TETOR 2017 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 10 (297) Viti XXV i botimit TETOR 2017 Çmimi 20 lekë

25 vjet nga numri i parë i gazetës “Ngjallja”

Përvjetor që është veç një pikënisje e re
Çdo përvjetor ngjall emocione të ve-
çanta dhe të paharrueshme, por numri 297
i këtij tetori, i gazetës “Ngjallja”, është
edhe më i veçantë. Ai përkon me 25-vje-
torin e daljes së saj. Iniciuesi, projektuesi
dhe drejtuesi i saj ishte dhe është Krye-
piskopi Anastas, i cili që në fillim e trajtoi
si parësore daljen e një gazete informue-
se. Në fjalimin e tij të Fronëzimit ai e quaj-
ti “nevojë urgjente” daljen e gazetës së
Kishës. Kryeredaktori i saj i parë ishte
dr. Thoma Qendro, ndërsa këshilltari,
korrespondenti, bashkëpunëtori më i vy-
er dhe gjithmonë i gatshëm për të shkru-
ar ishte teologu Dhimitër Beduli, gjithmo-
në i paharruar. Gjithashtu, të gjithë ata që
punonin e kontribuonin për Kishën, e pa-
në si detyrë dhe kënaqësi të shkruanin
(vijon në faqen 2)

25 vjet më parë
“Ngjallja” - gazetë e mesazhit kristian orthodhoks
Pas një periudhe të gjatë persekutimi të egër, gjatë së cilës shte-
ti ateist kryqëzoi fenë në Shqipëri dhe ftoi me mani ta zhdukë për-
gjithnjë, pësimi përsëri po ngjallet me plot shkëlqim.
Me himnin tradicional “Krishti u Ngjall” filloi Kisha Orthodho-
kse Autoqefale e Shqipërisë ringritjen dhe organizimin e saj në kë-
të epokë të re. Me himnin e Ngjalljes lufton të mbështesë dashurinë,
guximin dhe durimin e popullit të shumëvuajtur.
Predikimi për Jisu Krishtin, Kryqin me Ngjalljen e Tij përbën
boshtin qendror të Mesazhit Kristian.
Çdo të diel Shërbesën e Orthrit ne orthodhoksët panegjirizojmë
në veçanti Ngjalljen e Krishtit, duke u frymëzuar prej saj për
përpjekjen e javës që fillojmë. Ngjallja mbetet zemra e spiritualitetit
orthodhoks dhe ndryshimi llojësor i tij.
Prandaj dhe gazeta e parë që boton Kisha Orthodhokse Auto-
qefale e Shqipërisë në këtë fazë të re të historisë së saj mban titullin
e shumërëndësishëm “Ngjallja”.
Mesazhin, paqen dhe frymën e Ngjalljes do të përpiqet të tran-
smetojë me çdo numër të saj. Triumfi i dashurisë mbi urrejtjen, i së
vërtetës mbi gënjeshtrën, i shpresës mbi zhgënjimin dhe frikën, është
aspirata e saj. Dritën e Ngjalljes dëshiron të rrezatojë dhe të për-
hapë me artikujt dhe Lajmet e saj.
Tema, vizioni dhe frymëzimi i saj - Ngjallja. Ngjallja që bashk-
ekziston mistikisht në jetën e kryqëzuar më Krishtin; Ngjallja që u
falet të gjithëve sa besojnë tek Ai që siguron: “Unë jam Ngjallja dhe
jeta” (Joan 11:25). Ecja e Ngjalljes së individëve dhe popujve me
fuqinë dhe hirin e Krishtit të Kryqëzuar dhe të Ngjallur. Kontributi
i çmuar “i dëshmitarëve të Ngjalljes së Tij” (Vep. 1:22) në përparimin
dhe ngritjen e njerëzimit. Ngjallja si aspiratë e historisë individuale
dhe botërore.
(Gazeta “Ngjallja”, tetor 1992)
† Anastasi
2 NGJALLJA TETOR 2017

25 vjet nga numri i parë i gazetës “Ngjallja”

(vijon nga faqja 1) lumturia e Tij. Në këtë 25-vjetor, pëve të rinj, Statutin e ri, Marrë- të cilët kanë qenë të pazëvendë-
gazeta përgatitet në zyrat bashkë- veshjen dhe njohjen zyrtare nga sueshëm për suksesin dhe daljen
artikuj për të apo të sillnin kujtime kohore të godinës së Sinodit të Shteti sipas Kushtetutës etj. e gazetës.
nga e shkuara. Shenjtë, në kompleksin madhë- Në “Ngjallja” është pasqyruar Gazeta “Ngjallja” u drejtohet
Në fillim nuk kishte as mjedise shtor të Katedrales “Ngjallja e mendimi i klerikëve, teologëve, pjesëtarëve të Kishës sonë, por
elementare. Puna nisi me një kom- Krishtit”. por edhe i besimtarëve. Është edhe jeton në saje të shkrimeve
pjuter të dhuruar, në një dhomë të Vit pas viti në faqet e saj kanë pasqyruar vepra e shquar sociale dhe ndihmës së tyre të pakursyer,
vogël të marrë me qira, për të ka- zënë vend të veçantë betejat për për shtresat më në nevojë dhe ndaj mirëpresim kontributin për të
luar më vonë në një mjedis më të të mbrojtur Kishën tonë nga sulmet kontributi i veçantë në raste kri- të sa më shumë prej tyre, me shkri-
madh, por përsëri privat. Ishte ko- që synonin më kot të ndalnin ecjen zash dhe çastesh të vështira që ka me, por edhe me sugjerime e vë-
ha kur edhe Kryepiskopi e kishte e saj. Janë pasqyruar data histo- kaluar vendi. Ka zënë vend roli rejtje, në mënyrë që “Ngjallja” jo
zyrën në apartamentin ku bano- rike të këtyre dy dekadave dhe gjithmonë në rritje i Kishës dhe vetëm të vazhdojë misionin e saj,
nte. Më pas, u kalua në mjediset veçanërisht ringritja e mrekullue- Fortlumturisë së Tij mes Kishave por edhe të rrisë nivelin dhe kon-
e reja që iu shtuan kishës së Ungji- shme e Kishës nga gërmadhat e Orthodhokse dhe atyre të Kri- tributin për ecjen përpara të
llëzimit, deri kur, më 1995, per- komunizmit. Këtu do të veçonim shtera në përgjithësi, por edhe në Kishës orthodhokse Autoqefale
soneli i saj u fut në zyrat e reja në zgjedhjen, para 25 vjetësh, të dialogun ndërfetar. të Shqipërisë. Ndaj ky përvjetor
godinën e Kryepiskopatës, të ble- Kryepiskopit Anastas në krye të Një falënderim i veçantë u përbën për ne veç një pikënisje të
rë dhe të rikonstruktuar thellësisht Kishës sonë, krijimin e Sinodit të shkon të gjithë bashkëpunëtorëve re, me më shumë detyra dhe për-
me fondet e siguruara nga Fort- Shenjtë dhe hirotonitë e episko- tanë ndër vite, të vjetër e të rinj, gjegjësi.

