ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ

Γιώργος Κωνσταντακόπουλος
Α΄ Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείo
Section of Cognitive Neuropsychiatry, Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience,
King’s College London, UK
 Ιατρική ταξινόμηση
Ταυτοποίηση κλινικών συνδρόμων

Κλινικό σύνδρομο Α
Κλινική εγκυρότητα
- Περιγραφική
- Προγνωστική

Δείκτες
Παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί
Δομική εγκυρότητα
Αιτιοπαθογένεια
 Ψυχιατρική ταξινόμηση (Ι)
Ορισμός – Ετερογένεια

Κλινικό σύνδρομο Α
Ασθενής 1

Ασθενής 2

Ασθενής 3
 Ψυχιατρική ταξινόμηση (ΙΙ)
Αλληλεπικάλυψη - Συννοσηρότητα

Κλινικό σύνδρομο Α Κλινικό σύνδρομο Β

Κλινικό σύνδρομο Γ
 Ψυχιατρική ταξινόμηση (ΙΙΙ)
Καθορισμός διαγνωστικών κριτηρίων

Κλινικό σύνδρομο Α

Αποκλεισμός
Κλινικού συνδρόμου Β
[Κριτήριο Β]

Πιθανή συνύπαρξη με
Κλινικό σύνδρομο Γ

[Κριτήριο Α]
 Ψυχιατρική ταξινόμηση (ΙV)
Κλινικοί υποτύποι ή διαστάσεις

Κλινικό σύνδρομο Δ
Ασθενής 1

Ασθενής 2

Ασθενής 3
 Γενικές παρατηρήσεις

1. Κλινικά σημεία και συμπτώματα, θεμέλιο των ψυχιατρικών

ταξινομικών συστημάτων
2. Περιθωριακός ρόλος εργαστηριακών εξετάσεων, κεντρικός
αυτός της κλινικής εξέτασης
3. Βελτίωση της διαγνωστικής αξιοπιστίας μέσω ρητών
διαγνωστικών κριτηρίων
4. Δραματική υστέρηση της διαγνωστικής εγκυρότητάς τους
 Προβλήματα διαγνωστικής εγκυρότητας
(I)
• Πληθωριστική συν-νοσηρότητα
Πολλές διαγνωστικές κατηγορίες έχουν κοινά ή παραπλήσια
διαγνωστικά κριτήρια, και ως εκ τούτου τείνουν να
συνδιαγιγνώσκονται (βλέπε ιδιαίτερα στις διαταραχές
προσωπικότητας).
• Κλινική ετερογένεια
Η πολυθετική φύση των διαγνωστικών κριτηρίων όλων
ανεξαιρέτως των διαγνωστικών κατηγοριών συνεπάγεται
τεράστια κλινική ετερογένεια του πληθυσμού ασθενών που
υπάγονται στην ίδια διαγνωστική κατηγορία.
 Προβλήματα διαγνωστικής εγκυρότητας
(IΙ)
• «Κρυμμένη» ετερογένεια
Υπερβολική έμφαση σε μη-ειδικά κλινικά σημεία και
συμπεριφορικά γνωρίσματα των ψυχικών διαταραχών σε
βάρος των τύπων βιωματικού υποστρώματος τους (π.χ.
διαφορετικοί τύποι θλίψης στις καταθλιπτικές
διαταραχές) και των κύριων μηχανισμών σχηματισμού τους
(π.χ. αντιδραστική/ενδογενής).
• Εκτεταμένη διάγνωση άτυπων περιπτώσεων
Η αυστηρότητα των διαγνωστικών κριτηρίων (ειδικότητα)
αντισταθμίζεται από συχνή χρήση διάγνωσης «μη
προσδιοριζόμενης αλλιώς» (ευαισθησία).
TΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΥΓΕΙΑΣ (WHO)
ICD-10
 ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΑΞΟΝΕΣ ΣΤΟ ICD-10

• Άξονας Ι: Ψυχικές διαταραχές και σωματικές νόσοι

• Άξονας ΙΙ: Αναπηρίες – ατομική, οικογενειακή,
επαγγελματική, κοινωνική
• Άξονας ΙΙΙ: Βιοτικές αντιξοότητες κάθε τύπου κατά το
παρελθόν και το παρόν
• Ειδικοί διαγνωστικοί άξονες στις ψυχικές διαταραχές
παιδιών και εφήβων για τυχόν ειδικές αναπτυξιακές
διαταραχές, νοητικό επίπεδο και κοινωνική
λειτουργικότητα
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ
DSM-5
 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5
(I)

