BOSNA NAKON BEKOG RATA

Beki rat i njegove posljedice

-Osmanski poraz pod Beom imao je odjek u Bosanskom ejaletu

-Poeli su upadi krajinika i uskoko-hajdukih eta na njegov prostor

-Nakon nekoliko smjena bosanskih vezira odbrana je stabilizirana, ali izgubljene tvrave Knin i Sinj
1687.

-1689. zauzeli Krbavu i Liku

-1690. Poela osmanska kontraofanziva i habsburka vojska protjerana preko Save i Dunava

-Uporedo s ovim borbama, 1696. bosanska vojska ratovala u Ugarskoj

-1967. Bosanska vojska osujetila zauzee Bihaa

-Uspjena odbrana Bihaa ostala je u sjeni osmanskog poraza kod Sente 1967. i prodora Eugena
Savojskog u Bosanski ejalet.

Prodor princa Eugena Savojskog u Bosanski ejalet

-Brzo se saznalo za poraz Osmanlija kod Sente

-Vezir Mehmed-paa Kora je umro uvi tu vijest

-Kada je Eugen saznao da Bosanski ejalet nema vezira, 12.10.1697. Poeo je prodor izazivajui strah
sultanovih podanika

-Pravac kretanja je bio dolina rijeke Bosne, od Bosanskog Broda do Sarajeva; zauzeo Doboj i Maglaj

-Iz Visokog je uputio pismo Sarajlijama da se predaju

-Nije dobio eljeni odgovor 23.10. Poeo napad na Sarajevo, a naredni dan je zapalio grad

-Zbog nedostatka materijalnih sredstava i nadolezee zime, Eugen se povukao iz Bosanskog ejaleta
5.11.

-Posljednje bitke su voene na jugu Bosanskog ejaleta oko Stoca i Poitelja i na Nevesinjskom polju.
Karlovaki mir (1699)
-Posredstvom Engleske, Holandije i panije potpisan je mir u Sremskim Karlovcima 1699.

-Ovim mirom su odreene granice B. ejaleta: na sjeveru rijeka Sava, na zapadu rijeka Una, a na jugu
dananja granica BiH dok je istona granica bio Smederevski sandak

-Poeki, Cerniki i Liki sandak skoro u potpunosti pripali Habsburkoj monarhiji, a dijelovi
Hercegovakog i Klikog sandaka Veneciji

-Granica na Savi i Dinari prisilila Bonjake da se svrstaju u jedinstven front odbrane Bosanskog ejaleta

-Novim administrativnim ureenjem B. ejalet imao 5, a od 1718. 4 sandaka

-Reorganizacija je izvrena po vojnim redovima i povean je broj kapetanija

Ideoloke i psiholoko-kulturne posljedice

-Gubitkom Ugarske i Slavonije velik br bosanskih spahija izgubio posjede i imovinu na tim prostorima

-U mnoge vakufe su izbjegli muslimani a oni koji to nisu uinili bili su ili ubijeni ili pokrteni; slina je
bila sudbina krajeva pod vlau Venecije i Vojne krajine

-Ovakav odnos habsburkih i mletakih vlasti bio je pripremljen u ratovima protiv O. carstva

-Od Bekog rata i u 18. osnovni cilj kranskih sila je protjerivanje i iskorjenjivanje islama u Evropi

-Uporedo sa islamom, uniteno je sve to je podsjealo na osmansku vlast i orijentalno-islamsku

kulturu

-Neprijateljstva i sumnje meu vjerskim grupama bosanskohercegovakog naroda stanovnitva

izazivali su evropski vladari pozivajui krane da stupe u borbu protiv Osmanlija

-Zbog toga se javlja netrpeljivost izmeu muslimana i krana na klasnoj osnovi

 BOSANSKI EJALET U RATOVIMA U 18. STOLJEU

Morejski rat (1714-1718)

-Izbio zbog mletakih napada na osmanske brodove i podrke crnogorskom vladiki Danilu, ije su
ete upadale u B. ejalet

-1714. Osmanlije objavili rat Veneciji i brzom akcijom zauzeli Moreju

-Najvea bitka je bila 1715. kod grada Sinja; tada su bosanski vojnici poraeni

-Naredne godine, Bosanci protjerali Venecijance iz Gabele u dolini Neretve

-Osmanski uspjesi na Peleponezu i bosanski na bosansko-dalmatinskoj granici bili su povod da se u

rat ukljui Habsburka monarhija

-U bici kod Petrovaradina 1716. Osmanlije poraene

-Habsburci osvojili Beograd

-Venecijanci zauzeli Imotski 1717.

-Posredstvom Eng i Holandije zakljuen mir u Poarevcu 1718.

