JANAR 2018 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 1 (300) Viti XXVI i botimit JANAR 2018 Çmimi 20 lekë

KRISHTLINDJE 2017
† Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë

Tjetërsimi dhe kuptimi esencial i Krishtlindjes

Klerit dhe popullit besimtar

Bij fort të shtrenjtë më Zotin,

“Perëndia është dashuri. Në këtë u shfaq

dashuria e Perëndisë te ne: Se Perëndia,
Birin e tij, të vetëmlindurin, e dërgoi në
botë, që të rrojmë me anë të atij”
(1 Jn. 4:8-9)

E kremtja e Krishtlindjes, në shoqëritë

tradicionalisht të krishtera, ruan diçka të
veçantë. Ajo rrezaton dritë, paqe, dashuri dhe
shpresë. Por, për shkak të mënyrës si krem-
tohet në vendet tona të shekullarizuara,
shpeshherë kuptimi i Krishtlindjes tjetërsohet
dhe humbet brenda zbukurimeve të shumta.
Histeria e konsumizmit dhe indiferenca shpir-
tërore e rrudhin interesin fetar. Shfaqjet e luksit me rroba të kuqe, që vjen nga Veriu dhe shpër- fantazinë e të vegjëlve dhe të mëdhenjve, në
dhe të lavdidashjes e deformojnë bukurinë e ndan dhurata. Ky mit i krijuar, që rrëmben thelb është një shtrembërim i frikshëm i figurës
thjeshtësisë dhe të pafajësisë. Nuk bëhet fjalë së mrekullueshme të mësuesit të urtë eku-
për fenomene të jashtme. Ky modifikim ndodh Lindja e Krishtit i ngjan një menik, Shën Vasilit të Madh, Kryepiskopit të
pakuptuar në ndërgjegjen tonë. vaksine dashurie, që vepron Qesarisë, i cili e jetoi dhe e predikoi Ungjillin e
Tjetërsimi plotësohet me pushtimin e një mistikisht dhe përhapet në Krishtit, duke lehtësuar vuajtjen njerëzore me
figure që nuk ka lidhje me Krishtlindjen, që mënyrë afatgjatë brenda trupit vepra dashurie të realizuara për herë të parë
quhet “Shën Vasili” apo babagjyshi i Krisht- të njerëzimit. në histori.
lindjes, i cili na shfaqet si një plak i shëndoshë (vijon në faqen 2)

Kremtimi i Theofanisë Letra e Presidentit, Aktet e Hilandarit dhe

në Kryepiskopatë z. Ilir Meta, familja e Gjergj Kastriotit
dhe në gjithë vendin dërguar Kryepiskopit Anastas
me rastin e dhënies
së shtetësisë shqiptare

(Faqe 4) (Faqe 6-7) (Faqe 10-11)

2 NGJALLJA
Tjetërsimi dhe kuptimi esencial i Krishtlindjes
...Kjo e dallon në mënyrë
specifike besimin e krishterë nga
çdo ideologji dhe sistem tjetër
fetar.
(vijon nga faqja 1)
Kisha këmbëngul të zbulojë kuptimin
esencial të së kremtes: “Perëndia është dashuri”.
Kështu u shfaq dashuria e Perëndisë për ne:
dërgoi Birin e Tij, të vetëmlindurin, në botë, që
të rrojmë me anë të Atij, duke përjetuar të
vërtetën, fuqinë dhe hirin e Tij. “Perëndia u shfaq
në mish” (1 Tim. 3:16). Kjo e dallon në mënyrë
specifike besimin e krishterë nga çdo ideologji
dhe sistem tjetër fetar. Duke theksuar se
Perëndia është dashuri, shpallet qartë se
Krijuesi dhe Zoti i gjithësisë nuk është një ener-
gji, dituri apo fuqi impersonale e përmbiepër-
me, që njeriu do të kishte mundësi t’i afrohej
me anë të aftësive të tij intelektuale. Është
Perëndi personal dhe e shfaq dashurinë e Tij
me marrëdhënie konkrete me gjininë njerëzore.
Biri dhe Fjala e Tij merr natyrën njerëzore,
“mishërohet”. Kuptimi unikal i së kremtes
Kisha, si “Trup i Krishtit”,
nxjerr vazhdimisht në pah kup-
timin e dashurisë, siç e zbuloi Jisu
Krishti me Lindjen e Tij, me tërë
jetën dhe doktrinën e Tij.
formulohet saktë nga Athanasi i Madh: “Fjala
e Perëndisë u bë njeri që t’i çojë njerëzit në
hyjnizim”. Lindja e Krishtit i ngjan një vaksine
dashurie, që vepron mistikisht dhe përhapet
në mënyrë afatgjatë brenda trupit të njerëzimit.
Gjithnjë e më tepër dashuria tërheq respektin
dhe admirimin e gjithanshëm dhe pranohet si
vlera kryesore mbarënjerëzore.
Gjatë periudhës së këtyre të kremteve, çdo
besimtar ftohet në një riorganizim të brend-
shëm. Ftohet të ndërgjegjësohet më thellë rreth
kuptimit të ardhjes së Shpëtimtarit Krisht në
rrugëtimin historik të njerëzimit. Kjo Ngjarje
vazhdon të mbetet rrënja e zbulesës së kri-
shterë dhe ushqen çdo lloj propozimi dhe çdo
vlerë tjetër të krishterë.
Veçanërisht e rëndësishme është se Pe-
rëndia është Ai që i pari shfaq dashurinë e Tij:
“Në këtë është dashuria, jo se ne e deshëm
Perëndinë, por se ai na deshi ne dhe dërgoi
Birin e tij shpërblim për mëkatet tona” (1 Jn.
4:10). Nga ky burim i dashurisë buron edhe
detyrimi i dashurisë sonë: “Të dashur, nëse na
deshi kështu Perëndia, edhe ne kemi detyrë
të duam njëri-tjetrin” (1 Jn. 4:11). Perëndia
dashuron pavarësisht nëse të tjerët janë ose jo
të denjë për dashurinë e Tij, dhe nëse në fund
i përgjigjen siç duhet kësaj dashurie. Rreza-
ton atë që Vetë është: Dashuri. Dhe ata që e
ndjekin, i fton pikërisht në këtë cilësi të
dashurisë.
* * *
Por ekziston akoma edhe një tjetërsim. Ky
e plagos rëndë kuptimin e dashurisë. Dashu-
ria, kjo fjalë e mrekullueshme, përdoret me
semantika të ndryshme që e modifikojnë kup-
timin e saj të vërtetë. Ky tjetërsim i saj mbi-
zotëron në aq shumë forma të artit të epokës
sonë, saqë njeriu pyet veten: Ku është dashu-
ria që humbi në erotizëm? Dhe ku është erosi
që humbi në pasione, të cilat vështirë se mund
t’i nxërë goja e njeriut?
Kisha, si “Trup i Krishtit”, nxjerr vazhdi-
misht në pah kuptimin e dashurisë, siç e zbuloi
Jisu Krishti me Lindjen e Tij, me tërë jetën dhe
doktrinën e Tij. Dashuria gërshetohet me
përulësinë e vullnetshme. Çlirimtari erdhi në
botë si foshnjë e pafajshme. Ky është një vep-
rim i mahnitshëm i Perëndisë së pashprehshëm
dhe të pakonceptueshëm të dashurisë. Është
diçka e pakapshme për frekuencat e kapaci-
tetit perceptues njerëzor.
Dashuria është një lëvizje lirie për t’u çliruar
nga robëria e egocentrizmit. Ajo përcakton
sjelljen njerëzore në të gjitha shprehjet e saj.
Dashuria është zemërgjerë, ka fuqinë për të
falur, nuk ka smirë, nuk mburret, nuk mbahet
me të madh, nuk kërkon të sajat, nuk ze-
mërohet, nuk mendon të keqen për të tjerët,
nuk gëzohet për padrejtësinë, por gëzohet kur
Dashuria është një lëvizje lirie
për t’u çliruar nga robëria e ego-
centrizmit.
JANAR 2018
shikon të mbizotërojë e vërteta (shih 1 Kor.
kap. 13). Dashuria nuk njeh kufij racorë,
socialë apo politikë.
Reagimi i të krishterëve besimtarë ndaj
epidemisë së lakmisë dhe padrejtësisë që
fshikullon shoqëritë e shekullarizuara kapi-
taliste, si dhe ndaj amokut të dhunës dhe të
urrejtjes që në shekullin tonë shpërthejnë me
parulla fetare, është përjetimi dhe ofrimi i
dashurisë me përulësi dhe predispozitë flijuese.
Asnjë institucion social nuk e zëvendëson dot
Kishën në këtë kontribut. Ajo është punishtja
diakronike e dashurisë. Duke pasur si krye të
saj Krishtin, i Cili është Dashuria e Mishëruar
e Perëndisë, shpall se: “Perëndia është dashuri”
(1 Jn. 4:16) dhe se mënyra e vetme për një
jetë të vërtetë është të përjetojmë dashurinë,
Reagimi i të krishterëve besim-
tarë ndaj epidemisë së lakmisë
dhe padrejtësisë që fshikullon
shoqëritë e shekullarizuara ka-
pitaliste ... është përjetimi dhe
ofrimi i dashurisë me përulësi dhe
predispozitë flijuese.
siç e përjetuan shenjtorë të panumërt në të gjitha
epokat. Vetëm kështu “do të rrojmë me anë të
tij” dhe të jemi në kungim me Atë: “Perëndia
është dashuri; dhe ai që qëndron në dashuri,
qëndron në Perëndinë, dhe Perëndia në atë”
(1 Jn. 4:16).
Vëllezërit e mi, e kremtja e Lindjes së
Krishtit zbulon një dimension të pamasë të
dashurisë. Le t’i përqasemi asaj me meditim,
lutje dhe mirënjohje për këtë dhuratë të
mrekullueshme të Perëndisë. Krishtlindje të
bekuara me dashuri jo të shtirur në zemrën
tonë, por me dashuri të mbushur me përulësi,
paqe dhe ndjeshmëri sociale, siç na e zbuloi
Jisu Krishti, Çlirimtari dhe Zoti ynë.
Me lutje të zjarrta te Zoti
†Anastasi
Kryepiskop i Tiranës, Durrësit
dhe i Gjithë Shqipërisë
Dhjetor 2017
JANAR 2018 NGJALLJA 3

