Petrarchae Epistolarum Familiarum Libri XIV

This is a reproduction of a library book that was digitized
by Google as part of an ongoing effort to preserve the

information in books and make it universally accessible.
https://books.google.com
FRANC
PETRRCHAE
I LOS PHI, ORA-,
.i- .1 TO
4. RS
i . ET ; POETi
. j -i
CL A RIS SIM I , ,0
r Familiarinm bbri XV-
^) Variarum ' ; lib
S Sine titulo lib. I*
V Ad 4uo!iim ez rctcribusilluftriores h i"
< mendis irtpitrgattim & mdtis Epihlu
ex -vetuflo cdice l?ibliothec I.Ch Al A s I.C.qMC *v a -
tfeifoint ex Epiflola ad leckremprtfixa mteUtgettf,
'< Ji
L V GDVNI
Apud Samuelcm Crifpinum.
\
7^ 5 S " i i - -
tT,YPOQRA,PH.YS .<
QVVm De Uteris & literatis optin meritus Ican

nes Chalafus Nemauenis, ir doHffimus& iu
ris ciuilis peritiffimus, nobis communicafTet manuferi-
ptum exemplar eprftolarum Fran. Petrarch* , illd-
cjuc cum eiufdem Operibus Balllea: femel & iterum ex
cus.diligenter contuliiremus.tand exemplar noltrum
vidimus abundare LXV.eptolis qua; nondum inlu-
Cemexierum Prxtcrca, exeodem muks aliarum epi-
ftolarum editar errores deprehendtmus." Quapropter
nouam hanc editionem adgrnarc vium eft epiftolis li
lis nouisc nota f inelcho dclgnatis,aliis aut ad no-
ftrum exemplar emcdatjs,autam.Tu Iaboribusnoftris,
qui te non modo doctiorem, fed S rirtutis amtiorm
redderc p-ffunt, faue, & vale. Extypographianoftra,
Calcnd.Decemuns.i6oi.
FRAN. P E T R A R H AE fe*
PISTOLA.RVM ELENCHVS.
LIBER PRIMVS. *
tpi.i Famamante mortem eê appetendam. pa.l
Hominum vitam ôfculofrnilem ejfe. p.J
\Gtrmamam Rbenique ripasfeperagra/fe narrate
4oIont& Âgrippina vrbis defcriptio. pa.iz '

5 Defide & tatwmuate. pa.id
6 DialeElicorurn deteatur comentiones. p.V)
jfnuentioni ingenio quomodo inferuiendum.p.ll
8 Eloquennarntantratfue aquitatem cceteris rebus
_anteponendarn. p.Vf-
^Quendamfenem dialeicwn deteatttr. .
10 Parafitumfaceta perphrafi fame/ice homini
compart. p*-$t
11 JneundemfnemdialeEHcuminuehiturr. p.35
LIBER SECVNDVS. r '
I 'auallicen/m Epi/ propter obitum frats
: confilatur. fal\.
zDe variisfepeliendi ritibus.
$Exi/ium fuidtfexulquis. . . , . , fay ,
^.Exilium non agrefirendunu , f*>\k '
n//.imamin corpore multapati Mys.
6Armcitiam inter abjentes durare. dk^
"J Vuturorum expeHatio amputanda. , ' &$
SAduer/a rt) natura leges toleranda ejfe- p.66"
$Varia hoc epstola continit cum Hgma vrbis lau*
dtbus. , . p.68 ;
IfOStisdia heminum in deteriora prolabi. -1
El-ENCHTS
M^deemampvettcamarnkmninHttat. .74
Ht Hemtrulocaquadamde/mbtfi.^ .$6.
3 aufat morxapnd apTartt monte recenfet.p.ji
14 Hjnaivrbdmvranscbupecit. , ^.79
JSCobwMitfirores
' IT laudat,.
LI BER T ERTI V S.f[ :r P^-79
Epi.lD 7*ulefue Tyle nfula yuttumcs. pa.io

Curas hominumfispcruacuas ejfe.
^ FfitrnviElorknoHomittendumefe. ' ^.85
4 Lderat & carmenfe mife indicat. p.#S
5 Solitudinernexperientialaudataiki ' pa.28
6 Summafteltatas qua. -, .
7 JMediacntatem ampleendanu. p.i
8 Praterita &futur* anxte non juxrenda. p .9$
9 Ebrtetatis incommoda. , . * j>L
10 // hortatur amicum. y **x^ p.
11 Vim ornonsingnient elfe. p.cfg
IX Dtuinus amor commendaiur. ',' p.9%
l$<!sfrane4&podagrxapologus. p.100
14 Pecunia & paupertatis collatio. 1
15 2) amicitiaineunda. " ? ^.104
1> Aduerfis nonJuccurnbendum.
17 )ctemporisiniqmAtex ""^-V. ^.io
wtftriptaveternmindagandaeffe. , pa.107
19 Infitlicitatemomnes vitro petet .14a
O Literas amicipofulat. 4 ' *pa.ut
ixfieviolataeptedam-u'trgine. * -w" '^.114
22 Eloyuentiavis quanta. p.116
, LBER QVARTVS.
"Blfi.iMentem Gallinquendam dferait, p.i 19
X Dtmtias ejfe contemnendat. p.izi
3f Dt mm*mmmiitmi pa.U9
buum
EPISTOLRVM.
4 Obihcm amia dplort- Âl3*
5 Obiturnamtci dolet ' .
6 Super morte fratrts confolatut f*^
7 Obitutn amici dplort pa.iqz.
2 Famalorumvitiadefcribit. "^.144
9 'Deveterumfcriptisquidfentiedum /7-I44
De antjmmm auSlorumfcrtptis -9
D 2)ir/tmptuum temperar/uto &fmgulitMe.p.vp.
12 Obfcaiurnxmerem tmprobat. .
j Cofifyfionem errons emendaticnis fpcm habere.
p.i$S .
LIBER QVINTVS
Ep.l De obim Regis dolet. f4-154
2 Gratiamm utho pro beneficiis acceptis. jMjft
3 Scribit defita RomamNeapolhnqtuverfitspro-
fetlione. - ^.15$
4 Qfunam adrniratione digna Btis Puteolit
vtderit. pa. 161
5 Tempeflatem ingentiffmam apud Neap-
lim viderai defiribit. pa.lfy
9 (fladitorios Indos deteatwr. . P-t?
7 Somniis epunmadhibcndafides. 1 pi^7i
8 Qwd de adolefientc amorettoxio capto finfiatM
p '4.175
9 < libidinofofinefcntiat. *'*77
I Quidinhoftiuminfidias deuenerit. p-4%
il Obtreftatorum verba contemncnda ejf. /mSo
tt ObtrcttxtorU lingua ejHomodo cohtbenda.pa.l9t
13 iJMorAmfemperalujuidpcrtculihabere.p.x 8t
14 Seruorum malignitatern deteflatur. p.iZ
15 Betuamvitaminqiiirendamejfe. P"1^
l Qmi ttrdmfatlefcripferitf excttfab: .
* "i
EJ.ENCHVS. J.: ;
] Dolet de epiftola, ,
l8 De coduioneti flatus certioremreddtt
. 189*
LIBER S EX TV S.
Ep.l. De inwdia,auaritia, catertfjue JZcelefia pro-
cerumvkiis. p^9l
i Veritas nonfei.fequenda. p-l97
5 Humana calamitatem rmllam beat<t vits. obejje
poffe. " .
4 ExempUveterumcurfcribestoties rfcitat.p.zij
5 Regis Roberti mortem dplort,. .
6 In deploran* .vtttis corrigenda inanem ejfe labe-
. ; nerp. -224
7 LquMes contemnendos. pa. 225
.8 Mineruavt recipienda. .
$ "id Epifcopum attalticefem venire Mpratrem
, / udducerefignific.tts. 0.228
, LIBER SEPTIMVS.
Xp.I fmnnentia ftalit pnenla dplort, i&fe
>3 fitfijuefacultatts orbato offert. /w.229
Verum httmilitatem non ejfe (j>ernendam-> $
Somnium quod de inueyto thefaurofommauerat*,
v &;;* ... .....;. >'?, . ^236^
\Tromîsfebeileflarefigntfic.tt,. r . ^.238
$QuoJ non multafertbatfe exettfat. \. \ . p.239
6 Mediocr'UAtemfe amarefcribit. f z4
.7 Farnam 'fertbit. , /''243
<S "TatnAltbertAti congratidatur.- . . . />-44
9 Defela amicitia. ^^.,,, , p.245
^ caufa Cfatymam Galliam quam-.
JFlorenttam petierit, .l4,'.,j j v, - 4<^
duentHiamicigratulatHr. '- .^.248
EP-T LARVM.
Il Ancimffrtemtmnuuteramdoleu -p.i\f
v^Fortiantmofratrwnac nepotumobitferendttm
. . effei< 1 44 -'i ; 1 FW
14 t/fmantwn c&ca ejfe mdicia. -&
eterumpnnapum & recentiorum collatie.zty
\6tAdu1atwnem vitandam ejfe. ' , p.i6t
ijDe/chalaicadt/apm. > ' : .$
~&T)ertmediis arnoru. .*
LIBER CT A WS.
Ep.lFortttudinem animt landab. pl&7
2 Quod cum dornt Olympim non reprent dolet.
p4.Z75 . .... _ :. , \
iQnuntofonts Sorgftt amore teneatur. . p&7$
^QTympiim cterojque amicos ad vitamfohtanam
X iiiuitat,. - .pa i9
iSolaudmem udet dcapefiendftm SorgU
tem. .-." v.tX.". V '' 'a n\nw." Al86
6 Carmma qua. amiem petierat,mittere fefigni^
cat. * . .2%9
7 Quod peilens coniunebs & amicos'e-
ripuerit conqiteritHT' ' . i J p.iyo
S f ^// degtmus defcribit. v W jif
LIBUR NONVS. i
Ep.i yJdCaroli tjuarti literas dt'atton eXtufato
nos rejponfio,& excufatknKtninfirmatir.' *$>5
Z Gratiamato pro tranfinijfo Homert iikrei,; p
3 GruttarumaBto pro trmfinib.Auguftun.bhrvin
pfaltertHmDfUiitcum-A. . , ' -'P'3'7
^Grattarum tranfiaijfis Varrbnai t
- ceronis Itbris*. w vv,^* 'i4'".4 v -
55^5* doclorurn hominum Itbros incorreiiomejfe
gumrelieptmain : - v ^.p.îo'
# iiij
LINCHVS': t
ff Tn vna & eademjpecie quantatdiuertt tia-
urarum.\AM...\ ; . -
7 5^Sope animogratiora eff eua incultiorafitt>.
1 - */ >K.; fi
ifFtdemfufficere in amieorttm cooquus qua-
- .rsndurnilum. . > . ' ^..325
9 ffQuam bene peretft)fentiabdefitoFrancifc
,gmficab. pa.\v)
XoffVarromahhx conkkj. ti I ' ' l f-Qo
nfLtbelbtm quendam Ciceremanurn commendat
. .1 :'
ff'Damnofius multo delorum virerum/ibris
emmd.monumco!loquto cxrtre. /"*33*
lfComparatto labons Htrculti cum udio 7\tr
liana. .334.
14 Dr Ciceronti libro quiTufculanarurn qua/ho-
nj4mdtcitur(fr de iUituvprt laudtbus. /435
15^'Nullumfortuna iaculum ad arcem rationis af->
< cendere. P^lll
\6ffQ*horiatioaconfiltii. ' ^
o^;.<iL IBER DECIMVS.
ILp.i ^"Gratulatioferi licet aduentus. p-344
l Hyemsfhgtdijmade/cribttur. /'345.
ifVe fitl/m nonyuarendam,c veram gtrianLt
nmjpetnendam effe. v v,.'
^ffCommendatw L<t'iji patf}
F.Hocatio in partem fluiorum. pai$
6f[Gommendatio anuci Romipeta. />A357
"}$?ro eodtrn %orniptagrtaiarum . pa-tfS
95"Gloriatur nArchuMcomu inter Epiolas Pe'
/ w.' .' u v ,'.v. * . *35?
loDerumonbmftalicis mtninatm deVenwntm
BPISTOLARVM.
/ rRempub!icamobtruneato.pA$6o
loff An.co&gdtdendurn de nom Epi/ am an -
dolendwnfi&fitydtibitat,, - P*i^S
n&epti laude pulfatur aliena rationis ad rcente
Qf propriam confcienam recurrendunt- pa $66
fT>efita ad Ctfarem legatipne. p. 369
15Defito Germania reditu. fA.yjo
\^fItalUpulchritudinemfe nunquam clariusco-
gnouiffe quaminperegrmatione. pa.$jo
rfDefitoflatu admodum explicita. p^fl
i6fDe eodemfitavitaflatu. P-577
~jfIncrepatiograuis ac multiplex. p$
\%fIncrepatio ad fafitrem quod ex Italia difce-
dat. P*-3%?
LIBER VNBECIMVS. \J
Epi.i. Varias fia feculi mtferias defcrtbens,quafit
hite vita adomne Vitium procliuis exponit, idque
variis exernplts i'lurat. pa.tyt.
2 Vbujue TZmanumimpemm fcelic'm fuamfid*
arElo. pa.$$o..
j Exhortat'to ad Rempublica capejfendam.
4 ffExhortAtio ad inceptiudij de
antifuii oratoribtu aciurifconfultis deque nofiro-
ntm temporum aduocatis. pa.$q.
5 W^t* Harbatum rnonetl' pa.y)i.
6 *[) interception* literarum querimonia.p.$%'
7 9Qw> amid aduerfo tempore dimiferit fepet-
nitere ac pudere ftgnicaty nec ante animo quie-
turwn diett quam eum in patriara peruenie di-
dteerit. ., 94-
8 ff Excufatio cum admiratione. pa,y)6.
$ ffAmins quibufda, etfimvrhe omnmm pem*
ELT.NCHVS
habitantibus cum honefit fublare degantffyt-
utdere fcribit. \ .' /4.400
lo {[Gratulatoria "Barbanflatus fui nuntia' (pi
fila. .>1.
SI tfBarbatumfut quam cupial videre igniftcat.
/4.402. > ,
12 ffZxhortatio ai aquanimitatem. /4.403
13 fSxhortatio querula ad reduum ingratiarn
amico. />>45
4 &Latagratulatio,quodcon/i/io preclbfquefuis
fieterit. p-411
15 amkitia inter Ldtum & Socratem refor
mata l<ttatur,) Deograttas aqtt. p-4I(>
LIBER DVODCIMVS.
Epi.i ffCurtothofteshabetvcr'ttcu. -!
1 %*JMultiplexgratiarum aio.
3 5 Sxcufatiofuperpetita ope nonprtfittay&confo-
latio cum latenti confilio. /7.420
4 \Qmd mter adolefcenttum fenefcentutm mo
res fludia inter/it. '. /4.421
5 Saceramorfummoperc commtndatur. /4.422
\liex Saceramor iterum commendaturt /-423
7 JTEundtm Cdfari tanquam de de fmperie
benemrito commendat. . , pa.424
8 f[Re[pondet Imperatrici.gratulatrquefuper-tiut
fiemineo licet partu, aJob'tdipfum multa de tau?,
^ narrt* , /7.426
9 $Canfolaiio cum coafilio. \ .431
10 ffGratulatio recupetatAvaletudmise) fugten di
pericttlofi confilium,multa infuperfcrtbcns de a-
cerrimo alujuo vulnere quod acccperat. /437
wffDe amicofuo qmdam ft'hfimo vtrqucho
'ne9
EPISTOLARVM.
. ... 441
2. ff Purgatio ab inuidts obeEli calumriU. 445
:LJBER DECIMVSTERTIVS.
Ep.i fndtgnatio (fr querela contra quifquisfu
tptt deberet conterere qua dicuntwfictatespr&-
domtmnuncftaliamperuagantet. :45
fGratulatio quod e procelhs curialibus inpriuata
' vita portum,ro ltcet,euaferit. f-45^
1 fLaudanti eo minus effefidei quoplus infit anio
ns /-45^
4No deber anirmm paruitatisfu<tbi coufcium
alienis laitdtbus de humtlitatis fits,fede conuellu
5 ffTransfretantempercipienda militiagratia , ad
fepu/chrum Christi, debortatur tait propnto.
/.459.
6 S primttmflilurn Patrum immutaffegloriatur.
po.461 ,
7 ff'7\[ou amicitU contraBus. pa.^6i
ifffxhortatio vltvma ad arolum quartum Rorn-j.
Imperatorem. pa. 4,6$
LIBER DEClMySQVARTVS.
Ep. ff i De inextimabilifuga temporis- p-^(>9
VARIARVM EPISTOLA- '
.' RVM. LIBER.
pebort;atur Ducem\ Venetorum a bello, -
ne'tque in primis ne iuuenum confiltis vtatur.
PM7P . , , , v
2 "Belli quod contra fanuenfesgerebat iuflam cau~
/am exponitDux Ftnetorurn. pa.^rjf
iSe c$uibusfuu adpacem ejfe diSfotumfama
StNCHVS
. ff) honorepatria refematis.
J^tlorentmorurn infe liberalitatem mantis laui-
buteffert. ' J . i " M ^1481
%Florentini fenatus liter exemplarfe mittert
fcribtt- /485
6VtNicolofium amaret atejue Uteris vifitaretper
filam illius "Virtutem mottmfe ejfefcriba.pa.A&%
7Introduc tsndraam Dandulum deflatu & re-
girnmeaReipublicxdterentem. p-4^7
%Vrrum bonum nobis femper ante ocalos ejfe ha
bendum ad cunt vitam mores compnamus ,
pro tali Modiumfefibi elegifffcrtbtt Heninten-
dms. pa.^yz
yVirtutum (juibus (tJModium effeprtdttum Henin-
. tendius ait in fupcriori epiftola fe indigum effe
modefie resfondet Modim. >494
loSupertor rejponfio facete reprehenditur cum ide-
hortatione averfibus componendis.
ixQuantum Tetrarcham omet ) colatfcribit e-
. nintendutiidoctejue non ta corporis quam anhm
culiumeffcquArendum. .4^99
ilElcgos quatuordecim in laudem t/fndre* Dan-
duh Venetorum ducts,fe matere fcribit Pftrar-
cha. ; p.503
tapilas duos adCiceronem feaccepiffe Jtgnifi-
cat Petrarch&Henitrtendius ffed earn quam ad
Anneum Senecam dtrexit,fibi mitticupit. f504
\AfiAm%ci cutufdam audita fify morteprx moerore
extmtli,obttum luget Petrarcha:quam tarnen ani-
mi moitiem redarguens,dtct natorum mortenu
patienter effefcrendam idtjitt variis vtriufuefe-
exemps tllnflrat. u. .\, . . . . ^505
EPISTOL ARVM.
V^lacoVxe (perproprium canez ti!-
ran mortem defers tn hoc vita prtervatutem-,
feJidi :tht! efiie expon. pa.y.6
VSHenedtcbtm de o/umna propriasfides tneo-
ImnemperuemffegaudetPetrarcha. pa.\i<)
17 esraorem Eptfiopt Caualltcenfis erga fir me
tan humanitatem na ab Ulo exceptafiterat nar
rais qmfiuofas amientas vituprt, deque homi-
mtm votorum varietate dtfient. pa.410
iSQum Barbatus fe,ipfque Harbato ametur
mdteans Petrarcha quam vim adadendum a-
morbaieat exponte-, oSlendi'tque qu-fit inter
amantem,&adulatorem dtfferentia:vbi refpondet
ad Poetarum 'Regis titulum quem 1 "Barbotas
largiebatur.
J^Reddit rationem Petrarcha cur Seneam Ci-
ceronem notare nonfit vertios. /"*-530
oFratre Gerardum UudatTetrarcha^qmdmitn-
do ttiatis medio floreJpreto, Ecclefiaflicum habi
tant mduerittfuique conditionem dplort, quod
vifco conjketttdinis deUnit vitara agere
nequeat-,confern/que cum optbmfaupertatemj
cum negotiis oturmjcum hoitibus fratres, cum li-
tibus filenttttm, cum turbisfolttudmem , cum co-
mejfattonibus ieiunia, cum terrenis periculis cce-
Uflempacem, cumfermtutc 'Dtaboliamicitiam-
Dei,cum morte perpetua fernpitemam vitante
hortatur ad perjeuerantiam.- . . /"*
ibApud veteres Legati nomcfuife trittm: mont-
que ex cafu quodam quamfit humanorum lubri-
cutfiatHs. />.544
2ix to quodfitpe periculofiorpax bellofit^mltlfi
que.
" EPISTOLARVM.
fue nocHtrit aduerfario caruiff /ndit, omni-
dark viris 'fytte ad extremijpirim veicu
vifibi "Del cu innifiili hofe Inblandtm. />549
JJ / ihit in amicitia hijuacius amicorum lloquin,
tterarmque otmm & fidelem amiciam, antrni
bene infimti effe dmlatnduo aHtem tadia oc-
cupationem %) turbam. pa- 55 7
24 Hjirehendit eos quieloqttentiampotms ->
vtrtuternfetlantur. " .-/M**1
25 onqueritur dcPaftrengifilcntio pettque vt/cri*
bat. f*5*4
6Reddit rationem cur Paltrengus eumvidere non
potuerit. ' Pa-fy
ZJ QmdTetrarcha carcere'emferit ateptemVal-
lem-clufamfe contulerit,fataturP'afhengus ,ctmts
loci ammtatem defiribit. p.^66
l%PaShengi profeclionem quam agreferAt,fgntficM
29 Ltbrum eptendamfibi mitti rogat.

30 Quam Pailrengttmmm ametfignificat. p.6<?
31 Commendat adolefcentemqttendam quife ex
fabriliojjicina ad mut* contulerat. />-57o
32 Literas Tahrengofe aeeepiffe fignificat.p.%71
33 Amia cuiufdamper pradanes inter/[mortem
dplort. '
34 bicrepat Phitippnm ejmdnon probaret Cardi
nalis Bonontens peregrjnationem, vbi o/fendie
fuos fruifos ex peregrinationibus pereipiamus.
35 Sum vaagenus explicas,eptamque apetidis mu~

neribasfit animo alienus exponit. ' -57
36 Super ejutbufdarn mmufailts tocam Petr-archa
cum*
EL ENCHVS
cwnEifapo auaicen. ' pa 591
37 Petit ab E.ptftopo Cauallicenfivtprofe interee-
datadmmtfU uli^mdimpetrandwn. p*y)Z
38 Commendat quendamtum arnicum. />-59$
Êdemiterumcommendat. - ^.594,
40 Hue Epiflola Caen in modum rftrograd,in-
genij extrema mfigrii ab atuhore confiriptOy left*
fi futdem in genere demoiiBratiuo verfatur,
principio decurfa laudato fine uicpta Vitupe
rar.
..-LIBER EPISTOLARVM; '
"4 SINE TITVLO.
Ep.l SeadifaJlaamyportumfaltis oficdit.p.600
Xtîaieatemlifamdolet. pa.6i
3 Romani halts, coniungere an vtile. p.604.
4 Libertatem & emfdem ajfertorem vt tueatur &
innoxumdefendathortaturpopulum Ronutmm.
pa.606 \ r . ' ?
5 Quodm Gallus moratrahere cogatur dolet.p.6\\
6 tJMdignitatem ternporumfuorum dfiet. pa.6i$
7 [alamuatem ternporum dplort > Demque pro
vmdtcfa orat. ...' va.6ij
8 Deuiamcenooccidut'Babylonatu. p&9
9 De generibmperfectknum , ejuas mientes ant
volentes pattmur. p. 6z
10 De tenia 'Babylonia & quinto labyrinthe in (jat
. : . pa.6zi
11 Verittfcribere,metufe viftli non andere.p. 6z 5
Ii Affffmiem patrk calamitatem dplort,
. '
1$ Eccltfit catholic* opprejfionem luget. p.6z%
M QOS& * *dlw habitare dederet
f LENCHVS
. rt* t *-< VIt f.
^biffuadetGalarumhabttatwnem. p.6 ye.
V>Quod ex Gallus m Italtam redieritamico con-
; gmtdamt*. . i. . , f*.6$f
vjCaiamitotem vrbis Rom* dplort p-6$i
^"BabylonemGolltcamdefiribit. . \ p*6q$
Tertculum egrejfogratulatur & ut at horta-
*m\<\ ' i-.v %\
... AD VETERES ILL VS- ;
J ^ 4 TRES VIROS. .4
Prefiri. ,yZ) materia &' caufa/equentium e-
piolarum. .! . f**S7
iCiceronem reprehenda quod eum finem faifas
glorus,fplendor adolefcentmm bellis tmpltcuertt.
. A: ' -.' vVj;
i[Ciceronis ingenium & eloque-ntiam
. laudat. : .. .. .. .' .... ,>.; i .
^SfTitum Littium laudat, deplratele athtranu
eorum Itbromm qui *dbuc hodie deftderoritur in
ttus openbut. . .... \ pa.669
yVarronts ingenium & doElrinom mtrts laudtbus
effort , doltcjue quod eins integra opera ad nos
' non peruerterint. ' pa.6jo
9f[Laudat Qutntiliani libros qui ineuts monta
temporisiviuria dilaterait vnrant,, .
jtfGratulatur Polliomfatlteem obttumattfuettpe-.
flutmjeirdeeundem increpot toquodCuero-
. msfamtdetraxerit. ...-.' pa6~J4.
Sy Ad Horattum Flaccum laudatornm carmen,
SftAd'Publuan Virgtiwm Marontm heroicum

!. P0.679
p*.6j9
tofionclu/ huit lAru .6%
FRAN.
"FRANCISCI PE*
TR ARCH iE V.C.
In Epiftolas familiarium rerum
AD SO CR
S V V M.
PR/CFATIO.
J Vid vero nunc agi mus fratcrfec-

I ce iam fer omnia tentauimus,
i & nufquam requies , quando iU
lam exfpec~tamus?Vbi cam qux-
rimusHTcmpora (vt aiunt) inter
dgitos effluxerunt , fpes noftra;
veteres cum amicis fcpultie funt. . ccc.
XLvm. annus eft qui nos folos itque inopes
fecit. eque enim ea nobis abftulit, qua; Indo,
aut Cafpio,Carpathive mari reftaurari quet:
irrcparabiles funt vltimar iadurxi & quodcun-
quc mors intulit, immedicabiievulnus eft. V-
eft folamen,fequemur & ipfi quos prmi-
fimus,qua: quidem expeUtio,qum breuis fu
tura fit , nefcio: hoc fcio , quod longa cTe non
poteft, quantulacunque fan eft,non poteft effe
non molcfta. Sed querelis faltem in principio
eemperandum eft. Tibi fratcr qusnam tut -
* )
P R E F A T I .
fit, quid de teipo cogites ignoro , ego iam
forcinulas compono &(quod migraturi folcnt)
quid mecumdefer,quid inter amicos partiar,
quid ignibus mdem circumfpicioj nihil enim
vnale mihi ebfum ln ditior(feu verius) im-
peditior qum putabain , multa mihi fcripto-
rum diuerfi generis fuppellex domi cft, fparla
quidem & neglcta, perquifiui fitu iam fqual-
ltes arculas, & fcripturas carie fcmefas pulue-
ruletas explicui, importunus mihi mus nocuit,
atq; edacifsim tinea: vulgus, & Palladias res a-
gt inimica Palladis turbauit aranea.Sed nihil
eft quod n frgat durus& iugis labor.Confus
itaq;circumuctus literarum cumulis,&informi
papyro obfitus, primum quidem ccepi mpetu
cunda flammis exurere,& laborem inglorium
vitare : deinde (vt cogitationes cogitationi-
buserumpunO& quid (inquam) prohibctvelut
fpecula feflum longo itincrc viatorem in ter-
ga repicere,& gradatim adolefeentia: tua; curas
metientem recognofeere? Vicit ha*c ntcntia:
Sicut enim non magnifiais, fie non inamcenus
labor vifus eft: Quid,quo tempore cogitaflem,
recordari, fed temer congefta , nullo ordine
vcrfntijtnirum ditu, qum difcolor, & quam
trbida rerum facis oceurrerit vt qudam non
tara fpecie illorum, qumintclleus iweiacie
mutata vix ipfe cognofeerem , alia vero fine
voluptate quadam retroacti temporis memo-
riam excitarent, & erat pars foluto greflu li'oe-
ra,pars frenis Horneras aftrida (quoniaml-
focratis habenis raro vtimur) pars autem mul-
ndis vyJgiauribusintfenta>fuis & ipfa legibus
Prafatio.
vtebatur,quod genus apud Siculos(vt fama eft)
n multis ante feculis rcnatum, breui per om-
ncm Italiam ac longis manauit. Apud Gra-
corum olim ac Latinorum vctuftifsimos cele-
bratum, fiquidem & Romanos vulgares ryth
mics tantim carmine vti folitos accepimus.
itaque , variarum rerum tanta colluuies, a-
liquot me diebus occupatum habuit,& licet
dulcedine non parua, atque amore ad proprias
inucntiones infito retraherer: vicit tarnen cha-
ritas maiorum operum, quae iam diutius inter-
rupta,non fine expeftatione multorum dema-
nibus meis pendent, vicit recordado vita; bre-
uis, timui(fateor)infidias. Quidenim, qua:fo,
fugacius vita eft? Quid morte feqacius? Subiit
animumqux icciflem fundamenta, quid mihi
laborum, vigiliarmque reftaret , temcritas fi
mo vero infania)vifa eft,in tam breui, & incer-
to tempore, tot longos,certfquc labores ani-
pleti, & vix ad ngula fuffefturum ingenium,
in diuerfa diftrahere, pnefertim cum (vt nofti)
labor alius me maneat,tanto prxclarior, quan-
to plus folidac laudis eft in auctonbus, quam in
verbis. Quid multa ? Ineredibilcm forte rem
audies, veram tamen, mille vel eo amplius, feu
. omnis generis fparfa poemata,feu familiares e-
piftolasjiion quia nihil in eis placuifet,fed quia-
plus negotij, quam voluptatis inerat, Vulcano
corrigendas tradidi, non fine fufpirio quidem:
Quid enim molli tiem fateri pudeat ? fed occu-
pato animo, quamuis acri remedio fuccurren-
t! am erat, & tanquam in alto prxgrauata nauis
PRAEFATIO.
releuanda pctioirum etiarrfiactu rerum. Cx-
terimillis ardentibus,pauca quidem animad-
uerti in ngulo iacentia,qua: vcl cafu magis
qum confilio feruata, vel pridcm fmiliari-
bus tranfcripta , cuneta vincenti fenio rcftite-
rant. Puca dixi, vereor nc lectori multa , fcri-
ptori autem longe nimia videantur. His ego
indulgcntior fi,viuere paflus fum,non illo-
rum dignitati, fed labori meo confulens , nihil
enim negotij praeferebant. Ea vero duorum a-
micorum libran ti ingenia, hac lance partiri vi-
fm eft, vt proi tibi , carmen Barbato noftro
cederet, fic enim & vos olim optare folitos, &
mc pollicitum cfle memincram. Itaque cuneta
pafsim occurfantia, vno impetu vaftanti, & nc
his- quidem vt tunc erat animus parfuro,ve-
ftrum alter ad laeuam , alter ad dexteram adefle
vifus, & apprchenl manu, ne fidem meam &
fpes veftras vno igne confumerem.farniliariter
admoncre. illis euadendi precipua eaufa
fuit, alioquin(crcde mihi)cum reliquis arfiflec.
Hare ergo , quae nunc tibi de virili reliquarum
illarum parte obueniunt,qualiacque funt,non
folum aequo, veriim etiam auido animo perle-
ges. Non audeo illud Apuleij Madaurcnfis in
commune iatare , Lector intende, lztaberis.
Vnde enim mihi id fiduciat? vt lectori delecta-
tionem Jartitim-ve pollicear, leg tarnen ifta
Mi Socrates, & vt es amtifsimus tuorum, for-
tafle lacrabere, cuiufcjueanimum probas , delc-
taberis ftylo. Quid enim refert quanta fit for-
na,non nifi amantis fubitura iudicium? Super-
uaeuo
P R AEFATIO.
uacuo comitetur , qua: iam placet , fi quid hie
fane mcum placet, non id mcum fateor,fed
tuum,hoc cft,non ingenij mei,fcd amiciti tu
laus cr.Nulla hc equidem magna vis dicendi,
quippe qua? nec mihi adeft, & quam i plane af-
foret,ftylus ifte non reeipit, vt quam nec Cice
ro ipfe,in ea facltate praftantifsimus, Epifto-
lis luis infcruit,certe nec libris,in quib js eft x-
quabilc quoddam (vtipfcait)& tcmperatum
orationis genus.Eximiam illam vimjucidm-
que, & rapidum, & exundans flumen doqucn-
x,in orationibus fuis circuit. Quogenere,
proamicis fape aduerfus Rempub.fufque ho-
ftes vius eft Cicero, quo pro aliis farpe , pro fe
quater & quadragies Cato,quod quidem genus
inexpertum mihi eft. Nam & Reipub. munc-
ribus abfui, & fama mea, tenuit murmure for-
kn interdum , fibilis lacefsita clandeftinis,
nuJium hac~tenus,quod vlcifcercr, vel vitarem,
iudiciarium vulnus exccpit,& verbalem ferre
opcm alienis vuIneribus,noneft noftre profef-
fionis.Neque enim,aut tribunal ambire,aut lo
care linguam didici,aduerfante penitus & relu
cante natura, qua; me filcntij.ac folitudinis a-
matorem fecit, fori hoftem, pecunia: contem-
ptorem. Scd bene habet, quando me eius rci
non cgentem fecit, cuius forte inop fi feciflet
egerem. OmiTa igitur illa oratoria dicendi vi,
qua nec egeo, nec abundo, & quam fi exubcrct,
vbi exerccam non habeo. Hoc mediocre, do-
mefricum & familire dicendi genus,Amice,!e-
ges, vt reliqua, & boni confules , his quibus iu
P RAEFATIO. "
tommuni fermone vtimur,raptum.,accommo-
datmque fententiis : fed non omnes tales iu-
dices habeo, nequc cnim aut idem omnes fen-
tiunt , ut fimilfrer amant omnes. Quomodo
autem omnibus placercm cui placer paucis
Temper ftudium fuit?Triplcx eft profc, veri
iudicij venenum, Amor,Odium, Inuidia: illud
autem vide ne nimium nos amando vulgare
Cogeris,quse melius latuiflent. Vt enim tibi a-
mor, fie aliis forte aliud officiet. Inter amoris
autem & inuidi Cecitatemeaufa quidem plu-
rimum,eftectu nihil intereft.Odium quod me
dio loco numeranerani, net mereor cert,
metuo, fed fieri potett , vt migas meas tibi ha-
bere,tibi lcgere,nihilque in eis ahud^qum no-
lros,ac noftrorum cafus meminifle cogites, in
quo rem mihi pergratam feceris. Sic enim Sc
petitio tua non neglefta vidcbitur,& fama mea
tua erit,alioquin nihil fuperuacuo nofmetipfos
fauore decipimus, quonam modo amicum, li
cet nifi fit idcm,alter ego,Ie<5hirum hxc fine fa-
ftidio arbitremur? Diuerfa inuicem & aducrfa,
in quibus non idem ftylus, non vna fcribentis
intentio,quippecum pro varietatcrerum vari
aflfectus animus illa diftaucrit, rarb quidem lar-
tuSj mftus fepe. Epicurus Philofophus Vulgo
infamisjfed maiorum iudicio magnus,epiftolas
fuas duobus , aut tribus inferipfit, Idomeneo,
Polyeno,& Metrodoro.Totidem penefuas Ci
cero, Bruto, Attico & Ciceronibus fuis , fratri
fcilicet ac filio. Seneca perpaucas, prxtcrquam
Lucifio fuo fcribit.Promptum opus, & fcelicif
P RAEFATIO.
mi fucceffus, nofc eolio cutnris fui animum,
vnius afiueuiife ingenio. Scire quid ilium audi-
re iuuer,cjuid te loqui deccat. Mihi antem fors
long alia, nempe cuiufque ad hoc tempu's vita
pene omnis in peregrinatione tranfada eft,
Viy/Teos errores erroribus meisconfert.Proie-
ofi nominis & rerum claritasvna foret,
diutiuscrrauitille,neclatius. Ule patrios fines
im fenior excefsit, cum nihil nulla itate lon-
gum fir,omnia funt in fenectute breuifsima.E-
go in exilio genitus, in exilio natus fum, tanto
matris laborejtantquedifcnininCj vt non ob-
ftetricum rnodifed medico rum iudicio diu -,
xanimis haberetur.Ita periclitari ccepi,antequ
nafecrer , & ad ipfum vitse limen aufpicio mor
tis accefsi! Meminithaud ignobilis Italia: iui-
tas Arctium, quo pulfus patria Pater magna
cum bonorum acicconfugerat.Indc menfe fe-
ptimo /ublatusfum, totque Tufcia circumla-
tus, pranialidi cuiufdam adolefcentis dextera,
qui(quando iuuat laborum, diferiminmque
meorum tecum primitias recordari)lintco ob-
uoluturn,nec aliter,quam Methabus Camillanx
nodoio deitipitepcndcntcm,ncconjau tc-
nerum corpus offcdcret,gcirabat. Is in tranfitu ,
Arai fluminis lapfu cqui effufus, dum onus tibi
creditumferuare nititur,violcntp gurgitc pro-;
perc ipfc periit. Finis Tufci erroris Pifas. Vndc .
rurfus xtatis anno feptimo dimilfns,ac marti
mo innere tranfuectus in Gallias, hybcrnis A- 1
quilonibus, haud procul Mafsilia naufragium
pafluSj parum abfuit, quin ab ipfo ruruisnoua:
a iiij
P RAEFATIO.
Vit veftibulo rcuocarcr, fed quo rapior, obli-
tuspropofiti?Indenimirum vfquead banc ac-
tatem.ut nulla prorfus,aut rarifsimafubfiften-
di,refpirandque facultas fuit, & quot inter er-
randuni pcriculorum-ve fpecies pcrtulerim,
praiter me vnum nemo te melius nouit. qua:
ideirco memorare nunc libuit, vt memineris
me inter pericula natum,inter pericula fenuiife
(fi modo iam inui)& non grauiora mihi in fe-
nio refcrutur.Harc autem',& fi communia fint
omnibus intrantibus in banc vitam (neque c-
nim militia folum, fed pugna eft vita hominis
fuper tcrram) funt tamen alia alij, & longe di-
uerfum pugnar genus, & quamuis quemque lua
pragrauent,tamen reuera,inter cas quibus pre-
mimur farcinas,multum rcfert. In his ergo vi
ta; tempeftatibus(vt ad rem redeam)nullo por-
tuanchoramlongumih tcmpus iaciens,quot
veros amicos nefcio (quorum & iudicium an-
ceps & penuria ingens ell) notos autem innu-
merabiles quarfiui. Multis itaque, multmquc
animo,& conditionc diftantibus,fcriberc con-
tigit tarn varie, vt ea nunc relegens , interdum
pugnantjp locutus ipi mihi videar: quod pro-
pemodum coactum me feciife fatebitur , quif-
quis in fe fimile aliquid expertus eft. Prima
quidem feribentis cura eft, cui fcribat attendc-
rc:vna cnim,& quid,& qualiter,catcrfque cir-
cumftantias mtelliget. Aliter virum fortem, a-
liter ignauum decet alloqui; aliter iuuenem in-
expertum, aliter vita: muncribus funcrum fc-
ncm;alitcrprofperitatc tumidunbalitcr aduer-
fitatc
Praefatio.
fitte contraturmaliter denique ftudiofum, H-
terifque & ingenio darum , aliter ver non in-
tellcurum liquid altius loquaris.lnfinita* funt
varietates hominum,nec maior mentium fimi-
lirdo,qum frtium, & ficut non diuerforum
modo, led vnius ftomachum, non idem cibus
omni tempore delectat,fic idem animus non v-
nofemper nutriendus ftylo eft, vt geminus fit
labor , cogitare quifnam ille fit , cui feriberc
propofitum eft, qualitr-ve tune affectus, cum
ea quae fcribere inftituis, lehirus eft. Quibus
ego difficultatibus multum meipfo direrre
compulfus fum. Quod ne mihi ab iniquis iudi-
cibus vitio verteretur , partim beneficio ignis
obtinui , partim tu mihi praeftiteris, fi clancu-
lum, (upprefioque nomine ifta poffederis: quas
fi inter paueos iuperftites amicos becultare no
potes (quoniam lynecos oculos habesauiico-
rum vi/Li imperuium eft)adinoiieJvt liquid ho-
rum apud eos fubftiterit, quamprimum abii-
ciant,nequain eis rcrimbautverborum mut*
tionc turbentunita enimaccidit, vt q. haec in
vnam congeriem redigi, nunquam auttibi, vt
petercs, aut mihi vt alfcntirer, vturum in ani-
mum fulpicabar,laborem fugiens, pafsim in v-
na dihiin epiftola, in altera repetercm, meifq;
(vtaitTerentius) pro meisvtcrer. Nouifsim
cum multis annis edita, & ad diuerfas mundi
plagas ire iulTa, vnum in tpus, loemque con-
ueninent, facile deformitas vniti corporis -
pa mit, qua* per membra tegebatur, & verbum
cjuod fand in vna Epiftola pofitum delecta-
P RAEFATIO.
bat, in toto opere fsepius repetitum,faitidiocf-
fe cpit. Vni i taque relinqucndum, dc reliquis
eradendum fuit. Multa quoque de familiaribus
curis,tunc forte dum fcriberentur,cognitu non,
indigna, iunc quamuis cupido lectori , grauia
Jctraxi, memor in hoc irrifum Seneca Cice-
ronem, quanquam in his Epiftolis, magna ex
parte Cicerenis, potius quam Senecse morcm
fequar: Seneca enim quicquid mortalitatis in
omnibus ferlibris fuis erat, in epiftolis con-
, gefsit,Cicero autem philofophica in libris agit,
familiaria & res nouas,ac varios illius fieculi ru
mores, in Epilolis includit. Dcquibus quid
Seneca fentiat, ipfe viderit mihi (fateor) pera-
mna lcio eft,relaxat enim ab intentionc illa
rerum difficilium, qua: perpetua quidem, fran
gir animum, intermiTa deledat. Nam Sidonij
tcmeritatem admiran vixfufhcio, nifi forte tc-
merarius ipfe fim,qui temcrarium illum dicam
dum fales cius/eu tarditatis mec,feu illius ftyli
bice, feu fortafsis {nam vnumqaoclquc pofsi-
bile e) fcriptura: vitio non fatis intelligo, v-
numvtique,non me fugit irrifum,& Sidonio
Ciceronem. O libertas, ne fi dic audacia,quo$
temeritatis nomen ofendibexafperem'.Inuen-
tumeTe homincm Latinum qui non dico ali-
quid, vt (& Senecam, & iam hinc meipfum ex-
cufcm,vix eflrenim humanum)omhi reprehen-
fione caruie, fed cloqucntiam,aut ftylum, aut
omnino dicendi genus Ciceronis irrideat, t-
<uc hoc Sidonius aufus cft?Alucrnus orator,n
Latise fingcre,fratrem vt ait ille (quod ipfm
fatis
PrAefati.
ltis erat audacie)fed a:mulm,&(quod eft gra-
uius)irriforem5 atqueilli detrahcrc, cuiomnes
defcrunr, prater paucos illius co'taneos,ac c-
uiuasjquos pra:fentium comes hand dubic tor
it.&in voces compulit inuidia^quam Si-
donio cauiamlocus,nectempusindulferat,quo
magisjmagifcjue animum viri miror.Vt contra
indubitatum eloquentia; Piincipem,eloquen-
tix ftudiofus irjfurgeret, alio feculo aiquealio
natus orbe: & fane cundfca verfanti, nihil occur-
rit , quo vel docti hominis ignorantiam accu-
firepofsim, vel iniuri excufare, nihilque quod
fufpicer perucrfitatem fuiifc iudicrj., non natu-
rz:falli tarnen in hoc poifum(vt in multis)in eo
cert non fallor,vel fi fallor^cum multis,long~
que darifsimis flli iuuat,quod folut facundi
principatus,contradioribus lat victis, vnius
Ciceronis eft proprius, quo luce clarior fit vcl
moruro, vel intellechas obliquitas contrarium
aTrentis. 111e tarnen adducit, nefeio quem Iu-
Jum Titianunr,&'nefcio quos Frontonianos,
fuar irrifionis autores, quibus ego, fimulque
omnibus idemfentientibus, vnavce refpon-
deo hoc folum, ficut cquidem ver^m cft lllud
Seneca^ quoniam quicquid habet Romana fa
cundia,quod infolenti Gracie; aut opponat,aut
prarfcratjcirca Ciceronem effloruit.Vcrmque
lud Quintiliani, vbi inter multa, & gloriofa
praconia viri huius, dono quodam prouiden-
tiar gentium dicit:in quo totas virtur.es fuase-
loqutia expcriretur.Et poft multa,quibus hoc
probat. Quare(inquit) non immerito ab omnir
Praefatio.
bus artatis fx rcgnarc in iudiciis dius eft, a-
pud porteros vero id confccutus,vt Cicero iam
non hominis nomen/cd eloqucntia* habeatur.
Huncigitur fpcctemusjhoc propofitum nobis
exemplum fit. Illc fc profeciic fciat,cui Cicero
valde placebit. Sicut hac(inquam)vera funt,uc
illud quoque vcrifsimum,quibus difpliccat Ci
ceronis oratio,vel non none veram perfetm-
que facundiam,velodiffe.Hacergo calumniarn
indifcuflam tranfire non potui, quanquam val
de fcftinem: ad rem redco. Multa igiturhicfa-
miliaritcr ad amicos, inter quos & ad teipfum
cripta comperies, nc de publicis, priuatfque
negotiis,nunc de doloribus noftris, qua; nimis
crebra materia elb au tali is de rebus quas cafus
obuias fecit, nihil quafi aliud cgi, nifi vt animi
mei flatus,vel fi quid aliud noflem, notum fie-
ret amicis.Probatur enim mihi,quod prima ad
fratrem cpiftola Cicero idem ait, efle Epiftohe
proprium,vt is ad quern fcribitur,de his rebus,
quas ignort certior fiat. Atque ca mihi tituli
fuit occafio, de quo aliqudo cogitanti,quuii
epiftolarum nomcn confentaneum rebus effet,
quia tarnen & multi veterum eo vfi crant, & i-
pfe ego varium carmen ad amicos.de quo pao-
l fupr mentio incidit, codem pramotabam:
his eo vti piguit, noumque ideo placuit no
mcn, vt femiliarium rerum liber dicerctur. In
quo pauca feilicet admodum exquifit , multa
nmiliariter,dque rebus familiaripus feripta e.
fant.Et fi interdum exigetc materia,& fimplex,
& inolaborata nai ratio, quibufdam interiedis
mora.
Praefatio.
moraHbus,quod & ab ipfo Cicerone fcruatum
el\.E.t hate tarn multa quidem, de tam paruare
toqui cenforum pratmordacium iubct me-
tus,<jui nihil fcribentcs quod indicari queat
dc aliorum iudicant ingeniis. Impudentiisimas
temeritas,quae folo fdentiotuta eft! Complofis
in littore manibus fedenti facile eft ferre.quarn
velit de gubernatoris arte fententiam, aduerius
hanc proteruiam latebris , faltcm tuis horri-
duli hare atque improuid nobis elapfa defen-
dito: illam vero non Phidiae Mincruam (vtait
Ciccro)fed qualemcunque animi mei effigiem,
atque ingenij fimulachrum multo mihi iludi
dedolatiim,(i vnquam fupremam illi man im-
pofuero, cum ad te venerit, fecur qualibet in
arce conftituito.Ha:chatenus. Illud liben tins
ft liceret filentio tegerem, fed ingers morbus,
no facile occultatur: erpit enim & indicio fuo
proditur pudet vita: in molliti dilapfr. Ecce
enim (quod epiftolarum ordo ipfe tcftabitur)
primo mihi tpore fermo fortis fobrius,be-
ne valtis animi fuerat, adoo vt non folum me,
fed e alios confolarer, frequentia indies fra-
giliora atque humiliora st,neque fat virilibusr
rcferta querimoni is.Ilia prxcipu, vt occultarc
ftudeas precor. Quid enim alij dicent, ciim i-
pfe rclegens erubclcam/'Ergoego inadolefcen.
tia vir fuijVt in feneftute puer eflem? Infcelix&
execranda peruerfttas fuit,animum vel mutare
ordinem, vel fubtrahere tibi penitus ifta, ejus
dam no neutro circumuenire poflevifus eras,
qui & ebilium exempla, & omniu cum Con
P RAEFATIO.
fide diem tenes : ad cxeufationum igtur arma
crugio,la{Tauit me longo & graui prajlio, dum
fpiritus, dumque animus fuit, ipfereftiti &ad
rcfiftendum alios cohortatus fum, vbi hoftis
viribus atqye mpetu, labare mihipes,atque a-
nimuscpit: excidit confeftim fermo illc mi-
gnifaus,& ad bzcqux modo difplict,lamen-
ta defcendi: qua in re excufet me forfitan ami-
corum pictas,quibus (luis, ad nuHum fortune
vulnus ingemui , eifdem mox vna pene omni
bus ruina obrutis>& mundo infuper moriente,
inhumani potius , qum fortis vifum eft non
moueri. Ante hoc tempus quis me vnquam de
i exilio,de morbo,de iudicio,dc comitiis,de vl-
hs fori turbinibus, quis me de paterna domo,
de fortunis perditis,de gloria imminuta,dc pe
cunia dilata, de abfentia amicorum flebiliter a-
gentem andiuit?quibus quidemin moleftiis,
tam molliter agit Cicero,vt q uantum ftylo dc-
ledor,tantu fa:p fententia oftendar. Adde liti-
giolas epiftolas, & aduerfus elarifsimos, atque
ab cod paulo ante laudatifsimos viros iurîa,
probra mira, c animi leuitate,quibusleg-
dis delinitus pariter & offenfus^temperare mihi
non potui,quo minus ira diAante,ubi tquam
coetneo amico,familiaritte, qua: mihi cum
illius ingenio eft,quai temporumoblitusfcri-
beremj&quibus in eo di&is offenderer,admo-
nerem , qua; mihi cogitado prineipium fuit,
& vt Senecse tragcediam,qua: inferibitur Ota-
uia,potannosrelegens,pariliimpetu eidem,&
cjuoque, deinde vari* oceurrente materia,
Vareo-,
P RAEFATIO:
Varroni, Virgilique atqucaliis fcriberem,
quibas aliquas in extrema parte hums operis
inferui.Quae nifi prarmonitum Jetorem,fubita
poTentadmiratione perfundere, quard iri llo
pubico incendio perire. Qualis ille vir tantus
in doloribus fuis fuit, talis ego in meis fucrarn,
hodie(vtfcias)praefentem animi meihabitumj
ncqueeniminuidiosfuerit.id mihi tribuere
(juodimperitis cuenire(ait Seneca)Fatus fum
cxipi defperatione fccurior , quid enim me-
tuat,quae totiens cum morte lucxatus fit.?
Vnafaim viElis nu'lamJperarefalutem.
Animofius indies agsre videbis3animofius Io-
qui,& fi quid forte itylo dignum fe obtulerit,
erit ftylus ipie neruofior,multa fan i ofFert:
Scribendi enim mihi, viucudique vnus (vtau-
guror)finiserit. Sed cum citera fuos fines aut
habcant,aut iperent,huius operis quod iparfinj
iubprimum adolefcentis tempus incptum,
iam attate prouc&ior recolligo, & in libri for-
mam redigo, nullum fincm amicorum Charitas
/pondct,quibus afsidu refpondcrecompellor,
neque me vnqua hoc tributoj multiplex occu-
pationum excufatio liberat,tum demum& mi
hii m muni tatein huius muneris quxfit,& huic
operi pofitum finem fcito,cum me defuncrunj
& cunis vita: laboribus abfolutum noueris,
interim iter inoeptum, fcquar, non prius vix,
qum lucis exitum operiens,& quictis mihi lo
co fue rit dulcis labor. Cterum(quod & rheto-
res, & bellorum duces folent) infirmioribus in
medium ci e is, dabo > vt hem prima
Praefatio.
libri fronsjfic extrema acies, virilibus stentiis
firma fit.Vcl eo amplius,quo viucndo magis ac
magi* induxifle videor contraimpetus atque
iniurias fortunar. Denique quis inter cxperi-
mta rerum fim futurus, profitcri minime au-
fim ; fed hoc animo fum , vt nulli amplius rci
fuccumbam,
Si fraSus illabatur orbit
fmpMfidum ferient ruina.
Ita me Maronis, Flaccique fententiis armatum
cito,quas olim ledas, &fxpe laudatas ,nunc
tandem in extremis cafibus meas facer ipfi
ineuitabilis fati necefsitate didici. Duke mihi
colloquium tecum fuit, cupidque , & quafi de
induftria protrahim.Vultum enim tuum retu
lit, per tot terras& maria, tque mihi pracfen-
tem fecit, vfque ad vefperam,cum matutino
tempore calamum coepiflem. diei iam, & epi-
ftolas finis adeft.Hatc igitur tibi fratcr,diuerfis
coloribus (vt fic dicam) liciis tcxta dicauerim.
Cseteriim fi ftabilis fedes, & fruftr sper quar-
fitum otium contigerit (quod iam hinc oftcn-
derc fe incipit)nobiliorem,& cert vniformem
tclam,tuo nomine meditor ordiri. Vellern ex
his paucis efle, qui famam promittere poiTunt
& prseftare, fed ipfe vi propria in kicem venies,
alis ingenij fubuehis , ninlque auxilijmei e-
gens, profcd tamen, fi inter tot difficultates
afliirgerc potuero,tu olim Idomeneus,tu Atti-
icusjtu Lucilius meus ens.Yale.
FRAN-

FRANCISCI PL
TRARCHi V. . EPISTOLA-
JLVM DI .EBVS Ii.
miliaribus ,
LIBER PR1MVS.
FRAN. PET R ARCHA THOMi
MESSANENSI, S. Epift. I.
VaeRelam publicara, nemo i-

piens fuam facit. Satis quifque
I priuatarum quxrclarum domi
kabet,Satis d ixi,N imisdiccre de-
bueram, nulli-r>* hoc vnquam
accidiiTe rens'ralle r Nulli vero
i contrarium accidit, viz fuperfti-
j te qui feccrat.cmulquam (cripta,
' vel gefta placuerunt.Landes ho
rn i nu mors inchoat.Scis quare? quia cum corpore mo-
ritur inuidia,viuitque cum Corpore. Multorum,inquis,
icripta lau dan tur, qua: fi glorian licet , non pergis vite-
xius/cd(qui indignantibusmos eft) fufpenfum linquen
Studitoris anim um,fermone prxteruolas inexpleto. Ve-
Tum enimuer rugientem confequor mentis augurio,
ici o quid velis.Multorum feripta laudantur, quae tuis ad-
xn ota, carero non tantum laudatore, fed etiam lectore
J ebu i !cnt,cm tua interim nullus attingat, recognof<fc
in verbis meis indignt ionemtuara, quxiuitaeflet,nili
de com muni omnium aceruo,in vi us proprio ua
i
% Fran. Pitrarchae de Res.
duxiffes,omnium(inquam)c]uos hie fcribendi feu amor,
feu morbus tenuit,omnim-vc quostenebit. Refpicce-
eim in primis, quorum funt ilia qua: la udantur , quarre
aulares, cert pridem in cinerem verfi funt : vis & tua
laudarimorere A morte hominis viuere incipit huma-
nus fauor,& vita; finis principium eft gloria;, qua; fi ant
coeperit,lngularis qua;dam,& intempeftiua res eft. Plus
dicamrdumeorum qui tecum vixerunt', quifquamfuper-
fuerit.cumu la t quidem quod appetis non habebis, cum
emnespariter vrnaconcluferit, venient qui fine odio, &
line inuidia iudicent. Ferrt itaque de nobis qtihbet fen
tentiam prasfens artas,fi xquam, feramus arquo animo: fi
iniquam,ad asquiores iudices,hoc eft, apud polleros pro-
Uocemus,quando ad alios non Iicet.Delicatifsima res eil
iugis conuerfatio, minimus offenditur, & fama; femper
inimica pra:fentia eft, multque admirationi hominum
familiaritas detrahit,frequnfque eonuius. Vids-ne tu
hos fcholiafticos, genus hominum vigiliis ac eiunio
fquallidumrCrede mihi,nihil ad lucubradum durius, ni
hil mollius ad iudicand,cm multa laborioifsim lege
rint nihil examinant, & quid in re fit dedigntur inqui-
rere,cm hominc ipfum nofle videtur.Itaq; omniii vna
lex eft: cftaenim exa:quoquorauctores,velfemelaf-
pexerint.fcripta faftidit.Haec(inquies) paruis accidit ih-
geniis,magna enim & valida.per obftantia quarlibet er-
punt.Redde mihi Pythagoram ,reddam tibi illius ingenij
eontemptores.Redeat in Grxciam Plato, renafcatur Ho-
merus, reuiuifcat Ariftoteles, reuertatur in Italiam Var.
ro.refurgat Liuius, reflorefcat Cicero: non modi) ignes
laudatores inuenient, fed mordaces etiam, Se liuidos de
tractores , quod quifque fuis temporibus expertus eft.
Quid Virgilio maius habuit lingua Latina? Reperit ta
rnen ille, qui non Po'tam,ed rap torem alien arum in-
uentionum,& tranfiatorem dicerent:ipfe autem &inge-
nij fiduciam,& iudice fretus Augufto. altoanimo inui-
. dorum verba defpexit. Tibi quidem magnam ingi-nij
confcientiameTefcio.fedvbi Auguftum udicem inuc-
nies.quem enixc admodum atque omnibus mods mge
Famil. Epist. Lib. I. $
aiisfuitcmporis fauiTe compertum eft?Noftri reges de
faporibus epularum,de volatu auium iudicare poiTunt.dc
ingcniishominumnonpoflunt. Quod & fort prsefum-
pferint/uperbia: tumor aperire oculos, aut flectere, Sc in
verum figere non finit. Itaqjje nequid fue a-tatis fufpice-
ie vidcantur.mirantur veteres.quos noure contcmnt,
n dcmclorurn laus viuentium contumelia nonvacet.
Inter hos iudices viuendum.moriendmque nobis eft 8c
(quod eft durius) tacendum.vbi enim (vt dixit) Augufti
iudicem quasremus? Vnvim habet Italia, imo vero terra-
rum orbis vnum habet, Robertum Siculum regem, for
tunara Ncapolis.qua: vnicumfculi noftri decus incom-
panbili felicitate Tortita cs.Fortunata(inquam)& inui-
diofa Neapolis,literarum domus augufti(Tima,qu:e fi
Maroni quondam dulcs vifa es , quant nunc dulcior
videris, vbi ingeniorum ac ftudbrum arquilfimus exti-
mator habitat. Ad te cfugiat quifquis ingenio fidit.Ne-
que ver differendiim putet/ufpe&a mora eft,deuexa e-
nim eft astas,& mundus iam pridem eo carere, & ipfe ad
meliora regna tranre mcrirus,vererque ne multa ipet
mini ferae puitenti materiam prolatando quarferim,
omnis quidempulchrxreidilatio turpis,& omnisdeho-
aefto deliberado longior inhonefta eft: rapienda eitoc-
Caro.confftimque faciendum, quod ante tempus fieri
non potell. Quod ad me attinet, currere, Se properare
propoitum eft (vt quod de IuI.Cafare, in epiftola qua-
dam ait Cicero) omnia meaftudiain iftum confcram:
go vero ardent] quidem ftudio.ac fortalTe erBci,quorl
xpe viatoribus cm properanteucnit:vt feris quam
voluerint forte frtexerint , propcrando etiam citis,
quam ii de node vigila(Tenr,perueniant quo velint. Sic
Cgo, quoriiam in ifto homine colendo, tarn indormiur
d:u,curfu comgam tarditatcm. Tibi *utem tuo foro vti
pecrtTe eft.quandoad eum regem afpirare.non tara fre-
11, quam belli bice proh.beris: patria enim tua.cuius ne-
tnoamantior ciuis eft, inimici regis imperio fubiaect,
dicerem tyranni , nifi quia timeoaures tuas offender?.
Ad hxc Sc magna res eft, eque noftris calamis difcernj
4 Fran. de RebJ
da,fed illorum gladiis. Igitur ad inceptum redeo. Si h
tibi eiempla de illuftriffimis eledb non fufficiunt, alia
ex alio gregehominum adiiciam, Se jtate recentiora, &
fan ft inte clarimma.Quantos olim semillo Auguftinus
nofter , quantos Hieronymus , quantos4 habuit Grego-
xius,donc ipcitata virtus , & literarum diuina, & admi-
rabilis vbertas inuidiam vinceret rix horum quifquam
integrum fama- prxconium , njfiab ipfo die mortis ac-
cepit. Vnum xmulo ac reprehcnfore carcfifem, vnum
plena Sc indecerpta laude decoratum Atnbroiium, cuius
ne iuuenis quidem famam mordax liuor attigerit a-
pud quofdam inuenio,qud forte ad puram eius ac fim-
r plicem doftrinam,omnisambiguiexpertem refrdum
eft : nam apud Paulinum , qui Ambrofij vitam & obtre-
ftatorum eius nomina legimus, & vindiftam diuino ir-
rogatam.Perfer igitur iam fine lamentis, quod fummis
ingeniis contigiie vides. Viderisautem quadam in par
te tuarum literarum hocipfum conqueri, quodmultos
noueris, magnum in vita nomen alsanos. Et hoc que
que fi me audire volueris, magnifie contemnes. Scise-
nim quibus hoc euenit ? His equidem folis, qui famam
fiiam, quoniam clamo nequeunt, clamore defndunr.
Afpice iftospurpuratos.qui ingenti ftrepitu, populorum
in le ora conucrtunt,qui fc fapientes dici volunt, Se quoi
ipientes vulgus appellat.fingulis ciuitatibus aferibenc
fapientum greges, cm tarnen illa florens olim rudior
mater Graecia , non amplis quam feptem fapientum
nominibus glorietur , quod ipfum poftens importunar
nomen arrogan ciar vifum eft:fed qui eos exeufant, aiunt
non id eis cognomen proprio iudicio , fed populoruna
fufFragiis obtigifie Vnus ex omnibus feculis Epicurus
fapientemfeprofiteri aufus ,inro)Ieranda fuperbia, icu
Eotms ridiculofa dementia. Cuius fecundo de Fmibus
onorum , & malorum , menu nit Cicero , hodie in no-
ftrorum caufidicorumgrege/urorille vulgaris eft. Re-
fpice & hos , qui in altercation ibus , & cauillationibu*
Dialefticis totum vitae tempusexpendunt , fque inani-
bus femperqua:itiunculis exagitant: & pratfagium meii
de omnibus habeto,omnium nempe cum ipfis fama cor-
rue^
Famil. Emst. Lib. I. y
hrl met , vtram fepulchrum nomini olTibufque fufficicu
ilia cam enim morsfrigidam linguam ftare coegerit.non
*. modo vc fileant necefle eft.ed vc de his eti fileant.Pof-
Sintis fem exempts affluere, tque ipfumex muleis teftem fa-
ego- Ccre,querioquaciffimas picas agnouimus, in lis in*
Jmi- ne multitudinis perftrepentes,quorum repente vox
CiAr,o: Jonga,& apudîjofdam fuperftitum odioafor-
;ac- t mrratio eTef.Sedde his,& faepe alias,& nunc quod res
mm ip/pofeebat diximus. Neque enim vt eos ruonerem er-
aitt rnomiki inftitutus,ied vttibifatisfcerem,cuiusotnninc>
a- i iuerfi conditio erb enim maxime refonabis, cilm
- iam ioqui amplis nequiueris. valdc im-
ini pauencis animi eft , breuiifiim expeebtione torque-
e- r. expeca paululum, eris voti compos. Cm obfta-
r- recib tpe deieris, id ex parte loRgxoa forfan -
is ta ad plenum mors Tola pneftabit. Reduc ad memo -
r- riam ex omnibus fxcuh illuftres viros Romanos, Gras
cos,Barbaros, quoru n pnefencia famx nocuerit.Tibi(fi
recentior memoria eft) pluies forte ex hiftoriis occur-
rent. Ego id vni omnium Aphricano triburum memini,
n vt feiheet defama mirabilis, & prjefentia mirabilior ha
ll beretur.ldcm facrisin Iiteris tribuitur Saiomoni.Qna.Te
aliam,fort non inuenies. Et fi Virgiliu- immodico ftu-
f die fu um exornandi,hoc ad eum gloria; genus
f transferre contendac,fed immobile verum eft: exeufant
tarnen quail non jEneam.fed fub JEoex nomine, virum
fonm perfemqiic defcribat. Dedit.idem Oratorura
Yni duntaxar , is qui hoc ficut vcrius vfurpaflet, prarillu-
ftrisfcilicet Oratorum princeps M Tullius.vni quoquc
Poetarum idcmcribuit.Aulo Licinio Archia:, fed vereor
ne id amore iudicium obliquante, preceptor! fuo me-
diocrit ingenij viro tribuat, quod nec Homero tribu it,
Virgilio tribuiiTet. Caterum vt ad te reuertar. nihil
pertinaci fibi mente conitituit,patie (vt ca:terarum re-

rum)lc ingenij tui fortcm.nominifque fortunam.puta
bas cam in folis diuitiis ius habere? Humananim rerum
a ij
S Fran. petrArcHae di Ue.
omnium, excepta virtute domina eft, ilJam quoque fptf
oppugnare,fcd ni'iquam expugnare permittitur. Famam
eert,qua nihil eft beuius, facile rrttat, ac ventofis fufFra-
giis circumuoluir. dignis earn transferens ad indignos,
nihil q ndem mobilius .nihil iniquius vulgiri iudicio.fu-
per quo fama fundataeft.Itaquc mini non eft ,fi affidu
duatitur,quastam tremulis innititur fundamentis. Hxi
lan non nifi in vi'ios regnum habet, mors hominem e-
ximitab imperio fortuna;. CefTant exiride ludibria hjec,
velit ipfa.vel nolit virtutem fama, fu folidum . pus
vinbraconicquitur. Habesexgo(ni fallor)gloriandi po-
tius caufam.qum ind gnandi, fi cum omnibus fer prx-
ftantibus, atqne clarifsimis viris communis tibi tnafors
eft,quque etiam nuncaeqiiioreamrno fis. Africanumi-
pfum, quemexhac acie fcgrcg.ue vifs eram, in com
mune reftituam, cui quamuis quod rarifimum eft,vt di~
xi,pra;fentia non noceret: nocuit tarnen vt carteris ho-
minum inuidia, quam tantis virtutibus non potuit ex-
tinguere,incedicque potius & inftammauit, nocuit(quaf
ne indignationc non portum meminiiTe) conuerfatio
longior, & nafcensex familiaritate contemptus. Vnde
autem hasceliciam percontabere, nolo mealiquidim-
mutalfe fuipicerisMpfa T.Liuij clariifimi fcriptoris ver
ba ponam.qui ortacotent'one dignitatis, honormque
inter Scipionem Africanum TtmqueFIaminium, in
quafnccubuiiTeScipioncm refcrt.Maior (inquit)gloria
ScipioTiis,& qu maior eo propior iuuidia; Et ftatim po-
ftea.Accedebat(inquit)& aliud, Scipio Africanus ipro-
pe annum decimum.alfiduus in oculis hominum fue-
rat.quares minus verendos magnos homines ipfafa-
cictate ficit & haec quidem iIle.Tu vero (vt iam fincm
faciam)fortunam tium, tanto comit folabere, expe&a-
bifque tranquillius, memor vctus apud Flaccum verbum
effe.quod vt vina,,fic po'mata meliora dies rcddit.Apud
riautum aliquant v ctuftius: ille enim ait:
Qui-vtuntur'vino -vetenfapicntesputo:
Et qui lubenter utteres insielant fatulas.
Quod non minus ipfi Flaccobilem commouifTe fufpi-
coi ,4_im tibi tantam efle vetuftatis reuerentiam ac cri
men
Famil. Epist. Lib. L 7
men longofermone purgandum fibi fuerit .Lncilium
reprehendiiTe Poftremo tecum cogita, quid eft hoc. pro
quo tam lollicit torqueamur Vcntus eft f.: quam fc-
quimur, fumus & rmbra eft, nihil eft, itaque facillimc
atque acri iudicio contemni poteft. Quod li forte
(^quoniam generofos nimos familiarisharcpeftis infe-
quifolec) arpctitum hunc extirpare radicitus non potes,
eicrefcentem rationis faltem falce compcfce. Paren -
dun tempori,parendum rebus et.Denique(vt fententi
ma furnmam breuius expediam) virtutemcole dum
viois,irnam inuenies in fepulchro. Vale.
FRAN. PETRAR. RAYMVNDO
SvpeRantio, s. Epift. I I.
Heminmi -oitAmofatlofjnilem eljc.
VErerimihi(necimmcrito)vifus es,ne(quod feti 6-
nibus adolefcentibus accidit)aetatis flore decipiar,
non polIiccbortibi,Pater,animum folidumac ftabilem,
omnifqie vanitatis eiortem (quod in hac xtatedifficil-
limum & potius diuina; gratix, qum humana; virtutis
arbitror)fed ment baud quaquam Cux cditonis igna-
ram fpondeo.fentio me(mihi crede) nunc dum maxime
florere v,deor,maxim adarefcendum pergcre, Quid in
re ce/crnma fegnibus verbis vtor? Inio ver properare,
im currere,im(vt loquarpropri)volare : volt enim
tas (vt ait Cicero)& omnino nihil eft aliud tempus vi
ta; huius quam curfus ad mortem , in quo (vt ait Augu-
ftinus)nemo,vel paulo ftare, vel aliquato tardius ire per-
mittitur.fed vrgentur omnes pari motu,nec diuerfo im-
pellunturaccelTu : neque enim cuius vira breuior fuit
celerius diemduxit qumiile cui longior fed cum x-
qualiterasqualia momenta raperentur ambobus, alter
abiit propius, alter remotius, quo non impari velocita-
te ambo cu rrebant. Aliud eft enim amplius viaperegif-
f, aliud tardius ambulaflTe. Qui ergo vfque ad mortem
produfti ra fpatia temporis agit,non lentius pergit, fed
plus itineris confit, Ecce quanti duo viri velocitatem
vita: mortalis defenbentes, volare earn, St cuttere alfc-
runt.Qôtiens vero Virgilius fugrrc tempus aitQuid fi
omnestaccrcat? Qiyd etiamfi n garent Nunquid ideo
a lit)
g Fran. Petr.ar.chab de Reb.
fegnus fugiens curreret,aut voIaret'Neque vero me ti
lia fummis labiis locutum putes (quique co'taneis eis
eft mos) per juftorum'vireta captare flofculos, quod vi
ro turpe ait Seneca, nobis ita permifum putant, vt nihil
rideatur adolefcentia formofius.Ego me non nego flof
culos interdum legerc,quibus inter feniorum choros(f
res tulerit)vti queam, fed ita ad optatam feneftutem me
rita cum laude perueniam,vt ego magis omnia ad vitam
extjmem>quimadeloquentiam referendam.Et quamuis
vtcft vfus.vt eft ingenium.vteft animus, vt efta;tas)e-
loquentis ftudio delegier, tamen & dum aliorum bene
difta rccenfeo,& ii quando mihi aliquid forte fonanti us
excidit.vtrobique magis meditor.vtquiequid ideft.vit
profit, adolcfcetia:que me maus expdit, qum vt ver
bis ornatioribus iuuenilis lingua laiciuiat. Summa; qui-
dcm dementias videtur.in id niti,ad quod fort nquam
fis venturus,& quod paucis accidir,qudque cm adc-
ptus fueris,modicum profit fottafsis, Sc multum noceat:
illud vernegligereqiiod ck omnibus promptum, prae
omn'bus vtile, damnofmque nunquam efle pofsit. Sci-
m us- autem nugn'orumauftoritate hominum, experi-
mcnrque return edofti, quoniam paucis bene loqui,
bene viuere autem omnibus datum eft,& tarnen plures
illud ampleftuntur,hoc figit: Ita eft natura hominum,
dirficultatibus incumbe re, & ea cupidius appetere, qua;
laboriofius parantur. Egoquidem (& fi mini fidem anas
deroget) tcfte tamen confcientia lego, non vt eloquen-
tior.aut argutior, fed vt melior fiam. Et quod de morali
Philofophia: parte dixit riftoteles . ad omnes traho,
quanquam fi vterquc fruftusfequcretur infortunatio-
remine laborumnon negarem.Tibi autem, Pater, gra-
tias ago,qud me paterne mones,& oro vt idem fiepe fa
cias. Sed hic habeto, me iam hinc coepifle cognofcerc
curfum meum,& pcricula numerare,& muiros noTe de
crpitos, me altius humi fixos, ac tenacius inherentes.
Multum me tangit illud Dominant principisiam fenef-
etis. Nd{ia<\uit)grtttiui decore, nil breitiwt. Et illud Ca-
tonisinis apud Tulliuin: (4 eTi turn ftulttu , quamuit
t adoUjcens , mi fit exploratum ltd venerum ejfk intbt-
Familia. E?it. Lix. L.
na? Ex Sad VrgiEj, tone i
ici t : ; - gnairer. ici nutate,
O$~-..- - , -- . "; .
Pu rfnfam ;.
Ego wo ajemor & quimas ndum pieoc " - ,
njtor.Cogito DM : . : X ..- die ,\ .-Lodiac
F- : . . ; : non quid alus quid Cut*
& antem baue, & qualemcunque formara corporis, Sc
rrl :.: . - -; mihi fotfin ib ilm nuklctur ) fcntio diu
mdu ad penculuraî exercitiunbad kborem. Dcniquc.
wreuitecondllm/ciolfcendcretdtcend^n,
nacre rt atefeam, n feneicam adolciccrc, viuerc vi du
nir.Vak.
FRAN. PETRARCH A. I O NN I-
CO LYltNINSI, S. Epift.I II.
Grrmjouam^hotjHt rfesjeftrjg*jjc mar*.
Galliisegonupcr, nullo quidem negotio.vcnofti,
fed vifendi tanrum iludi &iuuenib quodamar-
dote pera*raui,Gcrmaniam tandem, Rh?nique ripas at-
tigi, coQtcmplitus foILcitc mores hominum.&ifpe&U
teiLms incognita: delecbtus, fingula c noftris con -
fercsî licet multa vtrobiqne miga fici vide rim, ti
men Iuhceoriginis non pccnitet.im, vt verum ratear,
qu latius peregnnor.eo miior Itilia: foli fubit admira-
to. QqchI iigrarias agebat Plato diis, vt verbo eius vur,
immortalibus,inter mulra,quod Grxcumeum&non a-
lienigenam,-edidiTent,quid nosprohibet ,pro codent
quoque gradas agere, ortfquenoftnDeum auftoreni
recognofcercrNii forte nobilius eft Grxc nifci, quam
JuLcum , quod fi quis dixerit, dicat idem, Si feruum elle
oobdiorem quam dominum ,Atque millus hoc Gnecui
lus,quintumlibetprocax,impudnfque diccre au debit,
(iummeminericdiu anteVrbcmcondicam,ante partum
& aucbim virtutibus iinpeuum.dcniqiie inte
Ronunos domrn sênttmquc togatain.
Non Iulura.fed quirtam Italia: partem.co tempore de-
finara, & racuaro Grarcis fubitatoribus poflef&m, ma-
o Fran. Petrajlchai osReb
gnmquc Graeciam nuncupatam.Quajenim tc magna
Vifa eftqum maxima.qum immeofa videri potuit.poi
cuerfam Corynthum.poft vaftatam j.thoIiam, po Ar
gos & Mycenas>ca;teri(que vrbes triumphatas.poft Ma
cedonia: reges captos,Pyrrhumque deuihim,& maden-
tesiterum Afiatico cruore Thermopylas, cretto nemi
nem ncgatunim,aliquanto claris Italicum efle qum
Graecum. Seddehocfortalibi:Nunc in Gallias retter-
tamur, Panieorum ciuitatem regni caput, quae auftor
Iuli Caefarcm prtendit, incroij,non aliter animo affe-
ftus,qum olim Thelfalia: ciuitatem Hypatam dum lu-
ftrat Apuleius: ita enim follicito ftupore fufpenfus, &
cunfta circunfpiciens, videndi cupidus,expIorandique
vera-ne,an ficb erTent,qua; de illa ciuitate audjeram,nori
paruum in eatempusabfiimpfi, &q!ioties operilux de-
fmt,nocbmfupraddidf. Demgmambiendo.& inhian-
do,magn3 ex parte didiciffe videor, quis in eadem veri-
tati,quis fabuhs locus fit. Qu (quoniam longa narratio
ft . neque hoc loco fatis explicabilis) diffrend a eft, do
nee ex me omnia coram audies Gandaum qu oqu e (vt
media fileam)eodem conditore fuperbii vidi,& caeteros
FldneBrnbantiaeque populos,lanificos atque textores.
Vidi Leodiu m infignem Clero locum:Vidi Aqucnfem
Carol i federn, & in templo marmreo verdum bar bar is
gentibus illius principis fcpulchrum, vbi fabell audiui
non inameenarn rognitu, quibufdam templi facerdo-
tibus, quam feriptam mihi oftenderunt, & poftea apud
modernos feriptores acuratius etiam traftatam legi,
quam tibi qu oque vt refera m incidir animus: ita tarnen,
Vt rci fides non apud me quaeratur, fed vt (aiunt) penes
auftores maneat.Carolum Regem quem Ma<>ni nomi -
ne asquare PoTipeio,& Alexandro audent, muliercukm
quandam perdit, & efflictim amaTe memorant , eius
blanditiis eneruatum, negleftafama (cui plurimmin-
feruire confueuerat) & pofthabitis regni cur:'s,aliarum
rerum omnium,& poftremo fuiipfius oblitum.diu nulla
prorfusin re, nifi illius ampleaibus acquieuilfe,fumma
cum indgnatione fuorum ac dolore. Tandem cm am.
pei nihil fupcretft ( quoniam aurcs regias alutaribus
conti-
F> . p!St. 1*. I- r
tofli.s inCmusimor obftruicrat)ftcmini - \ nulor
cauiam . ". . mon abfruln.cnius rci ingens primum
jn regia, led laten* gaudnrm fuit : deinde dolore tintura
riore gramore quantam fediori morbo corrcptum re
gis in videbant, cuius nec morte lenitus furor, fed
ir. ::' - obfecenum cadauer 5: exange tranflirus eft,
- :. : S aromatibus conditum. onuftum gem-
mis,S: velarum purpura diebusac noftibus tarn imfera-
b. it. cupido fouebat amplcxu. Dici nequit qum
<: . . .. mal fe compaura conditio ell aman*
tiyc regis: nunquam profecr contraria fine lite gun-
tur. Quid eft autem regnumîfi iufta,& glorila domi-
natioiContr quid eftamor.nififoedaferurus&iniufta?
Itaque cum ccrtatim ad amantem (feu rcftius) ad amen-
tem Regem,pro fummis rcgni ncgotiis legitiones gen-
tium.praefefHqoe Sc prouincianun prxldes conuenirt,
isinleftjlofuomifer.omnibus exclufs.S: obferatis fo-
ribus amato corpufculo cohzrebat, amicam fuam crc-
bro.velut fpiYantem.refponturimque compellans.illi cu-
ras.laborfque fuos narrabat,illiblandum murmur, &
nocturna fufpiria.illilemper anioris comits lachrymas
inftillabar,horrenduiTi mifenar iobmen,fed qud vnum
ex omnibus Rex alioquin( vt aiunt)fapienti(fimus e-
Iegiflet. Addunt tabula: quod ego nec fieri potuiiTe, nec
narran deber arbitror.Erat ea tempeftatc in aula Colo-
nens Antiftes.vir, vt mcmorant/anftitate & lapientia
clarus necnon comis , & confUij Reg>j prima vox.qui
domini fui {latum miferatus, vbi animaduertit humanis
remediis nihil agi,ad Deum verfus ilium aildu precari,
in illo fpera reponere, ab eo fincm mali pofcere multo
cum gemitu : quod cum diu feciflet, necdefitums vide-
retur, die quodam lluftri miracnlo recreatus eft : iiqvii-
dem ex more facrincanti,& poft denotilitrnas preces pc-
us Sc lachrymis implcnti de ccelo vox infonuit,
Sub mulicri lingua,furoris Regij caufiim late
re. Quo lactior moz perafto facrificio, ad locum vbi cor
pus erat fe proripuit, & iure notiffima: familiaritatis re
gia; in trogreflus.os dgito clam ferutattts gemmam per-
exiguo an nulo mejuam/ub glida, rigentque lingua
ib Fran. Petr.ar.chae de RfbI
repertam.feftinabimdusauexii. Nec multo poft rediens
Carolas , Sc ex confuetudine ad optatum mortui con-
greum propeians, repente aridi cadaueris fpetaculo
concuflus,obrguit,exhorrutque ctatum,ai:fm cam
quantoriiis ac fepehn iubans. Indetottisin Antiftitem
conuerftis, ilium amare,ilium colere,illurr> indies arcbus
amplecli. Dcnique nihil nifiex fententia ilhus agere, ab
illo diebus, nec nodibus auelli. Quod vbi ienfit vir
iuftus ac prudens, optabilem forte multis, fed . nerofam
fibircinamabiicere ftatuit, veritque.nef vel ad ma-
nusalterius perueniret, velflainmis confumeretur, do
mino fno aliquid periculi aFerret. annulum in vicina:
paludis praraltam voragmem demerir. Aquis forte tum
rex.cum proceribusfuis habitabat,ex eciqc tp re cun
is ciuitatibus.fedes illa prxlata eft, in ea nil bt palude
gratius.ibi afiderc, & illis aquis mira cum voluprate il-
husodore.velut fuauiCmo deleftari.Pofrrem lluc re-
giam fuam tran hlit,& in medio paiulris linii, immfo
fumpruiaftis molibus.palarium, templmque cftruxit,
vt nihil diuinx,vel humana; re euminde abftraheret.
Poftrem ibi V ita: fuar reliquum egit.ibque fepultus eft:
Cauto prius.vt fucceToresfui priinam inde coronam,&
prima imperij aufpicia capefcerent, quod hodie quoque
fcruatur.feruabiturque quffl dm Romani frena imperij
Then ton ica manus aget. Longior fui in hac narratione
quam debut: fedquoniam peregrinatione Ionginqua.li-
brorum folatio deftituta eft,& in perpetuo motu facilius
eft multa cogitare, quam grandia, iuftum epiftola; mo-
dum implere feriis non Valens, cam(vt videsJobuiis qui-
bufqueconfircio. Vale.
FRAN. PET KARCHA IOANNI
COLVMNAE, S. Epift. IUI.
Colonit t^fgrippin* vrbii deripta.
AQuis digreTum , fed prius vnde ortum oppidi no-
men putant , Aquis Baiano more repentibus ablu-
tum.excepit Agrippina Colonia , qua; ad iiniitrum Rhe
ni latus fitaeftjocus & fitu,& ilumine claras, & populo-
Alirum in terra barbarica,quta ciuilius,qii vrbis fpe-
cics,
Fahiiia. Emst. Lib. L jj
eies.qajcvirorum grauitas.quar mundxix matronarnm.
Forte loinir.s Baptube vigiia ent dum luc
iim ad occidentcm fol vergebat , conreftim amicorum
(1 rmeos prius mihi fma pepererat,
quim ) ab hopitio tradueor ad fluuium , infi-
gne fpeebculum vifurus. Nec fallcbar : omnis coim
upapreclaro & mgenti mulierum agmiac tegebatur.o-
brupu boni,qu forma, qua: facies.quis habitus ! a-
marc pot billet ququis eo non praroccupaturn animum
attuliilcr. In loco paulum altiore confliteram , vnde in
ea.qurgerebanturintenderem , incredibilis fine ofren-
fioaeconeurfuserat, vic'Tmque lacres .pars herbiso-
dor.fcns incinft,redutifque poft eubiturn manias,cl-
didasin gurg-te manus,ac brachia lauabant , nefeio
quid blandura peregr ino murmure colloquentes. Vix
nunquam clarius inrellexi,quod Ciceroni pbeet , & re
ten proiicrbio dici folet.lntcr liguas incognitas, omnes
propemodum furdos aemutos eile. Vnum mihifola-
tium grauiffimorum interpretum non deerac. Nam St
hoc nter cunda mirabere, caelum illud fpiritus Pierice
alere.Iuquc dum miratur Iuuenalis,quod
Gala caufidicos doatit facunda BritAnnus:
miretur indem;
defies quod argHtos a!nit Germania -voies:
At ne me auftorc fallaris, fcito ibi nullum Maronem ef-
Ce , Nafones plurimos , vc dicas verum fuifle prxi.igium,
quod in finelibri Metamorphofeos , multum vel pofte-
ntatis grati.vtl ingenio fuofidensponk. Siquidemqua
Romana potentia (feu venus) qua Romanum nomen
omito orbe feporrigit,pIaufibilitermincfuentispo-
puli ore perlegitur. His ego comitibus,vbi quid udien-
dum,feu refpondendum incidit ,pro lingua , & pro auri-
bus vfus fum.Vnum igitur ex eo numero admirans,& i-
gnarus rerum pcrcunftatus Vergilianoillo verficulo,
Qmd vuit sonmrftu ai omitan, Quid-ve pettmt anima!
Re/ponfum accepi: Peruetuftum gentis ritum effe, vul
go perfuafum, prarfertiin foemineo , totius anni
calamitarem imminentem , ftuuiali Jlius diei ablutione
purgan,& dcincept lstiora fuccedcic , itaque luftutio^
r
14 Fran. Pptrarchae de Reb.
nem eiTe annuam,inexhaufto Temper (ludio cultam , Co~
lendmque.Ad hc egofubridens.O nimiumfcelices(in-
quarn Rheni accola;, qiior ille miferias purgat , n oftras
quidemnecPadus vnquariivaluitpurgare.nec Tyberis!
Vos veftra malaBritannis Rheno ve&oretranfmittitis,
nos noftra hbenter Afris, atque illyrijs mitteremus , fed
nobis(vt intelligidarur)pigriora funt ilumina. Comme
to rifu.ferp tandem inde difceflmus. Proximis aliquot
diebus mane ad vefperam.ciuitat iifdem ducibus cir-
cumiui , baud iniucundumexercitium , non tm ob ii
quod ante los erat.qum recordatione noltror ma-
iorum, qui tam procul patria monumenta Roman; vir
tutis,tam illuftria reliquiiTentln primisaut occurrebat
Marcus Agrippa Colonia; llius autor , qui licet multa
domi, muir foris praxlara conftruxerit , illam tarnen ex
omnib dignam cenfuit,cuifuumnomen imponeret, ar-
dificator ac bellator egregius,dignfque habitus,quern
Auguftus in generum,ex toto orbe deligeret.qualifcun-
que filia; virum , fed dilecbe fed vnica;,fed Auguft . Vidi
tot limul trunca millia,facrarum virginum>& terram ge
nerolis dicatamreliquiis,acdegenerum, vtaiunt , cada-
uerumexpultricem.VidiCapitoliumefEgiem noftri, ni
iiquod pro Senatu illic pacisac belli confilia agitante,
hic formoi iuuenes ac puellae mix tim nocturnas laudes
Deo concinunt a:terna concordia.Ibi rotarum & armo-
rum ftrepitus ac gemitus captiuorum, hc quies & gau-
dium & iocantium voces:denique illuc bellicus, hue pa~
cificus triurnphator ingreditur. Vidi templum vrbe me
dia pulcherrimum.quamuis inexpletum.quod baud im-
merit fummum vocant, Magorum ibiRegum corpo
ral ortu ad occafum tribus altibus trfuer,a,quos JE-
thereum quondam regem ad prajfepia vagientem , cum
muneribus veneratoslegimus,venerabundusafpexi. Pa-
hic.Pater optime.&pudoris mei metas
videor , & plura collegile qum neceTe erat , vtrum fa-
tor , fed mihi nil tam necefe eft , qum vt imperio tuo
paream:inter multa fane qua; abeuti iufTeras,hoc fuit ex-
tremum.vt de terns.ad quas ibam, & de fingulis quae vi-
dirTem.audiuiircmquepermdc te catiorem feripto face
Fa:-:::. Efist. Lis. I.
re,ac verbo folito nc calmo parcerem ne breuirari, vet
ornatui ftudercm,nc-ve oridjora dccerpcrcm, fed cun
eta coroplererer. DemqueTuttiano verbo vfus , Scribe
(dixiib)cjuicquid in bucean venerir. .- G a : .
tarn , prorailum crebrisez icinere liten '. tmplcue vi-
deor,iiuiIHrcslo<}ui de altioribus, tencaem Nunc e-
piftolz officium reor.non vt fenbentem nobilitcc/ed vt
certiiicct legentem. Quod Ii omnino videri volumus.o-
ft;ndamus nos in librisn epiftolis colloquamur P.-oce-
o,\d fecundas Cal.Iulias Colonia difeei unto Foie
puluere, vt alpinas niues frigora Rheni Virgi
lio requirercm.inde Arduennam fyluam fenptorum te-
Amonio pridem mihi ccgnitam.fed vjfu atram atque,
horrificam tranfiuifclus(&quod magisadrsircris) belli
temporefed incautos (vcaiunt)Dcus adiuuat. At ne loa
gum iter vix equo peracto clamo remetur, mukisego
regionibus ambitus , hodierno die Lugdunum perueni,
nobilis Se ipf Romanoriim Colonia eft,paululmque ve
tuftior Agrippina.Duo hc noti amnes,in noftrum mai
urrentes>Rriodanus Ararque conueniunt, Sonamin
cole, appellt:Sed de his nihil amplius Iunfti enim ad te
propert.alter cogtijalter coaô fimilis,& Amnione V-
bi te genus humanRo.Pt.detiner.permixtis va
dis abJuunt.Huc ego cum maneperuenilTem,& intranti
forte familiaris hic tuus occurriflet.mille cum qua-ftiua
culis (vt mos eft peregr rcdeuntium)aggredior,illeau^
tern nihil ad reliqua, fed praxlarirlimum fratremtuum,
ad quem maxime properabam, line me Romam petiiile
narrauit Quoaudito qnsercndi,veniendique ardor rp
t defrbuit.Hcigiturexpecbre in animo eft , donee Sc
iftas ipfadefrueat qum nueufque non fenfcram,& me.
vegetiorem quies faciatqui me relTum effe. hoc ipfo pri
mum loquente perpendi. Nulla quidem fap'gatio maior
qumanimi eft. quod Ii rliqui itincris txdium fubierit,
Rhodanus mihi pro vehculo erit , interim vt norisvbi
, hzc tibi fftinante nuncio trfeurrere npn piguit.
De fratre item tuo,duce ol im , nunc(da dolori veniam)
defer tore meo nufquam alibi,qum apud ipfum conque
ri r;/um eft:quam î>serelam,vt lbi qumprimum mitti
IS ^Fran. PetrarchA! de R.11!
ubeas,oratus facito.Et Vale noftri mcmor.
FRAN. PETRARCHA IACOBO
COLVMNAE, S. Epift. V.
Defide & Ucllurmtate.
REuertebar Germania, & iam Lugdunum peruene-
ram.precum tuarum,& rleiderij mei vncis retrahc-
tibus,non tam Potico, aut Phyfico, quam curforio mo
re feftinans. lili curfui meo moleftifimum fraenum ad-
bibuit,infperatus rumor, aufugifle te, abfentiz meas ve-
lutopportunitate captata,& fnemeRomam petiiiTe,
quod profefto nfiquam fafturumeflepromiferas.Quid '
dream? Amante non amato,nil reor eile miferius. Quo-
modo avitem, feu quibusprimum verbis aggrediar: fu-
piciofm-ne,an tuorum ctemptorem putem? nihil mo
ribus minus tuis conuenit : obliuiofum quxrar ? mirator
ipfe memoria: tuas. Fidefragum dicam ? fed notiifima fl
ees cft.Quid crgo'Tu culpnomen inuenies,& teipfum
condemnabis , ve! filibet abiblues ? apud tribunal tuurn
tecum agitur tu idem & reus,& teftis,& index eris. Sede
igitur & mecum ahquttfper a:quo iure difcepta : squat
ehim amor imparia. Quod fi contra me fort lingua tua
pronunciauerit , ad conicientiam prouocabo , refponde
flolori meo,qua;renti. Cur tu Romx.ego in Gallia Turn?
Quid tanto diuortio dignum feci?An vt inutilis , & ina-
xncena farcinain tergum obijcior;De vtilitate quidem vi
dcris.de reliquo(quoniam dolor ingens libertatis aTer-
tor eTe folet) ipfe pronuncio. Nullaigitur(fi te noui)a-
xncenior,nulla curis tuis opportunior ,tccu eft Llij mei,
ccxterorum pace dixerim ,quibus (vt me aguare au-
deam) fuperbx forfitan fortuna; illorum eogit & dolor
mei. Ego enimtc mundo pra;tu Ii, tu mihi quxfo, quid
non praeferes'an timuifti ne fecretum tuum ex me in vul
gus erperetiti-me rimofum expcrtus es, itainfirmi ac
futilis animi , cui tam facile commifla diffluerent ! Egifti
incaut, qui mihi totient grauiora credideris. Sed(crede
mihi)quoniam hodic(vt video)dolor verecundiam fupc
rat: eredc inquam m ihi,pater optrme, nullius(qucm qui-
dcm ego nouerim)fido iilcntio fccundus fum.Ncmo me
idee
Famil- Epist. Li*, i. 17
ideo quod creta noo dicam fi : : . : tz ,
fei re Senaoriogradai , re Sacerdocio Ceteris nhabb-
lcm argueniXeginitB apod Perbas nihil fide faactjusjii
pulchrm filent io , U loyaa tfca 1ta
que illud ! mort cutodhmr , banc morte caitigant,
nons.:::.:.::;.-.;.: rege pandat arca
num, fbrt contra fecerit nullo fuppbcio di-
gnmbabeoirmtPraxIar. Qmd enim omnino folius
qoim tacercrad quid ergo >.u: cui magna; rei fit ha
bendm idneos ,qui rem long rallimam mplerc ne-
qiiiuerir ?An rero occupations meas interrumpere no-
luilb? Conaerftio gtur longrua quid profuit Non-
dum atelligis, non eue me de dlorum grege , qui,Tt ait
Flaccus,
Stemfaites iacuLutnr am
Multa qui terrt alio calentesfilepcrnntxnt:
Qgpenetrant aulas & Utna
Ve Virgilios ait , qui animum iium m fruftadiicerpunt,
huicatridenttill eniiunt,aem.nem ex integro diligut,
nulli plen confdt. Cert ego qui fim nefeio: yaide e-
nim in iudicio rerum n oftrarum fallimur. Sed vt lira de
grege nihil optanrium magnopere laboro, de multis n
quam //ciebam enim, quod qui paucorum fimilis
len ilude:. en It is fiet inuifus.Spes & occupationes
it te nacenus fica; erant,in quo Ii me diutius errare non
upa/iU(,perurban meaim agi non negauerim.quod a-
Lenationem anirai tui , non contumeliofo quidem aitu,
vetbo afpcro,ncn graui fupercilio, fed fugae dentis
indicio perceperim: fin experiri, aut innammare defide-
rium meum cogitafti, rid ne aduerfus imbecillem ani-
roum,nimis acueatum ludi genus elegetis. At forte in
duistior cauf eft, pepercifti,arbitror,labori meo.veri-
tas nefftidio pelagi impar eflem , & quoniam id tibi
quoque reftat , iter per fiticulofam Apuliam , fub a:(liuo
ole deficerem Sed quasfo, hoc tuo de me iudicio
iniuriofuses fa mea:?Vbi ego hanc opinionem me-
ruj?Quis me labor frcgit.aut terruit Sola videndi dulce-
do.perignotamme Barbariem circunducit, per Italiam
credo puJchra ncceilicas n5 du xilFer, fub Pyreneis olim
' Fran. Petr archas de Res.
collibus ,vt tibi comes eifern nii pudet , quantis me
preeibus ac blanditiis onerairi;Quanquam(vt verum la
tear) fequebar ego propcupidius.qum detrahebar,qui
ita nunc Tub Apcnnmi iugis comes elle non men , nili
forte inertiam mea illa peregrinatio patefecit. Tai vero
quotidiemiraberis, vnde ealaborum patientia,in litera-
rum otio mihi nato acenutrito, praefertim cum &anni
tempus eTet aduerum,& vejricofum iter, & inculta re.
gio(qudque fuper omnia nos ngebat)cucrfatio dura,
Si mulcuffl noftris moriis aliena Sed forts (quoniara
fenfm ratiocinatioad verum ducit)non quateunque po-
tuimus po(Tumus, dies uget dies immintiit. Ab ea pere-
grinatione.qiiartanuncaeras aguur, trienio fenior in
clus fum, q.iod tempus non tanrum mutando corpufeu-
la mortals hominis, red euei tendis imperiis, atque vrbi-
buslatpatet. Ludo tecnm(vt vides) magnus interdum
dolor, vbi lamenta defuerint, in iocos vertitur , omnis
ûidem dies.fateor gradus elad mortem, Sc vagientes
in cunabul'.s infantes crefeendo pariter fenefcimt : e
que tamen ea artas eft mihi, q x naturale detrimentum
fntiat, quippequa: nondum pl.nacft.ltaq; crefcentibns
adhucannisprouehor.multque, c-membris, & animo
validior indies fio.quamuis non ignoremquid fequatur.
Viator enim quo altius afcendit.e decenfui proximior
fit,& fi dici fas eTet, quodammodo afcendendo defeen-
dit.Idem mihi accidit. interim ;amen afcdo.Quae cum
>ta fint idoneam fafti tui caufam forte tu notserisj ego
earn palpitabundus inquiro,nec inuenio, & hoc vno vel
maxime amare meintclligo(quodamantiiimmos eft,
primis quidem offenfionibus moueri, mox vbi flammS
extinguere non atur.ad excutionum medcamenta
confugere,& quod acrius faftum dolt, vel neququam
faftum fliceat,vel bono animo faftum dicere)hoc igt-
^tur ago.fi polum vt iure defertus videar, quod vtinam
mihi perfuadeam, & profefto fier i poteft, vt tu nec pro-
fetionem mcam impedir volueris, neepotueris redi-
rum expecbre, & cum me ab amplexu tuo lachryman-
tem dimitieres, nouammihigemendimateriam incul
care volueris. Vellern indementior fuiTes,pietas enim
Famil. Epxst. Lib. I. rji
tua in contraii verfa eft,inexpelato n 1 hofte noctiu,
& intempelhua quxlibet grau fun t Vnde abquc
flctibus eile non poteram, melius tunc fleuiiTcm, quo-
niam natura hoc habet, vtabeuntium potiusqum re-
dctiuui com, res lachrymas videamus.Tu precorqum
priram cogita, qualiter te mihi exundanti illo deferi
das clo<juio,qum ver nihil ad rem, modo veritimiliter
tatiserit Credere parato nulla inefEcax perua*fioeft,in-
renm ficius in ducar,v t tua; culpa.- ignofeam qum lor-
t un x . Vale notri meeior.
FRAN. PE TR ARC H A THOM
MESSANNSI, S. Epift. VI.
Dhdefticorum deteflatur contentants, -
Temcrarium eft cum eo hofte confligere.qu no tan
vioriam apptit, quam certamen. Scribis quen*-
damfenem Di*lecticum,literis meis veheratilime per-
mouim,quafi artifcium fuum ego dnauerim , ideo pa-
lm ftemere & minafi multa quoque in ftudia noftra
uis literis inueurumreas te literasmultis ne quicquam
rnenibus . Noli easexpeftire ampiis. Cred
fliihi,nunquam venient. Hoc modeftia: remanft, fue ijs
yli pudor, fue ignorantia: confeflo ctt,lingua impla
cables , clamo noncontendunt. Nolunt apparer
quam friuola funt quibus arniantur , ideque more Par-
tnico fugitiuum pugna; genus exercent , & vola-
tilia verba iaantes quafi ventistela commitunt. Cum
lus (vt dixi)uo more contendere temerarium eft, quip-
e qui fummam voluptatem ex contenrione perci-
piunt, quibus non verum inuenire propofitum eft , fe4
altercan. Atqui Varronis prouerbium eft : Nimiurn
Altercando veritas amittitur , noli autem trepidare,
neinapertum fcriptura; fohdque colloquij campum
descendant. Hi font enim.de quibus Quintilianus inter
in/htutiones Oratorias loquebatur , quos reperias in
diputando mire callidos,cm ab illa cauillatone diice-
/rinr , non magis fuficere in aliquo grauiore afttj
quam pavua qujeUara animajia,qus anguftijs mobiJi*,
xo Fran. Petrarch ae de Reb
campo deprehcndimtnr,meritoitaquecampumtiment.
Verum eft enim illud eifdem diuerticula & anfra&us fuf
fragiaefle infirmitatis,vtqui curfiiparum valent , flexu
ludant.Tib vcro,amicc,vnhoc dixife velim,fi virtu-,
tfi veritat fequeris.id genus homim vita,Sed quorum
fugiemusifacieinfanorum, fine nfula; quid'tuta; ft,
Ergo Scylla . Charybdis obftiterit , quo minus
base peftis in Trinacriam tranfnatarentrimo vero um in
fularum peculiare malum eft , fiDialefticonmagmmi
Britannieo Aethnea nunc nouorum Cyclopum acies ac
ceflerit?Ho,eci-nc cft.quod in Cofmographia Pomponij
legeram, Sicilia; maxime fimilem cfTe Bntanniam? Ego
juidem putabam imilitudinem hanc, in terrarum iitu,
ac prop triangulan vtriufque fpecie & fortafle etiam in
circumfufi maris perpetua collifione confiriere, nihil dc
Dialefticis cogitabam.Audierafn Cyclopas prirnm.po-
flca tyra"nos, vtrofque feroces incolas, tertium monftri
genus adueniffe non noueram, armatum enthymemate
bisacuto, & ipfoTaurominitanilittorisferuoreproca-
cius. Vnumfan&ego pridem animaduerteram ,&tu
nunc admones eos fcft.im fu ririftotelicinominis fplen
dore proteger : dicuntenim Ariftotelem itafolitum di
iputare.Eft fateor qualisqualis excufatio clarorum ducii
inhasfiiTeveft:gijs,naiTi&M. Tullius non inuitum fec
PlatoneSi oporteat erratu ru m dicit:fedfill u ntur, A rifto-
telcs enim vir ardent is ingenij.de rebus altifllmis viciP:
m,& diiputabat , & fcribebat, alioquin vnde huius tain
multa Volumina fumino ftudio, & tantis exhaufta vigi
lias, inter mulrorum . & prxfertim illius fortunati dilci-
puli graues occupationrs,& in xtate non longa.liquid
circa ilium apud feriptores infamem? Tertium fcilicet &
xagcfimum vita; annum derununi accepimusrifti au-
tem cur duce fuo,tam diuerfi abeunt'eur quxio Arifto
telicosdici iuuat ,& non potius pudet? Ninil illi tanto
Philofopho di iTi mihus homm e nihil cribente,parum ia
telligente,multmque & inutiliter clamante Quis illas
conclufiunculas non rideat , quibus literati homines,fc
fimul Sc alios fatigantrin quibus omnema;tatem conrc-
runt quippe ad ilia mut es.ad hoc ipfum prxcipuc dam
nofik
Emu- Epist. Lib. I. tt
cofLQpaliafunt que GcexoneA Seneca pkribos k>
eis irridennrr.quale eft Jbd Diogenn .
dum cootamehous Dialcicas eilet aggierTas,
hoc modo Qood ego (amid tu n es, ariBuuTeiqce Do
genes, / Homo actem ego fem id e-
tiam ncgarTet , conclufionem fubinrulir cau:liaior.
Homo g'rnr ta nones Enimner ritimam hoc, inqurt
Diogenes,illum eftA fi verum fieri vis me mcipc.Mul
ta fumid geaus pcrn:c%la, in qaibus quid qiucrant , an
famam, an obleamentum an bene beatcqe viuendi
con::.' .jr..dz. : ipil forfitan mihi nihri ignonus Kam 1
crum.aur d-gna ftud:orum CDcrce;jjobJibns invens ri
derideberrr.iechanicorcm eft lucra captareJioncftarcm
arcinm generofior finis eft.Dnm haeciuidiunt irafcuntur
(eft enim fer muJriloquium contecnofi hominis iracun
due proximum)ergo (inqurunt) D:alcbcam tu cdem-
nas-abft. Sco en im quantum iffi Stoici tribuant . fect*
Philofophorumfortr, & mafcula,cuiuscmfxpe ilias,t&
in libro de Finibus Cicero nofter memmii Scio bod v-
na liberalrum e4l,& gradus ad alta nitentibus , inttrqne
Philofophorum duneta gradientibus,non inutilis arma
tura:ercitt incellecbim.fignat veri viam.monftrat vita-
re fallacies .-denique l nihil aliud , promptes & perar-
gurufosfacit. Hoc ita eflVnon inficior , fed non ftatim
qui honeft tranlmus laudabiliter immoramur , quir
nim viatoris infani eft , amoenttate viatum metarn
quam deftinauerat obliuifei.multa cito tranlTe , & nuf-
quam citra terminum fubftitifle, viatoris laus eft:& quis
non viator ex nobis eft ? Breui omnes adueifque tern
pore tanquam hyberno , pluuialque die , longnm
difficile her agimus,cnius Dialcica pars efle poteft , v-
tique terminus non eft , & poteft pars ( matutina,
nonferotina plurima quidem honeft feeimus quxtur-
pillm fceremus : fi enim Dialectics: fcholas ,quod
in eis pueri Infimos , ferres relinqucrc nefeimus , eo-
<ieni iure ,nec par impar ludere , nee arundj'ne trennu-
Ja equitare pudeat , nec rurfum cunis infantili-
busagicari. Sunt mira: varietates rerum ac vicifltu-
d:ncs temp orum,quas occur reus natura faftidio vigilan
b iij-
il Puan. Petrarchae de Reb.
tilTimo artificio meditara eft , eas non putes in anni tari*
tum circulo, fed multo magis in longa ajtate reperiri.
'Verfloribus&arborumcomis , aeftas frugibus diueseft,
autumnus pomis , hvems niuibus abundat. Hecmodo
non taatum tollerabilia , fed,grata,fi peruertantur.fient
conculls natura; legibus importuna & nemo erit qui
vel hyemisglaciem a:quo animo per a;llatem perferat-
vel olisardorem alienis menfibus fxuientermSic nemo
reperitur, qui vel fenem infantibus colludentem non o-
dent.autpuerum canum, aut podagricum non miretur:
quid autern quasfo ad omiiem difeipliriam tamvtile,i-
mb tarn neceiTarium eft,quam ipfarum literarum prima
cogniti, in quibus omnium Itudiorum fundamenta
fift jnt? Sed ex diuerfo,quid fene ridiculofius , in talibus
occupato? tu ergo fenis tui difeipulos meis verbis excita,
eque deterreas, fed horrare non quidem vt ad Dialefti-
cam,fed vt per earn ad meliora feVnent.Senr autem die,
n,on me liberales artes damnarc, fed feries puerns : vtc-
nmnihil elementario fene oirpius, qued ait Seneca.ffc
nihil Dialeftico fene defonnius. Et fi fylloeifmos eru
ctare eoeperit, fuge confulo,ac iube illum difputatc cum
Encelado. Vale.
F R A N. PETRARCHA TKOME
MESSANENSIjS. Epift. VII. r
Inuentioni {Jr ingenio qutnodo inferuicndnm.
QVid agendum tibi fit eonfulis in Itatu , in quo
fere omnis fenbeutium'turba eft.qudo Si fua cui-
que non iufficiunt,& Vti pdet alienis, Si interim fcri-
bendo celfare non finit ipfa rerum dulcedo , infitique
inortalium animis gloria; cupiditasrfic itaque perplexus,
atquehasfitansad me redis, primun\pmniumconfultius
Aient certiorem adiilTc confultorem quo vel mnlta &
varia vcl vnum quo icunque optimum, & eleftiflmum
efTetjccepiiTes.Enimuer nunc ad oftium pauperis pul-
fadi.vnde ramen, mevolente, non omnino vacuus abi-
bis,quodabalioinendicaui id tibi libeils impartiar. Mi
hi quidem teor, de hac re non amplius qum vnicum
con
Tamil. Epist. Lib. t. *j
Confilium eft,quod fi fortaflls inefficax experimento de-
prchendetis.Senecain culpabis:at fierficax, fibi,non mi
ni gratiam referes. Denique in omnem euentum, ilium
non quidem folum , nim& hoc ante Flaccus dixerat,Jc
(quod fans ang'iior) ante Flaccumalij , quodquerendi
non eft/ed cxpreiTiorem habeas velmtcon,
ilij hums auftorcm, cuius fumma eft.Apes in inuentio-
Dibus imitandaSjCjuai flores non quales accepcrint , ref-
runt fed ceras mella mirifica quadam pernvxtione
conficiunt.Eiiisa'jtemnon fenfum modo, fed verba Ma
crobiusin Saturnal bus pofuit, vt mihi quidem vno.eo-
mqjc tempore, quod legendomul,acfcribendopio
bauerjt, rebus pfs improbare Vidcrctur : non emm flo
res apud Senccatn Icclos,ii fauos verter ftuduit, ed n
tegros,*: q' ales in alenis ramis iniKnerit,protu!it:qu
quam quod al cu ego aliquid dixerim,licct ab aliis e-
labor.uum , cm bpicuri fententia fit , ab eodem Seneca
elata, Qljicquid ab vilo ben dictum cft,n alienumef-
fe,lcd noftrum.Non eft itaque cur Macrobius culpandui
fit,quod m.ignamepiftol vnius partem in prnccmioo-
pens illuis,non tara tranftulit quam tranfcripfitnd enim
& mihi foifan interdiim.c multis mairlbus accidit/ed
illud affirmo elegantions effe folertia; , vt apium imita-
tores.noftris verbis,quamuis aliorum hominum nten-
liasprof* ramus, rurfus nechuius ftylumautillius.fed v-
num noftrum conrlatum ex pluribm habeamus. Fceli-
cius quidem n.n apium more.pafim fparla coli gere,
fc qoorundam hand milito maiorum vermiumexem-
plo,quorum ex vifceribtis fericum prodit,cx fcipfo fape-
rcpotiiiSjS loqui dummodo & fenfusgrauis ac verus S
ferino eflet ornjtus. Verm quia hoc , aut null prorfus
aut paiicillmis datum e(V, fcramusajquanimitcrmgenij
noilnforrem , nccaltioribus inuidentes, nccdefpicien-
tes,qui infra nos funt nec paribus importuni.Scioautcm
quid tu nunc tacitas dicis , Homoh.c,me ftudio retra-
hity&i ab induftria dehortatur , dum patnter ignoran-
tiaiii /erre docer. Ego vero nihil magiscauendum arbi-
tror, quam ne ignauiacfcnefcat ingenium : licet enim
Cicero fcnbi videri fibihommeSjCmn multis rebus ha
b iiij
14 Fr an. Petrarchab deReb.
niiliores & nfirmiores fint , hc re maxime beftijspra;-
ftare,quod lqui poflunt, tarnen id vel oratori ad com-
mendationem arris quam tradebat indulgendum fuit,
velficaccipiendum, vt ipfum loqui pojfe, fine praeuioin
telle\ftu effenon poffit : alioquin multo mihi potitvi-
dentur in eoprascellere .quodintellgere ,quod multa
fcire ac meminiffe poiTunt, quodbelluis natura non tri-
buit,tametfi aquam intelleftus difcretionis & memo
ria: lmilicudinem habere videantur. Quid ergo-Hortor
atque obfecro,vt omnivigilantia.&furnmis viribu:>,ani-*
mitenebras, ignorantiam depellamus,enitamrquein,
terris aliquid addifcere, quo via nobis ad calum fiat : fed
interdum meminerimus, lifort(quia^.on omnes vno
ivdcre nafcimur tarditati noftra: iter ad fumma non pan
ditur)decere nos ingenij terminis effe contentos , quos
Deus nobis Sc natura praidixerint : quodnififecerimus,
nunquam fine mentis anxietate futuri fumiis : quam dm
enim in cognitionem rerum ibimus(quediter nuquam
intermittere.vfque ad extremumfpiritumdebemus) no
ui quotidie receflus apparebunt , ad quos le ignorantia
noftra porrigere , hic moeror Sc indignatio i Sc contem-
ptus noftri,quaslatebras(quoni.-m vulgusindoftum no
vjdebit)Itis (leget, atque tranquillius. Irafiet.vt fcien-
tia, quasmgens caufafacra: deleftationis eile debuerat
moleftiffimam follicitudinem infrt , & vitam,cuius fe
ducem pollicebatur, interimat. Affit ergo cunftisin re
bus modefba , ilia nobis fuadebit , vt non m illis folm
quae fortunas,aiit corporis-dieuntur.fcd in hisetianiquas
animi bona funt quaseunque nobis portiuncula obuerre
rit, de modicis quoque non mpdicas grates agere con-
fuefeamus Largitori terno,qui bptim quid nobis expe
diat vident , id largitus eft , nen qued deltftabilius , fed
quod opportunius nouit.Et nimirum (cutiure laudatur
fenex paucorum ille iugeriim , qui regumasquabat opes
animo,fic illc IauAabitur deformis hebes aut balbus, qui
Alcibiadis form ail animOjquiPlatonis ingemum,aut e-
Joquentiam Ciceroni's arquauerit. Cui igitur ingenium
deeft.non dfit a:quanurntas : cui adeft,aft & modera-
ttix terum omnium difcretio,vt incorrupto iudicio , vi
res
15 Famix. Epist. Lib. I.
res fuas extmet.ne forte ei fubblandis.& ipfe fe Fallens,
importabili fafce pra:grauet , contra illud quod in arte
Potica fcriptum eft:
Smutt materiam vefiris quifaihita xquam
yinbus^ty -verfate diu}qmd ferre recujcnt,
Qmd videant humeri. ,
Nempc admuandum ftudio ingenium eft , & medita-
tionibus fubleuandum, fed minime cogendum,qu> non
poTit afeen dcre. Alioquin pra;terqum quod conatusc-
rit irritus,a:pe accidit, vt dum impofbilia cupimus,pof
fibilia negligamusDiftum breue,fed vtile(nif fallor)5c
memorable infer,quodapud Quinrlian acutiflmum
virlegi,quod quoni breuiter,ac dilucid ab eod fcri
ptum crat,mutare verba n libuit Accidit enim(inquit)
etiam ingeniofis adolefcentibus frequenter , vt labore
confumantur , & infilentium vfque defeendant nimia
bene dicen di ciipiditate.Qua de re memim,narraife mi
hi lulium Secundum,illum xqualem meum.atque me
(vt notum eft) familiariter amatum , mira; facundias vi-
rum,infinita; tarnen cura:,quid elfet fibi i patruo fuodt-
ftum.ls fuit lulius Florus,in eloquntia Galliarum(quo-
niamibi demum exercuit eam)princeps, alioquin inter
paucos difertus, Se dignus illa propinquitate. Is cm Se
cundum chebe adhuc operatum,triftem forte vidiTer,
intcrrogauitrQua: caufa frontis tarn obdu6fce?Nec difi-
mulauit adolefeens, tertm m iam diem cTe , quod omni
labtye materia; feribend deftihatac, n inueniret exor*
diu,quofibin pra;fens tantum dolor, fed eti depera-
tioinpofUrfieret.TFlorusarridens , Nunquid tu,in
quit,melius dicere vis, qliim potes? hoc nepoti fuo Flo-
ruSjQuintilianus autem nobis,imo omnibus.Ita(inquit)
fe res habent Curandum eft , vt qum oprime dicamus,
dicendum t<nnen pro facltate Ad profeftum enimo-
pus eftftudio,non indignatione.Quod confilium, abe-
Joquemu ad aftus alios vita; hominum miiltipliciter tra
fiipoteft.Sed quoniam de ingenio,facundique fermo e-
rat, vrriufque rei, vt carterarum omnium , diuitias & pau
pertasxquoanirno ferend.Srquem fan, tarn benigne
lumincaftra refpexerint,vtipleibi fine extetni operis
)
16 Fran. Petr.ar.chAe d Re.
adminiculo fatis fit , & per fcipfum magnficos fenus
pelTitexprimerc raultum habet, quod dono gratis ccele-
ltis afcribat,caueat infolentiam,& cum multa humilitate
iruatur muneribus Dei,fuum apibus morcm linqueat.
Nosautem quibus non tam magna contigerunt. apes
nitari non pude.it,illa: quidem vt Virgilius nofter ait:
Ventw&que hycmis memores,Tfate laborcm
Expcriuntur,ty in medium qu<tfita reponunt.
Experiamur & nos dum ternpiiseft,dumfcruet a;tas,j
viget ingenium.Non expeftemus doee fr gus fenefta
tis obrepar,& asftiuas claritati nubila hyberna fuccedt.
De apibus apud cundem Po'tam legimus,quctd eas afta-
te noua per florea rura exerect fub fole labor. Et iter um
alioloco, quod ilia: in pratis date ferena floribus kifi-
dunt vanjs,
Et candida circum tilia fundUur,Strepit omnis murmure campus.
Si voliimusitaqueconfilium noftrum latis extendere,
quicfinque de apibus (cripta funt;ad humana: inuntio-
nis induiriam referemus. Aftas noftra quid eft aliud, ni
f'anas ifta fligrantior? Kurfus quid eft algenti bruma: fi-
milius,qnam fenecbis? Quem vero tunc nobis huius t-
poris aut ocij fperandum efTe proponimus,quas
ingenij melles , i nunc fcie iaboris exte.riti ceflamus?
Quid ex horris noftrispofteritas feret,fi defidia torpen
tes confftitnus?
Nudus ,[ nudus hyemis ignaua colono.
Sed ne ab apibus ad colonos dilabatur oratio nunc po-
tis,nunc in pratis , & per rura multorum floribus vars
infdamus, perferutemur doftouim hominum l;bros,
ex quibus fententias florentiirimas aciiauidrnas clisen
tes, candida circum lilia fundamur.ldque cut indefeffe,
fie modeft, lenitrqueacendumeft ftudioriim noftro-
rum)non inanem vulgi gloriam ventofa; contenrionis
argutiis paratam,fed ventatis efFetum.ac virtutis hone
iorcm terminum (tatuamus. Licet,mihicrede, fine ca
mofis altercationibus feire aliquid;non facit clamor , fed
meditatiodoftorem. Profcfto itaque nifi videri magis
qum elfe propofitum nobis eft.non tam plaufus infanas
inulticudjriis tjum Veritas in lilcntio placcbit , ermf
I
Famil. Epist. Lib. I. a?
tenoi fono,prorali(ie nobifipfis interdom authenti-
carumfcripturarum verba con tenti. Attjucitaoon fra-
goic refonabit, \
S'djhtpet ornnh murmure .
Et tjuon!am(tt vides)liberahs ago , qum dubitationis
tua: necelltis cxigebat , aliud eti prasmiffis addiderim,
locum fugias.vbi auc turpiter. aut cum pom-
pa viuitur,& ad folius ftmae popular arbitriummec mi
nus cibi,quim apibus peftiferu fcias habitaculum.Aut v-
bi odor cccm gauifa,vt vbi,
Cmcauapulfufaxapmant,vxifcpH offtnfa
Jtefitltat image.
Neque tibi foil hoc dicbim ptes , fed omnibus quicun-
qucin aliquarerum laudabilium inuentione verfantur,
Duobus his prxcipu nobilia multorii ruffocantur inge
nia,iibidin cuetudinej& opinionum perueriitate vul
garium: dum enim illaiedetintrinfecus,eiteriiis ftacir
cunfidet,eneruatur aniraus,& lgius ab ipfa"Veritas agni
tione diftrabur. vifa ft de apium imitatione,quas
dicerem,quaruexemploex cunHsqu occurrt,eleftio
rain alueario cordis abfcde,equeummadiligtia par
c.tenaciurque cferua,ne quid excidat fieripoceft,nc-
ve diutni; apud te.ûaliadecerpieris.maneic caue.Nulla
quidem eTet apibus gloria nifi in aliud Sc in melius irum
ta cuertercnt.Tibi quoque,i qualegendum,meditd-
<jue ftuio tepereris.in fan ftylo redigda fuadeo.HinC
enim iUaproflut,qnae tibi iure optimo,& prsens,& v-
tura aetas attribuct. Atquevt millos hodie floicnlos , nifi
ex Virgilianis carpanUisarbonbus.Hincanni tpore cer
to. Dulca mella premes,nec ttum dulca. quantum & li
quida & durum Bacchi domitura foporem. Vale.
FRAN. FEIRARCHi,
M E S S N E N S I, S. Epift VIII.
Ilocpuntiarti animuw squitat exteris rebus antefonendam.
ANuni curaThilofbplium qudrit, eruditio linguae
ratoris eft propria .neutra nobis negligenda, ii vos
(vtaiunt)humo tollere, Sc per ora viriim volitare nobis
propoiitiim eft. Sed de priore alibi, magna enim res
eft,& jboringens, fed meffis vberrima. Hoc loco
( ne in aliud fxeam , quam quod me ad calamum
tt Fran. Pitrarchae dx Rrs.
traxit)exhortor,ac moneo,vt non vitam t.intm.& mo-"
res(quod primum virtutis eft opus) fed fer-monis ctiam
Hoftri cnnfuetudinem corrigamus, quod artificiolse no
bis eloquentiae cura praefhbitrnec enim paruus,aut :udex
animi fcrmo eft. aut fermonis moderator eft animus , al
ter pehdet ex artero.Caeterii.Ti ille latet in pcftorc.hic e-
xit in publicum: ille comit-egrcflu rum, icqualemcfle
vuk fingit,hic egrediens,qualis ille fit nunciat , lllnis pa
rent rarbitrio.hunis teftimonio creditur. Vtriqueigitur
confulendum eft.vt Sc ille in hune fobri feuerus-, & hic
in ilium veMciter ftont eflfe magnlficus. Quanquam vbi
animo cefultu fe'rit.negleftus eft iermo.non poifit , fi>
cut ex diuerfo adefle fermoni dignitas noo poteft.nifi a-
nimo fua maieftas affuerit. juid enim attinetquod Cice-
ronianistc fourbus prorfus immetferis, quod n-ljate,
neque noftrorum fcripta praetereant, ornate quidcm,lc-
pid,dulcitcr,altifone loqui poteris, gr.miter feuere, fa-
pienterque (quod fuper omnia clt)vmformiter cert n
poterisc quonii nifi primum delidena inuic nottra con-
neniant(quod praeter fapientem fcito nemini poftc cod-
tingere)illud nccefl'e eft.vt diffidentibus curis, & m ores
& verba dillldcant.At bene difpofita mensmttar in mo
te fcreilitatis . placida fcmper ac tranquilla eft : fcit quid
velit,& quod femcl voluit, velle non dfinit Itaque ta-'
meri oratorix artis ornamenta non fuppetant, ex feipi
magnicentiimA & cert ficut confona elicit. Negari
autem nequit,qui<(dam ftngularius emerger, qiioticns
eompofitis primum animi motibu (quihus eftuanribus,
nihil fbeliciter euenturum fperare licet)cloqutia: ftudio
tempus impcnditur quae i nobi^tecearia n foret, Si
mens fuis viribus nifa.bonique fua in filen' o explicans,
verborum fufrragîis non egeret, ad caeterorum falt vti-
litatem,quibus cum v/uinius.laborandum erat, quorum
animes notriscollocutionibusplurimin adiuuari pof-
fe non ambigitu r.l nftabis autem Si dices: Heu , quantum
& nobis tutius.& llis efHcacius fuerat fuadere,vt eorum
oculis noftrae virtutis exempla prxbcrcmus.quorum iH
pulchritudinedele&ati ad imitationis impetum raper-
tur. Natura enim boc habet multo melius mu toque
' i bciu
FAMit. . Lib. I.
ficilius fiftorum qum verborum ftimulis excitemur
prquehanc viam expeditius adomn virtutis altitudi-
nem confurgamus. Ego vero non aducrbr : quid enim
e hocfentirm.iam tune mtelligerepotuifti, cinpri-
mis an mum compnendum eile prxmonui. Non flui
dem line caufa reor dixifle Satyricum:
Prima Mihi debes dnimi bona.
Non efent autem prima i! quod illa prxcederet. Ve-
runtamen, quantum quoque ad infbrmationem huma
na: vitae poilu cloquentia,& apud muks aulores lefttj,
& qnotidiana experientia monftrante compertum eifc
quam multos.quibus nihil omnino Ioquentium exem
pta contulerant, astatenoitravelutexperreftos agnoui-
mus, Si fcderatifimae vita; curfu ad fummam repente
modeftiam alienis tan tum vocibus fiiTe conucrfos.Noa
referam tibi nunc, qua; de hacre M.Crceroinlibris Ia-
uentionum copioius diiputat. Etenim locus ille notifli-
tnus. Ncc fabulam Orphci, vel Amphionis interiram ,
quorum ille belluas immanes : hic arbores ac faxa cantu
moui(Te,&quocunque vellet.duxiffe perhibetur,no'n nifi
propter excellentem facundiam ,qiu fretus alter libdine
-i truces brutormque animant ium moribus fmilli-,
mos,aJtcr agreftes & duros in faxi modiatque inrrab-
biiesanimos,ad manfuetudinem Se omnium rerum pa
tientiam creditur animafle.Adde quod hoc Audio multts
in longuiqua regione degentibus prodeffe permittiturv
Ad quos enim noftri copia & conujus nunquam forte
venturus eft, fermo perueniet. Iam vero quantum porte-
us coIIaturifimus,optimmetiemur,i quantum nobis
contulerint maiorum noftrorum inuenta memineris.
Sed hie rurfus occurres:Quid enim eft opus amplius ela-
borarc,ii omnia , qux ad vtilitates hominum fpeftant,
iam ante mille anuos tam multis voluminibus ftylo
prorfus roirab>l>,& diuinisingeniis feriptamanent? Pone
(quacfo)hanc follicitudinem, nunquam teresifta trahac
ad inertiam. Hunc enim metum & qudam ex veteribus
nobis abftulcrunt.&ego poll me Venturis aufro.Deccm
ad h uc redea nt annorum millia,fecula feculis aggregen-
tur.nuequam fatis laudabitux virtus.nunquam adamorc
I
je Fran. Petrarcte be Reb^
Dei.ad odiam voluptatum pra:cepta fufHcient,nunqiiam
autis ingnus irerobftrueturad nouarum rerum inda
ginem.Bono igitur animo fmusinon laboramus inirri-
tum,non fruftilaborabunr quipoft multas actates fub
finem mundi fcnefcentis orientur:potis llud metuen-
dum eft,neprius homines eTedcfinant qum ad intim
veritatis arcanum humanorum ftudiorum cura perru-
perit. Poftrem fi caterorum hommum charitas nulla
nos cogeret,optimum tamcn & nobiflpis fruftuofilimu
arbitrrer eloquentia; ftudium. non in vltimis habere.De
fe alij viderincde me autem quid mereantur in folitudi
ne qua:dam voces familiares, ac nota; tson modo corde
conceptae.ed etiam ore"prolata;,qiiibus dormitan tem a-
nimum excitare oleo, qumprarterea deleftet, velalio-
rom vel mea nunquam cripta rcuoluere , quantm-ve
ex eaJeftione exoneran me lentiam grauifimis acerbir
lmifque moleftiis,non icil difturumme fperauerim.
Eque magis proprs adiuuor interdum,quo illa lguo-
ribus meis aptiora funt , qua; confcia manus medici
languentis,& vbi dolor eTetfenrientis.apponit. Quod
nunquam profefto confequerer, nifi verb ipfa falutana
demulcerent aures, Se me ad &pius relegendum vi qua
dam iniita; dulcedinisexcitantia fniim llaberentur.ac
<jue abditis aculis interiora transfigerent. Vale.
F R A N. PETRARCHA TtOMiE
; MESSANENSI, s. Epift. IX.
QnendjmJenem Diedeicum detesluns,
SEniculum tuum optime valentem noueris, mores ne
animotantm, fed S corpori opitulantur: frugalitas
bona: valetudinis foror eft , hunc (nifi tame conficitur)
immortalem feito itaccum &defecatum corpufeulum
eftta nihil loci febribus , aut podagra; ; viftum homi
nis afpectu ipfe teftatur, vultus, pallor, macies , & ocu-
lorum fpecus, trifte fupercilium , & inculta feueritas.
Accedit in coturni morem fubduftus calceus.&attritum
fenio palliolum : modo literas noifet , Philofophum aut
Popiam diceres: phyiicum enim tergum, trgicos pedes,
Famu. ?ist. Lib. 1. jl
lubct,qaictjn;d ad hxc afHitur,fupcruacmim erit. Vt ta
rnen auc s expdiant, haudabfimlis eft ten: Fbutino
cuius mores arque animum mordaci talc refper gens frr-
vms ule ai .r.
.. : tifie esl hie eflfenex.
Saem I m i .
mm jm~m otjne damitconrafidem.
I fwc tfrib fmmisfi <fu exaferas-
( emm t dormo i joilim sbjbmgit . . -i,
Ne ifud anjmefvrti : damuer.s.
<.."' > le plora an haut
F .:-:. - .. m ..... ;.
Qgn ipfi prsdem tonfor ungues dcmpjerat
( .. . ' - ... ; pre[comma:
Paimentumprtdem ei crrpmt milm*s,
H apretorcmplcrrabrnidm deuenit,
Jnfit ibi prans /,
Vtfiin hiera mjumm ôdorier.
Sexcentafimt qtuc fit ocituv.
Haccle.Huiusautemnoftnfexies lxcenta talia curio
lus tabulator inuenict.Ho.'pitem Apvleij Milonem pro'
digabtatis atguct,quifquis hunc viderit.vel femel audic
rit difcplinam rei fmiliatr- ceconomicis nnlli vnquam
ph:oopho cognitis regulis coartantem,fed nimis alie-
n s rmisimmoramur.Redeamusad propria.Oinnes fer
mortales vno morbo hboramus. extremis contraria 1-
cbmur, Et eft lld Flaca yerilfmum:
Dum -vitantjhtki -uitiajn contraria currunt.
Quidautem interefle credimus , inter Rufilli paftillo,
Goigonij hircum,aut inter Ariftippi iaturam, Stallcrif
epigrammaNon oportet errare per deuia;& longe que.
rere quid beatos faciat.Vitia in extremis habit ant ,virtus
ir?:ncd:otae!t. Vale.
FRAN. PETRARCH A. THOMA
MissANBNSi, s. JEpirt. X.
Parafimtnfacetaptr'tphrtfifamlico homii compart.
FOeliciter puto fuccefllr prima prconftatio , fecun-
damfcis.E*periri TuQft arbitror)m 4cmonftratifg
-
5* Fran. Petrarchae de Reb.
caufx genere, quid polTim. In laudibus potius, quam in
contrario me probarles velim, fed quando fic placitum
tibi, & fine nomine res agicur, quamuis exalta periphra-
fis vicemproprij norninis obtineat, & hie quoque qua*,
jftioni tux morera ge ra m. Is de quo quxris
Scurra -vagut efl,
Eft qualem defcnbit Horatius:
Qui non certitmpnfepe teneret
Jmpranfus non qui einem dinofrevet boie.
In fumma omnium importunimmus.qui vnquam para
litica: arti operam dedcrintrnihilo tamen foeIicior,qum
i omnium defidiofifllmus roret,non tarn vel natura C07
pul, vel grandinem agrcola,vel mercator frem, qum
cum omnes metuunt omnes dclint, omnf cedunt i-
mita,quau oneratus fpmisadueniat. Vbique rias vacuas,
deferta atria.obferatasjbrcs inuenit, perinde aduentu e-
iusfugitur,aciin gremio bellum ferat. Nunquam ta
men incommodius tllacontingut, qum hoc anni tem-
pore,j.ftas vtcunque paupbrumportus eft.Voa arbor,&
Yeftem,& cibum & teftum,& cubile fuppetit.Nc quid
agat'eonfpirat hyems feneus, inopia.nullus opemfert,
& (quae omnium rerum duriifima) fine miferatione mi-
fcria eft.Vidi ilium hodie valido aquilone iaatum, ibac
alte uccincbis,dedertque omnia difundere vtis, Ma
tonea; Veneris in morem, Si fuluum lupi de peile gale-
rum tegmen capiti habuiflet. In rcliquis, herivco Pe-
lafgis accepto habitu, in bellum ibat: finiftri enim pedis
veltigia nudus erat.Ea rabies vrgebat, vt conuenirc fibi
pofTet,quodapud Plautum defe prxcepsille Parafitus
przdicat:
Nam meus e7i hdis~ia,pugnus aibttiu catapuhufl' mihi,
fiomerw aries:
Talis erat:ita tamen vt inter minas diuturnx farois vefti-
giacernercntur,hominem deniqnevt Plautus idem ait)
nequeieiuniofiorem, nequcmagis efFraftum fame vidi,
cui minus procedat,quicquid fcere occpit.Poftre-
mdum confpeftu inangiportum deflexiTet,vt -
ticum velut Scalmum latebris euaderem, vidi ilium in
*fanftu fumi globos per nebulas exhalan tern, ceu Caci
i fpdua-
Fami L. Epist. Lia. I. 33
fpc!imcam,aut quamlibet i ulularum prxtci>
ueierer.Audiui /cio quem tremulum arque confnfum
il faucibm erumpenrem fonum, quid d icere vellet i-
2,rioro,tamc;ncim verba fran gebar,fed puco proprio
pedes fcapulas.illo Satyrico folaretur elogio:
Durt atque exfeShft acudas.
Habcsquod optabas:male<iicum me fecifti. Vale.
FRAN. PETRARCH A. T.HOMi
M E 5 S A N E N S I, S. Epift. X I.
hmdlm fintm Dialectician inuehttur-
ECce iterum tentamur. DialeHcus tuus vtfcribit,
quieiccre non poteft.MirarisMirarcr ego fi qiiiefce-
At,cuius gloria in ftrepitu & conuitiis fita eft. Sed bene
Jiaber,quod nec ille fcrib'erealiquid nouit , nec eum hie
andio,ita & au res interiefto mris terrarum fpatio,
&octriimei illius ignorantiatuti funt.Totum importu
ns collocationis pondus in tuum caput refunditur &
merito,quoniam literas meas Dialedfrcis oftendifti. Er
omnibus fan qua: de i.Uufts rauciifimo latratu collegifle
tedicis,hocprimumerat& maximum quod artificium
noftrum omnium minime neceflarium dicit. Ecceiam
virus.quod in aliis literis minabatur euomuit: fed eit ne
hoc, cjuod in ftudia noftra fe inuecbmim prsedixerat?
PrzcJar quidem. Artificium (inquit)vcftrum ex omni
bus minime necelTarium.Primum de artificio vidcamus:
nefcio enim,quid artificij nobis attribut: fed puto de
Potica eum intelligere. Hanc mHm neceflariam did
noninficior.idemenimvidetur&noftris:
NamqiK anlmii nalum inuentmquepoema iuuandn
Et Flaccus ipfe teftatur,& res ipla docuit Poeticam jeie-
ftationi atque ornamento (, non necefitati edftam.
Viuatergo Dialcfticustuus, &cornutisfempr affint
^Wogifmis,quando & nobifeum fentit.&'non eft igna
ras omnium,vt rcbar.Sed neququam bis terminis con-
tincturtorrens & fruidum ingenium. Qid ergo? Ra-
pidum enthymemacontorquet. Si minus neecflariaOn-
quit)at mmus nobilis.O quam mal tegitur infania. laro
Ja Fran. Petr archas be Ris.'
fe non Dialccticnm modo, fed phreneticum oftefidir.
Ergo futrina & piftrina vililimarum niechanicarurn ar-
tium,fi necefras nobilirarc illas poteft,nobililTim om
nium fientrphilofophia aucem & rclujua: omnej.uucu n
que beatam arque excukam & ornatam vicam faciunt,(i
necelicatibus nil confrunt,tgnobiles.Odotrinam no
Uam Se exoticam,ipfque(cuius:nomen .'nfjnunt)Arifto
teli incogn>tam;llle enim ait:Neceflariorcs quidem om
nes. dgnior vero nulla; Legit primumMetaphvficaili-
brum,& inueniet.Sed in ignota regionc verum qui , &
fcrupulofo tramite fenem ire iubco : non Daraus labor.
Vale.
F R N I S C I P E-
T R AKCHE V. . E PISTOL A-
R VM de , IfBS ',AMI-
A"
MU ,' , liaribus,
JK1 iTf B R i;
F R A N. PE TRARCHA PHILIPPO
cavallicensi episcopo, s. Epift. I.
Propter obiimfialru marenttm conolatm.
5<0*|> Ne en s fenbedi negotium mi-
' hi nuncadimit virtus tua: vte^
mm corporis, lie animi grau s
affeiri, dirEciljor cura eft: vtri-
que autem fimo, aut nullis, aut
plan leuioribus remediis eft o-
pus , vcque illic Medico , ita nie
, coniolatore minus,im vero ni-
hil,eft opus .Tecum ergo ,virp*-
ptirae,acur4tisageremllteiregiuct aut ftrauillctad
nerfi-
Famii, Epist. Lib. I. .jj
uerfitas: nue cm fortuna; impetum forti amnio tu ici ;s,
cofolatoris mihi partes cripiens, laudators ac miratoris
ofrtci ieliqujfti : qua iq re vt diceb opcrolons ftyli ini
Vn materia pra;cidifti : cfolatio enim.vt mfti auditoris
animii pcnetret.egct multa verborg maieftate,egetgu
uibusanimoffijueTcnttiis, virtutireftimonuj iimpkr
& incultu furicit.ne oportet vertatem liclis
brare coloribus.quoni virtus ipfibi plaudit.&proprjp
cometa pia;conio,alterius tliatnjlrcpit non requir
Venera ad te nuper acri rumore ptrpjfiis; immature; nipt
lisamantifimi fratrstui,. & q i m ame lfu <, Ile t i 1-
jruistuus.ex mei peoris miiutudinere.Metjirjncco
gitabain quodam icbis inualidis tyroni^s fuiflj; mor-
ti/cios.quos prcuilTet fortis &i expertus miles^jjyordam
aieni fanguinis eFuione pcrterritos exclamarle , ingc-
muile.cxpalluire.fxpein exta/m concidi(Te: cm ta
rnen interim quorum illepeftoribiis emanabat, taiti #
ntrepidi ftarent.ficcifque ocal is vilnerum fuorum flue-
Uconfpicerent. Veneram itaque mceftus & ad bene va
lentona Mcdicus a:ger acceffera.m:inueni facie tu nter
affcftum debita; pictatis , decor propriai honeftatis,
fraterna; compamonis & virib'sanimi ignprrercntcra
vtrunquemihi placuit.alterum manfuetudinem , altern
fapienccu decct.Humanum eft in morte fuornmp.i-
tatis teftes lachryraas fundcre;virilc eft modvi illis, >,9-
jiere.eafque aliquandiu fluxernt coercer. id t ytr'jn
gue.quum decuit,impIeiTe vuttus tui habitus defignab^r.
AccelTerunt & verba maximor plena fenfuum, cxqiij-
busego.qui confolandi propoftoadueneram, non tam
tibi op meamneceflariam cognui, qum pfefolamc
cote meis elicui. Nihil ego confolantis in morem lo-
enturas .laudo probo, admiror & ftupeo magnitudiriem
anion tui, Fratrem optimum' amffti , imo vero-non
amififti , fed in patriam prarmififti , ad quam t bi qup-
que veniendum eft; Sed loqumur vt vulgus , no fe*o-.f
Damns vt vulgus Amififti: non amf(Tei, rii foret ijle
xnorralis.qurela eft igitur nS de vni'hminis mort.e (4
de morralitate .. nos ea lege introduxit in hij
Tjt, vi egrederemur ad reuons imperi. At reuocaij^
ye Fran, petrarchae de Rib.
ante tempus,& pr:ecpiti edifto feciTc videtur iniuriam.
Nullum hicpraifioitrntempus eft: fine termino debi
tares fumus.fi elTemus in diem obligati,poTemus vtique
differre,tergtuerfaW,& exaftricis auaritirh culpare.Nfic
dc celeritate contjueri'nri poTumus, quafi an te diem
repetatur quod ftatim vt accepimus,dcbuimus. Sed po-
terat vherius viuere,poterat & cititis mori,poterat & ali
ter mori, & quanquam honefto viro nulla mors poflt
inlioneftacontingerej poterat tarnen durius mori. Ifte
Verfic vixitjic'rhortus eft,vtDeo gratias agere dbeas,
tqd talern 5edit,& quod taliter ab(tulit,& fi Fata rerii
humanariim.ac variettem tafuum recogn ofcas,non fo-
lm no lugebisi fed fortafls etiam gaudebis extinitunv
iape eriii mors labores vita; prientis intercipit, farpe
prasoccupat:quisanxietates, folicitudines mun.di hums,
_Quis miferias,quis a;rumnas,& tt contumelias fortun,
Quis animi,c6rpor"Ique pericula, &invrrunque ius ha-
bentium morborum turbas~enumef4VQnbus etfi om-
nmuspremjmnr,feniper tarnen fubiacemus, donee nos
abeprumpoteltatefpremadiesexemerir.Ab his omni
bus itaqtie frater tuiis, beneficio tempeftiua: mortis im-
munis eft.In hoc autetn,Pater benignilfime, fallimur, &
nimis vulgaritererramus, quod morientes dicmus vitae
Commodisabduci,qui umtn, fiquis altius cenfderet, ab
irinumerabilibusmalis mrte difeedunt! Quod faeillime
pifem & autoritatibs,& rationibus, & explis oftde-
re, nifi quia lgum fermon epiftola; breetas non capit,
i" efgo rcelix adolefcs,iA;a n meruit: euaft, enim hinc,
St modicum difcelfit nobis, talem fui nominis odorem
'joft fe relinquens, vt non parua dulcedine memoran-
tumi fenfus Se corda prmulceat. Ad hoc (inquiet quit
piam)dolemus, quodbonum nobis &egrcgium virum
mors prxripuit: laus cnim defnftorum quadam damni
memoria lachrymas viuentibus excutit, & inconfolabi-
lcmgemitum parit irreparebilis ia&ur. Nonfumnef
cius hoc plerifque dici folere.Ego autem (vt viua voce
tecum dixifle memini) long aliter exiftimo. Agebatur
adfupphcium Socrates iniquillimis iudicum fententiis,
cque animo ibat ad mortem, quo femper in vi
ta ma
Fa mil. Epist. Lib. I. y
ta magno qu i ci & recio & qui fortune iug ferre , en
potet.betuserac qeo i tyrannorum minat,quas riuendo)
defeteral.moriendo relinqueret, Hunc tali conhntu
porretum ubi carnificc veneni vafeul iam labiis ap-
plicantefflmultum difpariter afeta vxor auertit. cuius
inter cartera fcemmei vlulatus commicratio riri erat
cjiij it iuftus atq; in noces moreretur Qu oA tile audis
8c pora tanbfper in vxorem verfut. Qu.id ergo? An tu
(inquit)fitiusputabas,nocentem &iniuftum mor? Hoc
ille quiiiem eleganter vt rcliqua.Ego itaq; vt eo v nde dif
ce/Teram reuertar, plurimorum opinionibus anerus fie
ceTeo ! j n c am elfe malor morte, qua: animam fimul
& corpus interemir, contrque bon or exitiuin gaudio
proquend.qud eos Deus ex hac valle miferiaru mife-
ric^rditer eruens arl lat traduxerit. Nifi forte fra-
tris tui mors ideo acerbior vifa eft, qud cum pr.ocul
finibuspatriis inuafit. fed non fumus vfqueadeo rerurti
ranari.Scimus Poe'tavcriffimcd^cbimeiTe^quodomne
lolum fera patria eft.Et ta men hoc vero verius eft,quod
ait A,oftolus : Non habemus hic manentem ciuitarem,
fed aliain mquirimus. Videntui fibi inuicem aduer-
Ci,(t.\ non : int.quifque pro diuerfitatc loqucntnim .fan's
breuiter quod fentiebat expreiMt,& quamuis aliter atque
aliter, vterque ta men ver. Si Po'tam iqueris,n potuit
/rarer tuus extra patriam fuam moritat credis Apoftole
Se omnes extra patriam morimur. vt lie tand in patriam
reuertamur. Et fan vtramuis fententi fequaris.nthil in-
uenies cur de fataliszonx difttiacqueraris.Deturfor-
tiffe viutibus, vt quibufdam feu honeftis affecbbus feu
turpibus mductt loc vnualteri prarferendum eifecon-
tendit mortentiu cert nihil intereit, vbi pocijTimu mo-
riantur.Et fi cui contrarium videtur,' adhuc fe nutneis Si
niuhercularum erroribus imbutum norit. Interrgatu
Philofopluis, Vbi fepeliri mallet Nihil mea intereft.ref-
pdit vndique enini(inquit) ad inferos tantund vix eft.
Nos quibusafcends chr istvs in caelum afeendendi
ipem reJiquit,dicamus aliter.Quid refertvtrumin lui a,
an in G\liis,M in H'fpanta: finib;ts,an in rubri maris ltr
tonbus iaceamus? Vndique ad caelum tantdem viae eft.
Jii: ran. Petrarchae R.eB.
HU nobis via calcada eft ,arft.t quid & difficili, fd du*-
cem liabemiis, que frqutes n poTmus.Si ad
illam viam fpcctamus,quid ad ros pertmet, vbi he cor-
porum farcinimdeponamus?nifi ftifpican libeat diffici-
ior fortunan) eflc longe iacenti corporum reaiTum-
ptionem in die noiiiffimo.Sed hoc religioillma & ver
tali digna filio mulier non timebat.qua: moriens ordi
natique de cpulchro ,' Ponite , ait , hoc corftul^hicmique,
nihil nos eim ( conturbet, interrogatque, tSunquid non
procul patria mortem formidaret ? Vide quid refpon-
dit: Nihil efl(tn(]V)ii) longe Dco, timcntlum efl,rie lt nom
jfcnofcat in finfimli , -vnde ntelrefmfcitct. \{xc mulieril-
la catholica.nos qui &catho!ici furn'.&viros pollieemur,
nquid muliebritis fntieinusSed fcio.quidacerrim lu -
gant fuperftites in mortibus amicorum, quod videlicet
nuriquam eos reuifuri finr.qus sumo amore dilexerr,
Pganorum fit ifta crudelitas, eque non omni, fedeo-
rum tantm qui animospntt cum corporibus interire.
Cert M Tiillius.quem paganSfuiue ficut notiifimum,
ita dolend et.credensanimam immortal, & gloriofis
fpiritibuspoithanc viti coeleftehabitacnl patne, non
hatc opmabatur. Nunqu enim M. Catonem ill fenem
indtcerct in eolibro.qui infcribiturCato rmior.fperan-
tem & verbis talibus vtenr.-O prxclarum die, cum in il-
iud diuinor confilium coerumque profieifcar, ciimque
ex h'ac turba Sc colluione difced.Proficifcarenim, non
ad eos folm viros.de quib us ant djxi, edetim ad Ca-
tonc meum.qtio nemo vir mcliomatiis eft, nemo pieta-
tepnftant or.Etfur'tis eodclocoquideminquit, Ef-
ior ftudio Patres veltros.quos colui & dileii.vidcndi,ne-
que eos folum cpucnire habeo quos ip i cognoui,fcd il-
losetii dequibusaudiui & legi,& ipfe cfcripf. Ha:e&
bis fimdia, qtias'apud Cicerone Cato loquitur, fatis quid
vteiqxrcderet tcittur.llli tarnen vtciinque credidennt,
qurii magna ex parte fpes inanes fallaccs fucrt, no
b's ab illo,qui &fjllinon poteft,&fallere n nouit.fpe
certa pratitatur.illuc tand, quo fratrem tuum tranflat
cfidimus elTe venturos.Sed quid interim faciam'dixerit
alpins : Delidcrio torquccy , imore langneo, auiditare
cruior
Famii. Ehst. Ii. L 39
Crucior fan reuidedi. Qnid facia? aliad,tr.fi quod fa
ct:; '.o i . cal ftunlTm and-
lunutr Meroon retnese, ftdWcaaam magntm pro
fundamento : : ? > ; amant,de illis : oquuntur,ii
lis propemm optant iter.) dem fac {JS cerros tum iam fe-
c: h frarrl .. in ca patte cordis ablcoade,rade nulla e
pellatoblr-uo Ilium dilige epulium n ricnt dilexifti,
vel criam melt vehemctius.Ilium coge ad tere-
ueni cmemoratjone pu JcfVequcU Prccareirer rtui
il . : S: calons pcrfidi hoftis infidiis.velox m
parra redaos Neq le enun faze aut patna noftra eft, ant
L V o & nos peregrinamur.Adhuc 8c e until vo
ris expeauimus. ad mcliora proprritem.Eitli cl't hoc,
ip/ m paeni proietus cft.Oremus vr fofpes, & fine labo
Kperueniar.vd ilb prodeffe poremad agamus.pi obic-
qu;j genus eft prodefuhs orare.Lachrymr aute Tunear
mamulierum,virosn dccr, nifi moderar:llima: ferian
aique rariflmaâlioqum Si f.idribus ez omaunt. & :1-
lis non proficiunt , quorum fjnJtur- Siquibus
etum nunc dcidenj ftimulis vrgeris , cogita id diutur*
sum effe non polTeibreuis eft enim honiinum vita , vt fi
ad no; noo le :lle reucrfus.nos tarnen ad ilium oportcar
iriscelerirer proficifci. Omnia atitem breuia^vr ait Ci-
cero)roJerabilia elle debent, etiamii magna fint. Frater
tuus creptus eft mille laboribiis, & vcrifimiliter fperatur
id fterotn requiem peruenhTe,autde proximo penien
turus: nos in feculi fluitantis agonc remfimus. Quam-
obr fi quis propter feiplum, quod relictus eft deflet, vi-
deat ne mrito polfit audire Tullianum illudrSuis inc-
modis grauiter angin amic/ed feipf amltis eft:l ve
ro propter ill.vcrcd eft(vt id ait)inuidi magis quam,
amia t-Hzcn tiad informationc ,quim an gloriam
tu retiili q : o uii fient incper , gratias cfolat or seter
no,tu enema cfolatione n indiges, ququi quid etil
indigti cferre potuiT: ha; htentla: raptim de arefectis
ingenij catebris exprcfa:. Superuacuum cft deinceps
idorura eiempla fubtexcre , qui fuoriim mortem
memorantur & tarnen vt intelligas. quo
rum ego renumerisacribo , tantmic fretus comitatu
harreasen incpto,quant memoria complcipotucro
4o Fran. Petrarchae de Res.
pauci enim ltbclli me in hanc folituclinem funt icuti) a-
] quot nobiliora excmpla ex omni copia vetuftatis inter
feram. Êmilius Paulus, vir ampliffimus ,& fua: artatis ac
patria; fummum decus.ex quatuor filiis pra:clariifima: in
dolis, duos extra familiam in adoptionem alijs dando ip
fe fibi abftulit , duos rcliquos intra feptem dierum fpati
mors rapuit.ipfe tarnen orbitalem iuam tamexceifoa-
nirnopertulit. vtprodiret in publicum. VbiaudienteP.
R.cafum fuum tarn magnifie confolatus eft , vtmagis
metueret.ne quem dolor ille fregiiTet.qum ipfe fraus
clTevideretur.Ex quo n minor .iudice mcglori c-
pit.qum ex tripho qu lilis diebus fpecioTirn egc -
rat.Per illenim Maccdonix.pt r hoc mortis fortunas
viftor apparuit. Perides Athenienls dux>inrra quatuor
dies duobus filiis orbatus , non folrn non ingemuit,fed
nccpriorem frontis habitum mutauit. Cato fenior jlle
(cuius fupr mentionemhabui)qutumlaudeturab
nibus nulus ignorat,quimod veltenuiter nouit hifto-
rias.Qudque maius eft. fin v lia hiftoriarum notitia fie
iam apud cunftos huius nominisfamapercrebruit,vteo
audito vix quicquam ad fapien tia: fummam adiici polTe
videatur.ltafit vt nonmagis veterum iudicio qum me
dernor confenfu Cato pit:ifimus habeatur Atq; inter
multa prxclara hominis illius nihil lngularius admira-
mur, qum qud mort filij optimi viri modeftififim da
tur tuliTc.Xenophon fibj morte nunciata ,facnfici(cui
tuncintererat)nonomiit tantm quamcapi-
tegeftabat depofuit,mox interrogans diligentius,atquc
audiens , quod ftrenu pugnans cecidilTet , coronam ip-
fam capiti repofuit.vt oftenderet de cuiifqu morte non
dolendum nii turpiter & ignan morientis,quo metu
verifmilc eft viruta fapientem verque Socraticum ad
primum nuncij relatum depofuiflTe coronam. Anaxago-
ras mortem filij nuncianti, Nihil(inquit)nouum,aut in-
expeatum audio: ego enim cum im mortalis , feie-
bam ex me genitum ( niortalem.O ver dignum ho-
mine rcfponfum.Qum 1 funt medio etiam grege
PHiIofophorum , qui rtfi naturae conditionem ample&i
imulaitnt , tarnen peruerfumlnoriendi ordinem taciti
non
Fa il. Epist. Lib. II. 41
non tuliCTent. Anaxagorx vero uihil mopinatum pote
nt ctingere : cogitabat enim ailidu(quod elt apud Sc
Becam")omnia & mortaliaclfc ,& incerra lege moicalia.
Qudque aJio quodam loco ait idem , fcieb.it ibi omnia
rcftare.Idequc quicquid fa tu eiiet, ;cr-rush:crat Scie
bam.Multa nunc vitro equidem cftantia: lmjlis cxpla
o/ninr/cd Epiftolae modus plura non recipit:incm igi
tur nponam. Etil cui forfan patienta tua, ab bis lauda-
tiunis actibus aliena videbitur, proptereaqr.odtu non
filiuni perdideris,fcd frarrem,a:quo animo patiar vnum-
'je.T:je;ctire quod opinio Tua fert Ego quidem in mei
pfo alteram cafum dun taxt expcrtus um , fillj amiffio-
cb n noui,at fraterna: necis vulnus excepi,de hoc cer
tmiloqui poflum "N ihil itaque contcndo.neque lutus
inuicem confeio fed llud fcio, faepe facilius amillum fi
lium reftauran porte quim fratrem. Vale.
FRAN. PETRARCHA CAVIL-
LlcsNsi Epis topo, s. Epift. IL
Di aeijsftpeliindtritiius.
AMicum bonum periide tibi doleo , fed magis in te
rectum periifle iudicium indignor neque eniro aut .
te pfe iitis viriliter , ne dicam Phitofophxe confolaris,
aut i/Jum,qui flendus eil , defies, fi modo quifquam virt
fonis exitus non inuidiofus potis qum miferabilis vi-
deripoteft. 1>!(1 epiftola:tiia:fenlum brcuitcrftrin-
gam) non tam m ihi videris aut damn um tu u m , aut ami-
ci parumper feftinatam mortem (vbi pateere poflem vul
gato forfitan errori)qum genus mortis, atque inhuma-
ti corporis iniuriam, iacbtum mari jEgyptio cadatier
deplorare.Hanc non vulgarem magis qum am'It m que
rimoniam ferre n valeo.Non-neenim,qi ae(b,degene
refepultura: tam fcr'ipulofafollicito illt.d occurrit . Se-
ptilchn facilem eile iathiram ? An Maronei verficuli nil
aliud elimantis eblitus es , qui .ide puens etiam notus
e/r,vtiamin prouerbium al>ierit.Qiiodf ad mortem re-
/picu,iileris;jj per hic flicem aut miferum fien putas}
Satis ei notus verfus ajtenus Poetas:
Nonfit marte mijtw
4* Frani Petrarchae de Reb.
Vita eft.quat miferos facit & beatos , quam qui vfque id
xtremi higam fpirims bene egit millo eget amplius.fce
lit eft.fecuriis e(t, in portu eft. Quid ergo ad fummam
fcelicitatis huiuspcitinerc arbitraristvtrum tellus ilium
opprimt, an pelagus voluat,an flarmnaonfiimat? Sed
quoniam te de fepultura fngulariter , prajque omnibus
anxiumintelligo.quanro tu beatiorem a:ftimashunc tel
lure demerfum qum illnm alterum fluibbus obrutum!
Propter vniu* credo Virgiliani carminishorrorim.quia
iciticet
VnAferttfrififattc tHifafk vulnira lanibcnCi
Quid autem, fialternis vulnera rabidi canes abfumpfe-
nnt,ii famclicorum grex lupor efFoiTis tumulis mem
bra difcerpfermt:Re/pdebis(vt arbirror) & hos itidem
infelices. Ita iam cx omnibus felices erunt, quibus in
concusa contigit requies fepukhri? Nihil hac opinionc
puenlius : cm enimcunfta prouideris,negatabelluis
vifcefa,infetis vermibus negare non potcris.lam cerns,
qui ctacbimpu'lcherrimorum fortafisanimaliumfor-
inidabas,quidd turpiilmisneceflariofipaiTurus Verum
ifta non ade meriiuntur, quoniam vfu iam quotidiana
funt. Vides itaque(quod dicere foleo) nec mea -
lumeft, fed illiiftnum Plnloophorum ententia , quic-
quid in hac vita patimur molefti, non um ex ifta rem m
natura.qum ex noftra mentis imbecillitate,fiue(vt co
ram etiam verb's vtar) ex opinionum perueritate pro-
cedere.Noua timemlis.vitata contemnimns.Cur qufo,
"niquia in altero mens inermis mproifa rerum fcic
turbatur, in alter frequcnti meditat'ione. ration is cly-
peum fabricate eft,quem afpenratibus cftis opponcret?
Refpifc nautarum mbrem.qum a:quo animo patitur
corpora fuoriim in flnclus emindi.Vrm de multis cxem-
plum iHuftrenon ilco. Lambas de Auria, viracerrimus
atqne fbrtiifimus,dux Unutiium fuifle narratur. Eo ma
rtimo praslio.qnod prim ciimVenetis hab;icrunt(om-
. ilium memorabile quae patrum noitror tporibusge-
ftafuntjhollili ciarte confpefta,vbl piignandi horam ad-
Hcnifle cognoit,mimcro lxct infcnor(umen iuos pro
tem
Famii. Epist. Lib. f. 4)
tcporc magnifie breuiter adhortaras, manil c hofte
cferuii.Cumq;in eo cgrefli films ili vnicus ftorentif-
Gmus adolefcens, qui paterna? nauis proram obtinebat,
fagitta cratenl primus omnium corruiffet, circa ia-
cent Iuus horrdus fublatus eflet.accurrit pater,& n
gcmcd(inquit)fed pugnandi tempus eft. Deifidc verfiis
ad filium.poftquam in eo nullam vitatfp vidit. Tu ver
(iiiquit)fifi nunquamtam pulchr habuiTes fcpulturam
il dfendus elles in patria, dices, armatus arm arum
tepenre<);complcxus,proiecit in medios fluus. Ipfaj vt
imbiquidem videtlir,ca!ainitatefdtliciffiinus,cuitale ca-
fumetingit tolerare t f.miter. F.ift eius ver-
ba,acct'iis animis.egregi illo die viitoriam pepcrit.Kec
minus ideo pius eft habitus, qua fi incuben cadaueri,
moliebritcr ingemifes, ineo pracipu rer ftatu cum
mo fux Reip.difcrimine torpuiflet. Tu genas vngiiib.
Foderes tale aliquid in tuis videns.non'ti propter mortis
dolore quam propter ignominia ipultur. Nautici er
go homines, quod amicis caritiui fint dolent vtcarteri,
quod mare illos habeat.arquabil.us ferut,idq;euenir,quia
taliaperpeti longa fuetudinedidicerut.Quid ni igitnr
indigner Cicerone.plus vfum poTe qui ration ";Potc-
rit natura rudis fine lachrymis cerner, quia confueta,
quod tu Philoophus n poteris ratione fretus,& tot bo-
nsartib inftruftustiim tuorexemplorfi copia furFiil-
tus:Animaducrterc licet ex hiftoriis multplices homi-
n ritus in fepulturis, Sc ab vfu noftro multiplicirer ab-
horrcntes.E quibusquofdfuor corpora domi femare
fummoftudio codita: quofd ea beftiis obiiecre fotos,
ad id vn pro fingulor facultaftb.multo ant cpar.itis
ac nutriris,j& generofi canisalu, optim fcpulturge-
nus opinan": quofd vero per feipbs deuoraTc legimus.
Artemifa illa Cari regina,c5iugalis amoris cxemplum
nter cunb ccleberrim.nihil habuit.qud viro t dile-
to dulcius pra:ftarct,qu vt defuctO viuo ederet fepul-
chro.Redar enim in cineres,smq; parfimonia refer
Uar.pauJatim potui fuperfiinds,bibit S amato corpori
tale fui corporis hopiti dedit. Nccillud modo quari-
tur,reftc-ne id fcerit:illdq; potius agitur vt imillig
44 Fr an. .. de Reb.
omnia quibus agimur,in opinionibus in rebus >
nque his gignendis alendif-Ve confuetudinem porte
quam plurimum.llla virum,quem amauerat confumpfit,
tu fi quam ex noftris mulieribus idem facientem vide-
ris.obftupefces, & abominatione fpectaculi oculos auer-
tes.Fiat idem vbi fieri folicum eft.nec humanitas.ncc in-
ignis amor/ed vulgare obfquium dicetur Non opor
tet peregrina conquircre.maioribus noftris in hac ipfal-
talia mos fuerat fuorum corpora flamm is exur ere , quem
morem & hiitoriarum fides.& vfque ad rtoftram actatem
inuenta: fub terra vrnas cum cineribus teftantur : ncque
tarnen ea peruetufta confuetudo eft Anteenim(vt nunc)
toti hnmabantur,donec idremedij genus inexplebili o-
diobellorum ein ilium in fepulchra etiam fieuiente com-
menti funt,fque ope fiammarum hoftili ludibrio libdu-
sre.ltaqueScipiones, vt.qui meritfe Reip.charos fei-
rent.omnesintegri iacure. Nec.omeino vllus in gente
Cornelia vftitseft ante Lucium Syllam piftatorem. Is
prim s omnium contra familia; fux morem> multorum
fibi confeius odiorum,corpus cremari fuum voluit,nomi
natim veritus (vt ferunt) ne in fe Mariana faftio poft o-
bitum audcret,qua; ipfe aufus fuifTet in Marium Valui t
exemplum/eciitiquefunt fatum,quibus fifti ratio nul-
la erat.Sed poltquam cremandi mos inualuit,vfuqne fu
eTc ectpit autoritas,tum demum quod remedi fuerat,
decus fuir, & ex ill o probrum ingens vifun\fupremis i-
gnibu s cmiifTe.Hinc laudata pietas, qua; pauculis lignis
colleftis in littore Nibaco truncatum impie Magni
Pompeij corpus eremarc non tam potuit.qum voluit:
indebi partum ncmen. Quis enim Codrum hunc
nofiet,nif Pompeij membris fculas infcrentemillle au-
tem Codrus Athenienfis alia pieratis genere, & propria
morte cognoc tur! Nunc de fun os comburere extre
ma; fuerit,vel iniurix.vel vindiebe Vndchaccin vnaca- "
dmqiie gente varietas? Nimirum decurfu temporis mu-
tati mores opiniones hominum alternant.Nec rurfus id
quiro,de quo magnos interdum viros diffrentes audi-
ui:Vtere(Tct fepultura; modus honeftior, an ne qu ma-
ornoftror memoria, qumqaemultis adhuegtibut
teruaii
Famii. Epist. Lib. II. ^
feruaiiraMeft,l-geaddita,qaa:fepeI:ri homincminci-
u uvo is fcut. quibufdam paucis admodum excepris,
ouos fingulans rirtus legibus folutos fcit, cuiui tertio
e legibus meminit Cicero? An hic noftcr, quem vetu-
onbas reimptum Chnrhan religion): vfus obtinuit?
Non ei m:hi nunc cura eft.ld potius, quod agebam, per-
ago,-.i;o raulta nobis horribilia rideri, quia confuetudi-
nebnja varios concepim'is errores, qux apud alios di-
"uerfi conieiudine non timentur.Si ver tu raihi(quod
pro&ffionis tuas proprium eft) exteris fpretis, Veritacem
reruis,non Tuulgi rumoribus,fed infita ratione quaehc-
ris,muinies irum fapientem.opinioncm abcrionbusa*
wertere, & aut miferari delirantium greges , aut ridere.
Vale.
FRAN. PETRARCHA SEVERO
APENINCOLAE. S. Epift. HI.
Exdmm quid^Q" exul qnu.
T^Xilium etfi ab exiliendo traitum rear, vel vt Scruio
placet,ab eo quodquis extra folum erat, non tamea
cxiliumeue,nifi inuito accidat,annuerim. Alioquin Gepc
regnis fuis reges exulant ,e<Squc maxim tempore,
quod prorogandis tuendfquc regni fimbus , 3c propa
ganda; glorias impend tu r, quando nemo illos exules di
cer; auoeat, nifi quo ratio omnis exulauerit : quippe
cum nunquam vcrius Sc unt, & dicantur reges. Aliqua
ergo vis.dolrque aliquis interueniat oportet.vt ex ilium
verum fit. Id U recipis, iam cerns in tua manu iicum,
Tttum exul an peregrinus fis.Si lachrimans, fi mftus, fi _
de;et us exiuifti,exulem te procul dubio notieris : i! vero
mhil proprix dignitatis oblitus , eque coatus,fed li
ben s, &eodcm nabitu frontis atque animi ,quo domi
fueras, iulTus exire paruifti .peregrinaris profc&.non
exulas. Nam &in cxtcris forraidatarurri rerumgeneri-
bus, inuenics neminem enemifcrum, ,nifi qui fe mife-
rum fecit.Sicpaupercm non return paucius, fed cupidi-
tas civ.c in morte (qua: exilio fimillima eft) non tara
re ipus aperitas, quam trepidado S o'pinionis peruer-
fui , quibu ajnotiijimiUos apicics non mod
\
4 Fran. Petrarchab pe Rsb.
a:quanimiter,fed last etiam fliciter moriente. Et
quo nirairum intelligitur non ( neceTarium, fed fpou
taneiim mortis malum, nec in re ipf, fed totum in o-
bliqua mortalium eaiitimatione repoft. Quod nifi ita
eflet,niuiquam in pcriculo pari tanta efiet imparitaS a-
nirnorum-Eandmquc rationem video exilijqum cx-
terorum omnium,-non in illo, fed in nobis efte quo vin-
cimur,opinionem fcilicet,qua;vbi paujulura veritf
ideflexerit.mox innumerabilibus iaftatur erroribus.vtad
verum difficillim redeat, fque nii multum adiuti
non erigat ad ixtuendum propriae originis maiercatern,
Vtenim cptumperfequar.quid'cilium qua;fo?Ipf-nc
rei natura, aut intermisio dileilarum perfonarum? An
indignatio potis & impatiens dederium animi,lan-
guentis , exafpcrati J Quodi tu mihi quicunque pa
tria abfunt,exulare finevlla diftinftionefirmau^ris, rari
prgo non exules. Qujs enim hominm, nii defdiofus,
ac mollis, aliquotiensaut vifendi auidus.aut difeendi
i tudio.au t illuftrandi animi.au t curandi corporis aut am
plifica re familiaris propoftp, aut neceifitate belj-
mm autfu* Reip.feu domini, fc parentis imperio, db-
fflum liquit & ptriairtfCur autern ita peregrinantes non
miferi onincsiint, aifiquiareftiterunt. net impclli fei-
pfosin miferiam parti iunt! ,/Equ etenim caruerunt
coniugio, liberis, cognatis.prerttib.amicorurn'cow-
' uttu, amata; vrbis afpecb : horum tamen omnium de-
iderium lniit modeftia,& folamerr aliquod rinenrr,
abfentia: , fed & multum profuit fpes reditus. "fsjuif-
qthn iicnt tarn conftanti animo, nifi redituros i'h
patriam credidiTent. Sit ita, tibi vero fpem quis bftu-
lit,prafertim cm hxc fit vna ex omnibus, quas ab inuf-
to non eripiturPellitr in exilium vir bonus ad tyran ni
nuturn,fpoliatur rebus omnibus, in carcerem mittitr/r,
detruncatur,lanitur,ociditur,infepultusabiicitur:inter
tot minas atqu impetus fortuna: cim eogamur ad ext-
ra^ddefperandtftfinemo compclitur. Vidimus in exi
lium mi$ps,priufqiiam ad defiinatumferueniflent, im-
menfd patriae defiderio fe ocatos, alios vero pofrterh-
pus unto cum honore tamqu ciuium faitentia rc-
uerfos,
Famil. risT. Li. L * 4~
werfos, mihi fcelices tali exilio vidc.utur.quoam ab
extrema inopia ad fummas repente diuitias, quofdam ex
catcercad Imperium pcruen:c , nonnullos Collum fab-
duxuTc fecaribus,morti prxicpcos,& proipenuti eximi
icferuatcs-Nemo vnquam tarn tniquo loco acu.:,v: noo.
ci Leeret ocules anollere:ncmo ti deplnrarum rer :.:-
ium nditeiiram t prohiberetur fperarc mehora.Gce-
ronenub exilio Roma reuocauic, diebus paucis egregij
ouupiarJentia carerc vir potuit.Reuocauit Sc Mctellutn,
cui cum in fpeclacv.lo Trallibus fedenti hononficenf-
fimziirtrr S P-QJl. nomine redderentur. nihil in'Iani-
tiam Terms.eodem vultu fait, quo meenia vrbis ex erat.
Vixnec digreilu fracb'or,necin(olentior reditu.lllic pa
tria; furori cclfit,hic deiiderio paruit: lllic modeftut, nie
fius.mobiquc mcmorabilis.Tcntauit pari facilitate Rit-
o'li/edillccluriormanu't.&parriam reditu cenfuit in
dignara fuo.Eadem nierai fors Marcclli,eucntus long
aiius,qui dum reuocatusi Cariare, fumino deiiderio bo-
nor. omnium rediens in boltem incidiTet,erretum eft,
4t in locura przdulcis expeclatioais, publicus lulusin-
cederer.cui morte tarnen illam nunqu exilio difEcilio-
rem tuiffc crcdiderim. Vnaeft enim virtus.qua: variis li
cet afperitatibqs perferdis nimos armt atqueinlru it.
Fuerarautcm hic in exilio talis, vt magn lui praebcrt
indicju/n,qualis fu turus eilet in morte.de quo non tace-
quid in libro de Virtute ad Ciceronem Brutus refrt:
ridife fe cum, vidclicet,Mitylen'u;,exulem, tarn in frailo
animo tmque auido bonorum fhidiorumttam denique
fsliciter bcatque difpoito,vt non ille lbi,quluis long
ielegatus,cd ipfe potius exul.cm ab lio dicederet,vidc
iut. Aid it etil CI ul.Cefarc m , qui ibi Se cxulandi au-
fiicrat, & poilmodm redeundi fuit.pr ea lpca tri*
feuntem, verecundia permotum fuper exilio tanti viri,
vrbmque ide vbi ille tune erat^de induftria preterue-
cbiro.O gloriofum cxiil.cuius exilium poientiflmor
ciuium alter fufpex it,alter erubuitlSit Cxfar mundo ter-
nbilis.Brutiis etiam Catfiri, vtrumque tarnen reuerentia
cepit exulisMarcclb'. Quis exilium talc non cupiat.im
yero quit cxilium,<juod iplis patriar iominis inuidiofum
4$ ran. Pftr. ar'chab de Reb.
'eftHllos commemoro.quos pnitentia ciuium reduxie
Qum multo autem fortuna reftttuit;NunquamCamil
IumRoma voca(et:fors illi,5 excidium vrbis(quis credc
ret?)acfremens per Italiam tranfalpinarum gentium fu-
fr, viam fecit ad reditum , vt effet vnus(vix memoran -
' dum)cunftis exulibus, & bonafpei imul & fpeftata: er-
ga ingratam patriani pietatis exemplar? Atque(vt aliqu
do ad noftrorum temporum afta trfgrediar)Matthaws
vicecomes, Mediolano patria prapotentisinimici viri
bus pulfus, quanidiu folus ac profngus & in fu mua ino
pia rerum omnium fiiit,comploratus fuis.illufus ab ho
ftibus? Quem feriint die quodam curartim plenum,prar-
ter Hpam Benaci lacus errantem.habuiffe obuium fper
bi hortis nuncium atque ab Domini fui verbis interro
gatumrQuid nam ibi tarn incomitatusageret Nil aliud
refpondiff.nil fe reta tendere.Quod Reponfum,tunc
forte contcmprui habitum, breui quid myflerij importa
retjinnotuit Ita otious Cenex vnus aduerfarios fuos om
neSjCeu lotidem pifces efca fpei inanis elufos , prouiden-
tia; fuse retibus circunuenit. Alio quoque tempore cura
adeundem nuncius redii(Tet,& perconftaretur irridens:
Quibus itineribus, aut quando effet in patriam rcuerfu-
rustrquil fronte repondit:Ta vero abi.Dominque
tuo nuncia,ri(3emme rcditurum itineribus, quibus exi-
ui.fed non anrequim fu crimina preponderare meis in
cceperint. Nec jffellit augurium. Siquidem non multo
ioft in immenfum auftis hoftium fceleribus,quibus info
ens dabat alimenta fliritas.Mcdiolanum ,iilis eieftis,
iftor ingreffus eft,in qua vrbe(vt vides)vfque in hodicr
'numdiem & nepotes dominantur&filij Neciri hancnar
ationem incidifle ideo videri velim, v t vel tib , vel eui-
"ijam viro bono auftor fim.adnerfusquantunilibet ma-
emeritam patriam arma capiendi(fatisreor pauperem
Ifl exilio mori,qum librtate turbata volentibusimpe-
fare) fed vt veteribus & nouisconlaret exemple, non
poffe per Vim exulibus fpem aufcrri.Et fi nimos drfRcul
tatibus obfeffos ad paticndum erigir fortium virorum
recordatio ,.accipe nuncetiam infgnerecnfque aliud
' cxemplum. Stcphamis de Columna , fumm militia; de
Ipist. Li. . 49
cus,cm in omni : - glorilas, tarnen in exilio glo-
riofillimus Sc : . :' e.Neq cnim etat eins,
&cxterorum exutnm er-.: :: . n extra patiiam
nobilibus tuto perm, hi cm patriain reli-
qucnnt.lairorem retinent libertrem, aliisarnordia
lex eft , rt hoc, aut 1II0 loco Ce conuneant, illic habitan-
tibus nil dorms expeandum. Huis vero & Patria n
ter -:.:_;-/ . nullusn orbeterrarura tutus locus, nullus
in tar.:: Kmpcftatc portus aut refgium hoftem hibuir,
rt petentem , ita inexorabilcm Bonacium VIII. R.
Pont.qoem armis frangere difficillimum, hamilicate fen
blanditiis Acelere poflbile quidem effet : denique
; nihil ni Tola mors :...;:.; : . . eft inhumane,
j-: :." modis omnibus immcrenris caput exulis,
promiuionibas,rainis, potentia, dolis, auftontatc.pecu-
niis^ngentiaperfecirtoribus pracmia, fautoribus denun-
ciata iuppbeia Com Stephanus nunc cirra.nunc trans x-
<jnori,nunc difiunfriilimas vtriufque maris nfulas, Sici-
\iam,BntanniirTique,nuncextrema Galliarum foliuagu*
circumiret,egcnus intereacunclarum rerum. fed prsedi-
ucsammi.Uaque cm Arclatem cafu quodam in manus
explorantium YenilTcr,interrogacui,Quis effet? Nomen
raum.quoddi/Imularepoterat.multis audientibus dixit,
eque ciuem Romanu intrpido ore profeffus eft.Quan-
caaacem.Deus bone.vnius capitis maieita-, quse odilas
ttaa Sc armatas manus furore deterruit? Edicto pro-
follicitabantur reges, n equis cum foueret hofpi-
tio,cuius obtentu cum Sicilia decedere iuberetur.eo ani
mo paruit,vt exul in ca prouincia remanfiife, rex abiiffe
<redetetur.Sic illum,(c alios toto periecurionis fuaetem-
potc reges Tidit.tanquam ipfc rex elfet. Altiffimo animo
ribs aduertlratibus contracto, & fupraortuna: flu
jos eminente, prerfus tvni tibi dictum videri police
JPocticum illudi
isffyc fuufK -vultu nonfuflht rtges:
QuotiensRoma!,& per Italiam nunciata mors eius erat,
(uotif/i; a&um efTe de rebus Columneniium fama fuit,
&cui//o Wroegregiaracorruiffc familiam? Nulla vf-
quamei/cipes,pr'Kerqamin foloipfius peftoreic-
i \

5o Fran. Petr.ar.chai di Rsb^
ftabat.Nunquain tamen inde difceffit.quo minus diebu
nolibus verfaret animofa conilia, & omnem labe-
rem obirer impertcrritus : vitro enim in medio rerun*
fitarum difcrimine, amicorum bellis interdum, vtrique
partium ignotus interfuit,& omnium confcifione vnius
hominis praifentiaai eft fecuta vi&oria, baud ambigua,
fed tibiipfi.quam mihi notiora recenfeo.Quis ergo mife-
rurndicat hunc exulem, cum quo tau tus virtutum co-
mitatus exulabat, quem poit decennem fui experitiam
jnpriorem ftatum, veraanimimagnimdo non fortuna
rcpoiiitrSed quorfum ha:c tam multomm exemplorum
conquilitio?Vt nemo prxfenti malo attonitus venturum
opinione praroccupet, & mediocritergraui eiilio gra-
uiiTimum malorum omnium defperationem accumuler,
praefertim cm non olum virtus operla, ea qua; Stc-
phanum ipfum in patriam rcuexit, fed mutatis fepe po-
pulorummonbus, vel dillentio (imult.itum, vel qua: fe-
ros nimos mitigat longa dies,incidens commiieratio,
non digna patientium.vel ipfa taciia; virtutis admiratio,
velimpenfum ciuibusfuis obfequium, vel publica; nc-
celfitatis occafiojVel aliqua vis fortuna; finem imponerc
poffit exilio.Ne quis pra:terea,quod ipfe depulfus it.vir-
tutum fuarum proiiciat ornamenta.graiiccogitanspre-
tiofiilima rcrum in exiliurrl ferre.cm vilioranon liceat.
Nequcenim nouum eft , vt efFerentes gemmas ,atque
aurum,vrbanapra:dia1& omnem inutilemaut onero-
fam farcin am, in incendio relinquamus. Quod ft aururrj
inter pretiofanumerandum efTe perfuafum eft homini-
bus,quid tandem dc virtutibus iudicandum eft?
ihm argentwn esi anro,-uiTtntibns aurum.
Atqui cm n icmper in exihum ferre argentum & au -
rum rlnamur,quocunque ferimus,virtutcs & bona animi
ferre permittimur.Qu od feciffe videmus eos,quorum v-
bi nunc exempla propofui, vtadiraitandumexardefc.
Ceres,nec difEderes fieripoffeiterum, quodtotiens fa
ctum eft.Licetinexilium, &carcerem,& in mortem i-
pfam ferre virtutes.Licet dixi,im vero expedit,neceTa-
rium eft,oportet, alioquin ver exules funt, quireliftis
bis abeunt,ver inopes.ver infh'ces &miferi.c ftie
* -.
FaMil. Epist. Lib. It. <
ftquantom habueris aiFerre,plufculiiin exigitur. Vide
quam curare viaticum parar peregr prote&unis, co-
pioor cupir efle, quo longius pergir. Optimum tibi in
hac cregrinarionc viaticum ex virtutibus conftabit,
quibus amuentibus , ctiamft alimenta corporis dfit,
pauper dfe non poteris. Has igitur congrega, bis te
vndiquefulcias: prxclaram tibi fifle olimfcio multa-
rum rirturum uppelleftilem : non importuna, dif-
ficilii, fed agilis & amana res elt.Laboriof (fteor)tan-
ta res quajntor : cauerum poftqnam qua:lita fuent , fine
labore circunfertur. Quxiiuifti cam ab adolefeenria,
truifri eam domi, eolieam nunc enior &peregrinus
amirtere, fed quantum habuiftivele ampliorem, quo
maior fe oftendit neceflitas, perfer , quanquam id tibi
o/en ti ciam euentu rum fponte fu viaticum quidem
hoc nunquam vfu confumitur , fed augetur potius : eft
enim ex virtutibus qua; vfu pullulant, & in mediis difri-
cultatibus crecunr, doee polTeoremfuum adfupre-
foe licitatis culmen euexerint Taeeo nunc ex lij
tuinoii fpernenda folatia, i fub Arcton arternum illud
Scithiaegelu,autfiibardentifolc inhofpitale mundi la
tos incolere mbereris. Denique propius licet , fed extra
Italiam proier,MS,haberes forrafle aliquid,quod fortuna;
tuar pofes obiieere. Nunc vide , qum digna querela
tua lit. Inflas es Florcntiam ire , & illic manere donec
tepopulus reuocet Non ne animaduertis quantas gra
tes agere debcas magiftratibus tuis,quiteotio longo
confopitum excitarent , & ex diuturna confuetudine
maternis vberibus harentcm abduxermu, tque ex pa
tria (vt pace tua dixerim) multum impari inciuitatem
&orcntifumam tranire voluerunt. Hoc O'nquam) pra:-.
tereo , quoniam ic fumus naturalirer affcti , vt incub
tum licet defertum fcopulum,vbi natos nos educatf
que meminimus,omnibus anteponend terris arbitre^
mur.Qupd fi aliqudo error ifte ceflaret.ignofcsres pro
feio fortunadme) vero veniam petcres.quoJ beneficia
jvm nonanteognoueris. Adde quodduos -
rae indolis filios tecum eduxifti alterum iuuenem, fn-
fiiitem rcr alterum jperopportunisartatum gradjbue
}i Fram. Petrarchae de Rb.
Aiftantes,vt fcilicet cum illo curar farcin am partiri pof-
fe&,com hoc etiara obhuifci.Hinc prasli.lium vides.illinc
folamen profectionis eux , hi tibi duJcem patriam fcic-
bant.hos habes,qu id requins aliudExpecbs vt vxorpu-
diciffima, vt parentes optimi , vt blandilfima: filia: reui-
*ifcant?Non illos tib exilium abftulit, fed mors , quam
cum totiens infultantcm , & rerum tuarum dulciffima
qua:que rapientem viceris.non debes exilio vinci , quod
te omnia vita: prioris adminicula,& prajcipu natos tan-
torum pignorum reliquias auferre nonprobibet. Verii
ego(vt dixi)& hoc blatium omne.quod fortuna; cbbus
ubierum eft fileo ; fcio qua; patriam abftulit , idem in
fitios ius habere: redeoad virtutum ftabiliora pra:fidia,
quas tibi ciuium tuorum decreta , imperia ty-
i>annorum,nec pra:donum violen tia, no&urni fures
cnpicnt.Ha.-c h tecum detulifti .mentietur qui/quis te e-
xulem dixeritilautem reliquifti,omnes diesnouumali-
quid quod lugeas furent, omnis locus non mold t us tan-
tum, fed holtihs, nec exilium modo tibi, fed career erit.
Vale.
FRAN. PETRARCHA SEVERO
A P N I N I L AE, S. Epift. I V.
Exilium non &gr fe'endum-
EXcidilTc tibi omnemfpem video quod qum reft
patiaris , epiftola fuperiorc teilatus fum , dolcque
nil llam tibi remedij contuIifTo. Nee fatis fcio.vtrum in
Medico.an inargrotante ik vit i urn,qui fiad falutem per
uenire cupis, credulum te confiliis,& obfequentiflTimum
medicorum legibus debes. Ego quidem in ilia
id agebam,vt dimifla patria , fpcm feruares , cuius tanta
viselt,vtpra:fentes moleftias non fentiat , dum fbi la:-
tiora prominens euenturum tempus cogitatione com-
ple&itur. Quid autem te fperare prohibebat ? parrue-ne
lelegantis afceritas? Quarnam vero, feu quid prorfus eft
tibi praeter hoc vnum exibj nomcn , ablatum , illatm-
e qaoddoleas? An ad luce tibi clarorum virorum
cxempla defuerant?Sed multa anteoculocpofui,& pluri-
jBM ponerc,nili ilia pcritilent ,cx quibus agnofcercs fpcm
Famil. Emst. Lib. II. ft
ecenrus habere fcelitimo. An Yrrotitncrfti
mam fine fine ..t..:. rirr. :. tantiUum ex lb-
i . . . . . . : . ignorabas , nator
panes cfc minores . . :
:--. ... amorai magis arecere, quam dits oui cr-
ga bene merrram i geflt afpcrius.Ante magis exemm
cd . i - patriar.qno pcenisadhibitis canccur,ne rcuocan
disexulbus rila fiat ad popnlum. Scire autem
::-. Jorum Tolnntates fient ingreffu rremcnres
varir unt,fic progreffo dales Sc inftabiles fore. Sed oft
qiîim :n animis mortaliuni,quarn actenurtet rideoc
rabii conic nequeo, mHerabilu & funefta -
rasâres obrnientinmadoerfus Taimares confolatorom
roces^tque omnibus modis idagentium, rx mieriores
fiaiu,neeal;quid qaod dolorem lenirepofit , obrepat,
quo nihil excogitan potcft.ne dic demenrius eiTe. Ke
Tero quoaiam fie tt affectum innenio,vt dcfperationeni
reditus tui pro quadam (vt ita dixerim) volnptate fufei-
pias,ab illa parre manum, rctraham , in qua multm in-
triab'lem mcdicamenta ml rcleuant.Quid autcmpro
hibet ilbrorn more, qui vno aut altero membro per-
dito, ce per reliquum corpus rnfecbe partis contagia di,
labantur.proximacircunliniunt, vulneris qiioque rni o-
ras amoire , & (ne in totum ani mum dolor ferpat) con-
qutftis prop fbmentis occurrere?NoIi.qu*fo trepidare,
illuc dgitos infram,vbi tu forfan expeftas.Nil con
tra opinionem tuam hodie d i tu rut fum;iilud potins, ne
cum vnius rci defperatione eterarum omnium fubeun-
*e fiftidio , totius vitar tua: tranquillitas pcreat : e nitor,
ouando ita vis.vt reintegrandrartibi fpei, nulla mihi fpes
luperfit. Finge itaque in exilio viuendum tibi , in exilio
moriendum.Habes,credo quod petis.vt me feuente, redi
tum in patriam defperare tibi liceat. Verum vt cumuU-
tismos|geratur acgritudini tuac.indulgebo tibi amplius,
non vi in tanium exilio, fed roto duiiliis vt orbe terra
moriare tua , tibi barbara rellus incombt , plus ego
cjuimtuipfedolorituopermifi. Tu lastlus, nihil ego e-
tiam triior* propofui', nec tarnen video quid in hie re
cam fniferura fit vtvirum fortem cogre poiTt ad \i
i
44 Fran, petrarchae de Res.
hrynias. Ccrt fi aut infani amoris , aut ambitionis fa*
cibus arder te credcrem.qtia; procul pnria conflagra-
tura; videntur intcnfis, vel ii exilij comes inopia feque-
retur abeuntem,multa mihi fimul contrahendafuennt,
quibusfeu bLtndum illud , feu ventofum malum miti-
gari pofTet.feu prasftari folatiu m paupertati. Qua; quan-
quam mihi diftu facilia videri , & tibi auditu credi-
bilia dcbiiid'ent , non tamen facile variorum remedia
fnorborum his explicabantur auguftiis. Quam triftis
enimres . ûm luftuofa fit ifte , quem amorcm dici-
tnus :quinmiferab les exitusimieni.it, qum fucatafe
mendaci fulgore ca;lata fit , qum nihil eorum.quac
pollicetur , uraeftare poifitambitio; qum magnoani-
too tolerabais fit paupertas , non poteft quoquam ho-
minumbreuiterdici. lu prcfenti vero qiando neta-
moris flammas.mornm turum grauitas nouit,& fi quid
.lim talcfenffTes, iama;tasextirixit. Ambitionispra:-
terea fufpicionem , bonorum per omnem vitam fuga rt
recipit , & paupcrtatem remift patria; pietas. Magnus
mihi Lbor vberioris confolationis eximitur. Patria
tua nullo te alio afFecitincommodo qum vteius care-
res amplexibus,oinnia tua aut tec funtjaut tibi feruir.
IMon ilia (plum dico, qua; eripi potert,maguanimi-
ttem, modeftiam, alifquevirtutes.quaifiue Bias ile
fapiens (vt Cicero, vt Valerius, vtque omnes) fine ( vt
Seneca ait)Stilbon, incenfa patria profngus,ft.ifecum fe
fcrre gloriatur : fed vulgariter int Higo tua etiam qua?
de fortunas manibus accipifti. Veteris cnim patrimonii
do minus perinde locuples exulexcedis, acdomi fueras
ciis,ac necio, an e forte locupletior quo manentibus
diuitiis fumptus eft parcior.Accedit quod maior pars ho-
ffiiaum non priuse cadere polie qum tota ceciderit,
fufpicatur: tu ver non ceciditi , fed impulfus es:integer
igitur,ac rctus fentis.Fam(vt arbitror)nutare fortunajTi,
& quam fiagilibus fundamentis inhxirisîn tibi ma-
gnus videbarrs,intclligis,i>ecdeincepsdubitas cam qua;
impulit,po(reproftcinere:>ta(qud rarilfimis contingit)
exul diues & cautior vadis, vt cilduobusgrandibu s
bonis malum Vnum,& illud exigii!im,coiiiolem, /quid
tamen
Fasiii.. Emst. Lib. II. f
tamen in rica bonam.nifi virtns,aut malum aliquid, nifi
vitratis oppofirum.dici debet. Vade -que fecuTiw , non
te ieetetpatna,non rcuehet cafusiat vero, quod tanto-
per denes , exilium etiam pertinax ilkilrabit in .
Multos magnos iros calamitas feet multo; declarauit,
neminem ex dicterio mierum rcit adiierltas. led dete-
xit.nec Iatitare diutius pafTa eft. Quid palles.quafi ma-
gnuaim tetes habeat fortuna ; Non illa partes iudicis
obonrt,fcd teftis-Qualis fs.in toa poteftatc eft, n eft in
ilb'es,(jalc de te teftimonium ferat.ed ?t ferat , tantum
jnentin non poteftjloqui poteft.Quisaut,nif culpa* fi-
bicon/cius.teftem metuit ver locuturum? Non eft.qua*-
read : : cogat. eft qua" digrefu s tuos diirumeret,
patiencim exerceat , iufcipiat aut defpiciat peftons tui
robwjdexnn populo rfrt, quicquidinucnerit. Erige
animwri,difcotc tenebras errorom popularium,nonpa-
t* . : taxes tax muliercularum vocibus:nunqnam Letu
ens,nunquam iecurus,f te popiiloregendum tradideris.
Quicqeid magna pars hominam . aut miratur , aut me
tuit, lidiada m eft; quicquiil przdicat felfum , committe
potistepaucorurnconfiliis.Non font , vt videntur,ifta
terribilia inter croa: vulgus exilium numerat, & fi lcftio
longa non profiiit .experientia prodent fortaflc. Noli
fempertemm intueri.interdum oculosattolle.cfcflim
reritas occurret, & exilram nihil efe fatcberis peius
liiere yirum bonum quantomlibet proeul patria, i-
mvernon extra patriam viuere , cui totns bic
orbis eft patria. Quidenim refert qum diucrfa parte
confiftat.valles quidem & Iacus,& flumina & colles alios
videt,ccelumvm"ieft:illi fe infert,tUucanimii erigir, eo
eogitationesfuas ex omni mundi parte tranfmittit,nec a
liud.qum fub teH vnitis amplexu, ex alio in ali thala-
m tranfmife fe cogitat.Tn quoque(nil nieam, c mul-
loru fpem diutiffimc fefell ifti)abfit vt ad vnum huius im
mcniiaîficij anguluiisaftrif,us,quo minus vbicunque
terram fub pedibus calcaueris , vbi cxlnm fupra ver
ticem vHeris , vbi te fprrabUs aura pciflaticrit , pa-
tmm tuam voces. Erit igitur exihj tui non folum fa-
citi fed iueunda conditio : cm enim duo iint,qujeho-
misum afte&um ad beneuolcntiam excitent, Vittus
i
fS rAN. PETRARCH A de Reb.
fcilicet,qua(vt ait Cicero)nihil eitamabiluis,& immeren
Tibus virisinflicb calamitas;quorum primum facit,vt a-
inemus miremrque claros viros, fecundum vt miferea-
rnur affli&is. Alterum in hac tempeftate tibi aderit,alte-
rumadefle videbitur.Virum fortcm fenticnt omnes.exu
Iem dicent.Et fan(i quid TuJlio credim\is)intcr omnes
virtutes fortitndinis fplendidiiimus vulcus eft.rurfusin
ter hominis serumnas nonin vltimis numeratur exiliii.
Aut ego fallor.ut optandum eft,ne forte recens hxc ci-
uium tuorum ira lentefcat, n-ve tibi hoc exulis nomen
cafus aliquis eripiat.in quo miferia: nihil , fauoris autem
& gloriac vides ei qumplurimum. Sed labor (inquis)
atque ignominiam reformidat animus. Primum nego ta
Je hic aUquid inerte, vbi oblatam ubi magna: laudis ma-
Ceriam , ac generofam flirte linquenda; patria; caufam,
alto animo obitebm tyrannis contumaciam feio. Vbiv
prrrerea otjum , Se quas femper optaueras , laborum fe
rias inuenifti.Denique qui ignominiam timet,quam pe-
perit virtus , fama; non virtutis amicus eft. Qui vero
labores refugie , optare definat glonam ,ad quam cert
difficilis ,fed clara(ni fallor) dcleftabilis via fert. Ti
bi quidem vni (vt dixi)ngulari quadarn pra:iogatiua
ingens gloria,nullis rr.oleftiis , nin forte quas tuipfe tibi
finxcris,qua:ritur. Illudenim vereor,ne alienis potis
quam tuis oculis fufeeptum vulnusafpicias, & cafum
tuum alieno nietiaris arbitrio, quxadeo quotidianapc-
ftiseft, vtad clamorem alienum plcrique titubent, &
multo prius concidant.qum impitifi lint quanquam fi
lis impulfus viden poflit.quem tot kominum millia pef-
fimis opinionibus perurgere non definunt Sed vtvald
imbecillis virium eft, quem lenis aura proftrauerir, fe
prorfus infanum animi cito, quem videris res fuasalio-
rumcpra:fertim ignorantiurri ponderare feimunculis,
qui quo frequentioresfunt,e cautiscontagiofus mor
bus euitandiis eft partim tarn mltorum hominum cor
da corripiens.Si alios au d re volueris, n deerunt qui for
runam tnam multiplicibus onerent querelis,qui te inc
lume atque optim valcntemhigeant.qui feminecesie
Jut .fretro vigentis ailideaflt. Audies voces miferabilcs;
vndc-
Famii Epist. Lib.II. \j
vicbis forin Se lachrymas, act {mulatas, aut amentia:
toiiminmi/rr efle incipies, quia miiris aurcm prxbe-
cotiCueueris: Nihil enim fere eft, quod conuius afll-
duus in h; mnum ingeniis non poffit. Quod ii teipfura
eonfulere.recumque quam cum aliis loqui malueris.nua
quam deimam de ce grandia perare.tquebebcilimum
iudicetedjcerc.&inaiJiofum magis eiiltmure quam mi
ferum. Etfiadcredendum aliis pronuses, cur &mihi
vnon creiis veriora fmul , Sc gratiora referenti ? Non
(mihi crede'Jcorruift^nec conues quidem nifi velis, nul-
lam ignominiam paflTus es ,fedadeundx gloria: peuitus
in Imune optionem habes , vtnim glonofus rncedas ,
retrocedas nglorius.Kon labor eft iftc,(c<t requiem : non
ci:'.: . .. Cc libertas. Quam olim miraceleritate rugien-
teiti qua;rebas,occurrentem vitro compleftcre:
Et r , X tantafuit Romain tibi confit uidendi}
I ; . . :r< . .: tomen refyexit inertem.
lUein Grmone paftorio , vt libertatem inueniret , patria
fe reliquiTe gloriaturr tuPhilofophus defles.Vixifh aliis
dm .incipe iam tandem tibi viuere. Nemo ( te
arguet,qui necpriusincperis quim paftor ipfe Maro-
neus/ed
Cand:du>rpofltptam tondenti barba cadebat.
Omnctempus ab ineunte eue ciuibus tuis contonafti,
retribuert ineiiftimabilis rei perpetuam largitat,& vt
longs vita; reliquias faltem tibi habeas deercuerunt. A-
gnofee ciuitatis animum,& hic propriam erga llam mu
ri tficentiam contemplarc.qua: tanta fuit, vt egentiifimas
licet fui manus perfeuerando laxauerit. Vtere la:tus im-
munitatc tibi nunc concefa : fie patria: tu moeniatan-
quam inquietum bbertatis propria; carCerem recordare:
euafifti, & (quod magnum eft)contingit iubentibus abi-
rc-euftodibus infanis. *Si quid forte committis vt re-
leas. Ad ilkpotiste connerte, quibus adolefcentiam
dedicaueras, qua; robuftiorcs aunos mos fcciTent v tique
trjaqaffloi ,nifi quam adhuc defideras , patria vetuilfet.
Facienc aur profe placidifimam , & venerabirem fc-
nedtutem, exilij modo , fed fortuitarum renun om
nium cteuiptr^. De ftudiisiibcralibus bqwor.Sc pt*
J8 Fran. Pbtrachai, be Rib.
fertimde illa parte PhiIofophia;,qua: vita; magiftraeft"
HaJCtu nunquam ariimo prorilis intermiferas, & fi pa~
rumperab et teciuilium negotiorum impetus arceret
Nunc vero his,quoniam nihil ob(tat,totus incumbe, id-
que melioribus aufpiciis noua; vitse offer, & tabbus ani-
mum exerce muneribus.Relege veterum hiftorias: qui
tas xinulationes Romanorum ducum , & quidem illu-
ftriu, lnncrcperiesexortas,qudautfcqmfque quim-
primum extra patriam mitti vcllet , aut fcriiis reuocari-
Cur qufo , niquiadulce natalis fob caruiife dulcedi-
,dum latiorem alibi virtutis exercenda: materiam in -
uenirent ? Celebratis Comitiis folebant Cofs.prouincias
fortiri, & illam generoiior animus optabat , in qua peri-
culi plurimum videbat , non quod per fe quifquam ho-
miniim, n ii a mens, pericula feu difficultates eligat , fed
quod virtutis fplendor in illis faeillim videatur appare-
re.Quaproptcr fine exilfum hocttiumleue eft,& impor
tuna querela eft inter blanda vociferantium.fitie durum
Sc moleftunijquod populus afferlt. Ego autem aducrfor:
nec tarnen ide, fi quid vfquam vetulia: indolis reman-
fir, erit viro digna querimonia, oblatum fibi fponte de-
plorantis, quod aliisambitur. Locus hic,quem,tibi ma-'
giftratus ordinrer, prouincia tua eft: non poffunt om-
xiescum ingenti exercituin Aphricam tranfre , detra-
queex Italia Hanmbale , infeftam oppugnare Car-
thaginem.Non poffunt alias exaliis propagando vio-
rias,nuncrebellantes Hifpanias, nunc obfeffa prajdoni-
bus maria,nunc Armeniam ac Indaiam, & totius Orien-
tisregna penetrare. Kon omnibus datum eft, aut fraitis
Numidia: viribus & continuatisimperiis, mendie in
Soream arma trsferrc,breuiflmque tempore tinftum
Libyco fanguine,Theutonicis ac Cimbricis merfarc
cruoribus,ant Galliis lat perdomitis, & regibus ad vio-
lentam confeffionem Romana; virtutis adduftis, hinc
Rheni, illincOceani clauftra perrperc, & Germaniam
atque Britaniam vno mpetu calcare : omnibus con -
tingit ante urrum reges C3ptiuos agere: ha:c enim Sci-
pionibus,Pompciis,Mariis,Ca;faribus, iEmiliifque refer-
liaca iimt.His & fmilibus viris abfentibus certamen fut
cum
Fa it 1 1. ist. Lu. II-
longinqoe , tibi cum exilio prgna eft , caras
imjetnmnon tresniod,cd repelles & conttrcs.fi ca-
pias truoAcunqjce Eeceffeeft,fianimoruoperfuaensT>
nicum ;rfas aipera clvpeom cfle panenuam. Je illam
fal ..->;- -iTj Cleaods Larinam ab - Sene
Ca pcos alt dimrlcriK
1>-* fe-, . : .. :: Vale.
FRAN. PETR'aRCHA IOANNI

C01Vll)iAI,t. Epift. V.
._4 I? / .. -J. .
EXrtioerc meo redeuntem , epiftolam tnam auidiR-

mc lulcep:.Optabamenm , foliro eriam ardentis,
tirem pro/pcrumaudire.quAdamoris comits ze
lnt.& tirnor per abfentiam crecunr. Angebar autem S
turbatum. erat cor meum.quotiiam & turbatum te difcef
fiffe noueram.& hos , qui turbaroni tuae materiam -
buerant.oefarij voti compotes videbamfub ociilismeis
Velut trmmphabtcr obferaari, qnod &: te in cxilium pe-
, meprxfentia oris rai, conuituque bbrio ac
deJecraMi /pcliafTent. Tcrruerant me vifa quoque mea,
& fomniorum imagiries.qua; turbulentas mins toodis, &
infez femel . Se irerum ammam dormientis mpleue-
ra'nt. non qud ignoraren) fomniis temer non haben-
dam fidem: fed fie eft hoc iter ingrefliis nm.iter dico vi
tac Wuslabentisad mortem, in quo & aefWrc oportet,
&ilgere,&famem,&fitim(& fomnium, & fomni minas
atque ambages , & quietem turbidamfentire : denique
xnultapati.doriec ilia dies expeftata plis , formidau no-
centibus mortal hune nobis exuat ami&u. , & nimos
nitcrcsadfuperadecompedibus ti3emhuius cabgino-
f ltationiseripiar.Intcrea,fateor,uec longa eft viapallr
wi fulribiis.quicquid de his aut fedidis,aut tolldis Phi
lofophi diiputcnquicqmd in fe Iij fcntit,adhuc valde i
obaoxws.Hxt mihi nafeenti lex corpore data eft , vt
ex eius con/ortio ^ multa patiar, alirer non paflurus. Se-
tetorum natu rxcfcius Poeta, vbi animabus humani
Fran. Petraucha de Rbb.
incflequcndam igneum vigorcm & cccleftcm dixit ort
ginem,excipicndo fubiunxit: 'v
Quantum non noxia corporatardant,
Terrenquc Metant artutjnoribwtdque membra,
JJmc mviuuutycupuintytx dolent,gaudentque 4
Rejtmat tlattj tenebm ef carete titeo.
Sic eram igicur admirans,quod de te poft digreflum tu
1res meas nullus rumor impulerat.tum ecce litera: tua:
mihi oblata; funt agnouignum , & iam fecurior legi.
Cacterm qui nuncius mirum in modum feftinabat,Sc
respluribus verbis egere videbtur,refponionem i-
ftuli in diem alccrum , quam iamhinc tripartitam for
te prouideo , quod tua qiioquc de rebut variis triplex
eft querela. Vnum quod breniter dici poter.it, non
fuit conilium differre, me Teil icetpeccatorum meorum
nodis implicitum nondum in portum potuiiTe confuge-
re,id in eadem tempeftare, qua medifeedens reliquifti,
actatum fluihbus hxrere, ne quicquara faepe reten ta n-
tem vela facer ,fiquis meus ventus ab occidente confur-
geret , hoc tamen folo lxtum & Deo gratias agentero,
quod te faltem per multes labores euaiile video , quod
jiauicula tua ex iifdcm periculis veniens, aut portum te
net, aut pleno fubit oftia velo. Deinceps expedidor
calibos meis occurram, quod & confequendi defiderium
incefit,& gemina: follicitudinis dimidia parte liberatus
fum. Vale .
FRAN. PETRARCHA IOANNI
coivMMAB, s. Epift. VI. .
xAmcitcm inter abfentcs dur.ire.
SPerabam ex te magnificum aliquid audire/apientia
nim tua iam pridem mihi videbatur fmem impoiuura
quernoniis, quibus ftolidum vulgus, & ingratum per
fonat. Long vero f.illcbar(vt video)atque vtinam fub-
miifum liceretab alio fufpicari, & non proptiis tuisdi-
gitis, querulum illud chirographum conftaret,in quo
rem vnam exignam multis verbis prn muliebritcr
deplorafti. Cuius lauicntationis fumma cil, te Merci
Fa . Emst. Lib. IL (t
me qne nconfolabflirer dofcuflc.quod exopta-
tiflimi atque optimi ducts noftri mcirnque Sc micorom
fac.cm vderc dcfcris. Motum tc de digre/Tu Cubito ,
nirbammqae non dubitoananfuctudmem namqueani-
mi Scluiuita-eni morara morara noui qui omnmo cum
vllafeucr tate, ant habita mentis afpenorc. nonconue-
niunt.Vne tarnen hic tara immodicus dolor non intcl-
1>51* caufa: fegregant amicos, amicitiam
veramanllar qua prarfentc amicus abfens ( non pote
nt. Quantum erum locorum intcruallis ab amienmm.
conuerrione difiungimur.tantum abfentiardetriraen-
tum commemoratone difcutimus. Cuius fi tan
ta vii , n morte fuperata, defaniros etiam amicos pro
viuentbo celebremos (quod poft obitnminnioris A-
pnr/eini apientiHrno & omnium Romanor in amici-
glonofi Timo viro Laslio docente didicimus)quid tam
Hgnu eft,fi abfentfa fimiliter rieb, long poltos ami-
corum vultus pro prsefentibus habeamus Apud Poetan
fcriptum eft,
feme infixi peQore -viJtH, Verbaf
. iierum:
%sfinUm abfent aujtque, -jidc'tque.
Ergo in&aus, c obfeetnus amor hocpoterit: piusae Co-
brius nonpotcrir?n vero multo amplius codem Poeta
cente:
<^4ntc lenes ergopafientur in .uthere cern,
Etfinta destituent nudos in littorepifies,
tyfnte^pererratH amb<munfinibui)exul
\Jfut Atarn Parthut bibet.aut Germania Tjnin
nohn lints labaturpylore -vultm.
Larliusipfe deamiciimo viro Ioquens , vide quibu
verbis vwor:Virtutem(inquit)ilIiut viri amaui, qua;
xtmftanon eft. Tu quare non dcis.virtutem illius,aut
lorum amo.quar abfens aut longinquanon eft/edante
euJos omni tempore verfattir , & in honore femper e-
rit apud me. At mcundiiTmurn eft amicosprarfntes ha-
bere.inruen /rontem atque oculos, viuis eos vocibus al-
qui. admotis aUnbus Verba perd
is
g Fran. Pptr archas di Reb.
pere.Neque cnim(quin in hac re Poeticis teftimonis vti
vacat)imc quadam animi dulcedine Icgimus Anchifen
filij occurfu afrem, tcnls ad ccelura palmis, S profufis
lachrymis'diccre:
Datar ota tueri
Nate tua,& notas andtre ac reddere -voces.
Neccgoquidem aduerfor diilcifimam efe prasfentiam
amicomm (quis enim hoc negauent, ni inhumanus i-
demac ferus;) fed tu mihi negabis abfentiam quoque
fijas habere voluptates,nifitotamfortaflis amicitia: pul-
chritudinem,qua;latinm patet ad oculos folos reftrin-
imus,& i Cede eius.qux eft in animo IcuoCamus. Quod
fieri cperit,angiiftilfiiiia quidem area reftabit, vbife
amicomm chantas oble&et : vt enim mortem,vt carce-
rem,vt agritudines, vr peregrinationes feu neceflarias:
feu voluntarias lleam, quis quotidianas natura: neceffi-
tates/omnumjfmem^rim^rtus.algores, lafitudinem,
quis ftudiorum aliarmque rerum occupationes inn
meras explicet, quibusetiamineadem domo,ncdicam
vrbe deg'.'ntium, nec vultus afpice; e, femper voces
audire permittimur ? Ita ajuibrcuifimi reperitur amici
tia, qum longifima: vitar, non ajquaruam modo, fed(vc
dixi)fuperftitemefledecuerat. Quiuisautem locus ina-
micitia relinquetur Appio careo, carteros enim in eadem
eonditionepoftos taCeo:illemihi primus occurrit.qucm
omnino Credibile non eft.quodioculos non habuerit,ncc
amicos habuiTe,qui vniuerfar Reip.talisfuent amicus.
Quid eft ergo , quod tantopere lugeas abfentiam, quafi
Jiarc ubi pofit amicitiam furripere, cum illa nihil.in hac
eque carteris rebus tais, nif quantum tu iibi permiferis
poit? Memento potiis quarfo, non quam longe lis cor-
pore(quamuis quid longinquum videri poteit in hac p-
i vnius bi cutate,cuius nos homines vir intcgrarn par-
ticulam incohmus)fedeflcin tua poteftate.vt animo, Se
cogitationibus prarfensfs. Hoc igitur vno quo potes
modo.nos iugiter afpice,Iiterarum identidem frquent
Cpmmctcio teipuin nobis oftende. Vale.
F&AN,
)
Paxil. Epist. Lib. II. 6%
THAN. PETRARCHA I NN I
cOLVMNAt, s. Epift. V 1 I.
/ >. amputando.
MOlcftifsimam moram traxiile tcNicia: indignan
do deicribis per menfem integrum exfpecbntem
aliquamnaciem qua: in Italian) perferret: atquiin Italia,
tunceiUjdum ad Italiamiufpirabas. Ita d i (quod
Poetis attjue Cofmographis pbccr)ltalia: terminus-Va-
lus ejmra quem parte Italia; cnicas illa fedet, led vti-
quedtre conftat:interlorem Italian] in animo nabebas,
&proltaliaRomam dicere voluifti. Scntio ara morbi
huiusoriginerruexpeitationibus enirn talibus plena, cf-
radoeccDtia, quarilli jetaci qoaliiqualis venia debe-
tur:ioeuti autem,qua: ns Ipes Tuas ii poff tergurn,
fpeSare debet.omms longa vit huius & anxia cxpefta-
tio/xda eft.Tu aque fenior de te vidcris*egoiunior d6
me loqnar,qui adolefcentia am exacta.xtatem tuam ad-
bt\oBg,i q.iid hic longum eit,ante me video. Calc
ium <ûo u , paflonis huiufmodi molcftias experior,
e frequentius veteris mali reliquias ncufo, eoque cer-
tius intenigo.virum proueitum nec praientibus frang,
ncc futuris angi, fed vtrunque tempus arqua fronte de-
ipiccre,& quicquid fecu * vel prxmifit paruipcdere.Pr-
fcncia taceo.quoniam fermoncm de futuris inftitui, qnas
mentes hominum vanis expectationibus fufpcndunt, &
in quibus(ni fllor)ridiculo(ius erracur. Expccbns alius
peregrina; nauis aduentum totis diebus vndas profpicit
(.vi eft apud Lucanum)
- nutantU longe
Srmptrprima, videns nenientis vela carias.
Alius irniam moturus littore ierenam cceli tranquil-
Ltatem votis omn bus expofcit.lftc nulli honefto nego
cio internus id agit fmpcr.quod agebat olim clails lia.
ex magifter.Surgit enimîmpiger^vt ait Virgilius)
Ornnti explorai ventos-âyte aera taftat.
Sydera cunta notons tcito lahentia calo.
Alter beati inis hserens tabulis fegnem mortem inCre-
gut^kei n uptiasjiut partum coniugis arnica: nolenr
it, Fran. Petrarchae be Reb.
alter execbns dies,horas,momtque dinumerar.Quid
multaMeminifti credo in Philologia noltra,quam ob id
iblm vt curas tibi locis excuterem, fcripf, quid Tran-
quillus nofter ait: >
Atatorpars homimm expeftando tnoritur
Ita eft,pauciifmos inuenies, qui non totiex incertopc-
deant.lexander Maccdo,lul.Ca:far,multq; alij,vel no-
ftri.vel cxterni duces,qu multa parates ab luce fub-
trafti funt,& mediis eoru conatibus mors occurrit tto,
vt mihi quidem videtur, difficilior, quant infperatior.
Hinc eft,quod idem ille lul.Cafar fragili carina in anci-
piti tcmpeftate deprehenfus,cm mortem timere ccepif-
ietjhoc vnum videturlamentari,quod
ingentes abruperit achs
Felinata diesfalls.
Nouerat Poeta, quid maxime tali viro , aut molftum
fuiflet in eoftatu,aut eTe debuiTet , idque potiflmum
qerelis inferuit. Vna eft autem adurfus hunc morbum
medicina,primoguftu fortaifisamarior,hauftu autem &
dulcs & placida.A nimum terrenisabdlvcere,fi fieri po-
tcft,fi mins,auellere atque extirpare radicitus.Quamuis
enim ha:c plerumque cum dolore & offenfione fenfuum
fiat,raro tam,vt vides, amiflfa abque corporis moleftia
reftauratur : quanro minus animi falus , in quam & ve-
hementiorcs morbi,& frequentiores incidunt. Hoc igi-
tur be & pnfenti ketus, nulla futuri temporis expefta-
tione torqueberis.In Italiam(inquis)traniire volo,nauim
expefto , vel quietum mare:c dices fi cor tuum rebus
jnundanis adhuc vifco confueta; deleationis inharet.
*At Ii rurfum nititur,dices:In Italiam tranfire volo.-quid
enim magis expdit,nouit Deus,homines ignort. Na-
uim abquam.fed no minus aliquem , qui nauim
tlon vcnturam nunciet,& vtrunquerumorema;quisau-
ribus excipiam Sed habeo.inquies, in Italia magnum a-
liquid agerc. lam fi quid tibi Philofophia: ftudium con-
tulit,vides(vtarbitror)quod extra Italia geri nequit,ma-
enum eflfe non poTe quotiens mead vnum locum coa-
taucris,dcmt eflemagnutonatui,qinincer anguftias
cogi-
: I - Li. IL
eoptsr Sed TeJoa 1
conicg- cspao. Qu: I
gnan ncmcLna err. Qp-
crere cipiomrc & <
^ 4cpnsa: rbt ajee
iaceas doc arare Cenca corpa coadexas , taa at-
nd intercft . rte fit ra* le chin pocda- as
tern derrica , fi paters , fi rcLcias. ablaia : fi a-
nirn'^rac$ , nuilai rum kvos ant tongâi la
xar Jrjit3c fine ai ccdumakc&drn n.m. fi-jc ad ia-
fcio infamicadkim, vndecaoqHC diiccdat : la
bor. Sei dulce eft fuorurn mambot rpeLn Qpaj
dimcach njn mtus por, ed com>ptut nun-
ducaonuai guLn. Qud dulce d:cis aut nihd ennen-
ri. automne LtBDtBodi obeqjiumcontemnenrx. Vaa
omniurn eft ( ad profofirum redcam )
. : - dam tura profpiaunt, . a; font ante -
los noa Tidcor: damnum certum Tub ambigua fpe. Hate
quidce Tti^Dc trap/eunt, ilia autem rar plena fide luc-
ccdunr. de quod Telfupcruacua fere funr.Tel damoo-
1 . in caput noftrrum rccafura qu* cupimus, rt ficuc
ixpc reiecb$iud:gnatiojSc libitum proucdlas, ! faf-
dium,Tef iirprouif pernicict fequatur. Adhtic igitur
omncmipcm, omne dendciiurnauerte ab nllaribus bo
il is, incipc vnum folura & verum efummumbonum o-
purc.fi umen rfqucadbanc artatcm rem apprimcne-
cc/iariam diftulifh : tunc difcunendi libido ccfiabit,
& odium longioris morat. Tum non modo Ki-
tt, lid , fi ita fors tulerit , inter Libycas Syitcs fine
moleftia ftabis, rebus tuis contentos nihlque aliud re-
ejuirens. Die aliqui : Nunquid illud falten) vnum
cjuod memoras, bon m expeLindum crit.vt praffens
prarnci gaudio defiderantem animam impleat Mi-
SI7C. enim pre defideras. fi , fr fobric (aliter
ûipc untares optan non poteft)iam quod peteb
caecum etVintus anima illum, quem diligis, qiire,& n-
uenje.non eft Tt eo poturis exteris euagando. Et fi
joirl fortreftat adhuc ,quodampliusvcli aut cumula-
tiiitxpcclcf^rit expeftatio Jla fuauit & iucun da. Qui
)
6i Fran. Pitraichai de Res.
ad hamc' regulam feformabit, Lrtus cunftis mortalb-
tms, quotiens cxafta luce cubicultimintrabit, de praeie-
*itoquidem dicere potent : feciirus Virgilianum ulud
Sen eca relatumt < .. ,.
yxi,<y <uent dederatcurfumfortunaficrigt, > ''
. -,
Etde futuro llud Horatianumt
Crn.ivdsUrt.nnbe ccehimpatet ocaipato: " ' '
.'> Velfolepuro. : -
vfec-vnquam<venturi ftudia,prjeienti oblitus,aut iibi aui
%\4 inutiliter vitam aget.Vale. -t
F RA N. V E T'K A R H A IOANNl
Coivmnae, s. Epift. Vi II.
' t^fduerja nature leges loleranda ejje.
.Verelarum tuarum vocibus plenus fum iam ref
'V ad faftidium inclint, iam mojlioem tuam ferre;
non vIeo:neque enim aliter qum in hanc vitam nu-
fer intraiTes.ad occurfum rei cuiuflibet expauefeu: Pu-
deat inter lamenta fenfeere, im vero pudejtohm fc-
flem^>ucriliterbmentari. Puerorumeft ad omnia quae
.vidennt obftupefc re.quippequibus noua& admiran-
dafunt prmiia: fenibus & prafertim cruditis^ nihil np;
inopinatum euenir.efplet: nihil kaque ftupen-
dum, nihil depJorandum.* Vnde lgitur tSc querela: de
rebus alliduisc fecundum natura: irjtuta fluehtibus?
Portenta mouent animas interdum , fibicjpitem pue-
rum, fiquadriroanum vides,,mira.ris: imbrem lapideum,
houis verba,, mula; partum in Annalibuslcgimus: quo-
.tidianade'picimus. Tu quidvidifti propter quod nunc
-lotus in admirationem ScJamenta conuerfus^s? Admi
rando cjuidem admirationem cogis vt admirer. Non
tam gr,auiter in alio ferrem immoderatum hunc ft'upo-
rem, gbi'totiens maretranfti,roticnsmediis periculis
enititJvtotiensfaLicibus- mortis ereptus es .admiran
do & fortunara tuam accufando deferibis-paflum te ma
ris magnam & (vt Satyrici verbo .vtar)pocricam tempe-
itatem.atque adlittus, vnde diicerTcrs, flatu contraro
impeliente relatum. Hanc tu maris iniuriam ciifiimas?
;natiira eft: digniorcm qua;rel* aufam preferrts , fi vcl
|lud
. FAmii. Ens*. Lib*.!#- ?
jtiicoongilfa oood . ; ;.r Cxrea dxfis ia~
rltabam G. am z . ; . : -: oavacdopet H- ': - -
licum :.r ;? *
ttpti.rc .valuar , rd lfod, .quod terra fob ped-bus
iiCT.:_u. " : : z: - . i:.-.;.;: ..: re-lA* *bi aul-
luspoccft cajftcrc : . qnai
Cilcitutsi. Nc vero i per terim rgidos lapiderût
turnenwsj , i per mare . . , per-"
tulilh ri . eft quod i oa . -, umno tibi
f-ieimtciaitu,<ruod cutun potiiu tex paruennr quam
volunusmf-Altera Ltcrarum tuaru fus . non mi
flusdckucac nebiltcrte cum Um Pilis . .
leaoftjmiwtinuitidilfcinenK'ratjiartalixcr quirt)
fiio ureum <ooga,qoid morbus etet ignorares.Quo
modo intan Se aduerius mortem prxparabu an "
- : quondiaoaiaai querulusf Sed oc lansetrcn-
^r,amplruma enim res eft, verborurrt egeac: A'ccipe
breuk-r.qocunque debts querelisame ipled fFulis
ditHolcnt. Nimis fciles umus ad accuaftdum natu-
ramjwnoquod viuic,at qud egeftatem lentit. quoi la
bores piutut,<jud feneldt, quod-^grorat- quod mor..-
,tur, ^Nquccooquentar. quafifecundiimoaturam mi-
Biis ifliûaa i! fint. Et nafa vnierei Si comedere &
cUfiie,& JoriDirc & vigilare*: laborare, & feoecere, Se
grgrjf monjuturala funt,vt nemo Ws mertalium
yacttrj iicu, forte tendeendi necefUtatem mortis prae-
Cpiratio rerjufrir.. Quid igitur mutiles querelas effudi-
musUnquiaDobis fobs iftacootingrmt.olis nobis lu-
geic peiffliunus i An quia cuiftorum lmulm nos
lamenta triusfundjtnus , & velu ti bumanigenerispro-
ctittores natura aceufamus imnient?Odiofumfan ne-
goti& importun .lUaenipi mitiflimaîos beneficia e-
lus pu impaflenti eiacerbainv9, in parent optimarrij
Wgrati^n nofrrtecipfos impij.Oro itavPatcr amtiiime
& li caiem hic n dedecet.etiam cfulo, vtjiiicquide-
ueiierit,i(i(iucimui-ia animum fcrr-efbrtnerfcrrerno-
^fcrit, fore fine cblationibus, &fme ylhlamentatione
, Âiiiiyi? eoim deliberada, & grattas k\ s-
l^b-ibeajiisidhuc dchberaA exequenm Ipati, g,lice;>
S Fran, Pbtrarchab di Ktt'.
vulgus-infaniat fun tarnen nobis alicuanto magis e-
brij confultores , quorum pocis monitis oblequcndum
eft.Nec te mpueat vira mea , cjuotiens epiftolas meas le
gis, in fron rem rcfpexci is ifta iuadcntvs.Vidiiri enim
intercl um pailentem mcdicum,qui fuam non poccrat.al-
terius a:gritudjnem curare. Vale.
FRAN. PE .T KARCHA IACOBO
.**' COLVMNAE, . Epift. IX.
Varia net cum tirbis laudibus.
SEmifopitum epiftola: tua: clamor excitt, qum ioce-
fisrefertamconu it sla:tii s ridnfque per legi Et, ve
pnmm yenienti iaculo prius occurram .vide quarfo, Pa
ter optime,de multis, qua: concra mccolbgis , quantum
ab intentione tua prima etiam feribentis verba di/cor -
tient. Mirari folitum te ais.quod mdum in srtate adhuc
teera fie artificise decipiam , vt icilicet ars hxc fit tam
experiential qum natura:. Panegyricum plurimorum
cert ver bonnn , fed minime amplioris gloria; cecini fie
mihi poteras.Mundus deceptor generis humani quot vi-
tam laqueis implicitam qum amara; dulcedmis aiperfio
neeommendet, nouit-quifquisapertisoculis iter hoc a-
git : cuius & nos fiaudibus de induit ria rauemus, ftdio-
ieque vt ipii ignoti fimus.aduerfus Apollinisconiilium la
boramusHuncfupcrbia inflatfub fpecie rmgni & excel
fianimi;illum mabtia Sc fraus,& quicquid prudentia; pro
xinyum videtur.fub araiftu fintima: rirtutis in ratuat. li
le fe fortem putat inhuman us & ferox ; hic fe humilem
vocat timidus&imbellis.Eft&qu titulo frugalitatis a-
uanti.i follicitet,& quem prodigalitas fpecie largitatis ex
hauriat.Perfonatafunt vicia,& un mania monftra formo-
fis fub pellibusdelitefcunt. Acced t delctabilium,fcd tri
fiturarum,imo vero tranfeuntium ac fgicntium rerum
turba.Ambitio honorem nobis & plaufum aurfq;vulga-
ics luxuria bldas &varias voluptates,pecunia plurimaru
rerum furficienti often tat . NuUus hamus fine cica, nul-
tus fine vico raraus,nullus loqueus fine fpe. Acced : hu
man*
Famii. Epist. Lib-. I 69
mana eupdiras praeeps,inopfque confilij, Sc faclis.
Sc -.ndiis opportuna.in hoc igitur ancipiti,& lubrico, &
fufeo itinere,i quem forte tant tum vel natura vel
ftuiium feciTct.vt mundi fraud ib us eruls mundum ipfc
decipcret,irontem feilicet oftendens populo imilem.to-
ra intus meate diffimilis. Quem tu hune virum dceres?
hune tarnen vbi querimus?& naruraoptima,& tare fo-
lida.fimu! je fobria opus eft, Scalicnorum cafuum obfer
uatioae foliicita: Tu tarnen hoc mihi nomimponis im
menfum quidem (modo non irrideas) quodi hodie ve
rum non eft Deum oro , qui potens eft etiam ab infers
excitarle ver fat,anteqim mriar. Sed quo hinc lo
cando progrederis ? Multos fiftionibus meis opiniones
de meconcepuTe magnificas.Fuit ars harc,fateor,quibuf-
iam ex iliuftribus vins ,vt ingenio quodam veras virtu-
tes mirantibus. H'nc &' NumarPompilio diuini ccrllo-
quij.A Publio Africano diuinaretiam ftirpis fama qugrfi-
ta eft.M\hi ars ea non conpetit; nihil habeo qnod otten-
tem 8t tarnen nccio quis meabincunabilisfuperuacuuj
fti fauor mfequitur Notiorfum quam velim, &fcio de
mc quantulufeurique fim , in vtramuis partem multa ia-
lari,quibusego dcf>rimor,ncc extoIlor.Scio populi
toridem fr mendacia elTc quot verba. Et haec quidem
haenusncqtie enim vt turba; difpliceam , magnoper
labor.indum eit. Necdum defnit vrbanitasta. Di-
cisme non mod vulgusinfulfum , fed caelum ipfumfi-
ebonibus tentare: itaque Auguftmum & cius libros fimu,
lata qudam bcneuolentia eomplexura : reautem vera
iPotis^Philofophis non auelli. Quid autem inde
diueUere , vbi ipfum Auguftinum nharenrem vides ?
Quod nifi ita e(Tet:nunquam libros de Ciuitate Dei.vt rc-
liquafileam , tanta Philofophor & Poetarum calce fun-
, nunqutantis Oratorum ac Hiftoricorum Color
bus exornaJTct, nimirum , nunquam-enim in fomnis ad
tribun I aeterni iudieis traftatus accefterat Auguftinus
mcos.cutrieronym is tuns nun quam exprobrari fbi
O'ccroaianum nomen andient , quod cm audiuifTet
Hieronymi/.fidcmque dediffct.quod nunquam amplius
libros entiliuiu attingeret , quam diligenter ab omni
e iij
7p R A : P TR ARCHAS .
bus.fed Cicerone prat'ertiit abihnviertt,nfti: Augufti
num veto j CuintbLle -omno ifiterdiftum erat , non fo-
}um fimiliarite illis vti non puduit,- fed ingenue etiim
iteri fe in iibris Platoniirum rhagnam fidei hftras
partem inuerilt',& ex libro icionis, qui. vacatur
tenfius.inutatioiie fnirabili.ab omni p fallaci & ab nu-
tiJibui difordantiuin fearum contehtiombus auer-
(am, ad folius vei Jtatis ftudicm fuirte eottuerfum, & le-
tione libri Uius inflammatum, vt mutatis affeftibiis *
abietis Voluptatibus volare alum inciperec.O virum irr-
effabilem d.gnmque , quem Cicero pfe pro rohis lau
Het,cuque publicgratesagat , quod inter tarn miiltos
ingratos vnus vclt eTe gratilTlmus. O virum magnifi
ed humilem , & humiliter cxcelfuntylon qui alicim pla
nus rnatus auonbus his infultet.ied qui irrt Ciritia-
fias religronis fluitantem puppim inter hertico rum
fcopulos agens , prifcnriiljue magnitudmis fheairro-
garttiafibi confcius ,veritatein primordiorum :fuorurrt
& adoleicentiat rudimenta commemoret. Sc. doctor tan-
tus EcdeiiaV non erubefcat ducatrri Arpmatis ho-
Hjinrs licet alio tendentijs. Cur autem.etubelceret? Ne
mo dux pcrnhdus, eft , qui Viani flutis bftendit..
Quidcrgo fturiio veritatisobeOepoteft, vel Plato, vel
Cider.'? Quorum alterins Ichola fid m vera.cem non
modo non impijgnat.fed doceti & predicant alter.ius li.-
bri,reii ad.illam itmeris duces funt Eadm Se de aliis
dici pofleht : fed piget in re notiilimatcftes.fupcruaciio
ppnquiree.Nec tam ideo ntgauermi; multa jpud Jlo
.bife ,,qua: viran oporteat , cum & apud npftros quxdani
imtpericulofa incairtis. EtAuguftmus ip(c in quodaii
opro'o vouminede vberrima nieie fuotulti ftudio^
rum inter nafeentis errons lolium proprio. poJIiCe de-
cerp.at.Quid .ergorara lectio eft, quai periculo np v.itet,
ni legenti lux diuina: veritatis aftidfcrit , quid fequen-
dum dcclinandiim ve docs.llla autem duce, (ccura fnnt
mriia,& q-.ia: nocere p teranr,iam Syrtibus & Criaryb-
. firr.ofis in alto fcopulis riotirafurit.Vt Vero am
landem Huic lafcin; calumnia: finis fiar,vercme ,an flfo
Auûftinum aainio cplebir,ipeioui. ttemm vbi nce
Fa mil. Emst. Lib. If. yi
fWere viilt quifquam , nec falrrpoteft, vnde denia vita;
mes crrorfque cernentem itiifereri arbirror: piaefertin*
6 adolefcetitia: Cult meminit quam vagam Scabcrrantem
mifemusomnipotens retraxit aJ. rectum iter . fcfiunC
proaienofis Aphncas littoribus , vbi aliquandiu noxic
delegatus ergebat ad mortem ,zternz frondentis Hie-
ruflmfine fine municipem ( Hedit. Inde mihi fuet,
inde me rhligit quid ceim dubitem, cum audiam in eo 1
bro quem de Vera Rcbgione enn fcripfit.eum fpe firmif
lima dicemenft: Qii ifquis angelorum dcum diligit,certus
fum,quod me diligit?Si enim ille contemplatione com-
BinaisDei arigelicum amorem fibi promittere non me-
tuit,cni fit homo, audebo & ego,qui homo fum , amo
rem humanuni animxillius facratiiTimse, qua; mind coc
i fruitur,fperare Sed enim rtouis hicfalibus afpergor.
Ais enim , mihi Thylca etiam nunc & Potica ruminan-
U Aiign/Kni difta, quafiqiaedamfomnia videri. Melius
diii(tes,llU relegenti totam[mihi vitam meam nihil vi-
den aliud qum leue fomnium fugacillimumque phan-
tafma Itaque lectione ilia excitor intcrdum velut fom
no grauulimo , fed vigente mortalitatis farcina palpe-
bia; rurfscoiint, &itcrumexpergifcor , &iterum ob-
tlormio. Voluntates me* fluctuant . & deiidena difcor-
dant,& difcofdando melacerant, licaduerfus inferio
rem nosninem exterior pugnat Nunc dextera mgemi-
lunsicim Ule finiflra,Nec mora rec]uies,S fi pater X-
ternus pracha difimens fufum Dareta de manibuj
Entlliarderitis eripiat.rincet exterior. Quid mu!t.i?ad-
huc de fine fum incertus , viuque in fpe ad Victore
mortis exclaman;:
Er.fem* his imticle mals!
D.i dextraM mifero " tecum me tolleper vbdai.
Seiibusvtfaltem pUcdis in nmte cjuiefcam,
SedniMioeislentius nihilflcxibilius.quocunque traxe-
ris quuntur.Quid ergo ais'finxilTe me mihi peciofum
laurea; no nert vt eilet & de qua egolquerer ,& pro
pter quam de me multi loquerentur. * Rem autem ve-
ram in animo meo laurea, nifi illim pOticam,adquam,
' me long4m&indefe(lumftudiumteftatur,da
iiij
7. Fran. Petrarchae de Re;
bac ayttem foirte laurea.euius forma captus vidcor, ma
nu fafta clTct .omnia fifta cu m .na.imuljta fufpji a. In
hoc vno v.fre vt iocareris, fmulario effet vtinam,& non
furor. Sed crede mihi , nemo fine magno labore diu l-
mulat. Laborare autem gratis, ve infanus videaris inCinja
fumma eft. Adde quod jegritudinem geftibus imitari
bene valentes poffumus, verm pallorem fimulare non
poffumus. Tibi pallor, tibi labor meus notus eft , itaquc
magis vercor, ne tu illa feftiuitatc Socrtica (quam 1 ro-
niamvocant) quo in genere Socrati quidern cedis,
morbo meo infultes. Sed expefta , vlcus hoc cum tem
pore maturecer, vermque het in me Ciceronianum il-
JudiDics vulnerat, dies medetur,atqucadnerfus tunc -
snulatam(vt tu vocas)!auream,fimulatus,ille mifri
Auguftinus forte profuerit: multa enim & grauia legen-
Hq.miUrmque meditando, antequam lencfcam. fenex
ero.Quis autem erit f.icetiar modus; Vbi d. fines? Quid
ais?Tentat te quoq;fitionib9 meis,ac prop delus ia\>
vero delusu aliquandiu expeftaff me Rnmse, /mulante
ingens videndi Cque reuidendi defi.derium,tand, quoi
fpeftarores callidi in circulatorum prarltigiis folent.ape-
rientitibiocujos,& in artes meas prof ndiiis intenden-
ti.omnem ingeniij meiicnampatniire.Deus bone quid
hoc eft? Calumniando tu quidem lcies, vt magnus fitn ,
Iam Zoroaftes videri mihi i nr. pin repertor magia:, fiue
vnus fuorum.Efto fim Drdanus.vel Domigerorj, vcl A. -
polio vel alius, fi quem ars eanotiorem fecit, parm-n
praeftigij eft prarftigiatorem verbo facer? Sed iam fatie,
iuperqêiocum traximus, ferio velimmihi refpopdeac.
Ceffet quamuis ardor faciem tuam videndi, quem labo-
liofiffim quartum annum iamprotraxi .dumeogito:
cee illejeras aderjt.ecce tu poftridic mocebis. Excidat
quidam curarum n medioeriscuniulus.quem cum mil
lo mortalium,nf tecum arquo animo pai tirer, quiefcat
afftus cemendi praclarifimum Patrem ttium, ma
gnnimos Fratrcs.honeftiirnas fororei,exoptatos ami-
corum viikus. Qanti demum exiftimaturum rcris, moe.
rn'a vrbis Se colles, &(vt ait Vugilins) Tufctun Tiberim,
frRomana pajatia cerner? Credi nop poflet, quantum
Vrbcra
Tamil. Emst. Li. I L 71
V :V - ~ : " i i e ; - 2 - rctcr efigiem Xo*
JT.2 : S 2 : : - : : . : .i . . -
mean? :'. .;-:::. r ; - - fui-
ti nubi iJrtrttir Sneca ad L . CS
!;U>....:.r cr : " .--;-.-.; : modicum i.; : ..-.
e . : . lile rii untos : 1 .2 ; - : : : vh negata r : : *
. Qgd t Cnoogit ~ : - i
me besuoem Itahcum (entire patasmon de -. L . : : : r. i
aoc de Scjorm fepulchrcfed de rrbe Komi, Sap.-o
um roi educaras, idem, & reos par glo
ra tnpkiaitjVbi non vous dieted inmimerabilef :a-
nn,Q0O4 nunquam rima tacituraeft. Deauit*-
tc (infam) illa, cm pulla milis fuit , nc|la tutora eft,
quz anas regum etum ab hofte di-ta eft : decuinspo-
pufocnpnzm lcgimus. Xlagnaeft 1 populi Ro
main, magnum & terribile nomen, cuius line exemple
BHgnirodinem atqueincomparabilemmonarchiam fa-
tnram^rxfentmque diumi ceci nerum rates. Neqiee-
go one Romanas proequor laudes, maror res eft quint
vt poflit i tranfeurrente traari ; fed hxc curfim atti-
gi, vtinteU!geres,nonpannpendere mcReginx Vrbt
aipecbim.de qua infinita perlcgi, & pe multa iameri-
f i plura forte fcripturus, nifi prmord'a mea prxcipi-
ratadie; moms abrumpat Finge me his neququam
tang, qcam dulce tarnen eft Chriftiano animo, Vibem
cernere.ctrl' inftar in terris, facrofnetis martyrum ner
eis atque Olli bus confrtam. & veri teftium pretio'a cx-
de refpcrfam VidercVerendam populis faluatons ima
ginen!, 3c m f xo durifmo xternum gentibus adoran-
da veftigia. Vbi ad literam luce clarius implerum <et~
xiitut llud E x:Et venientad tecaruifilij eor,quiHu-
miliauenint te. & adorabunt veft'gia pedum tuorum,
omnes q'ii detrahebant tibi. Circumirc fanftorum t
mulos, vagari per Apoftolorum atria , mehoribus iaoi
curis comuantrbus , Sunquicta folbeitudine vitx prat-
sctisin Intore Maiilixdcftituta.Quxcmita lint, quid
me fegncm v<cas, cimlcias, qu od meum ex alieno
pender arbitrio ?Ego meipfum tibi dederam , paruui*
quidcm, fd perpetunm munus :tu me alten parre vo>
>
f4 fiiAN. Pet*. AftcHA b Res.
Iuift!,fialTerpropri dicitur talis Sc tarn vnanimis gef "
man us. Nihil hic mihi cnfcius fum fi culpa eft, vel ti^
bi paree , vel fratri. Inextremi literarum parte Veri
tas forte,nelepidiifimis iocis tuit ffertderer, folet entm
leonis quantumhbet blanda contreftatio animarrtia
fraruaproterere Suaue olentis vriguenti drachmam ad-
Jiibes, vbi pupugifle videbare,dum me ad te amandum,
im vero ad tibi reddendas amoris vices praediilciref
ohortans.Quid dicam? Multa lqui non magis dolore
quam gaUdio prapcdiniur. Hoc vrtum me tacentem
ignoras vfquc adeo faxeus rto fum, vt ad tarn de-
bitum amorim fit mihi iietlTarius hortatcfr, atque v-
tinamin amando ori migis freno qum calcaribus e-;
gerem.Tranquillioriuuentafequeretur hoc faltem oro*
ne finiifle me fngas.Vale.
FR A. PETRARCH A AGAPITO
' COLVMNAE, S.Epift.X.
Situhtt hominum m deteriora brolebU
Nori miror in te , quod in mnibus ftupe , in mt
.intern queror. & lugeo.Publicuin malum eft, quas
hcgligi fine periculo potcrant.ccr'tatimquinmuiiiquod
pprimcuraridum erat, publice ncgligitur. Quam fer-
lis ager , quam domus compofita , qum obfequiofiis
feruus quii follicitus procuratr. qum fplendida ve-
flis, quam nitidus equus, quirr) pulenta vxor, quam h
ftri corporis orn.ita fiperficies, omnes curamus : Quant
pulcher Sc rrtus artimus, curat nemo , (e curatu-
mm fporidet, autfperat, fed quetd primum eile debuert
diftenmus ad extrema:
eines, mes,<jurcH>eamipr':ntym,
Virtud fofl -memnos.
Sic eft hodie, fie erat Flaca feculo, fie erit temporibus
pronepotum, nifi forte mHofidc pdfteris auguramiir,
vtinam id quiden fperare pdTcmus Sed, vtres ennr,
indies peior conci , quamuis um peiora vix poilinrt,
nedum timcre,fed fingere. Cert fie viuitur, eque cri^
rain um furorum ventumelt,vt proced vlterius fine
publica
TaHu. Eist. LrsJI. -
publico prsrriprtio pofit-Nnnc none irnpW%m eft.
nio acte rem p4u dixerar Sarrricusr
-i ' prtaptifici
Eoiiemur tarr.cn pro viribus, {riper al-auxi CccAit
.. nunanam . ma-oribus a ; .? Srl-
biis orenti " comnrrterns, meno-
tus ndeaxur Hon:: v bi ait:
.-' ..- ; . -
ft^ga xntisfitnem.
Et, ;n tctnpus aliud graoiorem hanc qnerirnotiiam
<<! irlfiftcnres earptb, femper fao1-
m . . : o.J. Marco Varroni nro long doct:lixno-i-
femeft. Qrioniim fi dndecirfum cune partem , quam
impendimos vt piftor bonum nobis pancm frat in-
pendiflemas in nobis ipfis, iam pndem boni elTemus
tde aturo!, de calcis, de calamifh's luYarrt fie eft pro-
euldubi, (re erit/emper Curabuhtur luperuaca.i, ftm-
per neceiTaria negl gentur. In hte'ristamen res cla-
: iff. rae *ir, rhum de te bona? fpei pignus babeo : vide-
rismibi vim pati,&((]ui pTOxiriios ad tahitem ^gradui
eft)fttujn luz ments agno'cere. rideris nvhi indigna^
tiooe magnifica, cm primum le facultas btulem, et
hircompedibus euaurus.Vale.
AAN; PETRARCH A. AGAHTO
CotTMNiE, s. Epib Xl.
coenampocticam amkum wuitM. '
AD triam expeftatus renies, memoVqiifc , non bit
cupidinafmm forum elle. Po'ticum tibi conui-
Uinm pra:ro eft idqi'e non luucnalis aut Flatci, fed qua
le i Viigtlio paftorale delcribitrrij
J Atitiepoma,
tnolks,<r pret copia a&isi
Carera duriora.inclaboratum rigidum paneiti, for-
tuitu/ri /eporem.aur peregrinam gruemjdque ferrar,
ft caJum fortafis apn rancidoris muenes.Qu,id multa?
f6! Fran. Petr chai diRb"
eque ocorum,nec vichis afpcritas ignota e tibi. Ita-
que non pedibus tantm. fed vt facete Plaubinus paraii-
tusait,Calceatis dentibus vt venias,admoneo. Vale.
FKARPETRARCHA IOANNI
COLYUMAE, S. Epift- XII.
UetrurU loca quadam defibtt.
PEropportunum curis meis locum, fi non alio -
ratanimus,naftusfumin Regione Romana Capra-
mm mons diftus eft, olim credo, quod fylucftribus vir-
gultis obfebs.capris qumhominibusfrequentior ha-
beretur. Paulan m cognir us loci ftus, Si fpeftaiajrti-
lkas, habitatores aliquot fponteconrraiit, qtiibtii
eminent i fatis tmulo fundata, & domorum quantum
Collis anguAuspatitur, adhuc vtus Caprarum vocabu-
lum non amiu't. Locus ignobilis fama, nobilioribus
Cingitur locis. Eft hincSocrate mons, Sylueftro clame
ncola, fed & ante Sylueftrum poetarum carininibus il-
luftris. Hinc Cyminicum monte lacus, quorum mc-
jninit Virg'lius. Hinc Sutnum.quod nifiduobus
pafuum miliibus abcft,fedes Cercri gtatilimaj & vetus,
vt perhibent, Saturni Colonia. Campus oitenditur
non long muris , vbi primum in Italia frumenti fe
inen ab aduea rege iaft dicunt primam mefem falce
defecbm.quobeneficio.nraculquedclinitisam'rnis, in
partem regni viuens, in opinionemdiuinitatis vita fun-
his, fauore -hominum acceptus , fenex rex, & falcifer
Deusett. Acr hie, quantum breue tempos oftendit,
faluberrimits: hinc illinc colles innumcri,altitudine
accclTu Jifficili & expedita propecbii inter quos & vm-
brofa laterum conuexa S opaca cu cum antra fubfdunt,
vndque fubmouendis folibus fiondofiim nemuseri-
gitur,nitqud ad Aquilonem collts humilior apricum
-aperit inuin , mellificis apibus floream ftarionem:
fontes aquarum dulcium im is val ibus obft repu nt cerui,
daniac,cjprcoli,i feri iicmewm greges apertis vagan-
tur collibus: omne volucrum genus, velvndis ,vel ra-
Fi". ::. Emst. Li. IL 77
mis fmmanntirat. Nim boum,& omni; minfueti pcco-
risarmcnta & humanihboris fruus,BacciiduIc&l-
11C.& Cercris vbertatem,ad hare & ilia nature dona,vid
irosUcus ac ilumina, & non kmgmtpum marc , prarte-
ico.?axvna, qoiiuam geatfiscriniiie, quibus cceli Jegi-
bu . bto.feu qua fyderii vi.ab his terris exulcr.'gno-
raQnideoim putas paftorarmatus fyluis inuigiiit.noa
Um Judos metHcns.qum raptores:loricatus arator,ha-
ftaminvium ruftici pugionis inuertens recufantisbol
Dis ttrga folliciur : aueeps retia dypeo tegit , 8c pifeatar
hamis uaeibus hzrentem efeam rgido mucronc ruf-
peodit qudquc ridiculum dixeris, ., -. puteo peti-
tumtjubiginoiim galea fordido fane connc:it.Dcniq;
fldune armis hicagitur.Qiu's ille pernor vlulatus vig
Jumin mosn-bus qua; voces ad arma conclamantium
qua- mihi m ionorum locum , quod blandisfidibus ex
primer confueueram/ucceiTre. Nihil incolis harum r
gionum inter (e aut tut m videas.aut pacatumaudias,
auihumanum fenrias.id bellum & odia,S: operibus dx-
cunfta fmillima Hisin locis.paterinclyte.intcc
olentem nolentem dubius iam fcitumccirnum
diem ago , & quantum poteft in rebus omnibus confuc-
tudo , rragorc militum & ftridorc lituum ceteris in aci
concurrentibus , me (xpt perhos colics ragumvideac,
ato : aliquid quod pofteritatem mihi concilict^didu me
df'unrem.Omnesmecum admirationerefpiciunt,ocio-
/ , intrepidum & ineimern ; contri ego omnes admi-.
ror pauidos,follicitos,& armatos.Hc eit humanar r-
tietas aion.quod fi forfan interroges, an hinc migra
ic mal: m, non facile dixerim:& ire iuuat,& mancre di le-
Aat. Ad pnmum pronior (Um , non quod hic molefti
quicquam patiar , fed Ronwm vifurus domo moucrarn.
fi autemfecundm naturam , vt vfquc in finem voto-
rum animus nonquiefcat,exquo maxime colorem mihi
videtur habuiiTe opinio illa, quae beatifica vifione Dei.ia
<juj confummata fcclicitas hominis coniftit.dcfun&or
arrumas tarn diu carituras aitruebat,donec corpora reiu-
piienr.quod naturaliter non optare non poilunt , qui-
s bt fcnterjtii fanieri indicio vicb,'3c cum
75. y Fran. Petrarchae Re,
, auore fuo (da veriiam qujefo.qui valde eum.fed non et
fores eius dUejf.ifti)ipultaiain pridem fit. Vale.
g RAN. PETRaRCHA I p A N N
ppLVMNAE.S. Epift. XIII. ft-
Ctuifa met tyifdCtfrafummoiitcmrcceiiftt.
I^Nhoc ecceOprVunj.imQ vexo leonum actygridurn
moiitc,qtiolibet agap mitipr Vtfusilt'.-iuui habitat,
Anguillariaômcs.arnajtpr pais.fine ]) metu in
ter bella furu,s,no fine pads defiderio hofpjialitate ie
cundas .nemi.ni, confilip.vigcns,blanri fpurgs,ijk ngid
benignus in fus^Pirium imdiariifimus, Aptrfccelien-,
îumingeuiorum miratox elegantifiimus , ax laudato ..
Et tecum non ader(um,yt ijle.ied conuenicns mpribus,'
fuis nomen (ortna Agnes coniunx eius piWclarilijma o_-
ror tua.de qua vt de Cartilgine Saluftius air, , jiilere me--
lins puto, qum parum dicre.Sunt enimqua*darn , que;
nullo melius "mpdo qum ftupore &: filentiolauân.tuv:
homme* gerjere foror rua eft. Hjc cppcprs jc.roite par
ioniugium.ccu rotas autHiatptidem.iipâuiinter fpinc
ta ac tribuios pdiorum Horumfiiauitaj.e vt.curique r,-
liquprum temperaturafperitas.Acce,lfit diujnus &: fngu,
bris vir Jacobus de Columna Lomberierifis Epifopus^
germanustuus ,ad quem cm aduentus rnei
prxmififlem , per literas quid me agere velles interro
gans, quomodo obfidentibus pmnes adit us i'.omus
hoftibus non tuto yidebar Romain perirmus Rcfripfit.
ille,congratulatus aduentui , & expecrarerubct jpauif-
que poildiebus ad V I l.Cal.Februarij afFuit cum Stcpha
rio fratre primogenito,cuius etiam virtusciirna^magna
quidem materia y.itum,.c'Kneque implius.qum centum
armatis equitibus tlipatus vterque non fine fpetantivm
horrpre tranfiuerat , cum quingentos & ep amplius Cuf
hoftium fignisetfe conftaret. cdea , qua: ;^ bellum
confit , tama ducum linterftranerat, cum -his ego nuqc
generofs fpiritibus rubito.tantadulccdine, vt fjepc ali
bi qum in terris eile videar.nec iam Roma magnoper
f
Fai- Epist. Lib. . y9
'r4-j..-j.r. ib mus tomen.quamuis denu : .;::.:: aducir
tan) redirum ia rrbemac .:r.:.. oblruxaiTc. Vale.
RAN, PETRARCHA IOANN|
C0LVUNAt,S. Epih XIV.
Rtunaa ,.....?... ..
AB nhc Roma quid cxpcec,qui tarn mu!ta de
abas accepcrit? purabaj rne grande aliquid (-
'.' m : -, Romam perueniflem ingens mihi fortan in po
tt . :: Den.ii materia oblata e:t in pnecas n hd eft,
quc/iiachoare aulim^niracuio rerum laataxum,*: ftupp
JisaioitobruiUs.Vnjm hoc taciturn no}'.ierira: contra,
*c hfpicabaris,accidit:$oIebas enim, niemipi , mere
ciendo dehortari hoc maxime pr*tcxtu,ne ruinofae vr-
bisifpe&u t.uv.x non remndente, atque opininni
'ex libris concepts ardor meus illc lentefceret. Ego quo- 1
our , quamuis defiderio fiagfarem , non inukus dittere-
bara.mrtuens ne quod pfc nvh: anime nicrain, ex:e-
nauent aculi_,& m .ignis fernper nominibus mmica pi*
fcntia. Illa minim i et , nihil imminuit , fed auxic
emma,er maior fuit Roma, maiorque funt reliquiae
.quam iebar. Iam non orbem ab hac Vi be Jomicumded
tarn ferodomitum nvror. Vale.
f RAN, PETRARCHA IOANJMI
COLVMNtjS. Epift. XV> - '
Laudatoria.
SVntquiRomanorura veteres matronas fingirlas tr
gulis laudibus attollant , & Lucretije q.Tideai pud^ci-
im afcribunr,Martia:grau)tatem,pium impetumVctu--'
rix,co.niugalis amoris ardorem Poxtix.Claudix hilarita-
tcm fobriam , lulixtacetias Sc eloquentiain muliebrem,
vrbanitatem xcHiae,Liuix maieftatem,Corncliarum al
terxgeneroum robur animi,akerx morum verborm-
_quc dulccdinem.Sunt & quiperegrinas fuis laudibus pro
icquantur, honeibtem. in Penelope ,in Arten, ila -
rem iramorblem , iri Ipficratea i dieran nam, m Thomr.-
xi /vritud/nem , confllium in Thxtide , modcibain
in Argia, picta.;cmin Anrigoncdr. Diione conlbntiara
lo Fran. Ptrarchae de Res.
admirantes. Vellern vt duo laudatores.veterum, forores,
tuas Ioannam& Agnetein cernrent, haberentprofecti
in vna domo amplilTimam laudandi materiam, neque
foemmeis titulis conquirendis, per omnes terras per
tarn multa fcula vagarentur. Quicquid vfquam fparirn
quzntUTiapud has mnul inuenitur. Tu viue,non virtute
tantm propria,fed magni Genitoris gloria, fratrmque
concordia,*: talium fororum pietate fxliciillmus. Vale.
F R/ A N C I SCIP E-
TRARCHi V.C.
V. C. 1
E TOLA-
E *.EBVS< f AMI-
liaribus ,
LIBER III
FRAN.PETRARCHA
MESSANENSI, s, Epiit. t.
Tulefun Tyle nfula.

