27.04.

2005
Publicatienummer: 05DC05

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd 2-Sec1:3 08/07/2005 16:56:30

 Voorwoord

Creativiteit en innovatie zijn onafscheidelijk. Zonder creativiteit komen
er geen nieuwe producten, processen, strategien of organisatievormen.
De 21ste eeuw is een tijdperk waarin oude successen geen garanties
meer bieden voor de toekomst. Wil Nederland internationaal blijven
concurreren, dan is daar creativiteit voor nodig, van iedereen.
Nederland is al behoorlijk creatief. Goed is dat we weinig hirarchisch
zijn ingesteld en ideen op hun merites beoordelen. Bovendien zijn
Nederlanders direct en geven zij open hun mening. Maar minder gunstig
is onze tolerantie voor ambitie. Door onze risicomijdende houding staan
wij negatief tegenover mislukkingen. Wij laten ons leiden door wat fout
kan gaan in plaats van door kansen en mogelijkheden. We moeten
werken aan meer inspiratie en met meer inspiratie werken.
Duidelijk is geworden dat creativiteit en daadkracht van belang zijn.
Daarvoor moet meer erkenning komen. Hiertoe is tijdens de Innovation
Lecture het woord rakeling gentroduceerd. Dit woord houdt een
positieve waardering in voor degene die een risico genomen heeft.
En dat moeten we meer doen: risicos nemen, lef tonen. Initiatieven zijn
vrijwel altijd waardevol, ook al leiden ze niet altijd tot het gewenste
resultaat. Door ideen uit te wisselen kunnen wij leren van elkaar.
Op deze DVD vindt u een weergave van de Lecture.Ter inspiratie.
Ik roep u op ruim baan te maken voor creativiteit: Compete with Creativity!

Die inspiratie heb ik zeker opgedaan tijdens de Innovation Lecture

Laurens Jan Brinkhorst
2005! Er is uitgebreid gesproken over de uitdagingen die ons te wachten
staan. Nick Donofrio van IBM signaleert dat de aard en het tempo van Minister van Economische Zaken
vernieuwing veranderen en dat we daar actief op moeten inspelen.
Igor Byttebier geeft aan dat we alleen ruimte kunnen creren voor
nieuwe ideen door oude successen los te laten. Tijdens de discussie
maken Annemieke Roobeek, Stefano Marzano en Olaf Vugts duidelijk
hoe in organisaties de creativiteit versterkt kan worden door gebruik
te maken van de inzet van medewerkers.

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:4-Sec1:5 08/07/2005 16:56:42

 Inhoud

Inleiding Innovation Lecture 6

Laurens Jan Brinkhorst, Minister van Economische Zaken

Ontvangst 6
Maria Henneman

Opening 9
Laurens Jan Brinkhorst

Keynotespeech 14
Nicholas Donofrio, Senior Vice-President IBM

Visie voor de 21ste eeuw 17

Igor Byttebier

Paneldiscussie 20
Discussie o.l.v. Maria Henneman, met Annemieke Roobeek,
Stefano Marzano en Olaf Vugts

Nawoord 32
Laurens Jan Brinkhorst

Colofon 34

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:6-Sec1:7 08/07/2005 16:57:27

 Inleiding Innovation Lecture
Laurens Jan Brinkhorst, Minister van Economische Zaken

In de kenniseconomie moeten organisaties continu vernieuwen om

te kunnen concurreren. Het belang van creativiteit voor organisaties
neemt hierdoor toe. Creativiteit en creatieve mensen zorgen namelijk
voor innovatie. Tijdens de jaarlijkse Innovation Lecture, georganiseerd
door Economische Zaken, wordt voor de top van het bedrijfsleven, de
wetenschap en de overheid de noodzaak van innovatie uiteengezet.
Creativiteit draagt bij aan innovatie. Organisaties staan voor de
uitdaging creativiteit binnen de eigen organisaties in te zetten om zo
beter te concurreren. Voorbeelden uit het bedrijfsleven laten zien dat
we niet achterover kunnen leunen en kunnen blijven pronken met
oude successen. Om ruimte te creeren voor nieuwe ideen moeten
oude successen juist worden losgelaten. Een vooraanstaand onder-
nemer als Nicholas Donofrio en een creatief denker als Igor Byttebier
verhelderen deze visie en een panel bestaande uit mensen van
Universiteit Nyenrode, Philips Design en De Efteling gaan hierover
met elkaar in discussie. Een lecture die opnieuw vraagt om aandacht.
Innovatie is van groot belang, met creativiteit als motor.

