Вы находитесь на странице: 1из 467

Compendio Litrgico de If.

Segundo volumen
Compendio Litrgico de If.
Segundo volumen
Editor A. Escalona

Ttulo: Compendio litrgico de If. Segundo volumen.

Editor: Alejandro Escalona. Colectivo de autores.

Editorial Lulu.com

Todos los derechos reservados. Queda rigurosamente prohibida la reproduccin


parcial o total de esta obra por cualquier medio o procedimiento, incluidos la
reprografa y el tratamiento informtico, as como la distribucin de ejemplares
mediante alquiler o prstamo pblico, sin la autorizacin escrita de los titulares del
copyright, bajo las sanciones establecidas en las leyes.

2008 by A. Escalona. ISBN: exento


Depsito legal B.30.555-08

Fotocomposicin y maquetacin por J. Cresp

Biblioteca religiosa de If y Orisha


2
ndice de contenidos
Introduccin 9
1 Aspectos de los diferentes Oddun de If 10
2 Significado de los odunes del eb 17
3 Tabla de similitudes de If y la Biblia 22
4 Concepto de Adim, Alaldim, ebo shure y ebo keun oddun keun 23
5 Ebo Kasheoro It 25
6 Ceremonia para darle de comer a Ik Makuauo 27
7 Obi Omi Tuto 29
8 Genealoga de If 39
9 Ire y Osorbo 69
10 Eweses y Cantos de If 74
11 Paraldo al Il 123
12 La direccin del plante. Mano de Orula. 125
13 Egungun 181
14 Sacrificios a Orunmila 240
15 Ebo 274
16 Ebo de entrada 316
17 Chivo a sojuano 321
18 Okuro sami sha 323
19 Osorde ofetile 338

3
20 Obori Eleda con eyele meyi funfun 349
21 Sacrificio a los Santos 356
22 Ceremonia Ota Oma Babekun 361
23 Ceremonia de Asheda y Akoda 363
24 Despertar de If (I) 364
25 Despertar de If (II) 367
26 Lista de If 369

4
Introduccin
La segunda parte del compendio litrgico de If ha sido recogido de fuentes privadas
religiosas del Oriente de Cuba, donde la tradicin de If se mantiene en plena expansin
y en constante enriquecimiento, gracias al aumento de las relaciones entre los babalawos
de Europa, Amrica y frica que all se dan cita. Sera difcil enumerar todas las personas
que han colaborado en esta doble compilacin, ya que el primer compendio son
manuscritos de If que han sido digitalizados, y el segundo son documentos privados de
If que circulan privadamente entre los babalawos consagrados. Muchos de estos
escritos son cedidos con mesura y dosificadamente a los Omof, al awo novel que en su
primer ao debe aprender los aspectos bsicos de su praxis religiosa. Destaco en esta
parte las inclusiones siguientes:

a) Kasheoro, una ceremonia ancestral muy conocida entre los babalawos consagrados.
b) La ceremonia para alimentar a Iku Makauao, la sombra energtica.
c) Paraldo al Il, un ritual de limpia de toda la casa desde el poder de Ifa y Orisha.
d) Osorde ofetile, un procedimiento para la consulta completa (registro).
e) Ota oma babakun, una ceremonia que el omof debe hacer los primeros siete aos
tras consagrarse en la regla de If.
f) Obori eleda con eyele meyi funfun, la rogacin de la cabeza con palomas.

5
Captulo 1.
Aspectos de los diferentes oddun de IFA
OGBE YEKU: Este ODDUN de IFA no se escribe en el tablero sino que se cambia por
OYEKUN NILOBE.Al ebbo de este IFA no se le pone hojas de malanga, sino de zapotes.
OGBE WENE: Cuando awo ve este ifa vira su cabeza hacia la derecha porque viene la
muerte y hacia la derecha porque vienen cosas que no son buenas.
OGBE YONO: Cuando awo se ve este signo no se sienta en la mesa.
OLLEKUN BIRETE: Este IFA prende al awo 7 dias dentro de su casa y tiene que limpiarse
con EKU,ELLA,EPO,OBI,AGBADO,encender 3 dias a oshun y BABALU AYE.La limpieza se
bota en las 4 esquinas.
OYEKUN BENDURA: Cuando se ve este ifa ese dia se le pone a ORUMILA 5 akara bibo con
EKU, EYA y 5 centavos y ese mismo dia se lleva a ILE YEWA ( al cementerio).
ODI ORO: Cuando el awo se ve este ifa,fuma tabaco y le echa humo a SHANGO.
ODI OGGUNDA: Cuando awo se ve este ifa se toca la barriga y se sopla hacia fuera.
ODI KA: Este ODDUN cuando sale en un atefa debe retirarse, pues ODI KA, marca
verdaderamente prendicion.
IROSO MELLI: Cuando este ODDUN se ve en un registro,se coge EFUN y se unta 3 veces
en los parpados.
OJUANI SHOBE: Se le da a la carrera un AKUKO a ESHU para que no desbarate la casa.
OJUANI POKON: Cuando se ve este ifa,al EKUELE se le unta EPO y se cuelga al sereno y no
se vuelve a trabajar con el mismo hasta despus de 7 dias.
OJUANI BATRUPON: Cuando se ve este ifa,se le da OBI a ELEGUA y a SHANGO.
OBARA MELLI: Se desbarata un EKO en agua y se riega en toda la casa.Encima de esa
agua se va hechando AMALA crudo con ILA batido.Se sigue con el ITA o registro y despus
se barre todo para la calle.
OBARA KANA: El dinero del registro y de las obras se unta de EPO y se le pone a
OBATALA 16 dias para que este limpio.
OKANA SOLDE: Cundo se ve este ifa,se halan las orejas con las manos invertidas y se mira
que cosa desea ELEGUA para drselo enseguida.
OGGUNDA BIODE: En un atefa,el padrino,para quitarse de encima la maldicin de este
signo,coge a su ELEGUA ,le unta EPO,le sopla OTI y se lo lleva a un basurero,ah se limpia
con 3 ITANA y se le enciende,se limpia con un AKUKO y se le da ah,cuando se gasten las
6
ITANAS lo recoge y lo lleva de regreso para su casa.
OGGUNDA KUANAYE: Cuando awo se ve este ifa, KOFIBORI con 8 pedazos de EKU.Este
IFA prohbe comer carne de cerdo por sus fatales consecuencias para la salud.
OGGUNDA DIO: AWO que se ve este IFA,le dara enseguida un AKUKO a OGGUN.
OGGUNDA LENI: Este ifa manda a rayarse o jubilarse al pie de una prenda de
ZARABANDA para alargar la vida.Cuando sale en un atefa, para quitarse la maldicin de
este signo,se coge la canasta que contiene los restos de las hierbas del lavatorio,se le
sacrifica una EYELE,y se hacen tantos paquetes como AWOSES presentes,para que se
limpien y cuando se vayan lo boten en una manigua.
OGGUNDA ROSO: Cuando sale este IFA en un ATEFA, se le da un OUNKO mamn a la
tierra a los 7 dias. Esa ERAN se le presenta y se le canta a la tierra echndola en el joro
joro.Al hgado se le quita la vesicula y se vacia la hiel en el joro joro y entonces al AWO se
le pone la bolsa de la vesicula en la boca para que nunca hable amargo a sus padrinos.
OGGUNDA KETE: Cuando se ve este IFA en una ATEFA, se lava IFA con OMIERO de
romerillo y guira.
OGGUNDA FUN: AlAWO que le salga este ODDUN de IFA, tiene que darle de comer
enseguida a su LERI para que no peligre,porque la persona que se mira esta maldecida
haciendo OBORI evita que esa maldicin lo coja tambin a el.
OSALO FORBEYO: Cuando AWO se ve este IFA en un registro, debe de dormir 7 dias en la
estera delante de su IFA.
IKA RETE: Cuando se ve este IFA, hay que tocarse el pecho con el puo de la mano
derecha.Cuando AWO ve este IFA, le hecha EWEFA a ESHU y bota para la calle,y al que
llega le da a tomar del que quedo.
IKA SHE: Cuando se ve este IFA, hay que vestirse de blanco.Se le pone EWE a ELEGUA y
despus se bota para la calle,y al que llegue a la casa no se dejan ir sin comer.
OTRUPON ADAKINO: Cuando el AWO vaya hablar este IFA se pondr una moneda de
plata en la boca.Para explicar este IFA el AWO debe acostarse boca abajo en la
estera.Cuando en un registro con EKUELE se ve este IFA,el AWo tira el EKUELE en el
SUELO fuera de la estera y le dice a una doncella que lo recoga,vaya hasta la puerta y
desde all lo arraste por todo el piso hasta donde el esta y se lo entregue.De no existir
doncellas,el AWO coge el EKUELE y lo sacude en el suelo a su derechan y despus a su
izquierda.Cuando este signo sale atefando,independientemente de que hay que darle 2
ADDIE DUN DUN al IFA del padrino,se pone la mano con que se esta atefandon en el
suelo y se le sopla OTI y despus OMI,para poder continuar atefando.
7
OTRUPON DI: Cuando se ve este IFA,se mata una EYELE a la tierra,se mienta el nombre
de tres AWOSES difuntos al sacrificarlas,se pisa la EYEBALE.El ara de la EYELE se asa y se
pone sobre un plato FUN FUN y se coloca detrs de SHILEKUN ILE.
OTRUPON KOSO: Enseguida que se ve este IFA, se busca un AKUKO y se mata,se pisa la
sangre y se busca a otro AWO para que haga el EBBO y al ALEYO se le lee este IFA con o
sin dinero.
OTRUPON BARA: Cuando este IFA sale en ATEFA se le dan 2 EURE a ORULA,una directa
sobre el AARI y con esa EYEBALE y la AARI,se baa su cuerpo el AWO.Cuando sale en
kuanaldo,la ceremonia de la AARI y la EURE se hacen en la playa.
OTRUPON KANA: Cuando AWO se ve este IFA, tiene que darle 2 OBI a su LERI y EYEBALE
a SHILEKUN de ILE,para poder explicar este IFA.Se coge un hgado de malu,se machaca
bien y se riega en SHILEKUN ILE y en todo el ILE para que todos los pisen.Asi se desbarata
esa letra,para que usted pueda llegar a estar bien.
OTRUPON MELLI: Cuando se ve este oddun toyales, se toca con la punta de los dedos el
suelo, llevndolos luego al pecho y diciendo,LLERE.
OTURA NIKO: Cuando se ve este IFA,se pone una IGBA con EI ADDIE,OTI y otra de OI
detrs de la puerta.Cuando este IFA sale en un registro,se le pone a OGGUN una IGBA de
OMI,una de OTI y una de Oi.Se pinta este ODDUN en SHILEKUN ILE y se rocia con OTI y
OMI, encima se hecha un poco de OI.Cuando atefando se ve este IFA,se sopla OTI a los 4
puntos cardinales del atepon de IFA y un poco en la puerta de la calle.
OTURA YEKUN: Cuando se ve este IFA de TOYALE, se manda al aleyo que se cambie de
asiento porque el EGGUN esta ah junto a el.
OTURA POMPEYO: Cuando AWO se ve este IFA, coge su IDEFA, lo pasa por el tablero
hacindose APAYERU y lo cuelga en su casa.
OTURA TIKU: Cuando se ve este IFA,se abre y se cierra 3 veses la puerta de la calle y los 3
primeros que lleguen a la casa tienen que hacer EBBO.Cuando se ve este IFA,el primero
que entre en la casa se tiene que limpiar con una EYELE,EPO,OTI y se manda a botar a la
manigua.
OTURA ADAKOY: Cuando sale en un registro con EKUELE,se unta este de EPO antes de
continuar el registro.Y el OWO de la vista se monta sobre el EKUELE.Cuando se ve este
IFA en un ATEFA,lo primero que se hace es lavar ambas manos de IFA con
OMIERO.Despues cuando se termina el IFA,el padrino,la oyubona,el OBA y el AWO se
tienen que OBORI con AWASA (jutia).Despues la AWASA se ahma y se cuelga en la casa
para que se vaya desbaratando y asi se vaya disipando la enfermedad que trae este IFA
sobre los principales responsables de esta ceremonia.
8
IRETE MELLI: Cuando se ve este IFA, se toca las piernas y se dice EYELEMBERE.
IRETE UNTELU: Este ODDUN de IFA se retira enseguida.Cuando se ve este IFA,se hechan 3
buches de OMI y despus 3 de OTI en la puerta de la casa.Cuando AWO ve este IFA en su
casa,si viene OSORBO,despus que se vaya el consultado,el AWO se limpia con un pollon.
IRETE KANA: Cuando este IFA sale en un ATEFA,el padrino,para evitarse problemas,tiene
que darle la EURE sobrante a su IFA,para que asi ORULA le hable y este ODDUN IRETE
KANA no lo toco a el de cerca.
IRETE KUTAN: Cuando AWO se ve este IFA, se tira el EKUELE hacia tras sobre su hombro
izquierdo.
IRETE ANSA: Cuando se ve este IFA en ATEFA, se hace ana fogata en el monte con
distintos IWI y se da EYEBALE alrededor de la fogata y despus se le hecha el ara del
AKUKO.Despues se cogen los huesos quemados del AKUKO para montarle un INSHE
OSAIN al ahijado.Despues el padrino y el ahijado toman agua del porron para que no
haya separacin entre ellos.
IRETE UNFA: Cuando este ODDUN sale en ATEFA, se le hecha OMI a IFA y se le da
rpidamente una ADDIE para evitar lo malo y que no se desbarate la casa.En un IFA
determina que hay que hacer OKONFORUMALE dndole a ORULA una EURE que sea
madre y este bien GORDA.
OSHE PAURE: Cuando se ve este IFA en un ATEFA, el padrino y la OYUGBONA de OSHE
PAURE, tienen que darle EYA TUTO a sus respectivos IFA,y el ahijado se lo tiene que dar a
su IFA tan pronto reciba KUANALDO.
OSHE KA: Cuando se ve este IFA en un ATEFA, AWOFAKA o IKOFA se le dan a OSHUN
antes de 5 dias 2 ADDIE APERI en el rio. Se hecha enseguida un poco de OMI TUTO en
SHILEKUN ILE.
OSHE TURA: Cuando AWO se ve este signo en su casa,le hecha Oi a ELEGUA y a su
OSHUN y se hace EBBO con AKUKO, APARO, ATARE MESAN, OI, EKU, ELLA, OTI
OSHE BILE: Cuando se ve este IFA, se hecha en su Bolsillo dos pedazos de OBI, tira uno en
la calle cuando sale y el otro lo hecha cuando regrese.
OFUN MELLI: Cuando en casa del AWO se ve este ODDUN,se le entrega el EKUELE a una
doncella,para que lo lleve hasta la puerta,all lo pone en el suelo detrs de SHILEKUN ILE y
desde all lo va arrastrando por el piso hasta donde va esta el AWO y se lo entrega.Si no
hay doncellas el AWO tomaras un buche de agua retenindolo en su boca,pone el EKUELE
en sus manos como si implorara al cielo y sopla el agua fuera de su boca,para que caiga
sobre su cara y sobre el EKUELE y acto seguido lo sustituye por otro. Cuando AWO se ve
este IFA, coge una IGBA y desbarata un EKO, con EWE TETE y DUN DUN, ORI y antes y
9
despus de la rogacin, pone el EKUELE dentro de la y de la misma toman todos los
presentes y todos lo que vengan de la calle..Cuando este ODDUN salga en un ATEFA,
hay que lavarle dos manos de IKINIS adicionales al AWO, PADRINO, OYUBONA,y los
AWOSES de confianza y darle una DDIE a cada mano. Cuando se vea este IFA en
una bajada de ORULA,se hecha todo el IYEFA del tablero en una IGBA con OMI TUTO y se
dice . ORAGUN ADELE NIFA MORE MOWE Se separa una IGBA con ORI
y EFUN ,IYE,OSUN y se le da una EYELE.Se reza el ODDUN ORAGUN y despus con esto
preparado se pintan 3 rayas detrs de SHILEKUN ILE del AWO.Despues se le entrega al
interesado un poquito para cuando llegue a su casa pinte 3 rayas detrs de la
puerta.Cuando se hace EBBO por este signo el AWO oficiante,se pondr
un ILDE de OBATALA.Cuando este ODDUN sale en ATEFA, el dia de el IYOYE, se
bate mucho ILA y se riega en el IBODUN de IFA para que el AWO resbale y se caigaLos
cujes sern de ALAMO y hay que darle duro.Esto es para que no peresca el PADRINO..
OFUN NALBE: Hay que tocarse la barriga y soplar hacia afuera.
OFUN KANA: Cuando se ve este IFA en un ITA, el PADRINO debe darse 15 baos con
diferentes hierba y ponerle encima a sus guerreros una IGBA con SARAEKO y OTI.
OFUN KA: Cuando AWo se ve este IFA,le hace primero rogacin a la esquina de su casa y
despus al ALEYO o al AHIJADO y desbarata esta letra con una moneda de plata y esta no
la gasta hasta despus de 4 dias,porque le puede costar la vida.
OFUN BATRUPON: Cuando el AWO se ve este IFA, soplara aire hacia arriba y hacia los
lados.
OFUN TEMPOLA: Este ODDUN se retira enseguda.No se mira sin dinero..Hay que
echarse un poco de EPO en la boca antes de hablar este IFA .El EPO se lo unta con el
IROFA, para que la maldicin que tiene esa persona no lo alcance a uno..Cuando se ve
este IFA en ATEFA, la LERI de la EURE de ORUMILA y del OUNKO de los guerreros se
entierra,pero antes se cubre con bejuco Pereira.Esto se hace para vencer a los ARAYESES.
EYIOGBE: Cuando se ve este IFA se moja el cuerpo con agua ailada y tambin se riega en
la casa,se deja un rato y despus se baldea el ILE.Por OSORBO IKU se hece
ASHINIMA con EYELE OKAN FUN FUN,se le da la EYEBALE al polvo de granada tostada con
carbn.

10
2. Significado de los oddunes del ebbo
1 Oyekun Nilogbe: El poder del odo
2 Obara Yekun: El poder de que el ebbo surta efecto antes de los tres das (solo para
enfermos graves).
3 Ogbe Bara: La defensa que Orumila le otorga al AWO.
4. Ogbe yono: Muestra la templanza de la vida. No debe ser gandio.
5. Ogbe sa: Para librarse de las traiciones de los amigos.
6. Ogbe Tua: Da la corona en la tierra.
7. Ogbe She: La bendicin de Olofin.
8. Ogbe Fun: El poder de vencer a IKU.
9. Iwori Bofun: Poder entrar en los lugares sin ser visto.
10. Odi Bre: El poder de no verse perdido.
11. Oddi Ka: El poder de Oduduwa para prever las cosas.
12. Oddi otura: No querer saber mas que los dems.
13. Ogbara ogbe: El poder de recibir el aviso de todo lo malo.
14. Ogbara Iwori: Evita que su ngel lo venda.
15. Ojuani Ni Shidi: El poder de Babalu Aye.
16. Ojuani Boka: Vencer el Orgullo.
17. Okana Iwori: Da la salud por la virtud de las hierbas.
18. Ogunda Biode: Da el poder que tiene como capataz de Eggun.
19. Ogunda Tetura: El poder de evitar el suicidio.
20. Ogunda Fun:Libra de las enviaciones de los Eggun Malignos.
21. Osa Lofobeyo: Sella la amistad con la peticin: Que este a quien hago el ebbo sea mi
hijo y no me coma,como el alacrn a la madre.
22. Osa Roso: El poder del comercio.
23. Osa Fun: Evita las murmuraciones.
24. Ika Roso: Da el poder de descubrir a los enemigos .La firmeza y el Ashe de Oshun.
25. Ika Sa: Da el poder de salvar a otra persona .Libra de culpa.
26. Otura Niko: Otorga el poder del Cielo.
21
27. Otura Sa: Evita a los ladrones y las maranas.
28. Otura Rete: Las idas y venidas de la vida.
29. Otura She: El poder de Eggun.
30. Irete Untelu: El poder de burlar la justicia.
31. Irete Untedi: Hace que los brujos no trabajen sobre Eleda e impide que la brujera
entre.
32. Oshe Lobe: Asegura el porvenir.
33. Oshe Iwori: El poder de Eggun protertor.
34. Oshe Bile: La virtud del coco.Hace resplandecer la verdad.
35. Ofun Iwori: Da el poder de ser invencible msticamente.
36. Ofun Sa: Llama a todos los antepasados Babalawos.
37 Ofun Ka: Da el poder de hacer el pacto con Orumila delante de Iku. Olofin y Orumila
son los que saben.
Oddun de Awo: El ashe del AWO Oficiante.
Oddun Olwo: El ashe del Padrino del Awo.
Oddun Oyugbona: El ashe de la Oyugbona de Awo.
ODDUN MEJI.
1. BabaEyiogbe: Representa la armazn del cuerpo.
2. Oyekun Meji: Organizacin de la sabidura( las tablas de la ley)
3. Iwori Meji: El poder mental.
4 Oddi Meji: La unin entre padres e hijos.
5 Iroso Meji: Vencer las traiciones.
6 Ojuani Meji: Quitar el polvo malo.Salva la vida.
7 Obara Meji: Restaura el poder.Quita las lenguas de encima.
8 Okana Meji: Corta los Amarres.
9 Ogunda Meji: Aleja la Justicia. Evita la operacin quirrgica.
10 Osa Meji: Reafirma la memoria.
11. Ika Meji: Permite salir del circulo vicioso.

20
12. Otrupon Meji: Da el poder de anular las fuerzas malignas de los calderos.
13 Otura Meji: Da el poder del juicio final.
14 Irete Meji: Da el poder de la medicina trabaja Azowano.
15 Oshe Meji: Saca del precidio y da dinero.
16. Ofun Meji: Otorga el poder que dan los dems.
Iwori Ojuani: Da el poder del dinero y permite la defensa contra los dems.
Iroso Umbo: Da al necesitado lo necesario.
ODDUN DEL SEGUNDO TABLERO
Ogbe Roso: Permite vivir la realidad, no la mentira.Combate la fantasia y la utopa.
Oddun Toyale: El podero el Ashe del mismo Oddun.
Otura She: El poder de Eggun para ayudar al cometido de Ogbe Roso.
ODDUN DEL TERCER TABLERO
Oshe Tura: Tener Ashe firme y seguro en la Tierra.
Irete Yero: El poder de los Eggun Femeninos.
Oshe Nilogbe: No deja que cierren el camino.Asegura el camino.
Iwori Obara: Pone Firme la mente. Le gana al corazn.
Okana Sa: Da el poder de no morir de hambre. Al darle de comer a los dems entre la de
uno. Mantiene el Ashe.
Ika Meji: En este tablero cuando se reza este Oddun, retira del tablero los Odduns que se
llamaron mientras se rezaron y se cantaron.
Ojuani Shobe: Salva de vivir en la inmundicia. Otorga el decoro. El poder que Eshu para
destruir todo lo malo convirtindolo en bueno.
ODDUN DEL CUARTO TABLERO
Oddi Fumbo: Es el que le entrega a Olofin todo lo malo que tiene la persona.

21
3. Tabla de Similitudes de IFA y La Biblia
Asunto IFA La Biblia

Separacin de agua yIroso torda Gen.1: 9,10


tierra
Creacin humana EYIOBE Gen.2:10,11,20 al 25
Maldicin de la Serpiente IKA DI Gen.3 :14
Sentencia de la mujer Obara yeku Gen. 3:16
La torre de Babel Ofun batuto Gen. 11:1-9
Tierra Corrrompida Ogbe tua Gen. 8:5
Diluvio Unversal Osa rete Gen. 7
Moises y las Aguas Ofun che Ex. 2:4
Templo de Salomon Irete yero F Rey.6
Degollacion de inocente Ogbe tumaco Mto 4:3-9
Tentaciones de Cristo Otura yeku Mto 4: 3-9
Ultima Cera Otura melli Mat 26:17-29
Pasin de Cristo Ofun melli Mat 27:32-53
Nefilines Ika roso Gen. 1-4
Sufrimiento de Job Ofun tenpola Libro de Job
Orculo Adivinatorio Oche bile Ex. 28:30
Suplantacion entre Hnos Eyogbe Gen. 27:1-29

22
4. Concepto de adimu, alaldimu, ebo shure y ebo keun oddun keun
Addimu: Es tan amplio,que todo sacrificio u ofrenda puede considerarse como tal,recibir
un OSHA,dar un TAMBOR,un animal,etc.
ALADIMU: Es un ADDIMU MUY GRANDE que se cubre con un Asho (pao) del color del
santo al cual se le ofrenda.
EBBO SHURE: Son ADDIMUSES en pequeas cantidades unidos, que se le ponen a un
Osha determinado para que lo distribuya entre los dems,para ganar su favor en funcin
de quien hace el sacrificio u ofrenda. No puede faltarle Obi,Eku,Ella,Eko,Frutas. Lleva
eyerbale y se ruega en el Tablero de IFA si es Babalawo.
EBBO KEUN ODDUN KEUN: Es un Addimu tipo EBBO SHURE, pero las ofrendas se van
poniendo directas a cada Osha,comenzando por Eleggua y se termina con el ANGEL DE LA
GUARDA;en cad a caso se le da coco a cada Santo y se pregunta: KEFEYI YENI YENI
EDDUN , (nmeros de das).
YEMAYA: Es la MADRE DEL MUNDO, y DIOSA DE LA MATERNIDAD.
ADDI e IMU: SON LOS HIJOS DE YEMAYA QUE ELLA OFRENDO PARA SALVAR A LA
HUMANIDAD. OLOFIN DIJO CONMOVIDO ANTE EL GESTO DE YEMAYA: ADDIMU ES LA
MAS GRANDE OFRENDA QUE HE RECIBIDO , POR ESO SERA LO MAS BELLO , GRANDE Y
HERMOSO QUE SE PUEDE OFRECER A LOS OSHAS Y ORISHAS.
REZO PARA PONER EL ADDIMU: OYU ILE LASHEDA LADIMU, OTA LASHERU BOWA
LADIMU, BI EBO MAMASHE ADIMU KEYELERI.
ESTAMOS EN TU PRESENCIA, PONIENDOTE ESTE PRESENTE DE SACRIFICIO, SI NO LO
ACEPTAS, LA TIERRA SERA TESTIGO.
REZO PARA PONER EL EBBO SHURE Y EL EBBON KEUN ODDUN KEUN: EBBO KEUN
ODDUN KEUN , EBBO SHURE BOGBO , BOGBO OSHA ALAWE.
UN POQUITO HOY, UN POQUITO MANANA, ESTE SACRIFICIO SEA PARA EL BIEN Y CUBRA
A TODOS LOS SANTOS.
NOTA: Cuando cualquiera de estas ofrendas de OKANA, lo primero que se debe
preguntar es:
SUYERE LOWO LADDIMU Es decir, si se le canta al addimu, si dice que si, se le canta al
OSHA que sea como minimo TRES (3) SUYERES.
ADDIMU: Es la mayor OFRENDA que se le puede presentar a un OSHA o ORISHA.

23
OSHE SA O I
I O
I I
I O
ADDI e IMU ( SON LOS HIJOS DE YEMAYA).
5. Ebo Kasheoro It
El kasheoro, son los 4 paqueticos que se preparan previamente al ita, para limpar los
presentes de las malas influencia del oddun toyale.
El kasheoro significa: El que pone o limpia el ache en la palabra.nacio en el sgno Otura
Tiku y se dio a conocer en el oddun de ifa Okana Yekun .El oddun que hace el kasheoro lo
entrega al oddun Ojuani Shobe y de aqui paso al oddun Okana Yekun ,pero los 4 papelitos
del kasheoro, nacieron en el oddun Irete Untendi.Estos 4 papelitos representan a los 4
hijos de obbatala, entre ello esta Iyanla, que siempre acompaa a Babarebo Oyu Opon,
cada vez que se va a trabajar Ifaen el tablero,su representacion es la siguiente:
Oritka Osun a la Beri: Es todo lo bueno o malo que astralmente nace con el oddun de
ifa,y es controlado por osun, es decir quees el primero de los kasheoro que se pone
encima de osun.
Ebo Kafalari ika eshu:Es todo lo malo o bueno que se elabora por el signo de ifa en el
decursar de su paso por la tierra,es controlado por Inle Oquere , teniendo su
representacionen el cao,donde se deposita en 2 paquetico del kasheoro.
Ofo Leri Ika Eshu: Es toda la carga negativa que el signo de ifa tiene al terminar su
funcion en la tierra , es controlado por Eshu,donde se pone 3 paqueticos de kasheoro.
Leri Ita Ika Lagada:Es ir y venir de la vida que tenscure en calle, que es independiente de
cualquier Osha u Orisha, por eso se tira en la parte izquierda de la puerta de calle. Este
ultimo kasheoro,trabajo solo sobre el astral de todos los que estan en el ile, por eso
cuando el AwoKeke sale con el en mano,liempia a todos los presentes y se tira a la
calle,que es donde desarrolla su trabajo.
Preparacion del Ebbo kasheoro ita
Se coge 4 pedazos de papel de trozos cuadrado pequeo y cada uno se le pone un
pedazo de Ewe Ikoko, un pedacito de Eko,Eku,Eya,Awado,Pelu Oken, Oti,Oi ,pedacito de
higado de las Addie y bogbo ere, cuando terminaron el Ita, los kasheoro que estn en la
casa,se recogen y se mandan a lbu losa con los Asheses de orumila.
El dia de ita temprano el la maana,el awo plantado se limpio con ellos y lo pone delante
de elewa cuado se viste la estera y se prepara el tablero para el ITA se pone delante de
este y se reza: 24
EBBO KASHEORO,EBBO ITA IYA IYANLA,ENI BABALAWO,KASHEORO OLORDUMARE,EBBO
LAWEN, EBBO
Cuando se comieza a atefar y se hace el oddun toyale, se prepara el tablero, para
realizar Ebbo Kasheoro y marca a la derecha del tablero los siguientes signos:
OSHE TURA, OYEKUN NILIBE, IWORI BOFUN, OSHE PAURE, OBARA OGBE, Signos que
rigen el ao: OGUNDA FUN, IRETE UNTENDI, OTURA KANA , OKANA YEKUN, Signos de los
AWOSES presentes, OTURA SHE, al lado izquierdo se marca OJUANI CHOBE, OKANA SA,
ORAGUN Y sierra con IKA MELLY pero al realizarlo se comienza con ARAGUN y el ultimo
que se reza en OKANA SA.
Al terminar de rezar los kasheoros los pone delante del tablero los abre, le hecha a Ashe
y le reza: KASHEORO ENI IFA ASHE ONI BABALAWO IYA IYANLA.
EL AWO mas pequeo se arrodilla delante del tablero y le echa unas pequeas gotas de
omi a cada una y dice: Kasheoro omi eko titi eko
Toma los 3 primeros kasheoro con la mano derecha y toca a todos los presentes en el
cuarto y dice: Leri Kasho a la Iboru.
Y deposita cada uno en los lugares anteriormente mencionandolo (Indicado).
Al tomar el ultimo que es mayor, lo coge con la mano izquierda y toca a todos los
presentes en el cuarto y fuera de el diciendo: Ofo Leri Kashe, Ofo Leri Kasho.
Cuando el Awo Keke sale del cuarto con el kasheoro canta: Ese suguayu mamankea,
impori awo kinkeo. Ese suguayu mamankea,impori awo kinkeo
Si se trata de Ita de Awofaka o Ikofa, en los siguientes casos, despus de marcar Oddun
toyale se marca Oshe tura a la derecha y Otura she a la izquierda desbaratando los signos
con el Irofa y rezando estos.
Es importante recordar que hay hermanos que acostrumbran a cambiar el oddun toyale,
cuando se van a marcar los signos del kasheoro y este ponerlo al lado de OSHE TURA,
dejando o sustituyendo el Toyale por el Eyiobe en el centro del tablero.
6. CEREMONIA PARA DARLE DE COMER A IKU MAKUAO
Esta es la sombra de la persona IKU MAKUAO,que es la sombra 3 Orun es el espritu de
persona, es su aura magntica, es la madre de la muerte y de la vida, es parte ms fuerte
del alma humana y se le da a comer cosas tiernas para que revitalice sus fuerzas y levante
a la persona en su salud y su poder espiritual.
Se necesita un pollito, 1 coco, 1 vela, pao blanco, negro, efun, oti, oi, omi, eku, eya,
epo, etc.
25
CEREMONIA: En la tela blanca se pinta OSHE TURA, BABA EYIOGBE, OTURA SHE, en la
tela negra se pinta Oggundafun, Oturanico, e Irete Yero.
En el monte se lleva a la persona con todo los ingredientes anteriormente sealados, ahi
se hace circulo de efun, se coloca a la persona dento de ello, este circulo se hace
alrededor de la persona, detras de la persona y dentro del circulo se coloca los paos
primero el blaco y despues el negro, entonces se sopla oti y se levanta el canto de
invocacion de IKU MAKUAO.
AWA ELE LELE IKU IKU MAKUAO, AWA LELE IKU IKU MAKUAO fulano de tal BOYEBE IKU
IKU MAKUAO.
Entonces se le da obi a la espalda, dandole cuenta a IKU MAKUAO,despues que se alla
respondido se coge el pollito se le pone sobre la leri y se reza lo siguiente:
OBAIKU BABA YENYERE OMO OBARAYE IKU SEGURE EFUN, SEGUERE IKU, SEGUERE
ARO SEGUERE EYO, SEGUERE OFO, SEGURE BERELADE OFERE IRE OBEKEYE OFE DE MI
OBAIKU.
Entonces empieza arezar los 16 meyis rezando entre ellos el siguente suyere OYIYI ENI
MAKUAO ABUKENKE IFA UNSONO ARERE OYIYI DE KUNDE fulano de tal.
Despues de los meyis se rezan los siguientes signos de la tela,este es dando la persona
vuelta a la derecha dentro del circulo,sobre si misma,entonces se reza los siguientes ante
de dar eyebale:
IYA UMBO YENARE KAOBE KOETO UMBO KAYE FORIBALE IYAMI
A continuacin se para a la persona y se mata el pollito, echando sobre los signos de la
tela y por ultimo sobre de la tela y por ultimo sobre la nunca de la persona.
IKU LENGO MI OTUN LENGO MI ORUN ARUN LENGO MI ORUN.
Posteriormente se le dice a la persona que se aleje sin correr y cuando se va alejando se
levanta el canto llamando a Orun Makuao.
BABA ORUN LALAO IYA ORUN LALAO
ABOLEKUN LELE ABOLEKUN LELE
BABA KORIBO IKU EGGUN
ABOLUKUN LELE AFEFE AKUALE AKUALELE
AFEFE YARE BOGBO EGGUN IYE DE FULANO DE TAL AFEFE LONA
UBOWA NI INUYEN IKU MAKUAO.
Entonces se da obi para saber si eboada y se aleja dejando todo alli.
26
7. OBI OMI TUTO A ORUNMILA.
Debo aclarar que, en el caso de la Deidad ORUNMILA, el darle OBI OMI TUTO debe estar
representado por dos Awos o Babalawos, representado por el mayor que se pondr en el
lado derecho y el menor en el lado izquierdo, y cada uno tirar 4 pedazos de OBI (coco),
que sern colocados en platos.
1er Paso: Se situar la sopera de ORUNMILA sobre su tablero en el piso y se colocar de
frente a la salida del Sol. Ya colocado en el piso, se pondrn los siguientes elementos: 1
estera, 2 platos o candelabros para colocar las velas, 2 platos donde se situarn los cocos,
una moneda de plata, 1 jcara con agua.
La forma de colocar cada cosa se ver en el siguiente diagrama:

27
2do Paso: Ya cuando todo este preparado, el Aw mayor, que estar arrodillado en el
lado derecho, tomar las dos velas apagadas y se las cruzar en los brazos y rezar
OJUANI IROSO.
Traduccin:
REZO AWO IKU KU Adivino de la oscuridad
: AWO ITANA Adivino de la claridad
MA FUN ASHE Constantemente dan
facultad.

Despus de esta operacin, el Awo mayor prender las velas, con el siguiente Suyere
(canto):
SUYERE: ORISHA AWO IKU KU
ORISHA AWO IKU KU
ORUNMILA ITANA MEJI
LOBI MI KA ORINA
ORISHA AWO IKUKU
Traduccin:
Santo adivino de la oscuridad
ORUNMILA con dos velas en lo alto
yo alrededor de la
cabeza ilumino Santo adivino
de la oscuridad
Coro: OSHEMINIE, dir lo mismo.

3er Paso: Se destapa a ORUNMILA, dndole 3 golpes y diciendo "AGO" y se proceder


por el Aw mayor a llamarlo con el siguiente Suyere:
SUYERE: IFA JI ORUNMILA
BI OLO LOKO --> Esta palabra se va sustituyendo
ILE LOJA, LODE, LOKE, etc.

28
Coro: KI O WA LE O
Traduccin: If despierta a ORUNMILA
Si Ud. fue al campo ---> Plaza, caceria, debera venir a la casa. loma, etc.
Pondrn los cocos en el piso y el mayor tirar la moneda en el suelo, sonndola, y
comenzar a MO-JUBA (ver 1.1 MO-JUBA). Terminado de MO-JUBAR o rendirle
homenaje a las Deidades superiores y antepasados, se le har el rezo a ORUNMILA
(ver 2.16 Rezo a ORUNMILA). Posteriormente el mayor le dar cuenta a ORUNMILA,
quin le est dando el OBI OMI TUTO y en compaa de quin, y le dar conocimiento
de lo que se va a hacer.
4to Paso: El Aw mayor dir entonces OSHE BILE y el menor lo realizar (ver 1.2 OSHE
BILE). Debo aclarar que antes de rezar OSHE BILE, el menor rezar lo siguiente:
REZO: OGBE DI KAKA OGBE DI LELE ADIFAYOKO BARABANIREGUN ADIFAFUN OSHUN,
ADIFAFUN OGUN OBINI,
OGBE SA YEYE MATEO AFEFE LO SALU OBOLODE AWALODA LO IKIN.
Despus de realizar el OSHE BILE, los Awoses levantarn los cocos con la mano derecha
y los pasarn sobre ORUNMILA y el mayor de los Awoses cantar:
SUYERE: SHORO DIDE ORUNMILA OBI MO FIYE
Traduccin: Aprate y prate, ORUNMILA
El coco yo giro para preguntar.
El coro contestar: SHORO DIDE
OBI MO FIYE
Despus se realiza esta misma operacin pero con los cocos en la mano izquierda.
A continuacin, se tomarn dos cocos en cada mano y extendindolas hacia arriba,
tanto el Aw mayor como el menor y a la voz del mayor, que dir:
OLORDUMARE OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OLOFIN OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE OLORUN OBI MO FIYE
Como podrn ver, se le estar dando cuenta a las principales Deidades que viven en el
Cielo.

29
Despus se tomarn los cocos en cada mano y tocando o dando golpes suaves en el
piso, y a la voz del mayor de los Awoses: ODUDUWA OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
INLE OGUERE OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
APOKOYERI OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
Coro: OANLA OBI MO FIYE SHORO DIDE OBI MO FIYE
Aqu se le da cuentas a las Deidades principales de la Tierra. Despus se tocarn todas
las partes del OPON IFA (Tablero): ELERI OPON OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ELESE OPON OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OTUN OPON OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
OSI OPON OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
ATEBA BEYE OBI MO FIYE
Coro: SHORO DIDE OBI MO FIYE
5to Paso:
Se colocaran los cocos en el piso y el mayor dir:
Traduccin:
ILE MO OKO O Tierra, yo te saludo.
A PEYE Nosotros convocamos para preguntar.
Esto se realiza tocando los cocos y el piso.
Despus, tocando a ORUNMILA, se dir:
Traduccin:
ORUNMILA MO OKO O ORUNMILA, yo te saludo.
A PEYE Nosotros convocamos para preguntar.
30
6to Paso:
Se levantarn los cocos y se presentan o persignan (ver 1.3 Persignacin) y despus
de presentado se intercambian dos pedazos de coco entre los awoses oficiantes.
Despus, se presentarn los cocos a los puntos cardinales (ver 1.7). Ya presentados los
cocos a los puntos cardinales, se dir tres veces OBI A ORUNMILA y se tirar hacia
adelante.
El coco de ORUNMILA se har de un solo tiro, buscando el mensaje que dice. En caso que
d OGUNDA MEJI (o ETAWA MEJI), se cantar el siguiente Suyere:
SUYERE: OYU DEDE AWARA WARARIFE
OBI MODUPUE ORUNMILA YEYETA
OYU DEDE AWARA WARARIFE
OBI MODUPUE ORUNMILA YEYETA
Y se procede a cantar:
SUYERE: ORULA MA BORU
ORULA MA IBOJE
ORULA MA IBOSHESHE
Traduccin:
ORUNMILA constantemente los sacrificios fueron ofrecidos.
ORUNMILA constantemente los sacrificios fueron realizados.
ORUNMILA constantemente los sacrificios fueron satisfactorios.

OLUWO MA BORU
OLUWO MA IBOJE OLUWO (Mayor de los adivinos) OLUWO MA IBOSHESHE
OJUBONA MA BORU

OJUBONA MA IBOJE OJUBONA (Quien mira y gua el OJUBONA MA IBOSHESHE


camino)
APETEVI MA BORU
APETEVI MA IBOJE APETEVI (Quien llama la simiente
APETEVI MA IBOSHESHE de If)
31
AMOSUN MA BORU
AMOSUN MA IBOJE AMOSUN (Conoce los sueos)
AMOSUN MA IBOSHESHE

AMORO MA BORU
AMORO MA IBOJE AMORO (Conoce las palabras)
AMORO MA IBOSHESHE

APEJE MA BORU
APEJE MA IBOJE APEJE (Quien llama)
APEJE MA IBOSHESHE

Despus, el mayor dir:


Traduccin:
ODU Figura o signo.
Coro: ERUALE Esclavo de la clave
OSHUN MORI OSHUN yo te veo
Coro: YEYE O Madre
IYAYAN Madre de la controversia
Coro: ERUALE Esclavo de la clave
OBANLA Rey mayor
Coro: ERUALE Esclavo de la clave
Despus se reza:
MO WA AIYE, MO WA GUN, AWA NI YE,
ILE KOBU, YE GBE MI IRE, ORUNMILA
IBORU, IBOYA, IBOSHESHE IRE YENYE MI.

8.

32
9. IRESES Y LOS OSOBOS.
1- IRE ARIKU O AIKU .......... Bien por no haber muerte, no ver la muerte.
2- IRE ASHEGUN OTA ........... Bien por vencimiento de dificultades o enemigos.

3- IRE BUYOKO ................ Bien de asentamiento (en la casa, trabajo, en la vida, en la


tierra, etc.)
4- IRE SUSU .................. Bien de mejora poco a poco de posicin, salud, situacin.
5- IRE OSHA WARIN OYA ........ Bien por piedra de Santo.

6- IRE AYE ................... Bien por dinero.

7- IRE FUARA ................. Bien por la tierra, mientras ms se le d comida a la tierra, ms


bien tendr.
8- IRE LASHERE ............... Bien por la providencia. Las cuatro esquinas.

9- IRE TOYADE EDI ............ Bien por la calle.


10-IRE ITA META YAGADA ...... Bien por la esquina se le da de comer a las cuatro
esquinas.
11- IRE KOKONI FUYE .......... Bien por los animales (tenerlos). Tiene que hacer EBO.
12-IRE EGUN MEYINLAYE ....... Bien por los cuatro vientos. Hay que ver EGUN, OSHA,
ORUNMILA es quien lo trae y ver que quiere.
13- IRE TONTI IBI ............ Bien por el coco a EGUN. Ver que quiere.
14- 14- KONTONIUKU ............... Un muerto quita a otro.
15- IRE OTOKUN ............... Un bien que viene de repente.
16- IRE ASENIO SAWIWO ........ Un bien de obediencia a los Santos.

17- IRE OSHA LARISHE ......... Bien por la voz de un Santo (recibirlo y darle de comer 4
patas).
18- IRE OYETE BILARI ......... Bien por OYA (darle coco).
19- IRE OTONOWA .............. Bien que siempre hay que hacer Santo.

20- IRE ARIYA KOOSHA ......... Bien por fiesta de Santo.

21- IRE ELESE KIRIN INELU .... Bien por viaje (preguntar si YANYOKO, si est asegurado).
22- IRE ABILONA .............. Bien por los caminos abiertos de la persona (darle de comer
a Eshu y a la calle).

33
23- IRE ILE SHOTOTO WENWE .... Bien por tener casa y comida, pero falta amor.
24- IRE ARUN ................. Bien por estar enfermo (Este IRE naci en ODI MEJI).
25- IRE AYE IKU .............. Suerte de anular la muerte.
26- IRE ALO OYE .............. Bien por la inteligencia.

27- IRE OMA .................. Bien de inteligencia.

28- IRE ONIYE ................ Bien por la memoria.

29- IRE ISHOWO ............... Bien por el comercio.

30- IRE FISHI TIRE ........... Lo mismo est bien que mal.

31- IRE DE WUANTO OLOKUN ..... Una suerte o bien que le viene por el mar.
32- IRE BETANS ............... Bien por la bondad.
33- IRE BALBAYE .............. Bien por el aire.
34- IRE IRE NISIDENI ......... Bien pero malo.

35- IRE ALEJERE .............. Bien que est en el campo.


36- IRE ALEYO ................ Bien de suerte por el da.
37- IRE AYERE ................ Bien de suerte por la noche.
38- IRE OSHON KELATU ......... Bien por un resguardo.
39- IRE SILEMU ............... Bien por ser inmune al peligro.
40- IRE IRE AVILA LAFIA ...... Bien por el camino de la felicidad.
41- IRE ADEDE ORDEN .......... Bien por la libertad.
42- IRE IRE AWESI ............ Bien por la inteligencia y la obediencia.
43- IRE ADEDE WA ............. Bien poco a poco.

44- IRE IKU .................. Bien por la muerte.


45- IRE ELEDAD AWANTOLOKUN ... Bien de suerte completa.
46- IRE AARE YUNODI .......... Bien por dar fin a los chismes.
47- IRE AYE .................. Bien de prosperidad.

48- IRE SIGUAJU .............. Bien completo de todo.

49- IRE OMO .................. Bien por un hijo.

50- IRE OSHINSHIN ............ Bien por el trabajo.

34
51- IRE OBINI ................ Bien por una mujer.

OSOBO:
1- IKU SUAYON ................ Muerte de repente.
2- IKU ADO ................... La muerte detrs.

3- IKU OTONOWA ............... La muerte por el medio circundante.

4-IKU LESE OSHA, ORISHA, EGUN La muerte por desobediencia al Santo, Orishas,
Muerto.
5- IKU OSOKU ................. La muerte por suicidio.
6- IKU RO .................... La muerte por accidente.
7- IKU NI IKU ................ La muerte segura.

8- IKU XIMU LULE ............. La muerte por colapso.

9- IKU LESE ELEDA ............ La muerte por su yo (ORI).

10- IKU LOWO OTEARAYE ........ La muerte por conspiracin.


11- IKU LOWO IKA ARAYE ....... La muerte por brujeria.
12- IKU LOWO EGUN ............ La muerte por un muerto.
13- IKU LOWO OKUNI/OBINI ..... La muerte por hombre o mujer.
14- IKU FITIBO ............... La muerte inesperada.
15- IKU INTORI SHEPE ......... La muerte por maldicin.

16- ARUN EDIMO ............... La enfermedad incurable.

17- ARUN NA .................. La enfermedad instalada.


18- ARUN DI .................. La enfermedad congnita.
19- ARUN TIKU SARA ........... La enfermedad o malestar indefinido.
20- ARUN LESE OSHA ........... La enfermedad por un Santo.
21- ARUN LESE ALALEYO ANUGBO . La enfermedad por desobediencia con el ngel de la
Guarda.
22- ARUN ELIOSA .............. La enfermedad por Dios.

23- AIYAN .................... La ansiedad.

35
24- AMALA BUDU ............... Las murmuraciones.
25- AKOBA .................... Embrollo.
26- ARUIYE ................... Susto.
27- EYO ...................... Discusin.
28- IKA ARAYE ................ Maldad.
29- IGBAMBADA ................ Revs en la fortuna.
30- ADAGUROJIONA ............. Catstrofe en el juego.
31- IBERU .................... Miedo.
32- IPONJU ................... Miseria.
33- OPA LAYE ................. Problema de justicia.
34- OMU ...................... Celos.
35- ONI IBERU ................ Nerviosismo.
36- ONILARA .................. Prdida de la libertad con respecto a la justicia.

