L t ng B Tt trong Gio L Ph t Gio Nguyn Th y

U Silananda dch gi Khuy t Danh

Trong kinh in Pali, hoc trong cc bi php, c Pht thng dng hai danh t ch chnh Ngi:
B Tt (Bodhisatta) v Nh Lai (Tathagata). Ngi t gi l B Tt khi ni v giai on trc khi Ngi
Gic ng trong kip ny. V sau khi Ngi t Chnh qu ri th Ngi thng xng l Nh Lai.

Da trn nhng danh xng ny, ta c th hiu rng B Tt l mt v c y iu kin t Gic ng

hoc mt v ang i trn con ng chc chn dn n qu v Pht. Trong Ch gii, ch B Tt c ba
ngha:
1. l mt ngi c iu kin, phm hnh cn thit tr thnh mt v Pht.

2. l mt ngi lun lun c tm nguyn mnh lit mun tr thnh mt v Pht. ngha ny ch c
th gii thch c trn t ng Pali v "satta" l tm lun hng v, lun hoi bo tr thnh Pht. Cn
"bhodisatva" (Sanscrit) ch cc v pht tm B v Gic ng.

3. l mt ngi c tr tu (boddhi) t c s Gic ng cc tng thnh t vin mn c tt c cc

phm tnh ca mt v Pht.

Theo gio l Nguyn Thy, c ba qu v Gic ng:

1. c Pht Chnh ng Chnh Gic (hay Chnh Bin Tri).

2. c Pht c Gic hay Bch Chi Pht (Pachekka), hay c Pht Im Lng.

3. Cc t ca c Pht gm ba hng:

- Cc t chnh: Ngi X Li Pht v Mc Kin Lin.

- Cc i t: Kiu Trn Nh, Ca Dip, Ananda, A Nu La (Arudhana).

- Cc thnh t t qu A La Hn.

Trong ba qu v Gic Ng k trn, v mt phm cht v kh nng ca mi qu v c nhiu im khc

nhau:

- Cc v Pht Ton Gic t Gic ng gii thot m khng c s ch dy ca mt v thy no. Sau khi
Gic ng, cc Ngi tr li gio ha cho chng sanh.

- Cc v Pht c Gic t t Gic ng nhng khng c kh nng truyn li cho chng sanh. H c
v nh ngi nm m nhng khng bit cch din t gic m cho ngi khc nghe.

- Cc v t Pht t Gic ng di s hng dn ca mt v thy, nh c Pht, hay o s. H c

hoc khng c kh nng gio ha v gip ngi khc t Gic ng.

Do ta thy c nhiu phng cch v mc ch t Gic ng. Theo gio l Nguyn Thy, Pht t
c ton quyn chn la mt trong ba phng cch t Gic ng k trn ty theo tm nguyn v kh
nng ca mnh. Nhng theo truyn thng i tha th Pht t c ch dy nn i theo con ng tin
n Pht qu (B Tt o).

y, S khng c kin thc c bit v gio l Bc tng nn S ch trnh by nhng g S quen

thuc trong gio l Nguyn Thy.

1
S mng ca mt v Pht l cu gip chng sanh hoc ch dy cho chng sanh t cu thot ra mi kh
au ca vng lun hi sanh t. Nhng c tr thnh mt v Pht, mt chng sanh phi tri qua
khng phi l nhiu nm m l v s kip sng trm lun trong tam gii. Do , nu chng ta khuyn
mt ngi hy tr thnh Pht c ngha l ta khuyn ngi y phi kin tr chu ng mi kh au qua
mun c kip sng trong vng lun hi ny. Trong kinh in Nguyn Thy, cha bao gi c Pht
thng thn khuyn mt ai nn c gng t qu v Pht, m Ngi ch lun lun sch tn t Ngi phi
n lc thnh tu thnh qu A La Hn cng sm cng tt.

Mc d con ng t Thnh o lun lun c nhn mnh nhng khng phi v vy m Pht tha
v Duyn Gic tha khng c cao trong gio l Nguyn Thy.

i vi nhng ai c i Bi tm mun gnh chu mi kh au trong v lng kip hon thnh cc

hnh nguyn B Tt u c th pht B tm i trn con ng tin n Pht qu. Nh vy s
la chn l hon ton do tm nguyn ca chng ta.

Phi lm nhng g c th tr thnh mt v Pht?

1. Trc ht phi l mt v B Tt. Theo Pht Gio Nguyn Thy, mun tr thnh mt v B Tt, mt
ngi phi pht nhng li nguyn rt ln v phi hi nhng iu kin rt cao:

- Ngi y pht nguyn hnh B Tt o trc mt mt v Pht ti th v c chnh c Pht y

chng minh cho.
S mun nhc li chuyn tin thn ca c Pht C m (mc d Ngi nhp dit cch y hn
2.500 nm nhng ta vn gi Ngi l Pht Hin Ti v chng ta ang hnh theo gio php ca Ngi).

Trong mt kip rt xa xi, Ngi l o s Sumedha, c gp c Pht hin tin lc by gi l Pht

Nhin ng (Dipancara), Ngi pht tm mun tr thnh v Pht vi li nguyn nh sau:

"Khi ta vt thot n b bn kia ri, ta s gip chng sanh vt thot khi ging trm lun ny.
Nu ta c th ct t c ging sanh t, ln c thuyn Chnh php.
Ta sgip cho cc chng sanh cng c nh ta".

