Вы находитесь на странице: 1из 3

23/06/2016 www.cprm.gov.

br

English|Espaol

RedesInstitucionais
RededeBibliotecasRedeAmetista
Sobre
Acervo
CanalEscola
RededeLitotecas
Sobre
GaleriadeFotos
RededeLaboratriosdeAnlisesMineraisRedeLAMIN
Sobre
ProdutoseServios

ComoSabemosaIdadedasRochas?
PrciodeMoraesBranco

Umadasperguntasqueosgelogosmaisouvemsobrecomoelessabemqueumarochatemtantos
milhes(oubilhesdeanos).Separaumleigojdifcilimaginaroquesejaummilhodeanos,muitomais
intrigantesaberquesepodedeterminarqueumapedraseformoutantotempoatrsouqueaTerratem4,54
bilhesdeanosdeidade.
Paraquemestacostumadoamedirotempoemhoras,minutosesegundosouemdias,semanas,mesese
anos,raramentesculos,ummilhodeanosalgorealmentemuitoabstrato.Quantoaisso,porm,nada
podemosfazer.EssaaunidadedetempoqueseusaemGeocronologia,queoestudodaidadedaTerrae
dasrochasqueformamsuacrosta.Assimcomooastrnomoesthabituadoafalaremmilhesde
quilmetros,ogelogofalarotineiramenteemmilhesdeanos.Eseissomostracomosomosnouniverso,
comoumgrozinhodeareianumvastodeserto,timo!Vamosexercitarnossahumildadeelembrarquenosso
planetamuitomaioremaisantigoquensequeporissoeporsereleanossacasanossanicacasa!
devemerecertodorespeitoecuidadodenossaparte.

IdadeAbsolutaeIdadeRelativa
Quandosefaladaidadedeumarocha,podesefalardeidadeabsolutaoudeidaderelativa.Vamosveressa
diferena.Aidaderelativanonosdizquantosmilhesdeanosarochatem.Elanosinformaqueessarocha
maisantigaoumaisjovemqueoutraouentoseelaseformouantesoudepoisdeumdeterminadoevento
geolgico.
Issofeitocombaseemalgunsprincpios.Princpioumpontodepartida,umarefernciadecertomodo
inquestionvelsemaqualnosepodeavanar,emcincia,comqualquersegurana(Carneiroetal.).
1.Princpiodasuperposioemumasequnciadecamadasderochanodeformadascadacamadamais
jovemdoqueaquelasqueestoabaixodelaemaisantigadoqueasqueestoacima.Esseprincpioto
bvioetoaceitocientificamentequealgunsautoresochamamdelei,nodeprincpio.
Asrochassedimentaresformamsepeladeposiodesedimentos(cascalho,areia,argilaetc.)aolongodo
tempo,trazidosporagentestransportadores,comoasguasdeumrio,oventoeasgeleiras.Essematerial
vaisendoempilhadoe,naturalmente,quantomaisembaixoeleestivernapilhamaisantigoele.Issovale
tambmparaalavavulcnica,queformapilhasdeatvriasdezenasdederrames,comosevnosuldo
Brasil,ondeh135milhesdeanoshouveintensovulcanismoformadordebasaltoseriodacitos.
Oprincpiodasuperposiofalaemcamadasnodeformadas,isso,queestonaposiohorizontal.
Acontecequeemmuitoslocaisascamadasestohojeinclinadas.Nessecaso,caminhandosenosentidodo
mergulho,nomequeosgelogosdoinclinaodasrochas,encontramsecamadascadavezmaisjovem.
Andandoemsentidooposto,encontramsecamadascadavezmaisantigas.Podeacontecertambmdeas
camadassedimentaresteremsidotomovimentadasquehojeestoemposioinvertida.A,oestudo
detalhadodarocha,incluindoosfsseis(sehouver),mostraondeestotopoeondeestabasedacamada.
2.Princpiodahorizontalidadeoriginalasformaessedimentaressodepositadasoriginalmentenaposio
horizontal.Qualquermergulhoqueelasapresentemresultadodeposteriordobramentooubasculamento.
Pormaisirregularquesejaasuperfcieondeossedimentoscomeamasedepositar,elesvooriginar
formaeshorizontaisouquasehorizontais.Esforosposterioresdecompressooudistensoquepodero
mudaressasituao.Halgumasexcees,comodepsitosdeencostasmontanhosasematerialdepositado
emflancosdegrandesdunasnessescasos,precisoumexamecuidadosoparadefiniraposiooriginalda
http://www.cprm.gov.br/publique/RedesInstitucionais/RededeBibliotecasRedeAmetista/CanalEscola/ComoSabemosaIdadedasRochas%3F107 1/3
23/06/2016 www.cprm.gov.br
camada.
3.Princpiodacontinuidadelateraloriginalsequenciasestratigrficasidnticasexpostasemladosopostos
deumvaledevemserinterpretadascomorestosdecamadasquejforamcontnuasnareanaqualovalefoi
aberto.
QuemconheceoGrandCanyon,noColorado(EUA),oujoviuemfotosoufilmeslembrarquehum
grandepacotedecamadasderochashorizontaisdeumladoedeoutrodorioColorado.Ascamadasque
estoemumladoaparecemcomasmesmascaractersticasenamesmaordemnooutrolado,mostrandoque
eramcontnuaseforamerodidaspelorio.
4.Princpiodasrelaesdeinterseoqualquerrochaquefoicortadaporumcorpointrusivogneooupor
umafalhamaisantigaqueocorpogneoouafalha.
Seumarochaatravessadaporveiosdequartzo,porexemplo,ouporoutrarocha,denaturezagnea,esse
veioouessarochamaisrecentequearochaqueestcortando.
AfotoaoladodaPraiadaJoaquina,emFlorianpolis.