37- AVILA .................... Prdida de la libertad con respecto a la moral, social, pasin.
38- TIYA TIYA ................ Bronca.
39- DALE ..................... Traicin.
40- OFO ...................... Prdida.
41- ONA ...................... Azote.
42- BANGULA .................. Brujera.
43- TIYA TIJA ................ Broma.
44- EGBA ..................... Parlisis.
10. RELACION DE LAS HIERBAS DE IFA Y CANTOS PARA HACER OSAIN.
APLICACIONES MEDICINALES.
LAS HIERBAS DE IFA Y SUS NOMBRES.
1- EWE ATIPONLA ..................... Tostn.
2- EWE PAPISAME ..................... Verdolaga.
3- EWE ODUNDUN ..................... Prodigiosa o Siempre Viva.
4- EWE PEREGUN ..................... Balloneta.
5- EWE ARABA ..................... Ceiba. 36
6- EWE ODON ..................... Alamo.
7- EWE TETENIFA ..................... Bleo blanco finito.
8- EWE TETE ..................... Bleo blanco corriente.
9- EWE TETELEGU ..................... Bleo morado.
10-EWE AKIOYO ..................... Albahaca mondonguera.
11-EWE OGUMA ..................... Maravilla.
12-EWE YENTOKO ..................... Coralillo.

13-EWE OBANYOKO ..................... Aguinaldo morado.


14-EWE ONIYOKO ..................... Coralillo.
15-EWE ALUKERESE ..................... Hiedra.
16-EWE ALIKPAIYU ..................... Caimito.
17-EWE OKIKAN ..................... Jobo.
18-EWE YEYE ..................... Ciruela amarilla.
19-EWE ABERE ..................... Romerillo.
20-EWE ABERODOFE ..................... Amor seco.
21-EWE ERAN ..................... Hierba fina.
22-EWE ANATIKEKERE ................... Pata de Gallina.
23-EWE URO ..................... Salvia.
24-EWE YOKORE ..................... Patico de la Reina.
25-EWE AFOMA ..................... Curujey.
26-EWE BAIYEKU ..................... Yagruma.
27-EWE ELA ..................... Bejuco Ubi
28-EWE OO ..................... Romerillo cimarrn.
29-EWE OTO ..................... Caisimn.
30-EWE OSA ..................... Guacamayo francesa.
31-EWE TEOMODE ..................... Guabina Hierba hedionda.
32-EWE MISI MISI ..................... Mastuerzo.
33-EWE FIN ..................... Botn de Oro.
37
34-EWE FA ..................... Corazn de Paloma.
35-EWE KUYEKUYE ..................... Frescura.

36-EWE ORUJE ..................... Celestina azul.


37-EWE KOTORUJE ..................... Celestina blanca.

38-EWE TOTORUJA ..................... Hierba parada.


39-EWE ORISAOMA ..................... Hierba lechera o colorada.
40-EWE MOWO ..................... Bejuco lechero.
41-EWE ALADUN ..................... Orosun.
42-EWE ALAFIN ..................... Pega pollo.
43-EWE OPOTO ..................... Higo.
44-EWE ASHIBATA ..................... Platillo.

45-EWE OYOURO ..................... Lechugilla.


46-EWE ABAMODA ..................... Belladona.

47-EWE EFERIN ..................... Albahaca fina o verde.


48-EWE OWURO ..................... Jacinto de agua
49-EWE IBAYU ..................... Paraiso.
50-EWE YENIPUAPUA .................... Albahaca morada.
51-EWE YINI ..................... Cundiamor.
52-EWE AYO ..................... Guacalote.
53-EWE ONO ..................... Giro amargo.
54-EWE ORAWE ..................... Vinagrillo.
55-EWE AGBE ..................... Gira.
56-EWE FUN ..................... Hierba de la Plata.
57-EWE IRE ..................... Jagey hembra.
58-EWE DAGURO ..................... Abrojo blanco.
59-EWE ATORI ..................... Mar Pacfico.
60-EWE AKOKO ..................... Pasiflora.
61-EWE YAGURA ..................... Picadillo.
38
62-EWE OSE ..................... Baobab.
63-EWE AYAN ..................... Caoba.
64-EWE AKOWE ..................... Paraguita.
65-EWE IWEREYEYE ..................... Peona (Las hojas).
66-EWE ATIOLOGBO ..................... Oreja de Gato.
67-EWE OSHEPOTU ..................... Malva blanca.

68-EWE YAMODE ..................... Malva blanca.


69-EWE ORORO ..................... Cordn de San Francisco.
70-EWE GLEN GLEN ..................... Guenguere.
71-EWE OMINI ..................... Berro.
72-EWE BANA ..................... Algarrobo.
73-EWE ONIBARA ..................... Meloncillo.
74-EWE BUYE ..................... Granada.
75-EWE SURE ..................... Cerraja.
76-EWE ORO ..................... Mango macho.
77-EWE PEREGUN TUPA .................. Cordobn.

78-EWE IMO OSHUN ..................... Helecho de Ro.


79-EWE AYEKOBALE ..................... Croto.
80-EWE OU ..................... Algodn.
81-EWE MA ..................... Farolito.
82-EWE AGOGO ..................... Campana blanca.
83-EWE AGUSI ..................... Almendra.
84-EWE EPERENAJA ..................... Anis de Espaa.
85-EWE AFERE ..................... Platanillo de Cuba.
86-EWE ITAUKO ..................... Intamorreal.
87-EWE OMO ..................... Uva gomosa.
88-EWE WEWE ..................... Lengua de vaca.
89-EWE AFA ..................... Man cimarrn.
39
90-EWE KOLERIKOLEMO .................. Mazorquilla.
91-EWE YONYON ..................... Filigrama.
92-EWE IROKO ..................... Teca africana.
93-EWE ERISHONI ..................... Hierba de la nia.

94-EWE JUEN ..................... Flor de Pascua.


95-EWE KAKASHELA ..................... Palo Ramn.

96-EWE MOKAGUN ..................... Alacrancillo.


97-EWE AAI ..................... Cucaracha.
98-EWE KARODO ..................... Canutillo morado.
99-EWE ARIKU ..................... Canutillo blanco.
100- EWE SHEWEREKUEKUE ................ Fosforito.

101-EWE YANTEN .....................


- HIERBAS DE CADA SANTO. (OJO) ARREGLAR
ELEGBA: Corojo, Aceitero, Gringa, Aguacate, Zarzafran, Aj de Chile, Cardo Santo, Picapica,
Pendejera, Rabo de Zorra, Lengua de Mujer, Gira, Yaya, Mastuerzo, Bleo blanco, Hierba
bruja, Caa Brava, Perejil, Maco, Aguinaldo morado, Ateje, Espartillo, Grama de Caballo,
Guisaso de bara, Helecho macho, Jobo, matienzo, Lechera, coa, Mejorana, Paraiso, Resed,
Sabaleccin, Rompe Saraguey, Sargazo, Yamao, Romerillo, Algarrobo, Albahaca, Anam,
Alacrancillo, Caimitillo, Campana morada, Caa de azcar, Curujey, bano Carbonero,
Itamoreal, Salvadera, Guarina.

40
- SUYERES DE OSANYIN (OSAIN)
1- KURU KURU BEKE MARIWO OZAIN
MARIWOYE MARIWO .................... IRETE UNTENDI

2- OZAIN KUKURU KUKURU

TIBIRI TIBIRI LAVONISBERA .................... IRETE UNTENDI

3- OZAIN KUKURU KUKURU GANGAN

OZAIN OBONIBOSHE GANGAN .................... OGBE SHE

4- ATIKPONLA IFA BURU ATOKPONLA IFA BURU IFA OMO IFA AWO IFA ILE
ATIKPONLA IFA BURU .................... OGBE DI

5- OYIKI OYIKI OTALOMIO OYIKI OYIKI OTALOMIO


OYIKI YIKI AGBADO AWO OKUMA
OYIKI OYIKI OTALOMIO .................... IRETE YERO

6- EWE IRE BELODO EXE IRE BELODO

ABEROKO OMO EWE, EWE IRE BELODO .............. IWORI BOKA

7- BAN SEI SEMI

OZAIN LOMI LOMI BARA OWIWI AGBA YEROKO


OWIWI AGBA TEWIWI .................... OGBE UNLE

8- BOROKITI LAGBA TEREPO BOROKITI LAGBA TEREPO OPOPOLINO AGBA ELESE


BOROKITI LAGBA TEREPO .................... ODI SHE

41
9- ABERO ABERO MA ABERO ABERO MA BOBALIO OLUWO OZAIN
ABERO ABERO MA MOWE .................... IRETE UNTENDI

10- AWEDUN ABORA MAI AWEDUN BORA MAI BOBALIO OLUWO OZAIN
AWEDUN BERA MA MOWE .................... IRETE UNTENDI

11- BABA IPONMODE BABA IPONMODE


BOBALIO OLUWO OZAIN
BABA IPONMODE MOWE .................... IRETE UNTENDI

12- IYA IPONMODE IYA IPONMODE


BOBALIO OLUWO OZAIN
IYA IPONMODE MOWE .................... IRETE UNTENDI

13- OZAIN AWE DADARA MADAO OZAIN AWE DADARA MADAO OZAIN ADAMIWO
OZAIN ADAMAWO
AWE DADARA MADAO .................... OSHE PAURE

14- AGBE MASI BOLOYO AGBE MASI BOLOYO


BANTI OKEYO MARSIBOLOYU MANSIBOLOLO ......... OGUNDA FUN

15- ASHE AWO, ORI AWO, INSHE AWO

MOYUKAYO MANA OZAIN .................... OGBE FUN

16- OBARA BOGBE IBODE OBARA BOGBE IBODE OZAIN MORAYE MORAYE
OBARA BOGBE IBODE .................... OBARA BOGBE

17- EWE IKOKO, EWE IKOKO LODAFUN ORUNMILA


EWE IKOKO .................... BABA EJIOGBE
42
18- EWE TOMODE, EWE TOMODE GUERE GUERE OMO LERI ORUNMILA
EWE TOMODE .................... OSA RETE

19- EWE PANDIOMON, EWE PANDIOMON

ADIFAFUN ORUNMILA EWE PANDIOMON ............. OTRUPON MEYI

20- EWE AYO, EWE AYO AYEWE FUN FIFUN


EWE AYO .................... OSHE MIWO

21- OZAIN SESE NILEO SESE OZAIN SESE NILEO SESE ALAIKEKE SESE
OZAIN SESE NILEO SESE .................... OSHE YEKU

22- OYU ORO, OYU ORO BOGBO AWONI OZAIN


OYU ORO .................... ODI ORO

23- SHAWERE KUEKUE FUMIWAO SHAWERE KUEKUE FUMIWAO ASHE OZAIN EWE
SHAWERE KUEKUE FUMIWAO .................... OTURA NIKO

24- EWE TETE LAMISAYE EKUMA LAWA EWE OKUMA


(As todas las hierbas) .................... OTRUPON KANA

25- EWE OYEYE, EWE OYEYE EWE OYEYE OKIKAN


OMOKAN ORO AWO EWE OYEYE .................... OYEKUN BATRUPON

26- ERI SEMI LA ISORO EGAN

ERI SEMI LA ISORO EGAN EYE IBI LAYA TANI KINMBO TANI LAKOSHA LOLOYU
ERI SAMI LA ISORO EGAN .................... IKA BEMI

43
27- EWE ODARA, EWE ODARA EWE OZAIN IFA LA OMA
EWE ODARA .................... IWORI OBERE

28- EWE ODUNDUN SHEKE EWE ODUNDUN SHEKE


BORO BORO SHEKE SHEKE BORO
(Empezando por ELEGBA hasta ORUNMILA) ....... OFUN SHE

29- KUYE KUYE EWE FIN

KUYE KUYE EWE FA .................... OBARA KASIKA

30- EWE FIN, EWE FA

OMO ALAWO KIKATE .................... OBARA KASIKA

31- EWE OYUORO TOMI TOMINEYEO TOMI EWE ASHIBATA TOMI


TOMINIYEO TOMI .................... OGUNDA TRUPON

32- MOYUN EWE MOSARAO MOYUN EWE MOSARAO EWE LOBIMI, EWE LOYAMI
MOYUN EWE MOSARAO .................... OJUANI BOKA

33- NITA NITA NITA AWO NITA NITA NITA AWO


IBA KIBAN KAMA IRE ODUN
NITA NITA NITA AWO .................... OGUNDA MASA

34- OZAIN DEMU PARADIDEO OZAIN DEMU PARADIDEO OZAIN DEMU PARADIDEO
OZAIN DEMU PARADIDEO .................... OGUNDA MASA

35- BODOMI BODOLA

OZAIN BODOLA ODOLA KINTA .................. OYEKUN BARATRUPON


44
36- EWE NILADIDEO, EWE NILADIDE AWO POKO OSHA OZAIN DE MALE
EWE NILADIDE .................... OTURA MEYI

37- OMODE KUYOFE, EWE SESE SESEFA OMODE BUYOKO, OMODE KAYOSUN
OMODE KOGOFA BARABA .................... ODI BARA

38- TANI LAGBA DIBARO TANI LAGBA DIBARO DIGBARO AYA PORO ESHIN
TANI LAGBA DIBARO .................... OKANA MEYI

39- SOTUTO TARAWEYEYE SOTUTO TARAWEYEYE BABA DOGUN, BABA DOMA


SOTUTO TARAWEYEYE .................... OSHE BILE

40- MOFE ASHE LASHE AWO MOFE ASHE LASHE AWO OYUORO KOGUMINI
MOFE ASHE LASHE AWO .................... OGBE FUN

41- OZAIN TENTE LONILE OZAIN TENTE LONILE ATEBO LONILEO


MOFE AME LASHE AWO .................... IWORI BOFUN

42- OZAIN SHIWIRI KUI KUI OZAIN SHIWIRI KUI KUI AUN FOREMILAE
ENI AUN OBI AUN
OZAIN SHIWIRI KUI KUI .................... OGBE TUMAKO

43- OZAIN SHIWIRI KUI KUI OZAIN SHIWIRI KUI KUI EWE EFA EWE EYE
OZAIN SHIWIRI KUI KUI .................... OGBE TUMAKO

44- EWE OZAIN SHEBO, EWE OZAIN SHEBO ASHE OZAIN ASHE BONIGBE
EWE OZAIN SHEBO .................... OGUNDA KA

45
45- LEKE LEKE ODO, LEKE LEKE ODO LEKE KUMBELORI IGUI OGBE BARA
LEKE LEKE ODO .................... OGBE BARA

46- OZAIN TENTE MONI TENTE OZAIN TENTE MONI TENTE YAMA EDUN KOSHEDUN IGUI
ABERE ORUN
OZAIN TENTE MERI TENTE .................... OGUNDA YEKU

47- MOKUETI BARO OROMINI OZAIN MOKUETI BARO


OROMINO EWE .................... OGUNDA TETURA

48- OZAIN AA KINI MAWE OZAIN AA KINI MAWE ELEYO ALABRIO, ELEYO, ELEYO
OZAIN AA KINI MAWE .................... OGBE WEE

49- SHIRIRI WANWA SHIRIRI WANWA


AWO NAMEYO, OZAIN KIWEYO .................... ODI OGUNDA

50- ISHEWOLA ISHEWOLA

OZAIN EDUN FOKAR SHEWOLA NIFE ISHEWOLA ISHEWOLA .................... OGBE DI

51- OZAIN BOMBO OZAIN BOMBO SHEWOLA ELENI SHOKUTA


OZAIN BOMBO .................... ASHE BARA

52- OZAIN BAKUEPEMI, OZAIN BOMBO

ELENU SHOKOTA, OZAIN BOMBO .................. OSHE BARA

53- OZAIN AYEGUNI, OZAIN BOMBO

ELENU SHOKOTA, OZAIN BOMBO .................. OSHE BARA

46
54- AGBADO, AGBADO, OZAIN MOLOSHINSHIN

KOSILE SHINSHIN OLU ORO .................... OJUANI BOKA

55- MAMURA MOFIYE

OZAIN MAMURA AGBALODE .................... OGBE TUA

56- OZAIN BOWO NIKOKO OZAIN BOWO NIKOKO WALASHE MEYI SOKUTA
OZAIN BOWO NIKOKO .................... IRETE YERO

57- OKO INLE YOMI AGBONA MEYI YOMI OSHINSHIN ILE YOMI
OZAIN BAKUBEYA MAYOROBA
OKO INLE YOMI .................... IRETE YERO

58- TANI KINI OKAMI OKAMI BABA OZAIN


KINI WOLOKUA .................... IRETE YERO

59- OZAIN EWEWENI LAMUSIYE

OZAIN EWEWENI LAMUSIYE .................... OGUNDA KA

60- OZAIN SHEWELE WELE WELE CUNGUN OZAIN SHEWELE WELE WELE AKUKO PON
MAROKO AREREWAO
PON MAROKO AREREO .................... BABA EJIOGBE

61- OZAIN WERI WIRI OBA EWE

OZAIN WERI WIRI OBA EWE .................... OKANA TRUPON

62- OZAIN ELEYE OZAIN ELEYE OBA EWE AWO FUNIYE


OZAIN ELEYE .................... OKANA TRUPON

47
63- OZAIN BANKOKO, OZAIN BANKOKO KUENKORO EWE ISHE ORUN
OZAIN BANKOKO .................... OGBE TUA

64- OZAIN YOYOBI, OZAIN YOYOBI EWE EWE EWOSI


OZAIN YOYOBI .................... OSA LOFOREYO

65- OZAIN MANWA, OZAIN MANWA BABA OMO AWO


OBASHE SA EWE, OZAIN MANWA .................. OTRUPON DI

66- OZAIN EWEDUN EWEDUN

KOMA INA, OZAIN EWEDUN .................... OSHE LEZO

67- OZAIN KUEN KUEN, OZAIN KUEN KUEN OMO AWO AWOMOSHEBO
OZAIN KUEN KUEN .................... OBARA SHE

68- BABA OZAIN MOWA NI LOWO BABA OZAIN MOWA NI LOWO KINI KINI EYIOSHE
BABA OZAIN KINI MOWA NI LOWO ................ OSHE TRUPON

69- OBEREKETE OBEREKETEWA OBEREKETE OBEREKETEWA OZAIN OLORI EWE


OBEREKETE OBEREKETEWA .................... OBARA RETE

70- OZAIN BABA OOO OZAIN BABA OOO OZAIN ELEMASHE OBA EWE
OZAIN BABA OOO .................... IWORI YEKU

71- OZAIN KILODE, OZAIN KILODE OKAMU BABASHIRE


OZAIN KILODE .................... OSA LOFOBEYO

48
72- BAKE OMA IYA OMA BAKE OMA IYA OMA EWE OZAIN WAKO
BAKE OMA IYA OMA .................... IKA PAURE

73- OZAIN BARUKAN, OZAIN BARUKAN

LERI NI AWO, OZAIN BARUKAN .................. IKA SA

74- OZAIN KINI KINI IFA MOWA OZAIN KINI KINI IFA MOWA ORISAYE OTI OZAIN LAYE
OZAIN KINI KINI IFA MOWA .................... ODI KA

75- EKO MOKI AGBA, EKO MOKI AGBA

OZAIN NILODEO, EKO MOKI AGBA ................ OSA LOFOBEYO

76- MAMBA OZAIN LUMAMBA LODE MAMBA OZAIN LUMAMBA LODE


OZAIN EKO, MAMBA LUMAMBA LODE ............... OFUN FUNDA

77- OZAIN ONI BOMBOSHE OZAIN ONI BOMBOSHE BANGO EDUN ARA BELE
OZAIN ONI BOMBOSHE .................... EDIBRE

78- BABA OZAIN OMOLOYU BABA OZAIN OMOLOYU OROFUN OZAIN AFEMOYU
BABA OZAIN OMOLOYU .................... OYEKUN WORI

79- EKUTE PARAMAO

OLOGBO KOWA ILE .................... IWORI BOSA

80- OZAIN KOSHEYU OZAIN KOSHEYU


OLUWO SARAKO OZAIN AWAKO
OZAIN KOSHEYU .................... OGBE WEE

49
81- IROKO AYEO, IROKO AYEO

TETE OKUO OKU AGBA UNSHESHE ................. IRETE MEYI

82- IROKO DILOYU, IROKO DILOYU KAKA KIMI KUMARE EWE


IROKO DILOYU .................... OFUN NAGBE

83- OZAIN ABINU FOYU OZAIN ABINU FOYU


IROKO AA, IROKO AA
OZAIN ABINU FOYU .................... IKA DI

84- OZAIN LORI YOKO OMO OKETE AYA EKUN IMANSA


OLOMA INSHE AWO MA INSHE
OZAIN LORI YOKO OMO OKETE ................... OGBE TUA

102- SHEMI SHEMI SHE LARIO SHEMI SHEMI SHE LARIO BOLO KIMBOLO OYU LOKOYU
SHEMI SHEMI SHE LARIO .................... OSA YEKU

103- AKUKO FUNFUN PAMILAWA AKUKO

OZAIN TIMBELORUN TIMBELAYE ................. OKANA MEYI

104- AKUKO KERE KERE OYU MAI MAI


AKUKO LAMIWO ADIE FUN FUN .................. OKANA MEYI

105- OZAIN AGBADO OMIROKO OZAIN AGBADO OMIROKO ASHE KOYARE ADESHERALE
OZAIN BELUYE OMIROKO .................... OKANA MEYI

3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
106- OZAIN BELUYE OMIROKO OZAIN BELUYE OMIROKO
ASHE KOMALE ADABASHEBALE
OZAIN BELUYE OMIROKO.................... OKANA MEYI

107- OYOBO OYOBO OZAIN KUMAMBO OZAIN AWAYE


OYOBO OYOBO OZAIN KUMAMBO .................. OTRUPON MEYI

108- OZAIN OGUN GUN IRE

AYARE ATA EPO, KANIO KAN ERE


AGBANIO OZAIN WENILAYE .................... OKANA TRUPON

109- OZAIN AYEGUI KOROPO

IRO IRO IROLAYE IRO .................... OSA TRUPON

110- OZAIN OBEDE KOROPO

IRO IRO IROLAYE IRO .................... OSA TRUPON

111- OZAIN EYEWIN BAMI

IRO IRO IROLAYE IRO .................... OSA TRUPON

112- OZAIN FARA, OZAIN FARA KINI KINI YANI EBO


OZAIN FARA .................... OSA JUANI

113- OZAIN FARA, OZAIN FARA

OZAIN OI MORA, OZAIN FARA ................. OSA JUANI

114- GAN GAN OZAIN AKUELEKU

IKU UNLO .................... OKANA MEYI


51
115- KAN KAN KAN KAN KULESHO

KAN KAN BABA OZAIN KUANILO ................. OKANA MEYI

116- EWE OYEYE, EWE OYEYE OBEKAN OROIA KOMO EWE


EWE OYEYE .................... OBARA SA

117- EWE OKIKAN, EWE OKIKAN OZAIN OSHUMOMI


SHANGO WOMA EWE OKIKAN .................... OFUN TEMPOLA

118- AYA BAKUN BELE KOIMA KOIMA KUPUMA MIO BEKUANIYE BEKUANIYE
AYA BAKUN BOLE KOIMA .................... OTURA SA

119- AYA BEKUN ODOLAO AYA BEKUN ODOLAO ODOLOWANI ODOLOYARE


AYA BEKUN ODOLAO .................... OTURA SA

120- TA RUKUTA BABA RUKUTA OYO NILE ORUNMILA


BABA RUKUTA .................... BABA EJIOGBE

121- ADASHE ADAMASHE

AYEWESE UNALOWE (UMBALOWO)


BI ADA ASHE AYEWESE UMBALOWO ............... BABA EJIOGBE

122- OZAIN OMO IRA KIYA IRA

OZAIN OMO IRA KIYA IRA OMOYEKUN BIEKUN MAYO


OZAIN OMO IRA KIYA IRA .................... OTURA IRA

3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
123- EWE ONIBARA, EWE ONIBARA OBARA BARA OZAIN OWOLODE
EWE ONIBARA .................... OBARA MEYI

124- OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO PEWENE OZAIN
OZAIN NADA LERI LOMI LOMIO ................. OGUNDA KETE

125- OZAIN IKOKO OTA WAN WAN OZAIN IKOKO OTA WAN WAN SHUSHU DIDE OZAIN
KUNAYO
OZAIN IKOKO OTA WAN WAN .................... IRETE WAN WAN

126- OZAIN ONI MOLEIKUN MAKUN

OZAIN ONI MOLEIKUN MOLA .................... OBARA KARA

127- OZAIN EWE INAWE, OZAIN EWE INAWE OPONSA IFA NILADIDE
OZAIN EWE INAWE .................... OKANA YEKU

128- OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA OBONSA IFA
MILADIDE
OZAIN EWE INAWE .................... OGUNDA DIO

129- OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA OZAIN IRE BOMBOLARA


OZAIN IRE IRE TIKI TIKI BOMBOLARA
OZAIN ERESHE ILE BOMBOLARA ................. OGUNDA DIO

130- AWARA WARA WARALOYE OZAIN KEEKEMIO AWARA WARA WARALOYE OZAIN
KELEKEMIO ONIFA AWALOYE
AWARA WARA WARALOYE OZAIN KELEKEMIO ........

53
131- OZAIN EWE AYO AYO AYO

OZAIN EWE AYO AYO AYO .................... IRETE ANSA

132- OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN
OZAIN OTOMODE OZAIN MAWO
OZAIN FOWO MAWO FOWO DUN DUN ............... OBARA MEYI

133- OZAIN OLOYU EDUN AWORIRE OZAIN OLOYU EKUN AWORIRE


BORI OLOYU EDUN AWO YAYE
OLOYU EKUN AWORIRE .................... OYEKUN DI

134- OZAIN MONI KELETO OZAIN MONI KELETO OYU MAMA OZAIN
OZAIN MONI KELETO .................... OGBE YONO

135- OZAIN EI AWO OZAIN AWO OZAIN AGOGORO


OZAIN EI AWO .................... OGBE TUA

136- BAN BAN OZAIN BOGUEDE BAN BAN OZAIN BOGUEDE ORI IFA BENSHAWO
BAN BAN OZAIN BOGUEDE .................... BABA EJIOGBE

137- OZAIN ABE BEBEWA

OZAIN IGUI MOYARE .................... OGBE TUA

138- OZAIN ERI LOKUN ERI BAWA

OZAIN BORIBOSHE ERI BAWAO .................. OGBE SHE

139- WADE WADE BOBI INA WADE WADE BOBI INA


OZAIN NINOLOBINAOLORUN
3- OYETUMAKO WADE WADE LOBIOYEKUNDI
LATIKU, INA
WADE WADE LOBI ORO .................... ODI MEYI
152
140- IKI MAWA OLOKUN ORUNMILA TENTEMITERO IKI MAWA OLOKUN
OZAIN TENTEMITERO .................... BABA EJIOGBE

141- OZAIN NILAYE

BEBEWAO NILAYE .................... OSHE MIWO

142- OZAIN BABA UN BABA OZAIN BABA UN BABA


OZAIN BOBALEYO OMIO .................... IWORI BOGBE

143- EWE AFOMA EWE AFOMA YIKI YIKI OSHISHE OZAIN OSHISHE IFA
EWE AFOMA .................... OGUNDA TETURA

144- EWE AFOMA EWE AFOMA OZAIN TETURA


EWE AFOMA .................... OGUNDA TETURA

145- ONIKI LAWA ABOLA NILEWA OZAIN

OZAIN ONIKI LAWA ABOLA NILEWA .............. IKA MEYI

146- EWE LOWY OZAIN AWOYE EWE LOWY OZAIN AWOYE


ARIKU OMO EWE LOYE OZAIN AWOYE ............. OGBE ATE

147- OZAIN KAYE OYEMI MAYIO OZAIN KAYE OYEMI MAYIO


EMI SHAWO MOSHAWE ....................

148- OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO UMBO OWO
OZAIN ONI ASHE BEMI OBABO
ASHE BEMI OBABO .................... IROSO UMBO

55
149- OZAIN ATORI EWE ORISHAO OZAIN ATORI EWE ORISHAO
EFUFU LELE .................... OYEKUN MEYI

150- EWE MA OSHE IBOYE EWE FIN OSHE IBOYE OTOROMA OTOROFIN
EWE MA OSHE IBOYE .................... OSHE MEYI

151- OZAIN WERE WERE OU LANLA OZAIN WERE WERE OU LANLA


EWE OU MOMODE OMO OZAIN OGODO
OZAIN WERE WERE OU LANLA ................... OSA MEYI

152- OZAIN OMODE LALADEMI OZAIN OMODE LALADEMI OZAIN MARIWO OPE YEYE
OZAIN OMODE LALADEMI .................... ORAGUN

153- OZAIN OROYU AKUEREMOKUETE OZAIN AROYE AKUEREMOKUETE EMI OROYE


AKUEREMOKUETE
OZAIN OROYU AKUEREMOKUETE .................. OGBE ROSO

154- OKUA EMERE OZAIN OSHE KUOTU EWEMI BAWA ARIKU


OKUA EMERE OZAIN OSHE KUOTU ................ OGBE FUN

155- OZAIN LOMA GUN SHAWO

OZAIN LOMA GUN SHAWO AYAMO ISHE EJIOGBE KOBALAYE


OZAIN LOMA GUN SHAWO .................... BABA EJIOGBE

156- AGBA YEKU YEKU OZAIN ORIWA AGBA YEKU YEKU OZAIN ORIWA OLOMO ATEWORO
AGBA YEKU YEKU OZAIN ARIWA ................. OYEKUN PAKIOSHE

157- 3-OZAIN OGOROYE


OYETUMAKO BA A EELATIKU,
OLORUN OZAIN OGOROYE
OYEKUNDIBA A EE ODUA ATEWORO
OZAIN OGOROYE BA A EE .................... OYEKUN TESIA
152
158- IFA IRELE OZAIN IFA IRELE OZAIN
ILELE EWE OBA FEKOLAYE
IFA IRELE OZAIN .................... OYEKUN TESIA

159- PEREGUN ALAWA LOTUNTUN PEREGUN ALAWA LOTUNTUN BOGBO DE MARUN


EFIROMINI
PEREGUN ALAWA LOTUNTUN .................... ORAGUN

NOTA: Despus de sto, se le canta oro a ORUNMILA y se contina:

LAVATORIO:
a) ARIKU MANIWA ARIKU MANIWA
ONIKI BAKU ODIDEO
ARIKU MANIWA .................... IRETE MEYI

b) OYEKU NI YEKURE OYEKU NI YEKURE ONIKI BAKU ODIDEO


OYEKU NI YEKURE ................... ODI FUMBO

c) OYETUMAKO OLORUN LATIKU OYEKUNDI


OYETUMAKO OLORUN LATIKU OYEKUNDI .................... YEKUN DI

d) EWE EWE INA IKU LAWAO OLORUN LATIKU


OLORUN LATIKU OYEKUNDI .................... OYEKUN DI

e) ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE

OBA: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE CORO: SHUKU SHUKU ALADE
MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA: ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
57
OBA: ABELOMO ABELAYE
CORO: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE
OBA: SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE CORO: SHUKU SHUKU ALADE
MAUMBE ALADE MAUMBE
Entonces se van mencionando los 16 Meyis. Ejemplo:
1.- BABA EJIOGBE: BABA EJIOGBE ALALAKUN OMONIKUN ADIFAFUN OLUWO ALADASHE
El OBA y el coro repiten todo lo del inciso)
2.- BABA OYEKUN MEYI: BABA OYEKUN MEYI ARIKU MADAWA ONI MI MASHAYO
ADIFAFUN OLOWO AGOGO
3.- BABA IWORI MEYI: BABA IWORI MEYI YIWI YIWI MAYO MAYO ADIFAFUN KOKO
LOYEBE IFA
4.- BABA ODI MEYI: BABA ODI MEYI ASHAMARUMA ADIMA KODIMA BABA YERIMO
OSHANLA
5.- BABA IROSUN MEYI: MOSHEBO TARUKU TARUKU BARASIE BARASIE ADIFAFUN YEWA
6.- BABA OJUANO MEYI: ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO KO OMO OLORDUMARE
7.- BABA OBARA MEYI: ONI BARA OLODOBARA ELEGBARA ADIFAFUN AKUKO
El OBA y el coro repiten todo lo del inciso ). Despus, el nmero 8.
8.- BABA OKANA MEYI: SHUKUTU MAYALAWA ADIFAFUN AKUKO
9.- BABA OGUNDA MEYI: ADIFAFUN OLIFIN ADIFAFUN ORUNMILA ADIFAFUN OBINI
META IBORU, IBOYA, IBOSHESHE
10.- BABA OSA MEYI: BABA BURU BURU BABA FOSHO FOSHO BABA OBRAGADAN ADIE
OYO PEKAKARA (PEKAKARA)
11.- BABA IKA MEYI: IKA IKANI EBO ADIFAFUN ELEBUTE
12.- BABA OTRUPON MEYI: JEKUA BABA EIE LASHORE EII LASHORE EKUN
ADIFAFUN SHANGO
13.- BABA OTURA MEYI: ASHEGUN DIFA IMALE ADIFAFUN IMALE
14.- BABA IRETE MEYI: BABA EYELEMERE OKO LAE LAE ADIFAFUN OPOROYE
15.- BABA OSHE MEYI: KULU KULUSHE OSHE MALUKU MALUKU UMBABALAWO
ADIFAFUN AKATAMPO
16.-3-BABA OFUN MEYI:
OYETUMAKO BABALATIKU,
OLORUN ORAGUN JEKUA BABA IFA OFUN MAFUN TALE OKAN JUJU
OYEKUNDI
ADIE ADIFAFUN OLOFIN
152
El OBA y el coro repiten todo lo del inicio)
Despus de sto va FOTIWO y FOMIWO. Despus los Suyeres de OSUN y si la persona
es Omo de OGGUN (EGGUNA), hay que lavar el Osun de la rodilla, o sea, el Osun llega
desde sus tobillos a la rodilla y se levanta Osun con 16 suyeres.

- APLICACIONES DE ALGUNAS PLANTAS.


Abrecaminos: Es empleada en baos. Con esta planta se le pone un cerco a Eshu cuando
conviene que se avive.
Acacia: Para construir amuletos y en baos lustrales.
Afato: Para la fuerza viril o para detener el llanto de un nio.
Agracejo: En el omiero del asiento. En regla de congo se emplea para montar prendas
con l. Tambin se utiliza en trabajos para hacer dao y bien.
Aguedita: Se emplea para la potencia sexual.
Aguedo: Para baos lustrales.
Ajonjol: Si un hijo de ORISHANLA o AZOJUANO come ajonjol se enferma e incluso
puede morir, slo lo comen sin peligro las divinidades. Si se derrama, provoca una
epidemia. Es tab para AZOJUANO.
Alacrancillo: Para baos lustrales.
Alamo: Es uno de los rboles principales consagrados a SHANGO. Es una de las plantas
del omiero del asiento para sacramentar y lavar sus atributos. Cuando SHANGO est
enojado, se le apacigua con las hojas de lamo. A este Santo le gusta comer el lamo y
all se le llevan las ofrendas habituales atadas con cintas rojas. Al carnero que se le
inmola, se le ofrecen las hojas del lamo antes de sacrificarlo. El cocimiento de sus
hojas se utiliza para baos lstrales. Se utiliza en baldeos para disolver brujera y alejar
los malos espritus de una casa.
Albahaca cimarrona: Para baos lstrales, buena suerte, despojar y santiguar de malas
influencias, contra el mal de ojo. Quemada con incienso aleja los malos espritus. Es una
de las hierbas rituales de Paraldo.
Algarrobo: No debe faltar en el omiero del asiento. Es una de las hierbas rituales de
Paraldo. Es muy venerado. Con las hojas se cura SHANGO, sus races son muy valiosas
para prendas y resguardos. Las prendas que se entierran debajo del algarrobo alcanzan
una extrema potencialidad. Los resguardos que se construyen para acompaar a las
personas cobardes se hacen de sus races.
59
Algodn: Se utiliza para matar la memoria de los enemigos rezada por el tablero de If.
Se le ponen los capullos a OBATALA, como atributo.
Almendra: Las hojas son utilizadas para dolores de cabeza y en despojos, baos y
baldeos para purificar la casa y obtener buena suerte. El aceite de almendras se
emplea para lmparas que se encienden a ORISHANLA y OBATALA. Sus hojas se
incluyen en el omiero. Su fruto se le adiciona a las gallinas que se le brindan tanto a
OBATALA como a ORUNMILA.
Amansaguapo: Se emplea para baos y fines misteriosos, para apaciguar, suavizar
asperezas, conciliar y dominar. Con el amansaguapo entizado con hilo blanco y negro,
aguardiente, vino seco, miel de abejas y canela se obtiene lo que se quiere.
Amor seco: Las hojas y la raiz se trabajan para unir matrimonios y relaciones rotas.
Apasote: Las hojas sirven para condimentar la comida de los Orishas, para amarrar una
lengua indiscreta. Mezclada con sangre de ave sirve para fortalecer el organismo.
Tambin es utilizado en cocimiento para problemas de parsitos intestinales.
Aya: Para lograr desunin. Los haitianos utilizan las espinas para hacer resguardo contra
los malos ojos y para Abik. En Cuba se le pone a SHANGO un pedazo de esta mata
(tronco) para proteccin y refuerzo.
Azucena: Para baos.
Bayoneta (Peregn): Una de las plantas ms importantes del asiento para terminar la
ceremonia. Es una de las principales plantas de omiero de OSAIN: se utiliza en el
machuquito que se le pone en la cabeza al Iyawo. Adorna el Santuario de OGUN. Es del
Odu OFUN MEYI.
Bejuco Ubi: Sirve para lavar las piedras y atributos de YEMAYA.
Bejuco enrredado: Se utiliza para torcer el camino a otros.
Bleo blanco: Es una de las primeras hierbas que viajaron a la Tierra. Como no puede
faltar en el omiero de OSAIN, se dice que el EWE TETE lo puede todo. Se recomienda
que al cerrar un EBO se echar un pedacito de esta hierba para lograr vencerlo todo.
Botn de Oro: Usado en omiero, con esta hierba se preparan polvos para atraer a los
hombres.
Caimito: Muy efectivo como aliciente para hacer trabajar a OYA a favor de determinada
persona. Tambin se dice que descubre a los enemigos. Por el Odu OTURA NIKO se
pone un gajo detrs de la puerta de la casa, para alejar a los enemigos.
3- OYETUMAKO
Caisimn: OLORUN
Para baos LATIKU, OYEKUNDI
lustrales.
152
Canela: A la mujer que quiere atraer a un hombre se le aconseja mezclar con polvos de
canela sus polvos para la cara. Sirve para agasajar a los Orishas.
Caoba: Esta planta es sagrada, los Orishas SHANGO, ODUDUWA y OSA gustan que
les ofrenden sacrificios a su alrededor.
Cebolla: Bien picada para mezclar con incienso y alejar las malas influencias.
Cedro: Si se coloca una cruz de cedro atada con una cinta roja detrs de la puerta, se
evita que entre el mal en la casa. El cedro hembra se emplear para los hombres y el
macho para las mujeres.
Ceiba: Para baos lustrales. A su alrededor se depositan ofrendas dedicadas a OBATALA,
ORISHANLA, SHANGO y ODUDUWA. Se dice que los africanos en Cuba consagraron este
rbol como el ms importante, donde en l reposan todos los Orishas.
Celestina azul: Se utiliza en la religin para baos lustrales antes de emprender viajes.
Cerraja: Es utilizada para prepararle el Oshinshin a OSHUN en la ceremonia del ro, as
como en otras ofrendas que se le hacen en el ro a este Santo. Sirve para colocar
amarras.
Ciruela: Es el rbol predilecto de OYA, su palo de batalla. los gajos se cojen para limpieza.
Son colocados sus gajos en el trono de ELEGBA cuando se est iniciando un hijo de este
Santo.
Copal: Se usa en baos lustrales, para obtener moral y respeto.
Coralillo: En baos, como despojo para atraer la buena suerte.
Corazn de Paloma: Para la memoria.
Corojo: Cuando SHANGO est enojado con sus hijos, para que se aplaque y perdone se
baa su piedra y los caracoles que le acompaan en manteca de corojo y miel de
abejas. La manteca de corojo es una sustancia de gran importancia en el culto a los
Orishas, quienes la reclaman para su aseo y bienestar. Eshu, OGUN, OSHOSI, SHANGO,
AZOJUANO y OYA se tienen siempre untados de manteca de corojo. A ciertos
alimentos que se le ofrecen a las divinidades se les pasa siempre un poco de manteca de
corojo, al maz tostado y a los bollitos de carita de Eshu y OYA, al pan y a la mazorca
de maz de AZOJUANO (SANKPANA).
Corona de Cristo: Para enaltecer a OGUN.
Cortadera: Para baos lustrales.
Curujey: Para hacer resguardo y polvos divinos.Tambien es muy importante en la bobeda
espiritual atrael la espiritualidad de los espiritus..
61
Escoba Amarga: Para cubrir las dos jcaras que en regla Arar contienen al Orisha
AZOJUANO (SANKPANA). Es una de las hierbas favoritas con que despoja y limpia
ORISHANLA a sus enfermos. Cualquier enfermedad se limpia con escoba amarga y maz
tostado.
Espadaa: Se utiliza para la procreacin.
Espuela de Caballero: Utilizada por los congos para hacer polvos y otras
preparaciones mgicas. Se emplea en aquellos ruegos hechos para beneficiar a personas
que estn arruinadas.
Farolito: Se utiliza para (abrir los caminos cuando estn cerrados).
Flor de Agua: Una de las plantas principales del omiero del asiento y con el que se
lavan las piezas de YEMAYA.
Flor de Aroma: Para baos lustrales.
Flor de mrmol: Para ofrendar a EGUNGUN.
Fruta Bomba: Sirve para rogacin de cabeza y para refrescar el Angel de la Guarda.
Guacalote: Esta planta es conocida como quita maldicin en Cuba. Sus semillas son
utilizadas para reforzar a ORUNMILA y SHANGO, y para elaborar cargas.
Guayaba: El fruto es una de las ofrendas que ms le gusta a Eshu (ELEGBA) trabaja de
preferencia con los garabatos y las hojas. A la suerte se le atrae con siete garabaticos.
Gira: Con el giro se realizan obras para atraer a una persona. Es el preferido de
OSANYIN (OSAIN) y Eshu para sus amuletos, como tambin para hacer el Tintiyero y
Inshe OSANYIN. Con los giros grandes de cuello largo se hace msica para ORISHANLA
y SANKPANA. De ella se preparan las jcaras, que son muy tiles en las ceremonias del
ifismo como recipientes para ofrendas.
Helecho: Una de las primeras hierbas del omiero del asiento.
Heno: Para limpiar el astral. En baos.
Hierbabuena: En el ifismo se utiliza para curar afecciones del estmago.
Hierbafina: Es utilizada para adornar el altar de Eshu. Se usa para propagacin o
multiplicacin en el cuarto de los Orishas.
Higo: Ofrenda a SHANGO y ORISHANLA para obtener simpata.
Ibuje: Para cambiar el color de la tez.
Itamo real: En el culto de los Orishas se usa para la potencia sexual.
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI
Jaboncillo: El fruto y las semillas se emplean en baos.
152
Jagey: Puede con todos los palos menos con la palma. Un hueco en el tronco es un
santuario natural pues resulta ser la vivienda de un Orisha que recibe all sacrificios,
ofrendas y libaciones.
Jazmn del Cabo: Para agasajar a ORISHANLA.
Jobo: Para lavado de cabeza, que segn los africanos hace recuperar la memoria. Las
piedras de SHANGO y el mueco de cedro llamado OSHE se lavan con las hojas de Jobo;
su fruto es ofrendado a SHANGO. Se utiliza para curar la locura. El carnero ofrecido a
SHANGO debe masticar hojas de Jobo antes de ser sacrificado.
Laurel: Usado para baos aromticos.
Limn: Para curar el estmago. Se le brinda a ORISHANLA.
Lino: Para aplacar a OSHUN y para obtener sus favores. Es una de las plantas utilizadas en
el omiero del asiento.
Lirio: El zumo es vomitivo y se emplea para arrancar daos en el estmago. Se utiliza en
el sacrificio para buena suerte y se le pone a EGUNGUN como ofrenda.
Llantn: El llantn se mezcla con sangre de aves para preparar medicinas dentro del culto
de los Orishas.
Maz: La utilizacin del maz en el ifismo se traduce en el sacrificio de ofrendas para la
obtencin de buena fortuna. Las tortas de maz se ofrendan a las divinidades, el maz
molido y tostado se le ofrenda a ORI y al resto de los Orishas. ORISHANLA gusta
mucho del maz tierno casi blanco. Con el maz molido y fermentado en agua se hace
un tamal que se envuelve en hojas de pltano y es utilizado para los EBO y para hacer
SARAEKO. Este tamal es llamado EKO.
Majagua: La sombra o rastro de la persona que se entierra amarrada con tiras de
majagua no se libera nunca. La cuerda se emplea para ligar una sombra y hechizarla. El
Odu OGBE DI recomienda como una bendicin las flores de majagua con zumo de berro a
los tuberculosos.
Malanga: En una hoja de malanga se ponen los artculos del EBO, como tambin se
guarda el derecho que se percibe una madrina de Osha o Padrino de If por la
consagracin que se le va a hacer. Sus hojas son instrumentos de trabajo de YEMAYA. Al
pato que se le sacrifica se le vendan los ojos con la hoja de malanga. Para refrescar a
Eshu, se le baa con hojas de malanga y para hacerle rogacin se le pone sobre la hoja un
pedacito de pan fro de miz o de pan mojado en manteca de corojo y polvos divinos de
If. La malanga amarilla, con idnticas aplicaciones, pertenece a OSHUN.
Malvat: Para lavar las piedras y atributos de los Orishas.
63
Mamey: Las semillas jimaguas se utilizan en trabajos religiosos. Las hojas machacadas y
mezcladas con cenizas matan la brujera. Su semilla se utiliza en el sacrificio a EGUNGUN.
Su fruto es muy delicado y se le ofrenda a SHANGO.
Mamoncillo: Se utiliza para elaborar cargas y garabatos de Eshu.
Mangle rojo: Se utiliza en preparados mgicos y carga de amuletos. El bastn de IBU
AKUARO AKENORO se hace de su tronco con una talladura especfica.
Mango silvestre: Gusta a todos los Orishas. Cuando da muchos frutos, presagia miseria.
Man: Tostado y con azcar dorada se le ofrece a OSHUN. Los santeros lo prohiben que
se coma cuando hay epidemia.
Mano de Peln: Se utiliza para fabricar atributos y adornos a los Orishas y objetos
pequeos que sirven de resguardo.
Manzanilla: El bao con manzanilla limpia el astral individual.
Mar Pacfico: Se utilizan sus ramas para preparar los cujes de EGUN o PACHANES. Es
una de las hierbas rituales del Paraldo, se le ofrenda a EGUN en refresco.
Maravilla: Da buena suerte. Cuando los ojos de un cadaver han quedado abiertos, se
cubren con las hojas y hacen que se cierren suavemente. Las semillas (Atar Aguma) son
utilizadas para preparar el muerto.
Meln: El meln de Castilla que se le ofrece a OSHUN, a los cinco das se le entrega
en el ro. Estas ofrendas frutales son, a menudo, repartidas entre los nios del
vecindario por mandato de los Santos, quienes exigen que a estos se les obsequie con
frutas y dulces porque los Jimaguas son nios.
Meloncillo: Para ofrendar a los Orishas en sacrificios.
Moco de Pavo: Para baos lustrales.
Moruro: Tiene poder y potestad para hacer lo que quiera, bueno o malo. Es utilizado su
tronco en afosh en consagracin de la pintura ritual de Osha y como elemento de la
carga de OSUN.
Nomeolvides: Para baos de purificacin. Es utilizado en trabajos de Insh.
ame: Con el corazn del ame se preparan los polvos divinos llamados IYEFA, que
cubren el tablero de If para adivinar. La mejor rogacin para ORISHANLA es preparar
ocho pelotas de ame con cascarilla y manteca de cacao. Tambin se le ofrece a
ORUNMILA y a los dems Orishas. Al sacerdote de If se le prohibe machacar ame
segn el Odu IWORI OGBE.
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI
Olivo: Sus hojas son utilizadas para baos refrescantes.
152
Orozur: Para baos lustrales.
Yagruma: Para los congos, es la torre centinela de la lechuza. Es usada en el omiero.
Yagua: Con el humo se le nubla la vista a los hechiceros, se les despierta y burla
(aunque cura ceguera). Adems, tiene en su interior un ash de agua clara y fresca.
Zarzaparrilla: Para baos lustrales.
11. Paraldo al ILE
Ingredientes: Paloma, Pollo o Etu. Algarrobo, Mar pacifico, Espanta muerto, palo de
Ceiba, oi, oti, ori, epo, efun, awado, eku, eya, asho funfun, asho dundun, asho pupua,
ei addie, flores, dulces, ewe, akuaro, papel de arroz, yarako...... Obi 2...
PROCEDIMIENTO: Delante de Osi iLekun, se hace un circulo con efun,escribiendo los
siguientes signos. Otura Niko, Oddun Toyales, Odi Fumbo..
1... Se pone el asho funfun, asho pupua y asho dundun encima de los signos. Otura niko,
Oddun toyale, Oddi fumbo.
2.... Se toma un gajo de algarrobo y se limpia toda la casa de atras hacia delante,
colocandose en la parte superior de la puerta, de la calle, amarrandolo con tiras blancas y
negra. Con otro gajo o maso de algarrobo se limpia a todos los miembros de la familia
presentes, al interesado y por ultimo al awo, colocando este gajo debajo del que esta
colgado los cuales se amarran con asho pupua
3.... Acto seguido se coje el OBI al que se le escriben los siguientes signos.... OSHE YEKUN,
IRETE YERO, TOYALE, OJUANI SHORBE...
4.... Con el OBI se limpia a todos los presentes y por ultimo el AWO.. El OBI se rueda por
toda la casa colocandolo a la izquierda de la puerta de la casa...
5... Se toma el ave indicada por ORULA y se coloca sobre la leri de la persona, la que debe
permaneser siempre sobre el circulo defrente a la calle y se le rezan los siguientes signos:
OTURA NIKO, ODDUN TOYALE, ODI FUMBO.
Seguidamente, se limpian a las personas presentes, dando vueltas alrrededor del circulo
y despues a la persona interesada........
Bain Bain Semi Fitileto Fitileto
y posteriormente al ile de atras hacia delante con el siguiente sureye..........
Onile,Onile iku Paraldo Alado
y llegando a las espalda de quien se hace el paraldo se mata el animal en el circulo
cantando el siguiente suyere......
65
IKU YERE, IKU YERE, EYE, EYE, IKU YERE...
6.... Despues se le da coco a OSI ILEKUN y ala persona que permanece en el lugar,para
ver si el paraldo es EBBO ADA y preguntanto ademas a donde van las cosas utilizadas,
deben de ser para el monte. Acto seguido, la persona sale del circulo, y todos los
ingredientes utilizados se envuelven y van a su destino. Despues se cogera el ei addie y
se le pasara por los ojos a todos los presentes y se le entregara al encargado de botar el
paquete, el cual lo llevara al lugar indicado y una vez alli, clava el palo en la tierra y le
colocara el paquete, poniendole delante del mismo, dulces, oi, oti, flores y sin mirar
atras se aleja del lugar, pasandose el ei addie por los ojos y a 10 pasos del lugar lo tira
hacia tras, por encima de su cabeza, posteriormente todos se baan con el ewe,
marpacifico y se baldeara la casa con el espanta muerto, algarrobo y mar pacifico, y al
otro dia con cosas frescas y fragantes. Los gajos de algarrobo se quedaran, y los restos se
envuelven con el animal.......