Festim i shndritshëm dhe i gëzuar

i Krishtlindjes në Kryeqytet
Lindja e Zotit tonë Jisu Krisht
si fëmijë i pafajshëm, është dësh-
mia më madhore e dashurisë që
tregon Perëndia për ne. Ndaj kjo e
kremte e mbushur me dritë rrëzë-
lluese është një nga të kremtet me
të bukura të Kishës sonë, që
mbledh në kisha besimtarët or-
thodhoksë, por edhe shumë da-
shamirës të besimeve të tjera.
Liturgjia Hyjnore, në Tiranë, u krye
në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”,
nga Kryepiskopi Anastas, i ndih-
muar nga Mitropoliti i Amantias,
Nathanaili, Episkopi i Bylisit, Asti,
dhe klerikë të kryeqytetit.
Në kishën e mbushur përplot,
Episkop Asti lexoi mesazhin e
Krishtlindjes të Kryepiskopit Ana-
stas, që kishte si temë “Tjetërsimi
dhe kuptimi esencial i Krisht-
lindjes”. Ndër të tjera, Fortlumtu- energji, dituri apo fuqi impersona- letrën e Presidentit Meta drejtuar brezit të ri të klerikëve shqiptarë,
ria e Tij theksoi se “E kremtja e le e përmbiepërme, që njeriu do të me këtë rast Fortlumturisë së Tij, por edhe afirmimit ndërkombëtar
Krishtlindjes, në shoqëritë tradi- kishte mundësi t’i afrohej me anë që u prit me duartrokitje. Zoti Meta dhe njohjes së Kishës Ortodokse
cionalisht të krishtera, ruan diçka të aftësive të tij intelektuale. Ësh- u shpreh në faqen e tij në internet: Autoqefale të Shqipërisë kudo në
të veçantë. Ajo rrezaton dritë, paqe, të Perëndi personal dhe e shfaq “Të dashur miq, në vigjilje të Krisht- botë. Fortlumturia e Tij, në bashkë-
dashuri dhe shpresë. Por, për shkak dashurinë e Tij me marrëdhënie lindjeve, kam kënaqësinë të bëj punim të ngushtë me udhëheqësit
të mënyrës si kremtohet në vendet konkrete me gjininë njerëzore...” publik vendimin tim për t’i dhënë e tjerë të besimeve fetare në Shqi-
tona të shekullarizuara, shpeshherë Pas mbylljes së Liturgjisë Hyj- shtetësinë shqiptare Kryepeshkopit përi, ka dhënë një kontribut të
kuptimi i Krishtlindjes tjetërsohet nore, Kryepiskopi Anastas i njof- të Tiranës, Durrësit dhe të Gjithë jashtëzakonshëm në forcimin e
dhe humbet brenda zbukurimeve të toi të pranishmit për vendimin e Shqipërisë, Fortlumturisë së Tij, harmonisë, tolerancës dhe bashkë-
shumta. Histeria e konsumizmit dhe Presidentit Ilir Meta për t’i dhënë Anastas Jannullatos. Kontributi jetesës ndërfetare, kësaj pasurie
indiferenca shpirtërore e rrudhin atij shtetësinë shqiptare. Ai e falë- dhe përkushtimi i tij për 25 vjet i ka kombëtare të popullit tonë. Beku-
interesin fetar. Shfaqjet e luksit dhe nderoi Presidentin dhe kujtoi rru- shërbyer jo vetëm ringritjes ka- ar qoftë harmonia dhe bashkëjetesa
të lavdidashjes e deformojnë buku- gën se si u arrit deri te ky vendim i nonike dhe shpirtërore të Kishës fetare mes shqiptarëve!”
rinë e thjeshtësisë dhe të pafajësisë. shumëpritur prej kohësh. Pastaj, Ortodokse Autoqefale të Shqipëri-
Nuk bëhet fjalë për fenomene të Hirësi Asti lexoi para besimtarëve së dhe arsimimit e përgatitjes së
jashtme...”. Por “Kisha këmbëngul
të zbulojë kuptimin esencial të së
kremtes: “Perëndia është dashuri”.
Kështu u shfaq dashuria e Perë-
ndisë për ne: dërgoi Birin e Tij, të
vetëmlindurin, në botë, që të rrojmë
me anë të Atij, duke përjetuar të
vërtetën, fuqinë dhe hirin e Tij.
“Perëndia u shfaq në mish” (1 Tim.
3:16). Kjo e dallon në mënyrë spe-
cifike besimin e krishterë nga çdo
ideologji dhe sistem tjetër fetar.
Duke theksuar se Perëndia është
dashuri, shpallet qartë se Krijuesi
dhe Zoti i gjithësisë nuk është një
4 NGJALLJA JANAR 2018

Kremtimi i Theofanisë në Kryepiskopatë

dhe në gjithë vendin
Në të kremten e Theofanisë, mijëra besimtarë iu
drejtuan kishave në Kryepiskopatë dhe 5 Mitropo-
litë, për të marrë pjesë në Liturgjinë Hyjnore dhe
Shërbesën e Bekimit të Ujit.
Të shoqëruar nga psalja e tropareve të kësaj dite,
ku më i njohuri është Përlëshorja e së kremtes: “Në
Jordan kur pagëzoheshe, o Zot, falja e Trinisë u shfaq;
se zëri i Prindit të dëshmonte Bir të Tij të dashur duke
të quajtur; dhe Shpirti në formë pëllumbi e siguronte
vërtetësinë e fjalës. O Krisht Perëndi, që u fanese
dhe ndriçove botën, lavdi më Ty!”, besimtarët u drej-
tuan te çezmat e lidhura me cisternat me ujin e bekuar,
për të marrë dhe çuar në shtëpitë tyre këtë bekim që
zgjat për tërë vitin.
JANAR 2018 NGJALLJA 5

25 vjet më parë

Zhvilloi punimet Kuvendi Kleriko-Laik për probleme të sotme të Kishës

- morën pjesë përfaqësues klerikë dhe laikë nga të gjitha dioqezat, i cili
aprovoi dispozitat e përkohshme statutore -
Të enjten, më 21.1.1993, në një nga sallat e Seminarit Orthodhoks pjesë klerikë nga i gjithë vendi, si dhe përfaqësues civilë të të gjitha
të Durrësit u mbajt Kuvendi Kleriko-Laik për probleme që dalin sot dioqezave e zëvendësive, ndërmjet të cilëve edhe mjaft gra, si dhe
para Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë. Në Kuvend morën studentë të Seminarit dhe të Universitetit të Tiranës.