Ontvangst
Maria Henneman

Innovatie is meer dan technologie alleen. Creativiteit is de kern waar het in

deze lecture over gaat. Voor creativiteit zijn pioniers nodig. En Nederland
is rijk aan pioniers. Denk aan mensen als Fokker, Leeghwater,
de gebroeders Philips. Ook internationaal kennen we grote voorbeelden als
Henry Ford of recenter, Bill Gates. In dit verband wordt in deze lecture het
belang aangegeven van out of the box-denken.

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:8-Sec1:9 08/07/2005 16:57:32

 Opening
Laurens Jan Brinkhorst

Met de jaarlijkse Innovation Lecture wil Economische Zaken het debat

rond innovatie stimuleren. Het openingsfilmpje laat zien dat er een
kink in de kabel zit van de Nederlandse economie. Creativiteit is
nodig om die kink eruit te halen, want willen wij de kenniseconomie
versterken, dan moeten we breder denken dan slechts in termen van
technologische innovatie. Vandaar het thema voor deze Innovation
Lecture: Compete with creativity.

Wat is creativiteit en waarom is het van economisch belang? Einstein

zei: The secret of creativity is how to hide your sources. Het gaat
namelijk niet alleen om nieuwe ideen, maar ook om combinaties van
bestaande ideen. Dit is wat Edward de Bono verstaat onder lateraal
denken, ook wel out of the box-denken genoemd. Creativiteit moet niet
alleen worden gezocht in de kunsten of creatieve industrie.
Ook ondernemers, ingenieurs, verkopers, zelfs politici, kunnen creatief
zijn. Relevante signalen van buiten moeten worden opgevangen en
omgezet in daden. De homo economicus is een voorbeeld van een in
the box-denker die bij exploitatie denkt aan winst maken. Maar voor
exploratie hebben we de homo ludens nodig, die out of the box denkt.
Deze spelende mens staat volgens cultuurhistoricus Johan Huizinga aan
de basis van alle culturen. Creativiteit en innovatie zijn onafscheidelijk.
Bovendien wordt de levenscyclus van innovaties steeds korter door de
toenemende internationale concurrentie. De Amerikaanse econoom
Richard Florida benadrukt het belang van creativiteit als productie-
factor in zijn boek The rise of the creative class. Wanneer de homo
economicus de homo ludens geen ruimte geeft, zullen noodzakelijke
innovaties uitblijven en winsten snel afnemen. Er is dan ook geen echte
tegenstelling tussen de homoeconomicus en de homo ludens, tussen

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:10-Sec1:11 08/07/2005 16:57:36

