M E M O R I VA

R E G V M,
B A N O R U M,
R EGNOR V M
DALMATIA, CROATIÆ,
SCLAVONIÆ,
I N CHO AT A

Ab Origine fua,& vfq;ad

præſentem Annum
... M. D.C. L. II. A.J.,
*::: 7D AᎬ 7D Ꮴ 0 ?Ꭲ A
A V C T OR E
‫السلمية‬
.ſ 2 . .

GEORGIO R A T T KAY,
DE NAGY THABOR,
Lectore & Canonico Zagrabienſe».
గ్రాయైgQయో యైనా •

Ô IE5\@\CAE AVSTRIÆ,
Ex Officimâ Typographicâ Matthæi @merouü,Sac. Ge£ Maieftatir
Typographi Aulici, im 4ulâ Colomienfi, 4mmo 1 652.
 詹

G. Subaeuſ, aſ trkAſ
|-
·||
||冒冒|·
\\!

-er
|
A
//
=====

|
*， ！
 * *

Q UI A R T O,
- A POST O LICO,
Vngariæ, Dalmatiæ, Croatiae,
Sclauoniæ, Ramæ,Seruiæ, Bulgariæ, '
- Lodomeriæ, Galliciæ,&c.

^^á 瀏 Rºnderoſa me ајат они/bi/non -

Š immeritò miraberis, REx Apoftolice,

$%af nempè, qui o biflorià feribere prefament,
££££&- %egio nomini Tuo confecràre non eru
కళెక్టు beftensinpublicumprodire attentauerim:
quoniäm mulla/ublimior inter Sæculi poteflater Imperatorijr
fceptris gloria, mulla penè fèriptio afferioribus difficultatibus
velutiperpetuùffimis, aut,peracutis rupium cru/tis implexa ,
magir. Scilicet quid rara prudentiæ &- elegantis diélionis
• * miflio, cùmprima hiftorici virtus prudentiafft, eleganti veri
---,

* *- tati inmixa, & nemofibi Hifloriam effe/cribendamintelligere

debeat, quem momætar &>longa rerum experientia docuerunt.
„ . . Et quidem haud ignoro in omni hoc opere ambulare me per u„,.
dolo/or cineribus inſepultos igner ; attamèn quòd/cripſerim,
pneter impellentem genium, majorumjudicioatj authoritati,
- 2* * * - qut
 E P I S T O L A
qui jubere poterant, obaudiredebui; quòd Regii verò pedibus
Tui pro/fermere voluerim, Alexander Mácedo impulit, qui
terrarum orbe vitforjr parto, moriem interrogatus , cui
vafijßimum hoc Imperij corpus poß ultima fata relinqueret;
non felicißimo, non ditjßimo, /ed dignißimo, generore dixit, º:

annulumj mon Arrideo fratri,/ed Perdiccæ tradidit, quid

optimo cuiífaciuñidum verbo fimül «» exemplo po/leritati
confignans. Supervacaneum porro Te dignifimum e/2_
demonftrare velle , cenfeo ; cùm vel /ola monimu maie/las
omnem /ibi honorem venerationemj impendi velit ; nec
quicquam /it , quod Regum Augu/tali amplitudini/atis effè ,
poſe videatur. Sed preterquam quod digniſſimus ſir, cui
etiam aptiùs conuenientiuj pneteritorum Illyrij Regum ,
vілт gºſlaž con/ecrem , , quàm optimo eorum $ucceffori?

Cui Pro-Regum, allorumſ praeclarorum Heroum merita ,

plerorumſ ſanguine ſuo teſtata, referam? quorum poſteritas,
mom degeneri maiorum /uorum æmulatione , Tibi R E G I
anteriorum Heredi auitam fidelitatem commendat. Cui
Principum decora ac heroica militum faífa, quâm bellatorum
Principi potiùs debentur ? Cui demùm aut piorum ,
'Regum virtutes æmulandas , aut improborum vitia dete.
/ianda repre/entare magir decebat, quâm Regi Sanfforum ,
J\(epoti, ac filio Regis Pietate Regna gubernantú , &.
Iu/litiâ Scelera vindicanti ? Porrò quemadmodùm ,
dignißimum ac congruentûmum fuerat , Librum hunc
'Regio nomini Tuo confecrari, ita Tu vicifîim eumdem ,
a me Iure/ibi vendicare potents ; cùm &> juxta confilium ,
Catonis, temporis haífemür impem/i rationem reddendam ,
&> juxta Diuinum præceptum Regi meo veíligal, gentis
\ meæ nomine pendendum effe intelligerer.
2uarè mom hæc ideò Tibi /cripta putes , R Ex
optime, quafi docere, qualia effe debeas , velim; cùm »
hoc
:

D E D ICA TO RIA.
hoc inter æqualer me/£io periculi , am audaciæ maioris, in »
'Principe verò/ perbum, im militiæ Ducefatuum videatur.
Bonor tamen Principer, Virorque bello aut togâ claror,
tanquim in /peculo poleritati profecíandor proponere ,
vtilitatis habet plurimüm , , arrogantiæ &- audaciæ mihil.
Atque hoc matutinæ Tuæ ætati congruum qudm optimè
videtur , vt in pretio/0 præfenti Tüò otio, &• mentem ,
eruditâ leífione imbuas , &> morer clarjßimorum virtute ,
Maiorum vitae ac Inßitutis conformer , &- amimum Mar
tialibus exempla accendas. Cæterùm ego, cum &> aetatem
iäm /uperiorem , , atque aliquem rerum vfum adeffe mihi
intelligerem, mec inferiorem multò fortaßis dignitati operis
eruditionem , aßiduâ leífione, ac improbo penè fludio mihi
comparauiffem, meque sic tamèn ab aduerfariorum impetu
fatis те титitит opinarer ; Tui Zčegij momimis vmbonem
in proteflionem adlegi , illudj vnum /olatij loco repo/ìi, vt
cùm magni illi, Cicero, $alu/fius, Tacitu, Liuius, Seneca ,
calamor repererint morofiorer, mihi multù paffuum millibus
infrâ illor incedenti, meliora mom effe fferanda , /atij mihi
ad laudem exjlimabam , , vel luminis horum vmbram ,
attigiſſe . -

%Iüverò REx Apoftolice , cùm in omni hoc

opere Inclytæ huiur gentis Illyricæ Heröer Augu/ij/îmis
%Tüir Maioribus,vtilfimor, fidelißimorj legerit, eorumverò
J\(epoter, ac me quo4 interip/or $imiler quotidiè experierit
Ipfe,vniuerfor ju/litiâ atjclementiâ protegere haud intermit
tas,momentis Senecae benè memor: Illiu demum magnitudi Lib.clerh,1. da
nem/tabilem fundatamá e/e quem omnes tâm/uprà Se e/é,
quàm pro/e/éiunt, cuius4curam excubare pro Salute /ingulo
rum, atáuevniuerforumquotidiè experiumtur.
* .

A 3 IL
 kFXxxxxx xಕೆ
RX4.8%. º

İLLVsfēissi Mis
9D O MINIS, DOMINIS

§ I C O L A O,
COMITI PERPETUO
â Z R I N I O,
Regnorum Dalmatiæ, Croatiæ & Sclauoniæ
B A N O,
Confiniorum eiufdemRegni Sclauoniæ Colapianorum ,
Supremo, & PraefidijLegrad,totiufú, Infula Murakóz
H AE R E D I T A R I O C A P I T A N E O,
COM ITATVVM SZ A LADI E NSIS, & SIM IGI E N S IS
COM I TI Su PR E M O,
S A c: C Æs: R E G I Æ q; MAI E STATIs CuB i cu LAR I o,
C O N S I L I A R 1 o,
SV PR EMO.VI GILLARVM PRÄE FECT O, & AGAZONuM REGALIUM
I N H U N G A R I A M A G I S T R O, &c.

Ac

Ε. Ε ΤΚ Ο,
ΟΜΙΤΙ ΡΕR ΡΕΤVΟ
â Z R I N I O,
SAC: CAES: REGIAE4: MA I EST :
C V BIC V LA RIO, CO N'S IL I A R I O,
A C E I VS DEM PR AE SI DI I S IL B E R GE N S IS ac S LL IV N
- с А в I т А N в o,8с.
Iftoricum de rebus Iliyricis Opus,
Drafcouicio Pro-Regiâ me deftinatum,Tibi
Pro-Rex Illuftriffimë Superi _annuerunt ; .
淡 è voto coeli dignitatem accepiſti, honos ipſi
£$£& debitus vt feqüatur, æquum eft: nempè &
Gentilium more quodaræ vni fàcrificandum deftinabatur,
nefas
 DED I CAT ORIA.
nefas alteri admouere ducebatur. Quàm opportunè porrò
Pro-Rex eximie, rerum noftrarum ruinis , quas amiffo
magno Drafcouicio formidabamus, velut alter Atlas pru
defitiæ bellicique roboris humeris grauatam patriam fuc
colans,fucceffifti. Succeffifti yerè armata Pallas,nèc magis
in Pro-Regià dignitate, quanin amore literarum, in voto
juuandæ órnandæque pátriæ, in munifico erga mc animo.
Non tangohic inuiéta armaTua quæ liberiftc meus fuislo
cis Orbi vniuerfo luculentèr palàm dabit ; literarum certè
ac hiftoriarum præcipuè ftudium, quo cupidè flagras, non
in eo folùm declaras, quòd reconditum quoddam elegan
tiffimarum eruditionum fcrinium habearis, fèd præfertim,
quòdaliorum vtilitati & ipfe eruditè memoranida fcribas. -
Vt æmulus fieres magnorum, vt ambi-dextèr euaderes, &:
| in hoc magnisfucceffiftis par enim decus ad vtrumque ».
i inflammafi arbitrâris; neque tantùm nocumenti afférre » .
inermem fàpicntiam , quahtùm infipientem armaturam ,
putas; denique omnem quidem ætatem frenuos habere
milites,nifi otio planè marcefcant homines,at non omnem, '
imò nec fæpè mültas fapientiam proferre intelligis. Paucos
antiquitas Cæfari fimiles numerabat, qui vtrãTaude præ
ftaret magìs,& an laureatæ Mineruæ, an armatæ Palladi,an
Marti, anApollini plùs glpriæ contulerit, dubium pofte
ris reliquit. Sanè qui bellicæ gloriæ, præftantiàm &
amorefin literarum cóniunxiffent, eorum penè omnium,
Græca vetuftas numerum concludit in Alcibiade, Themi.
ſtocle, Demoſthene, Hierone, Ageſilao, Conone, Niocle:
Latina verò in Cicerone, M. Catone, Cn. Pompeio, M. An.
tonio, Iulio Cæfare, Augufto , & paucis adniodùm alijs.
Paucos omninò & tcmpóranoftra hórunt; at quemadmo
dum nobis habere paucos dcdecQri cft, ità tibi intrà pau
cos numerari gloria cedit. .. Quarè cüm Liber ifte meús &
eruditionis qüidpiam redolere videatur, & bellicas Hero
um virtutes éxprimat; tibi Martialis ingenij Principi, tibi
Heroi fàpientèrarmato debebatur 5 & illum patroċinium
quærere confèntaneum argumcnto decuit. * -

Nec difpari multùm Tibi IllusTRissiME PETR E

debctur ratione, qui Illuftriffimum tuum fratrem vt ætate
fequeris, ità virtutum aćtionibus comitaris; par enìm
penè tibiin armis alacritas, in literarum ftudio diligentia,
in amicos amor, in hoftcs bcnignitas, in cunctos
- VID2=
i
 ΕΡΙSΤ Ο Ι Α ΙΟΕ D ΙΟΑΤ.
vrbanitas: vicina quoque ingenij viuacitas , mcmoriæ
tenacitas,judicij firmitás : cunétas demùm corporis ani
mique Veftrum vtriufque dotes, quorumlibet etiam ge
neroforum dixerim cotes. Verè Gemini eftis, nec pròpè
parcm habetis ; quarè Veftra hæc in tuto laus manet.
Par mobile Fratrum ,
Sed nec literis minùs opis tuliffe cenfèris aliorum la
borcs liberali munificentiâ promouendo, quantùm ille »
fcribcndo propria. eam inter linguam ac mianum naturæ
cognationem à maioribus accepimus, ità vtriuſque munc
ra mutuâ quafi confpiratione confènrire, vt quemadmo
dùm linguââ nonnullis appellatur ingenijmafius, ità ma
nus totiüs corporis linguâ cenfeatur: ex quò faétum cxi
In Hexam.
ftimem,vt nofiingeniösè minüs Ambrofius linguam di
lib. 6. cap.9 xerit cdentis manüm, quam Artemidorus manum nuncu
pauerit fermoncm quendam mentis ac tacitæ voluntatis
Lib. ш. сар,
44, interpretem. Qudd manus linguæ, hoc Tu mihi es Co
Μ E s IL L u s T R 1 s s I M E , nam præter mutuam noftri
fànguinis.quam natura dedit cognationem, adeò mihi in
hoç literali exercitio cognatus effe voluifti, vt ferè linguâ
mutus hæfiffem, nifi majus tua difertum feciffet,maiorque
jäm liberalis tuæ dexteræ cloquentia , quàm oris mei fa
cundia habeatur, vt meritò proindè cum Artemidoro
manum tuam fermonem mentis meæ , & tacitæ fcriptio
nis interpretem nuncupauerim.
Prodeat igitur monumentum obfèruantiæ meæ Illu
ftriffimo nomini Veftro confecratum, tametfi nec Veftris
refpondens meritis, nec animo meo 5 quibus ego quidquid
fecero,fàtisfaciam nunquam. Quia tamen amor otiófus
cffc nequit, accipite à mie honoris Veftri debitum,amoris
mcipignus. quod fi non furdà,vt foletis,aure,intimas
quoq; vocês exceperitis obfèruantiæ in Vos meæ,
intelligetis profectò quanta ſit non jàm
Libri huius, fedpeëtoris eloqucn- '
.೩೦lia೪೩ Cor ` ` `
Clt.
 ఆ8 KSe>(R)త±$e>

PROOEMIUIM
A.D 19CCLYToS
Regnorü Sclauoniæ, & Croatiæ
TATUS & ORDINES.
燃 Emoriam no/træ genti ,surutpir£/ & calamo
".‫نا‬G

¡ B3) tametri mom ade0 graui 85 erudito primordia_,

ß) Imperij illius, Regnorum amplitudinem, Regum_,
ac Pro-Regum fertem, populorum mores, militum
heroica fa&a,pofferitati commendaturus; inuidi&
ęn 7me atá, odłj flamm48, tn pleřorwmč, f«fęitat48 pe&ìorï618 , tn -»
incemdium euoco. Eam enim hoc moffro imfelici fáculo vtdcre efi
vit« corruptionem, morum diffolutiomem, ingeniorumpctulantiam ,
vt memo fcrè, quòdpropofferorum bomo laude digmumfit, agat; aut
fi reperias aliquem, à euefiigid acerbißimis Criticorum Cemfùris ,
altisq, fupercilijs imiurioßßimèperfringatur : vt mom täm calcaria
tibi ád præclari quidpiam agendum , quàm fraema ad curfùm jam »
inchoatum cohibemdum adhiberi femtias ; vmde mec immeritò cum »
AEthnico dixeris:
Horatiüs:
Ætas parentum peiorauis,tulit nos nequiores,
Mox daturos progeniem vitiofiorem.
Etenim quemadmodùm tota rerum matura jàm femefeit , &5
vetuſtate redditur debilior, ità animi mortalium, quanto propiùs ad
finem mundi acceditur, tamtdefficiuntur debiliores, (5 velutifênfim
älemegenerare àprimâfirmitudine, & integritate c£rmumtur, guid
aliud hoc mofiro fèculo fieri videas, quàm quiâ hos vetermus tenet;
illos inquieta turbat inertia imamibus occupatos ; libido alios vtfco
temaci implicat , alios inuidiæ & æmulationis fiimulis ambitio
exagitat, alios habendi, dominandij, cupido infâtiâbilis im perniciem
immocentum furemtes agit; quot numerabis, quos mulla vmquam ;
hamarumt munera, mecvlla vifìauit gratia, vt affeélibusfiniffris s{
prauis inclimatiomtfius fopitis ac demortuis, aeqüitatis ré&fitudinem ;
ad quam comditi fùmt , cuiq, jusjuramdo fe famulaturos pofieà
ohſtrinxeruntſequerentur: quot ſümt proh DEVZM immortalen,
qui im aliema longè laté, rapaces mamus inferumt, altcrâ manu
- 67ténté???
 P R O OE M I V M.
orientem, fi fas tamtumforet, occidentem attemtarent alterâ, & cum
Alexandro Macedone, quæ mom capiumt, cupiunt tamen , ; nec
memimermmt hi , qui im immemfum fpes improbas cupiditate *®,
extendunt, quod ea ipfà, quæ mullo fuo bomo, multorum malo qu«fiue
rumt, mifèrabilem fòrttentur exitum, €5 quicquid longo tcmporeu,
multâ DEI imdulgentiâ firuxerunt, idvmaffarget dies. -

Lucretius.
- - - - Multofq; per annos
Suftentata ruet moles.
Hanc ipfàm qu«f0 Illyriæ gentem im experimentum accipiamus,
am non cermimu8 eam tot olim plerarumj, orbis partium ffolijs
opulentam, tot victorijs claram , tot regna complexam. Heu qud
mon recidit ! perijt alta, 65 ferêtotius Europa Jëdes primaria; aê de
tanto Imperio vix tot rcliqua fumt Oppidula , quot olim regna ,
referebat. guid Illyrio acciderit quondam,Illyrijindigemam audite
Hieronymum:
» Horret, imqwit, amimu$ temporum moffrorum ruima3 profèqui,
•viginti & eò ampliùs ammifumt, quòd intér Comffamtinopólim , &5
»4lpes Iulias quotidie Romamus fànguis effunditur. Jythiam_>,
»Thraciam, Macedoniam, 'Dardamiam, Daciam, Thellalonicam ,
» Epiror, Dalmatiam, cum&fasfi, Pammomias ; Gottus, Jarmata_, ,
» guadus, Alanus, Hummi, Vandali, Marcomammi vaftamt, trahumt,
„rapiunt; vbiq, lu&ius, vbiq, gemitus, €5plurima mortis imago.
Epißola ;.
ad Heliod .An ab iis verd temporibus, feliciora moßra putamus facula? /?imam ,
-n

G nos,Sventurapoſteritas, Mahometanam barbariem,ex tot illatis

bellis,hellorum4, miferrimis appendicibus, ex tot Arcium, Oppido
rum, /^rbium exuffionibus, ex quibus mihil, mifi fumantia fuperfumt
rudera, ex tot vafiationibus Prouinciarum,expoliationibus diuitum,
deprædationibus mediocrium,exilijs pauperum, trritis lacrymis non
deploraremus,85 vel ipfo Illyricofànguine rubefcentes patri« campos,
Jigma Numimi im vindi&ham lace/Siti,65 admeliorem vite morumqi,
frugem nos reuocamtis,velfer6 agnofçeremus. V? quid mor perditum
ampliùs imus ? ponamus odia, ambitionem malorum omnium offi
cinam, aut fimauis mutrices cineres dicere reftinguamus, ෆ් quicquid
demùm malæ fementis cff, ex patria eradicantes gleba, im aliemofima
mus crefcere fòlo: Atq, ita im duas nos omnes diffinguamus claffer,
€par* vma pulcherrimiarum virtutum ormamenti patriam exor
net,pars ver6 altera im patentem laudabilis æmulationis campum', id
efi, ad Illyrici Imperij rerpræclaré gefias, aliaó, calamo digna poße
ritati tradenda , inuicem prouocata excurrat ; mè , càm totfint
omnium aliarum matiomum, pr«clarißimi Heroès, &5 Heroum ,
Jcriptorcr,
 P R O OE M I V M.
J}riptores, h«c vna tàm ampla matio fùâ priuetur laude, €5 velut
imfìcumda tellus mullum germem rerum benegeßarum, aut fru&um
eruditorum Pârorumproduxiffe exiffimetur. ' Moueat mos, obfècro,
4d pr&clar4 qw.«liče¢ at4, lañde d«g*14 4ggredłend4 , ēmm4mj/&mē
Chrjffiami momimis hoßäbarbara crudelitas, quáade6 ob deteffabilem
plerõrw*14, n&głgemtiam , o6 execrand.8 4*imor**m fºnt•ltátey a?ż,
Ierrm, 3.
priuataffudia, im exiguum reda&i fumus pugillum, vt meritd cum
Propheta immortales DEO gratias, pro mifèricordijs Domiui,
quiàmomfùmus comfumpti, reddere debeamus; moueat immata Illy
ricæ matiomigemerofitas,auorum, atauorumq, virtus ; moueatDiuimi
homoris incrementùm, propriaj,falus, mévéliämproprijs fepulti ob
rw4mwr cinerï6*; meć,% mobi* tamàm gaudijatq, tripudij perire,
aut fortè penitùs perijë. Vos verd, Proceres Illuftriffimi,
cæterij, Optimates Inclyti, humc meum laborem feremâ legite »
frgmte,ac vobisperfuafum habete, nonpaucos effe /?ror, eruditione_»
€5 tempore praeclaros, iugitamen torpere otio: quòverò maiori cri
nime , maiorum moßrorum vetuflas arguemda efi ; quddfuarum
memortam rerum, aitâ obliuionefepeliuerit,e6 grauioris ac moleffiori;
mihi erat laboris,tàm vetufia, tàm multa,paucis admodùm auéíori
bus,fubfidium feremtibus im lucem dare ; mam vt re&é Bomfimius:
guid Jauromatae tot gemttum au&ores,quid Longobardi,quid demij,. In præfat,ad Wladiſ.
Jklauones per tot mationes, §5 lingua3 amplè diffußgeffertmt, àfemiò.« laum Regé,
ribuspotiùs quàm Jcriptoribus accepimus. Itaj, labórem magnum,* A.
ac diuturmum, veritate fùmmâ, qua fieripotuit, quæ primceps e$t
hifioria virtus, collečium acconfe&iumprobato afiimare debetijudi
cio,& beneuolo fùfeipereamimo; vt cùm itàvitiatos homimum mores
effe féiatis, vt ipfòs etiam laudabiles comatus, carpere mom ceffemt, be
neuolentiâfâltem mihi compemfetis: minime fiquidem id ego mihi
polliceri aufim, vt omnes laudatores audiam, cùm mullus vmquàm
*vel probatißimorum hiftoricorum fuerit, qui alicuius mom fubterit
cemfuram, Atq, idcô nom dgccohìc, me audiam Graeculus apud Ham
nthalem, narrotantằm, Cổ vt imperitus Comœdus , ignorantiam
mcam im hâc Jkcmdproludo, Reducetis vos benigmâ manu veffr4
cortimam,fipeccaffevidear.fimplacituradixi,tuebimini dexterâ
vefirá, ê5 conatum laudabitis,cùm remmompo$itis, p4
rum%fi feceritishumanitatisetit vefire,
mom eruditiomis meæ,quam
n4nqtºàm agnout, tl
è lamfemper
Co N FI rE F o R.

B 2 - * * MA.
 નિષ્ક્રિીઝ-ફ્રિનિષ્ક્રિોબ , ,
λιμακrrico ΕΤ.Αφλίοφrν
_REVERE RD O DOMAC
GEORGIO RATTKAI,
L I B E R O B A R O N I
: D E NAG Y THA BO R.,
Leótori & Canonico Cathedralis Eccleſiae Zagrabienſis.
- Im Jklauomicamfuam Hiftoriam accimcbat. .

Υ Væ virtus alijsdiuifa, G E o R G Ius illam

ÉÉA, Vnitam RATT KAI nofter hicunus
গুঁà৯ং habet. -

Illi fi populus facro in fermone docendus,

In CathedrainTemplo, primus&alteradeſt.
Sicaftra, in caftris fi Caefàris arma fequenda ;
• Militis, & Myftae pertulit officium.
Sclauorum fi gefta petas,figefta Banorum,
Hiftoriæ Primas Illyris Au&or adeft.
Dùm Sclaui, & Bani,dùmd, Illyris ora manebit,
Illyricå R ATT KA 1 viuetin Hiltoriå.
IOANNES SZAKMAR DI de Diankoucz,
Prothonotarius Regnorum Croatiæ,&Scla
... º. -

, uoniæ, AA. LL. & Philof Magifler. -

-

::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
- *
-

' IN LIBRVM, & PR O LIBRO

Magnificiô Admodum Reueremdi Domini
GdeENAGY
Ö"R"ºff"; "A"fºr"k A. I.
THAB O R, LI B E R I B A R O N IS, ,
LE CTORIS & CANONICI CAT H E D RALI S.
, E CCLESIÆ z AG RA BIENSI S.
: Xigui libereſtfructus, necdignus honore,
గ్లాస్గో InterScriptores hic nouus
-- * -

Å bitio & faftus mentis, non publica Regíi

* - -
ಕ್ಡಂ;
Cofmoda,fuderunt hanc Methodü hiftoricam.
-A . ** ºf. AD
 AD AVCTOREM LIBRI.
Agne Viringenio,titulis&ftemmate, clare,
ម្ល៉េះ Qiultundoºreprqញ្ញ០pus
Quod tuusifte liber,non eftà fcommate liber
Parce; verecundo cultiusoreloquar.
Ex falfo, verum, Dialeéticus
-- S.2 ſ - ºr, tº
-
elicit arte
‫مع نهاية‬, ‫ فل‬. "
-

I Ex ÎN, PRO, verfus arte Poëta facit. ' ' '

Sim licet Aönia modicum verfatusinarte,
Arte exclamabo, PRO, mea vota dabo.
¤ * * - 2 * *
•• - - - - -

º
åíïíá
; *3
fă
Iftoricos nouushicScriptores inter,honore
e---
- - - -

‫بياناتج‬„
.Dignus,nec
iu fruétùs
gi
§ eft liber
xe .
Hiltoricā MethodumhancfuderuntcōmodaRegni
, Publica, non mentis faftus & ambitio. i

\ - İm6 \, -

-"
-

Ingenium, virtus, ftat Nobilitatis in illo ,

Pülcher honos, nec non cultæ facundia linguae. .
థౌస్హో{} -
-

DE AV THORIS 1 \(SIG NIBVS.

. f - - - A- -

º 靶BellorumProceres,Martia
per abruptosquiducitisagmina mòtes,
corda,Duces.
Si pofcet gelidos fitiens exercitus amnes,
F o N s hic abundantes fuppeditabit aquas,
Magnus Alexander fiduceret amplius agmen,
Non alio cuperet F o N T E leuare fitim.
ºr <--> Aliud. *

§£3 Mbibit ut tellus pluuiales arida guttas,

影 Vndiquè flumineas utbibit æquor aquas.
º
|
Solutarenofi fàlfas bibit æquoris undas,
Vt.89 is radios æmula Lunabibit.
Neétareum quod FoNT E fluit,manatq; Georgi
Flumen,pofteritas ficbene gratabibet.
CHR. O
 CHRONOSTICHON ..

, , ' Annum compk£fenr, quo verum erat dicere :

Nobile prodit opus,cultè quod Nobilis
Author edidit.
Alphabeto iam olim ß efiimato. !'

體 關 1 |m| n |o |p q ಘೀ u | x y | z
I|2|3||4||6||7||3||9|이1이2이3이4이5이6이까이 8이9이ro이11이r2이13o․
R ESO L UIT A.
N 3oſt 9O|ս 1օo|ս I OO

O 4ΟΙΟ 4ΟΙΟ 4O|t 90

b 2p 5old 4|h 8
i 9|ս 1oolN 3ο|ο 40
l ΙΟΙS 8olo 4O|r 7o
С 5 С 3|b 2|E 5
р 5olս Iooli 9d 4.
1. 7ol. Ioll Ioli 9
о 4olt 90li 9|d 4.
d 4|C 이S 8oli 9
i 9)이 6ol A I ſt 90

269 628 325 429

Colleäio quatuor colummarumperadditionem Arithmeticam.

2 6 9
6 2 8
3 2 5 -

* - 4 2 9
º Facit i63i. Annum.
Pofāit |

PE T R V S RA X A I,
Vice-Comes&mitatus
Varaſdienſis.
|
.. . . . . EPI
 E P I G R A M M A.
- IN AVCT0REM.
$% Ars, pietas,Pallas,pariter de fronteduellant,
4
Quidquid ineftatauis, exprimitilla,tuis.
Clarus auis fcribens memori ratione Parentas,
In cineres cupiens, gratusobire pios.
LV DOVI CV S B E D E KOVICH,
; ' Archidiaconus Goricenfis, & Cano
*** nicus Cathedralis Ecclefiæ Zagra
bienfis.

A N T E L O GIUM V E L
- E L O G I UI M.
A D M o LPM R Erºr E9C I) 1,
A C AMAGNIFICI D O AMINI

GEORGII RATTKAY,
LECTORIS, ET CANONICI
ECCLESIÆ CATH ED: ZAGRABIENSIS.

Heroica Inclyti'Regni Illyrici geßa ßribemtir.

ஏr
gá Llyrici florent illuftria lilia Regni,
ę& Illyrico binum fidus in orbe micat.
Sanétorum vitas redimitus fronte Thiarà
Leétor & Antiftes Tomcus in orbe dedit,
Stirpe Baro, virtute Maro, fpeétabilis arte,
' Leétor Rattcaius Martia fa&ta dedit.
Heroum referens infignia gefta Virorum
Quorum funt Manes,& celebranda manus.
Viuite Leótores meritis poft fata manentes,
Illyrici Doctor Lector vterq: fui.
-

~, ---

" - " . .
:‫منه‬
ALIU D
 ALIUD EIUS DE M. ^e-

33 Rinius Illyici fplendefcit gemma dccoris

® ' : Quæ primi,fuperans,armatulcre viri.
ííyriciRattêy fplendefcitlumen honoris,
Quaeprimi,füperans,fcriptadcdere viri.
Cecinit
, , , ºn . . .
. , . . -. .. പ്
.)
. , ~~
.
-
.‫مشنا شد‬
? ! .... , :‫ زی‬.fz' - - CHRISTOPHORVS KALMÄNT}}
- • * * -

' ' * óïíåíís Ecclefiae Zagrabienfis

- Canonicus,
 -

PROLOGVS
AD L E CT O R EM.
à# étiuerat à mejoanner DrafCouicius Prorex
影氢 § Illuſtri/ſimus, imò jure fùo, quod in me ,
惨签 後鯊 Banus 6abuerat,exigebat;
ut quodpriuata
k$$è? de rebus noßrü Hjloriarum le£fione pro
me collegeram, breui pagellâ, Regum, ac Banorum ,
pre/ertim originem,/eriem, atjgefta in hjloriole formam
redaífa,ètenebris excitarem,&-/altem utilitatipofferorum
mo/ine gentis aperirem. Morem ge/fi utpote Bano, 3.
Patrono: &• Patrono quidem, cuius in me pre cæteris
merita compendiorä narratione explicari nequeunt, Bano
verò æmulatione Atauorum innatå virtute per immortali
tatù iter incedenti. J\(e4 enim perfùaderi potui alio
ipfam id à me fine poftulaffe, quâm ut omnium virtuter
at4 præclarè gefta 'hic expreffa intuemr, atj auiditate ,
quâdam boni inardekens, in fe uno exprimeret, &• quod
eorum finguli longißimè inter/e diftantibus geßère tempo
ribus,idipſeſolusvità ſuperſtite preſtareniteretur. /erum,
düm miferanda naufragia trium fermè fæculórum, quibus
genr no/lra iaffatur aßiduè, ac extremam Maiorum ,
noſtrorum in /cribendo negligentiam conſideraffèm , bonà
veniâ illius, quamim me habebat, authoritatis,flagitatome
' fubtraxiffem officio,njfi&ipfius mihi tranfgredi voluntatem,
&priorum imitari/ocordiam /€eleri duxiffem; maximè
cüm necdùm quidam inordinato tumenter fa/tu , effutire
ceffent,
 -

PROLO G. AD LECT.
ceffent , mor vix è mo/tris aliquem habuiffe Regem. Et
verò cùm fimilia audirecogimur,noftreindignemurinertie,
cum mom pauci Maiorum mo/trorum ingemio ac eruditione
eximij, omni/eculo vififint, nullus tamem repertus, quirer
patrias literù mandaffet : contenti forfitam virtute, quæ
laudata patrare nouit , laudari negligit, nec properam ,
fùorum geftorum memoriam relinquunt po/feris ; ignari
prorfür contemptu famæ comtemni virtutes,&>quod/ùum
cuij decus pofteritas rependere /oleat, herotj honor Anna
lium æternus, mon breui, &-plebeia prædicatio colit &-
confecrat. Ita4 cum rari apparuerint nantes in ,
gurgite vafto, ex omnibus horum contraxi/eriem, at4
vitam Regum ac Banorum, quorum & ex Hiftorijs, &
fçripturarum familiarium reliquijr notitiam affequi potui.
Fruere proindè opere indußriae Dru/(ouicianæ, beneuole ,
Leäor, &-fiquidtibi profuiffe cognouerit, ipfi acceptum ,
referar : mam & mor, fi quem amimum im / per/iitem ,
indueramus, minimè in defunëfum exuimus. Morr dolorem
addidit,mom minuit amorem, &-feralem de/ìblato ex viuù
memoriam/porare, momextinguere poteft. Porrò quan
tumuis cautè, &> omni/inceritate /tudeamus veritatù iter
t/juequaj temere, vix ijtamem, qui conamur effe,poffùmus
apud omnes haberi; mihilominüs ut &• hffíorici parter
exequar, &-/eueriorum Criticorum cenfùram minùs
timeam, remitâ mihi agendam propofùi, ut mécob
metum à veritatis tramite declinem,nec
adulationecuipiamblandiri
videar.

ME
 |
സാ
‫ا‬--
\

sﾘs
:º

An

f - A ^- ... .….. *****

i
- ' ºu º
,—
–
ºv ^ = = - <
2 ------ *****
~ r Z
& & улз ки,
-

THOಿ -

^{^_{<}}
-- *
t - aiii,，!i!
' ; 1t it 3.

A\ ~ ~,ŵy&yw · Awy\\ *ŵysy&\y ~y¢ywr

www\\ ****, yuv \, c và My J. **AM*--
wùs ‫ما كانت اليمامة‬ rºw sº Avºrinº. -\\\
Äv såv\ sÄvw-At. v&vvÄvsy V^\ \
, ºr ºº ---
|- -
-

H
º
-

—二
- -

É.
巨/ 三 =
三公
트 % ==

昌災 圭

Stemma uefus gauit, Virtus nutrient Aula,

Musae, Δάbilifa., Arma dedêre Virum .
(7/ir scripsi, ரட் quod progrif ofiin ,
7/DT; Το feria, sit- Triếa TVífa Tibí.
c_AEfaft3° 38 .
 - 尔 -

|（...YN 7 . I º
多 - - 'Tºº)
º
- -
N
*
&
- -
2ಿ =
‫\مح‬
-

-
影
写
恩影 ©
ﾘ? ‫ةيكريمت‬Rs
92
A hº $

‫ﺱﺍخﺗمﺍن) (وادي اليﻭخﺗگھه&خچ‬ ‫ئ پهغنمئ‬ f ‫بنتقویتﷺ‬

‫"فهمت مدينة مكة‬

M. E. Mo R I JE
%E GT - !

BANO RUIM,
DALMATIÆ, CROATIÆ,
SCLAVONIÆ,
GEORGII R ATTKAY
LIBER PRIMvS.

‫باختلاهالي‬ இ ,tehpaI illaefosex Arca abire ,tefficef ab

§§¤% his tefiantibus diuinis literis: Diffemi-*
matum efl omne gemus homimum fùper vniuerfàm terrám_» :°°*"**
Scriptores deindè tàm fàcri,quàm prophani, Iaphet,in diuifione
hæreditatis paternæ Europam fortitum fuiffe tradunt, eius verò
filios, quiSclauicæ linguæ principium fecêre, feptentrionalem ,
º С 2 - plagam
 2. Memorie:Regum º Banºrum Dalmatie,
– plagam versùs,eam terræ partem, quam magnam Scandinauiam
in longitudinem protenſam soo. in latitudinem autem 6oo.
milliaribus, extenfàm, appellârunt ; incoluiffe, primamquc ibi ,
fixiffe Sedem perhibent.T Scandinauia mari Baltico vndique »
alluitur,ac cingitur,excepta folâ Orientis parte, ex quâ duobus~
ingentibus clauditur montibus. Longo deindè temporis~
decurfu, ob innumerabikm hóminum fröpagatipnem dilataué
c„., ,., re fèfeinSarmatiam fub Duce Gomer,&uius &Striptura memi
ait, quæ in fé Poloniam, Rußiam, Lithuaniam , Mofcouiam » ,
រ៉ែ Pomerapiam,Valachiam, Tartariam occidentalem » ,
& partem Tanais, quâ Afia ab Europâ difungitur , continet ,:
s rursùm deindè fa&â copiofiori multitudine ad Taurunos mon
tes,& ab his in Siciliamvfque, & ab Aquilonari ponto vfque ad
Adriaticum, meridiem versùs fefe protenderunt ; vndè nec mi
rùm quòd noftratum lingua täm latèper Orbem vniuerfum pa
teat,vt fuo loco dicemus<. >~
,,,,,, ** Quià verò, vt Thurocius in Hungarorum Chronica fcribit,
Chronica »£x his poffeâproptér longiaui irremimfcibilem vetuffatem mutata
»füntplurima,paucaff, infe,velfibifimiliaut propinquopermaufe
Appian.de" runt; hincquðd antcà telluri huic nomen,quiuê incolæ fung
êïíí cognofcere non potui : Appiano tamen facem præferente (licèt
*** magnam temporum reuolutionem omittere debeamus) ejus~
Illyriorum Prouinciae nomen b IllyrioPolyphémo ortum habuiffe reperio.
ே Polyphémo գuippe Cyclopi Galateae, Celtum & Illyrium?
î.. filios extitiffe, eofque ex Sicilia progreffos, Celtis & Illyrijs ab
„ipfis nomen affumentibus imperitaffe: Ethæc mihi , inquit ,
*Appianus, inter pleraque à multis commemorata placuére ».
Illyrio deindè filium inter cæteros Dardanum & Autarium , ,
huic verò Pannonium Latinâ voce, Graecâ verò Pæonum , &
Scordifcum filios fuiffe; Pæono Tribalum, & fic de cætcris-,
à quibus paritèr Nationum cognomina traduéta fùnt. Porrò
omnis ea Regio, quæ Illyrij nomine latiffimè fumpto intelligi
deberet, ម៉្លេះ anguttioribus conftri&ta, ab alijs autem »
amplioribus dilatata eftlimitibus, quæ omnia ex Illyricanæ Rc
giæ fânâitatis fœcunditate JoannisTomco Epifcopi Bofhcnfis,
့ ့ ့ ့ ့ဖြိုး- Virinoftro fæculo de rebus Hiftoricis benè mériti, tranfumenda
isaotem- »breuitatis ac eruditionis gratiâ iudicaui. Nam ficut 5 inquit , ,
•videre cft apudLiuium &Florum,quo Priminaporn
* -- VltId
 Croatie, & &luonie, Liber Primu. .
vlträfüperuhimare arma protulcrunt, eam terræ portionem •,.
quae Plinio & Pomponioteſte circa Labeatem paludem jacet , » .
quam Illyricus fiuuiusinibi, Antonino in fùo itinerario notus-,
interfluit Scodra Vrbe nobilem, tanquàm à Dalmatiâ, & reliquis»
Regionibus eiufdcm linguae diuerfàm, hoc nomine appellärünt.»
Adultâ verò Romanâ potentiâ, Suetonius, dum maximam par-»
tem Illyrici per Tiberium fub Augufto, debellatam fcribit ,:»
Totum,inquit, Illyricum, quodintra Italiam,regnumque Nori-»
cum,& Thraciam, & Macedoniam, interq; Danubiurh flumen,»
& finum maris Adriaticipatet, perdomuit. Plinius, Pompo-»
nius item, & Appianus, amplioribus terminis dilatant. Illud»
itaque Illyricum hîc intelligimus, quod vergente adfene&utem^
Romanolmperio, Valerianus Imperator apud Trebelium Po-»
lioncm ad Zozimionem epiftolâ,dùm Claudium Illyricanæ gen-*
tis, Ducem Illyrici faáum fcribit, amplioribus defcribit limiti-»
bus, cùm ait: Düx fa&us eft, & Dux totius Illyrici; habet in 3°
poteftatem Thracios, Moefos, Dalmatas, Pannonios,Dacos**
exercitus ; Illam denique Europæ portionem , quam Sextus**
Rufus Vir Confularis fub Valentiniano adhúc ampliori fepfit ,"
ambitu,cùm decem & fèptem Illyrici recenfuit Prouincias, fex»
poflremas jurifdiáione tantùm Illyrico adfcribendo, vtpotè»
imaiorfex parte Græcanicas. Maximo verò finium termino»
Illyrici indigena,& proindè optimè omnibus alijs,paucis licèt ,, •
ob oculos pofuit Diuus Hieronymus, dùm Illyricum à Conftan-•
tinopoli ad Alpes Iulias producit: quâ ratione Illyricum totam » .
eam terræ plagam accipimus,quæ ihter Ponticum, Ægeum , & »
Adriaticum maria,Danubium fiuuium,feu Iftrum, & Graeciam, »
atque Italiam regiones clauditur. Ha&enùs Tomco. . . . ; ; »
Hæc igitur omnis Regio,tàm amplis inclufà finibus, omni
tempore viros literis,rerum gerendarum peritia,bcllicâ virtute »
præftantes,atque etiam vitæ integritate confpicuos, vbi veræ fi
fideilumen affulfit,tulit,aluitque ; nullis orbis Prouincijs infk
rior. Vcrùm, cùm jàm fuprà ex Bonfinio dixerimus,pluranos
à Maioribus, quàm Scriptoribus accepiffe ; ideò quibufcàme,
qualiauè ab origine fua bella gefferint, reperire non licuit; ab
Amynthâ folùm magni Alexandriauoinitium fumere placuit. Gefla Il

Anno itaque ante Chriftum natum 3 59. AmynthasipfaPhilippi lyriorum

cum Mace
pater, Illyrijs Macedoniamincurfàntibus, Vrbc fuâ Pellâ (quæ donibus.

Philippi,
4. Memoriæ?Regum, & Banorum Dalmatiae,
Philippi, & Alexandrinatalibus illuftrior pofteà reddita eft) ex
cidit,& Imperijferuandi fpe deic&us, Olinthijs propinquum ,
ipfisagrum dono dedit; quem poft biennium, regno Theffalo
rum opereftitutus, repetijt, & Spartanorum operá recuperauit :
Illyrijs nihilominùsve&igalis fuit,& fidei caufâ Philippum natu
minimum illis obfidem dedit,quem illi Thebanis confèruandum
tradidére. I Thebis triennio obſeshabitus, prima pueritiaerudi
menta vndecimumagens annum in Vrbe feueritatis antiquæ, &
in domo Epaminondæ fummi& Philofophi& Imperatoris de
· pofuit. * Amynthas fatis concedens, Alexandrum primogeni
• tum, Philippi fratrem,regni reliquit hæredem, qui intcr Imperij
• primordia bellum ab Illyrijs pa&â mercede, & Philippo fratre »
* obfide reliâo,redemit. Hic Regnum vnum dùntaxat tenuit ,
- annum, cui poſte? Perdiccas fratereiusinregno ſucceſſit; cùm4;
* hic fexto Imperij fui anno Illyricum iugum excutere conaretur,
* ingenti'prælio ab ijs vi&us in pugnâ cecidit, tametfi Q Cur
* tius veneni tabe fublatum fcribat. Orbato regno, Philippus è
Thebanâ cuftodiâinterim elapfus, percommodè opem tulit, il
• ludque admodùm malè affeâum fufcepit: nam in acie contra »
Illyrios fuprà quatuor Macedonum millia, cum Perdicca Rege •
occubuerant,& qui fuperfuerant, Illyriorum vires tantoperè ex
• pauefcebant,vt nihil eis adinftaurandum bellum animi fuperef
' fet,praecipuè quòd Illyrijnouam in Macedonas mo'irentur expe
ditionem. Sufcepto itaque Regno Philippus, anno ætatis fuae
quarto ſuprà vigeſimum,nihilhabuit antiquis, quàm vt popu
lum fuum crebris concionibusadbenè {perandum animaret, &
militari exercitatione armorum bcnè peritum redderet : deindè
vt placaret Athenienfes,hoftem eo tempore grauiffimum, Am
phipoli decedens fuis eam legibus viuere permifit. Indè mifsâ
legatione,Pannonum,qui eo temporis Macedonas infeftis armis
vexabant,alios muneribus corrupit, alios pollicitationibus reti
nuit,& ad pacem in præfens tempus ineundam adduxit. His
Philippus vfus initijs,regnum fuum breui omnium in Europa •
maximum reddidit, & Macedoniam, quam Illyricorum iugo
preffàm acceperat, potentiffimarum gentium dominam effecit:
etenìm non ità multò pòft rebus fuis, obtentâ ab alijs pace, me
liùs conftitutis; Amphipolim crebris pulfàtam machinis expu
gnauitac poffedit. Athenienfium verò bello liberatus, cùm ,
Agim
 Croatiae,&>Sclauonie, Liber Primur.
Agim Paeonum regem mortuum audiffet, commodam fibi oc
cafionem datam exiftimauit,Pannones, à quibus per contemptü
agrorum fùorum pepulatione fuerat laceflitus,inùadendi, fibiq;
fubijciendi: armatâ igitur manu terram illorum ingreffus , eof
dem acie vicit, gentemquc deincèps Macedonibus parere_»
coëgit »
Reftabanthoftes Illyrij,qui fùperioribus annis Macedones
cladibus multisaffecerant, tributa ab eis exegerant, ipfum etiam
Philippum in cuftodia Thebis afferuatum hâbuerant: hos ergò
cùm magno debellandi ftudio teneretur, fuofque ad idbellum »
appofitâ oratione animaffet,ad Bardylem Illyriorum Regem fe
ciales ex more gentium, qui omnium Macedoniæ vrbium , quas
illidudùm occupatas tenebant, repetundarum gratiâ proficifce
rentur, expedit: Bardylcs verò Legatos pacis redintegrandæ
causâ mittit ad Philippùm eâ conditione; vt quas quifque tùnc
Vrbes in fua haberet poteftate, eas deinceps retineret; at Philip
pus cùm eam legem non admitteret,fed omninò vellet, vt Vrbes
Macedonicæ fibi reftituerentur,admanus ventum eft. Mace
donum igitur & Illyriorum Legatis infe&o negotio vltrò citroq;
reuerfis,Philippus in Illyriorum fines copias ducit millia peditü
decem,equites verò ad 6oo. fub vexillis រ៉ែ quibus füppa
res oppofüit copias Bardylis, quem partæ iäm dudùm viáóriæ
ad retinendam gloriam,ficut Philippum acceptæ clades ad iniu
riarum vltioneřm accendebant. Diûanceps fuiffe praelium Dio
dorus refert,propter eximiam vtriufque exercitus fortitudinem,
tandem Illyricus fe in fugam dedit, cui Macedo â tergo feruidus
inftitit, quibus ha&enùs dare terga folitus fuerat ; & iuuabat ,
alacritatem conuerfàbelli fortuna, tantâque lllyrijaffe&i funt ,
clade, vt plús ſeptem millibus in eo conflictu occubuerint_.
Philippus illyrijs magno prælio deui&is , omnes Lychnitidem,»
vfque paludem habitantes, eiufdem nonminis Vrbi Macedoniæ
Dalmátiæq; finibus conterminam,Imperiofuofubjecit,& cum
Illyrijs pace fa&â, quam annis multis defiderio fummo fuerat
præftolatus,inMacedoniam regreditur. Anno infequenti Pan- .
nones & Illyrij cùm nupèrà Philippovićti eſſent, & proprio ma
lo,& incrementisinimici affligebantur, ità quòdfingulifacere.»
poffe defperabant, vt Philippum Regnoacfortunis omnibus e
uertercnt,vniucrfi aggrediuntur, Verùm cos,dùm copiasadhùc
lin
 Memoriæ Kegum & Banorum Dalmatie,
in ipfum cogunt, Parmenio Dux fubito aduentu oppreffos in •
jura Macedonici Regni concedere coëgit. • Philippus intereà
diuerfis bellorum tumultibus in Græciá diftra&us,ab Illyriorum
infeftatione quieuitvfque ad annum 343 : atque ita Illyrij qua
tuor annorum reuolutionibus alienum inaffueti tolerare jugum,
feliciorem fortunæ ſucceſſum gratis præſtolari cogebantur_:
Philippus fiquidem anno fuprà memorato 343. regno fuo probè
vndique ftabilito,magnifque incrementis aliorum ruinâ amplifi
cato, ex veteri in Illyrios ódio,quod quafi hæreditarium à patre
acceperat,iterùm eorum terras ac Vrbes valido cum exercitu in
uadit, & agros populatus, multifque Dardanorum praefèrtim »
Vrbibus expugnatis, cum maximâ prædã Macedoniam repetit.
At verò Bulgari damna Dardanorum fociorum ægrè ferentes, &
de Philippo vlcifci machinantes, anno ante Chriftum natum •
338. eidem ex Scythiâ ingcnti onufto prædã in Macedoniam re
uertenti occurrunt: negant fe tranfitum daturos , nifi prædæ
portionem accipiant ; hincjurgium,& mox prælium exoritur,
in quo itàin femore vulneratus eft Philippus,vt per corpus equus
eius interficeretur ducibus ac militibus occifum putantibus,vni
uerfàm amittentibus praedam. Ità qui prædæ caufà bellum fu
fceperat, & prædam amifit,& penè mortis aut hoftium praeda •
fa&us eft. Et certè tametfi Bulgarorum manus viuus euaferit,
attamen triennio pòft arrogantiffimi hominis fuperbiam, quâ
inflatus,duodecim Deorum figna populo in Theatro fpeétante »
cultu mirifico & artificio fingulari, tùm tertium decimum ipfius
Philippi fimulacrum diuino per omnia fimile, quafi rege fuprà
humanam fortem in Deorum confeffu admiffo, oftentare cura
Efaiae 4*. bat: Summus DEVS, qui gloriam fuam alteri darc non >
vult, Paufàniæ familiaris fui gladio,& morte turpiffimâ vindica
A&torum
11. & 13.
uit; quomodô poſteâ Herodem ſimilia audentem Angelica
manu percuffit, & vermibus viuum confumendum dedit.
Contigit ea Philippi caedes anno ætatis eius 47. Regni verò, vt
Salianus fcribit,vigefimo quinto.
Geſta Illy.
riorum cũ
Philippusturpitèrac ignominiosè vitae ſuae periodo con
Alexandro clufà,quàm alioquin in fummâ rerum benè geftarum felicitate •,
magno. & nominisfui in vniuersâ Græciá,atque Perfàrum regno celebri
tate reli&â,Imperijdenique Macedonici maximis fàétis incre
mentis traduxerat: Alexandrum filium Magnum pofteà
- cogno
 Croatiae,&>Sclauoniae, Liber Primu.
cognomento diâum, fub finem anni antè ortum Chrifti 333.
ætátis annos natum viginti,aliquot iàm anteà prælijs exercitum,
hæredem & regni fuccefforem reliquit. Is cùm varios animo
rum motus in fuis inter fpem netumque fluâuantibus animad
uerteret,quòd pro callido ac veterano Rege regnantem viderent
feruidum adolefcentem, Imperium Perfàrum, totamque Afiam
laceffitam fcirent, Græciam nondùm perdomitam, Illyrios, in
ter quos præcipuèDardanos adlibertatem priftinam tùm fponte
fuá,tùm occafione mutati Regisafpirantes cognofcerent: âbis
omnibus alijfque difficultatibus vt occurreret,primùm aduocatâ
concione ità fuos pro tempore confolatus hortatufque eft, vt &
metum timentibus demeret, & in fpem fui omnes impelleret ..
tùm deindè animum prorsùs ac vires omnes ad Perficam expe
ditionem promouendam,à patre fuo inchoatam,adiecit. Verùm
eam fibi prouinciam minimè aggrediendam ratus,nifi priùs Illy
rici populos Macedoniæ vicinos, fibique vehementèr infenfos-,
ac patris fui olim dominos, omninò domitQs fubie&ofque fibi
reddcret ; praefèrtim cùm nouis eos rebus fttidere ಧ್ಧಿಸಿ]
Quare ineuntc vere Anni 334.perThraciam in eos copias duxit,
arreptoáuc cx Amphipoli itinere, Thrạces, tùm Triballos Bulga
ros, Sclauos,indè Getas Iſtri accolas, fummo fui, fuorumque pe
riculo,infra&o animo,Sclauis præfertim refiftentibus, maxima »
tamen in rebus difficillimis inuiéti animi perfèuerantiâ vicit ac
fubegit ; atque tantæ militaris gloriæ, quam omnibus deindè
fuccedentibus temporibus confecutus fuerat, hîc prima iecit ,
fundamenta. Verùm vt laboriofum ac periculi res plena fimùl
eft, Gentes in armis exercitatas poteftati fuæ fübderé,'ac natiuâ
eafdem libertate priuare; ità Alexandro populos hos deuincere
magni fànè conftitit. Cùm enim Sclaui, vt Orbinusvult,Scy
tharum nomine à Quinto Curtio vocati, Legatos ad eum expe
diuiffent,&grauioratione perfuadere conatifuiffent, quô felici
tati fuæ frænos imponeret,armorum etiam ac belliexitus dubios,
proindefugiendos potiùs, quam perſequendos eſſe;reſponſumó;
ab eo retuliffent, fefuá vfurum fortunâ; congrefficum eodem,
minimo fuorum damno, duo peditum milfia, & 3oo. Macedo
num equites,inter quos Menedemum Alexandri Ducem in ipfo
feruorepugnæ deleuêre. Quiàverò optimi quique authorum,
Sclauorum orationcm,quos, vt dixi, Q. Curtius Scythas & Bar
- baros
 8 ÀMemoriæ Regum & Banorum 7)almatic,
baros appellat, ob fententiarum grauitatem, & ad fortitudinem
cximiam, ac militaris animi inui&um robur declarandum,lauda
tiffimam cenfènt,eamhicvelut gentis noftræ propriam adfcribe
re vifumeft; vt appareat iäm tum Sclauos fàpientiam egregiè
cum virtute militari coniunxiffe. Igitur vnum exhis maximum
natu,ita locutumaccepimus. -

» Si Dij habitum corporis tui auiditati animi parem effe vo

»luifïènt, Orbis te non caperet,alterâ manu orientem, alterâ occi
» den&m contingeres; & hoc affecutus fcire velles, vbi tanti Nu
» minis fulgor conderetur; fic quoque concupifcis,quæ non capis.
» Ab Europa petis Afiam,ex Afia tranfis Europam. deindè fihu
»manum genus omne fuperaueris,cum fyluis, & niuibus, & flu
º minibus,feriſque beſtijs geſturusesbellum. Quidtu è ignoras
~arbores magnas diù crefcere,vnâ horâ extirpari ? ftultus eft, qui
* earum fruâus fpc&at,altitudinem non metitur. Vide né dum
*ad cacumen peruenire contendis,cum ipfis ramis quos compre
*henderis decidas. » Leo quoque aliquandò minimarum auium ,
*fit pabulum,& ferrum rubigo coufumit: nihil tàm firmum eft,
"cui periculum non fit etiam ab inualido. Quid nobis tecum cft.
*nunquam terram tuam attigimus, quis fis, vnde venias, licetné
» ignorare in vaftis fyluis viuentibus? nec feruire vlli poffumus,
• nec imperare defideramus. dona nobis data funt, 盟對 gentems
"noſtram ignores, iugum boum,aratrum,&ſagitta, & patera: his
*vtimur,& cum amicis,& aduerfus inimicos; fruges amicis da
*mus boum labore quæfitas,paterâ cum qua Dijs vinum libamus;
•inimicos fàgittâ emiimus, häftâ cominùs petimus: fic Scythiæ
*Regem,& pofteà Perfàrum,Medorumque fuperauimus , patuit
့ ့ ့ ့ 'que nobis iter vfquein Ægyptum. At tu, qui te gloriaris ad
ÉÉ'*latrones perféquendos venire, omnium gentium, quas adijfti,
*", "latro es. Lydiam coepifti,Syriam occupafti, Perfidem tenes-,
»Ba&rianos habes in poteftate,Indos petifti, iäm etiam ad pecora
»noftraauaras&inftabiles manusporrigis. Quid tibi diuitijs
»epuseft,quæ te efurire cogunt: primus omnium fàtietate famem
spargfti, vt quo plura haberes, acriùs quæ non habes cuperes.
»Non fuccurrit tibi quàm diù circa Ba&ra hæreas ? dùm illos
Σfübigis;Sagdiani belfare coeperunt,bellum tibi ex vi&oriâ nafci
*tur; nam vt maior fortiorque fis quàm quifquam, tamen alieni
»genam Dominum nemopativult. TranfirmodòTanaim,fcies,
*- - - - - \< , quàm
 ' Croatie,«?» Sclauoniæ, Liber Primur, * 9
quàmlatèpateat,nunquàm tamen confequeris noftros; pauper-»
tas noftra velocior erit, quàm exercitus tuus, qui praedam tot ,•
nationum vehit. Rursùm, cùm procùl nos abefle credes, vide-»
bis in tuis caftris ; eâdem velocitate & fequimur, & fugimus-.»
Proindèfortunam tuam preffis manibus tene, lubrica eft, nec in-»
uita teneri poteft. Salúbre confilium fequens, quod praefens-»
tempus oftendit melius, impone felicitati tuæ frænos, t il- ‫فه‬
lam reges. Noftri fine pedibus dicunt effe fortunam, quæ ma-»
nus & pinnas tantùm hàbet ; cùm manus porrigit, pinnas quo-»
que comprehendere non finit. Denique fi D Eus es, tribuere*
mortalibus beneficia debes, non fua eripere. fin autem homo»
es, idquodes,ſempèreſſe te cogita; ſtultüm eſt eorum memi-"
nifíe,propter quæ tui obliuifceris: quibus bellum non intuleris*
bonis amicis vti poteris,nam & firmiffima eft inter pares amici-*
tia, & videntur pares, qui non fecerunt inter fepericulum vi-”
rium ; quos viccris, amicos tibi effe caue credas; inter feruum*
& dominum nulla amicitia eft, etiam in pace belli tamen jura •*
feruantur, Jurando gratiam nos fàncire nè credideris, colendo*
fidem iuramus. Cæterùm nos & Afiae & Europæ cuftodes-*
habes,Ba&ra,nifi diuidat Tanais,contingimus. Vltrà Tanaim ,*
& vfque ad Thraciam, collibusThraciae Macedoniam coniun-*
&am effe fama eft. Vtrique imperio tuo finitimos hoftes, an •*xỳ
amicos velis effe,confidera. Hæc ille ».
Et quidèm meritò Alexander grauiffimis Oratoris huius
admonitionibus commoueri debuiffet, nifi Illyriorum, & Scla
uorum præfertim pernicie & fànguine vbique inuiâum fefe •
arbitratus fuiffet, neque វ៉ែ eorum occafu vi&ori fibi
Europam patere: Et quià terminos gloriæ fuæ non locorum •
fpatijs, qua tranfiuerat, fednominis fui immortalitate, quâm»
affe&abat,metiebatur,auidiffimi hominis animus fle&i nequa
quàm potuit. Igitur & inexplebilis orbis potiundifames, &
damniillati,mortifque Menedémi,recens memoria advlcifcen
dum ftimulabat. Ĝuarè impofitis in præparatas rates militi
bus,quorum pars maiorá puppe nantes cquosloris trahebat , ,
Tanaim tranfit, aciem pro temporis opportunitate inftruit ,,
acerrimè dimicanshoftium turbatalas, turbatifģue acritèr pe-,
geminferrecœpit,& per oâuagintaftadiafugientcsinfequiper
feuerauit; jamque linqucntc cum animo fuistamen præcepit L,
-
-
D 2 Wt: ;
-
fo Memoriæ Regum,& Banorum7Dalmatie,
- - -
º - .”

vt donéc lucis aliquid fupereffet,fugientium tergis inhærerent .

* Sed Macedonas longiúsira prouexit, Marte eis arridente; quippè
' niediâ ferè no&e in caftra redierunt multis interfe&is, pluribus
' captis,equofque I 8oo. abegére. ceciderunt autemMacedonum
' 66o. equites,pedites mille,mille læthaliaccepto vulnere fàucia
ti. Hâc obtentâvićtoriâ Alexander, tametfi fuis minimè in
cruenta,animo lactus, cûminuićtos Sclauoseſſe inaudiuerat, ijs
' fra&is,nullam gentem Macedonum armis parem forèconfiteba
tur. Tūm deindé Sclauos infide permanentes fummis profe
' cutus fauoribus,aduersùs alias omnes gentes deuincendas, belli
focios ftrenuiffimos adhibuit : quorum cùm conftantem fem
' pèr fidem, ac in maximè arduis quibufuis prælijs inuiétas vires
' èxpertus fuiflet, in grati animi fignificationeni, ac dignam meri
torum compenfàtionem,hoc eos fub vitæ finem fubie&o priuile
gij Diplomate remuneratus eft, vt apud Francifcum Glauinich
, in vitis San&orum viderelicet. . .

.Nos Alexander Philippi Regis Macedonum

•fifius, Archos Monarchiæ figuratus, Græcorum
»Imperij Inchoator,magni Jouis filius nunciatus,
?Dominus Bragmanorum & Arborum, ab ortu
»Solis vfque ad occafum,& à meridie vfque ad fe
»ptentrionem,Perfarum,& Medorum, Mundiq;
»Dominus, Solis & Lunæ conculcator, Nobili
*GentiSclauorum, &eorumlinguæ gratiam, pa
*cem,& falutemà nobis,& à noftris pofteris, qui
»in mundifuccedent Imperium. Quoniàm fem
»pèr fobisconſtantesinfide, animofiinarmis, &
ſtrenuiadiutoresnoſtrifuiſtis, Jdeövobisdamus
-& donamus plenâ libertate in perpetuum om
»nemTerracplagamabAquilone,vfqueadvltimos
fihestneridiem versùs; eåconditione.vtnulläàlia
*gens&natio ibidemirefidere,inhabitare,autpof
3 * - * ** fidere
 Croatiae,&- Sclauomiae, Liber Primur. II
fidere quidquam audeat,nifi veftra: Et fi qui ibi
habitantes reperientur, fint fubditi ac captiuive--
ſtri,&filijeorum captiuifiliorum veſtrorum, Da-º
tum Alexandriæ,à nobis fundatæ, in magnâ Nili»
ripâ, anno duodecimo Regnorum noftrorum;»
arridentibus magnis Dijs Joue, Marte, Plutone,”
& Mineruâ. Teftes donationis huius funt,No- »
bilis Athleta Thefaurarius nofter , & vndecim » :
Principes, quos (decedentibus nobis abfque • •
liberis), Succeffores noftros conftituimus. Haec,
ille pro virtute praemia,quem vtinam & moderni Reges imita
rentur,huius inclytæ gentis Viros ac Heroas,dcbitis corum vir
tutiac fideihonoribus profequentes. -

Alexandro Magno in ipfo ætatis flore,anno fècundo fcilicet

fùprà trigefimum expleto,ex hac vitâ decedente, & vt res huma
nae viciflitudinibus variantur,cum bcllicâ virtute Orbis parte 9
majori fubaââ,imperio diuinos æquare vcllet honores, præter ,
fpem è viuis fublato: Regnum Macedonicum celeberrimis am
plificatum Vrbibus,Regnis,ac Prouincijs, inträ annos aliquot,
tot,actantis bellorum tumultibus labefactatum eft, vt per diuer
fâ Procerum ftudia,& inteftinas fa&iones, dùm quifque fibi Im
perij dignitatem vendicare ambit,penè interierit : vt1uculentër
appareat,quantim interfit prudentis atque magnanimi Princi
pis Imperium fuftinere. Liberati igitur Illyrij Imperio Ale
xandri,belli atğue amplificandi Regni cupidi,quamuis cum alijs ,
etiam nationibus figna fæpiùs contulerint (eâ quippè tempefta
te,inquit Polybius, Illyrijnon aliquorum,ſed communes omni
umhöftes erant) cum Romanis tamen pofteà præcipua geffère
prælia; adeò,vt Appianus dicat: Quemadmodum autem s.
fùb imperium illos adegerint Romani , cùm de Celtis fcribere-.
mus,præfati fumus, minimè nos abundè cognouiffe, neque • •
tellorum principia aut occafiones percepiffe. Nos tamen quan-»
tùm apudalios Hiftoricos deprehenderelicuit, eorum gefta, &
Variantemfortunæ ſucceſſum narrareprogrediemur. -

Illyrij& innatãgenerofitate,& potentiâ,quam fub Alexan

- - - - dro
12, Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
dro confècuti fuerant,elati,incuffo Romanis terrore ab eorum »
praelijs per plures annos abftinuerunt. Nam, vt Orbinus ait ,
omnibus fibi obuiantibus occifis , iäm fparfo Romanorum fàn
guine,ebrij,praedis onufti redierant, & quieuerant, donèc anno
ante natum Chriftum 22 1. Agro Illyrici Rex contra Ætolos re
benè geftâ,gaudio & ebrietate intra paucos dies confumptus, re
gnum Teutae Reginae vxori fuæ reliquitadminiftrandum. Haec,
fiuè ob præteritam vi&oriam faftu tumens,fiuè eorum voluntati
acquiefcens,quorum confilijs in Regni gubernatione vtebatur,
fuos contra obuios quofque pyraticam exercere , non priuatis
modò nauigijs,fed totis etiam claffibus permittebat. Itäque »
contigit vt plerofque qui ex Italiâ nauigabant,damnis atque in
iurijs afficerent: maximè autem cùm Phoenicem præcipuam »
Epiri Vrbem occupatamtenerent,pluresſimùl è claſſe diſceden
tes mercatorum Italicorum alios deprædati funt, alios trucidâ
runt ; nèc paucos coepêre viuos,& cum ingenti praedâ ex Phoe
nice colleétâ fecum abduxerunt. Romani, quiha&enùs quere
las fuorum de Illyriorum iniurijs filuerant, tùnc cùm plures fi
mùl iniurias in Senatum detuliffent, Legatos in Illyrium decer
nunt, Caium,& Luciun Coruncanos, vt vult Polybius, Appia
nus vnum ſolüm vult fuiſſe Caium, vt de ijs accurate cognoſce
rent. Teuta reuerfis ex Epiro lembismultitudinem præda de
mirata, adlaceffendos iniurijs Graecos animofior eft reddita s.
Cùmautem Iffàm,quae Vrbs eft in Infüla maris Illyrici, obfide
ret,Romani aduenerunt,qui ad colloquium admifli defuis iniu
rijs expoftulârunt. Teuta,dùm illi verba faciunt, ingentem ani
miferociam praefeferre, cùm autem finem dicendi feciffent, ait;
»curæ fibi futurum,né qua populoRomano ab Illyrijs publicè fiat
*iniuria: cæterùm vt impediat quò minùs priuatim quam poteft
*quifque vtilftatem è mari capiat,hoc verò Regibus in more »
nequaquam effe. Tulit indignè hæc illius verba junior Lega
torum,& fimul: Romanis, inquit, 6°Teuta mos efi, priuatas im
iurias publicè perfequi,& iniurtampa/% opemferre, tta4, dabí
. mu8 operam,vt h&c tua imfiituta condemnes. Eam libertatem ,
. tâm iracundè atque impotenter Regina accepit, vt fpreto genti
um jure mitteret,qui Legatos infecuti, liberioris diéi au&orem
fecuri percuterent;ac præfe&os nauium igne abfumcreat. Au
thorum aliqui de numero interfe&orumLcgatorum diffentiunt,
* }
 Croatie,&- Sclauoniæ, Liber Primus. I3
alijvnum,vtrumque cum focijsalij occifos volunt. Teuta Re
gina pro fua improuidâ ac muliebri fuperbiâ, nihil cogitans qua
les ſibi hoſtes in Italiâ peperiffet , nauales
fuas copias in diuerfàs
diftribuit Vrbes,qu6animaduerfo Demetrius Praefes, qui ex A
gronis adhuc imperio Pharum obtinebat,earum aliquot, quibu£
dam cum apud Teutam criminantibus , fibique ab illâ metuens,
Romanis tradit,caeteraque omnia quæ in poteftatc fua habebat,
Infuper continuò Senatus confulto in Dalmaticam expeditio
nem Cn, Fuluius Centimanus mittitur, qui tra&um illum vni
uerfum perdomuit,& vt Legatorum manes inferijs placaret, in
Principum Dalmatarum colla fecures ftrinxit. Vnde Regina 2
metu confternata, LegatisadRomanos miffis, pacem cum illis
hifce conditionibus fàncit, vt tributa quæ ipfi imperarentur
quotannis penderet, Illyrico toto præter pauca admodùm loca
excederet,& né vltra Liffum Vrbem maritimam Dyrrachio vici
nam, pluribus quàn duobus lembis, ijfqueinermibus liceret ei
nauigare. His pa&is conditionibus,decennium iàm exaétum •
fuerat, quod Illyrij Romanorum poteftati, prodente eos Deme
trio, parebant; qui tamen oblitus beneficiorum, quæ populus
Romanus in ipfùm contulerat, cùm jam eos contemnere cœpif
fet, & cum Gallis ac Carthaginenfibus,aut cum Celtis Illyrijpo
pulis,vtvult Appianus,eos grauiter diftentos cerneret, minimè
fibi formidabiles arbitratus,ab eis deficit. Vrbes itaque Roma
næ ditionis in Illyrico vaftare coepit, & in fuam redigere pote
ftatem,atque vltrà Liffum contra leges pacis quinquaginta lem
bis nauigare. . In eum Romani ineunte vere L. Æmilium in Il
lyricum cum exercitu mittunt; ipfe exomni fubditorum nume
ro fex millia fortiffimorum feligit, & Phari collocat, ipfe verò
Dymalum ſiue Delminium, idoneo praſidio, rebuſque neceſſa
rijs inftruétum tueri ftatuit ; Sed Conful adhibitis machinis fè
ptimo die expugnauit, profugiente tamen Demetrio ad Philip
pum Macedoniæ Regem, vbi& vitae finem eum pofuiffè tradit
Procopius, quamuis Appianus in patriam reuerfum fcribat.
AEmilius Pharum deinde repentino incurfu inuadit , eamque
mox captam diruit. Illyrico infuper vniuerfo in poteftatem re
da&o, rebufque omnibus ex animi fententiâ compofitis, affeéâ
iam æftate magnificum egit triumphum ». -

