Meryem Terhan, Kemal Çomaklı

MAKALE

1. GİRİŞ Bu çalışmada, doğalgaz yakıtlı kazanda bacadan atılan kayıp

E
enerjinin geri kazanımı teorik olarak araştırılmış ve bu kayıp
nerjinin daha etkili ve verimli bir şekilde kullanılma- enerjinin geri kazanımı için kazan yakma havasının ön ısıtıl-
sına bugün için alternatif bir enerji kaynağı olarak ması yöntemi incelenmiştir. Bunun için doğalgaz yakıtlı 60
yaklaşılmaktadır. Özellikle enerji tüketimi yüksek
BACA GAZI ATIK ISISI İLE KAZAN YAKMA HAVASININ ÖN olan tesislerde, enerjinin verimli kullanılması enerji mali-
MW’lık bölgesel ısıtma sistemindeki gerçek işletme verileri
alınmıştır. Bu sistem için tasarlanan hava ön ısıtıcısı ile elde
yetini düşürebileceği gibi, kayıp enerjiyi geri kazanmak için
ISITILMASININ FİZİBİLİTESİ yapılan sistemlerin maliyetlerini de en aza indirmiş olacaktır.
edilebilecek yakıt tasarrufu hesaplanmış, yöntemin enerji ve
ekonomik analizi yapılmıştır.
Ayrıca fosil yakıt yakılan sistemlerde enerji dönüşümü sıra-
sında, çevreye atılan zararlı emisyonların minimum miktarda
olması çevreyi de daha az kirletecektir [1].
2. ENERJİ ANALİZİ
Meryem Terhan *
ÖZ Doğalgaz yakıtlı kazandan çıkan atık baca gazı enerjisinin
Yrd. Doç. Dr. Genel olarak kazanlar, yakıtın kimyasal enerjisini yanma
Kafkas Üniversitesi,
Bu çalışmada, atık baca gazından ısı geri kazanımı için bir sistem tasarlanmıştır. Geri kazanılan bu değerini saptamak, bir hava ön ısıtıcısıyla bunun ne kada-
Makine Mühendisliği Bölümü,
sonucu ısı enerjisine dönüştürüp taşıyıcı akışkana ileten ve
rının geri kazanılabileceğini hesaplamak için enerji analizi
Enerji Anabilim Dalı, Kars ısının, kazan yakma havasının ön ısıtılması için kullanımı düşünülmüştür. Bu sebeple, 60 MW'lık yüksek basınç altında çalışan kapalı kaplar olarak tanımlanır
meryembalcin@gmail.com yapılmıştır.
bir bölgesel ısıtma sisteminin gerçek işletme verileri kullanılmıştır. Sistemin tasarım hesapları ve [2]. Günümüzde ısı ihtiyacını karşılamak için kazanlar kul-
Kemal Çomaklı ekonomik analizi yapılmıştır. Hesaplamalar bu sistemin baca gazından ısı geri kazanım potansiyelinin lanılmaktadır. Çeşitli özelliklere sahip bu kazanlar, kullanım Doğalgaz, %95 metan, az miktarda etan, propan, bütan ve
Prof. Dr., %1,3’e erişebileceğini göstermektedir. Sistemin geri ödeme süresi 5 ay olarak hesaplanmıştır.
yerlerine göre sürekli gelişmiş ve hemen her yerde ısı ihtiya- karbondioksitten oluşan renksiz, kokusuz, zehirsiz ve hava-
Atatürk Üniversitesi, cı için kullanılır duruma gelmiştir [3]. dan hafif bir gazdır. Metan molekülünün kimyasal yapısının
Sistemin 20 yıllık ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı yakıt tasarrufu, Net Şimdiki Değer Metodu
Makine Mühendisliği Bölümü,
Endüstriyel işlemler açısından bakıldığında, verimliliği artı- basit olması nedeniyle yanma işlemi kolay olup, yanma, tam
Enerji Anabilim Dalı, Erzurum ile 1.523.208,85 TL olarak bulunmuştur.
rıcı çalışmalar yakıttan tasarruf sağlar, kaynakların verimli gerçekleşir. Bu nedenle duman, is, kurum ve kül oluşturmaz.
kcomakli@atauni.edu.tr
Anahtar Kelimeler: Isı geri kazanımı, baca gazından ısı geri kazanımı, enerji analizi, ekonomik kullanımına ve çevre kirliliğinin azaltılmasına önemli bir Yanması en kolay ayarlanabilen ve yanma verimliliği en yük-
analiz katkıda bulunur. Enerji verimliliğinin artırılması, ısıl kayıp sek olan yakıttır [10].
yerlerinin ve miktarlarının belirlenmesi ile mümkündür [4]. Doğalgazın kimyasal içeriği ve hacimsel yüzde değerleri ka-
