krsal alanlardan kente yalarn karlamaktadr. Kente kyasla ok daha kk
mevsimlik ii olarak g edenlerin kent ii yeni kltrel lekli olan bu mekan, gmenlerin yeri, sosyal dnyay
balam ve yerle ilikilerini inceleyen Gui ve arkadala- ve ilikileri kiiselletirerek yaamalarna olanak sala-
r (2012), bu almada kent kimliini gmen iilerin maktadr. Kltr merkeziyle ilgili deneyimler yoluyla
yeni kent evresine aina olma ve kente ait hissetmek gmenler, daha byk lekli olan kentin, gvenlik,
iin bir tr angajman duygusu gelitirme srecinin bir konfor ve entegrasyonun mekan olan kent olarak tem-
sonucu olarak tanmlamaktadr. Gmen katlmclarn, sil edilmesini salamaktadr.
kentle kurduklar sosyal ve mekansal ilikiler yzeysel-
letike (kenti tanma ya da kenti bilme boyutlar gibi) Mekanla likinin Politik Doas
entegrasyon ve asimilasyon stratejilerini daha fazla be-
nimsedikleri grmlerdir. Buna karlk, katlmclar Kimlik, baka gruplarla iliki iinde kurulmakta,
kendilerini kentin bir paras olarak hissettike, kent dierleriyle olan benzerlikler ve kartlklar dorultusun-
yaamna ilikin entegrasyon ve asimilasyon tercihi d- da mekansal pratikler, farklln oluturulmasnda temel
mektedir. eliik gibi grnen bu bulgular, gmenlerin bir rol oynamaktadr. Bu anlamda kimliin oluumu,
kentsel mekan kullanmlar arttka, baat grup yeleriy- insanlarn kendi znelliklerini bakalarndan ayran s-
le daha sk temas ettiklerini ve bu bireyler ve gruplarara- nrlarn yeniden belirlenmesi, kendi konumlarna ilikin
s ilikilerden edinilen deneyimlerin olumlu veya olum- haritalarn yeniden izilmesi srecini ifade etmektedir
suz olmasna bal olarak, kent kltrne ilikin strateji (Ik, 1994, s. 27). Kimlikler, insanlarn nerede olmay
tercihlerinin de deitiini gstermektedir. Bu almada istediklerini ve dierlerinin nerede olmasna ilikin is-
kentte yaayan farkl kltrel gruplara ilikin deneyimler teklerini etkilemektedir (Reicher, Hopkins ve Harrison,
ve alglarn olumsuz olmas, baat kltre uyum dzeyi- 2006) ve bu anlamda, ou sosyal kimlik yapsnn,
nin dmesine neden olmaktadr. Bu almann nemli mekansal bir boyutu bulunmaktadr (Hopkins ve Di-
bir dier teorik kts ise entegrasyonun daha ok sosyal xon, 2006). Bu konuda rnek olarak Hopkins ve Dixon
kimlik aidiyeti, asimilasyonun ise yere aidiyet dzeyi ile (2006) ulusal kimliklerin tipik olarak mekansallam
daha yakndan ilikili olduu nermesidir. Bu almada olduklarn ve ulusal snrlarla bu mekansallklarn ye-
yazar kent kimlii kavramn kullanarak, kent kimliini, niden retildiini belirtmektedirler. Bununla birlikte dini
sosyal kimlik ve yer kimliinin birlikte oluturduunu kimlikler de mekann diniletirilmesini iermektedir ve
vurgulamtr. almada, entegrasyon stratejisinin, hem dini riteller; trenler, hac, arnma gibi birtakm me-
sosyal kimlik hem de yer kimlii asndan dnld- kansallatrlm pratiklerle yeniden retilmektedirler.
nde kendilik deerinin ve yaam doyumunun yksek Ika gre (1994) mekan, kimlikler arasndaki
olmasnda en etkili strateji olduu grlmtr. Enteg- farkllklarn, olumasnda, grnrlnde ve gizlen-
rasyon stratejisi dier stratejilere kyasla gmenlerin iyi mesinde rol oynayaca gibi, aa karc bir rol de
olma halini daha olumlu ynde etkilemektedir. Bu bulgu oynayabilir, dolaysyla bu sre toplumsal ve mekan-
uluslararas gmenlerle ilgili bulgularla (rn., Pham ve saldr (s. 28). Bondiye (1993) gre kimlik politikalar
Harris, 2001) tutarldr ve entegrasyon stratejisinin kl- insanlarn kendilik duygularn dierleriyle ve evresini
trlenen bireylerin iyi olmalarna hizmet ettiine ilikin saran dnyayla iliki kurarak oluturmas ve ifade et-
genellemeyi desteklemektedir. mesidir. Bu, kimliin akkan ve yumuak bir yapsnn
Gmenlerin kendilerini kentin bir paras his- olduunu ifade eder ve kendilik duygumuzun yalnzca
setmesi bazen kentin btnyle olmasa da herhangi bir zamanla deil, iinde bulunulan ortam ve yerlere ba-
blmyle iliki kurabilmeleriyle de mmkn olmakta- l olarak da deitiine iaret eder. Kimlik politikalar
 G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 109

almalar, kimliin dnyayla olan etkileim ve dier- colu, 2002; Saraolu, 2011; Tezcan, 2008; Tmta,
lerinden aldmz mesajlarla ekillendiini ak hale 2007) yer ald grlmektedir. Bu almalarn byk
getirmektedir. Tam tersi de sylenebilir; insanlarn yerle bir ounluu Trkiyede zorunlu ge maruz kalm in-
kurduklar iliki kim olduklarndan ve bu kimliin tm sanlarn g ncesi ve g sonrasnda yaadklar sosyal,
politik grnlerinden etkilenmektedir (akt. Manzo, ekonomik, kltrel sorunlar ve uradklar temel insan
2003). hakk ihlallerini ortaya karmak amacyla gerekletiril-
Kendilik duygusunun anlalmas ancak, kimliin mitir. Bu almalarn yan sra zorunlu g sonrasnda
tanmland mekanlara kar duyulan derin duygusal kadnlarn, kz ocuklarnn ve genlerin deneyimlerini
ilikilerin politik doas kavranarak mmkn olabilir zel olarak inceleyen almalar da (Ar, 2010; Mutlu,
(Manzo, 2003). Bu politik ynler, insanlarn sahip ol- 2009; nverdi, 2002) bulunmaktadr.
duklar hak ve zgrlkleri, nereyi evleri gibi grdk- Sosyoloji ve siyaset bilimi yaklamlaryla yaplan
lerini, nereye ait olduklarn ve olmadklarn, nereye almalarda g srecinde sosyal ve mekansal deiken-
gidebileceklerini, nereye gitmekten kanmalar gerekti- lerin sklkla vurguland grlmektedir. Farkl ehirler-
ini belirlemektedir. Yer ve mekan, insanlarn gnlk ya- de farkl kltrel balamlarda gerekletirilen bu aratr-
amlarndaki her sosyal etkileimi etkilemektedir; nere- ma sonularnda ortak olarak nitelendirilebilecek temel
ye dahil olabileceklerini, kamusal mekanlarda kimlerin bulgulardan birisi, krsal alanlardan kentsel alanlara eko-
dahil edilip kimlerin darda braklacan, insanlarn nomik ya da siyasi nedenlerle g edenlerin, ounlukla
birbirlerine nasl davranmas gerektiini belirlemektedir kent merkezinden uzak yerleim alanlarnda yaadkla-
(Hopkins ve Dixon, 2006). rna ilikindir. G ncesinde geimini daha ok tarm
Dixon ve Durrheima gre, (2000) insanlarn yerler- ve hayvanclkla salayan gmenler g ettikleri kentte
le kurduklar duygusal ilikileri daha iyi anlamak, o ili- ounlukla kentin eperlerinde yer alan gecekondu tipi
kilerin gelitii balamn politik ynlerini dikkate alma- yaplarda yaamaya balamaktadrlar. Kent iindeki yer-
y gerektirmektedir. Bu bak as dorultusunda kimlik leim yerlerinin fiziksel olarak kent merkezinden uzak
ve yer arasndaki ilikiyi sosyal, tarihi ve politik bir dz- olmas, genel olarak bu gmen gruplarnn kent merke-
lemde konumlayan yaklamlar nem tamaktadr. zi ile ilikisinin zayf olduunu gstermektedir (Kaya ve
ark., 2009). Diyarbakr Kalknma Merkezinin raporuna
G ve Kente Uyum: Trkiyeden rnekler gre, Diyarbakra yerleen zorunlu g madurlarnn
byk bir ounluu kent ile ilikiye gemekten ve yeni
Trkiyede, byk insan gruplarnn lke iinde modern balar kurmaktan korkmaktadrlar. Bu neden-
daha iyi yaam koullarnn olduu byk ehirlere g le sorunlarn geleneksel yollar ve kurumlarla (aalk,
etmeleri anlamnda, modern dnem gler denilebilecek, eyhlik vb.) zmeye devam etmektedirler. Bununla bir-
1950li yllardan bu yana yaanan i g srecinin, eit- likte Diyarbakra g eden aileler, ev dndan salamak
li nedenleri olmakla birlikte genellikle ekonomik ve si- zorunda olduklar ihtiyalarn genelde mahalle iindeki
yasi koullardan kaynakland sylenebilir. Trkiyede bakkallardan satn alma yoluna gitmektedir. Genelde
g olgusu 1960l yllardan itibaren arlkl olarak a- mahalle sakinleri sadece salk sorunlarnn giderilmesi
llmaya balanmtr. lkedeki tarihi ve siyasi gelime- ve i araylar amacyla mahalle dna kmaktadr (Di-
lere de paralel olarak zellikle de zorunlu g konusunda yarbakr Kalknma Merkezi, 2006; 2010).