Erambvlanti veterum eon-
finia, accefu quidemafpera,
amana curo peruenens , creber
fcrupulus ingenij pede calcan-
i dus eft. Hoc faniquem tu tibi
nuper inieum feribis, egoiam
pridem premor , quarrque iti-
dem'.qunam mundi parte TyJe
fit nfula : Sed, vt verum ftear,
ceno iud>ce,nec ad rem ducentibus conicebiris, aut
iffimût nalUm inueniendi fpeminuenio, &hribi
iuiJc
Fauii. Epist. Lib. III. 8!
qutdem ex ipfsBritnici Occani littoribus propinquior,
(vt broa eft)ipfi quam vcftigan- -.is ,i nlulx fcribo. Piofr-
ftovndevelantiquoliterarumftudm, vel nouaac folli-
ou\ocorum indagine, cettis aliquid fcribere poflede-
bueiaro, vltimam quippe tcrrarum eile non ambigitur,
hocVirgilinscanit, hoc Seneca, hoc fecutus vtrunquc
Boctius-.hoc omnis denique fcriptoru cohors , illud que
que fatis inter multos conucmt.in Occiduo tratu
tam quim longifim ab ortu folis,& Meridie receflif-
fe. Cacterm nobis in Occidente pofitis ftimulos addi-
dit ipfa v:cmitas:i ad Onentem fita eflet.fort non ma-
gis Tjlem.qum Taprobanem curaturis. Cum ve
ro Britanniam & Hybcrniam , cunaTque Orchadas
in occidentali Ocano ad Aquilonem , inque eodem
Fortunatas nfulas, ad Auftrum, partim vfu, partim af-
fiduo commeantium teftimonio, non aliter pene quim
ipiim Italiamaut Gallias nofeere, cireumfpicere, mira-
rique eeepimus , aliquantque fcrupulofius inquire^c
fieubi vndis emergeret celebrara hare omnium literie
nfula, quam in noftro Ocano, Sc antiquorum locauit
autoritas , 8t nunc etiam orienralium populorum ac
tonus orbis confirmt opinio. Quid multa ? Euenic
huic quod tepe clans viris accidit, vt vbique (nt, qum
in patria notioresperconftare Occidentis accolas. In-
doi ipfum nfula: nomen ignorant : literatis vtique
ebnun nomen infulae eft : Infula vero ipa non minus
ignota, quim vulgo. Mihi quidem de hac rc cum Rj-
chardo quondam Anglorum regis cancellario fermo
non otiofus fait, viro ardentisigenij literarum in
icio, & qui, vr. m Britannia genitus atque educatus,
abditarmqae rerum ab adolefcentia fupra fidem cu-
riofius, talibus przferrim quzftiunculis enodandis a-
ptiiimus videretur. lile au tern, feu quia le fperaret^
lea quia puderet ignorantiam fateri ( qui mos hodie
jnulroru/n eft , qui non intelligunt, quanta modcft'ae
lus it homini nato, noue omnia volenti profite-
ri ingenue fe nefcire , quod nefciat ) feu forte , quod
non fupicor ,quia huiusmihiarcani notitiam inuide-
tctjrcipondi^certc fe dubitationi mea; fatisfafturum/ed
8t Fr an.Petrarchae dReb.
non priufquam ad libros Caos-, quorum nemo cope-
fior fuit , in patriaui reuertiilet. Erat enim , in a-
.micitiam eiusincidi, traitandis dpmini fui negotiisa-
pud fedem Apoitolicampciegrinus, ca fcilicet tempc-
ftate,qua inter prarfatum dominum, funm & Fran-
corum regcm prima diuturni belli femina pullula-
bant, quit cruentara meflem portea protulre. Nec
dumrepoiita: falces, aut claufa func horrea : fed cm
promiflor ille meus abiiifcc , iiue nihil inuemens>lue:
nouiter iniunH pontificalis orHeij graui muere di-
ftraftus, quamms fiepe literis interpcUarus, expecbtio-
nimea: non aliter qum obftinato filcntio fatisfecit.
Ita mihi Tyle amicitia Britannica nihil notior faftaeft.
Poftannos vero venitin manus meas hbellus de mira-
bilibus Hybernii Giraldo quodam ulico Hem rici ic-
cundi regis Anglorum, licet tenui rerum itylo , non
rdi tarnen verborum arte contenus , quem ne tomn
bibliotheca: noftra?fonbusexcI;iderem,breuis qtuedam
ipfius partcula promeruit.vbi de haccademirifula no-
ftra: fimilis , & operofa dubitatio inferta ' erat. Itaque
fimilitudo vnaingenij,mihi totius operis commenda-
uit auctorem. Aliquot ibi fcriptorum fententias attin-
git,quod infularum Oceani, qua; circa Britarfniam, quav
ve inter Arfton & Occafum funt , extrema fit Tyle.
Vbi aftiuo nulla nox, brumali contra folftitio nulla
dies, vltra quam pigrum atque concretum iacear mare.
Ad hare Solinum & Ifidorum teftes eitat. ignotam nihil-
ominus infulam occidenti, nullimque huius vel natura:
velnominisillic e(fe confirmt: ideque conicturam.
fequens.aut famofairi , fed fabulofam infulam exifti-
mat,aut infinito ab a!:is fpatio fecrcram, nufquam ali
bi qum in intimisBorealis Oceani feceifibus requircn-
dam: cuius fenrentia: aibpulatorem facjt Orofium.Pote-
rat& Claudium vbi Hyperboreo damnatam dereTylem
ait. Hoc tarnen omiffo , rem agir,& ad hune fer mo-
dum ille diputat. Tu teftes ,quos iriducit examina,
qum fibiconftet, & quanta fit diftis fides intelliges.
Ego enim nunc librisoronibus qum longiTimc ab-
fum,& id vnuminlucpcregrinationc molebfimuin
mil. LHT. L*. IIL S)
Ci no. DomoegttBtorzELiRsrii-rdner-
vemstdio , dotnaiK irgrc.fas -.ci Lbros . cum crj-
bus leqai fem Ibms , aoo babeo : m*ki cofio-
quium am memoria mea rft Hax ?: tempore &
mcmomkrK>, na rtde qu>os i jn karatantce -
deo,fflecao potros quam clamo mm;cterda credi-
denrrf. Moka ian nonaLrer q.m fbb occl.i l.brf
Client, , cjojc rrcj-ctK bor ni C05 la mJi! ai-
tiusjuperenac.TK mprelSi. ;ifc Secuci-
forte dcg kgerat , qco nemo cerriot rem expredit.
Qpamer, definir non , cm ilbd einper oc-
CurrjO-.M aa omnibus habearur :r cam
vicim.ram celebra. Sed <Lcam quid pe FlmiosSe
cunios ecundo naturals hiftoriz l.bro feulent : Tr
iera cie mLiam ex fceram niurgat-.oac Septco-
trioaem' Britannia diftantem, vbi iemerhetc a-fhuum
dicm ac paris fpatij brumalem noerem efle conicclat,
& violento, quantum fibividctur, ration argumento,
tt rzterea nefcioquo FhoccniPvthia Maliiben fi tc-
ftc Ytitur. Quae l vera funt, quantulum hinc abeft Ty-
le ipil quanKfjxrimuSjC'j. s apud Indos, vtaugnror fa
ma ingens ad nos notitiajnulla clt.Serui"S quidcm.et-
l Grammaocus mebor quam vel Cofmographus vel
Poeta, lqoens tamen priorum veftig:a fuper Vir
gil'/ locum:
77fermt - Tyle:
S.'Cair :Tylc nfula eft Oceani inter Septentrionalem &
Occidentalerc plagam vltraBritannM.Hyberniam, (Dr
enadas.Vides vt vnum fr lignum omnes afpiciat, vt in
ter Septentrionem Se Occafum, ac noo procul a Britan
nia vario fermone conueniant: vbili corpore conuenif-
int,re cogente.mutaiTcnt forte fent. ni :. Duo lgius
abfeedunt ezterorum dictis : fed an ad verum propis-
axcciiiQt an propter diftantiam non itamanu (vt ait)
mcmlacium prend po(Tit,incrtum eft. Horum airer
j-oiuse/r,cuiiisfupri eft mentiohabita.alter vero Pom-
fOaios McbjiobiUl Cofmographus, quern Plinius in
muJc/s fcqui folitus hc ncglexifle vifus eft. Is enim toto
anno, vnum folis ortumverno, vnmque aetumnali*
84 Fran, pitrarchae d Rb.
quinoftio occafum,atque ita vna die duntaxat, vnque
nolc diftin&um anni fpatium , Hyperboreis populis
aflignat.primis jm littore Aiiatico fijper Aquiloncm Ri-
phcfquc montes habitantibus,omnium (fiquid fibi crc
dimus) mortalium innocentiffimis fcelicifimfqu'hTy-
lemautem inter Oceani infulas,BeIgarum littonbus op-
poiitam teftantur noftes ibi breues, hyeme quidem fuf-
cas.aeftate lucidas/oltitio millas. Adeft tanta difcor dia,
vt mihi quidem nihilo videatur occultior nfula ipfa,
qum veritas.Sed bene habct,quia quod laborios qua:-
rimus, impune nefcimus. Lateatad AqudonemTyleila-
teatad Auftrum Nili caput , modo non lateat in medio
confiftens virtus , & huius vita: breuis fern ita , per quam
magna pars hominum palpitando, titubandque pro-
ficilcitur ad incertum finem ambguo calle feftinans.
He ergo nimis magnam operam impendamus in in-
quifitione loci , quern forfan in ventumcupid linque-
lemus. Claudenda iam epiftola , & tempus curis melio-
ribus impendcndum eft, Hare funt.qua: de hoc ambiguo
tibi nunc ex ipfa(vtita dixerim) inquifitionis areaex-
cutere potui.Reliqua a doftipribus exige .Mihi quidem,
fihxcce Iatibula rimari , &abdita noiTe negatum fue-
rit,mcipfum nofle fufieiet. Hie oculos apenam,hic fig
intuitum:orabo eu qui me fecit , vt ic mihi mque lmu
oftendat , & (quod Votum fapientis eft) notum mihi fe
cial finem meum.Vale. ;-
FRAN. PETRARCH A THOMI.
Mess an ENsi, s. Epift. 1 1.
Curat hominumtfemacMas ei.
QVid ad literas tuas dicam ? Vereor ne humanem
torrens rapidifimiiSjeorum amicu'm noftrum fun-
do aluei rotatum cum vniuerfo rapiat. Senefcit,vt vides,
inter ludos atque prxftigias Fortuna,multa fibi promit-
tens,qua:(mihi crede)nunquam veiiient. Vna tarnen ex-
cufatio eft : omnes idem fere morbus habet. Quem in-
uenies.qui non craftina: quietis ho Hie laboret? Hare
Reliaras, mortalium vita eft. Miras fui or, nee mi.
ror,ide quia publieus hiarc inuen tis, & ceitis bonis ab
Fauil- Epist. Lib. III. j
it&Kncerta fectiri. Ignorant homines quantum locri
inanes,& fllaces petite. Nulla grauior frcirta;
nulla timen tr:ftus deponicar , vfq : adeo malis ctiani
dleLamur. Labor iUe quidem Sc fufpi rat , &
anhekt faperuacu Sc ctra Flacci fen ten : .am. * /.'
tdates feltpermutonsJbrrm frtis idtuUtur tw> ."::.';.:. N r. a C-
cufoinaliu.quod nobis excufo Tulit Sc. nos multa
viddi ardor per terras maria,&nc maxime ad extre
ma temr ca me volnptas traxit,pellte hinc tardo rer
mormijoe odio . quo rurfilm dura neceffitas retraxit,
niidiutertius applicoir , & cm multa inJe tibi fcripfc-
riffl, reuerus puluerulentum calamum tuo primum no -
mine dererfi. Amicus autem notter, non vt dotior re
des nullummundi littus inaccclTu m finit,5 omni ven-
to caduca: frond s morecircumaoluitur: fiifpirierum e-
i millas , vt auguror finis erit, nifi qui vitar. Hoc'fibi
verbis meis dicito. Rar quidem przmeditata fucce-
dunt : fed finge fuccedant : crefeit cum flicitate mife-
iia. Idhaud difficile perfuaderi poflet experto, niiicon-
uetudo pefiaia aures falutaribus vocibus obftrueret.
Sed ipfedefeviderir.Tu vero ccepram tee, Se ne turba
delirantium animum propolta conuellat, caue. Sene-
catiteo verm ipfus natura: verbum eft: Nec multo opus
eft,necdiu. Vale.
FRAN. PETRARC HA STEPHA-
NO COLVMNAS I VNIOJII, S. Epift. III.
Vfutn -viforU non omittendmn effe-
POwifti.Wrfortifirne,vincerc:Scito,fapi entiffime vir,
vti viftoria, nc quis vnquamnoft rum tibi polTit obii
cere quod Canncnfi quondam die Maharbal Hanniba-
Ii , qui fi conflio obfecutus , redo calle ab acie Romam.
fangu ine noflro rorantia figna vertiflet. Quarnam
fit hiiloricowm opinio ,non ignoras. Sed illiusinpii
aubas obftitit Italia: fauens Deus. Idem pios adiu-
uans conarus , aciem tuam comitabitur , dniget , fe du
ce Titricia figna non deferct. Ille tibi runcperpetuam
vcterum , vltimmqae tuorum hoftium exterminium
8< Fran. Petrarchas deHeb.
polleetur> qui de tot olim Barbaricis Jegionibus pim
paucitatem Theodofj principis aluam fcit. Ettupro-
feft iuftiffimam caufam foues, &qui llius tune iuftitiae
fuit.tua: nunc teftis eft ris Tvs,deuotiifim tibi lie-
bus aenoftibus inuocandiis, vtperagat quod ineeepit.
Non equidem proculille. fed tecum eft, & tecum erat
(mihi crede) dum vinceres. Alioquin qu-nam modo
cum paucis tantiim fi di es exercitum, atque vnus dos
perbiffimos hoftes,incautl'quc idem prop emier-
mis,pra;mediratos illos & initructos u: opino Marte tam
celeriter, oppreffiTes? Aderat proculdubi ccelefte - "
fi^nm, adeiitqnc q;iotiens non mutata iuftitia partis
tua: pi reuereutqiie poftulabitur. I tanto fecurus du
ce, & decarforum fangmne renafcentcm puerum ,Ec-
clefarum fpoliis oneratum ,prserlam verius feito eTe
qumpra:lium Prior nempe victoria, vt gloriofa.fc i -
nops fuit;ha*c tam opulenta,qum facilis. Vade igitur ad
certam victoria" potius qumad ambiguum certamen,&
vade non tam propriit viribus qum diuino fifus auxilio.
Ipfa pro te etiam elementa pugnabunt, qua: proTheo-
doiopugnauerunt quoique ait Claudiaûs:
Tibi mittet antris
ijfeolm armatas hycmes,tibi militt tber,
Et conmrati venient ad ciatca venti .
Nam tu quoque cum crucis hoftibus.licet Chris ti .
nomen vfurpantibus,bejlum geris. Quod fie eTe nouus
Eugenius ex agno lupus .tyr.innus ex clerico,
aenudata; perltaliam teftantur Eccleti*. Te nontua-
rum magis,quam fuarum iudicem ofFenfariim pofeit he-
fadiuinitas. Noli gemina; deeife vindicta:, eque in his,
qua: gefta funt , fpem vfqueadeo pofueris,yt qua: firrt
ge'rcnda non videas. Aliquid eft aftum, im mukum,
imo plurimum, imo nihil,cum principio finis dfit. Ne
quxfo cum Victoria vti poflis, friii malis. Qua in re no-
ftro quidem ptimo, fed pelfimo facto fu o errarte tan-
tus lile militia; m.is>ifter arguitur. Quamuis autem v-
Oumillud omnibus bellormn ducbus qui funt, quque
CIun
Famii_ Ei$T. L5. III. 7?T
ctunt omnibus Carcniit, aben j catdo=k Joftma-
ti rzdare debrat , ne tames in a n magno negocia,
vniuseicmrh , & ooia St
peruana bi.Ciam- Msgscc Pompc-cs ad )-
chiumfor uLem Ocircin dum re
tiere pefet- abire perauiL. & igsoranria m bclbcx
in ine pmbari J: , lit fr>rt Jna fiTzilu fco in cx-
trenu ntc;5thbcs open terenx ( Tulgaaor
fama eS) aira profus, atqe ri niai ri;i , humanis
illa fe, ci qua moi inTheitaba calim tas pvbLca.Sc
in jE'Tpto daos spfias mors nricrabil.-s confecuta efh
& 10 A&ica Catorus fi-nnl hbertatts intentos , S: p
H'fica tri<tis rcb"q J aram ftrages . Rorrje fpoa-
rum zrarinm , opprefije leges . que ibidem acen-
bi faro abdio Senatos , & riorip Capitolio, quod
triumphs ornauerat, in:erfeh;*. HincPcni-
fij ac MjtinJC gram's obfidô.&crjdel-im Parmen-
uin elides , cuius in Philippics Ccero roeminit , 5:
noftro anguinc rurfi; infeca, & fLb Leu-
cadio atqoe Alio verleib illa ingenna bella a
uaba. Poftremo inde vque in fecubin noftnjm tan*
torum fenes malorum, vz impotfibihs enurneratio ft
& anura memoria, nec dum m:cnarum finis vlls
;i Quid de CT" rege Perfarum loquar, qui
( vr propri dieam) vior in prxlio , in iftoria Y:fc
fitk Quid de Alexandro Macedone , qui bello nco-
lumis .in conuiuio periit ? Agamemnon nonne famo-
illnd ac iiperbum Ilion ftriuit ? Africanus minor
noftet(vt ita rliacrim) Piliorchetes Cirthaginem at-
<jue ?' . fjnditus euertk ? Vterque iri bello,
qum port viftoriam- , tutior ; militiaeqoe rcelictor
quam dorm ; qiios non minus monbas qum locis ,
temporibquc diilintes feiens in hac breuis epiftolx
parte coniunxi, , quod prop par fattim atque idem am-
baru.n eritiis viderctur, viores hoftiuro , quifquefua
perrfomica acfubifti barbarie , inrer implexus neftn-
ittimirum conig'jm perire. Nihil ha;c , fateor,
fi noftrum propoKtum Itaque rem omnium y-
ha cm deduOjV' oftendam etm victorious
f iii)
S Fr an. Petrarchae, de Reb.
metuenda.Nufquam igitur gcftarum rerum fiduciafub"
fiftendum.prodendumque longius affiduc, ac more -
fareo vrgendum impigr fuccerTuminftandumque fauo-
ri numinis, credendumquc nihil actum, dum agendum
aliquid fuperfit.alioquin multis bello fufpeftior fuiffe
viftoriam, &verendum vald,ne melius fuerit non c-
piTc qum cptum medio procurrentis fati calle de,-
ferere. Vale.
FRAN. PETRARCHA STEPHA-
NO COLVMNA IVNIORI, 5, Epift. 1 V.
Litems & carmen mifii indicat.
DE vnitierfo rerum tuarum ftatu quid fcntirem,bre-
ue quiddam tibi,bellaciflinie Vir, materno pridem
fermone confcripfcram,vt poflet militibus etiam tuis in-
notefcere, tecum in partem hboris-& gloria; profclu-
ris. Subindeautcm pariente nouialiqtiid Temper inge
nio , eidcm tibi carmen ex meo alienque contezui ea
lege , vt primus meus , fccundusalicuius probati Po'tae
verfus ertct,atque ita,vt legentcm non fentenriarum mo
do artificila connexio , fed vcrborum quoque confo-
nantia delectaret.Qua in re,ceu noui po'matis(renui li
cet inuentione) gloriabar , donee mido iam carmine
deprchendi.alios ante mehocgenusattigilTc vermque
quodHcbrasus fapiens dixit : NihU fub file, qud*
que ait Comicus Poeta:
Nihil dtum quod mn fit dium pint .
Nouiifimeper nuncium StephaniSenioris,magnanimi
patris tui. quo plurcs virtud ftimiilos incuterem , fcripfi
oratione folita & libera quam fi habes,nihil eft quod ma
tern . nihil quod adiiciam : quamuis enim multa fe offe-
rant,tarnen fpintem monuilf fatis eft. Vale.
FRAN. PETRARC HA STEPHA-
N0 Colvmnae IVHIORT, s. Epift. V.
"! . S'litudinem exfmenta laudatam.
POftulas tibi (latum vita: folitariac, quem hac xutc fe-
cutus videor(vt afleris) pra;tcr morem hominum no
ftrorum,brci;ibus verbi- exponi, vtrum limundi an irri
undiauid/iii.QcfcjOitLi fcis. Cxterum qua magnaxn rem
inter
Fa mil ErisT. Lib. III. 19
\ anguillas cogi ,ac brcoiter dici tcIk , forfan gno-
I asSont de hoc po difcrtortim hominum libclL, dcc ta
ir.tr. :..an:j.T. mihi vjdemr) quoquamfuncientcrad-
huc lindara res eft, de qua iepe - .;:.'::::.'
quid impetus fuit, & fcaflem , nifi quia nondani aut in
genio am ftvlo,aut rerum notitiz lata fido Quod ad te,
prcccfqoc tuas attinet . ego quidcm , vt nunquam xjuit
auribusbudatorem vitachnius audiam , nifi qui pruno
dulccdine crus aliqoa ex pane gutanerit , -. nnu-
bonis hic afflut qi x nee audiendo nec le
genda, denique nec aliter qum eipenendo difenntun
fic :: hi quenquam doceri velle rear . nifi eademeapc-
.: ; nugtra.Quid enim refrt quanto eloquio res <-
g : non inicllecbiris qui audient,aut minime Cre-
diriinsr Tu itaqoe te folitudints mczadmiratio & mi-
randi (ludium trahit (vt prxdicas)noli me cuns alus in-
fatigare . noli narratonem imparem rebus ex-
pofcerc : fed modo tu(quod ego.quia valde vereorJas
pe repeto)para mente,dilcendqje, non tentandi animo
interrogas,reni & vide , qudquc pfe tibi deber potes,
alten ne debeas. Define tuarum aurium pruritum aheni
rmoms nguibus fcalpere, leuioribus calpellis idem
confequi non prohibens : dque fiet honeftius, qum fi
tractaram rei grandis extorqueas , ad nihil aliud aut
annuenti profuturum, aut petenti qum vt legentis m-
tenrio culpari polht,& int cnbentis verba contcm-
tm. Vale.
FRAN. PETRARHA STEPH-
SO COLVMNAE IVNlORljS, Epift. VI.
Summtfachatat tjiu.
QVid in quritione proplta intiendum ptes ip-
ft videns , pee jetas , nec libiorum leftio, nec re
rum expenentia defuerit. Apudmequidem rerum non
/tirum vel fola conulcacio turpiseft-Si fententiam
exrorques.ibft me non modo uimmum,(ed(quoni &
in hacopinioneStoicus.,quPeripatericus,&in omnibus
Stoicus multo , q-Jm Epicureus eue , malim) ne aliquid
yo Fran. Petr archas ds Reb?
quidemboinim in diuitiis, aut in voluptate reponere.
Oommodafunt hxc,3i adminicula viix mortalis: itaque
illud fortuna:,hoc corporis bomini vocant. Bonum vrro
quod qi;serimus, in animo eft.nec corpori icniiens,nec
fortuna: ratera voc.iri bona fateor, fed non eTe conten-
do. N-ue me forfan errore lapfum ptes inaduertenter
hoedicere , non fum nefeius quid de hac re Ariftoteles,
quid Epicurus fenmt.ftd pbilofophatitium auftoritas
non impedit iudicij libci tatem. Mihi illa Philofophor
diuinrjin verior fententia videtur:Beatos elTe non pof-
fc qui bona diuidant tripartit.Vnum bonum eft.vnum
q'nod fovees faciat: veftra quidem nimis inops & einen- '
dicar* fofclrcitas cil, ad quam non mod forma corporis,
& profperior valetudo ,fcd diuitia; etiam adrnittuntur,
fli potis eziguntur,ntmis furuminfidiis'expoira,rninis
denique folliera Temper trepida ,quo nihil eft fli-
citare icmotius:Nam illa Epicuri in volupiare cooffts,.
non folurn nulla foelicitas,fcd extrema mil'eria eft.Quid
en m homini miferius,qura bonum bono pecudis , hoc
eft , rationem fenfibus fubftrauifle? Sed nri ne ego pa-
rum fani capitis videbor qui inter tantas p.irtes fuper li
te tarn dubia iudex non eleftus accclTerimCredat igitur
quifque quod crcdidit: durum eft enim ab iiiueteratis o-
pinionibnsauelli. Extant de his Philofophorum trafra-
tus var j, quorum vix nomina epillola: clandercnturan-
guftiisExtat integer Cicero 'is liber, qui de Fine bono
rum &malorumiocribitur,quai cmlegeris.nefcio an
quicquamvelauribus.vel ingenio rcliftum fit quod re-
q'uirendum putent. Scd ûoniam me.non quid verum
(id enim forte abditurri eft") fed quid mihi videretur po-
ftulafti,brcui remomn fine condudo. Noli miquis c6-
iultoribus aur prbei eiqui neque famam.neque lalutem
till diligiit; id tantm confulunt.qiiod ve fibi ebgerent,
vel tibi grat putant Tu vero nihil prater honeftuns co
gitare. nihil in bonis numerare debes. At vtilc lucr eft.
Ita prorfus, fi cum honeftate cinntnmfit:alioquin nil
noueris efle polTe damnofius.Vulâtum cft.quid de hoc
ipfoin Ofrkialibus libris Cicero idem difpntet ,fed ma-
iuparslegentiuin rerum negli<TCns folis verbis inhiar,
Famil. Epist. Lib. 1 1 1. 5t
& raecepra vira: iudicio annum , quafi totidem tabellas
amlecxinir Tu memento illic non Imguar/cdaniminc
otium agi.hoc eft , non Rhetoricos , led Phdolophicos
eiefermoue<:.Stct ante oculosidquod Athenis olim At
tier. Votum fliity&c Themiftoclis conitlium,& Ariftidis in
tetprctaio,& indicium concion is ProinJe,qnamim vuU
gus irndcat.hac demum lege emolumentmn non afper-
nor fi nihil probri mixtum arrert:l feciis, non abter air-
rum qtL2m copulum vitabo. Aur enim vtait Plautus,
MaltjmultHefe[tuffpe rpertan.
Den:que(vc eodem cum auclore concludam)
A/onep smnmo lucrum effe -utile homan yxSlrmo. Vale.
FRAN. P E T R A R HA T H M iE
UES'SANEN, S. Epift. Vil.
JHediocratcmMpli tiendan.
QVamuis non im nefciuSjqnanro plusfub multo-
rum qum fub vnius imperio Romanares creuc-
iu, mke tarnen &magnis vir-is vium Icio fotlicilfim
Reipubhcae ibtum elfe fub vno cod.mque infto prin-
cipelu pugnare imnl aufroriras , & expericDtia viden-
tur Sed maior eft qua:ft;o , qum vt tarn Sreui it expli-
candal/terula. Cert vt noftrarum renim prarfens fta-
tuj eft, m hac an i mom nr.4am implacata difenrdia nulla
pror/as apud nos dtibitatio relinquitur, Monarchiam
e/Jcoptimam rclegendis reparandifque vinbus Italis,
qua: longos furor bcilorum ciuilium fparfit. Hace vte-
go noui ,fateorque regiam manum noftris morbis ne-
ceffariam,fic te illud credere non dubito, nullum me re
gem malle, quam huncnoftrum cuius fub ditioneviui-
mus adeo fuauitt tranquille , vt Pyrrhi humani
trem , neefbrtunam Alcxandri , necZeleuciiuftitiam,
nec,vt Romanis poti,s exemplis vur Romuli ardorem,
Numa: religionem , Tulli militiani , An-
ci niagnificcntiam , ncc Tarquini habitum , nee Seru'j
proH/'dentum , requiramus. Et profeo fi regem i
tyranno foh ruftita difeernit , ifte rex verus eft , quem-
libettyranmim vocent. Vcriifimi omnium tyranni,q
fc Patres Patriae dici volun^cum quibus nullus Phalanft
9i Fran. Pitrahchai 6e Reiu
nullus Agathoeles ,nullus Dionyfnis , nullus deniquc
Caius.autNero, omnimqne fcedifimus Keliogabalui,
poffitde impudicicia & fericate contendere. San quo-
niam prudenttseft, nontam quid delcftet , quam quid
expediat aduertere.inque hoc ipfo non principia rerum,
fedexitus contemplan, tibi.cuius ille confiliis agitur o-
ptimo confilio, cuius de prudentia & fide dubitari auf-
qummis,tibi(nquam')amice, cuius animus meusno-
tuscft,hoC rufticum forte, fed fidele coiilium dedifle ve-
Iim,vtfuadeas fibi, fines fuos fatis patre, iue opes, fiue
;loriam fpeftet. Cupiditati nihil eft fatis, illa eum non
Uat promilfis ingentibus:aurea mediocritas eft in om-
nifomina:humana guidem fcelicitas, nulloiibi fine pro-
pefito progrrdicndi auida,& in infinitum tendens, vt
lollicitudinis-plurimum, fic nihil folidt, nihil certi, nihil
quieti habet. Idequc mihi femperplacuit A fricani mo-
deftia ienioris, qui Cfor Initiale carmen,quo diis Ro
mana; feelicitatis aiigmentum pofcebatur, velut nimias
cupiditatis plenum, & ipfis importunum deis mutari, Sc
ex illonon aliud qum ftatin,qui tunc erat,ftabilitatcm
fblam iufit expofci. Sobriquidcm priidenter, fi&
mortalia confiftere fcirent,& ab omnipotenti Deo peti-
tum elfe^quod diis fallacious petebatur.Multa hie di-
ipoe video, fed quid opus eft verbis? Vides animum
meum.quid cupiam,& quid metuam nofti.Audio ilium
nouas res moliri.Opto fceliciter,fi pergit , fed malo def-
nar:t ut enim via eft.Oppone te oro principii;: ingeret
llbi illud abftinctiftimi ducis, Romanos non tarn aurum
habere,qum imperare aurumhabentibus voluilTe. Id fi
de auro reft dicitur,quod addi poteft, quid de terris ar
que vrbibusiltmque ii de hoftibus ret dicitur,quid de
amicis dices, quos non coacto fed pontaneo modereris
imperio 'quorum non terris mod vel aurum, fed cor
pora, fed nimos pleno iure poifideas. Cum honeftius,
tumtuiiuscft, amicos habere, quam Patrimonium atni-
corum.Et vbivoientibus polfis, ftukum eft vellenolen-
tibus imperare Philofphorum, quin potius natura? vox
eft: Nihil violentum diuturnum. Morleftos regni fines,
facile tu ci re, , immenfum impehum difficile quseritur,
djfi.
FvMit. Epist. Lib. 1 1 L
iilcihml cuftodittir. Vale.
HAN. PETRARCHA THOM
Messanensi, s. Epift.VIII.
htterita & futura anxie non (manda.
ABiiGimui oro.fi po(Tumus,& tri ftem prarten'tortim
mcmeriam, & anxiam iollicitudinem futurorum.
Tortjucntcnim de nihilo, & geminis vekit aculis vita;
oftarquiem hine inde perturbant. Quid anhelamus?
Quid aiigimur? Nec tranfafta mutari portunt, nec ve-
nientii pracuideri- Quid Matheniaticis opus, adiierfut
quns non mod fantorum,fed Philofophorurn, & Poc-
tanira,& omnium ver* fentientium clamar auftoritas?
Et vt pJurium philofophica prastcream .peruulgato Ma
ren tcftimonio:
Ignaras -Votum mentes cjuis igneraf
Stimm eft illudA&ij:
NtM(inquit) credo anguribm,aures -verbis ditant
iAlienastfuas ut amo locuplent domos.
NecminusilludPacuuijvetuitiflimi Poetse:
. Nij(<fi venturafimtftrxutdeantêijuiparentur Joui.
Nectu Po'tam Philofophia ptes hac in re diuerium.
Sic enimiitEfaias:Annunciate qua: futurafunt in futur
rum,&/cieimis<juia Dijeftisvos. Fauoriniigitur Do-
ilSmi viri Ciceronianum magna ex parte confilium,
<P nos vterque ab his omnibus praftigiis at f.illacis
Miortitur, non admittendum modo, fed amplan dum
cenfeo.Autenim promiffores hi , qui venturi notitiam
poUieentur, aducr fals prxnunciant, & fruftr nos i-
niniterrore compleuerint, aut ver & ante tempus mi.
ieros fecerinr.Rurius aut beta ver, & duplex eft ineom-
modum : Fatigatio expeftationis, qua nefcio vlla fit
maior S: Deliberario gaudij.crn venerit,fiue vt ipfe vo-
Cat,praêratio: quod quidem.antequam veniat, fperan-
<fo * mente prxoccupando iam dudum fcr confum-
J'tiini ft: Autfalo,& inanem profedo ridiculmquer
*titam certum eft fpei perditae dolore mixcqtie fi-
mul padorc definere. Audiendi ergo penitus non funt,
impoffibilu quirlem. fibi , nobis etiam inutilia promis~
$c Fran. PetRarchae di Reb.
tentes.Quid vero quifque ibi dixiTeCH MST vm putee,
quod Amphitryoni vero Iuppitcr apudPlautum:
Bono animo es^tdvn ^sfmphitruo auxilio tibi & timy
Nihil eft quod timeat hariolostartt[>ices
Mitte qua fhturaf qua failacloquar
Multo adeo melius quam ///.
Non quidem, quia iura Iupiter (vt ait ille) fed quia Cum
Dens. Ille fan multa nobis ad arem cordis aindu lo-
quinir,quem iaudire voluerimus, facile poterimus ho-
rum circulatorum promiila contemnerc Mors certa
eit.hora mortis incerta: vt omnem horam velut yltim
expectemus, haie falutanter nolfefrtis elc. Qua;igitiir
horum impudentia, qua; noftra dementia, vt multa cal
gine obiti, folque Deo cogniti, venturi temporis de-
nuntiatione nos crucient ? Eft vnum. iteor, jn hac tota
vanitate mirabile. qud cum in reliquis valde veridi-
cus quiique vnoinfgnimendaeio fubeat mendacis in-
famiam, hicquantULnuismendax vna fortuita veritatc
veridici famam confequatur.Miratur hoc Cicero alus li
cet verbis, in eo libro, quo exiguo in patio diuination
a:dificat , euerrtque.Auguftinus autem& fa:pe aliter, &
in libro diuerfarumquationum, maxime aduerfus eos
loquens.qui nunc(yt ipfe ait) appellantur Mathematici,
volcntes actus noftros corporibuscceleftibus fubdcre,8c
nos vender ftelbs, ipmque pretium,quo vendunc,
nobis accipere rationem arfert : Cum autem multa ve-
ra(inquit)eos prsdixilfe dicatur,ideo fit. quia non tenet
homines memoria falitates errorfque illoruni , & non
intenti,niii in ea.qua: /Horum refponis prouenerunt, ea
qua; non pronenerint obliuiicuntur & ea comme-
morantur qua; non arre illa ( qua: nulla eft )Jd qua-
dam obfeura rerum forte contingunt. Quod peri-
tia: illorum volunt tribuere .dicant artificise diuina-
re et.am mortuas membranas fcriptasqualibet. de qui-
bus pleri-nque pro volntate fors cric. Qud fi non ar
te de codidbus exit ipe verfus futura prxnuncians,
quid mirum, fetiam animo Ioqucntis, non arte, fed for
te exit aliquaprasdiftio futurorum; Hxc vlcimaquidem
Auguibifant,qua;liincauftaritas hominis commen-
F-.:.::. Erisr. Lib. III.
. .. ; Rdes. Horum vero fallactisomni'His quid pa
us aliud ra: : ii vulgaris nlciria & infinita cupi-
dius, ne dicim rabies, feiend: eatantum, qâc ntc <c:ri
pofunt, & fttre non expedit ? Tu ergo genus hoc -
temeranuni 3c procaz, tranquilla? r'ix coc-
tranumLgc, vt quantum potTibile cft,beulurivjin hoc
tempusne fuperuacuis & inanibus curisagas. S een m
habeto. - -j ; - . ::":.: r . ;r pondus abiecens, beataai
vitinfoteris optare, non alfcqui, contraria fe vc.ilim
tridunt,!:. metus & felicitas c.habitant.Vale.
FRAN. PETRARCHA THOM
. Epiil. IX.
TAceo, qua: adueris ebriecatem copiofilrn di

poiTunr, quam feeda. quam periculofa ,-qum tri
ms aegritudo eft, quantfque furor feienter obruere t-
quccnecarc lpumanti dolio rationem, quod fingulare
aepizeipuum habet hominis natura, eque pedes, no
que linûam , eque animum' in poteftate habere tre
mulum caput , inftabiles manus, ftillantes oeuios, gra
uem corporis odorem, & pridiani meri reliquias craiti-
no in/ulrantes Taceolibidinis regnum, virtutis exi-
lium, vuigi fjbulam c rifum , bonorum odium atque
conremptum, mutationem repentinam : fileo & qnam-
Lbec doitorum inftantiam , ac cuiuflibct xtaris rnfan-
tiam, omnium iocisac fraudibus , omnimque ludibrio
expouam,rimulas quoque mentis opprerxac nftulis,&
taui pondcte fatifcentis.vnde fecrcta efHuunr.farpe C
propria/arpe cum aliena pcrnicie, quae multis mortis &
extrema; m,ferix caufa fuit. Lucrum pranerea Sc inane
gaudium , & contenciones, & iurgia, & praecipitiiim, &
incautos congrelTus inermium cum armatis.Hajc vt no-
tay'nquam,& vuulgata praetereo. Eft Apulei Madau ren
in iiber.qm infcribicur Floridorum: lbi quid primus cra-
ter agar,quid fecundus.ac deineeps faceta narratione difT
ieritur , cuius fententiam non muto,; cd extendo. Net
cioenim, cur, aut quomodo plus hodie bibicur qiru
96 Fran. Pftrarchab de Reb.
olim.Vtinmque hic luxuria; modus cTet. Quocunque
te vertasfragilioresad virtutem , fortiores ad vitia fa-
i Curaus. Secundum me igitur, primus crater pertinet
ad fitim , fecundus ad Ixtitiam , tertius ad voIuptatem
quartusad ebrictatem,qmntusadiram, fextus ad litigi,
feptimus adfurorcm , oftauus ad iomnium , norms ad
morbum.Hacc illi Marco Bibulo, collega: non Iul.Ci*-
ris,idtuo, cuius alfidu cum vitiis lafcruique litigas, It
profil tura credidens,meis verbis dicito: fi forte fibi irre-
prehenfibilis videtur, equd nondumadebrietatis er-'
trema perueucrit, feiat plus eile fobnetatis mode-
ftia; faftigiovelmodicumdefcendiiTe,qum vbi femel
labi coeperis, in fundum excidere. Gradatim fubeunt
virtus & nequicia: nemo vel optimus, vel peifimus fit re
yente. Vale.
FRAN. PETRAR 0
Messanensi, s. Ep ft. X.
iSti bellum hortaluj amicum.
Fides fifentium interrumpit, chantas locjui cogir, tc-
ftorCHR. ist vM.coaftusad feribendurri venio.que.
fieodemanimo lefta fuennt quo fcribunrur,poteruni
& mihi apud te beneuolentiam augere, & tibigloriam
apud gentes : quoniam enimnon difilmulare polTum,
non falfumarmcitiaenomen gero. quin te magnis pe-
riculis circumuentum, vel dormientem excitem, vel c-
monefaciam vigilantem? Vides quam graue bellum in
ter Galium, Britannmqae reges oritur. Nulla procul-
dubi tanta res ab auorum noftrorum temporibs,ccrt
ab atauis proauorumin Europa: finibus apparuit,
lut tarn latus gloria; campus fortibus viris oblatus eft.
Cunfti reges populi fufpenfi, ad tanta? contentionis
euentu m.praecipuc qui ab alpibus Italia: ad Oceanum in -
Colunt.quos ingens vicini tnmultus exciuit fragor , in
armisiunt.tu folus tanto fub turbine dormis.te quidem
Virgiliana premit increpatio,& tibi calo miflus nuncius
exclamt:
Pates
. Ehst. Lib. III. s-
Potet htfm cofu neertfemao)}
Nee uraunSim te demie penla }
Profc&o fi nihil aliod qum pudor obftrcpcret- debebav
Celcris cxpergiiei. Qpa cniro fronte,quo animo extent
a sftni folern, fob galea & vmbone degentibus,tu pro
eul 10 -'ne virorum , fminei-iue circumftipatus i-
cie,co.-;.:s partus epulis. molli vert: Contccbis,vm-
bri torpai: otio! Homo ohm (vt putabam) auidus hc-
RM glom, homo potent & nobilis.bomo iuuenis
it rob'-fris.quid oro ce impedii? Munditias amas,reiugis
laborsied audi fortilfimi viri ve; bum Sai;, ft i rcii -
torn-: Munditias trutlenmt, Laborera xiru cvnaeurr, S.-
cim menris,8c call arenofos, & ferpentes tub lconc ter-
ribilorSed akcrii i s.& fi minos beJlico, acn miaut forms
rmAinm accipe: t
Serpensfitts^trdor,arena ,, ,.,: .
DucIj. vtrtmigarniel patientia durit
At morrem,lid:rvue formidas ,Sed & hic verbum 4-
lnd oceurrat altcrius viri fort is :
Mon xltima e,
Kttmttatndavirit. .! '
Kon plujinquam,rnetuenda,qum fomnus aur requies.
OwA enirn inter mortis & originis diera rcrrt I wo ve
ro largrter II le nos human vitz laborious inuoluic,hic
libcrac.Hioc iHc mos ez intimis philotophiz penetrali-
buseducbis.in fuorum ortu lugentium .atque in mor
te ffjudentium. Sed neabopinionibusvnlgariuinre-
eedimr.s.i quibus tarnen Ji ad falutem pergimus , quam
longifmrecedendcit,deturrimendam efle mortem,
8t illud vatgatiilimnm Ariftotelis audiarur:Mortem eile
rlrirrram terribilium ,qui & ipfequoque confuko non
maximum dicere voluit.fed extremum. Sed erto.fit ma-
*imum:putf-ne illam ideo vitare quia bdloabftiuesauc
ta : Notu m & illud alterius Poetar:
Fntshr emento Marte carebmus.
Prmfbftm rouet fludilm Hoirie:
Frn/hkper autwtmos mxeutem
Corporibu metuemm <4us}rmm.
QuarnUbcr. curam noitri corporis habecibus
g i
Fran. Ptuarcha de Rb.
riend eft,fcd prolaranda: mortis ftudium folctcflfc mor
talibus,fater,& excufationem publica: imbecillitatis a-
gnoc.P'rimum.orate qiuntula ifta di lati eft! dinde
}uofc,& quim durh cafibus expota? qum multis vwf-
,e rioc<)& vitae gloria imminuit mors dilata'Qubfidia-
'nis'exemplis abundamus ,fcd rcucrcntius antiqua cmc-
moro, neftra queque libcntiils cjuim externa. Sipaulo
minus Tullus Hoftilius vixiflet , iftus fulmine non fuif-
fet, paucos anuos detrahe Tarquinio, rex mortuus erat
1 ille.non erul.Appio Claudio vita longior cjcci tat , Ma
rio ctfitrerri 3c degencrein fugam latibulum limolx pa-
Iudis attulit.Quid Pompcio Magno-clarius.nili fplondo-
rem tanti neminis vitx diutnrnitas , & <\vx illam fecuta
êft,mort mdignitas obfcuralTct? Quid deduobu Afnr-
canis dicam.quaut melius putas,alter ante mcenia Car-
thaginis.alter ante portai Numantiae periirtet? non pri
mus ingrata patriam exilio indigno Si famofo epigram-
niate,fccundus inultas mortis infera condwnHalct?ip(e
Caef.Auguftus.querhex omnibus fliciffim indicares,
quanto texlicior moreretir,priufquam til a: iam fenefe-
tis adulteria,& quas execrari folitumaccepinrms,voHiicas
fuas nciperer numerare? Omitto R.egulum.Catonern, &
-rehqusiquos nobilis mors illurat, quamuis in Cat o ne
diuerfum nftris fentire cogar. De Cicerone loqti9r &
Seneca. Nolo ante ciuilc bellum obicrit, ne confian tiac
teftes fide digniffimi detrahan tur. Labor dilcri-
men miror intrcpidum : miror colluibnteni angmbws,
'miror arenis Libycis oberrant,laudo animi robur.con-
' turaaci.t.laudo libertrem,aceerritam morte.dcfperatio-
- iimuue non laudo. Ne alitent me foran extrema pute*
expIa ngligere larir P y rrhus,Cl arior Hannibal mo
ritunis erat,li fepulchram ambobus italicum ctigiiTet,
infaiifius vtrique reditu: in- patriara. fuit.CUiior Cyrillus
liante moreretur qum S'cythicos fines: dador Bren nus
vefter.,fi prius qumDelphicii limen attingcrct.Qujd ve>
nenft Mithridacis? Quid varietat AlcibiadisQuiThe-
miftoclis ex il i uni? Quid Ariflidis catenas? Quid meen di ii
Crl loquar? Raro vita longior coxquaruam xlicitate
hebet, qux vbi occidit, non fufScit mfliccm eile, n ><
. pixfcn
FA.MiL. Epist. LrSER.lIfJ ff
? cala miras tranfacbe ieiicitatis memoria recru-
Acico-Edi nihil nobis accult viuendo,tnien multa fpe-
cogimur in noftris. quacnos beatos ( non im.it.
Toixhinc abiiTct Priamus,ftxlix Pileus.foelix Neftor.f
fi los ricetfi (Tent.Et vt ltenos gener.sexempla n de-
jn^nonSocratem venenarais calix, non Euripide canes,
non Demofthenemac Ciceronem gladi) confumerenc,
JK>n obliaio Meilalam, non Plotimim lepra peruaderer,
ltoppoiturumors inflantes miferias praruertill'. :. E-
plorumvero um fatiseft, in re non ambigua.
Vidcsigitur rt longeons vita: cupiditas caica eft, bona
optanda eft,m qua flli neminem conftatjie-
jninem . Sed quoniam vfusobiinint.nocitura
/faiTm in caput noftrum recafura concupifeere. liceat
oprarec populo: an tarnen ignauiae limita ipewad o~
fratura proucki?Larg quidem flleris.Qum multos fo-
for im.Tiod'CUs ctpprefit,quos labor & vigilia: prarruaf
lemiquim multos vel necauit crpula, vel uffoauit e-
brwawvi iciuniofalui forentrVulgatuxnelh Plures coe-
xiamoccderequm gtadium.Quocunqueciborii genere
utritos,quocunque terrarum ngulo lacintes, mors .
Ucniet.Si i: fuum iaexorabilis reperet.exiget.ex-
orquebitjrujrr tergiuerfamur : Ii ad mortem non ieri-
nius.tlL nosfequitr. Cogita ergo.qu id boneftiui, quid
viroiligmus,an delirecere, & bigerequod euitare ne-
jueas?ja oceurrere venieati, & ofiferre quod Hebeas, ar
que vltr rortunam fcqui.ne fi rcftiteris,vi traharis'O mi
/crandabreuiTima'(uaiiitasmorz!Quifr'!uam ne vfquea-
def> viuendi cupidus, vt non ftatim mori malit,qu.im v-
nius anni fpaiio,vitam cum dedecore prorogarc, prxte-
ncotum omnium annorum decora corrumpensr quanto
crir obfeorniut. metu mortis indecorum aliquid ager*.
vbinedicam annivniiu.fed nec diei totius certitudo
promittiruriSedquod ipfc tecum cogitas.lrcm.nilj mor
tie adir periculum timerem .tunc vtrumque dici pof-
fet, ti line pnenlo maneres.Nuncautc nn-ne vcl rep-
tina fcbncvli,vc\ peftis alia(cft ram multiformis bujna-
norcafu Sc mira varictas^viri tibi, qu regi tuo negas,
iortaflis enipict > eu iutnt,hoor atq; obfecro,vt ii
f 9
ft Fran. Petrarch ab be R.hb.
tandem caput attollens circumfpicias vidcbis immca*
Cxm molem tantis rcgum & populorum apparatibus nu-
tantem , ruiturmque , quo earn fortuna: vis imputait.
Non eft diffinuilatiani locus. Hoftes tui vigilant , & re-
gem mgi obfequio eircumftant, cuifi victoria ccfTerit,
fomnum tuurr. in unto nunc eins difcrimme contem-
planti,& prater hoc ab olim tibi fi ne eis infefto , quid
illum an imi habiturum reris J Sin aliter fucceflerit (om
nia enim rotat ad libitum fortuna)an fbrian tibi ex prae-
fenti otio fecuritatem in illo ardore victoria: pxrtam fpe
rasTu ver non quia volueris/edquitirnueris.ceftarc
videberis,tque communis ruina cum vniuerfitate parl
ier inuoluet.Crcde mihi,pars vtraque fpeftatorcm te per
taminis vocabit,parat ad fortuna; nutii.atque ad victo- -
ris arbitrium circuolui : ita nufqufur.vndiquc peri-
culum.Meminiureprofuexit,Metii ducis Alban orum.qtit
quadrigis in diucrnim abs ab Hoftilto Romanor rc-
gedifcerptuseft,quod inter armatasaciesfemedi. prac-
bmffet.Expergilcere oro,velociter , & dum adhuc tem-
pus eft, n'.-gleum haftenus ad officium redi.Mando e-
nim tremente dormirc,nefcio quid morti fimi|ius cju .ira
fopiri eft. Vale. - . . ':>
', .. - V '!."' V
FRAN. PETR.ARCHA
NIM ANLNSl, s.'Epit. X I. '
.. im amorti mpentem tjfe. i 1 n
MAgna prorfus amoris, & mira potentia eft,qui tarn
valid, tmque tenaciter,inuilibili quid,fedhau<i
quaquam infenlibili nexu , minima nectit imnjcnfis.
& quorii nulla paritas,pari regit imperio. Quid mantern
hoc iuris habeat in animis ominum isnfu & rationc
vigentibus , qui certis focderibus , fiuda Se aduerk inui-
em elementa conglutina!. Non flam mis r, non ter-
laflucbbus ha;rerct,non ripas fluuij, non arquor lutora.
non femitas fuas aitracognofcerenc,niil omnipotens.ck
(vteum vocant) ''
-. Saeerorbisamor ' '
Vniuerfa connefteret. Qui ceelum igitur ac terras zcjuo
iure modejatur, inter hum|lit ^& mam aUitu
diner*
i
14mi. Ehst. Lz.Il I.
Aine m dicrrnr. Habet ilk , :;
nouit iozqualia , .-.-... fideliter rix no
atnin. Scr.Rt oi : m clamas nu , nullit quidem mcoram
a6biuiBirwumenti$.fedfblc/t dici feiet)mentis augo-
'io . V. tn im & rios oculos animi , qoibus (ce mu-
tuofupencs corporeis velaminibus imuentur) IcnfiH
(in h i -. i ', i : - dime qoatnam erga raom notneo de-
uotiomtafir.Ttafiunti vicem referas. Atnorcogit. id
cumtzptmnltis indiciis,tom rx dnabof nuper epiftolit
tuis.qiiumibi loancs AretinnsCanceHarr. tuus often
dit.jiKEijilEmc recognooi,tn quibus.rruTumdicb^cuin
fro tot tantfquc rebns hnc mifrris.non de Roma
JWJ cunar ftate{quo nihil bac tempeftate defer mios , ni-
1 incrofabilios) non de maiorum ferronisamicornm,
de ipfis rerom tuarum fucceffibus , poftrem nihil
emnwo nii de me,mefque rebtis interrogas, que ill
ioerepitas, quod enriofius in reliquk,id mum quod fin-
guianter pneqoe omnibus noTe defideras , tacift". Ac
ne quiste fortuito locutum putet , bis idem per literas
qua*lu es.Mitto alia us fe-mTc mirab^lia.qui nefeirent,
quimfairukiriterol m cunftorum dominus Augufmt
Carfar Virgilmm einem tuum nifticanae originis.fed mi
ninv rulHcani Tiramingenij dilexit,& Horatinm Lber
tinum pitre/ed ingenuum ftylp , quque principie illius
ad eoftem humiles amicos.velut ex arquo miflas,& farpe
duloous bland c:is refcrtasepiftolas non legiTent. Que
rum recordatio quantum miraculo adinnt, tantum adii-
eit Ixtitix, dorn talibus exemplis me mifeeri fentio, tan-
taeque laudis mihi aditum aperiri. Quoniam ," vt alter et
his Cacfireis amicis ait,
PrihpimspUcHiffc -um< rum -ultima laut tfl
Etiimuero nouum hicmiraculum emergit.Vt enm mu
ta ill > , fic mihi , feteor , nihil eft qi o plaeeredebeam.
Quomodo enim fperem aliis plaeiturum qiiimihiipfe
placeo Fortunatam f*n-dicimns vormlnon quae
formai* eft, fed quae viro fuo videtur : Fortunatuni
feruum ,non cuius eft opera nobilior, fed in qnem iranr-
domini propfor.Sie < go qnifqnis vcr fim.fi tibi aliquid
viifeorjOpinfoee tua me foelic direrim.Et'fi mhil habeo"
g \
il raHI ! DI
cjuo placte metear: timen fi placeo fatiseft." Agcrcgrj;-
as tibi,ni hunian itateni tuam verbis meis a:qiuri pofc
iffidercm:inhisquideiri, qua: loqiehtis ingcniumex-
Cpdunt,ticere<pD(uh^ns. Val*. ! . -m;s " <
> R A N.., ET R A R H A M A R
- nie f ; (i^'tHS amor (ommendatnr. ..
ANimuro tirun^qum vibilis fuerit, optime Vir, a-
pcrte fatij, i literisoftendifti. .Nequeenim loqui
Uliterquifq'iampoteft.jiiu'qui talitejeftafrec'his. Seri
jo acleos ftyli, magnus tibi, amor verba dicbuit, oc-
eairrque anid & pillfanti aruicitia; mea: fores Uetus a-
pepo. . Quid loquor.aperio, quae tibi fuauifime poftu-
anti fam an te quadriennium paruerunt-Agno'co -
raeum,amplcftoTque cum gando :n his liters tuie
ad me lcti)gp(vt itadixerim) (iicntij poftliminio r.-
.. iltius florida: indolis tuac frutbrs v-
berrimos grauilimfqnc pcrcipio: Semper cquidem
/perjuj, vt tan tus de tali adoicfcente vit fieres : d idl
fitcor, tarn citocri polie non cndidi:pr*uenit fpcrrt
tmeam pracox,cc>que gratior.virtus tua.Catteriitn & as-
dencimmi propositi tuimcmini , quod mihi non pan eis
obm verbis in ipfo amtcit'asnoftrar primordio fidentisi-
m reyelafti. dque rtunc vlI mutatum, vel (quod magi*
ûguroOdtlatm eTe non dolco , modo mih nllud exhi-
beas.quod ptimo principio pollicitus cs.yt in omni for
tuna Dcum ames,illiu)hzreas,illumcolae,atqi!c adilimn
to'tius aninri iiuentioue flpircs, non impolsibilcm tib
Igm ftatK>,quam te ire iubeo.Trita eft via quam mul-
ti viri clarifirai ma^ha cum gloria, per,Reip.tenipefta
tes, ad eremetiei portas (lentium peruencrunt. Quam
niulti etiam procul indc iatis anckoris, njiugationeni
vit* praifcncis fcrtiiflme compleuciunr.Nouit- figmen-
tAm nftrum. figultis tile fidercus : Seit quid nobis exp
dit, anima; noftra: faepe iienarrabilibus modis, qui
tus f; trarrutbiis adiri vtlit, ininuat.Ti jgitur> ne rlefpc
re aiaiilcuj^vt Pythagorici vocaut) lcuum iter in,
grellus (is,aut qua! tuorum cura ciuium quam gcris,di-
lun* ^{ u4aducrfa.rerg,age,ne titubarle
fubfift
I
. : : . Li. III.
"biliter ab roaa N <. * sc

tarn V- ' : - - '- - ~ tx*
egentem, aex (rt Pino ^ emu lot. xxc
Iii : : - :.t is ..it
: : - lilid '
bus qui firjm c:: a
ccrtus cc tcrlo lotsm , : bean :
fer.-. : -_: : . x : : Ex qcod! kqaktu : Nikdceiir cs
( : . - - : - : : : lili ;: :.. OOUUffl base Atm re
git, micm sut :n terre , - ^1,1
C(t:. . - . iure ice . r. . - .
f.. ' exoptarum : ; .-
V: r collrrCjDoa .- Mr;:;
mus, fed Tt - - \ : .". - _ _ : Es, J ad rola
tum i i! ' tjnde rt ip, qndd -.- sus pridem
fcies . eodem idmtorc , infpirator firit , & faexs^rt
fpcio,iecurs ztatc integra^natLiocjuc coniHio quam
Ji .ft ;.-..'.'.:? repentinque mpetu uucnJ iter attem-
taTcsSicatcnim per terras laticuLs vacuamatque pur-
gatara per pbnnm aciolidaia cille fub uanquiJUcli.
fcperieJum riatori iter e::.;: idaus pafliombes, tirma-
trique propoto, & primara:* i: . : i mon: .;: : c
o.pcrmodcA.orcs atque fereiu ores itatrsannos,uluin
mcpergitur ad falote, quamuis aulla axis icpulfa, n .
(ftfBtj geaus hominum eorem quiin aliqua honefta
ejcercititionc verfantnr, ab hoc tram:;- lit exelufum, .
conftctqiac iuxta Plottoi jjerueiitiam, non purgatoriis
modo purgaiquc iam animi, dpolitiras qyoqie vir*
cutibusbeatum fieri. Vt enimaLquid morc.noltroruni
loqaar,actuo& Marthz follicitud n fperniturfluan-
u ti fubiimior contemplt. lit M.ir .v. Habe; ergo, du,
rilme , quantum inter kuuis temporis artguftias ja
c, t, m um : poftulatis tuis , qundiit,vt tibi pro Infor
mation rit aliquid fcribcr.'Habes hoc, 1 11411 i , pro vni*.
tc/ucan vigirac fpano:bteuc,quidc, fed in fe (vt tbi- ,
trorjabtbluait.Si >Uud ddideio.cpcmlom fcmi.i 4
iVtut visa il PhilofopUs , vr talcs cifici utideftnus,.
*0 FAAM. PtTft.AR.CHAl E R.B.
guales eupimus apparere, & illud, quo nihil reor effica-
cius, quoiam (vt cittern placet) tota doflorura hm i-
BUm vita non nfi commentati mortis eft. Hactenus
hxcfiux nan vt te docer,d vt admoneam,ac memo-
rito excitem dift funt.Reliquum erat,vt te memori a-
nimo Commflilatum ruberem(iuuat enim verbis etiam
tiiis vti)id vro iamdudum faftum ciTe cfidito. Ex qo
te prmurn vidi.imaginem tuam ex adamante puriflmo
imis przcords indebilire arfixi, quam nulla reuellec
dies,nuHaslbcas excutiet Eitremum eft,vt & vituti.Sc
fortune tua; gratuler,quihus tanti pnncipis aifinitatcm
ac heniuolentiammeruifti %c pro charitatc huicimpenfa
feniculo states agamus. \ ale. * '
ftC N. PET RAR CHA I A N N I
*, GOLVMNAB, S. Epift.Xl . . ' - ',
ANiIem tibi fabellam, fed ex re(vt Flaccus ait) gar

ri, Aranea iter agenfort obuiam habuit poda
gra. Etq4o(inquit)tam mceta proficifceris? Rufticum,
ait ilia, & hirfutum hoipitem nafta cram , qui me fame
ae laboifc perpetuo cruciabat, qui cum mane ad vefpe-
ram me 'inter glebas & tenuil"et,vii feruo pulucru-
ientam tqtie inopem dmum repeteb.imus rr.iferbiun-
qttam inregris calcis : nunquam fnc fafee grauilTimo.
llluneinflicem dierh noie haud quaquam foelicior c-
qtiebatur,Trifti quideril lile me ccena, mucidt aclapido-
pais vteribs fragmentis, allioque & pia:nris oleri-
bus folabatur, aceto turbtdam ibperinfu*densaqna.rn.
Saturnalium dies erat, qnoticns cafeus faidus acceflerat.
Sie exceptm agrefti denuin c ipfesagelli duntiam
fuperte grabatulo comp.mebat. Adaiiroram inde con-
furgens, rtirfus in campan), &ad mnfurnctigebat obus
tic diem dies vrgebat;h\illa interim quies , nfolla pes
quiet's. Fefto enim die, aot dbrrri lau abat oues,aot rilio
via pfp'rabat, aut fept rioualibus pnrtdebat.lmmor-
tale malum, &' domum meis monbus aiiuerfam.prro'a
diffa-
FaHii. . Lib .1 1 1. icff
i ?: 2>c. - .ranea.Hen (inqoit) : ; ; - choer&
- i : : mea crrtrrninanrm it mol
lero, ipcd :m futnmum modo , fed loiam bo
nam em , raro peden domo ererebat , ctr-
nim i ram , prandmm trahebac 4.1 e<peram , -
Lqun toamos habebat , puipuicii rrratis ,
ejeojeomiuiis hiznriaequc (, quien daenm.
Oina&mz inms epuLz peregnrue, fpeo odorum ,
Bacchm alienigena vaia aorea , emmara pocnla . r
rito dtrras panes,citro tellus mftrau. Hare inter foU
liatj faaper familiarium carba diieurrens lock omni-
bas iJaac, aulla domutpan neglca, nulhis angola*
inaceras, dura verritur l'ohm (cope, dorn de laqucatts
trabibos puluis excutitar, ix viqtiam arcifictj mei te-
luacbat ordiri , Scquo nihil eft criftnis,fi ceepuTem,
primo rcrom apparatu, caducam, & labores meo*
rritos videbam. Agebar inftxx.prcceps eiiciebar.qux-
rebam latebras , nuUz erant.fohdus niueo munis ex
marmore nulla mihi mile rat diuerforia relinquebac
Fogi ;e:tur fcie perfequentis , rbiuis quietum exit
Jium oomeftjcis fine fine laborious pratlatura.Hatc cm
ilia dixTet, reipoodir altera : Heu qum multa funt bo-
.i,qi\r rel nebendo, vel negligendo perduntur. Igno
rancia acetas mentiseft, negligentia torpor eft anim
Amerite los oportet , & qux (aturara fefe otrerunr,
non difrcrre. Ecce nunc ex his, qua; dixi. quseque au
dio, cum pelfim fit nobis, cric optim.fi permutemue-
hofpitia : tuus mihi .tibi meus hofpes aptiifimus nie
rit.Phcuit conflium; mutant domos, & ex 1II0 obti-
nuit , vi podagra inter delicias & in palatiis diuitunv
ax'nea in rqualore&paupernm tuguriis habitaret.Do-
xrmm roam , amice podagram fubi atraffe audio.
, non putabam illi locum eTe in domo tarn fohria,
verefjrque ne quid ibi fui iuris inuenerit. Quod fi ve-
tum eft, non malum magis , quam mali caufam hr
reo. Malo iam hofpitem habeas araneam. Principiij
reiiendum eft: nulla melius refiftitur ope , qum vi-
giliis, labore iciunto. Vidi ego pueriwuenem poda-
tot Fr ; PTRARcHt,.Bi Rib.
gricum .eundem fenempodagta libertim reuidi. Qu-
iiui cauim : rtllam mihi aliam reddidit , qum qtlod
fevino peuitiW abdieaTet. Refcrt Cicero, &poftCice- .
ronem alij.quoidam diuites podagra inutiles, cum paii-
peres fafti efferit, fanitati tedditos. Non aiideo rubere i
yt fis pauper , quamuis iirbere non fit neceflc fi fapis.
Inter catrera profeflus es (vt audio) fpontaneam pauper-
tacem, An racntior* Cert iotra .religiofum limen , Se.
prxfertim intra cellulam inendicancis , nullus diuiriis
locus eft: Opulencia enim Sc mendicitas non habitant .
imul. Si pauperta excluditur, vereor ne non tam au?
rum, quam quod ait Apollolus, Thefaurizes iram in die
ira:. De hoc tarnen ipfe videris.qui fderum, qua:
Christo habes, optim meminiti.Si oblitui es.relc-
gc paclorunr Chirographum , iniienies quid tu illi pro- '
roieris,quidJlle tibi.Eap(inquani) non ubeo pau
per fis . non qijia vl tibi non expedir, , vel me non der-
cet, & ampleti fidele conflium. Si dare , fed quia piget
verba, profundere & incaflum loqui. Video enim ipium
paupeitatis nomen horrertdum . S infame :<jucf licet
ami'lexusfis.deponere fpovtte non potes, lllud (altem
conulo, vinas vt pauper. Hajeeft illa qu* Ph ilofophis
frugal itasdicirur, voluntaria paupertas. Hawctibi fua-
deo,runc tibi mam viarn corpore (alutis oftendo al-
ter tibi adfum Hippocrates, amartmv fort4 fed falnbre. .
pbarniacum ofrertur.Si vis (anus effe, viuevt pauper.La-
ttns aornminarcula ammo Mntwn 'nocet, viclusdeb'-
eatjpr&animo nocet &corpori.Proinde ii pcllere vis
podagram,pelle delicias.Si malum omne ?U pellercpd-
Jc diuit las. Vale. - ,
FRAN. P E T R A R H A THOM
Mss an tNsi, s. Epift. XIV. .
Ptatni: & pMtpertatis colhitio-
Regumceruieibusimpofitum pecuniae iugnm libr
rima inclignatione reiicio. non finam (.fiDeo pla
cet) metallis fcruire animm ad maiora difpofitum. Ilia
^g'rtiir, quoniain ( prohibe*, fubelTe nop pat itur,
& quern
t% Mtu 1/ Lm'l ti. to%
Itaasm ferunrri habere non poceft dorninom dcdrgni-
tar.Minns ioqoor.Superbior eitqua." :-i:.r.ec me Oo-
miigffl mit habere comrtem. Recult Imperium
amicitiam non ai.-nit: , ftangit ve ;:c s . fr'.::: nodos,
fptmit arcolxmex feram : dum c!.r.. ::'.-'! rideor.-
ncicio qtiibus rimulis inaif (. fd fane mihi ftt
farpemalcfturn tic gor:o:urr!err>pcrci-:: mo rc:r-
q&jbasinj manctpiis,& qaorum loleat :. -.; i-
to :'.t:7'. Hit ica fe habennbus ignoccs , ft (quod
moho ffl'hi qitim tibi grauhis ) prsentem md.gen-
tiamoum pecuniaria ope non reletio- At ne nihil puDe
decnbendo prefect fle.fcito copiam pignornm optimo-
rum piratam tibi apud me.qaam vt ad te per : ret nun
cms tuusnuJlo fibi periuaderi qoiuit ingenio. lubeil-
him id me, fed exorabi em reuerti , boqun meas ad te
f.-e:.\f. whins noftrurh Medico reuelatum
vehm.Pranerea his llud addiderim,ludicr potis.quam
iucunde btens vtrinque conftiltum. Mjhicnim condi
tions mcz folmen addttum, non quod in anguftits re
comit delefter , led quod in me indigoarinon lit rat,
quod commune roecum habeat tantus vir, tib vero la
borem eicifationis ademptum : nifi enim tu przoccu-
parte!,iaffl calamus erat in manibus At ne quid noftra-
rum rerum rceneratoris auarum limen attingcret,inter-
prflare decreueram,vt tu necciiranbus meis accurxeres,
aoidvis dicam? vbernrruin Philofophia: locum, copio-,
ilimamque materam non ignoro, vbi contra tela for
tunaran quibus non vltima eft paupertas.armanturani--
nu.qux licet in noftris finibus non habite quia tarnen,
vt eleganter ait Flacciis, '
CMrtxntJcmqmdjimperdbeMrci. ' , !
Et hicquoqur multa non tantum nobis', fed in commu
ne flubria dici pofst, quae fcic ileo, ne publica fequar
.. rebus verba pratitti. Facilisamicitia eil, pro
petite aujrilio cn film dare Ccrt ego in his calibus, qui
omi mtx crebrilunr,cicntque rarillimi.nif me rei fa-
'' incur os cura generolioreftifTet,ciim mul
ta remedibrum enciia,vel ipfe mihi cnficiam , velaV
doctor ibiis conrecbi reperiam , tum illud in primi
e&caimurn cxpcrior, quod licet omnis loi tuna tuas
IC4 Fran. Petrarcha de Rb^
liabet moleib'as.itque vcriiTimurn quod veritatis inqui
fitoribus vi fum eft , omncm vitam , etiam quae fbericiifi-
Iria videatur cf! tormn tu rrumoleft i rtrous tamcn & oC-
Oipatirfimns , cdi profandis infpicias , ver mifcrnmus
eft diututo flatus con ra autem dura quidem, fed tutiV
jna& cxpcd'tifl'nria eftpaupertas Mediocritas optima,
& inter ran Hi ma Dei dona banc rt obit contigille gratu-
Ior.Si quid interdumdeeft,acodit vt vnico defeftu mul-
torum nos munerum fuorum Iiberalitas cleftis admo-
neat-,& breuigufhi amaritudims profperitatem noftrara
nobis efltciat dukiorem.Qui multa,qui Ci omnia d cef-
fen t,hoc animo tarnen (m,vt flicit rear laudabih ter
egere quam rorpiter abundare: noTe verana opu-
lenriam cos.qu i honebe mcndiitati inhoneftas Aiuitias
anteponunt. Vale. ' ' '"I
Han. pet r archa thomi
i MESSANENSI, s. Epift. XV.
De tanicm intundu. .. : i -
STudero bonis omnibus effe chanfimum. Noque v*-
rendumet,ne nimios habeas a m icos, au t nimium ti
bi negoti; obiieia mut a dico, i omn es bonos amicot tibi
feceris pauci erunc. . -i .
Mari rui[>j>e boni,nnmero vixfinit totiitmûot
TheimxumMMfjM diuits tia N li. ' >
Quit,inquis, hc loquitur? Quid refei t,i dihim probas,
quid queris atfftor ? Omne verura( vt ait Augustinus) i
Veriiate verum eft.Ego ha;c loquor an forte tu negasr lo
quiturexperientia.quar mentir non folet, loquitur re-
ritas,qur men tir i non poteft.Qui fi mortalem pofeis au-
tercm,loquitur harc pcritiffimus rcrum calium lutiena-
Iit,quque profun -Ultim mores hominum nouit. Si fibi
non credis.audt aluim,cuius ore loquitur , qui non mo
do nouit, fed & cream t homines. Is ergo quid ait l Non
efl qui fite at htnum , run efl vfijne r untan Poe ta py
eos , Prophet.) nullum ,&fecundtiir) fuiimfenfam vter-
qac verirfim. Tu vitcV (quoniam depera iidum non eft)
aliquos bonos reperiripofle arbitrare , cum de omni
bus de'perarC ccepco'mus^de nobis eam neceiTario def-
peremus.Cogita quofdam noh modo bonos effie/ed op-
Fa ::. Emst. Lib. (iL
rfanos. Sc pro concordu karom difcordarrtiumi
lum F la j en , vt1 vt arbitrare pronunciantem audi:
'.:.- -.:tj fa* -.
Oftiimtu dit t^qui vrgttm.
S-.c c"t r:ofs<.StoiC! Iicec obfrrcpant. qui omnrm ra -r
bamuanimis & radicitusaouluros pondcnt prxclarif
fimi Medicoram modo quod polliccnrar implercnt-Sed
in rita hominam.de qua nobis amicitiz deligendat funt,
erpcnmeato compertum cftûllum animum quantalt-
bet trmate tranquillum,lcuibas (altem interdum pct
turbarionibas non moucri.quibuLlim hurtunarur* tur
biiubos agitar). Canerm ficut armata nauis in -Ito flu
ch:;.:.;: non fjecumbet.eq; vt nauis. fie ammiprzd-
pnj laes erit-Ita fit(QBod Scoicis n placct)vt iu hac vita,
coi nihil feimns incite \,$ loc tcncat le
is at mecbcabis rgritado. Igitur vt ad rem oratio re-
uertaair , ex hoc genere bominum , non quorum nulla
fint vitia, fed qaomm vitia virtutibus cedit (quod ipfiina
noutris eile ranffimum) amiCOS tibi , qubus potes arti-
bus emcuo.Poteris antem nulle melius quam imitatio
r.e Tiof.rr.ac fimilirodmcudiorum.Contraautem ma
lis, quorum innumerable multitudo eft , nee amicus e-
fto,dec heft is, ce rt aeccognitus Vultum tuumafpieic,
animom ignorent/equcre illius conitlium.qui monet,vt
iaras omnia dJitimiliatint. Front populo noftra conue-
eiat.patent ills teagere, quod vulgo agiturrtu vero tu
a/tud negotium , & aliquid Temper tecum maius agito.
Sic enim maxim inter mundi difcrimina fecurus eua-
dcs,paucis multis ienotus.odiofus nemini. Nco
me hod'e dc nihilo Philofophatum ptes audio te aduer
fus improbos ingens bellum ,& inexorabilem limulta-
t em fufcepiflequos an corrigere , an delerc cogites , in*
eertum elt.Vtrobique enim par impoCbilitas,nili quod
aJiquanco fcilius arbitror delert poiTe,qum corngi.Ge
ncrot indignationis acleos laudo.ccrtamen irritum,3c
fiudium inane non laudo. Si enim laborem fupcruacuu
declinare confilium eft,quid de eo labore cenfeas , cuius
mens fruitus eft odrra? Cane itaque rcceptuijobfecro,
Jioonja. kilo ittyJut tify legiooibus opus e(Te. Vale.
FraR. PlTRARCHAE BE RfcB.
F R A N- PETR.ARCHAV T HOM &
MSsanensi, s. Epift. XVJ.t
i_sfduerfis ikmfimumbaidmn.
Qum multa nunc ad literas tuas dici poTunt. , fei
nee mihi otium , nee tibi verborum, auxilio eft o-
pus. Aliud cogito rernedij genus : Magn ftenim For
tuna: vis, eque minor celeritas. Interim fan omnium,
qua velex libris, vel media vita hominum occur-'
unt,qua: funt rrivlta Sc vana, hace um ma eft.Dura nnt,'
iteor,&grauia,& injmna qua; patens.-vniim eft di/fi-
Cilium leuamen,ptienta,ii humana defpicias , 6 te non
ad deli'cias.fed ad laborm in han vitar plftram defeert
difle memiueris. S magno nifu adnerfa fuftulers , me-
mor in p radio militeni , in tcmpeliate nantira , in rebus
mal bonum animnfn probari. Vale.
F R A N. P:t!';T% A R H A Y H O M JE
,' '" messa'ênsi. *. Epjft. .. V u,
, ,', -, - , De ttmporis miqmtau. ' -, j
EGo veroabic, vt diluadeam petition i hand iniufta
morem gerere.fed illud moneo, vt in fi-onte oculos I
habeas, quos ego haltenus in tergohabui. Niliucun-
dius, nihtulaus, qum benemeritum, 8c egentem auxi _
lij compotirc; contra autem inexperto , ingrati virio nil :
trihus. Magna; quidem eft , noniblum jpiiudentia: , fed
fortunas inrer tot peitorum lat ibu la puros animos,rara- "
lique difcernere,& qiianti.quifque iit,prius quam cipe '
naris,agn oicere,cuius honeihe precesvac rrofcrabiles Ja-
chrymae , cuius ficta necefitas , iimuhrxque blanditix.
Magna: parti hominum illud inert, vtad impetranda, I
quae cupiunt memores atquc follicili.ad refcrendam gra> |
tiamfegnes obliuiiiquelnt. Tanta & tarn repentina -,
mutatio inuadit nimos, vt quem precantemmane vide.
riSjfcro voti compotem non agnolcas.De his in Ectlciia
itico: Donee accipiant (inquicjofculanfur manus riantis,
& in promiilionibus humiliant vocem fuam, & in tem
pore redditionis poftulabit tenipns & loquitur verba
tdi), & murmurationuat. Noib , Atquonianj
Faun Emit. Li*. 1 1 1. 107
-jpter ingratos vin au, non ide definendam. Alioquin
villus vicio .: i i.::: '. aliquanto aimu agen-
dum -Tu vale x ,-.c^. adraros es, dum muu&di
temp j s eft cogitt.poft enim deliberarlo fera eft.
FwAN. PETRARCHA G R A R-
so hath, s. Epift. XVIII.
Scripta uMm eje.
QVod ispe ohm velobliuio.rcl torpor abftulir in
gi frater.fi glorian licet, apud cc gloriabor, in ll-
lc' :. pe :o\o glorian tutumcft.Iam ex omnibus huma
nanun cupidtcauim ardoribus,& Ii non in totum magna
tim ex parto,diuina me pictas eripuit Eccrlo eniaj e!t,
feu id mihi ..aturar bonitas , feu dies prarftitert , malta
quidem videndo, mukraquc cogitandojntelligerc tan,
dem cap: quanti fin rudia hzc, quibus mortale genus
cxzftuat Ne tarnen ab omnibus hominum piaeuhs im.
muntm putes,raaincxplcbilis cupiditas me tenet.qaam.
ftenite -jetenus nec potui, certc nec volui. Mihi enirn
intcrblandior , honeftarum rerum non inhoneilam elle
cup.iLncm. Expeas audire morbi genas: libris fatiari
nequeo,& tabeo plures fort.qum oport; t.Sd iicut in
carteris rebus , fie in libris accidit , quacrendi fucccdiisa-
- uanriar calcar eft , quinimo itngulare quiddam in libris
cii.Aurum,argentujn,gmmar purpurea veftis , marmo-
xcadomus. cukus ager ,pia; tabulas, phaleratus foni-
pes, citetiqueid genus, routam habent & Aiperficiai
sum volup-atem ;iibn medullitiis deleJtant.colloquun-
lut,con(nlunt, & viua quadam nobis atquc arguta ranii-
Jiaritare iunguntur.Neque lolum fefe ledoribus quifquo
fuis in/inuac,fed & aliorumnomcn iijgetic.. & alter ake->
xius dciiderium feit. At ne res egeat exemplo Marcum,
jauni Varroncm charum & amabilem Ciceroni's Acade-
micusfccit , Enni) nomen in Officiorum libris aiidiui
pjimm , Terentij amorem ex Tu/culanamm qna:ftio-
oum iectione concepi, CatonisorigineSjcXcnophtis
ereonomit x libro 4e Sene,ftutc cognouiêundmqu.
Fran. Petxachai bi Re*.
i Cicerone tran (latum iniifdem Officialibs libris edi-
tlici Sic & Platonis Timeus, Solonis mihi commendauit
ingenium, 3c Platonicum Phcdonem mors Catonis, 8c
Ptolemxiicgis mterdidii.Cyrenaicum Hegeiiam:& dc
Cicern it epiolisScnccxprius,qu oculis credidi mets
&Senecar ctra fuperftitiones libr,vt quaerere incipcrc,
AuguftinusadmonuitjS: Apollonij Argonautica Serai9
oftdrt,& Reip.libros cum multi turn prxcipu Laftan-
tius optabi ks reddidit, & Romanam Plinij Tranquility
hiftoriam, Sc Aulus Gellius eloquentiam Fauorini, item -
que Annei Flori florentiflima breuitasad inquirendas
Titi Liuij reliquias animauit, vt notilfimaic vulgatifli-
ina ilia przteream , qiiauefte non egent, Sc tarnen cum
accdent teftis illultrior, aluus in animum defeendunr,
qualis eft in declama tionibus Seneca: laiidatus ille Cice
roniana: facundia: prineipatus.ingentaue singulare prae-
Conium:& lud in Saturnaltbus multiforme Maronis e~
loquium ab Eufebio demonftracum, & lud Statij Pam
pin ij Poeta: rcuerens fubmtflumque teftimonium de Vir
giliana ineide,cuius long fequenda & adoranda vefei-
gia Thebaidem u in publicum exituram admonet : Et
lliudab Horatio Flacco,imo vero ab omnibus Concor
diter delatiim Homero Poecarum principi plurbus ago,
quam neceHe e t: nam illa quidem loiiganim is recorda-
tio Prifciani Grimarici, iuuenilis leibo quot mihi libro-
rum peregriea nomina congeflerit,quoi poftmod Pli -
tlius fecundas, quot iiouiillme Nonius Marccllus.quo-
tinfque faliuam excitauerint .Nemo ergo niirabitur( vt
redeam vnde digreflus fum)vehemcnter his nimos ia-
flammari, atque configi, quorum fingida fuas familias,
fufque acleos palam habent, aiiTque clanculumin fi-
tiu geftant.quos tibi inuicem fubminrftrantltaquepudet
equidcm.fedfatendum ingenue, & cedendum vero eft,
excufabilior temper mihi cupiditas vifaeft Athenicns
Tyranni, dEgyptiique regis, quam noftn ducis.aliquaa-
rdquenobiliusPiftrati prinim.diindeptoicmi Phi.
ladelphi lludium quam Crafli aurum. Sc Ii t o plu res
imitatores Crafus habeat.Sed ne Romae Atexandria,vet
Athear,6t Italia; Gr*cu, vcl Aeg-yftus infultet Sc nobis
ftudio
Famil. ErisT. Lib. III. ic*
itudioii principes contigerunt, iique tam muhi , vt cos
vel enumerare di rfici Je fit, ram que huic rei dcditi, vt m -
uentus i t. cm Philofophix.qum imperj chahus nomen
cVtct.Et ihidio in quam, non tam Lbrorum quam libris
tommentarnm rerurn. Sunt enim qui libros (vt caera)
nonvtendi ftudio cumulcnt/ed habendi libdine, neque
tam vt ingcn i) prxfdium qum vtthalami or amen -
tu m. Atquc;' vr reliquos ileam) fuit Romanar Bibiiothe-
cae cura,drais Imperatoribus Iul.Caefari,& Cxan Aoeu.
fto.tantsque rei praenccbisab altero(paceDemetrij Pha-
lerij dixenra) qui in hac re clarnm apud jEgypnes no-
men habet,nihil in ferior,ncdicam long upenor Mar
cas Virre: ab altero Pompeius Macer, vir &.ipfe doftif-
fimus,fummo quoque Grtese, Lat inique Bibliothtcx
iludir agrauit Ainius Pollio orator clariflimus , qui
primus hanc Roma: publicare traditur.llla enim priua-
ta fiint Cat on is infaciabilis librorum imcs, cuius Cicero
teHscft, ipfifque Ciceronis ardor , ad inqui rendos li
bros . quam multa; teftantur : ftol ad Atticum , cu i
cam curam non iegmus impomt, agens fumina inftan-
t ja muhque precum vi,qum ego nunc tibi. Quod i o-
palenriuuno ingenio permittitur, librorum patrocinia
m en dicare ,quid putas beere in opi? Hzc pro excufatione
vinj me/, prque folatio tantorum comitum dicb fin t.
Tu veroî tibi charas fum, aliquibus fidis, & hteratis vi
ril fue curam impofto.Hetruriam perquirant rcligio-
forutn armaria euoluant , citerormque tudioorum
homnum, fi quid vfquam emergeret , leniendat dieam,
an irritandae fins mea; idoncum. Geterum etfi non i*
gnores,quibusIacubuspifcari,quibfue fruticetis aucu-
par Coleo, ne qua tarnen fall queas, his feorfum literis,
quidnuzim ve lim interfrai, quque vigilantior fias,
/cito me eafifem preces amicisaiiis in Britanniam, Gal-
fqae, & H'fp*ni2s deftiaafle. Ne eui ergo fide, vel n-
ce/Me videaiiseniterc. Vale. N
)
no Fran. Petrah.chae di Reb.
MESS ANS N i I, S. Epft. XIX.
Inftlkitatem omnes vitro fetere.
ADeo pertinax & ia mortalium (pes eft aduerfus b
fliciter experta,vt eque ftcrilitas agricobm, ne-
que tempeftas' nauta m , neque teftorum calus archite-
ftum , neque patremfamilias fobolis acerbus internus
deterreat ab incoepto. Hinc illa crauiiia,vt famlicos le
rerc,& nufragos naigare,& ruinis yirelapfos noua.fu
per eifdem fundamentisasdificia moliri ,&orbos lenes
inter fepulchra Hliorumaliis procreandis intendere vi-
deamus. Pifcatores frigoribus & fame confedos hie an
te oculos habeo,Mirum & prorfus incredibileaotos dies
leiuni ac nudi , nocque ad auroram infomnes agunt
cm interim velretia tentantium'vna cadmqueors
ftft nihil agere,frulr torquerc tempus , aliquanto forii-
tan vtilius confumendum perder , eque tan:en obiti?-
natis ad inceptum animis fatali gurgite diuelluntur.Vf
que adeo etiam amari exercitij confuetudo longior, dul
eis eft.Infauftjmarenam.imo verrentes alueo,quam
gwint egeftatem inter vndas & fcopulos inueniimt,mia
quam forte quod tantopere fatagunt repcrturi. Illaqui-
dem di Jlu minora , nefcioan maiori aJmir.it one digna
fint. Ferarum ftudium totiens vacuatis cubilibusnon
lentefcit. Nouis fens pariendis alendifque prions rapttt
nunquam fegnior tygris redit , crebri partus fobtio de-
ftituta, nihilo moderacior in reliquum ardor eft. Philo-r
poftquam paftorali furto perditos natos,longo gc
mttu,& prazdulcibus querimoniis profecuta eft , nidum
ab eodem ramo fequcntis puerpenj fortunam tentatu-
fa fufpendit Rcm.licam no nam tibi,fcd omnibus vallis
huius notilfimam nohs.Aquila iam pridem in his mon
tibus habitat. Subulcus aduea, nedum quos pafcit fiti-
bus,fcdhirfutis tiam aprisafperior , clam nido iniidia-
tu.s eft, neque animam fuam pluris extimans quam va-
let.de aUiTima rupe , qua; fonti Sorgia: nubibus par irrv-
pendet.ancipiti fune demillus ( cuius rei vclmeminiiTe
horror eft) ad area domum temerarius prardator -
fit , & iblhciu-gcnitrici , fpciTi generis pullos implume
abftu-
Fa vil. Ehst. LisJil.
...: Id cruel . : iterant atrios, nil amplias î-
Um tnouit, a aim nuper tnlb domicilio deiennjjid
Aunrainvjac ^ alteram rapts partemf
rumpcr ancient, libe modo . .. . \ . ;
rcfoaa-Kibil olboto lamut Tt rcor -
fie fuui kofns - exigui men ; .-. . ; , Tiar prodigue, iam
reftem sodfque prpart , qaibtu permane luipetuiir,
* ipeca (bbtatpneizsagat-Iam .. ; .
nimam leram rariociaando .-.jsjjec apibus qui
dem mcilis irtiuna mdlicandidulccdiacm,DCC
fornucs zb cerra Utentram hrreoram iaundatio ra-
Jabone eiperientiam : : lentilque enras re-
curlus . : Tolupuiem: non enim drperanc infcc-
licirrr tentara retentan ; . ... : a
fuete ::: ... fimul fpcs intereat, torpe-
buntxros ij , quos vndique cernimus a3 .. ,.r -
rumquotidic intcrpellantibus fins & Titam lltu marci
dam caitas leglorius manebk. Quoding f^rte concia-
geiet inimubus eunebs & pneirrim homini,dura pro
politique tenacia pectora data funt. Vrbem Romam(vt
retro um bedi faltu ab imis rerum ; d altiiGma confeen
<lamus) a Gallis Senonibus incenim rcfttture maiores.
Qua in ic Camilliauctoritas,tribunis contra nitentibue
omine etiam adiuta prarualuit. Idetnilli maiores no-
i:; . .: Alliam.poit T>cmum,poft Ttebiamôft Trali-
menum in aciem redierunt.pofl Caudinx pacis ign< mi-
gloriofi(limas victorias rctulerunt ; 5c poil Canna*
grauilimuro ac pene mortiferum Reip vulnus , ne ab i-
gnauis cioibus delinqueretur Italia .contra icntcntiani
0*cib) MeteUi fulgens Africani gladius obtinuit. Qui
siimuicta ipes , vnius eiufdmque admod um adoief-
centis.muhorum fenum labantes firmalet nimos,actif
erat de imperio. Nulla hodie Romani nominismemo,
xia,nulla Romans: potentiae veftigiafupereirenr.Faciea-
enim vt Flon hiorici verbis vtar)_de Italia Africain
I-Inii/baJe,profet nouLatini/ed Afncoloni, Italiam
p : ? ; icrcn t.ht quis forte manfilTet Italici fonguinis tac
tis fuperftes cladibus,n aliter qum dulcs aquae riuulu
pebgo mtus,in peiegrinos mores viftric^, baibaij.
tit Fran. Petrarchae de Rib.
eonceflflet.Quod non fumus igitur,& quod furaus , fa*
teamur ingenue, fpei bona; duntaxat vnius hominis de-
bemus.Et rte nobis quidem haftenus. Quid Laccdarmo-
niosquidve Cart hag men fes mcmorem, quifperrcnoo.
prius qudm eTe defierunt*Quid Saguntinos,qui dum fe
ra nobis auxilia fperant, extremas crudeliflmo horte
mifenas . Longum eft per cunla difcurrerc.
Jtaq; vt vnde eft orcus,illx fermo dcltnat, vltima iafta-
IX nauis anchora fpes eft,quam 15 quis in hoc procellofo
mari laborantibus abfeidene , nulla eft ad vit am via, nul
lus ad requiem portus.nullus reditusad falutem.Miraria
nunc.quid tarn longa (ibi vclic oratio. Scilicet vnum a-
go.vt amicum tuum iubfcribas exemplorum turbar.raras
& fort vanas/ed firmas fpes habentem.Et hzc mihi qui
dem curiols explicanda ert,vt afFe&urrf feribentis ag-
nofeeres, Caera in fileotio intell gis. Vale.
FRAN. PETRA RCHA LiLlO
r svo, s. Epift. XXI.
Literas amipoftHLa.
SMpe teliteris ad colloquium elicere nifus fum , ine
ticaciter ad hanc diem pergam lentium tuum inter-
rumpere pudebit amici tot clamores tacitas aiidirc. La
beilum claufum,inindignationem fort , vel in rifu a-
periam >vel in verba. Non magnificio quid refcribas,
modoloqui incipias, viftor fum. Si occupationes te
veteres tenent , nouas ingeram Si fegnitic calamum a -
jnififti/edulitate reftituam. At fi fort f:perbi extolle-
ris i & quod fufpicari ne tenuiter quidem poll urn , ami-
cis affatibus indignum centos huinilitate , mihi ab illa
animi fftigio detrahendus , & in xquum campum ami-
citiseretrahendus es. Itaquciictibiperfuade, inculcare
querelas, & lamenta non definam : donee mihi vel anti
quum inter nos commercium literarum reftituas, quam
diu faltem tarn propinqui fumus vt nunciorum penuria
pretendere neuter pomt . Si quafi per manus ab altero
ad alterum lit epiftolarum t ra n lit us, vel probabilem
fam tantas mu tationis expedas. Nuncius alter alterius
veftigia vrgebit , literarumm earum acerui ante oculos
5$
Famil. Epist. Lib. I II. ny
tuosunt,arHcdigitum-& anulurn nofti, intaftas abii-
cere amor S verecundia non lnent. Aperies, licet nolis'
pfq tibi blandientur.vt perlegas. Itaqnc qui breis fcrl*
pturxlaborem fogis,long leftionis faftidium non eua-
dcs.Si quid igitur mihi credis,oculos tnos digttorum au
xilio libera & ignobiliores corporis tui partes nobiliori-
bus feruire doce.Arripe calamum. Non infueta fuadeo.
Calamos ab infamia gladiustuus eft ; adulta artas & pa
tria; Hatos,ad aliate deinceps arma rapuerunt. Dmuni
ad Romanorum Pontificum quietiores aulas retrahert-
te fitQt&ad an ti qua ftudia rediifti. Quid ig tur peto? f
quod quotidie ficis/cribe aliquid: fc itiJcm quod nun-
quam /jcis.fcribe mihi mo.nempe iubihm , & vel ra-
xit enbam ipfe,vel breuis.Vicifle & de ifta filentij tot
arce te deiecifte fufEciet.Hictamen(fcio eui loquor)ve-
teri iIlo,& vulgari clypeo tectos occurred Qoid querent
raterNihil babeo quod cribam. Ego ver etfi tanta -
rum copia,talibus ingenio cloquiouc nnnquam dcfiitu-
ram feribendi materiam crediturus fuerim,facilc perfua-
deri miViipatiar , quamlibet Cea veram feu f\m cau-
fam potius qum obliuionis nebulam tibi ilentium in-
un i . Hoc igitur faltem , quod multi ab amicis petie-
runt, fed eorum, quos ego legerim primus omnium Ci
cero : /cribe te nihil habuilTc quod criberes , hoc ipfum
(cribe, CeA aliis tarnen verbis , alioquin (quod in tent io-
nis non fuit) breue nimis ,& apertum euadendi ti
bi iter oftendi ,euades,i te noui , faltu vnico , &te vno
verbo redimes auftore me.Sic ego(quod inultis accidit)
onlib mcoludar. Sed iamfatisfu perqu querclarum
eft . n-. quia ad vitionem tendo > & taciturnitatem tuam
locjuacitate puni. Vt vero aliquid etiam familia-
rium curarum huic epiftolx ineludam, quaefo, nepi-
geM apud communem domnium , pro fcel ici rern m
exitu interceder. Voco autem quemlibet fec-
liccm , moct aliquis lit , multum eft. Prater vana cx
' liberari ignorant honrnes- Quid lucri
eft fuperuacua & infinita deitderia proieeiffe ? Perdita
. crciant miferor nimos plurihus inani-
b -JijOki j.m olidos ecupatos. Et tata eft inania extricari
ij
"
h4 FrAN. PTRARCH Ai Pf E.EB.

ab erroribus, vt fiat vero locus, metuunt, dum fibi prof*
peros rcrum prasgrandium eiitus polliccntur.Sibiquip"
pe placen tes,ac fuperbi, & iniqui rerum fuarum iud.ccs
dignos fefinxerunt,quibus ad nutum vniueri fuccedc-
cnt.lta quod in amatoria materia dixit Nafo:
Dmnfibi tjifqueplacetcrdula turbafumas.
lam medium vitas communis lat delirando perduxi-
mus:Vt enim eleganter Tullio dihim eft.Metelli fpc-
rat quifqiiefibifortunam. Qtitautem in hacvanitate
falluntur, imo vero quimpauci ,qum pene nulli non
fallunoir.hinc licet aduertere.qud fi verorum fcriptof
teftimonio ftamus ex omnibus ficuIisjfcelixilleMetel-
lus non nfi vnicum comitcm.emque ipfum non domi,
fedprocul & extra Italia; trminos dicitur inueniTe, qui
tarnen ipfi qum rite flicitatis hoc inane n omen vfur-
pauermt,locus irte non recipit ,& fortafTe aliud dicendi
tempus aduemet. Nunc (vt cotptum pergam) fi quod
omr.es fperit nullus aTcquitur, qum mutos vita; om-
niis cluos,expetantfque mors oppreflerit, quoique
fin oppreTura (it,cogita. Quibus ego territus hanc ipfe
mihi lege ftatui altiora me non quxrere:paria vero pti
ca quidem cmodet, quibus fcilicet Se obtentis fobri
gaudeam,& amilTa feram fortiter,& repula; dolore non
torquear. Ad hanc legem ita me formau i , vt vi x rei cu-
iuquam verear euentum. mod expeftationis fatidia
detrahantur. Quamobrem per omnes te callelas, fra-
tr , oro.ab hacmequmprimum perplexitate diTolue,
Aufer mihi expeftationem:quicquiderit xqtianimitcr
feram. Finem facro cum illo , cuius hoc mihi placet in
ter caetera, Pars benefit:; eft quod petitur, fi belle ne-
ges. Vale.
FRAN. PETrtARCHA AD L JE-
LiVM swM. s.Epift.XXlI.
De vwlata auaiam Virginc.
Impletum eft plan in nobis, quod de Ppeio tuo Cor--
neliique fua lenbitur, neutrque recedes iuftinuirdi-
lile, Vale.Sed nec multis inter nos verbis opus erat,qu$
nil aliud >jum amicorum 3c paiuonum/jtia: in eis habt
: tait,
Famil. Epist. Lib .1 1 1.
-t9.ei,notx funt.cum anfmi noftri(Iicet in filentio) viaf-
fim piteanc. Vnuro ft.quod te nunc agere.ii poiQbiliia
ideft,veum.Iuuenis quidam virginem.cuius amore lan-
guebit, ipf n DD obl.CtJnie, cognouit, matrimonij pa-
ftis uuerpoiitis, idquc quod magis in aures tuas intret,
n?fcioin&in thoro, certcap\:d thorumaccidit. Loci
dominus nobdis dicam,an ruihcus.muen ipfum quem
graui jcantiquo od:o perfequitur,ad capitale fuppticium
vocit. Mobec faftum excufat, nihil fe contra qaimo-
ptaucnt pillam dicens, & promiiTas amantis nuptias ef-
rUput.Annuit ille.fi lceat. fed carcere conclufus, fubi-
niquiffifflo ludicc caufain dieu. Ca:term vbi compedei
amouejneur, foluti ambo Siztare & animis & fortuna
pires, optariifimas nuptias celebrabtint. Hxc vt ad me,
lfld guantis pnm populi voeibus, deindeetiamamico
ru^reabus.&Iachrymisperlatafiint.vt primus omnium
ocuriiiti.quo morbi talis auxilium peteretur,& nos a*
liquando.Frater, arlir.us, Scopem ferre decet ardenti-
bus Damnum autcm noihum, ic fi talia fublmem ciu*
aniirtumnon attingant.non tamen vfqneadr ferreum,
aut lnhununum reor, vt human is non miferatur etio-
ribus.Ncceftq.iod parcis arder ruricohu fufpicemur.
In omac genus hominum par imperium habet areipo
tens j(Je pucr.Scio apud Virgilium feriptum eiTeû'od
Shj intoKtum dementia cepit tonantem,
tiequitur. Igitojienda guidera.
Sed tenet quorl in fine fubiungit:
S . ; . e : f: tgnefcere manes.
Vexeor er. - m, ne durior ille Bellerephon nihil humaniV
tatis habens,infuper ira accenfus, fit lnguinis fitientior,
qum oportet. Vccque fuccedat, nos partes noftras im-
jplebimus.egnapud te, tu apud Dominum, vt ipfe prav
tochori domino gratuitum munus, captiuum illum
per literas Tuas petat- Cuius nomen & rei gelte feriem
viUicus hienofter, ob hoc vnumadtemilus exponer,
nthilo narrator vrbanior qum amator,eft cuius amen
tia: modo veniara potulamus. Vale.
US Fran. Pe TR arch de Reb.
FRAN. PETRARCHA A D L -
II VM svvM, s. Epift. XXI 1 1.
ElocpuntU vu quanta.
QVid tibi vis dicam! Sic eil, vt audieram & lcgeram,
nullum eft cam afperam ingenium , quod non mo-
rum verboriimque dulcedine mitigecur. Sic Africanos
meosille fuperior.Syphacem regem barbarumatque (vt
Liuij verbis vcar) Romanis moribus infuctum , & quod
mirabilius fuit, HalHrubalem quoque Carthaginenfium
ducem,non barbarum modo fed etiam immitem Rom. -
ni nominis inimic, inter ccenand fuaui cuiftuySc co-
mi manuefecit alloqmo.Sic ul.Czfar Amydam algis Se
zquoreispumisarperfum, nudmque&inopem pifea-
torcm, tam leniter fando coepit. , 8c dlius Cxuex facun
dias retibus circunuoluit,vt inaudito verborumfono Se
ignoti hofpitis admiratione fufpeniis , confeftim iu-
benteillo , fragilem atque imparem pelagi minis cym-
baro de tui littoris ftatiene dilfolueret , parendque Au
dio feiens ac voir ns ad internum properarct.At nc fem-
per Africano&,& Czfares loquamur, lle Phitofpphorum
princeps Plato, Dionyim conciliare ibi potuit , Syra-
cuflum Tyrannum. Archelaum vero Macedonia; re
gem Euripides Poeta , nee aut il Ii tyran ici fpiritus ri-
gor,aut huic immanitasobftitit barbrica, vtramquedu-
ritiem,ingenio & eloquent ia molliuerunt. Et quod hu-
ius generis omnia monftra tranfgreditur, orator -
thonius fatuos carnifices ad fe occidendum millos. S
iam ftrifhs mucronibus irruentes,blanda orationc com
pcfcuit, viciffetque crudetatem eloquentia,nifi vnus ex
eo numero, qui cum loquen tem non audierat , caners
iam digreffis fuperueniens: vehit afpis incantatoris voce
non audita , virus in ilium fcelehs miaifterij efFudiflec.
Sed quid hominum exempta conquirimus ? Vrfos vide-
mus,pardos ac leones, atque alias truces & praeualidas bel
iuas blandiciis delinitas. parui domitoris Imperium pa-
titer excipere,nexu> iniper, carcer. minas & verbera.
Volucrcs cedo vagas,ctra pnmatu natura; fur leg,b,u
Fa v.u. Ehst. Li. HL
lis igert operen pite przreptquc etum patriar i

afptcbi.urnem fuam nurrnons arbitrio modern, de li-
lius minibus cibum fumere, iubentisagno/cerc,
ckmonbus obcdirctireademittentis irbrtnue^& rever
ti,oj uni : ;e prafdas r.os fibi/ed domino reportare. De
pifobus nihil tile(quod meouaeriai)legi,nifi ci Del
phine; ncico qua humano gener farniTiaritate conmo-
otfcrunt vade & Arionem quendam,tergo hums f-
eis niidcnfem.per sumidos flucrus mans cuatilTe hrftori
ca(ieu pous)f bulla narratio cft-Veorem ipfum fidi -
bas einentem fciunt, quo nauigationi rciUor fides 1 : t.
ir<3mufica,&nauigiumfubleuante. ViAim
ulam non admira, nifi color mendacio que
r.gnbernaculum,malus)vela,remi deerant.pro he
>us,ns mutiez luauita- iubrogata eft-Scd quor-
fam h zc ta m peregrina percuncbberis? rt intelligas me
ingeninm room fummis inircre qui non honv.nes.noa
frras.iut volucres ,fed aquarienm hoc animal educatum
inter fontes c u mina, efeam de fcopulis ekciens coata-
' ruaefermonein amicitiam pellexiib. Rediit equidem
ad me fui immemor , tui memor.cum muh a de domino,
rnukadeamicis quzrerem.nilniide Lzbo refponde-
bat.i.'i.u brmam.iiiius mores, illius Iinguamnllius dni
que domiciUum atque habitum admirari. mihi
qna incognitum ruralibus,& terricrepis verbis extolle-
re.de llo mihi fxpc Lcct interruinpenti.lonîflmas nar
taitones texere Cmque izpe Terentianum ilhd obiiee
rem.Huimihi illum laudas'llle eo magis ab exordio c-
a rete rere. Quid plura? Intellcxi illico , te tuts art ibus
in b: vilhcum abftuiTe:nec indoluifateor,necia
uidi.idobfrupuiplus te vna hora qum me toro decen-
nio pot :. Mirum eft, nif tu colloquiis tuis aliquid e-
; magicz art is imxnifceas. Nunc igitur captusamo-
rc nil, cum his Uteris iterum ad te redit , iinul & per te
doaninicx interuentionis auxiliumfperans , per qnod a
tnicumfuum, de quo pridie tibi fcripfii extremis fortu
laq neis arelar m expdit, nif iudicis animo, (quod
iam ab initio verebar) adiupolicium obftrmfco non fit
ni Fran. Pbtracha bc Hb
prccibus locos. Fam eni'tn eft , cum dolore fimul Sc
inuidia delibati virginei floris infaniro ,ad quem ipie
fitienter(vt memorant)afpirabat,indignantem grauiter
plus in amoris regno pauperis blandicias qum filas ine
ptas diuitias vaimire.Quod accidat.vt obftruftis auri-
bus verba Eindantur, domino tarnen partus erit integer
mifericordia; fuas , tibi bcneuolentiat tua; fruftus ,ifte
quoque agreftis amiciiias fuaidebitum, meopitulante,
perfoluent. Illcantem amator mfcElix.fialiterefTenon.
poteft,amorisui dulccdin (quod multi fecerunt)mor-
tisacerbitatc penfabit.Hunc ianequonam humilium a-
nticorum loco numeres, tuum erit. Ipfe te dominorum
fuorum inter primos numerat , aliquantque mihi de
tua gratia iam,qum de veteris amici vjtavidetur folli-
citior.Itaque vt fe tibi prorfus infinnet,& allegorico mu-
nuiculo animumfuum fuauiffime tibi deditum ofren-
dat, liquoris omnium molliffimi obi valculum tibi a-
frt , quod ponte fu , Sc ( vt aiunt) virgieitate ferua-
ta, nullo premente defluxit baccis arborum noftra-
rum,quxin colfibus iftisunt , vbi pofthabitis Athenit
repertricem olea: Minertiam habitare dierem,nifi earn
iampridem in anuen littore ad portum Veneris atque
Erycem <:oIlocalTem,irt Africa; mea; libris. Vale.
FRAN
FRA N CISCI PE-
TXARCHi V. EPISTOLA-
RVM DE RtBVS F A M 1-
lunbus , >
LIBER IV.
FRAN. PETRARCHA I O A NN I
COLVMNAE, S. Epirt. I.
JHontem Gallut quendam defcribie.
LtissiMvm Regionis huius
montein.quem non imnieri
t Ventfum vocant,hodier-
no die, fola videndi infgnem
loci altitudinem cupiditate
duftus afeendi. Mulcis iter
hocannisin animo fuerat. Ab
infamia enim his in locis,vt
nofti, fatores hominum ver
einte verfatus fum. Mns au-
remhiclat vn dique confpeftus fer in oculis
eft.Cctpit impetus tandem aliquando facer, qud qli-'
tidicfaciebam,praecipu poftquam relegenti pridie res
Romana apud Liuium forte ille mihi locus orcurrerat,
vbi Philippus Macedonum reic, is qui cum P R. bellum
geiTr.Hemura montem Theflalicum confondit cuius
vrtice duo maria videri Hadriaticum & Euxinum'fam
credidcrat. Vercj-ne.an fa!so,fatis comperti nihil habeo,
quod 8c morn i noftro orbe mot'js, & feriptorum dif-
ienfo dubiam rem facit. Ke cunchos euoluam, Pompo-
tv Fr an.Petrarcha "ds Re.
nias Mel* Cofmographus , fie ( nihil hacfitans refer**
Titus Lraius falfain famam opinatur. Mihi fi tam prom
pts montis illius experientia effet qum huius fuit, diu
dubmmeflenon finerem. Cxterm vt illo omiTo ad
h une montcm veniam , excufabile vitimeft,iniuuene
prirratt^quod in rege fene non carpitur: fed de foio co
gitant^ mirum di&u) vix amicorum quifqtfam omni ex
parte idoneus videbatur, adeo etiam inter charos exa*
chlima illa voluntatum omnium , mormque concor
dia rara cft. Hic fegniorjlle vigilanrior, hic tardior, iUc
celerior, hic imxftior.ille Uttior , den que hic tultior,
prudentior lle quam Vellern.huius filentium, illius pro-
caciras , huius pondus pinguedo , illius macies arque
imbccillitas terrebat , huius frgida incurioas , illius
ardens occupatio dehortabatur.Qua; quanquam grauia,
tolerantur domi:omnia enim fuffert chantas, & nullum
pondus recufatamicitia. Verum haec eadem fiunt in iti-
n ere grauiora, itaque delicatus animus, honcftxque de
lectation* appetens.creumfpici'nfque librabat ngula,
fine vlla quid amiertise Ixfione t acitus, quicquid propo
sito itineri prxuidebar.moleft fieri pofe dnarJat.Quid
putas tandemad domeftica vertor auxilia, germanque
meo vnico minori natu, quem prob nofti, rem apeno,
sil poterat Iztius audire,gratulatus quod apud me amici
mulac fratris teneat locum. Statuta die digtcfi domo
Malaufanam ven imus ad vefper. Locus eftin radicibus
nontis verfus in Borcam. Iliic vnum diem moratih-
die tndem cum fingulis famulis montem afcendimu s,
fine multa dirficultate. Eft enim prasrpta.fc pen*
nacceTibtlis faxote telluris moles, fed pene Poeta d-
Aum eft; Labor omnia uintit improbus.
Dies longa, blandus aertanimorum vigor, corporum ro-
buraedexteritas,&(fiquafunt eiufdcm) euntibus ade-
rant.fola nobis obftabat natura loci. Paftorem
xtatis inter conuexamoncisinuenimus, qui nos ab af
een (11 retrahere, multis verbis enixus eft dicens fe ante
annos quinquaginta, eodem iuuenilis ardoris mpetu fu-
prem um in verricem afcendifle, nihlque inde new life,
praeter posnitentiam, Se laborem. corpfque & amiftfrai
Famil. Epist. Lib. Iii. iaT
bttnin iixfsac vcpribus.nec vnquam aut ante ilhd
tcmpus, t pnftea auditum, apud eos quenquam aufum
elle tin -ha. Hxc illo vociferante, nobis vt funt ammi
iuuenum . increduli, crefcebat ex prohibi
tion tupiditas. Itaque fencx vbi animaducrtit, Ce ae-
quicq n niti, aliquantulum, progreilus inter rupes.ar-
dimm (allem dgito nobis oftendit.inulu monens.mul-
tique um g rc lit: tergo ingeminans. Dimio penes
, quid vcftium , aut rei cuiufpiam impedimento
cftet/oli duntaxat afcenfui accingimur. alacrefquc con-
fcendmj Sed, vt fr fit,ingen tem con j tum velox fti-
gatio fubfequitar. Non procul inde igittir quadam in
rupe lubtiftimus, inde iteram digretli prouehimur, fed
bntii,& ego montanum iter greffu iam mo-
dr/tiore carpebam , & fiater compendiara quidemvia,
per :pIJ s iugamontisad aItioratendebat,egomoUioc
ad ima vergebam reuoaantique Sc iter reftius deug-
nanti refpondebam , fperare me altcrius Uteris fuci-
liotem aditam , nec hotrere longiorem viam , per
quire pUnius incederem* Han exajfationem igna-
uix prztendebam , aliifque iam cxcelfa renent ibus ,
per valles errabam, cum nihdo mitior aliunde pateret
acceJus, fed & via creiceret, & inutilis labor ingrauefce-
ret. loterea cm iam txdio confeum perplexi pige-
ret erren's,penitus altapeteredifpofui,rmaneoprien~
tem frat rem, Si longo refetum accubitu feiius & aniius
attigifTesn.aliquandiu equis paflibus inceGmus. Vix
dum colle m ilium reliqueramus,& eccc prioris anfracbu
blitus,iteram ad inferiora deiicior, atque iccruui pera
gris valhbus,dum viarum fcilcm lgitudinemfeor,
in longam di/Ecultatem incido : diirerebam nempc
a icen dcnrlimoleftianxfed ingenio humano rerum natu
ra non tollitur,nec fieri potcft, vt corporeum aliquid ad
aha defcendendo perueniat.Quid multa?Non linefratris
rifa, hoc indignanti mihi teraut amplius inter pauca*
botis con rig 1 1 . Sic fxpe delufus quadam in valle cfedi.
lUic corporeis ad incorprea volucri cogitations tran-
filiens , his aut talibus meipfum compellebam verbis:
Quoi lotiens kdje ip afcsniu mon us Wiis expertus s
III FR AN. F ETRARCHAE DE R.EB.
id faito , & tib acodere, & multis accedentibus ad be*-'
tam vit.im fed idcirco tam facile ab hominilius non de-
prehendi.qi'od corporis motHsin aperto funt, animoru
vero inuiibiles &occultiEquide" vira qu beata dicimus,
celfo loco lira eft, arfta(vtait)adil!am ducit via.multi
quoque colles intereminent, & de virtute in virtuten
pra:clarisgradibusambulandum eft. In funimo finis eft
omnium, & vitae terminus.ad quem peregrinatio noftra
difponitur.Eo peruehirc volunt omnes, fed, vt ait Nafo,
VeepammeflympM -vt repotiam oportet. *
Tu cert, nifi, vt in multis, in hoc quoque te falls , non
folm vis,fed etiam cupis.Quid ergo te retinet'nimirum
nihil aliud.rui per terrenas Scinfimas voluptates planior,
&,vt prima fronte videtur.expeditior via:veruntam vbi
multum errai: tris ,aut fub pondere male dilati labo-
ris ad ipfiuste beata; via! culmen oportet atendere, au
hi Connallibus peccatorum tuorum fegnem procum-
bere, &i(quod ominari hrreo) ibi te ten'ebrae&vm-
bra: mortis inuenerint , atternam noftcm in perpetuis
cruciatibus agerc. mihi cogitado, incredibile di
ch) eil, quantum ad ea,qux reftabant,& animum & cor
pus erexerit. Atquevtinam vel fie animo peragam'irer
jHud, cui diebus & noftibus fufpiro, ficut fuperatis tan
dem difficultatibus hodiernum iter corporeis pedibus
peregi. AC nefcio, an non long faciliuseTe debeat,
quod per ipfum animum agilem & immortalein ,fine
vilo locali motu.iniftu trepidantis oculi fieri potril,
qumquod fucceflfu temporis permoribundi & caduci
corporis obfequium, a'c fub graui membrorum fafce ge-
rendumeft. Collis eft omnium fupremus, quem fyluc-
ftres Filiolum vocant , cur , ignoro, nif quod per anti-
phrafim, vt quasdam alia; dici fufpicor:videtur]enim re-i.
rparer omnium vicinorum montium. llliusin ver-
tice planifies parua eft:illic -demum fiTi eonqiiieni- .
mus. Et quoniam audiH,qua:nam acendentis impe
tas afeenderint curaj,aiidi,Pater, & reliqua,& vnam,pre-
cot, horam tuam relegendis vmus diei mei aftibos tri-
bue. Primm omnium, ipiritu quodam aeris infob.--
to 6 fpeftacub liberiore prmotus , ftupenti iimilis.
Fa it. Erisr. Lib. IV. iij
(leti. Refpicio: nubes crant fijb pedibus. Imque mihi
minus incredibiJes facti funt Athos & Olympus, dum
juod de lis audicram , & legeram , in minoris famae
monte coaipicio. Dir go dehinc oailorum radios ad
panes i tabeas, qu magis inclint animus: Alp.sipf*
rigentes niuofae, perquas ferusille quon/lam hoftis
Romani nominis tranluit,accto,i famas credimus, faxa
peuumpens : iuxti mihi vifa: funt , cum tarnen magno
difteni interuallo Sufpiraui fateor ad Italxum aerem
animo potis qum oculis apparentem, atque ineiti-
mabilis me ardor inualt, & amicum,& patriam reui-
dendi,itatamen, vt interim in vtroque nondum vinlii
afFeûsmollitiemincreparem,quamjis exeufatio vtro-
bique non deforet, magnorum teftium fulta pixldio.
Occupauit indeanimum noua cogitatio, atquei locis
traduxit ad tmpora. Dicbam ad meipfum, Ho-
die decimus annus complctur, ex quo puenlibus it ud; is
diraiiTis, Bononia exceflifti: & Deus immomlis, im-
muubilis fapientia, quo; Sc quantas mortim tuorrna-
laiioncshoc medium tempus vida/Infinita praetereo",
nondum enim in portu fum, vt fecurus pra:teritar mo-
minerim procellaru.Tempus forfan veniet, quando eo-
dem quaegeftafunt ordine vniuerfa percnrram,prfatus
dlud Augufbnitui: Recordari volo tranfaftas roeditates
meas,& carnales corruptiones animar mcae, n quod
am, fed vtam te,Deus meus. Mihi quidmult adhuc
ambjgui, moleftique negotij fupercrt, quod amare foie-
bant.iam non amo.-mentior, amo, fed verecundis, fed
triftius, iam tandem verum dixi. Sic eft enim : amo, fed
pod no amare amem.quod^difle cupiam.Amo tarnen ,
edinuitus,fed coadtus.fcd mceftus & lugens. Et in
meipfo vctliculi illius moiiflimi fententiammifer ce-
penor:
isfdfrofipoteroji nmjimitm amalo.
Nondmihi tcrtius annus efHuxit, ex quo voluntas Ha
peruerf & nequi^qu me totum habebat,& in aula cor
dis mei fola fine contradiftore regnabat, cpit alian*
habere rebellcm & rclucbntem fib.),inter quas iamdu-
dia campis cogitationu mcarudevtriufcj; hominis'
i U4 Fran. Petrarchae de Res."
imperio laboriolifima & anceps etiam nunc pugna con-
ieritur, Sic per extura decennium cogitationc volue-
bar. Hinc iam curas meas in anteriora mittebam,& qu-
rebam ex me ipfe.Si tibi forte contingerct pet alia duo
Juftra volatilem hanevitam producere, tancumque pro
rata temporis ad virtutem acceder, quantum hoc bien-
nio per congreium noua; contra veterem voluntatis
abobtinatione priftina rcceflfti, nnnetuncpoTcs? Et
non ceno , at faltcm fperans , quadragefimo arta-
(isionomomm oppetcre^ & illud refiduum vita; in fe-
nium abeuntis a:qua mente negligere ? Hxcatquehis
fimiles cogitationes in pedtore meo reputans, Pa-
(er, de proueftu meo gaudebam , imperfcchim meum
flebam, & mutabilitatem communem humanorum
aituum miferebar. & quem in locum, quam ob cau-
im venTem , quodammodo videbaroblitus, donee vt
omiflis curis,quibus alter locus eTet opportunor.repi-
ecrem & viderem,qua: vifurus adueneram. Inflare enim
empus abeundi.quod indinaret iam fol & vmbr* mon-
tis excrefceret,admonitus & vclut expergefaitus, verto
in tergum.ad occidcntcm refpiciens, Limes lile Gal-
liarum, &Hifpania;I*yrineus vertex inde non cernitur,
nullius quem tciam.obicis intcruen tu.fed fob fragilitate
mortalis vifus.Lugdunenis .intern prouinci mon tcs,ad
dexteram , Ad laman) vero Mafilia: fretum, Sc quod A-
quas Mortuas verberat, aliquot dieru m fpatio diftantia,
prxclariilm videbam.Rhodanus ipfe fub lis noftrit
erat: Qua: dum inirarer lin gula Sc nc terrenum aliquid
faperem,nunc exemplo corporis anhnum ad altiora iub-
Uehcrem.vifum eft mihi ConfelRonum Auguftini Iibr,
Charitatis tux munus,inpicere, quem &cditorisc do-
natoris in memoriam feruo.habequefemper in mani-
bus, pugillare opufculum perexigui voluminis,fed infini
ca;dulceHinis.AperJolefturus,quicquid oceurreret: quid
enim ni pium&deuotum polet oceurrere? Forte au-
tem decimusillius operislibereblatuscft. Fraterexpe-
tans per os meum ab Auguhno aliquid audire.in ten ris
aunbus ftabat. Deum teftor , ipfmquc qui aderar, quod
Tbi primum Jcfixi oculos,fcriptum erat: Et e&c homines
adjni-
' IvAmil pi s t. Lib. I V iif
admirar! alta mntium, & ingentes n"uhs maris, & la-
ti/GmosUpfusfluminm, & Qcearii a'mbitum, & gyros
(Vderum, &relinqunt feipfos. Qbftupui fateor.au-
iendque auidum fratrem rogans,ne mihi moleftus eC~
ti.librum'clau iratus mihimet, quod nunc etiam ter-'
tefma mirarer, quiiampridemabipis gentium Philo-
fophisdiccre debuiffem, nihil pra:cer animum effe mi-'
rabile, cui magno nihil elt magnum. Tunc ver mon-
tem iatis vidilTe contentus , in meipfum interiores cu
los reexi,& ex illa hora non fuit.qui me loquentem aW
dirct ,doee d ima perueimus. Satis mihi negotij ver-
bumillud attulcrat,necopinaripteram,id fortuito c-
tigTc,fedquicquid ibi legerm , mihi & non alteri dj-N
um rebar : recolens quod dem de tipio fpicatus o-
lim eTet Auguftinus, quando in Ielione codicis Apo-
olicivt ipfe refert)primum fibi illu<l oceurrit : Non in;
commeffationibus & ebrietatibus, non in cubilibus &
impudicmis, non in contentione & xmulatione, fed in-
duite Dominum 1 e s v Christvm,& carnis proui-
dentiam ne feceritis in concupifeentiis veftris. Quid
am ant Antonio acciderat, quando ndito Euangelo,
rbi fcriptum e, Si vis perreftus effe, vade, & vende om
nia tua quarcunque lubes, & da paupen'btjs, Sc veni fe
quere me,& habebisthefaurum in calis, Vcluri propter
fe iueceTec feriptura recitataQvt feriptor rerum eius A-
rha na/ins ait)ad fe traxit domincum Imperium. Et/feu
Antonius his auditis.aliud non qiizluir, Sc ficut Augu
stinus his lebs.vlterius non procelfit.ic & mihi in -
cis verbis',<^4a: prsemiIi,totiuslcctionis terminus fuit, in'
Itlentio. cogitanti quanta mortalibs conffij effet ino
pia, qua nobdtllrma fui parte negleAa diffundantur in
plu rima & inanibus fpccuculis euahefcant, quod incus
inaetiiri poterat,qiia::ctes extrinfccu<;,admirantiq;nobi-
Iitacem animi.noftri nil fpontedeeiieransaboriginis
fuas primoriiis aberraffet, & qua? fibi dederat in hono-
rem Deus , ipfe, in opprobrium. conueftiuet. Quo-
tiens, putas, illo dietediens in tergum vetfus cacumen.
raoDtis afpcxi , 6t vix vnius ciîtialtituclo.'.vib cftprx'
akicuUane contcinpUtionis human, fiqnis earn non m
116 Fran. Pit rar h a de Rb.
latum tcrrcnx- fceditatis imrmrgeret. Illud quoque pr
lngulos paflus occurrebar, h rantum fudoris ai labons,
v t corpus caclo paululum proximius ficret, uVbire n pi-
guit.qux crux, quis career, quis aculcus Heberet terrerc
animumappropinquantem Deotturgidumquc cacumen
infolentia;,& morulla fata calcantem.Ethocquoto cui-
que accidie , vt ab hac ferai ta , vel durarum mecU te-
rum ,vel molliiuri cupidine non diuertat? Onimium
feelix, fiquis vfquam cit,<le illo feniiiVc arbitrer Poe'-
cam:- ' '
Fetlix quipotuilrtrum ognofcere , ' ',
_/4<jh mutni (r mexurabdefatum
Subiuitpcdibni.rcpitmqHt t^fchtronts au.tri.
O qiianto tudio Iabordum eflet.vt non altiorem terra,
fed vt ciatos terrenis. impultibu? appetitus iub pedibus
haberemus. Hot inter nudos pe&oris motus, inefenfu
ferupuloii tram tis, ad illud holpjtiolum ruih'cum, vndc
ante lucemmoucram, profiinda nofteremeaiii,& luna
pernox , gratum obfequium prxftabat untibus, inte
rim ergo, Hum fmulos apparandx cotiii ftudiurn exer-
Cet, fouis ego in partem domus abditam perrexi , hxc
tibi raptim,& ex tempore feripturut. Ne fi dftuliffern,'
pro varietate locorum , mutans forfan affecb'bus, feri-
bendi propofitumdeferueret. Vide itaque Pater am.m-
riflme, qum nihil in me lis cuis occultum velim,
uitibi nedum vniuerfam vitam m earn, fed cogitan
ngulos tarn diligenter aperio, pro quibus ora,quxfo,vt
tam diu vagi & inbbilesaliquandoubfitant, V inutih-
ter per multa iacbti,ad vnum bonum verum, cert , ft-
bilc fe conuertant. Vale.
FRAN. P ET R. A R. H A D 1<? N Y-
sio svo, s. Epift. II.
DHitiu eflt coniemiitndtu.
Nlldulcius audierant aures mear.poftquam vocem
tuam audirc defierunt. quam qnod ad regem voca-
tusaceeleris. Ration(tnquit)cxpeto non pofTum bre-
ttirer; itaque longius inapiam. Optauit aliquando tib
genitriz longitudmem dier innumcrabilibus periculis
& la
Famtl. Epist. Lib. I V. uy
fr. caiamitatibusobietam:aliquanrlo diuitias , humana-
ruramenrium non niediocrein Jaqueum ,ac funeftam
hrcinatn Jiberratis: aliquando formam corporis , dcfor-
mitat is animi pjerunque materiam. Quid de fodalibus,
i\\v.\ dcnutficuU tua dicam : Mtibcrcularum omnium
y ra le* eft, inepta cupiunt,ridenda fbrmidant. De ptre
libe- ikiora credere. Optauerit ergo filio,quoH ait Saty-
ricus: cloquium& famarn Demonhcnis aut Ciceronis,
quz, quanti Gepe pericuh plena ,vtriufqucexituseft te- '
ftis. Multis & inanibus vel tuit , vel aliorumpro te votis
fatigitvfunt auresDci : Horum tibi aliquid anxi non
opto.Quare?Quia ftultum c veheniterappetere.quorl
porcil peflmo fine concludi. illud bonuin tibicupio,
quod mihi beatam vitam,ad quam multi fufpirant.pau-
ciperueniunt. Eftenirn falebrofum iter atqiieanguftu,
& difficile.Sc amana, prona circumdeuia. Eftautem
*t in (gittando , fie in alia qualibct operatione morta
ls m,aberrare pericile, lignum attmgere it rlemum ar
tifie j finis eft.ldcirco dirficihor , quia ad ilium vna tan-
tummodo ad errorem innumerables funtvtx.Hancfa-
n,quam dico beatam, quanquam ingetiiofiffimis atque
dodbtTirrm vuis forte aliter vifum lit, in hoc corporis er
gjftulo racreri quidem vtcunque poteft labor humanus
V fperare; amplesti autem ac tenere non poteft-Hoc ei-
goftudio decurritur: finis eft, vbi qniefcit intcntio. Ne^
ue nobis / fobs pe uaum eft.Quid enim aliud -
ro/ntiebat,vbiait:Quqd hxc vita via eftinccelum
Habet tarnen tnrcrdtim illi xternz quiildani !nc mot-
talis vita (ntilbmum.vt & li beata nondum lit (id euira
beat am eft duntaiat , cuinil valet accidere) iam tarnen
humanas iniferias long infr fe videat , & in roo ftan
a-'.roic , fupernx fcclwfltatis luce rc/plendeat. Hoc fan
riondiuitiz prarftant.non infanientis vulgipla'ius, non,
poten ta, non voluptas ; fed y irtutttm cpmitatus atque a-
'ini tranquilinas, ad quam adipifccndrn.diuerum. for-
talie ji/is riJcbittir:Sed quantum opinio mea fert , nihil
arqu adiuuat , ac nobilium ingeniorum fanularitas,
Se claror viror conueilatp,Ccrnis(vt arbitror)quid in
tend.Dictamexprertis.QVsin Qrzcia clariqrfbe-
xuftocle? Vt ait TulJiusiEô filenciiCmc. Qu in Itali^
HI Fran. PstRARCHA di Rtti
mo vero quis in Europa darior Roberto ? In quo fepe
cogitans , ioleo non tam dudcma quam mores , eque
tani rcgnum qum animujn admirari. Illum ego ver
regem dixerim , qui non fubditos modo/ed feipfum re
git ac fienat,qui exercetin palllones fuas imperi, quas
nt animo rebelles ilium, fi ceflerit oppreffurar, vt hulla
eft qu'dclarior victoria.qu feipfum regere.Quomodo
ille mihi Rex crit,iri que rgnt ambitio'Quomodo in-
Uitus,quem fternit aduerfitas? Quomodofcrenus,qucm
mror obnubilatrQupmodo magnanimus,qtiem mini-
marum etiam rerum pauor examint- t,vt fulgida vir-
tutum nomina taceamus , quis mihi liberum dicet cum,
qui cupidinum variarum iugo prxmiturmukipbci in
fra omnia ifta defcendam.qua fronte hominem dicimus,
quem fcimusex domine nihil praeter riudam effigiem
retiere, belluarum moribus deformem, & xucrum ani
nantium feritate terribilemrMira crgo.licet publica, de
entiaJRegem cum dicere,qui nec rcx,nec liber,& Gepc
ne homo quidem fit. Magnum eft regem eTc , perexi-
guum regem dici. Rarioresfunt reges.qum yulgus e?xi
ftimat.Non eil tituls ille vulgaris. Minus gemmarum
atque eboris feeptra confumerent , fifoli reges illa -
tarent. Veri reges intra fe gerunt , quod eos venerabile*
facitiftmotis licet fatellitibus , Sc abieftis ingnibtisre-
gesfunt. Cancros eultus exterior fcit horribies.Rober
tus ver inelytus,& ver rex eft, qui quam fit imperiofu
iri feipfum,exempta inau'ditje patientiar,& modcrationi*
indcatele quibus alter fortdicendi locus fuerit: Quam
vero lt regnet in alios,di(Tonantelingua,& nwribus
populi.&dilianiliiTimi regionum firtes oftendunt, Se
neca tuus in quadTrgoeaia, quid regem faciatj^quid
non faciat egregie recollegit,his verfibui,
Regem nonjaciunt opes,
Pion frontil nota renin:
Rex tS1yqupofin't metus:
Jttmregnambonapofiidety , . i t
. Nil arri,@* inertibas iijc -
Parthnumftmulat fitgif.
Vtbeifiema* Murtn'
I
Famii. Epist. Liiu. IV. 119
Sex 71,:jm metu nihil:
Non -utflu r,
'on taro tutti* traits.
Et din malaptaris.
N'ec long pofc
Nil -pas tsl equH, "
Tt.V,.^frond ingtrit
ntr.il est ofus
Longfaxa rotanliius.
Kate tlIf.
hue iuque regem (vt principio cueniat finis )voca-
tus iiiifb' quod vt -lie iu beret . & vt tu parres, quid aliud
qim ftudiorum umma ce n for mit;is fcit lile quidem,
quantum curs fuis folamcn afciueritjdicerem.fi apud a-
lium loqnerer. Tibicertad interni hominis paeem,
quam, vii fepe querebans ,Tufcamm rerum fragor im-
pulerat,qu compendiolis pcrgeres.non erat. Congra
tulo! ergo feu prndentis , feu fortuna: tux, & voeen*,'
quz tunc mihi flit in ore , aliquantn nunc fidentiirc 1 e-
peto.Vbt enim ima primum, deinde per literas tuas ac
cept , tcFlorentiadigreffum effe Ncapolim , & mecum,
Si cum jnt:c:sdixi : Dionyfius noftcr ad tranquillitatenv
animi mignis paftibus contendit ,& ad beatam vitam
rectum iter ingreflTus eft.De me autem fichab"e,breui te
con/quar.Nolb enim.quid de laurea cogito , quam fin
gJa librans,pra;ter ipfum,de qto loquimur.regem.nul-
/1 omnin o mortalium deber contitui. Si tanti fiero
vt vocer , bene eft : alioquin-fingam nefeio quid audiffe,
vel cpiftolx fu; fenfum , quam ipfe mihi famma homi
nis incogaiti & familiariifima dignatione tranfmit,
cjuafi du b tans,in earn potiiTinim partem traham,vt vo
catus videar.Et regio quidem ftylo, quidd modo, plebe-
iuro reddidi,fulgore attonitus,nec quis ingenij viribus,
ilyri(vt aiunt)long impari. Vale.
FRAN. PETRA R. ROBERTO S
CILIAI RCI, S. Eplft. 1.
> \jftm* immortalitatt.
PI ftrinxit oculos meos fulgor inolitus : fcelix cala
mus vifus eir,cui taliacredei tur.Qnod primum mi
i iij
ijo Fb-I*. PetMuchi di Rib.
rer?Eximibreuitit6,an maieftatcm fententar,art diu-
neloquij venuftatcm? Nunqu Rex indyte(fateor)cre
didi.rem (ancam dei j-olfe.ta breuiter,tam grauiter,tam
rnate . nec iam tale aliquid ex hum.inis ingenhs expc-
&abam.Equidem vt conftaret.te corda hoitiinum in m
nibus habite, quo tota illufirium Oratorum fu/pirat ia-
tentio.legentis aiiimum tam variis affeftibus nnpulifti,
vt fine lucbmine in omnem partem ftyli.tua veftigia (c
queretur voiubilitate mirabili.Ec enim in prima lobrij
fronte fermoniSjdu.n fummam humana: miriar.acerri-
mfque moleltias laborum,& necelitatem mortis -
bilimam,tratim ex rad;cis labe rami's frondibus o-
brepentem , magnificrntirtimdeploraiTcs.mouebarvC-
que adejVt crebro inter le;>.cndiim fufpirans & inelufta
bil forte perterritus, totumqiie hoc nmen hominis pe
rofus.pen nec natiis efl'e.nec vnqiianmafciMirus optaue
rim.Acbim crat,& mihi iam tranquilinas omnis excidc
rat,nifiqu:e lxtale vtilnusinflixerat mmus.eadem mox
remedium attuliilct , Iculi virum & repentini meeroris,
& confolations artificem.nec vnquam ccrtis , quid e-
loquentia poifit.agnoucram. Tam potenter enim pau-
corum ope verborum.fub immortabs anima;, ftiturxque
reparationi obtentu , argrum arque labaritem animurti
ercxiili,vt gaudio nuhif ierit, genitum eile mortalem.
Nam quid lie mis excogitan potcftvqtm exiitHtrl verte
corprea . & de compedibus Hi* explicitum , adillaoi
diem exais temportim curriculis peruenire , quae nos
abforpta morte immovtalitatem iinhur. Reparans in-
diTolubiliter , ac reformans putrem &femem tineis,
atquevndiqi;cfluentcm tunicam carnisnoftrse? Quam
fpem , Seit Philofophorum gentilium nullusattigerit,
veiuftiifiina tarnen eft immortalitatis opinio , neeno-
ft;is folum.fcd lilis cti.impteb.ita.qmbus Cur i'Ti no-
men inaudituw eft. Praeter Epicurum enim , Scclcio
juot ex infami grege,immortalm eTe animam ne-
eil qui neget.Dc qua rc(vt Pherccydcm primd ipu<i
Syrios ftetiae huius auor, diieipuliiniquc Pherecydis
Pjthagorjtotiqiie Pytliigore familia Socrat oBinef
ji'c Socrticos praeterei) Plato ipfe fmus vir.clariifim
4 volu
Fami Epist. LiB.rV- IJI
Volumen edidit.q lo Vticenfis Cato moritums, fuprcroa
Ala noftc fu, pro confillario vfus perhibetur.vt ad con-
temptum vitx huius animolor. & ad amo; cm decrete
mortis accederet.Quam fentcntiam poftea M -Cicero,*:
in Tufcuhno fuo, & in feptimo Reipublicac diurno ge
nere orax.onis aTcruic , neennn & in Dialoge L.rl ; qui
de Amicitia vera cA,8c in eo libro.qui Cato Nlaior in.'cri-
bitur.dcfcnlioneni continens feneihitis, alifque prarte-
rea um mukis in locis attigit.vt valdc mihi quidem fol-
licitusvideatur, ne quem Veritas tam cotnperta praittf-
reat.Sed cui hjec infipiens loquor? Profefto non modo
regum noftri tc mporis.fcd Phdofophorum regi. [gnofee
auteoi quxfo : ficrnaftenas me dicendi calor euexit , Vt
reg'umdogma,Cui plurimum me deber fteor, n5 im-
p)eerer,(olum.fd telibus adhibitis confirmar, qtiod
ira mihi animum arecit. vt fecurus iam acfpeipIen,
formidamrr gentibus diem mortis diera mortis expe-
ftem.Huncdicm tranfue&a neptis tua ,quam finis epi-
ftol* canitac pradicatjouidiof potius, vt mihi quidem
videtur,qum m frjbili forte def ingitur. Quuisenim
ab ipfo ztstis, & f./rma; flore fubrrait.i lit , publica ferc
totius orbis queriaionia,multifqne prxcipu populorum-
vtriufque regni.& vnde orti:m,& in quod tranflatum il-
lud rarum Jr eiimium decus erat,bchrvm's ac lamcntis.
Ipi ramen facbx eft.non folm.quod ad arterna: v t de
licias perhorrific illud mortis limen ingrefla eft-.fcd c-
ti. quod tu e nobiliitimo elogio omnibus feculis illii-
ftrafti. Quis enim mortu.imo vero, quis no gloriofiu-
mc viuent dicere audcbit,quam Deus in c!o,tu in ter
ris viviere voIuiftito(inquam)fttlix,mulier, iterum fee-
lix,qi'pro vnatporali vita, eailmque breui & incer-
ta Si mille femper cafibus expoftaduasaercrnitaresjVt i-
ta dixerim,cfccuta eft .quoril alteram clefti,alter tco-
rcnoregi.ill Chris debeat, hic Roberto, ingenti
duo m inera.munifictiffimis largiroribus accipiens, eo
ioelic/or videri debet , qud in clo , & in terra , gra
ciam dignifTimis relatura cft. Blurimum enim ex per-
fona cnbutis muneribus ipfisaccedit.Multum intereft,
i quo beneficium acceperis, 8: cui proinde fis obnoxius.
i iiij
i) Fran. Petr. archas be Reb .
Sine enjasfitam illi ccelitus immortahs conditionem,
beat'jummque vitar mucationcm lleo, ineffabilia
profequentem deftituant yires, quanta demuro glori*
eft.qiumtiiltbifiipremis laudibus peperifh'. Cert dum
illud tuum fue epigramma, iiue epitaphium dici mauis,
quod a:rern manliirum efe confido , nuper defunclat
neptis memoriam celcbrabit, femper ilia tecum, & cum
lariffimis omnis ati nominibus viuet. Emnt qui mor
tem immaturam , & lafturam modici temporis talicu-
piant compcnfafe panegyrico, quique quod de A chille
dixile fertur Alexander Macedo, fufpirantes dicant, O
fortunata, qua; talem prseconem tul virtutis inueniti.
Sed iam metuo, ne proliiitas in fafhdium vergat , ele-
gatitiffima quoque breuitas tua,ne longis vager, ad-
monet.Subfiftam igitur.Dei orans, cunctoTque ccelico-
l$,vt Serenitatem tuani, geminij tam bellorum, quam
, udiorum laureis ornatam , diu iubeant in ftatu ccli-
Cffimo florere. Vale.
ran. petrarcha PEREGRI
NO MESSANENSI, S. Epilt. I V.
Ohitmn amici dplort.
GrauifTitnam querelam epiflolasfinibus non cpre-
hendam,dtfferre compulfus fum. Neit vifitatum
ammi mei vulnus.aut vulgato medicamine reuelandum
altis in prarcqrdiadefcendit : obferuaiut enim nocendi
Jpeum ac tempus. & toto pondere ferox incubuit fortu
na, Thomimque rocum, nunquam mihi line lachrymi
nominandiim.eximio rlore.rarar ndojis.fruus vberri-
mos & magna rernm incrementa pollicirura,.primo, ut
fe dixerim,anatis ver prxripuit; .cuius jmmaruro obitu
pfi mihi, fateor.mortalia cuna viluerunt:Video quan
ta rerum noftrarum, firmitas , quid mihi nunc peran-
fum fit, exemple coniunftifllmi fratris admoncor, vna
jeta; erat,idem animusXumma udiorum paritas,incre-
Cyibilis identita-: voluntatum. Vnumeramus.vno calle
gradiebamur, vnum terminum petebamus, vous labor,
yn'a fpesvna erat interino,vnus vtinam finis effet Hanc
'gfjrbifljmam fati yim defiere mcum, & profundi/imo
Famii. Epist. Lib. I V. ijj
fimul vuloerimeo paria, fipoflum.adhibere remedia,
mque ipim m eis literis & iufto volumine cfolari pro-
pofitum cft mihi. Fecit hoc primus in morte dileftiffi-
Diz ftlixM. Cicero, rliuino illc quidem, & inacceTbilt
quodam ftylo: fecit id multis port feciilis in morte fra-
tris Ambrofius tentare libet, modo per occupationes li-
ccat,tjuid in amici morfepoffit ftylus humilior Interim
epigramma, quod poftulas.vdum fletu accipe, placet, vt
fuper fepulchri bpidem breue carmen , & fuper amici
corpui dolor meus emineat. Vale.
lndobs dique animifaelieemcernite Thornton
Qgem rpait fatiprtcepitata dies-
Hunt dederat mundo tellas -vidua Peln,
iSibidit hc tadrrn : f
Florentcmque noua imcnemvirtMte repenti
Suca dit miJ'cro,mors inimica,mihi.
u4h-ne igiturgrates referontpro mnnere tanto
Carminihm Siadum litttu ad afiraferensi
yn^negemampotitisfimul mdignirquerapuiame
i fhor.mhd mifiris duLciu egmit.
FRAN. PETRARCHA I A Q.
MESS AHINSI, s. Epift.V.. , . . .'
Obitum amici conefueritor.
POI Thomam meun% fateor, mori votai , nec potui
fperaui, fed elufus fum, nec ignoro , quid fihocau-
diat.refponfurus fit Anneus Seneca.Fruftri ici Ii cet opta-
ri.quod in manu politum noftrait. Ego verp in multis
bominis ingenium probans, ab eodem tamen in multis
& prsefertim in hac praecipiti ac temeraria opinion?, dif-
fentio, quam non iolum noftris , fed, Philofqphprum
quoque gentilium teftimoniis , & aiioritate conuin-
cerc. non operofa difputatio effet, fed modo non id agir
gimus Igitur vt ad rem ventam , inflicillirnis rumori-
bus a/Fefto, Si optima mei parte amiila , vitam fine illq
rer fnlitariam atqueanxiam perob, pei opportun! fe-
brisarFuitrquaduce.lius vfq;ad ips lime mortis acccTi,
fed cum tianfire vlle.io fbjrb? erat:Noli adhiic,
134 Fran. l?Ef rarchae deReb.
nondum venic lion tua, coniiniii gradum, & repulfus
inde miius ad vitam redij. Atque ita fum,A facile eer-
xientibus appareat.me inuitum viucrcrviuo tarnen, quod
mnesmetuunt folusfperans, & dolorem meumbreui-
eate confolor. Scio cnimq\iod mihi cum morte fcedus,
quod cum carne couimcrcium.vtmam lie mihi, quanra-
lumcunqac vita: fupereft, contingat agere, vt omnibus
horisin prompt u,&(vt dici folet) in ntuneraco habcam,
quod debeo , fitque quod ait Pfalmifta : Anima mea in'
manibus meis femper, Vale.
COLVMNAE, S. Epift VI*
Super morteftatris amicumconfilatur
VRget dolor.horratur charitas vt fcribam aliquid/o-
ladefperafio profedtus dehortatur.Credoenitn, rc-
eentifllmuni adhuc animi tui vulnus talibus auxiliis n n
egerc,vincet dolor.vincet amot.cedet dcfperatio.inta:
deuotioriis imperio damnatum,fapius &abiehim te-
uertor ad calamum. Sic enim etfi nihil amplius.tantifpet
cuaporabit iftc,qui me intus vrit & pracgrauat calamto-
fx mentis afeftiis: atque vtinam moerori tuo non in-
tempefttuuus Scinoppportunus confolator acceiferim.
Scio irnfos Tyberio principe llienfum legatos, qui-
bus cm ad c m confolandumin morte filiij aliquante
fcris veuillent, mandatisexpoitis, refpondit: Etiam 1-
lorum vicem ipfe dolerc, quod egregium einem Hefto-
remamiuiTent. Sed non eatibi mens eft, nequ.- hi mo-
es, notilhma tua eft pietas, peruulgatahumanitas, non
in tuos modeled in omnes.Itaque n Cam nefcius.quot
gemitus, iam fortaliis vel animi virtute compreiTos , vel
tracbi temper is parumper abfterl'os, hoclmfufcitatu-
rus alloquio. Nunquam etemm cafumtuum verbis ex
tenuare tentabo, illud potins fatebor, nullum ex omni
bus, quosego quidem viderim , dc quibus audierim,
am legerim.plus vnius morte fratrisamiiue.Vide quan
tum lachrymis indulgco1 &quim latum fufpiriis iter
pando, dum extirpatidts il dabitur,totius morbiradici-
bus intentais. Fluant interim quacunque bet, dum
meminerint, iifdem mox trarmtibus obftruils, non licc-
re am
Famii. Ehst. Lib. tV.
ieimplius niti,& , quiluftuofarum mentiom mos eft,
alias atque alias dolori rimulas conquirere Magnam i-
gitui in primis, quandam & infignem ia&uram accidif-
le ribitideo, talis & um dile&i fratris interim. Verum
tunc ego, infinitan-, &ineitimabilem iudicarem, quan-
do mors ilium extinxiflet, &nonfpjtio modici tempo-
ris feparaflet.Atqui dum hic fuerat,quantulam vitae fax
partinilamfub oculis tuis egit? Computa, oro, tmpora,
quod au: -'-Time fcitmt amantes, Sc ab vin ma repetens
infantil vfque ad hancartatem- memori animo percur-
re. bm ffle proeul patria genitus , & fub illo glorio-
fi/fimopatris exilio produftusin lucem, primos vagitut
ediditin terra longinqua, fpeftataeque indolis puer, te-
berioris virae annos, vel fine te, vel fi tecum egit , ea ta
rnen erat amborum aetas, quxnec veri iudicijcapax eft,
cblidi amoris fundamenta non reeipit. Ita vel Tem
per eatenus abfens fuit.vel abfenti fimillimus, Mox vbi
adolefcentiae fines attigit, uicredibili quodam amore
l:tcrarum,cuarum baud temer quifquam f.iit appeten-
tior, nunc per Italiam, nunc per Gallias , long latque
peregrinatus eft : ita dum anhelan; , ac per diuerfa ter-
rarum generoim fitimfatagens extinguere omnibus
ferm ftudioriim fntibusinimergitur.vfque ad virilem
/pontaneum ipfe fibi indixit exilium. Port ha:c
Tola rirtutisadmiratione facillim difpenfante, ante an-
nos ad Epifcopat eftproueilusû lie ge(t,vt tantum
Wr naltiori (olio fedenr cernere.eftos bonos pnde-
r*t,pra:ter eum ips.qui ab omni ambitionis aut auariti
ardore liberrimus & forte fualxtus, Epifcopalgradum
infigniter honeftabat,atq; altior non modo n optabat
afcs.quin potius deteftabaturatq; oderat,& velut pra:-
cipitijfedc.illudfupremc; fortuna: foftigi prhorrebat. "
Cuius rei.cm totius vit* tenor.atq; vnus sper feeftio
ns textuieloquij.in quo celfum ill ac tranquillum ani-
miim videbamus,t prxcipu teftis eft grau itatis aemo-^
zftix, contemptfqiie terrenarumrer plena epiftola,
quam' manu propria nouiflimis vita; fna tporibus ad t
ftripfit.quamq; d relego, nqt fine iucdis lachrAnis
faci.Eft enim apud me, qo illiirs & euftodia fc refpft
J< Fu an. Pbtrarcha,oe Ktt.
ignum eredidifti.nunc etiam, & prntem fprtare, &
viuas roces audire mni videor.nec rrwgnopere vllas re-
quirercPhilofophorurafcholas, tam pleneibi paucifli-
mis verbis abfolut, quse ad fobrietatcm pertinent, Sc ad
beatam vitam.atquc inter c;rtera(mirum dictu) cum de
eosutollendo altius aflrlu agerent, re igiofiflmo iure-
irando mterpolto affirmat/e fuera qum credi poflet,
rebus fuis eile contentum, vilo altius acenfu-
rum,& in quo tunc erat ftatu mort fe, non fperare tan-
tum/edoptare.Afeend flet autcmvel inuitus, quo cum
Sc fangutnis climas, orienta traliebant, nil olim, quae
mentes curialium pollidet, oblitiletinuidia,& nunc
poftquam ea iam gloria: ac virtuti ceTetat. virentiffimae
iuuentutis eurfum medio calle morsobuia prauetutfet.
Sedadordinem rcurtor. Faftus Epifcopus , commi
inuneris exaftiffim curam liabais,te qu.im primurh re-
lifto.ad edem propriam maturauit, eum tanta re
turn locorinque mutatioetterruit. Inter Romanas o-
pes ac delxias enutritus , ad Pyreneos faltus, fet en i Iii m a
fronte & a:quilTimo animo traniuit ; ita vt aduentu eiut
non t.im ( qum locorum facis mutata, tam i pe
in Vafconiam^quarri Vafconia omnis id Italiam tranilffe
viderentur.Quod iter ego fecu egi,& me feeli cem rccor-
datio 'ola haz dum memini fe manfuetudinem in ea for
tun.i,& humilitatem in His tot natura: dotibus',& hone-
ftatemin ea fpecie corporis admitandam. Deniquediim
in anim,um reditilla cxrimoniarum iugif inte-
gritas^tque j(laiuuenis pontifias optanda potiuf feni-
bu quam fperanda gram tas, icubi errantem audietit,
iutcrrumpe. Toto quidem illo tempore gerqunum a-
mantiflumim non vidifti:at indcrediens, (ubftitit fortaf-
fe,vf irus aliquando fratris eroptatitlimo conuitu , Spe-
raiTc quidem id ilbm reor : nam optafie certus , fed
ea quae aftus horm'num difpentat. domina probibuit for
tuna.Siquidem S domus.: patria: laboribus, ac vocibus
ezcitatus, Romam Coatus eft pctere quo Si ego qui tc
Xong aberam,ipfum(vtfcis)dulcitereuocantem,te vir
tandem permittcntefecutusfum. Credo id agente Deo,
vt gemma? virtiKM mirator teftis.pace, bcllque illius
Famil. E?ist. Lib.IV. ij7
ftouidennifimi peoris coufiliis intercflem. Septennio
in pit! u n ,) , caque animi confbincia/rt
reliqaiarurri fuarum Alum vnicum cruatorem Roma re
cogtiafcat,& quod in cieres non tota cornient,illiuse-
tiarn nunc cnenbus ft dehere iccacur , ad confpecbim
tau nouiflim remcanit. Keque amplius fubhtit, quita
Tt tibi fuprcrnum Aue mul & Vale diceret. 1 11. e-
nim Je defertz fcdis viduitatem mncratvs , & folitudmis
auidus,quim diuturnis populorum concurtibus coa.
pfaredecreuerat,alioquin iibiipfi viurus.qui patriae vi
xerat Scamicis-Rurfusarl Epifcopatum fuumfcie cornu
lit.vb: multa cam honeftatc degens , Sc ficut aneca caete-
lorum.c ranc iuiipiius vior.vitam fuam Dco,& homi
nibus excmpUriter commandauit. Anno ibi tandem rix
poacfa.iuucnis aJ modi; m b buius vit* teaipeftatibus,
ti quietis partum, & ad fee! idora rgna tranflatus eft.
Recoin of; e mecura ngula.Parer optime,nec de germa
no coUoqui piget cum illo,qui in batte tuo decus fuum
fib: przrcptum luget , & tarnen (quod infantibus prola-
pis nutrices (blent) poft tarn grauemxafum , animo up
moerenti, hzc verborum adminicula qualiacunquecon-
q u int. Ree; nfe mecum igitur fraterux vita; tempus vai
lle rfam , arutullum anguftifimam portiunculam tec
excgilTe, teque germanam cius dulccdinem Temper in
..& vu fummi(vt aiunt)labiis dcgufhiTe ifatebc-
risi& i haftenus non luxifti , in tandem lugerc defini
te. Ego tarnen hmc inteUigo , & fcio(f,:cit enim me ta
ira expertum crebra mortis muira) lc:o quid mihi nc,
in fUentio vulncratus, Sc vlccrofus animus rcfpdet: Tu
ne mihi mortis,& abennar parem conditionem argum
tans i At qui abfenterh reuidere cum defiderio fperabam,
vfei nam degeret noueram , afTiduifque rumoribus onus
iol-abar abfemiarmunc vero & blamen illud,& fpes orn
ait intercidit.Mihi autem,fateor,mhil omniaomorti fi-
jnili>is,quim abfentia videretur nifi in morte certiora
tjn folatia reperirem. Vtraqne qui Jem corpore fe-
gregat.animo neutra difiungit.Vcrum fufpendit abfen
tia, & emper anxi as mentes habet, quibus mors omnerrt
Jupenucuamcuim demit. Quit cnim fiatres abfentcs,
,38 Fran.Petrarcha de Rsb.
prjefertim velamieo, habere. &feeurus efle potent, ai
quicafuumhumanorum omnino nefcius, fortunar vim
arque inconftantiam non attendit) De fealij viderintie
goquidem ,ex quo h'c fum ,nunquam mcorum literas,
nifi tremens,& pajlidus accepi: & poftquam omnes bene-
valere nunciatum eftiadhuccuris non exoneror.Quise.
nim me certum facit, ne dum per alpes maria ad mi
nus meas feripta peruenerint? Aliquid forfan incident ad
uerf, quod in iftu oculi fieri foIer,necpudebitapud te fa
miliaritergtoriari , multum me in hoc temporis ac u-
dijpofuille,vt aduerfus repentino* cafus annat&ac prae-
iaratum animum habercm vtquead id.i que modo pof-
em,peruenirem,quod ait Seneca:Sapicns fat ubi omnia
reftare:quicquid factum eftdicit;Sciebam.Ego ver.ciim
inliisinnumerabilibiis,tum mhocpra:cipufentio,rne
eTe fapientem . quod vfque ad ho tcmpiis banc w-
namfarcinamprorfusdeponere nullo iludi valuerim
iftam follicitudinem tibi mors eripuifle debiiit 9c, nifi
magnitudine animi mi fallor.eripuit. Scis vbi frater tuus
eft & qualitcr fibi eft,neque iam ftatus fui veritatem fo-
litam pertimefeis, fiiuftitia, fi fides, fi pietas,fi chantas
viam fternit ad fuperos, fi terrenis Jaqueis expedita mes,
liberiore furfum tolh'tur volatil. Si bonis Si bene crean;
fpiritus fedes vltima & aeterna clum ft, illuc fratrem
tuum afeendifle confidimus,& fi qua eum mort a lit at is
nofti* contagia, quod profeft non fpicor, retardaf-
fent,in viaeft&iam folitus atqulaer fcftinatad pa- ,
triam. Catteriim vbicnnque eft, fxpe ad te aculos reflo
ftit.oritque ne flicilfimam profcfonem eiuSjgemiti-
bus tuis impedias. Nec te videndi fratris defiderium tot- ,
quere debet,videbis eum fuo tempore multo augutior :
folito.muItoquelattiorem.Quid ni cm egoadhucwn
ridei e non defpercm Alioquin , fatcor.incon folab :1 tr
angerem.Quis enim mihi Catholicoquamuis peccatori,
fpem negauerit.quarn gentiles homifles habuilfccom-
perio? intelligis quid velim. Pe Catone loquor & Socra-
le.quorum in hac parte fententias an notare nattinct,
quas multo tibi notioresarbitrorefc quam mihi. Non
igitur mors aufcrre , fed differre potu,^ fraterni vul t us
, Famxi. Epist. Lib. IV. rjj>
afje-fhjm, quem Lcet inperpetuum abftniuTtt, non ta
rnen imtroderari iucbis viro digna etfet occallo. Nim.
ue ilium ritz laboribus pencuiis libcratum, Se
viAe,oro,nc irruideetiz potius dici poffint, quam cni-
fionis lacn~rymx,fiue tcipfum tanto przidiofpoliatum,
& dulcilTimo ncundilfimquc comit in medio pere-
gnnauoni huius calle decrtum diets. Et quidem
led neququam futfictens cau cft,vt egregios animo,
propriz calamitatis arHiiooe delicias. Accedit.quod d-
ni tai memoru,quotiensante oculos mcnris redit,tots
diumzbbetaKtatis admoneatzquiflrnumeft. Ingratuc
enim eft, quiablatimemor,obbnifcituracceptiJ>roinde
vbi inimum pupugit acerba illa cogiratio :Heu qualem
frarrem atnifi,lcniat illa incundior : O quanmmfratrem
babui, im veri: quantum frarrem babeo A in zternum
hafasbo. Licet illc.onecibi llmul,& mibi, Si patriz, Se
inundo neceTarium fuit brenetn h i moram traxerit:d
Tero fibi vni expedientis eTe ceepit ab bis malis fepara-
ri,errpner>t illtim Deus,ei fcilicet confulens, & n nobis.
ImoTotfan & nobis. Quis enim fuftScit abditas, & imper
fcrutabiles dominiez przfcientiz caufas.aut exitus coa
tepliri>DiCtnte,n!l filor, Aportlo Sum Domini quis
our.? Aut quis confiliarius eius fuit ? Quis nambomin
indicare audeat, an cuicuaque mortem alten s dplo
rant)' non aris propric diei poflt,quod in tabellis reddi-
to re/ponfo, patri obm m morte filij dictum cft tribus
bis vcrlicuhs:
Jgnaru horrant in -vitamemibut errant.
LUthjnoH! potitmfat immine Uto.
Sit fii '-tilim txtmpu if>fique tihque.
Calcitrat aduerfus ftimulum humana remetitas , St iva*
plena mo lupcrbiz fux cornibus obluchtur ne quic-
<juam,nifi vtgrauius vifta fuccumbat. Quid enim ego
nunc deuotis:inanibus,de gaudio au t querclis hominum
Joquar? Liter alt Veritas abfeondita , caliginofanube
circumcludimurcafu regimur, czci czeis ducibus inni-
limur-NcCquid optandum,metuendm-ve nobis lit por
V ra bra cat n is agnofcimus , bonis nortris ingemiicimus,
iniieriis exultamus , fine deleftu flemus ac ridmus.
T40 ran. Pet&archae de Ub:
re detinemur , vt vix aut a:quaniraiter bine exire valear.

, mus , am nolros excuntes afpicefe : quai ad nihil aliud
ioati fimus, qum v t inter rmindi fludus.&ludibria forra
perpetuo turbine iacbnda: carnis n oft ra; tenaciilimo
limo,ac fordibus hasreamus. Quod profe non accide*
ret cogitantibus votorum nolrorum multiforme peri-
culum. Brems eft equidem in primis vita,& fugacirumu
vit tempus,rerum humanaruminquietum aduerlis fta-
fibus & procellofum pelagus rari & vix homin[bus accef
Jbiles pottus,fcopuIi vndique innumerabiks.inter quos
difficilis prorfus & ambigua nauigatio eft. lam vix vni
contingit ex millibus, V t integer enataret.'Sic n os' fort u-
nxrimperium exercet in omnes gradus hominum part
iure graffantis; ita in quiduis obuiuin cymba fragilis no-
fln mortalitatis allid.tur.Et poumus nter liare , nobis
aut noftns longiufculam vitam , imo (vt verius dieam)
longiuspericulum optare?Fngatur aliquis tam benigno
ydere.tam propina fortuna,tara denique fauente Deo i-
contingere Rem impoftibilero, & inauditam feculis fin
g iubeo,nec ide tarnen quamuis perictilum abGt.abc
rit metus,& ideirc fortalle intlicius inconfuJ
nus foret,modo noftri effet arbitnJ.Sicut in quore fuf-
pedo. nauta; l'oient circumfpeti clauiim fictere,diquc
ante fobs occafum vela fubmittere,lie in vita portum pe-
rere, ic adhuc oren ti state atque animo vircnti , & va-,
lentibus mcmbris ,mon pris. quam eo peruentum lit,
quo faltem vita longior perducit, ad vltimas fcilicet an
guillas fencftutis.interquasartati quidam & vixiffe do
lent, & mori mctuunt , & totiens vqtis exoptattim tem-
pus accufanr,dentque quid velint & quid noiint.nefcit,
tanta eft difcordia.Hxc & bis iimilia cogitantes abftinc-
re decct,nc decretum ccelefte leu mortis reftinantiamac
cufemus: alioquin pro nobilpfls tantnm modo conque-
ri videbimur & afligi. Ego nim non dubito , facra; me
moria;
il. Epist. Lib. IV. 14t
* fratrcm tuum plus vixile qum neCffe fibi
fcrit.nec minus & opporruno tempore reuocatum.etfi
muleis , inter quos mihi mifero , diu antequam velle-
mus,aut fufj>iremur,abfcefrent.Piget opinan in te, ne
Akimconolari , illosmollifmpsplebeiarum gentium
affeus.Vt quid tarn long pofitum mors abftulit? qua-
re patrio caruit fepulchro- cui videre non contigit expi-
rantemr Qualia apudPo'tam etiam ille vir fortis.fed ni-
mis femper pronus ad lachrymas,videtur lamentar!.
te amice neqrnui
Cotiîcere,tf ptOriaecedensponer terrtu
Vulgata non ingeram,nec quanta ft terra: totius exigu!
tasGeometricis demonftrationibus nitar oftedere.quod
vndecuaque digrcfTb vna eft ad Cet!um via , quoj non
lm omne folum forti patria eft,fcd omne homini na
tale folum. Quiseuimifta nonnouit? Illud potis di-
cam , vtrumque confuir diuinam ftatuiTc prbuiden-
tiam. Primum feilicet, vt duabus long licet imparibus
vrbibus , ab eo dum vixit ftngulariter exornatis , ambas
juidemdefunebim itiliter partirentur: & Roma fui ci-
perpetuam &immortalemfmam, Lombarienisec-
clem,veneranda pon tifiis oTa fcruaret,nullum, nif fal-
lor augurio, celebriorem titulum omnibus feculis habi-
t u ra:i tarnen id illi proprium perpetuum permilris.
Audio enim te de transferendis Romam reliquiis cogi
ta re, qj od fuadere , diTuadere propoftum eft , ne il
ium aut Vrbi, in qua ciuis,aut Hedelix in qua canonici!
fum.muidifTe videar.Secundum.vt vno ex nobis aftante,
cjui abeuntis amplexus premque verba perciperet,c
terorum luminibus parceretur , quoniam , ficut experi-
jnentodeprehenfum cft,mitiora funt annum qum
Jorum vulnera.Longior fumin hoc fermone quira o-
portet.tequc contra omnes infultus armis long va lidio
ribus inftruftum,nih in eo.qiiod laudes , praeter fidem
reperturum fpero:Sit veriam finis, conquiefeant gemi
rus,arecantlachryma:,fleant lamenta.Noli fratremtu
xnortuum extimarc; viuitenim. At nosquotidiemofi-
xnur.nec ftinus,& vel mort(0 casetas) verx vita: prin
cipium for mida nuis ? Vtviuensitaque non lutibusltd
k \
J41 Fr AN. .PTRARCHAB D ReB.
cogita,tio,nil?.us cuis & colloquiis interlt, prohibe in au
la tua illud pulillanimc iilentinm , quod plerique in Iu-
iluoiis doniibus obferuant , dci.;ncton;m nomcii , ecu
trifte aliquid abhorrentes , imo vero nunc refonet glo-
riofurji i)l#d nomen , & lat ranios porredhuum apud te
radices agat: prxfertim quiainuidix nebuhm, quxex-
celfos viroi libcntcr infequitur, fepulchra non metuurit,
& ix multos , quos domus ac forura oiofos & obicutos
fecerat.laros & amabiles buftum fecit, quid de hocfpe-
remûiiis&fuauiilimafemper &pr.TclarilTima fuit vn'i?
Et quid fuperlatiuo altius.mors quoque prxclarior. li
le etiarneobfecro,vulgaris abuus.quemin multis , fed in
Romanis, meisprxcipu notaui , atqueinterdum cafti-
gaui. limine tuoprocul cxuet. Soient enim nullum de
Funftum nominare ine prxfationemifrix.-Illeinf-
Iix,ille male ominatus:& fubdunt tandem ipfum in expie
tum nomen vix primis fyllabis intellectis. At veio ger-
manustuiis feeliciter hicvixit, foelicishincabiit,nuoc
alibi viuit fceliciflim,& ideo pleno ore proferendi eft.
ApudLucanummprientisPompeijverbum elt,
iVor fit forte mifer. _ , . -, . r
Elegantentalioquin omnesqui nati funt , miferi quique
omnibus feculis nafcerentur. Poftrcmo vnuhpciteriun
&itemm admoneo, quofdam viros egregios, quorum
nomina tibi nculcanda non credidi , nulla ie amplius
laudatos qum qud fuorum inopes forti animo tule-
runt. Qupdtibicoftudiolisaduertendeft, quoniam>
circunTpicis,videbis aftus tuos in exemplum trahi,te io
eminenti fpeeula collocatum, atque in te .omnium oca
los eTe defiios.Hoc tibi laboriofum decus,& ampliffimi
generis maieftas, &retroacbe vita: moderati -
re. Vale.
FRAN- PETRA R G HA ' L L f
svo, s. Epift. V I I. .
amici dplort. -
NInn's viximns, Lxli chariffime; moriendum fiierar.
anteqium prxriperet nobis )eus bxnigniJlrrrium
\ " doinU
Famil. Efist. Lib. IV. nj
dominumjSi indnlgentiflimiim patrem noftrum.vtilem v
roundo.nobis 1 , patriae oloriofum , longasuj
yatris baclum.folamen forom.T^fratiajm Ixtitiam.ami
corum fpem.hoftium terrorem.morum fpecimen.virtu-
tumtemplnm.honcftatis imaginem, literarumhofpit,
ftudiorumamacorem, ingeniorumpraeconem , acexti-
maroremre&iimum meritorum.nulli inuidum ipera<-
tum clans vins omnibus, pium . mitem, rnodeftum, fb-
brium.atfabilem, conftantem, forte, iuftum, largum,
munificum , magnanimum, circunfpecum. Heu mihi,
laudaos deficio,nec inucnioquidtantis virtutibusdignti
loquar.Autamoredecipior aut aerate hacpraeradiantem
& confpicuam clar lucem fcihnata; nubes mortis obdu
n't; cuius nuncio acccptp, quanta me miferum circum-
uderit eclipiis , feniit cor meum,teftes funt oculimei.
Verum poft parentis & fratrum lachryraas.nullas vberio
resarbitror elle qaam tuas: hoc mihi.<x animi tuiman-
faetudo fuggerit,c vetufta deuotio , in qua hereditario
iurefuccedens,& paternisfimbus non contentus, long
latque proccferas.Heu quotiens , qiunrque dulcedin
Cogitabaai diem ili,qu" proximum opinabar,quofcili-
Ccr mitirtimis eins Iitens obfecutus , & ab Apenninoin,
Pyrene tranfgieTus, exoptatiiFimo eius conpe&ui im-
prouifus alfifter.eique & Romani laurei , quam vertici
jneo(Iicctindignus)imprimo,qua;qe iam ant vel audi
tu Colo . quantx iibi iuunditatis Ionginquo materiarn
prarnifet, elcgantiflim mu mis & ingenij fui carmen,
jndicat. Iniuper& noua Africa: mea: fundamenta, duo
varv.a quidem, fed deuota munufcula vencrabdus off-r
iam , pramtrtit omnipotens defiderium meum , ne di-
gnus fui, tam la?tum,& tam foel Icem diem cernere.Quid
vero nun; conilj capirQHid de'meipfo ftatu'Quid a-
gam?Sa;pe mecum cum lachrymis loquor : Qup ire
paras inftrlix } Is quem petebas abiit:Qu lqueris Au-
am-ne fratris flcbilem.& tanto fplendoie vidtiatam. an 4~
bu fturn , vbi fepulta; funt fpes tua;; Vtrobique moleftia:, ,
Par-netibi mrorisattulit cafiis.niHgemitibusti is ob,
ui pergas?Et vel hi ne te man ti agmini mftus mmi-
feas, vel Uliiic fuperbi Pontifias barbricas deofculeriji
t44 FH.AH. PTRARCHAB DI RlB
mantis.Sic fum,donec tu Uteris & affftui meo vela fee*
ris,& confilij vagum firmaueris.Vale. . <
F R N. PETRA RCHA SENV-
TIO FLORENTINO, S. Epift, VIII.
Famnlorum vitia deferbit.
TRja mihi feruorum paria,fiue, vt modeftis loquar,
humilium amicorum,iue,vt verius,familiarium ho
{hum domi fwitJMinuni quidem fic affeftum , vt alte-
nus nimia fimplcitasâHerius fit periculofa calliditas;fc-
Cundum fic,vt hunc pueritia , hunc fenectus teddat iuu-
tilermtertium verA fc,vt huius furor, ilhus torpor odio-
fus fit:& iuzta illud Socraticum Cicerone relatum in e-
piftolis : Alter frenis,alter calcaribus egeat. Ego autem
has inter contracttes caftigator olim, nunc fpeator
fedeo nec eorum propoftum mutardtispoflura , qui
feruorum rurbas,ceu gloriofum aliquid afpiciunt, & ob-
fidcri Temper ab his, quos pafcunt, hoc eft , domefticis
uffoil oribus deleftantur.Indigentiam tibi meam inno-
tuiffefttJfct:puto non expeftas,vt deprecer, licubi for-
fan humiliori fortuna fe oftenderent animus , anas , mo
res i ab extremis xquo Ipatio diantes. Scio hominem,
eui non dicam excellent er, fed tolera biliter jlta con ti
gerint,non mihi feruum ee pofle.fed focium, fed domi
num Vercor tamen.nePoenicisinquifitionem tibi com-
mittere vi dear , quam non nifi quiogentefmo anno re-
nafci folitam,ac toto orbe vnicam ferunt,& nobis in oc
ci dente pofitis meo gnitam. Vale.
FRAN. PETRARCHA THOMi
MESSANINSI, s. Epift. IX.
De uttttimJcriptu quidfintiendtm.
DTftu difficile eft,quantum aures meas rulgari feffac
ftrepitu epiltola tua, bis terque rclecb pcrmulferit ,
qua; quanquam tibi verbofa videretur, vt ex fine cogno-
ui, ego tarnen in ea nihil,prater breuiloquium , accufa-
ui. [taque comminationem illam vltima , quod deinceps
compendiofior fis futurus, inuirus afpezi:mallem proli-
xir elfes: vtlibet tarnen vt Pater, non tc mihi ,fcd me
Fauil Epist. Lib. IV.
\ morem gerere dignum eft. Sed iti-ne t otum ia tua
itunupotum erit'an ignoras, quod fpe conho -
milis eft euentusAudies forte, quod vel lentij auidurn
loom cogat. Vis quod minitari vidcor , iam nunc rebut
impleamJTeftor in primis eandera me de te cpinionem
gerere,qni de A n (tote le Macrobius, feu ill am amor
verius genuerit, vix te aliquid ignorare polc arbitron
Si quid autem veroaduerfum tibi acod t,au t minus p rar-
uidiifc , aut, quod de eodem ait idem, luitfc te lu'picor,
quod de Hieronymo fenbis , te ilium facrorum
docbrum ex numero praetuliiTe, haud nouum eft mihi:
vetas eft um,& lat cognitum hoc iudicium tuum.Equi
dem rhiftr de comparators litiges, vbiad fuperiaciua
peruentum eft.fall i non potes. Optimu m, maximum
erit quicquid elegeris: licet de hac re inter amicum tu
clara; memoriae Lomberifcm Epifcopum Iacob,& me
crebro difceptatum elfe memincrim.illo per veftigia tua
temper V no ore Hieronymum me vero Auguftinum in
ter fcriptores Catholicos praeferente. Et fan ineque
veritatem,neque teverear ofFcndere.dicarn, Pater,quod
fentio Cum multa,varia & luminofa fint fydera.vt fit hic
Jupiter, his Arcturus, hic lucifer , loi Ecclelia; Augufti-
nus eft. Sed hzc(vtdixi)haud mag ni momenti fecerim,
quouiam & eledtio tuta eft . libera debent ee indicia. At
quod /quitur.te inter mortales Valerium prxferre.quis
(hipeat.n" tamen ferio perfeuerantrque dium eft,
& non iocandi, teman dique animotSi en i m Valerius pri
mus cft,quotus quasfo Plato eft? quotus Anftotelcs quo
tus Cicero ? quotus Anneus Seneca quem in hac re ma-
an quidam extimatores omnibus practulerunf; Nii il*
lud fort Platonem Tulliem exeludit, quodin epifto-
la tua: parteperlcclum^noui , mihi ftupons caufa fuit.v-
bj nefeio qui cogitans illos poetas efle, & poetatum
ehoris an numeran oportere dixifti. Quodii Ioquendo
cquipotcs,plus fortaue qui putas fecundo Apolline
& plaudentibus Muiis , magnos duos incolas vmbro-
* Parnalfi chJlibus addidens. At quid , oro , te mouit,
vt id opinaren? aut dceres , cm Tullios in pno-
* uj
t
6 Fran. Petr.ar.chae d Reb. - <
ibus libris fummus Orator, in vltimisPhilofophus illii-
ftris appreat ? Sicut autem vbique Virgilius Poeta, fie
Tulliusnufquam,quoniam,vt in declamationibus legi-
mus Virgilium ilia feelicitas in/enij oratione foluta re-
liquit , Cicerone eloquentia foainarminibusdeftituir.
De Piatone quid dic,qui maximor hominum conen-
fu philofophiae meruit principatiVrCum Cicero & Augu-
ftinus,& alij qnm pluies in omni fcrmone.vbi Ariftote
l caneris Philofophis prasferunt,Platon sper ejceipiat<
non intelligo quid Platonem faciat poeta, nifi vnii forte
Panetij verbumaTulliorelatutn, qui Homcnl philofo-
pr(ortim ill vocat,quod nihil eft ahud,qa philofopho-
rurn, prmcipem,actaleiTi inter eos,qualis inter poas eil
Horneras: Alioquin quid ipfiTulliodicenws. qui in epi-
ftolisad Atticum quodloco.PIaronem fu Dfi vocat.
Omnibus quidem modis id agunt ,-vt Platonidiuinita-
tc ingenij attribuantjhinc & Homeri,&,quod eft exprel
fius.Dei nomcn.Proinde siipta hinc occafione mira dul-
ccdihe loquendule rebus irtcognitis,in tractat poetar
tuVs irmo immergitur, quis qua a:tate fit genitus , qu
, qui/que ftyli moduquod po'tandi genus,qu fama: gra
d teneat.Long eft fingida p' rfequi.t m ulta nunqu
alnsaudita.nosomnes difcendi auidos fcundis tu is bu
ns docuifti. Quod fi inter fari atiquid non mihi fed pro-
feioni mea:pcrrnitur.miror,quid ita tibi Na:urj.Plaut-
que nomen ignotum eft, vt quafi barbanci tieicio quid
locut putes. quod eos literisad temis inferui,&:aufum
(vt ait Flaccs)peronl formare nouam tacita licet admi
tatione caftiges Adeo fcrupulo enim inhacinquifitio
ne veriris, vt niiil reflet , nifitcmeritat nieam conde
nare , in fca.-n.im noua & peregina nomina prodceme.
Frenafti tarnen impetum , & tandem ignpranti tu cul
pare maluii : vrban quid" modeft- Cetermaliud
refbafont,aliiidclamat,nififallor,inttio.Prorfusmira-
bile,c t familire habere Tertiu videaris. Illeenrm il
ftatim i principio in ipfius Andriarprooeniio & Na:uij,&
Plauti vn'cu Ennio, eode meminit verfieulo: in Eunu-
cho,& Na:ujj itide & Plauti:in AdelpIus.Plauti folius me
|ionc fccit.Eordc quoqifimulmcrainit Cicero in fene-
Famil. Epist. LibR.. V. 147
&ute,& AuI.Gellius in nocb'bus Atticis.vbi ambor/epir
defcnbit fermone vetuftiiTirno.Sed quid ago*
Quis enim, cjua:fo , vnqua Po'tria: nomen abfque illoru
nominibus audiu it? Itaque ftupore" tuum (hipeo, Si cum
boni venia pater,obfecro,ne in mantts alienas iftapcrue
niant: quo enim clarior eft fama tua.e Chi : oiusc
fulend cft.Mccum quidem non aliter qum tecil omnia
loquipotes,& quod fecum doli faciiist mutate retra
ctare quxdixcris: tpoftquimin vulg'is dila peruene-.
rint,eadem facultas eriprtur.S: mulrortmiudicia ubefi
tla . Ego epiftolam tua ai te ftib fida cuitodia remit-
to,& ilh alligatam snitto.cuius eitemplnm apud me
t non obaliam caufam, nifi vtiquidadhuc ref-
pondendum duxeris,dum verba verbis' nfero. memo-
rum non fitig.Vnum pra? crea noui & eiotici dgmi
Vs inducis^vtar enim plena libertare^ quandb femel
ceîTe non poTimâfleris Enium, & StatiuPapiniunK
coeuneosfuilTe.Quiste(oro}Pater,in KancCbronogra-
pbiam impulit: Quis te nunc fta pofcebit ? Atqui cxaV
lis hoc inquirere, inuenies Ennium fob Africano -
iore, Statium aliquot feculis intenetis . fub Pomitiano*
principe floruife. Habesquibus ,niii iillor , & refpon-
derc vtlisA'tam breuiter, vt putabas, non poilis. Vnum
adderem ,ii bona fide veniam dares , quod olim dura in?
Vafcomi partil>us adolefcens agerem , verecund qni-t
dem , vt illam auatem decuit , tibi fcripflTe recol , cum
vul* anbus feriptis tuis offenderer , quic ad cum , cuiiis
fupr meminit , lacobum de Columna interdiim a
tempeftate mittebas , cuius me amor , ficut in easterr*
traxerat , fie in ^Lthyopiam traxilTet : fed tunepen
pueriliter , vt qui vix dum frulas manum ubduxe-i
ram ; tempus eft , vt jam virilis oratio mea lit, ita tarnen,
vt dixi, fi tu veniam dederis. Quid ais ? Rides puto:bene
habet,veniam tnbuifti. Audi ergo, Pater, & vide,& in- -
clinaatirem tuam, ne qua externa aiiris interueniat. Tt-;
bi enim ioquor , Se te rerum tuarum iudicem ftatuo.qua;
aceufare video ralsaccurantibusdcfenfiirus.ncc tarnen
rgnarus nimis acrimoniofam & infolent filij ad Patrem,
Jtj-.-iV.im reprchibi'ii vidcri;fed amor audacu exeufel
iiij
148 ' Fran. Ptrachae ni Rib.
Ita enim mihi clarum nomen non popularis aura; fuf-
fragio, fed virtute contingat, vbiabineunte astate An
gularis quacdam mihi tui nominis cura fuit. me lo-
<qui cogit, ne fi ego tacucrim idem ab aliis audias, v i
quod raetuendum magis eft, tcito iudiciolacereris, &
quidam iniqui rerum arbitri amplifimum ingenium
tum.ex his.quibus ludens te includis, peregrinas facul
tad* anguftiis metan tur. Animaduertienimteinfcri-
ptis tuis,omni ftudio vt appareas niti.Hinc ille difcurfus
per ignota volumina.vt ex fngulis aliquid decerpen s re
bus tuis interferas Plaudunt tibi difcipub, & oirinifcium
VOCant innumerabilium auftorum nomimbus attoniti,.
quafiomnium,quoriMi titulo; tenes,etiam notitiam lis
adeptus.Dob aucem facile difcernunr,quid cuiufq; pro-
prium.quid ahenum fit:& rurfus quid mntii> quid pre-
carium . quid furtiuum , quid medio hauftum, quid i
prastereunte delibatum. Memoriam orientare puerilis
el gloria: viro, vt ait Sc neca.captare flofculos turpe eft.
quippe quem fruftu deceat gaudere nonflonbus. Tu
Vero in hac astatis parrs venerabilis,& in tua profeflonc
clariiTimus, im> vt non fcmper pungam, fed interdum
vngam, folus fine exemplo noftri temporis, earum qui-
bus cs deditus literarum princeps, nefcio quo iuuenifi a-
nimo.dimi iVis nibus tuis.in alien s pr.it is ocioius,& va-
gaps inclinara tam die, interlegendis tlofculis tempus
ten's. Placet ignora tcntarc.vbi fa:pe viam non inueniens
aut vageris,aut corruas:placct illorum fequi veftigia.qui
feientiam quafimercimonium aliquod ante fores oxpli-
cant, cumintcrim vacua Homus lt.Cert tuum eft,ad id
potis niti.Vt fis aliquid plus qum vider . Operla fcm
per 8c periculofa iadantia eft: adde quod, cum magnus
videri voles.innumcrabilia incident, qua; te non modo
ver d menfur redigent,fed infr eti contrarient. Vni
^ngenio fatis eft, vnius ftudij gloriammercri. Qui mul
tar artiu fuperbiunt,aut diumi homines funt.aut impu-
dentes.aut infani.Quis vfpi aut Grxcorum, aut noftro-
rum,id przspiifle memoraturNouus mos, noua teme-
ritas.gloriofas inferiptiones pra? fe fert,propter quas( vt
aitPlinius)vadimoni defer poflltiat cum imraueris,d j
. teque
Famii. ErisT. Lib .1 V. 149
4xqc,quam nihil n medio'inuenias. Tu igitur(fiqm<l
tnu crechs)eito cuis Embus contentus, noli illos imita
it, qui omnia pollicentur , nihil praftant, fcintque vt
omnia contre tando,itaque(t ait Comicus)intelligedo
nihil intelligit.Grarcum vetus & faluurc prouerbi :
Oman am.m nouit artemjn hatfe txerctat. Vale.
WESS^hENSI.S Ef'ft.X.
De antiqmMtm *nihnmfcnftu.
Sic eft,ve ptttabam. Libertas ir pepcrit, Veritas odium,
idmonitio faftidium , fed quid agam? verba non re-
deunc.Blandior fui (Tem , ft te blanditns deleftari crede-
rem.im vero feuerior, & hunc ipfum afteftum in vito
forti fenim Iiberius arguiflem: nunc quoniam (vt
Ytdeo)amicite tnimiea libertas eft.fort confultis age-
rem,fi tacerem. Sed id qttoque permetuo, eft vbi lilcn-
tiumbilcmmouec,Loquarergo,ne rurfus offendam.fed
tambrei. iter, vt coactum noueris Primum ego te iudi-
cem feci omnium qua: dixt.aut dicam, tu fententi bre-
uem fers.errafle me in quibufdam.in multis,in omnibus.
Gaudeo cquidem mepoctus errafTe qui te, eo qi d ap
parador eft omnis in luce deformjtas & error in fene de
speracin fed tarnen eft aliqnid, quod amplius requiram.'
Ades ergo,ad tribunal tuumprouoco .nullit aTeforibus
opus eft, folus. Sed tu Hietonymum prefers Augufti-
no? Hoc fciebam.fed earn, quam afFers iudictj rattonem,
profiteer me non inteUigere.Quid enim,qua:fo,fibi vult
quod ais, non te ilium propterea prastuliftc, quia fit ma
ior,fed quia fruftuotor EccleiUe,quod in quodam opere
tuo proba Te te dicis diputatione longi fiiru, quam Vel
lern Uteris mferuiTes: fed profit vel nuncio peperci-
fti,vel epiftole: quod tarnen ad huiufee ri probationem
nrxcipuum erat, addidifti, hoefeilicet Auguftini ipiuu
auftorttate concludiSed an ignoras, qur in generali
/ermoneperibna loquentisi xcipiturtQuid vero(inquis)
Auguftini aperta confeifio c-ft fibi H'eronymum pra:-'
fcrentis?Quis non videt,quid adhaec dici debeat'hoe.tn- ,
quam,vnumcft, in quo Ulms facratiflfma: animaetefti-
if Fran. DB Reb.
monio no ftarem ,cui inftum icio , vt de alis glo
riose, de fe autem hurmliter & loquatur.&fentiat. Ego
uiderti frucboIaborispaliTumn Ecclea Auguftino
abam.haudpertmaciter tamen.velut is,qui nec opinio-
ni jiccCex, nechomini vfqueadefumaddicbis, ve a-
bire non pofim veritatc coraperra Hoc apud M. Tul-
lium . hoc apud ipfuni patrem Auguftinum didici, quod.
ipfe apud eundem Tullium fedidiciTc non negat . Nam
apud HoratiumJ-'laccum, 0 . ,
Nuiliii turare m verba magirii
puer vald didiceram. Quanti autem ifh fine ,ip(c non
ilfimulas, qui hac defenfonis parte dcferta.mox ad a-
liam euadis,dicens:omnibus exculfis omnino nihil efle,
quod te in banc opinionem traxerit, nif indigna quan-
dam & fingularerri erga Hieronymum ingratitudinem
Italorum Hoceft illud vnic im patrociniuiti cauf<e tuae,
hoc eitj(inquam) illud mihi nulla ex parte intellefturn
anteilig bile argumentum. Quaenamenimhax ingrati-
tudo eft'fumus.fateor, non erga fanftos tantrn, fed er
ga fanitorum dominum ingrati , qua-nam Hieronymo
iingularior,qum exteris quammoni caufa eftaut qu-
n.im potis Italorum culpa, ! hominum , ciim nec
pfeltalusorigine.&fiepius in Oriente verfatns itrVcr-
t,paer,hc illac.ratio, vt arbkror, non erit fufficiens
probare, quod intendis, nii forte qui ratonis vice fun-
gitur, inftinctus animi ticitus,& pia magis qnm ex a-
jriuffim trucidata deuotio.Verum ifta pre_teruehor,Tam
facra enim nomina difputariunculis peccatoris obfole-
eri . acquodammodo prophanari , facrilegio fimilli-
mum reonitaque iam taccre de his cofultius fuerit: nam
pretiofaru reru confneatio atq;collifio,periculofa eft.Atl
Platonem ac Ciceroncm tranfeo, quos tu ob duas fhu-
las,morum doctrina,&(vtdc altera Macrobius tcftatur)
tripartita; pluloibph'a; integiiiate perfeftas, acprocui
ab omni metrorum legt.in iticdiis politics; ac reriipu-
blicar libris inferas, poeta; facer niteris. Ftuftri Ma
crobius idem ambos excufataduerfus infulttes.non de
ber fabul philofopho cfingi.Ego quid gratulor, 8c
bos AriftoteI,& Seneca, &Varron(i fieri pofit)in ag
in ine
Ehst. Lib. IV. rt
tinrpoctanim cernerequodforte non ineptni ,Ae ho -
rCi quolibct,qum de Platone & Tu'l-o dkl poit.N &
Atiftotclespoccrii de poctis,3c Yarro Satyraru bbros edi
dit- Sneca aut Tragctdias, quz apud poetas profeo,
vel ptimiTcl primoproxim loen tenctSed cur.oufe,
n . - fee . . . :tiijforCm in nu luch
en. : . fecert? Prariertnn 7 nil us,cuius ti mnl-
ta,qoz ra moueit, feripta funt in Saturoalibus, cum vt
Tyro libemu ems de patroni locis hbrum t.Cur
no . . auc : tale aJiquid, qn a fors aut
hami lactn, aut remi trau in fohtudinc pofiti, animum
reLuirtVis ne tu mihi caftrens more febohs infcrre,
v: ;;c. : -. .". duell Torquatos atq; Cominos " ; . -
oratio ti : . . : . erantia reqointur.Vnus a-
&us no inducit.Hxc hadenus.Nam de Ennio ae
Staho in rltima epitola nulla meti erat, credo annor
numer m dgitos rcduxifti.">oftremo ad illum longum
atque continu oration is tux text,vbi omnibus modis
erficeftudes,vt imufi monmfle videar,quod ingenio
tuo mini imperuiu {jt,nihil aliud dixerim,nifi quo benc"
tibi ell l hanc de rebus opinioncm habes.O te tno qua-
(:: fcehe: O vtin hanc me S dbeer
poilis,* doceas, qua talia ipfe mihi de me nouermi con-
flar indicia. Sefcio enim an melius fit interdurn decr-
rore eaudere qum femper de verdate doler. Ad id ve-
r.quod me relut iuratmilitudefercorem argis.quo-
fliun cffl maxim florere inciperem, ftudium iuris Bo-
norramquedimiferim, epedua refplo eft, qua: tibi S
ciuvtatem iilam,& ftudi tinguiariter iHuftranti,minime
(vt arbitrer) placitura. Quoniam itaqae fatis exagitaui,
id totumfilebo, quo faum meum tueri foleo. Fuit -'
nim hxc mihi quarftio epe cum multis, praccipu cum
Oldrado Laudenfi iunfconftiltonoftraaetate dariffimo,"
Loc vnum eft, quod fala concordia dici poteft: Nihil e-
mm contra natura bene fit. Solitudinis amator illa me
gcnuit.n fon Denique fie habeto.meaut nihil vnquam
proinde fecilTe.quod magis puto,ant i qmcquam,hoc in
primis, non audeo dicere fapienter, fed feeliciter fiftilm
ft,& quod Bononiam *idi,& quod non inheti.ValO
tri Fran. Petrarchab de Rbb .
FRAN. PETRARCHA
MESSANENSI, s. Epift. Epift. XI.
De fumptmim temperam nto frttgalitate.
DElcftari te lautitiis n miror paucorum haxdomo
rum peftis oiim hofpita,nunc omnium iugisincola
eft,ni quarum paupertas limen obftruit.Quain rcnon
natura paucis long mcunrtius v idnra qum nimi is : fed
confuetudo multum multoque magis peccatimicatio.
Quis enim tam frcnatx raodeftix eft , cuius non interd
eculos auemt vicini Tumptus nitor ae gloria? Sedvtile
eoniilium.eftPlautini Tenis in Aululariatpro 1e nitorem,
&gloriam pro copia, cuius lmeminiTenc homines ,c
profuiifumptibus, & miquis lucris claudereturvia ,8t
inulto tranquillius viuerettir. Nunc czeitatem cupiditas
Jauexit,8tfrcnum rationis fregit impetus voIuriratis.Tu
autem,oro,quancum potes enitere, vt rationis propn fe
tator potius quam aliena; bbidinis emulator appareas.
uge exempta peftifera: nimis malorum dociles nimos
babemus.Magifter vnus voluptatis magno in populo Ta
xis clbcito luxuria; dat terga frugalitas, nifi cogitation
oftrarum aciem ratio muida hrraauerit , docens fequi
vera bona,fucata contemnere.Quid nunc vicini tui pur
pureum latus, atque intermicantes crcbra iafpide digitu
los miraris?Phalerata felicitas eft:exue,hominem infoe-
licillimum n negabis.Latet Tub auro calamitas:*: ,qu od
extremum mali genus arbitrer , inuidioTus limul & mi-
cr eft.Concludarn aliter.quam conclua Plautus Epidi-
cum Tu um:
Hic (inqmt) ff tfl homo.qw Itbertatim malitia imenitfua,
m vero hic malitia opes , porentiam & regum amici-
tias inucnit,fe fuamque libertatem perdidit. Habeat tibi
fine inuidia multa illa,&vulgi mdiciopermagna;tu tuit
bonis, eque praeeipue, quod die perdidit , fctlix ac con-
centus viuito.Vale.
FRAN. PITRARCHA THOMvE
' MESSANENSI, S. Epift- X 1 1.
Obfiaiittm amorem imyrobut.
TIbiquidem amicus, non moribustuis Tum.Qujd au
ttm de tc mihi, deque l oca tua 1 fain un videattir,
quo
Famii. EpistI Lib.IV; ijj
quoniam roga,venffimatq;breuiflunproni Planus
luce. non rrifi lingulis verbis ad ngula. Primum no
mihi pl.icet amor tuus.aninve pondus inhuftu.-obfeceno
isne pcrureris-Quero aucero ex te.vt Plautinu s feruus in
Afinara-
j Sumfurnia efthtc muller,tpm amp'exart}
Si.e.ir quaeuerim.interroges.quia oculi tui femper 1 ach r y
mantes funt hxc cibi : mulierculis mis hoc vnum , quod
in ea Comdia,cui Curgulio nomen eft, legiflepotes:
Midieres duatpeiorts ejje quam --nam.
Seruoautem illud eiufdem Poet* in Epidico:
Nairn dofhu ie ad malefaciendum.
' Hoc ex me addito:Nimis tu fac lis ad crcdendum, nimis
-pronus ad obfequendum Hatc.amice.ii faifa fiint.difturn,
meumargucifin /era, mores tuos corrige. Vale.
FRAN. PETRARCHA THOM^
missaninsi.s. Epift. X II I.
cm;mllionafliem haber*.
QVod obieum ab amico crimen non negas.fcis in
genu.Magnam emendationis vitaripemprsefcrt
errorisproprij verecunda confefio.Quod autem de fer-
uo cuo taces, cante quidem , quippe quem aecufare non.
petes;at quod mulicr culas tuas excufas , vrbanitatis ine
pta: carci idicii dixerim.Tu videris,quid de Ulis fentien-
dum pures, quarum alteram optimam alteram tolcrabi-
3cm d i ci s . F.g illud Plauti in Aululara vero perpinquiui
reor: Optimam foemmam nullam eie , alia licet aha pe-
iot fit. Vale.
PR A N CI S C I P L
J R A R H V. . E P I S T O L A-
RVM DE REBVS FAMI-
. -V Jiaribus,
L I E R V.
FRAN. PETRARCHA ARB A- -
sv.iMONNSij s.jEpift. I.
i : '. . ; .: ' ... ; ;
De obttu Begis dala.
Vod v.erebar,accidk:quodtime*
barn, patior: in dolorem metus,
vdla in gcmitum abire. Non
multo ante quam pracfagirem,
deferuit nos inclytus lile Rex
nofterjCuius Si 15 matura astas ef
fet, tarnen peracerba mors eft, &.
heu,memiferum, Barbate opti-
me qum vereor,ne lllaquoquc
prxfagiaconfirnieteuentus,qua; mihi fuggerit anxius
Scmalorum fuorum Temper nimiscertus vates animus
meus,ita me Regina: junioris, nouiquc regis adolefcen-
tia,itameRegin alterius a:tas ac propofitum, ita rae
tandem territant aulicorum ingenia, & mores. Mendax
hic vtinam lmpropheta. fed agnos duos muhorum cu-
ftodice luporum crditos video , regnmque fine rege:
nam quid ego eum.quiab alio regitur, regem die am,
multormque facuitiaexpoltum? Itaque l quo die Pla
to rebus humanis exceffit , fol clo cecidifle vifus eft,
quidillo moriente videatur,& qui Plato alter ingenio
fuitA regurrrnulii aut fapientia fccundus.aut gloria u
Famil Episr. Lib. V. /
iuspraftcrca mors tarn multishinc inde penCulisviam
fecitrSecundet hxc omnipoiens-Deiis.&ollicitUlinem
meam, piana magis qum necelanam, rebus probet.
vt al lis cunda uprafpcm cuenant, & metus iftefuper-
uicuus fuerit, mihi tarnen,a mice, quis confulet.au t quis
meiebitur dolori meoicui de caero vigilabocui quan-
tukmcun.que hoc ingeniuniaut ft.idium conccrabo
quisfpes collapfas erigetquistorpentem animum exci-
tabitDuos ingen:j duces habui.vtrumquemihi annus
hic'abfhilit, & de altero quide nuper, dum adhuc elTem
in ltalii,vtrobique confortem fletus idoneum qua;rens,
nohocum La:lio qua;ltus fum.de hochodie tecum qe-
ror, (jQcrrqe dum vixero, & qui folari alios interdure
oleo.nunc qua meipfum rationc vel oratione confoier,
non inuenio. Hinc ergo confolandi defperatio ,hinc
iendi pudor.hinc ad vtrumlibet ftyli diffidentia. Sed fu-
per om nia illico te videndi Ijpes.ilentium lubct.Pai ebo,
tecum propedicm fleturus ex commode interea
tibi Eens ad fontem Sorgia; diftabam, notum procella-
rum ammi mei portum, qu heri ad vefperara folus fu-
gi.cm man Rhodani ad ripam rumor mftiffimus
me inuenifltt. Vale.
F RA N. P E T R A R H A I A N N J
COLVMNAEjS. Epift.I I.
Gratiorum aclio pre benefices acceptis.
GRatias ago.cm pro aliis multis, tum pro eo, quod
quotiens Romampeto, totiens vberrimo tuarum
Jiterarum fauore prauenior. Agnofco inidias amoris
tui,nque enim vt homo, fed vt ngelus excipior : nihil
i'mpigrius eft amante, nuhûam tarn iugi Aquilone fum
vettus,vt imparat aliquidoftepderim. Mirarer magisi
jiiitiiis de me iudiciisairueiTemrcfuetudo enim lon-
gior & rerum miracula extenuat,& dolores Ienit, & mi-
nuit voluptates.Quisautem enumerare fufficiat.quibus
tu me per vitam hoiiorificentifmis decretis
lioftelauerjs? Quasnam illa ex a:quo prop, cm fis Do-^
minus, conuerfationis comitas ; Quarnam libertas ho-
ininis iub maioris arbitrio degcntis' Quamam feerc-
coruiTi participatio? Quamam prserogatiuaQuishonorl
ifi FtfAN. PsTRARCHAE di Rib^,
Quanta dignado? Recordari dulce eft, enafrare long if-
mu ni. Vnum ex mille referam.quid imo radicatum pe -
ori, & mcdullis inhxllTe miraberis ? Mermnifti, dum
graui olim inter quofdam tuorum exorto odio.adarma
peruentnm effet, & tu iufta iniignatione ftammatus, rt
pro tnbun ali fedens famili.im conuoCaffes, ac dicendae
ventatis tufurandum omnibus detuliffes , iurafftque
etiam Agapitus Lunenfs epifcopus germanus tuus,atq,
ego am dexteram porrigerem, tu in medio irarum m
petu codicem Euangelicum retraxafti, tque cunis au -
dientibus , fimplici verbo meo contentum efle dixifti.
Cuius neautpnituiffete, aut imprxmeditata fatibe-
. iignitas videretur,cm faspefimiles cafusacciderint.iu-
tantibs cunb's nunquammciurareespaffus.Qtu'dhac
indicio tant i patris illuftrius ? Quanti volunt aurum &
gemmas extiment auari , hoc extimare non poterunt.
Renouafti in me.Pater omnium optime,Xenocratis Pht-
lofophi antiquum decus, cuius in epiftolis ad Atticum
mentionem facit Cicero. Qui cm teftimonium diftu-
tus iurare fccundm leges teneretur,ea ubi ab Athe-
nienfbus peata: fidei credentibus remiffa neceifitas
f litrhocf nquaui) in me renouafti, nifi quod illi maturo
*ui,id adolefcenti mihi,qiidque ill i fefflilaccidit,tu mi
hi prpetuum fcifti. Et putas me poffe talium obliu ifci?
Jngcns erit hiftoria fi milia complefti velim.nec tem-
pus patitur, nec locus. Magnanimi Patris tui voCem au
dio extramuros yrbis me licet inuitum proccu tu rus ad-
uenit.Hodierno die apud Preneftc iuum hofpitabot.ibi
me clanlTirhus ex fidelio fuus, ex fratre tuus nepos ex-
peftat. Vale.
colvmNa.s. Epulirl.
Scribit deM Romam,Neapt>lmque verfmfreueflione.
VT fide m frangercm, Si tibi vtile, & mihi prop ne-
ceffarium fuit.Pollicittis me maritimo itinere pro-
fcluruin,n rm aliam ob caufam,nifi quia vulgo iam per-
fuafum eft.expeditis ac citius iri P*elago, qum terris:
nauim cnfeenderam apudNiceam Vari.quse prima I-
taharum vrbium ab occafu eft, & ad Monseci port um
ceci*
Famil- Epist. Lu. V. -
Cet lo jam ftelLante pcruenerara.1rafci tiarus ccepi :nam
illic die poftero inuin maniimus , fspe ne qmcquam te
ten tato abitajpcftndie anripititempeftate funern folui-
tnus,& die totoiaatiflucbbiuadMwncijpoitum,nx
intempefta Boc pcTuenimus. Iuqoe caftrum ingredi
Bon fuir.;Iitroream hofpitium, nauticum cubil e lomtiu,
Cftatm vt .ne s condiret , fomnum vc laiitudiiudebe-
rem.lb: Lodignan altis tc ludos mans agnofcere. Quid
xnulu ? Variispet nrxem confilus agitatts.ad auroram
Aatui prrfeire terreftrem dutiaern xquorez fetuitutiJ-
taque t.;1:-. S impedimentis omnibus in nauim reim-
foimi,ipte vno folotomitatusjin littote fubibti, & uit
fortuna coailbo. Inter Llgulbcos fcopu&s .cafunefcio
<joo,Toeotoni e<pi renales aderant impigri.atque prae
UjJid:,.T Jibus ego rapcim comparatis,propoikom iter e-
gi.neque tuev prorfus nauigat'.onis fibdio imraunis.Eft
inter Planos ad praefens,& Meiiolani dominum bellum
ingen! magis(t id) de animorum fafcibus.qum de
tettarara fiu:bus fe prsente materia. L.nenim con
finiiCcreuerat Apenoinus, Tt contetminarur antiquus
Padi lnesed fuperbia frenum nefeit, & nullis terminis
eft contentacopidita. Dum rc&o tramite proficifci vcl-
Jem haudproculLauentia.exercitits ambo eonftiterant,
Tvranno graeiter vrgeate, contra PifanisMutroncm
fomn lemma vi tuentibu>,coactas fum apud Er \ ma
ri iterum me credere,& Coruum fcopulum ingentem,
colore nominatem.acrupem candida, -Macrx oftiam,
ac Lunam olimiamoCun potentemque nunc nudum 8c
inane nomen praeteruetus, no&e coneubui apud ipfum
Mutronem . in Pijanorum caftris expofitus , per terrain
abfqueinfigniimpedimento,reliquura viarfcci.Non pro
fequor vbi ccenauerim atqueeubuerim > quod qualibet
in parte viHerim,audierim-ve,ad extrema fcftino PerPi
fas reliftaad heuam Florentia , Senas , atque inde Peru-
am veni , indc Tudertum vbi Clarauallenfibus tui$,
magno cum gaudio Narniam ipfi<: dueibus
Romain ingredior I U I. Non. Oftobr. Et iam bona
par, noftis erat , ira me hoc tempore nofturnum viato-
ttm feftinatio piarceps fecit. Vifuin eft tarnen magnary-
1 j