Sanayi tipi bir kazanda kazan verimi %75 civarında, kayıp palı formülünün hesaplanması için gereklidir.
enerji ise borulardan oluşan kayıplar, radyasyon ve konvek-
Yakıtın kuru hava ile tam yanması reaksiyonu sonucunda
siyon kaybı, sıcak baca gazı kayıpları olup, %25 oranındadır.
Geleneksel bir buhar kazanında üretilen enerjinin yaklaşık meydana gelen yanma ürünleri ve mol miktarları aşağıda
FEASIBILITY OF BOILER COMBUSTION AIR PREHEATING WITH FLUE %16–20 kadarı baca gazlarıyla sistemden ayrılır. Bu oranın gösterilmiştir.
çok yüksek olması nedeniyle, ısı geri kazanım sistemlerinde-
GAS WASTE HEAT ki gelişmeler için baca kayıpları üzerinde durulmalıdır [5]. C(x+2y+3z+4t+5u+6d+ f) H 4x+6y+8z+10t+12u+14d
Ekonomizerler ve hava ön ısıtıcıları, kayıp ısıyı geri kazan- O2 f N 2 e a (O2 3,76 N 2 ) (1)
ABSTRACT ma ekipmanları olup, ekonomizerler sadece kazanlarda kul-
CO2 H 2O N2 O2
lanılırken hava ön ısıtıcıları ise kazan ve ocakların her iki-
In this study, a system is designed for heat recovery from waste flue gas. The recovered heat is consi-
sinde de kullanılır. Kayıp ısıyı geri kazanma da büyük bir
dered to be used for preheating boiler combustion air. For this reason, actual operation data are taken Reaksiyon sonucu yanma ürünleri olarak CO2, H2O, O2 ve N2
potansiyele sahiptirler [6].
in a 60 MW district heating system. Design calculations and economic analysis of the system are oluşur. Tablo 1'de, doğalgazın içeriği ve kapalı formülünün
done. Calculations shows that this system can be reach to 1,3% potential heat recovery from flue gas.
Hava ön ısıtıcılarında, yakılan havanın müsaade edilebilir hesaplanması gösterilmiştir.
maksimum sıcaklığı, brülörün dizaynıyla sınırlıdır [7]. Ge-
System’s payback period is calculated as five months. During 20 years economic life fuel savings of Ürünlerin mol miktarları aşağıdaki formüllerle kmol cinsin-
nellikle bu sıcaklık, doğalgaz yakıtlı kazanlarda kullanılan
the system are found to be 1.523.208,85 TL with Net Present Value Method. den hesaplanabilir.
brülörler için 60ºC’dir.
Keywords: Heat recovery, heat recovery from flue gas, energy analysis, economic analysis
Enerji fiyatlarındaki artış, ısı geri kazanım ekipmanlarının α = nCO2 = ( x + 2 y + 3z + 4t + 5u + 6d + f ) (2)
yatırımlarını karlı ve çoğunlukla birkaç ayla birkaç yıl ara-
*
İletişim Yazarı sında değişen kısa sürelerde kendini geri öder hale getir- β = nH 2O = (2 x + 3 y + 4 z + 5t + 6u + 7 d ) (3)
miştir. Bu imkândan yararlanmak için uygun ve etkili bir ısı
geri kazanım sisteminin geliştirilmesi önem taşımaktadır [8]. a = (2 x + 3,5 y + 5 z + 6,5t + 8u + 9,5d ) (4)
Geçmiş dönemlerde yatırım politikası olarak yatırım maliye-
Geliş tarihi : 22.04.2015 ti az, işletme maliyeti yüksek sistemler tercih edilmiştir. Bu θ = nO2 = ( λ − 1) × (2 x + 3,5 y + 5 z + 6,5t + 8u + 9,5d ) (5)
Kabul tarihi : 26.08.2015 nedenle, sistemlerin pek çoğunda önemli ölçüde ısı geri ka-
zanım potansiyeli mevcuttur. Bu potansiyeli değerlendirmek
ε = nN2 = λ × (7,52 x + 13,16 y + 18,8 z +
üzere kurulacak aktif ısı geri kazanma sistemlerinde çoğu za-
man yatırım geri ödeme süreleri yukarıda sözü edilen makul 24, 44t + 30,08u + 35,72d ) + e
(6)
Terhan, M., Çomaklı, K. 2015. “Baca Gazı Atık Isısı ile Kazan Yakma Havasının Ön Isıtılmasının Fizibilitesi,” Mühendis ve Makina, cilt 56, sayı 668, s. 56-63. süreler içerisinde kalabilmektedir [9].

