0 оценок0% нашли этот документ полезным (0 голосов)
58 просмотров4 страницы
HAFTALARA GÖRE İŞLENECEK KONULAR
Haftalar Tartışılacak / İşlenecek Konular
1. Hafta Türk Vergi Sistemine Genel Özellikleri
2. Hafta Temel Vergisel Kavramlar ve Özellikleri
3. Hafta Türk vergi sisteminde gelir üzerinden alınan vergilerin temel özellikleri
4. Hafta Gelir Vergisi: Gelirin Unsurları ve vergilendirilmesi
HAFTALARA GÖRE İŞLENECEK KONULAR
Haftalar Tartışılacak / İşlenecek Konular
1. Hafta Türk Vergi Sistemine Genel Özellikleri
2. Hafta Temel Vergisel Kavramlar ve Özellikleri
3. Hafta Türk vergi sisteminde gelir üzerinden alınan vergilerin temel özellikleri
4. Hafta Gelir Vergisi: Gelirin Unsurları ve vergilendirilmesi
HAFTALARA GÖRE İŞLENECEK KONULAR
Haftalar Tartışılacak / İşlenecek Konular
1. Hafta Türk Vergi Sistemine Genel Özellikleri
2. Hafta Temel Vergisel Kavramlar ve Özellikleri
3. Hafta Türk vergi sisteminde gelir üzerinden alınan vergilerin temel özellikleri
4. Hafta Gelir Vergisi: Gelirin Unsurları ve vergilendirilmesi
Problem Durumu Maddi kltrmz oluturan, yaamasn salayan ve evrensel
kltre katkda bulunan el sanatlar, kltrmzn gelecek nesillere aktarlmasnda gemi ile gelecek arasnda kpr kurmak iin nemli bir yere sahiptir (Akpnar-ahinolu, 2012:1). nsanlar gittikleri her yere ya da egemenlik kurduklar her alana kltr ile birlikte el sanatlarn da gtrmlerdir (Arl, 2000:67). El sanatlar, bir milletin kltrn ifade eden en nemli belgedir (Onuk, Akpnarl, Orta, 2003:78). nsanlarn giyinme, rtnme, sslenme ve korunma gibi ihtiyalarn gidermek iin eitli aralar ve zellikle doal ham madde kullanarak farkl tekniklerle el sanatlar rnlerini yapmlardr. El sanatlarnn kkl geliiminde, Anadoludaki zengin teknik ve rn eitlilii olan dokumaclk nemli bir yere sahiptir (Akpnarl, Orta, 2003:8). Orta Asyadan Anadoluya gen bireylerin yaamlar gerei olarak adr yapmnda ve yaantsnda kullanlan malzemelerin ounluunu kendileri yapmlardr. Esiz gzellikte yaratck ve beceriye sahip olan bireyler; Dokumaclk, Keecilik, lemecilik vb. el sanatlarn retmi ve gelitirmilerdir (Onuk, 2000:85). Gemiten gnmze devam eden dokuma sanatnda; bitkisel ve hayvansal lifler erilerek ve bklerek, elde edilen eitli zellikteki ipliklerden dokuma yaplmtr (Ayta, 1982:24-25). Dokumacln Orta Asyada nerede balad kesin olarak bilinmemekle birlikte, dokumacln glerle yayldn sylemek mmkndr. Dokumaclk sanatnn en nemli yaylma merkezi Mezopotamya, Msr, Anadolu, Babil ve Asur blgeleridir (Gnl, 1964:80-81). El dokumacl; Orta Asyadan balayarak Anadolu ve Balkanlara kadar uzanan, geni bir corafya zerinde tarihsel bir sre iinde uzun yllar devam etmitir (Tazecan, 1997). Dokuma; zg ve atk olmak zere iki veya daha ok iplik grubunun birbirini eitli ekillerde dik a ile keserek oluan rnlerdir (Onuk ve Dierleri, 1998:8). 