 productiviteit en creativiteit. Er zal wel een spanningsveld blijven, maar
dat wordt kleiner door het toenemend economisch belang van crea-
tiviteit. Bedrijven als Philips hebben bewezen dat creativiteit tot grote
successen kan leiden. Creativiteit, die lag in het opsporen van nieuwe
kansen, markten en technologien. Maar daar is durf en doorzettings-
vermogen voor nodig. Creativiteit laat zich moeilijk organiseren binnen
een systeem van regels en systemen. Wel kunnen we de voorwaarden
scheppen waarbinnen een creatieve cultuur kan opbloeien:
- Sluit niemand uit. Waardevolle ideen kunnen uit elke hoek ontspringen.
- Zorg voor een vrije uitwisseling van ideen.
- Stimuleer als leidinggevende inspiratie. Daag creativiteit uit en laat
jezelf controleren en corrigeren.
- Wees tolerant bij mislukkingen, ook deze leveren nuttige informatie op.
Hoe creatief is Nederland?
We hebben grote schilders, architecten, wetenschappers, technici en
ondernemers voortgebracht. Denk aan Vincent van Gogh, Remco Koolhaas,
Nobelprijswinnaars t Hooft en Veltman, Fokker en Plesman. Ook interna-
tionaal gezien heeft Nederland een aanzienlijk creatief potentieel. Binnen
Europa behoort ons land, naast Zweden en Finland tot de creatieve top.
Geredeneerd vanuit de eerder genoemde voorwaarden, waarbinnen die
creativiteit in Nederland tot ontplooiing kan komen, kennen we sterke en
minder sterke punten. Met betrekking tot de eerste voorwaarde is de weinig
hierarchische instelling van Nederlanders gunstig voor de creativiteit. Boven-
dien zijn we direct en open in het geven van onze mening, een gunstige
invloed voor de tweede voorwaarde. Minder gunstig is onze weinig tolerante
ontvangst van ambitieuze ideen, een blokkade voor inspiratie. De laatste
voorwaarde komt uitermate ongunstig tot zijn recht door onze lage
onzekerheidstolerantie. In plaats van ons te focussen op wat fout kan
gaan, zouden we ons open moeten stellen voor nieuwe kansen en
10
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:12-Sec1:13
mogelijkheden. Europa heeft door haar culturele diversiteit een goede uit-
gangspositie in de wereld. De renaissance is van 1400 tot 1600 een
grote inspiratiebron geweest voor Europa en mogelijk beleven we een
nieuwe renaissance in de 21e eeuw. Dankzij de Europese Unie worden de
contacten tussen de lidstaten hechter. De vraag is of de nieuwe melting-
pot een golf van creativiteit zal losmaken. Want de vraag is of we in deze
verscheidenheid een eenheid weten aan te brengen. De Europese grondwet
kan daarvoor zorgen door de Europese Unie in staat te stellen effectief en
doeltreffend te handelen. In een wereld waarin China, India en Amerika
bestaan kan alleen een sterker Europa overleven. Kiezen voor Europa is
kiezen voor vernieuwing en daarvoor is durf nodig. De Europese Unie en de
grondwet kunnen zorgen voor een stabiele politieke omgeving, een absolute
voorwaarde voor economische groei en innovatie. en sterke economie en een
sterk Europa gaan hand in hand.
Van Europa terug naar Nederland. Hoe kan Nederland zijn creativiteit
versterken? Door te werken aan inspiratie en minder maaiveld.
Door risicos te durven nemen en door lef te waarderen en te stimuleren.
Ondernemers hebben daarbij het voortouw. Ondernemen is voor een
belangrijk deel inspireren. De overheid moet zorgen voor de randvoor-
waarden waarbinnen creativiteit kan bloeien. Uit een onderzoek van
McKinsey blijkt dat Nederlanders innovatie belangrijk vinden, maar dat
het geen topprioriteit is. Veiligheid, criminaliteit, integratie en sociale
zekerheid staan hoger op het verlanglijstje. Maar op de lange termijn
zijn innovatie en economische groei onontbeerlijk om deze problemen
aan te pakken. Zonder geld begin je nu eenmaal weinig.
Met de Groeibrief wil de overheid de groei aanjagen en de markt flexibeler
maken. De arbeidsmarkt reageert onvoldoende op mondiale veranderingen.
Het sociale stelsel moet worden aangepast om creativiteit en ondernemer-
schap te stimuleren. Het Paasakkoord zorgt ervoor dat er meer geld
vrijkomt voor onderwijs en de kenniseconomie.
11
08/07/2005 16:57:40
 Daarnaast gaat er dit jaar een brief van OC&W en Economische Zaken
naar de Tweede Kamer over cultuur en economie. In deze brief staan
maatregelen om de potentie van de creatieve industrie beter te benutten.
Creatieve industrie is niet alleen de culturele sector. Het is ook reclame,
media, vormgeving, uitgeverij, mode, game-industrie. Ze dient als inspirator
voor andere economische sectoren en zorgt voor een aantrekkelijk
vestigingsklimaat. Met de brief Cultuur en Economie wordt onderzocht of
Economische Zaken voldoende openstaat voor die creatieve industrie.
En of niet-technologische innovatie, zoals design, meer moet worden
gestimuleerd.