Cilt: 56
Sayı: 668 56 Mühendis ve Makina Mühendis ve Makina 57 Cilt: 56
Sayı: 668
Baca Gazı Atık Isısı ile Kazan Yakma Havasının Ön Isıtılmasının Fizibilitesi Meryem Terhan, Kemal Çomaklı
E bg duy nbg c p ort (Tbg To )

E bg giz (nbg x H 2 O ) M H 2O h fg
Toplam baca gazı miktarı ise Formülde verilen Qhava, havanın hacimsel debisidir. ηfan ise
E bg duy
(14) pompanın verimi olup %80 olarak alınmıştır [16].
nbg = nO2 + nCO2 + nH 2O + nN2 (7) %ekay duy 100
E ya
Baca gazı tarafında boru demetleri üzerinden akan baca gazı-
E bg nın giriş ve çıkışı arasındaki basınç düşümü aşağıda verilen
şeklinde kmol cinsinden hesaplanır. %ekay giz
giz
100 (15)
E ya formülle hesaplanabilir. Formülde gösterilen ζ değeri, basınç
düşümü katsayısıdır ve boru demetlerinin dizilişlerine göre
Tablo 1. Doğalgazın Kapalı Formülünün Hesaplanması
farklılık gösterir.
Kimyasal Mol Kayıp enerjinin yıllık parasal değeri; aşağıdaki formülle he-
Kapalı Formülü  ρ bg × Vbg2 −ort 
Formülü Kesri saplanabilir. Formüldeki f, 1 m3 doğalgazın birim fiyatıdır. ∆ Pgövde = ζ ×   (28)
Metan CH4 x  2 
E bg −duy + E bg − giz
Pkay = × f × 60 × 60 × 24 × 30 × 12 (16)
4,18 × H u Şekil 1. Gövde Tarafındaki Boru Demetlerinin Dizilişi
Etan C2H6 y Sıralı diziliş için;
C x+2y+3z+4t+5u+6d+f
Propan C3H8 z Baca gazı tarafının ısı taşınım katsayısı da aşağıda verilen
Baca gazlarının soğutulmasıyla geri kazanılan enerji, çiğ- −0,5
formülle hesaplanır [13]. S  (29)
4x+6y+8z+10t+12u+14d lenme noktasının üzerindeki bir sıcaklığa (Tbg-c) soğutulması ζ = 2 ×  Y − 1 × Re −0,5 × N Z
Bütan C4H10 t
H d 
durumunda sadece duyulur enerjinin bir kısmı geri kazanıla- Nu D × kbg
Pentan C5H12 u bilir. Çiğlenme noktası altına inildiği zaman ise hem duyulur
h = (21)
bg Basınç düşümünü yenmek için gerekli olan fan gücü ise aşa-
2f hem de gizli enerji geri kazanılabilir. do
Hekzan C6H14 d ğıda verilen formülle hesaplanır. Formüldeki Tbg-g, baca gazı
O Toplam ısı transfer katsayısı aşağıdaki formülden buluna-
E geri−kaz = nbg × c p−ort × (Tbg − g − Tbg −c ) (17) giriş sıcaklığını; Pd, basınç düşümü ile atmosfer basıncının
Azot N2 e bilir. Formüldeki kboru, ısı değiştirici boru malzemesinin ısıl toplamıdır. Pi ise atmosfer basıncı olup, k, özgül ısı oranıdır.
2e iletkenliğidir [14-15]. ηfan ise kompresör verimi olup, bu çalışmada %80 olarak alın-
Karbondioksit CO2 f
N 3. ISI TRANSFER ANALİZİ
mıştır [17].
Enerji analizinde bulunan baca gazından geri kazanılabilecek 1
U0 =  k −1

enerji için ne büyüklükte bir ısı değiştiricisine ihtiyacımızın ro 1
ro  ro  1 (22)  Pd  k
Baca gazlarını oluşturan bileşenlerin her birinin mol kesri ise × + × In   + m bg × c p−bg × Tbg − g ×   − 1

olduğunu hesaplamak için ısı transfer analizi yapılmıştır. Isı ri hhava kboru  ri  hbg   Pi   (30)
değiştiricinin toplam boru sayısı, ısı transfer yüzey alanı, boru