12. DIRECCION DE LA CONSAGRACION DE IKOFAFUN Y AWAFAKAN. PLANTE


Esta consagracin dura tres das que estn constituidos por: El da de la consagracin, el
da del medio y el da de It.
En realidad, esta consagracin comienza 7 das antes, ya que hay que preparar los IKINIS,
tanto para los IKOFAFUN como para las AWAFAKAN, los cuales se pondrn en una
cazuela de barro o jcara grande, a la cual se le echarn los siguientes ingredientes:
Ilekan, ek, ej, awad, ero, ob, kol, o, un huevo y agua, la cual se roca.
Esta cazuela o jcara se pondr a la inclemencia del tiempo (agua, sol, sereno) y todos los
das se le rezar BABA EJIOGBE y rocindole un poco de agua.
Rezo que se utiliza: EJIOGBE: ORUNMILA NI ODI ELESE MESE MO NI ODI ELESE MESE ONI
OKO MESE TIRE KO BAJA.

Traduccin: ORUNMILA dice que l transforma la cosas cuando tienen un orden. Yo digo
que transformo las cosas con su orden.
El dice que veinte pesos tienen un orden que no tenan.

1er Da de Ceremonia.
1- OBI OMI TUTO a EGUNGUN.
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI
2- Preparacin de OSANYIN (OSAIN)
152
3- Sazonar OSANYIN y OBI OMI TUTO.
4- Toque a la puerta.
5- Lavatorio.
6- A LA GBA NFO GEDE.
7- OBI OMI TUTO GUERRERO Y MATANZA.
8- OBI OMI TUTO ORUNMILA.
9- Coger plumas de adi por awoses (JUJU MUAA)
10- Poner plumas en la ler (mujer) en el hombro (hombres).
11- Matanza a ORUNMILA.
12- MAMU RA ADIE, MAMU OTI PUPUA.
13- Refrescar las adi.
14- Entrega de Omiero y consejos para los das restantes.
15- Da del medio.
16- Da de It.
Ceremoniales.
1- Preparacin de EGUN.
Cuando no exista juramento de ORUN, se pondrn en una teja acanalada los siguientes
Odu:
OTURA NIKO IRETE KUTAN OGUNDA FUN
IRETE YERO OGUNDA BIODE ORAGUN
OSHE PAURE OYEKUN PITI OYEKU MEJI

En caso de no tener la teja, se pintar en el suelo, cerca del cao (Esta Atena se realizar
segn la casa).
Se preparar un plato con 9 pedacitos de coco con manteca de corojo y una pimienta de
Maravilla en cada pedazo de coco. Si no tiene (ATARE AGUMA) pimienta de Maravilla,
se le puede poner pimienta de Guinea. Se pondr un vaso con flores, agua con azcar,
caf, pan, leche, tabaco, etc.
Se procede a traer a todos los que van a recibir y se paran en orden frente a EGUN.
67
El Aw oficiante prender 2 velas con el syere de prender las velas a EGUN (9.2)
Se le rezar a EGUN (ODI MEJI) Traduccin
WA NIHIN ARA ORUN Vengan aqu familiares del Cielo
KI IDU ARA WO NILE que no los rechazamos, los familiares de la casa, ADIFAFUN
EGUN lo profetizado por If para EGUN.
Se MO-YUBA y se le dar cuenta de lo que se va a hacer, dndole cuenta de los IKOFAFUN
y AWAFAKAN, y los nombres y apellidos de los que van a recibir; y nombre, apellidos y
odu del Padrino, as como los Babalawos que van a trabajar.

Se le rezar al coco. (Ver el 9.7 de EGUNGUN)


Antes que el Babalawo oficiante tire el coco, mandar a que las personas se pongan de
espaldas y se efecta dicha operacin.
Cuando EGUN guarda se virarn los cocos con el siguiente Syere:
OBI AWERE OBI BI OKUN AWA OSHE
Si se le fuera a dar algn animal de pluma (ver el punto 9.6 de EGUN)

SUYERE OTI A EGUN: OTI LAYE, OTI LAYE,EGUN LOWA OTI LAYE
SUYERE OI A EGUN: UMBALO WO OI EGGUN ONIO AKIKAN, UMBALO WO OI
EGGUN ONIO AKOKORO
SUYERE OMI A EGUN: OMI LAYE OMI LAYE, EGUN LOWA OMI LAYE
Despus que se le dio de comer sangre se puede hacer la llamada a EGUN, con los
syeres correspondientes (ver punto 9.3 de EGUN).
2- Preparacin de la IKOKO de OSANYIN.
Se tomar una IKOKO (cazuela) de lavatorio grande, la cual se marcar con un crculo de
cascarilla por el borde superior y se le marcarn cuatro lneas, como si fueran los 4
puntos cardinales, es decir, quedar la IKOKO dividida en cuatro partes. Y se colocar en
el centro del cuarto de consagracin.
Ya puesta la hierba de OSANYIN en una canasta, separada una de otra y diferenciadas.
Inmediatamente se colocar frente donde est ORUNMILA una estera, la cual ser para
colocar las hierbas con su orden, que a continuacin se describir.
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
Orden de las hierbas.
Se pondrn sobre la estera las cuatro primeras hierbas que bajaron al Mundo, que son:
EWE TETENIFA Bleo blanco
EWE PAPASIMI Verdolaga
EWE ODUNDUN Prodigiosa
EWE PEREGUN Bayoneta
Despus se pondrn por orden, segn los Santos.
ELEGBA, OGUN, OSHOSI, OBATALA, YEMAYA, SHANGO, OSHUN, OYA, AGAYU,
ORUNMILA, AZOJUANO, OSAIN.
No podrn faltar las siguientes hierbas:
Hierba Hedionda (EWETO MODE)
Bayoneta (PEREGUN)
Peona (IWERIYEYE)

Para colocar las hierbas en la estera, se cantar lo siguiente:


SUYERE: EWE OSANYIN ATE MO WAYE
(Las hojas de OSAIN nosotros colocamos y yo estoy rogando)
Ya colocadas las hierbas sobre la estera, se sentarn al lado de la cazuela de OSAIN
los Awoses ms chiquitos, los cuales, a la voz del OBA, tomarn las hojas de OSAIN y
las irn ripiando dentro de la cazuela. El sobrante lo echarn en la canasta. La ltima
hierba que se ripia es el EWETO MODE (hierba hedionda), con la cual primeramente se
le tocar la cabeza a todos los Awoses.

SUYERE PARA ENTREGAR LAS HIERBAS PARA RIPIAR.


REZO: BAWA IKOKO OSAIN (Esta hierba va a la cazuela)
SUYERE: TETE RE GUN EWE ODARA, TETE RE GUN EWE OSAIN
Traduccin: (Rpidamente rompemos las hierbas que estn bien) (Rpidamente
rompemos las hierbas de OSAIN)
SUYERE PARA TOCAR LA CABEZA CON EWETO MODE: EWETO MODE EWETO MODE, A
GERE GERE LERI OMO OSAIN, EWETO MODE
69
Traduccin: Con el EWETO MODE nosotros le tocamos la cabeza al hijo de OSAIN,
con el EWETO MODE.
Despus de echada toda la hierba, se echar toda la hierba que queda en la estera.
Se pondr un cubo de agua limpia para cuando los Awoses empiecen a ripiar la hierba.
Se le quitar la maldicin a la hierba, IRETE KUTAN, los Awoses que van a lavar MO-YUBA
antes de empezar a ripiar.
Rezo para quitar la maldicin: IRETE KUTAN
REZO: A LA WE JADE TINSHE AWO ILE ORUNMILA SHEPE LERI EWE ADIFAFUN
OBATALA
Traduccin: Nosotros saludamos las hojas de afuera Aquellas que trabajan con el adivino
en la casa de ORUNMILA, la maldicin de la cabeza de las hojas, lo profetizado por If
para OBATALA.
SUYERE: EWE IRE MBE LODO, EWE IRE MBE LODO,
A BE RO KOKO MAGBE, EWE IRE MBE LODO
Traduccin: Las hojas bendecidas que estn presentes
Nosotros le rogamos, soltndolas y constantemente
Acompaamos a las hojas bendecidas que estn presentes.
Ripiar hierbas con el siguiente canto:
OBA CORO
OMO MO YA IYA IYA IYA
OMO MO KI IBO EBO EBO EBO
OMO MONI OSAIN OSAIN OSAIN
OMO MONI EWE EWE EWE EWE
OMO MONI OMI OMI OMI OMI
3- Sazonar cazuela de OSAIN.
Esta cazuela se sazona: juta y pescado ahumado, maz tostado, manteca de corojo,
todo tipo de agua, ero, kol, osun, miel de abejas, aguardiente, tierra de las 4 esquinas,
tierra de la puerta de la calle, agua de coco, un huevo, una babosa con bicho que se
desbarata con el pie izquierdo, Peregn y, por ltimo, el EWEREYEYE.
Cada
3-vez que se le echa
OYETUMAKO cada uno
OLORUN de estos
LATIKU, ingredientes, se dir:
OYEKUNDI

152
ASHE IKOKO OSANYIN
Traduccin: Con la facultad de la cazuela de OSANYIN
Con anterioridad se habr puesto a la candela el carbn, el cual se traer con hojas de
Siempre Viva y se cantar el siguiente syere: ( OGBE TUMAKO)
SUYERE: INA OWO ASHE LOWO
INA OWO ASHE LOWO INA YO LOKUN
NSU LORO
INA OWO ASHE LOWO
Traduccin:
La candela en las manos facultad de las manos
La candela se disuelve con la fuerza, enfrindola al caer.
La candela en las manos facultad de las manos
NOTA: Cuando entre al cuarto con el carbn encendido, los Awoses le darn su aliento.
Despus se le dar coco a OSANYIN, el cual el Aw oficiante previamente mascar 1
pedazo de coco con 4 pimientas ( OYEKU TEKUNDA), se inclinar con un pie delante y
otro atrs, y echar en los cuatro puntos cardinales de la cazuela; y lo que quede en el
centro de la cazuela. Y a continuacin, MO-YUBA, rezo a OSANYIN y OSHE BILE.
Rezo a OSANYIN
OSANYIN IBORAE
KUELESE KAN, KUELESE MEJI OKUNI GUALDA,
OSUSEYE EWEYEYE ANABUKEN TUTALE

Si el coco guarda, echar un coco dentro de la cazuela y pasar pie derecho por encima y
despus el izquierdo, diciendo:
OSANYIN KUELESE KAN, KUELESE MEJI
Despus se echar el ash ya rezado con los Odu de los awoses que estn trabajando.
4- Toque a la Puerta.
Se tocar la puerta las mujeres que recibieron el IKOFAFUN, por orden de edad.
El padrino, dentro del cuarto, pintar en la puerta por la parte de adentro la siguiente
atena.
71
OSHE TURA: Es el que subi al Cielo en busca de ash.
ODI MEJI: Es el Odu donde por primera vez se entreg el IKOFAFUN
Odu Padrino:
Posteriormente, con la puerta cerrada, la primera tocar la puerta 3 veces. Y empezar el
siguiente dilogo:
- Quin toca la puerta?
- (Contesta, con nombre y apellidos)
- Qu quiere, qu busca?
- Yo quiero y busco a ORUNMILA.
- Para qu quiere a ORUNMILA?
- Para salud, desenvolvimiento para mi, mi familia y para Ustedes
- Ash.
Esto se repetir 3 veces, con cada una de las que recibieron el IKOFAFUN.
Ya terminado el dilogo, el Padrino, con los IKINES sobre la Atena, la borrar como
haciendo EBO, mientras se cantar:
SUYERE: GBOGBO AWO LA IYAMI IKOFAFUN ORUNMILA BITI BITI BITIRE
Traduccin: Todos los adivinos van al IKOFAFUN de ORUNMILA Aquellos que van a nacer
para la bendicin.
5- Lavatorio.
Poner los guerreros y dems cosas que se van a lavar. A estas cosas no se le hace
ALADE TUYU TUMI. Esto se hace nada ms que a los IKOFAFUN y AWAFAKAN.
Se pondr el recipiente o platn de frente a ORUNMILA y se pondrn los 4 awoses
representando los 4 puntos cardinales. El oficiante mayor es el que echar el omiero y se
sentar de frente a ORUNMILA.
El oficiante menor lavar la AWAFAKAN y el que le sigue los IKOFAFUN, que se sentarn
de frente. El Padrino entregar los IKOFAFUN y AWAFAKAN, realizar la MO-YUBA y
rezar:
REZO: ASHE WA WE IKIN OSANYIN SHO FBI DIRE
Traduccin: Con la facultad de OSANYIN lavamos los IKINIS para convertir lo malo en
bendecido.
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI
Despus se pondrn de pie y amagando a la cazuela de OSANYIN:
152
REZO: OTU OTA A LA GBANA SHIRE
Traduccin: Completamente l extiende
Nosotros vamos a recibir en el camino abriendo la bendicin.
Y, amagando de nuevo a la cazuela de OSANYIN, se dice 3 veces:
REZO: A LADE TU JU TUMI
Contesta: SHORO
Traduccin: Nosotros de afuera aflojamos y arrojamos, arrojamos al agua Rpidamente
A la tercera vez se dir GBA (recbelo) y se meten dentro de la cazuela de OSANYIN.
Cuando se saca se recoger un poco de hierba.
Ya sentado se comienza a cantar, cuando el mayor le echa hierba en las manos al
que se encuentra de frente a l.
SUYERE: EWE FO O SHE GBA, ASHE EWE FO OSHE GBA
Traduccin: Las hierbas lavamos con el jabn que recibimos
Despus se echar el OSHE (jabn) y posteriormente el Omiero. Con el mismo suyere:
(OSHE) y (OMI) se comenzar a lavar y el Obba comienza los cantos.
OBA: AGO MO YUBA LORISA CORO: ASHE MO YUBA LORISA MO YUBA O
MO YUBA LORISA
Traduccin:
OBA: Permiso, yo rindo homenaje a los Orishas Yo rindo homenaje
Permiso, yo rindo homenaje a los Orishas

CORO: Con la facultad, yo rindo homenaje a los Orishas


Y se comienza a cantarle a ELEGBA hasta OSHOSI.
Cantos a ELEGBA (Eshu)
ESHU BARAGO AGO MOYUBARA
ESHU BARAGO AGO MOYUBARA
OMODE KONI KOSHIBARAGO
AGO MOYUBARA ELEGBA SHOLONA
ISHONSHO ABE ISHONSHO ABE
73
ODARA KOLORI EYO BABASEMI ALAYIKI .....
ISHONSHO ABE ALAWANA .....
ISHONSHO ABE ALAROYE.....
ISHONSHO ABE
ISHONSHO ABE ISHONSHO ABE
ODARA KOLORI BABASEMI
ESHU O O ELEGBA ARAE
ESHU O O ELEGBA ARAE
ELEGBA MOFORIBALE ELEGBA ARAE
AGO ELEGBA ABUKENKE
AGO ELEGBA ABUKENKE TANI LAROYE ANKIO
AGO ELEGBA ABUKENKE
AGO ELEGBA ABUKENKE YORUYE LERDE ANKIO
AGO ELEGBA ABUKENKE KUANKIA KUANKIA ANKIO
AGO ELEGBA ABUKENKE
ESHU SHUWAYO MAMA KEO ESHU ODARA KIKEO
ESHU SHUWAYO MAMA KEO ESHU ODARA KIKEO AWO

Cantos a OGUN
OGUN DEDE ARERE ILE BOMBO LOKUA OGUN DEDE ARERE ILE BOMBO LOKUA OGUN
WANILE, OGUN WALONA
ILE BOMBO LOKUA AE
SARA IKOKO OGUNDE OGUN ALAGUEDE SARA IKOKO OGUNDE OGUN WANILE SARA
IKOKO OGUNDE OGUN WALONA SARA IKOKO OGUNDE KOBU KOBU ARERE
AWA NILEO OGUN ARIBO AWA NILEO OGUN ARIBO OINLE FUMODE AWERE ARIBO
OGUN DE GUANGUAN
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
AWANILE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE OGUN AWANILE KOMANSE IYABO
AWANILE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE OGUN WALONA, KOMANSE IYABO
AWANILE AWANILE KOMANSE IYABO, AWANILE OGUN ALAGUEDE KOMANSE IYABO
KOBU KOBU ARERE KOMANSE IYABO, AWANILE

Cantos de OSHOSI
OSHOSI OMONI WARA OKE OKE OBALOKE AYE WARA WARA OKE OKE
OSHOSI BABAYI LODA ALAMALA ODE SHILE SHILE ODEMATA AGOLONA SIRE SIRE
ODEMATA OKE OKE
YAMBELE KE ILORO ODEMATA KOLONA
OSHOSI OMOMIO WARA WARA OKE LODO OBALOKE AYE WARA WARA OKE OKE
Ver Cantos de OSAIN
1- OBA: KURU KURU BEKE (IRETE ODI) CORO: MARIWO OSAIN MARIWOYE
MARIWO
2- OBA: OSAIN KUKURU KUKURU (IRETE ODI) CORO: TIBIRI TIBIRI
LAWONSHERA
3- OBA: OSAIN KUKURU KUKURU GANGAN (OGBE SHE) CORO: OSAIN
ABONBOSHE
GANGAN
4- ATIPONLA IFA BURU, ATIPONLA IFA BURU
IFA OMO, IFA AWO, IFA ILE ATIPONLA IFA BURU (OGBE DI)
5- OYIKI YIKI OTALOMIO, OYIKI YIKI OTALOMIO OYIKI YIKI AGBADO AWO OKUMA
OYIKI YIKI OTALOMIO (IRETE YERO)
6- EWE IRE MBE LODO, EWE IRE MBE LODO A BERO KOKO MAGBE
EWE IRE MBE LODO (IWORI BOKA)
7- BAN SEI SEMI, OSAIN LOMI LOMI BABA
OWIWI AGBA YEROKO, OWIWI AGBA TEWIWI (OGBE UNLE)
8- BOROKITI LAGBA TAREPO, BOROKITI LAGBA TAREPO EPOPOLINU AGBA ELESE
BOROKITI LAGBA TAREPO (ODI SHE)
75
9- ABERO ABERO MA, ABERO ABERO MA BOBALIO OLUO OSAIN
ABERO ABERO MA MOWE (IRETE UNTENDI)
10- AWEDUN BERA MAI, AWEDUN BERA MAI BOBALIO OLUO OSAIN
AWEDUN BERA MOWE (IRETE UNTENDI)
11- BABA IPON MODE, BABA IPON MODE BOBALIO OLUO OSAIN
BABA IPON MODE MOWE (IRETE UNTENDI)
12- IYA IPON MODE, IYA IPON MODE BOBALIO OLUO OSAIN
IYA IPON MODE MOWE (IRETE UNTENDI)
13- OSAIN AWE DADARA MADAO, OSAIN AWE DADARA MADAO OSAIN ADAMIWO, OSAIN
ADAMAWO
AWE DADARA MADAO (OSHE PAURE)
14- AGBE MANSI BOLOYU, AGBE MANSI BOLOLO
BANTIO KEYO, MANSI BOLOYU, MANSI BOLOLO (OGUNDA FUN)
15- ASHE AWO, ORI AWO, INSHE AWO
MOYUKAYO MAMA OSAIN (OGBE FUN)
16- OBARA BOGBE IBODE, OBARA BOGBE IBODE OSAIN MORAYE MORAYE
OBARA BOGBE IBODE (OBARA BOGBE)
17- EWE IKOKO, EWE IKOKO LODAFUN ORUNMILA
EWE IKOKO (EJIOGBE)
18- EWE TOMODE, EWE TOMODE A GERE GERE LERY OMO OSAIN
EWE TOMODE (OSA RETE)
19- EWE PODIAMO, EWE PODIAMO ADIFAFUN ORUNMILA
EWE PODIAMO (OTRUPON MEJI)
20- EWE AYO, EWE AYO ADIFAFUN ORUNMILA
EWE AYO
21- OSAIN SESE NILEO SESE, OSAIN SESE NILEO SESE ALAIKEKE SESE, FOLO KOLONILEO
SESE (OSHE YEKU)

3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
22- OYU ORO, OYU ORO GBOGBO AWONI OSAIN
OYU ORO (ODI ORO)
23- SHAWERE KUE KUE FUMIWAO, SHAWERE KUE KUE FUMIWAO ASHE OSAIN EWE
SHAWERE KUE KUE FUMIWAO (OTURA NIKO)
24- EWE TETE LAMISAYE EKUMA LAWA EWE OKUMA
(As todas las hierbas) (OTRUPON KANA)
25- EWE OYEYE, EWE OYEYE OYEYE OKIKAN OMOROKAN ORO AWO
EWE OYEYE (OYEKU BATRUPON)
26- ERI SEMI LA ISORO EGAN, ERI SEMI LA ISORO EGAN EYE IBI LAYA TANI KINMBO
TANI LAKOSHA LOLOYU
ERI SEMI LA ISORO EGAN (IKA BEMI)
27- EWE ODARA, EWE ODARA EWE OSAIN IFA LA OMA
EWE ODARA (IWORI OBERE)
28- EWE ODUNDUN SHEKE, EWE ODUNDUN SHEKE BORO BORO SHEKE BORO
(Empezando desde ELEGBA hasta ORUNMILA)
29- KUYE KUYE EWE FIN
KUYE KUYE EWE FA (OBARA KASIKA)
30- EWE FIN, EWE FA
OMO ALAWO KIKATE (OBARA KASIKA)
31- EWE OYUORO TOMI TOMINEYEO TOMI EWE ASHIBATA TOMI
TOMINEYEO TOMI (OGUNDA TRUPON)
32- MOYUN EWE MOSARAO, MOYUN EWE MOSARAO EWE LOBIMI, EWE LOYAMI
MOYUN EWE MOSARAO (OJUANI BOKA)
33- NITA NITA NITA AWO, NITA NITA NITA AWO IBA KIBAN KAMA IRE ODUN
NITA NITA NITA AWO (OGUNDA MASA)
34- OSAIN DEMU PARADIDEO, OSAIN DEMU PARADIDEO
OSAIN DEMU PARADIDEO, OSAIN DEMU PARADIDEO (OGUNDA MASA)

77
35- BODOMI BODOLA
OSAIN BODOLA ODOLA KINTA (OYEKUN BATRUPON)
36- EWE NILADIDEO, EWE NILADIDE AWO POKO OSHA OSAIN DE MALE
EWE NILADIDE (OTURA MEJI)
37- OMODE KUYOFE, EWE SESE SESEFA OMODE BUYOKO, OMODE KAYOSUN
OMODE KOGOFA BARABA (ODI BARA)
38- TANI LAGBA DIBARO, TANI LAGBA DIBARO DIGBARO AYA PORO ESHIN KODIBARO
EDIGBARO TANI LAGBA DIBARO
39- SOTUTO TARAWEYEYE, SOTUTO TARAWEYEYE
BABA DOGUN BABA DOMA (OSHE BILE) SOTUTO TARAWEYEYE
40- MOFE ASHE LASHE AWO, MOFE ASHE LASHE AWO OYOURO KOGUMINI
MOFE ASHE LASHE AWO (OGBE FUN)
41- OSAIN TENTE LONILE, OSAIN TENTE LONILE ATEBO LONILEO, ATEBO LONILEO
OSAIN TENTE LONILE (IWORI BOFUN)
42- OSAIN SHIWIRI KUI KUI, OSAIN SHIWIRI KUI KUI AUN FOREMOLA, ENI AUN, ORI AUN
OSAIN SHIWIRI KUI KUI (OGBE TUMAKO)
43- OSAIN SHIWIRI KUI KUI, OSAIN SHIWIRI KUI KUI EWE FA, EWE EYE
OSAIN SHIWIRI KUI KUI (OGBE TUMAKO)
44- EWE OSAIN SHEBO, EWE OSAIN SHEBO ASHE OSAIN ASHE BONIGBE
EWE OSAIN SHEBO (OGUNDA KA)
45- LEKE LEKE ODO, LEKE LEKE ODO
LEFE KUMBELORI IGI OGBE BARA
LEKE LEKE ODO (OGBE BARA)
46- OSAIN TENTE MONI TENTE, OSAIN TENTE MONI TENTE YAMA EDUN KOSHEDUN IGI
ABERE ORUM
OSAIN TENTE MONI TENTE (OGUNDA YEKU)
47- MOKUETI BARO, OROMINI OSAIN
MOKUETI BARO, OROMINI EWE (OGUNDA TETURA)
3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
48- OSAIN AA KINI MAWE OSAIN AA KINI MAWE
ELEYO ALABRIO, ELEYO, ELEYO
OSAIN AA KINI MAWE (OGBE WEE)
49- ISHEWOLA ISHEWOLA, ISHE
OSAIN EDUN FOKAN SHEWOLA NIFE (OGBE DI) ISHEWOLA ISHEWOLA AKOKO
FOKAN SHEWOLA NIFE
50- OSAIN BOMBO, OSAIN BOMBO SHEWOLA ELENI SHOKUTA
OSAIN BOMBO (OSHE BARA)
Estos no son todos los cantos (Ver cantos de OSAIN)
Se cierra OSAIN con: PEREGUN ALAWA LOTUNTUN PEREGUN ALAWA LOTUNTUN
GBOGBO DE MARUN EFIROMINI PEREGUN ALAWA LOTUNTUN
Despus del cierre de los cantos a OSAIN, se le hace ORO a ORUNMILA.
1- ARIKU MANIWA, ARIKU MANIWA ONIKI BAKU ODIDEO
ARIKU MANIWA (IRETE MEJI)
- OSHE MI NI HE -
2- OYEKU NI YEKURE, OYEKU NI YEKURE ONIKI BAKU ODIDEO
OYEKU NI YEKURE (ODI FUMBO)
- OSHE MI NI HE -

YETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI (OYEKUN DI)

- OSHE MI NI HE -

4- EWE EWE INA IKU LOWAO OLORUN LATIKU, OLORUN LATIKU OYEKUN DI

5- ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE


79
(OBA) SHUKU SHUKU ALADE MAUMBE ALADE MAUMBE (CORO) SHUKU SHUKU ALADE
MAUMBE ALADE MAUMBE

(OBA) ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO

(CORO) ALADE MAUMBE IRE ALADE MAUMBE OWO

(OBA) ABELOMO ABELAYE

(CORO) ABELOMO ABELAYE

(OBA) KOIBIDAM KOIBIRE

Entonces se rezan los mejis.

3- OYETUMAKO OLORUN LATIKU, OYEKUNDI

152
El OBA

1- BABA EJIOGBE:

BABA EJIOGBE ALALAKUN OMONIKUN ADIFAFUN OLUO ALADASHE

OBA y CORO repiten l #5 anterior.

2- BABA OYEKU MEJI:

BABA OYEKU MEJI ARIKU MADAWA ONI MI MASHAYO ADIFAFUN OLOWO AGOGO

OBA y CORO (dem anterior)

3- BABA IWORI MEJI:

BABA IWORI MEJI YIWI YIWI MAYO MAYO ADIFAFUN KOKO LAYEBE IFA

154
OBA y CORO (dem)

4- BABA ODI MEJI:

155
BABA ODI MEJI ASHAMARUMA ADIMA KODIMA BABA YERIMO OSHANLA

OBA y CORO (dem)

5- BABA IROSO MEJI:

BABAIROSO MEJI MOSHEBO TARUKU TARUKU BARASIEBARASIEADIFAFUN YEWA

OBA y CORO (dem)

6- BABA OJUANI MEJI:

BABA OJUANI MEJI ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO KO OMO OLORDUMARE

OBA y CORO (dem)

7- BABA OBARA MEJI:

156
BABA OBARA MEJI ONI BARA OLUDOBARA ELEGBARA ADIFAFUN ELEGBA

OBA y CORO (dem)

157
8- BABA OKANA MEJI:

BABA OKANA MEJI SHUKUTU MAYALAWA ADIFAFUN AKUKO

OBA y CORO (dem)

9- BABA OGUNDA MEJI:

BABA OGUNDA MEJI TETE SIRO ADIFAFUN ALAWEDE ADIFAFUN OSHANLA OBINI META
EBORU, EBOYA, EBOSHISHE.

OBA y CORO (dem)

10- BABA OSA MEJI:

BABA OSA MEJI BABA BURU BURU, BABA FOSHO FOSHO BABA OBRAGADAN ADIE
OYO PEKARARA

OBA y CORO (dem)

158
11- BABA IKA MEJI:

BABA IKA MEJI IKA IKANI EBO ADIFAFUN ELEBUTE

OBA y CORO (dem)

159
12- BABA OTRUPON MEJI:

BABA OTRUPON MEJI JEKUA BABA EII LASHORO EKUN ADIFAFUN


SHANGO

OBA y CORO (dem)

13- BABA OTURA MEJI:

BABA OTURA MEJI AWO NIPAKO KEKE NIPAKO ADIFAFUN IMALE ADIFAFUN
NANGAREO.

OBA y CORO (dem)

14- BABA IRETE MEJI:

BABA IRETE MEJI BABA EYELEMERE OKO LAE LAE ADIFAFUN PAROYE

OBA y CORO (dem)


160
15- BABA OSHE MEJI:

BABA OSHE MEJI KULU KULUSHE OSHE MALUKU MALUKU AUM BABALAWO
ADIFAFUN AKATAMPO.

161
OBA y CORO (dem)

16- BABA OFUN MEJI:

BABA ORAGUN JEKUA BABA IFA OFUN MAFUN TALE OKAN JUJU ADIE ADIFAFUN
OLOFIN.

- OFOREDETE ALAWO DIDE

Pararse y cantar a OSUN:

1- OSUN DURO MA DUBULE ORO GANGA LA A BOSUN OSUN DURO MA DUBULE ORO
162
GANGA LA A BOSUN

- OSHE MI NI ME -

163
2-IFA MAUMINO IFA MADUBULE ORO GANGA IA BOSUN
IFA MAUMINO IFA MADUBULE ORO GANGA IA BOSUN AWO

Despus se rezar IROSO TOIDA

IROSO TOIDA EWE LEBO ELENI SIGUAYU ELEBO ENI YEWETA ELEBO

- Echar OTI

OBA: OBA IRE RE NFO OTI WEO CORO: IDEM

OBA: ELEGBA NFO OTI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO

OBA: OGUN NFO OTI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO

OBA: OSHOSI NFO OTI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO

OBA: OSUN NFO OTI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO

164
OBA: ORUNMILA NFO OTI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OTI WEO

165
Echar agua (OMI)

OBA: OBA IRE RE NFO OMI WEO CORO: OBA IRE RE NFO OMI WEO

OBA: ELEGBA NFO OMI WEO CORO: ELEGBA NFO OMI WEO

OBA: OGUN NFO OMI WEO CORO: OGUN NFO OMI WEO

OBA: OSHOSI NFO OMI WEO CORO: OSHOSI NFO OMI WEO

OBA: OSUN NFO OMI WEO CORO: OSUN NFO OMI WEO

OBA: ORUNMILA NFO OMI WEO CORO: ORUNMILA NFO OMI WEO

160
espus se dar una vuelta sobre el pie izquierdo, diciendo:

SHUKU SHUKU SHU LATERIO

6- A LA GBA NFO GUEDE

161
Se tendrn dos jcaras grandes con agua, una para la AWAFAKAN y otra para IKOFAFUN.

Cuando se van a echar en las jcaras, se dir lo siguiente:

OTO OTA A LA GBANA SHIRE OTO OTA A LA GBANA SHIRE OTO OTA A LA GBANA SHIRE

- GBA - Se echa dentro de las jcaras.

- Se recoger el cuarto, poniendo todo en su lugar y se contarn los IKINES de los


IKOFAFUN y las AWAFAKAN para ver si estn completos.

- Se pondrn los awoses que lavarn con las jcaras frente a ellas y los awoses, por
orden de edad, harn lo siguiente:

Se arrodillan, mirando hacia arriba, y se dir:

A LA GBA NFO GUEDE - OYU (Se le echar agua en los ojos)

Se besar el suelo o estera.


160
Se dir A LA GBA NFO GUEDE - OFO (Se le echar agua en la espalda)

161
Esto se le hace a todos en la casa y los ltimos sern los que reciben.

Ya terminado, se echar el agua dentro de la cazuela de OSAIN.

A LA GBA NFO GEDE (BABA EJIOGBE)

Traduccin: Nosotros vamos a recibir encantamiento.

7- OBI OMI TUTO a los Guerreros.

- Se pondrn los que van a recibir delante de los guerreros, por orden de edad,
empezando por los IKOFAFUN y despus AWAFAKAN.

- MO-YUBA (Ver Captulo I)

- Rezo a ELEGBA y dndole cuenta de la ceremonia que se va a hacer y los nombres de


los que van a recibir y del padrino que se los dar.

- OSHE BILE (Ver Captulo II)

162
- Se tocarn las personas con el coco en todas las partes o puntos del cuerpo.

- Se tira el OBI ( Si EBOADA)

163
- Rezo OGUN y se har lo mismo que ELEGBA, lo nico que vara es que slo se le
tocar la frente con los cocos ( Si EBOADA).

- Rezo a OSHOSI ( Se realiza la misma operacin)

- Rezo a OSUN ( Se realiza la misma ceremonia que ELEGBA, lo que cuando se va a


tirar el coco se manda a levantar el pie izquierdo ( Si EBOADA).

- Se realizar la matanza.

REZO ELEGBA: (Eshu)

ESHU ELEGBA OGA GBOGBO NA MERIN ITA ALAWANA BABA MI MULO NA


BURUKUN NITOSI LE KUNKAO KUELE KIUKO OKI KOSI OFO KOSI KU KOSI ANO NI OROKO
NI GBOGBO OMO ILE FOKUKU ODUDUE BABA MI ELEGBA.

REZO A OGUN

OGUN AGBANIYE BABA ALAGBERE KUEIERE LE SHE NA KIFE LAILA FONI KIWI NITOSI JE
UYE OLORDUMARE. NI NA ABBARA AJI NI GBOGBO NA NISHE BAWO SHISHE ODARA AJI
BORUKU BABA OGUN MOLA BALOMI.

164
REZO A OSHOSI

OSHOSI OLOGBA NI GBOGBO NA ODE ATI ARISHA SHESHE ODEMATA SI MI ATI


GBOGBO OMO NILE FUMI OKA ONA IRE ATI KUELURE OFA DURO GBOGBO BURUKU
KIWA NITOSI NI ODUKUE BABAMI.

165
REZO A OSUN

OSUN NI ODURO MA DUBULE AGOGORO MATA ADENA NI NITOSI KI KUELERE


ISHAGORO KPE MI NITOSI KINLE BAJI WANA KUKU GBAMU MI ATI TITI RE LONA KUELE
GBOGBO NA BORUKU ODUKUE.

Traduccin de los Rezos:

ELEGBA (Eshu)

Diablo del Poder, dueo de todos los 4 caminos, mayor del camino, padre mio, llvese
lo malo para poder caminar con mucha salud, que no haya enfermedad, que no haya
perdida, que no haya revolucin, que no haya muerte en el hombre, de todos los
hijos de la casa le doy muchas gracias, Padre mo, ELEGBA (Eshu).

OGUN

166
Guerrero mayor de la sangre, padre guerrero, con su poder har lo que poseo siempre,
tenemos que decir para matar guerreros que decoras y llaman para todo el mundo
para comer, Dios omnipotente de la fuerza y de todo lo que hace, como trabajo bueno y
malo, padre guerrero, Dios de la muerte, acompame a mi.

OSHOSI

167
Dueo de todos los cazadores y Santo justiciero, cazador, no me venda a mi y a todos
sus hijos de la Tierra, dime un camino bueno y con sus flechas para todo lo mal que
venga para mi, gracias, Padre mo.

OSUN

OSUN, Usted tiene que estar parado, no puede acostarse, reloj mo suena, no me venda,
centinela mo, para que con su cascabel me llame, para cuando venga la muerte, no
me agarre a mi y contine su camino con todo lo malo, gracias.

MATANZA

Debemos aclarar que el nacimiento de IKOFAFUN o AWAFAKAN se deber dar a Eshu


(ELEGBARA) un chivo mamn y refrescarlo con pollo. Este chivo deber ser soplado
por el Padrino, pidindole por todos los ahijados que van a consagrarse; de este chivo
comern todos los guerreros, como se le dar una paloma a OSUN.

Se preparar un pedazo de coco con 3 atar, el cual ser masticado por el padrino para
soplarle al chivo antes de matarlo. Los pollones, gallos y palomas sern presentados a
todos los que se van a consagrar.
Se matar el chivo con el ritual y cantos del punto (10.4) - (10.8). Despus se
matarn los pollones o gallos y palomas. Cuando se termin la matanza, se echar la
miel con el canto del punto (10.5) y posteriormente se cubrirn los Santos con pluma
(OGBE ROSO), ver punto (10.7). Se sazonar la cabeza con sal y manteca de corojo, ver
punto (10.11) y se procede a sacar los animales del cuarto. El chivo se sacar con uno
168
de los pollos entre las patas traseras y levantndolo del suelo se dir: KU MINI, IKU
MERAN, ver punto (10.9). Ya terminada la matanza de los guerreros, me mandar a los
que estn recibiendo que limpien la sangre derramada en el suelo, pidiendo lo que
desean y se retiran del cuarto para preparar para darle coco a ORUNMILA.

8- OBI OMI TUTO a ORUNMILA.

169
Ver Captulo III.

NOTA: Cuando se est dando cuenta a ORUNMILA de lo que se est haciendo, se debera
dar el nombre y apellido de las personas que estn recibiendo, as como el nombre y
apellido y Odu del Padrino.
Como tambin se tocar con el coco a todos los que estn recibiendo.

Cada persona deber tener en sus manos las gallinas que se le ofrendaron a ORUNMILA.

9- Coger plumas de las gallinas por Awoses (JUJU MUAA)

Se repartirn las gallinas que se le ofrendaron a ORUNMILA, tomando cada Aw dos


gallinas, una en cada mano, de forma tal que queden de frente a ORUNMILA y por orden
de antigedad, le arrancarn plumas de arriba hacia abajo de la parte de adentro de las
alas, y el OBA cantar:

SUYERE JUJU MUAA ADIE JUJU MUAA

Cada Aw presentar las plumas a ORUNMILA, se limpiar y se las echar en el bolsillo, y


ms tarde se las echar encima a ORUNMILA.
170
10- Poner plumas en la cabeza (mujer) y en el hombro al (hombre) (ORI OTO ORI OTA)

Se pasarn las mujeres que recibirn, por orden de edad. Se tomar una gallina negra
y se le arrancarn plumas de la cabeza y se pondrn en la cabeza de la mujer, la cual
estar situada de frente a ORUNMILA.

171
Con el siguiente suyere: ORI OTO, ORI OTA. OSUN MAI MAI, el Aw oficiante se las
quitar con el ala de la gallina que le arranc las plumas y la mujer dar vueltas hasta
que se las quite totalmente. En caso del hombre, se realizar lo mismo lo nico que las
plumas se le colocarn en el hombro izquierdo.

11- Matanza a ORUNMILA.

Antes de comenzar la matanza, se prepararn los recipientes que contendrn el


Omiero, al cual en la matanza se le echar sangre de las gallinas.

Se pondr una jcara o plato con agua y se procede a cantar el suyere normal para
matar a los Santos. Cuando empiece a caer la sangre sobre ORUNMILA, se cantar lo
siguiente:

SUYERE ORUNMILA NI JE EYE ORUNMILA NI JE EJE

Traduccin:

ORUNMILA est comiendo ORUNMILA est comiendo sangre.


Traduccin:

167
Despus se sigue cantando:

SUYERE ADIE DUN DUN INA TUTO IFA GBA

168
Con la gallina negra la candela se refresca Para que If lo reciba.

SUYERE IFA NI SI FIKU LA, IFA NI SI FIKU LA, EJE IFA NI SI FIKU LA EJE

Traduccin:

If est lentamente colocando al muerto para lamer la sangre.

12- MAMU RA ADIE y MAMU OTI PUPUA.

A las mujeres se le har la ceremonia de MAMU RA ADIE. S purificar el pescuezo


de la gallina con EPO y miel de abejas, y se le dar a chupar, con el siguiente suyere:

SUYERE MAMU RA ADIE, MAMU RA ADIE, NA NGE RERE, LO GBAYO NA NGE RERE

Traduccin:
Traduccin:
169
Constante chupamos el cuerpo de la gallina La misma que cortamos para el bienestar
Vamos a recibir a gusto
La misma que cortamos para el bienestar.

170
Seguidamente se le entregar el recipiente con el Omiero, al cual se le di sangre.

Cuando est tomando, se canta:

SUYERE MA MU MAMU MKE RERE, MA MU MAMU MKE RERE

OTI PUPA OMO Orunmila

Traduccin:

Constantemente beben, constantemente beban Algo que se ofrece de favor para el


bienestar La bebida roja de los hijos de ORUNMILA.

Ya terminada esta ceremonia, se procede a echarle la miel de abejas.

SUYERE OIO O ESE MBO, ORI AWO KI NSOFO AWO

MBO TOWO
Con este MBO
ltimo LOWO,
suyere ORI AWO
se empezar KI NSOFO
a echar AWO
la miel de abejas.

169
SUYERE BARA I LAWE OI O, BARA I LAWE OI O

ODU MAMA LA WE OI O, BARA I LAWE OI O

170
13- Refrescar las adie (gallinas).

Se pondrn las gallinas en lnea con el ala derecha hacia arriba y se cantar, echndole
agua:

UYERE TUTO DUN DUN TUTO NI NI INA KIJO APAERI, INA KIJO LASHE ODU INA KIJO ASHE ORISHA"

Traduccin:

Con el fro refrescamos la candela que agobia y quema las alas sucias y la candela que
agobia y quema terminamos a quien pelamos la candela que quema con la facultad de
los Santos.

Despus se virarn las gallinas.

Se dir: APA OSI


Con este ltimo suyere se empezar a echar la miel de abejas.

171
Entonces se har lo mismo de echarle agua, cantando:

SUYERE OLU NINI TU NINI O INA KIJO YO KA GBA MA, INA KIJO ASHE ORISHA

Traduccin:

170
Al calor le ofrezco calma, le ofrezco, oh, la candela que quema y disolviendo nosotros
estamos recibiendo constantemente la candela que quema, con la facultad de los Santos.

Despus se le echar agua a ORUNMILA, cantando el suyere de OBARA BOGBE. Y,


posteriormente, se tomarn las plumas y se limpiar el suelo con el siguiente:

SUYERE INA INA FINA RE YON KIKE YON ARUN UNLO, OFO UNLO, etc.

Ya terminada la matanza, se le entregar a las personas que estn recibiendo una


botella de Omiero para que se baen el da de It. Adems, se le explicar que al otro da
es el del medio y debern venir para comer las cosas y hacerle la rogacin de cabeza.
Esta rogacin deber ir despus dentro del EBO, as como los residuos de la comida.

15- Da del Medio.

Se cocina un poco de arroz amarillo o blanco, se cocinan los asheses, estos son: cabeza,
pescuezo, las puntas de las alas, corazn, molleja, hgado, rabadilla, patas, la madre del
huevo de la gallina, la parte ms fina de la pechuga. Esto se cocina con comino en polvo,
ajo, cebolla, vino seco, tomate y sal.

Tambin se debe cocinar de cada gallina el muslo izquierdo, con la pata pegada. A todo
esto se le ponen 8 pedazos de EKO, 8 de pan, 8 pelotas de ame.
171
Un poco de todo esto se le pone en un plato a todas las personas que van a recibir. El
sobrante de cada plato va para el EBO.

172
Antes de servirle a las personas que van a recibir, se deben poner en los 4 puntos
cardinales del tablero un poquito de estas cosas. Al ponerlas, se debe cantar: MARI EBO,
MARI EBO AKASHA MARI EBO. Despus de haber hecho esto, es cuando se le pone
el plato a las personas que van a recibir.

La comida que se pone en los puntos cardinales, se pone cada una en un papelito
distinto. Se sale hacia la izquierda y se pone cada uno en una esquina, invocando a Eshu.

De la sazn de los ials se le echa un poco, una cucharada al If del Aw, con un
poquito de ame, pan y ep.

Al echarlo se dice: KODU IYO, KODU EPO, SHILEKUN.

El Padrino tiene que comer un poquito de esto que se le pone a ORUNMILA dentro.

Las Reglas de los Adimuses para It son 16, pero si no se puede se ponen los que se
tengan. Los Adimuses deben ser los siguientes, los cuales sirven tambin los que se
ponen para recibir kakuanardo.

1- Un plato con frijoles colorados salcochado, al cual se le echa manteca de corojo. 2- Un


plato con 16 pedazos de EKO u 8.
3- Un plato con ame salcochado, amasado, al cual se le echa un poco de cascarilla. 4- Un
plato de ame asado sin quitarle la cscara, al cual se le echa EPO.
5- Un plato de ame y manteca de corojo. 6- Un plato de ame y manteca de cacao.
7- Un plato con EKU, EJA, EPO, AGBADO.
173
8- Un plato con 4 EKRU.

174
9- Un plato con OLELE

10- Un plato con EKRU ARO.

11- Un plato con 16 bollitos de frjol carita.

12- Un plato con arroz blanco cocinado, al cual se le echa manteca de cacao y cascarilla.
13- Un plato con harina.
14- Un plato con OSHINSHIN de acelga y verdolaga. 15- Un plato con cascarilla y manteca
de corojo.
16- Un plato con mariquitas o quimbomb o calabaza.

Se le rogar la cabeza con OBI OMI TUTO a los que estn recibiendo, la cual ira despus
para el EBO.

De los Adimuses, hay que ponerle un poquito a los Guerreros, a EGUN, al EBO y al
KASHEORO.