Het gaat dus niet alleen om de nieuwe technologie, maar ook om

sociale innovatie. Maatschappelijke trends als vergrijzing, individualisering
en mondialisering vragen om nieuwe organisatievormen. Vergrijzing
maakt langere arbeidstijden noodzakelijk; individualisering noodzaakt
tot een betere combinatie van arbeid en zorg; mondialisering dwingt
bedrijven tot meer flexibiliteit om de wereldmarkt bij te houden.
Er is een task-force voor sociale innovatie ingesteld om de vernieuwing
van arbeidsprocessen en arbeidsvoorwaarden en een betere ontplooiing
van aanwezige talenten aan te sturen. De arbeid in dit land moet anders
worden georganiseerd. Daarvoor is vertrouwen nodig tussen werkgevers
en werknemers. We moeten inzien dat verandering geen pijn doet,
maar loont.

Verandering vormt geen bedreiging voor existentie, maar zorgt voor kansen.
Zowel voor werkgevers als werknemers. Te denken valt aan flexibele
roosters en zelfsturende teams. Werkgevers, werknemers en overheden
moeten vanuit hun verantwoordelijkheden plaats maken voor sociale
innovatie. Hoe maak je op de werkvloer ruimte voor creativiteit?
Daar zullen de volgende sprekers op ingaan.

12

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:14-Sec1:15 08/07/2005 16:57:41

 Keynotespeech
Nicholas Donofrio, Senior Vice-President IBM
This 21st century is a brand new era with new opportunities for success
and unfortunately failures. Remember that everything changes, even
change itself changes. Everything about the world is changing and
even the way we change is changing. Every technology has a short life.
Technology by itself is not enough. Innovation is not the creation,
the discovery or the invention. Its a different sense. Its a sense driven
by the integration and the intersection of technology with society in
business. IBM has learnt a lot by making huge mistakes. Even by having
a near-death-experience. Its been an important experience. It forced
IBM to cut the company in half. How do you change to prevent such an
experience? Competing with creativity has to be put into the context of
innovation. We have to understand real business value. IBM used to be
glorious for its vacuum tubes. But the company cant hold on to these
secure successes. Its about letting go. In addition, you have to be open
to stop doing what you are doing and start doing what matters.
Just because you know you can do it doesnt mean it has to be done.
Well do it, because if we wont, someone else will do it? It wont work
that way in this new century. To sustain success is a different thing.
We need a multi disciplined team. Globalisation is here because of all
the capabilities from all over the world. But how will we put this energy
together? Success requires IBM and other companies to be working in
a much more integrated fashion. We have to transform our operation
and culture. We need to build an enabling environment to support the
cultural changes. Its innovation that matters, not only technology.
IBM tries to globalise these pro-active views. But how can you make
people aware of this need for change and finding value?
How can you motivate the people in your company? IBM gives their
employees a set of tools and questions. For example: whats stopping
you from being more inventive? Grounding tools to be in touch with people
14
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:16-Sec1:17
and to convince them of the seriousness of change. There are projects in
which experts evaluate new ideas from employees. It motivates people
to think about innovation and they are rewarded for that.
There are employees gaining considerable wealth because of their
innovative ideas. IBM has projects like the National Geographic-project.
Its about research, tracing the journey of human kind by collecting DNA.
How did it move out from Africa, where it probably started? We hope to
finally understand each other better after this project. These processes,
called EBOs (Emerging Business Opportunities) help us to go across the
top. Its about looking further than drive software, drive hardware and
drive services. To help get this collaborative, disciplined, global and open
thinking going. People need to have a cultural transformation.
We should think about our younger generation. Do they really think in
business terms, are they problem based thinking people or only
technology correct people? Theres something different going on. There wont
be enough people populating the technical environments: science,
technology, engineering and manufacturing. Women dont enter these fields,
because the world is programmed against them. So they find other ways
to become successful. The United States has a problem with minorities.
Only ten percent or lower of the Hispanic population enters a techno-
logical career. Its everybodys job to think about the urgency of
innovation. Its a shared responsibility. If we dont do it, someone else will.
China and India are very passionate about closing the gap. This may be
their platform and their time. Apply innovation to the worlds greatest
challenges. This is a shared responsibility of business, government and
academia. But in the end it all starts with people.
15
08/07/2005 16:57:43
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:18-Sec1:19 08/07/2005 16:57:44
 Visie voor de 21ste eeuw
Igor Byttebier