 
nCO2 nH 2O nN 2 nO2 W fan−bg =
η fan
xCO2 =
nbg
xH 2O =
nbg
xN 2 =
nbg
xO2 =
nbg
(8) tarafı ve gövde tarafının basınç düşümleri hesaplanmıştır. Bu
basınç düşümünü yenmek için gerekli fan güçleri de bulun- ∆Tlm =
(T bg − g ) (
− Thava−ç − Tbg −ç − Thava− g ) (23)
muştur. T − Thava−ç  4. EKONOMİK ANALİZ
şeklinde hesaplanır. Baca gazlarının ortalama özgül ısısı ise In  bg − g 
Kazanlardan çıkan sıcak atık baca gazı, sisteme eklenecek bir  Tbg −ç − Thava− g  Isı transfer analiziyle tasarlanan ısı değiştiricinin sağlayacağı
aşağıdaki formülden yararlanılabilir [11].
yakıt tasarrufu ve geri ödeme süresini irdelemek için ekono-
ısı değiştiricisi sayesinde soğutulurken, buradan elde edilecek
ısıyla kazan yakma havası ısıtılabilir. Bunun için borulu çap-
Ao =
(
m hava × c p − hava × Thava − ç − Thava − g ) (24) mik analiz yapılmıştır.
c p−ort = c p−CO 2 × ( xCO 2 ) + c p−O2 × ( xO2 ) + raz akışlı bir ısı değiştiricisi düşünülmüştür. Isı değiştiricisi
(9)
F × U 0 × ∆Tlm Ekonomik analizde karşılaştırılması gereken parametreler ge-
c p − H 2O × ( x H 2O ) + c p − N 2 × ( x N 2 ) boru demetlerinden meydana gelmektedir. Boru içlerinden nellikle şunlardır.
yakma havası, gövdeden boru demetleri üzerinden de baca Boru tarafı ve gövde tarafı basınç düşümünü hesaplamak için
gazı akmaktadır. aşağıda verilen formüllerden yararlanılabilir. • İlk yatırım maliyeti
Yakıtın yanmasıyla elde edilen yakıt enerjisi aşağıdaki for- • Ekonomik ömür
mülden hesaplanabilir. Isı değiştiricinin boru içi hava tarafının ısı transfer katsayını Ltop Vhava
2
hesaplamak için gerekli formüller aşağıda verilmiştir [12]. ∆ P

boru = f × × ρ hava × (25) • Yıllık bakım ve işletme giderleri
. .
di 2
E Ya = VYa × H u (10)
Nu = 0,023 × Re0,8 × Pr 0,4 Re > 10000 (18)
• Yıllık tasarruf geliri

Formülde verilen f sürtünme faktörü olup, Re sayısına ve • Hurda değer

Kütlenin korunumu kanunundan yola çıkarak baca gazlarının Nu k hava
hhava (19) türbülans akışa göre çeşitli korelasyonları bulunur. Filonen- • Faiz oranı
birim zamandaki kütlesi, yakıtın ve havanın birim zamandaki di
kütleleri toplamına eşittir. konun düz dairesel borular için bulduğu korelasyon ise aşa- Geri kazanılan enerjinin yıllık parasal değeri, yani tasarruf
Baca gazı tarafındaki taşınım katsayısını bulmak için boru de- ğıdaki gibidir [14]. miktarı da aşağıdaki formülle hesaplanabilir. Formüllerdeki f,
. . .
mYa + m hava = mbg metlerinin sıralı mı, şaşırtmalı mı dizildiği ve boru arasındaki f = 0,046 × Re −0,2 3 × 104 < Re < 106 (26) 1 m3 doğalgazın birim fiyatıdır.
(11)
mesafeler önem taşır. Şekil 1’de, boru demetlerinin sıralı ve
şaşırtmalı dizilişi ile borular arasındaki enine adım (Sy) ve Boru tarafındaki basınç düşümünü yenmek için gerekli fan E geri−kaz (31)
Fgeri−kaz = × f × 60 × 60 × 24 × 30 × 12
Ebg duy nbg c p ort (Tbg To ) (12) boyuna adım (Sz) mesafeleri gösterilmiştir. gücü ise 4,18 × H u
Nu D = 0, 27 × Re max 0,63 × Pr 0,36 × (Pr Prs )
0,25
(20) Q hava × ∆ Ptop
E bg (nbg x H 2 O ) M H 2O h fg (13) W = Ekonomik analizde kullanılan eşdeğer kıymet metotlarından
giz
fan − hava (27)
1000 < Re max < 2 × 10 5 η fan net bugünkü değer metodundan yararlanılmıştır.
E bg duy
%ekay duy 100
E ya

