DC Motor

JABATAN PENDIDIKAN KEJURUTERAAN
FAKULTI PENDIDIKAN TEKNIKAL DAN VOKASIONAL
LAPORAN KUMPULAN 2A: MOTOR ARUS TERUS (AT)

BBV 30203 MESIN ELEKTRIK
SARJANA MUDA PENDIDIKAN VOKASIONAL (ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK)
DISEDIAKAN OLEH:
NAMA NO. MATRIK

AHMAD AZRAN BIN AYUB DB140291
MOHAMAD ARIF BIN LUTPI CB140138
IDA ADILA BINTI AHMAD CB140057
PENSYARAH:
DR. NURHANIM SAADAH BINTI ABDULLAH

ISI KANDUNGAN
BIL KANDUNGAN MUKA SURAT

2.1 PENGENALAN 1
2.1.1 BINAAN ASAS MOTOR AT 1
2.1.2 BAHAGIAN UTAMA DALAM MOTOR AT 2
2.2 KONSEP PENUKARAN KUASA ELEKTRIK 4

KEPADA KUASA MEKANIKAL
2.3 PRINSIP KENDALIAN MOTOR AT 4

2.3.1 PETUA TANGAN KIRI FLEMING 5
2.4 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR DAN DAYA 6

GERAK ELEKTRIK BALIKAN
2.4.1 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR 6
2.4.2 DAYA GERAK ELEKTRIK (DGE) BALIKAN 7
2.4.2.1 PRINSIP DAYA GERAK 8
ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN
2.4.2.2 PERSAMAAN DAYA GERAK 8
ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN
2.5 MOTOR JENIS SIRI, PIRAU DAN GABUNGAN 9

2.5.1 MOTOR JENIS SIRI 9
2.5.1.1 CIRI-CIRI MOTOR SIRI 10
2.5.2 MOTOR JENIS PIRAU 11
2.5.2.1 CIRI-CIRI MOTOR PIRAU 13
2.5.3 MOTOR JENIS GABUNGAN 13
2.5.3.1 CIRI-CIRI MOTOR GABUNGAN 14
2.6 PERSAMAAN VOLTAN BEKALAN MOTOR ARUS 16
TERUS
2.7 PERBANDINGAN CIRI-CIRI MOTOR ARUS TERUS 18
2.8 DAYA KILAS ANGKER DAN DAYA KILAS ACI 19

2.8.1 DAYA KILAS ANGKER 19
2.8.2 DAYA KILAS ACI 19
2.9 MENGAWAL KELAJUAN MOTOR AT 19
2.10 PENGATURAN KELAJUAN 21

2.10.1 CONTOH PENGIRAAN PERATUSAN 22
PENGATURAN
2.11 KEHILANGAN DAN KECEKAPAN 25
2.12 PENGHIDUP MOTOR AT 26

2.12.1 BAHAGIAN UTAMA PENGHIDUP PLAT 27
MUKA
2.12.2 PRINSIP KENDALIAN PENGHIDUP PLAT 28
MUKA
2.12.3 JENIS-JENIS PENGHIDUP PLAT MUKA 28
2.13 KEGUNAAN MOTOR 29
RUJUKAN 31
MESIN ELEKTRIK (BBV30203) 2017
MOTOR ARUS TERUS
2.1 PENGENALAN
Motor arus terus (AT) adalah merupakan mesin elektrik yang menukarkan tenaga elektrik kepada
tenaga mekanik. Motor AT berfungsi berdasarkan kepada prinsip dimana apabila satu pengalir
yang membawa arus ditempatkan di dalam medan magnet, ia akan mengalami satu daya mekanik
yang mempunyai arah yang mana ia boleh ditentukan menggunakan diberioleh Hukum Tangan
Kiri Fleming. Motor AT mempunyai pelbagai kegunaan dalam kehidupan seharian seperti
pengisar, kipas angin, pemamat udara dan sebagainya
2.1.1 BINAAN ASAS MOTOR AT
Dari segi binaan asas sebuah motor AT adalah sama dengan penjana AT. Binaan asas motor DC
terbahagi kepada dua bahagian iaitu bahagian pemegun dan bahagian pemutar seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 2.1.
Pemutar
Pemegun
Rajah 2.1: Binaan Asas Motor AT
1
Jadual 2.1 menerangkan tentang pemutar dan pemegun yang terdapat dalam sesebuah motor AT.
Perkara Pemegun Pemutar

Bahagian dalam motor yang Bahagian yang berputar dalam
tidak bergerak. motor elektrik
Dipasang pada rangka atau kuk Berada di tengah-tengah motor
Pengenalan motor iaitu ditempat pemasangan aci
Bahagian yang mempunyai
belitan medan untuk
menghasilkan fluks magnet.
Binaan
Jadual 2.1: Penerangan Ringkas Tentang Pemegun dan Pemutar
2.1.2 BAHAGIAN UTAMA DALAM MOTOR AT
Terdapat beberapa bahagian utama yang terdapat dalam sesebuah motor AT iaitu magnet kekal,
berus karbon, rangka utama, gegelung angker dan penukartertib. Rajah 2.2 menunjukkan binaan
bahagian-bahagian utama bagi sesebuah motor AT berserta penerangannya dalam Jadual 2.2.
2
Rajah 2.2: Binaan Bahagian Utama Motor AT
Bahagian Utama Penerangan
Magnet Kekal Dipasang pada rangka utama