IDemortuäReginâ Teutâ, in Illyriorum Imperium 98

- - ԱCա

r
I4. Memorie Kegum 6.3anorum Dalmatie,
fùcceffitanno 179. vir calliditate ingenijvafer, & pacis impati
ens,eodem anno Duronius vir Romanus in Senatu aduerfus eum
queftus eft, omnes latrocinantium naues, & oram infeftam ha
bentium eius effe, nec Legatis ad eum miffis conueniendi fui po
teftatem feciffe : multis Ciuibus Romanis , & focijs Latini no
minis in Regno eius faéîas iniurias,& Ciues Romanos dici Cor
cyræ retineri. Aderant & à Gentio Lcgati, orantes, ne confictis
in fé criminibus crederetur,Regem aegrum in intimo Regno Le
gatis operam dare nequiuiffe. ' Scnatui omnes, quidetineri di
cebantur,quiué de iniurijs quærerentur, Romam adduci placuit,
& apud Prætorem Vrbanum difceptare,nec anteGentio,eiufque
Legatis refponfumdari. Intereà verò temporis,Iftri,in Roma
nos magnis cladibus & vaftationibus irrupêre ; Manlius, cui
cæterùm Gallia decreta fuerat, Iftrorumaduentum inaudiens,né
confulto quidem Senatu ab Aquileia profe&us caftra aduerfus
Iflros pofuit. Iftrorum tria fermè armatorum millia, Duce »
Carmelo, occulto loco, fub montem,in omnem occafionem in
tenti,confèderunt. Albefcente die,ad primum teporem folis,
incerta adhuc lux fpeciem rerum omnium multipliccm intuenti
reddens, non fòlùm hoftem patefecit, fed multò maiores copias,
quàm resferebat, adeſſe perſuaſit. Ergò territi vtriuſqne ſta
tionis milites ingenti tumultu cùm in caftra confugiffent, haud
paulò ibi plùs,quàm fecum ipfiattulerant,terroris fecerunt: nam
ineque dicere poterant quid fugiffent,nec percontantibus redde
re refponfum,& clamor in portis, incertaque concurfàtio erat ,
quafi iam deletæ ftationes, iam hoftis in vallo effet. Indèad
mare ex caftris fefe Romanorum pars armati,pars maior inermes
proripiunt ; cùmquc eos nec auctoritate, nec precibus Conful
retinere potuiffet,ipfè quoque caftris defertis ad mare profeéîus
cft,vbi non minor trepidatio pauorque fuit in naues è terrâ pro
{ilientium,& commeatum expofitum in naues conijcientium ».
Iftri tanto Romanorum pauore animaduerfo, ftatim in caftra ,
fed iam tùm vacua impetum faciunt,ibi paucos qui ad defenfio
nem caftrorum fubftiterant,obtruncant ; inde cùm rerum om
nium paratam expofitamque copiam inueniffent ad mare, epu
lari omnes,hoftium armorumque obliti,affatim coeperunt, cùm
alias pauidos,inermes, diffipatofjue facili negotio opprinnere 9
potuiffent. Manlius deindc anno inféquenti, principio veris,
* : * 1I]
 ' Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Primus. IS
in fines Iftrorum vlcifcendi causâ rurfum irrupit, vbi cùm effusè
popularetur,dolor magis & indignatio Iftros exciuit, diripi res~
fuas cernentes. Concurfu fa&o iuuentutis, ex omnibus popu
lis repentinus & tumultuarius exercitus, acriùs primo impetu,
quàm perfeuerahtiùs pugnauit,ad quatuor milliaeorum in acie »
cæfà,cæteri omiffo béll6Nefàtium Iftriæ Vrbem paffim diffuge
runt. Claudius Conſul cum nouo fuperueniens exercitu, Vr
bem circunfedit ac coepit; duo deindeOppida,Mutila & Faue
ria vi capta & deleta ; praeda fpemaior militibus tota conceffà ,
quinque milha capitum,632. fub Corona venierunt. Atque »
ita Iftria tota trium Oppidorum excidio, & morte Carmcli Du
cis füperata eft,omnes tum deinde vndique populi obfidibus po
pulo Romano datis in deditionem venerunt. Sed vt ad Genti
um redeamus; Is ob diuturniorem fuorum fecialium remiffio
ncm irritatus, acceptis intereà etiam à Perfeo Macedoniæ Rege
trecentis pecuniarum talentis, coniunétioneque animorum ac
virium cum illo femper habendâ obligata, M. Perpennam,& L.
Petilium Romanorum Legatos,qui tùm fortè ad eum venerant;
in cuftodiam ac vincula coniecit ; caufàndo non legationis, fed
explorationis causâ eos ad fé veniffe. Romani exacerbati ani
mo, ac fùprà modum indignum rati eam fibi füfferendam igno
miniam,Anitium Prætorem cum validiffimo copiarum exercitu
vlcifcendæ iiiiuriae causâ in Illyricum misére. Gentius exiguo
tempore quindecim armatorum milliaadScodram Albaniæ Vr
bem & ingenio loci, & arte munitiffimam, vt totius Regni ar
cem,acbelli caput contraxerat, eamque viribus omnibus tutari
ftatuit. Scd Gentius fpe femper in Perfei auxilia fretus,ab eo
dem perfummam fraudem perfidè deceptus acdefertus, diutur
næ atque preffæ Romanorum obfidionitandem cedere coa&us*
eft,Anitijque in poteftatem, expugnatâ per eum Vrbe, venit ,.
Anitius Scodrâ vnâ cum Rege,fummâ cum nominis fui gloriâ ac
celebritatein poteftatem reda&o, Legatos invincula conie&os*
adfe adducijtiffit, quibus fplendore fuo reftituto, Perpennam ,
extemplómittitad comprehendendosamicos cognatoſque Re
gis, inter quosvxor, frater, ac filij reperti; eundem deindè vi
&oriæ nuncium Romam mifit; ac paucospoft dies Gentiumi
pfüm cum coniuge, fratre, liberis, alijfquePrincipibus captis Il
lyriorum: demùm Scodræ præfidio impofito, cæteris etiam j
º * E Vrbibus
16 Memoriæ 'Regum, o. Banorum TDalmatiae,
Vrbibus Præfe&is conftitutis,quinque Româ nouos accepit Le
gatos. Euocatis ex tota deinde Prouincia Optimatibus con
uentum habent, vbi è fèntentia Concilij pro tribunali Anitius
pronunciat Senatum populumque Romanum Illyrios effe libe
fosjubere,tributum,quod Regiantependiffent, eius dimidium •
Romanis foluere. Indè in tres partes Illyricum diuifit, quarum
fua quæque gens commune Concilium haberet. At Romani
interim Gentium cum fuis Spoletium Ciuitatem Vmbriæ in »
cuftodiam, cæteris eius Principibus Romæ detentis tranfmisére.
Hæc Gentijclades Perfeo quoque exitium ac perniciem,violatæ
que fidei,cæteris gentibus documento poenam attulit. Nam ».
Romanus exercitus fuperato Gentio vi&oriâ elatus, mox in Pcr
feum arma conuertit,& collatis fignis Duce Æmilio Paulo Con
fule,Perfeus viginti millibus fuorum coefis,ac vndecim captis-,
miferabili prorfus prælio fufùs eft; hinc Vrbem fuam Pidnam,
tùm Pellam Macedoniæ regiam aduenerat, fed terrore perculfus
ijfdem Vrbibus defertis & amifIis in Samothraciam tandem cum
duobus talentüm millibus fugâ delatus fàlutem quæfiuit. Verùm
infequentibus cum Romanis fpe euadendi deieéîâ hoc vnum »
priuatis obtinuit literis, vt aliquiad fé mitterentur cum quibus
de rebus fuis agereliceret; nihil tamen cum ijfdem pcrfeéìum »
cft,Pcrfeq regium nomen tenaciter retinente, Paulo è contrario
renitente,vt fe, fuaque omnia fidei ac clementiæ populiRomani
permitteret. Perfeus fugâ denuò elabi conatus , nec vllam e
uad:ndi opportunitatem na&tus, Praetori Oétauio ſeſe cum Phi
lippo filio dedidit. Is ipfum in praetorian nauim cum filio im-.
Poni iuffumac pecuniâ,quæ apud Regem inuenta eft, extemplò
dcduxit Amphipolim. Indè O&auius Regem ad Confulem • •
mifit in caftra, vbi honorificè ab Æmilio, omnibus adid fpeéta
culum confluentibus, exceptus eft,& adfpem bonam deRomana,
clementiâ creétus,Q. Ælio fèruandus traditur ; Romam dcindè
cum Gentio miffusante vi&oris Æmilij Anitijque currum pro,
triumpho dućtus, pofteà Albam remiffus , deprecante ÂEmilio
pro carcerein liberácuftodiâ tentuseft,& ad cumulum malorum,
ciusincdiâ vltrò confumptus~. Hic finis belli cum Perfeo, i
demquc finis Regni Macedonici cum quadriennium totum pu
gnatum sffet,duraffetque ab Alexandri Magni obituannis I 56.
Ssd ad Illyrios ſermo reuocetur. . . . . .
-
- -

. .- . -" - - * - - Dalmatæ,
 Croatiae,&- Sclauoniae, Liber Primus.' I7
Dalmatae,quiinScodrae Vrbis defenfione,Rcgifque captia
miffione obexigui temporis moram adeffe non poterant,vbireli
quos Illyricipopulos Romanis adhaefiffe,imò eis fèfè fubieciffe •
viderunt; eofdem hoftilibus armis inuasêre, grauiffimaque da
mnaintulére. hiRomanis,quos iam in Prote&ores admiferant,
de Dalmatarum populationibus queſti,Caium Fannium Conſu
lem ad diſſenſiones intereos componendas impetrauére; at Fan
nius longo fruftrà fatigatus itinere aliud nihil Senatui retulit ,,
uàm Dalmatas neque fàtisfacere ijs voluiffe, quos plurinis in
tereà cladibus affecerant, neq;aures fibipræbere, vt qui dicerent
nihil fibi cum Romanis effe commune ; & non folùm nulla fibi
hofpitijachumanitatis officia exhibita, verùm equos etiam ad
emptos,ac plurimas illatás iniurias,vim demùm timentem filen
tio fè eorum finibus excedere coaéîum. Hàc à I)almatis acce
ptâ fui Confülis repulsâ, Romani aduerfus illos arma M. Figulo
Confüle ducente expediuére; at hi Figulo quàmprimùm infe
rente copias,eas aggrcffi fuperauerunt,ac primamFiguli impref
fionem ita fregêre,vtadNaronem vfque fluuium fugientes per
fequerentur. Indè porrò incompofitè reuertentes Conful in
uadens in fugam vertit,& ad Vrbem vfq; Delminium compulit.
Ea plurium dierun fpatio fine fruäu obfeffà, cùm fè operam per
dere animaduerteret, bicubitales demüm fudes piceåc fulphure
ftuppâque componens ex catapultis iacit in Oppidum, quæ ab
impetu fuccenfæ quæcunque attigiffent,igne corripiebant. Ea
res multùm vexauit Dalmatas,nec tamen ad deditionem ad an
numvfque fequentem Confule Naficâ bellum vrgente compulfi
fùnt, à quo & belli finis impofitus,Dalmatis legibuslibertateque
fuá viuere permiffis. Annis deinde pluribus fine motibus fub
oteftate Romanorum quieuêre Illyrij, tametfi poft Figulum.
ítatim Cæcilius Metellus Confulatum adeptus fuérit, & Dalma
tistriumphandi libidine nihil illis delinquentibus bellum intu
lerit,nihil tamen eobello aut fibi laudis peperiffe, aut Dalmatis*
damni commemoratur intuliffe. . -

Porrò Caius Julius Caefàr,anfio ante Chriftum natum qua

drag efimo feptimo Romani Imperijgubernaculafufcipiens, Li
burnos Illyriorum gentem in poteftate habuit ; fed Dalmatæ
cùm profpcrè rem geffiffe aduerfus Figulum fefe arbitrati fuif
fent,Promonam Liburnorum Vrbemvi captam abftulére, Cafar .
* - E 2 âd
 18 Memorie Regum,& Banorum7Dalmatie,
ad eos Legatos mifit,hortatufque eß, vt qui Promonam eripuif
,{ènt, Liburnis reftituerent; defpicientibus verò illis mandata »
cxequi exercitum ingentem intulit,quitamen à Dalmatisacriter
-refiftentibus fufus oppreffufque fuit. Caefàr curis præpeditus
inftante Pompeianorum feditione, cùm iam adbcllum inclina
ret,nihil vlteriùs molitus eft. Sed Gabinius cùm cohortes pedi
tum quinque fupra decem,equitum verò tria millia per Illyricum
ad Cæfarem adducere tentaret, Dalmatæ timore eorum quae
paulòante in Caefàrem egiffent, cùm vi&oriam eius internccio
nem rebus fuis allaturam arbitrarentur,Gabinio excepto paucif
que cum illo fugientibus,advnum interemêre omnes, magnam
que obhoc pecuniarum copiam, poliaque innumera obtinuére.
Hæc Cæfàrobbelli cum Pompeio neceffitatem diffimulantèr ,
ferre cogebatur,deuiéto deindè Pompeio, Afinium cum tribus
peditum legionibus,magnoque equitatu adeos mittit, qui in iu
„ra Romani Imperij eos cogant; tributa imponant, & ob præte
ritasillatasiniuriasobſides depoſcant. Sublato interim è viuis,
execrandâ & indignâ cæde, Caefàre Imperatorum omnium glo
ria,rati Dalmatæ Romanorum res vt in illo potiffimùm vires
habuiffènt,itâ funeftâ eius morte extinétum penitùs iri, Afinio
parere recusarunt neque tributa,aut obfides conferre voluerunt;
quin potiùs motis in eum armiscopias omnes deleuêre, Duce »
eorum Bebioacriter dimicante acie interempto, & Afinio Epi
º
daurum fugi delato.
Gcfła Illy. Adeft iam placationis & mifèrationis Diuinæ annus, quâ
riorű poft
Chriflum vniuerfo terrarum orbe in fummâ conftituto pace,Princeps pa
I1a tu ul,
cis,qui ab æterno de humano genere cogitationes pacis & non »
afHiâionis in mente habuit,humanâ carnc veftitus,èVirgine na
fcitur : decuit fiquidem Authorem pacis, qui ruptum inter
D EVM & homines concordiæ fœdus,redintegrare venerat , ,
pacatiffimo feculi tempore procreari; quo moderator Auguftus
I(aiae 2. IulijCaefarisfucceffor, tanta duodecim annis circa tempus Do
minicæ Natiuitatis pace regnauit,vtbellis toto orbe fopitis Pro
phetæ præfàgium adliteram videatur impleuiffe ; Senatuique »
Romano maieftas, Legibus vigor, au&oritas Judicijs, populis,
demům fübiećřis tranqüillitas fümma, fecuritafÃue parta reflo
ruerit. Itaque non nifi fexto æræ Chriftianæ annò, tumultus.
iterùm in Illyrio coepêre: Dalmatæ fiquidem eo vićtoriæ
: . fucceffu
 | Croatie,& Sclauonie, Liber Primui. I9
fùcceffu elati, quo Caefàris legionesproftrauerant, ad maiora •
animos confiliaque erexêre; proindè cum Sclauis fub Duce Ma
robaduo & cum Pannonibus 醬 focietate initâ, ac palám bello
Romanisindi&o,o&o centena hominum millia, vt Velleius lib.
2. affirmat,in caftris numerauêre ; è quibus vniuerfis ducenta »
peditum,nouem verò equitum millia armis promptiora felege
runt,quibus Batho & Pineus peritiffimi bellorum, fupremi co
piarum Duces imperarent: in tres deindè exercitus legiones
omnes diftributæ,quorum vnus Romanos, alter Macedoniam •
ijs fubie&am,infeftis armis diuexaret, tertius patriæ tutamento
præfidioque foret. Et quidem Pineus Macedoniam ingreffus,
eam omnem ferro flammâque incineratam in vaftae cuiufdam ,
folitudinis fpeciem reddidit ; Batho verò,non fòlùm Ciues La
tini nominis ac Mercatores, verùm obuios quofque gladio fub
mittens,eum Augufto terrorem intulit, vt is conuocato Senatu ,
nieueftigio Romana Vrbi prafidiofuccurratur,intradiem deci
mum eam hoftem acceffurum afferuerit., Non parùm Romanos
hæc percelluit fama, quare Tiberijpoteftati(qui poft Auguftum
imperauit) triginta legiones in prælium excitæ traduntur, atque
is in mandatis accipit, vt coniun&is vltra Marinis Cecinnæ, &
Syluani Plancijviri Confularis,ac Metalci quo%ue Thraciæ Re
gis ingentibus copijs,nullâinterpofitâ morâ, IMyrico Exercitui
obuiam proficifcatur. Illyrijvbiauxiliaresfuppetias aduentare
cognouerunt,ac ThraciaeRegipotiffimûm indignati,quodfociâ
gente defertâ alienae poteftati fubcffemallet, eas antequàm cum
Romanis copijs coniungerentur, aggrediendasarbitrati, adori
untur. Itaque celeritate fortunam auxêre, & parte exercitus
Romani deprehensâ, acre cum ea contrahunt certamen, diu v
trinque fortiffimè præliantibus, tandem ab Illyrijs vi&oriafte
tit, quinque Romanorum deletis legionibus : ex quo regreſſi
prælio,aduentanti Metalco occurrunt,& Martio pleni feruore »
equitatum'eius opprimunt. Tiberius cruentâ fuorum clade »
intelleââ,mirùm quantùm indoluit,tùm ob perpeffàm nominis
fui ja&uram , tùm ob miferandum fortiffimorum militum »
interitum », ac tantis fuorum concifis agminibushonoremul
ctatus remeauit ,. - - -

, Quarè Auguftus Caefàr armorum felicitate cæterùm famå

præclarus, cum inter loquendum M. Antonijinertiam 5]མས༔
- cxpu
 2O Memoriæ Regum,& Bamorum Dalmatie,
explicuiffet, Illyricam Gentem præ cæterisbellicofiffimam,& fe
moleftiffimêfrpènurgeroinfeftantem,tefteAppianoaffirmauit.
Vndè mirari fàtis nequeo impudentiam ac rufticitatem Petri
Digreffio
aduerfus Opmeri Bataui, qui non ita pridem opere Chronographico Or
Petrum
Opnerum,
bis vniuerfiinlucem edito, Sclauos Illyrijpopulosfordidum ac
foedum genus hominum,imòfæcem omnium hominum aufus
fit fordidiffimoac fœdiffimo ore,&velut fœx omnium Scripto
rum compellare; etenimſi quampiamvelvmbratilem ſuorums
proieétorum adieciffet caufàm, æquiori prorsùs animoprudens
Le&or tantam toleraret calumniam; at nullâ penitùs appofitâ
ratione,nuilâ populiautmorum defcriptione præuiâ, ob quæ id
dixiffe videri potuiffet, täm petulantcs tamefi ac modeft6 Scri
ptore (qualis Hiftoricus omnis effe debet) indignas effutire »
voces,petulantiffimiomninògenijacpectoris eftindicium -.
Quæ verò,aut de Pannonia,aut Illyricipartibusiii eodem opere
ſcripſit,adcumulum infrunitianimiinſcitiamadijciensadeöim
peritè,acèvulgitantùm collecta rumoribus, atque eadem plùs
quàm Laconicèperftrinxit,vt nec hiftoriam,quam dicere velit ,
fàtis affequaris,nec locorum perfonarumué nòmina tenuerit „.
Accipe cândide Le&or vnum è reliquis ignorantiæ argumen
tum, & ex eo ca;tera conijce, vbi Tomo 2. operis à Laurentio
Bayerlinck continuato Caniſam Europaedecantatá, Styriae Op
idum fcribit effe. Sedhis prætermiffis, quale genushominum
Sclaui fuerint,& Alexandri Magni priuilegium,& vniuerfi vete
res probatiffimiq;Authores,ea demùm omnia quæ hoc opereno
ftro,fummâ quâ potuimus veritate,pofterorun memoriæ tradi
dimus,luculento funt teftimonio;quorum illos fiOpmerus legit,
peruicacé fuam declarauit dementiam,fi non legit,cùm publicus
cffe velit Scriptor, turpem ignorantiam ». Verùm fordibus
eius nundicies fcriptiónis nóftrae vltrà maculanda non eft. . . .
· · · Illyrijincineratâ Macedoniâ, coefifque Romanis atq;Thra
cibus,ampliffimis onufti praedis, vnà cùm Pannonijs in Sedes
fuas dilapfi,reuertuntur,& annis pluribus pace fruuntur; donec
Tiberius Augufto in Imperium fuccedens , præteritæ non •
immenior cladis atque ignominia,moto in Illyrios, Pannonioſ
que bello,omnipotentiâ atque crudclitate in eofdem faeuijt: ta
metfi enim primiis adminiftrationis fuæ annis optimi Principis,
& ប៉ារ៉ែ alieniffimi fpccimen dederit , in eam tamen ,
- . . *. . ; - rabiem,
 Croatiæ, &•Sclauonie, Liber Primur. - 2.É.
rabiem atque tyrannidem, humanae qua{i naturæ expers, com
mutatus fuerat,vt fæuiffimos quófque cridelitate füperauerit ..
Nam tefte Suetonio nullus à pœna hominum ceflàuit dies, nère
ligiofus quidem aut fàcer ; imò quòd mirére,decreta accufàtori
büs præcipua præmia,etiam teftibus ; & interdi&um ab eo né
capite damnatos propinquilugerent. Ob quod non immeritò
Cornelius Tacitus eum à natura inlucem editum dicebat,vtap
pareret,quid fumma vitia in fumma poteftate poffent. Itaque
graffante in Sclauos, Dalmatas, acPannonios Tiberio, ac in »
Thraces L. Pifone, qui omnes per abfentiam Tiberijres nouas
moliti fuerant,vtrifque bello fimul illato,eoque modò hâc, mo
dò illâc tranflato,vtrofque in fuam poteftatem redegit. Verùm ,
Batho potens in Dalmatia Princeps, & viétor nuper Exercitus
contra Romanos duäor,impatiens Tiberij,ac Romanorum lu
pinæ feritatis, præfeáorumi, concitatis fuis multùm Romanis
damniintulit, ac poft triennium primùm , per tranfa&ionem ,
Tiberio fefe dedidit; poftridiè verò cùm ad eum pro tribunali
fedentem adduäus fuiffet,quærente Tiberio,quidità deficere ac
tantùm temporis repugnare Romanis ftatuiffet? Vos, refpon-.
dit Batho, ifi culpa èftis ipfi,qui ad vcftros greges cuftodiendos,,
non canes,paftorefué, fed lupos mittitis. Atque ita Dalmatia » »
acificatione demùm ad Romanos redijt,reliquis Illyriorum po
pulis fub Imperio confèruatis,licet fæpiùs in libertatem innatam
cnitentibus,donec anno Virginei partus ducentefimo quinqua
geſimo quarto,vniuerſo omninò ſubacto Illyrico idin certas di
uifèrunt Prouincias,vt Orbinus fcribit. Eam nos diuifionem ,
hoc loci,vtpotè vetuftam nimis,ac minùs neceffàriam, præter
mittentes,aliam fub Budimerio Catholico Illyrici populorum ,
Rege faétam opportunè fubne&imus , his,qüae Illyrij gentilita
tis tencbris inüòluti geffère , primum hunc librum conclu-'
dentes. . . . . - .. .
Admonetproindèhic locus, cùm aliâs opportuniorem vix
habiturifimus, exaâam horum Regnorum miàgnitudinis, limi-.
tum,Comitatuum vt vulgari voce dicam, ac aliarum rerum ad
pleniorem deinceps Hiftoriæ cognitionem confequendam fcitu ;
meceffàriarum notitiam fubijcere,quam exprobatifsimis Autho-,
ribus,ac obferuatione quoquenoftra defumpfimus, Acimpri
misillud obfcruandumi, nösinitiohuius libri abundè
r
-
-
ཧཱ།agnitt“
dinem
-
22. Memorie?{egum, & Banorum Dalmatiae,
dinem Illyrij latiffimè fùmpti pofuiffe, attamen magis propriè
nouem cenferiRegna, quæ Illyrijappellatione, velut communi
ac generali nomine intelliguntur; nempè Dalmatiam, Croa
tiam,Sclauoniam,Bofham fèu Moefiam fiue Ramam, Bulgari
am Seruiam,ſeu Galliciam,Raſciam ſeu Thraciam,Dardaniam,
& Epirum feu Albaniam, quibus adnumerari'poteft Lyburniæ
Prouincia olim ad Croatiam pertinens, quemadmodum & Iftria
ad Dalmatiam: Sanè Orbinus & Ranzanus Sclauoniae nomen
Gencrale cffe volunt,eò quòdlingua gentis huius latifsimè om
nium aliarum pateat,quippè quæ àmari Adriatico adOceanum »
Septentrionalem extenditur,nam praeter ipfos Sclauos eâ vtun
turDalmatæ,Croatæ,Bofhenfès,Bulgari,Thraces,Iftrij,Moraui,
Bohemi,Albani,Poloni,Lufatij,Silefij, Lithuani, Prutheni, Mo
fcouitae, Ruf$i, Prufsi, Scandinauiæ incolæ, & aliæ Regiones
Conftantinopolim vfque, ädeò, vt eius etiam vfus inter Turcas
fit,nec ibidem dignus honore putetur,qui eam ignoret. Quare »
Ranzanus in Epitome rerum Hungaricarum Indice primo:
* Ea Regio, inquit, hoe fibi claritudimis vemdicauit,vt ab ipfâ momem
*acceperit vmiuerfà Dalmatia cum fibi comtermimis Illyride at4,
* Liburmiâ,qu« vno vocabulo ab omnibus peme matiomihus vulgò ita
*vocitantur,qui verd ipfas tenent, Jclauomes. Verùm nos Illyrij
nomine potiùs vtimur,velut apud omnes penè Hiftoricos vfita
tiori; nunc fingillatim percurrentes,à Sclauonia ordiamur.
Defcriptio , Duplicem eius nominis originem haberi maiores tradidêre,
Sclauoniae
ac ei9 par
rium,
quidam énim Savoniam abfque literis L. & C. äSavo fluvio de
nominandam autumant, ac Savones non Sclavones dicendos ef
fè, trt Ranzanus adnotavit ; alij Szlaunos non Slavos appellari
volunt, àvoce proprijidiomatis Szlava, quod gloria intérpreta
tụr, à quá denominatione8zlạuni populiidcft gloriofi, & Pro
vinciam Szlauniam quafigloriofàm appellandam effe; ob quam ,
etiam caufàm Martem alteram virtutis gloriam, cùm prima in
genioft excelleresinfignibuspræfert. Utramgue hancetymo
logiæ dedu&ionem vêram arbitror, ac genti ipfi conforiam , ,'
quàrh Vaferiam olim à Valeria Meffälä Corvino appellatam •
Bonfiniustradit. Eaporròregio celeberrimis duobüs ijfque ».
navigábilibusfluminibns clauditur Savo & Dravo juxta omnes
authores, Ifthuanffio excepto, qui z. lib. circa initium Hunnâ
fluvioàCroatia dividi contendit,verùm id quâ ratione dixerit,
* - * > - ÍnOn
 Croatiæ, &>5clauoniae, Liber ?rimus. 23
non fàtis affequor, cùm neq; juxta modernam vulgi divifionem ,
id verum fit, quòd à Dravo Colapim ufque Sclavoniam pro
tendit; neque vllibi Hunna Sclavoniam contingit, præter cxi
guum finum propè Dubiciam arcem vbi Savo commifcetur ;
quod pro totiusRegni limite ftatui nequaquam poteft. Verùm
unum illud hic opponi poffe videtur, quòd fi Sclavonia intra »
Savum Dravumque continetur, quorfum Sifcium cis Savum lo
catum adnumerandum erit? ScdSifcium Romanis Scriptoribus
Infula Segeftica, ac belli horreum Appiano appellatum fuit, Sa
vo, Colapi, atque Odrâ in trianguli figuram circumfluentibus
conclufâ. Tametfi autem medium inter Savum ac Colapim •
obtineat locum, Sclavoniae tamen femper, etiam veteribus, por
tio cenfèbatur. Longitudo Sclavoniæ ab oppido & arce Vini
cenſi, a parte la va uſque ad Dravi cum Danubio confluentem ad
Valconem arcem, continet milliaria germanica 7o. à parte verò
dextra ufquead Belgradum, qua Sirmium includitur, ubi Savus
Danubio commifcetur 8o. Idem quippè de Sirmio dicendum,
quod fupra deScifcio adnotavimus,cuius tametfi partem aliquâ,
Danubius alluat, Sclavoniæ tanmen portio adnumeratur, quæ ul
timò fuos ad Belgradum fines conftituit. Latitudo ab oppido
Capronciáufqueadlimites Styriam Carniolam que verfus Szõ
fzediæ arcis, quos Savus cum minore amne Suttla efficit, per ,
milliaria germanica 1 5. protenditur; quamuis olim Ciliæ Co
mitatus latitudinem Sclavonia, in qua continebatur ,
qui & Marchia Sclauonica appellabatur clauferit. Scla
vonia in novem Provincias fèu Comitatus amplos omninò
dividebatur, primus à finibus Hungariæ Dravo divifis, qui Sza
ladienfis cft Comitatus(tametfi & is iurifdi&ioni Epifcopi Za
grabienfis fubiaceat, ac eidem Ecclefiæ Decimas obligetur) ini
tium fumit,Varafdienfis di&us ab Arce atque Oppido,vallofof
fàque fàt validis ac firmis, nifi extrema Civium incuria vrbecu
la fqualleret. Hunc per longum porre&o itinere, Zagrabienfis
fequitur hodie patentiflimus,quippèad mare ufque Adriaticum ,
dedu&us, bifariam olim divifus 5 pars enim niontibus interclufà
Zagoriæ Comitátus appellabatur, qua verò planitie funditur ,
Turopolia etiamnùm nomine retento nuncupatur. Za.
goriæ fedes Arx cum Oppido Crapina fuit , Chehy ac Lehy
fratrum virorum in Regno potentium natale domicilium,quiob
- * - Civi
2+ Memorie Kegum e? Banorum Dalmatie,
Civiles difcordias, ut rara eft concordia fratrum, inde rece
'dentes alias fibi quæfivére fedes ; quorum ille eam terræ portio
nem quæ nunc Bohemia dicitur, hic verò Poloniam occupavit:
Regiónes deinde ac populos àfeipfisilleChehios id eftBohemos,
hic Lengelos hoceft Polonos denominatos voluêre, ut fusè tra
dit Ablavius in annalibus Bohemorum. / Staniſlaus verô Ho
zius Cardinalis, eruditiffimus Poloniæ Antiftes, Patriam lin
guamque Sclavonicam pro matre agnofcens, in Dialogo de fà
cro miffae officio, ita loquitur. I Quamlibet autem nos
„ipfos amemus, tamen illud fàteamur neceffe eft, Sclavorum ,
„aut Dalmatarum linguam effe multò elegantiorem, quam »
„fit noftra. Ita ut fi precationes & fàcras le&iones in ver
„ naculam transferri linguam oporteat , in eam potif
„fimùm transferendæ fint, à qua noftra duxit originem, quae
„praeftat. Hæc ille. Porrò Proufficia hæc nomen à loco Epifcopa
li ſede celebri accepit, cui collis Graecenſis appellatus ad occi
άuum fòlem oppofitus vrbe fuperimpofitâ infignis, à meridie
vbere glebâ amoenâque planitie, quàm Savus allabitur; ab orien
te pulcherrimis vinetis egregio vino abundantibus, vallibufque,
torrentibus minoribus intercurrentibus, jucundifIimus adiacet,
ipfe porrò locus âhauriendo quod Sclavonicum nomen fonat ;
Zagrabi, & ut Bonfinius fcribitârerum abundantia per Antifti
chon, folique vbertate nuncupatur. Porrigitur deindè ab amne
Sutla Ciliæ Provincia, Sclavoniæ olim pars, quippè inter Savum
ac Dravum collocata, ob quam caufàm Banihorum Regnorum »
Ciliæ Comites habebantur, ut fequentibus patebit Libris. Quâ
verô ratione à Sclavoniã hic tra&us fit avulfus, Styriæque adie
άus, nondùm nobis innotuit. Varafdino ad lævam Martin
iancium oppidum fitum eft, à quo deindè Crifienfis Provincia »
longè latèque protenfâ diffunditur, à Civitatehuius nominis ap
pellata olim ampliffima, & Comitiorum frequentiâ, quibus~
Reges quoque Hungariæ intererant, celebri. Eft in hóc Tra
ûu arxatque oppidum Chafma, quinis decoratunm fàt eleganti
bus Ecclefijs, Epifcopi Zagrabienfis olim Sedes atque habitatio
nis locus, in quo deindè ST E P H AN vs I I. Collegium duode
cim Canonicorum, amplis exbonis Ecclefiæ fuæ, attributis redi
tib*, cximiâ piæ kiberalitatis cörnendatione, patriæ ornamento';
ac pofterorum bonofundavit& extruxit. Huic adiacet Comi
- - - tatllS
 Croatiæ, &>Sclauoniae, Liber Primur. 2S
tatus Veruciae ab arce & oppido muro cinão, ac libertatibus*
Regum donato denominatus, cuius titulum Epifcopus Zagra
bienfis inftàr aliorum Hungariæ Antiftitum femper geffit, ut
diploma Regium ipfi datum teftatur; oppidum peculium Regis
erat, arxverò Comitum Banffiorum ;locus Comitiorum hono
reac Vladiſlai Regis praeſentià celebratus. Finito Verucia Tra
&u, Pofeganus initium fumit, qui, ut Ranzanus accuratiffimus*
locorum obferuator notat, intra Savum Dravumque amplè dif
fufus iacet; arce atque oppido eiufdem nominisàrte ac naturâ
munitiffimis, & Capituli olim Collegiati honore gloriatur ...
Szygethum quoque famofum illud Sclavoniæ propugnaculum
in fe continens, perenni famâ, barbaricarum legionum in fuide
fenfione virtute Zriniana deletarum, celebratiffimum. Eam
vnam huius terræ portionis infignem à maioribus accepimus*
laudem, quòd Evangelica illa terra effet, quæ ex modicâ in tel
luremiaétå femente, centefimnm referret fruétum. Iftuanf
fius lib. i 3. fol.2 1 1. Pannoniæ huncTra&um adijcit, Garauicio
monte à Sclavonia difterminari afferens; verùm hæc quomodo
cum ijs, quae lib. 8. fol. 122. dixerat, cohaereant, non ſatis aſſe
quor. Ponè infequitur Comitatus Valconienfis feu Valpo
nienfis, eam enim arxatque oppidum tra&ui denominationem
indidit. Claudit regionem Comitatus ac fimùl Ducatus Syr
micnfis,vbertate glebæ, ac generofi vini copiâ praeftans; huic
caput eft oppidum Wylachum, atque arx in edita montis cre
pidine locata, quæ medium regionis locum obtinent; olim
verò à Syrmio veteri oppido, quod Syrmus Triballorum Rex
condiderat,denominatus;

Hæc exprobatis Hyftoriarum authoritatibus, ac Tabula à

praefertim Geographica Ioannis Bléù, accuratiffimè ordinata »,
geprompta, precium veritatis habent; ex quibus perfpicuèintel
ligi poteft, quàm falfus, nulloque nixus fundamento Legum
Hungariæ codicis catalogus fit, quitres tantùm primos Sclavo
niæ attribuit Comitatus, pofteriores Hungariæ adnumerando,
in quo & Stephanus Brodericus noftræ cæterùm gentis fcriptor
Čſſay Its - : . . . - - -

Sclavoniæ Croatia junâa eft,Bonfinio Dalmatiae pars, à

- F 2 Cor
 2.6 Memorie'Regum,& Banorum Dalmatie,
Deſcriptio
Сго at tзе Corvino Meffìla eam fubiugante appellata, vndè & Corvatia »
ac eius
partium.
vetcribus dicta fuit, alma virorum in armis quafi natorum pro
creatrix, terræ fœcunditate qua campis funditur (cùm pars alte
ra præruptis & inaceffis montium ac petrarum crepidinibus rc
ferta fit:) amniumque frequentia nobilis ; tota enim regio ve-,
lut artificio quodam latis, atque variorum pifcium feracibus flu
vijsexornatur, quales præcipui Colapis, Hunna, Cetina, Mre
fhicia, Coranicia, Dobra, atque Kerka. Eam regionem à Savo
initium fumere veteribus placet.. Hinc Ranzanus: Quidquid
agrorfin tfi, inqtiit, trans Јацит, per quosfit iter Italiam ver
fís, Croatiam momimamt. Hic author initium quidem, fèd mi
nimèfines regionis conftituit ; fed nec illud appofitè,per quos fit
iter Italiam verfus. neque enim ad occidentalem folùm plagam,
qua Italia noftris eft, verùm & ad meridionalem quoq; Croatia »
fituatur; quare abfque ijs vocibus dixiffe potuerat, quidquid a
grorum trans Savum eft Croatiam nominari. Aliter Iovius,
çjuilib: 1 3.& initium & limites ftatuit: Introrfùs, inquit, Jauus
fiumen ex Carnicis alpibus per Illyricos placido curſn effuſus,ſimil
°Cetima &$ Hamma mhimorès amimes proutmctam claudunt. Sed
meliùs his Ioannes Bléu in Tabula Geographica fluuio Kerka »
terminari ponit, qui deindè per Dalmatiam decurrens in mare »
devoluitur. UIndè Cròátia 6o. noftratum milliaribus in longi
tudinem protenditur, à Savo Sumzcdiæ arci fübieéìoTinniniüm.
vfque, vrbem Epifcopali Sedenobilem, ac validis cinótam moe
nibus Kerkæ fluuio adiacentem. Latitudo verò 2o. milliarium
fpatium continet, ab HunnaCoftaniciæ Dubiciæque fubie&a ,
vfjue ad mare Adriaticum, five Segniam mari incumbentem,
tametfi & ipfà cum limitibns fibi fubiacentibus latitudinem re
gionis terminet. In quot porrò Comitatus veteres Croatiam
partiverant, nondùm compertum accepimus, eorum quos co
gnitos habemus notitiâ, cæteros contentos cupimus. ' Atquè.
aSavo progrediendoModrufienfisoccurrit fupra I 5. Germanica
milliaria in longitudinem protenfus ; deindè Segnienfis, ac poft
eum Cetinenfis,quorú omnium titulú Frangepani Comites non
fòlùperpetui,fed etiá fupremifemper habuére; acModrufæquidé
vrbis Epifcopali throno decoratae moeniorü rudera quibus cin
&a fuerat, etiamnùm politi lapidis artificia fpe&afitibus exhi
bcnt. Corbauiæ deindè, atque Licæ, Ulduiriæque Comitatus
-, , , - рпо
 Croatiæ, &• Sclauoniæ, Liber Primus. 2.7
priorum quafi latera cingunt, quorum duo priores, eius ampli
tudinis fuiffe traduntur, ut 72. in fe dominia comprehenderint ;
Carlovitiorum Comitum è Torquata Romanorum progenie »
oriundorú vteró; ditioni fübiećťus. Nec minor fama {paciovè
Cliffiae tra&us,cuius ComesMladin* Banus fuerat,de quò 2do.l.
fufius,quanquã is ad Dalmatiâ iam fpe&et. Tùm Bihacianus ab
fplendida vrbe atáue arce, & Hunna easfluuio in Infula modú
circumfluente,appellatus. Hoc Regnum celebrius Epifcoporum
fedib* habetur, qüám Sclavoniae; deleta enim tyrannide Dacorú
Sifcienfi vrbe, & in Colapim demerfo D. Quirino vltimo eius
loci Antiftite, D. Ladiflaus Zagrabienfem fubftituit, de quo fuo
loco, Syrmicnfiin fuo ftatu permanente. In Croatia verò fitus
eft Modrufienfis, qui quod Corbaviæ etiam fuam habuiffet ,
habitationem, fæpiùs Corbavienfis eft appellatus: deinde Sc
gnienfis, Novienfis, Rofonenfis, ac Tinninienfis.

A Croatialæuam tendendoMyfia, Moefia fivềBofhaimminet,

à dextera Dalmatia iacet;San&iffimorumRegum ac Rom.Impe
ratorum fæcunda mater. hæc magnitudine fua Craotiam ac
Sclavoniam exfuperat, de qua plura fequentibus libris memora
tu digna, quàm à Delminia vrbe appellatam quibufdam placet.
Illa infuperioremac inferiorem dividebatur, quarum prior Ser
via, pofterior Bulgaria, Bulgaris ac Tribalis eam incolentibus
appellata eft, Ciabro fluvio nobili eas interfècante. Serviæ ca
put Senderovia, ſeu Samandria eſt, non procàl a Belgrado in
Danubijripa fita: Bulgaria Nicopolis à ponte celebris, quem
Traianus dùm cùm Getis prælio dimicaturus effet, extruxerat.
Seruiæ deindè coniun&a eft Dardania, Macedoniæ parte ab alte
ra confinis, Anchifis Æneæ patris natale folum, &gens Virgilij
Pòetæ verfibus celebratiffima. Sed Bofha ab eiufdem nominis
flumine appellatione fumpta inter Hunnam, Savum, ac Drinum
Bebiofque montes collocata, longitudinem interduo flumina »
Hunnam & Drinum exporre&am milliaribus Germanicis 4o.
habet,latitudinemverò inter Bofhæ fontes ac confluentem Ger
manicis milliaribus I 5. dedu&am. Eam regionem Sclavi Got
this expulfis occupaverant, fed variante concordiaac difcordia »
Hungaris cefferat. Eius caput Iaiciaeft, arxineditomonte »
ad ovi fimilitudinemconftruäa, ad cuius rajliccs vrbs celebris
Pli.
28 Memoriae'Regum &• BanorumT)almatiae,&c. Liber I.
Pliua ac Verbano fluminibus fepta iacet. Duos Regnum iftud
velut principatus habet, quorum alter Ducatus S. Sabæ, alter.
Varboſania ſeu noſtrate lingua Herczegovina dictuseſt. Atſ;
hæc dc numero, magnitudine, ac terminis horum Regnorum
paucis adnotaffe fufficiat, cætera fi quæ defiderari poffunt,
ex decurfu Hiftoriae fupple
buntur.

FINIS LIBRI PRIMI.

 M E M O RIAE
R E G V M,
B A N O R VM
Regnorum
DALMATIÆ, CROATIÆ,
- ET SCLAVONIÆ,

IBER SECVNDVS
§*£%§2) Llyricam Gentem alteram om
{ |§\% nium aliarum ab Apoflolo Paulo Ecclefiæ
ζ membrum fùb capite Chrifto effe&am , ,
£}¤É ex a&is Apoftolicis difcimus ; primam.
3$$ fiquidem Syriam fuiffe ex eorundem ,
a Apoftolorurhaéuum cap. 1 I. conftat, vbi
***** BarnabasTarfùm profe&usdicitur,vt quae--
reret,inquit Lucas, Saulum, quem cùm inueniffet perduxit An-»
tiochiam, & annum toturn conuerfàti funt ibi in Ecclefia, &*
docuerunt turbam multam, ita vt cognominarentur primùm»*
Antiochiæ Difcipuli,Chriftiani. . Pertranfeuntes autem Syriæ
- -- - Ciui
3O ἈMemoriæ TRegum,&- Banorum Dalmatie 5
Ciuitates, acPhrygiæ & Galaciæ Regionem, tametfi in Afiam ,
iter inftituerint,vctati tamen funt â Spiritu Sanéto,inquit idem ,
fàcer Textus Cap. 16. Loqui verbum Dei in Afia,fed profe&i,in
Myfiam Illyrici Prouinciam, quæ omnium Hiftoricorum coh
fènfù nunc Bofha dicitur, eandem Chriftiana Religione imbue
runt,nec in Bythiniam redire conatos Spiritus JEsu difcedere
permifit,donec pertranfita MyfiaTroadem Vrbem maritimam ,
Altera ex Antigoniam alijs diétam defcenderent,vbi mira Paulus viri Ma
gentibus
Illyrica à cedonis per ſomnium viſa ſpecie, ſe nutu Dei in Macedoniam ,
Paulo ad
Chriflum
vocari perfenfit, Porrò etfi Tullius in oratione pro Flacco
conuer ſa, Myfiam inferioris Afiae Regionem effe dicat,quia tamen Paulum
Spiritus Dei abfolutè in Afia loqui, teftante Luca, prohibuit , ;
non hanc proinde Myfiam Afiae Prouinciam, fedaliam Illyrici
portionem Pannoniae vicinam eſſe dicimus, praeſertim cum ,
Strabo eofdem Afiae populos vt originem , ita & nomen ab his
duxiffe afferat. Quamquam etfi Myfios Illyricanos non con
uertiſſet,8 Aſiaticam pertranſijſſe Myſiam nemine conuerſo di
catur,vtScripturæ littera fonare videtur, quia tamen inde Troa
dem poftremam Afiae Regionem, acpoftea Macedoniam venit,
Macedoniaquc juxta plures, ac praecipuè D. Hieronymum in »
Illyrico contineatur,vt ex Epiftola ad Heliodorum in Epitaphio
Nepotiani, & Epiftola ad Geruntiam fiue Ageruchiam, vbi à
ConftantinopolivfqueadAlpes Iulias Illyricum producit, con
ftat ; Alteram Illyrici Gentem à Paulo conuerfàm fàtendum ,
eft. Diffeminato Neapoliac Philippis verbo Dei, Paulus de
inde Theffalonicam clariffimam Macedoniæ Vrbem praefèns
acceffit, & Timotheo, quem ex Afia focium fibiadfciuerat, ad
Irenam LicinijThraciæ Regis filiam Theffalonicæ eò temporis~
commorantem introducente, eo Doćtore Chriſtianis inſtituta »
difciplinis ex Ethnica fit ChriftiVirgo Timotheo eam fàcris vn
dis eluerite,quæ multis deinde grauibufque fubje&a cruciatibus,
É pro Chrifti fiomine ad Virginitátislaureolam Martyrij adiunxit
£ï'° palmam. Eofdem Paulus Theffalonicenfes longiore deinde »
* Epiftola , fidei documenta continente, erudiuit. Hinc &
" ipfemet Epiftola ad Romanos teftatur fe ab Ierufàlem per cir
* cuitumvfque ad Illyricum repleuiffe Euangelium Chrifti; neque
*

illa verba, vfj, ad Illyricumi, eo accipienda fùnt fenfu, vt fer

*minos duntaxat Illyrijattigiffe intelligatur,fed quod verè ipfum
-. . . ) Illy
 U

t Goatie, 6ూ Sclauomie, LiberSecundu. 33

Hllyrium pertranfiens Euangelio Chrifti praedicato, eofderh ,
populos Chriftianos effecerit, omninò dicendum, vt ex locis*
Scripturæ fupra citatis manifeftum redditur. . Vnde & S. Hye
ronimus dum fcribens ad Marcellam,verbum Dei totum vbique
fuiffe docet: verfàbatur,inquit,cum Thoma in India,cum Petro
Romae,cum Paulo in Illyrico. Petrus porrò Damianus multò
amplius Pauli labores per Illyricum amplians: refpice, inquit, Serm: de
Paulum totum peruagantem Illyricum, fufcitantem mortuos-, SS. Petro
& Paulo,
fubucrtentem templa Deorum. Hoc idem Gregorius Nyffe
nus fermone de S. Stephano,hoc DorotheusTyri Epifcopus,hoc
Ioannes Octavus ad Regem Bulgarorum conteftantur. | Quare
non exigua fubit animum admiratio, quod Joannes Tomcus*
Epifcopus Bofnae in Regia Illyricana fœcunditate Romæ Typis
Vaticanis edita, Illyricam Gentem primam ab Apoftolo Paulo
Chrifto acquifitam afferat. In vita quippè Irenæ Virginis &
Martyris hæc habet: cum æternæ,inquit,benignitatis confilium »
eo tenderet,vt Illyrica Gens amplitudine fuá inter omnes alias- »
Nationes per Afiam Europamque maxima, prima ex Gentibus**
effufo per Chriftum fànguine mercaretur ; & quod immediatè*
verbis S. Lucæ in a&is Apoftolicis Cap. I 6. opponitur, fubiun
git; fed & vlterius in Myfiam progredi eodem Spiritu obftanté
prohibentur. Eadem invitâTryphoniæ Virginisrepetit, & au
thoritatibus SS. Patrum paulò fupra à nobis recitatis perperàni
examinatis, quibus Paulum in Illyrico fuiffe affirmant, is eo
verborum fenfum protraxit, vt primos à Paulo Illyrij populos
conuerfos,ijs verbis affirmari contenderet. Succeffère Paulo
Lucas Euangelifta in Dalmaticæ Ecclefiæ cura, Lino PetriSuc
cefforetcfte,quemedmodum & Titus eodem Apoftolo fècundâ
ad Timotheum atteftante, ac poftea Hermes. Ex Petri autem
Schola Marcus Evangelicâ clarus hiftoriâ,inea parte quam Dal
matiam fupra mare propè Carnos Stylus Ecclefiae Romanae ap
pellat (nos verò Croatiam vocamus) fuam impendit operam ».
Domnio Salonarum condidit Ecclefiam, vt alios omittam com
pluresvtriufque Apoftoli Alumnos ; vt mirum non fit Illyricos
eiufcemodi Magiftris primifubfellij,tantum in Chriftiana pieta
te profeciffe,quantùm clariffimorum Hcroum agmina in illyri
eo,tabulis Eccleſiaſticis atteſtantur. -

Verum diucrfis inhis Prouincijs imperantibus vti nonnuns

.. . - G º quam
34. Memorie:Regume-Banorum Dalmatie,
quam alia Imperatorum fù peruenit potentia, ita incolarum »
plantata à Viris Apoftolicis fides, nutauit fæpius: Anno fiqui
dem Chriftianæ fálutis DXLVII. StrogilusTotilæ frater Illy
rici Regno per vim potitus,Myfiam inferiorem ,quae nunc Bofha
dicitur ingreffus,cùm & ipfàmibreuifübiugaffet,in Dalmatiam »
defcendit,ac Vrbes maritimas deprædatus eft ; Scardonam Op
pidum & Salonas totius Prouinciæ emporium diruit & euertit.
His necdum malis fàtiatus, mifit cum parte exercitus filium »
fuum Sueioladum ad Dalmatiam Mediterraneam •, quae nunc
Croatia dicitur expugnandam, (olim Crouatia vti & Coruati
populi,vetuftioribus verò Scriptoribus Latinis Curetæ di&i,Lu
gani Poëtæ verfibus celebrati) quo tempore mirum quantum »
Chriftiana fides debilitata eft in Bofha, Dalmatia, & Croatia » »
suciolad, quibuseo temporis Sueioladus ſummo cum Imperio pracerat ,
" Chriftianonominiinfeftifimus. Strogilus cum Cæfare Jufti
niano interea confligens, præliovi&usoccubuit, Sueioladus*
verò anno Imperijfuiduodecimo vita decedens, filiofuoSelimi
roRegnum reliquit, æra Chriftiana § 59. Hic Patri natura ac
§.i,„„ noribus longè diffimilis, tametfi & ipfe Gentilis effet, omnes*
Res- tamenfibi fubieétos perhumaniter ac perbenignè habebat, Jus
fuum cuique tribuens,neminem lædi pérmittens,& in exigendis
već igalib us nullum inter Chriftianos ac Barbaros habens difcri
men. ' Quare plerique de coetu fidelium, qui ob perfecutionem
& faeuitiam Patris dilapfifuerant rediêre, breuique effe&um eft,
vt tota Croatia populofior fuerit numerata ; Selimiro autem »
. cùm vnum & triginta annos regnaffet , è viuis fublato, fucceffit
M Mladinus, anno nimirum Quingentefimo Nonagefimo , filius
mitis admodum, & paternæ manfuetudinis æmulus, qui filium
tamen fuae probitatis minimè parem, ingenioque auerfum di
&um Razimerium progenuit: hic cùmjam adoleuiffet, coepit ,
infolefcere , & regnante adhuc Patre par in Regno dominium
ºfiº exercere. Fatisconcedente Mladino,Regnigubernacula ſuſce
' pit Razimerius, auitæ humanitatis penitus expers, ac inimico
prorfùs in Chriftianos animo. Non pauca Regni Oppida, quæ
àb illis habitabantur euertit incolis inifèruitutém redä&is, fed
ijs præcipuèinfeftus;quimaritimaDalmatiæ incolebant loca ».
Itaque quæ aui,patrifque benignitas cólifrequentariqucfecerat,
vafta ac defòlata,eius
. .. . .
ಟditoriulieChin
...' ate
 Croatie,&-Sclauonie, LiberSecundu. 35
Multi in
latebras fbiquarebant, adfyluarum deferta,montiumque foli Croatia
tudinem fèfè transferendo,ac vitam mifèrè admodum füftineri Mártyres.
do,dum fpem fouent, fè Deo mifèrante melioré tandem Domi
num fortituros. Neqüe ea fpes eos fefellit , quamuis ad quin
tum vfque Regem dilatus eft euefitüs. Etenim haud multò poft
moritur Razimeriusabfque liberis,nullaque poft fe prole reliéta,
multis interea pro Chrifti nomine,quibus fides vitâ potior erat,
omnia extrema perpeti magis eligentibus, quàm gentilitatis er
roribus implicari, occumbentibus. Vnum illud memoria di
gnum dc illo,Aimonius apud Baronium in Annum Sexcentefi
imum Quadragefimum nótat, (omiffo quidem eius nomine » ,
quod tamen in veteri quodam manu fcripto codice è tenebris
ànobis eruto repertum
Rex fecialem
eft) quodrepetendis
蠶eum mififfet,pro cùm Dagobertus Francorum
mercibus, quibuf
dam mercatoribus Francis ablatis,dixiffetque Razimerius expe
tere fé Regis Francorum amicitiam, legatus verò refpondiffet , ,
non eſſe poſſibile, vt SeruiChriſticum canibus foederajungerent,
tum deinde Razirherius repofuit; guamdoquidem vos Jeruor
Dei effeprofitemini,G nos Canesfumus; ideo,que vos nequiter
comtra eius geritis volumtatem,vt imutiles famuli,nobis frequenter
comceditur,morfibus ipfà vlcifci; atque ita legatum è confpeétu
abjecit. Scitüm prorfùs à Gentili di&um, quod fi Chriftiani
noftri fortius animo fuo imprimerent, non dubium, quin opti
mus Deus rabidifIimiillius Mahometici Canis exacuatos dentes;
aut omninò contereret, aüt fàltem magis retunderet. Sublatoi
giturabf{ue omnipofteritate Razimerio, diuinå ita difponente Sātymeri,
prouidentia,quintusabijs in regnum vocatus, nomine Satime Rex.

rius,qui omninò abftinuità fidelium infeftatione, atque in omi

nes partes æquo animo fuit. Eo regnante in publicum prodi
bant, qui diülatüerant, quique antea metu conterriti, partimâ
fidc defecerant,partim diffugerant,priftinalibertatevfi,ad fua ,
quæque loca redibant; 醬 tempeftate Vir qüidam nomine
Conftantius Theffalonicus,multa vitæ fàn&itaté præditus viue
bat, Philofophiæ documentis apprimè eruditus; hic diuinitùs
infpiratus, cùmideTheffàlonica fé trahftuliffèt, totam ferè Bul
garorum Proüinciarii veritatis prædicatione ab erroribus vindi
cauit ; Imperauit hic Satimeriüs cüm Razimerio Tyranno, atq;
Mladino optimo cuiquc anabiliannis vno fupra qüinquaginta;
G 2 - tametfi |
 36 IMemoriæ Regum,&>BanorumZ)almatiae,
tametfi ignoretur,quot eorum quifque Imperij tenuerit guber
cula, hocvno folum Satimerius praecipuč dolendus, necdű
expleto Inperijanno,quod pijffimèinchoauerat,vitáterminârit.
Sed Dalmätarum Regum nomen & Authoritas, ab eo præſer
tim enituit tempore quò inclinato Romano Imperio, & eius re
liquijsinoriente vix retentis, vaftato Illyrico ciufque præcipua »
portione Dalmatia, deletis Romanis Præfidijs fub Heraclio Pho
cæ fucceflore, per Auares, qui Simacato eorum temporum fcri
ptore Conftantinoque Porphirogenito teftibus, cum Gothis
Sclaui fùnt habiti ; Heraclij hortatu in fuos defolatores armis
infurgentes; Patrio folo recuperato, authoritate legibufque »
ab Apoſtolica Romana ſede acceptis, hoſtiumque reliquijs per .
Sacerdotes ab Apoftolico throno fubmiffos adveram pietatem ,
adduétis & fibi admixtis, Reges fibi ex fuis Croatarum Dalmata
Budinierig
ßex, & A rumque titulis decorârunt. ' Quare hoc ipfo anno Satimerio vi
poftolus. tâ ac imperio funâo cùm Budimerius vir វ្យែ animique
manfuetudine & ipfè praeclarus, anno infequenti Diadema fce
ptrumáue fufĉepiffet, Conftantio viro integerrimo Chrifti
religionem edoctus, eam vtriſáue amplexus eſt vlnis, fideique »
ftatìm lauacro purificatus, Et quoniam literis quoque non pa
rum inftru&us erat, cum Philofòphis alijs incredulis, difcepta
tione aufus contendere, nonnullos ex ijs in Chriftum credere »
compulit. Erat tunc Summus Ecclefiæ Pontifex Ioannes IV.
natióne Dalmata, qui per omnem Dalmatiam plurimas mififfè ,
pecunias refertur à Baronio, in annum Sexcentefimum quadra
gefimum primium, ad redimendos nimirum captiuos, quós Scla
üi Gentiles fub Razimerioin illas Regiones graffantes fucrant ,
deprædati Hic Pontifex cum mirifica Conftantij opera inau
diüiffet, vidcre illum cupiens, vt ad fe veniret, per literaspetiuit;
Vir igitur fànéìus Conftantius, cùm interim apud Budimerium
credentes in fide confirmaſſet, & authoritate Apoſtolica •
Presbyteros aliquot ordinaffet , Romam eft profectus juffis
Apoftolicis id pofcentibus, fideles verò, quibüs Budimerius
praecrat interea temporis omnes vno ore laudabant Dev M., &
Dominum I E sv M Chriftum qui pro fàlute in fè credentiuni»
fuftinuit Crucem. R E x porrò quibufdam Latinæ linguæ pe
ritis negotium dedit, vt coaâis in vnum litoralis Dalmatiae
quondam accolis atque habitatoribus, loca oppidaquc fupcrid
--
. . . . . " - - - fum
- -- - - --- -- *-
 ' Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Secundus. 37
r rum Regum impietate diruta ac defolata reftaurarent, quò
Chrifti nomen longiùs latiùfque diffunderetur. . Videbat præ
terea diuerfos genere, ac lingua permixtos confusè conſtipari,
& eos quemque fuislpcis, fuifque legibus diftinguere maturabat.
Sed dum feniorum fàpientumque Concilio fuper ea re deliberat,
nec quicqam, quid faóto opus effet, fàtis compertum haberet .,
legatos Romani ad Summum Ecclefiæ Præfulem, & Conftan
tiüm ad Auguftum mittit, ab eis rei quam faccre decreuerat,
confilium auxiliumque petens, & aliquös de fàpientum numero
viros, cum veteribus locorum vrbiumque fcripturis, Regnique
fui finium atque iurium, qui difponere omnia ritè edo&i fci
rent, & inftatum fuum redigere; quôreligionisåfe populoáue 9
fuo fufceptæ fides, rebus reâè conftitutis, certior atqne diutur
nior haberetur; Hac audita legatione Pontifex, & Chriftianam
propagari fidem intclligens, incredibili afficitur gaudio, poftu
lataque concedit vltro, & extemplo ad Regem,Cardinales duos,
totidemque Epifcopos fimùl deftinat, quibus Tertius Honorius
Cardinalis praeerat. Aduenienti Regi in campo Cliuna, propè
arcem Clifza Regni Dalmatiæ, cum magno procerum fuorum }
Comitatu Apoftolici hofpites occurrere,& ab vniuerfis honori
ficè fufcepti, funt. Ibi per dies oéto Viri Apoftolici & Cæfarei
aliud cgerunt nihil nifivt omnibus perfuafum effet in Chriftum
credere, fidem religionemque propagare, communi omnium fà
luti confulere, & quidquid déinde Romanæ Scdis authoritate
definitum fuiffet, ratum habere. Per illos deinde Presbyteri
confecrati, fundatæ & ereétæ Ecclefiæ, leges rogatæ, & quæ
cunque nouitijs Chriftianis neceffària erant, plenè perfeâèque
fuêre conftituta. Tùm demùm cunétis audientibus, fcripturæ
per dies quatuor leétæ, & prout hæ monebant regiones diuifæ,
metæque finium fingulæ impofitæ, ac Iura conftituta. His
醬 Budimerium Regem fàcro Chrifmate delibutum fàn&i-
cauêre,& in dignitate Regia quam iam obtinebat, opportunis*
benedi&ionibus confirmauerünt, imponentes reliquis omni
bus, vi femper diéto eius audientes effènt, iuffàque perficerent,
& fuisportillumharedibus pari ftudioobfequetentir. Tum ,
Archiepifcopos duos creauêre, quorum vnüm Salonas (guius
quidem vrbis pars maxima erat diruta, & quæque egregia Got
i

thorumimmanitateatjue fæuitiå vaitationibusdeformata) als

terüm
 38 AMemoriæ?Regum, & Banorum 7)almatie,
terum veròDiocleâ Dalmatiaevrbes miferunt;Epifcopos autém,
: alios alijs locis præficientes, horum Archiepifcoporüm iurifdi- |

-&ioniac regimini fùbiecerunt ; Ecclefiarüm ædificia, quæ pro

ftrata iacebánt, rurfùm fùnt ereâa, & ipforum confecràtionibus
fânâificata, Regis præterea ediéto cautum eft, ne quis illius Ec
clefiae Ius vfurparet, ne quis Clerico iniuriam faceret, ne quis
aduerfùs Ecclefiafticam ੇ ire præfümeret; Sedvt omne
„ Clericorum Ius, ac poteftas Præpofitorum Ecclefiæ arbitrio
င္ဆိုႏွင့္ျမို့ definiretur, laefae Maieftatis reus effet, fiquis contra audcrct at
ÉÉis." tentare. Poftquam cun&a in fuum redaóta fùnt ftatum & ordi
nem, hoc eftmaritima mediteraneaque Dalmatiæ loca, & quæ
inter flumina Drauum & Sauüm Danubium influentia iacent.
Regionemque, quæ à Delminijruinis ufque adlocum, qui Val
demini appellatur, &ab hoc vſque Dyrachium vrbem Adria
tico mari incumbentem protenditur, quam & Bofºnam ſtatue
runt ripa Drini fluminis diuifàm à Dalmatia. His itaque fepa
ratis Duces deinde conftituerunt, quos Banosdiâos vóluerunt,
9i£- LatiniTribunos vocant. Porrò nomen hoc Ban diâum (meo
* quidem iudicio) puto àvoce proprij idiomatis Boian id eft ti
riiendus, quafi ille, qui huius éffèt officij ac dignitatis, cæteris
fibi fübieëtis, metuendus fit, ea ratione, qua apud Rafcianos
étiam eiuſdem dignitatis perſona Staroſta, à feneđute dićtus ap
pellabatur. fub his creati fünt Centuriones, ità diétiâ militum , .
numero, quibus præerant; finguli Bani, feptem Centurionibus
imperitabant, maior natu ex Centurionibus, cum Banis Ius di
cebant ; Huius Centurionis locum, ac dignitatem, modo Vice
Banum tenere credo; Duces verò ad Ius populo dicendum cumi
quinque Confiliarijs Praetoribus confidebant. ' Infuper Magi
ftratus, officiaque diuidentes, qui Prouinciam regerent, exige
ಫ್ಲಿ 'Ve&igalia, â Ducibus conftituta, & quæque Regio,
plebique expedientiaprouiderent. Ita Ludouicus fubero, qui
ötiamnis pluresetiam derebus Hungaricis fcripferitlibros,Fran
cofurtl poftea poft forterii eius Anho millefihio, fèxcentefimo
蠶 İftuanffioihannotationibus manu fcriptis, editos, |

hunc tamen de febtis his Illyricis, hulla ætas impféffum vidit.

Et fàrie, quamuis diligeritiffimè plurifiia fuftratierii, ih pauco
runi tamen Banortini nomina incidere potuivſque ad Anntiti i
Mi， ducefitéfimürii, decimtimffécündtiffi.'
- - -- --
ಸ್ಥಿತಿ
ano
 Croatie,&-Sclauoniæ, Liber Secundus. 39
Βanorum incidit mentio, plura de ijs annotanda videntur ; &
imprimis nullimirum videri debet, olim plures fuiffe conftitutos
Banos, nunc verò vnum duntaxat poni,cum exprimæuo eorum Curiali
ftatuto quilibet Banorum,non nifi fèptem Centurijs præeffet. In quando
tanta verò populi plurium Regnorum multitudine, plures nu plures ali
quando v
merarentur Centuriæ : fed & pofterioribus temporibus plures nus fuerit
Banus.
eiufdem Regni Banos fimùl fuiffe conftat, aliquando verò vnum
duntaxat, prout nimirum rerum ac temporum ftatus, perfona
rum in officio conftitutarum virtus, & regionis cuiufque exige
re videbatur conditio, quod id ipfum ex literis Ferdinándi
Primi, ad Petrum Kegleuicium Banum datis luculentèr patet,
quarum tenorem hic fubne&imus,quafque in fpecie amici cuiuf
dam opera legimus. - * . . . .