E bashkuar dhe e organizuar, Kisha Orthodhokse Autoqefale e

Shqipërisë do t’i qëndrojë besnike kanoneve dhe traditave të saj
- peticion i Kuvendit Kleriko-Laik -
Presidentit të Republikës,
zotit Sali Berisha,
Kryetarit të Kuvendit Popullor,
zotit Pjetër Arbnori,
Kryeministrit,
zotit Aleksandër Meksi,
Kuvendi Kleriko-Laik i Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipë-
risë, i përbërë nga të gjithë klerikët
dhe përfaqësuesit e këshillave kish-
tare të të gjitha zonave arkieratike
të Shqipërisë, të zgjedhur nga be-
simtarët orthodhoksë të Tiranës,
Durrësit, Shkodrës, Kavajës, Elba-
sanit, Korçës, Pogradecit, Ersekës,
Leskovikut, Gjirokastrës, Përmetit,
Delvinës, Sarandës, Himarës, Vlo-
rës, Beratit, Fierit e Lushnjës, i
mbledhur në Durrës më 21.1.1993,
pasi u njoh me Projektligjin e pa-
raqitur nga Qeveria për komuni-
tetet dhe organizatat fetare, si dhe
me disa amendamente që duan t’i
shtojnë qarqe të caktuara, shprehet
unanimisht se:
1. Jemi dakord me projektligjin
e ri të paraqitur nga Qeveria si the-
llësisht demokratik e në përputhje
me frymën e lirë e përparimtare të
orthodhoksisë dhe me aktet e kon-
ventat ndërkombëtare të nënshkru-
ara nga shteti ynë.
2. Kundërshtojmë kategorikisht
amendamentet që tentohet t’i bë-
hen, të cilat i vënë komunitetet dhe
organizatat fetare në varësi të shte-
tit, çka bie ndesh me frymën e vetë
këtij ligji.
Duke i qëndruar besnikërisht
parimit të autoqefalisë, Kongresi i
ardhshëm kishtar do të përcaktojë
Statutin e ri të Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë, e cila nuk
mund të funksionojë sot, në demo-
kraci, as mbi bazën e Statutit të
hartuar në kushtet e monarkisë dhe
as të atij të diktaturës.
Megjithëse Kisha jonë, pas
persekutimit të gjatë komunist u
gjend pa asnjë episkop, pa asnjë
pasuri e pronë dhe me një bazë
materiale thuajse krejtësisht të
shkatërruar, është fakt se sot Kisha
Orthodhokse Autoqefale e Shqi-
përisë është e organizuar sipas tra-
ditave orthodhokse dhe e bashkuar
rreth Kryepiskopit të saj kanonikisht
të zgjedhur, Anastas, fakt ky që
siguron riorganizimin e saj të shpej-
të në të mirë të kombit, siç është
theksuar në mënyrë të përsëritur
edhe në peticionet e besimtarëve
orthodhoksë nga e gjithë Shqipëria.
Orvatjet për largimin e tij synojnë
që ta lënë Kishën Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë si një trup
pa krye. Ato janë në kundërshtim
me frymën demokratike të shtetit
tonë, me normat kombëtare e ndër-
kombëtare të Evropës së Bashkuar
dhe të rendit të ri botëror.
Çdo përpjekje për të penguar
funksionimin normal të Kishës sonë
do të përbënte një fatkeqësi të vërte-
të kombëtare dhe do t’i linte shteg
ndërhyrjes së Kishave të tjera nga
jashtë. Nga ana tjetër, një veprim i
mundshëm negativ i Parlamentit, në
kundërshtim me vullnetin e klerit dhe
besimtarëve orthodhoksë shqiptarë,
do ishte kanonikisht i pavlefshëm.
3. Gjithashtu, kërkojmë që të mi-
ratohet sa më parë ligji për kthimin
e pronave e pasurive edhe Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqi-
përisë, si faktor i domosdoshëm për
ta bërë të pavarur ekonomikisht,
gjë që përbën predispozitë thelbë-
sore për qëndrueshmërinë e auto-
qefalisë.
Nga Kuvendi Kleriko-Laik
i Kishës Orthodhokse
Autoqefale
të Shqipërisë
Durrës, më 21.1.1993
...Megjithëse Presidenti
i Republikës e pranoi filli-
misht, autoritetet shqiptare,
me një sërë veprimesh, madje
edhe me përgatitjen e projekt-
ligjeve, synuan dëbimin e
kryepiskopit të ri. Në një
Asamble Kleriko-Laike të
jashtëzakonshme (Durrës
21.1.1993), orthodhoksët, si
një trup i vetëm, shpallën se
nuk mund të pranojnë një
veprim të tillë. Në vjeshtën e
vitit 1994, me anë të projekt-
kushtetutës u ndërmor largi-
mi i tij përfundimtar, por ky
projekt u hodh poshtë me re-
ferendumin e 6 nëntorit 1994.
Për sa i takon këtij rezultati,
ishte përcaktues fakti se shu-
mica dërrmuese e Orthodho-
ksëve, pavarësisht origjinës,
(shqiptarë, grekë, vllehë,
sllavë), u radhitën të bashkuar
në krah të Kryepiskopit me
përkushtim shpirtëror. Të
parët, orthodhoksët e Korçës,
nisën në mënyrë spontane të
mblidhnin firma për qëndri-
min e kryepiskopit në vend
dhe shembullin e tyre e ndo-
qën orthodhoksë të qyteteve
të tjera, derisa numri i tyre
arriti në 80 000. I njëjtë ishte
edhe qëndrimi i tyre në refe-
rendum...
Marrë nga libri “Ringritja
e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
(1991-2012)
6 NGJALLJA JANAR 2018

