SYSTEM RZYMSKI

Rzymski system zapisywania

liczb powsta ponad 2000 lat temu. Uywa-
no go powszechnie jeszcze w pitnastym wieku.
Obecnie cyfry rzymskie stosuje si rzadko. Su
one gwnie do zapisywania dat, oznaczania
numerw piter, rzdw w kinie itp.

WICZENIE A. Sprbuj zapisa cyframi rzymskimi liczby od 1 do 20.

WICZENIE B. Przy imionach krlw i papiey zapisuje si cyframi

rzymskimi pewne liczby. Przeczytaj podane informacje, postaraj si
rozszyfrowa liczby zapisane cyframi rzymskimi.
Jan Pawe II wielki polski papie, y w XX wieku, zmar na
pocztku wieku XXI.
Jan III Sobieski krl Polski yjcy w XVII wieku, zwycizca bitwy
pod Wiedniem.
Ludwik XIV krl Francji, zwany Krlem Soce, urodzi si w pierw-
szej poowie XVII wieku, a zmar na pocztku XVIII wieku.
Jan XXIII papie urodzony w XIX wieku, zapocztkowa wielk
reform kocioa, zmar w latach szedziesitych XX wieku.

W systemie rzymskim uywa si nastpujcych cyfr:

42

Przy odczytywaniu liczb zapisanych

w systemie rzymskim naley pamita
o nastpujcych reguach:
 Gdy w liczbie zapisanej w systemie
rzymskim cyfry wystpuj w kolejnoci
od najwikszej do najmniejszej, to aby
odczyta t liczb, dodajemy wartoci
tych cyfr.
 Gdy w liczbie zapisanej w systemie
rzymskim cyfra mniejsza poprzedza
cyfr wiksz, to liczba odpowiada-
jca tym dwm cyfrom jest rwna ich
rnicy.

Do zapisywania liczb od 1 do 39 w systemie rzymskim wystarczaj

trzy cyfry: I, V i X.

WICZENIE C. Odczytaj, jakie to liczby. Pamitaj, e zapis IV oznacza

liczb 4, a IX liczb 9.
VIII XXXI XIX XXIV XVII

Do zapisywania liczb wikszych od 39 uywa si jeszcze znakw

(liter) L (50), C (100), D (500), M (1000). Obowizuje przy tym regua:

 Obok siebie mog wystpowa co najwyej trzy cyfry I (1), trzy

cyfry X (10), trzy cyfry C (100), trzy cyfry M (1000), a pozostae cyfry,
czyli V (5), L (50) i D (500) mog wystpi w danej liczbie tylko raz.

Wobec powyszej reguy liczby 40 nie zapisujemy jako XXXX tylko

w postaci XL. Natomiast liczb 90 zapisujemy jako XC.

WICZENIE D. Sprbuj wymyli, w jaki sposb zapisuje si w systemie

rzymskim liczby 400 oraz 900.

Aby zapisywa w systemie rzymskim liczby wiksze od 3999,

uywano poziomych kresek. Pozioma kreska umieszczona nad
liczb zwikszaa jej warto tysickrotnie.
IV = 4000 V = 5000 X = 10 000 M = 1 000 000
 43

Zadania str. 47 48

1. Odczytaj, co to za liczby:
a) XXVIII XIX XXXIV XVII XXXIII
b) L LVIII LXVII LXXIX
c) MMV CCXXXII CCCLI CLXII DLX DCCIV

2. Zapisz cyframi rzymskimi liczby:

a) 18 c) 110 e) 610 g) 1250
b) 44 d) 255 f) 838 h) 2012

3. a) Odczytaj liczby:
XLVII CXLI XCII MCD MCMLXXXIX
b) Zapisz liczby:
242 598 906 1410

4. Odczytaj daty wyryte na starych kamieniach.

5. Ktre liczby Jacek F. zapi-

sa nieprawidowo?

6. Uywajc kadej z poda-

nych cyfr co najmniej raz,
zapisz liczb jak najwiksz
oraz jak najmniejsz.
a) I, V, X, L b) I, V, X, L, C

Prze jak najmniej zapaek

tak, aby otrzyma rwno
prawdziw.