F ER D INAN DVS diuinå fauente Clemen

tia Romanorum, Hungariæ, Bohemiæ, Dalma
tiæ, Croatiae,& Sclauoniæ Rex. Magnifice fi
delis dilečte; Præterierejammultidiescümlite
ras tuas, per proprium hominem ad nos miffàs
accepimus, ad eas tamen refpondere noluimus,
priufquam nos de omnibus rebus,pro conferua
tione tuitioneque regnorum iftorum noftrorum
ordinanda refolueremus , ficque & tibi magis
conueniens &refolutum refponfum dare poffe
mus; Tibi itaque nunc gratiosè fignificamus ;
Nos ftatuiffe cognitanimirùm fideituae perpetuæ
conftantia,animiquein remilitari fortitudine,&;
in adminiftrandis rebus iftis noftris prudentia&
dexteritate,vttufolusfine aliquo Collega Bana;
tus officium pronunc geras 5 non dubitante;
quin vnus rebus iftis dirigendis & gubernandis
(quemadmoon
-

' Lucerunettawi
* * · * * * * **fatisé :
 Memoriæ 'Regum, & Banorum Dalmatiæ,
fàtisfacere poffis,neque Collega opushabeas. Et
quò ei muneri commodius præeffe pofIis, decre
uimus intertenere tibi trecentos Equites leuis
armaturæ, quorum opera pro rerum neceffitate
vtaris; deque intertentione tibi quouis tempo
re fuppeditanda, in proximo Conuentu,quem in
Sclauoniaindiximus,vnà cum nonnullis alijs agi
& traétari curabimus: confidentes vtique iftius
Regni[tatus,noftræ in hoc petitioni obtempera
turos fore. Datum in Ciuitate noſtra Vienna,
die decimafecunda Menfislanuarij, Millefimo,
Quingentefimo, Quadragefimo , Regnorum
Noſtrorum decimo,aliorü verò decimo quarto.
HæcCæfår Ferdinandus. - - --

Quamuis & alia rei huius ratio effe poffit, nam cum Banus
& iuridicundo præeffe, & militari exercitationi publicifque »
rebus providendis incumbere debeat, quò commodiùs ac utiliùs
in tanta plurium Regnorum amplitudine fàtisfiat, partitis inter
fe curarum ac negotiorum oneribus, plures ftatui quandoque •
neceffe fuit, præfertim cùm vnius tantùm tanto muneri, infuf
ficiens fàtisfa&io impendi videretur. At Werò noftris hifcè
temporibus, cum fatali quorundam incuria, ac extrema prorsùs
negligentia,dulci(fimæ fines Patriae nequaquam amplientur, fèd
mutuis potiùs contentionum flammis, iam ferè in cineres
confumantur, haud pluribus opus effe fàtis liquidò conftat ; imò,
öbplurima ea4ue Procerüinteſtina, acvatiniahaodia, ne in im
menfiurn ſerpant, expedit prorsùs vnum folùm præeffe. Hoc
porrò officium omnibus pofteris, Regum quoque Hungariæ
temporibus fùmmae dignitatis aeftimatum fuit, maximoque in ,
honore habitum, nam ut poftea dicemus, fæpè Banatus cum ,
Vaiuodatu Tranſylưanico in vnum conferebatur, femper verò
vbi diftin&ae gerebant perfonae Bani nominis prærogatiua am
plipri loco honeftata eft, vt vel hinc, non mediocritèr appareat,
quaQtùm quidam Hungarorum, à maiorum fùorum recefferint
-------- - huma
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber $ecumdur. 41
humanitate, minori 'quàm par effet, hanc dignitatem aeftima
tione profequentes ; Sed nunc vndè digreffi fumus, vt reuerta
mur; Cardinales, 驚 Caefàrifque legati probè ac laudabi
liter fuo defun&i officio, magnifque à Rege Budimerio mune
ribus donati, reuerenterque habiti; mox etiam multitudo, om
nium hominum, cum fuis Banis, Centurionibufque dilapfà eft
in fuas quifque fedes Patriumque fòlum. . Rexautem ipfe Budi
|
mcrius, Anno à fua unétione quadragefimo menfis Martij die
tertio, cùm populum à Deo fibi commiffum opera fua Chri
ſto deuotum vidiſſet, omniaque pij, pacifici, Clementiſjue Re dimerijRc
Mors Bu

gis officia expleuiffet, extremum fàn&iffimè claufit diem: Et gis.

cùm ingenti funebralis pompæ apparatu, in æde Diuæ Virginis
in vrbe Dioclae fic di&a,quod à Diocletiano Imperatore extru&a
effét, hodie Cliffia di&a,fepultus eft. Luxit cum populus cum
Proceribus dies plurimos, conuenientibus vniuerfis ex omnibus
Regni finibus, vt funus eius debito cum obfèquio & fplendore,
non fòlùm vt optimi Regis fed etiam ut eximij in his Regnis
Chriftianæ fidei propagatoris & Apoftolitantò decentiùs maio
rique cum pietate honoraretur. Orbino placet, huncâ Sclavis
populis, Suetopelek fuiffe appellatum àfàn&itate diâum ; Bu
dimir verò , eo quod Chriftianæ fidei Dogmata ample
xus quafi accepta iam vera fide, ipfi ac Regno pax inftituta »
fit. Non multò ante natus Budimerio filius fuerat, quem in
fantem licet , & in cunis adhuc iacentem, omnes vno animo
Regem fàlutant, Anno Chrifti Sexcentefimo, o&uagefimo pri
mo, vnóto deinde ab Epifcopis,& coronatoin eadem Diuæ Vir
Szuetolicy
ginis Æde , vrbe Dioclæ nomen inditum eft Szuetolicus-, Rex.
uod in latinum verfum, Sanâulum fonat, feu potiùs vltima fyl
laba dictionis primae relićta, & ſecundae prima detracta, San
&um Catholicum dicere potes, ea ratione, qua Carolus Rex
Hungariæ, olim Carobertus, id eft Carolus Robertus nomina
batur, vbi & vltima primæ, & fecundæ dictionis fyllaba s
prima detrâ $ur. Ita igitur, cognominatus eft, vt ipfo nomine
Chriftianæ pi£tatis, ac optimi patris probitatis imitandæ admo
neretur ; qui cùm adoleuiffet, Patris omnium, qui ante illum »
regnârunt,praeftantiffimiveftigiafecutus, fàcris deditus, fàcræq;
religionis plurimum ftudiofus erat. Cùmque in omnibus fèfè »
fumma cum laude geffiffet duobus fupra viginti annis, mortcm
/*

que
 -

42. Memoriæ?Regum, & Banorum Dalmatie,

-
Wladiſlaus
Rex.
que obijffet, filius eius Wladiflaus anno ærâ Chriftianâ feptin
gentefimo tertio fucceffit in Regno: hic quidem & corporis vi
' ribus, & animi fortitudine praeftabat, fed vita & moribus Patri
-Auoque non fàtisfimilis habebatur. Parum enim admodum ,
religiosè vixit,nec iuftitiæ feruiens,neclegibus parens, quin imò
prauis animi cupiditatibus deditus,nihil fibi non licere exiftima
-bat,quod collibuiffet ; venationibus deleétatus plurimum , cui
cùm intentus die quodam citato equo feram infequitur, in foue
am non modicæ altitudinis corruit, vnde eum totis artubus eli
fum, exanimemque extraxêre , tam inopinam fcilicet, juftè
numine vindicante adeò liberam viuendi legem,incurrendo poe
Collatio
nam ». Non abs re exiftimauerim hîc adnotare, quod quemad
Regi Dal
mat: Croa
modum olim hæc noftratia Regna, cum Hungaria fub vnam »
tiae & Scla coiuêre Coronam,ita initia conuerfionis fuæ ac pijflimorumRe
uoniae cum
Regibus
gum primordia finmilia prorfushabuére. Vt enimprimö Geyfa
primis Vn Chrifti fidem amplexus,nequaquam id efficere potuit, quod de »
gariae.
omnium fubditorum conuerfione animo conceperat, fed filio
Stephano perficiendum relinquere debuit,qui deinde ab Alberto
Pragenfi Archiepifcopo fideilauacro purificatus,& infide, ac di
gnis Chriftiano Rege moribuseftimbutus, ipfè quidem tum per
fe,tum per alios religiofae vitae deditos, omnes ferè fibi fubie&os
adveri Dei cultum,difciplinæ jugum & Euangelij legem eis per
{uadens,adduxit:Aftricum Abbatem ad fummum Chrifti Vica
rium petiturum deftinat,vt recens conuerfæ Pannoniæ !argam »
benedi&ionem impertiretur, omniaque ab ipfo conftituta,fua »
firmaret authoritate. Filium verò Emericum habuit Angelicis
inftru&um moribus juuenem, at Regni Succefforem Petrum »
prorfus degenerem,& tantis priorum Regum ac Ducum pietatis
exemplis,nec quicquam ad bene viuendum atque gubernandum
<motum. Ità paritèr Satimerius Primus in fideOrthodoxa,fùaui
Chrifti fèfè fubmittens jugo, populum fibi à Deo concreditum ,
adeandem Chriſtianæ vitæ religionem reducere fåtagebat; fed
mirabiliter altifIimo Dei confilio hancApoftolač.: prærogati
uam Budimerio reſeruante, Satimerius nevtiquam ad finem per
duxit,fed Budimerius adhibita fimul pia Conftantij induftria » ,
omnem fàcræ fidei,Ecclefiafticorum dogmatum,Chriftianorum
morum, Iuftiae legum, Regni finium ac limitum, cæterorumque
vniuerforum grauiffimorum negotiorum molem fuis humeris
fuſti
 Croatiae,&. Sxie , Liber $ecundur. 43
fuftinuit,fuávirtute acinduftriâ ftabiliuit,fuis denique fàn&iffi
mae vitae meritispijſſimè terminauit. Cuitametſi deinde opti
mus fuerit filius Szuetolicus, poft hunc tamen regni fucceffor
Wladiflaus,omni humanitate orbus, cun&ifque aufterus, exitu
Diuinæ vindiétæ pleno,& longè miferabiliori Petri Regis,vitam
cum Imperio exhalauit. SedadReges redeamus.
Extincto Wladiſlao non minisinfelici, quàm inopino mor
tis genere,vt ncc annorum numerus, quibus regnauit, nec initi Polifzlaus
um filijeius quo regnum fufcepit, Polifzlai reperiatur; ita nimi Rex,
rum , vti proborum in benediäione memoria manet , fic apud
D E u M inuiforum deperit,vt nec inannalibus prolixitasflagitio
sè tradućtæ vitæ poſteritati tradatur. Et quamuishunc Poliſz
laum Iuuenem animo quidem præftantem, Ludouicus Tubero
aduerfus Attilam ftrenuiffimè dimicaffe, eumque in Pannoniam
ignominiosè regno fuo pulfum receffiffe referat; hic tamen au
thor in hoc falli& fibi non conftare,velex eo conuincitur, quod
Patrem adhuc huius Wladiflaum,Regnum fuum inchoaffe Anno
Chrifti Septingentefimo Tertio, vnà cum alijs bene ponat vt ,
fupra diximus: Attilan verò omnino conftat morte fublatum,
multis antequam vel in mundum editusPolifzlaus fuiffet annis-,
nimirum Quadringentis Quinquaginta Quatuor, hîc itaquePo
lifzlaus, tametfi nullam poft femafculam reliquerit prolem, filia
tamcn eius nubilis Viro tradita,duos genuit filios,& cum Polifz
laus anno regni fui decimo feptimo vita dcccffiffet,alter ex nepo Sebefzlaus
tibus eius natu maior nominc Sebefilaus regnare coepit,cumque Rex.
circa initia quafi ImperijfuiScodram Oppidum Regni Albaniæ
Gotthi obfediflènt, ille coa&a non parua manu, audaétèr impi
greque caftra eorum inuafit,vtprimoftatim impetu eos oppri
meret ; hoftium igitur,quibello Regnum fuum laceffiffent, &
aggredinon dubitauerint,ftatim pars alia co:fà, alia capta, alia in
fùgam conuerfà, nobilemilfivi&oriam reliquit; Néque enim
profpcrèpugnarc femper poffunt,qui plus audaciae,quàm virium
præfeferunt. Et hunc quoque Sebef.laum Tubero Attilam
Regnum fuum poft Gotthos fufos inuadentem infècutum fcri
bit, fèd vt in priori errauit, ita in pofteriori crafIius adhuchallu
cinatur. Abfolutis itaqueviginti quatuor regiminisannis, haud
parua rerum bene geftarum fama poft fereli&a , vt qui pacis,
bellique artibus plurimum prgftitiffet,duos de féliberos reliquit,
H 2 Mibi
 Memoriæ Regum,&- Bamorum T)almatiae,
Bladime
rius Rex. 'Mibiuorium natu maiorem & Bladimerium minorennem, qui
licet regno inter fe partito, amicè inuicem, ac cum alijs nationi
'bus vixiffent,Mibiuorio tamen poft annos duodecim abfque po
ſteritate decedente, in Bladimerium fraternitatisjure reſidua re
gni pars deuoluta eft, qui cùm exfilia Pannoniæ Regis liberos
procreaffet, anno vigefimo Imperij fuifàtis concedens Canime
rium primogenitum in regem fubftituit,qui quidem regnum in
ter Patrueles antea diuifum folidè coniunxerat,& præcedentium
potentiam regum fuis opibus æquauit ; fed quoniam ob quan
dam animi duritiem imuifus plurimis erat, Croatia præfertim ab
eo defciuit. Quamobrem rex in furorem a&us, coaéto repentè
exercitu Macedoniæ, Epyri, Myfiaeque fuperioris, ad eos qui de
Canimeri
fecerant debellandos eft profeâus. Cæterùm non minorillis
us Rex à ad repugnandum animus erat ; armati itaque obviam proceffe
Croatis
bello in
re,in Campo qui Clunia nuncupatur, (vbi Budimerium cum le
terficitur. gatis Apoftolicis ac Caefàreis, primum habuiflè conucntum iam
'fupra retulimus) acriterque inter fe concurrunt: diu aequo
marte pugnantibus,tandem interfecto Canimeriorege, victoria
Turdiſlag, à Croatis ftetit,belloque impofitus finis. Pofthunc intra qua
C)ftriuo ri9 draginta annorum decurfum,quatuor confèquenter regnauêre »
Tribiflaus,
& Zolime Turdiſlaus, Oſtriuorius, Zolimerus, & Tribiſlaus, quorum ſub
rus Reges.
-
Imperio,quia calamo digni occurrit nihil,eos compendij facio;
otium & pax erat, & ab armis quies, præterquàm quod horum.
poftremus,cum multa in eos,quibus præerat,.intolerandé com
*mififfet à Myfijs,qui nunc Bofhenfesappellantur,interficitur,in
terfectique cadauer influvium conijcitur, vt fepultura quoque_>
fiominis careret, qui ab humanitate alienus erat ; hunc fecutus
Cepimeri filius
us Rex
Germanos
蠶 poteftatem na&us paternæ cœdis authores
prælio fu poenaaffe&os vitâ fpoliauit. Eo regnante ambitiofà Germa
dit.
forum Gens à Septemtrionis partibus prædæ alienique auida
veniens, nulla data caufâ Iftriam occupauit, cùmque Dalmatiæ
'fines armis laceffere coepiffet, rex eis obuiâ procedens inito præ
lio eos facilinegotio maiori ex partenecidatos, pauciores fuga
'dilapfos vincit,ac è Regni finibus eliminat. Germanorum Prin
ceps vt excitata iam odia in amicitiam verteret, metuens ne ij
'dem, quos iniuria affeciffet,fibi fuifque vices rependerent, regis
natam filio fuo matrimonio jungi poftulat: quâm tametfi diffi
culter,vt temerarius alieni regniinuafor, poftea maximis mune
* . . . - - - ribus
 Croatie, � Sclauoniae, LiberSecundus. 4S **

ribus ad regem miffis obtinuit tamen, & amicè pofthac alter al

;tero eft vfus per annos viginti quinque, menfes feptem , quibus
Cepimerius imperauit. -

Szveto
- Excepit regnum Szuetoszlaus filius , qui Bulgariæ quoque fzla9 Rex.
imperauit,ob infitam fibi animi manfuetudinem omnibus pari
ter charus: hic Radofzlaum filium adcòtenero comple&abatur Radoſzlag
Rcx.
amoré,vt viuens adhuc illum pro fe regnare iuberet; Radofzlaus
.verò,vttanto beneficio ſe non indignum probaret, mortuo breui
Patre,non tantum Regni eius,fed etiam virtutum fefe præftitit ,
ex affe hæredem,paternofque mores imitatus, laudabiliter pror
fus in omnibus geffit,hoc vno infelix,quod prolem fibi fuifque »
longè degenerem fortitus fit: filium enim Szeiflaum habuit in »
tantum vitijs corruptum,vt ei Apoftatæ nomen palàm ab omni
bus exprobraretur ; Ecclefiae inobediens,viuente adhuc Patre »
regnum affe&ans, in omnes demum proteruum ac iniuriofum ,
exhibuit fefe,quibus tandem commotus Banus Croatiæ di&us~ BilirnsBa
nus Croa -
Bilitus,eiufque proteruitate grauitèr offenfus, cùm ijs, quibus tir à Rege
præerat,á rege defecit. Rex verò grauiora ex hac fcintilla veri dcfecit.

tus incendia grafatura, defertores fuos perfecutus, facilè in po

teftatem redegit vltròfefe dedentes,ne regi fuo aduerfàri videren
tur,dum filijimpotentem animum deteftantur. Verum Banus
ipfe,cùm nonnullis pertinacius Regi quoque refiftens, fuga folus
elapfusreft; eis qui fefe regi fubmiferant, crimen remiffüm, ve
niaque data,quos autem Szeiflaus coeperat, in feruitutem rede
git Præfeétis Copiarum fuarum oblatos,monitus tum à Patre »
filius,vt affabili comitate benignoque in omnes anino effet im
pofterum,nevé communem Reipublicæ pacem fimilibus pertur
baret diffenfionibus, cùmipfius,fi quando rex effe vellet incum
beret curæ,excitatos abalijsfedare potius,non nouos excire mo
tus. Sed indignè ferens paterna monita , jam diris deftinatus
filius, primum iratus patri, quod rebellantibus peperciffet, fèdi
tionibus deinde nefarijs animum intendere cœpit, plurimos mi
litum Centurionumque Croatarum terrore compulfos, fub fuis
fignis militare cogen$,quorum deinde opera vfus, Patrem è Re
gno expulit,& in Croatia feden dominatus fixit... Radofzlaus
regno exutus, Caftrum cum paucis quos fecum habebat confu
igit,quo cum filium fibi adhuc infenfum aduentare inaudiuiffet
vehementèr angi cœpit, comitum magis, quam fuum dolens
*... . . . * peri- -
 Memorie'Regum, &-Banorum palmatie,
ericulum, cum quibus inde raptim decedens, ad mare vfjue »
èfè fuga proripuit: fèd tunc etiam tergo inftare hoftem filium
cernens, cum equis in mare fimul irruit, & ad fcopulum »
quendam continenti proximum , natando omnes perue »-
here; atque ità tandem infelix Pater, ne una cum illis, qui
eum fecüti fuerant, perditiffimi filij manu trucidaretur,
vix effugit: cumque ibi per dies aliquot manfiffet, nec fe »
fātis in tuto putaret effe, fato quodam, Deique miferatione »
contigit, vt navis quædam de Apuliæ finibus, Dalmatiam
verfùs iter habens præternauigaret , , quae clamoribus~
evocata fcopulo applicuit, deindè Regem cum toto comita
tu excipiens conuerfa nauigatione tranfuexit in Apuliam, vbi
illi expofiti, terrcftrideinde itinere Romam contenderunt,Sco
pulus verò ille, qui fugientes exceperat, Regis nomine Petra
Radoflaieftnuncupata; Interim impius ille filius fugato Patre »
Regna omnia poffidet, donec D E o vlcifcente, hoftili manu in
teremptus poenas daret, fcilicet, ne quis diuturnam impunita
tem feelerifüo peret; Etenim cúm intervenandum feras, cum
Principe quodam inter វ្យែ di&o Vido, (fuit hic
vir nobilis eiusfamiliæ, ex quaVidusfimilitèr di&us, apud Salo
monem Regem fummi habitus, tempore Diui Ladiflai& Geyfe
Ducum originem traxit:) iam antea mutuis intricati odijs ob
uiam faôti 器 & nouæ repentèinter eos, incertum quâ de »
caufâ exorirentur rixæ, Szeiflaus Vidum in fugam cum füis con
iecit; ac inter perfèquendum iam hunc, iam illum irrequieta »
enfis rotatione cgdens,ipfum confecutusVidum infli&o primum
vulnere, exequo deturbat in terram, ruentique imminens caput
abfcindit. Inaudiens hæc Vidi yxor ingentis animimulier,ádit
Pannoniæ Regem auxilium petitura,quò cunâa concedente »,
continuòyim magnam militum comparat , Szeiflai Regnum » .
occultèingreditur, ac ipfum in agrofortèvenantem reperit, in
Szeiflaus fperatoque milite vndique cingit. Capitur igitur Szeiflaus ni
mifera pe
rit mortc. hil tale veritus, & adVidi Coniugem captiuus ducitur. Iuflit
mulier exacerbata mariti cædeSzeiflaum invincula conijci, na
ribufue atque auribus truncari, & omnibus oftentui effe; foe
dum fànè fpe&aculum,fedtantis hominis flagitijs nô indignum;
Vefpere tandem influmen Sauum cum vinculis deie&us, aquis
præfocatur. Atque hujnc demùm habuit exitum, illa in Pa
tICIIl
 Croatie,&>Sclauonie, LiberSecundu. 47
trem impiétas, in Deumque contemptus. Audita filij nece »
Radoflaus Deo gratias egit, iufta eius iudicia, qua poterat lau
datione extollens, qui& noxios punire , & innocentibus mifere
ri confueuit: accepta tandem â Summo Pontifice benediâio
ne , Româ difcedens in Regnum fuum eft reuerfus, (quamuis
Orbinus Romæ mortuum, ac in Sancto Ioanne Lateranenfè fè
pultum fcribat) manfitque inter Dalmatas maris accolas,
Croatis iniuriam omnem remitteris quod impium fecuti fuif
fent filium, nec quicquam iniquè in fe commiffum cxprobrans,
ad Clcmentiam, quàm ad vindi&am femper propenfior. At
ġue ita interprofpera & aduerfa femper constanti in D E v M pie
tate perſeuerans, fine beato Anno Chriſti Očtingenteſimo ſet
ptuagefimo quinto conquieuit. Natus ei interca filius Colo
manus fuerat, qui cum ob infantilem adhuc ætatem fceptra te
nere ncquirct, ne Proceribus inter fe difcordantibus Regnum » Branimir 9
ruinae pateret, falubriterad Branimirum eligendum confenfere: Rex.

Refert quidem Tubero, defunéto Radofzlavo ftatim filium ,

eius Colomannum omnium confenfu in Regnum fuffe&um •,
fed malim Baronio fidem adhibere, qui in Annum O&ingente
fimum feptuagefimum fcribens affirmatà Ioanne O&avo Pon
tifice, Branimiro Principi, quandam fcriptam effe Epiftolam ;
hunc verò Branimirum Ioannes Tomcus, ex alijs etiam fcripto
ribus Dalmatiæ Regem & Patrem Goftumili, Illyricanæ fœ
cundiatis in vita Beati Iuani defcribit. Ele&o igitur, ac de »
more vn&to in Regem Branimiro, Anno O&ingentefimo, fè
ptuagefimo fexto, qui defenfor pacis interpretatur, omnium in »
eo animi defixi hærebant, tùm quod in omnes æquo fuiffet ani
mo, tùm quia fumma iuftitia, prudentia, ac felicitate Rempu
blicam gubernaffet. Huius Principis tanta in D E v M pietas,
& obfèruantia erga Petri Cathedram extitit, vt quod aliquot ,
antecefforum iniuria fuerat varijs cafibus omiffum,publica lega
tione fé San&i Petri fubditum fit profeffus. Extant hinc Apo
ftolicæ literæ ad eundem à Ioanne O&avo Pontifice tranfmiffae
( qtiarum paulò fupra, ex Baronio meminimus) quibus exagge
rati fingulari eius pietate, benediétionem Apoftolicam expe
titam Regi, Regnoque Romanus Pontifex impartitur ; Hunc
Branimirum Bonfinius nulla de cauſa Sueropilum appellat, con
ftituitque ad Annum O&ingentefimum,o&uagefimum, quo fi
mul
 48 Memoriæ Regum,&>Banorum7Dalmatie,
multempore Bulgari longè priùs ad fidem Chrifti reduâi, cùm,
adhuc Schifmaticiforent, Catholicæ fidei dogmata receperunt,
quorum deindè Rex delegato filijs Regnoad monaſtican Reli
gionem confugit. Expletis demum Imperijfui annis quatuor
fupra vigefimum , & fubrogato in Regnum filio Goftumilo
nono Chriftiano fèculo, Branimirus in coelum migravit; de
mortuo fimùl Colomanno Radoflai filio, Iuuene Paternarum ,
virtutum exaffe hærede. AntoniusWramecz in fuo Chronico
fcribit, hunc Goftumilum Anno O&ingentefimo trigefimo
fècundo in Regiam eve&um dignitatem, fèd eruditiffimus Ba
ronius omninò contrarius eft, qui antecefforem huius Branimi
rüm circa Annum O&ingentefimum feptuagefimum o&auum,
vt füpradiäum eft, collocat, cuius femper authoritati libentiùs
Goftumi adhaeremus. Itaque Goftumilus Anno Nongentefimo, ritu
lus Rex.
folenniin Regem vn&us, omnia optimi Regis executus munia,
quamuis filium progenuerit Iuanum, attamen abfque Regiæ
dignitatis fücceflionc deceffit è viuis; Iuanus enim ardcntiöri
bus coeleftium defideriorum flammis incenfus, viuente adhuc
Patre, Eremum elegit Bohemicam, &.magni præcurforis, cuius
nomen gerebat, aemulando virtutes, fàlutatis Parentibus formi
doloſos fyluarunn flexus Duce Angelo pererrabat ; Cuius vitam
vberius explicatam apud Ioannem Tomcum in Illyricana fæ
cunditate eftvidere ; Virum caeteroquin judicij approbati, nifi
quod in Cronographia lapfus, hunc Iuanum ad Ahhum Domi
niO&ingentefimum quinquagefimum feptimum, Eius verò
Patrem Goftumilum ad Annum Nongentefimum ponat, vnde
Cheanus
neceffe eft eum in annis trigintà tribus fuiffe lapfüm. Cæte
Rex Scla rùm Goftumilus annis regnans duodecim viuere defijt. Ad
uoniae cum
Diuo Ste uenerat iam annus reparatæ fálutis Milefimus fecundus, quo
phanopu
gnat.
Chean Samuelis fucceffor Bulgariæ Regnum gubernabat; Rex
potentia atque animi magnitudine clariffimus; hunc Sclaui
fuum quoque voluere. Inauguratus igitur Cheanus Rex Scla
uorum, amplificata virium potentia, vlturus vt putabat fuperio
rum temporum, quas Bulgari acceperant iniurias, & fi fata vo
luiffent, paraturus fibi in Hunnos Imperium, cum recens primo
Divi Stephani in Pannoniæ Regem Anno Millefimo primo,
Inauguratio praeceffiffet, Exercitum educit. Stephanus vix à
SchyticoBcllo, quod aduerfus Gyulan Auunculüm fuum gef
ſit,
 Croatie, �Sclauomie, Liber $ecumdur. 49
fit, conquieverat, cum repente nuntiatur Cheanum Bulgaro
rum Sclavorumque Regem, qui Imperio Ducum paruiffent,
in ordinem ab eis reda&i, patefa&o fibi per Maefias itinere, cdu
xiffe Exercitum in inferiorem Pannoniam, & paßim oppida in
cendere, populari agros, praedas agere ; Tùm verò aduerfùs
hunc hoftem , ex priori vi&oria faâus alacrior, nihil
cun&atus obuiam procedit Stephanus , & referre pedem ,
inter ſuos fines Cheanum cogit, Cheanus cui nota »
erat Hunnorum multitudo , validis denuq comparatis
Exercitibus anguftias montium, quâ Stephano iter erat, occu
pat, Praefidia fuislocis difponit, ipfe verò vbi pro re fua vifum ,
eft, idoneo loco caftra facit; Laboratum grauitèr eft à
Stephani militibus, dum iuga montium occupata aduerterunt,
repulſis deindè non ſine ſuorum graui ſtragè hoſtium praeſidijs,
& per decliue deduétæ aliquot Cohortes, quæ hoftium impetus
fuftinerent, dum Stephanus cum reliquo agmine fubfècutus~
aciem inftitueret: non vires, non animus, non peritia militaris
Cheano defuit, fed fortuna ; nàm vt certaminis dedit fignum »
fuis, tanta viatque impetu, Stephani aciem adortus eft, vt non »
Ducis tantùm, fèd & militis boni officio fun&us videretur. Sed
oftaciem cruentamqne dimicationem, fuorum multitudine •
adiutus Stephanus, cederetandem Cheanum coëgit; fèd & ca
ptum viuere noluit, nifi hominem armorum peritiffimum pro
indéquietis impatientem, quod ex captiuis cognouerat, fuis re
ftituiffet, nouiidentidem belli illis author fieret, quantumuis
alijs parcitum fit captiuis. Et fànè mirùm videri potcft, virum
iamtum fànâitatis opinione celebrem, adeò fe feuerum erga po
tentiffimum atque eximium Regem exhibuiffe, vt omnibus vitâ
condonatâ, in folùm Regem, & iam captum fæuire fit vifus.
Praeda ingens in caftris capta, & in ipfis Bulgarorum oppidis
& vrbe, quæ Cheani fuerat fedes, quam Themonam Sede Archi
epifcopaliBulgariaenotam fuiffe puto. Erat omninòvt Cafpar
Pcchius refert, auri atqueargenti, & margaritarum vis magna »,
quàm Bulgaris tunc debellatis in Pannoniam transferebat, ma
iorlongè quàm ante ipfe Stephanus poffederat ; Memorabile »
hocatque cruentum prælium inter potentiffimos duos Reges*
commiffum, fuccin&ènimiùm , nec quicquam pro honore »
Cheani laudatiffiimi licet Regis, Petrus Ranzanus
.* - I
Pཔྟ་(lingt,
Qan>
 ~

Memoriae 'Regum, &» Banorum Dalmatie,

So
Ioannes verò Thurocziusin Chronica Hungariae capite trigefi
mo, tametfi & ipfèbreuiffimè tangat, fàt tamen virruti Cheani
tribuit, dum multis laboribus, & bellicis fudoribus deui&um •
fcribit;fedoptimè Pechius, qui vtrique Regum fuam reddens*
làudem in neutrum eft iniurius. Antonius Wramecz, Anno
Millefimotrecentefimo quinto, hanc fcribit contigiffe pugnam »
fedhic author frequenter in Chronographialabitur, vt proindè
dignius fit tribus fupra memoratis Hiftoricis, qui Anno Milefi
Zudomir mo fecundo fa&am afferunt, fidenm adhibere. His ijfdem tem
Dalmatiae
& Croatiae
Ban Croa
poribus naturae debito concedente Goſtumilo, Croatiae Re
tiam occu gnum Registitulo Szudomir, Dalmatiæ, & Croatiæ Banus oc
Pat. cupauit ac poffedit, & duobus fermè imperauit annis, quibus*
Chean in Sclauonia regnabat. Sublato deindè indigna cæde_»
Cheano Sclauoniae, ac demortuo abfáue haerede Zudomiro
Croatiæ Regibus, orbata regna Principe, mira premebantur ,
follicitudine, atque vt tantò validiora aduerfus hoftes quoflibet
in futurum efficerentur, pro more vnanimi confénfu indi&is
Cre(cime Comitjs, Terpimeri Principis filium Generum Bani Zudomiri,
rius Rex.
Crefcimerium appellatum, quitunc Bofhæ & Dalmatiæ impe
rabat, (alijs Crifimerium, ālijs Crafimerium dićtum.) in Re
gem eligunt vnguntque Anno Millefimo tertio. Hic Prin
ceps in omnibus fànélaudandus, naturæ fortunæque bonis æquè
infignis, fedpraecipuè in D E v M obferuantia atque cultu, publi
caeque pacis amantiffimus, cuius virtutum famam cum Diuus
Stephanus Pannoniorum Rex inaudiuiffet, & vt præterea Bulga
rorum atque Sclauorum animos ob Cheanum interfe&um, va
ftatamquc Bulgariam concitatos fedaret, filiam Crefcimeri in •
Connubium Emerico filio poftulauit, vnde pofteaDiuus Emeri
cus Ducis Sclauoniae titulo decoratus fuit: Meminit Connubij
huius etiam Ioannes Tomcus in Illyricana foecunditate, vitæ
Emerici : vixit Crefcimirus regnans annum vuum fupra trige
fimum. - Addit Orbinus Iure huius matrimonij , inter Erne
ricum & filiam Crefeimeriiniti, Hungaros Croatiam vendicare
fibi voluiffe, atque Banos ad adminiftrandum Regnum quofdana
deftinaffe: Verùm Croatæ repudiantes Hungarörum Âdmini
ftratores, ex fuis fibi Regem elegerunt. Reperi fragmentum ,
quoddam Conftantini Porphirogenitæ, in quo filius Crefcime
fi Miroflausin Patris locum fuffè&us,annis quatuor imperanç;
&à
 Croatiæ, &• Sclauoniae, LiberSecundus. SI
Priuunius
& à BanoSclauoniae Privvnio referturvitâ priuatus. Ludoui Sclauoniae
cus verò Tubero,fuccefforem Crefcimerij filium Zuonimerum » Banus.

afferit, quod nifi Crefcimerium duos habuiffe filios dicamus, v

numque alteriin imperio fucceffiffe, ftare non poteft. Sed vt
vt fit de Miroflao Zuonimerum certò conftat ómnium Hiftori
corum confènfù, Dalmatiæ & Croatiæ fuiffe Regem, quamuis
nemo certos Imperijftatuat annos,excepto Tuberone, qui eun
dem feptem Olympiadibus imperaffe narrat, nifi fortê& ficdica
mus, quod verofimilius arbitror, Miroflaum Sclauoniae Regno
praefuiffe , Zuonimerum verò Dalmatiae & Croatiae , vt bre
ui clariùs elucefcet ex Baronio. Zuonimerus igitur (alij Zoli
mirum appellant, fed alter etiam fuit Zolimirus, qui poft Oftri
uorium vt fupra retulimus, regnauit) Zuonimerus inquam , Žuonimê
rus Dalm :
Patrelicet Catholico genitus, ab auitæ tamen fidei fynceritate » Croatiae &
Sclauoniæ
in initio defiexerat ; quo tempore gens Seruorum vt refert Curo Rex.
palates apud Baronium, quos etiam Croatas vocant, exijt vt ,
Bulgariam redigeret in feruitutem, quamuis irrito conatu: cu
ius belli caufà Bulgarica Ecclefia grauibus affe&a eft moleftijs
tùm ab hoftibus, cünéta rapinâ,cæde, igneque mifcentibus; tùm
à Magiſtratibus & Exactoribus, ipſos Epiſcopos crudelitèr diue
xantibus; quae mala eius tunc Prouinciæ Arhiepifcopus Theo
philaéus eximiæ Ecclefiæ Doâor, fuis deplorat ad diuerfos
Epiftolis. Sub idem tempus Paulus Croatiae Banus, non folùm
opibus ac clientelis, verùm prudentia atque animi magnitudine
quoque infignis, praeclaram na&us opportunitatem (ut potè - Paulus
Croatiae
qui aduerfus Bulgaros vniuerfàs Croatarum copias, fùmmo Banus eana
cum Imperio ducebat,) Zuonimerofa&us rcfra&árius, totam j dem occua
fibi fubiecit Croatiam ; ncc hac contentus adfcitis in focietatem, pat,

Raufèijs Comitatum Chelmi occupat, & ad Rafciæ Regnum ,

fubiugandum proficifcitur. Verùm Stephanus Cœcus Rafciæ
Rex, numerofò conflato Exercitu occurrit Paulo Bano, eumque
ab ingreffu fuorum finium arcet; Zuoriimerus quoque interea
comparatis è Dalmatia copijs eundem prælio furidit, ac in vete
rem reftituit fidelitatem ; Circa haec fermè tempora, potentiffi.
mi etiam in Bofnae Regno fuere Bani, qualis fuit Tuartcus à Sa BaniRegni
Boſnæ.
mueleadhuc Bulgarorum Rege, Knez Veliki ideft Comes Ma
gnus cognominatus, poftea verò etiam in Bofhæ Regem ele&us.
Hunc fecutus Barich,quo mortuo Culinus Banus fex fupra tri•
I 2 ginta
S2. Memoriæ 'Regum, <> Bamorum Dalmatiæ,
ginta annis Bofhæ præfuit, cuiusfùb Imperio mirum quanta fe
ficitas,& rerum omnium affluentia per illas partes floruit, vnde
prouerbium adpofteros manauit,quando feliciora tempora me
morabantur,CuliniBani aeuum prædicari & in memoriam reuo
cari folere. Vir fànè non tantum militari virtute fortis, fed &
religione pius, multumque Romano Pontifici, fæpius ad eun
dem miffis muneribus,iuxta vetuftiffimamBofhenfiumBanorum
confuetudinem,femper affe&us extitit. Sedad Zuonimerum ,
regrediamur, qui& ipfe deinde ab impia idolorum fuperftitione
refipifcens, & germanam Romanæ fidei amplexus veritatem •,
non folùm ornamentis ac Religione fuperiorum regum nulli
poftponendus,fed legum praetereà præcipuus obferuator,& pro
indè pe(fimo cuique maximè inuifus erat. Eo tum regnante »
profperè inoffensèque fuccedebant omnia, vt fama virtutum
eius Salomon, Geyfà, & Ladiflaus commoti, ei fororem matri
monio iungere non dubitauerint: bellum nullum geftum, nifi
cum Carinthis,qui aliquid Dalmatiæ vaftaverant, & eiufdem re
gni Marchiam occupauerant,proquarecuperanda Zvonimerus
Salamonem Pannoniæ regem affinem fuum aduocauit, hic cum
Geyſa Duce aduolat, Marchiamſue receptam Zvonimero reſti
tuit, acceptis ab eodem maximis & rege dignis muneribus. His
abfolutisquieuerant bella, opes augebantur, nec pauperibus ti
mori erat diuitum auaritia, nec plebs potentiorum vim formida
bat,omnes pariter tuente & protegente ipfâ Regis Juftitia, quæ
neminem prorfus ânemine vexari patiebatur. Cùmque omni
um profe par cura efetarua colere, pecudes alere, negotiationi
busexerceri; nunquam antea regna illa vllâ rerum copiâ opulen
tiora effe memorabantur. Abundè in Ciuitatibus erat veftis
precioa, decoraque arma,&phalerati equi; exquifita fuppellex,
aurique & argentivis maxima, gemmæ, margaritæ, & quæque »
alia, quae mortalium animos vel aeftimatione vel pulchritudine
allicere ſolent. Memorat Tubero Zuonimirum à Croatis in
teremptum, eo quod per literas fummi Pontificis, ad recupera
tionem Terræ fanótæ inuitatus, id fefe fasturum promptiſſimè
obtulerit. Jed Croatarum Gems, inquit Tubero, protinus in
dignari cæpit,ita vt vixperlegi pateretur literas, mom fòlùm ita®,
mòncomfemiferunt literis, ô horiationi Pontificis, verùm etiam L
im Regém fuuminfurgentes, magno tumultu ô vociferatiome
- C0%-
 Croatiæ, &>Sclauoniæ, Liber Secundus. S3
comquefifunt, illum huiuße rei authorem effe, vt ipfi reliélis Com
iugibus,Liberis,patrioq,folo , procùl per aliemas domos errent,
aliema fèquamtur Imperia ; nec expedire fibi loca illa faméfa ß
liberentur. At4, ita tmfefia comcio p£/$imis vfà confilijs mcqui
uit inhiberi, quin repente fâmôfjßìmum Regcm Xuomimerum ,
jmuadcntcs,multis conficcrent vulnerihus atq, interimeremt. Hæc
Tubero. Sed præterquam quod hæcZuonimeri coedes à nullo
Hiftoricorum alio,,qui de illo tradidere memoretur, Tomcone
excepto qui Tuberonem videtur fecutus, in hoc tamen Tubero
fibi conftare non videtur ; quod cùm & ipfe Regem fânâiffi
mum ac præcipuum diuinarum humanarumque legum
obferuatorem afferuiffet , , cuiufque fub imperio nulli
diuitum potentia formidini eſſet, & qui populum per
tot annos in tanta continuiffet difciplina » : is idem de
indè populus ipfi Rcgi in publico Comitiorum alterius~
etiam Dalmatiae Regni Confeffu , violentas inferret manus,
qui ncc ruricolæ aut gregario cuipiam nocumento cffe audebat.
Accedit deindè, quod non Zuonimeri tempore Romanus Pon
tifex Chriſtianos Principes ad Terrae Sanctae recuperationem ,
fit hortatus, fed feptem annis poftea eo fcilicet tempore, quo
Diuus Ladiflaus Hungariae Regem agebat: nàm conftat ex Ran
zano, Bonfinio, & alijs, Diuo Ladiflao iam creato Regi, fum
mam belli huius praefeóturam à Romano Pontifice fuiffe dela
tam, quotempore Zuonimerus omninò ex hac decefferat vita.
Demüm fufpe&um fe mihi Tubero reddit cüm de Croatis fēri
bit, cùm fèmper ferè oblata occafione, fine caufà hanc gentem ,
inurbanè perftringat. Et fortè quod Sclauoniæ Regi Gode
fcalco àfuis accidit, vt mox dicemus, id Tubero de Zuonimero
eſt ſuſpicatus: mortuusitaque Zuonimerus abſque liberispijſſi
mè, qui totum à conuerfione fua piè vitae curfum traduxerat,
Godefrol.
Anno Millefimo, fexagefimo nono, Coniugi interea fuae Læpæ cus Scia
Divi LadiflaiSorori, Regna legans Teftamento. Iam fupra • uomir Rex
& Martyr.
retulimus, Miroflaum Crefcimerijfilium annis quatuor Sclauo
niæ præfuiffe, cui Godefcalcus in Regnum fucceffit. Hic Prin
ceps Authore Baronio, in Annum Millefimum fexagefimum ,
quintum ,, Chriftianæ Religionis ftudiofiffimus ex
titit propugnator , qui cum per plures annos regnando ma
gnam
S4 Memoriæ 'Regum,& Banorum Dalmatie,
»gnam Sclauoniae partem, àpaganifmo ad fidem conuertiffet, &
»in reliquis conuertendis indefefsè laboraret, ab ijfdem coniura
»tione fåéta comprehenfus, acfuftibus cæfus, deindéper fingulas
»Sclauorum ciuitates du&usadludibrium,cùm à Chrifti nomine
»fle&i non potuiffet , truncatis manibus & pedibus in plateas
„corpus eius proieâum eft, caput verò diffeétum, pagani conto
»præfigentes, in titulum vi&oriæ D E o fuo Radigozt (quod in
...terpretaripoteſt charus hoſpes) immolauerunt: ipſiuſque Vxor
„Regis Danorum filia nuda diù coefà eft, ac demùm cunáis occi
„ fis, qui perftiterunt in fide, omnes Sclaui ad paganifmum relapfi
„funt, aüthore huius cladis Pluffo, qui fororem Godefcalci ha
„buerat, qui & ipfe domum reuerfus obtruncatus eft. Ha&enùs
„Baronius ex Adam. Cùm verò Godefcalcus Martyrium fubijf
fèt, orbatum Sclavoniae Regnum Principe, poft longas inter ,
diſſentientès Proceres agitatas controuerſias, tandem Zuo
nimero adhuc tùm in viuis Dalmatiæ & Croatiae imperanti de
fertur; vt quae ferè femper Regna eodem gaudebant Principe,
iam rurfum eiufdem Regis Imperio, ac focietatis foedere iunge
rentur. Coeperat Imperij Iura Coniux Zuonimeri eodem de
fun&o LadifläiSoror exercere, cùm nonnulli Principum, qui vi
Diuus La ri fuihoftes fuerant, arma paraffent, quibus Reginæ regna illi
diſlus So reliéta vellent adimere: illa in nomine IE s v Ladiflai Fratris au
rorem iu
112t. xilium implorans obtinuit, vt & ipfe fuas cogeret copias, ferret
que Sorori opem quâ fugatisaduerfàrijs, quæ fua erant tranquil
lè impofterum retineret. Interieâo dein tempore, feptimo
iam elapfo Regiminis anno, moriens & illa eadem Regna Ladi
flao Fratri, quo nemo illi fànguine propinquior erat, reliquit;
ipfe verò ea Regna Hungaricæ adiunxit Coronae ; Atque ita »
demùm horum trium Regnorum ab Anno quingentefimo, qua
dragefimo feptimo, vfque adDiuum Ladiflaum, & reliquos fibi
fuccedcntes Hungariæ Reges, viginti quinquecontinuâta feriè,
Regina excepta Coniuge Zuonimeri, & Zudomiro Bano, fuere
Reges. Sedgrauiffimahic oritur difficultas, ob infignium Au
thorum diffenfionem, etenim Cardinalis Baronius in Annum ,
Millefimum, feptuagefimum fextum, vult Demetrium quendam
di&um Zuinmur à Gregorio Septimo PontificeSümmo, in Dal
matiae Croatiæque Regem fuffragantibus Procerum votis, crea
tum ;
 -

.' Croatiæ, &>Sclauoniæ, LiberSecundus.

-
SS
tum ; cùm cæteri ferèomnes qui de Hungarorum Regibus ac
curatiùs tradiderunt, Diuo Ladiflao, vel potiùs Sorori eius Vi
duæ, in eundemannum initia Regiminis éorundem Regnorum,
concedant. Et quidem Baronius itahabet. Interim admira.*
tione planè dignares accidit, vt quoanno Henricus Rex fèSchi-»
fmate ab Ecclefiafeparauit, Rex barbarus eis fe coniunxerit, fub-»
ditumquc conftituerit. Siquidem hoc eodem Anno Millefimo,
feptuagefimofexto. Menfe O&obri , Demetrius idemque Zuin-,
mur dictus, Croatiae Dalmatiæque Dux, in Synodo Salone in »,
Dalmatia à Legatis Apoftolicæ Sedis, Gebizone tunc Monafte-,
rij Sanâorum Bonifacij& Alexij Abbate,& Folcuino foriSem-,
pronijEpifcopo, habita, nomine Gregorij Papæ, ab ijfdem Le-,
gatis, Regionomine dignitateqne inueftituscft, per vexillum ,,,
Enfem, Sceptrum, & Coronam. Ipfeque de concordi totius-,
Cleri, Populique Croatarum Dalmatarumque confénfu, pro,
eodem Regno fidem Sedi Apoftolicæ, ipfique Gregorio, ac eius,
Succefforibus, in manus Legatorum iurauit ; tributumque an-,
nuum Ducentorum Bizantiorum in perpetuum conftituit. Eft,
enim dehis nobile monimentum in Vaticana Bibliotheca in co-,
dice, qui inſcribitur Centius Camerarius, de Cenſibus Apoſto-,
licæ Sedis extatque infuper eiufdem Gregorijpoftea data Epifto-»
laad Vezelinum Ducem erigentem fe contra Demetrium, quâ,
fubinterminatione Excomunicationis iubet eum arma depofie-»
re,& fi quid contra eundem Regem haberet,iudicium SedisApo-»
ftólicæ, cuiusfidelis effet,expetére. Atquehaec Baronius. Öæ-»
terùm hic difficultas folùm de anno, nám eundem fuiffe Regem
Zuonimerum, quem Baronius Zuinmur dicit, liquet vel ex eo,
quod quem noftri proprio idiomate Zuonimir di&um volue
runt, eum Baronius appellationc latina Zuinmur nuncupauit,
benè præterea confentiunt quae fupra retulimus, quod à veræ
fideitramite â principio deflexiffet, & quod Baronius affirmans
Barbarum nominat Regem, pofteafefubditum Ecclefiae Roma
næ conftituiffe. Denique vbi Vezelinum Ducem arma fümere
aduerfus Regemvoluiffè fcribit, indè fortè Tubero fufpicatus~
peremptum omninò fuiffe. Quantùm porrò ad annüm atti
net, exiftimarim ego Centium Camerarium, vndè Baronius hæc
deprompfit, aliquöt praeterij
depromput, aliquot præterijffe annos,3 vel certè Zuonimerum ,
- . ÍlOIl
S6 Memorie:Kegum & Banorum Dalmatie, Lib: II.
non regnaffe annis triginta quinque, vt Tubero voluit, quod
' Ego quidem magis probauerim, cum alioquin Tuberonis la
pſus ſæpiüsanimaduerterimus. Hocinvniuerſum obſeruare_-
licet, omnes propemodum vetuftiorum horum Regum nomi
num definentias, vel à laudis, vel pacis fignificatione •
tranflatas atque vfurpatas fuiffe, vt fingula confide
ranti nomina patebit, cuius nimirum rei
quifque ftudio magis teneri vide
batur ..

FINIS LIBRI SECVXDI.

º
-

-
-
 M E MORIAE
R. E. G V M,
BA N ó R vM
Regnorum
Dлмдтд*рдтљ.
ET SCLAVONIÆ, . .
I
BER TERTIVS
-

墨 $鑫
ఫ్గ
繳 3 luus Ladislaus decedente Lepa
W Regina forore, cùm iam & horum guber
ధి Iృప్తే ì nacula fufcepiffet Regnorum teftamento.
స్త్ % fibiâfororclegatorum, acinfuper Apofto
-

&3)Z4& licâ authoritate, ad quam Jus Dalmatici

#TÊ###9: Croaticiáuc Regnipertinebat,vifuperiore
Libro de Budimerio ex Tuberone, ac de Zuonimiro ex Baronio
oftendimus; eorundem Regnorum Jure donatus eft perpetuo.
Quamobrem quâ ratione hodie Hungaricæ Cancellariae ftylus
fubieéta hæc fibi Regna vendicet,acpartes fubieâas appellet ,,
non video. Tametfi enim faéta Sedis Apoftolicæ donatione •,
K Regu
 S8 Memoriæ?Regum &- Bamorum Z)almatiae,
„,„„ Regulorum quidam fùbinde ab Hungaricorum Regum fide fé
† ce èrint, Regnorum tamen vi atque arnis fubieétorum domi
É" nationem, legere nufquam licet, Et vetus quoque Hungariæ
: Regisftylus in opere Tripartiti part: 1. Tit. I 3. exprefushabeа
natur. „tur his verbis. Quoniam omnes,inquit, Domini Prælati, Ba
„rones, Magnates, Nobilesque, & Proceres totius Regni Hunga
„riae, necnon Regnorum eidem incorporatorum, ac partium fibi
„fubieétarum. En quam apertèper fe Proceres regni Hungariæ,
per fe Regnorum incorporatorum,per fe partium fubieétarum »
diftinguat ; ac Pronomen quoque Jibi, quàm ad partes regno
Hungariæ, tàm ad regnorum incorporatorum fubie&as referri
poteft,ac debet. Partes verò regnis fubie&ae funt, Hungariae
quidem Moldauia,Valachia Tranfàlpina, & Tranfyluania; Iftria
Dalmatiæ,Lyburnia Croatiae,& Marchia,quæ Ciliæ Comitatus
olim fuit,Sclauoniae. Quod fi quis voces illas, Regnorum in
corporatorum ac partium fibi fubie&arum,fimul & eodwm fenfu
accipienda contendat, Tranfyluaniam quoque diftindtum ab
Hungaria regnum fateatur necefsè eft, quandoquidem eodem ,
modo ftylus atque fènfùs partis tertiæ Tit: primi & fecundi,&
aliorum paffim accipiendus eft fimul, cùm dicitur Regnorum »
Dalmatiæ, Croatiae,& Sclauoniae atque Tranfyluaniæ. at nullus
ha&enus aut ftylus aut hiftoricusTranfyluaniam regnum afferu
it. Sed & Comes Themefenfis veteri priuilegioinEpilogis an
tiquorum articulorum » , Generalis partium Regni Hungariae
fuiffe fcribitur. Aliæ proinde partes Hungariæ fubie&ae fuêre,
quàm Regna noftratia ; quae nec partes dici poffunt , ficc vn
quam Themefienfis Comitis poteftati fubiacebant,ncc ad inftar
prærecenfitarum trium partium,partes appellari ម្ល៉េះ Et ,
demum licet Coronae Hungaricae fubie&a non diffiteamur, cùm
ab eadem fuprema poteftate pariter gubernentur, vt clariffimè
opere Trip: parte tertiaTit. primo habetur, ineptè tamen pror
ſusRegno ſubiectavſurpantur. -

: * Sed vt ad I)iuum Ladiflaum fèrmo redeat. cùm horum

inquam, Regnorum is Gubernacula fùfcepiffet , & Sclauoniæ
præfertim populos maiori ex parte iteratò ad Paganifmun, rela
pfos cerneret ; fummam in eo locauit operam, vt eofdem auitae
fidei reftitueret.* Quare cùm Diuum Quirinum ampliffimae.
quondam Sifcianae Vrbis Præfulem, atque vnà cum eo ciufdem
Regni
 Croatiæ, &>Sclauoniæ, Liber Tértiu. S9
RegniPaftorem extinâum, (molari enim lapide collo appenfò b Laim,.
Sifcijin Colapim fluuium pro Chrifti fide ab impijs fuerat de- Χ:
merfiis) nec vllum ei in munere fùo fuffeáum videret, quod giibitis?
præcipüè neceffàrium videbatur Epifcopatum ampliffimuiii ad "
Vicum Italicum in ipfâ ferè Saui ripa, in limitibus Sclauoniæ,
CroatiaequeRegnorum,cum Bafilicavaftae amplitudinis,ac fum
ptuofioperis paucis æmula,adiunéto etiam Canonicorum Col
legio,totius Hungariæ hifce temporibus celeberrimo,fundauit ,
& extruxit,qui deinde fèmen Verbi Dei in infidelium cordibus
ad frugem reducendis fruétuosè diffeminarent. Cuius Eccle
fiae,vt quam plurima cætera miffa faciam ornamenta, illud certè
filentio præterire non licet, quod vt Joannes Tomcus loquitur,
cùm reliquae omnes Hungarici Regni Ecclefíe, vel Turcicum iu
gumfubierint,velhareticálabe deformata.fuerint,ex Cathedrali
bu3,vnica in toto Regno moßra Jam&fjßìmo Apoßolico Regi dicata,
€5afeditate Turcica,gjalate Hercticaprorfia immunis, Apo
ftolico Thromopura adh&fitperpetuo ; dumj, Apoßolicis Regi
bu8 Hungaricis reliqu& ommer diuerfì Regnu reuolutionibus,debi
tamfibtrabunt reuerentiam,bacvna Apofiolica Rege,fuă fucccf.
fòrihusfirmißimam Arcem Ecclefia2(agra/ienfis tucmie,adulteri
mis mumquam adhgfit amplexibus ; Hæc Tomicus. _ Ex quibus
facilè apparet, & qui vel modicum partibus in ijfdem verfàtus
eft,quam ignota fibi, & nimium falfà Ioannes Ludouicus Gode
fredus in Arcomtologia Cofmica referat,dum totam penèEccle
fiae huius Diœcefim Turcico fubjacere iugo fcribit, & quamuis
pars aliqua nunc Barbaris fubiaceat, Iurisdi&io tamen Antiftitis
Zagrabienfis,fines etiamSclauoniae egreffà,Szaladienfem quoque
Hungariae traäum fub poteftate habet. Fatis concedentc Di
uo Ladiſlao; Milleſimo nonageſimo quinto, qui ha cregna
Pannonibus addixerat, Petrus deinde quidam, è Dalmatarum
Proceribus potentiffimus,eiufqueRegni Banus,adhærentibus fi
bi Regulorum quibufdam,Regnum,nomenque Regium vfurpá
rat circaannum Millefimum Centefimum Decimum, Sclauonia
interim & Croatia, fub poteftate Colomanni, qui Ladiflao fuc
cefferat permanente. Colomannus, vt quod ab Anteceffore »
Regnum
inter Sauumfufceperat,conferuaret,du&is
& Drauum interiacentem,ac fecum
Croatiam eorumq; င္ရန္ဟ့
fuis per; Valeriam I1UIS IKCX.

populis aduerfus Petrum concitatis, arma mouet ; collatis

- K 2 deinde
 ÀMemoriæ?Regum,& Banorum 7)almatie,
Petrº Dal
mat Banus deinde cum Petro Bano fignis in Monte editiffimo Petergazdia
akege prg
lio caefus.
diâo atrociffimè pugnat,& cœfo Petro Dalmatarum Proceres
rurfum fidei fuæ reftituit,ac in Pannoniam regreditur. Interea
à Venetis quædam in Maritimis Dalmatiæ,ex quibus Iadra præ
fertim ac Sibinicum fuerant occupata, quo nuncio accepto Co
lomannus in Dalmatiam propere reuerfus, vniuerfis à Venetis
Oppidis recuperatis,eofdem memorabili exegit prælio, interfe
&o & Reipublicæ , & Exercitus Duce Ordephalo Phaledro.
Hunc Colomanni de Venetis triumphum, fufiusapud Bonfini
um,Decadisfecundæ Libro quinto explicatum peterelicet „vbi
fàt multa pro more fuo de Dalmatis interferit inurbanè. Colo
mannus obtenta hâc viäoriâ diutius aliquantum Jadrae, quae
caput eft Prouinciæ, immoratur; vbiCiuium moribus offenfus,
quod parùm diéto audientes iudicaret, cùmque memoria repeti
jffet, quantum illorum caufà fànguinis fit effufum •, demum »
id fibi confilij fuccurrit , fore quam optimum •, fi Vrbcm »
tanti belli caufàm inie&o incendio perderet, vt ita quam lon
gifIimis finem malis tandem imponeret. His confilijs infi
Coloman ftenti dormientique in Regia á fe ædificata , vifum eft per
nus in fo
mno virgis
quietem adeffe Vrbis Epifcopum, vitæ genere, & moribuslau
cæditur. datiffimis clarum,fàto iam pridem fun&um di&um Nicolaum •,
habitu, & vultu horrifico, armatum virgis compa&is è lauri
caudicibus, tum fe ab illo corripi, tra&umque capillis & barba
eoufque caedi, donec fe toto corpore fàucium gemeret ; Vbieui
gilauit reipfà fe affli&um,acmiferis modis caefum, & dolorum
fenfu,& virgarum veftigijs manifeftis, quae corpus vniuerfum ,
foedauerant, cognouit ; Quibus rebus fe admoneri iudicabat,
vt Ciuibus ignofceret, deteftandi facinoris corifilio repudiato;
Plura, quæ de Colomanno dici poffent, ea perfequi inftituti no
ftri non eft, vti & de reliquis Hungariæ Regibus, nifi quæ ad rem
noftram pertinere videbuntur, cum alias copiosè ea cæterirerum
Hungaricarum Scriptores pofteritati tradiderint: Solùm id no
bis confilij eft , ea de illis referre, quae noftrorum hofce Re
gnorum occafione gefferunt; cæterùm ad Banos præfertim ,
fermonem reducimus. Succeffit Colomanno Stephanus Se
Stephanus cundus, de quonihil ad rem noftram eft inuenire, nifi quodcum
fecundus
Rex. otij potiùs, quàm belli ſtudijs teneretur, Dalmatiam4ue à Vene
tis non modò clandeftinis quotidie artibus, fed apertâ fæpè vi,
pyra
 Croatie,& Sclauonie, Liber Tertius. 6I
pyraticâ vexari cognofceret; ex paterno inftituto defenfàndam ,
effe decreuit. Quare nono 蠶 ſui anno in Prouinciam con
tendit, vbivulgöhonorificentiſlimè receptus, Prouincialiumfi
dem redintegrauit, nutantes plerorumģue præ Venetorum lar
gitionibus & promiffis animos confirmauit, praefidia accepto
vicinis è regnis ſupplemento oppidatim inſtaurauit: mox cura
Geyza fe
taProuincia in Pannoniam fe recepit. „Tertiusab hoc Geyza » cundy Rex.
Sccundus Auunculum habuit quendam Bannum, cuius quidem
præclaram omninò mentionem plures faciunt Hiftorici, præter
miffo tamen penitus nomine & cognomine, aut fàltem cuius
fuiffet Regni Banus. - Sed quifquisis fuerit virum fortiffimum ,
ac magnanimum fuiffè neceffe eft, cùm in eius virtute cruentif
fimi prælijtotius felicitatis fucceffus, fortuna fuerit conftituta.
Etenim vbi Pifonium ab Alemannis ex inueterato in Hungaros
odio, Conrado Imperatore, ac Henrico Auftriae Principe impe Banus A- • *. .

rantibus, operâ Rapolthy, ac Iuliani Comitis, dolo & fraude ». nonymus

ftrenuè ad - '.
occupatum fuiffet, vndè omnibus vicinis Hungariae finibus uerſpCer \ *T
manos pu
maiori fierent terrori; Geyfà quoque extempofuas cogit non • gnat.
exiguas fortiffimorum militum copias, paucifque poft diebus in
Auftriam Caftra mouet; quod vt fènfère Germani, copias atque
auxilia vndiáue contrahunt, ac fe ad dimicandum comparant:
prælij committcndi vbi tempus adfuit, & fteterunt infeftae v
trinque acies, conuitijs primò certauêre Germani copias often -
-

tantcs fuas, & fuorum, quos in prima acie collocauiffent, proce * *

ra corpora ; tùm Equitum afpe&u ferocium frendentes turmas:
vnde Germanis fumma vi imprcffionem facientibus, cùm Beffi
loco pulfi fuiffent, finiftrum Hungarorum, cornu non mediocri
ter terruére. At ecce Banus, Regis Auunculus, qui callebat ,
mores hominum, & vt Bonfinius notat, in medio praefidebat a
gmine, (quo loco animaduertere licet omnibus, cuiustunc Ba
natus dignitas fuerit prærogatiuae) fuccurrere laborantibus , &
animare perterritosincipit,ferocem præ feferre Germanos, in
quiens, animum primo certaminis impetu,at fi cum viris res fit
illis,ponere animos,& paratos vinci: his di&is concitato Regio
exercitu,fternere paffim Germanos Banus, atque idem vt face
rent,quibus opem tuliffet,præcipere pergit. Báni impreffionem
præpetis ad inftar fulminis aduolantis, Germani fuftinere non
potentcs,infamifuga terga vertunt. Infugam conuerfos noluit
longius
 62. Memoriae?{egum, &>Banorum Dalmatiae,
longius Geyfa cum Bano perfequi,quòdfe viâoriâ contentum »;
diceret,intrahoftium præfertim fines parta ; Coefâ Germano
rum feptem & amplius millia,capto Rapolthofraudis capti Pifo
nij Authore, Hungarorum tria cecidere. Interceffere aliquot ,
poft Geyfàm Reges,quorum res geftae , circa regna noftra nullæ
tradunturâ Scriptoribus,præterquam quòd Stephanus Tertius,
varijs artibus Dalmatarum animos, Venetorum largitionibus
fermè corruptos,in officio & fideretinuerit; Banum quoque »
inuenio neminem , vfque ad Bancbanum fub Andrea Secundo
Benco Ba
conftitutum. Hic vir magnanimitate plenus de gcnere Boro
nus Scla - riundus fuerat,quen Pechius non Bancbanum,fed BencaBanum
uoniae.
appellat ; crediderim ego Sclauo idiomate Benko,id eft Benedi
ctum Banum,Latinoverò ſermone Banca a peregrinis huius lin
guæ Scriptoribus vocitatum: Sclauoniæ Banum fuiffe, vetera »
Capituli Zagrabienfis ftatuta teftantur; vbi eidem Capitulo la
tifundium quoddam,ac poffeffionem fàt amplam & opulentam ,
ex Patrimonio fuo donaffe memoratur. Eius in rebus gerendis
Aulæ Re tàm eximia habita eft apud Andream Regem prudentia, ac mili
giæ præfi taris virtus,vt Andreasfe abfente,dum in Afiam fupremus Co
citur.
piarum Chriftiani nominis proficifcitur , cum fummæ rerum »
praefecerit,eiufjue fidei Vxorem Reginam,liberos,atque Aulam
totam concrediderit. Habebat in matrimonio Benko Banus ma
tronam nobiliffimam, formaque liberali confpicuam, pudicitiâ
tamen rará,& quæ ornaretformam fimulatque genus vnde ori
inem duceret. Hanc reginæ Gertrudis frater, qui fororem ,
abfente Andreafàlutatum venerat confpicatus, amore eius exar
fit,captufque eftillicò. Cùmquehicmorbus in dies magis atq;
magis crefceret,necjam fuftinere vim mali poffet adolefcens,
quæriapud Reginam coepit,parùm fè felicibus auibus in Panno
niam defcendiffe,quod correptus ægritudine intolerabili vitam
acerbam duceret, ad quae Soror opem pro viribus pollicetur.
Denique amoris flammis patefa&is,Reginablanditijs mulierem
aggreditur,verbis alloquiturfolitòblandioribus ac mollioribus,
tentatpromiffis. hæc cùm ne quicquam fierent, maius quiddam
aufà eft. Certâ die,nec cuiquam præter fratrem cognita,omne
illud meridianum tempus,quo folitudo foleret & qüies effe in •
Aula, in ea curapofuit, vt Matronam vel inuitam amatoritra
deret; cùm falsò fibi perfuafiffet, tametfi pudicitiæ iaćturam
feciffet
 Croatiae,& Sclauonie, Liber Tertiu. 63
feciffet illa, tacituram tamen vel coa&am timore, vel certè ca
ptam amore adulteri. Introdu&a igitur in amantis, cubiculum,
ignara fcelerati confilijpudica mulier, cùm iuffâ manere non ,
obtemperarct ; Regina cubiculo egreditur, reliéta illa fratri
inconceſſo amore aeſtuanti: dimiſſa poſt contaminatam pudi
citiam infelix Matrona ad Reginam reuertitur , arte diffimu
lans feab illa proditam. Hinc commune cùm marito domi
cilium, certâ pro confuetudine horâ repetit ; quo poft obita.»
Aulæ munia reuerfus , multâ no&e maritus abditam illam
in coniugali thalamo, flentemque inuenit. Caufàs quærenti
rem omnem narrat. Et te Benko Bane,inquit,indignum bonorú
Virorum commercio, & me dignam minimè, quæ deinceps lu
ce hac fruar, fpiritumque ducam, exiftimato, nifi vtriufque no
ftrum calamitati confulis. ergò aut tu iugulum petes hodie, non
iam tuæ coniugis (neque enim tuis iam amplexibus digna fum )
fed infclicis, tametfi non fua culpa, adulterae vt tuam mea morte
fàlutem rcdimas, fiatque hic thalamus tibi nouo coniugio feli
cior, aut non impunèferet fceleratus, & idem violentus adulter,
immanem furoris fui audaciam, Regina foror impudens & inau
ditum lenocinium. .Sed te mihi fuperftitem cupio, te meliore
deinceps coniugio beatum viuere, nam fi noftras iniurias voles
perfequi, & referre malè meritis quod dcbes, nimirùm iufte faái
indignas poenas repctet regium genus, & in te tuorumque per
niciem confpirabit: Me igitur atque hanc ceruicem feri Benko
Bane, vt tàm faeuam & acerbam fortunam, atque hac etiam forte
crudeliorem, à tuis liberorumque communium, tùm propin
quorum ac neceffàriorum auertasceruicibus. Atrocitate rei &,
vxoris precibus exanimatus, attonito fimilis aliquamdiu ftetit.
Benko Banus, tandèm doloris atóue iuftaº irae vi paulům füpera
ta adfe redire, rogare miferam finem lachrymis, finem precibus
faceret, indignum dicere narito feriente cadere charam Coniu
gem, quæ nihil peccauerit: æquius effe ducem execrandifacino
ris poenas dare, dedecus atque iniuriam paffis,monere quiefceret,
dum quæ huc pertinerent, curaret ipfe. His diétis egreditur,&
per Cubicularium, fidiſſimum quemque ſuorum in coenaculum
intempefta noéte conuocat;hos conuenire maximo numero in
tra aedium clauftra ante lucem iubet, auxilio futuros, fi illorum
operam requirat, fequentis diei necefIitatem aduerfus inimicos
quacun
64 Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatie,
quacunque tandèm forte obieâos id poftulare, ipfe clientum
& famulatus cateruam, quâ in aula niteretur, fe fequi prima »
luce iubet accuratè armis occultatis. At qui confecutus eft
die, non fe in Aulam contulit prius, tametfi vocatus, quam epu
lari reginam cognouit, ratus adeffe vnâ etiam adultcrum , in »
quem velut retenta diù clauftris fera impetum fà&urus erat; Illc
cum non reuerfàm eo die ad reginam à fè oppreffàm mulierem
intelligeret, ſeu pudore, ſeu mali alicuius omine aberat à ſororis
menfà; quæ res cùm inftitutum Benco Bani non nihil remora
retur, vinci tamen non potuit, moræ omnis impatiens indigna
tio. Itaque exprobrato prius deteftabili fcclere, reginæ vulne
Magnani
ra infligcre pergit, nec ante deftitit, quàm vidit exanimatam.
mum Bani
facinus.
Tumultus interea ortus in regia, & maior iam paffim turba »
Benco Banum defendentium confpiciebatur, horum corona »
cin&tus, fa&i rationem reddidit ijs, à quibus vim metuere pote
rat. Ita ad fuoslares & Coniugem incolumis eftreuerfus; mox
re familiari amicis commendata,continuato diebus no&ibufque
itinere ad Regem contendit. Ad quem in Afyam cùm iam
perueniſſet, indicata aduentus cauſa & reginae morte, non de
fuiffè fibi fàcultatem, inquit, qua caueret fàlùti fuæ cæsâ reginâ
蠶 turpe lenocinium, & miferum vxoris cafum, nifi tueri
poffe caufam iuftiffimam apud Regem iuftitiæ amantiffimum,
firmè fibi perfuafiffet. Nil enim a&um vnquam ab Andrea •
præter æquum & bonum, & exaâam iuftitiæ norman, ab eo ob
fèruatam, cùm in alijs rebus omnibus, tùm in perpetua vitæ
confuetudine ; peterefè in iudicijs fàcrofànâis inuiolatifque »
examinatam cognofceret ; vt fi conui&uscflèt, ipfe fceleris in »
dominum nefarij, meritas legibus daret pœnas:fin reginam non
immeritô à ſe interfèctam docuiſſet, Regis ſententia abſoluere
tur; Hæc cùm dicerentur amicis Regis præfentibus, nemo om
nium fuit, qui non extemplo mutata fèntentia in Pannonias
Andream reuerfum putaret, turbatum rei inopinatæ atrocitate.
Caeterùm nec perturbatus plus nimio viſus eſt, & ſe memoria »
tenere dixit, quàm de fe RomanoPontifici, reliquifjue Europæ
Regibus fpem feciffet 5 atquehac de caufà fè admofieri, vt do
mefticis difficultatibus pofthabitis, tametfi grauibus illis, per
geret ducere exercitum quo conftituiffet. Redire igitur Ben
co Banus iuffus, & expe&are Andreæ reditum, quo tempore »
allt
 Croatie, & Sclauoniae, LiberTertius.
aut abfolucretur, fiiutas fiáifüirationeshabuitet, autconde
mnatus periret genere mortis digno tanto facinore. Miffictiam
' legatiin Pannomias, qui Principes, quorum fidei regni cura cum
Benco Bano commiffà fùerat,admoncrent,quid effet Andreæ vi
fum de Benco Banipoftulatis,&vt feabfente quieti publica da
rent operam,fàluis etiam BencoBani rebus. Exa&o in Judæa »
triennio, acreportata inſignia Sultano Aegyptiorum victoria ,
ab Epifcopis & Proceribus Regnifeftiuis excipitur acclamatio
nibus; at inter triumphales bene rei geftae plaufus, renouabat ,
animi dolorem Coniugis mifèrabile fatum,quod toto bellitcm
pore magno animo tulerat. Ingreſſo igitur in regiam,commu
ne cum regina cubiculum in memoriam reuocauit, nec iam tanti
cafus atrocitatem latere voluit diutius. Benko juffus fa&i fui
cognitionem regi non alijs committere: orare verò ille ne in »
funmo rerum humanarum faftigio conftitutis alia effet poena
lenocinij,& violatæ innocentis matronæ pudicitiæ quam> Ա23

decrcta legibus effet in reliquum genus mortalium 5 contendere

id etiam,ita de fé iudicaret Andréas, ne quid dediffe affeéìibus*
credi poffet,quod reginæ nondum conuiótæ legibus vim intule
rit,ac eam interfecerit: atrocitatem fàcinoris reginæ in caufâ
fuiffe, nec fe aliud, quam huius fa&i culpam deprecari ; quam
committi ideò oportüerit, quod tanto terrarum fpatio Rex ab
fuiffet,quem animaduertere in fcelus propè inauditum dignum
fuerit. Negari ereptam Benko Bani coniugi pudicitiam,atóue
ita regina duce & adminiftra non poterat: difceptatum aliquan
diu, jurené äBenko Bano iugulári illa potuerit, caufâ nondum
examinata Judicum fuffragijs. Rescum eo ſpećtare videretur, Regis ſen
tentia Ba
vt ampliatus Benko Banus iterum caufàm diceret: Mihi verò, nus ab fol
uitur.
inquit Andreas, nec morte mul&atam reginam difplicct, quæ
regiam ignoto ad hoc vfque tempus Hungaris fcelere contami
nauit , & Benko Banum mea fententia abfoluo, moleftèque fero
pollutas eorum fànguine Pannonias,qui vt perirent,non erat ne
ceffum legibus. Viuet Benko Banus me Iudice, necbonis for
tunifque fuis exutus extorris vagabitur, fed quæ alijs intra regni,
mei fines benè beatèque viuendifacultas eft conceffà, cafruetur
ille. lta voce regis {èruatus Benko Banus,agros & bona vnde »
excidiffet,recepit: vxorem,& quos fuorum amififfet, recipere »
non potuit. Regem enim fecuto Benko Bano,iugulatæ reginæ
- - - L liberi
66 Memoriæ'Regum,& Bamorum?Oalmatiae,
liberi implorato Principum auxilio, quos AndreasinPannonia
manere iuffiffet, nec quicquam infecuti proficifcentem ad regem
Benko Banum; "ို in illius domum furore, non liberos eius
tantum & coniugem necauêre, fed omninò, quicunque exillius
familia fpiritum ducerent. Nec contenti hâc corde,veftigaué
re propinquos,& fanguine , autpriuata aliqua neceflitudine illi
iunstos. Jugulati & ij promiſcuè cum intimis & vernaculisad
vnum omnes,præterquam qui fugâ elapſi ſolum vertiſſent. Sed
rediere & ijin fuas fedes regis de Benko Banofententia cognita.
Quսո ក្រៃ humanis exceſsiſſet Anno Salutis Millefimo Du
V;Jv. ccntefimo Trigefimo Quinto, Bela filius natu maior Comitijs
' Regalibus ritèhabitis Rex confàlutatur,quem tamctfi Bonfinius
in principio pâternam aequitatem ac iuftitiam retinere ftuduifle
affirmet, Pechius tamen plùs nimiò fèuero erga fuos, & auerfo
fuiffe animo refert: patrios exofum mores,Cumanorum libidi
niatque licentiæ,quos in regnum datis eifdem ibi fedibus admi
ferat,indulgentem &addi&um ; ob quod non immcritò infelix
omnibus fémper prælijsfuiffe memorátur. VixQginquennium
regnârat, cum Tartarorum aduentus Hungarorum animos gra
uífimèperculit, totóue deindè Rex cum gente fua feuifsimis
Tartaricorum bellorum fluétibus eft ia&atus,donec inDalmatia,
velut è medio naufragio,ad fecuritatis littus eft delatus. Ibi à
RegniProceribusliberalißimèhabitus,vbietiam plurimis,ijfque
... praeclaris populosgentis noftrae diplomatibus acpriuilegijs do
Κ nauit, ac Vrben Zagrabienfem in Monte Graeco amplißimis
*dificat. dotatam gratijs fundauit atque extruxit,bonaque quæ nunc Ar
cis Medued cenfentur, Philippo Quarto Epifcopo Zagrabienfi
dedit,quipoftea Ecclefiae pecunijs arcem elegantifsimi fortifsi
miú: in edito montc opcris, ad conferuandos tàm regios quàm
Ecclefiæ, turbatis illis temporibus thefàuros, â fundamentis
„ ædificavit. .Varaffinum quoque in Sclavonia à Patre Andrea
£. fundatum, libertatibus ipfè auxit, Cliffiam in Dalmatia aliaque
"* plura. Elapfo tandem triennio, audito Rex Tartarorum ex
Hungaria receffu, operâ Cruciferorum Infulæ Rhodianæ, ac
Comitum Frangepanorum, quos opibus pollerc acbellicis de
le&ariartibus intellexerat,reducitur. hicnim cum in Dalmatia
& CroatiaadSauumvfque latè impcrarent, excidium Pannoniæ
miferati,cumauxiliaribüs copijs,àcvalidiflimo cquitatu Regem 11]