Pas 25 vjetësh punë

krijuese, Kryepiskopit
Anastas i jepet
nënshtetësia shqiptare
Përmes një letre të përzemërt përgëzuese,
Shkëlqesia e Tij, z. Ilir Meta, Presidenti i
Republikës së Shqipërisë, më 24 dhjetor 2017
i komunikoi Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit
dhe të Gjithë Shqipërisë, z. Anastas, dhënien
e nënshtetësisë shqiptare me dekretin
presidencial nr. 10700/22.12.2017. Letra iu
dorëzua Kryepiskopit në Qendrën Sinodike të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
nga z. Arben Cici, Drejtor Kabineti i
Institucionit të Presidentit të Republikës së
Shqipërisë. Në letrën e tij, z. President i
referohet veprës së jashtëzakonshme të
Kryepiskopit, “i cili ka kontribuuar me
përkushtim në ringritjen e plotë kanonike dhe
shpirtërore të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë”, si dhe “në fushën e arsimit,
shëndetësisë, mirëqenies sociale, zhvillimit
rural, kulturës dhe mjedisit”, në ruajtjen e Letra e Presidentit, z. Ilir Meta,
harmonisë, tolerancës dhe bashkëjetesës
ndërfetare të popullit shqiptar. dërguar Kryepiskopit Anastas
Kryepiskopi shprehu gëzimin e tij dhe e
falënderoi me gjithë shpirt Presidentin për kë- me rastin e dhënies së shtetësisë shqiptare
të vendim të tij, si dhe për letrën shoqëruese,
duke theksuar se, që nga çasti kur u bë Krye-
piskop i Shqipërisë, ndihet dhe punon si qytetar Tiranë, më 24 dhjetor 2017 Kjo vlerë e pasuri shpirtërore unike, hi-
i përgjegjshëm i vendit. Natyrisht, ky vendim storike dhe kombëtare e popullit tonë është
gëzon më së pari të gjithë orthodhoksët e Shqi- Fortlumturi, trashëguar dhe është ruajtur, kultivuar e për-
përisë, sepse i përgjigjet dëshirës së tyre të cjellë brez pas brezi falë mundit, sakrificës,
gjallë dhe pritjes së drejtë e të gjatë.
Kremtimi i festës së Lindjes së Krishtit më përpjekjeve, përkujdesjes dhe ndjenjës së lartë
jep gëzimin e madh t’Ju uroj nga zemra, Juve të përgjegjësisë e detyrimit të besimit të fortë
dhe të gjithë besimtarëve ortodoksë shqiptarë shpirtëror të udhëheqësve të besimeve fetare
Gëzuar Krishtlindjet! të shqiptarëve.
Uroj që kjo festë e bukur e Krishterimit, e Jam i lumtur të pohoj se Fortlumturia Juaj i
cila mishëron njëkohësisht vlera hyjnore dhe përket pikërisht këtyre udhëheqësve të nde-
njerëzore, të sjellë më shumë shpresë, lumturi ruar të besimeve fetare të popullit shqiptar.
e qetësi, dashuri e besim, harmoni e mirë- Gjatë 25 viteve si Kryepeshkop i Tiranës,
kuptim dhe të forcojë më tej paqen në familje Durrësit dhe të Gjithë Shqipërisë, duke kon-
e në shoqëri, mes njerëzve e mes popujve, si tribuar me përkushtim në ringritjen e plotë
kusht i domosdoshëm i begatisë së shoqërisë kanonike dhe shpirtërore të Kishës Ortodo-
dhe përparimit të njerëzimit. kse Autoqefale të Shqipërisë, në rimëkëmb-
Në këtë ditë të bekuar për besimtarët e jen dhe ngritjen e objekteve të besimit orto-
krishterë dhe për të gjithë shqiptarët, vlerat e doks, në ringjalljen, kultivimin dhe ruajtjen e
tyre të veçanta të besimit, trashëgimia e har- traditës shumëshekullore të besimit ortodoks
monisë dhe tolerancës së shkëlqyer ndër- në Shqipëri dhe në ndërtimin e veprave në
fetare, na bëjnë më të vetëdijshëm e një- fushën e arsimit, shëndetësisë, mirëqenies
kohësisht krenarë për këtë pasuri shpirtë- sociale, zhvillimit rural, kulturës dhe mjedisit
rore e njerëzore dhe rëndësinë e dimensio- në Shqipëri, keni dëshmuar se udhëhiqeni nga
nin e saj të patjetërsueshëm e të pazëvendë- besimi, dashuria, paqja, shpresa dhe mësimet
sueshëm. e veprat e shenjta të Zotit.
JANAR 2018
E kam ndjekur me vëmendje aktivitetin Tuaj
të palodhur ndërkombëtar, vizitat në Vatikan
dhe në vende të shumta të botës, duke i shër-
byer jo vetëm njohjes ndërkombëtare të Kishës
Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë, por veça-
nërisht përhapjes, përtej kufijve të Shqipërisë,
të vlerave e pasurisë së harmonisë, tolerancës
dhe bashkëjetesës ndërfetare të popullit shqip-
tar.
Përkushtimi Juaj shembullor shpirtëror dhe
kontributi gjatë këtyre viteve, është vlerësuar
me të drejtë me titullin “Qytetar Nderi” i qytetit
të Tiranës, Korçës dhe Durrësit dhe me urdhrin
e lartë të Presidentit “Gjergj Kastriot Skënder-
beu” për kontributin e vyer në ringjalljen e
besimit shpirtëror dhe forcimin e mëtejshëm të
harmonisë, tolerancës dhe bashkëjetesës ndër-
fetare të popullit shqiptar.
Çmoj e shpreh mirënjohje, veçanërisht për
ndihmën Tuaj dhe të Kishës Ortodokse Auto-
NGJALLJA
qefale të Shqipërisë ndaj vëllezërve tanë nga
Kosova, gjatë krizës së rëndë humanitare të
vitit 1999.
E vlerësoj lart kujdesin dhe vëmendjen që
keni treguar për arsimimin dhe përgatitjen e
brezit të ri të klerikëve shqiptarë dhe krijimin e
qendrave rinore në qytete e fshatra të ndrysh-
me, duke ruajtur kështu trashëgiminë e çmu-
ar shqiptare të këtij besimi dhe identitetin e tij,
larg influencave, tendencave dhe ndikimeve të
huaja, të padobishme dhe të rrezikshme për
bashkësinë shqiptare ortodokse dhe për vetë
popullin shqiptar.
Fortlumturia Juaj,
Në këtë ditë të bekuar të Krishtlindjeve,
jam shumë i lumtur t’Ju bëj me dije se kam
marrë vendimin, edhe në vijim të vullnetit Tuaj
“…për të vërtetuar lidhjen e pandashme me
vendin që e doni sinqerisht dhe i shërbeni
7
me vetësakrifikim…”, t’Ju jap shtetësinë
shqiptare, nëpërmjet Dekretit të Presidentit
të Republikës së Shqipërisë, Nr. 10700, të
datës 22 dhjetor 2017.
Duke shprehur bindjen time se ky veprim,
jo vetëm përmbush një detyrim institucional,
por është edhe shprehje e mirënjohjes ndaj
Jush dhe aktivitetit e përkushtimit Tuaj shpir-
tëror në Shqipëri, Ju uroj sërish Juve, besim-
tarëve ortodoksë, të krishterë dhe të gjithë
shqiptarëve, të kalojnë Krishtlindje të bukura,
të gëzuara dhe të lumtura dhe lutjet e kësaj
dite të shenjtë të sjellin më shumë paqe, dashu-
ri, harmoni e mirëkuptim jo vetëm mes nesh,
por edhe mes të gjitha kombeve të botës.
Me respekt,
Ilir Meta
8 NGJALLJA
Nga falënderimet e besimtarëve orthodhoksë
drejtuar Presidentit të Republikës
Nga klerikët e Kryepiskopatës së Tiranës
I nderuar Shkëlqesi, z. Ilir Meta, President i Republikës së Shqipërisë,
Me gëzim të madh u informuam nga mediat për dhënien e shtetësisë
shqiptare nga ana Juaj Kryepiskopit, Fortlumturisë së Tij, Imzot Anastasit.
Përveç gëzimit dhe lumturisë që na solli ky lajm i shumëpritur, e
çmojmë aktin tuaj, si dhe vlerësimin tuaj për figurën dhe rolin e Krye-
piskopit Anastas në ringjalljen e besimit dhe ngritjen nga themelet të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë të persekutuar e martirizu-
ar barbarisht nga regjimi i kaluar ateist... Ju jemi mirënjohës dhe Ju falë-
nderojmë nga zemra për këtë akt që është sa i mençur aq edhe burrëror,
i cili Ju tregon një njeri me vlera të larta dhe burrë të vërtetë shteti....
...I nderuar Shkëlqesi, ne klerikë dhe besimtarë të Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë lutemi çdo ditë në shërbesat tona kishtare “Për
Presidentin e Republikës, qeverinë, ushtrinë dhe për gjithë popullin”, si
dhe “Për shpirtrat e atyre që ranë fli për fe dhe për atdhe” dhe kontribu-
ojmë çdo ditë me punën dhe veprat tona për paqen dhe begatinë sociale
të mbarë popullit shqiptar...
Tiranë, më 29.12.2017
Nga besimtarët orthodhoksë të Beratit
I nderuar z. President,
...Në emër të klerikëve dhe të gjithë besimtarëve të qytetit tonë,
shprehim falënderime të përzemërta për dhënien e shtetësisë shqiptare,
Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe Gjithë Shqipërisë, Fortlumturisë
së Tij, Imzot Anastasit, në 26-vjetorin e përpjekjes së vazhdueshme dhe
të pakursyer në ringritjen e Kishës sonë Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë...
Nënshkrimi i këtij dekreti të shumëpritur, në vigjiljen e Lindjes së
Shpëtimtarit tonë Jisu Krisht, solli gëzim të dyfishtë për të gjithë ne be-
simtarët orthodhoksë, sepse, duke u vlerësuar Kryebariu ynë, jemi vle-
rësuar të gjithë ne.
Berat, më 28.12.2017
Nga klerikët e Mitropolisë së Korçës
Shkëlqesia Juaj, ndihemi thellësisht të emocionuar dhe njëkohësisht
të nderuar e të vlerësuar nga veprimi Juaj. Akti Juaj kushtetues, i vle-
rësimit dhe dhënies së nënshtetësisë shqiptare për kreun e Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Fortlumturisë së Tij dhe Krye-
bariut tonë, Imzot Anastasit...
Ky akt, ishte jo vetëm realizim i një drejtësie të munguar, por edhe