Se preparar el EBO y los Kasheoros.

DIA DE ITA

1- NANGAREO

175
2- DESAYUNO

3- COCO A LOS GUERREROS

4- COCO A ORUNMILA

5- ATEFAR Y EBO

6- HABLAR AWOSES Y EXPLICAR

176
7- PONER COLLAR E IDE

8- ENTREGAR IKOFAFUN Y AWAFAKAN

9- LEVANTARSE CON COSAS RECIBIDAS Y OSUN

10- DESIGNAR SEGUNDO PADRINO

11- ENSEAR SALUDO A LOS MAYORES

12- ABRAZOS PADRINO, OYUBONA Y AWOSES

13- ALMORZAR O COMER.

1- NANGAREO.

Este se prepara de la siguiente forma: se echarn en una jcara grande los siguientes
ingredientes: EKO, si no hay harina de maz, leche, agua, azcar blanca, o, ot, or,
efn y EWE DUDU (Prodigiosa).

Se echar en el patio un poco de arena, en el suelo, en algn lugar donde se pueda ver
el Sol. A esta arena se le atefar el Odu OTURA MEJI y se pondr la jcara sobre esta
arena. Se tendr un pao rojo y una canastica chica.

El mayor o el Ob rezar: 177


REZO: ALAFIA BURUKU OLORUN KOKOIBERE ABANYIKI SUMAJANA SALA MALEKUN
MALEKUN SALA AREMU SEDA ITANA MEDINA AKANA BODA KUPA UMBELEYO
MODUNDUN BOLOYO KAKAFEINA MEFOYU OWO PIPO OSATU OMA OLONU OBI OTO
OMA OLONU OKOBISIA BESEI MILAY BEBEWA OLORUN NANGARE

Se le dar OBI OMI TUTO al NANGAREO. Despus del coco se empieza el canto.

178
SUYERE

1- NANGARE NANGARE 12- ERIKIN OMOLORUN

2- AYAITO EBOLONU 13- DENGUE IMALE

3- KAKASENA MOFOYU 14- OLOYU OBAYERE

4- AGBA MOLOYU 15- ODI KALETU OMOLORUN

5- KAKAFETU MOLORUN 16- ARIKINA MOFOYU

6- MAYA MAYA MOFOYU 17- OYOLORUN LAGBADO

7- ADISOTO OMOLORUN 18- ORI EKO IMALE

8- OLOFIN LOYIKI 19- LADANI OLORUN MOFOYU

9- OLOFIN LAWADO 20- OMALONU IMALE

10- AGO KORIKO LAGBEO 21- INA TUTO BELAYE

11- ARERE AREREO

179
Se contesta: "NANGAREO"

Despus se hace una rueda y se canta:

SUYERE BARIKA BARIKA BARIKA IMALE

ODUPUE ENI ADO ELUPE LUNDE IMALE

Despus se pone el pao rojo y se canta:

180
UYERE ASHO OLORUN KOMAYA, ASHO OLORUN KOMAYA ALAFI TETEKUN IFA, ASHO OLORUN
KOMAYA

Para tapar la canasta se canta:

SUYERE AWAN AWAN WANASHE IMALE, AWAN AWAN WANASHE OLORUN AWAN AWAN
WANASHE SHANGO ENIFA OLORDUMARE.

NOTA: Se sacarn 3 jcaras, que sern para: EGUN, ESHU, ORUNMILA.

2- DESAYUNO.

Desayunan todos los awoses junto con el Padrino y los que estn recibiendo.

3- COCO A LOS GUERREROS.

Se le dar coco a los guerreros y se le prender una vela.

4- COCO A ORUNMILA.

Se le dar coco a ORUNMILA segn est establecido, dndole cuenta del It que se
181
realizar.

5- ATEFAR IKOFAFUN.

5.1- Poner un Ikofa dentro de ORUNMILA y sacar un IKIN de ORUNMILA

182
5.2- Pasar derecha a izquierda y de izquierda a derecha. Ver Captulo VII.

5.3- Despus de safar ORUNMILA se MO-YUBA y se le da cuenta a ORUNMILA, se toca a


la persona y se le da para que hable con ORUNMILA y le pide.

5.4- Se presenta a ORUNMILA a los 4 puntos y se comienza a Atefar

5.5- Cuando sale la primera letra, se echa ash en el suelo y agua, y se dice: IYE
LASHERAN OTUNI WA WANSHE. Cuando sale la segunda letra, se dice: IYE LASHERAN
OSINI WA WANSHE y se sigue atefando hasta sacar el Odu.

5.6- Ya sacado el Odu, se hace el KASHEORO. Se pondr el Odu en el centro del tablero
y se pondrn los Odu del KASHEORO, que son:
OSHE TURA, OTURA SHE, Padrino, OYEKU NILOGBE, OSHE PAURE, IWORI BOFUN,
OKANA YEKU, IRETE YERO, Odu del Aw que est atefando, OKANA SA, OJUANI SHOBE,
EJIOGBE, IKA MEJI, ORAGUN.

Se rompern, rezando y cantando los Odu, se le echa ash en las manos y se pasan las
manos 3 veces por la cabeza. Se le echa ash al KASHEORO.
Se arrodilla el ms chico, echa agua y le pasar el KASHEORO a todos dentro del cuarto
por la cabeza, de derecha a izquierda, y se le pondr uno a ELEGBA, otro a OSUN y
el ltimo a EGUN. Posteriormente se pone OJUANI SHOBE y se coger el cuarto
KASHEORO y se limpiar a todos, tanto los que estn en el cuarto como los que estn en
la casa.

183
El ltimo en limpiarse ser el que lo lleva para la calle y lo tirar al lado izquierdo.

Desde que sale del cuarto se empezar a cantar el siguiente:

184
SUYERE

ESHU SHUWAYO MAMA KEO, ESHU ODARA KIKEO

ESHU SHUWAYO MAMA KEO, ESHU ODARA KIKEO AWO "OSHEMINIE"

Cuando regresa, besar el tablero y se parar de cantar.

NOTA: El segundo IKOFAFUN se pondr OSHE TURA, Odu salidor, OTURA SHE. Si sale MEJI
despus del KASHEORO, se pondr Atefar el otro IKIFAFUN (IKIN).
Despus del KASHEORO se pondr el Ekpuele en las piernas y un coco en el pie derecho.

NOTA: Si sale el Odu IROSO TOIDA...... 3 OTAS

OGBE SA...... 2 OTAS IROSO UMBO...... 4 OTAS OGBE ATE...... 16 PIEDRAS


IROSO MEJI...... 16 semillas de Guacalote

Se le har a cada uno el EBO.

6- Se le hablar a cada uno segn el orden de los awoses, empezando por el ms


chico. El Padrino no deber hablar. El It lo cierra el Aw mayor.

7- Poner IDE y collar.


185
Se rezar OGBE FUN o OFUN SA.

REZO: OGBE FUN FUNLO IDE IKU MAYE MARIWO IDE MORILEKE IKU KUANI OBERI
AYO IKUDA

UYERE OKUO OMOLUN SELU AYE, OKUO OKUNI FEO OKUO ONIBARA BANIREGUN, ONI
BABALAWO ARIKU ARIKU.
ONIDE KOYU DIDE, AYARAWO KOYUDIDE AYARAWO ILE AFEFE OTA KOYUDIDE IDE AFEFE
OTO

Cuando se puso el Ob dice AFEFE UNTO.

NOTA: El collar y el IDE de ORUNMILA deben ser de hilo blanco y negro, a los cuales se
le unta cera.

Entrega ILEKE (collar).

Se rezar OJUANI MEYI.

REZO: IAFA FOROLOYU ERE KUTASHO ARA ARA ADIFAFUN OLUYEGBE OBI ORUN OLUYEGBE
OBI INA OLUYEGBE IKOIDE.
186
SUYERE: ENIFE BONIFE ORUBO, ENIFE BONIFE ORUBO

187
AGANGARA OMO OLORDUMARE, AGANGARA OMO OLORDUMARE AIKU LOWA OMO
OLORDUMARE, AGANGARA OMO OLORDUMARE

8- Entregar IKOFAFUN y AWAFAKAN.

Se le har la entrega del IKOFAFUN y la AWAFAKAN, explicndole cada cosa que


tiene ORUNMILA dentro y su forma de aprenderlo.

9- Levantarse con ORUNMILA y OSUN.

OFEREKETE ALAWO DIDE

Se levantarn de la estera con ORUNMILA y OSUN, y se cantarn varios cantos a


OSUN. Despus darn una vuelta completa.

10- Se designar el segundo Padrino. 11- Ensear saludo a los mayores.


12- Abrazos Padrino, Oyugbona y Awoses. 13- Almorzar.

180
EGUNGUN

9.1- Atena sencilla para comida ( 9 Odun ).

OYEKUN MEJI, OTURA NIKO, OGUNDA FUN, OGUNDA BIODE, IRETE YERO, IKA YEKUN,
OGBE ROSO, OTURA OJUANI, ODI MEJI.

9.2.- SUYERE PARA PRENDER LAS VELAS.

ITANA EGUN LEKUN, ITANA EGUN LELEKUN

BAGBA OLOFIN EGUN LELEKUN, ITANA EGUN LELEKUN OLORDUMARE EGUN LELEKUN,
BAGBA MI EGUN, EGUN LELEKUN ITANA EGUN LELEKUN

ITANA KEKE, IKU EGUN KEKE, ABORIBAYE IKU EGUN KEKE, ITANA KEKE

ITANA LAU LAU, EGUN FUMI LAU LAU, ITANA LAU LAU, EGUN FUMI LAU LAU, ITANA
LAU LAU.
181
9.3.- SUYERE A EGUN.

LA NBA AWA ORI Nosotros estamos buscando y no lo vemos LA NBA AWA ORI
Nosotros volvemos, nosotros continuamos
AWA O SUN a quien aparece gilmente a todos los

180
AWA O MA difuntos, debemos acompaar. AWA OMA LE JA O
GBOGBO EGUN KA GBE

NOTA: En GBOGBO EGUN, se va sustituyendo por el nombre o los nombres de los


muertos a quienes se le est haciendo el ofrecimiento.

LAN KUE EGUN, LAN KUE EGUN, LAN KUE EGUN ARA BONILE LAKUE EGUN. EGUN NAYIO
SHILEKUN FUMI, EGUN NAYIO SHILEKUN AWA
EGUN NAYIO SHILEKUN FUMI, LAKUE EGUN.

FUFULELE EGUN, FUFULELE EGUN EJA ORO AWA IKU FUFULELE EGUN, FUFULELE EGUN
EJA ORO AWA IKU

TORI BABA LELEO, TORI BABA LELEO ASHIKUELU LELEO, TORI BABA LELEO

TELE MOBA TELE, TELE MOBA TELE WAYE KE WAYE KE


ODOSA UMBO ARA UMBO WAYE WAYE KE WAYE KE MIO BAYE

182
EEE IKI AMBELA WO ............. LA OSHA AMBELA WO

EEE IKI AMBELA WO ............. LA OSHA AMBELA WO SHUKURU, AMBELA WO .............


SHONKORORO AMBELA WO EEE IKI AMBELA WO ............. LA OSHA AMBELA WO

OKOKAN LAMI WAYE ............. OKOKAN LAMILORO

OKOKAN LAMI WAYE ............. OKOKAN LAMILORO

ENI GBOGBO ORISHA LAMI WAYE ...... OKOKAN LAMI WAYE

BO SHE BONA IYO IYO BO SHE BONA IYO IYO KANAN KAN LERI O FEE
BO SHE BONA IKU LOWA YE

AWE WEMISELEO AWO IKU YAYO ...... EWEMISELEO, AWE WEMISELEO, AWE WEMISELEO
AWE ..... ARA ONU, WEMISELEO AWE IKU YAYO WEMISELEO ........... AWE WEMISELEO

MOFO YU WO RELE, MOFO YU WO RELE MOFO YU WO RELE O, ALABARO TOLAYE

BABA MI KUYEO, IYA MI KUYEO BABA MI KUYEO, IYA MI KUYEO IYA OSI MAO BO
ALABARO TOLAYE

183
IKU MAYANDE IYO, IKU MAYANDE IYO, EA AE IKU MAYANDE IYO IKU MAYANDE IYO, IKU
MAYANDE IYO, EA AE IKU MAYANDE IYO

JEKUA ORO OBA NILORUN, JEKUA EGUN IKU MAWA JEKUA ORO OBA NILORUN, JEKUA
EGUN IKU MAWA

BABA ULE KI OLOFIN, BABA ULE KI OLOFIN, OLOFIN OLO YIKI, OLOFIN OLO YARE
BABA ULE KI OLOFIN, OLOFIN OLOYIKI OLOFIN OLOYARE

AWONI LA YEE AWO NIFA ........... AWONI LA YEE AWO NIFA

EGUN (Odun) AWO NIFA (Odun los 16 Mejis se mencionan ) OBONI LAYEE AWO NIFA

IKU LA ILORO, IKU LA ILORO O

OYALA IKU AYAWA DONA, IKU KA ILORO OYALA IKU AYAWA DONA, IKU KA ILORO

AJE AJE TORILEYEO OKORO LELE, OKERO YA

TORI LEYO, AKARA IRAWE LERI LEYO, OKORO LELE AJEO


184
AYE TOLA IKU AYE ......... AYE TOLA IKU AYE

185
YEYE OWUNKO YEYE OMA ......... YEYE OWUNKO YEYE OMA YEWA LOFINI, YEWA LOFINI,
YEWA LOFIN IKU AYE

O NARO ONO WARA YO NILE OMO WAWA O


A KARO O NI O DARA

IFA MODA RORO ......... IFA MODA RORO AJA OLELE ......... IFA MODA RORO SHE

OBA EGUN EGUN KOWO ALELEO ILELELE OBA EGUN EGUN KOWO ALELEO ILELELE

MOFE SORO MOFE SORO, BABA LAWA MOFEI SORO MOFE SORO MOFE SORO, BABA
LAWA MOFEI SORO

BABA ORO BABA EJA ORUN LEFUN LORUN TIMBELORUN ABURE LODE NILEFUN

SIKU SIKU ERONSI LAYE, LAYE ERONSILAYE SIKU SIKU ERONSI LAYE, LAYE ERONSILAYE

186
EMI TOKEO, EMI TOKE ARO, ABUKA EMI TOKE ARO EMI TOKEO, EMI TOKE ARO, ABUKA
EMI TOKE ARO

EGUN OMA LODE O SHANGO EGUN OMA LODE O SHANGO


EGUN IKU ODUDUWA, EGUN OMA LODE O SHANGO

YENYE KUYE Y KUYE, IKU LO YARE YENYE KUYE Y KUYE, IKU LO YARE

OBI YEKU OBI EGUN OBI AWA NI LORUN

DEDE LA EWE, DEDE LA EWE IKU OLORDUMARE DEDE LA EWE O DIDEO


DEDE LA EWE O DIDEO

SHON SHON SHON BAMI, ILE AYA YA SHON BAMI SHON SHON SHON KUAMI ILE AYA YA
SHON BAMI

AIBO ESE ESE AIBO ILE ILE ILEO AIBO ESE ESE AIBO IKU SOKUO

GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA, GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA

186
GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA, GBOGBO SURERE BAMI KI YEWA

SESE IRE FARA KUN FARA ...... SESE IRE FARA KUN FARA

KUARO KUARO IKU FURIBOYEMA KUARO KUARO ARUN FURIBOYEMA KUARO KUARO
ARAYE FURIBOYEMA KUARO KUARO ETE FURIBOYEMA

BAKE OROMIO BAKE OMA ....... BAKE OROMIO BAKE OMA MUNI MUNI BAKE OMA

EYANROKO FARAWAO, EYANROKO FARAWA LODE EYANROKO FARAWAO, EYANROKO


FARAWA LODE

BABA LAWA AWA KO RIO BABA LAWA AWA KO RIO MODE ITA (E) KOSI NI ITA MODE ILE
(E) KOSI NI ILE MODE OYA (E) KOSI NI OYA BABA LAWA AWA KO RIO

( Odibere a el Padre )

187
MORI BABA MILONI MORI BABA MILONI

IBALOYE IBALOYE AWA ILE IBAKILOYE IBALOYE IBALOYE AWA ILE IBAKILOYE

IKU KUA KUA LO ODE ( La muerte que tumba va fuera )

EGUN A LELE OLONA EGUN A LELE OLONA SHANGO


AWA EGUN A LELE IKU O LONA INA BAWA IKU

YOMBARA YOKO FARE MI YOMBARA YOKO FARE MI

AWA IKU LELE O

I WARA A SHE LA WA

LA WA LA WA, EGUN LELE

IKU ADE IKU ADE BABA LAWA IKU ADE

188
OSI OLORDUMARE FIEDENO AKUFON AKUFON OSI OLORDUMARE FIODENO AKUFON
AKUFON

BABA BAKA ENI OWO UMBALE BABA BAKA ENI OWO UMBALE

IKU INLE YEMI, OMI OMI ARA INLE YEMI BEDURE BEYE WA O, IKU UNYEN
ARA INLE YEMI

BO LOKU SHANGO OMO WAIYE BO LOKU SHANGO OMO WAIYE BABA WA YE IKU
BO LOKU SHANGO OMO WAIYE

(Despega el muerto SHANGO al hijo que est en el Mundo, el Padre est deteniendo la
muerte)

189
9.4.- CUANDO SE DA ABO A EGUN.

190
Se hacen dos lneas con carbn de 9 pasos, se trae el carnero por el centro y se toca
frente con frente y se canta. (El que gua el carnero va montado arriba)

SUYERE: EWE IKOKO TENIO TENIO

ABO TENIO TENIO

EWE IKOKO TENIO TENIO ABO TENIO TENIO

9.5.- CUANDO SE LE DA COMIDA A LA TIERRA.

LAYE LAWA LAYE LAYE LA FISI LAYE LAWA LAYE LAYE LA FISI

9.6- MATANZA:

IKU YERE IKU YERE ........ EYE IKU YERE IKU YERE IKU YERE ........ EYE IKU YERE IKA YERE IKU
YERE ........ EYE IKU YERE

AKUKO MANKIO AKUKO MANKIO ..... EWE EYE IKU ODARA AKUKO MANKIO AKUKO
191
MANKIO AKUKO MANKIO ..... EWE EYE IKU ODARA AKUKO MANKIO

EGUN ODARA INSIWA DELE LA DEREO

190
EGUN ODARA INSIWA DELE LA DEREO

EYELE NILEO AKORO LOYE NILEO EGUN ODARA EYELE NILEO AKORO LOYE NILEO EGUN
ODARA

ERUNSE YE ERUNSE YE, EYE ERUNSE EYE ERUNSE EYE ERUNSE EYE, EYE ERUNSE EYE

9.7.- REZO EGUN: PARA EL COCO.

OBI YEKU YEKU IKU EGUN AWA NILORON


LOWO FIBI IKU AWA NI LORUN MOYEBU OBI
MAFUN EGUN OBI TIWA OBA TI OBA KU OLORUN MOWA YODE EGUN OBI LA FIBI IKU
OKANA YUREO

OBATI BIKU LOWO LESE IRE ARA ONU


BAINLE IRE OBI IFA

193
OBI FUN EGUN OBI FUN INLE OBI FUN OLORUN
OBI FUN EGUN ODARA

9.8.- LLAMADA A EGUN:

A WE TORO MOLE IKU O OLELE A WE TORO MOLE IKU O OLELE

AKOKO TORO MOLE IKU DE AKORO NIBE IKU MO DE TORO MOLE AKORO NIBE EMI SE BA
NSE YO
AWO NIRE IKU O OLELE

(Nosotros levantamos, pedimos al muerte, pegado a la Tierra l aparece sobre la Tierra


por un tiempo. Solicitamos al muerto que viene pegado a la Tierra, en el tiempo, desde
all al muerto yo voy y ruego pegado a la Tierra. En el tiempo all (un tiempo all), yo
toco para encontrar, tocando aparece. Nosotros le oimos para bendecir al muerto, oh y
l aparece sobre la Tierra.)

Egun come en una cazuelita de barro con un ladrillo roto o rajado. Se le ponen 9 pedazos
de coco con manteca de corojo y una pimienta encima. Se le echa tambin ek, ej,
awad.

192
Se debe tener un Bastn de Egun, parado constantemente, el cual come con el mismo y
se carga. (Orere) El Babalawo lo usar ms cuando este falto de salud (es el Osun).

9.9.- SUYERE DEL BASTON:

ORERE IKI OBA, ORERE IKI OBA, MOFOYUWO RELEO

ODU AREMU KAYOBA, ODU AREMU KAYOBA, ORERE IKI OBA

9.10.- AYAKUA A EGUN (SACRIFICIO).

193
AHUN NANA NIO NIO

AHUN NANA NIO NIO EGUN AYAKUA NILORUN AHUN NANA NIO NIO
EGUN LOWA OTI LAIRO, EGUN LOWA OTI LAIRO ( Ot ) EGUN LOWA OMI LAIRO, EGUN
LOWA OMI LAIRO ( Agua )
UMBATOLO OYIN OYIN OKIKAN, UMBATOLE OYIN OYIN IKOKO ( Miel )

9.11.- OBI A EGUN.

194
BABA ORUN OBI AYARE UN YEWA

OBI ASHUKUELU OBERI BI KUKEYE ORUN OYIYI MEJI OYIYI IKU OYIYI OBI OYIYI EGUN
WEWERUN

WEWERUN EGUN OBI YEWE EGUN ORUN.

Se va picando Ob y echando en kutn, teja, atena o Ikok.

IRETE YERO MALORUN, OGUNDA FUN ORUN WE, ASHIKUELU ERIN YEYE OTURA NIKO
RULO RULO OBI RULO RULO OTI
( Se echa Ob y Ot en la Tierra )

OYIYI MEJI ELERI LEGUN MASAKUN MASAKUNDELE BABA LODE LODORUN


OLORUN LAYE OFUN, OFUN LAYE OBI ( Se pican pedacitos de ob para los lados ). OBI
YEKUERE IYEYEO OBI OYEKUREO ( fulano de tal )
OBI YEKUREO TIMBELORUN OLORDUMARE. ILE MOPE EGUN MOPE
ALAFIA LOKUN EYIFE LOYE BABA ORUN ETAWA LOGUN OYE EGUN OKANA KANA OSODE
LORUN BAWA YERE YERE ORUN ASHIKUELU
EYE MANKEE, OYIYI MEJI ARIKU BABAWA AGOGO YERE IKU AGOGO ORUN GBOGBO
SHANGO BABA EGUN

195
Entonces se pican un pedacito de cada Ob, diciendo lo siguiente:

1er coco: ALAFIA.

OLORUN FIEDDENU-pica- KINKAMASHE LADE ASHE ORUN, EGUN: Fulano de tal.


TIMBELORUN OLORDUMARE.

2do coco: EYEIFE.

BABU IKU ORUN ASHIKUELU DEDELABORU DEDELABOSHE ILE AFOKAN


KAWAYO OBI FIEDDENU.

3er coco: ETAWA.

196
ETAWA DEDELEWA OMO EGUN OMO IKU SHEWE LOYE ORUN KUA YORE OMO
TIMBELORUN OBI LORUN LODO NI LEFUN FIDDENU.

4to coco: OKANA.

OKANA OKANA SHIRE ASHIKUELU OLELE LAYE EGUN INKA BURUKU UMBATI OSODE
UNLO FIEDDENU.

197
5to coco: OYEKUN.

Despus de esto, se pica coco de los cuatro pedazos a la vez, rezando:

OYIYI OYIYI IKU OYIYI EGUN OYIYI ORUN, OYIYI OLORUN OLORUN OBI

ADEDELEMPO EGUN IKU UNDEDE ORUN SHANGO FIEDDENU: Fulano de Tal. FIEDDENU
TIMBELORUN OLORDUMARE.

Despus se continua en la forma acostumbrada para el ritual de Egun.

9.12.- CONSAGRACION DE LOS CUJES DE EGUN.

Segn Jos Akn Kon.

Estos cujes son nueve. Se pueden utilizar ocho de Mar Pacfico y uno de Tamarindo.
El de Tamarindo va en el medio, se entiza con una tira de ash pupu, dun dun y fun fun.
Tambin los cujes pueden ser de Rasca Barriga.

198
Estos cujes se llevan a un platanal que est campo adentro y al pie de una mata de
pltano se le da cuenta a EGUN y de lo que se va a hacer, llamando a ORUN. Esos cujes se
llevan para la casa y ya se tiene preparado un Omiero de EWE FA. Se lavan y se les da
EYELE MEJI. Las eyel val al pie de una Araba, donde se entierran.

A los cujes se les ponen Ek, Ej, Ep, Ot, Efn, Or. Se les echa lo anterior y se
dejan al sereno. Al otro da se llevan a la misma mata de pltano y se les da EYELE MEJI,
una fun fun y la otra dun dun, y se le da cuenta a IKU y a ORUN de lo que se est
haciendo. Se marcan los Oduns siguientes, al pie de la mata de pltano:

199
OYEKUN MEJI, OBARA JUANI, OTURA NIKO, IRETE YERO, OGUNDA FUN, OGUNDA
BIODE y se le canta a EGUN.

Segn Miguel Febles Padrn.

Estos cujes, tres o nueve, pueden ser de Ator, Guayaba, Rasca Barriga, Mar Pacfico,
Tamarindo, etc., pero nunca de Algarrobo.

Se ponen delante de SHANGO y de OGUN, y se les dice para que se quieren. Entonces
se les raspa la parte ms gruesa y se le marcan los siguientes signos: OYEKUN MEJI,
OTURA NIKO, IRETE YERO, ORAGUN, OGUNDA FUN, OGUNDA BIODE, OGBE FUN, OJUANI
MEJI, OBARA OJUANI.

Cuando se van a usar, a cada uno se le marca: OTURA NIKO, IRETE YERO y OGUNDA FUN.

A los cujes se le amarran cintas negras, rojas y blancas, entrelazadas, y se le roca


bastante Ot.

Se les da de comer huevo, o, picadillo, una eyel llamando a ORUN y a OLORUN,


dicindole lo que se est haciendo y ponindole una flor al agua encima con la que s
limpiaran los cujes bien. Entonces se levantarn stos y se ponen delante de una
mata de Ogued. Se tienen dos pollitos de una libra y dando las 12 M. se le dar un
pollito a OKUN OLORUN y ORUN sobre los cujes. Con el otro pollito se presenta al Cielo,
200
dicindole que cada vez que uno lo llame, l le corresponda y entonces se le da a la
Sombra de uno.

Se busca una hija de OSHUN para que le cocine una cazuela de Oshinshin de acelga,
otro con caldo de malanga amarilla y otro de ame. A sto se le echa bastante ep,
tambin se preparan nueve bollitos de malanga amarilla, nueve olol, nueve okun aro,
nueve adal.

201
El Aw prepara una cazuelita de quimbomb, otra de harina que con todo lo dems
cocinado se le pone al pie de la mata de pltano y se le prende una itan por nueve
das, rezando: PASHAN TAFINO IYALE BELEKO AJAFUN AWO.

Entonces se coge ash de los Signos, hecho de Mar Pacfico. Se le echa encima de los
cujes parados al pie de la mata de Ogued y se le da akuk fun fun llamando a EGUN. El
Aw tendr en la casa preparado un Omiero de todas clases de hierbas para baarse.
Terminada la Ceremonia se KOFIBORI ELEDA con Eyel fun fun, Ob, Or, Efn. Se dar Ob
y se recogen los cujes.

Cuando los cujes se retiran, se rompen y se les dar un pollito dun dun en el mismo
lugar de la Ceremonia, o si no en la mata de Ogued, diciendo: Usted que siempre est
conmigo y que me salve la vida. Y se pasar Or, Efn, Ep, Ot, Ej Tutu, diciendo lo
mismo que dijo anteriormente.

SUYERE:

EYE MAWEO EYE MAWEO EYE MAWEO EYE MAWEO ERU REPE ODARA EYE MAWEO
ASHIKUELU ELEGBA EYE MAWEO

SUYERE A EGUN:

Esto es para cuando se consagran los cujes.


202
ATORI LONI OTORO EGUN NIKU ATORI PASHAN

(Puede asegurar sus ordenes en la memoria del muerto)

203
BUKO OOO MOPE OOO BI MO BI ISAN YI BI ILE KI OYALE KUA OO

(Yo te llamo oh si yo golpeo la Tierra, presntate)

uando se toca en el piso tres puetazos, se dice:

BABA BABA BABA DA MI LOJO

(Padre Padre Padre respndame)

El PASHAN se pone en un rincn, cubierto con telas rojas, negras y blancas.

NOTA: El primero en usar el PASHAN para EGUN, fue el Aw OPOLONCHO ALAPINI, que
viva en OYO.

9.13.- OSUN DE PATIO DE EGUN.

Esto se hace para la adoracin de EGUN, para consagrarlo. Se necesitan: dos pollones
dun dun. Se abre un kutn y se pone dentro una cazuela de barro nueva, donde se
pinta con las pinturas rituales la siguiente atena:
204
+ + + + + +

I I I O I I I I O O I I
O I I I O I I I O O O O
O I I I I O I I O O O O

I O I I O I I O O O I I

205
Se le echan 9 pedazos de Ob, Ep, Atar Agum. Se coge el primer pollo, que se llama
Adi Irey, se le pinta la cabeza y se le echa la Ey y la Juj a la cazuela y se llama a
EGUN. La cazuela se echa ah, se mete el Osun y se tapa el Kutn. Despus el otro
pollo, llamado Adi Irer, se levanta y se mata golpeando sobre el Osun. Su ler, su
ey, una cuenta de todos los Orishas y tierra del cementerio se ponen dentro del Osun,
se le pone el platico y se le pintan los Mejis y se le da de comer akuk y adi, llamando a
EGUN.

OSUN DE EGUN.

Esto es una vara de hierro rematada por un platillo, al cual se le pintan los 16 Mejis.
Cuando va a comer se le cuelgan 16 cascabeles. Cuando se va a dar de comer a Osun de
EGUN se raya desde la puerta del fondo hasta donde va a comer Osun con Efn y otra
de carbn
vegetal. Si es en el monte no se raya nada. Se dar Ob Om Tutu en la puerta, llamando a
Osun y a EGUN tocando tres veces con los PASHANES y despus se matar un pollo en la
puerta. Si se puede, se dar una mano de coco a la esquina, se echa Ot y se viene
cantando:
BABA IDE MORO IDE MORO IKU MAYEKU (Coro:) BABA IDE MORO

Se va sonando a Osun hasta el lugar donde va a comer, se le debe rocear un poco de


Ot, un huevo, o. Habr un Aw con una itan encendida y se le cantarn 7 Suyeres
de OSAIN, un Suyere de OYA, ELEGBA, SHANGO, ODUDUWA, AZOJUANO y se contina
el Suyere (el ltimo es el de ODUDUWA).

200
9.14.- RITO TIPICO DE DAR DE COMER AL CEMENTERIO.

Un plato, se le hace una cruz con Ep, se le echa arroz con frijoles, 9 ej ahumado, 9
pedacitos de Ob, 9 pedacitos de itan, 9 Ash. Se pone al lado del plato un coco de agua
verde, un pauelo de 9 colores; se tapa el plato con el pauelo, se le encienden
alrededor los 9 pedacitos de itan,

201
llamando a OYA, a EGUN, familiares y protectores. Al otro da por la noche, se lleva
con 9 centavos prietos y una botella de o al cementerio y se echa para adentro; y si
no se puede, lo entierra en la sabana donde se pase 9 das. Se busca un pedazo de Palo
Blanco y se le pone una cuenta de OYA y lo deja en un Igbo EGUN. Esto representa al
cementerio.

REZOS PARA DARSE A CONOCER A EGUN.

EGUN EMI OGBA YIMI INTORI NI Odun If Aw

(EGUN, yo soy Fulano de Tal)

EGUN INTORI NI GARO EYI RAN LOMONI EMI ARA EMI IFE

(EGUN, ruego a todos ustedes que me ayuden a mi, as como a mi familia y pido para
todos los difuntos que se acerquen a Dios para que su bendicin los alcance a todos
ustedes).

9.15.- REZO DEL COCO GENERAL DE EGUN

EGUN YEKU YEKU IKU EGUN AWA LORUN YAMA BIFE OBI AYALORUN MAYEBI OBI
200
WAFUN EGUN TIWA.
IKU MAYEBI OLORUN MOWA LODE OBI TIWA MAYEBI EGUN A UN BATI BI IKU LERO IRE
ARA ONU BAYE IRE OBI FI FABI IRE EGUN LAFI
BIKU OKANA YUREO.

201
Cuando se termina el rezo:

OBI EGUN OBI IKU OLORUN

9.16.- REZO A EGUN DE INVOCACION. (MINI MINI)

BABA Fulano de Tal LOSI OLORDUMARE OKU ASHE IKU IRUN ORI MULUKU ONI KAMA
YEPO KAMAYEKUE KOMAWA YENI OLOFIN OBE EKUE BURUKU KOLOYUE OKUA ATANDA
IGBAE AABI AWA MATO IGBAE ADECHINA IGBAE AWIRIWI ISHE ILU IFA BOLA IGBAE
ADOFO IGBAE OKILAKUA IGBAE.

9.17.- REZO DEL COCO DE EGUN EN ARARA.

KUTOTOBI ADRA MIDOPUE ADRA GUEI KUNO SHUMI ZEZUZU MOKUA NUKOVAA
SUAGO NOWA SEDOMOA.

202
(Muerto Sagrado, Adr, nosotros te agradecemos. Adr, nuestro Seor de la Muerte,
nosotros te agradecemos. El Pjaro que vuela no puede tocar su cola con la cabeza.
As tu compaa es inevitable, ayudanos a que todo sea bueno.)

9.18.- KOBO ORI LERI EGUN.

203
Esta es una Obra que se realiza llamando a un Egun Protector de la persona, o sea,
directamente a su Egun Amego Amora Orun, el Gua Espiritual directo de una persona.
Con sto se le da o se le confiere el poder Astral en el Planeta Tierra y tambin se le
emplea para darle conocimiento a EGUN. Esto se hace segn indique EGUN, segn el
Orculo de If, con Pargo, Ej Bo, akuk, adi, eyel, et, etc. Se utiliza como smbolo de
la ler de EGUN un Ob seco, que se raspa bien y se deja liso. Con un pincel se le pinta la
siguiente Atena, utilizando la pintura ritual:

+ +

I I I I

O O O O

I I I I

O I I O

O I
I O

I I

O O

+ +
204
O I O I

I I I I

I O O I

O I I O

205
Si el Egun es Okun, se recuesta la Teja del IGBO EGUN; si es Obin, se coloca dentro de la
teja. Se procede igual que en las dems rogaciones de cabeza, solo que aqu hay ler
simblica y no existe cuerpo. Se le da Eyerbale del animal, cantando:

FOLERI EYE FOLERI EYE ELERI EGUN

Despus se le pone O y se le canta:

ABEYE NILE KONSO WADELE LAURE EGUN, IA KO KONSO WADELE LAURE EGUN. OBA
ILE KO LELE AFEFE AYE ODUDUWA, OGBA ILEKO LILE OKUA RELE AKUARE AKUERELE.
BABA KORIBU IKU EGUN. ABEYE NILE IFA WARA WARA EGUN BAWA OMO NILE KUN.

Se le da Obi Omi Tutu, se quita el O y se pregunta si se le entrega el Obi a la persona


para que lo tenga en su casa o de lo contrario que lo ponga debajo de una Araba.

9.19.- ATENA DE EGUN PARA DARLE DE COMER AKUKO, ADIE, ETU, EYELE.

Se hace en una Ikok de barro, con Efn, Moruro, Osun y Ej Oro, 4 cuadrantes
marcados, en el primero OTURA NIKO, en el segundo IRETE YERO, en el tercero
206
OGUNDA BIODE y en el cuarto OGUNDA FUN.

Cuando van a comer algunos de estos animales de plumas, se dan tres golpes en el
suelo con el PASHAN y se da Obi Omi Tutu, se le ponen 9 pedazos de Obi con una atar,
ep. Alrededor del crculo de efn se le hace otro con o. Se le pone Ash, ek, ej,
ot, awad y al final se le encienden dos velas. Cuando se le arrancan al animal las
plumas de la ler, se canta:

207
AKIA AKIA LORUN ......... BARA AKIA

Despus se le corta el cuello sin cortarle la ler y se canta:

EYE MANKIO EYE MANKIO, ENIRE OGDARA.

Y se finaliza con:

LELEKUN DEKUN ERAN DEKUN UNYEN LELEKUN DEKUN ERAN DEKUN UNYEN LELEKUN
DEKUN ERAN DEKUN UNYEN

Entonces se le cantan Suyeres a ORUN y a EGUN. El animal se pone encima de la Ikoko y


se le echa Omi, diciendo:

ARUNLO EYO UNLO, ONILU UNLO, ONA UNLO.

208
A continuacin se le echa o y se dice IRE ARIKU, IRE OMA.

Despus se le pregunta para donde va el animal.

209
SUYERE DE LA EYELE A EGUN.

OWO MASOKU YELE EYELE OWO MASOKU YELE

ATENA:

+ +

O I I I

I I I O

I O I I

O I I I

+ +

I I O I

I I I I

210
I I O I

I O I O

9.20.- ITUTO DE AWOFAKAN E IKOFAFUN.

Ingredientes:

211
2 pollos, 1 gallina negra, cazuela de barro, 4 platos blancos, soga de estropajo, harina
seca, tela negra, blanca y roja, mariwo, juta y pescado ahumado, maz tostado,
bastn de EGUN un bastn con cintas rojas y blancas, 2 cocos, 4 velas, manteca
de corojo, 16 hojas de lamo, hierbas: algarrobo, espanta muerto, albahaca morada,
escoba amarga, paraso y mar pacfico, ceniza, hoja de malanga, eko, cascarilla,
aguardiente, miel de abejas, agua bendita, carbn, palangana, hilo blanco y negro.

Procedimiento:

La cazuela de barro se divide en 4 cuadrantes y se le pondr la siguiente Atena:

1er cuadrante: OYEKU MEJI

2do cuadrante: OGUNDA FUN 3er cuadrante: OTURA NIKO 4to cuadrante: IRETE YERO

- El carbn se pondr en el centro de la cazuela, as como los paos con el siguiente


orden: blanco, rojo y el ltimo negro. Alrededor de la cazuela, las hojas de lamo.

- Se har Omiero en una palangana con las hierbas indicadas en los ingredientes.

- Se prepara un EBO de limpieza.

212
- Se prepara el muerto y se le da cuenta de lo que se va a hacer.

213
- Se le da Obi Omi Tutu a los guerreros.

- Se le da Obi Omi Tutu a ORUNMILA.

NOTA: Se hace un tablerito en el suelo, en el cuarto de la ceremonia, con ceniza.

El ash debe estar previamente preparado, que lleva ceniza, hojas de pltano quemada y
algarrobo quemada.

Despus se le da entrada a los dolientes y se les marca con cascarilla (Efn) en la nuca y la
mano derecha.

mienza Atefar. El QUE siempre ser de arriba hacia abajo y se dice: IFA ORUN
SA FA LU

NOTA: El ituto de IKOFAFUN se puede hacer con el okpele destinado para eso, que es de
gira, tirando el mismo al revs o, de lo contrario, se atefar con otses chinas pelonas
preparadas de antemano.

Se pregunta por los guerreros, si se van o se quedan. Y a ORUNMILA, si se va


ORUNMILA, OSUN se va tambin. Si se queda, se pregunta con quien se quedan.

214
Se hace EBO TETE EBO KAYELE IKU. Este EBO se realiza con la mano izquierda y en
sentido contrario al normal, a favor de las manecillas del reloj.

215
ODU DEL EBO: OSHE TURA, Odu Salidor, OYEKU NILOGBE, OSHE PAURE, IWORI
BOFUN, OKANA YEKU, Odu AWOFAKAN o IKOFAFUN, 16 Mejis, OTURA SHE, ODI
FUNBO, OJUANI SHOBE, OGBE ROSO.

Este EBO siempre va a la manigua, al igual que los guerreros si se van. Si ELEGBA se
va, OGUN y OSHOSI se van tambin.

Siempre hay que darle sangre, en caso que se vayan y se desbaratan. En caso de
ORUNMILA, igual se le da sangre. Si ORUNMILA se va, se parte el IDE y el collar, y los
IKINES se le introducen en el ano, con el siguiente canto:

SUYERES: IKINES JORO JORO

ALI MO

Se pondr la cazuela de barro con los paquetes y se le pondrn los platos delante.

1ro: Juta y pescado ahumado.

2do: Hilo blanco y negro.

3ro: Soga (hilos empatados)

216
4to: Mariwo.

Empezando por el mayor, tomar el hilo blanco y negro, que previamente es


preparado y se lo llevar a la nuca (si no es familiar, lo romper y lo tirar dentro de la
cazuela, y si es familiar no lo romper y lo tirar en la cazuela). Despus la soga, haciendo
la misma operacin, y por ltimo el mariwo.

217
Esto lo realizarn todos los presentes. Todo se echara en la cazuela. Despus se retiran
los platos dejando uno solo, el cual coger en la mano el aw oficiante y cantara a EGUN,
empezando por UMBA WA ORI. Despus de terminados los cantos, dir: "OMO ALAWO
YARE FI E DENO". Y se rompe el plato. Se recogen los restos y van para la cazuela.

Se coger el pollo y se hace Oparaldo; nos viramos de espalda y se mata el pollo sobre
el piso con un golpe seco. Se envuelve todo y va con el paquete de los guerreros.

Se pondr la palangana con el Omiero y hacer ALBERIN KUNLO.

SUYERE: ABEREKUNLO, MAREO IKUFO SE WAO

NOTA: A la palangana se le echa ash del atefamiento.

Se lavaran los brazos, la cara, la nuca y las piernas con el Omiero. El Omiero sobrante se
rocea por toda la casa, de atrs hacia adelante, y se dejar detrs de la puerta por si
llega alguien haga lo mismo. Despus se botar para la calle.

e coger una jcara con aguardiente y agua, regando toda la casa con el siguiente canto (suyere):
FELEJA KUN PELEYA OKUO

210
Y se bota para la calle.

La casa se limpiar al otro da.

211
La persona que bota los paquetes, debe baarse con cascarilla, manteca de cacao y
prodigiosa.

NOTA: El Aw que se sent a hacer el ituto de aw o de Iyalosha o Babalosha, para no


quedar metido en EGUN y quede limpio, baarse con agua de lluvia de mayo en una
palangana con cepa de pltano, que se le da candela para que suelte un poco de zumo, y
en la misma forma se quema pluma de tiosa y se le aade al agua.
Se lavara las manos, brazos y piernas, y que sto caiga dentro de la palangana y se
bota en el cao.
Se le puede poner un pescado fresco a SHANGO y se le da cuenta a SHANGO, y al
regreso se rogar la cabeza con la cabeza de un pescado.

9.21.- CEREMONIA DE DAR AGUTAN O ABO A EGUN.

Si el Egun es femenino, come Agutn -carnera- y si es masculino come Ab -carnero- y


recibe el nombre de ABO KANEKO. Se pone la siguiente Atena:

+ + + + + +

I I O I I I O I O O I I
I I I I I O I I O O O O
I I O I I I I O O O I I
I O I O I I O I O O I O
210
+ + + + + +

211
O O O O O O O I O I O OII O O I I I O I I
O OO O I I O O O O O I I I
I I O O O O O I I I I I

Estos signos se atefan sobre ash dun dun, que se coloca en la cazuela de barro
nueva. A la derecha se le echa harina de maz y a la izquierda ceniza, y ah es donde se le
pone ek, ej, ep, efn, awad, 9 pedazos de ob con ep y una atar a cada uno, un
Ej Tutu kek y se rocea con ot.

Entonces se le da Ob Omi Tutu y se suenan los PASHANES y a ORUN se le canta:

BABA IDE MORI IDE MORI ASHIKUELU MAYEKU PELE WAO BABA IDE MORI IDE MORI
ASHIKUELU MAYEKU PELE WAO

(Coro) LAKUNFA OKU ORUN OKU ORUN BABA OSUN YEYE BABA OSUN YEYE BABA OSUN YEYE
LAKUNTA OKU ORUN OKU ORUN OYA BINI LADEO OGBABAO

Despus, por lo menos, se le cantan 9 cantos de los conocidos a EGUN.

Durante el canto se toca un Agogo a OBATALA.

Cuando se mata el ABO o el AGUTAN, se canta este Suyere:

212
IKU YERE IKU YERE IKU YERE

(Coro) EYE IKU YERE EYE MANKIO ONIREPO OGDARA EYE MANKIO

Unas veces se descuartiza el animal y otras se echa entero (esto se pregunta). Cuando se
descuartiza se le canta a la carne, echndolas en un hueco y se cosen los animales que
se le han dado.

Despus de darle el eyerbale de Ab Agutn, se mata akuk adi, segn sea Ab


Agutn, Eyel Et. La ler del animal, cuando se va, hay que echarla dentro del hueco,
cantando:

INWA ILE GUN SIWA DELE DARERE LERI ABO LESE OLORUN

INWA ILE GUN GUN SIWA DELE LARERE OKU ORO LERI ABO LESE EGUN FULANO DE TAL.

As se va cantando todo lo del animal y se sigue con el akuk o adi lese EGUN, Eyel
lese EGUN.

ANIMAKU SIWA DELE O ANIKO IGBAYE IGBAYE TONU

AGBOKU AGBOKU AGBOKU FIEDDENU AGBOKU AWO OMO ALAWO FIEDDENU AGBOKU
AGBOKU.

213
Todos los presentes se pintan la cara en la frente y van echando en el hueco,
cantando, si es hombre: BABA LOGDO NILEFUN
BABA LOGDO NILEFUN NILEFUN MANILE
BABA LOGDO NILEFUN

214
Cuando es mujer se canta lo mismo, pero en vez de BABA LOGDO se dice OBINI LOGDO.

Todos los Adimuses se le presentan a ORUN y se le canta:

GBOGBO WANISHE GBOGBO WANISHE ADIMU OLORDUMARE GBOGBO WANISHE


ADIMU EGUN GBOGBO WANISHE.

Y se echan en el kutn, que se tapa cantando:

OMO NILE SOKU SOKU ONILE SOKU SOKU ONILE OLORUN SOKU SOKU ONILE OKU
ORUN

Despus se colocan encima del kutn las flores, caf, etc. O sea, todo lo que se va a
poner y se le encienden 9 itanas alrededor, sobre 9 cepas de pltano:

EGUN FUMI LAWAO ITANA LAWAO OKU ORUN FUMI LAWAO ITANA FUMI LAWAO

Cuando se va a terminar se tira una Igba con Om y otra con Ot, que se va rezando y se
canta:

215
OKU ORUN FELEYA AUN PELE ORUN FELEYA AUN PELE FELEYA OKU ORUN AUN
PELEYA.

Despus se deja detrs de la puerta un poquito de agua (Om) y de Ot, y cuando salga el
ltimo lo bota para la calle. Luego se limpia con Omiero de ABERIKUNLO, cantando:

216
ABERIKUNLO IKU MAREO WAFE SEWAO

Y se lava todo bien. Siempre detrs de la puerta, si se da Ab en la sepultura, akuk. O


si se da Agutn, se da adi detrs de la puerta. El Ab o el Agutn se lleva entre dos
lneas paralelas, una de Efn y otra de cisco de carbn, desde la puerta de la casa hasta
el kutn.

PAIRO PAIRO IKU FURIBUYEMA PAIRO PAIRO IKU FURIBUYEMA

SUYERE PARA PRESENTAR EL ABO A EGUN:

BABA FI ABO FOGUN AFOGURE SILE

SUYERE PARA DARLE AGUTAN A EGUN:

AGUTAN TENIO TENIO

Coro: IKOKO TENIO TENIO TENIO

217
9.22.- CEREMONIA PARA DARLE AYAPA A EGUN.