Zijn wij klaar voor de 21e eeuw? De homo ludens is niet makkelijk te
combineren met de homo economicus. Er zijn drie punten die we in
beschouwing moeten nemen. Ten eerste valt het op dat er nog veel
fundamentele misvattingen zijn over creativiteit. Ten tweede is leren
loslaten een noodzakelijke voorwaarde voor innovatie. Het derde punt
gaat over de rakeling. Het eerste punt dwingt ons de vraag te stellen
waarom we bang zijn voor creativiteit en waarom we zoveel onder-
scheid maken tussen de homo ludens en de homo economicus.
De oorzaak zit in onze manier van denken. Onze hersencellen vormen
een fysische jungle van netwerken. Patronen waar we succes mee
hebben zullen we herhalen. Als we een denksysteem hebben dat zijn
kracht haalt uit een stabiliteit van patronen, moet het per definitie
moeilijk zijn om patronen te doorbreken.

De belangrijkste misvatting over creativiteit is dat men het heeft of niet.

Integendeel, creatief denken kun je leren en ontwikkelen. De tweede
misvatting is dat creativiteit veel tijd kost. Integendeel, het vraagt alleen
om een stuk attitude en vertrouwen. Met betrekking tot het tweede
punt is het belangrijk te onderkennen dat patronen kunnen worden
doorbroken. Wanneer we een patroon herkennen waar ons denken op
is gebaseerd, vinden we het moeilijk om dat te doorbreken. Daar zijn
we niet in getraind.Innovatie vraagt om innovatie. De innovatie van de
20e eeuw moeten we achter ons laten. We zullen ons moeten afvragen
waarin we fundamenteel moeten veranderen. Innovatie kent het aspect
vooruitkijken en het aspect loslaten. Terwijl de wereld heel snel verandert
worden we genoodzaakt radicaal te innoveren. Innoveren is ruimte
creeren. We focussen ons uitsluitend op het nieuwe en vergeten
ruimte te maken waarin dit nieuwe een plaats kan krijgen.

18

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:20-Sec1:21 08/07/2005 16:57:50

 Er is teveel angst om los te laten. We houden teveel vast aan de successen Drie aandachtspunten naar aanleiding van dit betoog:
van de 20e eeuw in plaats van een uitdaging te zien in het loslaten van - Er is moeite nodig om een vaardigheid als creativiteit te ontwikkelen.
deze successen. Landen als China en India noodzaken ons tot het stellen Men kan boeken lezen over creativiteit, maar men wordt er niet
van een aantal belangrijke vragen. Een voorbeeld is sociale innovatie. creatiever van.
Wat is werken? We zouden werken kunnen definiren als zinvolle - Men zou zich moeten richten op zaken die men achter zich kan laten
tijdsbesteding. Dit geeft een andere kijk op werk en kan leiden tot meer in plaats van het accent voornamelijk te leggen op nieuwe ontwikkelingen.
motivatie. Deze houding en het durven loslaten kunnen tot fundamentele Voorzichtigheidsreductie is hierbij een voorwaarde.
veranderingen leiden. In het bedrijfsleven worden organisaties als - Het woord rakeling richt de aandacht op de trots die men zou moeten
reisagentschappen genoodzaakt om reizen via internet aan te bieden. hebben voor iets dat is ontwikkeld of nog in ontwikkeling is.
Zaken waar ze vroeger succes mee boekten moeten nu worden los-
gelaten. Het gaat niet alleen om het halen van targets, maar ook om
het doorbreken van bestaande handelingen. Er moet vertrouwen zijn
dat we met onze creativiteit nieuwe oplossingen vinden voor situaties op
dit moment. Het verleden bestaat niet, de toekomst ook niet, slechts het
heden bestaat. Het gaat om wat we vandaag kunnen veranderen.
Het derde punt belicht een nieuw Nederlands woord, rakeling:
Iets dat je terecht hebt ondernomen maar dat nog niet tot het gewenste
resultaat heeft geleid. Het is nog geen succes, maar er zou wel over
gesproken mogen worden, omdat het iets is waar je trots op kunt zijn.
Een voorbeeld: Het bedrijf Heerema vroeg zich ooit af of men onshore
iets zou ondernemen. Er waren zes maanden en tien mensen om deze
mogelijkheid te onderzoeken. Er zijn acht patenten uitgekomen, maar
het project is nooit uitgevoerd, omdat er een aantal zaken niet goed
waren ingeschat. Het onderzoek heeft echter wel nuttige kennis opge-
leverd en is dus niet nutteloos geweest.