Nhng cu ny cho chng ta thy B Tt khng th em chng sanh qua b bn kia vi Ngi c,
nhng Ngi phi n b bn kia ri mi tm cch ch dy cho chng sanh vt thot c nh Ngi.

Mun pht i nguyn ny v mun c c Pht hin tin th k phi hi 8 iu kin sau:

a. Phi l mt con ngi ci nhn gian ch khng phi chng sanh cc ci gii khc.

b. Phi l ngi n ng. Nu mt ngi n mun pht nguyn th phi chuyn thn nam trc.

c. D c kh nng t Thnh qu gii thot A La Hn trong kip , v ny v tm i bi i vi

chng sanh, cng t nguyn b qua c hi .

d. Phi t tht li nguyn trc mt mt v Pht hin tin. Nu ch nguyn trc mt v Pht nhp
dit hoc trc mt tn tng th s khng gi tr v thiu s ha kh ca mt v Pht tht s.

e. Phi l mt v t kheo sng i phm hnh v np sng c s ti gia khng thch hp vi con ng
B Tt hnh.

f. Phi ton thin nm php thn thng v tm tng thin (bn tng thin Sc gii v bn tng thin
V Sc gii).

2
 g. Phi c tm quyt nh trit x ly tt c, ngay c thn mng mnh cho cc v Pht.

h. Phi c ch v cng mnh m t Pht qu. Nu c ai ni rng ci trn th ny l mt i

dng v tn, v y cng sn sng li qua, hay l mt bin than nng mnh mng v y cng sn
sng bc ln vt n b bn kia.

2. Sau khi c c Pht hin tin th k, v y s chnh thc tr thnh mt B Tt v bt u

hnh tr cho n mc vin mn y 10 Ba-la-mt. Ba-la-mt l nhng phm hnh tuyt ho, tuyt
i m mt v B Tt t bit c do tr tu c bit ca mnh.

Mi Ba-la-mt, nhng phm tnh ca cc hin nhn cao c, l: b th, tr gii, xut gia, tr tu, tinh
tn, nhn nhc, chn tht, quyt nh, tm T v tm X.

Mt v B Tt phi hon thin tt c cc phm tnh ny qua v lng kip sng v nhiu chu k th
gii. Ngi bnh thng nh chng ta cng c th hnh cc hnh ny d mc khc nhau.

- Chng hn nh khi b th cng dng, ngi thng ch cho ra mt phn nh nhng g mnh c, tri
li B Tt th cho ra n tn cng v nh mt h y nc c lt p xung, chng cn git no bn
trong.

- Hoc nh khi tr gii, Pht t chng ta hay b t gii v nhiu l do, sau xin gii li. Nhng gii
c ca B Tt th khng khi no b t on cho d phi b i mng sng ca mnh.

- V B Tt lc no cng hng v sng x ly d ang v tr quyn uy giu c.

- B Tt lc no cng hng v s pht trin tr tu cho n mc cng tt. Ngi khng t b bt c

mt c hi qun st, hc hi no hng n Gic ng. V vy Pht t lun lun c khuyn khch l
phi c gng tra cu Pht php nng cao tr tu.

- V B Tt khng bao gi d dui, gii i trn ng hnh o.

- c kin tr, nhn nhc ca v B Tt c v nh t, lun lun chu ng mi th cu tnh ln

trn mnh.

- V B Tt lun lun chn thnh chnh trc, khng bao gi ni di, c v nh ngi sao mai u
tin trn bu tri, khng bao gi thay i v tr ca mnh.

- Tm quyt nh vng chc ca B Tt c so snh nh ni hng v khng sc mnh no c th

lay chuyn ni.

- Tm T ca B Tt c tri rng n tt c mi ngi, on thn bnh ng. Ba-la-mt ny c v

nh nc, i vi ngi tt hay xu khi dng nc th nc u em li s mt m cho h nh nhau.

- Tm X Ba-la-mt c v nh t, lun lun thng bng v bnh thn.

Tt c 10 Ba-la-mt ny c thc hnh ba mc khc nhau. Chng hn nh hnh b th:

- mc cn bn: Cho nhng g bn ngoi thn nh ca ci, v con...

- mc trung bnh: Cho ra nhng g trong thn nh tay, mt...

- mc cng tt: Cho lun c mng sng.

3
Nhn 10 Ba-la-mt trn vi 3 mc trn s c c thy l 30 loi Ba-la-mt. Cng vi 30 loi Ba-la-
mt ny, v B Tt phi thc hin 5 i x ly (chn tay, mt, tin ca, vng quc, v con) v 3 i
tng thc hnh (v hnh phc ca chng sanh, v s bo v cho gia nh thn thuc, v v s vin
thnh qu v Pht).

Tm li, phi hi tt c iu kin v phm hnh trn y, v B Tt vi tm i Bi v lng v

phm hnh trn y, v B Tt vi tm i Bi v lng phi tri qua v lng kip tri ln trong au
kh cng vi chng sinh cu gip chng sinh bt au kh mi mong thnh t Pht qu.

Cn bao nhiu thi gian mt v B Tt hnh tr v hon tt 10 Ba-la-mt ny?