Besimtarët dhurojnë
për rregullimin e kishës
Me bekimin e Mitropolitit të Apollonisë dhe Fierit, Imzot Nikollës,
në kishën e Shën Nikollës, në Vajkan, janë vendosur dritare të reja dhe
është riparuar hajati i saj. Ky investim kap shumën prej rreth 360 000
lekësh (të rinj), të dhuruar nga besimtarët Nikolla Kondakçi dhe Petraq
Dashi.
Mitropolia shpreh falënderimin dhe mirënjohjen ndaj këtyre dhu-
ruesve dhe beson se Perëndia do t’ua shpërblejë duke i bekuar ata
dhe familjet e tyre.
Punimet në këtë kishë do të vazhdojnë me rregullimin e dyerve dhe
lyerjen e saj, prandaj kërkohet që edhe besimtarë të tjerë të ndihmojnë
për rregullimin dhe mirëmbajtjen e saj.
TETOR 2017 NGJALLJA 3

“Persekutim, rezistencë, dëshmi”

Veprimtari madhështore e Kishës Orthodhokse të Rumanisë
kushtuar viteve të persekutimit komunist
Do të marrë pjesë edhe një përfaqësi nga Kisha jonë,
e kryesuar nga Kryepiskopi Anastas

Kisha Orthodhokse e Ruma-

nisë e ka shpallur vitin 2017 “Vit
përkujtimor i Patriarkut Justinian
dhe i mbrojtësve të Orthodhoksisë
gjatë komunizmit”.
Ndaj, për të përkujtuar ata që
u persekutuan për besimin e tyre
Orthodhoks në Rumani gjatë pe-
riudhës së totalitarizmit komunist,
Patriarkana Rumune do të or-
ganizojë nga 24 deri më 26 tetor
2017, Kongresin Ndërkombëtar
me temë: “Jeta e Kishave Ortho-
dhokse gjatë regjimit komunist -
Persekutim, rezistencë, dëshmi”.
Pjesëmarrësit janë të ftuar të re-
ferojnë në të për atë që ndodhi në
kishat e tyre gjatë kësaj periudhe. Katedralja dhe Pallati Patriarkal i Kishës Orthodhokse, Bukuresht, Rumani
Referuesi nga Shqipëria, për pe-
riudhën e persekutimit komunist, sitë e rrëfimit të besimit Ortho- forcimit të lidhjeve mes tyre në di- Festivalin Kombëtar të Muzikës
do të jetë z. Pirro Kondili. Edhe dhoks gjatë komunizmit dhe rë- tët e sotme, mbi bazën e dëshmisë Kishtare “Lavdëroni Perëndinë!”.
Kisha jonë është e ftuar në këtë ndësinë e lirisë fetare sot. së Besimit Orthodhoks. Kjo veprimtari zhvillohet edhe
event, jo vetëm si Kishë motër, por Në këtë ngjarje, pjesëmarrja e Programi përmban edhe një në kuadrin e 10-vjetorit të zgjedh-
edhe si një nga kishat që ka pësuar këtyre delegacioneve do të jetë jo sërë vizitash në vende të shenjta, jes së Patriarkut Daniel në krye të
persekutimet më të egra dhe ndo- vetëm dëshmi e së kaluarës së vë- kisha e manastire, ku janë varro- Kishës Orthodhokse të Rumanisë.
shta unike, me mbylljen dhe nda- shtirë të përbashkët, por edhe e sur edhe martirë të komunizmit,
limin total të besimit në vitin 1967.
Kisha jonë do të përfaqësohet
nga Kryepiskopi Anastas dhe në
aktivitet do të marrin pjesë edhe
Patriarku i Moskës, Kirilli, dhe
Mitropoliti i Çekisë e Sllovakisë,
Rastislavi, si dhe përfaqësi të nive- Në afresket
lit të lartë nga kishat e tjera motra. e Kishës
Të premten, 27 tetor, në Kate- Orthodhokse,
dralen Patriarkale të Bukureshtit edhe sot
do të kryhet një bashkëmeshim i
dallohen
këtyre primatëve me rastin e së
kremtes së Shën Dhimitrit të Ri, gjurmë
mbrojtës i kryeqytetit rumun. Të të komunizmit.
shtunën, 28 tetor, do të marrin
pjesë në mbledhjen solemne të
Sinodit të Shenjtë të Kishës Ru-
mune, ku do të flasin për vështirë-
4 NGJALLJA
Kishë e re e ndërtuar me kontributin e besimtarëve
Në një atmosferë të bukur
shpirtërore, në datën 22 tetor
2017, u krye Shërbesa e Hapjes
së Dyerve të kishës së Shën
Dhimitrit në fshatin Mazhaj,
Lushnjë.
Punimet për ndërtimin e kësaj
kishe filluan në vitin 2012 dhe
përfunduan në vitin 2017, me
kontributin e besimtarëve të kë-
saj enorie, të cilët ende vazhdojnë
përpjekjet për zbukurimin e saj.
Shërbesa u drejtua nga Mi-
tropoliti i Beratit, Vlorës dhe Ka-
ninës, Imzot Ignati, me praninë e
klerit vendas, si edhe të shumë be-
simtarëve shpresëtarë, që nuk
mund të mungonin në këtë ditë të
shënuar.
Në fund të Liturgjisë Hyjnore,
Imzot Ignati falënderoi këshillin
drejtues të kishës nën drejtimin
e ikonom, stavrofor, atë Tertio
Fryti i durimit, sipas Etërve të
shenjtë, është shumëformësh dhe
jetëgjatë. Prandaj dhe virtyti i du-
rimit konsiderohet si fejesë me të-
rë të mirat shpirtërore. Shën Joan
Damaskini thotë: “Zoti ynë, edhe
pse ishte Perëndi, i duroi të gjitha
si Perëndinjeri, që të fuqizojë
natyrën njerëzore dhe ta tregojë
triumfuese mbi pasionet. Ai na
mësoi të shikojmë drejt Perëndisë
kur jemi në hidhërime e tundime
dhe të kërkojmë ndihmën dhe
Hirin e Tij. Le të kemi gjithashtu
gjithnjë të pranishme, aq sa
virtyti i durimit dhuron, plotësinë
dhe lavdinë e fëmijëve të dashur
të Tij”.
Durimi është “korridori dhe
qilimi mbi të cilin ecën Trinia e
Shenjtë, që të hyjë në zemrën e
njeriut”. Çdo lloj dhimbjeje e tundi-
mi, nëse jetohet “me durim e fa-
lënderim”, gjithmonë shërben për
Gjoka, të cilët mundësuan ndër- fshatit Mazhaj për kryebariun e dhe që ka populli për Perëndinë,
timin e kësaj kishe të bukur. tyre.
Falënderime të ngrohta shprehën
dhe anëtarët e këshillit kishtar të të cilat shprehin dashurinë e ma-
Frytet e durimit
pastrim dhe edukim, dhe e udhëheq
shpirtin në gëzim të madh. Me fjalë
të tjera, është nxitës që vë në lëvizje
tërë fuqinë e njeriut, që të vijë “në
vete” dhe të aktivizohet përpjekja
për t’i kapërcyer vështirësitë.
Shën Makari i Egjiptit, kur për-
shkruan dinamikën e kapërcimit të
dhimbjes, me anë të durimit e të
falënderimit, thotë: “Perëndia e
‘përndjek’ shpirtin, dhe i lejon
hidhërimet e tundimet, derisa ky
të aktivizojë tërë fuqinë e tij e ta
rritë. E tërheq në atë mënyrë dhe
e tendos, duke arritur në rritje
të pafund e të pamatshme, derisa
të bëhet i panjollë dhe nuse e
denjë për Të”.
Rruga e durimit, veçanërisht
për njeriun e kohëve tona, është e
ashpër dhe e padurueshme. Dhe
kjo, sepse lehtësia e mekanizmave
e ka mësuar të synojë “ta ndërtojë
pa mundim virtytin” (Ava Dhoro-
theu).
të jenë sa më të shumta në të ardh-
Lusim Zotin që vepra të tilla, men.
Pikëllimet do të marrin fund të
paktën kur të mbretërojë në shpirt
përulësia, thotë shën Siluan Athoniti.
Këto do ta ndjekin njeriun deri në
frymën e tij të fundit. Por shën Joan
Gojarti na këshillon se nuk duhet
t’i lëmë hidhërimet të na vënë
poshtë. Përkundrazi, “të gjithë që
u vulosëm në Emër të Zotit
Krisht, le të mbetemi pranë Tij me
durim... se ndoshta nuk durojmë,
dhe dezertojmë e ndahemi prej
Tij. Prandaj, le ta lëmë plugun e
dhimbjes të hapë kanal në the-
llësitë e zemrës sonë... Sepse po
të mos mbjellim në këtë jetë, po
të mos qajmë kur na ndodhin
hidhërime të ndryshme, kur do
t’i bëjmë këto? Në kohën e bo-
llëkut e të kënaqësisë? Por kjo
është e pamundur. Bollëku dhe
kënaqësia të çojnë në plogë-
shti... Le të mos vuajmë së te-
përmi nga hidhërimet që na vij-
në, por të falënderojmë Perë-
TETOR 2017
Dhjakon Joan Qako
ndinë. Po të mos ketë tundim,
nuk ka kurorë. Po të mos ketë
gara, nuk do të ndahen çmime...
Po të mos ketë pikëllim, nuk do
të gjendet prehje. Po të mos
kalojmë dimër, nuk mund të
ushqejmë shpresa se do të shi-
kojmë verë”.
Durimi është “udhë jete” dhe
“përllogaritje e arsyeshme” me
mbretin e kësaj jete, me dhimbjen,
por “duke ditur se ai që ngjalli
Zotin Jisu do të na ngjallë edhe
ne me anë të Jisuit”, sepse ekzi-
ston shpresa. Shpresa dhe pritja
jonë është kjo: “që jeta e Jisuit të
shfaqet në mishin tonë të vdek-
shëm” (II Kor. 4:11).
Për këtë, shën Ignat Hyjmbaj-
tësi na këshillon se “do të duhet
t’i durojmë të gjitha për dashu-
rinë e Perëndisë, që Ai të na
durojë ne”.
TETOR 2017
Martiri i shenjtë, i madh e i lavdishëm
Dhimitër Mirovliti
Shën Dhimitri jetoi në Selanik gjatë sundimit
të Galer Maksimianit (rreth 306). Rridhte nga
një ndër familjet më aristokrate të provincës
së Maqedonisë dhe të gjithë e çmonin, jo ve-
tëm për origjinën e tij fisnike dhe paraqitjen e
hirshme, por edhe për virtytin, mençurinë dhe
mirësinë. Edhe pse i ri, e zotëronte mirë artin
ushtarak, ishte graduar nga Galeri, që atëherë
ishte cezar i perandorisë së Lindjes, gjeneral i