Terdiri daripada lapisan teras besi dan gegelung medan
Diperbuat daripada karbon
Berus Karbon Dipasang pada bahagian atas dan bawah penukartertib
Bekalan arus terus akan mula mengalir ke dalam berus ini
sebelum mengalir ke penukartertib
Dikenali sebagai yoke
Rangka Utama Berfungsi sebagai penyokong mekanikal dan penutup untuk
mesin serta menempatkan komponen lain
Elektromagnet akan terhasil dan berputar apabila arus elektrik
Gegelung Angker mengalir melaluinya.
Putaran ini disebabkan oleh prinsip kemagnetan iaitu kutub yang
berlainan akan menarik dan kutub yang sama akan menolak
Terdapat di dalam pemutar.
Berbentuk silinder
Terdiri daripada susunan ruas palang logam yang bertebat antara
Penukartertib satu sama lain.
Bilangan ruas bergantung kepada bilangan lilitan angker.
Pada hujung belitan angker dipateri pada palang logam tersebut
Pengaliran arus ke gegelung angker adalah melalui penukartertib
menggunakan berus karbon
Jadual 2.2: Penerangan Binaan Bahagian Utama Motor AT
3
2.2 KONSEP PENUKARAN KUASA ELEKTRIK KEPADA KUASA MEKANIKAL
Secara umumnya, motor elektrik merupakan peranti yang menukarkan tenaga elektrik kepada
tenaga mekanik. Motor ini menggunakan tenaga elektrik sebagai sumber yang terhasil melalui
tindak balas medan magnet dan pengalir yang mengalirkan arus elektrik. Rajah 2.3 menunjukkan
blok penukaran tenaga elektrik kepada tenaga mekanikal.
Kuasa Elektrik Kuasa Mekanikal

Motor
Tenaga Elektrik Tenaga Mekanikal
Rajah 2.3: Blok Penukaran Tenaga Elektrik Kepada Tenaga Mekanikal
2.3 PRINSIP KENDALIAN MOTOR AT
Lazimnya, putaran yang berlaku pada motor AT diperoleh melalui paduan medan magnet yang
terhasil melalui medan magnet kekal dari kutub medan di pemegun dengan medan magnet
angker. Paduan dari kedua-dua medan ini menghasilkan daya kilas yang akan menyebabkan
pemutar berputar. Jadual 2.3 menunjukkan prinsip pergerakan motor AT.
Apabila bekalan kuasa diberikan ketika keadaan

gegelung dalam keadaan mendatar, litar lengkap akan
terhasil kerana penukartertib bersentuhan dengan berus
karbon.
Arus yang mengalir melalui gegelung akan
menghasilkan elektromagnet.
Medan magnet dari gegelung dan medan magnet dari
magnet kekal akan berpadu menyebabkan gegelung
berputar suku putaran mengikut arah jam.
Ketika ini, gegelung berada dalam keadaan menegak.
4
Gegelung yang berada pada kedudukan menegak

menyebabkan berus karbon tidak bersentuhan dengan
penukartertib.
Oleh itu, arus tidak akan mengalir ke dalam gegelung
kerana litar tidak lengkap.
Kesan paduan daripada medan magnet menyebabkan
gegelung terus berputar suku putaran lagi menjadi
separuh putaran lengkap.
Ketika ini, gegelung berada pada kedudukan mendatar.
Apabila gegelung berada pada kedudukan mendatar

semula, litar lengkap akan terhasil kerana berus karbon
penukartertib saling bersentuhan.
Maka medan magnet terhasil di dalam gegelung dan
mewujudkan elektromagnet hasil paduan diantara medan
magnet dari magnet kekal dan gegelung.
Gegelung akan berputar suku putaran lagi.
Ketika ini, tiada arus mengalir ke dalam gegelung kerana

litar tidak lengkap disebabkan gegelung dalam keadaan
menegak.
Bagaimanapun, kesan daripada paduan medan magnet
akan terus memutarkan gegelung suku putaran lagi
menjadi satu putaran lengkap.
Proses ini akan berterusan untuk menghasilkan putaran
pada gegelung dalam motor elektrik dan akan berhenti
apabila bekalan kuasa diputuskan.
Jadual 2.3: Prinsip Pergerakan Motor AT
2.3.1 PETUA TANGAN KIRI FLEMING
Untuk mentukan arah pengaliran arus, daya dan fluks magnet bagi sesebuah motor AT dapat
ditentukan melalui Petua Tangan Kiri Fleming seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.4 di
bawah.
5
Rajah 2.4: Petua Tangan Kiri Fleming
Ibu jari : Menentukan arah daya yang bertindak ke atas konduktor

yang membawa arus
Jari telunjuk : Menentukan arah medan magnet
Jari tengah : Menentukan arah arus yang mengalir dalam konduktor

pembawa arus
2.4 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR DAN DAYA GERAK ELEKTRIK