j<8 Fran. Petrarchas diRib.
mum Pattern tu,prius quam roe quieti traderem.nu-
fere Deus boRcqu maieâs hominis,quarvox,qu fri
juse facis, cjuis habitus ,qux in illa rcate vis ammi,qu od
corporis robur? lui. Cxarem , aut Africanum fpeftare
mihi vliusfum , nilqma vrroque mulmm iftclongac-
uior,&ramen idem prorfus afpeftu qui anre feptennium
erat,dum cum Roma: iterurn dimit , vel qui anteannos
duodecim , dum cum apud Auininncm Rhodani pri-
Olm vidi.Mirum & pene incredibile, vir vnus Roma fe-
nefeente non fenefe t. ibi nam feminndum le iam
in cubiculum cunccm ilium repereram,de te tufque re
bus afFcftu patrio percontatus exxtt ra in diem
rum reiecimus. Ilium diem mane ad vefperamfecum
Cgi,cuius ne vna quidem hora in ilentio afta eft: fed de
reliquis coram.Mirum in modum exhilararus eft aduea-
tu meo,fperans(vt aiebat)amicos veftros per indultriam
meam, finem carceris ac mifcria: rcperturos,quam fenis
fpem falfam efle doleo.Ne enim te longis traham,Ro-
irja digreflus, Neapolim veni , Reginas adtj , & regina-
rum conlilio interfi.Proh pudor,qualemonftrum!Au-
ferat ab Itlico rio Deus genus hoc peftis. Putabam
Christvm apud Memphim & Babylonem Mecham-
que coHtemni. Compatior tib mea nobilis Parihenope,
ver tu harum quxLbet fafta es. Nulla pictas , nulla ve-
ritas.nulla fides , horrendum tripes Animal , nudis ped-
bus, aperto capite , paupertate fuperbum.marcidum de-
liciis vidi , homunculum vulium ac rubicundum > obcs
clunibus , inopi vix pallio conte&um , & bonam corpo
ris partem inauftria retegentem , atque in hoc habita
non folm tnos , fed Romani quoqne pontificis affatus,
vclut ex alta fanftitatis lux pecula , iniolentillim con-
emnentem. Nec miratusfuiri; radicatamm aurofuper-
biam Tecum fert. Multum enim.vt omnium fama eft,ar-
ca ems , & toga diiTentiunt , ne acrum nomen igno
res , Robertus dicitur , in illius Robert! SereniTimi nu-
per regis locum,quod vnum decus ztatis noftrx ruerat,
xtemumdedecus Robertus iftc furrexit Iam minus in
credibile putabo fupulta hominis medulla nafei poTe
- lerpentera , quon iam Jcpulchro regio afpis hace furda
proliluK. iupcrm pudor ! quifrum aliura taum irv
ErisT. Lib. V. iff
tufit xcgum oprime: Sed hate fortunar fides eft, humana
res vertir pariter.&euertit. Non fuit r.s mundo folem
abft u J j (, . : i: 4t ri nu pe r tenebras attulilfet , Si erepto>
tege vn non alter qualibet virtute inferior fuecede-
m,fed hxc atrox Si immiris bclua.Sicci-ne nos afpicis a-
fttOT rector? H ic tanto rei fucceflor idoneuri Hic poft
Dionriios.Agathoclc'rnquc.S: Phalarid.cunis -
nior,& cU licet immanior.&to dedirusR.eftab.it aular Si
flulc(rt Macrobij r erbo rtar) inclcmentilimus ineuba-
tor.qui miro genere tyrannidis,non diadema , non pur-
arma,fed fqualidum palliaftrum induit , e-
que non rotus.vt dixi,ed dimidius obuolutus, nec ti fe
il io cunius qui hypoer :ti,nec ti eloquio fretus, quam ti
ler,fo 8c graui fu percibo per reginar aulas difcurrit.Er
hoc ille innixDs humiltorcspreterit,iuftiti calcat.quic-
quid Ii lu i aut hurruni iuris eft.polluit.qui qual nouns
Tiphys.ikerque Plnurus, tluittis cymbac clau regit,
ek(u quid mihi credis)ingenri naufragio per: turar: mu!
t enim fr cales,8c fer omnes.prarter rn Cauallicfis
eceleftx prrfulcm Philipp , qui foluspro defera iuftitia
partes fac t fed quid facitagnus rnicus in tanto luptor
agminelQuid fctat nffquprimm fugiat.fi poflt.&o-
uile faum repetat.quod ips meditan arbitran fed mife-
rationc regni labctis,& vltimz obfecrationis reg ix me-
moria.ceu geminis cpejibus detinetur. Interim quantj
in nu lefuada aulicor acie fana vox m lus audiri poteft,
Dei & Komin u imploras fide obftrepit iniquilTimis coli-
1 us ,3c au Gto rtate fua ret Jit multoru impudfti p ruds
apim,fortuna Sc humeros proprios fubmitts publicf
ruinz.qu differre pot er it , imitare n poten t.atq; v t m*
ri Si e pariter inuoluat: ideo enim inclinata res eft, vt
de humam'sauxiliis nihil fper.prarfertRoberto fu per
Jhre.qui tum perfidie principatu.t nouitate habit' pur
inter mftra curia; promeruit Sc nom Sc loc.fu e
ro reprehe'iioncnocarebis.nifi definguls.qiiataliisecr
riorib' ad te Uteris latis feripfi, R.om.Pontificem certip
r fecerit .Vn illi meis verbis in fine dicifo.Siquid
i cti us.Yt opi nor.accepifet exhortaticaes lipoltolicj (
A$ Sarracena Sufi,avt Damafcus,<ju* Gb^ftiaua Ne^
f I
I
iSO FRAN. PT&ARCHAS DJ RB.
lis-Qupd nifi fanftitatis vcneratio prohibcret , adderem
Ciceronianum illud : lare quidem ple<ftimus:oiflcnim
multorum impunita fcelera tulifiemus , nnquam
ad vnumttalieentia perueniflfct. Verm ego dum vcr-
borum fpumis indignantem ftomachum releuare ftu-
deo, vereox ne ti bi quoque bilem mueam, qua: l nulli
re profutura eft,& praeter indignan nil reliquum nobis,
hincillorum temcritas.hincpatientia veftta fecit. Quid
iuuat indignitaterri rerum square velle fermonibus ,
quod nie Cicero ipfe poffit.nec Demofthenes? Et fi for
te fucceTerir audori fuoj tantiim damnofum fitinge-
nium,quo fcribenti potius animi tranquillitas.quim lee-
lerum impunitas fontibusauferatur. Itaqiie finem ver
bis imponere confilium eft.Ter nifi fallor, aut quater i-
pfum careen's limen ingreTus (Capuanas caftrum dici-
tur) amiCos tuos vidi , nil nifi de te perantes , quoniam
iuftitiam fibi fuam, in qua fummum prxuMium ( de-
buerat.damnofamhaftenus expertiiuntr&profeclo pe-
riculofiilimum eft, fub iniufto iudice, iuftam caufam fo-
uere.Accedit , quod nullus mifcro capitalipr hoftis eft
qum qui fortuna;, (Le poliis fuperbusfecedit: iqui-
dem de medio tolli cupit, cui quandque repetendx ra-
tionis eTe polit fo. Ita Temper auaritiac vicina cru.
deliras: oberuatraquc eft, vnde nfgnis patrmionij u-
hira prouenerit,inde queque vita; pcriculum proueni-
re.Dura fors hominis,cui tuto pauperem efle.nec di-
uitem denuo fieri licet. Id fi vlli vnquam ,'amicis modo
luis accidit (de captiuorum enim prasda nemo noa par
tem rapuit)Qu,andoantem aliena: bbertati,aut fahiti fa-
ebunt rapaciifimi prasdones, qua; cum propria pauper-
tatc coniuncbclTe videatur Itaque nihil habuiile iecii-
rius.Sed ita fe res habet, damnis grauibus acres inimici-
tias qarfire.Vidi eos in compedibus, rem indignam,
inftabilem.ac prarcipitem fortunas rotamICasterum vt
nihil illa captiuitate deformius, fie captiuorum animis
nihil excellais. Saluo te, ipem optimam rerum fuarum
habent.Ego quodfperem nihil habeo.nifi aliquavisma-
lor interuencrit:i enim confilij clcmentiam expeftant,
aftum eft,fquallore careen's conimtur. Regina feniqr
oniu'nx oUm regis,nunc rrtiirrima viduaru, mifere
Fa mil. Epist. Lis.V. jsi
rur,rt licit .. Li amplios i pofle confirma ns.Oeopatra
cumPiolom2o Cao mifreri poflent, fi Photj aus, Achil-
liquepcrmittcrent. Ego hxc video, qpo animo, ne diet
v::i:r. opas eft.Scdqud agam?parcndum cft,& qujrri-
\ustefponiicertus, rcponum tarnen etiam nunciuiTus
expeo. Vale.
FRAN. PETRARCHA I. COLVM-
XA(,S. Epift IV.
mt amiretimc igiu .":..';- L r.
Mos mihi mus ol m notns-Nil ignorare potes arqir*
animo , ita generofum fpiritum inexpIebilisnoP-
cenii cupiditasexagitat.Geffi voltati rar morcm. quo
cmArton, aut Occafnm circomirc fortuna me voiuit
jnea. Nunc mihi dinerum iter peragenti mens cadera
eil, idem parendi propofitum,atqae aduentus quidem
mei fumrnam,viarmque t.. /. \ qua; deineeps in capti-
uor tu orcm negotii: apud Neapolim geanjnt,qu-
vein rci.c vj;n fpes iuperut audilii. A'udi nunc reliqua,
quibus iranun nihil, fic delectation is plufculiim inerit.
Siquidem expectation!* jni:t;fafc,acdiuturnr ta:dioafFe-
us, Garganum montem, Brundufuque portum, atque
ilium fuperi maris traftum luftrare deCreue-
ran;. r..>.- mag is illa videndi.qum illa linquendideide-
cio.quod tarnen Regina (n'oredifiiiadentecompefcui,
& longions peregnnationis impctum.adproximiora
cert, ti mirabiliora conuerti.Quod fi forthinc digref-
&lla inuifereannitempus non negauerit, laborera
ipfe meum folabor, qnod . quamuis corum, pro quibus
veneram.nihil fecerim,multa tamcn.qua: non putabam,
viderim. Sed de illius ingenti fer tonus Italir ambit u,
ad te rediens vim non deierente.corim Ioquar. Vifa ha-
lenus,quoniam haccitis via in netitiamtuam ventu
ra lunt/criptis pr^fcrenda commiii.Baias cgo,darifiimis
virij loanne Bariili,&Barbatomeo comitant:bus, vidi
nulla mihi Lrtior dies, &affiicortim comitatu & varieta-
ccrerum illuftrium,& vicina mulorum trifHum dierurft.
Vidimus ilium hybernts menfibus peramoznum finura,
<jup fol rftiuus (nil fallor)infeftat: nihil enim prrter o-
pinionc habco: nunqu me hie aiftas repcrit.Tertius art'
mi ran. Fituaxchai DI .
nut eft, ex quo hue primum fcuiente Aquilone, hyeme
media delatus fu m , prfertim tempore, quo iter aequo -
reum feruitus magna eft.Itaque de multis.quz optabam
ominus mihi fpeftare licuit. Cacterm breUirhmo re
turn guft tunc incenfum animurn,& iam urea ab ado-
lefcentia calentem, hadie demum voti compotem feci.
Vidi loca Vergili, St (quod maxime m ireris) ab Ho
mero mtihum ante defcripta. Vir Grattisantiquilimu,
tque dobfimus,& nuHi fecundus ingenio,in!lgnem,e<c
qualem res exigebat lcum.nufquam inueniens, ab 1 ta-
La mtuatus eft .Vidi Auerm,& Lcrini lacus, Acheron-
tit queque ftagnantes aquas, p>cinam inroelicis nati fas-
uitia Auguftr, Caij Calgula fuperbumolim ,nunco-
brutum vndis itei\& Inli) Cxfaris iniedhim pelagofre-
num. Vidi Sibylle patriam acdoimim, & hornficum il-
iud fpecus, ftultis irremeabile.do&ioribus inaccelTiiin.
Vidiphalernum moatem famniopalmite confpicuum,
& hc aridam telltirem morbis falutarem.fumum perpe
tuo exhalantem,illiccinerum globos <3t feruemes feate-
bras ahenei iriftar vndantis, con fufo murmure eruetan-
teni.Vidi rupes vndique hquoremfaluberrimum (tillan-
tc$,& cunclis olim morborum gencribus omniparentis
tuturx muera adhibita,pctfr Medicorum inuidia.vc
mmorantjConfufa balnea.ad quar tarnen, nunc et iam
initimis Vrbibus ingens omnis fexus astatifque coneur-
us eft.Vidi non Cryptam modo, qua: Neapotitana dici-
tur,cuius ad Lucilium fenbens meminit Anneus Seneca,
fed partim perfortes montes, arque ifpenfes tehidini-
b>is rtiarmorit eximid candore flilgentibus ,& infcul-
pta4imagines,quis latex tni corporis parti faueat. manil
appofita.defignahtes.Iri ftuporem me non magis ficiee
locorum qum labor artificumcogit.lairi minus miror
Romana monia.Romanasarcrs,Romana palana quan*
do tam procu 1 i patria (quamis exeel len t ibus v iris vb i-
queflt patria)Romailorurnducum flinul ciiri protend-
eitur,quibus vltfa fentefiinum lapiderH elTe.quafi fbur-
bni fuert hybcrna; deliciaAftiius en im Tvbur pra?-
ftbat,& Succinus, & fronden tes Apcnnmi valles, 8t Cy-
Jhini Cum mon;e Lacus, ait & aprici Vmbriae
reetP
Fa m::. Ehst. Lib.V. 1
rece/u rmbroficolles TufcuL,& ex re dictum Algir
dum. i v:::t fonces,& kiodi flumina hibernas Annum,
An i n.P horm-x. Caicra,NeapoLs. Nulla tarnen amot-
nior,nulla fie<)ucnt)or, quam Baiaru itat.quod &fcn-
ptorum illusacu i fiJesA ingentes muror reliquia: te-
ftanrat. Et non fim nefcius, fuifle magis hoc humanar
voluptati.quim Romana: fcueritati d:gn domicilia, -
a. i Mir: J s natura vit s.pe::or. Ppeius, Sc Ce.r,
& hominis moribus alcioresjn montibus edifica( lau-
dltur.Vnde.quod <]ecuit,n5 immerfi,!~cd fubduti rVcr-
minancibus nimos mdics,nairtjc ftrepit Sc Baiaaac
ex ake depicerc voluptates. Scipio aur Afncanut. *ir
incparabilis,&cui in virtute omnia,null cum rolupta-
te cmerci, cor.ic reliqtix vitar limilluno, n6 tarn es
altodcip:cere,qum ptorfus non afpkeredecreuit hune
locum fuis artibu- aduerfum. Extra profpet igttur i-
ccffit,5c Linterni.qum Baiis habitare maluk.quam vil-
lulam procul hincnabelTc fcio, nilqueauidius fpe&af-
fem, quo duce,in loca tito habitatore nobilia penetra
re notuiffcm.Crn multa fan mrabilia Dens ille fcerit,
quifcit mtrabila magna foins , nihil tame homine mi-
rabilius in terris fecit.S<per omnia ergo qu vcl ifte die
mihi ortend*.vel tibi hxc oftedet cpiiola.Puceolanana?
xnulters animi ac corpori; inligrte robur f.ierit,Mariam
vocant Singulare b feruatx virgin itatis deeus.iugis in
ter riros cfquc farpiusarmatos couerfatio. Nulli vnqui
tamcn.^vt cftatiffima oran. opinio opinio eft)vel ioco,
re ferio rgida; muheris atttau virginitas.roetu magis,
vt memort.q reuertia prohbete. Corpus ilh m ilita-
xe magis quivirginei vires eorpore.probatismilitibut
optd.rara &in(ueta dexteritas.viits artas,habit* ac ftu-
diu viri fonis:n telas illa.fed tel.n acus & fpecnla.fed
arcus & picula meditatur:n illa ofcu!a,& proterui den
tis lafciua veftigia,d vulnera,cicatricefa; nobilitit.prfc
cipua armor cura eft, anim*ferri rriomfq ctemptor.
Bcfl cum finitimis hereditaria gerit quo multi iam vi
tro citrdque perirciinterdum (ola, faepe paucis comi-
tata cum holte conferuit, vbique ad hunc diem
vicicPrarccps in ptxlium rucre, lenta difeedere, aniin^
l iisf
rV+ Fran. Pitrarchas d* Reb.
stlioftem aggredi.caute inidias texere/amem,fitim,~fri
gus.aeftum.iomnumJafliradinem , incredibili patintia
perferre , fub diuo pernox. & fub armis agere , nurai rc-
quiefcere , herbofum cefpitem vcl fubftramm cly-
pcum in deliciis habere. Inter tam ctinuos labores mu
tum breui tpore miitata eft. Quantulu eft enim, quod
me Romam Ncapolim ad regem Sicdlum iuuenilis
hidinm glona; ittraxit ?profefto quam tuncinermem
vidcram.hodie armata,& armatis fepta, cum ad me falu-
tandum accclTilet,mirtus fum,c velut ignoro viro falu
tern reddidi,donee riiii eius &comitummonitupreiTis
jntuitus.vix tandemfub caffide toruam Sc incultam vir-
ginem recognoui. Multa de illa fabulis fmilia narran-
tur,ego quod vidi referam.Conuenerant diuerfs mua
di partibus vlri fortes,& armorum exercitio durati,quos
Alio tendentes illic fortuna depofuerat. auditque mulie
ris fama,experiendi vires cup J cas incelTerat.ltqiie ma
gno confenf omnium in arcem Puteolanam afcenrli-
mus Sola erat,& ante templi fores nefcio quid cogirans
obambulabat. Aduentu noftro nihil mota eft. Inftamus
orare vt virium durum aliquod nobis experimentum
prxbeat Ilia diu excufata brach;) valetudine.tandemgra
ue faxum,ac ferream trabem iulfit afFerri, quam cum in
medium proiecifTet.vt totlerent atque experirentur hor
tata eft Quid nauIta'Longa ibi(vt internares contentio)
& magna res aftaeertamine . fpeftatricequidem illa,&
fingulon.m vires in filentio extimante. Poftrem facili
iau ade i fuperiorem approbauit , vt rcliquos ftupor
ingens.me etiam pudor inuaderet.Denique ita inde dif-
eeffum eft vt vix oculis fide dantes,fubefle aliquid prafti
gij putaremus. Fama eft Robertum iummum i'.lum &
virum& Regem his quondam littoribus magna clalfe
pracnauigarrtem perniot talis fceminas miraculo,videa
di gratia fubftitilte Puteolis, quod ideo apud me veri -
eicm non habet,quia in tanta vieinitate terrarum euoea
turus illam fuiTe videatur. Sed forcafis alia ob caufam,
cum illuc applicuilTet, rem nouam fpeftare vluit ards
& nofeendi cupidum llud ingeniu.Verni huiufce rei fi
des,vt ezterar quas audikii credimus, penes narratores
' maneat.
Fa mtl. En s . Lib. V. t%
xnanear.Mihj quidcm fceminz huius afpeirns eredibilio
ra erEcit,quzcunquc non modo de Amazonibus,& imo
10 illo quodam regno fociruneo fed et et dc bcllatfKi
bus ralis virgin ibustraduntur,duce Camilla , cuius ia-
i cenchas celebre nomcn eft.Quid enim in multis opi-
nari rohibetjquod in vna.nifi vidiffem.effem forfan ad
credendum fcgnior?Et illiquide vetus non prdcul hinc
Priuemi/cilicet tempore II: ruinx.hxcrectior Ca
milla Pnteolis noftris temponbns,orta eft,quam tib in
terim Iitcrulis meis teftatam cffc volui. Vale.
FRAN. PETR.ARCHA I O A N N I
ColVMNAE, S Epift. V.
Ttmptfjtfm,tptSj}md NcjpoLm ingent.ima-jidtr^Jefcribit.
JMignem tempeatem decribens Satyncus, vt m . ha
paucis dauderer, poeiieam tempeftatem furrexifleait.
Quid enim brenius?Quid expreiTias ? NihJiratum cce-
lum.aut pelagus poteft , quod non acqut verbis fpe-
ret po'tarnm llvlus-Et ne manifefta in re fuperuacuis v-
tar , Homericam tempeftatem nofti , & allifum feopulo
ducem,atquc omnem Capharei nontis infultum.quein
imitt: nofrri Poeta: aquarum montes ad fydera fuitule-
rt. Nihil fn vel pingi eloquio, vel animo fingi poteft,
quod non externadles impleuent.im procul excefferit,
lngulare qiioddam , & omnibus fcculis inauditum ma-'
inm.Itaque Horneros Graiam,joIiam Maro, Lucanus
Epirenfem , alij alias tempeftaiescanant : mihi, fi vn-.
quam vacuum tempus erit,Neapolitana tempeftas carn
nis matetiam abund tribuet,qu4nquam non Neapoli-
tana tan tum .fed totius fuperi atque infer maris , & vni-
uerfalis quodammodo tempefjas (vt opinantur) fuerit.
Mihi Neapolitana eft,quia mcNeapoli graues moras a-
gentem , reperit. Sane quanta inter prxfentis tempotis
anguftias,& fcftmationem nuncij loqui datum, hoc tibi
peruade nihil vnquani horr>bilius,nihil corrcitatius vi-
fum efie.Prxuenerat quidem(mirumdihi)inftantisma
11 fimjm , religiofo quodam Epifcopo afttorumque cu
rilo , vicina quadam infula , aliquot ante diebus pe-
nculum nimeianre , fed vt fer nuntjuarn conie&uris
ie Fran. ! di; Rml
ad verum pcnetrant.non maritimum/ed texrefttem mo
tum przdixerat.ruituraniqueNeapoIimid vit.CalDe-
cembris, m. ccc. xliii. Vfque ade miris eunftater-
roribus impleucrat , vt magna pars populi peccitrutn
paniten tiar , Sc fub morcein mutando vitas ftatui intta,
m ne aliud negotij genus abiiceret. Mult is ctri vano'
meus irridentibus,eoquc magis, quod per eos dies non
parais qoibufdam tempcftatibus in die erratum , tota
vaticinij fides abfumpta videbatnr. Ego necfpei plenus,
nectimoris vt ad neutrum prolapfus , lie advtrumlibet
pronus eram , fed prohior ad timorem. Nam & fer hoc
jn rebus eft, vt fegnius fperata qum formidata prouc-
niat,& multas tempore ! i minas audieram.ac vide
nte , quem gelidis in rcgionibu : habitare folito , -
ftri inftar.hye.nali frigore,in met am pen in religjo-
nem verieram.Quid plura? Nox aderK,quam lux fuTpe-
t fequebatur, trcpidulafceminarum turba periculi po
tins qum pudoris memor , pet vicos plateique difeur-
rere.arque ad vbera prellis infantibus, fupplex 8t lachiy-
jnufa, temploruin liminibus obuerfanr Trepidatione i-
gttur publica pcrmotus.pnma vefperadomum redi} S
lito quidem tranqub'usclunacrat,quafidcia,qui me
um. funt,maturius in cubiculum concelerant.Mihi tz
pechare vifum eft , contemplaturo qua luna fronte oc-
cumberet.erat autem (nifi fallor) feptima. Inftiti igitur
ad occafam fpeftantibus feneftris , donee earn obuolu-
tam nymphis , & malta facie ante medium noclis pro-
zimus mons abfcondit. Tum demum& egoleftulum,
jpieum,dilatiim foporem excepturusingredior.Vix dum
totusobdormieram,cm repente horribili fragorc,non
tantum frneftrx , fed murus ipfe faxea teitudine foli-
dus,ab imis fundamentis impulfus tremit ,Sc noftur-
num lumen fopitomihi vigilare folitum extinguitur:
excutimur ftratis,& in locum fomni vieinz metus mor
tis ingreditur.Hcce aur d inter tenebras alter alterum
quaint ,& beneficio dir lucs oftfos trepidis inuic nos
voeib'eohortamur,religiofiviri,quor nzdb' habita
xnus,& fanftiifi mus eor prior,qu honoris caufa n omi-
'no,Dauid,qui ex more ad n oturoasCH R ist i laudes fur
gebant,
Famjl. Ehst. Lib. V. 1*7
fcbint, repentino nulo term is, ducib ' , Dor
reliquiis a r ma ti , Sc alta voce Dei mifericordiam implo-
rantes.thalamum vbi ego enm , prarlatis Eicibus irrum-
unt Reuix : tantiYper : ornees indc ad Eceleam pergi-
irras ,ibiquc efRiimultis genbtK , pernoebmus,
cumumiam ifFuturum fine m , Sc ruitura circumomnia
credcrcmus. Longiuseam fiomnemillius infernatno-
ftishorrorcm verbis ampleih velitn , 8c quamuis long
caetera verum fiftat , vin timen fi de m tranicendet ora-
tio,qoitimber, qui venti, qua: fulmna,quis cceli fragor,
quis terrarum tremor , quit mugituspelagi.quis homi-
num violaras. Cum in hoc flat a, quasi raagicis carinini-
bus geminate n ft : s lpatio, ad auroran) viz tandem re
nillemus,V diei vicinitas magis coniecbira antmi,qum
lucs indicio apparcret , amicti facer do tes era altanbus
inihurant , nos cecim nudum intucri aufi , in vda
& nuda circum tellure profternimur. Caiterum , cum
baud um dubia licet nocle ilmillima dies , Se oranis re
pente clamor hominum fuperiore vrbis parte filuilTct,
led de lirtorra regione, magis magfquc crebrefceret,
aequo perconftando , quid rei clTet apparcret , defpera-
tione( V fit ) ir. audaciam vera, equos aicendimus . Si ad
portum vifiiri,moritiirque defcendimus. Dij boni.quan
do vnquam tale aliquid auditum eft ? Dccrepiti nautas
rem fin ejemplo alferunt, in ipfo port us medio fecdum
trifte nauragium , fparlos aequore macros 3c vid-
aam terram manibus prendere molientes vnda faxt
impegerat , & ecu tetidem teera difiecerat , to*
tum elis Sc palpitantibus refertum cadauri
bus littos erat. Huic cerebrum, illi prarcord a fluebant.
jHatc iater tantus virorum fbepitus, tantique mulierunl
ciu lat 1 , vc maris, ccelqe rragorem vinCerent: Accedc-
bat aedi ruina,(jtMrij multas iuditus violftior fluclus e-
ucrtit.cui nullus die 1II0 limos, nulla vel humana; manus
reuerentia,rel natura; ftatutos fines Sc littora clueta tri
icenderat.EcTam moles illa ingens ftdio homin agge
fia,qua: later (vt ait Maro)port efficit, qcm
omnif ricina mari regio vndis obruta,& vbi plan iccis
pedibus interfuerat.pericUiofanauigatio fafta erat.Mill*
il U,vcl e ampli'Neapoliuni quits, velut ad cequias
i<8 Fran. PetraRchae de Reb.
pamx,eonuener2nt,& ego tiub.r in- mix tus iam parciw
timere cceperam tanta cumacie periturus.dum nouns re
pent clamor tollitur.Locw ipfe in quo ftabamu ^flucbi
fubter pencrrantc,domitus ruebat. Eripuimus nos in edi
riorem iocum, erat oculos in altum mittere; ifatam
louis ac Neptuni feiem mortalis acies non ferebat Mil
le inter Capreas atque Neapolim fluitabant vndarfi mon
tes. Non ccrulem ,aet(qued in magnis tempeftatibus
olet)'n'gfum, fed canum horrfico (pumarumeandore
(return cernebatur Regina interim unior.nuda pedes,&
inculta comas & cernea feemineum mgens agmen expu
gnatapericnlis verecundia, regia egrediuntur,& ad Re
gina: virginiirtempla feftinant, orantes veniam rebus ex
tremis.Sed iam tanti pauoris'exitum pauid , nifi filler,
expecbs. .gr nos in terris euaimus.in alto nauis nul
la par flufhbus inuenta, ne m portu quidem res. Maili-
lienfium longas aues (quas Galeas vocant) qua; Cypro
reduces,& tot mana emeufa: man nauigaturae in ancho
ris ihbut , llach rymantibus vmuerlis , nemine autera
ferre aux ili um valente.rluctibus mergi,nautarum atque
vedorum nevnoquidem faluG, vidimus. Ahxquo<]uc
maiores,& omms generis naues,quz in portum velut in
arcem tutiifimam confuger'ant , pari fine confumptar
funt. Vna de ram'multisfolafuperfuitneratalarro*
Iiibus, qui bus iuftum fupplicium remiiTum erat, vt in ex
pcditioncm Siculam mitterentur , & huic gladio erepti
jn illos inciderent Horum ingens qu.lam & fortim'ma,
taurin is coriis armata nauis , cum vfque fub occafum
folis vim pebgi pertuhflet , tandem & ipa vinci cpe
rat.'; ver vndiqueftifcenti carina: fupremis vrgenti
bus periculis occurrunt. Erant enim (vt aiunt)quadrin-
genti numero, turba claTi,nedumnauigio fufficiens. 8
cram viribus pollerites, Sc qui i morte liberad, nil iam
grauis formidarent,e6quc pertinacis atque animofus
ebfterent.I taque d difrerurit,cn timque me rgu ntut,v L
que ad prxima; noftispartem naufragium traAcre,rum'-
vii,defertis armis,in uperiora nauis eruptrant. Tum
ecce pratter ipem & cali vuhus fcrenari,& fl-fi maris ira
Icntelcere ccepn.Itaquecuncis pcreuatibu^pcltmi om
v
N
Famii. Epist. Lib . V. xp
mam tiafere.fue, _
Quiaferuat multasfortuna nocente!,
(vt Lucanus) fue quia diis aliter vium eft, vt Vigilius
it,fiue vt intelligi detur, illos inter mortis pericula tu-
tioies,quibus rilior . ta eft.H*c hefterna: hiftoriarfum-
rna eft , qua: ne fruftr grtDs meosaurfque tuas de ti-
nueritpamuis huraanorum difcriminum ampiara prae
fcrat materiam , de quibus multa quid fepe.fed pro rci
qualttate pauca femper fapientibus did folent , hoc r-
num mhi cert prxftiterit , vt te obicrem , nc me vn-
Jaamarnplisvitam ventisae nubbus credere iubear.
Hocenim eft.in quo qequc tibi, eque RomanaPonti-
fici,neque patri meo.ad lucemredeat.parere velim. A-
rem rolucribus , mare pifcibus relinquo, terrenum ani
mal terreftre itci agam. Dum pes meus terri calcet,neC
plurerratum Sarmatam.nec ludentem in hofpitibus
Maurum adir renuo: mitte me quo vis, ne In ios qui-
demexcipio. Alioqnin parce onfeflo : non Decbribu*
tantmSaturnalibus/cd toto anno librtate vtar. Quid
enim,oromini amplius fuadeas.aut quibus vnquam me
verbis aggrediaris.u nauigemFirmam puppim.do&o*
nautas eLgeiar bis vtrunque contigerat ? Cum foie por-
eurn pete,noeanchocam demitte.hoftis occurfum ca-
ue,icge Ii'rtori* oramrat idiumis hori in portu,ancho-
ra aren is renacibus aifixa , & pen littus i plu m remigio
tangentes, inter tot millia miferantium amicorum peric
re? Hxc ego non lcgi,noo audiui, fed oeulis meis vidi.I-
taque deine iam tandem , & in ltem pauori mea
pudor tuus ignofcat;C>0 quid aduerfus hoc i doioribu
difputetur; Vbique par periculnm,& f in mari clarius ap
pareat.Sit ita,Yttamcn ingenufeceris, f in terris ort,
in terris mori perrniferis , vix vllum inter nos mare eft,
cuius non fxpc naufiragus f~uenm.,tum tamen inter lau
daras Publij Intentias ilia ft: t
Jmprob Ncptuwun occupa,quiterum mMfragmmfeit. Vdt.
FRAN. PETRARCH A iO'N'Nt
Covmnai, s. Fipift. VI.
Gladiatorios luios ctell.it.
ABfohii grauibus occupation laqueis fperaba,& fqc
ccfllftet (vt arbitror) aifi eftn&oi pietate animas
*7*> Fran. PtUarchai di Ri* .
ferpens ilk tabiicus refoluiflct. Non. or Pfyllus prom-
ptis,quim ego iure virus cognoui.Inftiti occurrere/ed
iam vereor , ne Isetale malum fit: retentabe tarnen, do
nee fpei reliquiae fupercrun t.Et forfan her ad veA
peram vel repula; gratiam meruiflcm,nifi coniilium di-
remiiret feftinata nox Sc domum maturius cocgiTet,
JmmedicabilK xgritudo huius verbis, quae multis in re
bus prasclanflima.vnum hoc obfeu rum habet, & obfcoe-
num Sc ineteratum malum. Nohirnum iter hic non
feciisatque inter denfiTimas fyluasaneeps periculii
plenum eft, obdentibus vas nobilibus adolefeentulis
armatis,quorum Iicenriam nulla vnquam vel patrum <ii-
(ciplina.vel magiftratu auftoritas, vel regitm maieftae
atque Imperium frenare quiuit. Quid autem min eft.fi
quid per vmbram nob's,nullo tefte, petulaotisaudet,
cum luce medu.mfpeihntibus reg ibus,ac popu'o,in fa-
mis ille gladiarorius ludus in vrbe Itala celebretur, plui-
qum barbrica fcritateVbi more pecudum irrguig
humanus fundtur, Sc fzpeplaudentibus infanorum cu
aeis.fub oculis miferorum parentum in(belices filij iugu-
lantur, iugulque gladim cunftantis exeepifle, tnf-
mia fumma et.quaf pro Rep. aut pro aeternx vitar pra>-
miis certeturtlllucegopridem ignarus omnium,du us
fum ad locum Vrbi contiguum, quem Carbonaria vo-
cant.non indigno vocabulo, vbi feilicetad mortis ineu
dem,cruentos fibms dnigrt ttorum feeler offio'na.
Aderat Regina, & Andreas regulus, pueraltianimi.fi
vnquam di la tum diadema fufceperit,aderat omnis Nea-
politana militia, qua nulla comperttor, nulla decen tiori
vulgus certatira omne confluxerat. Ego itaque tanto
coneurfu,tan taque darorum hominum in ten ti one fu(,
penfus vt grande aliqtiid vifurus oculos iatcderam.dunt
rpt qtiaf laet'quidde accidilet, plaufus inenarrabilia
adfccelum toll 11u r.Orcu nfpicio,& ecce form ofilTimus -
dolefeens rgido mucrone transfolfus, ante pedes mo
<orruit.Ob(tupui,& to to corpore cohorrefes, equo cal
cari bus adafto, tetr arque tartareum ipecbculeffgi,
eomitum fraudem .pcclatorum feuitiam ,& lulorum -
funm demid aecuaps. flacc gemina peftis, P
Fa mil. Epist. Lib. V. jjt
ptime qitaf per manus tramita, maioribus adpofteros
mper crecendo peruenit, c jue progrelTa eft, vt iam
dignitatis ac hbcrtatis nomen habcac lictia delinquen-
di: ed-de bis hadcnus.Kam 8c tragic^ opus eft, Sc muU
' ufuper his inter obftinatos chics iam pcrdidi. Minim
mirabere amicos tuos, tanto auartiar praanio pro-
pofuo, in ea vrbe v:nitos cfTe, in qua hominem mno-
ziam occidcre ludus eft, quam licet vnam ei omnibus
Virgiiius dulcem vocat, non inique tarnen, vt nunc cx
Biftonia not a I let infamia.
Htfuge mtdelts terr,f*~clittui aonan-
Egoquidem&de hac patria diftu m llud aceipiam, <
nul aliud audieris, ante triduum Te) infebs rebus eifu-
gillcme crdito, in Cifalpinam prim m Galliam, inde
in Tran falpi nam, Sc ad te, qui om ne tempus. omne mihi
prarterxquoreum dcle&abile iter facis. Vale.
11AN. PETRARCHA IOANNI
ANIMAI BONONIENSl, S. Epift.Vll..
Scmoiis quanta aabibmiafit fides.
Nourao te fomnio permotum fcribK, vfque ideb,
y t ni,quia quod lom niai, ex illorum genere eft,
quae ampJius quam femel fieri nequeunt, Sc vigilantem
te vjdifle crediturus fueris.quod dormient videras, & fe
cundo cerner, quod vigilan* vidifti. Itaque confeftim
iubfequens euentus (vt memoras) minime iterabilis rei,
docuk fomnium ruiife, quod prius videras, dt an aliquid
mistalc contigeritin Vita, quid-ve de tota hac re fn-
tiatn, quid doti homines cefliant qusris? Magnus fer.
campus, magna difputandi materia eft, praslo
tira quia quxftio hzc non intra literato* tantm(vt ple-
raeque)id in vulgus cicutitur.flc cuique perfe grabatuli
lui argumenta (ppeditani , vt in unto dlfccpcantmnt
itrepitu verum inucnire difficile fit. Neque enim vulgar
modo, fed doi quoque diflentiunt, quorum omnium
iencen tias aofti:nifi quia de induftria me ad feribendura
elicis. Habes Macrobij comen t in Reip. libr 6.vbi de
Cns data de breui Jift.di,flernit.Hbesdc his.c horpm-

7* Fr an.Petrarchae de Reb.
adiaccqtibu*: Ariftotelicum volumen.Habes demum Ci
ceroniana: diuinationls libros,ibi quid atiis, quid ibi vi-
deatur.inucnies.QiJid me iubes replicare notimma-San
poft veterum auoritatem , opinionem meam audire
relie curiofum e^quippe curila eft omnis ami'citia. Si-
quid ver momenti repofitum aud te in iudicio meo
ft, & quid mihi etiam placeat,ad rem pertinere arbitra
is, cira in multis, turn in hoc Ciceroni meo aflentior,
minime qtiiilem pertinaeiter,fed paratus cum tA mu-
tare fntenm,( quid certiiis afFuiferit,afrirmandi fuper-
biain,temeritatmque declinans. Id ipfe mihi de Acade
mia: fua: fontibus conlium piabet. fumma eft.Si-
quid de hacreverbefiusagentem audire vplueri$,eit in
jmanibus liber Memorandarum rerum,qui l vnquam in
publicum client, prima operis prs de hishtius tecum
aget.Alienisautemexemplis, oui- ibi multa collegi, duo
bic mihi ipi(quoniam id poftula) per quietem vii fub-
iiciam.alterunj keti, alterurn miii, fed vtrunque certif-
fimi euentus.vtriufque tcftes viuunt,quiexmehxc in
ter fomnum.&fomnij exitum audirc. Sic enim & tibi
fatisfiet, & dulce mihi fietambotum recordar!. Amicus
mihi primus Tub annis fucrat, quo nihil clariusixtas ilia,
<1 fortuna, rel natura datum habuit. Hic repente
graui preuscgritudine.nec Media's ua:,nec mihi mee,
vita; fpem reliquerat. Qiiod vnum fupererat,genus fola-
tij lugebam,& per diem ac noctem lugenti femper mihi
Ibpererant lachryma.Nofte.cjuadanv vfque fub auroram
peruigil omnum triftem, fatiga.tis tandem oculis. exec-
pi.Irp.ago mox illilic affuit, cuius ad confpe&um horr-
do?, tdens gemitus focios exciui, qui (fient poft ex eis di-
djcilvt dormientem me viderunt, & fi graui aliquo fom-
tlioimplicitumcogitarent, lo:igas tarnen vieiliasmife-
ati,turbidam me, quAm nullam quietem fufeiperema-
luerunt. jEgpr autem amicus ad me accedere,lachrymif-
jue meas leuitet abftergere videbatur, 8c orare, vt Holo-
ri quem ex faifa cauf (ufcepiTem,finem facerem: cm-
queego diftum refllere, 5c multa aduerfusfortimam
pfeemn dicere pararem.intermmpentem querras meas,
audire ilium ridebar,ck dicentem; Tace.quicquid ditu -
rus es
Fa mil Epist. Lib. V. \yy
rus icio- Sed en aHeft , qui colloquium hoc noftrum di-
mittar,illi,ero te,falutis mea; fpem reftitue,& fic habcto,
me neququam ez hoc morbo periturum efle nifi defe-
ior.Ha:c inter impulfu cubicuji hoftium ftrepuit,quo fo
nwu & imago pariter jcfomnus euanuit Rcfpicio & iani
albefeente aurora , vnus ex Medias amicior ambobus,
qui deillo deperans omnc ftudium ad me folandum i-
nandmque conuerterat, ante leftulum meum ftabat.
Aggredior chanifimu m , & indulgentiflmum mihi vi-
ium multis obfecrationibus , vtadamicummeum per-
geret.neVc aliquid defptraret in hominejpracfrtim cam
iuuene.dam vllac fpiritus reliqui fupereent.llle autem
fhbtnftis,inanem & importunam follicitudinem admi-'
rari , CDrandi non fufcitandi icientiam fe profeflum di-
eerejioc eft.Medicdm eflc,non Deum. Ego contra no-
urnisadhuc lachrymismadens.quid corpore fobrio,
licet curis ebrius , vidi (Te m expofui airufus opem rebus
afRiftis petij. Quid multa? Lucbntem impuli mit , Be
mox reuerfus nelcio quid fpei mlions attuiit , inde cer-
tatim,quideferuerant, omnes redire. Sic amicus meus
ex ipfa mihi morte reftituitur , & quanquam dulcedine
caprus.i n rebus propnis (im longior, tamen quod fequi-
cur non ilebo-Iacobus de Columna hic Iunior,non no-
ftra tantm a:tatc vir clariflmus , fed ingenio prxdi-
tus ruit,fcile quibufuis (cu lis in altum euafurus. Huic
ego,dum vixit fatis frniliariter charus fui (vertun haue
ynam afperioris fortuna: leuitatem exoerior.perr.iro fu,
premis me doloribus meis interelTe fuftmuit, de lon
gincuo nocuit , & vulnerarte aures contenta pepercit
oculis") multa de ilio viro dici portent , quae prtereo,
quoniam & propofito long funt , St de mor bus qui-
detn eius nil tu nouum audire potes,qui cunftis eptfco*
pishuncvnum tibi colendum vencrandumqudelege-
ras , florenti a;cate generofiffmi adolefcentis eximiam
indolem ingeniorum folertiflimus agrcola de flore fru-
tam cogitans fouifti , virtutem mox vinlisanimi opri
me cognitam amafti,tandem dbitos honores dignitati
facerdotio detulifti,poltremo de procurfu tantaru re-
rum,& raediis vitx laboribus,quamuis ad meliora Xfi-
m j
i
l74 Fran. Petrarchai de Reb
latum.tarnen hamanitatis affeftu piislachrymis profcu
tus es dignitate patrem.tate filium.familiaritate germa
num. Sed ad rem redeo. Pcrofus ille igitur vita: mortalis
ftrepitum,verendumgenitorcm frattesac patriam fuge
iat,fquepra:ful egregius.fedem uam repetens . in Vaf-
Conix receifibus abdiderat.lllic cm reliquas vbique ma
gnific.tum partem vita: extremam,velut in'antis prav
fagustermini,proifus epifcopaliter ac deuotiflm trf-
egit.Ego autem non paruo terrarum fpatio diftractns,in
Cifalpina Gallia , & hoc ipfo in hortulo , vnde tibi hxc
fcribOjdulci tue otio fruebar.PertuIerat ad me faraa tjuof
dam segntudinis fuar rumufeulos:fed ita vt inter fpem &
metm n A i ftuans, cert1 ores alii dut nuncios exp - ftarcm .
Horrefco nunc etiam memorans. Locus ipfo uib oculis:
eft enim,vbi eum eofte per quietem vidi.Incomitatus e-
rat,& hune ipfum horti riuulum tranibat.obuiam fre..
bar admirans, & dc multis interrogans:Vnde?Quo perge
retQujd tain properQuid tamfoliisineederet'lllc ni
hil ad reiiqua,fcd vterat in fermone iucundiflimus fubri
dens:Meminifti(aiebat) olim d trans Garumnam me-
Cttm degeres , vt molefta: tibi Pyrenea: tempeftates ert,
illis ego nunc fatigatus,& i i rcditurus abicns R omam pc
to.Harc diccnSjiam loci extremum feftinabundus attige
rat:contri ego vt ducerer inftabam.llle me femel Sc he-
tum manu oppoftafuauiter repullo, tandem alio & oris
habitu,& vocis fono:Define(ait)nolo te nunc comitem.
Figo ocillos^tque exangui pallore mortuuni agnofco,&
moeftitique taftus exclamo, ita vt eo ipb momen
to tcmporis experreiftus accentus vltimi mei clamons
audierim. Diem iigno, rem & prasfentibus ami-
cis narro, Scabfentibusfcribo, poft vicciimumquintum
diem nuncius ad me mortis allatus eft.collatis tporibiis
eo ipfo die, quo vita decenerat,fic mihi.illum apparuTe
comperio.Reliquia; eius(quod fciebam, nee fufpica-
bar quidem) Romam anno dem tertio reportara: rant.
Spiritus enim.vt fpero & cupio.coelo reditus triumphat.
Sed iam fatis fomniatum eft.Expergifcamur hoc addito,
Neque quia, mihianxio vel dominum vel amicu fomnus
ebtuht.neq; quia hic obiitjillc rcuixit.Caeterm in vtro-
quc
Famil, Ebist. Lib. V. 175
eaie.vel quod opcabam,vel quod horrebam cerner vifus
ium,& cum vifs meis fortuna coinidit. Idcireo fomniis
(idem habco.non magis quart) Cicero ipfe propter vnius
iwifomnij fortuitam veritatem multorum ambagibus
imlicatur. Vale.
HAK. P E T R. H A I O A NN |
Andreas bononie ns I, s . Epil. VIM.
Quid de adolefiente afore noxio captofentiat.
DEadolefcentetuo,quid mihi videatur , & quid (pe-
rem?Amore noxio, & (quod peius eft)turpi atquc
pmntno malis retibus captus cft:fubrirafci interdum po-
tcft , im vero fxpe cogitar. H*c natura amoris, hz
aimntium vita eft;iraicunir,& litigant, ^ frequens bel
lum crebra pace concludunc, & yix momento temporis
y nus pr-ipoit 1 tenor manet. Nulla quidem ex omnibus
yitac diHleultat ibus inconftlntia , & fliacbatione vchc-
mentioreft.ltaque rariiTimhetos/arpe moeftos, femper
varios, vmformes nunquam yideas. [Hum tuum modo
delictis acriter in feu fu m feribis. Credo , quin aliter elle
pon poecertfcio. Quisemm tampbftinat rrufer eft,
yt non interdum pculps aperiat , miferifque fuas dum
videt,oderit.Sed tecum in eo,quod :bquitur, fenrio.
Tu enim ipem optimam hinc elicis, poffe cum vineu
Iii refilire. Ego , vt eft astas hominis atquc animus , nifi
prarfntiimo Dei auxilio,intricatum in magis , magtf-
cue illm reor. Illaqueata: volucris mos eft vt exagitao*
ofefe artius implicet. Melius fperarem , fi non odio a-
morem ac litigio, fed obliuioae flento fin n et . Illud
fan mentis , hoc befi amoris indicium eft. Timeo illuif
Terentij in Andria,
^ ^ int'gratio r.
Timeo illud Snecas ad Lucili: Nihil facilis crudefcic,
qum am or.Timeo Vergilianum illud, ,
Improbe amor qmd non mortahaft[\ota ceg$
'Timeo quicquid quarto die Cicero de hac re in Tufcula?
n o u o difputat.'Ad potrefni timeo cftor ha in parrp
Ccordji Philorophortt,Potarquc sttias. Vcriups
m j
vjt Fran. Pitrarchai de Rsb
omnia lenonum ae meretricum nefarias artcs,& meno*
dabiles laqueos pauefco. Hrreo Sirenum blandicias , &
vifcum tenaculum: voluntatis, importuofam hc ipfam
horrco,quam is nunc nauigat Charybdim.multor
fragiis infamem. Den ique nihil eft, quod rebus fie eunti-
bus non timeam.Nam quod ille nunc vel atrociter mina
tur,vel iratus iecum cogitat,
Ego ne iam,cu& inm}qunu,qMnot
Et qua; fequuntur in banc fenterrtiam fmilia.Hxc om-
nia.vna nie her le faifa lachrymula , vtTerentius idem
ait , quam oculos terendo mifera; viz vi expreTerit , re^
itngiiet,& fe vlti accufabit , & dabit ei vitro fupplici,
magno licet clamte dcfxuiat,cq ue tumultuse in liber
tatem aflTerat. Ego 1 iudex m,fecundum murmur ani-
cube in feruitutem a(Terentis,vindicias dabo.Cur quasfo*
Quia noui quam fit illud murmur hoc clamo re poten-
tius,quantm*ve artes artibusantecellant , nulla rcrum
paritas,nullaproportioeft.inde rrrum,hinclutum,inde
ignis, hinc ftipula: inde fingendi celeritas , hinc facilitas
credendi : inde vnci innumerabiles , hinc totidem .infa;
Aint.Nolti omnia,& quanqu ab his te curis arras abftra-
zerit,nil tibi tarnen ignot loquor Parm-ne his fiderc
Flautina tibi videtur anus in Aliara ? qua: tumidum , &
minacem adolefcen tern lie alloquitur:
Fixut efl hic afud nos animus tutu (Lino Cupidinis,
JXemigio,velcue quantumpoterkfeina,& fuge,
Quam magH te in ahum caftisjtam te inpottum refere!.
Secura cr.it valde millier venfica qua; talibus adolefcen-
tium fuccembus , plenam vitam experiendo didicefat.
Ad ha:c ego tibi nunc nihil adiecerim, Hifi hoc vnum vt
cogites,lapfu temporis ruere quidem vrbes,regna trans-
ferri,variari habitus , in nouari leges: qua: vero naturaH-
terfunt, mutari. Et nimos hominum , & animo-
rum morbos prope omnes eofdem erTe,qui fuerunt.dum
Plautusiftafingebat. Qodabhoc in crebro iaftari
iolitu m ais , arliTe fe quidem , fed ainplius non arder &
id paflim prdicat, ign in hoc morbo mortiferum eft.
Scitus eil Nafonis verfculus:
ili nim'mm multapan (licit,anur.
Famil. Epist. Liber. V. 177
Hon rerbis.fed operibus, credo.hifque nonftatim.fedfl
percinacitcr infticerit contraria vita maculas vitx fupe-
rioris eluere. Vetuftara xgritudinem repens medicina
non adiuuac; quod longo vfu didicimus.longa deluetu-
dine dedifcendum eft. bes de adolefcente tuo prxfa-
giummeum, quod vtinam falfum futile res doceat, &
cert pottns eft excelfi deztra, mu tat io ne illa Dauidica:
dicto citisab vno miferiarum fundo mifericorditerat-
toll ere , fed id rarilimum, & paucifttmorum hominum
fcito ee. Vale.
FRAN. PETRARCHA I O A NN I
Andrea E bononiensi, s. Epift. IX.
Q*id de libiînofo finefintiat.
Dlffimilem primx,fed iuftiorem Satyrx materiam af
fcrs, luxuriofum ac lafciuum fenem.Vt enim deda-
mator ille ait: Adolefccns luxuriofus peccat, fenex huu-
riofusinfanit. Acprofco ficett (vt ait Plautus)delira-
mus interdum fencs.imo vero non interdum,fed icpifi-
m. Hoc ll,i um tuncxtate coeptum erat , nuncaiitem
reptamus in fjntes , ludimus pueri , adolefcentes infani-
mus,coni?!cbmur viri,deliramus fenes. Ita nullam vitas
partem perdimus , fed omnexuum variis quidemerro-
rumgradibus.imoftultitix tenore traducimos. Nefeio
quid dicam , nifi tantis in tenebris aliquid xtherex lucs
afFulferit.parum abfum ab antiquorum fenten,tia,vt new
nafci optimum fuerit , proximum qumprimurri mort:
omnium tarnen huiufcemodi fenum excufatio vna eft.
Imbecillitasxtatis/olatiiimegentis ,&iam vfu publico
permiflalicentia. Skin Afinara petulantifllmum fenem
Ilium idem Plautus excufat his verbis:
Hi:finexfi quid clam vxtrefino ammo fecit volup'
eque nouumpeque rnirumfecit,necfi(cus,quam filent:
Net qmfiqua'fi tarn ingenie imoyne tarnfirmopeflore,
quin -vit qui'quam eccafionis fi'-.fib* faci.it bene.
ille dixit : hxc omnes dicimus , ue adblefcente%
quibusluxuriari gloria eft,fiue viri , quibusconfuetude
cft,Jue fenes ,quibusiam venale peccat m eft. Quem
m iij
i?Z Fran: Petrarchab de Reb.
tu inuenies fcnem, qui fi qua facultas affuerit, tefte fub-
moto,non ftatim oblitus virium, iuucniliterruat in Ve-
taerem? lpfc fibi blandins , quafi quicquid delecbt, aut
muleet,& profir,& deccat,& quafi feneftutis vnieum fo-
lamen fit luxuria, qua: potius feneftutis opprobrium ac
ruina ett.Tu ver fenem noftrum ora,vt induc.it in ani-
roum attendefe, quidagar.quo progrediatur ,qunquc
aduerfo tempore, quam indecora.qunque ambigua, Sc
intempeftiua Venus fua fit.Pudor forfan ac metus effi
cient, quod ratio iam pndm fatietas debuiTcnt. Sin
pergit.vnum hoc illi meis verbis dicito.breui velinuitus
rfefiiiet Siquidemiuuenilis lzurja, feneftuti prxima,
fendis autem fepulchro contigua eft. Vale.
FRAN. PETRARCH A BARBA^
TO SYl MONENSI, S. Epift.X._
Quod in hoiium infidias iatenerit.
VT more 110ft.ro, fortunas , laborfque mes tecum
partiar eft animus. Ad Parmam bellum conlitir,
Vt nofti.Circunfiftirnur,& magnis non Ligurit tantm,
fedprop totius Italia; motibus intra vniusvrbis ambi-
tum coarcbmur, non quod animus nohis ad pugnam,
dfit (quod fapius animofa eruptione tcftati funt) fed
ca hoftis aftutia t it, vt nec pacis nec prasli j viam pandat
durando vincere & debilitare nimos, lenta; obfidionis
tadio confidit.itaque iam faepe variante fortuna, idem
jpfequi obfidebat obfeflus eft,nec dum certus eft exitus
stcrm fummis vtrinque viribus res agitur,&(niii fal-
lor augurio)fumrnusfatoru m dies cceerat.Nutat ani*
mus.ac neutram in partem totus inclint, ex quo dedU
nare ftudens,& innem fpem,& fuperuacuum pauorem.
Iii hocftatu non iam paucorum nosdicruin.fed multo-
rum mcnom premit obdio inter calamitates bell iras
baud vltima. His ira fe haben tibus fubiitnuper defide-
rium libefatis ,quam omnibus voris expofcere, omni
ftudio ampleeti , poftremm quam terra marque fu-
gientem fequifoleo. Subierat iam ante cupiditas tran-
lpini Heliconis,quotiiam Italus Helicon bellis arde-
fe*Wt* ergo hinc od*?, hinc defiderio agebar: fed quid
ge*
Famu Epist. Lib. V. 175
agerem? Qups ea ducit ad occafum via.prorfus inacecf-
fbilis facta erat. Vertorad Orientem, etficnim omnia ,
hoftium plena eflent ,tutior tamen breuis tranfhus ,
quim ille ingens per Httruriam circuitus vifus eft.Quid
muUaHnter hoftium ftationes cum paucis egreffus VII.
CalMauias abeunte fole, carpo iter.Cum prope Rhe-
giuminimicam vrbem fub noftc media peruenifTem,
repente latron um marins ex infidiis erumpit . magno
mortem damore dennncians.Non erat confilij facultas,
tempus,Iecus & circumfufus hoftis fupecbfima omnia
faciebat.Pauci inermes,improuidi, quid aduerfus plures
armatos ad fcelus inftruilos,facerent?Vna in fuga atque
in tenebris fpes erat:
Diffitgiunt comits^ nattt teûntur
Ego.etiamfateor meipfum morti,& circunfonantibus
teiseripui,dumqueiam omne diferimen euafifle crede-
rern(quid,orote vfquam tutum hominieft? Seufofla?,
feu trunci fort.feu faii obice.nihil enim prorfts cerne
r lnebat illius nubilofe caxxqne noebs obicuritas) e-
quusipfefidiffimus veftor meus cernuus ad terrain ruit
tanto mpetu , vt contractus pene exanimatus' im:
colligo tamen in extremis animum. Si aflurgo, quque
multis iam diebus interiedis ad os manum referre non-
dum valeo, tune fubleuante metu in equurn refiliui. E
bcispars domum rediit,pars vagoerrore circumafta
ineceptum non deferuit.dum viarum duces, ectli ac ter-
rarum indiciis amiis fefi ac trepidi inter auiafubffte-
re co'gerunt.Vnde ne quid terrificum deeTet inimico-
xum vigilum voces, vicinis nefeio quibuset mcenibus
audiebantur.Adhzc & fxua grandine mixtus imber ac-
celTerat, & inter crebra tonitrua famofioris afldr/us ti-
mor mortis. Longa erit hiftoria, fi earn per ngula. Illic
ergo ver rartaream noctem fub dino atque humi ia-
centcs egimus.ciim interea magis magifqe hel biachij
tumor dolor ingrauefceret.N herbof* cefpcsads-
n.non frdofa: ramus arbori<,aut caii rupts fornix,fed
nuda tell'.a'r turbidus,& irat' Iupiter,homin fimul ac
ferar metus.atq; inter tot afperacorp* inualidu Vnum,
g>mirabecisiorfan &mifereberis lolatij genus intantu
m tiif
I 8o Fr. AN. PiTR.AR.CHAE DE RsB.
difficultatibus fuit, equis medio calle trTuers, pro ten-
tono vii fumu>,& illorum terga procellis obiecimus.qui
paulo ante frementes ac rapidi,mox taciti & immobiles
non line quodam quafi miferiae fu: fenfu geminum no-
e illa nobis obfequium pra:buerunt.Sic ad auroram la
borando ac trepidando peruenimus Vb primm lemi-
tam inter vpres vicin lucis dub. us fulgor oftendit,pr-
propc ufpeda loca reliquimus,& amici oppidi, Scan-
dianum vocant, moenibus ezcepti, didicimus node tota,
magnamequitum aepeditum cateruam circamuros vt
nos exciperent in inidus latuiife , paulque ante no-
ftrum aduentum pulfam tempeftatibus abiifle I nunc,&
negare aude, magnum aliquid eile fortunam , qua: &
coniilia in perniciem, & errores m alutem verter po-
tens eft. Ludo tecum . Barbate chariffime de fortuna e-
nim judicium meum tenes, formidable nomen eft. Vt-
cunqe fe res habc.it prof ut error via:,profuit procella,
peiora mahs cuafimus.il ic ergo.em iam illuxiiTet, cae-
latumcafum meum non fine multis comitum lachry-
mis aperr , & quomam ne ibi quidem tuta videbatur
mora, alligatus pro tempore montano calle. Mutinam
inde luce prxima Bononiam veni. Hinc tibi praeter fo-
Iitum,alienis d gitis ifta prfcribo, ne aut meo.aut rerum
ftatuj fides dfit. Circa cu ram corporis fit, quantum hu
mano ingenio fieri poteft. Spes eft potius certa , qum
veloi,xftatis opem medici, ego Dei omnipotent^ auxi-
liumexpefto. Interim torpens mihi dextra non obfe-
'-juitur,animus fit promptior in aduerfis. Vale.
FRAN. PETRARCH A ANDREW
Mantvano, s. Epift.XI.
Obtri Batorum verba contemnenda ejji.
VIx vnquam aliter iuftior mihi quxrelarum caufa.vix
vberior defnfionis materia oblata eft.In triuiis la-
*eror,quid agamauftor tang t iniuri.r, furia mea ab in-
famibuscarpitur.Conteninendus obtrccbtor, castrrm
eo moleftior, qn vdior. Diffimulare difficile , fed deco-
xuro filentium iutta; querimoniarpra;feredum., Linguars
Famil. Epist. Lib . V. r8i
actiat, verba non metuo.fi fcripto egerint,fcnrient & me
calamu m habere. Viuus ego viuorum fubruam calum
nias: Ac ooi forte poft buftum minitantur ? Audio e-
nim eos alfi.Ji.c partunre,ncfcio quidem an ridiculum
rnurem.an elephantcm Indicumparituros. Quodipfum
&con(ulto(inquam) in id rcmpus trahnnt, quo amplius
hic non sro.rimidc agunt, minimque infidias altruunc,
Quorum confiliis quid aliud dicam, ni Planci ilkid in
Aiinium Pollionem , cuius in principio naturalis hifto-
iix Plinius fecundus meminit: Cum mortuis laruas ;o-
lcre lucbri. Proinde & quid habent , profrant in me-
dium dura adeft qui relpondcat. Videbis conuitiis attri-
tumnomen fplendefcere, danorcm facit jtfebines De-
mnlmenem.Catonem Galba, Saluriiis Ciceronem , A-
miiianus Apuleium: alioquin inglorium belli genus eli-
gunt in abfentem loqui , & mutis decertare cineribus,
qiumuis(vt eft aetas)impudenter idipfumfperent. Vale.
HAN, PETRARCHA ANDRE d
Man Tv ano, s. Epii.X 1 1.
De tadtm materujie qua infipcrieri tpiffala.
THeoa : Ile,fine m au is, iurgium qua:rit. Agnof-
con"bilum,aipis in proximo ell indigner an mirer,
fi in ihi non par ear,qui ipil- pepercent Homeroputo
ei rmet.vt quz bi ,eadem mihi voluptas fit. Long ver
fllitur, nihil mihi gratius filentio, poftillud nil collo-
fiuio dulcius amici-Sin pergit effugiam. Si ne id dabitur,
quid fim achiras intcrrogat?Silebo.Si ne id quidem, lo-
quar quantum fan, nihil breuius Et quid dicam? Com
minabor in primis id conuitij genus, quod nquam au-'
dient. Tiirbabitur.congelafcet, & forfan(vt fit)multa fi-
bi coniciustacebit. Atque hic iurgio finis erit, liquidem
nil magismaledici linguam frenar quam mordacioris
altcrius lingua: metus. Si ne hic tarnen definet , eulicem
hune quibus armis excutiam Vlcifcaraniliter , & quod
anus anui dixilfe traditur dicam fibitO vir maxime
omnimque modefteftiilime, A dtcus fpes patre.
l$i Fran. Petraucha as Res.
Cert nunquam tale aliquid audiuifti. Quid nunc as
An. non fans promiiTum implelTe vifus ero. Aut ego
fallor.aut & t calllas conuitiis aures habet, hoc v-
num haftenns non audiuit : non ex ore amantis, non
arriforis , non deriforis , non adulatoris quantumli-
bet impudentis.Sic vt reer.infuetum ftybmille mirabi-
tur,tu ridebis, ego interim euafero. Vale.
FRAN. PETRARCHAS R A T4
svo,s, Epift.xi 1 1.
Moramfemper aliûidpcnath habere.
OBfecro , obteftrque te , meque ipfum fimul obfe-
cro, fiquis apud vtrumquenoftrumprecibusmeis
eft locus, vtfi tu nondum peoris tui curas eompo-
finfti(ego enim inquietudinismex mihifum confcius)
propellamus iam tandem cunta,quibus angimur, 8C
adhuc fluhiantem animorum noftrorum ftatum ali-
qtu- do compefcamus , nec nos pigeat,quod multum
dih.limus, velfeio aggredi. eque enim viatori, quan-
quam vcl forano grauis , vel vino obrutus , vel tardo
fat gatus tard furrexerit ,.fadebis, vt vifo fole in cubi-
culum reuertatur,fomnum tralaturus ad vefperam :
multo fatis eTe monftrabis,acccIcrare grelum.in-
geminare, & in id niti,vt quod fopor eripuit.reddat
induftria. Et nos (freeobs) viatoresfumus, &immen-
fum nobis fupercft iter, chora iam tarda eft noftrum
enim mane dormiuimus , quo vigilan tins exOrgendum
eft, necunebntes forte nos oppnmt. Pluraresexigit,
tempus aurem pan ci ota,& cert iuteMigtnti,volentqae
fatiseft dictum. Vale.
FRAN. PETRARCHA SOCRATl
svo, s Epift. XI V.
Seruortm malignitdtem dteflatur.
NVper dum fugiendi faftidij , & Telaxandi animi
gratia lepidiCmas fabcllas apud Platitum lege-
1
Famii. Ehst. Lib. V. ig;
rcra,curfquemordacibus untillum tpors retuftiiltm1
Vatis auxilio cor fu rarer, nurum dicbiquotibtelegte*
nugas inueocnm,quas fcruiles falladas, q a miles ine
rtias, quas meretricum :, qua lenonis auantiam,
auliti voragin,qHamenumfoIbcinid;neni quosado-
lefcentium mores. lam minus Tcrentium noftrum mi-
ror.qui ad illam eleganuam tab vlus eft duce-Sfcd de car.
teris fuo t mpore:nam & copio & otio affluenubus, fi
vnqua id nobis forte conugen^peramorna res en Nunc
Vmm,quod hodierno die tempeftiu admodum fe ob-
tulit.interfcram.Eft illius Comoedia, cui nomer. eft Cat
ln.:b- vir i vzorde nuptiis annihila: dcordant. Bei
lum domerfacum &pluiqum ciuile dixensita intra
coniunebflimos difiunfta iiint omnia prorfus nihil cen-
uenir : paterfamilias propriis, mater filij ftudet amori-
i>us, ferui duo competitores pertinaciffimi, certadm ad
pucllx connubium aipirant:hic patre fnbornatusjiic
matre.Herilis ergo concopifcenriae roiniftcr.vt in capto
abfifteret, precant' domina; inexorabilemfcpra:bens,i *
domino, qui forte luprema verba contentions accepe-
rat,interrogatur.
Qo cum litigas Olympio
Cumeadem qua tu [tmpcr.Scum vxore nejnem meat
Reipondet fenex quafi circumlocutione rem intelli-
gens.Enimueroad ha;cferuus,neque feruiliter.nequeil-
lpid reipondet, quod dum hodie legerem , mihi <jUo-
dammodo ditum credidi:
Quam M mihivxortmcjuafi -venator tu ipidem es.
Pies atque nodes cum cane ttem exigu.
Haecille feruus. Mihi yero quid conuenientius did
poteft ? Vxorem nempe vita noftra non rccipit , mult is
licet obie&a tempeftatibus,id ab hac Charybdi libe
ra &immunis: verum aliud moleftia: genus eft, ui St
illius fcnnili verba conueniunt,& rem quidem olim
experiebar , verba non adcrant , fciebam me cum ca-
nibns riuere : venatorem efle , nifi admonitus net
ciebam. Seruos vocant , canes funt mordaces , gulo-
, latratores: cunfta prjrttr vltirflum ferre polfunv
t4 Fran, pbtrarchae d Rib.'
Latratus crvm tranqmllitati quam quarrimus, nimis ad-
uerfus eft:Sed ei omni Canum grege, duo mihi prorfus
importabiles fiint, carteros adhucfc.rc propofitum eft.
Horum alter eft.quem ad temultis cum literis amicorS
hodie mittcbam. Vndchanc tibi fupcradderem epifto-
lam.PIaurus ob tu lit. Hunc tu ergo vel tibi habeto, f ve-
nator fieri cupis, vel in nemus , vel in macellum mitto,
modo ne vnquam ad me rcdeat. Altered rabidus fencx
ille,qu%n noih optiaic. Ilium depellcre pudor prohibe,
neque tarn eins qum astatisfux longxux familiari-
tatis intuitus.ltaque quando me mihi venatorem Plauti-
nus feruusoftcndit.faciam quod ingenoi venatores fo-
lent.domi inueteratum canem,quamuisfenio & fcabie i-
nutilem,latratquc molertirfimum.non expellam Cxte-
rm quem fugare non licet, fugiamdimiliaque ibi do
mo vacua,in alias oras ibo:de quo, quia nondum fixa mi
hi fententia eft, ferctioreepiftola propofitum raeum le
ges. Sum ma eft,Ad fou t cm Sorgix, vt nunc eft animus,
pifcatoreTe potero, cert venator amplius non cro,ne-
cjue cum his (altem canibus acutem agam. Vale.
FRAN. PETRA R H A SOCRA-
Ti svo, s. Epift. X V.
Beatam vitan inejuhendam efje.
I N canjpum Martium.omnes qui nafcimur, vocati i-
mus.quidam tarnen non nifi ad ftrepitu , numerm-
%e complendum, quidam vero, vt honores & laborum
Frmia percipian t,quorum ex ag mine vt fimos, optan-
dumcmtcndmque nobis eft. Deeuentu viderit ille,cu
ius in manu nos & noftraconfiftimus. Ville quidem no-
ftri erit arbitri j. 1 taque firmare propofitum, & candida
tos adelTe conueniet,ac fupremiimperatoris amicorum
-eius implorarefufFtagia. Nonenim de confulatu aut
Prxtura,fed(vt Plautinus adolefccns ait)dc capite noftro
unt comitia. Vale.
FRAN.
Fa v.u. Epist. Lib. V. igt
FRAN. PETRARCHA GVIDO-
NI UNVINSI, s. Epift. XVI.
Qn Urdmfcdi ad aunfcripfmt,fe exafat,
TP Piftolamfubtuo nomine deferiptam perdidi. Hcc
T*.mihirae nuncij longtor : ex ociorum prx-
ccpsbuor attulit.qui dum a:T-i :o nouarum rcrum
dero.'x'vt Solini verbo Ytar)impaticntius potis quin
ftudiofius per Bibliothecam meam more folito Tajan
tes, in ilbm incidiTent, legerunr & tulerunt, ignorante
nje,veriti(vt aTerunt) ne ficut amicis indignantibus , S
incunofitatem mearn damnantibus, mihi plerunquc
contigerat, llius etiam periret exemplum. Egoreco-
gnira, mihi redderetur,inftabarn,illi autem feftinabit.
Quid te moror? Verum cft.quodait quidam:
Aial amft m .'irit impetus:
Dum enim omnes habere cupiunt, nullus habuit : diim-
que omnium confenfu vni fcribenda traditur,01e earn o-
mnium cam dolore ,re( amifit ,velamiiifTe fimulauit,
qualitet nefcio , nifi quod ad los meos vkr non -
dliit. Vnnm ftebor, enibefcam telimonium ,
nunquamcredidiffen^quod res vjla tara parua tarn ma
gnamihi foret; perturbationis caufa rar vnqjam alias
frag/ii'tarem meam fie euidenter agnoui. Torquebar e-
nim,& per muks dies, noftfque perditam quatrebara:
{mal & qua;rebar, S: nunc temerariam fociorum tdu-
Ci'am.nunc leuitatem meam increpibam.ULi? exprobris,
quod plus aequo ftylum hune mirantes, importun age-
rent,mihi quod immaturam gloriam primitiisftudio-
Tumquaerens,amicis fierem fortaifis afperior. Quantali-
bet fan plagi.inimi tempore mitigatur. Iam doler de-
lj , dolormque pudor expulit : pudet tam grauiter do-
luiiTe. Nunc quoniamilliusnullzmihireliqnizfuper-
iunt.prauer amantem memoriam(vt ait Augnftinus)pe^
ricrit qui dem illa, fed clamo fuperftitc interim ergo ,
dam reuertor ad folitum fcribendi morem, intermiiho-
mis caum tibi eile volui.ne infueto filentio moueceris.
Ci6 " FUAN. PlTaAP.CH AE DE R.EB.
FRAN. PETR.ARCHA GVIDO;
NI IANVENSI, S. Epift. XVII.
Delet Je amijjk Epiola,
NOnfum nefcius mirarke, quid ita dbiliter fortu-
nam vnius epiftola: ferre vifus fiin;neque enim ma
gna: indolis argumentum eft ex literis gloriam ipera-
re.Ex facbs , nen ex dicbs oriri veram gloriam , vera?
Phdofophia: non dubitant fpectatores. Illarn (inquam)
gloriam, non quam pvxdicat vulgus , quo laudan ma -
gnis animis pene faftidiofum eft, fed qua; ex fobria ac
nicunda reccwdatione bonorum pperum, in peftore vi-
rprum excellentium vigetatque alitur , cuius fine thea-
trico ftrcpitu. fine fauore vulgari fides,& confcientia te-
ftes funt.Hax eft equidem ilia verax gloria, quae in folo
ftabili aftisaltradicibus.cafum nefcit. Illa vero in ho -
miaum fun data fermun culis, pnmm diucurna non eft,
& perfacil proteritur , Sc quibus attollitur flatibus , etC-
dem femper agitatur vt corruat : deinde fi efle polfet ac-
terna , vulgaribus tan i en . ac minime generofis artibns
quarfta, nunquam ingenuos nimos deletaiet . Seruilis
opera; viles merces.Idque ego mecum cogitans , fateor,
V m irabar , & mihi non mediocriter indignabar. Ex di-
uerfo autem,dum reminifcebar.quam mihi dulcs epifto
la: illius lecbo fuerat,fleftcbar,vt omni culpa dcfiderium
eius abfoluerem.Necfaris fcio.verne an falfo; fed per?
fuadebam mihi , multis rationibus , nullius me ventofae
laudis ambitu perditam deflerc , fed quod earn mihi vti-
lcm fenferam , tantiraquc fiduciam dabat non ars , non
ingenium.fed vetusillemagifterartis.ingeniiquelargi-
tor,vt auderemperare,literas illas tanti peccatons digi
ro contextas ,lcgentibus nedum placituras , in quo nu
dum nomen vert i cur,fed forte em profuturas.Mu ha ibi
contra hominum>& pra;fcrtim meiipfius molliciem, in-
uetus fiieram, multifque ad virtutem exhortationibus,
nee paucisindignationibus, in feculum noftrum , Sc vi*
tia,toto nunc orbe regntia,velut alteris ftimulis.vtr-
que illi latus armaueramadeo vt ad earn rdic#s,vix m-
genij raei opus crederem , & ;ci quam feriptis meis
loleo venerationis impderem.DePhydia& Apelle nuf-
quam . una eft faille formofos , operurn tarnen ilhi-
il. pist. Lib. V.
ftcyi altcrius reliquia: ftiilitmus 1 nos fama ~ * : - t.
1taque toc mtcrlibcntibus .,>. :: . ui :.; prat
clariilmum nuit ingenium van l.cct pro var-.ctate ma
teriae.Vittacior cnun - . quam piors c opera.
HiQC e : * . : in libns Apcllcm , Phydiam in mir vi-
tomos. Idem de ParrLuio-Jc Polydeto , Sc de Zeuxi St
iix-.tcle ccnfuerim.catterifque, quorum corprea: foi-
biz noli*menrio eft.operum decor eximius Sc fama pe
celebnsAtque.vt vetenbus ad noua ab extern:s ad
firactanigrdiar duos ego ooui picores egregios .
!' lottum Florunum cmem.cuius inter moder
nosuna ingens eft.& Smcncm Sc=c'.e . nouifu .'r:r-
res aliquot, led mmota fama: (eo enim in genere pax
prorfus eil oft ra zeas) Carterm v:di , Sc de qui
la fbrtafse,alms plura diccndi locus dabit,opera ngu-
Im abauetoribus fuis multum derentia, longque
<i.:b.-::j.Si quis ab escaubm quxrcrct.refponderent pa
to .nor. vt ohm Mallius piftor, qui ab amicis interroga-
tusfaper cccnam,oir tarn deformes fibos genui (Tedeum
tarn pulchras figura pingeret: Quia in luce(inquit) pin
go, . tenebris fingo: Faceta refpono illius, Horum ve
rlor, Ii dicerent, & form am corporis , Sc ingenium, qux
forma eft animar, vnde opera hxc , quat laudamus ac
jniramor, velut vna fonte procdant , muera Dei *
ronipotcntis eTe.nonhiminum.&fumenia cue, non
tum aequo, fed Sc grato animo, largiujprouene-
rint,iu parcius, cm gratuita fini , & humanuni
exccdant.Nec ab nomine quxri ration opor-
tcre.cur plus minuf-ve aliquid ab illo at,cuius voluntas
ipfa ell ratio, suma & inacceffibilis, & ad qua fruit r per
feips nititur humanus labor,quia quant o accedet homo
ad cor alt,tantocxalubiturDeus,& mortales intuitus
cilij fui profimditate fruftrabitur.Inhicego narratio-
ojCmpranerire poflem.lpte incidi,qux c fpectat ne
xnireris,fi mihi quoq; conrigerat.vtpulchr/cribere epi-
ftob". Turpis ego, etf in ea(vt Gregorij verbo vtar)pul-
chr depinxi nomin piftorfeedus. Proinde fpecies ca,
qua o rores fuas illa vnccbat,& ib i peredi,& mih i dot
di fuit occafio.vt intelliger.n folin corporibus,fed c-
ti in feripturis excellentem forma interdum nocere, 8c
jmediocriutemin rebus omnibus expetem.Sic epiftoL*
l8S Fran. Pbtrarcha deReb,
mea quam ipfe mihi n adoptaueram/ed gcnueram,pe-
riit , & tunc exequiarum quafi quoddam gems lamenta
perfolui.&ntincmemorans anniueriarium diem ago,
dolens de mediotam cito fubtracbm,& vt dizerim,in i-
pfis cunabulis extinetam, eque minus huius rei confo-
labilior eft querela, quo minor eft fpesdeillius offibus,
quafi^dePhcenicis cineribus alteram fufeitandi. Nulla:
eius apud me reliquias remanferunt.Praster morem enim
meum,totam chai tx credideram, memoria; nihil. Idcir-
co nec earn in memoria requirens inuenio , nec vllum
veftigium abeuntis agnofco. Tantum lllud teneo.dul-
cemmihi fuifleduirifcriberem, dulci: em dum legere,
amariftim dum recordor, nec aliter euenifte qui u eux
iiporiferi fauus mellis labiis admotus,repente fubtrahe-
retur, aniotque dulcedine, fola quidem amara dulcedi-
nis recordado fuperelTet. Hisegopcrculfut diufcrib-
do ceTaui (oderam enim vigilias meas , & vnius euentu
carteras metiebarltandem per memetipfum admonitus,
effe ftehdum confilium.vt vnius naufragij metu nauiga
tio relinquatur , aut vnius anni memor aratrUm damnet
agrcola, ad'calamum redij Sed quiditerum fciam'Epi-
ftola tua etiam mihi periit & comitem fecutaeft quan
tum fuppetit memoria , duplex inde mihi gaudium fuit.
Gaudeo equidem vt mos ) horamum, tecum folito be-
ttigniusagerefortunam ,quamuis non ignorem , friuo-
lmefle lxtitiam i quae de fortuna: facilitate concipitur,
qua: nunquamamicior fuit ,nilvt familiarius falierer,
neminem euexit nifi vt altior cafus eiTet. Verum hic v-
nusex humanb erroribuseft , qui funt mnumerabiles,
quoique.vt Ciceroniano verbo vtar , cum nutricis lafte
ltixide videmur,&quos vtmam vel in femodeponarnus.
Certius gaudium ex epiftohe tux fine percipio, vbi & for
tu nam nofle . & ad omnes caf.is piratum mihi videris a-
oimum habererhoc eft quod optaui:hoc eft quod ip^ra-
uirhoc eft,quod Deum rogaui,& vt mihi, & vt .inner for
tern animum contemptorem rerum mutabilium pra:fta
ret.Nequidenim in vita fentiamus adnerfi.nc quicqnam
poicitur.Vt quicquid euenent, feramus patienter dignif
tima: preces mt. Equidem(niii fallor)in verbis tuis an i-
mura
Fa Ii. Ehst. Lib.V. i$?
tu um vidLV :xi : lam vir erigi-
tur.ccelum ipeftat. Vale.
FRAN. PETRARCHA CVIDO-
NI IANVENSI,S. Epift. XVIII.
De condttianefui fiatm cmiortm reddit .
DE ftatu mco.qu. m norte deiideras , brcuiter fic ha
be- inter bene philofophantes vn lit hominis
bo , Si non tria: id cilicet > quod in animo eft bene
coslitusinftituro, poTeilionegcncrofi habitus infigni
to,quoniam corporis ac fortuna: non bona,fed commo-
da quzdatn,ac leuia adminicula dici debencquia tarnen
credo velle te de omnibus audire,geram morenrvolun-
tati tuz.Qualis fit animus meus, plcnc [ alle-
rcre meum eft.Sunt enim(vt ait Auguftinus)& iftas plaa-
gendx tenebrar, in quibus me latet facultas mea,qux in
ine eft , Tt animus meus de viribus fuis ipfe fe interro-
gans.non facile fibi credendum exiftimet.Quatenus au
tcmeSari poflum , vndique me habenr angullix,in luto
eatnis&in vinculismortalitatismex , adhucaut feden-
tem.iut iacentcm : Videor tamen, nifi forfan hoc ipfum
rideri idem ego mihi mendaciter fingo, libenuilm fur
recourus: fed ponderibus meis premor,& inualuit in me
durum inueterats confuetudinis iugum. cuius fcruitu-
te quis h'berabit me miferum,nifi Dominus ille, qui fo
uet compeditos , & illuminai excos? Fortuna contra me
haenus perpetuum bellum gerit i Ego autem fciens, <
quod communie difcordias park ,vt in pace viua,ncqui4
Commune fecum habeam,laboro. Impcria,regna,diui-
tias,houores,czcerque ciufmodi fu funt,& iibi habeat.
Nihil eft quod me moueat.Mihi Ii n quat ,ii qua st.
animi mei bonaihaec fui muneris ne fuert,& ne fui iurfc
fint flagito.QuidfacuitQuidminaturNimis diu debitor
ius fum,calculum ponamusrauferatquatfuafunt. Ni
rms diu depoitum eius feruo, quid cogitat ? nulla mora
eft,nullum luebmen, coll.it quicquid id eft,& nunquam
reuerfura difcedat.Et cert iam partem non exiguam tu
2lt,& id quantulumcunque quod reftat.oiliofum onus eft
humeri's ad altiora nitentibus. Quod ad corpus attinet,
1' quem icliquifti. Holpes corporis mei Cecum
$9 Fran. Petrarchas de Rib.
male concordans.implacabilem litem agit. Haec iiigii
lolliauidp faciem meam mutauitante an nos, ita vt jam
vixp'rimme cbgnofcasoccurfu. Huius tarnen rci mc
cura non tangit, adhucenim integer omitianoprin-
cipi credideram: Nihil gratins decore, nihil breuius. Ad
maiora vergenitusfum, quam vtimmancipium cor
poris mei. Seneca,inquis,hoc dixit. Quisnegat? Et ego
dico,& multi dicent poll me. & ante cum multi forte di-
xerunt,& quifquis id dixent.modo nementiatur, egre-
gium magmficumque ve'rbum dixerit. Ego & illud di-
xi,& quod fequitur dicam, Sc in vtroque fcio , qud non
mentior.vtinam nec fallar. Abfit me vt amore corpo
ris, aut huius lucs defiderio, diem mortis horreicam,
quonWi & hoc ab alio vcnfsim diftum, in vfus meo
Verti,quod hare noftra,quse dicitwr vita,mors eft.Vale.
F R A
\
Fl A N CIS CI PE-
TURCH V. . E P I S T O I A- ^
\ . SE KEBVS
{iaribus ,
LIBER VI.
f lAN.f!TRARCHA H A N N I BA*
LI IVSC VLANENSI, S. Epift. I- .
Pc : m -_A~:--; \ ; , t . . " >, . tcdctfroctnm xiii: ' * 1
Niolicem invidiam dixit
Miro,ncc immrit Quid en-nt
infcelicius.qum fuis roa.s.alie-
n i : qu iitnul bonis afHig. Non
inefeganterquidem in Mutium
nefcto quem apprim intridum,
atatimalruolum !.;ti.!V!cg:ttu
Public quidam. Cmenim.ui-
ftiorem folito vidirtct: Aut Mu-
troîaquit) nefcio quid ncommodi acceflt , aut ncfcio
cui aliquidboni.Proiusita eft.' Irundus altnus
fuis afcribit incommodis,&,- ait Placent,
Jnuidm alterius rebut mrcflit opunu.
Magaa miferia.non aliter fatuntate alterius quam faine
propra torquen,atque alio pinguefeenre,non fecusaci
eftiricntemarccfcere. Sed baud temer definierim, a*
non inoidiatantm.fed viciis omnibus infa-licior aiuii-
tia&.Inuidia enim mcefra eft fepe/ed oriofa cft.auami*
Criftis,& occupataifupcrbia.duiTifealiquiil magnum pu
tit.ulialict opno'i* Jc'vUtui Auarimfemperfefu
j9t Fk.am.Petrar.chai Dl Reb.
melicam>& egenam fentit.neque failitur. Veriflimum c-
aim eft Pocticum illud:
Semper aitartu eget. ( ,
Namfiauarus eft. cupit, quodipfum vitij nomen indi-
eat.Sanc quod ait Seneca: Non qui pa rum habet, fed qui
plus cupit,pauper eft.Et hocinde conluditur,quod non
pacitas reruminopem facit,cm paucis natura conten
ta fit, cui qui rit fatisfcerit diueseft,& nihil ei dceft:
fed cupiditas expleta,quz indicat fibi tan t u deefle, quan
tum cupit:cupit autem omnia,& optando fuperuacua fe
cit neceflaria. !ta egeftatem minimam , cuiquc perfacil
fuccurn poterat.irrcmediabilem atque immenfam fecit.
Jturfuscnim & llud eft verum , quod Philofophis pla
cet:
lyijurotatmjuod hibet dee^quam quignon habet.
"Kifi quod, mihi quid magis videtur, auaro deeiTe quod
habet qum quod non habet . Ex illo enim nil praeter iol-
licitudinem perpetuam,& veros metus, ex hoc nonnun-
quambreue falfum gaudium capit,dum fibi arri<lct,& o-
ptatum bonum.lpe fllente praroccupat. Itanonnunqu
fatiatur fera quadam (vt aiunt) Sc inhumana dulcedine:
Auaritia ver nunquam .Nam & fucceflibus inardcfcit,&
Satyricum illud verum eft, , J ,
Crefiitamor ,*1 pjkpecunia crejlit.
fx minus hunc optat,qu?non habet. Cuins rci cauim
vnam (nam plurcs excogitan queunt) in epiftola qua
dam pooit Anneus Seneca: Nemin (inquit)pecunia di-
uitem facit, imo contra , nu Hi non majorem fui cupid-
ncm incufic. Et fequitur : fInscris, qua: fit rei huius ca-
fa?Plus incipit habere polie ,qm plus habet. Venio ad re-
liquas pertes, & eius quidem, quam accidiam noftn vo-
cant,eadem ratio eft.qux inuiduc fuit. Gula autem ac li
bido faspe fuis fruuntur delicns,quibus exultant, &gau-
dio fugitiua pcrcipiunf, auahtia nulla re fruitur, niii cu
tis auahilmis : dum enim quzrendisinhiat , & il la non
habt.Sc quxfita non videt,nifi ad fupplicium,hinc trepi-
da.inde follicita. Quae cm itafint,iure auaritia fororum
omnium peftilentiilma dici potcft,quam radicemma-
lorum omnium voeu Apoftolus.Nccfum nefcius.te mi
Famii. Epist. Lib. VI. 19;
raw quid hcKu'eteciim,hacv^raiunt)importunaPhilofo-
phia,pratter folitum vti velim. Ego aiuem non tc magis,
qum mortales (er omnes, & prateipu tun m genus al
\oquor-Jnter quos maxima & folium pofuirte. Se vexillu
RiuTe victrix mihi videtur & imperiofa cupiditas. Quoi
indignan tius m ii or. quo minor vobis cupidinum cau-
fa eft.Cui enim hos auri cmulos aceruatis?Legitima qui
dem vobis negata pofteriras,vos parcus & exiguus eultue
decet, reliqua pauperum *. i s t i funt. qnos fraudare
praedarque nontimetis, domino illorum fpeebntede-
fuper & minitante vindiftam, Sc nefcitis cui veftrum cri
men vtile fit faturum. quod vobis interim laboriofum,
peftifermque,& funeftum eft.Multi fe propter filios ex-
cunt & vitio animi velum pietas obtenditur.Sic lexna,
c tygns fie enixa frocior & animalia manfuera, no' at
prolisamor exafperat.Vobisexcufatio nulla,velamen vi-'
tij nullum eft, an te totius orbis oculos nudi eftis, digit<4-
qnemonftramini, populorum omnium cum exprobra-
tione mordaci:EcCe virtutis(inquiunt)pratcones,qui cu
He vita atterna, deque animi librtate muka magnifies
Joquantur fine caula tamen,& temporalibus addicti,& a-
uaritiat ferui funt. Re enim vera Sc fide omnibus dicar,
nen ne de vobis tantm fenfilTe videtur Daujd, vbi ait:
Vnitier vanitas omnis homo viuens, veruntamen ih i-
maginepertranfit homo, fed &fruftri eonttirbatur. Et
vt rabrem Pontificalis auaritiat tot poft feculis futuram
notaret cxprerIius:Thefaurizat(inquit)& ignort cui c-
regabit ea. Hate vtique vobis ante alios, auari Pontifi-
ccs,d\tafunt. Parentes quidem thezaurizates filiis & le-
gitnus Sc videmus, quamuisfatpe fortuna paternis votis
obftante.quodaliis partum erat, ad alios deuoluatur,pa-
rentum tamen intentio nota eft. - Veftra intentio
, quatfo ? Quid agitis ?" cui thefaurizatis , nifi
iabolo, &angclis eius,qui follicitvos obferuant,nu-
merant dies, Sc haereditatem veftram auidiflm prJC-
ilofantur, gratiffimatrophataveftris inferipta nomini-
niblfs, in limine rartari de manibus fpoliatorum paupe
rum erefhiri ? Sed admirans percontabere , cur hodie
poems Uli qum alias , an vcl haften us vos non a
Fran. Petrarchas de RibI
toaros, Vel auaritiam vitium non fuiTe,vel me nuri
primum oculos aperuiTe crediderim,qili prius ifta non
viderim? Refpondebo admirationi tuae : Et fciebam vos
auaros :& auaritiam Vitium cle , nemo vfquam eil qui
hefciat, Sc in vtrunque non nunc primm oculoj ape
no, fed cum forte nudiuftertius ven i Ile m ad te , altara
tua, im vero airara Domini virtutum, argento atque
auro.&gemmis onufta confpexi , atque infanis fiilgo-
ribus perculfus obftupui,&dai mecum : Eece nouaa-
uaritiasarma, nouum pereundi genus. Auaritia nobis
noftra non fuficit , m auarum queque Chrisivm
fjcimus,& dius ipfiimque vocamus in partem, -
dmque Iouem(vt Virgilius ait) Vos quidem diuitias
mal partas mitificarte videamini, G praeda rapinarum-
que veftrarum pauperem Chjustvm cogitis eTe
participem, Si auro obdetis inuitum. Non hic placan-
dinuminis modus.An non Iegiftis apudSenecam,deos
tune propitios fuiTe cm ficblcs fucrunt? Atqui dos
tiunquam propitios fuife, neceTepotuifle certum eft.
Quomodo enim propitius aliis cffe poteft , qui miierri-
mus eft fibi?Placet igitr non hasc Snecas fententia,
Ted verba, quse foeliciori materias licet inferere. Profe-
iCH~isrvs femper propitius humano generi, fed
tunc prxfentior fuit,cum fichlis fuit .Nunc aureus atque
gemmatus irafcitur,& preces noftras iuftiffima indi-
gnatione non audit. Nonaurum odit lile , fed cupidos,
quibus o"ptandi,qua;rendqiie nullus eft finis. Primi her-
minuin,quo<i erat, apertprofitebantur, quasrebam di
uitias, ve abundaren:: vos quacritis.vt ornetis Chris-
Tvy; pium opus, fi fpolis ille miferotuin, S non potius
frirtutibus ac'deuotione fidelium,vellet ornari, & fuion
fiioni iunlaaipiditas,odioliorDcoefict.Animaduer-
tiolim tale aliquidin principibus dominfque terrar,
qui omniftudio libros quxrunt, petunt, rapiunt, mer-
cantur,nsn literarum ainore quas ignorant,fed auaritia
hduri,nec animi,fcdthalami qurentes orrutum: m-c
feientiam/ednom eque librorfrntentias.fed pretia
egitantes.Verum his colorata caciifatio, licet faifa no ti
dcrit : dicent , fobolem fe ae poderos cogitare,
verbo
Famil. Epist. LiBR. VI. ipj
verbo cjuidem nondum natis,aut quod vitac genus eli-
gantprorfus incertis. verbautem auaritia; propria; at-
cjue ignorantia: bibliotheca congerinir. Vobis cong
rendarum opumquis eft coIor?R_efpdebitis, Vt Chri
sti templa frciatis auro,fe<l quid Pedio dicitis ex-
cUmanu?
O curu in terris amtru caleflium inanes,
NeueQuid
hocantat
aliis hos templisCTedcretis,auditc,vt
diitum -vcflns immittere moresi
ftatim veftro
nomine yos appellat:
Dicite Pontfices infanclo quid facit
Refpondete Pontfices, vobis enim loquitur, Refponde-
te rot enes vniiuueni, tot Theologi vni Poeta: , tot
Chriftiani vni pagano Quid dicitis? In fanfto quid facit
aururri ? Si refponêre negiigitis Poeta:, an non (ltem
reipondebitis Prophetx, quinon aurum.fed ahaqua:-
dam vobis ornamenta templorum cxigitA pud Mala-
chiamleguis: Filius honort patr,&feruusDominum
fuum timcbit. Si ergo pater ego fura, vbi eft honor
meus? Et fiDominus ego fum vbi eft timor meus? dicit
Dominus excrcituum. Et vt nefcatis quia vobis dicit, i-
ûitur: Ad vos. iacerdotes,qui def.icitis nomen meum.
i forte quifquam eft qui putat, vlla vnquam atatedi-
gniu hocqjartilm quam nunc quxritiir. Videoqui-
dem vi dix!,vulgus auaritia ardere,& fateor, nihil excu-
it. Nulla eft enim exci:fatio peccati, fed nator chan
tas, multiplxque neceiltas, & vulgaris ignorantia eri-
menleuant. Vos vero Pontfices, dicite, oro, Quid ibi
vuk rabies habendi inter diuitias tam certas,in tan
ta rerum diuinarum humanarmque notitia, in vita fo-
litaria& caelibc & de crabno cogitare prohibita ? Illud
mihi forte notifimum ingeretis:Aurum habet Eccleia.
Bene haber,peifiin i habetur.Pl.icere poflint diuitia;
virornm, viridiuitiarum pemtus non placent , qui cm
/ fuum dormierinr, in imnibus fuis nihil inue-
nienr.Verior igitur illa refponlo, quam perconctationi
propria; ferfius ipfe fubiecit.Cm enim fecundo quii"
let:Infundo quid facit arKOTrintulit:
Ncsnpe hoc,qid Vemri donaUanirginepupt.
n iiij
196 Fran. Petrarchae de Reiu
Faceflat,oro,iam tandem auruni templis inutile, & in 4
lia templa Dci,hoccft,in vfushominum egentium con-
fratur.Sit h ris t i chantai,qux feculi pompa cil, nec
femperfub obtentu deuotionis idololatria: feruiatur-
Nefcitis qud auaritiaeft idolorum fcruitus. Nulla toc
idolis gens abundar,nulli conuenientius dicitur:Cauctc
fimuachns. Crdite mihi , Pontfices , aurum pQtuic
Chkstvs habere,fed noluit.-diucs elfe potuit,dum in
ter homines agebat , paupettatem maluit. Corynthiit
vafis vti potuit, fiftilibus vfus eft.Nolite,Pontfices cx-
cufationes muolas aucuparaut fub Chr i sti nomine
pabulum auaritia:, 8: veftris alimenta furoribus aggre-
gare.CH i'stvs veftroauro noneget , nec ver,ris fu-
perftitionibus delebtur,puri ac nudi cordis eft.appetens
piorum aftimm . honeftarum cogitationum, Sc humi-
fium voluntatum Quis inter hase auro locus?NoIite mi-
fen curare.qum /uperb iacrificetis,qum ornat,quin
fplendid , fed qum pic , qum humiliter , qum caft,
qum fobri.Sacrificate.quod diruptis vi lis liberato-
rifuo Rexpropheta faerificat.hoftiam feiliect laudis:Sa-
crificate icrificium iuftina: , & fperate non in auro, fed
in Domino. AuditePfalmiiram.furdi.diebiis ac nocbbuf
<lamantem:SacrificiuinDeo fpiritscorribulatus. Quid
hic opus eft auro'Spiritu opus eft.eque non n ifi contri
bulatOjOpus eft corde.fed contrito & humiliato.Hoc eft
faerifieium Deo gratum.atque homini fine terrarum ef-
foffioneparabilc. Submiffb 5c immaculato opus eft ani-
mo.Contr nec terfo.nec rudi auro opus elt.Necio quid
amplius dicam , & vereor verba tfetare, fed fi poft Pro-
phetam ipfum quoque Perfium Po'tam audire non
pigetjVidete , quidibide n paganushomo Pontificibus
fais dicat:
Quin damit idfper s,de magna quid date lanct,
Nonpofiit magni Mfiait Uppapropago.
Etnedubium foret.quid effet quod fuperis offerendum,
quod genere atque opibus liperbi ca;ci diuitum fili;
non poffent/ubfecutus eiprelTit:
Compofittm iiu,fscue animifancljque rtctfiut
Mcnt:s,& i*nmgcncrofo pectus honeo. 1
Pf
Famil. Epist. Lib. VI. >
Prelariim verbum, dignraque de Ri sto dihim
eflct.Tu Vale,& qumndelibus conmtiis aurem prarbe-
CoLVMNAH,S. Epift.I I.
ftriUu, nonfeflefecptenda.
Eambulabamus Roma; foli:me qaid obambuian
4-. Peripateticumorem nofti: placet naturae, mor-
bfque meisaptillimus cft.Ex opinion ibiis quardam pla-
cert.a: x a..trm minim.non etenim fetas amo,d ve-
rum.ItaquenuncPenpateticus,nunc Stoicus fum.inter-
dum Academicus,fa:pc autem nihil horum, quotiens
quicquam occurn'tapud eos , quod vera; ac beatifica: fi-
aei aJuerfjm fufpeftm-ve fit . 1ta enim Philofophorum
fe&as amare, & approbarc permittimur, fi veritate
non abhorrent, fi nos noftro principali propofito non
auertunr-Qud vbi fert tentaiierit,ieu ille fit Plato,
Ariftotel , feu Varro , feu Cicero , libera contumacia
Comemnintur omnes, atque calcentur. Nulladifputa-
tionum argutia, nulla verborum lrnitas , nulla nomi-
nuni nos tangat auftoritas.Homines fuerunt, quantum
humana inquifitione fieri potuit,& notiria rerum doi,
& eloquio clari, & naturali ingenio flices, fed fuprent
& inefFabilis obietipriuatione miferabiles,&,vtquf
viribus fuis fiderent, vermque lucem non requirerenr,
carcortim inmorem fa;pe lapfi, fa;pe ad lapidem offen-
dentes.ltaqueficillorum mircmur ingenia, vtingenij
veneremur auftorem : fie illorum compatiamur errori-
bus.vt noftra: gratulemur , & cognofeamus nos gra
tuito fine vllismeritis honoratos prahtfque maion-
busab illo.quiarcanumfuum.quodfapifntibus abfcon-
dit.paruulis reuelare dignatus eft, Denique fie Philofo-
phemur.if (quod philofophirnomen importt) fapien
riarnamemus. Vera quidem Dei fapientia ChRtstvs
eft. Vt ver philofophemur , ille in primis amandus no-
bis.atque colendus eft. Sic fiinus om ns, qud ante om
niaChnftuni fimus Sic philolophica fie potica, fie bi-
ftorias lcgamuSjVtfemperadaurem cordis Evangelium
Christi fnet, quo vnoitis doi flices , fine
ij>S Fr an Petrarchae deR.
quo quanto plura didicerimiis , tanto indoftiores ar
que miferiorcs futuri fumus, ad quod vclut ad fuinmam
veri arcem referenda funt omnia cui tanquam vni li-
terarum veraruni immobil! fundamento tuto fuperar-
dificat humanus labor, & eui doctrinas alia? non adur-
fas ftudioe cumulantes.minim reprehendendi etimus.
Etfi enim ad fumraim re modicum forfan, ad obLta-
mentum certanimi. &cultiorem vitae modum, pluri-
mum adiecifl'e videbimur.Hx'c incidcnter, quantum lo-
cusirte capere vifus eft, dixerim: procedo. Vagab.imur
pariterin illa vrbetam mana , q<iae cum propter -
cium vacua videatur populum habet immefum. Nec
in vrbe tantrn, fed circa vrbem vagabamur, adertque
per fingidos paTns quodlinguam acqiie animumexci-
taret Hie Euandri regia, hc Carmentis a:des, hc Caci
ipebnea , hic Lupe nutrix , Sc Ruminalis ficus (veriori
cognomine RomuLiris) hicRemi trfitus, hc ludiCir-
cenfes.hc Sibinarum rapti^hc pal i%& Ro
mulus euanefceiis, hic Numa: cum Egeria colloquium,
hc Tergeminorum acies hc fulmine ihis victor ho-
ftium artiffique militia; Tullus Hoftilius, hic Rex ar-
chiteftor Ancus Martins, hie difcretor ordinum PnTcus
Tarquinius habitauit.hic Scruio caput arfit hic carpen-
|0 infidiens atroi Tulla tranfiuit & icelere fuo vicum
fecit infamem. Hcautem Sacra via eft, hic finit Exqui-
lias hicViminalis, hic Quirinalis Collis, hc Clis, hc
Martins Campus, & Superb: manibus decuffi papauera,
hc mifrabilirLueretia ferro incumben;. & in mortem
fugiensadiilt?r & lac&pudicitia: vindcx Brutus, hic mi-
nax Porienna, Sc Hetrufcus exercitus, & nfeftus erranti
dextracMutius, &Tyranni filius cum libei tte concur
ren*, & hoftem vrbe depulfiim ad inferos fequens Con
fu, & fradus tergo viri fortis pons ublicius, & Hora-
tiusnatans, ScTyberis reuehens Ccelum, Hic erat Pu
blicla: nequicquam fufpecb domus, hc Quintusara-
bat,dm fieri meruit de Dictator, hinc abductui
SerranusadCiiIatum vcnit, hoceft,[aniculum,hc A-
lientinusillefacei mos,in,qu terirata patribus plehs
feceifit.hc libidinasu tribunal Appij fuit, & ferro patri*
Will
Famil. Epist. Lib. VI 199
iniuriar fub<bh Virginia , & decerauiri luxuria; dignos
finis. Hmc Coriolanus armis forte victurus fuorum pie-
tatc vidhis abfce(Tlt,hocfaxum dfendit Manlius,hic ex-
cidit , hc Camillus initiantes auro Gallos fubito rebuilt
interuenttb&deipertes ciues amiiTi patria forro docuic
recuperare non . hi defcditCurti' armatus.hic in-
ntfub terra caput h:jminis.& immotns Terminus pr
agismo& ftabili imperio furc,hc 1 . 1 ,\x virgo armis
obruu Selms cireuentafallaciis.HcTarpeia arx,& Ko
mam populi cenfus toto orbe colle&us, hfcanfer argen
teus,hic curtos armoru Ianus, hocStatons, hocFeretrij
. louis templ hxc foerat celia louis.hacc domus omnium
tnumphorum : hue compulfus ell Perfes, hinc regulfus
eft Hannibal, hue impuUlis eft lugurtha^vt quidam opi-
nantunalij ver in carcereillum necant)hc tnumpha-
uit Ca;(r.hic periit.Hc Auguftus in templo reges -
fos,& tributariumorbem vidit , hicPompeijarcus, hax
porticus,hoc Mar : j Cymbrium f t.hxc Traum colum
na, vbulle vnus omnium imperatorum(vt ait Hufebius).
intra vrbem eft fepultus.hc eiufdem pons qui faneti Pe
tri nomen inuenit . & Hadnani moles ,cm ipfe quoque
umet eft q> od faafti Angel caftrum vocant,hoc eft
fix mirar magnitudinisameque leonibusiniiixum,d-
uis impcratoribus facr cuius in vrtice lul.Cariaris olla
quiefcere fama eft.Hace TelJuris jedes, ha?c Fortuna; do-
mus hoc tcmpl Pacis, aduentu vere pacifici regis ener-
ikm. Hoc opus Agrippa; , quod fallbrum deorum matri,
Veri Dei mater enpmt.Hie vinctus Petrus Nonis Augu-
fti ,Viincriuuiolei ftuxit inTyberim. Hicvt fama eft)
monftrantc Sibylla , fonex Auguftus Christ v m vidit
infantcm.btec Neronis infolentia & in a:dificiis feruens
luxus,ha;c A ugufta domus via FIaminea,vbi fepulchrum
ipfiusdomini quidam tradunt , hjee Antonini columna,
hoc eiufdem proximum Appiae palatium hoc Seueri A-
fri Septizonium,quam tu federn Solis vocas fed meum
nomen in hiftoriis fcriptum lego. Hoc Praxitehs Phy-
diaeqMeextans in lapide, tot ii (eculis, de ingenio & ar
te didlamcn.Hic Chr. ist vs prfugo vicario fuit obuius,
hic Petrus in cruccmacbis.hjc truncatus eft Paulus , hic
zoo Fran, pe+rarcha di Rib.'
latut Laurentius, hicepultiis renienti Stephane loc
fco t,hic fprcuit feruens oleum Ioannes , hic Agnes poft
obitum viuens fuos flere prohibuit. Hic Sylucfter latuit,
hiclepram depofuit Confian tmus hic gloriofam Calix-
tusexercuitlibirinam.Sed quo pergo;Polm-ne tibi in
hac parua papyro Romam deignareProfeto ii poflm,
non oportet.Noiti omnia,non quia Romanus ciuis ,fed
quia talium in primis rerum curiolilTiinus ab adolecen-
tia fuifti.Qui enim hodie magisignari rerum Romana-
rum funt qum Romani ciues ? Inuitui dico ; nu 'quam
minus Roma cognofcitur qum Rom Quam re non
ignorant ;am folam fleo(quanquam quid ignorantia pe
ius eft?)fed virtutum fiigam exjlimque multarBm.Quis
enim du bitare poteft,quin ilic iiureftura fit,fi cperit
fe Roma cognofeere? Sed Iwee alterius temporis eft que
rela Solebamus ergo port fatigationem,quam nobis im-
menfa vrbs ambita pepereratj&piusad ThermasDiocle
tianas fubiirtere; nnunquam vero fiipra teftudinem il-
lius magnificentifTima: olim domus afeendere , qud 8c
a'r falu taris & profpeftus ber , & (tlentium , ac votuia
olitudo nu'quammagis. Ibi de negotiis nihil omni ,
- nihil de refamiliari.ninilquc de Rep.quam femel fleuif-
fcfatiseft,&.runtibiis per moenia frafrar. vrbis, 8c illicfc-
dentibus ruinarum fragmenta fub oculis erant Quid er-
o ? Mukus de hiitoriis fermo erat,quas ita parmi vide-
amur,vtin nouis tii.in antiquisego viderer expertior.
Et dicantur antiquae quecunque ante celebratum Ro
ma; ,& veteratum Romanis prineipibus CHRisTino-
tnen; noux autem ex illo vfque ad haue actarem. Mukus
queque de ea parte Philofophi.qu mores iriftruit,hinc
nacb cognomen .Interdum vero de ambus,& de earum
auftonbus & pnnciplis.Itaqur die quodam,dum in earn
mentionem incidiuemus,flagirafti , vt diecrem cxplici-
te.vnde putarem liberales, & vnde mechanic as in ir in m
habuilTe, quod carptim ex me aud ieras. Feci, quod iube-
bas haud duriter,quod hora diei,& vacuitas in util cu-
raru,& ipfe locus horraba tur, vt (ci mont} lgiiicul or-
direr , & attetio tua te tibi adm od u placer indicio erat.
Teflatus fum tam me nihil nou u,nilul fer mc dicere,
F/mil. Epi s t. Lib. Vlj oi
im vero nihil alienum.Otnnia enim.vndccunquedici-
jnus, noltri iu.it > nii rorun abftulerit ea nobis .
Qijarris n inc. vc quodillo die dixi,repeti,ac Uteris -
dcm.M jlta,fateor,dixi,.iua: l non mutatis verbis dicefe
ou m , non poillrn.Reddc mihi diu locum,illud otium,
illam diem, llarn attentionem tuam , illam ingenij met
venam.porero quod vnquam potui.Sed mutata fu nt om-
nia,locus abeft,dies abiit.otium pehit:pro fcie tua mu
tas literas afpcio. Ingenio meo relicbru tergo rcrum
fragor >-c:t. qui adfiuc in auibus meis tonat , quamuis
ob hoc pfum in primis inde diiFugerim, rt tibi librais
refponder.Parebo.tamc.vt potereo. PoiTemte ad anti-
quos & ad modernos mittere. quibus,qucd pofcw.acci-
peres;fed ne iia me liberc,prouidifti, dum rogas, vt dici
meis ver bis, quicquid id eft quoJ v t ais,tibi omnia ex -
rt meo cungratfiis^clariusfonent. grati,habco, fiue
a fe ret habet, iue ita vt accendas anun dicis : Accipe
ijvtut quod tune dixi,verbis forte al .is,fed ead profeio
{cmentia.Verum quid agimus?N & non parua res eft,&
epiftola hxc abund creuit , & nondum coepimus,& dici
buius extremum eft.Vis parumper digicis nteis, atque o-
culis tu i s parcam?DifFeramus qua; reliant m pro nimm
diem,& Jaborcra ,& epiftolam parciamur, nec eadem pa-
pyro res diuerfiflimas inuoluamus. Sed quid rurfum co-
gito?Quide polliceor tibi diem proximu m , epiftola m-
<jue alteram ? Nsc diei vnius opus eft , nec epifto'lare ne
gotium: Ubrum exigit,qucm non prius aggrediar, fi ta
rnen cuts maioribus non retrahor at que difturbor , qu
in folitudinem mea me fortuna reuexerit. Ibi en im,
alibi meus fum;ibi meus eft calamus,qui nunc paffim re-
bellat ,& recufat imperium.moleftiiTimis occupt ion ibus
meis fret us. Ita ille. qui ex otio meo iuge negotium ha
bet, negotio ubi otium quxrir,& quaii impiits feruus,
ac con cumax domi ni laboremin requiem fuam trahit.
Vbi vero primum fines meos attigero , fuum iugum fu-
bcat Cogi , 3c de eo,quod quxris feorfum lingular! libro
quid aliorum fer iptis,quid meis cieftu ris aTequor feri-
bam. San vt familiares epiftolas ludens, Sc in ipfo maxi
me varum difcurfu.tumult que rcrum feribete foleo.fc
.. Fran. Ptrarchae ob Reb.
ad fcribendum libros , (editara quiete , dulcque oco,3f
nugno,nec interrupto filentio opus eft. Vale.
FRAN. PETKARC HA. I A N N I
C0LV1NAE, S. Epift; Il L '"
HumanAm calamitatem nullum bate vitx obeffe pojjc.
VNa mihi tecum lis eft , cum caneranim rerum om
nium lit tan ra concordia.Nimis es qtiaerulus , ni mis
indulges tib,fortem propriam defiere, miirari res tuas,
excufarc teipfum, accuare fortuna, denique nimis mol-
liter humana toleras.cm fis homo. M oint mihi,fateor,
lachrymas epitolastuasprincipiumrquid enim occultarc
cogtem aFeftus meos , & vbi conftantiam tuamrequir
ro,illicpropriam diflmularc molIiciemrCert vbr te la:
tum efie iubeo, mftum me fuifle non inficior. Sed eft,
quod mihi interblandiar, honeftiores lachrymac funt in
alienis calamitatibus quam in notris , quanquam vique
adeo fin t nol ra communia , vt nil proph alienum dici
poflit ab altero, quod alteris noftrum fit. Idquenon
modo in tauta amicitia/ed in commuai etiamfocietatc
lieminum dici pofle Satyricus ait,vbi viro bono nullum
alienum malum , & humano generi pie tans ad indicium
datas natura lachrymas docet.Quod tanto ante Com
cus dixerat: Homo liitn.humani me nihil alienum pu
to. Emmuero licet id verum eflfe non negem , tameq
baud dubi in hoc publico diligcnJi debito gradus Tunc,
quibus ex ampliflima , vt ita dixermi , humanitatis area,
cognationis amicitiaeque redigimur m anguftum , & v-
ninerfalis amor omnium fingJari.quadam chntate
paucorum , acbeneuolentia coardbtur. Sed quid rurfus
occultem tibi ,quodfequitur Vt lachrymas epiftolat
pr incpiu m.iic riium mihi finis mouit. Aducrfa funt (in-
quies)fcio, licet interdum vno de fronte prodeant rifiif
&lachryma:.Kon minus fbritannicetus erat Democri-
tus , qui perpetuo rifu pulmoncm agitare folcbat (vtait
illc)quam madens perpetuo lachrymarum rore Dioge
nes ; hedor Hannibal in calamitate patriae lolus ri-
dcns,quam populus qui lugebat:ficut ex dniero,fi Lu ca
no credimus, non mceftior in morte generi riens a:lar,
qua m exercuus qui plaudcbat. Sed act te leuertor.Prinia
Famii. Epist. Lis. VI. xoj
jgirur epiitolar tvx pars idegt.vt multarum ac prop
omnium congeriem arrumnaruin vi tibi 'ncobuTc d-
ecres,cut milcr2bili,fic magnifico qu'idem lylo leeens
Jachrymas non tenui.ic . lituris.vt dixeras,lachrv-
marum nouas .Nefcio enim quomodo cafus foos
viriliter.quim muhebriter lamentan tem virrm profjn
ius mieramur.Proequebar internus animo atque ocu-
lis,8t ipta ftyh dulcedo blidiebatur rt legerem, quamuis
longrafcula epiftola effet. Ecceautem dum cartera hu
ir : us oculis perlegiilcm, expeel quid inio!itar,&
quarrehs atquar miferiz patereris,totam malorum
fiunmam tribus in finem , aut quatuor verbis mc'uferas:
teTybure,fenem,pauperem,podagncum. Quibus
imalis ferre te illud argerrim, qud tibi noftrarpcs
ablata prarfentiss videretur. eque enim te morbo vm-
nmloco moueri pofle,neque aufurum detam longin-
quoadte amicum euocareoccupationum fuarum non
ignotis tibi pondenbus irretitum Hoc fiebilero epilo-
lam fine on eluds Hic fteor,rifi. Et quid (dixerit quif-
pian)Pauca hasc tibi videntur, an leuia ? Neutrum qui-
dem.cdfunt ideo vulgaria omnimque communia, ve
pene inhumanum fit, penitufque rdiculum , talibus in
commoda indignari hominem , vel mirari. Quis ,
Vt prnis ordiar.quishominum vnquam vixit.qui non '
viuendo fenuerit? Pricos illos patres multis feculis pro-
reaiffe vitaefpaeium legimus. Nunquid tandem &fe-
nuiTe non lcgimus?Mittoillos qui in mundi primordie
memorantut,quos velutin ipfius feculiiuuentaeditos
in lucem.vegetiores atque viuaciores fuiTc , prop
milletimum vita; annum peruenifle confirmant.fed eof-
dc licet ferius,tamen fea le non negant:hos (inquani)
omit to. de quorum aetatibus magna inter magnos folct
efle contentio.quz pracfentis noftri propoiiti non eft;ad
i Uos venio.quibiis vt minus m ira. ic fenlbus noftris aoi
commoJatior eil actas Senuit Abraham , fenuitlfaac.fe-
nait Jacob. De quorum primo feriptum eft:Erar autem
Abraham fenex,dierumque multor.Et itetuni: Dcficics
mortuusell in feneftutc bona,proucbeq; aetatis,& ple-
nus i iemm De fccundorSenuit aut Ifaac,& caligaucrc
XO+ Fran. Petr.ar.ch a E de Heb.
oculi ems, & videre nonpotcrat. Et rurfnm :Confum.
ptufque cate morcuus eft, & appoftus populo fenex,&
pknusdicrum.De tertio: Oculifrac'l caligabant ni
mia fenedtute, & clar videre non poterant. Audis eccc,
fcnccVutem modo, fed oculorum quoquc caligincm
addefeitum.Moyfes fortafserobuftior,de quo cum cen
tum viginti elf annorum , & moreretur ita legimus;
Noncaligauit oculuseius , necdentes illiusmotifunt.
Nunquid ideo tarnen non feniierat , quia folidior fenex
effet ? Cuius fuccelor lofue bellator infignis, qui tot re
ges occdit,tot populos ftrauit/enio obftare non poruit,
quando audiret Dominum dicentcm ibi:Senuifti &Ion-
J'&uus es:Et ipfe congregato populo diceret ad eos:Ego>
enui,& progreifions xtatis (um. I lie vir cuius voci Deus
paruit,qui inaudita fiducia foli ac luna; prarcepit, vt lia
rent,&ftcterunt , nunquid ilium fugaciffimac diem vitat
confiriere potuit, ne properaret,aut obuiam icnectutem
retardaren Quid Dauid rex? Non-ne & ipic fenuerat.ha-
habetcjue tatis phirimos dieslcmque opcriretur vefti-
bus non calefiebat Is cuius t inter homines , & erga
Dcum talis ardor fuerat,breui adeo refrixerat fene&ute,
vtaccubantis puellx patrocinio Vteretur , quidefeipio
loquens; lunior fui,inquit,& confort im addidit : Etenim
fenui.Habes cui forte dierum numerum inuideas,at non
perpetuam iuuentutem. Omne quod eft 01 tum , neceffe
cft,aut immaturum occidat , aut fenefcat moxmaturius
occafurum.In fecularibus hiftoriis non xquam humana;
vita; menfuram inuenies , & fi '*uid ibi tale reprehende*
ris , irriliu nonnunquam potius quam hiorice diftum
fcito.Quippe fupr Ninum ATyriorum regem,qui Abra
bac contemporaneus videtur,de excel lenti rerum gefta-
lum memoria vt Macrobio plaect.ne Grajea quidem cx-
athiftoria.Omnes hiftorici,qui lgifime retrocedunt,
Nino initium fcribendi faciunt , muhifque poft ilium
temporibus noftrorum fenurn incipimus exemplacolli-
ere.Itaque minime mirandum putant quidam. Nama-
j litigant,vt dixi.ifenefcente iam mundo, & vita brc
uior,& fragiliorafint corpora. Et apud exteros quidem
(vt pauca de mult is, fed llluitriora pcrftnngam^diuti-
nc
Famii Ipist. Lis. V Li ' tee
me viril Ncftor,qui(vT fcriptum eft)rertiam iam artaton
nominara viuebat.diu Hiero S 6 . diu etiam Mi-
dniih Numidarum rcx,quorum alter nonagcm an
num actTgit,alter excelit. Laudata Solons.nec illaudata
Sophodis feneus, quorum primus ounquam mtermif-
o (ludio, emprquealiquid addi ..r..: : fecundus
moni prximos oobililmam TragJ:arn, ea quidera
ct-.: anace, qua rix fui compoces elfe folent, qui ad . i -
tamiUam Vnunt. ifecrares orator cadem prope rcate,,
quarto - cet & nonigrmo viese anno, cm volumen.'
exifflium edidiret quinqu annos ...;..; i :. -.-.- vb~
luptatem foi opeiit percepturus. Homer non tanrunv
{eneftutem, fed & oculorum cxcitatemJego, fedaii fe-
neasîa-aIia-cxciuriscaulfit.nefc;o an tu legiris.mi
hi enim non occurirt-Qualem autem.S: qnim iucu'ndim-
m - Homrricam tenecrucem p omnibus fuisaccu-
nulatam & infrruilam caris, quafumparnae reliquiae/
poft annorum millia,tanta me dulced-ne afficiunt, atque
petfundunt ( puto idem aliis accidere) vt faepe mearum:
immemor curarom oblitque printium rraloruin lo
tus in Hioscxci fenis memoriam conq'iicfcam Carnea-
desad nonigerimuui, Cleances ad vridecentefimu, Gor-
giasLennus ad centelimum ac feptimum vitae annum,
tranquilla /neute peruenit.Chryfippus nono tricc-
rao eoeptum miri opus acuminis. oftuagefimo"
moriens rcliquit. Qua rcate Simonides in caWnmortt f-
erramendcfcendiiTe commmort. Aetate prouehim
Socratem, legimus,& ibat vlterius, nifi venenatus obfti-
tilfet calir,cuiusprzclanfimus He difcipnhis Plato, veno
o&ogmta annis^xpletis.eodem ipfo natalis fui die o-
biit,8t in eo ipo.ci diutiffim animum intenderat.eier
citio literarum. Cuius difcipulus Ariftotcles, nonnil ad
tertium & /exagefimum accellit, quem periculofum nu-
merumannorum.& humano generi vel morte.vel infi-
gni calamitacc terr'b;lem ferunt. Et cur ita fit, radones
qudam,ah/ obferuationem folam e xperient ix longioris
arrerunt:vfrunque fan quid viriumhabeat,ipfi,qiiiattu-
lexe, difeutiant hunc, fi vera memoranc, vitae lcopulum
humana; ne tranire polTet nofter Cicero, non fenecate
loi FrAII. TETRAR CHAI Dt Reb.
fin, fed Antonij- et ideli defiri imperio effecbim
eft. &quoniamadnoftros obuio Cicerone pernentum
cft,vencrabiUsapud nos Rouiani regis NiimaePompilij
ene^lus: fed venerabilior Catonis,Gamilli,Fabij,Metel
Ii Valerij Coruini, quorum fer omnium vna efta:-
tas.CentumannbAppij quoque illius ca;ci, de cuius cari
tate omnium ciuium culi, & vniuerk Refp.conllium
eipecbbant. : Gloriotiflim fenuit Augnftus.Pompeius
inflicius, verum non de fortuna, fed de etate hic agi-
tur. Corte Aiiguftus ipfe, omnium nuximusacpeten-
tiflimus monarcha, poft incptum, vt qiiibufdam pla
cet^ quod nemo negat.diutiTim/ummquo cum pace
gubcrnatum Imperium, inter multas Romanoriim La-
cfcrymas,intrquecaftinma; coniiigis amplexus, fexto
ac feptuagemo aetatis anno, placida morte fubtraftus
eft. Eanderometam tcnuit Auguftimrs, vt nomine, iic
vita; termino imititus Auguûm. Hieronymus vero vi-
uacior fuit, Orgenes ad iptuageiimum vita: annum v.c-
nitjtcrtium & feiageiimum Bernardus impleuit.Dc -
brofio.Gregorijiie non ita compertum teneo. Omnes
tarnen proculdubio fenuerunt prouidente illo, apud que"
fonsviia;eft,nehi parum viuerenr,q4iotum vitamuhum
profutura eratEcclefia:. Ad oclogeiimum annum venit
' Afinius Pollio : Marcus Varro viuendo & fcribc'ndoie-
culi vniiis fortitus eft fpatium.Multa de fua fenecbitc lo-
cutus eft Scaeca fenex, aliquanto fenior futurus, ni/ fc-
iOjc difcipulus vetuiftet. Permitte mihi oro te indojgen-
tifTime Pater, permitte mihi, vt narrationem qua; valde
animum meum premit, huic loco inferam, te fauente, 5c
fenecbitis adhuc vnicum exemplum h um i le quidemac
recens,fed honeftum,& cui mihi dulcs . veneranda -
Cordatio eft.rot glorioforum fenum llluftribusexemplis
adiiciam, nunquam id, fi apud alium loquerer.aufurus.
^ FajtnijU prftflîKjarprnus, virfantilTimus, & ingenio
/û*Trtirn fine cukurliterarum fieri potuit, clanffimo,
vfqueadeo, vt eum non tantum de re familiar!, de nego
tiate conrraru,denatorum nuptiis, vicini, aut de Rep,
magiftratus , quod de Appio Caceo traditum aeeepimus,
fed de rebus ctiam ajciifimis, & ad Philpfophiam fpc-
~Ua
Famii. Ehst. Lib. Vi.
(Stantibus literati homines.prxfentes abfeitfque confu"1
Jerent \ omneque in Ulms rciponlis , Sc zquitatem iodi**
ci'f 8c acumen ingenij mirarentur. Viro nomen f. it
Garcius, hismonbus caque pietatt prxdito, vt ad con-
fecrandam in mcmoriam , nihil ei prxter promotons
auxihora demerit. Nuper me iam adolefcentiam e-
gceffo, multi upcrerant de illo mirabiha narrantes.qua)
iponte prxtcreo, hoc ipfum non dictarais, nif neifti-
direscxempluar. Isergo, poft innocje foelicitcr am
ftira vitarn, vc. a'udiebam fenes noltros rt:cere,q\arto
ac ccnteiimo xtatis arlno.ipfo cri:m,vt Phro.n ata!; s ui
diei, fei muro Sc vi inn anuo rum ipitio viuaeior quant
Plato cprxterea ceden in thalamo.inquo natus f..crat,
iong ante prxdicb multis traniuus fui hora, in gremio
i'orum ac nepotum,nulla corporis aut animi moleftia,
nil nifi de Deo,<5c de virtutihas loquenss mter loquendA
quodammodocoafbpitus eft,quod ei eins ore bnuit exW
ttemum lud DauidicUm f.nile ferunt:!n pace in idi-
pfumdormiam & requiefcam.Quibusvix verbis explict-
tis.quiefcens.obdormiuitin.pace. G rat -a tibi pater a-
/nantiflime.qiiod me hactenus palus es proaui raei me-
aioriam repetere,&n ornen eiift bisadle literulis oceu-
lerc, quodnecio, an digniusjqum inter egre-*
giosfcnescollocandum effet. Sed quid ago-breuis con-
fobtio,in longam hiftoriam verfa eft. Dabis autem vc-
n/am,i ciasquantacuirideleratioue veratus lumcun
his oprims atque leeblTmtsinibus,quibuste iam nunc,
ueque non multo polt aferiptos cupio & exterisin re-
hvas impares ,at xquan imitate & patientia faltem pares.
"Ne enim mepropoliti prorfus oblitum putes,, quis Xgrc
ferat ,fe fenem fieri , dum talcs viros fencs faftos efl
jnemmerit.-Im vero,quis non magno cum gandi par
ticiper fonem beatiilimorum hornimim, & aari
ommuncmiibi cumtalibiisexcipiatfeneitutem ?Qui$
enim horum.fcu quis omninohominum diu vixit, & ni?
icmnc cuius longam vitam legimtis non in fenium del)-
neu tem? t nos voto contrario,fecmque pugnante diu,
im Temper yiuere cupimus , nunqiiarn feneTcerc .nun?
interire. Sio aiitem quid refponfurus es : Iloruni
io8 Fran* Pet-r rchas diRb.
te omnium non ignarumilitid doler, qud; ante Tem
tSns fenueris. Communi* omnium fenefcentium quere
la.Et NumaPoropiliu^cuiusfupr mentionem feci, pari
setate canusfuit.&rVirgjusyoeta. Tota anas noftra hic
tamentisabundat. ] Ego ipf,non tam qneri foleo qum
nw'rari, qubd canos. aliquot ant'e'vigeftmnm quintam
annum habui,c illd non excidcrit, quod genitor qu-
dam meus , in reqiris eque me fanior eque validior,
quia po> qoinqiagefimum aeutjs fu annum, confu to
fbculo,ipra.'vertieem fibi vmim fort. capiMum ambi
gua canicie alfcfefccntern-viderat,plenus ftiiporis Sc quc-
feb'rumôMiTiiionmodoiuniliam, fcdviciniam exci-
attit. Hreft qTJodxuurn noftrum dolct.hocqod iu-
eehtusnoftM -conqueritur.rmilrum breui tempore va-
rMTeviuendi fcnefeendiquemodum,quibus forte fecun-
iA fbrfan.vfqueqcaque verum enWd-quod incunftantcr
affi r :ncm (oli t ci ti us fc-nefcu r, iiu id latees caufa,iue
cu rarum multitude erficit profefto enim noftri maiores
melioTibus nospluribus curit inuoluimur.Nihil eft autc,
quod magis praseipitet iuuenta: fiorem , quam- curarum
anxietas,& labor animi. Casterum vita: modus.mfi cum
Cfus aur culpa prafeCuerir, idem propemodum perma-
net,q4i-Pfalmographopra;fcriptus-eft carmine Sed quo-
niam tua me rdigiofa modeftia certum fcit, non te ca
nos conquaeri quos potiuswmpleri, etfi intempeftiui eC-
fent,ac gaudere non dub'to, Ii qud Stilliconi fiio C/au-
dianus attribuit:Vultus factura verendos.camties feftios
venit:verum aliaquasdam fenecbitis incommoda lamen
tari,quaepluraapud alios, apud 'Tullium funt quatuot:
Irhminutio virium.auocati.i rebus gerendis. adempti
volptatHm,mortifque viciiiitas.Multa quidem hoc loco
in tuam confolationem drei poTem fed rem Tullio er
intentione traftaram retractare tementas Habes eius
de Senetutelibrum,qu; inferibitur Cato maior,quo lc-
to nihil erit quod reqniras amplius , vt reor, nihUque
quodnon modo moleftam, ied non plan gratiilmam
feneftutem faciat tibi.Nam quantum adceleritatem an-
ticipatmque tempus atmet, hoc vnum dixerim. Sicut
Famil. ist. LI*. VI. 109
CBm vbicunque mors occurrit/eneftus eft noftra(qnod
doftifliimis vir.i placet)fic vbiuis debilitas corporis atue-
rit.fenetusnoftraeft. Nam vt vita: terminus eft mor,
fie florida: valida:que iuuenta; terminus eft, quandocun-
que incidens , manfura debilitas.Siueigitur-tonus , fine,
robultiorisrira: finis rlici feneftus debet, qualibet arcarfs
parte fe offerat, datu m tempus impieuimus, & legitima
cft feneftjs.Dc Pauperute quid dieamQuis non eft pau
per , qui nihil ciipit; Hi qui ditiilimi videntur, ce
teris pauperioresfunt,qupInribusegent , cum necella-
riis egere.ea demum fit paupertas. At ifti procul vero
fclfisop'nionibus ati,tibi nece'aria fcerunt, qiiacapud
minus mfanos voliiptuofa quidem , apud fanos vero fu-
peruacua,poftremo autem apud dolos damnofa etiam,
atque omni ftudio fjgienda funt. Ver itaque funt om
nium pauperrimi, ;innurnerabiliumegcni, & vel aflVcu-
ticne rerum optatarum accedentes indigentiam, vei ex-
peftatione torquentes. Necfiimneicius,quidad ifta re-
fpondeant : Cont'emni paupertatem aliquante difHcilins
re.qum verbo.Non obluctor.dura res eft ateor, fed dij
boni qum tura.qum fecura.qumexpedita.qumlibe-
ra.qum denique fi amare illam in animitm duxerimu's,
iucunda ? Sed definVmus paupertatem laudare. & amare
diuitias.rreucra, quotus hominiim inuenitur, qui cm
paupertatem valde laudauerit.laudatam tota intentionc
non figiat ? Vifta crit , & in arternum ab animis homi-
num relegata, vcl potius extinfta cupiditas, fi quot lau-
datorcs habet paupertas, totidem habeat amatorcs. Ha-
beb'it autem m ko plirres , fi innotefeere coeperit, quid
boni babeatiquid quietisac flicitatis adducac. Ha-
lenus tarnen, vt aetatc Lucani erat , munus Dei eft
nondum mortalibus intellectumj, nif admodum raris.
In quibus funt exemplailla clariima , Valerius, Cm-
cinnatus, Cunts , Fabricius, Fiegulus non'diuti,
quam dumlegnntur audiuntr-ve, & tunc quoqtienon
/i/perficic tenus, nimos ccos auaritia & cupidi-
tate tangentia. Std mult facratifimi fenes noftci ,
qui circumiertirit orbem terrarum , veritatem inge-
rendo peftoribus hom<in.um,<in fame & nuditate 1-
o j
10 FlUlN.PlTR AICHA! Dt ReB.
iilfimi.viftfque &calcatis neeeffitatibus triumphan-
tcs, quoruin nudispedibus Don erat tellus digna cal-
ari. Aude teipfum talibus exemplis infsrere , aude
hofptts contemnere opes , non fortuito eque inde
liberate , inquam. Plures ad conteroptum vita?,
Si ad effundendum proprium fanguinem , proiieien-
dfque animas , quam ad contemnendas d initias fuere
magnanimi. Aude igitot Si tu hofpes , qui non ha-
bes hic jrunfuram ationem, deponere Lucrum Ii-
bertatis amatonbus importuflam, tanto tutir ad pa-
trum peruenturus , quant expeditior inceileris. Au
de (<inquam) contemnere opi, & quod fequitur, t
quoque digmim finge Deo. Quis enim dubitet opes
potentiimquc contemnere , dum meminerit (vt iileam
caberos) Chr i Sri icram atque humilem pauperta-
tern , praccipu fi huit cogitatio illaiuccieucrit, quan-
tum calamitatum .quant in-ve difcnminum ide om
nibus votis exoptatx expetitarque diuitiat fecum f
lant. Gert Salomonis.qui apud Hebra:os fapiens ha
betur, vt Lymgus pnd Laccda:monios Solon apud
Atbenienfes, Cato.vel L*lius apud noftros,non di-
uitias , neque pauperutem optt Deo , iupeibiendi
iiieet .deiperandique materiam quid ergo? tantum
viftiii meo tribue (inquit) neceflaria. Quem fecutus
Apoftolus: Habentes vidhim (inquit) & quibus tega-
mur.his contenu fimus. At nos non modo diurnas
optamusêd in bis ipfis nihil magis appctimusqnim
qupd riocet , luxunt fcilicet & exceTum. Quid enim4
Oro te, quid eft in allai jtia quod deletat nempc ml
aliud, qum qu*rendi labor .quam feruandi pauor.
.hid inquam aliud qum timere ruinas . incendia , ra
pias , domeftieos c extremos furcs.adextremum mu
tes tineas. Elle femper occupato animo mee-
fto4om*!cs curas, ipiiiinque cor viuentis in auro fepe
lire, cm (t feriptum: Vbi thefaurus ruus, ibi cor tiium
Vr ergo miera eft,
w - -m.lgrti msiodU fenfus
U hase nobis accidum nefcientibus(vtait Flaccus)
Siea
Fa Mil. Heist. Lib. V I, ". H
Sic ffeb's,f honeftus diuitiarum modus acceflerit pau-
pertas duravidebitr.Sunt fine vlla dilficultate fortun,
Hb duo diuitiarum gradus Seneca dcfcripti, Habere
quod ncceffe eft, habere quod fat eft. Accdt & tertius
ruod abund eft, & qu'artus , accrefcat quod mulium
eft.Nihil aftum putabitur, donee ad id anhelando , &
aeftuando periienerimus, quod nimiumeft. Itanifi no-
cere cperit, nili caulas miferiarum,& laborum , & for-
fan feftinatac mortis attulerint, diuitia; nao erunr. Sed
quid rurfijs agn ,qih tibi aduerfus paupertatem arma
Conquiro'Ouaecunque de hac re non tantum dici , fed
cogitaripoflunt, nota fun t tibi. Vnum erat in animo
vulgata hxc quod tibi non fubtraham.Equidem,
vi euacuano pra;grauaro corpori, fic tibi necefiaria eft
pan perras. Tergiuerntur licet, vt audio , qudam ex
Teftris, Sc cauillentur, paupertatem tarnen velexpreif,
vel tacite nouifti. Bene habet, tu illam fugiebas , illa
te fequitnr. lam qua: attigit , arripuitque votis optan-
da necellitas, quae te cogat implere quod debcas,
Chb.isti fertuises.fcisquidilli conueneris. Sile, pa-
tientiam habe , non te poilu in arpis auribus audire.
Pcrinde mihi paupertatem defies, quali nefcias , nudum
te iniraflein hancvitam, nudum egreiufiim ,& quali
non paupertatem Christi, fed Crctfi diuitias fis pro-
fefliis Crede m:hi,pater, paupertas fape multis rtilis ad
/aiucem fuit.nulli vnquaminunlis.nifi his , qui earn im-
paticntia & lamentis exafperant, tibi quidem adeo
non tantum vtilis, fed neceflaria, & falutaris eft, vt fine
illa neque faluus eile, eque crearon tuo potucris patA
femare. Hxcin prafens de honefta & fobria paupertatc
perftrinxeriiDillla enim importuna & fordida, qua; tur-
pis egeftasapud Poe'tam dicitur,Deo gratias,re non tan-
git,ad quam eniendam, maioris eloquentia:\viribuso-
puse/Tt.Iam hinc ad podagra; remedia veniendum eft,
fi cpjis eo morbo tentus,in banc epiftola; partem for
te oculosconiecerit qum putas.fpem concipiet fomen
ti cuiufpiam ,aut pulueris.aut lenitiuum cuiufcunque
cfilij.-definat ex me talia fperare.Volo Iabori fuoparee-
tcifi ex his literis hoc fpcrat, vlteri' no legat 9 enim
iiij
Iii . PTRacHAt be Rid.
generis rerhediaMedicorum eruditires magna ex par
te defperant.Reliquos li cfulas, nihil homini diuiti def-
perandum nihil inopi fperandumdicent,cmtamen fx-
piusdiuitum domos hare peftis inhabite Sihosigitur
audire volueris praeftabt tibi,vt in ter anguillas praen-
tium dolorum.&futuracfanitatisfpem imper ligatus
vlules.femper oleotriftit x vn<us,atque vnguentis ma
didus ingemifcas.Ego ver te iecum, folutmque li
berum doler maluerim,dia;ta,exercitio, laborbus,ad-
nerfus nouum hoftemfolidarecorpufculum,hacin rc
nihil Medicis (perare praeter verba.Si quid aducris po
dagram auxilijeft,totipaupertate, vel fi id fruftr lit,
abanimi moderatione pofeendum. Podagra; medicina
optima paupertas eft,feu illam neceltas/eu voluntas at-
tulerit. Vltimam haue frugalitatem vocant, quam defi-
niunt voluntarum paupertatem.Dehisautem aliaad te
olim epiftola fatis dixiflTe vdeor , quandonondumarl
me, nii podagra; fol:uv fama peruenerat,r vnum quo
tunc me latebat.illis addidero.credcre me dniinitus per-
mhTum.vt podagra: paupertas accellerit,vt ficut ei qui-
bufdamvcnenofisaniTnantibusfitremediumveneni, &
ltcutapeser quibufdam herbis amarioribus dulcilTima
mella cnnfcii'nt,ita tu inalis tu is non aliunde qum ex
tuis mails poffi<, confiare remedia. Et de paupertate qui-
dem,remedi .,ue,quod iMa fecum habet,hadlcnus.Dea-
nimi autem moderatione , p 'tientique longior ferme
eft,aulor tatibus.rationibns Se exemplis mftructus-Hic
occurrit Marius, hic M. Attiliut , hic integra; Romana;
Legiones.NulI enim gens in hac gloria p reft '
lin genere hominvim.Pofidonius, Anaxarchus &qnrV
vilies eo nifi fillor efRcacius eiempl Scrnus A fer, v
tor domini Tito Liuio relatus,q.ii tormenris laceratus,
non modo non ingemuit.fed fuperajite lartuii dolores,
fpeeiem quoque pra;buit ridentis. Inmimenbil a funt
id genus , qiiibus non mod epiftolam impleas, edli-
brum . Verunramen vt dixi. poft Ciceronem verecun-
dum.modeftrnquefilentirjm videtur. ftfecfldus iliius
interTufcuIanas difputationes lber quem sepefalubr
in m eis doloribusexpertus aliquot inignes virosjudiui
deli-
Famil. Ehst. Lib. VI. ti)
de libri illius efficaeia fimilia memorantes.lllum tibi fa
milirem facias velim , in manibus babeas , quo
tiens.notis in liais aduentare podagricum fenierisdo
lorem.Quanquam eft alia multo dulcior.multqucfua-
uior,& docto ac religiofe viro dignior mcdicina.in om
nibus labonbus ac doloribus noftris , quibus carere ne-
quitvita morralic,mcniiniirelaiiorumac dolorum.quas
nobis mstvs pertulit.jmeminiiTe vulnerum,quibus
vulnera noftra fanata,nfque periculo fem piternx mor
tis erepti Turnus : rncminiffe dauorumac lancez pretio-
fiimique fanguinis,quo lauacro fordibus ablutis recrc-
ati,& clementer admoniti furous,temporales alto animo
calcare moleftias , nihlqne nfiarternatdamnationis,
pcenarum immortalium fupphciz fbrmidare. Illudin-
iiiper meminirte profucrit , non modo Christvm eut
propter Deitatem fuam , propter mcomparabilem glo-
riam , inacceffibilmque potentiam omnia prona crant
atque ficiliafed cdidatum quoque, quem vocant,mar
ry rum exercitum,multfque,vt nos fumus,mortales ho-
mines,8c qud mir.iculi clarion's eft.n mod viros for
tes, fed fxpe etiam mulierculas ac puellas diuinofpiritu
arriatas iUa pertulifTe , in quorum comparationem quic-
quidpateris,quiesatque iohtium dici poiIt.Tria hxc ti
bi & in primis profelfionis tua; debito notillma , ide-
que diarios non infido ad fecretiora fftinans.Eft reme
d; genus.quod tu forte non cogitas, quodeum legemi
mihi literas tuas fubit occurriifet.rifum mouit, vt dixi.
Nolo antem indigneris , mequod in meis lcpe (oleo.in
txiismalisetiamiocari. non in doloribus tantm, fed in
morte iocari folitos viros fortes ,dotfque copen mus:
teftes st Vefpaianus princeps' Socrates Philofophus.
Patercmein pedum tuorum doloribus id facerc,quan-
quamnon merus,fed veritate conditns iocus meusefr.
Quid enim putas?recfe,Pater.ab adolefctia curfus tuos
8e in Jnimum ftare neiciunt;vidcbis vt frenii eqtio indo-
mrto.ictibi neceiTariam podagram.EiTet necctaria for-
fn. , 3c mihi vt iam tandem ftare loco difcerenl ac mec
babitare,tibi tamen procnldubioanteomncs, cjuos ego
ouerim,neceffaria cft.l fles extra nolft habitabilis zo-
Fk.an Pbtrarchas de Kt*.
nx terminos^ranfiiTes Oceanuro, adilTes antipodas,nut-
lum tibid fcurrendi fincm,qua polies in reliquis,ratio fe
ciffer.Quidmulta'Non alio qum podagra: auxilio filli,
quibus ilia tibi frenum ftringit,iube'tquec0fiftere. Quid
ais?parebis,vdis nolis.Noli auteiniuriam arbitrari:nihil
cuiquam tpcftitiis accidit,n;hil vnquam oppertunis.
Fluitancem carina magifter puppis fune,velanchoris re
git^ tibi prope terra , vndeprimm es in alt eueftus,
and.ora iacb eft Permiiit tibi tuaiors, vagi aclaborio-
miientute.nec feneftuti daturus ferias videbaris,po-
dagra: beneficio quiefcet.VagS & inftabile umtum eau
tus pallor alligat.vbi difeurfu vrtito quiefeendi, pafed-
que litficultas.Agnofcc paftoristui prouidentiam.Nn
te in Perfidt,n6 in Arabia,vel jgvpto,vbi vclutin fubur
bano vagabaris tuo , fed in patnam integro mebrorum
obieq renerfum , (oftperegrinationes innmeras,.^
fi te no.!,niiqui tuo iudiciodeffuras.vbeirimis Surn-
niffimis alligaiiit in pafeuis .Ad cnmuliim euim grati*
ccelcftis acce<lit,qud n te Romas claiiit.vbi & proprus
S familia; tuac titulises clarior.qum quietituac expedit.
Sed procuI,& eitra profpeftii dilecbc vrbis amouit.
Quid ergo'T/biir tuo fenili otio dcpiita eftprouifm
que nefugias.Doles & no potiiis Deo gratias agis, qui te
tot terreftrbus,maritimifqiie pcricubs, ttque ti longis
anfribbusereptu hacdcmuiri voluit coniiliere terra(vt
ait fcilicet anima: fiiniil, & corporis alimenta
non define, Iibri raijferuor tuiis.ingeni tnu & puridimi
a'ru.& nitidiffimar fpecies aquar.Sf pulcherriro* tel-
luris amoenitas.tetncum licet, & agreft anim mulcere
<jueant,vbi femper affit patfia: prardulcisafpeftus.amico-
rum moderata propinquiras/ubmotis tasdiis,abfcnte i-
ftidio.qua; tibi vel jmmenfas vrbis ftrcpjtus.vcl iugis for
tifie tot notorum conuerfatio pepermet. Fruere bonis
tuisgratanter.arquanimiter pacific: melius tibi accidit
quam putabas ; commodiorem roto orbe locum nequi-
uiflfes eligere,qum qua: tua tibi fors obtulit. Sed injta-
bis:Et cur ninquies)fine hac corporis iniuria.iubes ref
pondere quod fentio'Aniinus tuns vinculis cgebat.Id no
* nimii/ed infart hudis accipias precor.Qu
fctti-
Fmii. Emst. Li: VI. 1 115
fertilior eft ager,e rlunbus abundt eompefcendis, ex-
tirpandifque.vt (ges vrilior coale(~cat:& irpc quo gene-
roior atque validior.e ferocior eft eqnus,& tcnaciori-
bus viDCuIisegens.ETes rtunc,vtauguror,in ahquo m>
di ngulo, am Nslum,iam Indum.aut Tantim tranfna-
tares,uni Rhipheos montes , aut Hercintj farros dumeta
tranfeenderes, vagus femper , & profilons f-iper terratn.
Occumt pietas illius,qui olus morbos noftros , Se mor-
borum noftrorum niedicamenracognofcir. Non idcir-
co minus vnlia,quoniam arnariora funt. Ilia magis inge
nuaviden poteft, & humanicace tua dign'or querela,
quod pra&ntiam atque conuictum mcumvaldfuaui-
ter requins, & m quo vnictibi complacebis (vtdicis)
dum cum maxime deleftarer.ablatum luges. Enimuero
.nihil negotijeft hic , i es amicus, imo vero fi P.iter f ne-
que enim alium tepietate eximia , & paternis femper af-
ft-cbbus comprobafti^nullustibi me oens, nullum tem-
puseripiet , pone me in fupremo Atlantis Mcdufeis lu-
minibus durato vertice,te in rupe (aucafe3 , vbi vinftus
Prometheus de loue conquentur , fimul fedebimus , fi-
mul ambulabimus . fimul ccenabimus , fimul fabuhbi-
mur,fimul leria traftabimus, nihil vnquam inreruenier,
cjuod vicinos cerner &audireprohibear.Volucereft a-
mor.non terras tan tum, (cd clnmtranit Se maria, me
podagram nouit illc.ncc compedes,liberriinus elr,& for
tuna i.cct oblutante,vbi voluerisiprifcns.MirarisiMor
ris c, noque nefeit Imperium , cquod illa videtur abftu-
li(Te,complet;itur,rtaque verfos in cinerem, apud illum
ntegros inenies,& natum Oftauia,virum Artemifia.a-
micum Ladius inuita morte, & effraftis (vt ita dixerim)
tumulis.viuos habent , ac prsefentes. Habe igiturme:
Kam Sc ego tehabeo, nulla mihi <ine te dies agitur,nul-
la > . nullum iter, nulla confefio , vbique tecum .
Quififort,q:oniarn negare npolTum.dulce quiddam
Sc iueundum in fe habere prafentiam amicorum, modo
iiludmihin negetur, fa;pe dulciorem eile memoriam.
V quod nollem.uepe delicatam efle praefentiam ; fi ergo
ad lolatium vitas , tarn tibi vtilem prarfentiam meam pu
las, duplex ad id meftj nam & egofupra fpem tvam
:6 Fuan.Feiruchae de Reb.
te venire, tumque & Horarij vatis aeftiuum habita*
culum vidcreyquantmque dtfderiotuo furficiat.mane-
re.non renuo:& tu Ji aH tne videndum venire inalles,hii-
ffljniis enim animus bis dulcs fru bfet.qu*? laboriolis
qustiuit.iTronftrabo tibi viam, in qua nec pedum vitie
tarder 's, ctrajn cogaris plantis attingcre, interfer-
uorum manusadamnem Tyburnna meenia prslaben-
tempeiges jbi nauiculae impbfitus,prono alueo defeen-
des,donec addextram Tybens occurrerit. Indeiam 1ac
tion am ne per ipfiusvibis Rom* mnia, ad mare per-
uenies,inde etiain dextrorfum,fed fortiori aluo credjtus,
Tyrrhcni inus xquoris ob>bis,doncc longe reli&a Maf-
iilia. rutins ad dexteram , rate- fluininca Rhodani odio
fubuehare,qua vetus Arelas pain I tribus vadis,'& lapidofa
planitie,mox in hrrida triftisfcdet Aucun io olim,
nunc Pont. Max. Rom.proptiis fedibus decrtis, obtan-
te.vt arbitrer natura, caput orbis efficerc nititur, & La-
terani immemor &Sylueftri.Inde lemper aduerfo ftumi-
ne, tribus pa.lfuum millibus,aut paulo amplius, afecn-
dens.argteum gurgitem obuium habebis,ad dexteram
flecbiter, Sorgiacftplacidiflmus fluuiorum. Cuius -
<juis quindecim aut eirciter paiuum millia confeendens
nulli fecundm fontm lucidifliini amnis origmem vi-
debis,& incumbtntem fcatebrispra:altam tupem,vtiam
ttanfitivltetius,nec poifir,nec oporteat.Vt enim dexte-
ra& fecunda lint omnia, illic tandem in terram depo-
ficus.ad dexteram me videbis. Vbi enim procul ab Italia
polflm efTe tranquillius'rVidebis autem modicis,fed vm-
bros hortulis, anguftque contentuin hofpitio, fed
quod tanti hofpitis aduentu , fad im putes auguftius.
Videbis.quemdeidetas.optim vilentem,nullius egen
tern rei.nil magnoperedc fortuna: manibus expeftan-
tcm. Videbis manead vepetam oliuagum, herbiua-
gum.montiuagum. fontiuagum.fyluicolam, runcolam,
hominum veftigiafngientem,auia fetantem,amantem
vmbras,gaudentem antris tofcidis,prat(que virentibus,
execrantem curas curiz.tumultus vrbium vitantem ,
abhnente'm liminibus perborum.vulgiftudiariden-
tem, tenia inccrbtique pari fpatio djhntem , totrc
die bux
Fa il. E ist. Lib. V I; . M7
diebus ac noctibusotifum.gloriantem rmifamm con-
ortio,cantibus volucrum , fcNympharum murmure,
paucis fcris, fed multis comitatum & nunc domi
cflTe nec ire, nunc fubfiltere, nunc querula in r'jpa, nunc
tenero in gramine lifl.it um caput. Sc felfa membra pro-
iicere,&(quae non rltiimfdliftij pars dl)ntminem acce
der, nifipcrraro, qui vel rniHefimarn vaticinan poflc'
fuarum parriculam curarum. Ad hxc modo obnixumy
defixmque oculis tace re .modo multa leen m 1 o :;u i, po-'
ftrem feipfum,& morralia cunla contemn ere.Ecce pa-
ter.dum te voco, veniendi lborcrii-bftulifle videor. S
enim batcperlegif.& fidem habes,bttiid* nwVides.Jara
tandemf/ecum enimcolloquiideor)ej>iftolam meferi-'
bere fum oblitus.Vale.
FRAN. FETRARCHA O L V M-
- - AE.S. Epift. IV. ' J
Exempta vetemmmrfirbtmtQties recital, . (
EXemplis abundo fed illuftribus. fed veris, 6Vqubusv
ai fUor.eum delecbtiooe init auftoritas.PoflVm,
aiunt, pauciotibus vr :iteor. PoTem & fine exemplis a-
$r,ere, nec iftnd inficior, quippe cum & tacere pofTem, St
rort con.'uitis ,fcd in tot mundi malis,inter tarn multa
dedeenra , tacere difficile eft. Satis patientia; prasftitiTe
videor, quod.nondum Satyras calamum applicfti, cun
ia ante haec monltra fcriptum videam:
Difficile e Satyram nonferibere.
Malta paflim loquor,multa etiarn feribo, non cam vt - -
culo meo profim, cuius iam defperata miferia eft, qum
vt meipfuro conceptis exonerem, &animum feriptisfo
1er- Verumtamen fi ratio quauitnr, cur exemplis inter
num arBuam, curiofque in his videar immorari, dicam.
Puto lectorem eo animo eTc, quo film ego. me quidern,
nihil eft,quod moueat quantum exempla 1 roru m ho-
jninum. Iuuatenim affurgere, iuuat animuin experiri,
an quicquam folidi habeat , an generofi aliquid . atque
-aduerfus fortunam indomiti & infraiti an iibi de feipfo
mentitus fit .ld &n prxter cxpencntiam,qux certiffim*
2i8 Frah. Petrar.chae di Rbb.
rnagiftrarereft, nullo melius modo fit, qum fi ei his,
quibus fimillimusele ciipit; admone.ltaq; ficut omni-
bl ,quos lego,grati iiabco, fi mihi propolitis -
plis banc expenendi facultatemdederint, ficuiihigra-
tiam habituros fpero.qui me legent.Fallor forfan in hac
fpe:cu tamenin hacnarratioaenonfal!eris.Ha:cenim v-
na rei eft. Altera eft , quod & mihi fcribo , & inter
fcribendum cupide cum maioribus noitris verier . vno i
quo pommmodo.atque hos, cum quibus iniquofydere
datum erat vt viuerem , libenutfime obliuifcor : Inque
hoc animi vires cunetas exerceo,vt hot fg-iam, illos fe-
quar Sicusenirh horum grauitcr cpnfpedtHS orfendit,
fie lllorum recordatio.magnificique ar,us , & clara no-
mina.incredibili me afficiuntatqne ineatimab liiucun-
rlitate,qua: fi omnibus nota efiet.multos in ituporem
geret quid itacum raortuis clfe potius , quam cum vi-
uentibus deleilarer.Quibus Veritas roiponderet illos vi-
uere.qui eu m virtute & gloria diem pbierunt: Hs inter
delicias,& faifa gaudia exultantes, luxu fomnque mar
cados, vino graues, & f viuere videantur,etTe tamen-ad
hue quidem fpirantia , fed obfccenaiam,& horrenda a-
dauera. Verum hate inter doctos & indoos aeternalis
manear, ego fequar inceptum. Habes ergo.quod inter-
rogationi tue,quodquc quorundam.qui tecum funt,ad-
mirationimott refponfum velini, cur exemplisabim-
dem veterum illuftrium , qud& aliis profutura fpe-
ro , & mihi cribenti , aclegenti profuifiedmodum.
Certe fcio deinceps , quoniam nmilab vno homine,
quod omnibus hominibus placear, fieri potcll,mirentur
improbntque fi lber , certe ego , nepropteralienum
murmur intermifile videar mor meum , infrete huic
etiam cpiftol aliquot exempta non de(inam,& quid ex-
empla poifint exemplis oftendam-Omnes qui ante Ma-
xiura Mediis fecabantur . vinciri mosfuerat. Quiae-
nim dolorem corporis, animi robore fuperari non polc
perfuafum erat, vinculorum auxilio vtebantur. Primus
Marius folutus feftus eft,id poft eum pltmmi.Cur.quae
ib,niit quia exemplum viri conftantiflmi.adimitandurn
nimos erexie, Si , vt compatriot* fui verbo v tar, valuit
-.. Epist. Lib. VI. iif
auctortasrBello Latino Decius Cos.feipfum pro legioni-
bus,& pro P.R victoria (ieuouic.Res dicru,qum execnt
tione facilior/ponte tua mortem appetere , vt alten vi-
roriam,qua:ras. T:mcc.u lamen exemplumfuit , Sc
tarn valirlum , vt bello Sarrmitico ac Gallico , tilias De
cius & ipfe Cos. patra imitator exilieret , & nom ine pa
ttern vocans , fecurus iret ad mortem ,qi!atn pro falute
fuorum ciuium contemnere illo auorc didicerat. cjuos
bello Tarentinoaduerfus Pyrrbum umtatus Nepos.ter-
tia tanAem vno de grege victi ma. & ii non codem info
larumhabitu,pari tame animi rirtute.eademqiie Re p.
pietate proeubuit. Nunqua/n talis vir Themiftocles he
re:,i: : : Milciadis exemplis accenius , fieri lili par in ni-'
induiifler:nuquam lui. Cafar in llludglorias cul
men aTcendiier.niiLmirari ,& imitan Marium ab ado-
leicentiadidicilfet. Quin & Alexandri prokiit imago n
templo Herculis Gadibus eonfpefta , qu mox ad cupi-
diaem magnas res agendi, non exariit modo , fed(vt a
Tranquillus) ingemuit. Pror autem ,iirlatuaeillu-
ltrium poiTont nobiles afiimos,ad imitandi ftudium ac-
cendcte.quod Q^Fab. Maximum. & Q^Cor Scipionem
dicere folitos Crifpus refert , quanto magis ipla virtus
hoc etfict, claro dum proponitur non marmore,fcd ej
emplo Corporum nempe lineament ftatuisforfanex-
pre/fis continentur.rerum vergeftarum , mormque
orina arque habitus animorumhaud dubi plenios at-
qucperfe&ius verbis,qum incudibus exprimuntur: nee
impropric mihi videordifturus, ftatuas corporam ima-
gines,excmpla virtutum. Quid dc ingeniis loquar ? Imi-
latio vnum infigne par fyderum linguae Latina; Cicero-
nem ac Virgilium dedit.efFecitque ne iam am pi ins Gra;-
cis y11a in par re eloquent i cedercmus.Dum hic Home-
rum fequitur.illeDemofthenem < alter ducem fuum at--
tigit, altera tergoliquit. In omni hominum genere 1
cet ofrndete idem , fed in eo,quod in me reprehend
turarcb'us , nolim hodie nimius videri. Vnum ctiam
nuncexemplum tibi notilfimum , quo minus interfe
ram, temperare nequeo. Siquidem quern vita; callem
arripcrct diutillim fluctuant Auguftino , Sc. Antonik
}io Fran. Ptr archai di R*b.
&ViWinirhetoris martyris profuit explu:nc non
& illor duoru in rebus agentium apud Treueros, rep-
tina conuerfio,quam cum fibi Pontianus miles impera
torios narraTet,ipfus Auguftini yerba tenes otauo,ui
fi memoria fruftrat,cfcfloiiifm libro pofita : Exarii(in-
<jlit)an imitandum.Ad hoc enim & ille narraucrat.Hxc
rgoeonfilij'mci ratio c propter obferuatores mi
radores meo? faepius iteranda Video enim qummulcis
exempli contillerint ad virtutem , & quid in meagant .
fentio,& de aliis id pero Si fallor.res periculo abeft, &
jmbusexempla non placent, non Hcg.mr,neminem co-
go;& fi me rogas, paucis legi malim. Vale.
- AN. PETRARCH AB ARB A-
TO SVLMONENSIjS. Epft. V.
Regit Roberti mort m dflort.
H Eu qum violcnti, qumque meuitabiles funt fori
tunar exitus vclprseuiii Sarpe qmdem.vt nofti Bar
bate amantiffime;de fortuna deque alus quibufdam lo-
qui foleo vt vulgus , ne in fermonc communi ingularis
appaream.fi feorfum interroger, relponfurus for ta lie lo
g aliter. Sed tranfeo,ne fi ha:ream,ahirus aliud.de bac
fuperuacuis difputatiunculis implicer , abftrahirque.
Vt autem coeptum fequar,& fortuna omnipotens,& me
luftabile fat um,n on cum vulgo folm/ed cura maximis
atque doftiflimis quibufdam vins,& in primis cum Vir
gilio videri poli et,ni & vnus omnipotent, & fac ooffl
m ore catholico fufpeftum foret. At quzcunque vis illa
fit/eu Dei iudicio , feu permiiTu , res hominiim verfans,
haud dubi magna vis, & prorfus inelutabilis eft & ad-
uerfus quam fruftr imbecillita.'noitri connus accingi-
tur, Nam in curfu facili conlilium humanum opprimic,
mali moles,& mortale remedium dilcutic meta necef-
fitas.Id i vnquam alias. mine maxime intellectum con-
fpeetmquc clariffimeft.R.ogoquidnoui,quid inopint
accidiriQuis non iftapriiderat?&pra:uidiie quid-pro-
jfuit-Tam profund enim totis regni prxcordiis fe nc-
quitia: dirum virus infuderat , vt am nifi rnortiferum
cic
Fa'mii. Epist. Lib. VI.
(Te non poTct ; aodacix tantmque licence
teproborum , unta piorum ddperarjo , un mottor
inceflerat. Eran: crebra vndique relut mftinuum.
procciiarum gna, graues frontes trbida nubes ob-
duxerat , & trbida rectora pugnaces rrgebant ven-
ti , rulgrabanr o cu h ardentes , dabant ora minacia .
tonabantque. Propcerat vt minus impur flmmarenc,
zqaoraulicumiam tumebat, imque x~:.s horrlonus,
& reciproct uc : J ? , .V obccenx aues, & peregrna prodi-
gi a . : o lat littoribus rccurbant:Morte regis muta*
ta regni bricfrjt cum vnius viri anima omnium rigor Se
coniam eaanuiTc ridebarur.Spebbamus bate omnet,
rurarquc non przcntibus angeba.nur malis,
Loqoiaatem quis nderet,vbi rix liben cogitarus sunt,
& non tantm rocibus, fed nutibus parata upplicii?
Qaimobrem in triuiismuti omnes,in thalamis murmnr
mbigaom.mceftaprz(gia,& impendentium ma
lorom.taciti aug ures. met us ac dolor. Denique fie apertis
culis torpnerant aninu , quafi quos ricini flmims lux
horrenda perftnngeret.Ncmo,ni rllor.vnus hominum
me apertius timuit,doluitque hberius: nemo illa curix
porrenu 8: introfpexit acutis, & contumacis, aut h-
gno percnfit,ant clamo. Heu quanta,qumque cuidenc
prouerbinrum fides ? Mala raticinetur(inquiunt) qui
vates rendicus fien ruh. Et iterum : Rar vlla cala mi
cas foh renit. Sic c!r,fic ab antiquis audiuimus, !ic vide-
mus. Magna lemperzrumnarum acies,incomiutsc non
proieunt miicrias, in multas modifie fe nouent, qui in
vnam incidit. Equidem vt in tenta malorum copia mi-
fetosmulcoscftenecerte eft, fie in tanta bonorum ino
pia fcclicespucos,&fanmiferis,miferormque gemiti-
Dus, atque querelis refrta funt omnia. Contra autem
qum fit mortalibus rara felicitas quis n on videt, cm
c in hoc vita; tramite , fi acriter intueare , fbrtunaequc
phaleras diligenter excutias, nemo vfquam ver fcelix,
aut rotorum plen compos occurrat, 8c apud feriptores
rerumvix coaiitem mum proculin vltimis Arcadum
lacebris fcelix i lie habitus Metellus inueherit? Quibus ita
ic habetltibus,quis miretur vt in hominum turbam con
ii Fran. Ptrarcha be Res.
ich fpicuh , fie in congeriem malorum mi(Ta vatiena
non errare'Vtquead viuum illa, ficadverifta pertin-
gere?Meminifti, amice, vt olim prjefens verbis, viuo ad-
nuc, moi cxtmAo Rege, cui foli fuum hoc & proprium
nomen fuit.abfens lirei is,nec multo poft prafens irerum
vua voce, non fine fufpiriis quid ftntirem ,qud vein
pofteruro praefagirem.quaf iam tune venturi ccrtns ex-
plicui.Videbamenim, fubtradlumregni faftidio funda-
mentum,erintquefub oculis corruentis regiac graues
cafus. Caput adolefcentis innocui primum omnium haC
ruina oppreTum iri.fateor. non videbam , nefeio quid
obftabat feralibus conicturi? , id vnum quod in malis
pefimum erat abfcondcns.quanquam (vt meminiTe vi-
deor) iam inde pnmis ad te Iiteris agnum lupis obie-
tum. vtinam non tam certo dixerim augurio, V profe-
o luporum morfus ac rabiem, & illa communia perdi-
torum nominum,ctempturn,odium,inuidiam, dolum,
rapinam,carcerem, exilium cogirabam. Tales homines,
talem mortem cogitare didiceram.nec vereri quip-
peqi nullit ex tragoediis^tam nefarias, & tam traces
infidias meminiffem. Tulit ecce feracifilma fcelerum af
tas noftra ,quo glonetur antiquitas , quo fe pofteritas
Confoletur,vtq;omne zuum fat exeufabile, hoc in tem-
pus faeuitia;. ac totiuc inhofpitalitatis erupit. O breui
multum mutata Neapolis, O infoclix Auerfa, ver auer-
a,n orn ex re fuinptum:Auerfa(inquam) prorfus ab hu
elan itat fide, quarum prima homini, fecunda Rgi
& iufto domino debebatur, in te vtriufque fprera reue-
rentia , vtriufque in te facrum gentibus fraftum foedus.
In te enim fraude impia periit Rex tuus, ferro vtinam*
aut virili morte alia, vthomnum minibus mterfoftus,
non ferarum dentibus atque vnguibus laceratus viderer
tur. inique condita fydere.infauftofgnata vomere,
Cmen tis ex tructa fuguineis,& vipereis habitata culto-
xibus, nugiltra vrbs crudelium eicmplorum. Abund
impietatis & criminum erat animantium prinopis fa-
crofanebm effigiem, ad imiginem Dei faam violare
tam at rocitcr.tam ftiperb Nune id fcelus non in homi-
ne quolibet aufa es, fed mitiffimiim, innocentiSmura
hominum. Sc dominum tuum, & ante annos tui follici-
tum , tui amantejn , tau indolic pucrum , magn* fpe
Fa mi i. Epijt. Ljs. VI. iij
regem, truculentiiTimLniait;. Imo non tu, fed in tea-
eres Sc immites, dicam homines an he Ii u z- an quod ad -
tientitij genus monttri, qui orbe ltalicum Barbrica : >
rtate maculaotes. tuum uumque regem, non gladio,
non veneno, dura licet folita regura morte, cd velut
incendiarium,aut htronem, infami laqueo psremerunt,
& cuius vert ici debitum diadema diu prfi
da tergmeratione diftulerant, eius eolio reftem , & no
dos miferabiles iniecerunt. Vt exequiarum g-ncre alio
& vita longiore dignilrai corporis ludibria indigna
prrteream,fi r.oftro foi t ilentio pofteror notitiz fio-
trahantjc.tu quidem mitera ciuitas hxc perpcTa tuis io
jpenetralifaius.qux omnes terras & omnia fcula trifti lint
inquinatura memoria.Czter & culpz ei pe s,n i quod
tu criminum fzpe confenfui prozima eft, &
obitarc noteras . nec vlcifci , miferatipne potis d >gn a,
quam odio. At tu Christ fol iL tir, di vides, Sc
snernisradns vniuerfa colluftrans.vt quid hanc infam z
nebulam pafus es terris noftris incumbere, cmpolfe?
cam facile, nii del-cta min um obftarent, vapores
zios odiorum,caliginofz noctis algorr concretos, temi
do tui-amoru plendoreperrumpere;Tuautemfumme
Regum noftri temporis Roberte, quam ex aliqua codi
parte res noir ra7 & miferari crediderim, Sc Ipeclare, qui-
bus h n efas luminibus afpexifti,& b Je tantam tni tan -
g im ii iniurii, quo animo pertulifhrAn non 1 oteras pus
frecibos impium fcclus? \n poteras.fed nolebasifubdiffi:.
cilis conieftura. Etit enim millimnm veri fit, te clefti
o a i dio repletum terrenis doloribus non mouerj,niiquid
amen tuorum chntate , atque ingnita pietaê non
eangeris'Vtcunque eft.fbrjicem te, qui hue diem in cor-
pore habitaos non vidifti, quin te (iiperflite, nunquaqx
cam rieb. lis illuxilfct dies, nunquam tanim in india: li-
cuiller : fuit enim ver irons regia regm falus, conciliaj
crixanimorum , iuftitizalitrix.exputrixque peridise,
velut quzdarn falubris vmbra, gregibus tujs, vtiu-
Cunda paftonbus ,tic funetb ferpcntibus- Quoty fi jjq-
mana virtus obitare decretis athzreis non valet f *
{(anda vtique, Sc pen itus opportuns mars fuit, quz
ocul.os tu OS; quibus adhuc natu w legibus horrur , $
'It
114 Fr an. Petrarchae Res.
laclrrymx inerant,tam mocito fpeihculo Iibcraret.Profi
do!or,tuum lllud cximic charum pium , dulce depoi-
tun.qibusferuandum, colendmquecominiferasper-
diderunt,non fomno.aut ignauia vib,fcd.flamnvmti o-
<lio &inuidia ftimulati O vltrix fcelerum iuftitialNeque
illi aut inhocentia,autfanguis,aut maieftas profuit.Kon
hominum quifquam aut Deorum,non qux efficaciifima
Iperabatur tui recordado opcm tuht.Voces illas, moni-
tfque nouiffimos pij patris,& regis optimi (quibu s mo-
tiens quantum raortali confilio datum erat , in longum
& familia: tux profpeieras,& regno)pra5ruptas,defpera-
txq, nequitix ventus tulit:atque omnis diuini,& humani
Juris contexit obliuio. Sed iam fletuum fatis eft, modo
ne vbi finem fngimus, initium fit. Cm enim vt dice-
bam,& crebra,& comitata veniant mala, cum rara Sc Co-
litaria bona fint , ex hoc malo nefcio quid malorum fe-
qui video quod neuem, certiorquim velim.mali nun-
tij vates fire , filentio premam. Meliora cunfta proue-
niant qum pero, nee Reipub. noceat paucorUm furor
qui in llis, quorum eft:inultus(vt auguror)non erit. Et*
fien un duinaiuftitia,xpermTericordix fuccumbat,j'n
his tarnen hocaccidit , quos pudet, ae peenitet, non Iiis
qui flagitio gloriantur.Hxc tibi quoque Sorgix ad fon-
tem.quo rurfus tato Italix naufragio, velut in portara '
$igi, &prxteriti dolens, & venturi trepidus, di&abam
Calend. Sextil. intempefta nofta. Yale tui cautus, me
iner mei.
F R N. PETRARCHA THOMA
' ' MESS ANINSI, S. EpiftVI.
Deploratis vitiis corrigendis inanem ejfe lahmem.
Sineillum.linqueeum iibi,xtatem habet, vix patent
ire licet quocunque libet,demitte in Collum habenas
bomini indmito, fruftr niterisjrepeto.lihquefibi. eat
qo feit annimus.crede autem mihi,non afcendet.Vidi-.
ftiequos ad iter Sc acenfum pigros, ad pugnam pari
dos . tarnen impatientes focij, frcmenteTque. Degene-
tis animi lignum eft infultare minoribus , non pof-
fe comitera pati, nofle cum poflit occafictncm expe-
Ure;
Fa il. Epis . Lib. VI Mg
expeclare.non caufam. MuCcx macrs ftimulantbories,
pjuperem percgrinum eanis infeftat : homunculum no
il rum his cxemplis afcribito.Vbi vel miferabilis orbite,
vel extrema paupertas, denique vbi defenonis cil mi
nus, ib' plus (aeuitiz, nocendque fcruentior libido , qua
in nihil deliberar,nil an facultas adfit, voluntas nun-
quam abeft,& Temper vna.Quid eaftigas igitur'Perdi o>
peram plus aliquid qum verba requirit hoc malum, da
illi parem aduerfarium,cefeftim ardor ift tepuent Kem
per erit lupus oueconfpeebt , admouc lupum , ouis criu
Quid igitur (vt ait Flaccus)obferatis aunbus fundispre-
ces,quin tu,fine illamfcelenbus obrutum, & opprelTiira
fuis fiiperbia tumidum.ardentem auaiitia , iracundia ra-
bidam.inuidiatabefeenternjibiduiibuj crFcratum.aula;
ventrifque maneipium, nimio temper fopore cfectum,
Sc (rt ait Maro) f
Somnojvimquefefultum. ,\ : . $
Quid enim huic facias? Quid loquaris ?Dolio loque
iis,8t quidempleno,& nilpenitus reiponfuro, nilintd-
lctturo , nil etiam audituro. Perpropne mhunedtxilTc
Licinius Cra (Tus videretur , modo barbam arneam habc-
ret .caetera enim adfunt. Osferreurn , cor plumbeum,
vtique callof aures.calloumque animum habet. Cal-
lum mendaeiis fuperdufturri, vera verba non penetrant.
Nefcio an ex illis fs.quibus perder verba leue eft, illud
certe" /ci , qux in homine verba perduntur . tolcrabils
fore iacbira. ni Contemptus hinc iimul.atquc odi qu-
rerentur. Vale.
FR.A.N. PETRARCHA THOMi
missanensi, s. Epift. VII. .
' . lacpuuti ctrntannendos.
QVodadftudium rei familiaris attinet i coaceruafW
diIquediuitias>prouidentiirimum hominem om-
nimque .quosego quidem nouerim , circumfpeim-
iTium , non neg , ququenon in vultu tantiht) , fedj(Vt
Plantinaanus) inoccipitio quoque oculos hbet . C*-
term in eo quod de eloquentia hominis addidifti, Ion-
ge dil entio. Inter facundum enim ac loquacem largiter
p iij
.vi** Fran. Petrarch a d Rib.
refert alterum qualitatis eit.quan titatis alterum. Hoc rn-
geiiium,& ars,& cxcrcitatio modeh, illud praeceps im
petus ,& impudentia pradbbunt. Contraria funt hsecc
plaerique tam en i n d ifccr nendo rllun tu r:tu ilio loquen-
te. diligentuis animum aduerteris,fteberis,vt nihil
prompt us,fc nihit illius fermone durius, nihil afperius,
nihil intempeit.iuius.quod non ideo vt lbi.cuius nomcn
iciens flui , eloqtieutix falfam famam, fed vt tib iudicij
errorem cripiam, dictum fcito.Vale.
V ^trella.animus emm proculdubio diues eft.Bian tco

mon , fu Tecum bona circumrerens, incendie peri-
tura, naufragio. & uuibus nihil omnino non prardo-
num vim, non furum metuit dolos, non rubgincm,tr*
oeifquc , non morbos , non mortem., non fenium, non
ruinam.De arcula fane ideirco fum dubius , quia dum a-
nimum,morfquetuos; fortuoamque fimul extimo, &
rnlque non multis fe nonnullis cgere te fufpicor.Sicut
cnim infanorum , innumerabbus indigere, fie verum
eft. quod ait Xcnophon ille Socraticus. Nihil egere.eft
peorum:qam minime aurerri proxirrrm diis. Qua-
mobrern quiadearcula ipfa , nuper confcio quodam,
nefcio quid audiui, pro virili parte ecurrendum ftatui.
Ecce itaque de for tu na: mea: It reliquiis dicarn fuperbis
qum velim, fi de muneribus aliter loquar ac fentio: di-
eam ergo.de muneribus,quibus ille me talia non curan-
te.fupra pem , fuprque votum cumulare dignatus cft,
liquantulum ad temif.quod quantulumeunque eft,
hauddubito dignanter accipies & in exigua re, paru
velut in fpciilo confpiciens magnum mirtentis arTc-
bis , non quod egofim nefeius , quofdam fortes ,
quofdam dnftos ac imillimos tui viros, & vtrofque
fliagnanimbs ,,fruftr olim muneribus futile tenea-
taros , in quibus ante alios eil Fabncijl ciar nomcn, Sc
Curi/
_ Fa mil. Ehst. Lib. V . 17
Cutij Romanorum ducnm .quorum alter Pyrrbi rgis
altera.: rum c:rtm. ::.fe Samniticum laudator. Cla"
rus vterque contemptu, led nobilitatus alter etiam cla"
rtate refponfi. Quamuis enim fcholaftici quidam.rao--
re lu confondant h'ftonas , refponfum tair.cn lllui
nobile, h. :21ro: am , Romanos nolle aurum, led aurum
habentibas imperare , non Fabricij, vfmlgtis putat,a<i
^, toi Cur:j eft, ad Sa mn tram legatos , Xcnocra-
ODSvtrtrm Alezandri Macedonis,cum quinquagintata-
lene acam ab ipb Rege tranfmifovQult>tos ad r-
nam , 10 rillam Academia; ac mediocri , & minimap-
jnrjto ciboPhilofophicc habitos.cm dimifiTet.poftn-
&rirmero,qiixrcntf<jue cui numeran peeuniam re-
gisrcilet c :ncrepu:t. Quid vos(inquu)hefternacce->
, noo intellei ftu , me pecunia non eseie? Quo ref-
ponfo.cm mftos facros cernerct.ac muDus , lega-
tionem reg am fprcniTe dicerctut de magna pecunia,
cziguam articula m accept, rcliquum reern uflt ad,
regem. Ferturergacundem regem & Diegenis Cymci
contemprus , ad q-.em verfarili doli habitantcm , cum.
Alexander videndi cupidus renilet, &miratushomi-
nem 4 -ara'Tet : An donari lbi rege aliquid vellcuCar-
ter-,!ncc-t)al!s . nunc vtfolcdi. cr.'e.is peto. Erat e-
ntm hyems . & forte tune fundo teibe illius ad Aquilq
nem obuetfo ,ore ante ad meridiem appl cabatur emi-
nudus, fed feruens animi feniculus. Facetum hoc dunt
& p rope fuperbum Demcttij refponfum,qui milium fibi
ab imperatorc Romano an rum, r iJenJo ita contemplt,
vt dicetefcSi tentare me voluit, toto iUi fuerira eiperii-
dus imperioiCalami' Iodus,dum ingenti hgnomm con
gerie extrura,& incenfa more patrio , nudus ad volun-
tariam mortem iret,Alcxdro MaCedoniobuio,& quje-
renti fimJiter, numfealiquid vellet: Nihil (inq'uit) eft
opu$,brc:.'i te videbo Sed hie quidem miri nihil,q'!od e-
nim non fpernat.qui ipfam propter quam caera conu-
picimu, V itam fpreuit? Contemptus fane mirac ulu,fup-
pieuic raticim'j certa fides liquidem intra dies paucos.A
Jexiderapud Babvlonactatcreillo , Peifaratque Indo-
vJtore,eonfptuseft.Vrbaniusaliquto Dindymus,ad
P
J.& RAN. FTRARCHAI Dl Rib .
quem nudum cm Alexander.idem omni fftu regio de
porto venTet,in extrema fotudinum, cunis mune-
hbusab opulentiflimo rege fbi allatis , non nifi mnima
St vibfima rcrum ump(it,ne contemptus afperor inb-
lencia: notaretur.Sed hzcmgulorum hominum,iIla pu
blica an'imorum, & incomparables altitudo Pyrrhi re
gis,cuius fiipr memini.legatus Cyneas.vir ingenio & fa-
pientiaexcellens,immenscum muneribus Roma mif-
fus Sen'atupnmum.atqueordinibus cuntis, ex ordinc,
nequicquam tentt is:poftremo plebem ipfam fruftr e-
tiam aggreiTis,ac nemine prorfus inuento,cuius domus,
aut mens muneribus regiis pateret , cum eo jpfo , quod
adduxerat auro.ad ftupeiuem Regem,ftupens ipfereuer-
fs eft. Caterm hi omnes, aut ab hofte rege, vel po-
pulo,aut uperbt) aliquo donatore tentati (un t . At noa
Romani Senatus dona Ptoloma:us rex &gypti. non A-
fricani fui munus MafaniiTa contempit non Africanus
alter.munera regis amici, non denique P.ipfe R.munerii
licet fpretor hoftium,Pergamxi regis, quern amabat hae-
reditatem, teftamentumque deipcxit. Multum referr,
quo animo quid donetur,& quo,& icut quidam long
mag n ficus, fie alter inhumanus, atque infolens eft con
temptus. Amicus ego non tentator ven o, nec(vt verum
ttear)dono aliquiH tibi, fed tecum partior, quae fcisiple
rampndem nobis eiTe communia,ac ne munus exiguum
magnis verbis exaggerem.accipe quicquid id eftA' boni
fule ,qued pro feft, ne idem ipfe qui fert.nec alius
quidem quifquam quid aut quale fit nouit,& ego iam.fi.
quid mihi credis,oblitus fum. Vale.
FRAN. PETRARCHAPHILIP-
BPISCOPO CA VALLICENSI, S. Epift. I X.
_ Se ud vitare, SoarMcmfmun fecum additcerefiribit.
VEniam ad te.quando ita placer tibi fentio,& Socra-
tcm noftrum.deuotiifimum tili nominis a idtrcam,
poftridie veniemus, ncchorrebimus vrbis aipeftum, in
culta quamuis,& rufticana vefte contecb. Hue enim prr-
die,raptim,ex vrbe inquieta & trbida, faltu velue in /it*
tu'
Famii. Epist. Lis er. V II. uy
tu;, fraila puppi cfugimus, latitanJ-.ociandque propo-
to,cquehabitu,qui&ruri,& bruma; conucnicntiG-
aaus vxtus eft. Vc fumus in tuam vrbemcommigrare iu-
bes.pareb im us,eijue liben t lus.qu arden t ore nu defi-
deno trahimur. eque magnopere curabimus, quale*
extnnfecus v.Jeamur cui nimos nostros apertos,ac r. u-
otefic & cupimus. & fperamusJUud tuorumvoto Pa
ter amantiffime non negabis , fa?pe nos hofpites habere
vis, vt non apparatum ,exquitumquc conuiuium, fed
men/anasfamtliarisexcipur. Vale.
FRAN CIS CI PE-

tra R H & V. . E P I"S T O L A-
RVM P E REB FA M I
liaribus ,
LIBER VIL
FRAN. PETRARCHABARBATO
SVLMOMSNSI, s. Epift. I.
Nt tu multifirlas, quibus obfi-
. deor curas, illa non vit im a eil,
! quam ex rerum tuarum expe-
: cratione concipio : quid enim
mihi Barbato meo chariusrQuîj
dulcrus?A nxia res a m or ereri u 1
tmida, follicit omnia circum-
fpiciens, & vana etiam aefeeur
' .formidans.Ecce quod imper ti-
mui, ecce quod Temper frrlpi, ccc"c quod quotidie dice-
ijo Pran. Petrarchai de Res.
bam.noripoterar tarn fcedumfacinus impunitum (,&
eft vltio hae al qnanto ferior qum putaui.Verte autem
Deus,iramtuim,in auftoresfcelerum.Sc noxia capita di
gno fuppiicio feri,parce piis,parce fidelibus. Quia infons
meruit plebecula? Quid facra tellus Aufonia? Ecce iam
puluis Italicus.greTu qtitur barbrico,& viftores olim
gentium riunc, heu, vineennum prxda fumus,iiue id
peccta-nolra merure,fi iniquum, 5: trifte fydusali-
quod,aduerfo limine nov exercer, fiue(m quod magis in-
clinor)integn nunc feeleftis additi.criminibus pleeb-
mur al. en is. Sedabfit.vt I taba: metuara, qua rebelles
potis.quod nietuant liabebunt, dum nuper Vrbi reddi-
taPoT.TRiB.vigebit, & caput noftrum Roma -
grotabit. Italia: follicitum habet, ilia videlicet, quae
olim magna Graxia dicebatur, Brutius , Calaber at que
Apulus, nunc laboris Terra, atque olim pra;potens Ca
pua. Nunc regina vrbiumParthenope. In hasterras a-
rncenilmas.ab afperrimis Danubi j ripis^rasceps ruit ex-
ercitus, & cosli noftri ferenitatem, fecdis nubibus inuol-
uit,ab aquilone oriens procella , quam vereor, nedura
reiponium tuurri openor,cum ingentilragore detonue-
rit.Sic omnia i.unin cmemum aHduch referuntur.Unt
Suimonem primo belli impctu calcatum.inditionem
hoft uin peruenifie fama eft. Hen gerterofum oppidum,
luam Si Nafonfe patriam.quibus profequar laraenris, ab
his hodie pofleflanbinterquos i 1 le morte grauiusputa-
i3it cx:l^m?Quiautem,adeo miferabiliter nontam de c-
Jtilio, qum delocoexilij queftuseft, vt Iibrumn exi-
giium texeret querelarum. Quiddifturus fuiiTet.fi Iftti
populos, Sc idgenus homxnum, quam vagus Sarmata, Sc
arcitenensGetcs.niuofosoberrant collibus.ad oceupan-
dam armis patriam fuam venturos, vilo tempore prasui-
diTet, adquosfeCa:fans imperio proficifci.taminiqiio
tulit animo, vt nihil aliud flere, nihil aliud deprecan, ni-
. hil aliud loqiii poilct. Te vero frater , quid nunc dicere
arbitrer iftaccrnentem.quasnecego praefentfa fine la-
chrymis audio, ille futura fine gemitu cogitalTet? O
feliciora iam 'altem Nafonis olla, externa tellure obru-
teqinj patrix Pyramidis bonorc cond.ta.huius tem
Famii. Epist. Lib. VII. ljr
por:J ludibrio feru are cu . I m t a n qu ; 1 1 i ora dixerim -
pulchra inter flum & Hypanem , quien inter Lir m 8t
Vultumum: illinc Barban magno agmine difbgiunt,
bue irrirmpunt.Atege dum doloren] animi fequor.p -
polit um Sc euehebarlongms. nili me expectant
8tcrebromterpeILinshicnunuu reuocalTet. IgiturVn-
de difcefleram reuertor. Magno fuper te pauore tor-
queor/ed nihil in me,quod ipie nouer im,con ni . j eft,ni-
hil auiilij, quia tarnen plus interdum aliqui pollut,
qum fe poiTe confidunt.fi quid in me opens agnouens,
iure tuo viere.Gramm fateor non mediocrem apud tri
banum ftirpe humili.led excelfo virum animo propoli -
coque, it apud P. R. habeo, nullis profefto meis mentis,
fed Dens mihimalorum odia, bonorum b neuolentia
compenfauit : son quod velillis noouerim, hisprofue-
rim.vel malus eile defierim, vel fim bonus: fed quia ma
los o dille bonos amare difpoui,& ab 'Horum turba, ad
horum paucitatem fepe transfugere volui, fi datum ef
fet, & vol fi dab'tur. Siquid igitur in piatfenti difenmi-
ne. apud pra:EirosTrfbunurn,acP<.puluni prodefle tibi
interceiTio mea poteft : Ecce animus & calamus praifto
funt. Eft mihi prxterea in longinqun , & ab his monbus
fecuto,!talix trau domus,parua quidem,fed duobus v-
num animnm haben tibus.nulla domus anguila e(t,nul-
]a?iiIamdamnofxdiuitia?,fed nec paupertas, neccupidi-
ras.-Jibclli autem innumcrabiles inhabitant, hxemodo
nos expdit, me ab occidente reuerfurum ,quem tam
biennio affuiTe ennqueritur, te ab oriente fiftacoge-
imt.fihbuerit venturum. Quid tibi praeter hase orfe-
ram non habeo. Domus autem ad quam inulto te, vbt
fit nofti, in loco falubri,& terroribus vacuo , & pleno
gauds.&midiis opportun...-. Tu quicquidconfilij eeepe-
ris, ad /celicem exitum Deus applicet. Ego interim v-
timm (AU timuerim.& abfentia quod naturaliter folet,
metum auxerit aman tis.animus qtiidcm meus non quie-
cet, doee vel te videro, vel per literas aeeepero, tc iaj-
uum ex his tempcltatibus enaufle.Vale.
tjt Fran. Petrarch ae deReb.
FRAN. PETRARCHA THOMA
MESSANENSl, S. Epift. II.
Vetean humilitatem non ejjeJpernendam.
NOli obleero amicum ideo fpernere.quiahumilis,
necontrarius fiasdifto irrcfragabili , quo humili-
tas exaltan Hi promittitur. Veraquidem humilitate , nil
minus contemptibile , nil minus vera fuperbia vene-
randum.I difcretione tamcn hums roi, & aliarum quo-
que multanim fallimr. Viles enina,timidTque , & ab-
eftos humiles voeamus, magnnimos autem fuperbos.
Contr autem veros humiles, tullo crdita pufillanimi-
tatecontemnimus. Infolentes ver'ceu ver magnni
mos venerarnur : citmque ehllud Guonishuiusiu-
nioris Saluftio relatum Vera rerum vocabula iampri-
"demamiimus. Si igiturconftatdere .arncmque tibi
(vt eft)humilem
titimam fateris,RisTOque
virtiitemCH vide quxfo,ue humilitatem
graififfimam al- J
defpexe-
ris,nequodnunquamfuifti importun & odioscfuper-
bus videaris. Quis enim vel mediocris ingenij, qui vtra-
imque,facrarum fcilicet ac fecularium feripturarum
fenemlegerit,non aduertat,quantum magifter humili-
tati h R is T vs humilia femper amauerit ? Vt cquidem
primo ordiar , ex qum humili radice nafei voluit i lie,
Cuius faciem videre tu mma & Tola flicitas eft ? An non
ex nobilidinuqualibet nafci poflet, vel nobilitate quam
vcllec ? Sed nobilitate contemptu humilitas quzrebatuc.
Egrefla eV virga de radice Ierfc , & flos de radice eius af-
<endit:cuius fub vmbra reges fedent,populi requiefeunt,
cuius orbis totus odore reficitr.Quas-n vero*adix ifta
IeiTe,qu luperba, qum nobilis, cui Ruth materna auia,
mulier aduea, mops,vidua,orba.ocrum extra fines pa
trios feouta,&poft pucros meiTores.in agrum Booz ad le-
gendum fpicas, primum mifericorditer admifla, deindc
Anofturnisquoqeblandiciis,in ipfusdomini pro mo
ta coniugium , vnde leffe pater prodiit, per feipum ob-
icurivir nommis? Ipfnm quoque IciTe quis noflet , ni-
fipropter eius filiumDauid ? I mo quis qucnquamnoiTet
corum, nifi propter Christvmcx lor rapice fiirgtn-
Famil Epist. Lib. VII. )}
temtQuorum originenvjtiantum fpernere , quantquc
Cum ftomacho,& fiiium Ifai. & fcruum fuum diccre,fo-
lebat ipfeSaul compatriota fuperbior.nouiAlma licet -
mia editus.minime tribus Ifracl,juicjuis regum libro*
legem irroenict.Ipfe Dauid quamuiseximizvirtutis ar
que excellente ingenij , tarnen adolefcentulut pastor e-.
rat guando eft eletus Domino . & fublatus de gregi-
bus ouium (vt ipfe fatctur)& de poft tetuntes , acceptus
in Regem, pauit Ifra'l inriocentia cordis fui.An Mo vies
forte nobilior,quando vionem illam vidit rub arden-
tis.V tncombufti , quatido tot prodigiorum lignis illu-
ftratus , ad liberandum populum ifraeliticum feruitute
iEgyptiaca Deo ubentc profeftus eft'Cert non rex,aut
princeps , qui tanto open eligeretur , fed hum: lis pat or
fui-, Sc (quod mag is ftupeas)alieni g regis . Iam ipfe pater
Abraham,fUnifque & nepos , quorum nominibus omnic
efas pagina: plenus eft angulus, quorum tanta eft glo
ria , vt omnipotent ab illis cognomen accipere , 5c L'eus
Abraham.Deus lfaac,Dcus Iacob die i voluerit Atque ip
fe de fe loqaens, eodem ipfo cognomine vfus fit , putas,
reges aut tetrarchac eftcnt Im veri vel agricultores,
v cl p aflores ouium fuerunt.afellis vilibus infidentes. f\-
p at! gregibas fuis,inter rtios & vxores fedes mutabant,
led in bae humilitate.Deum merebantur duccm , qui eo
ipfo tempore potentiftlmisaciperbiflmis AFyriorurn
reg ' bus, non modo familiar is elle , fed ne nofei quidem
dignaras eft. Ipfe Iacob aquo in ferpturis lcris,
Crcbrius illud miigne cog u omen, ac familiarius Deo eft,
non fuperbia ariginis, lea humilitate fna clarus,quahter
ab illo foceri fui diutui no,& eraui feriiitio redeat atten
de Gert l non feeptrum reuenit , non diadema,non pur-
pur am , non currus ureos , non armaros exercitus , fei
ouium <& caprarum , bomque acie inftru&a clam fu-
giens.Hliorum turbam.ac feruorum,& fmul duas ducic
vxores,ac totidem concubinas,fernen gentis innmera?,
quarum ex vtero, duodecim Tribus Ifra'l , & tanta po*
pulorum multitudo.Dco fo-cund.ni te mulierculas,& hu
tnilitatem honorante defcenderet,fiebant illis in figura,
Cupcrrici tenus ct eptibil viderctureflent auten,
ij4 Fan.Ptrarchab &e41i4.
in ipfarcnim veritate magnifica. Si enim non aliter ac
cepta ferint qum narren tur quis non audita defp-
ciat? Qud il gloria temporalis ctarior foret quim hu-
militas,quis dubitet , quam in partem ifte tantus Dei f-
uor.mulftatopropenfiorfuturus eiTet Confer enim
cum his tribus [embus tam famolis,cmqiie omnibus il-
lonim gregibus atque coniugibus tres mmenfs exer-
eitibus fubmxos Romanorum duces , Scipioncm Afri-
canum, Hannibaliscornuaconrringentem, Se tributa
rio iugo imperiofac Carthagmis colla fubdcitem , Ma
gnum Pompeium in Septentrionc , atque Afia tonan-
tem, & non lae, fed auro repleta patria, captfque non
touium i fed regum gregibus , mari rubro ad Klxoti-
daspaludes?Riphxctque montes vniuerfa calcan tem,
ulium Casfarcm in Gallus Germania fulminantem,:
prrdormtfque hoftibus , ad poftremum in vifeera pa
tria; viftricia pila vertentem,ipmque tum gentibus im
pertem Romam, & in coterrarum orbem vnico Thef-
falico praclio yincentem. Quanta quidem haec fit impar
ritas rerum , vider , poterat nafeiturus ex homme Dei fi
lms, vel ex his nafci, vel eos ipfos quibus nafci decreue-
rat tales facer , quipp qui vtrque crraiicrat , pote
rat non Dauid in anguftiis luda;a: finibus>fed Auguftum
in toto orbe regnantem habere ftirpis auitorem vel
Dauid ipfum , tan turn principem facer , quantum fecit
A"gaftum. Poterat non in Bethlem vico exiguo , fed
Roma: cui Iudasa inter esteras feruiebat , & in thalamo
aureo nafci, non in ftab.'lo. Poterat natus , cui caeium
iedeseft,cuius eft terra,& pleniiudo eius, non in fumma
paupetie.fed in fummis delictis enutriri,nifi quia nobili-
tatem & delicias noftras fpernit,vtinam & n odent.Po-
ftremo poterat,qui ei f.icceJtrcnc.fumquc nomen gen-
tibusprasdicart.difcipiilos fibi literatos.ac potentes,re-
ges,oratorfq; & Ph:lofophos,non piicatores.rufticos.i-
nopes,&indotoseligere, nifiquiaipfeDeus eft quifu-
pcrbis reliftit.humilibus ante dat gratiam , nec potentia
noiera egens ad agdum^quoni ipfe dixit, Et fafta funt,
nequeadperfuadendum eloquentia mortal).Viuus eft e-
xtim Dei Ictmo, & efficax > & renctrabior omni glad i
* ancj-
a v.u. Efist. Lib. VII. ijt
ancipt i, pertingens rfquc ad diuifionem nima; ac fpi-
ritut , compagina 41104.. & mcdullarum ,& diicrctior
Cogitaiionum,&inr.entionum cordis Hoc fcrmonedif-
cipulos ; un; armauerat.quJo eos ad . ei ; '. . i : : ge-
humano,totodjfpcrlit orbe terrarum,non confila-
li trabea,noo impcriali diadcmate.iion laurea tnpha|i',,
non Philofophorum lententus, r,j;i Oratorum onbui,
r.on aculis lophiarum : non denique Verbilapientia
(vt ait Apoftolus) ne euacuaretur crux Christi Non)
inter eos Cxfr fuit.qui cogci et.non Plato qui docerct,
non Ariftotelesqui argucret , non Cicero qui fiiaderet,
fed homuncul pauperes, lmbecillesiioculu. qui . n-
quamaut fcholas intrajfent,aut literas didicilTent. Ii ta
rnen inter perfequentium gladios.&frarum .lente i-
jjii.'que ac tortores, peiuiafcruni publice quod volebic
Christvm Deum & hominem natura paum,decen-
diiead inferos,furrexiireimortuis,afcidilTe in .
rediturum ad iudiciurn,& caetera omnia,qu ille manda-
uerat,qu:,vtlctiptum eit,ftulta mundt elegit, de infirma
vt confundere! fortia, qui cm prodeffe omnibus ven ..
fct.clegit ; vt ait Augultinus)prode(Tc imperatori de pif-
catote nonpi'.caton de imperatorc.Quodirnjliter pror
fus de Oratore ac Philofopho dici poteO,idqtie non xta-
te ru di accidit , & ad credendum facili, fed long inagis
inucteratis lneris,aiquc doftrinis.omnque 1II0 antique,
ex incalu hominum vita,errore fublato , longque mi-
gis um dottis hominibus.actcmporibusipus eruditii
qum ztate Romuli fuerant. De cuius diainitate crdita
Cicero loqens,ait:Hxe in fua Repub. & Augustinus re-
tulit infua,vtadfingendum,i tum vixquicquaro(vt id
ait)ncomnino min9 eiTet loci.Antiquitas enimQinquit)
xecepit fabulas, tihs eti nonuunqu incondite, hate as-
tas iexculta przfertim elude s, m ne quod fieri non po-
teit refpuir. Quae li vt dixi )adcolorandam falfam Ro-
muli diuinitatem,qux credi iam cultiorc asiate potuerit,
Cicero. velut non parua argumenta conquir: t ,Ronu vit
d condita, & vnum fept colbbusvix integru, cuque
n teclis, murq. marmreo, fed dumofo ambiru,& cul-
jai* a, r eftibu : occuptCjat^; adhuc nefeiet quid patorH
} Fran.Pstr.ar.chae de Reb.
redolentcquid xtate Christ i dici debet, Rrnni danto
m iura gen t ibus , imperantibus Augufto, Tybcnclque
quorum iub altero natus,fub altero r i s v s eft paf-
fus inter quod tempus,& Roniuli astatem, incredibilior,
qum pro numero annorum, rerum mtitatio facta erat:
non quod medium tempuscziguum illiquidem ex quo,
propter fuam infolentiam Senatu Romano,ad Caprez
alud difcerptKs eft Romulus, vfque dum propter pec-
eata noftra, in ludis, in monte Caluario cruemzu eil
CHRiSTVS,paulo (nifallor) plus,mm f ve feptmgen-
torum tempusefHuzit:quamuisenim Cicero
minus fezcentis dizeri t ,11 on ad fuam ibi,fed ad Africani,
& catterorum refpezit artatem,quot in eo ipfo libro Rei-
pubJoqui fcit. Et praiterea inter Oceroniscasdemfub
Antonio, & Christi paftonemfub Pilato, quantum
verifimijibus conie&uris aiTequor, feptuaginta vel circi-
ter annorum fparium interceisit. Longius ferebar./ed
nunciustuus fcribenti imminet, & tngalos calami tra
itas notat.morulfque medias metitur,& crebro oftium,
coelquerefpidens upir t Mifereor.ezpertus, quid eft,
expecbtio properanti animo, & ante deftinatum, cogor
Ttdicam,humilitatemama. Vale.
FRAN. PETRARCHA SO CRA-
ti s vo , s. Epilh III.
Somiiiutn,qod de inuento tbtfditro[erat narrt.
HEfterna: noftis (omnium refera tibi. Videbar mihi
incertum vnde.nihilenim tale.vel cogitare fu m fo-
litus,vel loqui , videbar (inquam) in agello meo . quem
ad fontem Sorgis babeo thefaurum nuenife: monetae
peruetuftaeaureae.non mediocrem eu ulum.vn Ipatia-
bamurfoli( vtnoftereftmos)te itaque confefbmeuo-
cans,dgito rem dcligno.Ambos.vt nt,gaudium,ftupr-
quedefizerar:mihiquidem vt eram,memini enim, oc-
urrcbatilludAnnei , Vtate qua:cunqu- vulgo placer,
quae tribu it afu s, ad omnr for t m tum bon uni , i . fpici oi .
&pauidifubfiftite,&fera,&pifcis,fpcaliqua oble&ancc
decipi
Famil. ErisT. Lib. VII. X\7
decipimr, muera ifta fortuna: <uz putaris inlidia: dint.
Dc hoc ergo cfultantes.parrtper hxitaurnri* Icn.t. v
dique. Quid multaVkimx oniz vifum eft,;qtiod pet
terras ac maria,tantis laboribus,tantifque penculis qu-
ri fokt,id oblatum vitro contemn ere . Mor certatim o-
netamur auro , domum clam taciti comiehimus, additis
pro tempore , qui exportan vno ffee non poterant,hoc
femel. item m, & iccrum fcimas,3c fenper viidrnt:
feroper enim , vt natura rerun-, habet , cum pecunia fol-
licitudo , cupiditfqiie crefcebant. Ferit aurcs interim
murmur , iouifum fecretum noftrum , nulli licet crdi
tait] , iponte fua in rulgus eruperat, nec ita multo pod,
nefcio quis maior dominus locorum aderar, ventLcans
fihi urcthefaijrum, oboitimur. Hinc primum longa &
toamcena colloqnia, inde lis, m mi que, Sc femper lit: bus
uncbcoauitia,illoacriterrgente,nobisindigntibus,
in n oft ro agro repert.i,nob's en pi, pi op tiz dona fortu
ne. Mille fubindc rer fi mGtus,& mille confiba.nunc ma
tura & cauta, nu ne temeraria Sc acerba, um iam ad red
dendum nos non tarn noitra cupidita* , quam inexo-
rabilis aduerfanj fuperba duritics, inflammare. la m ab
ot lo ruri?,ad V rbana negocia.iam frudiis ad arma tran-
flati, nouiscurarumturbin.'busagebamur, iampro in-
tentiene peruigili , & inquiltione pulcherrima noua-
rem rerum , pernor odium atque ira fucceiferant : po-
itremo ram res litigio ad bellum fe vertrrat Ita mutatus
animorum flatus, Sc. fzpc reperti auri pcenrtebat; philo-
iophabamur in infomniis. Vbi vitam ferenam atque tri-
quillam linquimus ? Quis nobis has Cnrarum fupenndii-
ait nubes? Quis in hasprocellasnosimpegitAn 'gnora-
bamus.in aurofpeeiofam zrumnam , & (plendidam elle
miferiam. Necelfitas cum divitiis crefcit,& igit c me-
diocritate/rficitas.Occurrebant aceruatim exempla eo
rum, qui relin diuitiisinfcelices, vel in paupertate fceli-
ciflimi fuilfent.Sperneb.in tur inutiles opes Crcelt Sc fu-
neftum Mida: aurum , & Dionyij Cralfique fpolia tem-
piisauul: Laudabatur Cincinnati, Cunj.Reguli, Fabri-
ij foelix & gloriofa pauperies : Accedebar acies '
noftroram.qui nudi m folituJine, folibfque & frigori
138 Fran. Pitrarcha di Reb.
bus adufti, radicibus herbarum & fylueftrrbus baccis pa-
fti.pro cedo coelum,terramhabentes pro cubculo, cum
voluptate toi entern irbidum hauerunt, afperque, Se
engullo calle gradientes , Ipe patria? mel.oris , omnia
Erorfus morcaba contempferum. Canerm qu plura
uius generis ingerebantur exempla.eo grauius doleba-
mus,non vrdilfe nos in tempore, fed in tergo (vt aiunt)
octilos habuiTe. Deniquc fie eramus, vt am ne coepto
vellemus abfftere.folus reddendi pudor obiilleret.&iarn
fupremi certaminis inftabat alea,cum repente medio no
bs,ira metque anxius expergifcor, gelidus fudor cor-
pus opine perfnderat. Ita me diuinitas aluum velit,
vt ego perinde felfas animi, feirfque ' racm bronun er,
graue durmque negotium nonfomnians,fed vigi-
Jans agitaTem.Nec facd dici pobeft,qum Jartus fji.vbi
fenf me thefauro fiinul Se follicitudine libcratum,& tan-
tum habere,quantum alit, non quantum angit.qutm-
que vita: furficit,aon quantum affluit Quanqti per forn-
nura in eafementia radicatus fum, quam mihi vigilant
perfuadeo,efe verilfi mam feil e:r, plus mali, qum boni
cupidismortalibusafFerre dktias.Surrcxi demum hora
folita'confnetudinem mea m nofti)diimquc quotidianis
IaudibiisDeodictis,exmoremanum clamo applicab
lem, hoc pnmum quodfopitum exercuerir, fefe obtulir
experreito. Huius ergo fencenri teparticipem facio,qui
particeps fomnij videbans. Vale.
FRAN. PET8.ARCHA I ANN
Tricastrino, s. Epift. IV.
J'rominfe velleflare,
PEtitionis tua; memor, promifsquemei non oblitus,
Italiam,fue(ne Grammatica lite implicer, quam in
epiftolis Ciceroni fuomouet Atticus) in Italia m vado.
Scio quidem, & memiiii quid me de ipfius Ciceronis li-
bris in ordincm redigcndis, & quarundam(vtdicere fo
ies) veluti fcintillarum lumine declarandis , farpe roga-
ueras. Demum quo ineluifobiJes preces client, vtRorrj.
Pontifex qui feruoris tuiconfcius banc generofam bi
bUothccX friar cuftodiara ita tibi credidit, vt olim noftri
principes, lui. Cajfar Marco Varroni, Casfar Augiilus
Pompcio Marco , Si Rex -ifcgypri Ptoleraams Pliila^,
F.AMi! . Epist. Lib. VII. 9
delphus Dem ctrio Phaleno , commiiiflc nocnntUTjCib-
ramprc-rius ingenio : . . : R.omanus(inquam)
Pontifex digrcdienti mihi luum hac in re modeftilim
indicaret ammum.cfrecifo.Quid facerem'norum licet i-
gnoti Poeta: Carmen:
fi orare (biavn.jptuts -violenta iuaidj,
Et tmdatoflfflitM enfepottos.
Pareboj potero. Nam etil parre neceTari,& tibiplar
ccre deletibile,contrque preces tuas fpernere Jur, il-
Jius iuffa negligere crileg,tot in hoc verritur,quim
mihi in iilis quos pofcitisjcmendacis codicibus repenen-
d: s , to : a : i fuerit.Nofti cnim,expertus GecuLi nollri cri-
mc." ,qnan ti ft rcr talium penuria, cm tarnen inutiles
&: . im verpcnitus dloofa: funeftarque di-
.:!;: cutis laborious aggregentur. Quod to me
cnt./hidium iode&irum,acdil:geotiamadhibebo.Acne
moram fortaiTis accufes, fcito me rep.irdis viribus cor-
poreis quasmorb.is imminuit) m fohtudinemea ad f-
temSorgia:, vlquead Autumni tcmperiem fubfedifle,
mctucntem corpus adhucinualid losga: vita? cmitce-
re:nunc auibs voletc Deo viribus , atque zAibus imrai-
jiutis iter atripi.lnterea vtinam fcire poiTis.quanta cum
voluptate foliuagus ac liber , inter moutes & ncmora,
inter fontes S flumina.inter libros . & mazimorum ho-
min ingenia repiro.qumque me in ea qua; ante, iunt
cum Apoftolocxccndcus ,&prxtenraobliuirci itor,&
pra;ntia non vidcre. Vale.
FRAN. PETR.ARCHA LILI
Svq, s. Epift V.
Qutd non multa ad MM firibatfe excufat,
MVltafcribeie tem'pus dehortatur, fomnusproki-
bet. Noiteui iam tertiam infomnemago , e
que veteribus curis liber, & oppreilus nouis , quasmi-?
hi proreftio mea peperit , multa in facicm & in ter,-
gum curanda denuncians. Cum ex aequo delpiT
re omnia in animum induxero ( quod magna ex par
te iam feci) tum primum tranquillos fpmnos carjer
% ....
Fran.Ptra rchak di Ree.
incipiam,non aliter qiim Aeneas ille Virgilianus.qui
lam certus tttndi.
Carpebatfomnos rebut iam ritparat.
Aut enim fallor , aut aneeps Si longa deliberatio plen
molettiae ac labons eft. Dubitandi exitus in it eft quic-
tis. Dici nequit , anxia mens & confultationibas vagis
cxercita quantum ereftionc conflij , in vnum aliquod
verfa propoitu m , conqtiiefcat. Tunc igitur, vt occur*
ret (nunc femi fopitus , & velut infomnis loquar) excu-
fat'oncm tuarn , quamuis fuperuacuam , amplcitortfcio
enim locorum diftantiam, vt amantibus odioim , fe
boncftis amicitiis non obeeTe.Vbieunque ergo erimus,
fimul eriinus. Denegotiotuo faciam vt fcribis . quod
mihi fcilieet fieri vellem.breuitcr expedir. Nil enim in
the moleftius experior , qum verbis trahi , banc amicist
fciens moleftiam nunquam feci , nec faciam quidem.
Placebo fi potero;alioquin ne defpiciam prouidebo.Ver-
fas tuos excitato apiid Helicona noftrum ingenio.texe-
TC meditaborrfed nefcio.qualiter fchedula tua, quam de
cas in manibus habui , difcedentem me xefcllit > 3c line
me domi fubftitit. Quaere earn ibi,& port me mi ttc,licet
& line ilia (arc videar.quid difturs fum.modo frondofi
nemoris v/piam diuerticulum occurrat.Tnbunitiat lite
ras copian,quam mihi mififti,vidi,Iegi,ftupui.Qnid ref-
pondeam n habeo, fatum patriaragnofco,& quocuque
me verto,dolendi caufas raaterimque reperio.Roma e-
nim lacerata,qualis Italia; flatus?! taha deformara, qualis
mea vita futura eft?Inhoc publico 3c priuato mrore,a-
rij opes, vires alij corporeas,alij pottiam,ali)confilium
confrent. ETe quid conferre polTm, praeter lachrymas
non video.
FRAN. PETRARCHA SOCRA-
Ti s vo, s. Epift. VI.
Mediocritatemfe am.trcferibit.
SVmtrue quidem rerum mearum , quas fpectatae fidei
tua; credidi , nihil detraho , nil adiieio. Non tantmn
firm is.fedfixusetiam in propofito mee fumxmus i me-
minifti , (uperuacuum cft , quicquid de hac re vheriu
loquor.Vt taruen me,mei non immemorem fcias.brcui
terlic
Famii. ErisT. Lib. V I L 141
ter fie habe. Magnx fortunx appetens nunquara fui , fi
lie id modefti, fine pufilli, fiae(quod qnibuldam mignis
viris placet) magni animi eft , vera qutdem , & vulgo e-
tiam nota com memoro , & quorum te in primis teftem
habeo,& inrerdum laudatorerti .inrerdum vero pro qua
ltate temporum amiciiTimum reprehenforem.quod fci-
licet(vt verbis tais vtaOcoepto nimis infifterem,& vide-
dum effet, nevndefamam fumrax conftantix qvxre-
rem, inde pertinacia: nomen infamiimquc confequerer.
Me timen conllj meihactenus non pcenitet: Omnis
enimmihi altitudo fufpeitaeft,& prxcipitj admonet
omnis afcefus.multoque facius natura duce in .Horum
consortium decbnare,qui(vt ait Poeta)
' va.ibut i>m:
quam coram qui(vt ait idem)
Pofnere in mentibtu vtbtm.
Qux cm ita lnt , < opt ta mihi medioeritas. quam iu
re FUccus auream vocat, vtpridem promittebatur ob-
uenerit, eft quod grata intentione fufcipiam , Scperlibe-
raliter mecum agi dream. Si inuifum illud 8c graue
maioris officij onsimponitur,renuo,excutio, pauper ef-
ie malim quam follicitus , quamuis vt reserunt &. vt eft
animus , pauper efle nonpoffim. Hxc & his fimiba,
quzcunque inter nos in hanc fententiam dici folent,
tu qui no'ti oprime & amicis tk dominorum domino
nota fc obleero , cm tempus videbitur , quamuis me
ip/o nec occultata , nec tacita. Sed funt quidam , quibus
vt in animum penetret , farpe ventas inculcanda eft,
juod eo nunc minus mirer , quo quicquid de me modo
difturtis es,viden fcioSt ab xtatis noftrx moribus,& ab
ipfa vulgi opinione remotius, cum quo mihi vt in mul-
tis, ic prxctpu m eo quod nunc agitur , difcordia nui L
ta eft. Sed incredibilitatem audientium , vjgor ani-
m,& cunda loquentis excutiet. Multa Socrati meo
de re qilalihet,fed multo plus auoritatis , fidei fiient
amico de ecretis amici cfiliis dillerenti: multa quoque
de amici orcqum de proprio, fauorabilis audiutir il
lud in fine ne diffimnles.ne quis forc de norte fimpliei-
tte lib : placcat.N'on eft vera libcralitas dura, non lenta,
q
4 i . T R A* CH A E D E ReB.
non difficilis , nihil refpicit .mil quem complexa eft; J Hi
morigera eft.non iubet illa,fed obfcquitur,& implet vo
ta non limitt. Seimus ergo , quia peten ti modicum ira-
menfa porrigerc,fpecies eft negandi. Vale.
FRAN. PETRARCHA NICO-
LAO VRBIS TRIB. s. Epift. V I L
Famam amici immirutam intgvatm.
FEciftijfateor, vt per hoc tempus , illud apud Ci-
ceronem loquen ti-: Africanidicbim multa cum vo-
luptate repeterem: Quit eft hic,qui complet aures mea?,
tantos &tam dulcs ionus? Quid enim in taflta claritate
fui Hominis, ad tarn lautos, & tarn crebros re um tua ru m
nuncios conuenientius diceretur,idque qum cupide fe-
cerim , inferiptus tibi exhortationum mearum liber in-
dicat.ftimulis njeis ac laudibus tuisplenut. Noli,qua;fo,
ommittere vt dicam : Cuis eft hic , qui vulnerat aurcs
meas tantus & tam triftis Fragor Caue.obfecro, fpecio-*
{flmam famx tua: frontem propnis manibus deforma
re. Nulli fas hominum eft , nil tibi vni , rerum tuarum
fundamenta conuellcre ; tu potes euertere qui fundafti.
SoletarchiteitusciTe optimuspropriorum operumde-
molitor. Nofti-quibus tramitibusad gloriam afeendifti:
verfs retro veftigiis mde defeenditur , Sc natura fcilior
eft defcenius.LatilTrnc enim paret.neque lolum apud in
feros locum habet(quod Poeta dicitur)
Facisiefttnfuf Âucmi.
Tantum ab i Horum defperata miferia prafentls vita: va>
rictate diffcrimui , qud quamdi hcfumus,cadimus
quidem,cV refurgimus,defcendimus,& aiccndimus: indc
autem nullus eft reditus. Quid vero dementius , quim
cm ftare pofls , cadere fducia reaflurgendi ; Semper
ex alto periculoior cafus eft Et quid.oro.virtutc altius
ac gloria, quarnm in vrtice confeenderasnoftris tem-
poribus inacceTo.tarque impigr , & tam inlueto calle
dfumma perueneras . vt haud feiam vfquam formido-
ioitorcui ht ruina Pedemfigere eportet obnixiusvt
coniiftas.heque fpedaculumpraKeas ridendumhofti-
pue.lugtndum tuis. Non qi*ritur gratis ^
ht'c/cruatur quidcmi
Famii. Epist. Lib. V II. 145
Magnus mm Idhtr y . . ''uf/nu:
Permitte mihi meo verliculo tecam vu, qui adeo mi-
bi placuit , vt eum ex q ot Jianis Epiftobs non pudue -
rit ad Africain transfcrre, & banc mihi quoque dunffi-
mioi necelltatcm exime , ne lyricus apparatus tuarum
laudum (in quo teftc quidem hoc clamo imiltuseratn)
definere cogatur in Satvram, neu me cafu in banc nana
tionem muriifle.aut de nhilo locutum putes.E curia di-
grelVum armcorum litera: coniecutx fi ne . .n quibns ad
me rerum tuarum difcolor , Sc primae mulrum diifircdis
f.uv.i peruenit. Non te populnm vt folebas , led partem
populipelimam amare , illi obequi.ilbm amare , llam
admiran'. Quid dicam.nii qi od Ciceroni fenbens Bru
tus, pudet conditionis ac fortuna? ? Mundus eigote
videbit.de bonorum duce fitell item reproborurn. Sic
nobis fubit tutbata funt lydera Sic infenfa diuini-
tas" Vbinunclle tuus luraris genius Vbi(vt vii-
tatis lnquaj) die bonorum opeium confultor fpiritus,
cum quo alTdu colloqui putabans i eque enisn aliter
talia fieri pofe per hominem videbantur. Q4"d autem
torqueorr ibunt res, qui lempiterna lex ftatuir. Mutarc
ifta non polum, fvgcrepoiipm Itaqtiem n parum mi
hi n^gotij renv-fifti : ad te animo properabam , fleo t-
ter. Cert tealterumnon videbo. Tuquoquclongm
vale Roma, t hace vera funt :Indos ego potms,aut Gara-
mantas petm.Snt-ne antem vera hxv.O malt princi
pio diuimilem finem. 8: nimiumdelicat.is aures meas!
AlTueuerant magnificis rumoribus ; pati Ifta n polHint.
Sed & polTunt faifa eue qua: loquor. & faifa int vtinarn,
ntmquam hbcntms erraucrim. Magna qidtm apud me
eft feribtis auctoritas/cdcognitaemihimultisindiciis
generofxHicam , ananimofa: cuii;dam intiidix n par- (
na fufpitio. Igituretiplt;raIoquidolorimperct,frcna-
bo tam ioipet.quod profo n pouem nifi quia fol-
Ijcirinrin mea incredulitate cfoIor.Secudet hxc Deus,
& J.rtora fciat qum narrantur , potifquc meamieo-
r alter mdacio qum impietatc alter fUgir dqne l.xfe-
rit. Siquidem confuetudine peffima effefcu eft , vt men
daciurn iam quotidianum , & vulgare peccatum fit!
q
- Fr.an. Petrarchai di Rib.
prod torcm patria:, nullius aeui licerfria , nulla eonfuetu-
do, nulla libertas criminum excufat. Potius ergo lile
merftiendolpaucos mihi mocitos dies, qum tu patriam
deferendo mftam omnem vitam feceris. Ille fiquij
verbo deliquerit, verbo purgabitur: tu fi (quod fcbira
cupio)verum fcelus eft,quibusvnquampiaculisabolen-
dum iperes? Immortale decuseft. immortalis infamia.
Quamobrem fi (quod opinan n equecOtuam fortalfe ne -
glign.at faltem fama; meat confuk.Scis quanta mihi im-
pendeat procella, quanta, filabicceperis.in caput meum
reprehenforum turba confpiret. Proinde dum tempu
eil (vt Terentianus loquitur adolccens)etiamatq eti
cogita, cirefpieeoro, fummo iludi quid agas, excute
acricer teipfum, examina tecum, nec te fallas, qui fis, qui
fiieris,vnde,quo veneris,quoifum,inorffa librtate pro-
gredi fas fit, quam peifonam indueris, quod nomen af-
iumpfcri;,quam tui feceris,quidprofeiius fiieiis,vi-
debis te non dominum Rdp.ed min iftrum.Vale.
FRAN. PET RA RCHA I O A NN I
AR ETINO, S. Epi VIII.
PatrU Itbertati congratulate.
OMnia optat proueniunt , amice. Gratulor ego li
bertan patrix,principum noftrorum gloria;, tran-
quillitati ciuium, reLgionis augmento, publica: lattir ias,
ingularitcr honori tuo ,cuius manibus trbida; bahr-
nus & tenebrofse v rbi blan da fere n itatis,& pax prdu Fcs
inuehitur, votiuoquoque fuccelTui familiarium rerum
tuarum gratulor.Perrarum eft,vt laeta cumulate1 accidit,
quin fortuna; dulca (mper immixtus aliquis amaros
inficiat. At f quando plen propitia eTe vult.ex amaritu-
dine rerum ipfa dulcedinem lnfpcratam , rniris modi*
nouit elicere.Szpe igitur dura molliens, & infleftis quar.
triftia videbantur,vertit in gaudium. Vtendum fortune
inuneribus. non fidendiim : cert hoc vno artificio vfa
eft. I taque quid vis dicamNi ntantm votiuis eoenci-
bus, fed caiibiis ipfis noftris, atque dirficulratibu's gratu
lan incipio. Vni fcilicet motiunculac illi tui corporis,
quamingens, atqucammi multiplex lactiua tcmperau
eftA
i Fa mil EnsT. Lb. VII.
efr,& Tiarum mearum impedmetis multis ac rank qu*-
buseffectum ipero,vcambomulia patriireucrumub
FRAN. PETRARCH THOMj!