gerekletirilen almalarn 2000li yllarda younluk Aile-akraba ilikileri ile hemehrilik ilikilerinin de
kazand sylenebilir. Zorla yerinden edilme srecinin g edilecek ehrin ve kent iinde yerleilecek blgenin
nemli oranda krsal yerleim alanlarn etkiledii gz seiminde nemli rol oynamas, bu aratrmalarn (Ba-
nnde bulundurulduunda, sosyoloji ve siyaset bilimi rut, 2001; alayan ve ark., 2011; elik, 2008; Diyarba-
alanlarda gerekletirilen almalarda krdan-kente g kr Kalknma Merkezi, 2006; 2010; Tezcan, 2008) ortak
ve zorunlu g olgularnn ou zaman bir arada ele aln- bulgularndan bir dieridir. Tezcan (2008) Gebzede ger-
d grlmektedir. ekletirdii g almasndan hareketle hemehriliin
Son 15 yllk dnemde Trkiyenin farkl ehir- ayn ehirde yaayanlar iin deil ayn mekandan g
lerinde gerekletirilen bu almalara bakldnda edenler iin kullanlan bir st kimlik haline geldiine
arlkl olarak Sivil Toplum rgtleri nclnde dikkat ekmitir. Yazar, hemehrilik ve akrabalk iliki-
yrtlen almalar (alayan, zar ve Doan, 2011; leriyle Gebzeye gelen gmenlerin, i, a, barnak gibi
Diyarbakr Kalknma Merkezi, 2006; 2010; Gven, Te- temel ihtiyalardan, tayin koullarn dzenleme, kamu-
selli ve Barut, 2011; TESEV lke inde Yerinden Edil- da etkin kii bulmaya kadar hayatn hemen her alannda
me Aratrma ve zleme Grubu, 2008; Trk Mhendis ve kendi dayanma alarn kullandklarn ifade etmitir.
Mimar Odalar Birlii -TMMOB, 1998; 2004) ile Sosyo- Barut, (2001) G Edenler Sosyal Yardmlama
loji ve Siyaset Bilimi alanlarnda gerekletirilen al- ve Kltr Dernei (G-Der) araclyla, zorunlu g
malarn (Kaya ve ark., 2009; Keser, 2011; Ik ve Pnar- hareketinin sosyal, ekonomik, kltrel ve psikolojik so-
110 Trk Psikoloji Yazlar

nularn incelemek amacyla Diyarbakr, Van, Batman, ettikleri yerlerdeki yaama koullarnn mekansal bo-
stanbul, zmir ve Mersin illerinde bir aratrma gerek- yutlarnn nemine iaret etse de, gmenlerin ve ba-
letirmitir.Aratrmann kentsel yaama uyumla ilgili at gruplarn karlkl etkileimi ve bu karlamann
ortaya koyduu sonulara gre, g ncesi genellikle mekansal balam yeterince vurgulanmamtr. evre
tarm-hayvancla dayal etkinliklerle yaamn srd- Psikolojisinin yaklam bu eksiklii giderme konusun-
ren yurttalarn g sonrasnda kentsel yaama gn- da nemli imkanlar sunmaktadr. Bu yaklamdan hare-
delik ii, niteliksiz hizmet iisi vb. olarak katlmas ketle yaptmz, g srecinin mekansal boyutuna iaret
nedeniyle, yurttalarn kentsel olanaklardan yararlanma- eden almalardan bazlar aada ksaca zetlenmitir.
s, kent yaam iinde dnmeleri, iinde yaadklar Yere ball, kamusal alan ve kent leinde ol-
toplumla btnlemeleri neredeyse olanaksz hale gel- mak zere iki farkl mekansal birim dzeyinde inceleyen
mektedir. Yazar, bu durumun, byk kentlerde, kentsel Karaku (2007), zmirin yerlilerinin (bu kentte domu
yaam standartlarnn ok altnda ve ie kapal adeta ve kendini kentin yerlisi olarak tarif eden gruplar) z-
yeni kysel alanlar yarattn ifade etmitir. Sonulara mir Kltrpark alanna ballk dzeyleri ile kente ba-
gre g edenlerin, g sonras yerletikleri mahalle- llk dzeylerinin birbiriyle yakndan ilikili olduunu,
lerini mecburiyet dnda gezme-elenme amal terk Kltrparkn yerliler iin ifade ettii olumlu anlamla-
etme durumlarn ve kendi mahalleleri dnda kalan yer rn, kentle kurduklar ba nemli lde glendirdii-
ya da blgeleri tanma-bilme durumlarnn dk oldu- ni ortaya koymutur. Bu aratrmann bir dier nemli
u grlmtr. G edenlerin yarsndan fazlas ancak bulgusu ise yalnzca kent leinde deil kentin merkezi
kentsel alann ihtiya duyduklar blgelerini bildiklerini elerinden saylabilecek Kltrpark alannn da yerliler
ifade etmitir. G edenlerin Trke bilme dzeylerini tarafndan sahiplenildiinin; bu alann bir anlamda z-
cinsiyet deikenine gre inceleyen yazar, zellikle ka- mirlilere ait, kentin simgesi haline gelmi bir alan olarak
dn nfus ierisinde Trke bilmeme derecesinin olduk- grldnn ve zmire dardan gelen gruplar ek-
a yksek dzeyde olduunu belirtmitir. Trke bilme- linde anlan gmenler tarafndan kullanlmaya balan-
me, g ncesi sorunlar, yaanan basklar ve g sreci masnn, bu alann igal edildii duygusunu yarattnn
sonrasnda da devam eden uygulamalarla birletiinde, grlmesidir.
g edenlerin, yeni yerleim alannda ev bulmakta, ie zmirde kamusal alan leinde gerekletirilmi
girmekte zorluk yaad, anadil ve etnik kken farkll bir dier almada (Gregenli, mri ve Karaku,
nedeniyle kamusal hayata katlma zorluklar ektii gz- 2009) ise kentin en eski tarihi ars olarak nitelendirile-
lenmitir (Barut, 2001). bilecek Kemeralt arsndaki iyeri sahiplerinin genel
Diyarbakr Kalknma Merkezinin (2006; 2010) olarak arnn fiziksel zellikleri ile dier i yeri sahip-
Diyarbakrda yrtm olduu almann nemli bir leri ve mteri ilikilerine ynelik alglar incelenmitir.
dier kts ise evre illerden ehre zorunlu gle ge- arda mlk sahibi olan kiiler ounlukla Balkan e-
lenlerin cinsiyetlerine gre kent ii sosyal hareketlilik- hirleri, zmir ve Ege Blgesindeki dier ehirlerde do-
lerinin belirgin biimde farkllamasdr. Aratrma so- mu kiilerdir. Gneydou Anadolu Blgesi, Karadeniz
nularna gre erkekler iin yaadklar yerdeki ya da Blgesi ve Dou Anadolu Blgesinden zmire g eden
yakn mahallelerdeki kahvehaneler en nemli sosyal kiilerin ardaki mlk sahiplii oranlar ok dk ol-
meknlar iken kadnlarn sosyal ilikilerinin genelde ev masna ramen, baat grup tarafndan Kltr seviyesi
iinde veya yakn komu ve akrabalarla snrl kald dk esnaflarolarak nitelendirilmi ve olumsuz insan
grlmtr. Ayrca grlen kiiler, kentin nispeten ilikileri balnda sklkla dile getirilerek bir sorun
daha yksek gelirlilerinin yaad ve alt kesimlere alan olarak tanmlanmlardr. Eitimsiz ve kalitesiz
gidemediklerini, byle semtleri (rn., Ofis) kendilerine mterilerin varl baat gruplar tarafndan sklkla
yabanc hissettiklerini ifade etmilerdir. Bu durumun, dile getirilen bir baka sorun alandr. Bu bulgular, yer-
zellikle genlerde belirli bir mekna kstrlmlk ve lilik olarak tanmlanabilecek bir tr baatlk-ounluk
hapsolunmuluk hissi yaratt ifade edilmitir. pozisyonu ina edildiini gstermektedir; gmenlere
alayan ve arkadalarnn (2011) Baak Kltr ynelik alg ve tutumlar sadece etnik ayrmcla dayan-
ve Sanat Vakf nclnde zel olarak kadnlarn ve mamakta ayn zamanda bir tr ehirli olmayan grup
kz ocuklarnn stanbula zorunlu g sonrasndaki ya- tarif edilerek, bu grubun yerlilik pozisyonunu tehdit
antlarn inceledikleri almada kadnlarn byk bir ettiine iaret edilmektedir.