2 Kullanlan ara ve tekniine gre dokumalar; Mekikli, Mekiksiz, Kirkitli, arpana olarak snflandrlmaktadr (Akpnarl, 1996:10). Kolan ve arpana dokumalar ile yaplan rnekler, dokumaclk sanatnn en nemli rnlerinden biridir. Kolan ve arpana dokumaclk sanatnn en nemli yaylma merkezlerinden birisi Msrdr (Gnl, 1964:80). Bilinen en eski arpana dokuma rn M. 3000e tarihlendirilmi olan Ramsey Kua 342 levha ile dokunmutur ve Liverpool Arkeoloji mzesinde saklanmaktadr. Ayrca 3. ve 4. yy da Avrupann kuzeyinde, Kuzey Almanya ve Danimarka da bataklk kazlarnda arpana dokumalar bulunmutur. Msr da Kolan dokumalarn, yatay tezghlarda dokunduu tespit edilmitir (Ayta, 1982:20-22). Orta Asyada ve Anadoluda Kolan-arpana dokumacl (dar dokuma), ok eskilere dayanan kltr miras olarak devam etmektedir (Akpnarl; Orta, 2007:80). Kltr belgeleri olan bu dokumalar gnmzde kendilerine has zellikleri ile giyim ve dekorasyon retiminde nemli bir yere sahiptir (Soysald, 1997:187). El dokumacl kapsamnda yer alan arpanal dokumalar, zg yzl, erit eklinde ve genellikle desenlidir (Sarolu ve dierleri 2004, s:14, Erbek, 1978:24). Onuk ve Dierlerine gre (2004:46) arpanal dokuma; arpana kartlarndan geirilmi zglerin arasna, kartlarn evrilmesiyle oluan aralktan atk iplii atlmas ile elde edilen ince dokumalardr. Kosswige gre (1970:83-84) arpana dokumaclnda en nemli ara olan arpana ismi verilen kartlar, 3, 4, 6 veya 8 keli, her bir kesinde zg ipliklerinin geirilmesi iin delik bulunan ve farkl hammaddelerden oluan levhalardr. arpana dokumalarnn esas hammaddesi yn ve kl ipliklerdir. Bunlarn yannda dokumada srma, klaptan, ipek, keten, pamuk gibi hammaddelerden de yararlanlmtr. (Erbek, 1978: 22). arpana dokumalarn grnt ve desenleri; zg ipliklerinin arpanalardan geirilii, arpanalarn dndrl, atk ipliklerinin geirilmesi ve desen aktarma teknii olmak zere 4 aamada elde edilmektedir. 3 zg ipliklerinin kartlara geirilmelerine gre: Dz Dizgi Sistemi, Grup Simetrii, Orta Grup Simetrii ve Tekli (Ayna) Simetrii olmak zere 4 ekilde; arpana kartlarnn dndrlmesine gre: srekli ileri, 2 ileri 2 geri, 4 ileri 4 geri olmak zere 3 ekilde uygulanmaktadr. arpana dokumada atk iplii atmada; tek tarafl atk atma, ift tarafl atk atma, bol atk atma, boncuklu atk atma ve birden fazla atk iplii atma gibi farkl teknikler uygulanmaktadr (Akpnarl, Orta, 2007:84). Kolan dokuma zg yzl olup 3 ayak eklinde kurulan yer tezghnda dokunan, kart yerine gc ubuklarnn kullanld, erit halinde ve arpana dokumaya oranla daha geni dokumalardr (Sarolu ve dierleri 2004:14, Erbek, 1978:39). Kolan dokuma zg yzl dokuma olduu iin genellikle dz dokuma teknikleri kullanlmaktadr. zg yzl cicim ve bezaya gibi teknikleri sylemek mmkndr. Kolan dokumada, ift tarafl atk atma teknii uygulanmaktadr. Toplumlarn gelenek, grenek, zevk, anlay ve inanlarnn ifadesi olan motifler, yaznn bulunmasndan nce, kiiler arasnda iletiim kurulmasnda, mesajlarn kuaklar arasnda iletilmesinde, tarih boyunca sz ve hareketin kalclk kazanmasnda nemli ve etkin rol oynamtr (Akpnarl, 2000:20). En basit gibi grnen motifler, ardnda binlerce yllk bir kltr oluumundan bahsetmektedir (Onuk, 2000:8). Motif; bal bana bir btn olmakla birlikte, desenin btnn oluturan ve genel zelliklerini bir araya toplayan en kk paradr (Yavuz,1993:67). Gelenek ve greneklerimizin birok unsurunu oluturan motifler; dokumalarda en gzel yansmalarn gstererek kltrel kimliimizin en nemli unsurlarn oluturarak iletiim grevini de stlenmilerdir. Akpnarlya gre (2000:21); Motifler, hal, kilim, orap, ileme vb. el sanatlar rnlerinde esiz gzellikte kullanlmtr. Trk Boy ve topluluklarnn imleri dokumalarda ve zellikle arpana ve Kolan dokumalarda grlmektedir. 