Κατάργηση του πολυαξονικού συστήματος διάγνωσης του DSM-IV και

υιοθέτηση μονο-αξονικής διάγνωσης

 Ενιαία συν-διάγνωση ψυχοπαθολογικών συνδρόμων,

διαταραχών νοημοσύνης, διαταραχών προσωπικότητας και
σωματικών παθήσεων
 Στόχος, η υποχρεωτική συνεκτίμηση τους από τους
εξεταστές
 Συμβατότητα με το τριαξονικό σχήμα του ICD-10
 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5
(II)
Ταυτοποίηση αντίξοων ψυχοκοινωνικών παραγόντων βάσει της
ταξινόμησης τους στο ICD:

παραμέληση, κακοποίηση, έκθεση σε φυσικές καταστροφές ή πολεμικές

εχθροπραξίες, στέρηση ικανοποίησης θεμελιωδών αναγκών όπως
στέγασης, σίτισης, κοινωνικής ασφάλισης, οικογενειακή ρήξη ή
απομάκρυνση (διάσταση, διαζύγιο) κ.ο.κ.
(βλ. DSM-5 manual: 873-5)
 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5
(III)
Αντικατάσταση της GAF με τη WHODAS 2.0 με τις ακόλουθες
διαφορές:
• συμπληρωματική και όχι υποχρεωτική εκτίμηση της λειτουργικότητας
(μονο-αξονική διάγνωση)
• αυτο-συμπληρούμενη (με επιτήρηση από κλινικό)
• η βαθμολογία δεν επηρεάζεται από τη συμπτωματολογία
• χρήση τόσο σε ασθενείς όσο και σε γενικό πληθυσμό
• 6 τομείς λειτουργικότητας:
Κατανόηση και επικοινωνία, Κινητικότητα, Αυτοφροντίδα,
Σχέσεις με τους άλλους, Καθημερινές δραστηριότητες
(νοικοκυριό, εργασία/σχολείο), Κοινωνική συμμετοχή
 ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5
(IV)
Εισαγωγή ποσοτικής εκτίμησης συμπτωμάτων μέσω κλινικών κλιμάκων
(προαιρετική):

• Mέτρηση μη-ειδικών συμπτωμάτων (cross-cutting)

Kλίμακες εκτίμησης 13 κατηγοριών συμπτωμάτων ανεξαρτήτως διάγνωσης
[κατάθλιψη, θυμός, μανία, άγχος, ψύχωση, προβλήματα ύπνου, κ.ά.]

• Μέτρηση βαρύτητας συμπτωμάτων

Ειδικές ανά διαταραχή κλίμακες (περιλαμβάνουν συμπτώματα των
διαγνωστικών κριτηρίων)
 ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5 (Ι)

Σημαντικές μεταβολές σε γενικές κατηγορίες:

• Νευροαναπτυξιακές διαταραχές: περιλαμβάνει αυτιστικό φάσμα,
νοητική υστέρηση, μαθησιακές δυσκολίες κ.ά.
• Διαχωρίζονται Διπολικές – Καταθλιπτικές διαταραχές.
• Διαχωρίζεται η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή από τις Aγχώδεις και
υιοθετείται ειδική κατηγορία «ιδεοψυχαναγκαστικού φάσματος» (με
διαταραχή σωματικής δυσμορφίας κ.ά.).
• Δημιουργείται κοινή κατηγορία Διαταραχών σίτισης και πρόσληψης
τροφής (feeding & eating disorders).
• Άνοιες, προάνοιες και ντελίριο εντάσσονται στις Νευρονοητικές
διαταραχές.
 ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5 (ΙΙ)

Σημαντικές μεταβολές σε διαγνωστικά κριτήρια και υποτύπους:

• Σχιζοφρένεια: Υποβαθμίζονται τα κατά Schneider «πρώτης τάξεως»
συμπτώματα και καταργούνται οι κλινικοί υπότυποι.
• Κατατονία: Συνιστά πλέον ξεχωριστό σύνδρομο που μπορεί να
συνδιαγνωστεί σε διάφορες διαταραχές.
• Κρίση πανικού: Συνιστά ξεχωριστή οντότητα που τίθεται ως
προσδιοριστής της διάγνωσης σε άλλες διαταραχές.
 Αυστηρότερα κριτήρια – π.χ. Διαταραχές αυτιστικού φάσματος
 Ηπιότερα κριτήρια – π.χ. ΔΕΠΥ, ψυχογενής ανορεξία, ψυχογενής
βουλιμία
 ΕΙΔΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ
DSM-IV ΚΑΙ DSM-5 (ΙΙΙ)
Νέες διαταραχές:
• Διαταραχή απορρύθμισης της διάθεσης με ευερεθιστότητα
• Προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή
• Διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας
• Διαταραχή παρασυσσώρευσης
Σημαντικές υπό διερεύνηση νέες διαταραχές:
• Σύνδρομο εξασθενημένης ψύχωσης
• Διαταραχή αυτοκτονικής συμπεριφοράς
• Μη-αυτοκτονικοί αυτοτραυματισμοί
• Καταθλιπτικά επεισόδια με σύντομης διάρκειας υπομανία
• Επιμένουσα σύνθετη διαταραχή πένθους