BALIKAN
2.4.1 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR
Arah putaran motor dapat ditukarkan melalui dua cara iaitu menyongsangkan sambungan belitan
di angker atau menyongsangkan sambungan belitan di medan.
6
Songsangkan Songsangkan
Tukar Arah sambungan di belitan
sambungan belitan di Putaran
angker medan
Rajah 2.5: Cara Menukar Arah Putaran Motor AT
Cara untuk menyongsangkan sambungan belitan di angker dan di belitan medan bagi
menukarkan arah putaran dapat dilihat seperti dalam Rajah 2.5 di bawah.
Rajah 2.5: Cara Penyongsangan Sambungan Belitan Angker dan Sambungan Belitan Medan
2.4.2 DAYA GERAK ELEKTRIK (DGE) BALIKAN
(DGE) balikan ialah (DGE) yang terhasil dalam angker motor AT dan ia bertindak menentang
voltan balikan ketika angker berputar di mana belitan angker akan memotong fluks kutub medan
dan menghasilkan D.g.e atau voltan teraruh dalam angker. Oleh kerana voltan ini mempunyai
7
ciri menentang arah voltan bekalan seperti yang ditunujkkan dalam Rajah 2.5, maka ia
dinamakan sebagai daya gerak elektrik (DGE) balikan (Eb). DGE balikan berkadar terus dengan
kelajuan angker dan kekuatan fluks kutub medan. Melalui DGE balikan, arus sebenar yang
mengalir ke belitan angker dapat ditentukan. Penghasilan DGE balikan inilah yang
memungkinkan pertukaran tenaga dari elektrik kepada tenaga mekanik berlaku dalam motor AT.
Untuk menghasilkan arus di angker (Ia), voltan bekalan perlu menghadapi tentangan daripada
DGE.
Rajah 2.5: Arah DGE Yang Teraruh
2.4.2.1 PRINSIP DAYA GERAK ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN
i. Arus masuk dan menghasilkan urat daya magnet pada pengalir.

ii. Urat daya pengalir bertindak balas dengan urat daya magnet utama. (Ketika
ini pengalir belum memotong urat daya kutub utama lagi)
iii. Maka terhasil daya kilas seterusnya pusingan motor.
iv. Pengalir yg berpusing ini memotong urat daya kutub utama seterusnya
menghasilkan d.g.e dalam pengaliryang berlawanan dengan voltan bekalan
bekalan.
8
2.4.2.2 PERSAMAAN DAYA GERAK ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN
Persamaan Daya Gerak Elektrik (D.G.E.) Balikan (Eb) adalah seperti berikut.
Eb : D.g.e Balikan
P : Bilangan Kutub
= : Fluks Magnet
60
Z : Jumlah Bilangan Pengalir Angker
N : Kelajuan Angker
A : Bilangan laluan selari dalam angker
2.5 MOTOR JENIS SIRI, PIRAU DAN GABUNGAN
Terdapat beberapa jenis motor AT iaitu motor jenis siri, motor jenis pirau dan motor jenis
gabungan.
2.5.1 MOTOR JENIS SIRI
Angker dan belitan medan dalam motor jenis ini disambungkan secara siri seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 2.6 di bawah.
Oleh itu, arus yang mengalir melalui belitan medan adalah sama dengan arus yang
mengalir di dalam angker.
Ketika voltan bekalan mula dibekalkan, belum terdapat d.g.e balikan di angker. Hal ini
akan menghasilkan arus permulaan yang tinggi mengalir pada belitan medan dan belitan
angker. Oleh itu, daya kilas permulaan yang terhasil adalah tinggi .
Jika arus pada angker meningkat disebabkan pertambahan beban mekanikal maka arus
medan turut meningkat tetapi kelajuan motor akan berkurang.
Kelajuan motor jenis siri akan meningkat apabila nilai arus semakin rendah.
(Bird, 2014)
9
Rajah 2.6: Belitan Medan Dan Belitan Angker Disambung Bersiri Dengan Punca Bekalan
2.5.1.1 CIRI-CIRI MOTOR SIRI
Jadual 2.4 di bawah menunjukkan ciri-ciri bagi motor jenis siri.
Spesifikasi Ciri-Ciri Motor Siri