një mirënjohje për kontributin e paimagjinueshëm që Kryepiskopi Anastas
JANAR 2018
ka dhënë në ringritjen nga gërmadhat të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë, por edhe për përhapjen e imazhit dhe njohjes së saj në
gjithë botën...
Për të gjitha këto, Shkëlqesia Juaj, Ju falënderojmë në emrin tonë
personal dhe të komunitetit, të cilin baritojmë dhe përfaqësojmë.
Korçë, më 28.12.2017
Nga Mitropolia e Gjirokastrës
...Duke Ju përcjellë ndjenjat e gjithë klerikëve dhe popullit besimtar
Orthodhoks të zonës së Mitropolisë së Hirshme të Gjirokastrës, përmes
kësaj letre, shprehim zyrtarisht falënderimin për vullnetin Tuaj të shpre-
hur në dhënien e nënshtetësisë për Kryebariun tonë, Kryepiskopin e
Tiranës, Durrësit dhe të Gjithë Shqipërisë, Imzot Anastasin....
Fjalët Tuaja të konsideratës së lartë ndaj personit të Kryepiskopit dhe
njëherësh pohimi publik se ende ka shumë hapësirë për rehabilitimin e
mëtejshëm të Kishës Orthodhokse dhe komuniteteve të tjera nga dëmet
e persekutimin ateist, janë mbështetje në përpjekjen tonë të përditshme
për më shumë kontribut në lartësimin shpirtëror të grigjës, por edhe kon-
tribut në mbarëvajtjen e shoqërisë dhe vendit tonë në përgjithësi....
Gjirokastër, më 4.1.2018
Nga Mitropoliti i Apollonisë dhe Fierit, Nikolla
...Ky lajm u prit me shumë gëzim, jo vetëm nga komuniteti ynë
orthodhoks, por nga të gjithë ata që njohin dhe nderojnë kontributin e
Kryepiskopit Anastas në bashkëjetesën harmonike të feve në vendin
tonë, si dhe Ringritjen e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë,
pas regjimit komunist. Dhënia e nënshtetësisë shqiptare Kryepiskopit
Anastas, ishte një akt tepër fisnik dhe i shumëpritur.
...Në emër të klerikëve dhe besimtarëve të Mitropolisë së Apollonisë
dhe Fierit, Ju falënderojmë për dhënien e nënshtetësisë shqiptare
Kryepiskopit tonë Anastas.
Fier, më 28.12.2017
“Përshëndes sot dhënien e nënshtetësisë shqiptare nga
Presidenti i vendit, z. Meta, Kryepiskopit të Shqipërisë, Anastasit,
një njeriu të urtë. Ky është një matës i vlerësimit të veprës së tij
të madhe humanitare dhe të forcimit të mirëbesimit midis popujve
tanë.”
Nikos Kotzias,
Ministër i Jashtëm i Greqisë
JANAR 2018 NGJALLJA
Nga kleri dhe besimtarët e enorisë së kishës
së Shën Nikollës, Mitropolia e Elbasanit
...Vlerësimi Juaj për Kryebariun tonë, është edhe vlerësim për ne
orthodhoksët, që kemi qenë dhe mbetemi një faktor i rëndësishëm, si
për kontributin e vyer që dhanë paraetërit tanë, por edhe yni sot në do-
binë e përparimit e zhvillimit të kombit tonë.
...Ne orthodhoksët lavdërojmë çdo çast Perëndinë, që na e solli Krye-
hirësinë e Tij, i cili na nxori nga pusi i errësirës në dritë, ringjalli besimin,
ringriti Kishën e shkatërruar, e njohu atë duke e bërë të barabartë me si-
motrat e saj në botë dhe lehtësoi vuajtjet e qytetarëve në mbarë vendin
tonë, pa dallim besimi, race e gjuhe.
Elbasan, më 29.12.2017
(Një letër falënderimi për Presidentin u dërgua edhe nga klerikët dhe
besimtarët e enorisë së Shën Athanasit.)
Falënderim nga Lidhja e Intelektualëve
Orthodhoksë të Shqipërisë
I nderuar Shkëlqesia Juaj,
....Ju, me vendimin tuaj, reflektuat tiparet e një burri të vërtetë shteti,
i cili dallon dhe mbështet vlerat e vërteta që ky popull me shumë mund
ka ndërtuar në këto vite mjaft të vështira dhe sfiduese për të dhe, në
mënyrë të veçantë, vendosët në vend dinjitetin e komunitetit tonë ortho-
dhoks duke respektuar vlerat dhe kontributin e këtij komuniteti në zhvilli-
min shoqëror dhe shpirtëror të këtij vendi.
Jemi të bindur që, në vendimin tuaj, jeni udhëhequr në vlerësimin tuaj
jo vetëm duke e konsideruar një detyrim ndaj gjithë besimtarëve ortho-
dhoksë shqiptarë, si dhe shumë intelektualëve e personaliteteve të shquara
të vendit tonë dhe jo vetëm, por në mënyrë të veçantë në lartësinë e
figurës së tij si një personalitet i jashtëzakonshëm, si një mendimtar në
fushën e besimit dhe të teologjisë si dhe një idealist dhe humanist me
reputacion të jashtëzakonshëm ndërkombëtar.
Dt. 28.12.2017
Falënderim nga Lidhja e Grave Orthodhokse
Tiranë, Durrës, Kavajë dhe Shkodër
I nderuar, Shkëlqesia Juaj, z. Ilir Meta, President i Republikës së
Shqipërisë, ju falënderojmë përzemërsisht dhe ju shprehim mirënjohjen
e thellë për veprën tuaj fisnike të dhënies së nënshtetësisë shqiptare
Kryebariut tonë, Anastas. Ky veprim juaji është njohje e punës së tij
historike dhe të mrekullueshme në ringritjen e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë.
Tani, pas 26 vitesh, puna dhe vepra e tij madhështore, durimi dhe
këmbëngulja e dashurisë së tij, na tregoi të gjithëve cili është shqiptari i
vërtetë i këtij vendi. Ai na rriti në besim, përkrah tij kemi përjetuar
dashurinë dhe përkujdesjen për njerëzit në nevojë, vizionin e tij për edu-
kimin e brezit të ri, ofrimin e shërbimeve të shumta sociale dhe fuqizimin
e rolit të gruas në Kishë e shoqëri.
9
Falënderim nga Kolegji Universitar “Logos”
...Nën dritën e... miratimit të nënshtetësisë shqiptare për Kryepisko-
pin e Kishës Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, Prof. Dr. Anastas
Janullatos, shprehim konsideratën tonë të veçantë për këtë akt thellësisht
demokratik dhe në përputhje të plotë me interesat e popullit shqiptar...
I nderuar z. President,
Vendimi Juaj për dhënien e nënshtetësisë shqiptare Prof. Dr. Anastasit
na jep kënaqësi dhe besim të plotë se vendi ynë po udhëhiqet nga Ju
duke u mbështetur në vlerat e shquara në interes të popullit shqiptar dhe
në parimet e larta të demokracisë. Për këtë Ju jemi shumë mirënjohës
dhe Ju falënderojmë me shumë respekt.
Falënderim nga Qendra Mjekësore Diagnostike
Orthodhokse “Ungjillëzimi”, Tiranë
Ne, personeli i Qendrës Orthodhokse Diagnostike “Ungjillëzimi”,...
ju drejtohemi me këtë letër falënderimi ku bashkojmë mirënjohjen tonë
me atë të popullit shqiptar...
Ishte një gjë shumë e lartë nga ana Juaj, kur sapo morët detyrën shu-
më të nderuar të Presidentit të Shqipërisë të shikoni përpara për përparimin
e vendit, por kthyet kokën edhe prapa për punët e pakryera... dhe punë
e pakryer prej 25 vjetësh ishte dhënia e shtetësisë Kryepiskopit Anastas,
që punoi kaq shumë për ringjalljen e Orthodhoksisë në Shqipëri, ndërtimin
jo vetëm të shumë kishave dhe rikonstruksionit të shumë të tjerave, por
dhe të përkujdesjes së përhershme për harmoninë fetare në Shqipëri, pa
përmendur këtu ndërtimin e institucioneve arsimore, mjekësore etj....
Nuk përmendim konkretisht veprat e Kryepiskopit, kishat, shkollat
institucionet shëndetësore e sociale. Njëra prej tyre, ku punojmë edhe ne
(Qendra Orthodhokse Diagnostike “Ungjillëzimi”), u ndërtua plotësisht
nga Kryepiskopi.... Në të zhvillohet prej shumë vitesh një aktivitet i madh
filantropik në emër të jetës dhe shëndetit për lehtësimin e dhembjes dhe
shërimin e sëmundjeve pavarësisht bindjeve dhe përkatësisë fetare...
Falënderim nga Rinia Orthodhokse “Bijtë e Dritës”,
Tiranë
...Ne të rinjtë orthodhoksë shprehim mirënjohjen tonë të thellë dhe ju
falënderojmë përzemërsisht për këtë veprim të urtë dhe të guximshëm.
Dhënia e nënshtetësisë shqiptare për Kryepiskopin Anastas është
vlerësim që ju i bëni atij si misionar i dashurisë pa kushte për njeriun dhe
në veçanti për vendin tonë....
Vlerësojmë gjithmonë nxitjen e tij që të mos largohemi nga Shqipëria
dhe të punojmë që vendi ynë të lulëzojë. Kjo është njëkohësisht edhe
sfidë për ne, por akti juaj i drejtësisë dhe i së vërtetës, Shkëlqesia Juaj,
z. President, na jep guxim dhe shpresë, që ne si të rinj të motivohemi dhe
ta shohim të ardhmen tonë dhe të vendit tonë plot dritë dhe përparim, që
edhe ne të renditemi përkrah vendeve të zhvilluara të Evropës dhe të
krenohemi për vlerat dhe kulturën që përcjellin Shqipëria dhe shqiptarët...
Falënderim nga Lidhja e Rinisë Orthodhokse, Korçë
Me lajmin e gëzueshëm të Krishtlindjes, u prit nga të rinjtë orthodho-
ksë të Mitropolisë së Shenjtë të Korçës edhe dhënia e nënshtetësisë
shqiptare nga ana Juaj, Kryepiskopit të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë, Fortlumturisë së Tij, Anastasit.
Një vendim i vonuar, por që edhe në këto momente mbush me gëzim
dhe me mirënjohje zemrat tona, Shkëlqesi, për vendimin historik që morët...
Duke Ju falënderuar, lusim Perëndinë që t’Ju japë me plotësi bekimet e Tij.
10 NGJALLJA JANAR 2018