-Odredbe mira:

*Habsburka monarhija dobila sjeverni dio B. ejaleta (Bijeljinu i pojas zemlje juno od Save do ua
Une)

*Bosanski ejalet dobio dva izlaza na more kod poluotoka Kleka (kod Neuma) i u dolini rijeke
Sutorine

*Venecija je najvei gubitnik u ratu; izgubila Moreju i Gabelu u dolini Neretve ali je dobila Imotski sa
okolinom; Morejski rat je posljednji rat Venecije sa O. carstva
Habsburko-osmanski rat (1737-1739)
-Uspostavljeno primirje do 1737.

-H. monarhija pripremala napad na O. carstvo s ciljem da okupira B. ejalet

-Isplanirana 4 pravca vojske: prvi pravac prema grqadovima na granici (Cetingradu, Buimu i Staroj
Ostrovici), drugi prema Banja Luci pod komandom Josipa Hildburghauzena, trei prema Zvorniku i
etvrti je trebao presjei vezu B. ejaleta sa O. carstvom u Sandaku

-Pomo koju je traio Ali-paa Hekimoglu nije stigla

-Ajansko vijee odluilo da prui otpor h. vojsci

-Glavna bitka se desila kod Banja Luke; opsada grada poela 24. Jula a zavrena protuudarom
bosanske vojske 4. avgusta 1737.

-Nakon 5 frontalnih udara h. snage razbijene; Hildburghauzen napustio bojite i 13. Avgusta napustio
teritoriju B. ejaleta

-Osmanska ofanziva s juga potisnula h. vojsku iz Srbije

-Posljednja bitka je kod Grocke kod Beograda, izmeu Josipa i Ali- pae; poraeni Habsburci a rat
zavren Beogradskim mirom 1739; H. monarhija gubi sve to je dobila Poarevakim mirom

-Mir odran do Dubikog rata

Dubiki rat (1788-1791)

-Krani pozvani na ustanak protiv Osmanlija (obeanje - ista prava kao ostali njihovi podanici),
muslimani pozvani da ostanu mirni (obeanje - ravnopravnost sa ostalim narodom pod vlau h.
cara, te da e islam biti ravnopravan sa kranstvom)

-Ova obeanja dana u skladu sa Patentom o toleranciji h. cara Jozefa II iz 1781.

-Vojne operacije poele 1788

-Najee borbe se deavale oko B. Dubice pa je ovaj rat nazvan Dubiki

-Glavni zapovjednik h. snaga Gideon Laudon naiao na dobro org. Odbranu u pograninim gradovima

-Nakon 2 godine zauzeo B. Dubicu, B. Novi, B. Gradiku i Cetin; rat zavren ugovorom potpisanim u
Svitovu 1791

-O. Carstvo priznalo gubitak Cetina i pojasa ispod planine Pljeevice i Plitvikih jezera; B. ejaletu
vraeni gradovi na Uni
Iseljavanja na hrvatsku teritoriju pod vlau Habsburgovaca i Mleana
-Krajem 16. I poetkom 17. muslimani naseljavaju Slavoniju i Ugarsku u velikom broju; dobili timare i
zamete

-Najvee migracije su se desile u velikim ratovima u 17. i u 18. Stoljeu

-U godinama Kandijskog rata (1645-1669) skupine vlaha prele venecijanske teritorije gdje su
ukljueni u uskoko-hajduke ete

-Od V. bekog rata (1683-1699) iz Ugarske i Slavonije se iselili muslimani i Jevreji

-Poslije prodora E. Savojskog (1697) iz B. ejaleta se iselilo mnogo katolika

-Posljedice migracije su uticale na formiranje novog etnikog rasporeda junoslavenskih naroda koji
je onda uticao na ostale segmente ivota

Graniarski (krajiki) element i mentalitet s obje strana granice

-Formiranjem kapetanija i Vojne krajine du granice izmeu O. carstva i H. monarhije, formirao se
graniarski element sa mentalitetom koji ih je razlikovao od drugih naroda

-Zanimanje graniara bio je rat ili etovanje (upadi graniara na protivniku teritoriju)

-Glavni motiv upada je kraa i kranskih i muslimanskih krajinika

-Muslimanski krajinici bili pod komandom bos. kapetana

-Panduri su bili u slubi o. drave i njih su sainjavali muslimani i nemuslimani

Nestanak epskog korpusa i epskog pogleda na svijet

-Upadi graniara su opjevama u epskim junakim pjesmama

-Epski ciklusi vezani za BiH dijele se na uskoko-hajduke i pjesme bosansko-hercegovakih

muslimana

-U obje vrste su opjevane stvarne linosti i dogaaji okieni epskim detaljima

-S obzirom da su pjesme slavile heroje , moralne i kulturne kvalitete su uticale na formiranje epskog
poglea na svijet.