!
 Croatie, & Sclauoniae, Liber Tértiu. 67
în Hungariam reflituâre circa annum Millefimum Ducentefi
mum Quadragefimum Tertium ; quare ob rem bene geftam •,
non folùm ampliffimis ੰ oppidis & pagis, vt diplo
mata regia planè teſtantur,honorificè donati ſunt; a clariſſimis
profeótò ifti maioribus degenerare noluerunt, qui vt Romanifà
nè referunt Annales,in Seiiatorio ordine præftantiffimifemper.
habiti,& vt D. Hyeronimus ad Demetriadem fcribens,ac Anicij
generis (ex quo originem trahunt ac cum Auftriaca Domo fàn
guinem iungunt) nobilitatem extollens affirmat, nullum aut ,
rarum in illo fuiffe,qui non meruerit Confulatum: Vrbanis tan
dem faétionibus popularium fuorum in Dalmatiam fecefsére,
ac in Croatiæ parte,quam lapideam vocant, fèdem fibi Segniæ
aptarunt, & inter Illyricos Proceres Principatum fêmper obti
nuére. Ex hac omninò familia tot viri celebres, & illuftres Ba
ni,tot genuini Martis alumni,velut è Troiano equo prodiêre, vt
nulla alia, tametfi celeberrima eam æquare videatur. Nam &
præter viros potentia, opibus,atque arte militari infignes,Tibe
rio quoque fàn&iffimo Imperatore, Gregorio Magno,acThoma
Aquinate Angelico gloriatur. Huius præftanti(fimæ gentis
fplendorem miraDei pr9uidentia adhanc vfque dicm non minus
in Vrbe Roma, quàm in Illyrico digna talibus atauis pofteritas
Frangepanorum Procerum virtus,femper eandem exhibet. Sed
dehis & alibi data referendi copia, agemus pluribus. Porrò E Varijhorú
Regnorum
mericum Bebek, fub rege Bela Dalmatiæ & Croatiæ fuiffe Ba Bani.
num, veteres teftantur regniliteræ, fimiliter extant in Archiuio
regni literae,quibus memoratur ad Annum Millefinum Ducen
tefimum Septuagefimum Secundum, fuiffe quidam Stephanus
Sclauoniae Banus , & Prouinciae fimul Styriæ Capitaneus, cuius
tamen cognomen ignoratur,verùm hunc etiam Bebekum fuiffe
fufpicor,de quo paulò infra. Joannem & Radoflauum Comi
tes fratres habuit,cum quibus fuper Tricefimarum quarundam ,
perceptione & abolitione, nec non fuper diuifione tributorum ,
prouenientium in Ztenifhiak & Zamobor graues habuit con
trouerfias,quae omnes Auguftino Epifcopo Zagrabienfe Media
tore fuêre confopitae. Circa haec verò tempora vfque ad No
nagefimum nonum , fupra Duodecimum Centenum Croatiae
Banus Nicolaus de Frangepanibus traditur,cui deinde fucceffit ,
Martinus tribus fupra decem diuerfis religiofàrum familiaruni ,
- - - TL 2 viris,
 68 Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
viris, coenobijs extru&is, ac inter reliqua Diuæ Virginis in Ter
fàth fama clarifsimus. Iacet ibidem fepulturæ mandatus cum
Coniuge Vrfula, ac Fratre Bartholomæo,necdubium quin idem
innata pietate amplißimam Beatæ Virginis Bafilicam Oftariæ
vocatam, è quadrofe&o lapide extruxerit, quæ vt olim anima
rum afylum, ita poftea barbarorum vaftationibus prophanata »
fortunarum ac vitae Croatico populo extitit ; cùmque annis
Centum Vndecim,miri operis fornix, abfque vllo ftetiffet tegu
mento, Anno Millefimo Sexcentefimo Quadragefimo Quinto,
Menfe Decembri, plurimis pluuiarum, niuium, ventorumque »
impulfibus fatifcens collapfuseft, ea tamen Dei benignitate, vt
croatis cùm Sexaginta in ipfà Bafilica extru&a fuerint militum inhabi
*"* tantium mapalia, omnes tàm homines, quâm jumenta,fint con- .
fèruata. Anno verò Nonagefimo nono fupra duodecies Cen
tenum, fub Andrea tertio diéto Veneto, Croatiae Bani fuere » ,
Joannes & Henricus, ignotitamen cognominis; faétiofos Bon
finius refert, eo quod cum alijs quibufdam regni Proceribus à
Bonifacio Pontifice maximo,Carolum annorum vndecim pue
rum,CaroliSiciliæ Regis filium per legatos in Regem expetiuif
fent, & licet Andreas humanis poftea exeeßiffet, longa tamen,
eaque grauifsima , inter Optimates funeftif$imarum cladium
exorta eft difcordia 5 pars enim Carolum, pars Wenceflaum ,
Otthochari Bohemiæ Regis filium, pars denique Otthonem Ba
uariæ Ducem, Regem clamitantes fequebatur. Cæterùm hi
duo Bani inCiuitateCaproncenfi,Monafterium nobile Fratribus
Francifcanis extruxerant, vt ex veteri corum Diplomate conftat.
Eodem anno Sclauoniae Banus fuiffe traditur Euftachius; annis
verô inſequentibus,ideſt Milleſimo Trecenteſimo & Trecenteſi
moPrimo,quibus Veneti ob occupatam Ferrariam à Clemente ,
Pontifice hoftes Ecclefiæ pronunciatifunt, & feuerifsimo inter
di&o affe&i, ac Tepulana coniuratio aduerfus Patricios Venetis
interceßit, Jadrentes temporum nouitate freti, eie&o Michaele
Mauroceno Comite, Sexto Hungaris adhæferunt: Claßis adid
continuò comparatur,praeficitur ei Bellerus Iuſtinianus,claſſem
que cum equitibus mille,quibus Dalmafium Hifpanum Veneti
„„„ praefecerant, fpe&atæ fortitudinis & experientiæ Virum, haud
Banu;5;1
nat: Iadrā proculab Iadra in continentem exponit.
- -
Ad mille paffus pro
- - - -

"î'* Iadræ mœnibus Præfe&us Dalmatiæ Paulus Clifsiæ Comes &

Banus
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Tertius.
Banus cumvalidiſſimis copijs propè metatur, vallo & foſſa v
trinque Caftra muniuntur. Tota aeftas fine præclaro facinore
tranfàéta, iam ingruebat autumnus, & nulla adhuc potiundæ vr
bis fpes erat. Banus ad aftum conuerfùs Dalmafium à Veneto
rum fide fubducit,duo aureorum millia, cum perpetuo ftipendio
pollicetur, ſi adpraeſtitutum diemad Jadrenſes transfugerit, va
ria præterea adijcit emolumenta. Quibus adduétus Dalmafius
ex compofito cum vniuerfo equitatu, fub praetextu oppugnandae
<Ciuitatis vrbem ingreditur, & ex pa&o promiffà præftantur ..
Hic poft menfes aliquot, ad tegendam perfidiæ notam, inter
Venetos & Ciues de pace agit; quare vtrinque fufpe&us effe »
cæperat, defperata tandem pace naufragium paffus, in Italiam »
traiecit. Ciuitas deinde à Ioanne Superantio duce mitis inge
nij, Bano cum copijs redeunte, in fidcm recepta & cum remiffae
conditionis mira indulgentia Jadrenfium animos fibi promere
tur. Sed nec illud omittendum, habuerat Andreas Rex Ianinú
uendanm Venetijs cum duobus alijs fratribus accerfitum, eius
vrbis Ciuem fibi cum primis charum, quorum fratrum natu mi
nimus Marcus appellatus, Zagrabienfis poftea fuerat Canonicus.
Abaliena
Andreas Ianinum Meduediae arcivi à ſe occupatae, ac bonisº tio ab Ec.
fimul adminifträdis Caftelláni officio praeeffe vóluit ; qui deinde clefia Za .
grab. arcis
& Regis fauore & facultatum opulentia infolefcens , debitam Meducd.
Epicopo Ecclefiaráue fubtraxitobedientiam, nullamijs,vt debe
bat,bonorum vtilitatem,fedRegi duntaxatadminiftrans;mortuo
Ianino Regis voluntate fucceffit alter fratrum,& illo extin&o
tertius Canonicus, qui Epifcopi quoque Ioannis nutu hoc mu
nerisobtinuerat, ea Epifcopum in id fpe inducente, eius videli
cet ope, velut Ecclefiae huius beneficiarij, arcem ad Ecclefiam vel
oftliminiò redituram. Verùm ille impia auri fame fedu&us,
nmortuo AndreaRege,Stephano Bcbeco Sclauoniae Bano, grandi
numerato ære, arcem cum bonis venditam fàcrilegè ab Ecclefia
abalienauit. Bebecis fine mafcula decedendibus prole, arx
cum bonis ad Ciliæ Comites, ijfque deficientibus ad Coruinum
Banum deuenit; à quo Carlouicijs fortem vbique pro patria »
operam nauantibus, dono data fuit; quorum vltimo Ioanne »,
vna filia Zrinio Nicolai Sygethani Patri nuptuitradita, cæterùm
liberis orbo, arcem cum filia genero relinquente, etiamnum.»
Zrinianorum Comitum poteftati paret.
º - Verùm
7o Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatiæ,
Verùm vt paulò fupra meminimus, diu anceps ftetit Hun
garia, priuatis procerum de eligendo Rege legitimo ftudijs di
fcordantibus, donec tandèm nono difcordiarum anno Augu
ftinus de familia Diui Dominici natione Dalmata, ex vrbe Tra
gdrienfiortus, eo tunc temporis Zagrabienfis Ecclefiae Antiftes,
grauillima peroratione in Peſthano campo ſub generali Regni
conuentu procerum animos in partes Caroli non inflexiffet. ete
nim claufàiam decimitertij Chriftiani feculi periodo, Clemens
Papa V. Gentilem Cardinalem èfamilia minorum le&um, virú
fânâitatis ac prudentiæ opinione eximium, ad Hungaros lega
tione fungi iu(fit: qui Spalatum in Dalmatiam veniens, Regni
colarum animos Carolo reconciliare aggreffus eft: poftquam »
ibi res proyoto fuccedere cognouit, in Croatiam progreditur ac
mox Zagrabiam adeundo, Auguftinum vt laborum. Comitem,
& confiliorum dire&orem , & Hungarici negotij coopcrato
rem futurum, Budam Regni fedem abduxit fecum ; vbi anno
integro fedandis optimatum animis abfumpto, indi&to denique
ftatuum omnium folemni conuentu veterigentis inftituto, iuf
ſu legati facundà ſua eloquentia, ſic turba ſubmouit turbas,
procerum ac populi vniuerfiinflexit animos, vt omnium voces
Carolus in Carolum faufta precantes coiuerint anno Chriftianæ fálutis
, Rex. Millefimo trigefimo dccimo; His abfolutis legatus cum Au
guftino Viennam vrbem Gallicam ad generale Concilium à
Clemente Quinto indiétum proficifcitur, quo abfoluto Augu
ftinus ad Ecclefiam fuam Zagrabienfem fefe recepit, & quoniam
interalia Viennenfis Concilij Decreta cautum fuerat, vt bona »
fecularium violentiâ Ecclefijsadempta, eifdem reftituerentur ;
dum bonus Paftor circa fàcrorum decretorum executionem fàta
git, (vt ferthumanae cupiditatis infàtiabilis conditio, omnia fibi
per fas & nefas vendicantis) prgcipuæ nobilitatis&Dynaftarum,
Mladinus
quitempore longiinter regni quæcunque liberent,licere fibi per
Dalmatiae fuaferant, animos in fe concitauit. Præcipuus non fòlùm Au
Croatiae &
Sclauoniae guftini,fedipfiusD e i apertushoftis extitit Mladinus Georgij
Banus &
Tyrannus.
Cliffiae Comitis, & Scardonæ Domini filius, Dalmatiae, Croa
tiae, Sclauoniaeque Banus, is enim cùm Paulo Bano Patruo fuo
Dalmatiæ, Ioanni& Henrico Croatiæ, Euftachio verò Sclauo
niae Banis fucceffiffet,&vt maiorum ftemmatibus æquè ac diui
tijs perea tempora turgidus, (non folùm enim parens ipfius, fed
- - & au
 Croatie,&- Sclauoniae, LiberTertiu. 7I
*
&auusac proauusex Banis Bofñenfibus defcenderant) regiápo
tiùs abfolutâ, quam Banali delegata authoritate, occafione »
turbarum Hungarici Regni, Dalmatiæ & Croatiæ dominio
abutens, præftantiffimas quafque ciuitates, oppida & arces pri
uato iure vfurpans, & à maiorum piktate longè abhorrens, fàcris
& prophanis rebus manus inijcicns, tyrannus intolerabilis eua
ferat, adeò vt Epifcopos,Abbates, Abbatiffas, aliofque Prælatos
Ecclefiafticos fimplici nutu deponeret inftitueretque, bonaque
Ecclefiarum pro arbitrio occuparet, diftraheret, alienaret 5
Pyratas magnis claffibus ex Adriatico mari Italicis littoribus>
deprædandis emitterct , & vno verbo per fùmmum nefas Ec
clefiae puritatem contemnendo, ex aliqua tinâura fàcrarum lit
terarum, quam fibi pro fumma fcientia arrogabat, omnibus
grauis & exofus habebatur ; adeò periculofo greffu incedunt ij
Principes , qui cum Saule Sacerdotale munus temerariè
inuadunt. Illum itaque Auguftinus, cum tanquam fui gregis*
diffipatorem, & Ecclefiae turbatorem, fæpiùs humaniflimis al
loquijs ad fàniora confilia capeffenda hortatus fuiffet, adeò pa
rum profecit, ut eundem in deteriora fèmper prolabentem •
infenſiſſimum hoſtem experiretur, eoqueres deduceretur, wt ne
regia quidé authoritate potentißimi Tyranni petulantia poffet
cohiberi. etenim anno ante obitum Auguftini Millefimo tre
centefimo vigefimo fecundo cùm Tragurienſes & Sicenſes co
gnofcerent feab impio Mladino intolerabilityrannide oppri
mi, excuffo illius iugo, arma contra cum Venetorum próte
άione freti,corripuerunt. Ille verò ingenti exercitu comparato,
integro menfè Sicenfes incredibilibus affecit incemmodis, vni
uerfo illorum agro deuaftato ac in folitudinem reda&o, vndè
ipſimet ciues nobile Monaſterium ſanéti Andreae, manibus Se
raphici Patris fundatum extra moenia ciuitatis, ne foret hofti :
munitio, ſolo acquare coacti ſunt, ſicuti aliud tale Deiparae di
catum etiam ipfi Tragurienfes affecêre ruinis hucufque fà&um ,
atteftantibus. Nec tot malis exfàtiatus Tyrannus, euocatos
exvrbeSicenfifub fide publica Saracenum Michaelem, & filios
Eliæ Radonauerijtotius vrbis primarij ciuis, crudeliter in eo
demagro fubiecit gladio, ficutipridem cum quarto eorum fratre
captiuo egerat. Inde ad campum Tragurij properans, confi
milis feritatis effeótus in eofdem patrauit. Fuit attamen »
Au
 72. Memoriæ 'Regum, o. Banorum Dalmatiae,
* Auguftino aliquo folatio, quod eodem anno Proceres Dalma
tiæäc Croatiae cum ipfo Paülo 'Fratre Mladini impatientes cius
immanitatis, armis mutuo fumptis, tyranni fæuitiem ita de
prefferint, vt captum deducerent ad Regcm Carolum, qui tum
temporis propè ciuitatem Tinninienfem cum exercitu acceffe
rat, vindicaturus indignam necem perpetratam parricidio &-
fàcrilegio nepotis ex Fratre Paulo fufcepti, eiufdem Mladini in »
caput Pauli Draskouich Scardonenfis Epifcopi; Iâ tum nimirùm
familia hæc alto in Ecclefiæ gradu, maximarum dignitatum
futura haeres, iecerat fundamentum. Vndè Magiftratur fpolia
tus, captiuitatem fubire fuit coaâus in ipfà Zagrabienfi Ciuita
te, in qua fummaimpictate fàn&iffimum vexauerat Epifcopum.
2. Ma Itaque Mladinus Tyrannus dignitate, fortunifque omnibus
chab. 5. fpoliatus,inftar Iafonis alterius Tyranni Machabæorum hiftoriâ
infamis, poftquam principatum non obtinuit, vt notat fàcer
hiftoricus, finem infidiarum confufionem accepit: fugiens enim
è captiuitate, de ciuitate in ciuitatem, vt refuga legum & exe
crabilis fa&useft: intercedente tamen fànótiflimo Præfúle pro
fuis Ciuibus, in Tragurienfium tandem, hoftium fuorum manus
incidit, quibus talem animorum manfuetudinem fànéìus Ciuis
Auguftinus, poft decimum quartum annum in Zagrabrienfi .
Prælatura exa&um, & fextum in Lucerina iam vita fun&us im
petrauit è coelo, vt hoſtem acerrimum Dijs hominibufque inui
fum, eiufdem abfque dubio fàn&i Præfulis interceffiohe refipi
fcentem, & ad bonam frugem redeuntem, quamdiu füperuixit,
commodis & obfequijs coluerint, eidemque mortuo nobile fé
pulchrum pietatis Tragurinæ perenne monumentum, in fua ,
Cathcdralicum fequenti pofuerint infcriptione, ad hanc vfque
diem marmoreo tegumento, ante marmoream ibidem Cathe
dram, fiue Euangelici verbi ad Ciues habendi pretiofum függe
ftum exftanteftylo illorum temporum non ignobili.

Heu gemma fplendidajacet fub hac pet

Cuius valor perijt nunc infofla tet l
Mla
 Croatie,&Sclauonie, Liber Tertiu. 73
Mladinus Magnificus, qui Cliſſia fuſ 1t
-
; -

Comes, fuis fola fpes, cur tam cito rul

Georgij Comitis memoriac bo that
Natus, atque dominus Almifi Scardo l
Probitatis titulus, morum & hono
S
Vt flos vernans , defluit Vir tanti valol
ſ
Croatorum clypeus fortis & ipfe er
* - - < at
}ntcr omnes fortior volens fiue que l

ſ
Eius mortem impiam cerno pro peccat!;,
Sclauoniæ gentium eueniffe grat l

ſ
| Flete Sclaui nobilem nepotem Banor Ýum
Largam veftram copiam pacis & honol
Sic preces altiffimo date Creato { ri
Quod ipfe mifericors parcat peccato l
Ha&enus Epitaphium Mladini probarbarorum temporum »
Stylo quanta maxima diligentia fieri potuit, ex marmore jam.
tranſeuntium pedibus attrito, ex Joanne Tomco invita Beati
Auguftini excerpfimus. Sanè verfus illi : eius mortem im
piam,&c. monere videntur, Mladinum hanc barbaræ crudeli
tatis feueritatem Sclauicae gentis Procerum egiffe impulſu, vt,
proinde pro eorum peccatis gratis impiam mortem, ideft in
gloriam ac fine pietate (officio vtpotè fortunifque priuatus, ac
captiuitate mulctatus) ſubijſſe dicatur, illiáue quorum inſtin
&tu egerat, mortem ac facinora eius deflere admoneantur ,•
Mortuus traditur o&auo die, fed incerti Menfis, Calendis verò
Maij anno 1 34o. traditus fepulturæ. Poft Mladinum Sigif
mundus Ferrarius, Demetrium Banum ex Familia Chakiana » ,
Saniti Mauritij Ordinis Prædicatorum patrem, fuiffe fcribit ,3
vcrùm ncque annum, ncque fub quo Rcge, aut I Regni
Ձոմ3
 74. Memoriæ %egum,&>BanorumZ)almatie,
Banus fuiffet, quidpiam apponit ; folùmidfe exarchiuioBan
fiano defùmpfìffè affirmat § 'quod proindè cuius fit fidei, libe
ram cuiuis rélinquo fèntentiam. Ego fànè adduci ad fidem ,
habendam haudpoffum, cum nunquam Chakiani, vtpotèTran
fyluani,hifce in regnis poffèderint bona, lege porrò veteri cau
tum effet,neininemiboiiis ibidem carentem,haëofficij dignitate
perfungi poffe, ob quam etiam caufàm Francifcum Balaffàm ,
in Crifienfi conuentu à fimili dignitate , repudiatum narra
bimtis“.
Inaugurabatur in Regem anno Millefimo Trecentefimo
Ludouicus
Rcx.
Quadragcfimo Secundo poft obitum Caroli Ludouicus, ijs fauo
ribus, ac tàm propitio populorum, ac ordinum omnium con
fenfu, quo nemo alius præcedentium regum; ex huius enim »
generofà indole, ac ftudiofiffima patris & auieducatione,fauftif
fima quæque, vt euentus poftea firmauit, vulgus ariolabatur;
nihil fiquidem antiquius à fufcepto iam regimine habere vidcba
tur,quam comem & affabilem omnibus fèfè præbere, populum ,
ſuum crebris concionibus ad bene ſperandum animare, 8 milita
ri exercitatione armorum benèperitum reddere. Hic fànè Rex
adeò regna hæc noftra curæ fibifufceperat, vt nullus priorum »
Hungarorum,tam follicitam ac vigilantem, & in coërcendis fa
ćtiofisac rebellibus,& in repellendis extrancis inimicis, induftri
am adhibuerit. Vbi enim primùm elapfò ab inauguratione »
biennio, id eft anno Millefimo Trecentefimo Quadragefimo
Qgjfto,inCroatia Dalmatiaque,à plerifque regulis Sumjngenti
nóbilium manu,quorum Principes Venetorum faâionibus fol
licitatosrumor efat Gregorium Cyriaki,& Joannem Nilipcium
fuife, (corundem régnorum Banos Mladini motos exemplo fa
cilè fufpicari poffumus) nouos exciri motus intellexit; eue(tigio
Stephähüm Böfhæ Regem, qui quidem eâ tempeftatc in Illyri
cum & Macedoniam vfque Regnum propagârat, & Stephanum
eiufdem regai Banum focerum fuum, cuius filiam Elizabetham,
liberali formafoeminam, connubio fibi iunxerat, ad id bellum
euócauit. Illi fiquidem quum oppida multa & caftella in Croa
tia, magnamque Sclauoniæ partem occupaffent , quantò res
cunétatius agebatur, tantò maior periculorum fiebat acceffio.
Itaque adduétis auxiliaribus Bofhenfium copijs, numero & ro
bore præſtantibus, ad Sauum amnem cum iſdem ತ್ಗ
Caltſ a_5
 Croatiae,&>Sclauonie, Liber Tertius. ‫ל‬s
caftra iunxit. Croatiam ingreffiad oppidum Bihicium perue
nere,vbi cum aliquandiu fmetatis caftris ftatiua habuiffent, ita »
rebellium animos igni & ferro confternärunt, vt omnes ad veni
am implorandam venire cogerentur. Atque imprimis duo
Reguli defeétionis auétores,quos haud paucus nobilium nume
rusfequebatur; impetrata venia, & accepta pacc omnes in Lu
douici manus iurârunt, fe legitima tributa quotannis penfuros,
imperata faéturos,& fidem fuo Regi pcrpetuo fèruaturos. Hæc
vbi gefta funt pacatis Regnis hiâ Rege dimiffi,& foluta caftra ».
Non multò poft Ludouico nunciatur Gregorium in Croatia_»
noua rurfum moliri,defecife â data fide, & praftitum contem
pffie jujurandum. Indoluit Reguli perfidiam Ludouicus, &
quantum pro tempore fieri potuit,exercitum inftaurauit,& An
dream Magiftrum Equitum Tranfyluaniæ Waivodam,cum dua
bus legionibus in Croatiam properare iußit. Quo vbi perven
tum, cruento vtrinque commiffo prælio,Gregorius tandem vi
&us,oppida quæ defecerant,recepta,& prouincia pacata,Grego
rioque obfequium perpetuum promittente, fa&ionibus impofi
tusfinis. Confopitis inteftinis hifce feditionibus, ad recupe
randum à Venetis Dalmatiae regnum, quod fàt longo tempore »
occupatum tenebant,animum virefqueomnes intendit Ludoui
cus. Jadrenfes fiquidem præcipuèperfeciales ad illum miffos,
vltrò polliciti eflcnt, fi in Dalmatiam cum Exercitu veniret , fè ,
non modò antiquum obfèquium præftituros, verùm etiam Vr
bem,portum & agrum,fortunas denique omnes vltrò dedituros;
ftudiofifsimam Iadrenfium fidem Ludouicus haudquaquam a
fpernandam ratus, vniverfàs vires in eorum tutela ftatuit expe
riri; ingentem proinde comparat exercitum , quando cum
validifsimo fibihofte rem foreintclligebat: fed nec Veneti mi
nori apparatu terra mariqueinftruéti aduenêre,atque ftatim pro
moenibus Iadræ in continenti militari opera munitionem ex
truunt ; pro qua fæpiùs acerrimè à Ludouico,quamuis irrito co
natu, dimiicatüm ; vnde tandem Ludovicus re infeéîâ in Pan
noniam, ad commodius rem tempus dilaturus , eft reuerfus-.
Verùm ne otijquidpiam Ludouicoâfortuna conceffum videre
tur, in Apulia illi exortum fuerat bellum, quo demùm felicitèr -

confe&o, ac Siciliæ regno in manus Pontificias refignato, com

pofitifque Italiæ rebus in ingratum reda&us otium de occupatis
- M 2 Illyrij
 76 Memoriæ Regum & Banorum T)almatiae,
Illyrijprouincijs, &inprimis de vfurpata à Venetis ora mariti
ma,follicitè cogitare coepit. Grauatè ferebat in Italicæ gentis
populos inftaurare bellum, ne imperandi potius amore, quàm
recuperandi fpe id indicere videretur: literas proindè primum,
ac tum deindè feciales ex more gentium ad eofdem, qui Dalma
tiæ Vrbium,quas illi dudum occupatas tenebant,repetundarum
gratia proficifcerentur,expedit. Nec tolerare facilè poterat , ,
nobilißimum maris Adriatici tra&um,tot populi Romani Co
lonjs infigncm, ab Attila primo in ditionem affertum, qui ante
Venetorum Vrbem, latißimè in orbe imperarat, ab illis effe oc
cupatum, qui Hunnici belli fuêre reliquiæ. Res diuliteris &
legatis agitata, fæpè per oratores repctita Dalmatia , literarum
tandem & oratorum opera ludificata omnis. Nec minùs qui
dem illud gravitèrpatiebatur, quod primò verba fibi dari, deindè
propria impudentèr abnegari fèntiebat, armis dirimendam litem
effe ratus,ne quid inconfultis proceribus ageret , Scnatunm indi
xit. Vbi ad patres de occupata Dalmatia, ac de Socijs in pote
ftatem affertis retulit,haud pauca confècutus de fufcipiendo in •
Venctos bello, magno omnium affènfu fit Senatus confultum ,,
deindè deleâus habetur longè quàm antea maior. . Annales>
Veneti Centum, Hungarici Quadraginta hominum Milliain ,
Caftris Ludovicireferunt numerata. - Totus itaque Adriatici
Maris tra&us Regis inundavit milite,ac cum cæteris,qui office
re potuiffènt,clam inita focietate,vno tempore Jadram », Sibini
cum , Spalatum, Traguriumque obfèdit ; dcfcendens deinde ,
inTervifinum agrum •, plerique Principes ac Nobilcs Regi ad
haeferunt ,. Atquc ita demùm ob ingentem bclli molem ,,
è Dalmatia copias revocare Veneti cogebantur, ne dum foris~
Arem impenfiùs curarent,domi graviffimè laborarent: vnde de
ftitura Provincia, obfeffæ â Ludovico Vrbes, ac aliae certatim ,,
in ciufdem ceßêre poteftatem. Hâc adduéìi neceflitate,denuò
ad Ludovicum Legatos mittunt,vt quibufcumque tanden, con
ditionibus & pa&is, ab eodem pacem obtineant ; Atque hæc
demùm mutuo ftatuêre confenfu: vt Venetus Dalmatiâ totâ
ប៊្រុ excedat,neque Regni illius titulos vfurpet impofterum ; nullam
iîî prætereà fe in eos quæftionem habiturum animadverfurumvé
- promittat,qui in Teruifinobelio fauiffent Regi,quin & perpetuâ
immunitate donentur ; è contrario Ludovicus quidquid in ,
Iſtria- –
 Croatie,& Sclauonie, Liber Tertius.
Iſtria Terviſino, & Ceneteſe agro Venetis ademiſſet, hisvltrò
reftitueret. polliceretur infupèr Rex fé neminem Dalmatici
nominis pyraticam exercere paffurum, imò daturum operam •,
vt omnia in Dalmatia Venetis haudaliter tuta forent, quàm an
tea fuiffent. Atque ita invitis licet Vcnetis fœdus percuffum.
ac Dalmatia recuperata ». 2.
Cæterùm, cùm Ludovicus Quadraginta regnaveritannis,
& menfibus ferè duobus,plures durante eius imperio fuêre Bani,
& Thuroczius quidem cum Bonfinio meminerunt Petri cuiuf
dam,Viri impigri atque ftrenui, quem primò ad gubcrnandum •,
atque à Lithvanis protegendum Rafciæ Regnum, cum Emerico Petrus in .

Bebek, cuius etiam fupra meminimus , emerito iam prorfùs, ac fig nis Ban9
Dalm: &
omninò veterano milite Bano tranfmifèrat 5 hic idem Petrus , Croatiæ,

fumma nominis fui, ac militaris virtutis commendatione , Ci

uitatem Bonnonienfem aduerfùs Mediolanenfes Optimates-,
Barnabonem,& Galeacium, precibus Pontificis Vrbani Quinti
â Ludovico expetitus defendit ; ac in manus Ægidij Cardinalis
Legati Apoſtolici reſignavit; demùm moto Venetorum inſti
gationibus inter Carolum Imperatorem & Regem Ludovicum »
bello,Ladiflaus Apuliæ Dux,& Petrus Banus,cum expeditiffimo
equitatu,in Moraviam mittuntur,qui provinciam ingreffi vicos
& caftella quaedam improbè munita populantur & incendunt_,,
pecora abigunt, multofque abducunt captivos,onufti denique »
præda, aclaudis præmio meritiffimi domum revertuntur. Cu
iufham verò Regni Petrus fuerit Banus,reperire certo non licuit,
quod idem de Matthæo Marotta, qui ad annum Millefimuin , Matthæus
Ma rotta
Trecentefimum Quinquagefimum in literis vetuftioribus fuiffe Sclavoniæ

legitur,dicendum. Hunc tamen Sclauoniæ præfuiffe, fùfpicari Banus.

poffumus ex eo, quod cum Nicolao Zagrabienfe Antiftite •, &

Ludovici Vice-Cancellario illi interfuerit prælio, quo Stratimi
rum Bulgariæ Principem,Imperatorem fefe eiufdem Regni no
minantem, captivum in Epifcopi Caſtellum Gomnek dićtum »,
fitum adtertium à Chafmalapidem ducendum,ac cuftodiendum
eifdem Ludovicus commiferit ; qui tamen cùm fidem fe perpc
tuam ac obfequium Ludovico præftiturú pollicitus fuiffet, ma
gnificè donatus,reddito Regno dimiffus eft. Similitèr Petrum
Croatiæ & Dalmatiae Banum dixerim,cui deindè Dominicus de
Machovu ad annum Millefimum Treccntefimum Quinquagefi
m llfTm

‫گیه‬
 78 Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatiae,
mum Primum, illi demùm Ioannes Horuaty , omnium infau
ftiffimus Banorum fuccefferit. Anno inféquenti Millefimo
Trecentefimo Quinquagefimo Primo in Valachia Oppidum ,
Severinum, à Severo olim Imperatore ædificatum,ac vetuftate »
collapfum, inftauravit Ludovicus,totique Oppido adiacenti tra
&ui, Nicolaum Banum di&um Severienfem fummâ cum pote
v„;,,„,, ftate præfecit, quemadmodum & in Regno Rafciae,Dominicum
Oſtfly Banum Machovieuſem, cum Zemere Vice-Bano, quipar
tes eas in Jura Hungarici Regni concedere juberent. Vnde in
his Tranfàlpinis partibus Tra&um quendam Machovienfem ap
pellatum reperiri putem, căm fapius tâm in Privilegialibus lite
rarum Inftrumentis,quàm in alijs Hiftoricis huius nominis Ba
nus fuiffelegatnr,vt iam de Dominico diximus , & in hunc an
num Millefimum Trecentefimum Quinquagefimum Primum ,
Stephanus de Macho in quodam Privilegio reperitur, poft hunc
verò Nicolaus de Gara,eius quam Sclavoniam dicimus,partis in
digena, (Pofegam enim versùs, Arx & Mons Garavicia di&us
habetur) & quoniam dubium quibufdam videtur, Illyricaené
anHungaricæGaray fit nationis,brevi Iftuanffy teftimonio hunc
evellimus fcrupulum,qui folio 144. hæc habet. Adhaefèrant ,
ei Joannes Banffius,Petrus Marcius Pofegae Comes natione qui
dem Hungarus,fed qui duâa LaurentijGaray filia, fedem & do
micilium in Illyrico haberet, &c. Haec Iftuanffy. Vir miræ
- , virtutis,ac fingularis in arte militari difciplinæ, apud Bonfinium
j' & Thurocium invenitur, qui non folùm hoc Banátus honore »,
... ſed pಂಗ್ಲೀ೩ Huo#meritis id fuis expofcentibus Palatinatus digni
ÉÉÉÉ, tate â Ludovico honorificè donatus fuerat. Porrò alij etiam
j"'' inde oriundi,tametfi alteriusfuiffent Regni Bani,inde tamen co
gnomina vfurpauêre,vnde originem ducerent ; etenim in an
num Millefimum Trecentefimum O&ogefimum Primum legi
tur totius Sclavoniae Banus Ioannes de Macho, & Stephanus de
Lindua diéus Banffy, quorum pofterior (vt & hoc brevitèr at
ɤ tingam) Haholt cognominabatur , qui Patrem Jacobum
ÍïçÇ Sclauoniæ fimilitèr Banum habuit, totum enim Veruciae Co
°"°" mitatum in Sclavonia poffidebat ; vnde Stephanus filius Hun
garicâappellatione Banffy, quafi Bani filius di&us fuerat, quam
uidem nominis originem ex vetuftiffimae huius Familiae priuile
• gio, Illuftriffimi atque integerrimi Patroni Palatini Drafco
u1c1)
 Croatie, & Sclauonie, Liber Tirtius, 79.
uicij opera annotanimus. Sed anno Sexagefimo nono fupra
Tredecies Centum moritur VrQf$ius Nemania Rafciæ five
Seruiae Rex , cuius filiam in vxorem duxerat Tuartcus-,
id eft Valerius Iablanovich Regni Bofhæ Banus , qui hu
iufcé Coniugij titulo, poft Wkaffini fatum, Regium nomen
adfeptcm alios reges fuccedentes fibi, progreffu temporis tranf
mifit. Atque hi quidem in arduis quibufué bellorum.negotio
rumque difficultatibus fidelem femper Ludouico nauauêre ope
ram, horum labore, induftria, ac dexteritate fibi fuifque laudis ac
gloriæ famam, inter Chriſtianos Principes fùmmam compara
uerat: & quodad rem noftram pertinet, his cgregiè vbique de
pugnantibus, Dalmatiam fuæ fecit effe poteftatis; Bofhæ, Ra
fciæ, Bulgariæ regna ; Valachiae Lithuaniæque Prouincias, ho
rum gubernio ac fidclitate, in fuo obfequio ac fide retinuit. De
niquc cum has omnes fuperaffet, Venetorum præcipuè faftum •,
recuperatâ Dalmatiâ attenuatum fuiffe Ludouici arte, & in hoc
regnumaffe&u nemo dubitat, qui vt occupatam è Venetorum »
faucibus Dalmatiam aff;reret; & fuas & fociorum vires expe
riri voluit, ne â magnis co;ptis magnanimus Princeps,cuiparem
Amor in
olim nunquam fortitum eft Illyrium, turpiter definere videre haec Regna
tur. Nec immeritò hæc egit, Ludouicus horum enim Regno Ludouici
Regis.
rumpernicic ac ſanguine contempto, facile ſe vincendum ſen
tiebat, neque dubitabat, felici eorum progrcffu victori fibi Eu
ropam patere, & quia terminos gloriæ fuæ, non locorum fpa
tijsaut Imperij dilatatione, quam adeptus fuerat; fèd nominis*
fuiimmortalitate quam affeétabat, meticbatur ; in animarum • .
quoque lucrum, vt Chriftianum decebat Regem, curam ac, co
gitationem ſolicitamimpendit: vt proinde in Boſna Peregrini
Epifcopi Bofhenfis viri fàn&iffimi opcra vfus Patarinos, perni
ciofiffimis inplicitos erroribus, ad fidem adduxerit. , In, Scla
uonia quoquenoftra, cùni multos, deprauatis opinionibus im
butos intcllcxiffet,quibus Sacerdotes ex Diui quopdam Hyero
nimiinftitutione Sacra miniftrabant, ad veram fàpientiam rc
duxerit. His igitur abfolutis Nicolao de Gara, in apicem » loՁոncs ac
honoris Palatinatus fublimato,, Ioanni de Horuath Banatus′ Horuath,
Dalmatiar,
Dalmatiæ, Croatiæ, & Sclauoniae dignitate infignito, Stepha Croatiae &
no de Laczk Tranfyluaniae Vaiuodatu collato, Paulò demùm » Sclauoniae
Banus in
Italo Prælatura Zagrabicnfiremunerato, alijfquc Regni officijs felix.
- GΟ
 ÀMemoriæ Regum, & Banorum 7)almatiæ,
eo temporis vacantibus diftributis, annos fex, fupra quinqua
ginta explens anno fàlutis 1382. matura quidem ætate, fed
multis magis exantlatis laboribus, magnificifque cumulatis
triumphis, in coelos perpetuum triumphaturus abijt.
Sublato ad fuperós Ludouico , proponitur in fcenam »
Carolus cognomento Paruus, alias Secundus. mundi fabula » , '
fortunae ludus acludibrium, ambitionis pila, clarifIimum4ue o
humanae inconftantiae fpeculum ; cuiquantùm antea inftabilis
Dea fé benignam atque placidam in adipifcendis honoribus ac
regnisexhibuerat, tantùm in crudelifIima ac funefta ipfius nece »
rebellem ac fèueram præftitit ; pulcherrimo nobis fcilicet do
cumento, vt cùm ad fumma quæque magno omnium hominum
applaufu extollimur, magis nobis verendum éffe, quam gratu
Carolus &
landum aduertamus. A morte Ludouici , quem omnis fexus,
Maria Re ordine ſue omnes, indicto triennali in vniuerſo regnoluctu de
3C5. plorabaut; filia ipfius Maria, ob infignia Patris merita, om
nium confènfù atque fuffragio Regnicolarum Rex defignatur , ,
& ſacro Diademate coronata, Regimen ſuſcipit; Verúm citó
pleroſque optimatum tædium & fàtietas fœminei coepit Impe
rij, ac præfertim Paulum Epifcopum Zagrabienfem, Ioannem »
Banum , Stephanum Tranfyluaniae Vaiuodam , & Andream ,
fratrem eius, ac Stephanum Simontorniam, vndc haud fànè feli
cibus aufpicijs Neapoli Carolum Paruum accerfèndum, Zagra
bienfemque Præfulem ad eum ablegandum decernunt ; quam ,
ille quidem legationem fub fpecie fingularis deuotionis , votiq;
exoluendi cauſa Romam ſe proficiſci ſimulando, prompte ſu
fcepit , fimùl & exarbitrio Procerum peregit. Carolus enim
dominandi libidine fuccenfus, nec contentus fui regni quicte »
& tranquillitate, oblatum regimen Ciuilibus laborans diffidijs,
amplexus eft. Confcenfis igitur cum Paulo Antiftite Oratore
navibus , moefta licet Coniuge aduerfà ominante fata, velis in
flatis aquis fe concredidit, & optatis ventis fpirantibus, vbique
fortuna obfècundante, alta maria fulcat, donec ad Segnienfe »
applicuit littus. Huic Segnia Vrbs maritima, Arx rupe celfà »
prominet, Dalmatiae quibufdam, alijs verò Croatiæ Metropo
lis. Qui verò in Dalmatia ftatuunt,Croatiae Metropolim Bihi
cium effe volunt. Inde afperitate montium minimè tardatus,
ad Zagrabienfem Ciuitatem Sclauonia primariam venit, vbi
- ՇԱՈՈ
 t Croatie,& Sclauonie, Liber Tertium. 81
eum eiufdem vrbis Epifcopus ac Orator in multarum affluentia
rerum gratahofpitalitate fouit, donec noui Regis aduentus fama
latiùs diuulgaretur ; Tandém egreffus inde, comitantibus & ap
plaudentibus Regni Proceribus, fœmincunque fceptrum dete
ftantibus Budam peruenit, ibidemque coronatur. Sed penes
Carolum diuturna non ftetit poteftas , quod nimirum ambitu,
prauá calliditate & fimulatione potiàs , quàm verò patrocinio
eandem aduerfus Mariam affe&ârat: Etenim Palatini Garæ aftu ,
manu verò Blafij Forgach, cui Arx Ghymes, ob patran
dum facinus promiffà, dataque poftea fuerat, confèntientibus in
fcelus Reginis, infelix Carolus capite fàucius, vitam , famam,
regnumque reliquit Hungaris. Palatinus rei fucccffu admo
dum confirmatus, cum militibus ad id præparatis Regiam oc
cupat, Arci, foribufáuepraefidium imponit : tùm verò illụce
fcente die altero,permixta militi extera pagana multitudo, ad ra
pinas conucr, nec ætati, nec fexui parcit: ex amicis Caroli
quicunque occurrunt, paßim obtruncantur, cædibus per vicos
& compita graffàtur ; & multò crudeliùs omninò fæuijffet, nifi
Ioannes Banus, vnüs ex omnibus Caroli partibus adhærenti
bus, in tantò furore interceffiffet; hic enim cum valida manu
Portam, quam vocant Sabbathi, non fine crudeliffimo certa
nmine occupauit tumultumque confopiuit. -

, Quænam verò poft Caroli cædem, quam anno fàlutis

1 3 85. fa&am ferunt, acciderint, quàm grauia, quàm magno
rum virorum nece , & fupplicijs funefta, difcrtis Bonfinij verbis
potiùs, quàm proprijs proponere libet. Poft Caroli cœdem , »
inquit, Regina cum Nicolao Palatino, 驚
parricida ſine » »
praetoriana cohorte Sirmium Saui accolas Myſioſque luſtrant,”
nihil interfe&o Carolo vltra verentes, omnia fibi tuta putant, »
nulliufque infidias fufpicantur. Cùm Diui Iacobi fefto Dia-»
cum verfus iter facerent, ecce in medio campo Ioannes Croa-,
tiæ Præfe&us, qui Caroli Regis partes potiffimùm olim fe&á-,
batur, audito Reginarum & Parricidarum aduentu, coaćtå tu-,
multuriâ multitudine, cum multis Equitibus eas adoritur, vt,
iniquam Caroli mortem, vcluti fas cffe putabat, datâ occa-,
fione vlcifceretur. Cùm Aulici Palatinique homincs , fé hofti-,
bus impares effe nofccrent, in primo congreffu dedere terga •,
ne vano conatu omnesjuxtà caderent. BlafiusForgach inge-,
. . ... .
- -- - - • ‘N’ ' ' * • nitâ * '
* . . .
 82. Memoriæ 'Regum, Č ZBanorum ZDalmatiae,
*nitâfretusaudaciâ, primofque impetus excipiens equo deturba
»tur, captus in Reginarum confpe&u , quæ curru vehebantur,
•confeftim obtruncatur. Palatinus defperatâ fàlute forti ani
»momofif}atuit. Quare telis vndique petitus tot aduerfò cor
*pore fàgittas ferebat, vt fine earum fragóre brachia circummo
*uere non poffet: fubiege tandèm plerique currum,fùbreptumque
»pedibus Palatinum humi fubuertunt, & ante Reginarum con
»fpe&um obtruncant. Pergit deindè Bonfihius preces,& lamenta
Reginarum ad Ioannem fàéta,Elizabethg matris occlufis faucib*
in proximum flumenBoffutam feuBacuntium di&um fubmerfio
nem,Mariae verö inCroatiam abdućtionem,acin arcem Crupam
fub cuftodia inclufionem enarrare;quam tamen auditoSigifmun
di è Bohemia in Hungariã aduentu, ſupplicantefibi priùs Maria,
& ad Sacrofanća Diuorum Lypfana iuramento fide fancita, fè
vniuerfàrum iniuriarum oblituram patrisque loco fèmper Io
annem habituram ; tandem reftitutis vniuerfis rebus eius, infi
gni apparatu comitatuque Budam remittit. Coronato in »
Sigifmun
Regem Sigifmundo, &in Budenfem reuerfo Regiam, per mul
dus Rex, tos dies de pacando Regno & componendis optimatum litibus
agitatum eft. Maria verò, cui nihil materna vindi&a vide
batur antiquiùs, dies ac no&es ad id Sigifmundum irritat inau
ditas iniurias, &illata probra oculis obijcit, mortemóue Ioan
nis, infe ac matrcm Tyranni, inftantiffimè poftulat. Vincitur ,
tandèm Reginæ precibus Sigifmundus ac Legiones duas cum ,
Equitibus expeditiffimis comparat in Bulgariam adverfus Tur
camfe bellum moturum fimulans. Interea Amicorum litteris
admonetur, Ioannem Croatiæ Præfe&um Pofegam, quod Re
gale foret oppidum, clàm tutandi fui gratia occupaffe, loco
quidèm & arte munitiffimum. Ibi igitur admotis machinis~
die no&uque acerrimè oppugnatus, ne ad extrema redigeretur,
clàm Arcifè fubtrahit, ac eâ parte vbi Amicos fortè fuosfe præ
ftblari fenferat , cœcâ noéte fefè fubripit. Mox traie&o Sauo,
Dobor Regni Bofhæ Oppidum, vbi Zagrabienfem Antiftitem
cum plerifquealijs effe nouerat, fubiuit. ' Horum arte plerique
Dalmatarû,Boſnenſiû,Sclauorum,&Croatarû,àSigiſmundi fide
defecerant. Quò intelle&o Sigifmundus Savum traijcere, ac
Dobor Oppidum circumuenire eft coa&us. Celerem & auda
cem Regis obfidionemhiadmodum formidarunt, imò vfáue_>
adeò
-*. -

º
 *

· Croatie, c>Scliuonie, LiberTertius. . 83

adeö fünt abfterriti, vt Ioannes nein anguftijs iterum fe occlu
deret, ante acerrimam fé cum nonnullisobfidionem indè pro
riperet, ratus câdem fe fuga fortuna potiturum; verüm multó
aliter, atque fperauerat, res accidit ' Jn Regis fiquidèm infi
dias concidit, captiuufque in Sigifmundi confpe&um adduci
tur, quem diligenti cuftodia is afferuari iubet. Interim Dobor
expugnat , & Epifcopum capit, Bofham pofthaec, Croatiam »
deindè, Dalmatiamque omnem in ditionem fuam recipit. Pa
catis Regionibus in quinqne Ecclefiarum Vrbem Rex cum vni
uerfo exercitu fé recipit, captiuofque omnes adduxit. Ibi pro Mors Io.
dira Mariæ Libidine de Ioanne füpplicium fumptum eft, reuin annis Bani.
&tis enim ad palum manibus per Vrbes, Vicos, & Compita »
curru circumueótus, cadentibufque fruftillatim forcipibus, paf
sim difcerptus, poftremò ad genitorios vfque gradus tra&us,
quadfipartitoque diffe&useft, cuius frufta corporis, fingulis~
portis,ad deterrcndam aliorum audaciam impofita: Coeterica
pite mulétati. Zagrabienfis Epifcopushuiufcenouitatisaućtor,
åd Sacro Sančtam dignitatem cüm Capitalis effe non poffet, Epi
ftopatu publicatisbonis abdicatuseft. Atque hic fuit tragicus:
ille infàuftiffimi Banorum omnium Hbruativitae terniinus: cu Defenfio
Ioannis
ius immanes poenas, ac crudele fupplicium vnius fœminæ viri Bani.

dictaeavida, voto patratum; acinſtar alterius Herodiadis Ioan

nis caput ម្ល៉េះ , violato infùper, quod ad Sacro Sanâa »
Diuorum Lypfâna præftiteratiuramento; illud, inquam, fum
ma impietatisvindicta genus, dàm attentiis conſidero, non ,
nifiinindignationé furgit animus: 'Quid enim vnquàm Ioannes
conmifit, quò fé vir tantus, tam barbaræ crudelitatis reum ,
conftituiffet? novitatis, inquit, Auétor cum Epifcopo, & Re
giæ Primipilaus fa&ionis fuit: Sed nunquid Palatinus Gara »
impia fastionis Auctor non extitit, dùm per ſummum ſcelusº
perfida fidei fimulatione Caroli Regis vitae, ac dignitati Regiæ
ftruxit infidias? an non paulò fupra Cyriachium, & Niliptium.
iteratis vicibus in Croatia, Stratimirum Principem in Bulgaria,
Ludouico perduellionis fuiffereos retulimus?" quod fi Ioannes
Mariam Reginam captiuitate dehoneftauit, at quæ non infà
mia dùm hicipfe Sigifmundus Mariæ Dominus Garenfium Pa
latini filiorum infames fùbire eft coa&us carceres? an non exo-*
culatos Hungariæ Reges legimus? Sed quidplura, plena Hun
2 garorum
84 Memoriæ Regum,&- Bamorum Dalmatiæ,
garorum, Hiftoria; eft rebellibns, vt ausim dicere, nullum ,
ferè fuiffc Regem, qui in fe refragatores non habuiffet, quandò
verò de his omnibus, tàm immâne fumptum eft fupplicium » ?
quid quodifti nulla oblata caufà iufta,fola aut levitate animi, aut
libidine dominandiftimulante priuata ftudia fint confeëtati, ac
talia patrare aufi:. quam verò æquifIimas Joannes nofter, alium,
quærendiRegem,fœmineumque detcftandi fceptrum rationes~
habuerit, in comperto eft. Nam cùm viderent plerique Opti
matum, Elifabetham Matrem Palatinum potifsimum in Confi
lium admittere, nimiùm ei credere,ex eius fèntentia cunéta gere
re,nihil denique inconfulto illo conari; quis hæc Vir probus
ac fidei conftans , aequo animo pateretur ? Cùm Palatinum ,
auétoritatis multum apud Reginam adeptum intelligerent, vn
de confulere deinde coepit,né fuos Proceres nimis extollat, nimi
umvé donct,quandoquidem iam potentcs cffeéti,impcrata non ,
facercnt,detre&arent fidem ac obfèquia ; praepotentibus quibuf
dam attenuandas effe vires,auferendos quoque Magiftratus qui
cunque formidoloſi eſſent: Vndè multos ſibi è Proceribus Re
gina habere fufpeótos occoepit, in plerofque immerentes odium ,
* & fufpicionem concipit,quemvis dcnique è gratia fua Garae nu
tu promoveri,aut fubmoveri patiebatur: Cùm hæc, inquam •,
aliaque plurima quæcunque cuperet,pro libidine fua fieri intclli
gerent,nullus fànéprobus tàm tranquillæ mentis,ac conftantis
fibianinii cffe poterat, vt ad molienda nova non moveretur.
Sed Regio,inquit rurfum alius,fàcrilegas temeravit manus, fàn
guine. Ita quidem, fed vbi interfeótus ab Vngaris Rex Petrus?
vbi Palatini Gara perfidiá Carolus interemptus & hoc nimi
rùm faáo præclarè famofum illud fuum ftabilivit dictum , :
Coronatum Sacro Diadcmate Regem, velfi bellua foret, nun-,
quam fine magno lædi poffe fcelcre », „ Vbi Gertrudis Rcgina
Andreæ cogiunx, à Benko Bano neci data?, quis horum vn
quam non capitali dico plexus fèntentia, aut fupplicio , fèd vcl
publicatisbonis condemnatus?, neque fànè Gara, nefandi fce
leris debitas exoluiffet pœnas , nifi vlcifcente Ioanne vitam Jure
pofuiffet. Et fànè nec Maria diu iniquam tulit in Joannem
vindiétam,paucis cnim elapfis annis, repentino fublata fato, in
faufto fimulomine foris Sigifmundo depugnante, è viuis decef
fit ; EtipfepofteaSigifmundus,tàm ignominiofae confèntiens
' ' ', - - ncC1,
 Croatiæ, &• Sclauoniae, Liber Tértius. 85
ncci, infami captiuitatis fub cuftodia, lugubres traduxit dies>,
pallidafque amariffimis lachrimis inundans maxillas, poenas de
dit. Quamquam nec Joannes adeó in ReginamacPalatinum
offenfum oftcndiffet animum,nifi Tuartcus Bofhæ Rex, eum fuá
fraudaffet tutelâ, cui in Vfzore tra&u aliquot affignatis Domi
nijs,maiora adhuc fpoponderat,fitumultuantibus ita rebus Vn
garicis,cius öpe Vngaria potiretur,vt Orbinusrcfcrt. Neque »
tamen haec co di&a velim, vt violentas Ioannis in Regium fàn
guinem manus innocentes affeiam; id folùm dixiffe animus~
* fuit, eum, nullo Juris ordine indicto ac fèruato,imò contra fidem
Sacramento ad Sacra Divorum Lypfâna præftito fàncitam, tàm
acerbas fubire dcbuiffe poenas,quas nemo aliorum æquè reorum
fubijt, in Viro generis ac dignitatis fplendore confpicuo, plus
crudclitatis quàm iuftitiæ fpeciem præbuiffe. Atque hæc pro
loannc dicta funto. -

Sigifmundus,né,vt quondam Xcrxes Perfàrum Rex, poft

infcliccm belli in Græcia gefti finem fuæ improvifionis pœnas
daret,fic ille ad Nicopolim Anno Millefimo Trecentefimo No
nagefimoSexto infeliciter pugnans,fugitivo fimilis altasDanubij
ac Maris aquas nauigans, Conftantinopolim, inde Rhodum, ad
Rggnorum denique Dalmatiæ, ac Croatiæ oras appulit. Duo
de viginti menfibus partibus in iftis commoratus, tandem Joan
nis ArchiepifcopiStrigoriicnfis,ac Stephani Fratris de Kanyfà » ,
tùm verò præcipuè, Ioannis de Marotta Sclauoniæ natalibus
claro orti ftemmäte, Sclauoniae, Croatiae,ac Dalmatiæ Banipo Ioannes de
ftea etiam Machovienfis, (Joannis Horvathy fuccefforis Anno Marottha "

MillefimoTrecentefimoNonagefimo,quofupplicio eft affc&us) Croat: &

Dalmatiæ,
ope ac induftriâ in Regnum ನ್ಹಿ। eft. Sed rurfum nouer Sclauoniae
cantefortunâ, anno quarto poft redu&um Regem, iam gens ferè ! Banus an ^
no 1399,
vniverfâ,ex omni ordine, â Regiâ defecerat fide, & limis eum o
culis omnes intuebantur: duorum & triginta Equitum cœdcs,
Nicopolitana clades in inuidiam, Mariæ verò obitus, & inita •'
poftillius mortem intemperantia fœminarum præcipuè, quibus
præ licentia Cœlibatus fe fecerat obnoxium, in contemptum
adeò grauem hunc adduxerat, vt mox fa&to impetu, in ipfa Bu
denſi Regia die Sanéto Vitali Sacro, Regimanus inijcerent, ho
ftili more frementes caperent, diftraherentque. Fatum fortafsè
IulijCaefàrisfubiuiffct,nifiMarotthaBanus, cum paucis amicis
- inter
86 Memoriæ?Regum, & Banorum Dalmatie,
interceffiffet. In vincula demùm,acfquallidum conie&us car
cerem, adhibitaque Procerum cuftodiae cohors,filijfque Palatini
Garæ cuftodiendusefta(fignatus tàm diù ; donec captiui! Re
gis gemitus af$iduos Gararum Fratrum Mater, Nicolai Palatini
coniunx,diù tolerarenon potuit,;fed tandem filijs efficacißimis
perfuadet rationibus, quò fi fàlutifuae impofterùm quoque con
fultum velint, Regem è cuftodia miffum faciant. In fèriam hæc
filijfumpfèrant confiderationem,acvarijs deinde moti caufis,ac
ceptâ demùm per matrem jure jurando à Sigiſmundo immuni
tate,de omni bonorum, fortunarum,honoris ac vitae fecuritate ,
in Moraviam, inde in Bohemiam, Sigiſmundum è cuſtodia di
mittunt. Auditâ Regis eliberatione , Marottha Banus praeci
puus'è Regis amicis vlcifcendi auidus, eam Vngariae intulit va
ftitatem,vt Turocius afferat, füæ ætatis feneétutem,eius minimè.
oblitam fuiffe. Sigifmundus ex Bohemia in Vngariam ope •
Hermanni Ciliæ Comitis ac totius Sclauoniae Bani Soceri fui re
uerfus,in omnes olim coniuratos fimulatione vfus,tandem con
fùltòin Sclauonia vbi amicos fehabere fentiebat,minufque quof
vis fibi refiftentes formidare videbatur, vniuerfàlem indicit ,
Diætam. Comparuêre quidem frequenti numero Stephanus
Laczk Vaivoda, cum reliquis fa&ionis fe&atoribus: at ecce in •
medijs negotiorum conſultationibus, ſigno dato, Stephaniedi
citur caufà, ac eveftigiò tùm ob crimina Maieftatis laefæ, tùm
quòdprimus Paiazetem Turcarum Imperatorem in Sclauoniam.
induxiffet,gravefque ibidem,acvniuerfum Sirmium per eundem
depopulationes edidiffet; à Nobilitate captus , á Li&ore verò.
eft capite plexus. Cœterorum, alij gravi ære, exilio alijmul
ctati. Conquieverat Sigifmundus ab his inteftinis rebellanti
um motibus annos plures, donec & Imperiali Diademate , &:
Bohemico ornaretur fceptro: at ecce cùm annus fàlutis 1 5. fù
pra 1 4oo.ageretur, in Regno Bofhæ Hernoia SpaletijDux,mul
tis Turcarum centurijs in ſocietatem aſſertis, vanâ correptus te
meritate, à fide Sigifmundi deficit; folum enim à Paulo Chu
por Bofna Banoin pra fentia Sigifmundi mugitu femel perio
cum fàlutatus, eò quòdafpc&u & moribus bovem referret, adeò
hácirritatus eft iniuriâ,vt grauifsima Bofhenfibus intulerit: de
trimenta ». Proceres, quibus Regnorum cura au&oritate Re
giâ credita fuerat, Bofhenfium nouitate commoti Reipublicæ.
focio
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Tertius. 87
fociorumáue faluti confulere coguntur. Itaque contractis Marottha
Banus in .
celerrimè copijs, turmis Equitum Joannem Marottham Banum, Boínam
Ioannem Garam,& Paulum Chupor Regni Bofhæ Banum ritè mirtitur.

præficiunt,cohortium Præfe&uris Nobilibus aßignatis. In »

Bofhenfium Prouinciam exercitum fàt amplum deducunt, ma
nufque eum hofte confèrunt, & licet forti animo, vtrique fuis
fretiviribus,diu ancipiti dimicaffent marte, tandem tamen à re
bellibus ftetit vi&oria. Multi Vngariæ Proceres in hoc occu
buêre prælio,plerique etiam capti,Ioannes Gara,& Ioannes Ma
rotth in captiuitatem incidére; quippe qui dùm turpiter cedere
nolunt, nonnullis ex hofte cæfis , demùm circumuenti fèfè tan
dem dedidêre: Gaia, poft multos dies voto ad Sacrofàn&am
Euchariſtiam nuncupato, diſruptispedicis,è duro ſeſe vindicauit
carcere: Marotthus, abnegatâ fugæ copiâ multa fé ab hofte »
pecunia redemit. Paulus verò Chupor,qui pari fortuna captus
fuerat, immaniorem na&us hoftem, bouino tergo infutus, in »
profluentem ab Hernoia, cumhisverbis demerfus eft; Qui fub
Humana fpeciebouina quondam vocevtebaris,bouinam quoq;
nunc cum voce formam indue. Amiffà à noftrishacvi&oria 9,
maiorem fànèBofhæ partem, Pajazetes deinceps in poteftate »
retinuit. Noua hic oritur difficultas, cùm adannum 1 3 8 4.
fub Maria Stephanus de Lindua totius Sclauoniae,Stephanus vc
rò Philpes de Machov,& Themplinus de San&o Georgio, Dal
matiae,& Croatia Bani in Generali Hungarorum concilio in
uenianturyquamuis Ioannem Horuatthy, à Ludouico conſtitu
tum fuiffe,& tragicum eius exitum,adannü 1 39o.accidiffe certo
conftet. Similiter adannum 14o5: Sigifmundi Imperatoris De
creto 3.Machouienfis duntaxat Banus Ioannes Marotta, Dalma.
tiæ,Croatiæ, & Sclauoniæ Banis,Paulo Biffeno, & Paulo de Peth
exiftentibus ponatur; ab hiftoricis verò idé IoannesMarotta ante.
& poft annotatú annúhifcétribusRegnis præfuiffe conftitnatur;
quæ quâ rationeftare po(fint,aliud occurrit nihil,quàm velhifto. *

ricosinannorum fupputatione lapfos, vel hos duos medio tem

pore præfuiffe,ac Márottam denuò eifdem fucceffiffe, quodaliâ
etiam fà&um fuiffe,pofterioribus temporibus adverteré licebit,\
vel eodem plures fimul fuiffe tcmpore.Sanè crebriùs hæ nobis,&
paffim occurrent difficultates, quarum aliam non reperio cau
fám, quàm Hiftoricorum negligentem annorum animaduerfio
nem »
 Memoriæ Regum,&>Banorum?Dalmatiæ,
nem,quodaliäs etiam obfervabimus. Quanquam Hiftoricorű
etiam confuetudinis fit,eorum præterire nomina , quorum tem
pore memorabili accidit nihil,quemadmodùm ad annum 1435.
Sigifmundi Imperatoris Decreto fexto, invenire eft Herman
num, Ciliæ & Zagoriæ Comitem, Socerum Sigifmundi totius
Regni Sclavoniae,de quo paulò fupra, Joannem præterea & Ste
phanum Frangepanos Dalmatiæ & Croatiae Banos, quorum ta
nen pofteriorum mentio apud Hiftoricos nulla extat. Ad an
num pari ratione fupra citatum I 4 o 5. in Decreto Sigifmundi
tertio,memorantur filij duo Comites Frank,& Simon, filij Ko
nya Bani,quorum ille Curiæ Regiæ Judex, hic porrò Janitorum
Magifter fucrat,cuius fànè denominationis originem, nifi agno
men alicuius Bani fuiffe credamus, non fàtis affequor ; Quam
quàm & huius Konya Bani origo,nomen,annufque incerta atque
ignota nobis veniunt. At Joannes Marottha vivis tandem ,
exccdens,in Ecclcfia Nitrienfi fepultus requiefcit.
Hifcé eifdem temporibus, Stephanus Lofoncius Banus, ad
ad componendas in Tranfàlpinis partibus Walachorum Princi
pum difcordias, â Sigifmundo miffus legitur ; Verùm cuius fue
rit Regni Banus,non conftat,cum Marottham viuum adhuc gra
vi ære redemptum à Bofhenfibus retulerimus, eius verò fucceffo
rem ad annum 141 8. Davidem Laczk de Zanto, ex vetuftiori
bus privilegijs fuifle legamus. Qui, cùm duos in Regimine an
Stephanus
Lo foncius nos non exceffiffet,eiusgeftorum nullam Scriptores fecere me
Banus. moriam ». Porrò hic Lofoncius,cruento in Walachia commiffo
bello, dùm hofti impar effet, poft multam partis vtriufque ftra
gem,capitis fui damno,vitae pariter,& bello ibidcm finem dcdit.
Mortuo Sigifmundo, Dalmatiæ pars magna, Venctorum largi
tionibus corrupta,ad eofdem deficit ,. -

Succeffit Davidi Bano, in Præfe&uram anno fàlutis I 42o.