+ +

I I I I

I I I O

I I I I

I O I I
+ + + O OO O O O O O O O O O
I I O O O OI O O I O O
+ +

O I O I
I I I I
I O O I
O I I O
218
Despus de poner la Atena llevar los siguientes elementos:

219
Una Ayapa, 4 Ob, 9 Atar Aguma, 2 Eyel, 2 Akuk, 2 Eyel fun fun, Ep, Efn, Ot,
Osun, Aar. En una teja espaola, por la cara que corresponda, ya sea el Egun que va a
comer hembra o macho, se pinta la Atena con las pinturas rituales. En el suelo se pintan
con Efn los Odun de los Awoses fallecidos y se tapa con Aar y se le pone encima dos
palos de Moruro y al lado de esto se le coloca la teja espaola sealada. Antes de
comenzar, a la persona se le ruega la ler con Eyel Meji fun fun, despus se rezan los
Odun de la teja y en la Atena del piso se rezan los mejis de If. Esto se rodea con 9
platos de Adim diferentes, ek, ekr, ekr aro, olel, akar, adal, fufu de malanga
amarilla, fufu de ame, amal, il, etc. Despus se le da Ob Om Tutu a EGUN y despus
se le sacrifica la Ayapa, cantando:

EGUN KUSI TULA AYAPA Fulano de Tal EGUN KUSI TULA AYAPA Fulano de Tal AYAPA
AYAPA EGUN Fulano de Tal
AYAPA AYAPA OLORUN AYAPA EGUN AYAPA KUANKONEO

Echando la Eyerbale sobre la teja y sobre la Atena cubierta de aar, cuando se pone el
cuerpo de la Ayapa sobre la aar, entre los dos palos de Moruro, se canta:

AURORA WARAREO AURORA WARAREO


AYAPA EGUN AURORA WARAREO EGUN KUSI TULA AYAPA EGUN

Despus se le da akuk con su Suyere y las dos Eyel con su Suyere igual. Se le cantan a
EGUN 9 Suyeres de elevacin, siendo el primero el siguiente:

IKU ORUN LANEO AKUAEGDE AKUAEGDE ADEDE LEO IKU ORUN LANEO AKUAEGDE
AKUAEGDE ADEDE LEO

220
IGBAYE IGBAYE TONU Fulano de Tal

Los akuk se asan y se untan en ep, las eyels se asan y se untan de or. Los Iales se
sacan y se sazonan bien y se ponen en un plato, que se pone junto a la Ayapa sobre los
palos de Moruro y en un plato se ponen sobre la teja. Al tercer da se recoge todo, se
envuelve en un papel grande, se le echa Juj de los animales y rasura de la Ayapa.
Entonces se hace EBO de EGUN y se manda al pie de una Aragba. Para preguntar hay
dos formas, una con el Opkuele de EGUN, que se hace con cscara de Igba (gira) y otra
utilizando 16 chinas pelonas y atefando sobre Aar fina, Ash In o ceniza. Esta es una
obra muy fuerte, tan grande como darle de comer un Ab a EGUN

CEREMONIAS DE EKU A EGUN.

Se hace un crculo y se marca la siguiente Atena:

+ +

I I O O

I O O O

I I O O

221
I I O O

+ +

O I O I

I I I I

O I O O

I O I I

222
Esto se cubre con Ot y se le echa encima Aar Odo y se le marcan los Mejis. La ek se
viste de nueve colores y se rodea de Ot, se le da en la ler con un Ob despus de
quitarle la maldicin. Se le arrancan pelos del cuello y se dice:

AKIA AKIA OLORUN EGUN AKIA AKIA OLORUN

Se mata cantando:

EKU IKUAYE EKU IKU AYE OTI LORUN OYI LORUN

A la Ek muerta se le pone ekr, ok, akar, olel, adal y se entierra en un kutn,


sembrando una mata de Ogued, y se canta:

EWE LAYE EWE LAYE KUKUTE EWE LA AYE

223
SUYERE PARA DARLE JUTIA A EGUN.

EKU EKU AYE EKU EKU AYE OYI LORUN OYILORUN EKU IKU AYE EWE LA AYE EWE LAYE
EKU OKOA LERI EWE LA AYE EWE LA AYE.

COMO SE DA LA JUTIA A EGUN.

224
INGREDIENTES: Una juta, un akuk, tres Ob, nueve velas, 9 pedazos de cepa de pltano,
ek, ej, awad, ep, o, un tabaco, caf, flores, un pauelo de 9 colores, nueve cujes de
Itamo Real, un plato blanco hondo, un piln de Santo, el cual se haya consagrado, nueve
pelotas de malanga amarilla, nueve pelotas de ame, una jcara de caldo de Il, una jcara
de caldo de verdolaga, una jcara de caldo de cerraja, diez varas de ash fun fun, nueve
atar, efn, media vara de ash fun fun, ajiaco.

Al comenzar la ceremonia, el Aw preparar el plato en el cual se ha de dar la juta y el


akuk en la siguiente forma: en el plato se ponen nueve pedacitos de Ob, embarrados de
ep, con sus res- pectivos atar, ek, ej, awad. Despus se pintar la tela negra con
un pedazo de efn o yeso, con los siguientes Odun:
OYEKU MEJI, OGBE TUA, IROSO YEKUN, OSALA FOBEYO, IRETE FILE y ORAGUN.

Despus, esa tela negra se pone tendida en el piso sobre la tela blanca y sobre sta el
plato antes citado. Se le da Ob Om Tutu a EGUN y el Aw llevar el piln y las 16
varas de tela blanca hasta la puerta de la calle y ah se pondr la tela al piln y los
presentes se pondrn en posicin de una procesin, de modo que cuando el Aw Ob
lo indique los presentes, halando la tela, arrastrarn el piln y el Aw oficiante cantar:

AUN BAWA ORI AUN BAWA ORI AWA OMA LERI YAO Fulano de Tal KAWE.

Este canto, como los dems, se repite varias veces.

OMO ALAWO YARE FIEDENU AKUFAO AKUFAO. INLE ILE IMBELEO OMO YAREO
ENDODUN. TELEMO BATELE TELEMO BATELE WAYEKE WAYEYE IROSO UMBO WAYERE
BIO WAYERE.

221
Estos cantos se prolongan segn la capacidad del Aw oficiante y las dimensiones del
lugar, puesto que hay que recorrerlo por toda la casa hasta llegar al lugar del sacrificio.
Al llegar a ese lugar se baar la juta con un poco de Omiero de ORUNMILA o de
OSHA. Si no hubiese

220
Omiero se har con Yantn, Mar Pacfico, Verdolaga y Atiponla (Para quitar la maldicin
de la juta). Cuando se baa la juta se canta:

PAIRO PAIRO PAIRO IKU FURI BUYEMA NIPE PAIRO PAIRO

Acto seguido, se procede a matar la juta con este Suyere:

EKU YERE EKU YERE EKU YERE EYE EEE ...

Y as se ir cantando hasta terminar la Matanza. Despus se descuartiza y se le


presenta a EGUN. Luego se entregan los platos con los ingredientes, con este canto:

GBOGBO WANISHE GBOGBO WANISHE OBI OMI TUTU OLORDUMARE GBOGBO


WANISHE.

Y as se va cantando todo lo que se ha hecho. Despus el Aw pondr la juta


descuartizada en la parte abovedada del piln y lo ir tapando con las 16 varas de ash
fun fun y, cuando termine, se le encienden las velas alrededor del piln y volver a
darle Ob Om Tutu a EGUN para su conformidad en cuanto a la Obra realizada y
preguntar el camino que coge al da siguiente. Si el Aw tiene conocimiento de cantos
de EGUN, antes de dar Ob Om Tutu para cerrar la Obra volver a cantar a EGUN,
comenzando por AUMBA WA ORI. Cantando nueve o ms, segn sus conocimientos.

9.24.- BASTON ABOKU.


221
Esto se hace en un Palo de Algarrobo que se remata en la empuadura con una calavera
tallada. El Bastn se barrena y lleva la siguiente carga: Raz de Palma, Ciprs de
cementerios, Aragba, Azufre, Ot, Sacu, ler de Agutn de Egun, kol, er, obi, osun, 16
atar aguma, 16 atar jijo.

220
Este se tapa y se le pone 16 Ikordi de Corona. Se pone en el piso OSALOFOBEYO,
OGUNDA FUN, OTURA NIKO, IRETE YERO, ORAGUN, IROSO YEKUN y OYEKUN MEJI.

Se rezan estos Odun y se pone el Bastn encima y se le da de comer una osaidi dun dun,
que se manda a enterrar al cementerio. Despus sto se pone al lado de la tinaja y del
caballo. La tinajita lleva: un frontal humano forrado de Ileke dun dun, fun fun, Ayo meta,
Ot dun dun, Okan Ada, Atilomo Orun dilogun.

9.25.- CONSAGRACION DE LOS PALOS MORUROS.

Estos Palos tienen que ser ambos de igual longitud. Se prepara un Omiero con
Algarrobo, Mar Pacfico, Albahaca, Artemisa, Espanta Muerto, Maravilla, Salvadera,
Rompe Camisa, Quita Maldicin. Se pregunta si lleva Pin de Botija y Paraiso. Despus
se lava con Ot, se rezan los 16 Mejis y se pueden utilizar. Despus de utilizados, se
guardan para otra ocasin.

9.26.- QUITAR LAS LAGRIMAS.

Se le da conocimiento al Difunto o Padrino, con sus nombres y apellidos y nombre de


Osha. Se prepara el OSAIN de EGUN y se lavan los fundamentos, se le da un akuk a los
222
guerreros, una eyel a Ogun y Oshosi y a Osun. Y con una adi se limpian a todos los
presentes y se le da al Fundamento. Con Ob se pregunta el camino que coja. El Aw
debe de coger los 9 medios y con ek, ej, ep, awad, o, ot, limpiarse y botarlo para
donde marque el Ob.

9.27.- ELEVACION Y CANTOS A EGUN.

223
Estos se utilizan para las Ceremonias a EGUN.

AUN BABA ORI EGUN

AWA ORI AWA ORI AWA OMA LEYA

WAKO Fulano de Tal WARO

INA OKU FARAWADO INA OKU FARAWA LODE OKOKAN LAMI WAYEO OKOKAN
LAMILORO OKOKAN ERO OROSUN LAYEO OKOKAN LAMI LORO TELE TEMOBA TELE
TEMOBA TELE
WAYERE WAYERE BI ALA UMBO WAYERE WAYERE BI AWAYE YEO

9.28.- LEVANTAMIENTO Y ROMPIMIENTO DEL PLATO.

Esto es lo que llaman los Yorub la mesa del Ao: ORO TI ODUN ODUDUWA. Ahora
bien, los criollos han cambiado los principios bsicos de todas esas misas y decimos
al principio porque hay quin hace a los tres meses lo que hacan los africanos al ao.
Repetidas veces hemos dicho que el levantamiento del Plato es una Misa Africana, pero
tambin es un tributo que se le est pagando a la Tierra, de las Ceremonias que se le
han hecho en vida al Difunto, para que descanse en paz.

Cuando una persona se consagra, tiene a los 7 das una Ceremonia que termina en la
Plaza TENU UNYEN. As mismo despus de muerta
224 a los 9 das, despus que se regresa de
la Misa de la Iglesia, se le da Ob Om Tutu y de todo lo que se haya desayunado por
los presentes. Acto seguido se le hace Oro cantando. Esta es la Misa de los 9 das
Lukumis. A los tres meses de haber hecho Osha, todo Iworo debe de hacer EBO de tres
meses. As, a los tres meses de muerto se le hace la Misa de los tres meses, que consiste
en: si es hombre 2 akuk fun fun y si es mujer 2

225
adi fun fun, un tallo de Ogued, que simboliza a la persona, hojas de Ogued, ajiaco,
ek, okr, ob, olel, ekr aro, ot bembe, itan, akar, ash fun fun, or, o, atar, ej,
ep, adafun; de todo eso 9 de cada cosa y de elaboracin por medio de los cantos a
EGUN y despus de EGUN a OSHA.

Al ao, toda persona consagrada a OSHA tiene que hacer el EBO del ao, con
animales de cuatro patas a sus Oshas. La Misa del Ao lleva los mismos ingredientes que
la de los tres meses, adems de Agutn o Ab, y despus se le da Tambor a EGUN. El
levantamiento del Plato se le hace a la persona que haya puesto mesa, es decir, a los
Iworos que en vida hicieron dos o ms consagraciones de Osha o que hubiesen
recibido Pinardo. Al primero se le hace porque hizo Santo a otra persona y el segundo
porque recibi los Platos en su Pinardo porque es Smbolo de Mayora. Recurdese que
a ningn africano que no tuviese ms de 8 ahijados se le ha hecho levantamiento de
Plato con Elegdo, Ej Bo, Ab o Agutn.

PARA HACER EL LEVANTAMIENTO DE PLATO.

Primeramente hay que hacerle, en ese da, las Honras al Difunto en una Iglesia, darle a
comer en la casa su Ab o Agutn y despus ponerle en un rincn de todo lo que se
cocine ese da, y encenderle 9 velas, ponerle flores, tabaco, su vaso de agua y
tenerle todo preparado para el Tambor a EGUN. Despus de terminadas las Honras de
la Iglesia, se le pone su desayuno. Se matar un cerdo y se harn las dems comidas
para el almuerzo. Hay que tener bastantes platos nuevos, un mantel largo, para
despus que se haya terminado de almorzar comenzar a tirar del mantel para que
todos los platos se rompan.

226
Aqu comienza el Emyero, es decir, a llamar al muerto. Se comenzarn a cantar
solamente Suyeres de EGUN y el Tambor comenzar a tocar. Hay que tener tambin 9
varas de Cretonas, los Santos que vinieran ese da sern solamente para llorar, pues no
pueden consultar a nadie. Los que participen en sto, en la vspera tienen que rogarse la
cabeza.

Se baila con una careta de Eshi, se coge una batea grande y se llena de Om u
Omiero, se le meten dentro, boca abajo, 9 12 platos, en la misma forma 9 12 Igba
chiquitas y cuando se

227
est Okua y llamando a Oro, en ese momento que los Il estn tocando con sus Suyeres,
con dos palitos al mismo comps, se va tocando la Igba que est dentro de la batea y
cuando se termine la Ceremonia, se van rompiendo todos los platos dentro de la batea
y tambin las Igbas y luego todo ese material y lo dems de EGUN se entierra.

NOTA: Al otro ao de esta Ceremonia, se hace arroz con Eure dun dun y se le pone un
poco a EGUN y los presentes Unyen de lo mismo.

SUYERE A EGUN: Al colgar la sbana en el levantamiento de los platos, se dice:

ASHOLA MIKI EGUN IWORO (La sbana es la gloria del muerto Santero)

Para el levantamiento del plato: PERE MI LA WE MI AYABA DIDE IKU IKU UNLO (Rompe,
levantemos que ya el muerto se va).

9.29.- PARA REFRESCAR OSHA.

Se le da primero que todo Ob a EGUN. Despus se procede igual que el Omiero,


ponindole al lado de cada Osha un plato con pedazos de Ob, de acuerdo al nmero de
la marca del Santo, con su correspondiente Atar.

228
SANTO PEDAZOS ATARE EPO

DE OBI

ELEGBA CABECERA 7 7 "

229
ELEGBA 3 3 "

OGUN CABECERA 7 7 "

OGUN 3 3 "

OSHOSI DE CABECERA 7 7 "

OSHOSI 3 3 "

SANTO PEDAZOS ATARE EPO

DE OBI

OBATALA MACHO 8 8 ORI

OBATALA HEMBRA 8 8 "

230
OYA 9 9 EPO

OBA 8 8 "

OSHUN 5 5 "

231
YEMAYA 7 7 "

BABALU AYE 7 7 "

ORISHAOKO 7 7 "

OLOKUN 8 8 "

YEWA 9 9 "

BROMU 8 8 "

YEMBO 7 7 ORI

ODUDUWA 16 16 "

INLE 7 7 EPO

DADA 6 6 "
232
SHANGO 6 6 "

IBELLIS 4 4 "

233
AGAYU 9 9 "

IROKO 10 10 ORI

Entonces se le da a cada uno su animal correspondiente, echndole eyerbale al plato con


el Ob. Despus se le pregunta para donde quiere ir, incluyendo el plato.

NOTAS SOBRE LOS ITUTO.

Se tiene preparado un Omiero con: Alamo, Algodn, Verdologa, Bleo Blanco,


Prodigiosa y Albahaca Morada. Se coge un puado de hojas de Alamo, se tiran para
arriba y fijarse como caen, leer la parte boca arriba como el dilogn. Ejemplo: Si salieron
tres boca arriba, se separan estas tres y vuelve a tirar el resto, separando las boca arriba.
Si esta tirada con la primera le falta para llegar a 9, se tiran el resto y de las que caigan
slo se cogen las necesarias para completar las nueve. Estas letras se le explican a los
Deudos, las hojas extras se meten en una Igba. Los Oshas se ponen en su Sopera sin
agua y los secretos en un plato aparte. Se coge el Dilogn, se le da cuenta de la muerte
de su hijo y si est conforme, sto se hace sin Moyobar a nadie ni
el Dilogn. IGBO AKUA KUA YOGBE y se tira, la izquierda dice que si y la
derecha que no, aplicndole Regla del Caracol. Hay Oriats que emplean dos Ot de la
calle como IGBO; sto no es necesario.

Despus se le pregunta en igual forma: IWO LOBE LENI (Ud. se va con su hijo). Si dice que
si, se rompe la sopera, los platos y el collar
234
en el cao, las ots se botan al ro, los
Dilogunes en una bolsita con ek, ej, ep, o, efn, que se va con el difunto. En la Igba
donde se echaron las hojas que significan el lavatorio, se echa el palo de la
consagracin, significa el Fifi, Er, Jabn y estropajo, significa el bao de Osha, el
Almagre y los polvos de pintura representa el Osun de su ler. El Or, ep, efn, ek, ej,
el ash de la ler, las cuentas de varios colores los Oshas que le dieron.

235
Hecho lo anterior, Moyubando se mata el Jio Jio, destruyendo la cabeza contra el suelo,
se mete dentro de la jcara. Este pollito se llama Adi Itan, el que abre el camino. Se le
da para que el portero ORA ARERE de OLOFIN haga llegar este Espritu ante OLOFIN.

Despus, cada uno de los presentes menos la familia de Osha, despedazan pajas secas de
maz y la echan dentro de la Igba para cubrirlo todo muy bien. Todo se mete en un
cartucho y se pone bajo el fretro, en la parte de la ler. Esto es lo primero que debe
salir al partir el entierro y se rompe la tinaja. Si el fallecimiento es del Signo OFUN, se
le hace el Ituto con ek. Los Oshas Ibeyis se retiran con Ob, Inle con el caracol de
YEMAYA. Hay Santo o Deidad que nunca se retiran, como: ODUDUWA, YEWA, BROMU,
BROSIA, OLOKUN, AZOJUANO, ORISHAOKO, IROKO, INLE, NANA BURUKU, ABAI, etc.

Estos se pasan de familia en familia. Si Osha se queda, se coge y se pasa por la Ikok del
Omiero y se enjuaga, despus se pasa por agua fresca, despus por Omiero y los deja
as hasta que lo vaya a refrescar.

ITUTO.

El Aw que se sienta a hacer el Ituto de Aw o de Iyalosha para que no se quede metido


dentro de EGUN y quede limpio de todo, se tiene agua de lluvia de mayo, en una
palangana se coge Cepa de Ogued que est un poco seca, se le da In por una
parte para que la suerte vaya cayendo en una palangana y en la misma forma, Juj de
Alakase y entonces se va sacando un poco de Om de all y se lava Ow Otun, Ow Osi y
los brazos y luego elese otun y elese osi, sin que caiga otra vez om dentro de la
palangana. Si es posible, que el om caiga en el cao despus de usada.

NOTA: Cuando sale EGUN de Aw para IBOSUN


236
OKU, lleva este Suyere:
AYE ODUN OILE OSUN MOTELE AYE ODUN OILE OSUN MOTELE

237
Este es un ro que hay en Africa y separa la tierra de los vivos y los muertos.

9.30.- ITUTO DE IWORO.

Se coge una Igba, se le mete adentro una hoja de Ewe Ikok, osun, cinco efn, pintura
azul, cisco de carbn, il seco, guano bendito, itan, ewe odan seco del suelo y Yarako.

Se registra Osha que unl y la OTA VAN ILE IBU, ELEGBA, OGUN, OSHOSI y OKE van
para la sbana. Se rompen todos los platos y todos rompen iale, todo se lava con
ewe Onifin (Albahaca).

Suyere para enterrar a SHAKUANA para Ituto.

SHAKUANA AGBE EDI OJU POPO NIGBO


230
(San Lzaro rinde tu cuerpo en el trmino de tres das)

BABALU AYE, cuando muere el Iworo que lo tiene, entierran la cazuela para a los siete
das sacarlo y se le hace el Ituto.

231
Al cadaver del Iworo hay que rasparle la cabeza para quitarle el Osun y se lava con
Omiero hecho de Emi-Ka (ceniza).

El Babalawo que toma parte en el Ituto o en los ritos funerales, como levantamiento
de platos, honras, etc., dirigiendo esta ceremonia, recibe el nombre de APONA.

EGUN PEGBEDA.

Esta es una Ceremonia que se hace a los siete aos despus del entierro. Los parientes de
Santo o If visitan el cementerio y hacen ofrendas en la tumba de frutas y flores.

Ellos le cantan y le dan Ob y despus ellos regresan a su casa y toman, en honor del
muerto.

SHAWO EGUN.

Recibe este nombre la Ceremonia de Iniciacin en los Cultos de EGUN, que conocemos
generalmente como Jurarse en EGUN.

CEREMONIA A LOS NUEVE DIAS QUE SE LE HACE AL EGUN DEL FALLECIDO.

230
Se realiza porque segn el recien nacido en Africa, a los nueve das se le hace la
Ceremonia de OLORUKO SAMI, o sea, el ponerle su nombre, pues es cuando se
considera que Eled ha entrado en Ar y Emi, es decir, los cuatro componentes del Alma
Humana. As, a los nueve das de fallecido se considera que el finado recibe su OLORUKE
EGUN y se descomponen los cuatro elementos de su Alma.

231
9.31.- REZO DE LOS MEJIS DE IFA PARA EGUN.

BABA EJIOGBE.

AIYE LOKU OMONIKU EGUN ATATABIAKU ENI OSHE PADA IKU AKOAYALOLA AGBO
ALALEKU OMO ABOKU, OMO BIDE, OMO ENI ASHITIBELE KAFILEKE SITOMO ELOMIRAN
ADIFAFUN DESHE PIPA OKE OKUATE, OBALETA TI ODI DUDU EGUN ALAI LAI TI OMO
PAULE LAYE IKU NIBU JEKUA BABA EGUN.

BABA OYEKUN MEJI.

ALEKUTA ADAGBA OYONO IKU DEGUALA DIWALA OYONO TELOKO MOLE ONI EGUN
OKPA EJO NI OKPA AJA OKU NI AJA OGBONI MEGUN. IKU BONLE EKU OKPA OBIDE
KELE KELE EJA MOSHE DAYI. DAYI IKUYE NILU MO AIYE NDO.

BABA IWORI MEJI.

IWORI OMOSO IKU ERI OFO OSHESHE OKU WALODE EDA FERE AUN LODA AIYE
TIMBELORUN TINSHE OMO IKU EWADO IKU KOMO OSHA OBA SHOFO EGUNGUN.

232
BABA ODI MEJI.

OKPA LERI OKPA LERI, OKPA AJOKO BILE KALE BABA IKU YEWE OLOFIN BOGBADOMO
ODE KOBU LEGBE NI ODO KIATE BOKU OLORDUMARE OTA ONIGBO KUMI EGUN.

BABA IROSO MEJI.

243
OSINI LASHE ERIKU OFOROSILO UNTENDE FISELE AUN TOYO IFA BEDE MOYI
EGUNGUN ENI AGBA IBAE ITUTO LENU ASHE BABA EGUN AGBA OMA UMBELEWO EGUN
OTUN, UMBELEWO EGUN OSI IDEDELE IKU BABA EGUN.

BABA OJUANI MEJI.

EGUN OWINO EGUN YOKO ESHU YINLO KPADA AOTOMO IWI OKOLOGUO NI EGUNGUN
KOMA YAMI, AIYE ONI KPAMI EGUN KOMI KPAMI IKU KOSI MAYEBI

BABA OBARA MEJI.

AKO OMO ALOWO DUDU BETOKU BOLI SHALBA BOTOKO GBOGBO KOLE IKU YEWE ABAJE
LORUN ADIFAFUN LOKPOMU OLOKO AJALODE AJAMODE EGUN OTA OLUWO WOKUO
IKU EGUN MIYE MAWA LODE.

BABA OKANA MEJI.

OKANA OYIYI AYA LODE EGUN AROGUYE GUYE BABA AWO EYEGUN OMI KARAN IWA
OMOLORUN OMO IKU OLOIKU LODA UMBATI ORUBO BABA EGUNGUN GBOGBO MO IKU
232
ALASHONA.

BABA OGUNDA MEJI.

ALAGBASA AWO AJU OTI ITAKU KPOKORO AWO EFO ELODEO ADIFAFUN EGUN ISHE
DALEWE ISHE NINKO NIKA ENETOKU GBOGBO EGUN TOLO AWO, ELA FUN, ESHI EGUN.

245
BABA OSA MEJI.

OYIYI NIMOYI NI MONU GUNUGU LORI, OGUN ODE NI MOYE NI MOGBA. ORISHA EGUN
AMAIYEGUN OBEDAKA LIWA IWI IKU TI UNLO, UMBO ILE AWO KOLEDELE AWO
OMOLOKO, ELENO, LOSIDU NIGBE YAKO ELENU UNLO.

DUGBE ALETELO UMBE WOLE AWO KOLE DELE EGUN AWO DINGBE, ALABA DAYI EGUN
AWO IGBANLA ABITA YAKATA TINSHOWO MOKUA OKU OLE MI OSHE GOGO EGUN,
KOWA FOYI MOGBA OSHE GOGO EGUN KOWA FOJU DOTO AGBOTA EJI OSA IKU.

BABA IKA MEJI.

IKU EGUN KATI KOKAMI EGUNGUN MOWA IKA ODUN KATIKE KAMI. ALAGBA ALAGBA
AFERE ARA ONU. JONKA AWO YIBA AGUNFAO EGUNGUN AIYE ILE.

BABA OTRUPON MEJI.

234
ODI LONA AGANA MUYA BABA EGUNGUN ODUN ODODABA LODE IKOKO ALA UMBO
AWA OMA LEWAYA IKU OTERI BASHO EGUN.

BABA OTURA MEJI.

IBORETI EGUN MALE, ALUPARADA ALUKARADI EGUN ADA FUMBO IBU ONETI
TIMBELORUN ABOU ODIFA EGUN KOSHE OKO AGOGO MADENA ILE EGUN IBUSUN OKU
EGUN GBOGBO OTERI MALE.

235
BABA IRETE MEJI.

IKO NILE FELU BANA IKUYE GBOGBO ESHU IGUIDI, EGUN AJALORUN ENI IKU OKUAYA
EGUN LELE BELELEE WOLU ADIFAFUN OLOGA EGUN DUDU ALOGBA AKUEDU IKU.

BABA OSHE MEJI.

BABA EDA BISHE AIYE, BABA EDA BISHE IKU ODUN KEREKERE OMO EGUN. TORE EGUN
TORE EGUN TOMI PEWO LOKO LADE TOBAKIKAN EGUN WASI AIYE.

BABA ORAGUN.

EGUN AFAFA ODO AIYE OMODE AIYE ONDO AMALA BEMALA AWO EGUN BOIKU AWO
EDA EWE, TEDI MOLE AWON LELE AWO LINFOWO IKU KAKUKUN DAGBA OMOTOKO
ALAGBA LAGBA TIMBELORUN TIMBELODE AFO AWEMINO, ODO AIYE IFA ONIMO
OLEJAGBA EGBADO PITA MAJETA OPAWA EGUN IFA DOITA MAJETA KOPAWA IKU EGUN
AWO.

CEREMONIA DE PARGO A EGUN.


236
Esta ceremonia tiene su origen en el Odun OYEKUN MEJI, donde segn la tradicin
conservada en Cuba, se dice que estando OLOFIN y SHANGO en ODO AUYE vieron caer
en Pargo del Cielo y SHANGO se le tir para comrselo. OLOFIN le dijo: "Eso es la
representacin de Oro, el Orisha Ik, Ob de la tierra AYAGBA".

237
Adems, est en la porfa entre la hija de ORUNMILA y la madre de IKU por el Pargo
en el mercado.

Por sto, esta Ceremonia es de mayor trascendencia que la comida de la Agutn a


EGUN. Esto se aplica aparte de OYEKUN MEJI en cualquier Odun que un Osode lo coja
EGUN para su comida. Adems, es imprescindible realizarlo en las honras fnebres para
el Babalawo fallecido y si ste era ALAWO BARE o ARAGBA y mucho ms cosas que
desde la muerte de Eulogio Rodriguez Gaytn, If Akuabori, el 14-04-1943, ya no
tenemos ningn ARABA consagrado.

Hecha esta aclaracin, procedemos a sealar los ingredientes y a describir la Ceremonia.

INGREDIENTES:

238
9.33.- PARALDO.

Lo primero que debo aclarar es el significado de esta palabra en Yorub: "Paraldo"

Esta palabra se compone de los vocablos:

PA = matar ARA = cuerpo ALDO = detrs

Por lo que su significado es: "Matar detrs del cuerpo".

Esta obra se utiliza para quitar o alejar la muerte o un muerto determinado de detrs
de una persona. Existen muy variadas formas de realizar esta obra. Escogeremos una de
las formas ms utilizadas, que es llamada Paraldo por el Odu OTURA NIKO.

Aclaro antes de describir los detalles de esta ceremonia que existen diferentes tipos de
Paraldo, Oparaldo, Kuakaldo. En cuanto a los animales utilizados con referencias a
determinados Odus, se hace con pollos, gallos, palomas, guineos, gallinas, gallinas
cluecas, gallinuelas, gallaretas, etc., y en algunos casos especficos un animal de cuatro
patas y aves.

PARALDO NORMAL OTURA NIKO.


239
Ingredientes: Ave escogida, tiras de colores rojo, blanco y negro, cascarilla,
aguardiente, vela, pao blanco, rojo y negro (Estos paos deben tener 40 x 40 cm el
blanco; 35 x 35 cm el rojo y 30 x 30 cm el negro; juta y pescado ahumados, miel de
abejas. Las hierbas sern: Espanta muerto, albahaca morada, Mar Pacfico, Algarrobo.

Procedimiento:

240
1- Se har un Omiero con las hierbas antes mencionadas: Mar Pacfico, Albahaca
morada, Algarrobo y Espanta muerto.

2- Se har una trensa con la tira roja-blanca-negra, la cual se amarrar con las hierbas
a la pata izquierda del ave.

3- Hacer crculos con cascarilla. Se har un crculo del tamao necesario para que se
ponga a la persona y en el centro de ste se har otro donde se pondr el Odu de ODI
FUN.

4- Se tomar la tela blanca, encima se pondr la tela roja y encima de la roja la negra.
En esta ltima se pintar con cascarilla el Odu OTURA NIKO y en el centro de ste el Odu
a travs del cual se indic el Paraldo.

Diagrama.

241
5- Se pone a la persona dentro del crculo, en el lugar indicado, de espalda al Odu
marcado. Se prende la vela, se le dar el ave para que la aguante, tocndose la frente con
l.
Suyere de vela a EGUN ( Capitulo 9.2 )

6- Se MO-JUBA ( Ver Capitulo 1.1 )

7- OSHE BILE a EGUN ( Ver Capitulo 9.15 ) y se le da coco al Paraldo.

8- Se le echar aguardiente en todo el cuerpo.

9- Se le pondr el ave en la nuca (IPAKO) de la persona y se reza OTURA NIKO y los 16


Odu Meji. Al terminar cada rezo, va el siguiente Suyere: " EGUN YILO, EGUN YILO "

10-Se limpia la persona con el siguiente Suyere (se repite las veces que sea necesario)

SUYERE:

ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO ONILE ONILE, IKU PARALDO ALADO ONILE ONILE, IKU
PARALDO ASOMO ONILE ONILE, IKU PARALDO ASOMO

11- Se matar el pollo con un golpe sobre la Atena donde est pintado el Odu ODI
FUMBO y, simultneamente, se reza ese odu. Y se partir la vela.
240
12- Se le pregunta OTAN con el coco y se le haran todas las preguntas al respecto.

239
13- Se le echar aguardiente en la nuca a la persona y se le ordenar que salte del
crculo sin mirar atras y con el pie izquierdo.

14- Se coger el ave, la vela y los cocos, y se envuelve en las telas y se manda al
destino preguntado.

15-Se mandar a la persona que se bae con el Omiero preparado.

REZO OTURA NIKO

OTURA ONIKO ONIKO LO GBA ABE SI AIYE AWO KE TASHE


AFEFE LORUN ADIFAFUN ORISHAOKO

NAWE YE SHANGO LESE EGUN, OLOFIN, ORUNMILA

REZO ODI FUMBO

ODI FUMBO DADE IFUN KARA KO DADE IFUN KARA WE ADIFAFUN TABA

240
SACRIFICIOS A ORUNMILA.

10.1.- EURE Y ADIE DUNDUN (CHIVA Y GALLINA NEGRA) A ORUNMILA.

Bajo este epgrafe detallaremos el gran sacrificio de If, que es la inmolacin de la


chiva y la gallina negras a ORUNMILA.

Este sacrificio se realiza generalmente en la ceremonia de iniciacin de If y, adems,


cuando ORUNMILA lo pida al Babalawo o a los Onif que estos deseen, en
agradecimiento de algn bien recibido en gratitud de If con este sacrificio.

Ingredientes: 1 chivo pequeo, una chiva negra, 1 gallo, 1 paloma, velas, miel de abejas,
aguardiente, cascarilla, cocos, pescado y Juta ahumada, pimienta.

Se da como primer paso darle cuenta a EGUN y (Obi Omi Tuto). Despus se le da coco
(Obi Omi Tuto) a los guerreros, dndole cuenta de lo que se va a hacer, incluyendo a
Osun. En igual forma se le da coco (Obi Omi Tuto) a ORUNMILA (ver punto #3). Ya
terminado esto y colocado ORUNMILA sobre el ATEPON IFA, se procede a darle el
chivo y el gallo a Eshu (ELEGBA) y las palomas a los guerreros y Osun.

Acto seguido, se lleva la chiva de ORUNMILA para dentro del cuarto o IGBODUN,
conducida por la soga de la mano del oficiante, donde todos los Babalawos tocaron la
frente con la de la chiva, con el siguiente Suyere:
241
PAIRO PAIRO IKU OFO ORI OLOBUYEMA

Esto nace en el Odu OYEKU ODI.

246
Ya frente a ORUNMILA, se procede a darle la chiva y se canta el siguiente Suyere #1 :

(OBA) YANKIYAN YANKIYAN IKU OLORUN (CORO) BARA YANKIYAN YANKIYAN


OLORUN
BARA YANKIYAN

(OBA) YA WESE IKU OLORUN

(CORO) BARA YA WESE YA WESE OLORUN BARA YA WESE

(OBA) OGUN SHORO SHORO (CORO) EYE BALE KARO

NOTA: El Alawo o el Aleyo que le est dando la chiva a ORUNMILA masticar un pedazo
de coco con pimienta y la soplar. A la chiva se le introduce un pedazo de coco en la
boca y se amarrar.

Se procede a matarla, con este Suyere #2:

( OBA) ORUNMILA DEKUN (CORO) ERAN EKUN NJE

241
( OBA) EJE SI MOYURE

(CORO) EBI AMA EJE SI MOYURE EBI AMA

( OBA) EJE LORO EJE LORO (CORO) EJE EJE LORO EJE

( OBA) IRUNMOLE EJE IRUNMOLE EJE (CORO) EJE IRUNMOLE EJE

( OBA) YENYERE MAYA, YENYERE MAYA ODU FOMIWO MUSHASHA MOKERE YENYERE MAYA
ODU FOMIWO
(CORO) Idem

Se sigue cantando:

Despus de haber echado la sangre de la chiva, se le desprende la cabeza con el siguiente


Suyere:

( OBA) O GERE NIRE O

(CORO) LERI AGO GE, O GEGE NI REO LERI AGO GE

( OBA) O MA OBE LERI O


243
(CORO) A KURA KUTAN, OMA OBE LERI O A KURA KUTAN

244
Este Suyere se realiza con la hoja del cuchillo al revs y terminado el suyere se le
corta la cabeza.

Ya cortada la cabeza, se procede a echar agua sobre ORUNMILA y al cuerpo del


animal, con este Suyere #3:

( OBA) IRO KO ISO OWO (CORO) IRO ERO KO ISO ERO

( OBA) ERO ERO KO ISO EROKO MA (CORO) IRO ERO KO ISO ERO

Terminado esto, se procede a darle a ORUNMILA las gallinas negras, presentndosela


con el siguiente rezo:

245
KETO LOTUMI MAYELE EYE KIMIFA NI FIKURA EYE ELEDI RONLE EYE ILE ELEDI RONTE
OYEYE BABA DUDUN ERAN DUDU.

246
Empleando el Suyere #1 anterior, se le da un golpe con el Irof en la cabeza con el
siguiente rezo: LERI ADDIE ORUNMIULA, se golpea y continua: ORUN. y se le arranca y se
le echa la sangre a ORUNMILA, con el siguiente canto:

( OBA) ORUNMILA NI JE, ORUMILA NI JE (CORO) EJE ORUNMILA NI JE EJE

( OBA) IFA NI SI FIKU LA, EJE IFA NI SI FIKU LA.

(CORO) EJE IFA NI SI FIKU LA EJE

( OBA) ADIE DUNDUN (CORO) INA TUTO IFA GBA

Despus se ejecutar OGBE ROSO de la siguiente forma:

SUYERE:

( OBA) OGBE ROSUN NTE ATIDE KUN ATIDE JA ORUNMILA HURUN HURUN MOLE KUIN

(CORO) HURUN MOLE RUIN HURUN

247
Se van arrancando las plumas y se echarn sobre ORUNMILA, con este Suyere:

( OBA) BOBO BO MI

(CORO) ERA BOBO BO MI EJE

Se limpiarn las manos sobre ORUNMILA, con el siguiente Suyere:

MONI OSHA SEREBO, MONI OSHA SEREBO MONI OLOFUN, MONI OSHA SEREBO

Luego de esto, se reza OTURA SHE.

BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN

FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN


248
Despus, se sigue cantando, como en el punto #2. Ya cuando ha dado toda la
sangre, se le introduce el cuello de las mismas en un plato con agua y se canta el Suyere
#3 anterior. Inmediatamente, se echa la miel de abejas (o) a ORUNMILA, con estos
suyeres:

1- OIO O ESE MBO

249
ORI AWO KI KSO FO AWO OIO O ESE MBO
ORI AWO KI KSO FO AWO

(CORO) OSHE MI NIE, OSHE MI NIE

2- MBO TOWO MBO LOWO ORI AWO MSO FO AWO MBO TOWO MBO LOWO ORI AWO
MSO FO AWO

(CORO) OSHE MI NIE, OSHE MI NIE

Mientras se cantan estos dos Suyeres no se le echa la miel de abejas. Se empezar a


echar con el siguiente Suyere:

( OBA) BARA I LA WE OI O BARA I LA WE OI O ODU MAMA LA WE OI O BARA I LA WE OI O

(CORO) Idem

250
Si se le sacrifican a Orunmila ms de dos addie entonces se proceder a echarle agua
a estos animales, los cuales estarn volteados sobre el lado derecho y un Awo le
levantar el ala que queda hacia arriba y l otro derramar poquitos de agua mientras
entonar el siguiente suyere:

TUTUTU TUTUNENE INANKIO AKUAERI, IYOMANKIO AKUARE ODDUN, IYOMANKIO


AKUARE ORISHA.

Luego se procede a virar los cuerpos de las gallinas con el siguiente rezo:

KIKO MAKUA ORO. (Por cada una de las gallinas sacrificadas.)

Y se continuar con el ceremonial por el otro lado con el siguiente suyere:

TUNENE TUNENE OOO.(2 VECES), INANKIO IYAKAWAMA, TUNENE TUNENE OOO.

SIGNIFICADO:

1.-Con el fro refrescamos la candela que agobia y quema las alas sucias y la candela que
agobia y quema terminamos a quien pelamos la candela que quema con la facultad de
los santos.

251
2.-Al calor le ofrezco calma, le ofrezco, oh, la candela que quema y disolviendo nosotros
estamos recibiendo constantemente la candela que quema con la facultad de los santos.

Y entonces se coge una jcara de agua y con los dedos se echa agua sobre todo el
sacrificio, cantando el Suyere de OBARA OGBE:

OBARA OGBE IFA TIMODASHE

252
OBARA OGBE IFA TIMODASHE OBARA OGBE IFA TIMODASHE
ESHU BARAKO

10.2- PARGO (EJA-BO) A ORUNMILA.

A ORUNMILA se le da sangre de Pargo (EJA-BO) en los Odus: EJIOGBE, OGBE ATE,


OYEKU BIKA, OSHE LOGBE, OSHE LEZO.

Adems de estos, cada vez que ORUNMILA lo marque en un Osode.

1- Se le da la sangre de Pargo en EJIOGBE, como recuerdo del tesoro que le trajo a


ORUNMILA el EJA-BO en su vientre al tragarse la corona que el Rey, ensoberbecido,
lanz al mar y al morir ste, no poda poner corona de nadie. El Ob de Arif no traa
corona. ORUNMILA se hizo Osode y le sali EJIOGBE, marcndole KOBORI ELEDA con EJA-
BO y al abrirlo fue que encontr la corona del Rey y a l lo coronaron como Ob de Adif.

2- En OYEKU BIKA, porque cuando el hijo de ORUNMILA perdi la coleta craneal en


este Odu, producto de la paliza del ro, ORUNMILA lo cre para el poder de ORI y lo
consagr con EJA-BO.

3- En OGBE ATE, porque fue donde If comi EJA-BO, en desagravio de la maldad de


los humanos. 253
4- En OSHE NILOGBE, porque el EJA-BO fue el que trajo la felicidad a la Tierra de
EGBADO, con el permiso de OLOFIN.

254
5- En OSHE LEZO, porque fue EJA-BO el que venci al espritu del fuego invencible,
que estaba acabando con ORUNMILA y todos los Orishas, ORUN IMOLE.

Esta ceremonia, al igual que la de EGUN, es de gran poder y debe ser realizada a
conciencia.

Ingredientes: 2 pargos grandes, 2 gallinas negras, pintura ritual, 16 hojas de prodigiosa,


manteca, manteca de corojo, miel de abejas, 16 adim variados, puestos en 16 platos,
16 velas, cocos, manteca de cacao, 2 palos moruros consagrados, 1 gallo colorado
para Eshu (ELEGBA), 1 paloma para OGUN, OSHOSI y OSUN.

Procedimiento: En el piso se echar arena fina y ah se marcan los 16 mejis de If y


OSHE TURA. Encima se pone el Atepn If (Tablero de If); se le echa, en vez de
Iyef, arena. Entonces se divide en dos, con los palos de Moruro al medio, escribiendo en
la arena a la derecha los ocho primeros Mejis de If y, a la izquierda, los ocho restantes.

Despus, fuera de sto y delante del mismo, se pone un crculo de manteca, manteca
de corojo, miel de abejas, cascarilla y la pintura los Odu siguientes:

OGBE ROSO, IROSO UMBO, OGBE SHE, OSHE NILOGBE, OGBE ATE, ODI IROSO, ODI BARA,
ODI KA, IROSO ATE, IWORI BARA, OKANA YEKU, OKANA SA, OSA BARA, OGUNDA FUN,
IRETE YERO.

Se tapan con arena y se le escriben los mejis en la arena. Sobre el tablero se colocan las
nueces de If, como se costumbre. Alrededor se ponen los adims, que se presentan
cantndole:
251
GBOGBO GUANISHE GBOGBO GUANISHE ADIMU ORUNMILA IFA

250
GBOGBO GUANISHE

Se le encienden las 16 velas, una al lado de cada adim, con el siguiente Suyere:

EMI TEMBELE EKUN EMI TEMBELE EKUN


BABA (Odu) IFA ABEOTITI EMI TEMBELE EKUN

Cantando un meji por cada vela encendida.

El Aw oficiante MO-JUBA y reza OSHE BILE y despus reza:

ORUNMILA AWA IFA OMA YERO GBOGBO AWO LESE OLORDUMARE OBAYE LORUN
AGUADA IFA IBA OLUO IBA OYUBONA KAN IBA BABA IBA YEYE MODARE AWA FUMI EJA-
BO ORUNMILA ODARA NI ODARA ASHE OLORDUMARE.

Uno de los pargos se le presenta a ORUNMILA por el Aw oficiante y por cinco hijas
de OSHUN, pidindole a ORUNMILA todo lo que se desea. Se retiran las hijas de
OSHUN y el Aw coge y le arranca las escamas de la cabeza, cantando el Suyere:

( OBA) YANKIYAN YANKIYAN IKU OLORUN (CORO) BARA YANKIKAN YANKIKAN OLORUN

( OBA) YA WESE IKU OLORUN 251


(CORO) BARA YA WESE YA WESE OLORUN

250
BARA YA WESE.

Se abre el EJA-BO, sacndole la sangre de las agallas, salindole por la boca,


cantando el siguiente Suyere:

EJA NIRE MINERE, EJA NIRE MINERE EJA IREMAWA, EJA NIRE MINERE

Esto es cuando se est echando la sangre en el crculo de arena. Cuando se echa sobre
ORUNMILA, se canta:

FOLORI EJE FOLORI EJE EJE LONA FOLORI EJE

EJE NI LORUN IFA IFA LODE MAWA MINERE EJE NIRE MINERE

Con el otro EJA-BO se procede igual en la sopera de ORUNMILA. Despus se tapa con 16
hojas de Prodigiosa o Siempre Viva, y se le da la sangre de las dos gallinas negras
con su ritual normal.

Se le echa manteca, manteca de corojo, escamas del pargo y encima se echan las
plumas de las gallinas, rezando OGBE ROSO. Despus se ponen los 16 adim, cubiertos
con la arena. Se rezan los 16 mejis con sus Suyeres y se le hace ORO a ORUNMILA.

252
Las cabezas de los Pargos las cocina el Aw con la misma sazn de las gallinas, los iales
fritos con manteca, manteca de cacao, que se le pone las cabezas y los iales de las
gallinas a ORUNMILA.
Las gallinas se ponen sobre los 16 adim cubiertos con arena. Los cuerpos de los
pargos se mandan crudos al ro, enseguida. Y a los tres das se hace EBO y las gallinas
van enterradas en una ceiba y se hace It.

10.3- GUINEO (ETU) A ORUNMILA.

Esto es del Odu OKANA KA.

Este es un trabajo muy peligroso.

Ingredientes: 1 guineo, dos palos de Moruro consagrados, 2 gallinas negras, 16 adim,


cascarilla, velas, cocos, 1 gallo, mucha manteca de cacao, hierba de If Prodigiosa y
Frescura.
Procedimiento: En el piso se pinta una Atena, con los Odu siguientes:

+ +

I I O I

253
I O + + + I I

I I I I O O I I O II I OO I O O O I O
I I O O I IO I O I I O
+ +

254
OI O O
I I O O
I O O O
OI O O

Esto se cubre con arena y encima va el Atepn If (Tablero). En ste se pintan los 16
mejis y se cubre con arena, se colocan sobre el tablero, dividiendo en dos los palos
Moruro y sobre los palos se pone ORUNMILA dentro de una jcara, cubierto de hojas
de Prodigiosa. Sobre esta jcara se pondr otra, a la que se le pinta OSHE TURA,
OTRUPON KA, OTURA SHE, OKANA SA; dentro de sto se pone un kolo y 4 pimientas de
Yamao, cubrindose con hierba Frescura.

Se le da Obi Omi Tuto a Eshu (ELEGBA) y despus a ORUNMILA. Se le da el gallo a Eshu


y despus se le mata la ETU (Guineo), echando la sangre en la jcara y dejando caer
una gota dentro de ORUNMILA, cantando el siguiente Suyere:

ETU ASHA ILE FUN LORISHA ORUNMILA TIKA IKU AGBALA

Con este canto se echa la sangre en la jcara y cuando se deja caer la gota dentro de
ORUNMILA se canta:

SUYERE:

AWO ONIFA OPA ETU BALERI ORUNMILA BAWONISHE IFA ODONA


255
Despus se procede en la forma de darle el pargo a ORUNMILA.

256
10.4.- AGBANI (Venado) A ORUNMILA.

Esta ceremonia es propia del Odu IRETE MEJI, aunque puede drselo a ORUNMILA en el
Odu que l pida, para resolver una situacin. El venado se le da a ORUNMILA para evitar
epidemias y cosas malas, hay que realizar escrupulosamente el Rito, pues es muy
riesgoso.

Ingredientes: 1 AGBANI (Venado), 1 chivo, 1 carnero, 2 guineos, 2 gallinas negras, 4


gallos, 8 palomas blancas, aguardiente, juta y pescado ahumados, manteca de corojo,
manteca de cacao, maz tostado, velas, ern mal, 16 adim distintos, hojas de
Prodigiosa.