4 arpana ve Kolan dokumada genellikle kullanlan motifler; Su yolu, Yedi dan iei, kutucuk, sandk, eli belinde, elgeir, ko boynuzu vb. sralamak mmkndr. Kolan ve arpana dokumalarda zellikle hal ve kilim vb. dokumalarn ince bordrlerden bulunan motifler kullanlmtr. rnleri oluturan bireylerin duygu, dncesi, evresindeki olgu ve olaylar motif zelliklerinde ve renklerde yanstltr. zel adrlarda da daha ince ve motiflerinde eski boylara ait simgeler veya damga-mhr motiflerine rastlamak mmkndr. Kolan ve arpana dokumada kullanld yere gre iplik kalnl incelii nemlidir gelin eyizlerinde daha ince dokumalar ve daha gzel motif ve renkler kullanlmaktadr. Gnlk kullanmlarda daha az renkli ve motifsiz dokumalar kullanlr. Hayvanlarda kullanlanlar ise daha kaln, motifsiz ve az renkli dokumalar tercih edilmektedir. Kolan ve arpana dokumalar gnmzde daha ok ssleme ve sslenmek amacyla kullanlmaktadr (Ayta, 2010:193). arpana ve Kolan dokumalarn kullanm alanlar ayndr. Bunlar; bebek beii balamada, bebekleri srta balamada, toprak ev denilen adrlarda, uvallarn azlarn balamada ve sslemede, hayvan yem torbalarnda, giysi sslemede, eer takmlarnda, araba sslemede, kuak olarak, barutluk, fiek antas, kl asks, yay kurmak iin kement, Kuran ba, terlik ve takunya alnl gibi daha bir ok alanda kullanlmaktadr (Erbek, 1980:8-11, Onuk, Akpnarl, Orta, Alp, 2004:46). Elaz ilinde bulunan Kolan-arpana dokumalarn zellikleri nelerdir? sorusu problem olarak seilmitir. Yaplm dokumalarn motifleri, renkleri ve kompozisyon zelliklerinin deerlendirilmesi zerine aratrma yaplacaktr. 1.2. Ama Aratrmann genel amac; Elaz ilinde bulunan Kolan ve arpana dokumalar teknik, renk, motif ve kompozisyon asndan incelenerek bilimsel bir aratrma yapmaktr. Bu amalar dorultusunda aadaki sorulara cevap aranmtr. 5 Alt amalar 1. Elaz ilinin kltrel zellikleri nelerdir? 2. Elaz ilinde kolan ve arpana dokuma yapan bireylerin zellikleri nelerdir? 3. Kolan ve arpana dokumacln genel zellikleri nelerdir? 4. Elaz ili Kolan dokuma rnlerinin; 4.1. Ara zellikleri nelerdir? 4.2. Gere zellikleri nelerdir? 4.3. Teknik zellikleri nelerdir? 4.4. Motif, renk ve kompozisyon zellikleri nelerdir? 4.5. Kullanm alanlar nelerdir? 5. Elaz ili arpana dokuma rnlerinin; 5.1. Ara zellikleri nelerdir? 5.2. Gere zellikleri nelerdir? 5.3. Teknik zellikleri nelerdir? 5.4. Motif, renk ve kompozisyon zellikleri nelerdir? 5.5. Kullanm alanlar nelerdir? 6. arpana dokuma yapm aamalar nelerdir? 7. Elaz ili kolan ve arpana dokumalardaki motif izimleri nasl uygulanmaktadr? 8. Kolan ve arpana dokumalarda gncel tasarmlar nasl oluturulmaktadr? 