Matthko
deThalocz Matthko,ideft Matthias de Thalocz,Ragufinis ex Patricijs ori
Dalmatiæ,
Croatiae &
undus,qucm Bonfinius Dalmatiæ folum, Thurocius verò Croa
Sclauoniae
Banus An
tiæ fimulac Sclavoniæ toti præfuiffe narrat, potentem in Regno
no 142 o. Virum,famâque clariflimum, vterque confèntit. Hic Banus*,
defun&o Alberto Sigifmundi Succeffore pro Wladiflao Lithva
niæ Duce, vt Vngaris imperet,cum Epifcopo CroatiæTininienfi
(vel ut Callimachus vult Segnienfi) in Poloniam vnanimiPro
cerum conſenſu anno 144o. decernitur, qui è ſententia confecto
negotio,
 Croatiae,&>Sclauonie, Liber Tértius.
negotio, cum Epifcopusapud Ducem velociorem vrgenspro
fedtionem , cum Ladiſläo Pallochiö remanſiſſet , ipſe verö
Banus cum Joanne Pereni , ac Emerico Marchalli Waivodæ
' filio, legationis Collegis Reginæ ac ' Optimatibus felix
nuncium adferre maturaffet ; Regina interea , fèu qui de
fperaffet Marem parere 3 , cum tantarum rerum in fpem,
natum intueretur, crudele nimium & immane videbatur , ,
fi veluti propter novi coniugis charitatem , fàcratiffimorum ,
affectuum oblita, mater à debita Regni fucceffione filium ,
exclufiffet : feu adducta perfuafionibus quorundam , , qui rei
Polonæ male affe&i erant , praefèrtimque Vlrici Comitis
Ciliæ, qui Tutorem fé pofthumi fore , ac fummam rerum »
obtenturúcredebat, fententiam mutauerat. Atq; ideò Legatos
qui rcdire iuffi pertinacitèr mandata peregerant, in caetero
rum optimatum odium adducit, ac redeuntes ad fe in vincula »
conijcit, moxque voluhtatem fùam immutatam diuulgauit.
Eodem temporefuêre Báni, Nicolaus de Wylak, & Ladiflaus
de Gara Machouienfes, quorum pofterior Prefeâura quoque »
' Viffegradienfi ac Coronæ cuftodia fungebatur: Verùm cum
Vladislaus
ftudiöfiùs Reginæ partes fe&aretur, ac fifiulato tantùm advm Rex.
bratilem inaugurationem Vladiflai obfequio comparuiffet,
ibidem detentijs Viffegradum Polono Regi tradere cogitur, ac
tandèm ab officio afíéruandae coronæ àmouetur. Nicolaum
Wylak huius temporis Croatiae Banum Bonfinius ponit , fèd
Librariorum vitio, illo in loco hunc irrepfiffe credo errorem,
cùm ipfe poftea vná cum Thurocio Machouienfem fuiffe con
ftantèr affirment, quibus& Callimachus fuffragatur, qui Mat
thiam è cuſtodia Elizabethae, Tonſoris ſui ope, eliberatum nar
rat, ac denuò Regnorum fuorum nomine, perpetuam fè fidem
Vladiſlaoſèruaturum ſpopondiſſe; ſed & Franco Thalocz, Fra
ter Matthconis Wylakium anteceffit, de quo breui: Venit &
à Rege Bofhæ, ad Vladiflaum Legatio apparatu, Virifque in
fignis; quæ repetito gentisfuae primordio, eundem cum Polo
nis au&6rem generis ac communern linguam Bofhenfes habe
re cùm dixiffet , & ob eam linguae, ac originum veluti cogna
tionem Regem fuum rnagnoperègaudere, quod coeptis Vladi
flai felicitatem adeffe vulgaretur: foedus deindè & amicitiam
fàn&iffimè cultam feruatamque inter Bofhæ & Vngariæ ad id
Ο tenºl
 90 Memoriæ Regum &- Banorum?Oalmatie,
Éi, temporum Reges,yeliniri, vel renouari poftulauit, Gratiffi
ÈÉ mo'ab Vladifiao legatio accepta animo, auxiliaque aduerfùs
“ Turcam, ac focietas oblata, pari referuntur affe&u. Fuerat ,
hic Rex Bofhae Stephanus Dabiffà, frater Stephani Dabiffae Bo
fna Bani, de quo ಗ್ಲಿ; Vir religione fidei, ac animi magnitu
dine infignis, qui cum Regni fui partes fæpiùs à Turca vellicari
fenfiffet, neque ab eius tcmporis Romano Pontifice, ac Venetis
præfertim expetitas obtinuiffet fuppetias, dicere folitus fertus, , :
aduenturum adhuc tempus, quo Chriftiani Principes fummo
dolore torquerentur, quod fuis olim conftriäi anguftijs, Bo
fhenfibus laborantibus, debitis auxilijs opportunò non adfue
rint tempore, id quod fànè præfentia noftra tempora, heù ni
nium quantùm ! Sed cuam Phrygibus ferò, deplorant. Moritur ,
) intcrea circa hæc tempora Matthias Banus, hac officij dignita
te tribus, aut quatuor fùpra viginti fun&us annis,cui nec juxta »
votum fuum licuit Vladiflai partibus in prælio fauere, quod
contra Elizabetham committere fuerat coäåus. Res prorfus
mira, duo Machouienfes Bani in diuerfas diftračti factiones
Nicolaus de Wylak , & Ladiflaus de Garavno fimùl concurré
re praelio: Nicolaus cum Hunniade Ioanne, viro aeternâ me
moriâ, fed nullis condignis laudibus celebrando (Demetrij o
lim Epifcopi Zagrabienfis, ad duodecim equos ftipendiario:)
Vladiflai partes : Gara Rcginae tuebatur. At ftetit ab Vladi
flao vi&oria praeclaris illis Ducibus præeuntibus. Duos reli
quit.Matthco Banus fratres Zovvanum, & Franconem (quem
Thurocius quodam loco Perconem appellat:) id eft Ioannem &
, Francifcum. Hanc fpeâatæ virtutis, magnanimitatifque fà
miliam, Sigifmundus Imperator, ob rem vbique benè geftam
nimis extulit, omnibufque honoribus excoluit, vnde cum Mat
thiæ trium contuliffet Regnorum Præfe&uram,Ioannem Aura -

næ Prioris officio & Capitaneatus Nandor Albenfis, quam à

Georgio Defpoto dono acceperat, decorauit. Franco deinde »
fatis concedente Matthia fratrein Banatus Dalmatiæ, Croatiæ,
& Sclavoniæ dignitatem, fub Vladiflao fubrogatur. Sed de »
Ioannis virtutc hic aliquid dignum referre puto: Eodem ferè
anno, quo Albertus è vivis deceffit, Amurates æftuante mutuis
diffidijs Pannonia Rafciam occupauit , ac Georgio Defpoto
Principc eie&o, Hungariam folicitare cœpit. Aggreffus igi
tur
 Croatie,& Sclauoniae, Liber Tertiu. 9I
tur Belgradum, Thaurunum olim di&um, quod Savus ac Da
nubius vtrinque allabitur, ar&iffimâ cinxit obfidione. Praefuit
Arci fàt valido cum Præfidio Ioannes fiue Zouanus Talocz Ra
gufànus ( quem Callimachus Florentinum exiftimauit:) eâ in
genij calliditate, eâ animi inuiâique roboris magnitudine, qua »
fé vniuerfæ antiquitati in generofitate parem, nobis qui ab hac
illius virtute longè abfumus , fuperiorem, pofteris ctiam admi
'rabilem reddidit, Amurates `fiquidem in feueriffima oppu
gnatione fpatio fèptem Menfium exa&o, neque apertis irru
ptionibus, neque moeniorum conquaffatione, neque ampliffi
morum munerum pollicitatione, neque demùm clàm adaétis
Cuniculis, aut Vrbem, aut Ioannis virtutem expugnare potuit.
Vnde cum dedecore ſummo, nec minori ſuorum detrimento
(cùm CallimachusSeptemdecim millia, Bonfinius verò viginti
quinque ibidem diuersâ fortunâ interijffe ferat:) pedem inde
referre fit coa&us. Ioannes verò ob Albam ftrenue defenfàm
perpetuam fibi, domuique fuae laudem comparauit. Succeffit ,
in officium Ioanni,qui illud ob confe&am annis, ac laboribus Corvinus
aetatem in manus Regias refignauerat ; fùcceffit, inquam Ioan Ioannes
Huniadi
ni Ioannes alter Coruinus di&us Huniad; decebat nimirum vi BanusSze.
rotám eximio, virum quoqne paris virtutis, felicitatis maioris uerienfis,
& V3ivoda
' fufficere ; qui non täm arcis huius Præfe&ura, verum & Bana Tranfyl
UlâIll32.
tu Szeuerienfi fub idem tempus, ac Tranfyluaniæ fimul Vaiuo
datu eft honeftatus. Fratri verò Matthiæ, qui duobus & vi
ginti annis Banatus officium adminiftrauerat, Francus de »
Thalocz , vt paulò ante retulimus, in trium Præfe&uram
Regnorú annno 1442. fuffe&us eft. Huius fub regimine Vla • Franco de
Thalocz
diflao Regi coeterum fideliflimi, vtpotè cuius opera praecipuis Dalmatiae,
in prælijs vfum fuiffe poftea conftabit, cum prædiáa extiterint Croatiae &
Sclauoniae
Regna, nefcio quomodo Callimachus referat, inftigante Ladi Banus ann.
flao Gara Bano Machouienfi, vniuerfam Dalmatiá, ac Croatiam 1442.

ab Vladiflai defecifè fide,adcò, vtpaucis dicbusfummo populo

rum confenfu propè iuftum exercitum in armis habuerit Ladi
faus : aducrfi;s quos deinde mififfet Coruinum, vt fi fortè intra
ferri difcrimen cum fuis Ladiflaus ab inftituto fé retrahi Patere
tur, aut fi parum perfuadendo proficeret , vires adhiberet.
Quùm verò fpretâ pacis oblatione Ladiflaus armis non linguis”,
dccertafidum refpondiffct, infelici omine congrcffus, fuis ple-,
О 2 . riſque
92. ÀMemoriæ Regum,& Banorum 7)almatie,
»rifque authoritate, ac opibus praeclaris in captiuitatem reda
» ctis, ſaluti ſua fugâ conſuluit. Coruinus verô à re benègeſtâ,
»retrò quâ venerat, ad Vladiflaum cum captiuis ac præda re
dijt. Jlle captiuos haud fàne duriter increpitos, fideique ac iu£
.iurandi adnonitos, praeterea cognationis, quæ propter com
•munia vetuftae originis primordia inter Polonos, Croatiæque,
»ac Dalmatiæ cultores effet, quafi contra fànguinem fuum arma
-fumpfiffent, in cuftodiâ tradi iuffit. Sed poft paucos dics captiui
omnes liberalitèr dimiffi, plerique etiam viatico, alijfque rebus
»neceffàrijs adiuti, qui grato animo fidelem fubindè operam ,
»Regi, multis gerendis rebus præftitere: Atque hæc Callima
chus. Sed mirum fànè, quod nec Thurocius, nec Bonfinius,
nec Orbinus, vllam defe&ionis huius attingant mentionem •,
cum præcipuas coeterùm Coruini vi&orias, haudquaquàm præ
termiferint, Bonfiniufque admodum Callimachum de rebus ab
Vladiflao geftis, paucis exceptis fecutus fuerit ; vnde labe quâ
dam fufpicionis Callimachus carere non videtur, aut reliqui in
curij prorfus, rem tàm memoriâ dignam negligentes fuere fcri
ptores. Coeterùm tametfi Vladiflao tribus imperij fui annis
feliciter omnia profpereque duâu Coruini aduerfus Turcam ,
fuccefferint, vltimus tamen, quo ruptis cum Amurate inducijs,
ad Varnam Bulgariæ Oppidum infeliciffimè pugnauit, funeftif
fimus prorfus ac fatalis fibi, totiufque Nobilitatis Vngaricae
flori accidit. I&o enim ad decennium induciarum fœdere »
infcijs, cum quibus mutua auxilia paétus fuerat Principibus
Chriftianis, inftigantibufque Iuliano Cardinale, ac Gergio De
fpoto, quod promiffis hoftis non ftetiffet, ad inferendum Tur
cis bellum, tandem Vladiflaus, tàm frequentibus ac follicitis~
acquieuit poftulationibus. Motis igitur Szegedino copijs ad
Varnam ventum eft, ibi prima luce diei fequentis Coruinus, ac
citis ad fe Iuliano, Defpoto ac Francone , Regem de futuro
belli certamine confülturi àccedunt : cumque Iüliano ac Fran
coni muniri Caftra intra currus, difpofitis circum machinis, ne »
hoftis infultandi opportunitatem haberet, placuiffet ; id verò
Coruinus cum Defpoto minimè probaret, quod obfidioni ibi,
quam tolerare diù nequaquàm poffent, periculü videretur; tan
dem agglomerante hoſte paſſum fine mora Coruino acies inftru
endi poteftas faâa: Franco dextro Præfe&* cornu cum Agrienfi
º Epifco
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Tertiu. 93
Epifcopo Simone fuerat, Defpotum cum Iuliano fùbfè habens.
Praemiferat Amurates expeditiffimorum Equitum millia circiter
fex qui vires magis hoftium infpicerent, quâm tentarent. O
ftendere itaque fé illi primumad dextram in collibus, vnde totú
exercitum ordinemque facilè aeftimare poffent. Coeterùm feu
pugna auidi, ſeu Chriſtianorum paucitate contemptâ ex inter
uallo fagittishoftem irritabant. "Sed cum Franco Agrienfifque
ſuos continerent, nefracto per accliuum primo in petulanguidi
ad hoftem in collem peruenirent: Turci timorem id rati paula
tim defcendere in æqua inque ipfos ordines impreffionem facere
coeperunt. Tum Franco id verò minimè ferendum præfatus
hoftes fcilicet, qui paucis ante diebus fupplicitèr pacem petendo,
ad decertandum ferro nullum effe in fe momentum confe(Ii fo
rent, quiģuc fuperiorianno toties exacie fugiffent, & fcopulo
rum inuijs latebris, veluti praecariam vitam deberent vltrò vi
άoribus infultarc: fignum dedit fuis identidem ia&ans vt vir
tutis felicitatifque fuae memores, in aciem prodirent. Non fufti
nuit irruentes Turcus,retro4; per acclíuum collem verfus celeri
tate equorum fe vulneribus eripiebat. Superuenit interim reli
qua Equitatus multitudo,cuius pars in definentem iam vallem fë
recepit, pars inue&a in Regios fubeuntes cliuum deturbat eos,
agitque in praeceps. Illi rurfus inplano congregati aciem re Fraricus
ftituunt , pugnandoque acritèr quantùm hoftium ex collibus Banus ad
Var nam
in æqua defcenderat per vallem ipfàm in fugam vertunt atque » generosè
infèquuntur. Defpotus cum Franco fupcrabundante hoftium , pugnatº

muititudine â collibus, vltra quam ferri poffet cum fuis retro ad

munitiones cefferant. Ibi diu ancipiti Marte pugnatum, fed
vbi Lesko Bobritius, qui audendo hortandoque certamen extra
xerat,multis vulneribus confoffus , moribundus ex equo cecidit,
haud dubiè res Turcorum fuperior habebatur, nec iam milites
tantum, fed currus etiam oppugnabantur. Quorum nonnullos
impetu primo everfos, vt diripi Rex vidit, cum Corvinoproperè
illuc contendit,ne,quod adverfae pugnae vnicum Præfidium fuis
futurum erat, ab hofte præriperetur. Eius adventu, fortuna »
fubitò mutata eft ; verfi enim in fugam Turci, vltra duo millia »
paffuum coefi , fugatique fùnt ; tantus erat ardor infequentis
â tergo Regis : qui revocante impenfius Corvino , tandem ,
om1lIis fugientibus, rurfus Defpoto & Franconi hbs all X1110
94. Memoriae TRegum,6- Banorum Dalmatiae,
auxiliоaccurrit, redintegrauerantifiquidem Turci praelium, ex
totâ illuc valle converfi. Cumque acriùs multò reftauratum ,
fuiffet certamen,inve&us Rex in hoftes, equo vulnerato ac in »
præceps labenti, per dextrum effufus armum telis Ianicharorum
obruitur. Amiffo Rege, ac dilapfis exercitus ordinibus, è Du
cibus non nifi Corvinus, Defpotus, ac Franco cum aliquâ exer
citusparte rediêre. Atque hic infauftus Regiæ vitæ Vladiflai
terminus, anno Regni eius quarto ; fàlutis verò noftræ quadra
ginta quatuor, fupra Iooo. & 4oo. accidit; quo in prælio Regis
potiffimum, Corvini , ac Franconis enituit virtus. Vix cum »
Banus longi itineris, ac certaminis feffus laboribus domum re
uertiffet, pacataque fuæ quondam credita regna curae fe repertu
rum gaudebat,nunciatur Vlricum Conmitem, qui Szagoriam ,
Varafdinum,Campronciumque Oppidum, præter alia multa »
tenebat,auditâ Regis morte, ac infaufto Corvini fucceffu,nova a
moliri, & quadragefimæ refipifcentiæ tempore,vniuerfam Croa
tiam Sclavoniamque infeftis armis perturbare ; multa in vtraq;
provincia oppida occupaffe,& niin tépore provideatur,perbrevi
totam Dalmatiam in Tyrannidem reda&urum. Admonitus
dehis à Francone Corvinus,acvtin Vlricum fècum arma defle
óta, folicitè inftat. Haud morá, Corvinus praeter Dravum »
fubiens,vt inhoftis confpeâu fuit,proximâ noâe tumefcentem
fluvium,cum quatuor millibus equitum du&ante Francone na
tando traiecit: Mox infeftam Ciliæ Regionem incurfàt,vaftat
agros,vicos incendit, incauta nonnulla Caftra capit: tantâ Re
gioné trepidatione complevit, vt de publicâ deditione cogitarct.
Vlricus fævo repentinoque bello in fuae temeritatis poenitentiam
adduétus, à Corvino & Francone pacem fupplex poftulavit : quâ
datâ, ſe Coronae Vngaricae perpetuô pariturum eſſe pollicetur.
Supplicem Duces Comitem ad Regni Patrumque obfequium ,
reda&um benignè tra&averunt. Cum Regalia ad campum »
RacosComitia propediem inftarent,pacatâ Provinciâ,reliétâque
ibi magnâ parte copiarum , adindiótum Conventum vterque »
Ducum proficifcitur. Comitiorum tempore, cum per ætatem
Alberti pofthumo Ladiflao (qui tum Rex dcclaratus fuerat ,)
fceptra tenere non liceret,de Gubernatore Hungariæ a&um , ;
cumque Georgius Defpotus, Nicolaus Wylak iam tum Corvini
in Vaivodatu Collega,ac nofter quoque FrancoBanus,quifque_»
pro
 Croatie, &-Sclauonie, JLiber Tertiur., 9S
promeritis fuis amicorum obtinuiffent fuffragia, Corvinitamen Corvinus
Prudentia, Æquitas, Comitas, inviétabelli virtus, prae omnibus Guberna
ror conti
palmam tulit, ac Gubernatoris munere fungi à Patribus juffus tuitur.
eft. Stimulabat interim Corvini animum Varnenfis clades, ac
nominis ibidem perpeffà iaâura. Scd nec barbara infolentia »
obtentâ vi&oriâ,Turcam quiefcere patiebatur: vnde Corvino
novâ dignitate, & authoritate' vires fuppeditante, colleâis ac
motis rurfunm copijs, ad Merulæ campum Regni Rafciæ devcn
tum eft, quo cum Amurathes, à tergo eum fuiffet infècutus, nec
Scanderbegi, ſeu Caſtriotae Albaniae Epirotarumáue Principis
auxilia præftolari permififfet , ad immaturam pugnæ feftinatio
nem continuö folicitat: at cum Corvinus nullam fibi ab hofte
quietem dari fenfit, triduò acerrimâ dimicatione certatum eft,
adeò,vt ex Corvinianis o&o,Turcarum verò triginta quatuor,
millia cecidiffe memorentur. Hoc in prælio,vti & in Varnenfi
eximia Franconis virtus & animus gènerofus vehementer ab
Orbino commendatur, quitertio iam die fortifsimè pugnans, Franeo in
Campo
tandem obruente barbara multitudine ſuperatus, & velut glorio: Merulâ à
Turcis in
fâ fidei vi&imaimmolatus,occubuit anno fàlutis 1448. Banatus terficiturs
*
verò fui anno fexto. ºn tº . . . -

Gloriosà è vivismorte ſublato Franco Bano,quisei ſubſti

tueretur,longis agitatum eft difceptationibus ; cùm enim Opti
matCS intelligerent,officium hoc magnae id temporis exiftimari
Matthias
dignitatis, plurium autem potentiffimorum Procerum animos Rex.
ob æmulationem gubernationis Regni Hungariæ grauiter irri
tatos fuiffe; ac inter coeteros Nicolaum Wylachum magnope
ré offenfum fcirent,vt vel hâc oblatâ occafione'eius fèdaretur a
nimi motus ( cuius potentiâ civilis feditionis formidini effe. »
Nicolaus
poterat) ad Machovienfis Banatus acTranfylvaniae Vaivodatus wylak
honores, hunc ei quoque Banatus trium Regnorum gradum ad Sclauoniae
Banus
didére , anno Quadragefimo nono fuper i4oo. Et fànè vel ex 1449,
hoc prærogativa dignitatis huius haberi poteft,quodTranfylva
na ac Machovienfis adminiftratio,vtpotè tam diftans,ac remota
â Sclauoniae Regno,ei quafi impedimento potius futura videba
tur; pofthabita nihilominus non folùm hâc tam graui diftantium
locorum incommoditate, verùm hâc honoris adie&ione, & ille
fuam frænari ad tempus paflus fit ambitionem, & Qptimates
plurium fimul dignitatum in vnam perfonam amplitudinem,» ,
- didimulare
96 Memorie'Regum,& Banorum Dalmatie,
diffimuláre fint coaâi , quamvis poftea ad annum 1464. colle.
gam Præfééurae Banalis Emericüm de Zapolya Regni Bofhae
èo témporis Gubernatorem habuiffe comperiatur.T Wyla
chus præclaris ortus natalibus, ex Wylachio Oppido , cui in
précélsâ fupe, arte, & natura arx praefidet fiiunitiffinia »,
ac pro totius Syrmij capite habetur , originem traxit , ,
quid prioribus 醬 temporibus, iam fupra infinuatum eft:
fèd cùm èa fe geffiffe recognofceret, nobilitate infuper generis-,
afiimi magnitudine j opibus, authoritate, ac non parua gefto
rüm gloriâ intumefcens ; nec his, quas adeptus fuerat dignita
tes, ðira dominandilibido contentá, Regnôfè dignum arbitra
batur. Vnde cum Palatino Ladiſlao Gara, qui ſecum Macho
•uienfis præfuerat Banus, ac Paulo Banffy vbique Michaelis Szi
lagy pro Matthiâ Coruino laborantis, conatibus fefè oppofuit;
héêifi ele&ionem vnquàm Matthiæ affenfùm præbuiffèt, nifi
vi ac metu aduerfæ partis armorum adaétus: eâ tamen condi
tione ab eo idfa&um , ne illi vnquàm Ladiflai Coruini cœdes-,
cuius non poftremu$ extiterat auétor, obijceretur, & veterum
iniuriarum ac vltionis obliuio in perpetuum aboleretur , ;
quod & fàâum. Sperabat nihilominùs inconfultæ adolefcen
tiæ gratia præceps ifi Rege c6nfilium, quotidianos errores, cre
bras in regendö iniurias, quibus non mediocris deinde poeni
tentia Hungarorum animos incefferet, & magna rerum muta
tio fequeretur ; Verùm fpe&ato Regis ingenio, quum præter ,
aetatem circumſpectum eſſe cerneret, angebaturnimis, acè ſpe
futuræ dignitatis Regiæ omninò deieétus, omnia fimulato fi
&oque faciebat obfequio3 vnde cum Matthias ad recuperan
dami Coronarh animiim aduertiffet , & ad Fridericum Ofatores
expediviffet, Nicolaus clandeftinis Imperatorem quotidie In
ternuncijsde non reftituenda Corona, folicitabat: quin potiùs
erumpentiiam apertis armis Friderico, ipfè quoque cum tribus
millibus fortiffimorum equitum, ac cohortibus peditum qua
tuor é Sclauouia ac Syrmio edu&is, Imperatorio fefè ad Ker
mendihum iunxit exércitui: peritiffimum rei bellicae fortiſſi
mumque virum maxima pugnândi incefferatlibido, quare nec
abftinúére á certamine manus cum Matthiae Duce Simone »
Magno, qui hoftibus obviam properare juffus fuerat ; cum
que Corviniani numero acviribus inferiores cffent Caefàrianis,
fremente
 y

Croatie, &• 5clauonie, Liber Tertiu.

fremente Wylacho terga dare coa&i fümt : eátamen modera
tione Nicoläum vfùm dicunt, vt fufishoftibus à cœde gentilis
fànguinis omninò iufferit abftineridum. Itaque cùm Matthias
aperto marte nilfe proficere intelligit, auxilium ab arte quaerit .$.
confpirationéq; hâc diffolui oportere iudicat. Adpotiores igitur
confpirationisauthores, ac imprimis Nicolaum Oratores mittit,
uieundem abincoeptis avocent,fuadeantqueRempublicam in
teftinâ diffenfione diulabefa&atam,non vltrà vexafidam,èfupe
rioribus malis futura conijciat, honeftius congentili ac legitimo
Regi,quam peregrinofa&iofoque parendum. Item domi am
pliffima quaeque munera, latiores dominatus, & commune cum
Matthia Imperium polliceantur: fe Regalem præter titulum »
à Republica traditum nihil fibi refervaturum. Demùm admo
neant,vt impofterùm perfidiae parricidijque notam , & vniverfæ
Vngariæ invidiam evitet. Affiduis huiufcemodi legationibus
folicitatus, tandem vincitur,ad Regiamque fidem redit. Et ,
verò cùm Nicolaumad feditionem fećtandam ambitio impule
rit,ei Bofhenfis Regni Corona à Matthia promittitur, quâ faćtâ
promiffione, eius äuidum regnandi penitùs explevit animum ».
Adiecit ad hæc Matthias,vt cùm denüò ad Caefàrem Coronæ re
petundæ gratiâ Legatos mififfet,id muneris cum Varadienfi An Nicolaus
divcrfa
tiftite Stephano Pallochio, Benedićło Turocio,Wylachio quo4; obit mu
fingularitèr commendatum voluit. Denique quò fenatorem hia.
Patriæ graviffimum fibi magis devinétum redderét, eò omnibus
benevolentiæ fignificationibus ardentiùs profequebatur. Cùm
in Moldavos acTranfylvanos, civihbus diffidijs tumultuantes
compeſcendos deſcendiffet, Michaëli Szilagio Avunculo fuo
Regni Gubernatori,Nicolaum Collegam e£ voluit; Pahno
niam fuperiorem illius vniverfàm , hüius inferiorem cum tribus
Illyrici Regnis Imperio fubiectam: Cum fingularem Maho
metes Oratorum fuorum pompam ad Regem deftinarât,Wyla
chus admittendi,introducendique copiam habuit : Cùm Mat
thias Bofhæ Rex, Corvini olim paranymphusfàtis coneeffiffet,
fecundùm veterem fponfionem Regni Bofhae Coronâ Nicolaum
donavit. Atque in cun&is quoad Wylachus vixit,confiliorum
fuorum non folùm participem,fed moderatorem etiam adhibe
bat. Nullum porrò folidius amoris intimi erga Nicolaum ar
gumentum fingi poteft,quam quod(vt Bonfinius refert) gloria
- P bundus
 98. /Memoriæ 'Regum, <3> Bamorum Dalmatiæ,
bundus fæpèretulerit, fe Nicolao Bofhæ Regi, cum eundem per
officicium vifitaffet ægrotanti pedum digitos interfricuiffe ».
Fuerat ei filius Laurentius, Ducatus titulo in Bofha & Syrmio
honoratus,Juvenis paternæ virtutis ex Affe hæres à Matthia filij
loco femper habitus. In vetufto Capituli Zagrabienfis Privile
gio à Matthia dato,Emericus de Zapolia , cum Nicolao Sclavo
niæ præfuiffe legitur. Vbi Coronam Regni Bofhae Wylachus
fuerat confecutus,quindecim circiter annis Sclavoniæ Regnum
laudabilitèr moderatus, Tranfylvania· Waivodatum Joannes
Pancratius,& Nicolaus Chupor fortitifunt ; Banus verò Scla
voniae Comes Jan feu Joannes Wittowecz de Greben , ac totius
Zagoriæ Comes conftituitur,quo triennium duntaxat vivente,
Ioannes
eidem ſucceſſit Joannes Thuz de Lak,Oſvaldi Zagrabienſis Epi
Thuz Scla fcopi frater,Vir potens ac militiæ clarus,anno Millefimo Quan
von 12e Ba.-
nus I 46 5. drigentefimo Sexagefimo Quinto Dalmatiae, & Croacia Tribu
natu annis vno & viginti incertâ tamen de causâ vacante: nàm
imprimis,nullum omninò in Hiftoricis à morte Franconis repe
rire potui, & quamvis in quibufdam annotamentis ad annum
1464. Emericum Zapolya Dalmatiæ,&Croatiæ præfuiſſe obſer
vaverim,ijstamen,vtinec derogare fidem, ita nec præftare om
ninóaufim, præcipue cum in Diplomatis cuiufdam Regis Mat
thiae epilogo,ad annum 1469. vbi regiorum officialium, ac di
gnitatum nominaapponi folent,ita claufum reperiam: Datum
per manus Reverendiffimiin Chrifto Patris, Domini Stepháni
Cardinalis,Colocenfis & Bacchienfis Ecclefiarum Archiepifco
pi, aulae noftræ Cancellarij,anno 1469. Kalendas Martij,&c. ac
poftrecenfita Epifcoporum nomina fubdit: Item Magnificis-,
Michaële Orfzagh Regni noftri Hungariae Palatino, Comite »,
Ladiſlao de Palocz Judice Curia noſtra, Joanne Thuz de Lak
Regni noftriSclavoniae Bano,honoribus Banatuum Dalmatiæ,
& Croatiae Regnorum noftrorum, nec non Severienfis vacante.
Dalmatiæ
& Croatiae
Nec fànè fufpicarifàtis licet,quid fubeffe caufae poffit, hæc duo
Banatus
diu vacat.
Regna integris vno & viginti annis(tot enim à morte Franconis
interveniunt) fine Capite Juftitiæ & armorum fuiffè dereli&a,
vnde nec mirum,quod Bonfinius alicubi intimet Matthiam in •
Dalmatiam,& Croatiam expeditionem fùfcepiffe, fortè ob Co
mitum Frangepanum fratrum mutuas inter fe difcordias, quo
rum quifõuc cöeteros Provinciarum Regulos, profuà alliccre »
parte
 - z --

Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Tertiu. 99

parte fàtagebat, fed Tranfyluana, ac Latronum quorundam ex
BoemiainVngaria graffàntium fèditione revocatum redijffe » :
hinc & celeberrimus Corbaviæ Comitatus antiquiffimæ Roma
na. Torquatorum, ſeu vt noſtri appellavére, Carloviciorum fa
miliae,qui feptuaginta duas in fé continuiffe arces fertur 1467.
in cineres quafireda&us , ingentique hominum multitudine »
abaóta depopulatus eft. Sed ad Banum Thuz redeamus , qui
omnibus coeterùm decoratus talentis, multis etiam exercitus
prælijs,charum fe cunétis præbuiffet; nifiingens animiferocia,
& fubiti intemperantefque motus exofum reddidiffent ; vnde
multi è nobilitate, deiniurijs, de violentijs,de peculatu quarioc
coepêre ; non æquitate Chriftianâ, non Principum benignitate,
non denique Regni Legibus,fed avaritiâ,vi,atque armis,ab eo v
niverſa adminiſtrari. Dolendum omninò è viro alioquin prae
claritfimo, hæc nunquam extirpari potuiffe vitia, ob quæ eum ,
tandem accipere finem eft ada&us,vtrefignato Tribunatu folum Ioanncs
Thuz Bas
vertere cum ſuis debuerit. Etenim, cum Zagrabiam è Boſna natu pri
fe Matthias recepiffet,quo Turcastriginta millia hominum in » u a tur &
Venetias
diram abducentes fervitutem infecutus, accum viétoria recupe
ratæ prædæ reverfus fuerat,ProceresSclauoniae Regale Judicium
poſtulavère. Id propterca fa&um,quia ex Optimatibus & No
bilitate multihomicidij, latrocinij,& rapinarum plerique, non
nulli peculatus, repetundarum alij poftulati. Joanni Thuz
quoque diáa dies, quod vbi Regi diâum eft mox illum in Judi º

cium non venturum effe prædixit. Hic enim genere, opibufq;

praeftans inter potentiffimos diu Proceres eft habitus, multum
que apud Regem confilio,authoritate,prudentia valuit: annos
aliquot quæfturam,item varia munera cum laude geffit. Incidit
autem in fufpicionem invidiamvé Principis, caufâ nemini fàtis
explorata. | Multa huic Oppida,Caftellaque in Sclavonia Pan
noniaque fuére. Detreétato Judicio,ad declinandam inimico
rum invidiam cum liberis & fortunis Venetias fece(Iit : fèxagin
ta auréum millia fecum afportaffc fertur; ibi cognita viri digni
tate, in Patritiorum ordinem à Venetis admiſſus eſt, vitâque »
tranquilla annis pluribus fruitus-.
Verùm,tametfihoco&uagefimo fupra 14oo. anno,Joannes
Venetias tranfmigraverit, annotamcn adhuc feptuagefimo Ba
natu fèfè Regisiuffu abdicaverat,quo nonnifi
P 2
ಇinಣ್ಯಂ uerat
 ΙΟΟ ÀMemoriæ Regum,& Banorum Dalmatiae,
Elafius
fuerat annis; poft quem deinde anno eodem fèptuagefimo Bla
Magyar, fius Magyar,vir impiger ac ftrenuus, multifóue probatus occa
Dalmatiae,
Croatiae, fionibus,quatuor Regnorum Banatus honoribus, Dalmatiæ fci
Sclav : &
lSofhae Ba
licet, Croatiæ, Sclavoniae,& Bofhæ decoratur. Et fànè, cùm ,
nus I 47 o. iam ab initio primi Libri ex literis Ferdinandi primi ad Petrum
Keglevicium Banum datis,recitaverimus, vnius fubinde dexteri
tate acmilitari fortitudine,Regna integra gubernata fuiffe: cu
ius Blafius virtutis,prudentiæ, militaris difciplinæ, authoritatis
denique apud vniverfos fuerit, facile ex Regnorum quatuor de
legata adminiftrandi poteftate conijci poteft. Vngaricae eum ,
fuiffe originis,cognomen ipfum conteftatur, at cum Dominia »,
acopulentiora in Regnis hifce Latifundia militari manu fuiffet ,
confecutus,Banali quoque fungi dignitate permittebatur. Exor
fus fub Matthia publica gerere munia,primoSvehlæ,coeterorum
que Bohemorum Latronum Vngariam deprædantium fupplicio
afficiendorum præficitur; vt & captos debita pleétat poena , &
pertinaces in quodam caftello fefe tuentes,arte quâ poffet Vnga
riápropulfaret: Is infequenti die,vbi Svehlam captum accepif
fet,pro Caftelli porta cruces longo ordine difponit, fuper has e
minentiores quafdam,vbi Latronum Princeps praependeret, in
ftituit; mox adfupplicium edu&iomnes,fufpenfique, quorum ,
inmedio Svehla, à lateribus verò hinc, & hinc intimus fecreto
rumcollega Sacerdotis nomine abutens, cum armigero ftipanti
bus vtrinque laqueo fuffocatis 35o. tam tetro fociorum fpeéta
culocoeteri,qui in Præfidio remanferant abfterriti , ad hoftis ar
bitrium fefe dedidere, ac ita demùm Hungaria infeftantium ,
praedonum latrocinijs opera Blafijeliberatur. Matthiâ deinde
Rege adverfus Georgium Podebragium infefta caftra ad Brunam
metante,abeunteque Georgio,Blafium Rex cum Paulo Kinifio,
in Blafij olim palaeftra educato (cui poftea,ob ingentes corporis~
vires, ac fpe&atam animi fidem,filiam quoque connubio Blafius
junxerat) in ar&iore Brunenfis arcis obfidione perfeverare juf
fit, ipfe Olomucium vcrfus caftra tranftulit. paucis elapfis men
fibus Blafius cum Paulo rem fortitergerentibus, arce pótiuntur;
Blafius Vlyffis ob bellicarum rerum aftum, Paulus Aiacis ob in
auditam corporis animiq; fortitudinem,inde nomina referentes.
Atque haec Blafius, nondum Banali infignitus honore geffiffè »
memoratur. Na&us porrò dignitatem ei quoque interfuit ,
Prælio,
 Croatie, & Sclauonie, LiberTertius. IOI
prælio, quo in Bofha defpcratam Hungarorum cum Turcis pu
gnam,ac in immaturam fugam prolapfam 3oo. Croatarum mirâ
animorum fortitudine adeò feliciter reftaurarunt, vt non folùm »
Hungaros ab internecione libcraverint, fed & præda ingenti o
nufti,reprefIishoftibus in Regia caftra, tùm demùm cum Rege »
Zagrabiam ovantes fint regrelfi. Hic Rex cum Proceribus de »
iteratäFriderici Imperatoris fœderis ac induciarum interruptio
ne,confilium agit: affertur interea rumor Comitem Joannem ,
è Nobiliffima Frangepanum Familia adverfus Veglenfcs Infula
nos ditioni fuae fubie&os gravibus obortis diffenfionibus,arma »
moliri; • Infulani Venetorum,Joannes Matthiæ implorat opem :
expeditur in fuccurfum juffu Regis Blafius Banus,cum quinque
cohortibus,tribufque equitum turmis: Hic in Infulam traijcit,
Mufellum Oppidum vi capit, Vrbemque Vegliam obfidione »
cingit. Veneti ab Inſulanispoſtulati füfficienti auxilio admatu
rârunt,JoannemComitem periculoInfulana feditionisterrent ,
precibus,ac pollicitationibus plurimis onerant, ac denique con
ftantiam fidemque Regi debitam expugnant: perfuafus fiquidem
Joannes,Jus quod in Infula retinebat,Venetoremifit,Arcis dedi
tionem fecit,ceffit Infula, Venetiafque cum vxore ac prolibus*
navigavit. Blafius Banus cumTriremes quatuor fuperveniffe »
advertiffet,veritus,vt cum redire vellet,fibi non foret integrum,
accepta publica fide in continentem fe recepit, domumque re
verfùs,abijt. Dùm hæc in Dalmatia geruntur,in ApuliaTur
cus Hydruntum occupat; quo caſuad generi fui opem Rex
Ferdinàndus confugit,validifljmus duorum millium equitatus,à
Matthia miſſus, cui Blaſius Banus, & Nagy Janos praeerant . Ii
cùm in Apuliam traieciffent, & mari & terra Hydruntum obfef
fàm effe accepiffent, vt Illyricas Italis vires oftentarent, ea » ,
qua Itala caftra ingreffi funt hora,cum Turcis congredi voluêre.
Turrim magno præfidio munitam expugnarunt , quam pro
porta ad fontem proximum Turci conttituerant, potentique o
præfidio & munitione obfirmarant: multi vtrinque coefi,no
ítri tandem ea potiti,fichoftium audaciam fànè reprefferant,vt ,
ampliùs egredi non auderent. Demüm Blaſius compulſis ad
deditionem barbaris vi&or, & magnis à Ferdinando. Aragonio
Siciliæ Neapolifque Rege, Matthiæ focero excultus muncribus,
cum triumpho redierat. Defun&o Matthiâ Rege, cùm in »
- .
- - varias
ΙΟ2, Memoriæ?Regum, & Banorum Dalmatiæ,
varias Proceres de eligendoRege partes diftra&ifuiffent,iam ele
&um quidem,declarare tamen Proceres nolebant(vt Sambucus
refert) donec Croatiae Banus declarationi non intereffet; quin
pofteà Blafius ab Alberto Wladiflai Vngarorum declarati Regis
fratre,eodemque Regni competitore ac æmulo in partes tradu
&us, eius inaugurationis pompæ intereffe recufàvit: imò vt fi
dem fuam Albcrto probaret firmius, cùm Beatrix Regina quad
ringentos expeditos equites fuá pecuniâ condu&os,vt Wladiflao
( cuius connubinm vehementer ambiebat) gratificaretur, ei
dem auxilio miifet; Jjab Blafio Bano cum veteranorum va
lidâ manu in itinere deprehcnfi non multo negotio fufis equis,
armis,impedimentifque omnibus exuti dilapfi funt. Verùm »
Blafio hæc vi&oria vltimum operum fuit,eodem enim itinere »
gravi morbo correptus,quodAlberto eiufque partibus plurimum
attulit incommodi, è vita exceffit , hærede omnium bonorum ,
vnicâ filiâ nomine Benigna, teftamento rcliăâ: quam eventu
fterilem Paulo Kinifio , vt fupra retulimus , nuptui tradide
rat „. Hic ille eft Blafius Præfe&orum Matthiae Rcgis pugna
ciffimus, confilioque & manu promptiflimus,quem Matthias ex
gregario milite, folâ virtutis commendatione, ad fummos mi
litiæ honores & divitias, alienae virtutis incitamento promove
rat. Tenuit Tribunatum Blafius annis quatuordecim mini
mùm,magnâ vbique rerum bene geftarum laude. Invenio
quidèm in vetuftioribus Regni Sclavoniæ literalibusinftrumen
tis ad annum Millefimum Quadringentefimnm Scptuagefimum
Quintum Joannem Ernuft Comitem Zolienfem Sclavoniæ Ba
num fuiffe, ac Ladiflaum Hermannum de Gereben habuiffe Vi
ce-Banum, fimul etiam ProvinciæCrifienfis fuiffeComitem, ad
annnm verò Millefimum Quadringentefimum Septuagefimum ,
Sextum Sclavoniæ Banum füiffe Pétrum Bochkay de Rafzinia »
fimilitèr ad annum Millefimum Quadringentefimum Nonage
fimum primum poft Matthiæ fata Ladiflaum de Eghervara »
Antonius Vramecz notat Croaciæ præfuiffe, Turcafque magnâ
fui laude fudiffe; ac mirùm prorfus, quod nec annalium fcripto
tes, nec Bonfiniusipfe, vllam Bochkay, aut Ernuft faciant men
tionem, Blafius præterea anno 9 1. fatis conceffiffe ab Iftuanffio
refertur, nec Præfe&uram vnquam refignaffelegitur: nifi fortè fi
dicamus, quod fidem omninò habere videtur, Petrum hoc mu
neris
 Croatie, & Sclauoniæ, LiberTertius, . * ， - w

neris obtinuiffe, dùm Blafius extra Regna Regis iuffu, varijs*

ijfque longioribus, quas non paucas curæ fuæ commifas habue
rat, diſtineretur expeditionibus. Extat in Archiuio Capituli
Zugrabienfis expeditoria Blafj, quâteftatur fealiquot millium
fimmam ab eodem Capitulo ad.Àpulianam expeditionem pro
feóturus, obligatis bonis mutuaffe. Quantùm ad Ladiflaum ,
Egheruara, Chronographia Vrametz confirmatur à Bonfinio
ui de eodem hæc paucis tradit: codem, inquit, anno id eft Ladislaus

i494. Ladiflaus Egheruary, vir probitatis, & prudentiæ fingu Egher wara
Dalmatie,
laris, non fine magno Reipub: detrimento mortuus eft. Hic* &Croatiae,
Sclauo
Matthiae Regi bello Auftriaco egregiè operam fidemque fuam •* niae Banus,

yrobarat, cùm exercitum eius fèmper duxiffet, & Silefiæ, ac*

Lufátiæ Præfe&uram magnâ cum laude geffiffet ; Dalmatiæ *
quoque, Illyrico, & Croatiæ eâ virtute praefuiffet, vt Turcarum
copias memorabili clade quinque eorum millibus occifione de-*
letis afficeret ; & Germanis ex Illyrico pulfis prouinciam ad fi-*
deipriftinæ officium redegiffet. Demùm Præfe&ura depofitâ*
MagifterTauernicorum creatus, quietioris vtpotè ac tranquil-*
lioris officijmunere deleétatus, in éovfjue ad mortem perfeue-*
rauit. Hæc Bonfinius vbi tamen initæ Præfe&urae,nec depofi-*
tae annum notat. . . . .
Grauiorem adhuc auget difficultatem Matthiae Gereby, Matthias
Gcrebus
Coruini Regis confobrini Banatus, de cuius trium. Illyrici Re Banus.
gnorum Præfe&ura, nec antiqua Regni monumenta, nec Hifto
ricorum celebeirimae commemorationes dubitare finunt; Ve
rùm in quae is tempora conftituendusfit, resplena laboris non »
exigui eft. Blafius Magyar Ioanni Thuz fucccffit, refignaffeTri
bunatum, multò minus eo priuatus nufquam inuenitur ; anno
9 1. fupra millefimum & quadringentefimium eum è vivis excef
fiffeiam retulimus, ac eidem Ladiflaum Egheruara fubrogatum
docuimus. Itaque quo Gerebum fuiffe tempore dicamus, aliud
fupereft nihil, quam quodBofinius infinuat, Blafium quendam
nulloappofito cognomento Budenfi Vrbi & Arci 還器
hemi tempore Præpofitum fuiffe, in cuius poteftate præter Vr
bem & Arcem, corona quoque Regia depofita fuiffet: an tanìen
nofter hic Blafiusex officio tranflatus, analius 'quifpiam fuerit,
pro certo non conftat, quamuis Gerebi certifsima Banalis digni
tas ad annum 1 4 8 4. diuinare tranſlatum cogat ; aut certè
. .. .
-
-

. . . . . . .. çjuod ' '

IO4. Memorie 'Regum, &» Banorum Dalmatie,
uod verofimilius dixerim , eodem fimul cum Eghervara ,
tempore Præfe&uram egiffe ». Vt vt fit quocunque tan
dèm fuerit tempore , certùm tamèn eft, eum fiac fim
&um fub Matthia annis circiter fèptem dignitate, neque aliun
dè hæc certi temporis dubitatiö difficultatem habet, quàm à
Scriptorum negligenti annotatione, quò eorum quifqué coepe
rit aut defierit anno, quod nos, quantùm fieri pótuit ftudiosè
emendare conatifümus. Hic igitur Matthias Gerebus, Petri
Gerebi Palatini deindè frater, Matthiæ Coruini Confobrinus>
Vir domi militiæque clariffimus, fub ipfo Matthiâ Rege prima
militiae iecit rudimenta. Ac imprimis dùm Iaicia Bofhenfis
Regni Vrbs, atque Arx firmiffima ac Princeps à Rege obfide
retur, ac demùm Chrifti D E 1 Natali die deditione caperetur .,
Muftapham Tribunum Turcarum qui Scriptis adRegem lite
ris, fortiffimum quemque ad fingularem pugnam fibi offerri ela
to animo poftulabat, iamque Rexindignabundus quod nemo ex
veteranis citatus,ad nomen refponderet, Duces, Præfe&ofque »
copiarum ſevera voce ſegniciei increparet repentè prodijt, &
cum hofte fortitèr & intrepidè congreffus eft, opinioneque 9
longius extra&o certamine, quamquam vulneratus, viâor ta
men evafit: hoftemque equ6deturbatum interfecit, & caput ,
eius à cervice diffe&um ad Regis pedes proiecit ,: ä quo
cùm ob admirandam Juvenisvirtutem,tùm mutuam propinqui
tatem effusè læto, infignem equum cum aureis calcaribus, orna
menta nempè equeftris dignitatis de manu tradita, fpeétante e
xercitu,& collaudantibus omnibus, dono accepit. Hoc ja&o
fortitudinis ac militaris virtutis fundamento,frequentibus dein
de exercitatus prælijs,vfque ad Banatus dignitatern ei gradus pa
tuére: potitüs itaque Illyrici Regnorum Præfe&ura,curnMat
thias Auftriae occupandæ feftinatione teneretur, Turcae opti
mam fibi oblatam ráti Illyricum vaftandi occafionem,eorum fe
tem equitum millia per Corvatiam in Carinthiam,& Carmio
amaddiripenda quædam Emporia eruperunt,in redituad Hun
nam amnem Croatiæ, qui Savum fub Arce Dubicia influit, ab
du&is decem millibus captivorum & ingenti præda, licentius
per Croatiam divagantur: quo intelleétóMatthias Banus adfci
to in auxilium Comite Bernardino, Petro Garay, cœterifque »
Provincia Regulis eosiníperato adortosad internecionem coe
cidit,
 Croatie,&>$clauonie, Liber Tertius. . IOS
cidit,omnipraedae ac captivorum copia rccuperata: quo in præ
lio Bernardini Frangepanis virtus nimiùm cnituiffe pcrhibetur ..
Adfuit Gerebus Coronationis quoque tempore Wladiflai, quam
inaugurationispompam miro equorum, armorum, fìmulorum
quc apparatu exornavit. Demùm circa annum Millcfimum Mors Ge
rebi Bani.
QuadringenteſimumNonageſimi Tertiſi è vivisexceſſit, magno
fiii apud omnes reli&o defiderio. Relato inter Divos Matthiâ
Rege, de RcgniSucceffore à priori non degenere, diu multumq;
intcr Optimates agitatum eft ; cumque frequens Oratorum or
do è diverſis Regnis, pro ſuo quiſque laboransPrincipe, quó in
Rcgnum fuccederet adveniffct ; ncc Joannes Corvinus Matthiæ
filius, & patcrnis meritis,& propriæ naturæ qualitatibus,& plu
rium amicorum fretus auxilio, vltimum inter corrivalcs locum
obtinerct : ad eas tandem cum illo Vladiflaus Bohemiæ, & in » Vladiflaus
Rex Hun
præfenti Vngariæ deleéìus Rcx (quod illcgitima ci genitura » , gariæ.
quo minus Regni gubernacula teneret, obflare videretur ) de
venit conditioncs pacis neceffàrias potiùs, quàm honeftas, vt ,
conceffà nimirùm ei, & de manu tradita, omni vltra Dravum »
flumen Illyrici ditione,vfque ad Bofhae, ac Dalmatiæ limites-,
& Oram Adriatici Maris,abfoluta prorsùs ac Regiâ teneret po
teftate: ita tamen,vt fi abfque liberis,ficuti fummo cum noftro
infortunio evenit,decederet ; omnia ad Regnum Hungariæ re
volverentur. Demortuo deindè Matthia Gerebo, ipſemet ,
Banatus munere perfunétus cft. Is igitur vti erat miti, libera
Jique ingenio,obliterata offenfàrum memoria, inftruétiffimo e
quitatu,validifque pcditum defcriptorum cohortibus pompam Ioannes
႕ႏွစ္သားႏွစ္
omnem inaugurationis Vladiflaiftudiofo animo condecoravit , Dalmatię,
ipfiq; antealios omnesgeftandæ Coronæ munus delatum fuit,ac Croat : &
Sclav: Ba
deinceps Corvinus fyncera & inconcufsá fide Vladiflai partes fe nus 1494.
cutus eft. Defecerat quidem in partes Cæfàris Chriftophorus
Frangepanus annuente Patre Bernardino,Iacobus Zekell, & Ci
vitas Zagrabienfis,quæ àfèxcentis Germanis militibus cuftodie
batur: quo intellcéto,repente Corvinus Vrbcm obfidione cin
git,né illinc à Caeſarianis aſſiduae fapinae fierent, acfrumentariae
conve&iones interciperentur. Cùm autem JacobusZekcll,qui
ad Caefàrem rcddita ei Petovia & Rachifpurgo tranfiverat,ob
feflis auxilio veniffet, ab eodcm Corvino fufus fugatufque eft,
& Zagrabicnfęs fpe deic&i omifšāšue pcrtinaciä deditio
11CIIl_2
 Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
nem fecerunt, Germanis incolumibus in patriam ire per
miflis~.
Maluiffet equidem Corvinus paternæ virtutis æmulator ,
cupidiſſimus,cum Chriſtiana fidei jurato hoſte bella gerere, di
tionique fines propagare, quām intetinis Procerum dilidijs fe
dandis incumbere; in quibus & Chriftianæ charitatis vinculum,
& humanæſocietatis jura,quandoque lædineceſſum eſt. Sed
vt quondam non minùs nervosè, quam verè Divus Chryfofto
mus: meum actuum,inquit,frigidum illud verbum,& quidquid
eft malorum in vitam noftram invehens,innumeraque gignens
bella,eo interdùn infe&ationum ac perturbationum animos
hominum inducit,vt nec fàcra,nec prophana praecepta coërcerc
poffint: hoc fànè Corvinum adegit, vt abdicata Illyrici Præfe
άura, privatâ contentus vitâ, Regnis hifce quae fibi gubernanda
obtigerant,fru&uofàm navare operam non potuerit. Verùm ,
quia Iftuanffius has in Regno diffenfiones ac alios Corvino in ,
Privilegii officium fuccedentes,eorumque gefta continuata narrat ferie »,
Frangepa ejus hæc omnia verbis expedire lubet. Erant in eo lllyrici tra
погип1.

ĉřu complures Italiciatáue Romanifânguinis Proceres, Frange

pani,Vrfini,Torquati,quos vulgôSlunios,Blagaios, ac Carlovi
cios olim vocabant,fedquiiam maiori ex parte ftirpitus interci
derunt, ac alijmaiorum gentium Comites, quibus Bela Rex Pa
triâ extorris,& in eas Adriatici littoris infulas à Tartaris pulfus,
ante quadringentos annos, quod eorum opibus, armifquefublc
vatus Regnum repetiverat,ampliffimas opes,latifundia, Arcefq;
& Civitates,ac Infulas beneficiorum memor liberaliter dederat ,
latålege perpetuaeimmūnitatis,ne ij, eorumáue poíteri ad Tri
bunalia quorumcunque Magiftratuum ad dicendam caufam co
gerentur,fed privato folius Regis iudicio & cognitioni refervati
cenfèrentur. Ortis igitur inter Frangepanos Comites Bernar
dum, Joannemque privatarum fimultatum causâ, controverfijs,
quùm fæpè inter eos crudeliffimè armis certatum fuiffet,idque »
Corvinus deinceps præcavendum iudicaret, eis vt pofitis armis,
lites & difceptationes fuas Patrijs legibus decidendas permitte
rent, faepiffimèac fummâ cum feveritate iniunxit. At illi veteri
Belæ Regis indulto fubnixi,neminem fè præter Regem,qui ipfo
rum lites dirimat,nefibi ipfis pra-iudicent recognituros refpon
debant: quem graviffimis curis , &bellorum tumultibus occu
patum,
 *

Croatie, &- Sclauonie, Liber Tértiur. IO7

patum, privatis litibus decidendis vacare non poffe fàtis intelli Af

gebant. Et Corvino, vt remiffius ageret, occafionem obtule

rat contrahendae cum Bernardo affinitatis cogitatio, vt qui non
multò poft filiam eius Beatricem ex Veneta matre elegantis &
decoræ formæ Virginem,fibi in coniugem du&urus erat. Interca
Iaiciæ præfidio,quæCorvini ditioni erat attributa,Turcæ dies &
nočtestàm aperta vi, quàm occultisinſidijsadeò imminebant ,
vt nifi loannis Giulani Praefecti labore, vigilijs, & induftria eis~
occurfum fuiffet, qui militibus ftipendij & cibariorum inopia »
laborantibus, quod omnis circa Regio diffugientibus agricolis
vaftata defertaque effet,de fuo providebat,Civitas & Arx incon
parabilis ftruéturæ,ac munitionis,vnà cum alijs propinquioribus
locis,quæ eodem in difcrimine verfàbantur, famæ, & rerum ne
ceffàriarum penuria compulfà hoftibus facilè ceffiffet. Quibus
rerum difficultatibus adaéìus Corvinus, omni Illyrici Imperio,
ac Magiftratui ceffit: illudquc Vladiflao reddidit, contentum fe
fore affirmans oppidis clientelifque fuis,& ditione, quam priva
to jure vfque ad cum diem tcnuiffet. Mittitur itaque in Dalma Emericus
tiam,eique coniun&as Crovatiam,& Sclavoniam Emericus De Derence
nius,& Io
rencenius, quicum Collega Ioanne Botho eas regiones admini annes Bo
ftret, jurique dicundo fimul & tuendis finibus praefit. quod ge thus Dalm.
Croat: &
nus Praefečti Banum propriė Illyrij olim vocitabant, ficuti Hi Sclavoniae
Baui.
fpani Almirantem, vocabulo tamen poftea adalias etiam Præfe
&uras,quæ in mediterraneis haberitur,pedetentim derivato. Hi
igitur infelicibus aufpicijs in parte Illyrici cum copijs dclati;
quanquam Turcas ad Hunnam fluvium excurrentes, aliquot fe
cundis prælijs fubmoviffent, primifque initijs fortunam cœptis
arridentem experti fuiffent; ea tamen,vt femper eft varia muta
bilifque in deterriorem verfâ infelices eventus fortiti, ambo bre
viinterie&o tempore hoftium armis periére. ~Vt autem â feli
cioribus ordiamur,illud repetendum eft, quod cum Taurunum ,
in Syrmio,& Temcfvarum fuperioris Hungariæ præfidium no
&urnâ expeditione vrendo agros, & populando excurriffent, ac
Stephani Bathori villas rapinis,incendijſque deformaſſent,abdu
&ifque multis incolarum millibus non longé à Varadinoaétis
raedis effent reuerfi: illud incommodum Emericus Dergnche
nius Illyrici Præfe&us,cum Bernardo'Frangepano, Caroloque »
Corbaviæ Comitibus,alijfqucԳ-2
f
Croatiæ Regulis, maiori hoftibus
illato
 IO3 Memoriæ?Regum,& Banorum 7)almatie,
illato detrimentorependerunt. Cùm enim Turcæ ad Hunnam
fluvium, qui è Dalmatarum montibus ortus finuofo curfu , per ,
intima Croatiæ defluens modo lenis & placidus, modo citatis
aquis celerior,fub Arce Dubicia Savo mifcetur, magno numero
pópulabúdivagarentur, à noftris quos modo nominavimus oc
cidione deleti funt ; captis hoftium mille quingentis, totidem
que coeſis,reliquis in profluente Hunna ſubmerſis. Hoc felici
tèr confe&o prælio,& ad maioraanimum praeparando,inteftinis
impeditus tumultibus, à propagatione Regni finium ad compo
nendas privatorum controverfias,vires & ingenium intendere »
debuit Emericus. Adegerant adhaec eum Frangepanum armis
mixtæ difcordiae,vt paulò fupra meminimus: reie&a tamen in »
præfensimportuna fori& Tribunalium perplexitate,Bernardum
Frangepanum indomito animo hominem, Segniæ Maritimæ
Vrbis obfidioni incumbentem, armis illatis ad officium redu
cendum ambo cenfuére. Quibus rebus ille intelleáis, Segnia »
reli&a adfua defendenda redire,acadBriniæ Arcem fefe recipe
refuit compulfus, ea eft non procul à Mari cum fubie&o oppido
Ioannes vetufti operis; quam cùm Derenchenius cum Botho collega »
Bothus ſub
Brinia in perluftraret,qua parte foretcomnmodior oppugnatio , & Bothus
terficitur. prope moenia verfàretur, plumbeâ glande ex Arce emiffâ iâus
inveftigio concidit. Eius morte Derencenius Collega, ac coe
teri Ordinum Dućtores exacerbati, multö maiorem oppugna
tionem inſtituendam decrevê!'e, admotiſque tormentis Frange
panum adaccipiendas deditionis conditiones compulére eo qui
dem properantiùs,quodJacuppem vlterioris Bofhæ Præfe&um
exeάæ virilitatis fpadonem magno exercitu advaftandas, depo
pulandafque Carnorumque regiones, quæ erant in pro
pinquo irrupiffe audiuiffent. Confluxerantad Iacuppem evo
cati ab eo è Thracia,& Macedonia cquites, qui à Turcis Acangij
vocantur, ita vt decem millium equitum numerum copiae eius
excederent ; cum quibus tanta adhibita celeritate verfus Car
nos Vrbemque Labacum irrupit, vt prius ingentem miferorum
populorum numerum abduxerint,quam quifquehoftes aduenta
re,autadeffè audiviffet. Erat in partibus Maximiliani Caefàris
JacobusSiculus,qui contra&a celeriter quingentorum equitum
ala,ac nonafpernendis Germanorum peditum auxilijs hofti oc
currendum ftatuerat. fedillc incredibili vfus celeritate, abdu&is
captivis,
 Croatiae,&. Sclauonie, Liber Tertius. IO9
captivis, eodem quo venerat itinere, redeundum, vitandamque
fi qua fieri poffet pugnam omnem fibi propofuerat. Iam hoftes
in Modrufienfem agrum revertendo pervenerant, valles potius
dixeris præ altis montibus in oblongae coronæ fpeciem circum
datas,cum fe à Derencenio cum omnibus copijs tamfüis, quâm
auxiliarijs, parato ad dimicandum animo expe&ari didicit „.
Aderat cum Derencenio Bernardus Comes Frangepanus
ac Nicolaus & Joannes eius Fratres , cum fuis Dalmatici,
& Illyrici nominis militibus. Carolus quoque Corbaviæ
Comes , è Torquatorum illuftri Familia , ac Petrus itidem ,
Comes de Zrinio, cum multa Nobilitatis earum regionum
parte, nec tamen fupra agreftium manum, o&o millium nu
merum excedcre dicebantur ,. . Ferunt Iacuppem quod
multo maiores hoftium copias effe exiftimaret ,, non par
uo metu perculſum, a Derencenio per Nuncios è captiuo
rum grege dele&os, tutum fibi ac exercitui iter poftulaffe: quod
eam irruptionem non in partes Præfe&urae eius fubie&as ; fedin
Carnos feciffet: illum verò non nifidimiflis captiuis conceffu
rum refpondiffe, cumque conuenire nequaquam poffent, tùm ,
verò ad arma deuentum. Porrò Derencenius, quum fe, & co
piarum numero inferiorem, nec equitatus robore parem hofti
bus animaduerteret; vitandum omne prælij difcrimen teftaba
tur: ac pedem referre, & Caftra ad Modrufiæ mænia reducen
da, donec id ab ipfis integris, ac fyluarum & montium com
moditate adiutis fieri poffet , prudentèr confulebat: Nec veren
dum effe, vt in eo receptu à Turcis impedirentur, qui nequa
quam pugnæ auidi, fàtis fe lucri reportaturos arbiträrentur , fi
cum captiuis ac praeda domum redire permitterentur. Hæc à
Derencenio fingulari prudentia, re&iffimoque iudicio præuifà
erant, nifi fortüna fànis confilijs fucceffùm eripuiffet. INam
que Bernardus Frangepanus pugnandum omninó, &in perfidos
hoftes auda&èr irruendum , captiuofje , & prædam omnem,
ab eis extorquendam, idque ad officium eius pertinere differe
bat, vt potè qui omnibus copijs praeeffet. Quod fi ipfe inani
metu confternatus pugnani detrečtet, fe fuis faltem cum copijs“
hoftem exanimatum pavore , onuftumque praeda, & precario
iter petentem, inuafurum: cum omnis accepti detrimenti culpâ
fubiturum , feque eius apud Regem & Principes , fi fata è
- prælio,
ΙΙΟ Memoriæ?Regum & Banorum, Palmatiae,
prælio fàluum reduxerint reum pera&urum. Nonnulli etiam ,
Praefe&i & Centuriones Illyrici cum petebant, ne militum ,
virtuti diffidere vellet, qui fuperiori anno, ipfo Duce , ad Hun
nam flumen eofdem hoftes ferè ad internecionem deleuif
fent , & non exiguum rei militaris ufum habere viderentur.
uibus verbis irritatus Derencenius, fe ea, quæ de vitando
prælijpericulo differuiffet,non fuae, fed exercitus fàluti confu
lendi ſtudio in medium attuliſle. quando tamèn omnibus, tàm
fixum & certum ineundæ pugnæ ardorem effe videat, ne info
litæ formidinis, aut ignauiae nota perftringatur , fé quoquc ne
cefIitati , & infaufto, vt quidem animus præfagire videretur, cer
tamini manus dare: prccarique D E v M Optimum Maximum »,
vt qui modo in caftris tantoperè feroces, & præferuidi fuerint,
eundem in acie animum, eandem in dimicando conftantiam »
retineant. Dùm hæc à Ducibus difputantur, Turcæ quadam ,
veluti rabie efferati, è denſoribus ſyluis per quas iter fece
rant egrefIi, acieinftruéta explicatifque fignis, noftros prouo
care ad prælium coepere ; quod metuerent, ne Iacobus Siculus
(fed is iam redierat:) cum Germanicis copijs aduentarct ; ipfi
que à fronte & a tergo circumuenti, & veluti indagine clauſi
manus confèrere cogerentur. Itaque Derencenius tribus agmi
nibus, quæ in quadrata latera denfàrentur fa&is, attolli figna &
explicari, tubas canere, & primum agmen in hoftes irrumpere »
iubet. pugnatur diù, & magna contentionc; & Iacuppes fuis
laborantibus iamque inclinatis, recenticquitum fubfidio, fine
mora fuppetias ferens adcurrit. Contra Derencenius, magna
voce Bernardum Comitem compellans, nunc, inquit, fortif
fimè vir nutantcm hoftium aciem ardenti animo inuadc, & qui
pugnæ auétor fuifti vi&oriam etiam inuicia virtute nobis præfta,
Nec mora Bernardo in hoftes fe acritèr inferente atrox,& cruen
tum certamen inftauratur;quòdiutiùsprotra&o,dum vtraq; pars
ardentiffimè præliaretur, ac Derencenius, vbi plurimum peri
culi imminere videbatur, adcurrendo, & fuos cohortando aciem
reftitueret,adextremum Ioannes Frangepanus ab haftatis Tur
cistraijcitur. Eius cadauer, dùm noftri, ac imprimis Geor
gius Blatcouicius Narifij in Dalmatia Regulus eripere conare
tur, Turcis contra auferre illud conantibus, cadente Gcorgio,
pugna magisac magis recrudcfcit. Poftrcmò noftri viribusim
pares,
 Croatie,& Sclauonie, Liber Tertius. III
pares, cum ipfo Bernardo terga vertunt, & fœdè profugiunt. Nofłri
fuña clade
Quæ res totam aciem Ordinefque, qui adhuc Turcarum impe cœduntur,
tum vimque fortitèr fuftinebant mirum in modum perterrefe
cit fecumque in præcipitem fugam traxit. Derencenius cum ,
tertio agmine, quod in fubfidijs collocauerat adhuc viribus
integer adcurrere, vociferari, fugam retentare conatus, dum ,
fruftra omnia effe, feque nihil proficere videt, in confertiffimos
hoftes irruit, eique cum fortiffimis familiarium acerrrimè pu
gnanti equus lancea confoditur, quo cadente, pedibus non
minus acritèr dimicando fe tuetur ; donec gladio, quo peritiffi
mè vtebatur capulo tenus perfraćto, ab hoftibus circumuentus
non fine vulnere capitur. Cui cum laboranti filius, quem vni
cum egregiæ indolis habebat, ac frater opem ferre vellet, cum »
aucis familiarium qui fupererant equitum adcurrêre. Sed ne
que illi iam ab hoftibus capto quidquam opis attulêre ; & ipfi
ambo circumuenti atque crudeliffimèinterfe&i funt. Cecide
re ex noftris præter Ioannem Frangepanum, & Georgium ,
Blatcouicium nonnullofque clarioris nominisTribunos,quinque
millia hominum, & fèptuaginta fèptem, omnia figna amiffa » ;
ex hoftibus mille aut eo amplius defiderati: plurimi etiam vul
neribus acceptis debilitati, domivitam finivere. Derencenius
ipfe Banus, & Nicolaus Comcs Frangepanus, cum multis no
bilioribus equitibus Vngariciatque Illyrici nominis, inter capti Derence.
vos fuêre ; hic demùm multò auro fè redemit , illum autem Ia nij mors
1456,
cuppes Bizancium adPaiazetem Principem, cum alijs captiuis
quàm plurimis, acfignis omnibus dono mifit. Vbi in carce
rem feptem turrrium conic&us, tribus poft menfibus, mærore
animi ob amiffum exercitum,acfilium,fratremq; trucidatos con
tabuit, vitamque cum morte commutauit Anno fàlutis I 49 6.
Eius cladis temeritate Frangepani acceptæ fama cunm Budam »
allata effet, Vladiflaum incredibili dolore affecit ; neque enim
ignorabat plerofque omnia aduerfae fortunæ incommoda, eius
negligentiæ, atque focordiæ tribuere, omniaque eius diâa, &
fa&aindiuerfum interpretari. Quod vnum in præfens auxi
lium perditis rebus ferre poterat, ne Prouincia capite careret , ja&isjam
Canifiamo
Ladillaum Canifianum, alijs Georgium diétum in Illyricum » Dal.Croa'
mifit, qui illis Regnis , & orae maritimæ cum poteftate præeffet; &Sclauon'
Bang 1494
fimul & Iaiciæ, ac Segniæ tuendæ curam gereret, eique haud
COn
 II2. Memoriæ Regum,&- Banorum ZDalmatiae,
contemnendum equitum & peditum numerum in füpplemétum
eorum, qui clade Derenciniana perierant, attribuit , & vt primo
quoque tempore illuc contendere maturaret in mandatis dedit.
Porró, tametfi Coruinus abdicatá praefecturá in folitariam fe o
redegerat vitam, nec fic tamen ablaliorum infeftationibus quie
tus permittebatur; Stephanus fiquidem Scepufienfis Comes
Palatinus,Arcem IoannisCoruini in Illyrico abfentis Szamobor
di&am edito in monte fitam, nequaquàm præmonito Rege ob
ſedit; cui quanquam Vladiſlaus 醬 interdixiffet, ne ar
cem occuparet qug nullo æquitatis Iure ad eum fpe&arct, ille ta
men fpreto regis imperio,eam deditionePræfidijin fuam potefta
Diſturbia tem redegit. Sed & Ofualdus Zagrabienfis Epifcopus, qui fo
inteſtina in
Sclauonia.
luto Buda conucntu poft Regisdifcefum in Illyricum fe rece
perat,Caftella Epifcopatus à Coruino Ducc occupata (quippè
quod à Germanis paulò ante receperat:) bello recuperare con
tendit; nimirùm opportuna Coruini, qui apud Kinifium erat,
abfentia inuitatus. Quare Rochonico, feu , vt vulgo noftra
tes lingua fuavocant, Rakowacz obfeffo & capto, arma inde ad
alia oppida militibus, quos è Germania evocârat, crudeliffimè
fé gerentibus tranftulit: Coruinus tant£ rei nuncio confternatus,
nullâ interpofitâ morâ omnes ferè inferioris Vngariæ copias,
permittente Kinifio cogit, & Laurentio Duce Nicolai Bofhæ
Regis filio, ac alijs nonnullis ad fe cum equitatu fuo traduâis in
Zagrabienfenm agrum omnia quæcunque adempta fuerant,inter
pofitis conditionibus recipit. Et Ofwaldi exercitu, qui trium,
millium numerum explebat, profligato, omnes Epifcopatus vil
-
- -
/* -
/ - -
\ -

las incendit: neque agris , neque Incolis vllis,quanquàm inno

centibus parcit ,.
Ladiflaus autem Kanifây, qui Provinciæ cum Impcrio præ
erat,vt tantibelli incendium extingueret, quo multas Regiones
facilè conflagraturas noninani ductus coniectura proſpiciebat ,
Corvino Caftellum ab Ofwaldo receptum ipfo non repugnante
Oſvaldo,reſtituit : & ijs inter ſe reconciliatis, qui prior à pactis
& foedere receffiffet, is vt Maieftatis reus, effet , edi&o fànxit ,.
Hac præclara Ladiflaus,inter viros maximos fumma cum fuilau
de fa&â compofitione , gravi poftmodùm , eoque diuturno
correptus morbo , fex Præfe&ura funéìus annis , vitam,
adhuc rerum bene gerendarum laude finire cupiens , ab
rumpere
 Croatiæ, &>Sclauoniae, Liber Tértium. II3
rumpere coaétus fuit anno Quingentefimo fupra Mille
fimum ». ;:* > . - - tº -

Kanifiano vita funéto, Corvinus cupiens fe Regi gratum ,

exhibere,curam tucndarum Illyrici Provinciarum denuò fùfce Rex con
pit,anno Quingentefimo fupra Millefimum in Conventu Veru ven tú ce
lebrat Ve
ciae celebrato,cui Rex ipfè interfuit,adiun&is ei duobus millibus ruciae in
Sclauonia,
equitum fàncitâ infupcr lege, vt quotannis quadraginta millia » & Corving
nummùm aureùm , decem millibus equitum Provincialium ad iterum Ba
nus confti
inhibendos Turcarum incurfus fuftinendis penderentur: quâ tultur.

fimul occafione Ofvaldus Zagrabienfis, cum ducentis adveniens

equitibus,facile decimas à negantibus eas extorfit. His abfolu
tis,percuffum eft cum Venetis fœdus, cui feriundo au&oritate »
potiffimum Alexandri Pontificis addu&us fuerat Vladiflaus~,
praefèrtim cùm in triennium quadraginta millia auréum num
mùm,Veneti verò centum polliciti fint ; quò viribus fimul con
junétis adverfusTurcam progrederentur:accepta igitur pecuniâ,
cum reliquis Hungariæ præfidiorum Præfe&is,tùm etiam Joanni
Corvino Illyrici Proregi,in ftipcndium ad conducendos milites
datur,& vt Turcis vbique quam maximènoceant edicitur. Ac
Praefećti Turcae, qui Varbofaniae in Bofna, & Samandriae in Syr
mio in omnes occaſiones excubabant, cognitis per exploratores
fuos Pannoniorum apparatibus, cùm exortum haud dubiè bel
lum arbitrarentur , priores, & pacatiores arma parant, ac quan
quam maior eorum pars ad Paiazetis claffem, & caftra in Græci
am difcefferat; tamentumultuariam militum manum cogunt ,
Morolachios,& Martalaffios peditum genus rapto vivere affve
tum,ac agreftes vndique ad certum diem adeffe, & arma fumere;
equitum turmas, quæ domi adtutandos fines reli&ae erant, in »
caftra convenire jubent: ac Jaiciam Bofnenfis Regni caput ad
oriuntur, rati locum commeatu omni, rebufque addefenfionem
idoneis imparatum, priufquam fuccurri à noftris poffèt, facile »
capi poffe. Sita eft Arx Jaicia in edito monte,faxeoque;& fama
eft, ab Italo Architeéto ad fimilitudinem Neapolitanæ Arcis,
quæ ab ovo nomen habet,olim ædificata,ab ea nomen fumpfiffe ,
quandoquidèm Iaiciam apud Illyricos ovum fignificare ccrtum
eft. Defpe&at Vrbem ad radices montis egregiè munitam , fub
quibus duo amnes navigabiles Verbanus , & Pliva in vnum »
concurrunt: cùm non longo fuper arcem intervallo,tertius in.,
Verba
 II4 Memoriae 'Regum, Č ZBanorum ZDalmatiae,
Verbanum amnis influat, Boffutanunc diâus, quem veteribus*
Bacuntium vocatum quidam putant,demerfae in eumElifabethæ
Reginæ Hungariae infelici cafu celebratum, qui pofteà omnes
vnoVerbani nomine accepto, late patenti in planitie decurren
tes,ad Gradifcam Savo commifcentur. SedCorvinus velociho
ftilium copiarum concurfu,earumq; confilijs intelle&is Vladiflao
celeritèr fignificat,auxiliaq; fubmitti poftulat;qui nobilitate om
niarma caperejuffa,obfeffae Arcifinemorâ opemferendam man
davit. Quæ cum fegnitèr propericuli magnitudine,ac tardius
quam id exigeretur,convenirent,Vladiflaus miffo Emerico Czo
bor,qui recufàntes vi adhibita compellerct, brevi ad Corvini ca
ftra haud contemnendum militum numerum coëgit. Petrus
etiam Gerebus Regni Palatinus,ducentos equites,& duas cohor
tes peditum expeditorum mifit; ipfe quoque Corvinus tàm è
fuis, quàm Frangepanum, Carloviciorum, Zrinianorum Comi
tum, ac coeterorum Procerum clientelis , & militibus haud me
diocres copias fummâ celeritate comparavit: ita, vtiuftum ferè
exercitum contra hoftes educere poffe cenferetur. Itaque cum ,
has copiasin confpe&um Vrbis adduxiffet, & hoftes adventum ,
fuum minimèexpe&aturos exiftimaret ; illos magno , & alacri
animo obviam progredi, & prælij fortunam experiri velle ani
madvertit; quod omnes caftris egreffos, ftru&is ordinibus in ,
acieftare videret. Ipfe quoque & cæteri copiarum Duces, aut
Turcæ à
vincere,autmori parati, fine mora quadratis agminibus occur
noft ris fub runt, acfublatovtriná; clamore congrediuntur,diuque fortitér
Iaicia pro
fligantur. pugnant. Sed cùm Turcae noftrorum impetum ncquaquam ,
fuftinere poffent, ac plurimi exeis gladijs, telifque noftrorum oc
cumberent,tandem funduntur,tergaque dare, & qua quifque »
potuit, in proximos montes,& fylvas, ac convalles diffugere in
cipiunt. Noftri infecuti,magnam eorum ftragem edunt, par
tim coefis,& captis quàmplurimis » partim in proximum flumen
infilire coa&is; vbi cùm impeditasvtrinque ripas,& noftrosin
fequentes cernerent, aut abfumptiflumine periêre, aut cun&a-
bundi, quâ alveum amnistentarent, ànoftris capti,aut interfe&i
fuêre: periêre ex Turcis ad quatuor millia, fed neque noftris in
cruenta ſtetit vistoria, quandoquidèm ex Corvini copijsamplius
mille milites in prima acie defiderati funt, nec multò pauciores
fàuciati. Liberatâ perhunc modum Jaiciâ,Corvinus magnam
ab
 Croatie, & Sclauonie, LiberTertius. HIS
ab omnibus laudem confècutus, Arcem, qua i&ibus tormento
rum hoftilium quaffáta erat, refici, & commeatu, alijfque rebus
muniri iuffit: eamque Joanni Giulano Viro militari & indu
ftrio, fibique imprimis fido, qui etiamantea eam defenderat tu
endam attribuit. Vladiflao autem equos, & captivos infignes,
& militaria ſigna donomiſit. Nec contenti hâc clade Turcae,
in Pofegam ac Valconem Sclavoniae,vt nunc vocantComitatus,
iterum populabundiexcurrêre,verùm occurrentibus ijs Joanne »
Bano,Iofepho Somio,ac Petro Comite San&i Georgij, qui folu
ta Jaiciæ obfidione in Hungariam profe&i fuerant , cumulatas
temeritatis fuæ poenas rependére; Tot igitur præclaris cele
bratum vi&orijs Corvinum,intenperies eius autumni,malignæ Mors Io.
annisCor
que febres in ipfo ætatis flore rebus humanis exemêre ; cùm tri vini Bani.
ginta quinque ætatis annos nondum expleviffet. Reliquerat ,
quidem liberos ex Beatrice Frangepana Chriftophorum & Elifà
betham,fed qui in tenerâ ætate fato functi, nomen,& familiam ,
eius propagare non potuerunt. Viduam eius integrâ aetate,for
ma præcellenti, opibufque, & fortunæ bonis affluentem, poft
quam demortui iam viri funera cluxiffet ; Vladiflaus Gcorgio
Marchioni Brandeburgenfi, fororis fuæ filio connubio iunxit ,:
Accidit mors eius, anno 5o4. fupra Iooo. adminiftrato binis vi
cibus annos feptem Tribunatu. Sepultus eft Corvinus pompa
celeberrima in Sclavoniain æde Divæ Virginis Lupoglavæ, cui
Patres ex inftituto S. Pauli primi Eremitæ viuentes, cüm adiun
άo Nobili & Diviti Clauftro praefunt, quod vna cum templo
Hermannus Ciliæ Comes ac Sclavoniæ Banus fingulari pietate »
extruxerat, multis à Joanne deinde ac Beatrice coniuge donatum
prædijs, ac villis,varijs etiam Regijs ditatum muneribus,ac inter
coetera patris fui Divi Matthiæ Paludamento Regio pervetufti
operis,ex materia rubea confe&o, ac Phrygio opere auro inter
texto. Alia quoque eius Ordinis Monafteria, inter quæ Reme
tenfe,fimiliteèr in Sclavonia, liberaliſſima munificentia annuis
attributis redditibus auxit, & ditavit. Et quamvis Regnorum
cura & poteftas, iuxta veterem cum Vladiflao paâionem, in »
eundem caderet, Arces tamen plerafjue & Dominia,quæ am
pliffima quæque inSclavonia Jure priuato poffidcbat, cùm fine.»
liberis decefliffet , amicis fuis, ac præcipuè qui bc!lica fubipfo
claruere virtute, vna cum cœtera ditiffima fuppclleâiletefta
- R 2 mento
II6 Memoriæ?Regum,&- Bamorum7)almatiae,
'mentolegavit ; acpaulö ante mortem BenediäoRattcaio Viro
förtiffimö, ac omnium fuarum copiarum (vel vt Privilegium
eius loquitur) Gentium Armigerarum generali Capitaneo ob
'egregiam vbiquc navatam operam Caftrum Vrbocz vulgò Nagy
Thabor appellatum, vna cum Caſtello Jurkethincio amoena
'planicie fitò,&Vrbi Varafdienfi propinquo æterho nomine pof
'fidenda dono dedit, cui Rattcaius & poft mortem gratus effe »
'cupiens in eâdem Divæ Virginis Æde Lupoglavicnfi ad pcdes
Cörvini fepultusjacere voluit. Hi deindè memoriæ Corvini
vetericharaétere infcripti verfusleguntur ;.
AnnoDomini Millefimo quingentefimo quarto,
Očtobris duodecimádie,hora vndecimanočtur
nali, - -

'Heros vltimos dies Joannes Corvinus claufit ,

eXtremoS;
Sub Eremo Corpus ad Clauftrum Lupoglava s
. tumulare iuffit.
Afpice rem charam, bini hincindè cinguntglo
riosæ Virginis Aram -