blmnn hem ok hazrlksz bir ekilde gelmi olma, zmitin dousunda ve kent merkezinin 10 km.
hem kentin en cra varolarnda yerleme, evreyi tan- uzanda bulunan Alikahya mahallesine Trkiyenin
mama ve hem de Trke bilmeme nedeni ile g ettikleri farkl blgelerinden g etmi kiiler ile kentin yerlile-
ilk yllarda tam bir eve kapanma durumu yaadklar dile rinin hem yaadklar mahalleye hem de zmite ballk
getirilmitir. dzeylerinin incelendii alan aratrmasnda (Gregen-
Yukarda zetlenen aratrmalar, gmenlerin g li, Karaku, Umurolu ve Ksten, 2014), zmitlilerin
 G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 111

blgede yaayan Karadeniz kkenli gmenlere kyas- katlmclara kyasla kentin merkezi kamusal alanlarnda
la yaadklar kente daha bal olduklar gsterilmitir. daha az bulunduklarn, mahalleleri yoluyla sosyalletik-
Mahalleye ballk dzeyi mahalleye duygusal ballk; lerini ve daha dar bir kentsel alanda hareket ettiklerini
mahalleye ilgi; mahalleye sosyal ballk olmak ze- gstermitir. Selukun yerlileri asndan ilenin da-
re alt boyut temelinde incelenmitir. Sonulara gre rdan g almas baz katlmclar tarafndan Selukun
zmitli ve Karadenizli katlmclarn, Trkiyenin dier holarna gitmeyen bir yan olarak deerlendirilmitir.
blgelerinden bu ehre g etmi kiilere kyasla ma- Sylem analizlerinde Seluk halk nazarnda asayiin
halleye sosyal ballklar daha yksek; zmitli katlm- bozulmasnn ve bir tr tehdit algsnn olumasnn d
clarn ise gmen gruplarna kyasla mahalle ile ilgili ge atfedildii grlmtr.
konulardan bilgi sahibi olma ve sorumluluk alma konu- Yukarda ksaca zetlenen bu almalardan hare-
sunda (mahalleye ilgi faktr) daha yksek puanlar ald- ketle yer kimliinin, kente g edenlerin kentlere en-
saptanmtr. Mahalleye ballk, daha ok mahallenin tegrasyonunda ayrc bir nem tad, gmenler a-
fiziksel zellikleri ve mahallelilerle kurulan ilikilerden sndan kentlerle aidiyet ilikisi kurmann kentin fiziksel
etkilenmektedir. ve sosyal kolaylklarndan yararlanmayla ilikisi olduu
Yer kimlii olgusunu sosyal kimlik ynelimi, sylenebilir. Ayrca, g srecinin, sadece gmenler
ile merkezine uyum dzeyi ve yaam doyumu ile asndan deil, g edilen yerlerdeki baat gruplar ve
ilikisi balamnda inceleyen Karaku ve Gregenlinin onlarn gmenlere ilikin alg, tutum ve davranlar ta-
almasnda ise (2008) zmirin turistik bir ilesi olan rafndan biimlendirilen bir sre olduu da aktr.
ve hem gemite nfus mbadeleleri ile g alan hem de
gnmzde Trkiyenin dier blgelerinden g almaya Sonu
devam eden emede yaayan farkl gmen gruplar-
nn emeye ballk dzeyleri, ile merkezine uyum ve Yukarda zetlemeye altmz kavramsal dizge,
sosyal kimlik ynelimleri ile ilikisi erevesinde ince- kltrleme konusunda yaplan almalarda g edilen
lenmitir. Bu almada ele alnan sosyal kimlik yneli- yerde karlalan sosyal balamn yan sra, fiziksel
mi kavram, insanlarn kendilerini tanmlarken zerin- balamn nemini vurgulayan ve kltrleme srecinin,
de durduklar sosyal ve kiisel zelliklerini iermektedir g edenler kadar, g edilen yerde yaayanlarn dahil
(bkz. Cheek, Trop, Chen ve Underwood, 1994). le olduu kltrel bir sreklilik olduunu, dolaysyla kl-
merkezine uyum dzeyinin gstergeleri olarak, insanla- trleme srecinin politik doasn vurgulayan bir er-
rn eme merkezine ne sklkta gittikleri; merkezde na- eve sunmaktadr. Kltrleme srecinin ok ynl ve
sl vakit geirdikleri; merkezin olanaklarndan ne lde ok boyutlu bir sreklilik olarak kavramsallatrlmas,
yararlandklar saptanmtr. le merkeziyle mekansal g edilen yerle btnlemenin, sadece gmenlerin ta-
btnlemenin yer ball ortalamalar zerindeki ana mamlamalar gereken bir dnm sreci olmad ayn
etkisi, yaplan analizler sonucunda anlaml bulunmu- zamanda g edilen yeni blgeler ya da lkelerde ya-
tur; dier bir deyile ile merkezine uyum ykseldike ayanlar ve kamu otoriteleri iin de bir dnm sreci
yere ballk dzeyi de artmaktadr. Bu almann bir olduunun vurgulanmasdr. Bu sre, hem g edilen
dier nemli kts ise sosyal kimlik ynelimi ile yere yerlerdeki ounluk gruplar oluturanlara hem de kamu
ballk dzeyi arasnda anlaml ilikilerin saptanm ol- otoritelerine sorumluluklar yklemektedir. Gmenle-
masdr. gle emeye yerleenlerin sosyal kimlik rin g ettikleri yerde ayrma, marjinalleme, kendi
ynelimleri yksek olduunda ileye olan ballklar da kltrlerinden btnyle vazgeme ya da btnleme
yksek olurken; dk olduunda ileye ballk skorlar gibi kltrleme stratejilerini tercih etmelerinden ok,
belirgin biimde dmektedir. Bu durum Yugoslavya ve kendilerine sunulan ve genellikle kolektif olarak snr-
Yunanistan gmenleri iin sz konusu deildir. landrldklar yaama biimlerine zorlanmalarndan sz
Selukta yaayan kiilerin, yaadklar yere ilikin etmek mmkndr. lkelerinden baka lkelere ya da
gemi, imdi ve gelecek zamanla ilgili deerlendirme- lke iinde doduklar, yaadklar yerlerden baka yer-
leri ve ayrca Selukun, kenti yaayanlar tarafndan lere g edenler, genellikle kentlerin eperlerinde olum-
alglannn zihinsel, bilisel eitliliinin aktarld suz koullarda yaamakta, fiziksel-mekansal koullar
bir dier almada (Gregenli, Karaku, Umurolu ve bakmndan yetersiz, kentsel imkanlarn ve kolaylkla-
mri, 2013) ise doum yeri, cinsiyet ve yaama s- rn eitsiz ve adaletsizliiyle ortaya kan ve mekansal
resinin, yere ilikin kiisel anlamlarn gelitirilmesinde ayrmclk olarak tanmlanabilecek koullar altnda ya-
ve aidiyet duygusunun olumasnda nemli rol oynad amaktadrlar. Yaam koullarnn mekansal boyutta yol
grlmtr. Yar yaplandrlm derinlemesine gr- at ayrmclk, g edilen yerlerdeki ounluk grubun,
melerden elde edilen niteliksel bulgular, Seluk doumlu gmen gruplara ynelik en hafifinden sosyal mesafe
olmayan katlmclarn yksek oranda, kendi mahallerin- koyma biiminde ortaya kan ayrmclyla birlemek-
deyken mutlu ve iyi hissettiklerini, Selukun yerlisi olan tedir. Kltrleme konusunda g edilen yerlerdeki baat
112 Trk Psikoloji Yazlar
kltrn bak as konusunda yaplan almalar (rn., m ayn zamanda ok kltrl ve ok katmanl yaama
Acker ve Vanbeselaere, 2012; Kosic, Manetti ve Sam,
2005; Kosic ve Phalet, 2006; Rodriguez ve ark. 2013;
Safdar ve ark., 2008) ile gmen ve baat grup yele-
rinin kltrleme ynelimlerine ilikin beklentileri ara-
sndaki etkileimsel alana odaklanan almalar (Bourhis
ve ark., 1997) genel olarak bu srecin sadece gmen
gruplarn deil, baat grubun da etkin zihinsel ve davra-
nsal katlmyla gerekletiini gstermektedir. Basti-
an ve Haslamn (2008) aratrmasnn sonular, baat
kltrel gruplarn, gmenlere ilikin zc inanlarnn,
gmenlerin ayrma ve marjinalleme stratejilerini be-
nimsemelerini desteklediini gstermektedir. Bu sre
Berrynin de belirttii gibi (2013: s.275) yeni grenek-
ler ve deerler reten, kltrel tahakkm ve homojenle-
meye yol amaktan ziyade, direnci gelitiren yaratc ve
reaktif bir sretir.