ushtrive të Thesalisë dhe kryekonsull i Greqisë.
Por këto pozita nuk e bënë që të humbiste kup-
timin e gjërave më thelbësore. Zemra e tij ishte
prekur nga besimi te Krishti dhe e shpërfilli
lavdinë e botës. Pjesën më të madhe të kohës
e kalonte duke mësuar dhe interpretuar pu-
blikisht Fjalën e Perëndisë. Fjala e tij ishte bi-
ndëse, dhe vetë jeta e tij ishte një zbatim në
praktikë i drejtësisë, paqes, dashurisë për vë-
llezërit, madje një numër i madh paganësh u
bënë të krishterë, me gjithë persekutimet e
ashpra që kishte nisur perandori kundër të
krishterëve.
Perandori Maksimian po korrte fitore bri-
lante kundër skithëve. Kur kthehej nga Roma,
ndaloi në Selanik që ta mblidhte turmën për
t’u ofruar idhujve. Disa paganë, xhelozë për
suksesin e fjalës së Dhimitrit, përfituan nga
ardhja e perandorit në qytet dhe e denoncuan
shenjtin te perandori si të krishterë. Çudia e
këtij të fundit u shndërrua në zemërim të fu-
rishëm kur mori vesh se Dhimitri i besonte
Krishtit dhe se predikonte me sukses duke
shfrytëzuar vendin e tij në asambletë zyrtare.
E arrestoi dhe e futi në një qeli të ngushtë e të
errët, në pjesën e nëndheshme, të pistë të një
banje. Një akrep iu afrua te këmba për ta
pickuar, por e dëboi me shenjën e kryqit. E
lanë të vetëm mes lagështirës dhe erës së keqe.
Nuk i bënë aspak përshtypje këto, por, i
mbushur me gëzim mendonte kungimin e afërt
me pësimin shpëtimtar të Krishtit; por duhej të
priste deri në fund të festimeve të organizuara
me rastin e triumfit të perandorit, që të reali-
zohej martirizimi i tij.
Siç e kishte zakon në të tilla raste, Maksi-
miani kishte organizuar në amfiteatër lojëra me
gladiatorë. Kishte sjellë me vete një burrë vigan,
me fuqi herkuli që quhej Lie, nga fisi i vanda-
lëve. Ishte kaq i fortë dhe i shkathët, sa askush
NGJALLJA
nuk i kishte rezistuar i vetëm ballë për ballë.
Nestori, një djalosh i ri i krishterë, si pa kre-
narinë e kotë që kishte perandori përkrah atij
vigani, vendosi t’i tregonte se vetëm Krishtit i
përket fuqia e vërtetë. Shpejtoi te Dhimitri dhe
i kërkoi lutjen dhe mbrojtjen kur të ndeshej
me gjigantin. Shenjti i bëri mbi ballë shenjën e
kryqit dhe e dërgoi si Davidi përballë Goliathit
(I Sam. 17). U paraqit në amfiteatër, ndërsa tur-
ma brohoriste për Lieun. Nestori u afrua para
perandorit, hoqi tunikën dhe tha: “Perëndi i
Dhimitrit, eja më ndihmo!”. Që në hapin e parë,
kur vigani e mbërtheu djaloshin, ai lëvizi dhe i
nguli kamën në zemër për vdekje. Të gjithë u
shtangën nga kjo skenë dhe pyetën se si barbari
ra menjëherë përtokë nga fuqia e një fëmije.
Ndërsa perandori ziente nga tërbimi, u ngrit
dhe dha urdhër t’ia prisnin kokën Nestorit ja-
shtë qytetit.
Maksimiani kishte dëgjuar nga goja e
Nestorit për Dhimitrin dhe mendoi se mos
shenjti kishte bërë ndonjë magji, ndaj urdhëroi
rojat ta vrisnin me heshta atje ku ishte, në bur-
gun e nëndheshëm, pa gjyq. Disa të krishterë
ishin të pranishëm kur e ekzekutuan shenjtin.
Ata pritën derisa ushtarët u larguan dhe e va-
5
rrosën trupin e tij me
devotshmëri. Lupi, shër-
bëtori i shën Dhimitrit,
ishte edhe ai i pranishëm
para se ta varrosnin, mo-
ri tunikën e martirit, të la-
rë me gjakun e tij dhe vuri
në gisht unazën mbretë-
rore që mbante. Me anën
e këtyre të dyjave, Lupi
kreu shumë mrekulli dhe
shërime. Kur e mori vesh
këtë gjë, Maksimiani i
dërgoi ushtarët t’ia pris-
nin kokën edhe shërbë-
torit besnik të shenjtit.
Perëndia bëri që të
buronte miro shëruese
nga trupi i shenjtit. Që
1600 vjet më parë, shu-
më herë shën Dhimitri ka
shfaqur dashamirësi për
qytetin e Selanikut dhe
banorët e tij. I ka mbrojtur nga mësymja e
barbarëve, i ka shpëtuar nga epidemitë dhe
zitë e bukës, ka shëruar të sëmurë dhe ka ngu-
shëlluar të pikëlluar. Çuditë e tij janë aq shu-
më, saqë ai që do të guxonte t’i numëronte, do
t’i ngjante një njeriu të pamend që donte të
numëronte kokrrat e rërës.
Në të njëjtën ditë, kremtohet kujtimi i
transferimit të ikonës së shën Dhimitrit nga
Selaniku në manastirin e Pantokratorit në
Konstandinopojë, e cila më parë ishte ve-
ndosur brenda arkivolit të tij.
Kur perandori Manuel Komnini u nis për
të luftuar në Sicili (1149), Josifi, igumeni me zë
i manastirit të Pantokratorit, e takoi në një
fshat afër Selanikut dhe i kujtoi premtimin që
kishin bërë të parët e tij për t’i dhuruar mana-
stirit të Pantokratorit ikonën mrekullibërëse
që gjendej brenda arkivolit të shën Dhimitrit
në Selanik. Perandori pranoi me gëzim dhe e
transportoi me madhështi ikonën deri në
Konstandinopojë. Atje u prit nga shumë murgj
e laikë, të cilët u gëzuan që tashmë, ashtu si
Selaniku, edhe ata do të kishin mbrojtjen e
martirit të shenjtë.
6 NGJALLJA
Elbasan -
Po restaurohet
kisha
e manastirit
të Shën Joan
Vladimirit
Kisha e Shën Joan Vladimirit,
e manastirit me të njëjtin emër,
po i nënshtrohet një restaurimi të
pjesshëm. Kjo kishë, e restauruar
vite më parë, këto dy vitet e fundit
kishte filluar të shfaqte problema-
tika të funksionimit të çatisë, si
pasojë e dëmtimit të tjegullave të
vjetra të qeramikës dhe të shtresës
izoluese nën të. Në çati dhe në ta-
vanin dekorativ të kishës u shfa-
qën në disa vende shenja të lagë-
shtisë. Prifti i kishës, atë Irineu,
dhe Mitropoliti i Elbasanit, Hirësi
Andoni, të cilët tregojnë një kuj-
des të veçantë dhe të përhershëm
për mirëmbajtjen e manastirit, në
bashkëpunim me Bërthamën e
Trashëgimisë Kulturore pranë
Kishës Orthodhose Autoqefale
të Shqipërisë, i kërkuan Krye-
piskopit Anastas, mundësinë e
gjetjes së financimit të punimeve
emergjente restauruese. Pas mi-
ratimit të së drejtës për kryerjen e
këtyre punimeve nga IMK, Krye-
piskopi Anastas, i cili gjithmonë i
ka kushtuar dhe i kushton rëndësi
të veçantë Trashëgimisë Kulturore,
akordoi fondin prej 1 998 084 le-
kë të rinj për t’u kryer ky restau-
rim. Punimet po kryhen nga një
kompani e licencuar restaurimi dhe
drejtohen nga Bërthama e Trashë-
gimisë Kulturore pranë Kishës
Orthodhose Autoqefale të Shqi-
përisë. Gjatë këtij procesi pune,
do të kryhet çmontimi i kujdes-
shëm i tjegullave ekzistuese. Më
pas do të bëhet përzgjedhja e tje-
gullave të mira dhe pastrimi e
sistemimi i tyre. Hidroizolimi i ça-
tisë do të bëhet me dy shtresa leter
katrama. Shtrimi i poshtëm i tjegu-
llave do të bëhet me tjegulla të reja
dhe sipër do të vendosen me llaç,
tjegullat e pastruara të vjetra e të
përzgjedhura.
TETOR 2017
Historiku teve arkitektonike të gjetura në
i përmbledhur mure, nuk përkon me pamjen apo
dhe restaurimet format të cilat do të konsidero-
heshin të shekujve XI apo XIII.
Manastiri i Shën Joan Vladi- Ajo rindërtohet së bashku me
mirit pozicionohet në perëndim të manastirin në shek. XIV nga Karl
qytetit të Elbasanit. Kisha është Topia. Gjurmë të kishës së her-
vendosur në anën veriore të këtij shme u gjetën gjatë punimeve të
manastiri. Në faqen perëndimore restaurmit të kishës ekzistuese
ka portën kryesore, ndërsa në atë (2004-2005).
veriore dhe jugore ka respektivisht Kisha e Shën Joanit, për nga
nga një portë por me përmasa më tipi planimetrik, i takon bazilikës,
të vogla. Në anën jugore ka pasur e ndarë në tri nefe nga dy rreshta
edhe një hajat, gjurmët e të cilit kolonash. Ambienti i altarit ndahet
ruhen ende dhe sot. Arkitektura me ikonostas muri, i realizuar me
aktuale e kishës, përveç fragmen- tulla. Në zonën e altarit ruhen pje-
sërisht afreske të vona.
Kisha është djegur dy herë dhe,
si pasojë, kishte mbetur pa çati
dhe katër muret perimetrale ishin
dëmtuar pjesërisht dhe kishin pë-
suar çarje vertikale. Si pasojë e
qëndrimit në qiell të hapur, dy-
shemeja ishte degraduar pothuaj
e gjitha.
Në procesin e restaurimit gjatë
viteve 2004-2005, të realizuar nga
Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Shqipërisë, u krye perforcimi i
mureve me anë të qepjeve verti-
kale, plotësimeve, injektimeve si
dhe në pjesë të caktuara u bënë
TETOR 2017 NGJALLJA 7