E bg giz
%Cilt:
ekay 56
Sayı: 668
giz
58 100
E yaMühendis ve Makina Mühendis ve Makina 59 Cilt: 56
Sayı: 668
Baca Gazı Atık Isısı ile Kazan Yakma Havasının Ön Isıtılmasının Fizibilitesi Meryem Terhan, Kemal Çomaklı

Bugünkü Değer veya Net Bugünkü Değer Metodu: 132°C’ye soğurken, 20°C olan yakma havası
Gelecekteki alacak ve/veya borçların şimdiki değerini belir- da 50°C’ye kadar ısıtılmış olur (Şekil 3). Sis-
lemek için kullanılır. Bir alternatife ilişkin şimdiki ve gele- temin uygulanmasıyla geri kazanılabilecek
cekteki gelirler ile giderler biliniyorsa, uygun bir faiz oranı enerji %1,3’tür. Baca gazı çıkış sıcaklığı yak-
kullanılarak alternatifin şimdiki değeri hesaplanabilir. Böyle- laşık 51°C olan çiğlenme noktası sıcaklığının
ce alternatife ilişkin karar verme işlemi de kolaylaşmış olur. üzerinde olduğundan, baca gazı içerisindeki su
Aşağıda verilen formülle hesaplanabilir. Formülde F, gelirle- buharının çiğlenmesi gibi bir durum söz konusu
ri; C ise giderleri; bunların alt indisleri olan YM, ilk yatırım olmayacaktır.
maliyetini; İM, işletme giderlerini; TM, büyük tamir ve ba-
Isı merkezindeki kazanlarda kullanılan brülör-
kım giderlerini; HD; hurda değerini, YK ise yıllık kar gelirini
lerin teknik özellikleri incelendiğinde, brülöre
belirtmektedir. Ayrıca i, faiz oranını; t, büyük tamir ve bakım
girecek maksimum hava sıcaklığının 60°C ol-
giderlerinin gerçekleştiği süre ve n ise ekonomik ömrü göster-
duğu görülmüştür. Bundan dolayı, hava sıcaklığı
mektedir [18]. Tablo 2’de, bazı birleşik faiz formüllerine ve
50°C’ye kadar ısıtılacak şekilde hava ön ısıtıcısı
bunların sembollerine yer verilmiştir.
tasarlanmıştır. Hava ön ısıtıcısı, 25 mm dış ça-
Şekil 3. Yönteme ait kütle ve Enerji Denliklerinin yer Aldığı Akım Şeması
NBD CYM CİM (P/A;%i; n) - CTM (P/F;%i; t) (32) pında 1,2 mm et kalınlığında boru demetlerinden
FHD (P/F;%i; n) FYK (P/A;%i; n) Şekil 2. Enerji Analizi Programında Doğal Gazın Kapalı Formülünün Hesaplanması oluşmaktadır. Çiğlenme söz konusu olmadığın-
dan boru malzemesi karbon çeliği olarak düşü-
Tablo 2. Önemli Kesikli Birleşik Faiz Formülleri ve Sembollerle Gösterimi [19] Doğalgaz kapalı formülü, C1,0576H4,0526N0,046O0,0088, mol kütlesi nülmüş olup, boru demeti, sac levha ile çevrele-
17,53 kg/kmol ve yoğunluğu ise 0,74 kg/m3 olarak hesaplan- nip 10 cm kalınlığında, bir tarafı taş yünü, diğer
Aranan Verilen Formül Sembol
mıştır. Hava fazlalık katsayısının 1,15 alınmasıyla oluşturu- tarafı levhayla izole edilmiştir. y yönünde (en) 28
F P (1+i) n
(F/P, %i, n)
lan yanma denklemi aşağıda verilmiştir. adet, z yönünde (yükseklik) 9 adet, toplamda 252
P F 1/(1+i) n
(P/F, %i, n) adet borudan oluşacaktır (Şekil 4). Yüzey alanı
F A ((1+i) -1)/i
n
(F/A, %i, n) C1,0576 H 4,0526 O0,0088 N 0,046 + 2,389 (O2 + 3,76 N 2 ) 19,79 m2 olup, boru boyları LX, 1 m’dir. Borular
(33)
→ 1,058C
O 2 + 2,026 H 2 O + 9,007 N 2 + 0,323O2 arası mesafe, SY ve SZ eşit olup, 0,035 ve borular
A F i/((1+i) -1)
n
(A/F, %i, n)
sıralı dizilmiştir.
Isı merkezinden alınan verilere göre, yapılan enerji anali- Üst Görünüş - y/z
P A (1+i)n -1)/(1+i)n.i (P/A, %i, n)
Hesaplamalarda ısı değiştirici malzemesi olarak
zinde toplam baca gazı kaybı %16 civarındadır. Bu miktar,