20 21

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:22-Sec1:23 08/07/2005 16:57:54

 Paneldiscussie
Annemieke Roobeek - Nyenrode Business University
Stefano Marzano - CEO Philips Design
Olaf Vugts - Directeur Marketing & Exploitatie, De Efteling
Creativiteit heeft te maken met cultuur en niet alleen met technologie.
Het is belangrijk te weten hoe dit werkt in het dagelijks bedrijfsleven en
in de wetenschap.
Hoe creer je een bedrijfscultuur waarin men gestimuleerd wordt
creatief te denken?
Stefano Marzano stelt dat het bij creativiteit ook om de juiste attitude
gaat. Motivatie kan alleen worden geleid door een bepaalde visie en
ideologie waarin mensen zichzelf herkennen en hun rol kunnen vinden.
Strategic future methodology is bij Philips gepatenteerd om
veranderingen in de maatschappij op te sporen en hypothesen te ont-
wikkelen die opties vormen voor managers om beslissingen te nemen.
Creativiteit is een divergent proces en beslissingen nemen een
convergent proces. Om creativiteit te bevorderen moet er meer inter-
actie komen tussen verschillende disciplines. Educatie heeft in onze
geschiedenis geleid tot specialisering. Daardoor is het zeer relevant
om in het werkelijke leven tot samenwerking te komen. Men zou zich
moeten concentreren op de juiste omstandigheden om specialisten
ervaring te laten opdoen voordat zij uiteindelijk het werkveld betreden.
Men zou bovendien tot een simulatie van specialismen en creativiteit
moeten komen. Er zijn namelijk meer opties mogelijk dan er
gemplementeerd worden.
22
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:24-Sec1:25
Hoe creer je in het onderwijs meer creativiteit?
Annemieke Roobeek stelt dat er tegenwoordig in het onderwijs meer
interdisciplinair en projectmatig wordt gewerkt. Aan de andere kant
heeft er ook verschoolsing plaatsgevonden, waarin taakgericht wordt
gewerkt. Creatief gevoel bijbrengen, vraagt om projectmatig onderwijs.
Met gebruik van creativiteitstechnieken kan veel kennis worden los-
gemaakt en aan elkaar worden doorgegeven. Het gaat hierbij vooral om
ervaring in plaats van diplomas.
Hoe is een bedrijf steeds weer in staat tot vernieuwing?
Olaf Vugts vindt het ook belangrijk multidisciplinair te zijn, maar door
een beperkt aantal mensen te laten deelnemen aan een ontwikkelings-
proces. Niet iedereen zou moeten meedenken. Hij geeft aan dat een
medewerker bij de achtbaan niet creatief moet zijn, maar zich juist aan
de regels moet houden. Binnen de Efteling is het systeem van gouden
stickers gentroduceerd, waarbij een medewerker gedurende een aantal
dagen aan iedereen vragen mag stellen. Op deze manier worden pro-
ducten en processen ook verbeterd en komen vernieuwingen tot stand.
Annemieke Roobeek ziet creativiteit als een fase vr het innovatie-
proces. Meerdere invallen kunnen nuttig zijn, maar er moeten
voldoende crash barriers of regels zijn om de ideen naar een strak
innovatieproces te leiden.
23
08/07/2005 16:57:55
 Hoe stel je grenzen of creer je crash barriers om problemen te
voorkomen?
Stefano Marzano stelt dat het gaat om goed management rond het