Cc v Pht c tiu biu ty theo 3 c im, phm hnh ca cc Ngi:

1) V Pht m tr tu l th thng

2) V Pht m c tin l th thng

3) V Pht m tinh tn l th thng

Do , v B Tt no m tr tu l phm hnh ni bt nht th s tr thnh Tr Tu Pht sau 4 A-tng-

k v 100 ngn i kip. V B Tt c c tin l phm hnh ni bt nht th s tr thnh Tn Tm Pht
sau 8 A-tng-k v 100 ngn i kip. V B Tt c tinh tn l phm hnh ni bt nht th s tr thnh
Tinh Tn Pht sau 16 A-tng-k v 100 ngn i kip.

Chc qu v s t hi ai l ngi t ra thi gian ny?

Da vo kinh Buddhavasa ni v cc c Pht trc c Pht C m trong c cu "vo 4 A-

tng-k v 100 i kip trc, c mt o s tn l Sumedha...", cc nh Ch gii nhn s ln 2
ln cho cc v Tn Tm Pht v nhn s ln 4 ln cho cc v Tinh Tn Pht.

C th rt ngn thi gian thnh Pht qu c khng?

Th d nu mt v B Tt tng giy tng pht c gng tinh cn pht trin 10 Ba-la-mt khng ngng
ngh th v ny c th t Pht qu sm hn khng? (ging nh lm thm gi ph tri hon thnh
cng vic sm hn hn nh). iu ny khng th thc hin c v tr tu cha chn mi v v cc
yu t cn thit khc cng cha vin thnh 10 Ba-la-mt kia. V nh khi gieo mt ht ging, ta
phi i ng thi gian ht ging mi thnh cy, ra hoa v kt tri. Ta khng th lm cch g t giai
on cy sm tr thnh qu c.

Nh vy thi gian thc hnh vin mn 10 Ba-la-mt khng th thay i c. Do ta c th ngh

rng chc khng ai mun tr thnh mt v Tinh Tn Pht c v cn nhiu thi gian hn ht. S xin k
v mt cao tng rt ni ting Mandalay l thnh ph m S sinh trng. V ny ni ting v hc
hnh rt chm lt, tr nh km ci, thuc mt cu k phi mt thi gian rt lu. Nhng S c c tinh
tn rt mnh lit v nh c tm nh vy nn khi hc, nh mt iu g, Ngi khng bao gi qun
v sau Ngi tr thnh mt nh Pht hc tinh thng. Ngi vit mt b sch Pht php v trang
cui, Ngi ghi li phc nguyn l "Mong cho cng c vit b kinh ny gip ti tr thnh mt v
Tinh Tn Pht!" cho ta thy Ngi hoan h sn sng n nhn 16 A-tng-k c tr thnh Pht.

Mt v B Tt t Gic Ng cha?

Theo kinh in Pht Gio Bc tng th nhiu ngi ngh rng B Tt l v t Gic ng nhng
cha nhp Nit bn v cn nguyn cu chng sanh.
Nhng theo gio l Nguyn Thy th v B Tt cha t thnh Gic ng . V ny hon li vic thnh

4
 t Gic ng ch khng phi hon li vic nhp Nit bn. Trc ht hy xem Gic ng l g?

Theo gio l Nguyn Thy, Gic ng l chng nghim c T Diu , kinh nghim trc tip Nit
bn v s thn chng ny l kt qu ca vic hnh thin Minh St. Khi tm ca hnh gi qun t n
mc vin mn s sanh khi mt tm thnh o bt ly Nit bn lm i tng, thc chng c T
Diu .

C 4 tng bc Gic ng: Nhp lu (cn 7 ln ti sanh), Nht lai (cn 2 ln ti sanh), Bt lai (khng
cn ti sanh lm ngi) v A La Hn (ht ti sanh). Cho nn d t Gic ng tng thnh no th thi
gian cn li cng qu ngn khng hon thnh cc Ba-la-mt. c Tc Sanh truyn k li cc
tin thn ca c Pht, ta s thy rt nhiu kip, B Tt ti sanh lm kip th nh kh, nai, ch... Nu
vo tng thnh cho d l tng thnh th nht, B Tt cng khng ti sanh vo 4 ng c o. Do
ta c th ni l B Tt cha t Gic ng nhng B Tt lun lun l mt chng sanh phi thng,
d trong kip ngi hay sc sanh v lc no cng lm iu li ch cho chng sanh, nu ln nhng
gng sng. Trong kip no, B Tt cng l ngi dn u mt nhm hay mt nc, c gii c
trong sch, lun sng v tu hnh ty thun vi mi chng sanh.

B Tt c hnh Thin qun khng?

B Tt gi tm trong sch v hun bi Ba-la-mt bng hnh thin qun nhng v ny ngng ngay
trc khi Gic ng.

Ngi hnh Thin qun c thc tp 10 Ba-la-mt khng?

Ba-la-mt khng phi ch dnh ring cho cc v B Tt m mi ngi u c th hnh tr theo kh

nng, mc khc nhau. Hy xt xem khi hnh thin Minh St, ta c thc tp c 10 Ba-la-mt ny
chng?

1) B th: Thin sinh n y u cng dng ti vt cho thin vin, dng cng thc n cho cc S v
bn tu, chp tc, cng qu...