Belitan medan dan belitan angker disambung secara bersiri dengan
Sambungan Belitan
punca bekalan
Daya Kilas Daya kilas tinggi kerana arus permulaan tinggi
Kelajuan mesin meningkat apabila arus berkurangan disebabkan
Kelajuan beban rendah.
Pada kelajuan rendah, daya kilas adalah tinggi dan memberikan
kecekapan yang baik.
Arus permulaan yang tinggi
Arus Arus medan dan arus angker dalam motor AT siri adalah sama dan
fluks yang terhasil adalah berkadar terus dengan arus angker (Ia).
Sesuai digunakan bagi aplikasi yang menggunakan beban tinggi
Kegunaan
pada permulaan kerja
Kren
Aplikasi
Pesawat angkat
Jadual 2.4: Ciri-ciri Motor Jenis Siri
10
2.5.2 MOTOR JENIS PIRAU
Bagi motor jenis pirau pula, angker dan belitan medan disambungkan secara selari seperti
yang ditunjukkan dalam Rajah 2.7 di bawah.
Motor jenis selari mempunyai arus medan yang malar.
Arus angker pula meningkat apabila beban yang dikenakan pada aci motor meningkat
rujuk pada graf dalam Rajah 2.8 namun kelajuan motor akan sedikit berkurang rujuk pada
graf dalam Rajah 2.9 dibawah. Oleh disebabkan pengurangan itu, maka motor arus terus
jenis pirau ini dianggap sebagai mesin yang mempunyai kelajuan yang malar (Bird,
2014).
Kelajuan motor pirau ini boleh dikawal melalui dua cara iaitu:
i. Memasukkan perintang angker (Ra) sesiri dengan gelung motor elektrik untuk
mengurangkan kelajuan. Pengurangan kelajuan selepas Ra dimasukkan dapat
dilihat pada graf yang ditunjukkan dalam Rajah 2.10.
ii. Memasukkan perintang medan (Rf) secara siri dengan belitan medan untuk
mendapatkan kelajuan yang berubah mengikut setiap perubahan beban.
Perubahan kelajuan yang berlaku selepas Rf dimasukkan dapat dilihat pada graf
yang ditunjukkan dalam Rajah 2.11.
Motor AT pirau lebih sesuai digunakan apabila kelajuan malar diperlukan dan tidak
memerlukan daya kilas permulaan yang tinggi.
Contoh aplikasi yang menggunakan motor jenis ini ialah perkakas mesin, penggilap dan
penyambur
Rajah 2.7: Bentuk Binaan Litar Motor Jenis Pirau
11
Rajah 2.8: Graf Kelajuan Melawan Arus Angker
Rajah 2.9: Graf Daya Kilas Melawan Kelajuan
Rajah 2.10: Graf Kelajuan Melawan Arus Angker Dengan Memasukkan Rintangan Angker
12
Rajah 2.11: Graf Kelajuan Melawan Arus Angker Dengan Memasukkan Rintangan Medan
2.5.2.1 CIRI-CIRI MOTOR PIRAU

Sambungan Belitan Belitan medan dan belitan angker disambung secara selari
Daya Kilas Daya kilas permulaan yang kurang tinggi.
Kelajuan Kelajuan malar dan boleh dikawal
Arus medan malar
Arus
Arus angker meningkat apabila beban bertambah
Kegunaan Sesuai untuk aplikasi yang memerlukan kelajuan malar
Mesin Larik
Aplikasi
Kipas penghembus
Jadual 2.5: Ciri-ciri Motor Jenis Pirau
2.5.3 MOTOR JENIS GABUNGAN
Motor jenis gabungan ialah motor jenis siri digabungkan dengan motor jenis selari di
mana satu belitan medan disambungkan secara siri dengan angker dan satu belitan lagi
disambungkan secara selari dengan angker seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.12.
(Characteristic of Compound-wound motor, n.d.)
13
Rajah 2.12: Sambungan Litar Motor Jenis Gabungan
Apabila beban meningkat dalam motor gabungan, kekuatan medan siri turut meningkat
manakala medan selari adalah berkeupayan untuk mengubah dan menstabilkan kelajuan
mengikut beban (malar).
Daya kilas bagi motor gabungan adalah lebih tinggi berbanding dengan motor pirau.
Menurut CS V (2014), kelajuan motor jenis gabungan berkurang apabila beban semakin
meningkat. Hal ini kerana apabila beban dinaikkan, fluks akan meningkat menyebabkan
kelajuan semakin berkurangan. Hasil gabungan ini menyebabkan motor AT Gabungan
mempunyai dua fungsi yang berlainan.
Motor AT Gabungan bertindak dengan lebih berkesan kepada perubahan beban lampau
daripada motor AT pirau yang disebabkan oleh peningkatan arus melalui lilitan medan
siri. Jika lilitan pirau ditambah pada motor siri dengan beban yang sedikit, motor siri
tersebut akan cenderung untuk beroperasi pada kelajuan yang lampau.
Motor AT Gabungan mempunyai dua jenis sambungan iaitu sambungan pirau pendek
(short shunt) dan pirau panjang (long shunt). Rajah 2.13 menunjukan Motor AT
sambungan pirau pendek manakala Rajah 2.14 menunjukan motor AT sambungan pirau
panjang.
Motor AT Gabungan ini biasanya digunakan dalam lif, pemampat udara, alat pengangkut
(kontena) dan banyak lagi.
14
Rajah 2.13: Sambungan pirau pendek
Rajah 2.14: Sambungan pirau panjang
15
2.5.3.1 CIRI-CIRI MOTOR ARUS TERUS GABUNGAN