fugatime. Më tej u vazhdua me gjinekoniti në katin e dytë, duke u vizuale, u realizua një portik druri talisht i çmontueshëm dhe mund të
përforcimin e kolonave ekzistuese bazuar në gjurmët ekziztuese. në kuotën e portikut të dikurshëm, çlirojë objektin në çdo moment.
dhe u korrigjua vertikaliteti i tyre. Në portën kryesore nga pe- gjurmët e të cilit janë ende në fa- Ark. Rest.
Mbulimi i naosit u bë me çati me rëndimi, për arsye funksionale dhe sadë. Ky portik i ri druri është to- Gentian (Joan) Stratobërdha
konstruksion dhe tavan druri,
duke u mbështetur me kapriata
druri në kolonat e përforcuara si
dhe zgjatimet e këtyre kapriatave
në muret perimetrale. Çatia u
mbulua me tjegulla vendi të ri-
përdorura, por të përzgjedhura e
të pastruara për të ruajtur tek-
sturën e vjetër në pamje. Në
interier u ribë dyshemeja me
materialet dhe morfologjinë e
dikurshme, riparimi i plotë i
ikonostasit, si dhe krijimi i një
shtrese suvaje mbrojtëse në iko-
nostas dhe në të gjitha muret,
bazuar në teknikën e vjetër në
mënyrë integruese dhe 3 mm nën
nivelin e afreskut ekzistues në
absidë dhe nike, afresk i cili iu
nënshtrua konsolidimit dhe pa-
strimit. Gjithashtu në interier u
realizua me konstruksion druri