2) Tr gii: Mi ngy thin sinh u th gii v gi gii c trong sch.

3) Thot ly: Thin sinh phn u t b cuc sng gia nh v x hi n thin vin vi ngy, vi tun
sng i xut gia, gi phm hnh. Xut gia c hai ngha (cn gi l n c):

- V th xc: Thot ly khi gia nh hay x hi bn ngoi.

- V tm linh: C gng lm cho ty tr cc nhim ra khi ni tm.

4) Tr tu: Hnh thin Minh St l phng cch tt nht pht trin tr tu. Do hnh thin Minh St
ta mi thu hiu c s tht v vn vt, v thn, tm. S thu sut y gi l tr tu. V chng ta tht
s ang c tr tu ny v khi hnh thin Minh St, chng ta khng th khng thy mi vt tht s l v
thng, kh v v ng.

5) Tinh tn: Thiu tinh tn khng th thin tp c nn khi hnh thin hnh gi tch tr rt nhiu loi
Ba-la-mt ny.

6) Nhn nhc: Hnh thin Minh St i hi tm kin tr, nhn nhc chu ng vi rt nhiu mt nh
thi tit, thc n, gi gic, cm th kh chu trong thn v tm... Ngi Mahasi thng nhc "Nhn
nhc a ti Nit bn". Thin sinh vun bi hnh ny nhiu nht khi hnh thin.

7) Chn tht: Trong kha thin, thin sinh gi im lng cao qu (Noble Silence), tuyt i khng ni

5
 chuyn, th 8 gii trong c gii khng ni di. Trong gi trnh php vi S, thin sinh trnh by
mt cch thnh thc nhng g kinh nghim c, khng thm bt, khng tng tng.

8) Quyt tm: Thin sinh phi c quyt tm hnh thin mi hnh thin c v khi hnh ri quyt
khng t b d gp kh khn hay chng ngi.

9) Tm T: Trc khi thin qun, thin sinh thin tm T ri tm t i cho chnh mnh ri cho tt
c cc chng sanh. Tm T cn gip cho d t nh. Trong khi qun, tm T cng c p dng khi
thin sinh ghi nhn c nhng tm sn hn ang sanh khi.

10) Tm X: Khi c cm gic kh chu hay au n trong thn hay tm, thin sinh ch nim vo n,
khng cm gic ny quy ry mnh th lc thin sinh ang trau gii tm X. Ch ghi nhn cm
gic m khng dnh mc vo. Do tm X ny m dn dn gip thin sinh thy c c tnh v ng
ca s vt.
Tm li hnh thin Minh St l mt hnh thc vun bi 10 Ba-la-mt hu hiu v tt p nht. Do
, B Tt cng hnh thin nhng khng i n ch rt ro m ngng ngay khi sp Gic ng.

Ti sao mt ngi li mun tr thnh mt v Pht?

Mt v B Tt nhn li chng sanh thy tht r rng chng sanh ang m chm trong kh au, nn
bi sanh, gi, au, cht v tham u i. Ngi mun cu vt chng sanh v Ngi bit mun lm
c iu Ngi phi tr thnh mt v Pht. l l do duy nht mt ngi pht nguyn thnh
Pht.

Mt v Pht c cu c tt c chng sanh khng?

Cu chng sanh l li nguyn ca mt v B Tt nhng tht s khng c v Pht no c th cu

chng sanh c. Trc ht phi hiu cu c ngha nh th no? Theo Pht gio th khng c mt
ngi no c th cu mt ngi no ra khi vng lun hi c, c ngha l khng th ban cho ai s
Gic ng ca mnh. c Pht ch c th gip chng sanh phng cch t cu ly mnh. Chng ta
khng nn ngh rng s c cu ch v chng ta c lng tin vo c Pht. Chnh Ngi dy r
rng l ta phi tinh tn n lc thc hnh t Gic ng cho chnh mnh. Vy cu theo o Pht
c ngha l ban cho li ch dy. Tt c s cu gip khc ch l nhng tr duyn m thi.

Ngi theo gio l Nguyn Thy c ai nguyn tr thnh Pht khng?

Nhiu ngi khng c hiu bit ng n tng ni l hnh theo gio l Nguyn Thy ch t n
thnh qu A La Hn m thi. Nu ni rng gio l Nguyn Thy khng tin cng khng mun thnh
Pht l iu khng xc ng. Vic mun tr thnh Pht, Bch Chi Pht hay A La Hn l hon ton do
tm nguyn ca tng ngi.

Sau y S s cho qu v bng danh sch 10 v ngi Min in c li nguyn s tr thnh mt v

Pht. S c bng chng c th l ngoi mi v ny cn c rt nhiu ngi khc c li nguyn ging
nh vy. Nhn vo danh sch ny qu v s thy tn ngi th by l i Lo Thin S Tuangpulu
Sayadaw c tu vin Santa Cruz. Ngi c rt nhiu t ngi Min v ngi M v ai cng ngh
rng Ngi t c thnh qu A La Hn. Nhng s thc khng phi vy, v Ngi tng ni r l
Ngi pht nguyn thnh Pht. Nay Ngi mt v y l th d in hnh gn vi cc thin sinh
y nht.