Ceremonia:

A ORUNMILA se pone en una jcara y se cubre. En el piso se hace una Atena con los
siguientes Odu: OSHE TURA, los 16 Mejis y OTURA SHE; encima se echa arena hasta
cubrirla.

Sobre sto se pone el ATEPON IFA (Tablero) donde se pintan los 16 mejis, los 8 primeros
a la derecha y los 8 restantes en la parte izquierda, separados por los dos palos de
Moruro consagrados. Encima se pone la jcara donde se encuentra ORUNMILA. Frente a
ORUNMILA se pinta una Atena, con los siguientes Odu: OGUNDA FUN, OYEKU MEJI,
OTURA NIKO, OSHE PAURE, IRETE UNTENDI, 257
OGBE WEE, OSALA FOBEYO, OJUANI
IRETE, OGBE SHE, OTURA RETE, OGBE YONO, IKA MEJI, BABA EJIOGBE, OSA RETE,
OJUANI IKA. Esta Atena se cubre con arena y sobre ella va una jcara con 16 pedacitos de
carne de res (ern mal), ek.

A SHANGO se pone al lado izquierdo de ORUNMILA y Eshu (ELEGBA) a la derecha. Se


procede a darle cuenta a EGUN de lo que se va a hacer y se le da OBI OMI TUTO. Y se le
da el animal segn el EGUN director del Aw, gallina o gallo.

258
Se procede a darle OBI OMI TUTO a Eshu (ELEGBA) y a SHANGO, dndole cuenta de lo
que se va a hacer. Despus se le da OBI OMI TUTO a ORUNMILA, rezndole y dndole
cuenta de lo que se va a hacer. Terminada esta parte de la ceremonia, se tiene
preparado Omiero de 16 hierbas de If, se baa con este Omiero el venado, con el
siguiente Suyere:

LOBA OWO OKU KOWE OSE ORO EGAN ORO TEKOWE KORIKO
AYASU ONI SURU ERANKO ABI OWO ELESE BI ORISHA.

Traduccin:

Cofre de dinero, cuando va a morir l no se lava con jabn, Espritu del monte que
no usa esponja para baarse slo los unos y el Omiero de If, paciente animal Orisha que
tiene dinero en sus patas.

Despus se enjuaga con mariwo y una pluma de Loro, cantando el Suyere al mariwo:

MARIWO MOSODE, MARIWO MOSODE BABA AKIKU MARIWO MOSODE


IKU UNLO, ARUN UNLO, EYO UNLO, etc.

Acto seguido se le da el chivo a Eshu (ELEGBA) con el gallo como es conocido (se le
259
baila la cabeza y se le presenta la carne). Terminado sto, se le dan el carnero y los gallos
a SHANGO y el guineo. El cuerpo del carnero va para un kutn, junto con el guineo. Los
gallos, no.

260
Despus se amarra el venado y la Apetev, acaricindolo con el IRUKE, lo lleva frente a
ORUNMILA. Esta se para delante de ORUNMILA y se le rezan los 16 mejis; y despus
el siguiente rezo:

AGBANI LORUN OBEJE LEKENYE IFA ODUNYE IFA ODUNTA IFA ODU MURELE ODU
MURELE ODU MURELE ANA LOSHANA OLUWO EPETU MODU OGBEYU BERE
AGBANI ORIJU KEKE.

Traduccin:

El venado es dulce para comer y para mirarlo, l es delicado de entrar en la casa y


ofrenda delicada a nuestro If, lo come Odu por Odu su centinela del monte, dueo del
monte.

Entonces se coge y se sacrifica el venado, echando primero sobre la jcara de la


arena y las ltimas gotas de sangre se echan sobre ORUNMILA y se le canta el siguiente
Suyere:

AGBANI MITE AGBANI OJOTI AGBANI GBOGBO OJO IKURE AIYE

Despus se le desprende la cabeza con el canto ritual, que lleva esta ceremonia.

257
1- OBOYE NI OBALUMO LERI AGBANI (Coro igual)

2- ABESHERERE ABESHEREREO KAWA ALODO

258
OLOFIN FIEDINU AWO LORERE (Coro igual)

Entonces se le saca inmediatamente el corazn, el que se saca enganchado con el Irof,


se le besa y se le echa manteca de cacao y se envuelve en una hoja de Siempre Viva
(Prodigiosa) y se le reza el Odu IRETE MEJI, despus se le pone dentro de ORUNMILA,
cantando:

UYERE: OKAN AGBANI TINSHOWO ORUNMILA APE ETOKOWA SI OLORUN


ADURA OTO KOWA AWO BABA ARIKU

Traduccin:

Corazn de venado, fortalece al Babalawo Dale toda la salud.

Despus se le dan las dos gallinas negras, con el ritual acostumbrado. Terminado sto, se
retira el cuerpo del venado, cantando el siguiente Suyere:

1- ODELU KURA KURU ODELU KURA KURU

ENILA ORO DE AWO ODI LUKURU KURU (Coro igual)

2- ARA AGBANI BOI KUYADE LOWOYODE LOWOYODE


259 (Coro igual)
3- OWO ILE KOWA ILE ( Coro: OMA IRE KOMA ILE )

260
4- ODIDE ARA AGBANI WAN TOLOKUN KUWA ILE BEKUMBA KUE ERAKO ( Coro igual )

El cuerpo del venado va para el kutn, junto con el carnero y el guineo. A sto se le
dan 2 palomas blancas, cantndole:

SUYERE: BERE LELE IKU, IKU LAYERE AWA OKU AGBANI BAYENI SHANGO OMO
YALAR WAYERE OWUO MASOKU YELE EYELE OWUO MASOKU YELE

espus se tapa el kutn, cantando el siguiente Suyere:

BI OBU BAKU LEYE ELE BI OBU BAKU LEYE ELE BI OBU BAKU LEYE ELE
Entonces se baila la cabeza del venado a ORUNMILA, cantando el siguiente Suyere:

GBOGBO ATOWOMI OTO WOMI ATOWORE AKUARIMA ORI ODI LERI AGBANI ODORI OYURI
ADEDERE MONI ADEDERE MONI

EEN ENU LEMIO TENTE EFUN EMI LEMIO

TENTE EFUN OBA FOBAO, TENTE EFUN OBA FOBAO ORENTE EFUN OBA FOBAO.

261
Despus se le pone a ORUNMILA encima y se le prenden 16 velas a ORUNMILA.

Al da siguiente los iales de las gallinas se ponen sobre ORUNMILA asados y las
gallinas asadas se ponen sobre la arena. Se le ponen 16 adim a ORUNMILA, a Eshu
(ELEGBA) se le ponen los iales de sus animales y a SHANGO los de los gallos. Al tercer
da se coge todo, se hace EBO y despus ITA.

NOTA: La cabeza del venado ya seca, en el hueso, se entiza con mariwo con una pluma de
Loro y se le pone a ORUNMILA de por vida.

10.5.- CHIVO (OWUNKO) A ORUNMILA.

Esto es del Odu ODI OJUANI y se hace para ganar una guerra.

Ingredientes: 1 chivo negro, 4 gallos, 2 gallinas negras, 16 adim de ORUNMILA,


manteca de corojo, pimientas, cocos, juta y pescado ahumados, manteca de cacao,
tres ames, velas, maz tostado.

Procedimiento: En el piso se pinta la siguiente Atena: OSHE TURA, OGUNDA YEKU, ODI
260
OJUANI y OTURA SHE. Se deja un buen espacio y se pone: OYEKU MEJI, OGUNDA FUN,
OTURA NIKO y ORAGUN.

Se cubre con arena.

Se coloca el ATEPON IFA (Tablero) en el centro de las Atenas y se le pintan los 16 mejis,
como si fuera a dar Pargo, se cubre con arena y se le ponen 2 palos Moruro
consagrados y en dos

261
jcaras se pone a ORUNMILA tapado con Prodigiosa y Orqudea. Ya preparado sto, se
procede as:

Se le da cuenta a EGUN (OBI OMI TUTO) de lo que se va a hacer. Se le da cuenta a


los Guerreros (OBI OMI TUTO) de lo que se va a hacer. Se le da cuenta a SHANGO (OBI
OMI TUTO) de lo que se va a hacer y, por ltimo, a ORUNMILA.

El Aw llevar sobre la cabeza una canasta con tres ames y conduce con las manos al
chivo vestido de tela blanca, con un collar de mariwo y 101 agog pequeo; lleva
tambin las dos gallinas negras y lo entra en el cuarto. La Apeterv recoge los ames y
las gallinas y los pone delante de ORUNMILA contndole. El chivo tendr en su boca una
hoja de Jobo y el Obi. Para sto, se le canta:

ELAGBEWO ORUNMILA UNYEN OWUNKO ELAGBEWO

Ya se le habrn dado los gallos a Eshu (ELEGBA), OGUN, OSHOSI y SHANGO.

El chivo se le presenta a ORUNMILA y se le sacrifica con los cantos normales de la


matanza echndole la sangre primero a la jcara, con sal, 16 pimientas de Guinea y
manteca de corojo; lo ltimo sobre ORUNMILA, adems de los cantos normales se le
canta:

SUYERE: ELA MI IFA GBAE NAGBE LONI

260
El cuerpo del chivo se saca del cuarto. La cabeza la coge el Aw entre sus dientes y la
baila a ORUNMILA. Despus la tira para afuera del cuarto y sigue bailando. El Aw
corta un pedazo del pecho y lo cocina bien, despus de lavado con Omiero. Esto slo lo
comen los Awoses. La Apeterv come los riones, la Oyugbona coge las paletas. El resto
se cocina en salsa y lo comen todos.

261
Los huesos de los que se comen los Awoses se ponen en una jcara grande, llena de
ek y manteca de corojo, y a la maana siguiente, antes de It y despus de NANGAREO.
La cabeza, la cola y el cuello se cocinan con los tres ames y sto se come despus de It.

Las peladuras del ame, unidas con una tira blanca, se meten en una jcara con agua, se
ponen en la puerta de la casa y al terminar It se lleva al monte.

La mandbula inferior se seca y se pone de adorno a If.

El canto para entrar el chivo es Arar.

1- IFA ORUNMILA ATOBOBI IMOSHE AKOKPO ENIA, EMI IE DE WAYI.

2- ELA LE AKUA A POBE OFIE MENA ANI MAYEKEKU MAJE KOLE XEE NOGBO ERAN
BEE DO GBETE GBE.

3- LAE NOGBO KARNO BONE YI HE ME ENA KU ETE LESE MIYO TIWE.

4- XEE NO GBE KARNO BANO DO GBETO GBE BENE NAKE MEE NA JE ETELE MI YO
LIWE.

262
5- YO ME NI MA NUDUDU IFA YEWA YINU IFA EDO ASHENI IFA.

En YORUBA:

263
IFA ORUNMILA ATEGBINI IMOSHE, AROKU ENIA, EMI LODE WAYI, IKU UNLO, ARUN
UNLO, EYO UNLO, etc., EIYE ORUN UNSORO EMI MOPOE, KORO MI FUYE ERU
UNSORO ENI MOPOE KERO NI FUYE ORUN IMOLE ORUBO, EMI LOKUA MOPOE, WON
SHE BI IFA WENSHE ENYE IFA, MOKE ASHI LOKUA. OWUNKO WEN ASHE LOPUA
OWUNKO WEN ASHE LOKUA OWUNKO, WON ASHE NI IFA IBORU, IBOYA, IBOSHESHE.

264
10.6.- EJA-ORO (GUABINA) A ORUNMILA.

Esto es del Odu OSHE PAURE. Es una ceremonia muy delicada.

Ingredientes: 2 guabinas, 2 gallinas negras, 2 gallos, 16 adim de ORUNMILA, 16 velas,


manteca de corojo, mucha miel de abejas, gbogbo tenuyen, cocos.

Procedimiento:

Esta obra tiene que realizarse al pie de una mata de Paraso.

En el piso se pinta una Atena con los 16 mejis, como para darle el Pargo a
ORUNMILA. La nica variante es que se pinta OSHE PAURE en el centro del tablero.
Esto se cubre con arena fina y se le ponen los dos palos moruro y encima se ponen las
jcaras con ORUNMILA y se tapa con hierba Prodigiosa.

Se le da OBI OMI TUTO a EGUN, despus a Eshu (ELEGBA), dndole de comer.

Se le dar OBI OMI TUTO a ORUNMILA y se 265


reza:
OLOFIN GIJE ELADIPO EJA-ORO ORUNMILA FOMINI ERAJE EJA-ORO OLOJEUN EJO UNLO
AJOGUN UNLO, ARUN UNLO, OFO UNLO, etc. ORUNMILA AWAJE AJEMONUMI MOJAGO
SHEBONLA ISALAYE ORIRUBO ATETE TERU.

Entonces se procede a darle a ORUNMILA las dos Guabinas, empleando el mismo sistema
que para el Pargo, aunque lleva el siguiente Suyere:

266
ORUNMILA EJA-ORO NIFA FIMANJE ORO, FIMANJE OSAN, FIMANJE ALE, FIMANJE ORUN
ARIKUBABAWA

A las Guabinas se le separan las cabezas y se ponen en un plato. A cada plato se le pintan
los 16 mejis y se ponen uno a cada lado de ORUNMILA. Despus se le dan las dos gallinas
negras, con su ritual normal y se le echa bastante miel de abejas.

Los cuerpos de las Guabinas van con agua fresca para la orilla del ro. Se rodea a
ORUNMILA con los 16 adim. Al tercer da se hace EBO con todo y despus se hace It.

10.7.- ABO (CARNERO) A ORUNMILA.

Esto es del Odu OGUNDA BIODE. Es para vencer una guerra.

Ingredientes: 1 carnero carmelita, 1 chivo, 2 gallinas negras, 5 gallos, gbogbo tenuyen,


coco, velas.

Procedimiento:

267
En el piso se pinta la siguiente Atena: OYEKU MEJI, OGUNDA FUN, OTURA NIKO,
ORAGUN, OGUNDA BIODE.

Esto se cubre con arena fina, al lado se pone el ATEPON IFA (Tablero), al que se le
pintan los 16 mejis, de EJIOGBE a OKANA a la derecha y de OGUNDA a ORAGUN a la
izquierda. Se cubre todo con azufre y se le ponen dos palos de moruro consagrado. Al
lado de sto se pinta en el piso la firma de OGUE, donde se colocan estos a SHANGO
y dentro de ste se pinta la siguiente Atena: OSHE TURA, OGUNDA BIODE y OTURA
NIKO.

268
ORUNMILA tiene que entrar al cuarto dentro de la batea de SHANGO y despus se pone
sobre el tablero, y SHANGO al lado derecho sobre su OSUN. OGUN se pone a la izquierda,
sobre su propio OSUN pintado en el piso. Eshu (ELEGBA) se pone dentro del IGBODUN o
cuarto.

Se le da OBI OMI TUTO a Eshu (ELEGBA), OGUN y SHANGO, y al final se le da OBI OMI
TUTO a ORUNMILA, rezndole despus de OSHE TURA este rezo:

BABA OLOFIN ODURE AWO ORUNMILA OGUNDA BIODE AGUARIZA EMO KONIKO
MILOYO OLUKOSO ATI OGUN KOFIDAN IDEDAN ENIKAN OPA ABO DUDU, OBA GBOGBO
ARUN UNYEN OGUNDA BIODE ATI GBOGBO AWO.

Despus se rezan los 16 mejis y OGUNDA BIODE.

Se le da el chivo y el gallo a Eshu (ELEGBA). A ORUNMILA se cubre con hojas de


Vacabuey, hierba Ayo y Prodigiosa. El carnero va engalanado con mariwo y se mete para
el cuarto con una cadena de OGUN al cuello. Se pone frente a ORUNMILA, se le da
cuenta y se le mata el carnero, echndole primero a la arena, despus a OGUN y
SHANGO, y las ltimas gotas a ORUNMILA, cantando el siguiente Suyere:

ORUNMILA EKUN PA ABO JU EJEWE

La cabeza del carnero se le clava un OGUE y se pone sobre el tablero. Y se le hace


269
ORO a ORUNMILA.

El cuerpo del carnero se rellena con toda la comida. Se le dan dos gallos a SHANGO, y
dos gallos a OGUN. Y las dos gallinas negras a ORUNMILA.

270
Al tercer da se recoge todo, se hace EBO y despus se hace It.

Del azufre del tablero se recoge, se marca OGUNDA BIODE en la puerta de la casa, se
cubre este signo con el azufre y se le prende candela, rezando el Odu, para que el
humo aleje a todos los enemigos. El EBO va para donde indique ORUNMILA.

10.8.- AWASA (JUTIA) A ORUNMILA.

Esto es en el Odu OGBE TUANILARA.

La juta se amarra en el patio, se pone cerca de ORUNMILA, junto con los guerreros.

Ingredientes: 1 juta, 2 gallos, 2 gallinas negras, 16 adim, miel de abejas, manteca de


cacao, cascarilla, juta y pescado ahumados, 4 cocos, 16 velas.

Procedimiento:

271
Se hace una Atena en el piso con los 16 mejis y se coloca Eshu (ELEGBA), OGUN,
OSHOSI. Al lado de sto, se pinta un crculo de cascarilla y dentro se pinta la siguiente
Atena: OSHE TURA, OGBE TUA, OKANA SA, OTURA SHE. Se cubre con arena fina y se
pone encima el ATEPON IFA (Tablero) con los 16 mejis pintados. Se cubre con arena fina
y se le ponen los dos palos de moruro consagrados y encima se pone a ORUNMILA, en
una jcara que se tapa con EWE KORODO (Canutillo).

Se encienden las 16 velas, se MO-JUBA como se hace habitualmente, se hace OSHE


BILE y despus se continua con el siguiente rezo:

272
OLOKUN FUMILA YAMODURE YEYE MI OLOKUN BABA OLORUN ATETE AWASA OLOWO
AYUMUNI NIRE ABU FENI YAWAO FEFE
YEKUTE OKUN IKU.

Se coge la juta, que est dentro de un saco y ha sido lavada con Omiero, se levantan
dos Obi, teniendo uno pintado OYEKU MEJI y ORAGUN y el otro OGUNDA FUN y OTURA
NIKO.

Se le da el primer golpe a la juta, diciendo:

ORITIKUNLO; y se canta ESHU BARAKO.

Despus se da el segundo golpe a la juta, diciendo:

MADEO; y se canta ELEGBA EE.

Despus se da el tercer golpe a la juta, diciendo:

APON JURU; y se canta ELEGBA NI TOLA ROMESEKU.

273
Entonces se mete el cuchillo, cantando:

274
EKUTE PAWANKO OLUWO KOMBA IRE

Se le da la sangre a los Guerreros y las ltimas gotas se le echan a ORUNMILA.

Despus se le dan los gallos a los guerreros y las gallinas a ORUNMILA.

10.9.- EJA-EJO (ANGUILA) A ORUNMILA.

Esto es del Odu BABA EJIOGBE.

Ingredientes: 1 anguila, 2 gallinas negras, arena de ro y de mar, pimienta de guinea,


pedazos de carne de res, SARA EKO, miel de abejas, manteca de cacao, cascarilla,
aguardiente, hierbas: Prodigiosa, Bledo Blanco, coco, velas, juta y pescado ahumados.

Procedimiento:

Se coge la arena de ro y de mar, se cirne y se le agrega juta y pescado ahumados, y la


cabeza de estos machacada. Se echa ash de EWE, se rezan los 16 mejis, se riega la arena
y se le echan 16 pedacitos de carne de res,275
2 pimientas de guinea machacadas. Se echa
en el ATEPON IFA y se pinta en el centro BABA EJIOGBE. Y se pone una mano en cada
lado; se tiene hecho un Omiero con agua de ro donde se trajo la anguila.

Antes de matar el EJA-EJO, se toca con la misma a todos los presentes y se canta:

SARAYEYE EYIN LOWA

276
SARAYEYE EJA-EJO MAREO

SARAYEYE IKU MAREO, (se mencionan todos los osobos)

Despus se dice:

IKAN BORUKU UNBATI OSODE UNLO SARAYEYE EJE-EJO MAREO UNLO SARAYEYE EJE-EJO
MAREO UNLO SARAYEYE EJE-EJO MAREO

Se le da OBI OMI TUTO, dndole cuenta a ORUNMILA y los Awoses arrodillados frente a
If le presentan la anguila a OLORUN, cantando:

EJA-EJO KONOWAYE IKU EJA-EJO KONOWAYE

IKU OBALAYEO NIKUWA ORO OLORUN ORUNMILA ISOTA IKU UNLO, IKU UNLO, IKU UNLO.

Se le pone la anguila a ORUNMILA y se le reza:

(Rezo de ORUNMILA)

Entonces se le da la sangre de la anguila a ORUNMILA. Esto se deja encima de If.

271
Se tiene preparada una jcara con SARA-EKO (EKO, azcar blanca, miel de abejas,
manteca de cacao, cascarilla, aguardiente, Prodigiosa y Bledo Blanco). Esto se riega
encima de ORUNMILA.

Cuando se est dando la sangre, se canta:

ADELE YEKUN ERANDE KOUN YEUN

Despus se le dan las dos gallinas negras, con el ritual acostumbrado. Estas se abren y se
ponen encima de cada mano. Todo esto despus se lleva para el ro (la arena, las gallinas
y la anguila).

Terminado sto, el Aw se baa con el Omiero que qued y al otro o el mismo da


puede llevar las gallinas y la anguila al ro, donde le dar cuenta a OLORUN y a
ORUNMILA de lo que se ha hecho. Al otro da, el Awo se mira con If y se hace EBO.

El da que se le est dando comida a ORUNMILA, se le har ORO dentro del cuarto.

10.10.- AYAPA (JICOTEA) A ORUNMILA.

270
Esto es por el Odu OSA KULEYA o cuando lo indique If.

Ingredientes: 1 jicotea grande, 3 gallos, 1 paloma, 2 gallinas negras, 16 velas, 4 cocos,


manteca de cacao, cascarilla, manteca de corojo, miel de abejas, aguardiente, 16 adim
de ORUNMILA, arena fina, hierba: Prodigiosa, Llantn y Flor de Mrmol; pintura ritual,
Flecha de acero, ODU-ARA, vino seco.
Procedimiento:

271
Se pinta en el piso una Atena con: OGBE SA, OSA KULEYA, OSHE TURA, OTURA SHE. Se
cubre esta Atena con arena fina y sobre sto se pone el ATEPON IFA (Tablero). Se le
pintan con pintura ritual los 16 mejis. Despus, se cubre con arena fina y se le ponen
los dos palos de moruro consagrados.

Encima de los dos palos se colocan 2 jcaras conteniendo a ORUNMILA, que se cubren
con hierba Prodigiosa, Llantn y Flor de Mrmol.

Al lado de sto se pinta un OSUN de SHANGO de doce crculos y se pone a SHANGO


encima.

Frente a esto, se hace un crculo y se pinta dentro IRETE BATRUPON. Se cubre con arena
fina y se pone encima una jcara con vino seco y 6 pimientas de guinea.

Se le da el gallo a Eshu (ELEGBA) y la paloma a los Guerreros. A la jicotea se le pintan


en el carapacho los 16 mejis y OBARA TRUPON. Se le encienden las 16 velas a ORUNMILA
y se le da OBI OMI TUTO y OSHE BILE, dndole cuenta de lo que se va a hacer. Despus,
se le reza:

ORUNMILA IFE LEBO ORUNMILA TOKPA AYAPA TIRE LERI LABE ATEPONIFA AWO AHUN
FOKUN OSAIN AHUN LOFIYOROKO IFA MO IFA AWO IFA ARIKO BABAWA.

Entonces se coge la jicotea y con una flecha de acero donde se haya pintado el Odu del
272
Aw y se le atraviesa por la cabeza de la jicotea y con una Odu-Ar se le arranca la
cabeza, dndole golpes sobre el carapacho. Se echa la sangre primero a SHANGO,
despus a la jcara con el vino seco y por ltimo a ORUNMILA, cantando:
IFA ODARA EMI ODARA ORUNMILA LOKPA AYAPA IFA ODARA EMI TEMELE OKUN AYAPA
IFA ODARA
La cabeza de la jicotea se mete debajo del tablero. Despus se le dan los 2 gallos a
SHANGO y las dos gallinas negras a ORUNMILA. Se le cantan dos Suyeres a SHANGO y a
ORUNMILA.

273
Despus todos los Awoses beben del contenido de la jcara. La jcara se ahuma y se
le pone dentro a ORUNMILA para que se seque.

Las gallinas se ponen sobre la arena ya conocida, donde estuvo la jcara con vino seco, los
iales van sobre ORUNMILA.

Los gallos se presentan a SHANGO y los iales junto con ellos. El cuerpo de la jicotea se
manda relleno al ro. A los 3 das se hace EBO con todo y se hace It.

274
EBO (SACRIFICIO)

E - Partcula prefijada para convertir el verbo en un sustantivo de accin, movimiento o


pasin.

BO - Sacrificar.

El concepto es: Es el reflejo condicionado que mueve los procesos naturales y es


capaz de transformar el curso de los acontecimientos de la vida.

El sacrificio est indisolublemente ligado al hecho de realizar una ofrenda u homenaje


utilizando cualquier elemento, bien personal o de la naturaleza.

En nuestro pas la prctica del EBO es elemental en cualquier mecnica del sistema
OSHA-IFA.

275
El EBO se divide en tres partes:

1- INVOCACION: Rezos especficos.

2- ANIMAL Y OBJETOS ESCOGIDOS: Sacrificio.

3- ACCION: Trabajo.

La Deidad que rige el EBO es Eshu.

276
El EBO es una trada donde se encuentran la persona, Eshu, OLORUN o Ser Supremo. If
dice:

1- Aquel que sacrifique ser absuelto. 2- Que el sacrificio es la liberacin.


3- Que la vida no es ms que el proceso de dar para recibir.

Debemos explicar que el sacrificio es un fenmeno religioso universal, se dice que en


todo el mundo y a lo largo de la historia, siempre la humanidad ha rendido culto al
Ser Divino, y encontramos la prctica del sacrificio.

Es a travs de l que somos capaces de desviar las perspectivas de peligro, desgracias,


infortunio y muerte prematura, de ah que se le ha considerado el elemento ms
importante de nuestro culto OSHA-IFA.

277
Cuando una persona realiza una ofrenda, est consciente de que al cumplir con su
deber ha ganado el derecho de ser retribuido con el alejamiento o la desaparicin de
las perspectivas de peligro si es el caso o con la reafirmacin del bienestar.

Debemos saber tambin que el EBO (sacrificio) contrarresta los poderes destructivos de
los hechiceros, que odian ver que los hombres progresan en la vida y tratan por
todos los medios hacerle la vida desagradable con sus poderes de la fuerza del mal.

EBO. Contenido.

1- Preparacin del EBO. 2- Tableros del EBO.


3- Como se comienza el EBO e instrucciones del 1er tablero. 4- Instrucciones del 2do
tablero.
5- Instrucciones del 3er tablero. 6- Instrucciones del 4to tablero.

1- Preparacin del EBO.

- Se procede a preparar un paquete confeccionado con un pedazo de papel traza


cuadrado, de 50 CMS, y otro ms pequeo, tambin cuadrado, de 20 cms, los cuales
se ponen uno sobre otro.

278
- Se coger una hoja de malanga y se le quita el nervio central y las tres puntas, y se
coloca en el centro del papel (La hoja de malanga es IKOKO, que es el smbolo del
papel primitivo Yoruba y adems era donde colocaban las ofrendas a las Deidades).

279
- Se coge un EKO y se le quita la envoltura, dejndolo solamente con la hoja de
pltano y es colocado en la hoja de malanga. Se le aade manteca de corojo y se le unta
al EKO. Adems, se le ponen 3 pedacitos de juta ahumada y pescado ahumado, maz
tostado, tierra de la puerta. Esta tierra se trae con las dos manos, primero se echa con la
mano derecha y se dice: INLE LASHELU. Despus, la mano izquierda y se dice: INLE
LASHELA.

- Despus de la tierra, se echar al EBO todos aquellos objetos pedidos para el


mismo que sean pequeos, dejando fuera del EBO los objetos grandes, que por su
tamao o funcin no deben incluirse.

- Por ltimo, se echar al EBO aguardiente y miel de abejas, quedando as el EBO en


condiciones de ser llevado para el lugar donde se va a realizar la ceremonia (Mientras,
se le pondr Eshu (ELEGBA)).

- En el lugar donde se va a realizar la ceremonia se colocar una estera, situada en el


suelo, y sobre la misma el ATEPON IFA (Tablero) con el Iyef que se va a utilizar.

- A la izquierda del tablero, sobre la estera, deben estar situados: el OKPUELE, los
IGBOS, la escobilla y el IROFA. Y a la derecha, fuera del tablero y de la estera,
deben estar los animales que se van a utilizar y aquellos objetos que por su tamao no
fueron factibles incluirlos en el mismo.

El EBO, ya preparado, se sita en la parte superior derecha de la estera, delante


del tablero.

280
2- Tableros del EBO.

Con el propsito de cumplimentar los ritos y ceremonias que se necesitan para el EBO, y
para que sea correcto y pueda llevar su contenido, el Aw, durante el proceso del EBO,
se ve en la necesidad de realizar en el tablero anotaciones de Odu, las cuales varan
en las etapas del EBO. A estas etapas o anotaciones se le ha llamado Tableros del
EBO, cuya explicacin facilitar la comprensin del EBO y la realizacin correcta de la
ceremonia en su conjunto.

281
El EBO consta de 4 tableros, los cuales se describirn a continuacin y aparecern
ilustrados en pginas posteriores.

Tablero #1

Este es el tablero ms importante del EBO, aunque es obvio aclarar que ese detalle no le
quita importancia a los otros, sin los cuales el EBO no es correcto.

Este tablero se confecciona anotando en el centro del mismo el Odu BABA EJIOGBE,
cuyas dos patas, una vez que sean anotadas, se llevan de abajo hacia arriba, convirtiendo
la anotacin en dos lneas paralelas que dividen el tablero en dos secciones. A la
derecha del Odu mencionado se anotan los Odu Omolu y a la izquierda los Odu Mejis,
IWORI OJUANI e IROSO UMBO, con los cuales se finalizan las anotaciones del tablero #1.

Tablero #2

Este tiene como objetivo echar plumas y Ash en las manos del sujeto y dentro del EBO.
En el centro del tablero se anota el Odu que dio origen al EBO. A la derecha de este Odu
se escribe OGBE ROSO y a la izquierda OTURA SHE.

282
El sujeto, durante el proceso del EBO, debe estar mentalmente concentrado, pidiendo a
ORUNMILA que oiga su peticin de despojarse de todo lo malo y que le conceda salud y
todo lo bueno que l vino a buscar ante l.

Tablero #3

283
Este tablero es el que cierra el EBO y a su vez, es en el cual se preguntan el destino de
los objetos y animales.

Este tablero es confeccionado anotando en el centro del mismo BABA EJIOGBE,


dividiendo el tablero en dos partes y despus se atravesar una lnea por el centro,
horizontal, sin romper el trazo de EJIOGBE, el cual habr dividido el tablero en cuatro
cuadrantes (Ver esquema).

En el primer cuadrante se anotaran los siguientes Odu: el Odu salidor por el cual se
est haciendo el EBO y OTURA SHE. En el segundo cuadrante se pondrn IRETE YERO y
OSHE LOGBE. En el tercer cuadrante se pondr IWORI OBARA y OKANA SA, y en el ltimo
cuadrante se pondr IKA MEJI y OJUANI SHOBE.

Tablero #4

Este tablero es utilizado para preguntar si Eboada el ebbo, as como el destino de los
distintos materiales que fueron utilizados y los responsables de recibir el sacrificio. E
inclusive se sostiene la tesis de que al llegar a este tablero se puede detener el
ceremonial y realizar otro complementario al ebbo, como por ejemplo el del Ebo-
Paraldo, para realizar este y luego continuar con el desarrollo del Ebo. Se confecciona
escribiendo en el mismo y al centro de este el Odu Baba Ika Meji.

Tablero #5

284
Este tablero es el utilizado para despedir el EBO y es confeccionado de derecha a
izquierda, y el centro del tablero se pondrn los siguientes Odu: ODI FUMBO, salidor,
IKA MEJI y OKANA SA.

3- Instrucciones del EBO.

3.1.- Comienzo del EBO y Odu utilizados.

285
Ya preparado todo para comenzar el EBO, se mandar a la persona se arrodille
para el proceso ritual de la presentacin del EBO, lo cual se realiza tocando al sujeto con
el EBO

en las distintas partes del cuerpo como se indica ms abajo, diciendo en cada una la
frase en Yoruba.

FRENTE........................... AGO ORI

CUELLO........................... AGO OFUN

NUCA........................... AGO IPAKO

HOMBRO DERECHO.................... LAPA OTUN

280
HOMBRO IZQUIERDO.................. LAPA OSI

ESTOMAGO.......................... OLU YUN O KESETA OBO

RODILLA DERECHA................... ELESE KAN O ELESE ENTELE

RODILLA IZQUIERDA................. ELESE MEJI ITAN O ELESE ENTELE KAMAFASETA

PIE DERECHO...................... ITAN BORUKU

281
PIE IZQUIERDO..................... BORUKU LODE

MANO DERECHA...................... LOWO OTUN

MANO IZQUIERDA.................... LOWO OSI

Y se cierra con la frase: ARIKU BABAWA

Se presentar el EBO a los cuatro puntos cardinales del ATEPON IFA (Tablero).

ARRIBA.......................... OLORI OPON

ABAJO.......................... ELESE OPON

280
A LA DERECHA...................... OTUN OPON

A LA IZQUIERDA.................... OSI OPON

EN EL CENTRO...................... ATENA BAYE

Y se pone el EBO en el centro del tablero.

Se van tomando las aves por el orden de su importancia y se le presenta al sujeto


en los mismos lugares del cuerpo mencionadas anteriormente y diciendo las mismas
palabras. En la misma forma, se presenta tambin al tablero, despus se le arrancan
algunas plumas en el

281
siguiente orden: cabeza, cuello, cocote, patas, alas y, por ltimo, en el lomo, y se echa
dentro del EBO.

Se toman los objetos mayores que no han podido incluirse en el EBO y se le


presentan al sujeto y al tablero, en la misma forma que se hizo con el EBO y los
animales. Despus de presentado cada objeto, se le arrancan pedacitos y se echan
dentro del EBO. Si no es posible desprenderles algn pedacito, entonces se raspa dentro
del EBO con un cuchillo duro o lima, para que le desprenda partculas o limallas.

Despus de esta ceremonia, las aves quedan a la izquierda del Aw oficiante y los
materiales a la derecha, ambos fuera de la estera.

El EBO se vuelve a cerrar y se pone fuera del tablero, en la parte superior derecha de la
estera.

Ya sentado el sujeto frente al Aw oficiante, escribir los Odu siguientes:

LADO DERECHO LADO IZQUIERDO

282
1- OSHE TURA 19- ODI KA 1- BABA EJIOGBE

2- ODU salidor 20- OTURA SA 2- BABA OYEKU MEJI

3- OYEKU NILOGBE 21- OTURA SHE 3- BABA IWORI MEJI

4- OSHE PAURE 22- OTURA TIYU 4- BABA ODI MEJI

291
5- IWORI BOFUN 23- OSA FUN 5- BABA IROSO MEJI

6- OKANA YEKU 24- OFUN SA 6- BABA OJUANI MEJI

7- OGBE BARA 25- OSHE BILE 7- BABA OBARA MEJI

8- OBARA BOGBE 26- IRETE SUKA 8- BABA OKANA MEJI

9- OGBE YONO 27- Abuelo de If 9- BABA OGUNDA MEJI

10- OGUNDA BIODE 28- Padrino de If 10- BABA OSA MEJI

11- OGBE SA 29- Oyugbona 11- BABA IKA MEJI

282
12- OSALA FOBEYO 30- Babalawo 12- BABA OTRUPON MEJI

13- OGBE TUA 31- Apetevi 13- BABA OTURA MEJI

14- OTURA NIKO 14- BABA IRETE MEJI

15- OJUANI BOKA 15- BABA OSHE MEJI

16- OGUNDA TETURA 16- BABA OFUN MEJI

17- OGBE DI 17- IWORI OJUANI

293
18- OGUNDA FUN 18- IROSO UMBO

NOTA: Si alguno de estos Odunes ya estn incluidos dentro de los que se ofrecen
como ejemplo anterior, no se vuelve a marcar.

Una vez que se han terminado de marcar los Odu del Tablero #1, se manda al sujeto
que se arrodille. Se comienza por la MO-JUBA (Para MO-JUBAR se coge el Irof y
mojndolo en el agua de la jcara se comenzar a dar golpes alternativos en el suelo
cuando se comienza a decir OMI TUTO, ONA TUTO, etc., hasta que se termine de
mencionar OTUN OWO, OBA OSI NI LOWO ASHE, que se har derramando agua con
la mano derecha y despus con la izquierda (NOTA: La MO-JUBA segn la casa).

Cuando se comienza con ASHE BABA, ASHE YEYE, etc., se llamar la atencin dando
golpes alternativos en la cabeza del tablero o ELERI OPON con el Irof.

Se le rezar a ORUNMILA y se le dar cuenta del nombre del sujeto, y diciendo


UMBATOLOSI ILE AWO ORUNMILA (Nombre del Babalawo, Odu y nombre de If)
NITOSI ONISHESI EBO (Aqu se mencionan todos los animales y materiales utilizados en
el EBO) NITOSI SEDE IDE, IKU UNLO, ARUN UNLO, OFO UNLO, y se mientan todos los
osogbos, para IRE AIKU, IRE AYE, IRE OWO, IRE ASHEGUN OTA KOYANADIO. Y se mientan
todos los IRE. Todo esto es dando con el Irof en el tablero.

284
Se coger el EBO con la mano derecha y ponindolo en el centro del tablero se dice:
EBO KATERO. Y se contesta: ARUFIN ARUDA (tres veces) y se comienza a rezar el EBO.

Rezos de los Odunes.

1- OSHE TURA. + +

I I I I

285
ESHU A GBA IRE TETE OO II II
ESHU A GBA IRE TETE I I I I
ESHU A GBA IRE TETE I O I II

Mientras se dicen estas palabras, se hace lo siguiente: El Babalawo, al decir el Odu,


pasar el EBO circularmente sobre el tablero y al decir: ESHU A GBA IRE TETE, lo pasa por
encima de la cabeza del sujeto, as tres veces.

El sujeto, por su parte, debe estar golpeando el tablero alternativamente con las partes
externas de los dedos de ambas manos. El Aw tambin realiza esto, pero solo con la
mano izquierda, que es la que le queda libre.

El rezo continua:

ATIDE ASHE OLORDUMARE EBO OMO IRE ODARA

SUYERE: OMODE ILE E GBA YI A ESHU

A GBA IRE TETE.

286
NOTA: El Babalawo estar batiendo el Iyef en el tablero con el paquete del EBO en
forma circular y con sentido contrario al de las manecillas del reloj.

2- SE REZA EL ODU QUE LE SALIO AL SUJETO.

3- OYEKU NILOGBE.

+ +

ARUN NI SHUPA KETA SIBORU I O I II

287
IFA ASHE SIKODA I O I II
IFA ASHE SIKODA I O I II
IFA ASHE SIKODA I O I II

(Se probar el polvo de If 3 veces con el Irof)

4- OSHE PAURE.

+ +

REZO: SHILEKUN FEBO ORUN O I II I

OLORUN SHILEKUN FEBO ILE I O I II

MO PE AIYE ADIFAFUN OLUWO I I I I

IFA JOKO O O II II

SUYERE: EBO FI NI OSHE

288
EBO ADA NIFA MOFORAYE

5- IWORI BOFUN.

+ +

REZO: OMO ABAKIA ADIFAFUN TABARIFA O O II II LAMPE SHANGO,


LAMPE OLORUN ORUNMILA I I I I OMO ABAKIA ORUBO
AGUELINIFA O I II I
LAMPE SHANGO, ABAKIA ODOFA II I O I II

LAMPE SHANGO.

289
SUYERE: WERENITO WERE

WERENITO WERE

SHANGO TAKUA NITO WERE.

6- OKANA YEKU.
+ +
REZO: OLUBODE OLORUN O O II II
KA SHILEKUN FUN EBE KE SHORUN O O II II
ADIFAFUN ARUFIN. O O II II
O I II I
SUYERE: ARUFIN ARUDA, ENI SHEBO ADA

ARUFIN ARUDA, ENI SHEBO ADA LEBO.

7- OGBE BARA.

+ +

REZO: BI ABERE BABA TERERE I I I I

ADIFAFUN SESE SHANGO O I II I

290
A. O I II I O I II I
SUYERE: EMI OBA OMOLU YEMU

EMI OBA OMOLU YEMU AKORI KOBA OMOLU YEMU EMI OBA OMOLU YEMU

8- OBARA BOGBE.

291
+ +
EZO: LANTOSI OMO KI SHERE OMA ERU I I II
KUDA TINSHOMO ELEGBA. I O I II
I O I II

SUYERE: IFA TIMODASHE I O I II

IFA TIMODASHE OBARA BOGBE OBARA BOGBE OBARA BOGBE

9- OGBE YONO.
+ +
REZO: OBEXONA OBOSOBA OBOKONO I I I I
ADIFAFUN SHENA ONI BARA NIREGUN I I I I
ABEYEKUN, LADE IFA, NI KAFEREFUN I I I I
ODUDUWA NI OLOFIN O I II
I

SUYERE: EFUNSHE NAJERA KUN

SEBERE KUN, ABO IKUN BOKONO AJEREKUN EBO IKUN SHEWERE.

10- OGUNDA BIODE.

+ +

292
REZO: ABEWO ABEBERAN MULE AGOGO I I I I

ABE DODO GOGORI OBINI ORISHA I I I I

293
I I I I

I O I II

SUYERE: BABA YENI WAWAO

BABA YENI WAWAO ODO AREMU WAWAO BABA YENI WAWAO

11- OGBE SA.

+ +

REZO: YEYE MATEO AFEFE SALU AYE O I II I AFEFE SALU


OLORUN ADIFAFUN EWE BANA I I I I AFEFE
OLORUN AWAYENI ABO I I I I AWAYENI
ORUNMILA OBA YALORUN SHANGO. I I I I

YERE: ABONSA ABONIYA ABO LODA IGUI ABONSA ABONIYA ABO LODA IGUI OSHE MI NIE

12- OSA FOBEYO.


294
+ +

REZO: LAMINA GADA TORI YAMPO BELANPE SHANGO I O I II

KAWO KAWOSILE LAMINA GADA ADIFAFUN I I I I

295
ASHIYELU I I I I

I I I I

UYERE: PIRITI PIRITU, OMODE ALARA PIRITI PIRITU, OMODE ALARA PIRITI PIRITU, OMODE ALARA
PIRITI PIRITI LAMI NANGARA.

13- OGBE TUA.

REZO: OGBE TUA NILARA, BABA MOFOYUSESI + +


ADIFAFUN OLUWO ALADI I I II
MOFOYUSESI ADIFAFUN AYAPA TIROKO O I II I
LOLE NIFA OYEGUE ODUDUWA MOWAYE I I I I
YERE OLOFIN. I I I I

UYERE: ORUNMILA OGUAO YONILEO ORUNMILA OGUAO YONILEO


AGBA OBA YONILEO ORUNMILA AGBA YONILEO.

290
14- OTURA NIKO.

+ +

REZO: ONIKO LO GBA ABE SI AIYE I I I I

AWO KE TASHE AFEFE LORUN I O I II

I I I I I II I
SUYERE: AFEFE LAIYE LAIYE ORUN

LA GBA ORUN.

15- OJUANI BOKA.

+ +

REZO: IKA IKALE KALANKAYE EYENI OLOFIN O O II II YOWELE SEO


WELEYE OSAIN AWA NIYI I O I II KUELESE KAN
KUELESE MEJI WAN WAN O I II I OGERE LAYORI
OBA SHANI ORISHAOKO O I II I

SUYERE: MOYUN EWE MOSARAO

291
MOYUN EWE MOSARAO EWE LOBIMI, EWE LOYAMI MOYUN EWE MOSARAO

16- OGUNDA TETURA.

+ +

REZO: AWO MADI, AWO MAROKO, AWO MAMARO SODE I I I I

290
ABARAY ANIFA NOMINI YEKUN ADIFAFUN O I II I
OBA POYOKO BARA NIREGUN ODUPUE OBAI I I I
LERI
I O I II

SUYERE: BABA YEWE, YEWE LERI

KAYABA YEWE, YEWE LERI

BABA OLOFIN YEWE, YEWE LERI

17- OGBE DI.


+ +
REZO: OGBE DI KAKA, OGBE DI LELE I I I I
UMBATI ORUNMILA ADIFAFUN NOROTITA OI II I
ADIFAFUN ODE. OI II I
I I
I I
SUYERE: OGBEDI KAKA, OGBEDI LELE

OGBEDI KEKE, OGBEDI KAKA

292
18- OGUNDA FUN.

REZO: WERE YEYE NOWE WERE YEYE + +

OMONIREGUN OMO OSAIN O I II I

KUELESE KAN KUELESE MEJI I I I I


OBAYE ORUNMILA WEWE YENI O I II I
ORUNMILA ONI BARA BANIREGUM I O I II

UYERE: BABA ERURUN ERURUN LAYEO BABA ERURUN ERURUN LAYEO BABA ERURUN ERURUN
LAYEO

19- ODI KA.

REZO: OKOLOYU OPUA ADIFAFUN ORISAYE+ +


TINSHONO
AYALORE, OBANIFE TINSHOMO OLOFIN OBA O I II I
ORIZAYE, ADIFAFUN EGUN, OYOBA, ARUN I O I II
MAFEREFUN SHANGO ORIZAYE OBAYE O O II II
ADIFAFUN ODUDUWA. O I II I
293
UYERE: BABA KERERE, OBA KERERE ARA KERERE, OBA KERERE OYU KERERE, OBA KERERE EGUN
KERERE, OBA KERERE

294
ODUDUWA KERERE, OBA KERERE

20- OTURA SA.

+ +

REZO: IMPOYAMPO WERENIFA O I II I

EWELADO LAMPO SHANGO I O I II

LAMPO OLORUN OTURA SA AWO I I I I

I I I I

SUYERE: EKI MEWO EKI MEWO

EWINA KIFABORE SHANGO EKI MEWO.

21- OTURA SHE.

+ +

REZO: BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN I I I I

FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN O O II II


295
I I I I

SUYERE: TO TAJE EBO O I II I

TO TAJE EBO

IRUN MOIE ASHE ASHE TO

22- OTURA TIYU.

+ +

REZO: BABAYE OLOFIN ESHU ASHE LENU I I I I

ASHE LERI AKUELERI AKUELE KIORUN I O I II

296
BABAREKIORUN ORUNMILA KIORON O I II I
OTURA TIYU ASHEBO ASHETO I I I I

UYERE: WAN WAN YEYE ASHEBO IFA ARUDA WAN WAN YEYE ASHEBO IFA ARUDA WAN WAN
YEYE ASHEBO IFA ARUDA

23- OSA FUN.

+ +

REZO: OFUN SAROSO SOTINA OMO ORUNMILA O O II II OMO GUINA,


OMO LAYEBI MOGUE BABA I I I I BAYE SOTINA
OMO ORUNMILA ORUBO O I II I
I I I I

UYERE: OSA FUN OFUNSAROSO, OMO ALAIFA OSA FUN OFUNSAROSO, OMO ALAIFA

24- OFUN SA.


+ +
REZO: OMO IFA OMO OLORUN OMO IFA O O II II
BARANIREGUN JEKUA AYEBI OLORE I I I I
OLORUN OMO ORUNMILA KEYENI I O I II
OSAIN EWE SHEWELE KUEKUE I I I I

297
SUYERE: OSA OKUYERE OBARAWE

OSAIN KEYE KEYE OBARAWE

298
OSAIN MOKUO OKUYENWAO

25- OSHE BILE.

REZO: OSHE BILE ODU IRE AWO + +


ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETA I I I I
OSHE BILE ODU IRE AWO I O I II
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKESISI O I II I
OSHE BILE ODU IRE AWO I I I I
ADIATOTO ADIFAFUN ALAKETU

SUYERE: SOTUTO TARAWE YEYE

SOTUTO TARAWE YEYE BABA DOGUN BABA DOMA SOTUTO TARAWE YEYE

26- IRETE SUKA.


+ +
REZO: ADE KAN KOLA ADIFAFUN AKOPERA I I II
O WERE ODO OBINI KUAYE O I II I
OBINI AWANIFA BARANIREGUN I O I II
EYENIFA ORUNMILA ORUBO I I I I

299
SUYERE: EYUREO EWA EYUREO EWA EYUREO EWA EYUREO EWA

300
EYUREO EWA EYUREO EWA

27- ODU DEL ABUELO DE IFA.