Sipas traditës, pasi Joanit i pre-
në kokën, ai e mori atë në duar, e
hipi në kalë dhe shkoi nga Ohri
në Elbasan. Kali qëndroi dhe u
gjunjëzua para kishës, që shenjto-
ri e kishte ndërtuar vetë kohë më
parë, në mes të pyllit, i nxitur nga
një shfaqje hyjnore. Mbasi arriti
aty, koka e Joanit tha këto fjalë:
“Në duart e tua, o Zot, e dorëzoj
shpirtin tim!”. U dëgjuan himne
engjëllore përreth dhe vendi u
mbush me aromë të mirë. U bënë
shërime dhe mrekulli te të sëmu-
rët. Episkopi i zonës bashkë me
besimtarët e varrosën me nderime
trupin e shenjtorit, më 4 qershor
1015 (22 maj, sipas kalendarit të
Historia e Manastirit
të Shën Joan Vladimirit
ri). Tradita thotë se e shoqja,
Kozara, e kërkoi trupin dhe, mba-
si e gjeti, vendosi të qëndronte për
gjithë jetën në atë vend, dhe bëri
jetë murgeshe përkrah kishës
(Shën Triadhës), ku ndodhej varri
i Vladimirit.
Lipsanet e shenjtorit, për gati
1000 vjet, kanë lëvizur në vende
të ndryshme, për nderim dhe
mbrojtje. Në fillim, ato u trans-
portuan në Krajë të Malit të Zi,
ku qëndruan deri në vitin 1215,
pastaj u vendosën në Durrës, ku
qëndruan deri në vitin 1381. Në
vitin 1381, Karl Topia, zoti i Arbrit
(1359), kontribuoi në rindërtimin
e manastirit. Aty qëndruan dhe
lipsanet e shenjtorit deri në vitin
1967, kur kisha u mbyll nga re-
gjimi komunist dhe u kthye në re-
part ushtarak. Sot lipsanet mbro-
hen dhe nderohen nga Kisha Or-
thodhokse dhe çdo të kremte të
shenjtorit mbledhin në manastir
mijëra besimtarë orthodhoksë nga
Shqipëria dhe vende të tjera.
Karl Topia, si ktitor i manasti-
rit, ka qenë varrosur aty. Kisha e
manastirit ka qenë e pikturuar nga
Kostandin Shpataraku në sheku-
llin e 18-të.
Manastiri ka pasur një biblio-
tekë shumë të pasur dhe, fat-
keqësisht, shumë nga këto pasuri
u dogjën më 14 mars të vitit 1944
nga pushtuesit gjermanë dhe ve-
tëm arka me lipsanet e shenjtorit
shpëtoi në mënyrë të mrekullue-
shme. Edhe ky manastir, si shumë
kisha e manastire të tjera, objekte
kulti, pati fatin tragjik të shkatë-
rrimit dhe harresës nga histeria anti
e krishterë dhe antivlerë e regjimit
ateist-komunist, që filloi në vitin
famëkeq 1967. Manastiri u kthye
në repart ushtarak, duke degra-
duar gjatë viteve.
Në vitin 2004-2005, manasti-
ri u restaurua tërësisht me fondet
e mbledhura nga Kryepiskopi
Anastas, i cili ka siguruar edhe
fondet për restaurimin që po
kryhet.
8 NGJALLJA TETOR 2017