Në kuadrin e Vitit Jubilar të Gjergj Kastriotit

Aktet e Hilandarit dhe familja e Gjergj Kastriotit

Këto janë disa fragmente
nga “Studime për epokën e
Skënderbeut”, i K. Frashërit,
botuar në “Ngjallja”, para 20
vjetësh. Dokumente që tregojnë
lidhjet e ngushta me besimin
orthodhoks të familjes Kastrioti.
Madhështia e luftës që udhë-
hoqi Gjergj Kastrioti - Skënderbeu
për një çerek shekulli kundër inva-
zorëve osmanë dhe dashuria e pa-
kufishme që ai tregoi për lirinë, e
atdheun deri në fund të jetës së tij,
e bën të domosdoshme të sqarohet
më mirë edhe periudha e parë e je-
tës dhe e veprimtarisë së tij, që shkon
deri në nëntor të vitit 1443, kur heroi
ynë kombëtar, në moshën 38 vjeça-
re, u vu në krye të kryengritjes çli-
rimtare.
Mundësi për të sqaruar deri në
njëfarë shkalle disa momente të
kësaj periudhe ende të errët na ja-
pin dy akte të shkruara serbisht me
germa cirilike, zbuluar në arkivin e
manastirit serbo-orthodhoks të Hi-
landarit, një nga manastiret e shu-
mta që ndodhen në Malin e Shenjtë,
në juglindje të Selanikut. Janë do-
kumentet më të vjetra që përmendin
emrin e Gjergj Kastriotit, të zbu-
luara qysh më 1848 nga mediavisti
rus V. Grigoroviç, të cilat janë bo-
tuar disa herë nga S. Novakoviç më
1912, V. Karablev më 1915, V. Ma-
shin më 1940, J. Radoniç më 1942.
Megjithëse janë të njohura, nuk
është bërë ende një shfrytëzim i
thelluar dhe një zbërthim i kujdes-
shëm i përmbajtjes së tyre.
Akti i parë është një akt-legim i
lëshuar nga Gjon Kastrioti në emrin
e tij dhe të katër djemve të vet, në
favor të manastirit të Hilandarit.
Dokumenti mban brenda në tekst
shënimin, se “akti u shkrua në vitin
6934”. Sipas kalendarit bizantin, viti
i takon periudhës nga 1 shtator
1425 deri në 31 gusht 1426. Studiu-
esit anojnë më shumë për vitin
1426. Akti është i pajisur me vulën
e Gjon Kastriotit. Në këtë akt, Gjoni
shkruan: “unë mëkatari dhe i pa-
merituari, Gjon Kastrioti, me djemtë
e mi Stanishin, Reposhin, Kosta-
ndinin dhe Gjergjin..., pasi u këshi-
lluam, i dhuruam manastirit të she-
njtë, sipas fuqisë sonë, fshatin Ra-
dostushë me Kishën e Shën Marisë
së papërlyer, që është në atë fshat,
si dhe fshatin Trebisht...”. Pastaj,
në akt Gjon Kastrioti thotë se me
këtë dhurim ai dhe djemtë e tij hiq-
nin dorë nga të gjitha të drejtat që
gëzonin deri atëherë mbi këto dy
fshatra, duke ia lënë këto të drejta
manastirit të Hilandarit...
Akti i dytë është pa datë. Ai
është një akt-shitjeje, me të cilin
igumeni i manastirit, hieromonaku
Athanas, në emrin e këshillit të
murgjve të Hilandarit, i shet Gjon
Kastriotit dhe tre (jo katër) djemve
të tij pirgun e Shën Gjergjit, së ba-
shku me disa prona të kësaj kulle.
Dokumenti është i pajisur me një
vulë prej dylli. Në akt thuhet se
“Gjon Kastrioti... shfaqi dëshirën të
blejë pirgun e Shën Gjergjit për vete
dhe për djemtë e tij, zotin Reposh,
zotin Kostandin dhe zotin Gjergj, së
bashku me vreshtat, ullinjtë dhe të
gjitha ato që i përkasin pirgut dhe me
katër adelfate, që t’i zotërojnë zoti
Gjon, zoti Reposh, zoti Kostandin e
zoti Gjergj. Në rast se ndonjëri prej
tyre largohet nga kjo botë, t’i me-
rret adelfati prej manastirit. Dhe kur
të largohen (nga kjo botë) të katër
personat e sipërshënuar, pirgu do
t’i kthehet përsëri manastirit dhe në
librin e të vdekurve emri i tyre të
përkujtohet derisa të ekzistojë Hi-
landari. Për të gjitha këto, Gjoni së
bashku me tre djemtë e tij i dhurojnë
manastirit 60 florinj”. Pasi shënon
këtë dëshirë të Gjon Kastriotit, hiero-
monaku Athanas shton se “Për të
gjitha këto ne biseduam së bashku
dhe, me qëllim që të shtojmë sipas
zakonit, të ardhurat e manastirit dhe
për hir të dashurisë që kemi për ta
e për afrimin e zotërinjve (të lartpër-
mendur) te manastiri i shenjtë, dëshi-
rën e tyre ne e pranojmë dhe e be-
kojmë, prandaj e nënshkruajmë si-
pas mënyrës së sipërshënuar...”.
Analiza e kujdesshme e brendi-
së së këtyre dy akteve nxjerr para
nesh njoftime dhe deduksione mjaft
të rëndësishme në lidhje me mjedi-
sin politik, social e familjar ku u rrit
dhe u edukua Gjergj Kastrioti -
Skënderbeu.
Varri... i Reposh Kastriotit, i cili,
sipas përshkrimit që na jep V. Pet-
koviçi, ndodhet brenda në katedra-
len e Hilandarit, në narteks, poshtë