28- ODU DEL PADRINO DE IFA.

29- ODU DE LA OYUBONA DE IFA.

30- ODU DEL OFICIANTE.

31- ODU DE LA APETEVI.

Se pondrn en el lado izquierdo:

301
1- BABA EJIOGBE.

REZO: ORUNMILA NI ODI ELESE MESE +


MUNI ODI ELESE MESE I I
ONI OKO MESE TIRE KO BAJA I I
I I
SUYERE: ASHI NI MA I I
ASHI NI MA
ASHI NI MA
ASHI NI MA

IKU FORI BOYEMA

302
2- BABA OYEKU MEJI.

REZO: ASHE MI ASHE +


DODO IKU, ARUN, OFO, ARAYE O O
KORO KOBO ONIRE O O
PUPURU Y ARUN OLUO O O
AGOGO ABO LEBO O O
AKUKO LEBO

UYERE: IKU YEMILO OYERE IKU YEMILO ARUN YEMILO OYERE ARUN YEMILO EYO YEMILO OYERE
EYO YEMILO

3- IWORI MEJI.

REZO: SHEKE SHEKE SHEREWE +


KIRI KIRI KANWILO O O
NO UN BATI UN POM I I
303
I I
SUYERE: ARONI KUIN ARONI KUIN O O
ARIKO MO AREO ARONI KUIN

304
4- BABA ODI MEJI.

REZO: ASHAMARUMA DIMA IKU KODIMA I I ANO KODIMA


SHENKUERIMA OBATIKO O O TUBALE ADIFAFUN EYA
TUTO KODIMO LORUBO O O
I I

SUYERE: ADIMU DIMO DIRE MAMA

YIKI MAMA KIKI YIKI MAMA KIKI

5- IROSO MEJI.

REZO: APARITANI AWANTA LA OSHA I I

ABEBE KORINA KOSI MADA I I

ADIFAFUN OLOKUN O O

O O

UYERE: OLOFIN LOREYEO MODUPUE LORUN OLOFIN LOREYEO MODUPUE LORUN


305
6- OJUANI MEJI.

REZO: ADIFAFUN AGANGARA ADELEPEKO O O

O OI I

306
SUYERE: AGANGARA OMO OLORDUMARE I I

AGANGARA OMO OLORDUMARE ARIKU LOWAO OMO OLORDUMARE

7- OBARA MEJI.

REZO: EYEBARA ONIBARA KIKATE I I

O OO O
SUYERE: OBORODO KIKATE O O

AFEYU EYE KIKATE OBORODO KIKATE AFEYU EYE KIKATE

8- OKANA MEJI.

REZO: SUKUTU MALA WALA O O

OLEWALA KATIBO O O

O OI I
SUYERE: ESHU BI AGADA SHUREO

301
ESHU BI AGADA SHUREO ESHU BI AGADA SHUREO

9- BABA OGUNDA MEJI.

300
REZO: TETE YISIRO OBINI +
ADIFAFUN ALAGUEDE I I
MAFEREFUN OSHANLA I I
A LA IBORU, EBOYA I I
IBOSHESHE. O O

SUYERE: ERU SI BABA KERERE

BABA KERERE MAKULENGO AWO

10- BABA OSA MEJI.

REZO: ORUNMILA ADIFAYOKO LODAFUN OKE O O

BABA BURU BURU BABA FOSHE BABA I I

ADIFAFUN SARAYEYE I I

I I

SUYERE: SARAYEYE BAKUNO (El objeto) AREMU


301
11- BABA IKA MEJI.

REZO: IKA NIKA OBEDE MEJI IWA YOKOKO O O

I IO O
O O

SUYERE: MAYOKODA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GUANRI

300
MAYOKODA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GUANRI MAYOKODA MAYOKODA
GUANARI MAMA YOKODA GUANRI BEBEOTUN MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA
GUANRI OTOARAA MAYOKODA GUANARI MAMA YOKODA GUANRI ADIFAFUN
ELEBUTE.

12- BABA OTRUPON MEJI.

REZO: JEKUJEY OTORO TOROSHE KERENI PAPO O O

OLUO PAMI OYUBONA PAMI ADIFAFUN OI O O

I I

SUYERE: OII LASHORO OIO O O

OII LASHORO OIO

OI FERUN LASHORO EKUN OII LASHORO OIO

13- BABA OTURA MEJI.

REZO: AWO NI IPAKO KEKE NI IPAKO I I

303
ADIFAFUN IMALE O O

I I
SUYERE: ANANANDE IFA WA IFA TIWA IMALE I I

ANANANDE IFA WA IFA TIWA IMALE OSHE NI NIE.

302
14- BABA IRETE MEJI.

REZO: EYEMBERE ELOKOMBERE I I

EYEMBERE LATIBORO I I

ADIFAFUN PAROYE O O

I I

UREYE: ARIKU MANIWA, ARIKU MANIWA ONINI BAKU ODIDEO


ARIKU MANIWA AWO OSHE MINIE

303
15- BABA OSHE MEJI.

REZO: OSHE MULUKU KUNU LUSHE +

ADIFAFUN AKATAMPO I I

O O

SUYERE: SHEN SHEN OLONGO MAYA ORUNLA I I

SHEN SHEN OLONGO MAYA YALODE O O

16- BABA OFUN MEJI.

REZO: ORAGUN JEKUA BABA +

IFA OFUN MAFUN TALE OKAN O O

I IO O
SUYERE: BABA FURURU ERE REO I I

OKAEE LERIBO ELERIBA OBASIBA LAGUO EYIBORERE BASIBAO ERU AYE YAGUAO
EYAGUALORO LESE KAN.
17- IWORI OJUANI.
+
REZO: IFA WARA NI MORO O O
KASHETA WARA WARA NI MORO I I
KASHETA KASHE MINI BABALONA O I
E LAROYE KASHETA KASHEMINI I O

303
SUYERE: AWARA WARA NIMORO

AWARA WARA NIMORO KASHEITA KASHEMINI AWARA WARA NIMORO

18- IROSO UMBO.

REZO: MONI OLA ASHE ELEBO MORO MORO +

LOKUN TENIFA ONI BARA BARA NIREGUN I I

KUBA LADE NIFA ESHU UNTEFA I I

ORUNMILA ORDARA. I O

I O

SUYERE: MONI OLA ASHE LEBO

MONI OLA ASHE LEBO

MORO MORO LOKUN AWO TETENIFA MONI OLA ASHE LEBO

Ya terminado de rezar este ltimo Odu, se pondr el EBO en el lado derecho del tablero,
sobre la estera, para preparar el 2do tablero. (Ver Diagrama del Tablero #1)

305
4- INSTRUCCIONES TABLERO #2.

Una vez que se termina de rezar el tablero 31, se procede a marcar los Odu del Tablero
#2, el cual tiene el objetivo de profetizar con las plumas y ash en las manos del sujeto y
en el EBO.

Se procede a marcar los Odu en el tablero. Ya puestos los Odu OGBE ROSO, signo
salidor, OTURA SHE, se manda al sujeto que se arrodille. El Babalawo oficiante comienza

306
a arrancarle las plumas a las aves de los lugares ya indicados y se echa sobre el Odu
OGBE ROSO, marcado en el tablero.

Inmediatamente se comienza a rezar este Odu. Mientras se reza el Odu, el Babalawo, con
ambas manos puestas sobre las plumas, las mueve sobre el Odu de OGBE ROSO, de
forma circular y en sentido contrario a las manecillas del reloj.

OGBE ROSO. + +

I I
I I
REZO: TELE ATIDE KUN ATIDEJA I I I I

ADIFAFUN ORUNMILA O I II I

MO IRUN MOJE PIN O I II I

Cuando se termina de rezar, antes de comenzar el Suyere, el Babalawo ordena al sujeto


que situe ambas manos juntas y en posicin de recibir sobre el EBO que permanece fuera
del tablero. Sobre las manos as situadas, el Babalawo va echando todas las plumas que
estn en el tablero sin que quede ninguna en el mismo.

Mientras realiza esta operacin, el Babalawo canta el Suyere:

IRUN MOLE PIN HU IRUN MOLE PIN HU IRUN


307
IRE AIKU
ASHEBO, ASHETO ASHE LOWO ARIKU BABAWA

Seguido mientras el sujeto permanece con las plumas en las manos, el Babalawo,
utilizando el IROFA, reza el Odu salidor y OTURA SHE. En caso de no saber rezar el Odu
salidor, puede rezar EJIOGBE.

308
OTURA SHE. + +

I I I I

REZO: BABA JE GBE IDAKIDA KIRUN O O II II

I I I I
FIRUN ISHEKISHE ADIFAFUN OLOFIN O I II I

SUYERE: TO TAJE EBO

TO TAJE EBO

IRUN MOLE ASHE ASHETO ASHETO

Cuando el Babalawo termina de rezar y cantar este Odu, agrupa todo el Iyef en el
309
centro del tablero y tomando del mismo con los dedos central y pulgar de cada mano,
comienza a echar alternativamente polvo sobre las manos del sujeto que sostiene las
plumas, mientras dice, con cada poquito que echa: ASHE BABA, ASHE YEYE, ASHE
OLUWO, ASHE OYUBONA, ASHE ASHEDA, ASHE AKODA, ASHE BO, ASHETO ASHE AIKU
BABAWA. Entonces se le ordena al sujeto que se frote bien las manos, como si se las
estuviera lavando y deje caer todo, plumas e Iyef, dentro del EBO, pidiendo a
ORUNMILA que le conceda todo lo bueno que vino a buscar y le aleje lo malo.

Inmediatamente, el Babalawo comienza a echar el Iyef en la misma forma dentro


del EBO, diciendo entonces: IBA OGUN, IBA OSHOSI, IBA OSUN, IBA SHANGO, IBA OSAIN,
IBA ARABAKARABA, ASHE BABA, ASHE YEYE, ASHE OLUWO, ASHE OYUBONA, ASHE
ASHEDA, ASHE AKODA, BABARIBO.

Se cierra el EBO y se prepara para hacer el tercer tablero.

310
5- INSTRUCCIONES SOBRE EL TABLERO #3 .

Se marcarn los Odu que se relacionaron para este tablero, como se dijo
anteriormente en el epgrafe tablero del EBO. Tablero tambin conocido como de los
cuatro vientos.

1- El Odu que sali en el registro, y por el cual se recomend el sacrificio.

2- OSHE TURA.

311
REZO: El utilizado en el 1er tablero al igual que la misma escritura.

SUYERE: El utilizado en el 1er tablero.

3- IRETE YERO.

+ +

REZO: AYEBE LERI YOKO ATEBA ESE O I II I

TONA ERUTI OMA AWO BAYE I I I I

312
I O I II O I
II I
UYERE: OLORUN MAYE OBOLO WOI OLORUN MAYE OBOLO WOI OBOLOWO ADETE
OBOLOWO IGBO.

4- OSHE NILOGBE.

+ +

REZO: OTOROMU, OTORO LAYE ADIFAFUN OLUO BERE I I I I

I O I II I I I I
SUYERE: BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE I O I II

BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE BABA AWA, OSHE, MOWA AWA OSHE OSHE

5- IWORI OBARA.

REZO: UMBEREYA, ADOKO ADIE ADIFAFUN TIMODE + +

SHERE AWO, ONI BABALAWO LODAFUN I O I I

BARA BARA NIREGUN SHEYERE IYA MORE O I II I YEYEO,


OBERE UMBEREYE SAMOKUN LAYE O I II I ADIFAFUN
TIMODE OYERE OGUN ADEDE SHANGO O O II I

313
SUYERE: BERE LAWAO, MAMAWAO

BARELOBA AWO AYE BARELOBA AWO AYE

314
BARELOBA AWO AYE

6- OKANA SA.

+ +

REZO: O DIDI ORO DI ADIFAFUN FI O O II II

ORIRI BODI I O I II

I O I II

I I I I

Mientras se canta este Odu, se le pasa el EBO al sujeto por sobre la cabeza, en forma
circular y se toca el tablero y se vuelve a pasar. Y as se termina el Suyere:

YERE: OKANA MOKISI BILARI ESHU A GBA IRETETE ARUN BILARI ESHU AGBA IRETETE
OFO BILARI ESHU AGBA IRETETE EYO BILARI ESHU AGBA IRETETE

7- IKA MEJI.

311
+

O OI I
O OO O

8- OJUANI SHOBE.

+ +

310
I REZO: ESHU GBA O O I II

ESHU GBA O I O I II

ESHU GBA O I I I I

ESHU BA LOHUN ESHU BA LODE I I I I

SUYERE: ESHU GBA O

ESHU GBA O ESHU GBA O


IRUN MOLE ASHETO ASHEBO

Aqu se terminan los rezos del tercer tablero.

Acto seguido se aparta el OWO y el IROFA, y levantamos el tablero. Se coge el EBO con la
mano derecha y se toca el tablero con el EBO en la parte superior y se dice LERI
OPON. Se toca entonces el tablero con el EBO invertido por la parte de abajo y se dice:
AKUANE OPON. Se frota circularmente en la parte de atrs del tablero, mientras dice:
IKU UNLO, ARUN UNLO, OFO UNLO, etc.

Cuando se terminan de mencionar todos los Osobos, se pone el EBO sobre la estera
debajo del tablero y se coge el IROFA, se golpea con este sobre el tablero y con cada
golpe se mientan todos los IRES.

311
Cuando se termina de mentar todos los IRES, se empuja el EBO hacia delante con el
IROFA, hasta sacarlo fuera del rea del tablero, situando ste otra vez sobre la estera. Se
abre el EBO y se echa Iyef dentro con ambas manos, pidindole el ash o facultad a
todas las Deidades.

Despus de esto, se pregunta con el OPKUELE y los IGBO si EBO guarda referente a los
Odu. Si dice que no, se preguntar que Odu falta IMPORI. Cuando diga que OTAN, se
preguntar el destino de los objetos que estn fuera del EBO. Ejemplo: Flechas, trampas,

310
etc. Y, por ltimo, se pregunta si no est determinado el lugar para donde se va el EBO.
Con todo esto concluido, se pregunta si el EBO ADDA. Si dice que si, se canta el Suyere de
OKANA YEKU.

UYERE: ARUFIN ARUDA ENI SHEBO ADDA ARUFIN ARUDA ENI SHEBO ADDA EBO ADDA BABA, EBO
ADDA YEYE
EBO ADDA OLOWO, EBO ADDA OYUBONA EBO ADDA AKODA BABARIBO

Se termina el tablero #3.

6- INSTRUCCIONES DEL TABLERO #5. DESPEDIR EL EBO.

Se marcarn en el tablero los Odu, ODIFUMBO, salidor, IKA MEJI, OKANA SA.

Se tomar el EBO, se sita sobre el tablero y se envuelve en forma ms o menos


alargada, dndole vueltas hacia afuera mientras dice : (cerrando una cabeza)

APAKUANDI IKU, APAKUANDI ARUN, APAKUANDI OFO y as todos los Osobos.

IKU FOTUDEDE, IKU NAFO, ARUN FOTUDEDE, ARUN NAFO y as todos los Osobos.
312
Se cierra la otra cabeza pero antes se echa un poquito de Iyef y unas gotas de agua,
pidindole el ash a todas las Deidades.

313
Esta cabeza se cierra con el auxilio del IROFA.

ODIFUNBO.

+ +

REZO: DADE IFUN KARA KO O I II I

DEDE IFUN KADA WE I O I II

O O II II I I I
I
UYERE: IDI OMO LO GBEREGBERE IDI OMO LO GBEREGBERE A LADE ILO MA TABA O
IDI OMO LO GBEREGBERE

Esto se canta mientras se le da vuelta al EBO sobre el tablero.


314
YERE: UMBALOLO LODA ESHU ODARA UMBALOLO LODA ESHU ODARA
UMBALOLO LODA ESHU ODARA

Esto se canta para sacar el EBO fuera del tablero, se amaga dos veces y la ltima vez se
saca el EBO.

315
OKANA SA.

+ +

UYERE: MOKISI LARI ESHU AGBA TETE O O II II MOKISI LARI ESHU


AGBA TETE I O I II MOKISI LARI ESHU
AGBA TETE I O I II
I I I I

OJUANI SHOBE FESHOBA OJUANI SHOBE FESHOBA OJUANI SHOBE FESHOBA

Con estos 3 veces y los anteriores, que son 6, el Babalawo, al decir ESHU A GBA TETE Y
FESHOBA, levanta las manos en forma circular frente al sujeto, mientras ste realiza la
ceremonia fuera del tablero.

Cuando se saca el EBO fuera del tablero, empujado por el IROFA y la escobilla, se le dice
al sujeto que se ponga de pie para la ceremonia siguiente.

- El sujeto debe levantar el paquete del EBO con los dedos del centro de la mano, lo
elevar y se persignar, tocndose las dos rodillas y lo dejar caer.

316
- Lo recoger y se tocar la rodilla derecha e izquierda y lo dejar caer. Esto lo har dos
veces y se le ordenar que lleve el EBO donde est Eshu (ELEGBA).

- Mientras el sujeto efecta la operacin de poner el EBO junto a Eshu, el Babalawo


debe estar cantando el siguiente Suyere (acompaando de golpes en el tablero con el
IROFA)

317
ERE: ESHU SHUSHUGAYO MAMAKEO ESHU ODARA KIKEO
ESHU SHUSHUGAYO MAMAKEO ESHU ODARA KIKEO AWO
OSHE NI NIE

Se cantar hasta que el sujeto regrese. Una vez hecho esto, se le dice que se arrodille y
bese el tablero. Despus el Babalawo levantar el tablero y le dice que bese la estera,
oportunidad que aprovecha para soplarle sobre la espalda del sujeto un poco de Iyef del
que est en el tablero y con el cual se ha efectuado el EBO. Esto lo hace el Babalawo a la
par que da un golpe con el IROFA en el tablero. Y se termina el EBO.

Cuando termin el EBO, para recoger el Iyef, se lleva lo que qued al centro del tablero,
se marca el Odu IKA MEJI, se reza y con sto se desactiva el Iyef. Luego se recoge,
dejando un poquito en el cual se marca el Odu OSA OJUANI y se va a la puerta y se reza:

REZO: OSA OJUANI, OSA LONI, OSA METAN, OSA EJO

Y se sopla para la calle, dando un golpe con el IROFA en el centro del tablero.

318
16. EBO ENTRADA UMBOWA YOKO OSHA E IFA

A- JURAR PINTURA.

Se ponen las cuatro cazuelitas de pintura que se utilizan en el Santo. En la blanca se le


echa polvo palo moruro, se revuelve y se le canta:

SUYERE: IYE IGUI MADAO EFUNKOKO ENUGUI NI IMOLE BABA ORISHA

En la roja se echa polvo de Guabina, se revuelve y se canta:

SUYERE: EJA-ORUN EJA OMOLOGUN IMOLE AGABA ORISHA OSUN NABORU ENIWA

A la azul y a la amarilla se le echa polvo de Palo Moruro y polvo de Guabina, cuando se le


echa a la blanca y la roja respectivamente.

B- Se coge una de las dos palomas del EBO y se limpia bien a todos, se arrodilla al
IYAWO y se procede a sacrificar a la paloma, dndole sangre a las cazuelitas blanca, roja,
azul, amarilla y al EBO, donde se echar el cuerpo y la cabeza de la paloma.

Y se canta el canto del sacrificio, el canto normal para matar.

319
Si es If: Si es Osha:

OBA: EYE EYELE NILE EYE OBA: EYE EYELE NILE EYE

CORO: Idem CORO: Idem

320
OBA: IFA AWANI BAWA OBA: OSHA AWANI BAWA

CORO: Idem CORO: Idem

OBA: IFA AWANI BOFUN OBA: OSHA AWANI BOSHE

CORO: Idem CORO: Idem

OBA: IFA BOSHE OBA: OSHA TOKUN AWANI

CORO: Idem CORO: Idem

OBA: IFA TOKUN AWANI OBA: OSHA TOKUN

CORO: Idem CORO: Idem

Se revuelven bien las pinturas, adicionndoles aguardiente, y se canta:


321
ERE: AKOUBO ABOODE AKOUBO ABOODE EKUEBE KUEFUN TE UMBO AKOUBO AKOBO
AKOBO KUEFUN TE UMBO AWO

C- Se procede a pintar la Atena en el tablero de If, de OBATALA consagrado a este fin.

322
Sobre el tablero se pinta el Osun Ler del Osha que se va a asentar. Se pintan los
siguientes Odu:

OSHE TURA, ODU registro de entrada, ODU isalaye del Osha que se va a hacer, OTURA
SHE.

IROSO ATE: Registro y bao lustral de la ceremonia de Osha.

OTURA BARA: Tocar la puerta del Santo.

IRETE MEJI: El pelado y afeitado de la cabeza.

OGBE TUA: Pintar Osun en la cabeza.

OTRUPON SA: Fif OKAN.

OJUANI ALAKENTU: Coronar con ash la cabeza.

OBARA SA: La Corona del Santo.

OGUNDA MASA: Secreto del Santo. 323


IRETE SUKA: Consagracin del Santo.

OFUN JUANI: Llamada, parada, poner los Santos en la cabeza y llamar al Santo.

324
D- Sobre sto se echa Iyef y se marcan los Odus del EBO, sin repetir los ya pintados con
la pintura blanca y roja.

E- Llamada de este EBO.

REZO: KIBO KIBO ADIFAFUN AYE EKUTE ELEBO FENA AUREFUN ELERI IYARAWO OSIKA IKU
BABANI SURE FUN EKIBE SHISHE ELEBO OLORUN SHILEKUN ILE OSHA ASHE ORISHA
MODE MODE.

F- Hacer el EBO.

G- Para sacar el EBO se canta:

REZO: AYIKININ NI ORUNMILA SHILEKUN ILE OSHA SODEMI ORISHA AYIKININ NI


ORUNMILA
SHILEKUN ILE OSHA SODEMI ORISHA AWO

Se continua con los cantos tradicionales de sacar el EBO del tablero.

325
El Babalawo acompaa al Iyawo y a la Oyubona hasta el lugar del ro donde dentro de
siete das baara al Iyawo. All, en el fango, se entierra el EBO, se limpian todos con la
paloma y se da la sangre sobre el EBO y se canta:

SUYERE: AFEFERI NIRE OSHA FEFERIRI

Se entierra la cabeza de la paloma sobre el EBO y el cuerpo al lecho del ro, para que
lo coja OYA.

En el ro se reza y llama a: ODUDUWA, ORUN, OYA, SHANGO, OBATALA, OSHUN y al


ngel de la Guarda (Secreto de IRETE SUKA).

Este EBO queda sobre entendido que se har 7 das antes de la ceremonia del Santo
y lleva:

1 gallo, cazuelitas de pinturas, pinceles, 1 huevo, EKO, tierra de la casa del Santo, 2
palomas, pedazo de carne de res, 1 pescado fresco chiquito, hoja de malanga, pelo de
la cabeza del Iyawo, pedazos de tela de la ropa, juta y pescado ahumados, maz
tostado y elementos caractersticos del Odu registro de entrada y derecho.

320
17. PARA DARLE CHIVO A ASOWANO

ANIMALES:1- Paloma a Eleggua

1-chivo,1-guinea y 1- pollo a Azowano,1-pollo para el Awan.

GREDIENTE:4 Pinturas de santo,3 coco,hierbas para el osain,Corralillo,Cundiamor,Escoba


Amarga,Itamo Real.(nota:Con estas hiebas se haceOmiero y con el corralillo se le pone
arriba al chivo.)1-canasta grande para el awan,1-pedazo de tela de saco con el sgte signo
pintado con Efun y Oti.IRETE OSHE(UNFA)
Todo tipo de miniestra.6velas y todo tipo de ingredientes para preparar el muerto

Atena dode come S.lozano(Esto se llama Asio) blanco -----------

negro -----------

azul -----------

amarillo ----------

1er paso:Omi tuto A Eggun y Eyebale Eyele

2do paso: La prosecion que es alrededor de casa con el chivo y el interesado.


321
Suyere:Ejen Ejen,Anashen,Anashe.

3er paso:Cuando termina de dar la vuerta defrente a la puerta

Suyere: yao,yao mesho

yao,yao takuara mayakua yao,yao


4to paso:Tiene que haber un babalowo dentro para que responda la llamada al tocar la
puerta.El de afuera toca 3 veses y el de adentro dice kise.

Afuera:El nombre,el de adentro Kitie.

320
Dice Azwano bodun Antinoche,salud,furza y trnquilidad.

5to paso:Se moyuba delante del santo lazaro y se da coco.Se le presenta el chivo y se le
manda a soplar coco con los atere y se reza: Sedeno,Sedeno Mado Keu.Kudeno Madu
Keu.Seware Seware Aruwa,Kae Sedeno Madu Kao.

6to paso:Se le da de comer el chivo a S.Lazaro.

Suyere: Baraa Kia aquia Lorun.

Bara Yaquese Lorun.

Azowano dekun,Era de Kun unye Afimaye,Eye oluo popo afimaye.


7mo paso:Se le da el pollito a Eshu Afran y a S.Lazaro.Suyere(normal) 8vo paso: Se le da la
guinea.Suyere:Awa petekun etu,Afimaye Afimaye.
9no paso: Se prepara para limpiarse con el awan Suyere: Awa Awa Kufellesi,Awan Kufellesi,Awan
awan,awan.
10mo paso:Se hace sarallenye con el pollito Suyere: Awa Awa sese,awan nuni ewe awan
sese. 11no paso:Se baila el awan. Suyere: awao Orisha,Kawao de Asowano Kanwao.
Nota: La persona que esta dando lleva la carga para la manigua

322
18. ORUKO SAMI OSHA

ELEGUA

ESHU KEYE.....ESHU DA GRACIAS ESHU BALE.....ESHU ES HBIL ESHU MOYI.....EL


CAMINANTE ESHU FALUNMI...ES MY SUERTE ESHU YURE..EL MELANCOLICO ESHU
NABE..ES MI APOYO ESHU YIGUI..ES INMUTABLE ESHU ALANUEN PERSONA
ESHU ALAWI.CONDENA
ESHU IREGUIES EXACTO ESHU TADE..CORONA JUSTA
ESHU ADAYEEL QUE COME SOLO ESHU AMOYEEL INTELIGENTE ESHU ASIKIDA
EL TRIUNFO ESHU AWADAEL PLACENTERO ESHU BALEEL DE LA CALMA

OKURO SAMI OSHA OSHOSI


OSHOSI YENKUOSHOSI NO ME DEJA, MORIR OSHOSI ALANKUA BRAZO PODEROZO

323
OSHOSI DAYEN. ESTA SOBRE LA TIERRA OSHOSI KEPEZO..ES MI SOSTEN OSHOSI
OMO LADAHIJO CON CORONA OSHOSI ENI OWOHIJO DEL PRESTIGIO OSHOSI OMO
NIYI...HIJO DE LA GLORIA OSHOSI ARA ENI.SE RESPETA SOLO OSHOSI ALA AKASOES
ORGANIZACION OSHOSI ELETIRO.ES RECTO
OSHOSI KOYEES MISTERIOSO OSHOSI LAPON.ES DELIGENTE
OSHOSI OTUMBU.ES VERDAD ABSOLUTA OSHOSI MELEES COMPASIVO

OKURO SAMI OSHA OSHUN


OSHUN BATULA AMADA OSHUN BEMILA SALVADORA
OSHUN KOYAMUESTRA LA FORTUNA OSHUN IWASU.DA LA DULSURA OSHUN
LAGBA.LA LIDER
OSHUN LADELELA HONORABLE

OSHUN LADERIN..PORTADA DE LA RIQUEZA OSHUN OWODESENTADA SOBRE ELDINERO


OSHUN TURA.ES CONFORTABLE
OSHUN YERI..SALVA MI CABEZA

324
OSHUN OLUDE.LA CAUTIVADORA OSHUN BOLU.LA FIESTERA OSHUN ABUSI DA
LA BENDICION OSHUN AMIYAES MI CORAZA
OSHUN DAWA.VIVE POR SI MISMA OSHUN BEYU..LA BRAVA

OKURO SAMI OSHA OGUN


OGUN BOKOEL QUE SACRIFICA OGUN DOGBE.MAESTRO DE LA VIDA OGUN
LAYE..MAESTRO DEL MUNDO OGUN TUMBICALMA A SUS HIJOS
OGUN MOYI..OGUN SOBRE EL CAMINO OGUN SINUEL AGRADECIDO
OGUN TUNSHE.EL CARCTER FUERTE OGUN SIMEDE..LAS DOS MANOS DE OGUN
OGUN KARAGBA..CONSTRUCTOR DE CUERPO OGUN IPINU...EL QUE DECIDE
OGUN ABURA.EL JURAMENTO DE OGUN OGUN AMOYEES INTELIGENTE
OGUN BANISHEEL MENSAJERO

325
OGUN BIOLU.ES LE JEFE OGUN IRELE..ES HUMILDE
OGUN IYI. OGUN DE LA GLORIA

OKURO SAMI OSHA OBATALA


BABA BOLADE..EL HONOR DE OBATALA BABA LENUPADRE DEL RESPETO BABA
MELEPADRE DE LA COMPASION BABA TUMBI..ME HACE RENACER
BABA YIMI..ME HACE EL BIEN BABA WADAME LIBERA BABA WOMI
BABA ME MIRA
BABA DEYO. BABA ME DA FELICIDAD BABA ADURA.. BABA RUGA POR TI BABA
KOYA.ME MUESTRA SU GRACIA BABA OBATIME INSPIRA
BABA NINIPADRE DE LAS NIEVES BABA ENINOPADRE DE LA VISION BABA
KOSIKI BABA NO MUERE BABA BENDE.. BABA NO PROMEVE BABA
DAFO.. BABA HABRE LA BRECHA

OKURO SAMI OSHA YANSAN

326
OYA DAWA.VIVE DE SI MISMA

OYA GORAYESE SIENTA EN EL TRONO OYA BALEYA.ME ASEGURA


OYA BEMORA...NOS HABRAZA OYA BARDI.NOS PREPARA OYA SANSAN..NOS
VENDICE OYA BEYUBRAZO BRAVO OYA IMORU.ES VEHEMENTE
OYA ADESI..CORONA DE RIQUEZAS OYA ADIGUN..PARADA FIRME
OYA AJALA..GUERRERA VICTORIOZA OYA ALABIDIVIDE LOS NACIMIENTOS OYA
AMOKE.CONOCE LA DULSURA OYA ATOLE..INDICADOR DE EGUN OYA
AWANI..LIMPIA SU CASA
OYA ABATIES INVENCIBLE

OKURO SAMI OSHA


YEMAYA

OMI DOKUN.EL ASIENTO DEL MAR OMI TOKUMBONACIDA DEL MAR OMI
NIBODE.MEDICINA PODEROZA OMI LAKO..RAICES BAJO EL AGUA

327
OMI LANO..LA NEGOCIANTE OMI RELEKUN..LA CONSOLADORA OMI
SAYADE.BABOSA CORANADA
OMI SAYERO..EL AGUA LIMPIA EL MUNDO OMI KARI.CAMINA RECTO
OMI BU. ME ACEPTA

OMI LORUNAGUA PERFUMADA OMI LOYAAGUA SANTA


OMI MILE.AGUA QUE SACUDE AL MUNDO OMI LALA..INSISTENTE TRABAJO
OMI LORO.... LLAMA DE ORO OMI TAWADE..CORONA FIRME OMI
OLOGUEDE.DISTRA EN BRUJO
OMI ALANOSENTIMIENTOS PUROS OMI ALAYE.NOS DA EL PAN
OMI ALEMI.SEORA DE TODO OMI WEMIALEJA LO MALO OMI
KOREPIEDRA PRECIOSA OMI MISI..AGUA LIMPIA
OMI ORIYE..LUCERO EN EL MAR OMI OLODEDUEA DE LA CORONA
OMI ALARINMARCHA CON DIGNIDAD OMI LUEKE.ROMPE AL MISTERIOSO
OMI RELEVA A LA CASA

328
OKURO SAMI OSHA
AGAYU

INA BOLADE..EL FUEGO DEL HONOR ENI IMO AIYE.ENTRAAS PROFUNDAS


AGAYU ORUNGANAPARECE EN EL CIELO ONI SHOLU.REY Y SEOR
OBA YENKUEL INMORTAL

AGAYU KAYODEPERMANECER ALEGRE AGAYU LATIJE...EL QUE DA LA COMIDA ONI


ADESINA..EL QUE GUA EL CAMINO ELENU DIDUN.EL ELOCUENTE
ONI ANDOLABUENAS NOTICIAS AGAYU AGBAMIEL QUE SALVA CON RESOS ONI
TUMBI.EL QUE DA HIJOS
OBA NALOWAEL HONESTO

AGAYU SHOLA.NOS HACE HONORES AGAYU SHOLU.ES UN CABALLERO ONI


DANWO...EL REY NOS EXAMINA
ONI KOWA..MENSAJERO DE LA VIDA ONI LAKEYE...HOMBRE SENCIBLE
ONI RONUPENSAMIENTO DEL REY

OKURO SAMI OSHA


SANGO

OBA IMORA.REY DE LA SABIDURIA

329
OBA MOLAME HACE GRANDE OBA TOLA.RESELVA EL HONOR OBA
FUNKE..REGALO DEL REY OBA LAYE..REGALO DEL MUNDO OBA
LAGBANUESTRO LIDER OBA LADELE.REY DEL HONOR OBA MELEREY
COMPASIVO
OBA DOGBE.MAESTRO DE LA VIDA OBA ARIWA...PASADO Y PRESENTE OBA
EMINI KAWO.CONTROLA AL HOMBRE OBA LOKUN...REY SIN MIEDO
OBA OLUDEREY CAUTIVADOR OBA ONIBUORAREY DEL DINIERO
OBA ONIKOWA...REY MENSAJERO DE LA VIDA OBA ERITUNDECABEZA INMORTAL
OBA BIONA.REY DE LA CALLE OBA ABOKAWA.REY CON GARRAS OBA
DASANREY DE REYES
OBA CEDEGBE.CORAZON ABIERTO OBA ABEREINTELIGENTE AL OIR OBA
ADUFECAPAS DE AMAR OBA ADUKEREY CARIOSO OBA
AKOKA.ENTORNO BELLO OBA AKAWO.REY Y ABOGADO OBA ALASEREY
BRUJO
OBA ALUGBASHANGO ES MI AMO

330
OBA ARIYO..............ES BIENVENIDO.

331
ORUKO IYAWO OSHA ARARA

AFRA... BIUNJO... PARTIDO POR AFRA. AFRA... AGBEJO... EL BAILADOR. AFRA...


AFEKABINI... EL MUJERIEGO. AFRA... LABOBOSI... EL CORONADO. AFRA OGBONTATO
EL SABIO.
AFRA ASORIN VIENTO FUERTE. AFRA FUMILOWO COLMA DE HIJOS. AFRA
MOLUMAKIN JEFE BRABO AFRA OGAMIOWO EL MAESTRO.
AFRA OGBONKATA SABIDURIA REPARTIDA. AFRA... AYIGUNWA SOL RADIANTE.
AFRA... BAJUMO EL CABALLERO. AFRA OTUMBU VERDAD ABSOLUTA. AFRA
MIDAJU FIRME.
AFRA... NOGASI EL DEFENSOR.

AFRA ALABOJUTO SUPERINTENDENTE.

LEBORISA ANOLOUN EL PODEROSO. LEBORISA ASANABIOKO HIJOS FABORABLES


LEBORISA ATEREOME EL SABIO. LEBORISA BANKOLE PAZ DEL HOGAR.
LEBORISA OSISUAN EL INFINITO.

332
LEBORISA BOROBO... RESPETADO. LEBORISA OJUIMA OJOS DE FUEGO. LEBORISA
DABOMI MI DEFENSOR. LEBORISA EDABI NACIO BONDADOSO LEBORISA
EKUATO HORA BUENA. LEBORISA SHAISAN IMPACIENTE. LEBORISA IWAFEKORO...
NOS QUIERE. LEBORISA KOSIYAN NO TEME.

MASE ONIKARA EL VALIENTE.

MASE OSENYE LA QUE SIRVE LA MESA. MASE IMOWALE TRAE EL BIEN A CASA.
MASE OFAINJAIWO LA MAESTRA. MASE AFETOKAN AMOR PURO.
MASE TORUNENU QUITA LA MALDICION. MASE WANKARA HABLA CLARO.
MASE YOKEFA DIA DEL AMOR.

MASE ALASUWALU MANTO PROTECTOR. MASE FIFIALARO SEALA AL HOMBRE.


MASE BAWONJE ESTA CON NOSOTROS. MASE KOLOSIN TODOS LA ADORAN.
MASE AJELELE DECLARA CON FUERZA. MASE OJULEKA VELA MI CASA.

BERECHE OLOJESAN EL COMPESADOR BERECHE ERITAYO CABEZA EXSELSA

333
BERECHE ADANILEKU DETIENE LO MALO BERECHE ATESEYIMINO PERDONA
BERECHE AJONU COMPRENCION MUTUA BERECHEAKAKOWOEL TESORERO
BERECHE ALAYEJUBO ESPIRITU DEL MUNDO BERECHE ALAWUJOMAESTRO
PERFECTO BERECHEATOPALOTOBALE POR SI MISMO
BERECHEOPUMBOJEALIMENTO SECRETO. BERECHE DAKURO EL NOS LIBERA
BERECHEOTOTINUWAOFRENDA DE LIBERTAD BERECHE ELETULOJUFERTILIDAD

AGUE FEJUSIN PRESENCIA ESPIRITUAL AGUE FIWONISHEACCION RECTA AGUE


FOLAJANSEAS DEL HONOR AGUE BODUNUMIRUEGA POR MI
AGUE ENIBAJUNBOME HACE CABALLERO AGUE BERISOKE ME ALSA LA CABEZA
AGUE BIYANKUNOS DA CORAJE
AGUE... BOYOME... EL SACERDOTE AGUE ARADA SE RESPETA SOLO AGUE
ARAJANVISION DIVINA AGUE OKUERERE LEY DEL BIEN AGUE AKEBOYE EL
COMILON AGUE AMASOUNEL PACIENTE

334
ADAE EKUNSIOMO BUEN PADRE ADAE ASHIBORIGAN CABEZA CORONADA
ADAE OKOLETA LA VIAJERA
ADAE OYEPOLU CASA PODEROSA ADAE MUNYOWALA HEREDERA ADAE
ADENJI SOMBRA DE LA CORONA ADAE EWEJE MAGIA EFECTIVA
ADAE AJIBOGRE RESURECCION VENDITA ADAE EJINWA MI SOSTEN
ADAE DAMILOLA MAESTRA DEL HONOR ADAE LAFENWA ES CAMINANTE

AFREKETE ABIOSE NUNCA DESCANSA AFREKETE NALOWA HONESTIDAD


AFREKETE AKOLOSU ENGRANDESE LA FAMILIA AFREKETE KUETILE TODO
CONTINUA AFREKETE AFBODU PROBERBIO SABIO AFREKETE OMOSHOYA DOLOR
DE PARTO AFREKETE OLADENDE HONOR SEGURO AFREKETE LALOFO ES
INVENCIBLE
AFREKETE ITON DA Y QUITA EL PODER AFREKETE LADIPO DA HONOR A SUS HIJOS
AFREKETE SEBO SUPERA OBSTACULOS AFREKETE MUNAES ASTUTA
AFREKETE AKUABORI SALVA Y CONDENA.

335
JEBIOSOARAKORACONTACTO DIRECTO JEBIOSOABOMALE...ANCESTROS MAYORES
JEBIOSOBOYEGATITULO ELEVADO JEBIOSOGBEJUASIENTO CORECTO
JEBIOSOKOSIJANO PERMTE ABUSO JEBIOSOMAKOJUNES RESPETADO
JEBIOSOLAJOMISE HACE VISIBLE JEBIOSOWUBOES BRUJO
JEBIOSONIBODEMEDICINA PODEROSA JEBIOSOAYEFUNOLUDIGNO DE RESPETO
JEBIOSOAGBOLOMOCIENCIA ANTIGUA JEBIOSOEKUNWOMANOS PARA EL DINERO
JEBIOSOASHEPIPOJUES CARIOSO JEBIOSOKANKURUGENIOSO

AZOWANOMAKOKUELEVERDAD FUERTE AZOWANONETUMBIRENACER


CORONADO AZOWANONIFAYAES BRUJO AZOWANONIGBORANOBEDIENCIA
AZOWANOILADEUNLUZ DE ORIENTE AZOWANONOGASIME DEFIENDE
AZOWANOODEREKOKOPALOMA DE PAZ AZOWANOOSOGIDIGBOAMO DE LA
POBREZA AZOWANOOLOGIRIGBONESPIRITU SABIO
AZOWANOALABOJUTO...INTELIGENCIA SUPREMA

336
AZOWANOOJUMBICASO RESUELTO AZOWANOAGBORONOS IMPIDE CAER
AZOWANOAJONOCOMPRENCION MUTUA AZOWANOAJUMEES LIDER
AZOWANOALESUJADEES UN EXORSISTA AZOWANOFOWOSOYASUIYA.

SOBOFIRIGBA..TAMBOLERO MAYOR. SOBOKANKUROES GENEROSO


SOBOLAFUIRIHOMBRE DE HONOR. SOBO....ANUEFUN....PALABRA SANTA SOBO
....ATOKU........GUIA SEGURA.
SOBO.....SIMIMO.......SU BENDICIN. SOBO.....SHOREMI....ES BUENO CON MIGO.
SOBO.....EDIWANA...AMIGO LEAL. SOBO....WOILETAN...BIEN A CASA.
SOBO ...KENEKUN....ES UN LEON. SOBO....KOLEKU.......BUEN HOMBRE.
SOBO....KOSIJAN ......NO ES TEMEROSO. SOBO....ALABOKU....SANTO BENDITO.
SOBO....ORUTUMALE...CORONA SERENA. SOBO....TOLEREGUMI...DESTRUYE EL CHISME.
SOBO....AYODELE.....ES UN PROFETA..
SOBO....OLUOIGBOLA..EL SALVADOR.

337
19. OSODE OFETILE

SE COLOCA EL OPKULE EN BABA EYIOGBE


SE MOYUBA Y SE VA REFRESCANDO EL OPKULE CON OMI DEL PISO
SE COGE OPKULE Y LOS IGBOS Y SE PRESENTA JUNTO CON EL PAGO DE LA VISTA.
SE LE ENTREGA TODO A LA PERSONA QUE SE MIRA, EN SUS DOS MANOS, SE LO LLEBA A
LA BOCA Y PIDE MENTALMENTE EL OBJETO DE LA VISTA.
SE PRESENTA EL OPKULE A LOS PUNTOS CARDINALES.
CON EL OPKULE EN LA MANO SE VA MOVIENDO EN MOVIMIENTO VERTICAL TOCANDO LA
ESTERA Y SE DICE
IFAREO MI OLOWO IFAREO MI OYUGBONA IFAREO BOGBO AWO IFAREO APETEVI
IFAREO ADDA LASHE, ADDA LA OCHA, ADDA LA INFINI, IFA LOFUN IFAREO.

SE SACA EL ODDUN TOYALE


SE SUBE CON ( LA OTA, EL GUNGUN Y EL AYE ) POR EL OPKULE POR LA PATA DERECHA
DICIENDO OTA SIWUAYU.
SE BAJA POR LA PATA IZQUIERDA Y SE DICE OYU LOKEO BEKO
SE TOCA LA FRENTE CON LA OTA Y DICE ORUMILA OFEYE IRE (SI ESTA SOLO) BOGBO
AWO OFEYE IRE (SI ESTA ACOMPAADO)
SE ENTREGAN LOS IGBOS IRE CALLAJAO (OJO BUEY)

OTA ( PIEDRA)
338
SE SACA EL PRIMER TESTIGO
SE SACA EL SEGUNDO TESTIGO
SE PIDE LA MANO
SI EL PRIMER TESTIGO ES MAYOR QUE EL SEGUNDO IZQUIERDA

SI EL PRIMER TESTIGO ES MENOR QUE EL SEGUNDO DERECHA

339
PARA IRE

LA OTA SIEMPRE SI
EL CALLAJAO SIEMPRE NO

PARA OSOBBO

EL AYE (CARACOL) SIEMPRE SI EL CALLAJAO SIEMPRE NO

PARA OSOBBO IKU

EL GUNGUN ( HUESITO) SIEMPRE SI EL CALLAJAO SIEMPRE NO

DESPUS DE ESTO SE COMPLETA LA PROFERIA EN DEPENDENCIA DE IRE U OSOBBO.

SI ES IRE ( LESE)
340
SI ES OSOBBO ( ONNIRE) QUIEN DA EL IRE
OYALE ( FIRME ) TESI ( SEGURO )
LESE ( ATRAVES DE QUIEN) OSCHA, ORISHA, ORI OSHA, EGGUN, OLOFIN, ELEDDA.
ONISHE ( SI QUIERE ALGO EL QUE DEFIENDE)
ONISHE (OCHA, ORISCHA, ORI HOSCA) ORUMALE

341
ONISHE ARA ( QUE QUIERE SU CUERPO ) ONISHE LERI ( QUE QUIERE SU CABEZA ) ONISHE
OYIYI ( QUE QUIERE LA SOMBRA ) ONISHE ILE ( QUE QUIERE SU CASA )
ONISHE ILEKUN ILE ( QUE QUIERE LA PUERTA DE LA CASA ) ONISHE ILE BABAWUA ( QUE
QUIERE EL TECHO DE SU CASA ) ONISHE OCHINCHE ( SU CENTRO DE TRABAJO )
ONISHE (ERITA MERIN, ILE IBU, ONIKA, ILE IKU, ILE AGBOLLA) (CUATRO ESQUINAS, RIO, MAR,
CEMENTERIO, PLAZA)

OSCHA ORI OSCHA ORISHA

SHANGO IBEYIS AGGAYU


YEMAYA INLE OLOKUN
OGGUN OSUN AZOWANO
ELEGUA OKE ODDUA
OCHOSI OGGE ORISCHAOKO
OBATALA AA OZAIN
OYA ABATA BROMU
OGGUN DADA BRICIA
OSHUN ERINDE ERAN NIFE
OBA IROKO OBBEKA KUANALDO
YEWA ODDE

OCHOSI BABALAWO

ORI ORULA

340
SI NO COGE CON NADA DE LO ANTERIOR SE PREGUNTA POR EGGUN

LOS EGGUN SE DIVIDEN EN DOS GRUPOS

ALANO O EGGUN FAVORABLES


BURUKU O PERJUDICIALES

FAVORALES O ALANO
EGGUN ELEMI GUIA O PROTECTOR
EGGUN CHEWO PROTEGE JUNTO AL ALALEYO
EGGUN ORE AMIGO
EGGUN GOGO QUE VIENE A AYUDAR
EGGUN ARAE FAMILIAR
EGGUN DILE QUE SE HA HECHO Y PACTO CON EL

ESTOS EGGUN PUEDEN ESTAR AFLIGIDOS Y AFECTAR AUN SIN TENER LA ITENCION DE
HACERLO POR LO QUE HAY QUE PREGUNTAR QUE QUIEREN

TAL COMO ALDIMU, ALALDIMU, MINI MINI, EYEBALE, ORO, TAMBOR, ETC. NUNCA USAR
EL PARALDO PUES PUEDEN SE PELIGROSOS.

PERJUDICIALES O BURUKU
EGGUN MITILOWAO ENVIADO
EGGUN AKARAKANBURA PERRO DE PRENDA
EGGUN OGUGU DE PRENDA 341
EGGUN BAKULA DE PRENDA JUDIA
EGGUN OLOSI DEMONIOS
EGGUN GINI BURLON
EGGUN OKOBO VICIOSO

ESTOS EGGUN SE PRENDEN Y REXPULSAN EN FORMA BRUSCA CON PARALDO .

340
EN EL CASO DE UN EGGUN AIMA, EEGUN QUE SON DESCONOCIDOS PERO SE PEGAN Y
LOS EGGUN MERINLAYE, EGGUN ERRANTES QUE TAMBIENSE PEGAN, COMO SON
NEUTROS SE DESPIDEN DE FORMA CORTES, DNDOLE UNYEN, ALDIMUS, MINI MINI, O
LO QUE PIDAN.

SE LES HACE KUARALDO NUNCA PARALDO.