Ward ve Katba (2010) g ve kltrel eit-
lilik konusundaki adil olmayan sosyal yaplarn dn-
trlmesi iin gerekli olan politika ve uygulamalarn
geniletilmesi gerektiini vurgulamaktadr. Gmen
gruplarn adil olmayan sosyal yaplar nedeniyle kar
karya kald birok konu, sadece gmenlerin kl-
trleme tercihlerinden deil daha ok ge kar olan
kamu otoritelerinin grlerinden ve evre planlamasna
ilikin bak alarndan etkilenmektedir. Bu nedenle,
kltrleme aratrmalar yoluyla gmenlerin yaam
kalitelerinin nasl arttrlabilecei konusunda esasl ve
uygulanabilir zm nerilerine ulalmas gereklidir.
Bu aratrmalarda ele alnmas ve dntrc neriler
gelitirilmesi gereken genel erevenin, g srecinin
sadece farkl insan gruplarnn ve kltrlerin karlat-
bir an olmad, bu karlama annn ve sonrasnn Bastian, B. ve Haslam, N. (2008). Immigration from the pers-
fiziksel bir mekanda gerekletiini de dikkate almas
gerekmektedir.
Chirkov (2009) gmenlerin ve g aratrmas-
nn beklentilerini karlayabilmek, sosyal bilimlerdeki
modern teorik tartmaya dahil olmak ve politika reten
kanallar bilgilendirebilmek iin kltrleme aratrma-
clarnn bu konuda bir alma yrtrken neyi, nasl ve
neden aratrdklar zerinde eletirel olmalar gerektii-
ni belirtmektedir.
Btn bu tartmalar ve aratrma sonularn-
dan hareketle, kltrlemenin sabit ve duraan olma-
yan ok boyutlu bir sre olduunun ve gmenlerin
tercihlerinden ok, btncl politikalarn etkiledii
ok aktrl, doas gerei politik niteliinin daha ok
vurgulanmas gerekmektedir. Giderek artan bir sayda ve
eitlilikte g alan ve g veren bir lke konumunda
olan Trkiyede, g ve kltrleme konusunda yap-
lacak almalarda, bu srecin btn taraflar asndan
kltrel ve mekansal karlamalar ve dnmler ola-
rak kavramsallatrlmasnn, ge ilikin zihniyet d-
nmlerine yol aabilecei dnlmektedir. Bu yakla-
mekanlar oluturulmas ilkesinden hareketle yaplacak
kent planlamalarnda kamu otoritelerini ynlendirici bil-
giler de salayabilir.
Kaynaklar
Akyol, F. A. (2008). Paralanm kimlikler: Fransadaki g-
men Trk kadnlarnn zel-kamusal stratejileri. D. Dan
ve V. rti, (Ed.), Entegrasyonun tesinde: Trkiyeden
Fransaya g ve gmenlik halleri iinde (223-234).
stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar 210, G
almalar 8.
Arends-Toth, J. ve van de Vijver, F. J. R. (2003). Multicultu-
ralism and acculturation: Views of Dutch and Turkish-
Dutch. European Journal of Social Psychology, 33, 249-
266.
Arends-Toth, J. V. ve van de Vijver, F. J. R. (2004). Dimension
and domains in models of acculturation: Implicit theories
of Turkish-Dutch. International Journal of Intercultural
Relations, 28, 19-35.
Ar, E. (2010). Educational perception of the internally displa-
ced families children: Evidence from Izmir and Diyar-
bakir. Yaynlanmam yksek lisans tezi, ODT Sosyal
Bilimler Enstits, Ankara.
Ataca, B. ve Berry, J. W. (2002). Psychological, sociocultural,
and marital adaptation of Turkish immigrant couples in
Canada. International Journal of Psychology, 37, 13-26.
Barrette, G., Bourhis, R. Y., Personnaz, M. ve Personnaz, B.
(2004). Acculturation orientations of French and North
African undergraduates in Paris. International Journal of
Intercultural Relations, 28, 415-438.
Barut, M. (2001). Zorunlu ge maruz kalan Krt kkenli T.C.
vatandalarnn g ncesi ve g sonras sosyoekono-
mik, sosyokltrel durumlar, gn ortaya kard
sorunlar; askeri atma ve gerginlik politikalar sonucu
yaam alanlarn terk eden g madurlarnn geri dn
eilimleri. stanbul: G-Der Yaymlanmam Rapor.
pective of hosts and immigrants: Roles of psychological
essentialism and social identity. Asian Journal of Social
Psychology, 11, 127-140.
Berry, J. W. (1974). Psychological aspects of cultural pluralism.
Topics in Culture Learning, 2, 17-22.
Berry, J. W. (1984). Multicultural policy in Canada: A social
psychological analysis. Canadian Journal of Behavioural
Science, 16, 353-370.
Berry, J. W. (1985). Cultural psychology and ethnic psycho-
logy: A comparative analysis. I. Reyes Lagunes ve Y. Po-
ortinga, (Ed.), From a different perspective iinde (3-15).
Lisse: Swets and Zeitlinger.
Berry, J. W. (1997). Immigration, acculturation, and adaptation.
Applied Psychology: An International Review, 46, 5-68.
Berry, J. W. (1998). Acculturation and health: Theory and Rese-
arch. S. S. Kazarian ve D. R. Evans, (Ed.), Cultural cli-
nical psychology: Theory, research, and practice iinde
(207-236). New York: Oxford University Press, Inc.
Berry, J. W. (1999). Intercultural relations in plural societies.
Canadian Psychology, 40, 12-21.
Berry, J. W. (2001). A psychology of immigration. Journal of
Social Issues, 57, 615-631.
Berry, J. W. (2003). Conceptual approaches to acculturation. K.
M. Chun, P. B. Organista ve G. Marin, (Ed.), Accultura-
tion, advances in theory, measurement, and applied rese-

arch iinde (17-37).Washington, DC: American Psycho-
logical Association.
Berry, J. W. (2005). Acculturation: Living successfully in two
cultures. International Journal of Intercultural Relations,
29, 697-712.
Berry, J. W. (2006). Contexts of acculturation. D. L. Sam ve
J. W. Berry, (Ed.), The Cambridge handbook of accultu-
ration psychology iinde (27-42). Cambridge University
Press.
Berry, J. W. (2010). Mobility and acculturation. S. Carr, (Ed),
The psychology of global mobility iinde (193-210). New
York: Springer.
Berry, J. W. (2013). Kltrel adan oulcu toplumlarda bir
arada yaamak: Kltrlenme ve ok-kltrll anla- Dixon, J. ve Durrheim, K. (2000). Displacing place-identity: A
mak ve ynetmek. S. Bekman ve A. Aksu-Ko, (Ed.),
A. Onacak, (ev.), nsan geliimi, aile ve kltr: Farkl
bak alar iinde (275-286). stanbul: Ko niversitesi Diyarbakr Kalknma Merkezi Dernei (2006). Zorunlu g ve
Yaynlar 35.
Berry, J. W. ve Kalin, R. (1995). Multicultural and ethnic attitu-
des in Canada: An overview of the 1991 National Survey.
Canadian Journal of Behavioural Science, 27, 301-320.
Berry, J. W. ve Kim, U. (1988). Acculturation and mental he-
alth. P. Dasen, J. W. Berry ve N. Sartorius, (Ed.), Health
and cross-cultural psychology iinde (207-236). New-
bury Park: Sage.
Berry, J. W., Kim, U., Minde, T. ve Mok, D. (1987). Comparati-
ve studies of acculturative stress. International Migration
Review, 21, 491-511.