Dux Ioannes & Filius eius Chriftophorus, qui

bus adfint gaudiatrina.
Et fequitur dùm licuit, tua dùm viguit ò Joannes
poteftas
Fraus latuit, paxin Regno ifto, tui tempore fir
ma fuit, _
Regum atq; honeftäs.
Porrò in Dalmatia, & Illyrici Præfeâura, quam Coruinus
fingulari cum fui nominis laude gefferat, & egregia virtute do
„ mi, forifque confèruauerat, Vladiflaus fuccedere iuffit Andream
1. Bothum, & Francifcum Balaffium,cognomento Giarmathium ».
Qui cùm Crifium veniffent quo in loco ius dici, & confilia Pro
uinciæ agitari confueuerant, Andream Bothum Nobilitas æquo
animo,
 , Croatie,& Sclauonie, LiberTertius. II7
animo admifit, de Balaffio, quod vir crudelitate infamis,& fa Andreas
<ìiories alereidiceretur , ncc in Prouincia, Arcem aut ditionem.» Bothus, &
Marc 9 Mi.
poffideret vllam, tumultuosè reclamatum eft, & Vladiflao fine flenovici 9
mora indicatüm, vt alium eius loco mittere vellet ; quod cau Bani I ; o 5

tum legibus effet , ne qui bonis' carerent eum magiftratum ge

rere poffent... Quod ille re comperta haud grauatim conceffit,
reuocato4ue Balafio Marcum Miflenovicium, è Camifatio
Croatiæ Nobili loco ortum, qui Arcis Budenfis Praefcâuram »
obtinebat, Botho collegam futurum, eo ablegauit ; ficque ani
mos Prouincialium facili negotio pacauit. An memorabile
quidpiam hi gefferint,nihil eft in Hiftorijs legere,folùm ad An
„mum 1 § 12. obitus vtriufque inuenitur ; cùm enim Andreas-,
inquit Iftuanffius, & Marcus Miflenouicius, qui Præfeéîuram ,
Illyrici gerebant, Andreas quidem in Arce fua Zteniſnacia »
-morbo diuturno oppreffus , Marcus vcrò, dùm equum curren
tem circumageret, eius lapfu luxata ceruice repente exanima Petrus Be
rizlaris
tus, è vivis excefliffent ; Vladiflao curam reliquere alios ei Ma ‫و‬Ban ، ‫ه‬y
t
giftratui præficiendi, hæc Ifluanffius. Petrus igitur Berifzlaus
Epifcopus Vefprimienfis, quedex ijs partibus originem duceret,
& ditione, ac clientelis polleret (tradita iuffu Regis Ioanni Bor
nemifae, qua antea fungebatur, ærarijPræfe&tura) deleéìus eft,
.qui vnus vtrifque fufficeretur. Et cùm in Prouinciam venif
-fer, breui occafioncm virtutis, fortitudinifque fuae declarandæ
fortuna ei obtulit. Nam cum Turcæ magno numcro Savú traie
ciffent, & Regionem inter Sauum, & Hunnam fluuios adiacen
tem paísim popularentur, acferro, & igne vatarent, collectis
quantis in re fubitanea & tumultuaria potuit copijs, cos non » Turce crfi
a Berifz
procul ab arce, & oppido Dubiccnfi, vbi Hunna in Savum in lao Bano,

fuit, adortus eft ; infigniquc ædita pugna hoftes fudit, atque »

fugauit, & fugientes longé latèque perfecutus, amplius duo mil
lia eorum interfecit, captis quam plurimis, & multò maximâ
parte in Sauum demerfâ, paucis natando evadeutibus, ita vt ,
hoftes audaciæ perfidiæġ; fuæ, & violatarum induciarum cumu
latas poenas dcdiffe viderentur. Atque hac ftrage perculfi fi
mul etiam qualicunque induciarum vi coërciti, excurfioni
bus, & prædis agendis aliquandiu abftinuerunt. Quid coete
rum officij fui tempore gefferit haud licuit inuenirc, præter
quam, quod, cum anno vigefimofupra millcfimum 9ಕ್ಡ
‫"سه‬- - 1IllԱI11
II8 Memoriæ?Regum,&. Banorum Dalmatiæ,
fimum varias Turcarum iniuriasvlcifci, ac capti præfertim Ti
ninij ſucccenſus ira, ulterioribus hoſtium conatibus reſiſtere o
& amiffa recuperare contenderet, contrado fatvalido militum
numero in itinere apud amnem Corannam in infidias praecipita
' tus, nec Petro Cruficio, æmulo virtutis ipfius inuidia ftimu
' lante, fuppetias ferre volente ibidem interfe&us fuit; Amnis
o&o, quibus magiftratum fibi demandatum, fumma cum om
' nium fàtisfa&ione, ac folerti vigilantia adminiftrauerat, exple
tis. Ettametſi Beriſzlaus vtrique priorum Anno 1612. in Illy
' rici praefeétura fùbrogatus fuerit, anno tamen infequenti, tertio
fcilicet decimo fupra 1 3oo.in Authentica Capituli Zagrabienfis
littera relatoria reperiturEmericusPerenius vir gravis & feverus,
qui in locum Petri GerebiinPalatinatus quoque dignitatem fub
le&us erat. Ejus Stephani Perenijfilius,quem MatthiasRex ob
coniurationem Cafimirianam adverfusfe initam, in ordinem re
da&um, bonis omnibus fpoliaverat, ita tamen vt poftea huic E
merico,veluti infonti illa reftitueret, qui etiam non multò poft
viduam ipfius Gerebij Dorotheam Canifianam connubio fibi
junxit, atque fic Arce Valponein Sclavonia potitus eft. Quare
adeptis in Illyricobonis vno fimul tempore & Palatinum Pan
noniæ, & Præfe&um totius Illyrici, & Segniæ Vrbis maritimae
Capitaneum eadem CapituliZagrabienfis littera fuiffe teftatur „.'
Quod peculiari planè ratione pro pofterorum memoria obfer
vandum occurrit. Collegam ſanè Beriſzlaui fuiſſe neceſſum
eft,quantumvis nec annos quibushunc Illyrici Magiftratum ad
miniftrauit, nec quæ eius tempore geffit, invenire liceat, imòan
Banalem an Palatinalem prius adeptus fit authoritatem, quové
dignitatis aut ætatisanno viuere defierit, æquè obfcurum maio
res nobisreliquêre: quæ verò Palatinus egerit ea fusè Iftuanffius
varijsin lociseft profecutus. Ambitionem hominis domina
tionis cupidiffimi,hifce praefe&uris expleri debuiffereor, qui cæ
terum pleraque faftutumens perperam egiffe legitur. Fatalis
prorfus magnorum Virorum morte hic acciditannus, nam prae
ter Berifzlai cadem Gregorius de Frangepanibus Colocenfis,
Virgravis ac Reipublicæ amans,Diui Francifci Familiæ olim A
lumnus; Thomas quoque Cardinalis Bacocius Strigonienfis,
Vir extremæ prudentiæ, ac duobus Hungariæ Regibus modera
torisquafi loco femper adhibitus,fummoquidem communisbo
Ill
 Croatiae,&- Sclauonie, Liber Tertius. II9
ni detrimento, fed imminentibus turbulenti(fimorum tempo
rum procellis in tranquillioris portum vitæ fefè fubduxere.
Verùm enim verò dum Ludouicus Vladiflai fucceffor, An Ludovicus
Rex,
noVigefimo primo, fupra Millefimum Quinquagefimum , Ma
riæ Coniugis coronationi, ac Bohemicisincumbitnegotijs com
ponendis, per aliquod tempus Illyricum Provinciarum Præfe&o
poft caedem Beryzlavi, magno fuo incommodo carere cogeba
tur ; dumque de eofubftituendolentius quàm temporis vrgebat
ratio deliberat ; Turca Ofteruitiam arcem cum oppido in fubie
&is Licæ & Corbauæ campis fitam, quam olim Bela Rex , dùm
à Tartaris in Dalmatiam pulfus per ea loca exularet opportuno
loco condiderat, improvisâ eaque no&urnâ irruptione cæpe
runt ; tùm quòd à paucis defenderetur, tùm verò quod milites>
quidam corrupti, ad quos vigiliæ eius no&is pertinebant locum
hoftibus introeundi fummâ cum perfidiâ dediffent. Tentauerunt
eodem tempore per fimilem fraudem Scradinum & Crupam nec
opinatò occupare; ſedvirtute Praeſidiariorum magna cum cae
de reie&i fuere. Itaque Joanni Carlovitio èRomano Torqua Ioannes
torum genere orto, Cyriaci illius magni, qui Andreæ Secundi Carlovitig
& Franci
Regis tempore claruit, Pronepoti, ac Francifco Battianio in ». ſcus Bat
tianius Baa
Vladiflai patris aula, ac deinde cum ipfo fimul à teneris educato, ni 1 $22.
viris domimilitiæque claris,prouinciam adminiftrandam tuen
damque demandauit Anno 1 § 22. Quamuis Stephanus Bro
dericüs folùm Battianium praefuiffe fcribat. Fuit hic Broderi
cus (vt de eo pauca dicamus.) eius Illyricipartis Alumnus-,
quam hodie Sclavoniam appellamus, vtrifque apprimè literis>
eruditus, ac proinde Ludovico Regi cumprimis charus ; quare
Cancellarij munere fungi iuffus eft, ad quem Magiftratum, ex
Legatione Romana, quam tunc obibat paucis ante menfibus~
accerfitus fuerat; Scriptorum quoque geftorum Ludovici po
fteá memoriâ clarus. Vix Carlovitius cum Battiano Præfe
άurae curam fufcepére, cum virtuticorum probandæ, vel iam ,
antea probatæ exercendæ fœlix fefe ac fauftum obtulit princi
pium. Etenim VffephusVerbofàniæ, (feu vtvulgò dicitur ,
Herczegovinæ Bofhæ Prouinciæ) Præfe&us, in locum Ferrha
tis nuper prælio deleti fuffe&us , cum alijs Samandriæ Præfe
άis, collatis in vnum fententijs ac viribus, coa&oque ad viginti
ampliùs millium Turcarum exexcitu ad obfidcndam Iaiciam.
ČOfl
I2O Memoriæ 'Regum,&- Banorum Dalmatie,
contenderunt. Maiora etiam tormenta currulia oéto, praeter
minores colubrinas, ac inftrumentorum oppugnandis vrbibus
idoneorum haud paruam copiam in caftris habebant. Non
dum fe Jaiciæ Præfe&ura abdicauerat Petrus Keglevitius, vir ,
fortis, & quiin omnes hoftium conatus intentiffima cura vigila
ret, habebatque Legatum Blafium Cherium pari fortitudine »
virum infignem. Hi Regem de confilijs hoftium tempeftiuè
certiorem reddidere, ac vt auxilia intempore mitteret, multis*
poftulavére. Interea Petrus de frumento , farina, & commea
tu , pccorifque certo numero ex remotioribus locis , atque cx
fuis fundis, in arcem conuehendis profpicere, quæue neceffaria
- - л • - л 1** - - л /

tolerandæ obfidioni erant, fummâ induftriâ diligentiâque »

curare. Iam Turcæ ab aliquot diebus, muros vrbis, atque »
Arcis, ab ea parte, quâ Coruini tempore oppugnatos meminc
rant, continuis tormentorum iſtibus diruere coeperant ,:
cùm Ludouicus haud ignarus, quantùm momenti in eo loco
conſeruando poſitum eſſet, quanquam Proreges Illyrici ſumma
poteftate, vt diximus, Ioannes Carlouitius, & Francifcus Bat
tianius defignati effent, nec quicquam de eorum fide,ac militari
virtute dubitaret ; munus tamen ferendorum obfeffis auxilio
rum Chriftophoro Comiti Frangepano, ante alios committen
dum duxit 5 ad quem Ludouicus literas ac nuncios miferat,
preces & promiffâ ampliffima quæque fpoponderat; quod is di
fciplinæ militaris Magifter ac du&andi exercitus magnum vfum
& peritiam habere diceretur, vt Iaiczianis laborantibus opem ,
ferat. Fecit hæc Chriftophorus magis charitate patriæ duâus,
quam Ludovici obfequiorum; evocauitque in fortunæ confor
tium veteres Duces & Præfe&os, Petrum Crufitium à Clifsia,
Gregorium Orlouitium Segniâ, Frangepanos gentiles fuos cum
amplis clientelis, necnon Georgium Blagaium , Joannemque »
Zrinium Comites, ita, vt paucis diebus fàtis amplan manum ,
militum, adiunâa nobilitate in fpeciem iufti exercitus coegiffe
videretur. Atque his demùm copijs, tàm fàufto ac felici ob
fidionem vrbis, ac arcis fine foluit, bellumque adcò profpere »
terminauit, vt poftea Ludovicus de infigni vi&oria incredibili
affe&us lætitia, D eo Optimo Maximö a&is publicè gratijs
, eum pro fortitèr nauatâ operâ , partoque de hoftibus infigni
triumpho collaudatum, ſtipendijſque & muneribus liberaliter,
excul
 Groatie, & Sclauoniae, Liber Tértius. I2.I
excultum, nouo titulo honeftârit : vt nimirum Regnorum , Chrifto.
IDalmatiæ, Croatiae , & Sclauoniae defenfor appellaretur. Car phorus .
Frangepa•
louitium : quoque & Battianium Banos , partim bonis & nus Dal
matiae,
latifundijs , partim Prafe&uris & ftipendijs, pecuniáque » Croatiae &
donauit; huius tàm præclaræ vi&oriae ac defideratæ Patriæ eli Sclauoniæ
defenfor.
berationis feriem, fufiùs enarratam apud Jftuanffium petere »
licet. . Porrò tanti femperhiduo Proceres Bani, vt ad eos ora Bani mu
tio redeat, à Ludovico æftimati fuêre, vt hunc ipfum Frange neribus
donati,
panum Chriftophorum Budae poftea per triduum detentum ,
qb verberatum Ambrofium Salcanum Strigonienfem Archiepi
fcopum ad eorundem interpofitionem dimifèrit. Sed nec pa
rum Ludovicus eâ Chriftophori detentione fibi nocuiffe vifüs
eft, in maximo fiquidem totius Reipublicæ periculo, dum Soli
mannus ad Mohachium copias cogit, eum vt exercitui praeeffet
fuo,nimis onerabat precibus. Quòd ille quidèm nondùm illa
º
tæ oblitus iniuriæ, vt ipfe rebatur, haud prorsùs praeftitiffet, nifi
Battianius cum Carlovitio operam fuam in eodem Ludovico ,
reconciliando impendiffent, vt qui Regem ei prius benignum ,
fecerant, eundem pofteà Regi obfequentem redderent. Et qui
dem Francifcus de more noftræ gentis Comitia ad Oppidum
Racciam, non procul Pofega diftans, indixit; in quibus cum
Chriftophoro Comite Frangepano, ipfiuspotiffimùm & Carlo
vicijCollegæ operâ & ftudio tranfà&um e(t ; vt copias, quæ ex
Dalmatia & Illyrico cogerentur,ad Regem in caftra perduceret,
& ifthîc Imperatorio munere fungeretur. Fuêre autem ex
Crifienfi tra&u, qui eo tempore longè latèque patebat, dele&i,
Joannes Erneftus cognomine Hampo, Sigifmundus Paganus,
Stephanus Prafchocius,& Balthafar Hobetitius ; ex Varafdinenfi
Ladiflaus Rattcaius, ex Zagrabienfi verò Nicölaus Voycovicius,
Adami Prothonotarij filius: Juffus eft prætereà, adeum diem
cum fuis &,eius Tra&us copijs, Joannes Banffius è Verucia , Battianus
adeffe. Itaque reliéto in praefidium actutamen Patriæ, aduer profitifci
tut ad bel
fùs quemlibet hoftium incurfum, Carlovicio, proficifcitur Bat lum Mo
hachıatiú.
tianius,affuitque Dominico die ante pugnam cùm elegantiffimis
copijs 5 fuere ad tria millia equitum, at non ita multipedites.
Venerant cum eo ex Proceribus,Joannes Tahy,Joannes Banffy,
Ladiflaus & Cafparus Rattcaius fratres, quorum pofteriori tute
laRegij corporis cum Ioanne Calayo,ac Valcntino Turco, viris
pugna
I22. ÀMemoriæ?Regum, & Banorum 7)almatie,
ugnaciffimis commiffâ fuerat. Et quamuis librariorum men
盤 apud Iftuanffium Cafpar Raicaius, apud Brodericum Cafpar
Rascay legatur ; Rattcaium tamen, tàm ex vetuftioribus fami
liæ huiusliterarum monumentis, quàm conie&urà ipfà unius
immutatione duntaxatliteræ, fuiffe facilè affequaris; præcipuè
cum uterque fcriptorum in eadem non conucniant litera: quan
quàm omiffis coiiieéuris,fola literarum authoritas Regiarum,in
breui quidèm charta,pro more veterum fcriptorum, quibus Lu
douicus Ladiflao & Cafpari fratribus, peculiari ratione appara
tum adhocce bellum indicit,fufficere queat. Nec tamèn infi
cior Caſparem Raskayalium quempiam fubindè ab Iftuanffio
recitari. Venit quoque poftridie eius diei manè Simon Erdeödi
Epifcopus Zagrabicnfis, cum ftatre fuo Pctro, cum feptingentis
ampliùs equitibus,viris,equis,armis decentèr inftru&is, ut refert
Brodericus. Comparato undique in hunc modum exercitu ,
qui viginti fex millium numerum exceffiffe non traditur, is aciei
inftru&us eft ordo, ut Banus cum fuis de veteri confuetudine »
dextrum teneret cornu, primumque congreffus exciperet ac fu
ftineret impetum ; quem quidèm adeò profperè noftri fuftinué
re, ut nifi quidam alij negle&a lege militari, reliétis ftationibus ,
ne primo pugnæ feruori defuiffe dicercntur, confusè rem egif
Illyrici e
fent; pro paruo noftrorum numero, plcnâ fortafsè potiti fuif
regië prę fènt vi&oriâ. Eatamèn divinæ bonitatis erga Banum,ac coete
iantur.
ros eius benignitas apparuit,vt cùm ibidem flos ceciderit Hun
gariæ, ipfe cum fuis fàltèm potioribus, incolumes evaferint ,.
Tametfi verò quidam Scriptorum (vt Brodericus rcfcrt , ,
quem tamen vtpotè modeftior, non nominat ) noftros fibi
fugá confuluiffe, ac defertores Regis appellare petulanti lin--
gua non fuerit veritus ; eum tamèn Brodericus, præfens c
ius prælij fpc&ator, ac pofteà fcriptor hifce rcfutat verbis-.
»Nam quod ad tres illos attinet, ad cußodiam Regijcorporis depu
•tator, confiat eos ab hoße, ad quem reprimendum mißi fueramt,
•mompriu3 redirepotui, è, quàmfuerit tota acies noßra imfugam »
-

*comuerfà,capto etiam vmo ex eis Calaio,® eodcm im loco à duobus

*focijs liberato. Quo molefliori animo ferendum cenfeo,quod au
*fùsfit quidam oratione de hoc publicata (fi Oratto illa vocari de
"bei) nofiros fui Regis defêrtores falso vocarc. An defêrulº_
*Regem fint cönfemdi,qui omnia illi officia bonorum, acfidelißimo.
7"?????
 Croatie,& Sclauonie, Liber Tertiu. I23
rum fùbditorumpraebuerunt, qui omnes ferèim eodem im quo Rex»
iacuit,campo iacuerumt,tefiati morte etiam, quàm fidifuo Regi,»
quam amantes Patriæ fuerimt. Jed idem ille egrégius Hißoria-»
rum Jcriptor,qui h«c ſcribit,85 qui tot comuitia in gemtem noftram »
ingerit,huius etiameladis Hißoriam itàfèripfit,vt me pudeat,eum»
itâ impudemtér, remßbi ignotamim vulgus prodere fuiffe aufum, ,
Hæc Brodericus. 'Inciderat fortuitò Battianius in Palatinum,
aequa ſorte cum ipſo fuga è pralio elabente,tùm deindè Nemett
vyvarum digreffus,quod â Ludovico olim poft mortem Lauren
tijSyrmij Ducis dono acceperat , miferabilem, ac deformem ,
prorsùs Patriæ ftatum fecum contemplans; quàm faftuofo au
fu hoftem nimium potentem aggredi, quâm temerariæ fortunæ
aleæ innocentis vitam Regis,acvniuerfæ Reipublicæ priftinum
decus committere fint aufi,quàm demùm iniquè nullam impo
fterùm, aut è fèruitute barbara, aut exterarum Nationum Impe
rio refpirandi facultatem fint na&i : cùmque videret partem ,
Ferdinandum Auftriæ Principem pofcere, partem Regnum ad
aliquem ex Procerum ordine,tacitis votis tranflatum velle;Fran
cifcus interea cum Collega, donec res in quamcunque partem »
expediretur, Clementis Summi Pontificis auxilia, ad tuendos
Praefe&uræ fuæ fines,& potiffinum Iaiciam,& Cliffiam ob Tur
carum viciniam in periculo conftitutas imploranda cenfuére » ;
miffo ad eum Thoma Camaniano, Viro inpigro nobilique in »
ea Illyrici parte,quae nunc Sclauonia vocatur,genere orto. Qui
cùm Romam veniffet,ac Regis interitum, quem iam Clemens
non ignorabat, multis verbis deploraffet, ac itineris fui caufis
cxplicatis , poft non longam aut diuturnam moram , Menfe Ja
nuario, die decima, I § 27. à Iacobo Sadoleto Cardinale, Ponti
ficis refponfum literis comprehenfum, intellexit ; fe auxilia •,
quæ expe&at, cupere ex animo poffe ad eum primo quoque »
tempore mittere, fed fe fuafque res, fàn&amque Sedem Apoftoli
cam in eo ftatu effe,eifque perturbationibus& anguftijs vndique
premi,vt multò magis aliena egeat ope, quam fuam cuique ferre
valeat: Si quandò Deoadiuvante,incommodis illis liberaretur,
virefque adeò debilitatas aliqua ex parte recuperet, atque etiam ,
res Hungaricas in certo ac concordialiquo ftatu cffe intelligat , ,
quantum in fe effet, eis non defuturum. Battianianus repulsâ
intelle&a, quanquam fefe ab omnibus, ipfoque Summo Ponti
S 2 fice,
I24. Memoriæ Regum & Bamorum T)almatie,
fice, communi omnium patre, dereli&um doleret ; vigilando
tamèn & agendo, eas arces provifo commeatu, ac alijs necef
ſarijs, non ſine difficultate inpraeſens conſervavit ,
Verúm vbi diverfi Procerum in diverfås, de fubftituendo
Rege,diftra&i fuiffent partes, Batthianianus cum Carlovicio
j''' defèrto Joanne Scepufienfe Waivoda, qui iam Albæ àplerifque »
dus & Io- -

aySgg. Magnatum Rex fàlutatus,atque coronatus fuerat, partibus Fer

dinandi Auftriaci, cum nonnullis Sclavoniae Optimatibus ad
haefit, conftanterque perfeveravit; alijs uniuerfis in partes Joan
nis deficientibus. Comes enim Chriftophorus Frangepanus*
relictis Ferdinandi partibus, quas ob fimultates non folutorum •
ನಿÝಥಿ graviores caufàs defèrviffe videri volebat,
à Ioanne partium Illyrici Pro-Rex & Banus,vt appellant, decla
ratus fuerat,fumma omnium rerum potéftate ei permiffà, & Ar
cibus, ac agris quibufdam Palatini vnâ affignatis : Ifque na
vanda rei avidus, Francifcum Batthianium, quem à Ludovico
Rege eodem Præfe&urae, & Magiftratus titulo cohoneftatum ,
Fcrdinandus quoque confirmaverat, ac alios Ferdinandum fe
quutos, armis , & bello perfequi decreverat. Adhaeferant ei
Ioannes Banffius, Simon Epifcopus Zagrabiæ, Ioannes Tahius~
Ordinis Equitum Rhodiorum Auranæ Prior, Petrus Marcius~
Pofegae Comes,Natione quidem Vngarus,fed quidu&a Lauren
tij Garay Filia, fedem, & domicilium in Illyricò haberet, Clien
telifque,& equitum alis eo tempore pollens, potenfque effet, ac
వ్ల
1 ton C3 1n Joannes Erneftus cognomine Hampo,qui ampliffimas in Dravi,
- - - -

iî ac Murae peninfula Arces,& Oppida obtinebat ; atque è Nobi

litate alij complures: vt tria millia equitum, & decies mille pe
dites in caftrishabcret; pecuniâ quoque, à Joanne in ftipendium
mifsâ, alas equitum, & certum peditum numcrum conduxerat,
ex quibus iufto contraóto exercitu , tormentifque comparatis,
Pecrium ante omnes alios, vi & armis exagitandum fufcepit , :
Eiufque Arces Rafiniam, Cufterocium, Pecretium, ac Petrovi
nam expugnauitacincenfas & concrematas fingularicrudelitate
folo æquauit,quod fe ab illo iniquèlaceffitum,& infidijs petitum
conquereretur. Quùm enim Frangepanus è caftris adVelicam
Regiam, quæ eft Arx non procul à Savo amne, cum valida equi
tumala, ſpeculatum hoſtes profeſtus eſſet; Pecrius è ſºlva in
quam locatisinſidijs,ſeſe abdiderat,ſubitò provolans, tanto im
v, petu
 /
*

Croatie, & Sclauoniæ, Liber Tértius. I2S

儘 pugnam iniverat, vt Frangepanus periculo proximus vix
oftium manus evafurus crederetur, nifi promptiflimi militum ,
Equeftris Ordinis è caftris in auxilium tempeftivè adcurriffent .
Vitato periculo exindè digreſſus, primo ad Criſium celebre Op
pidum caftra pofuit; nec ibi diutiùs moratus,omnia ferèloca »,
uæ ad Dravi decurfum fita erant, expugnatis Praefidijs, aut ,
fpontè fe dedentibus, occupavit ; poftremòque adverfùs Bat
tianium,quem cum exercitu, ac Germanổrum auxilijs è Styria »,
ac Carinthia & Carnis accitis adripam Dravi propè Varafdinum
caftra habere intellexerat, iter intendit ; erant in Battianij ca
ftris,praeter Joannem CarloviciumCollegam,& Joannem ac Ni
colaum Comites Zrinianos, Lucas Siculus Jacobi Filius, Geor
gius Zlunius è Familia Frangepana adverfàrum partium Ducis
propinquus,Francifcus Blagâius,èRomanâ clariffimäVrfinorum
gente óriginem ducens, Petrus Keglevitius Jaiciæ Præfeétus,
omnes Viri clariffimi,bclloque & armis celeberrimi, & nauandae
operæ cupidiffimi ; Acccdebant etiam Germani auxiliares
Duce Nicolao Comite Turriano, adeò, vt Battianus & focijtäm
numero copiarum, quàm robore nilitum,hoftibus non impares
effe cenferéntur ; fèdilli incertum quibns de caufis (quanquàm
fi totius belli euentus réſpiciatur, vtiliadmodüm fue cafu, fiue
confilio fa&um effe conftat ) Frangepani aduentantis fama »
perculſi Dravum facto ponte tranſiere, &ad Ormoſdum in
Styria ad vlteriorem fluminis ripam Oppidum fefe recepêre ».
Quorum' difceffu cognito , Frangepanus quanquàm pu
gnæ auidus , quod tamèn flumen hofte vtramque ripam ,
obtinente, abfque manifefto exercitus detrimento periculo
due tranſire non poſſet, eos inſequi deſtitit & ad Zamlaciam ,
( quod erat peculiare ditionis Bätthiamiani hofpitium Ducis
Oppidum ) caftra reduxit : ibique Ducibus & Proceribus ,
Præfe&ifque in confilium adhibitis, an hoftis perfèquendus,
aut in Regiones Hungaricas trans Dravum ducendus exer
citus effet , quod per occultos nuntios à ftudiofis partium »
ad tranfeundum follicitarent , , ijóue fe ad defe¢tionem »
paratos effe fignificarent , ad deliberandum propofuit,
Omnibus , & fibi imprimis confultiùs vifum eft , Varafdi
num obfidendum effe, ne quid à tergo hoftile relinqueretur,&
- interea
I2.6 Memoriae'Regum,& Banorum Dalmatie,
interea ijs, à quibus, vocaretur refcribendum , ne quid in »
officio propenfioris voluntatis & ftudij remitterent , &
eius adüentum qui expugnata Vrbe brevi futurus effet, |
tacitis votis paratifque animis opperire vellent. Itaque »
edito profectionis ſigno tormenta promoueri, & eorum magi
ftros cum peditatu progredi iubet, ipfe cum fubfequi
tur, & inagro fubvrbano haud procul caftra locat. Sed tra
hente fato dum operic*truendo, cui tormenta adexpugnandam
arcem accepta in poteftatem per deditionem vrbe, imponenda »
erant, inuigilat, ac circa idem incautius obambulat; ab arcen
fibusPalatiniimilitibus ferenâluce confpe&us,tria minora in eum
ijdem direxére tormenta, è quori vno ictus globo,lethale interfe
mur & vmbilicüvulnus accepit. Sed diffimulato cafu compreflo
que plagae dolore , equum adduci iuffit, & eo confcenfo reie&is
qui officij caufà ferre opem volcbant , in caftra reuerfus eft. Ad
quæ quidem eius fàuéiati fama celeritèr perlata omnium animos
vehementèr contriftauerat. Eum enim cùm fpecie proceri
corporis, tùm virtutis & fortitudinis laudibus infignem , ac ve
luti communem difciplinæ militaris Magiftrum omnes valdè
amabant. Itaque cùm ad Praetorianum tentorium equo de
fcenderet & cum Ioannes Banffius fubleuare vellet, ab eo pro
hibitus eft; cùmque tam mcdicis, quàm fibiipfi infànabile vul
nus videretur, reli&a in praefens rerum priuatarum cura, Du
ces, & Militum Præfe&os ad fe vocauit,ac cum moeftitriftesque
conueniffent, graui fermone differuit, fibi quidem non adeò
grauè ac moleftum accidiffe, quod fortuna plerumque infolens,
& infefta bonis confilijs, vltimum fibi vitae finem attulerit , ,
quum nec timere mortem fciat, ncc tales exitus plerifque milita
ribusviris, & Ducum ac Imperatorum quam plurimis vfu vc
niffe ignoret, & omnibus femel vno, ac altero genere mortis
vita excedere neceffe fit, fed animo præcipuè angi & confici,
quod IoanniRegi operam quam coeperat,morte præventuspræ
ftare nequiuiffet , eos proindè omnes orare & obteftari, ne il
lum deferere velint, fed oppido in poteftatem reda&o, conti
nuatâ obfidione, Arcem quoque captam adijciant , fe fato
cedentem relinquere illis Ioannem Tahium, virum militiae re
rumquevfuperitum, quem fuiloco cxercitui præfuturum fequi
poffint.
 Goniec Kamie, Liber Tertius. I2.7
poffint. Ante omnia beneuolentiffimi Regis, fèd iniquiffimè
Regno exa&icaufàm fpe&andam effe; enitehdumque omnibus
corporis, & animi viribus, vt retenta ei Illyrici poffeflione, &
Vngaris fpontè operam promittentibus in belli focietatem ad
fcitis, illum ab exilio fupëris benè iuuantibus rcdiuiua virtute »,
& felicioribus armis in foliú reponant,vt ab cius rebus integris,
ac liberalitate fingulari,tàm publicis omniüm,quàm priuatis fin
gulorümeritis perfoluendis certa præmia expeótare poffent. Po
ftremò vnum hoc extremi muneris officium ab ipfis vniuerfis
etiam atque etiam vehementèr petere, vt offenfàrum, fi quas
animo concepiffent, & iniuriarum omnium fi quibus fe affeétos
putarent haud grauatim obliuifci, fibique iam iam ad fùpcros in
cœlum migraturo, Chriftiana pictate ignofccre vclint. Haec
quum dixiffet, intuentibusque, qui aderant omnibus rerum ,
humanarum recordatione lachrymæ obortæ effent, ipfe fe in >
lectum compoſuit, ac non multò poſt deficiente voce, oculiſ- htift
蠶 fenfibushebetatis, aliquandiu fimilis exanimato iacuit ,, སྨ"“༥༠
einde eâdem noéte áfamiliaribus eſſedo illatus, quüm ad Mar- ##
tinachium pagum peruentum effet, vir nobiliffimus & fortiffi- ' tur.
mus cxtin&us eft, magno fuorum omnium dolore incredibili
que partium Ioannis detrimento, quae poft eius interitum in dies
in peius ruere cæpere, ac poftremò iuére præcipites. Eius ca
dauer, magna clientum veteranorumque militum frequentia,ac
multis cum lachrymis, quod nullam prolem reliquiffet ditione ,
eius omni, ac præamplis opibus Ferdinando fratri reliçtis, Mo
druſiaetumulatum eſt, Poſtero die Battianius intelleéto Fran
gepani interitu Dravum iterum remenfus, quod illius morte »
copias omnes in veftigio dilapfàs, obfidionem fòlutam, pacata ••
præter fpem omnia reperiffet ; profpero rerum fucceffu laetus,
Crifium Oppidum antiquitus ad conuentus cclebrandos defi
gnatum, Comitia indixit. Atque cofrequentes proceres cum
conueniffent, ab eo partim fpe præmiorum, & pollicitationi
bus perfuafi, partim minis, & extremorum quorumcumque »
denunciatione territi, annitente etiäm omnibus viribus Pecrio,
fuffragijs omnium concurrentibus in partes Ferdinandi concef
sére, loanne Banffio, & Simone Epifcopo Zagrabienfè exceptis,
qui fingulari conftantia, omnibus contempis periculis ab loan
- Inc 5
 - - . . a -7

I28 - Memoriae Regum,&>Banorum Dalmatie,

ne, quanquam exule & inope, avelli nullo modo potuére. &
fànéféliciórem ac laude multo digniorem pofuiffent Bani opc
ram, fimaximis Bofhæ, ac Croatiæ, quæ fecuta funt malis
fuccurriflent; quam quod inteftinis fà&ionibus intempeftiuè
nimium aliæ nationis Imperium ambire coeperint: fedulam c
nim nimis in tuendis Ferdinandi partibus navavere operam ».
at dùm Turcæ in omnem nocendi occafionem intenti Iaiciam ,
ac duodecim finitimas Bofhæ Arces, Ioannis quoque Carlovicij
Bani dominia in Crovatia Lycam, Vduinam, Corbauam fedem
Epifcopalem occupant,ij officio fuo minimè prorfùs fàtisfeciffe
iudicandi funt, quamuis Carlouicium in Arce fua Medued gravi
detentum ægritudine, nec fuis laborantibus opem ferre valen
te, excufátum facilè quifque dixerit. Cuius etiam morbi atro
citate Anno infequenti 1 53 1. Vir nobiliffimus nullis reli&is~
liberis extinétus eft: in eo progenies antiqua ac Illuftris Cyria
corum, feu Carlouiciorum, èTorquata veteri Romanorum fà
- milia originem ducens, prorfus defecit, hæreditate eius omni,
::::: quæ fupererat, Ioanni & Nicolao Conitibus Zrinianis, è foro
"i reillius progenitis obueniente, iddue Ferdinando Rege libera
litèr approbante. Familia hæc ad Manlium Romanum equi
tem, Torquatum poftea di&um genus fuum refert, qui cùm ,
Gallum iuuenem armorum peritia ferocientem atque ia&abun
dum, ſuperbis indutum veſtibus,aureoque torque ornatum duel
lo confeciſet, torque ipſi detracto atque collo ſuo veluti vićto
riæ fuperatique hoftis figno impofito, Torquati deinceps no
men obtinnit. Eius deinde pofteri Urbanis faâionibus impul
fi, mutatis Romanis fedibus in Croatiæ oram deuenere, & no
bili occupata arce in Croatiae, Dalmatia que finibus fita Carlo
bagh nuncupata, Carlouiciorum pérpetuo cognonientum vfur
parunt. Quid verò Battianius his in periculis egerit, aut vbi
nam commoratus fuerit, nihil de eo annales prodidere. Car
louicius celebri funerein aede Diuae Virginis Remetenſi Sclavo
niæ, apud Patres Eremitanos cuius bcncfa&or infignis olim ,.
fuerat, tumulatus requiefcit. - -

Durantibus his fa&ionum tumultibus, Ioannes Chrifto

Phorum Frangepanum fuarum partium Banum in Illyrico con
ſtitu
 Croatie,& Sclauonie, LiberTertium.
ſtituerat, Ferdinandus verô Battianium à Ludouico iam olirn ,
Praefeétum rurfum confirmauerat, vt iam fùpra diximus; ve
rùm vbi Ioannem Banffi, ac Simonem Zagrabicnfem Epifcopum
fingulariconftantia Ioafiiregi Battianius fauereaduertiffet,mul
tistandem intereofdemantea,qua Dia:talibus publicis, quâ pri
uatis interlocutorijs habitis altercationibus , Battianus tot vi
ciſſitudinum pertaſus, ſublato inſuper è viuis Collega, Praefe
&uram fupremi Magiftratus renunciat ; qui quidem annis
aliquot fummo cum infortunioIllyrici,ob multorum difcordiam
fubfèquentem æmulorum vacabat. Eodem tempore Cliffia Arx
cæterum inexpugnabilis, ac in edito montis cacumine fita,
uæ multis annis à noftris magno labore, egregiaque virtute »
defenfâ fuerat, interempto cius fortiffimè pugnante Præfe&o
Petro Crufitio in poteftatem hoftium deuenit: fimul etiam ,
Clariflimi Heroes , tầm Illyrij , quàm Alemanni duớtore »
Cociano, ac Ludouico Pecrio (quorum pofterior interea Ba
nali munere in duétando exercitu fungiiuffus fuerat)in expedi
tione arcis Effek interiêre, nam militibus fame propè ene&is,ac
turpiffima fuga eifdem defertis Duces rediêre, milites verò hinc
inde palantes, aut hoftium, aut mortis præda fuêre. Ob quam
ignominiofiffimam deferti, ac perditi exercitus fàmam Pecrius
ad Ferdinandum accerfitus, in cuftodiam Græcij conijcitur ,,
feptemque ibi detentus annis, ægrè poftmodùm amicorum ope
raeliberatus, luminibus iam quafi orbatus, redijffe domum fer
tur. Cocianus verò in cuftodiam Viennæ fimilitèr conie&us,
ac ope mulieris cuiufdam primariæ eliberatus, in Coftaniciam ,
Zriniorum Comitum arcem profugiens, ibidem interceptus,
& iuffu Ferdinandi à Nicolai Comitis familiaribus interficitur.
Eum Iouius lib: 36. genere Croatam , & arcem Coftaniciam ,
eius fuiffe ditionis fcribit , fèd malim hac in parte Iftuanffio
pontrarium fèntienti, vclut magis rerum noftrarum perito , fi
dem adhibere. Atque hæc duo immenfi ponderis Croatiæ, &
Sclauoniae illata detrimcnta, accidére adannum, quo Battia
nius Magiftratum refignauerat , Millefimum Quingentefi
mum Trigcfimum Septimum , quo o&o propè Olympiadibus,
magnificè perfunctus dici poſſet , niſi principia egre
giègefta, vecordi fine terminaffet , : quippè cùm nequa
quam
13O Memorie Kegume Banorum.Dalmatie,toc. Lib: III.
quam aut prudentis , aut communem amantis fàlutem Nau
&leri munus effe dignofcatur , fummis claffem ja&atam flu
ĉtibus, naufragioĝue vicinam , clavum deferere; atóue pri
vatis fpeétatis commodis extremiseam inuoluendam
periculis , fe in tutum fubtra&o ,
derelinquere ».

FIXIS LIBRI QTERTII

 EORG
M E M O (R.I.AE
R E G V M,
BA N óR vM
Regnorum
DALMATIAE, CROATIÆ,
ET SCLAVONIAE,
L IBER O VARTVS.
Ά ৪২৯
ř ‫ﻭ لكه‬ º º SN .*
ž Vartus memoriaenoftrac fequitur
Yis Liber,quorum primum ac fecundum ita in
§*$}$ ftitueram*, vt eos comprehenderet Reges &
%$ Banos,quos Illyricúè fuis habuiffe conftat ;
à)Tertius verò eos referebat Banos, qui regnis
Š hifce iam noftris Coronae Hungaricæ anne
xis & coniun&is,aceiufdé Regibus parentibus Illyricum guber
nauére. Quart* hic demúeos ob ocülos ftatuct,qüos invi&iffima
Auftriaca Domus fufcepto horum Regnorum Imperio,Proregis
munere fungi,ac vices fuas obire iuffit. Subftituitur itaque »
Batthianio juffu Ferdinandi, in cuius partes iam Illyriciomnes
т, 2 concef
I32. Memoriae%Regum,&> Banorum Dalmatiae,
PetrusKe concefferant, anno Millefimo quingentefimo trigefimo o&avo
glevitius,
& Thomas
in Banalem dignitaté Petrus Keglevicius,acThomas Nadafdius,
Nada dius
Da! Croa,
Viri & Nobilitate generis,& meritorú claritudine, & opüabun
&Sciauon. dantia
. celebres. Verùm dum ijpro dignitate officijac perfonarü
Bani ‫ د‬.538 inaugurarioni fuæ incumbunt, Amurates,Cliffiæ Præfeâus cum
vicinis præfidijs Dubiciam Arcem Zrinianorum Comitum, ad
Saviac Hufiae confluenta fitam,'quod perpaucosin ea effe defen
fores,& exiguam commeatus copiam habere intellexiffent, par
volabore obfident,invadunt,capiunt. Cuius captæ fama per
territi milites, qui in præfidio Ieszenovacz pofiti crant, quod
multam pulveris fulphurei copiam haberent, illa vacua reliëta »
atque fuccenfâ dilapfi fuére. Quibus rebus permoti Keglevici
us& Nadafdius,vt Sifcia, Hraztovicia,cœteraeque,quæ adhuc fù
pererant Arces,ipfàque Zagrabia imminenti periculo eximeren
tur, copias cogere, & Turcarum iniurijs propulfàndis obviam ,
ire conftituerunt. Sed illo ob valetudinem, qua nimis incom
moda vtebatur, domi fubfiftente, Nadasdius Jefzenovacz ditio
nis Procerum Sempceiorum nec opinantibus Turcis aggreffus,
milites vt fcalas apponere, & murosafcenfu fuperare contende
rentiuffit. Quorum & præcipuè Marci Thomaffovicij Præfe
&i tantus ardor fcandendi muros, ac in Arcem euadendi celeri
tas fuit, vt repulfis & diffugientibus qui refiftebant Turcis~,
punéto temporis potirentur ,. Sed Nadafdius praeda quæ
reperta erat militibus diuifà, Arcem folo ಟ್ಗ" Et {anè
noftri refumptis animis vlterius , progreffuri erant, com
parataque clafficula earum navium quas Saicas , feu Nazadas.
vocamus, tàm èflumine, quàm continenti inftituta oppugna
tione,Dubiciam recuperaturi videbantur, cùm per exploratores,
qui Belgrado haud procul illinc diftante convenerant, conftanti
fama adfertur Sulimannum ingentibus iterum copijs & viribus
in Pannoniam venire, jamqe haud procul Samandria, prima an
tecedentium agmina caftris locum occupaffe. Cœterùm is terror
noftros iuxta achoftes in diuerfum affecit,& noftris quidem au
daciam omnem infregit, illos verò vt ad caftra Principis fuitot
partis victorijs laeti proficiſcerentur incitauit. Verùm de his
Banis quid in officio geffiffent, nihil vltra memoriae proditum ,
eft, quanquam antea bello clarifIimi, prudentiâ, vfu rerum, &
apud omnés authoritate plurimum valuiffent: Et Keglevitij
` quidem
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Quartur. I33
uidem laus tam Præfe&urae Jaicienfis tempore, quam antea ab
Iftuanffio celeberrima commemoratur,ipfiusinfuperFerdinandi
litteris ad eum datis,initio à nobis recitatis,virtutem ac fortitu
dinem eius conmendantibus. Verùm Nadafdio brevi Præfe Nadasdius
Banatum
&uram refignante, Keglevitius aliquandiu præfuit folus, vt cla refignat.
riffimè ex Litteris Ferdinandi fupra memoratis 1 54o. datis li
quet; vnde non reâè Iftuanffius ijfdem Pofonienfibus Comi
tijs Anno Millefimo Quingentefimo QuadragefimoSecundo ce
lebratis, & Nadafdium refignaffe,& Keglevitium dignitate mo
tum fcribit. Et fànè, fifinis principio refpondiffet, meritòKe Kegleviti?
eo priua
glevitius inter clariffimos Heroes cenferi deberet , ataviditate » tur,

bonorum & auaritia correptus, reus Maieftatis læfae , ac legum •

refuga fa&us,meditato etiam ad Turcas transfugio,totam lauda
bilitèr tranfàótam vitam, & canam iam ætatem (cùm fèptuage
fimum exce(fiffet annum) vltimo dedecore turpiffimè macula
vit: Ob quae ctiam facinora juffu Ferdinandi dignitate motus ,
quam annis quatuor adminiftrauerat,domi deindè ingloriushu
manis exceſſit. Amoto è Magiſtratu Keglevitio, publicis in
Comitijsjuffu Fcrdinandi & approbatione omnium, trium Illy
Nicolaus
rici Regnorum Banus conftituitur Nicolaus Comes à Zrinio Comes à
1,543. cuius iam tum eximiam fortiffimi Adolefcentis virtutem Zrinio Bà«
ny I 542,
perfpe&am habebant cum in Pefthana obfidione Vitellium &
Perennium cum Turcis præliantes,adeò virilitèr cum quadrin
gentis Illyrici nominis equitibus adiuviffet, vt is potiffimum ce
leberrimam omnibus vičtoriam peperife fit iudicatus. Cele
berrima quoque femper Familia ifta Zriniorum habita fuit, & ab
aliquot iam faeculis,vel ipfo Comitum titulp gloriatur; nec facilè
difcernas,an virtute militari quoddammodò innata potiùs,an fà
vore Virorum Principum ac popularium ( quamvis neutrum »
illi vnquam defuerit) opulentiffima fenper dominia & honores
ampliffimos obtinuerit. Eius Familiæ Viri Subych olim co
gnöminati de Oftervicza, poftea verò vbi Comitis titulo deco
ratifuerant, ab Arce Zrynin Croatia fita appellationem vfurpá
runt. Sed Nicolaus primam Banatus fui arridentem excepit ,
fortunam ; Etenim cùm Sulimannus Anno 43. fupra 1 5oo.
cxiguo labore Quinque Ecclefias,Strigonium, Albamque occu
paffet,ipféque iam feffo exercitui quietem conceffurus , do
mum reverteretur; Tartarorum aliquot millia ad vaftandum
--- Iaurienfem
I3+ Memoriæ Regum, & Banorum Dalmatiæ,
Iauricnfem agrum excurrere jufferat „. Erant nihilominus
in caftris circa Jaurinum copiæ quædam quæ tuendae Regio
ni excubabant, inter eas Nicolaus Comes de Zrinio Illy
rici Praefe&us , Andreas Batthorius , duo Bartholomaei
Croatæ , ac coeteri quam plures Duces , Præfe&ique » :
Ii cum Tartaros ex caftris hoftium excurriffe, & obuia populari
cognouiffent , cohortante Comite Zriniano in eos coercendos
maiori quo potuerant numero, caftris exire, ac fœdam mori
bus cultuque corporis gentem armis aggredi conftituerunt. Ita
que Zrinius in itinere Paulum Rattcaium oppidi Papenfis Præ
feétum virum manu, confilioque promptum fibi adiunxit, &
cognito ab exploratoribus Tartaros ad Zomlionis agrum præ
dabundis agminibus difcurrere, eo cum vniuerfo exercitu ma
turè progreffus eft. Nec Tartari vifis noftris eorum congref
fum vitandum duxere, fedfine mora arcubus & fagittis acce
ptis, quibus in prælio potifIimùm valerent noftris obuiam pro
dire non dubitarunt: Rattcaius præcedebat cum duobus Bartho
lomæis, Zrinius Comes cum cæteris haud procul veftigijs eo
rum inſiſtebat. Necmora noſtri inclinatis haſtis in eos irrue
runt, multofque equis deturbatos ceciderunt. Noftri qui fe
qucbantur fuis nihilominùs laborantibus maturam , fe
runt operam, magnuni haftarum numerum in hoftium peéto
ribus aclateribus acri illato impetu perfringunt , plurimofque »
ex eis equis deieétos occidunt ; vim eorum Tartari nequaquàm
fuftinentes, in effufàm fugam conuerfi, tergâ dant reli&is om
nibus captiuis quos populando, & vaftando coeperant. No
ftri eos in paluftre quoddam coenofumque nemus coeco pro
curfu delatos (metu enim , & pauore exanimes, quorfum fugc
rent non animaduerterant.) infecuti, magnam eorum partem,
reli&is equis coeno & paludibus inplicitam, partim coeperunt,
partim trucidarunt; pars poft longam collu&tationem ibidem ,
interijt, plerique à mufcis culicibufque malè habiti, etiam in •
caftris perierunt, plures etiam, qui fummo labore fortè eniti
potuerunt, ab agricolis, quorum familiam exuftis domibus af
flixerant, fine mifericordia pafsîm cæfi fucre: adeò, vt exTar
taris ampliùs tria millia, tàm prælio quàm in fuga cecidiffe certò
conftiterit. Porrò vt humanarum rerum fert viciffitudo, nec
in eodem vnquam æqualitatis gradu fortuna çonfiftit, feliciora
Nico
 Croatie,&- Sclauoniae, Liber Quartus. IS3
Nicolai principia aduerfà fors excipiens, fecuto infortunio eius
gloriam nonnihil obumbraffe vifa eft. Nam vbi Vlamanes Bo
fhæ, & Malchus Hercegovinæ Præfe&i in Illyricum excurren
tes, Velicam arcem ab agreftibus proditam, ac montem Clau
dium nullo valido Præfidiofirmatum occupaffent, fortunam v1
teriùs tcntandam arbitrati, itinere inter Crifium & Ivaniciam ,
fa&o, eam Regionem prouinciæ Varafdinenfis, quæ inter mon
tesfita, acvfque ad Somfeduaram exporreéta, Sagoria appella
tur crudelitèr populari, ferroque & igne vaftare conftituerunt.
Quod cum Nicolaus Comes Zrinius Illyrici Prorex,ac Georgius
Eildenftanius Germanus, qui Styriæ, & Carinthiæ copijs præc
rat, abidoneis exploratoribus didiciffent, contra&a & ipfi vali
da equitum manu, firmifque peditum cohortibus obuiam hofti
bus eunduh, collatifquc fignis defendendam provinciam »
fufceperunt. Cùm autem antecedentium Turcarum a
gmina Criſium praetergreſſa, è ſºluis continuis, ad Conſchi
na ſeu Zelnicia arcis planiciem, quanquam non latamac ſpacio
fàm perueniflènt, Zrinianæ,& Bildenftanianæ copiæ eis apparere
cæperunt; quas cum hoftes vidiffent, vociferari ac proclamare,
petereq; vt indiétis momentaneisinducijs, exvtra4;acic conſpi
cui,& promptiffimi militüinfeftishaftis,fub publica fide concur
rerent. Erat è Ducibus Paulus Rattcaius,qui tale confiliú dam
naret, & ficut erat fraudem dolumq; fubeffè prædiceret,id enim
â Turcis non aliam ob caufàm peti videbatur quam vt ,
copiæ vniuerfæ, quæ in denfioribus vaftifque fyluis lento gradu
aduentabant, ad praecedentes fuorum turmas peruenirent, ac
in noftros toto virium robore figna inferrent. Dum in hunc
modum concurrentibus noftris & Turcis, haftae ad ducentarum
numerum aduerfis peétoribus franguntur, ac nonnullis fàucia
tis, cæteri incuriofius quam res pofceret, agitant, Vlamanes-,
primò è fylua cum fuis prodit, ac inducias effluxiffe fidemque
publicam defijffe proclamat, &in noftros folutis ordinibus di
ſperſos omnibus copijsirrumpit. Noſtri ſingulari animorum ,
præfentia, cum eis pugnamineunt, pedites è nemore fclopetis
rem gerere iubent. Sed Malchi fuperuentu, quum metu per
culfi pedites terga vertiffent, equitibus quoque repentè ani
musconcidit. Zrinius, & Rattcaius eos retentare conati, fru
ftra operam pcrdunt. Bildcnftanius quoquc aliquamdiu Gcrma
- fnOS
136 Memoriæ?Regum,& Banorum7Dalmatie,
Zrini9 im nos pugnam fuftentantes animare contendens , poftremò à
profpere
pugnat.
Turcis acritèr inftantibus funditur ; & pedites quidem noftri
fàltibus & montibus proteéti hoftium infequentium impetum ,
vitavere, equites cùm fugâ haud quicquam proficerent, equis~
defilientes exemplo cohortium in proximas fyluas féfè pcdibus
proripuére. Zrinius præftantiffimo ve&us equo, quem Marcaf
füm vocabat, cùm diu reftitiffet , & fuorum fugam fiftere »
vellet equo vulnerato ad Confchinam vicinam profugere ,
coa&us eß, & quum equus eius à Turcis infequentibus alterum
vulnus profundum circa illa haftae cufpide illatum fufcepiffet,
coque magis debilitátus, fupra arcis pontem concidiffet, pedi
bus evadens, in arcem receptus eft. Bildenftanius iamiam ab
hoftibus capiendus, reliéto equo infoffam arcis prægltam infil
uit, parumque aberat, quin miferabili cafu aquis immcrfus in
terijffet, nifi Stephanus Balevitius, qui nandi peritus vna infil
uerat non ferens virum infignem ducemque fuum, tàm fœda »
& indigna morte extingui, opem opportunè attuliffet, cumque
comas eius quod detonfae effent, manu capere non poffet, bar
bam, quam prolixºm gerebat, profundo aquarum gurgite »
exemit, attonitumque & aquas evomentem in arcempcrduxit:
Paulus Rattcaius, Stephanus Dersffius , Francifcus Tahius-,
ac maior pars noftrorum in tutum evafère. In ea pugna à no
ftris malè pugnata, pauci milites defiderati funt, quod peditatus
fyluarum, & montium beneficio proteétus integer effugerit ,:
equites verò, partimad fyluas, partim ad vallum & aggercs pro
pinquæ arcis dilapfi, tormentis ex arce cmiffis defenderentur.
Scd equorum, quos noftri metu perterriti deferucrant, magnus
numerus in hoftium poteftatem devenit. Turcae hac parta vi
ctoria à diripiendis incolis, vaſtandaque prouincia abſtinuere :
aC paucis fuorum amiflis inter quos Demirhamus cognomento
Spanacovicius infignis alæ Camengradianæ Præfe&us fuit: qui
in primo haftarum concurfu cum Stephano Segovitio,Zriny Co
mitis equitum Præfe&o congreflus, ad fàlutandum , & cum ,
fummohonorcamplexandum Zrinium procurrcrat, ac poftre
mo in acie fuerat interfeétus , inde Banialucam rediere ».
Verùm quia hic Paulus Rattcaius cclcbcrrimus femper eft habi
tus vir, de eo quædam adhuc (abfque ia&antia nominis:) brcvi
ter inférenda videntur: Ob eximia igitur militaris virtutis me
rita

i
 -

Croatie, & Sclauonie, Liber 2uartur. I37

rita Ferdinandi Cubicularius, & Papæ Præfeétus anno 1 5 5 r.
Emericus verò Telequeffius Befprimio fuerat, viri Iftuanffitefti
monio excellenti virtute ac militari fcientia præftantiffimi:
eò tùm tempore Veliganes Perfâ Albæ Præfe&us, ex omnibus~
Præfidijs magna Turcarum manu colle&a , omnem inter ,
Iaurinum & Papam regionem latè populari & vaftare cœpit .
In ea excurfione I II I. Turcarum millia fuiffe dicebántur. At
que Rattcaius, ac Telequeffius cum cognito hoftium itinere »
procefiiffènt,ac éTata Gregorius Petrinianus adueniffet, adini
tia fyluæ Bacaniæ haud procul Befprimio obuiam hoftibus pro
cedendum decreuere, eifặue à populando reuertentibus, ad lo
cum cui ponti Tabulato nomen eft, occurrere ; Veligianes, vifis
noftris ftatim fubftitit, figna ac frontem in eos obuertit , ne
que ccrtamen detreétauit. Cùm contrariæ acies promoueren
tur, iamiamáue manus eflent conferendæ, Rattcaius & Tele
queflius, quod inter Paxium & Petrinianum magnas hoftile£
que fimultates intercedere fciebant, altâ voce ambobus com
pellatis, Qhriftiani nominis milites mutuis odijs carere, eorum
que inimicitias mortales efe debere praefati, potremò dixere,
eligerent vtrum vellent, aut ab exercitu recederent, aut in mu
tuam gratiam redirent. Nec ij reluάandum fàlutaria monen
tibus arbitrati fpeéìante exercitu dextras iunxere, ac deinde cum
hoftibus vnâ omnes congrefIi, eos in effufàm fugam vertere:
captiui extemplo liberantur, ex Turcis plurimi cadunt, Veli
gianes fàucius elabitur, maior pars hoftium reliétis equis per ,
montium & fyluarum latebras, notofque colles ægrè diffugit.
Capti hoftium ad DC. fed equi multò plures, figna militaria »
X i I I. ad, Ferdinandum miffa. Cumque & hic Rattcaius
praeclaram patriæ, ac fideinauaffet operam, eundem fibi poftea
Erafmus Thaifelius, velut veteranum copiarum Duétorem , ,
in expeditionem arcis Dregelaffociauit,ac tormcntis aduehendis
omniq; bcllico apparatui cü Ceorgio Keglevitio Petri filio præ
fccit, eo tamen inexpe&ato Thaifelius cum Sinan infelicitèr ,
congreffus, fufo fugatoque exercitu capitur, ac Bizancium cum
quadraginta fignis, Sulimanno mittitur. Adeò propria fequi
iudicia , quàm temerarium , tàm damnofùm cfic folet. Scd
praºclara viri huius facinora, fortuna plerumque infolens
ac infefta interrumpens, eum fummo Patriæ dolore , ac
v COII]."
I38 Memoriæ Regum,&>Banorum Dalmatie,
commiſeratione omnium è viuis ſuſtulit: in prima ſiguidem ,
»Sigetana fub Marco Stanficio Croata obfidione, càmad Per
»lacum Oppidum peruentumfuiffet, Paulus Rattcaius vir præ
#ſtantiſsimus(verbaſant Iſſuanfj) chmob vileſcortum, rixa
$imter Germanos oborta effet, & ipfe forte ex hoffitio prodijffet,
»glamde im incertum emiffâ interfe&ius eff. Hæc Iftuanffi; Nec
dubium quininmaximâ adhuc, fi meliora fata feruatum voluif
fent, dignitatem eue&us fuiffet; fed ad Zrinium Banum redea
mus, qui in præcipuis quibufque expeditionibus, hunc Ratt
caium Collegam ſuum 端 voluit, vt fæpiùs Iftuanffius memo
rat. Vlamanes â Georgio Monacho è Lipa antea dimiffus , qui
Bofhenfem Provinciamadminiftrabat,acerbiffinuo odio in nos
concitatus, Murate Cliffiano, Malcocio Herchegoviniano, ac
alijs limitum Præfe&is fibi adfcitis bellum in Illyrico renova
vit, atquein agrum Varafdinofubicótum, patentemque inter.
Dravum & Alpes planicien excurrendo,magnas paßim coedes,
rapinafque exercuit, incenfis vbique pagis, ac multis hominum »
millibusin fervitutem abduétis;fed non omninò inulta £uit eius~
populationis immanitas. Nàm quùm ille duäis penésCrifium
copijs, Camniciam arcem præterve&us : via Topliciana , vbi
Zrinius Thermæ Conftantinianæ habentur in campos defcendiffet, Ni
Turcas
Profligat.
colaus Comes Zrinianus Illyrici Prorex,ac Lucas Siculus, copijs
Styriæ Præpofitus,ex infidijs,quas hic in Varafdini fuburbanis-,
ille verò in Mariana Valle Vinicenfi locaverant , opportunè e
greffi, eum, & Turcas paffin igne, & ferroin omnia obvia graf
{antes, duobus exercitibus interclufos,reli&is captivis, & multis
fuorum amifIis, fingulari, tầm publicè quàm privatìm accepto
detrimento,pedem referre coëgerunt. Nâm præter aliquot
clarioris nominis ordinum Duétores filium Gaifferem, quem ex
tribus maiorem habebat cum Joanne Margititio infigni equitum
Praefeéto congreffum, mucronato enfe , qüem equites in priori
Ephipij parte appenſum geſtare ſolent, per Illia adactumami
fit,& cum incredibili moerore luâuque, eò, vndè venerat pro
fugit, nemine è noftris defiderato. Nec tamèn eius irriti cona
tus,neque privato amiffi filij dolore retardatus, copias iterùm ,
collegit,& Chafmam Arcem adeiufdem nominis flumen fitam »
obfidione cinxit,quam Lupi Giulani Epifcopi Zagrabienfis mili
tes,numero non plures viginti negligentêr cuftodiebant : qui
repen
 Croatiae,& Sclauoniae, Liber Quartus. I39
repentino metu territi, extemplo ei portas aperuerunt. Quâ
captâ ad Veruciam oppugnandam copias duxit,haud proculDra &cషి
Veruciä
vo fitam, cui Georgius Brodianinus cum quinquaginta plus occupant.
minus peditum cohorte praeerat: is cum per exploratores ad
ventum hoftium didiciffet, â Luca Siculo commeatum, & res
neceffàrias maximèque puluerem fulphureum , cuius inopia la
borabat,per literas & nuncios petere non ceflàbat. Sed cùm is
ea curare negligit,aut cun&ando moratur,hoftes fuperueniunt,
ac fa&is in Monafterio Monachorum, quodpropè Arcem erat,
aggeribus tormenta promouent, moeniaáue Arcis, quod vetu
ſta neſſue valida eſſent, vim atque ictus tormentorum di per
fèrre non potuerunt ; ita, vt Brodianinus priufquàm Ratkoma
lius & Petrus Bef.edich Duétores Ordinum cum peditum Cen
turia, à Siculo in ſubfidium miſſi advenirent,pacifci cum Vlama
ne, & deditionem facere cogeretur;Dombronem quoq; eiufdem
Zagrabienfis Epifcopi Oppidum Turcae non multò poft direp
tum, & fuccenfum concremavere. Nec his contenti malis
Turcæ, Malcus qui nuper Vlamanivita funâo fuccefferat , oc
cupandæ Crupae , & Coßaniciæ imminebat, nifi Nicolaus Zri
niànus eas novis præfidijs,rebufque neceffàrijs muniuiffet. Ni
hilo tamen minus duas arces defertas Bunich & Peruffich di&as,
è regione Corbauiæ fitas, quæ ab obitu Carlouicij vacuæ relićtæ
erant,reftaurauit,additis te&o, & portarum valuis, ut in ijs tutus
excurrentibus fuis,foret receptus. Haec,habita aliquanta à tu
multibus requie, à Zrinio domiacta ».
Verùm breui certus affertur rumor, Aly Eunuchum vnum
è quatuor purpuratisjuffu Sulimanni ad obfidendum Sygethum
cum ingentibus copijs aduentare, cumque oppugnatio iam ali
quot cóntinuata fuiffet diebus,noftris interim fefe fortiffimè tu
entibus, Nadafdius Palatinus olim IllyriciBanus, cum Hunga
rici ac Illyrici nominis copijs, quo Aly â Sigetho auerteretur , ,
Babociam expugnandam ftatuit. Itaque dum hoftis Sigethana
obfidione occupatur, Babociae muri noftrorum i&ibus verbera
ti magnum patefaciunt hiatum, adeò, vt Palatinus irrumpi pof
fe arbitraretur: fed animaduerfo amittendæ Arcis periculo A
comates,qui tuendæ Arci Præfe&us fuerat maiorem Turcarum
partcm clam ex Arce dimittit, nunciatque Eunucho, ni quanto
cyùs auxilio adfit,de Arce, ac reliquis in ea reliáis dcfperatum,
V 2 iri.
I+o Croatiæ, &- Sclauoniae, Liber Quartu.
Zrinius iri. His intelleâis Eunuchus , intermifîâ obfidioneSigetha
iterūTur. na,cum toto exercitu Babociam eo fine diuertit, vt manus cum ,
cas profi
gat. noftris conferat. Zrinius cùm Illyrici Prorex effet vetere belli
confuetudine,primiductandiagminismunus à Palatino fufcipit:
praeit igitur cum mille fuis, quos fecum adduxerat, & adiunâo
fibi Joanne Lencouicio cum Styriacis, ac Sclauoniae ftipendia
rijs,ternis fortiſſimè congreſſusvicibus,triplicem reportauitpal
mam,aliquot Turcarum millibus defideratis. Denique à forti
tudine animique robore,ita rem gefIit,ut hoftibus quoque mira
culo fuerit,parua manu tantam aggredi multitudinem : confe
&o feliciter hoc prælio rurfum Zrinius cum fuis , & Lencouitius
cum Sclauonico peditatu , cum Ferdinando Principe iuventa
feruido Corothnam arcem adcòfelicitcr occupauere, ut milites,
nec expeétato Ducum Imperio,muros fcandere,portas fecuribus
diuellere, hoftes trucidare, fumma Principis admiratione noftris
triginta tantum occumbentibus confpicerentur. His abfolutis
Princeps Ferdinandus Viennam , Zrinius domum fuam, Lenco
uicius in Sclauoniam, coeteri quoque ad fuas quifque ftationes
conceffere, inftantemque hyemem in hibernis ouantes ac plau
ZrinjusBa.
dentes quieuere. Voluebatur Annus Quinquagefimus Septi
f. 21 tiIT) iE mus fupra Millcfimum Quingentefimum, quo Nicolaus Zrinius
fignat poft duodecimum Annum geftae Illyrici Præfe&urae Magiftratu
1 of 7.
fefe abdicauerat, nec adhuc quifquam in eius locum fuerat fuffe
&us; nihilominùs tamen refignata etiam dignitate, verùm fè ,
femper amantifsimumque Patriæ Ciuem , multis poftea clarus
facinoribus declarauit: Et quidèm vel maximè in illa vulgi e
tiam cantilenis celebrata Sigethi obfidione, cum locum illum ,
tolerata priori obfidione celebrem,præclara pofteà ibi morte »
obita, longè celeberrimum reddidit ; cùm per oéto & triginta
dies acerrimum infenfifsimarum Gentium impetum conftantif
fimè perferendo, defperatis poftremò auxilijs haud inultus ceci
diffet,nec incruentam hoftibus viétoriam reliquiffet, cum vigin
ti amplius millia hoftium ibidcm perijfle certò conftet. Sed
cùm aliâs à plerifque Scriptorum, memoriæ fit traditus poftero
rum obfidionishuius exitus, nele&ori oneri vidcamur fuperflui
tate,adilloseum remittendum iudicauimus.
- At dùm Zrinius Banatum in Regias reponit manus, nec
vllus adhuc eius loco fubftituitur , Turcæ fraude & prodi
- * , tione
 Croatie, & Sclauoniae, Liber @uartur. I4I
tione Simonis Lofthohar è Carnis oriundi , Arcem Coftanici Lofthohar
am duobus millibus Aureorum venundantis, no&is vnius labo Coſtani
czam Tur
re,clandeſtina factairruptione,paucorumque ſuorum coede,in, cis vendit,
poteftatem redigunt. Vnde non multò poft Croatia pene to
ta; omnifque inter Hunnam & Colapim regio in extremum re
rum omnium difcrimen delapfa,&in eam,quae nuncapparet,va
ftitatem & folitudinem reda&a eft ; i Vt iam de Cróatia verè
-

1 *
dici poffit ,: * * * ** -

Impreffit altis Moenibus

ít -: ::. Hoſtile Mars aratrum
II : .Vbi fteterunt pergama,iam
-- … Nec fluétuant Ariſtæ.
..