PraiadaJoaquina,Florianpolis(SC)

Ali,osmorrosdegranitorosasocortadosporfaixasdediabsio,arochapretaondesevogelogo.Esse
diabsiomaisjovemqueogranitoqueestcortando.Aidadeabsolutaaquelaquenosdiz,commaiorou
menorgraudecerteza,hquantosmilhesoubilhesdeanosarochaseformou.
Antesdeprosseguir,importantelembrarquenoBrasilumbilhomilmilhes,masemalgunspasesum
bilhoummilhodemilhes.Porisso,paraevitarconfuso,emgeologianormalsefalaremmilharesde
milhes.Ex.:1.500milhesdeanos(=1,5bilho).TambmcomumseusaraunidadeMa(megaano)para
milhesdeanoseGa(gigaano)parabilhesdeanos.
Aidadeabsolutapodeserdeterminadadeduasmaneiras:pelocontedofossilferooupeladatao
radiomtrica,queutilizaaradioatividadenaturaldasrochas.Searochacontmfsseis,suaidadesera
idadedessesfsseis.Issomuitosimples,masummtodocomenormeslimitaes.Nemtodarocha
contmfsseisasgneas,porexemplo,nuncaostm.E,mesmoquandoarochacontmrestosouvestgios
deanimaisouplantas,elespodemserdedifcilobteno.
Outroproblemaquealgunsfsseisviveramduranteumperododetempomuitogrande,portantoointervalo
possvelparaaformaodarochaemqueestomuitoamploedepoucautilidade.Porisso,somuito
importantesoschamadosfsseisndices.Soseresvivosqueviveramduranteumperododetempocurto
(emtermosgeolgicos)eemamplasreasdoplaneta.Dessemodo,sorelativamentefceisdeencontrare,
quandodescobertos,sabesequearochaemqueestotemumaidadequeestnumintervalodetempono
muitoamplo.Sofsseisndices,porexemplo,trilobitas,foraminferos,graptolitoseamonitas.
Parasuperarasgrandeslimitaesdadataopelocontedofossilfero,usaseadataoradiomtrica,que
ssetornoupossvelquando,hcercade100anos,descobriusearadioatividade.Radioatividadeo
processodedesintegraoespontneadetomosdealgunselementosqumicosencontradosnanatureza.
Todamatriaformadadetomoseostomossoconstitudosdeumncleoondeexistemprtonse
nutronsedeeltronsquegiramemtornodessencleo.
Oselementosqumicosradioativosemitemumaradiaoquepodeserdetrstipos:doisprtonsedois
nutronscomooncleodoelementohlio(radiaoalfa),eltrons(radiaobeta)ouumaradiao
eletromagnticasemelhanteaosraiosX(radiaogama).Comaemissodessasradiaes,ostomos
originais,radioativos,transformamseemtomosdeoutroelemento,estveis,isso,noradioativos.
Sabendoseavelocidadecomqueesseprocessoocorre,determinaseaquantidadedoelementoformadopela
radioatividadee,assim,determinasehquantotempooprocessoestocorrendonaquelarocha.Essetempo
sersuaidade.Essaumaexplicaoextremamenteresumidadaquesejadataoradiomtrica.Masvamos
detalharissomelhor.
Todoelementoqumicotemumnmeroatmico(nmerodeprtons)eumnmerodemassa(somadeseus
prtonsenutrons).Onmeroatmiconovaria,comoonmerodanossacarteiradeidentidade.Maso
nmerodemassapodemudar,comopodemudarnossamassa(oupeso,comohabitualmentedizemos).O
carbono,porexemplo,temnmeroatmico6,masnmerodemassaquepodeser12,13ou14.Onmerode
massadocarbono12(12C)invarivel,masocarbono14(14C)radioativoeseustomospodemsofrer
alteraononmerodemassa(transformandoseemoutroelementoqumico).tomosquetmmesmo
nmeroatmico,masdiferentesnmerosdemassasochamadosdeistopos.O12Ceo14Csoistopos