Berry, J. W., Kim, U., Power, S., Young, M. ve Bujaki, M.
(1989). Acculturation attitudes in plural societies. App-
lied Psychology: An International Review, 38, 185-206.
Boa, C. (2009). Place attachment in a foreign settlement. Jo-
urnal of Environmental Psychology, 29, 267-278.
Bonnes, M. ve Secchiarolli, G. (1995). Environmental psycho-
logy: A psycho-social introduction. C. Montagna, (ev.).
London; Thousand Oaks, California; Sage.
Bourhis, R. Y. (1994). Ethnic and language attitudes in Quebec.
J. W. Berry ve J. A. Laponce, (Ed.), Ethnicity and culture
in Canada: The research landscape iinde (322-360). To-
ronto: University of Toronto Press.
Bourhis, R. Y., Moise, L. C., Perreault, S. ve Senecal, S.
(1997). Towards an interactive acculturation model: A
social psychological approach. International Journal of
Psychology, 32, 369-386.
Bourhis, R. Y. ve Montreuil, A. (2013). Methodological issu-
es related to the host community acculturation scale
(HCAS) and the immigrant acculturation scale (IAS): An
update. UQAM Working Paper, Department de Psycho-
logie, Universite du Quebec, Montreal.
Bourish, R. Y., Montreuil, A., Barrette, G. ve Montaruli, E.
(2009). Acculturation and immigrant-host community
relations in multicultural settings. S. Demoulin, J. P. Le-
yens ve J. Dovidio, (Ed.), Intergroup misunderstandings:
Impact of divergent social relations iinde (39-61). New
York: Psychology Press.
Canter, D. (1986). Putting situations in their place: Foundations
for a bridge between social and environmental psycho-
logy. A. Furnham, (Ed.), Social behavior in context iinde
(208-239). London: Allyn ve Bacon.
Cheek, J. M., Tropp, L. R., Chen, L. C. ve Underwood, M. K.
(1994). Identity orientations: Personal, social and col-
lective aspects of identity. The Meeting of the American
Psychological Association, Los Angeles, CA. Adapted
from: Cheek, Underwood and Cutler (1985).
Chirkov, V. (2009). Critical psychology of acculturation: What
G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 113
do we study and how do we study it, when we investigate
acculturation? International Journal of Intercultural Re-
lations, 33, 94-105.
alayan, H., zar, . ve Doan, A. T. (2011). Ne deiti? Krt
kadnlarn zorunlu g deneyimleri. A. Bora, (Ed). Anka-
ra: Ayizi Yaynlar 11.
elik, A. B. (2008). Batman ili alan aratrmas deerlendirme-
si: lke iinde yerinden edilmenin sosyo-ekonomik so-
nular ve geri dn nndeki engeller. D. Kurban, D.
Ykseker, A. B. elik, T. nalan ve A. T. Aker, (Ed.),
Zorunlu g ile yzlemek, Trkiyede yerinden edilme
sonras vatandaln inas iinde (177-196). stanbul:
TESEV Yaynlar.
discursive approach to locating self and other. The British
Journal of Social Psychology, 39, 27-45.
Diyarbakr aratrma raporu. stanbul: Gn Matbaaclk.
Diyarbakr Kalknma Merkezi Dernei (2010). Zorunlu g ve
Diyarbakr aratrma raporu. stanbul: Gn Matbaaclk.
Dovidio, J. F. ve Esses, V. M. (2001). Immigrants and immig-
ration: Advancing the psychological perspective. Journal
of Social Issues, 57, 375-387.
Erman, T. (1998). Becoming urban or remaining rural: the vi-
ews of Turkish rural-to-urban migrants on the integration
question. International Journal of Middle East Studies,
30, 541-561.
Fried, M. (1982). Residential attachment: Sources of residential
and community satisfaction. Journal of Social Issues, 38,
107-119.
Fried, M. (2000). Continuities and discontinuities of place. Jo-
urnal of Environmental Psychology, 20, 193-205.
Gksen, F. ve Cemalclar, Z. (2010). Social capital and cultural
distance as predictors of early school dropout: Implicati-
ons for community action for Turkish internal migrants.
International Journal of Intercultural Relations, 34, 163-
175.
Gregenli, M. (1997). Kent kimlikleri ve kent kltrleri. I. Ulu-
sal Kltr Kongresi bildirileri. zmir Kltr Sanat Eitim
Vakf (IKSEV) Yaynlar, 1-12.
Gregenli, M. (2013). evre psikolojisinde temel konular. stan-
bul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar.
Gregenli, M. (2014). Kente entegrasyonun, yer kimlii, birey-
cilik-toplulukuluk ve kltrlenme sreleri asndan
incelenmesi. TBTAK 1001 Proje Sonu Raporu (Proje
No:111K249).
Gregenli, M ve Karaku, P. (2013). Kente entegrasyonun, yer
kimlii, bireycilik-toplulukuluk ve kltrlenme srele-
ri asndan incelenmesi. G Sempozyumu, G daresi
Genel Mdrl, Ankara.
Gregenli, M., Karaku, P., Umurolu, G. . ve Ksten, Y. .
(2014). Mahalleye ballk dzeyinin yer kimlii ile ili-
kisi iinde incelenmesi. Trk Psikoloji Dergisi (Yayna
kabul edildi).
Gregenli, M., Karaku, P., Umurolu, G. . ve mri, E.
(2013). Seluk kent bellei: Dn, bugn ve gelecein zi-
hinsel temsilleri. zmir, Seluk Belediyesi: Seluk Efes
Kent Bellei Yaynlar, Mediform.
Gregenli, M., mri, E. ve Karaku, P. (2009). Kemeralt en-
vanter almas. M. Gregenli, (Ed.), Kemeralt iinde
(73-208). zmir: zmir Ticaret Odas Yaynlar No: 166.
Gui, Y., Berry, J. W. ve Zheng, Y. (2012). Migrant worker accul-
turation in China. International Journal of Intercultural
Relations, 36, 598-610.
Gustafson, P. (2001). Meanings of place: Everyday experience
114 Trk Psikoloji Yazlar
and theoretical conceptualizations. Journal of Environ-
mental Psychology, 21, 5-16.
Gven, S., Teselli, F. . ve Barut, M. (2011). Zorla yerinden
edilenler iin ekonomik, sosyal ve kltrel haklar aratr-
ma raporu. G Platformu.
Hopkins, N. ve Dixon, J. (2006). Space, place, and identity: Is-
sues for political psychology. Political Psychology, 27,
173-185.
Hopkins, N., Reicher, S. ve Harrison, K. (2006). Young peoples
deliberations on geographic mobility: Identity and cross-
border relocation. Political Psychology, 27, 227-245.
Horenczyk, G. (1996). Migrant identities in conflict: Accultura-
tion attitudes and perceived acculturation ideologies. G.
M. Breakwell, (Ed.), Changing European identities: So-
cial psychological analyses of social change iinde (241-
250). Oxford, UK: Butterworth-Heinemann.
Ik, O. (1994). Deien toplum/mekan kavraylar: Mekann
politiklemesi, politikann mekansallamas. Toplum ve
Bilim, 64-65, 7-39.
Ik, O. ve Pnarcolu, M. M. (2002). Nbetlee yoksulluk.
gecekondulama ve kent yoksullar: Sultanbeyli rnei.
Aratrma nceleme Dizisi 14. stanbul: letisim Yaynla-
r.
Jasinskaja-Lahti, I., Liebkind, K. ve Perhoniemi, R. (2007).
Perceived ethnic discrimination at work and well-being
of immigrants in Finland: The moderating role of emp-
loyment status and work-specific group-level control be-
liefs. International Journal of Intercultural Relations, 31,
223-242.
Kalin, R. ve Berry, J. (1994). Ethnic and multicultural attitudes.
J. W. Berry ve J. A. Laponce, (Ed.), Ethnicity and culture
in Canada: The research landscape iinde (293-321). To-
ronto: University of Toronto Press.
Karaku, P. (2007). zmir Kltrparknn zmirliler asndan Navas, M, Garcia, M., Sanchez, J., Rojas, A., Pumares, P. ve
anlam ve Kltrpark hakkndaki temsilleri. Yaynlanma-
m yksek lisans tezi, Ege niversitesi Sosyal Bilimler
Enstits Sosyal Psikoloji Anabilim Dal, zmir.
Karaku, P. ve Gregenli, M. (2008). Linking place attachment
with social identity orientation: An examination of the re-
lationship between place attachment, social identity ori-
entation and integration to city. International Journal of
Psychology, 43, 406.
