OSNOVNE KARAKTERISTIKE RUDNIH LEITA

Mineralnim leitima nazivamo prirodne tvorevine mineralnih sirovina nagomilanih u

zemljinoj kori koje se mogu savremenim metodama i tehnikim sredstvima ekonomski koristiti.
Po svom sastavu mineralna leita dijele se u: metalina, nemetalina i mineralna goriva
(kaustobioliti).
Metalina leita ili rudita sadre jedan ili vie minerala iz kojih se moe proizvesti neki
metal (olovo, cink, bakar, antimon i dr.). Pored rudnih minerala u ruditu se javljaju i razni
nemetalini minerali u obliku karbonata, silikata ili sulfata. Te nemetaline minerale nazivamo
rudna jalovina.
Ruda je mjeavina rudnih minerala i rudne jalovine iz koje se ekonomski moe proizvesti
neki koncentrat odnosno metal.
Nematalina leita sadre jedan ili vie minerala koji se tehniki i ekonomski mogu
koristiti (apatit, fluorit, azbest, barit, liskun i dr.).
Za nemetaline sirovine ne primjenjuje se izraz ruda ve ime minerala koji se proizvodi, ali
se u praksi esto i za nemetaline sirovine takoe primjenjuje izraz ruda, pogotovo ako se sa
nemetalinom sirovinom proizvodi i jalovina koja se javlja u sirovini. Nakon to se izvri
ienje, separisanje ili koncentracija, dotinoj sirovini se daje ime minerala.
Leita mineralnih goriva kaustobioliti obuhvataju sve vrste ugljeva (antracit, kameni,
mrki ugalj i lignit), naftu i zamni gas.
Po svome obliku, leita mineralnih sirovina javljaju se u prirodi: slojevito, neslojevito i u
obliku rasipa.
Slojevita leita se javljaju u obliku naslaga, pa imaju vie manje pravilan pravac
prostiranja i padanja, vie manje ustaljenu debljinu, kao i jednakomjernu rasprostranjenost
korisnog minerala. Njihov postanak vezan je sa procesom sedimentacije. U slojevita leita
ubrajamo sva leita ugljeva, soli, fosforita, glina, dolomita, gipsa i dr.
Rasipna leita su tvorevine voda, mora, ledenjaka i vjetra, a u njima nalazimo korisne
minerale i metale kao to su: zlato, platina, kasiterit, volframit, cirkon, granat i dr.
Neslojevita leita karakteristina su po raznim nepravilnim oblicima, te prema tome imaju
vie manje nepostojan pravac prostiranja i padanja, kao i u veini sluajeva neravnomjerno
rasprostranjen korisni mineral. Njihov postanak vezan je direktno ili indirektno sa eruptivnim
procesima. U neslojevita leita ubrajamo sva metalina leita sa izuzetkom nekih leita
gvoa i mangana, kao i onih metalinih minerala koji se javljaju slojevito. Isto tako vei dio
nemetalinih mineralnih sirovina javlja se u prirodi neslojevito.
Mineralne sirovine u zemljinoj kori okruuju jalove stijene. Jalove stijene koje lee iznad
leita nazivamo krovinom, a one koje lee ispod leita nazivamo podinom. Krovinske i
podinske stijene jednim imenom nazivamo bona jalovina. To su sedimentne, eruptivne i
kristalaste stijene.
U metalinim leitima rijetko se javlja isti metal. Obino se metal u rudi javlja u obliku
jednog ili vie minerala.
U zavisnosti od broja korisnih minerala u rudi, rude dijelimo u jednostavne, tj. one koje
imaju jedan osnovni mineral, kao npr. rude hromita, antimona i sl. i sloene ili kompleksne
rude, sa vie korisnih minerala, odnosno metala kao to su: olovno cinkove rude, bakarno
cinkove rude, volfram molibdenove rude i sl. Ove sloene ili kompleksne rude sa vie metala
nazivamo i polimetaline rude.
U odnosu na sadraj ili po vrijednosti metala u rudi, dijelimo ih u: bogate, srednje i
siromane ili niskoprocentne. Ova raspodjela ruda po vrijednosti, odnosno po sadraju metala,
nema neki stalni odnos, jer to zavisi od uslova eksploatacije, sloenosti tehnoloke prerade,
napretka tehnike, trita i niza drugih faktora.
Prije par decenija bakarne rude sa sadrajem od 1,5 2,0 % Cu smatrane su za siromane
rude, a danas se siromane bakarne rude smatraju sa sadrajem od 0,5 0,8 % Cu.