1.3. nem Halkmzn ihtiya ve zevklerinin rn olan el sanatlar rneklerimiz, son yllarda deiime urad veya eski zelliklerini kaybettii grlmektedir. Kolan ve arpana dokumalar eskisi gibi birok alanda kullanlmamaktadr ve sadece ssleme amal retimi yaplmaktadr. Kullanm alanlarn arttrmak iin unutulmaya yz tutmu bu sanat duyurmak ve devamn salamak iin bu aratrma nemlidir. Esiz gzellikte olan Kolan ve arpana dokumalarn gelecek kuaklara tantlmas, dokuma kltrmze sahip kmak ve gelecek arasnda ba kurulmas asndan bu aratrma nem tamaktadr. Daha nce Elaz ilinde byle bir almann yaplmam olmas, Elaz ilinde yer alan Kolan ve arpana dokuma rneklerinin yaatlmas, tantlmas ve yeni uygulamalara 6 rnek tekil etmesi asndan nemlidir. Buna gre yaplan bu aratrma; konuyla ilgili aratrma yapmak isteyen aratrmaclara kaynak olacaktr. 1.4. Varsaymlar (Sayltlar) Bu aratrmann temelinde aadaki varsaymlar (sayltlar) yer almaktadr. 1. Elaz ilinde elde edilen bilgilerin doru ve gvenilir olaca, 2. Aratrmada kullanlan kaynaklarn istenilen amalara ulamak iin yeterli ve doru olaca, 3. Aratrma kapsamnda yer alan, Elaz ilinde bulunan Kolan - arpana dokuma rnekleri evreni temsil edecei, 4. Aratrma iin belirlenen yntem ve tekniklerin aratrmacy amacna ulatrr nitelikte olduu varsaylacaktr. 1.5. Snrllklar 1. Bu aratrma Elaz ilinde bulunan Kolan ve arpana dokuma rnekleriyle, 2. Trke ve ngilizce kaynaklarla, 3. Bilgi formu ve Anket Formu aralaryla, 4. Aratrma; Gzel Sanatlar Enstitsnn belirlemi olduu tez sresi ile snrlandrlmtr. 7 2. LGL ARATIRMALAR Elaz ilinde bulunan Kolan-arpana dokumalar zerine daha nceden hazrlanm bilimsel bir almaya rastlanmamtr. Aratrma konusuyla ilgili grlen aratrmalar tarih srasna gre zetlenmitir. AKPINAR-AHNOLU (2012) Trabzon li Dzky lesinde Kolan Dokumaclk isimli Yksek Lisans Tezinde; Trabzon li Dzky lesinde unutulmaya yz tutmu, gnmzde dek kayt altna alnmam el dokumas kolan dokuma rneklerini belgelemek ve zelliklerini ortaya koymak amalanmtr. le merkezine bal 6 kyde 26 orijinal rnek incelenmitir. rneklem grubu olarak belirlenen dokumalarn teknik, desen, renk, motif zelliklerinin en iyi ekilde ortaya koymak iin birok adan fotoraflar ekilerek kaydedilmitir. Belirlenen 6 kyde halen dokuma yapan 110 birey rneklem grubu oluturmaktadr. alma grubundan elde edilen verilerin toplanmas iin anket formu hazrlanm ve uygulanmtr. Anket formlarndan elde edilen verilerin frekans analizleri yaplmtr. Kolan dokuma yapan bireyler bo zamanlarn gen kzlarn eyizlerine koymak iin yapmaktadrlar. Kullanlan atk ve zg iplikleri yndr. Kullanlan renkler; sar, krmz, siyah ve beyazn youn kullanld tespit edilmitir. Yrede dokunan kolan dokumalarda youn olarak, geometrik, bitkisel, nesnesel ve hayvansal bezemeler kullanld tespit edilmitir. ATLLA (2009) Anadolu Blgesi Nevehir l Mzesinde Bulunan El Sanatlar rnekleri zerine Bir Aratrma isimli Yksek Lisans Tezinde; i Anadolu Blgesi Nevehir l Mzesinde bulunan el sanatlar rnlerini snflandrarak; kullanm yeri, teknik, renk, bezeme ve kompozisyon ekilleri asndan incelemek, mzelerimizde yer alan ve maddi kltrmz olan el sanatlarmzn tantlmasna katkda bulunmak zere planlanm ve yrtlmek zere amalanmtr. Aratrma mzede tehir alanda bulunan el sanatlar ile snrlanmtr (ileme, rg, dokuma ve tak rnekleri). 