http://www.cprm.gov.br/publique/RedesInstitucionais/RededeBibliotecasRedeAmetista/CanalEscola/ComoSabemosaIdadedasRochas%3F107 2/3
23/06/2016 www.cprm.gov.br

docarbono.
O14Caoemitirradiaotransformaseem14N(nitrognio).Domesmomodo,o147Sm(samrio)transforma
seem143Nd(neodmio)87Rb(rubdio)transformaseem87Sr(estrncio)238U(urnio)transformaseem
206Pb(chumbo)e40K(potssio)transformaseem40Ar(argnio).Esseprocessochamasedecaimento
radioativo.
Odecaimentoradioativopodesedarnumasetapa(ex.:transformaoderubdioemestrncio)ouenvolver
vriasetapas(ex.:transformaodeurnioemchumbo).Eleocorrecomdiferentesvelocidadesemcadaum
dessesparesdeelementoseteoricamentenuncatermina.Porisso,nadataoradiomtricatrabalhasecom
oconceitodemeiavida,queotemponecessrioparaquemetadedosistoposinstveissetransformem
noscorrespondentesistoposestveis.Numarochasonecessrios,porexemplo,106bilhesdeanospara
quemetadedosamriooriginal(147Sm)setransformeemneodmio.Portanto,ameiavidadosamriode
106bilhesdeanos(106Gaou106.000milhesdeanos).
Paraquemetadedorubdiosetransformeemestrncio,bastam48,8Ga,4,5Gaparametadedourniose
transformaremchumboenomximo50.000anosparaque50%docarbonosetransformeemnitrognio.
Assim,oselementosqumicosaseremusadosnadataoradiomtricasoescolhidosconformeageologia
indiqueserarochamuitoantigaoupoucoantiga.Ameiavidado14Ctocurta(5.730anos)quenopode
serusadoparadeterminaraidadederochas.Mastilnaarqueologia,porexemplo,paracalcularaidadede
materiaiscomat70.000anos,comomadeira,carvo,cermica,ossos,roupasetc.
Umequipamentochamadoespectrmetrodemassafundamentalparaissotudo,porquemedeasrazes
isotpicas,isso,aquantidaderelativadosdiferentesistoposexistentenarocha.Essasanlisesexigem
laboratriosextremamentelimposparaevitarcontaminaes.Ocimentocomumusadonaconstruocivil,por
exemplo,contmestrncio,quenopodesemisturarcomoestrnciodarochaaseranalisada.
Outrograndecuidadoquesedeveterodeexaminaramostrasderochasinalteradase,obviamente,
representativasdocorpoderochacujaidadesequerdeterminar.Aquantidadedematerialnecessriapara
anlisevaidependerdomtodoaserutilizado.Podeseusartodaarocha,salgunsmineraisdelaouasduas
opes.
Omtodorubdioestrnciopermitedatarrochasmuitoantigas,inclusiveaquelastrazidasdalua.Omtodo
urniochumbousadoprincipalmenteparadeterminaraidadedemineraisisolados,sobretudocristaisde
zirco(silicatodezircnio).Omtodosamrioneodmiomuitotilporquepodeserusadomesmopara
rochasalteradase/ouquesofrerammetamorfismo,almdeservirpararochadequalquercomposio.
Asrochasmaisfceisdedatarsoasgneas.Nadataoderochasmetamrficasgeralmenteoresultado
queseobtmpodeseraidadedoincio,domeiooudofimdoeventometamrfico.Enasrochas
sedimentaresadificuldaderesidedofatodeelasseremnamaioriaformadasporfragmentosdediversas
outrasrochas,dediferentesnaturezaseatmesmodereasfontediversas.

Fontes
CARNEIRO,C.dalR.etal.Adeterminaodaidadedasrochas.Campinas,TerraeDidtica,2005.1(1):6
35.il.
FAIRCHILD,T.etal.Embuscadopassadodoplaneta:tempogeolgico.In:TEIXEIRA,Wilsonetal.org.
DecifrandoaTerra.SoPaulo:OficinadeTextos,2000.568p.il.p.320326.

CopyrightCPRM2016.Todososdireitosreservados.

http://www.cprm.gov.br/publique/RedesInstitucionais/RededeBibliotecasRedeAmetista/CanalEscola/ComoSabemosaIdadedasRochas%3F107 3/3

Вам также может понравиться