Quod vbi Ferdinando nunciatum eft moeftitiam fimul Petrus Er.

curamque ci iniecit, ac ne maior calamitas ingrucrct , neué dödi9 Dal:
Croa;Scla
hoftes magis infultarent, Petro. Erdödio, virtüte , ac forti wonia Ba
tudine eius fretus Jllyrici Præfe&uram dedit , ea qua Zri nus 1 557,

nius habuerat poteftate ; hunc autem Magiftrum Thauerni

corum fecit. Et quidem. jam antea virtutem fupra
probauerat Erdödius cum occupata ab Vlamane ct
àc Verucia,eius populationibus ac incendijs irritatus, com
parataque ex clientibus fubditifque fuis haud contemnen
da militum manu , ac confilio cum Sacerdotibus Collegij
Excurfio
Zagrabienfis qui Sifciæ Præfidium militare habebant,Georgio Erdödy ců
item Comite Zlunio, alijfque quorum virtuti ac viribus confi ingenti
hofiú coe
debat communicato; Claſſem ex ijs nauigijs quas Saycas ſeu de, & præ
da*
Nafâdas vocamus fine mora comparauit 5 fecundoque Sauo
delatus, fortem operam ante alios omnes nauante , ducemque
itineris fe præbente, Marco Thomaffouicio incomparabilis vir
tutis viro, Gradifcam & Velicam arces cum fuburbanis latè
patentibus, improuifà facta irruptione diripuit ; magnaquæ cæ
dc Turcarum edita, & rerum omnis generis, hominumque &
pecorum, militarium ctiam equorum præda aba&a fuccendit
& concremauit, vi&orque claffem & nauales Socios, ac inco
lumen rcduxit exercitum. Fuerat hic Petrus Erdödius tertius
huius noninis, eius Petri filius, qui du&a in matrimonium,
- Pu
- /「
I42. Memoriæ Regum, & Banorum 7)almatie,
Puchamia incertis tamen de caufisvna cum Coniuge poftea_» ,
ablato fecum ampliffimothefàuro, folisbonis filio reliáis, Ve
netias migrauerat. Quamquam nos fæpiùs inter priuata co
gnatorum huiusfamiliæ colloquia differentes,eam fuiffe caufàni
intelleximus ; nimiam videlicet erga Patrem inobedientiam »,
ac proteruiam ; atque cum tumidis feruidæ adolefcentiae fpiri
tibus agitaretur, eo irreuerentiæ ac contumeliæ progreffum »,
vt contempto D e I naturæque præcepto Patris faciem palma »
Infigne contundere, acbarbam fputis & faliuis contaminare non fuerit
- л \ - л

„Äî. veritus: Quâ demùm grauiffimâ exacerbatus Pater contune

liâ, diris deuöto filio impij[limo folum mutauit. Necinultus
maledi&ionem Patris, impiùs fénfit filius. Duorum fiquidem
annorum fpatio rubicundamfemperac cruentam Sacri Corpo
ris Chriftihoftiam , dum inSacrificio Miffae eleuata populo ado
randa monftraretur confpiciebat. Tandèm àSacrgto quodam
viro rei tâm ftupendae ac diuturnæ caufàm percunââns, graue »
fe quoddam fcelus commitere debuiffe viro Sacrato docente ,
intellexit ; at ecce fubitò Synderefis malufque vermis patrati
criminis momordit confcientiam,eo4ue tàm diù ftimulatus fau
ciabatur, donec ad Diuam Virginem Lauretanam profe&us, a
nimum Sacra Exomologefi non expiârat. Reconciliatus Deo
in reditu Venetias diuertit, à Patre quoque veniam commiffo
rum deliâorum fupplex poftulaturus ; quam quidem pius Pa
ter, Chriftiana motus benignitate, clementer indulfit, fèd de »
thefàuris (quodiam in Archiuum Senatus Veneti tranflati fuif
fent.) elargiri nihil dabatur: Ea nihilominùs deinceps vitæ,
morumque integritate vixit, quæ Chriftianum militem adde
ceret. Et licet ablatis à Patre thefàuris maximum fuftinuiffet ,
detrimentum , quia tamen complures arces amplamque ditio
ncm à Cardinale adhuc Thoma comparatam reliétam habuerat,
virtute quoque fua arcem Czcfär vocatam in limitibus Styriae
ac Sclauoniae fitam fuerat adeptus, eo breui euafit, vt & ipfe in
ter fuospacc belloque clariffimusfuerit, & reliquos eius fàmi
liae inter Pannoniæ Illyricique proceres etiamnum ab annis iam
1 2 o. amplius opibus, & dignitate confpicuos florere videa
mus. Sedinfelici prorfus accidit infortunioin dignitate iam ,
conftituto, vt dùm Ioannes Lcncovitius excurrentes ac popu
lantcsTurcas Diuæ Helenæ Vicum, æquali diftantia inter Za
- gra
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartur. I43
grabiam & Iuanichiam fitum fumma hoftium clade , ingenti
que parta præda reprimit, eius vi&oriæ particeps, grauiffimis
podagræ doloribus detentus effe non potuerit. Acerbiori verò
multò torquebatur dolore, quod fimili impeditus ægritudine •,
noſtris Crupælaborantibus à Muſtapha Bofnæ Præfećto obfelfis
auxilio effe nequiuerit: Et quamuis Aufpergerus, qui Croatiæ
finibus lllyrica Gerhapicaque ftipendia nerentibus praeerat, ad
feptem millia.ੰ virorum in caftris, quos, præ
ter eorum 3 confinijt%m Præfidiarios , Erdödius Banus , &
Defenfio
Zrinius miferat, Zlu, ufque Francifcus ipfè præfens fecum ad Auſpergeri
duxerat habuiffet ; nöft fèmpiterno tamen dedecore ac infà
mia vt Iftuanffius carpit, Slunium cum Petro Farcaíïicio in pu
gnam iam ruentem interdixit, fed cum prudenti iudicio nume
rum fuorum militum longè inferiorem hoftili metiretur, quo
fortuna fortè, vt fempcr inftabilis eft, aduerfànte proftrato, ca
ptaque arce, nec in exercitu deinde nouo congregando fiducia »
vlla collocata, fpem refurgendi obuiandique hofti quampiam »
haberet ; fàtiùs arbitratus eftamifsâ Crupâ integras Patriæ vires
conferuare, ne vtroque deperdito vniuerfàs demùm res Jllyrici
praecipites ire neceffum foret; quemadmodum fànè & poftea »
ipfo Aufpergero acic fublato, multa Croatiæ Dominia amiffa »
documento fuére. Occupata Crupa, ac ftatim poftea Novia »
Muftapha profpero lætatus fucceffu, fingulari Aufpergi contem
ptu, maiora arrogantianimo voluere cœpit, & ad eam Illyrici
partem, quæ intcr Crifium & Capronciam fita eft, igne ferro
que vaftandam , & depopulandam animum adiecit. Itague »
coa&o ex Bofnenfibus iufto exercitu, qui ad feptemdecim mil
lia hominum efficere dicebatur, traie&o Sauo lentis itineribus~
ad Obrefcum peruenit, haud procul Crifio diffitum. Nihil fà
mæ de eius aduentu habebat Petrus Erdödius, qui eodem ani
mo, vt Turcicam ditionem inter Sopronciam atque Velicam,
& Monoflonem (hunc montem Claudium veteribus fuifîè ap
pellatum quidam putant) infeftis armis popularetur, Sauum »
cum millc quingentis cquitibus , ac tribus peditum millibus tra
iecerat. Erat cum eo præter fuas peculiares copias, Ioannes*
Giulanus ex Vinicia , Matthæus, & Simon Kegleuitij, Ioannes
Alapianus Socer eius, Ioannes Geftinus, multique alij ex nobi
litate egregijac fortes viri; neque tamen Muftaphas, de eius
COI13
 -

I+4. Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatie,

conatibus quicquàm cognoucrat, quum fortènon procul Obre
fco noftri quoqüe caftra pofuere, caftris Turcicis tàm propè, vt
cx eodem amne, qui ibi decurrebat, vterque exercitus aquare
tur. Animaduerterant Turcarum praecurfores noftrorum an
teccdcntium veftigia. Sed ea Erdödius , tanta induftria ce
lauerat, vt prius equitatum longo ordinc protenfum & expor
re&um præire ; deinde peditatum confertim fucccdere, & ante
grefforüm veftigia proculcare iuberet, ne hoftes quanquam ,
diligenter fcrutantes, equitum præfentiam animaduertcrcnt .
Itaque regreffiMuftapham edocent praeiuiffe fàtis magnum pe
ditum numerum, vt impreffà telluri pedum veftigia indicare »
viderentur ; fe tamen illos, vt nullo cquitatu fubnixos , &
aliorfum tendentes non admodum formidandos exiftimare ».
Quamobem ibidem exercitum fubitaria caftra locare, militefque
corpora curare, & equis ex amne potatis pabulum dari iubet :
Idem etiam Erdödius, & reliqui Duces, quod meridiei tempus
effet, vt copiæ laffitudinc itineris fatigatæ , nonnulla quiete ,
& cibo, quem fecum attulerant reficercntur, facere: féque »
curare & equos, ac iumenta ad aquandum ducere incoeperunt.
Quùm pabülatores adamnem progreffi, complures hoftes con
fpexiffent, ad eum , quo noftri confederant locum, fummâ ce
leritate & curfu prouolarunt, prinique ad arma conclamarunt. •
Contra Turcae quoque, qui noftros ad eundem amnem vide
rant , hoftesadeffe eodem ferè temporis momento, fuis fignifi
carunt. Sed noftri priores equos confcendere, ac pcditatus
omnis cohortante Erdödio, ac Legato eius Marco Thomaffo
vitio, cæterifque Ducibus fclopetis acceptis, in Turcas impara
tos, & inopinatòcafu trepidos, tuncque primò equos frenantes
acrem impetum fácere. Et fuga potiùs, quam pugna Turca
rum fuit. Multi in veftigio cæfi , multi capti ; fed multò ma
xima eorum pars in proximas fyluas reli&is equis, & rebus om
nibus attoniti profugcre. Muftaphas, & pauci alij, qui ei ob
fonantiaderant, nulla faóta mora aut pugna, arteptis fubitò &
confcenfis equis fyluarum & montium beneficio prote&i in tu
tum euafère. Cum paucis ijs, qui obitis excubijs parati, &
equis infidentes vigilabant , ac ad fclopetorum fragorem, &
diffonas fugientium voces adcurrerant , leue & minutum ,
prælium fuit; in quo cadcntibus paucis cæteri per varia, quæ
cuique
 -

Croatiæ & Sclauoniae, Liber Quartur. I4S

cuique notiora erant compendia palantes , & difcin&i aufuge
runt ; capti ex hoftibus 1 2 8. fed multò plures coefi, equorum ,
verò tàm militarium,quam fàrcinariorum ingens numerus fuit,
inter quos Burdones duodecim ipfius Muftaphæ cum impcdi
mentis,& rebus haud contemnendis,quas vehebant intercepti,
cum plurima & varia fcutorum,haftarüm, lodicum, & eiufmodi
caftrenfium fuppelle&ilium copia. Contufà per hunc mo
dum tumultuario prælij genere Muftaphæ & hoftium ferocia,
rariùs deindè & cautiùs excurfiones faétæ, diuque earum parti
um Incola,abillorum infolentijs quietiores fuere: &viétoria_>
maiori Erdödij& noftrorum gloria, quam hoftium cœde, aut , •
detrimento parta. His noftris felicitèr fuccedentibus, leuiori
bus prælijs Sulimannus ob denegatum iambiennio, ac non per
folutum Induciarum å Cæfarevečtigal,iråexcandefcens,ingen
tes Afiar,Europarque cogit copias, Cafàrique Maximiliano Fer
dinandi fucceffori indicit bellum : Atque cum pro comperto „„.
haberet, â Sigethanis quibus Comes Zrinius præerat, fuos fre- ìîë.
quentèrimpeti, Mehemetem quo4ue Bofnæ Præfećtum ab eo
dem interfe&um,Sigetum expugnandum fufcepit. Maximilia
nus quoque audito Sulymanniadventu,iuftum Jaurinum verfus
exercitum,qui opponi poffit,adducit. Sed Petrum Erdödium ,
Illyrici Pro-Regem, ac Francifcum Slunium Comitem è Fran
gepana Romanæ Stirpis Familia oriundum, ad tutandos Regni
limites,cum Nobilitate earum partium in Peninfula,quam Dra
vus & Mura fluvij efficiunt,ne quid detrimenti eæ partes accipi
ant,iuflit excubare. Amiffo demüm Sighetointerfe&oğue Zri
nio,cum caftra tàm Caefàris,quäm Illyrici dilapfà fuiffent, Erdö
dius,quùm filiam Stephano Dersffio elocare vellet, brevi nu
ptiarum folemnitatem celebraturus in Hungariam proficifcitur; MorsPetri
quâ abfolutâ,
mis eoqueclaro,fàta
domi forifque indè in Illyricum revertente,
finem vitæ viro cumpri-
anno Sexagefimo Sex- Eggii
Bani.

to, fupra Millefimum Quingentefimum, cùm novem annis egif

fet Mágiftratum,impofuere. Sepultus eft Jazkae Oppido di
tionis fuæ funere honorifico,in AEde DiviNicolai alto elegan
tique laborioſi operis lapide tectus. - - -

'^ Sufcepit Magiftratus Præfe&uram anno eodem Francifcus Fansita,

Slunius cfariffimüm militiæ martifque lumen, qui fànè Illyrici $'&;
reliquiarum enfis, & Clypeus merito dici poterat, Illudme- Ban9 i 366
morlä
 Memoriae 'Regum, o. Banorum Dalmatiae,
& Georgiy moriâ dignum: cùm in Arcefua Gore vocata, vno à Hraftovi
Draskou i
cius Epifc.
czia lapide diftante, cum Aulicâ manu familiariùs hilariùfque »
Zagrabiéſ. pranderet, repente advolat nuncius Turcasadeffe,vicinos popu
lari agros,miferam fubjugum mittere plebem ; Is fubitò reli
čtis menfe fympofijs,equifque celerrimè confcenfis, adeòforti
tèr in populantem irruit hoftem, vt terno congreffus prælio,
femper viétor,maximâ hoftium ftragefaétâ, evaferit, fàlvufque »
ac incolumis, nemine ex fuis amiffo,in Arcem redierit ; quod
nobile facinus ipfi poftea hoftes,heroicis militaribus verfibus-,
pofteritati virtutem eius commendaturi,celebrárunt. Quocircà,
cum Georgium Thurium in Pannonia,Slunium verò in Illyrico,
geminos martis Alumnos,fæpiùs experti fuiffent hoftes, eorum
que mentes atque animi fuoptèinftinétu, in hos duos viros ad
mirabili virtute præditos adeò intenti effent, ut nihil nifi de eo
rum nece, aut captiuitate cogitarent,quod nulli, qui cum ipfis
arma contuliffent,cum his aut promptitudine,aut irrequieti ani
mi robore-comparandi viderentur ; tùm verò etiam à Selimo
admonebantur,omnem mouerent lapidem, ut fiue dolo & frau
de,vfitatis Turcarum gentiartibus, fiue vera vi capti in potefta
tem inciderent,aut fi id minus fieri poffet, è medio tollerentur ..
Nec diu poft Slunium quidem fata deftinato ab hoftibus exitio
ita exemêre, vt cùm ex Illyrico Niclofpurgum in Morauiam fe
ftinaret ad nuptias cum Kerechini filia Iuditha, ex Caefàris con
fènfu contrahendas , ac Varafdini fubftitiffet furunculi circa
aures fortè enati,dolore repentino cafu exanimaretur. Nam ,
cùm imperitus ac circumforaneus Medicus affe&um locum fcal
pello incidiffet,ac vulneri oleum fcorpionum inftillaffet,tumefa
Rrancifcus
&to toto capite, oculifque & faucibus turgentibus, interclufà re
S!unius
Banus no
fpirandi facultate,Vir in alijs,præterquam in tuenda valetudine
* 11tur I 572
cautus & fàgax , immaturâ morte extinétus eft , cùm Banatum ,
annis fex feliciffimè,atque fupra ætatem prudentiffimè tenuiffet:
tanto acerbiori militum luctu doloreque,quod moriens nullos
liberos reliquiffet; & ea Frangepanorum Familia, quæ â Slu
nio Oppido denominabatur, vetufta & clara in eo prorfus defe
ciffet : Varafdino folemni pompa ac comitiua, quam nuptijs
cohoneftandis adduxerat, Zagrabiam deve&us, in Cathedrali
Divi Stephani Regis Bafilica,rubro te&us claborato marmore ,
cum hâc infcriptione tumulatur .. * -

. ** - - ME
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber®uartus. 147
м Ем о кгА
$peffabilir, ac Magnifici Domini . .
FRANCISCI SLVNII
D E. F. R A N G.
Segniæ, Vegliæ,Modruffiæq;Comitis,
Dalm: Croa: & Sclavo: Bani fidelifimi & fortif.
fimi,Anna Soror, relióta Magnifici Nicolai Olah
Czazar, &c. Fratri chariflimo pofuit. : Vixit
Annos XXXVI. Mortuus 11. Decembris
M. D. LXXII. Varafdini. -
Éidem
Lunia Styrps cecidit Francifcus Martis A
lumnus
Infeftus rafis, terror eratq; Gethis. ,
Eft proavis clarus, fed dextra promptior vfq; i
Confilioque,infert damna cruenta Scythis.
Banus erat Dalmat, Sclauorum tumq; Croatæ,
Prælia commifit, faufta Trophea tulit. -

Sed quia Pannoniæ vix fpes eft vlla falutis,

Ni Deus accurrat, quid fupereffe velit? . .
Ergo Dijs mixtus potiori parte triumphat,
Offâ tegit marmor mens pia novit iter.
Hi marmori fepulchrali incifi verfùs , pedibus tranfeun
tium attrito, quamvis inelegantes ac minus venufti,illistamcn
temporibus vfitatileguntur… . . . . . . .. .
. . . . . . . .",
. . . .. . ... ‫رما م‬، J
X 2 Habucrat
 --
-

* Sº * *

*-
~
‫وه‬ " -

148. Memorie:Regum & Banorum Dalmatie,

Habuerat quidem Slunius fupremi Magiftratus Collegam ,
Georgium Dräfcouicium Epifcöpum Zagrabienfem Virum,
omni fcientiarum genere, & amicitia Principis, & Legatione ,
Tridcntinæ Synodi celebrem, Slunio tamen omni difciplinæ
militarismole incumbente; proindè cùm Slunius è vivis excef
RnRfc orű
Rebellio
fiffet rufticorurh & agricolarum plebs, militiæ peritiam cum »
~5-575.
eodem concidiffe rata, quodque intolerandis feruilium ope
ram laboribus , ac pecuniarijs exactionibus opprimià Dominis
quereretur, temeraria in nobilitatem vfurpauit arma ; eoque res
periculiprocefferat, vt nifi maturè Drafcouitius habito Prouin
cialium cońcilio , Cafparem Alapi , & Matthaeum Keglevi
titirh cum nobilitate, & Colapianis Præfidiarijs à Regno inter
teneri folitis, adfedandam nefariæ colluvionis feditionem de
legiſſent, Scaduerſuseos quantocyùsproperare mandaſſent; in
teftino tumultu deformata Patria penitùs euertenda videbatur.
Verùm profligatis rebellibus, ac Matthæo Gubecio, ferreâ Co
rona Zagrabiae redimito, horrendo que ſupplicij genere, vſur
pati Regijnoministemeritatifóue præfumptæ poenas luente_• ,
ea omnis feditio, domitâ agricolarum infolentiâ, finem acce
it. Poft haec vbi Drafcouitius in locum demortui Comitis~
Sluny, alium fibi confortem Magiftratus poftulaffet , neque »
Drafcoui
cius Collc
ੰ alius præterCafparem Alapium, virum alioquin mi
gâ accipit litarem, nifi quòdnuper direptæ àTurcispcr focordiam Canifae
Cafparem reus diceretur, occurreret; eum Collegam indulgente Caeſare
Alapy.
accépit ; '& is tradita iuffu Caefàris Georgio Comiti Zriniano
Canifà in Illyricum reuerfus eft. Felicem huius Alapiani à
Turcis eliberationem maiores referunt, etenim cum Sygethanæ
Felix Ala obfidiónis tempore fortitèr pugnans in hoftium manus captiuus
py è capti incidiffet, quodhomo ftatura pufillus, deformi vultu, corpore
vitate cli
beratio. que vitiato effet, pro' gregario quopiam ac fimplici habitus-,
quingentorum duntaxat florenorum pretium pacifcitur , &
quamuis abalio Turca fuo olìm captiuo fuiffet agnitus, quia ta
men comem ac benignum herum fuerat expertus, clemen
tiam taciturnitáterefârcit, monetóue vtquantocyūs de litro de
ponendo curamfufcipiát, ne protra&o longiùs tempore, ab alijs
ftemma eius, opulentiaque Turcis innotefcat. Atque ita vfus
Alapi beneficio ſilentij Turcici, conſtitutis de more proſe 2
Vagbu obligatum redemptionis
í I íá i ; i i
pretium per alios remiffurus-,
$ 2. à Tur
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartur.
a Turcis abit. Eo difcedente,Turca cui Alapius fuerat cogni
149
tus , ex focijs confùltò fcifcitatur , vbinam deformis ille ac
contemptuihabitus captiuus foret. prolitro, inquiunt, repor
tando dimiffus abijt ; at quodnam, inquitifte, eliberationis eius
pretium ? 5 oo. aiunt focij florenorum. Tùm admirabundo
attonitoúuefimilis exclamat Turca: chcu, anguit, Caparem
Alapy virum militia infignem,fiemmate clarum, opibus redum
damtempro5oo. dimittitis floremis ? vbi munc Turcica tm imueffi
ganda viri dignitate latuit curiofitas ? adedme vos, fàgaces cæte
rùm ac cautos, vultus eius corporifì, deformitas fefellit ? quaf?
veró mobili viro mimày venuftum effe haud licerei, ES non pre
tiofùm etiam fùbterrae ramentis, fabrutteque latet aurum_».
His alijfque verbis exaggerata fociorum incuria, exacerba
ti omnes, fubitò confcenfis equis abguntem infequuntur Ala
pium , fi in itinere forsàn ignarus viarum recipi poffet errabun
dus. Verùm ille D E o propitio , fortunaque comite, adeò fe
licitèr compendiofos graditur tramites, vt fpe citiùs in arcem •
fuam Camniciam peruenerit, indeque redemptionis pretium •
per captiuum alium cum hoc refponfo tranfmifèrit : gratulari fè
plurimum, quodcumpingucm manibus temuiffemt capomem,eum_»
tamcm momcos deplumarefétuiffe, 5 oo. hos forenos penfùror ad.
buc fihifauentemumine Turcas. Ita clementiaacbonitas etiam ,
ab hofte culta beneficio ceffit. Dùm Alapius Regni Magiftra
tum fufcipit, Maximilianus intereaPofonium indicit Comitia,
ad quæ, cum nemo ex Magnatibus venire videretur , quod
Dobonem & Balaffam, publica oblata fide, cuftodiæ nihilo
niinùs mancipaffet, eundemque fibi cafum cæteri evenire poffe
dicerent ; Gcorgium Drafcouitium Banum (qui e9,rcli&o ta
men domi Alapiano,profeâus fuerat:) & Paulum Bornemif
ſam Epiſcopum Nitrienſem, qua eſſet tantae alienationis ani
morum caufà, & an ipfe vllam caufàm præbuiffet, fub fide ac
iuramento priuatim percontatur. Illi verò quoniam fe adfidem
adftringi aiunt di&uros fe quod fentirent. Nam nihil eorum •,
uæ in libertatibus fuis effent obferuauiffet , & ideò caufàm effe
à fé illis præbitam. Adhaec Maximilianus more fuo, cur fean
te non admouiffcnt; illi verò inquiunt quantum fibi licuiffet ,
in comitijs publicis , & confilijs fatis dixiffe. Ergo, inquit ,,.
fe fateri culpam: deinccps tamcn vifuros, ne iufte de fé quif
* -- -

que
 ISO Memoriæ 'Regum, &- Bamorum Dalmatiæ,
que cohqueri'poffit. Et vtad alios Regni Proceres, publico
fiomine dent literas, promittantque nullum fibi effe periculum
metuendum iubetveniant tanttam publicorum negotiorum tra
&andorum caufâ; ita literæ publicâ fide interueniente ad eos
mitttuntur. Abfoluto in hunc modum Regali conuentu, fin
gulifóue optimatum adfila remeantibus, breui interiecto tem
pore de Ioannis Coruinielargitis fuper bonaDiplomatibus dein
de orta difputatio; ac praecipuè arcibus Sumfedia atque Ztubi
ca, quae priuilegiorum infirmitate, vti prætendebatur, tametfi
extra Iuris curfùm ab familia Heningh occupatæ fuerant; quas
Maximili
an9 vi bo
neque precibus deindevniuerforum Regnicolarum in publicis
na inScla
uo m : occu
conuentibus, neque lege adduci potuit, vt Iure tantùm caufàm
Pat. cognofcendam permitteret; cogitabat enim faââ tanquàm ,
vnâ Prouinciáaliquod vniliberorum parare patrimonium.Tùm
ad poffeffores bonorum, atque arcium fingulos mandata mit
tuntur, vti Priuilegia Quaeftoribus praefententur, ijde eorum ,
firmitate cognofcerent, atque ftatuerent. Nam cum ea bona »
& pleraque alia Ioannes Dux Coruinus , filius Matthiæ
Regis, cum orbus liberis effet, benemeritis fuis ac Parentis di
ftribuiffet, intendebat priuilegia omnium ac fingulorum inuali
dare, ac poffeffionem omnium quocunque tandem modo vfur
pare ; quod fcilicet nemini præter Regem, aut cui Rex concef
fiſſet lege Regnihareditates donare liceret. Sed Matthias Prin
cipatum Sclauoniæ amplis Priuilegijs filio donauerat, quem ,
etiamin Regno fuccedere voluit fi præmatura morte præuentus
non fuiffet: Cùm verò paulò ante mortem Proceres petijffet , ,
vt filium in Regem affumerent,maluerunt præfentia commoda,
vtipfis tum videbatur fpeétare, quam diuturnam ac perpetuam »
fecüritatem. Näm in ampli{fimo & opulentiffimo Regno ipfi
forentes, dum quifque augeri potentiam ftudent, debile aclan
guefa&um Regnum pofteris tranfmittentes, breui fuos atqe »
Patriam inimicorum proteruitati tradidere: adeò in longum ,
differre, quod maturè æque benè præftari poteft, periculofum ,
eft, Matthias enim Ioannem filium fi maturè,vti facere poterat,
fibi fublegiffet, omnibus malis quæcunque ha&enùs perpeffifu
mus, aut deincepspatiemur, nos liberare potuiffet. ` Attamen
ipfe reprehenfione caret, quod quæ ipfe ad perpetuitatem Regni
perficere non potuit, monuittamen, füafit, petiuit, & fi contra
* - fece
 Croatiae,&- Sclauoniæ, Liber 2uartur. ISI
facerent, praedixit omnia quæ euenerunt mala. At cum Scla
voniæ Nobiles ac pauci ex Proceribus, quibus vetufta Regni li
bertas magis cordi fuerat, femelatque iterum Caefàri fupplicaf
fent, ne eos in fuis bonis turbaret, neque Iura atque Priuilegia »
fine debito iudicio producere cogeret, hominibus præfertim
priuatis & extraneis legum ignaris , neve inter tot mala amiffis Cordatum
Patrimonijs Regnoque, nouam at4ue indignam calamitatem, Sclauoniæ
ipfis adeò acerbè accumularet; neque tamen adhæc defifteret , refpon(um.
poftulata,nullâ commiferatione, nedum Iuris Regni habitâ ra
tione ; tandem exacerbati refponderunt, maiores fuos armis
quæfiuiffe, & commeruiffebona; & ferè omnia propter fidem
inconcußè fèruatam amififfe, nulla autem ab illo virtuti refpon
dentia fenfiffe bencficia: iam ex reliquijs non fplcndorem fami
liarum, fed vix vitam ipfàm fuftentare ; fe non nifi cum vita »
atque anima bona fua amittere. Tùm demum hanc rem per fi
lentium tranfmifit. Quas obres, tanta erat animorum confter
natio vt penè ab ipfo Ioanne Secundo Patrocinium fefe dedituri
· quæfiuiffent. Et fànè nifibellum Venetum res Hungaricas præ
occupaffet, omnium fimul tunc reliquiarum Vngariæ & Illyrici
perdendarum, fummum pcriculum adijffet. Atque vtinam
etiamnum is nobis ineffet animus, vt dum pudenda Aleman
norum permifIione ac indulgentia proprij quaeftus caufà, à for
didiflima Thracum natione dominia noftra, ac eorum limites
vellicantur, atque per vim & omne nefas occupantur ; eodem
confilio , animo, conftantiaque virium, maiorum noftrorum
infiftentes veftigijs vteremur. Interea temporis Ferrhates Bo
fhenfis cum Aufpergum Croatiæ limitum Præfe&um acie fu
ftuliffet ; & partcs ille Duce orbatæ moererent, nullam moram furcæ no
aut ocium dandum ratus Bufinum, Kegleuitij natale folum, ac ſtrornm.

Czafinium,quod ad Ius ditionemqne EpifcopiTininienfis perti arCES OC

cupant,
nebat, admoto tormentorum terrore, ac Praeſidiarijs diffugien
tibus obtinuit: emifIis etiam qui Colapianos vrendo populan
doque vaftarent Caftellum Zrachicza, quod fpeculæ inftar ad
Colapis ripam è materia, ac roboribus contextis erat extru&um,
igne coniecto concremauit. deinde cum nemo adhuc in locum
Aufpergi fuffe&useffet,& inprofpero eius cafu , omnes veluti
attoniti confufique animis nutare viderentur,modica fuis quiete,
data, Zriniam Arcem,ComitumZrinianorum domicilium,à qua
veluti
 IS2. ÀMemoriæ?Regum,& Banorum?Oalmatiae,
velutinatali folo ipfi cognomen ducunt, admotis tormentisex
pugnauit. Erat illa duplex,& muro duplici cin&a,ita vt fi pro
pugnatoresidoneos & fortes nacta eſſet,facile ſeruaripotuiſſet .
Verùm Petrus Camenianus imbellis peditum quilocum cuftodi
bant Praefe&us , vix expe&atis aliquot ferrearum pilarum i&i-
bus, fubitò pauore perculfus,accepta â Ferrhate fide Arcem de
didit. Quæ ei more Turcico ita fèruata eft, ut captiuus in Bof
nam abduceretur,ibique diuturno tempore feruatus, tandem in
certum, an non ex compofito dimiffus libertati reftitueretur ..
His profectò tantifque cladibus tanta vaftitas ftragefque edita »
eft,ut ab eo tempore in Illyrico necdum fpe aut refurgendi facul
tate oblata,plurimi Incolarum qui fupcrfuere in varias Auftriae
Pannoniæque partes , præfentium aut futurorum metu, de
fèrtis fedibus migraffe confpiciantur.
Rudolphus Maximilianus vrgente magis Patre Ferdinando , quàm ,
Rex. Provincialium votis acceptatus, multis inuifus, iniurius pluri
mis,humanis excedens Rudolphum fuccefforem reliquit, atque
habenas Imperijaffecutus,anno Septuagefimo Oétauo fupraMil
lefimum Quingentefimum prima aufpicijs fuis Comitia, ad Ka
lendas Februarias Pofonijindixit, in quibus poft Decreta num
morum & pecuniae fubfidia, Magiftratus quofdam diftribuit:&
in locum Ioannis LiftijEpifcopi Iaurienfis & Cancellarij nuper
Pragæ extin&i,Georgium Drafcouicium ab Epifcopatu Zagra
bienſi,in Hungariam tranſtulit,ac ei in Praefečtura Illyrici duo
decim ab illo annis laudabilitèr gefta Chriftophorum Vngnadi
um Agriæ Præfe&um fuccedere iuffit. Alapianus quia poftu
lante Drafcouicio in BanatumCollega adfcitus fuerat,idem quo
que Vngnadio Præfe&urâ ceffit. Et fexto poft refignationem ,
dignitatis anno è viuis exce(Iit,quartoKalendas Aprilis anno fà
lutis Oâogefimo Quarto fupra Millefimum Quingentefimum ».
Chrißo
phorusVn
In Æde deinde Diuæ Virginis Remetenfi Patrum Eremitarum ,
gnadius
Bang 1578
rubeo Banali vexillo tumulo fuperappenfo, fepultus requiefcit ,.
Eo qui fecutus eft Anno CarolusPrinceps,quiCaefàris voluntate
Regia dignitate Illyricum regebat, coa&o ad Pruccum Oppi
dum,in Muræ amnis ripafitum fuorum concilig, communicatis
cum Caefàre confilijs, copias èStyria, Carinthijfque, & Carnis,
cæterifqnefuis Prouincijs coëgit; cifque Georgium Queuen
hillerum cum fummo imperiò præeffe iuffit. Ioannem verò
Feren
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartur. IS3
Ferenbergum, qui Croaciæ, & Vitum Hallecum, qui Sclauo
niæ limitibus præerant, ei adiunxit. . Chriftophorus etiam Vn
gnadius, qui Ordinib* & Statibus eorum RegnorüBaninomine
non ita pridem praeeffe iuffuserat, nobilitatéfumptis armishaud
contemnendo numero in caftra adduxit; ita vt confluentibus Noſtriali.

etiam Labacenfibus, & Goricianis, Iftrifque, iufti exercitus fpe quot Arces
recuperat»
ciem habere videretur. 'Eius autem animi propofitique erat & iterum
Perdunt.
Carolus, vt ea loca, quæ anno fuperiori à Ferrhate, & Bofhen
fibus Turcis contrà pa&a induciarum, fingulari illorum perfi
dia, noftrorumque ignauia in poteftatem redaâa erant, primo
quoq; tempore recuperarentur: ne occupatis abhofte femel at
que iterum opportunis arcibus & munitionibus , in Carnos
& lftros & Iapides, & intima fuae ditionis expeditum diris ho
ftibus itcr panderetur. Erat excrcitui per deferta, & confra
gofà loca progredicndum , denfique fàltus, & fàxofi montes
ſuperandi, per qua tormenta currulia, & commeatus innumeris
carris impofiti,magno tàm hominum quàm jumentorum labo
* re,magnaque difficultate vehebantur,Ducum tamen induftria »,
ingens operarum numerus,qui enatas in via arbores, dolabris &
fecuribus cxfcinderet,& deturbatis grandioribus fàxis iter com
planaret,erat comparatus. Itaque primò Bufinium peruentum
eft, idque diffugientibus pedeftris Ordinis militibus, quorum •
exigua manu cuftodiebatur facili negotio receptum eft. Eadem •
celeritate Czafinium, Zrinium, atque aliæ cis Nunnam flumen »
Arces dilabentibus Turcis in noftrorum manus, & poteftatem ,
redierunt. Ferrhates verò & Turcæ, nonnifi femel in confpe
&um noftrorum venire aufi , leue certamen cum noftris contra
xerunt ; in quo perpauci vtrinque ceciderunt, plures tamen ex
hoftibus defiderati funt : in partibus autem noftrorumNicolaus
Bradacius,nobili gcncre ortus adolefcens,dun interfe&i Turcæ
cadauer armis, & pelle Tygridis fpoliaturus, abfque galea equo
defcendiffet,caput prægrandi acinacei&us eodem in veftigio oc
cubuit. Eius autem expeditionis magna cura & labore fufceptae
is exitus fuit,ut noftris per caloca quæ recuperaverant, idoneis*
diftributis praefidijs,maturè celeriterque redeuntibus, Turcæ ea
illico repeterent,& noftris militibus nimio pavore confternatis,
ac diffugientibus ijfdem locis omnibns parvo labore potirentur.
Vngnadius reverfus, iam antea inchoatum cum,
- Υ
Gu±
Vidua
IS4 Memoriae 'Regum,&- Banorum Dalmatiae,
vngnadius Vidua de reftituendo Zamoborino traâatum profèquitur, quod
Zamobori
num vi oc
coniugijtitulo fibi deberi affirmabat. Itaque cum longis difce
cupat. ptationibus temporifque prorogatione nihil proficeretur, vitan
áëmadmota fœminam dómandam conftituit Banus;& tradû&is
inprimis in pärtes fuas multis promiffis ac largitionibus oppida
nis,quofècurior ei oppugnandae Arcis aditus pateret ; tormen
tadeinde advicinum collem á dextra parte Arci obuerfum , in •
uo albaveluti via conſpicitur (cùmalioquin Arxinedito monte
fita,vix ab aliqua fui parte verberaripoffit)attrahi iubet,& ferreis
pilis in feneftras Arcis fulminare pergit ; fœmina advertens
nequaquam fé in ulla domo tutam confiftere poflè, ad concame
ratòs primum quofdam fornices,portafque teftudineas fèfè rece
pit,fednecibi fecura,crebrioribus petita machinis,tandèm Arcis
claves eâ conditione Vngnadio mittit, vt fàlvis rebus fuis ei liber
tutufque concedaturabitus ; atque ita illa abeunte Arx Vngna
dijceffit poteftati: atque hæc de Vngnadio. Verùm an ille ,
morte, acrefignatione genero fuo Thomae Erdödio Banatum,
conclufèrit,certò nihil conftat,folum fex eum præfuiffe annis, ac
Thomas
Erdödius tùm demùm anno Millefimo Quingentefimo O&ogefimoQuar
Ban9 1 584
Turcas
to Thomam ei fucceffiffe tradit Iftuanffius; cùm interim Scan
profligat. derbegi Pofegæ Præfecti, infelicemreferat caſum,quo præter
proprium 249. capitaac figna militaria 2o. à Comite Georgio
àZrinio Capronciam Turca relata doluerunt.
* Quocirca memorati fupra anni autumno, cum Ferrhatis
Bofnæ Præfe&i jufîù Turcarum Duces haud contemnendas co
pias collegiffent,in quibus ipforum confeffione ad oéto armato
rum millia cenfebantur,in Carnos gravem acerbamque incurfio
nem vfquc ad Lublanos fecere, concrematis pagis, ac multis ca
ptivisin ſervitutem abductis. Non tulere perfidorum homi
num contumelias, Jofèphus Cömes Turrianus qui nuper Joanni
Ferenbergo in Croatiæ finium præfe&ura fuccefferat,acThomas
Erdödius Banus,colle&ifque fumma adhibita celeritate fùorum
copijs, hoftesiam fè cum praeda,& captivis domum recipientes ,
quanquam numcro& viribus fuperiores , forti animo aggredi
nequáquam dubitârunt: eifqueprimo congreffü apud Slüfiium
in effufàm fugam conieâis,captivos omnes,quifupra Sexingen
ti erant,liberârunt,ex hgßibus quadraginta vivos coeperufit.;
fèd interfeâorum magnusfuit numerus, quùn ex fuis nonnifi
- - - * duos
 Croatie,& Sclauoniæ, Liber Quartur.
duos aut tres glandibus i&os amififfent. Signa militaria decem ,
illis adempta,ac Carolo Caefàris FratriGraecium Styriæ Vrbem ,
miffâ funt. Celebris fànè vi&oria,fi hoftium numerum ac no
ftros tres tantum amiffos ad inuicem conferas. Caftigatahunc
in modum hoftium infolentia,annis quafifeptem noftri ab infe
ftationibus,induciarum maximè tempore quievêre: donec Si
nanes Purpuratorum quartus pacis pertaefus,vti erat ingenio tur
bido,crudeli & furiofò, ac Illyrici belli cupidine, quod præ alijs
adminiſtrandi decreverata ſtuanti,adeò inrabiem quandã verſo
per literas Hafanem Bofhæ Præfe&um fecretò admonuit,vt ea »
in parte belloCaefàrianis illato, caufàs novarum rerum quærere
non intermitteret: fic vt poftea fe ab ijs contra inducias armis
petitum,fcriptis Byzantium literis,aftuta diffimulationis often
tatione conquereretur. Itaque Hafanem per fé belli auidum
ac temerarium,facile adirritandos armis & cruentis incurfioni
bus Caefàrianos impulit : primumque omnium colle&is tota
provincia copijs, cum quinque armatorum millibus,ac totidem
tormentis currulibus minoris formæ, quæ binis equorum jugis
trahebantur, acerrinam in eam regionem, quæ inter Crifium &
* Iuanicium eft,irruptionam fecit,ac circumlato paffim terrore »
Cuftarocium pagum fuccendit,caftello, quod illinc eminùs pete
retur,inta&o reli&o. Bofiacum autem Tahy caftellum, inquo
haberi quidem tormenta, fed pulveris fulphurei nè pugillum Haſanis in
quidemâ transfuga quodam edo&us erat, acri peditatus impetu fines no
ſtros irru
coepit ac diripuit,& capto ibidem Laurentio Radivano coniuge ptio 159 1.
que & liberis eius infèrvitutem abdu&is,inie&oigne concrema
vir. Poftremò capto fàtis magno circuitu ex Roconoco,Verbo
cio & San&ae Helenæ vico,pagifque cis Zagrabianm fitis, ingen
tem prædam egit; maiorem a&urus,nifi ingentes pluviæ autu
mnales itinera coeno,& crebris lacunis impediviffent,inflatique
& exundantes amnes Glogoutius & Lonius ulterioribus eius
conatibus reſtitiſſent. His difficultatibus circumventum, &
cum captivis ac præda redire conantem Stephanus Grasbanius è
Caproncia,Gregorius Laboharius è Crifio,ac coeteri Arcium fi
nitimarum Præfe&i, cum Germanisac Illyricis militibusinfè
qui decreverunt,ac contento gradu veftigijs abeuntium inftite
runt. Hafànes cùm noftros adventare intellexiffet,reliáis tor
mentis,quæ profundo in coenopertrahi nequaquam poterant , ,
Y 2 pluvijs
 Memoriae Regum, & Banorum Palmatie,
pluuijs nihil intermittentibus coeptum iter ita profecutus eft, vt
valido à tergo equitum & pcditum præfidio rcli&o, ipfe cum cæ
tero exercitu præcederet. Noftri Turcarum agmen noviffi
mum, acerrimo illato impetu aggreffi funt, cùm illudad Grada
cium Epifcopi Zagrabienfis caftellum lentis paflibus progreffum
attigiffent. Nec Turcis defuit animus refiftendi, qui obverfà
in aduerſos noſtros fronte acre certamen incoeperunt, cohortan
te cos Alibego & Ofmane, qui tuendis poftremis agminibus
ក្ញុំ erant. Dum pugnatur,Ofmanes expcditiffimos
cquites ad Hafànem qui præcedebat mittit, nunciatque hoftes
adefe, certamen acre contractum, & nifi fuppetias mittat, Mar
tcm ancipitem effe. Sed ille cùm cogitabundus paululum fub
ftitiffet,remiffis equitibus refpondit,fe affiduis imbribus impedi
Turcarum
ri, vt recurrendo laborantibus fuccurrat ;at fi imparem fe hofti
cœdes. viribus videat, ad exercitum fe recipiat. In hunc modum cùm
nöftri diutiùs atque acriùs certamen protraxiffent, nec Hafànes
auxilio fuperueniffet, Turcæ multis ex fuorum numero amiffis
terga dedere. Cecidit eo prælio Ofmancs, & compluresTur
carum capti fünt: Signa militaria viginti duo capta, quæ ma
iori ex parte pedeftria erant cum fèptuaginta duobus Turcis, in
terque eos Muftaphaequeftris Turmæ Verucianæ Dué or, ac e
uis & caeforum centum viginti capitibus. Sed gratum mi
litibus noftris fpe&aculum ante alia attulere captiuiChriftiani ad
4oo. promifcui fexus hominum numerum vinculis eorum opera
foluti, & in libertatem vindicati, cum hoftes vifis noftris fefe ad
pugnam parantes, illos ftatim dimififfent. Compertum cft à
captiuis tormenta non procul à loco pugnæ reliéta effe, quod fà
tigatis & procumbentibus jumentis vlterius protrahi nequi
viffent, itaque ea etiam in noftrorum poteftatem deuenere , cx
noftris nemo præter Francifcum Iaicianum veteranum equitem
defideratus eft, qui fine galea pugnans difciffà immani vulnere »
fronte occubuit, & poft hoftium fugam, in loco pugnæ tumula
tus eft. Sauciati in partibus noftrorum pauci, atque ij breui
potomnes conualuerunt. Hafanes hoc accepto detrimento,
nihil permotus, cùm domum perueniffet , duos è captiuis Græ
cium adFerdinandiPrincipis impuberis,qui Patri Carolo fuccef
ferat, curatores cum literis mifit, quibus tormenta currulia »,
quæ auehcrc ob viæ incommoditatem non potuiffet, fibi
reddi
!.
 Croatiae,&- Sclauonie, Liber Quartus.
reddi poftulabat ; à quibus tamen refponfum fruftra expe
‫بانم‬étauit - : ; ; ; ;. ' : *

. Ardentibushunc in modum vndique bellis, ac Martelongè

ingcntcmarmorum apparatum, terribili claflico ciente, ita vtL
breui totius Illyrij atque Bofhæ vires ancipiti vi&oriae eventu
infeſtisarmis animiſque concurſuraeviderentur,ſeuiſſimusannis
aliquot Marsgraffabátur $ fingula minutatim pcrfequi, ociofum
credo, cum ea omnia ftylo eleganti ςόpiofoque iftuanffius fit
profecutus; fummatini praeftriäa hæc fuere.] Haffânes, repe A Haffan
titis vicibus Sifciam Collegij Zagrabienfis Canonicorum Praeſi Bafa da
nh t12 TRO •

dium firmum ac validum, Romänorum olim coloniam, ybiad firis illata

huc ampliffima vetcris vibis mapalia, aut verius fqualida mu

rorum rudcravifuntur, quamuis irrito conatu propugnatoribus *… .
Spartanâ fèfè patientiâ tuentibus oppugnat. Bihicium Vrbem
oportuno & amoeno locófitam, Templis, Coenobijs veterano
rúmque militum ac Ducum fepulchri§ claram, fumma Chrifto
phori Lambergi focordia expugnat. 'Caftrum vbi Petriniusam
-

inis Colapi mifcetur, inter Hraztoviciâ & Goram erigit, regioni

omni inter Colapim & Sauum intcriacenti populofiffimæ ac
fœcundiffimæ extremum futurum excidium. | Erdödium,
Banum fumma Stephani Grasbanij, Capronccnfis Praefeái
negligentia ac pigritia aduentum tardantis, iſſue qui ade
rant Germanis meridiano tempore , cibo vinoque fopitis*
atque aleis intentis, nec in ordinem ocyùs fefe reftituere
valentibus ( quamuis Illiricis haftas perfringentibus) in º
fugam conijcit. Omnem eam latè patentem ac amoeniffi
màm planiciem Kerecztincium ac Okichium vfque barbara º
crudelitate vaftat, diripit, populatur: eoque iam fecuritatis,
ac fimul temeritatis procefferat, vt ad Lomniciam amnem aucu
pio, ac venatu fefe obleâaret, ac barbaro faftutumidus, in Ara »
13afilicæ Diui Stephani Zagrabienfis equos fé fuos pal*alaturum,
palam iaäitaret. Verùm, eo cventu haec omnia fœdifragus
egit Barbarus, vt anno infequenti Millefimo Quingentefimo
Nonagefimo Tertio, Sifcianam repetens obfidionem, quam fo
lam fibi negari dijs imprecabatur,memorandum prorfus ac fu
neftum de fe fuifque, omnibus futüris faeculis documento futu- '
rus, fpcâaculum exhibuerit. Colleâis cnim fex amplius, vt ,
quidam autumant Bofhenfiam, ac vicinarum Regionum
Lcgio- *
158 Memoriæ?Regum, & Banorum Dalmatiae,
Legionibus, eam omnem Segefticae Infülae ditionem, quæ olim
Appianobelli ac Pannoniæ horreum diâa fuit, deuaftandam ;
ac ipfàm arcem latericio ac triangulari opere.fabricatam, vlti
mum reliquiarum Sclauoniae refugium, aut in poteftatem æter
num redigendam, aut penitus conuellendam, foloque æquan
dam fùfcepit: at ecce fingulari Dei prouidentia, virtuteque »
fua Erdödius Pro-Rex, coadunatis in vnum nobilitatis âc fi
nium, tàm Illyrici, quàm Alemannici nominis, tàm equitum,
guám peditum copijs, quæ o&o millium numerum complc
bant ; hanc paucitatem Leoninæ illiferocique multitudini, ac
Ingens
præterita elatæ clade eo oppofuit prouentu, vt omnis propémo
Turcarum dumvicinus Colapicampüs Turcico duodecim millium fàngui
cœdes à
Bano faóta ne maduerit, amnifque ipfè cadaueribus refertus, ac permea
biletranfire volentibus iter miniftrans, fœdifragi cruoris igno
miniâ redundauerit. Partâ hac celebri viétoriâ mirum quan
tùm lætitiæ Caefàri Rudolpho, Clementi Pontifici Summo,
cæterifqueChriftianis Principibusaccefferit: quam vt Clemens
orbi palam teftaretur, datis ad Erdödium literis eius intuenda •
Republica Chriftiana ftudium, & operam gratam fibi accidiffe
affirmauit. Sed &milites Sacri Ordinis Redemftoris ob na
uatam fæpiùs fortitèr operam fui eum Ordinis effe voluerunt
miffo eidem infigni, quodfolido conftabat auro monili Sapphi
'ricis egregiæ quantitatis diftin&o gemmis, ac intcr eafdem hac
variante Epigraphe. Domineprobaſtume, appenſo circa pectus
Symbolo Euchariftico, illudque femper fymboli nomine vfur
pans: In D E o vici. Allatum hocvirtutis eius infigne, Za
grabiam fueratâ duobus Ordinis eius Primoribus; quo cum ,
Thomas cum gentilibus fàmiliæ fuæ, cæteraque Proccrum co
mitiua aduentaret, ab Antiftite Zagrabienfi, Petro Domitroui
cio foecunda ingenij humanitatifÃue vbertate viro fälutatus-,
eidem gratfjs redditis,Vrbem ea noâe quieturus conceffit. Se
Thomas
quentifolis die, cùm infigni rerum omnium apparatu in Bafili
Erdödius cam, DiuiStephani Regis defcendit, ibidem folemni pompa »
Miles Or.
dinis Re àPræfúle Sacra celebrata: quibus abfolutis Sacrofànâa Miles
demptoris
€reatur
Chrifti reficitur Euchariftiã, ac Monili in humeros impofito,
Zagrabiae. Jacri Redemptoris Ordimis Athleta certa verborum forma ea ,
lege conftituitur, vt quotidie Sacerdotum inftar diuini òfficij,
quodBreuiari nomine vocant, recitatione fit obftriäus. Inſti
- tult
 (roatie, & Sclauonie, Liber @uartur. IS9
tuit hunc Ordinem Vincentius Gonzaga Quartus Dux Mantuæ,
& fècundus Montis Ferrati, Anno M. DC. VII I. in nuptijs
'filij fui Francifci cum Margaretha Sabauda , pro defenfio
nc & propagatione Religionis Chriftianae , adleâis in ,
hunc ordinem viginti equitibus; qui Ordo fuit poftea confir
matus à Papa Paulo Quinto. Quoniam verò Ecclefatici/Fem
pliS. Andreæ, quod eft Mantuæ, credunt fe habere pártem ,
Spongia Domininoftri, & tres fanguinis ipfius guttas, Sando
Longino Centurione & Martyre colle&as, Dux Ordinis fiii
titulum inde fumpfit, di&umque ordinem equitum fàcrifàngui
nis Domini noftri 1 E sv Chrifti , fèu equitum Redemptoriseffe
voluit cum hac Epigraphe: Nihil iffo triffe recepto. Torquem »
dcinde confici curauit, ex virgulis aureis colligatis, fupra quas
cft ignis intermixtis gemmis ac alijs particulis, quibus hæc
verba infcripta fùnt. Domine probaflt me: hoc fymbolo*n »-
dicare volens, eos quiim hunc Ordinemadfcripti effent, in fum
misaduerfitatibus fibi mutuo fidem praeftare, & in perpetua » -

amicitia, atque concordia viuere debere. vt Ludouicus Gode

fredus in Archontologia Cofmica de origine ordinum milita
rium interpretatur. Quibus peraétis, ingenti gratulantium ,
clamore, tormentorum boatu, buccinarum clangore, Tym
panorum ftrepitu, omniumque faufta precantium vocibus aëra
perfonabant, ac tûm demùm fplendidi conuiuij hilaritate, ac
lætitijs tranfa&a dies. Haec non quidem, temporis ratio, fed
neétendæ hiftoriæ occafio nunc ម្ល៉េះ fuadebat. Anima
Pulchrum
tus Banus & praefenti Diuini numinis ope, & refpondentibus Ducis exé.
plum.
virtutifucceffibus, Petriniae obfidionem iuffu Caefaris repetit , ,
quam anno præcedenti intempeftiua Equcnpergi ceffàtione »
interruperat ; proprijfque manibus terram aggeribus parandis
egerit, gregarijs ad maturandum opus exemplo futurus. Ade
rât in cáftris Georgius Comes Zrinianus Canifæ Præfe&us,
fcientia militari clarus, Francifcus adolefcens Battianius prima
militiae rudimenta pofiturus, & Gotfridus Praynerius Germa
nicarum cohortium Du&or, quorum fententia evicit, vt folutis
caftris, quæiam o&o durauerat diebus obfidio remittatur; ne »
paucitas noftrorum temereirritatae Turcarum multitudini, quæ
fuis laborantibusfubfidio aduenerat, obijciatur, quorum con
filium erat, eofine cum noftris manus conferere, vt aut præte
- Tito
I6O Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatie,
ritorum dierum acceptam cladem noftris ad internetionem dele
tis vlcifcantur, aut & ipfi, focijs prælionupero occifis, gloriofà
morte parentent. Atque ita fecundoreli&â Petriniâ, in fta
tiones quifque fuas, eo rerum noftrarum incommodo rediere » ;
vt vifo noftrorum difceffu, quamprimùm hoftis Sifciam auxilio
dcftitutam, ac Turri rotunda ad Colapim obuerfà, tormento
rum i&ibus collapfâ, interfe&o etiam Cafpare Grangia, capto
queFabricio, (qui poftea Conftantinopolim abdu&us, ac in »
lineum conie&us faccum mari merfus interijt.) loci Præfe&is,
ad conditiones dedendæ arcis noftros compulerit. Occupata »
-
Sifcia, Hraftovicia, Gora, ac Petrinia retenta, nullum hoftis
finem flamma ferroque populandi, ac in noftros barbara ferita
te debacchandi fecit; donec Maximilianus precibus populorum •
Styriae , & Carnorum, ac Illyricorum praefertim permotus, Er
dödio Pro-Regi, Lencovicio Croatiæ limitum Præfe&o, alijf
<jue in caftra (quibus, & ipfè præfuit.) conuenire iufIis, tandem
Petriniam, cæterafque arces, fàt difficili labore expugnauit, &
caftrum quod ceruicibus vicinorum accolarum impofitum fue
Petrinia à rat, funditus eft demolitus , quorum periculoSifciani Turcae
no[iris ex
Pugnata,
perculfi, & ipfi incenfâ arce tumultariâ fugâ, quâ quifque po
tuit, nafàdis confcenfis profugerunt: Arce Collegio Sacerdo
tum Zagrabienfium â Maximiliano reftituta. Verùm dum Cæ
fàr bellum in Pannonia longiùs trahit, Strigonium Mansfeldi
virtute recuperat, ac cum Sigifmundo Battorio Tranfyluaniæ
Vaiuoda fœdus fàncit 5 in eoque Thomas Pro-Rex cum cæteris
Arbitris componendo laborat, Turcae quietis impatientes, Ba
nique abfèntia illeéti Petriniam demolitam rurfum reftaurant,
vallo, ac Præfidio firmant, Ruftanem loci cuftodiæ præficiunt,
vicinafque arces, Goram, & Hraftoviciam, denuò expugnant.
At ne grauiffima iterum vaftatam toties Patriam detrimenta •
ſubire contingat, Thomas Pro-Rex communicato cum Geor
gio Lencovitio, ac Sigifmundo Herbeftanio, limitum Praefećtis
confilio eam denuò expugnandam decernunt. Quare poftpo
fita cun&atione omni ad arcem nouam Erdödianæ ditionis ca
ftralocant, tum impcdimenta omnia Sifciam verfus expediunt,
ipfi leuiori apparatu Petriniam contendunt. Ruftanes adue
nientes noftros confpicatus contineri non potuit, quin in pu
gnam profilicns de fümma rerum cum noftris ferro dccernere »
. . . - - ftatue
 Croatiæ, &. Sclauoniæ, Liber Quartur. I6i.
ſtatueret; verùm contracto certamine plumbea glande à
Cafpafe Kurtitio per ilia traieĉťus, animaduerfovulneréfè cum •
fuis in arcem recipit, breuique temeritaterv»vitâ perfoluit, quo
extin&o Turcae agminatim patefa&is arcis valuis profugiunt,
fàlutemque vicinarum fyluarum latebris prote&i confèruant:
noftriâ captiuis quibufdam re intelle&a pars arcem feftini,pau
cis ijfque metu attonitis repertis hoftibus,occupant,pars fugien
tes perfecuti, captiuos plures cum opima praeda retraćios redu
Noftri de
xere. Actandem fatali noftros, deftinatoque iam dudum ab nuò Petria
hofte feruitutis periculo, quod inde femper imminebat , exi niam ex
pugnant.
munt. Acceptain poteftatem arce vallareftaurant, ac Præfi
dio impofito curae fideiĝue Danielis Francoli Equeftris turmae
Carloftadianæ Duci committitur. Fama fuit, eaque tàm ,
ápud hoftes quàm noftros conftans,infigne âDucibus operæpre
tium fieri potuiffe, fi armis vlteriùs prolatis, Iaiciæ & Banialu
ca: terrorem admouiſent: neſſue inijs recuperandis irritos fu
turos fuiffe corum conatus, nifi in medio rerum gerendarum ,
curfu importunis confilijs ceffatum fuiffet. Confe&is felici
tèrhiſce prælijs, pacataáue Prouincia Thomas Erdödius in om Thomas
Erdődius
nibus pacis bellique artibus Princeps clarus, cum muneri fuo Banatum

egregiè à fé fàtisfaétum per annos duodecim, quibus prouin refignat.

ciam adminiftrauerat, videret ; quietis ac priuatae vitæ amore il
le&us eam follicitè apud Caefàrem procurabat. Itaque Caefàr
affiduis eius precib° permotus, eü fefe officio abdicare volentem
dimifit, ac in eius locum Gafparem Ztankouaccium Epifcopum
Zagrabienfem , ac Ioannem Drafcouicium Crifij equitum Prae
fe&um, præcedentibus hifce bcllis egregiè exercitátum confti
tuit: ſictamen vt Epiſcopo paucos poſt dies graui morbo è vi
uisſublato, ſolus Draſcouicius abſque Collega Magiſtratu po
tiretur Anno 96. füpra Millefimum Quingentefimum. Et
quamuis elapfis annis aliquot refignante Drafcouicio iteratò
Erdödius in officium fucceffiffet, quia tamen quieta omnia fibi
reliéta fuerant, ac opima pace florebant, nullum eo tempore »
. geftum eftbellum, vno excepto diffidio, quod publicis in Co
mitijs Poſonijinter Haereticos & Catholicos interuenerat. Fa
talis enim illa Hærefum lues, fuis non contenta anguftijs, quo
latiùs acvirulentiùsferperet, omni contentione Sclauoniae, ac
Croatiæ
º,
pacem perturbare, puritatem
Z
Romanæ fideifibique
inficerc,
I62. Memorie:Regum & Banorum Dalmatie,
fibique domicilium figere introducendis damnatorum dogma
tum Seminatoribus fàtagebat: ad quam Reipublicæ labem à fi
nibus Illyrij repellegiam, praeter Regnorum Legatos, Erdö
dius Banus omni reftitit conatu, ac ne multitudini inconditis -
clamoribusvociferanti fuperandum fepraeberet,fempitername
moria infaftos referendo exemplo, publicê euaginañs gladium:
hoc inquitferro ,fialitèrfieri mompoterit,peffemjffam ànobis eli
mimabimus, trefì, nobis adfumtfuuij Drauus, Jauus &5 Cola
pis, è quibus vnum mouis hoſpitibusſorbendum dabimus. Atto»
InſignisEr nitis ad ifta Hæreticis fubmiffius muffitare, tùm demum conti
d5dij pro
fide zelus. cefcere coeperunt. Coeterùm in omni vita fua amantiffimum fe
femper Patriæ Senatorem oftendit, in confilijsmaturus,in aâio
nibus grauis, in hilaritate feftiuus, in colloquio comis & affabi
lis, in difciplina temperatè feuerus, in praelijs fortunatus, in ,
Eius Enco.
omnibus probatus. Vnde refignante co & fecundo magiftra
mium. tum, quod ob libertatis publicæ defenfionem, nulla per o&en
nium Banali dignitati ftipendiađeftinata à Cæfare obtinere pof
fet , imò quinquaginta equitum ftipendium fublatum fibi
vidiffet; Tauernicorum tamen fufcepto officio, & ad mortem
vfque retento in omnibus publicis traétatibus, Bockaiano præ
ſertim,componendis à Caeſare evocatus, praeclaram vbique im
pendit operam. Tandem anno vigefimo quarto fupra Sexcen
MorsTho
tefimum Menfe Ianuario annis, laboribus, morbifquc graua
ma Bani tus fexagefimo fexto ætatis anno in arce Crapina , fummo
1624.
omnium dolore, fuique reli&o dcfiderio, omnibus Chriftiano
ritu munitus Sacramentis, humanis excedit. Intcr caetera me
moratu digna tria àGeorgio Spifichio, qui compluribus annis
eius fuit à Cubiculis, fæpius referente accepimus, eum nimi
rum Eutrapoliæ lufum exercuiffe, pecuniam manibus traétaffe,
ncc in conuiuio hilariori potu exceſiiffe vifum vnquã: Res fanè
quam communis tam difficilis, eoque mirabilior. Nec illud
mirandum minus; prole quam fœcundus fuit, tam beatus: nam
præter filios natas habuit quatuor, non fòlum maximis iun&as
connubijs,fed fpeciali prudentiæ,grauitatis, liberalitatis, ac pic
Inſigne mi. tatis in Deum laude infignes 5 vt vel nunc in Elizabetha aeuino
raculum.
„ftriheroina videre licet. vna ex eis Iuliana nomine decennis ad
huc demortua in æde Diui Nicolai oppidi Iazkenfis apud Auum
Petrum iacet,compage membrorum atque cute, veftimcntifque
- * * *
- -
- - integris
 Croatiæ, & Sclauonie, Liber Quartus. I63
integris, confèruatæ innocentiae teftimonio manifeftq, inftar ,
pueri innocentis in Bafilica Diui StephaniRegisZagrabiæ, aut ,
San&i Ioannis Eleemofynarij Pofonij afferuati. Hoc incorru
ptum Virginis corpus,nosipfi manibus noftris contrcétauimus,
quamuis reprehenfione non careat, quod tam nobile integrita
tis pignus, minus decenti loco, honorevé confèruetur. ' Poft
femeftre fpatium præparatis omnibus adfunebralem pompam »
neceffàrijs, Crapinâ educitur Zamoborinum deuehendus;prae
cedebant phalerati equi infignes, ac trecenti haftati
equites, pullum omnesinduti ami&um, ponè fequebantur filij,
ac praefertim Sigifmundus, qui præ cæteris fpecialius diligeba- *$*
tur cum cæteris nepotibus, magna procerum Nobiliumóue » Erdödi.
manu ftipante. Zamoborino corpus Zagrabiam deducitur , ,
ac eâ no&e in Vrbis Parochiali EcclefiaDiuo Marco Sacra affer
uandum collocatur. Die féquenti funus celebratur hora ma
tutina oćtaua: antelata vexilla infigniaóue ftemmatis bina va
ſta magnitudinis ſculptorio opere piétorioque affabre elabo
rata, ac monile illud Sacri Ordinis Redemptoris purpuræ impo
fitum, equiatrati complures, caput, oculos calcem vfque nigra *

purpura, ac ex lateribus piáis maiorum imaginibus te&i.

anteibat Nepotum numerus pulcher cætera multitudine præ
miffà, quos fèquebatur Pontificum ordo, dein feretrum Prin
cipis, pòftremò Sigifimùndus cum fratribus, cumque primori
bus, atque legatis: ca fuit comitantium hominum copia, vt ,
binis & binis incedentibus, dum primiBafilicam Diui Stephani
ingrederentur, poftreminondum vrbe egreffi fuerint, quòd fàt
notabilem fpatij diftantiam efficit. Feretrum illatum le&o in •
aede DiuiStephani præparato, quod doloris caftrum appellant,
tum inferiæ per Antißitem celebratae. Laudatus eft inter folc
mnia pro fuggeftu à Petro Domitrouitio loci eius Epifcopo, ca
eloquentiæ facundia virique laude, quam & Suada ei inftillaue
rat melleam , & quam merita tanti Principis expofccbant. om
nium enim maiorum fuorum Thomam Cardinalem fequen
tium, hic Thomas maior fuit : inter alia maximè fpeâandum »
erat le&us faftigiatus in altitudinem propè concamerationis*
Templi luminibus vitreis miro modo, colorumque varietati
bus diftin&is. Sed mifèrationem, & ploratus omnibus elicie
bant filentium vaftum, conlucentes faces, populus, templum:
Z 2 paulò
I64. ÀMemoriæ 'Regum,& Banorum Dalmatie,

paulò ante igne abfumptum,& quoquò verfum afpiceres atrata,

arietes funebralibus emblematibus fingulari artificio tećti ;
íéd quæ cun&a fuperabat , popularitas illa, & clementia boni
Principis, tacitis animis defiderata. Subiére poft feretrum ,
Viri Illuftres, delatumque in fepulchrum clangentibus mortuali
leffo tubis. tum trecenti illi, quos diximus, haftati, quifque »
fuam, quam gerebathaftam, in murum perfringentes, fragilem
humanæ vitæ pompam declarantes, funeris celcbritatem om
nem conclusére.
Annus qui fuit à partu Virginis 1 59 5. Vniuerfàm impri
misSclauoniam, cæterafque Prouincias, quas proximè bello ex
pofuerat , quietiffimas habuit nulla tamen fpe futuræ pacis:
quandoquidem diuturnitate bellorum feffi Principes, quum »
hauddubièattritæ omnium vires facilè reparari non poffent, ve
luti confenfu quodam arma pofuerant, quæ mox infenfioribus
animis refumerent.adeò acerba inter feodia,vi&i vi&orefq; exer
cebant, vt veteres controuerfias, quibus nouas etiam bclli cau
Ioannes
fàs in tanta varietäte cafuum addiderant, finituri minimè vide
Drafcoui
tius Banus
rentur, nifi alterutris nihil reliquum fortuna faceret,velvtrique
I 59 6. per mutuas clades , ad internetionem bellando conciderent.
Itaque anno infequenti, quo Ioannem Drafcouitium Erdödio
in officium fucceffiffe diximus, non parui in Croatia motus fub
Georgio Lencouitio earum partium Præfe&o, exciri coepêre ».
Nutu fiquidem ac voluntate gius 5o. Dalmatæ , cùm 5oo. Se
Cliſſia à
noftris oc
gnienfibus no&urna vfifraude, altas Cliffiæ montis crepidines,
cupatur. cuiarximpofita fuerat, fcandunt, in arcem per occultum muri
hiatum, qua purgamenta arcis egerebantur penetrant, obuios
trucidant , captamque arcem ingentilaetitia perfufi, tormcnto
rum fragore & boatu fignificant. Lencouitius tricenariam co
hortem adminiſtrato fufficienti commeatu eo fubitò mistit,ar
ci præfidio futuram. Nec Segnienfes potitæ arcis gloria*cdh
tenti, fed fugientes Oppidanos Turcas infecuti, captiuorum ,
cum opima victoria trecentorum numero Segniam deductorum,
praedam fubhafta vendunt. Ibraimus loci antea Præfe&us,
'qui Cliffiae amiffae folus culpam fuftinebat, ob direptam ditiffi
mam füppellestilem irá frendens, vitæque perdendæ metu, A
pardem Bofhæ Præfe&um ingentibus onerat precibus ac pro
miffis, ne fàlutifuaein extremum deduétæ difcrimen, auxilio de
ſit.