Tn v th tm trong danh l quc vng Min in vo thi Pagan. V vua ny xy mt ngi cha
rt v i hin vn cn nguyn mt bng ghi khc 100 cu k Pali rt hay trong c cu cui cng l
"Do phc bu cng dng cha ny ti xin nguyn c tr thnh Pht cu chng sanh".

6
Tn v th chn v th mi trong danh sch l hai v vua, mt Min in, mt Thi Lan u c cng
vi Pht Php. Trn y l nhng th d tiu biu cho ta thy nhng nc theo Pht Gio Nguyn
Thy cng c nhiu v S pht nguyn thnh Pht. V trong o Pht, li mong cu no cng phi
km theo vi vic lm hay thc hnh.

Tm li, B Tt l mt bc phi thng vi lng t bi to ln, tm lng cao c v hnh nguyn rt

ng knh phc. Cc Ngi lm nhng vic m khng mt ngi thng no c th lm c. Tt
c cc Pht t Pht Gio Nguyn Thy cng rt trng ngng cc B Tt, tuy nhin khng t cc
Ngi ngang hng vi c Pht, v nh trn ni cc Ngi cha gii thot v cha Gic ng.

Khi ging dy v ti ny S ch c mun trnh by cho qu v mt s t liu v thng tin ng

n, chnh xc v B Tt hnh da trn kinh in ca Pht Gio Nguyn Thy. S khng c em ra
bn ci hay tranh lun vi bt c ai. S ngh y l mt ti rt cn thit cho nhng ai mun tm
hiu cc iu kin v cch thc hnh tr thnh mt v Pht.

im quan trng y khng phi bn ci hay so snh m l nhn tr li chnh mnh xem c
pht trin cc hnh lnh v gim thiu cc iu bt thin hay khng. V cui cng th phng php
duy nht lm iu ny vn l s c gng trau di vic hnh thin Minh St.

L tng ca B-Tt hay B-Tt o

Ha Thng Narada
Phm Kim Khnh dch

Trong gio l ca c Pht, c ba phng cch, hay ba con ng thnh t tu gic

(bodhi). Ngi c ch nguyn t cho k c mc tiu phi -- ty bn tnh mnh -- chn mt trong
ba ng y l: Thinh Vn Gic (Savaka Bodhi), c Gic (Pacceka Bodhi), v Ton Gic (Samma
Sambodhi)

1. Thinh Vn Gic (Savaka Bodhi) l s gic ng ca mt t, cng c xem l l tng A-La-

Hn hay A-La-Hn o. Ngi c nguyn vng i theo ng A-La-Hn thng phi i tm s dn
dt ca mt o s cao thng chng ng o qu. i vi ngi t c trnh tinh thn tin
b y , ch mt li ch gio n s ca v chn s cng c th khai thng tr tu v a vo dng
thnh o. Nh c X-Li-Pht (Sariputta) chng hn, ch nghe c na bi k ca v A-La-Hn
Assaji l c tng thnh u tin. B Patacara trong mt cn suy sp tinh thn v chng, con, cha,
m v em b t nn th thm, c duyn lnh a n c Pht v c qu A-La-Hn trong khi i
ra chn di b sui, b nhn nhng git nc t chn gieo im xung dng. Kisagotami l mt
ngi ph n khc, tnh tnh chn cht, n van ni c Pht cu sng cho a con b va mi
cht; cng c qu thnh trong lc quan st ngn n ang ln dn. V t-khu Cula Panthaka,
khng th hc thuc mt cu k trong bn thng, cng c qu A-La-Hn khi qun tng n bn
cht v thng ca mt ci khn lau tay sch.

Sau khi thnh tu nguyn vng, v A-La-Hn giao trn khong thi gian cn li ca i mnh
t nhng ai mun tm tch tnh, bng gng lnh v li gio hun. Trc tin Ngi t thanh
lc, v sau , c gng gip ngi khc gi ra bn nh, bng cch ging dy gio l m chnh Ngi
thc hnh. Mt v A-La-Hn c t cch truyn dy Gio Php hn cc v o s phm tc
thng, cha chng ng Chn L, v Ngi dy vi kinh nghim bn thn.

Trong l tng cao qu ca bc Thanh Vn, A-La-Hn khng c chi l v k bi v o qu A-

La-Hn ch c thnh t sau khi hnh gi tuyt tr mi hnh thc ng chp. o kin v t ng v
lng v k l nhng dy tri buc m ngi c ch nguyn theo con ng A-La-Hn phi ct t
7
cho k c tin n mc tiu cu cnh. Nhng bc thin tri, nam cng nh n, trong thi c
Pht v v sau, c duyn lnh gp c hi vng son khai thng tr tu trong kip sng hin tin.

2. c Gic Pht (Pacceka Bodhi) l s khai minh gic ng n c ca mt ngi t lc c

gng tin n o qu, khng nh mt ai dy d hay gip . V c tnh n c gic ng, nn ch
Pht c Gic khng dt dn ai n ni gic ng bng li c n gic ng c. Cc Ngi ch nu
gng c hnh v tr dng.

Hn na, ch Pht c Gic ch ra i gia lc khng c Pht Php. S Pht c Gic khng
phi ch c mt, trong mt thi k ring bit, nh trng hp ca bc Ton-Gic (Samma
Sambuddho), nh c Pht Gotama (C m), mc du vin tch lu i, nhng bao gi Gio-
Php ca Ngi cn t rng v tinh thun nh lc ban s, th khng th c mt v Pht c Gic no
ra i trn th gian ny.