A P (1+i)n.i/(1+i)n -1) (A/P, %i, n) 10 cm Taş Yünü İzoleli Tbg-Giriş- 158 °C karbon çeliği kullanılmış olup, ısıl iletkenliği
çok yüksek bir orandır. Her yıl bu miktarda enerji bacadan
k=60,5 W/m.K’dir. Hava ön ısıtıcısının yüksek-
dışarı atılmaktadır. Bunun parasal değeri 3 kazan için toplam
5. SONUÇ liği 3 m ve 0,32 metrelik kısmında borular yer-
1.659.294 TL’dir. Tablo 4’te, yapılan enerji analizinin bir kı- Th-Giriş = 20 °C
Th-Çıkış = leştirilmiştir. Kazandan çıkan duman borusunun
Bölgesel ısıtma sistemindeki ısı merkezinde üç adet sım sonuçları gösterilmiştir. 50 °C
çapı 1100 mm olduğu için, ısı değiştiricinin alt
12.000.000 kcal/h kapasiteli 180/110°C kızgın sulu alev du- Bu yöntemde, hava ön ısıtıcısı vasıtasıyla kazandan çıkan ve üst kısmında baca gazının geçeceği boşluklar
man borulu kazan bulunmaktadır. Isı merkezindeki otomas- baca gazlarını soğutup kazana giren yakma havasının ısı- Kesit-y/z Tbg-Çıkış = 132 °C oluşturulmuştur ve uzunluğu 1,2 m ve genişliği
yon sisteminden alınan veriler Tablo 3’te gösterilmiştir. Ön Görünüş-x/y
tılması düşünülmektedir. 158°C sıcaklığındaki baca gazı de 1,25 m’dir.
Şekil 4. Yöntem İçin Tasarlanan Hava Ön Isıtıcısının Görünüşleri
Doğalgaz yakıtlı bir kazanda yakıtın yakılmasıyla oluşan kütle Tablo 4. Alınan Verilere Göre Enerji Analiz Sonuçları Her bir kazan için bir tane olmak üzere, toplam-
ve enerji denkliklerini hesaplamak için enerji analizi programı da üç adet hava ön ısıtıcısı olacaktır (Şekil 5).
1. Kazan 2. Kazan 3. Kazan
yapılmıştır. Programın hazırlanmasında Java paket programı Ayrıca Tablo 5’te, hava ön ısıtıcısının tasarım
ve Netbeans IDE 7.4 metin editörü kullanılmıştır. Doğalgaz Baca gazı duyulur ısı kaybı (%) 6,82 6,65 6,48 Hava Ön Isıtıcısı hesap sonuçları yer almaktadır.
içerisindeki bileşenlerden yola çıkılarak ilk önce doğalgazın Baca gazı molar kesri H20 0,1619 0,1611 0,1668
kapalı formülü hesaplanmıştır (Şekil 2). Doğalgazın kimyasal Bu sistemde hava ön ısıtıcısından çıkan/ısıtılan
içeriği Doğalgaz Dağıtım Şirketi’nden alınmıştır. Baca gazı gizli ısı kaybı (%) 10,16 10,16 10,16 Kazan havanın, brülöre gönderildiği hava kanalı 5 cm
Baca gazı toplam ısı kaybı (%) 16,98 16,81 16,64 kalınlığında cam yünü levha ile yalıtılması ve ısı
Tablo 3. Isı Merkezindeki Otomasyon Sisteminden Alınan Veriler Brülör Hava Kanalı değiştiricisindeki boru demetlerinin de 1 mm et
Baca gazı kaybının bedeli (TL/yıl) 558.631 553.115 547.548 Baca Gazı Aspiratörü
Taze Hava kalınlığında galvaniz sacla kaplanması ve 10 cm
1. Kazan 2. Kazan 3. Kazan Çiğlenme sıcaklığı (°C) 51,16 51,05 51,78 Vantilatörü taş yünü levha ile izole edilmesi planlanmıştır.
Hava fazlalık katsayısı λ 1,16 1,17 1,13 Yakıt debisi (kg/s) 0,1 0,1 0,1 Sistemin ekonomik ömrü 20 yıl olarak alınmıştır.
Baca gazı çıkış sıcaklığı °C 161 157 158 Hesaplamalarda faiz oranı %5 olarak alınmıştır.
Yakıt enerjisi (kj/s) 4448 4448 4448
Sisteme ait ekonomik analiz sonuçların bir kısmı
Yakıt sarfiyatı m /yıl
3
4008087 4008087 4008087 Hava debisi (kg/s) 1,81 1,82 1,75 Tablo 6’da verilmiştir.
Yanma havası sıcaklığı °C 20 20 20 Baca gazı debisi kg/s 1,90 1,92 1,85 Şekil 5. Yöntem İçin Tasarlanan Hava Ön Isıtıcısının Yerleşimi
Yukarıda verilen Tablodan da görüldüğü gibi,