MES ANINSI.S. Epift.lX.
D:f.C:am c:ti.
AGrefte prouerbium: Lectum ni ternere magnos
labor.D;l: ratio il quantur,quia (cilicet accubito
rus hue atque hue in gyrum vertitur, vt nefeias vti pnl.
uinar colloces. Ludiera quidtm cogitatio illius , cui p:i -
xaum hoc d:cere in aniinum venit, & tam c cft-ldem-
<)ue lie m oitis nom mbus dici pote?. , qi od de cane di-
u rides. Multi enimfunt, quibus nihil rite fill, ita
crebro volutur.vt quam in partem int cafiiri,aut quid
relint,fciri nequeat.Cum ilhsplacuuTe credas,nihil ege-
r:s. omnis labor, omne perilt obfequium, fi vrbanas uli
ofreras dclicias.ruris frugalitatem Undent: fi ex vrbe der
duxens, frequentiam quaeraat , fohtudinein execrentur,
fi coito r no eiceperis,ratidiant,indignentrq; fi taceas,
abfentes defiderent,praclentes deipiciant amteos, .
tiam odennt. A tal bus temper abefie confultis. Intel-
ligis quid velim , & fruftr oit, quicquid aroplius dixero.
Dico tamen.ne quadiifimulationisoccafiotuaemanfuc-
tudini mcofilentiopra?beatur. Vtquidoperam perdis,
generofe anime? Long tibi imparem atque diffimilent
jftus,pedem retrahe,ab m capto laboriofo Je inefReact
redi.Conciliare illum tibi ne quicquam mteris.inuito a-
micus efle non potes, fbrmidabilis inimicus potes efle,
quem nunc ille conternnit,timerc incipict.fi apert ino
pias irafci.fentiequequifnam eifet.quem gratis ingrate
animo lacelfendum duxent. Medicorum morem in hoc
aegro & inko homine fcquere,ore te.perire contra-
ria.Manfuetudine irritas.Erfieax forte feueritasfuerit,-
Hfiimque potenrins amore, quem blandientem fpernit,
ex profefio inimicitias exercentem. Morbus
aduerfiim meis id confen taneum rebus confilium dedi,
Quid enim 11 i ieias,qui amorem vocet nfidias, hum-
nitatem putet efle formidinerniVale.
146 Fran. Petrarcha deRib.
FRAN. PETURCHA lOANNi
Anchisso,s. Epift.X.
Qudcaufapohs Cijalpinam Galliam, quart* Florentiam
fetierii.
Liter tua: plena; gratiflimis atque dulciflmis repre-
henfionibus,inuenernnt me circa Padi ripam. IX.
CaLAprffe ad vefperam. Cbnfer aduentus diem cumil-
Iarum miffione, & vide ( eo temporis (patio venire de-
biiiiTent ex >gvpto.Venerunt aira eis &amicorum li
tera;, & duornm fecie mihi non notorum, fed vtique il-
luftrium (vtdicis") [uuenum, vt (cripta tchntur fenum,
qua'ies vtinam muiros heberet cinita<; veftr.i.fi tam non
effet inexiliilm milTiira,imo etiam fimiffiira, quorum
diperfio reliqus (altem ciuirates Itlicas adorn aret:Sed
omitto banc inexhauftam fempcr,& veterem qnerelam,
& ad literas.Omnium fer vnafententia eft.Ar-
gnor poil piopoirnm venindi Florentiimtcr inCi-
falpinam Galliam deflexifle 1 quafi natalis patria: Cot
temp'tor, d-fp-saevota multorum meillic expeftan-
tium elufifTe.Poffum ad hxc mnltifariam refpondere, &
quid atiortltn refpfiirus firn literisneedum fcio,refpon-
debo tamen jliqut'd licet occupt! (Imi!s:rogasenim.Se-
quar impetum, dum calamus erit in manibus, ille mihi
qi' feduci relit, oftendet. Cert cum illis, vt ftvlofcri-
b'entium tfiat. mufrnm mihi prefdio opus erit: tibi
, eni ine vtio artificio aperta & nuda omnia elle
debent, vnnrn hoc minime raeiierim qi'odneqbe via-
rum l.ibor,neqne ptris mni huius vninerfiim orbenvfd
^ "cunfti prxrtim protrrens atqve confumens,
nquean m; eidolor.neqe mala(nifi falloOiriniqua,
patriar trnfttifc me afnfcepto iHnrredetorfilTet.prllfrr-
tirh cum mj:ore labbris parte con feftaia m fiimm per-
utfnifFem.Hasc igitur verior&- potior caufa fiiit.q''od ft*
cundm fpem'.quam mente conceperam, 'mo vero (vt
euenrusdocuir)fomniaueram,fieri non poffe videbatur,
quin aliquem tibi rerum noflrarum ta'norem exitum
afferrem. Itaque dulce erat expebre , donee in locum
pei res ipfa fuccedercr.& iam non curfum mo^.ed vo-
latum meJirabar. videbrque mihi fine vilo laboris (en
filai-
Fmii. Epist. ub. Vit. i\f
futyesBononiatranfiturus(ApenniiiumvuIgariter al
pes dj xi) I ncic cnim improiiifus licet, non mexpetatus
cuis 3c amieorum oculis adefle decreueram. Accedcbat
quod hincpotifTim cocpti opens adminicula fperaban-
tui,quibus mora omnis inimica crat.quippe cum ce-
lct'ftas exafta fufreceitt:Quid dicam?Sco res (olidas (,
fpes manes, icio quod qui fpem prodit, nihil perdit, mi
nus dixi , multum verlucratur &ramen expertus lo-
quor.vtnulla minoriaftura, quam fpei, le nullamole-
ftior caufaeft, quia faspe plurisfi.int fperata quam pof-
ieiTa, r&pe quantum nospesrerum blanda fefellcrit,
adipifcendo cognofcimus.Hic eft, vt quotiens ante ei-
pcrimentum fpes interiit , graui nos incommodo aFe-
ios extimemus. Prauertit crgoconfilium mcumDeus,
& curas, quaspias arbitrabar, fuperuacuas dedaramt, vt
relic edoftus agnofeerem, cogitariones hotninum va
nas efle. Et de hoc quidem haftenus. S.iper negocio litis
noftrae ml aliuddico- Res in curia vertitur, fpero fore vt
illiuspra-donic infdia: detegantur Inomnes tarnen ca-
fus paratuseft animus.Vitorgaudebo,vic"tus v.cbcum
iubtia mcfolabor. Non nunc prirmim fortuna: lud?
xerceordidiciquibus ambus caduca: Ipei vulnuseludi-
tur Eant igitur res vteunque modo, ego non moueor,
eque hrrce quo moueri debeam intelligo. Ncmpes:-
quoammo pofTum vel aiequi , quod meum eft, vel di
mitiere quod nunquani aTequi potui, Compendiara ad
diuitias Philoophorum va eft , qua; monitrat non 'ad
dendum diuitiis, fed cupiditatibusdetrahendum. HanC
Icqui difpofui, ne in illuddutum laboriofum nego
tiorum inextrieabilium iter incidam'.i quo me DeusS
Si ipfa natura; mea conditio irianu(vtits dixerim)re-
traxerunt. De, lite igiturit quicquideiTe poteft, mihi
pauperras mea non molefta', fordida, fed plus etiam
quim vcHem, inuidiofa fufficiet, cum qua il bene mihi
conuenit(vt ridetur Sciicca*)diues fum.Vale.
*4* Fran. Petrarcha ds Reb^
FRAN. PETRARCHA O A NN I
Anchiseo, b.Epift. XI.
isfdventui amicigratalatur.
G Redi non pofTcr , quantum mihi curarum deceflTe-
rit, quantm-ve lzcitix acceuerit recenti quodam
nuncio, quod tecum ,quamuis multa loqui locus tem-
pfque prohibeat,partiriquantalibet breuitatc difpofui.
Francifcum noftrum aduentare audio, &iamefl"e Maf
filia:, multis quidem iaftatum cafibus , & terreftnbes
maritimfque periculis faluum timen . Et ad me primm
Ienuncreo,vt aiunt.calle fehnat, &de viacum.vt
certus fum.prolixiute conqueritur,fxpe Virgilianum il-
lud in ore habens:
Italianfcquimurfugiettm,& tnlmmm -vndit.
Nec immerito:putabatenim me in Gallia reperire. Sed
illaro curiae fentinam tolerar nequiueram. Proximus
illifalrusin patrian. Tuieiun defiderio fardere certc
fcio.fed mihi crede, (quod nou fenberem, fi propofitum
meum prruertere poTes vlla prouidentia ) cride , in-
quam,mihi,de coouliis hominum fortuna iudicat. In
ter cogitatus atqueausmagnus quidam (vt vulg di-
citur)mons cft.quando hieerit,queraiamiarn afruturum,
(pero.iniicum minos. Imperiofa res eltamor.nihil non
Leere fibi ei timar. Vtdcboriure meo vti, fi quafi rein-
uentumthefaurum domi recondidero, curmque fum-
p.fero, ne ram facile rurfus eo caream. Id tibi -
ciatum velim, quo patientius feras cm acciderit. e
que enim vtaduentus fui f*num tecum modo partim
im.fic ipfum queque partiar amic. Muho rarior,mul-
tque pretioior res eft amicitia, quam aurum, in qua fi
quid auidius egero , eaeufet vtcunque poiTeiTa; rei pre
tium duritiem poiTelToris. Ego quidem te cfortem noe
reiicio,ita tarnen vt prarfentem partiamur.Vt partem igi-
tr tuam feras, im veto vt pro \rh duos habeas, venire
te amoragar. Vale.
FRAN-
Famiu Episr. Li. VII. 14$
FR.AN. PETR.ARCHA IOANNl_
Anchiseo, s. Bpift. XII.
K_yCmufm mortem dolet.
HEu quid hoc e> ûid audio? fpcs mortalium -
Lax! ctri iiperuacuse! <S labilis ftatus,nihil homi-
ni uinquillum, nihil ftabile n.hiltiuum ! Hinc fortunar
vis, hinc mortis iniidia:, htncfugacis raundi blandicx.
Vndique circunuallamar miiim,c inter tot laqucos,
ipondere nobis iuaindum aliquid audemusl Totienj
fruftrati , toticns ludibrio habiti , fperandi confuetudi
nem & milliet elufam ereJul .tire n efcimus exuere?tant{
fcelicitatis licet falfardulcedo eft. Hcudemens. bettor*
ce.rermque oblite tuarum,quoticns mecu m dixi: Vide
hiC,nota,attende,fubfifte, recogita, imprime lignum fi-
xum, ma nlbrum, indlbile > memento fraudis huius 3c,
illius, nihil vnquam fperaueris, nihil credideris fortunx,
mendax eft,varia,leuis iahda,priora eius blanda & mitia,
pofteriora acerbiilima, nofti iam hoc feralc prodigium,
expertus ne m i ne iam docendus. Tuis igitur ciemplis
tibi confule,8c vllum cum hac i 0 if commercium caue-
to.xqu promittententem, negantemdefpicc,xqu
rapiente,largientmque con r era ne. Hoc decreueram,
hoc mente firmaucram : at port tarn virile propottum,
ecce rurfus quam muliebriter ,qum inepte decidi.ridi-
culos dixerim,an ver flebihter? Ridiculos aliis fortaf-
fe.mthi quidera prorfus mirabiliter ac miferrim. Poft
tot rerum fperatarum inopinos cafus,induxi in aniraum
perare iterum atque huic momentneo,Sc velu: hyberi-
nz ferenx noctis credere, St ex euentu craftini pender
prxeeps,temerarius,inconfultus, interblandiri curis mot
daeibusaufusfum- Ecce iam dilectas meus aderit Fran-
eifeus meus, non minus mihi iunftus volntate, qum
nomine,non minus am or e qum fanguine Ecce aderit,
& forte iam adeft:tam vhementi enim meditatione in
cum iacubueram,vt fxpc velut ante oculo alpiccre* tan
to man's ter rarum fpatio diftantem, 8c heu,nunquam
amplius in huius mihi percgrinationis exilio rcuiuend.
Sed ego iure quodam mco(quod amantium omnium eft
ijo Fran. Petrarchae de Rer.
Commune) fiftis congreffibus, atque coUoquiis, nuiB
moras folabar abfentia:, mecmquc ipfe (vt fit) quadam
cum voluptate fabellabar. Quoncns aliqui ex pueris
me"is,quibus ille fe fecerat multa m aim fuauitate cha-
riilimum.ad me aliquid nunciaturus intrauerat, ita eri,
quail ille iam afbret. Quanens, quifnam fores lmpule-
rit flucbabam, & paltoriumilludin primis occurrebat
animo :
Nefcw qiiU certc /?? HylM in limine Iah-at
Credimui,ancm amant ipfifihifimmafiuguni}
J-fec miferamans fomnia nngcbam.his angebar curis,
his 11 ab.un follicitudinibus.pafccbrque tenu'i quadam
ipe, non aliter qum opimis per quietem dapibus fopi-
tus, efuriens. Et latratus Canum, & feruorum voces, Se
motiftr;dr>rcardinis,&pauimentum proterens vngula
cornipedis,&omnisomninoftrepitus excitabat. Quo-
t;ens vel Iibcllos, quibus inhiabam, vel cui inhasrebam,
calamum f:ftinabundus abieci? Quotiens furrcxi? Quo
tiens prolui,videndiauidus,tenendquedilei:um mc,
& curarummearum prxdulciiTimum participem.Neque
fiatremfolum(vtTulln', quibus hoc loco polTum,pro-
prie verbis vtar) fed fuauitate fratrem prop a;qualem,
obfequio flium, confioparentom,quemnefcio an ni-
misierocognouerim,an verisnimis citomif enima-
mare hominem ccepiffcm , neququam morte eius in
bas lacln ymas incidirTem. Biennio vix integro illius
conuiclu ,& amicitia frctus iiim , tempus heu .' vix alio*:
quij,nedicam amicitia; fatis pats. Sed hoc vnofoior or-
bitatcm meam.quod ambo certatim illius tempotis brc-
itatemardcntillimah:ncillinc chntate laxauimus, &
quicquid in amicitia dulce vel ianftum eil (quod in fpa-
t;ofoasuo al j folent)nos explicuimus in angufto, vt iarj
deleftatio noltra diutunnor , arnxitia: vero fides certc
neque fyncerior.neque familiaritasarir. or 1 ( .
Inuiditgulhtam mihi vita: dukedinem fortuna pluri-
ma& magna fideifua: pignora fanus agrque fufcepi,
qux in animim-. i penetral bus adamantina federecon-
diti:fpero itidem dcmeille fentiret, eque propenlius,
quo& huinanioran , & am-mtiorem natura pro-
tulerat,
Famii. Epist. Lu. VII. \
sulerar. Nunc autem illiut tcmporis memoria , Sc ama
ra mihi fmul & dulcs eft,hinc muicct.h.nc cruciat, nec
lats expcd:o,m.iIim-nf f.niic illi homini notus an inco
gnitas. Amicum enm talero fcelix & dulce quidem ha.
burifc, fed amilifle miferrimum atque amarilmum.
Nu quam fer alias meipfum.vt nunc,excuiTeram,qud
non fine pudore fatcor , & affeuum in nie plus , & vi-
iium minus qum opinabar,inuenio Putabam enitn me
(&t dignum erat) multa Jecbone longique rerum et
obduruifTe aduerus omnes : tt .is, & iniurias foi -
tuna;. Fallcbar infcelix : nihil me mpllius , nihil cnerua-
tius.Purabam,imo equidem certus eram,me Francifcum
jneurn amare tenerrim, hoc enim llius erga me chari-
tas,& obfequia merebancur. Quantum time amauerim,
heufero , nec aliter qum perde n Je eng nom , ideque
nunc intraftabilis v Ice roa mens dolet, plus fe ce rnens
amiiiiTc qum crederet. Qija in re nihil magis obfiiir,
quam impraemeditatio eius ,quod euenire neceieerat.
Non cogitaueram moriturum, &protec"t, ii qurs m
hoc torrente rerum humanarum ordo elfet , ant me
mori non debuit, poil me natus. AccefTic feruens atque
anxiaeius expecbtio, de qua multa iam dixi. Sic enim
ipfe mihifupremo lachrymans digre(Tu , fie deindeper
literas pollicitus : lie Socrates meus non futurum iam,
fed przfentcm eius nunciauerat aduentum,digreiura
ex Gallia reto ad me tramite m Italia properare. Heu
tnihi, une recolo,velut adhuc flix atque integer, pro-
ximam abfciionem, & inflantes miferjas prx.'ag ir.m-
que cfeftim feirem optima mei ipfius parte cariturum.
Breuiilimam fcelicitatem m cam nitebar expender,
quid fata mecum age rent ig oran s. Ven iet ,Jiceb pris
me grandxuum patrem , qum dulces fratres ac forores
vifcre.Iniiciam manus,ac tencbo.Hc magnis viribus o-
pus erit. Opitulatorem ex aduerfo inucniam. Amor qui
cum io habitat,partev mec faciet.Iam ille crebr mihi
dicerc confuouciat Horatianum illud:
Xtcum vurt amemfecmn obc.vn libcns.
Sed ecce man us, quas egoiibi iniieere cogitaban?, mors
inieck,& (quod ad te pndie breui quadarn epiftoladi-
tram, de conlilns hominum iudjearc fortun )1
aft Fran. Pets. ARcHAB di Rib .
aliter arque ego feneram interpretata eft. Nunc erepta
ipe,geminatctque delderio.quid agam'Lachrimif-ne at-
queliifpiriis ihr,Sc in amifi locum mcmorem meum in*
definenterampletar?An vero frenareanimum nitar,&
circumitrepentibus fortuna; minis inarcem ration is c-
uadercHo pra-fh , illud placet, hinc virtus erigit, hinc
affcftus incuruant:& quo me vertam, quidve potifllm
fequarincertus fum, & male mihi eft fxpiifime cadenti,
iepiiTm refurgenti Saona noeenc.atque impia,qua; me
his anxietatibus inuoluifti. Quid tibi pro mentis impre-
oerrAbltuIifti anima; dimidium, acflorentilTms x-
ate crefcente'que iuucnem virtute,di'madriuc ordire-
tur, inezorabiliter fuccidifti, 8c nunc illi peftori, in que
Franciicus meus hofpitabatur,violenterincumbis.Ipfee-
nim abiit, te licet inuita.Nihil in ilium iuris habcs : cor
pus tantum illius, & fpem meam fmul obruis,pro quo;
quid aliud optem tibi? curuati in arcum colles extendi-
tur.vt in raciem direfti Stimportuofi littoris redaita ini-
quam praebeas daflibus ftationem. Cornant mcenia, Sc
mantitaftaprsefidia.quventisacfluitibns obiecifti.Huc
vis Syrtium.&Eurypi fcruor.huc ScyIlea rabie?,hue Cna-
rybdeus impetus, 8c quaecunque vafti maris pericula trif-
ferantur.Laxet JEnlus inquietos fratres.Auftrum & reli-
quos,quituisfinibus infultarc funt foliti , vt toto orbe
tranquillo.te vnam perpetua; quatiant procellar.quicquid
Tel mortium, vel morborum per omnes terras ac maria
peftifer hie annus eiFudit.in tefolamconfluat.ijuarquea-
liis aftnuarim,tibi peftis sterna fit.Purgetur iniiila Sardi
nia,&quicquid cli crafloris vfquam eft, purgemur fta-
- gna,& fulphurei lacus.Iimofaequepenitus paludes.tepcf-
cat arcbs.refrigeretur Êthiopia, vacuetur ferpentibuc
fuis Africa.tigribus Hyrcania.qiiicquid monftrorum, &
immanjum belluarum orbis habet, in te ex omni terrant
parte conueniat.In te trilles nebulae in te latices funefti,
inclementes aura;, in te frigora, aeftfque dcCeuiant.
Deniquecum fummahumani generis falute tu fola de-
pcreas.tu locus mortis, tu formidinis ac terrorum regio,
cu lucbis ac miferxdomus efto. te pcregrinus,te merca-
tor.poftremrnteciuestui fijgtant,tc viator pall ir! us
furamix
Fa il. Epist. Lis. Vi I. 1$1
iimmis mon tiam Aci picut ingis, te nauta trepidus ex
aJtoprofpe3ct,ii infamem fcopulum declinans opem.
vclorum remis adiiciat.Hea.quo me dolor perpulit,<juid
loquor.aat v bi lu m ?M orra lu mentalis tam grauiter fleo,
& montem terram .qua- fuum ms recipit,ex ecror.i cer
tes vbinam ipfemoritums, arque Tiuncpuluercm terra?
reddilurus fim. I taque iam lamen: is, & gemitibuj abfti-
iiendum eft, & pro fratre prrmiilo, dm fuperfumus, o-
rdum,id potis viros decet. Tibi vero, emitas pulcber-
rima, quardepoimim meum feruas, ad meum feruas. ad
me tandem reuerfus gratiam habeo, quodin terra fer
ian barbrica iacitururn ipfa compledent.Vitarquiden*
* breuiris ftalis fuerat:tuum eft, quod amico meo iuueni
licet, tarnen iam curaruro.conrgit Italici falten re-
quics icpufthriileuc folam, fed mukis iam viris illuftri*
bus optatum.Te nimir hatenus, vt capid videreypfe
terrarum iitus.amcenirfque przftabantrdeinceps charif-
imi mihi cineris feruatricem amara quadam dulcedine
multo libentius videbo-Si enim amaDtiflim olim con-
iugi Ppei j fui marSjr truacatum impi cadauer arenas
Niliacas com mendabat,vfqiie ade, v t inde nolle t auclli,
cur n eo dilefti meiperpetuim federn littus Italicuni
amabo ? Salue tells egregia/raternarum rcliquiar cu
os fidc-i/Im;tu nie largms flere,tuparcis perare do-
cuifti. Tuautem , ante tempus erepte mihi fYater, qui
bare in me lamenta precipitas, xternum vale. Egoqui-.
dem ex tc'gaudium acfolamen, quodin his.quibusafti-
du morirmir, terris expetbam. vfi neque gaudij, ne-
<\ ic fol'atij lotus eft, mult certitls prteftte Deo, inult-
que cumuUtis deinceps in terra viiirium eipecto. Sed
cccenuncexperbr qnodapud-Statium legi:
Dulle faillit 'mifiru*
Viok eft.Qlm multa enim nonfentiens.impetu
mips quim animi iudiciodolentererfudi, loquen-
do Stior^d accdor,nec defbiere quidem feio. Abrunv
igitur.Valc. '
' ' * s
f4 Fran. PiTRARCHAs de Reb.
FRAN. P E T RA R. 1 N N I
.. . : . .. .CoLMHAi,s. Epift.X Mfc--
' -: : : .V.tt.-mj < '
Ferti Qbitumfythfam tfa
.i . . y. i -, . : (?;'~ ,!
EAtebor irigenu. fi cnim foluendo non lira, bona;
fdei debitor fumifatebor tibi. me omnia dtbere,in-
gcirum fcihcet, & corpufcuium hoc,quod peregrmus
in habito & fi quid externorum obtigic bonorum,. Ner
cue cnim minus, aula tua animo meo ctulit Quirn cor-
pon,quam forrunis.Sub te nutrjtus iuuentute mea.fub
e auihis atque eruditus furo, quantum vel intercurren-
tium cafuum mal gnitas, vel ingcnij mediocritas pafb
eft. Vt ex mrito teneat, & hunc calamum, & banc dex-
teram, & hoc quantulumcunque eil animi fumen, ad'a-
nimi tui folamen refrigermqiie conuerterc.Id nie in
aliis mal?, noltris pro viribus , obfcrualTe rjicmini,
vt reor. oblits es.ln boc ver tarn graui tamqu intra-
tabili .& funcfto vulnere, quod nobis .nondum "fien'ti-
bus nolens atiata mors intulit , quid agerem, quid lo-
querer, vel omnino quid hifcerem, non inueni. Gprrui
jrufer adprimam rei faraam,& vclut rrpentiiio fulmi-
nisfiagore dirigui. Demdcvb! primuni/parfayationfc
arma colligere, & proftratum ac iacent em animum at-
tollere polie orpi, literas infa-licilimi rumoris, quem
prius ab egregio viro Pagam'no,Mediolanepfi, qui banc
vrbe regit,dfllter narrre.mft9 au diera . popo/ci, Si -
efas no line lachr)tmis legi. Enimiie.r.o illi ambagious
perplexa omnia,& n>l penit' ccrruuijegebatiir, ab Vrbe
veten fama furreicr.it.moi perlata Florcti, S perquo-
rund reLgioiorum literas Apqnninum tranfgreTa;Bo-
uomam prim, inde ad nos Temper, vt fit .crcfcendae
variado peruenerat. In re igitur dubia (quia natura hoc
habet, vt audita qua: difpliccnt .vix tons pr.vcordns ad-
teittantur) malui mihi interim foeJiciora promittere. Sic
a;gra mens ad melioris fpei dulcedinem recurrebat : ea
tarnen euanida , & velut fomniantis avion fugitiua fce-
licitas erar. Quid multa 'Quamuis alliduc t-peruentu
nouoium, nuiiciorum ipes ilia decrefceret , nihil tarnen
. F . Enrr. Lib. Vii, * t\$
fftius plane compe: t u m fem i , qum ad me SoCrarir no-
Jtn jachrymaucs litera; : iu minim Tvbe-
rinas zrumnas ex al-or orbe mihi Rao jan nunciauit.
lile vero tmhiliierz aacipiti* ipci refuginm prteclue-
ruar,qttoere<um eft , vt id modicum intellect .s , ni
ne nonnunquam :< medclam mihi atquealiiseli
cui , ieius Sc queftuuin pondus oppnmerct , non cef-
tarnen nec ceiaui Quotient rgere nifus ,
aliquidvolutfQuotieni huellos euolui rubigmem mge-
nij tabeiceatu abftcrii, & in intimas mcmorix me* ccir
lulas moeifj- icrutator intro'j Denique omnia ( in?-
caliiim camrn. Veserunt admanus measepiftolx quae-
dam, quas v. lit ante nos Izpius fortuna per h os anuos v-
troquc il* load te micram , in quibus nihil omnino
mas, ni d icam tuis a n gonb'is.non ola m cu ra n dis ! cd e-
tiamlen tendis atisecax vifum eft. Et pudebat tones
vulgata repetere;noua autem eudere exhaufto in primts
ingenio non valebamiord iri tarnen Sc tentare non defti-
li, forte fupra fpem orfa fuccederet Po(T tnia vel qua-
tuor literar olre'tare pr, morda diuerfo cluractercyno-
difquefer omnibus, quibus pro varietatc reriigriuidar
mentis arfettas cccptfque partuno.Sanc qtiantu mihi
illa placuerint^ditor id & caftigaror calamus trucr.-
fo liturarum v riere indicat His eo difficultatibus im-
pdcitus liiere fir auueram, 5: * gennrum R;ir
s Toonlolatori ptimo iblandumfiniendmque
mirtcr.Hxc pro eicufatio ne iilentij mei dixerim,& nc
quod tcjpoft tantum tempos alloqiior, non mrtati pto-
poiti, fed infperati gaud jell, quod peorimeo nuper
obft'iiatis doimci , (qui mieris mos eft) mrorcin
proprium amami, eiuldni Socrjtis recentiores tnuex-
runcliterz, quibusanimi tui inier rot forum impetus,
inconcu/Tam migiiitudmem, em incur im que perdidici,
&qui dolorem mcum cacitus tuleram , inperadiienien
gaudmm ierre n6 potu,quo minus pias iimul in l chxy*-
nus, 3c in verba proruniperc. Quod me fxiuolis oe quie-
quam tentare icnntinculis.pudor & dolor, & rciiercnti
vetueranc&idab illo c.celcfti artfice fatum videm.cuj
cum pro alus mulus.uim pro hoc przcipugntias aje.
ici FR.j^.''irRrARcHi di Rib.
re,dignum eft, quod tibi cor rerum bellis exercito forti-
cudincm tribuit.&tonftantiarnexernparem.l taque dc-
cusmeum , & qual fob fpei Sc multprum
chora compoito tandmftatu fitigati pedtris;&fed4-
ris imbribus lachrymarum,qui vbi veltementiueingnie-
u'nt,fcnitatcra menti* offufeant & confpe&unrpraeri-
piunt veritatij. Quid aliud fuadeam Qujdeanudro-
gem? nii mfiftendum eeepto, & inuifto animo fortuna:
minacis infultibiis oecurrendura , refpiciendum fobric
ad naturae noftrae violentas fuperbas leges. Quid .fi-
mus'vbi fmus?qundi vel hoc ipfum, vefhic fturi ftt-
musvnde (iinem foluimus? quem petirhus portum? quos
inter fcopulos nauigamuiquantuin maris emf. fumus?
quantulum eft quedreftatquantum fub fine pcriculum
quam multi per t um idum xquor inclumes, in faucibos
portus& in littoreperieruntPftremo quam graue iuj-
gum fii r fil ;os Adam, non vt fuper colla boum, xter-
nis-horis,aediebus/edprorfus omnibus nulla eft imma-
nius, nulla q dies die exitus de ventre mat ris eorum
(vtfetiptumeft) vfqiieindiem fepulturx.ac reditu s in
mat rem omnium. Hoc nos onines, non magls graut,
qum continuo iiigo prxmimur mortales ,qiiod ge
nus. non formation diicia:, non ingeniam. non fiai n-
dia,non vires cxcutiunt;non arma, non fatcllitcs, non a-
fliici.non deniquelegiones.Jc clames, & exercitus.fed pa-
cntia,longanunicas,conftantia. Cogitandm quid non
lceat fortuna; ,tn'eos'dico-; qui caduca & fogicia ifta
omplexi, fee illius imperio fubmiferunt. Reliouo
enim territat quidem , vrget, & vellicat.fcd non ftet-
nit. Reuocanda fuboculisomnis xtii exempta. Quas
fen prxpotentium pApulornm opes erfaderit, feu fuper
illuftrium regum regna c.ilcaucnt, leu qt|id rfquam ab
origine mundi intact furibunda reliquerit. Non vacat
hiftorias euoluere , quod in aliis con olatorits epiftolis
ad te feci, c quaecunque pollem fhidn conquircre, nota
funt tib. Non demiflc, eque mufiebriteragam :non
nim vel faeminam alloquor. vel puenim.'vi vnum
plebe mulciuola, fedvitum fortem, & natura femperex-
lftira, nunc (pero fortiorerafoLto , & ips calamitati-
Famti Epist. -Lrai^-H*' 1*7-
bns iltiorem.'rirom crcbris (inn fortunas vulneri-
bus, duratqe iam virtutis cilio, minasillius, & praelrn
contemnentem. Non iraquedelirriment blanditrarum:
afperitatibus tantis Hucrferam,nernir:rgerarn fpcm ncit
poromûamms': illa Deo eaiw noiLrosmirerantenon'
Aefit-,tibi otendam, Orabo lu&us-tuos numcrare,tahi-;
ras extimiret, define in ea quas reliant,- lamina iam tera?
conaene. Circumfpice familia; rtiasft.wim, Coliim-.
nienilum domosrfolito pauciores habeant columnas -
<juid ad rem, modo fundamentmir ftj! le Tolidmquc'-
permancar?VuseratIul.Casfar\Fratrem nhabuit, ne*>
fibo9,& pairis nomen oceultum eft.Quid tamen vnose- |
gert norunromnes. Perfuade tib quaco , quod veriffi"
mam eft.qu plus lsuiit e minus metaendam eile for->
tunJm,quodpotuit,feC!t, brsui tempore , & fratrestibi*
& nepotes , & propinquos abitulit , fl rentifliroamque
profapiam redegit ad paucos. Securusgenerofasque ple-
nus contumacia; illam inture , praeter magnanimunv
genitorem propc iam nih'l eft, in quod arietarc poifit:&
illi quidem, vt humani nihil vnquam intolera-nduin fuit,
fie nihil deinceps intempeftiuum accidet , mortalis ami
metas long port ttrgum liquit. Quem vero fenum mi
hi dabis.qni tot vitas annos lrumerec.quot hie noiter foe*
1 te itatis,& glorias numerar? Omnium profeft fortuna-
tiftlmus.quos noftra aseas habuit, iialiquanco ctis abi-
iiTet. Caererm follicitudo acmettisnon n:( expcttis'
an imi clTe folet.QU' iam faum recepit,in turo eft.Quan-
tum vero folatium fortitirdo tua fibi tnbuct inter feniles
anguftus, qnibus eum fub .iras fin? ferox implicuit for-
tuna.St vnde ilium cxplxare,non nifi vel pro'ptia,vel fu-
perftitis fil^ virtns poteifcHasc & his fimiha pracfrs ma
ll remedia tibi fun to:reliquaenim quae remedia vidtur,
ftimuli funr.n leniunt.fed acerbt: mors nec lachrymis
v rrdirmrur.nec lamtis vincicur, vitari noil poteft, fperni
porefr.Hc infuperabilis,& ineuitabilis mal huiits Victo
ria fola eft.Pluribusager nifi fcue quod ereftus . & lui
mentor animus loqnaci cfolarore-non eget. Dcieftum
vero, & propria; nobilitatisoblitum verba non erigurtc:
Perge modosas cocpifti, & bona fide quod mftras ex-'
r iij
i^ F*AN'.?ITMRMAI I'R-ii.
tcrius, intus age,ne fortb tranquilla fronte , turbidai '
netas lateat.quod periculoflimunumukis fuit dumdrf-
fimu lats vlcenbus, in publico vclutlaetiin cubilibus fuis
mceib latenti merore tabixrimt. Parum fani capitis,
f in pernitiempropriarrtbboramis eft ifta caltditas:.as-
gritudinem profiterait plam flfre fecund eft'.enique
jod vcdixilVcmeiriorfun^&dicendum fxptuseiifti-
,.11 fitus es,vndeafpe&am,iS iiidieia.fermonf-
que hominOm effugere aon potes : qu accuratius tibi i
deeoris fttnae ftudium Te debet. Inter multas qui*
dem iniuru, vnum hoc de te bene meruit fortuna, -
gnam tandis obtulit materiam. Habent qui nobifcum
Viuuntâhebuntjqui nafcentur poftei, quid m te (ufpi-
ciant.quod laudent,qnod erFerant, quod rriirentur infra-
ftu in malis animi robur,& genero (am verc Romani fpi-
ntus maieihtem. Vale. r.ic";-.:
PRARPETRARCHA BR. V N ONI

Florentin, s. Epifb XIV.
<_/fme.ntum exta efle indica, 'r
Slum feu folis comitatum curis , epiftola tua me re-
t erit. Lindum mearum onufta pia:coniis:& quanquam
teftisafForet erubuitamen inter legendum fareor. Quia
Vcr non prL>rium,aut altcrius nn aman tis,fed illius a-
miciiTimtfenisteftimoiiuim fecuta in earn narrationem
Vejicrat,miriusartulit negotii, llludenim omnibus, qux
*el difta funr,el in tandem fentcntiam diet pofTunt, re-
fpondiTe fufR-cerit. Soler amantum caxaelfe tudi-
tia.Hmc & apud Flaecum fi.dlr.ntu iÂputpolyp' dtledatur^
& ipud vulgus, amatoria fabella eft eius, qui monoculx
inulieris.. amore correpts, iparentibirs tndem-morbo
confulentibus.in abas oras milus,& poft aliquot annos,
amore depoiiro,tn patriam reuetfus, forte illi, quam e-
hementer amauerat. obiiius.ac repente trifti concitut
fpelaculo,qna;lij!t, quonam illa caiu oculum amififlet..
Minime illa, oculum amiii , fed tu octilos inuemfti.Gra-
tiiter quid" acprxcbr Sed nepliira.Siquis viquam eft a-
toiatis ( uoftcreftaiinntiliirnusfuorum. In reliquis
igitur deinceps(_/ quid ouki fide i eft) tibi, noil vt Dodo -
neo
Fa.mil. Epist. Lib. VIL i9
neo Iui,yI.D elphico A pollini , fed vt viro vnic veridi^
adhibe aures, animiimque quouens a< me, qucm.pa-;
terne aimt, eiusmell>uus& fuauis fermo deienderiti
parera? crede.nifi forte, quod nefcio an in fapicntem ca-
dat, errare nonnunquanr>,&dccipi dulce eft. Sane car
men egTgium,quod n/ercum erat ep'ftola:,iner1efpan-
fomaniiet tacita riiej peiftoris admiratiorc contcntum,
mil obftitilet ingenjtui nicritum, in 'tanta praiertim
vulgaris ignorantia: nube rad. anus. \ ce pies igitur leor-
fiim , &unalecunque eft boni copales', carmen brecc.
quod m lachry.mofainjarena occi'pvta mincaniirov'ix
extorfi t.no,n Mm vt.id <?. * nc ,
Vale, n 'vi.inr. .-vi -, 'tfnit." m MfK-n*? > iV'jdum
. F R. P E-T R A R. H, A, iL;,V3C H I
VICECOM.1T1 MDIOLANi-NSI , $. Er'ft-.XV.
Vtttrum Priiicifmn & r-captiorum cgU^tio.r t
QVales fpcra'ieram , imoquidem quales ne.fpera-
ueram, literas tuas legi. Gratulpr inter excellcn-.
tiamtuam , & hnmilitatcm meam toe faltan nuerue-
nic comercium , talmque milii^\nptitiam tui adir
tum .aperuije. fqitimam. In , ^^.^^ litei-
rum iparum vltima pars iubt , ddtgeâ; cura'
non dec!rit-.e4ue.prompts emtar ,qii plus delecta-
tioaa labor arieret , dum hortuJauijsJirbis,&arbon-s
ttus^gp ve/bis , & carmin rbus , inuitanterH,
i murmure, qui querulus fugit.& Aextcra laiuquc pro-'
minentern ppmiferanV fyluam fecac, , cuius ftudij pr-i-
mitias umnunc dfgultabis. Et foctalTc animnm altillj-
mis internum curis.ifta nrn tangant, vt, temporum mos
eft,fcio tarnen , illos tarn magnos return Dominos , ^-(
liam & Auguftam Criares- Reip.ngotiis. .,1'-
rmque labor ibus , in noftri rranquillit,ate ocjj ,
fe , 8c rigentes gladiis dextcras ab bpftibus ferieridis ,'ad
fyllabas n merandas , ac voces aducrfis agm in ibus into- '.
nare , intcrqiie tubarum clangorcm , & militarem 11 '
pitm cxaudiri iolitns , ad Pierij modulaminis dulcedi-,v
nem rranftuhiTe. Neronem tranfeo, ne praeclar ftudjp,',
gloriofque nomine lUius monftri comcmorationeco-
macukm. Quam deditu mutis H.idr anu credim' cuius
r iii|
1*0 Fran. Petrarchae Reb.
intentioram vehement fiiit, vtnevicinaqiiidem morte
lentefceret'Prorfus mir diftu, fub extreoi vitat fpiricfi
d ammx diiccftu vcrficulos edidit, quo infererem , nifi
quia vel ?ibi,vet tuorurh alicui notos efle confido , Quid
Marcum AntoninumJoquar. qui cm non ambicione
fed mentis ad Imperium afcendilTet , vtw Ph:lofophias
Cognomen ten nit,nomim ("preuit , altquanto maiusex-
timaris Philofophtim efte. quam principem ? Huius ge-
nftVxemplorumcopia ingens eft vixquealiquisprin-
eipunmc bac literarum fupellecbli.fe principem, imo
TCfi fehominem ilpccnfebat. Sed mulata fun t tempo-
raVfegi'terrx bellum Uteris indixciunt, aurum credo, Sc
gemmas atramentis inquinare metunnt. animum igno-"
wntiacxcum ac "orvlidum habere non mecutint. Sed
griU is & periclofa materia eft, viuum potentem verbis
offendere, nee ad offeniionem longo fermone opus eft.
Quifqnis male vinit', nuda liditnr veritate : mortui ao-
tcm ecurnn reprehenduntur.
Nutligramt efl perciffitt tyfth'tlles,
Vtait Satvrictis. Itaque hoftes literarum reges nofirt'
tempons non nominare confihum elt.Non eft enim tu-
tiim , in cam fcnbere , qui poteftproinbere (vt ait Afi-
nius podio cgrfegius orator , in Cxfarem Auguftum io-
ean)cui(is ego rlUhc iemplo fuppreffis reorm nomi-
nibus ,accuiationc'm"publicam perago.Prop eriim om-
nesidem erroragit , & etim nulluseos, quo? iiipr re-"
cli, htcrrum amiCos principes fequi velit.ccrfatim Li-
cininm Cxtarem imitantur , qui rufticanx vir rigims
ita literas oderat,vt eas virus, peftem publiern appel
JareT. Vox non quid'cm imperatore digna , fed rftico.
A hon (ic Marius V $t ipfe quoqoe ruftianus vit , fed( vt
airCicero vervir)quem licet vel occupatio', vei natura
literarum ad ftudratardior taceret,litcrat6s timen ho-
niineramabat prxcipu Poetas , quorii fperaret Ingenio
fu'ar rerum geftar gloria celcbrari (. Et nimtrum,
qui? eft homiri.niirft id prorfusagrrfti rfurttie;qui et-
f non vald1irenVdletetur,eIar (alt non cupial no-
inen. Quod profcto iTfcrttfne virtute non quxntur, fe
fin iteris non feruatur. Fluxa eil homin memoria.pi-
&urx
Famii. EfisT. Lib. VU. , . %6i
cbirx labiles.caducx ftanix,intrque mortalium inuen-
ta nihil Uteris tabilius. Quifquis lllas.non rrtetHHt, opor-
tct Tt diligat.omn'nûe verum eil illud Claudiaoi:
Ganda oum, iimw files mngere .
CAimemunat tpujqim carmint
Noftri nihii mfi Sitynco carmine dignum g
rant, quasmetiiunt. berras oderunt ftaque cum Lici-
nio fentiunt omnes> nemo cum Mario, nec cum alus di
em, Si , qua nulla tDrpior deiidia vnqnam fuir , id v.io4
pretoi;;i:ium habebant, urripibi perplebeiosh.i-'
mines paifiefenim pcruenere , vtiam inter diuittas'-
fuas grauiffima prermntur inopia. Itaqui proeiiguo
ftnfa ,pro paruo rgni ngulo in aciem defcendillenr,
relictum fibi proauis thefanrum inextimabilem pro-
iecerunt , inque ipfatn animi rgiam permifcrunt alien
genas ingredi, qui eos non purpureis, (ti fydereis vefti-
ousjf, oliatos inde depellerent. Vade illud regale dede-
cus?videreplebemdor.ain.regcfqi:e alios coronato- li
cet (fie enim eos vocar Romani imperatoris eîftola
quidam ad Francorum regem) Tu ergo hac xtate vir
maxime , & cui adjrgnum nihii praeter rgitim nomen
deit , duabus principum fententiis cui potifimumte'
pp I ices ignoro, fed mebora omnia de te fpero. Itaqe'
(ne in /onum exeam) breue carmen , .quod ex tem'po -'
reoccurrit.inter arbores illas, dequibus tibi admodum
fmiliariter partem pofcis.excellentix tua mifi Viod
pUcuiiTe tibi ffero, (in eo genere pflYenim videor)
qum putas . S: quam occupatio meafpondet , Iibcralior
apparebo. Vale . , ... , ,,
FRAN. PETRARCHA I O B
Florentino, s. Epift. XVI.
%JtAtdationem vitandam ef.
\EriHnam laudibus meis plena; tua; nnperad me
* /icerx venre, Sc dulcedine mira anim,
îneisaiTftumporis, qum efFe&iim metiebarrle-
n'm ab alio mi'tterentur illud credere m Nuncdepurif-
fimaqiiidem animi tui parte prodenntes fcio non fil lt:
vtjnamnon fallantur proinde vera tibi vidcri omnia.
tl !. PTR ARCHAE Ok
quxfcribis ,cej*us Tum. Amor! tno' grtir.compi-
tiorcrrori, nec tarnen hctepareuiserrar'e voluerim. a-
deo delcftat, quod non fum videri tibi ,'mal!em'c(Tc
quod videor. Quid i ab alto ncgatum ett.'td tarnen
amicus tib error excidat caueto equidem ego.quain-
U s mihi temperare nequierimqnominsd literas tuas
iterum atque itenirh reuerterer, (trift tamen leftionem
jpfam non vacare pcriculo,ficenim graiifra, fie ornate,:
lie dulciter , ic dnique ad perfuadendurri apôfit in
propotto verfars,vt rtldc merendum fit, ne legenteni
ad eredendum qiiidlibet facile poils impeliere. Quod fi
efficis, habebis opihionistuar comitem, niii quod cum
tuusgenerofas&t ingemms error fiVme implciieris er-
rore ridiculo. Itkque confilium fuerit etfi cum labo
re fiat, ab demeeps literarum tuarum parre oculos
auertere i & fi pofthac rerum me tuarinn ijgcni ac fc-
dulum le&orem vis efHcere.vrdeqniefor.'Vf Satyric po-
tius quam Lyric mecum agas : hrg enim materia'
eft iintendere eeeperis, videbis in me multa amicis li
cet oculis grauia, Si fauentis etiim ling'iac non cu afora
cenfiiram. He preeof incumbe, Hue facimdilTmum
tuum calamn m verte- Oftendeme m<hi, iniice lingua;
jnanum,arripe, ligaêr^vre/eca, tmida comprime, fu-
peracua refeinde. nec ruborem mihi feeiflV timueris,
necpallorem.Trftis potiotrifrespcllir argrittidines. JE-
ger fiim.quisnefcit? Acriore tibi enrahdus antido
to non cedunt amara dulcibus, fed amara inuicem ce
ttudunt S prdefTe vi?, feribequod doleam. Milonia-
nam Ciceroiiis cum reliquis accepi. Gratias ago: n mi-
bi nunc primum mentis nd'rilgentia_ nota eft: de-
ft'rib ficiani, & rerr.ittam. Comcediam, quam petis, me
admodnm teera artate diftaflfe non infieiorjfubPhilo-
logia: nomine. Ilh quidem procul abcft,&f adeTet,
quanti earn modo facia m , quam u doftorum homi-
num auribus dignain rear, commuai hoc iatelbget
amicoVale.
R.AN-
Famil. Epist. Lu. V II. .4 tt\
tHAN. PETRA^CHA-.ILBER.
TO CR.AMMA7ICO PAR M ENS , 5. EPlft. XVII.
,,DefchoUshca difapbiui. '.''"'*
ADolefcentulum noftrum confilij inopem , 8c seu-
tis gttatutri fhmulis , paternz follic tudims ope
compleftcrc. Iam. vt vides . ad biuium Pythagoricum
viuendo peruenit, nufquatn prudentiz minus, nufquam.
penculi magiseft. Lzua qoidem ad idfcros fcrt,ad coe-
Jum dexter*: id ilia racilts prona . lanilima . & multa- .
ruin gentium triuccuriibus; hzc ardua.an* .fu, rt ffi-
Cilis i & paucorum hommum {ignara veftigiis.. , Non e-
go hoc dico . dixit Dominus &magifter : Spa-
tiofa via quae dacit ad perditionem,& ranlri funt,qui in
trant per earn : ra via , cv.iz ducit ad vitam ,& pauci
funt qui inueniunt earn. Puerum fan noftrum, f hjC f-,
bi dimiferis, quid ait ruin putas t Nempe vel cxci more,
vulgarem ftrepitum fequetur , vel errato (vt aiupt)ibit
itinere,&. quae grauiumcorporum natura eft- deorfunj
fuis pondenbus retur. Nunc tu, oro, vir optime , fuc-
eurre,& ineautumac nutamem adnma, rege .fuilcnta.
Dicat te magiftro dextrum fequi callem,di(cat aicende-
re. Quodprmptiusiciet,pecuJiafiter ineumoculoe^
defixern.i adolcfcentias fu: morbis.iingulans quzdam
tuar prouidentiz medicina ubuenent. Seis quam
partem pendeat.vnde fit ruinae proxira-.is, llic opportu-
nn przfidio f.dciatur. Vetus medico rum regula eft, con-
ttaria contrariis curari. In Iztitiam effufo, trifte quid-,
libet, mceftitia contracto Iztum aliquid obiicito Inten-,
lionc nimia . fi obtufum erit ingenium, more folertis a^;
gricolae^kerna ntermiflione reparabitunii rubiginem
tu traxerit .exercitio enitefcec.Atque it.a fiet , vt labor
quietem condiat.laborem quies, viciffimue nunc ocio,
ncgotio recreetur animus. Innumerables przterea
funt mora differentia; , & tarn diuerfa remedia -non ma-,
gismorboru corporis,quaai animi paflioim,vt quod viii
peftiir e i.alteri fit falubrerin hoc totadifcretioprece-
ptons vertitur.Iuucmlispjuor famihantate acblditiiY
muJcetur. Irifolenria minis &feueritate cprimiruyiet
<4 FrAH.Petrarchae es Rb^
V*na fcholafticar cerfur militia: eft leuia verbis, graiiia
verbcribus eaftiganda.Hic laudibus trigendus.hic coc'r-
ccndus infntia, hic opere fatigandus,.hic domandus efl
ferula. Gencrofo animo perfeuerantia;ftudium,afFecb>
folatiuro, derpra nti fublidiutn ,feru or atgenti, praet ipit i
frenumtlento calcar addendum. NotiRma fetnti i rige-,
gero, yt attritu memoria'recalefcar , & de commmuni-
bils magna prs artifim confit , & aliquando iuciindius
affueta Toca reuifmus, faepe non tam notis, quanvnouis
cantibus delecbmur.Puerohciic.vradremredeam, vel
innito manum iniice.ne corma t- nedeuiet ad milram.
Doce epiantbperiewlwprocerTurus, quanto inde.labere,-
<juantque difpehdio regrefurus fit. Oftende'illi.quan-
t tutis iam hie reftum iter fequi.qum fpe redrtus,qu
inultos in abrtlptum egit,vltro diuercefe.Facilem cafum
eTe,paratmque omnibus in afurgendo autern magnis
viribus, magno nfu, magno auxilio optis eTe. Monftra
e vana.eTc vulgi binnra, falfam de omnibus , fedprae-
ft'rtim de vhp'tate fentemiam, nihil ad krium via: hu-
ios,nifi fotdum ifcum,fagile,caduciim; nihil ad dexre-
ram , nifipukhrum lucidum, valiiom , immortale. Et
I qum propri vllam fequentibus conurniat, quod feri-
ptiftn ebDerelinquAirj.t iter'rer.um,& ambulant per vi
lenebrofas Atque illud: Via: eomm Se tenebrx.& lubri-
cm.Et illudjVia imprTum tenehrofa:nrfciiim vbi cor-
ruant. Hanc vero alteram fecbntibus AlaA porins con-
uenire:Viae llonim pulchra:. Et illnd Via iuftomm fine
offcndiculo.D vtraqueautem fimul dilmn. Viasquas
dextris funt nouit dominus, peruerfa: ver funt, quae
finiris funt.Neque folum vni di&uir. populo: Ecce ego
de coram vobis viam vita:,* viam mortis. Fac iftaconfi-
deret,fac videat,qu reprehenfibilis port tot duccs.quam-
q'ne error ambiguus per incxtncabiles vitac anfraftus,
vndo fiepe redeuntibus feu redire med i rtibus mors oe-
currit. Denique dum res integra, dmque ipfe fuus eft,
nec dum peccati iugum fubiit, doce, quant facilius iu-
gum illud declinare qum excutere,& l'octicum illud,
ceneris auribus frequenter inculca:
hac ilur ad ujlra- Et illud:
fiac
. Fna Epist. Lib. VII. tie
~> iter Etyftm :odne Una .t
Exrrct >ir..4 .- imjntartera -.:.
In quo Poeta: no ":ro fapienium Hebrxorutn v us con-
Ion at Sic enim ait:Via reccantium conculcara lap dibus
it in ftnem lloram inferi it tenebrs. & pa-usr. Hishac
xtate nfucicat monins: has haurtat d icio ! m . Facile
qua mu: s formam receas cxcipic materia , facile quin is
habitas nondam duratis mentibus imprim tur. Vb h!-
lih opinionibos aditum prxbueris , operollus exclu-
duntur.Inftac ergo dum votiui fpem fucceflus tr.v'tabi-
ie tempu s praefeit,& lie habeto, plus ce illi puero hoc be
neficio collatamm. qum fi omnes fimul ingenuas ar
tes m pebisu 1 ore transfunden; Magna qutii
res eft,fateor,fcJmliterar,fed.maior virtus animi.Etfi
vtramque ex te difcipulus docilis fperare queat,oo(H in
genium quid po'Tu. nofti melius expertuc. Ego idvn
noui,paucor elTe vt literati fiant, omnium vt boni mo
no fe bonis ducibus exhibeant obfequen tes.Faudiolor
quiAem eft feicntia, qum virtus : cm fit illa nobilior,
pauconim dignatur ingenia, illa nullius animum coo-
cemnit,ni quo prius contemp ta eft.Vale.
FRAVI. PETRARCHA LANCE-
IOTO IQVm PLACI.NTINO,8. Epift.X Vi 1 1.
"j. De rtmedu! . :, >
HJE rcbat clamo dextera fcribendi auida,fcd inecrta
quid icribat, tarn multis, & tarn variis yno prop
-empre nuntiis puK'abar. interpellabat hinc Tybcris,
hinc Arnus, hinc Rhodanus. Ille mihi infcelicis & de me
otim merite vrbis rtatum, imveris ruinam, quam
line lachrymis audirc non pofTurrMiunciaucrat.Illcquo-
rundam ingenioforum adolefcentium. querelas ad me
diuerfo quiJem ftylo,fcd vna eademque fen ten t ia tranf-
miferar , imlignancium grauitrque tolerantium,quid
illic expecUtns hiicdiuerterim.fcu quid it) natali folo
habiraculurh iftudantetulerim,quar crebra multorum
admiratio eft.llle autem curiatium litcris amicorum fi
len tio meo, in tanto excellentisamicigemitu , quid in
kutonbus lriolis minimi folcbam, quoique non tarn ia.
Fran. Petra RCH de Rb.
dicio,quim hipore cadctis lilullrilTmx familiar mos-
rorefofcepi calcar blandas, feil valida: cprchcnioniiin-
biefat.Qu^n'am ergo priinm verrcreiKoman is amir
eis miferatio,Florentinisexcufatio, Tranalpinis confo-
itio debebatur. inhoctriiuo hxiunti quarrus rumor
acceflerat, qmd & nomine mihi mntus , & (anguine,
(qudqueper omnia eft)&amore. & obfequiis animo
tneo probariflmus atque chariffimus, dum ez Gallus ad
ne vifendi cupidus acclrt,morbo, feu laborious?!*?
rum, feu cccli loclementia contracto . Saona; fubiiftere
coaft us, acerba mihi morte (ubtrahitur . Qua in re, qui-
bus longxm parentis, mifera; marris orbitalem, fia-
trmqve ohtudinem acfororum lachrymal onfplarer,
qui meas proprias lenire non 1> (raque turba rc-
rotncircnmucntus,feci quod in talibus foleo, quiq; mot
peculiaris inertia: mcaeeft,ftatui ex arquo vniueiia ne*
gligere, vel i poTcm etiam obliuifei. Sic aftefto tua in
ciden; epiftola torporem abftulit , & deilitu tum atque
bicclum calamum reftitumtam dulcs grauitas, & tam
gram's dulcedo inerat.Sanquod inter cartera feripturn
erar Africa; nomen, fu/pirare vel inuitum -:
lit:ncque enim fnluscccpti illius entuna expedas. Mihi
ver promptit s fu ,aren as maris, & caeli all ra numerare,
quam ctinta fortuna; labaribus meis inuidentis obt.i-
cula. Finem&ipfe mcertus operioi , prorfusnefruftra
vigilauei'im ,an mihilaltem ftudij rnci voluptas aJiqua,
quuis fera feruerur.Qud li rite fucccflerit.ad hoc qua-
lccnquefpeftaculum ingcnijcurabo, oquis teprarue-
iriat in orcheftra.Vltimltterar tur partcula i'ubti-
ds legi.lmiat enim morbi mei veteris tales nolle parti-
ipes,& arbitrad cogor.n ignob de accids p in tali c-
lederit rebieclo. Solante vero vulgaris eloquij , quod ex
Bieiocoft (nifallor)cjiigis,egoex te,n^Jbrt animi vul
n' fado letefceret. & pofccd diccrc.& fperid. H'fcne
Terfculis (peras ,tib poiie doioresatu; sil9 ,ctiri(q; gra
nes pelli?Augcttir poti',altiirq;.Alia eft igitur
hu' aegritudmis medicina cuius ,quid, q> fareri ver tas
iubrt.iiofter .itfculapr* aucioi eft Herbar autcquiV illa
conficitur, vel in h or tub t no certe no funt, vel in cogni -
Fa mi i.. Ehst. Lib. VIII. X67
tsc tibi funr,vel maman o guftu eEciunt ,ne tangantur.
Vale,& cjuod optimum aduerfus omnia vitx noftn ma
la remedium rcor, quicquidfead moucndam loco ani-
mum obculerit, diligente! examina, Sc principio dele-
bris,fincm cogita.
F R A N I S I -
R H V. O L -
il ~R>M DI RIB. IAI4I-
1
:i li'aribus , l'>l
L I ER V I IL
FRAN. PETRARCHA STEPHA-
NO COLVMNAE, S. Epift. I. 7
Fortitudincm anirm LmcUt.
.r Miferande fenex,lieu viu-
ciiTimum caput-.quopiaculi g
nre caelum ofrendifti Quid fe-
cifti, vt tarn longac vitie filppfi-
cio punireris? Wetellus alter di-
ccbaris,nccjmmerit. Omnia
i conucncrant,patria, genus, for-
! ma.diuitia, aliseque corporis
que animi Angulares Si admira-
bilc dotes, vxor quoque clarilfima, & vxoris generla
fcecunditas, & Cpf.dignitas , & in Romnis excrcitibus
mpenj faitigmm ,& yioriarum ac rriumphorum tituh',
/eneftus longa:ua,& inconcuiTa vfquefub vltimum for-
14. Si qmdcnim adueri intermicere hateuus auf
48 Fraj. Pstrarchab dReb.
eft. qualia multa.famoisperfeaitionibus'prtul;fti\fcit
hoc vt afpcficate inigni ab(iergeretur,& enitefceret glo
iix tax decus. Hanc tibifidem prope centefimumvita
annum fortuna feruauerat,& tu fmiliter inorbe terra-
rmn,5c in orbis regina Vrbe princeps natus.poterasvbi
He felicitate agitur,ea fcilicct qua: fperari poteft, in hac
vita rarilEmis exemplis tuum nom inferere. non vt So-
phidiusinops&iriglorius aracor, mcndaci fcelix diftus
oraculo.fcd vt gl. nofiflimus omnium noftra: statisRo-
rhanorum dueum,& q od prorfus fficill: mum pen
impoflibiledixerim,in altillma fortuna felictffimus,
.poteras exclufo Archade peregrino.federe fidentius Ro-
manus cum Romano, princeps cum principe, Stcphanus
cum Metello.njfi quod praeter religionis eminenti, cu
ius inter paganum Cliriftianmque hominem com pa-
ratio nulla eft,cedere ilium tibi faltem fratrum ac Iibe-
roruin numero dignum erat. Fratxem ille nullum ha-
buifle legitur.tibi quinqu contigerant,fummi viri,8c,vt
breuiter dicam.Tiec anguine,nec fortuna, qum virtuti-
bus Sc gloria clariores. Quatuor ille filios habuit,pra?to-
rios confularcs,cenforios, triumphales : t'ibi'feptem fiie-
runt.Vnus R.E.Cardioalis, alius velCardinali maior fu-
turus,fiad legitimara peruenifiet xtatem ,trcs Epifcopi,
duo bellorum duces & bellica gloria paren tt,vt omnia -
zaulexpedjam.pdop pares lili tres.tibi vero fex filia;, de,
quaruni moribus flenrium breuiloquio prarferendum
puto Et qua;namDes bone,quiqi flores ex vrroquei-
xu, nepocum pronepotum aces, quam dulcs turba,
flmiucunda.pcietas ? 'Quis illc.iie infinita equar.cx
primognito filio pfimogenitus nipos, Ioannesdminus
quidam & plnus prffca: veraYqii'SLomanae indolis ado-
Jefcens,cui nire'pti'iri CoIrht{ cognomen obtigilT
flicercs? eque enn d' Colnmita^cpetcri, fedipfa co
lumna dicebatur, in quam fcilicet amicor pes, in quam
domus ingens, anticua recumberct.nlcer iam Marcel-
Jious cuaictat,eadeni anas erat.edcrh vi ammi, par cor
poris vigorîdetri amor armomm, & equorti ftudium,
& euuitandi peritia^lte'r quque 'Marcellus
rc'm.'iraincfiem.qua-
dies, vel fi'
quid Marcello claris fiebat. Qui
Famk. Epist. lib. VIII. xi9
quauerft: m Romaniim refooat nomen,vulgo lain 6xli-
cilfimus.ii duci poteft, fee', cor ac fummis fublimiof t-
debans. fed fapientes expeclare finem xbent , qiod lile
fortunatiffimus olim rex Lydomm Solonis conLo mo
nteur. Re enim vera de mortab flicitatc mors udicar.
&quodmirabilius, de aeterna. Nemo ergo confidacla-
brici felicitas eft.Vis te forlicem tearrMorere,en rc-
ftes viuc.unt cinis fepulchrumuLter cnim,qu altior
cse grauiori fubiaces ruinac.Vnicum ibebcitaus excm-
plu m eras noftri temporis, fi qualis ricae curfus,ulis c e -
tus /mil", t. Nihil mal: e ft.q a bd non fecum afferat longa
zus. Vc mulcorum dierum nauisatio,cmulcorum an-
norum vita eu. Non rnum clolydus, non vna tempe-
ftas peiago : "aspe dpendus clauus , .arpe contrahendi
lutcarba.& (epe.quo nihil periculoias habet ars nau-
tica,pro rentorum varicute flecbnda font. Nunquam
expectes , vt diu fit immota tranquillitas ,aut marisque
vitz;mutantur atfidu rerum fa e;, & tepe /
manedi-s.nubilo fine concluditun
MentfainpUcidi imltwnfluflppK <jiHast
Ignorare iube Me-ne hue cenfUtrt /fro?
Hoc ap.sdV-rg hum dlefamofus nauta in maridicJt;
hoc apud feipium fapiens vir dicet in vita. Nihil meruit
armarais &iugi meditatione prepararais animus.Impro-
uidum &ubilaeta omnia promittentem, quarlibetad-
ucr/ deiiciunt. Sed ad fortunx tuae vanetatem redeo.
Quinqu germanos fratres iampridem fcpelieras.Quem
non tan tar m columnarura ruina profterneret? Manfi-
fti tarnen nconcuTus , & , quod proprium rnagui inui-
cYique animi fuit , intevnumvniuerfamdorausfarci-
nam tranftulifti. Exilio quidem damnum irrrparabile
imraortali compenfabas fama , rermque pregrandium
memoria /olabaris, nque tot frarrum locum nepotum
Jongusordo fucceilerat.Dilecla tibi interim &amantif-
tma vxor eripitur, flix morre fua,nec in hunc leruata
do/orem,mult quidem fua morte fixlicior quam vxor
uidria,dc qua id dictum eft II enim ne vniiis, huic nc
plurimorum filiorum acerbum internum viderct.tem-
peftiua morte confultum eft.Eripitur & natorum max i
iTO ' Fran. PetrarcHa si Reb.
mus, cui fingularitetfincumbcba, gcmirium graue vuF-
nus tm multa pcrpeffb : maniifti iam nicntibus funda-
nicnti .. Inde i Iiis vfqead inurdioam magnitudin au-
ctis, & mira lucefolgentibtis fortuna; peperceras, & eftif
cens amara cum dlcrbiis , ddcrium dcfo nlorum -
pertit'im folatio leniebas; lam ffim.oSliteratus pfimo-
rum V Inerum dolor erat;foebx adhuc,&(vt dixi)Metel-
lo fcelicion moripoters; longa vira prarftitit , vtfieres
Priamo imibor , qum Metello Metellum quippe fepe-
lierunt fui,luos Priamj fepeliuit.Multum diuerfa con-
ditio.Trux fortuna paica-ne inconrtia: tux argumen
ta prjebueras.nifi vetenb^s etiam nunc ciemplis Srepha-
xius noftcr accederet , quern breuiiiirrio tempore , vario
genere moriend i filurum ac nepotum m.iltitudin fpo-
liatum,de foeli iffimo patrc milerandiis orbitatis fpefta
clilumpofuifti? magnanime vitj memorabilis Ste_
phane,iam fcelicior apparebas qum qui fieri pofl'es i n-
fcelix,iam comitatior eras qum qui folitudinem formi-
daresjiaraorti proximior, qum cui effet mors fihorum
adolefcntuim metuenda : extra teli iaftum conftitifle
videbaris. Sed impotens ilia, & immitis Dca eft,feu ve-
riusDei miniftra , & diuinarum voluntatum executrix
impigerrinia, Ted occulra.miris & incompreheniibilibiis
modis agens.cuius vt clandc frini fcmper 3 variolic izp
mccfti,& flbiles ludifunt. Etcertnullhac arate cla-
rius lliae varietatis indicium dederat. Ideo niidiatam ef-
ie,& afcenfui gloriofo fauiile crediderim, quo Ce mundo
notiorem facerct, &pofttitumfauoris infignior clades,
Sc ex tarn alto terribilior cafus efiet. Neque enimpote-
ras elfe tarn infcelix.Talium filiorum numerus efficient
fpe&abilis fit rbitas tua. Heu dulcedo amarilHma , heu
labonofa requiesdieu fonebe blandicia;! Quid metuen-
rlumQuid optandumQuid tenendum, vitandmue ho-
mini eil? Importunum nihil habuifie quod placeat, du
rum,dulca tot habuifie quaperdcres. V-ixifti nimi a-
teor.d lie oportuit, vt dolior morereris. Putafies foli-
dumaliquidclc fortunam, fieins alteram tantummod
faciem aipexifiesO nwltis ia&ate caiibus.quid nunc ex
pedas vt dicamiNolo /]>ercs,nolo defperes , aiterum va
Famii. Emst. Lib. V HI. -
ni, ilreruminfirmi animiert. Quid enim,orote,fpercs?
Nouosfiliosr NouaconiugiaMntempeftiua eftztas, tam
feneftus apta nupts oum btuma meillbus.Ridiculum
ioci genus, fponfus fenex. Contra aurem quid defperesl
De tot filiis nullum habcs.Siliabesr.eipfum,ftis cft;nul-
lx diuitise maiores, nulla clan o r porFerfio,qum in pote-
ftate animum habere. Inuenimus , qui centum quinde-
cim fli os habuerit. Herotimus quidam rex Arabum.mi-
rum diitu/eptingentos habuilTe traditiir.Seipfum habe
re paucis concgit. Amififti colloquia filiomm,tecnm lo-
quere: cum aliis enim omnium , fecuni loqui paucorum
eft.Multa funt qua: loquaris,muIta qua: refpdeas,mul-'
ta enim in tam longa vita fecifti.quorum vel meminiflc
iucundilmum ce poteft. Non poflunt (vt apud Cicc*
ron ait Cato) omnes elfe Scipiones aut Maximi , vt vr-
bium expugnationes, vt pedeftres naualefquc pugnas,vt
bella fc gefta.vt triumphosrecordentur.Tu verodeilV
lorum es acie , quibus rcrum fuar recrdatio glorila-
eft.Recordare,qua: gefleris domi militiarq;quac terra pe-
hagque lis partus , quos labores , qua: pericula obieris,
ua: ubiclariflma contigerunt Fateberis,credo, te, et'
lmper fine liberis fuiires.magnum virum,'& non oti'fi
q idem fccticitate,fed foelicem tamen.Nunc vero hec fi
ne liberis fuili,X: talcs habuifti , quaks vt amifiTe dura,
fie habuife fuauiTimum iit.Adde quod nihil Incauto - '
cidit. Ea/pientia tua elt,vt non modo qnx f.bi -
runt,ied & omnia qua; portant euenire,pra:'.?ideris.Pof-
fibilc enim nih'l eft inopinable rapienti , ftultorum im-
przmeditata ft omnia N hoc dicerevolo,maius quid-
dam in animo eft,cuius tibi vno verbo memoriam reno-
iiare fatis erat:!ed ne quid orum.qua: ex te audierim.ef-
fluere mihi putes.dicam exprertus. Memento crgo(mi-
hi enim imago illius tempris ante oculos eft)du m an
te annos decern Roma: tecum agereai & forte foli hora
dieiiam fera eTemus.deambulantes in via lata,qua; do
;nibus tuis ad Capitolij arcem ducit , conftitimus tidem
illic.vbi tranfuerfa illam fecat via, qu x mtibns ad Ca-
mil/i arcum,atquc inde ad Tyberim defeendit, dmque
in ill o quadriuio, nullo interpellante multa colloquere?
75. Fran.Pbtrar.chas DE RB.
mur.de ftatu dormis ac familix tux, qux tune vt farpe a-
liis externis claror periculi$,ciuili bello grauifimo agi-
tabatur,incidit(vt fit ) vn us ex fil is tuis mtio.quo cum
fuggeftu maleuolorum reor, eo tempore plufqum pa
terna iracundia di/Tdebas, fed tribuir mm; benignitas
tua(quod main's ante negauerasvt meauftore ille tunc
rediret in gratiam.Cxterm cum de eo multa -
miliariter qucftus eTes, mutata fronte, tandem adiecifii
bxcfer(non enim rcrummod, fed verborumiRi iip-
pe.itraemona):Filius meus,amicus tiius.de quo me co-
gis,vi paterne fim arreilus.in fencftutem meam,q; ho-
neltius continuiflct . euomuit: fed qu on iam negare ubi
hoc non poTum , prztcritorum omnium obliuio. & (vt
aiunt)abolitio fit,poft banc diem nuilummiht in verbo
irseveftigium videbis. Vnumnon filebo, cuius te tem
pus in omneteftem faci mihi quidem obncitur in pri-
mis.qui contra xtatis decus plunbus bell is im-
plicem quam oportet , hanc filns odiorum atque diferi
minum hxreditatem relifturus : ego vero Deum teftor,
nullam me aliam ab caufam niii a i puis bella fi fei -
pere. Quietisauidum me velfenctus vltima , & in hoc
iam terreo frigefcens animus , vel longa huma-
norumeafuum reddit obfeniatio. Verum iufixum ar
que iirmatum habeo,hbori terga non verter , mallem
tranqutlliora,fed i ira fors tuleri.t, ad fepulchrum potis
pugnando perueniam qum difeam feruire Cenex a did
fan,quodde hxreditatedicitur, hoc vnum re/pondiflfe
Yelim,& hic fige in me oculos,animmque:Vtinam ha*-
reditatem aliquamfiliisdimitterem , fed aliud voto meo
<tebitum,aliud fato vifum , quod mceftus dico , liquidem
confufo natura; ordine filiorum mcorum omnium hae-
res ero.Hxc dicens.vndanteslachrymis oculos aucruiti.
Id quonam leu animi prxfagio.feu Dei monitu dixens,
inccrtum.qumuis vaticinan aliqua de natorum cien ti
bus principes folere,teftis cft diuus Vepafianus,qui alte*
rius natorum mortis genus, ambormque prxnunciauit.
imperium.Ego quidem die i , tanquam vel cafu tib c-
lapfum , vel ab indignatione profetum verbum con-
cmpjfjteor , eque tantarum fore virium fuipicatus
ium,
Famil. Epist. Lib. VIII. 17$
urmpot longum vero tempus dum crebris filioru mor-
tibjsquxri fificm vaticinio viderem, rem inter amicos
renin: inde in vulgus elf 1 fa eft. Itaque facrz memoria:
loannes , Romani decus Cardin is, & familia: tua: prin-
ceps.tribus iam fVarribus defunHs,euicit precibus extor
fitq ie vt fibi rem totam ordinc narrar.Quod cm inui-
tm fecTem,iUe fuipirans ait: Vtinam genitor nolter no
tam veridicus vates eTet.Eodem anno , frali illoprimo
genititui nepotum cafu magisac magis horrereprx-
iagium ruum coep;t,donec ipfe dolore confeftus . vt ar-
bitrornoniffim moriendo.d clum patris trifti quidcm,
fed plena fide coinpleuit.Qua: res cun&is,qui earn audi-
ure,mirabi!is,irihi vero magis in dies hornbilis ac ftu-
penda eft.Mcm:mfti omnium non dubito; ego cort fic
memini, vt adhuc fepulchrum illud marmorcum anti-
quum,quod in ngulo eft, V ciii vterque noftrum cubito
infiftebat.Ad haec & vultus tui habirurn fpeftare, vocf-
que illas tuas his auribus audire mihi vide.ir.Qua: cum i- *.
taiint.non debet intolerable damnum il quod tanto
ante prauilum eft:armat cnim meditatio animum.Quitt
patcns.quod non tepaturum fores'nemo plor.it filium
e gnuifle mortalem.nifi fit idem ans & propria: mor-
ralitatisoblitus.AmamMS noftrifimiles filios habere; ni
hi J ver magis eft noftr,quim infitaatque indicia naf-
eentibus conditio moriendi , foil omnium infeparabilis
inhxrnfque offibusac raedulhs.Quid ergo dolent ho
mines in funeribus filiorumrProfefto non certum Sc pu
blicum natura; debitum , fed mortis infperat ordinrm.
Hie tibi(quantum intelligi darur)neeiniprouifus,ncc i-
gnoratus fiiit : Prima lugendi caufa fublata eft , inopini
dolor vulnetis. Aut igitur affeftus tuos diuino fubdis im
perio.quod dofti orrrnes Si bene inftituti faciunt.i qu-
cunque tibi acciderunt, tam prxuidifti xquanimiter
qaim tuiifti Aut fi forte (quoniamfuum natura; iuse-
/ difficile eft)gemitum relucbnti paternui amor vi
expreffitycantum tarnen tempus effluxerit, ex quo luge-
re primum cocperis.vt iam verifimile fit lachrynias aruifc
fe. Lenrefcit enim traftu dolor,ltefcit & gadi.quil-
que vnumbabent bonum,b.ununarum paltionum nulla
.2,74 Fran. archas di Rib.
perpetua eft. Sed quoniam magnas res agentibus oratio
longior inuifa,finem f.tciam Vt vero non inhumani pa
ths fieritepilolaprincipium, fi id pictas cotgerit , hu-
mentibus oc ulis legiTe.fic ficis fineni luminibus perle
gere viri fortiserit& indomiti. Itaque totum animum
collige cbfccro,& ingti nifu fortuna; ruentis incurfum
excipe. Qnifquis primum impetumpertultrit, vior e-
iit:Plmes enim terrore,qrm vi fuperat. Sed quid ago?
Quod fuadeo, impli-lfe te fpero. Id duntaxat obteftor
deprecor,ne vnquam forte, vt eft animus fepe curiofor,
eorum in quibus nullum iam nii memoria; ius habet,
Vetera memorando in nouas iniferias relabaris , ni-
rnis indlgeos patrio dolori refcindas hxrentium vul
ner cicatrceseme abiiTe,qiia: vt redeant.impetrari ne-
queunt.An crocit.an dlectent, in tua poteftat it eft.
Vulgiis tc orbum,fencm,miferum appcllet; tu vulgus,vt
blet,infanire & te fceliceni crdito: de vtroque forrunae
doIioguitafti.Scis quidfa,>iant,la:tumtediilc'a feceruKt,
amara cautiim fjciuut, vtintelligasquorfum ftdendun
fit fecundis.Videbas & olim credo.fcd hoc non negabis,
nunquam te claris vidiiTcNulIx iunt certiores Icholx,
quam in quibus experientiamagiftraeft , quod multit
audieras vidifti, & aurium difciplinam oculis approbafti.
Vides eam.de qua omni* fer.mortalium fermo eft.nih
efle fortunam,vides fabulam elTe,quz vulgo diciturfce-
licitas.ijlmque amiffti,inueniti al iam certiorem.atquc
folidior'em.Et qiiam.inquies.inter tot dolores mihi f/i-
eitafcm oftentas Quam putas, nifi quam nemo tibi vn-
quam.fi n>Is,eripiat ? Monill o tibi feclicitatem contra
riamprima;,bonis tuis efle conten tum , feire quibus or-
hatus yidebaris, tua non fuiire.difcufisdemm errori-
buS)Veias opiniones execut.iicct Tero, ante omnia for-
rriidat'umgentibus fortuna: imperium ntimere. Quid
dicam ainplius ? In hocdefno.nudus intrafti , nudus in-
greder'c,& illam hiiinanarum,vt aiunt,rerum dominam
celfo animo contentne? Nocuit vfque ade.nocere iam
polIit.Quidn.inc etiam cogi-.ar, quul minatur ? H-X-
haufit pharetratn,exarmata c^nec habet illa quod iacu*
!etiir; n'ec tu habcs,vbide cartero feriaris. Vale.
1 . FRAN.
Famil. Epist. Lib. VIII. 17
FRAN. PETRARCHAOLYMPlO
so.s. Epift.II.
Q .. rmi icUt.
Nihil omai ex parte :V x. ant dulce dum riirimui.
Scntio quim impropri locuras vero dum
non viuimus. T cuira viuere eeeperimus , nihil ntli
duIciiTiinumac : . erit. Ecce dum colxtus,
ac redeo, cxoptatiflimum mihi tuum rxillius amicio-,
ptimi . : ccum cnlloquimque perdidi , vix lachry-.
mas : pujdomuni hodie reuerfns , vbi comperi ros
mul L > J; delideno.fuperatisalpibus,
acq e omni viarum afpentate calcara , mque in-,
uento,magna,velut deibtutos fpe dolentes abiine.
enim &ifaniulorum vocibus perdidici, & Uteris veftris,
quas inter Mjellos meos . ranquam eximia; d leborris
obfdes reliquiftis,&: arrabonem morar brems, & pigno
ra rede: Sed nam duraleniore.n in partem je-
entis et.cogitemus id ccelitus aftum.ne me.vr.
optabatis, jnucnto. congreTu amia fcnior ille tepefce-
ret Si anirrorum.quo nunc,vt reor, per abfentiam irri-
tato.pro paucorum forte dicrum gaudio prxrepto mul-
toruin nobis annorumiucunditas compenfetur. De hoc
tamen i/la VKkrii,eiiius adamantina duritie larpehuma,-
) acies infirma retnndit-ir. Certc egolicnvhi
fingo, Ik cogito Ik fpero. & in hac fpemultii obitlui
laboribus conquiefco.De quo quid fcnriam,qiiid vc tibi
(uafurusfkn quod & magna res eft, & nuncius hie ftfti-
rut.in diemaliumdirFerre coadtus fum.Vale.
*. F & A J4. PETRARCHA AD O
. IYMPIVMjS. Epid.II I.
Qiiantofontis Sorgije awre taicatur.
XpecVui anxi.nec dum ant patiens nuncius.aut o-
tiofusdics affuit.Itaque (inr.il concepta carpt'm ex
plico,non quidem ex animi mei fentencia.nout enim o-
rationis perpetua: quanta vis. Ille onent.ilium fluuio-
rum maximus, multis diftinctus alueis, vides qum non
' f ij
t7< Fr an.Petr ARCHAE de Reb.
modo permeabilis, fed eriam contempribilis facbiseft.
Sed pareamus tempori , iit libitum quod licet , quando
quod eft libitum non licet Et quonil nuncij huius baud
fat explorata fides erat.vn.im duntaxat epiftnhe tua; par
tem exequar, vbireditumadfontcrn Sorgiac diliuades,
vt lllam tibi follicitudinem eripiam. Videris enim mihi
de hac re non mediocritcr curare:nec immerito, quod
eo fatpius vocantem Socratem noftrum non audire non
potui. Itaque viitus tandem precibus fpoponderam,
tractaca fuccederent , quibus & honeftus ilbc manendi
color, & vita: necertaria quzrerentui:vitx(inquam)foda-
lium & multorum admeillicdemore conuenientium.
Mea enim vita non modo necefars initrutb, fedve-
reor,ne fuperuacuis impedita fit, quo fibi libm'flet fecu-
turum, non tgnaruf quidem rerum harum, 8c illarum,
fed magnum ibi haften us decern ^,& vos omnes
effe cogitant, quos mihi reliquos mors fed (Ter , amoris
vellri.velut vneis quibufd validifimisretrahebar.Nunc
mutata (untomnia,& amicorum frba abiit, & dux no-
fter obiit, & Socrates metis, qui folus ibi eft, quamuis Y-
nusin me poffit omnia, quamuis inueteratz confuetti-
dinisvi,& ipfeibi (, & omnes fuos, meque ante alios
fecum efle defideret : nunquam tarnen audebit , omni
pe abcifTa, in eas nes terras acccrfcre , vbi omnes pror-
us aliengena: atque hofpites futuri {mus. Nequeenim
Indus efUiomimbus mortalia& caduca corpufeula tra-
hentibus dicere,quod animas foeices corpore refolut a-
pud Virgilium loqiuntur:
Nulla certa dommjucis habitamm opatU)
Jtipariimque times (r frota tntia nuis
Incolimm:
Si enim fta lufficerenr: Poflet vtique Claufa vallis, vnde
Sorg'as fons ernmpit.nobis omn bus abund riuulos ni-
tentes^frondofasdmo^&herbofa cubilia miniftra-
re.Sed plus aliquid eiigit natura.Philorophos quidem.jc
poetas duros faxeos vulgus exiititnat : fed in hoc fal-
litur.vc in miiltii. Carnei enim funt, humanitrem reti-
nent. abiiciunt voluprates. Eft autem certa, vel philofo-
phicaCjVelpoticx nista aeceiTitatis.quam prarterire fuf-
'pectuin
Fiait. Emst- Lib. VIII. 177
pe&umfit. Non eft per i furricien(n ait Ariftoteles)
natura adfpeculan. 'cd oportet & corpos fanum effe. Sc
eibiira & reliquum rmnlatum exiftere. Neq; ; can
tare fub antro Pierio Thyrrum-ve poreft feua
pauperm, atque arris nops,'quo nofte dieque corpus e-
get (vt Satyricus ait) magno perpetuo apud doot
philofophici poticiqne dogmarisconfenfu rerum.fcd
verborum varietate multipiici Igitur Claufa valle (vt
coeptum quar) ad aliqaid breue tpus , vrbanarum vo-
luptafjm tardo afleis.vt o!im diuertioila, no namce-
ufliceret, in longum certe neepromirteret
ria,necpratftaret.*Nobisfjn fifapimus, non in longum
modo.frd in finem queque profpiciendum eft vt vitem'
illud Senecar,quod humano generi fcit improprim, v-
bi ait:De parribus vitar cogitare omnes,neminm de to
ta.Ver fie eft enim,3c eO.quod confilia noftra prac-
cipitat.vt nter occupations tara varias.miferandum fi-
mul & ridieulum ignoremos, qtionam rbcbiantis vitar
guhernacula dirigamus.SeioClaufie vallisoptabilem x-
ftiuo prarfertins tempore ftationem, & fi il1i vnquam ft-
ceTusillegratusfiitjmihiruirtegratilimum. Dcennie
indicio eft mora,quod fi apud te.im vero apud alterum
me fine iaftantia glorian licet,pace montnim ac fbtium,
fyluarum-ve. quid vfque nunc loco ill i non dicam ela-
rius.fd cerr notiusincolatu meo accidit:opinari aufim
apud amitos, non minus ilium meo nomine, qum fue
miro licet fonte cognofci.Qupd ideirco dixerim,ne quis
dubitet.me Ulitis rus non fpernere, quod mihi, mefque
rebus aptifllmumfemperinueni.vbi farpe curas vrbanas
ruftica tequie prrmutaui, quod non tantim elections i-
pfifcd agreftibus muris,c(vt fpero (blidiore cemento,
verbis atque carmn ibus illuftrare pro viribus ftudui.
Illic, iuuatenim meminifle, Africain meam cctpi, tanto
mpetu, un tque n ifu animi, vt nunc limam per eadem
referens veftiga- ipfc meam audaciam, & magna operis
fundamenta,quodammodo perhorrefcam.Illic &cpifto-
larum vtrinfque .ftyli partem non exeuam, pene to-
tum Bucolicum carmen abfolui, quam breui dierum
ipatio." noris.ftupcas.NulIus locus.aut plus otij przbuit
17S FR.AN.PErR ARCHAE t> R.EB.' "'
aut (Hrmilos actiores ex omnibus terris ac feculis illu-
ftres virosin vnum contrahendi.iila mihi folitudo dedic
anunnm folitariam vitamacligiofumque otium, Angu
la ibi, firtgulis volumiuibus perftringenda , & laudanda
iu(cepi.Deiiiqueiuuenilerna:r,iJrn,qui me inultos annos
torrmc (vc nofti;fperans, ill s vmbraculis lenire eoiam
inde abadolefcentia ia;peconfugre,veIut in arCem mu-
niciiimam olcbam. Sed heu mihi incauto, ipfa ncmpe
remedia in exitium vertcbiantur. Nam & his,quasme-
cum aJuexcrani curis'incendcnribus, & in tanta folitu-
dine nullo prorfus ad incendium accurrente, defpera-
tius vrcbar. Itacpie perosmeum flamma cordis erum-
pcns,miferabili, tedv'vt quidam dixer!ut)diilci murmu-
re.valles caelmque complcbat-Hmc 1 la fulgira iuc-
nilium laborum meorum cntica, quorum hodie pudet,
ac pnitt, fed edem morbo affeftis, (vt videmus) ac-
ceptilTim'a.Quid multaiSi quaxunquealibi.cum his quat
ibi fcripfi conferantur, loca omnia locus He. meiudice,
haenus fuperet.Eftigitur.eitquedum vixero fedes il
la m:hi gratiffitrja commcmoratione iuiienilium cura-
ruin,quarum vfque ad hancxtatem in reliquis elaboro.
Verumtamen ni nofmetipos fallimns, alia qudam
lint viro trabnda,:qiim puero, & ego aliud illa a:tate
non vi,leran):obtabat tarnen relo indicio ca;eiisamor,
obt.ibat a;tatis imbccilIiras.paupertTquc conilij ebfta-.
bat relier^ ta ducts nofti i,fub quo ( pluris erat, quam
l'brtas, (mo fine quo, nccl bertas, nee vitariueunditas
plena erat.Nun & ,& quicquid dulce fuperat vno
pene naufragio amifmus, qudque fine fufptrio dici ne-
qui^Yirentillimaolim laurus mea, vi repentina: tempe-
ftatis exarmt , qua: vna mihi , non Sorgiara modo , fect
Druentiam Ticinofccerat clariorem, velnque.qnoo-.
culimei tegebanr.irablatum el, vt vidcam quid inter
VaIleiT)-claufam,Vcneiini,& alias Italix valle s,colIfquc
pulcherrimos , & vrbes amcenilfimas , ac floreutiflmas
inter lit. Intrque vnicum Sorgiae fluuium ac fontem,&
tot lucidos fontes, tot vaga flumina , tot pifeofos lacus,
duo long clariffima maria Italiam , curuis & fpeciofis
au&ist bus hincindevalliocia,vt rxliquas rutaras piac
Faml. Emst. Lib. VIII " ^
ftantifmas dotes fileam , atque in primis ingenia , mo-
rcique hommiim.non hic dicendi locus eft. Et tarnen vi-
de.quantum prima; mprelfionesanimis ha?reant,qi:an-
tmve confuctudo-longior p ilit in rebus omnibus. Vt
enim iuxta petfeiftar legenumicitia; omnes t:bi pectoris
mei ductus aper am , enum hac m parte rationi rebcl-
lantvm feutio & . freor vallem illam ni ne velmaiim
repudi*nsfufpiro,mcjiievcl iniiitum nefeio, quis loco-
rum amor vcllicat. Ibam vero nunc longms, fed expe-
ctantis murmure nuncij admoneor,vt dicam. Vale.
K FRAN. P JE T R A R H A O L Y M-
vio svo.s. Epift. I V. "
Illum nerum,cxterfque rmeos ad vitamfolilxnAm r,v>:t.n-
OMnis amor.impatiens mon , feftinationis appe-

t ns : nec vlla tanta ccleritas eft , qua: non tard ta*
lit am ami. Multa tibi hefterno die Icrifpcram. Sed
quoniam & multa upererant , Si exoneran .nimusar-
debat , cum fortuitus nunems non adeTet , ad domefti-
cos meconuerti ,& mgulorum quidem obfequia tru-
tinanti , vt intelligas , qum ventrideditus irmcoquus
primus oceurrit , quo fine incommodo , mo vero non
/ine commodo carerdm Coquus(inquam)quodnon
teatct , apudmaioresolimnoftrosviliflimum manci-
pium , vifta deraum Aia inpretio- haben cptum.
N'unqiiam vnuam armis Aatn vicilfemus , ne vnqnam
fuis illa deliciis nos v.ciflet. Sedad noftra feftino. Co-
quus ergo nunc mihi pro viatore fuetit , villicus pro Co-
quo. Scismerufticoapparatu . & eibis -agreftibus dele
ctan, Sc in tenui vicbi folura cum Epicuro fentire.cui ia
hortuJ/s, & oleribus illius e laudata; voluptatis fumma
reponitur. Sa:pe quidem rufticirati mea: gratulor , quas.
mihi perpetuum fecit , quod his delicatis la'itis vi-
Ciiltudo facit alterniim ;ûis eft enim tarn filhdio-
arrogas cui non fcmel in anuo dulce lit.ve! in herbo-
flvarffcribusfub diuo, velin amici paftoris tugurio dif-
ûmberejquamuis auratx trabes non jmj>cadet, quaro-
lit Fran. Pets, arch ai diReb.
uismenfas argentum gftue non oneret.murofque mar
mreos purpurea aulea non veftianc, cuius cam ambitio-
fa litis eft,vt praeter patulam gem. nam, f. n leones a"reo
nemore decertantes.P ly cien opus poculum omne fafti*
diat ? Auc cuius cam fuperba fames, q non interd'im
ruftico conuiuio fedari qucat, quamais peregrina; Col-
chorum volucrcs non a (Tint, nec ignotis litcoribus iafta-
tus rhombus,incerque duos ponces capcus Tyberinus lu-
pus.cui vetcrum opinio pal mam inter pifces rribuit?Haec
ergo, qua; his naufeatoribusnonnunquamraritatis le
nocinio tempcancur , miki natura; beneficio femper ac
cepta . Et fi q lo forftan alternare libueric hic
mihi iugis viuendi tenor placeac La>itiora non ref-
puam, fed quae rariifioi, & magno redeant mteralio.
N-ue me fruftr loqui ptes, cum long aliud fim di-
cturus, ifta fie aeeipies, ne fortalUs mcommodo meo
con/uleris ,coquum meum mihi ant? remiferis , quirri
plen conllium edepericis de fumma rerum noftrarum,
quae nunc agitur. In quam quaefo, aperte aures & non
repugnantes nimos adhibete. Quod enimrnidico,om
nibus dico,tcupio has literas(fi fien polTit) per ora ami-
corum omnium circumfern, 3c ti quis ibit iftinc ad occi-
dencera nuncius Socrate noftro nominatim dirig vt o-
mnes ignofcancvel fenfus meos vel ineptias Multa qui*
dem altius dici pollunt, at non multa n fallor) vtilms:
de hoc tarnen vosvideritisegoinft'tutumiquar. Equi-
dem aut omftino nihil Calleo.aut nifi iam viri fumiis.n-
quam erimus.Nemo nobis blandiat ur,nemo nos iuutu-
raappellatione decipiat.non fumus decrepiti,efto ne fe-
nes iimus.at profefto nec pueri. Tempus elt puerilia re-
linquendi.tempus eft (inquam) eiTefronam, nec tranfif-
t, fed mihi credetraniuit , & magna iam ex parte poli
tergumeft.Sed&aliquidreiquieflenon infieior. id ne
pari fegnitie dilabatur.eeleriter oceurrendum eft. Ao-
|uin cueniet nobis(quod vulg fer omnibus) adolc-
centiam refpeftantes, &in illaiTi oculis mente con-
uerfi.fenccVarisin fbueam incidamus,atqueita dem la>
centes illuiq; de naturae fragilitate.dq; asui brcuitate ia-
mtemur. Ec verae querimonise Theophraft proferam*
auQ-
N
Famil. Emst. Lib. VllK tS,
aucbrem^ Cicerone acSaluftio, Sc Seneca refiftcntibut
rrugnific fuperandttm. Qu.um arripimus hoc quantu-
lumcunq quod reftat.inq ie vins noftros v er tira is, ita
vt fecundumipfius Senec* fentcntiam , q--ae Ciceronis
ant f1er quod facer folent, qui Terms exeunt , 3c vo-
lunt cempus ccleritatejcparare.calcar a.tdam us,cuius o-
pe verxtopim nes.&fugientem haftenus beatam vi
tam.vcl Tub ipfurr. viae terminum coafequamur. Nun-
quam enim Icio fit ,qud falutariter fit. Nam etil repre-
h enonem dilatio mercatur.emendatio tarnen laude di
gna eft: cert quod bonum crt, intcmpehuum elc noa
pott fr, alioquin bonum vtique non eft , fi tempeftiuum
( deit. Oualem efe credamus pceniteiitiam defun-
ctorum, ad nihil iam, nifi admiferix cumul um valitu*
ram,cm contra non inefficax pccnittia fenum fit. Not
vero non pudeat,quod multo ant decuit rccile.velnc
aggredi pudeat, potius-ne nunc quidem variante capil
lo,t eft,varantia n firmare conilia. Aggrediamur
itauue iam tandem & cogitemus acriter,quo in ftatu ret
noftrz finr , nec noftrxfolum res, fed quorumcunque
mortalmm. Quid enim,quxfo, vita hominis flatus cxi-
guus,& tenuis fumi vapor? Sentit in fe quiicjue quam pu-
t re,qum debile,qum caducum corpus inhabitet:fed er-
rore iam publico dilfimulamus, & imbeciUicatis noftrx
eonfci j.diuturnitati prxima cupida mente concepimus.
Sic c/r.Nemo eft - qui fe raoriturum credat, imo ver ne
in eft,qui non fe mortalem fciat,fed die monis, qui for
fan hodiernas eft, in longum pro fe quifque reiicit:ita
cuius maxime prxfentiam timemus, eius abfentix maxi
me fidimus.cin nihil cam ambigu abiit ,nihil tarn fubi-
t prxlens fiat. Fallit miferos Ariftotelicum illud,ait e-
nim.Quxlong,valde n timentur.Sciunt enim omnes
quod morientur,fed quia non prop, nihil curant. Hxc
ille vir tantus in Rhetoricis. Ego autem Si nihil curare
mortem homines fateor,& ele quam idem dicit incuria;
c.iuam.non nego, fed earn ipfam falfam eile concedo.
Nam quid falfius qum log vald mortem credere.qux
nevnquim long fit, vitx breuitasfacit, vt femper im-
pendcat.fuprque caput fitFacit humanoi um cafu mi
ra vis.inclu&abiliseuentus.iufimu varieras. (Nihil erja
*8 Fran. Petrarchae Rb.
hommes mortem curant, non quiaeft,fed quia creditur
longincua Si enim fcircut quiu prop eft(quod necef-
iarjo iarentjiili vitro oculos auerterent)puto vcl timc-
re mortem inciperent,vel ita fe virtutibus armarent , vt
ceu mlions vita; pnncipiunvmerito non timcrent.
Nunc vero quinucnxs, qui non virtute abiecb longa:
vjta: ip arripiai'Qua: vt non fallat, .S: vt lit vita lgiifi-
rna,breiiiserit,&in fine vita; pes viuendi, qnuis radas
quuis nihil mentira fefellent. Quem(inqu)rnihirepe-
nes, qui non coe'taneis luis fe fuperuihrum fperet ? Ita
cogitatus noftios,actquc dipowmus,qua millas no-
cr,omnium hxredes futur! iimusi, cm interim noftra
fuos expeclatores habeat ^haued.tas , &hau dubt tlli
aJterutros lit necefle. Eripiamus noshuic ludibrio, & ii
ratio non mouet , moueant nos exempla, qua: vndique,
velnolentibusocuh feofferunt, &velexduftfeinge-
runt,veladmillapra;cordiis iude t,nec facile nifcon-
temptu impio,& obliuione mortfera dirferuntur.Delc-
at feire quid lcimus, & quo imus,|quis cundtantcs ter-
giuerantfque manet exitus. Intueamuralios.non lyn-
ceis oculis eft opus , am illius acie , qui i Lilybei fpecula
digredientem portu Carthaginis claftem Punim nu
meraba!, luxta rcfpiccre rbeo , vicina oftia , contiguas
domos , vrbes ipas* quas incolimus, niins vagi ad pro-
pnos lares adimina redeamus,videbimus,qum repente
velut bmnium ac vmbra prasteriit , arque ab oculis no-
fris euanuit,quicquid in terris charius habeamus. Ami-
Ciqui pro noftra vita ituriad mortem , Ii respofeeret vi-
debaatur , mcfcftam nobis , Sc rjimis foitariam forte fu
vitamefecerunt. Nonilli nos hie perpetuos reliquxe,
fed eodenj profrantes prauicnre , & forte fu in tem
pore v funt,vtemur nollra nos. N vt ait Flaccus: Om
tes eodem cogimur,omnium veratur vrna (cns.ocy its
forsexittira,exiu,it oevus fors illorurct ; -exibit noftra c-
ru4fcd confeftim.Nulla mora eft, qu'tulenim refert,
fenex an uuenis moriare?S> ad fine vitas refpicis, qua; vlti
made communis omnium eft lneilus, verum eft llud;
Nemmnfenex moritur. , j
Sad vita; fpatiii ntmoiw iuuenis: ad opiaiones,nerno
. . . -, .W.- I.' -V
Famii Epist. Lib. VI II. ?
no puer.Verifta pranereo t multa enim oceurfant, vt
vix propofitum fc-qui po/fim, pget & nnpeiior gemita
frringere numens3quos .rFectus ntimos, qux dulca pi
gnora mltus, peftilens , Sc ex omni feculoruin lerie
eradendus nobis annus hicabftulir.?auci fateor,ex om
ni giegc hominum , pauc admodum fupcreftis cum
quibus&viuereeligam &mori. Non quod cgoplurei
alios ab hacacie fecludam, nili quo; nobis ircl conitt-
gium,vel oecupatio,vel tas,vel difficulrates aba: difiun
gMnt, amarque ubentc {ongnqgo eque vero nunc
de fuperioribus agitur, quorum beneuolentia fortaTe-
aliqua conuerfatio nulla eft, obftat enim mutuo cornu-
t . d fparitas fbrtunarum , & amicitiarum virus info-
Jentia, dum vilefcere metuentes,adorari erper ne, non
aman. Nos vero quid impedir, quominushas vitar reli-
quias.quantulecunque funt, mul in pace animi, bona-
lmqueartmm ftudiis tranigamus'Etli in freto viximus
(vtait Seneca) moriamurin portu.-anquodvni quon
dam lomino obfequenres feeimus, id nobis viutes non
audebimus? Pluque in nobis potuit fcruitutisftudium,
quam libertatis amor potueritEt fi enim nobis ea ferui-
tiis librtate qualibet gratior foret,quod illius viri opti-
mi, & in eo itatu minime infolenns afiEeftio merebatnr
Tarnen elle lub aItero,parre alteri, alieno viucre videri
poiTuntferiiitutis honeftioris.vera: autem libertatis vil
que non finit. En licet contigit libertas , aliquan-
tque citis quam optauimus noftrifumus, & nimos
quidein nofle omnium videor, an fallor 'Impedimenta
return fors omnia non nouit , & ii mihi nihil in vobis
occultum rear. Non, fumus principes maris & terra: (vt
Ariftoteles ait) nec oportet ad beatam vitam. Habemus
autem quod furHcere poffit a m mis molcftis,fque cpo-
nentibus adnatui ,quodfiingulisfat eft, quidomnib9
eutur fulpicemur,vbi viciflim alter alteri man dabit,
& quicquid neceftitatis incident , alterna opefupplebi-
iiir?Abudabimus,mihi crede,magifque forf inuidia no
bis, qum inopia metucdacft.Quidigiturexpeamus?
Qm'd mari &n)tib*,fluminibfq; diftrahimurrCurnon
tandJ dorn9 vna coiiigit.quos olun ixit vu i tas valiut
184 Fran. Petrarchai di Rsb.
nifi quia noua quasi ibet,& infueta refugimus , muftique
pollicitam dimitiere, vocantmque nos altis tor
tunam non audire ftultum credimus.eum multo fit ftul
tius , contemptis rebus certis ac folidis,in vmbris inani-
busfpem habere'Ego quidcm non confciemia: meas,fed
praefentis epiftlae teftimonio,in vos eulpam re-
torqueo quicu nque fucritis ad falubre confilium rardio-
fcftinate. Neque mihi detur arrogantia: , quod trahere
ruus. Siquis vfquam vita: noftra: locus eft aptior, raptim
aderovNon enim, qui fideie confilium lo -
learn, nulli credo mortalium maior eft vcl fides , vel au-
oritas amicorum fin hicveftro iudicio przlatusefr,
quod no:tra- fatentur literx,quod vos nunc etiam tenet?
Nobte cupiditati auremdare nunquam dicbra eft,furH-
cit Temper nefcio quid deerit. Habet hoc auaritia pro
prium pemum.in fatiabilis eft, & dum promittit ab-
fentia,pra;[entibus vti vetat.Harc habendi litis nu nquam
plura quxrendo , Ted paucinra concupifccndo ldabitur.
Crede non mihi , Ted Philofophis , quorum hxc ad veras
diuitias via eft:quod ad me attinet.cupiditatibusmetam
fixi,& oraculi loco Po'ticum llud accipiens:
Semper auartss egef.
Ne ipfe queque Temper egeam, quod Tequitur icci. Cer-
tum voto finem petij .eumque iampridem licet reflan-
tibus fortuna; ventis attigit.Nec verebor.ne mihi fgni-
tiem meus hatres obiiciat. Mihi viuo.non fibi , & rcrum .
mearumeum amicis dominns non negotiorum , eins,
qui nondum cert mihi nofcitur Tum geftorepro me au-
tem , quid mihi tantoper, laborandum ? Expedit expe-
ditum eile impedito itinere gradientem. Quid nunc e-
tiam inutiles, Sc funeftas frcinulas cogitamus ? Elegan
ter ait Flaccut:
Spatio breuifyemlongam refeces.
Idneautem de breui aliqua vitas partcula dift ptes.
Sc non de tota vita.alio loco ait idem
Vittfimima & nos vetas mckoare Umgarn.
lu eft. Non fallitur.mh eft venus. Etli eaim vita; hu
Fa mil. Efist. Lib. VI I .
ios anguris,quo poifumus moJo, acutum tcilieet opt-
xofa diihnctione, laxem is , Sc in quantaflibct minutiae
diu:damus, rcdac tarnen in rium cunda coageriem, c
cunofius IciiTa rintgrant,! primo ad vltimum. quam-
uit lo g i lmi vital dicm.'totum fimul mete ;n p 'cet;
tc.fteberis fummam buiusrapidiffirnitporieliebrc-
buhls ip fiu s,i retro circmque re fp ; a m us, bo
na pars nobis exacta eit.Colligamus nos igitur ad cxtre-
jnum viarum, qudquc non ambigitttr, d - abicctif
que fuperuacuis neceTam tencamus. Quid proerafn a-
m us? Quid differ i mus? Dies diem, menlis menfem fequi-
t r,atq u e in fc fua per veftigu voluitur a n n us; v t prxda-
r ait Maro)deme n dq rem cip> r,Sc nunej i am lie de li-
xm rt quicfcat.Quis igitur expecundi modus) Aut quis
finis?Canos iam comices fenctutis,& nuncios morns af-
peximus. Qu,idampliuspnftolamur> An vt ocuh fenio
caligent? Tremaot poplitcs? Terga curuentur? Pnmm
quis Mathematicus tarn longa; nobis fponfor eft vita:. E-
ito,tk Petofyns, fit Ncclcplus, fit Nigidius ex noltris.c
Veritas demum ipfa,quanta tarnen amentia e ft,quod iu-
fti; inlpatiis.cSc ex commodo fieri poteft inter anguftias
dWerre.prarfertim quia.vt vini Sc ojei, fie temporis 3c Ti
tz rex in fundo iacetud illam te,cm fuperiora neglexe-
rrs refei uare ridiculum.Votum folet eile viatoribtis ante
noitem h ofpitan . Accingamu r ,ob ecro,& poft mu 1 tos
tineruBi lahores.iilt nos eterno tandem hofpitioprarpa-
remus.inhoc vobisluce cbnores fiat res, liquid in me
pis, aut eonfilij eft.fi quid obietatiortis, tut gratia!, ex
mefperari poteft , fi quid fubfidij cx his rebus.quas im-
^ropn meas di cunt,can fortune, lin t:deniquc me pfi.m,
quod fine arrogantia poiTum , libelles arque hortulo
meos offcro,& fi quid eft aliud. Sunt autem non pauta,
quorum indiget inops hatc & mortahs vita, quar nomi-
natim ft/Jo imeri decor mat. Ad extremum.vc m vota
precTque deiinam.infpiret vtimun nobis conolator pi-
ntus.m fioc faltcm confpirare, vt dum fpiramus adbuc^d
requiem afpiremus, & qui tota diefufyirauimuSj refpife-
nw*aTcfpcim. Vale.
S Fran. Ptrarchai de Ree.
Fran. -pet r a r h a ol
"'owjÊpift.v. ; y. mt i
Jnondum fatia'to animo quaidam vtri dulcedo tern-

poris. qVummerite& eogitatine pcrcip"i, fatigatum
mihi reftituit calamum,& cundante nuncio,ne occafo-
nem pcrderem,(ed vltromor catifasexquirerem,admo-
nuir. [uuatenimdicolloqui, iuuat Uteri tuo, quos ipfc
expenor ftimulos incutere.Siormies igiturbeatam qu
limns vitam^neque ab hoc fine vllavfquam mortalium
fefta di(Tctitit( quanquam.quibus ad illam tramtibus
peruehitur multm (bleat humana curiofitas altercan')
Svnquam,nbis'eft illa,qnam licet perdimus,nec perde
r poiurmW, fvelimus, nec perder fi poflmus , velle
poUumus.ipf cum anima foelicitati ineparabilitcr ad
junla cupidtas,f fcelicitatem ipfam fciinus,ne amico-
rum folatio,pl< nam hic non poTe contingerc,quo gau-
ds noftris obftamus?Qud-ve omnium bonum impedit
tirditas mgulorumrênit equidem ad nos(vt ait Sne
ca) his, quos amamus, etiam abfentibus gaudium, fed
id leiie & euanidum. Confpetus & praefentia & con-
uerfatiahabentaliquid viuas voluptatis. Eaergo, quam
primum nobi arripienda eft. Etenim fi obfcna volu-
'ptatis Philobphorum aliqui adeo appetentes facrunt,
vt bi fuinmam boni ponerent, & illam humanoruma-
fuum dominam ttatuenteS) iptus quoque virtutisitd
tribuerent famulatum: quis erit tam ferreipeftoris.qui
' honehe voluptatis non capiacur illecebris, quam virtu-
tis comes m i 1 1 ia prxftn potet'Nam qux.oro te, vit
fbcior, aut lartior, quam cum Iiis dcgereTcum quibus
te perfeftus arnor, & mutua chantas vnum fecerint, in-
difolubili quodamnodo, confenfu vnanimi rerum ad-
hibito. Cum quibus tib nil diflonum , nil occult um, lei}
concordes animi,ferenx frontes/^rraorrax & incJabo
Tams,apertque.etiam cog it.it us. Ha:c (i nobis vita con -
tigerit, nil ampiis optabo , & iicubi fnerat orcni ,ai
harredipetam alieno tumidum videbo,nullammihi mo-
Uebit muidjain,me quidem extimatore pauperrimus.li-
I
Fa MIl; Epist. Lib. VIII* -8-
cet(vt Satyricus ait)
Pojiideat,quantum rapnit Neroymt>nti-A annum
Ex/tqutt omet tjuenquomîec omeiur ab-vllo.
Vbi&nc vnum in locum conuenerimus ( quid cnim &
venturo prohibetgaudere'Siquideeihocmeiim habitar;
culum approbarc videmini ,nec immrit etenim
non quale habet apud Virgium rex La t in us,
tSgtshmjngtmftntmnfublime colnmnif,
At cert iucundum, folitarium/alubre, 8c pro/cl pau-
corum tarn bene concord: um hofpitum iat capaz ) Si-
quidem ergo vos hue fatacontraxerint.iaciemus ancho'
rair^porturoinueniiTe videbimr, 8c lforfn 'ad quiets!
BOtra;fimam coriduentiuw am icdtirtn turba fuccreu-;
rit,non deerit vrbe media dorms angftior, qua fub hac
fpe vacua m fino.Ego emm parteiti tfhis exignam no ira-
plerem orrini familia,qaa; mihi" folitudinis auido tur'
ba ingees eft N-vettbi his verbis iniftas corapedes,t-
que vni domicilio afcriprum putes/ Er.it nobis in vicni-
tateBononia (tudiorum matrix, in qua primm adolef-'
centia* tempusexpendimuS,& dulce crit.mutatis non
folum animis ,fed capillis antiq'ua rcuifere,& firmWei-.
icio ciuitatis illius, rmnlque noftronim animof(i habi-j
tum,e3c ex collatio ne temporum.quahtulum viudo pr-
ceTerimus contemplatio. Erit inde Plato imminent
Placcntia,& A-ntonini tui venerabilis domus, cui tu '-
lides rriediocritatcm loci non afpematus, mulds opulerw
tioribus negleitis , qnoniam.vt dicere folebas, viciiiita-
temmeamin prouentrbus numerafti. Illic tu.mniun/
hofpes eris. Occurrcnt.ipaut longius proficifei libeat'^
hinc Mediolanum,illinc lanua;illa terreftrium, hic rna-
ritimarum decus vrbrurn : fllc'tfts lacus habet Jc'tW
ios,h ic Kquor vndifonum, tumidritn, veliuolum. ' flli
Lariura videbirnus vberemiam, cui Comum adiicei^
ndeAbdiia amniscgreditur." - Vkfebimus Verbatim,'
qui lacus Maior ab incolis dicitur , quem Ticius ii>-
terceat. Videbimus vnde OFius prodit.'nec pociij
inde Benacum, vnde Mintiiis-erurtipit, vulgo laus rig-
tiffimos, doftisemm incognita nomina. Videbimtif
iSa Fran. Pbtrarchai Di Re.
impendentes lacubus alpes,aereas,ac niuofas a:fbte,gr-
timmum fpehculum,& fylua aftra tangentes atque in
ter concaua rupium querulos riuos,fu m mfque de moa-
tibus magno cum fonitu cadencia flumina , & quocun-
quete veneris, auium murmur acfonitum. In hocau-
tcm traftu alteroApenninus fupraverticem erit , mare
fub pedibiis, Tritones in oculis, &pelai monftra, Ne-
prunque fragor in auribus S faxorum fletus, & Nerei-
dura querela:: bimus per eos , qwibus vitra qum crerti
polit obledlor , Tyrrhenian us asquoris, racui morda-
cium atque pungentium curarum,& optatum Temper o-
tium, quod nobile illudamicorum par Scipio ac Laelius
pod labores bellicos, in Caietx olim, nos ianuae littori-
bus poft labores Pyenosfortiemur. Si quarido autem
hac terrarum parte pleni enmus, alia nobis Pataui ,
minus tranquilla, minus idnea fedes eft,vbi non vl-
tima portio bonorum fent ? Talis illiusviri memTe
conuitum,fubquo ciuitas illa nunc muttorum ferie 1*-
borum fefla.refpirat,ipfum honoris csufa nomino,Uco-
bum Carrarienfem.quem amare S colere in animum ve
rnducas velim. Nam cm omni accate virtus armbilis
fuerit, noftra eo amabilior.quo rarior. Ericque nobis ad
latus.bmnium quas ego viderim (& vidi cuelas fer qui- ' '
bus Europa; regio fuperbt)miraculoffima Vcneriarum
cuitas, eifque dux llutns, honoris quoque eaufa no-
.minandus, Andreas,non minus bonarum artium Audits
cjum tan ti nugiftratus infignibus vir darus,crir Sc Tar-
uifium, fontibus , fluminibufque circumuum , domus,
cmporimque lamtiar Itaque quotiens idnticas tacdij
mater offenderit, aderit optima faftidij medicina vane-
tas,& quicquid maleftix obrepent .alterno colloquio.t
& locorum talium muutione purgabitur. Vides, non
dubico.quibus tearmis aggrcdior.quibus artibus vrgeo
t virilibus monitis blandicias mulicbres mifceo, omnia
facio, vt perfuadeam ,quim fideliter, ipfe mihi fum te-
ftis , cjum efficaciter , exitus arguet. Quod in me erat,
prasftitifTc videor. Potcram forc, fi vellem, hoc ipfum
iomptis cloqui,fedafFcctusimmodicus faepe facundia?
oficit. Dixi vtcunque quod in animo erat: dixi quod
Famil. Errs-r. Lib. VIII. 19
fatdligercs, atqee uinam probares. Noli, quxfo, qua-
liter, led quid dicam ezcimare. Melius eonfulit bal-
buriens amicus, qum difertus hoftis. N'cicio finem
inuemre,& fenno me animi calore longis, quina
deftinaram , procefifle. Vnuna hoe ident idem , quod
fine bortatu meo tibi in animo eTe perpendi , incul
care non deinam.Conueniamiis,oro , impigr in hune
locum omnes , fi locus hic omnibus placet : aioquin
toto orbe terTarum (nullum enim mundi latus, nul-
lam barbarem reculo ) eligite , vbi vobis placeat lo
cum , ego afreus meos exuo , veftros induo , mode
fimul eiTeliceat, bencerit Eligite rbi quod reftat pacifi
c viuamus, vbi x-quan imiter moriamtir.Tu interim cu
ra,ne fanutn coniihum corrumpat mora.Vale.
FRAN. PETRARCHA BARTH O-
IOMAEO H AEREMITAE,S. Epift.V I.
Carmina qutpetierat orneo mittit.

QVod profefionem tuam deeuit,ex Auguftini i-
cbs volumen ingens,per alphabet) literas collegi-
Ri , rem maioris operis , quam glorias. In quo po ani-
xnum tuum miro , qui Audio vtilitatis publicar maiort
(nifi fallor) aufurum ingenium inclinafti , cuius vt voti-
uus ezitus, fic profper cuentus , ficut decait, fuit. Siqui-
dem cm ob rameaufam Clementi Rom. Pont, litera-
dffimo, fed occupatiflimo homini.atque obidtalium
ompendiorum auidiflmo plaeuifles, patriae tuac Ponti
fex faftus, & altiota fperare iuiTus,quamuis, vt eft animi
modeftia& religionis.humilitas, natalis foli iuntadul-
Ccdini, nefcio an nihil non d i altius , fed gratins inter
hace rerum prattereuntium faftigia fperare queas, &de
labore in laborem miflus, quod de Auguftino fecifti, de
Ambrofio facer iuberis. Parebis iam (eeepifti enim &
perfieies fpero , pari vtinam facilitate & fcelicitate)pa-
rebis (inquam) fi te noi , non vt altior fias, cd vt gra-
tior. Etf enim forte tua leetum te,altioris flatus cu
pido non tangeret,equum tunen animum dec, tarn
,9o Fran. Pitrarch ab diRib.
felgratum prxbere vitro oblatis, qum optatis peti"
ifque. Nihil enim a;qu in omni muere libraa-
jum acdonantis intentio. Sedad Auguftinumtuum re-
deo,& ad re.Petiifti equidem.vt in fine illius magni ope-
ris,quod fudore tuo d dlius opulentiifimi patrisfamilias
japidibus & calce eompaftum Ppntifici praifcnti , fed
multo maxime pofteris pra:parafti aliquot tibi verficu-
,los fubfciibendos mitterem: parui & ipfe tibi,cui ml ne-
fare volens , & ijuamins iamdudum muis indig;nanti-
us,longque aliis.cumexercetibus .in mum ab eo ftu-
/ftio diftiaftumreuoarunt preces tua;. Mitto igiturpau-
cosElcgos , eiufdmque fententiae totidem, il malis.he-
xametros. Vteie vcl vtrifque.vel vtrilibet. Vtre'que ra-
ptim,&extemporaIi mpetu dictates noueris , nuncio
tuo mecum fyllabas meticte,ita vt nulla tarn breuis fue-
ritiqua: fib: non longifimavideretur. Vale.
F R A N. P E TR ARCHA SOCRATI
Svd, s. Epift. VII.
Qupd amias pfldemf cemunos & amos erifueriti
conqueritur.
. jri frater,mi frater, mi frater, nouum epiftlarfrio-
. j\/lcipium,imo antiquum, & ante mille fer quadrin-
. gentos annos Marco Tullio vfiirpatum. Heu, mi, fr-
j ier.aniarjtiifim,qiiiddicamrVndcordiarJ Qunam ver
tat* Vndiqu(dplor),tei:ror vndique in rae vno videas,
quod de tanta vrbe apud Virgilium li gifti!
.' .7f -'>*am crudes -vbiaut \.. i.
iVtinam, frater, aut nunquam natus.aut pnus extinftus
forem. Quod i, nunc optare cofor, quiddifturum pu-
. Us, fi ad extreman) fcnehitcm venero l Ad quam 6 vti-
I nam non venirem fed veniam.timeo, non vt diutis vi-
-Hiam , fed vt dju mqriar. Nofco'eteqim fatum meiim &
, fenfirn inteligoadquidin hancarrumnofam infacli-
,Cem vitam fim proieftus.Heu mi fiater optime.piget er
. intimis, ac miferet me.mei. Quid enun dicent qui hase
audientTu qui folamen,auxilimque alus laturus vide-
bare.qui de te nobis nil mediocre plomferas, qui malo-
rum vu obduxiTe iam callum aduerfus ouincs fortunas
. ti ibu
Famu. EpIst. Lia.- VllL,. 191
tribulos,omnrnque duriticm/eu magis in filicem obri
guife debt-eras , e.ce quam molliter.farcinas tuas fers?
cece quni rebris ciulitibusaures npfjâs percuts ? vbi
nunc maxime"proiclloni tua; debifa celfitudo animiJV-
bi verba magnifica > Quxii ad ingenijjaiidem . non ad
yixx corrjliuip,rcferaniur,quid n, fqrjitus inanis. Si cil-
xiolrumdclinunenta hint aiiriurn.?Pra:ftolabamUr ir
te carrnen Hcricum, elcgoslegimiis.h'iforias virorum
jllu.1rium/per,ab4mus)vnarncfr.i)irn.is proprij doloris
hiftoriamrquas putabamus epiftolas , fimt lamenta ; vb
artificioisiunft'.irasverboru;]!, noua incude percuuo-
.rum,& ddeiter intcrmicantes colores Rhetoricos' quas-
trebamus.nilnifidolentisintereioresjatqe ladignn-
tis accentus,& liturasaipiomus lachrymarum.Et qfcis C-
ric modus,aut quis finis, ii omnium fata mortalium de
plorare volucrisr Vnum tibi ', &vn,a'ln<r,ua, rin
fuffic t.Iiigcns,miler,rnoIeftmq!ie hegotimn fufcepity,
fuperuacuum yinexplebile abode fonre petenda; firir.
lachrymar/eniper nempe rrcenribus, .illduq'ue nafcen-
tibusdolorum cauis,duo feTi tinque exhaufti, & aren-
tes oculi,partim mecti humoris iqfuderint.Quidagisi-
. gitur.tui oblite,& propria non contente miferia ac itir-
bo,in quem fciens,volnfquc incideris, nii amicis iou-
per venenum porrigas pollictus xedicinam Quin po-
tius veleolus, veldifce mortalis arquo animo ferre
njortalia, tdquepon olum, eque cum amicis folis/e'd
cum omnibus rapi videns,iam tandem inutlibsqua:-
rimoniis modum pone.Erit aliquis indignantior natura,
qui rricetos apices prorfus abuciat.aiit conculcet cum
irrione morda.c:Abi , inquiet.in malum fydus,an .tu
. mulicbriter riftus es , nos faliem viros elle hori uribl
Cuna prajfentio , nlquc me hprum , fiatcrVfal-
Jit. Scio viri ,elTe , prinium( quidem dolorem prpe-
lere,proximum extinguere, tertium jnoderari , vlti-
numabfcondere.Sed quid agam J Mori.ar nii dolorejTi
in rletumac verba profudero. Illud me folatur,qirod
quicquid fcripero,molie quus ac friuoliirn, cu a'rl\tuas
venerit, nad alienas peruenille fedadpropriasmanus
meas redffle viJebitur. Qijobrc no magis erubefeam,
t iiij
\
t$t> Fe. an.Pitr archai di ..
dum ha?c te legentur, qum dum me fcriberentur,e-
-ubur. Nee me tarnen erubuifle negauerim. Senfienim
animum acftylum exeuflTo rarionis freno,extradeftina-
tum iter ,;affeibus iun&o trahi, quo nil moleftius pan
polTifm id pudor i meograiuus infuhat,quod iam annus
integer.iamque alterius bona pan abut,ex quo nihil vi
ro dignum non dicam facer, fed ne loqui quidem con-
tigit , tenante vndique ac fulminante frociter fortuna.
Qua in re, benigno fub udice ferian ezcufer,fi ad exa
men venerit.Illud quoquenon lene al quid. fed . .
X L vi i it fextae xtatis annum eTe, quem lugeo, qui
felumnosamicis/ed mundum omnem gentibusfpolia-
uit.Cui fi quid defuit, fequens eece annus illius reliquias
dement, & qiiicquid illi procellje fuperfuerat, mortifre
fclceprofcquitur. Quandohoe pofteritas credet , fuiflc
tempus line eoeli aut tclluris incendie fine bellis,aut a-
lia clade vifibili , quo non ha*c pars aut ilia terrarum.fed
vniuerfus fer orbis.fine habitarore remanferit t Ojian
do vnquam talealiquid vifum , aut fndo auditum, qui-
bushoevnquam annalibus ledum eft , vacuas domos,
den liftas vrbes , fqualida rura , aruacadaueribus angu
ila.horrcndjm,vaftimque tot orbcfolitudinem? Con*
fule hiftoricos,filent: interroga phyfcos , obftupefcunt:
quarre Philofophis, humeros conr rah nt ,fron tem ru-
fant ,&digitulobbrisimprelTofilentium iubent. Cre-
et ifta pofteritas , aim ipfi , qui vidimus, vix credamu,
fomnia crduuri , nif experrefti apertis hzC lis cer-
' ceremus . & luftrata vrbe funeribus fuis plena,domu re-
uerfi exoptatis pignoribus vacu ilia repetientes , fcire-
mus vtique vera e fTcqua: gemimus ? O foec populum
prnepotum,qui has miferias no agnouit,& fort all s te
ft imoriiu noitr inter fabulas numerabit. Meremur harc
quidem, & grauiora, non inficior, fed 8c majores noftrj
merttifunt .atquevtinam non & pofteri mererentur.
Quid eft ergo iudieum, rariTme.quid eft quod infigni-
"erade in noftr tempus vltionis tuarferuerincubuirt
Quid eft , quod cum culpa; non defint , dfunt cxempla
fupphcijf Cum omnibus peeeauimus , flagellamur iolit
SoKinquam t iudeo enim affirmare , quod fi omnium
freu
Famil. Epist. Lib. VIH. t9$
feculoru m flagella poft aream illam famofiffimam, reli
quias mortal lum inrormi pelago circumferentem, cum
prarfentibus extimtntur , delicia; f ierint,& ludus ,8t te
quies. Neque enim cum his mali* confern decet bella
quantalibet, in quibus & remed orum multa gene
ra, & (quod vlcimum eft) viris faltem mori licet. Eft au-
tem folamen mortis eximium , bene mori. Hc remedij
nihil prorfus,nihilque iolatij eft,cumuloque clad is addi-
tum,mali caufas principimque nefcire. Nam igno-
rantia , nec ipfa quidem peftis odioior nugis ac fbulis
quorundam hominum , qui profelliomnia/ciunt nihil*
quorum tamen ora licet aluefafta mendaciis, tandem
iilcrrt, & quae impudencia primum ex more laxaucrat.ad
v/timumclault ftupor.Sed ad inqmfitionem meamre-
Heo.An ver ficutlongnmitcragentibus eiinit, vt alias
via; pars ftigation faciat , alia fatigecur, fic nobis acci-
dit,vt lenitas tua Dens, humanis paulatim laflata crimi-
nibus , & iug acceilione prxgrauata , nunc pociffimum
vidia fubfederit , cque nos ve&or optime, tolerare am
pl;s non valeos,m teiga proieceris , atque nobis mi"
fericordia: tua; oculos irans auerreris. Quod ii eft.non
noftrorum modo.fed paternorum fimul criminum pee
ras damus:an peiores llis nefcio,(d cert mifcnores. An
illud fbrta/Te verius.quod magna quidam ingenia ufpi-
eata funt,Deum mortalta non curare?Sedabfit i menti-
bus noftris hate amenda. Si non curares, illa non fubfi-
fterent: nam de his,qui noftri curam non Dco tribuunt,
fed natura; , quid fentiendum nobis ft veritatis tua; (lu
dio dcditis, cm Sneca ingratiifimos omnium appcllet,
qui mutato nomine , diffimulent Dei munus , Se canil
lando impi , fupcrnr debitum abnegent maiefUtii?
Curas prof&o nos,& rroftra Deus.fed aliquid latitanti,
"Se ignora; nobis caufie eft, cures emnibus ftculis di-
gmifimi vifi fumiis , quiacerrim plefterentur, non id-
irco minore iaftitia,qud occulta eft. Namque iudicio-
rum tuoruiTi imperfcriuabilis,& humanis fenfibus inac-
ceTa profunditas. Vel ergo peimi omni erefumux,
quod negare velim potius.qum aulm,velad futura bp
na prefeiiiibiis maiis cMtficatiorepHrgatiorTque fer
Fvan.Petrarch AS DK .'
uamur, vel omnino aliquid eft, quod nc cogitare fufKct-
mus.Cartemm qtjarcunqiie fint quantumlibet ab-
litas.efFccbs apertiillmi funt.Scd vr publias ad pnua-
tas lachrimas reertamur. Anni equidem fecundi vir
dum pnixu pars atrtaeft, quo Italiam.repeterts.tc pro-
cul ad fontcm Sorgiae lachrymans dimil. Non m
tang'im oiilos rcnefterc, hos pauculos dies numera, c
Cog it.i,qt.id eramns,& quid fumus.Vbi fiikes nunc mi-
funtamati vultusVbi verba multen tu? Vb mits
& iuettada converfatio? Quod filmen ;fta confumlt?
Qujsterrarmotus euertii?Qua; tcaipeftasderaerit? Quae
abyTus abforbuit"; Stipat eramus, prop iamfoli fumus,
contrahendi funt. Vnde aurem, iue ad
quidhumano genere pene eitinfto, &proximo(vtau-
guror)rerum fine";Suinus,quid diflmulem,ver f -
doid agente'Deo, vt vitx huius.illecebris,impediiricn-
tfque iiiauibus fpoliati, liberius am ad alteram fufp.re-
musEn q fubita rerum mnratione peruenimusrvt
experiri liceatin nobis, an ilbm fcpicuti vo-
<rm iure polimus dicere: Satis magn alter alten thea-
trum umus, quod vt ver dici poflit nobis , qiumdiu,
tarnen dicipoterir'Aiitquis augur ftatuat, quorfum no
bis dar i m lc,deJuius mutuitheatriftabilitate confide-
realteri, Trois autantibus[iam columnis: Quid enim e-
godctua viucertior harx icribens, quimtu hascpcrle-
gen<!deiv)eaiNimis cadncum fimul ac fuperbum animal
eft homotnimi- aire fragjlibus fuperJEdificarfundarnen-
Of E tanta fodaltum turba ad quem rcdai numerum
forrats, *rdcic eccediim loquimur ipfi etiam , fugimus
atque vrnbrxtn mofem euanecimns.momtque teov
pons abiilTe alterahemm accipiet,& ipfe mox pnuium
fec.iturus. Qujd ergo fumiis.frater optime,quid fumus,
, nec definimusrfuperbire? Suis angenbus conêrnatur
Cicero in cpiftolq'iiadam ad Atticum:Ipfi(inquit) quid
fumus.aur qtramdu haie curaturi fumuslBreuis quidern,
fed bona(ni Edlor)qua:ftio & faluraris,8t grauida, arque
vtilib'is plena fentennis, (lib qua multum vers humili
Hatis mcdefti.'e multmque eontcmptus rerum f'gi-
fiuarum vigil foifor inueniec. Quid fu m us inquam?
Quam
Famii. mst. Lib. VITL 195
Quirn grain* qum Urdo ,'qtim fragili corpore, quam
ca?co,qum tu rbido,qum inquieto aauno, quam varia,
quinqu . volubdique fortuna: aut quamdin faax
curaturi umus? Profes ptrbreuiter , nempe non aliud
fonat,qurnfi diceret : Ipi quid fiimus. & hoc pium.
auandm futuri umus ? Vriqtic hcrcle non diu, cm hoc
idem notrum efle, vt diuturnum elle non poteft,n*C
nunc polftt inter verba defiocre, neque iiaccidat, miri
aliquid accidcrit.Vtrunque igitur bene & grauiter quav
,., fedqdaeo te, vb-namtertiumreliquiiti,&
enentu periculoliui , S: quarltu dignius ?Poftquam hc
eTe dderiraus , quid fitun fumus ? O rem magnam Se
ambiguamdedneglecbm'Supereracbicmihi paululum
de fragment anni prartenti , ante alios vir clarifl-
mus, Sc ( fiquidtnihrcredis ) magnianimi conGlque
Paganinus Meiiolanenfis, qui mihipoftplurima expe
rimenta vimitis acceptiiTimus, me modo, lied nobis
digniiTmus; vifus erat. Itaque iam hie mihi Socrates
alter ( ceperat , fides , familiaririlque prop eadera
quodque dulcatfimum habet amicitia participatio v-
triuque rortunar,apertifc|ue animi latebris fida comraii-
-nicatio fecretorum.Quantum verrcamabat quantum
viderc cupicbat quern internis oculis iam videbat.quan-
tum vita; mat folicitus erat in illo publico naufragio,
vt mirarer ipic hominem incegnitum fe amari poife*
Nunquam triftiorem folito me vidit. Quid, amice, tre-
pidus inquirem quid rei eft; quid amicus nofter agiti
-Ciim vero bene te valentem audiui(ret,metu poiito,
pcrfundebatur alacritate mirabili. Et hic quidem (quod,
fine multis lachrvniis no dico, & cum plunbus dicercm,
aifi pra:cedensibus . malis exhauftos h olee oculos atque
omnes.fi qua: fuht.laehrymarum reliquias infttibus re-
feruarem)hic,inquam,peftilenti morbo.qui nuncorbera
popularur , repente coireptns , a<lvelpcram , poftquam,
cnam cum amicis, & quod occidui temporis reibbat
in no tro tan cum fermone , & amicitia: , rermque no-
ftrarum commemoratione confumpfcrat , noftem ll-
lam, inter dolores vltimos impertrrito animo tianl-
egit :.inane aute rpida morte ubci aitus. Ac ne quid de
%96 Fr.au. Petr archas di Kitl
fnefta conflict u di n iaxaretur, triduo inexplcto , illum
filij,omnfque &milia conecuti unt.Ite nunc mortales,
aeftuate.anhelate,' labrate , circumtte terrt maria,vt
non fecuturas opcs , nec manfuram gloriam cumuletis.
Somnuseft vita, quam degimus, flcquicquidinea geri-
tur,fomniofmillimiim:folamorsfomnum . &fomnia
difcutit. O (i prius expergifci datum fu .fed de hoc alias.
Nunc inexhaullam feriem gemituum meorum profe-
quor. Nondum (tisfceram fortunx , nifiacutiore me
cufpidc impeteret, & ad iram Dei malignorum furor ac-
deret. Hei mihi, iam deficere , iam tremer incipio;
illorum more, quos primus torpor gelidac febris inua-
dit.tani toto corpore cohorrefco, 8c libenter vald ab hit
curis,& ab hoc lermone diuertcrem/ed impcllit ac prr-
cipitat animum dolor
nobis amicos fortuna refiquerat , & licet alios reliquia
fa,ij tarnen erant : tempus vitar , quod reftat.e*
non prohbeme pofle traducere videbamur. Quid -
nim ex omnibus obftabat ? Kon panpertas,non diuitix,
n difparitas voluntatum : animus in quatuor vnus crac.
Itaque gloriabar antiquitatem perraris, & indiuerfis
eculis vno vel altero , aetatcm vero noitram (,& do-
mum vnambreui foreduobus imul amkorum paribus
adornatam. Minus proprit paria nominaui : vnum erat,
imovero nullum par , fed vna omnium mens vt dixL
Quid(heu mihi)Luca noilro benignius ? Quid Maynar-
do fuauius? In quorum indicio nos crrare,diuturnior ex-
pencntia non fincbat. Primus quidem fie animo com
pofitus,vt praeter dulcifirmim, iucundiflmmque con-
uium.etiam noftrorum ftudiorum particeps , & comes
effet.Alter autem.etf huiufcemodi rerum erpcrs,abun-
dc tarnen ornatus iis, per qua: fhidiis talibus peruenitur,
humanitate fcicet.fide liberalitate.cftantia.Quid mul-
ta?Liberalium difcip|rnarum nefcius.fed vir bonus, & a-
mieus e(Te didiccr.it.Son coctu noftro talis vnus aptior e-
rat,qum f omnes ftudio deditos exterarum rerum om
nium incu rioiras habuiet.Itaque ad Opportunitt! va
rias cmod admodum ,& pene diuinitus nobis quar
tus acceiTcrat .Nimis felices vifi funmsnuidit cradelirtt
roa
s
. Epit. Lib.VIIL.v xyj
foi tuna,& indignata eft.quod nos nond totos tan-
torum eomit perditioneproftralet.Maucraru ambo it
mul.Si tc,fratcr,apud A Jinion- ,v t certus fum.n iine fu -
lpiriii dimib,mo alteram animiui partem cupidiflirn
pctcban t . Moeftam nimis,'& miferam hiftoriam Jggrtf
fus fum. Sed eft , quasdam & lugcndi dukedo , qua fepe
nimiumpafcor infcelix. Veniebat pariter ptimo ani-
jno.fato peilimo,miirabili euentu ; illc Romam petitu-
rus.ille Florentiam. Quo ergo diuertitis , amici } Ite re-
tis,ite fecurismon hoc veftrum iter: quid vobiscum
Alpibus niuibufque?
Omnia vmeit amir,& vos (tfisbs amori.
Venicbatismc vifuri:Hk erat inimicus.hae cathenatra-
bebaminimon ibatis/edtrahebaminiab illo.cui caelum
ipfum obfcquirur . cui difeordantia inuicem obediunt e-
lemcnta, amor omnipotens vos t rahebat. Agnofco inti-
dias fbrtunar,hoc egit vt incofolabiliusdolercm,quin&
illud impie molita eft vt qui iam recurfoarmi fpatio pe-
dem Parma moueram, nunc abeiem fubobtentu
magni nefcio cuius boni.quo fcilicct & nos afpectu mu
tuo priuaret , & vos animo concerntes , raptimque
propere regientes > fcilis in laqueum prasparatac mor
tis mpelleret. Heu dolor infatiabilis , neu v ni nus aster--
num. Feftinabitis obliti laboram & periculoruinom-
n ium:ca*tcras em'm curas fpcs,ae dcliderium opprclTcrat,
Naturale eft , vt minorem palfnnem mai or abforbeat.
Ardebat animus , me coram cerner , 3t mecum de vitar
onus ordinatione difterere, Iode fufeeptum iter agere,
& rebus in patria difpottis , hue reuerti. Hoc eis nempe i
propofitum erat , mi frater, meoi um d olor um come
vnice.vtte Hucaccerfito.fimul vfqueadexitum viuerc-
mus. Quod fi me Parmas reperiffent , poterat mora lon-
gior fortuna; duritiem fortaffisinfliiicre.nv.iullcnt for
te conium,& per nuncios attis.qux aturi tant in pa-
tr;a, ip/i amoris dulcedine compediti , mecum infepara-
biiiterrefcdiiTent. Et nunc quidprohiberet, qu minus
mul omnes eiTemus in quiete illa animi diutius exopta*
tarScd adamantinis fatorum vinculis tenebamur,c vt a-
fccTcm feroi fortuna preuiderat. ItaquccmPunum
j8- Fran. PitrarcHae de Reb.
veniflerrt,percunftando per obuios, re concerta, trifte
addomum noftram, deieftiv animis ac vultibus defcen-
denmt . Quid ngula profequar ? Omnem domus aequo
ortiangu|um,omnes her bofos celpites(cceperatenim
iam adarietis aduentum bruma mitefcere)dlci accubi-
tu cpreiTerunt mplentes cu ntb fufpiriis. Deinde cm
portent aiibi.ambo per noftem in meo tcuerut?
credo vt quem ad quietcm ncceanam humana fragili-
tas meditata eft. ad laborem mihi perpetuum confecra- -
rent.Pofteroautjem circa horamdieiiextatn abierunt li-
tensdomi reliebs quibusmihi,&eorm triftitia, tede- .
di propofitumjmiThaque prarter hate alia.nota funr.Quas
ea;o literas, dum viuam, nter delicias habebo dolorii fh-
xnulos,aclachrymarum materiamimmortalem. Mcniis '
abhinc integer lapfiis erat, cm ego ignarus horum o-
mnmm domum redij,literas reperi.famulfque jucos cu
earum tenore concordes audiuiadmirans.Sedquidagc-
rem lili tanteante diiceflerant ,vtiam dmens ex-
ptftatem reditum ac negligentiam aceufarem. Quas
poftquam mihi debito longior vifa eft', vnum ex fa-
mulis Florentm miii , Maynardum Iltens excitans
ad obfruantram promiiTorum, atque illud adiieiens vt
eundem nnnnum Luc.x noftro mitteret,-feu ille Romae
moras agert,feuTheani,cui ingentem quoqueepifto-
lam feripii cxhortaroriim.ad votorum modeftiam & ad
huius velalterius loci elehonem, qnicunque rebus no-
ftrisappareret bportunior,nec non ad morem ftudioias
folitari*qUevitje,qua:qiloniam omnesa;qualiter tange- -
ba^vtpereum ad teetiam mitterecur,infcnii. Prxclar.c
quidem,vt multa illud Vergilmdflurrrcfti; 1
- 1 rv'ejaa mens hmt'nut/. fail mortifique futrirte. " . .
Litcratumiportitorabfceilerar, &cgo,qi Romani -
Aim, multa mihi dulca fingebarrt, hxcquidem ab o tu
adenine illa autem ab occaTu.Quis me fcelicior congref" .
fn tahum araicoruui Quorum vjque tranquilhora Mil-,
cfta?Qiiorurnma<quietioi Ha nter curas, qua; infaufti
rumorsaanaritudinemgeminram nuncius mens,die o-
auo,poftquam hinc dilcellcrat, per intent illiimi m irrir
brem non expechtus aft'iit. Sc pi una, & lach ry mis ma-
cns,& fronte vulnus animi VJibiIiter preferente rliri- "
Famii. Epist. IIB. VIII.* 199
gur,& excuffo manu clamo (fcribcntem ' forte c-
pererat) QiyH nom atFers?dic ocyus,cxelamo.At Ule ge-
mitu verba frangente:Infctlix (inqnit) nunciusaducnio.
Amia tui uper Apennini vercicem in lietiaslatron ma-
nus incidcrunt.Hei mihi, Quid mali clt:Piocquimrille
lingultiens : Maynardum, qui cafu quodam nil tale me.
tuens lubftiterat.in inidias lapum, & repente conpref-
um inter carnifcum gladios procnbuilTe; Lucam clama
re permotu adato calcaribus equo. adaolaTe virilter.
folmque inter decern aiit amplius carios, irrito mu-i
croncconftitiTe, multque vulneribusdatis& acceptis,
vx tandem viuum euafiife: Prdonesfublataocciiipr-
da,impo greTu abiiiTe:ita tamen,vt labore itmul & con-,
feientiadefefi , facil cap potuerint excitatisagreltibus
ad tumult.nif quid falfo Se indigno nobilitatre nomir
ne fuperbi,quos nominare non eft necefe,acciirrentes
montibus 5c cohibuiflent iuftum mpetu infequentium,
&cruenrampra:donumcateraam filis mcenibus excepiC
fear. Lucam adhtic gladium in manibus habentcm.pro-i
culinde viium inter rupes ac nemora,nil de eo deincep
aliud auditum. O frater, quid mihi tunc anircnfuifTe 1x4
bitranstduobus vnd mortiferis iftibu-in corde transfix
gor: hc fcilicet defpcrato,& irreparabili dolorende fol-
Jicito ,ancipitquemetu. Autrtat Deus omen malum:
quodmodo aiquanimius audiiiifTem ambos extinftos.
Scirem nempe quid agerem, dauderem fores . conola-
tores excluderem , blus eflem > Sidolon mea totiis in
cumberem,ita velexoneraremmceroreanimum,vel ops
rimercm,vel lenirero fletu defiderium,vel implerem,ae
amieos duris vulncribus ablatos lachrymando conque
rerer.Nunc ver non vna,fed tribus Jlmulacerrimispat?
fonibus indeinenter afficior,dolore,metu,fpe. Bt mifirf
rabilem in modum.fluctuantibus atque inter cerra -
tibus curis laceror,atquc difeerpor,, qua; mihi vita nihil
morte /curior eft, & fin eiusTupplicibus.atque alfiduis
votis expeto.Aliquanto enimlgior eft.qum vc ad-
liucquidcm iuuenes videbamurecce biennio plufqum
oportuit,viximus. M if nuncios ac 'teras,per diuerfa 1er
rarum,inprimis Placentiam.Florentiam ac Romam.. El
bis cnim prxcipu ciuitatib' 4c , qui fuperftes dicur.
y>0 Fran. Petrarchae di Re.
aliquid expeftabam.lra iam internus atquc inhians,& a-
mne iter circunfpiciens, & ad omnem ftrepkuro conue-
mifcens,quintutndecimum diem ago-, quod tempus.lt
cum multorum annorunrcalamitjcibus trutinetur.faci-
le prasponderet.fuit mihi impetus interdum ire,nec fub-
fifterc.donec prariens Luc noilri (latum, quicunque ef-
fet,agnofcerern,&Maynardi( ineuitabilis fors hominu.)
alpinum & rude cernerem fepulchrum.Fuit enim,vt fa-
-na cft.ingenti non modo circumfttium calroru m, fed
ciuitatis etiam conciirfu.fummique omnium mifencor-
diatumulatus,ind)gnantibus&exclamantibusm>iltaru-
ricolis, gxauitrque ferentibus, non modo defuneb ca-
um/ed ptopriam quoquc fortunam.quod ammo przfa.
girent id.quod illico conceutum eft, intcrrupto fcilicet
jcinete pro holpitibus aclucris, damnofa fibi bella fuc-
cederc.lirem profft iampridem, in eafdem forte mi
nus limul fato impeliente vcnturus,ni(i me & anni tem
pus aduerfum,& valetudo corporis imbecillior tenuilTet,
& tarnen , an fibi animo contrarium fuggerenti potius
obtemperem,haftenus,frater incertus fum. Tranfibat
bac,fextus hodie.vt reor.aut feptimus die$eft,nobilis qui-
(iam vir Florentinus ciuis, curia veniens, cui cum forte
in via publica equos fuos currcnti occurriflet vnus ex
pueris meisfecrctorum mihi confeius dolorum Sctx fer-
hominis, vi fit, etiam patnam cognouiTet, vitro*
verbis aggreTusinquirerc cepit: An dehocamicor
ijoftrorcalu nofcataliqmd-Et cm noiTe omnia videre-
tur,hortatus eft, vt mecum loqui, & infftum dubietatis
(nez nodum veet abfoiuere. At illc, audito nomine
meo,alioquin licet mihi incogmtus, benign admodum
tnultis comitan tibus ad me venit, quem de omnibus d i-
ligentifm percunebtus, in fumma didici Lucam no-
ilrum viuere.fic & apud nos literas Ffor.iatranfmiTas,
fie publica m famamloqui. I ta ego , quod mirari & indi
gnan foleo.in media pofitus Italia, rumores Itlicos i-
gnoro donee ex Gallia nuncien tur. lllius ergo digrelu,
c remanfiquafi inter denlas animi mei nubes quidam
infperati gand; radius penetrad et. Heri au t em,cm iam
adueperalceret/acerdos quidam fenex/armlians meus,.
Famil. pist.Li. VIH. joi
sJ nie iachrymabundus acceflit, narr ms nuncium qucn
dam de Tafea venientem dicere Maynardum non -
lum ,lcd cum alnspeni fle.quod audienti mihi de peftorc-
ftatim , al tenus iniea fagitta , ferenicas omnisablata
eft. Sedvrxdumiacerdos verba compleuerat , & ecco
mcicacor quidam Mediolanens,nocus meus, locum,in
quo mftus cram, ingreditur, falute data Se reddica.
Cum (inquic) hac tranfitum facercm , audiens quodhc
eiTes.Jicere mihi non cred.di,ine conipeftu & colloquio
tuo progrcdi. Vrban. nqua.u ,ied vndie nunc te rcuehis?
Quartusfjnq it) dies eit,ex quo Florent 1a difceifi. Et
Heus , quam, quasfo quibus itineribus t riiuiiti?
Reftu m (inquit) iter fcqui non potui. Audifti enim, vt
arbitrer,illius boni viri mortem,pro cuius vltione popu-
lus Florentinos ad arma cnfurgens , multa iam in lilis
montibus cadra combullrc.Itque deuio quodam,& fyl-
ueftri calle profeftus fum. Die agc,inquam,viri an vjro-
rum mortem memoras. Hic enim (Sc facerdotem llumf
dgito ignaui) plores narrt occiios. Minime vero(in-
qmt)vnus profed foins occubuit , reliqui cuaferunt.Et
Cum internum me atquc annum yideret adiecit.De hac
re, praster vocespopuh , nihil habeo. lllic enim in om
nium emium conuentu , non niii de Vnius rrece audmn-
tur ind gnationes hominum Se querebe.Credibile'eft au-1
zcm,quodfi plurcc cifent.d? pkrtbus loquerentur. Pla-
cuit conjectura,led quia nihil certi aitrebat/erenare a-
nimum.rrootmque non potuit,& qualem inuenerat d.V
miih.Hxc lingal frater,tam fcrupulofc exequor.vt par
tcula citer intelligas,quod a fumma ferire te non dubi-,
o , pelfim mihi elle , alternant bus bis Curarum flu ti~
ms,& fragilem fpei cymbam hac iliac aeftu reciprocan
te m iactttbus. Accedit ad xrumnarum cumulum,quod
dum numerare dies incipio, quod curiofe fciunt aman
tes,rniror Sc ffupco.quid eft quod ad literas meas Torui-
/t;,mde Patauij/mox Verona; daus , tanto, lapfu tempo-
r.nil omnino refcnperis , prarfertirn c per fidos nun
cios miiTx, & de rebus non paruis feriptx cTcnt. Ncf-
eio quid nunc mihi noux fufpicionis oboritur. Audio c-
ftim pcft lam anm altcnus , quse abiteffilTc videbarus
7 )
joi Fran. Petrrciae d Rb.
ex integro, rurfus inuaifle Mdani ripas , qubus Vt-
nmabefes.Sedquidagoinfoelx'An non fatismibi ve-
r,& pracfentia malafumciant , nifi &'fifto,Sc futuro iri-
fuperinifer fiam?Vertat hxc Deus in melius, vt qui falf
pe triens deceptus furn,femel faltem decipiar fallo me- -
tn. Quod i accident , vttecurrrpueuh<quifupeHuntT:
adKuc femel afpiciam.antequam moriar, vixiiTernefatis-
arbitraboT.CanerraepiftoIatexi ccperat,n libellr mo->
dumeinik, cuius me , IK: J praicipue deleftat - in mails
meis,quod feribentis animo nubilo & inquicto^non fo-
lm rtylus ipfe , fed forma ctiam iiterarum & papyrus,&
atrawenta eomieniunt,qux nii>roieccro,& vim dolori
fecero , nulluscrit modus. Aba tint ex ah'i's crumpunt .
Scd forte riec adhuc nobis fol dicrum omni oeeubuit
& aliquid in craftinum referuandum eft Litera: exem
plair! , quam Florentines mifi fuper hac tanta eorum i-
gitominia,quia te iuuet le1 rum auguror , praefentibus
innexui. Valefrater,& temetipfum rebus leftioribus
pnferuare ftudeas , vt nos , fi tarnen ex alto permiffurn
eft.in terris iterum videamiu. Parma; lu ni/ xx. Recom-
mendo me domino meo, domino Thean participi do-
lorum meoritm Item doinino Archidicono. Leoden-
lfimiliter domino meo, domino Canillen(i,& domino
Swiefcallo, fi propfunt. Dominum Guidonem Septem,
SJ-RemaneHum, &Leonem faluto.Hei mihi,Maynar-
(him amplius more folttonon fatuto, fed fatuto cum fi
ent poflum Sc pro eo tantus peccatori indeiinenter oro
quatenus cuius corpus mei videodi defiderioin perni-
ciem & in mortem incidir, anima faltem euadat de ma-
tribus impiorum , liberante Sc faluante liberators , Sc
faluatore nftro Domino I e < v Ch justo : qui prft--'
pter peccata mea multa & grauia.me nunc in amici cor - 1
pore vulneran tarn grauitcrpalluseft. Benedichim fit
tarnen in fecula nomen eius. Vaie iterum Sc feroper mei
roemor,& referibe, quaefo, Ii viuis ,& it vales. Hxc fratcr,
vt facile perpendi poteft/cripfi inter mdeftias & tumul
te anirrti varios, & cum multa feftinantia, licet nunciu
aliquis n adelTet.fcd aderit forte, dum n fperabi tur, y ci
abfctc,qui^ferat.Egoenwn quotidte per rura noilr .
' tiifciil-
Famil. EriST. Lib. IX foj
rtfcurro non tarn rerfmiliaris cura, qux mihi nulla eft>
quam amorc folituJinis,v t fi quomodo ficrit poffit, m<-
ipfum oblmii'cjr,3c languores mcos. Vale.
FRAN. ETRARCHA LOB A^'
va di sf.iiicO|S. Epift. VIH-
' VttMi <puw dtgWHH defad,a.
QVitt mihi de hac vita quam degtmus videat ur , ia-
terrogasrNeque immerit.MuTta: enim & vari* de
hac ipf opiniones nominum fum.-meam breuibus acci-
cipc.Videtur miih vita h'a*c dura qudam arel liberum,
palertra difcriftiinum/cena fal(aeiarum,labyrinthus er-
, circult arum Indus , defer tu m,hombile,l mofa
palus/en ticulofa regio , vaflis hipida, mons prarmptus,
coligantes peluncat , habitado ferarum , terra ioloofix^ .
campus lapidofus,vepricoiim demus.pratum herbidum
prenmque crpentibus , ftorens hortusacflerili. foril
curarum.fluuius lachryinarum , mare mileriarum,quic:s
anna , labor i nerficax , conatus ir"rius , grata phrefte-
rs, pondus inf.iu tum , dulce virUs , degener metus ,m
confulta curitas, Tana fpes , ficb , fibulof , falla tai-',
tia , verus dolor, nfuj inconditus .fletus intil is , inane'
fufpirium , confufu ordo , tunmkuofa cnffio , tre-
pidati o turbulenta , fotlicitud perpetua , infbno-
ris inertia, in ops copia, diues inopia , imbccilla potea-
trat, t rernuli vires , ra fanitas , iugis morbus , gema*
2tgritudcr,pulchra deformitas, honor inglorius, infames
t\tuli,ridiculus ambitus , imi ebrio, exec Henna ricl: lis,
bumilis altitudo , fufea cantis,ignota nobilitas,pcrtu-
iiis faccuus , vas r imbfum , fpecus ihexplebilc, cuptditas
infinita ; damnofum deflderium , luzus hyropicus, litis
infatiabihr , arid um fftidiuxri , famlica fea,vent of*
profperitas , querub temper aduerfitas , viror tran fit -
rius, lio* caducus , amoen'itas labilis , fugax frma, mce-
lumgaudium, amara dulcedo, voluntas aculeoa.ftult
Jpienti , c'aecaprudentia, tetra dormis, breue dmerii-
fiurrr, focdus career , fine gubefriaculo' auigatio, fine
bacuo encftus.fme reaoiuutus,Gae ducc eatcitas,i*r
. - -" .' f. ?
304 Frah. Petrarchae db Reb."
lubricum;tecb fouea, latenspra:cipitium,filens.linw,ie"-
nax vircns,operti laquei.abdita reta, inefcati h ami/en
ts afperi.Iappa: barrenees, tribuliacuti.fcopuh rigentes,
venti rapidijfluitus impetuol, atri turbines , horrifonar
tempeihtes, procellofun peJagus, vadoi lirtora,nceps
vortus.exarmata nau is,inima ue nanfragium ,am"cina ice
lerum.fentinalibidinum . cam.nus irarum,puteusodio-
rum,catena confuetudinum,tirenus cantus, circea pocu-
Ia,mundi vincula/erum vnci, cfeientia: morf is.pccni-
tcntix (timulipeccacorum incendia, pucre arclificiii,fun-
damentu'm fragile.muri hiances, tctta Iabentia,proJiia
breuitaSjlatneangufti^calies inexplicabiles.paiTus impli-
crti , circulorum motus , Ratio inhabilis , rota volubility
manejis eurfus.fcabra leuita<:,fcrupuloia fuaititas.blanda
crudelitas^dolota: blanditiz , falla* amicitia.concorsdif-
crtrdia,fidifraga induci,belhim inexorabile,pax infida,
{mulata virtus, excufata ncquitia,Iaudatafras,honora-
ttim dedecus , irrifa /implcitas & contempla fides,nugac
feriaTjingeniota demetia.loquax torpor, velata ignoran'
tia,opinio feientiar tum ida , feien ta vero nulla, querela*
hifpiria,coatcntinum ftrcpitus.vulgi fragor. obli-
peregrinado, patriar odium,amor exilijjemurum
chutas atque laruarum ,dzmon rcgnum.lucifcri prin-
cipatus (fie enim Principen! mundi huius Veritas vocat)
vita dxmonum mend i x & exan imis fpirs mort.fcgnis
incuriolitas fmipfus.inutilium cura.apparendi ftudiuwi,
fupruacui appetits, operofus vermut apparatus. viuen-
tium infernus,&viuorum corporum diuites exequiar,
Jong funus,p6po( vanitas,laborofa militia.periculofa
tetatio,fuperba,mifcr!a,m:ferda falicitas.hu amice, qua
lis mihi hzc videttir . qux tam multis exoptatiittma .
grtiTima vita ell : nec dum tarnen conceptual omnem
mese metis exprel:Peiorenim eft, mult mifeno,qum
me.feu quocunque hominum diet poifit.Sed quo ex in
genio,1 ex hispautis toturn, reor.animum loquen tis in-
trofpTCis.Vni tot m malis habe bon 'i m , quod ad bonam
&êtern'am Vitarn , nii dexter trames dferatur,via eft.
iVale.Intcr colles Engeos m.Caicnd Dccemb. ...
f' v V'1f RAN
3=5
F R A N I S I Pe
trarch V. . E P I.ST'O {. t6-
X.VM ce Ree. i.'.mi-
liaribus ,
LIBER X.
Âi Ct. eh qttarti lcrai dilationii excufatorios rtfymfwg)' {*
aâtvmum wfirmat'-O-
j.s arios apices trienniofrc,
poftqcam i te difcefterjnt , ad
meperuenifle miraberis;: c eil
tarnen. Non iam foli tujfque re-
legion-bus, fed nuneiis ruoq; &
epiftolistiiis,Cefar,impcrmcabi-
les alpes funt:ego quidem, vt ve-
. hemeter id doleoJic.fateor gaur
deo 5c mihi cum gratulor, id t
cito me non fieri.Clamauj equidem.fed rruftra.nec dua-
bus epiftolis auditus fum,t)uarum etfi ftilus auribus for
te tuis incomptior , profefto & fentcntia Verax & pur
fcribentis fides eft, quod Romanus orbis rows atteftabi-
tunagendac rei oportunifllmumtempus etat
ctiam.quodtibi fniftr-nean eftcaciter faciam.jtu yid-
iis:mihi fruftr non erit,qicquid fidebter egero.Etii "-
Jiisnamquenon proderit.mihi ert profueritfatisfecif-
fe officio.impleflTe quod debeo. Equidem ego ingciis &
quo nullum inter homines maius poTum .afFeflus mei
prajmium tub teftimoniurh maieftatis tua , qua; fidem
meam laudibus muitis accumnlat: coniium vei noa
mplctiitur. Malo mihi fidem fine pradentia confta,
"V iij '
L
j Fran. Pitrarchab di Rer.
pilm fine fide prden tiam.D" m tibi mea fides deur-
tio probetur , non magnopere folertiz titulu m aucupa-
b3r,confi]iiimq; meum aequo animo ferait) vel refpui vej
difterri:quin ctiam gaudebo,& haud mrito gloriabor,
te no modo me,fed omnes mortales vt Impenj dignita-
te fie coafiltj viuacitate przceUere. Suafi quidem,& per-
/tfiecredideram celeritaterrr tuis conatibus oportu-
pam. [ta enim mihi.tibi vero alitr videturrtu fren ter
nis, w lauum pelago regis:tuo ftabitur iu.dicio^go fiHe-
iterlocutusdicar. Satis eft mihi pandemia inter profef-
fores prudentiasrequiratur.Si tamen interpretan diftuin
rneum non prohibeor , Ita ego tibi celeritatem fuafi, vt
fegnitiemexcuterem, non vt in aliud entremor! te im
pelieren): fciebam ehim quod precipitado cm in rebu*
omnibus turpis fit, tum m fummi mperij admimrra-
(tione turpifftma eft. Suafi ergo cejeritatem non pra:-
cipitem.fcd maturam. Maturate fugam inquit Maro.
Qu locum Macrobias contraria,inquit,vi-
detur fuga maturitatip. t poft pauca : Maturate, inquit,
ouod peque citius eque fernis,fcd medium quiddam &
fimperatum eft- Quaoj fententiam C*ar $ fe-
qupnsmonebat.vt ad rem gerendam fmul adh'beretur
induftna: celeritas, & tarditas diligentia : ex quibus
diiobus cnntrJri!sfitiT)atiiritas.M.;Ita ibi fimilia.Sed re-
ad rein. Si ergo tibi , Cxfar, hoc conllium non pla-
cet.placeat fides vt fiit.Me autem quid dicturum putas f
Nempemihi oniilium aliud nullum eft: (, vt
quicquid ejegeris fecundet omnipotens Deus,& moranj
tuarn mundo vti|em, tibi gloriofm velit, yt ait Plalmi-
fta.tribiiattibi fctindum cor tuum & omne conllium
' tuum confirmer Verum quia nondum funftus officio
fiim.nifi omne, quod mens partum & lingua pepererit,
fie rn.aefar, epiftola: tua: refpondebo, vt intejligas me
de ffntgtia non tam ration ibus lit erar um tuarum,quni
fui nominis maieftatedej>gl)tum Quiseaim fani capitis
pntra Cxfarem fentire audeat , *;pra:(crtim in rebut
fmprijSi de pp'tic^.aut fi omnino dp lirrris ferme ef-
fetfVJtpref fort libertare XjUCijpoetat.quem {ulip Cafr/
#ff PP*Mr4m Oflfiliu^n ypnient pon alurgcre fplir
Wff
Famtl. ErisT. Lib. IX. a?
accepimus . non contemptu principts , fed profefloni*
propria Aduca: Nunc cum de Imperio agitnr quistitj'
on aiTurg>atquis non ccd.it niii amens oblitq; lerum
omni crp.Loquor i raque non vt tc refellam, fed ft cxcr-
ceam,nonvt aduerfer,fcd vtme tibi pen .tus aperiatn
nudemque quicquid animus latebris iuis tegit. Primum
quidenji urditaci mea; clipeum prtendis rruitationem
tcmporum,quam multiplicibus yerbis exaggcras vtali-
quanto mag's diftantit ingenium > qum imperatoria
animum miraricogaric laudare. Quid enim,qua,'fo,.e{b
quodaJiquando non fueet.im ver quid par maiorum
iioftroru.n laboribus periculifque perpetimur , dum
rennus Italiam dum Pirrhus,du Hnibal vaftabat?qu*
comparatif rerumeftrvt ver nobis omne mortife-
rum vulnusfit, non natura, fed niollitics natra
cir,Quod rideba.t proaui, nos li:gcmas, &ad
difHcultatis occurfum cohorreicimusac torpcmus: cum
nulla interim in conquirendis excufationibus nulla je
tas & nulla gens promptior. liro^nquis, Romana Ref-
publica diuesfuit, Quis.piote, diuit.inillamecit, nil!
eiuium fuorum vrtu<ac modcitia: ir,udium& iuibtia:
eultus. & rei bellica; difciplma ; Quid autcm maius ceu-
fes inter tot gentes indmitas, inter tot populos prohi-
bemes euexiife in films dumofis,& in coll .bus- impcrmis
inauditti lilis tperibus,& inuifum noinrn an adhuc fti-
tibus fundament's fcreucrr ntia nom ink toro orbe dif-
fufafenetuta collapim rlbtucre ; Hic mihi mutacio-
nem fi quas obiiciat, non audiam, vel fi audiam, ridebe.
Crede enim mihi,Ca:far mundus idem cft qui fuit, idem
iol,eadem eIemenxa:virtusfola decreuit ciuitatuni nera-
pe manqne con^cftaruin moliumalixcreuerunt,de-
creuerealia,qua:dim fuoditJs corrucrunr. noftris qui
dam furrcxcrc temporalis. Vctus cft viciilitudo re-
rum humanarum ,quid liane elicis: terum quarfo, cre
de njihi.Si Roma illa vndc titulum trahis Sc Ii C*far J-
le , cuius romen atque vt fperare fnlcb^nus,aninivim
Jiabcs , hodie viucrent , mult citais .q(im tunc
4 arecro return atque Impel ij iitigivm peruenj
.i., - j .-, - 9 . .
jo? Fran.Petkaii.chas de Res.
rcnt.Timc enim repugnant mulcum fait graue noftr ig
perxulum.ingens labormunc plana & facihs via eft: fed
via- or deeft,luxus Sc inercia lat regnant.Ignauia orbern
terrarum pofidet armato Cxfarimox celTuta, m vc|
prote partes aftura nouem. Etenim tuum nomen -
Cis bonis Scamatoribus virtutis atqueimperij adiutum
aduerfu< mercem luxnm inermmque fuperbiam fecil
bellum omne'conficerer.Vis non modo probem,fed
ftendam tibi ifta evtdico,ecce,Nudiuftertius caput
extulit quid plebe humili nonRomanus Rex, no con
fu, non patricius, Si vix bene cogmtus Romanus ciuis,
nulbs titulis fuorum nullis maiorum imaginibus deni-
que nulhs id tempus yirtutibus fuis darus,qui vindic fc
Romana: libcrtatisaiTereret.Obfcuri hominis clara pro-
felsio. Ulico.vt fcis,Tufcia cupide manus dedir.imperia
pxcepit. I fenfim emnis Italia fequebarur, am Europa,
i tptus Orbis in motu erat. Quid mulos eft opus? non
legimus ifta fed vidimus. Iam rediiflc iuftira & pax
& narum comits alma fides, tranquilla fecuriras,ad po-
ftremm aurei feculi veftigia videbantur. I lie ramen in
ipfo rcrum flore paruit alrcn:nolo fibi culpam dare, nec
akeri:no condeno hominem, immo abfojuo. non fum
iudex:quid opiner feio. Et fumpfet at i|Ic titul tribuni,
quod inter Romuleas dignitates humimum pomen
fuit Si tantum rgo tribunicium potuit,quid reum
nomen poiTet? At fi differs, hercs , &quam tibi fiibe-
(tulis pofui fugam temporis non attendis, adum eft;ruit
Jmperium,perit libertas.Noli.oro te.Cafar hoc cum fto-
macho legere qua; forfan guftui minus dulca furtt
qum velles. Nefcis quia bilem concretam remedia nifi
amara non penetrant. Ego tibi verum dicere non me
tte quoniani amare te verum noui,ot!iflTe blandicias
prudenter.optime,magpifcc : aconita rpgum funt, rri-
pp potentum,mors principum, arma fallentium- Sed -
Ijirn nefeimus quanta belua fit Imperium. He en im al
ter excufatipitum tuamm color fuit. Quod ditum mi-
for cur Augufto tribiieris, f'berij it, nili forte yrl
rerum cura praefentium memonam vetuftaris obnubi
lt, vel fpnimjinicatp voabulo queralib Imperito.
vi
Famil. Epist. Lib. 1 X. 509
remvt Caffarem.fic Augullum vocas. Fecifti forfan id
fciens vc ab nfgni auctore dito.quo vtidereueras,au-
contas qnererctur , n ignarus inter Augeftum &T-
beriumquid interlit. lile prineipium fapieatirtmus at-
que otimus fuit, hic obfeceaus acfrox,& vt de fe pro-
pn dixit, quietum latum fangiiine macetaturo. Hoc
tarnen idem di&o quo tempore fit vfusnofti. vc! i quid
obliuionisintcr tot majores curas obreperit.apud Tran-
qitillum legtt.Eo quidem tempore hoc dixit.quo exem-
ptonm rebus humerus Augufto fueeeifor long inpar
irnpudentiim arreptum rebus ipfis imperinm. verbis
tarnen ambiguis fjllacique & varia diifimtilationc re-
nuebar, filfummodefta: nomen quatrens yiqueadeo vt
fergiuerinti quidam in faciem eh-gant-.flm cauillatus
illuderet ca teros homines , quod proniittant fer im-
plcre: ilium vero quod impleat, feri'.'spolliceri.Sed efto,
$t ditum boni principis,fic non fifto animo prolattim,
ipfe fit autor Atiiofti, quid adrcm?Nefcitis,inquit,
quanta belua fit Imperium. Imo feimus exuni belua
pottifima eft quia frenum dofte mantis excipiat belua
iflgens,etraitabilisquid ni tratetur indmita. Aude,
age frenum mann arripe.oitmque tibi debitum con-
fcende.f metuis feflorem inueniet. Iulius Celar, cuius,
vt mododicebam hareditarium nomen h.ibes,equum
apud fe ortum & alterius. impartientc-m afcendit , Sc in
Heliciis habnifttu folium non akeritis fefforis imparties
fed i tot retro prinepibus infeTu c iv.x fcllonis auidif-
fm foins fagis-Veriim enim vero eunfta prmstentan-
rtr,q4mferrum.Ha:cinterexcuf!tioHes tuas vltimaeft,
vbi nefcio an illud gloriofi m litis apud Terenrium eTes
oblitus: omnia priu experiri confil o,quam armis a-
picntcm decet.Nihilenim aliud ad patrocinium enten-
ti* huiusafFers,nifiquodhoc & medicos dqcuiTe ais,
& Cfares didici(Te;bene quidem muknm difpara coe-
qnafti.Nam Si Cafares a:gro orbi niederi folitps accepi-
mus, nunc &ipfctlm reliquis aegrotant& mundus ar
ger medifo caret.c morj vniucnalis ih foribus eft. Die
autem mihi Caifar, quid ex omnibus intentatuhi eft:
verb,a,preces,nunc bjandiria; apparatus. Quid reftot ni
jio Fr.ah. Petrarchae de Reb.
vi hoftibus imperij fupplex ad genua prouoluaris ? Si ii
auditu fctd um & indjgnum eft , ferrum fuper eft vlti-
ma vetrnoforum vlcarum medicina. Nam quid am
piis exp< hsPadus vt ad fontem Redcat'lbit illc qui
lobt us eft &cum amne fluent anni, quodque non nunc
Aouiter ex me audi? , tuuentam feneihis excipiet fene-
ctuteTi mors.Niil prorfushinc auferes, nifi quod bene
ieu quod male gelTbrrs : nihil hie dimittes mum prarter
nexninis memonam Se exange corpufculum.lHudûo
que non iam tu-.im.fed terrae ,parencisac vermtum non
xnagis Ce/aribus quam plebeisparcentium,im quidem
auidius corpora nobiliora rodentium. Quid de aln's
fietquasvidetiir tua :Cert opes Sc imperilinquas al
ten' ncceTe eft,Sc ignoras cui.Hjc humana conditio eft
cui necCacirnec pontifex Romanus, deniquence re-
gum omn nohominum vlluseximitur. Nuncigi-
tur nunc enra quod femper non poteris , quaha frilicet
eTc vel;s, qua: propria & irreuocabiitertuaut an '.mam
SfinU'H. Inter temeritatem & inertiam nefeioqui^.
eligauvepe temeritas fceliciorfuit: non deleftor extre-
aiis,medium quero. Sed heu 7ereor(quod pace fitdict)
tua omniumque, qui Imperio vlli pfuntquiqucgerc-
Jarnm reniai officia fufeeperunt, ne penitus verum fit,
iquod in ore emper habeo: fingula vitia lngtias excu*
tiones habere, inertiam folam omnes. Si diu deliberarte!
Arricamis , Italia decrebatur fuis Sc Arrorum erat. St
diu debberaTct Najtea, libertas RomanaGracchi cona-
tibus Scamlacia: fuccumbebat.Si Claudius Nero(non di
ez fuperuaeua multa S longa, (cd vnum quod neceffari
ridebatiir fi breite er it) fenatus onfnlwm expetaffet
coniunhij fratri. Hafdrubal Romanum proculcabat
nomen. Quid inter minores harreoipfe.quem fjrpe no
mino. IulunCa;(r fiprocraftmatorfuilet,nunquamiri-
tam paruo tenv.-orc hanc rantam.qua: vix omnium ftu-
Ji'ofiirrinetur,ftindaret erexiTcfque rerum molern, cui
Imperij nomen eft.Tu euncb deliberas & fingulis im-
moraris , pi atd-cam tibi , & fi forte non animo tuo gra-
tum , at certe fidei met debitum, filfus vtinam fim aru -
<>e*,oulls erit rerun) ais,ali; ex ajiis crumpent laque
Fa il- Epist. Lib. IX. ;if
unqaam te Italia nunquam tu Italiam videbis ,extr
.quam bilmperij caput quxras ne . Proindequod
Jcribis.ce n ambicione tracl.im ad Imperium aipir.iile,
cddiffcnltatis haud nefcium dining mffion i paru (fe,
Credo.Nam & prudentiam St modeftiamtuam lurn.Scd,
V'denehoctibi pnmum olear .4 max ir.n cae dcbue-
rit,qnodiuioi certus auxilij properares. Tu quidem pa-
irij regni tin b.is con ten tus Imperaron; onens & honor
risfarcinam rltr aliis linquebas. HancinLllibilisille
reruin lator. rector Recognitor multiscupientibusercr
ptam humeris tuis impqfuit, paniifti N acceptare Im
perium fne avagnum fuerit ; de hoc tarnen do<5ci yide-
r/nr.Cerrinefcelere potcr.u non reipi ; receptum ne-
gi'gi inecelere nonpoteft. Deus cnimtibi(fic4tipfe
non diffimulas)Dfus,inqiiam no tuus labor aut ambitio
Imperij audTtoreft.yimes illo dace proikifci.qno iuben-
te& Abraham Vflicum filium rmcbre & Moyfes paAor
ncomitatus faciem fuperbi & obttmati Regis adirc n
timuit.Scio multa tc veil cant , quibus eppoiitis alia ar
que alia emtrgerent.Crcdjf-ne tu.Caefar in imperio fine
cunsvitam age;e , quam paftor in tugurio non agit)
Nam illa qiialia funt, quibus innirer jnonne quot publi
ca: mdi clades,tot prtuatim fama tua: vulnera,quotque
hinc exci iacior.es e/ficcre ybi vis, tot m te confias ar
gumenta? Cuius enim pudorem, nifi regis pregrauaot
Jl.egni mala'Diruca elt,inquis,lmpenj b iras. Tu pater
Imperij.dirutam reltaurabis. Sumpta L,atinis fcruirus.tu
illam cuorum ccnuibus excuries, Adauaritiae lupanar
pro It nu ta iuftitia , tu illam ad la iaera penetral ia reuo-
cabis-.pax memibus lapfa mortalium,tu illam in fua (er
4e reftitues, Ad boc enira natus. huicoificio deltinatilf
es, vt Kcipub. defonmtates abolcas Sc pnftinam facierri
mundo redilas. Tunc verus mihi Carfir ver.fquc vide-
beris napcraior,cii m officium tuiim impleueriv.ine quo
OcJum princeps fed e priuatut quifpiam iure laudabi-
cur. A ldia auten\ftupiBoauditu) nefciamtune feceffio-
nis Ifjliam. QuandQ.obfecrp, id fun? Ego cnim in anna-
libos fix aut vTitim u)e ceny>us inuenc rim , aut inueniri
polj?ccrctj,.}crin}. 5i'p II* votuftipra fygus yrbis origi
lit Fran. Ptr * RirI
ne fpri'mos muros fraterna cxAe mad"tes Sc impo fcc-
1re quaHita diademara : Quotiens parta am'libcrtate
plebs indignans fecefit ap.irnbus? teftesl^nrmonsfa-
Cer,ianicuum ,aurntinus. Pyrrhus m Italiam traieeit o-
pem nempe lauirus rebellantibus Tarentinis. Eodem
tempore Brurj defecerant &L"Cant alizqje gentes
Itlica:, qua* omnes bello contund & nolemes m .dem
redigi oportuit 5ecutus eft Annibal,de fecit Capua nia-
gnis Romanorum oMtricta benefictis S vt propri di-
cam,populi Romani Iiberta/ed infidel)': S ingrata. Imi
veroquiseatempeftate non defect I Relege hi ft crias.
Decern colonia? per omnem Italiam in fide man-
ferunt,quarum ubidio , vt Lmij fumn hiftorict verbis
vrar, tue Imperii populi Romani ftetit, iique grtia; o
fenatu & apud pop;, lu m ar.ar.Qiid totiens Hernicos re
bellantes, quid perpetuos hottes Volfcos .-duofq; com-
memoremQupt cum Latinis bella prope ciuilia(vnura
enim corpus Imperij videbatur) Quot vrbeseuerfeat-
que inprimis ipfa Romani imperij parens Alba ? quod vt
fieret quid niii dcfeftionum metusae memoria horta-
batur? Quotichs cum Sabinisancipiti acie decertatum,
cum Vmbris cum Samnitibuscum Etrufcis com L'Z"ri-
bus acBoiis Sc Gallis Infubribus, vbi Mediolanum Tici-
numque vrbes funtrScd quid Iongius feror?Tibur ac Tu
fculum & Pnenefte triaque fuburbia vrbis Romas bcllo-
rum caufas ac materiam pra;buere , cm non fuis uni m
viribus infultarent.fed externis hoftibus auxilium ac re-
ceptacula prasbuiflent. Ad hace Veij vix decenio d'ruti,
exuftae Sidenx fanftitatis admiratione , Phalcnj (ubafti,
vi capta Neapolis captumque Brunduium & Conoli &
Fregellas & Sora Si Algidum & Cornicul acSatricum
Si Bonilla:& Venilx & Fefula: , vnde patria; meat funda-
rotafluxcrr.Pig bteor,maximisparua cnectere.Sed
Vt la pramalidz robujbeqxie ciuitati nihil arduum fit te-
nere ac vix dum pubefcti Reipub.nullus aculeus paruus
crat.AddeSiracufanam obidionmlongam arque dirfi-
cilem clariiimaeque vrbis internum, qui Duces quoque
hoftium ad commiferationem lachrymafque compcUc-
ret: Add Firmium at<jue Eftulum & Piccnuro om ne per
demi-
f Amu Epist. Lib. IX. ig)
lomitum, Vefcinofque & Marfos & Pelignos , interne
tot externos tumulcus inteftinas domi feditiones, & le-
natus infolentiam,& cribuniciam rabiem,& turbulentif-
fimos Ag: ana: legis motus vt reliquos lileam, quos enu
merare non fufHcio. Adde poftquam res ad vnius Impe
rium tcdht , coniurationes innmeras Si totiens , licet
fruftra, petit infidiis Auguftum caput , rt omittam qui
Veneno vcl gladio perierc: Adde fam Perufin am,& obfi
dionem Muunenfcm Si defectionem colonia; Cremo-
rienium, quzvnafuerat inter paucas fidclilTma,qua-
turn paul antmemineram.Longum nimio hiftonaei-
ter arripui/eu fublftam. Omnis e n im artas lcefionibus
Italicis dcfc&ioni bus plena eft , vt forti animo & ve-
tcrum memori nihil potlt infoliti terroris occurrere, vc
Que minis propri didum Si ex ipfo natura; gremio
umt us viileatur ,<] od Virgiliu ait :
GtOMtum impej-m belifjuefrementem, Italiant.
Talis en im ab initio fait,talis eft ho. lie, talis ad extrema
ent. illa ver quam valida pauperras remoratur.Quid
habet pauperras commune cum Carfare? aut quo modo
pauper et,qui alios dirat'animus pauperem facit,&diui-
tem: pauper fum , & Iuliusante Imperium pauper fuit,
poft Imperium non dines : tierno enim liberalius Victo
ria vfus ell, vt ait Annzus Seneca nihil iibi retinuit prar-<
ter difpcn&ndi poteftar. Poftremo, pauper fu m .muks
in bell impulit paupertas, multis nimos dedit,prefer
tim Ii aduerfarius diues fit. Diuitias nempe vins fortibus
bellum facit. At monee paucitas meoru comites.bellum
pirat,tcr ret fama vulgaris. Quarundam minimarum re
turn aliquando magnum e Sc fiepe fima terri-
bilior qum con'pecis. Opinio rem non mutt , quod
tui nequeuntoculi,tuorum vident,non quia vegetieret,
fed quia propinquiores. Multa de longinquo cernentt-
bus metueildaipropinquantibusapparucrc lidicnla.Ecce
quam tibi multa.Cacfar^pro tribus cpiftolis fcripfi,fi for-
itam ter vocatus exaudas , Si vt quem non petes aliter,
in his Iltens am mum meum cernas Mallem polTc tibi
srmatis legionibus buiamire imperata facturus quod
mum datur animo atque exhortationibus occurro
JI4 r aNPt^ AicXB de RtBJ
que iam fatis icio,quid vlterius loquar ,neque fi hoc tiit
fufficit , quid ex me futficere polfit intelligo. In te ma
gnam meC<lar,in te,inquamc(e debet ignis ille,quemr
lperamus rtobis & algenn luftitix fuecurfurum. Sed is
fbtfar extincbis ebcquicquani flamuin Ciner.Imprtf
biviri ve'rtmrh c(L Sed hacin parte vcfidici yirtutetn
verba non addere.Excitare llam poreft adhortado, non
dare. Jtjquc nih ii antpiut dicten , ifi id in quo totiu
egotij vis c(l,i)mniaconilio Caefar deget, fed nihil i-
nertia Et eil, vbi non mukum con'ultalTc eonilium iit.
Vale IX.Cal Dcembres.
FRAN. Hf* A CHA NICOLAO
SblROS PR A It ORI EjJifti 1.
Ghatiartan acliopro tYanfinio Horneri libra.
CLananiim.chrum munusvt decuit,fim:operatio^-
nes cftimhonirniim afiinuim imitantur , & qualis
quifquclt.exatuumqiiaitate confpiciter,finglarea-
liqid te dcebat : nmpe Angularis es tn.it ab cie vul-
gri tta irftrttioiit ftmotilnmas ; fi elfes nts popu
lo,fcciTe#trehqliii nunc aitirftpleftrma^nificquocf
tiiunt crt,*ndque acu & amicitiam,*: ir^cnium aptif-
fim declarifl. Mifift'i enirn ad rae Europas vit imis,
donum, quo milium re titigfiias i vel mihigratius.vel
re ipfa nobilius mittere potuilles. Wagns iHe rex Syria?
Antiochus.vt quidamputant.fiuevtCceoni placet,
Pergameorum Attalus , Publio Scipini , ftMgnificen-
tiflilna dona , vfque ad Nnmantiam niifit , ex Aia, quae
ille ir chriiTfrmis non abfcdiit, fed vt ait idem.irtfpe-
ttan te fufeepit eiertrtu , cius anus Africanus ille fnpfe
rfcir.irrfgnia muera Maiirid'ac reg Icgitur doBaffe.Yir
tutis ob merirum.quiaR omanum exercit enixadmo-
dnm.in bello iunerat .frecre idem fa:pe ajij. eque c-
nim modo publicas , priuarifque mun ficen tiasenume-
ro : idattingo afiquas qurum rektu facile quid lim di-
ct'-trus intelbgas. Dnarrt>aurtini quidam , vd argen-
t\im toncupifcibifeni forte /fed cert perioilofilTrmanv
terrt fecem. Don.mt fpolia rubfi maris , Sc alga: ditto-
*ijciuuias,kipiJleSvgcromif<juc-, cometa*jib i meten
F.tMiL. Epist. Lib. IX.
fiepe lugubre prorfus ac nguinenm rutilarrtes.DQnant
iuon ilia Sc bait heos fuligmoforum de cu s artifkum. Do'
quallentium opus architcorum , arces Sc meeni**
Ti ver rix optimc.mhil horum,qux Sc op.'lentiam lar*
gientii,ortenderent & accipientis auantiam irnt -rene.
Quid igitur ! Rarum munus Sc meundum , meque vti-
nam.te proferto digmlfimum.vt dixi. Quid en im vir m-
geniofiflunusatque eloquentilfimus , nilt ipfum ingenij
Sc eloquent ijc tant ein da ret i Dom ib Homerum,qucjn
bene diuinx omnis inuentionis fontem , Sc origiaem
vocat Ambrols , Macrobius , & il omries ta Cerent re
ipiateihtur. led fat en tu r onirics. Ego autem x omni
bus ('cieos, mura tibi teltem protuli quem cz omni*
bus Latin is tibi familiarimmum eile perpend;, ill's c-
facile eredimus quos anvmns. Sed redeoadHo-
Hierum.- Hunctumihivir amiciiTime donalb, prormifi
tui fimul aC deriden; mei memor qudque n mod. c)
dono adiicit, donalb cum non in alienum lermonen
violento alueo denuatum/ed cz ipfts Grxci eloquij fea-
tebris purum & incerruptum , & qualis pnmum diuino
illi proAuxit ingenio. Summum vtique ,Sc liverumrei
pretium ezqniritnr, inextimabile munus habeo,cuique
il pofit accedere.* cum Homero, tuiquoqucprasfen-
tiamlargireris, qua du ce peregrina: lingiue introgrciius
angultias, lartus & voti compos , dono tuo fruereâtto-
nitfque conpiccrem luccm Uam, Se fpeciofa nuracula,
le quibus in arte potica Flaccus ait:
i_SlHtiphat(m,5i)lUmque mm Cyclope chaybiim.
Sed nunc bxulquid agam'rTu mihi nimium procul abes,,
feeljx vtnufquc lirigux notitia iingulari,Barlai noftrum
mihi morsabftulir, &vtfverfatear,illcgomihi prius
abftuleram,iatiiram meara, du honon cms conulercm
non afpezi.Itaque dumadEpilcopiumfcandentcm Ibb-
leuojiiugdhum pcididi.fub quo militare ceperam, ma
gna c /pe. Long impar fteor.tui & illius ratio.Tu mi
hi raulta,ego tibi quid conferre pnlllm, n intelligo:il-
le autem, cum multa mihi quotidiano magifteris coepif-
kt impender. non pauciora quidem/ipe etiam luctuu
Jijl Faan. Petrrcha de .1.
ingers ex conn .ft u nofti p fefe ftebatur .Vrb
ncnefcio an ver,fed erat ille vir,vt locupletiflimus Gr
, Romanx facti ndix pauperrirnus,& qui ingenio *-
gilis.enunciandis tarnen afte&ibus Laboraret. I caque vr-
cillira,& ego fines l'uos.ill ciucc trepide fubibain, c ille
poft me, ixpenoitris infinibus oberrabacquanqui fta-
biliorc reibz'o. Nam&hic quoque ratio duicifa.li e-
niraplusmtdtc>Latini,qum mihi Grxci erateloquij. e-
go tum primum inchoabain,aIiquantulumiIie procede
rat,vt qui Italic il atus eilet in G. ca, ft qui licet xtate
proucdrior,Latinorum conucrlanonem, magienum-
que fournis , ad natiiram propriaiii facibiis remearet.il-
Iummors,vt paulo ante qiixitus dim, te mihi,morci
abfimilis rapic ab(cntia;Edi ca un vbicunque (is,de tante
gaudeam amico,viua tarnen illa tua vox,quxdicendi&
tim,quainetcneri difEinulo,poretycjceendcre,'
tel lenire. minime au res meas fent , line qua i lomeras
mus apud me mutus, im ver ego apud ilbim (indus
fum.Gaudeo t.uncfl vel afpeftu folo,& Ci-j eillum am-
plexus ac fufpu ans dico. magne vir.quam cupide te
audirem, fed aurium mearuift aliam , mdis obftruxit, 3-
liam longinquitas inuifa terrarum.Tibi qindem pro exi
mia liberalirategraiiis ago erat mihi dorm, ditu mir,
aboccau venicnsolim Plato Pliilo^phor pnnceps.vt
nofti,(neq cnim vereor ne tu ttus vir,cp fcholatxi qui
dilolt?t,huic prxconio obrcpas.cui no ceroipfe, noo
Scneca.n Apulcius.non Plotinus,n>agn9 ille Platonic*
poftrem n Ainbroi' non Augiiftinusnofter obfrre-
peret ) nunc tandem tiio muere , vir iuignis Philofo-
phorum principi Po'tarum princeps accclc.Quis taa-
tis non gaudeat\ t glonetur hcrfrutibus-^Habeoqiiidern
ex vtroque,quantum Lannitas habet,m fermone patrio,
fed Grxcos proprio in habitu fpecbr.e,& fi forte n pro
fitierte HJtiat. eque prgrrerea mihi fpes erpitur, xtate
hacproiicilos in literisveftris ,in qmbus xtate vltima
profecifle adecernimus Catonem.Tu 1 quid forfan er
mecupis, reddcmihi fid'icixtantxvicem , & in me iure
tuo vtcre.Egocmm vi vides, iure raeo vtor in te,& quo
oiam petitioms fucccflus,pcteridi parit audaciam, mute
Fai." Ehst. Lib. IX. ji7
fivaeat Heilodum.rnitte precor Euripide".Vale vir egre-
gie,nomnq. mc qoodlne vllis meritis,necio qua in-
diligentia , vel hominum , vel fbrtunae vamfatis in occi
dente eognofcitur, in orientait aula fi videtur, & intet
veftro; heroas notum fetto. vr qiod Romanus Oefar
impleibtur , Conftantinopolitanus non faftidiat Impe
rator Mediotani 1 1 1 i.ldus Ianuari).
Fran, p e t r a r h a i a n n i
CERTALDi"). Epft. III.
'*" Gratiartmiaioj>tvtrarfm!ffn %j4pStoulibtvim ->
Pfidmium DMtdicum.
BEaft me muere magnifico &ingni. IamDaui'd
CumPelagus fecunor nauigabo, vitabo fcopulbs,
eque verborum flubbus , eque fbftanam fententia-
rum collifione terrebor. Solebam ipfe meis viribus in
altum niti, & nunc altius brach ja laclando nunc pofle
fortuito fubnixus per obfttes fluftus feflum ingenium
librare itaquidem Petro mergi tncipiehs
xclamarmcDomine faluum me fae.&ipfe ecilm Cbrr
fto manura fupplicibusporrigente confurgrem. Hbs
inter arftus puppin tu mihi pfxiiahda 8c naucler indu-
ftnum d'eftnafti.diuini ingenlj Anguftinum.cuius opus
imrnenfum,quod vulgo tres in partes, apud [quofdam
plurifriam diuium multis &,magnis voftrminibus con-
tinetur, &totum vnovoluminc comprehenfum &ite
mihi tranfarflumlatus lbipenque fufeepi , & dixi mi-*
cum: no.n eft inertia; lcus,fi quid otij fupererit ifte di-
cutiet:magnus adeft.S magno curandus impendio,dbr-
mire totis noclibus non finet. Fruftra palletis aut ton-
n iuetis oculi, vigilandum eft, lucubrandum eft. Fruftfa,
ejuietemmedicamini.laborandum eft Verum dicam.ne
mo ex amicis illum fineadmiratione refpexit.cunftis v.
voceteftantibus,nunquamfelibrumtanti corporis
idiffe, quod de mripfe profiteor rerum talium haud
itimus inquifitor, nec mnle literarum quam fenfuum
vbertate maius opus.Monftrum cftcogitare,quantuiil-
\
jft Fr an. Petrarch a de .
le vir ingenio, quam us (ludio fuit. Vnde die fcruor fcrii
bendique impetus fancto viroidlarerum diuinarum no-
titia terrenis diu primum illecebris capta;illa de mum la-
botum patientia feniidlud otium Epifcopp? illa Romani
eloqoij facultas Afro komini l (quiuis.vt id eti qeodi
loco clar irwiuit/ua rcate Ari quid latinis lireris vte-
rctur)dc quo perpropri dictum putesp pfc de M .Var-
rone dixit Terentianum fequens: Vir, inqmt.docbfi-
mus vndicunquc Varro, qui tam multa legit, vt aliquid
ci cribere vacaui : miremur: cam muir c riplit , quam
multa viz quemquam legere poTe credamus. Sed, ve alia
omitum eiufdem ingcnij monumenu, feu qua; multa
funt mihi feu quibus adhuc ca eo,& rurlumTen quae Re-
tractationum fu arum libris dem ipfe cmemorat , feu
qux ibi vcl oblita forte.vel negl-cla, vel nonduro cripta
prxteriit, ad qua; omnia rclegcndum viu humana vix
. fulficit.Quis enim.fi nil aliud cgiifct.vnum hoc feribere
potuifTc non (tupcacNullum vnum & vnius opus homi
nis Lacinis edituni literis huic magnitudine conftren-
. d , nilt forte lit alter eiufd -.- liber in epiftolas Pauli,
quod.niii fallit extimatio.fruftratiirque memoria, prope
-obeandem literarum cungeriem videtur acceder, vel
Titi Liuij Romanarum rerum .liber ingens,quem i n par- "
tes.quas decades vocant, non ipl, qui fcriplk , led fafti-
dioia legentium fcidit ignauia , huic tali amicitix tux
dono purer cam, quam loqHor , magnitudinem Sc 1 bri
. decor & vctu$iores literx maieftas, 3c omnis fobriusac-
ecdit ornatus vt cum los ibi figei e cceperim, iiticu-
lofx hirudinis in morem ncqueam, nifi plenos aucllere,
.ita xpe mihi dies impranfus prxterlabitur. vox infom-
nis.In quo quidem drleclationi , quam iam fer
vincam, niii ex literarum Ie&toflc percipio, quan-
: tum hac tua liberalitate lit additum , non facile vulgus
. *liftimet. cui extra corpreos fefi is nulla vol uptas eft:
u verpcrfacil, eque mirabere libra huius aduentum
me fiticnter atquc anxi expectafle. Scis vt cupiditati
longa brcuiras, feftinatio tarda eft. Quia fiapudNafo-
ncm amantis infini vcrbum eft:
ej>tirr>A fox $ mAm lungim ', .
. * ;Qa4
. Epist, lis. IX. .->
OuM mihTiim putas , cui inter expcclandam ,
aiterius ait idem,
. Lmu tjHjeer Luuajato qmMcr orbt remu.
Solcc boacfta cupicnuum rlamma fercniorelTc non fc-
gnior.Confulto tarnen :.tt m non quidem abs ce
qui in tmttcndo m'ikam follicitudincra habuiib fortu
na pouus.vtipa dil-itio dcldcno meo calcar muncrqiic
tuo grat-.im cumularct , pro quo tibi grates mritai a-
gendi, ne forte putet quod hutus cpifto x con t ci tus aot
pics vnus mo.ium ftatuat,non alinm feito quam legendi
Tucndipie flnem fore.Valc nqrtri .
FRAN- PETRARCHA lOANNl
De CIR.TALDO. s.!>. Epift. IV.
Cretiarum ailpro trmfimfsu t'amms Getraut libra-
STilum mean obfequiis tuis vinci video. Multo eg*
prius gratiarum .qiiam tu gratar rc ru m actione de-
rigcr.Recepi,ecce itcrumrc librumex Varronis ac
Ciceronis opufcuiseximiis prorfus Se raris, qnibus nihil
animo me gratins, nihil optatiu, nihil poterat
aduenifle iucunJius. Acceflitad Iibrigratiam,quod ma
nu tua fcrptus erat. Quz res fub oculis meis inter dios
duos tantos heroas tingiur Latic te medium iccit, Nuc
vero te magnis nominibus infer pudeat,
Ntc te peemteat clamo trmjji l-.bellum,
Vt ait ille. Etfi caim tu alios mircris , quos frudior ma
ter omnium tulitantiquitas,idque iure tiio facias, cum
" fit proprium, Sc miran quz rulgus defpicit, & defpiccre
<\ux miraturivenienttamm quite f it.in mircntur,
nempe quem iam nunc micari ineipit inuidia Sc clan's
(Temper ingnita ingrata prxfentia,quain multa quoq-igt
fubripuiiTe veteribus non ignoras, quz fernem portea
rebtuit hat vna in rc iurtior Sc incorrupt fequens x
tat. Egifliautem optime,qui illot iunxeris , quos patria,
enipus, ingenium,amor ltudia.coniunieriinc. Amarant
fcli cultu mutuo, multa fibi inuicem, multa de altem?
tro fcnpfere,vnus amborum animnspiarccptrque vi; us
fuit , in eifdern fcholis mitafont, in eadem Rcpub. vet
iah funt, non ejfdein tarnen bonorum gradibus.-
jio .Fran! Pbtrarchae o Rb.
a icen <lit Cicero. Qujd multa- bene concorditerqDe -"
habitabant.Et,credemihi,paucos tales ingere poera
ei omn bus feclfsacgentibiis licet illedor.i6r,ilIe;di-
fertior fequor famam: deniq; fi loqui aufim ac cjnis -
rum qoi'ftie hominum non dicam inter tantas meiudi-
cem partes ftatuit , fed vitro iudicate aufim inoffenfs
auribus audiat.Quando tarnen irafert anirns.roquar.vt
ibivni in finiftram aurem infufurrem qurcûid id eft
Cm equidem magni ambo, ut me amor Sc familaritai
rllunt, aut omni ex parte maior eft Cicero quid dixi
quorfm-ve& prarupturn in locum prodij.Sed dixi, fed
prodij, atque vtinam non manus audacia; , quam iudicij
diferimen adierim Vale. * '
F R A N. PE T. G ERALDO MONA-
cartvsiano s.p. Epift.Y. .
Stfe iotlorvm hominum Ubros in mtiort ejfe
.^mtamrelicjuorum. r , .
PRomiflum Augufrii Cfcfionum librum cum bis
Iltens ad temii.quem corrctblmum forfan beras,
e qud meus fuerit : fie enim tibi perfuafurh fco ,' me
plus aiiquid eile quam vulgus. Id man rem tibi perfuafor
ptimusamoreloquitur. Noli fie, frater, optimri.-noli,
quxio.te fallere,neque teab alio falli "finas.Si tibi. hoca-
mor dicit , mendax elbi alius , ignarus me eft: fi tu ipfe, .
pofleratibi credere nifi amares. Quid ego de me mihi
credam, qui tfi me Amern, tarnen ignnrantiammeam
odi. intrqe'o.inm"&: amorem temperatam fenten-
tiam ferre queo Quid vero pronunciem expettas?Vnuj
exmultis adhucfiimqiiamuis fummoffudio nitar ali-
due, vt fim vnus ex pautis.Quid fi accidat.benc erit fcli-
Citerquelaborautro:alioquinvulgiaciem nifu flteln Se
voluntatctranfcendero.Et quando,inquis,hoctibi futu
rum fpondcs.fi nondum erc,cum, quicquid eifedebera
iam nunc fis ? re frater qi irenda; fapientia; ac virtuti
in illa non astas apta eft.Quandociinque fuerit. forum ci
te n poterit modo lie .Et dt me quidem haftenus. Quid
de atoje
F.4MIL. ErisT. Lib. I X. jtl
4e aliis dicam,c]u/ non perfu.fonc bertiuola.ed vero in
corrupto uid.cio docta funt:rarumirnper,noftraautcrti
aetate rariifimam genos. Sed ne ab illiquidem femper
corrc&os ad vnguem codiccsexpecbrs:maiora quaedra
Sclaudabilioraperrraftant Non calcem temprt archi-
te&us fediubec vttcntperatBr i no gladios ac..:t due
belli; nonmagifterna jk Imbun .dedolit ,aur remos:
non tabuUs Apelles , non .ir Polycktus , non Phidias
marmnrafecabat.Plebei, fiiumopus ingenij c; prepara"
re,quoJ nobile oniummer. ingeniura. S>capud nosalrj
membranas radunt alijlibros lcribunt.abj corrignnt, a-
lij.rt vulgari vesbovtar.illuminant.alijligant c fuper-
ciem : mt. Generolum ingentum altis afpirat, ha
'7/ prarteruolans.ltaqne fie habe/aepe vt agroc diiii-
tum, ic libros doftorum homina ineuh resele qiiiai
reliquos : Copia nempe fecuritatem , fecuriufque fegni-
liem, fegnitiet iitum parit. Sic podagricicallem.qufre-
quen tare habent , orFenGc^licet lis , aut pauentes,aut
memores- miflutiffimis quoque lapilli? expurgan t cum
pedes acuta etiam contemnant. Sic valetuditu
rif fcneftrellamomnem vitro iepiuni , cum bene Viten*
tes acr liquidas & gel di flatus mulceant Aquilon is. Sic
jgitu r idiotas , quo i) liaba vn*-vel h'teraaspe diu tenuic
perplexos-, omnia accuratTun , nequid tale iterum pa -
tiantur, emendant , quod ingenio fidentesSc maiorihus
intenta neglgunt.Et nace quidcm in commune dixerim,
Dil broautein.hoc quid fperes ipfatelibri facies mone-
bit. Neuve & nudas eft , & nullo correoris dente per-
cufus.Familiaxis illum meus feripfit,quem m'ecum intra
tuum Urnen anno altero vidfti, imienis digiti qum
ingemj melons. Negleftam tarnen orthographiam po-
tius.quitn-iniignesdef.ftjs inuenies-Denique forte ali-f
ûid occurret quod intelleftum exerceat . qeodimpe-
diat mihil Perlege & inlifte;accenfum liber hic anmin m
inimabit.qui algentes acccnderet.Videbis,qnod de Bi-
ide habetur in fibulis, Auguftinum neiiipein fontem
deuotiffimarum lachrymat cfleconaerfum quem pre-
,. vt communem dominum pro me roger ,
<juod muitx Sc tibi inter legendum * lachrynix. Et
X iij '
legrndo flebis Si flendo fsttaberis, dicefqu te in his lili*
ris ver ignitum eloquium 8c fag'ttas potent is acutat
cum carbonibus delolatonis iuuenifle.Vale. Mcdiolani.
VU.CaI Maus,ad vefperam.
A F REN'S EM PLEBAINVM
Epift VI. . r :
In -vm <& tuitefteci cjumtafit diner[itas .
aVerelas tuas,optime *ir,cuftis m ihl blandiciis dul
cieres elegantiflmus ftilus explica. Mirarerimi
& Hnirarlnici Zitas ftupenda prrfu alternate dul-
eiaex perfona nonnunquam amarefeere , atque amara
dorccfcere,t)'.ia!)n fpeciebut quidem aliis atqae aliis nonl
miramur-Qiys cn\m miretur ajnum mit & innocuuroy
rabidumaerapacem npum,ferum tV indfcmitum leo-
em?Vrus Aper,pardns, Tigris etfi natura: omnipartii
imperio coant c eoniigio deleftentur , dilefta: tamert
confort! blandiuntur hnrnfic & larti trfftr nelcio quid
auribus hirfutis murmurant. Contra utem'phildmeriai
direpto tnftior nido dulce ruiddam & artKjerium g
mit; & ogni, vt aiunt vieina morte fualriffimus elt con-
centus. Taltf ' ver in wna eidmque fpecie'fine ftapore
nau cernimus.Quit nim non miretur efTe qu orumdam
homiuum moleftas rancidafque blanditiaûoramdam
jhibleis faiiis dulciera conuitia Vtriufqe rei exemplum
non long quarfitum dabo. Eft mihi fenieiiluj quidam
domi qui licet id extremo habitabilis zona natus vitra
quam homines non funtj ipfe tameii horno eft.hominif-
jue animam & effigiem habet , fed adeo nihil humani
rit us, vt dura bland ri ineipit aut vrinum fxuiat aut a-
printtm nefeio qujd infidat, ade denique tetrici mo
rs eft penitiiiquebarbarici, &quodam modo lamben-
do mordeat.vt de eo perprdpri dictum putes ion illud
$ximij-propheta?,Fluit v% ros eloquium ems,fed illud eo-
ttjci poeta;, Lapides loquitur.Lapides, inqu, meros atq
durilimos.quib' cerebr irlcredibiiitereieotrtobtun
ditfodoqi tohitru easl mnectnira.Eidiuetfo aur
runr.imici,preciofa,grata&immarctfcibiIis fupcllex,qui
eaftigando Se lurgandopermulcet.Hor tous es tu,
miu
' pAUti. Bust. Lib. IX. u5
Cuius tnellirhrar querelas multa rhc,fateor refperfere dul-
e.iin , tam fuauiter,& amice bine fortunam tuam. hinc
duritiem mcam defles:melis,mihi crede,fegnitiem.Ab->
fir eninvvt aut immemor tui fim aut oblitus mei. Mcmi
rii primordiorum amicitia; noftrat.qaa: tij mihi veJoto
6\ iri faciem obiieis commemoratione tam dfllci ,rt'
gaudeam eus eile 8c, quamuisnolim. iuftam tibi que-
. rea: matenam pfscbuile : velim tarnen aliquid acei-
ilTe, quod querereris , prodeft fmerdum irrirai ni
mos & lipe fpecies offena:, mgftx'caiifa virtu-*
tis finr.Multis oeem extorft indigrtatio & dolor & me
tus.Ni Cyri mes in Crfum violentus <rrueret . Atyt>
Croe/? filius perpetuo mutus foret; Egoquoque te loqur
/f/rntieoicoireci ,qud irmone forliran non feciTem.
Eritajver te locu'tum gaudco: taeiturnitatc vero mean*
moleftam tib ftiifie doleo. Curabtriic'frnâm amphud
mole fit neu atiquando vel fruftra mihi feripffe
dearis, vel i nihil fcripfcris, poflSi fiaeinprbpriis fiqc'i-
rrricorum (altem in literis te prarterittimlamertrati. Ha-
enusergodaveniam clamo attrito: igrtofee digitw
fitigatistparec animo oceupato, & vale. Mcdiolanf ld"
bus MartiJ' - - >
? - '. '^- .! i , , . ,.i, u,(llbV)U{
3 D'TKA'NCI SC VS SE'R V V-M;
. ' J/ ^VosTotORVHEpift.- Vn. ;
S-{te animogrAtiara effects madtior*font'

mult tiar ii 8c fe ft i nata epi ftoli tu.i legi,qux n6 mi
nus ideo grata oculis mets arque1 , fed prope
gratior fuit.Talis illa mihi,qualisrimaTitTlk%pld,e incorf,
ptior aîcaSufp^raui,* dixi,qua: namli^.etTet , fifpe^
culuma(peifi*ct. Ipfa fe forte.dum'prndioconfurgi'
Cereri ,Vr locan.lo afs , Liberoque Crt.rnibus, rapt am,
qaotidiana vefte (urrarcinatam 8c ' me venircmlV
um amrmabat. Contra autem ftils fdbrum 8 imprart*
fonr profttebatur auftor.ninil modelVius, nihil abfcii*,'
m mua 'prStcpor fcntentiarumgrauitas.dillcisk rige*
lia irons , verbomm multas Tubito deprehenfas dco*
}4 R.AN. PSTRARCHAI DI.R-f i
pudor,& tremor vocis, & capillus imp.exuf, & diftinftus
finus.& pes nudus,& toga ortuita.Sarpe rnagnicultus lo
fuit habitus ne left or TdJs Cleopatra. para car-
fane Caefareum anirai robur nrlcJtit.XaJi^Phx.lrx o.u-
los rigor m/m,t Higpolyti & coma line parte, ppilta Sc
lenis or pukns gregio. T.icm fuiflc ,Soph.Qnisbam-
reor , dum Mafinilarn cepit vifta Viftpjem quod in A-
fnca ohm getum nime in Ancx noftra: liluis pathe-
tiez materia: fur} Jamentum eft.Tal.s puxa Lucietiae-
rat.dum Sext+ Tequia ij peftus accdit, vndejegnoruin
rons & Romana: l.bertaus ex or li.:n fluxit. t.:- x quam-
uis itafe habeant cil t.inien famil ans aos ie foi mofis
de deformitatccanxi eri,adeo nihil exxelfutn eft animo
fumma voluenti, doaec peruenerit,qnq fuipirat. JEp'.o-
lair. quidem illim nter tfinpom ang .(lias Icnptjm ni-
njfi br-emtas ifldrOo eft- Non folesmccumverborum
elTe um parcas. Sedneillius eximiauibreuitatem mul-
tdoquio premam,quicquid hodie conomicum mihi do-
mus.it tul t . fcprfum altera pcilcgcs papyro. Itaenira
abeo Itudiofemotus , vt eque me digna cenfeanx,
eque quodammodo mea putem.quarcunque de dome-
ftieis curis iribo quanquam bi piac.pua mentis lt 1j-
brorum.q: oritm me anxi auidum non negaba Hic me
afFeftus.i muntjute procquitur : Ineftu^ -f malle dicat
aliquis. Quidcnirp ftultius quam foliite q' airere , quo
parto vti nectas ? quafi non ingeni ptimo FJaccut ir-
rideat: l ,., . .
Si fuit emit cihiri mptM comportet m *
i;., H rfctathartj!nait>,nec M/ h.iVnt vUL . . <, m
Vefticff ero^m^tcftejs. Si quod fane.fl)i)ifum libra
pp'eil el|e,cjtt4rnwium -' buncin meaftefûmiion ir-
rajltor^quiiqus tceronis epiftolas al qujdojn-ilegeiit,
voJ vir ille, cuius ex ingenio ,vclut fonte punffimo at-
que plemffimo fluebat, quicquideft pt n I-bror'una illu-
rrrum, quo vetus Lat.ni:as gloriett i ,1 bos tarnen alie*
nos non appeterevideturyfedarJcre Jfjaftcnus harc.Epi-
ftoJas quidem measaliquop .tiio Tub nomine defer p tas
ad tenon perenijTc icio. Fict hot mihi qlorundam
import unitas atquc ifflprobiflima lueurum litis, oua
. km
Fa.mil. Eeist. Lib. IX. jif
lempati.folenc , qui febribus zftuantes limphis inhiant
nocttuns. Quicquid ergo euique cxcidit, fitientcr ioter-
cipiant, ftudioforum abftinent iniuriis , m ar-
denter hauriant.quod tepid digeft fibi atque Iiis nau-
feam ferat.quos ego non tam literatos quam litcxatorec
voco,friuolos & inanes ic vt ait po'ca,
Won fadere amantes,
Sic miquo.iiderenati amVcfquemper, neC amati.pro-'
fugas literas infcftatur.Sed de his fatis fup"erque diftura
eil. Epiftotarum illarum , quafdam iterum ad te nutro,
aon um quia necefiaria: tempeftiuaeque lint , quam (vt
in otio aueo)(iepe me tai memorem, imo vero nquam
prorius immemorem feias. Vale. Mediolani.Cal. Aprilis
proper. , ,.
FRAN. P E T R A R. H A E 1 D E M
v . . ' i: ? -**.!>. Epift. VIII.
Fidemj'ujpcere m arnictum cootpwjKC qutrendumflum.
CRredes me.quoque follicitumcoemendis epiftolis
qui poft diet aancaut fufcipiam aut tibi ingrant
coram, & quali lafciuior adolefcens non tantum vukus
in fpeculo.fcd terga contempler. Crede mihi, non ,
nihil m inus:inagn a mihi ex parte dilabitur quicquid ait
arnicas loquor. Spero me illis notum, nc placer.-[
ro, licet incompt um dbiliter amat.quem deleitar capil-
lus incultior (Fendit. Ab alirs autem veniam eipefto, fi
Cogitant quit &cu & quid Ioquar:forfan, qualirer, non
eurabunt.Etigo.cgo'fuperiiacuum laborem necesario,;
ILfuiciam atiscrit prorefto autmagnus amor artifi
cila eloquentia non eget. Cui non drta vifa eft Ami-
caquem non delecht.dum balbutit.inrans filiuspoftreV
quisa e.dum ecum ipfe loquitur, ornatu m quatrit}'
at vetus eft yerbum Amicus alter ege, de quo eleganter
Cicero. Quid duJcius quam habere, cum quo omnia atl-
deas (; loqui, vc tecum. Nemo igitur exigat ab a mico,
quod i fcnon.exigit:alioquin non fie cum amico loqui-
tur,vr . Equidem fie mihi ornais amiciMBiopro-
jitf FraU. I'etrarcha'ob Rb.
atur,rt proprins,nec fermo tantum.fed filentiuni ibnu"-
fus. Quid enim refert , modo quid ille yelit , in te II ig im j
aut quod nolit.cum quo idem vclle & idem nolle difpo-^
u.:?Amici mei eIoquentiam,f afit,amplelorjicut eiuf
dem reliquas feu gratias fea virtutes, led ita illm expe
to, quod amici vt animum ,'fic S lmguam rnatam ve-''
lim, non quod delicatas cun amieis a '.ir es habearn. Ma
lln amicim (icundum eflc,qamb.ilbnm, quippc&-
tium malim qiiim asgrotum.formofurti priteVea quitn
deformem, non quodasgrum dfbrmetnqe minus .
Biem,fed quo:! fano formofque magis gratuler. Sic Ai
tern ilium potius elig4m bTc quam paupercm,iti tarnen
Tt non inde pridam mihi cogitem, fed copiam illi, mihi
gaudiam.line quo amici properitas efle non ?:. Vir
tus amicitiap Wdamentum, ad quam feruandam ni
hil rcquiritar prxtei'niatuamehariratrnv:EifimpIex$c
nullit fucis libra eft, nil quxfit extefius. Et multa non
quxrenti obaeniant (quis enim aiTiicitiarum commoda
atque oblelitiones ennmeret?)charitas tarnen ftimuls
non requirt,fefe contenta eft.ipfa fibi calcar & prxmi.
Si quid vbrius bVigerii:, non imfcftix latos nierit.'ISit
fortuna:.-licit non ftlclior pifcatOT'eft,ftd fortunatoff
<ui jo vifccribts capti pifeis iafpis inra^ft, icc frenaiet1
ttjmliof,qiii:aliprum"temporibiis TubXrchoa plag.fi
time vera hrn.i r,: eeruam torque aWfio'cr'ea' Collum
pitjn quo, yt 1! vetuftil)TihiHiteW/crip"rtitt'
erat iKemorhicapW', quem Iulio CxiSfliberunrefle
ilfv/tti/i i'geHaj airrefa.iii 61511 rctrani rtw- >
lienrjJftenftfibYo^lSraeCcis ac latinos & Nama Porn^
pii.j Keifs' 'brftiirri taftis obailit/Saipe-niîheaefonjot^
Ronia: adiitte'rttjain antiqui tenipWis ;art arenm ar--
gentemq Wurtmiirti manu ttich ; nonnonquam
auream,dtfoirimû fib terram reperit thefaur. Qiif-