voorkomen van risicos. De wereldeconomie beperkt de industrie op
korte termijn. Het is belangrijk te onderzoeken welke omstandigheden
in combinatie met creativiteit een balans kunnen vormen die voorkomt
dat de wereldeconomie korte-termijnresultaten onder druk zet.
Creativiteit zou gekwalificeerd moeten worden op verschillende niveaus.
En wel in groter verband, dat wil zeggen, een land in relatie tot andere
landen. Het gaat erom wat de competitieve kracht van Nederland is.
Hoe kunnen we zo competitief mogelijk zijn?
Annemieke Roobeek denkt dat daar jonge ondernemers voor nodig
zijn. De groei van de werkgelegenheid zit vooral in nieuwe opkomende
bedrijvigheid. Er is een klimaat voor nodig waarin dit tot ontwikkeling
kan komen. De overheid zou tot goede huisvesting van deze bedrijven
kunnen zorgen. Voor het creatieve klimaat is een nieuwe mix van
ondernemers nodig. Het zit niet alleen in grote bedrijven als IBM
en Philips, maar in de netwerken erachter.
Is de Efteling een voorbeeld van een netwerkbedrijf?
Olaf Vugts denkt van niet. De Efteling is een cultuurfenomeen, dat doet
aan co-branding. Het Wereldnatuurfonds heeft bijvoorbeeld een attractie
gebouwd in de Efteling. Het realiseren van grote attracties vraagt om
samenwerking met grote bedrijven buiten het pretpark.
24
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:26-Sec1:27
Kan samenwerking met andere bedrijven belemmerend zijn voor de interne
creativiteit?
Stefano Marzano ziet samenwerking in duidelijke samenhang met
creativiteit. Samenwerking is nodig om relevante competenties samen
te stellen. Consumenten worden genoodzaakt te selecteren.
Merken geven richting in de dialoog met de gebruiker. Co-branding
kan de reputatie versterken van de propositie van vertrouwen.
Niet alleen kleine bedrijven, maar ook grote bedrijven zouden
kleinschaliger moeten werken om creativiteit een kans te geven.
N. Donofrio: Het is nodig om taken te lokaliseren. De schakels tussen
processen mogen niet uit het oog worden verloren. Technologie-
onderzoeken moeten aantonen waar het ontbreekt aan kennis
op bepaalde terreinen. Bedrijfsonderzoeken moeten aantonen
wat de bedrijfsmogelijkheden zijn. IBM is een handelsonderne
ming die oude successen moet loslaten. De uitdaging zit in het
alert en klein blijven van IBM.
A. Roobeek: DSM is een voorbeeld van een bedrijf waar veel ventures heb-
ben plaatsgevonden. Ventures die van andere bedrijven komen
of creativiteit van kleine ondernemingen kunnen een bijdrage
leveren. De overheid kan daarin een stimulerende rol spelen.
De overheid kan daarin een stimulerende rol spelen.
Interne kennis van grote bedrijven moet men durven loslaten en
kennis van buiten toelaten. Daarvoor zijn netwerken nodig.
Met name in de dienstverlening, die het grootste deel van
Nederland beslaat, zijn nieuwe wegen nodig die leiden naar
creativiteit.
25
08/07/2005 16:57:55
Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:28-Sec1:29 08/07/2005 16:57:56
 Er wordt opgemerkt dat de allerbelangrijkste groep zit tussen de grote
en kleine bedrijven in het MKB.