Cilt: 56
Sayı: 668 60 Mühendis ve Makina Mühendis ve Makina 61 Cilt: 56
Sayı: 668
Baca Gazı Atık Isısı ile Kazan Yakma Havasının Ön Isıtılmasının Fizibilitesi Meryem Terhan, Kemal Çomaklı

Tablo 5. Yöntem İçin Kullanılacak Hava Ön Isıtıcısı Tasarım Hesap Sonuçlar SEMBOLLER x Mol oranı Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

Boru Tarafı-Hava Gövde Tarafı-Baca Gazı µ Dinamik viskozite (kg/m.s) YK Yıllık kar (TL) 4. Ertem, G., Çelik, B., Yeşilyurt, S. 2008. “Endüstriyel Tav
Giriş Çıkış Giriş Çıkış Fırınlarında Isı Denkliği Hesaplamaları ve Enerji Verimliliği-
a Teorik hava miktarı (kmol) YM İlk yatırım maliyeti (TL)
nin Belirlenmesi,” IV. Ege Enerji Sempozyumu, 21-23 Mayıs
Tgiriş-çıkış °C 20 50 158,67 132 ζ Basınç düşümü katsayısı 2008, İzmir.
A Eşit taksit miktarı
m kg/s 1,79 1,89 η Verim 5. Willems, D. 2006. “Advanced System Controls and Energy
Ao Isı transfer alanı (m2)
U m/s 2,27 Savings for Industrial Boilers. Transactions of the Citrus En-
7,35 Cp Sabit basınçta ısı kapasitesi (kj/kg.K) λ Hava fazlalık katsayısı
gineering Conference,” vol. 52, p. 11- 22.
Umax m/s 7,94
d Çap (m) ν Kinematik viskozite (m2/s)
6. Sinanoğlu, U., Esen, D. Ö., Karakaş, E. 1996. “Enerji Eko-
Re 10568,8 7460,9
E Enerji (kj) ρ Yoğunluk (kg/m3) nomisi Açısından Geri Kazanım Sistemleri,” TMMOB 1.
Nu 33,54 64,76 Enerji Sempozyumu, 12-14 Kasım 1996, Ankara.
f Sürtünme faktörü
h W/m2.K 36,99 91,42 İNDİSLER 7. Toklu, E., Kılıçaslan İ., Yiğit K. S., Korkmaz, Y. 1995. “Te-
do m 0,025 1x0,98x0,32
F Paranın gelecekteki değeri sisatlarda Ekonomizer Ve Hava Ön Isıtıcılarının Seçimi,” II.
-(üst çizgi) Mol başına miktar
h Taşınım ısı transfer katsayısı (W/m2.k) Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 10-14 Ekim 1995, Ko-
Ltop m 252 .(üst mokta) Birim zamanda miktar caeli.
k W/m.K 60,5 HD Hurda değer (TL)
atm Atmosferik 8. Selbaş, R. 1992. “Atık Isı Enerjisinden Yararlanma Yöntemle-
A m2 19,79 hfg Suyun buharlaşma ısısı (kj/kg)
b Bulk ri ve Uygulamaları,” Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversite-
ΔP kPa 5,82 0,0088 HU Yakıtın alt ısıl değeri (kj/m3) si Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
bg Baca gazı
Güç kW 0,045 0,034 i Faiz oranı (%) 9. Arısoy, A. 2001. “Duman Gazlarından Isı Geri Kazanımı,” Te-
ç Çıkış sisat Mühendisliği, sayı 64, s. 58-61.
İM İşletme giderleri
Tablo 6. Yöntemin Ekonomik Analiz Sonuçları çiğ Çiğlenme 10. Börekçioğlu, S. S. 2009. “Doğalgaz ve Altyapı,” TBMOB İz-
k Isıl iletkenlik (W/m.K)
İlk yatırım maliyeti 42.938,40 TL duy Duyulur mir Kent Sempozyumu, 8-10 Ocak 2009, İzmir.
L Uzunluk
Yıllık tasarruf miktarı 125.671,71 TL g Giriş 11. Çengel, Y. A., Boles, M. A. 2006. Thermodynamics An Engi-
m Kütle (kg) neering Approach, McGraw- Hill, USA.
Ekonomik ömür 20 yıl geri-kaz Geri kazanılan
MA Mol kütlesi (kg/kmol) 12. Cortina, M. 2006. “Flue Gas Condenser for Biomass Boi-