quim-ne horui aduentitio lucro famarri' fuse artnt auf
ingenij confeetirs 'ft'Fortunas dona funt hxe.non ho-"
Oiiiiura Luilcs; mulrque digntus habet artifex nomen.
) quci
F. mil. Emst. Lu. l3C. Jt7
quem rite omni* beienrem vpera canernis lapi dtter-
ruit , -quam temer cuneta mite?ntem brennt anri for-"
tiiitus fulgor larta admtratione lufpendir.Idem in amicr'
tiis dicendum eft Eleg amicum prudentet , amaui fer
viente:, ! : i d! genter . fidem ad eitremum praeftiri.
Hic mihi a micit a Labores attulit, curas at que pereda:
nulla s hic erroramicitiae, fed fort a na* eft . ! i le idem prse-
fti'tit. fed ob cam tpfam amicuiam honore auftus , aere1
Hitatusc-ft.laaidui formnat'or frtalTe, non melioreft
amicus Alter autem amieitiam imulaait fide n- au e. du m
fingeret,muen-t.Commoda h me multa percipient Nam'
vnlitaret qu idem, vi aitapudCiceronem Latlius, ettam
ab hit percipninrur &pe , qui imulat-onc amieiuat co-
unrur. & obferuantur tempons cania.Quid de hoc fe*.
n'am.querii. Fudralltdum venditorem, & mendacio f
liciter vfomdreara ,quod amicitiam fpeftat Impoftoris-'
ill: nomen attnbiiam.non amici:l n amicitia enim.vt ibi
dem ait idem ,n ih il fiftu m cil, nihil limit h ti i m, & ou ic-
quid eft.idem eft verum & voltnm.Hare gitur iunV
ma chln amicitia fola amicitia qnaerenda.Verus amicus
nihil nfiamieucgitat Cjuodfi me temper amictsprar-'
ftitifle &ab illis praeftit mihi fcic*neqnc quam remiti
al is, me irtfahiiliaribus prarferti m epiftohs eloquctiam
jlao-itari,ne<jerjfehi Vino verti credam.fi cum amia s fie
loe i tus inuemar,vt mecum.Qui res mihi tan tum incu-
rioltatis attulit.vt non verborummdo/ed rerum quo-
3ue ngligeas fiatri. Vnde me ftettvvt incidenrr-hoe
izerim, nonnunqu inconftantjarnbtaturn ab his,qui-
but videretur etiain amicis collqufrh fie librare om
nia deber , Vt nihil re in oratione fit varium, vel in re-'
bus, Quak eft en im , mquiunt, am ico qicquam loqui,:
aut aliquid relie hodie , cuius contrarium crasloquaris'
aut vclw.Firmahdum ergo animum tk tum dem um A-'
micisaperiertda confilia.Hic enim verbor Sc
informitas conft-quetur. Qupd alibi quid vtiliter pras>-'
cipi.n negjicd in amicitia nimis vafroum.lta illis reii
pondeo(Nam & adhuc fub iudice 1 eft , & te arbitrum'
non rccuf)rne,quodfa;pe iam dixi, omnia amicis vt-
Hiecuqri lo<*ui,raec vero non animara & -
jt Fr an. Petrarch a E di Rib;
probata ,ted ambigua epius in let rem t ractare S. hx fit a
re,& co'ul :a; . v: r.i trotinan do ad verum mtLlraq; quod
de!. beranris ei t proprium, modo han.mod dlam, pl
cete le ren t iai n, quad et .. laudar daci Virgilius,
idque non crucldedit: ',,, .
iSttquc mmwn hutteretem duiiît dine,
lu furl.fan. rafHi'iMiasferque emuia uerfat.
Qao am.co; cpnlihoram pan .pes habere & con*
lcio.eg-- el. . one; mod/cd cog tat us, mo: a: que
anim .quns prunos vocanc,adamiCo> recram,ncque re-
rom fummas atque eiacus , fed part cul.; s at que primor-,
du, & progteiius.quicquid mihi per noem obrepferitv
amicis ohuiis pr-mo mane abc. S: ad meniam cunti
quid aliud v : ; m erit , furgens amicis dkam.& pugnare
n t tus g ur!ebo,dum me! ; or vincat quod fcilius fice,
fiab ipis initnsamicqrum tides in partem cnmil j ir ad-
mifla. Hase & his firmlia cum Ixpe pro quotidian i irions
exeufati/ ne duill. , forte acudii vt in cpiftolas Ciceto-
nisincidcrera,Iibrum magnum, multacque varieratis.at-
que huiulccmodi rmilianbus placiduni rcfecbamque
olloquiis. ilwcxcuiarionem fim lern legi ,&dclcratus
film necio qua ye} ingen .j (quod optare lie , : pe rare vti-
nam liceret; vcl pfarum rum fola imilitudine me di
xifc quod canco ante magnus ille vir djxerat, , cum J-
buc, De reftor, ab lllo dictum efl nefe rem, & le im,
tu quodam loco ait dem , in eadem modifie vrfr g a:
quod vt clariut fiat, pfam Ciceronis verba iubicm qui
ad Atticum ici ibens eu m fxpiffime vanafTet , adiecit &
quail ad feipf;im:ToCk nf- nc i icur,nquir.ententi mu
tas & refpondes,vt di X i. Ego tecum inqiut,tanquam mc-
CumJoquor.Quis autem cft,ranta qu idem de. re,quin vir'
lie fecurn ipfc difputct Arque huic rationi ille aliam ac-
ctimulam imul & clicere cupiontcnciam cuam:(air)
matter, ve firmior iaidi murara e(c,vc tibi airctiar.Quod
vi ti mum me non rang it. non Aim cam eau tus, nul la mi
hi in amicitiisars. niii v valde d lligam.vajdc confidam;
nihil fingam nihil 0CCultem,& pennde-omniaexplicem
in auribs amicorum, vc in animo meo font. Sed redeo.
Quamuiscrgo non magis aures tuas quam mcascir-
cunv
Famii. Epist. Lib. IX. jtj
eumnenire p.'opofitum fit , Sc tarnen mihi fiepe idem
erfiiacius me .'pfo dicitur, quando fic dicitur excitanti-
bus fcdicet atq -.f pngentibus verbis, quam fltiusdi-
ccretur tunc amivO non aliter quam mihi mutataratio-
ne confuk reli Hjtv'ncpaulo eurioior in fermone fum
excitandi ftudra non llendi aut inani artificio dernul-
cend: quale eft quod dam epiftolam, quam ad tc pcrml-
timara fcripu,tacitus in mrmoriam , qirod efTet mefe-
ftinanter digreiTa,reduccrem,nefcio quid addi poiTe'vi-
fum eft, quo fonantior fit rotundirqueTententia. Id ti- .
eorum, vt in animuni renk , feripfi , quod fi probas
illic inferes,& tua manus noftro fungeuir fEcio.Vale
F RA N: PETR AR. HA ElDEM 1
Francisco s.v-o. Epift IV.
QVod vifum fuit , epiftlolar tuas reddidj , & mifi per-
fbnuitum qtiendam n oftr Reipub.nuntium,cumj
quo multa de te in quibus illd apprim mihi placuit,
pro patria; & eitubus parum notus , eoque mihi notio--
clariorqne & clarior es. Semper de re bene fperaui: iam
Iperare defino. Spes enim incer.ti venturique boni no
blen is mihi de te,iam nihil incet'ti eft.Epyeurum DcJ
moentem ftudiofifiirax vrbi \thna; timlos mun
do accola;, fibi autem incognitos habuert. Miremurfi
te mcrcatrix& Ianifica noftra non' nouerit. Magnum
locum haftenusin noftra amicitiate nuifti.En quod iro-
poflbile arbitrabar, aou alrer anteire t, ipfete praris. Ita
quidem ille me de tc, quern facie plan nott , quafi de
Dandamo aut Clamo Indorum.Phfl'oophis loquen-
tem audiit.attonitus atque fufpenfus del uis in me oulis
& velut horrore notii mnftri cuiufpiatn comis extan-
tibus.dum non tibi/ed vero aftipularer. I^go contra ftu-
porem non infulfi hominis ftupebam, Sc t dici folet, in
fin tacitus gaudebara, & ad me identideifi, quantus eft
.ille meus, cuius hic cum latera viderit , ve. rticem cert
non vidputo rrubihus cin&us erat, qud ex cclfis mon-
tibus vfueuenif.im ver nubes eiceflfcrat. v'^"odfiOn4
limpo dat u r,quanto ltior illa pars n i mx eft x 'alficyium
|) Fran. Ptrarchah es Reb.
nebulas fupergreflajrbi irammota ferenkas habitat,qui
lippus & multa calgine obltus popelus fruftra fufpicit.
Sed ne inulta de hoc: fie tib peru3.le,'ad opinin em
rneam.qiiam iam dudumimpjeucras.iaxa'ndam nullius
omnino facuadiam tan tum habituram eeruum, quan-?
tumiHiusientiumftuporquehabit. /
AD EVNM,'
, ;
Carronianahx conuiuij. ' '
'..-/ " r. ' V' < '
OFcelix tetmque conuiuium quo tales rmque r-
nanimes tres amicos apud te noftn fub aduen-
tum nnntii fefta luce cpntraxerat Marci Varroni*
de lege conniuij liber eft, rbi illud inter multa pre
cipitin-, vt eque pfures Mu$s, eque pauciores Gra-
tiis fint conuiua: , ne in aberum extremorum . aut in
turbara, aut in folitudinem res eat. Et fi indice me fem-
per ad folitudinem vergendum , nofti quid prarterea
conuinalis illa lex fanciat , vt fit omnibus fuis nume-
ris conuiuium abfolu tu ryi.iiimbt Hi, inquit homuneuli
colleifli funt. Qiiod ideo dictum puto, quia hominum
pra:potentium magnitude tranquillitati - fer Temper
aduerfa eft , non aliter quam tumidi maris fluebis. Ad
hxc fi eleftus, inquit, (ocus. fi tempus , fi apparatus non
iegleitus. lllud qupque requiritur, vt neque loquaci-
tate turbidum , neque filcntio mutum fit, fd inter v-
trumqrte , Se confabulations iucunda, Si irmone rtili
amceneiquc , fine contentione, fine urgi, fine anxie-
tte, fine moleitia, denique dulc conuiftu &afFabili-
tate eonditum. Quae diftu leuia, non fcdc rebus ipfis
implcntur, nii/euis &immota ferenitas praxefTerit a-
nimorum vujkus ac verba formaotium. Quid dealiis,
qum famulis . qui conuiui j domino legem pon.vt lili
pauci homub' follieita? Ule n fit largus/cd & fobri*,Ia>
tus, fed modf:rlus,denique circunfpeus/uauis.vrbanus,
difertus/ed qui tacere nouerit& pro qualitte hom in
aur tempor um aut locorum iaftis inter conuiuas ver-
borum le/minibus audiro quid alij colloquautur. c
, Fa.mi i . pist. Lib. IX. jjl
fifi qua st id Jjjenus, nulla ex parte prorfits Attico ver-
jque Philofophico conuiuio tuo dcfuifTc crediderim. nift
quod tu fortaTe lautior quam ru frica nofTet antiquita*,
quanquam tuas hutitiat eximia fobretate & raodefria
plenas feiam. Sed vbi ego tunceram.eadem cert, quae
Yt abeflem iufTerat , quo vno lienit modo, vt ipe que
que prxfens eflem, fortuna prouidit, quando tuncprar-
cipo cato catui meas iunzit epiftolas , quibusgemina-
tum gaiidium veftrum fcribis.Crido equidem- eque a-
liter (upicari fidclis amicitix candor finit.Vale.
AD EVNDEM
Epift. XI.
DOminus am cus an nunc etam Eonom'r ft igna
ro. Ma 11cm in Academia vel Parnaffo, mallem Pia
tone vel Homero duce, quam Vlpianovfi vellet auc
Scxuola, I'ieridmque modis , quam legurn nodis in
ternieret. Sed vulgo vnus obftare nequeo. Satisfit mihi
vulgarium opinionum euafifle torrentem.n' tarnen eua-
,fi,& non ipfe millibus mergar rapiorG.ratum,fateor,
jnecum mcos educerc : fi non faluis gratular!,
lugere nufragos non vetor.âeterum fiue ille Bononjae
nunectiam degit ilia, qua: omnibus fer ftudiis pared
dicendi cupidine, fiueFlorentiam rediit magnis Ofal-
pinx Gallia: motibus Audio pulfus in patria m, quibu
per hos dies, vt vides, non fine totius prope Italic Ger
man ixquc motu, Ligurum ac Venetorum potentifltma
arma mirccntur, quibfque vrbsilla miferabilis , olirn
faetitix clariiTima,nunc triftitix fufca domus .graue*
anpci audaeiz peenas tulit , rebus ipfis & fanguine
proprio experta, quam verum eft illud Cordubenfe
rulgatum , quod libertas populi quem regria coer
cen t .librtate prit: vbicunque, inquam , inter hot
motus ille habitat , curabis vt Ciccronianus hie li-
beUus fiue quem ab illo quodam te prxfente fufcepi,
ad cundem qum primm perueniat. Ego cnim re-
rum dubius hunc ad te potiimum detonare tatui.cert*
rui,quod non temer mdum linquis,ep ift olaqucapdidi
352, FrAN.PeTR ARCHAE D R.EB.
fecum profecbjrum.quiaperaninorum repitum mie
tcfque gladios non cuto venturus videbatur mcomitatus
& inermis Cicero vir,vt quidam ait nihi' minus quam ad
bellum natus,quanquam(iiocari cum defin dis licet)il-
le fbrfan bxc audiat imlitus quam in epiftolis ad AtticQ,
inirum diru tanta teneat cupiditas triumphandi. Vale
noftri memor,Mediolani x vin.Cal-Decembris.
FRAN. PETRARCHA l
FLOKiNTiNo s. Epift.XlII.
PanmofitU multo rffc oftorum lbrif hamirmm, ' Dtemo-
I colhqmo .
Cicero tuus quadrienn.io & amplius mecum fuit.
Tantxatitem dilationis caufa fcriptorum hoc in
telligent mm ingens raritas atque pem'ria^quam laftura
ftudterum incrcdibilis confecuta elt.duinqiie natura ob-
feura erant,intelbgib)lia dfieront ( notiflimque ne-
glecta prorfus ab omnibusperiere.Ita litenrvm vberri-
mis atque dnlciflieiis fructibus & ingeniorum illuftn
vigiliis atque laboribus noftra paulatim fcula cat uert,
ouibusan excellentius aliquid in terris hand temer di f-
finierim.Illud fidennilm, diierim ma-orem hanc no
ftri temporisiacturarti aliqnantque iuftius deflendam.
quam delphica fedes quod filuit, quo deorum ingulari
quodam dono & quo nullum fe iudice maius efiet , Lu-
canus fcculu fuum caruilTc conqueritu|.Qua: fedes me
lius omni tempore CluiiTct , & cum ncola fuo pen iros
obmutuifiet Apolline,qui non Prophetica: tant urn tefti-
monio.quoniam orones dij gentium Dmonta funt,pro
prio enamore conumcitur, liquidem in ter rogant i cui-
dam quem fe faceret (quanta ven vis ) Da:monem fe ee
COnfe(ruseft,Proredt dam nofius nemo negauerit dulei
folatio literarum, quam perfidi ac mand.it is Daemonic
CaruifTe colloquio. Sed refiera penitus quer, la . ad Cice-
ronem tuum redco.quo cum caterc nollem & potiri'per
feientia: fcriptorum ignauiam non beeret, deficient idus
ternis ad dome ftica rettoi amiba, iugat que hos d
gitos
Famii Epist. Lib. IX. ' 535
gitos &hunc exefum atqueattritum calamum ad opu
expedio , & hunequidem in fcribendo morem renin,
quem/fi quid tale forfan aggrediare, tibi quoque noturtt
yelim. ^Nthil legi nifi dum icrlbo,Quid ergo, dicat ali-
quis,fcribebas, &quid fcriberes, ignorabas? mihi auterri
ab initio fans fuit nolle, quod Tllij pus elfet:dque ra-
riffimum : procdent! vero per fin julos pafus tanturn
dulcedims occurfabat, tantque trahebar mpetu, vt le
gem limul ac cnbs laborem vnum fcnferim,quod tam
velociter.vt optabam.calamtis non bat.quem vercbaro-
culis anteire, ne Ii legiiem, fcribendi ardor ille tepefce-
ret.Sic igitur clamo frenante oculum tque oculo cala-
mum vrgente prouehebar ; vt- on ta neu m opere dele
gatus fim, fed inter fcribend multa didicenm memb-
riaeque mandauerim. Quo enim tardior eft fcriptura ,
quam lecbo.eo altior imprimitur hzrtque tenacius. Fa-
tebor tarnen iam fcribendo peruenerm non vt dicam
tardo animi(qid enim Ciceroni minus cu*nit)ied la
bore manuum vitus fulceptum conilmm non proba,
rera.mque iam mei negotij poeniteret, dum fubiro ille
iiihi locus allants eft,vbi Cicero ipfe orationes alteris
necio cuius (fedproffto non Tullj, vmis eft enim ilk
Vir, vna illa vox vnirm illud ingeniiim ) fcnpffle fe me-
morat.Nquastu.inquit, commmoras. Cafs.legerete
olere orationes eum otiofus s,eas ego fcripfi &(vt (olet
c aduerfario fuo ioeans) rudis,inquir, &ferus,neomni-
no vnquam effcm otiofus. Quo lefto fie exarfi, quali ve-
recdii miles chari voceducisincrepitus, & mecbmfEt-
go alienas Cicero fcripft:tu Ciceronis orationes ferbe-
xenegligis?Hic&animi feruor, hocftudium,hic diuinj
honos ingenij eft hisaftus ftimulis. Procefsi iam prop-
ftti certus,& f quid ex tenebris meis poteft plendonbus
illius facundias caleftis acceder, ent hoc forte non vlti-
xnum, quoddulcedine captus inenarrabili , rem fuapte
natura radiofifsimam feribere tam alacrfter feel, H'xix
me fci/Te fentirem.Nunc ergo iam tandem Cicero tulis
olens& meo nomine tibi granas a&urus ad te redit. I--
ca apud me non i mucus manet,cui hoc familiar it et
imputem>nulli fcr omoium,qui vnquamfcripferunt,me
i
J4 Fr.an. Petrarchab de Rib.
tantum fuifle daturum, Tt inter tot acleos humanaron)
dirRcultatum,quos prorfus excntere nequco inter tot
ftudiorum ciiras.ad quas longa ctiam breuis eft vita, a-
lienis tranfcribendis tempus impcnderem. Feo forte o-
lim talealiquid.dum dam labentis temporis dixior vide*
bar, qua: tarnen incertifsima: omnium fagacifiima?que
diuitiafunt: nunc aperta: res in anguftum dfinit:
eft vagandi locus, lam necellanse, vtmmque non feras
parcimonie tempuseft. Sed tanti viuseft Cicero, cuie-
tiamde mnimo partem darem. Vale.
FRAN. P E T R A R H A CHOTO
GRAMMA TICO 1'ERC.AMeNSI S.Epift.XllI.
, .- î^trnfaratiolabotisHermlticumfiudioTiilUana.
F Ama loquitur, Ciceronem inter omnes nunc Italos
familirem tibi atque hofpitem fore , Sc penes te per
mullos eofdmque prauos illtus mgmij libros ctTe.
tanto feci ix hofpite,multo ccrte fx he or quam Euander
\ Alcide. Quid enim Ciceronis eloquio par Herculeum
robur habct.Fixeric acnped cerium licet, aut Eriman-
thi placrit nemora, Se Lerna tremcfecerit arcu. Quaa-
tumvis labores Herculei eclebrantur, liquidem pro-
fundius verum quxras.ille corpus exercuit.hicanimum,
Ille lacertis valuit , hic lingua, illc porttor apud Gra-
ios,hic, quo nullum peftilentius mftrum eft,magnos a-
pud nos ignorantia; vior fuit. Sed ne laudatilinii he-
minis in laude defi'ciam, aut fortafle tibi notifliraarum
rerum exaggeratione failidio fim , laudibus verfus in
preces, te nunc facie licet incognitus rogo ,vtmc quoli
bet modo vifum crit, nifi prorfus indignum cenfes tanti
hofpitis,part icipem velis.Nec ille forte limen horrucrit,
nee tibi pudori fuerit noftrjl ftudiis auxiliumattulue.
Qua in re quod huic clamo defuerit , communis huius
amici voce fupplcbmir. Vale
FRAN.
Fa it. Efist. Lia. IX.
FRAN. PETRARCHA CR
GrammaticoS. Epift. XIV.
Ve C'iceroms libro <uiTufculanartim quiionuH dicitm,
& de Uli m vin laiidibiu.
Vam taet audiam tam penetrables preces meai
'tuum limen attigiffe , vt htiltu ib nondicam re
_ c.fed vel tenuis mora? obex illis occurerit.Qum io>
cunde Ciceronem tuum fub meo lare conlpiciam, Cice-
to ipfe vix exprimt. Fuit autem nefcio an cafualiquo
an iudiciocerto (nihil cftenim iam ,quod non de inge
nio tuofperem)Ciceiouianus iHecodeXjqui mihi in pn-
mis fententiam fuperioris epiftolse vel nouam parre,
velvetuftam. adamantinis clauis porter affigere- Ettc-
nim Hercules dirtitilfiinarum luftratorpaeatorqueter-
larum nemeam fyluam leone, Etimanthi colles ,
Auentini montem incendiario latrone, Lcrnaramque
palud multicipite ferpente purgauerit atque ob hic &
bis fimiliabeniuolentia bberatarum gentium ,& rmas
alis cash.vt fcrunt.fumma confondent , plus tarnen ali-
quanto eibquod in hoc ipfo tam paralo quinqu parti
el hbri fpatio Cicero nofter egit. Id que fie eflTe perfacil
monftrabo.Primaequidem parsrugitu terrfico impen-
dentem vbique mortalibus mortis metum interficitrfc
cunda afperum atque vulnificum dolorem corporis do-
mat.Tertiamtisagritudinemcecis vaponbs aituan-
tem comprimir. Quarta venenlas atque multplices -
niroi pafiones iirpe conuellit: An cuiquam forte ideo
leuiora hace portenta videantur quam quae famou Her
etilem fcre, quod inuifibilia ha:c, illorum forma rerri-
bilis'Mihictra nilho(re,qui nocet,nec viderur.eftgr-
uius.Ad poftremu m quin ta rationnm fem tillas qua fteU
lantia lumina expcat, quibus ortend: tur adbeatam vi-
Um virtus fola furficerc. Qua; mihi pars operis quid a-
Iiud 3 Ciceroniani carli inftar fcrit.vbi mes illa fyderca
Sc exeelfa tot error monftris !at perdomitis conqui-
car.I taque gentile vulgiis t libet Hereulem, ego ice
/ oft ru eumque ipfum non vt deum , fed vt di
3J FrN. PlTRlRCHAE DI ReB.
uiniingenij virummirorac venero^non artoro,& fuprJ
fidemltupeo quorumdam noitri asui doftorum homi-
numcapiu,qui hunc nefcio quibus magnis, n inficior,
vins, fed nimis imparibus conferre fnlent:quanquam iu-
dici] libertrem vt per alios mihi , ic per me alus faluam
velim ego,quiin animo graciaip fcio,fixamque adeo,vt
auelli nulla vi valeat,non fi mihi Demolthenes ab infers
Tedeat, & in hoc vnum omnibus eloquentia: fuse vhribus
accliuis atque internus incumbat , non fi omnesaemuti,
qui clarilTImum illudnome inuidix lux nebulis, & dum
vixit,inuoIurel&poft fatatentarunt.eque m agis qu
S tanti refpforis abtrat metus,& impij cruentiqihoitis
u or arferat,nec fatuta ira nec morte liuor extinclus e-
rat. Mihi ipfi potius imo equidem vero credam & fama;
publica; & magnis muItisautoribus,quos,niiinnu-
merabiles efle nt,n um erare inciper .: fed am n g im d os
6 1 talicos,ne fulpetum teftimoni reddat amor origi-
nis,fcdHipanos,magnos,illosquidemac fmofos viros
& quo plus fidei di&o fit , inter fe quidemhoftes longe-
que dicordes , qui qualiter fola Ciceronis in laude con-
ueniant , nifi fallor eque abon um eque inpertinens
eft audircAnnarus Seneca vir ingens primo declamatio-
iium libro hand longe principio; Quicquid habet in-
quit Romana facundia,qnod inlolenti Grcia: aut appo-
nat aut pra;ferat,circaCiceronem effloruitiomnia (ludia
qua: lum Latinis Iltens attulert. ciilo viro nacafunr.
ec ita multo poh Omncs,inquit,inaeni oominis in e*
loquetia, excepto Cicerone, audi (Te mini videor.nec C-
ceronem mihi anas eripucrat, fed bellorum ciuilium fu.
ror , qui tunc totum peruagabatur orbem. Intra colo-
niammeam me continui,alioquin m illo atnolo.ih quo
duos grandes prastextatos ait declamare fecum folitos,
videreeum potui ,&audireingeniumiHud,quodfolum
populus Romanuspar imperio fuohabuit, equodde
multis dici folet , fed de illo folo di ci debet, po tu i viuam
voccm auilirc.At Quintilianusacutiilmus anxique do
ctifsimus vir libro oratoriarum inftirutionum poft
multa de Cicerone deque illius eloquentiz principara
grauiter dicta condudens : Quare,ait,non inimerto ab
omnibus
Fa il. ErisT. Lib. IX. 357 !
omnibus setati regnare in iudiciis eft: apud pofte*
ros ver id coniecutus , vt Cicero iam non hominis no-
men.fd eloquentixhabeatur. Hunc igiturfpeftemus,
hoc propolitum nobis lit exemplum, lllefe profecifle
fciat,cui Cicero valde placebit.Hoccertenouiflmum fi
verum eft. gaudeo herele me quod alioquin fperare non
au^Wtm , ahquantulum profeciTe. Sed iam nimium
vagor. Hie itaque tuus Cicero TufculanarQ qua; ft i on u m
titulo infgnis , in quo illius pridemobruti confumpti-
que oppidinomen viuit.i prima mihi artate familia-
rilTmus fuit. Tu mihi eum nunc ad vngiiem cor-
retum & aliis Tullianis moni nentis , infuper &a-
micifmis ac lepidiflimis tuis literis comitatum dire-
xiili. Gratias ago, &inftituta: tecum ntiper amicitiz
quo Jam iure obfecro , vt ardentrfimo voto meo, quod
tibi iam veljex literis meis vel ex viuis amici voeibus no-
tum eTenon dubito rrugis ac magis hac in parte temo-
rigerum prxftes.Vale.Med:olani,Cal. Dcembres.
FRAN. PETR.ARCHA I O A NN I
DE CRTALLO, S. Epift. V.
Nullum Fortune iacuailum ad rattenis afendete.
EX mulrisepiftolis.quas his temporibus tuas frgi.v"
n elicui,erTe te turbatoanimo:quod miror,& iridi-
gnor,& doleo.Quid enim oro.poteft efle.quod tato ilu
di, tanta vel artis vel nature, calce fdatum pectus qua-
tiat?Legi Siracufas tuas & Dyonifi intellexi. Sed quid
deoV-iuid fi mors ingruatf a;rumna,fi career ,fi exilium,
fi paupertas? hase fer funt Fortunar iacula: quid horum
ad altiflimam ac munitiflm arce mentis afcendere qui-
verit.nifi tu fpte hoftibus clauftra prodidets?quq'uam,
fateor.aliquanto leuins dictur ifta.qu funt,& docentur
fcilius.quam difcuntur. Irafteris.vt rehqua ile.,quia tc
poetam in literis mcis voco. Mir, poeta efle voluifti.vt
poeta; amen horreres,cum ctra multi nomen hoc ip-
fum ambiant rci expertes. An forte quia nond peneiaf
frdc redimirus fis.poeta efie no potesan fi lauras nulla
vfquam eflc^Mufx omntfs cticefccrtnec ad vmbram
")
U8 fit ANj PiTR ARCHAS DI ReB.
pinus Jtt fagi teiere carmen altifonum fas effet ? Sed
qu a tcmportim magnis anguftiis coarctor , de hoe te
cum crupulofas lit gre non eft animus. Tu videris
quem te dici elis;ego quem te habeam ftatutum femel
eft mihi.ln illo tib etique, in hoc mihi morem geflero.
Libros abs te mihi donatos, habui , & quos remifti iti-
dem accepi. Quod ad te litera, in qmbus tibi gratias a-
gebara.non veneiint,mirarer, nii quia talia multa quo-
tidie patimiir,& hare mihi querimonia iuais eft De re-
liquo adolefcei.s hic mei amans , cui ciipinus omnia vi-
Uis vocibusad tc perferendi fufcepit, quern vbi audieris,
feies non modo quid agam , fed quid Cogitem quHque
tibicositandum& agendum. Ccit hofpitcm te opto.
Mediolani X 1 1 LCaUanuarij.
PR A. PETRARCHA ANDREW
Danpvio Ven-to* vm dvci, I. Epift.XV.
DthortatuU totifdiit >
Nil judies n oui,nil infolit leges, fed ilia tan t mo
do, recognofces quib'' aurcs tuas oculq;l.i (fa
tai. Meminifti enim credo, clariifime Duc,antc hoc fer
me triennium. , iam dubs prxftantiilimos populos,
*d amia tenica Mars fjneftus ioduceret :prius tarnen
quam mare ceruleum fan g m ne rubuiflet , non mihi id
taliasmetus.in aua fateor, mea quoque temporalis Ct-
lus induditur,quam longam , 3c quanti amons,quanta;-
q icfoLIicitudinisatque formidinis plenam epiftolamad
te mifi. Cuius etfi propter feipfam non memimffes , ne-
que enim illam tanti faci , vt tali memoriadigrra fit, at
ltein elcgantitma^grauiflimat.que tu refponfionis,
oblitusefle non potes. Cum ver iam bis acic decerta
tum. iam Hellefptiacum aujuor atque Tyrrhcnum.ge
minis cladibut noltris infeiturn, & iam fimillimum veri
elfet .irarum H.immjs largo criions imbre lentefcere,
bhoenuper Italorum mximo, fidclis heu fcdinerE-
cax tradbtor pad's , aj te , ciucTque tuos mi (Tus ,quibut
nec ux vlqmm conlJtior , aec gens vlla tranquillior
quanta
Famu. Epist. Lib. IX. >}?
quanta prxfcns in confilio tuiprarfdis, quanta tecum-
:olusin th.Lnno verba feci,puro propter vicinitatem ad
kuc.vtitadixerim. in auribustuis fonet. Nequicquam
timen: nam Sc proccrum tuorum &,quod mirum in mo-
dumftupeo, pehis etiamtuum iali bnbtis monitispre-
eibfque uftisimis belli ferunratquearmorum fragor
obftruxerunt, reliquixque veterum irarum & recentis
memoria rumrque victori*. Minime nouum id qui-
dem ! iracundia enim eft vt ait Cicero , immica coniilio
victoria aut natu ra inolens& fuperbaefl. Accderai
abAquilone qua;d nouarum re u aura pertenuis,quae li
cet aduerfus id quod intendeb flaret perfecercque quod
timu.(Pace ft d him tua) tantam tamen aduertere gra-
uitatemac fanioradifsipareconihanondcbebat Quo-
uqueenim mifen.m iugulos patrix & in publicam
barbrica circunf iciemus auxilia;quoufque,qui nos
ftrang ilent,pretio conducemus? dicam clara voce quod
cntio.mteromnesmorralium errores, quor nulluseft
numerus nihil infanius quaui quod tanta diligentia tan-
tque difpendio Italici homines Italia; cducimus vafta-
tores. Qua: tamen, O pietas, implacabilisdolor.qualis
inter amantium ac colentium manus effet, cum tot iam
feculis inter vaftantium feras manus nwltum adhuccun-
ftis terra: rcgiombus antecellar? Quid in verbis morer?
prfertim cum tibi fint qua: loquor'Senf ego
tunc mxftns infidiasfortunaTi Sc quam dofioribus nihil
eTe credideram , non modo effe aliquid didici, fed quo-
dammodo in omni re dominaricum Saluftio.&huma-
narum cum Cicerone rerurri dominain & omnipotent
tem atque ineluftab.lem coaltus fum cum Virgilio con-
fitcri: Itaque multis hinc inde verbis perditis, quam
fpei plenus ad te veneram , tanv ma:rris , pudori
patmris plcmis abfeeffi. Sortem enim publicam
lugebam, pudebtque me mei , quod tanto impar nego-
tio drlet,atus,nec tantum praiclara; legationis vnapars,
fed dignatione mittentis quamuis id ipfum fibi ob-
nixius cxcufaffein, princeps etiamad loquendum & for-
tifftmis Ulis atque doftiffimis virisantcpofitus.qui me
"i
340 Fran. Ptrarchae de Reb.
long virtutibus anteibant , fruftum non rci optima;,
fed infufficientix meat debirum reportaren. Tametfi
quod mihi'defuerar, militant facunHiilimus collega,
nifimcamorvirifallit, mpleffct Hi'ccpratione- noiiil-
ma : fed aperire aurcs obferatas , & obftinatos ammo:
mouere non noftri , nefcio an vel Ciceroniani effet e-
loquij:magna quippe .cundia eft, vel potius nulla, qux
cogat inultos. Quod ipfe permetuens in ipfoquiHent
/olicitaroiatiunis initio (Ciceroniano enimvfus verbo)
effc opus animo non repugnante teftatus fum:t fruftra
limen,vt reliqua mctuebam,ane qua nunc video.ne ve-
ftra illa duritics belli maximi materia & immenf difcri-
minis caufa foret.Qua: f tam tibi erque principibus
Rcrumpublicarum, quam mihi homini penitus nvofo
ac folitario difplicercnt, fcelix Italia cclis nunc
etiam Prouincus tmpcraret.qua; prope iam ferua eft Ve
rum quia magnus amor mult m mihi prarbet audacia!,
& quia dulcs fpei reliquias inuitus obiicio.Iterum atque
iterum retentabo omnia, tque He tam longinq"o du-
cum prouidentilfim cteftabor,fi abfens forte fcelicior,
quim prasfens , calamquepotentiorfimquam lingua,
autfi fecunda prtm vincatepiftola.Nofti equidviro
ptime, cuchs rebus mortali nouiffim fp deponi,
nifi c vita extremcj; halttti, quuis necc qucK|;,de-
ponitur,quin potius ad meliora cuertitur & ad meta ve
nit. Sed de moitali rebus loquor. Hocigiturmodome
refouetiin hac vna multis publias malis feffus & magnit
fortuna; minis eiterritus acquiefco.Viuere defina fi <pe.
raridefcro.Quid aut fper.f me rogcs,Spero ouod cu-
pio.fan ment.confiliq; maturing, & fi n forfan ra
tioned falt abexpcrieetia profectur. Noftiexpertus,
quid pax.quid bell fec ferat:vid ifti fci vtraq;fortun:
vibfuiftis dviciftis quuis,vt eft ms homin indmita
vincdiquepercupida,prim forte regaueris N conce
do vt viceritis sper. Cputa.quarfo quid tib, quid Rei-
pub. victors acceffent. M'nus profecloauri , minus eft
fanguinis,& quod eft pefimum eft plus fcelerum ac ma -
lorum. Qua; fi vi&oribus accidunt.quid fperare debent
vjVi?ncipeum,precor , in han rem oculo? aperire,
quos.
Famil. Epist. Lib. IX. )4r
<juos vigilantilfimos aclynceos habes in ex-ten's, fi -
mini quam lucriplus, ii plus malt quam boni i plus fla*
ginj qum virtutis: uno equid fi virtutis.f boni.lilucri
ib I in bello eft: fedcontrariorum infinita Congerie,
define oro iam tandein, & tibi etiam cui ex pane Troia-
nus eft la nguis.ab lllo ducc Dardanio dictum puta:
Pniice tela Janguis meut,
Non panaris vt Dte te .Venetorum acLigurum regna
concurrant. Iam enim vt vides fuis in finibus non ftat
bellum. Nempc contagiofa res eft,& qua: facile ferpat
in prximas, atquc ita ienim vel Jong nqna complefti
tur, muir,na* primumiramuniavidebantur, torrentis
in m rem odiorum arque difcriminum alluuione per-
mics Putabas tibi cum anuenibus r e(e,qiiod ipfum
flebilenimisac miferum erat, ecce iam cum totaLigu-
guria bellum geris,&. qu od inter hzc mala n vltimum
pofuerim,?b hoc eti tali vire tantq; pads am at ore dif-
cncis,cuius nefeio an virtus,an fortuna mirabiliort.an
animus maior an humanitas. Solet aut excelltibus vi
ril cfTe fmiliaritas quxH & beneuoltix afFe&us licet
incognitus,cglutinte pares nimos natura. Similitude
enim amicitias parit, cmunis alie-vtilitas. Atquc ambo
vosiufti,amboprudcntes,ambomagnanimi Qin caufa
difeordiatf pax vtilis eft ambobus, imo c&is neceflaria,
ni illis qui rapto viuut,& exigu fens multo mercltur
inguine.immane genus homin,i tam homines funt,
quibus humani nihil eftpra;terefHgicm. Hi funt qui in-
fami ftipendio calamitofam & micra vittrahunr. Iure
igitur . in pace fam metuunt:bell amant. & lupi
velut vultures, ftrage homimim &cadaueribus dele-
antur.Hif-ne tu bcluismor gres? aequ carn Sccx-
forum cumias efuriunt.xqu lnguinem fitiunt, atquc
aurum. Noli,qufo, noli committere, vt florentiflmam
tuae crediram cuftodia:R.empub.atque omnem hc qu
inter Apninum& Alpes imeriacet.opulencillmam at-
que pulcherrimam Italiae partem externorum ac -
miicentium prardam facis luporum, quibus bene
nos, quod in ore femper habeo , ipfarum iugis Alpiunti
folers natura fecreucrat. Denulloqueri poiiumusno-
Fran.Ptr archae db ReB.
ra illis impatientia viam fecit. Dum leuia quaslibet in
noftros vlcifcimur.paifi fumus vt aliengena; noftris
impune pafcantur faginentrqu vifceribus : Ahlquan-
to melius media confumentur 3c rabie, quod facient fta-
tim, vt gregis Italici paftores refipifeereeeeperint. Pa-
ftor pro ndtia mors luporcft.Id ine te ante alios fa
cere & fecife >a lpero:ni cnim fals. fama loquitur & ni
fjllor,ai!gurio,i (tonrchari ineipisjaftipendiarij mili
tis infoltiam auantimq; faftidis.Quid expeftas igiturt
ad cor red-,8fcxternidifplicent,tuosama.Si quid aute
in animo f ,rre rubiginis,fi quid od j eft amore patria; &
malorum communit commiferatione deterge, nec tibi
perfuadeas pereunte Italia Vencti faluam fore.Eftenim.
pars :llius,5 natura partis ca eft vt fequatur fui totiusvel
fubiltcntum vel ruinam. Hace tecum fa?pe recog-
tans nolijDux optime,rcrum fummam in extremum ad-
duce. e, vbi & vinci mifer. eft, & vincere fceleratum.e-
que ipfo miferins eft , quam vinci melius. In noftros
noftes , qiiibus vrinam careremus , quam in nofmet-
ipfos ha:c tela verterentur Melius ha; diuitias vel necef-
fariorum prarfdia beHorum, vel pacis fuennt orna
menta, qum voluntaria; inftrumenta faeuitia:. Quan
tum pores acedera, quoniam prateritis fuccurrere non
licet, inftantibiis fairem malis occurre. Nec expeftes,
dum ton h.rcimpen lens belli nubesin noftrum caput
detonuerit , de fang'iine proprio Italia omni* inundaue-
rit,quando gemitui non iam confilio locus erit. Er-
pergifcere tuTque ciues excita, & publicum illis o-
ftende pcnculum. Hocfac prius qum cunfta depe-
reant, priufquam de Italia vel defertum vel barbaries
fiat. Caue ne, cum natura- te mitem paeificumque ge-
nuerit, populmque tuum omnem, cuius in immenfiim
cunb fliciras non bellorum, fed pacis & iuftitia: fun-
damentis innititur. de illorum grege videamini,qui (vt
ait pfalmifta ) Cogitauerunt iniquitates in corde tota
die, conftitnebartt pratlia. Ne forfan eiufdem impie-
tates in vos cadant, dilfipa gentes, qua; bella volunt.
Nihil enim, vtarbitror , odiofius Dco eft, quim cura
re*
.. Epis . Lib. I X. 345
re St niti, vtcum illete all qua fiegularis dote virtu tis
ornaueric, tua fponte & voluptate quadam efFera mj-
lus fias. Quamobrem etiam atque etiam hie inlifto,
clamo: Sequete non vulgi fiirorem, fed naturamtuam
dextefam femper in partem & ad meliora quaelibet
tevoeantem.Et fi vulganbus auris c forte prolapfut
cs quo non oportuir,retrahe nunc etiam pedemabin-
cepto pr*cipiti,dum licet, dum nondum fignis figna
Collata funt, dumtonatadhucnecdum fulmint Mars
borrenduSjdum inter amaras <k hornbiles belli minas
audiri poreft dulciffimum pacis nomen . denique dum
fpes vnatam multis nondum confumpta terroribus v-
navrlut magnis in tenebris lux apparet irreditura for-
re,fifpernitur. Arripe illam, dum fe eihibet,vt dicaris
Italics pacis anchor, nome'nque tuum cm multis Sc.
magnis rebus, tum hac prateipu, gloriofum mittas ad
porteros. Nil tibi fuaJco , iiiii quod tuum eft, ratio-
nem fcqui non impetum, & caucreneimpctuomniain
precipitin tecum trabas. Cumenirdid turpe omni
bus, turn tibi turpiffimum,&penitus .-.lienumelt: lam
quid ha; litera; proAicrint ,quid ftudia ha:c artium ho-
nertarum quibus te prae cunlis actatis noftra; ductbut
abundantifnmum fama prasdicat, nee mentitur. Ii, cum
meliora proiiideris , deteriora fefleris. Abfit hoc ab
animo mo feelus & vt iam loquacioris quam putabam
epiftolac modus fit, oro, precor ,obfecro ,obteftor, ar
que adiuro te per virtutis amorem ac ftudium, que
nulli cedis, per patris charitatcm , qua cundios exupe-
ras.poftremo pr quinqu Chrifti vulnera , quibus fa-
cratifTimus & innocentillimus fanguis fluxit.quo re
ckmpti fumus,vt fi me bene, i pi, fi fidliter leCHtum
pu tas ,mihi aures animmque non neges, & fi confilium
placet, non contemnas audloreni. Alioquin omnia vi
dent Deus Chriftus mihi,& prasfens in omne a-uum epi-
jtola telles fint, vr Plutarcho philofopho aliquid fu-
mam.tquefishod.e Traianus meus qudin perniciem
Italia; non modo non pergis au clore Francisco , fed pro
viribus reluftantc.tcque quando aliud ncquit, alto fufpi-
344 Fran. Petrarcha de Reb
rio & marginis an mi genitibus reuoeante.Valc.Medio-
hfti V. Cl-Iuni). M.ccc.u. '
FRAN
TRARCHiE V. CEP ISTOLA-
RVM DE REB. FA.VU-
lianbus ,
LIBER X.
FRAN. PETRARCHA CARO-
10 QVARIO Epift.I.
Gratullaferilicet aduenttu.
T gatidium ingens verba praf-
ciderc folitum, quidniautem eft
vbi fpirit abrampt: de ego ia
tu toticnc exhortatione'muld- .
loquiis en vt, in gratulatione
perbreuis fum. Quid enim di-
cam? vndeordiar ? vacuafti Cof
meum multis angoribus, atque
mplefti gaudio , qudque aie
pfalmifta, adimplefti me latitia c vultu tuo, & fol i
fama tui nominis adimpletum eft Quid vultus ergoCas-
fireus.quid augufta frons feiet? Longan'mitatem inter
expe&ationes ac patientiam exoptabamrEcee optare in-
cipiOjVt tira: foeliciratis eapaxtafttoque gaudio par fim.
lam mihi n Bohemi.fed muni rex.iam Romanus Im-
perator,iam verus es C*fai.Inuenies, nc dnbita, quae tibi
Famil. Epist, Lib. IX- $45
pollicitus fum,pirata omnia:diadema,Iniperiurn,immor
talcm glor'am.apermmque coeli adicum, & ad ,
quicquid optare aut (perarc datum homini. Nunc te cr
etall qualibetcunque (rmuncuiis glorior arque exul-
to:lam inga Alpium tranfeendenti occurro animis haud
cquidcmfolus infinita mccum acies,quin ipfanoftrum
omnium publica mater Italia,& Italia: caput Roma, tibi
obuix akis vocibus Virgilianum illud exclamant:
ycniHitAndemtutupu expeftataparenti Vicit iter dum pittas.
eque vero Germania; obten tu banc faftidias,aat repel
las murem.cum qua & vita: primordia egifti,&,ii tuum
decus amas .extrema exiges- N os te,Cae(r, vt ab initio
dicebam.vbicunqne ortum [talicum arbitramur. Ncquc
vero magni intereft,vbi fis natus,(cd ad quid.Viue& vale,
CxiySc propera. . ' u
,*'. . .'.(.i.i
FRAN. PET R>RCHA ARNOBIO
Florentino, s. Epifti II. .>
Hymsfrigidiimaitfcribititr. ' ' , '1
TEmpus breue, magnum feribdi defiderium angu
ilat, &ardorem animiprxgelidusac'rfrenat , line
exemple annus cft,& bruma hrrida, vulgo iam pen in
miraculum,atque vt dici folet in religionem verticur. O
trquilla Parthenope, i&magnisingcniislaudata Cam-
pania,vcftrum eft quod ait Maro: t
Verper/>eUumt,atqMe aliena menms tflas. i
At profeft non calis ipfa loquecis mater. glacialis Man-
tua,&imporrunisfrigoribus opprefla , niusq; alpium
&Apennini iugis obfeTa Liguria , quanquam prxfcns
annus , qui nouitate fui attonitos etiam Tenes habet,ne-
cio an aliquid cauGe fecretioris ofrendcrit,quod fcilicet
Germania; finibus veniens nouus Cxar calo noftro
il forte fngus^nuexeri tjcuius is rigor eft, v t ipfos quo-
que Germanos in ftuporem cogat.Cert ego nudiuftcr-
cus Mantua: , quo ad i plu m Cxfarem , multum rogatus
aceeflcram , in familiari colloquio quo princeps illc mi-
tiilimus, lingua &moribus non minus Italicus , qum
Germanus.mc nunquam ante hac , prxcer quam in lite
46 Fran. Petrarchab di Rib.
ris vfum,fsepedignatur,lfic cum dicentem audiui: Vix fc
vnquamtaleahijutdin Germania fenfirTe. Cuiegore-
ipnndi.Fortc chtiis actum efle ne nubes Teuthoniciis
ubvtam cli mutationem , & Itabcam temper :em non
cxhorreret:Miito autem hasc.hyems zephyris ccdet.a;-
ftasaquilonibus omnia fenedbiti. Veniet dies, qua: die-,
bus omnibus, metam ponat, & hanctemporum varieta-
tem itabihs concludct aiternitas. Natura fuum opas.no-
ftra interim npiagamus. Equidcm non megelu.quod-
-cunque Ripbeis montibus Meoticifque paludibus adia-
Cet,retardait. Multa (criben cupiebam.fi literas tuas in
tempore recepi(lern,fed dum ifte vir clarus,& nobis ch-
rus hucattigit Mediolanum ,aberam vtdixi,reuerfus 5t
tuas ornatilTimas quatuor epiolas quibus totidera
meis (ero licet,abund tarnen fatisfaftum fatepr,& Jato-
rem abitummeditantem rcpcri.Superuacuum vifum eil,
inchoare quod prficeie rion erat , reliqua igitiu fuure
diem , qui longior forte dabitur , atque tranquillior, ia
hoc breui& trbido nil aliud dixerim,nifi nilpenitui
tuarum ad me IiterarhocbienniopereniiTe,o> mirar
te non mirr,atqueeti.irtdignar,Litera: noftras medio
viar fuos captores iniieniunt/cd ferdutn quod mutari
non potebQuid aut fcimusi Multos forfitan amice u
diis noftris acccndimus.mult is gloria; ftimulos fortaffit
incuflimusûeêrgant qua corperunt fiue nobis difpli-
ceant.laburcs Scepiftolas noftras dctineant &aucrtant,
modo nos anient, & quas rapiunt mirentur. Scripta tpr-
- pentibus digitis fcxto Cal.lanuarij ante lucem. Vale.
F R A N. P E T R A R HvA L & L I >
SVO. S. P. D. EpifiS III,
ftftdfam non qtorentbanftc verumgloriam rumfyernendam:
CRedulum amorcm, ait Nafoinec fallitu r vtramvit

in partem eipericntia teftis adeft. Quam facilis e-
nim & quam prona eft Charitas amicor ad amplim" mas
fpes opinioncfqueiClariiTimasJaut quid tam magnifcum
fing poteft , quod de arnaco noo facile credit amant
Famil. Epist. Lib. X. 3.4.7
Credo ego labores Hercleos nulli mags crditos , qua
Philofteti : credo fama vida; Carthaginis null) profun
dis hzfuram fijifle quam LzIio.Patulx funt aurcsamt-
corum, omnia ante omnes excipiunt Magna fides ami-
citiz , omnia ftatim credit, nec credidiffe contenta eft,
nifi de proprio aliquid auditis addiderit. Contra autem
comes amoris zelus ardens quam przceps eft ad credcn-
dum omr.c quod difpliceret: non rebus t.111 tum, (cd rai-
brisetiamterreturacfomnirs. Sedadpiam illamamicj-
tiz credulitatem redeo.de qua mihi n'.ncfermoeft E
qui Jem quantum ingenio affeqiior , Romas olim duo
fueruntLzlij. Scipionibus amicum nomen : ille auum
coluit,hicnepoteni,illetributariam vidit^Carthaginem,
hiceucrfam. Cert &mihi Lzlius meus eft, quern tot
feculis interieftis vrbs eadem fenex nondum fterilis ge-
nuit.Miraris.fedetiafallit amor.Credidifti perfacile, mi
Lzli, quod de me tibi ab obuio quodam forte narratum
eft, nec, quanta narrant) fides clet, exegifti. Guisen im
ta (bbrius,ne dicam durus , vt quod multum.delerat,li-
benter abiioat.cum przfertim deleita tio honcfta fit, Sx,
amicitiae velo non modo error excufcibilis, fedlaudan-
dus.Credidifti igitur cui vix fufpicari aum,im,
etfi fxpiillme mendax fit, id nunc publice fuific men-
titam,mcfcilicetad Italicam pacem nouocum Casfare
fantiendam fingulariter prxelec'tum fliciter rebus a
ftis & pace Reipub- quxfita & magna cum gloria rc-
meaiTe. Nolo erres, aut inanem voluptatem ex errore
percjpiac: non ita eft, amice. Nequc enim vnum caput
res tanta pofecbat: primiprocerum midi funt. Si enim
Atgiuos dcleftos viros ad petendam pellcm auratam
Se forlican fabulofam arietis olim millos legimus ,
nomme multo nunc delctiores Italos mitti dignum
erat ad ver auream ptocurandam pacem? Jib' equi-
dem parua fpe magno S procellofo mari Colchn
barbar. cam petiere , vbi regnabat incognitus Rer
Athes: Ifti Mantuam, qu iam Czr peruencratla.
t notus.magno Se prorus incomparabili prxmio illefti
atqu exiguo & plano calle non petert; Iuerunt itaqnci
}48 Fr an. Petrarch a de Rib.
quod r docuit.felicibusac Letis aufpics,& vt Graj ma
gam vencficimquc famoliilimam ,1k notri dulce bo
rn m Patria: reportarunt. Quorum rameo ex numero
non fui: o tibi mendacioblandiatur. Qiiamuisau-
tem tito negotio long impar , iudicio tarne benign i o -
remittentium glortofum laborem effugere nequiuiC-
fem, nifi publias votis priuatz quaedam obftipfTenr
caufar, quas nunc iluifle prifbtem. Neverobran his
dibs oronis glorias contptoremputes , fed intellgas
xne.vt flfam rcfpuere, fe veram gloriam non horrere:
dicam quid multis diebus poll profebon cm legatorura
uolrorum Se prope iam omnibus ibi eonuentisacfir-
mat is acciderit. Carari cnim interea mei defiderium n-
Celit,& cuius an imu m, mores,ac ftudia nouerat,optauit
& faciem videre.Iam hiems miris modis indurueratimi-
fit tarnen oceupationibus meis parcens.nec Iabori,Sc
mift nuntium folennem , quique Regirws imperarme
logauit vt ad fe pergere felhnarem , ei infuperpreces
milit ,cui nil negaturumme putabat: erraba- . Quid
-risMllo vocante, atque hoc vtgente profieifcor.Nec vn-
quam alias euidentius intellezi , quid elt quod ait Augu-
flintrs, Italie ;m glaciale folum. Ad 1 1 1 .idus Dcernons
bine moni: eque tam terreum , qum adamantinum
atque chalibeum itrerai ,& glacici metus non nifini-
nisfolano leuabatur . qux ipa etiam praeter moreui ne-
cio quid hornficum habebat: captbamos tarnen omni
iludi, vbi uequicquam armati in glaciem equorom pe
des vteunque confilerent,^Se ruin* patiorafidiuus via?
labor fecerat non fentiri.Ad hxc & brum; & algori nt-
bula.qualis in memonam hormnum non cft 8c coelo i-
iumici terrarum valitas accederat, Sc folitudo hrrida,
qualemnonMiiu's&Apollini.fed Marti contenue d
ceres ac Bellona*,trata: pafim domus habitaror nullus,
fumofiquettta villarum.&dumoi noualia & hincil-
linc erumpentes latebns armati,quanquaiTi fine noza,
vt qui noftn eflent, non tarnen fine horrore quod prae-
fentis adhuc belli veftigia prxferebant. Sed veten feto
meo rasgerendusfuit,intrquedirHcu!tates& pnenla
incedeadum. Mcdiolano autem digreflui quarta luce.
Famii. Ehst. Lib X, 34
Imo reih quiis ieucertcontinuistenebrisMantuarn
veni,vb ab illo noftrorum Cajfarumfucceffere plu-
quam familiaritatc Ca:farea & plufquam imperatoria le*
Htate fufccptus fum,&,vt communia prartermittam, alt*
quando foli ambo ab initio prima; lacis ad nofhs filen-
tium intempeftas colloquendo& confabulando pcruc-
nimus Infumma.r UIius principe maieftate fuauius,
nihd human i Hoc vnum fcico, de rcb'quis quoniam
vc ait Satyricus:
FrentimAfides
Kondum diffinitiue pronuntio. Expcftabirnus qtianrf.
que fit Casfar non verba non vuukum.nc fllamur,f;d a.
us hominis atqueexitum coniulemus. Quod ipie fib.
non tacui. Dum enimadid fort mectim fcrmo e a-
reus defcendifTet, vt aliqua fibi de opufculis meis expofi
Ccret ,.atque in primis librum.cuiDe viris illuftribus no
men dedi, ilium impletum effe rcfpondi, 8c temporis at-
que otij cgentem.dumque Ulcpacifci veilet in poiterura
cceurri librtate illa mea, qua cum maioribus magis vti
propofitum eft , quam mihi quidem contulit natura.au-
xit vero vicinaiam feneftus.in immenfum auftura cum
venerit & ita,inquam , id tibi promifum credito.fi tibi
virtus afruerit.vita mihi. Mirantique & difti caufam re-
quirentiQuod ad me,inquam,attinet tanto open' iu~
ft.. ; iure fpatium debetur. .+ .;. enim magna in inga
ftiis explicantur : Quod autem, ad te, Caefr, ita dcni.un
hoc te muere & eius libri titulo dignum fcito , ii non
fulôre nominis tantum , aut inani-diademate/ed rebuj
geftis &virtuteanimi illuftribus te te viris afcripferiSjS.
fic vixeris , vt cum veteres legeris , tu legaris pofteris.
Quod ditum ferenis oculorum radiis & Augiiftar fron-
tislano probauit aiTenfu.Itaque peroportunum aggredi
vifum eft , quod iamdudum facer meditabar.Sumpta i-
gitur ex verbis occafione, aliquot bi ureas argentef
que noftrorum principum effigies minutiimis vete-
Tibus'litrris inicriptas.quasin deliciis habeb, dono de
di,;* quics c Augufti Czfaris vultus erat pene xpirans,*
yo Fran. Petrarch a de Rift.
cee,inquam , Czfar.qj bus fiicceifti, ecce quos imitan
ftudeas & miran,ad quorum formulan) atque imaginera
te componas , qu os praeter te vnum nulli dominum da-
turus eram: tua me mouit auftontas: Licet enim hr um
mores Se nomina , horum ego res geftas norim , tuum
eft non modo nolle , fed feqiu : tibi itaque debebantur.
Sub hoc fingulorum vitz fummam multa breuitate per-
ftringens,q>.tos potui ad virtutcm atque ad imitandi ftu-
dium acleos verbis mmifcui , quibos ille vehementer
cxhilaratus,nec vllum gratins acccpiflc munufeulum vt-
fus eft. Quid te in iingulis morcr i Multa ibi me-
cum , quae fileo : vnam quod-> vt puto, miraberis , non
ilebo. A die nrtus vfque ad hanc xtatem totam vita;
jnex ibulam dicam an hiftnriam ex ordine voluitau-
dire (quamuii ego longam nimis materiam reftarer)
&ita me Jiuticule loquenrem animo atque aunbuc
intentus audiuit , vt fcubi velobliuione vel breuita-
tis ftudio aliquid praeterirem , ptotinus ille fupple-
rct ac faepe me melius ipfe res meas noTet , qua-
Tum fumum (ftupeo) vfque trans Alpes nefeio quit
flatus inpegerat oculoTque compleuerat intuendis
xnundi defdUbus occuptes : denique dum ad hoc
tempus narrt o peruenuTet, conticuitfemque pa rum
per, ille me de (equentis vita: propoutionc pereonta-
tus: Fare, inquit, de futuro , quid cogitas ? qum-ue
tibi finem mente conftituis ? Inteatio , inquam , Cx-
far , optima eft , quamuis adhuc actus meos ad limara
expolire nequiuerim. Praeteriti enim temporis con-
fuetudo violenta &pra?fnti inten tione potentiorcor
aduerfs recens propofitum , qua contra nouum
ventum aliis flatibus impulfiim mare , prxcipitat. Ad-
hate ille: Credo fie efle , inquit , vt diets ,ffcd aliud per
Contabar , quenam tibi vita: fem i ta placeret? Ego
autem incuntantcr & intrcpidc,SoIiuria:,inquam, qua
nulla tutior , nulla tranquiiiior , nulla denique fceli-
cior vita eft . qua; , iudice me , cui quoque gloriam
principalis iligiurnque trancendit. Illam ego,
dabitur in ua,hoc eft, in ijrluisac montibus
il. . Lia. X. lt
quodfaêiamfeci : aJioquin quantum pofllbiie tuerie,
vt nuncfacio iplis in vrbibus confeitaboc Hicillefub-
riit, & fciebam , inquit , fcienfque ai hanc te con feflo-
nem pedetent im interrogando perduxi, cuum,quod
in multis probo, iudicium rc probarem- Sic inter nos in
gens difputatio eft exorta , (kpc me interpellante ; Vide
Cifar,quo progrederis mecum.non arquo quidem Mar
te contendis , qui in hac quxftmnc non tan tum fed fyl
logifmis armatus Chryfippus ipfe fuccumberet: Diu e-
nim nil aliud cogitaui pleniimqoe caput rationibus 3c
ezemplis habeo. Magiftra rerum experientia mecum
fcntit.ineptum & indocile yulgus aduerfum eft. Noli fc-
um partes facer: vincam tc.Carfar, fub qnoCueqac iu-
fto licet vrban o iudicio, quippe qui hoc ipfo um plenus
jfim, vt de pa, te vel exigua libcllum vnuiri nuper edide-
rim. In tereepit lle promptiiliin , & hoc ipfum fcio.in-
quit , etfi vnquam ad mamis meis liber ille peruenerit,
gnibus eumtradam. Proujdebo, inquam,Canr,ne per-
ueniat:I ta longis ipcpiifque fermonibus prtraita alter -
atio eft.vt fatear ex omnibus, quoi eppugnatores fol
tarie vitae fum expertus nullum audrfle contra id vitas
genus efRcacis difputantem.Finis is futt,vt Ii d'Cerc Cr
iare m aut credere viftum licet,verbis Sc ratione nifi fal-
lor viclus , opinione autem fua non modo inuiftus , feil
etiara palam victor hoc vltimum precaretur , vt Tecum
pcterem.Hanc en i m fuTe primam caulm me
quietis auidum tarn aduerfo tempore fatigandi. Optare
fe tantam vrbem n fuis modo, led meis vt ita dicam o-
culisvidcreregereetiam femei prarfentiain quibufdam
Tufcias vrbibus, dequibus itaiocutus eft , vt Italicum
homincm St Italicum credere polies ingenium. Quod
ptl mihiadmodumplaceret( pergrata cnim duo no*
/nina Roma , Sc Ca-'far, ita contiennent, vt nil animo
meo dulcios qum cum Cafare Romam ire )multista-
jnenexcaufis partim iuftjs , partim necelTariis nejgaui
vnde noua iterum lis eiarlit, qua: in muks dies prpdu
bfniri vfque ad fupremum vale non potuit.quanHp
ftilicft abeuntem vitra Placent! mur<?s
*** * " ' - - ft jj
y% F&AM. PlTRARCHAE DI RlB.
d qnintum lapidem profecutus vix ab if tandem
multa verborutn collidlarione diuulfus mm. Quo
tempore Tufci mulfts'ex comitatu Caefareo graue ver-
fcum liberum infonuit, qui me manu teen? ocu-
li$ in ilium verfus , Ecee . inquit , Imperator , de qua
fepe tibi dixeram , qui fi quid laude dignum gclTc-
riSf nomen tuum taciturn nonfineualioquin 6c loqui
rfiilicit & tacere. Redeo autemadineeptum. Noni-
gitur oblatam gloriam fugio , quod inuifa fit , led
qiiod Veritas cuncbs rebus amicior. Non fequefter
pads ego-, fed amator fui, eque petitor, fed hort-
tor & laudator, eque principio eius interfui.fed fi
ni Cum cium in concb (ioi-e tracbttutim public
moniments pacis firmitas fndaretur , intcreTe me
C-:ir St fortuna voluit. Profefto autem in hoe
genere nvilli Italo plus tributum fcio, vocari Sc roga*
yi i Carfare , iocan Si difputarc cum Caefare. Plato-
XI . qmdem fapientias antiftiti , vt Plinius ait , Diony
sus tyrannus vittatam nauem mift obuiam , ipi
emdrigis albis egredientcm in litore 'excepit. Hxc
vt magnifica referuntur , in gloriam Platoms , vide
liiinc, amantiTime Lxlt,quo tendam , & vt nullam
eblatam veras gloria; materiam practermittam. Quid
vero non aufurusfim. qui Piatoni me confrrc rfoe
crear? Sed abfit,vt me illi conferam, cui maxime-
um hominum , & in primis Tullij Auguftiniquc iu-
dicio ncc Ariftoteleseonfercn-lus fit. Non ingcmV-
i-um , fed euentuum ifta collatio eft. Ule Piatoni i
Svracufia forftn arce profpe&o per aliquaSitulum fre-
ti fpatium vittatam nauem mific obuiam : ifte au
tem generofum ac militarem & ftrenuum quendam
virm aliquotdierum fpario onuftum precibusad me
jnifit. ille vitro venientcm excepit: orant hie etiam
vt renircm. Confer modo fingula & armato militi
Vittatam nauem & xfutx lenitati Dionyfij quadri-
gas, poftremo Romano principi Syculum tyrannum,
credo ,&tcbcris mrito Platonem prarcellerc , me for
tuna. Sed jam s gloria: Judcndo cajtamus, quod
, .. Emst. Lu. X- HI
pfum lcuitatis vitio non carcret, milita tecum loque
ter, vt mecum epiflolam , quam ad Czfarem ipfumtuil
me de rebus fcribere voluifti,qua coniiratusillum fi
dentins atquefamiliariusadeas.cumhac fmnl accipies
Vtraquetibi Pifis decurret, vbi tu necurfuruses prirH
cipi- lllaquidem, vt fpcro.fed multo maxime tua vir
tus , & nofhorum hcroium recordatio Cziareum tib
limen aperiet. Vale. . ^
FRAN. PETR A R t& CAROL
Qvarto Imp. sÊpift. IV.
CommeniaXto itlj,, ,,}
Vide (quantum mihi fpei .quantum-ve animi prz-
ftat humaniras.tua , Czfar, vr non me taxuura,
quod feci femper & faci & dum- taeiturnior appar
reo , tunc altius lamo , fed alies quoque dmenti
tuz comtnendarc aufm : quanquara..vr, & pro-
pri loqui vehm , non ft after, quem mea tibi nunc
deuotio recommendat, nifi forfan , vr dici folet .alter
ego. Hic vir, maxime Czfar.qui ad pedes tups
cum literis meis venit, Romanus eft aun St fangui-
nc noblIis& virtute nobilior, cuius in laudibrts mul-
tus elTem ( nam copiofx & larga materia eft de pru
dent ia , de fide, de induftria , de facundia , de ircumfpe*
ftione multiplici , czterifque virtutibns hominis hu>
ius loqui ) nifi quia totum tibi, fapientifsime prineipum,
atque ertimationi tuzcommittendumcredidi,qui cum,
in quo ftilus hic forte fuccumberet, metjeris eximi,
fi refpieere ac noTe dignabais profundo & infallibi-
li tuo diuinz mentis intuitu. Tuo igiturvirumhunc,
arbitrio eftimabis. Si qua mihi apud te,Czfar inui
lisime. fides eft, cito. virura bonum eiTe , multfque
vel natura* vel ftudij dotibut ornatum , & vt dieam
breuiter, virum per fe ipfum , nifi forte rae amor 61-
Iie , gratia & beneuolentia d:g num tua. Acced t.quoi
le facri ioiperij tuque incminis;deuot>flimus fempet
.., >" >. i 4 "... i
34 Fran. Pitrarchai di Rib.
fait 8i apprimc fidchbus tuis charas. Si quidem ma-
jnammus olim vir 3c mcmorabilis Stcphanus dc Co-
umna , cuius erga gloriofiifimum auum tuum Ko-
manu m Imperatoren) fides toto orbe notilfima eft ,
& qui diem tuum tque , quem non aliter quam Chri-
ftum Simeon eipeftabat.videre fenio vidus &prae-
uentus morte, hon p ituit. . Hunc dileiit vtfilium,
tota eius generofa familia hunc vt fratrem Germa-
jium Temper am ore complexa eft. Joannes de Columna
tOius Stephani magni nepos , nobilifllmus ac forri/fi-
mus adolcfcens Ted infaufti exitus & vita; nimium
breuis, quem quanti fa. errs, ( aliunde nefcirem , ex
didicj quod ante hoc ferme feptentiium , cum te
primm diums procidentia ad Romanum Imperium
uexiflet , tuque ad Romanam curiam , qui defend
Thiberi nunc Rodanmn eolit , eo tempore venifles ,
Vbi turiC tib lieet incognitus degebam:vidi in pu
blico maieftatem tflam llius humeri* familiariter in-
nixam ftringentmqe piv colla complexibus : illc
bunC Cluit vt paren tem. Quid milita iomnes huiui
fidei vnammiter incumbebant: ilnguli certatim hunc-
amabmt: hic omnibus obfequebatur , Omninm no
ta! arcanum : cum illis infantiam , cum 1 lis pueri-
tim atque adolefcentiam fuam egit , cum eifdem iu-
linue floreen * cum quibus fenecere tandem mor-
que decrcuent, fccillfque , nifi clariflmam & deito-
tiffimam tibffhrpem feftinata mors totam.heubre-
tii tempore rapuilTct. lllos omnes , qui , dum in ter
ris agerent, tut erant c nuiic non m nus (vt augu*
or ) vbicunque habitent , tui funt tibique feliciem
ic longa-uam vitam & vottui imperi; fucceiTum ro-
gant.ante pedes tuos conuemfle cogita, tque ma
gna fiducia precan, vt hominem hunc, qui fuus fue-
it , tuum velis , adde'que it Romano Pontifia Cle-
memi , qui te ante alios paterne St quem tu filialiter
ttitexifti, hie fam'tiariter charus fuit , & Francorum
Rgi quem vtcilGm tibi fanguis amurque concilia-
4iir , & Pertuen il Epifcerpn , qui generis animique ful-
goritrus Roman* eardinem illuftrat Ecckfrr, quem
que
fAMiL. Epist. Lib.X. }f4
que fcer/iotio patrem , fuauitate germanum lubes*
jetju fmiliaritercharuseft. Quisvero nuncintertot
Cam flgida nomina nomin: locus eft med! t ta
rnen vide , quantum fiducie fides parit,audebo me
no&uam aquilis, talpam lyncibus mifccrc ,& aftufui
orare, Tt bunc.quem & virtus propria , & tantorum
chantas com menJat, notum primo, dcinde , fi mere-
bit ur,charum habeas. Nomen viro Larbus quiapud ve-
teres, vt Cicero ait,&fpicns &aiieitix gloria excelli
fuit. Hie apud nos vtrumque przconium eft adeptus-ll
le Scipionem huicamictim:ego non fu m Sei pio,fed ami
cus & pro amico fupplex apud Dominum interce
do.Vale Caria r,&viue,& vince,& impera, noftnmcmor.
Medioiam V.Calen.Mart us.
FRAN. PETRARCH* MODIO
rAR.MENSIjS. Epift.V.
EwcaH infartan,<diomn>
SCripfit adolefcens nofter, tibi nefcio quid , imA
vero nefcio quibus verbis aut qoaliter. Quid au-
tcm fcio: fcripfit autem non vt precibus te grauarct,
fed vt animum explorara tuum . quam pronus eilet
ad conuiftum noftrura. Czterum qua: ex illo audi-
Iti , quo dubij nihil ,artas infirmior , & ad optata con-
fequendum prxceps pariat , ex me forfan cupis audi-
re. Accipe igitur , & ex paucis multa comprehended,
hoc velut focialium pactorum chirographum babe-
to.Cupio eqiudem te,non ignaras magno'r tibi,ac pr-
potentumbominum aulas patre, fed ita mihi perfilad,
mcbs tibi futurum noftra cura paupertate,qum
illor diuitiis,fibene anim tu noui. Dulcior eft enim
honeftapaupertas cum amice.qum fuh domino diuitif
ingentes, prsefcrtim libertatis, quictis,k frugalitafii
auido.qualem te fi natura non tecilet, vt augurer
itudium fcit. Neue paupertatis nomen fufpefturn fit,
feito vt nihil fordidi.nullii rai\x i^digentiae loc eile,
fe follicita, & graues huic abclTc diuitias. Comparatio

Iff FrAM. PTRARCHAE DB Ree.
foil eft,qux vulgo diuitias Sc pauperiem facit,quemlibe*
ex his querulis,qui perpetuisfortem fuam ni'tillbTque
conuitiis aclamentis exagitit.Amiclx illi Carfareo com-
paratum duitcm extimabis , qucrelibct his beatis,
qui non fuis bonis auro, pt'rpurque fupeibiunt.fi Mar-'
Crafo illi diuiti,aut Lydorum reg Creep admouea,
pauper erit. San verum diitem non vulgaris opinio,
led folus animus facit. Hune tu qualem artera* ipfe vi-
deris, hic'tibi reriim optima prxfio funr , m dioeritas &
libertas- Non ego te ad feruitium ,fed amlcitiam voco,
autnunqnam pariter,acnufquam ,aut nuncmecum.fi
vocantiobfequeris , libereris. Si quxris igitur ad quid
te vocem, iaxn refpondi. Adamicitiam , adconuiclum.
Acne torporem vocari metuas, agere aliquid te volo.i-
ta tarnen vt aftionis modus , ex arbitrio tropendeat,
' an ineipere .quorfumueprogredi libeat. Nemo te cal
caribes aut clamoribus vrgebit , nemo tibi fiena fub-
((ringet , ipfe vitas tux curiun , regmque moderabe-
te. Hunc ipfum adolefeentem, i fe d'gmim exhib\ierit,
tneliorem & docboiem facies.Aut enim ex te difcet.aut
ex nemine.teab infantia mirarididicit,tque ante alios
mare.Multum vero doctrinas con ferunt,famitiartas,a-
mor.admira! o Adhxc&nugai aliquid mearum.noa
nifi quantum libuent.& (t lbuent fenbes, tuum erit in
dicium an dignx {nt qux tuum,rebus propriis,n otio-
fum, calamum fatigent. Jnftudijmei partem ven i.mea
jnihimagisprobabuntur , tuofcnptaiirit dgito. 5.p>
rabo {quid mihi, velobliuione, vel incuria (it elapfum,
bterfugere manu tuas . ingeniraque non poTe. Pro
bis tibi non montes. auri,non purpureas togas,non mar
taoreaatque ebore& hebenocruftata palatia,fed qux
tibigratiora comido? Vitum non inopern , fed mode
Hum, & philofophico non audeo parem dicere,fed pro-
ximum. Otium prxterea.fohtudine libertate'mque pol-
liceor, minim qum prxftare mihi ipfe no poiTn m,h jiic
tibi fpondeo. Sed fxpe pallens Medicus./alure alten t ri-
buit,q4tm non habet.Ego quidem importuna:,*: inuti-
hstSt malefic, feme, cpcdibus/onitqae faU
goie
Fa mil. Ehst. Lib. X. jjy
gore liipernactio, vermqoe vt ingenue ftear indigno,
bbereTe pofium.nec latere.Tibi in terra aliena,do-
aec faltrm nofci cceperis, le otium , & libertas,*: latebra
iucundiflmae non deerunt.Hzc fun t quae in prxfens fe
ie offer un; aduentus tui p ra: nia.Vellern addere p .-
liquam te forte dulcedinem in fribendo ex noftrorum
ftudiorum yarticiparione fumpturum. Sed 5c de hoc vi-
deris. Vn im tibi prartcrea , quod nofr in vltimis,licet,in
rltima parte epiftola; pofuerim, erit vieinus Ambrofiu.
Vale. Mediolani. L Maiis. Propere.
FRAN- PETRARCHA FRANC I-
co sanctox vM apostoi.or.vm, s. Epift.Vl.
CommencLaie tmut Romiptt*.
HIe,quemcernis,homuntio Chriftodeuotusfnund
rcrumque fugacium fpretor ingens,&cupidifimu*
Zteroarum: idem (perexigua tantarlaudisacceiTio, fed
quam tuus amor faciei elle permaximam) mihi que*
que chariffimu.Romaro petit. Sic cum afpicies vt mea.
boni anima: veftor eft. Noui homincm , in fdem ca-
ftris militauimus,nec d exauftorati fumus duce quam- '
uis extinAo. Si conilio tuocget ad peregrination^
pise compendium, fi fauere aliquo , putononesoraa-
dus vt faueas , oro tarnen nam quid Chrifto cui feruif,
uid apoftolis eius hofpitibus tuis acceptius potes.quarn
Chrifti amicilm hunc viru cupide dimifls fremen.
maulas fragoribut adillorum quietuTimalimina gra-
dientem iuueris atquedirexerislde roc.fi quid explorare
libuerit (Lbebit autem plurima) & fi dmerftas ftudio
tum noTc hunc omnia non finat , tamen quodad inti-
mum vitas mese modum pertinet/ortaffcaliqua quod ad
extimum pene cuneta narabit.Hoctibi raptim fcripfi
extremo ngulo Mediolani Ambrofiana: domus.in par
te remotilmaea luce eaque lucs hora.quamdoene-
fcri's preiTo caecifque mortalibusde terra oliaaviusjlux
m cft.Valenoftiimemox
Fran. Petrarchai ntRi.
FRAN. PET ARCHA FRANCIS
CO SAHCTOK.VM APOSOLOR VM Eptft.VII.
Pro eodem Ramftttgtauuvm aiUo.
SEcusaecidit mihi, qum Manlio piftori.qui Cum ve-
ouftai imagines mann fua pictas , turpes autcm filio*
haberet interrogarus,quid ita melius pingcrct.quam fin
geret ? lepid quxftioni feinum reddidit reiponfum :
quia in tencbris lingo,: nquit: luce autem pingo. Contra
ego quae in tencbris im i manibus fingo Sc cogito, re
formofiora vel minus cert deformia fun t.qunyqua; lu
ce media his digitulis pingo:non quod per fc imam mihi
lux nocear, quae non m fi vel lippis rtl malenes odiofa
cft.fed quia inuifis occupacionibus viam pandit, quas a-
rnica & films a rcet opacitas. Quid te merer? cum ad
te multa per notcmmemori animo diftaflerri.luCe rc-
erfa clamo exarare rix quicquam fuit. Tot ianua
fonat ibus tot rndiuuediuraarum acies curarum, tot
amicorum preces, tt feruorum lamenta circumfVrept.
Piger ifte multis mihi ventis tior Bootes tarn rpido ftc-
xu his et um noftibus plauftra rotat algentia. Noftcm
curarum nutricem max imam air Nao: mihi lux cura
rum difficilium triftium parens eft nox filcntij Si
quictis , & mirarisquod paucis placeo, cui cum paucii
Conuenit.cui omnia fere aliter videntur acrulgo,qu
fempexquod longirtm abeft.id penitus reum iter
cenfeo. Sed ne omne no 'hunos conceptus diei mali-
coegerit abortire , hoc tfnum fcies epiftolam tuam
jpatri fororibfqueperfimilem ad me perueniflVqua fua-
uius nihil, n ihil amicius. Senfi ex ea quod ohm didice-
tua expertutqaaliter me nfurus fis, qui Romipetam
ita videris, que ne fequar, rt ipfe tibi dederat,
Liguftici impediunt. Expeftabo aa rere tran-
quillioriit autumnus. Procellofum fane fydus hare lo
ca defpicit, aduerfus quod remedi) genus optimum fuga
eft-Heu! quid dixijquo enim extra Fortuna* tonitrua pa-
retfuga? Vnum ergo confilium eft mihi, vt pacem,
quam fhlftra quxfimmus extra, quaeiamus in intim a
Faxiii Epist. Lib. X. *
nimac Jatebris, Sc quam mundus non habet , pctathus 1
Domino. Vale noftri memor.
FR.AN. P, ETRAR.CHA G V I D
NI Si PI CM HI DI 1,-
NVENsi s.Epift. IX.
Crlorittur i^tnhidicomu in epiTJolu Petrarch peni.
QVod um ma gm zftimas nomen tuufn in epifto-
Iirmeit poni facis & rehqua. Nbn enim id meri-
ti mci.fed indulgen ta: tax cit. eque ideo me ingenio-'
fura arbitror,ed te amicum.Scneca Lueihofuo (ribens,
quod Iibros>inquit,meos mitti 4etdcras,non magis ideo
me dicrtum puto.qnam formo'im puta re, fi imagincm
nieam petercs-Eleganter id quidem : Qujs eft enim,qui
non dcfbrmis amici quam formof hoftis malit imagin?
Non enimquod arftimat fed quo arftimatmetitur. hoc
cft,non rebus trahitur fed afre&u.Tu quoqe nunc fie in
epiftolis mcs.ficur Sc in memoria locum quatris at
tendis quale fithopitium vbi habites.fed quid hofpes. Et
profecro nimisambiciofuseft,quinonlibentius vel pro
prium vel pauperis amiei limen,quod ignoti regis atriJF
ingreditur- Cerms vt cupide tuguriumftmm paftor.ni-
dum volucris, cuniculos fcrae.ftbula g reges ptant,
tente ipf memore! rtdeant infefta MpclU,
Quod ait Maro.quzrentcs non pu'chr fed propria.vt
quem non horrtini tantom/ed cunftis animantibus infi-
tum videms, natura: non dubitemus inftincbim eiFe
qui fcquerkvt fcilicct non doclorum m.igis hominum,
qumamicorum feriptis tinier nomen infertum velit
cuius te voti compotem S: feci , Si fi vita comes erit, fa-
ciamprarfatus tibi, quod hopti olim fuo Re Euan der
Qui crrunopem in aulam inuitarct magnum
ibi ho/pittm alium iam faid commmort .//xe.inqiiit,
imimt Wfor ^flcidesfibiit hee regia ttfit. Quafi di-
ceretjNe defpicias paupertatcm nofttam,ncque dedigne
ris habitaculum quod digna tus eft Hercules. Ego i-
dem tib amicifque aliis , vt omnes modo tecum allo-
quar, quorum nomina feriptis inferui. Teftatus fum,
partite, & asquanimitcr Forte precor , non par o loriar
Sfi Fran.Peth.ar.chae di Re.
nofVrat locus e(t vbi vos in eludo , eque fordes egefta-
temqu fermonis meis horreas aures oculquc vcftri.
EfTe quid-'m.quod nemo ambigit , nobilioii in parte
tneremmi , ae non menwm veltrum, im facultas xfti-
Dietur mea. Non vbi drcet,fed vbi portum, vos excipio.
Amor'amplillmus, domus anguila eft. Si Cicero efTem,
locarem vos m Ciceroni* epifto!is:nunc vos n meis lo
co, in alien is neque velim queo, 8c fcio vos non hqfpi-
tis chritatem fedamettiam arftimare. Denique vrob-
ctlricacem loci ceatract-*- fplcniort folem ni ibi vot
pono.vbi Duces, vbi Reges, vbi Cariares vbi Pontfices,
poftremoquod his.me iudice,maius eft.vbi Ph;lofopho*
ac ro'tas,& quod maximurn,vbi vros bonos pofni.
F R A N. P E T R A R H A. G V I D O-
Mi Sif rsj*. s Epift.IX.
Vt rumorihu Itbis neminatim de Venetamm Ductfer fuAl
Remfublicam obtrunctUo.
RVmores Itlicos, quotidie nii fallor ad fatietatem
audis.qui vel vtinam rariores eflent vel minits ira-
mites.Nunccrebw.vehementque funt, 8f fonon ade,
Ttnon untmiqGalIiisviirifregione/rdapnd Indos,
attque Arabes audiriqueant. Magni (untrerum motus,
magni bellorum ftrepitus,magna imperiorum, iugifque.
eollifio, magna dnique b'mr vox, qasque non modfV
alpes patrias.fed maria tranfiht,& cum magna fint fecar.
permaliprxfentia, futurorum apparatus continu^ ma
jor eft. lu nob is quod m omni aduerfitate duriffimum
e>extremum nulo: um folatium fpes au fertur. Semper
neigiturc inuieem conteremur? Semper noftrorura
laborum fonitu , ncbrmqae gentium aures , atque
ora complebimus'rSemper mundo quod audiat.fam da
hinaus quid loquatur? lt-qe vero astati tantum ioac, fed
omnibus feculis , tico magis, qum prophetic*
ore locuti funt Virgilius,& ftacus quorum alter:
Grtutidam ^fttmentem
Iraliam dixit: alter, ,,
xyfuduum Meds fJcfbtrUfomtuiH ruin*-- . , (j
Agit mode fortuna, pernciat, quod incctpit, quando fi
Virgilio ip/ credimtw , omnipoteas
1 & mtiuftabilieft,dpa
de
Faiiil. ErST.LiB. X.
eft, de qua re, ne quid prcipitante iudido, definiam,
nih 1 in prastens pronunuo.tu tamcn fentcntiam meant
nofl .fi 'ji.idfenum loqui foleo.ab hacopinione rcmo-
ti:Timut Cam N-inc loq vt ulg s ; quo maximi
diiTentin. Carteriirn fiaciila nihil, fi tc liquideft,nam
dea ptoc ild>ibir> non eft, & rurfusfiuc ilia fuisviribuf,
fine noftra 'gnauia potens eft, qjeniam quibus folisob-
ftari illi po: erit arma rationis ob ecimus. Agat(inq am)
faeuiat, tonet, acfulminet, in hoc prxipu mundi la
tus, bi in vtramque partem plunmum fe fcmper ex-
ercuit.pergat inftrt,premat. vrgeat , & quando itifu-
pens atque infer s placet, rt dictum eft, ccepta perfi-
iat. Vereor fane neprrfens prsetatiuncula, quafi ma
gna; m Utiae index , amantem 84 amore pauidum . ar
que folJicitum animum tuum forte turbauerit. Pone
metum ,priuatim nihil aduerii eft, cert fiait public
nihil ei1 profperi. Quid cnim profperum viris? im ve
r quid aune non trifte prorus,&miferum, librtate
xnortua & fepulta Qua roulti farpe vitam magna curo,
oluptate & gloria prorudre.prxfrtim cum non li
bertas 'ola perierit, fed cum illa lmul fides, pietas,pu>
pudicitia , peflimfque iam moribus lat regnantibus,
nullus vfquam iuftitia; aut modeffia: locus fit?Quae quo-
Oam fine confenfii generis hamani contigifTenonpo*
rcrant,ideo ftomachofus. &indignans animus, non ma - 4
fisfuam qumpublicam fortem lugechic fepenumer
olor meus,his quae nulli homin profunt,mihi eti no -
Ceat.friuolis querimo'niis iaporat:ex hoc genere prin
cipiara iftud efle noueris'.Nuc ne te amplius expecbtio-
Bc torqueam.quod deftinaueram expedio, 3c omifis ru-
znoribus qui affidu aures tuas fama vociferate circum-
onann,qiios nullis annalibus cprehendi poTe credide-
rim,quiPifis,&qiii Scnis populoru motus, qqod in latus
xeuoluta Bononia, quifnam patrias mea: ftatps, vtinam
tflorentis fcmper, fie aliquando frftiferae.quid fleai
Roma.quid Parthenope metuat,vt regib'ipfis cognomf
/u,Trra laborisxquauerit, quibus aeftibus odior fcr-
f neat.fulphurulcta Trinacria,quidagat lanua,quid pares
X-guria, quid Au>l;a cogitct, aut Piccn, quaaiusn*
6i Fran. Pitrarchae di Rib.
Si laboriofa fi Mantua, qum meticulofa Ferraria.quim
Verona miferabilis , Acleonis in morem, fuis ipfa cani-
bn s beeret ur, vc Barbaries femper ineurfibus pateanc
i]u ilcia Sc Tnden tum.Potremo pudorum maximus.qut
prxdonum ccetus per Italiana peruagtur.vtque de pro-
uinciaru domina .lenior fit ita prou > ncia. Ad Vcnc-
tortVt Liuij verbo v ur.angu lum,& ad ea qua? vix dun
potes audifle fltino. Qui bello cum Ianuenfibus Cal-
dioam ante detecto , latens enim bellu n dcfuiiTc
nunquam puco intra breu tempus primum victi, mox
viftores , rurfum maiorc prarlio vii funt , in quo lilis
qu idem. vt hominibus, vtque Italis compatior.mihi au-
tem gratulor.quod harc eis mala omnia ventura,praeui-
di,prxdixiquc non aftrorum iudicio,au t vlo vatietnij
genere,quod roturo defpicio , reiici.jue, fedprarigio
quodam mentis,& vrgtibus conieturis,quibus in cam
fernen tiam trahebar , vt videre mihi tunc viderer.qrjod
aune video.Atque vtiaam dux Andreas.qui rrrum fm-
naar tune prxerat , hodie viueret : exagitarem cum Ute
ris & omnes acleos incuterem , tota yterer liberta-
te. Bonuro enim virum, atque integrum, fua?cjue Reip.
amantiffimum fciebam, doftum prarterea 8t facundum.
8t cireumfpeum,& afFabilcm,& mirem.vno tarnen of-
fndebar , quod belli ftudio arden tior erat, qum natu
rae fuis moribut conueniret. Viuenti equidem non
peperci,& prjefens verbo,& abfens literis lacefTere aufus
tan tum virum, quae ille de animo meo certus.parientcr
ferebat,fed recenti victoria clarus, confilium refpuebat,
cfuluit illi mors, vt & acerbiflimum patrias fue, lucrum,
& mordaciores meas literas non videret.Vti enim form
terimoniololebat,necdi'bitare,qutn lcut illa pro-
perior viderctur lc iuftior caufa fu eftet. I taque (arpe
mecum illud Scipionis African i dit vfurpabat,qui lo
quens aim Hannibale:Dij(inqiut)tele> lint qui St llius
belli exitum.fecundum ins. fifque dedert,&huius dant
&dabunt.Illudquoque Cas&teum:
ftefoto t}Mtefleprobet,qm iiiins
InduitJnu ocies viEbanfaibtra mcenttm,
Et quantulum ilji viucdum erat, vt in cundm ifta
Famil. Ipist. Lib. X. jj
ierem , nocentem tee fato conuincens , qui tefte fato
innoccntiamaitruebat iPaucis ante obitum dicbus.lite-
xulas meas acceperat.aculeofas fateor.plenas tamen atFe-
cbium optimorura , qui bus it tor/r, ita rebon ionis
fldio efferbuit, lcuc poftea retulerunt,qui prxfentes e-
ranc quafi fummo pudori duceret, non acq a(Te ftylum,
quod vnum facillimumilli erat, literato inprimis.difor-
tque homini, id enim puto, quod erat dimeiflim non
eu rabat . retundere fcilicet , & confutare fen ten tus ver-
bis, equidem atque dicendi excrcitio ornatusv. rborutn
ertarn ma non timebat.Sed quid rebus i pits facias,atque
apcrtillimzveritatiquid refpondeas , oifl vt taceas , aut
confirmes?Verba em m spares , aut par.au t fuperior ef-
fe potcs,rebus inferior fis oportet .Sarpe phaleratam elo-
quentiam nuda Veritas vincit. I taque cum fe mu Jt fru-
itra torfifiet ,feptimodemum die, nuntium meum fin
literis dimi(it,rcfpoufum, proprimque nuntium polli-
cit us, quern non mifit, nec deinde refpondit, feu morbo
corporis/eu animi praeuentus , quod per eos dies contra
fuum atque omnium , animofiflim ad littus Ve
nerium ,ipfa eadem , quam penitus viftam. atque eirerri-
tam extimabat Ianuenfium claflis acceflit.cui tumultui
Dux ipfe praster more armatus interfuit. Nec pod cum
di.fer aliquid gelTir,quafi feftin.s, impende tibus
malis.matur a morte (ubducei e. Etfi quid fert,reipon-
diffc eum.nefcio quid, quod nequaqHa ad me morte ipfa
Ducisforfan interueniente peruenit. Poft quae ftatiffl
apud Achaie, infulam cui Sapientie. e(t,Veneti ab
eadem illa vaga clafle i/nuenfium deprehenf,ingc tique
ptxlio fiifi funt , um honorem Duci ptimo deferente
fortuna(vt ficut dixi)dilatam patria; fui cladem in came
poCtus non videret.Cert vt vbi potiflimum vinceretur,
Hiuinitus euenie crediderim, quo fcilicet vocabulo lo.
ci , fhem reliqui duces admonerentur, vt fapientiam
quam fortunamfequi mallent,c ratione abetibus re-
r eliceret argumenta.Sed nnnefidifragus fum,qui no
ua pollicitusantiquaperfoluoBxpera aute infundo eft.
vnde promifi mini fides eonftet. Haften9 audieras,quoi
iecjuiturnouumaudw. Huic eûidemtalipuciiuuenj.
I4 Fkan. Pitrachae i Vitt'.
. ienor fuCceTcrat, 8t art patrias gubernaculum fero licetj
antetamen qum vel fibi , vl patriar opus effet accele
rator ab olimiiiihi familiariter notus, fed in quo falle
bat epinio,animi qum confilij matoris.Marinus Phale-
ruSjViro nomen. xplere animum in fummart gnitate
Jieopotuit .finiiho pede palatium ingreifus : namquc
hue Veneti Ducem facrofanftum, omnibus feculi -
giftratum,quem in illa vrbe fcmper,vt numen aliquoJ
antiquitas coluit.nudiuftertius in ipfiuspalatij veftibulo
decoIlarunt:caufas rerum vt Poetas folent, in primorrtiit
fuorumopcrumexpIicarem,riifi comporta loqui velirt,
nequeo,tam ambigue,& tarn van referuntur.Nemo il
ium exeufat , omnes aiunt voluifTe eu rn in ftatu Reip.i
maioribus tradito, nefcio quid mutare, atque ita cu neta
COnueniunt.vt quod ait F ! accu s :
Plimine medium mcdine iijerepet imum.
Kam quodvix vllivnquain arbitrer cueniTe, dum ad
ripam Rhodani pro negotio pacis per me prim,& mor
per cum fruftrtentato,apud Romantim Pontificenvle-
gationis officio fngitur.Ducatus hon^r non petcnti,i-
tno quidem ignaro ibi obtigit.' Reuerfus in patriam,
Cogitauit quod vt puto nemo vnquam cogitaran partus
ft,quod nemo vnquam in loco celebrrimo, omnira-
queclariffimo atque pulcherrimo.eorum qua; ego vide-
rim,vbi,mVioresfui, hetiiTimos honores pompis
triuraphalrtAsdeduxerunt ,illic pfeferuil in rnoiinm,
Concurfu popali traftus & ducalia exims ingntaca-
pite truncus occubuit ,templ(|ue fores, & palatij adi-
tum/calq; marmreas farpe vel fftis folennibus,velho
ililibus poiis honeltatas.fanguine fcedauit proprio. Lo
cum gnaui.tempus gno.Annus eft ab ortu Christi
ILccc. LV. dies fuit vtferunt xim. Cal.Maij, rumor
eft tantus.vt fiquis vrbis illius diciplin, morique pro-
Ipexerit, quantimve rernm mutationem vnius hominis
mots minetur, quanquam alij plure^vt perhibent com-
plicumex numero,idern fuppbcium vel pertulennt, vel
expedient, vix maiorin Italia temponbus noftris cmer-
tcrit Hie forte meum judicium expeftes. Populum li fa.
eve ctcdicur abfoluo, quamuu Sc lenius Ceuirc, & dolo
rem
Famil. Epit. Lib. ~&. ' l<>f
rem minus vindicare potucrinc, fed non facile iu-
fta fimul arque ingens ira compnmttur, magno pratftr-
tim in populo, v j\ iracundia; Iriinulos rapidu,mconful-
tiiquc clamoribus pracceps atque mulciuolum vulgus e-
zacuit. Infctlici homini , & compatior , & ind'gnor,qui
honore au&us infolito, quid iibiubcxtrem vite tem-
pus vellet ignoro. cuius dlud quoque calamitatcin prz-
grauat, quod prseferipto publia more iudicij , non mo
do (, id infanus , amcnfque vidcbitur,& tot
iam per annos fapient'ias falfam miam, vaiiis artibus v-
furpafle.Diicibus qui pro tporc fuerint edico,pout tibi
pras oculis fpecul ciant ,vbHc videant duces eiTe n dot
mmoîm vero nee duces,fed honortes Reipu. leruo
/. Tu vale Sc quoniam publica fluctuant , demus ope-
ram,vt priuatas noftrac res , qum modehflimcguber-
nemus.Meiolani.ix Cal.Maias. >
FRAN. PETRARCHA GVIDO
NI ARCHI EFISCOPO IANVENSIjS. Epift. X,
_ congtmdendnm de nono Epifcopafu an condolendumbi
fadbitat.
SVcceffibuj tuis mxfttor me an Iqtior ad extremum ef-
fem dru dubius manl. Tangebat an i mum hinc quies,
Jiinc gloria. Alreram tuncereptam,cu'm maxime neceU
faria eifet; altera illi anati,coi prgeipue deberetur/upe
radditam cerrtebam. Gloriofum tibi labor impoitum
non dolebanijciens abfque labore veram nec qur glo-
iam feruari.lllud horrebam quod libertas,qu tem
per amaueras , in dcrmen agi videbatur,& haud dubie
honori onus impoitum erat. Quo altior enim (taras
eft.eo durius vitas frcniim his qui infamiam timent, fe*
pirque eonfpeftior rerum vertex. Quid vis'Amor liber-
rati's atqueotij vincebatjatendique commoditas:dolere
iam ,- cram nili quodn mentem venit te eque Obe
rilm haftenu & quod eft pelmum feruitij genus,ini
qoo ilmul ac multipliei preilum iugo.nune de feruo ho-
minum multorum fcruumDeivnius effecbim. Fotlix
OTUtatiregaudenrlurrt-eft.Irt quoftatu quid agendum ti'
bifeu quibUs gubfernaculis inter pfocetloli oicij rlu-
ftusac fopulos vtendum &,ntcgo^confultor5
Aa j
j(6 Fr an. Petrarch ai de RbB.
doneus,nce tu con llij eges , vt qui in his difciplinis,qux
maximhunc deceant Itatum, remplis omne contriue-
ris impar quidem pon tifcx/cd pontificij iuris ceruno-
niaruoi ominum iuucntute peritillmus. Vnaequac
jnultis ardua, tibi prona atque facilia. Ne vero tarn
diletus olim frater.nunc & pater,tantum zquor ingref-
fus non dicam conilio,non hortatu.fcd falcem vo*
eis omne careat funem blucnci Horatianum illudex
clamo:
/ bxme,cno -virtus te voent.pede fausio. . v
Nempe quo rix alios longa; adhortationis calcar vrge-
ret, natura te ducet tua. Non es cogendus, non vrgen-
dus.nec rogandusquidem: Admonitio ipfa prope -
uacuaeft, mk quar monentis fidei fidem racit.- Ad ium-
mam,v t portu gaudeas optato,naturarn ttiam bonam re
quere: i 11i ulcantis frta nauig j clauum crede- Si quid
ambigui rerum tempeitas attulerit,fumma confilium ab
arce & ab illafuprema parte animi peccndumer.it, quae
terrenis turbinibus in acceiu ferena Temper atque tran
quilla cft.Dc fine opcrum nil tibi penitus arrogans
fpei an chora in Beo fige,quodque ait Pfalmifta,R
pela domino viam tuam,& ipera in eo Se ipfc /aciet.H'C
fiint, qux tanta de re hodic d ru s fui, cim l\ mulante "
animo plura Vellern fed ferueutc atque obibnte nuntio
ixiftapotucrim.Vale- ' .. .j, ..
F R A N.. P E T R A R H A BENIN-
TENDIO, S.Epift. XI-
EiqmLuide pulfatnr aliena,ratmit ai arce m & frefriam
confeientiem reairrendum
Ene mihi accidit , quod in vrbe licet frequcntilTima,
tua me folirarium epillola repent , rrubuiTcm co
ram multis deprehenfus m publico.nunc folus erubui, J:
dixi.Quid non potes impenofe amor ; Qujd non potes)
Quando etiam talis viri oeulos, iudicimque perltrie-
gis ? In litcris quidem tuis, optime vir , duas imul vc-
terum fententias recognoui , Sc amoris fcilicet, Sc
cloquentia: magnam vim , nee de, nihilo dictum , vcl
amantium casca jTe iudcia , vcl Orat rem poifc om
nia. Primum te amicc,in cxtimationc rcrum mearum
im
Famii Eimst. Lib. X.
f.Hit hau dubi: fecnndiim ver minus refclliTet,vt ta
lis mihi vi den ineiperem, qualcm tu me facis- fic cord*
Jegcntium in manu habes, fiepapiruapro regia,lie cala
mus tibi pro feeprro ft , m quod mr cog fentiens, ta
areem rationiseuaferam, , meque ipfum idcntidem per-
cunftabar an vera eTent,qua: de mcfiyloquamuis arti
ficilo & mellifluo dicerentur. Sein quid mihi intus
in ilentio fit rcfponfum. Proinde oro, polhacpudoti
meo parcas,ncve me nen meis laudibus oncres. N6 pre-
cor errorem exuas.quo dcleitor.tantm ae me facundi
vnco trabas , in errorem multojmparem. Tuuten.'rn
erro i gen uus. & amicitia; teftis eximia;: meus fi fit ,n i
amens.ridiculofque erit, quanquam ni fallor ne in hat
parte labi polfim prooium ell mihi. Habeo cui hx-
ream concientiam mearn, qua fi nn externis flatibui
atiulus fuero,non fcil eorruam lllicenim non mil au
ra punifima,verique flant fpiritus. Denique fic habeto
poiTe me tibi omnia credere, nil? qua; de me fcnbis.quas
aliunde procederct.qua putas fronte tectums fuenm?
At nunc mihi notilTtmus candor tuus . quicouidais.aut
enfibus meis approbat , & quae ex pre alterius iltuioria
vidertur, tuis labiis grata facit,& dulca.Ad funimam,
juifquis fum.tuus Aim & amicitia; natra; fores.quas. co
quem iar tua; clauibus aperire tanto ftuloiatagis,ai ert
funt,vt bbet exoptatis ingredere. Crede mihi, nullo ni
fu .nulla opus eft arte, vitro animis pixfto fu m,t que in,
limine Ixtus excipio , non prius exdufurus, quam hane
inde animam mors cxdudat/tdque fic eile vt dico.pcni-
tustibi infitumefle velim. funt quibus glorier,
inque his ips haefitare foleo. Vnum hoc m trepid dixr
Tiro^temporales amicitias non noui , ad quas fi nan mi
nis emolumenti fluxa ratio , fed honeftas alliceret , im?
mortal's ei le gen i tas mortales eflfc non filieret. Egofa-
tenr,ad ineiindas amicit ias tardus , fed ad finiendas im>
mobilised haue ctrahendam vtique pronus fum.ac ne
id fortuitiim putes, de tc mihi diu ante piouifum erat,
quem vt in amicis habere, & dignus,&appetcs videbatis,
San quod p rxi er modeftilimum amicitia; vot, etiarn,
feriptis famiharibws quse^ varia exigente
3<8 Fan'. PtTRARCHAi Di Kit.
cjuotidic mihi nanibvs excidur.t,' partem poftularc di-
gnatut lis, mirer, quid ita cam riuam fontem Ho mi ha-
beaSiSc lucida, femiarentes ac trbidos vicinorum nu ta
los fitibundus ambia Nifi pridem i nr . llecbis m 'h i ft a
nimi tui ardor, qui uncus eft , vt nullum ingeni; Irquo*
rem vndecunquc faftiiiat, nequs tibi furrVftorum arbi-
tretur.quicqind perennibus fcatebris vberrimum peftus
affatim promit, n'fi vel ad limina pauperum pulfes,& tui
locuples aliena mcndices.Perge,agc,habes quos fcquans
<iuccs,feu Socratem rnaiiis, (eu Platonem.quorum alter
vt ferrptom vides ad difecdum paiTper.dirifTimus ad do-
cendum fin t. Îfer literas tot orbe collegit, q lus tot'
orbe reftjnderet.hiexemplisfretus athoiteringrcTu
fieri non poteftj quin ad umnUsquoqne dioitias prouc-'
bare. Quod ad nugas meas attinet defderiotuo, cti.im
xnei,& mearum rerum amor accedit.amor earcus.vt dixi,
te femper obliquus rerum arbiter.vulgo dSei folet. Pla-i
cens hiftrio femper placirium canit.Prorctai!tem nod
in me , eque in meis feriptis eft vt placeant , fed in te.
Quantum vero m his, quando his delefftari', quantum
ih maioribus fi qua fors fauerit tibi mbrfcrn gererc cu-
piam,& rurfum,quid fvacer.ex tevelim.eios ex ore au
dies cuius manibus ifta percipies.Qui vir rhufca fuaui-
te m'ilcere au res ,3c dgito potens eft mgenium excita^
re:Cmque ipfe ft rnagnus , q'unquam non coningio
Thetidis maiorem fe ghuit. Nunc ambo quietis a u ni i,
de toro orbe fibi Venerum deIegre:adefto ilhs oro.qua
potes.mei fuiit equ'emagis eflecUpir^ tui.effe fbi n
alterms, videbuntur. Noui/fimu eft vt noris, epiftoram,
illitis optimi viri,8i ciuis,& Ducis mel.ore mine in patria
vients,quodigni vtnara diutiusfuifl'cmus, lieram me;
fei non line lachrymis perlegifTe.ira mihi de fepulchro,
im de clo refpondere vifus eft , vt m : lu mihi fufpina
lenouaretjfed non ita, vt non fbi quoque multa refpon:
funis fuerim.fi nobifcuni ageret. Nunc vt puto.vei taci
turn inttlligit. Vale mcmornoftri , Mediolani. VI J.
Cal.Iunij. : " V. . ' -
. -1. . ..lilt'..' >rjl I V . .
F*mil. EprST. Li, X-. ' j
F RA. P E T R A R H A F R. A N-C I-
SO SANCTOR VM APOSTpLORVM, S.
V, Elit. . . .
Vt[ ad. Cifarftn legitime.
OPrxdura fors mortalium, ovcringum graue iit-
per fil 's Ada, vt ille ait, i die exit us de ventre rna-
tris eorum vfq;in diem fepuluiraMn matrem omnium.
Ecce ego dum maxim folitudincm & requiem medita-
rer.magno rerum & familia: ftrepitu contra meum mo-
rem ac votum prop nunc ad Aroum mittor Ocea-
num.Quiscrederet, vt demceps Rhcnumquem iuuenis
fenemvidi,eundemiuuenem ipfeiam fenior vidcrcrn.
Si quidemolimannismeis ad hue creicentibus circa dt-
uortiaamnis illius , vbi decrefeere & bicorniselTe inci-
>it,f.i>: nuncad radieem montium,vbt ille crefcit& na-
citur i iam deferefeenti iter eft mihi. Sc inde longius ad
extrema terrarum magntis labor prxfertim in tito con-
trarij appctitUifed nifiirritus,non gr.iuis.Pro publico c-
nim bono nullus priuatus labor non facilis videri deber.,
Proinde banc ab ufain, non abam, abhocLigurfi rev
"gnatore miflusad Cafarem profieifcor qumque mit-
tenti fufceptqieefrcax negorioresdocebitrmihi vero
catenus morigerer, vt illum , cum quo abfens literis nil
profeci voce pra:fensferiam:litigabo,argt:imque
ftatuam contra faciem cius hanc degeneren> & Criareis *
moribus indignam fugam , vt nulli vfui iter hoc meum,
fie cert legatiis ipfemihi fuero.Primoenim qua: com -
mifla,poft fcorfum' que concepta mihi nt.peragam.V-
- tar librtate mea & Caefris vtar patitia. fie me faltan,,
lie Italiam,& defert Imperium vlcifcar. Orabis pro fee-
ici reditu, port quem , vrfperOtilcin folitudincm totus
immergar, vt nullus ibi me labor (Oiqaid antefepul-
crum fpero?)nullus me nobilium ferutator latebrar li
vor inuen iat'. Vale noftri memor. Mediolani perproperi
Sc inter tumultum farcinulas ft tingent :um.X 1 1 1 1.Cal.
lum'j.
|7 pVaH. PtrauchA o 8..
F R N. R A R H A F R *
CISCO lANfTORVV Apostol-
*vm s. Epift.XIIl.
Z>cjtu i Germania reditu.
TE meditabar abiens.te reuerfus meditor. Sed qui
tunc fdffeeit paucis.nunc multa viuenti animo oc-
Cupatior folito calamus non urbxit. Itaque pofeit in-
ducu , ijius nenegemtemporispraemor angt;ftiis. Re-
ducemmenolfe (uffecerit, h jfl adie&o, fofpitem redu-
cem. lllud ploiis facies quam rcdituro.qiiam falutcm,
quam orbem terrarum.qi'o magis mbio.mi nus aueo. Si
quid amabile eft.nifi amor fallu, in Italia eft, cui vitro,
loqui poTint.omnia climat* ccfferint,& tacendo ce-
, nifi(qiod mcfftus dico) naturae clemcntiam inco-
larum tnmor licoVque corrumperet. Dc huius laudi-
bus multa fa:pe diaimus &,fi vita manferit,dicemus. Sed
nunc recenti memoria de his mixtim , qi'a: & peregri-
nantifeobtulcrant.&reuerfo, dicere aliquid , inftitui.
Oeterum is.cuius manu hanc litcrtilam accipies,conci-
ais & amicus nofter(nonenim nottrum . cere vcreor,
qui meus eft) multa tibi non addo,< libuerit rcfretde
ftatumeo, cuius nofeendi tiiam inexpkbilem ac perp
tuant itim noui. Vale & maiores measpropediem lits,
tas, mi occupationibus veter, &. Mediolani XII*
Cal-Oftob....
F R N. PETRARCHA FUN-
. - .CISCO SANCTOR VM APOSTOLO-
RVM, s. Epift. XIV.
Iulupitlchrituduumfe nunquam dormi logncutfc quam inpt-
Itgrinatione. .. ,
POicis vt epiftolaro de ! tal 'ae laudibus, quam tibi pol*
licitus vidcbar.non fubtraharn. Emm ver nihil a-
nimo meo gratius , quam multa tecum colloqui.
Neeinficier nuper me,dum rura barbarie! peragraren.
Inulta & varia,quae de huius laudibus diei polent, inter
equitaadum cogitarte. Ita nvhi accidit.vt patriam nun-
quam clarius quam in peregnnatione cognofeerem.&
*fi|pmam,quaiH pukhra effet Ualia,in Germania per-
ctidici.
Famil. Epist. Lia X. %j
didici. Et hoc mihi epiftola: principium fuit illius.quam
rcucrfus magno mpetu crxptam moxdeftitui mole re-
rum prcflus & varier diftraitus. Nempe ex illo nul-
lus mihi fer tranquillus dies, nullum 1 ben fufpirij tem-
pus fuit. Quod minim,puto, mirabere , il Ligurias la
bores & temporis huius ftatnm anteoeulospoms. In
nui cquideni tantis uata tempeftatibus increpidum
ferte veibrem eTe.inconcuiTum certe non lieuit. Me-
rninifti, quod Auguftinus de fe ipib deque hac ipfa vrbe
in fimrli rcrum ftatu loquens aitiNos inquit.adhuc ca
lore fpiritus tui exeitalumur un tum emtate attoniti
atque turbata. Quod ill) accidit alien gena; &, ft ipfe
ait.adhuc frigido.quid Itlico homim nec iam.Deo gra
nas, i calore ipirirus prorfs algenti accidilTc extimatf
Carterum am ra; It ft i Uuore ciuitas multis procellis o-
ptata: qjietisin portum venit multa cam gloria. Mi
hi autem de materia , quam p'ofcis multa vtroque fti-
lo ' occurrunt n, fcribrrem,qua:, vt augurer, vidifti,
& ft quid forte mincetiam hinc fcripfero,antc alios vidc-
bis. Vale,Mediolani UOl.lunij.
f RAKPETR. ARCHA GVIDONI
AacHixpiscoPo Ianvjns i, s.Epift. XII.
Deflatufue adntodwn explicita.
NOui te , fcio, qum de me Temper anxius fuer,
q'iamqiie follicitus.Et profefto non amat.qui non
meruit.Statiim menm vis aiidire, que fi ftando ftatus
Aicitur, niillns hic homim ftatus eft. fedfluxus mgis ac
lapfus.atque ad vltimum ruina. Qpidvelis tarnen, in-
tclligo , quam feu fuauiter feu darker res , non
t.uir dico , fed volutin tur. De quo ipfo fa:pe qtiasren-
tibusamicis pro tempore vari refpdi. Quid aut vetac
vel fa:pi' id dici.vel mutari ftilo, it qua rer vcl opinio-
milano facb eft.Ex mearum quide rerum fummam
olim tibi notiifimam fcio. Minutiora(ni faHor , vt quo
tidiana exigs : quid in dies agam quid de futuro fta*
Aa iii
37t Fran-. Ptrarchae di Rib.
tuarm quaoq:c illuH mihi He ingenio tuo fpondearo,
vbicunque iim , no(Te te non modo quid agam, fed quid] .
fomniem. Quid enim , nii nia du eri m , actiones Se.
cogitat i; nes hominum, quas nouit Dominus, quoniam
vanaefunt, vt pflmiftaait'Et reuera nu m: ne operofam
aut ditficilem tibi cognitionem tribuo , node quid a-
gam, Siquidem comprelos adolefoentix turbines
& illam beneficio maturiors xtatis extin-
am.Oquid loqnorlcum tot libidinofos palm de
liro* ines videam , turpe iuuenbus vcl fpeiUculum
Telexemplum. Im igitur poft ;llud incendium co>
Icfti Se ore Chriltque refrigerio confopitum prope r-
nus femper vus mea: tenor fuit, & fepc interim
loca mntauerim.illemant immobilis. H' nc nemo te
melius node debet, Paulo minus bienmohoipes tuus
lui. Quod tunc vidifti , nunc agenrem cogita, nifi quia,
quo magis progredior.eo magis accelero . & ecu felfus
viator ad veiperam adhuc longa: viz cogitatione fu-
fpiro & Calcar incutiojaflitudinem excut o,& greifum
mgemino & multiples vita; txdium obliuifcor. ta
que diebus ac noflibus vicifllm lego & fcribo : alterum
opus alterno teleuans fol.uio, vt vnns labor altriut
tequies ac lens men fit. Mulla mihi delecbrio aliunde,
nulla viuendi dulccdoalia, iedhxc ipf.i me prxgrauat
atquc exercet vfque adeo,vthac dempta vix intel-
ligam, vnde mihi labor ant requics. Res mihi qui
pera inter manus crefctmt, & fubinde alia; atque alia;
adueniunt abeunte vita,verumque Ii itcri oportet
terretme tanta cceptoium moles in tarn parua vita? a-
rea. Dceuentu Deus-viderit. cui not i (Tima eft voluntas
mea.quam fi vtilcm animx nouerit.adiuuabit fpcro. Vt-
ctmque autem ipabi voluntas eius premium quamuis
uda &optatis fpoliata fucceflibus.F.go interim anhelo,
vigilo,ludoêftuo,nitor in aduerfum, & vbi denor dif-
ficultatum fepes, eo alacrior grertum fcro,ipfa rerum
nouitate feu aperitate extractas atque impulfus. Cer-
tus labor .friiflii!; incertus. Malum mihi commune cum
eanerisitadium hocingreflis.His intento defltiunr tero-
porurn reliquia; , 8 ego cum lilis ad extremum eo , 8c
morta
Famu. Errs-. Lib. X. 37}
ntortalis immortaliprcmor eiercitio. Dextra quidem
calarais, ocultis vigils,petbis cur is artcritor.Totus iam
obduruiatquepercallui.vtCiceronis noftri verbo vtar,
Sc fi forte per.) cnu m quo velim.bene erittalioquin bene
efl~e volucrim Fauftum illud, hoc laudabile. Illud eft -
niminalterius,hocin noftra mana poftum. Hic inii-
ftam, vt nullus dies, aulla noi, non labor , non requies,
non voluptas animum ab honefta intentione dimo-
ncat. Dereliquo fortero meam non tantum a:quo, fed
alto etiam animo feram. Si pofteritaci nofcar probr-
qje,quid-ni gaudeam? fi minus,noftrx notum fufficic .-
ztati. Sine idipfum afTecutus videor, paucis auc vni
mihi notcm futTe fatis fwerit: talem modo nv na-
uerirn, qualis fom, talfque fi m, qualis ele cupio. Ma*
gna res,frcor, & optanda faciliusquam fperanda. In
ter has igirur curas ago interea Deum oran quid-
quid de Itudiis fuique decreuerit. ve bonum facilm-
que Se bi pheitum jet exitum, neu tot me totiens pe-
ricuhs erutu m in fine deftituat & fxpe fufpirans illud i -
bi Dauidicum infuiurro. Ne proicias me in tempore fe-
nectjtis,cm deceeric virtus mea ne derelinquas me, Sc
illud , D i ft i me iuuentiite mea, Scvfque nunc, %
vq ne i n feneftam , & en iura , Deus ne derelinquas .
TMih.il arFectuoius tarnen, nihil epius precor , qum ne
derelinquatin morte. Haec.frateroptime,fummacftc-
ins.quem tu ftatim, ego citrfum feu verius cafum voco.
Sed quia de fingulis fcrupubi.is quacris, accipe estera.
Corpore valeo e vfque, vt illud ad plenum : eque iam
.grauioranimus,xrfque tranquillior , eque ab ft menta
& iuge bellum perdomuerit , quod illi contumaeiflirno
TcbtUantque mancipio indixi, feu calcitranti,vtpro-
pri diXerim.afello, Cnrifto tandem duce domabitur, fi-
quo abfqiie vlla fibidubitationefuccumberem,vtfo-
lebara.Sic mc crebro ex hybcrnis in aci reuoCat,cgt-
que nunc etiam de librtate cenare. nafeentium fors
fmmtis femper in prxlio ftarc non aduerfus aliengenas
tantum hoftes/edaduerfus indgenas fcque ipfos, Sc an-
eipiti experientia omne tempusabfumere!Spes prima
Sc ultima Chtiftus eft. Hb opera fewte Sc hofte?.
374 Fran. Pstrarcha diKeb.
meosvineam.quibus perfaepe olim iuhior vichis fum,
& afellom huncinenodali ac valido vinciam capiftro,
nem h: lafeiuiens dulces (omnosatqueanimi requiem
interpeller. In rebus aliis,quas fortuitas vocanr, opti-
mus & ab extremis diftantiflmus eft modus. Pro-
cul miftria , procul inopia , procul diiiitiae, procul nv-
Bidia. Tata vero dulcs, fjcilif mediocntas praefto
eft. Ita mihi vMeorrfjllor fort. Vnum eft . in quo
inediocritas mifta non fequitur ,idque fi inuidioium
forte me feccrit, non mirer. Honoratior firm , melius
d:xi(Tem oneratior , qum Tel vnquam optaiierim. vei
fempcr optatxiit expediens quieti. Nequehincfolum
Italorum mavimo fufque proccribus , fed quod publi-
cam fim difturusad gloriam toti populo ,
charirque quam merui. Qadriennio iam,vt rides,
integro in hac media lanuenfium vrbe moram traxi>
& iam qninti anni lumen ingredior. Res hercle nec mi
hi vnquam, tibi cuiquam amicorum vel knit
prxiigio antevifa;fed humanarum rerum confuetudo
eft vetus ac perpetua, vt fix nihil certum omnium, qua;
lperamus , ft nihil omnino.quod praeter (pern eueni-
rehomini non poHt. Nemo (cfall.it aut dicat, hic
inoriar.illic viium.Non refpondent encis cofiliis.Cum
multa drcumfpexeris , cum diu multumque cogita-
ueris, vnim te aliquid fcfellerit, & cum multa de-
creiieris , forfn.i iure fuo vti volet, inquc lftu oculi co-
gitata penieiterit. In hac vrbe igitur.vt dixi, vel Grae-
cam Ol mpidem tranfgreTus mine Romani ltiliri fpa-
tium ingrcifiis ei non prziidentium modo.de quibut
nuntiatu m tibi certus fum , fed rotius etiam, vt dictum
eft, populi bencuolentia mi hielen us. vt non tantum
ciuibus optimis, fed terrae atque ari , ipilfque qtiodam
modo parietibus vrbis menibus in perpetuum mc
tenen arbitrer. Is me omnium fauor acnplectitur:
his me oculis vid'-ri , his vocib'is Concclebrari fen-
tio , lie vt amicitias fingulares ileam, de quibus agere
longum eft. Me vulgo etiam charum fcio:vnde id qui-
dem ne(cio>nifi quod & fama fiium,puto,tenuit morem,
& into*
Tamil. Epist. Lib. X J7f
St inter occupationes omnium ac meas not illis me
propis intuendi facultas oblata eft, mihi necef-
' fitas apparendi. Ita nunc vfquc vnlg s fllitur: ego
lateo. Accedit hab'tatioabomni tum Ici ciuium, ni
quem vetufta denotio fempcr ochuo mane teuehit fe
mla adocciduiim magna: vtbis angultim Ambrofij
hofpesfum, quocummulti fafpe vel noti vel nolcendi
auidife venturos dicant,vncis inde negotiorum, Iii
loci diftantia retrahunrur. Sic ifte fanfifc ffinvis hofpes
jTieus, vt confolat:onis plrimum corponli fua -
tia,atqae,vt reor, fpiritali um piarftu auxilio, fie tas-
dijac faftidijmultum eripit Sil 'tan, frequentari, ce
lebran' , premi, afpici ab his ftimulis tanto (ub
conqm'efco, & relut, alto maris littotc procellas vi
deo, fragormque audio fed fluebbus non contingor.
Ac fi quando trans limen vel eundi votum vel viiend
Domini me debitum trahit , quo nihil me aliud quant
voluntas adigit, vel honeftas cumdextra laeuque,
flexis oculis, & labellis claufis, nu tu frontis eminus
ilutans , falutatfque praetereo, nil in tranfitupanens,
quo ftiger. lamde reliquis& breuior.Se notior tibi
olim hiftoria eft. Nequid tarnen variante fortuna,
YT ft , de viuendi confuetudine immutatum fufpiceris,
<jui ru cram , fum: viftum meum nofti , fomnum quo -
que. His vt addam, nulla mihi vnquam Fortuna fua-
ferit: demo potius aliquid in dics.imqueeoperueo-
tumeft.vt modicum demi poffit. Deniquc,non fi regias
opes aduenerint > aut menfa frugalitatem pellere po
terunt , aut in cubiciilum longos fomnos arceffc-
re.Nunquammefinumac vigilem leftus habet ,nun-
quam nifi arger aut dormiens ftratis verfor. Simul &
me fomnus, & ego leftum defero. Somnum morti ,
& leftulum bufto fimillimum dneo. Cum fupremut
fopor obrepfrit, fans fuprque in cubculo terreo fea
ixeo iaeebimus , id meditan; lecYdum meum odi, Se
iflim.nii vrgente neceflitate non redeo/ed .ib il lo mor,,
rt me natura; vinclis eiplicitum fentio, intercunftanter
MeU o, nque bibliothecam illa proximam velutinar
j/ Fran.Petrjuchai DE RB.
ccm f.tgio. Fit hoc inter nos media nocte diuortium.
Qnod q'iando forte el nox breuior.vel vigiba: lon-
giores traxerint.ac profefto nun quam imul aurora nos
in en t. Pofhemo mooxTtn'bus nitor ncouiil mc-
honbus car ; interuemat prxter id folm, quo impe
rio^ necellras naturae exigit: (omnum dico ftcibun,
ft breue honeftiimque folatium vege:andn corpori re-
fou'-n 'cj e jn mo d intaxat -done. m. ldcnim vero,
quia pro varetatetemporam ac Jocorom variari opor
tet. Et q " 1 m hi nunc fit,n:fia...::J.,nolle non potes,
dicanvamo folitudintm.vt foleo,fetrque (ilentmm.ni-
inter aicos, inter quos nemomeloquaoor. Hanc
reorobaufam,qnodamicorurnprzfentia folito rarior
nunc eft. Cantas autem defiderium accendit. Sarpe
igituranimumlilentium diurna loquacitatecompen/o,
rurlmqueamicis abeuntibu rnutus fio. importan-.: m
negotium, cum rulgo loqui,aut omni no cum homme,
quem non amor tibi feu do&nna concilie. Caeterm
more illorum, qui, vt ait Annaus, de vita: parabus dli
brant non de tota,ingruentem cogitan: aeftatem diuer-
forinm amceniiimum faluberrimumque adiit, Gragna-
uum vocant tnbus, vt numerant, paiTtmm millibusabi-
pfa vrbe femotuin. Rus vt in planitie eleuarum & cin-
dtam vndique fon tibus.non ilhs quidoij Sorgias noftro
Traniilpinopanbus/cd modeftis aclucidts,tamque fua-
lliter inuicem perplexis ac vagis.vt vn Je veniant feu quo
perdant vit poilu intelligi, fie coeunt diuertntque, &
rurfusm fe reden nt, maltoTqueper tramites voum in al-
ueum & leiabnntnr Men-andreis flexibus Mitipharam
choros virgineimque agi dixeris choream. Hc mod
iim,&quidagam dtxiietfi fileam nofti.Ago quod folitus
fum,nifiquod rure mihi libertas eft maior: otiofi fuerit,
pergam exequi.quibus tardus vrbanishie caream, qui-
busagreftibus folatiis abndern, quae mihi poma de -
boribus,quos pratis flofciilosquosfotibus pifciculos,
Vjuas Ii m is ariaticulas.quas nidis auiculas,quosexagris
Hericiolos.quofvc lepiifculos, caprcolofque atquc apri-
culos certatim. humlles conac hunt viciai: Eft hic Cart u
Fa i L. E? i st. L: . V.
fix domns no ja fed nobilis. Hinc mihi.qiiicquid Un Ai
gaudij : i! mi potefr.hons omnibus p re : t eft.Decreieranj
intra ipfius Ccenobij lepra concludi, quod II is 1-
mis vins an mihi grarius.ineertuauUa ' i e faturn Jet,
nee vcrebar,ne qua in re prasieotia mea ilo obFeoderctt
fedreputans me iineoquisac fini il s , vt adhuceft fits
modus ,eiTe non polTc,timui ne fcruihs temulcntiaae
ftrcpitus rehgiofo filentio obfltarent. Sic vicinam illo-
rum doTiu i-, malui.vndc obo prxfens , taed o autrm,
abfeiuprz familia; deuotis act : bus , quad eorum vous,
quando liber, interfum. Sacrum mihi continuo liateft
pater, quo famuli met exulant atquc aduenae ,nifi ra)
admodam, quo; *itx quali tas tait dignos facie hofpitio.
Nempe fie ex altero fofatium quin decet.ne raftidio lli
ils rade tuo nfuhs fait idio.in quo ! rpe peccatur, duns
quilque ibi nirnnimiruelhgcns almni non cogitar. His
mihi cqu idem in locis.nequid nefcias przter amitos ref
reres .deele nil fc ntioquoru m me ditifllmum Si ill o r u m
virtus & mea fors fecerat.inopem & mors pridem & n Qc
facit abfen t ia.Qu.imuis enim vultus feparet illa,non an i,
mux eft tarnen przfentiaecorporalis nonleue dciideriu,
quod in alas mc facile leniturum fcito , ii te mihi , fi Soi
crarem noftrum fortuna reftituat, quod fperaui diu, fi-
reor.at que optaui. Nolo quidem me czcuindi ftudio
que mpiam acenfare. fed Ii peigitis quando remedium a-
}iud non cil imaginaria meoruni prxientia me folabor,
deque his fanft.s imphc bus Chrifti amicis, quod da-
bitur,non literata; licet icunikc, led humilis &deuo-
tae corraerfationh eliciam , cum qui bus rara tuuat in ire
conuruia, crebra coUoquia,perpetuam chariratem. Ne-
que vltimum vit* meat mortfque prxlidium in illorum
orationibus tiim fpero, quiDus c vt cuas adiicias. ob
leero, vt fpirirus lantus adueniens , cui hodiernus fa
cer eft dies, fulcum hoc ac geldum cor inflammet Vale.
R A N-. -P E -T RAR CHA G V I D N I
AUCHIBPISCOPO Ianvensi s.Epift.XUI.
fc1 1 1 1 *v De eodem-vit/efiuifliUii.
PVtabant pie pus elfes mei rcrrnque mearum , fed a-
mori nihil eft lanis,dumfupercft aliquid, quo afpirct;
Iii d '
37 Fran. Petrarchae de Re.
Et OMerii adhuc,an famae . quas me diuitiis aulum re-
frt .habend a lit fides,4111 l mihi habita effet, nota je c-
perta.non quxreres niediocritatera profefc.Diuitiarum
uxftio fuboritur :ficvt video fuperioris epiftolae fides
mutt quod ne cogitans.*8rcuis ero Satpc enim mltalo-
guio fides deeft , Si operolius affirmanti minus ereditur,
Igitur acceililfealiquid openbusnon ncgcnv.ldmihi
trede pluiculum acceflt impenfx. M os tibi notus eft
meus.vt 11 nqu.im ditior lie , neepaupenor vnquam fui,
'non quod vlla egeam re , nempe omnium folito abun-
antior , eque idco.qod natura duitiarum eft , vt eis
trefcentibus litis crefcatvdlarmque maior vtiqyeeft
paupertas, quam Ulis firmd earmq edelideno cannfle,
Imo ver illa paupertas vltima , hac dm it ia: prim* funt.
Kec verum qnxrituri vlla maior c nopu , qi i multa
opt.rre:nec diiiitis morcs , qumfuo effe Conrencum.
eque vero fieri pot e ft fiue vt quod quifque aci it er con
cupifch, n coJem v aide egeatJSue vt eo indigeat quod;
eupit.Ab egendo autem nomen traxit egeftat , quae id
ipfum eft, quod inopia velpaupertas.Non me igitur hoe
inopem fecit. Audeo hac in parte quiddaro mthi fingu-
lare tribuerc i m non mihi,fed lili vni. quo ft mn e.fi
quid in me vel omnino in hominc boni eft.Qind in ma-
gnis openbus aciurus ruerim, feu quid an:mi habitu rut
nefcio.Sed a ' hunc diem ono plus habui , minus op-
taui . &quo rerura copia Iargior.co&tnmqcfillrMs vitz
mior, A cup -ditas animi minor fuit, minfqueolhci-
tudiniim S cufarum.Nec fu m fficilis ad credencia m,
faxte aliter euenturtim, fi ad magnas diurnas peruentf
Tern. Nam vt nauim fxpe fub falce habih cjpediti pon
dus in mare demerfit : Sc oculos modefto lumme dcle-
ftatos immodica lux fFendif: fie Se ego o,ni m mole ni-
ftiia vincdiij vt cteri.Nifime fallit opinio- mediocri-t
tte haftend? fu m 1 11 u \t us ; quamuis hoc ipiu m imil tis,
nefeio an Si tibi , perrariiu atque incredibilc vifum iure
arbitrer.Si hoc igitnr non <rft.qu<*d mali hiuus vltat Si
maxime proprium videreriir.qaid aliud caufie eft.forfaa
interroges.Di cam qu rei fimulacmei naturam ntue*-
tis apcrcis. Eft cquid ljaquoquc perpetua &umuta
Famil. Epist. Lib. X. )79
bilis opum lex, vt cum earum emper augmento or-
forum numerus augcitur.Scieb.im banc elfe l'en tent um
S.ilomoiiis , at inexperta vixeredimus. Sed n oui mus
iam : non mihi credulitas rci hums , fed notitia certa
cit. Aurum per dgitos meostranfiredidior, non herc-
re. Placet cquidcmacdclcctat : ad hoc cnini qua:(-
tunynutum, efrofiurnjabiteifum confgnatmquec(t
aurum , non vt cupiditates hominum itando nutriat,
fcdvt tranfeundo neccltatibus medeatur. Ethercle
aurum cjin fpernit fobri , neepoft illudaliir, neci
illo fperat, Ule mihi ver fapiens, qui fecit mirabilia in
vita fu, quem feriptura quasrit vt Luder. Atqmvtili
ter atquehoneftc d>ftribuit,dominus:quianxic Ilud fer-
t cu/los.qui amat.amans, qui meruit,feruus,qui vene-
ratur idololitra. Ego quem inter hot gradiim te ne m,
ignoro: de me mihi ipf crediderim: libenterfami-
Laritrque nos faillirais. Hoc icio, quod aurum de do
mo mea deque arcula iter facit, non. hofpirium , quo id
confequar, vt inter heredes meos aut nullum au: exi-
guum fit certamem. Et de me qidem haftenus. De
alumno autem noftro (nam c de i etiam quaeris,
j inmrito: pars enim quodatn modo noitri eft)quod (
finiam.in dubio fum. Mores vt in adolefcente,tranquil-
li , Si haud fpernendi flores huius remporis. Quem ex
hit fruum fperem, fi meroges ' futurum viiuap
bonum. Nam ingeniofum cuc.iam fcio.fcd quo inge-
imim, ftudium dlit :Librum horret vt colubrum. Suf-
ficit autem bonum fieri.Non fruitra nafcitur.qut bonus
moritur. Dclefar ingenio, faipe etiam indignor.quo.
niam illnd per deidiam Iabi finit.Nil preces v.ilnerc,nil
blanditia: , nil mina:, nil ferula:. Conattis noftros viei
natura potentior. Sed fie eat , quando aliter non poteft.
Eft.fateor , famofus lucids , fed non fjcilis literaruni
titulus. Vndc fit , vt tolcrabilior fit defeiis eloquen-
tixaut fcitia?,quim virtutis, quodilljefcilicet fintpau-
coram, eft omnium.Et licet hie nofter elfe point ejp
paucisjfiumen obftinatiifim tenuit.quid agi ? Pcrfoluj
debilum,praeftolabpr exit , laturus omnia,mod bc*>
'".*;" ' -.' .; , ftik '; j>iî .
/
io Fran. Petrarch AE de Rib.
euaferit.Vt cnim Veritas intclleftus , fie bon iras voun.
taris obieftum eft. Hanc igitur qui non habet , non cQ
cui hoc impute, aut in quem culpa reeftar , atque ideo
enia qualibet eft indignus quia volens peccat. No pof
funt fane omnes Cicerones effe,vel Platones,non Virgi-
]ij vel Homeri , boni elfe autem poTunt omnes, nil! qui
nolr.Et ar.it or quoque, pifcatrque & pator,modo vir
bonus iTt,fuum prctium habetur. Deniquc alecrutro lit
carendum , vt Themitoctis dictum de diuitiisad literal
t ra ha m , malo viru m line literis , quam literas fine viro.
Vale.
F R. A. P-ETR ARCHA FRTRI
lACOBO AVGVSTNlNSIVM ORDINIS ET TICI-'
MENSIVM TIRANNO.S. Epift Y
IncrepatiograHi ac multiplex.-. , ,
S / te.frater ,admonui,v t flatus & officj tui-memot
paci|operam dares , qua fublata quid aliud vita homi-
num quam mors et'fcuquid mundus hic aliud , quam
iaborum immortaliumacdifriminum officina l Prece
qnoque,& obfecrationes inmifcui,vt fi te ratio non mo~
ui(Iet,ainici Charitas moueret. Oraui prcp omites te ce
lcolas adiuraui,atque in primis per rum & vencrabi
le Auguftini ducis tui nomen , cui & ego quamnis pec-
cator , in piriro meo feruio , Se cuius opem apud Cnri-
ftum fpero, vt aliquando fopitis aut leniris odioru flam-
inis, & corripreiTo tumore fuperbix qui animorum -
los atque auresfanioribus conliis obtruxerat il lud a-
curtien ingenij tui & cloquentiam cselitus datani tibi,
quam irritandisaminis tuorrmicim'um ( q od tua
dixerim )plaufibiliterhactenus potius qum lain bnter
iritendifti , iam tandem ad meliora conuertcres,& quod
maxime te dcccbat,religiofam animam pacificis tracta-
tibus applicares. Non dura quidem, neque diffkiba po-
ilulabam, vt Auguftini miles difcipuhispacem relies
precipu , dum audires ducerri ac magiftrum run m tun
alias, tumxprefius in eo libro , m quo carleftu *
: Reipub. leges traftat , quodam loco de pace le
loquea
Famil. Epst. Lis. X. jit
loquentem : Tantum eft enim (inquit) pacis bonum, vt
etiam in rebus terrenis atque mortabbtM nihil gratius
/bleat audiri. nihil delderabilius cone, p.fc ,n.lnl poftre
mopollt melius inueniri.Et poftpaulul. m.Sicut nemo,
inquired qui gaudere nolit,ita nemo eft, qui pacem ha
bere nolit , quando quidem & ipfi, qui bella volunt. ni
hil aliud qum vinccre volunt. Ad gloriofam ergo pa
cem bellando cupiunt peruenire. Et rurfus :'Paci igi-
tur geruntur,inquit , & bella ab his etiam , qui virtu tern
bellicam ftudent exereere imperando, aut pugnando.
Vnde pacem eonftat belli effe optabilem finem. Omnis
enim homo etiam belligerando pacem requirit. In quo
quidem Ciceroni confentit,vbi fufeipienda bella ait ob
earn caufrn , vt fine miuria in pace viuatur. Non exe-
quoriqiia- ibidem Auguftinus idem diuino ftrinxit in-
genio.quod & tibi notiflma.fint, & mihi prouidendum,
ne f cuneta cplectivelim , magnitudorerum modum
vi neat epiftohe; quorum tamen illa conclude eft,vt om-
nem vlum rerum temporalium ad fructum terrena: pa-,
eis in terrena ciuitate, in caelefti autem, ad pacis aeternx
fructum referendum elfe ditfiniat. Qua; cmitaef-
fent, fperabam, fteor, vt omne quidem, licet ferox, fed
in primisratione vtens animal, hoc eftihominem, cui
erafcilicet infix humanitas,fic ante alios homines te,
eui & ratio elTe deberet vberior & ingularis religio
pistas , pacem amare, pacem quxrere, nempe qui tibi
dihim crederes Dauidicum illud , quod fepifime de
cantares : Inquire pacem, & perfequere earn : nifi for
te dicas, te illam vtique perfequi , qui earn , vt videmus,
flnibus tuis pulim exulare co'geris. Sed quid eidem
egio Prophetaidicimus clamanti, Rogaraeque ad pa
cem funt Ierufalem . qui feiens in pace omnem bono
rum abundantiameTe, omnem inftitiam.omnem dele-
etationemaefantarum animarum requiem : vide quid
addidit: Etabundantiadiligentibuste. Et iterum: Fiat
pax in virtute tua. Etintulit : Et abundantia in tur-
ribus tuis. Et alio loco : Orietur in diebus cius iuftitia,
& abundantia pafiis. Et alio : Manueti hereditbunt
3? Fran. Pitrarchae di Rib.
terram,& delctabuncur n-multicudine pacis. t rurhs
alio : in pace in iJ ipfum dormiam & requefcam. Lon-
gum eft ngulaprofequi- Ex quibusclicitur, bonorum
omnium atone optabilium rerum hnnc vnicum fontem
eflc. 4U0 arcfceme fuccedant egeftas, ta-.iium , Sc labor.
Quid autem Vlercrhia: dicemus. cuius ilia vox miror,
niiicuis femptrauribusinfoneuQuserite pacem ciuka-
lis, & orate pro ea ad Dominum , quia in pace illius erit
pax vobis. Ex bis arque imilibus facrarura tcftimonii*
icripturarum in qeibus apprimc docbtm ce potaban),
bene de te frarer,opinabar,teq; pacis amicum mihi per-
fuaferani, fed fallcbar.vtintelligo. Tu en im fub Chrifti
tunica Mani facer & Bellonx deuotior,qem\larie,,fub
relgiofi habitu tegs propolmm bellatoris, nec id quo-
que iam tegens , fed diftis & fbs a prrien s , reatu mi-
rum, terribile cogitara. Ineotibifummani rneritorum,
& fbcitatis.&gloria: fitam putas.i hoc videat cetas no-
ftra,hoc po(tent2s audiat,te multis gentibus & tot 1 pene
Italia; peftifrum, poplo autem tuo runeltum & fortaf-
fcvltimum bellum ingenio fouille , exacuilTe conlliii,
eloquio in Rammalle, t tibi, quem fequeftrum pacis &
quiet is ai t 01 em cud, J; , iam mrito dici poilu , quod
ipiiolim Icreroix immerito drftum cft:Si qui Jem homo
hie n quxrit pacem populo, fed malum.Heulchare inihi
in Chnfto frater, qum valde vereor, ne tibi quoque c-
ueniat quod ille vir fapiens ait in parabolis: Vir impius
iodic malum, & in labiis eius ignis ardefcit : homo per-
Herfas iufcitat lites & verbofus lcparat principes. Et quod
aliterait in cdetaftico:r,omo iracundus intcdit litem,
tc V T peccator turbabit arnicas, & in medio habentium
pacem immittet inimicitiam. Namfixquis auribusSc
pacato'animo audire verum potes ab amico,Quis eil vf-
, quam hominnm qai dubitet, quin ii tu vnus , non elfes
tot homin millia, quae haue non modo Italia;,fed cou*
orbis pulche'rrimam atque opt imam partem tenent.in
tranquilla & exopt.ua pace nunc viucrent:quicquid per
Iqualliilos & incultos agros armorum ant fgnorum yo-
Jiut,quicquidincendiorumdcfcrcii villaxua tctw exae-
,
Fam il. Epist. Lrs. X. jgj
ftmt , cîiciju id formidinis aut fugac ampias nobile!
alcerhis mocibus vrbes quatit,quicquid denique fan-
guinis hoc bello vitro citroque fuim fiindendmque
cil toturn tiiorum confUionim fcatcbris &facunJi
peoris fontc procefferit? fjicem te, qui ad banc
re militari* gloriamiinc vlloarmorum exercitio ,fe-
dendo , loqueado perueneris vt vnus numero illo-
rum, qui, vt ait Pilinifta , Cogitauerunt iniquitates in
corde tota die, conihtuebant prxlia. Idque vt de te,
quamuk in aciem non prodeat , perpropri dictum
teias, iquitur non Quod erat proprium bellarorum , I n-
duerunt arma, confeenderunt eqiini, ordinarunt agmi-
, fed quid acuerunt? lingiiam fuam ticutfcrpentes, ve-
nenumaipidiiiriiublabiiseorurn. Heu mihi , frater!
quanro melius, quantque profeflione tuadi^nius fuit,
Iinguam Deo dicatam diuinarum laudum occupare p i x
Conus, qum delinimentis anilibus Sc vent olis ad horta-
tionibus populorum.quibus te non vnoautaltero.vt c*
teri,fed omnibus omnium ttagitiis inquinares, omn--n-
que quibus album dare bellum folet , partieepsdelicto-
rum.nec rannimparticcps fieres,fed magifter.Iti-ne tib
Cura,confcientix pofthabita fama, duntaxat mauis elo-
quentix fatis eft, vt prepter hanc vnam fons Se princi-
pium & caufa horum malorum omnium dici velis !
Nam quis vlla anate bellum hoc aut meminerir aut nar-
rabit , qui non tuum in primordio flebitis hiftoriae no-
men pon.it Quis banc pinget hiftoriam ,quae um,
per aulas porticufquc magnatum pingi incipit, qui
& inter conliliarios & inter ipfos etiam belhto-
restium fingat effigiem ? Minim prorfu , vn-
quam alias vifum fpe&aculum, inter galeas clipefque,
& micantes gladios Si tela trementia venenlo irai-
tu nimos inficiere Sc verbis intendens bellum nigra
fuccin tus vefte frterculus. Gaudc igitur. exulta , qui
i tribusCatonis Magni, & Scipionis jEmiliani lau-
Atbas confecutus es duas ,vt icilicet Sc Imperator <J|
ft orator optim us, quippe qui exercitum tu fob , po-
foluffl voce gas. Ne qua autem in re fummis lilis rik.
84 Fr.an. Pituaucha de Reb.
ris cedas , eorum quoque laudc-m tertiam vfurpare
quis prohiber , rt optimus etiam fis Senator , quando
emnis patriae fortuna , omnes primorum ciuitatis fen-
ttntiz de coniliis tuis pendent. Tresenimin nomi
ne fummas res vterque illorum prxflitiiTe fertur , vt
effet optimus orator , optimus Imperator , optimus Se
nator. Sed vide, oro, ne quate gloria: cupiditas obli-
quis tramitibus hue impellat. Profe enim nemo
vel Senator vel Imperator bonus eft , ne dicam opti
mus ,nifi qui domimilitiaqueea confulit atque agitt,
non qua: fibifpeciofa , fed qua; populo atque exercitui
fruftuofa'funt. Aquotcqumlongiifim abeiTe quis
non videt; quipacis dukedine relegara vitro in pa-
triam bellum amarifimum atque auceps auraient.
Reftat oratoris nomen folum, quodipfum mala & no-
xia fuadendo mercri equidem non potes, cum , lieu
fummis oratoribus vil urn eft, orator fit vir bonus di-
Cendqueperitus. Video in quantasanguftias tecoar-
ctem, qui ex omnibus titulis.quos fperabas ne vn qui-
demtibi coneelTerim, nifi pro parte diuina Etfienim
difeendi pe i tum non inficier, oratorem neg. eque
etenim aut bonus vir es,aut effe potes, quam diu te pu-
blicis bonis, vt fcis, & pactsconfillis aduerfum praebes.
O quanto fotlicis vel tibi vel patrias mutus effes, quam
facundiam peftilentem tanto ftudio quxfiuiffes. Er-
go fituloqui aut nefcires.aut nequircs.nec laboraret
Italia , nee lugeret. Ergo in lingua tua publiez mi-
icriac radix eft. quam i Deum, proximum, fi purum,
fite ipium diligeres , commoritatam dentibus proie-
ci ffe decuerat, profu tu ram potins corn is aut canibus
qum liominibus nocituram. Tu tarnen hoc agis ad
hoeniteris, hoc magnificum ducis, quodte more au-
cupis mulccnte aures credulum vulgus in tendiculas
tuas cadat , qucTdque aliquid aerumnarum nouai uni
que in dies ruinarum titulis tuis accrcicac. quibus iara
pene nihil accrefcerc intra miferabilis patria: fines
poteft, qua: exterius vaftitatem mifcram & hoi-ilem
tuisatiraitum , vt fie dicam, m ambus exercitum , in-
V tUSTI^.
Famil. Emst. Lib. XI. jgf
fo lingua; tua; arietem durquc patitur impen'a. Dir-
eo fjqut'dem Amphionipereontrarium fimillimus eua-
Gft. lile Thebas fuo ftruxit eloquio, tu Ticinum fter-
n" tuo, peruetuftam, vt fama eft , nobilifimmque vr-
bem,& nifi te vnam aueteuo fydere genui(Tet,fbeIiciifi-
mam te autem ciue miferam, te duce miferrimam , \
teilludcxcuit,quod obfertam patriam magna; partit
ciuium exilio & multa domorum fixage Iaxaeris.atque
ma contcntam crebris muniens plateis; obfidionis hor
renda folatia inuft. tota in vrbe follicitudinem & dmer-
foria n bonis inamoena paraneris Hc ne autem,
feu quid aliiid,qaefo,eft propter quod vt labia tua ape-
xiar, quotidie Deum rogas'vide, oro, quid poftulas,
quid promittas Pctis vt apcriat, puto non vt hominiim
cladem , fed vt Dei laudem nuncietns tmim. Quod
quam fideliter impleas.tu cogita. Cert ille pacem, tu
eontrarmm prardicas Adliteram fortalis intelligent
Euangelicum illud:Non veni pacem mirtere.fed gla-
dium. Cnr non poriusad id refpicis quod fine allego-
rico regimine nuda Veritas clamt: Hoc eft
, vt diligatis inuicem. Ddig'te ininucos ve-
ftros. ' Benefacitehis.quivosodcrunr. Pacem habere
inter vos. Quodquotiens aliquem falualTet, hoc fer
cum alloquio dimittebat: Vade io pace.- Et ad'difcipulos
ingreflus hoc falutationis genere vti folebat: Pax vobis,
eodillos vti deber pra:cipiens. PoftremcV quod eif-
dem.quos valde dilexerat Sc diligebat in fine iam morti
proximus fupremo elogio pace dedit ac rcliquit . Tu po
pulo tuo quid fis moris rcIictur'neco:ecrtc viusbell
illi& labores c impefas &multiforme pericul acernafti.
Qutum mibivideris oblitus omnia qucq; conferre
potuerant ad falutem, illam in primis parabolam fala .
ton's, quam fortalis ideo defpicis, quia Lucas foluseam
pofuit, eu turrim ereluri,feu ad bellum prof fturi, at-
queante quam opusaggrediatur fumptus operis, aut
mifitiam computis. Quae neglig' ntia.quasue prarci-
pitationon rbgintemeaquepacisfunt/cd maiora vi
ribus adfum te mrito perdet,vt auguror- Bene qui-
Bb inj
;8*; Fran.Petrar.chab be Rib.
d modo ae vnius hominis ruina popul premat inmt-
ritum,quem audire non lin. s faluus & innocs per-
manfiflet.illud Apoftolicum ad Ha:breos:Pacem fequi-
mi 01 cum , mnibus & fanlimoniam,flne qua nemo vi-
debic deum. O ingens excimacio parux re cam inultos
cfTc calamitoos ve cu difercus apparcai , & vnius lingua-
ilfam gloriam tot mortibus atque vi-lnenbus confia
re ? Quanquam quid ego hanc friuolis 8c inanibus
comedians maioram prafentium cviiam quero ? qux
vera clct,haud dubie plus fie vanitatis habitura.quam
cruninis. Alia quidem Stverior & grauior caula eft.
Aliquanco alcius,quam ad folam cloquent ia: famam ten
dis. Atqui Romanos duces externTque condera,nul-
lum apud nos propoiui talis exemplum , nullum fimiJi*
audacia; dncem habet quisenim inermis linguae fiducia
tale vnquam aliquid aggrclTus eft ?
mihi forfam obiieias, qui licet, vticimus, omnipotent!
facundia terrueritatque vrbe propuierit Catilinam , ta
rnen & confutaras ilium fuus , & (natus ac ciuium
conenus rmabat , nec priuatimipfe fibiimperium
duierebat , fed Reipub. libertatem. Obiicies Pyfiftra-
tum Athen ieniarh tyrann'um, quejjfeficer elaquentii-
fimumnon ignorem , ille tarnen 8 lingua armaras,
&gladio cruire tibi patriam cocgit. Vnusex omni
bus Pneles , qui portea locum emsarripuit, tibi ma
gna ex parte imilis videtur : quidem tantum iner-
-4ni facundia valuit , q'iantum illevalueratarrnata. I-
taqut florenriflimam vrbem fummum Gra:cix decus
fando pcmndedit. Sed & hic quoque diuerftas mul
ta ft. lile cnim magns principiis nulla religiofe fer-
uitutis compede ob(rritus: tu radice humili veniens
&paperratem & obedientiani profeiui,quifub elTe
jjauperibos vouifti , diuitibus vis praeeTe , & vt rati hu-
us iniquiTimi compos fis , praftat tibi non tarn cuus le-
pos ( Ne h in tibi valdc complaceas) qi'irfl runrum vi-
rium mira /implcitas, qiios ex Ore tuo pendentibus ha-
mis capeos trahis , vnde , mihi ciede , non retraites.
Quidhinc dicam ? vrinam tain fidei tuaspo/Tem , quam
ingenio
Fimil Epist. Lib. X. 37
ingenio gratulan. Profcto i patriam amares.matrem
& alitricem tuam,illi potius, ce. quam illam tib fubiice-
res.n u nc vt contrarium relie damnabile,fic cancum pof-
e mirabile eft. Gande itcrum.Vni;s ta cunis terris
lee .lis iacomitatus,nudus, pauper , ignob'lis,nouis
& inauditis artibus tyrannidem occupafti S y.v Lon
go bardorum Regum quondam regia fjerac. nunctui
impenj fcdes eft. Robmtum populum,qui talem domi
num ferre que.it. Bellicis quoque fucceflibus tais \x-
tor & quod giganteum illud exulem triumphs vi-
toriis darum pronidentilimi ciues tuo freticonlio
receperint , qui velut alter Alcidenn duodenos ran-
tuni.ed mdenos obeat Iabores,& heroKisacbbus cyn-
<ft. tei ra."., m monftra conculcet, & quod circa Ninjni
caftrum , vbi maxime feruir illa vis anirm, c lie tuui
acerimusconatusexarferat,faItem femelcgit.vtdcbnit,
fortuna. Videto autem vi : arcis ilhus exadbm Ci:fto-
diam, & piam captiuorum curam habeas. Hoc magni-
tudinem tuam decet , ne per infolenttam attollatur, fed
inter vintos tuos , quosante ttiumphalem currumes
aarus, fummum &prxcipuum itinfigne dementia.
Proinde i vt omittam iocos , & finiam quod incepi, Oro
te,amice,& obteftor, vt ad te renerfus examines non
quid iuuet fed quod deceat : eque quid eilccuperes,fed
quid es , quem te fecerit natura , quem forran a , quem
profefTo,quem vitx feries ante alae , inte)liges,ni< fali
lor.nu m inter tyrannidi locum eile, quoticns i ft tua
d ominan d i cupiditas inardefcet fed in teipfum verte o-
culos , viciffim calceos zonam , amiftiimque tuam
contemplare acriter , videbis nil tibi purpureum,& fub
Chrifto faaiulatum redoler omnia, non femper homi
nes principatum. Ad fummam.fi nullis ad hoc iu iut
giis feu monitis feu precibus flebi potes , vt ridi-
culum tyrannidis appetitnm exuas , at faltem pacis
morem indue , ne vel confortio exul homintim ,
bona; voluntatis ,quibus pacem Angelicu; prxco de-
nuntiat^.vel in teftamento, quo Chnftus pacem fuis
hg a1, cxheredatus aut prxteritus videare. Cura , fi -
Bb ijij
388 Frak. Petrarcha de Reb.
pis.vtquodcupisfatis diu , facias dominandi auidus,
feruire cupientibus impera.dominare , frater.dominare
volentibus.fed in parte, quae fola quidem & paru a g
re petens eft Sc di Ifipata colligre , Se exanguia refouc-
re:dominare , fed integra in vrbe: fiue id iam quoniara
fieri nequit,hisipfis ruinisd minare placatior.nec lace-
ram iam amplins lacerandam implacabili cenfeas fcri-
t*te. Nc aceingatis lingua: tua: gladio femper , fed pru-
dentia& facundia tua in tende prr>rpercproccde,& quae
do ita vis,eiucfquevoli>nt tui,regna,& attende fequen-
tja. Propter veritatem enim &manfuetudincm &iu-
ftitiam, quas pacis vtiquefunt forores, deducet te mira-
biliter dextera tua. Memento vt Gedeon.cm audiifet
domino:Pax tecum.netimeaserextt altare domino.&
dominica: pacis nomen impofuit. Kol tu de ruis bel-
lis, quod fupremo vita: tempore lulius Carfar med tatus
iertur, Marti templum extrucre- Aliud namque belli-
cofum principem aliud ficum fratrem decet. In fi-
nemtexplo Cxfrco deleftaris & dominus mauis ef-
fe,qum frater,etfi nihil monftruofius ieculisauditura
ft, fi tarnen aftra onfentiunt , imo patiturdeus , efto
dominus , fed clemens & mitis Sc amator pacis, quodil-
lud fuiTc confit omnibu:,in quorum manus tffti* epi-
ftobe, quas per ipfumciuibus belli tempus fcripfit forte
Sruenerunt. Hocvltimum quaiicailefte oraculumau-
jlta:Studepotius,vt tibi benc,(t quam vtajiis rrulc,c
cane ne odionim aut iniidia: ftimtilis populum ribifub
iecbim in extrema miiriarum, qua: iam vicina fint. vl-
timmqiepernitiem impellas, nne.quod tibi.fi fapere,
immopereprouidendum er.ir,honeiliilmurn ordinem
quem prorfefus cs.fupraglonofum Augnftmi nomen St
tacras neremitica: vitasdclims multorum religiofonrm
boniinumdeuotione humtli fundarum tuatyrannira &
vrbanafiiperbia velconcitias vel infames : fed memo
fub eodem tefto vencrabiles ipfitis Augufltni reliquia*
tecum e(e , eninquefollicitum fui ordinis 8e amanten,
fingeni tibi femper imagin.irium , vt dicttur, teftem at-
que omnibus qua: ? '(Tens autdixeris aut demumeogi-
taueris.interefle. n ndera umeas tito.fub teile peccare,
que
Famil. ErisT. . X. 389
atque ea cotnittere.quibus & cuus lie dominus m gi
ft. , & omnium niagifter dominus Chritus offendi-
tur.Vale.MediolaniVUICal.Aprilrs.
FRAN. PETRARCHA CAROLO
Qvarto Romano imper.atori,s.Epc. XVHI.
IncrepMio cptod ex lalU difceiat.
t } Talos fines & clauftra noftri orbis incranti riaperani-
' J uio t'.b obuius & Iltens fui nec multo poft ce voca-
tus icbrporeabeuntem animo quoque fequor&Iite-
ris.Hoc interet,quod cune lasca; litera: hctfque animus
fuit, nunc moefta iunt omnia: Ergo tu.Carfar quod aims
tuusinnumer que alij canto fanguine quaslierunt tan-
ti/que laborious. tine labore adepcusjc fanguine compla-
naramapertirnque lcaliam, patens limen vrbis Roma:,
fcepcrum facile inperturbacum acpaciflcum Imperium,
incruenta diademaca vel tantorum ingratos munerum,
vel rerum non idoneus animator & nzc linquis ? Sc,S
natiiram murare magnus labor,ad barbrica rurfum r
gna reuolueris. Non audeo dare tibi dicere, quod mens
rfqueVxigiint.ne te verbo contritem, qui me & mun-
dum facto contriftas t no, non quod ob iuucliuas (-
tyras (mrito panegyriciim debear iir~)auc aliara ob eau-
fam verum loqui yerear: nifi quod hoc tuo tam prx'cipi-
ti digrcTu figque , verum vti facear : fim .11 mo nemi
nem te arbitrer triftiorem, quo magis magfque meat-
tonitum habet hocconfilium , eui an fortuna vnquam
fautura fit nefcio.certe ratio Sc virtus & boni omnesto
tmqucf loqui poMt. Imperium aduerfantur.mali om-
nes plaudunt ac rebelles.ltamen, quandoicafuum ani
mo eft:fcd hoc quoque memorias vt arfigas velim,& va-
ledicentis memoriale munufeulum tecum fcras, nulla
vnquam principum tantam ipem.tam floridam.tam ma
turam, timque honefearnfpontedefertam. eque ve
ro minor animus Romanum prindpero decebat quam
lacedonum Regem qui mox fnibus patris egreiiusn
fc Macedonia; doininum.ied terrarum omnium dici iuf-
it.cm non eilet. Tu lmperij dominus Roraani nil n ifl
Boemiam fufpiras.Quandohoc,qua:lo,fcciirct auustuut
J90 Fa.. Petrarchai i Rib.
aut genitor, qui etfi non Imperator ipfe (,( pater-
ni I inpcrij memoria tot vrbium ius qnarfiuit. Sed non
eft lia:reditarium bonum Virtue , quamuis ego tibineC
imperandi fcicntiam deelfe crediderim.nec bel land .Fs
adtiomim omnium voluntas dcel. O finipfs Alpium
iugisauus tibi nunc patcrque fiant obuij ! quid ditturo
putasrCredc illos audias vel ablentes. Profecifti eximi,
ingens Caefar,hoc tuo tot per annos dilato in Italiam ad*
uentu,& feftinato abitu.Refers demum iftud ferreum.il-
lud aute diadema, fimul Renie nonien Impenj. Im
perator Roman or vocitabaris, Boemia: Rex iolius, qui
vtinam vnquame(Tes,vt vel ileal tins coafta virtus aflur-
gerct, fmque domefttca neglecbm auiti culcum pa
trimonii fuaderet. Sed i breiii mpetu defefias calamus
requieicat & ver.vt augnrr, fatigatis autibus detqoie-
tcm. Sal'jtcmmihi Lxlitis meus tuis verbis attuiit.quc
mihi iac lium anceps & lscale vulnus fait, mlque
faream efligiem peructufti operis , qua: fi vel ipfa loqui
pofiet,vcl tu illam contemplariab hoc tc prorfus inglo-
rfo.ne dicam infanii itinere retraxiflec. Vale, Czfar,&
quid linquis & quid petis cogita.
FRAN
in.
F R A N I S I PE-
TRAR CHI V. C. EPISTOLA-
RVM de Res, iami-
lianbus ,
LIBER xt
FRAN. PETRARCHA NERIO

ando FoKOLiviENsi Epjft- 1.
Variaiufeodi miferia* defcriirnstfimfit hat vita ai omite
vittumproclmu exponit,i(Uue variu exemflu illaShat.
Rave cum.obfeflumque ne
gotii &perofom cunc\aqti vi-
deo,nec aliter qnm feilus acque
aridusceruus folet,ad vmbrofum
fontcm.ad fohtudinem vnde la-
tratu canum fequacium pulfus
eft.atquead filenuumafpirStem,
epiftoia tua parumper anertir,
quae ram longa interfuiflet ,vt
quod ad exiguum tempus fecit , rerum me prxfentium
obliuifci in perpetuum cogiflet.lta enim me feculi no-
ftri miratorem fcito,vt vix fiiifle aliquid vil a xtate,
miferius, aiu extremius. putem. nom me folatur, quod
finafeioportuit, & penitus necciTarium fuit.vt inexora-
bi'iisClotho 00s ad prxdurum huius vitx limen impel
iere , neeprius in lueem erumpere datum erat, minus
mal i"fjerit nunc natos elTc , quam portea, talia de pofte-
fitatc conrtcto,uepido(vtinain ludar,auourio Sed banc
*s- Fr.au. Petr.ar.chae di R.b
mihi de n oft ra tribuit iuuetus.ca i n ciles. hi mo
res funtis notonim modus/s*terminus ftudiorum.deli-
ros et um fenes noftris innen. bus admotos fapere ad in
vidiam pute; , Sc felices dicas , qnod pridie nati funt,fic
mundtisindes ad extrema praxipitans icum omnia, in
detenus trahir. Mittoautem quandoquidem Se quidfe-
riof xtts adura fit , quod de Sergio Galba fertur dixiife
Tyberius Caefar,ad nos nihil'pertinet, : cauendum eft,
ne maior ingenio fit querela: mihi forfan occurrat
illu'l Seneca;, vbi ait , Omnemartatem de monbusfuis
queftam: credo enim : fed ni fallor ,quod ad mores arti-
net,ni:llavnqiiamdgniusqua;ftaeft. Illudnon omifc-
rim,quod ab amantibus fefe, & fua cuncb mirtibns op-
poni pofle video.Non fum nefcius Itali* vulnerum.qu
nc,qii2evc olim perpcfla, i malis induruit,& call ere
brfccicatricibus fuperduxit , quanquam non Italia tan-
tm.fed terrarum orbis,ab origine clades tulit innme
ras. Quid vero eft aliud breiiis liare vita,qum mors lon-
g or ? Quid aliud terrena habitatio.qum grauis feruitij
icedus career, Sc lugis mceftitia: cacea domus'ScioiSed a-
lind eft ab hotibus, aliud vitiis obfiden,vrgcri.premi,
vri.vaftari.Defieit aliquado hoftis ex ternus,& ipfe alium
fatigando laTatur Menique omnis hominum meurfus
breuis,necvllum omnino bellum mortalium immorta-
le eft.com auftoribus fuis intercidac oportet, Sc fnis ip-
fum viribus extingnatur. Vitiafpatio temporis ugen
tur,& exercitio roborantar ,& quo'plusnocuennt^nci-
piunt plus nocere. Nemocrudelior qum qui diu fuit,
nemo tarn cite) luxuria; fuccumbit,quam quifepefuceu
buit.Multis ex acribus habitus fiunt.jc affuefeendo cur-
uefcimus.vt pronos in terram fternere promptum fit .Sic
crefeit auantia.fic fenum pertinacior ambitio eft,&
fic reliquis peftibus proceffus eft fu', nve mori vnqiiam
morbus poTit, a:grorum intemperies facit. Cum his ho-
ftibus res eft nobis , quibus modo non refiftimus/ed fa-
uemus,& vjtro noft, os in iugulos ferrum damus.quine-
tiam mirum dhtu,fi lentefcere cceperint.irritamus lllos,
quafi,minusn>iferum fieri fit miferia fumma.Quodpaf-
fim in multis mode fenibus.vfqne ad faftidium videmus
Famil. Epist. Lib.X I. J?j
uibds nihil obfcnius fol videt. Dc quibufdam legj-
mus,atqnc in primis de illo , cuius paulo ant niemiiii,
Tyberio quem apud inferos quoquedij fui,dea:que ma
le torqueant.itamihi ftomachum torquet, bilmque a-
gitat,q4ot>ensfenem ilium lego,miris3einfandismois
atque inter caiteros relatu ctiam tarpi.fpeftacnlo concu-
bitut mnftruofi.vt Tranquilli verbo vtar.deficientes li
bdines eicitantem Hinc be ridicula?, infamfquc no-
ftrorum fen querimonias.auod fohto minus voluptati-
bus affluent quod malefuadatitillatio, & pruritus iuue-
nilisabfeefTerit.quodgula:, fomnique & ventris illece?
bris.rleituti funt:poftremo quod vires corporese ad cat-
dem, carnificinimquedefecerunt:at quid peius eft, fan.--
guinarium elle velle,qum elTe, quamuis qui malus ef
cupitjVtique iam malus pefimus eft. Nec quifquarn
peior quam qui peccato ftudet & flagitio gloriatur. De-
lectari eejuidemin malis, prop malorum omnium eft
natura. Vnde peccandi confuetudo iucundilfima,apud
Ciceronem dicitur,in mediis fane delcdbtionibus inho-
" ncftis.moleftum aliquid pari,& velut fienum aliquid fci^
tire libidinum, malorum adhuc urt, fed ad meliora ten-
dentium, & quos faspe de mag n is tempeftatjbus libera-
tos,in portum perueniife cognouimus.Effundi autem in
malis,& efferri laetitia, & geftire, &-niti, & quod eft om
nium pelmum gloriari,prope vltima:,defperata;que nc-
quitia: eft. Horum ver plena funt omnia, hfque inter
viuendum eft nobis,& fi inter hos tantum, ac non et iam
ex his fumus,bene eft, quanquam conuiebs fcelerator,
nullis fit moleftior.qum his,qui ab illorum m oribus in-
figni dilTimilitudinefecernuntur.Vtcunque eft inter hos
viximus.&quodPfalmifta regiusdeflebat Inueterauimus
inter inimicos noftros, qudque miferrimum dixerim,
inter hos ipfos moriendu eft.Qu enim patet fuga?Qu
ibimut? Quo non nosfccleratorumaciesacfignaprje-
ceTerin t ? Vbi non peilmis moribus Imperium partum
tque firmatum fiti Trans Oceanum nauigandum erat,
ifiquia credibile eft.vitia noftra iam ad Antpodas def-
cendifle.Ad Ccelum potius euolidum. nifinoftris ad ter
rain pontknbus frxmcrcmur : fifalui efl'e cupimw,
J4 .. * Ot R.II.
deponenda funt: quod facile ficta elfe: , n:fiqiama!o-
rnm excmplo obruimur , quorum Cum fraciflma xtas
noftrant, vi dixi feracioreil etiamfpcrando podencas.
Pcgnart quidrm maiores noftn aduerfusPnos,Cym-
bros,ac Teutonas 8tBntannos,atgr*el ltalam ab Han -
nibale,TclOp4ob:m Senombusdefenderuntr om
nium tandem & indorn ta vrtutevifrores. No fi
Opiioi'jnolfriarcern.tanto Batbarkoruin vtiorum.
Circimfif ezerciru dcfendimus.ad tutelam no-rram,
ccelefh alte excitati, fi circumftrcpearibus vulgt errori-
bus immota fronte refimus, J Manlio.Si Maro & ip-
fo Cx are fortiores erimus. lllos enim ab kofte m: rus
nterin m,va!Imque dirimebat,uepe nocbbus quiefce-
bant.hyemis afperitatem hybcrnorumfolatio lemebt:
nobis nulla q'jies,null fine penculo tempus.n bruma
n induciar.oon nox.Nihil vfqu tun pacatque ."-
du de lete certamuSjfemper in acie ftaraas.tentamur,
ci rcifi demu r.'.mpellinnis . Holies intra muros fat.imq;
arman ad ipfam rationis arce fefe frt,vine'q;applict
intfantaretes,mohuntur incendia.curros fcandut,nec
4 aliter qulm apud Ilion quondam rurent parictibus
fcalar/caccrim numparietibusanimarum.Quid erfpe
v.vt dicam? ipfasmenfas noftras, atquccubiliair-
rumpunt . & in iugulos ruunt q.-cHq eprosimum exi-
to eft.vulg' omne pro hotibus partes facit.In hoc tarn
ancipiti,durque certamme , non n;fi de ceelo peranda
victoria eft. Inde cam amic pofcJmus:intcrea etiam ta
rnen vbi im video , non moueri nequeo , interd nique
tam grauiter,Tt mea: fortis impatiens, mrxhs pene vin-
tar angoribus. AberraiTe fort propofito. videorrtulir
impetus/edredeo. H'sergo hodiecuris impl:citus,quas
znin arcuraltrcpentiuro rerum fragor/atietilquc pepe-
xerant.diim thalamo egredior, epiolam tua in limine
dbuiam habuii breuem ûidem > longa veluti peregri-
patione fiiccintarn,qua: licet ad me fer admodum ne-
fcioquibus obicibus retar data , peruenerit , ita vt quz
nntiat.mih' iampridem omnia notatTentjnempe cm
intenm.anteeiil' aduentum nofter.de que illa lo-
giniu r,ii on modo coronacus , ied relut vmbra vel f om-

Famii. Epht. Lib. X-
D in m nobis ablatus fit.Cuiasego ab it u m t is ac ferui-
dis Iltens profequutus (um: Epiftotam tamen ipfam
aliter , Sc amore mirrentis&dulcedineiua captusafpexi
quxn i) nolle omnia ountiaret. Mults ilia quidc qui fzC-
fis properantibus mos eft,paucis illa verbis cxpedit.&
qualiter affeiTtus fingula puras, audicrim. Arque in pri-
mis Lxlij mci nomcn , cum quo dum potes cupide oro
verCaie , rotque ilium mente corpplectere. Dignt eftis
aherutro.S.;tK- quod.fequitiir,no{tra: geatis aduenru.Pi-
fanum pop luir, graui lufpicione turbatum, nurari non
debes. nam eque gens vlla fufpicioiior, & vpera noftra
terribilis, rubentem dencibus virum ftringens , fecuros
quoquefollicita. Jo quoCxaris prouidentiam lamido,
qua- & paoori ciuium fuecurtit, Se pudori miilt occur*
rir. Quod vero de patria mea fcribis,lxt admodum au-
dieram , fed lxtis legi , & Romano principi obedien-
tiam non ncgari,& ii qua iam toco orbe neglcta: lber-
tatis curaeft,eam m patria mea efTe.Vltimum nihil mi-
ror,qod de auri poteftate facetifm cauillatus es: (co
Cnim effc veriiTimum illud Flacci:
tyturumper med'os irefateibtes,
Et permmpere amatfaxapotentim,
I tu fulmneo , quod ipum in libris Metamorpho-
feos ponit /\ puleius. Certus (inquit) fragilitaris huma
na; , fidei , & quod pecunia; cuneta: funt dirficulrares
peruia.'iaurquefoleant adamantina: etiamperfringi fo
res, qum late patens ,8c qum nota fententia eft , qiue
non modoPhiloopho/edphilofophanti tribuitur afel
io. Legifti credo apud Pomponium Melam Cofmogra-
phiac lib. tert;o e(Te gentem Athiopum, auri ditilTmam
aeris indigam,cui raritate,& frequentia pmia return al
ternantibus , & ornamenta znea ,& vincla funt urea.
Nobis,amice,omnia iam ex auro funt, & ha(he,& clypei
& compedes,( eorona;,hoc Si comunu r & lijgamur,hoe
diuices fumus, hoc inopes , hoefeelices, hoc miferi.
Aurum folutos vincit,vintosfoluit,aurum fontes libe-
rat,damnat innoxios, aurum diferios ex mutis,ex difer-
ritlmis mutosrcddic. Auro concionatus
.'> eft Metel
>
39 Fran. a r de Reb.
in , auro, Demosthenes orator obmutuit-
Au mm & de feruis principes , &dc principibus fer-
uos facit i & audacious metum pauiHis pixbet aitda-
eiam,& curas ncmbus.follicrrtque fegnitiem. Hoc
&inermes armat.&nudat armaros indmitos duces
domat. magnos populos prem it, validos fondit exerci-
tus.bella longifima paues horis conficit,pacem prseftat
& eripit ficcatflumina, terras luflrat , mana concutit,
montes aequat,pandit aditus clauftrorn m.vrbes aggredi-
tur,cxpugnat arces.oppida demolitur:Et quod apud Ci-
ceroncmlegimus-.Nullus fortiseft locus, in quem onu-
Jlusauroafcllus non poffit afcendere. Aurum ciaras pa-
rat amicitias,magnasclient< hs,& honeih ciiigia,quip-
pe quod geoerofos & fortes, & doftos. & formlos, Sc,
qnod miraberis, fancloi erficiat poiTerTores (nos. [taque
ûi diuitts fun t,boni viri in ciuitatibusappellantur, eif-
que tantm creditur. Nulla fides eft pauperi, quia pecu
nia; nihil adeft,veruaique eft illud Satyrici:
Quantum quifquefm femat in area,
Tantumhabet (ff//.
Poftremo inuitus dicam.fcd Veritas cogir, n modo pa
ens, fed omnipotens pene eft aurum, & omnia quzfub
Ceelo funt auro cedunt, auro feruiunt,& pictas, & pudi-
citia,& fides, omnis denique virtus, & gloria aurum.fu-
praivident.inque ipos nimos codicils nobis daros.pu-
iet fateri, etiam rutilanti Imperium eft. Merallum hc
reges ligat atque Pontfices, hoc homines & vt aiunt e-
tiam ipfbs deos plat. Nec qnicquam inexpugnabile,
inacceftumque auro eft.Quod fciens lupiter.vt enftodi-
*x mulieris pudicitiam rapturus forreas portas effnnge-
ret, in imbrem aurcum fcfvertit Tali deodignum o-
pus.Deus autem nofter pudicitiam amat, aurum fpernir,
auaritiamdeteftatur. Opto tibi valctudihem mcoacuf-
fam mentis & corporis. .
FRAN. PETRARCHANERIO
Svo, s. Epift.I I.
VhicfH Romanian Imperium Fceliam qtmful ^/frle.
NOn Juin fuperiori epiMola: lignum in. pre(ram,
dum cccc alia fupciucnicns co'git.rt polt o annu-
io,de:
\
>.*amil. Epijt. Lib XIr . 381
lo.depofitum cab mum rurfus arripercm, & qnamuistu4
harc.fupenorc fit longior.refporifo tarnen breuiori con*,
tenta erit. Nam nec ciii noftri querelatn iterare eft ne-
celle.quim 3c tacitusloquor.&ipfa reiclarrut.necquie
quam prohibet,quod in llladtxeram ad hanc transfcrri.
eque enim ant minor eft hodie dolor meus , quam-
heti&nudmfterciusfut , neque minus efRcax epiftolav
tua: hodierna: folatium qurn heftcrna;. Accedit quod
neque de bis.quaenouifllm fcripfifti, aulm apert pro-
nuntiare quod fentto, neque tu ide minus quid fen-
tiam , quidve pronuntiem inrelligis. Saepe iilentium ad
expnmendos ariimi conccptus, quouis fermone poten-
tius fuit.ncc minus filentio Niobe , qum latratu Hecu
ba,rfolorem animo infitu m degnabat : itaque cum illa
in xam , hae in canem verfa fingarur, non minus mu
tual illius fimulachru, qum huius querub rabies, fuam
miferiam loquebatur. Illud non filucrim , agnofee- 1
re me Carfarum fatum ,quod & in occafu folic , 3c fub
auitro , denique vbilibet fcelicius fuerit , qum fub a r- -
fio, ita ibi glida omnia, nullus ardor nobilis,nullus Vi
talis calor Imperij. Redde nobis ortuna,fi Romuleos
Cefares, Parca: vcut:acfaltcm ab Hifpania Theodofios,
Seucros ab Africa [ex Arabia Phijipps, Syria Alexan--
dros.]Heu quidncdiceretarchitelor illemagnus Mo
narclnx.fucceorem fuum.cum facerdote hurnili;de hu :
militate certare ,dum mcminiflct iuperbiffimum olirn '
Galliarum rcgem,dum fupplex.vt ait Floriis hiftoricus/4
in cadra venilret,; phalcras 8c fu arma ante Ca:faris ge*
nua proiecifte , ac dixifTe : Habe haec, virum fortem,vir "
fortifllme vieifti. Multare ofFerunc id genus : Nam &
locuples materia & multiloqua ind gnatioeft: fed fre-
nabo impetum,vt ,qui hatcipfa, nonnifiira cogenteaer:
dihnte profuderinn' San de Ca:faris,Legatque con-
greiTuquo pronidtifTim vaticinarisaropleftoracpro I
bo,3c pen rem tpfam vidcor videre: non quod omnia i- 1
fta me monean t , contra quas multa fa:pe diflerui, fed '''
prxteritis ventura convicio. Itaque non tangor.quod le-
gati ionipes m Cxfarcm calcitran: , quam quod calci
trare nimos noui , &Uio(iuod omnis poteftasefteon- -
jSi Frak.Pet.ahchae de "Rib.
fortis >mpatiens[cuius re nifi antiqua fu rficerent, vereor
ne recens nobii eiemplum cals attulerit, ifci-veiam
Pontife* Romanus , principem Romanum Roma; eflie
-vetuerit quod & fama loquitur & fuga Cfaris indicio eft
quin cupidius i ta!. am petiitquni reliquit vtmihiqui-
dem fuperuacuo pelli vidcatur qui t iibens fugit quem
tenere ii velis linemagno nequeas laborc:vt enim nunc
intelligo non hue aliam obeaufam venit nifi vt diade
ma Caareum fua in fede fufciperet, tantm adhuc reue-
rentix non amplius fupercft : ac (ucceflor Petri
fucceflore fecunor ;fta n curat, fumqueipfe diadema
son pluris apud Tyberim quam apud Rhndanum facit:
Il ne diademate contentum & impenj titulo Roma di-
gredi non folum paiitur,led iubctr&quem Imperarorem
dici iinit , imperare autem nullo lit fecurus modo, huic,
jpartes hominum mirx.penetrale diadematis tplum a-
perit.arcemfedmqueimpcrij rrbero claudit.jHacc ha-
ftenus Lxlium mcum.imo tuum,imo noihum,famiiia-
riilimum Cxri factum gaudeo non miror , nihil enim
eft virtute rapacius.nihlque tenaciusrrapit vincitque a-
jiimos hominum , vinftfque feme! in perpctuum vin
eles tenet .Nulla mihi dubiutio vncjuam fuit,qui n fo-
lmab illo humansimo Principum/ed ab alio quolibet
licet afperioris ingeni;,cui umen virtus in pretio iit,pof-
fet ille vir amorcm promereri , non modo notitia me-
ruiiTct. Quis enim tarn agreftis eft , vt Labium non a-
mct,&: fapientia: laude cfpicuum,& in amicitiis fan fturn
Bomcnjupd i Tola rirtntis fama erficit,vt qu nunqu
vidimus fenem ilium Latlium ameimis,quid huiusnoftri
virtus , ac prxfentia pofle debent ? Itaque minusmiror,
qud de 1 1 gato fedis Apoftolicx idem fenbis, cum que
familiamas Lxlij vetus cft,illud potius miror,quod prio- i
ribus Iltens prartermiflum his inienii . quid ita ilium ad
foronandum Caelrem,diu ant digrelfumifte prxuene-
rit.niii quia vt arbitror,& vt folet.illum fortuna fegnem,
funic (ollicitum virtus f.icit. Vnumnon mirari cumeo-
dem ne.queo:ambopergerent,ModanquedimifloTr> |
berim petercnt.vnde reuerentioradhuc Rom; nus Prin*
ceps: diadema fupremum pofeit, quod Petri fuccefo ,
i "3 %
" Famii ErsT. Li. XI. jtj
Caeris luccelbrem ccurior non curat.Qu fieri potuit,
vtCai J i nal ru til vertice.c purpureo fulgidus im flu,
tantrfque fpeftabtlis comitatu.noftrt hums U neta Ii mi
na furent , ant cum hic Pifas , ille vu dum Un m per.
ueniflet,ita vt illiobuiam ift redierfc. Augurer fan aU
terum terra, marialterumvenfTe. De hoc ecj'jidem ac
reliquo ftatu veftro ,uns ac (bis l.teris certior tien relira.
Ad tmgula refpondifle v id tor. Nam ad epifrofae t tas fi-
nemde rmiliaribus cuius ftylo alo 3t feorlum loquar
vt foleo. Granas autem tibi, quod quas ipfe um obli-
nionitradideram, ade vt ne locu tum tibi dehisaliqui
me putarem, ri memoriter tenes , vt facii patcat.re r um
temearum curiofiorcm elle quam me plum. Mirum &
pene incrcdibile,ni* charitatis tu miraculo incurioitat
mea longe latque nota detraheret- '. . Vale
<,:. fcdieitr, no
ftrimemo$i : i .;.
t1 . .. , .4>.n 11*.! .O -'llf'l'Jl
FRAN.PETRARCHA GALE T^
'pinvlahaWnsi,s. Epift.IlI. -> "
Exhortt* ai Rempui caifctiUam.- '' ''i
Nlhil.o magnanime vir.mhil, inqujaetius mihi fin-
go,quamTercnam & imperio pra:dignam frontera
illam , vbi nuicti animi tui nobites lucent cur. Nihil
uauius retracta, qum verba nugn ifica.-nelcio quid non
modo aliud quam plebeium Si vulgare fi d quam huma
nuni & mortale fonantia:nihl dulcius cogito, qum me
gratiam ac beniuolentiam tativiri vener meritum,
quarum primicias clariimo quodami in fratre pra-gu-
ftaueram.Et exilio all i tuobreui gratulor,& gratiamba.
beoquodtead tempus inhanc vrbem compulit,& mt
Ailefti antcquam cogniti talis amiciconfpeftu atque o
ptataptffentiacpotiuit. Poftremo nihil ocundius ex
fpeclo.quam Reinpub.tuam in qua prineipem te deus 9t
virtus Sc maiorum fanguis faciunt, alienis modo mori-
cults inquietam tua prouidentia atque auclomate refti
tui: Nunc ergo quod fsepe iam feeifti , quis quantfvc tic
mdo oftende.eoque magiv.quo te ipfum maior claror,
altior faftus es. Vera virtus fenium non fentitiimmeit{
Ii* clV, non seuo rninuuur fed crfeit, 4c ad fummi venit,
K-n I
.'! de Rib.
i iauenrjteofji ;. fencute : i<ificat. Ta
quoquc, qui non fteriliûtaluftri/olo ,fcd leca Lati-
ces vwoi in (olido u -.c.V , totius nuniatroa&c viue
firu-i>3t.'r:moi craaturam g!oriam rat.-:x : de-
bes- Unna te vocicj te fperat.au.Lium tuumpofciuac-,
celt ra. Non te artasrencat.Seiiior Ara:us Cicjonem/e-
njorTraibulis Athen feaiox Camillas vrbe Romain
tcruitoliberaoitPium gentur negotium & huic ixux
ebitum tatijdiifouupatti membra com: ,
vt ebpra deteiiocibut impcrcnt. Cuius 1 contxarium.
eft vt , lie auitatis aut regn corpus
mor b;s erumpcoubut nubeicar.PcricLtari S xgrotare
parr. a: tux (latus incipit. Uli ciuem egreg \.m;re me.
jciim eh:bc.:e parent em , ne plura quam res exigir,
lo^ ens rie tuarinutc d ff.dcre videai n h h-.sidditn,
quin t acius/ed non folus tux vetuibe udolseiit con-
templabor.Age oro , vir ingens, pie vt dcbcs.fbrtirer vr_
foliT , febeiter vt; ipeiaatuij: rnque tuo n libet
qui* tanto rci tam parua; v(us, ce pot. IL Diu (bTpes no-
ftrique memor kius. Se vale. Medrolaaj XVI. CaLla-
-Ji~ .V*..ii.' . . .. 'jii'.'.f f
Wnir ..." . - : ""iTi;.. / - - T't:p - '
F*R AN. P.ETR.ARCHA MARC
IANVXNSSS,,. Epift. IV..
4 "Exhtrtat'w inceptifldijptrftHtrimtiam @r de i^ytiejmt
tyittor'.bus m lmifcofifidiu,dequenoflronrm tempcntocinocetU.
eRebrasex te literuUi haben: omnium rnalcnterK
tu eft.Pofcis,.vt adincepti nuper ciuilis Audi) per-
fcuerantiam te cohorter,aliqi:am vim prqfdto me* re-
K cxilt:man> ad lumandum nomtaterei fl ct.antem
an min m cmagnitudmc dirfidcntem. (Ucd vtcxmc
iperes hinc mci amor fuadet,hinc rua gerfuadet liumiii-
ut optima dos animi 3c ad virtutem veram,quz ad {-'-
nam primos'gradus.Non tcmeiejfjteQr.fedde indu".
Mponum trau dilimulaturus infinem, ii tu linen
Dirficdis nempe materia crdifEc.or fortfle qum rc-
ris, in qua mihi vclloqm pcnculofum , vd tacerc ii/pc-
4h"i.e,Itaenimium,vtfermo meut emnis hac m tf ac-
Oifatie
" Ai. Etst. Ere. XI; * ?f
Cafatio ft.flentinni cte m'ptus.reriras oium. iotas -
\ rifio-Defertorem fuum ocant.Jc fie habent quafiqui
ra icris nitiatns aris.poftea riflats aut neglefbs Elen-
finac Cereris arcana Yulgauerie.Ego quidem.a rice, "
ftudio puer deftinatus parre v x dnodecimurn rii
annum fupergreiTus& ad Monten Pc(S laoum primo
indeBononiam tranfmi(Tus fprennium in integrurrt
abfumpfi. eiuftrae quoad peratratem 8c ingeni'm liriy
rudimenta percepL Cuius temporis an me nodx peni-
teat fi roger.narream: Nam &vidi(Te omn 'a.fiHceat, vpi
Jim S; tantampercxiguxTit partem efluxifle mihi do*
leo, dmquealtqtud vita; iperer'it dolebo. lind ager
per eos annosporui fine nobiltus fine naturae meat aptir;.
eque enimfemrerin elgendo :tar genere pulchern-
m.i rer.im.feêligentibus aperti/fima pratcruntur.
lioquin onne?hom;nes vnum ftudium. haberent, quo-
niam in rebi's omnibus intentio Qm'd de aliis fiet.fiqoi-
derh ad pnilolophiam omnesautadPoeticam afpirenrt
quid aget nauigatio.quid agricultura^ reliqua, quiinis
vita:morralis auxiliiim qtiriturtDa omnesPlatonas aut.
Horneros : da Cicerones, aut Virgilios, quis erit'aratort
quis merc.Hor?arch!tetus?raber*rfutor?caupo?ne quibus
magna ingenia efurienr, tedque aboque carentes a8
ipfanob'Iium ftudiorum alrirudine diftrahentur. Be*
nc prouifum eft vt curarum atque ahium humanorum
varietas tanta eflet, quo non folum maiora minoribub
(ti & minora maioribus ornamento prasfdieque fun
Non fum nefctus.amice, de Iuris ciuilis Audio multiset
lim magnain gloriam qusftam ea feibeer aetate , qua
iuftitia vitro ab hominibuscolebatnr- quando apud eos,
rt ait Saluftius, ius bonmque non legibus irugis qn&in
natura valebt , etfi iam tunepropter nfinitam refrita
diuerfirremlabir^mque memoriam neeeflarix Icgrse
fent.qna; h'oiead frenandam aiidaciam coercen ("'ue
ibidines: 5: ob idporius,quod abfque his genus numa-
num (tare ncquityqumquAd virtus ant lex. vlla lzjg
tur,in pretio funt. Harum igitur legnm ciuilium repei-
tores & interpretes magiftri mulei diuerfs apud grn-
fs clari habentur. De quibus ferupulofius loqui vclle,
Cc iij
ftf *.*!*. PlTR A R DI R_t.
longumeft. Clariifimum inter omtes nom: habet So
lon Athenienfium lejifrr.qui cm pat nam fuam Philo-
foph- it Jt ' el quentiae norumfontem in ft; tut is falu-
bn'j.'i arfo . a Te t . um fenior fe ad poeticam ttanftuIiiTc
legitur.Quod Ii librato iudicio feciffet, quantum rfeferto
fiudio prriudiciumpeperifTettanti att&oritas deferto-
fis;aiir q * proferre vereretiir,n,uod 11 m tunc maxime
prattul iTcconftaret q iando lbi necanimi lumen nec
-* vbertas nec rerum longior experienria defuif-
ietiSed ficri,neque valde diQmile erieft,non compara-
1 -ne ftudionm lia, fed delccbtionefola& labora fa
ga fenein prxft int : 'Ii dm m animo indulge nu-rn fuo dit.
rum & graue negotium dulc otio permutaffe, vt noa
tam hinc eiempla furaenda iuucnibus eflent in Reipub.
bfequium natis qum neiiiibus enteritis, quid tale
fentafent, venia negueturexemplo vintals expetitat
CU etis honeftilfimae.De quo ambiguo quid omnino di-
jtnia.n o n hab.o luis enim ariofari audeat.quid Solo-
|cm mouerit,prarfertim cum et multa de illo.vnde ta
men couiet i am facas nullum fuperit illius ingentj
monumentum:In re vero tarn dubia, tam antiqua f./pi-
cionem raeam nullis certis fufFultam rationibus intcr-
pnfuilfe ridiculom J taque tota res in dubio relinquenda
oLfc id agendum, de quo confit fuijTetempiis.quo lu-
fifconfultis iifdmq; oratoribus laus ingens elTct. Quod
genus cert rarillnium femper f.iit.rartus quoque qtm
poetar am excellent in m, quorum baud dubi raritas no-
til eft. Quanti enim ingeni j eft non mod ius ciuilc infi
nitum oTim.pnuj quim ad cerrum redigeretur modum,
(quod quidem Iultus Caefar infrituit,fed pruentus mor
te non potuir, multifquepoft feculistuftmianus imple-
tiii: nu ne vero Utiffimum adhue & multa cafuum teuuif-
fime difFerenti vaiieute perplexum, inextricabilc, coa-
fragofum) verum infuper rerum pene omnium notv
tum de quibuiin iudicioveldicendumoratori eft cura
artificio^ oratioms copia ac fuauitate coniungerci >um>
mum, nili fillor, &: inlignc iniracitlum intelleibis me-
mor atque moiralum quandoquidem fcientiam reruta
furcit, nil propter improuifo* & fubi.
* .i- " "iFmii. Epist. LtB. X L- J7
tos infultus aducrfrijdifcriminique caiifrum.Omni*
inpromptu& vt Auguftini Crfaris verbo vrat.in num
ralo habeas.Denique nec id ipiurn fatis eft, mfi quxcun-
que vel ingenio ftudttfqiie quxfieris . vel nd .ftra me-
moriaquelcruaueris appofitcad perfuadendum, vt Rhe-
torici vocant, hoe eft accommodate rebus ipfi\ erHcad
ic ornato & moruro nimos eoquo profcramur.Vt ne
mo mirari debeat tanci arcificij profeTorum Temper tna-
gnam flippen urura. Neq.ie en im vn.im reiu.fed innu
merables proltentur , efque non vtcoeteri hominum,
fedaliofngitlari Sc proprio qtiodam modo,& fnper om
nia eloquenciam exquificam. Quae fi per fe ob confide-
'retur.magna & varia res eft , nec,fi Seucro Cafllo cred
fDKS.adhuc vi 1 i fie indulfic , ve tora cantingeret. I n hat
quidem oratoria facltate . quar tantisex rebus confit,
eicclltes habiti magna gloria fuere, vt n immerito 8t
potiri rerumin dicendo & habere in poreftate nimos
hominum dicerentur. Ex hoc genere eft apnd Graioi
Demofthenes,lfocrates, He Afchmes: apud noftros aute
Cicero,CraiTus.Antonâliquot alij praeterca:fed hitre*
cile princinarum tenent: Etii luhum Cfarem ad fum-
mam eius glorias -vel vcnifle,quod nehoftes quidem fui
aegant.vel eertc venturunifuiiTenoiifitdubium, nifi
illum gerendarumrerum occupatio, & bclloruin labora
& pondus imperij diftraxilent. -Donde autem, vtfiepe
in fummobreuis eft mora, &fempcrfacilisdefccnfus,a<i.'
illos decendendo peruennm eft . qui faftigio cloquen*.
tijederelifto nudam Iuris notitiam adepti in ea quidem
exccllentifim floruerunt. Quo in genere Roma; Grae
cum ccfifFe notifTtmum.Hic funt illa tue.profertio
ni venerada nomina.qua vos antiquiflim foletisopina-
ri,cm propemodiim nona nt atqncrectia,Tulius Ccl-n
fus.Sahu'us Iulianus.Neratius Prifc Vmdius Verus.Sal--
uiits Vales, Volufus Axtianus, Vlpius Marcellus.&labo
IcnusScasuola, item ille breui loquusmam alij ante cum
hoc nomine fuerafltvel virtuteanimi vel augurio vel'
pontificio clari.Sub hoc fane pernouillrho profefiis eft
Papinianus,quem fi rit recol , iura ipfa ciuilia acutifR-*
4piingenij vir dueunt : Alius autem Spartianus hiftr*
Cc iiif
J?S Fg.AM. PTB.ARCHAE Ol RlB. _
ticut Iuris afylum.dorr x regalis thefaorum appelait.
Quorum primitresfbdiuo Hadriano, quique proximi
fub Antoino pio nomis fub Marco Anronino Philofo^
phoprudentilimo principe claruitTc noicuntur. Decim*
vero Tub Antonino Bj.Iuno crudeli(fiirtabclua,quo
tandem, qmapa'rricidiuei eiu$ ezcufare noluerar, inter*
fetuseft. PofthosluhusPaulus& Dominus Vlpianus
Iur:rperi:;iTim', & qu: P-ptmani aiie:fores fueran r, Tub
ImperJtore Aurel o Alexandre multo in honore vixe-
iint cantique cum laude atque opinione omnium,vt il-
lequidem fummi Imperatoris habuerit, ob id
maxime quod talibus conliliis Remptib. gubernaret.
Sileo reliques: llluftriora pertinxilTc litis fit. Quod id
certo (bligenjius -feci, quia pars magna lcgiftarura no-
ftri temporis de origine iuris & conditoribus iegum ni
hil aut panim curat, didiciffe contenta quid de contra-
tibus , deque udiciisac teitamentis iure fit tantum,vt-
quc ftudij fuifinem lucrum fecerit', cum tamcn artium
primordia & au&ores nofTe & deletationeanimi non
vacet ,& adeius , de quoagitur, not: tum intelleftuio-
pemfcrat : cm p raft crea ille mechanicarum propnuf,
beralium ver & honetarum artium ldieraJior qui
dam & honefb'or fit finis. lam tibi,fi prarrmfMs ani.
mum applicuifti , ftudij tui defcenfus alter oftenditur,
"fed maior multo . quam primus. Kcquc miraberis ii
hie quoque refpicias ad naturam rerum fere iocerta-
rum, quaecm femel labi coeperint runt.ruinmque
fuo pondere praegrauant vtciim faciIior,cum grauiori
mediis ad ima quima fummis ad media cafus fit . Cer
t vt primus i doctrinas multiplica &cqeleftis arce *
Cunda ad vna-m atquitatis ac ciuilis. fcienrire difcipli
nim fit,recund*is inde ad loquacem ignorantiam gra-
dusfuit , vnde uol cadejidi amplias plena, i raljor,
fecuritas parta eft: Quid emm iam infici leges i pa-
tribtis tanta, vel grauitate animi vel ingenij facilitate
dfcfcriptas.aut non intelligiiiit. aut obliquant. Iuftitiam
tanto ab illis cult im ftudio dehoneftant , quam vnale
mercimonium fecere. Lingua iJIis.manus, ingenium, a-
Hima,decus, fama.tempus, fides amicitic, ad poftrernum
.' omnia
Tamil. E.-:S7. L:s.X I. 3
om na ve nal ia , neq;pluris. prtjj qui par eft & qui null*
prop ort; (emporum acmorum. lili iuftitiam : is le
gibus armaban hiexarmatam nudarmque prqftitut
apud illos Veritas in pretio fuie, apud hos fVaus: illi certa
&inconuulfa reponfa dabant popnlis, hi dolis & falla-
ciunculis lites alunr, & quibus hidiciaria cupide peri-
mendis afciti font, fieri copiunt immortales. Quid p In
ribus morcr'quifquishorum promptius rclucbmtcm Si
cinuitam legem ad libidmem fuam traxit, is& luriX-
confulti ma mis impleait, & viti meruit nomen. Si
quis autem rarus proculab his ambus rectum nude cal
lera veritatis arripiar, praetcrquam qtmdlucri.&gratix
exors , .. dis infuper Sc infuifi hominis :-.t lubiturus
infam :am Ad hoc iter tarde fufeeptum tibi.quafi dif-
ficulratis horxqueconfcius,adhartationis calcar
exigs. Nefao quibus verbis id fciam. Non funte-
rrim leget male, quamuis ad falutem publicam :nuentr
fxpe >n perntciem conuertantur : Sicutnecaururo ide
malum eft, quia multis peccati ,multis periculi caufa
fjit.ncc malum ideo ferruni,quia,llcct in vfus hominum
optimos.in culturarn terrx, in tutelam patrix repertum
fcmeljxpe vel exiti} iingulorum,vcl belli eiuijis occao
eft,al;oquin fiomnia,quibus male vtuntur homines, ma
la ejent, quid omnino vfpiam non malum? non corpq-
rei fer. fus, non ingenium.non opes, & hxc, qiubua
pafcimur, alimenta Dei. Ipfa mifericordia & patiea-
tia abutuntur multi , & quorum natura optima
eifcnoftri perucrtitate vfus eft pellimus. Bonx equip
dem leges funt, mundque tantum vtiles , fed ne
ceflarix.Atqui Icgumm extremo verfantur, & booi At
mali elfe poiTunt : & quo p lures mali iunt , c maior eft
bonorum gloria. Humanorum fane actuum primas
partes tenet agentisintentio. Multumrefcrt quo pro-
poiito rem aggrediarc. Neque cnim resipfa ,fed tua
mens eft, cm laus aut vituperado debeatur. Ilia, eft,
qux&bnna in malum, & mala qua: videntur , in bo-
.nurn flchit. Illa eft, qua ream eandemque remad
Um- varips fines tuliu , vt non res vna,fed dux
$90 Fram. Pit'kai rii di Rib.
prorfes contratria; vidcantr. Vadit ad temphtm ti*
Cerdos ,>t facnsvaeet : vadk adulter vi libidini fer-
aiiat , & ante aras de luxuria , Sc intra ipfumlupa-
ar pdieitia agi poteft. Saul Ret feruauit Regem
Amaleen , qua dementia inexorabilem ira m Dei
meruit.Pbinees vero [fraeliticum virum Sc alrcnigenam
Xhulterero gladio confixit, qua; feueritis&rDeo accepta
te Populo vtilis, 3i fiBi extitit ad perpetuam, famam
juftitix , gloriofa.' Ecee non cuiufcitnqtie idicio ,
ftdDei in manufacipus : homieidium placet , huma-
nicas reprobatur : Aille tafia numerem ,' fi necclfc ft,
ld no omnium guftum'habes. tTtii4jf ftnolam -
Jum lucri cupiditas , hunc iuftitix amor'ducit. A
Jerit estimator mentium St diferetor intcntfonum
'it diftrifcutor ingem'Orum Dens , vt ilfe mercena-
ras 8c circumforaneus ftrepitor, hie prxciirus boni
&xqui profeflor & i ft i t i patronus euadat. tam
'r his omnibus ,| pergam rides. Si re integra
onfiiJeres , totarri mihi reinqnercs eonfibj libert
rem liuberem mtdra te circiinfpieere , ingniant
itudium xquis lancibu* librare. Sunt enim vt
, fe intelletiiumgrad4s:alia aliis debentur in-
geniis ! repeftum aetaris ingercrein :om nitro eius,
cuius temporaneus fhicxtis exfgitw , maturum 3c
precox decct eTe principium.- Non frtterincat Au-
tumno arbor , quae Ver non floruit. Itaqucquam-
alij teeras ferias dent xtati , tamen eruditifi-
inis iuris placet magno profeftut dcftinatus ani
mus, non tantm ab mfantia'. fed ab ipfo nutricis
laite formandiis eft. D tHciiltates obiieerem mul
tas' qnidem , ante alias coningij iugum collo
h>ud fjhe Here leo' mpoftum, Sc cui non fifeealio,
d eleuatione potius opus fit. Magna; corporis , ma-
gnaj animi vires funt, qua: liTinl Sc Iltens fnflficiant &
*xori impenf rationem habendam dieerem , &labo-
T'am : Ex nulla enim fere artium , aut oble'ftationis
minus , aut plus txdij prouenire. Poftreriib non ne-
ghgendam aTererem fama; curam > qua: in hoefta-
" tole
Famii. Epist. Lib. XI. 591
tu legum magna polfit fortaflc contingere , non diu.
turna. Enumerarcm 'caiifidicos nftrorum tempo-
rum , quorum nominibus nihil paul am -
tius, nihil hodie raucius .nihil ignotius. Nunc vero
quia non agenda; confitium , fed per.igenda rapl
os auxilium . Sc quam olam porte videor verborum
opern, Wrter moneo, ve hanc (altem ftudio, cui
tevcliudicium vel tua fon appulit, confbnter inhas-
reas , neu q :ot d e n >uj vitas confilu ordure. Nil
turpius viatoxi quimnefeire quo tendal : nil viro tur
pius, quam nefeire quid velit. Nequicquam vela fc-
cerisgubernac >lo .un 10 Ibiienim , quote non ri
ti rulen t , fed fortuna Nobis fix um i principio de
bet (, quo perunire velimus ,ne crebra mut tin ne
propotiquod m nofturno errore via; accidit,dum pro
ceder credimus , rcuertamur. Qua; res fcit , vt a:tate
decrpitos puer. 1 bus animis videamus , quai ad pfum
vitx limen , vmle difceirerant , reuerfos , ex crrnrum
tenebris elufos,& cbnliorum vagis anfraftibus fati-
gatos. Multis ego pet hosannos te dcliberaronum
fluctibus iaAatum &incertis opinionum flatibus fcf.
fumvidi incipe bora fide, precor. vnum velle. Cum
advnum litusproram veneris , vni vento vela dede-
risclauum regens, tum demum nauigatio certa crit,
Cam certc progredicre, & fi non roue qu.muur. ca
pes, quantum ca;litus datument: Progredicre, in-
quam , non rotabere. Nihil eft enim um quien ad
uerfum, nihil um vertigini proximum , qum rotari.
Ad fummam de his omnibus hec fententia mea eil:
Sicut inter primos maximum , inter fecundos ex-
celluitTe magnum fuit > fie temponbus collar is in
ter tertiot excellere non exiguum , indignum
laude i'udco , modo hic fit animus ftudentis , hic
terminus ftudiorum , vt voti compos ciluftus non
cultor ncquit.z , non mendaciorum fator , non pe
cunia: aceruator , vt reliqui , fed deflnfor iiillit-*
&.eipub. propugnator, ed audacia; terror aduoea-
& iudicuni , auatitiae frenum , portas denique
Jjt Fran. PiTR ARcHAi es Rb.
mrferornm & fcopulus fit nocentum.Vale MedioTan.V.
Cal- lunij ' '
t R A N.P E T R R H A BAR A T
Svlmon -'tis i s. Epift.V "" "4''
' ' yiftt tttutm. < ' " :!. ..
NVnquam hercle ai me litera? peruenrant tua quin
vel gaudio cumuliwn ftianr,veHolamen curis; Id
cum fempcr,tum folito rargurs mine fecere familiares,a-
rnantium omnium m'tum atque fufptc onem,quibusab
fccntia longmqueflentinm vires dabant animo fe-
eludemcs.Acceflit ad grmrrf quod cum tu'o fimul illiu
rgre'gij Si exoptitilTnii vin nomen proferebatur quo
ilebr vnice Br mira hefcioVjua hon nil hominis iia-
uitate refcior. Fduobus v'rtum tctt. Er rorurh fne,
quorum alrerum fb obtentn mea^familiaritatis tibi ob
repfifll- memorafti: altetum .Bonontrnfem iUumfcili-
eet, plane noram, alterum veioTranfalpinum minim.
Quxfo vt deiriceps fis eautior,nei paflrb fingulis in ore
Irrieum nomen habcntibus pecunias largians. Tani late
enim noftra amiwtia nota eft , quod fi blanditiis hiriuf-
cemodi homirtum viarri aperias.atum eft Cito. N6 mo
do cmmenam tibi ex haurient.fed arculam,(d dotnum.
Ule qnidtm mihi , querri notum diii.fi ad nos rediflet
kaud dubie multis de t votiuifque rumoribus nos tm-
plelet:verum is abJerrj Ne fibi foece'feas.quin potitis mi-
fereare:inopino proriiis ii'mifero fine pranientusdiem
obnt. Proinde manu eins ad te Parthenias meus, quem
petieras , peruenifle debuit his ipfis digitis exaratus ne
on 8; carmen breiie. quod nter epiftolas tibi incripta
Jroasrnij locum tenet. Die reliquisniod quid mtarn
quid non fpcrabam ifrfe trahentt hirieTn explebifio-
cnlorumjh'uc animi voluptare, Romam'ptere, pofitu-
rut iam tandem peregrirrationibus , ne dicam erroribut
rtieis modum,idque!am antf hoc bienhim faftmef-
et,nifi mcLigurum motus Tranfpadariis compedibus
renurffent.IhetaiTienjTtfpero.aliqHid niigamm noftra-
ritm/'quarumfemperappeteritim"mum temernini me-
ferens.Tunc te m uocabo vel ip(,
i
Fa.mil. Epst.Lib. XI.
quod pridem cupio,in Pel-gnos.fi quadabitur.penetra-
bo.Interea confpieumnillmuvirummihicogiiominem.
minus vnammemialuere iubeSc vale.V I.Cal Sep-
tembris. - -I
FRAN.PE T R. A R G H-A FRANC 1

seo
.. sknctorvm AposTOLOftVM,
: v.- ;! >. . . :S. EpifhVt;4
-: rt
' Dt'tinterteptient literarum epurimonid. v
. . : " . -V' '
LOngi filentij mei pro Uteris tuis nefeio an acrius:
an dulcuis , an reuerentius , an liberies increpitut
fum. breuibusaccipe.Miihisprimum medicr
bus tenuit meorum mpetus itudiorum , cui nihil inter-*
po/icum vellem. Et feribendi calor,qui vt vehementil
Hmus,fic delicatiftlmus effet foletminiraifque tepefeere.'
Acccrtic aeperegrinatio tua qua; diu me fecit incertain
dum incertus elfe delj vbinam meat te litera; rc-
perturx fint : Et nuntiorum raritas, familire incom-
modum mediis A in yrbibus (diu mirum) haud aliter
qum in fyluis folitario degenti. Nec vr negauerfm-
per hoc tempus, quod taciturn iure tno querer is, al iqua \
medicbffie, quae relegens mittenda non cenfui nona-
liam ob rem.nii qia ni mis vera.nimis libera vifa era nt.
frlihil enimfeculis noftrisinuifius qua duo hsee, Veritas
& libertas. Itaoue prefcrendum du te vnum.quo' cum
effet mihi facill ; mus Temper in gratiam reditus.filentio
rodere qummultaeorumhominum,quo$ mihi iampri
dem fola Veritas hoftes fecit, rurfus infeftx vocis acleo
vnlnerare , quoritmque nonnullis cruentzcicatric.ee
nondum turent , nondum vetuftorum dolor vulne-
rum recedit. Nec illud inter prattercunda pofucrim,
qtiod ipius qua'fti fumus , epiftolis quidem tuis (lili
dcos oblare, ne ad meintacbe , neue nit poft longum
tempns, veniant ; nec ftili modo , (cd apicm rafarh
einfolitam quandam formam,hinc rerum ac verbo-
gratia ceu natiua fpecie igentj', hinc digitorum
aduentitio ornatu,animum lmul oculofque inrenden-
tibus. Contri auteiij mea ad te ire volcntibus qM
I
3$4 Fus. Pi r. ?. chai si Kit.
obftet, -ff: - , cai id (dam . pic mifiiTe, <
caite medio (ubtbftete a matron; .e.er ore;.a quib*
Bollenc turpibos re I n i A . I :c r :s v:.t pafpr. Se non fo-
bncbâitamfeJajcchiamq-Joque libertas inferir.
Proindc noper Patamo rcAtn.fillicenirn ex negotio
ieam.eti Vencrus ex ote pflcm)in p o itiaerc tor
dua gemcllas, quas oou&ino pa tu v
fcrainHfimum tul pecios effuderat, inter q< orundam
man ut reperi, non malorum quidem Dominum , fed
miran ifla mags ftepeam , quam fi laJpa fpecu-
t.aicllut catharam, redimictHuta
Er quid puUs? lartaj ab ;.uuan do
idicio vna illis, altera mibi ce/
in partem, qui tuo folus elogio
mice , can fa m poll crtus filent j
etiam fenptu rus, nif quia tcmporum prcmor an
quas ipfc mihi feci , im verb communis fiiau
con u ictus , cui.fi breuitas dempta elTct .piactcr re v-
num nihil defit. Non fenli blandos & tcitos dies
labi. Sed quod clamo reuturn, vox perage. Hunc
ergo atidict plena fide, qui omnino. quid cogitem,
& quid agam , quae rka mea fit,dcnique qui me to
rn m 3c omnes reculas ac fpeculas meas nouit. Vale no*
#ri manor. ' .' oui i-
-i- - >.. I ," ? *" *
FRAN. P.ETRARCHA FRAN-
fill CISCO SANCTORVU Arcs rOLOiVM,
.Epift.VII.
QUod atnicum aduerfo tempore miferit fe poeiutere, pudert
at mifertrefignipeat , ante ammo qmttimUB diat tpam m
fat'Um mcolumempcruemjje diduer.
ri , . /
' tuam, fateor, legere Tifas epiftolam fum,
\J led Flacci , cum quo iocans Crfar : Vereri , in-
quit, mihi vident, ne 'maiores res libella tui nt,qum
ipfe es. Sane qua; 11It dfait , tibi adeft mediocris te
elegans ftatura. Sibi ergo vcl ludrica tibi quaenam
anta: breuiutis cxcuuo iuftadlf ied quid loquor
roui
, - Emst. Lib. Xl.
pmuiJilti enim St omnem banc calumnian) in an-
gufh'as temporis reiccjfti. Credo arciepol, nam & ego
perfxpe idem patior: vt cm multa fcribcrc Cupiam,
panca- linar. Proinde quid qvarrislan ad me litera;
peruencnnt tux 'proximo is ad te 1 tens meis ab;o-
lutum legeris & viua illius noftri voce cognoueris,
(jwm faluere iubeo,cuiufquc nunc longam ad labo-
lis hiftonam nil aliud dico,m( quod pceoitet & pu-
det & qiiferet talero virum i aie Si mci , imo lilis
laribus tarn aducrfo tempore dimiiiiTc. Sed vrgebac
voluntas eius, cui p cuius obniti nefas credrdi , etfi
minares auras ,grauidum ccchrm, turbid? nubiL,hcr-
bifque Sc floribus gaudere i'oliti vellus arietis linbn'-
bui ruidum viderem, viciflim monftrarcm ibi. Quid.
vis) non aut Lycomcdes Ncopcolemum,ut in fabu-
iis Phaeton tern Phabus mccftiordimiit. Sed quid a*
g err m cum amicone horum alter cum nepote ali-
quid, alter cum filio potuiTet. CelTi igitur,&,
dim > lia animi mei parte auxins fubftiti , donee litcris,
fuis ilium non exiguam ancipitis via; partem cmen-
thm, Padmque & comits fupra Colitum tmido tune
ore ferucntes cuaie didici : non ante tarnen animo
qicturus, quam cum fuis aut tin's litcris in patriara
perueniiTe didiceio. TranfmilTb enim rege fiumi-
num , fupereft pater montium Apenninus , cuius ubi
inga fubftrauermt oro.ille, qui iolus refpicit ter ram,
Si facit cam tremer , tangir montes & fumigan t.
Reibt ve ratear , te pro his nouiflmis diebus iure -
Jentium meum queii , quamuis ad hanc ipfam querx-
moniam farts , vt arbitror,epiftola fuperiot,e retpon- ,
fum (it. Quod il totum amicitix noftrx tempus ad
calculum trains, aut ego fallor aut tu mihi numero Ii-
tei arum adhuc debitor manes. Si quidem inter nu- :
gellas meas, qu as cpiltolas quidam vocant , quafque
nunc maxime cuiufdam ineenioii hominis & amici
digitis coaccruo , nullius' forma?, quam tuum crtv
briusnomen erit, licet veltua vel mea re ainborunv
fors fimttl intemperans & inepta , nee fui pcW
toi appetens quorumdam fcholafticorum tis mul
les n audio tuas hue Sc meat illue properaiussj
}9< Fran. Petrarch ae de Reb.
auerterityiue& vale Mcdiolani, I I I. Idus Aprilis, pro
fr.
F R A N. P E T R A R H A A G A P I-
fO DI COLVMNA IVNtORI, S. Epift.VIII.
* Excufatio cum admiratione.
EPiftohe principium tua: lamis legi, progrelTus mx-
irus,exitum incertus , ftpens omnia, vlque adeovt
pene infomnismelegiflecrederem',tam vari hucfilluc
hian tern (Vilo animum egift*i,vt nee quid animi fcriben-
ti.tibi eiTet,nec quam in partem fufpenfum leorem de-
pofiturus efleSjinter legendum prasfagire poll"ein. Quid
yis dicam? Nondum mihi videor experrehls & adhuc
fomnio, nec quera fen fu m tu is ex diftis el iciam /co: fie
amara dulcibusjta tiiftibus, obfeuris ciara.dnbjis certa
permiiccs,vt fel melle confufum haufiTe me aut '
necbr abfinthio , aut fi qua vfquam rerum milis mix
tura, qua: guium lingua: ambguum, fed iam pharma-
eum huiuinodi ,quo poteftateanimam dulciora tis
fontibiis expeftarit vteunque fando digeram.fi pofllm
Prima rpiftobe tua: pars in meinoriam iuuentutismeas
tBa:q;vel pueritia: vel adoleicentia:rnereduxit,vbiquita
jmni per id tpus egregia: mea: iadol s excitando adiu.
ua'nda:,atque omnibus modisatcollendse cura fuerit.cjuo
hidio, quibus artibus ad folidum cibumteh'qbidb la-
C prouexerim , quam denique femper te in primes ha-
'btterim,pi&'memori diligentiapro'ecutus es. Egn au-.>
tern,fateor, in amorecefTurus nemini,in /ftu nihil
omnino mihi arrogo.Totum in te.quantumcunque c,
quod pro tempore multumeegratiilor, non -go.nif
forte gaudendo & mirando & laudado qui acres ibmu-
li'gerieros amicis eile folent ; non , qii 1 feiam .leer
quicunque mortaliiim , fed diuinalargitas & iugis labor
aftfentifque vis ingenij tufeit. Quod cum itaicgau-
do tarnen tibi abtrr video", &delatam filis licetex
cabulis tantx gloria:_heredft'atem non inuits ,vieo.l ra
que quicquid in re ft.hac tua tergo rclitanuj rerum
comramoratioe tam feduh ,'& hoc tali tuo teftimo-
nio de me nihil animo meodulcius , nihil porerat le
-
Paxil. t. lib. XI. 397
iucuadioc. Sed banc mihi dulcedinem quanta prod
uits amarirudo refperferit, diccrcm ciprclus, oifi apud
tr ipfum loquercr ,<}ui ei<dem in 1 1 tens vtriufque mihi
materiam prasbu.fti. Attingam tamen vicis ergo, aliis
2uidcm verbis, fed hac pl.inc l'en tea ia, & lie dies, viLu
ens valeas videri, nifi quia obnixc n inn's & ferio flilum
figis.me alternante & vcriame ret humanas fu ad ma
rnas diuitiat eueftum celfioris flatus & atd'ficiotum in-
Ugnt quadam elegantiagloriantem : Te feciipfius incle
ment ia ex alt faftigio cxulem atque inopera/ed m o-
dedo vicVi.Vifte hu mili, fubmotura/ie imbrem tecto,
& lare prorfus exiguo contentura, ad Ii tus fludij Bono-
nienfsexillo.qtiodiu multmque iaati fumus, curia-
lum tempcftattim pelago. relut graui naufragio cie-
ftum fpernere.figere obliuifti.NeC (tis id fucrat.nifiil-
lud infuper addidi(es, me, quod peius eft, nequid verbo
rum tuorum in hac faltcm accutionis parte variauo-
rimdamnati iniuftc fu per tunicam innocentera forte*
mittete. Quod crimen me quantahbet intentlonca-
airai intelligere nequiuiffe profiteer. Sicut nec illuH,bi
ais, me arborera defcripfifle vanitatum.cui infertum elle
tuum nornen andieris. Ego vero decripfiTe me vanita-
tum arborem nullam fcio n l quia verum recognofee-
re non pigeti quicquid fcribimus aut legiraui, quicqua'd
eogitamus aut loquimur.quicquid agimus aut optarn ,
tota deniquc vita , aut certe magna ex parte vanitas
efl: &,vt ait ille.qui cum omnifua upientiahanc ipfam
public- vanitatisinfmiamnoneuaft:vanitas van it a tu tri
& omnia vanitas.De quo pridem breuc leu I m meo
more ftilque nec claborato penitus nccnegU-fto feri-
aggreiiusriniplcTcrn vtique ni quia trahenda ret
rifa eft, quod nom vanquje aliquid quotidic afFert vita
homt'num vnde inaior vbcrirque fie libellus. Catterum
nulquam ibi nufquam alibi haftenus tuum nomen infe-
rui, deltituente quidem me materia, non afFehi:quam-
quani iilluftrt arui noftri viros attigiflem , non dicarn,
ne tibi quod placaras non folco,iratus adulari videar,at
certe nec patruum nec patrem tuum filcntio opprcfurui
%nm. NoluiaatemprotampaucM nomimbui claiis,
pd j
$9$ Fran.Petr*rcha b Rsb.
tamprociil tantafqe per tencbras ftilum ferre. Ideoqui
velmatcria: vel laboripar-cens longe ante hoc feculura
h-ftoria: limitcm ftatui ac dcfiii: .proindequia vi dixi,
obieftnm raihiabste cr:men illud gem;numteftis ac no
> minis omnincwioncupio.Vt his omilis ad,intellec/ta r,-
ipoftdtasn,in eaquod defortunafitromearum profperf-
tatc dixifti, videne vel tealiquis , vcl iu rne lufens. lnly
ciari aeque.^mihi nefoo quid apni cenfusaccrcuiTc.q-
- tiofqueacfcenti ingcftum,quodmuItis occupatis fo-
-tlicittiqne negacumxt. Quantum rerofaiul annifuo-
.ptns accrcuert, idaiempe non xtimfnCjqui obLquis^-
culis omnc alieni patnmonij metientes augmentutjj,
qua; fempereis exigua videntur , debrinie,nta non n-
merant.lllisegoulamplius,quosaysKatorquet ip.u^-
dra.Tibi autem > cuj vita; mea; ration reddiram prp-
batam velmi,hocpratercadiierirrf.'PluiciJi!n:] eft pro-
uentus.&pluftulumeft impenfar-.Subanniexitum attrj-
- tiorjrubiginofior, laxior eft crumena.non plenior. lta-
que tanto iam tempore inter 4iuj^3stexacto .nullaic
: Jitior,ni(ialiquo: annorum accenione&XonLcntii lib'-
> fiorererpere^num facbisfun. fjft&U't 'Xwex^t
no iquas inuidia prdicat.fed mairies multo &.fneo quj-
dem.rcor itidem tuo iudicio certt<w;es>Neque tarnen i(la
. fie accipics, quail me fortunajpeeniteat âr.t vuJgi moê
crra illam querimoniis attmgaun^bUs.qi'iod Se llam
i Tolgo aUqpjj magnum die: ver autCjiri/iibi! elle perfe
: Ipfam magiiie auftojibus fid habui. EiJli vni mea/
i nisinmtiturfortun.ijCuiciimPfjImiftaplim dixi :Detn
eus es tu, in majiibus tuis fortes mea: abunde ,lai gr,
cnunificQjEc non forte cupiditaribusrit proferto ncccl-
. fitatibuseftconfultum meis. lib grarias Dco.qui mult*
. . verius,qum Maroiwus lle Tityti deys, _
tfotisluc oitd fecir? 4 '" " " i
- deo dementer. Si. in vtraqvpjrrmjeauabilircr h,*-
, nimumnec arens inopia, nec exun'dansreopiafatiget,
, dh.nc.ilUncaquiSjni dlor, fpatiis oblie megaude.
' Iviftenus & mihi furrciunt .'^'arpiis iio
i dcjet.egeutibtvf qujque non vltinjus ogam fruibi
t'4 ' .
F-. Etst. Lib. XL-
eft , vrunt inirMos crcintquc mediocritatcm opti-
mam Cicero rbcbis eo amplius anteara vocat , cre
do vt le optimarn probet nter d!o> , quibus ml aur
melius die perlujlum eft. Hc etgo rcrum optinu,
haec ver aurca Deo praeftame obtigit, vt tu fairem,
& mei amator & rirtutis huic ftatui gratulcris ,
infultesautdetrahas. Ego autem , Ii non hac quidenj
forte cententus Am , quo progrediar i vbi merarrf
figam ? feu quid relt.it . niii vt inter arma ipcsvnu
gentis aicitus vno feuverius nullo oculo cum Archeis
gryphibus bellum geram ? .Et hoc madera de op^
ribus Hieis , de quibus hercle nunquam loqui cogita^
ueram , difta fint, in quarum exrimatione i i yerej
ortan tua deflexit opinio hm.v deeepta veftigiis,
non mirer , quod Sc tempus & locus & ipfa rei natu
ra errorem peperille potuent Nam & diuturna op^-
bis abentia: moras fecit rerum flatus ttalicarum , &
licet inter przfentes rei familiaris extimatio tq folet
effe diffleilior, quo facilior eft vel iaftura mortahupa,
vcl querela , dum vel fuperbia faifas opes fimular.ytl
flfmflet auaritia paupertatem. In lane, qiiqd,!-
quitur , qtianam vel mei vel tui ipfius obliuioe pro-
lapfus fis , prorum miran fatis & ftuperc-non poluim^
Aisenim(quod vtioam ration.e--npn exprclfo dicejccj,
vt mihi liberum rcliqiiiilcs dictum tut: in , quod cu-
pidiilim facerem , excufare) Seddicis ..te.piogternanj
pauperttitera (quae, vt eft gnus.& ynius., quomodr
tecum eue poftit non Anteilige) mihi. ftoqcemtifi:lcp\
eAectum , Ii dus placet, propter meas Uums. quius,
vaudifti . ne'C cgeo abundo , rqiii,bi|ue poftfuic
minus ac minusvel abundare polle videor vel egejje,
<tuod mihi & incuriofitas rcrum maior & via minor
in dies , cuijillud viaticum qna:rebatur.:<Heu qura^ vara
funt prouexbia I illud infigniter , Multos, modios falis
flmul edendos efTe , vt amicitia; munus cxpletum
Ik. Ergo ego hanc tua: opinionis iir'urum me
nu, t aut propter opes, quantumuis afflurent^ fupenhi-
rm , quia/cilicet plujium debicotkuidisqiiaticatjor
4& F? AV.riTP.'.?. CKA DE Rie.
propter paupcnatem,non dicam te,qacm inter ou-

aes coetneos toos fing '.lUricjuadain venera: tone com-
plexus f.; m , d quemcunque depicercm : cm contra
ficpenumcr peft dmtias depcxenm , au os ante fupe-
XCram ato je colueram , non quia per fe vel contem-
neniz d-.-fx.vl amabilis fit pauperras, cm Philo
ibphis hare inter inditferentia numeran didjccnnt,
fed quia , quod obferuatio longa me doom , multit
adusrfita f.i:t ola virtutum , profpertas viuorum.
Verm ego fcribendo iam feflus fum, nec minus in-
quirendo ,quod tibi venir in ment em vt hare dceres
&tuo ftilo & meis monbus aliena ;nifi forte filen tium
in er. m r quo longius,ateor, caftigare hoc fupplicio vo-
luifti Quam hift non dputo : omnis aptd me tana
Yin cafbgario mita eft , nec modo lufta, fed grata, fedT
iucunda, fed dulcs. Ac fi mei memini (Tes , quem ta
tibi fings oblitum , eque tib penitus perfuafilTes
me quafi Circes poculis nccio quibnt diuitiis tranf-
fbrmatum : non hoccontemtui arcriber,fcd naturae.
Nota tib pndem tarditas mea eft . Sc occupatio , & cu-
rat.quar in cl i na ta iam diu , crede mihi , viatoribus amo
res ene folent. AcceditSc penuria nuntionjm.Qaam-
bs enim tu mihi riitror quam exquifitilimam sedium
infolitamque magnificentiam obieccrs , ego tarne
adhuc Ambrofij hofpcs , Sc in extremo ciuitaxic
ngulo , ctiam abditus quid agat vrbs , ne-
icio Tu vero iam vale , teque , fi potes, ad credendum
coge menee drittem ( inopem , 8 quilquis fina,
que ml i bet n di cam ta atus Ted mutus ruchen,' -
fc.Mediolani.ldibuj Aprilis.
RESPONSIO AD EP1STOLAM
trivM siMVL AMicoRVM s.Epifr.lX.
jUHylfi in vrit omniumpefiima hdn,miiLm,ium honcSh[A
{art iegantfi mmdtrefiribu rctrarcha.
TF,icipitcm cpiftolam tribus roagnis textam eala-
mis Si trino mrice coloratam ter c aroplius lartns
*
Famil. Epis r. Lib. XI. 401
afpe ii , ad quam modo nil aliad nifi nil eTeJquod artifi
cila non polEt eIoquentia,que, quantum irpc potueril,
eicqui Teh m , Inngior fim , quam tempus ad '. 1er i-
bcndaconccitum , quod um brcuecit vt nihil potif
quam cam pauca icribere mens ruent. Nunc unev
en m pontic, quod impoffibile prorfus rebar Babilo-
inx lc licet habitantibus inuiderem. Inuideo quidem
Vobis in vrbe omnium pcilima , fed honefto lllo Tub la
te de gentibus malarum naco cupidin'im & Babilonios
morbus inacccTo , denique (millimo campis El ht,
quos incer Auerni dolores ac miferiat lxcos dicunt. Hxc
vobis Jiraul omnibus , qmbus tarn m.:lca larpe iingulic
inrer fcftinacionem,& fomnum & occupacioncm.c au.
rorx met um & fr ig us & t uflim , papirum quoque & ca-
iamum ac lucernam rebcllantes.vt licuit/cripfi. I 1. Uns
Ian ja ri as ante luccm. Viuice fxlices & vlete mei mt-
nores.
FRAN. PETRARCHA IOAJN1
Ar ETI N o S. Epift.X.
GratoUtrU illtutdtm fui nmttuL
POne fpem prolizioris epifila: qux terrere leftorem
foli ta te mum propter viui colloquij defiderium de-
lectat. Iam hinc ne vagari valsam prouifum : hora.ge-
lu.fomnus, labor, occupatio.frenum ftringent. Ad hoc
citium calami librions aflumpta eft. Equ idem tuis in
literis te procellis elapfum , nequc tancum iam in porta
auigmrem, fed in licore fedentem video.gratulor tibi:
Nil ne te ltius nolle pocueram.Meaucem vcrfa viceiyv
neris in periculis (ecu rum, O ferreum caput & in mediis
ternpeltanbus quiefcentem vfquc adeo , vt nifi alios cir-
cumiaftatos zquoreo turbine viderem & fragor nauti
vndique pularer.in pelage clTe me neaam. Clauum
regentis ad pedes fedeo, & fluitantcm puppim non im-
motus certe.fed intrepidus tcneo.&exitnmopperiore
aaimOjVt omnisprope iam ventas meus fit , & in litoic
T>d j
:ôt FrN. PiTRAieH ai Rib.
quolibet portu mihi. Itatad lili raWrtrtimnii
fiarum ineurioftas primiim, inde fegriitfes, poli fecuri-
tas, ad poftremum torpor obrepft, &hifi(uperbum ef
fet rcihi tribuere, quod de Marco Catone fcriptiim elt>
pfe mihi quoque videor interdnm & prasfertim hae ti-
\ bora rjoftis hoc fertbens ,eodcm illohabitu , quoa-
%vmculumqudam fuum Brutus inenit/nfomnis fcili-
Cet & ennftis timens, ecrfque mei. Sed de hoc ct-
prienria viderit, im quarfo.non vident. Stltieft e-
nim pericnlum optare ejtperiendi -libdine. Reliqnum
eft, vtplebeiartogretiia; plus q'.m Craffi diuitiis inui-
deam, 2c rufbeo lare ruo, quo vti prohibeor, mipirem.
Vale Mediolani V. Cilcnd.Fcbruaria antelucem, pro-
'pere.
7'. <
R A N. P E T R A R H A S T.E P H A-
NO DE COLVMH* PilSIPOSITO S. Al)0-
; : MAM,
S. Epift. X".''-
I.
Literas tuas fumma Sifanfta cum voluptate petjegi.

Devolunratc quidem mea teccrtum eile gaudco,
qua: etfi reran argumentis eareat.rtris fe prodit indiens,
emiiiet, elucet, apparet : contre ego de tua ne n aliter
q'iTrfi de propria certtis fum. Mulra mihi de te lit,era-
ttirri ipfarum fcnteniiofa breuitas, multa q"oquc nofter
~~h\c Cicero Pergamenlis Arpinatis fllifts hoftis. Sd ad
perfuadendum inilii de te nemo fatis cri eloquent:
rullus autem plura quam animunpie meus in rtlenrio.
Adupio te videre, quod & fi'taceam nolli & licet patribus
' comepptis nulla prorfus noflfri d^.'ortij curafir, illista-
tien inuitis tr video mclioribiis oculs. Illosvcro, licet
fbfentia mea dcleftencur.qua in re Vna mecum fntiunr,
'iHos.inqu.im vel inultos video. Quid diu'? quafinilam-
jpliu'squm commum more illosvidcam. Intro fj icio ego
* Hos, vbicunque fini. & l'ppus ad reliqua, mirum hac vt
* $n parte fu m linccus.Vidco nimos afFeltif]ueabdtos,c
quod forte non f upicantur,cogitatibus interfum. A lus
' ni non vnus ego'fed totusrcir.iriim orb's, licet hacle-
* us diffimuIet,Trugis magis in dies videt : quos mihi
crtdc
FamiI . B4t. 1ibX I. .; - 4oj
rerfe,ciim plane viderit.Hoiiferet. Villeiuplurafcribe,.,
r'cm vix ifta potuerinT. Nefcio c< : . n v /.,!. hodie ->
ter folttim id calamum i n : is & -i\--- , : inci-
perem./lTusaccefi . . Vale vir efaffloM eofri - ,
WedioLaniCal Maij. ! fe ,4
TRAN. PE TR AR. OH A L L I
-J..I sv S. Epift. XII. . .,
Cxhmtatioad tqiijmrmtjtctm- >.
IAmduabuser riterisToispergrauiter se tu i Saturo fen->
fiadii'iirarKdoie'nfquc , & multa mecum ccS'U.ns ad.
fummum nih'l inuenio tpiodtam triitem faceiedebeac,?
ouicauid fit.Occet enini Virum, tacartate prarfertjm, -
dwfiTe ian contra omnes mpetus Fortunar Optimum .
nter vtx hiius a/pentatct remedium- eft, quod nihil
rar.OmniarKiniana vnluunttrrac ftipiunt^ ariter at-^
tendenti. Nul Ii Hie vel gaudij vel dolens materia roa-j
gnaft.nulla 1| Ipei cania idtinviiaijie iiitef ipiotf
animi motus inpfimvqtlod mulcebaciut angebat qiid-),
cjuevcl roiriabatt" vel indiebatur , effluxcnr. &i.iiuci>j
med'O? apparatus euanueiit. Omnia hac/ratei^vl larr,'
Vel triltia in i&n ocoli more fomnij trau fit>unt,vt pudcaty
cxpern cto dc pitillo doluiffe feu Jtais ee, inanef
praetereafpesaiitThetusde nihilo &^ Cefcit jg'-}
tur Hclor,qiia;fo conqpiefcat motus omnis gr.iunate tuar,
indignns.S: fi'dolendi caufi elr.eui per nieipoifit occurri,,
<J>iicquid id eft,mbe,parebitur.Non fum hodie tibi aliud .
fcripturus. nffi quod Mediolancnts amicus .nofler . qui
me patrem & ii fiirrm vocabat, Curn&tume ienior fisr
& ipfe proaiH efl'e polier amborum- fqriex iocundifl-^
liusadxternam ketitiam non tue aliquilimea'triftitia;
profeftuseft. Lteteoim tmturlis zui raldeerat, tamen.
adhucnvh; SiciVris meisgratum fimiliaie.folatium.Yii,
bonus & nobilis.fed non 'diue'/uprcmo honore non ea,
ruit.Iacet in ipfo An'brofijveftibulo familia! fea: Init^*.
xeoacvetiifto.Dilexi hoininî ddiginos fcieb,cu
jus in ore tu ptxc pu multuserts-s-liomie prope uad
jft&nt redatii caius oratio rife veJ-rnrcntibi!s extouft.
querer-. Difptfubat affide mecum & cum omnibus,quo-
Dd ii
404 Fran. di Rib.
mecnm deprehendi (Tet de rebut ad Philofophiam ant ai
Catholicam fidem fpcfrantibus. Copia argumento-
rum erat inextimabibs, nulli bominam > prrter me
vn 'im .federe dignabatur- in quo tamen non um ratia-
ni vel ingenio , q .m amicitix fuccumbcbat. Ingen
ei feientias fiducia incrat. Omnrs homines fed in pri-
inis religiofos , qui. r un culis ag'tabat, nec rationiboa
vinci poterat , nec damoribus fatigan. Qucmcunque
verbis aggrederetur, prias interrogabat , an literas nof-
fet. Qui il negaret , quai brutum animal fpernebat
exeuTujtie capite tacitus abibat. S:n vero fe noTe
literas refponderet . moi agebat , apparebat . te fimul
quxft in medium la&abatur te quicquid ille dixi/Tet,
irridebatur afflueotibus verbis, te nunquam deficiente
materia. Saepe e m relut ad mi ran s percontabar, vbi-
namlbri fui eiTent , ant vnde tanta illa rem m feien ta
tarn multar" m Ir-fe autemfrontem d gito contingent,
Hchcdiribit.k fcientiam& libros babeo. L bn e-
imh mana; flagilitat's emendicata futragia nonnifi
proprer defeum memoria; f nt inuenti. Ridebamus
omnes:n>bil cnim d cebat quod non crederet , & cum
bis opiniombus oefcioqum faix ter ac larri iTim bi
erat. Nil am fre n f gr im mat ic loqiiebatur, cum
tamen dio loquente nihil vnq'iam Prifciano , nihil Ari-
ftarcho tutum eiTet , galeatis licet , tantis barbarifmix
ae fol ceci fin is armatus in bellum ibat. Dcnique nu-
per librnm fcribere fub tuo nomine Cceperat, quem
Ttinam confnmmaiTet relifhirus nobis hanc velut io>
genij fui prolem. Sed an impletu n Virgilij exem-
plo flammis damnauerit , an vero Numam Pom pi
nam fecutut humo in fader it , an quid de eo aliud
egcrir, incertum. Tnduo ante mortem fob to tri-
ftior ad me venit , cmque ego catifm mutatior
exquirerem, ille fiilpiram Hodie, inquit. qntnrum at-
que oftooefimum annum expen , quantulum putas
vitat fupere(l?quinque forfan Sc vigrnti annm ad viaen-
dum babeo, breue rempus. Ad hare ego fubridens:
ne dubitajinquam.tnginta complebis. Hislxtior: Be-

Famu. EnsT. Lib XI. 40
ne h abet.in qui t fatis e'r. Et hoc diccns abiit.nec Hein
de hominom vidi (eque enim auc moritnrus appare
bat, aut morbo alto quim femo laborabat) donee die
tertio dolentis miranrifqiiefub oCulisEcdcx inferrc-
tur more gentil ad vefperam, fepeliendus in craftinum.
Haec um multa iocose in hiftoria tam lugubri,vt in me
moria tenis noftn logeas finruil Si ndeas. I lie quident
hismorib smihitalium inter grauiores curas auidil-
mn iam non eonuiua tantum creber.vt folebat, fed pro-
pe continuos factus erat. Denique feneftutem eiusrui-
nofam aclabentem omni, qua bcuit, ope fuftinui quod
extremum pouu . nonabeuntem, fed fepulchri limen
humen ribus oculis profecutus fum. Vale Mediolani Cal.
Maiis.
FRAN. PETRAR.CHA L1LIO
svo.s. Epift X 1 1 1.
Exhortatio tjutnAa ai reditum ingratiain am amice.
A Nimitui ftatiim ei Uteris intelligent & caufa: ne-
XjL^'u<bortabarTt tranquillitatemlolitam femares.
Sc. mortalia i fta contener? quae traniunt,&ad non cTe
feibnant.Poftea vero non inegrauianirai mei vulnere
caufa mihi tuat per turba tionis nnotuit.quod nefdo Ctt-
ius/ed profedo malcdici oris flatibus acccfus contra tu
meum Socratem exarifles tuum (inquam) Socratem
ante quim meum : idque te mihi , quod probe noueras
graunlme dolituro,ceiatum eile voluie nunc intcl-
go , Hinc maximque rem tantam timque at rocera
non ex te,fed aliunde didicerim. quid dicam'aut vn-
cogi tare vaJeam aut bqui:fic ic animum ftrauit & fob-
tum vocisiter obftruxit marror! Etovtinam nihil vn-
quamlairius tili accidat,qui diffidio veftro&dolorimeo
caufam dedit. Ergo.ego frater,ti exigui tl nullius pre -
tijfumapud te.vt in tanta mutatione animi in abdican
do tali amicb, tam fideli, tam veteri, tam probato non
ruenmvel per literas requirendus, veliiul non mereor,
altera poil factum per literas doecndus.prxfertim cunt
4C FRAN.Pfrn.AR.HA BeReB.
mal totis, vt dicitur, canfa'fim : Audio enim Wpeream
illam linguam, qua; tib ihdfgnumillud virus infderit,
jil afilid i^fi Soctatôbcere, nifi quo'd ille mihi contra
te cripfent. Ouod 'qySm'fi fapienta illa ttia, qua: ab
a'JoeTcenti.i^c'.im eTH?tum tempore creiiirte debue- -
rat cgtate mni'S cirurnfpiccre voIuiTet , ab omni
patte fcrffu'm proriu inopinaoUe cognouilTr. Occur-
riffet'vtSiim tibi Piaron* nift'oria.nui accufarbfetn X*-
liocratis am ici iui;qni fibi time vt n:nic Socrates tibde-
jtraxiiTc fereb.-.ttir, refp'.iif & abiecit rem impo/fiblern,
dicenstam ailcflu'm aincurh &tat charnm veesmo-
ris fibi non "redJere.T f vero tam facile de arnrieo nefeio
Cui,fed vtriufquc.vt arbitrr,S: quodeerte fc'io vetitatis
inimico.cre ierepotnifti. Oniminm prascept & prona
Cred.uliias,que_ mijle,qljjji euertit amicirias.Vellern rem
plis habere ad frribcnduVri vt animum babeo: MAIca hc
dicerem, qua: filebo fiimmatameti amici';a: venc-
nom fjfpicio . qua: quidem in geierofo Sjajto corde
non habitat, q ialiirque nunc in tifum pftus obrpfc*
fit m'rb-i.Ei go Socrates t|'.ttis de tmale locutu eft cAr
<]iiio?aOt qua1 fpe?Onid tii illi fecerhVant quid ille lucr
tus eft q'uand te mihi'.p nec ipfe aliuspofet, dio-
f5rrneciict?>.'oh raYtanifts f.iror crediMiYde' nomi
ne' r.iii difereto Liret enr itra orbemltalicum nanti
fit'h'emo tamch urrio & vdhntatemagts Inff?taf*irt-
uit,qi!0 vt !tn elTet W|'dflo ante omnrs mortales fc-
cinris. t.prbh pod#rf"iir/ptidefis obneftaror , non erjl-
bVit dicrc , Socrateri male mihi fcripfiffe de Lflio.
Nunc tu viro fipimtifmo .itque ptimo ftuki ini-
qsi tioraiflfs Cfirricn opprrfitum quid viriurti ftabcal
intende. Silixens animum fioc"nem iracundia: mo-
tm nubraque propuleris, fi ante oculos tiios totum
adbanedem non mojo' concctditer ,fed vna prope'
anima nobis aft im vit.r remplis adduicr, videbis vnb
verbotria magna mendiria milium ' veri-'
lats habentia. QtBs animiduerfis ipfa Veritas pro
jnnocenria partes aget, ipfa nie tcito tul confe'cn-
tia perorabit & amicus apud amtcum acenfatus abfen-
Re amici patrocinio non egebit. Ctcdc hiihi , Laely
Famii EfIst. LtB." XI. 40?
itrio equidem t^crede.qm'animos'morTquc omnium
Boftrum' non aliter] quam proprios tuos nofti, & for-
tails eampliiis quo profundius St incorntptius aliena
cognofciimis quam noftra tibi: crede , nori aliirreriratf
crede tecum intus in animo clloqueiui,n4i in auribu5
ebftrepenti perfidias delatoraiu:crcde,inquam.& vt -
ro iara credis qod nec Socrates de qiioquam maleicffi
beret. Etfideomnibus,riunquamdete,&fide re,aliir-
"nunquam mihi. Qiixns caufam? Sot , quod ^'-
crederem -^ ibi irafeerr, quam tibi. Ver hoe
dkam :D[!o eftvs .qtiibus omnia crederem, nifi hbcW
l fcflicctalter al:erum fceufaret, praxipurqe de
crimine contra meant fama m atftatuin meumadiviiE-i
Co. Quod prOpofitum i]h,qui tnea omnia plane nouir?
ignotum eile nonpoterat. Qua igitur exctate ani-
mi vir cautus, fi odhTet vtique, cuius audeo dicere'nec
tibi nec alij vcltenuifima (u(picio vquam fuit,iude^
ret ad tribunal infeftum trahereconfpicua: fama; ,
quem veritasexciiret, iudex instrumenta te-"
'{tes peftaturus abfolueret. Vnde fibi nil penittli
praster aceufatoris atepe ntiidiim uperTer.
Pollunt, mi Lasli, poTunr diei fta Eft enim effreneos
huifiaiium, cm milium afqu animal freno egeat'. Di-
ci omnia pflbnt: Credi'omma rron debest ' diciu
qi'od fentin,neeauJiri.VifVamici,in quibus elafffTtmufti
Temper' & maximum? Lxbj nomen ffift^rdJ delato
ribus aureshabcnt'j'atqu'e' omnia refpuunt\quas yii
amicitixunt adiicva. Nqu enim fats eft Falla -
'fpixre. fyacvna mre vtri falfiijue diferetio inhorie-
fta eft: Qiiicqnid adurfi amicirfidem'diitur>fi<e
careat neceTe eft. Nunqum ,ex quo femel de ami-
co deoeuens , de amicitia dub.tidum erit: alioquin
perpetuo mi'rabit amicititt indamentum fidts. Itir-
' que confiliilm Bi.mtis Valerio laudatum , quo -
neinur fie amaievt aliqtiand ofuri , in mcretricio
oxn amore locum habeac,, ab amic'itia relegctur,
quam cum nifi inter bonos effe non poTe omnium
nobilium indicium fentcntiis diffinitum iit,Qmnis in Je
4o> Fr /n. Pitkauchai dRib.
malarnm fraus artium omnis degener Se indecora vafr-
cies excludenda eft.,NuIla iam d fttdentia.nullus metus.
Cmenimamjcitue zlutinoiunganturanimi,& duo-
bus vr dicitur vnum fin,par eft.vt quam quifque .'e le i-
pibcandemdeamicofpem concipiat Multo erzo me
lius mullique iuftiusapud Tullium Laelius conuTium -
Jud & mi n is ope & Scipion is auftoritate i ed .1 rg'jir : cu
ius nominis,(ic te morum Se amicitiae fuccelorem ea-
4em,qua lie fuir docet cc fencentia : nec amando odi
cogitare,fed fie mare vi.odllc nequeas,"" velis. Magna
quxdam & diu 1 ni res eft aove , led fimplex . magna;
ConfuItationisegensJd vnius. rtntequam diligas, cli-
gendum cfhcm elcgerSydil.gendum : poftdilcctonem
cleftio fera eft. Actum agere veteri prouerbio prohib-
mur.Niillus exmdc (ufpicionibuf, nullusodio locus ni-
hildcnique reliqui eft, nifi amare. Quomodo vero il
ium ames hodie.quem cogites eras odiiTc ? lure igitur &
refponfum illud Platonicum laudatur cuius fupramen-
tio eft, &i factum illud quod quonwm valde probo, fzpc
commmore Alexandri Macedonis,qui licet in rcliquis
temeritatepraccipiti, in hoevno conftantia tanta fuit,
ûod cum a-ger ab amico medico tempcratum pecul
*cccpturiis, interim non cuiufcunque hominis , fed ma-
fni alterius amici literas accepilfct, qutbus medici illiut
is fuam multo auro ab hoftc corrupt! caucre ve
neni indiasmonebatur. Literas quidem legit, at re-
jircTu.donec qui accufabatur pro minifterio exequendo
cubiculum Regis ingrerTo,~tllicoRex aurgens & lx-
ua literas tenens, dextra poculum incunftanter arripuit
atque haufit intrpide , K'gendifqne mox literas mno-
eenti ftupentque medieodedit: dignus ob hoc iplum,
qui vt tunc, fie femper fuorum ab infidiis tutus eTet.Hwe
naque rem deduco, vt amici crimen audire velle turpe,
credere ver ( turpiilmum oftendam. Et quifquit
in amici vita fiJem delators examint, ip(e iam fcrfx a-
micitiac reus eft. Sed heu nie miferum, qum difficile
quzrituromnis vita: deletalo, quam facile perditur-In
fola quidcmamicitia parum tauftus Socrates, in qua vt
maxime fetlix effet & amicitic, ftudium 4c rita; i ncegr
Famil. Emst. Lib. XI 44a?.
merebatur. Vigincioftoannis amplmt amaoitte.quod
praeter ce vnum nemo me melius nouit, vt vnusnebule
vna hora paucis te ftn faifa verbis criperer.nec eriperet
modo, fed de mico & fratie dulciTimo durum hortera
beeret. Da venum frater,non debuit hoc acciderc pof-
fe me vino, nu n modo (irte caua fed unan tali bet que
que cumcaafa tanta diftraftio fieret animorum, quos&
proprio imore coniuntos& vifeo mea; recordacin
infeparabiles arbicrabar. Nunc quid ag m.fr.uer.n efeio,
&.Dcnm tcftor.adfufpirandum ne dicam lachrymand
pronior fum, quam ad loqueadum , ica me perturbatio
vert ra perturbt & concutit. Loquar vteunque,
quodin animo cft.poTem (cramentispaginamimplerc:
fed quia farpe minus crediturmulca iurantibus, fanplici
verbo mco.i fi tibiplaeuerit.fidem dabis.NtV
quam Socrates de te mali aliquid locurus eil: mihi bona,
autem tic multa epiifime. Multas adhiic literas digit 19
fuis fcriptas,fi diligencer excu terem,' i nuenire poilem.ini
quibus apertiTime profitetur mealium amicum in cu
ria non hahere.nifi te vnunvReliquos.qui fuerint vel vi
ta vel patria vel officio decefllTe. Te promocorem te
perpetuum adiutoretnjvocat mearum rerum : cefolum
elTe,cuius fides illa communia temporis & abfentia; darn
aa non fenriat. De his & horum fimilibus Se tiquas 3c
nouas illius liceras habeo. Huius egofibi fum teftis. Si
furcifer die his contrarias literas vidit,ncfcio : Sed hoc
fcio,quod ad'mc litera; non venerunt. Tuquidem cui
potius fidem habeas an aceufatori falfo 8c nequam,an fi-
eli & vero ezcuftori , ipfe videris. Spero tamemapud
te non vlrimum fideilocum habiturum eTe fufpirium
meum , O ajnantilfinte Lseli , quoi tibi per coc terrai St
per media Alpium iuga pios ffe&us meos Si has aniias
ac foil icitas voces pertert.Audies mc,mi Lseli,& nifi in te
fallor,eiaudies. Rogo igitur.obfccro.obtetor, adiuro
per amicitiac fidem,per mutua charitatem , qua mtlliivf
quam ceder vidcbamur,per quiequid inter nos pi/an-
ftum.fidum , iocundiim ,amabilc fuit vn quam autefle
poteft,vel, fi hoc parum eil , per memoriam illius modo
jlorieiiGroj ducis noftri,qui licet ob etimian Ycrique
4ie Fran. de Rbb.
Cxfaram animi magnitudinem Inlius Oefardicime-
ruilet nobis.vera tamen patria; pietate Camillus no-
ftrorum temporum fjit , aut Scipio, perqu illuitris/ed
heu!nimium caduca: famili.natoriim eius noftri dura
Deoplacuir, amantiilimorum nobque prasdulcium c
clurorum pignoum, & fuper omnia per femper mihi
.flendi/emper memorabilis Afcanij noftri prorfus heroi-
tam verquenobilemanimam , qua: fcftinoabitu,non
noftram modo , fed Roma: , ied Italia: fpem fefetlit, Sc
florem prifca: militiae renafcentis acerba morte praefe-
cuir:pcr hos,inquam, per me, per temctipfum oro te, vt
huncfcrupul*m,qui me prenait, vrit,tor,quet,& fruciatt
mihi quam primum cximas,& ti me diligis am viiquani
dileiifti,illico, antequ ha: litera: cnunibm -
ferint , Socratcm ipfum miraculo an t huius eux- mu ta
lionis attonitum fortuna: nun natum ia? ;vel adeas
vel accerfas. Hocprecor , hoc faclt ib Conuenitc
ithod , diftratque animoJ vukfque.pntrahite,ne-
-ue alterutrum , quod valde amais , nqrrefciie , &
nifi me vultis nlachrymis ac dolore cnefeere , redite
in id ipfum , neu vifeera mea canibus lanianda Xvt-
,pite. Nunc videbo. lme diligis , vt fama eft, quic-
quid aliud fe rites, n ili failum eil.quod poftulo.charus
tibi diu falso funi creditus. Sin conuspifle vos audiau
voticemiseuafero ,vt,quem tibi amicum abftulitalie-
1U perfidia, reftituat lides mea. Nullas fufurronum vo-
.ces.nullas iratum reliquias timebo., Mulca nter abfen-
Jes'audet jnuidia: rnurmur. Magna autem intermi
i congrefTusefEcacia eft. Hanc folam prcor.hoc vnum
. -ag o; ;d fi mihi prasftiter,is,de re I iqu i s n o n laboro- Qu,id
,teagere oporteit,& quid loquj pie tas ipfa Si tam Iongi
: jamoris recordatio , fame} amici irons conptla,mon-
; ftrabit. In illius QCulis leges , qupd pee. ego poilin
Rielare , Cicero. Vale Mediolam.IH.C Augufti,
-|irima4ce. .-..i.-.. < i <
-rtU,-n. . . v. ,-. . :
' ' ; ."-vu . , ;; !* '. .