Shërbesë përkujtimore për Gjergj Kastriotin

Me rastin e 550-vjetorit të Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit,

Skënderbeut, dhe Vitit Jubilar të shpallur me këtë rast, më 21 janar
2018, në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”, në Tiranë, në fund të Liturgji-
së Hyjnore, u krye një Shërbesë Përshpirtjeje. Ajo u drejtua nga
Kryepiskopi Anastas, i cili foli edhe për figurën dhe veprën e tij madho-
re dhe të paharruar, i ndihmuar nga Mitropoliti i Amantias, Nathanaili
dhe Episkopi i Bylisit, Asti, si dhe nga klerikë të Kryepiskopatës.
Në Liturgjinë Hyjnore të së dielës, 14 janar, në Katedralen e
Shën Gjergjit, Fier, me rastin e 550-vjetorit (17 janar 1468), të jetë-
ndërrimit të Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit, u bë Shërbesa
e Përkujtimores së tij.
I përjetshëm qoftë kujtimi i tij. Perëndia le ta prehë atje ku prehen
të drejtët!
JANAR 2018
në murin verior, në një kamare (ni-
she) të gjerë, gjysmësferike, faqet
e së cilës janë të pikturuara me su-
bjekte kishtare. Nën pikturat gjen-
det një mbishkrim, që tregon se në
atë varr pushon Reposhi me titull
“Dux Illyricus” - dukë ilir, domethë-
në dukë shqiptar. Viti i vdekjes
është shënuar 1431. Duke u mbë-
shtetur te një dokument (në dorë-
shkrim) i muzeut të Rumjancevit në
Moskë, që ka botuar L. Stojanoviç,
ku shënohet se Reposh Kastrioti
ka vdekur më 25 korrik (pa përme-
ndur vitin), V. Petkoviçi i bashkon
me të drejtë këto dy data dhe thotë
se Reposhi vdiq në Hilandar më 25
korrik 1431 (f. 197). Por, mbishkrimi
me titull “dux illyricus” na jep në
dorë një element tjetër të rëndësi-
shëm, se Reposhi nuk duhet të ketë
vdekur si murg (“frate”, siç thotë
Gj. Muzaka), sepse një nga kushtet
themelore të jetës murgërore ka
qenë heqja dorë e kallogjerit (mur-
gut) nga të gjithë titujt zyrtarë e fis-
Manastiri i Hilandarit në Malin e Shenjtë, me të cilin kishte lidhje
të ngushta familja Kastrioti dhe ku prehet një vëlla i Gjergj Kastriotit.
nikë. Mbishkrimi na lë të kuptoj-
më se Reposhi vdiq si fisnik me ti-
tullin “Dukë”. Këtë mendim na e
përforcon njoftimi tjetër që na jep
V. Petkoviçi se pirgu i Shën Gjergjit
quhet në rrethin e Hilandarit edhe
“Pirgu shqiptar” (Arbanashki pirg).
Ky emër i dytë ka rrjedhur, pady-
shim, ngaqë në atë kullë do të kenë
banuar për disa kohë reparte të ar-
matosura shqiptare. Ndryshe, blerja
e Pirgut nuk do të kishte kuptim.
Mund të nxirret, pra, përfundimi se
Reposhi ka qenë në Hilandar deri-
sa vdiq, jo si murg, por si koma-
ndant me titullin dukë i reparteve
NGJALLJA
shqiptare që mbronin pirgun e Shën
Gjergjit...
Interesin e manastirit nuk është
vështirë ta zbulojmë. Pirgu i Shën
Gjergjit ndodhet jo vetëm në afërsi
të Hilandarit, por edhe të Selani-
kut, pra, në zonën ku parashiheshin
përleshje të armatosura midis
Turqisë dhe Venedikut. Këshilli i
murgjve kishte interes që pirgu i
tyre të mos binte as në dorën e my-
slimanëve, as në dorën e ndonjë
zoti të pavarur feudal.
***
Emri i Gjergj Kastriotit përme-
ndet edhe në aktin e dytë të Hila-
ndarit, ku, siç u vu re, mungon emri
i Stanishit. Ky fakt ka një rëndësi
të dorës së parë për çështjen që
trajtojmë. Përse mungon emri i
Stanishit? Sigurisht, nuk ka vdekur,
sepse ai përmendet në aktin tjetër
të Hilandarit, që duhet të jetë i së
njëjtës kohë; më tepër akoma
sepse, sipas burimeve të tjera do-
kumentare, ai jetonte në vitin 1445
(J. Radoniç, 12). Historianët, në
përgjithësi, mungesën e emrit të
Stanishit e shpjegojnë me tezën se
akti i dytë i Hilandarit është reda-
ktuar pas vitit 1426, në një kohë
kur ai, Stanishi, duhet të ketë shku-
ar si peng ose si vasal te sulltani.
Në fakt ekziston një letër, që senati
i Venedikut i drejton, më 7 gusht
1428, Gjon Kastriotit, të cilën nuk
e njohim integralisht, por vetëm
nga një përmbledhje që ka botuar
N. Jorga (f. 474-476) dhe ribotuar
J. Radoniç (f. 4) e Fan Noli (f. 111-
112). Nga letra del se një djalë i
Gjonit, të cilit nuk i thuhet emri,
është bërë “turk e mysliman”, do-
methënë ka hyrë në shërbim të su-
lltanit dhe, siç pretendon Gjoni, ka
urdhër nga sulltani që të sulmojë jo
vetëm vendet e Venedikut, por edhe
tokat e të atit; prandaj, vazhdon
Gjoni, meqenëse i biri nuk e dëgjon
atë, por shkon pas urdhrave të
sulltanit, senati, siç kuptohet nga
dokumenti, nuk u beson këtyre ju-
stifikimeve dhe i përgjigjet Gjonit
se republika mendon që i ati, sido-
qoftë, mund t’i japë urdhër birit të
vet të mos luftojë krahas osmanëve
ose, të paktën, të mos sulmojë zotë-
rimet e Venedikut. Studiuesit, që
nga N. Jorga, L. Thaloci, K. Jire-
çeku dhe deri te A. Gegaj e F. Noli,
mendojnë se djali i Gjon Kastriotit,
që është bërë “turk e mysliman” dhe
në vitin 1428 luftonte në anën e
sulltanit, ishte Gjergj Kastrioti. Por,
ky është një supozim pa ndonjë
mbështetje.
Fakti që emri i Stanishit figuron
në njërin akt dhe mungon në tjetrin
akt të së njëjtës kohë, mund të na e
sqarojë vetë natyra juridike-politike
e veprimeve që ato përfaqësojnë.
Dokumenti i parë, që e përmban
edhe emrin e Stanishit, është një
fakt-legim. Manastiri nuk ka arsye
të refuzojë një “dhuratë” që i jepet
nga kushdo qoftë, pa asnjë interes,
siç është shprehur në dokument.
Krejt ndryshe ndodh me aktin e
dytë të Hilandarit - me akt-shitjen
e pirgut të Shën Gjergjit. Kanonet
kishtare nuk e lejonin manastirin
t’ua shiste pronat e veta, (sidomos
kur këto ndodheshin pranë tij),
institucioneve ose personave të be-
simit kundërshtar, qofshin mysli-
manë, ose katolikë. Pra, emri i Sta-
nishit nuk figuron në aktin e shitjes
së pirgut, sepse ai nuk ishte i kri-
shterë, kurse prania e tij në akt-
legimin e Gjon Kastriotit nuk e
përjashton aspak mundësinë që ai
të ishte mysliman. Ky diskutim për
Stani-shin na jep në dorë një ele-
ment të rëndësishëm për Skënder-
beun: prania e emrit të tij në të dyja
aktet e Hilandarit tregon se në vitin
1426 ai nuk konsiderohej nga kë-
shilli i murgjve të manastirit si
Stanishi, domethënë si një feudal
osman...
11
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
SHKURT 2018
2 E Premte † Paraqitja e Zotit
Jisu Krisht në Tempull. (Ipa-
pandia) (Hahen të gjitha)
3 E Shtunë † Simeon Hyjpritësi.
Pr/sha Ana. Nikolla i Japonisë.
Dësh. Vlashi, bariu.
4 E DIEL † E PLANGPRISHËSIT.
Osh. Isidor Pilusioti. Osh. Jasimi.
10 E Shtunë † E Shpirtrave.
Hierod. Harallambi etj. Osh.
Zinoni. Ana Suedezja.
11 E DIEL † TË LIDHURIT
E MISHIT (Gjykimi i Fundit).
Hierod. Vlashi.
17 E Shtunë † Dëshm. Theo-
dhor Tironi. Mbretërit, Markiani
e Pulkeria. (Hahet bulmet e peshk)
18 E DIEL † TË LIDHURIT
E DJATHIT (Falja e Kreshmimi).
Leoni i Romës. (Hahet bulmet e peshk)
21 E Mërkurë † Osh. Timotheu.
Efstathi i Antiokisë. Maksimiani
i Ravenës.
23 E Premte † Hierod. Polikarpi.
Shën Gorgonia. Dësh. Sereni.
(I e Akathistit)
24 E Shtunë † Mrekullia e grurit
nga Sh. Theodhori. Gjetja I & II
e kokës J. Pagëzorit.
25 E DIEL † I KRESHMËS
(E Orthodhoksisë). Tarasi i Kon/
pojës. Hierod. Rigjini.
28 E Mërkurë † Ap. Evuli, Nim-
fai nga të 70-t. Omol. Vasili. (Osh.
Kasiani, 29 shkurt).
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues:
Kryepiskopi Anastas
Del nën kujdesin
e Këshillit Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Qendra Sinodike,
Bulevardi “Dëshmorët e Kombit”,
Nr. 5, Tiranë
Tel: +355 4 2257261/2;
Fax: +355 4 2257263
Shtypur
në shtypshkronjën “Ngjallja”
12 NGJALLJA JANAR 2018