Satu belitan medan disambungkan secara siri dengan angker dan
Sambungan Belitan
satu belitan lagi disambungkan secara selari dengan angker
Daya kilas permulaan yang lebih tinggi berbanding motor jenis
Daya Kilas
pirau
Kelajuan Kelajuan malar dan boleh diubah
Arus Arus meningkat apabila lilitan medan siri bertambah
Kegunaan Digunakan untuk beban lampau
Lif
Aplikasi
Mesin pengisar
Jadual 2.6: Ciri-ciri Motor Jenis Gabungan
2.6 PERSAMAAN VOLTAN MOTOR ARUS TERUS
Nilai voltan balikkan (Eb) adalah lebih kecil berbanding nilai voltan masukkan yang dibekalkan
(Vt) bagi motor yang sedang berkendalian. Berikut merupakan persamaan voltan bagi setiap
jenis motor AT.
Motor Siri
Persamaan Voltan;
= + ( + )
Oleh itu, persamaan bagi D.g.e balikkan adalah;
= ( + )
Rajah 2.15: Persamaan Voltan dan D.g.e Balikan Motor Siri
16
Motor Pirau
Persamaan Voltan;
= +
Oleh itu, persamaan bagi voltan balikkan adalah;
Rajah 2.16: Persamaan Voltan dan D.g.e Balikan Motor Pirau
Motor Gabungan
Persamaan Voltan;
= + ( + )
Oleh itu, persamaan bagi D.g.e balikkan adalah;
= + ( + )
Rajah 2.17: Persamaan Voltan dan D.g.e Balikan Motor Gabungan
17
2.7 PERBANDINGAN CIRI-CIRI MOTOR ARUS TERUS
Ciri-ciri motor siri, pirau dan gabungan telah diringkaskan dan ditunjukkan seperti dalam Jadual
2.7 supaya perbandingan di antara ciri-ciri bagi tiga jenis motor tersebut dapat diihat dengan
lebih jelas.
Ciri-ciri Litar Siri Litar Pirau Litar Gabungan

Bentuk
Binaan
Litar
Daya Daya kilas tinggi Daya kilas permulaan Daya kilas permulaan
Kilas kerana arus yang kurang tinggi. tinggi berbanding motor
permulaan tinggi jenis pirau
Kelajuan Kelajuan meningkat Kelajuan malar dan Kelajuan malar dan boleh
apabila arus boleh dikawal diubah
berkurangan kerana Kelajuan berkurang
beban rendah apabila beban
meningkaat
Arus Arus permulaan yang Arus medan malar Arus meningkat apabila
tinggi Arus angker lilitan medan siri
Nilai If dan Ia sama meningkat apabila bertambah
beban bertambah
Kegunaan Sesuai digunakan bagi Sesuai untuk aplikasi Digunakan untuk beban
aplikasi yang yang memerlukan lampau
menggunakan beban kelajuan malar
tinggi pada permulaan
kerja
Aplikasi Kren Mesin Larik Lif
Pesawat angkat Kipas penghembus Mesin pengisar
Persamaan = + ( + ) = + ( ) = + ( + )
Voltan
Persamaan
Voltan = + ( + ) = + ( ) = ( + )
Balikan
Jadual 2.7: Perbandingan Motor Jenis Siri, Pirau dan Gabungan
18
2.8 DAYA KILAS ANGKER DAN DAYA KILAS ACI
2.8.1 DAYA KILAS ANGKER
Menurut Faris Mohd, (2015) kekuatan daya kilas bergantung kepada kekuatan magnet di
angker dan kutub magnet. Daya kilas (torque) angker merupakan daya yang dihasilkan
oleh angker. Daya kilas angker berkadar terus dengan fluks dan arus angker. Hal ini
bermaksud, semakin tinggi arus angker atau fluks, maka penghasilan daya kilas angker
juga semakin meningkat.
Semakin tinggi arus angker

60
= Nm atau fluks, maka penghasilan
2
daya kilas angker juga semakin
meningkat.
2.8.2 DAYA KILAS ACI
Daya kilas yang dihasilkan pada angker digunakan bagi mengatasi kehilangan besi dan
geseran yang mungin terjadi dalam motor dan daya kilas aci berfungsi sebagai penggerak
beban. Daya kilas aci dilabelkan sebagai TSH.
746
= Nm
2
2.9 MENGAWAL KELAJUAN MOTOR AT
Terdapat beberapa kaedah yang boleh digunakan untuk mengawal kelajuan motor AT.
Antara kaedah yang boleh digunakan ialah:
a. Kawalan voltan ke angker.

b. Kawalan arus di medan.
c. Kawalan voltan bekalan.
19
Bagi motor jenis pirau, beberapa kaedah boleh digunakan untuk mengawal kelajuan motor
iaitu:
i. Voltan amatur dikawal

Kaedah ini menghasilkan kecekapan motor yang tinggi kerana kehilangan kuasa
berlaku dalam keadaan yang minima dan menyebabkan kelajuan lebih stabil.
Kaedah ini hanya digunakan kepada bahagian kelajuan tanpa beban. Semakin tinggi
nilai voltan yang diberikan, maka kelajuan motor yang dihasilkan juga tinggi.
ii. Nilai rintangan dalam litar armature dikawal

Rajah di bawah menunjukkan bagaiman perintang boleh laras yang disambung
pada litar amatur yang berfungsi untuk mengawal kelajuan motor.
Rajah 2.20: Sambungan Perintang Boleh Laras Pada Litar Amatur
Ciri-ciri arus motor yang dikawal oleh perintang tetap dapat disimpulkan seperti
berikut:
20
iii. Penggunaan Modulasi Lebar Denyut (PWM)