Lutja, adhurimi i Perëndisë

e shndërron depresionin në gëzim
Sipas shën Porfir Agjioritit për Perëndinë. Shumë shenjtorë, Perëndinë. Dhe, kur bashkohesh një depresion i rëndë. Nuk ia doli
me anë të dashurisë për Krishtin, me Perëndinë dhe i jepesh Atij, të mbanë me ilaçe. Ajo i la të gjitha,
Shpeshherë ndodh që njeriu i e kthyen hidhërimin e madh në gjitha të tjerat ikin, largohen, i ha- punën, shtëpinë, preokupimet.
sotëm të ndiejë hidhërim, dësh- gëzim. Pra, e merrnin këtë fuqi rron dhe shpëton. Pra, arti i madh, Dhe unë i thashë ato gjëra që dija.
përim, dembelizëm, plogështi, shpirtërore, të cilën djalli donte ta e fshehta e madhe, që të çlirohesh I fola për dashurinë e Krishtit, që
mungesë dëshire për të bërë të shkatërronte, dhe ia jepnin Perë- nga depresioni dhe të gjitha gjërat e robëron shpirtin, sepse hiri i Pe-
mirën dhe mund të bëjë gjëra ndisë dhe e shndërronin në gëzim e tjera negative, është t’i jepesh rëndisë e mbush shpirtin dhe e
satanike. Të hidhërohet, të qajë, e ngazëllim. Lutja, adhurimi i Pe- dashurisë së Perëndisë. ndryshon. I shpjegova se fuqia de-
të bëhet melankolik, të mos i rëndisë e shndërron pak e nga pak Gjithashtu, puna dhe interesi moniake e pushton shpirtin dhe
kushtojë vëmendje familjes, të depresionin në gëzim, sepse vep- për jetën e ndihmojnë njeriun që e shndërron fuqinë psikike në
shpenzojë shumë para në psik- ron hiri i Perëndisë. Këtu nevojitet është në depresion. Kopshti, bi- depresion, e rrëzon përtokë, e
analistë, të marrë ilaçe. Bota i të kesh fuqinë për të marrë hirin e mët, lulet, pemët, shëtitjet jashtë mundon dhe e bën të pavlerë. E
quan këto “pasiguri”. Sipas be- Perëndisë, që do të të ndihmojë qytetit, ecja, të gjitha këto e nxje- këshillova të merrej me gjëra të
simit tonë, këto gjëra vijnë nga i të bashkohesh me Të. Nevojitet rrin njeriun nga plogështia dhe i ndryshme, si p.sh. muzika, të cilën
ligu. art. Kur i jepesh Perëndisë dhe krijojnë interesa të reja: ndikojnë pëlqente dikur etj. Por, i theksova
Dhimbja është fuqi shpirtërore bëhesh një me Të, do ta harrosh si ilaç. Marrja me art, muzikë etj., që, mbi të gjitha, duhej të kthehej
që Perëndia e vuri brenda nesh, frymën e keqe, që të tërhiqte pas ndikon gjithashtu pozitivisht. Por te dashuria për Krishtin. Për më
me destinacion që të bëjë të mirën, vetes dhe ajo, e përbuzur në këtë ajo që ka më shumë rëndësi, është tepër i thashë se brenda në Kishën
të kthejë dashurinë, gëzimin, lu- mënyrë, do të largohet. Në va- interesimi për Kishën, për studimin tonë ekziston shërimi me dashurinë
tjen. Në vend të këtyre, djalli ia zhdim, sa më shumë që t’i ku- e Shkrimit të Shenjtë, për shërbe- për Perëndinë dhe lutjen, por që
del mbanë, e heq këtë fuqi shpir- shtohesh Frymës së Perëndisë, aq sat. Duke studiuar fjalën e Perë- arrihet me dëshirë të zjarrtë.
tërore nga bateria e shpirtit tonë më tepër nuk do ta shikosh prapa ndisë, shërohesh pa e kuptuar. Kjo është e fshehta e shërimit.
dhe e përdor për të keqen, e kthen teje atë që të tërheq nga pas. Kur Po ju tregoj për një vajzë, që Këto gjëra pranon Kisha jonë.
në depresion dhe sjell në shpirtin të tërheq hiri, bashkohesh me erdhi tek unë i përuluri. Vuante nga
e njeriut plogështinë dhe munge-
sën e dëshirës për të mirën. E tor-
turon njeriun, e bën skllav të tij, e
sëmur psikikisht.
Ekziston një e fshehtë: duhet
Thesare shpirtërore të Kishës Orthodhokse
shndërruar energjia demoniake në
energji pozitive. Është e vështirë
dhe nevojitet edhe njëfarë para-
përgatitje. Parapërgatitje është
përulësia. Me përulësinë tërhiq-
ni hirin e Perëndisë. Jepuni pas
dashurisë së Perëndisë, pas adhu-
rimit të Tij, pas lutjes. Por, edhe
nëse i bëni të gjitha, asgjë nuk keni
arritur, nëse nuk keni fituar përu-
lësi. Të gjitha ndjesitë e këqija,
pasiguria, dëshpërimi, zhgënjimi,
që mbizotërojnë në shpirt, largo-
hen me përulësi. Ai që nuk ka
përulësi, egoisti, nuk do që t’ia
presësh dëshirën, ta cenosh, t’i
tregosh se çfarë duhet të bëjë,
mërzitet, nevrikoset, ngre krye,
reagon, e pushton depresioni.
Kjo gjendje shërohet me anë
të hirit. Duhet që shpirti të kthehet
te dashuria e Perëndisë. Terapia Krishti Pantokrator, Kisha e Shën Thanasit në Voskopojë
kryesore është dashuria e madhe
TETOR 2017
Traditë e hershme arsimore e Kishës Orthodhokse
Nga Arben Gjata
Një nga detyrat e rëndësishme
të Mitropolisë ishte mbajtja dhe
arsimimi i fëmijëve të krishterë
korçarë. Për këtë problem, si dhe
shumë të tjera, të krishterët duhej
ta organizonin vetë jetën e tyre pu-
blike në komunitet, sepse pushteti
osman nuk përgjigjej për shkolli-
min e të krishterëve....
Gjatë shekujve të parë të su-
ndimit turk, në kushtet e diskrimi-
nimit fetar, shkolla organizohej
brenda në kishë. Këto shkolla mo-
rën emrin “shkolla qeli” dhe për
këtë përdoreshin hajatet e kishave.
Punën e mësuesit e bënin priftë-
rinjtë ose psaltët e kishës. Në to
mësoheshin shkrim e këndim, pje-
së të thjeshta fetare, pak matema-
tikë dhe bujqësi.
Për të ngritur shkollën në një
nivel më të lartë dhe për të marrë
formën e shkollës së plotë dhe
djemve korçarë t’u jepej arsim më
i lartë me metodat pedagogjike të
kohës, nën drejtimin e fort të hir-
shmit Mitropolitit të Korçës dhe
Patriark i Patriarkanës së Ohrit,
Joasafit, vendosën të ngrinin një të
tillë shkollë në vitin 1724.
Për herë të parë në historinë e
shkollave të Korçës janë mbledhur
ndihma të mëdha nën moton “Pé’r
skoli dhe Kishé’’’. Vetë fort i
hirshmi Joasaf figuron në ballë të
ndihmëtarëve. Në listën e gjatë të
ndihmëtarëve figurojnë Princi i
Hungaro-Vllahisë, Jani Nikolla,
Aleksandër Mavrokordati me kon-
tribut 150 grosh në vit. Arkondët e
qytetit të Korçës me 3000 aspra
dhe një arë për ndërtimin e shko-
llës. Arkondët e qytetit të Vithkuqit
dhanë 10 000 aspra. Arkondët e
qytezës së Boboshticës dhanë 3000
aspra. Peshkopi i Prespës, Paisi,
dha arën dhe vreshtin e tij. Të gji-
tha këto tregojnë për dëshirën e
madhe të korçarëve për arsimimin
e djemve të tyre.
Kjo shkollë u ngrit në sheshin
e Mitropolisë në verilindje të saj
- sot anekset e shkollës 9-vjeçare
“Sevasti Qirjazi” - dhe vazhdoi të
NGJALLJA
Shkollat e Mitropolisë së Korçës
funksiononte deri në vitin 1843,
kur u rindërtua. Ambiciet e fort
të ndriturit Joasaf shkojnë deri atje
sa kjo shkollë të ishte publike, ku
të mësonin të gjithë fëmijët djem të
familjeve të varfra dhe të pasura,
pa pagesë. Ai mblodhi në Mitropoli
të gjitha ryfetet e qytetit: tabakë-
ve, terzinjve, opingarëve, qymyr-
xhinjve, samarxhinjve e kasapëve,
të cilët vendosën me dëshirën e ty-
re të mirë dhe për shpëtimin e tyre
shpirtëror. Dhanë dhuratë të përba-
shkët për shkollë shpirtërore të për-
bashkët, që të mësonin djemtë, pa
pagesë, cilëtdo qofshin.
Në vitin 1843, në kohën e Mitro-
politit Qirill, kjo shkollë u rindërtua
nga themelet. Një nga themeluesit
(rindërtuesit) është edhe Thimi
Mitko. Në pllakën e kësaj shkolle,
të shkruar nga ky patrioti korçar,
shkruhej: “Dielli i ndritshëm i
diturisë shkëlqeu, të shumtët
brohorasin dhe e gjithë bota,
ngrihu shih nëna ime fort e
dashur njëqindvjetorin e dritës,
fort e mplakura ime, degë (fë-
mijë) të gjithë me dëshirë për
arsim, atyre t’iu ngjani, ja ku iu
ngrehim shkollë medaljet e
musave”.
Rindërtimi i saj u bë nga Pavllo
Axhai, bashkatdhetar me banim në
Poloni, siç e përmend Thimi Mitko.
Ai e ndërtoi me shpenzimet e veta
shkollën e vjetër qytetëse në fillim
të shekullit të 19-të. Me kalimin e
viteve, duke parë që nxënësit qenë
shtuar dhe shkolla e vjetër qe e pa-
mjaftueshme, Mitropolia e Korçës
me pleqësinë vendosën të ngrinin
një shkollë të re në sheshin e Mi-
tropolisë, në veri të saj dhe në pe-
rëndim të liceut. Ndihmën kryesore
për të ndërtuar këtë shkollë e dha-
në vëllezërit Dhimitër dhe Anastas
Avraam Lakçe. Kështu, në vitin
1867 u ngrit kjo godinë, ku sot është
krahu verior i shkollës “S. Qiriazi”.
Këtij ndërtimi në vitin 1839-94 iu
hodh edhe kati i dytë nga vetë arka
e Mitropolisë, dhe u bë kështu një
godinë e madhe dhe e bukur. Në
ndërtimin e katit të parë, siç e për-
mendëm më lart, të bërë nga vë-
llezërit Lakçe, janë shkruar në një
pllakë pa hyrë, në të majtë këto
fjalë në gjuhën greke. “Shkollë
alilodidaktike e ngritur prej
themelesh me shpenzimet e
bujarëve të miqve të arsimit
DHIMITRI DHE ANASTAS
AVRAAM LAKÇE emrat këtyre
ndërtuesve dhe bamirësve at-
dheu me mirënjohje ua mbi-
shkrojti me shkronja të arta në
kujtim të përjetshëm. Në vitin
shpëtimtar 1867, muaji Maj”.
9
Më vonë, kjo godinë shërbeu
dhe si shkollë për vajza, kur shkolla
e vashave u bë spital nga francezët.
Sot, kjo shkollë së bashku me
shkollën “Doko” janë bashkuar dhe
kanë formuar një shkollë të vetme
pas rikonstruksionit me emrin shko-
lla “Sevasti Qiriazi”, e cila ndodhet
në veri të Mitropolisë së Korçës.
Në vitin 1850, fort i ndritshmi
Mitropolit i Korçës, Neofit Gjiro-
kastriti, duke kuptuar se korçarët
kishin një traditë të flaktë për arsim
dhe qytetërim, si edhe mbi bazën e
traditës së lënë nga fort i lumuri
Joasaf, që nga viti 1724, u përpoq
të krijonte një vijimësi për shko-
llat. Ai mendoi që, për financimin e
tyre, duhet të kishte një themel
vendas. Për këtë, ai u mor vesh me
tregtarët vendas kurbetlij dhe arko-
ndë të Korçës. Kështu, Mitropolia
e Korçës, me Mitropolitin Neofit
dhe epitropët e nderuar Kristo Gode
e Dhimitri Josif Shano, po në këtë
vit, më 1850, së bashku me ar-
kondët e qytetit themeluan “Arkën
arsimore” dhe e pagëzuan me
emrin “Llaso”...
...Për administrimin ekonomik
të kësaj ndërmarrjeje, më 12 nëntor
1876, u hartua dhe kanonizimi i
arkës popullore - LLASO-s - të
(vijon në faqen 10)
10
(vijon nga faqja 9)
varoshit të Korçës, i përbërë nga
12 nene dhe 5 kapituj. Në kapitullin
e pestë dhe të fundit flitet për
administrimin e të ardhurave, i cili
do të kryhej nga një këshill prej tre
anëtarësh, i cili zgjidhej nga Mi-
tropolia në një mbledhje të për-
gjithshme në radhët e qytetarëve,
të cilët gëzojnë besim të përgjith-
shëm. Në këtë kapitull shtjellohen
edhe detyrat e këtij këshilli për ad-
ministrimin e llasos. Gjithashtu, di-
tën e Tre Hierarkëve, më 30 janar,
të bëhet meshë Arkihieratike dhe
të lexohet në Kishë kodiku i dhu-
ratave shpirtërore. Në krye të kë-
shillës popullore që qeveriste llason
qëndronte Mitropoliti i çdo kohe si
i përhershëm.
Në sheshin e Mitropolisë, nga
ana verilindore ku sot janë ambien-
tet e shkollës “S. Qirjazi”, u ndërtua
gjimnazi i parë i Korçës në vitin
1856. Kjo ndërtesë iu bashkua
ndërtesës së vjetër të shkollës të
Mitropolisë, e ndërtuar fillimisht në
vitin 1724, duke formuar një të vet-
me.
Në ndërtesën e parë është ve-
ndosur një pllakë që e përmendëm,
e shkruar nga Th. Mitko. Ndërsa
në të djathtë të kësaj ndërtese
qëndronte një pllakë tjetër, po në
gjuhën greke, në të cilën shkruhej:
“U ndërtua mësonjtore e llauzit
të këtij qyteti në 1856, duke
mbajtur vulën e z. Kristo Godja,
me z. Dhimitri Josif Shomon”.
...Vlen të përmendet se liceu i
Mitropolisë së Korçës ishte mjaft i
pasur. Ai kishte një bibliotekë
shumë të pasur me libra nga më të
ndryshmit. Në fondin e kësaj biblio-
teke, të administruar nga Mitropo-
lia dhe Liceu, ishin dhe bibliotekat
e famshme të Mitropolitit të atëher-
shëm të Korçës, Neofit Gjirokastri-
tit, si edhe biblioteka e Mitropolitit
pasardhës Dhorothe. Gjimnazi ki-
shte edhe kabinete si ai i biologjisë
dhe i fiziko-kimisë. Gjithashtu ky
gjimnaz kishte edhe një muze, siç
përmendin autorët e kohës.
Nga ky gjimnaz dolën breza të
tërë patriotësh të Rilindjes sonë
Kombëtare. Dhuruesi kryesor për
mbajtjen e kësaj shkolle ka qenë
Jovan Banka, i cili pati lënë për
liceun që mbante emrin e tij,
“Gjimnazi Jovan Banka”, 18 000 dr
NGJALLJA
flori. Gjatë Luftës së Dytë Botë-
rore, më 1914, ky lice pushoi së
jetuari, pasi, siç thuhet nga kronikat,
u dogj nga bazhibozukët. Me
djegien e kësaj shkolle të mirë-
pajisur u dogjën dhe u zhdukën
mjaft vlera të këtij qyteti.
Të etur për qytetërim dhe
emancipim, korçarët, nën kujde-
sin edhe drejtimin e fort të ndritu-
rit Neofit Gjirokastriti, Mitropolit i
Korçës, vendosën që, pas hapjes
së gjimnazit, të hapnin një shkollë
vashash, e cila do të ishte e para
shkollë për vajzat në Korçë dhe në
gjithë Shqipërinë. Kështu, në vitin
1857, me ndihmat e popullit dhe
nga arka e Mitropolisë u ndërtua
godina e kësaj shkolle me dy kate
në veri të Mitropolisë, ngjitur me
të. Mësuesja e saj, e para femër
në Korçë e Shqipëri, do të bëhej
arvanitasja Ekaterina Kondurioti.
Në janar të vitit 1882, nga pa-
kujdesia ra zjarr dhe shkolla u dogj
plotësisht. Por po atë vit, në po atë
vend, u ngrit e re dhe e bukur shko-
lla e çupave, me ndihmën e Jorgji
Gjimnazi “Platon”, në qytetin e Korçës
Theodhor Dokos. Ndërtimi mbaroi
në vitin 1883; këtë na e dëshmon
dhe pllaka mbi portën e kësaj godine,
në të cilën është shkruar në gjuhën
greke: “Shkollë vashash elenishte
e Korçës e ngreur që në themeli
me të prishurë me dashje zemre
të shkrimdashësit JORGJI THEO-
DHOR DOKO, emri i të cilit si mirë-
bërës, atdheu për mirënjohje ia
mbishkrojti emrin me shkronja
të arta për kujtim të përjetshëm
të ndërtonjësit dhe të shoqes
Evgjenia dhe të bijave të tij
Theodhora edhe Katerina në
vitin shpëtimtar 1882 muaji
Nëntor II”.
Me kalimin e viteve, kjo mëso-
njëtore e vajzave, me emrin shko-
lla “Doko”, filloi të dukej e vogël
për numrin e madh të vajzave që e
frekuentonin shkollën për të marrë
dituri. Atëherë, Mitropolia e Kor-
çës, me kontributin e vëllezërve
Kristaq, Irakli e Viso Duro, tregtarë
drenovarë, ndërtoi në vitin 1892-
1893 shkollën e re për vajza, një
ndërtesë e madhe dhe e bukur, sipas
TETOR 2017
sistemit të shkollave evropiane. Në
këtë ndërtesë deri në vitin 1915-
1916 vazhduan të mësonin vajzat e
Korçës. Po këtë vit ushtria fran-
ceze e bëri spital dhe, si i tillë,
vazhdoi të funksiononte gjer në
shkurt të vitit 1922, kur në këtë
godinë u vendos liceu shqiptaro-
francez, siç njihet edhe sot “Liceu
Francez”.
Mitropolia e Shenjtë e Korçës
ka pasur edhe foshnjore. Foshnjorja
e Mitropolisë gjendej në sheshin e
kishës së madhe - Kisha e Burimit
Jetëdhënës -, në lindje të liceut
“Jovan Banka”, sot palestra e shko-
llës “Sevasti Qirjazi”.
Në vitin 1873, ajo u ndërtua me
ndihmën e shoqërisë “Vllazëria e
miqve të të vobektëve”. Financimi
ishte bërë nga Vasil Caci Limoni,
bashkatdhetar me banim në Pire,
si edhe nga populli i Korçës. Ndër-
sa, siç shihet, edhe nga pjesa e
mbetur deri më sot ishte një ndër-
tesë e madhe edhe e bukur, e gurtë
dhe me sallë të madhe. Në këtë
kopshtore për fëmijë shkonin rreth
300 fëmijë. Po në këtë ndërtesë të
Mitropolisë është luajtur për herë
të parë edhe pjesa teatrale “Ote-
llo”, më 1890. Meqenëse nuk
mjaftonte nga frekuentimi i madh,
në vitin 1876 u hap në shkollën e
vashave një foshnjore tjetër. Një
tjetër foshnjore u hap edhe pranë
Kishës së Shën Gjergjit. Ndërtimi
u bë në vitin 1890 dhe shërbeu deri
vonë...
(Marrë me shkurtime
nga revista “Tempulli” )
TETOR 2017 NGJALLJA 11