, Famil. EriST. Lib. 41,
JF.R A N. PETURCHA L1LIO
... - svoS.' Ep.ift.XIvl '"y"
Ltdgratulatio,qHod conio pcecibtifquefaisettrit,,j
Refcens occupatio dccrefccnte vita fjcit vt flirb
i tardior ad fcribendum iim,.ic nc forte aliafri fufpi-
eijs:occppatiovilla vetus,fed afl!i)i\ repullul.rns ftudre
/^ quam,non feni er tcpefco.fed iuuenri.
litetmardefco, Mirum,cra mihi omnia faridio itnr,
jila vria,(ip.ta;d:j fenfa,noua roihnefies oblecbmenta
jCongeminat.Hodie pnmum mihi rideor cpi.Imple-
tui ad'hteram in me.quod ait ilfe vir flipiens: Cum con-
.&mmauerit;homo.tunc incipiet,& cm quieuetrtjturtC
,bperabi|ur. Acceilit abfentia Iongior magna fi'quidem
.parte bruma: hujus &Pataui & in ngulo Venetrum,
vtLiuij verbo vtar.moram traxi.Koc ipfodie & hat ho
ra Mediqlanum redij feffus & venus ac fngoribusado-
us.Non funt ad fcribendum inftrumenta nec animus,
hcb'ejs cajaips , atramehtum glaciale , papiros fqualida,
nunus rigens , tempus intraflabile fine exempta , cjtiti
ylque Religionem (vt dicitur) & horrorera -.verfum -
annumfecit inlgnera. Nunquamenim in memoria
Lonriuim inter Alpes & Apeoninum tanta visrririitrfn
inCub.gjt. ,. Magna noftris in vrbibus domorirh'rriSgit
' Jo agrisarborum ftrages , magna: vtrbique rriortaliiim
querel^quas nunquain tarnen aut ver floriam;fetfrrt-
! ftreraa;ftas,aiitvipifer autum'ns omnibus naruras'de-
. ljciis arque vbcrtate, fedayerit. Ceterum annus hie
. annum retro quartum'vnoceft',fe*ta:xtatis millefiitii
Arobroij baflica Crfar'n fter adcptus'Terr'eanV cb-

xonam ad Rra? prcipicnrlum aureum diadema
profcftus eft , cuius'd v.rbm iter an eurfum Vlicam^t,
. qui in Galliis quoqqc tunc eras , mira celerirate profc-
" caros familiaritatem eiusa'rftirfirhmoribus &if)*no
meruifti:annuminquam ', ilftim.hicpra;fcnsgeltrequ-
eir.niuibus vicit.Sed quid aeoNiifup'eruacuas b.orasiu;
4i Fran. Petr ai de Re,
ri videorqui neceffarii fcriptoni modo impirem
me dxebamrhas delcatio vires habet, vt frigus xftm-
que non fentiat, & laborem amer, & laflltudinem afper-
oetur.denique nil reufer quod din illam ei optata o-
perationc detineat. Eccc dum te alloquor & ftigationis
Si bruma; de ccepti immemor fait .s er : Sed vt domara
rcuerfusadrem redeam . fidelinuntio praeter pem re-
perro,eti valdc properer nullo modo pati porui cum fi
ne meis ad te literis ab're. Et feftinationem ei us , icoc-
cupationc m meam Sih yem is aiper : tte m vieit amor tui.
lamn primis totam , tratet , exordine tux fufpitioni*
hiftoriam intellexi, neque mtratus fum,vt p"tas,potuif-
1c tibi tammultis ingeniis perfuaderi. Nil der rahttum
dolis imperuinm , nil quo non palpirans & blanda voz
penctret. [Hud potius & mirar & laudo quod cam ato i
ram tuam longo decoftam fpatio ac dtgeftam euomui-
fti pro falute animi rem optimam. Quid enim Lx\,,ait
an te fauentcaum contra Antotelem mu tire? Ucnle-
gio prozimum multis forte videbitur cum forte potius
illum pertinaciter in omnibus fequi velle facrilegum fit.
Cert Cicero ipfc vir tantus clegntillina vrbanitare il
la fu interdum culpamfibi tnbuere malmt , qum viri
buius horrorem manifeil refellere:quale eft II d quoA
cm Anftotecs orones ingenilos niel inchohcos clTe
di xilfet,Cicero, cui diftum non placebat.ioeas ait.Gra-
tum fibi quodcardi eilet ingenj , dar fan's his verbis,
quid fentiret, intimaos. Sequanmr & nosCiceronis ex
cmpluro. Ariftoteles quidemait in Rhctoricis bene di-
ziile.nelcioquos qud ira multo diilcior eft melle.Quid
hie dicam , nifi pergratum elfe , quod mihi guftus hebc-
tior fit,qui hancdulcedinem noo fentio . miraiique me
guftum hunc Ariftotelicum , vel Uorum , quicunque
prius id dixerint. Etfi enim apes , vt aiunt ,mel dulcif-
fimum ex amariufcnlis quibufdaro herbis eliciant,e-
gotamen,vtdixi,hancira: dulcedmem non guftaui A-
pud quemcunque vero melle dulcior, apud me feile
triiotjcft ira. Ita dico, fi defenfu proprio loqu i vc-
lim. Quod fi Ariftotelis in verba iurarc oporret,& quic-
quidille dixit, quaicxleft oraculmn amplefti , rr non
foloi
Famil. Epist. Lib. XI. 413
folum dulcis/ed multo ctiam melle dulcior ira fit ,feci-
fti tarnen optime,qui feram illam immanmquedulced:-
nein Hornacho nocituram reiecilti, &fegnifitu con
tractait) animi rubiginem deterffti. Pro quo quantam
tib gratiam habeam ,quantmq; mihi vcl ad priftinum
mi amotem vel ad iudiciuni tua: virtutis acceTeritjinul-
totibifaolius fuerit cogitando.qummihi loqueado af-
fequi. Ad fummam fcito, cm multa per onmem vitara
mihi gratiflima fceris ac dixeris, nihil ex omnibus vn-
cruam gratius fuiiTe , quam quod domitis affectibus tuis
radicitXque cuulfis con libo uieo.fi Jo licet.opinioni ta
men Scfenrbus tuis aduerfo,tanta animi facilitate ac pie-
tate, tam fubito paruifti, vt quoniam te amor vrgebat,
nulfque moras chantas dabat, literis meis vix perleras
calque ipfas manu proferens noftriSocratisinamplex*
atque ocula in 1II0 me etiam complexurus ac dofcula-
turus irrueres.multfque tam veftns qum aftantium la-
chrymis,qu vbertim per veftros oculos de meis precor-
diis erumpebanr,fraternam in gratiam rediretis. Nunc
quid in te poflm fcio , quod nec prius ignarabam , fed
nouii experiment's vetus notitia folidata eft. Agnofco
Larlium meum. Is eft quem fperabam. Semper detraco*
res oderit,& fapehocperditum tem pus flebit. NamSo-
Cratem mult ame noueram lamentisac gemitibus ta-
befcentem tumque diflldium illud inter grauia vitse
damna atque acrrimas fortuna; iniurias numerantem.
Totmque fequitur.epiftola: tua; textumfciens tranfeo.
Credo omnia, imo vero fcio. Noui fidem tuam& curia;
mores noui.Sed vn vice verfa mihi crcdi flagito, quod
ne rrtihi neges,charitas iubet : fi quidem non modo la
boren ilium magnum,perpetuum,inglorium,rdiofum
& feruitutem illam hominum multorum nulla mihi ex
parte placentium,poftremofucceffion Calui llliusPar-
thenopei, boni hominis licet & foliciti & , vt dicere fole-
bat , amici mei, nec literati tarnen nec famoi :fed rubi-
cundum quoque pileum non dico ambiendum precib*,
fed vitro ctiam oblatum l reciperem, vt modres funt
& mores ordinis illius.abfcifum gladio & rubentisagui-
ne madidum caput perdam. Ciede mihi, li quid in terris
414 Pran.Pstrarch<ae de Res.
eft veri,hoc verum lue vt emphatic dixerim,vcr:us ip-
faeft. Quodideo fie arden ter dilcrui, vt nunquam
f or:hacvel pro tall velprofimili caufa laborem nuti-
em vcl tu vel alij apiant amici: eque vero fe repul
s obiiciant pro elt> quod fi ingerentur abiieerem ,quod-
qucli meminiiti,antc an nos duodecim,quando &iunior
& laboris patientior & dicrum largior fui , & curiz fla
tus &pontificumnobisfuoralius,obIatum,arnici Kcet
indignantibus, non recepi. Quo ergo nuucanimo,qua
mei obliuione iam fenior fuccelTor alienx /ollicitudini
fieri V eli m, coque afpirem quo cum h oneft is,t prora-
ptius perurnire tanto ante potueriin, qu ve alter nun-
quam.nifiego illi crederem , perueniTet: Sunt o-iidem,
fateor,otio(t ac tranquilli iuuenes, oceupati fenes : ficut
muiros quoque vidimus, quorum caiilfimait idolef-
centia, libidinofa & lafciuiens fenetus. De auaritia no
tum eft cmuni fe nu m fere omnium morbo, luuenum
vero non ita.qui non funt,v tait Ariftoteles,pecuniarum
amatores. Cuius apud eundem ratio illa eft,quia non-
dum indigentiam experti funt .An me forte igitur his e-
xcmplisde quietiiTimo iuuene laboriofiifimum fenem
fieri vultisi aut vnum ex his, qui fani iacent xgri ambu-
lanf.au t ex his, qui totti diebus ftertunt , tot is nobbus
fabulantur. Non lu m ex hoc grege , Lxli, cum in om
nibus requiem quxfiuerim > ficut Scriptum eft , & cam
ab annis tenens vfque ad defidix fufpicionem femper a-
Hiaucrimmunc penitus nihil quxro , nihil amo aliud.fi-
nc qua nulla mini vitx conditio non molcftafit- Han
cum p rope i am man ibu s apprehend i lib vid car , ledif-
que rudentibus veladepoiiile, rurfus in fretumvo-
Cor.Konvosaudiam, amici, fed orabo potiusvt dextras
adhibeatis nauim fubducere molienti. Notum omni
bus defidcrium m um. ante alios tibi.Honeftaspauper-
tatis appetens femper fui : nempe nullus melior, nullus
tranquillior, nullus deniquc tutior vitx modus. Hxc
mihi haenus conferiptorum patrum ianfto iudicio
negata eft.cum fxpc diuitias non negarint.Caufam fcio
ideoque non miror.Non me diuitc volunt,fed voti com
forem rolunt.Pai cbo/ortemque mea letus fequar.Najn
. Epht. Lib. XI. 4
quis homila m nouit , quid expdit > edque me (-
bor, 4110,1 quicquid lum , per cru vriq'ic fiim.Ueo-
que gracias agam , qui ablque eis viuendi votum mihi
potcntimque largitur. Celfentdeinceps,orote,labo-
rum , caiTent repuiiarum caufa:. Seis vbi , feis qualit*
mori optabam. Quid vis ? Si eTe nequiue*
to diues ero : quamuis in nediis opibus pauperero
fpiritu nilaut viuere prnhibeac aut mori,qux vna pau-
penas & babenti*icilis,& amabilis Deo cil. Ec dc no
bis haftcnus. Carnobij afeenfum lartus audiui. A-
rno hominem amarique nos ab il!e certus fum. Gra-
tulor quidem libi , imo non tibi, fed fortune .
Tenus aorx, qui inter tot non Dei , non liominum
am/cos , mum laltem habebimus amicum : libi vero
compatior & Muis , qua; tale ingenium non dicam
pcrdunt , fed cum indignis confortibus partiuntur.
Plane fatcor, crumena: ille confuluit , fed mx
nee vitae ,vt auguror.hec quicti. Et o qualiter emit
res 1 non multum tempus eft , quod tpfe mihi fraternc
condolebat , meque prxdulcibiis aculis vrgebat , quod
Mediolanum trbida ciuitas eilet Helicon meus. Et
hoc amantilm qutdfrm,fed vc reur,quid Mediolanum
eilet, nefciens & hauddubie igname, qualiter, qumo-
tiofe, qum libere , qum fol ta rie , quam tranquille hic
eTem.loquebaturtiam ante tranllpinam mourn meam
folitusnon laudare , dum adfontem Soigix peccatis
homo, fed quiete animi prope ngelus degebam, admi
ran? quznam hare (talo proeul orbe voluptas. Verba
ipfateneojiquit aculeum: dicebat autem hxc non , vt
uto , prafagiens fponte fu fe mos citra Italiam ro>
legandum, tibi que tarn prope repolitum Babilooicum
Hclicona , de quo non conieruris inanibus , fed
experientia doftus , fi quiequid fentio .loqui cepera
nnlluserit finis. Mihi autem fatis fuperque odij in ilr
lo inferno confia ( um Veritas videtur. Citeni m ipfe
indics experiendo 8c videndo quid ego de fuo nunc
Jicooe tacuerim, intelliget. Etil bene nom,(*pe Sc Ho
rum meminerit verborum Sc rVeapolitanumotiumatq
|taliam fufpirabh ditior forte, fei occupt , fi
/
1 F?.V.\? = 7R RCKAE DE RebI
rnrt-or. O quantum mihi nunc inuifurusi,vt egopro*
lias fujs bine video. , cipfc meuro otium videret, S
quam nihil praeter nimos nobis limite. Saluere il
ium vale. Med,olani,V- ld.Fcbruanj,ad vefpe*
rim. , <
FRAN-PETRARCHA SCRATl
. * SvoS-EpitV.. . .
De amiatia into lAinm (r Socratem. reformata Uutm,
.. . , . & Deogratia* agit.
I Am dudum,m i Socrates inter nos viciiltudo il
ia hterjrum.m.-.gnum abfentia: remedium , cuius cef-
tionis Si occupatio vtriufque n oftrum & multa; fne
aliasmn'cau/. Illa,ni fallor, omnium maxima,quod
materia dee/ ineipit fetibendi. eque mirum id no
bis ci de re, quod Tullio accidit & Attico. Nullut tan-
tus eli acer us.qu i non atfidu detrahendo decrefceie &
in ni h lu m vertiqueat. Quicquid fciebamus. credo tarn
iugibusfcripturis eihaulimus. Quod vnumhodicfe
ofrert.interte & Llium me hortantereformatam ami-
Citiam & in gratiam reditu m elfe uns & fuis&multo-
rum Iltens audio , & gaudeo mc hercle,deque reconci-
liatione hac,qu de vlla re alia,ketior .Be n e accidie
grattas Deo,gratias vobisllle infpirauit hos nimos, vos
piritui aditum non negaftis. Laudaus ambo cert an m
ftilum qui cum Temper inculius, tunc improuilu
actumultuarius.vteflet&anni tempus& diet hora&
tonntij fcftinatio coegexunt. Tantis tamen plenusaf-
feebbus pietatifque iacibus ac ftimulis fuit,vttipfc i -
niini,Deumteftor,inter fenbendum lach ry mas non te-
nerem. Eratisante-oculosvosduo, erantamici omncc
veftrodiifidio deiefti erat triumphtesasroub.eratanni
fratteriti tanta concordia cxati , hinc impetus incora-
ptifermonis,hinc lachrymz fcribentis, n ingeiii.noa
ftilus,fed propofit & adiuta diinnit9 pietas valuit. Itaq;
vos,vt libetrEgo nihil budo.n ii diuinitat.vnde eft quic
quiil fit boni , Scveftrriiimanitate bonorum- connJio-
jtura non capaceramod/ed rapaceirn Generlos 3c tue
. *
"Fa-mil. Epist. Lib. XII. \vj
imanti'flrfnosagnofcoanimos.Benedifti vos i Domino
cju&vobrs digmflmam rem feciftis, & mihi gaudium>
quantum abunde prarberi non poterat.prbuiftis.Mi So-
Socrates vale noftri memor. Mediolani, 1 1 1 1 Idus Fe-
btuar-j ante lcem.
fRANCISCI PE-
T R A R H JE V. EPISTOLA-
RVM DE ReB. FAMI- d
liaribus , mi >A
L I E R .XI J. ,r.'"fl
F R A NE E XR A R H, A *ARN
AKcMiPiscopo Pracensi S Epift. I. a.ri bi
J SJ ... liV :o .; ..- . /.r
Cur tot hosies habet .. . ^j,"
Vi ta qua; animo eoneperam
ealamoque pepererarri, dteeiis\
qui ha:c pauca.qri cernis,&'plu-
ra,quataudies,adte viuis vocibus
yerferenda fufeepit , vit quo nil
tibideuotius, nil mihi familia
res. ' Sanft'quidem fempr.^
honcfta,fed Temper t v4-
ritas. 'Multos illa omnibs fee\?l
lis fed nunqtiam phrres.qafnHHftr *ra*e boles habfft
Caufa eft^quia nunquampueiors'Vrts habuic arriew.
Nemo aut'em veritatem odit,T'fi qui male viuit. Et fit
metus virum fortem nunquarri i nendacium, aliquah1-
io autem in flentium Coget.'Qjjos ego veri ftudi.O cul
' * j Ec iij
44 F . a:.-. Pi ( Dt Kit.
tu* & & alias,nifi portquam non locates eile
oon . aduerti-Et in fermen quidem mutuo
promit irrcmeabihs eft vol: in fcriptis vero Ii Sc r .or ib ;
remedium eft vel fupprimere v.-l delere quod :cri. le
xis. Pnm.irn feci. Se t : ! : a coercui , quae fo-in in po-
fteram deleb, farn viuere patiar, vt ei n hmc abiero
eiinfidtis crumpast, meque difcipulum Veritt indi
cent, fed occultum propter metm ludaeorum. Qu
feit an vt eft animus mdignans laniarum me-
toens ipfe ego praffeni iter taciam prodire volent bus.
Sedomii;, de q libas mihi fententu nondum ft.it, de
me fie habito , n hil magis tuum fien pone , quin ego
im-Memini anno altero dum inmaad Imperatorem
noftrumiegationefingerer.horninera peregnnum vix
iolo nomine cogn'tam,qua me fronte, quo ao'rno. qui-
bos verb:s,quanta humamtate deuinxeris. Recol quam
fuauiter mihi illud den: -de n inculcabas: Compatior ti-
bi,amiec,qui al barbaros venifti. Ego vero nihil barba-
rum minus nihilhumanum rrugit profiteer me vidiffe,
quam Caefarem , & aliquot circa cum fummos virot
quorum modo nojninibus fcicnter abftinco : fummos.
iitqnam viros c inignes,dignos ma'ore memor.i:quod
ad hi-c att met . abunde mites Sc aFabiles velut ' Aths-
nit Atticis nati client. Vale, Mediolani, 1 1 {.Calendas
Matas,
jp ILA H P T R. ft. H I A N N I
. teueoea, 1 i ki :.it a v ia t Can cu ,
'.!-. s. Epift.lL
' ' ' . ' Multiplexgratiarum atlia.
X TI luce elarius mtell gi vidciim|ueqaid de me fea-
i\| tiat qualiter lis arreus,valde nofuril'nriodo.'cd
fecurusinv Nequeenim veibo tanturh animum tuum
nvhi/ed his q'ue.vt dxitur.inentiri nelciunt, rebut pan-
dis. Nam quid per omnes quaefo eaelicolas fuauius epi-
ftola lllatua, qua mevagis vfqueqiiaqnc dilrr.ic"r im &,
icdjxerim.fpaffinn curis ad te vnuin eogitandum eo-
Jcndumque dulaEino quedara je mo.'ito verhorn m ar
tificie
Famil. Epist. Lib.X II. 41
tificio eolleg.it 1. Quid ha man ins. vt reloua fa m. quae
promptius ammo metiorqum fermone.quid, inquam.
buraanius? quid mitius, quam quod in epiftolx calce di-
xifti, nunquam Francifci tai memoria Ioannit
abiturum. Amplum.fateor, & prxclarurn/Tc cuilibet vi-
rorumexcelletium fuiFeturum in memoria tua locum
exiguo & obcuro meo nomini depurafti, vbi iam fecu-
ris habitaos nihil d.irum nihil mhofpitumin tranfal-
pinis region bus vercatur.Profeto aiitem nunquam ti
bi in ammum ven ire t , rt id dceres, nifi ante ven i le t vt
fentire? Qua; fententia quanta: tibi manfuetudini.quaa-
t*q ie mihi ic gloria; quis non videt ? Natura equidem
tanrum virum parux rei tam tenaciter meminiffc non
patitur. Itaergo & magmtudinem tuam probas ,&me
hic tua de meis rebus opinione magnificas. Amorituo
gratiam habeo quantihununisarTc&ibus haberi poteft,
qui hoc fpe mihi prasititit.vtdoitlmonim hominum
iudicia in mei extimationc perftringeret. Ego autem vt
totumtibi mciim pe&js aperiam.nue rilas ihilajtebras
celc^m.nihil quo id mcrear,in me fco.Sed iti fum, quafi
rufticns margarita: nobilis inuentor, qui fpejn fuam fuc-
ceflibus vict.un ftupens ac lucro attonitus percontatur
obuios,& veripretij ignarusiudiciopendet alieno. Sic
egoparumper tua in primis& llultrium aliquot exti-
matorum crebra laude (. miht(quid ridcs!)mv-
icio quo'modo iam fenfu folito charior faebit fum. ' 10-
cor tecum! meiimdecus, nee umdubiustotum hoc tut
amoris ( non merit i mei, Non. i me totus orbis"-vna
voce collaudc: mihi paruitatis mea: confeicntiara extot-
quebit.Quid nunc de certioribus animi trlibusi piis er-
ga mefemper aftibustuis , loquar: Qiynto me nnper
(nam antiqua pra:tereo,fed non obliuifor)quanto me
S quam raro priuilegio honeitalti i Quod etfi olim fe-
ceras , fecretum tarnen Imperij fgnum & ingentem,
bulla m auream liberalster adircilti. Cuius vel afpe-
fcus folus, immenfum quiddam maieftatis Se glo
ras conemphntibus ingcrit , & venerabiindos co-
git furami Imperii) & veteris Roma: arque au-
i 1"
Ec ii:
4W Frah. Petrarcha di Rb.
fi fcculi meminifle. Ab altera enim parte
noftcr diademate infigriis ac fceptro hinc Romana a-
quila, hincleone patrio circumfultus cello cedetin fo
lio. Ab altera Roma eft fuperba remplis ac marnibus,
inque ipfo auri pallnre, vt Dauidico verbo ytar,blahdi-
tur oculis pradulcitrque furrepit facra,& venerabilisal
mar vrbis effigies. Pro tali munere,precor,nudam gra-
titudinem meam aeeipe 1 Nam quid referam non ba
beo. Gratias Ca;(ri, gratias tibi. Nihil vnquaml
vobis fruftra volui. lile me numero Palatinorum" -,
mtum inferiiit, & multa fuperaddidit, qua; paucis folet.
Tu munus Casfareum auguftum omni ftudio adornafti,
atque auguftilHmum efFecifti. Caeterum vt illius gra
tia; tuiqiie fauisfemper egentem meprofiteor,ficau-
'i'i indigus non fum. Quamobrem vt cartera m don um
non mediocre fuTcipio-, & prafertim ftudium tuum,
quod mihi.ficutipfe ftilus indicat, in illis uteris vigilan-
tiflime dedicafti, Sic tu , oro, bulla; m meaccipe,
quod tibi fert ille vir optimus militaris:Sacer amorno-
ftertuarum rerum'przco ingens, mearmque feeretii-
m confeius , & qua;cunque his literulis dfunt ,iocun-
diffimo fuppletnrs eloquio.Viue fceliciter & vale. Me-
diolani.III.Cal Maias.
F R A N,P ETI ARCHA HE CE
Foro L i viENsi S. Epift.III.,
Excufatiofuperpetita ope nonprtflita,f*r confilatio cum htr
,. i * tenti confilio. ,!,ri!'
G Armen egregium, nec refponfine'tantum fed pe
tita; opiseihibitione digniflim, longo poll tem
pore qu.im id exuderas legi. Sed eque mihi ad ret
pondendrnfat otij eft. eque vt ft, itlenilis ardor ille
Pyerius folitis faeifeus ingenium accendit.'Cui jam fatis
eftcongefta dgercre, inque id pfurn' fa'cbas eft fe-
enior.-neque mihi meis viribus ferenda; opis occ.Hio vl-
Jaeft. Mifereortamen haud nelciujfcriprum eiTcCur
miferearis potins qum opem feraS:'Ar KbiW dixi.ne
quaquam aib::rj mei eft.Quod Ii elTet,autfui(ret,qaam
uis ont'
Famil. Epist. lib. XII. 411
uis omnium , quas audierim aut legerim, longe iuftifli-
mas preces tuas haftenus expeftaturus non fui. Sic me
vefter aiworjic pietas mfiu.fic ipfa rerum indignitas vr-
gebat iam inde veftrorum ab initio laborum , vt hacin
parte freno mihi non calcaribus opus effet. Me qui-
dem vera loqui Deii omnia videntem.confcientimque
meara &huius fcedifimi hominis memoria teftor.Quan
o ergo quod cupio , negatum eft , quod negari quouis
imperio non poteft,nudo licet ac libero affeftu rebus op
prelTisrniIito,& vt veftrum vnuseuentum fati anxiusat-
que animo fu/penfus opperior. Proindc quid fperem.icu
quid loquar amplius non habeo , nifi Philonis graue il*
lud & dicentis ingenio & pratfenti rerum ftatui conue-
nis dicbim:Bono enim animo ( oportet.quia necefte
eftadeffe diuinum ,vbi humanuni celfatauxilium. Et
illud Terentiani fenisin Adelphis:Ita vita eft hominum,
quai cum ludas tefteris. Si illud, quod maxime eft opus
iatu non cadir,i!I'.id quod accidit forte. id arte vt corri-
gas-inde tibi,oro,quapotes,afHicl:qi!eReipnb.fol3men,
huic conliHum eliciro & vale noftri.memor.Raptim am
bigua iam luce.VII.Cal Noueujbris.
R A N. P ET R A R H A R T H -
' ' ,,'lomaeo iANVENsi S. Epift.IV. *
inter adolefientitim acjenefccittium mores ac Tiudia interfit.
AMiciun facie ignotum in literis video : florens at-
que integra eftaetas , ardens ingenium,expeditum,
Telox laita mes & otio abundans,amicitia: multa vis.ho-
Tum mihi praeter vltimn m nihil eft.jEtas iam deuexa, vt
3ui a:gr fuperato vrtice hpidofi montis iam defcen-
ere incipit', & qui nitens afcenderat , pronus fertur ad
'reliqua: ingenium tepidum& algenti proximum mul-
taque rcrnm farcina prelfumpariteracdefeflum : mens
mundi odio &fui (latus extimatione fubtriftior: non
quia fenium iuxta eft (id enim gaudij materiam , re-
olutiortem proximam exi carceris exitumaemxfti
exilij finem fpondet ) fed quia lente admodum & f-
rusalquanco quam Vellern, uuentx laqueis abfolutus
4* Fr. an. Retranchai ci Rib.'
Aim:viden amice, quam diuerfis tramitibus ad vnani
meram pergimus: imo qui prope vno calle gradi-
mur , fed ve fie aliis atque aliis via: fpatiis.vbi es, fui. vbi
fum,eris. Itaque finis idem inter nos acnicitiam fecr,
euncium imparitas varips fecit arfedus vfcjue adeo vt fi-
ltium ineum quod apud te mirabile eft & more aman-
tiumexquificiscoloribut excufatur, apud me non excu-
fabile modo , fed necelarium fit. &mirandum potiut
cjuod inter tot nbidentium mecurarum ftrepitum feor-
fum aiwpiid toqui vacet.Durum id tibi quidem, vt fufpi-
cor,auditu,ver perge flicitcr & viue. C veneris,quo
perueni , cernes oculisita e(Te , vt loquor & qui mihi viz
crederes.rebus credes & tibi perinde.Me, fi quis eil vfus,
, iure tuo vtere nque amias certa fiducia habeto. Silen-
tioautem meo parce, eque crebras eque bogas epi-
ftolas ex mefperes.Muka,qua;modo mihifolatio erant,
vthumana rapiuatur.m upplicio funt. Vale.
FRAN. PETRAR CHA IOANNI
O'MVTIENSI Ef I SC0POi s. pft.V.
Sacer amorfmmnoperc Uli cmantnatur.
^rEnitad Cafarem Saceramor vir optimus cquoi
V .fiepe dicere foleo, nil! me amor fall ,-hoc nomine
atque omni vera; amicitiac laude dignifimus. Non mo
do enim amans vel amicus, fed vt quod cupide facio.tuo
verbo vnr.emphatic amor et.Totuse{t,inquam,amot:
neqne amor quilibet fed facer amor. Venit ergo ad Qe-
irem,& ad te venir, cuius me amor compulit, vt nota &
arden ti fiducia illa de hoc viro,quod mihi vifum eft,
Carfari fcnberem.Quid feripferim non repcto.nec opor-
tet.quod ilhrum tu folus interpres& adiutor literarum
cris, vt folitus es. Tibi vero hoc vniim dixilTe fatis fit, Si
voqui vel credidilti vel crediturus es, mihi crede, quod
hic tota te men tc,t ta an imi.toto diligit, colit,
fufpicit, veneratur.te'que in fummis operibus atque ho-
noribus fuisponit. Aut ego Eillor.aut fjep iure amicitix
in intimas animifui latebras adiniflus femper ibivel
primum vel primc,hocet,Ca:fari proiimum te notaui.
Qeterum quod extrius patet, nemo cette, quem none-
* rinv
Famil. Epit. Lib. XII
riiti,ntmo vfquam tui nomiius 3c warum rerum ch nor
atqucfonantior prarco eft Rite ergote 11 e rem dignam
rcceris.f eum reciproca chntate complcius ortenden
te,ft ingenio,vt eloquio,vt virtute . im, lie beniuolen-
tta & a more nemine vinci portc.PIura diccrem, apurl
aliumloquererminc ad ilium mihi ferme eft quime,vt
fperovelbreuiloquum intelligit.vel tacentem. Cum A-
fricano minore concludim :En habesrVirum dignum te.
Illud feien fileo. quod in litem tuis ftilo te meo impa
rem /icis vfejiie adeo,vr (luporem vel im 'les, vel i,quod]
opinan ncqueo , verus eft ftiipor, non ftili quidemmei,
fed tu* paterna- ind :lgentiz ftupor ft. Tune enim,
euiufuis vel pfius Cicern is adftilum (tupeas Quaere a-
Jium.eui hoc imprimas Sed vt Ce fuperbia fiper i3 quod
cft, fie fehu militas infra extimat , te cam magna fa-pe 3-
liis.sper fibi puilla eft De reliquo. Muntis tu u m quonii
ita cogis,accipio, ron grato animo, fed iocundo. Licet,
vr. verum fatear, aurum ex te nollem, neque auri egens,
vt tibi olim feripferam, & tua contentus urea volunta.
te.Vale feliciter,?iidem oro.vt quod pollicitus es verum
fit,nc me vnquam de memoria tua Leus au t tempus ex
cludat.Mcdiolani.V 1 1 I.Cal.Aprilis.
FRAN. PETRARCHA ARNES-
TO ARCH I IPISCOPO Ph.aoinsi,s. EpiftVX.
.'." A idem
/ ' ' Sactr amor
(I eommenittm. 1
MVita loqui temporis vetor anguftiis : Sed pergrat'
mihi hominis minus ven loqui aliquid
cogor.Ecce enim vir egregius & tui amantiili mus,quem
itapartirifoiebamus.vt corpore nunc vefter, unc vieif-
fim nofter, animo autemfemper effet vtrorumque, iam
tandem totu.s ex integro nobis cedit: in quo de alij m-
diecntrEgo nempe iam hinc quantum mihi quantum
que vtaemejefolatium decrefcat,intell igo vtacceffione
Veftra lact',ficmeo mft' incmodo. Aut enim male ex-
t imo,aut viro bono inuto null mai* hier , nulla uctu-
maior perdito. Quid hic aliud dic? multa quid dici
pofst.fi vt tali plena mes, fie mihi vacu tempus effet.
4*4 Fran. Petb.ar.chai di Re!
m tibi dicere au fm ,quod Caefari noftrp dix ifle aufux
dm,Si amoris acfidciobl gatiomagna en^rntiltum & tu
pater,& quotquot ibi cfhsdebetis htuc vio.Niriil arque
in terris vt Carfafem & vos amar, & fi nihdde vobisme-
reretur,eiTet tarnen humanitr s atqueanimi tui opus&
eanerorum Carfarcum latus ambientium, talem virum
ita compleh,vtex mrito totus & Ca:faris effet & ve-
(ter.PJura non d:cam,vtilius arbitrans,vt ait Cicero, tei-
pfum,qum ai?t meant quemquam loqui.tecum prarfer-
tim de re tibi notifima,nec iam amplius inciilcanda.Fc-
liciter vale, & inter ios, fi & ipfe nulla Ircet re alianifi
amando mereor,me numera. Mediolani VII 1. Calen.
Aprilis.
FRAN. PETRARCHA CA.RO-
QvARTO RoMANOR VM I.VPIRA-
TORT,sfEp)ft.VII.
Commendat amicum de Ctjttte deque Imperio .
AVdaces & tmidos amor facit. Sa:pe quidem hoc di-
xifTe videor/aspenuheetiam vtanguror difturus.
Ita e(V enim expertus ioquor.Et videt mgentia, & mni
ma metuit verus amor.Sed vt -metu amantiwrt dilato de
audacia tantu Ioquar,-e omifis in qua? humanos nimos
trahit amor infanus, honeli ftimulos anions quantum
hodierna; materia; eft opus , attigam exemplo vnico
prasferttque. Quando ego.nifi vehemter amarem.Ro-
mano Imperatori auderem ita dicere,Vir hie, qui has li
teras Maieftati tux dabit,bene de te meritus & tua gratia
mqueteniuolenria dignus eft-Multum illi |-
ido,(ed tuo nomine totum debet Imperium. Quantum
veroteamet.iuperuacuumvidetur metiri velle, dum te
alloqiror,quem deceat affcftus animorum ipfis in fron-
tibus legere. Scioqnotiensad te ille veiimbnbus velar-
ftibus importunus qum fegaciterquimqueimpigr ve-
trerit tuperatis ingis-Alpium&omni temporum ac via-
artmidiffictiltate pertlorhiu.dum tibi obfequitur oblirut
> -ifrri.Tuoille quidem in Italiam aduntu, qui, vt tibi tunc
rrarfen dixi,n forte Germanus miles mutati cli tem
perie exhofieret Archougelu tecum fimiil finibusno-
tri inuexerat. Omnes'vidirmis qum fpe nofte media
hyeme
Famil. Eimst. Lib. XII. 4tj
hyeme impa tibi tuque gloria? inuigilans,iuit rediit,
vtquodam modo illam tan tarn coelt rerrxque duntiem
fui anion, fidei feruore compefceret , & ardcnti ani
mo non fentien< quid extcrius agercrur,egregifuum
nomc rebus impleret. Neque enun cafu fortuito ab iplo
font baptifmat.u id fibi nomcn impoticum reor.vt fcili-
cet Sacer amor diceretur.ld ceno quodam prasigio fu-
turorum.Nam fi omnis iuftus amor proxirni facer enjil
le profe&o multo dignius habet hoc nomcn , quo Ro
manus .irinccpsamatur vcre Chriftus Domini, verefa-
cer,quia ergo tecum ille fuum amorem totumque fuum
an: mum tibi dedicaturus, nafcebatur, xquum fuit vt ro
nafcenti fibi nom* hinc eius futuro inque ipfa Dei prat-
fcientia iam prfcnti propolto confonum obueniret^
Multa de hoc viro narranda fuppetit materia, qua? nulli
quam tibi, Caefar, notiora crediderim: vnfi ex mille per*
ftnngam.Si quidem anno illo tui aduentus, cm tu me
fuis verbis ad te Mantuam euocafles , & ego paucis pod
diebus iter agerem, contigit vt cumardui amnisin rip*
fer fubftitiflem, mane-meis ipfe ftimults excitus & ad te
properans anrelucem domo egrederer, non comitum
modo fed famulorum murmure, quod vbi vix per diem
in thalamis ante ignem tolerari polfet ihfoliti vis algo-
ris, ego oer noftem & rigidis niuibus & lubrica: glaciei
& coeli indementia: minime ferreum corpus obiicerem.
Tumecce limen oppidi tranfgreifus ifte fitobuius, qui
Cremona fub internpefta: npftis filentio digreiTus tant
duodecim millia padiium exegerat.vt illo toti' anni bre-
uilTiinodie Mediolanum perueniret.Et licet famulisat-
quc comitibus fuis frigorc eneftis & labore confedlis v-
nus ipfe fic ibat, quafiad xftiua noctis auroram herbo-
fum breue iter irigreflus Sc identidem requiefcens in
tu nomine & in tui memoria recalefcensragnoui vo-
cem .tenebrxnotitiam vultus abftulerant. CompeU
lo hominc: accedit cupide.Et, Deus bone, quos ille de te
rumores,quas fpes, quos in aurem fufurrosgauifuro hii-
lii lastus intulit ! Ibat enim, , vt arduum tibi >m
ilanaret iter,& fccdum illud iCiia:, Omnis mons & col-
is humtliaretur, & client praua ia directa & afpcra ia,
4i4 Fran. Pi re. . a s D R.EB,
vas planas, quod moxccelefti ope tuis fucnre eonfi-it
bpra fcelicitcr adimpletum eft lade poft an ni fpa-
tium ad te&ad tuam Bocnvx reg ..im ambo pariter inif-
I u m us. Nihil fere per tarn long m via; traftusfl n ; Ii de
te loquen tes ,dt tun I ; rebus. Et ad fummam
aut iplc nimium aftutus.aut ego nimium rudis funvaut
hiCtctuumque nomen Jcfabitem tium pr cun&is alii
fuis affcttibus cordi habet,&adcoplustuuscft,vt nullus
aeque lic,nempe qui fixu habeat in cuo ftitu fuum ftaru-
lum continer^Cuique votorum omnium fummaft Tub
te viuerclubte mor. Egoautem in rccertillima
verlor. Parce oro: Sc de illo loqui Sc ce alloqiii dulce ft.
Nunc vero preces infererem,nifiquia mulcum haber,
quodde fortuna propria queri pofit , fiapud teiili vel
vel cuiufque necesaria: preces func.Teftormaicfta-
tcm tuam,Cxfar,quz mihi quafi cuiufpiam nu minis lo
co eft, virum hunc Czfareo fauore dignifimum Nofti
hominem,lmperator,qui f tibi feinper cognicus fuifet,
auderem tarnen aflercre, non indignum vt tam ftrenui
mihtis obfequio vei vclles , idque vel maxime ad tuant
imraortalem gloriim pertincre: vt cm caereri principes
cuncHquc fere mortales Sc aura inhient V voluptatibu*
famulentur, princeps Romanus pnmum in hominibus
locum tenens&hxc exalto defpiciens delegation ibus
aliis vacet. Se ah mm operum, coniilij fcilicet ac virtun
atque in primis illuftrium abundantiffimns fit virorum.
Ecce nunc ergo.decus noftrum.quod dicebam, amor fe
cit audacem. Viae, Czfar , Sc Vale, Sc de te.& de nobis,
V de Imperio cogita Mediolani.V 1 1 1.Cal.Apnlis.
FRAN. PETRARCHA ANNJt
lMPIRATRICI,S.Epift.VIII.
Refyonfagratulatoria fufer eimfamittto licet fartn.&'A id
iffmn multa de Lmdibm rminarum.
TVse ferenitatis epi(tolam,gIorioiiftma Augufta.l-
tus reucrenfejue fufccpi.vbi quidprim mirer! tan-
timnehactam iuuenili xtareipientiam'an eminen-
tifiraahac fortuna tam infolitam & tam rara humani,
at cuqua me vn ex pulillis tuis toto orbe Aif
Famil. Epist. Lib XII. 4*7
iunftum fcundiflmo nuncio, 3c farmliariifimis litem
gaud'j tui parcicipem fieri vclle dignata es? Pro quo
quidem non lucina: , vt olim verae lucs ignari gentiles,
fed Chrifto lucis & v. ta: & bonorum omnium auori
quantas poflum tecum gracias ago , quiadolefccntiam
tuam non tibi tantum, fed ton Imperio vociua fcecundi-
tate lanificat. Tibi quoque pro hac rua dignacione,
quoniam aliud nihil eft mihi , quod tanto muncri par
rependam,in his litem lis vcnerabundus aiTurgo. Ne-
que vero tuum hoc Sc mcum &cmnne gaudiumim-
B)inuat,quod primus tibi ixrm ncus partus eft. Nam,vt
fapientibus placet , Satpc principium debile mclior for
tuna profcquitur. Solent qui maxima moliuntur humi-
Jjtcr exordiri. Quod in te modo credibile eft eg i Ii na
turam , Sc hoc loco vnico partu tun mu tos tibi lxci fli-
mospolliceri. Satis eft nobis , quicunque de te deque il-
luftri conforte tuo iuninrcsprofperosexoptamus , iam
te fu m Imper)) nolle puerperaui-Kon hicdciues, fed
quod es orla fliciter, reliciiftm confummabis Ququ
non poteft vtique fexus ill contemni,vnde catleftis Im
peratortemporalem traxit origincm, qui, vt ait inignis
veri profeffor Auguftinus , ne quis forte fexus fuo ere-
atore fe contemptumputarct.virum fufeepit , natuscx-
feemina eft.vndc prterea Sc terreni Reges primi homi-
nuni 8c qui fummum in regibus locum teen c,Diui C-
ares oriuntur.Adde quod partu tantum.fed ingenio
fupergrea atque ob earn rem fapientia, & virtute mu.
tiplici Si rebus geftis Si regni gloria fexus eft nobilis.vt
cnimpaucademultis praetereundo con tin gam. Apud
antiquiflimos Grcorum repcrtrix variarum artium Mi
nerua vitfqucomnes ingenio fupcrgreTaatq; ob cam
rem fapientise dea eft. Iiis inachi filia jEgiptiis prima
iitcrasdedit. Apud nos vero Carmcntis Euandri Re
gis mater harum , quibus vtimur , literarum fertur in-
ucntrix.SaphoGrarcapuella libros feripfit, qui magno-
rum Poetarum ingeniis coroparentur. Proba quaedam
Adelphi vxor , vtriufque gnara fermonis , apud Grxcos
Homericis,apud nos Virgilianis vcrlis in rem fuam ver-
ibus m undi originem St fortunas patrum,& hrifti ad-
ucntiun bifteriaaque breuiflimo lu o quide online alie
4,' "Fr.ah. Petrarchae DE Reb.
r. -> verbis amplexa eft.Tranfeo Sibillas dininas fjcminu
ft; pnrfaas fnturorum , &diuim conlllij confdas. Vnde
omen omnibas rnam inditum perhibetur cir. .Jecem
fifle ilb$ , & Sc acute fiantes Marco Varrone
tec nouerimusrQuanim tam multa vfque io fine mun
di prxcipu<que de Cbrfto pracnuntiata didicimus & :m
pleta,rt rnam hoc commune omnium Sibillae nomen
doonbus noftns Prophetarum facrs ... idus infe
ra t r r A bud dchinc genus termine, laudis atti n gen dura
eft.Orichia Amazona Regina , vt reliquas lileam, tanta
belli fcientia & virtutetraditur fuifle,vt inter duodccim
famoiiulmos laboret,quos Hcrculi lili i n ui et Eu nit he'
Gtxx Rex iniunxit,ceu remimpoffibilcni atterri lbi
regina: buiusarma depofceret. Eiofdcm generis ck Pen-
thefiler apud Troiam, & Camillas per ltaliamnora vir-
us:Cuius son ad aurem venit H ipiic ratear Rgine, con-
jngalis amor & inuicxi vigor animi. qua: Mithridatem
fuumPonti Regem il lo grau; & du: turno , quod cum
Romanis gelfit bello non modo dum res anceps ftetit,
fed vict etiam defertum fuis Tola per omnes cafus
mdefelfa pietate comitataet, Negleera.qua lingulari-
ter pollebat.fbrmae cura, mutatquebabitu,Equo & -
iriifArlaboribus amis afluef.icto corpore , quod inter
delicias regias cd uc.it u m erat ,g rat u m prorfiis S vn icum
iJIiafHiiioregifolatium in extremis miferiis coniunx
fuit.Apud Pccnos,apud Lacedzmonas,apud Theutones,
apud Cimbros belbcoiifimas gentes quibufdam in pre-
liis animofius mulieres egiie, quam viros nonllima- lo-
quuntur hiltona::magna bzemaiora illa.Apud All' nos
Seifliramis non regnauit modo , fedmirum inmodum
prolatauit au lit que regm fines, Indis atque jtth.opibus
vexatis bello-Babilonem prima,quod quibufdam placet,
condidit, quod nemo dubitat.mur cmxit amplifimo.
CuhlS' vrbis inopi na rebell io cum fibi capitis cultui mu-
Iicbricer intentar fubito nuntiata eifet , rantus animiitr-
itiinei ardor fir.vt altera comarum parte com lolita.al-
era autem adhuc fparfa , ficut erat armis arreptis ad ex-
pugnandam Babillona contendcret:adiuutque fortuna
Tirtutem,vtnon pnusad ordioem comxpars,qum to-
'--" /V . .a. i UCiub
I
Fa Emst. Lu. XII. 41*
ta finitas ad obiequium remcaret. Cuius fai teftis fta-
tua eodem 1II0 feibnantis reginx habitu mulls icculis
in ea vrbc permli.Fuit apud Sothas Thomiiis taati a-
nimi regina vt tormidatum il lu m famofumque regem
Al Cyru m cum dnccntis m: Il ; bus Periarum v no prxlio
trucidaret.inque filij ' Se iobmen lui tantas ce
teris minibus daret infrias,npite nfupcr regis trunco
& in plenum criions verem merlo exprobrata crudeli-
tte ,quod human! fanguinis lit: en s arque infatiabilis
extitiiiec.Regnauit apud .dEgyptios Cleopatra:Cxnobia
apud Perts.qux fe regina dicerct Orientis: mulicr fidu
cie ingentis,clariflmxque virtutis : inter cetera , quod
Cleopatra: dfait , call: ut: s eximix, cuius laude for-
jnxraritasgeminabat. Hartm vtraque Romanumin-
uafit Imperium tanto nifu , vt prior ancipitem Augufto
"M&oriam facercr.-fecundam vero Aurelianus princeps St
|>ugnantem metuere videatur,& doniitam glorietur.Ac
ne totum 3>i vendicaflet vetftas , apud nos nuper non
exiguam Mac Us comitifl'a partem Italixpouredit,& ipla
Romani imperij non leuisxmula,& quvinh animo
bella t rahret,imperioia in fuos.in bolles acrrima, libe
ralillma in amicos. Cuiu&profufam S plulcjium femi
neara largitat Romanain primis Eccleiia tetatur:mi-
ora 1 lia forun relatu vera v el paria vel maiora,mic
ram matrem in carcerc deftinatam vltimofuplicio, fed
commiferatione referuatam vt fmeconfumeretur,exo
rato euftode/xpius ad/nilfa filia, fed exculTa diligentius .
nequid alimonix fubinferret, damwbcribus fuis pauit:
Altera autem patn eodem in latu par obfequium im-
pdit Quod vel Athems vel Rome, fftum opinan licet.
Vi am Scvtroque trahentcsconiefturas habeo de feripto-
rum diciis ab vtriufque vibis rcliquis morib'res ab
horrer. Et vrrobique faftum e(Te nil prohibet , prxfcr-
tim cum hiftonci quidam Cymoms Athenicnlum mt-
gni ducis fil. m ali j hiimilem & ign< >ia;n faminam feri-
ptis indiderint. Cxccrum vt orrufls dubus certa com
momorem , Cum admiratio primum orta quod
vltra naturalem modum tibi inops vita protenderc-
fcayiaudc obfyuatio internier elfet.atquc ,
4]o Fran. Pitb.ak.ch as de Reb.
es cuftodibus intcllcita ad triumviri , qui fuppliciij
przcrat,2C per cum ad prxtoris, qui l'entent :am tulerai,
indeautemad confdlum nottiamperueniilet, vel hu-
nianitate Attica vcl Roirun i mi eibte dignum opus,
donati liberis ereptique leg s re & vtriufque filiz
pietatem parentis abblut con fecuta eft-Nam cuius o-
lo animum ipectac ila ilia non fledterent. luucnis natx
irbera famlica mater anus , fed multo maxime media
& Sc lenionigienspater.Itaque hie illi'damplius
facellum cx carccre & in mcmonam pij actus pietati c-
fecratum locum leîmus. lam quit illud apud Lace-
dxmonios non audmit , vt fidilfimx vxores quafi vi-
xoscapitalium rer m reos fiiprcmm allocuturx per-
mifiu cuftodum noftu carcetcm ingrefla: , quo tem
pore more gentis de condemnatis lupplicium /ume-
batur, permutatis veftibus, & per fpecicm doloris capi-
tibus obuolutis, Si hora confilium adimente, illis emifKs
corum in ic periculum tranftulerunt. Vt in eadem vr-
be Leonide Regis foror virgo viris in confilio hefititi-
bus prima bellum patrix imminent deprehendit. Quit
aonnouitin Afia Ephefum vrbfque alias fceminic
iubiugatas ? Quis nefcitin Africa Carthaginenie Im
perium vnius vidua; virtute fundatum? Quis non le
git lfraeliticum populum duarum vnius viri coaie-
gum , tocidemque fponfalium ancillarum foecunditate
progenitum,& vnius vidua: conftantia liberatum ducif
hoitium caput in gremio referentis. Europa quidem,
jiili amore decipior, optima & nobilillimapars terrarum
vnius regis viiginis nomen feruat , cuius materna a-
aia mater Agenoris Lybie nomen dedit. Ncc miaus
Afia numero tertia fpatio dimidia mundi pars & pfa fce-
snineum nomen eft. Ita trina tripcrtiti orbis appella-
tio, diftu mirum, & pro (xu infirmiore rdagnificuni,
son aliunde qum de trium foeminarum progrcfia no-
aninibus manet haclenus: nec video cur non cum >pfa
mundi xtate manlura fitltalix vrbes, Mantua, Parthe-
nope , Caieta.Lauinia, Graia, infuper vrbs Athene, C%-
uitas Cimmcreis, quid funt aliud qum muliebria no
mina. Quid vero nunc Romanas cloquar matronas ,
Fa i L. Epist. Lib. XII. 451
<jiiibus nihil honeftius habuit,nihil candidius orbis terre''
profefto ii coepero, viz dciinam. Huius en m or.uio-
n is quod demagni Pompeij laudibus ait Cicero, dirfici-
liuseltexitum quimprincipiuminuenire. Nam quis,
qua:fo,Lucrctiam verbis aûct pudicitias ferenllmun
exemplar ? Cuius etti factum vfqucquaque non pro-
bem , quod alienum fcelus tarn grauiter <n uo corpore
*lta eft. nequer tarnen gem rofam iram & omnis turpi-
tudinis impatientem ammum non mirar1. Quis Coe-
liam virginem digne explicet,qux hoft:lis exercitus c-
lnfacuftodia Tyberino gurgiti innatans virgineam a-
iem pucllarum obdium patrias reddidit ?Quam v!ftu-
tem que ftupuit hoftisac ciuis.zque honore & -
xm'odignamduxit. Quis Corneliam Aphricani filiarrj
racchorum matrcmi qua: duodeeim filns partim mor
bo, partim ferro amiifis, quorum fbrtiffmos intei feftos
populo atque inhumaros Sc in Tyberim abie.ftos ?
lis fuis ipfa confpexerat. Tantam ruinarn atque Orbita
lem viriles quoque nimos conu (Tu ram tarn inuifte
pertulit, vtnulliscomplorantium matronarum Acribus
induci poftet, quin fe miferam, fed fceliccm diceret, quas
tales fih'osgenuilet ? digna, me iudice, mulier quita
les pareret indigna qua; perderet. Quis Catonis Mar-
tiam, quam fanftam vocat anrquitas ? Quis huius na-
tam Porciam: quae viri morte nuntiata, ne illi fuperuiuc-
ret, quia prarlens ferri copia non erat, yiuis ore carboni-
bus abforptis viri fui amantiffimum Scfequi properaa-
tem Ipiritum exhalauit. Multas fciens volcnque pras-
terep.praecipue tibi notiTimas virginibus n oftris quat
non pro terrenis affcebbus, fed pro pietate , pro reritar
tc,pro caftitate,pro fide.pro aeternx vitse defiderip tepe -
ris corporibus,fbrtibus animisdura tulerefupplicia, du
ras mortes. Et fateor in his ipfis de induftria Iob-
gus fum , vt fexus , cui infamando fcriptorum aliquj
jttuduere , qualicunque Hilo yero certe , ni fallor, re-
run) teitimonioornatus laudum iuarum parte non ca
rear. Verum vt in fummo pedem figam, tque prasr
Juftris Augufta cum altiifima omnium St tux ior-
fi foemina dmuttam , qua; vutus Lunar : que mais-
P i
4) Fras'.Petrarchae de Reb.
ihs: qux gloria': hxc apud Cxfarem Auguftum eum te
nait tocu m , quem tu hodie apud eius ucceTorem Oc
faremnorum tenes , noachoritantiim fed confilijto*
tifque vita: particeps , fjcundaante onirics & afFabilit
&cjua-hJe , prudentiique fu meruit integrum atque
perpetuumtantiprineipis amorem , quam ante fe co%-
iugum nulla meruerat. Qupd te quidem fdemarti-
bus & fedire&iT.uram eile confi to:Scd nefermlon-
gior tzdium frat , fi lu m tibi datain czlitus velut ir-
ram nobilioris' partus &gaudi; plenioris Iseta compl
tete i & quod te fque dignumeir , tuis llam mon-
bus imbue, tui erfieemiratricem. Nequediffidas,quam
Cxfar ei te genuit & parentibus fimilem & Carfareo
quoque coniugia dignam fore. MediolamX. Cal. lu;
Bias.
HAN. PETRAR.CHA SOCB.A-
Ti s vo S. Epift. I X.
Confolatie confdia.
MOuifli animum, fteor , Et nifi iam ratio riam e-
mitibus obftrueret, fizmque eTet fortuna; nolle
luccbcre.mouiTesfortan Sc lachrymas.ln literis qui
dem tuis verum fenfi , quodoratoribus placet, plus t
commiferationem excitandam po(Te virilem querimo-
niam,quam femineos ciulatus. Sicniin flatus tui du-
litiem mollitcr queftus elTes ,Si fortuna: violent um.vt
magna pars hominum,muliebriter deplora (Tes dolui lies
vtiq;Nam quis vnqu amicus amici damnum laetus au-
diuit ? Nunc ver te videam inter procellas hu r.ana-
rumrerum quamuis iratum ventis , ereftum tarnen , eo
tibi profundiori charitatc cpat ier, quo magis intcliige
indignum te hac fortis iniuna,& nii me amor fallu,lar-
tiora pro men tu m . Prxcipue ante motus ium & altiut
indolui a.l illu epiftolx tus loc.vbi ais,te'& nature tc-
netioris & indiebusiamprogreiTiim tuisv renne de
fera patria , vbi mor optabas , cogaris tandem alienas
ambire proumeias peregnnatione intempeftiua 5: mo-
lefta & ûa ml triius pati poifis. Quid ad lie djcam'-rre-
gem
i
Famil. Epst. Lib. XII. 4#
êtn grauia eTc.qua fenfus animi docet eTe grauiflimak
Iubcamfcrrcumc(Tc,cnmfiscarneu<? moneam non vi-
Acreaux in oculisfunt? horter obliuifi vulnerum,quae
nouis iibus affiducrecrudefcunt'Facilius dicunturifta
quam fiunt. Fiunt tamn , l ingenti nifu aTurgcas
animus frena momorderit (cque fupra fe ipfumerigcne
pedibus humana fubftrauerit. Quod ipfum fateor , fi
ne pracfentiflimo Dei auxilio fieri nequit. Hocvnum,
hocprimnm atque vltimum, quod fermantes cunfta
philofophi non viderint,nobis in omni noftra aduerfita-
te fuppliciter implprandum eft.Ctera illa vulgata funt.
Judos iosagere Fortnnam, dum blaoditur nietudam;
irridendam dum tonat,dnm fulmint ctemnendam:o
iibi minus fidei e(Te , quo hctiora promiierit , e minus
conftantia: ineflfe qu maiora praeftiterit.e min' telor
fuperefTe ,qu plus fparferit , faciliusillam fub iugutn
fnitti , qum ad ftabilem amicitiam trahi poTe , Ceder
fol t.im infultantibus,cedentibus infultare,nHtantes im
peliere , cadentes opprimere, niillis hanc armis meliu
quam patieniafuperari : magnis malis magiMrfanimo
refiftendum : nullam in hac area laborum fpem quietis
non militiam modo , fedprarlium elfe vitam hominis:
inaciem venire . quifquis in lucem vcnit : Nil vallo , nil
-excubiisprofici, Nullum tempas induciarnm paratum,
iernper eTe difcrimen.nec nifi tc,hoc eft,morte ptignam
dirim. Contra Fortunar impetus fortitudiriem cflepro
dypeo.pauidos pro inermibus habefi , h is qui plus me-
tuunt plus efie periculi,vrgeri prfugos , (tratos obte-
ri , ftantes non porte calcan , & Corpus, et nolit,anw
mum, nifi confenferit nonprofterni, Nil volenti dif
ficile , nil importabile fapienti , nil mceftum nifi quod
mecfhim creditur , pro arbitrio firjgi vel amara vel dul.
cia, omnia ex pinionibus pender , fort i animo nihil
durum , molli autem dura omnia videri , reel icibus ma
ie, miferis bene eTe fi velint, Non cedendum difficuU
tat ibas , adeTe finem terribilium ,iri per labores vi
ad ipulchri requiem ; Fugere ifta , dum torquent,
Grauia vitas bella , fed brcuia . & perexigni operit
ingentia nr<emia;tn alto fitam elfe gloriam , in jmo de-
Ff iij-
4i4 Fran. Petrarchae di Reb.
<eeus,inapertovoluntatem , in eonfragofoTirtuteni
jnarcefcere animura deliciis , laboribus (plendeicere ;
mollicie contrahi folere rubiginem , afperitate deter-
gi,NiItam viro proprium qum laborem, ad hunc naf-
ci hominem , vt ad volandum auis , ad nacandum pif-
cis ; Scortum infam Tub meridie in (nu fcedi amaro-
xis conquiefcere .virginem facram ,gelu hifpidam,me-
diafolam nofte confurgere ; lacere gnim in graba-
tulo , Sedere parafitum in cbnuiuio , Stare in prxbo
bellatorem, inter fiutlus riautam , inter pocula bibu-
lum , inter vulnera militem fpeitari , Sudare Ther-
tem Tub lodice Tub armis .ALacidem , Sardanapaltim
fomno St voluptatibuc infamem , darum laboribus
Herculem,Stertere lixas ac Ienones , dum dux vigilar,
durum athlctam duelli durioribus cxereeri:Canorem
Regi fuo , quern grauioribusprob.it experimentis:lan-
guidum otiumhispermitii , inquibusfpesgloriofi ne-
gotij nulla lit , Cum profperirate pacem nobis ambi-
guam , honeftum cum aduerfirate certamen : vnum
in viti bonum eile, vnum malum , reliquaindifreren-
tia & quae fequi foleantanimum poiTidentis fpeciofam,
fed onerofam farcinam eile diuitias , errore potius vul-
giqum doorumiudicio prct olas : Splendidam elTe,
fed grauem au ream catenam : Emincntis fortune, gra-
dum praccipitio proxirhum : hufnanam potentiam nil
aliud qum daram optatmque miferiam : fublirnis
vita: curium nil aliud , quam fonoram & lucida m tem-
pelacem : nilexitum aliud quam ruinam. Non mi-
jiusptingere gladium , cuius capulum iafpis lluftrat,
Deque minus ringere kqueum cui pretiofus ferico
nodus eft : Patrian! viro omnem mundi angulum ,exi-
lium riuquarnerTe.ni/quod impatientia fecerit , Cum
jnhiare cxlebus mens capent vbique illi exilmm
fore, doee periienerit qu fupirlt, Sapientembona
fu icum ferre quocunque ierit , nihil illi naufragiiim
obeie , nihil incendium feu rapinam : earn qux pau-
fertas dicitur,leuamen eTe folitudinum atque difcii-
jninum : Id quod exilium vocant fugam innumerabi-
Jium curarum : mortem boms Sc laborum fine m & foe
jcj Ti
Famil. Epist. Lib. XII 45<
Ikiflma; quicris initium. Mille Tunc huius modi, 3c
magna licet ex parte vulgo incredibilia videantur , in
ter do&os ramen atque expertos nihil verius , nihil eft
certius. Quarquoniam iupcruacue, nififalliy, acri
bus tu is inculeenvad alia protinus ftilum fleito. Sentio
teperfiicutionem pati propter mcum nomen. Quod
in me non audent, in te 1 nudum virus effundunr. Cu-
rabo ne noceant , fed quodinuidiar propriumeft, icfe
malo (no erucient eo miferiores, qu nob feum agi fen-
ferintfl cius Non patiarvt mali plus qim boni ti
bi attnlife noftra dicaturamicitia. rt fbrri tibi vis non
poteft.ne te vilihmornm mina; horainum dciieiant ca-
uc. Solare inaftum animum Non eft illc mifer, nec
ern quidem,nifi (e faciat. Vis videre qum non fis mifer,
cogita quam multis inuidiam facias. Nemo (mu in-
uidiofus Si mifer cft:dum vrgeris, ftardum terreris , fide:
alurge , dum premeris:dic animo, die corpori virgilii-
num il lud fa m o li m:
Durale iff "vofrnet relusferuateJunada.
Dicillud eiufdem:
O fiiij neque enim ignarifumia ante mahrum,
pajiigutniaratdab:t Dem his (noque fincm.
lile , inqium Dens qui aliis multis & variis finen dedit.
Cura,obfecro,ne tuis ti bonornm omnium publieis ho-
ftibus captatam ex te gaudendi prasbeas materiam.ncue
illis vacuum locfilinqnens patriam deferendam pute.
Non eft firmi animi & in fohdo fundati, leuis aur flati
bus agitan'. Cannenli dade debilitatis animisauctore
Cxcilio Metello consilium initumfuerat Italia; relin-
quenda:.Id Africani tuncadolefcentis virtme difcurtum
eft,qui ftrifto gladio fuper capita eonfultantium iureiib
rando aftrinxit,eos neque patriam deferxitros, neque paf
furos defer.Aude, vir,in primo fortuna; murmure.quod
adolefeens in extremo eius vulnere eft aufus. Aude
inte ipfum, quod illc in alios: aude in vnum , quod
ille in plufimos aufus eft. Confternatis affeftibu*
gladium ration is intenta : coge illos mutare confi-
fium fi confilium abeundi placuit : alioquin fluftuan-
temfifte animum,& coge in meliorem iurare fenten-
tiam. Multa fert fecum dies; nulla fortuna perpetua
4J6 Fr. an. PtTR ARcHAi di Rib.
eft multa remedia expeft.mtibus peruenere. Nun-
<raamdefperatiofcra hit: rnde forte non putas, renie
aiixilium tibi.Quod ad me attinet communicate tecum
Omnia gropofitum eft, atejue in primisamicitias. Qua i
re imUi vfquam meat fortis homini ccfTerim, vel nobili-
taje, et gratia.velfide, vel numero Scripfiam nun*
magno itli am ico de rebus tuis vt pet ifti, Opcmque ei us
minime defuturam tibi perfuadeas velim. Interim fort
ipfe adero. Pfyllum venturum crdito . Abrocinum erit
in manibiis fpero fore rt re afHatu ipfo ferpentum fibi-
la cticefct. Sin omninopro tempore fubd -cere caput
imiidiae deereutti , habes in tempeftate h.\c ricinum &
paratum portum. Scio te magno mei deliderio teneri.
Etienim nimos virtnte comun&os, vtqeait Hiero-
nyraus>Cbrifti gbtino Copulatos nihil fit quod eparer,
non locus, non tempus, non obliuio non tzdium, non.
fees, non m et us, non inuidia, non ira non ndnim, non
fortuna.non career, non vincula, non duiitiar non pau
peris , non argritdo , non mors, non fepulchrum 8c
refolutum corpus in cieres. Ideque ver* amie t a:
immorales fint : eft tarnen diilccdo quardam non par.
ta, praefentia. Ea nunquam ex qu piimum d ftrahi
eoepimus tam din nobis ante hoc tempus ercpta eft. lam
mihi feprimus fine te inhac Regia vrbeannus agitur.
Age ergo,quid cefTastexpectatus.exoptatusadueni exo-
| fie tarnen vtnonmetu hoftium pulfus, fed amici
traftus defideno videare. Vercque ita fit.pelle moram,
gefferif.muhifque pratterea quibuspridem charus.non-
dum notus, magnam OH opinione .1 , quam praefentia,
mihi erede, non minuet, pratmififti. Surge, non te
defuctudo fegnem fcent , nil te tcrreat , nil more-
tur. Surge, breue eft iter. Alterum fiet, aut ego
te hic vinciam , aut tu me hinc foluttim tecum re
aches: vtrumuis accidat , haud irntus foerit aducntus
*us : nempe & me reuiferis , & Italiam inuiferis ,
& tantifper interea quieueris fruftra inuentos inui-
rlia finiente. Diriment te Alpes ab anguibus , qu*
nunc dirimunt ab amico, & quem impediunt, tue-
bimtor
Famil Epist. Li. XII. 4jy
bnutur & regent donee veneni fans prineipinm,
aruerr: quod propediem mihi futurum pondeo. Til
quarf ne dubites, fed i.ic m oram fiue iter elegeris,
magno Hat animo quicquid fict. Qua; fumma fpei
eft, adent Deus fuperborum h oft is, dui hu m: Ii um.
Deus, inquam.ipfe aderit,& ego pro viribus abfent
praefnfque non deero. Proindc, quia facilitatem fi-
mul ae magnitudinem animi tu i noui , non infla*
bo amplius,ne quodamieiux eft.,difEdcntix videatur -*
num peto memorem te nei,neobIitum tui.Demum.vt
Cxfareo verbo vtar. iubeo tc bene fperar e. Vme & vale
Mediolam I X.Cal.Iulias.
KAN. PETRARHA NERIOMO-
RANDO FOROLI VIENSI, S. Epift.X.
Gratulttio retuperat* valetudinis, & fu^-entLj>cri<-ulajicon-
filium Ubor.s. Malt.i mfiiper de acrrima ejr .
profrH qudam cefufiie.
G Ramm vt in mali? habui quod ad me eonualefeen-
tiactuzprius quam xgritudinis fama perlata e(t.
Deogratias, qui minatur crebriut, quamferit tontque
fepius quam fulmint, Sc nos coneutit non vtdeii-
ciat, fedvt firm noitrzque cond<tionis admoneat.
Nullius vnquampatrispietas tanta fuit , qua: patrisae-
terni collata dementia; non feueritas, imo vero crude-
litas videretur. Hanc ille elementiam in nobis iugi-
ter& faepeno fentientibus nobis, exereet. Cuius in-
termifltofi vllaeTet.nos nihil cilemusifed tunc eonfpe-
ftius eminet ,quando graui cuipiam prarfemique pe-
riculo eripimur. Et vbinam.quatfo, mortalibut non
graue femper prare'nfque periculum Nec rnquam
certenec, vfquam finepericulo viuamut. Etfi interJ
dumalicubi fine periculi fufpicione viuamus, par r-
bique periculum , non par metus. Vnde fit, vt non
imper perieulo liberati gratiasagamus,igruri feilicet
rerum Se ingrati falutis, vt Maro ait:alioquin nunquam
mens,nunquam lingua eeffaret, nunquam ceiTante m*-
fericordia. Compre auicm met u alquo infigni , iuta
4)8 Fran. Peiraraue di Ris.
demum grites agimus.tum vota perfoluimus. Pre lue
caufa&tu nunc in propria, & ego in amici falute voti
r sfjm, non prophanis extorum facris , id facrifciis
laudis aram cordis reit tutor i tuo, feruatori omnium a-
dolentes Tib vero prasterea pauca fubiuaierirmfzpc te
mortui.ne corpus tuum neceTariis fat is attritum atte-
xendmque, laboribus fuperuacuis premeres , ne inge-
nium ad literas natum ad arina conuerteres, vbi & peri-
culi atnplms,& minus delectation is aut gloria: eft,
fjuamuis, vt verum tibi preconium non fubtraham, vix
norm curmagis hac xtateconueniat illud Catonifeni
Tito Lruio tnbutum , Cui fcilicet verfablc ingenium
fie pariter ad omnia fuit , vt natum ad id vnum dieeret,
cjuodcun<|iie ageret. Ncn tarnen id mihi negauens,
ipum ingenium tuum fi fuam illi librtatem aridideris,
frena laxaucns, etfi ad omnia pofit , adineras diuer-
furum At tu quafi coniilij mei tuque corporis imme-
rnor, & tui defertor ingeaij,per aeftus & glaciem ,pet
imbrcs& puluerem.per vpres & Iubricum afliduc vol-
V ens, n ec ancipites cafns vides, nec circumfufa diferimi-
. Oro tc'opiniones hominum peffimas atque falliifi-
mas auerfare& natura m fequere. Illa reducet ad tuum
finem. Nunc aliena feftaris,non quia tibi ha:c placeant,
cui nil penitus honeftum placet ,id vttu aliis
placeas , quibus forte non placuiic fit fatius. Et de te
quidem haftenus. Ad me ipfum redeo. Ruti habto
baud proeul ab ardua ainnis ripa. Et qoniam non
aliter mei quam tui mefollicitum fcio, elimmeexl ora-
rtibus qui apud vllas gentes quocunque tempore feri-
pferint , tecum in hoc , vt in multis vnanimem fingu-
lariter Cieeronem mirari Sc amare. eque enim ve-
rcor , ne parum Chriftianu* fim , fi Ciceronianu*
fuero. Nihil enim contra Chriftum Cicero loquitur,
quod certe meminerim. Et fi quid forte contra
Chrifti dodrinam loqueretur , id vnum eft , quod
Ciceroni , nee Ariftoteli credcrem , nec Platoni.Quan-
do cnim homini erederem, qui nee angelo ereditutu
fim, Apoftolico confilio fretus, vbi ait ad Gaiaus: Sed
licet
r
Famu. Emst. Lib XII 439
fd licet vos aitt Angclus de clo euangeliiret Vo"
bis pra:terquam quod euangelifauiraus vobis anathema
fit? nae Cicerone digrediar.Sxpe il!e quidemdeos
nominat feculi fui morem fequens : quin & vo u
integro deorum naturam tracbt.vbi fi acrius aft-
tendatur ,deorum turbam & inania nomina non tant
clbrt , quam irridet ac detegit. Ec certe bi ex
propoito loquitur, vnum Deum eiimqe prineipem
mundicjue reftorem vocat Et licet , vt fa:pe diii &
fcripfi, forte paratum veritati periculum timeret , ali-
cubi tamen ingenue falTus eft, non conuenire Phi-
Jofopho dicere, Deos efe. Quis mihiigitur veratfi-
dei obicere Ciceronem ftatuat , aut quafi peregrini
Vel quod maioris infeitia; fit inimici nominisconflet
inuidiam : Chriftns eqnidem Dcus nofter: Cicero au-
tem noftri princeps eloquij. Diucrfa fateor : adueri
negem. Chriftus Verbum eft Sc virtus &ipientia
Dei patris: Cicero multa de verborum arte , dque
Virtutibus & humana fapientia loquutiis eft. Vt vera
Vtique & idcitco veritatis Deo ablque vlla dubitatio-
ne gratiifima. Cum enim Deus Veritas viua fit:
Cum, vt iit pater Auguftinus, omne verum veritate
verum fit, baud dubie quicquid ab vilo verum dici-
tnr. Deo eft. Chriftum, fateor , noiTe non potuit
paulo ante rebus humams exemptus, quam Chriftus
Deus homo fieret, flenda nempe viri fort. Namvt
alti (Timi & diuini prorfus fuerat ingcnij , fi vidiffec
Chriftum, ant nomen eins audiuiTct , quantum ego
opinor.non modo credidiTet in cum , fed elequio
illo incomparabili Chrifti prxco maximus fuiflet.
Quale aliquid de altero principe Latina; facundia;
Virgilio poeu, cum ad eius tumulum Veniftc Apo
stolus Paulus Sc fleuifle legitur 6c dixifte. Cur au-
tem id Chriftusipfe neluerit , non eft quasrenda ratio
ab illo, cuius voluntas ratio imma eft. Quantum
tamen ad altitudinem diuini confilij humanas fe
erigtint conieftura: , potentiam , cum poiTct,
mundanam fapientiam , cloquentiam qufi-
it, cui non fcrfuadcrc dictioiie, Vt rcthorici doeent, fed

440 Fran. PitrAkchai De Rib.
catcis & erran t .bus nucas lumen ver rati; ingerir prf>
poliaim erat, jtqie infirma mundi eligcre,lcut fcriptum
eft, vc fonia quatqueconfunderet,& Tapienciam fapien-
tu m perder, S prudencum prudent iam reprobare, de-
Aique hiltam tacere rapi:iam h .in s mdi, & per ftulti-
liam pracdic.it ton i? frluos face re credences,ne fi alicer fe-
cuTet. non cacleftis&diuina Veritas, quam docebac, fed
errena vis aut humanuni arcificium viderecur , acque
in ipiencia verbi.vt aie Apoftolus euacuarecur crux
Cbrifti. Gwcrm vir lile, de quo loqui cceperam,
mihi ab ineunce anace cam charus fi mper & cam culcus,
Cicero,qualiter modo mecum lufcric, hinc audies. Eft
mihi volumen. EpiAolarumeius ingens, quod ipfeolim
manu Propria, quia exemplar fcripcoribus nupcrrimum
*rac ,fcrtp,aduerfa cune valetudine , fed corporis inc6-
modum& laborem operis magnui amor gcdele&acio <5c
habendi cupidKas.viacebanc.Hunc librum,vc m Vii tem
per ad manumerTer, in bibliotheca: oftiopoftiinnixum,
ftare folitum vidiftt.Dum vero fpe locum alium cogitar
ingredior,accidicvtcoga: fimbria inaduerrens librumi-
pium impingerem. Illecadens lacuum mihi crus non
inulto fupra ral m icbi exiguo peritrinxic- Ergo illutn
ioeans:S quid.inquam rei cft, mi Cicero.cur me fcrislU-
le nihil, fed eodem peftridie redetem rurfum ferie, rur-
frnq;cuiociserigicurin fuam fedem.Qmdcemoror'Lx-
fts icerum atque icerum erpergifcor, 8 quafi indignan-
tem humielfc alriusccollo. Sed cum iam crebra cuf-
ione repetid loci fraila cutis nec fpernendum vlcu*
ftarer.fpreui timen, potius re Caufam quam rem ipfanx
librans.Icaque nec aquis abfcinui, necequeftri veatio-
ne.nec pedeftri icinere remperaui.exfpetans finem pau-
Jacim quafi fe foerni dolens vuleus incumuit , St fubihde
nefeio quaenam dar* dilcolor Se virulenta fuccreuerac.
.Tandem igicur cum iam dolor non iocos tantum ,fed
omno? requimque laeeTeret.vc non magni animi con-
tpeus, fedamencia viderecur, medicos coaftus accerfo,
quimultis iam diebus huic non amplius ldicro vulnen
incumbunt non fine cVuciatu & pncalo Ix artas,vt
perhib-
Fa mii . Efist. Lib. XII- 441
perhibent. Etfi illorum prognofticis in vtramque par
tem quantum fir fidei apud roe , nolle tc crcdam, & fo-
mentis ramen crebris vrgeorde folios cibtsarceor, &in-
fueca corporis quiete contineor.l nuifa omnia,atquc illui
inprimis quod voluptuoforum epulis vci cogor. Sed iam
es ad falutem fpecbt.vt ctuquoque prius conualefce-
ie,quama;grotale me n lueris.Vna mihi fVcquens indi-
gnatio,quod m : s ferme collifo dolor in banc mam
corporis partem prasferipto de inore incidit.vt non ine
pte famulus iocans inter familiaria feruitia fiepe
fortunarum tibiam nuncuparc folcat'Sacpe ilia roc per o-
rnn cm vitam exerait multum tempus incipis.
Id,quo nihil . ft ms faci,iacere compulit. Quid dicaml
rarumabeftquin non dico admittam,fcd entius refpu
fiti nomen, qoandonon modoquifquis homin'um ,fcd
humani quxque pars corporis atque anima; fam fortcra
habet. Et Cine fufpecbim potius nomen hoc pro
quod ad impium enfum quibufdam prauis Se obliquis
ingeniis trahi foler,quim res ipfa faifa eft Si quide un
do uumdicitur,& vt ait Dauid/cinel locutus eftDomi-
BtK. Et quod ille locutus eft, vtique fatum eft, vt enim
Propheticzerauitatipoeticumaffit eloqtiium.Graue X
inimiubile fanebs pondus ad,eft verbis,
El cm[. feijumttur,
Vtait Statius Papinius. Atque ita fatum acdiuina Pro
videntia v num funt. Quod qui ita intelligit, non
tur, licet propter eam.quamdixi ,,fufpicionem nominis
tenendam fententiam, corrigdam linguam admoneac
Auguftinus. Nos autem verbidifputationibus omiffis,
rem ipfampia & minime pertinaci opmione teneamus,
ipfa m in omnibus veri tat em, non viftoriam aucupantet,
Sc femper ex verbis animi prziidium elicientes intrepidi
paratiquefimus,nonadhocaut illudmali genus, fed ad
omnia Nihil enim mali eft,quod non homini,dum viuit
impendeat. His malis omnibus vitzque periculis fola
mors librt. Cancrmin hoc meo cafu,dcquoplus
quam pro re- dixcrim,fnum forte implctur nomen,fic e-
%tm Yiilgo quod iafauftum eft , Iseuum aut fiaiftrum di
44fc Fr.an.Pi de Res,
citur:quamuis illtid non melateat ,in auguriislxua ea-
dem eile, qua; profpera vnde eft apud Poetam : Intonutt
Umim . lxtumque eft ton itru, quod eft lxuum ea fcili-
cet ratione , quod qua; beua font nobis dextra funt fu-
eris vnde omnis profperitas expeftanda eft. Licet
ic queque inter .'nos , GraiTque & barbaros multa
fit lis, quod vt diximus nos iiniftra.illi etiam in au-
gurs deztra putant elfe 'fixlicia. Quae ambages
quoniam procul ab incpto funt , il lud ad fum-
mam noueris , hanc infuftam ac iniftram: tibiam
paiTam modo , quod folita eft , fed infperato ab horte,
tadileftus meus Cicero , cuius oiim cor , nunc tibiam
vulnerauit. Tu integer cijlefus valc-ldii?us Oftobris,
nofte media.
FRAN, PETRARCHA N E R I
. Morando oroli viensi,S. Epift-XI.
De amitofuo quedamfideliit/w -viroque honeflo.
IAm fatis rerum mearum minutias Iegifti , fatis Cice-
roniani vulnerisproeeifit hiftoria. Ne autem folum
Cicern em diligi ab ig n Otis ereJas, vnu m il lis adiiciam,
quod licet vtus apud te , noua animum adnairatione
perfundat. Eft hic femper oculis Pergamum Italia;
Alpina vrbs. Nam ,vtnofti, alia huius nominis in Ar
fia eft, olim Attali, regia , Romanorum port ha;reditas.
Inhac noftra vir eft vnus literarum tenui notitia.fed
ingenioacn fi tempeftiue hteris datum effet , artificio
autem auriraber inque eo longe eminens, quodquc op
timum habet,hominis natura, mirator amatrque re-
rum exeellentium:auri vero, quod quotidie traftat , o-
p.mque fallacium,nifi pro necelTitate cjnteustor Et hic
quiJem iam xtateproueftior, cum forte meum
audiflet,fama: lenocinio confeftim in amicitix mea: ftu-
dium vehementer ezarferat : longiuseam,fi quibus ille
tramitibus ad huius modeftiffimi voti fucceiius ambic-
rit,exequar,quid fidei honeftarmque blandit iar in me
xnefque ornees exereueri tj, yt ad me longe politum Iz
Paxil. Epist. Lib. XII. 44t
miliariter at que ardenter acceder it , gnotus facie , fed
i propoiuo notusj& nomine, quidue animo gereret,in
fronce atque oculis ic upturn habeas. Quid putas -Nam
bi me negaturum , quod nulla barbaries,!) Hum feror
animal negailec De linimcntis& fdo perpetuo fle-
xus obcqiuo tota virum mente cplector. eque enim
fat me hominem rear, iihonefte amanti fim dunorad
rcdddam vicem.llleautcm exultare,gloriari,gaudium
at>imi,vultu,voce,geitu prodcre,& quafi voti compost!
guftifllmi altiora rcfpicere, & totusin virumalterunl
repente cofauerti , iam primum patrimonij fui partem
nonexiguam inmeumdeeus expender .fignum , ne
nien, imaginem nouiamici in omnibus domusfuxan-
gulis/ed rn pe&ore altius infeulptam habere: Partem al
teram fcribendis qiiaccunque mihi ftilo quolibet effluie-
runt. Et ego,nrgatamaioribuslbihaudduriter,fcripta
largiri ardore hominis nouitate propoti delegatus.
Quid vis? paulatim illc priorem vitam aftus & ftudia mo
iclque dedidicit,& peneomne, quodruerat,fcexuit,vt
fuiomncsmirentur acftupide itupeant Adextremum
me dehottante& faepiusadmonente nefero litcrarum
Audio etiram rei fmiliaris abiiciat , ad hoc vnuni mihi
furdus Sc incredulus fabhlem deferuit orfkipam, Gym-
naliu m & artium libcralium magiros colit, delecbtio-
Dt eximia;mira fpe, quasi fortunatus ftudiorum nefcio,
fedvotiuo niiifallor dignuseuentu, qui tanto impctti
tam honeAam rem tantoque reliquorum omnium con-
tcmptu appetat. Et tibi quidem ingenium feruorqqea-
nimi,Ciuitati autem ills magiftrorum copia Temper fuit,
obftarefola videturanas hominis:quarauis& Piatonern
&Catoncm tales v iros , ilium prouefta anate Philofo
phix,huncinfeneuteliteris Gratis baud fruftra ope-
lam dedifle conpert fit:Fortaiio au te hic meus ob hoO
ipfum n indignus fuer it.qui aliqua in parte mei opens-
iuueniat locu.fc.it igitur viro nom Henne', cognome
tu Capra,animal expedit impigr, frdis ams & natu-
eper in alt nits.Inde aut dift. Varro extmat,qud
jrirgultumcarpat,vt fit capra tranfportata litera quad
carpa. Qupd fi cuiqui Laud dubie buic noro debitar^

444 Fran.Petr arch AE de Km'.
fcias,qui fi mane fyluam attigiiTet.crcde mihi, diftentum
vbcr atque vterum retulillet. Hzc tibi olim cunch no-
tiilima/cd nofcenda aliis diaiint. Quodfequitur,ad-
bucnefcis. H ic ergo tal.s in fe.&crga me talis, iamdu-
dum orare inftitit.vt fque fiimquc larem aduentu di-
gnarer meo,& viiius (altem lucismora,kutipfe a ebat,
omnibus fcculis gloriofumacfcclicem faeercm. Hoc e-
iusdefiderium non abfque dificltate aliquot iam pec
annos traieram. Nunctandem&jnciuitateloc&non
precibus folum, fed obfecrationibus 3i lachrymis euicit
vtflcftercr, elatinribus licet amicis obftantibus, qutbus
bon or i indigna videretur humibtas.Veni crgoPirgam
II I. Idus Oftobjd vefperam. eod illo ducc, qui horraror
fu erat ,& fubinde t repi dulo,ne me i nteri m con liij pni-
teret,atquc ideo modis omnibus fatagente per fc ^ erque
alios, vt 1 cnlu itineris confabulando dmcrterer. Itaque
planum iter & breue non fentientes egimus. . Quidam
vtro m nobles profecuti erant ob ici maxime , vt t am
lruidi hominis fecreta ccgnocercnt. Cum ad vrbem i-
gitur ventum eiTct,& ab amicis obuiam progreflis mul
to cum gando excipior,3c pra:idc prouinciae Sc belli
duce & i p im on bu s populi certatim pro le quoque in-
Jbnte in palatium publicum & nobilium domos vocor:
illo interim mire anxio & tantis precibus pauente ne
vinccretrFeci autein quo mc digniim credidi.ad humi
lions amicidomum cumfociis defeend.. Ibi vero ingent
apparatus'Ccena non fabrilis non philofophica/id regia
thalamus au rat us,cubile purpureum.vbt nee iacu i (,
iaciturum ee alium perfanete jurat . libror copia non
mechanici fed hidiof hominis &litcrarum amitifTimi.
Ibi noftem illam egimusmec vnquam puro laftioreho-
ipite vlla nox afta eft. Tanta en mi lsetitia geftiebar, it
tiraerent fui,ne forte in morbum aut anicntiam verterc-
tur,ue quod multisoln accidit,etiam in mortem. Inde
ver die proximo honoribus 3c conu rfu dominum pul-
fus abijprarfdeipfb atque alus multo plunbus long u-
que qum vellera comitaatibus , & amicilmo hofpite
vir ferum lateri autillo fub notem ipfe rus redij. Habet,
miNcriûodtibiaoaicogaituiu . Hic no-
Fami:. Epist. Lib. XI. 44t
fturnarum epiftolarum limes fit. Iam cnim haec iugi-
tcr ad aurorara fcribendo tulit impetus,fc[fmque ma
tutina quietis admonet foporifera noftispars. Tu vale
fliciter n 01 tri memor. Scripta rural caIamo,[dibus O-
ct obns ante lucem.
FRAN. P E T R A R H A I A N N 1
D Certaldo.S- EpifT.X II.
Pmgatio ab inuidis ohkiit calumm*.
MVita fun: in Iltens tuis haudquaquam reponfo-
nis egentia,vt qua; ngula nuper riua voce tranf-
cgimus. Duo ex omnibus non prxtereunda ipofui.
Ad hxc breuiter,qum fe obtulerint,dicam.Primum er
go re mihi excufas, idque non otiofe, quod in conterr
nea noftri popularis quidem quod ad itillum attinet,
quod ad rem, haud dubio nobilis, poets laudibus mul
tis fuiTcvideare.Atque ita tc purgas,quafi ego vel illiuj
vel cuiufquam laudes mexlaudis detrimentum putem;
Itaque quicquid de illo prxdicas totum fi preflius infpi-
ciam in meam gloriam verti ais. Inferi no min at im
hanc uns ofHcij tui excufationcm,quod He tibi adole-
iccntulo primus ftudiorum dux & prima fax fuerit.Iufte
quidcm,gratc,memorite'r,& vt propri dicam, pic. Si c-
nim gcnitoribus corporum noltrorum omnia , fed for
tunarme auftoribus multa debemus,quid non ingenio*
rum parentibus ac fornutoribus debeamu ; Quanto e-
nim melius de nobis meriti lint qui animum noftrum
excolucre,quam qui corpus,quifquis vtriquc luftumpre-
tium ponit,intelliget, & alterum immortale ntunus , aW
terum caducum & mortale fatebitur, .Age ergo non pa
tiente, fed fuente me illam jingenij tui faeem , qua: ti
bi in hoc calle, quo magnispaffibusad clariflimumfi-
nern pergis, ardorem prxbuit ac lucem, celebra & cole,
Yentofifque diu vulgi plauiibus agitatam atquc.vt fe di-
xerim.fatigatam tandem veris,tque ique dignis laudi
bus ad caelum fer: in quibus omnia placuerunt. Nam &
illedignushocprxconio^ tu,vt ais,huic officio obno-
sius:ideoque carmen illud tuum laudatorium ampie
lar, &bud.uuiiull; vat cm ipfequoque coilaudo. la
eg j
44 Fran.Pitrarcha di Rh)
excufatoria aut epiftola ndiil eft.quo monear, nifi g- pa
r tibi nunc eti not'fim.cui me plane notiflini aibi-
trabar.Ergo ego claror homin laudibus n delcfter i-
mo &,gloner!Crcde mibi, nihil i me logins, nulla mihi
peftis~igntior inuidia.efbQuin potius vid, qu procul
inde abtm fcrutatorcm mentium Deum teftor , vix
me aliud in vita graujus pati , qum quod bene me
ritos & gloria? & prsemij omnis expertes video : non
quod authiac damnum ipfe proprium querar, aut con
trario lucrum fperem , fed publicam fortem fleo, ad obf-
cxnas artes honetarum praemia tranflata con/piciens.
Etil non fimnefcius.quod quamuis mcruornm gloria ad
merendi ftudiuai unimos excitet , vera tarnen virtus vt
Philofophis placet, ipfa fibi ftimulus, ipfa rft ,
ipfa fibi curius & braui.'proinde quia tu mihi materiam
obtuliftijquamquarfiturusfponte non fueram,Iiber ini-
ftere.vt non tantumfalfo.iicutdefe ipfo& Seneca Quia
tilianus ait, fed infidiofe etiam penitfq; maliuole apud
muiros de me vulgatam opinionem in iudicio viri illius
apud te vnx parte apud alios expurg. Dicunt enim,
qui me oderunt.me ilium odife atque contener, vt veJ
fic mihi odia vulgarium contient, quibus accepri/fimus
illeeir. Nouum nequitia;genus > & mirabilis ars no-
ccedi. His pro me Veritas ipfa refpondeat. In pri-
mis quidem odij caufa promis nulla eft. Erga ho-
minem nunquam mihiniii femel , idque prima pue-
ritiaemeajpartemonftratum. Cum auppatrque meo
vixit auo minor. > patre autem natu maior , cum quo
(mu vno die atque vno ciuili turbine patriis finibus
pulfus fuit, quo tempore inter participes xrumnarom
magna: iarpe contrahuntur amicitix , idque vcl ma
xime inter illosaccidit , vtquibus eilet pra:ter limilexn
fortunam , ftudiorum & ingenij multa imilitudo.n-
quod exilio , cui pater in alias curas verus Si familias
follicitus cefllt , ille obftitit , Etcmvehemenriuscar-
ptoincubuit omnium negligens folifque fama: cup. -
dus. In quo ilium fatis mirari& laudare vix valeam.
quern non ciuium iniuria , non exilium , non pauper
is , non multatum aculei , non amor coniugis , non
jbuorupi
Famil. Epist. Lib. XII. 44jr
natorum pietas arrepto femcl He diftraxeris: cum
mulciquim magni tamdelicati ingemj fuit,vt ab inten-
tione animileue illosmjrmur aucrtat , quod his fami-
liarius eucnit , quinumeris ftilumftringiint , quibus
prxter fententias , praster verba iun ftura; etiam inten-
tic & quiete ante alio & filcntlo npus eft: odipfum er
go , fimlque ridiculum intelhgis odium meum erg
ilium nefcio quos finxifTe , cum >vt vides , odi; materia
nulla lit, amoris autem plurirm. Se patria cilicet,c
paterna amicitia ingenium Sc lilus in 110 genere op-
timus.qui ilium contemptu late praslat immunem.Ea
ver mihi obieftje calumnia: pars altera fuerat, cuius in
argumentum trahitiir , quod prima xtate.qua: talium
cupidiilma effe folet , ego librorum varia inquiftion*
delegatus nunquam libruin illiushabuerim . & arden-
tillmas Temper in reliquis , quorum pene nulla fptsfiv
percrat , in hoc vno fine difftcultate parabili nouo quo-
dam nec meo more tepucrim.Faftum fteor, fed eo quo
ifti volunt , animo failli m nego. Idem tunc folo dedi-
tus vulgari eloquio iiigeniuni exercebam. Nihil re-
bar ciegan tius,nec dum altiusafpiraredidiceram,fed ve
rebar nc/i hums ant alteriusdiflis imbuerer. vt eft xta*
ilia Hcxibilis Sc miratrix omnium, vel inuitus acne*
fcifs imitator euadcrem.Qtlod vt erar animus.inn is air-
dentior , indignabar , tantumque fiducia: feu cl.it on is
indueram , vt fine cuiufquam mortalis aux lio in
genere ad meum & proprium quendam niO.lumfuf-
feflurum mihi ingenium arbitrrer. Quod qiia
ver crediderim alij iudicent. Hoc vnum non <Mi-
mulo.quoniam fi quid in eo fermone me dictum iilius
aut alterius cuiufquam diilo limite fuc idem fort
cum aliquo fit inuentum, r. n id funim aut imitan-*
<h propofito , quae duo femper in his maxime vulg-
ribus , vt fcopulos declinaui , fed vel cafu fortuito
faitum eTe , vel fimilitudine ingeniorum , vt Ti-
Jio Wdetur , iifdem veftigiis ab ignorante concur*
um. Hoc autem ita eTe fiquid vnquam mihi redi-
turuf cs,crede. Nihil cd verius. QuoA fi mihntec pia
dor, yt credi debcat, nec modcft.a prxftitiTt , iuueity
Cg ij
Fe.AN.Pt rHARCH AE DE R.EB.
animitamor prxitat. Hodic enim ab his curis longe
fam. El poitquam cocus mdc abij fubLamfquc , quo
tenebaf , me &al.osomnes hune ante alios
tota mente iuicipio. Iasq , qui mealiis iudicandum
dabam " nunc de aJi in filcntio iudicans Yan qui-
dem in reliquis , in hoc ira vt facile iibi vulgaris elo-
quentixpalmam dem. Menciuncur igicur me llias
famam.carpcre , cum vous ego force melius quam mul-
ri ex ht infulfis & immodicis laudaror;bus fciam quid
id ce eif ipfis incognitum , quod llorum aures mulcec,
(d obftrucbs ingenij cramicibus in animum non de-
feendic. Sunt enim ex illogrege quem Cicero in Rhe-
torids notac , cum , inquc , legu ne oraciones bona*
aat poemaca,probanc oracores & poeras . ncjue inteiii-
gunc quare commoti probent , quod fcirenon poilunr,
vbifonec quid ft , quomodo fatum fie id quod
eos maxime dclelec.Id fi in Demofthene ScThllioin-
que Homero & Virgilio incer liceracos homines & in
icholis accidit.quidm hocnoftro inceridiocas in taber-
nis & in foro poTe putas accidere? Quod ad me atcinet,
miror ego ilium & diligo.nori contno.Ec id force meo
iure dixerm, fiad hanexcacem peruenireilli dacumef-
fet.paucos habicurum quibus eflec amieor, quam mihi:
jea dico, fi quantum deleftat ingenio , taneum moribus
deletaret:ficut ex diuerto nullos.quibus eiTet infelbor,
quam hos inepriifimos laudatores.qui omnino quid laa
denc, quidue improbenc ex xquo uefeiunt. Et qua nulla
poctx prxfertim grauioriniuria (cripta eius pronutiaa-
do lacrant arque corrumpunt:qux egoforfitan,nifi me
meorum cura vocaret alio , pro virili parte ab hoc ludi
brio vendicarem.Nunc qnod vnum reftat,queror & fto-
machor illius egregiam (tili frcem inertibus horlin-
guis confpui fedarique vbi vnum,quod locus cxigit,noa
iilcbo.fiifTe mihi non rltimam cautam hanc Hill ei' dc-
ferendi, cui adolefccns ineubuerar. Timui enim in meis
quod in aliorum feripeis , prxcipueqiie huius.de quo lo-
quimur,videbam , eque volubiliores vulgi lmguasaut
ipiritus molhores meis in rebus fperauiqum in lllorum
.iTst/pot vetulias Sc prxferiptus fauor theatris aecom-
firis vr
Famil Epist. Lib. X 1 1. 4.49
pts rrhinmcelcbraiTcnt." Meque nonfruitra timuiTe
ves indicat.quando in his ipfs paucis,qu2 mihi iuuenili-
ter per id tempus elap&func, vulgi linguisaflldue lace-
ror.Indign ans,quodqueolim amaueri perofusquoydie
nolens & ingenio ixatus meo in porticibus verfor,Vbi-
que in doorum jcies , vbique Dametas meus in tri-
Us folitus Stndeiiti iniferumfli/iHUditfierdertcaimen. Sed
iam fatis multa de re mdica nunquammihi ram ferio.
a.gitanda: cum hanc ipfni horamminim amplius redi-
turam curis al is deberemmif quia excuatio tua horum
aecufationi nefeio quid imile apere vifaeft. Solent e-
nimplerique mihiodium . vrdixi alij contemptum viri
Auius obiieere, cuius hodie nomine feienter abftinui,ne-
illud infaman clamitans , cunfta audiens . mhil inrelli-
gens vulgus obltreperet. Ali) autem inuidiam obieant
ni cilicct qui mihi meqtie nomini inuiden'.. Nam ctfl
magnopere inuidiofus non fum,tarnen quod aliquando
noa-6te.didi,quodqite Tero admodum aduerti.ecrte line
inuidis non-fum. Atqui ante multos anuos quapdo e-
qudemin me magis affeftibus licebat , non verbo aut
feripto quolibet, d carmincad inignem quendam vi-
rum miioconfcientia: fidens profiter! aufusfum.me ni
hil vlli hominum inuidere:Sed efto:non iim dignus,Cui
Credatur , quam tandem veri faciem habet vt inuideamr
iUi.qni in hisatatem totam pofuit,in quibus ego vix.a-.
dolefcentia; florem primitifque pofucrim , vt quod il1
artificium nefcioan vniciim,fed proffto fuprem fuit,',
mihiiocusatqqe folati fiieritingcmj rudimentii? Qui
hic precorjnuidia: locusq'i ve fufpicio c Nam quoi
inter laudes dixifti, potuifle iH, voluiflet,alio ftilo wm
ti,Crede ardepol. Magna enim mihi de ingenio ei" opi
nio efhpotuie enim omnta.qnib' intendret.nc qui-.
l>? intderit pala" eft. Et efko iter,intderit,potuerit,im-
plcuerit,quid tdcMdeoq; ne inde mihi inuidi St n po
ti'gandij materia.aut cui tide inuidcat.qui Virgilio Ji
inuidet'nif forre fibi f illonumS: Gaupel urn & lamfta-
r ceteiorfiue , qui quos nolunt laudare vitupcrir,plau-
fum Si raucum murmur inuideam; quibus c ipfo.Vir-
gio einque Homoro catcre me gratulor. Nouienie
1... Gg iij
4jo Fran. Pit* archa ot Ktt.
quanti fit apuddoftos indoftorum laus : vel, nifiMan-
ruanus Floren n o cinc mihi charior eft credendus, quod
origo per fe ipfam, ntfi quid aliud acceffcrit, non mere-
Mr ;>>,amejsillud non iiificier,inter vicinospotilTmum
inuidiam regnare. Sed fufpicionem hanc,precor,mul-
ti quam duimtis, warum quque diuerfitas non recipit,
quoniam, rt elegantcpait ille,qui nil inelegans ait,Mor-
tui odio eurent Sc nuWia. Iurato mihi fidem dabis, de
leitan me hominis ingenio Sc (Mo eque de hoc rn-
quam me, nii magnifie loqui olitum. Vnum eftqnod
ferupulois inqniientibus aliquando relpondi, fuiffc il
ium tbi irnparem,qi!odin vulgari eloquio quamcarmi-
mb aut profcaror atque altior atlurgit. Qod ne-
que ni neges, nec rite cenfentibus aliud quam liudem
gloriare vin fonu. Quisenim non dicam nunc ex
tinga complorarque iam pridem eloquenria, ft, dum
maximoriitin omni eins parte fummus fuit 1 Lege
Seneca; declamationum libros. Non id Ciceroni tri-
buitur, non Virgilio, non Saluftio, non Piatoni. Qui*
la. idein ingenij negaiam ambiat ? Viro in genere
/ tiseft. Qvx cum ita int, ileanr. q xo,
qui caluinniam ftruunt. At qui forte calnmniantibus
crediderunt, hi ii libet, judicium meuin legant. His e-
ge,quibus premebar, apud te depofitis ad fecundum ve-
nio. Quorl de tua falute tam follxitus fuerim gratias a-
eis: vrban/"potius & vulgari more, quam quodnefcia
liiperua'cuo id fieri. Nam cui vnquam pro fui ipfius y
eur,prque re propria benegefta gratia; afta; fu nt > in
te, am ice, mea res agitur. Et (equidemin rebus hu
mants arnicitia poil virtiitcra nihil fancinis . nihil Dei-
formius, rnhilquc crxleftius, tamcn referre arbitror , an
amare incipis, an amari. aliquaineique rcligiofius co
lindas , armerjas in qui bus ainons vices redd imus
q-jm in q :ibus accipimus. Nempe vt ftleam mul
ta , vbi me mis obfequns arque amicinse muneribut
vinm Ceil. Vnnm ilhid obluiifci nunquam poffim,
quod tu olim me Italia; medio iter feftinantius ag-cntern
iam lientc bruma non ativcl.bus fobs, qui quad qui-
rfam antini paflus funt, fed corpreo et; am motu eckt
Famil. Epst. Lib. XII. 451
mironondum niff"hominis delderio prasucniili.pra"
miflo baud ignobili carmine. Atqueita prius ingeniji
Sc corporis tu i vultum mihi.quam amare decrcue-
ras , oftendifti. Sera tarnen diei illius & ambigua iam
lux erat, dum me longo poftliminio redeuntem & int
muros tandem patrios deprehcniim orRciofa & upra,
nierttum reiicenti falutatione complexus renouafh il
ium poeticem cum AnchTe congreflum Reg's A read: j.
Ow mem luuemli ardeliai amare '
Comptllitre visum dextr& ^ dextram.
Quamuis enim ego non, vt ille, cunftis altior irem. fed
humilior , tibi tainen non minus ardens animus fuit.
Non tu me Phinei fub ma:nia,fed amicitia: tua: facris pe.
netralibus indlixifti. Nec ego tibi infignera pharetram
liciifque fagittas, fed perpetuam & finceram beniuolen-
tiam meam dedi. Multis rebus inferior hac vna
Nifo vntjain nec Pithias volens cefTerim nec Lzlio.
Vale.
Gg iiij
F R A N I S I -
TR AR.CH V. . EPISTOLA-
R v.M de Res. -
liaribus ,
LIBER XIII.
Jndignatio & querela contra , qmfqisfit , qui debrttt

conttrere,qutt dumaurfocietates predonuiatmnc
Jtaliam peruagantti.
1 OojfOR.quia cogor. vrgete-
|/iim pietas, ardentfque ftimu-
los anxio figit in peftore , qui
! me tacere non finunt. Et feto
jmc nequicquam loqui, neque
I Ouidiano releuor folatio. quod
I cilicet perder verba leue .
imoenim nihil grauius homini
filentium an .;uti. Loquor tt
men,fed coaftus, vt dixi,& loquor vobis, quibus heu nef-
eio. Olibertatis&pudiciria ingens vtor Brte, qui u-
perbos fdi feruitij auftores folio deiecifti , Se impudici
cia: magiftros vfque ad inferos gladio vindice pereeutus
es,vtinam viueres.tibiloqucrer.Ogloricfc Camille, qui
noftro fanguine defpumantem tranlpinam rabiemin
ipfs adkuc fumantis patria; cineribus extinxiti, vtinam
viueres,tibi loquerer.O fumme virorurn Scipio.qui Han-
nibalemfeptimumdecimum annum um Italia; incum-
bentem bine vi detraftum in propria patria virtutea
Famil. Ep!St. LiB.X I II. 4f$
fortuna eoncurrentibus mirabi'iiter confregifti, vtinanrt
viueres.tjbi loquerer.O Paule Êiniii,qui reges Macedo-
num vetulio Imperio elatos & aduerfus Italiam rebel
lantes vinctos antecurrum in Capitolium gifti, & Ro
mani iugumimperij ferre docuifti, vtinam viueres, tibi
loquerer.O Mari.vt compatriota tuus ait Cicero,ruftica-
ne vir fed ver vir, qui barbaros in Italia m irrumpentes
ipfis eorum in finibus tanto mpetu fuperafti , vt de
cruentis fkiminibus ab exercitu tiente non plus aquas
quam inguinis bibertur, quique mox ad aliam mundt
plagammiraceleritate conuerfus ita furorcm Cimbri-
eum oppreifift.vtvix cadaueribus fuis vtrobique victa
barbanes,vix agminibuscaptiuorum viftrix Romafuf-
ficeret: vtinam viueres, tibi loquerer. magne Pom-
pei, qui infamem pradonum eateruam Romanis clai-
bus Italicifque littoribus infeftam , ac toto i pelago fe-
uientem breuiifimo tempore domuifti,atque in vincula
Coniecifti, vtinam viueres, tibi loquerer& precarer vt fi-
cut omnia mana infe i purgafti, ira nunc non dico o-
mnes terras, fed Italiam faltem tuam noua pradonum
manu miferabiliter inquinatam folita virrute purgarest
lull Cacfar,qui incuruc hoftium non expetantra
ptim fuperatis Alpibus, Rhene, Rhodano, Garumna
fluminibus impigre tranfiniffis incertum an fortunatior
an fortior viftnei acie Germaniam, Gallias,Britanniam,
atque Hlfpaniasperagrafti, vtinam viueres tibi loquerer.
O Caefar Augufte, qui Reges terrae & legationes popu-
lorum omnium ad genua procumbentes atque , vt
propne dicam , ipfum orbem terrarum fuppheem 3i
afFufumexaltiifimo folio vidifti.&pace terra marique
compofita bellicum lani templum flicinim conclufi
fti, vtinam viuercs.tibi loquerer. O infigne par homi-
num Vcfpafiane&Tite,digniaherutro& patre filius &
filio pater.qui vno curru.quod nunqu antea vifum erar,
& Clirib glorioffTimam vltionem& triumphum ca
rifimuni de Ierofolymis retuliftis, vtinam viueretis, vo-
bisJoquerer, & vt Chrifti iniurias iterum vindicaren
Jiortarer,. O fbrtifsne vir Trane.qui iam fenio frigef
4<4 Fb.an. PlTR.A.CHAI Bt RiB.
tends impcrij membra mulro fpiritus feruore refouifti,
ac praeter iuuenefcere cogifti, nunquaun cene vel
tam gelatum atque decrepitum imperium , vel tarn ne-
cefarius feruor ruus:vt:nam viueres, tibi loquerer,
& rogarcm vt monbundx patria; ferre ,
ideo , quod in Hifpania natus elfes , Itlica; obliuifcere-
lisoriginis. bone Theodofi , quiparua hominura
manu led diu no fultus auiilio tibi militantibus de
mentis Sc coniurantibus tecum ventis fagitus barbri
cas ex immanib is pharetris aduerfum nos educas in
ipfas frontes arque cire: minium barbarorum miracu-
lofe&incredibiliter retorifh : vtinam viueres, tibi lo-
qucrer.Nunc quid agam'Et loqui oportet, Sc cui loqnar
non iuuenio. EfFundam voces in nubila, fiquis fora'
amicior fpiritus & bonis fauens labiis meisabduAus
ad aliquam generoimaurem illas perferat vbi fructtfi-
eent , vtcupiopotius qnmfpero. Quidenimfpeire-
liqnum ell. Quidagitur fumme lefu.vbi funtoculktui,
Jiubusnos ab altbintuens non modo claros , fettin-
uidiofos mundo fceras.Hanc cantara fortunz vertigi-
nem.runc tanl fubitam Fati vim , fine quibus aliis ver-
bis , quod mzftum animum premit , expdiant: Vi-
difti equidem cert , przfenfque aderas , quandopa-
trum noltrorum manus exigua nunefub Arilin, nunc
fubAuftriim , nunc fuborientis , nunefub occiden-
tis felis extrema , ftupentibus &-attonitts gentibus ac
regibus . viftricia late ligna rcuntulit , hteauantiae
freniim ftringens. illic tumi Jam premens infolentiam:
hc iracundia; mitigans truces motus, illic fzuz libi-
diniiugum pnens: poftremo aliquid vbilibet Temper
agens.quo magnifici tranfitus gloriofa veftigia fuper-
clfent, Sc orbis ipfe perdomitus, caput tam vel venera-
leturacceptum , veldilatum filentiofufpirare;. Qiiot
maiorum nortrorum opera omnibus terris effulgent
velut ccelo fparfa federa ? quot mirifici acbis ? quot
cxcmpla virtiitum quantum nomen ? quanta me
moria geftarum renim ? quot pcrorbem vrbes?quan-
tzque colonia; ? quot trophxa minara horrfico mar-
< mote
Fa m u. Epis*. Lie. Xl." '4^
more viftis terris cxtantia : quis cunfta dinumeret, qua;
xnundus ipfe licet inuitus fentit iud gnanfque recorda-
tur Quid Btincigiturrei eft? quid queriturquid de-
fleam quid aceufem? en parua prxdonum manus ex
Aille collecta' fornicibus terrarum omnium ttomin'm
atque victricem Italiam peruagatur, & prouineiarum
Omni im Reginam fbi ante alias proliineias depopufcit.
Heu q'.nfnam confulet pudori noftro.quando am de -
lote jgitareferumeft ? quis vultibus noftris velumdif-
imulationisant ignerantiatpra;tendet,quandonon eft
qui malis noftris ayxilium f rat? licarialtem vel nef-*
cire quafpatimur.vel foetidiffimas cicatrices noftrorum
vulnerum non videre. Volebam te nrare iuppliciter ,
rir ingens, quem nominare non audeo, vt nbisdexte-
ram dares ,quod & videbaris , cquam maxime
tuurn erat: fed ft video prorbs obfurduiftj. I taque poft-
quain nulli hominumlqui iuat, ad'te vltima & maxi'
ma fpes m/talium preces verto.Si tibi.creator omnium,
'beneficiistnisparum memoriter vi fumus , fi iuperci-
lium altius forte quam decuit tanto & tarn prx/nti di-
tjiniratis j ore fuftulimus&ctrario vis vlcifci, rebut
fciem muta. Tua eft enim fortuna.tuac funt fortes , tuas
faccefTimm humanorum vices.Iinperauimus irifolentcr,
feruiuimus humiliter. Auerte latronum iugum , fivn-
quam latronum more regnauimus, Si te oifendimus,&
il tibi libertas noftra on placet, at faltcna illoriim cae- .
des racrilegia,rapinac,fjrta,adulteria,ftupra difpliceant:
obfta tot mal i & ie omin'.im -il I is oftende > qui dixe
rune in corde 110, Non eft DeUs, tuorque, pter, adiuua
fortaffisimmcrttos,iddete fperantes,tuumque nomen
cum lachrvmis -inuoeantes fingen u fatentes,qui nort
eilis, qui pugnet pro nobis, nii tu deus nofter. il.
ftftemWb/T.W'' -> " ' S -
i r < .jinrrrntn I1 1 . 1
. 1: . j!. 'ttjt m:'tt : " .: ' ' r. "f' *
3i j i- .4 .: " i. 1 1 . '" i 1
t*3i ' .' '.1 ':."!. ! 'i . i i .%
. : v.ilim' -
1.
4t* FlAft.PiT*A.CHA de Res.
FRAN. P E T R A R H A N I N-
cotT%o,S.Epift.I II I.-
Gr - . <ptot tmudibmmpraute -viteportion,
fei luet, aufent.
I Am teto sr. t v r. v : - : re incipis:gaode:itis eft
i.i ocipia* antequam definas. Quidam cer>
te,vtAnnacus attente defierunt quim .nciperent. Iam
obftrepente nee ftnngentibus cun s *
g: - S tranq ,.' & placidos (brunos carps iam Iztos
dtcs/ecurfque noires agisnam portu nauiga< & poft
terga re/plcitris trbidas &ancipites proccllas cerns ia-
trepidus. Pracfentt ftatui tuo gratulor , prxtenruei mife-
rabar.etii forte vulgo fctlicior videretur.Poruifti in rero-
petaubof & n bello mori.Ecce iam in pace monens.in
pace viueSrOcClrum diurna: prouidcnruemiinnsagno-
co. Longa: cnnfiictudiais vico explicirumac fortahs,
Tt cd animus hominuts rerum nefciusSc periculis
fuis fattens, vclinuihimterentus optabilis patria red
didit, vt ad aeternam illam patnam, rnde nunc exu'am'
liberior fit regrriTus.O quantotibi melius accidit, quam
feeral>as,.V pelagi monftra & Sirenum cantus furda tHt*
aure tranifti , <3t,fa|ua puppi Scvllam & Carybdim,ac
multa.cum laude rurum rli tas &eopulos euafifti.
Iam in. patria tua dcgis.l am ad patriam pergisnam deni-
que tuus es. O inuidiofum beatumte, quid fueris,
tjuidue fis,noueris. Vale.MedioIani V I.Caljebruanj.
FRAN. PETRARCH A I O AN NI
Olmvtiensi Episcopo, imperiales AVLAE
p- -u. > .Canceli ario ,S. Epift-V.
to mi-Mi fidei tu plus futt amaris.
VN'de lioc mihi, ve oniinusac praecepror meus me
magiftrum & Dominum fuum voct, nifi quia ma*
gnus amor fui obiiuiofus nihil meminit, nifi quem dili-
gitHllumfibi qualem vult fingit:illum attollere nitirur.
Id nebueat.ipfe defcendit.Tibi vni, nifi ruse puluere
erutos fipra vert ieem tuum loces, nihil eft atum. Ego
ver, quo me altius extuleris ,humiliorfiam nequeme
vnquam tanci viri fauor mea; coodiuonis immemotem
ici
FAMit. EpsT- . XI f. : 47
facierOliin te in donnnumpraeelegitmagirtrom tenon
mea fecit eleftio fedingenij toi rigor Sc. induftna.Dcin-
ceps igitur quemcunqne me facito,rem tuam in alto vel
in imoponere.tuum fieri:. Mcum eft node meipfum &
res meas,neq'.ie cuiquam facile de me ipfo plus qua mihi
Credere , eoque minus fidei habere meis laudibus , quo
plus me laudator amauent. Grariam tarnen tibi tarn pij
affecbis , tirngue dignationis habeo , teque fcli-
cem tali animo, me tali iudicio fortunatum reor. Multa,
htinc cogito/ed occupatio ingens.tempus breue dt. Et
prauerca multisfepe&magnisadCarfarem epiltolisa-
bundeoculos tuos occupaturus videor.aclinguam
illaSjVt anguror.facris auribusinueftura eit.huic clamo
arden:; -S; plurima fatagenti fi paulo liberius frena
morderit.vt ignofcat.quatfo, Accedii Sc'Buccolicum car
men, quod integrum ante tc nulli perraiferam habere,
Tiderc autem multis.cuius expofitioncm yel potiusex-
;fitorcm vt fimul habeas velim.quod non prius fpera-
re incipiam, qum Ca:farem aoftrum meis tot mundt-
que clamonbus exiperre&um audiero. Reliquaexeo,
qui has tibi literulas-dabit , perconraben.omnium ar
que in p'rimismearumrerumgnarusad te venit.Dequo
nihil aliudmam nofti omnia, nifi inter praecones tui no-
minis.quos multos habes, non facile cuinfque altior tu
ba ell.Vale fliciter noftrum desus.Mediolani XU.Cal-
Aprilis. '
FRAN. PETRARCHa IOANNI
Olmvtiensi Episcopo, Imperialis A VLAX
Cancellario.S. Epift.I V.
Non dtbere animumparmtatisJimfibi confcium alienii laudibm
de hmnlitatitfiufede -
Minis es,mi domine,m mis es valde:N quid oro,mi
rabilius cj in hac tua excellent u rer omniii t; fia
gularis tqi fnblimis humilitas.Sermone tuo modis om-
nib9 te deprimiste" natura.qu fortuna,qu natur for
tunasq; Dominus Chriftus attollit,quc smushomin
amat,qu mirturproccres,populi venertur,Ro
man coli t imperifi.&quor primo fapientian eloqu-
t| chons xquet an profrt in dubio eft.Ctra aut me
*? F* .;. - 1 . ai. \i di Rh.
rix dam mcznon meis laudbot obro-
t io -i. : x ndo tolls ai Ofden : Quid ru?no
L. - ir.. .; .-i. i;.:. . omnipotent eft ;::.:>.
Iplis in rebut,' . : : : regriar, nullum tut habet ota-.
Do.Ornare me acnn -. cae onbus potes jnuui: non
potes , fi me Occro pfc laudauerit , non li Dcmo-
ftbenes, son fi Maro. Erfi prxlti ingre enim poilint a-
facoa iud ca Sr. hi oculoceruent,rtmc pe non'
>: -ti-'-T.-rr. ergo eft, quod olim fcripjTc ubi ndeor,
xem mam f - j uccre.Meum cttmt noTe, de
me aulli cicacrc^rxcnim coi fimcharus,rt tibi. Humi
fixut tahbtu auris non facile quatior, Sc qoarior, non
paruiutfquc meacconfcius,uatum fidei nul
lit habco,qaancum line odio.ic fine inuidia viram meam
fmimquecarpcntibus.&adfummam nifireplane no-
i : fi quas dicuntur abs te .ab illo diccretar cur illu-
d crederem? Sed abut v: de tanto viro um mihi propi
cio um fpcctaucfidci.ram not* virturisquicqiam ufpi
cer.nfi rectum ,candidum,finccrurn. Credo ardepol ce
loqui.quod inanimo tuo eft:fcd in animo tuo :,~, i
inmcnoneft.Egoquidem in reliyuis tui rairator acui
minis,huic vnigraculor error; tuo, quem non dc&ftui
ingenij, redamor.pictas, vrbanius radices nobiliAinx
peperere. Sed rt definam.Ecce venio quan.lo fie penitus
Criar - placer, S tibi renia, non quod ait, ft doceam, fed
vt difcam , tuifquc doctrinis & tuo proficiam ab ei em-
plo.Si quid rlatofc Ariftoteles & Xenoph.Jc tora illa
Philofophorum retus nobil familia non plus cred*
turSoeraticis difcipl.nis profeclue.quam moribus.Viua-
cms in anima eft.quod per Odilos, quam quo.) per au res
introiit. Moreautem meo rempus moderari rocantium
erit arbitrij. Auguror (ine Imperatoren] notrum cito
trnhi valed: clin um , i cog tare coeper it, quantum mihi
deinceps expdit de me ipfo deque altera vita cog tan-
tema. 1 Ipjperatons ^ttherei rti, endium me transfcrrc.
Ac ne forte rarditarem ftupeas morcm nofti .'
tu hirundinem crio volantem, non ceruum m monub'
falientcm, fed reptantem cum labore teitudincm cog
cabis'ValeMcdiolaoijX 1 I.Cil. Apnhs.
/ FRAN,
Fa mu. Epist. Lib. XII.
PeRgambnsi Cavsidico,S. Epift.V.
TransfittantetnrX:apt.\:p!tUj m Ltix fejmUhrum CWrifti,
tkTr:.:::<r taL prop:\io.
MAlo confilium, quam Satyrara meam legas. Hoe
cnimamore ingenuo plenum cft.lllavt funt mo
tes animique hominum. .'. non vacat. Profefto au
tern quod non fieri confulo.fi fait um eri(,arguam,qtiod
ne accidat,iam hinc mihi tibique prouidendum eft. Ma-
gis quidein cupio millies te laudat.qiiam reprehenfura
emcliidquc te optare n fum dubius:folet enim.vc glo-
ria,(ic & gloria; cupiditas virtutcmfequi. Ad banc ergo
tendentious vigili ftudio opus eft per ngulos vitar pal
fus necubi pes apimi labatur aut deuiet .Audio ego te le-
rofolimam proficifci velle fepulchrmque Dominicum
inuifcre:au(Uoluiquam,,& probo & laudo, & qui valde te
amabar validius amare hoc tarn pi propolito tuoco-
gor. Nam quid homini) pieute prius r quid antiquius?
aut quae pietas iuftior,qum vt ei, qui pro te gratis fan.
guian fudit.animam pofuit,vitamdcdit vteunque tan-
ti anions vitam referas. Etfi maior occafio non alfit , at
loca faltem, vbi ille te amando fe neglezit.memori fiera
& pus lachrymis riges-San quod dehinc fama loquitut
non laudo.Decrcuilfe te feilicet illic urea, qua; fertur,
calcara & miluiae infignia titulmq; fufcipere.Inoleuit,
freor, hic mos: vnde ortus nefcio. Apudpoetamenim
Ttique fer rat calcis eft mentio: au ratx vero , quod me-
minerim, nufquam.Sed efto : vera viri virtus non in ani
mo , 'led in habitu fi trneque in gladiis , fed in calcaribus
nt vires.eque nifi rutilantiafuerint, non poflit elfe vir
forth, quod, vt puto, non taro feriptis aut hernias quam
inani &,ni faIlor,breui confuetudme cautum eft. Ger
te fi ad militiam hanc ipfam, de qua loquor , quando ita
fcrcvfus& opinio te nunc genus, actas, forma
tant. Nonmiror illud, hortor ante aftum cogites.
An ykirco deceat, vt vbi creator & Dominus mus
hunulitatc ineffabili ac ftupenda pro tuis turque ge-
neris peccatis coronam fpineam geffit, crucem fubnt,
mortem tulit, iUic tu ftimulis autans & ntido confpi
4&> Fe.**- PimncHA( di Rib.
. ire : . : - pedeutqae vbi '..: caas ou
m aril Tclanotur, : filent, iniria eonquiefcunc.cu-
. : :: cremunt:
r. -. rubart be calces rase ( radient me-
lalio.Canemm ),1:. Ego vt ncamico confilio res
cgem,pr*ftiti fic ne exemple carear erficiam , Gotfre-
C-: dux, rirqaeadea dan vt 3c per ora hominura Sc
peracias fere omnium Gilliarum inter trium fearurn
ternos,vr perhftent, excellentes fpfe quidem fcriptus &
picrus Cbriftianorfi tertium reneat locum, terramian-
amadiir expugnauit, domnrt&arl cultum verxfidei t
xeduxit.muitoque illi feeheius fuccelUt hereditrem no-
frrarn de manu-fortiffimi hoftis enpere , quam pofters
biseandemabignauiu'irnrs cuftodire: Sed hare rranfo.
Keqe enim noua mihi.neque omnino noftrar virium
querela eft- Ad id vero,quod fequitur cor intende. Nul-
lo cqnidtm pao Dud b & regij animi 3c viftori per-
iuaderi quiuit, vt Regis nomen ac purpuram affumeret.
Negauit enim poffe ibi fe coronam au ream geftare.vbi
Chnftus fpineam geftaTet. O prarclar modciViam,0 vi-
rum vcl ob hoc vnum ante alios dignum,qui Chrifti in
jurias vindicafer. Qu od f ille victor armarus fpinarum
Chrifti memoraurum viftrici 3c emerka fronte contin-
gere renuit,qua fronte quoue animo Cfariftianus homo
noftri temporis non terrarum victor illarum,fed humi-
lis 3c trepidan; peregrinus vdis aut pulucrulentis calci-
busaurum premet? Non agam pluribas nec oportet, 3e
licet forte qum plurirnis , qui contrarium vel fecerunc
Vel fafturi funt, haedirEnitionedifpliciam.Ego nihil.vc
difEniam dico/ed vt confulam. Cazptis abftinuifle cofi-
lium nieum eft.tamfpientia; plenum vtinam,oumfi-
dci.Et liquid amico credis, vt ad gloriam fit necefle u
reo capulo gladivin vibrare , auro equum 3c frenare Sc
pungere,8c quod f.peiamdiximus,calces urea- habere,
quas nec Scipio habuilTc legtur,hec . Aliquanto
tarnen honeftius reuerteris faleratus vicVr ex acie iu/b,
pioque bello aliquo pro falute patria; aedefenfioneiu-
ftitiarfufeeptoûam i fepulchro Chrifti, vnde togaho-
inili lastifquc cu lachrymisfoipcs vt redeasmalim Vi\e.
Fa mti. Epist. Lib XlU 4
FRAN. PETRAKCHA I O A NN I
CLmvtIENS! lUSCOPO ,1HP*XIL1S Y LAX
cancillakioS- Ep ft.XHII.
SiJnimumf-Kum-. :mmu:aiL>btt*T.
NOn exiguum in (Vaporeen toa me traxit epiftola.
Nouuscnim inprimisac nobif -nolitus (Mus e-
xat Pluraliter mecompeIlas,eum fim vnus, inregerque,
vtinam.necm m l: difldtium fentcntiarum bella di
ftraftus.Ego ft 1 u m n on mut abo quo & d fti ohm
nes , & nos diu inuicem vf fumus. Modcrnorum St
blandiras meras ineptiat execrabor . inque hoc po
vetean Jc tecum ac familiarity* gloriabor,quod Itilum
illj patrum hac in parte femineum Sc encrucm vnus e-
go leu primus faftemper Italiam videdrirnmutafTc ,A
ad virilem folidum rcdigifTe.Ita tarnen hoc fxiam,
rifi te penitus aliud velle cegnotiero.Aece(Tt,quod nul-
lam mearurn liteiarun- huius temporis ad te video per
eniffe. Nulli enim refpondes, dmirans nec immcri-
to.quid ita te infcio , qu precipuum Temper habui.tan-
ram feerim mutationem , vt fortunas domicilimque
tranftulerim. Ego ver non Venetias, fed ad Czfarcm
& ad te venturos Mediolano bij. Iterautcm formara
prasclufcrat,nec iter modo, fed redituni.Quid crgolTfe-
rcntiano fretusconfilio, quod volebam,non potui,carpi
velle quod poteram.Itaque circunfpicicns 3c multa con-
fiderans propinquum diuerforium, 8c hune publrcurh
vtitadixerim huma ni generis portum pettjêihil praxes
Jibetlos & calamos mec terens.HareJt ha multa tuani
in no'.'jiam perferen da curaueram : fed , vt video , non
fat Fortunatos in niintiis.Tuus hic, quem meum factum
eTf gaudeo.nofter hic, inquam i rite prarfagio, nos non
fallet,qui vt nunc etiam nefeioquid Carfari noftrofcri-
bercm celcrans oceupatum dulc inantia Se profundo
blpiriomc cocgit.Val.
4St F*a -i BiHu.
# 1 AN. TRUCHA FRANClj
I ICO Blfl FlOMItriNa
. .S..fi. XV. ... .
. - - - - : i centrait**.
At,magaum,ir egregie, iam hinc eux rirtutis argn-

^) babeo dims augnaoimi viri verbum cui
ma -a er.der,qu mlper nois reddtus magnq; mihi
pro muere Doui aiterens , . : : multa de
te, quem valdc diligit & quem capide nominac , hoc e-'
f.an ;i.:, optare ce amicuiam mearu : quin V an ali
viando me videru, quaerentibus repondere o tum &
TjdiiTcdc meinotttiam habere, atque boc vrbam/Imo
mcndacio Ixpe bacniu pudori tuo (/? : <jiu/
te pudcat me non nodecocianeum. Se cpnciuem tuuirt,
quem& Donnull us prerij facias , Reames incognitum.
Gratulor arfcclui tuo & ingenuo gratulor ettori. Non
turpis error pulchra oriens raetce. Natura-milis ar
quead amandum prona mens.mulros fecit in iudicio re-
rum Labi. Satipseit autem amare muks immento,
quam vnum beuemeritum non amare. InlititfaneiJe
yir.vctibi tali iro &ergarne lie afeo quique ncicio
ur primus mihi fenbere verearis,imilire aliquid fcrJ-
bexem.Negaui vl fcnbendi materiam adefle vel folete
me ignotos verbis aggredi. traque ferme quicquid epi-
Jtolanter leripli rnquam re ex reponion bus confia*
re,vel adeos eirc.quibus me familiaritas arfta ciungc-
iet. eque vero jtic aliis audaciorem, eque mihi haue
fcnbendi nquitatem minus fufpectam elle quam tibi,
lile autem, quid putas , egerit ? quicuit forre & oratione*
jcpiefus elt mea: Imo yero dominum ciuitatis adu'r,
magnumeriam amicumtuum, cumque manu duxitad
incamdom ixn , hoc ingenio, t tanto fubtefte, dicarn
verius pr*ceptore,Nam & ipfe precaiu rus aderat ,3c fun
prxcepra preces principum) negare nH penitus auie-
rem. Me quidem omnino qua; molirentur.ignaro Co
li noltros in'terconcedmius libelles. Ibi multa do
jmultis, rltnum de te fuit. yero ccrtaiim *w
jerct.
Fa it. Er ist. Lib, XVI. 46%
grer ,qui Ceperat,& tranfuerfo improuifus alter erura-
peretagnofco infidias. Sed quid agerem contra tales
duos? vnas um! blandidas am ici dominicarque> frontis
pondus ferre non valui. Ced igituratque illis hac ipia
Lora pariterhinc d greffis promiffi memor, calamum
ampio fcripturu* quicquid oceurrerat. At cum rebus
obclTus c curarum plenus cogitare noui al*)uid, nunc
nonpofTem. Etidipfumfcriberefatisbabui, & reliqua
hxc quo gefta ordine, quibus hic erit finis : Amici-
tiam tu m V t intelbgo, partum valde rem cupis, fed
quo modeftius votum.e ihnoneftioreft repulfa. Prc-
eibusergotuisobuiam co.accipeplems manibus quod
petifti, meque fidenter in atrticis numera, & Ii quis mei
Vfus eft vterc : Ii nullus ell alius, at falt notos inter ami-
cosme.interque aeui viridioris epiltplas hancpoiie.vlt.
mumpoiTdebis locum in fenefeente. Nmqueine-
fcis& amicum Sc calamum incidifti, i quid nunc etiart*
viraereftat, eft minus vtiqiie taciturn, quo loquaior oft
feneitus.vt Catoni feni ptimo vidtur, haud dubie cre-
briorilhceris.Interea tuam fortem ter xquanimisnoa
mediaron tuo, qui tibi ftrenue verque militanter -,
remge/fit non mihi, qui tibi quainuis hxfirancer parui,
Ted tibi duntaxat imputaturus, iiquid minus inueneris
quam fperabas. Tarn facile veinam. compos fias omnium
votorum fed in elebonc fclicior. Vale Pitaui.VI.ldus
Scptembris hora nona.
FRAN. PETRARCHA CAROLQ
Qvarto Romano ImpiHatohi,
, S. Epift-Xyi
, xhortatio ultima.
Eftus preccriti,nec futuri fidens,Cefar,caIamum tufs

Jf* m eznortationibus pene attrit rccufahtmque fe,
pofueram.Alit inter ttficultatcs, refbuique aoimi fjpee
&6cefl'us , qua fublata quis eft amensa.deo , vt non fe
44 Fram. Patb.ak.ch ai di His.
frubuofo laboii requiem anrcponat ? Vt id ftilum r-
deam.Sacera.no: cogitUiue miles hic tuus huius roa.-
msae lile ': animi calor, qui mihi pu entibus re-
1::: ataue erga t. am lemper,ei quo mini primnmno-
tus es, erga vero Romani lmperij maieitaiem ab infan
cia in prxcordiis meis viuic. Sc imiies crcfcit, -
ue.quod c:t venus,vtcrquc. Nam eque meus amor tot
iam clamoribus ttque conatibus perditis vitro ad labo
ran muralem rediiiTet, eque hic miles quamuis & ami
cus Sc fcundus & ipiens me mouilTct. ni incus ani
ma v: jas adhuc fauiilas pnfez firlei, quas admoto ma
gna; fpei fom us leui folle fuauilfiiiia: orationis at : ciie
re t, inuentlkt multis & validis argument:* excufans tar-
ditatem tuam multis & magnis indiens generlas ani
mi Uli curas , verequc Cacfareos apparatus cupidis&li-
ben ter fcecirjt i s ac gloria: tux credulis auribus infufur-
fans , quibus de pretrito concept um diffident .x gelu
nou fpei feniore diiTolueret.Eia igitur,Cfar,duce Deo,
qui non fruftra fuiim tibi commilit Imperium, Surge, &
dilatum munus honeftifIimum,dum potes, imple for ti
ter, imple fslicitcr. Glortofus fin is Ientum principi ex-
cufabit. Omnes te alto coniilio dituliue con lent. ent,
quod nondum mcilis hefperia pie ne maturuiuet, im
quam vtiliter fall Cariares mitteretur: quamuis noftra
famei mora: omnis impatiens murmurara. Nihil intem-
peftiuum bene, nihil bonum tr agi , vermque illud
Augufti Cz&ris, fans eelcriter fieri , quicquid fiat fan's
bene. ArripeCxfar banc occaiionem,dum adhuc potes.
eque enim Temper poteris. Age, oro tc,Catfar, non-
dura enirn tuum nomen inuocare ruumquc te decus po-
fcere atque orare dedidici. Etfiego quoque vnus impa-
ticntiumparumpcr inuifa mihi rerum dilatione tepue-
rim, Ecce nerum rccalclco. Noli meam & multorura
fpem pulcherrimam rurfus extinguere , iaepius fpes op-
prelia vix attollitur. Si qua nomini tuo nubes haenus
incubuit, liquid infami ex priniordij obfeuntate con-
traitum eft, totum, crede mihi , non fnodo confumma-
tione fplendore purgabitur, fad vt dixi in glonam coo-
ucitetur, dum feu error ille feu cenilium fuit, opinione
boroi-
Fam!l. Epist. Lib. 1 4|
Jiominum coDlfiim S: non error fuiflTe videbitur. Sx-
pe honeftus fins fcgne principium honeftauit,nunquam
finis obfciirf'-r claro principio ftratuseft. Demiqu*
ftccarpcris.vtdohiitnus, dum fie finias vt optamus, Fa-
bijMaximi nornen promereberis. Cunftator fuerif,
fed fapiens,fed falutis publicar ftudioftor, quam vulgaris
famar,vt bet fctibiprxtulerit Ventoi Ioquacitate:Mi-
nutius.d re edoitus moi fe impar fateatur, dicant dd
te hoftcsrmpij.quod de illo dixit Hmbal: Semper cre-
didimusnub illam magno tonitru montibuseruptu-
ram. At i.qôd diuina pictas ornen auferat, finis quo-
quelanguidus fuerit quis te vnquam vel prxfentiumytl
equcntnimexcurepoterit ? Audi me,oro,Cxr,par-
uum homincm,fed tui amantem,de te oil.citum.ae fpe-
raorem. Naturx debitor non aliter es, quam ego ,
qum-quicunque viuit populo. Tempus fugax & non
rediens.fortuna inhabilis, vita brcuis.hora mortis incer-
ta, vnum hie remedij genus , tempori pareere, fortunx
non fiderc, vitam rebus extendere, morn paratum Tem
per corpus atque animum habere. Quod non poteft,
qui fuum principale negotium non impleuit: vitx finis
quamuis meertus fit,illud tarnen eft eertum, quod longc
clTe non potevt. Is cum vencrit eunftisepibustiiis at
que imperij nil tibi fupererit , nifi quantum adxternartl
animx vitam & nominis immortalem gloriam bene vi
uende quxlieris Bene autem viuere non poteft, qui ad
quod vnum& fummum & maximum natus eft , negli-
git._ Tu quod fxpe olim dixi.ad imperium natu es
amplum excelmque opusiillud age fideliter , bene ft
vixifTe vis videri:alioquin quid iuuat illas tuas vltimas
mundi horas coir.pofuifTc magnifice. Hoc & fine impe
rio potuifles,& foitafTc facilius. Minus fliiflVt inuidix
ae laborum tibi. Aliud infinit maius reftat: illud
aggrederc. Nec te rei terreat magnitudo. Nihil
eft . quod imperij maieftas hac prouidentia atqu
niftitia & his viribus armata non poflSt. Quod II
forin negatus tibi coclitus rerum finis, tarnen gle-
riofbin atbi.quam in quiete lnguida morimult? me-
tus,multque fceliciusopinor* Et hoc eft, quod diu*'
H j
4*9 F. PjTa*K.cHAi Vai*tm
auum omnibos fecnls glononm ferit.
c: t 'Is ir & nanc & fiepe obm blandais, fed
ftttdem : nrcjtie erborum culm? fed 'txprclEorii fcn-
foom intentos dixianrie,<reod in animo meo fuit, qucd
ae&uftra i:.-r. Deum prccor & te. Valcdecos &
gandmm & fpa norajataui,! I I Id- s Decembris.
FRANCISCI PE-
TRARCH V. P l S T L A-
*VM Dt RlB. 1-
liatibus ,
LIBER XIV.
FRAN. PETRARCHA P H I 1 t -
To Cavallicinsi En
se op S.Epift. I.
De inextimabtlifuga tdtfom-
Nt! hos trigmta anno, vt
xtui furritn labitur, qui mihi
in tergtwi verfo dum cunda
mul imueor.vix dies visque
hora: totidem dum ngu-
lmetior& mcorutn cmu
los liboruui explicare ine
pto, totidem fcula viderifo-
, lent.fcnpfi ad venerabilemS
gregium ilium fenem Ray
iWuttdum Supanum , <)ui verum Iurifconfulti noracn
habuit
Famii Ef ist. L-"XlVj t.;
lubuk, quod r. ::.::.";.;.4..-:r,: n : : . -
p:er.:: i; i - -rxxtt- quiqw
ma contumacia ad extreimum rte pro V.pa
aduerlus quaqae Pon co* ftiu alt ani
mo atque : : ,propter quod s Ion?,; unpanbuj
cuc:t s vnusillc g : ol : : ti multa
Cain laude , propr aaue non - 1 . - : u< **ate n
iempet teuuu locum, promoueri apperens, arc
motusadhuc. Ergo :.u : ,c~.. ,- : :r ,v :
ingeniolum mcuuii amare r fouerearûe omoi ;t
co;>, , : & verborumibmulisattoJlerccaeperat, -
mihanrcr rc . ;. . Icnbcns :n cpiftola quadam. quae
pro rat one tcmporis in pi ma...'. lan procul haac
prarit : Ingenue profeiTus fnm ccepifle me
rientis vitx fagam curhirrlquc cognoicere- Nunc autcm
miror quidero led fjteor verum ;c . ... Quodtidlaz-
tatc verum ( t.qoid nunc putas vqUod . ...-.-.-.-
bam,accidit! Erat in oculis mihi tas .dotentlima lu-
mnq.>cmuenri purpureum, vtast Mato.Sed lgcbaq^
apudTlaccum: *t
n'U ., uuc -êmet phimafiipcrit: . . ,"
Et i nunc h N .'.l /.. ,
ry qui color eftpu/uetiereprierroj,- . . j
. 1 tut, i -,/..' i- .'. " m faciem verteril / i . : jt:
DueSjheUjquotiem te in Jpeculo viitns altanan- . .
Legebam apud alium Satyrieumr- ' s">--\ . . -
Feiutemm eatrrtfe vclox . . . 1 - -
FlofcHlw,a>%ih mfotqmhrmjlwavitie 1 -
Portwyiunibibtmiujiu)nfcrta-vhîenta,pie\lM
PofcimHt,obrep:tnontiUec(afencBnt. "* *
Hc&hs fimilia legebam. nop ytfrjos arratis e(Httius
foi inhiansgr.imm.itici & verbopim artificio, fed"ntft
quid aliud illie abdirum intelligens.quod non mod?
condicipuli , fed magifter attenderet primitiarura
licet artium dodue vir. Audiebam. diuino clamanterflj
re Virgiliutrii ,. .,
Optima qumeue dies mifer'u mortalibui mi .
iftanafmi^bxMnt^b\triftifqMfcneUs .. > s
H
f
*.<% *!>. ?iritJr DI Ru.
; ;
M U. e mihi fcae-
tcfVuDoniom
Seaotetn:
Etis-.ltjir.-.: tdtm.
Etalwloco:
Elfmgmmfrom nm mmrtnu .a.
lpfur..T lert dji'.FUccam aadicbaai:
-C*v* tn-.m :tr:r <:,--
Dur de adolefceom loquererar :Et iteram de omni
//frtes,Peftmme.PofUiurm,
CJmntmr av-i.ntr p.c.u -
gts.*r mfignbfoufit
tx Herum.-
m^nufmrntutbrtUH fttmmmtut mthvere Ungern.
Et rurfui:
rtfrm/bm hqujmur fure
nt tnmd* . \
It praeter:
Fugt retro
1 imtentiut& iee r driia
Pllente Ufeiues tunerts
Cttoicit'ifacilmqiu fom num.
Eenequindore1itur<m,c feme! fuifTet ,expetareffi,
udiebim.Nec Choc referunt iam tib purpur da
rt lapides tmpora itiae femel n otis condita fafcis tnclv
vo!i ens dies.Nimis apud FUeeum moror.AudiebJ
eamCorpou oftra rapiuntur tumm i
Fam !_. EriST. Lib. XIV. <i*
vides, currit cum tempore.Nihil ex - s. e[u viem'^ru-
net.Ergoipi.du loquormutan ^ Aa-
4ieham Occronemrvolat enitn, induit, aras Et nerum.
Qui; c:i cam :": !: :-, :|tia n m <k adoieics, cui fit cxplo-
raturrv, i ad efper im elle vici rum Nec m .ko poffc
Moricndumeni ncerteelfciidincertu, aa hocipfodic.
Et rurfus idem alib.rAn id exploratum cuiqui poteft
fcquomodo fefe babiturum fit corpas non dico ad an-
num/edad velper.M ttoaliosro.êrofum e:t enim 1m-
gulos ic fi igula proieq .1 puerile potins qui lmlc ftu-
diura Hofculos dec.-rperc erum hate J Hi mille tmilia
irpe ex me,(tpe mec % ipfs, quorum erant aucto-
pratis ex commododecerpfilVi Ego aaterr. adolef-
cens (juaneo h is inreilegdis atdoie fl igrauerim aliquot
per annos,qjando nec dum aliud criptorum genus cam
familiartter nor.hbelli indicant qui mihi iUiui icmpo-
ris fuperfunt, Se ligna mear manus talibus p a; er: m af
fix a fentenr.s.ex quibus elicicbam Stfupra artatera ru-
rainabam prarfentem futurmqueillico-it.ittim meum.
N Jtabam certa fide non verborum fileras,(cd res ipfas ,
minx (abeto vitas huiusangiftas, breuitatem. veloei-
tatcm.feftmationem.lapfiim.eurfum.volatum, oeculriP-
que fallacias.tempus irreparabile,eaducum & mutabilem
vit* florem,rofei orix flux um dec is.irrediturz iuuentu
tis eiFrenamfugam ,& tacitas obrepent it intdias fene-
ctu tis,ad extremu rugas 3c porbos & triftitiam & labo-
rem.ic indmitas mortis dementiara, implaeabilmq;
d.intiam.Quas cum fcholx arque eomiub* quxdarri
quaii fumsna viderentur , mihiuin rune omnia viden-
temteftorDeum & vera S pene pi arfen tia videbantur.
Et feu ille oris verusdeeor, feu erroreTct astatis (formas
enim omnes adolefctes ibi for uioiifi mi vidtur ctfi de
ftrmes fint)mihi n altGridiCt rebar.quotiens paltori
illud vel legere velaudirc: O fot mofe puer mmmmnt crtit
mloriStio ego me verloqui.Scit 3ci(le meli*, quteft"
fcei,quomagisid reputas miror me tale9*inter curas iu-
DeniJibiif, tarnt? moribm&erroribuspotuiire raptari.
Sentier fu mus rer hebetauit yifum, & astas impetuoHor
fraemium ili'ud anirni lumen extinxerit, Vale.
F R A N I S I PE-
TR ARCHl V. V AR I A R. V M
Epistolar, de Reb.
mil >anbus ,
LIBER VN VS.
FRAN. PETR ARCHA ANDRERE
Danho Vneiorvh dvci, S.
Epift. I.
DtbortMnr&tfitrcm'ab ilo, Tnonetque in frima ne iuutnum
(Otifilus vtatitr.
T aliqiiidadte feribam,incN/te
Dux h]ncmeafides,riinc lema
nitas tua fugxerit , illinc rcrum
raient! um temporum flatus
Co^t,hc quidera praribt.vt le*,
qui velim , hzc vt audeam , ille
autem vttacere neqiieam. Quis
en im ab amante iollicito, /le n-
tium requir.it? Libertas amoris,
verecundia: frenum nefeir. Os licet obftruxerit ratio-
nis manus , & magnitudini rerum fe imparem reco-
gnofeens animut quiefeendum , tacendumvc denun-
liet, crumpet tarnen anxiiim peftiis-io voces, non pere
grinas fententias.aut verb.i venabitur: quicquirl ad nu
llum venertt, quicquid dolor, metiifque fuferint , lo-
cjuetiir, feftina, trepida, tumultuaria, ci quod natura re
rum fert, imillima mentis fluftibus exibit oratio* l.
inunquam alias, nunc mini pra;fertim euenire noue-
ffe; moueor equidem , vir illutris, & valdepenr>.ouev.
tpISTOLARVM LlBR. 47i
fi proprium affcftusmei nomen exigis.pefmetuo frc-
mcntcs incircuitu proeellas , & quos vndique cernimus
reram motus;fed vt totiBs humani geners lamenta pra*-
teream.Icalicus liomo.ad Italicam qucrelam venin.Sur-
gitis minead armaduopotentiflimi popult,dua: floreny'
tiffimvrbes , duo vt dicam breuiter Italia: lnmina.quae
vc mihi qujdem videtur.peropportun adeo hincillinc,
circum Aufonij orbis clauftradiftribu't natura parens,
vt vobis ad Arfton Sc ad Ortum iolis, Ulis ad Mendi &
id Occaium verfii.vobts fpecum,illis inferum mare fre
nantibus poftdebilicatum.inclinatumque iam.ne dicam
proftratum.prorius & extmihim Romanum impcrinm,
adhuc reginam [taliam.quadripartitus orbis agnofceret.
De qua re, & fi quaruindam forte gentium (
ten is, litem faftura videatur.in alto , cert,nulli? vn-
quam impudentia controueriam mouebit. Catterm ft
in vofmetipfos, quod nedum fpeft.irejfed ominan hr
reo, vihicia nunc arma conucrtitis, hand dubi veftri
propriis manibus faucij perimus : veftris propriis mani-
bus fpo!iati,& nomen. & multis quxMtum laboribus Im
perium maris amittimus. Ita tarnen vt quod fspe alias
malorum folamen habuimiis, non perd.imus.Calamira-
tibus enim noltns gaudere poterunt hoftes.fed minim
gloriarii Inter cunfta nimirum, quibus angor.aut ter-
ror.nil magisqum intraftabiies & confilia iuuenum pa
ueco: ignara a:tas eft fortuna; volubilis inerprrra,&
cuius mpetu magna olim impe ra corriiertint.Omniai-
bi qua? cupiunt pollicentur , eque fepiiim falluntur:
vc enim verum eit.quod it apud Liuium ille clariflimus
bello vir
JSJon temer mcirta cafumn refmtat,<uem quamfortmiit decepit.
Sic& quod/equitiir verum eft Niifquam minus euentus
refpondere quam in belloJ-alli proculdubio neceffe eft,
cos quibus vnus duntaiat , i'quc ferenus at tranquillus
fortunas vultus apparuit: bifrons eft enim,aliquantc)que
/acpius violenta.quim mitis.idtquc lartus audiui,te re
ambiguas.adfenile coulilium reiecirtrhocprudentiam,
inorc'/qiie tuos decuit quorum grauitas atque mariiri-
tas.te in ilia acie primum fecit,cum adhuc in altera lis x-
Vtc. Adolcfcentu' ferociain, fenio prudencia feribunt ,
A7% Filan. Pithaichai di Rib.
vt non ifnnjrit.illi quondam Roman Reip.magilri,
quorum virtuti nihil inacceum fit,fiue ob honorem,
fue ob iiinilitudincm paterne follicitudinis Patres di -
cti.ob rratcni Certe fenatorum nomen aceeperunt.Qua
curaiuuenibus primum , moi aetate noftra pueris quo-
que 1<, qum alto eeciderimus, vtinam n tam>
publice notum foret.fed de hoc alibi. Neque enimleue
dolori.aepudorifmul obfequenrem, & defiere pre
trita, & venientia prouidere, dare damno lachrymas, Se
&pcrculocautionem.Adid ergo ,quodventuri metu
cruc'or, reuertor. Sollicitum me fattor , arque attoni-
tum me habet , patria: tux ftatus.de te quid dieam? Cu
ius enim gloria: gratulor,fi compatior labori.pariim ip-
ie mihi confentiam,ingenio tuo non compati non pof-
fumrSenrio namque quod interit interarmorum ftrepi-
tum,& Pieriam quietem,qumque tenuiter inter Martis
tub.is, pit et rum fonat Apollinis. Quia vero nihil patrix
negare pores,qua; de te ic in pace mrita eft,vt earn nec
belli txdio,nec mortis terrore defercres.fed reliilo tan-
tifper Helicone,ac fcriantibus libellis, fecutus es publi'ci
fati viam &: grati ciuis, &boni viri,& egregij ducKolfi-
cio funguses, ita tam- n, vt armatus pacem cogites.pa-
cem ames, atque ita perfuafum habeas , millos te trium-
phos clariorcs, nulla opimiora patriae fpolia referre pof-
fe,qum pacem. Libenter vbi de pace agitiir Han n b-ile
verbo vror, quo fcilicetex ore bellicorimi viri,veritat
pa videntur loquentis , aduerfum ftudiis teftimonium
extoriilTe is ergo apud eundem Liuium,qind ait'Mclior,
tutiorqoe(inquit)certapax ,qum fperata vioria.Hoe
ille vinccdi deliderio ardens & qui pacem toto orbe tur-
bauerat, Quid igitur amicus paeis Nnne potius dieat,
Melior , fanftoVque eft certa pax, qum certa victoria,
propterea quod illa qutetis,claritatis,& gratia; haec labo
ris,3 criminum, Sc infolentix plena eft} -juid autem pa
ce iueundius'Qiiid foelicim Quid dulciusQuid verotf-
ne pace vita honiinniti.niii periculum,pauerquc perpe
tuus.ac triftis curarum immortalmm officinaJQue; oartl
ifta votuptaorofft . ubdiuopernoftare.clalTcofonv
numfrgere. corpus lori'ca,atque(vt ait Mart>)caietn
FAMit. Epist. lib. XIII. 47j
galea premere,ferreis femper viridis arftuu m, mori fu-
bit.&quasvltimavirorumfortium cura eft .inhuma-
tumabuci?iuuat mordaci (ollicitudinetiuuac metu & o-
dio miferum cor attererc, & his ftudiis incertum, huius
breuitlimar vitar tcmpus impender? Sicci-netutum eft,
Cum pelago iimul, & cum hofte eertare.hoc cit,gemina
pariterciim morte lubri?Nemoenim,qua:fo,vosfallat,
cum afper ri ma atquc inuihffima , & quod criftis dice,
cum Itlica gente bellum gent is. Vt inam inimica; vrbee
vobis effent Damafcus aut Sufis , vtinam Memphis po-
tis aut Smyrna,quam lanua: vtinam aduerfus Perfas aut
Arabes.vtinam aduerfus Thracas,aut Illyricos pugnare-
tis. Nunc ver quid agitis?Si qua Latini nominis reuo-
rentia eft,quos delere molimini.fratres funt,& heu,non
tantm apud Thebas fraterna; acies , fed per Italiam irv-
ftruuntur, amies flebile , lartum lujftibusfpectaculum,
Quis autcm belli finis, vbi feu vitores fueritis.feu vifti
Aneepseftenim alea fortuna;. Neccfe eft vt alter um
duobus Italia; luminibus, cxtinguatur,obfcuretur alte-
rum De tanto enim hofte.incrutam fpcrare v iitoriam,
vide ne non tarn generofa; Educa: , quam ineuriofip d
mentie, fignura fit. Sane vos videritis.Viri magnanimi.Sc
prepotentes populi, quod enim vni dico,di im ambq-
bus intelligo,nifi quia ,vt ad te potiffimm hxc fcripta
peruenit, & deuota familiari tas,qux mihi cd vircutibus
tuiseft.c ipfalocorum vicinitascaufamprxburc. Vos
(inquam)videritis,quorfumpergatis animo.quis fit ir*-
rum modus.quis terminus odiorum, quid de (.ilute prq-
pria,qiid denique.cuius non parua portiopendet ex vo
bis .defiant publico cogitet is , modo ne illud excidat,
quod nifi glifcentis belli ardor, fonte aliquo pictat is ex
tingu tu r, de vul neribus quae paran tur , non Num -
nus.aut Pnus.fed Italicusfanguis fluet. Et eorum,qui fi
qua repentina vis ingruat, aut fi qua Barbaries qiiodin-
terdum,fed n gratis aufa eft, fines noftros irrum-
pat.pn mi r obi I cum ma.pro commu niu m fort unarum
defenfione fufcipient,qu fimul fua.morti atquc
hoftilibus telis obiieient , qui Se veftri tegentur, & vos
lypcis, Si corponbus fuit cedent , qui prfugos hoftes
474 Fran. Pstr archai be Reb.
cbfibus profeqi:tur,pariter viut.paritcr moritur.pa-
riter pugnabt,pariter triuphabunr.Tales igiturhos Vi
rex propter lcuis ferritin iracundia; ftimulosinuadere,
& quanquam impune poilu cuertere , quid delecbtio-
nis habeat.non intelligo: noruncfortafsc melius incen-
quorundam animi , qui Aipplicio amicorum , J vin-
dicraquarumlibet oftenrum, more fmmeo deleaa
tur.profectnevrile, nec honefttim.denique nechu-
manum eft. Satius eft obliui'ci iniuriam , quam vlcifc;,
Se inimcum placare qum perder , ilium . cu
ius & m enta 1.,& Ii in gratiam redierit (qui
poiTunr.Nempe i vrrobique par labor eflet,tamen man
uetudo hominuineft, feraro m rabies, caque non om
nium.fe d ignobilium , Sc qua? (niftra natura manu; at-
t ig it Si igittir inter confutares tuos, quospiurimos,gra-
uilTimlque non dubito,mea vox atiditar,n modo ve-
nientemnon repelles pacem/ed vlnro illi obuiam ibis,c
tenarifirm complexns inuentam.vt apud vos xterna
mane a t , curabis, quod facilis affequcris , fi quicquid e-
rit,fobriam,venerai)dimque camtiem in eonfil.j partem
voces,illos audi,qm fortuna; Indos no(Te,& amare Rem-
pub.didicerunt. His enim dulcedopacieftgratior.qui
contrarij amaritudinem praeguftarunt. Geteri ergo,
tanquam pacishoftes limine aicetur : eque enim ta-
jneniHosadmitto,qiiibus nulla funt fenecbnif infignia,
:prxter rugas, canos &caluitium,& incuruuimtergum,
nafiqe madentis infantum , & cum voce trementia
-membra,vtSatyricus ait: Suas fibi autem equidem inui-
diofas dotes babean t. nos- enim npurres qiixriîus.fed
maturos , eque rurfiis ilios exclude, fi qui fiint,qui flo-
rentibus annis an irniprawccHpaueruntfeneftueeiri, ne-
que quod in te miror, in aliis (perno, fie vbi precox in
doles affulfcrit.nfiimnefcius, quahrm Africanus mens
adolefcens, arHifta: Reip non manu iolm,led conilio
profuerit.Aut de iecrctu Senatus celt Papyrius pretex
taros, quonam meo niatrem dcluicrit , quid pxdagoga
Porcius Cato <^nd;feni anxio puer fufir Alftbia-
des? Sed mihi crede,.prrarum genas, hominurr., qui
tus teera Ute ontingat pere, ybiianxale aiiquWL,
)
Fa il. Epist. Lib. XlV. - 47*
Si MQitliun nimos adolefcentcm Vident. Neccnim
inacior fieri polTc/enum.choris afcnbito.Tti qui & coa
(il j prima vox. Si rcrum caput clc meruifti, hoc Temper
tecum cog : ta. pr 1 mas ad te parte >,vel glorix vcl ntimic
pcrtincre. ideoque fopitis omnibus olus vigila, neue
cnim quod luit ri bus vins placet,par lmperacoris & m*
Util labor eft ,promprior adaum venir .quemmaior
przmijpars impcUit , & quanquammulnr.S: varia: tint
prxmiorurn fpecies,ad quas pro varietate efFeclum non
vniformiter inclinamur ', hand dubium tamen.quia n o-
M'bus animis,poft virtutem/ummum calcar eft gloria.
Hinc gitur excitatum animum , curis optimis exerce,
funt optimxcurx de falute patria: vt ait Cicero. His igi-
tur tibi nunc in caelum iter facturus affurgc, tque fujpra
teipfiim erige , vide, circunfpice, contemplare omnia,3c
fcelices beUorum exitus, euro mforlicibus cfer,& dane
sa cum coromodis , &gaudium cummcerorc ,& quo-
hiam , vt dixi in caufa pacis apriffimus teitis eft Hanni-
bal, dil gent ti caue , ne vtait lie totapnorum fbrlicita-
tem,in vnius horxdederis difcrimcn.Quantis enim pu
tas ltboribus,hxc collefta potentia eft.quanris gradibu;
ad hoc fortuna: fftigium eft afceniumPeructu fta fi ne-
cis gentis tux fama eft.quod plcrique non pu tant, mu 1.
tifque antevrbcm conditam fxculis.non Vcnetor mo
do, fed quod magisrnirabere, Vcneti cria ducis darum
omen iuuenio. Quoddiligentiusaduertendum eft! ne
V irt utem cafibus,& tot annorum coniilio partum decus,
fortunx vaftaturos fubdas imperio , &quoniara vt fi-
pieutibus vifum elt,nullo maiori,qum famx pretio vir
tus conftat.optim &Repub. te fafturum noucris,li vT
bi res exigat , uclura etiam propi x laudis , bon um pu
blicum rcdemehs,frcmentque turbx.tuta magis qum
peciofa lilil j,& prnfutura potius qum plac tura pr
bueris.Quod enim eid duci accidit, & cumul.it ; or glo
ria , & cum admiratione omnium amor te publiais *
juetur.Qu Ii eti (pes abeTetjfentis tarnen quid virtuti,
quid glori debeamus , tantmq; inter eas,quant inter
folidum corp* Si inancm vmbram intereffe , & parte ip
ica oouc r as,& i I'h * accepifti. Quanta au tcu^
474 Fran. Pstrarchai de Reb.
claiibus profequtur.pariter viuct.pariter moritur.pa-
riter pugnabur,pariter triphabunt.Tales igiturhos vi-
ros propter leuis forfitan iracundia; ftimulosinuadere,
& quanquam impune poTs euercere , quid dclecbtio-
nis habeat.non inteil)go: norunc fortafs melius incen-
fi quorundam animi , qui ftipplicio amicorum , & vin
dicta quarumlibet offenlruin, more foemineo delectan
tur.profcdlo nec.vrile , nec bonehim.denique nec hu
manuni eft. Satius eil obliuifci iniuriam , qum vlcifc;,
S inimicum placare quam perder , illum prarcipu.cu-
ius & mrita pracceirerunt,& l in gratiam redierir lqui
pofunt.Nempe l vtrobique par labor eTet,tamen man
uetudo hominuinel, ferarum rabies, caque non -
nium.fedignobilium , & quasfiniftra natura- manusat-
ngit Si igiturinter conulares tuos, quosplurimos.gra-
uilTimIque non dubito,mea vox atiditur,n modo ve-
nientcm non repelles pacem,fed vitro ilhobuiamibis.c
tenaciimi complexas inuentam , vt apud vos eterna
nianeat , curabis, quod facilis afleqncris , fi quicquid e-
rit,fobriam,veiierandirique canitiem in eonfil:; partem
voccs,illos audi,qui fortuna; ludas nofle,Sc amare Rem-
pub.didicerunt. His-enim dlcedopaciteftgratior,qui
contranj amaritudinem pra:guftarunt. Orteri ergo,
tanquam pacis boles limine ai ce.tur : eque enim ta-
jnen iltosadmitto,quibus nulla funt fenecbitis inignia,
prauer rugas, ea,nos &caluitiurn,&incuruurmergiim,
naiique madentis infantum , & cum voce trementia
-membra,vtSyricus ait: Suas ibt autem equidem inui-
diofas- dotes- babea t.n os- enim n pu tres qtixriQws.fed
maturos , eque rurfiis itlos exelude, l qui funt,qui flo-
rentibus annisanimipraroeCBpaueruntfenftutem, ne-
que quod in te miror, in aiiis (perno, fie vin precox in
doles arfulferitnfum neicius, quaturk Africa nus meus
adolefcens, arrliftx- Reip non manu (olm.ied conlilio
profuerit.Aut du fecret u Senaras celt Papyrius praetex-
ratus, quonam mat rem del ule rit , quid' pardagogo
fuo Porcius Cato <taridini anxio puer iiafit Alcibia-
des? Sed mihicrede, perrarum genus bom murr., -
bus teera rcate oncingat pere, vbi fane tale id.
Fa il. Epist. Lib. XlV. - 47j
& pâsgrefum nimos adolefcentem videris. Vecenim
jnncior fieri pofTe/enum.choris afcribito.Tn cjui & cop
filij prima vox, & rerum caput eile meruifti, hocfemper
cecum cogita,primas ad te partes,vel gloriae vcl infami
pertinerc, ideque fopitis mnibus olus vigila, nec,ue
enim quod llui tribus viris placet ,p.ir lmperatoris & aiif
litis labor eft ,promprior ad acbun venit .quepa maioj-
praemijpars impellit , & quanquam murtrr,5c varia; fine
pra;miorumlpccies,adtuas provariette cfFedtum non
vniformiter inclinamur ', hand dubium tamen,quia no-
bibbus animis,poft virtutem/ummum calcar eft gloria*
Hinc igitur excitatum animum , curis optimis exerce,
lune optima? cura de falute patria: vt a;t cero. His igi
tur tibi nunc in caelum iter Facturus aurge, tque fupra
ceipfum erige , vide, circunpice, contemplare omnia,&
felices bellorum exitus, cuminfcelicibus cfer,& dam
na cum coHimodis , ftgaudium cummoerorc,& quo-
hiam , vt dixi in caufapacis aptiffimus teftis cft Hannir
bal, dil .genter caue , ne Vtait Jletotannorum ficiti-
tem,in vnius horardederis difcrimcn.Quantis enm pu
tas liboribus,ha;ccoIlca potentia eft,quantisgradibu$
ad hoc fortuna: faftigium eft afccnlumPeructuftat ne-
feis gentis tux fama eft.quod plcriquc non putant,mul.
tfque antevrbem conditam fatculis.non Venetor mo
do, d quod magirmirabere, Veneti eti ducis darum
ornen iuuenio, Quoddiligentiusaduertendmn eft, ne
virtutem cafbus,& tot annorum conlilio partum decus,
fortuna; vaftaturos fubdas imperio , &quoniam vt fi-
pientibus vifuBi e(r,nullomaiori)qum fama: pretio vir
tus conftatjoptim & Repub. te faturum noueris,li v-
bi res exigat , latura etiam propria: Lui is , bon um pu
blicum redemehs,frementiquc turba*,tuta magls qum
(pecioa conlilia,& profutura potius qum plac tura pre;
bueris.QuoJ enim cid duci accidit, & cumult ior glo
ria , & cum admirationc omnium amor te publiais fe*
juetur.Qu Ii etiifpes abeTet.fcntis tarnen quid virtud,
juid glon debcamus , tantmq, inter cas.quant inter
olidum corp' Sc inanetn vmbram interele , &. parte ip-
pm awueias,& i Pbilefophis aeeepifit. Quanta auttju^
47 Fran. Petrarchai o Res.
cum dolore, ne quid omnino tibi fubtraham . audfuiife
tne putas, recens vobis cum Aragonum rege fcecius int-
tumErgo ne ab Italis ad [tjlos euertendo?,Barbarv>rum
regum pofcunturaurilia'Vnde inforln opem fperet Ita-
Iia.fi parum eft, quod certatim i filiis mater colenda dif-
cerpitur, nilad publicum patricid um alien gen* cea-
eitentur? Dicct aliquis. Idem mal genns, prius ab horte
tentatum-Iam dixi,& Ii vnnm alloquor vtn-nque,redar-
guo. Quanto dignius fiierat irarum deterfa rtibigine,i
quo non vlliusamicitiac (nceritas, non fraternus amor,
non fuprema demum parentis natorum pietas prr-
fus immuniseft, Venetoscum IanuenfiSus vnum fieri,
quam formofum corpus Italia: laceran ? Vobis occiden
talism , illis Tt audio dextras orientalium tyrannorom,
in partem froris mplorantibiis? O ferales /-
cuas cautelas.O maliuolcntiac gems vlrinwm,quod ma
nu propria non pofis , ad id circumfpicere q' od irrites,
&argumentodijprarbente vicinia,vicinos crlerum fu-
brogare. Atqm multarum hinciniur arum ftnirepri-
jnordia , dum indigno & nefcio vndeprddt-unte faftidio
noftrarum rerum,in adrnirariones rapinv r externarum,
&iampri'dem ciuerndine peftifera.Ital cam fidem.bar-
baricz perfidia; pofthabemus Infani qui in venalibus a-
niinis fidcm quatrimus . quam in propriis fratr'bus def-
peramus. Qjio effeftum efr,rt iure optno.m has cala-
mittes inciderimus,quas fer ii, Se inefcactcr hmen-
tamur. Poftquam Alpes & maria . qu b' s nos moembtu
natura vallaiierac & interieftas,obferarfc|i ediuirio mu
ere clauftrorum vainas , liuors aiiarinar , uperbacque
dainbtis aperiendas duzimus, Cymbris.Hunnis Panno-
niis,G.il!'s, "eutonis, Hifpanis.Quotts illudpaftorcua
Moronis flendo animus,
SarbarHSjhc torn culta noualia,milc haebit.
Barbaru* hiul'egetesiEn quo iifcordta Cmtf,
Perduxit miferoit
Sed vt ad rem redeam-Quid ros deliberandi fitis igne-
ro.illud , q- od in zmulatione olim pari , fed con.i
tione long impari ,dumeuertendi infeftiimam Athe-
narum vrbciH.Laccdzmoeiis oblata effet occao.nec
facinrit
Epistolar Liber. - 47?
p*otenta iam, fed de volntate Tola fupereiTct quxftio,
duobus Graeciae luminibus eruturos i alterum negaue-
runt. Przclariflmum fan reponum, & prifea illa Spar-
tanorum digniflimum difcipIina.Quod fi ex cre illorum
fonuit,quos viftoriarum, pnncipandiquc libMnr s nott
Plato,quid vobis muiffimisacmoilcitilTimis vrs vifuin
iri arbitrer? Certegoqui in tantis motibuj,non moue-
rinequeo,vt diuerfis afrecbbus amore, metu, ipe, vnurn
peftus vrgentibus,fecmq; certantibuspace animi careo,
iufti me reprehenfione curaturum credidi.fi cum hi fyl-
uasinclalcmtraherent,higladios acucrent,ac faginas,
illi muros,ac naualia connumerent,quod m um mihi te-
lorum genus erat, ad calamum confugiflem, non belli
auftor.id fuafor pads. Finem facer amdudum cogi
to, non ignarus quanto verborum freno, vti Jcccat ,cum
fupenonbuscolloquentem , fed nullus eil amore Ope
rier, ille te coget ad veniam, qui ad multiloquiuirime
cogit. Hoc vnum in finem,coram duorum populorum
ucibus affufus,& lachrymofus obfecro, Infcfta manibus
arma proiicite.dare dextras, ni cete ofcula, nimos ani-
mi,lignis figna eoniungite. SicnamgantibiisOceaeus,
& Euxinij maris oftia patebunt, nuliiifyue regumaut
populorum nifi venerabundusoccurret.Sic vos Jndus,fic
Britannus, ./Ethypfquc permetuct. Sic Taprobanem,
fie Fortunatas nfulas, famofiTiquc,fed incognita Thu-
lem,& omnem auftralem atque Hyperboream plagarn,
feenras verter nauta tranfiiet,modo inuicem tuti fitis,ni|
aliunde trepidandum eft. Valcdiicum, ac virorum opti-
roe.PatauiXV.Cal-Aptilis. M. CCC.LI.
ANDREAS DANDVLVS VENE-
TORVM DVX FR AN. PETRARCHAI,
s. Epift, I. .
BttU,qnod contra lAnucnfeigerebat,miam canfam exfinit.
PKomilfam.dnique optatam epift ohm , de manu taro
ns libter accepimus.qu non deguftare ttum,fcd de
portea legere proponebamus, ex commodo, ni ftyli fu-
blimitas proceder longius fuafiflet, qui qum difertu*
fcrit,ex boc,quod tant dulcedinc nos traxit, & tenait
P. i
^8 F.Petrarchae Variarvm ,
Vtillamfne dilatione non cantum deletaci, fcdgauiif
legerimus.indicatur. Mirabamur in ea vires animipra:-
cellen:is,alti profundit.item ingenij.Sc redolcntis cun
d* len mencum, &dum hate concurrere cernimus, viz
credere poifumus.vt compofitio tam vinlis 3c ina.nifi
pedtore facro defluxcrit. Decuit nam4ue viruml'ynce*
rum, qui rebquit ibrum & curiam , vt in ampliora prx-
fenti venturarqueprofefturus artatifecederet.pacisexor-
diri d lamina,& eloquentiamclefti numme prxfti-
ram. M .2 eft en im admirado copise, (apientrque
dicencis,& difficile diftu, quancopere concilie animot
cmicas, atFabditfque ennonis.'in faluccm proximi e-
xemplo Ciceronis conuertere. Nouimu(,equidem,nee
poiTumus diAteri.Vir optime, qum fit fuauis, Sc dulcis
tranquillitatis amcenitas, &quoadnosaccinet humanas
infrnwatis meminibiis, & vim fortuna:, omnia quae-
cundue pcragimus, fubiecb mille cafibus eiTe,fcimus.
Sed fi phdofophica & quod peponi debuit diurna, diri-
EQaflcurconfilia,profecutio iufti belli,quod gen mus lau-
Hari.qum reprehend potis, & fivlla vis racionis exiftit,
feu quod magiscredendum eft Deo noftro,quamuis cu
ra mortalium, cxmis fperari foelices ment debucrunt.
Quid enim infcelicius eft fcclicitate peccantium ? Quid
amentis qum pati diu,patientiam virtutem iniignem,
non modo virtuofos, fed viciofos, & aduerfus pemtus af-
Se&as proceder ? San malficos viuere, feuimpuni-
tam laxare perfidiam,diuinis Se humanis inftituns pro
hiben didicimus, lecus imperante malicia . nedum pri
mus iuftus carebit, fed ubiectis pedibus calcaretur ieiu-
ftus.Caufie n oft iuftitiam & quantis opprobriis,ac
acerbis laceficos iniuriis.improba tauufi nequicia,
inuitos nos, & renitentes ad querelam excufTerit , fuper-
uacuum explicare credidimus, cm fan's vuulgatum,&
nocum minime dubitamus.Teftiteft Dcus.qui & fecun
dos dedic, & dabit euentus, quod eos fraterna & i vncera
dulcedine, non tarnen mutua relatione confouimus. Vt
enim pratereuntes anciqua, noua feftemur, libcrutem
pretioiilmum boni genus nobis moliun tur criperc. &
dura licita prohibent, cegunt ad arma, vt ment Cxfa*
11
Epistolarvm Liber. 47?
rian illud occurrat :^fr>na tenenti otnn.a iti ,qu iuTfamât.
Fratres ergo an domelticos hoftcsiftos vocemus.quo
nulla pcfts uiagis eificax ad nocen dum: Fuit virtus
hxc in Romana Rcp . redarguendi (lint tarn venera-
bilis imitatores exempli,yt rir fortes vicinum.pcrnitio-f
fmque hoftem, acrioribus fupplieiis quam remotum &
acerbiifimum coercerent. Quam diu patientianoftraa-
bull funt? Quamdi nos furor coruni eluft ? Nullum ad
finem fefe efFrenata iaftauit audacia. O v t mam famam
Italicam, quam pereuntem arpius deplorarte vidernini,
noftns tan tum tcmporibus inquin.afl'eiit'. Sedvetuseft
querela, qum obtenebratum fit corum aftutiis, regina?
quam dicitis, diadema- Mare tibi reddiderunt infeitum,
terrarlim orbem exofum, & mmicas fingulas naciones,
de quorum moribus breuem lu m mam accipio.Quod
conuenire nequit cum aliis,qtii minime cum ieipo.Ne-
gctur forte, vera tint quae fupr deferibimus: conuince-
mus fi negari contigerint: quo ognito, neminem exti
rnamus tamimprobum , tam perditum.timque mentir
expcitem.qui non iure per nos faftum e(Te faccat ur.Plu-
ra dicenda forent,fed omittimus, vt finem cbudamus e-
pillolje. Bellum ita fufcp.'mus, vt nihil aliud quam pa-
cem honorabilem patriae, que vita noib a nobis < ft cha-
jor.quatrere videamur,& quemad m odum. fupcrbac
violenter nos agere ifpernemur plaaturn,cedtquc
hoftem.ic nunc cum prope cpnfraum refiftentem, aC
tergiuerfantem traxerimus,nulla verecundia fu mus ob-
ftricii, libella hot contra permittimus, qui pacempatj
minime potuerunt. Vale v rorum peroptime , tibiqn
p crfuadcn obis elfe chariifimum/ed multo fore chano,
rem, finos fepius recreare curauer's limillimis moni,
mentis.Venetiis XXII Maij.M.CCC.LI.
ANDREAS DANDVLVS VENE*.
TORVM DVX FRAN P TR A R H A E,S .Epift.lll.
Sc cum cimbia fms adfactm tjfe dijpofitumfama jr honore
patrie njvruatis.
A Mice, dum fingulare defiderium nos teneret , fer
riae pollicita: pridem nobis epiftolx caulas no(-
( ,quil?iU fumma; yirtutis & coaftantiae viro, cui 9$
ii 1
4*' F.Petrarch At Variar, via
je fpieatiam ddit Deus, vt alios ncdum lingua coce-
iet,fcd cor, n.-maret & opcre.&equens locorum mutitio
aduerfa quippc idiiscontigilTet, altenus tenons cpi-
olara noft is quictis & pacis, vtique fuafiuam , noo ni-
nuslibenterexcepimus.Inquactfitux mentis fidelcm
affectum, multo rum diet: s prudentium ornauens, quod
tamcn breue a nobis refponfumaccipias. hums quodvi-
gct fratris.potiufqiiam verbis lnlifterc, temporis condi
tio nos excufet. Ad explican Jam enim cum Ianuenfibus
fa? noft.-x lufhmm, non ninus innititur. quam ipfa
ex leueritate fatis nota, 8c profpetorum fucceiluum ccc-
litus nobis accumula: a foe! citas abundantis funt pro
feiTae. Et quamuis in HeUefponto nos femel vicios e/Je
defcripfcris,quod in facto fie crr*ueris,vt Acloco, quem
Fropontidem noftiri nominaucre maiores,ven>a danda
cft/xpc nam que iplos t iam prudentsimos factum fal
lir. Vt autem in (latum rerum praefentiumvnde digreT
ftnoftra reuertatut oratio, pacemDeotefte,tetj.que
mundo cordialiter optauimus & optamus.prcipu cum
quibus& longa familiant asj & vetu fia fincetitas nobis
fuit. Qua: prof& fi turbata'non eilet,iam vltto venif,
& nobis fponte fe ofTerens,nedum Italia: fed orbis totius
multa iocditate vigeret, eo maxime-, quod ad cam
alius aute viftoriani animus nobis fuit , amphus
qumtunc viftis hoft bus petebamus, memores quart
ta fit glora Principis, vti marifuetudine poil trium-
fhum. Nec mdica quidem admirationc moueraur
]uod animi repugnantis ad pacem duritiem nobis
impingis , cum mitis & honefta refponfo , tibi St
fociis tuis futa, & fubfecuta legatio fum mo Pontifi
er per nos miTa , mentis noft ra: proteftentur afFc-
tum,puritatem in nobis non fimnlatam aftutiam decc-
gentes:proptcrea qud tatos labores enferimus. vt cru-
ptam manibus noftris paccm recuperare poffimus, Tt-
<jue cuius graues asrumnas -ipius deplorafti , repellar,
qum fenfim in fe crpere fentiebat florens Itaba ferui-
.tutem, gratificare nnn improbare debueras. & libertarte
mator,& prxdicator eximius, votofimili laborare no-
bifeumnee rcfellcre rticbiorenicdia^qujeij bene %-
1-
/
Ephtolarvm LibhI . 41
inintrnus,faeundo iam eloquio fuafift i.Seis enim tuo Ct->
eerone teftante.nullam mortem feruitute maiorem.nl-
que deteftabiliuseTe dedecore, nil fctdius feruitute , c
cum ad decus, 8c libertatem nac fiinus, aut ten en da , Si
tuenda eft,aut cum ipfa pariter moriendum Si ergo be-
re rei operam exhibemus, proximorum noftrorum Ca-
lamitatibus condolentes. opportun s vifum erat.ade-
xecrandam alicni culpam demeriti , & noftram,qurn
optime nofti,innocentiam excufandam,tuam in partem
alteram quam ad nos, quos pacficos ipfe fateris, fu mus.
Etcnim epiftolam fe vert (Te, quamuis & alia (cripta
tua, & peculiaris chantas, qux nobis cum virtutib . .s turf
eft,& ipi tui animi prompta lncertas, admixtque gra-
utas, cum venuftate fermoms gratiffima nobis reddanc^
& cum oratio tua in id quod intenditur fuerit, & lit a-
pud nos fatis iam erficax, ad illos quorum in noftros la-
bores fic irrepfit cupiditas , ftylum verte . &corum eri-
rninatis erroribus, ipfosadmonere nedubites ,vtquife
tanti difturbij reos eue cognofcunt, quam Christ vs
nobis pacem reliquit, in terris . pratpedire mrito ve
reantur Ncjpfe'qui iuftuseft, & cuius iudicium Tem
per rectum- eos in ira corripiat ,.& argut in furorem.
Quod quidem facillim aTecuturum te credimus , fi lit
vir ille talis, qualem cum laudibus extulifti. Si enim
mentiumeft.ibi etiam culpam agnoicerevbi
non eft, qua n to magis, vbi recens. & notiora palm fit?
Nosautem licet varientur plerunque, .ecundm varie-
tates tern porum humana con filia, idem quod haenui
fuimus.nune fumus,& eadem mente, qua Temper ad pa
cem difpofiti, fama & honore noftrar patrias referuatit,
pro qua nos, & vniucrfal iter ciues noftri , fi ei profiituri
fuerimus, nedum argentum & aurum , fed vitara qua
nihil eft charius,exponerecuntis periculis prompti fu-
mus. Vale facundiifime vir, &fuper prius quanta mate
ria, pro recrt ionc noftra,velismotus refcribere menti*
tua.Veniis,XIII.Cai.Iunij,M.C L 1 1 1.
4*4 F- ! Variartm
f R A N. PETR.ARCHA PRIORI-
svs Artivm, Vexillifero Ivsti
TlAi.P. Qjlorentino.S.Epift.IIl.
Tlorcntir.i umin fe liberahtatem jnagnislaadibus tjfcrt.
y Am fat is me vixiffe arbitror,optimiciues, & illam fa-
\ pielitis amici oeem audiie videor: Morerc dum Ian*
es. eque rtirri es in coelum afcenfurus:priclariflime,
quo en im infaciablis ida cupiditas viuehdi,virtute non
annorum numero meticnda fcelicitas, & cm peruene-
risquo tendebas, defincndumeft.Audeboquidem apud
Vos familiarius glorian- ecquefidcntiusiquod qnantula-
eunqne vel effe.velfirigi pote mea gloria, ingtis glo
ria; veftra; prrexigua qudam erit acceifio: nunquam o-
pes,autpotentirn optaui ad quas eti fbrtepertingere,
at faltem fufpirare permiTum erat,abannis tenerispar-
aducens.qi fe multis maxima videbantur.id vn<ie mihi
uidem nefcio/ed me veraloqui teftis eft vita .teftis o-
fatio,teftisft animus meus. Hucomnes curas, omnes
igilias meas verti.fi quo ftudio datum effet , vt bonuf
!icrem,aut bonorum beniuolentia nonindignus.Quo-
rumprimum nondum contigTc mihidoleo.feeundum
Veroveftro muere, quam cumulate, quamque fupta
fpemfucifcrft,ftiaB(Iimusliterarum veltrarum tenor
indicates quib'is fateor, hon minus me ftuporis peree-
piffequim ga'idij. audeo enimatque vtTraianum
jprincipem Plutarchus alloquitur , & virtuti veftr* era-
tulor,& fortuna; meae/ed fupra fidem ftupeo, aetate hac.
quam omni boni tarn fterilem patabamus, Sc quod mi-
raculum co.iceruat,in totanirm-.tantum popularis
fie dixerim.ac publica libertatk exiftere:ex quo intel-
Iigi pote(t,quanta in dato beneficio fit laus, rt ait Cice
ro, cum in accepte fit tanta gloria. Quid enim quaefo
f>Heclarius?Quid maius.vel precari przfens poteram vel
*ptare,qum quod vos abenti mihi.nuper tcito,riri
illuflres 8 magn;fici,contuliftis ? Cuius vnquam patr/Ve
ergabene meritumciuem.tantaliberalitas! Tanca di.
gnatio? excutiaturantiquitas,proferanturhiftorisc.Re-
uocauit ab exilio Ciceronem uum Roma , reuocauit 8c
Ruh
...Epistoiavicm Libi*j 46^
RutiliunvV McteHum, fed abeo exilio,. quod ipfa man-
dauerat , reuocauit & Camillum , fed extrema; fortune
cafusadmonita F.t cut horum omnium iniufta relega-
tio.ic omnium ufta Camilli vero necelTaria, & prop
violenta reuocatio.Keuocarunt Alcibiadem Athena:,led
conditione non abimili,& necelUtate publica prop pa-
i.Quo vnquam Pl.S.q' 4ie S.C.fponte abfens,ciuis,nul-
lo patria; periculo reuocatuseftVirgilio Auguftus Cas-
far agcum reddideiit.fedquem ipfe praeripuerat, cui vn
quam filio culpa patris ager perditus, publico confilio
reftiiutuseft, ? Inaudita funt hase pietatis R liberaliiatis
indicia, Ec cum fer raritatem dantas fequatur , quanto
exemplo lamentis veftra: beniuolentx fulgor ert?Ad-
uocor.fed quamuis oro? Sed quibus? qum validis pre-
cibusqum imperiofs blanditiii?Quanta fpe ager auitui
de publico redemptusreftituiturratqunam farculocul-
tus eloqucntiasquibus vcrbrum ftoribus ornatus? Qui'r
bus laudibus noftris frangas Quanta noftra? virtuts
rneffe l<etifimus?Cui vnquam tam fertilis,5c tam flix
fronduit agellusAdeo quippc natiuam foliduritiem ve
ilra vicit induftria, vt nec Afris ego iam, nec Siculis fru-
gibus inuideam,& Campanum liberi, Cererfque Certa-
men.exvberrimaaciocundilTimaruris meiftatione de*
fpiciam, quam! i bet regis opulentiam animo fupergre-
fus'Ita enim mihi contingat, hunc tantum Rcipublicae
fjuorem, qui nunc veftra: liberalitatis eft proprius fali-
quando& meriti mei efte,vt ego multo pluris facio.ve-
ftrum hoc de metale iudicium ,& hononficentiffirrium
illud euologium.muneri veftro additum,quemnon mo
do reftitutum, fed verius donatum agrum, fed qtycqu i&
infnper feritur,vel aratur in circuitn.Qiipd haud diffici-
l/me perfuafurum rcor.iis.quibus vlla rerum mearurri
/uerit ex conuerfitione noticia. Quid enim mihipras-
ftare poteft hace iufiniradiuitiarumfltis,atqueanxia fi-
nium & operofa propagatie? Cert quo vlierius metarn
fixero , Iqngifque proeefiero, e magis intelligam,
quantum reftet , & cl.irius nequicquam laxati turis
anguftias, meque inopem recognofeam. Et 6 fuper-
uacuos laborcs.cm nihil auaritie fufEciat,quanti eft <jj
i. , >
4?4 P.Ttr*r.chai Vari ARVM
natura: fufficit,quant u m quod fVptiichro'Reg norum fi-
nibus non contentos,breuis vrnaconcludit.unc qua ta
rnen,& bene riere, felicitermori licet. Equidglo-
riofimi ciet indulgentia veftra hxc, vt vobis fempiter-
nim laudem , fie mihi folatium non mediocre peperit,
duleem ac prxdileam in federn reftituto , in qua pa-
er.auus ac proauui meus,vir vt literarum inops.fic pr-
diues ingenij , in qua denique maiores mei reliqui, non
tam fuinofis iraaginibus,qum clara fide con fp'cui,lon
ga ferie fenuerunt Ego autem.eu natura mihi conflan-
te alas , feu fortuna , rolare longins cdidici,nunc vo-
b:sauoribns primasuis , mihi tandem nidus pandi-
tur, quo reuolare queam , longis iam feflus erroribuf.
Magna hxc efc non inficior,fed illa permaxima, qaod
donura publicum , tanto mei nominis digno vtmam
prasconio.tanta precum mftantia,tanta verborum fuaui-
tate conditum eft , vt nifi fina faxeus , sternum mihi
hoc veft r o beneficio, 8 lumine ad gloriam, & calcar ac-
Ceflerit ad v irtutem. Quibus rebut, fi impares grates a-
gam.non mese mentis ineratitudo ferit, fed veftr mu
nificente magnitude. Ago tarnen quaspoTum,fed vt
ait Cicero , maiores habeo , quibus exprimendis,& a-
curatioriftylo, & fceliciori opus effet eloquio. ltame
veftris beneficiis obrutum, ac creumetufum fentio , vt
ininusfit omne ,quoddixero , quro quod diCere vo-
luiiTem.vnum hoc in fincm non obmiferim,quod anno
altero, Romaredueem , inter clarilfimosillosviros,
qui tum frena Reipub. gubernabant, dixiffc nve recol.
Siquidem e rfque patria; me^meattolht humahitas.vt
Mud quondam pro tfrnli gaudio imperatoris Augufti
refponfum cum lachrymis redditum Senatu'i.mihi nunc
tantiIlushomuntio,apud vos, pro tant is rcrnm ac illo-
rumhonoribus vfurparenon verear. Compos enim a<-
usvororum meoruP.C- quid habeo aliud Deumina-
inortalein precari.qum rt hune conferifum veftrunj.a
vltimum vita* finemperferre liceat ?Prinde quid animi
libeam.ad reditum fiDeus fauerit,quantmve m angii
tis veftris obtemperare cupiam, ne omni fcript,fed a-
liquid viuis legati veftri vocibus cmmittara. Vir egte
El'ISTOLAUVM LlBR. 4?J
giusloannes Boceadas, per que literas & monitus ve-
tros.ac iulTa percepi.prarfens peraget.qui v ; banc epifto
Jam ,ftda manu ad vos.orc difertil&mo perforer, .iftcctus
meos.qumve cum audiericis illius ore me locutum cr
dite. Cupio vos floremifimi Temper in Repub.valere
fceliciter Paraui y rr i.Idus Apnlis. r. !i.
F R A N. P E T R A R H A . N I O L O-
sio Bartholomabi de lvca^S. Epift-V.
Florentin SenatUi lucraranexemplarft nut ter jhribit.
AMicus nofter communis , quo nihil fidelius , nihil
poteft rn cerius , fepe admonut,vt te meis li-
teris viltarem, eicuui , nunc occupacioniim v.irurum
rurbam adcTe dit'tans , nuneferibendi Jccilcmare-
rm Nunc Sutern occafionem natus , omnemcarum
excufar lonnm dimouit obftaculum, petens vt Florentin
ni Scnatus literas.humanitatis eximiz,nouo quodam Sc
mfolito,& inaudito genere honoris , publicum erga me
teftantcs affectum tibi mitterem ,commoda St honores
meos przcordialiter gauifuro. Digna res vifa eft, in qua
fibi morem gerfriem' , mirto igitur & illorum exemplar
epifteIz,&refponfimei,vt intelligas quanto adhocerTet
m pretio,vera virtus, Ii vquam appareret,qudo falfm
eius nomen non depicitur.Vale.
t R A N. P E T R A R H A N I O L 0-
Iosvo)S. Epift.Vf.
fit N Uoloum MixAitl : hit Uteris vifitartt.perfolam iUiut
virtutem motumfe ei firibit.
TVu* hic.Sc bonorum omnium amicus ,arque hone-
ib rum amicitiar diligentiillmus proxeneta -
ftudio inititit,vrt/bi aliquidfcriberem. Quod cum
aliquandiu reufarem ignarus, vnde inciperem,aut qui-
bus Verbis hominem folius fama.' tetimonio cognitum
alloquerer , euicit tandem , vt calamum arripcrem,fcri
pturus quicquid oceurreret.Quod cm rcciilem.lxtus &
voti compos abfceili ,mihiautem in filentio cogitanti,
quorum artificio fmiliaris epiftola de nihilo texere-
tur,mirantique& mihi requirenti, quid mihi tecum rei
eiTct , quxue fcribendi materia , nihil prius tn animum
venir, qum Ciceroni s illa vulgar a quidem.fcd przclar
4M ' F. PllKAKCBA Variatvm
fententia. Virtu tc nihil amabiltus, nihlque qucl ma3
gis alliciat,tajitmque eius eTe vim, vt eos quoque quos
nunquam vidimus diligamus. Itaque confeftim venit .
percuta valido aquilone nt,bccula,& cundat io ,& admi-
ratio cmniseuanuit , iam latumfcribendicampumvi-
dco.imquc nihil micor , talan,animo meo virum elle
char iffimii m, qnqiiam faciei eius, mihi hadtenus qu i-
<iem,ne vifaiitrSi enim nii quodocuiis vidimus amare
non poliumus , primus & maximus amandi gradus e-
uertirur , Icmetiplum nullus amabit , nemo namqee
fu um a ni m um , n eino fte icra fuam vidit. Hoc njmirum
jntereft quoniam vt voupfos.quosnunquam vidimus a-
jnemus,nACura eli.vt vero alios virtus efHcif,& fama vir-
ttttis nun na. Hi-c eft quar pracclarifllinum regem M !-
jiiflam obhumn pacriz.ac pignorum tantorumjAfricani.
Hiei congreflum coegit expetere , ac prasfenria tanti du-
cis attonit um.Carth.tgwvertfium caris ad Romana fi-,
gaa perduxit , S quod nllar mctnftri i faeit morum,aai-
mormque diueriiras , eiufdem Ducifcf rei caufam , fui
quidem hoftls , fed virtutum amici honorificentiflimof
decreto 3c (pplici ac venerabunda prasdonuin acie.ab-
fennshoncfta:iit exilium. Denique diuina: eius originis
in pecTronbus homintim opinionem geauit , & nedum.
ven? laiidrbus,fed etiam fabuhs loc fecit. Hoeeft.qttod
bene mritos & viuentes.in terris clbrt , & ext mftos
ad clum crF:rt , tumque auern'tate vifturos elicit fc-
pulchrisjCredibiliorarecenfeo Quantum fan qumque
accenfum ftudium quanta inter legentes , audientfque
beroum folet eTe contentio,amante ac venerante qu-
libct non quem vidi' fed quem fjinx credidit,magnum
boc,quodtquiturmaius , quoniam non modo, quos
non vidimus, quos videre nequiuimus,fed etiam quoi
odimuSj Mendatrix il la concilit , quod & breuiter atti-
gi & dicendum eft latis. Hc eft enim quae odiis in a-
jtnoreoi verfis praeualidas, rnunuii'mfque vrbes expu-
gnauit,qua; grauiilim i laepe bella confiait , Sc. Ca millo
quidein frreasFalifcorum portas aperuit , Pyrrhum re
gem duftorfque Romuleos, Curium, rigiumque Fa-
picium,quta ill- pot un familiantas deuinxit. Porte n-
nam lu
Episto! ARVM LibiR. 4?8
jifn fuperbum ilium Hetruriasregnatorem, ab obfti-
nata rapum obfidione diftraxit Hxc tantum virorum,&
ta m inultos o lentis populos, vnius vidua: (ubiecit arbi
trio. I ixc id genua Casfaris Iulij.adhuc forfan grandea-
liquidaufuros , Gallorum reguos inclinauit,ha:c Ma
gnum Pompeium ad PofTidonij fores,hic Alexandrum
Macedonem ad Diogenis doliumduxerit. HccTte
Imperatori hmani generis aflenfu gloriofiiTtmum co
gnomen tribuir , dilat jne Germanieum in perfonam,
licet immerentis filij reftituit principbtum, Atquevt
aliquid dc Mebracorum hiftoriis attingam,h'ne quoque
miratrix illa Salomonis regina, de tarn longinquo Hie-
roolymam venu vifura quod audierar. Et legario Ma-
cJubei maria tranbir , amicitiam expetens Romance
rum. Innumerabilia huiusgenens exempta fe ;nge-
runtjfed vt lam longiufculani epiftolam breui fine con*
cludam, quid hie mirt eft , rj.virtus tua & fama virtuti
comes indiuidu ,mulrorum,atque in primis latoris pr-
fentium fidei credits . me in amicitiam tuam dulcedine
captum trahit ? Prasfertim cm nihil impediat non as
tas, non patria ft-imparitas ftudiorum. Confabulan tc-
cum haftenns iucundum animo meo fuit, hineiam mi-
hi manumfolita; occupationesiniiciunt.Tu vervale.&
qnoriensamicostnns nnmerabis.raue quatfo,ne meifi-
Jeas nom.Parauivi.lHnsIan.fiibjnrpefr noctis filtio.
Inttoducit i^hdream Danduhm Vtnttomm Duecm,deatu *
rtgimie ut Rtip-dikrtntem . t>
BENINTENDIVS SCRIBIS
' , CNSODAL. S- Epift. V 1 I.
SI co'fiecptum fermonem porfem mandare flento ,fl
oculos m eos ab vtilitatibiis veftrs auertere.fi ori mee
frenum irop^nere potuiflem ,rebar mihi confultisa-
ftum fere.non ignaro, quanras fecum calamitates atttt-
letit, de potentibus viris loqui , qumque prefiimptuo-
fum ft,Oim maiori , quim ancepseum pari , qtfam fof-
didum, cum infenori contendere. Vtcunque mihit-
irieneuenerit , vincit chantas veftra , vincit graue ft-
culi noftri pdus vincit acaba; fortis noftraf myftenutn
vt loquar, non le.im fermones , vtique non adulato-
rios vel amaos , acres potis & mordaces & quxrul
4<S F. Variar vm
vocibus eircumptos , vnde tamen exordiar incerrufh
babeo cum multa mihi dxenda fint,p!ura tamen tacen-
da. Faciam quod folenc perplexitate nimia laborantes,
taxabo habenas, ampluftre deponam , vela ventis com-
mittam,quocunque mens impegent il'iam fequar. Ma
gnus eft dolor meus, magna iniuria mea, irremediabile
yulnus mcum,&cum ex prxtentis prarlentia meti<-r, fu-
turque coeieto, in lamcntis , & fufpinis miferabilem
vitam dtico: adeft n men frequenter inter v igibntem Sc.
dorm ientern, velutin extafipofico, dux ille Danduleut
rccolendae memoria:, ne dnm nofter,/ed totiuspatrix
noftrae parens, virtutis Scfapicntix clarum fyd s.fum-
jt\x benignitatisA gratia: vmus fbmes auide qua-nrans,
qunam in ftatu fit eius Refpub.quibfqnc giiberaacu-
moderetur. Et cum me tremcntem,& pallidum.at- '
tonitumacprorfuselinguemtotis intuetur Ui minibus,
elicit ex taciturnitate quod fentio,& velut cocleftis acco
la, terrena contemplaos ex alto quod paffi fumus,8c pit i-
rmir, his verbis clara voce depromere iam fftinat.
pura dileftione mi fili, quem viuens Temper, Sc moriens
gefl in vifcenbus charitatis, nunquid vera loqui lega-
tumtepuduit > Nefas quod veritas eft de ccelo,* quod
pro veritatepaiTifttntmulrimartvres fni diuerfa g
rera tormentorum ? Nefcis quod veritatem occultant,
,Si mendacia proferens pariter funt peccantes, & quod
vtilius permittitur nafci, candalum qum veritas relin-
quatur ? Equidetn mihiprxertim tuismoribus le fa-
miuariter cogito , verum fecreti tui minime celare de-
bueras. Amicus cnim vt ex aequo te alloquar,im ami-
cilTimus tibi fui, &fi quem amicum exiftimas. cui non
tantumdem Cred.ts, quantum tibi , vehcmentiMm er-
ras,nccvim veraeamicitixplen nofti. Hxceft
.vera lex.vt fie m diiobus peoribus ma mens. Pu til' ne
.ignota fint nobis aftra tenentibus,quxcunque vos iniri
nedum agtis,fed etiam cogitatis?Scioquod dolentilTim
refcro.qum tempeftiuum, Sc caiamitofum fibi. Sc patria*
primum ucceiorem habuerim, icio rt iam & fecundum,
feioquot aduericafus me obeunte vrbem noltramex-
ceperini.Scio quanti; dcmuai uftatam fluclibus,& adeb
- . ' ... -o...t. valtd
Epistolar. VM Liber. 489
adeo valida tempeftate quaflatam, at n:fi porras petered
tur,prop fnbmerfioni iam foret: ad pacis amoeoitate, te
Yelutminiftrom partem eins labor is affumpto Chrtftui
jpfeperduxent.Etfifdei noftrxertdis, credentem qiup-
penonamb'go q>'cm Chriftianiifimumeffe noui.apud
uperos mm agentibus,cx a bbus reft ns aperta fan t o-
mnia nec min'inumquicquamoccultum.Igiturex hit,
ft ali.s 411z circa V eft ram Remp.verfata fun hiftenus ft
verfannir.mihi fie t & femper, ft fuis incmodis afldui
vigilanti, multa dicenda forent,fed infinita funt num
ro,^!* poffent decentius confidcrari,qum dici,& occu
pais .-ideo (en fus rt video.ft nubilam cem geris, Tt
jn eis i p! ici n dis diftinccius attention opus fit a n i mo,5c
/patio longiori. Ad vulnerumquidem tuoruin fomenta
progrcdiar,in quibus cft meticulofadilatio. Multa ma-
gnique funt, ied x eis non plus quam vnum mortifeiS
quo gen ter curato , facilis eft n im, fi parumper ac-
quieueris cura cius,fenties profefto te fortius infirmi t
te animi,qum alterus iniuria laborare. Quod me tibi
mors immatura fubtraxerit, hune qui tetransfixit gla-
diuineTe noui, hanc illam finTc fagittam. qua; tibi cor
tranfuerberauit & animam, facit hocpietas tua, facit tui
erga meamoris ardentiifima fcula, faciant non minus
inexorabiles,& graues xrumnx,quibuspremi confideras
fratres tuos.Ita eos teera dilcdione profequeris,fic ama
te rfiligis, fic vrrfa viceteeolunt vt merit non minus
fuis.qum tuis laeteris,& doleas profperis,& aduerfis. Im
tos namque clamores, ft querulos eiulatus corum fre
quenter intelligo.quoi venerabile illud,ftpene facrum
collegium, haitenusquidem,ftnupermeis tantumteiri'
poribus.velutdc patria benemeritum.in furom charita-
te,& honore iamnabitum, nunc ignominiofa vulgo fa
bula fjftum ft J1 dec talia de talibus riris audire. Futu
rum tarnen fcio.vt fient qui flfo przdicantur, neceife eft
Tt fuif laudibus erubefcant,fic qui fallo cri mm.intur.nc-
ceTc eft fuiscriminationibusenitefcant. Arfirmabo pla
n quod (entio.ft profiteri non definam, quod experien
cia dotus fum.Eorum qui tibi aflifhint pars maior,ftfa-
ior fidc,& fuffiicntia,ft honeiht, in ornaj
490 F. Pitkaichae Vakia&tm,
mm laodanda xri-et , patent fruus com .. Sc open
ip enus cmiDcns ex le lucerjdc longis argumentas
probare Doo moiior quod manifeft.-m,ac notorum pa-
lam fit>e reliquis ' * : o quid fenfam non quidem :..!'-
demmatns funtfiLj . necio ?ia domini pariter ambu
lantes a i::e fiarte deidcras. Et mmi <ie quibufdam fpet
aliqua de te hquis *er nulla.[ndurata&proriiis ; n ere-
rata pJnt v:i:k.x nuS cura ita par:ter eueilend i. Sunt
cu i de fe mcliora promittant, nondum fitni, ed ad faai-
tatcm afp ran , facile n:: io medio curfu defic ant aife-
eutun quod cupiunt. Nam labor improbo* - . via.
.8 rt tuu$ ille Anneus Seneca "Cord.ibenfis tcilatur.
Vcllc fieri booum,pan maxima eft bonitatisx'jiufquam
etiam rei priocipiuro , partem poteotiflmam eife oi.
Bonis igitnr cor. fulo , patiente terga rare r , iathat
Tirtutibut,iacaeptis fideliter pereuerct ,nec odie m no
ce ntiam fuam perdant. Calumnian quidem poTun^cri-
minari non pofluot , callum fueran t msltl cta quaeque,
son fibi, fed alus exerrplo djfertiffimi Socratu d: ta pu-
ttnt.Ita venturum eft Virgilianum llud.
vtdet DcHshu quorjuefinan.
Reliquosautem admonco.vt dimiflberroribusin recia
repiant: fecus extirpentur demedio. Modicum enim
fel totum Tel amaricat , vnica men da totam faciem de-
format .parum fer raen ti totam malTam corrumpir, ide
ptrida membra , ne totum pereat, folent corpore re-
jcari.Nefundumquippe foret vtile per inutile vitiari.
Sed vt video , nimia iamexpecbtionetqrqueris,& ad
hauriendum falu tare poculum . quo dolori tuo fo men ra
propinem , intritam Sc fo! lie; tarn cu ra m geris. Accip
quod nedum leniat/gd mundet ex toto,amicum prenn-
lfti non perdidifti.ex his qui amanturjicet cos cafas ab-
itulerit. Manet cum ioeundi ta: e memoria, non tan tm
futura/ed prateritaquandoque deleUnr,har,c -
tio ie, lia quidem mcniorn.S ' pe uaeuum etiam eft do-
1re, vbi dolido nequicqnam proficias. Deinde iniquum
eft qua*ri, de eo quod vni accidit, & omnibus reft at De-
mum defdenj ftujta quaeftio eft vbi inter amiTum tdo
Ijrtcoi minimum intereil.Rc]>ice cleritatcm rapidiflV

pistolarvm Liber. \ 491
mi temporis.cogita breuitatera huius fpacij, per quod r-
iitatilfimcurramus. Obteruacomiratu hue generis hu-
mani.codcm tendeiui diftintum, minimis intcrtialis,
etiam vbi magna videntur.Quem putas periille prmif-
fum ( videbis.Quid aurem demtius.qum Cum jdem
iter tibi emetiend lit ,cum riere. qui tibi dileitus ad glo-
liam antcccTit >Kon fum ablatus tibi vt extimas,o fide
peftons mei comes, non tibi fubtra&s fum, non malif
ambus circumuentus , tranflatus fum in meborem re-
gionem.Eueftus vbi labores diutinos in quictem perpe.
tuam commu taui, de terreno coeleftis agrcola, de feruo
liber Si dominus , de fordido Si humano corpufeulo an-
geJusbftus fum. Ibi Redemptoris noftn gloriofam erH-
giem,gloriofus afpicis, fantorum fociatus agminibus,
in hy mnis & cantibus hilarem vitara ago Tuas igitur la
chrymas felinus exterge, gemitus cprime,& lamentis
omnibus , modo finem impone , ne forte certioratus
his tanta? fcehcitati mear inuidere potis.qum gratulan
Tideans.Confabulan tecij , & lngulare detideri,& vo-
luptas maxima mihi fuit, fed ad decantandas foilta
Jaudes altiflimo,&in eiuscontcplatione captandfum-
ma cura voluptate lxtiti, me vocat chorus Angelicus.
Obfecro aut per vifeera mifericordixUsv christi,
vt omnis meeroris, Si turbinis deterfa calgine fliiftuti
adhuc patriJc.fidelis vc hacbn'adiutor ad lit tas nec te vl-
h quar poilt occalione ctingere deneges,cui ttm te-
neris.Chari quidparctes,libcri,propinqui pariter &a-
inici/ed orants omniu charitates vnacplexa eft patria,
fro qua nemo bon' dubitat motte oppetere, vbi ei pro-
fat urus fit. N oui fide tu.noui fin ce rit at c,& intima cor
dis tui.'in te fidbin te pert proceres Venetorummon
potes d vixens patria; reeufare labores,licet graues infe
t q; lint. N on folm enim nobis nati fumus,part n oftri
prima patria vendicat, parte par tes,parte amici. Aderit
- & comitabitur diuiax maieftatisauxilium, bmnemte
floxia nouitatem auertet, imbecillitati tux me quoq; in*
cercedente, vires fubminiftrabit & grati,nihil eft eniot
quod Principi lili Deo,qui omnem mundum regit, fiat in
terris ac cep tius,qui m ofulerepatrejTiifeqs tk afflic^
CHAI Va a-
coriam mjkjc es .Omnibas quidem qui

