Alamat ng Capiz

ni Antonio, Emilio Martinez

Buhat nang lumunsad dito sa ating kapuluan ang bantog na si Magallanes, ang mga
Kastila ay kumakalat na nang kumakalat sa ibat-ibang pulo sa Kabisayaan. Bagamat
napatay ni Lapu-lapu si Magallanes sa pulong Maktan ang gayon ay hindi naging hadlang
upang ang mga Kastila ay magpalipat-lipat sa ibat-ibang bayan at lalawigan.
May isang panahong ang maraming kawal na Kastila ay lumunsad sa malalaking
pulo ng Panay. Ang mga kawal na yaon ay pinamumunuan ng isang mabait na Heneral na
ang pangalan ay Alejandro de la Cuesta. Ang mabait na Heneral at ang kanyang mga kawal
ay nagsisihimpil sa baybaying-dagat. Buhat dito ay gumawa sila ng mga paglalakbay
hanggang makarating sila sa isang pook na hindi nila alam kung ano ang pangalan ng pook
na iyon.
Sa paglalakad ng mga kawal na pinangungunahan ni Heneral de la Cuesta ay
natanaw sila ng isang babaing naglalaba sa batis. Ang babaing iyon ay may kasamang
dalawang anak na nang mga sandaling yaoy nagsisipaligo sa malinaw na batis.
Naisipan ng pinunong Kastila na lapitan ang naglalabang babae upang itanong kung
ano ang pangalan ng baying kanilang kinaroroonan. Ngunit malayu-layo pa ang mga kawal
na Kastila ay natanaw na sila ng naglalabang babae. Dali-dali nitong tinungo ang dalawang
anak na kambal na naliligo, kinilik ang isa at matapos akayin ang isa pa ay tinangkang
sumibad ng takbo.
Sa buong buhay ng babaing iyon ay noon lamang siya nakakita ng kawal na Kastila,
kayat sa malaking takot ay sinikap nitong makatakas agad. Ngunit nakaiilang hakbang pa
lamang siya, au ubod galang na lumapit ang pinunong Kastila at mapitagang nagtanong;
- Como se llama esta provincial? na ang ibig sabihin ay Ano ba ang
pangalan ng lalawigang ito?
Hindi naunawaan ng babaing iyon ang mga salitang yaon, ngunit nang makitang ang
nagtatanong na pinunong Kastila ay nakatinging mabuti sa kaniyang dalawang anak, na
nooy nakakapit sa kaniyang mga hita, inakala ng natatakot na ina na ang itinatanong sa
kanya ay kung bakit magkamukhang-magkamukha ang dalawang bata. Dahil sa gayong
akala ay nangangatal pa ang tinig na tumugon siya sa wikang Bisaya.
- Capid... Capid... an gang ibig sabihin, ang dalawa niyang anak ay
KAMBAL, kaya magkamukha ang mga iyon.
Yumukod pa ang pinunong Kastila at nagpasalamat bago nagpaalam sa babaing iyon.
Sa pag-aakalang ang isinagot nitong Capid, ay siyang katugunan sa kanilang itinanong.
Noon din ay itinala sa talaan ni Heneral de la Cuesta ang salitang CAPID at
nagpapatuloy sila sa paglalakbay sa buong lalawigan. Subalit nang silay nag-usap-usap na
tungkol sa pangalan ng lalawigang kanilang narrating ay nahihirapan silang bigkasin ang
salitang Capid, sapagkat hindi angkop sa kanilang dila ang d. Kayat ang titik na ito ay
binago ni Heneral de la Cuesta at pinalitan ng titik na s.
Buhat noon, ang lalawigang iyon na naging isa sa mga lalawigan sa malaking pulo ng
Panay sa Kabisayahan, sa halip na maging Capid ay kinilala ngayon at tinatawag na
KAPIS. Ang pangalang ito ng lalawigan ng Kapis ay siyang naging bunga ng hindi
pagkakaunawaan ng isang natatakot na ina at ng isang pinunong Kastila.