Kaya, A. (2008). Fransa-Trkleri: Cumhuriyeti entegrasyon
modelinin eletirisi. D. Dan ve V. rti, (Ed.), Entegras- Patterson, M. E. ve Williams, D. R. (2005). Maintaining rese-
yonun tesinde: Trkiyeden Fransaya g ve gmenlik
halleri iinde (35-72). stanbul: stanbul Bilgi niversi-
tesi Yaynlar 210, G almalar 8.
Kaya, A., Ik, . E., ahin, B., Elmas, E., alayan, B., Aksoy, Petek, G. (2008). Trkiye kkenli gmenlerin Fransada si-
P. ve Veliolu, . (2009). Giri: G, kent ve kalknma.
A. Kaya, (Ed), Trkiyede i gler. Btnleme mi, geri
dn m? stanbul, Diyarbakr, Mersin iinde (1-31).
stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar 246, G
almalar 11.
Keser, . (2011). G ve zor: Diyarbakr rneinde g ve zo-
runlu g. Ankara: topya Yaynevi.
Kim, U. (1988). Acculturation of Korean immigrants to Ca-
nada. Yaynlanmam doktora tezi, Queens University,
Kingston, Ontario.
Korpela, K. M., (1989). Place identity as a product of environ-
mental self-regulation. Journal Environmental Psycho-
logy, 9, 241-259.
Kosic, A., Manetti, L. ve Sam, D. L. (2005). The role of majo-
rity attitudes towards out-group in the perception of the
acculturation strategies of immigrants. International Jo-
urnal of Intercultural Relations, 29, 273-288.
Kosic, A. ve Phalet, K. (2006). Ethnic categorization of im-
migrants: The role of prejudice, preceived acculturation
strategies and group size. International Journal of Inter-
cultural Relations, 30, 769-782.
Low, S. M. ve Altman, I. (1992). Place attachment: Human be-
havior and environment. Advances in theory and research
(Cilt: 12). New York ve London: Plenum Press.
Manzo, L. C. (2003). Beyond house and haven: toward a revi-
sioning of emotional relationship with places. Journal of
Environmental Psychology, 23, 47-61
Mazumdar, S, Mazumdar, S., Docuyanan, F. ve McLaughlin,
C. M. (2000). Creating a sense of place: The Vietnamese-
Americans and Little Saigon. Journal of Environmental
Psychology, 20, 319-333.
Moghaddam, F. M. ve Taylor, D. M. (1987). The meaning of
multiculturalism for visible minority immigrant women.
Canadian Journal of Behavioral Science, 19, 121-136.
Montreuil, A. ve Bourhis, R. Y. (2001). Majority acculturation
orientations toward valued and devalued immigrants. Jo-
urnal of Cross-Cultural Psychology, 32, 698-719.
Montreuil, A. ve Bourhis, R. Y. (2004). Acculturation orienta-
tions of competing host communities toward valued and
devalued immigrants. International Journal of Intercultu-
ral Relations, 28, 507-532.
Mutlu, Y. (2009). Turkeys experience of forced migration after
1980s and social integration: A comparative analysis of
Diyarbakir and Istanbul. Yaynlanmam yksek lisans
tezi, ODT Sosyal Bilimler Enstits, Ankara.
Navas, M., Fernandez, R., Rojas, A. J. ve Garcia, M. C. (2007).
Acculturation strategies and attitudes according to the re-
lative acculturation model (RAEM): The perspectives of
natives versus immigrants. International Journal of Inter-
cultural Relations, 31, 67-86.
Fernandez, J. (2005). Relative acculturation extended
model. International Journal of Intercultural Relations,
29, 21-37.
Nesdale, D. ve Mak, A. S. (2000). Immigrant acculturation atti-
tudes and host country identification. Journal of Commu-
nity and Applied Social Psychology, 10, 483-495.
Neto, F. (2002). Acculturation strategies among adolescents
from immigrant families in Portugal. International Jour-
nal of Intercultural Relations, 26, 17-38.
arch traditions on place: Diversity of thought and scien-
tific progress. Journal of Environmental Psychology, 25,
361-380.
yasi katlm ve temsiliyeti. D. Dan ve V. rti, (Ed.).
Entegrasyonun tesinde: Trkiyeden Fransaya g ve
gmenlik halleri iinde (73-90). stanbul: stanbul Bilgi
niversitesi Yaynlar 210, G almalar 8.
Phalet, K., van Lotringen, C. Ve Entzinger, H. (2000). Islam in
de multiculturele samenleving [Islam in the multi-cultu-
ral society]. Utrecht: European Research Centre on Mig-
ration and Ethnic Relations.
Pham, T. B. ve Harris, R. J. (2001). Acculturation strategies
among Vietnamese-Americans. International Journal of
Intercultural Relations, 25, 279-300.
Piontkowski, U., Florack, A., Hoelker, P. ve Obdrzalek, P.
(2000). Predicting acculturation attitudes of dominant
and nondominant groups. International Journal of Inter-
cultural Relations, 24, 1-26.
Piontkowski, U. Rohmann, A. ve Florack, A. (2002). Concor-
dance of acculturation attitudes and perceived threat.

Group Processes and Intergroup Relations, 5, 221-232.
Proshanksy, H. M. (1978). The city and self identity. Environ-
ment ve Behavior, 10, 147-170.
Proshansky, H. M., Fabian, A. K. ve Kaminoff, R. (1983). Pla-
ce-identity: Physical world socialization of the self. Jour-
nal of Environmental Psychology, 3, 57-83.
Qian, J., Zhu, H., ve Liu, Y. (2011). Investigating urban mig-
rants sense of place through a multi-scalar perspective.
Journal of Environmental Psychology, 31, 170-183.
Quarasse, O. A. ve van de Vijver, F. J. R. (2005). The role of
demographic variables and acculturation attitudes in
predicting sociocultural and psychological adaptation in
Moroccans in the Netherlands. International Journal of
Intercultural Relations, 29, 251-272.
Reicher, S., Hopkins, N. ve Harrison, K. (2006). Social identity
and spatial behavior: The relationship between national
category salience, the sense of home, and labour mobi-
lity across national boundaries. Political Psychology, 27,
247-263.
Riley, R. B. (1992). Attachment to the ordinary landscape. I.
Altman ve S. Low, (Ed.), Human behavior and environ-
ments: Advances in theory and research. Volume 12: Pla-
ce attachment iinde (13-36). NewYork: Plenum Press.
Rodrguez, L., Zagefka, H., Navas, M. ve Cuadrado, I. (2013).
Explaining majority members acculturation preferences
for minority members: A mediation model. Internati-
onal Journal of Intercultural Relations, http://dx.doi.
org/10.1016/j.ijintrel.2013.07.001.
Safdar, S., Dupuis, D. R., Lewis, R. J., El-Geledi, S. ve Bourish,
R. Y. (2008). Social axioms and acculturation orientations
of English Canadians toward British and Arab Muslim
immigrants. International Journal of Intercultural Rela-
tions, 32, 415-426.
Sam, D. L. (2006). Acculturation: conceptual background
and core concepts. D. L. Sam ve J. W. Berry, (Ed.), The
Cambridge handbook of acculturation psychology iinde
(11-26). Cambridge: Cambridge University Press.
Sam, D. ve Berry, J. W. (2006). Introduction. D. L. Sam ve J. W.
Berry, (Ed.), The Cambridge handbook of acculturation
psychology iinde (1-10). Cambridge: Cambridge Uni-
versity Press.
Sands, E. ve Berry, J. W. (1993). Acculturation and mental he-
alth among Greek-Canadians in Toronto. Canadian Jour-
nal of Community Mental Health, 12, 117-124.
Saraolu, C. (2011). ehir, orta snf ve Krtler: nkardan ta-
nyarak dlamaya. stanbul: letiim Yaynlar. Ward, C. ve Kennedy, A. (1994). Acculturation strategies,
Schmitz, P. G. (1994). Acculturation and adaptation process
among immigrants in Germany. A. M. Bouvy, F. J. R.
van de Vijver ve P. Schmitz, (Ed.), Journeys into cross-
culiural psychology iinde (142-157). Amsterdam: Swets
& Zeitlinger.
Schmitz, P. G. (1995). The influence of personality on feelings
of well-being: Immigrants psychosocial adaptation. 13th
World Congress of the International College of Psychoso-
matic Medicine, Eyll, Jersusalem, Israel.
Stedman, R. C. (2002). Toward a social psychology of place:
Predicting behavior from place-based cognitions, attitu-
de, and identity. Environment ve Behavior, 34, 561-581.
Taylor, D. M. ve Lambert, W. E. (1996). The meaning of mul-
ticulturalism in a culturally diverse urban American area.
The Journal of Social Psychology, 136, 727-740.