Trong bi Khaggavisana Sutta ca Kinh Tp (Sutta Nipata) c nhng li dy ca ch Pht c

Gic nh sau:

Sng gia chng sanh, hy dp li mt bn, gm ao v cc loi kh gii. Khng gy tn

thng cho bt lun ai. Khng lm cho ai phi xt au v mt a con hay mt ngi bn. Nhng,
hy mnh dn tin bc, nh cha sn lm, n c mt mnh.

Thn mt sanh tru mn. Do tru mn c u phin. Hy nhn chn nim bt hnh pht sanh do
tru mn v, nh cha sn lm, hy mnh tin, n c mt mnh.

Chng ta hy chc chn tn dng gi tr ca tnh bng hu. Hy thn cn vi bc cao nhn
hoc ngang bng ta. Nu khng c vy, hy sng i trong sch, khng ng b khin trch v nh
cha sn lm, hy n c mnh tin.

Khoi lc vt cht trong i sng qu tht v s k, va m du va ngt ngo v quyn r.

Di hnh thc, dc lc lm cho lng ngi say m. Hy nhn chn him ha ca n v mt
mnh, n c, hy vng tin nh cha sn lm.

Trong sng tuyt lnh lng v nng chan nng bc, khi i, lc kht, no gi, no mt tri, no
mui mng, rn rt. Hy khc phc tt c v, nh cha sn lm, mt mnh, n c, hy mnh dn
vng bc.

Nh loi hm, loi s t, khng b ting ng lm git mnh run s. Nh gi thong qua, khng
dnh mc trong mn li. Nh hoa sen, t bn nh nc t, vt ln, nhng khng vng bn nh
ca bn ca nc, hy mnh dn tin bc, n c mt mnh.

Ri ng lc, ng thi c, hy trau di tm T, tm X, tm Bi, tm Xut Gia, tm H v,

khng th gian lm h hng, hy mnh dn, nh cha sn lm, n c tin bc.

3. Ton Gic (Samma Sambodhi) l nh gic ng ti cao ca mt bc hon ton t tin n

cc m mang sng sut, v lng t bi, thng sut mi l. Bc chng o qu ti thng siu
vit ny gi l Ton Gic Pht hay Chnh ng Chnh Gic, hoc Chnh Bin Tri. Phn ng
"Samma Sambuddho" c ngha l ngi t mnh tr nn hon ton gic ng. T lc c gng, khai
thng tu gic, khng thy ch dy, cc ng Ton Gic, sau khi chng qu v thng b lin
em ra ph cp trong qun sanh, tn ty hng dn ch Thin v nhn loi n ni hon ton trong
sch, gii thot khi vng quanh v tn ca nh lut t-sanh, sanh-t. Ton Gic Pht ch l ng
duy nht ra i trong mt chu k, nh mt a hoa duy nht c tr sanh trn mt loi cy hi hu.

8
 Ai c gng t dng tm tnh vi ch nguyn t cho k c o qu Chnh Gic, ngi y
c gi l B-Tt. Trong ci trn th dy y ng chp v ch k ny, th ngh c ci chi qu p
thanh cao bng hy sinh tt c trau di i mnh cho trong sch, hu mu cu hnh phc cho tha
nhn?

Trong cuc i bt nh trong vng lun hi, nhng ai pht tm mun phc v th gian v tin
n mc ton thin u c hon ton t do i theo con ng B-Tt, nhng khng c s p buc,
thc y tt c mi ngi phi c gng thnh t cho k c o qu Pht. V li, trn thc t, l
iu khng th lm c.

Cng c li ph bnh rng B-Tt o l con ng c khuynh hng a hnh gi ra khi np

sng g b cht hp, bnh thn, m m v bt ng ca nhng tu vin. Lun nh vy ch t ra mnh
km hiu bit Gio Php thun ty ca c Pht.

Sch Abhisamayalankara-Aloka, mt tc phm Bc Phn (Sanskrit) v l mt n ch gii ph

bnh Kinh Bt-Nh-Ba-La-Mt-a (Prajna Paramita) c ghi:

"Nhng v i t (Sravakas) chng ng hai hng tu gic (l Thinh Vn-Gic, Sravaka; v

c Gic, Pratyeka Buddha) trong khi cn v sau khi thn ng un chm dt, vn cn tm s st, bi
v cc Ngi cha t c i Bi v Tr Tu Cao Thng (Uru karuna prajna vaikalyena, V
Thng Bc-Nh i Bi). Do s chm dt sinh lc, to nn bi nhng nng lc trong qu kh, cc
Ngi c th c Nit-Bn. Tuy nhin trong thc t, (cc v Thnh tiu tha) ch thnh t ci g
mng tng nh Nit-Bn, gi l Nit-Bn, ging nh nh sng b dp tt. Khng cn tr li tam
gii na, nhng sau kip sng trn gian ny, ch v A-La-Hn s ti sanh vo ci thanh tnh nht
trong cnh gii hon ton tinh khit (anasravadhatu), trong mt trng thi xut thn nhp ha, m
m mng mng, bn trong nhng cnh hoa sen (Padmaphutesu jayante). Sau , c Pht A-Di-
(Amitabha) v cc v Pht khc ging nh vng thi dng, s em cc Ngi ln gi ra cho tr tu
c trong sng (akilishta nana). T ch v A-La-Hn tn lc tin n Gic Ng Ti Thng, v
mc du t thnh trng thi gii thot, cc Ngi hot ng (trong th gian hu vi), cng ging
nh cc Ngi i xung a ngc. Ri, tch tr dn dn nhng yu t cn thit ca o qu Chnh
ng Chnh Gic, cc Ngi tr thnh o s ca tt c chng sanh."