Hurda değeri 0 TL giz Gizli lers,” Master of Thesis, Lulea University of Technology, De-
n Ekonomik ömür (yıl)
i İç partment of Applied Physics and Mechanical Engineering,
Faiz oranı 0,05 n Mol sayısı (kmol) Sweden.
lm Logaritmik
Basit geri ödeme süresi 5 ay Nu Nusselt sayısı 13. Çengel, Y. A. 2011. Isı ve Kütle Transferi, Güven Bilimsel Ya-
max Maksimum yınları, İzmir.
İndirgenmiş geri ödeme süresi 5 ay P Basınç (kPa)
o Dış 14. Kakaç, S., Liu, H. 1998. Heat Exchangers: Selection, Rating
Bugünkü değer analizi ile sistemin toplam yakıt P Paranın şimdiki değeri
1.523.208,85 TL and Thermal Design. CRC Press, New York.
tasarrufu ort Ortalama
Pr Prandtl sayısı
top Toplam 15. Chen, Q., Finney, K., Li, H., Zhang, X., Zhou, J., Sharifi,
Q Hacimsel debi (m3/s) V., Swithenbank, J. 2012. “Condensing Boiler Applications
bu yöntemin geri ödeme süresi sadece 5 aydır. Bu süre, çok ya Yakıt in the Process Industry,” Applied Energy, vol. 89, p. 30- 36.
makul olup, atık ısı geri kazanımı için düşünülen bu tür sis- r Yarıçap (m)
temlerin ne kadar ekonomik olduğunu ortaya koymaktadır. 16. Goel, N. 2012. “Design and Performance Analyses of Conden-
Re Reynolds sayısı KAYNAKÇA
Ayrıca bu tür atık ısı geri kazanım sistemleri yakıt tasarrufu sing Heat Exchangers for Recovering Water and Waste Heat
T Sıcaklık (ºC) 1. Çomaklı, K., Yüksel, B., Şahin, B., Karagöz, Ş. 2006. “Ka- From Flue Gas,” Master of Science, Lehigh University, De-
sağlamasıyla birlikte çevre kirliliğini de azaltmaktadır.
zan Bacalarında Meydana Gelen Enerji ve Ekserji Kayıpları. partment of Mechanical Engineering, Ann Arbor.
Tçiğ Çiğlenme noktası sıcaklığı (ºC) Tesisat Mühendisliği Dergisi,” sayı 92, s. 12- 16.
TEŞEKKÜR TM Büyük tamir ve bakım giderleri (TL)
17. Hazell, D. D. 2011. “Modeling and Optimization of Conden-
2. Şanlı, A., Sayın, C., Kılıçaslan, İ. 2006. “Buhar Kazanlarında
sing Heat Exchangers for Cooling Boiler Flue Gas,” Master of
Bu çalışma, Tübitak-BİDEB 2211-C Yurt İçi Lisans Üstü Ts Yüzey sıcaklığı (ºC) Değişken Hızlı Sürücü (DHS) Uygulanmasının Verime Etki-
Science, Lehigh University, Department of Mechanical Engi-
Doktora Teşvik Bursu kapsamında desteklenmiştir. Katkıla- si,” 9. Uluslararası Yanma Sempozyumu, 16-17 Kasım 2006,
neering, Ann Arbor.
rından dolayı Tübitak- BİDEB’e teşekkür ederiz. Uo Toplam ısı transfer katsayısı (W/m2.K) Kırıkkale.
18. Okka, O. 2006. Mühendislik Ekonomisine Giriş Problemler
Ayrıca Bilgisayar Mühendisi Yusuf DİKAN’a çalışmaya kat- V Hız (m/s) 3. Aras, H. 1991. “Doğal Gaz Yakan Sistemlerde Baca Gazından
Isı Geri Kazanımı. Yüksek Lisans Tezi,” Anadolu Üniversitesi ve Çözümleri, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
kısından dolayı teşekkür ederiz. W Güç (kW)

Cilt: 56
Sayı: 668 62 Mühendis ve Makina Mühendis ve Makina 63 Cilt: 56
Sayı: 668