TESEV (2008). Zorunlu g ile yzlemek: Trkiyede yerinden
edilme sonras vatandaln inas. stanbul: TESEV Ya- Zick, A., Wagner, U., van Dick, R. ve Petzel, T. (2001). Accultu-
ynlar.
Tezcan, T. (2008). Kk Trkiyenin g serveni. stanbul: perpectives. Journal of Social Issues, 57, 541-557.
G Aratrmalarnda Mekan Boyutu 115
stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar 361, G alma-
lar 12.
Tuan, Y-F. (1977). Space and place: The perspective of experi-
ence. Minnepolis: University of Minnesota Press.
Tmta, M. S. (2007). Trkiyede i gn kentsel gerilime et-
kisi: Mersin rnei. Yaynlanmam yksek lisans tezi,
Mula niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu Y-
netimi Anabilim Dal, Mula.
Trkiye Mhendis ve Mimar Odalar Birlii (TMMOB) (1998).
Blge ii zorunlu gten kaynaklanan sorunlarn Diyar-
bakr kenti leinde aratrlmas. Ankara: TMMOB
Aratrma Raporu.
Trkiye Mhendis ve Mimar Odalar Birlii (TMMOB) (2004).
nsan haklar komisyonu zorunlu g raporu. Ankara:
TMMOB Aratrma Raporu.
Twigger-Ross, C. L. ve Uzzell, D. L. (1996). Place and iden-
tity processes. Journal of Environmental Psychology, 16,
205-220.
nverdi, H. (2002). Sosyo-ekonomik ilikiler balamnda zmir
gecekondularnda kimlik yaplanmalar: Karyaka Onur
Mahallesi ve Yamanlar Mahallesi rnekleri. Yaynlanma-
m doktora tezi, Dokuz Eyll niversitesi, Fen Bilimleri
Enstits, ehir ve Blge Planlama Blm, zmir.
van Acker, K. ve Vanbeselaere, N. (2012). Heritage culture ma-
intenance precludes host culture adoption and vice versa:
Flemings perceptions of Turks acculturation behavior.
Group Processes and Intergroup Relations, 15, 133-145.
van Oudenhoven, J. P. ve Eisses, A. M. (1998). Integration and
assimilation of Moroccan immigrants in Israel and the
Netherlands. International Journal of Intercultural Rela-
tions, 22, 293-307.
van Oudenhoven, J. P., Prins, K. S. ve Buunk, B. P. (1998). Atti-
tudes of minority and majority members towards adapta-
tion of immigrants. European Journal of Social Psycho-
logy, 28, 995-1013.
Van-Selm, K., Sam, D. L. ve van Oudenhoven, J. P. (1997). Life
satisfaction and competence of Bosnian refugess in Nor-
way. Scandinavian Journal of Psychology, 38, 143-149.
Verkuyten, M. ve Thijs, J. (2002) Multiculturalism among mi-
nority and majority adolescents in the Netherlands. Inter-
national Journal of Intercultural Relations, 26, 91-108.
Ward, C. ve Kennedy, A. (1993). Wheres the culture in cross-
cultural transition? Comparative studies of sojourner
adjustment. Journal of Cross Cultural Psychology, 24,
221-249.
psychological adjustment, and sociocultural competence
during cross-cultural transitions. International Journal of
Intercultural Relations, 18, 329-343.
Ward, C. ve Kagitcibasi, C. (2010). Introduction to accultura-
tion theory, research and application: Working with and
for communities. International Journal of Intercultural
Relations, 34, 97-100.
Yacolu, D. (2005). Kente g etmi bir rneklemde birey-
cilik toplulukuluk ve deerler asndan kente uyum
(kltrlenme) sreleri. Yaynlanmam doktora tezi, Ege
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sosyal Psikoloji
Anabilim Dal, zmir.
Zagefka, H. ve Brown, R. (2002). The relationship between
acculturation strategies, relative fit, and intergroup relati-
ons: Immigrant-majority relations in Germany. European
Journal of Social Psychology, 32, 171-188.
ration and prejudice in Germany: Majority and minority
 Turkish Psychological Articles, December 2014, 17 (34), 116-119
Summary
The Spatial Dimension in Migration Research:
Cultural and Spatial Integration
Melek Gregenli
Ege University
The issue of acculturation has been one of the focal
points of an intensively expanding field of cross-cultural
psychology (Berry, 1974; 1997; Berry & Kim, 1988;
Berry, Kim, Minde, & Mok, 1987; Ward & Kennedy,
1993; 1994) and intergroup relations (Arends-Toth &
van de Vijver, 2003; 2004; Kosic & Phalet, 2006; Pi-
ontkowski, Florack, Hoelker, & Obdrzalek, 2000; Zage-
fka & Brown, 2002; Van Acker & Vanbeselaere, 2012).
There are numerous studies in order to examine accul-
turation issue in the context of international migration.
Nevertheless there is much less effort to examine the
acculturation strategies in the context of internal migra-
tion (but see Gui, Berry, & Zheng, 2012). Berry (2010)
suggested that acculturation following the internal mi-
gration has similar psychological and cultural features
with those of acculturation following the international
migration.
Moreover while the acculturation literature may
be helpful in understanding how individuals and groups
deal with cultural encounters, it offers much less for
understanding the adaptation to a new physical setting
(but see Gui et al., 2012). Although there are several em-
pirical findings (e.g., Ataca & Berry, 2002; Piontkowski
et al., 2000) on the acculturation attitudes of Turkish
immigrants in the context of international migration,
there is not much effort to examine the attitudes of this
population in the context of internal migration (but see
Gksen & Cemalclar, 2010; Yacolu, 2005). Thus, the
current study presents an integrative approach to exam-
ine the acculturation strategies of internal migrants with
respect to place identity within a multi-cultural context
formed by different cultural groups in Turkey. This theo-
retical approach suggests an integrative perspective that
combines the view points of cross-cultural psychology
and environmental psychology in acculturation research.
Acculturation
In cross-cultural psychology literature, Berry
(2006) defined acculturation as a process of cultural
Address for Correspondence: Prof. Dr. Melek Gregenli, Ege niversitesi Edebiyat Fakltesi. Psikoloji Blm, Bornova, 35100-zmir,
Trkiye
E-mail: melekgor@gmail.com
Pelin Karaku
Ege University
and psychological change that results from the con-
tinuing contact between people of different cultural
backgrounds (p. 27). According to Sam (2006) ac-
culturation covers all the changes that arise following
contact between individuals and groups of different
cultural backgrounds (p. 11). Within a bi-dimensional
model of acculturation, Berry (1997; 2001) stated that
acculturation process proceeds according to the degree
to which the individual simultaneously participates in
the cultural life of the new society and maintains his or
her original cultural identity. As a result of this cultural
contact, four acculturation strategies were defined for the
non-dominant ethnocultural groups: Assimilation, inte-
gration, separation and marginalisation (Berry, Kim,
Power, Young, & Bujaki, 1989). When individuals wish
to interact with other cultures, rather than their original
culture, the assimilation strategy is defined. When indi-
viduals avoid interacting with other cultures and wish to
maintain their own cultural practices, then the Separa-
tion strategy is defines. When individuals wish to inter-
act with other cultural groups, while they maintain their
own cultural practices, then the Integration strategy is
defined. If individual has little interest in his or her origi-
nal culture and new cultures, as well, then marginaliza-
tion strategy is defined.
Adapting to a new environment and to new society
is expected to be closely related to acculturation. Accul-
turation research does not offer satisfactory evidence for
adaptation to a new physical setting. These theoretical
gaps were recently noticed by Gui and colleagues (2012)
seminal work in internal migration context. According to
Gui and colleagues, moving to city from country side
involves engagement in a new civic context with regard
to different social, economic and cultural circumstances
and this can be considered as an acculturation transition.
Their findings demonstrated that rural-to-urban migrant
workers experience similar acculturation processes with
international migrants. Specifically they examined the
relationships between urban identity, social identity di-

mensions and acculturation strategies and they suggested
that the more superficial the social or place engagement
in the city, the more the migrant workers prefer integra-
tion or assimilation. In contrast, when the engagement is
more profound, the less is the preference for integration
or assimilation into the life of the city.
Furthermore Gksen and Cemalclar (2010) em-
phasized the impact of social capital factors in the ac-
culturation process of rural-to-urban migrant families
children. Moreover, there has been an increasing amount
of research (e.g., Barut, 2001; alayan et al., 2011;
Gven et al., 2011; Isk & Pnarcolu, 2008; Kaya et and out of place, where we may move to or avoid,
al., 2009; Mutlu, 2009; TESEV, 2008) concerning the
internal displacement in Turkey in last decades. Unfor-
tunately none of these studies has provided a social psy-
chological standpoint to acculturation within the context
of internal displacement.