PARA ONISHE OSHA, ORISHA, ORI OSHA


ADDIMU
ALADDIMU (UN ADDIMU GRANDE Y TAPADO CON PAOS)
EBBO KERE (ADDIMU AL QUE NO LE PUEDE FALTAR GRANOS, CARNE, HUEVOS Y FRUTAS).
BOGBO TENUYEN (TODO LO QUE COME LA BOCA COCINADO EN BOLAS, Y GRANOS).
EBBO SHIRE (ADDIMU EN PEQUEAS CANTIDADES QUE SE LE PONE A UN OSHA
DETERMINADO PARA QUE LO REPARTA ENTRE LOS DEMAS, SE PASA POR EL OPON).
EBBO KEUN EDDUN KEUN (IGUAL QUE EL EBBO SHIRE PERO ESTE SE LE PONE A CADA
UNO DE LOS SANTOS DESPUS SE PASA POE EL OPON COMENZANDO POE ELEGUA Y
TERMINANDO POR EL ALALEYO).
SAOMERIO ( EWE SECAS AL SOL QUE SE DETERMINEN EN EL OSODDE, NO PUEDE FALTAR
CASCARA DE NARANJA E INCIENSO).
INAYO (BOLAS DE GOFIO, HARINO, MIEL, MECHAS DE OU, EPO Y AZUFRE).
SARAO EKO (ESPECIE DE NANGAREO QUE SE LE PONE A LOS OSHA)

TODO LO QUE LLEVE EYEBALE SON OFRENDAS MAYORES.

ONISHE ARA (QUE QUIERE EL CUERPO)


EBO MISI
SARAYEYE
342
EBO CACHEORO (EBBO EN EL EPON CON HUEVO)
EBBO AKUAYERU (EBBO CON JUJU)
EBBO INPORI LERI AWO (EL QUE MARCA EL AWO)
EBBO TENTEBORU (EBBO DETALLADO DEL SIGNO)
EBO NI META ODDUN (TRES EBBO DEL UDDUN)

EBO INCHE ASHEGUN (EBBO QUE LLEVA ELEMENTOS RELLENOS )


PARALDO
KUARALDO
OPARALDO
AWAN
AKUARAMAO (LIMPIEZA CON ANIMAL DE CUTRO PATAS DESCUARTIZADO)

343
ONISHE LERI (QUE QUIERE EL LERI)
EBBO MISI CON EWE DETERMINADA POR IFA
OBBORI ELEDA
FIWE (MACHUQUILLO DE EWE QUE SE HACE CON OKE Y SE REFRESCA LA LERI)
AWETONIREO (UN JIO JIO Y EWE)
EYEBALE
ISOYE LERI OTA(DARLE EYEBALE A SU ANGEL DE LA GUARDA ATRAVES DE SU LERI)
FOLORI EYE (EYEBALE DE SU LERI CON EL SANTO QUE DETERMINE)
MI TOSHE(RECIBIR ASHE DEL OPON AL LERI)
FELEMBE (JIO JIO EN EL LERI EN PRESENCIA DE ELEGUA REZANDO 16 MEYIS)
CHACHA LERI (MEDIO ASIENTO)
YOKO OSHA

ONISHE ABOU O OLOU (QUE QUIERE EL VIENTRE)

MAMU (REMEDIOS TOMADOS)


OBBORI ABOU (ROGACIN DE VIENTRE)
EBBO MISI
SARAYENYE
EYEBALE
AKUARAMAO
EBBO ABOU (SE MARCAN LOS SGNOS DEL EBBO EN EL VIENTRE Y SE HACE EBBO CON LO
QUE MARQUE)

ONISHE ELESE (QUE QUIEREN LAS PIERNAS)


SE HACE SOLO CUANDO SE SABE QUE HAY PROBLEMA EN UNA PIERNA. SE HACE LO
MISMO QUE ABOU, ESTAS COMEN CON AZOWANO
344
O ALALEYO Y SE LE PUEDEN HACER
PARALDO.

ONISHE LOWO (QUE QUIEREN LAS MANOS)

LO MISMO QUE ABOU PERO SE PUEDE HACER


EBBO ACUA (LAVAR LAS MANOS PARA AA.
ISO YE LOWO OTA (SANGRE ATRAVES DE SUS MANOS)
OBBORI LOWO (ROGARSE LAS MANOS IGUAL QUE LA LERI)
EBB0 MISI.

ONISHE OYIYI (QUE QUIERE LA SOMBRA)

345
ADDIMU A LA SOMBRA (SE PONEN ADDIMU EN LA SOMBRA)
ITANAS ENCENDIDAS A LA SOMBRA
EYEBALE A LA SOMBRA
PARALDO A LA SOMBRA
KUARALDO A LA SOMBRA
OPARALDO A LA SOMBRA
SARAYENYE A LA SOMBRA
EBBO LA SOMBRA (SE RECOGEN TODO LO ENMARCADO EN LA SOMBRA Y SE HACE EL
EBBO CON ESTO EN EL TABLERO)

ONISHE ILE, ONISHE ILEKUN, ONISHE ILE BABAWUA, ONISHE TODAS LAS POSICIONES.
SE PUEDE COMPROMETER A ALGUN SANTO JUNTO CON LA POSICIN O ESTA SOLA.
EBBO MISI
ADDIMU
INAYO
SAOMERIO
EYEBALE
EBBO OPON
PARALDO (OSA LOFOBEYO)
INSHE ASHEGUN (ENTERRAR INSHE EN LAS POSICIONES)
ESHU EN LAS PISICIONES ENTERRADOS.
SE AMARRAN LAS CUATRO ESQUINAS PARA ASEGURAR.
SE PREPARA EL TECHO CONTODO ESTO

NOTA IMPORTANTE:
Preguntas para cuando suceda que Orula no coja lo que el Oluo a tartado de marcar, es
decir esto ayuda a situar en tiempo y espacio la pregunta:
. okobi ashe (que no se dejen hacer las cosas)
346
.Kowaniche nilowo (Terminar la obra completa para ver resultado)

.Kawi (hacer las obras rapido)

347
ODUN ISALAYE

MANERA PRACTICA DE DARLE DE COMER A LOS ORISHAS POR IFA.

ESTO SE REALIZA CUANDO EL AWO TENGA QUE DARLE DE COMER A UN


DETERMINADO ORISHA Y EN ESE MOMENTO NO TENGA A MANO ESTE ORIAHA O NO
TENGA RECIBIDO ESTE ORISHA, SE PROCEDE DE LA SIGUIENTES FORMA. DESPUES DE
CONSAGRAR LA PINTURA, SE PINTA EN UN PLATO UNA ATENA DE LOS SIGUIENTES
OCDUN DE IFA, OSHE TURA (OCDUN DONDE BAJO EL ORISHA) Y OTURA SHE, ESTO SE
PINTA UTILIZANDO EFUN LIGADO CON MORURO (IGUI OFUKOKO), OSUN NABURU
LIGADO CON EYAORO. DESPUES DE ESTE PROCESO SE COLOCA EN EL PLATO SOBRE LA
ATENA EL NUMERO QUE SIMBOLIZA A EL ORISHA EN CUESTION CON PEDAZOS DE COCO
Y SE LE PONE UN ATARE SOBRE SOBRE CADA PEDAZO DE OBI UNOS EPO Y OTROS ORI
SEGN EL ORISHA A LLAMAR. DESPUES SE REZAN LOS SIGNOS Y SE LLAMAN A EL ORISHA
CON LOS SUYERES CORESPONDIENTES Y SE LE DA OBI Y DESPUES SE LE DA EL ANIMAL
CORRESPONDIENTE.

CONSAGRACION DE LA PINTURA:

CUANDO SE MESCLA ELEYAORO CON EL OSUN LABURU SE LE REZA:

REZO:

EYA ORO EYAMOLORUN IMOLE AGBA ORISHA.


348
CUANDO SE MEZCLA EL POLVO MORURO CON EL EFUN SE REZALO SIGUIENTE:

REZO:

IE IGUI MADAO OFUNKOKO ONIGUI

349
NI IMOLE AGBA ORISHA.

DESPUES CON EL IROFA SE REVUELVE Y SE LE CANTA ESTE SUYERE QUE CONSAGRA:

SUYERE:

AKOUBO ABOOBO AKUEBO KUEFUN TEUMBO AKOUBURO AKOBO


AKUBO KUEFUN TEUMBO AWO.

DESPUES DE CONSAGRAR LA PINTURA SE PROCEDE A PINTAR LA ATENA Y SE REALIZA


LO EXPLICADO ARRIBA.
DIAGRAMA DEL PLATO SEGN LOS ORISHAS A LLAMAR

ORISHA ODUN ISALAYE ETA OBI Y ATARE

ELEGWA OGBE ATE EPO 8


OGGUN OGGUNDA EYI EPO 7
OSHOSI OSHE KANA EPO 7
AGAYU OSA BARA EPO 9
AZOWANU OBARA TURA EPO 9
BROMU OBE YONO EPO 7
350
BRONCIA IWORI BOBE EPO 7
DADA IRETE INTELU ORI 4

351
IBEYIS OTURA DI EPO 4(CADA UNO)

ALBATA
INLE OKANA SODE EPO 7
IROKO OJUANI BOSHE ORI 8
NANA BURUKU OYEKUN IWORI EPO 7
OBA OTRUPON AO EPO 8
OBATALA OSHE FUN ORI 8
OKE ORAGUN ORI 8
OLOKUN ODI KANA EPO 7
OLOSA OGBE KANA EPO 7
ORISHAOK O IWORI DI EPO 7

DAIWERO OBE YEKUN EPO 7


OSHUN OSHE TURA EPO 5
OYA IROSO SA EPO 9
OZAIN OSHE MIWO EPO 8
OSUN IRETE LASO ORI 4
SHANGO OKANA MEYI EPO 6
IKA OGGUNDA
YEMAYA IWORI MEYI EPO 7
YEMBO OFUN SA EPO 4
YEWA OTURA ROSO EPO 9

NOTA: PARA ORO LA ATENA VARIA PUES EN VEZ DE OSHE TURA Y OTURA SHE LLEVA
LA SIGUIENTE ATENA:
352
OYEKUN MEYI------------------DONDE NACE EL REINO DE LA MUERTE.

ORAGUN--------------------------DONDE NACE EL FALLECIMIENTO HUMANO.

OGUNDA FUN-------------------DONDE NACE EL HABLAR EL EGGUN DEL AWO.

OTURA NIKO--------------------HABLA O ATRAE EL EGGUN DE LOS IWORO.

IRETE YERO----------------------HABLA O ATRAE EL EGGUN DE LAS MUJERES.

OJUANI BASO-------------------DONDE BAJO ORO A LA TIERRA.

353
20. OBORI ELEDA CON EYELE MEYI FUN FUN

1.SE COLOCA UNA MANO DE OBI DETRS PARA DAR OBI A ESHUNI BAKO Y A LOS
EGGUN DEL INTERESADO. A LA DERECHA Y TAMBIN DETRS SE PONE UNA VISTA DE OBI
BOCA ARRIBA. LA CUAL SE VA ZASONANDO CON LOS INGREDIENTES DEL OBORI EN CADA
UNO DE LOS PASOS, AL FINAL SE PREGUNTA SI OTAN Y SE LE ECHA OTI OMI Y OI DEL
CUELLO DE LA PALOMA Y POR LTIMO JUJU. E N CASO DE OKANA SE PREGUNTA SI VA A
EGGUN A CUALQUIER OTRA POSICIN O SI SE VA EN EL OBORI.

2.SE LE COLOCAN AL INTERESADO LAS ALAS DE LAS EYELE SOBRE LOS DEDOS DEL
MEDIO SOTENIENDOLAS E INMOVILIZNDOLAS CON LOS DEDOS INDICE Y MEIQUE, DE
MANERA QUE LAS PALMAS DE LAS MANOS QUEDEN LIBRES.

3. EL AWO SE ABRAZA CON ITANA MEYI Y REZA OJUANI HERMOSO, LA VELA DE


ATRS SE LE CANTA A EGGUN Y LA DE ADELANTE AL LERI.

4. EL PLATO CON LOS INGREDIENTES ESTAR COLOCADO AL FRENTE.

5. SE PREOCEDE A MOYUGBAR, DAR INFORMACIN DEL MOTIVO DE LOS INGREDIENTES


ASI COMO LOS ANIMALES A EMPLEAR TODO EN ESHUNIBAKO.

REZO DE ESHUNIBAKO: ESHUNIBAKO LOYE AKUANDO LOLO IKU BARA OWA OBAYE OBI
LAYE BAYIREO ELEORUN ESHU BAKOLOYE.
354
PICANDO OBI CON LA IZQUIERDA: OBI A LA FIBI IKU OBI A LA FIBI ARUN ADELEPE
ELEGGUA LEKO LEYE KAMA NANYO UMBATO OSODE BOTALOKUN UNLO.

PICANDO A LA DERECHA: IRE AIKU IRE OMA IRE OWO IRE AIKU BABAWA.

6. OSHEBILE A EGGUN.

355
NOTA LOS COCOS SE DEJAN BOCA ARRIBA, PARA AL FINAL PREGUNTARLE A EGGUN Y
ESHUNIBAKO SI OTAN, ESTO DESPUS DE ECHA LA ROGACIN.

7.OBI POR DELANTE: MOYUGBA, INFORMACIN (EL MOTIVO, LOS INGRDIENTES Y


LOS ANIMALES A UTILIZAR) SE MENCIONAN LOS SANTOS IBA (SANTO) HASTA OBBATALA
A EL CUAL SE LE REZA.

8.REZO A ORI: AMURE ORI OBA ONA ADIFAFUN ORI ATETE GUANI ATETE LERAN
DANI GUEBE LEYI ORI.

9.OSHEBILE AL LERI: OBI LERI MAWA LERI OSHANLA OBI LERI OSHANLA OLORUN NI OBI
BI ETAWA BI EYE IFE OBI BI YERE OKANA SODE UMBATI UNLO. OBI LERI MOKUE TEBI
OLORUN, OBI ODI ODI OBA YEKUN KAMA YEKUN KAMA YE ARUN KAM OFO KAMA YE
IA KAM YE RARYE INLONI KAMA FETI LOYE KAMA FETI UNSOLONI KAMA FETI UNLO
YORUN OBI MOKUE.

PICANDO CON LA DERECHA: OBI ODDUA OBANI OLORUN ORUMALE WAMALWE ISO
OTA, OBI LERI ODARA, IRE AIKU, IRE ASHEGUN OTA IRE LERI ODARA.

10. OSHEBILE NORMAL.

11. SE PONEN LOS PLATOS EN LA FRENTE Y SE REZA.


- OGBE SHE: OGBE BALOSHE OSHE AWADO
- IWAYU KI AFOYUREWO MIKI AWON OMO AREYE IMPORI ODARA.

12. SE PONEN LOS PLATOS EN LA BASE DEL CRANEO Y SE REZA:


- IWORI OBERE (EL REZO DEL EBBO)
- IPAKO KINLE KE ODDI BIKU BA SUNMO ITOKI E BAMI YE OYO IKU FUN LO.

13. SE PONEN LOS PLATOS EN LA NUCA Y SE REZA.


- OSHE NILOBE (EL DEL EBBO)
- ESHUNIBAKO (EL DE ARRIBA)
350
14. SE PONEN LOS PLATOS EN ORI Y SE REZA:
- OGBE ROSO (EL DEL EBBO)
- ORI (EL SABIDO)

15. SE RETIRAN LAS EYELE MEYI Y SE LE PONEN EN ORI, MOVINDOLAS EN FORMA


CIRCULAR Y REZANDO LOS 16 MEYIS.

SE LE DEVUELVEN LAS PALOMAS Y SE PROCEDE A PINTA EYIOGBE CON OMI EN ORI Y


16.
UNA CRUZ EN CADA UNO DE LOS PUNTOS.

SUYERES: OMI TUTO UMBO LERI LERI ODARA (CABEZA)


OMI TUTO UMBO ORI ASABE, ORI ASBE OADRA (LAS SIENES ) OMI TUTO UMBO KOBO
TUTO KOBO TUTO ODARA (LA OYITA) OMI TUTO UMBO ESHUNIBAKO ESHUNIBAKO
ODARA (LA NUCA)
OMI TUTO UMBO ELESE ENTELE ELESENTELE ODARA (RODILLA DERECHA)
OMI TUTO UMBO ELESE ENTELE KAMAFACETA ELESE ENTELE KAMAFACETA
ODARA (RODILLA IZQUIERDA).
OMI TUTO UMBO IKAN BURUKU ODARA IKAN BURUKU ODARA (PIE DERECHO) OMI
TUTO UMBO IKAN BURUKU LODE IKAN BURUKU LODE ODARA (PIE
IZQUIERDO)
OMI TUTO UMBO LOWO OTUN LOWO OTUN ODARA (MANO DERECHA) OMI TUTO UMBO
LOWO OSI LOWO SOI ODARA (MANO IZQUIERDA)
OMI TUTO UMBO EGGUN IKU EGGUN ODARA ( ESTO VA A EL COQUITO)

351
NOTA: ESTOS SUYERE PROCEDEN DE IGUAL FORMA CON EL ORI Y EL EFUN.

17.PARA DAR EYEBALE AL LERI A LOS PUNTOS Y A EGGUN. SUYERE: FOLORI EYE (BIS) EYE
LERI FOLORI EYE
NOTA: (SE VAN MENCIONANDO LOS DIFERENTES PUNTOS CON EL MISMO SUYERE (LERI ,
ORIBASE, KOBOTUTO, ESHUNIBAKO, ETC HASTA LLEGAR A EGGUN AL QUE TAMBIEN SE
LE DA EYEBALE.)

18. PARA PONE OBI AL LERI A LOS PUNTOS Y A EGGUN.


SUYERE: OBI NI KUAKUA SHEMIO SHEMIO LERI NI KUAKUA SHEMIO SHEMIO

NOTA: (SE VAN MENCIONANDO LOS DIFERNETES PUNTOS HASTA LLEGAR A EGGUN)

19. PARA PONER ALGODON.


SUYERE: OU BELELE OU BELELE ASHE ORI OU BELELE

NOTA: (SE VAN MENCIONANDO LOS DIFERNETES PUNTOS HASTA LLEGAR A EGGUN)

20.SE PREGUNTA POR DETRS A EGGUN Y ESHUNIBAKO SI OTAN EN CASO POSITIVO SE


VIRAN LOS OBI CON EL SUYERE SABIDO. (IGUAL QUE EN EGGUN)
SE VA ADELANTE Y SE LE PREGUNTA A ORI SI EST OTAN.

21. SE MUEVE EL PAO EN FORMA CIRCULAR EN LA CABEZA Y SE DICE EYERINMILE (3


VECES), CON LAMAO IZQUIERDA MOVIENDOLA EN FORMA CIRCULAR HACIA FUERA SE
VOTAN LOS OSOGBOS DICEINDO IKU UNLO, ARUN LO, OFO UNLO ETC Y CON LA MANO
DERECHA DE LA MISMA MANERA PERO HACIA DELANTE SE LE ALAN LOS IRESES
DICIENDO IRE AIKU, IRE OWO, IRE OMA.

SUYERE PARA PONER EL PAO O GORRO:

ASHO FUN FUN LAWAO LAWAO IRE AYE (SE REPITE) IRE OMA
350
IRE OWO

22. SE PREGUNTA CON OBI POR DELANTE SI OFEREGUEDE Y EL DESTINO DEL OBORI.

23.EN EL PLATO ESTARN LAS PALOMAS CON EL RESTO DE LOS INGREDIENTES


SOBRANTES.
SE PREOCEDEN A RETIRAR LOS INGREDIENTES DEL CUERPO Y COLOCARLOS EN LAS
MANOS DEL INTERESADO MENCIONANDO UN IRE DISTINTO EN CADA OPERACIN, EL DE
LOS PIES SE LO RETIRAR EL MISMO CON SUS PIES EL DEL PIE DERECHO CON EL DEDO
GORDO DEL PIE IZQUIERDO Y VICEVERSA. CON LO QUE TIENE EN LAS MANOS SIMULA
LAVARSE LAS MANOS PIDIENDO Y DEJANDOLO CAER TODO EN EL PLATO.

24.SE LE PONEN DOS MOTAS DE ALGODN EN SUS MANOS Y SE LE DAN LAS DOS
VELAS.

SUYERE: AGANGARA OMO ORI ABILE (BIS) IKU LOWA OMORI ABILE AGANGARA OMO ORI ABILE.

25.SE LE ENTREGAN LOS PLATOS UNO TAPANDO AL OTRO, LOS CUALES SUJETAR
JUNTO A LAS VELAS Y SE LEVANTA CON EL SUYERE: OFEREGUEDE AYABA DIDEO

351
OFERGUEDE KOKUTE MALE ADIFAFUN TIMODE.

26.SE LE CANTA A OSUN BAILANDO DE TALON A PUNTA EL BAILE DE OSUN LEVANTANDO


LOS PLATOS EL OFICIANTE LO AYUDA A LEVANTAR LAS MANOS.
EL OFICIANTE LE RETIRA LOS PLATOS Y LA PERSONA LEVANTA EL PIE IZQUIERDO Y GIRA
SOBRE UN PIE CON EL SUY DANTE RIO Y AL TERMINAR LA VUELTA APAGA LAS VELAS DE
UN TIRN.

OBORI ELEDA CON EYABO

DELANTE DE LA PERSONA YA SENTADA SE PINTA UN CIRCULO CON EFUN EN EL SUELO


DENTRO EYEIOGBE AH SE PONE EL PLATO CON LOS INGREDIENTES, EN LA PARTE DE
ATRS SE HACE UN CIRCULO Y SE PINTA 0YEKUN MEYI, SE COLOCA UN BASO DE AGUA Y
UN A ITANA.

DESPUS DE MARCARCON OMI, ORI, EFUN, ETC, SE PROCEDE A DESPRENDER LAS


DISTINTAS PARTES DEL PARGO. EL CERRUCHO QUE TIENE EN EL LOMO, ES LA PARTE QUE
SE PONE EN LA CABEZA, LAS ALETAS LATERALES VAN PUESTA EN LAS MANOS, LAS
ALETAS DE ABAJO VAN PUESTAS EN LAS RODILLAS, LA COLA SE LE PICA AL MEDIO Y
VAN SITUADAS EN LOS PIES, LAS AGALLAS SE PONDRAN EN LA NUNCA.

SUYERE

OBORI LOMU OLODUMARE ALA SHUMARERE. PARA DAR EYE DEL PARGO SE CANTA
SUYERE

ELLA LOKUA EYE EYE OBORI ELLA.

CUANDO SE BA A SITUAR EL COCO EN LAS PARTES QUE YA ESTA SITUADO LAS PARTES
DEL PARGO .

SUYERE
352
EWE AA OBI ORE EWE.

SE PREGUNTA SI EBOADA, Y EN CASO POSITIVO SE PROCEDE A TAPAR CON 0U . SUYERE


ELLA TUTO YOMILO ELLA TUTO YOMILO ORUMILA ORI ASHE ELLA TUTO YOMILO.

CONTINUA IGUAL QUE LA DE EYELE Y LOS INGREDIENTES SE BAN COLOCANDO EN EL


PLATO DEL PARGO, SE LES ECHA ORI Y EFUN , SE CUBREN CON ALGODN COMPLETO,
SE PREGUNTA EL DESTINO DE LA ROGACIN Y SE LEVANTA CON EL SUYERE SABIDO.
OBORI ELEDA CON ETU

SE HACE IGUAL QUE LA EYELE PERO EN EL PLATO DONDE SE PONEN LOS 0BIS SE
PROCEDE ASI.

SHANGO..6 RAYAS DE EPO.


OBATALA8 RAYAS DE ORI

353
0GUN Y OSHOSI.7 RAYYAS DE EPO.
OYA..9 RAYAS DE ORI. YEMAYA..7RAYAS DE MELAO.
OSHUN..5 RAYAS DE 0I. SUYERE
BIBI O BIBI ETU BIBI O BIBI EIYE, FOLORI EYE, FOLORO EYE, YEYE BIBI O BIBI ETU.

OBORI ELEDA CON OUNKO

ESTO SE HACE EN ULTIMO CASO PARA SALVARLE LA VIDA AL PERSONAJE Y ES MAS


ARRIESGADA DESDE EL PUNTO DE VISTA DE LA FUGA DE ASHE DEL 0BA QUE LA DEL
PARGO.
ESTO SE HACE CON ELEGUA, OGGUN, OSHOSI, OSHU, AZOJUANO, AGAYU, OBATALA.
SE HACE CON OUNKO MAMON , SE NECESITA OBI, ORI, EFUN, ERU, OSUN, OBI, KOLA,
OROGBO, ONI MERIN EYELE.SE COLOCA LA PERSONA DE RODILLAS DELANTE DEL OSHA
AL LADO DE ESTE UN PLATO CON 8 PEDASOS DE COCO CON UN ATARE CADA UNO ,
FOLORI EYE AL PLATO Y AL OSHA Y SE DAN LLAS EYELES CANTANDO AL SANTO .

SUYYERE

EYELE EYELE LAWAO EYELE MENE LAWAO EYELE MEME. DESPUES SE RUUEGA LA LERI
NORMAL.
SUYERE PARA DAR EL OUNKO DEL LERI.
OUNKO MAI MAI, ELEDA BOGBO LARISSA MAI MAI , OUNKO ELEDA AKE BOGBO LORISHA
MAI MAI.

PARA AURE CON BABA LO MISMO PERO EN VES DE OUNKO AURE Y LO MISMO CON
AGBO. SE LE SACA EL CEREBRO Y SE RUEGA LA LERI CON EL.

OBORI ELEDA CON AKUARO


354
EN LA LERI SE PONE UNA HOJA DE 0U CON UN HUECO EN EL CENTRO AH SE PONE EL
PEDASITO QUE SE QUITO A LA HOJA CON 4 PEDACITOS DE KOLA, DESPUS DE LE DAN LAS
AKUARO CANTANDO.

AKUARO MAKUANITIO BA IRERE , AKUARO MAKUANITIO BA IRERE, ELERI AKUARO


MAKUANTIO BA IRERE.

DESPUS ECHAN LAS PLUMAS Y SE PONE TODA LA ROGACION.

KOBORI ELEDA CON EKUTE

ESTO SE HACE CON 3 SANTOS. ELEGUA, OGUN Y OSHOSI.

355
SE PROCEDE IGUAL QUE EL CHIVO, LA JUTIA SE LAVA CON 4 EWES DEL ALGEL DE LLA
GUARDIA DE LA PERSONA. SUYERE PARA EYEBALE.

SUYERE

ELEO ELEDA EKUTE ELEO, ALODE ELEO ELEDA OSOSA EKUTE ELEO ALADE ELEO. SE LE
PONE COCINADA AL OSHA Y LA LERI SE PONE ENCIMA.

OBORI ELEDA CON AKUKO.

IGUAL QUE LA EYELE PERO DESPUS DE LA EYEBALE LA LERI Y DEMAS PARTES DEL
CUERPO SE CORTAN Y LA CRESTA SE ENVUELVE EN HOJA DE 0RQUIDIA CON 0RI, EFUN,
EKU, ELLA, AWADO, Y SE COLOCA SOBRE LA LERI PARA SEGUIR ROGANDOLA.

SUYERE PARA SACRIFICIO

AKUKO ELEDA BABAMI,OKE ODO AMABO , AKUKO LORE POSHE , AKUKO ROLE POSHE.
CUANDO SE PONE EL SECRETO EN LA LERI SE CANTA.
SUYERE

OSHOKO WAN BA ELEDA , IKU MAWA ELEDA MAY , ELEDA NEYI ELEDA LOBE , ARUN
MAMA ASHE ELEDA MAE, ELEDA MAY ELEDA LOBE, OFO MAMA, SHARE ELEDA MAY
, ELEDA NIYE ELEDA LOBE, Y LOS DEMAS OSORBOS.

OBORI ELEDA CON IIGBIN

LA MASA SE HACE CON 4 BABOSAS, OBI, EKU, ELLA,EFUN, ORI,ETC, 2 HOJAS DE


PRODIGIOSA, DE DE 0U, SABANA, ASHO FUN FUN, 3 ATARE, OMI OLOFIN, OMI OBI,
SE UNTA LA LERI CON 0MI 0LOFIN Y OMI 0BI, Y SE PROCEDE IGUAL QUE LAS DEMAS
ROGACIONES.
356
REZO. EMI KOLORI IGBIN,ORI ETIE ISAKA LA ME JUANI MOYUBARE ORI YEYE, ORI
OBATALA, ORUMALE YIKOTUN , YIKOSI, ORI ETI ORE, KOSI IKU,ARON, EYO,OFO.

KOBORI ELEDA CON KUEKUEYE

SE CONSAGRA CON 0LOKUN Y ES PARA LA LOCURA.

16 EWE DE 0LOKUN, 2 PLATOS, 1 PALANGANA, AGUA DE AIL, 2 ITANA, PAO BLANCO,


16 FLORES BLANCAS, ORI, EFUN, EPO,OI.
LA PERSONA HAY QUE ATRAVEZARLA EN LA CAMA Y SE LE PONE A LOS PIES UN PLATO
CON 4 PEDASOS DE COCO Y EN LA LERI UNA PALANGANA. SE REZA OTURA WO, SE
COGEN LOS KUEKUEYES Y SE PRECENTAN AL LERI CANTANDO-

AWORE KOLOBO , AWA KOLOBO , AWARE SHE OBA ASHE.

SE PRECENTA A LOS PUNTOS LOS PATOS, Y SE SACRIFICAN CON 0BE.

357
SUYERE

OGUUN SHORO SHORO, EYE BALE KARO, BIBILO BIBI KUAKUEYE, OKEIYYE OKEIYE, BIBI O
BIBI KUAKUEYE , ON BIBI KUAKUEYE.

EYE DEL LERI A LA PALANGANA, SE LE DA EYEBALE A LOS PUNTOS DEL CUERPO, SI LA


MADRE ES MUESTA EYE AL PULGAR DEL PIE IZQUIERDO, SI EL PADRE ES MUERTO AL
PULGAR DERECHO , LOS DOS MUESTOS A LOS DOS PIES.

SUYERE

EYE YI OBALARE ORI PAOLA LERI CONSAGRO AL MUERTO. LOS 2 PATOS SE COLOCAN
SOBRE EL PLATO Y SE CANTA.

ESE KUEKUEYE KOMA TERI LA PIEL DEL PATO NO LO PISA.

DESPUS DE SAZONAR LOS PLATOS SE CORONA AL PLATO CANTANDO. IGBA BOGBO JUJU
SIYE PLATO ENTERO CUBIERTO DE PLUMAS.
TODO EN EL PLATO MENOS LA LERI, Y SE LE DA COCO, LAS LERI SE ENVUELVE EN ACHO
FUN FUN CANTANDO.

ORI EBO OLORO BO,BAWA ATIMI ORI AWA SIKI IDI OBA.

AL DIA SIGUIENTE SE RETIRA EL PAO Y TODO AL PLATO CANTANDO

ORI ORIYE LONI, ORI APERE LONI UNYEN LONI, ORI ADAYE LONI UNYEN LONICABEZA
NACIO EN EL MUNDO Y COMIO HOY.

TODO CON LA PALANGANA AL MAR.

358
21. SACRIFICIO DE LOS SANTOS

1. SI EL ANIMAL A SACRIFICAR ES CON OBE (CUCHILLO) SE LE VA ARRANCANDO JUJU CON EL


MISMO MIENTRAS SE DICE:

AQUIA AQUIA IKU OLORUN BARA AQUIA AQUA OLORUN


YAWESE YAWESE IKU OLORUN BARA YAWESE YAWESE OLORUNB

2. SE LE METE EL CUCHILLO MIENTRAS SE DICE:


OGGUN SHORO SHORO, EYEBALE CARO

ORISHA EKUN, ERAN EKUN UNYEN (SE REPITE 2 VECES)

EYESI MOYURE , ABI AMA EYESI MOYURE ABI AMA (2 VECES) ORUNMALE EYE
ORUNMALE EYE, EYE ORUNMALE EYE EYE EYE ILORO EYE ILORO, EYE EYE ILORO EYE EYE
NOTA: DESPUS SE LE PUEDE CANTAR CANTO ESPECFICO AL SANTO.

3. SI EL ANIMAL A SACRIFICAR ES SIN OBE, SE LE VAN ARRANCANDO PLUMAS DE LA LER


DICIENDO:
SAGUA IKU, SAGUA ARUN, SAGUA EYO, SAGUA OFO (A LOS CUATRO PUNTOS
CARDINALES CON RESPECTO A DONDE ESTE SITUADO EL SANTO)

SE LE ARRANCA LA LER CON LAS MANOS. EJ: GALLINA, PALOMA, ETU, AKUARO ETC.

359
4. CUANDO SE BAJA EL ANIMAL DE CUATRO PATAS YA DESANGRADO EL AWO LLEVAR
EL OBE CORTNDO HACIA LA BARBILLA DEL ANIMAL.

SUYERE: SUKU SUKU ONI ANA ODI O OSUKU, OSUKU (SE REPITE)

5. MIENTRAS MARCA PARA CORTAR LA LER .


SUYERE: OKEKE NIREO LERI ABORDE OKEKE NIREO LERI ABORDE

360
6. MIENTRAS SE CORTA TOTALMENTE LA CABEZA.
SUYERE: OMAMBE ETIO, ABERO OKUTA OMAMBE ETIO

7. PARA SASONAR LA LER : SUYERE:

SAL = IYO MALERO, IYO MALERO, AJALA IYO MALERO COROJO= EPO
MALERO,EPO MALERO, AJALA EPO MALERO CASCARILLA= EFUN MALERO, EFUN
MALERO, AJALA EFUN MALERO CACAO= ORI MALERO ORI MALERO, AJALA ORI
MALERO

NOTA#1: CUANDO SE TRATA DE OBBATALA LLEVA SOLO EFUN Y ORI. EL RESTO LLEVA EPO E
IYO NADA MS.

NOTA#2: EL OI SE LE ECHA PRIMERO A LOS SANTOS Y DESPUS A LA CABEZA.

SUYERE DEL OI: BARAI LA WITO OIO, BARAI LA WITO OIO ODUMAMA LA WITO
OIO BARAI LA WITO OIO, OSHEMENIE OSHEMENIE (SE REPITE)

8. PARA PROBAR LA LER YA SASONADA. SUYERE:

LERO OBA TO WAO , AFARIMA LERI OBA TO WAO

9. PARA PRESENTAR LA LERI AL SANTO:


SUYERE : ATETERE OMO NI TETERE ,ATETERE OMO NI TETERE LERI (ANIMAL) KORIO
DIDEO ATETERE MONI ATETE 361
10. PARA BAILAR LA CABEZA:
SUYERE: TENTE LERI OBA FOWAO, TENTE LERI OBA FUMI (MIENTRA SE BAILA , SE
COLOCA SOBRE EL SANTO .

362
11. EL ANIMAL PARE SER SACDO DEL CUARTO DEBE LLEVAR, OTRO ANIMAL DE PLUMAS EN
SU ABOU O UN COCO.

12. PRESENTACION DE LAS CARNES :


a) ALA ALA ALACHIRELE , ALA CHIRELE (MEMBRANA GRASA DE LOS INTESTINOS) (ORUNLA Y
OSHUN,PARA EL RESTO DE LOS SANTOS SE CANTA ALA ALA ALA PRESENTANDO EL ALA )
b) AKUA MEYI ELESE MEYI (4 PATAS)
c) IGARA IGUERE, IGUEYE (COSTILLAJE)
d) GUENGUERE AYA.(ESTERNN) GUENGUERE OLOI (COLUMNA Y RABO)
e) FALDA OTUN, FALDA OSI, FALDA OLOU
f) ADO FI, ADO FO, AKOKAN (HGADO, PULMONES, CORAZN)
g) OKO TINCHO OMO OKUNI MEYI (TESTCULOS)
h) MAMURA AYE ASHE (TETAS)
i) ASHE KUMULUKU (CUELLO SIN COSTILLAS)
j) KUMULUKU ANO, KUMULUKU EYO, KUMULUKU OFO, (CUELLO CON COSTILLAS) (SE
HACE UN 8 ENTRE LAS PIERNAS)
k) LAPA ANO, LAPA EYO,LAPA OFO (EL COLLARIN ENTRE LOS DEDOS DEL MEDIO HACIA
AFUERA)
l) IRE AIKU , IRE OMA , IRE AYE, ETC (EL COLLARIN ENTRE LOS DEDOS DEL MEDIO HACIA
ADENTRO) Y SE COLOCA EN LA LER.

13. FIFETU:

NOTA: CUANDO ESTE SE MATA SE DA A TODOS LOS OSHAS MENOS A ELEGUA ; EL


ANIMAL VA PARA EL TECHO.

SE COJE UN GUINEO Y DE ATRAS HACIA DELANTE SE TOCA LA LER DE TODOS


SUYERE:ORISHA FIFETU, ARA GOGO, ORISHA FIFETU, SE DICE AGO SE TOCA Y SE REPITE.
363
13. COCO A OGUN Y A OGBE:
SE COLOCAN 2 CUCHILLOS EN CRUZ FRENTE A OGUN, SE LE ECHA ARINA, PAN,
MINIESTRAS, EPO, EKU, EYA, AWADO, OI, OTI, ASHA, PEDACITO DE HGADO COCIDO,
CARNE CRUDA, ORI, EFUN , PEDACITOS DE COCO Y SE PREPARAN LOS PAQUETICOS PARA
LOS CASHEOROS Y AL FINAL SE BOTAN EN LAS 4 ESQUINAS DE LA MANZANA.

14. PARA COJER LOS CUCHILLOS:


SE COJEN MIENTRAS SE LIMPIAN UNO CON EL OTRO DICIENDO: OGUN LOKUA, ELEGUA
LOYE, OGUN LOKUA, OCHOSI LOYE, OGUN LOKUA, OSUN LOYE, OGUN LOKUA, OBATALA
LOYE,

364
OGUN LOKUA, OSHUN LOYE, OGUN LOKUA , YEMEYA LOYE, OGUN LOKUA, SHANGO
LOYE, OGUN LOKUA, ORULA LOYE, OGUN LOKUA, OGUN LOYE.

15. PARA NOMBRAR LO QUE SE LE PUSO AL CUCHILLO:


EJ: EKO ONILE, ERAN ONILE, OBI ONILE, ASHA ONILE, MINIESTRA ONILE, OTI ONILE, OI
ONILE, AMALA ONILE, EFUN ONILE, ORI ONILE, ETC.

16. BAILAR LOS OGBE:


OKU AMBO OYO: BEYILA OGGUN ASEWENSE OGUN LOYEO ( 2 VECES) BABA RIGBA
CHEKE CHEKE MOFO OGUN
BABA RIGBA CHEKE CHEKE ALAGUEDE

NOTA: SE CANTAN DESPUS OTROS SUYERES DE OGUN.

SUYERE DEL PATO:

TOLO TOLO BASE YAMI (2 VECES) KUEYE KUEYE ODOFA TOLO TOLO BASEYAMI

SUYERE DEL CARNERO

FIROLO FIROLO BALE , ABO FIROLO FIROLO BALE (2 VECES)

NOTA SOBRE EL SACRIFICIO EN ARARA


365
CUANDO EL ANIMAL ES OKUNI SE CANTA:
OKUKUO MANOLO OKUKUO, CORO: UNYENYE OKUKUO, OKUKUO KEFALOYUO.

CUANDO EL ANIMAL ES OBINI:


UNYENYE UNYENYE, UNYENYE UNYENYE OJUESE TU LASO

CUANDO SE LE ESTA CORTANDO LA LER AL ANIMAL DE CUATRO PATAS SE CANTA :

366
EMI CHOLA IBO PARALA NUME

PARA ARRANCARLE LAS PLUMAS AL ANIMAL:


ERAN FUFU NAKAWUETO, ERAN FUFU NAKAWE; CORO: AZOKERE MANOTA ERAN FUFU
NAKAWE.

PARA ROCIARLE AGUA:


ESIRI E SIRI EEE (2 VECES); CORO: ESIFA, ESIFA, ESIFA.

361
22. CEREMONIA OTA OMA BABEKUN IFA

Se toma una Igba con agua y se moja la OTA dentro de la Igba y se pasa por la Frente
con el siguiente Rezo :

REZO :

OTA OMA BABEKUN IFA IYA MAYEKUN OLOFIN, ALUMA OLORUN OSUN OMA,
AYUBA ORUN LOWO ORIRE AKUERE IFA, OTONIKUE ORI LELE YO AWO,
ERI ODARA INTORI ODDUN,

( NOMBRE DEL AWO EN IFA Y REZO DEL SIGNO )

Seguidamente se toma una Igba con agua y se moja la OTA nuevamente se pasa por los
Ojos con el siguiente Rezo :

OTA OMA BABAKUN IFA OTA OLULOYE SHANGO ELETIMO OYU ERI AWO

OSIWAYU ORUN LAYEO

360
Se vuelve a mojar la OTA dentro de la Igba y se Reza:

REZO :

OTA OMA BABEKUN IFA

361
ORUN NIPPAKO BABA LALA OBONI OLOGUN ALAYUBA ORUN YANYA
IKU YEREKUN OMA YORI IFA

Entonces se a mete la OTA dentro de IFA y se Reza a Orunmila y se come 3 Atar y se


toma el agua De la Igba y se Reza :
REZO :

ORUNMILA OLOMATIDE MOYUBBA OKE ABONILE ODUJUE ORUNMILA


A LA CUAMI LUSIA AA GUEDE OLUDTIN VLESE OLODDUMARE IFA OMO, IFA OMA,
IFA OWO IFA ARIKU BABAWA
IBORU IBOYA IBOCHECHE

SUYERE : OMI ORI BABA YORIMU

LELEKUN ABBANI BOSHE


BABA ORI AYE OLOFIN

IFA YEUN YONI IFA LAYENI ORUN

Y se deja un rato la OTA mojada sobre la Nuca.

ESTA CEREMONIA DEBE HACERSE DURANTE LOS SIETE AOS DEL AWO
362
23. CEREMONIA DE ASHEDA Y AKODDA

Antes de dormir el Awo se arrodilla ante Orunmila y se cogen los dos Obi que estuvieron
al lado de Olofin en la Ceremonia de Atefa y Reza limpindose el HEMISFERIO DERECHO
de su Ler. Y se Reza :

REZO :

AKODDA BOGBO TINKO AYE NI IFA

Seguidamente se limpia con el otro Obi el HEMISFERIO IZQUIERDO de su Ler :

REZO :

ASHEDDA BOGBO TINKO ABBA NI OMO

363
Y se ponen al lado de su Ifa. Esta Ceremonia se realiza durante el ao de Olofin. Despus
se llevan a una Loma y se le dan Dos Eyele Fun fun y se entierran junto con las Eyele.

364
24. DESPERTAR DE IFA (I)

SUYERE : OKIRI AKUARON, OYILE AKUARON

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA EYIOGBE OYILE UNKUE

OYILE AKUARON , AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OYEKUN MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA BABA OYILE IWORI MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS ) ALA TEOYILE IFA OYILE BABA ODI MEYI OYILE
UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA IROSO MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OJUANI MEYI OYILE UNKUE


365
OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

366
ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OBARA MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA BABA OYILE OKANA MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OGUNDA MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OSA MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA IKA MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OTRUPON MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

367
ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OTURA MEYI OYILE UNKUE

368
OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA IRETE MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OSHE MEYI OYILE UNKUE

OYILE AKUARON, AKUARON ( BIS )

ALA TEOYILE IFA OYILE BABA OFUN MEYI OYILE UNKUE

369
DESPERTAR DE IFA(II)

1.- Rezar OBE SA y OBE DI

2.- Despus Rezar :

ORUNMILA UNKUE MI ILE ERA ( BIS ) ORUNMILA UNKUE MI ILE OMO ORUNMILA
UNKUE MI ILE IBU ORUNMILA UNKUE MI ILE OKE ORUNMILA UNKUE MI ILE AFOKAN
ORUNMILA UNKUE MI ILE AKOFOLAYE

SUYERE : ASHE, ASHE UMBO ASHE ASHE O ASHE ( BIS 3 VECES )

IFA IYO ORUNMILA ( BIS ) KEOBA KEOBA


BIOLOLO EKUN KEOBA KEOBA BIOLOLO OYA KEOBA KEOBA BIOLOLO ITA KEOBA
KEOBA

IFA IYO ORUNMILA ( BIS ) KEOBA KEOBA


370
BIOLOLO IKU KEOBA KEOBA

371
BIOLOLO OKE KEOBA KEOBA BIOLOLO IKU KEOBA KEOBA

IFA IYO ORUNMILA ( BIS ) KEOBA KEOBA


BIOLOLO UN KEOBA KEOBA BIOLOLO ASHE KEOBA KEOBA

IFA IYO ORUNMILA ( BIS ) KEOBA KEOBA


BIOLOLO IKUN KEOBA KEOBA

372
26. LISTA DE IFA ( ENSERES ) - Apndice

Dos Tableros ( uno pequeo y uno grande de 16 pulgs.)

Una Sopera ( batea ) y una moneda de Plata ( un peso macho ) Un Iruke ( rabo ).
Una Brochita Un Porrn
Dos Cazuelas de Barro ( de Lavatorio ) grandes. Un Collar de Mazo ( 16 caminos ).
Dos Okueles

Un Idefa, una luma de Loro grande. Un Pomo de Manteca de Corojo Un Pomo de


Manteca de Cacao.
Cascarilla. 100 Velas.
150 Pimientas de Guinea Una Juta entera ahumada.
Ocho pescaditos enteros ahumados Cinco Botellas de Aguardiente.
Dos Botellas de Miel de Abeja, Un Tarro de Venao.
15 Cocos Secos. Cinco Cocos de Agua.
32 Gorros de distintos medidas. Cuatro Pijamas.

373
Cuatro Calzoncillos Cuatro Camisetas Dos Pares de Medias Gorra o Sobrero
16 Platos ( preferentemente hondos ) Un ame
Una Calabaza

Un Jarro, una Cuchara

Un Cepillo dental, un tubo de Pasta dental Desodorante


Cuatro Toallas

Seis Sbanas Cameras Una Estera


Una Escoba

Cuatro Frazadas de Piso

Un Paquete de Algodn grande Una Navaja


Una Tijera

Seis Jabones de Lavar ( dos blancos ) Cuatro Jabones de Bao


Dos Jcaras medianas Una Libreta y un Lpiz
Un Pomo de Pescado Ahumado Un Pomo de Juta Ahumada
Un Pomo de Maz Tostado

Dos mudas de ropa blanca ( una de gala )

370
Una Faja o cinturn nuevo blanca. Un Par de chancletas blancas
Un par de Zapatos blancos

COMIDA Y DISTINGOS

120 Libras de Arroz

20 Libras de Frijoles Negros 10 Libras de Garbanzo


20 Libras de Manteca 5 Libras de Aceite
15 Libras de Azucar 5 Libras de Sal
Vino Seco Vinagre
Pur de Tomate Sofrito
Ajo, cebolla, ajes, tomate, etc.

Cosas saladas para condimentar potajes. Jamn, Jamonada, Mortadella


Queso amarillo o blanco Queso Crema
Mantequilla Una Caja de Leche Seis Libras de Caf

371
Viandas

Ensalada de Estacin 6 Cartones de Huevos


2 Libras de Frijol Carita 2 Pargos grandes
4 Perniles Carne de Res Mariscos
10 Cajas de Refrescos ( Sirope instantneo o Jugos naturales ) Una Caja de Vino Tinto
10 Cajas de Cerveza

1 Caja de Bebida Fuerte 100 Tabacos


Dulces Caseros

8 Sacas grandes de Carbn o su equivalente en Sacos chicos. 1 Racimo de Pltano Fruta


5 Galones de Luz Brillante y 1 Galn de Alcohol.

Soga ( 40 50 metros ) Galletas de Soda Sal


Y todo lo que usted desee traer para estimular a los presentes.

ANIMALES

1 Chivo mediano con Tarros 1 Chiva parida con Tetas

372
1 Chiva seorita 8 Gallinas Negras a lo ms oscura posible

4 Gallos 1 Guinea

6 Pollones Cantones 22 Palomas Blancas

1 Jicotea 14 Palomas de Color

7 Jio Jio

ANIMALES PARA CEREMONIAS PREVIAS AL IFA

PRIMERA CEREMONIA : 1 Carnerito mann

1 Polln blanco

1 Pescado con Cabeza 1 Paloma


SEGUNDA CEREMONIA : 2 Pollones blancos TERCERA CEREMONIA : 2 Guineas
CUARTA CEREMONIA : 1 Jicotea QUINTA CEREMONIA : 2 Palomas SEXTA CEREMONIA :
2 Jio Jio SPTIMA CEREMONIA : 2 Gallinas

DERECHO : $

373
Esta Ceremonia est prevista y planificada para hacer todas y cada una de las cosas
planificadas y para una asistencia de 32 Babalawos o ms.

374
375
376
377

Вам также может понравиться