Rumani, Jash Kalendari

Procesion madhështor
në të kremten e shën Parashqevisë
Më 14 tetor, rreth 25 mijë be-
simtarë orthodhoksë dhe mbi
100 priftërinj përshkuan me lutje
në një procesion gjigant rrugët e
qytetit të Jashit, në Rumani, duke
mbajtur në krahë lipsanin e shenj-
tores së madhe, si dhe lipsanin e
martires së shenjtë Thekla.
Lipsani i shën Parashqevisë ka
lëvizur në Ballkan, si në Bullgari,
Serbi, Konstandinopojë etj., por
në vitin 1641 ai u vendos përfu-
ndimisht në katedralen e Jashit.
Procesioni u drejtua nga Mi-
tropoliti Theofan i Moldavisë dhe
Bukovinës, i ndjekur nga klerikë
e besimtarë edhe nga vende të tje-
ra, të shoqëruar nga ushtarë me
pishtarë të ndezur.
Gjatë procesionit u lexuan lutje
për të punësuarit, si dhe të sëmurët
në spitalin e qytetit. Pjesëmarrësit
ndaluan për t’u lutur edhe pranë
disa kishave e manastireve
i Liturgjive Hyjnore,
NËNTOR 2017
1 E Martë † * Anargjendët
Kozma e Damian nga Azia.
Oshd. i ri Jakovi e 2 nxë-
nësit.
4 E Shtunë † Oshm. Joa-
niki. Hierod. Nikandri i Mirës
dhe Ermeu. Shën Silvia.
5 E DIEL † 5 LLUKAIT
(I pasuri e Llazari i varfër).
Ap. Hermai, Lini, Gai nga të
70-t.
8 E Mërkurë † * Krye-
engjëjt Mihail, Gavriil dhe
Fuqitë e Patrup (Serafim etj.)
11 E Shtunë † Dëshm.
Minai; Viktori, Vincenti,
Stefanida. Osh. Theodhor
Studiti.