Trn y l mt l lun ht sc l lng, xa hn tinh thn ca Pht Gio!

Ngi ta cn lun rng qu A-La-Hn l v ng, ch k, v khuyn mi ngi phi c gng tu

hnh cho n qu v Pht, cu chng sanh. Lun nh vy cng hu l, nhng th hi mc tiu
ca c Pht l g? Phi chng l dt dn ngi khc n o qu A-La-Hn v cu vt h? Nu qu
tht vy, th ta phi mc nhin kt lun rng chnh c Pht nui dng tinh thn ch k na sao?
Khng th c!

Trong ba con ng, d nhin qu Pht l cao siu hn c, nhng khng phi ai ai cng nht
nh thnh Pht c tt c, cng nh khng phi mi nh khoa hc u c tr thnh Einstein hay
Newton. Nhng, mi khoa hc gia u c th ty kh nng ca mnh m phc v nhn loi.

Danh t Nam Phn (Pali) "Bodhisatta", B-Tt, gm hai phn. "Bodhi" l tr tu, hay gic tu,
v "Satta" l gia cng ... hay chuyn ch ... Vy, Bodhisatta, B-Tt, l ngi gia cng, hay
chuyn ch, thnh t tr tu hay gic tu. ng ra, hnh thc Bc Phn (Sanskrit) ca danh t
Bodhisatta phi l Bodishakta, nhng thng ngi ta dng mt danh t ph thng l Bodhisattva,
"tr tu chng sanh", ngha l chng sanh c nguyn vng tr thnh Pht. Danh t ny thng dng
ch bt lun ai, c gng thnh t tu gic, nhng theo ng ngha ca n, Bodhisatva l ngi c
lp li ch nguyn i theo con ng Chnh ng Chnh Gic v c c th k.

9
 Hiu theo mt li, tt c mi chng sanh u c kh nng thnh Pht, bi v o qu Pht khng
phi l mt c n dnh ring cho hng ngi tt s no.

Ngi Pht t khng tin rng bn trong tt c mi ngi u c mt im linh quang, c thn
linh ph cho, m ta cn phi trau di tr thnh Pht. Pht Gio ph nhn s hin hu ca mt
Thn Linh To Ha hay mt tha lc b n no c th t ci im linh quang y vo bn trong ta.
Tuy nhin, ngi Pht t thu hiu v tin tng vo nhng kh nng c hu v nng lc sng to ca
con ngi.

Pht Gio cng ph nhn mt linh hn trng cu chuyn sinh mi mi, t kip ny sanh kip
sng khc v, mi mi thu nhn kinh nghim. Thay v mt linh hn bt bin, ci c gi l tinh
hoa ca con ngi, Pht Gio ch trng c mt lung sinh lc lun lun cun chy, khng ngng
i thay. Ch c tin trnh din bin l ng nht, trc cng nh sau.

Thi t S-t-a (Siddhattha) l mt ngi. Nh ch dng mnh, tr tu cao siu v t bi v

lng, thi t c qu Pht, trng thi ton thin n mc cng tt, v Ngi vch ra cho nhn loi
con ng duy nht dn n ni ch thin y. Mt c im ca Pht Gio l bt lun ai cng c th
c nguyn vng chnh mnh tr nn ch thin, nu kin tr v c gng ng mc. c Pht khng bao
gi dnh c quyn thnh Pht. Mi ngi u c kh nng thnh t, nhng qu Pht phi c
thnh tu bng ch lc, bng tinh tn ca chnh mnh ch khng phi nh s h tr no t bn ngoi.
c Pht khng bao gi ln n, gi ai l ti li ng thng hi, phi mi mi trong kh cnh.
Thay v lm nn lng hay to mc cm t ti cho tn v gi ring cho mnh o qu Pht, c Pht
vch ra con ng v khuyn khch tt c nhng ai hoan h lng tai nghe, theo du chn Ngi lm
c nh Ngi, thnh t qu V Thng, Chnh ng Chnh Gic.

B-Tt khng nht thit phi l Pht T. Trong hin ti ta c th gp nhiu v B-Tt y lng
t bi, bc i, mc du c th cc Ngi khng hay bit g v li ch nguyn thnh Pht ca mnh. Cc
v y c th trong hng Pht t, cng c th khng.

Ba hng B-Tt

Theo Pht Gio, c ba hng B-Tt l:

Tr Tu B-Tt (Pannadhika),
Tn c B-Tt (Saddhadhika) v
Tinh Tn B-Tt (Viriyadhika).

Ba hng trn y tun t tng ng vi ba hng du-d (yoga) trong n--Gio: Nana yogi,
Bhakti yogi, v Karina yogi.