162 rnek aratrma kapsamna alnmtr. Mzede incelenen etnografik rneklerin belgelendii rnlerin fotoraflar ekilerek, malzeme, teknik, renk ve kompozisyon zellikleri bilgi formlar zerinde analiz edilmitir. Dokuma grubunda yer alan hal, kilim, heybe, anta, kolan ve dokuma kumalarn genelinde yn iplii kullanlm; tekniklerden hal teknii, renklerden krmznn yan sra siyah, krem rengi, sar, ve mavinin youn olarak kullanld gzlenmitir. Geometrik motiflerle bezeli dokumalarn younlukta olduu belirlenmitir. 8 Nevehir mzesinde, birok eserin envanter bilgilerinde eksiklik olduu gzlenmitir. Bu alanda bilgilerin hzla gncelletirilmesi, elektronik ortamda tantlmas ve sergileme alanlarnn dzenlenmesinin gereklilii gzlenmitir. Bu alanda aratrma yapan kurum ve kiilere destek verilere depolarda gn na karlmay bekleyen birok eser atl durumdan kurtarlmaldr. ALAYAN (1991) Anadolu arpana Dokumalar isimli Yksek Lisans Tezinde; Karadeniz blgesi, Malatya yresinde ve Malatya Mzesinde, Halc smail Hakk Tezcann zel koleksiyonunda, brahim Paa Saraynda ve Topkap Saray Mzesinde tespit edilen; unutulmaya yz tutmu, gnmzde dek kayt altna alnmam arpana dokuma rneklerini belgelemek ve dokumalarn zellikleri ortaya karlmak amalanmtr. le merkezine bal 9 kyde orijinal rnek aratrlm olup sadece 2 rnee ulalmtr. rneklem grubu olarak belirlenen dokumalarn teknik, desen, renk, motif zelliklerini ortaya koymak iin fotoraflar ekilerek kaydedilmitir. zelliini kaybeden arpana dokumalar eskiden birok alanda kullanlmakta iken gnmzde geleneksel giysilerde kullanld tespit edilmitir. Bugne kadar incelenmemi olan arpana dokumalarn ift katl olduu renilmitir. arpana dokuma tekniini 4 balk altnca incelenmi olup bunlar: tek katl dz dokuma arpana bantlar, takviyeli arpana dokuma bantlar (atkdan takviyeli-susma, zgden takviyeli-daldrma), ift yzl arpana dokuma bantlar, ift katl arpana dokuma bantlardr. Atk ve zgde yn iplik kullanlm olup, erkek kuaklarn en lleri 16-17 cm boy lleri 2.70 cm civarnda, kadn kuaklarnn eni 2-3 cn, boyu 3-4 metre olduu tespit edilmitir. ift katl teknikte bir rnek uygulamal olarak dokunmu ve aratrma sonlandrlmtr. Yrede dokunan kolan ve arpana dokumalarda youn olarak, geometrik, bitkisel, nesnesel ve hayvansal bezemelerin kullanld tespit edilmitir. TRKOLU-DALI (2002) Zonguldak li Ereli lesi Elpek, Kolan ve Yolluk Dokumacl zerine Bir Aratrma isimli Yksek Lisans Tezinde; lke genelinde tannmayan, daha ok blgesel zellik tayan ve hakknda snrl sayda alma yaplm elpek, kolan ve yolluk dokumalarn tantmak, eski el sanatlarmzdan olan bu dokumalarn ilem aamalarn incelemek ve yeni kullanm alanlarndan rnekler sunmak amalanmtr. 19 adet elpek, 18 adet kolan, 8 adet yolluk dokuma inceleme kapsamna alnmtr. Aratrmada tespit edilen 45 adet rnn fotoraflar ekilmi, rnlere bilgi formu uygulanm ve dokumalarn raporlar izimlerek katalog oluturulmutur. Elde edilen bulgular tablolatrlarak deerlendirilmitir. rnler ile ilgili bilgiler dokumaclarn 9 ve rn sahiplerinden karlkl grme teknii uygulanarak alnm ve aratrmac tarafndan hazrlanan bilgi formlarna ilenmitir.