Place Identity
Within the past several decades, the issue of place
attachment has been studied with an interdisciplinary
approach with various studies from diverse perspectives,
including anthropology, architecture, landscape architec-
ture, psychology, geography, sociology, social ecology
and urban planning. The diversity of different philosoph-
ical approaches, theoretical formulations and research
methodologies highlight its multifaceted nature.
The subject of place attachment if of great im-
portance as it examines the relationship between human
and places and recognizes that humans interact with
places as they do with other people and other things.
Proshansky and his colleagues (1983) define the place
identity as a sub-structure of the self identity which con-
sists of broadly conceived cognitions about the physical
world in which the individual lives. Twigger-Ross and
Uzzell (1996) offer a similar definition emphasizing that
place is related with all aspects of identity. In addition
to the relation between the place and the self identity,
Bonnes and Secchiaroli (1995) argue that the place iden-
tity is a mean to accomplish the cognitive backdrop
function which enables people to recognize what they
see, think and feel in their situation-to-situation trans-
actions with the physical world. It primarily allows for
discrimination between what is similar and what is not
familiar in different environments.
Dixon and Durrheim (2000) point to a common
problem that affects many formulations of the place
identity is the tendency to emphasize the individualis-
tic dimensions of the place identity. What this emphasis
obscures is the collective nature of the relations between
persons, identities and material settings. Hopkins, Reich-
er and Harrison (2006) aim to develop a broader under-
standing of how social identity considerations shape
spatial behavior.
The Spatial Dimension in Migration Research 117
Evidently, it is all too easy to overlook the fact that
people are located and distributed in space and the pos-
sibility that this spatiality may raise all types of iden-
tity-related issues which impact upon spatial behavior
(Hopkins & Dixon, 2006). People attribute meanings to
places where they live and they personalize them. They
define themselves via these places. They personalize
some places and distinguish these personalized places
from others.
Relations with others, social identities, and more-
over ethnic background affect where we feel at home
where we allow others to be and where we ourselves
want to be (Hopkins & Dixon, 2006; Hopkins et al.,
2006). It will thereby determine our choice of whether
(and where) to migrate.
Adapting to a new urban environment for ethni-
cally different groups is expected to be significantly re-
lated to acculturation process in the present study. The
sense of place and place identity become more essential
when we talk about migration. Dovidio and Esses (2001)
propose that the act of leaving ones native country and
settling in another country has immediate and long-term
consequences for both immigrants and members of im-
migrant-receiving nations. From the view point of im-
migrants, they leave their native country, they adapt to a
new society and moreover they try to maintain their own
cultural practices.
Fried (2000) suggested that the attachment to a
place is a characteristic feature of life in many poor, eth-
nic, immigrant communities. There are several research
studies (Fried, 2000; Mazumdar, Mazumdar, Docuy-
anan, & McLaughlin, 2000) which analyze place iden-
tity within the context of international migration. For
instance, Mazumdar and his colleagues (2000) reported
that ethnic enclaves constitute an important aspect of an
immigrants place identity enabling him/her to simulta-
neously remain connected to the places left behind and
yet appropriating and forging significant new place ties
(p. 319).
In addition to this previous evidence, studies con-
ducted in various cultural contexts in Turkey have also
shown that spatial identity is an important aspect of in-
tergroup relations following internal migration. For in-
stance Karaku (2007) examined the relations between
attachment to a public park and urban-related identity
in Izmir with host majority members. In this study at-
tachment to the public park was highly correlated with
urban-related identity. Moreover the members of host
culture reported that their feeling of belongingness to
this public place was disrupted because of newcomers
to the city. The results revealed that the members of host
majority show their negative attitudes towards internal
migrants through the practices of spatial usage and place
118 Turkish Psychological Articles
identification. Another research in Izmir which was per-
formed in a historical bazaar in Izmir revealed similar
results, as well. The shop owners who define themselves
as a member of host community had negative attitudes
towards the shop owners who migrated from Black Sea
Region, Eastern and Southeastern Regions of Turkey
(Gregenli, mri, & Karaku, 2009).
Gregenli, Karaku, Umurolu and Ksten (2014)
examined the neighborhood attachment and urban relat-
ed identity of host majority members and different inter-
nal migrant groups from different regions of the country
who resettled in province of Izmit in Turkey. A field re-
search was conducted in Alikahya neighborhood which
is 10 km. away from the urban centre. The sample con-
sists of 161 participants. Sixty six per cent of the sample
was the migrants from Black Sea Region whereas 10.5
% of the participants was from other regions of the coun-
try. The 23.5 % of the sample was the member of host
culture. With respect to urban-related identity, host ma-
jority members were found to be more attached to their
city than the migrant groups. A principal component
analysis of neighborhood attachment scale yielded three
factors that explained 52.1 % of the total variance. These
factors are emotional bonds with the neighborhood,
commitment with the neighborhood and social ties
with the neighborhood. The social attachment of host
majority members and the migrants from Black Sea Re-
gion to their neighborhood were found to be higher than
the other migrant groups reported. Moreover, the host
culture members reported higher commitment to their
neighborhood than all migrant groups.
Moreover, Karaku and Gregenli (2008) showed
that urban-related identity was significantly associated
with the social identity orientation (Cheek, Trop, Chen,
& Underwood, 1994) and spaital usage. This study was
performed in eme which is one of the touristic towns
of Izmir. eme received migrations from Greece and
Yugoslavia due to population exchange in 1920s. In
present time, the second and third generations of these
immigrants live in this town. Moreover this town has
been receiving internal migration from other regions of
the country, as well. Thus eme can be considered as a
multicultural town where different social groups live in.
For Cheek and colleagues (1994) social identity orienta-
tion represents the social aspects of identity which are re-
lated with social relations (my reputation and what others
think of me). With respect to spatial usage, Karaku and
Gregenli (2008) developed a scale which consists of 7
items, including such items: I frequently go to the town
centre; I usually meet with my friends in town centre.
Findings revealed that the level of spatial usage of the
town centre and the attachment to the town were sig-
nificantly correlated. Another important outcome of this
study was the interaction between social identity orienta-
tion and migrant group. The internal migrants who had
the least level of social identity orientation had the least
level of place attachment when they were compared with
the other groups who had higher level of social identity
orientation. Social identity orientation was found to be
an important determinant of place attachment.
Another research in Turkey (Gregenli, Karaku,
Umurolu, & mri, 2013) revealed relational out-
comes between several socio-demographic variables
(place of birth, gender, length of residence) and place
attachment, as well. This research was held in Seluk.
This town has been receiving migration from western
countries since the establishment of Turkish Republic. In
1980s a new kind of migration, internal migration wave
has been began and a considerable number of people
migrated to this town from different regions of country.
Seluk has always been a migration receiving point due
to its historical features; architectural constructs; social
and touristic values. Within semi-structured interviews
the participants living in Seluk were asked to report
their opinions related to several issues such as migra-
tion to Seluk, social and cultural life in Seluk and etc.
through their own perceptions and memories. The results
revealed that participants who were born out of Seluk
reported lower place attachment than the participants
who were born in Seluk. Moreover the migrant group
reported that they use public areas less than the native
group. Migrants were found to be more attached to their
neighborhood and their spatial usage was usually limited
by their neighborhood boundaries. On the other hand the
natives had negative attitudes towards the internal mi-
grants in Seluk.
Conclusion
This theoretical framework was applied in a
comprehensive field research in Turkey and the results
revealed that this integrative approach is useful to un-
derstand the cultural adaptation of internal migrants in
relation to spatial integration (Gregenli, 2014; Gre-
genli & Karaku, 2013). In this field research we adopted
the acculturation framework to internal migration and
examined the acculturation attitudes of internal migrants
from different regions of Turkey who resettled in six ma-
jor cities (Izmir, Istanbul, Ankara, Bursa, Diyarbakir and
Gaziantep). Consistent with Berrys (2010) suggestion
and earlier evidence derived from studies conducted in
Turkey (Gksen & Cemalclar, 2010; Yacolu, 2005)
internal migration has similar psychological and cultural
features with those of acculturation after international
migration. This paper supported the usefulness of Ber-
rys conceptual framework as a representative approach
in order to understand the acculturation process after
migration within the same country. Moreover the quan-
 The Spatial Dimension in Migration Research 119

titative and qualitative findings revealed that the process the study of migration processes in Turkey is crucial not
of cultural and spatial integration is a multi-level issue only to understand the acculturation process but also to
which requires to be comprehensively studied by dif- understand the dynamics of social conflicts and to pre-
ferent theoretical perspectives. The results indicate that vent discrimination.