Kaedah ini menggunakan denyut gelombang untuk mengawal kelajuan motor.
Apabila semakin lebar denyutan yang diberikan maka kelajuan motor yang terhasil
juga semakin tinggi. Perintang boleh laras digunakan dalam litar PWM sebagai
pengawal kelebaran denyut yang terhasil. Semakin rendah nilai rintangan yang
dikenakan kepada PWM, maka semakin lebar denyut yang dihasilkan. Rajah di
bawah menunjukkan contoh denyut keluaran yang dihasilkan oleh PWM.
Rajah 2.21: Contoh Denyut Keluaran Yang Dihasilkan Oleh PWM
2.10 PENGATURAN KELAJUAN
Pengaturan kelajuan adalah merujuk kepada perubahan kelajuan motor apabila daya kilas beban
yang dikenakan, sedang keadaan lain-lainnya dikekalkan (malar). Perubahan kelajuan yang di
maksudkan ialah pertukaran yang disebabkan oleh sifat yang dimiliki atau yang terwujud pada
motor berkenaan dan bukannya perubahan yang dilakukan melalui pelarasan alat atau peranti
kawalan kelajuan seperti reostart dan sebagainya. Pengaturan kelajuan motor ditakrifkan sebagai:
Perubahan dalam kelajuan apabila beban motor dikurangkan dari nilai kadaran kepada sifar, dan
diungkapkan dalam seperatusan kelajuan beban penuh.
21
2.10.1 CONTOH PENGIRAAN PERATUSAN PENGATURAN
Contoh 1
Sebuah motor pirau 240V berputar pada kelajuan 1000psm dan mengambil arus sebanyak 10A
pada keadaan tanpa beban. Jumlah rintangan angker dan medan masing-masing berjumlah
0.2ohm dan 120ohm. Kirakan kelajuan ketika berbeban dan mengambil arus sebanyak 42A.
Anggapkan fluks dalam keadaan malar.
Jawapan:
Persamaan yang akan digunakan ialah:

= (fluks berkeadaan malar)

Arus medan pirau:
240
= = 2
120
Arus angker pada keadaan tanpa beban:

= 10 2 = 8
Arus angker pada keadaan berbeban:

= 42 2 = 40
(a) Eb pada keadaan tanpa beban:

Ebo = V (Ia X Ra) = 240 (8 X 0.2) = 238.4 V
(b) Eb pada keadaan berbeban:

Eb = V (Ia X Ra) = 240 (40 X 0.2) = 232.0 V
22

Oleh itu, N = No X

232.0
= 1000 = 973
238.4
Contoh 2
Rintangan litar angker sebuah motor siri 25hp (kuasa kuda) 250V berjumlah 0.1ohm. Rintangan
medannya pula berjumlah 0.05ohm dan ia mengalami kejatuhan berus sebanyak 3V. Apabila ia
mengambil arus sebanyak 85A, kelajuan putarannya ialah 600psm. Kirakan
(a) Kelajuan putaran ketika ia mengambil arus sebanyak 100A.

(b) Kelajuan putaran ketika ia mengambil arus sebanyak 40A.
(c) Kelajuan putaran (a) dan (b) sekiranya pelencing (diverter) 0.05ohm digunakan.
Jawapan
Formula yang digunakan ialah:

Eb2 Ia1
N2 = N1
Eb1 Ia2
Eb pada keadaan arus masukan 85A:

Eb1 = V Ia (Ra + Rs) kejatuhan berus
Eb1 = 250 85 (0.1 + 0.05) -3
Eb1 = 234.3V
a) Eb pada keadaan arus masukan 100A:

Eb2 = 250 -100 (0.1 + 0.05) -3
Eb2= 232V
Kelajuan putaran ketika arus masukan 100A:

232 85
N2 = 600 =506psm
234.3 100
23
b) Eb pada keadaan arus masukan 40A:

Eb3 = 250 40 (0.1 + 0.05) 3
Eb3 = 241V
Kelajuan putaran ketika arus 40A

241 85
N3 = X 40 =1260psm
234.3
Kesan penggunaan pelencong 0.05ohm ialah untuk mengurangkan arus medan siri (seterusnya
fluks) sebanyak 50% daripada nilai asal. Rintangan efektif medan siri dan pelencong ialah
0.025ohm.
a) Eb pada keadaan arus masukan 100A:

Eb2 = V Ia (Ra + Rsd) kejatuhan berus
Eb2 = 250 100 (0.1 + 0.025) -3
Eb2 = 234.5V
Kelajuan putaran pada keadaan tersebut ialah:

234.5 85
N2 = X = 1022psm
234.3 (100)
2
b) Eb pada keadaan arus masukan 40A:

Eb3 = 250 40 (0.1 + 0.025) 3
Eb3 = 242V
Kelajuan putaran pada keadaan tersebut ialah:

242 85
N3 = 600 X = 2630psm
234.3 (40)
2
24
2.11 KEHILANGAN DAN KECEKAPAN
Kehilangan yang berlaku dalam motor AT adalah sama sama seperti yang terdapat pada penjana
AT. Rajah 2.22 menunjukkan jenis-jenis kehilangan yang sering berlaku dalam motor AT.
Kehilangan
Kehilangan Kehilangan Kehilangan Kehilangan Kehilangan Yang

Tembaga Berus Mekanikal Teras Tidak Diketahui
Rajah 2.22: Jenis-jenis Kehilangan
Jenis Kehilangan Penerangan

Kehilangan yang berlaku di dalam angker dan belitan medan.
Kehilangan tembaga dapat ditentukan melalui persamaan berikut:
Kehilangan pada angker:
Kehilangan Tembaga = 2
Kehilangan pada belitan medan:
= 2
Kehilangan ini terjadi di antara komutator dan berus karbon.

Kehilangan Berus Kehilangan berus dapat ditentukan melalui persamaan berikut:
=
Kehilangan yang berlaku disebabkan oleh geseran dan rintangan
daripada angin.
Kehilangan geseran terhasil daripada geseran bearing dan geseran di
Kehilangan Mekanikal antara berus dan komutator.
Kehilangan rintangan daripada angin terhasil apabila berlakunya
geseran di antara bahagian yang berputar dengan udara di dalam
mesin AT
Kehilangan yang berlaku disebabkan histerisis dan arus eddy pada

Kehilangan Teras
bahagian logam sesebuah motor.
Kehilangan Yang Tidak Kehilangan ini berlaku selain daripada kehilangan yang telah
Diketahui dinyatakan di atas.
25
Kuasa maksimum akan terhasil dalam motor apabila:
IaRa = V/2 = Eb
Dan kecekapan maksimum akan berlaku apabila jumlah kehilangan tembaga menyamai jumlah
kehilangan tetap, iaitu kehilangan magnet dan kehilangan mekanik (termasuk kehilangan
tembaga medan bagi motor pirau).
2.12 PENGHIDUP MOTOR A.T
Setiap motor AT memerlukan alat kawalan perlindungan. Tujuan alat kawalan perlindungan ini
ialah:
1 2 3 4
Melindungi motor Melindungi motor Melindungi motor
daripada kerosakan Menyediakan cara
daripada kerosakan daripada kerosakan
akibat litar pintas yang mudah untuk
daripada beban daripada arus
dalam peralatan mengawal kelajuan
dalam tempoh permulaan yang
operasi motor
jangka panjang berlebihan
Rajah 2.23: Tujuan Alat Kawalan Perlindungan
26
2.12.1 BAHAGIAN UTAMA PENGHIDUP PLAT MUKA
Perintang
Penghidup
Lengan
Geganti Tanpa
Voltan
Geganti Beban
Lampau
Rajah 2.24: Binaan Plat Penghidup Muka
No. Bahagian Fungsi
1. Perintang Penghidup Berfungsi sebagai penghad arus permulaan
Berfungsi sebagai penyambung litar di antara perintang

2. Lengan
pemula dengan pengubah nilai rintangan pengubah
3. Geganti Beban Lampau Berfungsi sebagai perlindungan ketika berlaku lebihan beban
4. Geganti Tanpa Voltan
Jadual 2.4: Fungsi Bahagian Utamadalam Binaan Plat Penghidup Muka
27
2.12.2 PRINSIP KENDALIAN PENGHIDUP PLAT MUKA
Prinsip kendalian penghidup plat muka adalah seperti berikut:
i. Sentuhan 1 - arus mengalir melalui R1, R2, R3 dan R4.

ii. Sentuhan 2 - arus mengalir melalui R2, R3 dan R4.
iii. Sentuhan 3 - arus mengalir melalui R3 dan R4.
iv. Sentuhan 4 - arus mengalir melalui R4.
v. Sentuhan 5 - arus mengalir terus ke angker.
vi. Tangkai dipegang oleh gegelung tanpa voltan.
2.12.3 JENIS-JENIS PENGHIDUP PLAT MUKA
Terdapat beberapa jenis penghidup iaitu plat dua muka, plat tiga muka dan plat empat muka.
Tujuan ini peralatan adalah:
Rajah 2.25: Penghidup Plat 3 Muka
28
2.13 KEGUNAAN MOTOR A.T
Motor AT mempunyai pelbagai kegunaan dalam kehidupan seharian. Jadual 2.5 menunjukkan
antara kegunaan motor AT mengikut jenis.
29
JENIS MOTOR KEGUNAAN