1. Tr Tu B-Tt t thin v lng nhit thnh sng o nhng mnh dn hn trn ng tinh tn
pht trin minh tu gii thot. Tn c B-Tt giu lng sng m, tin tng ni l bi th phng
m t ch trng v vic trau di tm tr v bi p cng c v tha. Tinh Tn B-Tt th tp trung
nng lc vo tinh thn phc v. Tht hi hu, nu l khng bao gi, ba c im trn iu ha kt t
vo mt ngi. c Pht C-m (Gotama) c xem l thuc v hng tr tu.

Theo kinh sch, con ng ca bc Tr Tu B-t ngn nht. Tn c B-Tt phi tri qua
mt thi gian di hn v Tinh Tn B-Tt, cn di hn na.

Tr Tu B-Tt ch trng pht trin tr tu v thc hnh thin nh nhiu hn l nhit thnh vi
nhng hnh thc l bi cng dng b ngoi. Cc Ngi lun tun i theo s hng dn ca l tr v
khng chp nhn iu g mt cch m qung. Khng t b tay qui hng mt l thuyt no, cng
khng lm n l cho mt quyn sch, mt b kinh, hay mt c nhn no. Tr Tu B-Tt thch trm
10
tnh yn lng trau di thin nh. T ni vng v tch mch y Ngi ri nhng t tng an lnh tuy
trm lng nhng hng dng, ba khp th gian, em li s h tr tinh thn cho nhn loi au kh.

2. Tn c B-Tt t trn nim tin tng ni hiu lc ca tm thnh. Saddha hay nim tin chn
thnh l c im chnh yu ca Ngi. Cng vi saddha (nim tin ni Tam Bo) nh ngi bn ng
hnh trung tn, Ngi thnh tu mc tiu. Tt c hnh thc c th v l bi, th phng bt tng, l
s trng ca Tn c B-Tt. Tng Pht l mt ngun gi cm quan trng i vi Ngi.

Nn hiu rng ngi Pht t khng sng bi pho tng v chnh ci pho tng bng ng hay
bng g y. Ngi Pht t by t lng tn knh tinh thn cao c m pho tng tng trng, v suy
nim v phm hnh v n c ca c T Tn. Cng suy tng n c Pht, cng knh m Ngi.
l l do ti sao Pht Gio khng khi no ph nhn cc hnh thc ngng m b ngoi (amisa
puja) mc du cc qui tc thc hnh (patipatti puja) ng c khuyn khch hn v chc chn l b
ch hn. V li i n nhng kt qu tha ng, i khi tr thc kh khan cng cn c hng
cht hng v ca Bhakti (c tin). Cng nh Bhakti (c tin) qu ng, lm lc cng phi nh tr
tu km hm khi phi sa vo cung tn.

3. Tinh Tn B-Tt th lun lun tm c hi phc v k khc. Khng c g lm cho v Tinh

Tn B-Tt hoan h bng tch cc phc v. i vi Ngi, "lm vic l hnh phc v hnh phc l
lm vic". Khng tch cc hot ng th cc Ngi khng c hnh phc. Nh c vua Sanghabodhi x
Lanka ni: "Ta mang tm thn bng mu v tht ny l em li tt p v hnh phc cho th gian."

B-Tt khng ch sng ring cho mnh m cn sng cho k khc na. Tinh thn phc v v tha
l c tnh cn bn ca tt c ch v B-Tt.

Lun lun hot ng, lun lun lm vic, khng ngng, khng bit mt, khng chn, khng phi
lm vic nh ngi n l, m nh mt ch nhn. Cc Ngi khng ham mun, khng bm vu vo
danh thm ting tt. Cc Ngi ch ch trng n vic lm, n s phc v. Ai bit, ai khng bit
mnh lm g, iu y khng quan trng. Chng mng c khen, khng s b ch, B-Tt thn nhin
trc li tn dng hay khin trch.

B-Tt qun mnh trong khi phc v k khc, c khi hi sinh n c mng sng cu khi cht
chng sanh khc, nhng ngi bn ng hnh trn bc ng di dng ca vng lun hi.

Mun qun mnh hin thn cu mng cho mt chng sanh khc, B-Tt phi hnh tm Bi
(Karun) v tm T (Metta) n mc c bit cao . B-Tt c mong s tt p v an lnh ca th
gian. Ngi thng tt c chng sanh nh mt b t mu thng a con duy nht ca b. B-Tt ha
mnh vi tt c mi ngi v rt hoan h xem tt c mi ngi nh anh, nh ch. Thng yu tt c
nh m, nh cha, nh bn, nh thy.

"Tm Bi ca B-Tt nhm thc hin tnh cch bnh ng gia Ngi v ngi khc (para atma
samata) v cng t mnh trong k khc (para atma parivartana)." Trong khi thc hnh nh vy B-
Tt mt dn nim v ci "Ta" v khng cn thy s khc bit gia Ngi v ngi khc. Ngi t
ng ha vi tt c, ly tt tr xu, thin tr c, lnh tr d, gip tt c, ch n nhng ngi ch
tm hi mnh, bi v B-Tt hiu rng "lc lng ca ngi dn o l php nhn."

"B nhc m, nhng khng nhc m; b nh p nhng khng nh p; b lm phin nhng

khng gy phin no. B-Tt mt mc gi c khoan hng. Ta h nh t m trm lng, B-Tt
m thm chu ng tt c nhng li lm ca k khc."

11