A. Roobeek: Het MKB is voor onze economie zeer belangrijk, maar niet
altijd in het proces van creativiteit en innovatie, want daarvoor
zijn ze niet ontvankelijk genoeg. De kenniseconomie is de
economie van de logica, maar de innovatieeconomie is de
economieverbeeldingskracht, die we hard nodig hebben.
Daar is met name verandering in het onderwijs voor nodig.
O. Vugts: Het vraagt niet alleen om verandering in het onderwijs.
Vernieuwing hoeft niet altijd te worden gekoppeld aan
innovatie. Het is belangrijk ook aan bestaande tradities vast
te houden. Naast vernieuwende activiteiten houdt De Efteling
ook vast aan oude nostalgie, ook al zijn er nieuwe technologien
die attracties kunnen verbeteren. Een voorbeeld is de fakir op
het vliegende tapijt. De Efteling doet het ene, maar houdt ook
vast aan het andere. Dat zou het onderwijs ook moeten doen.
Met betrekking tot het onderwijs stelt Igor Byttebier dat crea-
tiviteit niet in oude zakken mag worden gestopt. Creativiteit in
het onderwijs doorvoeren, vraagt om nieuwe vormen van
implementatie. Een goed voorbeeld is een land als Korea,
waar duizenden schoolkinderen de opdracht krijgen om
binnen een dag met lego een motor te bouwen die in
competitie gaat met de creaties van de andere kinderen.
Op die wijze wordt creativiteit anders gestimuleerd dan in
het reguliere circuit.

28

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:30-Sec1:31 08/07/2005 16:58:04

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:32-Sec1:33 08/07/2005 16:58:11
 Nawoord
Laurens Jan Brinkhorst

Everything is changing, even change, as Mr. Donofrio mentioned. Annemieke Roobeek is een voorbeeld voor sociale innovatie.
And the time is right for change, as Mr. Byttebier said. Is that true in Maar jonge ondernemers zouden moeten worden gekoppeld aan het
the Dutch context or in the European context? America is often leading MKB. Hierin ligt een taak voor EZ om de dialoog aan te gaan.
the way. Why is there a readiness to review things? Because of this Op dit gebied is EZ bezig zijn instrumentarium te herijken.
outside pressure. More than fifty years ago, in the beginning of the
European unification process it was said that Stalin, the former Russian Ter afsluiting de hoop op een wederzien volgend jaar tijdens een nieuwe
dictator, was the best federalist of Europe. Because being European bijeenkomst die geen rakeling zal worden!
is unnatural, being national is natural. Its because of the external
pressure that we managed to create the wealth and the security that
we have now. The nature of the challenge has changed. The nature of
the challenge now is China, India and also America as far as we are
concerned. There is a climate in this country of change. Its only the
urgency to change that doesnt seem to come around yet. But that
urgency is moving rapidly if the world as described by Mr. Donofrio is
coming around the corner. The 21st century demands that we increase
the level of development.

Mr. Donofrio heeft ons de wijsheid bijgebracht van het belang van
innovatie, gezien de door hem geschetste wereld die in opkomst is.
Igor Byttebier heeft ons geraakt met zijn rakeling en het belang van
het loslaten. We zullen zaken uit de 20e eeuw los moeten laten en
moeten vertrouwen op nieuwe successen. Olaf Vugts heeft ons laten
zien hoe praktisch hij als Efteling-directeur is ingesteld.

32 33

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:34-Sec1:35 08/07/2005 16:58:19

 Colofon

Dit is een uitgave van het Ministerie van Economische Zaken.

Juni 2005

Bestellen
Meerdere exemplaren zijn te bestellen via www.ez.nl of 0800-6463951
Outside the Netherlands you can order more copies through www.ez.nl
or phone +31 70 308 1986.

Informatie
Ministerie van Economische Zaken
Directoraat Generaal voor Innovatie
O.v.v. Innovation Lecture
Bezuidenhoutseweg 30
Postbus 20101
2500 EC Den Haag
www.innovationlecture.nl

Publicatienummer: 05DC05

34

Lecture_2005_Boekje_DVD.indd Sec1:36-Sec1:37 08/07/2005 16:58:20