Mesin larik
Pirau Kipas penghembus
Pam salingan
Pengerak alat elektrik

Siri Kren
Pesawat angkat
Lif atau penaik

Gabungan Mesin penebuk
Mesin pengentam
Jadual 2.5: Kegunaan Motor Arus Terus
30
RUJUKAN
Bird, J. O. (2014). Electrical circuit theory and technology. Routledge. Retrieved from
https://books.google.com.my/books?op=lookup&id=OKnpAgAAQBAJ&continue=https://b
ooks.google.com.my/books%3Fid%3DOKnpAgAAQBAJ%26pg%3DPA302%26dq%3Ddi
fferent%2Bbetween%2Btypes%2Bof%2BDC%2Bmotor%2Bcharacteristic%26hl%3Den%2
6sa%3DX
Characteristic of Compound-wound motor. (n.d.), 5770. Retrieved from

http://www.uobabylon.edu.iq/uobcoleges/ad_downloads/5_25422_628.pdf
CS V. (2014). Characteristic of Cumulative Compound Motor - My Tech Info. Retrieved from

http://www.mytech-info.com/2014/12/characteristic-of-cumulative-compound.html
Faris Mohd. (2015). Motor Arus Terus. Retrieved from https://documents.tips/documents/bab-2-

motor-arus-terus.html
31

DC Motor

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

DC Motor

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

JABATAN PENDIDIKAN KEJURUTERAAN

FAKULTI PENDIDIKAN TEKNIKAL DAN VOKASIONAL

LAPORAN KUMPULAN 2A: MOTOR ARUS TERUS (AT)

SARJANA MUDA PENDIDIKAN VOKASIONAL (ELEKTRIK DAN ELEKTRONIK)

NAMA NO. MATRIK

DR. NURHANIM SAADAH BINTI ABDULLAH

BIL KANDUNGAN MUKA SURAT

2.2 KONSEP PENUKARAN KUASA ELEKTRIK 4

2.3 PRINSIP KENDALIAN MOTOR AT 4

2.4 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR DAN DAYA 6

2.5 MOTOR JENIS SIRI, PIRAU DAN GABUNGAN 9

2.7 PERBANDINGAN CIRI-CIRI MOTOR ARUS TERUS 18

2.8 DAYA KILAS ANGKER DAN DAYA KILAS ACI 19

2.9 MENGAWAL KELAJUAN MOTOR AT 19

2.10 PENGATURAN KELAJUAN 21

2.11 KEHILANGAN DAN KECEKAPAN 25

2.12 PENGHIDUP MOTOR AT 26

2.13 KEGUNAAN MOTOR 29

MOTOR ARUS TERUS

2.1.1 BINAAN ASAS MOTOR AT

Rajah 2.1: Binaan Asas Motor AT

Perkara Pemegun Pemutar

Jadual 2.1: Penerangan Ringkas Tentang Pemegun dan Pemutar

2.1.2 BAHAGIAN UTAMA DALAM MOTOR AT

Rajah 2.2: Binaan Bahagian Utama Motor AT

Bahagian Utama Penerangan

Magnet Kekal Dipasang pada rangka utama

Jadual 2.2: Penerangan Binaan Bahagian Utama Motor AT

2.2 KONSEP PENUKARAN KUASA ELEKTRIK KEPADA KUASA MEKANIKAL

Kuasa Elektrik Kuasa Mekanikal

Rajah 2.3: Blok Penukaran Tenaga Elektrik Kepada Tenaga Mekanikal

2.3 PRINSIP KENDALIAN MOTOR AT

Apabila bekalan kuasa diberikan ketika keadaan

Gegelung yang berada pada kedudukan menegak

Apabila gegelung berada pada kedudukan mendatar

Ketika ini, tiada arus mengalir ke dalam gegelung kerana

Jadual 2.3: Prinsip Pergerakan Motor AT

2.3.1 PETUA TANGAN KIRI FLEMING

Rajah 2.4: Petua Tangan Kiri Fleming

Ibu jari : Menentukan arah daya yang bertindak ke atas konduktor

Jari telunjuk : Menentukan arah medan magnet

Jari tengah : Menentukan arah arus yang mengalir dalam konduktor

2.4 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR DAN DAYA GERAK ELEKTRIK

2.4.1 MENUKAR ARAH PUTARAN MOTOR

Rajah 2.5: Cara Menukar Arah Putaran Motor AT

2.4.2 DAYA GERAK ELEKTRIK (DGE) BALIKAN

Rajah 2.5: Arah DGE Yang Teraruh

2.4.2.1 PRINSIP DAYA GERAK ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN

i. Arus masuk dan menghasilkan urat daya magnet pada pengalir.

2.4.2.2 PERSAMAAN DAYA GERAK ELEKTRIK (D.G.E.) BALIKAN

2.5 MOTOR JENIS SIRI, PIRAU DAN GABUNGAN

2.5.1 MOTOR JENIS SIRI

2.5.1.1 CIRI-CIRI MOTOR SIRI

Jadual 2.4 di bawah menunjukkan ciri-ciri bagi motor jenis siri.

Spesifikasi Ciri-Ciri Motor Siri

Jadual 2.4: Ciri-ciri Motor Jenis Siri

2.5.2 MOTOR JENIS PIRAU

Rajah 2.7: Bentuk Binaan Litar Motor Jenis Pirau

Rajah 2.8: Graf Kelajuan Melawan Arus Angker

Rajah 2.9: Graf Daya Kilas Melawan Kelajuan

2.5.2.1 CIRI-CIRI MOTOR PIRAU

Spesifikasi Ciri-Ciri Motor Siri

Jadual 2.5: Ciri-ciri Motor Jenis Pirau