Ndihma për të përmbyturit

Pas përmbytjeve, në ditët e para të dhjetorit, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë, me iniciativën dhe mbështetjen e Kryepiskopit
Anastas, u bëri thirrje gjithë besimtarëve të saj në gjithë vendin për të
mbledhur ndihma për familjet e përmbytura në rrethin e Fierit. Me këto
ndihma u ble bazë ushqimore për bagëtitë. U siguruan 300 dengje
jonxhë, 100 dengje kashtë misri, 40 kv misër dhe 40 kv hime, të cilat
u ndanë te banorët e fshatit Darzezë. Nisma u krye në bashkëpunim
me Bashkinë, Fier dhe njësisë administrative, Dërmënas. I pranishëm
në ndarjen e këtyre ndihmave ishte dhe Mitropoliti i Apollonisë dhe
Fierit, Imzot Nikolla.

Ndihma të mbledhura nga të rinjtë orthodhoksë

për njerëz në nevojë
Njeriu e kupton fuqinë dhe
potencialin e tij kur ofron dhe
ofrohet për të tjerët. Ofrimi i asaj
që kemi dhe i asaj që jemi ishte
gëzimi më i madh që morëm këtë
Krishtlindje. Përgatitja për të
kremten na frymëzoi të ofrojmë
dashuri dhe përkujdesje për nje-
rëzit në nevojë.
Nga grupi i të rinjve të Tiranës
u përgatitën 300 kartolina për
personat që janë në burg dhe u
blenë 180 dhurata simbolike me
të ardhurat e përfituara nga shitja
e punimeve artizanale që u për-
gatitën gjatë kësaj periudhe. Ka-
tër grupe të rinjsh zhvilluan vizita
baritore, kolendra dhe përcollën
mesazhin e Ardhjes së Shpëtimtarit
te gratë në burg, te burrat në para-
burgim dhe te dy azilet shtetërore
në Tiranë.
Përveç këtyre, Rinia Ortho-
dhokse “Bij të Dritës”, Tiranë,
ndërmori nismën “Dashuria ve-
pron”, e cila konsistoi në grumbu-
llimin e të ardhurave dhe ushqi-
meve për mensat e familjet në
nevojë. Kjo nismë siguroi pako
për 20 fëmijë jetimë dhe ushqime
për mensën e të varfërve në Tiranë
dhe mensën “Shën Nektari” në
Gramsh.
Gjithashtu, u realizua me su-
kses nisma e të rinjve mbi 25 vjeç:
“Krishti lindi në Grazhd”. Qëllimi i
saj ishte të zbulojmë grazhdin e
varfër, të munduar, të uritur e të
ftohte të Krishtit dhe të kujdesemi
sadopak ta mbushim me dashuri
dhe ngrohtësi. Të rinjtë siguruan
së bashku pará, ushqime, veshje
e ilaçe për familje në nevojë.
Disa familjeve me të sëmurë iu
ofrua edhe një shumë modeste
monetare nga fondi i mbledhur. Te
rinjtë trokitën në çdo familje dhe
së bashku me ofrimet kënduan
kolendrat dhe çuan në to atmosfe-
rën e gëzueshme të festës, fjalë te
ngrohta dhe inkurajuese, si dhe
lutje.
Jemi të sigurt se nisma të tjera
të ngjashme të të rinjve orthodho-
ksë do të vazhdojnë edhe më tej.

Aktivitet me gratë e Mitropolisë

së Apollonisë dhe Fierit
Me bekimin e Mitropolitit të Apollonisë dhe Fierit, Imzot Nikollës, u
zhvillua më 26 dhjetor një takim me grupet e grave të Fierit, Libofshës,
Semanit, Pojanit, Daullasit, Metanit dhe Sheqishtes.
Liturgjia Hyjnore u krye në kishën e Shën Gjergjit, në Libofshë, nga
atë Rafael Rredhi.
Më pas u zhvillua një program festiv.
Ingrida Bida