un , -.: prarftjtcrrnt,Crnim
i in rrAnm difoiimm locum , vo. beau empuerno
> fiuanrur. AteramiTalemifiii,cuianmum.qaz
i codo potimr, natos te. coniogem , non alrter qum
fot mente xdduco, eipertns quod verum.A; foam -
miniM te foi rebqucrim, auiram paturjn fin '
commodk - z . ~, . 5c i:~:~ cu : cfurn.V . Idas Febnn-
, A ano eni , qui nos monc redemit.
M. CCC 1^.
BENI NT E NX) IVS VENETVS,
pttMiKsi tro, S- EpifLVlll.
mm kommMs/SMtf <o* oWoj qfj hatnixm od
ton m: . amfmanm& ff' i Benmtoulwm
J:* dqjfftfcnbit.
NOn poteft mi Modi virtus tua latere ubmodio,
folget & emmct,velut in candelabro pofita,& to
ta ia m V er ; s , o n fit::? fufrulta laudibus ex fe luce: , ideo
vt querclis exordia r. tecu m, mihi quid em ln-
eognito.tantum h ums fugaciuimi tempont,curas foliot
auaritiam veteran noftrorum commendat auoriras,
irrecuperabibter perdidi fle medoleoc culms enim bon'
non fim, in hoc tarnen libenter incumbo, vt bonorum
fiam coniortio non indignas. Fatcor,magnam vim ad
concillan dos foi nimos virtus habet. Ea nihil eft ama-
bilius,nihil quod magis ad d; ! ige n dum all iciat ,cum pro
pter virtutem & probitatem, eos etian* quos nunquam
vidimus diligamus.Vincit omnem cognitionem nature
morum fimihtudo bonorum, nullique focietas gratior,
nulla charior,qum cm viri boni monbueumiles.
familiaritateconiunfti.Proinde cm pleriique referen-
tibusmulta.magnaqucdete nuper audiuerim.facbis et
mihi ante charus quam cognitus & dum' m<hi fnggeri
tur quanta fit eloquent ix vis,quantadifcrtionis in-
tegritas, quantfque animi tui vigor , in te delcftor *
hipeo. Stupeo quippe,grauibus te enris obfeftum, tot
feculanbusimplicitum negotiis, fie vacare animo & a-
gientixfotuifle. Et cum infenm tccum,miqu r'ortu
Epistolar VM LiRfR. 4^
mm egilTc.per maltos caiis,variiqiie pericula re altan
do, hoc ipfum deleitar mc,animi tui robiir: quam mi
rabilis & veneranda resvet,noftra prarfertim .ire, vir-
Ciicisu vtinam non m igis ftcrtls, qum facunda, nrun
in ter it innen ill'e penculis,in med is tprftatib' placid,
Sc inter aduerfa fhcimaius hoc, alt i 4; mi Modi, qui
vt Cmile tuo, in quo cs corpufculo erdi poflt.Sed vis vc
opinor in te Jiuina dcfccndit,anim tibi ex eel le n t exhi
buit,moderatum.omnia tanqu minora trfeunt, quic-
quid timetur operaturq;ridentem,quem proferto agitt
coeleftispotentia. Non poflfet res tanta, fine adminiculo
numinisfummi ftare. Itaque nif fallor, maiore tui parte
iJIic es vnde (h : quemadmodum enim radij folie
Concingunt quidem terram/ed ibi funt'vndc mittun tun
ic animus tuut magnus facer , conuerfatur quidem
nobifeum fed harret origini (u.t, illinc pendet,illtic mit
titurc afpirat. Quocrca fecharan tua; vehementer
Congratiilor , & fortuna; mea: habiturat deinceps vnde
impenfz ratio mihi con (let .vndevirtntis Sc patientiac
form.im fumam.cuius cxemploadtierfushzc momenta-
ilea 8c caduca me muniam, Poftrem ad eius mores, St
regulam me coirtponam. Ha! quantum prodeft animo,
nondumadulto>illicadha;iMe,vnde fepollt facer me-
liorem.'Propterea eligrndus eft nobis vir bonus, & ante ~
oculos impet habendus,vt tilo viuentc viuamus,& tan-
Siamillo (pedante omnia faciamus. Hunctemihiele-
11111 eiTc cognoueris.obferuabo, imitabor, & fequar e
nam, fi marc tranfieris , animi tin mores , quos etil no
fperem facile confequi poffe, magnus enim eft labor, 3c
prorfus viribus meis impar:at fairem attingere non rlei-
pero nihil enim eft quod pertioax opera, Se cura intenta
&diligens non expugnct. Robufta in tcitum quamui
trahunturcuruatum trabem calor explicat .Mali
ter natae arbores in id finguntur quodextgit vins no-
ftcr,quanto facilis mens ipfa flcxibilis. cV omni humor
cxequent , forma m bon 1 tat is accipict, Ii fern en ter in -
ftabitur? Ne temerarium me quatfo puta, veris ii de me-
Jior a promitto. Imbecillis enim foret, & agri inexperta
/ornudare,ncc fpem bonam concij>eic>v bi tali,tant4que
494 F. Petrarchab Variahvm,
duce regendus Um : fed ne forte niinis blanrliri tibihzc
. rnea videatnr oratio, ars enim ea procul moribus ms
eft.alia me tibi fcripturum pra:noicito,qlie_ huic tux laa-
di contraria iudicat vuulgus exterior.non vt me.quichi-
cipulus eTe volo.tibi correitorem exhibeam/eJ potius,
Vt velut honoris tui amantiinmum habeas ex parte, cx
puritate fidei relatorem. Et cm nihil ex omni parte
beatum,nihilque in humants adinuentionibus ade per
fftura,quod,fi ad perfpicacis correftionis regulamde-
ducatur, multa non indigeat tci"one,magn aigumen-
tum bene conftituti animi tibi erit, li ca, qua; de te fort
adhucignoraueras,nuncin melius reformando cognof-
ecs.VII Idu>Nouemb M. L V.
MOD1VS PARMENSIS BE-
HINTENBIO, S. Epift. X.
YirtHtittn.qmbttitum ejftprxditum Beninttndim ait infupc-
riori epiloUfe indigum effôdcTle re>odet.
PErunfta melle Rhetorica mepermulxit epiftola, Be-
nintendi,quas mentis & oris admirando n:tore, ocu-
los meos dulcitcr illexit, inflexitfpiritum , Prrfricuit &
auditum. Verum vbifecum ftriius, quo rfum me vo-
earet follieit quaeritarem , non obftupere non porui,
juonam modo,(dum eminentix tua: gradum.laborit tui
ftudium , peruigili meditatione contemplor) qui tanti
ducisimpia,tantorumprincipum confulta diiponis, his
vtcunquecedenSjin meos ttulos te conferres. Nec mihi
fatis liquet, nunquid permulcendis moribus, an propul-
fandis erroribus inftitifti : His etenim haud iniuria mihi
meminiiTeJideor,adoleicentulos vrgeri folere, quos o-
lim yel illuione corripimus, vel in meliora animare cal-
lida perfuaone molimur : mol ns equidem fateor ,
de te quitantus,qui talis es.nif fanftnm, nifi honeftun
redere minus fas fuerit qum dubitare nefas. Mob'ric
namque,velu t interpreter, torpenti animo calcar adde-
, pauores excutere, Sc qui tibi ad probitatem offici cre-
dor, in hac te perficiar fuadente . Supprime qux/o
Domine reuerende,c nirainm elata vela fubringc.
&an quid agis, ai vt prsconi; ludibrio mendac s crw
befeam
Epistolar m Libfr. 40(
\ Quem tanta ri facundia: rtoridum,inregra di(:
Cretone Confpicuum, animi lorica potentem, ctiieculi
fluftibus, etf fortunx iftibusaftum, vacaTe dilciplirue,
praHmio ftupore miraris ! Mir ans cnim admiran
definis.quem noftris temporibus nihil attonitum. mini
aie cupidtim , bifrontis fati ludos , non fine focij fauorc
numinis,inconcu(Ta mente fpe&antem, orattone blanda
ijon minus quim vera dcfcribis. Erubefcodeniq;& mu-
tefcopenitus.qiiando quod mens argra cogitare, nedum
manus trepida fty lo dare vix audct :me tibi ducem eligs,
fpeculum exigs : fed vtiam arbitror bic tibi m os eft. TE
quos virtu ti Loies reris, hunclaudibuiaccendere, hunc
pr* animorexigtia foleas argutiis daterrere. Porro,vt
ex multisqurtot,& tanta pu>firis,ad (Tum refpon-
deam.Is non fuiu;is n (um, iure iratus exclamem,quem
tantis plaufibus extollere , depcrditi temporis querimo-
nia complorare , quem phaleratis orationibus allicerc ,
quem tanto debeas molimine flag! t arc : quin v t praeter-
cam quanta fit, qua fie afficeris ingenionim dulcedo fi-
rnilium ,i peftulculi mei latebras inanes percurreris,for-
falTe quem latentem (b modio non horrebas, nen aut
tibi in modio cognitum quam minus charum intetlexif-
fc dolebis.NouiiTim.ne tuis prorfum,qui tanta roe eon?
templationc dignaris , v idear au fpieiis diffeniire, non vt
tecum, quem mihi fingularem dominum prseelegi, cui
in cos animi motus,& cunftanptafubegi.fulgentibus
dieam paribus ar mis accingar, fed vt nafctis amoris no-
ft ri radix mutuo copulata , pignore coalefeat, folutis in-,
uigilarefermonibus : non intrpido tarnen polliee labo
ran i,nequaqu* ignarus,illue me rapi.ybi tua noftroriim.
Ccecropidar fimillima turba palaeftricis ccertat inge-
iis.Florcfcit Liuius,& facundia Cieeronis.ybi tua te ve-
nerabilis caterua miratur,labon fuo columen,& pedibus
dulce iubar. Succedo itaqne domine mi, ac genibus tuis
fupplex deuotus aduofuor,vt fiue mitior qualem te tus
commendat humaaitas.fiuc qualem te ad vltimum pol -
liceris, acrior imparitate malueris , mihi liceat tuaiulT
capefcere.dictata fcei cere.ac eo med u 1 1 1 tus afpii are.qu
c quacunqu* me vocabunt tui Socratici pectoris rudi
fluentlyenetiis JCX{.)>jQuemJbfis. K|p i
4'C F.PlTRAKCHAl VAfctAK. VH
BENINTENDIVS V E N E T V
Modio Parminsi svo.S.EpiftX.
Superior njjcnfi; -ait; ttpitheiubtnr am dthmtaMM
a -vtrfibm componendx.
REm non nouam,neque inop'natam aggrediar, ml-
g -um potins, Se ciara voce prouiifTam, ! tanro illi
praxonio, <\aod de te pridem altera mea profitebatur e
piftola quicquam ila dfraient. Quae fi foriitan, quod
siinim reor , aliqua fui pane tibi molefta peruenerit,
UDtillum (altem rcportatura fit fruhis,t quem te illa
tan tum cxtuleratprxfens nunc experta fie virum. Sunt
mihi quae fortibus in te lacen traiiciam acuti/maia-
Cula, funt val : ;i , Ji ra a tela, qmbus te tranfuerberare iaot
properem/unt fa g it ix mortifre, quas in te mittere t-
t viribus non forroidem. Quid autem arluetfum hoc
aezotij tibi it.ipfe delibera, non te tutabitut feutus vcl
gatea,non lor:ca,vcl thorax, non quodaisalterius gene
ris munimentum , quantumeunque exquifito artificio
lint contexta. Armis crede , mihi aliis qium ferris opus
eft ,mifcr es Modi,& mifcnor multo qum putas, cum
feruus, Sc am non feruus efle non poffis. Aftrinxifh h-
dem tuam , aftnnxifti pariter libertrem, & vtinam illi
domino, cui feruire fumma eftiocunditas,& libertasifcd
quod pace tuadixerim, ab eo,cui feruiueris ferinas , fer-
uiturfque fis,quid fperare potuens.non agnofco.Spera-
fti forte diuitias ab eo qui in diuitiis pauper eft : Sperafti
honores ab eo.in quem honoris occafio, lethiferum v ul-
nus in rlixit? Sperafti libertatem abeo, qui fem per animo
inquietus, in fumma librtate, feruorum nofeitur (
feruus ? Quanto tibi confultius aftum erat , fi tecum ipfc
vixiffes, fi te dignum feci les Deo : nemo autem alius eft
Deo dignus,quim qui hos vanos honores,opfque con-
tcmpit, quorum tarnen poTeiTionem non interdicit, ex
toto/ed crficere vult, vt intrpide poffideantur nobis.
Id vero minime coafequi pofumus , nifi nos etiam fine
ipfebeat nebros efle putemus. Nunquid fatiuserat
tibi his, qui quotidje noui cafus emergunt , ceruicem
fubducerc , & fecundm naturam vixifle, qux pauds, vt
pistilauvm Liber. 47
npb',rriinirnfque contenca elhPanem Scaquam ipfade-
fiUecac nemo ad hare pauper eft.intra hare It tua defideria
concIufiiTeSjCuxn po loue de felicitate contenderes.
Sed vt video, imp! ici -.ut te potius error, communis glo
ria: videlicet appecitus, quifummum calcar etiam vir-
tuoiilfiinis ( folet: qti.ili pulchram duceres, 8c ad ma
gnum tibi dedecus afenberes, apud illuftrem virum. fa-
mxpretiummeruiTe, falleris licet aliquali venia dignuc
fis.Nnne nieminifb.qtio.l auimi magnitude, ho-
neftum illud quod natura fequitur faftis.pofiturri non in
gloria iudicat , & mauult eile prineipem quam videri!
Nam qui ex errore imperita; multicudinis pendet, hie in
magnis virishabendus non ele. Facillimcnimadrtx
iniuftas impellitur: non eft pbilofophia populare arcifi-
cium, necortentationeparatum : nulla extrinfecus in
ftrumenca iam qaxric,doini cohtur.ex i totum cft.Nul-
la ergo excufatio eft peccati, vbi reprobara caufa pecc-
ueris.Sic itaquefi fcruitiiteiri,ainbtionc'mque tuam, ex
corde tecenleas/enties profeftcsluecduo, laudem tuam
acutiffimc transfodiflTe. Refpondebis, vt opinor, base
eadem imputarnrus 8c mihi : Fateor liber, non
ab huiufmodi labe totaliter abfolutu ^liben tarnen fer-
uio, iufto Sc ChriftianifTimoprincipi , non domino , vel
tyranno ,qni vitac, necfque in me habeat poteftateai.
Seruio Reipublica: meas, quae mihi meipfo charior Tem
per fuit:eruio patria: mea:, qua: filiis, paren tibus 8c ami -
lis. S demum priuata: vtilitati praeferenda eft. Hanc
mihi non feruicucera', fed fummam arbitror libertrem,
non tam honoris, diuitiarum vel glora: cupidus, qum
vtapudeum qui omnium corda nouit, fruftus benefa-
ftorum,l mihi bene fecifle forte ctigerit,percipi Hc
finia 8c figillam epiftolaMaius certamen expefta.Acci-
pequod te profund us faucict , & penecrabilis vulne-
ret mentem tuam.Verfus vt audio, componis, 8c carmi-
na,diciones & fyllabas quoeidic menfurare non dfinis,
verbis , & voc bus operant tuam ponis. O pueri
les inepcias his rebus intencus es, qua: neece poflncnec
alios facer meliores: in hoc labores, in hoc vigilias cuas
perdiMla hoc fubJucis fupercilia tua ,bar bam q u demie-
Kk i
49* F. Ptrarchae Variar vm
tis.&pallidusqan lque&eianguis infudas? Tiirpiii-
rwiiaura quae fcnto viro, econfeientia fu venit,
multum fuperelfet artatis,parce difpenfanda, vt necefla-
riistantum futEeeret.nuncquod morstergoquotidie
nob:s , magnque inftat, pars cius prarreriit , & quiequid
xtatis retro eil laratetict.quanta dementia eft, fuperua-
caa dieere,in tanta tenu oris egefrateEt cm aliena fnt
omnta.tempus quodfolum noftrumeft,fruftri conterei
re?Non Virgilius,non Horrems, non Oiidius, Scatius,
vel Lucanus,non reltqui Poetarum, auotquot numerare
volueris.aut eorum vtique faceto ftylo metra compofita
eo quod ab omnibus quarritur, paucillimis inuenitur,
confilio te iuuab'int.ld tibi cceleftis amor & Philofophia
fola prxftabit: cfficiet vt libcntcrDeum,contumacirer
forrunam afpicias, aliquid contra paupertarem ,aliquid
denique contra mortem, fngulis te adhortabitur horis.
Doccbit te nulli rei fetuire , nulli necelfitati, nuUis cafi-
buSjdtmum ad calcem perd- ert, vt tcipfo contentus fis,
texte nafeentibus bonis , vique hoc quotidie medite-
jis.quemadmodnm polTs aequo animo imbecillem bane
tc traniitoriam vitamrelinquere. Facer fuadebit , norl
dicere,&non verbis opera, fed operibus verba probare.
Crede mihi , mi Modi , literata colloquia , Si friptisfa-
pientum verba collea, eruditfque fernio, Verum ro-
V_ bnr animi non oftendunt , oim fit oratio et um tnvdif-
fimls audax. Proinde tibi perfuade. Iibertatem efTc pre-
tioifimum boni genus.qum naturalem fcultatem, C-
"iils quod cuique facer libet nif quod vi, aut iure prohi-
betur fipientcs cre diffiniunt. Sernitiitcm contra om-
* hiuf'malorum grauiflimum.qna quit alieno iuri,contra
haturam fubiicirur". Ab initio enim omnes homines Ii-
beri riafecbantur. Ambitioncm quoque periculofff-
Aam peftem fore, qua; vttuus ille Sabiftius ait : Multos
ottaliiim*falfos fieri coegir, aliud claiifum in peftore,
aliud m lingua promptum habere Demiim fummine-
gligentiam illam fle, i exiguum hoc nobis datum eft
temporis, inuriluer eapendatur. Sc prodige, vbi vclutir-
recuperabtlefiltrit parciifime difpenfartdum. Poftrem
im qualem,quantucrme haben te velis.nou in fortuit
Ted m
Epistolarvm Liber.
fed in manibus tuis fit, tunccummata felicitas tibi e-
f it, tunefhrnmam fummarum attigifle te noueris, cum
eo perucneris, vt qualis haberi cupias, talis fis. XV. Cal.
Dccembris.
BENINTENDIVS VENETv's
Francisco p et r arch AS,S.Epift.X I.
utntum Pctrarckam omit colafiribit , doctque non ta cor
poris quam .mim: culttn ejjc qu<zrciidum.
NEries nofter mihipridem apparat, ad cuius primo
complexum,magna me fubiit venerado eius, dum
eumefi memini, qui feprobitatibus fuis fecerat amici-
tia tua dignum.Magnum opus feeifle magnas fibi com-
. pararte diuitias.immenrum fibi theatruni eitruxifie, vi-
Fu4 eft mihi. Queror, iracor & litigo mecum ipfe, quod
non ma;ori cura tanti yiri glonam &ipfecgo venatus
fim iVccufo ignauiammeam, ipfe me farpe redargue, aC
miferum, & infcelicem ine clamito, quod taa ditigen-
tia.hoc ten m corpus operiam, fam i, litique fatisfaciam
mx. aeeius liquid languoris intercidat, fingida mcmbi j
caremr.inimiim veto qui non fuo/ed alieno potius,vitio
Temper eft nudus, qui non annona:, fed paftris inopia
famelicus, fcmper & a;ger,ficprorfusacfi mea nihil eius
- interfir,abiicerem Djco intra meipfuro, Si caccicorporii
Jumma perdidifles, fiauditum, guftom, vcl taftum, aut
deniqueodoratum, itniftramanu cafusaliquis abftulif-
iet, nunquSd Adriaticum mare non fulcares^-Nunquid
lonicum & ./Egcum'Nunquid Charybdim &Scyllam
forti animo nedum traiicres,fedtranares?Nunquid non
ltaliam,GeriTianiam, & Galliam peragrares? Et vt paucis
totumcnmpl cbr.nunquid non Europam. Afiam,& A-
fricam vehit fnribundtisinquireres, vt nedum qui fana-
ret.fcd qui falutem promitteret inuenires. Nunc in fori-
bus tibi eft, qui morbos arrimi diligenterexpurgct.qui
tanta valetiidine infeitum cum curet & fanct , tenebras
pellat , lucnique fubdticat , qui beneficio fue te parem
angelis etficiat, vtquidmorans veleeffas? Excute tei-
pfum Sc libera, feftina, propera, & virum ill velut diui-
mi quoddam oraculu fupplex adora, nulla adeo tibi tri?
Kk
Vaha,
ladeunda i
Pliai tura , & apena
, I t labor eft , muh ,;, i- paus,
.*: quam fperarepofbs innenie Nunquidqtsod ra
re in PhiWopbo repcrimr , Chnfhanar qmf-
ji-r. fidebor >.'.-- w ad ofeedrcndum quifquam r.u-
mi:c:;N equidad :-... quifquam modc'loti
"- - . - i i *r :t - i . m pararior , ion conuerarionc
fee.-, -- *v :-s eftlta rt mrit dio poln, quod nequa
enamet finritafkinuent.AdT.Lioiu..-> ladeo tunee
Jo J-'.r-;i foatcmanantero^nuUi de vkimis terrarum
nibus leg -mus perueniflc^c qnod ad fui Kontemplatio
nen) Roma non traierai_,vaius hominis tma perdure.
Qpanc magis h,non Leum botem fed ri .erais di -
cam aureum rirtntis Sc eloquentatflurnenemittens, a
deundus & ctcmplandus eft vir; O (beloram imroen-
fum fl bene qnif computet 6 mextimabde Grculi noft
donam.ilUm in terns inaenifle lutero quam necpiae-
temis.nec fiicuris fperire,nifi de ceelo u fjcrit.Lcges m
antiq jorum Hsftornt,viros fuife prudcntoj,u:ftos.rcm-
peratos Se forres, fed quod vni cont ient- alter: dcfiSJe
comperics.In vno hoc totnm q'Jod dici.vel cogitaripof-
fn viriutis innenies. Si qnarra fcicntiam lzquabiscum
Ariftoteti vel s: fi mores , nneiis Seneca cedet
ill:: ii eloqucntiam.alterum inuenilTecredideris T.C ce-
ronetn:fi cardinabum irtutum quamuis ex quatuor .al
teram confpicies Soeratem, alteram Sc PlatoneraSi hu-
tifmodi ergo vir , cm nil aliud qum Deus in humane
orpore viuens exrimari um polfit , imiadat me fatpius
/ itnmo'ierauq'iacdamciipiditas , ve mandatum dommi-
cum quodammodo in refequrnt ,vxorem Sc fibos, pa-
trem.ii fuperefl'et.if mai rem, fratres denlque Scfororet,
cartera eciam .qua; circa me bona videntur , propter te
deferam ctuplum accenrurus.Scioquidem quod in ma-
nibustuis elr,regna. imperta, nnbilitates, honores,diui-
tias oplfque confei re , Sc quod his omnibus maim efta-
liimas hominum erudire,eifr|iie fapientiam digniTimaia
reru m inf.i n dere. Qu.id au rem ea oprabiliut fit,q'i id pr-
#jtiu,tjuid melius, au(bomineJ:bcrodignius,non a-
gno/co
Epistolarvm Libi&. 501
gno fco Hxc eft diuinarum Sc hu man m rerum not i-
tia.hxc Filii vendue feient ia,harc quas foU potelt homi-
aem comen tum beat nique przftarc. I uque fecclTuni
nuhi frequentis perfuadens, cunda difpono , accingor
ad iter & pacacis omnibus.vclut cleitcm gloriam pett-
turus, bilans 3c tutus abfcedo. Et Temper in limine qua;
me turbet ratio, videlicet rerun* omnium moderatriz,
clamat& refiftit m fciem , vulgatam illam non time
fat s intellect un lenteiitiam reprx'eatans.Appctitus ob
temprer rationi. Ad huius vocem attonitus lilto gra-
dum pedem retraho.ad nauis iam properante afcenfum,
& quafi fubira obumbrationc concuflus, eius imp
taciturnas expefto. rgu4, increpat,& caftig it,& velut
grauiter delmquentem all .quitar. Quiste m dementia*
tan t. im duxjt.vt temer quxquam, nee confutt confti
tuasiCog'ta quis lis,quo, quidvequxiturus accedas. Ru
dis & tenebroa materia , cui vix poifit aliquaboqitatis
erfigies.ne dicam imprim , fed eriam infigniri, Pre
fapientia tentas luminum mu kirnen: necius quod
fruftr quicqaam agitur in non difppofito Sc patiente.
< paedagogi mini/terioadhiicegens.qiu fronte clanf-
imi viri f >res,etiproietilTimusin vas. & nii confuin-
matz fapientiacacceifibilismcntibus pulfare prxfumisl
Num tib delirare maxime videretur , qui feandere tur-
rem excclfam , vix per multas afccnbilcm fealas , vnico
faltu contenderetNum tibi inanus videretur.&improV
b is. pan nofus Se lordidus.oec cilicio quiden dignus,re-
giam tibi vettern auro, gemmifque contetam,repenti
na quidam impetitione rlepofcens Magno vt opinor
mouereris caeninn > , fed maiori multo,li ahum inueni-
res.volare contra naturam voientem , cert vtillc.quo
altius afee nder et .maiori foret ruina cafur us.lic C tibi ni
propoiito retipifcas,qual erranti viam,qn magis am.
bulare credideris,itineris plus reftabir. Sunt ad fapica-
tiam ipim gradus,quorum fi quem interfcalariiVel prav
termitti cofltigent , necerte eft qui hoc tentt, ordine
peruer'b p, xcipitet. Melle & lae prius educanturin-
fntes.demum inualefcentibus annis.validioribut nu tri
un cur sibai us. Tu quorjue mile foc , is corum adhuc
JO! F. PetRAUCHA VaiUAB.VM
numero eolIocandus:eft enim cibus quem quatris,pror-
us viribus tuis impar, cmaurem adolcueris.a-tfortio-
ra matura confultatione confcendens , tuoc deftinatum
portum/ecurus intrabis,vbi lalutarem meddam.vbi irv
Comparabilesthefa'.iroSjVbi quicquid poteft circa homi-
boni cite conforta mcnfura recipies.ita vt tibi m
rito fit dicendum : Hoc cft quod femper opiaui. Hxc
igiturvirorum optim, etiam quenique cftantillmum
tcrntnra, tua przfentia carere muitum me compeilunt:
eram quantum potero ,patienter,dab!i"e operam,u-'
cet ignauus c difcolus , licet publicis obfeflus negotiis,
vt aliquando me faciam defiderio meo dignum. Tu au-
tem benignus & pius.hoc vnum quod abfenti praftare
potes,literanim colloqui,quarto, mihi nedeneges hoe
vnomo.io mihi vifendum te prasbcNuquam cpiftolam
tuam accipiam, vt non protinus tecum fm, nam fi ami-
corum abfcntium imagines iocunda; funt , qua; memo.
riam renouant, & deiderium abfrntiz falfo.Sc inani Lc-
uant folario,quanto iocundiores futura; font Htera64qua
veri notas amicj,& vera veftigia repracfentant? Vale mi
/cebci/fiiite domine , & quotens fcruos tuos computare
vobcris.precor nomen menm faltem in vltimis nono-
mittas.Ago autein tibi reuerenter memoriam,vt epifto-
larij tui copiant munus qoidem mihi chariflimum 8c a-
lis tuabenignitate promiflfum qualicunque via habere
promerear,pro cuius fcriptura per communcm am cum
noftrum Maren m de Rude , einem MedioIanenfem,5c
Venctum.ficut neceiTe fueritferiproribusfatisfiet. Ecce
enim,& egotibi expendes, exfoluo debitm quod pro-
mifi, mitto inelufam refponfionem , quim ad ca quat
icctlndario inuexifti , non tarnen vt afferis tibi rece-
ptam , nundatiit recolenda; memoriae Dal illeDandu-
lus , olim tibi , fuis dilcftus virtutibus , & verac noftra:
patriae vcralux,vt feias einec verba .neefentencias de-
fuifle. Et vt ml reftet , quo tanti viri poilit aceufari
memoria, certumtene, eum omni tempore appeten-
tiiTimum pacis fuille : atvt audire faepius potuifti , hic
ifjoSjgloriofum quippe patrie, noftra^dueibus noftris eft,
vt quamuts in cos dignitatis titulas fit colLuus , potis
cqui
EnsToLARVM Liber. jcf
fequi quitrn duccre,nectam imperandi.quam prendi fi-
bi poteibtem afcifcunt, vrqtie ipfius viri laudes.qwas nec
capcre poffet , volumiais magni liber paucii abfoluam:
nil in natura peccauit , mit quod tam breuem vitara
dedit cidem.cui tamen bene reddita; reliquit memorurn.
fempiternam. vu .Cal.Feb.
F Rt\,N. PETRARCHA BENIN-
TENDIO SVO.S- Epift XlI.'*
JElegos qnMHordccim in laudem ^/fndret Vanduli ene-
Ducu,fi mtttertfcribit.
COlende femper atque honorabilis amice , literi
vcftris prim um acceptis , fuper epigrammatd
clara; & gloriofa; memoriae domini ducis noftri (vt quid
fgnitiem meam caelc ) cxcufationem non epitaphium
meditabar , vtqui muhmque alia curarum acicob-
feflus , Sc occupationum mearum mole obrutug , vo-
bis vt reor , animi faltem augurio non ignota , -
ipfe furciam meis, 8c vfque adeo, abhuiuimo-
diiuuenilibus xercitiis fim diftraftus, vt non iam an
tique rcperere videar , Ted noua prorfus , & infueta
tentare,vitaeque metiens breuitatem, & fundametorum
amplitudinem , qua; icci , fedulo mecum ipfe remctiens
contrertiifcam: ideque iampridem femel mente firma-
ueram,nmil vnqu vel ingenij excrcitio , vel cuiufquam
precibus, vel qua'ibet feu neceflltate feu deleftatione
materia; nouicarminisaggredi/atis.fupcrqueexiftitns,
fi notiuas vow fiicceflerint.Quod prasrupt animi decre-
tuie, negleta interim ingenij afperioris infamia contra
feruidam amico'rum inihmiam, inexorabilem facpe me
tenuit. Quid multa ? lam calamus erat in manibus,
iimqueexcufatio texebatur ,dum fecundus interuentus
epirtolar iniiciens manum,difrldtiarnabrulit.pudorem
attulit , duritiem fregit. Itaque calamum, quem ad ne-
gandiim cceperam , ad parendum verti , quid & per
quem,& pro quopofceretur,quidve & huius amicitia:,&
illius memoria; dcbeam.acriter meciwn volus:ead ho
ra igitur, eadmquefcRone, quatuordecim Elegos di-
ftaui,qui fi mei non vidcbuntur, nolitc mirari, nam nec
V. PTK.A*CHA* VARIA5.VM
ego vt eupcrcm meus fum , nec fum ille qui fucrara, it*
me multa circurr.hepunt, quanquain hoc ita velim ac-
cipi verum clTe.vbi mc viuum,meas res incueor.Nam v-
bi alios , & humamtm genus omne con templor , mult*
fjteor occurrunt,vifdecum mei ltatum aliena: forth col
latione confoler,neq;facile quifq; me liberior,aut magis
fuus appareai:quod u Cort verlculi pltes funt,quam pe
tin ci ant. cmedium prselio eft, duos abicitequos vide-
; . ' nnmeri ratio Con (tabit:S in omninon placent,
come mgis veltrum crdite, qui ?tvf>bis oofequarmi-
biaduerfor , neve aliquid vobis aut natis indyn Ducis
negein/cens ac volens m glorio labort, id ipium, cuius
mihi pen'.na :ngs eft, tenipus impendo.Afcripiaurem
in margine, liquid eft ,vbi veldubitem, vel resea<fem
vari Hic; | vidtratur , vt fe clectio veftra/rt. Mi
hi enim cum omnes ; hodie , turn przcipu illato
abeflc perpendi , quam Graiam Graij vocant. Va\etc.
Scripta rurali clamo in domo Carthutix Mediolani v-
bi & acftatem ago. Calcnd. Septemb. ad vel pet um. M.
CC. LVII.
En dorrms îidrea VenettDucis,vltima quanta ejlt
iStaftd aurgensfbiritut,aflra tenet.
Publica lux lacet hic,ty quartumjydut bonorum,
Sttrpu Danduleagloria prima,ducm.
fJmicaiiimi vigilem temeraria Graciafenfit.
Et leutt f,itiqao rtddtta Creta iuge.
fjuncycomes ^ TyrvliijtofiMpcrurgcns',
yaatu propriis,qui meruit-vtmam.
Hune lrfliHPijolnferHins,& ladra rebtUii.
Pertimuirc truccm,percoluerepimn.
Hie Genuam bello claram,pelagiquefuperbum,
fregit ad ^4lgerium,fermtieque dtdit.
Iufluj,amampatrit magnos cmfecit amicoi,
Ingenio pr*flans,eloquio omnipotent.
BENINTENDIVS FRANCISCO
Petr archae,S. Epift. XI [I.
Episloltu duos ad Ciceronem fe accepijjifcribitifed earn quam ad
infantum Senecam direxit Petrarcha.fibi mitti petit.
REuercnde domine mi: Si plus debico importun*
reftulque fum .aicnbitc quxfo feruenci vos dc
Epistoiarym LtBiR.
BotToni me* ,quse omnem me paaorem fimul , & r*-
borem auerrens, nimium deuiare facit tramite ratio-
nis.Scio quid\nunqu erga vos vlla, ex me mrita pras-
ceflTe,vnde taot vir le audaci rte,tam crebns pul-
faretdiis aiifus lim, fed veftra fumavirtus,omncu vul-
gataper orb.canim* mihi famelicus, tibdque-
iDul,timore nefcius,in hoc quantu I ucnq; futurs lit, hic
tpons morar pbulo generlo , quo diu Je testas
fum cupisfaginari faciunt audace ex timido,& ex vere-
<do fecur. Epiftolas duas ad Cicerone habui: reftat ea
quam ad Anne Sneca direxiftis:& cum diebiisoto vel
urca, hc adhuc me moratur exiftimc.iuppl.co ne me
otioum veftra bcnignitai efle finar. Qujcquid vobis ad
oianum occurrerit,quxfo copiand tranfmittite.cui ve-
omniadariulmafunt.fulgentiafuperaur & ijnam-
libet margarita.In qmbus etlimultaaliagr.dis vtilitatit
mihi futura lint , infummotampretio mihi erit.quod
ea intus idebor os habere prasfent, quem in fingula-
rempatr.&domin habere propono,ciinlisiempori-
bus vit mrse.Recommends me hum liter grati veftr
Tamper. '1& frequentiusvenircmadvo'!,li'
his quib* vtiliter infudat s operibus, vilitationem
tarn vt ilcm,qum lupcruacuam efle fcirein.
FRAN. PETRARCHA NERIO
Svo.S. Epift. XIV.
,^mcicumfda,iuuLitaflij mortepre mrrore extmflhohitlii -
get.fuam Ultimi mollitiredarp4ens,docet natorum mortZputicnter
efleferendam^dque variis vtriyppuJixtu exemplts dlurut.
MIrari Cogor , in tantis occupationibus tuis , in
his flu&ibu rerum maximarum ,ques ab aqui-
lone venions , nouus CzCar inuexit [taha:, 3c quorum
tevalde participen) tua fors facit .hanetantammeis ir)
rebus diligentiam tuam , vt videri poilis , nihil aliud
qummevnum cogitare , ita dico videri pols ignari
induftriat, ingeniique tui : Nam qui te noucrun t,non
mirantur , polTeanimiim tuumad multa, aemultum
diuerfa fufficere, praclerrim vbi ilium fuis ftimulis vrget
amor , quem omnis dilficultatis vi&orem , & regem
puimus animorum. Hseccur prsefatus lim intecroges^
/
JO" F. PlTlARCHAE VAlIAlT
quia dum te lters prionbus rc{Tum.r.eor,ecce duz Gravi
aliae.ate mihi, vir optime,rcdduntur,omnes impigerri-
mm digitis tun fcnptar, iu minim plus tibi vac-.-. - nc-
gouoqum in otio.Mihi mirum(inquam)nificclentas,
quae vt Cicero nfter ait,iDgenij Jaus eft,mirum efledi-
Ictiteret- Sed en ad rem. Si illud tranfeo,quodin pri-
mis quai aiagni criminis rc mihi purgas infmiam , Sc
prop fcrileg j nftar ducis , n rois me literis fngulari-
ter compellatfe.Itaque ftvlum rautas. quafi relego blan-
ditiarum cgeam.quas priraum Iul.Cefarisfortuna mun- '
do intulit.aut te viliorftylus .robuit'rquenon deceat,
Cuius &retcres omnes , quicunque calamum artigere.
Quem articulum quoniam alibi latis digeffi . . su
fren fo pede prarteruehor.Et iquid au&oriratis apud ce
non quidem menu', fed inueni, me quoque nouifmum
omnium habes auorem.qui hoc ftvlo non tantum ad
amicos,quos ex aequo alloquor/edad Reges que Pon
tfices Gefarmque ipfum vti foleo.quos reuerentis af-
fartius , zqumque eft. Verum ego reuerentiam veram
inmendaciis non repono . mentiriautem dorn mis his
vocibus.quibus nunc vulgo vt : mur.state ipfius Carfris
inuentum , Lucanus afferuit. Sentio antem quid te mo-
uit,neqne tu diifimulas, motum te Iiteralis meis,in qui-
bus ftylum hc intermiliiTe videor,cuius rei ne de cte-
ro moueare reddenda ratio eft. Ego quidem,am ice, ftylo
huicconftanter inharreo , quotiens grandiufculum'ali-
quid adoriongrandia enim nec huiusanguirilfirni.fiiga-
ciflunique temporis. nec ingenij mei funt,nec huiua ca-
lami.quem agreftem reiris cum liceret,coeleftem vrbi-
nis dicere maluifti. At quotiens ad plebeias atque h u-
tniles curas, quas nec ftylo dignas putem .aliqua rerum
ricceifitasmeattraxerit, plebcium quoque chara&erem
non reeufo, nefort plus opera verbis impendam.quim
feutentiisdebeatur, dque mihi non aliud cauaein Ulis
literulisfuiTenoueris.Et hare quidem hactenus.ex nunc
autem quiequid agam,& ftylo quolibet,i!lud fait em
admittam.vt plurali numero vtaramico,& vni loqoent.
Idque tum per meipfum fum facturus, amicis mtiar,
tum vel maxim i ne exemple tibi noccam.cuius apuAte
P9lt
Ipistolartm Liber) 507
Mon leue pdus efle video. Ta igitur me amas,ad pro
prium tylum redi, 8c id gimas n vt ! bus vulgi/ed
yi decon noftro fatisfecille videamur. Venio none ad a-
cerrimnm dolorem me.quo in fecunda parte literarum
tuarum , quafi venenata cufpidc afires meas , arque ani-
niiiro pupugifti. O factum pelTroe, de amico optimo:0
jnfautum negotium:0 rem tnftem,calamitofam,& mi-
feram: O nouum. Se inauditura feciihsinfortunij genus.'
ATuefeceram oculos triftibus fpelaculis , aprs ama ris
rumoribus,petusCunftis fintunae vulneribus, & cogi-
tabam adiductquid vnquam mali.quid a(peri,quidacer-
biaccidiiet homini, vt quidemmihi& meis , quoniam
hommes fumus & non odij.vcl eucnturum cle.vel eue-
irc poTe cert fcirem,vtque aduerfus omnia taenia da-
ratum atque armatum animum haberem, teli hoc quia
aunquam tale aliquid videram, mlimile prorfus audie-
ram.aut legerara , cogitare & praruidere non potui. Et -
eo inermem.improuid^mque transfixit.Hei mihi quid
quaerari Vnde ordiar Quid dicaro Acciifabo fortunara*
Surda eft. Accufabo molliticm amici , qui ibi mortem,
mihi mortiferum dolorem attulit ? Sera eft accu (at io er-,
roris , irreuocabile damnum, eil. Quo aurore potis
inutiles iint querela;. Et tarnen dulcedo erfera iuuat
in(ftere,& fando alimenta miferix prxftare. Quid en un
aptispolfit animus t rift is, qum in trifti materia veri-
ri, habet Sc mrxror voluptatem fuam,duram quidem/e4
fbiaccommodatam,in Arte potica feriptum eft:
triflia mxum
Vultum -verba decent.
Vtar conlio quod me dccet-Sed qu pergo.vt illi nihil
proli m,mi h 1 noceam, forte aures atque oculos tuos las-
dam ? G caeca mens hominum , & non futuri modo, fed
fsepe pracfentis etiam fati fui nefcia. AdPaulum Hanni.
balenfcm vnumex Romanis principibus ,cui me fami-
liariillmum virtus & humanitas feccrant , quibus il
ium mirabiliter natura dotauerat,rr)andata dederam.tibt
iguarus, ilium iam rebus humanis exempt , taliter qui-
dem vt non mortem,qu natis omnibus qua eft.fed ge-
aus mortis Vaic cogrer . vfquc ad meam ipfo
boar ' :
* - ns-Ol-cstwtfaaia'O Sab .J*
< Ornme * aap ti r-of-
1 ; - : - : -: - - : -
UESpJElS tr 1 SBtoier.ibaC g ' - . . lttl
ios mmfe u.s ;i*raE , ri . m
feg il ill txr - ; :' -~ Semem
fccai -Hwrayica tea. - : Amfit
Pael - ' feet " ~ ::' surras & aim
*1 a> fijo* aa- } ; : : - Ma-
c-- - - -: i :. : :t v- m :t
E<Jn!:: ' - ; : . cz taota aatorani ;::.'-:*:'. :,
: .~ i ~ rfi : ^.nd rckn - r: n " - -
JO r .'? - :\ b CDCC ' - n j
VU * '. ' - bare mocnciD i :': . : Sc : ? .\ - adhuc 1
mh Pate erar. Qurnam*rrlL'nctaat Wont cania
f .. -gnorabat bomo &-protofVia mul
t ianencs mor (olere, qum Vr t H : rt . : - -. r ,
ploro ruedos qualm capras? H1'man; genera n-
remenrum terra non caperet, omnes fenelerrent qui
liafcnnturfQuidigtm-pkraj'Dieat aliqurtNibil adhuc
jioui audio.A<loleicemem in prxbo pugnantem,in prz-
lio cecuLfe. Euetiiunc iftaqcotdie,& fe mum purum
numerabilit multitude eft. Nam od (erib, corpus
exange, hoft bus fiTe ludibrio hoftili fxuitiar aliqcia,
d uperhti, ei.'te tu -enverar nil prorfiis adiccent.
Stultum mim , cum mortem fpretient , cadauens iniu-
rum for rr idare. Patres ob tum fil orum forti tulre a-
eimo,lacero* quidem artus fkeis oct-lii collcgre. M uiti
eutem Ajos lachrymu ad fepu Ichrum, -nie rot
quidam verlisinfegladmprofccuti funtrrletu -!-
co quod meminerim,ante Paulum nnftrum, nemo. H
eft n mi s & rar us. te inconolabihs dolor meut, hemo
nobiIiiTimus,& mea quondam opinionefortifimus, e
fortunar, tergum prarbuit.ficlaxauit frena meeftitias, rt
illa cum prarcipitarct in mortemr lacbrymas meat!
incxh.ni (tos fletu oculos!6 liuentia lumina.' Da ven 'am
rai>le,font ille aruit.qui am ft is amicorum mifcris vber-
sim lacbrvmat dabat.Siccarc illum re vna Romana
domufc
E?IST01ARVM LBIR. 0
dorms debuit ,dum Columnenfium milm fleo flere
alios pofledefij.Omnes lachrymarum mearum fcatebras
illa coniumpfit,pumice ficcior itus fum. Tu tarnen vit
opt i me , fine 1 ic h rv mis meis non eris,quas de pi tun -
UTimis atque abditis anima; receTlbus fundo eruam,&
quibus mceftum f ;nusabfens profequar, iroo vero nter
triftia fuera fetu madidus, prarfcnfqnc verfabor.Qujd,
heu , mihi fecifti ? Vir in rebus aliisacerac ftrenuus,
quid fccifti'N fat magna pietas eft, vif patern is lachry
Biis,filij funus ornare.quod ipfum virtute im i melius,
& fpe folatio promillat refurrcdtionis ($/<-
ium piar vit funtlachryma: , iiifi mortem morte ac-
cumulans,charifllmo & infonti filio,paternar morris in-
uidiam,poft fira relinqueres,& reurcijatque odiofum po
fteris facffre,quem amabas , Nnne prfeftabat quamuis
prarpoiler filio fuperefle , S te fibi fratres/oelicjores ti
bi atos quacrereJVirentirTima artas erat,vel quod Clri-
ftianae pietatis proprium fuit,pro illiusfaluteaninuccu-
ius corporis pneceps & feftinata mors fuerat , preces ar
que fuffragia ad caelum mittere ? Vclqua eaduJcedo
eft.recolligere un i mum atque firmare, Si in extrema fe-
latiapatri,virqueforti, debitas vltioni intendere ?jPor
ftrem quid vis facer potius quam quod potiffimum e-
legifti? Quarenim ifta dementia eft uperbis hoftib',qut
fii; tui frgida membra calcaiier.mt, quibfque fuus lu-
rus, S crudelitatis , &infolrntia? fupplicia debebantur,
de te quoque duplex gaudiuiu,& geminam vltro vifto-
riam concelirtes? O mortalia peora, in extremis Tem
per casca cafibus. Audita primrjm morte filij,confpet-
que~cadauere, quod humanitats immemorhoftilisita di
cerpferat,cum & ferro pofles vlcifci S animi virib' gra
uem ferre fortnamete fat fiiccumbere maluifti,& te e-
xittalibus atque mortiferis vltuses lachrymis , cmque
rirorumeiemplis iUuftrium, qua: probt noueras,reuo-
careris ad vitam , & ad fpem defperaram in mortem nc-
cio qua ferli dulcedine raptuses.Nnne atitem,quafo,
luftiis inconfolabiles paranti tibi oceurrat Anaxagoras,
qui mortem niintianti : Nihil (inquit)inopinum narres:
Cum enim ipfe mortalis im, feiebam ex me genitum ci-
LI j
fio' F. PTRAiCHAB Variarvm
fe mortalem. Ndnne Xenophon in animum venir, euf
cmfacnficanti . pnmogeniti mors fiiij nuntiata eilet,
neque cctprum facrificium intermifit , neque fuccubuit
fortuna:,fed corpore atque animo m anit immobilis,co-
rona duntaxat,quam capiti geitabar, depofta.ne tituni
vulnus non fenfTe viderctur , mxcjue cum gaudo re-
polca,vbi accepjt,fortiterdirnicanteni lium oeeubuif-
le,Deos reftes faciens,plus fe virture filij delectan quam
in morte torqueri. Ndnne vnici filij dolorem immodi-
cum, caftigare vifus eft Pericles , quiduobus fimulra-
riiiiM indolis amiflis filij.neque corooam depofuit,ne-
que concionibos abftinuit , neque vllum penitus,aut in
verbis,aut in vultu mutatianimi lignum dedir.Erfi Jon-
ginqua refpicere mens lachrymofa non poterar, ndnne
luboculis erant B, omanae virtutis exempJa cJariflma?
Ndnne aderat M . Cato,fencx illc famoiifimus , cuius
Cum innmera: laudes lint , tarnen ille apud Ciceronem
prxcipuaeft, qud fortiter ac modeft optimi filij mor
tem tulit? Ndnne Catonis collega,Q3'l"rcws>ciu'- cum
Cos.eoipfodie , quo Senatus fecundm legein coa-
oocandus erat, vnicuni fpeftandac indohs filium imp
fet , & fepultura: filij pius piter interfuit , Sc moi Sena
tum Cos.egregiusconuocauit. vnurrvdiem inter uer-
fifima priuati mecroris & publica; ma el tat is partirais of
ficia? Ndnne Paulus cuius fupr mcmineram,
Paulo noftro par nomine , fed quod nollem vircute fu-
perior,qui duobus primum filiis in adopnonem datis,&
not duobus,quos fibi icruauerat(qui qualcs elle n t inde
#oniiciestquodinter datos African us iunior)intraicpti-
mum diem morte fubtractis, orbitatcm fuam tarn inui-
fto animo pertulit. vt polttriumphum Macdonienne
quem ibi virtus,& fortuna doopuIcntiTtmo rege pepe-
ierant. S quem alterius filiorum mors pratcefferat alte-
rhis inlecuta erat, P. R. alloquens.qnafi publier con/ela-
coris orHcio fungeretur , & id iibi optato acciriiiTe dice -
ret , .quod in tanto plendore fucceiTuam publiconuo,
metuens nequaforfan gaudio vt fit moehtix e nubes
fFunderet,deos anxi precatus elet.vt liquid tacit mi-
narctur,totiim populi cruioibus,B fuam dproum fbr-
Epistolarym Liber. - :- u
tuna conuerteret. Nnne M. . Puluillus.cui eu Ca*
pitolium dedicanti ab /Em.I.o mors fil j n < ru au effet,
ab opere glorilo, quamais equidetn.vt falfo.mcefto,ta
rnen rumore p: rculfus abfilteret, nihil aut vultu.aut ani
m o mocus eft. coeptmque nampluis intermitir quin
>t cadauer iuberet auferri , templi continues poftem te-
aens. Quod fi faifa: tintura ille relgioni , difque men-
dacibus tribuit , quantum verx religioni, vero Deo tri-
buendum erat? Quantqueftudio prouiJeacfum ne tue
fletu Paule tu perires.CHRiSTVS orfenderetur? n.tn-
quatn quid exempta virilia coligo , cm Romana; mu
lleres , pudorcm tuumpremere , & lach ry mas iccare
debuenm, vir Romaric i Nam vbi tune qtia:fo,vbi tune
Cornel'j Afr can. filia, Oracchoruui mater, cuiprartef
Alaterna; pietatis affectum , q im chari fill j client , il-
lud indicat.qud Campana; dhm lio' pitar,apud fe mulic-
briter jactabunda:, & fua fib: ornameta mon fti at i filio*
ludo literar reuertentes often Jit-.Et hac(inquit)mea
ornamenta funt.! ios illi filios.Sc haec ornamenta, (mu
pmnia , fzua mors rapuit , tantum tarnen animi fbe mi
neo fuit in pecTtore, vt ex morte illam complorantibue,
& mifcranivocitantibus refpomteret : Mcelta m tique,
fed miferam fe non eile , qua; tales filios gi-mullet.
non fmineum , led virilem & r er patenta gloria di-
gnam vocemlVbi erat Liuia Augufta,cui cum duobus
filiis mors,vt ferm mos iuum eft,& pelllmuni reliquif-
fet,ic optimum,imperi6que dignilfimum abftulilTet.ita
afum fu fleuit vt vitro & modum.Sc finem lachrymis
-imponerct.medimque fe inter piam matrem &pr:nci-
pem feeminam exhiberet, ne vel nature ilebitum nega-
ret vel tanticoniugisoculosfpetaculo triftiore cofun..
deret. Quanto autem exaius cauendum erar , ne gemi-
-tu nimio Iderctur r ist v s ipelator,ac iudex
um noft rom m , cm mortalibus querelis, iudicia xt crria,
onuelli, haud dubi ncqtie immcrito permoleftum eft.
Sed Romanas tranfeo, quibus vt muliebris eft pudores
viriluanimi atq; confian tn,qufquc nunc etiam
fama vulgaris, etil multa viris detrabat, iure tarnen am -
gcbtium mulietibut anreponit , cum m hoe ;*
CIS F. PlTRARCHA VARIARVM
nere laudisfef offcrat grata muliercula,yt prole impar,
fie par animo, quae audita morte filif.qui in acie cecide-
rat.ln boc(inquit)illumgenui,vt erfet qui mori pro pa
tria non timerct.hgna vel hoc refponfo cui natusinco*
hoiij redderetur,qucm tarn former amifiifet. Verum
quo progredior ? quid ago ? Confternatos & abfque re-
furgendi pe deieros nimos , fortia exempta non de*
cent. Itaquequando nihil moeftius nihil hoctcropo*
re dulcius polTum, libet nunc incoepto hatrere, & omni
bus feculis flebiliora c6quirere,vt oftendam Paulo meo,
nihil toto orbe miferabilius , nihil vita artare rleb.Jms,
quivt pattern indueret, virumêxuir, confecutufque
eft.vt miferrimus pater potis qum modeftiis &apis
videretur. Exeutiantur Pota: , euoluantur H iftorici
protrahantur in medium infignes gemitus , vt appa-
reat quantum in hoc genere mal altior cimcbs eft Pau-
lns,qu an tmque fupcreminet,& toto vrtice fupra eft-.Tt
Maro ait:
FleailmmPaantatnifrrabtlisEitanirm.
Sed port Actum vixitj&vindiftam prasftolari maluit,
qum filium fequiXaufum quoque Mezentius fleuit,nec
immerit,na-f credrmus Virg"ilio,pictas patns,filio cau-
fam mortis ttuterat , non multum hic filio uperuiiit,
tentautque vindicbm.quxcm parum fuccederet,non
tarn flendo mori voluit qum pugnando Et erant ambo
fencs.c vt diutius viuere.it animolms pugnare pouicr it
Paulus meus. Legimus Phocamm Argi patrem, qui ni-
ualipra:lio,quodMaril'a:geftum eft.cmtraiecbam ia-
euloj&xpirantem filium viderer,violtius quid cm in-
ioluit.ne tarnen eatenus vt fletu folo/ed vt gladio pro
prio eonfous ; faltu ctiam prarceps in medic s fliilui,
' gemina velut morte procumberer. Qiiod genus mortis
oPaule,vrinam eflesimitatus.Stcenim nifi llor & par-
cis.kprofeftovirili9 doluifTes? Nullhscnim do
lor, quam qui non eget aUxilio,nec circumfpicit inftrn-
menta,cd ad inferendam mortem folus fufficit.Ad harc
S honeftius viro eft , viilnenbus qum lachrymis mori,
bunc dolorem,& has lachi ymas confumptnes.apud Lu
canumiVt rurium ad lucV foemineos reuertamnr. Pom-
peiana
EriSTOLAHVM LlBIb. -
peiana vxor optabat,vbi ait:
moripott filo non poflt dolore.
Ipfa tarnen hjec dicens vixit , icut Hecuba vixit,& An
dromache poft coniugum , &natorum mortes. Mul-
tum filios mjltxfleaernnt nutres , fed plus omnibus
Marceilum , mater Oftauia Augufti foror , quae talis,
-tantxque fpei filio amilTo , qua'em nullum Koma;
puerum fuilfe Virg lins eterna: memoria; mandare
timn't , omni folatio reiefto , in tenebris, perpo-
-tuifqae gemitibus asuumegit , pertinaciter infelir,
omnisilli Iastior habitus , omne minus trifte verbuM
irritamentom doloris , omnis illi Confolator hoftis fuit.
Poftremo ita femper vixit vt ait Seneca , talis per
vitam qualis in funere. Mnltum fleait apud Vir-
gilium mater Euryali , multutn apuJ Statium notrix
fleuif Achemori. lila tarnen filio , hase alumno vi-
src fuperftites. Sic fletam legimns AnrigonacJc Argas
Polynicis mortem,nu-ne legimus,mirum.' fuperflifle iu-
uenculas dolori , cui vir fortis fupereTe nequiuerit.
Flcuit EuadaesCapaneum , fleuit Brutum fuum Por
tia , id illa fe in ardentem viri rogum intulit.hc can
dentes hauriens carbones , prarcluo fpiritu, quod pri-
dem animo deftinrat , virum ad inferos profecu-
taeft. Etvtamores illicites attingamus , quivt tur-
piores , fie nonnunquam iuftis amoribus fbrtiores funt.
Fleuit HcroLeandrum,Plia:dra Hippoly tum, neutra ta
rnen gemitu , fedilla prascipitio periit , riaee laqueo. A-
pud Catullum Lesbia meretricio amore faucia.parTerera
uum fleuit extinctum , ita tarnen vi oculorum aciem
perderet.non vt animamexhalaret.Verum hoe,dicet *-
Iiquis.viros ant fntres. aut amicos flebant,nofter hic fi
lilm: fedqnid uperioribus dicemus , quae fleuerunt na
tos, plurimos , vel vnicos ; Quid dicemus ill is matri-
bus.quas Romana narrt hiftoria,poft infignet) ,
quae ad Thrafymen4m(vtLiuiustrartit)cui potius fidem
do,& qu Valerius equitur.vel Cannis(vt Plmio placet)
eft accepta, nun tiati^ filiorum mortibus.attonitas fleuif-4
cVtramque autem port aliquant ulu m tporis.alteram
feiliect mftam domi fedcnwm, praeter fpem eonfpcclo
H iij
4
)14 t- PltRARCtAE VaRIAHVM,
filio du m in occurfum eiusaTurgit exanimem corniif-
fe,alteram re.cuncbndi ftudio anxiam .extrique muros
Vrbis egrelam porta Fbminea , qua fufa: redibant le
giones obuio repente filio, dum irraii in ampleius -
pitaflc Has nempe non meeror.fedquod multis ccidit,
gaudium interfcit. Fuiflet ille *tmam, Paule, falfus e-
tiam rumor tus.vt te quoque non lu&us/ed gaudium
peremilet. Nunc quoeunque me verto, dolore fimulae
pudoreconfi.ndor. Legi ego permultos amantillimo-
rum,legi matrum gemitus,ac iororum, & coniugum v-
triufquc fexus , (quidem duos Plantos minina diftu, vi
eiudem noniin,is,c paris anient-* impatient ;a dolor:?,
in vjor im ir, ort bus lefe gladio tranfuerbera/Fe com-
pertom eft.quodapud Valerium Maximum non excu-
lri tcm,feil I a i dari.i de proprio loqui darur, non ex.
euio.nec laudo. Legi mortem Indorum.apud quos cum
mortuis vins viuat cremantur vxores , legi finguiorum,
fcominum , legi populoruna atque exereituumluftuf,
tarn vehementes . vt qudam arma , reliqumque orna-
tum . quidam etiam (einen , Toi ai dentin ni dueum rogit
iniecerint Legi quorumdam fideui fuperuacuamamko
rum , nu Iii vtilem , &damnofamibi , qui confodigla-
dij iuxta ilefl .1 cadauera voluerunt , quam dum liceret
euadere. Ad ummam multo? innen o . quibus um
mortis dolor attuiiti cui ver mortem intuleric.nulluni
ni forte pro vero recipimus.O"od He Homero Poeta
quidam fcripfre, rmque tarn Itaan de tarn dolo ri-
, de tmque diuino ingenio fuipicari bet Quodip-
fum tarnen, etfi inter vra numerare vol mu s, 11 de
morte altera dolor fuit, nee repentina vis do! oris, fed x-
gritudo forte animi &Xgritudimt forte inedia, acfpi
ritus indies triftior, qui proculdubio vitam imminuit:
ft fient fcriptum eft exficcatola, Sc quem muiros p.iula-
tim, feu confumptur eTe, feu confumpifle n nrgem,
in quibus nom habet Macedonia; rex Philippus , mor
bo animicrudelitatis propria: & infulf tri(ti,teriq;pe-
itentia.Pcrfeique filij dolis & impierate ctrafto.Nam
Paulus Rut iliu , quem nuntiat,1 frat ris iep nil's. in cfula-
*us petit/one illico expiraflWcribit Pliniut feptimo N a-
i ' turalis
SrsToLAavM Liber. jij
turalis hiftori.vt verum fit,huic fententia; priuclicij ni- /
hil affert,quod iante morbo impedais defcnbtur. I-
taq; rjcil parna doioris acceffio.inclinatum anim tra-
uit, atque integrum,quanquam fubitus dolor de alterius
morte fufceptns,mceroris mpetu, 5; lachiymarum dilu-
uio oppreTeiit atq nccaueritihoc eft.quodapnd audo-
rcs idoneos,vel non legi,vel me legilfe non memini.e-
que infolabilior dolor eft ou- us , quo inuftatioramiei
miferia,qui fie mor voluit, ac potuit,vt fine exemple fit
mors ip(a mortalibus. Creer im.ego quoq; fortaffis m
petu animieueftusfum longius,qumdebui,da veniam
qua?fo.Amara mihi &dulcedo, & d'-lcis fuitamaritudo,
cum amico iam fepulto, quafi refpfuro ac pracnte con
tendere, iam tandem decerls vteunque oculis , ad te re-
deo,arqneita ceefeo, idem omnibus agendum eTe,for-
tuna: fub imperio degentibus.quod folent,qi feaa pr-
muntar tyrannide, tergum parientia durandum. Sic in-
ftraendos ocelos aures, le formados nimos, vt quod
vident non vide.mt, qu> d audiunt non audiant,& quorl
fount nefeiunt , multa dilUmulanda , omnia toleranda:
& vt Flaccus ait.amara lento rifu temperanda.Horribile
cogitatu eft quam nihil eft mili,quod n impdeat hatte L
vitam agcntibus,cui nii fallor optandus finis efet quem
tantoper fbrniidamus.ltaqi fapiens omnia cgitat.om-
nia praruidet,omnia feit, multo ante quam fiant exami-
n .ins, tantm qu ventura funt,fed qu poTunt cue-
nire.tanquam qua: euenire polTnnt.proriu s non euenire
non poflnt , Si aduerfus poflbilia qualibet ecu neceTa-
ria.atque ineuitabilia feie armt, pcruigilem,intenrm-
queinexcubiisanimumtenens, & hasequidem fapiens.
Egoautem.qui tamproeul inde abfum vt fapientem fi
occurrat ne nolle quidem.venerarique digne quea*,meis
haftenus, micorumque fortuniis non pollibilia fateor,
& verilmilia.&inufitaraprscuidi. Videbam ergo nunc
gladios,vidcbam morbos Sc venenav& incurfus ferarum,
&naufragia,& incendia,& laqueos,& ruina,lutum re-
pentinum mortifetam non videbam. Vndefaeie rerum
infolita vehementer erterritus, atque deielus furrt fen-
fim animuin attollere , & fyarfa arma colligere incipio.
L l iivj
ji F.Pbtrarha Variar tu
Diftm cogitare , & omnia , & fi poffim nihil
Me m tu ere , im para tum & inermem noftra fortuna
reperit,lorica defuerar,vbi fiirriua cufpis irrcpt.Quam-
obrem vulnushoefentio, &Paulum mcam, nunquam
fine fufpino rccordabor.Tu valc.Nam de rcliquis & ,-
fertimadfummamReip. quodominer,& quod Ipcrene
d ci quidem opus eft.Mediolani x i i.Cal Mamas.
Aretino,S. Epift.XV.
lacohi de Canariaperpreprium canem ddace'a ti mortem deflem
in hac vitapraeter uirtutemfohdimhil ee,expomt.
ROgas.imo vero debitj mei admones,vt huius iunio
ris Iacobi de Carraria.viri optimi.optiinquc de no
bismeriti , qui nuperPatai dominus dius eft , re au-
tem ipijt, nih-1 minus dominus magis quam veriifimus
Patriae pater fuit .laudes atque fortunam ftyloamp\e-
xus.hincahquidadtefcribam ,amonsf ilicetmctrorif-
q'ue participem.'Parua quidemres (ifupcrficio terms mc-
iiare,ln altis fuderistopcrofior forte qum putas.Quo-
niam Sc panegyricum viri virtus, Sc mors exig't Tragce-
diara .prarclaiiflmaduopoticilaborisopcra Latami-
gituratqne vberem dicendimateriam alters , fed in qua
difertum fieri,rerum potis, quimingenj lausfit.Quid
enim lili. dcfuit,quod claro przconio dignum cflct
Quid dolori aut defiderio n oft i o deeft? & natura facun.
dus eft dolor,& defiderium vi mutu relation ;s accendi-
tur-Pronum opus,&dqillo ad tefcribere,& duabus vi-
tandisftyli metis alteram ri timere.nc quid nimis,quin
etiam plaudenre Italia concordi teftimonio bonorum,
ne obftrepenribus quidem malis, apud rnicas aurcs lau
dare , quem diligas. Accedit indigna: atque infolitae ge
nus mortui , & in qua fides , apertiflma vulgato lili pro-
Uerbio quaereretur.Aliena dominum fieri quem liber,vi
tas propria: contemptorcm.Tam repente enim.mediis li
cet in penetralibus,anguftiifima;dom' ftiae ingenti pro-
cerum -vbilium amicorum,cuftoJimque fui corpo
ris ircuimiafiatus agmine, luce niedu.die fefto.fecurus
& incautus , in obfeceni acdcfptra'ti Canis , Sc n e quid
SltU."l-
Epistoiarvm Liber.
immanitatisabforet,etus Can is. quem ad menfam f im,
lllo die pauerat,affiduque pafcebat,*abiem,cruentfque
rifus incidit, vt nullo vnqu indigniori fpeftaculo, ocu-
los hommum pollutos rear.Cm enim ipii qui fcelus au-
diuimus,iic afFcfti fumus,quam miferi funt, quibus vide-
rc contigit.mitiilunumatque alio fine digmflimum il
ium virm,bellumque infamem peftiferam.vno mo
mento temporis,vnque velue turbine corruentes>Tam
prxcepsenim,inopinmque malum fuit.tmque ncre-
dibilis alantium ftupor, vt fidiflima pectora, pro ddcfti
capitis falute, mortem a:quo animo fubitura, nihil lili
pereunti tempeftiux opisafferre potuerint, nul vtpars
expirantem attolleret,pars infandum earn ificem, excar-
n ificatum mille vulnenbus conficeret. Heu impar ice-
Jeri vindifta! Heu nimium par exitus imparium fpirt-
tuum,& in diuerfa pergentium.'Qu* cm ita mu, preci-
bus lamen ha&enns obluclor tuis, nonlaboruin fuga,
non occupationummoIe,quamuis illa fa:pe adfit , hasc
autem nunquam.deft^demum non aliam ob caufam,ni-
nee femel abfumpto doloris mpetu, frigefcat fortafle
an mus, qu i tanti amici memoria, & indefcienti lach ry-
marum materia deletaiur, exhaurre oculos metuir,
quotidique ibi aliquid referuat. O flebil Parcimon,
quid de illo loquatur? Quid meminerit ? Quid deplore:?
Poflremcui propoftumeft illius virifaciem ac mores,
illius virrertem ac fortunam femper ante oculos habere.
&ciim cun fta iifpiciat, nihil prter exitum lamentan,
quanquam hoc ipfum humani potis arFeftus , quam
phyfci profeftus eTe non negem:Quotiens enim ratio-
nispaTibus ad altirtmam illamarcem aethere* ments
afcendo vndenonminus,qumifummisolympi iugis
nubes fubpedibus cernuntur, video qua hincrcr cali-
gine.quaerrorum nubecircunduii,quantisintenebris
ambulem'.video nihil eTe.quo partim gaudenâut do-
ICmus.in hac vita nihil <p tltopere vel cupimus, vel hor-
rem*. Mugas meras quibus angimur, lamas quas pueris
enes expauefcimâulq;leui( qua deiicimur.aut le-
uamur.pror? ardinra leuitatet Video e ips qux mor-
uli feelitttas drcitux.prter vimit folidi nihil c e.eaia
ji R Petrarchae VariarvM
lam beatos fice re.quos ampIecb4ur,miferoTque quos de
ferid pedibns,vt aiti nt , in banc Stoicornm ententiam
t ot* eo.ita qnidem.vt definitionem illam omnium Phi-
loophonim definition ibus anteponam , <\ax virtutem
cfle ait, reft fentire deT)eo,& reft inter homines age-
xe.Prorftoautem.cui talis animus contigerit, nullivn-
quam lamentabilis poterit e(Te fortuna, ed opcanda'po-
ius,& inuidioia ixiiti:as.Sa0 no imbecille, caduciim-
que genus homines, unis in vallibus habitantes , grau i
prem ente farcinawatfone quidem ad excella confcendi-
mus, ideoquc vulgo quin vero proximiora fencimns
loqoimnr.H meacmultorinq.ie querimoniar.de rebus
interdum friuolis. interdum nullis , nonnunquam ver
fcciibus.tanta votorumperaerftas,tanta eircarctasa-
aimorum.Sed ecc iam feniim aberranimut ab in cpto ,
ad priniordium reuertamur. Nondu.n j'taqucde oblata
rnihi materia texcre continuum aliquid aufus turn, 8c
caufamatidiuifti. Ca:terni omnis dies hominis, etiam
nunc morbis obnox , nouum aliquod de ipfius .morte
i'pirium parit.vt Ii cunta literis mandare velim, mlfe-
r aliad aeraras fm, idcque ventis m.indarc confiiltis
it. Interdum tarnen 3c Iltens, quale eft llud, qodcom
nudtuftertius d greTurus Pataiio , admemortam reuo-
caflem, rogatum me , vt quod line precibus debeo , lU
charo & amato einen , afiquod epigramma fubfcribc-
rera , fed diam de die trahentein neglexifTe, doiui me-
cum & erubui quicq.iam omnino tarn pio. & tarn debi
to obfcquio prarlatum Cmqee iam frquentes arForent
qui me profequerentur , & in primis promilfa repofce.
xent,quz nec negari pudor neret, tempus implcri-
Quid facerem ? Cqtpi imperu, fi quo modo poFem ad-
dere calcar ingenio, profe&fque cumpaucis ad fepul-
chri locum, quafi 1 icen tum. quam viuente confiieue-
ram.abexanimipercepturus. Intempeftiua horadieie-
xat , obferatfque templi foribus , <5e meridiantibus a;di-
t'uis vix admiflui.iums comitibusacceli Mat
ad tumulum,fedqueiuxta, & non refponfuris o/bus
vsrba dedi. Illic ergo pro tempore breuifimam motam
trahensjnon fine lachrymis/exdecim Elegosdiclaui,-
dorc
Epistoiarvm Libir. V9
dore imgt< animi.qum ftudio,aut rationearctiusadiu*
tustradidique expectantib'.is amicis, viz ad exitum per-
u&os atque abij hortatus vt i nihil, aut illis, aut mihi
interim melius occurri(Tet,ex his fi quid placeret elige-
#ent, arbitrt fu o, jncidendum mann or: , ad quod po-
liendum , infignis nunc artificum defudat in duftr
Vale.
FRAN. ETRAUCHA BENEDI
CTO de Co -VMN A.Romano EPi-
fcopo Theatino SEpift.XVl.
Benediflum dt Columna adprofru jedes medianem peruenifji
gauda.
NOn aliter literas tuas legi. quim frntem, oculdTq;
tuos fpeftare confueueram. Quid tibi vis dicatn
pater?Cfcientiam meam teftor,femper ego tecum fum,
Se. cupide tecum verfor.quantum finor, intcriefto tanto
maris,ac terrarum (patio. Carterm dio die, multique
fcquentibus, dum alternisepiftolam tuam pono &pofi-
tam refumo,dumqi>e illam nune lego, mine cogito, diu
toto animo tecum fui. Tibi fane in prxfcns, occupatior
eciam.fragilirque quam fnleo quod & loci mutatio ca
ras auxit, Sc vires corpreas morbus imminuit, hoc vn
pro refponfione reddiderim. Gaudeo mediuffiduis te ad
proprias fedes , incolumem perueniife.atqiie feeliciter
Thirrenum littus Adritico permutarte. Gaudeo atque
ytinam propediem locum hunc.fcclicioreal quo, ad ex-
tremum ver permutatione feelicilfirna.terram ccelefti-
bns permutemus. Quid autem vetat anganan? Citte
Thirreni maris oram reuifurum , ac prop Theanutn
tunm antiquum, vel Tarthenopenlittori vel Caiilluiis
collibus prafutur, Romuleis mallem, idque magis vel
origini tuo debitum, vel Virtuti. Sed tarn alta fpeate
prohiber durior nc Italis fortuna, haud eqidem pror-
fos immerit : n'que enim iniuftuin eft , vt eo diu
carean t , quo fe vltr per inf.dentiam, atque impatien-
tiam fpoliarunt quanquam quid nos menti, quos nonr
. dum advitz inem fors violenta proiecerai 'Sed eque
id nouum eft Paterna culpa: iupplicium infentem fcr-
progenwm.Comederunt acerbas vuas paires noftr;4*
fio F.Petrar.chas Varia rvM
rece fliorum dents obftupefcunt.Et iterum:Patres no-
ftri peccaiierunt &nonfunc,&nos iniquitates eorum
portauimus. 1 taque Tybermos honores, cunfta rodens
Rhodanus vorax. & qq* fpedaC la bone l es v ? fed ne
congratulatoriam epiftolam querebs impleam,ad ce te-
yertor.Gratulor quidem tibi,& fpero dignitatis tue. gra-
dum hune 1, terminum. Cacterm quoeunque
pedem moueris, animo confequar. 8c vbicunque feris
tecum ero. Qrjod fi imaginaria; prxlnua: fbrfan vera
lucccTerit.te pater opt ime,Bar bat mq ic meum eximi
gauiiuros,tacentibus licet vobis.cert Icio. Non opus c-
rat lune rei aTerendae, multum tempus impender, ni
mos veftrcs noui. Ver id hactempeftate verum ftear,
occupt iones meas circumpiciens.non tam fpero q m
cupio.O il qaotiens vellem, poil"t m vt animum, fie cor-
yus hoc in longinqua tranfmittere, qum faepe me hof-
puemhaberetis. Sed cnim id non nt futurum credi-
mus.qum corruptible hoc in corrupt ionem,& mortale
iitud naturam incluent immortalem. Vale. 1111. Nonas
Oftobris.
FRAN. PETR.ARCHAEPISCO
PO CAVALUCENSIjS. Fpift.XV II.
t^fmort Epifeopi Cauallxtnfn 4ft non hmmoutatem qua-
ab tilo exctptuifuerat,ndrrans qiushtopu amuititu uuupe-
' rat,dcuc homintm -votorum^-vartttdte differit.
VTcunque alns,quorum vel librtate,vel opera fretos
eram,quid diCercm inueni,ad te fcribere cogitanti,
jnirum vt fatpe verba defuerunr.Q.md en im dice rem} It*
mihi perfuafum, profunde'que infitnmeft, tuum tc ne
gotium agere.dum meum agis, idque non cmolumenti
eonfiderarione vulgaris. fed alia quadam generofa 3i m-
genuacxpectatione paucorum, & inprimis tua. Sunt -
nim qui nihil nif pecuniario pretio extimare di dicer t,
tempus amieitix impendunt, quo nihil eft charius, ta
rnen nil fibi videntur impendirte, nifi forltan quantum
lucri idipfum tempus, iutentisad alia, collaturumruiift
videbjrur-Dant conilium dant auxilium.dantanimam,
dint fcipios, nihil fe dedifteputant, forte triam nec faU
PlSTOtARVM LlBIft. fu
lunwr: at fi qnid pecunia: impenfum eft, id extimatione
tacita.id importunis verbis exagcrant.Hadimmcrit
quando eis pecunia pretious nihil cft,non iempus,non
fama. non 'anguis,non vita, non anima tantm imperij
inter miferos mortales, an ro , argcntquededit miaa
cupiditas Tibi ver mens alia,diuerfi mores, iudicimq;
dilimile.non te fuperficies rerum fallit,folerterintro(pi-
cis, & fuum pretium rebus ponis. Non tu ex me aurura
fperas , non ambitiofi furfragia , fed animiim mciun, Se
bfides animi affeftns tenes potiusqum fperas:de futu
ro enim fpes ehitaqne quod habet.pcrat nemo.Tu qui-
dem pleno iure animum meomhabes.vbicunque rimail
le teeiimcft, q"cm tibipulchra negotiatione mcrcatuf
es.Pietas fides, humanitas, fapientia, eloquentia , litera-
rum amor,eharitas mci,conuerfatiofuaus;&feruatadi-
tnitate familiaritas inaudita. Hrc funt preria,quibus me
otninem liberum cornparafti.PoTes,non inficior,con-
trahim Commun! iure refeindere, vltta dimidiam iufti
pretij deCeptiK, non tarnen id vereor, nam & praferipta
res eft, & multa prasterea licet exigua i in fe ade pofte
rioribus chara fant,vt ea vix vllispretiis commutafle ve-
lint. Innumerabilesfiint affe&uum humanorum caufar,
& inextimabiles extimantium voluntatcs , inueftigabi-
lfque repeftus. Quidam vafti animi funt, & appetitum,
non niabimmenfa tranfmitrunt. His orb's ipfe terra-
rum career videtur. Si nguftiar, quod de Alexandre Ma
eedone.acde folio Gfare ledtumcft Contra alij mini
mis dele&antur , magna faftidiunt : bis tugurium
regia eft , ampia domos ergaftulum : tales puto fuif-
fe Diogenem , 8c Araiclam illum Carreum , prius
qum veftorfibipprmaximus obtigifTct , multos quo-
ne alios prtcipu St noftris, qui panperem ducern
afti.omni ftudio fcerunt (ibi Eimiliarimmam pauper*
tatem , in fcifT.iris lapidutn atque in defertis fpeculum
habitantes. Sic 5c in reliquis inuenies. Qnidim purpuras
rnirantur, & quicqnidfupra human* menfurx modnm,
attollitur.attoniti Si hiantesafpiciunt-His regnare (-
citas prima crt: id fi fortuna negauerit, at faltem amici-
tjis rcgumftudent.icproximum regno puant eflefuk
5i F. Petkakchae Variar v4
rcgibtis. Alij omncm poteftatem perofi, fierre ncqneuni
reg: - oceurfum, quibufdam melle dulcior vt dix'.ilu'ta-
marior feile pecunia !\ .taque nmos al: j,non quifi -
bx,& frig: rnor;al.s ritzprxfidi,ied quali fritrtsaut
fil o aitiant/xpr plus ett qvm fe ipfos, qvandou n.
mis parcaot,ramepereant.Horali) ceu con
tagiofiim aliquid cuitant,& quafi non furficiat auaritiam
decltnaflc,nifi irf contrarum relabantnr,bel(um mdix-
re diuitiis, quas vt vaide optare imbeciis, fie non pole
patieneraattanirai, hinceftapud Flaccum extrema illa
ridicula, proculaTirture diftantia Saberij & Anftippi,
quor primus multiplier hx e hs appofita.ni -
rnifient, omnem ingentis patrimonij modum fepul-
chn faxo iulTit infeulpi quo fcilicet po leritatinota raeJi-
ita fu eflet.quam in diuitiii reponebat.Alter in Lybi*
fenios,aurum fun m,quo gratiati tardius needebit, quail
eoenum iufit abiicere:cm tile pofiet rem caducam peri-
tusvenerari.&hicin meliores vfus largiendoquivoiv-
ciendo Conuerter Sunt quibus in rebus omnibus tr.e-
diocriras plaeet.Hor ex numero cTe velim.nec vcrebor
puillan;raitatis infamia mque. illo Seneca: teftimonio
tUebor:A/<^n (inquitVn/tmr/r magna ctntemnere, (*r medt
ala mae,qum . omifa vororum varietate mor-
talium.ad nos & rem redco.Tu quidem,qu in-
duftn amicitias regum colas,infigni nupereipcrimen-
to,* pratclara vfqueadexitumfide monftnfti, ade rt
te,& amicnm rex dum vixit & nc etiam regnum ipfura
Scili; patrem vocet.Ncc ideo quod in monte con-
ueueras.vallcm odis.do&us fufpicere, & arqua confpi-
eere, nee tarnen ima defpicere ;.omnia enim agere it-
tus docet , & diuerfillima . licet vno rationis impe
rio adminiftrat. Non fum Rx. Quid refrt fi apod
cum .cuius fum,qultulufi mque'fim.in pretio fu rm N1 ul-
tideformesconuigrsardentius amaure. S*p*qu mi-
filiorum indoles, parentum amor fuit intent ior.
Scipio Africanus, fummushominum, filium vfqucadeo
diiTimilem pueri,vt hoftis non filius videretur.plufquani
paterne dilexiifc traditur. Mirum,fed al iquirl licet,
qud amorem xitct , amautiroque foUicitet. Sipe
Epistolarvm L'BSR. 51}
caufa enimnullusamat, quanquaraaliisnon tampronis
ad amandum,eadem caula canto impar forfitan litamori.
Ccrtc ego dam me mctior, quid de me ipfo ntiam, in
dubio fum.Fateor enim,rpfe mihi non placeo.nec mirari
fuificio.quid eft hoc,quod ciariflimis viris(neq;enim ve-
icor,ne vanitaci de tu , fi hanc mihi vera; licec immeriue
gloria partem lu mo) ciariflimis, (inquam) omnium qui
noltra aetate vixcrint.charurn i'ceir . Dum eqiudcnpfe re
meas funditus excutio, nib.il iauenio, quod in me bonis
amabile fufpicer,przcer vnum hoc, quoJ ipfe etiam,quif-
quis iim.bonos Temper colui,iempcrq;ab bis a-
mari & volui, Sc optaui, nee vllas mihi in vita maores o-
pes / contingerc ratus fiim.quam beneuoletiam bo-
ijerum atque illoftri vrVorum.quor quo minor eft cc-
pia.maior cftgratia,optabilifquc conuiftus.bed d cog!
to,tot claros vi ros haud facile in eo fimul omnes error
verfari,nefcio quomodo de me mihi fpes oboritur.it a vc
dixi dubius m.nec fcio quid mihi,quid aliis crtdam,vos
videritis.quicunq; me vobis amandum.nullis caufis appa-
rctibusdelegiftis.Vervt non alios fleam,de4e lnquar.
que principio crebrioribus & clarioribus indiciis pJtr
ent. Vcni Mediotanum(inquit)\uguBUs & Ambrol
epifcopum,in oprims notum orbi terra?. Et poil pauca:
Sucepit me(inquit)patern ille Homo Dei,& peregrina-
tionem rnearrj epicopaliter dilcxit.Quidtibi?Quidmihi
Conuenientius dici poteft? Veni ego.non MediolanOm,
vndetibi tarnen hxc icribo.qupndem ce corpore di -
greifus.cm ab pergerc, fortuna fie res hominum vol-
uenteperyueni/ed in iuris tui (cerera,non te quid,quem
aAhuc nifi fcie non noram.fed folitudinem ab infancia
dileftam,ac locorum filentiu qutens,ven. Vbi 1 te.qu
paterne fuceptus lim.qum ergafne familiar i ter fimul.
pifcopalitrq; te gefleris, tu forte vel nihil extimes, vel
quod vald beneficis inerte folet,oblitus fis.cgo non fi I-
thei gurgitis fluenta tranfierim.oblimfcar.Vc me I amper
vna fronte,vnque animo videris, vt ad te inde venitem
cxceperis,morantem exciuucris,fegncm increpueris, &
adhortationum ftimulis fiepe egnitiem cxcuflcris,fse-
pc Icimulifque entcmjVrbc quoque rcl. -ta tua me
lit F. PlTR.AR.CHA VaRIARVM
ignatus fis, confolatfque praefentia, tque hop/tisa-
iDOr attraxert , quo locorum tuorum chantas non tra-'
heVt.M-ne vt carrera prxtermittam, illius loci imme-
auorcm arbitraris Dum coaftis farcinulis Italiam rp
tons, fcro ad te pro benedittione ac licentia veniTem,
ante olis ocfcfum Rauennam tranfturus, vt te grauiter
argrotantem.quoddolori meo parces me celaueras.mot-
ftus & admirans reperi. Vt fubit faftus alienor , totos
penates laeto quidem, led modefto elamore cornpleftite
nitati redditum aductu meo prdicans,vt irr egregrum
fratrem tuum verfus, nihil iam de tua falute rfuDum di-
xifti, quia quem querebas inucnirTes,vt moxdum ego
dolens quidem,& inuitus fed vrgente hora.qiwr ad tran-
itum rapidiffimi fluminis iam tardiof"videbatur,pro-
pofitimei fummam,& adqnidvenirTem.qroueiterin-
tendercm indicaffem tibi,repent triftior.& pen inter-
mortuus otafti,vt illam tibi nocem darem. AfFuturum
enim Deum, & aliquid remedi j monftraturum , quoi
cum pietate tua viftus annuiflfem, merurfti, vt precibus
credo tuis, quod fchohftica quondam virgo fanebilima,
{ Benedifto fratre promeruit, ingens 5c inopinus im-
er fuit, cum tota non pluifTet aeftate. Catterm . quia (a
laborum vfus, feu naturx eft fatis, iam contra ventos &
fulgura, & a:(rus, &pluuiasinduruife videor, vni fort
ceflurusimpedimento: quod etfi librorum quos mecum
ferendos a(umpferam,amore tangebar,ac vehementif-
fim retrahebar.poft me tarnen illos dimitiere non ve-
tabar,&tergum indomitum imbribus dare , obftaculo
interim validiore detineor : fiqnidem nofte illa,priuf-
quam colloquio tuo incubiculum tranfiffem, rumor
ad nos incrcdibili peruenit, te ganden te, me propter
miraculum, Sftim te fabulam opinante, iter quod dc-
ftinaueram,bello fratum,quod nec noftra vnquarn.nee
auorum noftrorum artas audiuerat , qui cum mane prr-
CrcbuirTetauliis,fubftiti,atquehis cauris in vnum coc-
untibus effecbim eft.vt ficut Olympia foror, noctis pa-
tium fraterna: mora:, fie tu pius Pater mora: meat prop
integrum anni tempus adiungeres. Cui totum, vt quic-
quid id eft vita: reliquum adiungere pocuifles, vt non
te nu
Ens TOLA*. VM LlBElL. fit
te magis corpore quam mente diuellerer.fed quod tunc
nequiuifti, nunc implere Citagis, idque non verbo, cui
tarnen fidei plurimum inelTet, fed his q:ax mcntiri nef-
cium, rebus probas. Taces tu quidem,fed pietas tua lo
quitur,clamant actus,pro quo gratias agens,il.imat ani
mus meus,lingua tamen filet, cui par:a mentis tuis ver
ba non fuppetunt.Id enim agis.non vtvuulgare abqnid,
led vtfuprema vita: gaudia, libertatem, folitudinem.o-
tium,lilcntium, id agis vt laborum ferias, vt tranquilla:
mentis (latum,vt te poftrem,vt me mihi reditas. In
Jue te adeo peruigilem probas, quafi rcrum immemor
maximarum, huic vni omne ftudium,curinquedcuo-
- ueris.quod mihi ftupens Socrates meus fcnbit,& ftylo ef-
ficit.n pen rebus ipfis interfuerim. Perfccifti iam tan
dem vt pero,quod lepe tentaueras oblucbnttnque for-
tuflam pro nifu & indefefla diligentia futigafti,vicb iam
nobis cedit & pat i tu r, vt quod Temper optaueram propc
te viuam.prope tc moriar, quod fi ita eft, vt audio fecifti
remfateor, qua nefcioan vlla mihi gratior fieri poflet.
Carterum vt principio finem iungam ccientiam tuam.
interroga, illa tuum te quoqne negotium feciTe farebi-
tur,fupple igitur infcienti meam, & tu tibi gratias age,
quod licet nemine fieri.ipfi ego patri noftro Moldenfi
icrrpferim, fichabeto, erficaciffimam,vberrimnique o-
mnium in term eile gr.it iam , quam bene confeius ani -
mus, in filentio refert fibi.Viue & vale.Mediolani VII.
Cal.Maias.
FRAN. PETRARCHA BARBA-
TO tVlMONENSI, s. Epift. XVIII.
QiynParbattu afe ipfque a Barboto ametur, indiians,<uam
vim adfnadendum amor habcat exponit , oilenditque quamnnfit
inter amanttm adulatorem differentia, vbi reffondct ad Poeta*
nun Revis titulum quem tili Barbatm la rfcicbatur.
INuidifle fortuna noftra: amicitia: crediderim, ita nos
diftraxit ac dilluit.vt vix hoc ipfum commeteium lue
ranim,extremum folamen abfentiae lit relifttim. Vki e-
riim vt fit otium.vbi inquam mintij Vbi fidci! Piget oc
cuptes aedefeflos hos dgitos, tantum quoridie litera
tura perdere.tu m>hi(nara memini)pntem nefcio quera
Mm j
F. Petrarchae Variar. .
dudumtraiiciendisanimi conccptibus ftruxiiTc vidba-
monftraTe iter quo,(quid omnino familiarium nu
garutn ad te habcrem, facile mitterem.Nempe pons ille
illico,quonam tcrrxmotu/eu quibus imbrib' mcertum,
itacoiruifjVt nevcftigium extaret.Itaque um defperare
cctperam pofe curas meas illiic.nil data opcra,miffisA
te nuntiispcrucnue.e nunc libentius,& religio hune
virum,& quam iinu exculit epiftalam tu am vid it refti-
tuit vctufti moris rermuandi.q jo fed cet ab-
cntix difpend lenireirius. Qeid aut qu-ro foelicius,
quid dulc as, quam c amicistotumlidetur tpus agere
vitac.atq, qui tecum ero,dum me leges.mecu ens dum te
legamSempcr mihi fateor prefers es. Vtor enim priui*
legio amantium,& abfent abfens audio & v.de
Apenninus corpora noftra dirimerc,animos loca n di-
rimunt Alpes ipfas interfere^ Cauc.ifum,&Athlanta &
Olympum in'b-bus altiorem.ipfum deniq.Oceanum in>-
terpone:congredimur ta men ,cfabul mu ,\l ^-
iruir,vnerimus, imuldeambulabimus, lmul coenabi-
inus,llmul pcmoftabim'.ncc epiftolis ventis allata.qua-
lem Tiberianus haunifphcnj huius accolis ab Antipodi-
bus miifam fingtt , fedpraientibus ac notis affeibus,
importunam vincemus abfentiam , & licet obflanubus
elementis conueruenter , cum quouis vultu aiTidumc-
eum is.Necaliquandodifcefreris,ex quopnmum meut
eiTc voluifti,tam in litcris recentior-atq; ycracierfcies
tua eft, vt intclligendum multis poft diebus.prter folir
tum , quai viuas voces at dierim , frontmqiie quodam-
xnodo ,& ipTos amici oculos afpcxerim , ita mihi in pau-
cis verbis eminebas:Totus vtd;cer:6 feemineum inge-
nii/ bnna Carmctis,que, hoc inter absentes remedium
meditataes!Fecerat idem apud Ch.ildacos Abrah, apud
Hebreos Moyfcs.apud Gfa:cos Cadmus,tgyptiis & La-
tinis mulleres argutiffiui prouidiftis. Ills gvptns , tu
nobis. Hoc igicur mihi folatium reftitutum gaudeo, ti
que longo velut poftliminio i edeuntem la:t9 amplcilor.
"Nunc ad cpiftol tuxfenfum ven o . vbi ibreuior fum
qumvelis.veniaindabis.Kam
j: i -i i &h->pes
^ _ meatertia/uA'
EpnTotAEVM Liber. ji7
rati exarferunt.vt fi paulo vel illaaCrior.vel 'He longior
fuiiTetjOpprelTuri fucrint baud dubi. A primo enim ad
extremum dicm,in grabatulo meo vintum.acfcmiani-
mcffi prope tenurc. Tempus afFuit , 3c ac'r blandior. <5t
mcns aniicior. Senim reden, vnde raptim exodi.tm-
nullarum adbuc virium ipfum, vt vix adferibendum d
gitos cxplodam,vix papyrum explicem,vix calam i er-
fem.-ipum acet ingenium,propiij careens concufionc
deieftum Sed aflurget ihdics , & (i cum noui.fiet nter-,
miifione vegetius.lnterea tarnen has ntalas, quales ex-
Cudere potuerunt asgra mesurons pallida,ma us mbe-
cillis & treoiula.xquo animo vt perlegas.t prxterea ea->
dem amicitix vis compeller ,qua: te ade follicit,arden-
rc'mquc coaccruandis opufculis meis fecit , qux vt me-
morasab innumeris , &mmim in modum patria mor
bus, profelione ditantibus mendicalti Scupui audis,
fit licet beneuolentiae anticuas nouusftupor , vtus hic
mos tibi,mihi propter perfeuerantiam admirt io quoti-
die recens eft,quod ita nihil affeclui tuo detrahebat cun,
fta confumens etas.Quibus autein arm is,amor,aut qui -
bus viribus vinceretur ,quem feu vincere.feu vincireo-
mnia.fecretor natura: confeius Pc*;a confirmt.Quin -
tuwlecimus mit fallor annus agitur.ex quo immortaera
amicitiam , & vitas noftrs fini bus non con terrtam , fallt-
berrimam ad vmbram paitoriac gregis , fyluxqne domi -'
, tunc Argodeitrasiungentecontraximus : eccei*
(iemhodie , mirator es rerum mearumqui tunc fue*
ras. Minim & prorfus impolTlbilc, fi aut ein me minus
aut te folito plus amares : minus- enim feipfos a
mantibus , & fiia cuneb nrirantibus ahenum omne
fordebit , tibi animus idein atque vniformis eit , femper
i taque tua legens dixi.Magna eft Barbati me i humilitar,
magnus amor.adamantinas opiniones radicatos in 1
lice (tnus habet. En vtanxi qum magnas o\ es, -
tiam ineptias meas quarrit. Vnde hoc': N unir m non n-
grni) mei, fed illiusindulgentix laus cibhasilli curas X-
jiior.hoc ftudium hos labores intulit.qu eferct nil a-
maree , haud noua quidem res. Inops iudicij omn;s
inxns,lipposamicusocu|t?slai,Jbit,obIiquumcafum
Mm >i V
)
' F. PlTRARCHAE VaRIARVM
nodofos i : g to-: , rcftam frontcm, genas ridas, (qualli-
dam MBum. Quid enim inter adulant m & a/nantera
ir.: er - :i ; : o irle fallir., hic fallitur ? lile perfuadere
il-.s, h-c -Mi perfuafit fibi. Vidi ego Barbate ri-
rmophrne.&ifuerri horneros, dandi-
cantis incefftis,& quem bleat confabulatio delcftarct.
Nouifllmum hoc & tibi accidit. Quid enim rlagiras?
Quidquarris ? Faceibt ad horam areor, non ames par-
Mt,M incorruptruj iudiccf. Vidbis' qooque balbti-
nenmamici fernw n culos, tanto (indio optare , quanto
nrfi amor cTet abiiecret. Sit tarnen ha ( Errori enim
too grarulor, nam Sc ex amere oritur radie pulcherri"
ma, 5: plufeulum forte qum fiifptcens nomri tuo con-
jrt,dura integr iudicas hactare ) Quis Icit an Sc inter-
dum de rebus mutare fententiam cogir rcbino-
rrium ,ralis vir ? Vt(inqf)am)ita lt,prore litcrnlarom
mearum. quae tibi fine vilo diferimine placent omnes,
partem extguam , tanta (ollicitudine congregate, cum
tibi interim voti tui eonfeius , multa paraucnm Tibi
equidormquodcunque mihi' eft epiftolarc carmen fen-
pfi, quod nepridem acceperis, non mea, fed fenptorum
culpa eft, quorum Temper infidiis ac fraodibus pami,
homo incaurus, intentlque al is ftudiorum meorurn
iacfrira non vltima Ita , meque, mcTquc
res.reculas dicere debebafn, negitis paftis auxiliis retar-
darunt, & ad proprios cuneta digitulos ledcgere, qu*
eiihivelnon attingendoram, vel deferendorum phi-
rium caufa fait. Haftenusha;c. Nam operofioris vi
gilia: labores nee pr.omifilTc tibi velim, ncgaTc: Pri-
mm ideo quia fentio fidem mcam , hac in parte fufpe-
ctam.coquod diidum promiTa diftulerim , fecundm
quod viri boni,necamici, arbitroraliter.qum in a-
nimo habeas loqui vnum hoc d TimuLiic nolucrim,
quoniam de ftnpendis amoris affciil>us fermo fufec-
ptuseft nobis, mirari me, quid hie itcrum reieft, quod
mihi rani facile Poetartim Regis tiruluni, de iuexhau*
ftb charitatis Sc indulgentia: tua; fonte largiris, cuius re
fnftum hune , atque deuotum hpniinm teftem diets,
qui id mihi cognomen his in locis efle nan au ci ir.
" . SnnoiufM Libs*, ftp
quim cupide fcienter arripueris, epiftola: tua: fuper-
fcriptio,& finis indcant,quafi vero non cuilihet id nar-
ranci,pari facilitate crediturus fucris. Eni muer p rum un
tibi amice. quem pailonibus eipcditum , in omni veto
iudicio nu 11 1 fecundum facio, meis in rebus quitum fidei
fit,fi ad teipfum redis intelliges. Deinde hun teitem, de
ic libi incognita locutum fcire debueras. & fcires, nifi
pcj-fuaibr potentiffinrJsamorobitreperct.Non equidem
tantum /ed prasceps ad delecta tionem eil humana
credulitas.cm ad contrariuni pigra fit. Cerns vt amari
fugitans, quocunque tam ducis aliquis rumor vocat,
vento velocior fei tur. Sed, orte, nn-ne huius tefti-
inoniumaudiem^primum llud oecurrit, vt pifeatorem
deaquis interrogando de nemoribus venatorenvpafto-
rcin de giegibusjde ventis nautam,debobus agricolatrf,
fie & d arm militem, & de belks ducem, fie religioiim.
denique de facris.Poetam de Mufis, Oratorem de caufis,
de naturis rerum Stvitx ratione Philofophum. . Extra
fuos hunc trminos eduxili, dum coegifovt de Potica
fentcntiam ferret. Sed dices -Nihil eit de proprio, vtil-
gi indicium rcferebat.Sentis vt>pcdetentim ad corruptif-
limi iujicis tribunal acceflimus, iam mallem de proprio
loquerctur,, Cogita Barbate actjter, quant prifeis vatir
bus nobis autfiicior, auteerte fcilior actas fuit, priut
dico,quam Pirides ex Gra;cia in Italiam cominigrarent,
ca /alicer te>npeUte,quando vt Sulmonentis tuusait:
Qui benepugnabatyRom<mam nouerai artcmt
. MUtere qm paterat teU dsfcrtw erut'.l
Haud magni negotij tunc.fiijt;clePoetafum regem. Vc
fileam rehquos quantus Lucil ius eft habitus, quem tu in
aliquoreprehenduTeprope facrilegium videretur, c.in
multis impun reprehdatur Maro.Q^,tus aliis.qutX-
que fibiioet vifus eilNaiiius, quantii-.Plautus,&qu>fe-
rint feimus ars exigua, mediocre ingcniurrt.vhiax lama,
magnus populorum fauor.rerumfuarumcextrrnatioimi.
menfa. Lege epigrammata fepulchrorum ab his edi
ta, fatis iuperba fateberis , & t ab alio difta eTent , Si
alter horum Homcrus , alter VirgiUus. fuiiet : Blan
da (jnquam.) anas & fauorab^lis Pockis, qua: de ta parua
Mm iij
J3 F. PTrARCHAH VAMARVrt
radicibus, tam magnifie opiniones elieeret: nobis du-'
rior noftraeft anas-'quibus omnia requinm-
tur, limatiori fzculo fucceflimus. Alta (apere non fini-
mur, cultioribus ingeniis cireurnTepti fumus , quorm
adrairatio infolentiam noftram frenat. Caue igitur, ne
me aman.lo prajgraues , obrufque non mei mole co~
gnominis. Ingenue quidem regis Po$triim appellatio-
nemrefpuo.vbienim regnumi exerceam quxfo?
Qupsrmhi ftatuisregni fines? Occupata vtraqiic fedei
eft: eognomnquc iftud apnd Graios ienex ille Meoni',
apud nos Venetus paftor tenet.Vbi federe quoue ire iu-
bes,vtfim varum rex, nifi forre in olitiid n mea m trf-
alpinam, arque ad fbntem Sorgiae me reftringisrli/ie io-
carienim tecum dulce eft , nefdo an rei , fed cerr cum
Nafone tuo gloriar i folitusfum, ferian audafter, vr ipfe
air Sedficutin fu o Poltico exilio lftrumille, fie in meo
peregrino olio Sorgiam ego:
Jngtnimn nullum mains haben mea*
Ludo equidem amice , vr vel fe intell gas, omnibus mt
mod s idagere nerituloprasmar import ibili, nue non
mihi debitumregmimpetcns.laffa; reus inueniar Ma
ieftatis Rcliquum cft.vt noris.me indies magis ac magis
congreTus veros atqueeonplexustuos optare, quod v-
rinam vel femel mihi conringat antcquam moriar. El
yale Barbate fidiffinie. noftrimemor. Mediolani .
Idus Odtobris.poftridi quam literas tuas acceperam.
FRAN. PETR ARCHA A M ICO
s;Epift.xix.
/teidit ration* eu' Scnccam de Ctetrtnem rulare non-fit vrifie*.
Mfrjftur ille vir doftus/ed docdusadhuc.qirid cft.
qud in epiltola qnada nuper Seneca ac Tullium,
quodque Chriftiano ingenio mains eft . ipsqvoq; Hie-
xonymum notare n lm veritus. Vltimum nego, de re-
Jiquis rationem cum illo commun iedam accipe. Nemo
feci eft, cuius aliqua non rtprehenilanrur, non-t am fub-
Jtile,quin laboriofiim ficrit.rem eremplis alfererc.
Verte Philofophorum libros , ae fanftorum quornn
dam,quoruir eclebrior fema eft;mulca partim apud ilios
Epistolarvm LiBiR. 551
vel ab ipfis,Vel ab aliis retraftata.feu cert retracHdac-
pcrias. Notaui ego aliquot Seneca; fentehtias , fed vt ar
bttror non intufte, notaui aliquas credc mihi, plurec po-
teram, & tamen Senecam ipfummirorac vencror. No
taui Ciceronis mei vnicam, verum id non fe accipi ve-
lim , vt quail aliena; fama; delatoris titulo gloriabun-
dus, nfulterr, fed vt ex vnius hominis, duabus inuicem
contrariis fentcntiis, perferam veriorem, idque non ar
roganter, vt qui me non modo non inferre maioribuf,
fed paribus confrre , minoribus praferre con-
fueuerim, iniuriofquidem, vt,cui, fiteor, Cicerone
ipfo, feriptorum nullus acceptor fit. lllam itaque fen-
tentiarum repugnantiam . quamuis ab ineunte a;ratc'
perpenderem, tamen verecundius alTerebam , donec ci-
uitatem Dei Augwftino doce ingrelus.animaduerti o-
pinionem mcam illius auftoritate firmari. Leges ilium
Aug'.iftini locum Eft autem magni opcris Liber primus
haud procul afine. Valebis illic Catonis voluntariam
mortem improbiri, qu.im Seneca ante ovinia viri illius
egregia fafta collaudat. Cicero autem excu(at,& licet a-
liquanto tuodcttius,non ncgeni exentare c:lpam. quam
laudare, tamen i Auguftmi rationes d:ito confras, in-
t elliges metu imminentis mali, necprajfentis odin,
pc vita; melioris areeicndam mortem, iniufTu
eius qiiocorpus iftud accepimus cmigrandum. Ncc
Catonis in morte ne dicamlaudem ,fed eicutionem
vllam eiTe,& quamuis pluriformiter, vtrinque fupprelo
Ciceronis nomine-, coniicies tamen Ciceronicam Oto-
nisexcufanonem eiufdem Ciceronis fententia mel ore
damnari.De me autem fe babeto breuiterMihi quidem
nominavirorum illuftriumii dicifas eft ,totidempro-
pe minimum loco funt,& tamen in his ipfis, cum multa
deleite! , Veritas prima; reuerentiae caufa eft , qua: vbi
cnltoribus etiam fuis neglea videbitur.Quis cnim tan-
tus amicus veri eft, qui non interdum veritate deuiet,
scu ilia fcgnities fit, feu rerum obfeuritas/eu ingenij he-
betudorTum proculdubi rem folidjmjVmbrisinanib*,
Si veritatem ipfam, quantorlibet nominii gloria; ance-
porta, ncc m etui hoc meo indicio, vel hoftcs vel amicos
Mm inj
f3i F. Pitrarcha Vari ar vm
eritatis offendere,quod illos oderim,hos ccrt fci -
cum elfe fen luros.atqueillamfemper propria: ententias
pnclarurot. Deniqne fie animum luftitui, vt cuius bene
dicta laudare aufim.eiufdem errores improbare non ve-
rur.quamuis illud volent, &ciam hoc inuitus : Si cnim.
vex fit, vtrumque permiTuni , alioquin & alterum ho-
ndtus,virobiquc par mendacium.Vale,& iter um Vale.
FRAN. PETRARCHA G E R A R-
SOFIATtl G RM ANO s vo, S.Epift.X X.
Fr/Urim Gcrardum laudatyqtiud miido ttat'ti floreftre-
to, Ecclefiateum habitum mduerit ,fitque cmdtiontm d'plorJt,
qu cattptttndir.il deltnitui earn vilam agere nequtat , am-
fcrnfqHe c*m opb:u paMpertatem, cum negotui otmm,mm hofli-
bwifiatrei, cum lUibmplentium , ram turbuJitudmtm, cum -
wejjatiombm itaaA , cum terrenu p-riculu ctdtTtcm f.u-.in.ium
ftruitute diaboli .tmicitiam Dci,cnm morte perpctudjernp
vitjmôcludt iliom ei beattunUjwrtaturqu* adptif-uertiam
SVbit animjm, luce mihi charior Germane loguofi-
lentio fine ponerc.quod ii forfan obinuofianimi iudi
am arb*raris,fallcris.N prius te qum meipfum obli-
uifcartimui hatenns tyrocinijtui quiete interrmpete,
fugere te ftrepitum.amare filentieicbara: Me veto fi
femel inctperc.liaud facile defiturum. Is amor rui eic.ea
leruni tuarii admiratio. E duobus igtritr eitrcmis , non
quidem mihi grati'is,fed tibi tranqinllius eligeb Nunc
vt verum fatear. non tarn tibi quam mihi cfulturus,ad
feribend venio: qmdenim tu fermucalts meis ea;es.qui
coslefte iter ingrctfus.angelicis alfidu colloquiisrecre-
aris'Fcelix animi.fortunatufq; propositi, qui mundu tarn
maximblandient, med.oaratisoie, fie fpernerepo-
tuifti, intrq;Syrenum voces obftrticb tutus aure trfi-
re.Dum ego te a!loquor,ipfe res meas ago,f forte vel fie
facro ardori tno, admod torpens, & lgogelatum fitu
peftufculuin me incalefceret. Tibi ante clamor meus,
vt minime vtilis fie minime importun* efiedebebit.Ne-
que enim Tyro vt olim/cd Christi iam miles cs,ioga
militia probatus.Gatiasil/i,qui taut honore dignat'.ic
vi/rpc
ErisTOxARVM- Luir. : : " jf
vt fap alias , ex agmine medio aduerfar partium infi-
gnem trnsfuga , ad fuaigna conuertit. Prius ergo ve-
rebar intpeftiuas tibi veces ingerere.deinceps fecur' tc
fecur.ipfe compellouncipientib' formidolofafunt om-.
nia.Qu cimuimus pueri.adolefctes rifimus. Milit in-
expertum ftrepit' omnis exanimat , duratus bellis nulle
fragore ccutitur,rudis nauta,priino ventori murmure
terretur.gubernator anticjuus, qui totis fatifceniem &
exarmat puppim perduxit in port.ex alto delpicit ira- 1
turn mare. Speroautinill.quitcabvteromatristuac, ,
ad hoc laboris cert , fd gloriofum iter aumpfit.vt
per varias difficultates tutus in patriam pcreenires,quodl
nulla te amplius rerum mouebit,non luir,us;non curat,'
non morbi.non feneftus, non metus.rron f.imes,non .
geftas.terribilis vifu forma:,la:thmque,labrque: > . vi
foflremo non ingens lanitor Orci'i , , < j
Offttpiper reatba"s antrofemfa miito, 1 ' ri 5 > - > ,' ". .1
Et quicquid illud ad'exterrenda corda mortali,Poeta* -
rum ingeniis cogitatum eft , neque plus eonftautiaHri-
buerit aduerfus omne terrfica, Herculifuo Jupiter a-
dulterio pater.qum tibi natus Virgine,pater omni x-
ternus,qui ieUs in fe fperantium re/picit,&adiuuatvo-
luntates. Quatem itafint fine mew iamruonim voces*
audire & fquid vacai temporis inter occupationes pti
mas afrujferir, & refpondere breue ajiquid potes. Pater
autem mefiilaribus tecum vti teftimoniis,quibusnon.'
folm Ambrolus,& Auguftinus noftcr.ac Hieronymus
abundar fed Sc Apoftolus vtiinterdom non erubuit.Ne-
que cellular tiix,aditu prohibeas, quc& ore meo digna
uint^Sc mis atiribus n indigna.Pythgorat peracuti vir
ingenijfiiit, fed eius acumen long relifta veritate/
v] ad ailes ineptiaspenetrauit. Hinc illa ridicula^ |-s
multa varia corpora volutatio animar & renafeensde
bellatore Philoloph', Iliaci belli teftis.Eiiphorbi'deniq;
/mofa fu-muttU quam miror feqni vel Platon,vel An-
ftotelem potui(Te/ed magis miror Origen.qui eandem
compledti vifus infaniam, ab ipfo miratorefuo, & Iauda-
ror'e Hieronymo , & reliquis veri febtoribus meruit
ta fincm damnari : Verum ne Pythagora: occurfus ite
54 F.PsrRAR.cHA Vauiarvm
dcnre Coegerit,vir iile ctiiufcunqueingenij.rnorum il
la aKitegrauiflimoram fjit.clariifirrueque modelt x,vn
de & fwnmus honor, impenfus & ipfe poft mor
tem DeorunvCotrfiho afcnptns eft ,& domus eins apud
porreros pro templo habita. Huius ergo prima ioftiiutio
ffl'inim fuit Nempe vt difeipu fui quinquenm'o filc-
rent.PrsccIarcrftuh elt enimprius velk loqui quam di-
icas. Oeteritm amoucndum orinondico cuftodiam,
cju*. amouenda nunqiMmeft , fed repaguhim quinqu
tempus annorirm fumtiens extim.iuit. Tu ver fi rite
computo , in i s v Christi: &infchoIae
int . iatn feptimum annum files , tmpuseft , vt loqui
poTe aliquid ineipias.vcl fi prat omn ibus filemium dulce
eft, nib vel in (ikntio refpondeas.Meminifti /rater qua-
ts olim rerum noftranim (latus erat,& nimos noftros
quam laboriofa dulccdo.Sc quantis amaritudinibus con-
iperfa torquebat. Memtnifti puto vt nunc 8thlacnati
tuac cohgadras,& fraterna; condolis feruituti.qu me
adhacfolitis eompedibujaratum tenensâm cultrum
lateri,iam laqueumcoHo parar, peregiTtque iarnpri-
dem ni Iiberatnris, dentera , qux te feruitio exemit, me
ab interitu dcfndiffeti Orabis frater,vt me quoouc iam
tandem-libertati rcftrttiat, Si vno ventreprogreilos.piti
fine foelicitet, & l-pratire debueram, non pud.-bu fequ i.
Memmifti(inqilam)quifille , & qii.m fuperuacuii^ ex-
quifitifTimx veftis niton qui nie halcnus fateor, fed in
dies foliio minus attonitum habet , quod illud ioduen-
di.exuendique fa(t,dium,& mineac vefperi repetitus la
boral ilk mecus, ne daro ordine capdlus efflueret.ne
Complicits comantnr globos, kuis aur*co;ifunderer,
q* illaC(intra,retiio îie vehientium fug i.quamdm pe-
!uro,ne<iiiiJ .i l.itir rix- fordis redolens,ac fu gida toga
fufciperct.neu in pnemiflas rugas collifa remitteret.Ve-
r inanes hominum , fed prcipit adokfeentium curas,
quorfumenim ea mentis anxictas , vtplaceremus icili-
Cet oculis alienis?& quor oculis quafo ? Profeso mul-
tarum.qui noftris oculis difpliccbant.Seneca in qnadarn
ad Lucilium eptftola. Quiseam(tnquit)<Viarn nulli <v
ciiJciet induit purpur.nii? Miraquidcradeinentia.fti-
Ciirti noftrum non animi ration , fed vulgi furore mo-
derari,& in confilium vita noftra: illos admitiere , quo
rum nobis vicohtemptui eft.Nemo cicatricorum ter-
fjoducem, nemogHbernatoremmufragiis infignerh e-
igit:ilk>s legimusquosmiramur , illisfolemus noftra
Comrnittere,quosrerum fuarum adminiftratio claros t-
cit.[taque vulgus infanum, cuius mores rideas,cui' om-
hem opinion'em vitimque defpicias, in.moribns tuis/c-
ui plufqurri Vulgaritet intanitis eft.Vt enim cccptum
lequar.ceTet ambitio,& vulgus pro'culexulet.quito vir-
lior,atqnead omnesopportunitates aptior ,<juantque
trabbihorêft vcftisplebeiaûm regia'NobisTamen,
Co tempore tang aliter videbatur, quorum ftudij,labo-
rifquepretium erateon(pici,& vt ait ,
.... igito morrrari (f dicier hic e.
Qum Hortenfiiis orator fuit cl.i rus/ed delieatior.qum
deceat virum , & foririz non minus qum cloquentia:
ftiidiofusNunquam fpeculo inconfulto in public pro-
eeiTit.in illo fe comer , in ;Ilo fe mirari. in illo vultum,
togamqucomponere eonneuerat.Multa iunt eius vin
fnuliebria, fed iHud in primis. Collegam fuum, qud is
cafj obuius arftoquodam loco.in e^nrimpegiret,& ar
tificiofumex numro toga: fihurntnrbaflet collifone
fortuitajiniurifurrtaccufare fuftinuit.p'rof flfs focm'ne
VJnfrate.quafi capitale crimen e(Tet,tam tompofiti habi-
tus,qnaIisorferiUo.'' No frater,etri frfillidicm dixinnis-
bb eiufdern iniuriarr, animo tarnen hatidabfimilesfui-
rJiusjfed te derantis errorum tenebnsediitit, repentina
iiuatione dexrera Excelii.Egofenfm m"Mfq;labori-
bus aTurgOjCredo.vt intelligi detur,null hic adminieu'
him lirerarum.nullu opus ingenij/cd totnm Dci muniis'
iTe.qui fort rhmi manu porrigetimbeeillitatem meam
ingenue confitenti. Id int fi ratio n pe/baerit,fene-
us coget.qiiammagis , magifque indies aduenrare,8c
i finib* meis obquitare fentio. Quid de calcis loquar,
pedes quos jptegefe,videbtiir,qi!am graui, !t qum c-
finwo bello prinebat'meos fateor inutiles reddidilTent,
nii exrremis neeelTtatibus admonitus , offendere pau-
JuJum aliorum lutriina, qum neruos , & artculos meos
conterere makniem. QuiA de caa ::r is , Je coeur <tn
djodijentr ? iûociis fomnum que labor Ule diftulerat,
boo: ibrupitiQu :s p . raileus tortor,crwieuus aiCta
t, o.i propriis tput ouaibtu aicbtanurtQuosmalc.
nocturnos lukos,in pcC lo iJiraui.rubcnu fronte
tr . r fucaptlkim otemarc olebjmu,acjcn.
cegere cotrrar Dole a funt ture paucoubus , paifi*
Dittnoiata hrrida incredbilia iwipcoi(.> Uiantum
vero te nunc ..h ::x:tt:ii memotantem . ; .,: - ia
dcJerant .ulceus laxus, pedis non vmclum, led m..r.-
mca,cooiaaltcrc>cati,&:capJlor>mcpcSfOoa -
ribas import ; lis, toga limpbcior.ic qjxritu,
& Cftodu he i .. ;, i-. ce egrcilu bbonoiior, d ingre-
fu,tanquam animamab defeodensîc corpus de
fend i frigorc. Ole foelicem. qui harcdulcius fape -
rent, illas amantadines praguftab , cvchxc Ixuiora
prar;erearn .recordare ctism, cjuo protnpnus tita Cba-
rybdi liberacus dignas Oeo gmusagas , quanta nobis
rucratcura,quantzc|ue vigilia:,vt furor nofter late not1,
& nos ellemus populorum fabula,QuptK* fyliabas con-
torlim'.,:- Quotaces verbatranftulitBus; Dcniquequid
non SctmmiPt amor ille,quem li extingete non erat,
at alrem tegcrectindia t.bebat , plaulibiliter cancre-
tur?Lai:dibatttur ib.'dus nodos, .capita cicbrantium
peccatons deumampinguabat:fedincriicab:lis Dcipie-
uc,grclius toot inrereJ , pedetentitn, jcuocabat ad te-
tumitcr, fjtictatc return percuntium , prxceps illud
defijenum caft.gabat, vt cilicet d'uerfis aeratbus vtro-
bique ncola, quidintereTei nter Babyloa atqueHic-
rualcm expertus agnofeeres O micricotsDeus, quam
tacite conliilis, q-.um occult fubuenis, quam incniioi-
Iitcr mederis. Qiiidenim tantis laboribus bone, Ies v,
quid aliud mamorem mortalcm , im er mortifc-
rum petebamus? Cuius no fil!acein& multis Icotibus
obucam fuauitatem attingere funiinoten is pcrmilfti,
ne grande aliquid iuerpertisvidetetur, & ne tanta effet
vtopprimeret mifericorditer prouidifti.deliciis noftrisc
medio ftiblatis, cum quibus dextera tua , fpes noha>c
terra pene radicjtus extitpauit. luuenili ttate rcuocalU
cas,
Epistolarvm Liber. jj7
eas, mort quidcm vt illis tili,nobis neceTaria, a:
abftulifti i nob's aoimarum noftiaru'm vmcula-. Et ta
rnen mens mortali.im .;uo:ens quefti fumus,
qujfi antetempus acciliflct, qirodeim fummo vitar no-
ftrac difcriminc tranebatiir. aut quaMalutare aliquid in>
lempeftiuum u. Qjit (iifpiria, quet lamenta, quot la-
chrynus in ventos eif-Klimus , & more phrenericorum
medico noftre inlultantes, manumtuimrepulimus.le-
nimen optimum, noftrisvulneribusadhibcntem? Nunc
ergo die mihi vir Dco ex horte famtliaris, ex aduerfario
cmis.dic mihi, quoniam & ifta pertracras Se illa retra-
bs.quid fimihs (int cantiuneula; inanie,falns & oMcce
nis muliercuUrufl) laudibns,& beris exeubiis, in quibus
m->dpermoenia,&propugnac'jh tii'iraris Dei mira
ordinatione difpoI'i r i s ti vigiles aduerfns antiqui
hominis infidias miennllm pernotbris?FceIix S: inui-
dioa militia, magnfque fateor 8c durus labor, fed bre-
uis&xterno penfanius prarmi. MNr autem adhuc re-
ftat de quo tecum fi patens Deusmeus.diiceptare velim:
Quid eft cnim,refponde mihi , quod cum ego Sc frater
mens, gemino laqueo teneremur, vtrumque conteruit
marins tua,lcd non ambopariter liber.iti fumitllle qiii-
dem cuolauit.ego millo iam laqueo tentus/ed vifco c-
fuerud:nis pelfimiielinitiis,al is explicare "],& vbi
vinAus fueram foliitus harreo. Quid caufa* er.nifquM
contririipari ration laqueis n:quaqarn quodfquirur
par fit.Admtrium noftrum in nomme Domini. Cur
autem hanc Dauidicamcantilenim tanto concept'.) c-
ptam.tam diffbna voce compleuimus? Nulla Dei volun
tas fine caufa eft , quipp omnes inde dependent, 5c ilia
fit omnium' fons'caiifarum .Frater ergonr cecinit.ere-
fto ad caelum ammo. Ego terrena cogitans,& curuatus
tn trrram,& fart Uberatricem dexteTam , non agnoui,
forte de profriis viribus fperaui,aut hoc, aut illud cauQt
fit.cur effra&o laqueo non funi liber ? Mifcrcberis Do
mine vt dignus fim.cui ampluV mferearis. Sinecnim
gratuita miericordia tua.nullatenuspoteft humana mi-
leriamifericordipromereri. Nuncad te fratr redeo,at
{cnfimadgrauiora conicnda, vt gradation te tibifali
J-S .''!? AP CHAeVaMAI VM
cuEisam oiradim. Recordare quit illc fon
,-.... i alctantium, quanr* ocuran
uam a -i. .... i : fiidoris laboruai.vt compti
cVelaborati oanc hic,acilhc ia publico ccrncrcmur.Et
\j ~ | cxcot Uummai^cLiudo erigi.mortuo.
r. : i ,qoabs illa aatio cft poftquim omnibus
. . . e non exmustomnbiu Ccxait circuma-
H,rcl'at itcrpatnienofuonimagcrc, & formjdatum
fepukhn limen iiredit : ra pede triccndcre- Adde nunc
glorila affid ,que fine magno aiunt
Lrr. ^ discrimine noa vidcntur,3c cpularum, rirum pro-
ccllam,conxulTofioachuioi:cb'antem. Quaraba-
micupatnur incommoda, quid expcct ab hohbus?
Quorum multa funt genera, domeftici, ezierni borum-
que alij clandethni.ai.isex profrffomimicitia agnt,&
Si rurfuirialij lingua .Jijfraudibut , ai i gladiodcCer-
tar. : E r emu s loquor,omoe genus . Ad hxc.quid
quxfo.non iniururum .erais , concumeliarmque
perpctimurExcufar eos Seneca mukis quidem verbis, Se
ormicni culpa reflcdlit in Dminos, Lucilmmque fuum
laudar eruis Eimiliariter cnnuiuentem. Quid dci ? Ve
ri or tanti viri vilicarc fententiam. & t quod per-
bibci long mihi aliter videtur.Piofuit lilis forte velpra
dentia, vt t onos ferups faccrent, vel fortuna vt inoeni-
sent. Prarft)tiiTe,mihi fateor,neutr fuit,cum Vtriulque
iludiumfemperfucrit. Itaquedefealij videanrur , ego
quodnefeio. laudare no polum. Apud me Si iniquuili-
Bium et/cruorum gcnus,fc prouerpium >llud vet9 Se
neca reprehendan) veri locum h ibet,Tot idem boles ei
le quot .'eraos. At de bonis eruis iOla illa cil, m al : e-
am eodem dominorum confortioezcludun-
tur?Credo,iicenim fonant verba, & bonorum exerapla,
de hberis non pauca coll jgimus, h.cc id qu.dem ignaro,
seque fcriptoribus Hdem nego, fed liuc temporum u-
tatio,iue fors; iue impatientia mea eftego boaum 1er -
uni nunquaiu vidi;quzro t amer. i; lorn- obuius fuc-
it't, velut occurlli bicipitis hominis oblupebam. At ne
quis hoc vel lruiti.vcl delli; mc imputer, omnia ten-
mu , eque munis ego qim JLuolius fam Jiriter
ferun
. Epistck.ar.vm Liber. Jjjf
ferais nuis vixi,& ad conlili Sc ad cfabnlation . & a<(
coen illo,admi,mq;ipfurn,& res meas illor fidei c-
mifi,fidelfq;vt facer crcdidi, crededo pi ofcci.quin
potis ars omnis in contrarium verfaeft. Seruorume-
nim colloijuio meo, nemo non procacior : fcelHc .ne
mo non contiimacior. furrexit& vt famil.aricas
infolentes ,lic fiducia furcs eile docuic. Vt ergo Sencc
de fuis,fic miki de meis , & cunctorum ferais: omnes c-
ntm i'crc nefeio quomodo pares tu nt , vera loqiii liceac
Ego quidem fatcor , feruili peruicacia nil moleftius pa-
tior in vita. Cetera enim bella inducas habent, cum
domefticis hoft>bus,inc intermiflionc pugnam'.quam-
uis non fim nefeius , aequo animo ferendum eflc.quod
maximls viris accidiiTe vidco.Nempe Se Vlylem illa pri
xnaxtate.cfuamheroicam vocant, inter muiros quosiu
ftinuit labores , fcraorum& ancillarumquoque conc
meliis arToctum , clariilmi .loquuntur auftores Et hoc
recentioria:uo,FredericusR.omanus Imperatot.de fer
uorum intivriis , vt faraa fert , viuens, morinfque con-
queituseft.Castrm ha?c feruorum incides querela.hoC
agu.vt te feelieem feias . qui feruili tvranni Je librt us,
Icunlimoacuaiiilinio Christi iugo colla fubiece-
ris. Quid dealiis dicam ? Quod i 11 < I adulationis la-
tens, inter dulca venenum coram arridentium , retr-
juc morden tium'Qu.T illa de tranfuerfo farox vulnera,
incertis aucbribus,& media vulgi acic.cUm iaculara
conuitta ? Qua: ijla auaritiz rabies, nimos cfFerentis,
omnifqucdiuini.chum.ini iuris oblmionem pefliferam
afFereAtis ? do curator ibus prxdones erTicit , eitre-
mum auterri mali genus eft , dum remediis aitonitami-.
fcentur. Eligs hominem,cuius fide inter hominum faW
Jacias lis tutus , illc te primm fa Hit. Qi>id huic contilij
capias? Je vt Satyricus ait: (Jm> exflodict Mit cuflodesi
Hate nos pedis ab infantia perfequitur , leu fortuna feu
lmplicitas noftra eft , adolescentes foli incurioli , & apti
iniuria: vi( fumus.Tritum aflduitate prouerbi eft Oc-
cafo facit furem. Hxc nos Frater,vt femel expediam,de
diuitibus inopes facit , im cerr, quod diuini munc-
ris recognofcimus, de oceupatifimis otiobs.de imped
iifimis expeditos. AccHt , qudomncs qui fe fpoiijj
f '
F. '. i - Vaiiiith
- *r;;*- , bren : -;r ?z BUri-
:>- : : i - T : i ; : a morbo : " . - - : : ? I : . fc-
m^rxwrr^r, UagaeaioTiiliwii Kcc parrain .: . :-
: . : . Deo :r.in i- ::: CCngnr. (jrid
c iba JC Insul tempeftatc, - r non cu-
I ari i icrrarcm orbcffl odofiuD :;:;:;:::::.>
t:':; .: :je:t:: ..:~: gra -
;-_ i- r a :; mul-
i Dem, peligJôe pemihjnui; quorum commc-
I HM renouai, & horrorem. Sed eua-
e paailegioacodic, led uui-
cnafimmHed potuimps, & etne de-
iot rmtmeor* pjrer runfias ocola a/pexif-
, :'tc penculorum er;. &
Jifquc
(es amicorum cabt.tnft s Sc acerba narratio eft. Intet
bot Lac ; eos ambulauimus.atque inter hos leopuk na-
u:gau:n)JS.Frater.qud loquor ? Qua arqua conditio fit
amborum?Ego miferjnter eof-itm veror aflidu.vt latn
Deo granas, portum tenes, fi'.:x bora cja natos es,f-
lix omnt pericalam , quod te per multa expenmta fbr-
Biidabikum rerom,adamorem ecuntacis arlduxit.On-
feroroîuncifta cum illas cum turbulentis opibus obc
cifimam paupertatem , camari negotii s dulce of.ura,
c iniquis hoftibus opt: .nos fratres.deniqe cum litib*
lllentium.cum turbisfolirudinem , cum vrbibus fyluas,
cum comeTanonibur ieiunia , cum diuturnis choris,
noturnot choros , poftrcm c Amnione Carthufiam,
cum terrenis periciilis coelcftem pacem , cum eruitute
Diaboli amicitiam Dei , cum morte perpetua fempiter-
nam vitam: necefleerit te fceliciffim fateare. Vrgepro-
pofitum.pratmequod ccepifti. Non te labor terrea t,n on
rangatafperftas.Flaeci verbum eft:
mlfine magno
Vita labort ii du mortalibtu.
Quod fi in hac vita , de qua 1 1 le loquebatrtr miniraa> e-
ciam magno confiant, quod rotiens incalli'm aucupan-
do probauimus, quis labor mag nus videri debet, quo ad
Epistolary!* Libih 54 1
asternam beatitudinem perueniwrt Abfit ftgmties, lau-
guor abfcedat. Dum matutino tempere eicitaris , ad di-
mim te colloqui cuocari crdito. (Et heu quotisnoj
mortal dominiiuflus cxciuitrquotienspcriclisacla-
boribus obiecit, &qui$orotcfrucbs? Nempe noo nifi
amicitia humana,anceps,pcriculofa,dir&cibi. Tibi ami-
citia diurna proponittir,ccrta,fecura,parabiIis.Crcde mi
hi, cadet ex animo raedium, fontnui ex oculis, cum tibi
propoueris,vocantem Deum, S optime tecum ag fen-
ties, quod vigilare vulgo circumftcrten te lubeans. Mot
imperatorum eft,probatis militibus dirEcilia committe-
re.dum coci,pifcatorl|!ie, S (vt Horatiano fermone r-
tir) Ambubaiarum collegia, circa forum cupidinarium
oberrt.illi inter gladios,ac tela verfantur, St periculura
ingcHS tcnui gloria eonfolantur. Cm autem orando
tolloqui coeperis, gaudium cum reuerentia certabit . re
infomnem tcatque impigrum fub tanto prbeas fpefta-
tore.Audifti ex biftoriis M-Caronis, milites iilo praslen-
te, St fitim , S puluerem,& xftum, & ferpentum morfua
tolerare folitos, 6c Tub ill o tefte, ine gemitu ac lamen tis
oceumbere. Audifti Sczuam illum fernem potis qum
uftumvirum, fub oculis fui ducis non modo pugnare,
fed mor etiam exoptantcm. Quod fi mortalit dominf
eneratio przftarc poiuit, quid Christi prarentia
poTe debet ?: s cqiiidem non e jpeftandus vt veniat,icut
Carfarem fuum infcslix i lie bellator expecbt , fed fufa*
piendiu, colendfque omnibus 1, orrnibfque tem
per ibus prasfefls eft.Vider aut nefiros,cogitatiooes in
trofpict.ingcns calcar animo.nif funefte, Confuetudinit
torpor obliltat. Epicuri doctrina eft, Imaginarium vit*
teftem quxrere,amico feribens: 5{mqmt)/df omnia tan*
quumfytltt Ef'umw- Seneca vero vt ilhiftnoris vl prse-
icntia, Lucilij fui vitam formet, monct vt Catonem cli-
gat, Scipionem .Lasliiim velalium quemlibet pctbtc
Timm famas.Non poteft non placer fententia i magnu
riris laudata.N S M.Tullio placuife cam video, quam
Q'Cieeroni Fratri fuo fcribensjicet aliis verbis infrait.
Placet ergo conflium Ep'cun, inter illos qmb; s fcri-
ptum atque probatu ett.Nobis bac arte ml eft op'.Tc-
Nn ;
\
F. PiTKitcHii Viiiinru
&em Sutn , non quarrimus , cum inum arqoe reran,
praentcmquc temper i i r v m habearnus.Narrj'erfi
afeendero n cerium liic eft . Ali defeendero in mern
adeft Omnia gitur coram dlo.quafi s::in:t , fe i fer
pecu.-,:t faciamus.Pudcbit n modo acitmm fed irta-
etiam vokntamm, .a -, non tancum rictus , led
tiam prxfcas Epicurns teftis non police agnoccre.
, Nooit autem cas ;lle , cuius oculis nihil eft impernium.
Putemus illu.n ante oculos noftro; polt jm Jamare
Quid agitis carc.c ingratiiEgo pro vobis mor re 'pon
te :':'..u,v3 nubi L bo rem exiguum negatis? H*c e-
ftrap e:as:H acce: t. benefieij memor a eft? Qui nata
ccclura, terrqac c maria guberno, qui fulmina de nu-
bibusiacio, qui alteris ricibus cempcftacesaciercnam
jeuebo, qui diem noctmque fuis luminibus exorno. 3c
varia horarum numero teaebr-s luccmque dimct>OT>
qui pcrpctuum olis obfequium duodeno ftellarumoi.
mc,ad quaternas temporum varictates adhibeo , 8c fa-
fbdio conulcns grata rrrum, Stinacccilbili nouitate
anni cireulumcircumuoluo, quam non mod calcabi-
lem ter raro,labile ni aquam.atque auram fpirabilcm fed
BDumerabiliam rcrum nobis prsdu, & oblaciones Se
rnamenta congefl: denique qui ad imaginem meam,
quamuis ftulti obftrepcnt , de nihilo vos creaui , & quo
c, quo quaeri vellem, iter vobis o{tend. I pie ego (in-
quam - V t port tot beneficia rebellantes deuios reu*,
arem , inter tos ex alto (b feruili habitu dilimulaia
maicfta.ee de(cendcns,profalute veftra paupertatem, la
bores,in fu\ ias ,conu itia .con turaeli as,Carce rcm , verbera,
flagella mortem, crucmque non timui. Vos mihi qaid
rcaaitis Non Jico par tantis meritis, quod cogitare
urficitis, fed quod omnino iignom oftenditis animo in-
gratiQuid ad hare Frater repofuri fumus? An hie quic-
quam ambigui eit profecro fihec intus in anima lo-
quentcm Dominum aud>re voluerimus.furgemus no<t:c
alacres, hoc enim agcre cceperam, vt eo tempore dcuo-
xis Chu i s to laudes canamus,quo ilium pro eoblt of-
probria, eciniuriaspafumcfTe meminermus. Sedqui
diu te um Fxatcr ab alcuiidirrt contempltion um taaj-
" /
Epistolar. VM LibeR.
fifta diftraxiTc vereer, hzcfummaeft. Chrmtvs tibi
?otius vitas teilis afEltat. I Uum igitur mcucre/i ris in illa
labore, nullis omn:no vigiliis f.itigari.A.! hoc eniminac-
Cefibili & incnarrabili Trinitatis confilio eifccbim cft,
vt xternus,& immortahs omnipotcns Dei filiusi vecm,
noftrx immortalitatis indueret , fctlicet, quonian
inter Deum& homisiem , nulla proportio erat. pi'eDei
&hominum mediator, vtramquc in fe V-
niens naturam,& ad Deum homines attolleret.c Deum
ad homines inclinare:, poftq; mortalis acics , in Deum:
figi mortali carne veftitum. Quod fi immortalitate re
cepta, in gloriam diuioitatis afcendentem , fcqui o-
culis &mene difficile eft , & pun hominis teftimonio
delecbris,elige tibi aliquos de profe/Honis tuz dueibufe
ioannem Baptiftam. Antonium Macharium, vel i rigi-
diore hi y iden tur ,eli ge enediftum , elige ab erroribu i
feculi redeuntes Aiig.iftnum,&Arenium,quos multuoi
femper placuifletibi fcio: habes Patrum ritas , illas per
lege vt facis, vbi amicum inuenie?, quem teftem ecreti*
confiliisnonrccufes,quo,fciote iprom.vitimque mode-
rcris toam.fine quo deniqitc nil agas,nibil cogites. Lege
Gregorijdulogiim.Auguftni Soliloquiad (carentes la-
chrymis Coofelonum libros, de quibus qudam ridicu-
li homines ridere folent. Tu in eis folamen refugiuni
mediocre reperics De Pfalteno enim non dubito,tc
H'eronymi conilium fequi,rt manibus tuis,aunquam>
excidat,de quo more mco,po'ticum nefcip quid priderrj
fcripfi, quod quoniam placer tibi animaduerti, ne mo
do graueris/ecuturoreferuatum minti excipics.Tu re-'
ro.vt finem faciam, vitam omnera inter contemplatio-
aemacPlalmodiam, & orationem, lccbonmque parti
r. Corpori tuo.tanquacn, rebellaturo l pedir, S cpntu-i
Jnaci mancipio, nihil tribtias, nii quod negare non po
tes, in vincuiis habc:feruiliter tradhri debet,vt intelligac
rnde iit S ifpcbm pacem facit hoftis infi'dus.nofti quo
rum inidias in feculo pertulens.ab his ip perpexuum ca-
uc.Cum fidiragis inimicis, non tuto reditur in grariam,
bare iuter gaude.fpera, ufpira feruicns Domino in ti
mor 3c czuhans ei cum tremor : gi arias agens, qu *<4
544 PtTRARCHAI VAK.IAK.TId
tibi pennas ddit, tanquam columba;, vt volares Sere-
quieiceres, quibus non igniter vfuses, fed elongaftifu-
giens,vt in folitudine con fti t ut 115, innnmerabilia mundi
mala de cartero n on fentircs , qua: ego mifer fentio, qui*
bus & obfdeor, ac circunfpiciens contremifea. Necad-
do, dum adhuc de Babylcne patee exitus efrugio. Noli
tarnen desperare , obleero te , ora potius , vt aliquaado
confrgam. Multum eft fateor peccati mei pondas , fed
finit u m tarnen , at eius vnde auxilium expeo , infinita
dementia eft .Hare tibi Germane vnice.non meo,fed pe
regrino ftylo.ac prop monaftico dicbui,te pot i*,quara
me ipfum eogitans:leges dum ex commodo liccbit, &fi
hmcperfeftioni tux nihil accefTerit, feito mc mihi fit.
t,em profbuTe.dum fcriberem.quoniam mea me pencu/a
meditan tern , ftatus tui fcelix interim tor fit rnuidia. Vale
mcmor mei.VII Cal.Oftobris.ex oppido Carpen ti.
FRAN. PETRARCHA AMlCO
Svo.S. Epift.XX.
tSff/udueteres UgJtomnenfmffi tntmn-.montqueex caj jua-
(Lun quam fa hmnanonan lubricwflatm-
SOlebant Ro.i-ani Cois, legatos confulares ad exerci-
tum du cere, quibus in bello cooperatonbus & eon-
fultoribus vterentur. Horum crebra Romanis inanna-
bus eft mentio, Legatorum clanfimus , A frican ui cft
mcusille fuperior, qui L.Scipioni Aiat ico Fiat 1 1 fuo Le-
gatus in Grzciam atque Afiam profeftus , vt fraternas
pietatis pracclariflimum exemplum > fie ingens magnac
vioria; caula fuit. Regum quoquegentiumquenun-
tios folennes, Leg ; tos dici folitos feimus, horum plena
eft omnis hiftoria. qui reges, aut populi, fiue hoftes, fiuc
fcedarati, iiue bello domiti legatos vel auxilij pofeendi,
re resabiaras repofccndi,vel mifericordia* mplorandar,
gratia Romam mierunt , Rommquc tranfmilTos aecc-
peruntjltueharumaliqua.fiuealiis caulis.ChniTim qui-
dem hoc in genere habentur, & Fabij Maximi lee,at 10,
ad bellum Cart hag tnenfibus indicendum , 8c Snlpirij a*
Wili} ad bell Scythiac cpefccnd,& T.Flamin j in -
thiniam adjiannibalcdepofcend. Externor verle-
gati
- Epstola* VM Libi t.
&to inignis fait, HafdrubalisTenis cognomento -
di.qui mi(Tus Cart h agine ad mifcricordi excitandam,
pofcendmquc Romanis paeem , nimos folo flexie
afpeftu: nec n#nus lhiftris Afrieani iunioris.quolibet in
genere nameranda Legatio, qui,vt ait Cicero, obiit Le-
eatus gyptum,Syr,Afi Grxcii, atque abfens ad bel-
iu Marimii conficiendum, confeidendmq; Numtiam
Cos.iterum eft direftus.Philofopb.orum queque legatio
preclara, ad mperrdum muIfta; remiiioncm ab Athc-
ieu fib* Romani miiTa.in qua & Academicus Carneadec
& Stoicus Diogenes fuerunt, & Peripateticus Critolaus, ,
quorum quxnam in publicis ac celeberrimis Roma; lo
is ingen :j atque eloquentia: oftc"tatio,'quxnam Catonis
Ccnfoi quae feue ra fentcntia.de Ulis dico dimittedis,
& tibi notum eft,& locus ifte n exigit. Quorfum enim
base? Nempc non nifi vt aduertas hoc legati nomen a- ,
pud maiores trim atqae vulgatum, ne omnibus cre-
ptum:Longa quid non mutt des'Roman Ecclel fini
proprium vendicafle.ne dicaro vfurpaTe.I taque iam Le
gatos exercituum fuisquoque nominibus vocatrat qui-
bus mandata regum,aut vrbium committuntur,nuntios
dicunt,fiue aliter,aut vulgo, alius atque alius fermo eft.
Soli igitur funt Legati, quos vt aiunt Romanus Pctnti-.
fex ad aliquas prouinciasdeftinauit.E quibus quidam Ie>
gatiunrum,quidam vero de latere legati nuncupantu/,
quos videlicet mi (Tos, collegio quod (aerum voeanr,Ro-
mulei Cardinis fulgor illuftrt. Ita mihi ndo videor .
audilTe.neque enim res eft, cui edifccadar multum tern- .
pons impediTe velim Sit autem ita,quid enim ad nos?tt
I ferendum eft xquo animo.vt qui rerum potiuntur,fum-
, ma nomina rebus vrl auferl t.vel imponit. Quando etii
Tenes noftros modert i (fi mos h om m, tarne propter po-.
tenti atq; opes,quibus tefte Liuio, ante ips Romanum .
imperifloruerc,geminisaequorbtis quibus Italia; ma-
gnapars cingitur,nomina qu adhuc durlt,tot cire lits
toreii gento' nihil oblufttib'.impofuiiTememinim*.
Hisante ptopoli'tecurfis ad re venio. Legatus iftede
latere, qui i folus mudo patiente,nom hoc habet xvin.-
Cal. Oftobris, Mcdjpianu obuio Domino & magna ce-
Kn iij
I
}4 F. PiTRRCHAi Var.tavm
lebritate populi fauentis ingrc/Tus cft.Cui ego nefcio qirJ
confulimi iudicij,vc ine vrban, oftcnderem, quod
hon fum.nec eiTe vclim. eque velim najgra permittet
mea:pra:grciriis alios, Ticment porta, admundiim for
te lapiderh occurrcris didici, Ii non antea didiciflem,qu
fit rer natu raiium bagilis lbricos flatus Cm enim
ingentes piilueris globi.rotaruffl atque quadrnpcdum a-
gitatione cmmoti,fifca nube coelu folmque texiTet,
c*nfpetu mutuo erepto,coritra morem me.vt me ml-
lus abhilit errot,irtferbr n mediam cohorte At vix da
ta & rtdditafa kitcfie pubis omnium fauces S ora com-
pleuerat aridmque praseluferat vocis iter , d me recol-
ligerem, vt & aliis parcerem & mihi,equus quo vchebar;
ii ipfe ocuiis captus, poftremfque pedibasin przalcam,
uftmque mefo icam dtlapfus, omnes qui adert mctu,
& horrore coitipleuit.prartermevnum qui quid mectim
ageretur nefciebam , tanta catgop'iluerest no&is iticef-
erat,eo mihi moleftior, quod luce vcnieritis oculi funt
in tencbris pigriores.At vero ille magnanimus adolefcs
piem nifi coeptafn fucecTionum tolam fata praeiderinr,
Mediolarii, Liguriarque diues expe&at hxreditas, Sc quo
toifi iudiciumamor fallit, inter iuuenes fortunatos .nulluf
eft melior ,nullus humanior , ante alios me nomine in-
chmans,vt cauerem admonebat.Fgo ignarus,& plusfa-
teor cl imore omnium, qumpericulo meo motus, nod
pries mtellexi quid rei elTet, quam folasequi auriculas
ext antes, mque den/is vepribiis oppreiTum vidi. Profuit
ad fahit proprifl non notice difcrimcn-, quofdam iuuit i-
gnonntia.& dum nil metitunt nil ndeuit.fic rtra inul
tos gros.morbi fecit opinio,Vt aliqiiando elTent. quod
efle crediderantmeq; enim de nihilo din eft. Ima-
guiatio facit cafum, Cui pari ratibne illud dbiecerim, I-
anaginatio cafum tollit fta cum multa fei re ft optimum
quxdi melius ncfiuntur.Certi dferimen ipfe meum
nefcio.dmq; nil mal fnfpicer, nil incmodi paffus fum,
oequeenim periculu mil port perieTilagnoui. magfq;
i timertd>riihil e(Tet,timui.&nuncvt ait Marohor-
reco referes. Tune vt erin peies fubitodeiilui.Cupre-
iriirtjirijKeinargmplufû meo falmtenui,ille/us &in-
r. : m
H7
uiibili ubnixus auriio. Subfifterat equidem adolecc
iHemitilTimus,iuifacjuefamulis defcdcre.ipfe non mo
do vocisobequium mihi pixbuerat/ed dexterx Dun
interim equusticus magno nifufibi confulens.primifq;
4iftumirumvngnlisdependens,attritus gena.vix tan-
dem emerg<;mi,qui fivt natura rei poieebat.repct poft*
quam labi cceperat, in tergurri cecidiflet, aftum erat, &
4c aboLnis cram omnibus cutis. Adfuit hminum fue-
curfus:aditiit equi vigor,dicet aliquis.ingratum menda-
cium.mcndax ingratirudo, vana alts hominis, fallaxe-
quus.ad falutem.Ipfe fuam vt alias fuppofuit man.prae-
cnrqucmc folus exitio R,isT vs eripuit. Qnpd id-
circo tib norom volui vt ficut apod Flaecum, caduca;
arbonsruina:ficapudme infhbilis equi lapins propria:
nos conditionis admoncat inanom efle proujdentiam
humjnam,ineli:lal)i!cin bti vim, innumerabiles mor-
talium cals.incxt imabilcm cxcitatern.Itaque dum huic
occurrimus,in illud nccii rrimus,& du m maxime ci' cum.
fpicimus multa prouidemus,tum maxime, vnde nihil
nietuebamusopprimittirjfiique quod ait illc venfimum.
Improuna lacti vis rapiiit.rapictquc gefltes,ne quicquam
extruamus atque angimur,fola ptes cftoccurrere eun-,
hsdiuina dementia. Ea tune Flaccoatfuit, nunc mihi,
faepe aliis,alioquin nec illc fuum,nec ego me,nec mul-
tibclloruni cafus in , plagique pericula in littora
renatarent. Hicfuperfcrupulus premit.quod dum diffi-
cultatem vnam euailTc credimos, fupereft altera. Tota
noftri,noltrarmque rerum cuftodiacommittenda De
eft, & depropriis viribus ant conilus nil fperan du m.Sed
jam de moribus fatis eft dictum, ad familiaria coniicrta-
mur. Lcgatus ergohic,de quo ambigu tibi feripferam,
fp meam liberalitatc vicit fua,vt propeme diHdiTc pos
niteat,quiuis Temper minus fperare fit tUtrus. Nihil om
nium qua; peticram negauit:vltro eti pro meipio gran
de aliquid peterein hortats eibgo autem pro me nihil,
faillir, ijii vero pro me omnia. Quid enim verius
eat lticulofa cupiditas, vallum foueam ctrcumduxit,

Nflf ij
j4 F- Pit*archai Vari
eoegqoe an mum ftare, nve i llam teftimon io fiio pri-
tem. Neque rcnaeotem iufta imperia, oequc rccuun-
tem freno* . neque fuadentem frocia , fi obftrepcre
peftiiensconfiiecado dfient rebelhntcm. Sic f;men
tern ûi ddit adiuuet , vt mihi frag '.litas grau et.vt lse-
ta,& otiofa paupertas , amicior quim triftet, occupatae-
que diuit ia Si quid fecus lnquor ac faoo , Sc prac r
pido remm humanarum torrente raputus , indignant
tarnen, & indiuerfam . Mitto autem harc. fie e-
nim glorior , fiequasror , fk omnia tecum loquor.vt
mecum Idem animt cadera Patna eft , ideniftu-
dium idem nomen par voluntas , affcrfque pcrmi-
les:tu prcate prior . tu re gione pranbntior Se fimiJij-
riorDco , (cd & haec fileo Verum vt inrelliga? quod
jnallem.clariorialiquofcirepocs indicio quanto pia
r ego preen tuat, qumturpfe, qui cas vere-
Cunde p irreieras,vt inter poicendum omn-m mihi ne-
gandi riam ofi 1re vidrent feito quod etfi pro his a-
eior, pro his fangnis, pro his m iferat , pro quibufdam
familia ritai . merit unique certarent , prima tarnen om
nium petitio tua fuie , quant tuis fcriptam vt mififti, 1c-
gatique fignitamdigicis accipicshuieepiftolae interclu-
! hine fieri non llud modo , pro quibus cr
ent ion ibns vti veHes cram nefcius, fed extrema; tempo
ril anguftiae vetuerunt.Pet itione em m m hi t radica
b mane difcefit, ha tarnen ret afta eft , vtaraannfi-
mat pater Egirauienfis epifeopus cancellarius fins lite- -
ra <pfas expediri rubebit, vbi tu emn.vel pro parte mea,
vel noftra alter adieriCi Ibis ergo,re mitte* aliquem ex
tuis Pifas aut Senas qua ijlc iter aeraras eft, Epifcopm-
que conuenics,je viua voce de negorio inltn.tj m Se li.
(eric ad cum meis, quae cum iftis veniunt excitanduto,
pro alus vero vnum ex meitfequi illum iubebr, null**
enim hie literas feribi tporit finit inopiaidoleo quod ti
bilaborit aliquid aut negotij reliqui, led ncceTan foi,
- niltu magno
Labert vitd dtd mortaltbtu.
1 ergo,3c laborem ribi.certum imaginaria eendias roh'
\ptate,meudum fi tibi finxeris efficies. Aeftima tibi one,
.
IftsTOLAxrM LiBi*. ja
non negotio trahi. Semper fedes, nunquam patriam li
men trfis in hoc nempedifrerimus, ad caera pen gc-
melli , & h queque meum morem indue , tuum exue.
Habet & moms fuam dulcedincm ,& farpe quiete gratior
fuit labor , vt nihil aliud quiet ipCun erficit gratioretn.
Incipe/urgcage, moue te loco, reuerfus faltem melius
fedebis. .ûi Temper abenas facis.aliquando res tuas faci-
to. Fallere te et fi pofllm nolo, & fi reli m nequeo,artifi-
cium meum iudex fcio,quod eonfolatores folet Fand
quod oportet vt deleitet nitor.Cupererh legatum ipfara
Florentiam in .ifere , quod St optare il I um arbitrer. Cei
puto non potent, magnis St grauibus Ecdefix negotii
reto Romam calle fftinans. Ipfe vei, quantum obli-
quo atq; vd calle fcftnaueriuifrufti tarnen vt hue an
te ir pufeulnm peruenirem , claudicantes lincx,& feTo
fimillima viatori,vel fola rrohs indicat Iiterarum.Vale.
FRAN. PETR ARCHA NICO
LAO I LO&SNSIO, RIGiS SiriLlAI SI'
nefcallo S Epift.XXI-
Jx qmdft^ftruuUftrfaxbeefit,muUij<fini)tuerk aduerfr^
rio <Arufp,(onthdtt,ommbn, dwuimvfqw extremu'fritum .
vtl cum vtfibili vtl tum inmfnh hoJh luclandum.
1 tandem,vir elarilfime, pe rfiHiam fides , atiaritiam
largitas, iuperbiam vieithumilira : i Charitas odium,
deperatio fpei cellit , perfeuerantizdi/Hcultas. lam fub
maIleo reriratis,pertinaz mcndacium,& mendax obfti-
nato votis tuis obftantium frada eft. Immortale bel
lum eft, inter inuidiam Se gloriara , inter nequitiam 3c
virtut. Grams i Hi, qui eft Dominus virtut St Rex glo-
_rix, quid eo Duce, in prxfenti certamine viita parte
deterrima, cuius facpe eontrarium videmus, optima pars
triumphal.Ecce nunc vnita tua ura.glorioltifimi Sic<fli
regis vertex , negatoi honores iniiito liuore fufcipier.
Fcccator videbi t,& irafcetur, dentibus fuis fVemet & ta-
befcer. Ipfo antem folito aueuftior , muUdmque fere-
rior auito folio refidens,pulfisLatio mftmxnubibut,
arque knbnbus lachrymaram,orbem noftrum fronte
fydereayj& ftellanti dtademaie (erenabk, ercptam refti-
uens rcnopacem,tran4Ullita:mquepopulisexopta-
nift
SSO F. Petrarchai VariARVU
ti. In quam rem rc feeiftt hadtcnus,mdo notilTim ru
:rd otendens ingenium.eqne vigilantius,qco ma:o-
rscft a :d s,i - fb,modefhq-je regnum regere.quam fee
bcireradipifci.Nuncfiqaidetn tempus eft,vt omnes ani-
mi pj 1res colhgas, arq; ingentib' negotii accingaris.
" .. i eft at'im q ::d Cararei mors habes,cu Se muka
' rcrnt , & fupremam rua Celebris gloria man u m po-
fcat.Vidimus te aduere fortune magntficenriflimc ro-
iut intem, iam cern mu? te viorcm, fd en totiens ri-
u re rcrtiraipecbi minor, 8c au rata; cafiidi; vt tadi-
lerim tlgore fiauior vieilli aduerfm.profpera redit in
prlium.c>uid pueas'Mutata funt'arma non hoft!s,& tibi
quoque nono armorum genere opus eft Nolo en im ex-
timcs,min::s elTe negotij.quando hoft:s b'idior nuf-
lutn inrdioiius bellum eft, qum vbi bland cus cred.1t-
tas oppognatnr , in Ar<o quidem egregi rem geflifti,
qaaleinte in aperto exhibeas expefhm* Multos in an-
guUis indefefTos, eipeftris pugna ladatiit, muks in ad-
ueriitatib.fortes viros fortuna prefperior ftrauit.Hanni-
bal Cannis victor.vidt* eft Capue.,c ardorem.quc Tre
b-aglacialisacceodcrat tcpor citmiit .Sp pax perieu .
loiior bello fuit.Multis nocuit aduerfario caruiiTe.QiiO-
rundam virtus otiolatuit,quorundam vero prorf'cmar-
cuit.loeum fubmot i hoftis occupante luxuria Nulla bo-
mini perrinacior lis eft , quam cum animo, monhfqtre
fuis. uqiiam minus induciarum , intra mnrum pugna
Conferirur, hoc genus hoftium bello langu idu,pace -
uidum ex pen mur , V fub toga plus aufurum , quam Tub
gale ..Vt cuteras gentes fileam,Romanos bello indmi
tos,: omnium genum v;toie,pa tranquilla perdo-
muit& vt quidam lllius xni fcnptores,eIegan tilTim la
meetantur viftumorbem.vior vcbix vka eft.Quoi
prfagire vidobatnrScipio ilk vir optimus, fi: natu ha
bitus , dum tarn en i x Catonis fapienti/Timi , licet Tenis,
arluerfantc feinen tu^ deleri Carthaginem prohib- bat,
non quod illam parcius odiflet fcd,ne,vt ait Florus,me-
tii abtat n xmulx vrbis , luxuriari UfttcKM nofttx vrb*
ineiperet. Qui vtinam confilio valu ilct, manfi fTtq: po-
(is nobis cum hoftibut, & cum Ghagine,quam cum
Epistoxarvm Liber. fjt
t voluptate ceatamen rmeliori loco res (tarent, vt
puto, rariquepugnarum effet & erebris trimpha-
tum.Quorfum hxc forfan interrozestQuia feilicet muU
tos auguror futuros, qiiibus quiefeendi iam tempos eTe
vidcatur.Mihi penirs diuerfa mens eft,fi me audire vo-
lueris,fcies vnnm eTe laboris , & vita: finetn ,tibque &
omnibus elaris viris, vfq; ad etremum fpirit. vel cum
vifibilt,vel cum inuirtbili hofte luftandum fore,qum e-
tiam vide, quantum commurli opinione diiTentio, ge-
minatum tibi laboren*. & fenties,& gaudebis. Nullo vn-
quam tempore , tarn magno conamine confurgendrn
tibi,tarn fnprafeipfura attollendusanim' fuit,ad fumma
eertamina ventum eft , vniuerfus orbis intclligat , in v-
traque fortima.Qualis.quantf-ve vir hicris,neq; tu tan-
tum/ed qui tin's ctiam confiliis obfequuntur.Habes re
gem animo fenem, annis adolefcentem , cum quo terra,
nuriqneiatbttjses.quem per multa praecipuia cogente
fato.in fummum ftatus humani faftigium perduxifti.O-
ftende i!li,quibus in htme fortunas vertieem fit eueftus,
quibv s artibuf eonlftenduin fit. Nequc tarn deineeps e-
nitcndum,vt afeendat ahis.qnm vt afcenfu fefe appro-
bet.Non indignum & barred itarium feeptrum.non ma
cis fanguini debitum.quini virtuti.Non facit virum,fed
deregit principatus,& honores non mutt mores,atq; a-
Jimum,id oftendunr.Pertade illi min'eTeReg nafei,
quam iudicio rege fienreTe enim fomma; illud.hoc me-
riti,Doce, Deum colat, patriam amet.iuftiti feruet,iine
qua regnum licet opulent.ae validum ftare nequit.Di-
feat vinlerttum nihil elfe longacuu,& amari multo tuti
(Te.qum rnetui.ATuecat nihil in terris optare.nifi b-
fiam mentf,nihil fperare , nif bonam famam,nihil nil}
dedecus forrmdarc.Cogitet qi'oaltior eft eofe dan' vi-
ieri,eq, min" occultare poflTe qum gelferit,& qu po
tential plus eft , eo minus eflfc licentiae.Nouerit regem aV
populo non magishabitu difterrequ moribus. Studear
ab extremis arquo fpatio difeedens , virtutem in medio
bam (qui. CeTet prodigalitas , abfit auaritia:illaopei
Vaftat hc gloriam. Sit fane tenax fama: propria:,fit par-
cus honoris , fit auarus temporis ,fit largus pecunia; ,8t
illud Romani ducis modeftiItmumranimoulCmmque
fft F. PET.A.eHAi Varias. vM
reponfum/err.per in a'iribuseius fonct , Nolle iBrum,
fed lurum habentibus imperare. Malit ihbicos abun
dare qiiirn fKaun. & lntclligat diurtis regni, dominum
in ope m eile non poTe. Calimitatum femper memmerit
libo ru m, q jos calamitofr terri libo n s, his tempori-
bas paiTaefr, tunc fc fizlicem , tunc fe voti compotera,
tune fe ver regem putet.qoandocrirnmibus alien is in-
> mucrias propria Tirtute d'fcuiTcrit . damna refti-
merit, ruinas crezerit, paccm confirmaucrit Tyranni
se m op p reife nit ,rrA .Me :it libertrem, i nducat in ani
mara xmare,qnos regit,nam 8c amando amo.' quarritur,
& n u Hum ccrtius regnum eft, qum :( volentibus.
Saluft:anum illud dogma. Regni nunquam ex animo
regis tui, non cxercitus , eque theikuros piatfidia regni
effe, fed anncos , eoTque necarmis cogi eque pecunia
>arari,cd orfioo Sc fide. Et qua: in earidem lententiam
quuntur Concordkcr viuendum elfe cum iiiis,co a tor-
dia en im paruascrefcere , difcordia maxiaias tes dilabi
Exemple M.Agrippai plurimum hnicfcntentiae debeat,
per quam Sc frater,& focius. Sc amicus.& R.ex bonus fiet.
Amicitiis port Deum.polt virtutem nihil charms habest.
Quem femel amicitu dignum duxcrit , nulla conT j
parte fubmoueat : fequcnique Seneca: eonfili urn, omnia
cum a nn ico dcliberet/ed de ipfo prius. Multuxn fidat,fed
non mukis:& inftat. Verum amicum blando holte dif-
rnere,veras laudes accipiat.vt virtutum ftimulos.blan-
ditias coerceat vt venenum. Tarde eat in amicitiam.tar-
diusimiedifcedat, 5c fi fieri poteft nunquam Idipfum
praecipitanter fed pedetentim faciac, 3c vt eft anti-
quo prout rbio DiTuat amieitiam.non difcindat. Qu
lern prxftat, talcm ab aliisanimum fperet, neque quo-
quam diligi fibi fingat, quern ipfe non dihgit. Error lfte
poten turn eft.Libcrrimi autem funt affeitus.iugum non
frunt.dominum non agnofennt. nunquam amor nifia-
cogitur.De a m ico fan nihil mal cogitet.nihil te
mer cuiquam credat, pcllat ufpicioncs, riela tor i bus au-
rem neget, pertinacius inftantes argut, non defiaenrej
funiat. Imperatoria vox eft. Princeps qui delatores
*a*'gat,irritat. Alexander Maccdo.licct impetuolimus
Epistolarvm Liber,. 55$
adolefcens, eximia tarnen fiducia conrcpfit fator,
tt feci ix Aiic euentus vt debuit.Siquidem porreebm tibi
potionem j Philippe medico,quem amabat in tnanibu
haben t i,fuperucnernt litera: Parmenione.quibus ad-
monebatur Philippum Danj munenbus cxpugnatum,
ems h">fti promifiTc , itaque auendas inidias,Sc
mortiferam potionem. His ille pcrleihs.protin' exhau-
t poculum , Sc mox Philippe literas tradidit legendas.
Obtreft uorcs alto animo defpiciat , Sc fic viuat , vt cos
vcl in filentio redarguat , probtque mentiros. Memo
ran? Auguftum rcfcripfiTc Tybcrio.non e fie indignan-
dum, quod de fe quifquam mal loqueretur. Satis eil e-
nim(inqnit) Ii hoc habemas , nequis nobis mal facer
pofit.Prxclare.alioquin plus haberet homo qum De*,
qui licet inaccembilis fit pofit offen di , human i 9 ta
rnen Gcpe conuitiis attentatur.Haeigitur in re res rtua
ererceat animara atque.aures.in qua non tantm huius
omnium maximize modeftiifimi principis,cuius modo
mentionem feci/ed & Magni Pompeij ciuis amplilGmi,
& Pyrrhi regis,& Pififtrati Athenienfis tyranni.patientia
commendatur, Secretum vero fuum ab aliis inquir x-
quo animo ferae, alienum non magnoper fcrutetur.Ma
gni animi eft talia non curare. Contri autem prop par
Ttrobique diffident ia. Talis fiat qualis videri vnlt. Tum
demum in fe nihil occultum volet , m agis horrebit
hofhi occultum quim amici.nec pluris faciet confilium
qum teftimonium atmulorum. Pari fiducia Scipio tot
Caftris exploratores, Romanorum at que Carthaginen-
lium circumdu xit. Pari animi magmtudine.Iuhus Cxfar
& captum Dominum dimilit , St transfugam Labiejium
prei i it . rer um licet confeium fuarum, & non femel arca
na holrium inuenta , vnquam lefta combuflt. Ad
hare non rcmerc.neqnc fortuito Sereniflimi titulum fibi
impofitum arbitretur , fed vt in animum cius Deopro-
zimum & humanis paffionibus altiorem,nulla mceroris
nebulanullus flatus lxtitiz geftientis.nulla pauoris gla-,
cics,nullus hbidinum rerrenarum fuirmspolTit acende-
re.Iram in principe turpifimam non ignorer,crudelita-
tcm vero nominan' etiam nefas e{Tc,eofuneftiQrem,qu4
Jf4 F. .''Tii'HAi VuiARV.4
i fnppcdiuot nliramcaciScntu
lait Trgicas:
A: eue vdeo minio turnare depofito,comm.nnem fe fub-
ie >e i h : : , i quicqod in * ft t :er t,de mana Cui
fupe :: iris tip? up rr b: i.n, n:c minas inuidiarn plc-
aulam credit ee non rcgium. Cur cnim rel fu-
perbire regem oportere,q'.ii debitor munerum unto-
ram,& unto fit obnoxius cred ton! Vel cur stuminsi-
dcre, qui fupra fc neminem ram mulcos antem infra
TidetiVeritatem totius fidei fundamencnm eue non du-
bitet, & menJacio proocnire , v: vera Ioqueotibui noa
redil. Plnrmum cnim reri paruafalfiuu aperoae
fil(cari, ltaque i credi fibi aliquid cupit, omnia rera lo-
qui in conuctudinem trahat , atquc ita linguam initi*
tuat, vt re-.n:;ri nefciat. Qnid cnim ridiculofios , dicarq
an per x j loli'j s rege mendaciSub quo necefle eft incer
tain, trepidimquc Rempub.flait.ujre? Stabile prorfus ac
folidum verba m ce deber, in quo fundau eft tantorum
fpei ac rranquillitas populorum. Cur autcm mentiatar,
du maxime expdit, nullam fi fen polt vfquam eile
mendacem; cur adnletur, qui nullum metuat , nibd fpe-
rct ? Quos adulatorum ilimuios non improprio, rideor
ditturtis Ctra etiam.cur ia&et, cirtn laudare feipfain
rebus deceat non verbis ? Cur minetur, cm bla valcat
fronte ter rererC ir in quempiam excandefeat. cum pof-
fic ettam tranquillos vlcifci, point & parcendo vindicte
genus nobiliilmwm czercere? Caueat przterea immo-
deratius exultare, occupationes circumlpicicns immor-
talcs,definat triftari,honores fuos & diuin crga fc mu-
nificentiam rccognnicens. Nulli fc negare audeat, cum
n fibi foli,fed Rerp.natus fit.Compertum habcat, fe ret
fuas agere, quotis fubditis ope ferret.Sit a: ]ui rate tem
per at us rigor, la icucritas mixta clcmentix,prudcti in
fix alacritas.maturitas ecleritati, fecuritati cautio, mode-
ftiae iocus auctoritas le uitati ,iit in geftu decor,
fob netas, fu au it as in fermone , in rcprxhenfionc chan
tas, in conltlio fides , in iudicio libertas, in rifu minis,
jmodusin accubitu.grauiut in inceru. Sit enim calcar
EriSTOLARVM LlBIR. fff
in prarnio,frenum in fiipplicio.ad illud ar-Jenter, ad hoc
pig nus accdt,alio vultu fupcrbum hoflcrn, alio c".;cm
-noxium friat. IlHc cxultet,hc dokat, exemplque du-
cis eximij, fuojum (celera inuitus tanquam vulnera at-
tingat, qua: mil tr.ift.1, traitatique lanar: non poilunt,
(vt Liuius ait) & cum gcim'tuac lachrymas,hauJ fecus
.quam vifcera licet fu, arEgtque animo regem miferi-
cordia fimillirnum Deo fieri. Sc penitus erraffe Philofo-
phos, qui miferieordiam daranaucrunu Magnaninvca-
tcm pcculiarcm legibus elfe vrtutem , fine qua nec re
gio nomine digni (tint, humanitrem fiadfir, non Vir-'
tucem eTe hominis fed naturam, fi dfit monftrum po-
tiut ( quam vitium.Eo mag regis debitum, quo ma-
fis reliquos homines debet excellere. Is qui primum iri
ominibus locumi tenet , earn qua; in hominibus pul -
chra fit, eiTe pulcherrtmam in principe cafb tatem. Nil
pdico rege formofiut, nil obtecenius impdico. Grati-
tudinem mutis etiam animantibus infertam , turpiter
hununis abee pectoribus, cam cartens ornamento re*
gi ctiam przfidio fore. Ingratitudinem regi neruos,ro-<
Surque corrumpere, dum & obliuiofo piget obfequi, S
Se mgrati animi voraginem fundo carentem .perrrittis
cxplere muneribus, Denique onerofo honore, & onera-
to fe preflum onerc fateatur , einque qui rex fiat ,& fi
autem ferit expeditus.ac liber, illo tarnen honeftam
fucipere.fcd laborioamac follicitaraferuitutcm, & fub
qua publica fit libertas , viuendmque fibi deinceps e-
xemplariter. Exemplo enim regura regna compon i, &
xequiri Tolere de manibusprnrlidcumrn quicqtiid valgus
errauerit. Nihil fibi proprium relit przter feeptrum, Sc
diadema, 8t aux hinc oritur ciiram de falute , omnium
gloriofam/ed difficilem, ac multorum capitnm, hirtrae.-
que non dillimile renafcenti. Prarftet acrimoniam inge
nio debitam,verecundiam xtani.vntutem gencri, impio
maieftatem. Purpuram fpetnat , contemnat gemmas,
lelpiciat voluptates,& irrideat yniuerfa quz fugiunr.a;-
terna folafufpiciat acmiretur. A rma.equi,litera:, fuppel-
lex regia,pax,& bell.exercitation^s regis fint. Vtrobi*
ue Komanis aitibus regnet,,* ;yt Maro .
*
tafan i
> abam ; e mag n i difcrimi-
,- ad 1adorn , iorojqoe, non ad emu
ad degener WmumadoJiil aliud dcmom -
raib , oaim rt meneo arrern adcusn and,
* fime, materum ierrjprtern.Itaque rtnim le
docilem prarbeat , cupide leg atqne audiac ma ru m
g-:u r:rorjm , & eicmpio !1 rv'.m fit cri : r folli-
cirus & remidas imitator. II! d nommatimdemum re-
: ,quodoiim ab dio magnifico mm
de Romanis duerbus difcrplii
t fient die fte rrbibos ac regno
luxuria: d lbt. A rnorei longa Ii cent a deprauatos cot
rigat.fne quo fpes ris nondicam rind nulla eft.
Hoc ab ipo :llo , aba fumant ab abiv quibus omnibo*
perficiat darum Tirum. Quoique in lg n ; a nomma prc-
ceflrant , tot fibi mg<ftros ritz tot tibi duces ad glo
mm (Lire feiarnon m mot interdum accendunt gene
rofos nimos exempla qtiim prarmia, nec mm verba
quam flatus - iuuat laudatis fefe conferre nominibus.&
pnlejira xmubtio eit.quar de rirtute fuicipitur Ac neca-
riofa inqnifitiouc tempi, s te r am, h be ante lore
tuus.non peregnnum.vet ft nqr e.fed reren? ac dome-
Iticum rirtuturrj omnium n fi me amor f.11 t,eiemplar
idoneum , illuftrem ac diu in eius p t r un m Robertum,
cuius quam regno v tilts rita effet , mors damnofilTima
dedarauit. Ilium intueatur,ad dims glomm fe nitidifl-
jno fpeculo contempletur lile fap'ens,illc m ign a nimus,
ille mitif.ille rex reg um, erar. Ilium vt tempore t fan-
guincfic animo fcquatur & mortb' s. Srpe enim cx-
terarum rerum , tumprrciptiemgemonim immutatio
foelix fuintam bonus eft, qui fieri bono fimihrer ftudeta
Multa diii/ed prss magnitudinc rerum pauca, pbira etc-
im funt quae reliant Tu qui ' prope omnia prarchr (Ti
me vir,humens tuisfcutis incbere, magno mo/-
b*,nihil eft gradu.nihil dur,nih:l graue, n'i no jmari.
Id tu caufau no potes.de aluni tui amore.iudiCiq; cerrjf
/ Epistolarvm Lisi** * 557
mus,dxq;& auriga cciiiorum cius, no Chiron Achill
gratior,n Palinuros Aenear,n Philotetes: non Llius
Africano.En erg o, per lice quod cccpifti, omnia fort cnim
chantas,omnia vincitamor: profet au tmoin gloria:
partem petit,coniquens eft, vt folirudin is partem ferae,
aurum profund fodit ,rte longinquo vehuntur aromata,
Thus Sabis fudat arborions, Muricera Sydon.ebur In
dia, margaritas mittit , difficile paraturomne
qu od in pretio eft, non eft qtiseiltu icile.pia.-rioliIma
rei virtus, aurofplendidior faina eft, labore quxritur,
India detegitur, diligentia cuftoditur. Rofa nter Ipi
as habitat. nter dimcultates vircus, inter curas gloria,
jllic dignus pcriclitandus,bicnimus:hc tu igiturglo-
rioifimis accingeprimordiis:dumenim confurnmatTe
putas omne,incipies, huac optimis & reg;s,& rcip.curii
exerce,quib' exagitatus,& foeliciiis h ic aget ,& poftquam
hinc abierit , Cicero opinatur & nosfeimus, velocior ad
fedeszthereas peruolabit.Vale patria: decusacnoftrum
at.Calend.Martij,Auioncnfi. M.CCCL
RAN. PETRARCHA AMICO
' svo,S. Epift. XXII.
Nihil in amiettia ioyuichu ammum tll'cjnio, lUerarmqm
tmm &dtlem amicitutm , aaimi btne ins'Utm ee duofoU-
tia,duo aiittm udij,Occupationem & turban.
ONerabote litcris , obruam tepapyro,non finam te
aliud legere quam migas meas , nullum repirandi
fpatium dabo;Comminatns, line pollicitus er,tibi bre-
tiioresdcincepsepiftolasmeas formare.quod occupero
nt noftra; debiturp erat, nedicam faftidioeonim,quibus
omnia fu nt prolixe , mfiqtia: hebes atque inioltnselo-
quentia: fuse forceps,abfcidcrJt,niinc vt video mukipli-
Ctur,& crefcnnt,nil in amicitia loquacius amicoru coi-
loquio,nulla eniai breuis vox.nullus non anguftus dies
fuit.cupidum dum conucner.t amicorum par, improui-
sc fugiunr hor, non loquen tibus tempus.n ambu lan-
tibus rura fufficiunt,noo gelu,nonseftus,noii fames,noa
laftudontitur.
Omnia ntimit taer:
.. . Op j
5 f F. PlTKAKHA! Vaiarvk
Duo font bene iiiftituti animi '.olam. bterarum oti'unf,
6 fUelis amicitaduotJia.occ"patio Sc turba:\ltimum
in rbibos,primu~m ittu<iopcim ;n loi tudine,&in rie-
Kcone noftr<vicmp<r experior.liue mane folutinijlua*
ierim,fiue dulcs ritorucnerit amic',nullus eft finis,non
prins obire (olem^quimabiifTc perpendo lin vefpertina
conrcffio d.no.i axem deftijion Aellas labi len!io,de
nique non fijgam noftsintcll'.gonifiiolisadueetu.
go quidem perlibenter bim cecum, nunquam non prr-
ientior es mihi , qi.im dum Tel te alloquor , relio-
quentem audio hic , & epiftolarum tuarum ifta cnpidr
ta; ,&prolixitas mearum. Inuitusenim auelior , aU
Jaqaor te dum fcribo,audio te , dum cpiolas tuas lego,
Ytrobique te audio, tecum hodie/an quia lerium
Bihil erat , & intermiiones occupais anions non mi-
-as qttdm exhauftis agnsvtiles cite folent , autesma-
gnis rebus parumper ablaras , non inamno ridiculo
proftabis. Ncophitus quidem ille.quem haften* nefcie-
batn.e qi:od literas tuas il Im loquentes.de manibus non
fuis accept ram. ab fio de,d im forte huius lociam feti-
bere , ad me-venit , cum veftibultim prsatquc atrium,
totmque domnm verbis implellct.nihil motusubaifue
ts eoim'non fit palito: excipiohom n.vultu quam an -
lartiore.non quod aut nie etiamintermi/fio non dc-
leitet ,aut hofpitem non amem , fed quod tempore mi
nus idneo obambulans , & nclcio vndc reuer t ein, me-
lioribus curis , non fatis opportunis inceililTe virterctuf:
Quid muka:Con!dimus:ncipit illede mexhaufto fn
te verborum , i vero continut, iam cnimantequam
limen attigiller 'ncccperat:
Demitto auriculas vt inique tnetUui aftllun
Cum grauis dorio fubit onus. lile mox vrgebat indar
fe,lingua:fuitibus,ad piitrinumagereiEgaautera nihil,
ii quod dum ille mihi lnguam fu,ego ibi au res meas
accommodo : itaillinctoquendo, hinctacendn,impari
pugna confcrittfr : dum in hoc ftatii res client, hortari
ilJurn incipio iubditcatci|uum , fque familiari prandio,
cuius iam rcmpus inftaret,xquKm prbeat.Ille au tern aJ
hxc furdus , fed non mutus , ad propria ccepti fcrmonit
' * |mnie>
EPTSTOLARVM Ll-RER. . ICf<
torrente profluebat, malea Here in pnmis , muni mihi
quam illi tidem amicnsimiran cpi, quf nam ifte Dio-
nyius.qui nobis quoqiic tertiusaccdGifec, Damoms at
Pythiae morbus limile nihil habens,nec i.ifs intelligcre,
vnde ille tc nofcet.de me enim non miror.ab extrema
Mifantia, nefcio quo fydere haec mc lingua perfequitur,
nec mutalle dymata & effiigilfe patriani meiuuat, in te
noftraomnisadmiratio.vt nobis non animus modo, Ted
fatum idem, vt euntibns via (acra Bolanus idem Temper
obuius: quibus enim ad te ille tramitibus penetral! m-
certiis eram nec memineram , mc illi aditum pratbuifle,
cm enim ante aliquot menfes, ille mihi fub ardentiflr
<mo foie pulncruleato,& arito q-odam loco pccurriiTet,
meque confeftim ex more verbis aggreTus eilet , nec
pes open's fuperelfet,aut fugac, fed hin fol, h. ne ruh. is,
bine cicada; hincBoaniis .le ceitaret,quid f*ceren:iu-
beb.it ille altqmd libi commit: in patriam,ad amuos.cc-
gabam ego com millo opus eile ille tran'uerfo quadruj-
pedc.occupatis anguftiis.obftabat: ccpi conl!:um ex t-
pore, vtique temis verbis faltitaret impofunita content
tus ille miniiterio ceflit, & ego manibue amici hoitis
cuai, ratus id Vernum, quod riiihl elapl'u m eilet, nequ
quam tan t Iludi colligendum,feruandmque.fed ver
borum impiger agrcola loquen di fernen oblatum, non
tam itenlibiis fulas mandat, quin tarn centefimurn, fru-
um frat, fe fementis exiguae copiofilfimam rneifern.
referensxapax horreum,patula;auris impleuerat, multa
fupetPriamocumiilani, luper Heftore multa: fuper te
autem ante alios, qua: ftylo quolibet ad me perlata mul-
ebant : caetera vero rancidiora, de feiplo , de amicis.de
Cognatis.de arnibus, de vernaculis, de clientelis.pmui-
que fodalitio de vniuerfa familia , quid germana , quid
neptis.quid vicinae omnes agerentjpoftrem.o de caiiilnjs
ac lupis, de Leone patrio, de tota Repub.de prxiidc
prouinciae , de primpribus populi , dt ftenlitatc an
nua, & de innumerabilibus alus, qua: memoriam 111-
cunt, vtnon minus ego quam apud Milonem fuum
Apuleius poiTt , <i nox elTet , non mod -
Untiis balbutire , fed fterterc , conatfque fobs $|
bulis cubit um iredumocce cocu ncrepitans, heran}
* Pf, H
-i. F '. i z : HJ VtuAivM
i ;- -fv. i.r i:-.:;:circ icdemxj
:r excuxe .qood lucras ad me coas (fias aberre
cb-ierax pnmict , nunt ;j ccleritare fortuita, dbni-
t . : - : rax cooioleat, nec v; r talia becnte dio : & :: e
cerebellum. UiissiM quid przsagij ctTet,;ta mi-
h: :::'.i*:t. ..-. .-> fabularcjncic cum mint
a-.oda oben 1 um in labris diet lud Horatij:
Sbito expei : o-.:;c.:;':.s id'pico, rt noti noua /br
au in,t religio fine : :: : cetera omnia,qux epifhv
be conuenirent tua;, fimulque ad mcipfum redeo, & me-
cam :;:-.; t:;t v:i; Gucm mihi pndie meut
Ule (pidiflimo talc defmpYeratillic eft haod dub*-En
dis & nooa religio, en illa verborum brgitas , nguJa
Conueniunt, eft. Talia cogitantem taanis rius arn-
p-. t.vt nec rationi freno,ncc commorficatisd]gitts,nee
vlla meditatio doleadarom cohibcrc potuit, tum
bquido expertus fum cfleuainnt:afFeianimi motus
indmitos Tt Tero ridentem lile me Tidit, quxfiuit quid
re eTet,admirans: ingenio impigro erat crus nec
confultandi,quid loquaciter fpatium inopina res dabat,
ex improuilb rcpondendbmerat : rerum enimueroer
hominis habitu . materiam refponliorus arripio,& heus,
inquam quisnon ftupcsrdeat,quitcmcmincntaimo-
rum gloria paulo ante clarifmum eundmque nunc vi-
deattanra gratia religionis infignem ? Vtrmque ritas
vam,multurndiucrisftddiis.breuisfpatio tempons ho-
neftalle ? Lxtari vifus eft, & rauco plaufu ti-
tultim bellicxlaudis amplei , fequeprotinus in talos
attollere, quo grandiufeuli rormam bcllatoris induerer,
hace inter difeubuimur , illepjenuslxtitia . cibofrari
conten tu s,bibcre & loqui.-cgoautem lats babui audire,
8 filere Se viciflim erupenti cachinno frena fubirr.nge-
re.eum totus non nifi de re militari Termo eTer,quaotcr
arma mo'tenda, qualircr feriendus hoftis.qualitcrdccii-
nandus, Phormionem iUum,dicens,ni{quod ego Han
nibal non cram. Cxterm noftn quoque (cnicnli, miruc
ffiuor, Si inexhaufta copia peregrinx materix . finguia
hutu quidem approbabam, nam hzc Jooui poteram.nec
EpisTolarvm Lisir. <6i
poiTettijille permitteret.Sictotus ille tranfiTetdies.ni-
public mi horologium , quo vltimo inuento.per om-
ncsferc iam Cifalpinx Gilljas emita tes metimus tempo-
xa,prae'jum diremifet , admonitus enim diem ire.furre-
xit.Ego illum ad limen cum pueris profecutus lum S c-
gregiumbellatorem, vixomnes fuftulimusin tergum
equi.cui ad capella: fqualentis effigie, pvarter cornua ni
hil dfit, cum interea nil nifi ret miliraris,epilogus lo
queretur.quid te in verbis tenes ? Vir tandem indedi-
uulfus eftjiefcio hiftoria: finem:nutres,ruinmque m,
nitantes abierunt.neque corapertum habeo.m quam fo-
uearn equus.feTrque ceciderit: quod eitremurn petiit,
fuit, v t per me tibi, per te familia; eius innotefceret,cum
hue corpore quidem,vt ipfait,vt ego teftificior lingua
incoluraem perueniiTe.Vale.
FRAN. PETRARCHA AM1CO
svo.S-Epift.XXIII.
RtpTehtndit eos qm eloquenttam pot'm quamvrrtu-
temfeSlantMr-
RTfi vt iube, non ea n men qua iubebas ratione, fed
alnquadam, neqaeenim ideo, quod tibi tantifper
Latinifermonisveftigia titubalTent ridicul extimaui,
fed quod titubalTe tamgrauiter p lduiflct. Itaego te v-
nius verbi,imo vnius fyllabae, im vero vnius literx fol-
licitum vidi,qua: tibTqilidemelapfa, &haud duriter au-
ribus meis illapfa erat.vt dicerem, O doftilfimor licet
hominum curas ! Cui enim quaro non idem poflit acci-
dere? Cicero notier fummus Latini eloquij parens eft,
proximusilli Virgilius.feu quoniam de hocordinedu-
bitaTe quofdam video.funt cerr Romanas facundt pa
rentes Tulliiis & Maro,quod qui mihi negauerit nil ip-
fc fibi coninferit, vtriq; tarnen Grammaticale eft, inte
graran) etiam diAionum.cuius txdio Cicero pfe in epi-
ftolis ab A tt ico fuo pofeit auxilium , quo fe magna mo-
leftia liberandum dicit:atqui fquid-eft in arte Gramma-
tica.vbi titubanti,Iabantque venia dcbeatur.in Prteritf
perfefti propemodum arrfhiguitate pofucrim , cum vt
Graminaticorum princeps ait.ipf probatitTimi arti feri
ptors,n oronino ceni harc regulis d.fleruilTe nofean- '
. Oo ij
*.. F. PlTMUKl V*I A TM
: . ' - : : - : - - _- - - : i a .r::?f
- : .- : -i: erren tu
2 ufCm viim qevi^r rata d 'mierat,
.-- : - - m - - . : . .2 eft t ai tt\n .- ; :: . ::::r,
en m icgesto DUUxi |ite aoren ; x : : : " : : - -- i
pr ! . j o fe d laoraa : ------ i : enera .--.:
/ ; - pint* z : i . ;nis mgc r: : & nugtU
trJamiba. Nifeil iufacao ml er : - . ; - : do
uant pama -i-nj iron testter. Pmftrm - - ? --. .-
(oqait Nioytic eft aêabiarJooif lec.quaii drums he
r loa. .2 q&o i ! cribos aoa lucri.e. magts er-
uilib > . f >ftit obaoiu cft.T a erg" perSaii dicere volui-
fti & proroo <k*>ft. , calaur.s :ogi opere tngatus ge-
Jetean condonante '. coeib ; .
jruior es qua qui cl i nid CO, in talibul
per ig9am 1- ; : : * rog'U 8 inien
de , taatarnftyin ne obtt, ed t mimo pro
fit error calami. Vide amice quanto nobis omnibus qui
polucrcm pahrftizhuius artingimus.maior fit eloquen
tial cura qum v.tx c antiqurus fame frudiutn.quam rir-
t'.t!!,<) unu ] .i'ov g-i,nt.i cauemus . oequid refer*
monc lorJbljrn, inc lUiri ic fic cum virar intenffl ne
gligentes,m.Ica ibi : .. 1! : 1 prorfus i & horrcntu con*
tcmnarrms Itapaiicoruni humanorum feruantilTimi di-
nina iiiffa tranfgredirnur quaudo vt bene viuamiis, Jer
immobile Dei cit. vt non lie, aut lie loquamur , huma*
hum planum atque conuenturn. q otidiani vins impe
rio motu xpe uio :di}mque.rlxc nimiriim eftiUaptr*
Meritas, quam patci Augncinus m Coiirelfionibus fut
dcflet.C'iius verba qupnsam iiuh' ii1acuer.uit.3c ribi pla-
eitura ratus inferui.Vide inqîrDomincDeus ine'.quo-
inodo dihgenter obferu: fili) hoimnii pacta Iiterar, 5:
fvllabarii, accepta pnoribns locutoribjS te accepta
rrtehi.i j'.iiti pcrpeti 'abus ncgligt,Vt illa fonor
Vetera placita tencat, aut doceat, (i ctra diciplin Gra-
rnatici. fine jfjiirariorre prima; fvlUbx hominc diicrit(
mjgis difpliceat horninib*,** toi (contri tua prxcepu
domin oderit.cm ft homo.Multa tibi preterca in
fementi quentu^nec iniuftc. Gum eriim eloquennafit
jiauco
paucor vald, virtus autpmni.p eft paueoru *
appetr. quodeft omni nemo. enim hoc Gram;,
jmticxcant xpiobtat pte^qv m h Porardabis,
qui non pns elgat vtuxIaudiArc.cpiicarmineJ que hi-
ftoricu^qui cd res omuui icidQrlitersiqy.ed memori-
-que mduert.cji reges egenjot aut popul,', quar rcr fc-
ries.qin ^ !l.oi<Jocucrit,qmd,jpfe agar,ierq; fua-
fum orAi n, vita;q;hreuis reddere ration" velit, aut va-
IcatHi.vt perciirr reIiq"os. ftende ajibi R.heror,qui
non niagis orar on'sdcformitatc horreatûm vit.O-
itende m-ni Dialectics, qui "pn ab eflfeebb' ptopnis, ab
conckiiucula vinci mailt, quam aduerfar.r Sileo Arith-
rneticos & Gemetras qui omn:a riumerant, omnia mc-
tiunrur, vaius anmias numros /yienfuras ncgligunt.
Muici n'.'mer ad fon referr, lime (ludio omne renj-
' pus imptndunr, hi fint quicontemptis norib'is tractt
ronos,Ciceron anu ill d oblti:Maior$mejioreftabo-
n.qiim for.or cctv.lllic ne difeneraret chb'orldunj
erat,hr fperir [>o!cr.u,iri.q'.io tantqoper iaboratur.
ftrologi cctlululhat aftra cn''jjnt4t.ai>J restait Pif
ni',etii D'eb improba,'}; id inipervâut "bib* euenturjt
it,rto antdcn't'ir.qtiirf fitvûwidtVirfcni^.n att
dt.lun ioyq';dcreft*j-re"a^ anim
rio vidcts.I qm" hrii Pliili>op})i^? h^'thabct.vel re-
rum caufs quriit ventola iaân^$;ijirc. auieni negli-
guocquid eft D* ici Creator mivuni. vcl virtu tes lo-'
quendo defciibunt viuendo dcftituut PorNtm qui lbi
nomen honeft;' praefuropferimtor.dHiinor feientiam
Funt profert, quo decidermt vides. Ex/theologis Diale-
ctici.arq; vtin n fophift , neq; enim Dei amatores.fed
cognitores,neq; id el'e cupiunt,fed videri.Itq; eu altc-
rum lilenriofcqui portent alterfi ftrepitu conicquuntur,
n'qu inortalium redacta funt ftdia. O vtinam icire,,
quants nunc me vrget impetus.quantus docendi calor
accendit, vc de his copiofilTim difteram.fed maior,con-
fulirq: rcrum arcacft.quaîliiprainti clamo veri i
queat.&niiifallor.liiperiocoK) tili brcuis cpiftola: fun-
damento.latis eft Ad ha;c & mihi femper o-
ptatx lolitedinis>! otitic dulcedm, quita nuper nuii
Oo ii
'f. * *
".t. t.mtMCHii .
tya.tiiaHi
f':^-'-.' r.:l: in.-frfn, friannm lia fd i :.:-;,
- . - - ~ in I brr^ brrariasi di
em, :':::;:-::-.! bficmire antmat Tod
^ riêjei? Fateor esrm otnrm, libertas,
ir..-, '.-.- , csetnmaticrae . . . bona
Tver >! ; ^z-- profr
a . - - j - - -. . " ml ocio peins, nil fli-
taril obfcomi fbcnn eogv
tatos, fib 4 hurones, malum, &
arts occifanrm . npeft ; atHor.qcibasego me la
quees , ca forte fllebar, fcrtmla fidcJis
rr.i . l'Cet afper'or manos, tost con/ilirnr
n- ! : . : redj'uiiris morbnoccurrttnr: & sorte brent in-
to ti i - ' - - ; prarter*ti,renturiqae otij Cdicitas com-
jneadatrir. Cert ego om fata , Defqtte finebant, orto
meo enpidiEm fr:ebirt3i fnierer fi i. . Nempe
quod in fineni vafde optas, : mcrears inter i .4: : 1 os
/neos dici, quid1 rifi r. m : : amicum. & tnodcit'im, 8c hu-
orile notnm eftHnter micos diccris* eTqne non v-'go,
fe i vt dofti recant quorum vides quanta penara cft.E-
go te quidem, v: 8c voluncatom omnium ,
patriae,nomDfqoc participent habco.tk fiqud id eil, 8c
gloria velim.haud ignaras, xbcrer me hoc contuber
nio mcreari,opulentamque Qcietatem, magnmque ln-
e>:fpern,p*ruo mbi fama: peculio comparatt.t rale.
TR.AN. PETRARCHAGVLIEL-
MO DI PirRiNCO.SEpift.XXlI 1 1.
Ceiujmritm de iimf;'.tnt:o pttitjui vtfenbat.
HEus chare,q'jibfnam luce latibulis fates} qoibus in
abditis abderisEn ad Laeli j noftri pergo (ore* , te
peto,vox non datur .pulfonon aperitur , quorfum ?
Egredere.eorarn cupido ta exbibe.fare, age, cora quera
fjuajj-itis.adfum,
FRAN
IHSTOIARVM LlBIft.
FRAN. PETRARCHA GVLIEL
MO DI ?astingo,S. Epift.XXV.
cm Pashtngvt tum videft non fotutrit,
Dl^ne qtridem admirans.quibus ego latebris deltte-
fcerem quaerebas , aut quid nouai rei contigiftet.
propter quod tibi oris' mei przfentia , folito rarior ec-
curreret, &nuncaliquant digniusmirabcris, quid hie
prarftigij fit, quod cum relifto rure, mihi hac prarfertim
anni parte gratiflimo, ficiemtuam vifurus , ad odiofam
femper ciuitatem redlTcm.te inlutar o,;e repente dif-
ce/Terim. Vtriufqoe ergo rationem accipe.quam breeit
fimis verbis, digerendam forte latis apud te. Mihi e-
nim & nuntinshic,& fol adOceanum properans breui-
loquium fuadeot.Subegeiat me fibi prirlem vita Lautior,
eaquz in vrbibus agitur, &in eavrbe poriiimm , vbi
tu nunc es,illic multo? per annos,qua$ miferis,quf-ue
labores pertulerim infxlix, non epiftola breui opus eft,
quibus tandem exagitata mente cernens, nullam oif in
fuga libertatis.fpem rcliftam retrahentibus, quanquam
his, quibus me amando perdiram ire mos fuerat, profu-
gi,& eripui.meipfum periculis quacunque patuit via At-
que omnes fortuna: minas perpeti decreui,dum mihi vel
prope mortem aliquantifper viuerem. Coeperatenim
nfim quod optabam contingere, & animus ex diutur-
nis cbmpedibus relaxan incnarrabili quadam dulcedi-
ne,& coelefti vitae fimillima. Sed quanta eft durarae con-
fuetudinis vis. Sxpe adhuc infauftam mihi ciuitatem re-
peto,nec vlli* vnco necelfitatis tracbs,vltr6 in laqueum
redeo, Sc ex portu totiens naufragium paffu, reJabor in
pelagus, quibus vrgentibus flatibus incertum eft. Mot
omne mei ius eripitur, mihi vndique Ventorum rabies,
vndique fluftus & fcopuli, caelum vndique, Sc vndique
pontus.poftrem mors vndique,& peius morte vitar pr-
cn eis tzdium ventura: metus ante oculos. Quod a
que me his proximisdiebus videre nequiueris,feito nul
lam caufam fuifTe alum, ni(3 cura; veteres exedenres cor
iferurn, confeftim v t me in meenibu fuis nuenwunt.
F ?iit*iou Vr - i
w fco ncfai,BmKt-
.i âa Jgraaaca ,~
aw '_ . Ttljcxj<nt&t,
-I ^- ei^-â*;g-.--_r J i m: -
- ;or cjrm n o > aiwrrai cl:
laguna;
CVL DE riSTIENO F. PE-

.! S- Epi XX.VI.
Q*d cjrtertm : ;-. . cm -itjtam-
tulerit utm*rîai ? terni
HAe4ejOic -.i .- z - ;
amo, :_ ; : : cuco dala
doo'jo veras oo . profc-
o conopo ."<f. - T paa ': : - dTc triftS
abanta,cuni Concrrfino fit dulcs d tabeccnti, at-
giC4,'can;r)0,cr*rj- . evadan - epiftolx
t f - >ct : lcomco, luccdoct te careens eofi cm-
fifc clauftra, vicla rupifle buiTe compcdcs- ergabla
reecifr, prtKclb j . c_. - _.
/uoi litror .optaro po'itum lo.edaccs animi fedauf- nt
turbine. Sc f rentffctolcnsfiibortJtranâillitis. Li
ber nunc rolatus tili l>beri,c?ep!urirnis rcferre.ri-
dere ncmpe farpc te vdcor parente Mem non is eqiii c-
ue'ft i rofej-.i'.j im concerna dôiono.prrlabents riui
arrilo eicitum murmure per anfraus collium rofi-
co.s monri :m, wga onfcendere,& herbdo ^-
pite.mare forr vejuiolum, culta terra;, iacentfque def-
pic te-rat N pug'Haresdeirtrit,rncdiiarsfcd fem-
per aiitiuid fcriptiras vttcribi meliorem reddas-Dclio
coeli ptente doarJm i-epetis Fabricj. Curiique
non afpernatnjepulas membra paulifper thoro Ieuai.
At cotli meH'j,rapidos vt fumiiioueas ignes , Vallem illa
ert Claufam ingrederit , vbi foleiamio gyrum flexo
montes ad ortum inbram iacinnt , illi fbns illc mira-
j.is, ei radicibiis fc.ttunens, rupium centurn fermipef
ora, argentis ng jluflt aquas, totidcffl vomit ~..cv -,
Epistolar Libir. ' fgf
IJi grandi fragore , rapidis pervallis ima pr.fcpitatii
verticibusDterfaxaconfraga,raucofrnurmurc lonantr-
bus, all fus cop t; lis. a nicer, um poft paulo crelcit,tn am-
tiem.lllic antrum illud ingens.atqueterrin'aini.ljticibus
nunc lentibus taciturn , nonnunanara horrendos fh-
ftus cruftuans, miram,gratimquczftuantibus tempe-
I iem prxbet Ibiipccus alter aqmsillimibus, vitro can-
denti lucidioribus imminent, nympharum vtreordo-
mus.Illic fbi ccrtam deiegiftifedem.henciuxtacraila
fedens in vmbra.vatem fuum faxo repetens, dum prote-
git hxdcra.oblcftanreprofpcdru, arrcenos oculos pafci*
intuitu : Ibi tui acumen tntendis ingenij perfpicacis.
inibi deleJe inimi arcana deprorrris. Tunc Helicon, A-
ganippc, Aon, Pyeridesprarfto funt,tuncFauni,Nym-
phar.Satyri, Panes, Naiades.Orcades, Dryades tibiplau-
dunt.tibi concinont.Orbis tunc dflicias.fugaccm repu
tas vmbram, ncchiscomitatus choris torpes otio, defi-
du marees , vacas omnino, non inde'proiecl antdif-
Sedis,quam tabellas portes pl as, licet manus vtplnri-
irrnm vacuas, bonus huiufee non folus vt forte autumas
amicepotiris,adlum corm,tecum fnlor pariter refocil-
lor,exulto,& crefeo. Dilcfte vale, ei.fque qui tu alter es;
memonam habe.
F R A N. PETRARCHA GVLIEL-
MO DE PASTRNOe, s. Epift. XXX.
PaTirnigtfnfeyintm quam /egre fr at.figiuficjt,
TEnes memoriae diem <llain,q>ka de patriamea difee-
dens.Pifchenam appulfti oppidum fan munituni,
decerum.rriirabilque.hocfolisab ortu Benacoex patre,
per pafcua laria vajtabens, alluit Mmtius, hiepoft largas
dapes quieti dediti, honeftis (ermonibus infomnem par
te ex magua traximus noftem. Illuccfcentedie.con-
frendimns cquos , non aurora vibrantes detexerat ra*
dios, oufqtiam cceli lita facis triftem nubila tenebant
lucem. [am mccniiim liqneramus fepta,camporum te
ncbamus cuita, iam patentes exieranius in agros, cum
/lib to viib. noftris , hinc Benaci placida fe ofrerunt ter-
ga, iiliic Licarta fylua , ditfnfos explicar altus, fcfti-
ares licet vous iter, captf*ne loci amcenitatc , an
j<8 F.PithAhitha Variar: tm
amici,quem relinquebas dulc pra:fenba,pgrius incede-
bas. Ven tum erat ad loc, quo limes breuis Vcronenfo
folim Bririenubusdifcriminat, amenti fmilis, conti
nuifti a/i 'mam atque amantis mplicitus eolio , in hxc
tdem vcrbaernpili.Dihahor te chare,region sextc-
fj turns incola, niinqiiam fortalTc meis te prarencabic
oculis , fi.is leaiper dubitabit amor. Null vncruara
i'ecula,diftantiani verain oblitcrabiit amicitiam,me pof*
idcs,ego te.vale dilefe:
Sit tibi tura nui,
Sit mihi tura mi:
Et vale dicens parce quatfo.lachrymit non peperifti. At
ego diftraftus mente.mcerens corde,imbrefufrufus,oCir-
lot:nil aliud potuidicere,pratcr:Erit:diuelumur,abeun-
tem vifu profcquor.fpeftare iuuabar, morantem vix rcr
trab tint comits fxpius lumina torqueo, lucem illam C-
lmguis fer pertranfeo. Curarumntrixfequitut,no
fugatur.iomnus membris non datur quics. Dum profe-
tionem tuam mente agito.cli inclernentiam.bli ma-
litiam,ardua montiuro, lubrica vallium, obruta niuiura,
lotofa camporum.ventorum rabiem.proluuiones torre-
tium animo verfo/olabar me,curque his demcre tema-
bamdiis. Vget jetas,valent membra pernicia . robat
adeftjValetudo lufFragarur.iuuenta; flore poritur.pwftit
animus cuneta virtati cerium, nunc ollicirudinibus hu-
iufee liber,edomitis alptbus.ante reuerendilfimorum pa-
trum ora veraris.huic femita cedis.caput aperis.aflurgts,
(Iii alteri dciteram porrigis,& nonnunquam de more
patrio in ofeula ruis, nunc in Agrcola; noftri sede lab-
risvacas facris,Eliias circum ags feJes, columna- adhx-
rensPaphicefacras colislauros.frondisDelphicein vm-
bra gratular is. Gratulor & ego , nee liuoris feile tor-
queor/ed exuberiti gando farcior. Vale,fcelixque viue,
milucecharior. ...
F R A N.
Eimstolarvm Liber. j<>
FRAN. PETRARCH A DOMINO
CVHUUO DI PASTRtNOO.SEpift.XXXl.
Libmm tjuendamfibi mint ngat.
CRatiam tibi rbeo vir optimc , quod te mihi aric
norigerum prsebes, ego cn im multo malim ftudii*
meis , quim voluptatibus opcm fern , quamuis Sc ltudia
fuas voluptates habcant lmmarceflibiles , honeftifquey
quas nulli hominam not.oicsarbttror eiTe quira tib:h-
bro illo valdeegeo in Virorum illuftrium congerie , cui
hos humeros qualefeunque fubieci- Oro ergo reftina/cig
quim chatum eft tempus , horas Sc momenta hbi anti-
bus, infupr Sc pro eo nominatim gratias ago , quod me
tam debiti admenes ofrici jucntaui vt fuadebas.quod per
meipfum feciflem, 8c iam coeperam , fed tarditatc meam
nofti , & concemptum rerum ira enim mihi contmgac
fflori.ne totas moriar , Tt multi verfanti , incptiffima fa
bula &prorfus inane fotnniurn rideturfr quicquid in
terris agitur.Stimuli's ergo opus erat,hosmihi,morum
mcoruni conlcia tua fides ,adhibuit :deeuentu videric
fortuna:fed quid loquor? Nihil illam ciTc didici, praeter
nudum nome n,& pracuiluit apud me Graij vatis au-
ritas. Viderit ergo Dcus omnipotens cui Dauidicum ilI
lud dtxi. In manibus tuis fortes meae piumeerte con-
lium.eTeinefficax non debebit. Tuvale.Raynaldno-
ftrum vt faluere iubeasprecor.Mediolani.v n.Cal. Au-
gufti propere".
FRAN. PETRARCHA GVLIEL-
MO DE PASTRINOO,S.Epift XXXII,
Qukm Pahengumfmtm a/metfimficat.
NOraen tu , optime arque exoptatiflime mihi Vir,
quo nihil dulcius audio, qudquc hodic huius de-
uoti tui ore auribus meis infonuit , non dicam me coe-
git ad calamum.quinefcioquofeu errore, feu ito,feu
acbmrn humanorum odin,vix nifi fomno,vel neceflita-
te alia exen llus manibus meis cadit , fed alio tenden-
tem calamum hue conucrtit . Yt tibi fenberem : eife
<rte Patjui corpore viciniorem tibi , quam foleo( Naro
f
fTO F- PiTi4icHii .-.?. u
Tidcnrcm Deuai tcftor , rnpcr animo ^.
Cam, an - ' i : . - -' - -i : n tern ioc . : .. n
fenciccntcm : quod ad arta: em amnet, fortunar nempe
riilnrribiis, aoo aljs . quam -. . m crebris charonn*
morubttt lmpdli concuti,mc L t r non profteraitde
icliqno, retenons iLs mes deditam . -.s v. ., ctfi - 1
cram nofti . aique prunjs tai memorcm, ']
dum . quoi dedenum Ienire propediem : -
tum efteni-n .ztrx od .- ;: immerito claufum e-
lat.permifii nimque mioidornin'bcneficium llud.pro
quo toiiem laboraihx , Si quod multo plans fjao , -
i!-::. mihi magrue humanitatis exhibuit,bcDcci ui-
dem ipfum , timlque adolcfccntem cuius r;er.t:. res
hominum.rsors abUlit , qui cum paucos dies anos ri_
difTcr in vita,eoip<o<licjnirumdiu,qnoiurifuorefti-
tutus videbatur,itali deftitutus e fpiritu,Dco gratias,
qui me logo laboread n fine dolore liberauit. Tu vi-
uc fotliciter noftri memor &vale.Pataoi.x.Auguftifer0,
ERAN. PETRARCHA GVL1EL-
MO DE P ASTR ENGO, S.Epift XXX.
- doltfientem .::,en.;m fa exjalniU
qjfuma ad noifas conuAerat.
VIrum hunc Ii -nolle eeeprns,& amare incipiiSj&mi-
r in Longa eil hrftoria.-fummacft quod honefbs es
ca ifu f.imil.ar.ilimus &aniiciiTiaius faftus eft mihi, Si
fer licet tantus cum difcendi ardor cpit , vt negleA
ftudio rei familiaris , & deferta fbrili orEcina , in quam
jnfignitereminet torum fe literisdedcnt Itaque um nil_
n ni i'choIas,libros,& magiftros cog tat,i que hoc vnum
nortes infomnes, S follicitos dies agit,amplec2cre eum
orote,& propoiito fuo fane, nihil eft deform/us qum
iuftis defidenis opem non ferre > Sc quid putasambiati
on opes, non potentiam,non hono res, non vulgi com -
pedes, venena unntium voluptates, fcdynicum otij
lili praliduim, & vita: fobtium , libelles qua:rit , fine uo
duru,tuiqijeaufpiciis nil aufur'.fufpirabis inteUigens,
quo afpirec,& tacitut dices,Vtinam tempeftiuis cocpif-
es,fol a eiiimanasobftat ingenio.quamuis & Plato p:o-
pteiôr Philofophia: , & Cato fenex Ciareis 1; tens >vc-
rarade-
Epistolar vm Liber. J7t
ram dedit:ha:c hactenus. Raynald noftrum tneimem
lfaluere iube.coi hoc iplu m Icnbcre volui, nee po-
tui.expedto eniTi Calphurtv B;i ccohcum carin,& tuam
Varronis agricultura.n,valde enirii mcmini li qtnd mihi
promittitur.ValePataui xvii Aprilis propere.
, ' , .i .
F RA . PETRARCH A DOMINO
CviIEtMO DI PASTRINCO S. Epii XXXI.
. LiteratJe a Pasl/engoaccepiejlgiutat.
Literas tuas omatilfimas, atqi.e pulcherrimn.obiui*-
gatus meLxlius incus, fed jaculo tarnen meo c!y-
peu m legitima: excuatiois obiiciens , milit tandem,
qui te ialuratum cupit. Pntens cum vt auguror cum
Ludouico,& Gerardo fratre . hodic vel eras hofpitrs ha
bere , & luientes ad riguum fontis mei , im ftic dege-
neritem, led adhuc quzdani originis 1 ligna gelan-
^cnvnducerevpeponcm optimum non comedi , fed de-
uocaui : nemine npartem admilTb , prarter Nympham,
pitis,iam tune pedibus deortim conuiuia meditan tem,
Si Neptuni nuptias,autNa;rei, aut Tritonum obfequia,
& liquid vel aequorei,vel flummei numinis viquara eii,
" Difcolorvt Nymphetigit-ves~iigiapeU.isy
< . ' ehm& cunStis nnnis mutdiojapucllis. '
Nejcit haben locumêfugitfub daufiro rtuerti.
Et tibi purpurei,dedecus,addidit innubaferti,
Te'queper arua canensjvarios legit vndiqueflom.
Et timeAt humenta pedibus calcarefirores. i
PRIORI VS ART1VM, VEXIt
IIPERO lYSTlTIAE P. Ct^PLORlNTI-
no,S. Epift. XXXII.
^yfmici cumfdamperprtdanes ivtcrfei mortem deplrate
Sjpe mihi propolitum fuit , egregij Ciucs , pro
varietate rerumac temporum, aliud advoscribe-
re & viciiim nunc frenum ais,nc calcar incutere.nunc"
indignari perdita , nunc recuprala librtate gratula-
ri > nonnunquam riere vobifeum , multplices Sc varias
Reipub. tempeftates , & impendentis naufragij fide-
liter admonere , vtitamcvobis , quoniam aliter non.
dabaur , verbis laitcm , ammi teibbus,& non habita
|7* F- FmitcHi Va:arv m
torem.ccrt arrutorcm patriae comproborem , id iam
(amtfl cnecum cczpi , quantum ab altitodinecura-
rum Tcftriruxn diftarct, mcorom humil;tas ftudiorami
fubit fempcr mihi minibus calamus lapfus dt. Nunc
> cogor vt fcribam,nec re'uclari valo,valeo:vrget
i dolor ingcs,& enorquct mihi verba cum
ce ctcnim , quod ignorabam haftenus,at-
: vcinam perpetuo ignoraTcm/uaaiiCmus & ment
chanffimus.cirus --iter. 3c amicus meusintirr>us , May
nardus -t:; , forte dum Romana curia,Florctiam
redit, moleitias atque per;cula tun longi itineris tranf-
grelus . Se iam dtlecbe patrc v oncs.in ipfo pen pon'
rumliminc.&in veftro , vt itadicam gremio^rudciiter
interfecbis eft.Heu rir infcelix.quantosxtate viridiper-
tuleras labores ? Quotiens ignota terrarum drcumtue-
ras,v t tranquillam in patria tua tandem Sc h onortam a-
geres feneutem qu pergis'ab/miler , fatique tui
fcie,& v bique tutior,qum patria fu ture.Qu pergisl
Quo ruis ? Qu 6 miferandefftinas ? Tibi canitur Poet;
umillud:
Fallit te infantumpietat tua. ,
Qua; cu fit magna in parentibus, Sc in propinquis.vtait
Ciccro,tamen in patria maxima eft. Ilia te proculdubio
trahebax foli natalisamantilmum, llluciam ienior re-
dibas,vnde puer excelleras , & illi etrrx.quar te :' n fat em
pauerat,fatigara: vita; reliquias referebas.cupicns rbi or
tus eras, mor , & vbi reptaueras fepeliri : Sed fcelus ,
inhumana fritas ! truculentiflimi homines, ver
cruenta;, & immanes bellus.tcimprouium Sc ir.ermem
calle medio pecbbant , horrendum Sc ignotum orbi l-
talico pra:donum genus , qui non tu rati au ro qu ;c ce-
re.quxfumma votorum raptoribus eiTe folet,nii tien-
ter tuumfanguinem haurirent,& ezoptatumingrciTum
patria; tibi prarriperent.ac lpulchrum:0 itim f.mgu mis
inaiiditam,quid amplius quintis fxuiTimi canes ? Quid
qiueritit in corpore fpoliato'Odhim quidem ignoti & in
nocentis hominis , vi! um erat cert , fing pote-
rat.Siauri fmes vera fccleris caufa eft.reddite iam neta-
rij voti compotes ad prasdam^ graues fpeluncas enmi-
EpistolAUjVM Liber
un oficinas, & qui illic auid yosexpe-tant, hofpitje*
veftrosinuifite, finite nudum peditem abite, fatiscft,ar
hil vlterius po'ctur ,ne m latronum manus incident >
fed hominum,n 1 indc vobis metuendum et,tam muni-
tis habitatis arcibus, vt impune & ccclum. & Fiorcntiam
contemnatis.Homunculum folum flfum.&attonitum,
timetis? H aben tes reccp tcala um vicina , um validai
s'olite igitur auaritiac fatuitiam cumulare, qu icquid po-
pulabile manu erat, qudqueinveftrosvifus vertj pote+
rat abftuliftis, animam fibi & amias , & vobis nulli vfui
futuram l<nquite,quod toruum intuemini?Quid cog ita
t) Quid molimini ? Quiera rabies eft ? Quid micantes
voluntgladij! Quid pctuntXD.volupjias efFera, nullooh ,
dio, nulla pe propofita, & millo meto facrofandhim, &
Deo millimum animal hominem trucidarc, ferre rapjj
das manus in vifcera, & quqd ne generofa: qu idem fera; .
face rent, ,laceran) ci daueri ncuinbere & pumanti an-
guine deeftari.Pudet ac mifcret.'CiariiTimi ciues, nec
de paruo dolris featuriunt tot lamenta, eque magis,
talis amici'ulem cafum ldgeo,qum tanrm tam lori
te Rcip.pudorem.Qujd enim diceturapudgentei'Quid
poftcmas loqueturlnnoxium homincm,qui inter feras
vt Lucanus ait Rhodani getes.qui per deirta Prouincia
qua nullavq; hodie dim3iutior,,nulIa defolatior terra eft,
ac per alpes medias,n nimbus tant aut vagis excurfp-
rib',fed armatis hoc tpore eiercitib'cafas n modo per
iiifed fub repella ecu node incelfcrit,in finibusFlortn-
linis luce media,ptocubuiiTe,velut ouem impia: viflimac
deftinatam? Et externum auatis n oft rar dedecus, inuen-
tos qui audcant confpeitu quodammodo vtbis ve
ilra:, & illius olim formidati palatij in quo celebrrima
juftitia: fedes erar,laniare pro libitu ciues4veftros/0 tm
pora/ G mores.' bet enim exclamare cum Tullio. Ego
rjuidem puer, audiebam maiorcs natu, narrare loliros,
populi llluis virtntes omnmodas, eximjamq; iuftitiam,
non in Contradic~tionibus modo, placitifquecpnuentis,
led in his duobus maxime quibus folum fapientiifimus
IcgiflatoraiRempublicam contineri pra.-mipfcilicet&
poena. Quorum profes Ii dct alter, ncceTe eft velut
. MBi fiw.ii 5: -- knc baao-
! tlecee octjmcu v-
OL3I MgSor pt ternieHt ? -. ? -
-- ongs: : - . L - fama cet
fr*t"Eja? SJ< <jab.%a rt ohm g-enrror ille vcfteTjPop.
orbe -,rie Sos : : : - - . - ;
caitms
txc
St mier : ppalos Tonga i
i muss, laorbs & giorix phis erat in ' : : ".;

ergo i et : - : - : . : - : auidiom, ac profi/gt vi
daomm. Vt o mmenre illud
ferttram F vr.rsr iryraa flos ,
5 glorioforum acriinm ab'indaret, erat omnium finiti-
gentium, ad tara bene moratum popul, amoie
&reuereoria mixtus , neove folfrrn proprtis.edin
extremis queVp.-eTufci finibos.timebar cnitas magiftra
iul : X Juiden r aliud ; .2 i inter lapidofoi
6 (peros colics,in folo ardo nec rnantimo porru,nec nt
tiali rlumneadiato.tam breui temporis ipxrio(irenim
omnium Italia; ciuitatum recentitlim'ciuitas veftraeft.)
in earn faccrrnerit magnitudinem.vt vicinas omaesam-
plifimas qoidem vrbesprop mcr'edibliterpergrelTa,
non fol sm forma nominis , aut prartiois mercib*, quod
ipfum miraculiinlhr erat , fed & ipfaetiam fcelix prole
vir ; m, Sc in hoc anoque matri (milis . at tanta? foboliy,
iam non capax diuemintis toto orbe ciuib.omnc mdt
latus impleuerat'i Qpz-nam <]ua?lo,tot prasfertim arluer-
antibus h ni is un*jc Se t. repentina: magnitud -.nu cau
fuit? Diierit aliqujs/ortalTe aer canfam elle. Sc, q i od vir
iti etproprium.tribuet fortuna?, alter impigerrim g
til ): ftrwni, verfatilque nimos, '& apphcabile ad o-
mnes artes ingenium. nter caufasnumerabit non irtepr
quid,dum mcminerit,tandm primam & maximam '
re caufam filets,donee iuftnijc tudium fileretur. lllt(in~
qua)increrati,veftri vera & precipua can& ct,oe qua
"i* uedum,
> EpISTOLARVH LlBtR. <7|
ned ciuitas,fed ncc domus exigua non dicicrcfcere, fed
nteftare qmd poterit.Fundamcnui ciuttacura
iuftitu eft, liiper > fi veru quarritur, veftri maiorcs aedi-
ficati vobis floreiuitfimiatquefirfliifiuni Rcp.relique-
runt .Id fi modo per gnaui labi permimcis, quidfperari
licet aliud qu rumam'Surrexerut eccc iiccari; infamcs,&
quod vu ad excitandum omacs raru acleos fans erat,
iuem veftr optimum virum cu', vt creditur, ab die
quo timftrum pedem domo exti4ir,inlidias tetedcrunt,
nufquam niii in linu veftro macbrcau funt , qudquc
.orum tporibus cogitare eti cubilibus timuilentj
jd lub oculis veftris,&: m via publica,crudeli atque intole
randa prorfus audacia peregerunt.quod fcelus.ii nultum
inquius acbi cft de ltatu publico, ait ti de milicia, actum
den quede laliite,delibertate,de gloria. Corruit funda-
roentunullud, fuper quo vfquead fydera creueratis, &
Deus bonc, [tior manibus euerfuin'Magna parsdoloris
cft.vilis audor,iaiuria^fMrciferi,carn:fices,fyluicola:,fcri-
no vittu alfuti,fed ferino magis peftore,& ferinis mori-
bus vi X arcere vix cathenis,aut fun bus veftris digni paf-
-lini in iugulos veftros ruunt,& ad atietatc fuam pafcua-
tur cedibus,& fanguine miferornm:_,i)fet nunqu hoc
auuri.ni" vel in veba fegnitie, vel mfuis latibulis fpem
haberent,qua fpes.fi vos vt foletis.viri citis.ab omni tos
parte deluferit.Exercuic vos fateor,& impulit his cempo-
ribu.sfortuna,fed non ftrauit eque debilitauit.vfqiadeo
ve paucos in circuitu fasuientet latrunculos perferatis.So-
let vera virtus,& clarior ex aduerlitatc confurgere,& fi
bene mores vebos noui, ncc me longa de vobis fllic'o-
pinio,vos populo Romano,vnum hoc inter multa prae
cipuum, & velut harreditariumpofdetis.ne fcihcet for
tuna; vos denciat aut frangat iniuria,fcd attollat,& quod
tnaxim virorum eft, inter diificultates crefeant anim.
H< nc mihi fpes non parua fuboritur,audie cnim vos ae-
cenfos atrocitate negotij , St generofa indignations
mutantes , ad folita arma iultitz converti , quod
. verum eft.nullus vnquam locus vt fpero, nulla ars, nul
Jus fceleratorum fauorhominum.ab infandis cerna
'- .! iracundi; ve ib je fitlmtu auertet. ver ego
Pp i; 9
F. PiTUicHii VuniTM
i , fcpra Od
i . :. i riii . rs
. fcca :t.
i poUe reft : roiUe 1-
_: adaman is iemprternnm loriar, aot
dalss eb" ad bmm quenmoniij .n 2 permuW
ct.T.-;." mihi rediint amicus mcnsdircmcabile i-
t : ingreflbs cft- ':. i-.it nunc kl agiler, rt ille refurgar,
fed ne eu Uo corroat dcos Teftrum,qnor akerum m-
poilbik , alteram perfale , Sc m refrra pofirum
manu cft-lllod quidem admonerc non eft necefle, quod
fcelerum indices. non prarterita, fed futura rcJpiciunt,
cu eoim prodeft^d ea - _ x rcrraari nequeunt udi
adhiberefimilius tarnen malis oecurnrtr , & exemple
ccrnbih humana tcnieritas corcemnhiric nimirum
docbffimorum bominam laudara ntentia eft, Non
quia peccat eft/cd ne pcccetiir inuenta firppltda. Qo*
quant]uam fint pro huius fccler s imnunrtate cV.gmffi-
, quanquam tacitas expechre non p roh bear , expe
da umeertcor.Vmoexiignarhariimclligar di-
xife, vtapudbencuolas aures co!ors mei enum lo
quendo depo n e re m , graui rr ole Oa tumidum cor le-
uarem,potis quam vr nimos veftrosad vinditam an-
gninis inflammarem Id enim nec proefloni, nec ftatei
meo conuenit.Itaque tetatus.quod ad illa m quicqniddi-
fturus lm , aut dierim non afpiro. Id quod fionebus
polTum rtagito,quatenutantiqua: gloria; veftrae.iuftitia;.
que memores, quaingulariter floruifh's.eam veftris pe-
rire temporibus non inatis ,dque obnix precor, ve,
viae falutis publicar,per quas & ad veftra,& ad ipa Paren-
tis.mnia,femper quidem, fed nunc prascipu , mitante
VtnoltisIubileo,fidelium ex omni regione concuifus
cm, purga ta: ht rom bus patean t peregrinis,ne iufto me
ra territi,vel pium opus omittere, vel retum iter fleche-
te compellantur.Qupd rif acn ter prouirteritis fcd be
ro vtique prouifuros)a:ternat vobis infamia; maculam ir-
rogabit.In primis autexpeditumefTcdecec Apcnnini
tranftu.vnde mimeroior populusexpccbtur, ad ouodl
Ttinam tempeftiuius ia animu yeniffst, veftr megnifi-
ccnxUra
V Emsto'lvktm Libir'. 577
eentiam exhortad , ftiiTct prouis fortalTc matnri' nefi
al us cauendi,eircumfpieiendiq;'materiam iilfeticisarai-
ci mei miferabilefpecbcul praebmiTet. At quid fiifpefti
erat, ni artas n oft ra non viderat,(ed fie feniorib.aecepe-
rat, e(Te quide" Apennini iiig natiua afpetitate difficile,
cartetum nil viatori tutius vel hofpitaii'.Quidauterit,
fijde cuftodib.fiireSjde canib.lupi ftiVbi ad fummu fvl-
uofi rntis horrte, oeqmlimor hominfi terror accet
feritbreuis npctotus ille terrar trairus, ab hominib*
deiretur,inhofpiralior Arhlite vel Caucafo. Huicigno-
ninux &hiiicpefti, Vinfortes,occurrite, videbitis Taxa
nondum fleco, tuis veftri Cruore rorantia: inde d ifcctis,
eaueror fabti quni remedio prouidend fit, qui am
putare vult arbor, radicibus mcipiat, qui flecare vulc
riuulos.font ficcet. Qui extingete vult latrones, infi-
ftat receptatonb" extirpandis, ite celeriter,ite foeliciter,
quo coepiftis,& bene iuuatib* fuperis, foeda fcelerclau-
ftra confringite fimul ac nota ob oculit noftris bftetgi*
te.relinquenres pofterisiuftitia; fami,qaii pat rib. accc-
piftis.llluc nominatimiptccib9 iftis addiderim',vtdomi-
n Luc cognomento Chriftian, vir fanguine ac"***
tutibus clar.qui eid Mainardo infauft vix com fue-
rae,& de quo dubi fama loquitur. pro honore veftto iu>
beatis inquir, an impior m ambus ea<erit,quod quidi
.. parili fe rtate cfumptus fit, quod potins ii-
meo,& timere non defln, donec aliud, fciuero. Parcite
autem multiloquio, tulit melougius forte quam decuit,
hinc humanitatis veftra: fiducia.illincdoloritmei impe
tus, & a micorum pictas, dequibut ante modo fcripf, vt
eos per dies Angulos praftolabar. Itaenimconcorditet
de AumionedifceTert.vt me vifuri,nulla alia tauft fua-
dente.per hoc iter longjus venirent,& c Parmx nS in -
uenitfnt in domo mea per notc, & die non integrum
roorati difcelTert mft'.literis ibi dmiflis, qiiatTum-
ma erat,fe hue ad me veftigio reueruros, cq;ego re-
dis.&mulris dieb.expecHs.lgior promiTo morinei-
per admirari.fainul vn c htetis mif.Qui eos tardita-
tis argucret,per qu didici,hoe eos chantt is & amicitias
preti perccpic.Quafnobrc fi loquacio fecit dolor, i-
. Pp i.j
57* F.PiTR VVRIARVM
gnofcite. Licet enim rerum nefcius &abfens tunefle-
nm.quia tarnen mci (olas amor.videndtqite defiderium,
eos bac traxerat/olus ego vt mihi videor tonus infortu-
nij caufa fui. Omnipotens Deus.vos tantis mundi malis
inclumes coniruer.in ftatu fcclicifimo P inna.- n .lu-
nij eoncuflb animo rauitei 411c p roilto fcfti n.in ter.
FRAN. PETRARCH PHIll P P I-
cp Dt yimiAco m vsico.Epift. XXXIII-,
Jnt-tpM <iioi non prokiretfertgrmatuintCardinalti Bo-
tiicnfu,rvbhOshndtt qoifi>tiiu,expere^nnatiemb-perci/.
AMicasaures.amicus fermo puHbit, non tam -
dusûam veiai\nequetam compolmis quam fide-
lis. Quid enim loqui verear, dc longmqtio , qui coram
politusnon verear ! Magna eft amitri* libertas, magna
iecuritat qui mulcum ilibgit nihil timet, im ver timet
omflia,& omnia cirotnfpicit magn* amortilla(inquarrO
omnia quibus amatii fufpicatur otfendi. De amico o,ui-
dem fuo Sf neca viderit , de quo ait : Non amo ilium
nifi ofreodero,ego nihil minus vclim, quam te otFcnde-
re,fed abfit ,vt otFendi vero pois , v,eri emper acutiil-
xsis Scardentiffimus inquiiitor. Deleitare potts fptro,
&;ftnbjjtillitatianimi, virtutisope fuecurrere, vt tantus
aetatisjnoftr Philofophut ,abictis vi;Igi deimntisioc-
ptiis,&iam non modo viriliter fedPhilofophicfcntias
& loquaris i quid en un qua;o te . ne dieam zcerntim.id
vel diurnum reftat homini , f in animum quoque (ene
tusadmitdt?Ego quidem 3c ratione infignita ,&expe-
rientia mag ftra. & iHuftn etiam hiltoricoatteltante di-
diceram:Orta omnia occidere, &.(:! ab
hac meluftibili forte mortalium.exernprumanimi arbt
trabar,quippe quinonterrcftns.fedjethere* ublr.anrije
ffein ahum vi propria qinbofd.vt ita dixtrim.natu
re fue. alis attolleret:mortmque defpiceret.qMCtdqilc tie
quibufdarn vetufttifimis Itabar po iilis ipvid Pbc'tl legc-
ramquod fcihceyiee tarda fenteV's debilitar viret ani-
mi,latisextendens ad omne genos homin referebam,
Cogts mc,in haedubui opipionefubfifrere, videris
aiihij&eloquar aprt. q'iod fentio.viderittmqui, m:hi
vir egregie,n t corpore,qui animo feniTe.Qjyxl/ -
adere
Ep.ISTOLAR.VM tlBE*.
îdcxptibi potuit,in tanta bonaium urtium Copa.taiyi:
cjucvirtutum fuppllcftili ,quod euentutum credinju?
his nudis & enermibus nullum virtutis folamcn haben-
tibus nullit praî literar? His d,ico, qui partim in tri-
tliis oberrant, curis.inanibus circutructi, ad nil aliud ex-
plendum turba: numcr idonei,& frug'cs comederc nati?
Vt elegter ait Fl.iccus. Atqui hoc mihi n n"aucris,fi
fenefcere anim' ppieft, polTe etiam interire.cu naud du-
bi vltima vita?pars,&: quafi quida defcenfus ad interim
fit icneftus,quod vbi cceeris vide quid fequitur.Qul-
cedo enim vit a; intercidit/pe immortal, tatis erepta.quas
yna pra:ftabat,vt me homin, n doler ci parte altera
morti tcporaliter obnoxi.nobiliori interim & <p natu
ra: fides addideratjVtraq, tandparte vi&urit.Ncc su ne
fi'jjvirari te.quorsu ta logis aiifraftib. meapergat pra .
Cio.imo vero li ingcni tu noui , iami cfeicoa beJli7.
te,quid dic!,.i: quid fiin diftur'intclligis- Eft hic vt no
fti,pclan(limypater. & comunii ambor Jomin' Guido
Bolor lfs Cardmalis, & Apoftolic fedis Legat* iam fa-
ciem t ii mrueri videor,modeft' illl rubor inuat. N'on
praef.igiebas me de nunib fuis, tuas l'teras infpeiUmim,
quod euentunl ccgitaTesnunqu jpfe tam molli-
ter.tam demifsc,n.unu, da ven'am veris nominib ta ijiu-'
ljicbnter loquereris.Etii n mihi,ar falt miffi hofpitib.
meisparceres.qua: ne mod aduerfus te numeris fuis ar-
mentur.non illaruin patientia, fcdtporisbreuitas cau-
fa eft Quid enim ais oro te cognofee mec.verboru tuo
rum forrHulam,conhgnatis, vtdici folet,tec agitur t-
bellis.Huncips dom'nnoftrum,arguis p2s,incrcpi-
tas, & nimis intolerand.i mollitie, nabfenti.fed vt tu
vocas, exiliu eius defies , peregrinationmque fanliffi-
jm,& qui gloriofior nulla eflfe poteft, exili j cognominc
decoloras.Harc nimirum eft illa fenecVanirni,q[ in te lu-
geo amice.Nun^quo primum mihi tempore notus eie
cccperas,ifta dixiTes deferbuitfanguis,& lle ardor egre
gi',quo nulli fecdos videbaris abdita quaelibet & inco
gnita perfcrutandi.Iti-ne inter curiofitat anxiam vlti-
mmquefegnitiem, nihil eft medium ?Partibi diftans.
India videbatur. lam Taprobanem ,& fi quid orientalis
j
j8o* F. Pbtrarchai VariarvM
ocfcfanns habet dec'ltiih cupido met lebans ingenioamr
ad extreman) Thylen ignotislittorib . laritantem fjfp:-
rabas.quoniam Orcades S Hybem , & quicquid terra-
rum nofbr flut* jlluit.ipfa n emtate fordebanr. Quid
autem min.fiang fta animo literatilTmi hominis terra
cratHnh'jncalTduumcli verticem, quifupia nos fta-
bib temone euertitur nq; ilium aliilm,qu fe qui funt
Antipodes fufpiciunr.in obliquum.Dcnique '.ois callem
irtque fixas,& errantes ftellas.inrtigabil; ftudiocicen-
dentes.Nam qjid hon dies longipr euertit? Elle in Italia
miferum exilia reris,extra quam tlTe.nifi quia omne Co-
lum fom patria eft,potis videri poflct eiili 'Pace tua
dixerim, nimistni paruus pon Parienls impreffir te-
ftudmei fui arcus effigiem.n nv.saires t'^siiibterlaben-
tisSequane. murmur oMecYit Poftrcmn.h-lcalceotuo
nil Galliens puluis infedit.Ob'itus mihi videris illi*,o,ui
interrogans cuias eit.Mund inum Ce e(Te refpdit.Ta
vfq; adeo Gallus es.vt Galla: fines exceder, qulibet ob
aufam exiliu*voces:eft quidem non inficior,natalis pa
tria: dulccdo nobis iniufc.o piclariflimos riros,ncqua
qua h lim arreebis expertes: audio apiid Liuium reftiru-
torem Vrbis.&Imperij Camillii.quibuflibet fummisdu-
cib.parcm ,fefe in exilio Ard.-atino traft f iiflTe.ccelipa-
trij memoria: conftete audio Diomed apud Verglimm
fuum Cal vdona. Dcor innidiac afcribcniemraudio Na-
fonem f um ab(enti,non pauci verbis;fed in'egro vo-
Iumi'iedeplorantem. Chocaut& illud fcio.pi'filli &
ihualidianimie(T,vbi honeft vacant cauf abieishis
Compedibus,n porte confirgere. Ingers eft Romano-
rum.&externorduc . ingens quoque Philofophoram
copia.qui vel v.t bellica, vel vt iiigenij gloriam cumula
rent.vitS in perpetnis peregrinanonibus exegerunt, Ced
quia libcnrius prorefloni noftra: viciniora commemo-
ro,Ph lofo'phorum aliqnosattingim.PJatQ rcliftis Athe
eis,vbi fidici fas eft,pro terreftri quodlnumine coleba-
tur,vgypt,prirrio drnde Italia circumiuit. At quantuf
labor ho ni n i federe folito , fed per omne s vi ai um diifi-
Cujtatcs.difcendt cupiditate,pro vehculo vrehatur,Efr&
peregrinado famofa Democriti, fcnioiiorq; Pythagorz,
Epistolarvm Liber. ji
quifemel domoegrcius.nunqu redt.veri flagrantier
amore,qum patrise,luftrautquc Agypt,vt ait Cicero,
Perfar Magos adiit.tantas regiones barbaror pedibus
obiuit.tot mana trfm fit Cuim peregrinationis eure
muiiquennir,in Itala ipGmvenit bq; reliqu vitacc-
git,&qiatnoribi liftra cfinnpfit vbi tu niinganiiuam
Domini noftri , veLitflebileexili & pror* perdi
tum tpus doles. Expergifcere obfecro,& mgeni tuurh
cXcita.virinignis.atqiieinclinat animi attolIe,videbi
qanta opimon nube vulgarium tenearis, dum ti
bi voces exciderint , quas vtmam non legiflem: non eft
exilium, quod tu putas fed breui labore fama: materia
fempirema:. Hoc tibi perfuadere nunc diificile eft, qui
vt vdco,nihil extra Parifios magnificunrâut deleftabi-
le fufpicaris,& extremas illas agelli tui glebulas,quib'a-
nimum addidifti. Cm vero ad te ipfe redieris, & pro-
phanis vulgi rirmoribus exclufis , te vnum percunebri,
tibi credere malueris.bene de te fperare non defina.Red
de mihi collocutorem meum , redde mihi priftin Phi-4
lippum.mt quidem tcente Veritas perorabit. At modo
non tecum,cd cum altero nefeio quo,PhiIippi illius hoi
fte,conflihtio mihi iftauifeeptaert,quamobrem (quid
fot t liberis dit Iegis,qumbldiciar noftri uimos
habet.ignofcito. luuat enim magnifie loqui,& cert de
cet.vt quadam ad Ciceronemepiftbla Brutus ait: aduer-
us ignoran tes,quid pro quoqne timendum ft. Vt enim
ad exulem tnum reuertjraur.videres hunc autem augit-
fiorf?lito,& frnte fyderea per vrbes Itlicas inden-
tem. Videres populorumae prineip concurfus,fumm6
illum honore profequentium,aodvres pl3udentium,atq;
fauernium voces,eneruati puderet eloqutj, eque iam e-
xulem.fed pacis,& quietis au&orem, atqne fofpitatrem
"Rcip. mincupares veriotc vocabulo. Cm enim inter
Vngariae& Siciliae rgna profundis odiorum fontibus
fcatente's, beHorum caue , magnam Europa: partem in
difcriiTien traherent, tanto par oneri.nemo alter inuen-
tus eft. Hc Rom.Pont.iudiei.huncfacricoIIegij
fcnfiim.fi tu tibi mifer aut pcenitend eenfes, quod f'-
Jix.fautmque difturus fis nefeio. Sed adturo tc,per if.
<U F. PiTiiRCHXf VmiiTM
Kmpcftates, 8c prim quidern rluuiorum regem rranfi-

bit Endannm , & antiquilfimam ciuiaram Lauennaro,
poll A nminum.moi Fanum,indc Perefiumpreualidaxn.
vrbem,atque inter centes: alias tandem reram caput
8c Dominam Romampetet, quam quiconque non vide-
iit .temer alii? admiracur.cuius vrbis a(peut,vt inter-
dum fpec:ol?o: foret P.R.fortuna pra:ftabatrvt vero n-
quam falutatior iiibileu annus crficiet. Voces licet e-
xulem illeiiiibividebiturfoelicilmru peregrinus. loi
Apollolorum limina & terram calcabit, facro martyrum
purpuream cwore.videbit vel muliebn linteo vel in
arum Eccleliarum rrmris parietibus, extantem Domi-
ei vultus effigiem. Videbit vbi prfugo Petro Chri
st vs occurnt,& fuper pi ardu ram filicem,seternum gen-
tibusadoranda veib'wia. Ingredietur in fandla Sano-
rum,locellilm ccelellis gratis plenum. Va'ticanum lu-
ftrabk,& beatis orTibus cxtruut Caltzti fpecus.incuna-
buh Sc circunciltonem Saluatorts afpicict,& vixginci la-
ctisrafculumcaadore mirabili. Videbit Agnetis inn u-
lum.&diuiaitus eitinltx libidinismiracul, recogaol-
cet Conteinphbcur truncu.m Baptiitae caput, Sc Lau re -
tij craticiilam,& adiiect um aliunde Stephanum, v noque
duos contentos hofpitio. Videbit vbi Pauli fufo (angui
ne dulcs aqua; fentes eruperint, vnde nato domino font
damenta,ftiuij niuis indicio ia&a unt,& vbi partu Vir
tis
Eptstolarvm Liber. j8j
ginti templa fortilima corruerunt. Cerner lapidem in-
fando Simonis cerebro maculatum, mftrabitur ibi Syl-
ucftri latibulum, &vifioConftantini,&dicViccelitus in
fanabilis morbi cura.lnnnmcrabilia quoq;alia,quorum
partem idem ego , ad Clementem v i.fcribens , loquaci
quondam funi complexus epiftola.Siquando veroc-
leftibus ad terrena decenderelibJerit,cernct Romano-
fta principum ftupenda licet collapfa palatia , Scipio-
num,Cacfarum,&Fabiorum domos:videbit feptcm col
les,vn'l>5 muriambitu circclufos. Mirabitur iatas riaiy
Captiuorum contra agminibus auguftas , Sc triumphales
arcus/ubactorum quondam regum,c populorum fpo-
liis onuiros:Capitolium afcendet omnium caput.arccm-
que terrarum.vbi olim louis fuerat, nc eft ara -
li , vnde Auguto Crfari puer Chr ist vs oftenfuseft.
Hxc ille.Tu vero quotiens prata germani, Se Genoufc
collem contemplabere.ortum folistibi luftraTe videri*,
& oceafum.opinione tua flix.i tarnen vllaell in erro-
rc foelicitas. Roma autem digrclTus ilie,nequid fcias.per
Itaham Italia? regionem Hetrfcortim vrbes inuicre in
animo habet , gelidis ac tepejnibus circumfluum fonti-
bus Viterbium,& Vrbem veterem.prasrupti faii in ver-
tice fedentera. Senas praterea Se lupa alicrice.& feptcm
colhbus Roma; asmulam ciuitatem , Romanorum o-
pusducum Florentiam , de4jua nihil adprasfens , ne
qui te mihi , me tibi fufpeftum faciat amor patriae. In
de ipcrato rurfus Apennino.per ftudiofam tranirc Bo-
noniam, atque hue iterum reuerti cogitt , omnium hi
legationis fui przlatorum folenne concilium afturus,
atque ita cm demum Mediolanum redetet, & ad laruam
fleentes, tertio tranfiliet Apennin vifuru& Ianuam,
imnierito.Nulja enim ani molor, nulla hodie veric
regum ciuitas dici poifet,( ciuilis inde concordia n ab-
ctet. I ta per Ligufticum finum, quo null' amcenior,per
cedrinos palan furos (alt us, per odoriferum atque vn-
difonum littus , ad Italia: finem veniet in Gallias reuer-
furus.N hcproperantistidioarre&i animi figna funt,
vides vt Menandreo more. ci rcuni rledbt ur.quo & plu-
ribus locis aduentus fui iucunditas fentiat ur,& gonerofa
fit F. FiTtHCHii ViiuiTH
r.i indies augetor.& iret minuururjiabeo h c -
r;- : i mibi & vinum dat non folum ad nn-
dam, fed um ad vendcndutn. Rcfide ca m;hi alqoid
rjfactjfedcgo Trbcs,rti ergftuLi foiojc maga digo
(oLxirio m fi oportejt efurre vrbibus tu
bdaxe,quarnuis aulla fcga^nullz me latebra? concur-
laprotcgaocJubeo famelos, fine qmbui riuete
p o r- " . i - crem.Habco st.: ico pauciores duct
fil: .. .; : ::!:~ ; .. .: hiftoriaclongioris/oleoha
bere fcnptoies quinqu rel ex habeo tres ad : er.,.3c
oc plores habcam eft , quia r. nr. inuentuopirfcri-
pto.-e-.'.-: pioret vtinam non inepeu Habeo prt
byterum vcncrablemviirm, qui dum m Ecdefia fum
affiduus rr.ee m e.cum quo Izpe.vbi folus prandere di
xpofui , ecce f.b :o tranfiicrfo conuioarum acies Tel
cibo pa.cen :a.ve fbubs, vitan er. m prorfus acquit ne
vel fuperbior apparcam,vel arar or quam . Sc
Dens am t, vt nonounquam fpcare mihi videor, '.los
-Penelopcos Homricos procos nifi quod hoftes illi fue-
xant, hi autem funtamici. Eioneroanimum loqueado
tecum, :mo mccum,& ide te un1tu hoc inutilifermo-
ne occupo : Qu^ndo autem de me,Frater,hasc crederes?
It totum hoc mihi fcit lenitaj mea .qua: me natura li
cet vulg abftractumtn commune reftituit.Cupio prz-
terea & difpono Deo danre non tem . I m Marti,quan-
tum nulquam effet, vt Iulius Cxfar/ed vn hic paruum
Oratorium Beata; virgini extruere, iimque opus aggre-
dior,fi deberem libelles meos pignorare vel vender.Et
fiai opuculumhoc cxplcndum, Christ vs m h: vi-
tam & faculcatem dedcrit, ftatim fi venire ipfe non pof-
im.ficu t non poe arbitrer, defcus viribus corporcif.
famulum vnum ad dominum meum Sabinenfem , & ad
. te rmtu .ad retentandum iftic,quod olim me rruftri -
luTe,& ipfe ,& tu etiam non ignoras.Hare amice cu-
rarum mearumpars n llleflma eft,fi his ergo atquc aliis,
& quid mihi prarleceflore promiTum erat vt no-
, dominus nofter quieti mcae confnlere dgnaretur,
non tenetur fteor indigno & immrit , ni fi ad irrura-
tioncro fui fan illius , cuius vicem geric, qui bona
quo
Epistoiarvm Li . .* j8p
quotidie Confert immeritis & indignis. Eti quiilem hoc
velit vt literas ems indicant, poteit perfacil profedto v-
no verbo. Nullus enim Dominorum , tarn facile poteft
benefacere quibus vult, quam Romanus Pontifi,qui fi
fort mihi facerc vellet,fecundum fuam condecentiam,
quoddixifle frtur AlexanderMacedo,multuin eilet auc
nimium. Si verofecundm mcaminfufficientiam, nihii
cflet.aut modicum. Temperet ha:c igitur.vt fibi vidcbi-
turfiue enim mult faciat fine nihil, fine modicum.con
tentus ero.Quin tu potis, dicat aliquis,pete quod vide-
tur.qudo paratumhabesanimum largientis. Hoc ami
ce non poliuria,triplici ratione.Primum nempe quid pe-
tam prorfus nefcio,ficut ille,qui raro vnquam de talibus
cogitaui.Omnia fer vitia mihi obiici, vel ab amico pa-
tiar.vel ab hofte.dum dolus malus, dmque ambitiofe-
qlieftrentur. Deindeefto quod amicorum indagine.ali-
quid quodpetcrem inuenirc,ant tameR j nunci' meus
ad pedes Apoftolicos perueniret , eilet dipfum facile
petitum ab alio & conceffum. Non eft enim vt opinor
dominus noiter in illa duritie,quafuerunt aliqui in die-
bus noftris,negare omnia parati, dum non ni perfeebs
viris dare aliquid volunt, quod ii fiat ,au t omnia benefi
cia vacabunt,autpauciiimis omnia conform tur,tam ra
ra eil humana perfe&io. Poftremo fieri poTet , vta-
liquid peterem , quod eidem Domino non placerer,
fed propter incomparabilem benignitatcm uam,fuppli
cation ib. meis cdefccnderct,quod ego millo modo Vel
lern habere aliqtiid, quamuis rragnificurn,& mihi vtile,
quod fibi non penitus gratum eilet. Quid fiet igitur,di-
c tibi: Si voluntas Domini eft,qualis videtur elle ipfe fit
& benefator,& clitltor, nec meretur id fibi dici,quod
furlicis recordations DominoClementi,patruofno dixi
Cum enim fui gratia.offici quod tu nunc induftri ge-
ris.mihi obtuli(et,quod me nolente,tunc habuit magi-
fter FrancifcusdeNeapoli,8tdeindeme ficpe.licet indi-
gnum.Epifcopum facer voluifct.Sc ego indignantibus
Dominis,&amicis continu recufafTem.vltirnomihidi-
xit:Pete quod vis & faciam tibi. Cui ego refpondi:Si be
ne facer mihi vultis,non folum bcncficentia,fed cleio
fK> F. Pbtrarchab Variartm
Pater fantihme veftra fit,vos fcitis optime quit! me fa*
citis.quandoaliquid ptente alio, vcl quomodolibet ad
notitiam veftram venit.quod mc dignum videatut,mci
fi placet memoriam habctote. Quod ipfc Ce faturum
clementiifim repromiiit , & fcciiTet non dubito, mfi
eum mors,multis & inter alios mihi damn ola prarueuif-
ft. I ta ergo mihi expedir, vt Dominus noftcr faciat.fi
mihi aliquid vult facer. Nam ft erpelatur, vt ego fe-
nexnuncfollicitusfim peritor, quod iuuenis nunquam
fui , aftum eft , nil penitus vnqium fier. In hocfanc
Domini mei Sabin en (is i nteruentio, & tua fedulitas eifi-
cacillma erit,& neutram defuturam cerr ipero:Alioi i-
bi non habeo, nam quos habui, vel defuncti, velaJienati
funt. Solus ipfe Dominus Sabinerins tribus & triginta
annis,ineodempropofitoerga mc manfb, nec vllavn-
quam.fitie propter occupationes ciusinextimabiles,fiuc
propter lilcntium meum, fiue propter abfceffum fuum
t* mutatio eft, nifi de bono femper in melius. Secura
de his ergo delibera,& ipfum ad omnia fielen ter require,
animum eius ad me,verbis vt puto tibi cognitum, facta
animi teftibus recognofces. Ego enim fibi breuiter
fcribam, & eum q noque ad has literas remittam, ne mi-
nurias,& fabellas measfajpe repetam. De q uibusfcis
quod nunquam tibi aliquid feripi, eque nunequidem
fueram fcripturus,nifi quia fie res pocere vifa eft.Et nc
frater habes totam hanc hiftoriam , nccelTariam poriu
qum iocundam, fi vnum addidero , quod pofet foratv
in colloquium venire. Nam firogetin huncmodum:
Quamuis nominatim nefcias, quod petendum fit,cuius
generis tarnen beneficio optares edicito: dicam quod a-
pud Ciceronem Cotta: Omnibus fer (inquit) in rebus
quid non fit citius , quam quid fit dixerim.PreJaturi na
que nu 11am vol, nec volui quid vnquam, fimiliter n et
beneficium euratum quodeunque quamuis opuIrntiTi-
mum,facis eft mihi vnius anima- mez cura.atquc vtinara
ill i vni fufficiam.De rcliquo faciat Dominus noli er,vt &
bi placuerit, vt vnum fciat.quod fiue mihi prouideat.liue
non.feruus fu u s fum, quamuis ad nihil vtilisat fideb; ''j'-
tem, meque fuis i u ffis obnoxium ucor,& fuis ohm alio
Epistolar. vm Libr jy
qtiiis,5c nunc fuis literis ingniter honoratum,ita tibi
non iam fu librtate deuotior, fed obligatior fieri po
iim.il lud quoque fibi perfuadeas, quod liquid mihi can -
tuler tjidipfum cito alien con forre potent. Ego enimia
delebor, & vt extimo tpus mea; rcfolutionis inftat, heu
mihi miferc>,quia quae fequuntur dicere n p oflum.Cer-
t ego fra;er,pra;ter naturalem vita: legem.quz non eft
aliud quam curfus ad mortem breuis & lLbricus,fentio
me indies vltraetiam rt.it is exigent iam rapi, & vehemc-
ter imminui,atque vmbrae in ra ram euanefcere.Dc quo
,miror quidem , quia non ica vixi, nifi fallor , vt idadhuc
mihi deberet acciderr, fed Deo teile non doleo, Sc fi pro
peccatism itaccidit valde etiam gaudeo. Ita enimdu-
du me ade popofcifTebis in deuotiuncula quad memi-
nijhis verbis. Fiat mihi thalamus meus purgatorium
meum,& leûlus meus lachrymarum confcu.s mearuru,
& in corpore meo doleam. priufquam praxeps con nam
in trtara. Et iterum : Sit mihi pars purgationis labor
meus , quo h e per fingulos dies excrceor, reliquum in
hacvita,&in membris exige, priufqam renit tempus
egeftaiis.Si quod bis petij (enicl aiTequor.bene habet.Ta
viue fceliciter mei rnemor vale, Arquade inter collet
Euganeos:in vigilia Pentecoftes.
FRAN.PETR.ARCHA PTTILIPPQ
cAVALiiciNs i Episcopo, S- Epift. XXXV.
Sufer quiJain mmufcula toca:r Ptbarcha cum Efi-
Jcopo CoHaicerifi.
TRia tibi veniunt,pater,multum diuerfa munufcula.
Vnicus auro n itcns p ifci s,& fqwamis maculatus ar-
geateis , Torrent nam alij , Tarturam quidam vocant.
Gratius tarnen fuerit faporem nofle, quim nomen hunC
bofpitismei fiiius feruus tuus, in his hodie lucidillimit
vndis cepit, Item pinguis ana amcenidudumibntis in*
Cola,cuiadncrfusraram indolent egregij canis,neclibe
ras aer vias.ncc tutas fluuius latebras dedit, nec natt i fu
ga patuit,ncc volanti. Ad hace cpiftola quaed rccens.qt
in rure tuo nuper hamo debilis, ingcnij> inter animi mei
fluebs & rer fcopulos.ipfe quoque picatus um.Cartera
trinen iu veniimtjVt apud te maneat,ha:c vcnit vt ridesr,
CU i)
fol F. PiTRARCHAB Variarvm
eque diutius quimvtoculos tnos femel impleuerit,
tecum fit.Scis caufam?Qui ventas odium parit.Qucd fi
jam tunc tempore Terentij verum erat,quid hodie arbi-
traris?Pcrlege ergofilibet atque fecrctius , ac remitted
donee fciamus,quid mundo Deus aut fortuna parauerit,
tunc confultabimus,quid huic fiar, an danda fit flam mis,
an fororibus afcribenda. Interim fcito,& huic fide men-
tire meam nulbs me oculis hanc aliis oftenfurum flnlle,
<jum tuis.Vale decusmeum,ad fotem Sorgiar.xiz. Cal.
Ianuarij filentio noftis intemperbe,
FRAN. PETRARCHA PHIL'IP-
PO IPISCOP CAVALLICENSI.S.
Epift.XXXVI. k '
Petit vtfrofe intercdtyad munw ahqmd impetrandum.
SI quicquidmea mes cogitando n eoncipit,fciibdo
parturiat , ingens' digitis meis , oculfque tuis opus
exoritnr. Quod ctfivald aggredi cuipiam,pater ama-
bilis.tempus vetat,ita diftrahor incertis aFc&ib',& dum
necefitati pareo , defiderio obluftor , fed bene habet ,
qiiiequid cripturus fueram,tcito meluculenter intel/i-
ges.Nofti'anim.vbi cogitationum, acbmque noftro-
ium radix fixa eft.vndc t, vt qua; ex tilo prodet.igno-
rare non poffis.Familiariterolim tib nif fallor, bidio-
ium' finis & votorum meorum ntejlecb modelba eft
vtor cnim fidter , hoc nomine non fuperb,confci,fuar
humil.orisonginis quod vnde mo;1icum,inde & modc-
lriadicitur,& modo nomine vtrunquedefcendit.Qiye
eitafint.cog.tapater indulgentilme.quid velim.Nul
lis ariolis,nullo op* interpreten^ ipoquid vel mear vcl
aliena: vocis orculo. Intus adaurem cordis tui clamt
animusmeus, & nofter nihilominus Socrates non tace-
bit.qurri improbat concupifeentia, etfi prob neuen,
certius* men, nunc cxamicicollquiopenfabis.Tu au-
tem patcr,apud communein Dominum, in quo fpei an-
hora , & quod propri titulo fuo conuenit,rerum no-
ftrarum cardo confiftit, preces meas fi fuorem na eren-
turadiuua Si minus excufa, vt enim magifter amontait:
Quid decent non vidccvllm amans,
Amo
F. Petrarchae Var.iar.vm jj
Amo ego vos,t i me illc araet, in cuius amore fumn a
Felicitas eft fita Amo(inquam) & veneror, veftrmque
praefentiam eximiis prxcordiis concupifco 1 taque dum
voto meo obfequor. veftra forfan faftidia nonaduerto,
fiqiid importimius agitur hoc me precor abfoluat: in-
tenfienimaffecbisregi nefciunt.frenum mordent. Epi-
ftolam illi infenptam quamuis longiuiculam, plura ta
rnen volent is J'ccre ni mi nuntiam efficacilfima vocis
tua au&oritate confirma, interpretare, iuitifica, paucis
enim verficulis . fummam tibi mea; mentis aperio,
praefta te mihi,ne frtiftra prxoptaueriin.quod hominum
magnapars meruit filentium,folitudinem,paupertatem,
mirum folus ego ex omnibus mortalibus dines nam,
cum pauperum qui fruftr diuites fien volunt,painm tot
mili j vidcamus.Occurrite omnes,quimediIigitishuic
monftro. Non cogar vnus , vnde tarn multi feexdufos
dolent,& vnde tarn cupide omnes fugiunt no excludar.
DiuitiasaIij,egopaupertatcm appeto, fed non omneir
profefto, non ordidam, non triftein, eque follicitam,
/edtranquillam,(d pacificam,fcd honeftam.Hanc mihi
nii ab illo dari poiTe defpero, etil verum loqui iubes in-
dignor, atqueabaliodarinolim. Apudeundcm igitur
intcrcede,pulfa,vrge, infta, opportune quidem, vel fi res
exigit importun.Facilem promeadituminuenit pre
ces tux.-non olet fuas ille defpiere , prpinde ne videar
precando di/fidere,agc non vt mereor/cd vt fpero. Me-
diolani Idus Martias. . ,
i FRAR ETRAHC HA DOM I-
NO FRANCISCO BRvNo,S. pi XXXVII.
Commendat quendam . 1
PRxdilecb frater,cafus fuit.vt cum fat is multa per al-
terius m inus ad te ventura fcripfilTem, iterum mihi
in manus calamneceiluas honefta reponeret. Siquid
lator praeentium presbyter N.plebanus, &c.Domin i ca-
pitanei cipellanus, cum prxfato Domino fuo, ad Domi
num noltrum venit. Eftautem vir, vt mihi dicicur bo
nus, Si in fuo genere lngnlaris propter qu od inter tarn
mullos, ad taatum officium prxeleftus eftjquibufdam
Q4 j
94 F. PiTKAiieHAi Vaurvu
quoqae mihi venerabilibus dileb charus admcr
dum 8t acteptus, quibas cum not effet, quo bic panci*
bonis eft '.ncognitum.quanta fei licet inter nos rt idnti
cas animorum , optarunt rt ad te commrndarorias lite
ras meas ferret, ad quas non d fficlis fui, quia & am
talibus ml negare didici, & apud bonumpro bonis, in-
terce ilion em fauorabilem reor Faue i 11 quzl, qua po-
tesirem mihi tcerisgr'titTirnam.Vale.
FRAN. PETRARCHA FRANCI
SCO .No^.Epift. XXXVIII.
Eundim ite um ammeniat-
Nlfi aide frtibiis hum er is fis,tot rnearnm nteree-
fionum farcinas ferre non aleas.Scripfi fepe * re-
peto. not am adeo his in loeis amiciriat tri famam, vt
paflm omnibus annuam, literas ad te meas, nub*
fat nrgot:j,vnum hoc tibi alUturum fit Parco autem la
bori tuo, parco Sc meo, Sc ad multa fcillimus, hac in re
difficilem , im inexorabilem meprarbeo ni his olis,
quos mihi vel virrus,vel (ngularis amicitia concilit.V- '
troque vero htorem pnefentium amVentem nouens.N.
viru m fcientifkum atque honeftum >& mihi has ob cau
las atqueinfignem morum luauitarem qtiadeleor, -
eeptitimum. Hune tibi dudum commendafe memot
fum & ipfe tuxbenignitatisac virtt'tis prarco ingens,
mihirenedicamtibi.tiiuoiob ment m perpetu obli-
gatfert. Nc forte aliis ei eauk, idvt reor,licet hoc
taceat, quia vnus eft ex illorumacie.quornrn virtus ma
lls, ac morum diuerfitas odiofum ficir: ftuduit aliquan-
tifper peregrinan parria, & tentare fiqiM fibi lors alibi
jtrofperior foret. Recommendoeum tibiiterum, e ar-
ius, qi:o folaolim fama, nuncezperientia not us infu-
per & dileft i* tune amicus amicorum, nunc vero ami-
eiifimus mihi eft, qnod noneTet nilitalem fcirenxiua-
lem dico-Si fibiergo vel ope, vel Cnfibo prodclfe po
yes, te hinc viro bono , im ptimo profururutn , hinc
mifrieui fcmperplaceseximieplaciturum feito. Dme
fiqii! ooTe volueris ipfe dicet. De ahis enim pridem /a-
tis fctipfi,Sc refpum tuum eipe"lo.Vale P.idue i* "i
Nouemb.mane.
FRAN.
Epistolar VM Liber..' rp
FR, AN. PETRARCHA AMICO.
S. Efift-XXX IX.
epishla, Conen in modum retrograda, htgtnij extreitie
mfigni ab authore confmpta, leflafiqwdem, ingencre demonha-
Uuo -verfaturjiprincipio de curfu lauaat,afine incoepta vituprt.
IVcundaipiafoelicitate. laetifque hfdem fuccelfibus te
profperis potiturum, nunquam quarlibet te paflurum
aduerfa,probate rvera, fide & operib;is amice non fifte
viYinrimisafFecbbusgeftio.aeiugiter Deum oro. Pro-
longenturdies tui, nec tibi fit vita breuis Diuitiis affluas
eque careas ergo cunis optatis, debita quxpiam hxc
tua: virtuti non vitiis. Verfusad cominendationes tui,
{romere volui, ftylo fonante difpofitus fidelitatis in tue
audes,non iurgia criminandum, liquid fuerit.tegensde
tui rubore , pandens tua tarnen egregia, non infirma o-
pera pratdicanda. Cognoui tc moribtis perfect um, in c-
ebs quadruplici virtutum cardinaliumradio,abiquevi-
tiorum macults afperfum.fic iugiter cxtitiiTe. Virtutum
ipfarum ordinem feruandum non iam przpofterandum
ideo duxi.finguh ordinata in te facer, quoniam Temper
noui. Probas te prouidum in futuris, caues Temper
la, neque profpera fortuna; nifu aniini completeris,
Difpofita 10 te prasfentia, folerti non fegni iludi, certa
inaftibustuisoftendis.compofit hic animum nnque
rdem effeftibus monftras.Amplclenda funt vtiq;,noa
afpernenda operum tuor g ft J, probanda reipfa exem-
plorum veteruilluhium memor,nonCexordem,nm-
que te fuile prorfus,& eile homines proclamant, prom-
pta difgrcgata memoria. Tribu itaque temporibiis
tuns animus maneddifpeniantibus in lngulis,prudentia
omni, acperitia rerum abfque cordis ignorantia quo-
rumcunquc naturaliterinfita tibidilccbm tejuftitiam
in iudicando foues, prxmia bona, non fupplicia iuftis.i-
niquis poenar dilcrimina n Coronas, dud tribuerc di-
diifti. Veritt! fimilis>abdicatis tibi flagitiis reddis.ho-
mmib' omnib'fua,n piger.aut iniquilum'ceTor ferus
dubio procul mifericordi infeueris, Sc pietat in rigo-
ribus.sper tuis eedens ex animo clcmti in adicfti oni-
tfijue pcenar.Donator libcralis,nemini pare9 Iargitor
?6 F ?T?. a?, cha Variar vu
fnunifetK,non juarns. Execrar ritix non yrrotes, mo"
res boneftifiraos mfeans & honehim : nlauc peni*
tus eft iniarrom quod operaris : nios & bonos queris
per tcmpustpius in confiliit, utus in omnibus o-
penbus tau. Conftantcm in animo te cette not: fe
ront , fixlici ftatu non exaltan , adocrfis eucntibus
fortcm non Hepreflum te reddcre. Fortitudincni ac
-irrotem omnibus temporibus inuiam , fie ruant
agnofeeris. Dcclamaris animo probo, rcuera, publi.
ta' longquc (ama nimis non trepidus , non remif-
fos, non vccors.dicrris . Sana modeh'a, pul-
fa gaftnmargia, fjngeris , caimonia , rocela laici-
uia,delecxaris. Tcmperatum in verbis & aebbus: cjb:s,
8c potibus,te die no-.te expert i manifclhus attefttur.
Deoatque hominib'.is grata omnibus opera tua patent
Meditaris nam iugiter qudquc tas qudquc ne: is ,
purgas anirrum mala fece.Flieem in gradibus iingulis
dicere malim te, probandum confona ventate tegno di-
gnifltmum,indignilfimum rute.
Fran.
i
F RAN IS CI PE-
TRARCH V. IN EPI-
STOLARVM SINE TITV-
lo, librum,
PRyEFATlO.
Vm femperodiofa fucrit
nunc capitalis eft Veritas
crefcentibusnempe flagi-
tiis hominum, creuit veri
odium, & regnura blandi-
ciis , ac mendacio datura
^ eihid me dixiffe,in-
terdum ctiam & fcripfifle memini,fed dicen-
dum epius,fcriben<Jmque elt.Non ant Ac
tus definet qum dolor.Ea me pridem cogita-
tio induxit.vtBuccolicum carmen, poematis
genus ambigui fcribcrem , quod paucis intcl-
lclum , plures forfitan dele&aret , eft enirn
nohnullis corruptus adeo guftus ingenij,vt
eos notus fapor,quamuis idem fuauifllmus of
fen dat, ignota omnia, licet afperiora pcrmul-
ceant,fic(mirum dictu)difficulras rcrum, fa?pe
etiam fragilibus humeri's grata eft. Idem me
hodie refpecbis inducir, vt his Uteris, pauca
cjuidem , fed quo vcriora, malis odiofiora
\Praefatio.
conclu dam,boni s vcr nififallor amabi I ia:E-
pifilas fcilicet aliquot, diucrfis ex caufis, va-
riifque tcmporibus , ad amicos fcriptas , quas
vnum in locum ide conicci,nc vt erant fpar-
fx, totum tpiltolarum corpus afpcrgerent, ac
veri hoftibus odiofum faccrent. Et vt qui
hash gre voIuerit\fciat vbi eas quaerat, qui
noluerit intelligat,quid dedinet,fiquisautera
eradendas,abiiciendfque cenfucrit, poilu fa-
ciliuspartem vnam, finetotius operisdefor-
mitatc conuellcre. Qna in re Se ledori con-
fultum volui & mihi. Et ficut in paftorio,de
quo loquebar optifculo,fic in illo,illic obfcu-
ritate quadam, hic feriptorum latebris, ac fi-
lentio tutus fum,ncc folus ego, fed hi quoque
quibus haec fcripferam.quorum nomina Caes,
volnfquefubticui , ne hisforfan in lucem e-
rumpentibus,aut noxae fi fupererant, aut odio
fi obierint i : lis fint.quafi ha:c eis potifliro
infcripfcrim,qiiosfcirem libentiusaudituros.
Equidem liber ille,ad quorundam manus ma-
ximorum hominum , me praefente peruenit>
dumque earn partem legerent,qua maxime
tangebantur, quid ibi fenfilfem percontatos
roemini , mque de induflria tranftuliffe fer-
roonem. Hic vero quia nullum huiufcemodv
velum erat, prouidebo , fi potero,ne viuo me,
cuiufquam talium in manus veniat,fi fefellerit,
go tamenveri ftudio, quacfitum odium, non
verebor,& meritis partam inuidiam , inter t
tulos numerabo fin vfque dum abiero, bona
fide latuerit.Poftmodum vt libet faruiant, ira
icao-
PRAEFATIO. 599
cantur,tonent,fulminent,quidad mc?Certc fi
Satyrico placet , viucnti de mortuis !oqui tu-
tum eft,multo eft tutius,mortuode viuis. Ulic
enim poteft fuperefle, qui vindicet, hie in
quem vindicet,vtique iam non eft. Sit licet o-
diofa veritas,fit pdtifera, fit funcfta, ipfe iam
in portu nauigat.vt ait Comicu$,& in tuto eft
iam tcrribiacunfta tranfgreflus,omnesmor
talium minas fpernit,fi quid tunc igitur in me
parant, iam bine pro refponfo habeant illud
Plant j Oratoris clcgans ditum aducrfus Afi-
nium Pollionem. Cum mortuis non nifi lar-
uas luctari.Sin in hunc,<eu alios libcllos meos
accinguntur, vbi illoshuic clamo, vel mea
indignatio,vel eorum obiccit indignitas,non
mccum fibi fore nouerint, fed cum veritate
certamcn,Deo iudice,mundo telle.
FRANCIS I PE-
TRARCH, V. . E P I-
STOLARVM SINE TITV"
lo, liber. p
FRAN. PETRARCHA AMI-
, S. Epift. I.
SeculifaUaciam,portumfalutis oTleniit-
Vid agis bone'virQuid agis pa
ter optime ? Quid agis' oro te?
Quid cogitas? Quem rebus cii-
tum,quem prfenti naufragioi-
nemfperas! pomim-ne tencbi-
mus.an in mediis tempeftatibus
obruemur? Acquorei fieuis cy ra
ba tantis impar eft fbdbbus, ni-
mius carbafa ventus impleujt, &
Carina grauifinio facedeprimitur, remos agunt inex-
perti,clauiautemrelor, vt vides.artis nutica: praxepta
defpiciens, terram amat, quod ingens naiiigantibus fo-
let eTe periculum.idem & fereno nimium fid it , en;,
& Aellas vagas intuens.ftabilcm Arton.fidam puppibuj
due ipernit.Hc inter,vino madid',a:uo grau is fopo
rifero rore perfufus.iam ia nutitat, dormitat.iam fomno
pra;ccps,atq;(vtini folus) rait: lam pallorem dentis a-
ipeximus.iamnaufragium rniferum murmur audiuim',
iam fitifcens aluus crepuit.fparfa iam pelago fluitant ar-
mamenta.O vtinam fi Pater excelfus amirTo ftuitanreni
errare magiftro fenfens.ipfe etiam ratem iuam.noor-
nis in vndis regit , nec emergi linat, quam tanto pretie
redcmii
Sine Titvlo Libs*. got
redemit ab hoftibus. Alioquin vald metuendumeft.ne
vrgcnte aeftn , inter pyratas 8c fcopulos pcreamus. Hue
nos g .1 ber n atoris noftri perdu xit infeitia minus loq uor,
im vero calcitas Sc hoc ipfum ercufabile. Loquendum
eft igitur propn & vera rebus reddenda vocabula, fecit
hoc fjror & rabies, Sc turpis inertia,& procelloii littoris
feruidus appetitus , & rationis Imperium fortunae tradi
tio , & hortaru foeda: cupidinis pondus infamia; fufee-
ptum.Heu quanti flicius.patrio terra fulcaflet aratro,
quam fcalmum pifeatorium afeendiflet, quiddicam,feio
eqiudem.quodvniuerfi offense , particularis vindicta
non fuficit Sed quid amplius fietllle igitur vadit pre
mentis accepturus, & canibus efca maritimis,ille digitis
omnium oftenfus.omnium falibus afperfus.omn ium lu-
dibriurn,iocfquemenfarum : poftremo omnibus hoc
mare fulcantibus in asternum fabula. De nobis aut quid
putas'Cert fadclauum fmilisnaucIerusacceTerit,a-
lus nos ipfa,f velit faluare vix poterit.vna nobis in tan-
tis terroribus fpcsfalutistale nulquam " portentum^
Tu vero circunpici , l qua eft ad enatandum tabula,
quam complexin fecum euadamus. Si confiliu meum
pofcisjin ruretuo, filiccat optime mancbimus,ibi filen-
t ium optatum , & portus mihi quietifimus videtur, hic
nimum intende,& Vale.
F R A N. PETRARCHA PRINCI-
Pi Roman o, S. Epift. II.
Maiealem Ufam dolet.
QVidhinchumanitatis aut dementia?, feu quidom;-
nino iuftitia: fperare potfis.cxcellentia; tua: nunti*,
expertus teftabitur nouum genus fuitia:,pueruminco-
rnitatum,incautum,innocentem hoftiliter aggredi.vir-
gu la in quam fi quid fani elTet: Sc vereri & tim ere debue-
rat , capfulanvquoque , gratilimis ac fuauiffirriis lireri
refrtam,in caput immeritum, donee vtrunquefrange-
retur allidere, ipas quoque literas, quae marmreos ni
mos mollir potuiflent.difceptas efhindere.En hofpira-
ii tas.cn Charitas , ad Durentiam captus, tortus, flagella
F.Pxtrarchae Epistolar. vm
tus.&ciuitatisingrefuprohibitus , nuntins tuut, mi
nas cum verberibus , acvuLneribusrefrens,ad pedes
tuos.vertice cruentato rediit. O rere Durentia,vt vul-
gusappellat,duriticsgentium , fiue vt qudam fcripio-
res vocjnt.Rucntia , a ruendo d:Ceris prxceps fluuius,
damn ffque , cuius accola: nihil vndis , &alueomi-
tiores.Sf ipfi tanto mpetu in quodlibetfcelusruunt.'
imp den ter ehr.' in l'entes & indcuotiamnes !
non tua forbens,& tumidc in Dominum furgens Sorga/
ORhodamis ro iens omnia , fie Tyberim recognifei.
lis, fie Ronianam dominam honoratis? Auinio.cu
ius vinca (fiquid coniectoribus fdei eft) borros a -
fimos.& cruentan! profeit vindemiam.iic donimarn Ro
mam colis.ic tui fie illnis,n~c propric feruitutis, tic -
mi imperij memores.Va: tibi mfcelix.nlla ceeperit cr-
pcrgifci,im vero.fi caput extiilerit,& dormicnti ubi il
utas muiras , ac damna prefpexerit. Experrefta enira
iam nunc eftcrede mihi, non dormit, fed filet, &: fomnia
pra:teriti temporis.fub filentro repetit,& quid urgens a-
ria fit cogitat.ExpecbtopauluIum,& videbis magna
lia in orbe tcrrarum,ficrquc mirabere.qi; ant factum
fis ignoras? prouincix nomen nefcis.vnde defeendat?
Quif-nam furor h,ic?Quanam ifta dementia?Sie mdico
fereno.tempeftatem omhiu m furrepfit obliuio? Sicci-ne
prouinciarum dominam veneraris ?Sopita erar rii mor
tui credidifti , ac vclut morte domina; libertan' reddita,
adhuc feruam te putafti. NiHbertatem ipfam ri agi tiis
approbates,ee aliquid po(Te,alijuid videri cupis,nos a-
liquandiu te voti compotem,deliberando fecimus.t cm-
pus eft,vt nobis admonentibus refipifcas.Multor ncm>
pe potcntia, non i propriis vir ibus/ed in aliena debili
tate fundata eft. Verum hare aduerfario conualefcente
Corruat oportet , tunc ergo quid fuerisintelligcs,ctim<
quid adhuc fit Roma cognoueris , cuius modo nuntiis
fic infultas.putans non elfe qui vindicet: fallens i neptis,
jnfanis.eil.qui vindicet in coclo Deus.eft qui vindicet ia
Cari quidem j>otes-H* mifra/ed xprire illico rt ipe-
I0.1U*
Sine Titvlo Libir. 6
ro tnae,nobis vim noilra,iniuriz reddidere cumprimurrt
doleiecceperimus , magno traclu,&ad i.initaccin.& ro-
buracceffim'.Tu vero resnoftrasmifercare.Vir lhiftris
erige furget" patriam, & gentb' incredtilis quid
etiamRomapoIt ortende. De reliquaenimlcalia,cui
dubio ai eft,quin quantum poiuit poflt.nec vu es, nec o-
pes,nec nimos defore, fed confenfum. Qui l vnus af-
fuerit.illud dentibus nomini [talico,tenore pratfentis-
piftolae,propinquam ftragem.pernitimque dentio.Ta
(inquam)queni tam reiducem fata contituunt,pcrge
qua corpifti, nihil foimidaueris , nubecula: ifta: fole ra
diant diflilient: vulpecularum aftutix leonis impetum
non ferentringreflus es;glorios,i fortiter,i cfhnter ad
reliqua, oftende fuperbix quantum humilitate it infe-
rior.anariti qiiatm largitatt pauperior, filiada: quam
ftulta fit adiela prudent ix , voluptati qnm turpis ad-
mota temperancia; aedecori. Agnofcat tand fucus hy*
pocrifis,qum nihil fit,vbi vera virtus afulfcrit. Eia age,
rumpcmoras,& ran tumore ridiculo, molem folidi bo
ms imitante" protere,frange,cculca.on loqiior vt in
cit,nec impulfore, nec lenitore indiges,& calcar, & fre-
Hum in poteftate habes,fed dolorem animi,tacitus ferre
non potui. Dolor loquendoauc/tus,quereIi au iit,& vieif
fimfermo indignationi alimenta prxbuit,& indignatio
fermoni.'quis enim tranquillus hxc videat, violatum ius
gen ti.lpreta human itatis fcedera,in nunti) tui perfona}
O immemor honeftatis ira, mcli* nter barbaros hoftes
fui Het nuncius tu'.qum inter eos,quos Sc rebaris Latt-
nos ,& beaeuolos nierebarii.Euoluant hilr.orias,fi modo
quiequ prxter. quibus inhic , diu jtias fpectare queant,
violauit vnquamNifi perraro.nulia prxfertim eauf in-
Sruenicnte? Tenrauit hoc quondam in legatis noftris,
llax, & infida Carthagincnfium plcbs , fed prohibits
vis eft magiftratuum interuentu. Hanc vim, quxfo,quis
prohibuu? Quisfaclapuniuit ? Durior fum, im vero
quis arguit ,vcl reprehenditlQuanto totius nuncius tuus
iiTctin Parthiam , truncatis Craflis Sc Icgionibus no-
ftris fufis i QuaiUointtftipr ilfet in German iara,eaefis
04 F. Pstr arc. Epistolar vm
Teuton i; & Mario trnimphante,qum hue venit.te Ro
nam Eccleam filial; ter veneranteCer te De viorit
infolentu , ne victihoftis dolor tantum przfumpMct,
quantum fifte amicitixpraefumpt nuidia-FaciLiis puer
tu us, nemoroium Pc 1 : on , & algentes Tau ri colles hye-
ffle media,quam Orgonis planitiem,autumnali tempore
tranfiuiflet Libcris Gangem & T) berim quam Duren-
am tranfnataflet.Hzc leuandi animi gratia dixiiTc vo-
lui.Te vir maen fice, iniuria.nec iniuria: illato-
res. vlla prorfus faifa: magnitudims fim dach ra per.
moueant,non eft vera magnitudo.nec verum
: id enim im is at que : nrirm i (Ti rm s an : man ti-
bus datum eft, mag nit udo vera eft po(Teprode/Te;verior
autem relie: potucrunt nocere nocen hominum,
ionocenti puero,& boni n un ti j vicem hanc refer re,qu id
hie magni cftHmo vero quid nifi mh ilomi nus ? Si enim
peccatnmomne nihil eft.e magis eft nihil.quo pecca-
tum maius: ita peccati magnitudo, i dci pot ei t magni
tudo , nihil eft. modo magnitudine virifortes,&
fuis artibus vfi funt,potuerunt quod fcorpius, quod ara-
nea potuilTet, nocuerunt vni ex tuis , & quod eft in hac
immanitate confpeftus.tibi nocere voluerunt , necr:ii
vt tibi, fed, vt iibertatis aciuftitiz defnfori. Te enim
non nifi propter illas odio habent . illas autem propter
fe,vt quas iniufto , quo fuperbiunt imperio contrarias
norunt. Tu fi ad magnitudinem animi tui redis.horum
tumidum,& inane propoltum , imul oder s & cootem-
ncs.acria quidem iftai acuta, fed paruafunt. De maio-
ribus agitur. Haec cum vniucrfitate tranfibunt, & ferui
tui vltio latebit/ub Reip.vindifta. Vale,& perficc quod
Cpifti.
FRAN. PETRARCHA PRINCI
Pi romano, S. Epift. II .
Ramean Italuc coniungerc a t/tde.
LEue eft quod nunc animum premit, egerendum ta
rnende negleum Hornacho obt, pi* en im .quii
pro quantiutc bilem czcitet , &paruum licet, ingenris