12 E DIEL † 8 LLUKAIT
(Samaritani i mirë). Joan
Përdëllimtari. Martini i
Teracinës.
13 E Hënë † Joan Gojarti i
Kon/pojës e Anthusa, e ëma.
Oshd. i ri Damaskini.
14 E Martë † Ap. Filipi.
Grigor Pallamai. Dësh. i ri
Konstandini nga Idra.
16 E Enjte † # Ap. e Ungj.
Mattheu. Dëshg. Ifigjenia.
Hierod. Fulviani në Etiopi.
18 E Shtunë † # Dësh.
Me www.orthodoxalbania.org Platoni, Romani etj. Dësh. i
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë ri Anastasi në Paramithi.

Kisha jonë Orthodhokse, me faqen e saj 19 E DIEL † # 9 LLUKAIT

(I pasuri i pamend). Pr. Abdi.
zyrtare, përpiqet të përcjellë mesazhin dhe
Dësh. Iliodori. Ep. Filareti.
informacionin e saj edhe në internet.
21 E Martë † # Hyrja e Hyj-
Ajo i njeh vizitorët e saj me: lindëses Mari në Tempull.
- besimin e krishterë orthodhoks, Osh. Sozomeni.
- organizimin dhe veprimtarinë e strukturave 25 E Shtunë † # Mbyllja e
institucionale, Hyrjes. Dëshmg. Ekaterina
- lajmet më të fundit, e 150 oratorë. Dësh. Mër-
kuri.
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social e
kulturor që ofron në shoqëri, Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh zanor,
muzikor e filmik. 26 E DIEL † # 13 LLUKAIT
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave dhe
manastireve, Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: shqip, (I riu i pasur). Osh. Alipi, Sti-
anglisht e greqisht. liani, Nikoni “Pendohuni”.
- botimet kishtare etj.
30 E Enjte † # Ap. Andrea,
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me i Parëthirruri. Frumenti i
www.orthodoxalbania.org Etiopisë.
12 NGJALLJA TETOR 2017

Koncert historik në Tiranë

i orkestrës së Mikis Theodhorakis
Në datën 18 nëntor, e 25-vjetorit në krye të
në Tiranë, do të zhvi- Kishës Orthodhokse Kompozitor dhe njeri i jashtëzakonshëm
llohet një veprimtari Autoqefale të Shqipë-
artistike shumë e ve- risë, të një personaliteti
çantë dhe me vlera tjetër të shquar, Kryepi-
historike. Për herë të skopit Anastas.
parë do të vijë në Shqi- Orkestra, përbërë
përi orkestra e korifeut nga 25 elementë, do të
të muzikës greke dhe japë një koncert me pro-
evropiane, kompozi- gram shumë të pasur, i
torit të shquar Mikis cili do të zhvillohet të
Theodhorakis. Ai është shtunën, 18 nëntor, në
muzikanti i sotëm grek sallën e madhe të Qe-
më i njohur në botë dhe ndrës Kulturore, pjesë
është një nder i veçantë e Kompleksit të Ka- Mikis Theodhorakis lindi më 29 mi. Theodhorakis u rikthye te rrënjët e
që orkestra e tij vjen tedrales “Ngjallja e korrik 1925 në ishullin Hios, në detin kulturës së popullit të tij dhe kompozoi
Egje. Kompozimin e parë e bëri në mo- veprat e njohura si Epifania, Aksion
për të performuar në Krishtit”. shën 13-vjeçare. Ai ëndërronte për një Estin, Mauthauzen, Romiosini, të ba-
vendin tonë në kuadrin karrierë në muzikë dhe u regjistrua në zuara në veprat e poetëve më të mëdhenj
Konservatorin e Athinës. Por studimet grekë Jorgo Seferis, Odisea Elitis (Fitues
e tij u ndërprenë shpejt: gjatë pushtimit të çmimit “Nobel”), Janis Ricos, Jakovos
të Greqisë nga trupat gjermane Theo- Kabanelis etj., por edhe të autorëve
dhorakis iu bashkua luftës së rezisten- botërorë, si Pablo Neruda. Në veprat e
cës. Pas lufte ai mbaroi Konservatorin tij ndihet një ndikim i fuqishëm nga
dhe më pas studioi në Konservatorin e muzika bizantine. Të famshme janë edhe
Parisit, periudhë e mbushur me veprim- kompozimet për filma të suksesshëm si
tari krijuese. Që me veprat e tij të para “Z” i Kostas Gavras, “Serpico”, i Sidni
ai u bë i njohur ndërkombëtarisht; ato Lumet etj. Kompozimet e tij janë inter-
u luajtën në skenat më të famshme pretuar nga artistët dhe orkestrat më të
botërore. njohura.
Gjatë diktaturës, kompozitori u arre- Te Mikis Theodhorakis gjithmonë
stua, u torturua dhe u internua, madje janë bashkuar talenti i jashtëzakonshëm
muzika e tij u ndalua edhe të dëgjohej, me dashurinë e thellë për vendin e tij. Ai
por ndërhyrjet e fuqishme të ndërko- është vlerësuar maksimalisht në arenën
mbëtarëve ndihmuan që ai të lirohej dhe ndërkombëtare edhe për luftën për të
Çast nga një koncert i orkestrës të largohej. Me rikthimin në Greqi, u bë drejtat njerëzore, mjedisin dhe paqen.
një zë për pajtimin dhe bashkimin, për Por shumëllojshmëria e impenjimeve të
hedhjen e urave për kapërcimin e së tij nuk e bën të shpërndarë, por një të
shkuarës dhe mori pjesë gjallërisht edhe vetëm. Nuk është poliedrizëm apo vir-
në jetën politike. tuozizëm, por koherencë me një ideal,
Shumë njerëz e lidhin emrin e Mikis në të cilin nuk mund të ketë ndarje midis
Theodhorakis me muzikën e famshme njeriut, kompozitorit, poetit; midis inte-
të filmit kult “Aleksis Zorba”, i cili ka lektualit dhe popullit; midis vetë popujve.
fituar tri çmime “Oskar” dhe në vitin Mikis Theodhorakis është, pra, një hu-
1964 e bëri atë të famshëm në mbarë manist, ndaj qëndron në të shkuarën dhe
botën. Por vepra e Mikis Theodhorakis në të ardhmen. Për këtë, Theodhorakis
është vërtet shumë e gjerë. Ai ka kom- është, më shumë se kushdo tjetër, vetë
pozuar mbi një mijë këngë, shumë sim- Greqia.
Kompozitori me Anthony Quinn, foni, opera, muzikë dhome, baleti dhe fil-
aktori protagonist i filmit “Zorba”