TlTVtO ilBIR. go$
nauiex rhateriam fert. Ol nempe virus abditum, pro
fundi, vetuftqufeodij itamihivifum eft, ita tib viium,
iri cerns fum,& fi lattsinnotefcat, totius Pop.Rom.at-
que omnium Italorum aeimis,inct)iTurum bfhfimx
indignationis acleos, fpero,exciif irmq;graucdinern.
torporis.quo nunc prifcus genere / indolis vigor tepee,
cui vi velfponte totus olim orbis celfit, nunc pudor vl-
timi heminum infultant, non inutile opus Reip. i lue-
Cefferit vt opto, breuis fcmtilla , magnum mouit incen-
dium, ve'rbum vnum, multarura ac magnarum rerurn
filit indicinm:fed am rcsipfa traebnda e,nectam ma-
gis ciaggeranda iermonibus , qum indignatione le-
gentium.Nuper equidem inter quofdam.ex his qui lib*
videntur fapientes, aliis forte non ita dubitatum,&in
qua:(Horns formam propotum fuit,Epedire't'ne terra-
rumorbi, vrbem Romam, 5c I tal am cllevnanirr.es at-<
quepacificas:Et quamuis ilia rerumdubitatio,fatispuey
ribs & inepta (it tarnen difputandi ftudio, vtrunque po
terat excufari,niii mnltis argument is vitro citrque lit
ftatis,isqui omnium fapienrifimus habebatur , curr
plaufu & fauore omnium,nullatenus expedire^vnenata
diffini none rirmarTet. Quod w,qnacCo, vir eloquentili-*
me , cura primum vt foles, in publico perorabis, populo
Romano meis verbis indica, vt intelligat.quae funt ho-
unv procerurri, de noftra falute,per quas, etf nihil no-
cent, nimos tarnen fuos.ventofaloquacuate detegunt,
dumqaod de nobis ciipiunt, tarn vehementer cupiunt,
vt dimulare non pofint. &votum iniqui/Iimum,ac
hoftile propotum uum in rationis. locum transferre,
contendunt exctate turpiffima. Sed ipt quidem ,in er-
ronbus fuis morientur.Nos in manibus Dei fumus, fqr-
turram non quam ipii vojunt.fed qtiainille nobis piarpa-
rauerit hibituri. ontamenhis deliramentis interfui,
contnftaflem fortale aliquos , eque enm aut hone-
ftum, aut mihi pollibile.in tam impa loquacitita ilen*
ti fuiflet:ca:tervtjesad me perlata ert, indignt' gra-
uiter . & tunc nter noftros contraria ti; rfimi'i ,& nunc,
& aplid te hbertatis noftix Princip, quantulcuni|; au
tomate dirfinio. Tque ante alios & Roman Rt populSt
i
<o* F. Pitkarch. Epistolar vM
atqne vniuerfam Ital iam , vt quod ego verbis xlTern, r
bus approberis, per omnes cachelas fupplex oro, Sert
in ftata profpero diu viuas, & Kemp former 1. beraum,
fliciter regas ,opto.
FRAN. PETRARCHA POPVLO
ROMAN O.S. EpiltlV.
Libertatcm & eiufdem ajrtoren^-vt tut.uur,&
mnoxiumdtfenatjiortamr- - _
APud tc qui Jem Inu.cbffime domitrqueterrarum
Popule meus, apud tc dam,paucis, res magna tra-
tanda cft,aduertitc animos.quxlb, obreftrque vos Vi-
ri clari/jjVeftra res agitur. Magna (inquam) nec fo-
iumrnagaa , fed maxima , & terns nuJia par cie
poteft, neue foritan feiendi au i Jos, eipecbtionc confi-
ciam, aut rem fuapte'natura permaximam , nitar verbis
augere,pratfationibus omiifis,ad ipfam remven:o. Trt-
bunus olim vefter.nunc captiuus alienus.o trifte lpetU-
eulum,ceu fur noturnus,aurpatria:,prod4tor,ex vincu
lis caufam <iicit, & qua; nulli vnquam facrilego pra:rc-
pta e(V,apud iudices orbis terrarum,& iuftitia: magiftros
iufbc libi defenfionis facultas eripitur. Eil ille forte neu
indignus hace perpeti, qui in fuo ingenio.fuifque,
dixenm , manibus plantatam>, & jam radicatam, floren
temque Remp.in ipfo gloriofiflimi fuccelus flore deft -
ftuit'At minime digna eft Rom.i, Cuius olim cines, lege
inuiolabiles, & fiipplicio exempti, nunc non rned fine
fceleris infamia, fed multa quoque cum laude virtucis,
paflim fanio quoiumlibet arbitrio violen tur ? se enim
eaufam ignorctis,Viri illuftres,qua olim put & reftor,
jmncciuis dicam, an exul veiter opprimitur, rem nefeio
an vobis incognitam, fedcertmirabilem, & indignam
audietis Non ille quidem neglefce,fed defenfa: liberta,
tisarguitur : nec deferti, fed occupati capitoli j reus eft.
rlhid libi fumm , & crueibus expiandum fcelus, obiici-
tur,quodaftirmarepra:fumpferit Romannm imperium,
nun etiaai Romar.dc penes P.R.ciTe. O impia fatula/
truculenta inuidi/O male jolti inaudita/Tu vero nc
infall:bilis,!& incrrupte rer arbiter r i s t quid a-
gis?Vbi funt oculi tui,o tubus humanar mifcriaiunebu-
Jasf-.
Sine TiTVLO Liber. 6
lasferenarefolituses ? Cur los auertisiCurny ancipit*
fulmine,caufam dirims celerat? fi non meromur af-
pice in nos,& miferere noftri Rcfpicc inimicos noftros,
minus tuos.quoni multiplican funt,& odia inique
oderc nos,ncc min us te. Dcerne quxfmus.in ter par-
tcs,omni ex parte diifimiles.Deniquc de vtiltu tuq judi
cium noftrum prodcat.oculi tui v idean t acquitatc". Cer-
t. II iugo Romano, quad omnif iuft illmi'i atque fuauif-
fim fuit.iliqua gens, imp veto gens omnis,vt cernim',
voluit colla iubductie,nibil t ft q; indignemur,aut mire-
mur.Eft enimanimis mprtali.iibertatisinitus apptit9,
faspe etiam incfultut pracceps , Sc fcpc du parre me-
lioribus pudor Vetat qui bene fubeffent mal prajfidentr
fie omnia mifcentur,atque turbantur, ynde nonnunqua
in loco digniimperijTeruitiumindignum,& in loco iu-
fh feruitij.iniuftum Imperium videmus:Quod nifi ita ef
fet, mcliori loco etTent re humana; , & adhuc incolumi
capite, mundusintegrior, id fi mjhi non creditur, expe
riential Credatur, qandp vnquam tanta pax tanta tran-
quillitas.tanta iuftitia.tanti.is virtue s honor, tanta bonis
prx'mia, tanta malisfupplicia,tam ben? confu turn re-
bus.qtimpoftquim vnum caput orbis habuit eaptque
ipfum Roma fuitQyo potifiinum tempore.amator pa
cts aciuftitia: nafci Deusexyirgine.terrafque vifitare
dignatus eft. Singula quidem fingulis corporibus data
iunt capita, Si orbis yniuerfus, cui i Poeta magni corpo
ris nomen afcribitur . vno tern porali capite . debet e(Tc
coRtentus.Mo.nftrupfum eft enim omne animal biceps,
/panto magis horrendum , Scinimanc prodigium eft,
animal mille capitum diuerforum, ifque mordtium,
jnuiccmq; pugnanti ? Quod il capita plura fint.vn ta-
mc,q> ccta cpcfcat.atq; omnib.prxfit.ele deber non
arabigitur, vt totius corporis pax inccufla permancat.
Cen experimtii innumeris , & docbflunor homi-
n auctoi itate deprehs eft,tV in Cttlo,& terra.opti-
nia sper fuit mitas pr i ncipatus. id fan fuprem caput,
velie feDe'prnnippts.n aliud eile qum Rom..mulo
pCcib' declarauit indiciis.qum belli, paofqueglpria,^-
<jue mirabilcm fine exemple virtutis, tanta preeminen
6qS F. Pitiarc'Epistolarvm
tia dguam feci: , quz quamuis ita fine, adhuc tamcn ff
bumani moreaoimi , mak> fuo quotidie gaudentis, ali-
qua gens, vt dix i ,'damnofam & ambiguam libertrem,
qum tutum, Sc falutar? publiez mams impen mallet
arnplecb', pofTet infolcntiz, vel lnfciux venia deberi:iU
lud vero, quisinoffenis auribus accipiat,inter homines
deftos quzri,An Romanum Imperium Romz ft- Er
go apud Parthos,PerfaTqne & Medos.ParthcrumJ'er'
rmque,&Medorum rgna confiftent , Romanum im
perium vagum ent-Quis hanc indignitatem (tomaenof
frat ? Quis non potis euomat , penitfque rciieiat, fi
iroperium Romanum Romz non eft , vbi qnz/o eft?
Nempe fi alibi eft, iam Romanorum imperium non eft,
fed eorum , penes quos illud volubilis fortuna depofuit.
Etfi enim fzpe Romani Imperatores , pro neceffuitc
Reip. in orientis , aut occidentis extremo, Grpe fub Bo-
rea, vel Auftro cum exercitibus agereat , Romanum ta
men interim iropenum Romz erat , & de Romanis Im-
peratoribus,quo vel prxmio , vel fupplicio digni effent,
Roma cenfebat. De Capitolio petcbatpr quis honoran-
dus.quis pleilendus.quis Vrbem priuatus.quis ous,qais
triumphansintroiretjfi inquirtpoft lui. Czfaris/uty-
rannidem , dicere malumus Monarch jam , Romani
principes, quanquam iam Deoru m concilio afcnpti ,ad
huc tarnen S P.Q^R-gerendarum rerum licentiampo-
ftulafle compertum eft, & data,vel denegata licentia,e-
gifle quz dtftinaueraht, vel ceftiTe. Imperatores igitur
vagi eTe po(Tunt,ftabile fixmque femper imperium eft,
de temporali ftatu, fed de perpetuitate imperij dixif-
lecredendus eft Maro,vbi ait:
Dum domus ^yfenex CapitoU immobilefaxiim
isfccoletjimperimquepater Rcmanut habebit.
Neque enim hzc dicens , centum aut mille annor, (d
immortalem illis duobus.gioriam (pondebat. NVe quif
quam verba hzc blandiras vocet,quxproffto,nec lin
gua mea , veftris auribus dignz funt.digrcftlone o
pus eft. Scio ego,de hac re Virgiliumquod loco ab Ao-
guftinorcprehenfum,non iniuft.fed ibidem mox nrfrrf-
iime excufatum,cum Poeta loquentem de vobis loucm 1
4 facercv
Sin TiTVLo Lihe.. 6j
aceret.fc ait:
Romulus excipiet geptem " Aiauortia coude:
Mocma.fRoman6fqHefito de nomme dicet.
& origin) perpetuitatem adiiciens,inquit:
H ego ec metat rerum tmporapon
Imperiumfinefine dedi.
Hoc non imment quidem nott Auguftinus.Quomct-
o enim imperium fine fine dabit qui nihil vnquam de-
dit,aut dare potuit,ni( quod homo fccleratus,& morta-
lis poteft,fal( diuinitatisopinione,non prnatus,fedone
ratus,& oppreffus? Pratereoautem ha:c. quifquis impe
rium Roman um ddit (qnod non dediiTe certnm cft,ni-
f omnipotentem Deum.cuius in coelo,& in terra Impe
rium vnum eft.vnde imperia cuncbdefcendunt)vbi ta-
jnen hoc imperium fit quatrit Auguftinusrin terra.an in
loEt vtique(inquit)in terra cft,& fi effet in clo.coe-
lum & terra tranfient qua: ipfe fecit Deus.quant cuius,
quae condidit Romulus- Hax Auguinus mVirgilium.
Et certe perfpicuum eft , rgna omnia ,& quicquid vf-
quam clarum , aut magnificum oculis noftris apparet,&
jfi ant non ruerint .tuncfaltem ruituraeffe , dum cce-
Jum & terra mouebuntur : Ilia concuticnte qui creauit,
qui que nou c.dum,no .unique terram faciet,non men-
titurus,! vt lupiter , cum ipfe fit Veritas. Eius eft illud rc-
gnum,pnncipio carens,& fine caritur.de quo fcriptum
eibEt regni eius non erit fin/s.quod licet forte Virgilius
ignoraret , cui Deus ingenium excellens .eloqmumque
pra:ftit erat, verum haec a fapitibus abfcondica & paruu-
lis rcuelanda negauerat.illud cert non ignorabat.peri-
-tura e(Te omnia regna, quae initium habuiffent. ingenti
igitur cautela vfus eft, fiquidem vbi immortalitat Ro
mano polliccbatur imperio, non ipfe loquebatr cx per-
fona propria, fed Iouem loquentem induCebat, vt men-
dacis Dei,mendax oraculum effet & faifa prpmifio. Ipfe
autem ad gratiam P R.alieno mendacio vtebatur.at ali
bi, quando cr perfona fua loqui voluit, veritatem ipfam
idem Poeta non tacuit:
iî enim res Roman&,periturA<fue regmd. -
Qujsnon clar vidcat.inter imperium fine fine.perituri
Rr iij
io F. Petrarch. pistolarvm
que regna.xruid interfit>Sed hc Virgiliui, iLi Iupiterlo
quebatur,hchomo ingeniofus,ibi flfus Dcus.aliisqoi-
dem verbis, fed hac plan feutentia Virgilinm accufat,&
cxcuiar Auguftinus/ecundum quam intelligo quae dixi,
& quae dic.Certc Romanos erat le qoifcripfit.Omnia
ort a occidunt , Si aufta fenefcunt. Senefcent ergo hzc
mnia,fi durent, & fi euiufque rei finis eft feneft9 liu.v-
tique omnia fenefcent , riifi iam forte fenuerint.quando
fequae ftant,cunfta occident , & occafum fi non prarue-
ncrit/altem comitabitur fcncftus.Ita nulla eft exceptio,
feu durent/eu non durent, orra omnia.aut fcfius,aut -
icius tandem occident, & fenefcent. Voluet moni conti
nuo rotaffl fui inftabilis fortuna, & de gente in gentem
volubilia regn.t verfabit Ficiet illacti volet reges ex fer-
uis,feruos ex regibus , & in vrbem Romarn,& in orbem
Romanum , fuam melucbbilem potentiam exercebit.
Quarrt precipu in vos Viri optimi, multis forte miferart
tibus.nullo penitus fuccurrente.diu miferabilibus modi*
exerait & exercer.Scio,dolec$que, fe-plus qui credi pof-
t indignor: quid amplius faciam non habeo. Necme
angit, g fortuna iure fuo vtitur , vt in reliquis.fic in vd-
bis.atque vt fe rerm humanarum plan dominampro-
. bec.ipfumrerum caput attingerc non vereturSciovio-
lentiam , inftabiles mores noui, quarundam vero nd-
mitarum gentium irianem iaitantiam aegr foro , qua-
rum nunc Romano trita iugo colla lafciuiunt,ita pudor
& foclix Tabula, iam(vt caetera multa fe grauia (leam)in
quarftonem vcit.An Romanum imperium Romae lit*
Enimuero vbi riuricliorrtdafyluaeft, poterunt regia te-
fta confurgerc.atque vbi nunc atria funt ,auro rutilante
diligentia , poterunt cupidi gregespafci, fe pcnetralibus
regum,Vagus paftor infiftere.nori detracto fortunar im
perium, poteft ilia fundiros , vt vrbes alias , fic reginam
Vrbium pari nifu , ruina maire profternere , quod
heu; magna ex parte iam fecit, illud profftA nun-
qium potuit cere , vt Romanum imperium, alibi ft
*juim Romae , flmul enim vt alibi efte cceperit , dein
fciTe Romanum. Hec mirabilis Ciuis vefter affirmaf-
ft> fe imrrriarc non negit.fe hoc eft illud graue erimeti>
vaAe
SrNE TlTVLO LlBK. 61t
vnd? in difcrimcn capitis adducitur , addit aiftem,fe id
mukorum confilio fapientum dixilfe , nec puto menti-
tur,&dcfcnfionii copiam,aduocatra(jacfibi dari flagi-
Cat. Negator, & nifi diina mifericordia.vcftrque fauor
occurrerit.a&iim eft,innoeens,indercnfquedamnabi
tnr. Bominom pars magna compatitur : nemo fcr eft,
qui ion mifereatur praeter eos, quittas proprium erat
micreri,& parcere erroribus,non inuidcre virtutib*. lu-
rifconfulti infigneshicctiam noil dfunt, qui iurcciuili
alferant , lianc ipiam ftntentiam probari dariflimara-
rionc,necdcfunt qui ex hiftors, fe multa & valida pro-
baturos dicant, ad eiufdeir, fententiae firmitatem,mqd
vocem bceatenrttere.Nc tarnen nemoeft,qut
ffltttR audcat pneter quni in angulis,in tenebris.in ti-
moreJigo ipfe,qui vobis hace fcribo,& forte pro.veritte
non reeufem mor > fi mea mors collatura aliquid Reip.
videatur,nc taceo, neque his ipfis ad vos feriis aicum
Domen adiicio,ftylumipfum futficere arbitratus,hoe ad
iecto, einem Romanum clTe.qui loquitur : quod fi tuto
in ioco.apud aequum indic, & non" ad tribunal hoftium
res agatur,fpero ventare animum illutrte,& lingiiam,
feu calam dirigente Deo, ( alquid dicere.quo luce
clarius appareat, Imperium Romanum , quanquam for
tuna: iniuria attritum , oppreTmque diu,& quanquam
vari ab Hilpanis,Afris,Gra:cis,GaIlis,Teutonis oceupa-
tum,ad!iuc tarnen quantulumcque eft,Rom~ efe.non
alibi.idmquc manfurum, etfi nihil protfus ex tanta vr-
be,pra:ter nudum Capitolij fuperelet.quinetiam.
tenc, quando nondum extei nis manib* ag?bamur,tan-
tmque Reman Criares imperitabant , non penes eos,
fed penes CapitolijarcemjiCPoputum Romanum.om-
nc jus imperij fui(Te,fi verum eft,quod mate fideipoef-
for,vllo tpore non prarfcribat.In hocautem rerum fta*
tu, dum dies trahitur , quod forte defuper datum eft.vt
quod mod nec fperarc quidem auderetis,t2ta res in lu
cem veniat.vnum quod ad veitram, &: Roman nominif
rara,inter omnes lingular) qtiodam amore,ac venettt*

Rr iiff
in F. . Epistolary**
tione eomple&or.Claritatem igitur veftram honor, ae-
queobfecro, neciucm vcftr in extremis poli tum defe^
ratis, fed veftrum effe monftretis , olennibns cum nuo-
tiii repofcentes:etfi enm vobis mpefij cittilum nitantur
eripere.nondum ram eo vcfaniarfunteuefti vt negare
audct.vos in veftros ciues ius habere- Cert fi quid ho
mo ifte peccauit Romae peccauit.nec du bitan potcft, de
CmifisRome, peceatis.veftrueiTe nidicm mi vobis fu
datonbus leg atq; Cultoribus,& qui iura genribus tra-
didiftis eripitur ms commune. Vbi en im luftius delita
caft gesqim vbi commirta funt: Vbi fcilicet & locus i-
pfe memoriam criminisrenouans, fceleratis pars non,
paruafupplieij.&fcelcrum fpeftarores , pene fpecfacu-
Jum,autfoletur,autterreat. Qiidfi forte Trib. vefter,
quoniam multi , quin potius boni omnes ita fentiunt,
non ftipplico f d przmio dignus ell.vbin meus.quod
meretur accipiet.qum vbi fecit propter quod taha me
retur? Nufquam dignius pratmiurn viri fortis exoluitur
qum vbi fortiter geffir.vt qui aftiim viderjnt, adimi-
candum premio accendantur. Fidcnter itaque repofcire
Cinem veftrum.nih 1 nonum,njhil iniulhim pofctis.po-
tifque delinquitis fi tacetis. Quod fi communis iure pa
tria;,vbi nunc captus eft poniendus aTeritur.quanto ve-
rius communis patria Roma eft,vb ille natus,educatf-
queeft, vbi quicquid id^ft.vnde accufatur ,admi/t, qui
tri nihil hic vel laude, vel vituperio Hign im fecit: fi
vero contra morem maiorum oimforrnnaceciderunt
anirni,adeoque dcgeneratum eft,vt iuftitiam pofcere te-
meritas yideatur, his quorum patribus, nihil olim diffi
cile vifum eft at filtern quod ab omni,qua; legibus viuat
barbarie pofei poteft:pofcite,vt ciui veftro audientia pu
blica,& defenonis legitima; non negetur copia , nue
qui in luce fecit omnia.imo qui quantum per hominem
fieri poterat lucem mundo reddidit , in tenebris con-
demhetur. Oftenditevos denique Canm fort nam
eon negligrre Ciuis veftri, refiftite iniuria: , prohbete
nephas, protegite innocentent , reum vel nocentem iu-
(bcate,lut faltein,ncprocuiufqnam libdine iudicetur
. Ferte quam potcftis, & quam debet is opcm
Sins Titvlo JLibsR.
Trib.vel fi id nomen euanutt.Ciui veftro,muItadeRep.
benemrito, atque iliud in primis,quod qnaeftionem
magnam atque vtilem mundo , multis fopitam , ac fc-
pul ram feculis .fufcitauit , qua: vna ad rerbrmationem
(latus . ci.arque adaurei fee -Ii mitium, viaeft.Suc-
currite illi viro, eque contempi-ntis falutem eius, qui
pro veftrafalute/efe mille periculis.aefempitern obic-
cit inuidiz,illius propofitum atque animmcogitate,&
memineritis.quo in ftatu es veftrz f ierant,& quim re
pente vnius virieonfilio atque opere, quantam in ,
non Roma tantm,fed Italia omnis erefta eft,quanrura
fublto nomen ItaJicum, qumrenouataac deterfa Ro-
maru gIona,quantus hoftium rretusac dolor, quantum
gaudium amicorurn , quanta populorum expectatio,
qum iminutatus rerum tenor, quam facis orbis alia,
qumdiuerfus habitus animorum , quam nihil fibi fi-
mile, ex omnibus quae Tub celo fiint, tarn mira, & tam
repentina mutatio rernm fuit. Septem enimmenfium
non amplias fpatio, frena Reipublicae tenuit , vt rix ab
origine munch mains aliquid atrentatum rear, & fi ic-
cefiTetvt eoeperat,dininum potius qum humanuni
opus elfe videretur, Et profeft, quicquid ab bom i ne
beneagitur, diuinum opus eft. Huiceigo,qiiem ve-
ftrx glorias . non ambitioni propria; defudale notura
ir/aiior baud dubiu* debetur , de etientu fortuna cul-
panda eft.fiquis autem torpor feruenri principio inter-
uenit. humana; varietati atque imbecillitati veniam da
re, Sc dum licet vindicate.Ciuem veftrumab iniuria,qui
Grteos Macedonum , Siculo; Carthagirrenfium,
Campanos Samnitium , Tufcos Ca Horum iniuriis,
non fine graui veftro periculo vindicates. Extenuaras
funt fateor opei veftras, at ntinnoam plus animorum pa-
tribus veftris fuit, quam dum'Romana paupertas, di
lles virtutum viguit. Imminuta vcftra potenta eft
non ignoro, fed mihi crdite, fi qua priftini fangninic
gutta fupereft,n parua vobis eft maieftas, neq? medie-
cris auftoritas.Andete aliquid, adu.ro ves per memoria
reru m Romanarum , per maiorum cieres glorian*
per nomen imperij.pcr niucncordiim Itsv Chkist,
ft* <P. PiTRAKCH. EriSTOlAVM
qui diligi prozimum & fuccurri inbet affli&ii. At
cete , oro 1 i quid , prxfercim cuius & hbnefta pe-
titio , Sc inhonelram ac turpc filentium eft , etfi
non propter illius falutem,at propter veftru decus. Au-
detealiquid.iivultis eflealiquid, nil minus Romanum
efr.qum timar. Prardico autem vobis,quoniam f nmc-
tis,f voiipfos contemnitis,multi vos quoque continent,
meuer nullus.fin fpern. nolle cceperitis , long.hrque
Tnctuemini,qDodcum fiepe olim.tum nuperapparuir,ii-
Jo Remp.gubernante.de quo loquor. Apetite tan tum v-
nanimiter ora vcftra, fentiat mundus vnanrffle vneem
P.R.nemo vlquam illi irridebit,aut fpernerrnemo non
venenbitur.aut timebit.Repofcite modo captiuu nunc,
vel mftitiam pofcite,altetum non negabitur.Et qui par-
ua quondam iegatione, regem Agyptium/ub obftdio-
ne Syriaca liberaftis , nunc ciuem veftrum , ab indignis
arceribus Iiberate,& vlete.
FRAN. P E T,R A R H A A M I ,
S. Ejift V.
Qyod m Gattin moram trahere cogatm-dolet-
GErninus mihi ParnalTus , alter in Italia c(t,alteria
Galliis, qualis qualis exulantium lat Pyerid du
plex domnsrln Aufonir Helicone feelicier fui:
dumfata Defijtiefmebant:
Vt apud Maronern illa miferabilis amans ait ,i tarnen a-
mans miferabilis, & non ptidiciilima,ac confian tiifima,
mulier fa it Dido.nunc ine Galliens orbis habet,3t occi-
dentahs Babylon, qua nihil informais fol videt.Sc fero
Rhodanus a-fhunti Cocyro , vel tartreo fimillimus A-
heronti , vbi pifeatorum inops quondam rgnt h arre-
ditas, minim in modunxobliti pnncipij, ftupor eft me
morare llos.hos cerner auro onuftos,& purpura,fuper-
bosprincipunvac gentium fpoliis viderc pro 'nueriis ra-
tibus.luxuriofa palatia , & mcenibus chulos montes,pro
retibus paruis.quibusolim ina:ftuGalila:o,vilus vixe-
xiguus qiiierebatur . qnibus in ftagno Genezareth tot*
nofte laborantes.nihil cceperant.Mane autem hcto.c--
ptaeftm nomine I es v in gens pifcium mulcttudoaudi-
re nunc mendaces linguas peftare membranas vero
SlN TlTVlO LtBR. tfi
vacuas, Ik pendent i plum bulo , verlas in reta, quibus in
nomine eodem,fed in operibus Belial, crdula Chriftia,-
norum turba concluditur , vt moi fquamis ernta,ciira-
rum rhmmis , Se defolatoriis carbonibus exuatar , ri
Ventrisexpletnra voraginenrCernerepro fanfta folitu-
dine.frequentiam fceleratam, & eirCnfufas acies fatel-
litumpeflmorum, profobrs volnptuofa conuiuia.pro
peregrinationibuspiisotiuminhumanum , Siobfcot-
hum.pro midis pedibus Apoftolornm niueos.furum vo
litare cornipedes auro nitratos ,auro teftos,aur man.
dentes,auro denique propediem , nifi dominus feruilem
luxum co'rccat calccandos. Quid multa ? Pcrfarcm aut
Parrhorum reges dicas , quos adoran oporteat.quos fa-
lutari fine muriere nephas fit.O hirfuti.ieionqte Tenes.'
ijuib' laboraftisjquibusagrum Domineum feuiftis'qui-
bus fata rigantes/acrum fanguinemefrudiffemirto au-
tem hacc.His igittir nunc inlocis, mifereare fortem ini-
quillmam amici,aliud fort,fed hoc cert upplici non
rncrentis his ego a -ne in locis.vbi puer fiteram,iam fe-
niorfum/ato me>l;berum(vt putabam)ad pueriliariir-
ium fallidia retrhente, hicita confeftus & affeft' film,
vtiam fenfim morbo animi.in corpus tranflato.torus as-
ger,n'l prarttr meros dolores, rancores loqui pofllm.
ltaqix multa,quae in aninioefFerant, dicere habui.vter-
e mihi nunc ftomachus dolet , nil ex me hodie placi-
miperes: Nop poteftex amaro fonte dulcs riuus e-
rumpere. Natura fert , vt exulcerati pectoris in fefta fii-
fpiria,& offenfi animi verba int acria.
FRAN. PETRARCHaAMICO
S. Epift. V !.
Mdignittem temporumpurum deflet.
SI per ceupariones licuitec ,nunquam alias tam iufta
feribendi fimul,& indignandi, ne dicam flendi.mate-
ria data eflet,quid vis dieani?Piget ineeepifle/ed Sc defi
riere itidem pudet, itaquequamuis aduerfo fydere.poft-
qum tamen(vt aiunt) boues fub iugura mifi, mihi
breis papyrus exaranda e(h
Ommm pt&ifiti vitmih fiait, ihquit Satyricus
6i . PetrArc. Epitolarvm
O fimplex, aetatem noftram Cert non videras, nunc i
prxcipiti vida fubftiteruntvvt iam fine publica ruina tri-
firi vlterius non poflt,intcmpeftiu "igtur abena ir, quc-
relam,in tuum feculum rranftuIifti.Quicquid hiftonco-
rum labor, quiccuiid rragcediarum gem tus. m noftram
pertulit notitiam , minus fuir , qum quod oculis vide-
mus.Quod apud illos cochurno dignum fcelus crar.apuj
nos iam veniale peccacum eft. Irans eil mundo Deus,
sec immerito.patientiam pocius ram miror Tcmpo-
ribusillis locabatur fort un a, nunc feuit:rcddc Keren cat
precor.redde Domicianum,apertiorquidem ptrfecmio,
fed leuior erit & breuior.Licear. pretio modici fanguinis
mercari caelum, & ad gloriam martyrio peruenirc, Ja-
tenti tabe conlumitur non vita pra:ripitur,fed virtus nee
bene viucre finimnr,nec honeft mori. Sentio rediit aU
inferis Iulianus, cque funeftior, quod aouum nomea
arTumpfit, animum fernas antiquum , Sc hoftile ,ro oii-
tum amicitiar velo tegit , fignanoftra fequ entes prodi-
mur,noftrque duel's aufpiciisimus in pcrnitiem, & nifi
feCHRisTvs iterum vindicet.aftum eft. Heu,nimium
diledle mihi, quid putas, quid asftimas, quid cenfes, quid
JOiihinuncanimi fufpicaris? Mirum ifi contra naturam
m cam creceus fum,fiquidem totiis effiifo telle fum cho
lera non autem metus,non reuerencia, non amor , no
verititi indicia fuppl ua.prxmia mendacio impediunt a-
perte loqui qua: fentio.fed occupatio, led ira/ed dolor a-
nimi.fed luftuSjhoftes ingenij. Et vtinam ftylus par
materia:,rebfque meis explicis , otiofae vitx fpatiii de-
tur,profeoinipetus.ard6rque non deerunt. Non fabu
las agam,eti fabulis lnt hase imiliora qum vero,dicam
monftra, qua; vidi , qua: audiuifii. quibus infectos los
atqueaureshabeo. Non fimplex iufania,jisn vnus fur&
Hercules, non vna Thyeftisccena, non vnus monftruo-
fus fctCs,concubitfque non vnadifeordia inter an aros
fratres.non vnusinnocentis oforac mactator conivrgis,
xnatrfque non vna prfuga: parentis impietas libido.
Dcnique non vnum Ilion eucrfum.non vnus iniquipa-
tris imperio difcerptus Hippolytus, fed torus orbis eucr-
faste
StNE TlTVLO LlBR. 617
fus lacer, qua; ab aliis vndique ftudio conquiruntur,
hicpaffim in triuiis occurfant.Putif-nc Trgico carmini
de* iTc fubieitum'Caeteri fingulorum fortunas Angu
la fcelera cecinere.mihi inaudita portcnta, quorum nul-
luseftnumems, mihitotiushumani generis cantanda,
feu potius defienda calamitas, feruitus, ruina, ludificatio
&mors: vcnfimaquoquetexetur hiftora,fedflebilis Se
, horrenda,non lintel libri ab aunalibus diflentient, nulla
inter Polybium & Claudium , & Lucinium, & Valerium
Antiaten, nulla inter Saluftium Sc Liuium , nulla inter-
Herodotum Sc Tbucydidem lis erit : Vero om nia eonfo-
nant(mquit)Ariftoteles Egofcribam,vertasditabir,
humanum genus omne teftabitur, iudex efto pofteritas,
niY forte tuis mals oppreflaîoftrisinrendere non po
tes. Tibi interim amice, te iioui, ex his paucis.omnia
non modo quas fcribo , fed quarncditor clara funt, nec
Tragdia tibi alia,ncc hiftoria opus eft. Vale Sc te fli-
cemeiro.quod hmcabes.
FRAN. PETRARCHA 1-
co, s. Epift. VI.
Cdamitatem tempomm dplortjDeiimqit
provindiffa orat.
DVm faBtiifimum.grauifirnmque formonem re-
peto, quem mecum ante religiofi iHins, veteris
rempli fores,nudiuftertius habuifti,concalefco acriter,&
ita fum,vt oraculum aditis penetralibus emiiTum putem,
&Deum mihi videar audille non hominem , ade mihi
diuinprarfentemftatum,im6 cafumac ruinam Reip.
depjorare.adcque profund dgitos eloquij tu in vulne
ra noftra dimitiere vifuscras.vt quotiensverborum tuo-
rum fonus,ad memoriam aurium mearum redit, totiens
dolor ad animum,mror ad oculosreurrtatur, & cor
meum:quod dijmloquebarisardebat. Nunc dum me-
minbtdum cogitt, dumprouidet refoluaturin lichry-
mas.non quidem feemineas/cd viril, fed mafeulas, Sc G
letur pium aliquid aufuras, prque virili portione. vfque
adiuftitix patroeinium crupturas. Cm fa;pe gituran-
tca.tum prxipuc poft cum diem, folito fxpius tecu fum ,
<j8 F.PsxRar.*. Emstolar. v
facpe fubitdefperatio,Grpe ipes, farpe autem inter vtram-
que fluitante animo mecumdico: O i vnquamlj in
dicbus mcis aceidat,6 ram c!ir: open's, 8c\ tanta; glorut
fim parriccps-Dehinc crebro ad com,quem in dclxis cm
cifixum habeo.verfus ma i voce(atqucoculis h : m . ti
tas exclamo.l i s v bone, Sc niirium manfuete, quid hoc
efttExurge.quare obdormis : exurge, & ne repellas in fi-
nc.qcarc fciem tuatn auerrs'obliuifceris nop-ac noftr,
& tnbulationis noftraKProte&ornofterafpice.Deus.vi-
dc quid patimur & vnde, q-jx-ve ub el vpeo rui noimni
ab hoftibus tuis fiunt.vide & vindica. Si minus,occurre,
fthifquam mortiferi vis vcoeni Vitalia mcbra Cprripiar,
&extrcmismaforamobniamurmolibus.Qnidagis?n te
perantiuro falus.Quid faluator cogius.quid barres, qu-
diu los inerteSjQuam diu n oftns n ugerk miferiis
Quandiu null tantis Jabdribus modum pones ? an nuit
no itra non vides,quem nec cli ambitus,nec abyffi pro
fnditasflhijnecftillxOfeani, necfyluarum folia, nec
arena; maris, nee ftellarum numerus, n animanti mu
trtudo,nec berbarum varieras? An odio tibi fu m s. quoc
vque ade amare Conueuerasi vt noftri amore viclus,
cali regnaror Deus,in terram defcenderes.atque homo
moriturus afcJeres in crucem? n forte vides & diligis,
fed retrahit impotentia fccurrendi? Atinon esomni-
potens,quid fperamus?An terret vis hoftium tuorum?Sed
nondum puto feculi noftri fuperbia, fecit hommes Deo
pares- A n forte mifericordia judicium frenat; Sed vide iu
dex infallibilis.vide ne du m paueis parcis, perdas innume
ros,& pictas fceleratis exhibir fle crudclitas bonis.inno-
iiifque pernicics Sed quid loquor homuncio, quis ego
fum , qui tecum litigem? Tibi nos noftra commicti-
xnus.de nobis tu videris qui crait ;, memor imbcil 1 : ta
Litem noftram,diutius fub tantarum erumnarum cumu -
lo non poil'e fubftere. Itaquefer opem opportunam.du
adhue quicquam reliqui eft, nc fiperire permiferis , fu-
fcitarc habeas, qtos iluarc potueris. Adefto fpes noftra
& quod qiiotidie iteramus , In adiutorium noftrum in-
tende ac feitina, & vel tot mundi mala, vl mundum i-
pfum finias,precamur.
FRAU,
/ Sine T'tvlo Libir. gi$
PRAN.PETRA8.CHA AMICO
S. Epift. VIII.
De inameno occidua BabylonUflatu.
SI quiequid anirous meus frt, de huius occidua: Baby-
lonis ftatu,cuius fato feu venus peccatomeo , i nuitus
totiens ciuis fio, velim ftylo committere, vereor Pater,
ne & dolorem meura lamentis exaggerem, & fanftifli-
Bias curas tuas, occupation fque pulcherrimas, intem-
peitiuis , & inutilibus quenmoniis interpellem. In
luibma feito , non modo hune, fed ne Ciceronianum
quidem calamum rebus parent. Qicquid de AiTyria,
. vel jEgyptia Babylone , quiequid de quatuor Labyrin-
this, quiequid denique de Auerai limine, dque Trta
ras yluis, ulphurefque paludibus lcgifti , huic trtaro
admotumi fabula eil. I lie turrieus inu! atque terri-
ficus Nemroth, hc pharetra Semiramis,hc inecorabi-
lis Minos hc Rhadamantus , hc Cerberus vniuerfa
confumens , hc Tauro fu polta Pafiphae , mixtmqu
genus (quod Maro ait) prolque biformis Minotaurus
ineft, Vene#s monimenu nefanda:, hc poftremo quie
quid , quiequid atrum, quiequid horribile vil
quam eft, aut fingitur,afpicias, icmper virtutibus cuis
fcclix.nuncabfentia etiam feelicior tua. Putif-ne ciui-
tatemhancelTcqumvidifti ? Longe alia eftJongequ'e
diifiinilts.Fuit illa equidem omnium pefima,eque t em
pllate rcediilima: haec vero, non iam ciuitas, fed larua-
rum,ac lemurum domus eft, S vt breaker dieun, feelc-
luiti atque dedecorum omnium fentina,atque ille viuen
tium infernus tanto ante Dauidico ore notatus.qum
fundatus, aut cognitus.Ah quotient redit admemorianv
illa tua penitus paterna vox,8e falntaris admop.itio,dum
digreflum paranti dceres,Qupabis? Quid molirisQua;
te tuiimmemorem trahit ambitiotaefeis quid petis'quid
reli nquis'an feiens ad indignum te laborem vadis'Vnde,
quxfo, acriter quid agas?quo propcres'l bene mihi no-
tusesipeenitebit te profeflionis mar, curiae laqueos ex*
pertus totiens , Ron ignoras, in quos vbi femel incida-
iis, abfolui non Dotcris cum voles. Hxc & his imilia tc
iJ - PlTKKC. EpiSrOLAfcTK
foaderrte. cpid reponderem aliud non erat, n-fmedu-
rtate victum amicorum.notas ad nvfcrus icucili >.
bam hare nrc -lticbar, occ du m me chantar-silbas ptr-
nnctidan 1 benatem commodis tu-
builTe pcrntteat incerros (am. Cette nunc tibi male ere*
. ; probari eonfiT.j.rui magnas grarias babeo coi
h j - n - n impune ra-t ron parre: led parebo meb',
fi vnqaam bine cmercro.quod . 1 5 t o dextram por-
hgence non de'pero Se in quod fummis iam nHbits ac-
eirigor. Hatetib Pater, ne ante 1crib*:rem pudor inhi
bait, turpe enim & indecorum Tiro eft, Telle quod
aolic
F R A N. PETRARCHA A Mi
co, S. Epift. VI Ib
Degtncribiu rr "e :>:: m. r mletiyOMt
voUntespatimur.
Prfecntionum duo lunt gencra,hoe nolct patimur,
bocrolcnte.pli'ia torfiran alter muenent, & profc.
*o per!eeut:one*. innmera: funt,quas quifquis diu vixit
intclligit, omnc5 tarnen ad violen tarn ,ac voluntaran]
icftringiintur. Patimur autem nol**ntes exibum.pau-
pertatem,rapinas,morbos,carcerem ferututern,ignomi-
eiam,Tmcula/uppl,C'a,ecures.glad'os& mortem. Vo-
lentesvitiorumiugo praemimur, & Tel degenen metu,
Tel turpi fegnitie,ci infrrn patientia. Tel vilisb'Cri
viliflimorum hominum impet'o paremus. Exempla po-
ui,iquibusqiiidTel'm vides, & iimiha colligis, llud e-
quidem primum multis. bocmihi nouiflmum gramas
Tidetur.vbi Scilicet crimen mcatifa cft.Sc rftfine commi-
erationeCaUmtas.H"cperfeciition:s face,fen>a noftrit
temporibus fufp j,t m demum finem rubtura
miferiat cum vnum vellc Difficibs plan condi-
tio,fed neququam impolbb l s. Vnnmdico non ftu-
diis.fed ftudiorum term'no . tacil ûc feruitij ind gni.
Prohfuperi, dominan foleb.imus oprims hen qudeci-
dimus'nunc feruimtis pefimis. Dura fon.' inrolleranda
mutatio/Sed o emper ftultanunc etiam demens, 5c vr-
nabarbaries^reginamitdcf lulum, omnibus vtmam.
Sim TiTVLo Liber. eil
dem animus, confilio naiore, affeftu autem non mino
re quam mihi eft,citoquidem expIofis nugiSjVe , tum ef
fet ad feria. De hoc tarnen omniporens Deus viderit: fi
nondum ezofus ad imam eft, viderit fortuna, liquid eft
fortuna,iqnid human is ius habet in rebus. Sin attius cf-
fundere verum iubes,& quid fentiam , rident
labiis, corde gemunt, ludunt exterius , incus tremunr.
Si nos & feipfos norunt , con tempt urn pro odio ,8t
pro formidine imulan tes. Qporfum hsec interroges*
Scribo,non quia audire expedit/ed quia mihi non expe
ditcacere. Grauo enim onus& moleftm eft, quod nu>
quam fidentius quam in tuis auribus depon, . tibi
raptim Hierofolymitanus cxul , inter 3c fuper flumiml
Babylonis indignans fcripl.VaJe. ' . ' .
F R A N. P E T R A R H A A M I ,
S. Epift. X.
De tertia Babylonia,& quinto Labyrinthe GaiiA. .\.
SVbfcriptiones epiftolariim mearum miraris, im
merit.non nrfigeminam enim Babylonem cum le-
gen's,alteram apiid AiTyrios oIim,vbi clarum Semiramis
nomen habet, alteram apud -Egypriosnoftraxtaterla-
V rentem , qua: Cambyfem habet au&orem , cuius nunc
Babylonis inauditum îbi nomen ingeritur tecum vo-
luis, non qud nefcias, quofdam ex noftris Romam,qua>-
fi alteram Babylonem propter proportionem imperio-
rum,& dimatum ftatuifle, qum quia me almam , fan-
cbm & reginam vrbem vocitare folitum tenes , hiu
nouiflma: Babvlonis.tibi nuncetiam ftupor manet. De
fine iam mirari.-& fua Babylon huic terrarym tractus
eft, vbi enim quaefo dignius , qum in occidental! pla
ga ciuitas conLlioms exifteret ? A quibus quidem
condita incertum,fed i quibus habitara notillmumicer-
ab his, quibus iure ptimo nomen hoc poifider. Et
ii vis, hie mihi crede, Ncmroth potens in terra, & ro-
buttus venator , contra dominum, as fuperbrs turribu
gtx F. fiTiiicHAi Ehsolai_ti*
cil..T petera . '.: i ii:;. ; : ; i ... :i . , '. oriental
: >:-: ::Cr:; .: i. .-.
Cibui : trc epulis, & I . . . ka-
, ab ini'onfi , redaus ad milcmniaaj ;
i r: 7. Non fgo te ad Pocm,necj cnim Picriamo-
f.: 1:2 tcJ liSonfos mittam, coofuleCirholi-
cc: uacbtofts .*t.-. .-: : - .g :": . .. firpci Pial .
mo qui lien: j..:,'': cflolanim ad te ahquz
.X dtfinuot, isucDcs, quiJ fibi Babylonicum nomen
: , : 1 0 : cum Igsrii - dices non minus Rjiodiao
ta> Eaphrau debkumûim Kilo. eque reto m-
7 ib~: ? 1: m mentem redit, mbrobum libro, quo
i.n:.n Valendoiamiiiinioruinterinjin decr.hoCT-
fum efle cognomine, dam de Rhodano loqueretor, ar
que t bac admiratione fuccil, radice alum conuel-
lamyie quinqu labyrinth!* poces etummrriri. Com
apud caeros fcriptorcs.non n'ide quatuor raentio-
nem ioaeaeris, rt pur, in quibus cum femam habeant
.g?ptius^.emnius,Crcticus &in Italia Quiis, Laby-
rinchum Rhodaniracuerunr, omnium ineitncabihi-
mum a pcfiunum : fioc quia o r. i : m crat,fiue quia
fiondum nofcebatur-Hniusapud me mentio crebra eft,
quam iuft autem qui nofecre cupit. hue properet.-nen
hie career horrend us, non tenebrofz domus error, non,
fetalis rmi humxni generis feta permifcens: Denicrae
non impenofus Mmos.non Minotaurus rorax.n atr-
natae Veneris monimenta deruerint.'Sed remedia, led a-
m or. fed eharitas/edpromilTorurn fides, fed arnica con
filia, fed fila perplexum iter tacita ope fignanua, fed A-
riadr)a,fed Dajdalns.vna felutis fpes,in auro eft.auro pla
tur rex ferus, auro immane monftrumvincitur.auro
falucare lor um texirar, auro durum limen often dirur,
auro vetcs,& fax a rranguntur, auro n : ft is ianitor mi
lituM-.iro cxlump.i.litui>quid multa; Auto Christ vi
renditur.
tul an:
Sins Titvlo Liber. etfr
HAN. PET R ARCHA AMICO.
I 'S. Epift. X I.
VtxA&ttmfiniere, ft vXhim mm audtrt.
VNde nunc ordiar , an vcr non ordiar, in dubio eft,
& poticum ilhid ideptidcm occurlt:
Eloquar an lc.m>
Loquar tandem ne forte de filenro ftifpicrie.aut per
defidiam ngligeant per ipolentiam contemni , fed
quid primum , aut quid penitus loquar , feu pot ius qui<
non loquar, ram diuerfa cectatim 5c me vrgent , & fc in-
uicempra;munt, impedintque caucurim. Non vacar,
omnib'.isobfequi, infinita hint en m, & ( vjcecnvnim
tutum erit.Itaquc nullis licet occupationibus, nullifque
curis obfidear.quarum tamen pondus pumerum non
ignoras. yel folus calamum timpr eicufat Siquidem ex
tra virtutis regnum , imbccillis temper , & puda Veritas,
atquc omnis prxfidij inops fuit.Quid cuenturum cenes,
ybiextincta prorfus & (cpuka pndem virtus cftlbi pro-
fd fummum crimen elt Veritas , & fola furficiensad
quxrepda muhorum odia , cum vpius hominis amor,
mulcts obfequiis lit (juasrendus- tylu,lcic lptcruiat
eft .qui multis ciiarus elle vult. At qui omnibus odioius,
minus negoti] habet, non anna capiat, non hoftem fe
riar, oportet, lingua libe , pro gladip eft, verax fermo
gro vulnere.Quid rii autem id accult,vbi nemo eft, coi
verum yerbum bfque grauiconuitiodici polEt ? Vbi
nulla pietas.nulla.charitas.nuUa fides habitat.Vbi tumor
liuor, luxus,auaritiacum ar.tibns fuis regnant: ybi pelli-
in u s quifqu,e prwehitu r,$t mu i fiens praed, ad ccelum
tolbtur,,iurtus pauper opprinoitur, vbi {implcitas amen
tia?, rpalitiafapientia: numen habet. vbi Dcus fpernitur,
adoraturnurnmus.calcantur leges, irridentur boni, vf-
que adeo, am fer nullus qui irrideri poflit appar'eat
O mores horninum.Qfeculum noftrum, Otriftcm S
mierum exilij mei locum > Si 6 flices oculos tups,
qui ilb non vident,iuciindi (Timus labor tuus, & ipuidio-
IX pauperes , ii huic obfcceni, marcidacquicti.&his
mile ceUei|,& mal todcH^diuiuis.confertur.V^
<i4 F.Petrarc. EPISTOtARVM
verbum eft: Cecidit denarius in cloacam. Cuius inter*
lehim,qui non habet,huc vcniat.v rbum hoc in fronti-
bas finguIorum,Cum mille alus xq.L famoiis tituhs ich'
ptum leêt. Vnum ego hbenter,nuic fcelcrum vniuer*
fali diluuio eximere,& meretur:fater, fed ndiculum vi-
fum elf tamfolidam & tamlatamregulam vniusn"mi-
nis exceptione,conuelIere. Nullus hinc igitur ,
nullus Deucalion enatabit.ac ne Pyrrham pures fceliciut
nauigafl"e,prorlus fcito, nullam emerger ,cmitatem fi-
mul obfcceniffimarum voluptatum fluctus inuoluit.ac-
<juc incredibilis quaMam mulicbrium criminum procel-
Ia,pudicitique fbcdifimum fine exceptionenaufragium.
: pauca de multis atifa Veritas, vifto metu.ex quibus.
Si quacfilentio pracmuntur.elicis. Si tamen hinchar ex
qui'bufdam peftiferis animantibus, aut herbis talutare ti
bi aliquid, amici ope conflari porte confidis, fcribere lli-
Co j ne diffras. Omnienimftudio.feftino irremeabile
Labyrinthi huius limen attingereimque ni fallor.quod
Tnum hinc perari poteft , generofi conremptus filiurr
teneo. Si quid o^tas,oro,inrerim fier,pro vinbus.c fu-
pra vires fiet. Egoenim tantis in renebris, quid tib,
auceciam quid mihi prxrerigam expdit, non video.
Optat tibi falutem difcipulus tuus,qui vtinam tecum ef-
fetî'fi forfan vtilius mccum eft, vt ab annis teneris dif
cat, hoc infandum fpecus , hunc ver tartarenm carce-
iem,horrere,ne quando per errorem cap pofir, rbi rg
prop infans nefcio, an parentum meorum.an mets, ledl
cert nondum adrmfis, ilb artatepiaculis' captas fui, 3c
nunc cum fpiuseufiilem,atqueiterm,&:itrum in la-
queos recidiiTem. Ad poftremum, (ponte meaiamvir,
imovero iam fenior captiuus,prxter meipfum non ba
beo quern accufem. Huicautem epiftofce, neque ma
num meam,neque anniilum, neque locum, neque cm-
pus appofiu - Seis vbi fm,& vocem Ioquentis agnolcis..
- -1 . i . i. - FRAN..
SiKt TtTVLO Liber.,' iif
F R A N. P/E T R,A R H A A M I ,
S. Epift. XII. I,
isffjiiclionempatrkt cdamitatemdcfUrat.
VjEpopuIotuo Christe Iks v,vpopuio-tiio
Christs , patere nos mifericordiarurn fons ,no-
firas tecvim flere miferias,quique lx-iorum amantium
mos eft.eo fidenrius conqueri,quferuentiusamamus.Si
fas eft de angelorum Domino femimortuos vermes la*,
mentari, querelam noftram,pl jcatus admitte, & mifere-,
re qui folus potes , non accufatores , fed fiipplices tui
querimur , antextcrnitatis tua; folium cum lachrymis
aFu querimur, vnde & vt querulos , inoffenfusaudiasy
fupplicantfquc t o. exai'diaSjOramus. Neclongofcr-
nione.imonec verbis vilis opus eft, vides conceptus no
ftros, nonfolum antequam-inlingtiam, fed ante etiam,
quiminanimam veniant. Statutum vero populi tili,
non modo tu qui omnia conpicis,fed vnde grauiter do-
lemus, atqne crubifcimus, hoftes etiam noftri vident, Si
iufultantcs dicunt. Deas dcreliqit eos. perfequimini
& comprehen lite eos.quia non eft qu i en'piar,Deus ergo
h; elongeris nobis,Dcus nofterin auxihum noftruin
repice,& reipice vt non videas tantm, fed vt miferearis
atqueopem feras, refpce res noftras afflios ,& in ei-
tremopoltas, & quoniam nobis propter inenarrabilera
mifericordiara tuam.hoc fiducia: prasbuifti, vt vafcula
terrea, atqne fragil ia,adi!crfus anernum figulum difee-
ptemus.cert f tu nos in honorem crearos in eonrume
liam verts, quamuis id iuft facias, multo tarnen , quam '
foies acriiis vlcifceris.fi pateris ab aliis verti,valdc noftrii
in malis patientior folitofaftuses , fi vero non afpicis,
valde pnter folitum faûs es negligens tuoruin. At ,
nos odfti,vbi eft amor tuus,qui te pro nobis volun
taran! traxit ad mortem} Qupd fi forte nobifcumludis,
videael.idustuus quoduriorit , nfq; nimis imiabdi
adt gr.ruiatolrraud,non valeamus.ru cnm esîftor
Leo de tribu ludj, nos aut* ones pacux tux fum'.Vide
qui impar eft ludu$leonismorc,nifidetnis, nos luddo
^ SC lij
i F. PeYrarc. Epistolavu
confides ic maabis.Sin iratus es nobis. iram ruam not
mritos non negamus.Sed vbi eft lllud quod de te nobis
diitum Prophetx.tui ore credidimus Cum iratus xtieris,
mifencordix recordabersXecordare Dominc.recorda-
Te roifericordir tua:, crirnir.mque noftrorum obliuif-
ere: hoc nobis expedit, hoc te decet , meremur fteof
mne fupplici im imo cert peccatis noftns nullum
fupplicirm pareft-.fecimus prop quae d'gn iuftque
nos pun as & fcimtis quia luftus es vatde,fed duplo mife-
xeordior, vndenon fine cania Propheta idem tuns, an-
requmte iuftum dicerer, mifencordcm aCmiieratorem
dixit: Exotrura eft inquit) in tcnebris lumen reftis, mi-
fericors & milerator.Vix tandem ait 8c iuftus. Idem alio
loco cm dixiTetiMifericors Dominus & ii'ftus, vident
hase piri eonfeftim addidit: Et Dens rbfter miferetur.
Ir in medio pofuit, geminfqueh ne illinr rrtifericoi-
diat bices adhibuitjiramquccircumdedi^he miiericor-
dia frenlte.fe rabueat.Eigo mifericors 1 r- s v Rist i,
nbh qt!asfumusiftaconf.ridfre,no!i beet contumaces :n
fcrubs irz tuac frena laxare, cuius impetum intra miferi-
cordiam incluiifti, Doli intra ra m miferirordiam inda-
de re, fed noil rar ti m immemor offenfarum miferere no*
ftri. Nunquid in atternum proiiciesD mine, auti .ir-
nc m raiiericordiam tuam abfeindes gencratione
generationem? A"t obliuifcerismifereri Deus,autcon-
tinebis in ira tua miericordias tuas Ecce Domine pro
phetica imerrogatio illud fonat, ne misericordias in ir
comineas, ld potius conuerfb, vbi non fortuito verba
iiebuit ,fedconfult pofuit, vnde apparent quod dice-
bam,iram vnam,mifericordias plurcs eife.Has ergo mi-
irlCrdias tuas, mirifica nunc in nobis, qui fainos fcit
Iterantes in te, redicen tibus deert'ia: euftodi nos,
vt mipillam oculi, &quiingratifTmum tibifemper po-
pulum ludaicum in mifericordias ddifti , apcrtdque
mari rubro ad propria reduxifti , nobi- qubque mare
rubrum aperij&nouumpopnlumruiim,licet ingratiim^
Crt tun nomine gloriantem, da mifericordias.in con-
ipeftu omnium qui cperunt nos, Se iiuos nos fac Do-
lMiie,vtcxp\rtiintelljgamus mifericordias Domini,*
confi -
StNl TlTVLO LlBH 617
confiteantur tibi mifericordia: tua.Cit nos anticipent
mifericordia: tux,quia pauperes facti lu mus nimisadm-
ua nosDcus falutaris no'ter , non quid propter merit
rtoftr.fed propter gloria nomims tuijibera nos,& pro-
pitius erto peccatis noftris,n quia digni fumus.fed pro
pter nomen tu, & ne fort dieant quod_eert dicunt in
gent:b',Vbieft Deus eorumVbienim firnt mifericordi
tu* antiqu.r.ivnfericordia; Domini, qua? in actern cari-
tabimus,de quibus in aeternum fperauimus,ac fperam'.
Aut quid eil Domine cj> nunc agis ? Criiuifti portas ax
reas,noftr captiuitatis & veftes ferreos cfregiti,&hu
miliatosin cpedibus pedes noftros vinctos, in mdici-
tate & ferro,mitts.Ex alto iiTioh tui, ret seternejfol-
uifli cur noua nobis vincula, exeade malla te pariente
c6flantur?Contriuifti laqueu antiqu,cur eiufd canabis
laque' nobis alter intexitur ? Eripuilti nos lugograui &
pelfimo.Si obfcoeno.qtiid nobis ex eod ftipite iug im
portable reimponis? Reimpofuifti enim noftroin dor
io tribulations. Sc homines fuper capita noftra,atquc v-
tin homines & no belluas famlicas Sc immitcs.Oram'
flentes:ne rr idas belbis animas cfidtes tibi , Sc animas
pauper tuorum ne obliuifearis in fin. Repulifti nos,&
deftruxilh nosjratus es,miferere nobis.Cmouifti terri
& cturbafti / ctritic ns ci'.quia vcr,grauitcrq;
eft.Oftdifti populo tuo dura,igne nos examina
fti icut examinatur argt triuim' per ign & aqu.re
duc nosin refrigeri Noli Bosnoftraiutilfmaexpefra
tione cfuderc.fperauim' enim in te,q> mot fluftim no
ftri maris, in quo fliciterfenexillepifcatus,tandempe'-
riit.traditafucceifbri nauictila, mitigares tu.qui potefta-
ti eius dominaris , quAdque fuperbum homilurcs, & in
brachio virtutis tuae deponeres( mmicos tuos, de ombus
lapos, depifeatoribus pyratas.de paftoribus abactores,
nunc vero fuperbiaeorum qui te odeniht aleendit fu-
per. Hactenus Dco ha:c. Tu autem Pater, quem in
primis dolorum mcorum participem habeo, noli for
tuna; fuecumbere , fed donee illa , quod modo faetu-
ram fperabimus melioremin partem , inftabilcm ro-
U;n voluit,nitcre ve viuas,& valcas , vt hinc prhnodwj
S' iiij
6lt F. PlTRARC. -istolar
noftro tempore d 1 cede n tes ,! iorem ru raorem ad fao-
liccs animas perferamus.
FRAN. PETR.ARCHA AMICO,
S.Epift.XIII.
Mcdefut Cathtlut offrtumtm luget.
VT vides eunt res, im vero non eunt,fcd retrahun-
cu::nihil eft praritdij in riante luibtia pernt liber
tas abiitycquitas v ra eft , libido rgnt, ( auantia,
feruet inmdu , omne genus hominum fuos patirur ty-
Mnnos.Ad laudes ore & animo caneadas Deo geniti.to-
tam vi tarn in contentionibus &a?mularjonib,agiirrus,
iniignisilla Iss v Christi aula , illaolim ara :uan
cu leus exmia , nunc tan de" peccatis n oftris id agentibus
calefti auxilio deititnta, immaniu fpcluncalatron fa-
ftaeftEt vnoquidem fonte defeendit origo mali, acce-
dunt fontes abj minores ,ex quibus ingens omnmoda:
tniferia; amen exarltuat Quo necefle eft propedi -
ream us . fupremfque malorum obruamur flu ftibus , ac
nili humana: perfidias diuina pietas occurrerit,triftc nau-
ragmni patiatur Ecclefia. Qum vero diucri mores/
quito aduerfaa:dificantium,& euertentium mens/ Pro-
uideat domui fuar.Deus nmn<potens:ego enim nihil ha-
beo,quod tam mulcis contra nitcntibus pixftarc pollina
praner commiferationem marri debitara, & mihiplaci-
tam.vt vides fjgam.quim oculos meos tam mceft^ l;be-
rem fpectaculo. Video quidem eminus , fed prohibcre
n v aleo, com us videre rcnuo.arcificium hoc canana
Si infame,quo Eccleafticus ifte Dionyllus.noftras vexac
ac fpoliat Syracufas Video qua atte virum mentira Se
rn:ramis, frontein tegit.ingeuique oculos perftringit
aftantium, & inceftispoHuta complexibus, vicos calcat.
Video quibusartibus , nofter hie Pericles fe tuetur, vt
quas reddi nequit, non cogatur reddere rationem, Si hie
iuirn habet Alcibiadem,& nemo velocms iniquis con-
/liisacquielcit Turbat igitur omnia.mifctque de indu-
tria.quam putas ob caufam, nifi vt cireulatorum more,
velperplexoloro, vel con fufo vulnere licentius fllat,r
&aus propria fub vnibraculo turbatz R.cip.dditcfcar?c
illeqtu-
Sine Titvlo, Liber. 19
flic quidem , pro qualitate propofiti , artibus vtitur non
noms.Nam & m fruticofo gaudec anceps.pifcator in cur
bido, fur in tenebris:rtobis ante pro inertia noftra.quid
poffim optare miferius.qumvt noftri fimiles femperfi-
mus , coram adultero vigili , nare ftertences ad calicem.
Nefcio faceor , an dlius nipudentia , an paciencia noli 1 a
fit turpior.
FRAN. PETRARCHA AMICO,
S. Epift. XII.
Qmdin Gallm habitar* dtfidcret^diuadet.
Diu diituli eipeft.ins & maceriam , & nuncium: V-
crumque fimul affiiit,quamuis vt es tu Temper ho-
ncitoruaicuum pra:largus, egoetfi ingenijinopsfcri-
ptura: viique non auarus, horum alt cru deelTe non pof-
iit. Adeft ecce nuncius , vltri qum optari idoneus,
nihil tibideuotius, nil mihi famliarius,adeftcribcndi
materia. Peregrinationis rua: rumor long ditficilis,&
imancens , qui mihi iam pridem calamum (uggercbac,
nili quia incertus cram , vbinam terrariimeifesinue-
niendus.-nequeenim aut ipfe mihi peruadcbam,longas
te moras apud inferos exafturuni /ponte tua omni-
no fnfpicari poteram . te illuc aliter qum coacbim cu-
iufpiam magna: necefltatis imperio perrexile. Itaque
tuum tacirus exeufabamiter, qupd illaiulfilec , quae
adaniantinum Regum Pontificmque ceruiui-
cibus igum imponit. Nunc quia incolumem te rcuer-
iinn gaudeo.familiaritate illa,quam mihi peperit cua di
gnaciones mea.libet ex te quasrere. quid viro ptimo,
cum peflimis locis quid tibi cum Babylone? Forci ( ov
Romanorum , legimus vitare folitos Campania: Baas,a-
pricum licet^c faubrem locum, vbi vtexiguum hone
neftatis, lcfalcem vob'ptacis & ketidaeraultum erat,a-
deo rebus omnibus neglcftis, vni ftudio vircutis inten
ta erant:i hoc ita eft, quis non Rhodanum vitet' ? Qujs
oro , non fugiat Babylpnem , & vitiorum fimul om
nium , & laborisac totius miferta mftumdomum*
De quoquidem aliquid node debes. Vifa loquor non
audit, fatomcopdiimo , in cas icxraspua eucufc
:": ad hancztatem,iodignari eq fed fortU-
nz compedibos, nefo : . _>..;> , magnz hc pirca
aim lagemitibas abieraat. Noai experras, rt nulias
ibi - etai : ": chantas rol ; - i es.nnll Dei retierentia,
ButKtimor.nibil finit '. iufti.nihil Z - : nihil -
fi.n-.hit dcnque ve! homani. , pudor.decor, can
dor :nde ciuUnt. Devenate qnidem :u.n qois
vfquam ' . ir- i mendaciis plena funt.acr,
t" -- - . .c itria.j lat< r, portieis.veftibula,
auLr.thaU tcctoritn liqucaria,muronim rimla:, di-
neriona zdium. penetralia templorum.indicumfubfel-
la.pootificnm feiles? Ad poftremumora hominum,nu-
tuijgeftus, voces.frontes anirn rQuidan-An mentior.an
Tero de mendaces verum loquor? Si illic futft;,& nullo
tuo marore negoto di(tra&us,in nephariam illam fcele-
rnm fcnam,icumen ingenij,atqueociilos intend'fti.a-
liuai hidicem non opeabo qumfcil'cet omnia ibi vir-
lutc.vertfie lint vacua , plenacrinvn bus. plena hila-
cis,plena f-cis, plena blandais, plena pelfimis arribos,
ambition is, auaritiz, fuperb'z, iuoris. Vidifti fift Sc
inanirer fieri omnia,'non tanrm hominibiis, fed Deo,
notalti fubdolos rifus.corda flebilia, fereoa fuperciha.nu
biles mentes, molles manus . adtus arperrimos .angelicas
voces,<lzmoniaca intentiones.fuaues cantus.fcrreape-
ftora, & verba prrdulcia plmone amaro , Siccoore
Cadentia.fummirquelibiis vix exprciTa, in quibus plan.
Dauidiciim ilb'd impletur: Molliti enim funtfermones
eorum fuper oleum.S: ipfi funt iacula. Neq; ver impu-
nititm modo apnd eos , fed gloriofum etiam eft, menti-
ri, eeu matoris fit ingenij qui fifcllit , maioris flatus
quem increpare audcar nemo. Nolo hiinc articulum
criipnlofisexeq ii,neforfn vrgentemateria,ftvlus cat
qui non expedir.Res eft infuper mundo nota.neq; pro-
bationis omnino, neque fermonisegens. Vntim & bre-
ue , & ad reliqua perdifcen la fatis erficax inlcram . cui
ego ipfe qui loquor interf li.Dno fimul cferiptis Patri
bus in quib' oibis terr,& oftiDomusDei.velut in car
dine voluitur. palatio Pon t. Max. denfa ft pat i bmu/o-
runiacie, defeca Jcbant , turba ngens.cxpe&aBtium,
quibu
SiKi TiTVLo Liber. ii
quibus ante omnes ilia infcelix,& Deo diofa eiuitas pic
na eft.de more furdum Jlud,& prasdurum limen oblde-
rant.qui ducihusfuis vifs,in quibiis bera habebant.cir*
cumftreperecoeperunt pro fe quifq anti percon-
tari,<]iia:fort4na,qiifvefuarum rerumapud Pontficem.
ftatuseffet.TVinc vnuspatrum.nhil mdtusin re f'bita,
vtqui iampridem talibusatfu ui(Tet,nihiIaut verecun
dia taftus ,autmifericordiamifror m , inter fpes va-
liiffimas anim,vit,fortunafq; fuas,& tempus omne per
dcnt''um,infignis mendaciorum npifei,mi lta metin or-
fus,& fingere quid cuique-fpe reliqnum , qu'd ad hums,
autillius poihilata Ponrifex refpondiffct ,fingula con-
flantiimpudcntia , & in nullo ha:fitans profecurus eft.
Qujbusauditis ereduli omnes , &hiequidem vt fit \x 4
rior,illefubrriftisin diuerfum abeunr. Alter aiitein Pa-
trtim,& natura; nobilioris,& verecundions-animi,& qui
nifi ex illo effet ordine,vir bonus effe potiiilfet.in colle-
gam ioes, Nihl-nete(inquit)pudet his fimplicibus vi
ns ilWere ,& pro arbitrio fingere refponfa Po-'tificis,
quem vt feis non modo hodi, fed mulls iam dieb.pro-
aimis videre nequimus? Ad hoc ille reuetendus Pater
& egregius veterator vr erat fronte mererrtca,& attrita
bridens. Imo vero te(inquit)pudeat, tarn ingenio tar-
dum fre,vt curia: artes addifeere, tanto iam tporeHe-
Jtieas. Quo dio in ftuporem ego, cateri autem rifum
rcfoluti omnes,& refponfum nebulonis illi* multis lau-
dibusefferemes, virumargutiifimumpratdicarunt qui
tarn prompt mentiri didiciffet ac fallere Verum ego
riimislata: materia; campum, neeepiftola:,Ied libriopur
l'ngrefTus fum , taque frena iam conti aha m Ad te ver
pater optimeftylum vertens,oro obfecro,obteftor,ad iu
re te per temctipfum , fi tibi charuscs.i (olitaman'irjf.
cu ram geris.ne quando t ibi pofthac in cor veniat lluc t-
re.vndenemo vnquam exemplo melior fatus, pefimi
autem innumerables redire. Addequod ncmoindft
vnquam non mceftusexiin't.nifieo forte lamis,quod e-
UJiferat. infuft lim Fufco calle repererac Adsiimaj
quorii tua omnia cupide, femper in optimam feli
eiil mam partem trah o,profccuoncni hanc tuam rle*
(y. r\PlT.AReHAl ErilTOLAtrU
i.-: i. bre cm rnieam non modo nihil nocitnnmu-
bi/ed : ' - - -. : : : . . : .v fpero. Quid enim aliud, rt
(cm :' : libi Ach .Iles Horreri-
: ' - vc impenetrabilis ferro fia^certur ad inferos,&
careare ; >d .: , nifi vr viciorum n4.-cr.ibus unci
ejerc,ra,ccncrar jfui odio . folida cua virtus inderuent
tobrq . conurent, concrique humanarum,
eufpidem palfionum , iam proifus inuiolabilis facta ft?
Placetjlaudo.approbo.mod ne redeas. Seneca: verbum
cit.N cancum orpori/cd eriam monbus ialubrem Jo-
ciim eligertdebemos. lile autein vnde re dehortor , S
corpor! pefUens S animo , necomnino ce dignas eft,
non conueniuncmorescfkigiruriacerVosdiuorriij .'cm
picernum,eanc illuc, qui arces illas difcerecupiunt,qua-
rnm ibi fiinr mnumeri profeftbres.tu domi roane.inque
cuo propofico,& cua fede conilice.quamcibi clariflimam.
virtus dedic,cm dariorem, eriam rnereirc.Sin vt cft,a-
nimus honefti motus appetens,quoniam quod erudirif-
fmis quibufdam placicum viris fcio, vn hoc nobis ers-
leflis orig'nis argumentum eft, vc mocu perpetuo dele-
temur,loco te li moliere volueris,ad bos veni,vide Ro-
mam,v>de Med'olanum, vide Vcnetias.vide Florea'aro,
vide Pacauium ruum.vdc Bononum.vbihoneftis in ft*
dits eg fti adolefccntjam, & ineegriracem pacriam ItiVi
- cisarribiis adornafti Poftrerno qmdlibec vide , Indos
quoq; modo ne videas Babylonem, eque dc/ctndai m
infcrniim viuens.
F RAR PETRARCHA A M l
S.pift.XV.
D:ffuadet Gaiarum lubnatiomm.
OQti.im confana fcnibtis meis concilia cua funt/bre-
uiter dici neqtiit: eft fan inter optima rerum ac pei"-
lina , minime durkiliseleftio , caque coto ammo , Si
quod dehorcaris rugio , Si quod hoccaris amplccxor
quohlque aiunc pedibus in fentenciam tuam ro . vnde
non diuellar, nifi inlgnis forte ,aliqua rerum inciden*
mutatio vehementer vrgerec, quam profc,nequebc
frirtlio,neqiie iftinc fpero. Vbi fi qui olim v dcba : ur ' -
SiNb Titvlo Libbr. 6f
fe,vel fuerant virtutis amici , aut certi iampridem obie-
[ runt.autabienintrcclerumfchola.umviitutisi' bono
rum hoftes e(Te didiccrunt , corruptique & abominabi-
ksfadbfuntinftudiisfuis* Non eft qui fciat bonum,
non eft vfquead mum De hisloquor.quibus vt bene-
fici e(Te polfent liberalior fortuna dedcrat, vt conrrario
deletari,fontes & malefici ee mallent, inta ddit ini-
- quita?, & peccandi auida.de daimoniacis in ftigatalugge-
fttbus.neque per infolentiam aliquando cceleftibus ora- r
1 culis acquiefcens.Tu vero meus hortator.quid de te fta-
tuisquanquam quid ftatuifte profuerit)nufqum minus
cogitara rcipondeant. Vnus en im in terris el locus,vb
uflas confilio locus eft , vbi omnia temer, fortuit-
que voluuntur, intrque omnesmiferiasloci illius.qua?
rum non 6ft numerus, illui infigne ludibriumeft,quod
eunh vifco atque vncis.Sc laqueis plena funt.vt dum e-
u.ifflc videare ,tum tear&is implicitum, vintmque
reperia.N.illa ibi prxterea lux,nullus dux.nullus index
anfraft uum.fcd caligo vndique, & vbiq; confufio,ne pa-
rum vera>fit Babylon ac perplexitas[ ruira,vtq;Lu-
cani verbo vtar:
Nox intens fcelerum:
Tenebrofa (mquam) & alterna nox , erpers fyderurn 8c
aurore, nefcia , tum profunda & rugis aftuum opacitas,
perennes anguftiae.infinitus labor,immorta!e faftidium,
neque violentior illicaut Rhr/dani gorges,aut Circi fla
tus, ac Bore , quam impetus* inftabilitas animorurn,
non populum , led rotatum vento puluerem putes , ne-
quVmagiseiuitatis infand vicos, qumciues ipfos,fce-
doi aclbricosfatsare.Vnaprorfus eft hominuni,ac lo-
Com m facies obfccena.rriftis, informis.vtrifque non ali
ter qum iEgypto & Pharaoni intelligas irat Deum,&
mitttem in cos iram indignationis fuar, rram.indigna-
tioaetn,& tribulation , immillion per angelos malos.
Dcnique null omninogcntiummagisincubuirTeDau'-
dicara prccationem.Fiatt'anquam pubis ante facie ven-
ti,& ngelus Domini coarebns eos.Fiant via; eorum te-
ncbra;,& lubricum , & ngelus Domini perfequens eos,
Hinc ergo nifi Deuv eripiat,quis cmergei?
<4 F- PTRARC.EPISTeLAKVM
FRAN. PETRARCHA A M I
SEpift.XVI.
Qucd ex Galliis m Italian rtditrit amiee congtatMlatm
Si nofles,quanto me gaudio compleuit abitus.imi
quidcm reditus tuus (nam que ire patriam redire
eft) omnino irhil de te gratins audnepoteraro. Cartera
"enim fortuna: futura erat, hoc vero proprium tuum eft,
hune t bi animum fine , vt inter tantas ibes tot cura-
rum V neos, tot aduerfa coafilia , fnti-
nam flagmorum omnium fpont defereres , & lllos me-
raciffii o fanguine impinguatos,& in Dominum calci
trantes, non hominum , fed yoluptatum, Sc pecunia; pir
featores, lim vi 1 illam terrarum arce femierBtam>ic<i vc-
rendam, atque llud acrofanft ilimum mundi caput,
impexa canicie gloriofum , tandem coniho lan'.ore re-
uiierei.Fecifti optimc fecundum cor mcum,qui nec diu-
tiusalnia: Vrbi tanti ciuisafpeftmn eriperc voIuifti,nee
infauftiimillud ergaftulum,dignampliustua prxfen-
t.a iudicafti.
Quod metu^nequid Lyhit tlbiregna noctrent:
Nunc vero qum la:te audio , te lllius irremeabilis Jaby
rinthi fdis.ac met it is ambagibus abiolutum.nunquarn
liquid apud te fidei mereor,in eofdem laqueos,ficferCr
bus habentibus reuerfurum: & (i tib> quies,fi deleatic*
fi libertas, fi vita fi gloria chara eft.neque ide minus Sc
Ave nx gratia; & brtibus tuis fdas:fcmel loa i t us eft D
minus, & de te , & omnibus qui funt , & qui fuerunt.e-
rntve mortjlibusimo iUinit edio.OmniscetTctam-
b>tio:dicDeo: In mariibus tuis fortes mea:. Et lemeJ ar-
reptumiter nedcftituas, durum licet, ardu um & diffici
le, ibis neceflarjo ad feelieem portum , eque tibi pefl-
iTiorum hominum fegnis liuor obliterit. Tabefcent illi
malis proprus, & inter male partas opes more Tamaleo
(tientes , aridque xquanimem te , in oran i tatu,& ferc
diuinisvtentem muncnbus mirabuntur atque ntclii-
gat,form nam nullum penitus incontantem,& genero-
fum animum ius habere. Proinde multis in tencbrisjii*
breues anxioSjS; in glorios dies agent,vnus vux :c-
ni;;-iu
St Mi Tit y lo Liber, jj
minum finis erit , funis illos vltricibtis , & din's fuorum
fce'lerum aculis laniandoslmûe. Ipli te & omncs bo-
nos,Sc fpoliatum atque opprellum orbcm fuis manibus,
fuis euentibus vindicabunt.Si quid veri pra:fagij viquam
eft.prop eft:Deus vltionum Dominus liber agat,& r
tribut abundanter facientibus fuperbiam. Sua eft enim
vltio, & ipfe rtribuer , vt labatur pes eorum : iuxta eit
dies perditionis & adeflefeitinant tmpora. Redit in a-
nimum.quod ilh olimnoftro ,quiexeo numerojli dici
poTetjpefimoruin optiinus fuit, & cui tu fanguine,ego
autemfamiliaritate.&obfequio iuntuser,antemultos
annos occurrit,vt dicercm, inftare lili ordini fati diem,
quo fuprrbia eorum fatigata, iam Dei paticntia acq; ho-
minum deponeretur ac nieretCmque illg(cuius vt no-
fti ipfe iracunda: mentis fuit) proteruix , mixto nfu.po-
tis mihi relix cxcitatem,quam vaticinium op taflet,
obieciiTet jllud Euangelicum:Simon,ego rogaui protc,
vt non defciat fides tua,& ego n fidei defeau.fed eue
forum fidei ruina.quge vrique fidei eflet ar>gmentum,lo-
qui me iocoliberiore fuhiungerem.llleiam ferio in me
verfus: Tace(inquit)& fi verum eft,non iimusaiiftores,
fcdcceeiamexilloquot fluxerunt dies: Credo fiviue-
ret,vt res funt.vatem illi me diceret,iam ad eitrema,per
u en tu m ,\ k Romano Sc humano generi fatis illufun)
eft.Satis diu virtus,& veritas fuere conten ptui,fati; bar
brica regnauitindignitas. Omnia etfi nolint/uum lo
cum repctuii t, & illulionum Se longxui ludibrij finis ad-
eft.qucm ctlm videro,faiis vixero.
FRAN. PETRARCHA AMICO,
S.Epift.XVU-
Cdamitatem Vfbtf Romt dplort.
QVocunque te conuerteris,idem es,& pariter me de
Iclas, vniformi enim amoristui dulcedine ,fcd,
mu itiplici & varia verborum tuorum confblatione refi-
ior,(iueab oriente,ue occidente,&dcfertis montibusi
ouoniam licet Deus iudex fit,& hunc hurniliet,huncex-
altet, tarnen te mihifemper humdem .femperaltiim,
emper amabilem , & ab omni parte uauiter fpirantejn,
}6 F. Petrarchae Epistol arvm
dulce curaran mearum refrigeriiim feruat. Epilto/a
quidem 1, verifmis.grauiflimfqur fententiis eiun-
danti,vbi diuinx facundia: tua; fons, terra rida fqua-
lend, &omnis boii vacua, tcrra(vt Prophera: egregij
vtar)deferta,inuia Sc inaquofa.oculos meos atque
aures, animmque compleuit, ucunditate mirabili, ne-
que perennibusingenij fcatebris , mutati loci nocniiTe
malignkas quiuir. Quid priuibi refpondeam, non ha-
beo.quim vt mifcrari mc fortem tuam, qua: in terra flo-
rentiflma ortum te, & ab incunabilis enutritum, nunc
repente patnis finibus auulfum,adeitrema temram,
atquehominum inopinarerum mutatione tranftuletit.
Sit illudgratu)ari,quod iudicium tuum,velop:monibus,
vel penfuaftonibos lls inuolui, abducique vero non
eftpafta:tali enim ingenio,human nihil incognito, efle
debet. Poteras fortaffis errare,poteras fufpicari, poteras
credere his,quib'(vt dici folet)pra:ter pretiu in pretio ni
hil eft,nunc vero eque veritas opinionibus cedet, neq;
cuiquam potins,qu oculis ipfe tuis,& cjperitia: dem
dabis. Ecce iam oculis vides, iam m ibas palpas, quad's
eft Babylon illa nouifilrm , feruens, xaans, obfecena.
terribilis, quam Cambyfs opus Babylon N lucam,
illa vetuftior regia Sermravnidis Babylon arquer Af-
fyriajNilum & Eupkratem Rhodanus vineit.-nempe qui
tartrea flumina.Cocytum vincir,& Acheronrem,quic-
quidvfpiam perfidias & doli, quicquidinclementrar, fa-
perbiarquejquicquid impudicitiaêffrenatarque hbidmis
audiuifti,autlegifti,quicquiddenique impietatis & mo
rara pefimorum fparfim habet , aut habuit orbisterrac,
totum iftic cumulatim videas, aceruatmque reperias.
Nam deauaricia, deque ambitione fuperuacwum eft lo-
qui, quarum alteram ibi regni fui folium pofuiTe , vnde
orbem totum populetur acfpoliet,aIreram ver , alibi
nufquam habitare compertum eft. De quibus omnibus
ad te dudum non epiftoiam,fed librum feribere medita-
bar.ne in rebus,fei licet prima mihi xtate notilfimis, a-
micum fall nerem, etfi enim nolim.me ibi tune mirav
biliter&miferabiliter inuifeato, eifdem tu fuiffes in lo-
, cis> vi>i velut in cacao,irn quidem, relut in igne, aurum
; -
Sine Tit vLo LiBiR. 37
amicitiam primum tuam longe auro chariorem reperi:
tunc tarnen & inexpertiorrerum tas, ciudicij minor
vis & mora: tua; brcmtasvero oibbant, infu per & exi
lio in peius infinita mutatio facberat. Rcdiftiergo &
astate iam& indicio pleniorc & mora non ad fufEcien-
tiammodO)Velfaticutem, fednififallorad fail dm pro-
lixa.vtqui optima rerum probe noueras,in peffimis non
errares.quque virtutem femper amaueras, ad vehemen-
tius amandum.quod crRcacillimum eil vitiorum odio a-
ni mum excitares. Etfi n 1 s v colis , quod ferr-
per religioiflim fciftt , confpea hoftium cius impic-
tas,manum pietati,& fidei tux calcar adiiceret. Vides e-
nim populum , non modo Christi aducrfarium, fed
quod eft grauius fub Chrisii vexillo rcbcllantcm
Chris , militantem Sithana:,& Christi fangui-
tumidtim,atque la<ciuientem.& diccntem : Labia no-
ftrai nobisfunt.quisnofter Dominus eft? Populum du-
ricordem & impium/Liperbum/aniclieum^ticnt.hian-
ti roftro,acutis dentibus , procuruis vnguibus , pedibus
lubricis,peftore faxeo< corde chalybeo, plmbea voln
tate,v" ce mellirtua, populum cui n modo propri con-
uenire dixeris Euangelicum illud atquepropheticum:
Populus hic me labiis honort, cor autem eorum long
eft me. Sed illud etiam ludas iicariutis, qui Dominum
fuum prpdens,&exofculansaicbat:AueRabbi,& Iudzo-
rum qui indutum purpura, coronatum fpinis pcrcutien -
tes &confpuentes illuone amariffima flexispoplitibus
adorabant,& ilutabant, Aue rex Iudaeorum , quern ne^
que vt regem diuinis,aut humanis honoribus, fed vt re-
rum mortis acblafphemum , contumeliisdignum.atqtie
fuppliciis inhumano iudicio deftinarant. Quidenim,
quid oro, aliud afidue geritur, hos inter isti
bolles, & noftri temporis Pharifeos Nn-neetenim
Christym ipium,cuius nomen die,ac noftc altiifimis
laudibus attollunt, quem purpura atquc auro veftiunt,
quem gemmis onerant,qucm falutant & adorant cernui,
cund in terra emunt, vendunt, nundinantur, cundem
qual velatis oculis non vifur.&impiarum opum vcpri-
bus corntjk mpuiilfimi otis Ipuris inquinan t,& vipc
g%% F. Petrarch. Epistoiarvm
reis iblis ineftantur , & venenatorom .ttunm cufpide
feriunt, Sc quantum in eis eft illufum, nudum, inopem,
fla:ellarumrterumatqueiterum in Caluanamtranunti
ac ncfandis afienfibos,cruci rurfus affigunt'Et 6 pudor,
dolor, indignitasltalium hodie, vt dicitur Roma eft,
patientibus, quorum erat obftare , tanto illam faftu tibi
vtndicant, vt quam fuam vobnt, afpicere dedignentur,
Si pro qua olnn orbe toto tantus fluxit cruor, tot clari
duces.tot exercitus cecidere,eam nunc nefcio.quot indi-
gefti& infames ruftici nutu regunt, &captum, vclutab
Koftibus, nullo am eontradiftoredilaeerant. Oincon-
fulte Princeps ac prodige ,nefciebas quantis laborious
conftarer Imperium quod tarn facile difpergebasSolent
ftudia adolescentes patnbusqi! rtica prodigere,nempc
igiian, vnde vel cjualirer parta tint, tiqnidem ind:gentiat
ac laborum recordatio,magnumprodigalitati ac htcmi
frenum-ponit.At tu fcnex.quid agebas,vbi eras?Si videri
mum ficum deletabat. De proprio largireris, tuaro do
narte? Imperij h.tredutem ,qnam curator acceperas
fucce (Tori bus integramrehquiiTes. Nefcio quidem, an
poteris fed fecifti, vt ad has tunc hum: 1rs, nuncfuper-
bas manus.heu long,aliis manibus fundati flatus adini-
niitracio perueniret.De quo non illepid iocans quidam
ait:Roma,tibi fuerant ferui,Domini Dominorum/eruo
rum feriii,n4nc tibi funt domini. Pol, ego tecum multa
loqui habeam,ti facultas detur. Sed an hzc tudiis igno -
,& cert fi audias fruftr fit: fecifti enim , quod nequc
fi redeas, minare po^,inftauratorfiindatori,quam c-
tierfori fimilior tit oportet. Tu Christ lampotes, i
<juo imperia omnia, & in terris, & qua; furfum , & quae
deorfum funt precario pofidentur, <;uihancmcam , 9c
maxime pubiicam querelam vel in tilemio audis, exaudi
quasfumus.fiiuftaeft. Sciq^quidem fcriptum e(Tc. Si ini-
quitatem afpexi in corde meo, n exaudiet Domin us . A-
pudteCHRiSTE rerum Veritas certa eft, apud nos -
Ceps opiniOjfecdum qiiam.certe quod potceris, scqoum
eft, cum multa enim gr auia, rum illud importabile.quoJ
non folum ! uro & inepto,fed odioio etiam, St hoftili fj-
fce pra-niim'ir vt veriticatum tit nobis ad literam, - i
Sine Titvlo Liber.
Pfalmii Auertifti nosretrorfum poftinimicos noftros, St
qui oderunt nos diripiebant ibi.dadifti nos tanquam o-
ucs efcarum.Notafunt qua: lequunturinobishoc vnura
ad querelam, & gemitum fatis eft : nam i res infpicitur,
olim Domini gentium, quid nunc aliud facti fuaius nill
oues efcarumr Vtinam lanx oues aut hctis ciTcmus e!ca- .
rum fumus. Rodimur volentes, eonfumirnur , degluti-
mur,ab his qui li nolle ccp'erimus, oues coram leonibus
vidcbuntur,neq-.ie id infolicuni Videbuntur.quod diutif-
ilme vi funt Nunc noftertorpor, banc ignauia; praeftat
audaciam.patientiaqi noftramimpi prorfus& deuc-
rant, & oderunt, & quod vehemcntiiTim ftupeas , quos
extra defpiciunc,intus tment,coutemptus fngitur, me-
tus eft. Mille funt pdi j, mille fqrmidmis argumenta , v-
num V triu f;ue mul inferam,quod beet occultum prii|s
erupit tamen,vt non modBabyiQne,i<:d longis nafec-
retur.Eo tempore.quo ille Pont. Max. qui fibi prouin-
ciam ltaliam,atque in primishanc vrbem Mediolanen-
lum euerteiidam.facerdotalismilitix.fenili expeditione
delegerat, & fie in vtramque Chnftianam, Cnriftiano-
rum Pater perfecto odio (a-uicbat, quai; non Italia hare,
fed Syria.vel jEgyptus, non Mediolanum.fed Damafcu
e(Iet,aut Memphis.Cm ad hoc fanftum,pimque opus
vnum facropatrum collegio,fi!ium yt multi dixerunf,
fuum (& fecundm fanum fimilitudo ingens morm-
queferocitas adiuuabat)non Apoftolicum.fed praedonis
in morem,nequeiignis virturumacrniraculis.calgnjs
caftrorum & miris inftruftum legionib,us, in has tciras,
quafi alterum non Petrum,fed Hannibalem deftinaffet.
in quobello Dcus omnipotensfuo more & fuperbi re-
ftitit,& fault humilibus.ac palam pro iuftitia decertaui't.
Fuit vnus ex eodem illo grege vir,& ipie in nos jucxplc-
bilis odij.infinitxq; (upcibiar.C'.iiusegotc & faci pucr
rior, &quantpoteratztas inualida animuexerabat.
Is pntifici ante oinnes charus.die quodi in iccret ariiuri
ingrefluccumrumoribusconfternat, atq; annum in-
ueniiTct(Ha:rebat enim belli impetus prxterfpem huius
i bis ) in limine , qua; tunc quidem muris nuda erat (st
Cjuod pptiiu muri gongs cft,& militia ingni ducib*
' "
*4- 'F. ^. Epstola* vm
armt i rortiffimis) taqne Ix: i lim obfeTorcs fuosfu-
derme obllfi , iam captiuorum turbis carceres indun-
dabant.iam exforum pinguefeebantarua viieeribus. In
hoc ergo rcrum ftatu, cum folito mftiorem cerneret,
zamibaritate intima 6act,,fic aggrcditur:Miror(inquit)
Pater Sancbflime.quid eft, quod acuriffimus in cxterii,
rides? Ad haccPontifex grauibus prefium caput extulit:
Experge(inqurt) Quid rei eft ? TuneillccoDfultore-
gregius:Scio(an)te nihil um optare, qum Italia* vaft-
tarem.in hoc vircs,opes conilia expcndimus.in hoc Ec-
elefi* theuros , iam penomnes efrudimus,inextrica-
bern rem aggreflS.niualia tentetur via. Ecce nuncille
rantus bellorum apparatus,illa noftrarum virium cuipil,
in ipfis Mcdiolani portis obtunditur,quam tibi adulato-
res , vni alcui noftrarum vrbium milem aflerebant.re
ipfa fuperior omnibus eft inuenta , quando Italiam vin-
ceremus,ab vna Itlica ciuitate vincimur. Sed i vciis.a-
lia long rcilior via eft. Qiyrnam (inquit)Pontifex die
ocrusHocenim molior,hoccupio:hoe eft vn pro quo
elim corp*5canimam pacifci.llle autem,Potes(iiiquiY)
omma, & quicqiiidiufleris ratumeft,cur n igitur.&Pa-
patum,& Imperium vrbi Roma",& Italia: crip!>;EtiiJum
Cathurcum patriam noftram.hoc eft,in Vafconi tranf-
ferstNon magnus cft labor:dic,& fiet,& non armis eft
opus, quibusoDg impares fmus , verbo de hoftibos
triumphabis . ic & nos ornaueris nouis ingnibus , ad
nos tran flato rerum pice , & gemino luminc inuifum
g en' orbaueris.His ereftus Pontifex.ex ira rifu oborto.
Fefllifti me(inquit)haftenus , nondum,te delirare co-
gnoueram.ah ignoras infcic.hac via quam ftatuiTe fub-
tiliter vifus es tibi,& me,& qui mihi fucceTerint Epifco-
pos Cathurcenfes fieri, & Imperatorem quifquis is ue-
lit Vafconiseprafrcbim.llliim ver. qui Roniprfuc-
xit.fiquidem fpiritaliter Papam ,fin temporaliter Impe
ratorem fore? Sicltalum nomen dum euertere putas
attollis, &inantiquani reftituis dignitatem. Kos er
go, dum datur.de fuper Romani -pontificatus frew
tencamus,& in hoc omni ftudie intcntilmus,ne quac-
do/bt-
Sine Titvlo Liber 41
do forte fuura ius , Itlica manus arripiat , quod ipfum>
quam diu prohiben poilu incertum eft. De titulis noa
certemus . vehmus nolimus enim rerum caput Roma
erit. Hisauditis , argutus ille ftultus,erubuit:Ego ve
roPontificis eti animum improbein , probare cogor
ingenium,quiquamuis in nos odioflagraretimmentd,
rneminerat tamen ac nouerat vbi fmdata effet altiru-
do,cuius faftigiofuperbirent,& ruinas proxunum vide-
bat fundamenta concutere. Itaque qnielcendum exi-
ftimabat , & quafifurtim quarfitis in filentio gauden-
dum. Hanc hiftoriam , qua; nefeio , an ,ib aliis (cripta
fit,iam curise retexui, vt fi tibi nota eit.&mihi cogni-
tam fcias.'fi ignota autem.ex medifcas.neu gnarusjvete-
ru/n pracfentium fis ignarus: his ver nunc ducibusagi-
mur,quibus preda: fumusatque odio , & imulato con*
temptui, & timon vero. Et fi quisetiam nuncexno-
ftns metu aut verecundia magis qumiudicio , af-
fumprus in eo numero eft , quafi lueidus riuus, torrenti
mixtus trbido , natiuum depofuitColorem,inqueplu-
rium naturam,& externos mores abiit. Et iam prorfus
nihil eft rel iqui.n ifi Christvm precari , hifque erept
tradat aliis,quorum non Se pniteat <imul,& pudeat hu-
manum genus. Hi ctenim tales funt,qualesdico,fallor,
im vero qiiales dicere nequeo , ficad extrema dedeco
rum atqne nequitia:, qua; vteunque olim fteteratprola-
pi res eft. ex quo faneb Sc potens tunc Romana , nunc
Auinioncnfis Ecclefia tangit,vertice fydera Se dgito c
Ium voluit , vbi & ludas fitriginta illos fuos argnteos
pretium fanguins atttilerit admittetur & pauper limi
ne Christvs afcebitur.quod ita efle Chriftian'nemo
eft qui nefciat , nemo qui non doleat , nemo qui'vindi-
cet. Ita dum alius alium expeclat , malorum impuni-
tas.quantu m vides creuit, & quod principio medrcabi-
le malum fuerat,iam tempore putruit. Cperatenim
lateor,antcctiama:tatem noftram.vt ab auisacceptnius
foedum hoc vlcus inflari.ied quod moleftum diceres.in-
temperans morbum auxit exigmim. Itaque iamhze
jeftisad interitum fpeftat , tqfque fanies in noftrum
wnpus erupit fkbile.nifi vnum tzadtia milis lobtj
Tt iij
(. F.Petrarcha Epistolar vM
genus e:Tet.D.cani vero tibi nunc, quod interdum dixi,
ei.qui folus cunis uperunt , jllogrcgc pelfimo, mc-
lioribus pafcuis dignus erat,ingenti cum afleniu ems, li
en ipfc difto, non tam morum refpeftu,qum flatus
que ongmistangeretur.Siqtiidein enim.quoniam mor-
talium res oportet effe mortales , duo Uxc mun.h lu-
minaria extingui , dufqiegladios retund, decreti ne-
ceiitas cogebat,quamuis vtriinqne,pra:cipviq; alterum,
occafui exempturo.promiifiscrxleftibus.fperarerruis.nec
defperamlum lit , omnia hace cum fundittij ruerint fur-
re&ura altius, fi tarnen hare tam grauis rerum eoimcn-
tium ruina, noftro ixoilo impendebat. Gaudeo , her-
cle, quod cum in nunibusnollris lu , & vigorfuus his
manfent , in alienis hare tanta nv.it.u: o fafta eft. , tantar-
que culpa; partem habet illa hrrida & immitis : partem
hare mollis 6 eneruata barbaries. Quibus ille auditis.li-
bertate mea nihil ofenfus. Graiiiter,inquit, & liber,&
aliorum fortasc auribus importune,me;s cen fidentif-
iim,& t tedecuit yerilfimc Jocutus es.Neu me forfan
yeri infcium, aut diueri fententiae arbitrcrist duos Cle
mentes noftros , plus attriuilTe Ecclefiam paucis annis,
quam feptem Gregonj veftri , multis fexulis reftaurare
ppfient:nec ego dubito,necdubitarc aliquem cxiftimo"
Ille quidem hare fufpirans, nosautem zelb domustuae
Christ E Ies v iam iitis euei fumus,nec vllusfub fo
ie focdior reruratrames.ftylopotoeratocciirrerc.iraque
redcundum eft Ad hunc ergopopulum.amice fatis.tuis,
an tibi quietem inuidentibus , an dodlrinam ingerenti-
bus venifti.peregrinatione diciexilio,vtili magis qum
nicuud i ,quo effechi m f ft, vt Si tibi lrgeodi,& mihi coo
teptumcribendi negotiuabftuleris. lam profeft
m '.hi, il rc alteri docdus.quid fi, Babyion Rhodani.qua-
litrve fit exulibus Sion inter Bjbylonis de qui-
busade magnifico tuameeum nupercgitepiftola, vt
illius fentinar abdita funditiis ferutatus omnes cius Laby
rinth i latebras pcnits inipcxifTe videdre , multo taedio,
mulufque: reor angonbus , huius veri
rafh lllud tibi pe gr.it m , mihi inuidiofum afFuit iola-
oihjqbd nter tantas vitior tchebras,quatuor rcagn*
Sins Titvio Liber. , . 64}
litis quittera viris.velut totidem lucididtms te fy deribus
vlum fcribis,quos nefcio an .riorum crimen (ipfos enim ,
ptimos, integerrimque hominum noui)an quae falla-
ciltlma vitae fpesan qua; fortune, violcntia^riftfque ne-
ceflitas,ibidetineat,quare permitte,qua:ro vt quod in a- .
riimoeft.vel inamno fermoneexplic,qiiai,inquam,
in cloaca folis radios. & loci fimul obfeocnitatem , o-
limein fuo lumine nudantes , & circunfufis fordibus in-
acccaos. ,.
FRAN. PETRARCHA A M ICO,
S. Epift.XVI, .
- abyloncm Gaicam defcribit.
ETquidadliuc ha-res?at non hsres/edtcnerisjSc o-
bluftans rapens , hoc potis reor , malo vim,quim
focordian opinari , non eft tuum torpor, aniens inge-
nium,mens ignea, generofus impetus. Sed quid hxc,(i
Fortius impedimentum eft qum virtus , magnaetiani
vis habet oppolitam vim maiorem : neceffkati omnia
fuccumbunt. Illa te Babylon traxit, illatedetinet:du-,
rum,fedferendum , loci natura eft. Omnebonum ibi".
perditur, fed primum omnium libertas , moi ex ordine .
quies , g.iudiwm , fpes , fides , Charitas, anima: iacbira:
ingentcs:Scd in regno a'.iaririae.nihil damno afcnbitu'r,
modo pecun'a flua ft.Futur tibi vitx fpes inanis qii-
dam fabula,& qua? de infers narrantur fabulofa omnia,
& refurrecHocarnis , &mundi finis, & Christ vs ad
judicium venturas , inter namias habentur. Veritas i-
bi dementia et abftinentia yero rnfticitaSjpiidicitii pro
brum ingens:Dcnique peccandi ltcentia inagnanimitas,
5c libertas eximia , & quo pollutior , eo clarior vita.qu
ilus fcelerurn.e plus gloria: ,bonum nomen.cceno vi-
ius , atque vltima inercium fama eft. Habes quantum
in tarn paucis licuit illius facraevrbisexpreffum ,quem
noo magis in his hreris, hodicquim in illor frontibus
homin,quotdie perlegis.quor vita nullusftylus nul
lit acqut ingenium. Ca'terum prima omnium vt dixi.ibi
Obertatis iaclura eft.qmfquis lim iud introiit efeftim
Tt 'ij
4+ F.Pitrar(c. Epistolar vm
finis elTe defiit.iam ncc quiefcere, nec abire permittitur,
fed rotatur, & inelTicaci labore confumendus atceritur.
Paucos inde diuina dementia cripi lege , vt Hierufa-
lcm dihgant.atci'ie odennt B.ibylonem. Hxc mihi de te
fpes rcliqua clt.Alioq un tuis de rebus aftum crederem,
tam tenaci.profundq elimo te demerfum, & infixum
video: interim non volimtati.aut iudicio,necelTtari im*
puto /ortuna:. quod tamdiu ibi fis. 8c moras q as ve
hementer odi , Itbenter ezcufo , q'iod fi qua fortaflis in
profeftione culpa fuit,in mora ipfa,vtique am non cul
pa fed fupplicium, & purgitio culpas eft. Sedquoniam
m'.'lci.multa fxpein carcere didicerunr.qurd te vetar, in
vineulis difcere,aliqiud, quo perpetuo fis rbftiort Qux-
xlam nullo modo melius quam contrario leant , ide-
que qui Mathcrmticas artes docrnr .quando parum
veri cap*x mens.d feipulivifaerr/olent faifa propone-
re, quasdum re igit animus , ad veriora contagiar Tu,
quoque folitus & religioni fem per &hnneftati operam
dire,cu arum altera ad illius afpehimengit, Optanten
animam.de quoaitPfalmifta. Quatrite facicm eius fern-
per:Altcrinsea facieseft, qua: fi oculis cerneretur, vtait
Plato.miris anim amorib'inrtimaret,nrq; tam ideo mi
nut amanda eft, quod animo cernitiir , fiq nd tibi
etiam ad vtiinfque notitia: fummam deefle putas omne
ftudium in aduerfa reflecbto , arr ge aures, fige ocelos,
intendean'mnm.Vis puIchritndinemDei nocere cerne
quanta eft hoftium eius obfeeenitas. Non funt a'item
long qua:rcndi,Bbylone fi.ibitant.omnis viens hts ver-
mibus fc.itct Vis formant dus honeftafs agnofcere
contemplare quanta eft fix liras vitiorum, quorun< om
nium exemplar in oculis eft tibi.'îiocunqiie refpexeri,
videbis cuius odio fimul Dciac vrtutis amantior fieri
queas.Tu autem gaude.comrariofaltem nvg'ftra vir-
tutum:gaude (inquam) & ad aliquid vtilis , in i enta glo
riare, bonorum hoftis & malorum hoipes, atque afvlum
peifima rerurfl Babylon, fen's Rhodani ripis impofita fa
mo dicani an infam is meretriz fornicatacum regibut
terra;. Ilia equid ipf es, qu in pir t i lacer vid it Ena n-
geli:j,lila eade inquires, u alia, Cedes fuper aquas mu/>
f1t,BC
SiH TiTVLo Libr. 4f
ta, fiue ad litrora tribus einfta fluminilms, fiue rem ar
que diuitiarnm turba mortalium, quibus lafciuis,ac fe-
curainfdes. opumimmemor aetcrnarum ,fiue vtidem
qui vidit expofuit.Populi & gentcs,& lingux,aq<ix Tunc
ftiper quas meretrix fcdes, reeognofce habitum. M :> lier
circundatapurpura.&coccino, & inarataauro,&lapi-
de pretiofo , & margaritis , habens poculum aurcum in
manu fua, plenum abominarionc, &immunditia fbrni-
cationis eius.Nofcif ne teipfm Babylon? Nifi illud for-
fan errorem facit, quod in illius fronte fcript erat Ba
bylon magna.tu vero Babylon paruaes. Paruavtiquc
irtuxorumambitu.fed vitiis&ambitu animorm,& in
finita cupidine.cumulo'quc malorum omnium,non ma
gna modo fed maxima , fed immenfa es. Etcertquod
lcquirur,ribi rni conuenit,non alij Babylon, mater for-
nicationiim,& abomination m tcrr x .Mater impa, par-
tuum peflimorum, qtiando quicquid vquam terrarum
abominalle,quicquid fornicatoriex te prodit,& cum
femperparias/empertumens, &ralium plcnusacgraui-
dus vterus tuus eft.Si nunc quoque difimulas. audi reli-
qua.Etvidi(inquit)mulieremcbriamde fanguine fan-
torum, &de fanguine martyrum Iesv. Quid fles'Aut
aliam hoc fanguine ebriam oftende . aut omnino fi po
tes, te hanc ebriam nega- Verenim Euangehfta: & A-
poftoli vio fit oportet, qui fite in fpiritu vidensmirat'
eft , admirarione magna,quanta nos admiratione per-
x*undcmur,qui aperte oculis te videmusEx omnib'qui-
dem fornicationibus tuis,dc quibufbibert omnes gen
tes,& reges terra;, & ex omnibus abominationibus quid
rxpectes.nifiquod loannes idem ait:Cecidk, cecidit Ba
bylon magna,&rata eft habitatio datmoniorum.Nota
funt quae cquun tur: Ver iam talis fifta es,quanto eniin
homo perditus, & defperatx nequitixdzmone mclior.
Ver habitatio: imb regnum darmonum facb es, qui futs
artibus humana licet eligie, in te regnant. TuvcrAa-
xnire cum eodem apoftolo, audi voc aliam de calo di-
centem. Exitede ilia populus meus & neparticipes fitis
del Chorum eius, de plagis eiusn accipiatis, quoniam
peruenerunt pec ta ius vq; ad coc , & 1 ccordatus eft
i
6i,6 F. PeTRARCHAE EPfSToLARVrt
Dommus iniquitatum eius.qutum glorificauit fe, 5c in
dcliCTs fuit, rantm dare illi tormn : u lutum,quia
in coictefuo d citur. Sedeo regina,ridua non fum, Si lu-
uninon videro, ideo in vnadie, venient plagie eius,
mors;& Lftus, Si fames, &igni comburetur, quia fortis
eft Deus,qui mdjcabit illam.ra:c&qux Apoflolieusille
locos habe:,audi omnia,audi Si f.g.ii qua via et.nec m-
noceamm tuani ruina; nocentium, &Babylonica: prx-
mant iniquitates.quarum n modus, numerus,non
aenfura.non excimatio dcmurh eft.Taceo haueditatem
Symonis,& illam ha:rcfis fpeciem, non vltimam.fpiritus
fantirlona mercancium. Taceo mal iUiw aoaritu mi-
trem.qux idolorum feruitus.ab Apcloloditaeft. Ta.
eco vtnfque peftis artifices.&conc'irfantesPontificum
thalamisproxonxtas- Taceo crudclitatem hurr.anitatls
immemorem, Si liiipiui oblitam infolentiam atque l-
los vanis flatibustenfos vtres. Taceo denique illa prodi-
gia,quz infeniibilis, verque orbr.s terrarum orbis,ran-
diu quaGExhnam Eneeladus,aut Typheus Lnarimepati
poteft.qiiorum omni mull nimis , Si feaora narratio
cft. Ad ridicula fmul atque odiofa feftino. Qyis enira,
oro,n irafcjtur 8i rideat.illlos fenespueros;comacjn-
dida.togis amplitfimis adcque Iafciuientibns animis,
nihil lluc fulfills videatur.quam quodait Maro:
Frtgidm m femori
Tarn calidi , cimq; precipites in Vener iones iunr,tan
ta eos xt it is & flatus, evinucoepit obliuio.fic in libdi
nes inardefcunr.c in oniue ruunt dedecus, quafi omnis
eori gloria.non in cruce ais i fit/cd in comeiTati-
ombus Si ebrietatibv,& qua: has fequuntur in cubilibus,
impudicitiisic fugient manu retrahunt,inuentam atq;
hocvmim feneftutis vltima: lucrum putant ,ea facer,
qua: iuuenes non auderent. Hos nimos, & hos neruos
triuit. HincBicchus indomitus.hincoricnuliumvis
baccharum. O Liguftici & Campani palmites, dulces
arundies, & Indica: nigrantes arbtiftula: . adhonelas
delicias,& vtilitates hominum creatae", in quos vfus,&
quanuanimarum pcrniciem.chdmque vertimini? Spe-
tjt luve S i ta n ridens, atque in pari tripudio delccbt
1 " intct
SlN tiTVLO, LtBEft. gti
ritrque decrpitos c puellas arbiter fedens, ftupet pl9
jilos agere,qum fe hortari, ac he quis rebus torpor ob-
repat, ipfe interim, & fendes IurnbosftimuIisincitat,&
ccetumpcregrimsfolibus ignem ciet,vndc fcedapaffim
oriuntur incendia, mittoftupra, raptus^ncerbis adulte-
ria, qui iam Pontificalis lafcuia: lud furit. Mitto rapta-
rum viros, ne mutir audeant , non tantum auitis lari-
bus.d inibiis patriisexturbato? , quaeqoe contumelia-
rum grauiTma eft ,& vilatasconnigcs, & externo fe-
mine grauidas rurfus accipere & poft partum red dere,ad
alternam atietatem abutentium eoaftos. Qua: omnia
nonvnusego, fed vulgus nourt, etfi taceat.quamuis ne
id ipfum taceat,iam maior eft indignati,quam metus.Sc
minacemlibidinern vicit dolor.HseCjinq'.ia^vniiierfapr-
tereo : Malo quidem tehodie,ad nfum quimad iracun
dia prouocare,ita enim qua; vlcifci nequir,tn t fleftitur,
& in dominum fuum fa;uit. Fuit ergo l'eniciilus qui-
dam,exeo numero vnus,cunftisann.iLbus implendisi-
doneus,hircina libido homini inerat , vel quid libidi-
nolus, atque olentius hirco eft , hic feu mures metuens,
feu lmures , dormir folus non audebat , nilapud
eumtrilhus , nilmiferius clibatu , nouas quotidie
nuptias celcbrabat , & creber vagis amplexibus fponfus
erat,cum & os illi vacuum, & anas plena e (Tet,feptuage-
fimum pridem annum cxceerat, feptimo vix iam den
te fuperftite. Erat illi ptiellarum auceps vnusex multis,
domini fui libdine nihilo fegnior, cuius reta & laquei,
omnes vicos , omnium , Sc prxfertim pauperum domos
obederant , hue pecunias , hue redimicula, hue anulo s,
hue poitrein blandicias,hue reliquias,hue omne
genus eicarum.&qucunque flexura muliebres nimos,
cuehebat.ipfe interim fufpenfus animo canebat. Nam
Sc reuera cantor erat,fed qui vocem ab alraribus ad cho
reas, ac lupanaria tranftuliflet. Noam hominem vul-
gidigito monftratum.qui hisartibus, multas p radas, in
oi lupi fenis,inferre folttus diceretur. Mille locushicri-
diculofas hiftorias apit, vnumaeeipe. Multis ille politi-
cis,mifcllam virguuculJ,an meretriculiillererat,vt do
mino eiut, vtique Sc excel gradum, Sc magnar
648 F. PiTBARc. Epistoiarvm
fed nee forms, n ce xtatis amabilis, obfequi in animum
indiicerct.Qui<lmultisagam>Acquiefcit,& velut Pfyche
illa Lueij Apu.>i.fe!:c>bi: nuptiis honefranda,ignoti vi-
ri thalamum U b.c. Re comperta. impatiens mora:, ( -
aduolat.&vlnis arreptam.pendiilis labiis exofeulans,
atqueinermi ort- commorfitanfc,confurnmarc nouas nu
ptias anhelabac repenti n malo percita, & olente ienio,
& vultu lucido detcrrica,exclamat.Ad magnun. fe quen-
dam,&inigncni praelatum non ad deformem, & decre-
pitum (cerdotein adueninTe,non tibi fraudem fie
ri. Vis fifi tt, m ambus quoad poffit de in de gemitibus
atque vlulatibus occurfuram, neque dum reliquia: fpi-
ritus vllae (Tent paTuram fe tarn turpi fene voari.
Hate vociferan* vbertim flebat.-ille atitem , & manu fca-
bra,& ore hifpido, fpumantque tenerum os precludes,
fletibus Si quxrimoniis conabatur obftare. atque incon,
dito murmure,& ineptiffmis bland tus (erat enim -
ter caetera blefus adeo.vt nemine pofTct intclhgO'grl
an i mi folari. Sed cum nil proficeret fenex egregius,
fecretarnirn fe proripit,arreptqueqtio confcnpti Pa
tres^ reliquis difeernuntur, rubenti pilco,& inigne fuu,
albo ealu-jue vertiei imponens, Cardinalis fum , inquir,
Cardmalis fum,ne timeas filia. Sic amafila adhueen-
tcm,& prasfenti fpecie, & futura fpe magnifie confola-
tus,in geniale cubiculumdeduxit prnuba non none,
fed Ctefiphone, Megaera. Ad hunc modum Cupidi-
nis veteranus,Baccho facer, & Veneri, non armatus, fed
togatus&pileatusdefuis amoribus triumphiuif. Plau-
de. fibula aib eft NolTcs hominem iucundiffime fonuif-
fet ,&btiMM , & reliquorum mille funt talia, quorum
quazdamnon ludiera, fed pudenda, alta, vero inania, &
horrenda Cint. I nnnc,mirare,ducibushis, & propitium
populo fuo Chris TVM & Rempub.profpcrari.
PR.AN.
Sine Titvlo Liber. 49
FRAN. PET R'ARCHA A M I ,
S. Epift XVI .
Pmculum egreflgfdtilati\&' vtcott hortaim.
EV.ifiti,erupifti,cnaufti, euolafti, bene eft: timcbam
fateor tibi , timebam animz tus ne pod defcenfum
ad inferos.non c vellet emerger fcieb.&auerni defe-
fum faclem,& apert Labyrinthi limen laboriofum,atq;
operofum exitum. Dicebam mecum : OimeusAlci-
des, fiThefcus meus ab infers redeat. O ne mal pon
dus ilium opprimt, eque pedes ad vinutem, volucres,
adamantina; feelerum catenas vinciancdetinfntijue.In
ter hate vora.hfquc inter,metus emerfifti . Deo gracias,
qui ex inferno in <e fperantes animas educit, eioptatus,
euocatus,expetatus aduenis. His igitur pnfhum terris
redditus,quae te )lli Hserebo erediderant,non Phoebo, vt
Dasdalus, fed r. i s alarum reinigium confecrabis,
& cauebisne vnquam amplius Gnofum fpe&es. Non eft
faspius retcntanda fortuna , periculum line periculo non
fit,id cum femel euaferis,declina, ne quando cormas vn-
de nonfurgas, nulla vnquam te mala cupiditas tangat,
vt illos principes tenebrarum rurfus adeas. Quos cum
fuis opibus,fufque flagitiis dij,deque omnes,imo ver
deorum Deus,viuos ac mortuos male perdat, qua: ccele-
ftis agni fanguine faginatitcalcitrantac rebellant,eo me
mirum,meus ilije nunc euocat, quo te prafente, perfua-
deri mihi non potuit vtvenirem.illemihihortator eft
fidus qu idem ,fed improuidus.vt Babylonc viuere eligam
ac mori.Cur autem fine ad quid, vt videam bonos mer-
gi,malos erigi.reptare aqjilas,aiinos volare,vulpes in cur
nbus.coruos in turnbus, columbas in fterquilinio, libe-
roslupos, agnosinvinculis, Christ v m denique exu.
lem.Antichriftum Dominum, Beelzebub iudicem. Haec
ad fpcitacula reuocor,non audiam, male mihi cum illis,
mal illis mec conuenit.O crudelis & impa fecb homi
ml, ail nifi fcipfos amantium,idque ipfum peruers pror-
fus ac nepharie.Quis releuabit oppreilum orbem? Quis
vindicabit afnicbm vrbem? quis euerfos mores reforma-
bit? Quis colligetfparfasoues? Quis paftores errneos
argu?Quis redqect au t rctraht in fedem fuamuuHui
F. . Epistolaivu
aeliceotiz fccbrnm modos nit, in fruftra per Pro-
phetam fp:nms ious . t-. fecifti & cacu .ti
fbmafti miqo,qi.od ero tui milis. Arg ce Se ftiraua
Contra mam. [ntxllig :t q :. obli . .c rr.:-v. Deam
qtundo : ; : . fit qui tr put.lntcll ..: -irr.,
nobis loquitur,l>ei hoftes inteibgitcSardis Ioquitur,io-
pitqoe nunquam lntcllgent, nifi horrendo tonitru, feu
quoniam tonuue non fumcit.trifulco fulmine ezpcrre-
et: Ai te mihi nunc fermo eft muiiiume Regnoftri
tempons, quem non nomino. quandocV nomenobibr
infcnptioni,3c abunde te nommt, ip remm ac glon
magnitude. Nam quid opus cil verb i vbi res loquitur.
Y..t immerit tamis te vicoriis ornatum credrre phas
e(t,qui pratter principalis tua: aae iuft tum, vulpes il
las veterno :.fa-.t:5,& tan fuis caucis , Chr. 1 sti qux
fpon am er -, vinculis eruere poten ; es Et facis fpe-
ro iure,tibi perpetuam fcelicuatcm, & votiuum ccepti e-
xitum quiique fidehum optaucrit.Paftor illum,& nio,
& , & mero grauidum, nunquam fponte Liebt .s?
&amatisfornicibus egrelTurum/olus manu prhenfum,
& verbis verberibus caftigatum ,in antiquum
pntrait- reftitues.ld fi forte tibi catlitus non datur.qua-
qam dignatus pluribus, neque hoc muere dignior
quifqu fit,venientalij,quorqu/ct foedior manus,eo Pul-
ehriorvindia.Deniq; qualia multa vnd'.quecrebrelct,
vel pratdonum iufta acie, vel ilubri peile, ciernan .
ccefi : n dementia. Ad poftremum plagaaliqua euidenti,
quomam minis prod. gas cor Pharaonisobdurat, fu-
perbmque non tangitur, fponfz Christvs fuperue-
niet laboranti. O u..:d feripfi, quid mihi yenit m ani-
mii,quo prodiit lingua o progrelus eft calamus.pof-
Jbm cum lob & ego fortailis dicer.e:Vnum locutus fum,
quodytinam non dixiTem.dixi tamen,&iam non dix iL
fe non polTum,dclereautem ctladhucliceat non liber,
tantus eft veri amor, ran: unique mal: odium, vt periculi
omn r, interim obliuifcar.-in vno coniilium ienis illius fe-
quar,quia cum infinita fe nunc orrerant,& perczigua i-
Ccndorum pars ei acta ft fren abo impetum,$ i cii code
I ob, nunu mearn pon fuper os mcu,& his vltra no J
FRAN.
Sine Tjtvio Libr. *jl
FRAN. PETRARCHA C. A M I O,
S. Epift. X V I I I.
Contra tyfumoem utfcnbat hortatitt.
MAgnam tuis, vbermqne materiam, & latandi trj-
b;ns,& fperandi,ante alios mihi, quo fortafsc, non
alms in ce j los altius defixit. Clarum tibi lumen in
genij Deus dedit, induftrizque nobilis ftimulos addidit,
atque ex his notitiam rerum variarum, prostate mirifi-
camtipfe ncmpe, noffalius eft, qui dat omnibus affluen-
ter,& non improperat.pfc eft.cui foli conuenit,quod lu-
dens pro fuis long alias traduxit,magifter artis,ingenii-
que largitor.Et ficut tibi.ad reium perceptionem intelle-
#us,fic ad expreffionetn lingua fuppetit, cuius defecbs
magna faepe decolrame ingenia & mmoribus oftendit
imperia.Tu omnibus his inftruftus,& fauore Dei vultus,
&hominum,maneprimo,altum iter. dura: rcligionisin-
grelTus es.eo duce.poft quem nemo vnquam crrauit,nifi
qui voluit:Augu(tinum dico , cuius lueiiiTe veftigiis , ea
demum & ad coelum, &ad gloriam via eft. Adhuc pe
n puer eras.dum confnguineo illo tuo,viro bono,& a-
micomeo inflante ad meperducbis,aliquandiu pro tuo
rum tunc annorumimbecillirare recufantem, bonafpe
illico me impleftijVt contra morem , propofitmque
meum,tantoimparem amicitiam amplexus.faepc exinde
de me redeuntem,indies Itius te viderem,admirans,vn-
de tibi id .T tat is, noilrx am ici tix tanta cupiditas & faepe
mecum in filentio ,poft etiam cum amicis illud pat ris
Ambrofij repetens. 1,1 vixeritaliquid magnie-
rit. Tranfiuerunt interim anni plures, nihil enim tain
taci:,tmque velociter tranit,dique in patriam reuer-
fo, tuo confpeftu carui. Ecce nunc puer meus , ad me re-
diit,fed vt ait Nafo:
Jam iuuenujam virjamformofior ifftt
a fciliccc for ma .qua , nec zeas immiouet, nec morbus
cripiat,nec mors ipfa lam de re igitur non tan tum fpe-
ro.fed fpero firaul & gaudeo, eft enim prxfentis boni
nomengaudium, fpesfuturi. Ecce iamtemagnis vi-
ris parem icnco,par em maxim is m ox tcnebo, age modo
<Tji F. Ptrarch. Epistolar VM
perge iteraTumptumexcita teipfum. adde gemir cu
car ingenio, hinc honoris, hinc pudons mane ccepilti,
noli f b meridiem torpere. Solent pigri viatores.dum
ol co:li medio fufpiciunt,mult lucs fibi fuperclTc co
gitantes vmbras quxrerc/que fomno Se quieti tradere,
feto tandem cipcrti inlinatam iem fe & clufos intei-
gere,id ex te cert non metilo, non hoc animi tui ardor
pondet.noii fi ons,non oculi,non verba deritintianr.Ve-
r autem multos.ad fumffia venturos error ifte detinuit,
&aducrtit, Humaufcoritate nefeio quorum infanonim
freti,nefcioquama:tatem coniiftentem.rana Ubi perfua-
ioncconfingi;nt qua: nulla vnquam fui m parte confi
ait,d id fem per & labitur,& ctirrit.& rapitur.vrqu (ait
O'ceroiVolat. Excufat fbrfan vtc -nquefeneftutis iner-
tiam fragilits & morboru m enhors vndique iHamptx-
mensûar tarnen,( q id mitae virrutis eft reliquum, ne-
que omnia.anni volatiles abftiilerunt, magna vi.feailem
fuisaffinibusabigitrorporem, &vigorem iiiuen'Iemad
honeftos ahis manu retrahit. Meminifti M.Port.Cato-
nem,Latinas literas iam tune fenefeentem, Grarcas vero,
iam nunc fenem ddici(Te,eqne ipfatate Socratempoft
literas fidibus operam dart,Carneadcm Philofophiz m>
diocibifolitum obliuifci Platonem totopene orbepe-
regtinantem die vltimo vcl Sophrooit Mimos liibcapite
habentem(vt Valerius,vel vt ait Cieero)fcnbentem mo
r. Simonidem oftogenanum, in certamen carminam
defcendifle.atque ipfatate Chryippum,* prop cente
narios Ifocratem ,acSophoclem prasclarilima edidiie
volumina.EtSolonem fenem. port conditas fuas ciuibus
leges, Potica: inhiantem, emperdenique bteramm ii-
ticntem,&in ipfademurn morte difeentem. PoTem e-
xempla fubtexere , eormn fenum , qui astate vltima res
bellica*, vtciuileselegantillm calluerunt . fed mihi ad
tudiorum alterius generis fermoeft. Etha?cquidem.
atque his fmilia, fenebiti mirabiliaprorfus & gloriosa
funt: iuuentuti autem, vqueadeo debita Se fu, vt nihil
lit pigro iuuene tu rpius, nihil inexcufabilius,nihil ad er-
iremum defperatius. Quaidam enim vitiaannis cedunt.
attuediminuuntur,alia ingraueXcunt,augcntrquc.H<>-
5lN TlTVLO LffER. * (,
rum numero fegnities eft, itaq; fegnem iuuenfqucm,
videas.quim follicit uni inc fpercs'Qnod atteadens.eo-
gi cabis, nequa tibi pars rpons igrtaua prasterfluat,nv>
nulla tibi vnqu, ant longoris , aut tardions fpes aetat
blanda tur. Breuiflmaenim imul & Lgaciflima cft,8t
vtrum magis incertfit.ei arquo contenditcum bremJ
tte celeritas. Nihil eft ver vita hsc.pro q>ia tt.o tem
pore agimur,ac torqeemur. & hoc ipftim nihil.nquarnj
ftatrfed Humqua;ritur,tqn fumuseuanefcit.N eft ra-
uenibus expeftandum.dum quid prorhpt raciunt,lent
faciant/ed in imitute propcrd,vnde fenes gaudeant,
mortui celcbrentur,5i fepulti viut,voI)tntq;(vtait En
ni")dofta per ora viru.Hzc amiee difcendi aftas eft,quo4
hac ftodiofa Collegerit.feneftus dota ditribticnqurjd-
que multisaccepcrit,refundet in plrimpsi'n queerer*?
dis llam expeare dementia crt.cui vcl quarfita femare
dirficiletneque vero ftudiofot folos memor.quibus a:ta*
lia nulla eft,nifi ha;c vna qui degis,& corpore,& inge-t
nio praeualida,& impcdimentis libera , pi qv.x ibupfa
>cpent,quib.fve fibi iter ipfa prxftruxerit-, qod muid
ciunt.qui fcientiaf ae virtutis,adquas deftinabantur o-
t>1 1 r i , poftccupcentias fuas eunt. eque voluptate fui
auert4ur,dn'ecfuis pudor,aedolor,inimicis gaudium,
vulgo lud.brium efFefti,vndique inutiles,nec literis.ne
tbncupicentiis habiles,ad fenium peruencre.Sed alio
quoque'genefe hominattingam paucos, quoifi te'ei*-
cmpla foil icirenr.quar cum alias partes xtatis pofent,ad
agendum fortia,hanc vn.nullimq; aliam elcgcrunt,ne-
que vel modici diftulerunt, eque fi diftulifent fuctef-
(Tet,vt fecit.ert hacactatciam'AchyllesTroiam.Ale-
* ander Indiam pulfabat, Scipio Aphricanus occidentcm.
Fregerat,meridimque frangebat,Pompus Magn* Hi-
Ipaniam,prxdomitifquepraTdon>bus,mariacunapaca
crat.Hac tte Druf* vero Germania fatigabat,imquc
d diuortia Rhani.omnia popuhtndo.ac vincedo perue-
crat.tantque nirrii virtute caq; (more iuuenum)maie
ftate.vt hoflibus queque venerabilena fe, in omne tem-
jpserficcret.Qud n hodic Germani riegant,vel difl?-
rn Want quod pttrd fofte polt us ih tetxarum par
j4 F.Petrarc. Epistolar vm
te,perpdi,& in genua huius noui Caifaris, & fuor pro-
cer confe ; il one cognoui.Poflem pluribtis illuftrioribus
munire:his teipfum vrge {timulis,his atcolle comitibus.
Magnor fequi vcfhgiajque llis conferre.magnisani-
jni5 dulce eft: Neu dicas, [uiienis ,1 mini ,
reft tempori, ve en im hoc dubi, c certiifimbm llud,
quo ! nunqu dies iitareuertitur.Arripc cam ergo,ne ti
b mfructuofa pra?tereat,& vt magua; part hom:nu,im
fer cunctis hominibus, at.]; in morem incer dgitos e-
fluat: Profero aut,vt,quod nulli m qua m fuit,tibi certi
tempons multum effet, huius tamen,& rerum omnium
parcimonia,tunc eft vtilisdum abundanr.nempe cdc-
rcennt,nequicquam amiffacuitodias.Quarnobrcrn ne
rum arque itcrum te moneo, & obteitor,ne vllum diem
per ignaui" labi (ins , Ted omni , tecu i pie calculum
ponas (tanquamdiligens pater familias, cu ufpecto di-
fpenfatore)hoecgi hodie.hoc incepi.hoc did. ci, hoc do-
tior,hoc melior fatus . Neq; enirrj minus ad virtu*
tem quam ad cientia te cohortpr, quem inut dem tibi
die praeteriiffe deprehenderis.nec vixilTete crdito. A-
mice die perdidi(inquit)Tirus . fi dixilTe lauda-
turqu non aliis illa luce profuerat , quid dittur puto,
qui n profuit ubi? N poffum' fateor libro sperinf-
bere.n sper-folitarij.&c tranquillieffe:& nosagifes,&
mdus eft turbid*. & res inextricablies, hoc poruro' cu
rare, ne dies vlla fine noftra difcuifione, & in nosanimi
refeccione pertrfeai. Quomodo emm aliena eurabim*,
li noftra negligunusSededo quid.ftandqjicet & eun-
do,de fe fuil^de rebus in coniilio.in conlenfu,&(c;uan -
quam Ciceroni aliter videatur) etiamin cuiuio,fed le-
nis cogitare. Vu tarn terilis ager, vix tldurus eft ani-
mus,quem non iugisac diligens cultura fcccundetac le
1. Quid detuo igitur fperem, quem natura ip tra-
cbbilem fccit.ac fertilem? Noftr ergo.quod apud Tul-
lium ait Cato,ducem optimum tquam,Deum,im qui*
dem natura:, rermq; omniumparremDeumipfum i-
qu ere al tis te vocibus euoeantem, omnTquc quo ere-
uit, redemtque homines non ccelo tantrrt , vbi in .r-
ternum rgnt, fed ex a.rpcrrimo etia tropheo quod I
Sins Titvlo Liber.. <f
nobis nudiis/piniscoronat'jtriphitor afcendit.omnes
inquam vocat.pauci ilium audiunt Efto vmis paucis,*-
lioquin nihil eile prxftaret. Audi ilium & exauda quo
Corpus atq; an i mam ingenium accepifti,per quem es, '
qualem te gaudemus, pec quem cris, n ii repus.qualem
te cupimus & fperamos.Non ce hodie piuribus prasmam,
cercus hace tibi, & mult etiam pauciora furficere.vt qui'
ex te quid optem ego , quidvc alij , qui te amant, tcito
me licet iritclligis. Vnum tarnen non obraiicrirnjneilli ;
aures , aut animum accommodes , quiobtentuftndij
Theologici te nituntur notitia literarum fcholarium
dehortari,qua,vt iileam rcliquos.fi Lacbntius atque Au
guft mis caruiflent. , neque dix apcrftitiones pagano- '
rum tarn facile fubcuiflent , ncque ifte Ciutatcro De'
tanta arte.tantfquc molrbus erexilTet. xpdit Theolo-:
go praeter Tlieologiam etiam mu]can6fe, irri fi fieri
, pen omnia quibns contra infuttus carnalilim fit
inltrutus. Cert lcut vnus elDeus cui omnia fubfunt,
fie vnaeftfcitia de Dco.cui bonae omnes alia: obfequfi-
tnr:Dc his tame libro ecdo de doctrina Chriftiana,rple
jddifputat Auguftinus.Legeergo de llius ciIio,qiia:
potes fine propoliti principalis praiudicio, &difcequ-
t poreris d nt ingenium aut memoriam afHcias, fem-
prque memineris ( teTheologum non Po'tam , aut
Plnlofophumnifi inquam.tum verus Philofophus vera:
ftpientix eft amator. Vera autem Dci Patris Sapientia
Christv eft. His illudaddiderim, vtin omni doctri
na illa tibi prascipu cura fit, non quim abdita,quan-
quam obfcura.ed qum vera, qu.:m clara fint.quibus a-
saimum intendis: untenimqni de his maxime quince
ipi alij intclliguntinanitergloriantur , ftultum genus:
vt Veritas obietum , fie ni fallor claritas eft fbclici-
tas inêllctus.n omni autem fanctitate ac virtute expe
ditamlam , & compendiariam , Sncratisad gloriam
iam nunquam dferas, vt feflicet talis elfe ftudcas,qua
il's vis viden:funt enim pelfimi quidain,qiu videri volunt
optimi.quafi vt alios, lie V Dcum, & confeientiam fuam
fMIant. Gemina: autem vita; huius duces multo; habes,
V trique tarnen vnus uftcccrit Auguftinusdomcfticu*
Vv ij
t\6 F.PeTRARC. EPISJ-OI.ARVM
tuus dux, quem vides, h ipa tua xta te , cum erroribt*'
acvitiisgenerofo mpetu magnificentiffim collucbn-
tem,lic]'.i is in illo vnquam vitx error fuit, aut ioctrina:
primus contraria fublatus eft vita: fecundas mana pro
pria difcretirfmo volumine extirpan eft, vt nil fit ru
tins, qum viri iUios, & vitam firoul Sc doftrinam fequi.
Hoc ne tibi vnquam memoria exdat.Extremum qu-"
( vtcumpnmiim perueneris quo fufpiras.quodcito fo
re con fid , contra canem ilium rabidum Auerrocm,qui
Tutore aus infndo , contra dominum fuum Chri
st V m , contrique catholicarn fidem Iarrar, Hes vn-
dique blaphemiseius.quod vtfcis, iam eram us, fei
me ingens Temper, & nunc fob to maior occupatio.net
minor temporis, quam feientix retraxit inopia, tot is in-
geni; viribus n ruis incumbens,rem mu Itis magnis
vjris impi negler,opufculum vnum feribas, Se. mihi
illudinfcribas, feu tunc viuus ero, feu intrim abieif,
iemper enim remplis e omnibus , & mihi inter alios:
iam de habitu cogitandj. Neu dubita dfuturum tibi,
velingenium,velftylum quamuis tuorum nonnnJ-
iis folitum deefle aderit Christvs fuas
res agcnti.qui tibi afruit.vel
itafccnti.Valc.
FRAN.
F R A N I SCI PE-
tra R h .E E P I T L A-
RVM AD VIROS LLVSTRES
veteres.
j
LIBER VNVS.
FRAN. PET RAR CHA P L I* "t
CI VINCENTINO 01 S.'
i -, ii *. ' 't 5 ' i
Z)e materia & eaiifaftquentirnneptsiolarmm , . .
- _ a: U
i^^y Nfuburbano Vicentinoper no-
" " cm hofpuatus nouam (cribcn-
diniateriam inueni- Itaenim
accidie, vt fub meridiem Patau
digrcllus patria: tua? limen at-
tingrrem. vergenteiamad oc-
cafum fole.lbi-ne igitur perno-
I randum, an vlterius proceden-
dum(qitod& feftinabam & lon-
giimx lucis pars bona rupererat)deliberabundus ha;re
bam,t ecce(quis fc celet amantibus?)& mignorum ali
quot V ironim, quos abunde parua illa cjuitas tuht, gra-
tiffimus interuentusdubiumomnedimouir. Itaeniirt
flu tu an ce m animum alligaftis vani & io'cundi fune fer-
rnoni.vt ire cogitans Oaret Se non prius labi diem quam
otem adefle perpenderet. Et iilo die & farpe alias ex-
pertus fum, nulla re alia magis tempus non fentientibus
cripi,quam colloquiis amicorum. Vug ni fares temporis
Vv iij
rf^S F. PlTHARCH. EP ISTOIAR VU
funt amici, etfi nullum tempus minus ereptum, minus
perditnm vidcri debcat, quam quod polt Deum amies
impenditur. lllic ergo ne infinita recenfeam, m cmini-
nilti.vt forte Ciccronis mentio nobis oborta eft quae
crebra admodum dotis hominibus elfe folct. lile
tandem vario colloqino finem fecit. In vnum rerfi o-
Bints : nihil inde aliud quam de Cicerone trafUtum
eft. Symbolum confecimos Sc palinodiam tibi feu pane-
gericumdici placet alternando cecinimus.Sed quoniam
in rebus mortalium nihil conftat efTe perfeftum, nui.
Iiifaue hominum eft in quo non -a liquid quod mrito
carpi queat modeftus etiam reprehenforinuenrar, con-
tigit vtdumin Cicerone velnt in homine mihiiuper
omnes am;ciifimo& colrndiilimo prope omnia place
rent. Dii mque auream illam eloquentiam & celeftc in
genium admirarer mon; m leitatrm,muJtTque mihi
dcprhenfam indiciis i neon ihntum, non laudarem. V-
cum omnes qui aderant, fed ante alios fenem ilium
cuius nomen eicidit.non imago,conterraneum tuum
annis verendum litertfque,attonitos viderem nouira-
tt fententia; : res pofcere vifa eft vt codex epiftolarum
mearum ex arulapromeretur,prolatusin medium ad-
didit alimenta fermonil>u:inter nvriltasenimadcoeta-
neos meosfcriptas . Paucx ibt varictatis ftudio & amce-
n quodarh laborum diuertieulo antiquis iliuftriori-
bus infenbuntur, quae lectorem nou prasmonitum in
fluporein ducant ; dum tarn clara & tarn vetufta
nomina nouis pefmixta comperent. Harum dux ad
ipfum Cieeronem funt, altera mores nott altera lau-
dat ingenium. Has vtintentis omnibus cum legiifes
rsoxamica his verbis incaluit quibi fdam fcripta nnftra
landantibus & iure repichenfim fatentibus Cieero
nem. Vnoaut illofeneobftinatius obbftante qui &
chritate nommis &amorc captus auctoris erranti que
que plaudere & amicitia cum virtutibus amplefti mal
let quam difcernere, nequid omnino d.imnarc videre-
tur hominis tarn laudati. Itaquc nihil aliud vel mii-
vel aiusqnod refponderet habebir , nifi vt aduerfuso-
mne quod diceretur iplendorcm nominis obieclirec
&t
Ad Vir. Illvst. Vbt.Libeiu Ji
& rationis 8c locum tencrct au&oritas fucclamabat \-
dentidem protenta manu: Parcius oro.parcius de Ci
cerone mcordmqne ab eo qua:reretur an erraffe vn-
quam vilain re Ciceronem opinari poffet: claudebat
oculos>& quafi verbo perciiffusanertebat frontem in-
geminans heu mihi, ergo Cicero meus argoitur: qua-
iinonde hominc fed de Deo quodam ageretur>quas-
fiui igitur: an Deum fiiffeTullium opinaretur an ho-
minemneunebnter Deumille refpondit . &quid di
xiffc intelligent Deum,inquic eloquij.Recb inquam:
Nam fi Dens eft erraffe non potuit. Illum tarnen
Deum dici nondumaudieram. SedfiPlatonem Ciee*
ro fuum Deum vocat, cur non vt Deum tum Ciceros
nem voces : nii quia dos pro arbitrio fibi fingere non
noitra: religionis. Ludo . inquit lile. I omnem
fcddiuino ingenio Tu ffcTullium icio: Hoc inquam v-
tique retiu. Nam ecleftem Quintilianus dicen,
do virum dixit : fed l homo fuit & erraffe profcto po
tuit & errauit. Ha:c dum dicerem cohorrebat,& qua
il non in f.imam alterius : fed in fuum caput diceren-
tur auerfabatur: ego vero quid dicerem ! Ciceroniani
nominis 8t ipfe mirator maximus. Senib ardori &
tanto ftudio gratulab.ir: quiddam licet Pithagoreum
redolenti cantam vnms ingenij reucrentiam eile tan-
tam religionem : vc humanz imbecillitatis in en aliquid
fuipicari facrilegio proximum haberetur. Gaudebam
mirabarque inueniffe hominemqui plus me illum di-
ligeret, quem ego femper pe omnibus dilexiffem, qui-
que, quam mihipuero fuiffe memincram, earn de'illo
fenex opinionem gereret altifllmc radicatam: nec co
gitare qiiidem polfct ea xtatehomo: Si fuit Cicero,
confequenseffe vtin quibufdam ne dicam multis erra-
ucrir:quod egocerteiam partim cogito, partim fcio&
ad hare nullius arqu dele eloquio ipfe de quo
loquimur Tubus ignort , de propriis jgrauirer
queftus erroribos quem nii fic de fc fenliffe fatca-
mur laudandi libdine & notitiam fui ipfius & magnain
illi partemjphilofophice laudiseripimus modcftiam:CJe-
terumnos dtcilkpoftlongum fermonem horademun
Vv iiij
60 . t. PiTRRc. Epistolary*!
interpellante furreximus atque inde integra litedifcef-
fum eft .- fed exegifti vltimum , v t quod tunc breuitat
tempo-is non finebat, rbi premi conftitiflem ezpium
tibi 'epiftoLe vtriufque tranfmitterem, quo re acnus -
euffa vel fequeiter pacis inter partes vel l quo modo
portes . conftantix prnpugnator fieres.iaudo a-
nimum ac poftulata t ranfmitto,diCtu mirabile,vincere
metuens vinci volt in. Vt vnuin noueris l hic vincis
plus tibi negotij fuperefTe quam putas : pari etenim
duello Anneus Seneca te pofcit athleta qua; prxima ici
licet carpit exempta. Lufi ego com his mignis ingeniis,
temerarie forfican fed amanter, fed dolenter/ed vt reor
verealiquanto inquam venus quam vcllcm.Multa me
in lilis deleftabant.pauca turbaban: rle his fuit impetus
vt fcribcrem: qui hodie forte non effet , quamuis enim
bate propter dil&anlitudinem materia; ad extrema re-
iecerim,anielongum tarnen tempus excuderam:adhuc
quidem virorumtalium fortiinam doleo, fed non minus
culpam.Nec te prartereat,non me Seneca; vitam aut Ci*
ceronis erga Remp. damnare propoiitum, nue duas li
tes mi fccam.Dc Cicerone nunc agitur,quem vigilantif-
fimum atque optimum & falutarem confulem ac fern-
per amantiiTimum patria; ciuem noui. Quid erjo va-
rium in amicitiis animum & ex leuibus cuius alicnatio-
nesgrauirtimas, atque peftiferas iibi& nullirei vtiler
in difcernendo infupcr fuo ac publico flat u iudici relt-
quoilli fuo impar acuminhad poftremum line fruttu
iuaenile akocandi ftudium, in fene philofopho n lau
do, quorum fcito'ncque te eque alium quolibet equum
iudiccm fieri porte,nifi omnibus Ciceronisepiftolisrn-
de ea lis oritur non trancurrente perletis. Vale .
dus Maias tx innere. .
FRAN.
Ad Vir. Ilivst. Libir. <4
FRAN. PETRARCH A M7.CICE-
RONI, S. Epift.I-
Cicefonem reprehenda quod tumfenemfalfiuglorUilendir adv
efcentium bcllit implicuerit-
EPiftolas tuas, diu multmque pcrquifitas atque vbi
minim rebar inuentas , auidilim perlegi : audiui
multa te dicentem,multa deplorantenv, multa varitem,
M.Tulli.qui iampridem qualis preceptor aliis fdiflef
noueram:nunctandem,qnis tu tibi elTes agnoui.Vnun
hoc viciflim veracharitate profl-ftum , n iam confi-
lium/ed lamen turn audi,vbicunque es.quod vnus pofte*
rorum tui no minis amtilimus, vix fine lachrymis fun
dir. O inquiete sper & anxie..vel vt turba tua recogno-
fcas,6 prasceps & calamitofe fenex.quid tibi tot content
tionibus.&prorfum nihil profuturis fimultatibus volui-
/ ftiVbi & , &profeflioni fortuna: tua: cueuiens -
ti reliquiftiQWte-fatfus glorias fplendor fen.adolef-
centi bellis implicut,& per omnes iaftatu cafut.ad in
digna Philofopho mort rapuit HeU & fraterni conilij
immemor,& tnoru tot falubrii prasceptor ceu nocbir-
nus viator,lumen in tenebris gertans, oftdifti feeator
calle , in quo ipfe fatis miferabiliter lap9 es.Omitto Dio-
nyfium,omicto fratr tu ac nepote , omicto,fi placet.i-
pfum etiam Dolabelll.quos nunc landibus ad Coelum ef-
fers.niinc repentinis malediftis lateras. Fuerint ha:c to-
lerabilia fortaffis.Iul.qnoque Carfare prarteruehor, cuius
iperata dementia ipfa lacefeentibs portus erat.Magn
prarterca Pompei fileo,cum quo iure quoda familiari-
tatis.quidlibei poffe videbare.Sed quiste furor in Anto-
jii impegit'Amor credo Reip. qufiindits corruiTe
fatcbaris.Quod fi pura fides, fi libertas te trahebat(quod
juidde tito viro licet opinari)quid tibi t familire c
Augufto?Quid enim Bruto tuo refpffrilses?Siqnid(in-
quit)Oftauius tibiplacet,nDomin fugi(V,fcdimic o
i domin quefitle videbaris.Hoe reftabatin'fcelix.&hoc
erat extrem.Cieero, vt huicipfir laudato malediceres
qui tibi n dic malefaeeret/ed malefacitib' n obfta-
ret(Doleo vice tu amice, & error piidet ac rnieret t-
tor)Icj; cieodBruto, iisartibus nihil tribuo, quibus
te inftruftiffimu iuifl icio: nimir,quidemm iuuat a-
(6t V. PitrahcEpistoiarvm.
los docere,quid ornatilfimis verbis Temper de virtutib*
loqui prodeft,fi te interim ipfe non audi as? qui ; -
tins fuerat,Philofopho prsefertirrt, in tranquillo rure e-
nuirte.de perpetua illa,vt ipfe qUod loco ais,non de hac
iam exigua vita cogitante, millos habuirte fafces, nullis
triphis inhia(I"e,nullosinflarte tibi anim Catilinas Sed
bocquidemfrulb .jternm vale mi Cicero. Apiid fu-
perosad dexteram Achelis ripam in colonia Veronen-
fium Tranfpadano Italia; x vi. Calend. Quintiles , afino
ab ortu Dcllius,quem tu n noueras M C.XL.V.
FRAN. PETRARCH- A M.T.C -
oNi, S. Epilt 1 [.
Cicerons ingatiim eloyuentiamfumrn^ftrt ludat.
SI te fuperor otfendirepiftola, verum enim,vt ipic fo
ies dicere, quod ait familiaris tuus in Andria. Obfe-
qu iu m amicos.veritas odium parit.Accipe quod offcfim
animum ex parte mulceat, ne Temper odiofa fit Veritas,
quoniam veris reprehenfionibus irafcimur,veris laudib'
deleftamur.Cm quid Cicero, quod pace tua dicrim,
vt homo vixifti,vt Philofophusferipfifti,vitl ego tuam
carpfi, non ingeniure,aut linguam. quippe qui illud oii
ior,hanc (lupeo.>5equie tarnen in vita tua, quicae prae
ter con fian tum rcquiro,& profcrtione PhilofopWde-
bitum quietis itudifi,& ciuilibus bellis fugam. Extin
ga libertas, ac fepulta iam & complorata Refp (vide vt
ciuiliterteciimago)actuciirn Epicuro rnulris inlocis,
fed cxprertius in lb de Finib", Agebas enim vbilibct, vi
tam probas.rides ingenium.ego nihil inte ridco vit ta-
jnee cornpatiorvtdixi.ingeniogratulor.eloqui vc.O
Romani eloq:iij fumme pars, nee folus ego, fed oranet
tibi grattas aginiiis, quicunque Latina; lingua; floribui
ornamur.tuisenim pratadefontibus irrigamiu.tuo du-
catii directos, tin's fiiiFragiis adiutos, tuo nos nomine il-
lurtratos.mgenucfitemur: tuis drnique(vt ita dicam)
aufpic<is,adhanc,quantulacunque ert/cribendi faculta-
tein ac propofitum perueniffe. Aeceflit & alter poetic*
via; dux itaenimneceiiitaspofcebat.vt ciTet,& quern (o-
lutis, 3c quern freaantibus greflibus pratetem fequrrc-
met
Ad ViR.'iLivsT. Vit. Libr. 6j
mur,quem loqucntem.quem cantem miraremur, qtio-
niim cum bona venia amborum,neuter ad vtrunqaefa-
tis erat.ille cuis xquoribtis,tu illius impar anguftiis.Non
ego primus hoc dicerem fortaflY quamuis plan fenti-
rem.dixit hocante me,magnus quiiemvir Annens Se
neca Cordubenfis,cui te.vtidem ipfe conqueritur, non
a:ts quidem/ed bellorum ciuiliun> furor eripuit. Vide-
rc te potuit, fed non vidit , magnus tarnen operum tuo-
mm,atque illius alterius laudator.hasc affirmt,qnicun-
|e qumque fuis cloquentix funtbus eircunferibens.
Veriim expeftat one te torqueo > qufnam dux ille fit
qua;ris. nofti hominem, fi modo nominis meminifti , P.
Virgilius Maro cft,Man tuanus ciuis,de quo'egregi va-
ticinacus es. Cm enim vt feriptum legimus ,uiuenile
quoddam eius opufculum miratus, qtiaeluifTes alorem,
emque iuiienemiam fenior vidiTes, dclcbtus ei,& d<f
incxhaufto eloquentiae tuae fonte, cum propria quidem
laude perinixtum.-veruntamen prclariimqueacmagni-
ficum lili teftimonium reddidrfti.Dixifti enim,
Mairnafis alter. i Romtr. ,
Quod dilum ex ore tub auditum, adeo fibi placuit , in-
fcdtquememoriat,vt ilhid poftannos vginti tepridem
rebus human is cxempco,diuino operi fuo,eifdem penit'
verbis infereret.quod opus fi videre cuiTet, lactams ef-
ies.de primo flore , tam certum te venturi fructus pras-
fagium conccpiTe. Ne non &latius gratulatus Mu fis,
quod inf.lentibus Graiis.vel reliqmTem ambiguam,vel
certam viftoriam abfti!liTent:vtriufqueenimlhtentia!
autores funt: te fi ex libris animum tuum noui , qnem
mihi non aliter, qumi tecum vixiTem videor,
rfari rr.ee afertorem futnrum.vtque in oratori dcdifti.fic
in Potica palm Lati daturum,atquc vt Aneidi eede-
ret. Illas u/Turum fji(Te,non dubito, quod ram ab initio
Virgiliani Jaboris, Propertius affeuerare non timuit.
Vl>i enim prattij operis fundamenta contcmplatus
eft:
Ccdite Romanifiripteres,cedite Gray.
NcfciocjMtd m.vus najeturIliade:
Hc de altero latine, duce facdi,magna:q:Rom al
664 F- PtTKA*c- EPisTotAKVM
tera. Nunc ad te reuertor.quid de vita,quid de ingenio
too fcnti aud i ft i. Expeas aud:re de Iibris tais, qu nam
illos cxceperit fortuna,qim feu wilgo, feu doitior bus
proben tur? Extant cqmdettl prxelara volumina.qua: ne
ditam perlegere.fednce enumerare farficimus,fama rc-
rum tuarum celebrrima, atque ingens,& fonorum no-
xnen.perrariautem ftudioli , feu temporum aJuertas,
feu ingeniorum hebctudo & fcgnities, feu quod magis
arbitror.ali cogens nimos cupiditas caufa eft Itaq; li-
brorum aliqui,ncrcio , an irreparab>bter,nobifcum qui
nunc viuimus,nififallor,proculdubioperire,magn' do
lor meus,magmi Iseculi noftri pudor,magna pofterita-
tis inimia : nrnque quod in tms conqueror,&
in rrraltoriim. virortimilhiftrium libris aCcidif.Tuotom
fanc,quia deiis mihi nunc fermo erat ,quorinfignior
jadhira.ua haec font nomina Reip.Rei fajniliaris.de ton,
folatione,de gloria , quanuis de hoc vltinto,niagis mihi
fpes dabia.qum defperatio Certa fit.Reliquum eft,vt vr
bis Roma; ac Romana; Reipub. ftatum audirc velis.quz
patriae facies,qae ciuium concordia, ad quos rer fum-
ma pemenerit,quibus manibus,quantque confilio fre
sa traentnr imperijJHift'r-ne & Ganges, Hyberus.ZVi
ius.&Thanais,iimitcs noftri font ? An vero qui/qufut-
xexerit: ,.
Imperium Octanofamam qui terminet aflris.
Vt amicus ille tuus Mantuanusaichc & bisfmilii cu-
pidiffiin auditurum te anguror,id enim pietas tua fug-
gern,& error erga patriam. vfque in tuam perniciem no
tiffimns, verumenim tacere melius foerir. Credecnim
mihi Cicero , Ii quo in ftatu res noftrae funt audieris.ex-
cidt tibi lachryma: quamlibei vel cli, vcl Hrebi par
tem tenes. Aetern Vale.apud fuperosad finiftram Rhok
dani ripam.inTranfalpina Gallia, eodem anno xiitt
Calcnd.Ianuanj.
IRA*
Ad'Vir. Illvst. Li ix* ggf
F R A N. P E T R A R H A ANNE
SNicAe.S.Epift.III.
Reprtheiidit vilAnt latida' ingmum.
PEtitam'.V tinto viro,irapetrarrnque veniam vclim.f
quid afperius dixero.quim aut profefionis tuat rene
rentiam deeeat?aur requiem fepulchri.Quj enim me M<
Ciceroni , quem Latina; eloquentia: lumen, ac fontem,
tefte te, dixeriiri non peperciTe legerir, fi te reliquis iti-
dem vera loqueas , non pepercero , indignation s iuftas
mattriam non habebit,iuuat vobictfm loqui,Virt illu-'
fbes.'qualium miram patituranas noftra penuram. In
ter omnes quidem coi clara nomina, tuum nomannu-
meranduro elfe,non fum neftius.dque fi aliunde neci-
rem,magnoquodam,3c externo tefte Cognoui. Plutar-
cHus fiquidem Grxc'us horno,S Traianiprincipis magi-
fter.fups cliros viros , noftris confirrens, m Platooi &
Ariftoteli(quoTum priraum dim'nurri.rcunduro damo-
ainm Graeci vocanc)M.Varronem,Homero atem Vir-
gilium.Demofthni M. Tullium obieciffet.aous eft ati
pltremum,& controeriam monere,neceum,
tanti faltem difcipiili veneratio confinait , in vncVfn,
duorurn ingnia prorfus imparia , non erubu:t confite^
ri>quod quem tibi ex xquo.in moralibus pra:ceptis obii-
ccretnon habere t. Lius ingens,ex oreprxferrirri homi
nis animi,& qui noftro lui. Carfari,iuum 1
Macedoncm comparalTet , fednefio , quomodo icut
Corporam . feanirnorurh egregias formas ,aliqua fepe
grauis iniuria natura; variantes i nfequ.it ur ,fiue quod o-
mnitimparens.pcrftcîonem mortalibus inuidet(c<Sque
ai'agis , quad Jlam propius videntur acceder) flue
quod inter multa decora , deformi tas om n is apparet, &
quod in obfeura ficie , facilis ne tuus effet , in praectara
cicatrix faeda eft, tanta lux in rrbus ambiguis.ex c6tr
riorum vicinitate lboritur. Tu veri venerande vir,&
morum incpmparabilisprxccptor , errorem rita; tuxiff
non naole tim eft, mecum recognofce. Id omnifi ic-
ulorum crudc'lifimurn prinipetn incidifti,* tranquil-
lui nauta.prxtiits mcrcibus onuftus,adi infamem.&pro
cllofum. cep'iUliJiappulifti. Cur autcm.licha;itr
466 F.Pitrach. Epistolarvm
te An vt in tempeftate magtfterinm approbartsf
$cd hoc nemo nili ames digit, eque enim vt fortis per-
Pet!,lic prudentiscft.optarc penculum quinetiam fi libe-
ra prud-ntix reLoquatur cfectio.otiofa femperetit for-
Citud : nilul eniin accidct , aduerlus quod auiilium m-
plorandum fit. Modefta potiuiuis vtens partibus,& bc-
titiam ;enab:t.Sc votiua moderab tur-Ssdquoni innu-
jnerabiles cafus eueniunt,& multa tai vita homin.qui-
busconiilianoftra vincuntur, dcirco virtus luneta op-
ponicur fortiinatjnon quidem ecundum elect onem, vt
diai.fedfecunduni necefitatis ineuitabiles ac frreas k-
ges:at ego nunquid mus fatis vidcar,li diurius cum mi -
gl (tro virtutum,de virtute d ip itero .i probare ntar,id
cuius contrarij probatio impoiUbdis lit? vmcum vel te
>udice,vel quoi bet , qui inter v. ta; huiufluhis medio
enter nauigaredidicerit , non fiiitle consilium Syrtibus
inhxrcrc.Quod li laudem.cx dirKculiate captabai,hoc 1-
plum fummi laudis erat, emerger , & in portum. ali-
quern faina puppi confugere, impenden tern iugiter ccr-
uicibus tuisgladium ridebas, nec timcbas.nec um anc-
pit is ret exit um prouidebas.praJcrtin^quando.quod mo
riendi mifcrrimum genus ed , mtelhgere potcras, mor
tem tuam,& fruftu quolibet,& gloria carituram. Vene
ras o mifcrabilis Tenez , in hominis ma n us .qui quicquid
Teilet potfet.nil nif peflmum vcllcpoilet . Somn'o inn
ab initio (k-tern tus,vigilans deinde. m ultiplicibus arru
men tis.fi -lern trbido: quiet is accept ras quij igitur tibi
cum his labonb.tamdiUfQiiid com inhum.ino,crucni-
que difcipulo'QiiM cum diifimillimocomitatu'Kefpon-
debis Einigere volui.fed nequiui, Sc ilium Cleantis ver-
ficulum prx-ten Jens,quo in Latinum verlo vtf foies.
DtHunt lolentemfata noientcm trahunt.
Illud infuper proclamabis.voluilfc te.opibus tuis renun-
tiare,vel vt ficlaqucum,libcrtatis abrumpcres,tq;in tu-
tum,ex tanto naufragio.vel nudusenpercs.Res & vctc-
ribtis hifloricis nota eft,3c mihi ipil illr veftigs ince-
denti,haud quaqu ilentioprauermilTa , verum tibi pa
lani loqucns/ccrctiora corinurii Nunc aut, quando ad
te mihi ienuo cft,pu tif-nc iilcbo.quod indign at io,v cri-
Ad Vir. Ill vst. vet.Liber. 667
tfque fuggelferintfTellern ncmpe ecrtiTim habernos,
&qui de Ki ram is vir;s agens.nec mtu flelitur.necgra
tia.SiietoniumTranqu ilium .Is igitur quid aitAecrtiiTc
te Neroncm cognitione veterum Oratorum,qut> fcili-
cet in tui ilium admiration e diucius detmeres. Uli tgitu
pecton charus cTe ftudiufti, tibi vt fieres vilis,5 irnlo-
ne dign'habercris.vel (mulato cert,vcl inaccerfto lin-
gu vitio cuiaredebueras'Prima eft miferiarum tuarura
radix,ab animi leuitatc , ne dicam vanitate, pi ofeta.i-
nanem lludiorum gloriam, dure fenex, nimis molliter,
ne rurfus dicam puenliter.ccup^fti. Ipfum 3>ad immi-
tis ver magifterium acceTcras. fyerit vel iudicij.vel fati
cuiuipi quando excufationcm error liudiols aucu'
pamur,& culpas notras in rata refletimus. Hoc totum,
profect iudicijtui fuit , non potes aceulare fortunam,
quod optaiiera? inuenifti,fcd cju pergo'Ha mifer.pot-
qum in admirationeni tui,vasfanum uuenem.e vfque
perduxeras,vt nulla liberta tis, aut comeatus occafio (u-
percTet.Nunquid xquanimis falt pati poteras iugum,
quod pomc iubieras,& hoc faltem pi asilare, nc in ctu-
meliolas aotas,xternzfugiationis erumpercs?n equi-
dem ignorabas/Tragoediam ciTc genus feripti grauitate
vincere.vt ait NafotHac tu, quam mcrdaciter,qum ve
nense,quam achter in ilium feripferis notum eft. Non
quod ego fm nefcius,nullam vel ingenij,vel fermonisa-
crimoniam,nephandis aclibus xquari pofle.bonis illius,
modo hommisnominedignuscl. Vide tarnen,num te
decetct id fcribere.de imperatore fubielum,de domino
familiarem,dedifcipulophcceptoremcporemo de illoj
cui tam multa blandiri,nc dici blandiendo men tin.foli-
cus cras.R.elcge libros , quos ad cum ipfum de Clemen-
tia:reuo)ue que" ad Polybium de cfolationc diftafti: c-
tera deniquc tuarum vigiliarum monumenta percurre
i modo vel libros,vel librorum memonam Lastheigur
gitis vndanon obruit. Pudebit credo laudati difcipuli.
Quaenim fronte.de tali taliafcripiflcpotueris .ignoro,
certr^go, illam fine pudore non relego. Sedhicrurfu
occurres & adolefcentiam principis,atque indole mul-
tum ipei mlions prxerentem obciens ,
*9 F. PitrarchaiEpisolarvm
tuum>rfpeminamorurn cius mntarione, rutabere:qua/
ver,h_c nobis ignota fint:Verm ipfc confidcra qt an
Ht inexcufabile.pauculapeifonati principatus opufcula,
V 1 1 imulacz pietatis vocuLas.obliquaiTe animum ac indi
cium tibi tali a:tate,tanra rerum c*periitia,ac doctrina.
Quid enim oro,tib placuit ex llius a t is,qua: ab hiftori-
cis(vteorum verbis vtar) partim nulla rrprehenione,
partim non mcdiocri laude , mcmorantur.prius (cl ice t,
qum fe totum in probra & (celera demergerct? An au-
ngandi poius,an cytharizadi ftudium Qmbus tam cu
rise deditum accepirnus , vt fccretis prim m coram
ferui,ac plebe fordida, deindectiam in publ!co,vnioer-
Co populo fpcantc princeps auriga decurrerct,& quafi
numen aliqiiod oblatum , iibi cytharam adoraret,egre-
gius cytharifta. Quibus tandem fucceffibus >5,
velut [tahc:s non contentus ingnus, Achaiam petiit
Graccornm Muicoium aulationibus inflat'/oos Gr-
cos hidsfuis dignos alTeruit.Ridiculum monftrum.fe-
rox belloa, an illud omen certis magni fimul & religio-
pnncipis habuifti , quod barbe primicias, & illas infau
mani oris exuuiasjin Capitolio conicrauitli cerr foot
aftusNeronis t ni Seneca, ea asiate , qua hiftonci adAue
cum inter homines numeranc , tu cum inter deos.
laudante.nee laudato dignis prarconiis conaris/nferere,
nifi forte illud maiori gloria dfgnum putas, quo A Cnr\~
{lanos genus hominum , reuera fanhi m, Se m
venim>vt lbLvidebatut , & Saetonio refrenci, tiperfti-
tionis : ac malfica:,fuppliciis affcit ,omn pietatis
perfecutor atque hoftis crudeliimas.Ego qnidem de te
ifta non fufpicor.eque magis propoiitum animi miror
& fuperiora illa friuola n i mis & vana funt,vlti murrt
hoc nefarium etrm & immane, necibi aliter videri po-
tuiTc certus fum. Pra:fertim PauliApoftoli faris moni,
tis, aurem non neganti , Se obla tam crrbcus amicitiam
Complexo, quam ytinam arctis tenoilTes, ne diucllere-
risin finem,vtcum illo faltempraco eritatis pro vert-
tateipfa , &pro asternipraernijpromiEone morerer.
Sed progrelfiisfumlongiis, dicendi impetu,8cintelI;go
jnc>ad hc exaranda ferius procefifle.quin vi vlla tenv
Sfi Titvl Lient; ri i?
pffix frugs fpesappareat. AeitirûnVvafe, apud&pe-
rosm Gallia Cfajp'ina .inter finilram rapacis Entia,&
deXtram oniifragi ParmarripaW. ' ta)/ Sextilibus ta
to ab orto , eis quem
Cc.tih*^ ante tu noueras ncen us tum . M
:
,) ". ! /-Jlbi! O" . i O,". {./il. j
FRAN. PET R!A R C'H,Aj t T Q t %
Mo,s. Epft.y:;^ ^ ; . /
Tttum Limum !nidal ' iiplortcfue tftwtatn curum htnorum 'qai
Um fjedit defideranturjn ptu oferibtu.
OPraremfi fiteratum effet, vl me in tuam.vel teia
noftram auatem incidiffe , vt aitas ipfj, vel ego pe
te mlior Si viitatrum'ex numer tiiorum vn' forcm,
profeft non Rdmam mod re videndi.gratia , fed In>
diamex Gafliis,at Hifpaniapetiturus. blanc vcroqifia
d!atur,tein libris tuis video, non equidem tot.fedqa-
tenus nondiim aecu noftri defJia peri:fti.entum qiif
draginta duos r'erum Romanarum libros edi diffe te no-
uimus:heu,quantoftudio,quantis hbonbus vix criginta
ex omnibus fuperujnt.in illisexerCeor.acri ujtf indigna
tione iniif aducriu? mores hominum rioftrorum.qui-
bus nihil in pretio eft.nifiaurum & argentum,arque ob-
fccna corppru v!p<as,qua: fibi in bonis Iubend'a '(ont
multo' cumulats , multque Jieftius , non tafl
tm muta: pecudis, fed immobiis' eft, & infenfibilis ele;
ment , quam ratinalis hominis bonum tit, fed de hoc
alias.' Nunc tibi poius teippus , vt Gratias agam.tum
pro multis fupto eo nominatim,^) oblic cp paa-
tim malrumjicuin me flieioribs infers vp inter
lgehdum faltem Cum Cbinlih', Scipionibuj 'Aftlf
eris . Laliis , Fabiis Mximis, Mctellis ,,Brutis, t)CT
ciis.Catom'bus , Regulis , CurfoYibus ,,Torquatisi, Va.-
lriis^Coruins1 Salmatoribus, tVdiis, Klarcelli s,Nc-
ronibus, JmiHij Attilas , tigtyt, uVjis, Fbriciis,
acCamillis nptf Cuih his extremis 'ribus , inter
auosdurfq fydre natus fum ve3Txtitttn.3-
r^^v'elim'eat'iquiofibuspolytium, & 1-
&#|^ gier
ims'teio PRnium fecua
Xx i
07_d F. Pitm*c. Epi*toiawm
dum Veroncnfem, v!einiim tuum,atqucxmuIquM^
ihm tuum Crifpum Salluflium (aluces , quibus nuptia,
nihilo reche ores eorum vigilias fuiTe quim tuas. Ae-
tcrnumvalc , rcrum gcftariun memoria: con :'u or o-
ptimc.Apud fuperos, in ea parce Italia; ,8c in ea vrbe.in
qua & ego nunc habito . 8c cu olim nacus ac fepultus ct,
in reihbulo luftinx v;rg:nis,& ante tpfumfepulchri rui
lapidcrh vi 1 1. Cal Marcus, ab orcu eius,qucm fi
paulo viiTes diutius,ccrnere potuiTes. M.CCCL.
, F, R A N. PE t R A R H A M. V A R-
Ko N i, S Epift.V. ,
ononis muniian <Jr dohwam miris landibus effcrt, doit(que
quid eius inttgraopera ad nos non patmtrmt.
VT te amem ac venerer , tua Angularis virtus,& in-
dutria,tuum me clarifllmum nomen.cogt Sunt
qidem,quos licet extindtos , fuperftit bus tarnen be
nefices meri eis amamus , qui cihcet exteris confpe-
lu , & odore granite r offendentibus , ipfi docVini*
in(truunt,ecmplfquc dele&ant, q.iquc licet hinc ab-
erint , m cmmunein tocum rt ait Plautus in Calina,
tarnen ablentes profunt prxcntibus. Tu nihil at
modicum prodcs.non tua quidem, ted omnia corn.*-
pentixui culpa artas noiera libros tuos perdida, quid
'ni au tcm vnis minorum euftodi ftudiofa , quisvC-
quam re cu ftos bonus fuit ? Tu Cognition! re
taca fidem , 8c Rae exemplo delictis, non ideo ta-
men aftuofx vit; femitam declinafti , moque Calle
confpicuus,& lilis fummit viris Magno Pompcio ac lu
' mrito tuo chants. Itaqucfub altero milita
it! ; ad alterut fcripti libros mirabiles , omnfquc c-
feipiinx refertiifimos , nter bcllorum & publicorum
munerum dmeriiiTiinaicuras. Magna efe laus, non in-
genij modo , fed propofiti in aftu perpetuo corpus -
mul atqtie animu m habere, & porte , Sc vclle,non xtati
tux tantm , fed omnibus cculit prodeiTc. Ii ecju idem
tanto (ludio elaborate libridigni non unt hab ti , qui
per manus nohasad porteros peruenirt, atdorC-tuum
noftra vicit jgnauia, nemo um partus pater qu i fuir,
Ad fiSAtt.Ti' :'-Yt- Luu.
cuius hpn lngxnam parcirhon?arh , breui tempee lu-
xurfofus filis p6et euertere. Quid nunc libros perrli-
tesenumcrem f Quot Ijbrortuonim normiu.totidera '
femar noftracfunt vulnerirpriftit ig.:tur filuifler rim isc
<!ontrebtione recrudcfcit vulnus,& fopitus do!or,dni
memoria exdtat<rr.Sd,6'ncre(fibili$ fama: vs.vipitjho-
; inen fepultis opefSbu i & cam de Varrone prope nihil 1
appartat^lotrum ramen omnium confcnfu ,dtcbffl'
riiu Varro eft , quod line vlla dubirariene compatriot'i
tuusM. Cicero , in iiipts libris , in quibus nihil affir I
mandum difputrfaffirinare non ttmuit.vt quodammo-
do lucetui nominit perftnngenteoculos.vtdeatur inte
rim dtini <k te loquitur.uaum principale propoiit non.
tendunt', ^prreipuqu Xaftantius vir ex'noftriselo-

3'efttia , it religone dariflim'os , qui niillu m Varronj '
ocborem , ne apud Grarcos quidem.vixifle non dbV
tat. Sed inter innumciabiles prconts tuosfjmoiifli-
mi duo iuntcprimus eft ille, cuius fupr fnentionem fe
ci ,coe'taneus& coneimi Sc. condifcipulrs tuus Cicero,
qtli multa tibi,& cui tu multa feriiatajex Catonispice-
pto,ratione otij fcripifti,cuifQ; rt iuaciora tt .opera,'
eiyli fortan dukcdoprxfttit Securtdus vir quidaai fan-
ftillimus diuino ingenio Abguibnus.origine Afr.-
loquio Romanus, cum quo vtinam de Jibris diuina tra-
ftitibus,deliberare potuiTes.Summus npe Thelogi;
iturus,qui eam,(jtiam poteras theoIogiam,tam feirrpu-
los, tarn arVii diuiifti. Vt vero reru'm tu arum nihil i-
gnores.quamuisdcte ita fcriptum fit.lcgiTe te tarn mut
ta, vt liquid tibi feribere vcaTe miremur , tam multa
icripiie i qum multa viz quenquam legere potuille
credamVNuJla: tam cxrt.vel admodutn lacera: tuer
oper reliquiae, quibus al iqii pride vidi,cV recordat io
ne torqueor smis vt aiut labiis guftat dulcedinis & ea
ipfa,praipue diumar& humanarrcrulibrosqui no-
mtibi fonti* peperre adhue alicubi forfti latitarcfu -
fpkor,c%multos iper anno,me fatigar, aura.quoniS
r^'ft ' Kf i) )
longa quidem ac fotUciti ipe ..nihil rmportunius in
fiu-HEcbacnus. Tu verofaLueanimum ,& laboris
egrcg.j Jrubj,ex '. perc.piens !:-
r:rc or. doleas Serebasjextfura d.im ienberes mortalx
crum ingenio i r. : h. 1 e rf-ctu t jmmortalc Quid accm.
refcrun ;u:;m,in pofe cectum a ni; tum miJIia cereal!
QuodaLquando perire nexeiTe el,el quidem lluftns
m il . s : d j .-.ag-antium cohors. baud -juaquarr fortu-
naticr aborum , quibus cxemplis , quamuis nen.o tibi
par fuerit, tsT.cn vteunque Torr tuamXquanimis fer
re dt br s , ex qua nunc aliquos numerare deleat , quo-
siam darorum nominum, vcl fola commemoracio dul
cs e-Sunt igitur hi M CatoCcnforius.P.Nigidiu"An-
t!u:;% G.-rpho.Iulius H\g;nus,Ateirs Cap .to, . BalTus
Ve ra : i us 1 on1irica1 is.eta u ta n us Hereon u s ,or .Balb5 ,
Maiurius Sabinus, Serums Sulpitius, Cioacius Verus, C.
flaceas, rompc;us Fcftus ,Calfius Hemma , Fabius Pi-
pr Statius Tullianus, mukique al: j . quos enumerare
longum , ohm dan vin nunc ciuisambiguu.V prar-
ter.pnmos duos vix cognita nomina, quos omnes meis
verbis tuo ore Laiutatos vebm,Iul.& Auguit C&res,&
aliquot alios X ill rd ne quanquain ! 1 1 .d; olillim os.jc-
cmc dot ti/Timos tea: n nullis hoi um familian/Tmum
fciazn, a-quius tamcn fucnt , noftris imperatonbus Lalu-
tudosl nquerc, fi tarnen bos non llorurn pudet , quo
rum Audio virtute fndatum Imperium eucrteriinc.
jterr. um vale,vir clanTime, apu duperos,in capite or.
bis Roma, qua: tua fu;t,mca patria fada eft Cal-Ofto-
bi is,anno ab ort cirs.quc vtinamnouict,M'CCCL.
F A , -PETRARCHA Q^V I N T I-
lj T.*', . - ' ..:LI ANjp. S.Epjft V. --
j . _ Lauiat QuintUiamlibros qui in eau monta ttmporu ,
i ui v. iniuriaddacttati'venttant.
Limtu nomen ai. dicta & de tuo aliquid legerani\
& mir bar vnde tibi nonieu acuminis. Seid ngc-
nu'i tuum noui.Oi 3 tonar milieu non liber heu diiccr-
ptiis_& lacer venu ad mantis meas f- gnoui matem vafta-
tnce" omnium & dm mecii Satis vt lolita es,nil bona fi-
cutpdis, nifi iuodp4ctclutr wat. attas iegms A
" ;.X infee.
bfofens talis mihi rerhims lilegiies pfj&ffcm jgriuij-
lhids colas. fterilis & Foli par* tempo'r'um tot rebus
eiie9i)la'<? fcribcndis ifeit*qu.ic melins. nefmentur,
^rc'hoeîntcgrum neglex/fti? '^
fre/am libit opirilortem attlit.Diu tiis in . rriu-
rihverrrtri finem adrteplfe gratiilr. Vi4 V>xptffjfc
pôrsartus erFufos:admraio a'n'irrium do'rque [-
/.' nurc apJtfabqitm totas es.&.apud tam
rBffta'n qififilun Iiofjjlten riabt incqgnitunvQiîfqujs
li'.e'r'e'perido fortiihatir fuitjfeiat fe rem magiî'pre-
li pffidcfe., qumqu fi nojJent'p'rimas ..inter?(1
Ipc^t'^'ûmefti in nisiibriett'i floot^nt n^'p^fed
aCid dubl .ffitiltt fitjrm a ierone.iam fen fummo
"iiiii 'tfVftatam rctrkre aufis quod /aîi ir^portîjc
ilJd/ckarr\''por rafiti Vin vftigia riQuaiii;rion mjtarjp-
toiVedfclor.rina: propriseîraklarûe'opwsgJpriWJ^-
uri^'aiie'o' diligter ab llo i^lru o'rat.p^ te com
ptai S'oYnaflque cft,vt multa abld"velTjgIe^tAy*cl non
anma,ducrfa V idcititur. Atq'.ie ita ingnl.itim omnia col- .
npis'ni.tuo.elapfa.vt'quatntn yinVêlpqu.ipttntiirn di
ligentia viricere, tecTErfnfalloriudiciodicipqjg^lee-
nimiuuntoratorem prardu^ caurum acfummos elo
quent ir vrtices agit, ^ udieiajibiis bellis ad vi&oriam
fermt. Tu longos rpteras orajorcm wum per omnes
longa.- viatjlexusac latebrs'b ipls inciinabulis Id fii-
Vrernam eloquij arcern ducsi Pl'acet.deeAat & mirari
togieo nanque afpirntibs nihil vtilius. Ciceroniana
claritas rirouectos illumint ,S.celfum validis. iter i-
gnar. Tua fednlitas ipfos quoque fouet inualid,os,S
'optima ritrix ingeriiorumjafte humili teneram pif-
<Cit inf.intum : fecTne. tibi Veritas blanda fufpeftaiit i-
mitandus eft ftylus. In te.igitur.re apparuit verum ef-
fe, quod' Cicero idenâit^jpheôfifis, ojatcî mini-
mum de arte loqui, irjuItS maximum ex aric.îecrc.
on amen vtille Hermagoras de quo agebat, fie ego
tibi horum altrunr eripio, vtrumqtie cpncefi"erjm:|c<!
hoe medipcriter ,.illud eximi , atqu adeo etccllenter,
vt vixquicquam adiici iam humano pofle videatur in-
'genlo. Equidem quantum hoe tuo magnifico opere
' Xx iij
j.4 T. I'itxiu:,bAEpistot,ar.v
collate turn eo libro quem de caufb edidifti (qui ideir
ce non periit, vi conhret attatem noltram optimarum
rerum prjecipu negligentem) medioerium non jtt
fatis intcll. jcnnbus parct multo te melius cots orEcio
funftum elfe' , quim gladij &oratorem formare potiut
quam pr<e(rare. Idnc ad miuriam trabas velim : fed
intelligas in teipfo in quibus als nunquam fit inge-
aimvnum par id omnia, vt non aliqua m parte vin-
at. Magnus teor vir'fajfti:fed intlitucndis forman,'
difquc magnis viris.maxirrius : Squi'fi materiam ido
neam,eaftis efes t maiorem ex te facilgigneres, do-
ftus riobitinm eultor'ineeriip'riip. NiM modo quo
ftriberem aliud fuit^' ptote incolumem videre, &-
cubi toti.s es.oro ne diutius me lateas Vale apud fgpe-
TOS inter dextrum Apennini latus & dexteram Arui ri-
pam intra ipfos patriae mear muro. , vbiprimuro mihi
ccepts Mnofcr.'eque ipfo tempore vii.dus'Deccm-
bris.Annoeius 4'Li Dominus tuus perfequi maluit quam
kkiffi' " 'y -,
F R. A 14. P E T R. R H A T;pf* $
""' ';; PoiiioNi i, S. Epift. V I, [, .
Gr&ialm *i ftlicm ohitinn atque IcmftTlummJltinit ,
euniemiiureputeu yud Citeront fanut.. _ .... .#
detraxerit (
DVra veniTet iVanimum, vt farniliaribus epiftoTis
aliquot procul abintcs eloquij duces,& rara qtas-
dam linguar Italae ornamenta couiplcflcrer /Icnno
tuum nome obruere nliiti ,quod magnorum tefti-
monio fupremis cjuoqu nominibus par videbam:
fed quoniam pene nuda reriiiii ad nos tuarum fama
peruenerat, magque aliorum feriptis adiura quire tuis,
quod ipfuro memo inter aeui noftri pudores dam
na quis numeret ? Brene fiierit, quod tecum loqiii ha
nui. Titq'idemCoriflaf pariteracTriumplialm-
~rh . cmpro fiimmi ingeri'j flondque facundia: laudi-
buspiciquc al-is multis corporis atque an uni fortunas-
Jue dotibils. tJm pro e exprflm gratulor , quod fub
Optimo Sc ftudidnim nrtutum arriantiflmo principe
fuiuiih, citimatorerh fcium naflusidoncum. tua
qui ad
Ad >.V.irtV$4\ Vtf.-tftBii. 1 <7
ûi adhuc infcotiimi -Aigufto iuftarri viuendi menfu-
rfn>a(Ttttshftitigefimo xtaris anno'in Tufeulano
rure 'praxbram vitrn tranquillo elandns exitu eua-.;
fifti cruentas Tiberij manus in quas'Afinius Gallus o-
rator incidit, inratifta progenies tua , quem diris ab illo
fuppliciit eiccatumlegiinus. Bene quod irt tantas mi-
feriat Vergenniam f.uo pernpbrtunaniors affuit ,
oculostuoiiiltem'tftVitiflifpccuIoliberaret. Pau-
cts expeftamUima.miiserat, vt meeftifTirmis mti cornes
autfpecbtor fieris. Cttius-eur'ntu ( vt^tiibufdam fa- '
pientibus vifum eltxicnftos tangft fortuna fuperfti- 1
tum) non pama felicitan tu* perito fiibkrhitl'r: vhumJ
tacita diirimulit'one tranfire fidelis amieitia: lex vetar"
jua cl.irornm'oAim a:ui h crin un cineri ac fama; non
aliter ac'prafcnriwn obftringor. Illr ergo tuum mini '
difpticuit, quod Marco Tiillio.cuius' rio'men tuo in prf '
mis prarconio celebran par fuerit & attolli , cenfpr 1
acerrimus rife dicain reprehenOTi afperrirmis (( vo-
lueris. Quod ti tibi radkij libertas pr*ftitit , vtiudi- '
cium non probo, fie ipfam tibi non irjuideo hberraten:,
fcdea certparcis vtehdu'mfiiifedeniintio, fer licet:
fi eadem adiierfus ipfum mundi Dominum fa:pevfus
ab aliis veni im facile merearis. Et fane in tanta fortu
na: indulgen ta frenare animuroac Imguam fubdiffl-
cile eftifedex te vt exafta omnia requiram.anatis & do
ctrinar tux grauius facit , vtfjueteliberis hac in re
quam velfilium ipfum tuum quipatrent feuts idem
enfit, velCaluum}caeter<if<jue participes eiufdemiurlicj*
reprchendam. eque vero tam niel ipfius obliti.'s (im, "
vt tibi in coetneo tuo negem vifiim Se cognitum,
quod ego mihi poft tot fcula in nomine ram anti-
quo, tantque nominis vfnrparim> Nullus hominum
eft cui n aliquid dfit. /Juis te talem virum vetet in vi-
cini tui moribus not-d aliquid aduertere , cum < go de
longinquo in feriptis eius inuenerim j> notar? At qud
illius eloquentia: fama tentas,facundia^; pnncipatfi vi
eripereccelitusillidat, &toti*pene noftri orbis cfen-
fu fine litigio permifs : vide ne aperta nimt iniuria fit.
Vide , tecumque Caluus vidat , ne cum illo viro non
Xx iiij
6t F Pitra X CH. Epis toi aevm
arqua bella fu mpfentis de eloquen tiae prinipatu, g? no-
bis expedantibus vcftra certamina facillimum eft vidc-
rc.Iuque pndem epront iudicio vii eitis. Vos unes
fhiftra nitimini & obftadsnee verum cerner interim
luminis rumor finit: magni. fateor vin ,fi maiorem pati
poifet it. At humana fuperbia dum fupra id quod eft opi-
nipnibus falfit attoUiturinfraidquodelie peterat vero
iudie o deiecta red:o;itur. Pleriqye mortabum alint
g!o:ix appetttu propria m amifere. Qoodii vos hue fot-
te liuor impulit, quam u is v ti obiqtie & rumoris & liuorf
mu i jnt comits eo taincn id aegruis in te fero, quo in
Caluo aliquam, fifitTnes rguam non liuotts fed ociij,
in ce rtularq o i; j ufaiu fcio & aliquanro mihi quideni
iruLgnius vuietur vitam alt um internum humi ferpere
folitaxn m iiidiam,.tfcendife. Sternum Vale & ex Grais
ifocratcm DemolUienem & yUchinem.et noftris orato-
ribusCraflum & Antonium faluere iube Corutnum
quoque KleTalain & Hortenfum ti modo 1 11 1 memoria
quam bicnnio anrequam hinc migraret amiferat , car-
nis fate depofito, reftituu : hinc alten non ereptael
Mcdiolani m fubtirbio Calendis Sextiiibus anno aetatis
vItimar,millcfimo tticentefimo quinquagemo tertio. '
AD fJORATiVM FL ACCVM
v. 1 p& t . -i ; lev -
.,, - .- ;;; Laudtt Horatium. " . i;: x '
REcm Lyrici commit Italia r ,n .
Orhii quem memorat plcflraqne lesbia -
Vernums tribuitAlufafoitantibu* .
T% rrhenum ^firtaeo.Tufrus e*r i^pul ico
i^mfumpfitproprHmTibrisab^/fuftii> . .ifi .
piecfufctm Uquebufmlrmfireust orsgsnem ,
Te nunc dulcefemi fuit i ta abditis, ,
Vmbs&f & fiatelw cerner -vlum ,
Cottes purjsureoSifntma-Jirerstia,
t^lgeiilej'quelftiu^totidcfuenJiJa: , ,*. : ....<
Se FaunumptgibuiconcdiM'vagts, . r'
Seupcrgtf ronmun vifereferuidum,
Fuluam pampineofiMe deans deo N .rf 'M-. :
SikeTitvlo *77
/finemtdeitK concelebrasfaerii: > < v;
<_/frnborum feu cams indigam, U ' '>. \
SeuNymphasqilerua.ty Satyros lernst > ' '
nudas rofeo corporegratios, .'Iv.w'nw '
Seufamam & ttulos P/errulu^mprobi J , ~'
J/msliquealiomprogeniemlouir + i * . > V. ._'
artemfibgalea:P'allodis Rgida
Rats. Goigoneu crinibus horrtdam: w. - . ' ' ' *
Cdeos imenes mitinffder >L 4
Tutelamratiumfluibitiobrutot'^^' " .tv
^/frgmumcithartc Mertwrtimtpatrm- *" *< *
Ker auricomiumpeuiyfpollinem "11 * v* "l
EtX'aoim^d^^mcjaricmlaimt^n'>~^y'y\ ~
Germandmpharetraconf'Kuam,&feris '
Jnftilam.aut choreas Pitridumfamu, r . A .. i..'.
Sculpasfeu rgido marmore durier - * ''
fenos veteres liquefoues : - i ^ . . .>'.
ISLternam meritis fff mcmorcmnetdm -..<;'. :
isfgis clamo nequapremat dits* wv. !*.? '. . > ''.
5<r vatumudi folofouentnu f-'- ' ' ' ' --'i
irtttt perpetuashnquit imagines >>,," "O
Ouarumprafidiofcmi dos duces [_u '' ,
Druum & Sciptadas niuert cermmUf, i V- --.>. :.
JVec nen requos mclytagentms (.<
Per quosedomis Roma lUgumdedit f .-.*>. 1
Jnquispreradianslumineviuido w(l
ytfol cmicuit Cafareumgenus "'A
fJec dum t modulons me cupubunprtis, 4
7?w autveliueiofi libet tquore
Due outaerie vrtice montium . :,
Due- typer liqmdi Tibtru alueos -' ' " i -
<2 /><< mu Jru mi .
Olimgrata tibi dumfuperos colis V" '
Vnde hocce mditons nunc tibttexm ' J
NoUrum Placee de, ducper mhoffn'ta*
Syluorum latebras\& gehdum Âlpum
Paianiquefinusogna tepMho - <<".
Sabinmque Luus,rurqueflorea ' - ' "
SocratiJyueiugumdi>m)UHibnsriget
7l F PTBARC. PIStOLAS.VU
T>uc me P undiifmm tramite deuio
afjabor minime & -vanbus obtint . <
Congre/fusplacidosafpiciamlibens.
tfon me ptopofita temporis aut loe% t. .. - - .
Defleclttfacts, qualibet *.-. i
el dihnfta vterum magnaparens turnet
el dam ros nimmfoiims aruit',
tl dum pomferofafietremtmt trabef, >>. <.
el dum terragelufegrm inhomtit:
Vtfutus veniam [atora Cicladum, -. ^.\< > . , .
JurusTbradj murmura hon, > -'1. >
yfttrus Lybies duiatorridt ( ' ' ^''"
tlimbosiqueproculfrigera Caucafi. h t ~.- v.
<w fe cunque moues,qutcquid agu mut, '.W*;
Seufidos comits fedulusexckiU .' >4wv.'<1
ytrtutemraeritnLiudtbuseffirint, >> . i t.. 1
Studigw* vitium morfibus impet .
Ridens Tlultitiam duite -vaferleui <-:-
Sen tu blandiloquens carmen amortbns
J)um complesteneris- Stue acteflil i
Obieelat vtait luxurivn iraui, .
5 vrbem populum dumjcelerumrat
Culpa fjr gladios & rabitmtnuem, .
Aftccnfque tibi dum canitur tum s> '
Per^4rte operumprimus ty-ultimus:
calcM veteres Thdium recens
ti magnanimi Ctfarts bus
infers:dmqucflorearmaos hifpuli
Limenfeu tumidi,carmine confteu.
Fufium runs opcSjty mala turbidt
hominiferuit cquusferox!
Crifyum diuitiis quts color tdoers,
longis yirgiliumlulibus abrahis
indique adUtitiamver vbipanditur
fJortAmplacide ultim breuem.
tiirpinum profugi temporisadmonts,
Torquatumty parili carmine Polumum
Hum nodes cleres * volucres dies
Ojrepetatcito dumfeniumgradu
dto'lfab'dRttiTj ViT.LBik. 75
Âfui brtuitatad calanmniTediX, > . "
t/4fi* morspncipitiqsu nltratpecUi ; <
Ouss nonprtterea duleiter tmdiat- y. >',
Dumtufydereafedejupersiitem. > ' ix-rV-1
ûgutlumfiatuutDum tunicamfuit
M&tinecfattit?ltextrtferri*Bb'i:.vtb\.- i ''fvn'
tÂ'cceditque adamu.Dum cantos dum >'\.> : ^ <- ' '"
Hinein implicaos eurribm cu
Per cV.uum atquefacram vifor agu vum
Quajnpompam mulier dum infolens
Hemd quaquamrtgid.isht>rru!tasfidas. . *
/ms frolum hosîttj dum dein
PaTlons Phrygijtml Nerei mints ..' >'<,17*
Poeatum Paridt vatieinantsbtu 4f *'-V*.
Dum Daneplmifolium . V, '
Dumiirgo tgrtfiurtgtaecbbm / :*
Tergo corntgerifertm adulters. 1* '.
ittus,fnieitus,deniqutmaiort ' "'
lratqueplaies:dumdtsbmmpremit
Rinalem varus fufpiiambus: i > i .-
^/utdmn viprea iure venficas.
Z>nt .) Lalaem,udus & afpcrum >
Etfilus tacitafronte fugas lupum:
tnfarfmqnr humen* effssguorbortin.
Flufque JEolia turbine conatos. \ : -
Pronumteviridi etjnttfommm.- - ;v. *
Captantemflrepitus & volntrmin mod*- r ...i '
Carpentemnguoguanine flofculos $ "4
Uelentem failli vimine pamitet- > . -. '
Tendcntemtenuipollieebarbiton:
Mifcenttm nmeros pecline candila: j
Mulcentemvario tarrfmtfydera ',()
Inuidiam mens vaga mobilem
Conctpitfubito peptrit prms
iju'tmte perptlagtfiagna reciproci
Perqu omnisfcopulos,notqueflufhmm .
Terrarmquefequerer.Limit* ab India
Vidtfoltsequosfurgere ntidos . "
Etfern/ Ocano mergier vltcmo
4*7 F.PlR.AS.CHAÊristTOl.A'R.Vil
Tecum trata Bottom trnfqut tiotutn vdgor iK,
lam feitfortuitas ducts ai Infulas -'i4>*k? > w^.i-n
Sen mtfibtlifitmmretrabis t^nt^vi\si*!>t.vn*>. \i
Seume Jtomtdets artibus muemt v/'n^1 ^ jci'
Totuingengretbusmfe^^ -~ . ^w.M' .
Sit grata lyrafila tranunttua^tr\vr''.->> \ ..- V .v. Wk
Sic mtilcet calami dulcie attrbitat- '-.vtr ^.v?. t.. V...
, . VW. v' iiw ..v'i. '^'
AD P V L4. - - I R. I L1 V MT.
MarONEM H tROICVM l'OETAM El'tAT- '.'
NOR.VM rRINClPEM POETAR V,vi, : ii'.W
V. . t V tv. rt . . .' '*\
ELocmujbcndor Latin [pes altera lingue. i.-.w'fV
C4rt / tantam quemfadx. Mantuaptoli .
Jtomaimmgenuiffe deemperfircuafandet ; - ' w .<!
5 fo-rdrwm rd7 <7Mo(K*twefo/*<ff* "> 4
Circulai an ratteam cydnaram tibifufan <_&>
Tercutit ry nigrContcxuntverbufiorum:'\^>^ " '.
%Aputt Elyfiampermutentarmmtfjkasm ' - * 4rt
Tartaremqut Heluonacolispuifemme Votum, '"
jEtfimtil xnanimti tecumfipatiatur Homerut *v->
Soliyagique cammt Phcebumperpratapoetx <i
Orpl>eu<t<ic relicjiu mfiqttos-JieUntarelegat . '\
Morspropria confeita manufetttqm minifitri N
Obfieqmo quollt Lucanuminfatxvoltitm ^
Jmpulit arterias medico dedit die cruento
Supplicy graneare metu mortifique pudenda: *
Sicfudlwretiummorsabufoaep^rUtUTouUi,
Cong aliitrotfiamaJocu habitare ' " ^
g* ** WK 'wcomitatqu* vita tbenter
t_/fudmm quantum tua fiomn'a Aillent -,
Et vagus Aneaspsrtdque emiffm -
m^fnpotttts cctliregjp tranquilla beatos " " -
Excipitingemtfque arrident ara-fierents
PoTTiynos raptusfpoliatque trtarafinmn
Regis aaduentum magno certamme vthr
Impa qui prefiitigmatis limita planus
Sttgmatifiquepotens eterna rtpagtla pdm'vs
Fregit & horrifono !fit vdlun-s
tbt
SiNi TitVlo Liber..
fine rp nojfcvelim.Tmundofiq!iajiUnti 1
rubra recens noilra venit tibifarfan ab era
Quis tria chara tibi loca mute Midmque libellt
Exitus txcipiU nostra [una! accipe verbis
Pdrthenope mfcelix raptogema, orba .
Adtormquc dies annorwnjusiidit untu .
Profttramuntdubiupenctplebsanxiafatuy.
InHommquepremuntpaucorum crimina turbam
Optimafmitiuo quatiturfinefine tumultu *>i .
-iantu.tirit<ritaaimu dunbus fedfuhareexfat
Imtincermce lUgum auiUbus vfai Lf ' '
lllacjaidcm domimtyexttrhi nefeia regni
Hie tibi compofui quaferlegis otianaSlm
arnica tus.Quanam vagus aula edit .r.
SdxdfeqHi quibus in prat* errare[oleres
lytiduemtcumvduens qunmfiuminis oranr,
Qua curuifecretalacut,quatarborn umbras
um nemorum latebras cotifquefediliaparui
^ytmbieru cuius feffits feu cetyitu herbara
Prefiera accubttufeu tipamfimtis amaeni.
tyttque eaprefentem mim tejpeaasla reddunt
Qua patriafortuna tua pax quantafepulchrs
tyftsd^.uidRomapârmshacqUCrtreneli:
melius nefeireputa,melioribu awrtm
TLrgo abibe rerumfueceffus difee tuarum,
Tttyrus vt tenuemfenioriamperflat auenam
Quadrtfido cultu tuus vi rei^lendet agtUusz
Vt tuus Ancas viuit utiimqueper orbem
tplacet Qr canitur tanto quem ad.fiiera nifis
Tollere conanti mors obThttit inuida magnss
PtincipM'miferum JfLneam iamfumma premebant
Fata magf,tmcjiK ore tuo damn.ttm ab.bat
tyrfhrfque iterumpietas -ytugusla fecund*
Eripmtflammis,quem,non metieran amies
Deitdi mouere animi mentquefuprtma*
Contempfiffeprtes am lastdabitur omni
dikc vde nosirfque rogatus
tyslrmrnqiiefinesfautrt utbett
(S F. Ptrarc. EpistolaRvi
FRAN. P E T R A R H A S R At 1
Sv, S. EpibX..- ? ' . ,
Conclufio huim Ubri. ..A '. .4 ; ~
ATe prtncipium.in te finis: Habes ergo ini Socnte,
quod opuiti.Librum meis nugis multa rerum ac,
verborum imparitate contextura , haud. immeritcVdeli
catas aures ofcnurum opus : quamms ve eft animus .
mortalium vagus & varius,& veefuum cuique eft, qui-
bufdam fortaTe qu bus qualitas rerum non placebit ipf
hxc fit placitura varicras.lgnofcaat Vero alij f mcmine-
tint hue me non mea fponte, fed armas rrahim preci-
bus defcendifTeparendquecupidinenec aliena iudici.
nec oceupationes meas atque irreparablem huiuc exi-
gui & incerti temporis pertinuiillc la&uram. Nam tu fi
quid ofFenderit non mihi,fed tibi dabis,Sc dices,
Hoc volui, negare illenil potuit tanto mei amantior
quanto negligentior fui,fed quuiem nulli pluris eft ami-,
cus, quam cui fanue propria; conftat impendi. Multis
& prasfertim bonis vita atque operibus charior fama eil,
quam qui pro amico fpreuerit, haud dubi viliora con-
temnet,il res exigat.Et hoc quidem opus adolefccns at- .
pi.fenex peragonmo rero coeptum profequor. Nunc cil.
enim hoc ex omnibus cui fupremain fola mors inipo-
net manum. Quramodo ego alium amici colloqui)
qum vitae finem fperem ?aiirqua>nam dies me fpiran-
tem inter eos tacitnm efficiet , cum quibus ore gelidm
fepultfque loqui cogito?hinc fan non rerum fed tem
poril rationem habui.Prter has enim vltimasveterib*
infenptas illuitrihus viris quas propter (imibtud mem
nouitatis fciens.vnum fimul in locum contuliacCprter
primant qua: diclata ferius praeuenit comits, & lo
cum prasfationis obtinuit) caetera pene omnia quo lav.
cideran.t (cripta funt ordme.lta enim t progrell us mei
feriem (fiea forte cura fuerit) vitque curium lector
intelliget. In quibusfateor ne femel dicta repcterem
quodincipienspromiferam ad plenum prasftarc npo-
tui, volui quidem , fed multitude rerum obihnt vane-
tqueipfa,&occupati interim intentique aliisanim
violenta diraclio.Nunc quoniam & hinc calam rnc/-
Ad Vi.Illvjt. Vit. Liber.
tacircunfonant,atquc,in diuerfum vocant ,& quantum
vitae reflet inceitum habeo , & hic liber fatis creuit,nect
mil iufti voluminit meca tranfcenditur , plurium capar
cft;qiia; huius 411idem generis fenpta i am ftiperent his
auulfa extra ordincrh alio quodain d.> gellt volumine.
Quae fcribenda autcm,iiquid tale nunc etiam Aim fen-
pturus.abxtateid nomen habitura rurfusalio venicnt
claudenda volumine.quando & vos eftis animo oda-
les vt mc aliquid vobis fubcrahi nolitis. Et ego ita fum
rtvota relira Temper anteponenda meis arbitrcr.-Illud
vobis in medio precum feruorc prouidendtimcratne
dum fine delecta mea omnia probatis dum nil penitus
mihi vultis effluere.dum quacpriuacis rebus meis viz re.
fpondent laudandi ftudio eftcrtis in publicum inuitui
in illrum manus cogrer, qui aliena omnia ftomachan
tes fibi plaudunt/uafolafufpiciunt acmirantur fcelices
cxtimatione domeftica: horum me iudiciis imparatum
& inermcn obiicitis amici Non pofTum de affeftib' ve-
ftris queri,nempe quibus charis nil habeo-.Sed eft vt ce_-
terarum rerum fie amandi modus ne fcilicet d prodefle
vis noceas nimis,mihi facile, nimis in meproni etis,n-
xnis tnbuitis, nimis vrgeti$,nimis amando me premitit.
Te in fincm,lcftorcandidi!ltrnequifquis es,obteftor ar
que obleero per communis ftudij amorem,per il qua ti
bi tarnt proprix cura eft ,ne aut varietate rerum aut ver-
borum hunulitacc inouearis,mcmor quid dehocipfo
prima operis huius in parte prxftus Ilm. Vale.

Petrarchae Epistolarum Familiarum Libri XIV

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Petrarchae Epistolarum Familiarum Libri XIV

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

This is a reproduction of a library book that was digitized

by Google as part of an ongoing effort to preserve the

QVVm De Uteris & literatis optin meritus Ican

4oIont& ^Agrippina vrbis defcriptio. pa.iz '

Epi.lD 7*ulefue Tyle nfula yuttumcs. pa.io

29 Ltbrum eptendamfibi mitti rogat.

35 Sum vaagenus explicas,eptamque apetidis mu~

SftAd'Publuan Virgtiwm Marontm heroicum

In Epiftolas familiarium rerum

J Vid vero nunc agi mus fratcrfec-

VaeRelam publicara, nemo i-

pertinaci fibi mente conitituit,patie (vt ca:terarum re-

FRAN. PETR'aRCHA IOANNI

EXrtioerc meo redeuntem , epiftolam tnam auidiR-

TAceo, qua: adueris ebriecatem copiofilrn di

"biliter ab roaa N <. * sc

ANiIem tibi fabellam, fed ex re(vt Flaccus ait) gar

h4 FrAN. PTRARCH Ai Pf E.EB.

lis igert operen pite przreptquc etum patriar i

re detinemur , vt vix aut a:quaniraiter bine exire valear.

V ^trella.animus emm proculdubio diues eft.Bian tco

FRAN CIS CI PE-

FRAN. PETRARCH THOMj!

PRARPETRARCHA BR. V N ONI

OMnis amor.impatiens mon , feftinationis appe-

Jnondum fatia'to animo quaidam vtri dulcedo tern-

Carmina qutpetierat orneo mittit.

S-{te animogrAtiara effects madtior*font'

auream,dtfoirim^u fib terram reperit thefaur. Qiif-

CRedulum amorcm, ait Nafoinec fallitu r vtramvit

FRAN. PETRARCHA NERIO

FRAN.PE T R. A R G H-A FRANC 1

propter paupcnatem,non dicam te,qacm inter ou-

Literas tuas fumma Sifanfta cum voluptate petjegi.

' ' ; ."-vu . , ;; !* '. .

Arobroij baflica Crfar'n fter adcptus'Terr'eanV cb-

Jndignatio & querela contra , qmfqisfit , qui debrttt

At,magaum,ir egregie, iam hinc eux rirtutis argn-

Eftus preccriti,nec futuri fidens,Cefar,caIamum tufs

coriam mjkjc es .Omnibas quidem qui

eat lticulofa cupiditas, vallum foueam ctrcumduxit,

CVL DE riSTIENO F. PE-

i muss, laorbs & giorix phis erat in ' : : ".;

Kmpcftates, 8c prim quidern rluuiorum regem rranfi-

rara,inter omnes lingular) qtiodam amore,ac venettt*

tendunt', ^prreipuqu Xaftantius vir ex'noftriselo-

Вам также может понравиться