l
 Croatiæ & Sclauoniæ, Liber Quartur. I6S
fit. Sed Turcæ grauiffimorum potiùs incommodorum perpe
tuis futuris temporibus, terrâ marique inferendorum periculo
moti , quàm precibus eius, iuftum cogunt exercitum, Cliffiam
que obſidione repetunt : Sed & Lencouitius cum quatuor le
&i(Iimorum millibus fuis, praeftõadeft. Vbiin mutuum vene
reconſpectum, ſuos quiſque cohortatus in certamen ruit; con
figitur ſtrenuè, pugnaturacerrimè & alternante fortuna meliori
bus inuida fucceffibus Lencouitius vincit, vinciturque. tùm fà
lutifuae confulens, arcem cum fuis petit, vbi biduo moratus,
ſuos in fide & conſtantiáfirmans, illá excedit, ne abſumptis e
dulijs obfeffiinedia laborent; numerus eorum qui cum Lenco
vitio exiêre ad DC. milites conftituit, cumque haud procul
ab arce filenti agmine irent, Turcæ in vtrumque latus
progredientium ingenti fublato clamore irruerunt, pugnaque »
imagnis vtrinque viribus inita eft. Verùm noftris numero lon
gê inferioribuspraeualuêrehoftes, acgeminataparta viótoria >,
noftros in effufàm fugam vertére: ita vt cadentibus multis, &
Ioanne Domninio Epifcopo Segnienfi cum aliquot Sacrificu
lis, quos Glagolias vocant,item,Andrea & Ioanne Baffànijs fra
tribus vnàinterfectis, plurestamen vivi caperentur : inter quos
Georgius Paradifius Segniæ Præfe&us, Weichardus Aufpergus
Andreæ ex fratre nepos, Ioannes Mardax , Gabriel Crifàni
tius, ac aliquot Centuriones Segniani. Lencouitius accepto
vulnere, cum tribus fugæ focijs ab Michaele Radecio viarum ,
perito, è medijshoſtibus elapſus, poſt varios ac multiplices er
rores Segniam peruenit. Clecouitio ætate ac laboribus con
fe&o equus fuffoditur, ac ipfe cum fugere non poffet, fubrupe »
quadam caua velut antro, eam noâem fe occultauit, ac haud
procul caftrisTurcicis itinere fa&o altera noéte Suturciam , ac
deinde Segniam veniens, Lencouitio fe coniunxit. Magna »
etiam noftrorum pars trepidi, & confilij inopes, in arcem vndè
exiuerant,refugere. Ferunt Epifcopum Domnionem cùm no
ftros in fugam verfos animaduertiffet precata peccatorum venia
benediäionem pro Chrifti fide pugnantibus elargitum, cui
cum attentiùs infifteret, ab hoftibus deprehenfus interficirur ,.
In hunc modum varijs cafibus alternante fortuna, fub Cliffiae
moenibus fatis improfpero euentu, pugnatum eft, ita ut vtro
que in certamine, tàmin diripiendis caftris, quam in reditu no
- Ctur
 I66 Memoriae 'Regum, & Banorum Dalmatie,
&urno, viri fortes ex noftris fupra trecentos defideratifint. cæ
teri incolumes, fèd varijs erroribusa&iad fuas ftationes redie
runt. Nec Turcis incruenta ceffit vi&oria; quandoquidèm ,
mille circiter eorum occubuiffe feruntur; & Ibrahimus fclopeto
traie&us, ex vulnere mortem obijt , plurimique ex præcipuis
partiminacie coefi,partim domi vitam finiucrunt. Lencovi
tius Segniâ peridoneosnuncios confeftim Chriftianos bono a
nimo effe iuffit neué defperatiarcem hofti traderent, admonuit,
fèque intra o&iduum redintegratis viribus, adduâo fecum,
commeatu , & recentiori milite reuerfurum pollicitus eft, da
- turumque operam, vt vel inuitishoftibus arci fuppetias ferat ,,
& frumientarijs etiam anguftijs quam celerrimè occurrat: iam
que conueniffe circiter mille milites ex Dalmatis voluntarios,
qui iterum Cliffiam repetere, & fecum vna prælij fortunam
cum hoftibus experiri velint. Mauritius & obfèffi, fe o&i-
duum expe&aturos refponderunt, fictamen, vt Lencouitium
magnoperèpctitum vellent, vt promifli memor, maturam in
tra hoc tempus opem ferre non differret; cæterum fe veniam {
potulare fiipi dura neceitatis telo adaótipe celerius fibi con
fùlere cogerentur. Verùm Turcæ miffo in arcem Paradyfio
no&urnain pugna capto, omnibus qui in arce erant, liberum
abitum cum armis, & fàrcinis, fiarcem reddant, vltrò offere
bant : tùm verò etiam omnes illos, qui vtroque incertamine »
capti erant,fefe fine pretio dimiffuros iureiurando pollicebantur.
Paradyfius multis verbis focios, quiin arce erant cohortari vt ,
' fuae,& fociorum fàluti quam optimèconfultum vellent, ac con
ditiones á Turcis propofitas haud cùnéantèr admitterent, fà
tiùs & praeſtabilius eſſe, cedendo aduerſae fortunae, ſeſe ad me
liora referuare, quàm negle&apropria fàlute, arcem pertinaciùs
tueri, quam mox inedia, & fiti rerumque neceffàriarum inopia
coaétis, ad arbitrium crudeliffini hoftis, nec poftea cuiquam
parfuri dedere oporteat. Quibus&alijs talibus verbis Parady
fius vltrò citroque commeando perfecit, vt vtrinque de condi
tionibus fubfcribendis tranfigeretur, ac literæ mutuò confice
rentur, quibus confe&is, captiui à Turcis dimittuntur ; ipfe »
ClifììaPa Paradyfius, Aufpergus, Crifànitius, & alij complures. Sed
radifj
fraude Tur Iacomjinius, Peczius, ac Mardax, quodeffent decora forma ado
cis deditur lefcentes,contra pa&a occultati, retentique fuerunt: iuranti
- bus
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartus. I67
bus quamquam falsò Turcis, illos no&urna in acie coefos occu
buiffè. Obfeffis etiam militibus ferè quingentis fides ab ho
ftibus fervata eft , & cum rebus omnibus dimiffi domum redie
runt. Atque hic fuit infauftæ huius Clifsianæ expeditionis~
exitus in qua profe&òfortunæ potius inconftantiam,quae,& do
lis,&virtuti noftrorum malignèdefuifevifaeft, incufarelicet ,;
quam Dalmatarum, qui facinus incoeptaverant, fidem ac indu
ftriam defiderare. Paucos demùm poft dies Sigifmundus Her
beftannius, qui citeriores Illyrici partes & limites tuebatur,
exercitu coa&o ignominiam clademqueClifsiæ acceptam repen
dere hoftibus conatus, ad recuperandam Coftaniciam vires ani
mumque adiecit. Venere adeum mille èStyriaequites, quos
Fridcricus Schaffenbergius duétabat, ex Carinthia ac Carnis e
queftres pedcftrefque copiae,quas Defélanas vocant,& Joannes
Drafcovitius,cui nobilitas earum regionum juffu Caefàris, tan
quam Bano,vt veteri vocabulo noftrate utamur,parere iuffâ erat,
êis fefe cum tribus circitèr millibus, vtriufque ordinis militibus
coniunxit. Itum eft prinó Petriniam, ibique Lencouitius
Carloftadianos fuos, quiClifSiano bello fuperfuerant, in caftra
mifit,Duce Chriftophoro Obruciano equitum Præfe&o. Ad
fuere etiam nuncijThracum cum literis à Radoftano Archipref
bytero,ac Raiaco Vaivoda, Voino,& Sincone Cnefijs, Emanue
le Iusbaſſa,Bogdano Harambaſſa,Novakaga,Dracula,Odabaſſa,
alijſque omnibus,qui à Colapiad Adriaticum litus vſque ſedes
habent,communi nomine fcriptis (eas autem, ut quam fecre
tißimè haberentur, petebant) quibus fiipfis vacuae arces cum ,
agris & fundis defertis,quæ inter Colapim & Valdanum (fic an
tiquitus flumini Hunnæ nonen fuiffe ferunt) circiter LXX. ha
bentur,inhabitandar concederentur, fè arma aduerfus Turcas
fumpturos pollicebantur. Siue tamen hoftium metu, & quod
rebüs infeáis reditum fuerit, fiue infita eius generis hominibus
inconftantia, five ob alias caufàs promifsis minimè ftetere,ta
metfi Duces nuncijs pecunia donatis, vota eorum rata fore re
fpondiffent. Primis caftris è Petrinia promotis, advallem Vi
nodoliam,qua Mofenicius rivus præterfluit ventum eft, fecun
dis adeam planitiem, quæ planitia nominatur, amniculo Velef
noue irriguam,indequelentisagminibus diem oétavum Iduum
Julij,cum impedimentis, Šz carris, actornentis iu Coſtaniciae
COIl
I68 Memoriae 'Regum, 6- Banorum Dalmatie,
confpe&um du&us exercitus. Turcae pedites Thracibus per
mixti vifis noftris,priufquam tabernaculaextenderentur,ac tor
mentis collocandis idoneus locus quæreretur,cymbis & navicu
lis tranfieceruntflumen, ac ad Dedum montem,qui Arci fuper
eminet delati eos, qui primi è noſtris procurrerant, ſclopetorum
glandibus petere cœperunt ; fed moxalijs atque alijs auxilio fu
pervenieritibus,vno aut altero exillis trucidato, cymbarum be
Coftanicia néficio,fuperato flumine in Arcem redierunt; paulò poft meri
à noſtris
obſidetur.
diem tormenta promota, & duobusin locis collocata funt,tria
quidèmin cdito Dedi montis fupercilio,vnde arx commodèpeti
poterat,duoautém in eius radicibus circa Hunnam fluvium qui
Arcem in Infula fitam circumfluit: quibus arx bipartito verbe
rari coepta eſt. Apardis Boſna Praefectus,qui Banialuca frago
rem tormentorum facilè exaudire poterat, mißis equitibus ob
feffos vt Arcem fortiter fervarent admonuit, feque die fequenti
fubfidio venturum promifit. Ncc diâis fides defuit ; eódem,
--- - -
- - - - -- - - -
- - -

enim tempore, quoventufus expectabatur, ipfe equo infiliens,

cüm ducehtis peditibüsfélopetarijs, per vlteriorem fluminis ri
‫"*"۔‬ -- ‫لمحات‬ -** . . . . . . . . . . . . . ** * * * * * •. -- * . . . . - -

pam,verfus arcem per hotostramitesis perrexit,noftris qui edi

tioribus locis per montes paffim tentoria fuatetenderant, eum ».
eminus confpicientibus,itaut eorum numerus fàcilè iniri poffit.
Sed tamèn quùm aliquot Turcae noftris aquationi intentis infi
diantes,adfumen capti effent,impudenti ore illum oâingentos
fècum Janiceros addüxiffe fàlsòréferebant: adeò illi fuorüm nu
merüm peierando, atque mentiendo fùpra vcri fidem augere »
confueverunt, quoniam neq; plures eo tempore auxiliares mitti
poterant; eo quodcx Bofhæ præfidijs magnæ militum manus in
Pannoniam,dcfendendæ Budae caufâ tranflatæ effe dicerentur.
Cùm in hunc modum bidui fpatio arx tormentispetita verbera
retür , féd quia interflucnte Hunna, irritus omnis efíet íabor,
Herberftânnius hábito cum fuis confilio, navibus quas in hunc
vſum ſecum plauſtris attulerat,8 tabulatis, flumen ponte inſter
nere conſtituit. Sed indigenis viarumque peritis, poſſe vado
traijci referentibus páruit, moxque tubis &tympanis exercitui
fignum traijciendi dedit: primique Joannes Voycouicius &
Chriftophorus Mernauicius equitüm Præfe&i, cüm fuis tur
mis in ülteriorem ripam euaferunt. Eorum exemplo coeteri
equites codcmvado certatim tranfire cœperunt,& quirobuftio
ICS
 Croatie, & Sclauoniae, Liber Quartur. I69
res habebant equos, fingulospedites fclopetarios eorum cluni
bus impofitos tranfuexere,ita vt totus feré exercitus fummâ ce
leritate,diuerfis qua quifque potuit repertis vadis, fluuium fupe
raret, & peditatus maior pars, fclopetos & fulphurei pulveris
lagenulas,ne madefa&ae ulli ufui effent,fupra capita tolleret,nec
extantibus è flumine peçtoribus pone fequeretur. Apardis
confpe&o noftrorum tranfitu, haud dubio perculfus metu, reli
άo in arce ordinario præfidio, cum ijs, quos pridiè adduxerat ,
peditibus, acThracum manu, qua è Dubicia tumultuariè con
fluxerat,obuiam noftris venit, ita ut equites haud plures ducen
tis præcederent, & ijs quatuor vexillaequeſtria præferrentur, pe
diteſque rari & ſparſim, laxiori ſpatio in ordine redacti, quo ma
ior eorum numerus appareret fequerentur. Sed vix primum »
noftrorum impetum fuftinuére,quin ftatim terga verterent, &
equites aba&is fignis in præruptos montes & præcipitia rupium,
vix feris aut capris pervia fugam darent: pedites verò vrgentibus
terga noftris, ignari quam capefferent viam pariterrore, fed du
plici viarum diuortio fœdè profugerent; pars enim eo arduo &
difficili afcenfu,qua equites iuerant vitato, in proximas fylvas Apardis à
multa filice proceraque & fruticibus denfiffimas fèfè proripuit ; nottris
profigatur
pars notis tramitibus,verfus arcem, ac quo cuique licuit palan
tes & difperfi fàluti confuluére, ficque facilè euenit, ut etiam ,
noſtri in tot agmina diviſi fugientibus inſiſterent. In eo fugae
tumultu multi ex hoftium numero,fèd etiam aliquot ex noftris
equites cecidêre, ab hoftium peditibus fubter frondes & proce
riores ftirpeslatentibus circumventi,inter quos Joannes Clobu
cicius,& Ladiflaus Bucovackiusjunior fuére , Cafpar etiam Cri
fànicius Gabrielis nuper Cliffiæ capti, & mox ex paéto dimiffi
frater,egregiæ virtutis peditum Centurio. Reditum deinde •
fub noâem adulteriorem fluminis ripam, ubi Oppidum fitum ,
eft,quod fine mora direptum, fed pauca fpequc minor præda re
perta fuit, quodhoftes rebus fuis tempeftivè afportandis profpe
xiffent,moxque igne fubieéto concrematum. Diluculo fa&o
noftri pontem extruere coeperunt,eodemque die maturato labo
re ad vlteriorem ripam perduxerunt 5 eo animo, vt arxtormen
tis tranfve&is ac propius admotis expugnaretur. Nec coeptis Af, obfi
optatus exitus defuiffet , fi Duces ftabili propofito conftantiæ dione Co
ítanicia
decus retinendum duxiffent, verùm cùm inccrtis & dubiae fidei ceffatur.
Aa _ ' *' au&o-
I7O Memoriæ?Regum,&>Banorum Dalmatiæ,
au&oribus Achomatem Evnuchum cognomento Aphifem ,
cum ingentibus copijs Coftaniciæ opem laturum adventare » ,
jamque ad Suinarium Savifluministranfitum perveniffe didicif
fent 蠶 isnecdum Belgradum attigerat) reduéìis co
pijs &refciffoplauftrifqueimpofito ponte infe&isrebus,eodem ,
quo venerant itinere,reverfi funt .
Sed ubinoftri in Turcas detonare ceffant,tùm eorum adver
fusnoftros validiffima turbulentiffimaque glomeratur tempe
ftas. Nubes enim illa, quæ in iugis montium Bofhæ à longo
tempore confediffe circumferebatur, ubi maturuit in fines no
ftros omnem effudit belliprocellam, quæ fànè vel eo maioriter
rori,ac veluti infaufto quodam prodigio nobis fuit, quia plùs
minus centum millibus armatorum, Duce Achomate Viferio,
ac ciufdcm Eunucho SzerdarBaffâ, inftar alicuius turgidæ tem
peſtatisagitabatur. Et verò HaſſanBaſſam, qui ſuperioribus
annis Sifciam olim Romanorum Coloniam, nunc verò vbi Co
lapis fluvius Savum influit, Capituli Zagrabienfis fingulare pro
pugnaculum , fuá quam accepit memorabili cladc & interitu,
clariorem reddiderat,redditum fibi veteres Bofhæ milites credi
dêre,vbi Szerdarijingenijvigorem, vultus truculentiam, oculo
rum vim intuebantur; nam homo ftaturâ pufillus, corpore vi
tiatus,natura ſignatus,fronte rugis perarataacannis obſitae anui
perquam fimillimus fuit: plurimum illi audaciæ ad pericula »
capcffènda,plurimum confilijinter ipfà pericula erat ; inhuma
na prætereà in omnes, & maximèin Chriftiana mancipia crude
litas; pcrfidia plufquam Turcica,nihil veri,nihil fàn&i,nullius~
Dci metus,nullum jusjurandum,nulla pietas,nulla religio.Cum
hac vitiorum indole in Caefàris Turcarum Gynæceo, teneris ab
annis enutritus,in militiæ palaeftra eruditus,bclliartfbus inftru
&us,Perficis tandem armis exercitus Provinciam hanc eft forti
tus. Coeterùm ex quo fines noftros fulmen illud attigit, nihil
prolatandum ratus,ne fecun&antem aliquis cafus opprimeret,
mox armatam præmittit cohortem,quæ Petriniam olimBofhen
fium latronum domicilium,& prædonum tutiffimum afylum ,
nunc verò (fuperis ita volentibus) unicum reliquiarum affliâi
huius Regnipropugnaculum,primùm verbisfpeciofis, poftca »
diris etiam repeteret minis. Eratadhuc in ipfà Petrinia Daniel
Erancol,cuius fùpramcminimus,artiumbcllihaud ignarus,loci
* - - - - - illius
 Croatiae,&-Sclauoniae, Liber Quartur. I71
illus fummus Capitaneus, cum Georgio Prefocio,quem paulò
ante cum centuria vna peditum Illyricorum Drafcouicius fùb
miferat: hicum quadringentis circiter partim Germanis, par
tim noftræ Gentis, praefidiofànè perexiguo, omnem illius belli
acobfidionismolem,ftrenuêanimoóuefortifuftinendaminfe »
affumpferant; quosvbi hoftis necprecibus fie&ere, nec pollici
tis corrumpere,nec etiam minis potuiffet in fùam pertráhere »
fèntentiam, acritèr viris&armis oppugnandum ftatuit,jurans
per impia Mahometis numina, ſe illincniſivićtorem non abſceſ ,etrını
‫ مه ده‬: ‫ ممه‬: ‫ م م‬. . ‫د ه‬ - * --
..
furum ». Imprimisautèm execrandatempeftasilla, validiffima 醬
-

Ianicerorum grandine,in quibus omnem expugnationisfpem •, fidetur

haud fècùs ac intriarijs olim,pofitamhabebat, miferam ac infe
licem cingit Petriniam, acne à notris ladipoffet, profundis
tranfverfum fuos quâ poteft circumfodit vallis, ficque locum »
plurimis tutum parat fclopetarijs, qui moenia defendentes con
tinuò infeftarent; pontem quoque navalem, qui in Colapiibi
den erat,extemplo refcindi jubet,pofthæc caftralocat, cuftodi
as,vigiliafquein vadis fùfpe&is, alijfq;locis opportunis inftruit,
militum catervas difponit, aciesordinat,& quacunque noftros
obfèffis opem laturosrebatur,cautuspræcludit; Infuper, quod
virium,quod roboris habebat,fummo ftudio opponit. Omni
bus fic ex ordine difpofitis, & caftris benè communitis, aggeres
excitat,pluteos & fcalas parat,bellica deniquefirmat tormenta »
cœteraque omnia,quae non minùsad obfidionem , quàm ad ex
pugnationem neceffària fore cenfebat,incredibili celeritate præ
parat. Sublatotandem vndique ingenti clamore,acplus quam ,
barbaro vlulatu clafficum canit, tympana pulfat, inflattubas, '
arma capeffere,& di&o celerius effrænata militum examina coeca
fubire moenia iubet ; atque vno tempore obfidione & 蠶
tionibus noftros premere cœpit, propugnacula deindè bellicis.
acritèr concutit machinis,mœnia denudat,propugnacula fclope
tis,fàgittis,& denfiffimo telorum in bre obruit 5 quin etiain »
ignem qua poteftadijcit,quivbilignea comprehenderatoperas,
niox ànoftris partim extinguitur,partim refèinditur,ac quòdiam
hosti patebat,terrâ velocitèr obstruitur: ille nihilominùs furijs
agitatus certatim noftros oppugnare non defiftit ; inftat perti
nâcitér,& nunc receptui,vtfeintegratis acrefùmptisviribusva
lidiores faciat impreßiones, nunc claßicum canit in omnem.»
- - Aa 2 OCCA
I72. Memoriæ Regum,&. Banorum Z)almatiæ,
occafionem intentus; feffis recentes,fàucijs integros fubmittit;
ignavos ac defidiofos acriàsincrepat ac vrget , coeteris vt perti
naciùs oppugnent,animum fimul & calcaraddit ; his ampliffima
fi vicerint,pollicetur proemia,illis ècontra atrociffima ferox mi
natur ſupplicia, ignaviæ & puſillanimitatis condigna ſtipendia.
Noftri,vbi vident fe iam à circumfufà multitudine,durâ non fo
lüm obfidione,fedetiam oppugnatione premi,divinis freti prae
fidijs,hoftium conatibus refiftuntgnavitèr, artes artibus eludunt
prudenter; fubeuntes repellunt,afcendere enitentes deturbant,
' ’ telorum grandine hoftium agmina proſternunt, ftragem, coe
*''* demque maximam faciunt. Non paucos etiam haftis præpila
tis,fudibufque praeutis, faxis ac denfatis mifsilibus incefunt;
præterea vt crebras & vix iam tolerandas impreßiones impcdi
rent,cupas quam plurimas pulvere tormentario,faevo,pice,fcan
dulifáue complent,ac ardentes in confertifsimos hoftesfubindè
provolvunt. Rugnatur vno tempore omnibus in locis,atque »
omnia etiam extrema tentantur; quae minima vifà pars eft fir
ma,huc concurritur.& quamvis noftri,tantæ molis defenfione »
diftinerentur, nec facilè pluribus pauci vbique occurrerent , :
omnia tamen fortiffimo fuftinentes animo, ita pertinacitèr refi
ftebant,vt, non prius, quo quifque conftitiffet, difcederet loco,
quàm aut gravitèr vulneraretur,aut occideretur. Omnium fi
quidem, & præcipuè qui capita eorum erant, vna & conftans*
»vox hæc erat: Æta bomi foctj mafculo peélore mumc eftP
»quamdo extremam fatt noßri videmus immimere horam, ô ideò
၍ပ္ရန့္စ္ဝမ္ဟုဖ္ရစ္ „antequam aut turpiter occumbamus, aut certè um immamtßimam
*********°,abducam;!r fervitutem,pugnemus fortiter imprimis profidc Chri
„fiianá, pro religione Catholicá,pro aris,profocis,pro contagihua, li
,ôeris,charif imis% pigmortbus, profilute demiq, at% conferuatio
„me Patriæ dulcißimæ; mam nulla iam fupergfi moffts futura via,
„prater dextras & virtutem; viĉit múllami/peremûafàlutem →.
His diétis adeò omnium animi funt accenfi, (ac præfertim ,
Francoli,qui frænatis antea equis,de fuga ac deditione cogitave
rat,nifi à Preftocioacrioribus caftigatus verbis rctentusfuiffet ,)
:& adfubeunda quaeque pericula confirmati,vt qui non priùs ho
neftè mortem oppeteret,quàm vel fefe dedere, aut Patriam pro
dere mallet, fuerit nemo. Vix jam tunc fènfit hoftis, Germa
norum conftantiaminhocvnocxiguiroborispraefidio, acCroa
- -, * * * taIUl[Tl
 (roatie, & Sclauoniæ, Liber Quartur. I73
tarum fidelitatem ; Intereà verò dum hæc circa Petriniam ,
geruntur, Joannes Drafcovicius Regni huius Banus, coa&is fuis
copijs,& excitis Regni, ac Confiniorum gentibus eorumque »
Magnatibus,apud Sifciam caftra metabatur. Poftquàm autem
Georgius Lencovitius Croatiae,& Sigifmundus Hcrberftanius
Sclavoniæ limitum Præfe&i,in caftra ad Banum confluxiffènt , ,
Drafcoui
mox excubias in locis opportunis,vbique fumma cum diligentia cius Banus
difponunt, & pontem in Odra fluvio celerrimè parari jubent. Petriniæ
fubfidio
Quinquaginta etiam equites Petriniam verfus, vt quid ibi rerum wcոlt

ageretur,fidelitèrexplorarent,ftatìm ablegant ; qui cùm paulu

lùm à Drencina fortalitio memorati Capituli Zagrabienſis, pro
greffi fuiffent,illicò incautiin latentes hoftium infidias incidunt,
vno duntaxat focio illic amiffo, coeterihinc inde difperfi, palan
tes vix fuga in tutum ad fuos rcdiére. Ille mifer vbi apud Acho
matem captivus fiftitur, tormentis excruciatus,capite tandem ,
ple&itur: parcebat enim impius ille carnifex nemini, fed quof
cunque captivos habere poterat, ftatim crudeliffimè enecabat,
afferens Mahometanæ religionis, ac pervetuftæ confuetudinis
Turcarum effe, vt dum eorum Cæfar forisbellum ageret,nemini
parci,neque etiam fidem fervari debere. Cumque jam diem •
dies truderet,fruftraque obfe(fi noftra fe expeétare auxilia cerne
rent,de exitu fuarum fortunarum confültárefunt coaćti. Nam
præterquam quod ab hofte premerentur vehementèr,ob penuri
am aquæ, fiti ctiam intolerabili conficiebantur, quamvis aquâ
pluviæ beneficio aliquantulum fuerint allcviati. Varijs vltrò
citròque diáis fententijs, placuit omnibus, vt duos è medio fui
ad noftros fubmitterent 5 quibus dant in mandatis, vt fi fàlvi
Deo duce ad noftros pervenerint, ad amufsîm illos, cùm de eo
rum & Petriniæ,tùm etiam de hoftium ftatu, ac conatibus edo
ceant; fimulque niamiffam velint Petriniam,& fociosperditos,
cita implorent auxilia; horum alter ab hoftibus fato fuo eft in
terceptus,ac gravi fupplicio interfeétus, alter autem comite »
fortuna,incolumis noftra evafit in caftra. hic data fibi facultate
& copia loquendi,quos in ipfà obfidione reliquerat focios, non •
folàm vehementif[imè oppugnari, & maxima vi premi , verùm »
etiam extrema jam fiti perimi ; rem fummo effe in periculo, nec
jam vires fufficere, necferre defenfionis laborem vlterius poffe,
nifiillis tempcftivè füccurratur; & alia multa, multis verbis ac
Tatlo
I74. Memoriæ?Regum,&-Banorum Dalmatie,
rationibus lachrymabundus edifferit. Divulgato paffim per ,
caftra tanto Petriniæ & obfefforumpericulo, poft quorundam »
cun&ationem magnum imprimis apudillos, quibus fàlusPatriæ
Segnities cordi erat fuboritur murmur & indignatio, quod neque focijs
noitro rű.
ar&iffima obfidione cin&is,&tam abhoftibus,quàm ab intenfif
fima fiti extremèjam pereuntibus,vllafubmitterentur fubfidia »,
& quod neque Petriniæ,quæ vnicum effet non fòlùm Regnihu
ius,fed etiam vicinarum Provinciarum propugnaculum , imò
quafi clypeus & antemurale, fuccurreretur; quá amißá, iri e
tiam coeteras Regni reliquias,adeòque omnem viciniam, nullis
vnquam recuperandam viribus. ' Succurrebat præterea me
moriæ quorundam, quam ex parva, dum Petrinia ab hoftibus
aedificaretur , contenipta fcintilla , ingens exarferit Patriae
conflagratio: quam pernicioſa ex minimo neglecto morbo
enata fit peftis: quàm ingens ex parva nubecula inundaverit
per omnem regionem tempeftas, cun&as Regni reliquias de
vaftans. Rccentiexemplo effe Sifciam, toties belli machinis
-fulminatam , concuffam, ac propemodûm folo adaequatam s;
Drencinam dirutam, Bofiaco in cinerem & fauillam reda&am,
Hraftouicam, & Bihitium , cæteraque antiquiffima Croatiae
propugnacula expugnata. Brezth, Hergouichi, Lethouanich,
Bercuffâ, Zredichco, & vniuerfà Colapis confinia exufta, ac de
folata ; Turopoliam portum Saui , & omnem Segefticam In
fulam, non minùs populofiffimam, quam fertiliffimam , Regni
horreum penitùs vaftatam , fùpereffe iam Zagrabiam Regni
caput ; Quot infuper prædas animalium paritèr & hominum »
in grauifTimam morte duriorem feruitutem abegerint, va
rijfque affecerint fupplicijs ; Templa profanauerint , Sacra
ria expoliauerint , Chrifti , & Ecclefiæ eius Sponfae Sacra
nienta conculcauerint, JD E 1, San&orum omnium fimulacra
comminuerint, toti denique Chriftianitati fummum incuffe
rint terrorem. Certo certiüs praefentiflimum, ne illa tempe
ftas procul à finibus-, imò à ceruicibus noftris pellatur, immi
nere & Patriæ, & cæteris vicinis prouincijs periculum, ac ex
tremum excidium. Adhæc milites etiam murmurare, quod
more fœminarum in caftris otiofi delitefcerent, ac viribus in
dies mollefcerent , quod commeatum fruftra confume
rcnt , quod fua cunótatione hofti animum dire
quod
OC1OS
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Quartur. I75
focios denique ac Patriam proderent ; ducerent, qui'effentbelli
Duces, aut fequerentur, quo & fortuna, & rei neceffitas appri
mè poftularet, ipfos quofuis labores& pcricula, mortem deni
que ipfàm non detre&aturos. Pudore tandèm potiùs,quam ra
tionibusvi&i confilium ineunt,diâifquefùffragijs moxadBrezt
fua illinc transferenda ftatuunt caftra: eò nimirum animo, vt ,
obfeffis expetitam in temporeferant opem, & hoftes illinc pro
pulfent; quae adeò audaétèr propèipfàmPetriniam inipfonem
pè hoftium confpe&u ponunt, vt nonnifi Colapis amnis eos di
rimeret: noftristunc quidem animus erat, fuo aduentu vi etiam
adhita recentem militem in Petriniam imponere, partim etiam
hoftem, quo mitius obfeffos vexaret provirili diftrahere ac im
pedire, fed hoc opus, hic labor erat. Turcæ enim adeò omnes*
vias armatis obfepiuerant cateruis, vt iam neque noftris aditus,
neque etiam exitus pateret. Contempta etiam paucitate no
ftrorum (vix enim erant armatorum millia fex) tantò liberiùs ac
pertinacius oppugnationi inftabant, quantò minùs fibi à noftris
timendum exiftimabant ; Ideoque illis nunc ignauiam, quia »
tardi tanquam grauis armaturæ milites, plumbeispedibus, gra
du teftudineo incedentes, in militiæ campum venirent;nunc te
meritatem, quod pauci multis refiftere præfümerent expro
brant: præteritam quoque cladem Breztenfem, illis in memo
riam refricabant, ac dira quaeáue non minus füperbè quâm im
periosē, ni Euro velociús,fifálui effe velint,illincabfeederent_,,
minabantur. Verba quidem hoftes noftris dare videbantur,.
interea tamen ab oppugnatione non ceffàbant ; fed quo citius
voti compoteseuaderent diesnocteſi; ſtupendos ad euertendam
Petriniam agebant cuniculos. Extremum iam hoc oppugnatio
niserat refúgium, vt quod proprijs viribus, quantumnis maxi
misfe expugnare poe diffidebant, id pulueris tormentarij ve
hcmentia tentarent. Res profe&ò iam plena periculi erat,
adeòque in extremis, vt nifi D E v s Optimus Maximus, cuius
nutu reguntur omnia, occultâ, & immensâ fuâ benignitate »,
fuis fidelibus opportunè fuccurriffet ; eo ipfo, quo cladem hoftis
accepit die non tam de Petrinia, quam de noftris ctiam caftris,
ac dé omnibus alijs affli&i Regni huius reliquijs a&um fuiffet ,.
De Petrinia quidem, quia iam hoftis omnespropemodum con
fecerat cuniculos, de caftrisverò, quia illa caipfà no&e (ficuti
Ç - º poftea

:
I76 Memorie %gum, o. Banorum Dalmatiae,
pofteaex captiuis eft cognitum) inuadcnda propofuerat, de Re
gniautem reliquijs, quia expugnata Petrinia, & dcletis noftris
copijs Regni munimcntis, nonnifi vltimum fèquebatur excidij
periculum. At extantis periculorum fluétibus, multum adiu
üante Colapi , plurimum D E 1 immortalis fuper fuos fideles vi
gilantis, & pro illis pugnantis benignitate, qui cum omnibus
bellicafibus interfit, tùm præcipuè eis, quibus nihil ratione po
Noſtri Si tuit adminiftrari erepti fumus; nam dum noftri obfidionem il
fciam ca
ſtra trans.
* Jam ociofi ac ofcitantes infpeétarent, & nequè quicquam obfef
ferunt. fis auxilij, præter verba fpcciofà, quæ etiam mox hoftes excitato
in caftris fremitu, itävt neque audiri ne dum intelligi'poffent , ,
intercipicbant, dare poffent: diuino planè funt moniti oraculo,
vt illinc quam primùm recederent, ac hoftium caftra à tergo
circumuenirent. Fuit autem in eam rem â Praefeéto Sifcienfi
pons ex mandato Bani,exratibus inColapi fub ipfâ arcis moenia,
òpere quidem tumultuario,attamen affabrè pro traijciendo exer
citu faétus,hoftibus vt puto vix bcnè cognitus ; Antequam ta
mèn eo concederent,in tantis rerum anguftijs, quomodò dc fuis
conatibus inclufos certiores reddere poffent, ne eos in defpera
tionis baratrum fuo feceffu conijccrent, haud modicè difcrucia
bantur 5 capto dcmùm ex tempore confilio, dolis & ftratage
mate hunc in modum hoftes circumveniendos ftatuunt,Martino
Segniano peditum Centurioni perfuadentes,& hanc obeundam
iniungunt Provincian , vt quibufcunque poffet artibus, hoftes
falleret,& ftudia eorum aperiret ; Dolus enim an virtus quis
, in hofte requirat ? Hic itaque more Turcarum abrafus , habitu
quoçjue & lingua, quam probè callebat,Turcam fe effe fimulans,
no&u clam in hoftium caftra commigrat,ex manipulis Ianiche
rorum fe vnum effe mentitur,cum quibus vt incognitus familia
ritér converfåtur,fingula quæ4uc accuraté obfervat, aditus om
nes explorat, fi qua in arcem ingredi poffet omncm tentat viam.
Naéta itaque occafione,no&e intempefta moenia fubit , & vigili
quis fit,quid fieri velit, quafi per tenuis auræ fibilum infufurrat:
quem noftri fune demiffo attollunt, ac è dcnfiffima hoftilium,
telorum pluvia fraudem advertentium,vix fàlvum eripiunt. Ex
quo cùm illi noftrorum ftudia,ac fàlutares conatus intellexiffent,
-paululúm refocillati,profperos quofvis fortuna: fucceffus, & fe
liciaquæque lætiprecabantur. Confirmatis fic obfelforum,
animis,
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartur.
animis, a&utum noftrifolutis caftris& præmiffisimpedimentis
apertaluce propofitum arripiunt iter,Turcæ verò cos,aut defpe
ratione fra&os abire, aut fàltem metu perculfos fugere rati, pro
perè habito tàm peditum quàm equitum dele&u finemora infè
quuntur,turpcm illis obijciunt fugam ಶ್ಗ afficiunt, minis
territant,terga prementes ad pugnam laceffunt. Tandem no
ftri vbiiam moram in periculo effecernerent, mox greffum con
vertunt,invocatoque numine divino,magnâ vi, maiorique im
petu in hoſtes aperto Marte irruunt,terga dare cogunt, fundunt
fugantáue,acin Colapim vatis gurgitibus aborbendos impel
lunt ; multi Turcarum ibidem cœfi, pauci ex condi&o vivi
capti,pars magna flumine abfumpta, vniverfim ex hoftium nu
mero haud pauciores 3ooo. interijffe feruntur. Szerdar vbi
tam inopinatam ac funeftamfuorum cladem anxius profpiceret, Infignis
timore non minimo & ipſe correptus, né ſimilem aut certèma Turcarum
coedcs.
iorem cum his qui adhuc fupererant acciperet ftragem ; nihil
moratus,non folùm folvendæ obfidionis,verùm etiam turpis fu
gæ cogitur inire rationem ». Quamobrem inclinata jam die »
caftra folvit,fàrcinas colligit, impedimenta Coftaniciam verfus
præmittit,poftridie & ipfè ea fubfecuturus. Verùm ne noftri
èum fugam adornare animadverterent, cum fele&iffimis quas
fecum detinuerat,tàm equitum quàm peditum copijs,fòlito diu
tiŭs emanet,acin certas fê abdit latebras eo animo , vt finoftri
eum infequerentur,manus cum eis confèrere poffet. Noftri
autem parta Deo propitio celebri viétoria, & reportato de tàm ».
potentiac fùperbohofte haud obfcuro triumpho,fugæ ac feceffus
Szerdarijignari, ovantesinftitutum profequunturiter. 鶯
Sifciam quo fortuna eos avocabat pervenere,curatis corporibus*
Colapim traijciunt,acies quaficumhoftepugnaturi inftituunt ,:
pedites lævum,equites dextrum cornu tenere iubent, alacrefque
milites alius alium vt adderent gradum , memor ad defenden
dam & confervandam ire patriam,ad vlcifcendas tot illatas iniu
rias,ad reportanda denique ampla & opima fpolia hortabantur ,.
In procin&u jam tunc erat Szerdar, cùm noftri pedites paucis ,
cum equitibus, qui exercitum præire juffierant, cafu primi in »
eum incidunt,invocatoque divini numinis præfidio pixides ex
plodunt,arma expediunt; ftetit ille ad noftrorum clamorem , ,
-
& tot pixidum tonitrua Pಾಕ್ಗ
B
attonitus ; & vndenam illa,
Allt
 I

I78 Memoriæ 'Regum, <> Banorum Dalmatie,

aut quæ effet improvifà tempcftas ? quid turbarum ? quis ar
morum ftrepitus ? quæ belli procella ? quis furor ? aut quæ
Iterata
Turcarum
infània ? quaefivit. Et cum omne noftrorum caftrorum robur
c œdes. adeſſe cognoviſſet,territus,acquaſi divino fulmine coelitusictus
fugitimpius turpiter. Eius exemplo Odaverdis cum Bofhenfi
bus,poftremò omnes fugam capeffunt; itä vt noftri perterritis
& fugientibus infiftentes, plurimos ex eis obtruncarent, ac ali
quotvexillisac duobus inufitati ponderis tormentis, quae fatif
centibus jumentis ea quæ præcefferant fequi nequiviffent, poti
rentur, quibus Fherhatis purpurati nomcn Arabicis literis in
fculptum erat,& axibus folido è ferro compa&is vehebantur ,.
Magna etiam pabuli & farinæ fàlitæque carnis copia haud pro
culè loco vbi tentoria Evnuchi fuerant fèpimento inclufâ reper
ta eft; acaliquot Chriftianorum capita contisacperticisinfixa,
inter quæ etiam infelicis cuiufdam fœminæ inufitata crudelitate
coefæ caput,paffis crinibus fpeétaculo fuit, quam non nifi pro
pterea obtruncatam illius iuffu ferebant , quod intcrrogata »
copias noftrorum,uti verum erat, vix o&o aut novem millium ,
fummam militum conftituere dixerat, evafuramque fuiffe coe
dem, fi earum numerum triplo ampliorem vel falsò affirmaffet ;
fed ea noftrifublata fpe&antium oculis confeftim humanda cu
raverunt,geminataque vi&oria læti,relictis Petriniæ quæ ab ho
fte coeperant tormentis,copias incolumes reduxerunt. Anno
infequenti id eft 97. fupra 1 5oo. Drafcovicius Pro-Rex Petri
niam opera agricolarum Regni reftaurari, ac citra flumen muni
tionem erigi curavit, in qua equitibus idoneæ forcnt ftationes;
ac re peraétá fimul cum Herberftanio Sclavonicorum limitum ,
Præfe&o,ad oppugnandam Veruciam profe&us eft.Scd ea oppu
gnatio adcòlentè negligenterque proceffit, eumquc habuit exi
; tum,vt quanquam tribus tormentis mediocris ponderis moenia
º - - - --
}*
;quaterentur, arcem tamen vel pauci qui intus erantTurcæ,ijque
igregarij ita defenderent,ut noftros deditionem flagitantes, nihil
forfus reſpondendo contemnere viderentur. Et Herbcrfta
?iius reliéta parte exercitus,quae obfidioncm continuaret, ipſe_9
- Siatinam Oppidum adfecundum inde lapidem diffitum depopu
latus,igne inieéto concremavit, coefis Turcici nominis incolis
omnibus,multifque qui in turrim templifàtis altam fefe recepe
rant,ibidcm fumo & flamma exanimatis,aut fefe inde periculofò
faltu
. . . . .--> *
 º

Croatiæ & Sclauoniæ, Liber @uartur. I79

fùltu præcipitantibus. Inde poftmodum ad proximas villas,
pagos,& mapalia du&o exercitu Thraces, qui magno numero.
fèdes illinc habebant,Turcicum iugum excutere cervicibus cu
pidos,cum familia& pecoribus ac នុ៎ះ ad propinquos
agros Turcarum armis & continuis excurfionibus defolatos,
tranftulit,omiffaque irritæ obfidionis Verucianæ, cura incolu
men reduxit exercitum. In hac Slatinæ depopulatione eximia
prorfus Joannis Rattcay enituit in pugnando virtus, in parcen
do clementia; quam enim acritèr obftinatos præalta turri re
ceptos,ad deditionem ferro flammifque vrgebat, tam piè hu
mánæ conditionis memor fefe fubijcientes,ac opem eius implo
rantes vita fervabat. - -

Anno faeculari fèxcentefimo à partu Virginis fupra millefi

mum dum ab Ibraimo Canifà obfideretur, ac Mercurianus Cæ
fàris Archiftrategus Georgium Comitem Zrinium,Nadafdium,
Herberftanium cum Sclavonicis,Banum cum Nobilitate acCar
loftadianos in caftra recepiffet ; duplici declaratâ Pro-RexDraf
couitius virtute clarus evafit ; nam cum Tartari in eam caftro
rum partcm quam ille cum füis tutandam fufceperat, acerrimo
impétuirrupiffènt,adeò præfenti animo eorum repreffit audaci
ami,vt quaji plurimis fuis defideratis âfimili poftea abftinuerint.
conatu; tùm demùm vbi commeatus penuriâ exercitus laborare
cœpit,ob eamque caufám Duces regrederentur, ac tormenta »
coeteraque caftrenfis fuppellectilis impedimenta, fuper coenofa_>
palustriaque loca fummolabore deveherentur; mirificum Sultij
Comitis Banique Drafcouicij ftudium ac diligentia in tranfve
hendis oneribus,viarum ac pontium reparatione, incitandifque
ad opus militibus enituit. Circumagcnte fé anno tertio fupra »
fæcülarem faeviffima denuò Tartarorum tempcftas rapidiffimum
populationis effudit imbrcm ; adfcitis enim in focietatem ,
Türcis, itá vt fedecim millium numerum univerfim conftitue
rent,in Illyricum progreſſi, quéd Jacobum Grasbanium inter,
Vcruciam & Brefoviciam cum quadringentis militibus Capron
ciæ præfidiarijs fortè obviam habuiffent, qui adventus eorum » Tartarorű
depopula
ignâri,excurrereinhofticum volebant,fufis&fugatis noftris, ca tion

ptoque Grasbanio,omnem eum tra&um , qui fecundum Dravi

άextram fèu citeriorem ripam,áCaproncia ufque ad Varafdinum
& Viniciam lata & plana protenditur, hinc inde difcurrendo &
- Bb 2 carptim
I8O /Memoriæ 'Regum, G. Banorum ZDalmatiae,
carptimurendo crudelitèr depopulatifunt, tantâ celeritate, ut ,
à Comarnicia amne,ubi pernoctârunt,aduſque Vinicenſes cam
pos (quod iter expedito equiti vix uno die füperabile eft) trium
horarum fpatio longè latèque percurrerent. Aberat Herbefta
nius limitis illius Præfe&us, fèd Joannis Drafcovicij Provin
ciæ Præfe&i,quem Banum vocant,ftudio atquc vigilantia , qui
fé cum copijs Varafdinum receperat effe&um cft, ut & fùburbia
eius loci ab eorum immanitate fàlvaretenta fint , nec multum ,
captivorum aut pecoris abdu&um. Illicoque qui ex hoftibus
Criſium verſus populatum præcurrerant,à ſubiectis Herberſtai
nio Præfidiarijs acNobilitate, quæ in fuam defenfionem arma »
fumpferat, aliquotlocis non fine clade cohibiti fuere. Geor
gium Keglevicium cum Balthafare Wragouicio fufum in Caſtel
lum Cuftarociumfefe à fuga recipere coègerant.illudque aggref>
fi diu oppugnârunt; Verùm quodlatiore foffâ aquarum plena »
munitum eſſet, & incluſi ſe ſalopetis craſſioribus tuerentur, in
coepto deftitêre. Demùm altero die Ludbregum redeuntes,
ubi focios & Turcas in caftris reliquerant , & expugnata ex itine
re Rafinia,onufti fpolijs 1 5oo. circiter captivis abdu&is, paucis
fuorum amiffiseo quo venerantitinere,Sighetum & Quinque »
Eccleſias reverſi ſunt. Háctempeſtate adeò afflictus Sclavo
nicarum rerum ftatus erat,ut benè opulentum paulò adte ex fre
quentioribus abhofterelatis vi&orijs Regnum commutata for
Nofkri Po tuna, iam incendijs populationibufque ea Regni Provincia de
fegam dc formata,miferam præberet faciem ; refpiravit tamen aliquan
Populätur.
tum repensâ Turcis vice, dum Sigifmundus Trautmanftorffius
Herberftanij fucceffor, ditionem Pofeganam Turcis parentem ,
vaftavit : & paffim ubique circumlato terrore in oppida & pagos
ac arces hoftiles igne ferroquefævijt, frumentumque hoftium in
horrea & acervos congeftum concremavit, pecoraque magno
numero aba&a,militibus divifit 5 præterea Caftella duo ad Dra
vum flumen infra Babociam ad Tamaffium pagum fita, quæ
ponte ibi conftru&o, ac commeantibus ex Illyrico in Pannoni
am Turcis præfidio ad tranfitum erant,cum Nicolao Zrinio Ge
orgij nuper fatofun&i filio (is adolefcens tunc primum arma_»
adverfus hoftes induit, equumque confcendit, ut Tyrocinium
militiæ faceret) pervim capta evertit & fuccendit, incolumcm
que reduxit exercitum.
Quieſcente
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Quartur. I8I
Quiefcentepaululum aperto Marte in Illyrico, civilia fùfci Rebellio
tat Bochcaiusbella in Pannonia,quae adeò quidem lento ac oc Bochcaia.«
Ina,
culto procedere principio videbantur, ut nunquam extám exi
gua fcintilla,tam ingensacformidabileconflagranda: Patria-in
cendium metuere quifpiam potuiffet ; donec in apertum difcri
menre dedu&a,univerfis Haidonibus,Nobilitate, ac præcipuis
fenfim Procerihus eiadhærentibus, omnem propè Hungariam
eiusfe poteftatifubieciffe,finefque Imperij Ormofdino incenfo
Dravum iam fibiftatuiffe non fuit animadverfum. Nemethius
Bochcaijlegatus, Ormodinorum fubiugatorum incendio,veluti
qui vicini eſſent exemplo,ad Joannem Draſcovicium Illyrici
Præfeétum quem Banum vocant,acalios Proceres,miffis ad eo
rum nonnullos ipfius Bochcay literiseiufdem fèntcntiæ, multis
vcrbis & fermonc hortari coepit,ne refurgentem ipforum ftudio
& opera,Hungaricae gentis libertatem n¢gligerent,f&d omniquâ
pofient ope iuvarent,coniun&ifque viribus & animis, Germa
horum jugum excutiendum fufciperent; fe brevi propius ven
turum,imperata facientibus amicum, detre&antibus veròacer Fidelitas
rimum hoftem futurum. Adea nihil refponfum eft,fed conuo Illyricorű
cato Concilio Drafcovicius quidnam faciendum, fàlva Caefàris erga Cz
farem.
gratia foret, decernendum propofuit. Variabant Procerum
fuffragia,partim magna fumma pecuniæ contribuenda averten
dum Nemethium exiftimantium ; partim Illieshafium qui ma
gnaiam apud Bochcaium gratia pollcbat pctendum, ut author
èffe vellet revocandi à propofito invadendae Sclavoniæ Neme
thij; fed cum potiori parti neutrum placuiffet, ne ille accepta »
pecunia nequaquam tamen delinitus inftru&ior ad nocendum »
rcdderetur ; ab hoc verò homine fufpicaci & verfàtili füfque »
deque haberentur,& vtraque re Cæfar offendi poffet: poftremò
concordibus animis decretum,vt citerior Draviripa,quieo tem
pore ob diuturnos aeftatis fervores,vado plerifque in locis tranfi
ripoterat,à Vinicenſi agrovſque ad Ludbregum ſex plus minus Drafcoui
cius Scla
leucis longitudine cutodiretur; & catra per pagos & villas uoniá con
haud procul inter fe diffitaeo ordine collocarentur, vt fi neceffi fervat.

tas póftularct in mutuum auxilium celeriter concurrere poffent ;

atqüe in hunc modum Drafcouicio præfente & annitente,ab æ
ftatc vfque ad Kalendas Decembres acingruentem hyemem,vi
gilando&hoſtiumadventum expectandoincaſtris permansêre,
գսւ
182. Memoriae 'Regum o Banoru u ZDalmatiae,
quitamen nequaquam auſ venire,alio vires converterant. In
terea ne hoftibus vbi vellent,& quicquid cuique liberet,etiam li
cerepofîèt,Sigifmundus Trautmanftorffius ftipendiarijs militi
busin Illyrico Prafed.us,communicatocum Draſcovicio conſi
lio cos aggredi ftatuit. Itaque ad 23. diem Iulij Drafcovicius“
equitatu & dimidia peditum parte fecum du&a, (alteram enim
vóluit ad Vada cuftodienda relinquere) traiecit,ac quintis caftris
ad San&um Gothardum in caftra Trautmanftorffijpervenit,eo
demque die mille quoque pedites à Principe Ferdinando merce
de conduéti,eodem appulêre. Itum eft fequentidie ad Chaka
niam Batthiany villam ad Arabonem flumen, nonnifi vno mil
liariâ Krörmendio fitam,ubi Nemethius cumTartaris & Turcis
caftrahabere,& noftrorum adventum ad patrandae nobilis alicy
ius pugnæ occafionem expeétare dicebatur. Eoin loco Bathia
nius &Zrinius Juvenis cum fuis equitum & peditum copijs exer
citui fefe coniunxêre,jamque Caefàriani ad decem millia bellato
rum numerum excreviffe cenfèbantur. Poftero die inftru&is
ordinibus in agrum Keörmendianum proceffum eft,& Matthias
Belavicius,qui nuper ad hoftes transfugiensarci erat præpofitus,
noftrorum adventum ftrepitu tormentorum eis fignificauit „.
Erat animus Trautmanftorffio & Drafcovicio nihil prorfùs cun
ctari,fed protinùs hoftes,qui inter Hollofium & Kcörmendium
caftra habebant,fumma viadoriri,quod & milites pugnæ defide
rio tenerihaud ambiguè cernerent, & ipfi eum in finem vt ho
ſtem diuturna impunitate inſolentem retunderent, & adſpcm
univerfæviâoriae occafionem quaererent, domo vcmiffe memi
niffent,fèd ardentèr & obnixè interce(Iit Batthianius,feque cum
ijs,qui paulo ante ex vicinia ad pcrduelles tranfijffent , occulta »
communicaffe confilia afferuit, qui fpem fibi certam dediffent ,
fore,ut æquis conditionibus pacem faciant,atque ab armis difce
dant: aut fi id minus velle viderentur, fé eodem tempore, quo
Caefàriani impetum in eos fa&uri effent acerrimam & pugnacif
fimam Turcarum & Tartarorum genten, converfis armis
invafurum: confultius fore bellum hunc in modum finire » ,
quàm Chriftianos in mutuam perniciem pertinacius~
dedertare, cautoque & prudenti Duci quam niaximè con
venire , ut citra fuorum fànguinem & coedem incruen
ta vi&oria potiatur. Differcnte Batthianio, duo ad eum
ab
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Quartur. I83
eum ab hoftibus internuncij venére , Ludouicus Polanius &
Alexander Hollofius, qui nomine Thomæ Nadafdijreferebant,
Nemethium , & Turcas ac Tartaros poftulare obfides, vt fecu
rius de inducijs faciendis difceptari queat. Itaque datus fuit ,
contendente Batthianio Stephanus Comornicus, ifque cum ,
Nuncijs ad hoftes profećtus eft. Sed ij metu noftrorum per
culfi nec manus conferere audebant , & dolosè nuncios miffi
tando, colloquiumque expetendo tempus extrahebant, vt de
cepto Batthianio, impedimenta & currus, praedamque trans
Arabonem in tutiora loca præmitterent, eaque deinde ipfi, vita
ta pugnæ alea, vti euenit, fugiendo fequerentur. Quod cùm ,
à Ducibus noftris quamquam feriùs animaduerfum effet, pro
gredi ftatim iuftis paffibus exercitum, ac poftremo laxis habenis,
& fubditis calcaribus, equitatum præcurrere iufferunt: atque »
adeô extento per patentes campos curfu, cùm ad Hiduegum,
Caftellum , quod Podonianum vocatur, pontemque ibidem ,
Arabonia impoſitum, pcruentum eſſet, iam hoſtes abducto à Illyrici
Tartaris obfideComornico,cffufà fuga in diuerfàs partes dilapfos Hungarii сопtra
Bochcaiű
eflè cognouere, Nadafdius, qui cum globo Tartarorum fpecie » defendunt.
tra&andæ pacis poftremo loco erat reliâus, poftquam infequen
tis fumma celeritate equitatus puluerem inftar fumi craffioris in
in acra fublatum confpcxiffct , præcipite fuga fé commifit, &
nec quaefito ponte ab eminentis, & præaltæ ripæ margine in » .
Arabonem infilijt, & agrèin tutum euafit. Nemethius, cum
Simega intercepta non haberet quo confugeret, cum Turcis
Sighetum fe proripuit, Nadafdius Egeruariam , Hagmafius
Szentgrotum,Tartari Coppanium repetiuêre ; multi ex Vngaris
ad Camengiam edito in monte ſtam arcem profugerunt: Fu
gatis vltra Arrabonem didipatifque hottibus Kedrmendia, Sa
baria, Cufègum , & quæcunque loca â pcrducllibus capta erant,
in Caefàris poteftatem facili negotio redierunt,Simegha quoque 1.

arx munita, à Miloffo Thrace Centurione Papenfi, qui nuper , :

Vafoniam receperat fub id committendi prælijtempüs iftic for
tè cum fuis militibus oberrante, quod caefos ad internecionem ,
hoftes Nemethium, & Turcas Tartarofque fufos & fugatos, ac
debcllatum effe, multò affeuerantius affirmaffetijs, qui intus :
erant, extremo perfufis metu, ac non obfcura perfidia agitatis,
rccuperata & poftmodum Batthiano tradita fuit. His rebus
- per
184 ÀMemoriæ Regum,& BanorumZ)almatiae,
peraéis Drafcouitius, ne quid detrimentiabhofte inferri poffet,
reli&o in caftris inter Keörmendiam & Hiduegum Trautmon
ftorffio, pridie nonas Sextiles, cum fuis copijs reuerfus eft, ac
cuſtodiendis Drauiripis wadiſque, vt coeperat, incumbendum ,
exiftimauit.
Atque hæc gefta funt 1 6o6. quo demùm poft cruentas præ
liorum congreffiones, ac diuturnam in vtramque partem difce
ptationem, primùm cum Bochcaio, ac deinde Turcis certis in
terpofitis conditionibus fœdus iâum, & pax fubfecuta: cuius
mentione veterani milites Ducefque adcò offendebantur, qui
bus in armis & bello iucundum fuit exerceri, vt audientibus e
tiam Legatis, eos qui pacificationi ftuduiffent , diris omnibus
deuouerent ; Quo loco luculentum caperelicet documentum , ,
quam inani nimirum: metu tanquàm inertes, & congerendarum
duntaxat opum auidiijteneantur, quihoneftiffimum ac fàlutare
belli genus, profide, pro patria,rebuſque domeſticis ampliandis
perhorrefcunt ; vnum illud vi&orum hominum non vin
cere afluetorum, meticulofum ac inglorium dictum vfurpantes:
nulla falus bello, pacem te poßimus ommes. An non enim hi
fce difturbiorum tenporibus, quibus per feptemdecim propè
annos continua martis tonabant fulmina, clariffimos trium
phos, opima fpolia, innumerafque hoftium mortes, ac captiuo
rum numerum recenfere licuit; in folo Illyrico fexaginta am
plius millia hoftium, nullo notabili fa&a hoftis comparatione ,
Exhorta
accepto detrimento, orco tranfmiflà aufim affirmare ; Quod fi
tio ad bel fortaffe Coftaniciam, Bihicium, Cliffiam, Canifâmque, amif
har dum cú
Turcis.
fâ grauiffima Patriæ ia&ura opponas, & nos tibi intra hos eofdem
annos Albam, Strigonium, Babociam , Sifciam, Petriniam » ,
Hrafztouiciam, Goram, recuperata numerabimus; fed & illa »
eadem Patriæ propugnacula, non tàm vera vihoftium aut armis,
quam Germanorum Praefeétorum, Laboharij,Lambcrgerij, Pa
radifyque non folum belli, fed etiam pacis tempore (qucmad
modum de Coftanicia conftat ) perfidia amiffâ nouimus, quo
rum alij longis compedum vinculis, ac carcerum maceratione,
demùm vita ipfâ, digno perfidiae ftipendio perfoluere ; alij hono
re mulάati, infames permansére ; & fànè fi vetera quoque »
memoria repetamus Ioannes Hunniades, Matthiafque Rex rei
militaris peritia, magnitudine animi & fclicitate rerum gefta
- rum,
 ' Croatie, &• Sclauoniae, Liber Quartus. 185
rum, veterum Imperatorum gloriam non fòlùm æquauerant,
fed & Regnum plurium Prouinciarum vi atque armis domita
rum amplitudine locupletaverant ; verùm Wladiflaus eius fuc
ceſſor,diſcordia atque ambitione Procerum potius quâm inſigni
virtute, â Bohemico adPannonicum Imperium eve&us, cum • .
fingulari Provinciæ detrimento,& forti(fimæ gentis ignominia,
fæpè pudendam pacem atque otium neceffàrio bello prætulit.
Vnde & ProceresPannoniæ ac Nobilitas quietem & tranquilli
tatem na&i,adeò corpora atque animos laxaverant, utlabante » ;
fenfim difciplinæ militaris atquc religionis cura quibus priores,
Regnum ftabiliverant, nonaliudquàm fuis commodis atque ».
avaritiae ftudere,& omnia per otium & ignaviam tranfmittere,
Regiam authoritatem Magiftratuumque honores, non ad publi•
cum decus,fedad privatum quaeftum revocare,deniqueRempu-,
blicam ex bona deterrimam reddidiffe viderentur. ' Atque ità
quæ antea invi&is maiorum armis feliciffimèftetere, ea ctiam-,
num diuturno otio fquallida iacere dolemus ; fèdutinam furdis
fabulam non canamus”. . -

Publicata pace Draſcovicius reubique benegeſta, ſuperatis

fæpiùshoftium copijs,reftauratis præfidijs, pacata Nobilitate » ,
Patriâ demùm tam à barbarico iugo achæretica pravitate, quàm
inteftinis feditionum motibus, ac civilium bellorum flu&ibus*
confervatâ ; fumma omnium fàtisfa&ione prudentiæquelaude,
acimmortalinominis fui memoriá apud poteros reliótá, quinde
cimadminifrato Magiltratu annis tandem Banatu iuffu Caefa
ris fefe abdicat,& ultraDanubianarú partium ac limitumHunga
riæ Præfe&uram,Tavernicorum quoque Magifterium fufcipit ;
cùm enim Confiliarij Bellicititulo gauderet, etiam munere ut ,
fungatur propiufqueadfit, voluit Imperator: quibus cum non Praßgui
niſ announöacdimidioprefuiſſet, invidentibüs fatis immatu-Ä.
rá fublatus morte, Pofonij Vir clariffimus anno decimo tertio &*** ;
fupra Sexcentefimum humanis exceffit; * Illud nullis intermoi> ' ' ' '
rituris calamis cedrinis infcribendum tabulis, quod dum ufitatâ;
confuetudine in diætalitra&atu Hungarico,inter Orthodoxos* •• .
atquc Acatholicos, de introducendain Illyricum religionis hi-*
bertate ejufque perditi gregis,utfalsòyocafit, paßoribüs admit- „
tendis difcefitatio motâ fuiffet, invi&ipe&ori$magnitudine pâ- dääöi.
làm Protcftatus fit,fc mallc cùm univerioRegno ab unione Han- “...”
- - Cc garicæ
 I86 Memorie%egum,& Banorum Dalmatiæ,
aricæ Coronæ feparari, quam mortiferam illam animarumpe- '
ſtem,acfuneſtiſſimam Reipublicaelabem ſub Banatu ſuo admiſ.
fàm aut conceffam videre; O Virum nullis faeculis tacendum,
omnibus pofteris quàm admirandum,tam imitandum ! Ferunt
eum coloris fùbrubei acfacie fuiffe eminentiore,profundioribus
oculorum cavitatibus explicatam tamen fuftentaffe frontem , ;
ಟ್ಗ & corporisad obefitatem proclivioris, ftaturae tamen iuſtæven
' trem vaftiorem habuiffe, prudentiæ ac magnanimitatis quam ,
fingularis femper fuit, tàm feftivitatis aclætitiae,cum tempus>
permittebatamans,atĝue inter lautiores convivij epulas, dum s
cùm amicis folitò confidentiùs ageret,propinato eis hauftu, in •
amoris deindèindicium,eorum genas fubmorficare fòlitus fer
tur. Tres reliquit natos,fàcris & politicis fublimeshonoribus,
quos ſi penitiàs contemplari cupis, tot Pallades è Jovis cerebro
prognatas,quot Viros huncrabis. * Denique Vir omni ex parte
præclarus Pofonijutdiximus extin&us,ibidem folemni funere »
in Æde DiviMartini tumulatur, his Epitaphio eius Marmoreo
incifis verfibus. - - ſ
*:J'･ - - -

, Spes mea Chriftus,

* Palladis & Martis columen, pietatis avitae
-º
Vindex, hic virtus Hunniia fpefq; jacet.
'O Drafcovicios dent poftera fæcula multos: -

-* * Gloria prifcaHurini, Martis & artis erit.

- -

*
-

. Difccdente in Pannoniam Drafcouicio anno 1 6 1 1. Tho-,

ÉÉÉ;. mas Erdödius denuò Banatum iubente Caefàre fufceperat, quæ
jÉ , nam verò in coegerit,dum de eo fcriberemus, paulò fupra com
jE memoravinius;quocircaErdödius,8. iterumfunâus agnis offi
rd Odlus >
ãí'í:. cio,aetate ac laboribus gravatus, tædioq; non folutorú ftipendio
;¡¡¡¡¡¡¡, růaffeĝus BenediĝoThurocio,Viro militari,acelegantis formç
ÉÉÉT illud adminiftrandum refignat anno 1613. Fuerat hic Thuro
cius fecunda fortuna aliquot exercitus prælijs,& imprimis dum
-
- Haffan Baflà fub Sifcio Colapim copiofo Turcarum fànguine no
bilitaffet,is primus trium Centurionum. Collegarum quos ha
' buerat, fcilicct Joannem Drafcovicium ac Francifcum Oreho
cium
º
 Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quartur. 187
cium in lc&iffimos Turcarum mille fortiterirruit,pugnaeque »
fecit initium,omnium deinceps fecutorum bellorum, nulli vo
luit deeſſe expeditioni. Sed &inillo Caczarlachiano omnibus
faeculis memorando prælio, quoinfigne etiam hoftilemancipi
um , quatuor aut quinque forenorum pretio veniebat, præcla
ram impendit operam; illo uno infortunatus cafu, quo dum »
acerrimiè cum hóftibus gladio dimicaffet;ä proprio nomiagnitus>
fervo,fed pro hofte habitus,pugnum dextrum totum, quo gladi
um peritiffimè gyrabat, à brachio diffe&um amifèrit, itaque ab
ulteriori pugna: fervore abeſſe coactus fuerit. Praefecturam ,
fefquialtero non ampliusgeffit anno, quo tempore ex officijfui
munere aliud egit nihil,quàm quod longo intermiffà tempore »
oétavalium judicia celebraverit,velocióri deindè quam mierita »
eius poftulabant fublatus fato ; defideraffent certè optimi qui
que longiori eius & imperio Regi,& benevolentia frui, fi fùperis Mors.Thu
rocij Bani
placuiffet;verùmtita divina prouidentia tempora hominum mo 1616.

derante, aliquanto confli&atus morbo, Viniciæ Caftello extin- "

&us fuis prodeffe defijt anno 1 6 1 6. reli&a Vidua Sufànna Ratt
cay Matrona inter Aulicos fplendores prifcae pietatis, prolibus
itém duabus Nicolao & Barbara, quarüm ille vernantisjuventæ
flofculus, in meridie inimica manu decerpitur, omnibus mundi
huius pullis futurus documento. Iacet uterque Viniciæ Divi
Marci Æde fepultus, elegantifepulchrali coopertus lapide, hoc
Patri Banoincifo memoriæ futuro Epigrammate:

Regnorum tutela trium,Banufj, Potentis

Illyrij& Patriae, hic cura falufq;iacet.
Cuius fi poffèt compleéti faxea moles
Virtutes,pulcher quam foreti[telapis!
Eodem in delubro quieti repofitusiacet Thurocij neceffàri
us Nicolaus Iftuanffius Pannonico ortus genere, fed quidu&ain
matrimonium coniuge Elifabetha Bott Andreæ Bani filia,fedem
ac domicilium in Illyrico pofuiffet. Juvenis Italicarum Aca
demiarum alumnus,Philofophiæ inftitutis,atque utrifque literis
apprimè cruditus,in patriam redijt; in qua primis deinde per
* Сс 2 fun&us
 :

I88 Memorie Kegume Banorum.Dalmatie ac, Lib: IV.

funâus honoribus, graviffimus utriufque Patriæ Senator exti.
is, quippè qui&bëllis præcipuis interfuerit, & Pro-Palatini
dignitaté afinis pluribus laudabilité; adminitrárit, & ele
gihtidima Pannonicarum hittoriarum ſcriptione, poſt Matthiæ
Regis obitum exorfus, nomen fuum intereruditos celebrárit , :
eo unoinfortunátus eventu, quod fuorum Poftrcmus ,
nomen ac familiam prolc maſcula , , -

nequiverit propa
:raB‫شع‬۰

FIXIS LIBRI gVARTI

 ا

º
GeoRGII RATTKAY
M Ꭼ M 0 R I ᏗᎬ
R. E, G V M,
BA N óR vM
Regnorum
DALMATiE, CROATIÆ,
ET SCLAVONIAE,

LIBER QVINTVS.
క్షా
tº: રં, 33 Uae pluribus haétenùs Principi
Ἄ$$\$ bus Banifque Illyrij imperantibus, paulò
l; remotiora ab hominum memoria gefta »
©Ã¤ funt; & quam iam profperi , iam funefti ,
><ù) bellorum exitus, ob certamina potentium »
# cladibus alijs poſt alias ſubſecutis evenêre,
è fide dignis literarum monumentis eruta, retinan.
fuperioribus libris expofita funt : deinceps certiora quidem & dus II Rex
clariora fequcntur,utpotè quibus ætas noftra proxima, quorum
que memoria recentior eft,nequaquam tamen omnibus partibus
latiora. Nam à morte Thurocij fufcepit Magitratum Nico
laus
Iుద్ర Memoriæ 'Regum, &» Banorum Dalmatie,
laus Comes de Frangepanibus,Vir quidem prifcae feveritatis, &
cui multa rerum experientia cum infigni coniunéta prudentiâ,
fummam inter fuitemporis Heroës laudem attuliffet, nifi fer
Nicolaus ventiores naturæ impetus temperare recuſaſſet : brevienim à ſu
Comes de
Frangepa
fcepto munere acerbas nimis controverfias incertis de caufis
nibus Dal.
Croat. &
ortas cum Stephano Patacichio Prætore Regni,quem nunc Pro
Scla Ban 9 thonótarium vòcanius (poftea etiam præféítiæ Regiæ in Iudi
1616.
cijs Perfonali Locumtenente) animorumque diffenfiones gravi
Reipublicæ offenfione alere cœpit, quæ non folùm privatim in
ter eos pruriebant,verùm publicis etiam in Comitijs multis ver
borum aculeis patefaétæ,in apertam erupere partium fciffionem;
adeò ut ille Scribam tantum fuum mordaci perftringens voce »
hunc compellaret, figillumque Banale Judiciarium, quod penes
ipfum ex officio iuxta vetera regni privilegia fervabatur repete
ret,omniaque fuo nomiine ac figillo literalia inftrumenta in futu
rum expedienda vetaret; Ille éontra traduâa in partes fuas no
bilitate privilegioqueRegni fubnixus,figillum omninòfe rcftitu
turum negabat,cum non Banali arbitrio,ſedProvincialium votis
Prætor conftitueretur; ipfeque Banus Privilegijs Regni di&an
tibus,eleéto iam Procerum Nobiliumque calculis Prætori Judi
ciale ſigillum ſuum publicè tradere conſuetus eſſet. In longas
demùm protraétum tempus abfque fru&u difceptationes,nulluf
quc jurgijs impofitus finis. Concitata in fe Nobilitate,gravio
rem adhuc odijinimicitiarumque familiæ Erdödianæ præbuit ,
anfàm ; Petri fiquidem fenioris filiam Annam Mariam vocatam,
fponfàlitijvinculo fibi copulatan , eandem poft paulò divortio
repudiavit ; quâ repulfâ Erdödi accepta, ac velut graviiniuria »
fè notatos rati,acerbos deinceps in eundem ferebant animos~.
Itaque exortis in Pannonia tumultibus Bethlemianis, ac vulgan
te fama,eam inteftinam civilemquefeditionem in Sclavoniam,
penetraturam, abſque mora ad Semocium campum Dravum -
Fa&iones
in caſt ris
verfùs, à Frangepano indi&a caftra, quo cum frequentes Proce
Semoczia
nis.
res,Nobilitafque confluxiffet, Nicolaus Drafcovicius occupato
per vim hofpitio LadiflaiKerecheny, exprobrataque acerbiori
ibus veibis,per fraudem traditæ Turcis Babociæ infidelitate »
Gregorio Petheoni,fciffioni denuò principium fecit: nam cum
'hi duo nobiles , tanquam contumelia in præfentiarum affe&i,
repctundarum à Bano poftularcnt,nec ab eo (quod nobilitatem
- 1Il
 ' Croatie,& Sclauonie, Liber Quintus. I9I
in fe commotam intelligeret ) fatisfaâionis quicquam obtine
rent; Erdödiosalioquin ei infenſos, quoſſue nobilitatis pars
ſemperpotior ſequitur adeunt, querelas reduplicant,ſciſſionem
repetunt,palamq;fe eius minimè obtemperaturos mandatis in
geminant. Itaque re in apertüm deduéta difcrimen, Banusut
tumultuantia tantifper fèdaret caftra, Varafdinum fe recipit, ac
Georgium Keglevitium Virum militarem multifque acceptum,
ſuo praeſſe nomine voluit,indicata interim per celeres nuncios
partium fci(fione animorumque difcordia Caefàri ; quibus in
telle&is Cæfar,maximum Reipublicæ incommodum, hanc tur
batorum animorum diſcordiam allaturam ratus, è veſtigio Ste
phanum Sennieyum iam Præpofitum,poftea Cancellarijmunere
functum, ad componendos inteftinos motus, conciliandumque
cum Provincialibus Banum,in caftra quantocyus iter maturare
jubet; qui quantumvis feriam, quò fimultates mutuò poneren
tur,at4ue pax & benevolentia intereofdem coalefceret, impen
diffet operam ; obftinatioribus tamen animis Provincialium ad
concordiam deprehenfis,negotio infe&o adCaefàrem revertitur.
Dilapfishunc in modum caftris,durantibus nihilominusPanno Frangepa
nusGrebe
nicis tumultibus,quorum Francifcus Batthyanius,gravem fé fé niam obfi
cerat affertorem , Frangepanus in mandatis à Cæfare accipit, ut det & ос
cupat.
Grebeniam Batthyani arcem in medio quafi Sclavoniæ fitam,
(cùm in qualibet Regni Provincia,fèu ut nunc vocantComitatu
ditionem habeat)viatque armis expugnet: certis enim affereba
tur rumoribus,Batthyanium Dravi vadú occupaturum, âc Hai
dones fenfim & fenfim traiecturos,utin arcé receptiinSclavoniá ,
univerſam populabundi excurrant,eam4; occupandi fine infeſtis
armis diuexét. Eftea arxin edito monte fita,per decliue quafi de
fcendens, ac coronaefpeciem referens; murisfat firmis, fofsisac
rofundis undique vallibus cinéta, expugnatuque difficilis. Ita
<jue colle&is Regni ac Banalibus ftipendiarijs co cum duabus
mediocribus colubrinis progrcditur Banus arcemque obfidione.
cingit: verùm cum & locus natura munitus, & feptuaginta » ;
Præfidiariorum virtute, füb GeorgioTurcouicio fortitèr defen
deretur, aliquot iam fruftra abfumpferant noftri obfidionis dics,
nam præterquam quod colubrinæ nulfo opportunòloco oblon
giùs intermediantes valles collocari poterant, ingentia etiam ».
fiigora, ac hycmis afpcritas militcs ád alacriùs rém agendam •'
-- " Ictar
I92. JMemoriae ?egum,&» Banorum Dalmatiae,
retardabant, ingentibusfặue proindèrogis excitandis potiùs mi
les incumbebat, acvndique ex circum vicinis pagis conquirendo
vino, quam oppugnationiinfiftebat. Nec Batthianius inte
reâ per literas fuos ad ftrenuè defendendam arcem hortari defi
nebat, iam fortesalliciendo pra-mijs, iam pauidos adfuturis au
xilijs animando, iam ignauos füpplicijs deterrendo; & pleræ
que quidem literæ à Bano interceptae dolum prodebant, aliae
tamen atque aliæ per multos internuncios â Patachichio & Pe
theonefubminiftratos, in manus obfefforum deueniebant; fèd
& horum duorumaftuatq;liuore, tota Varafdinenfis ciuitas cum
fubie&a nobilium planicie, duodecim millium Turcarum ac de
cem Hungarorum aduentantium terrore conſternata, Banum ad
tuenda Draui vada, ni vniuerfum Regnum perditum velit, reuo
cabat. Intelligebat Banus ludicra hæc & maleuolorum effe fi
gmenta , 驚 tamen minus reliétoad oppugnandam arcem ,
peditatu, cquitatum fecum, ac duosម្ល៉េះ manipulos Vara
dinum ducit. lbi fallacias & clandeftina inimicorum confilia
detegit, Imperium quoque Cæfàris de occupando Grcbenio re
citat, acgraui fermone vniuerfos advanum excutiendum timo
rem inducit; affirmans fè vna cùm vniuerfo exercitu, fi quid
periculi ab hoftibus metueretur, aut immineret, in vrbem in
clufurum, &adextremum vfquefpiritum cum ijfdem perftitu
rum. Confirmatis in vrbe ciuibus reéta Banus Grebeniam iter
intcndit, quo otyùsvbi adueniffet , à fuis didicit, arci murum »
fat validum ac រ៉ែ eſſe, ideóóue diuturniorem in deijciendo
extrahendam moram, pluribuffue machinis fore necefarium :
verùm porta fi affultu inuadatur, à nulla parte eam tucri quo
quomodo hoftes poffe. Itaque iufsis omnibus ad proximum
impetum paratis effe , eam aperiendam, decernit; pars igitur,
Haramiarum, quos pedeftres milites vocant,bipennibus, dola
bris, coeterifque ferreisinftrumentis valuas diuellit ; pars colu
brinarum, aliorumque ſclopetorum bombis terrore admoto,
præfidiarios in deditionem compellit; itaque pa&is conditio-,
nibus ac incolumitate omnium, arcem fpondcnt, quamuis*
eam fivirifuiffent, facili negotio retinere potuiffent, adcò enim
valuas concamerationefque portarum bipedalibus roboribus,
ac vafis terra cefpitcóue repletis intercluferant, vt & noftri afo
ris, &illià parte interiori, è matutina dici luce, vſque ad ſerum
!', crepu
 (}oatie, & Sclauonie, Liber Quintur. I93
crepufculum impedimenta amouendo defudauerint. Capta in
hunc modum arce, quinque tantùm noftris amiffis eam Frange
panus omnis generis commeatu ac munitione prouifàm, Præfi
diarijfóueiuramento adftrićtis Lupo Pernario adminiftrandam .
commifit, verùm ille non vt temporis periculique ratio poftu
labat arciinuigilans, eam fingulari negligentia hinc inde diuaga Pernarius
tus pofteà deferuit, ac corruptis aliquanto ære cuftodibus Bat Grebeniã
defcrit.
thianijrurfum poftliminiò ceffit poteftati,pro cuius tamen amif
fionc aliam Frangepanus in Morauia, in ftipendij fui Banalis de
bitum à Ferdinando accepit poftea. Verùm dum imperio ad
huc pareret Bani, Ioannem Kruffelium virum quidem multa »
fcientia præditum, fed fingularis peruicaciæ, ac vipereæ in Ba
num loquacitatis, Zagrabiæ captum in vincula conijciendum
nifit, infimulatus deinde Kruffęlius variarum cum Bethlemio in
pernicicm Patriæ confpirationum iudicio primùm, graui poft
modum torturæ fupplicio fubie&us, ac de aliquibus quæ literis
eiufJcm probabantur conuiâus; demum ab Ogniano quodam
â Turcis ad noftros transfuga, omnibus irrogatis inBanum iniu Kruſſel in
rijs vitâ perfolutis interfe&us fuit. His ità geftis denuò Fran terficitur,

gepanus in vrbe montis Graecenfis Zagrabienfis Comitia certis

id caufis expofcentibus indixit, in quibus nihilpro Reipublicæ
commodo futurifj; periculis præcauendis agitatum, fed inuete
rato in Banum odio, ac iam praefèrtim ob Kruffelijnecem auâo,
quod minimè inftar nobilium legitimè citatus, neque iurispro
deffu morte damnatus, vitam pofuiffèt, acerbiffimis eum pro
fciffum verbis, nobilitateque cum potiori magnatum parte fepa
rata, Comitia rumpere coëgerunt. Tum verò poftea confcen
fis Erdödiequis,ac fuperimpofito quilibet clunibus equi famu
lo,per forum ac Vrbis plateas circumcurfando, eum4ue contu
méliofiflimis affe&um verbis,indignofànè modo plurimis one
rarunt iniurijs. Quibus ille tandem commotus, ne caufà fua »
Refpublica detrimenti quidpiam impofterùm capiat, in publicâ
Sopronienfi Diaeta anno vigefimo fecundo fupra Millefimum ,
Sexcentefimum celebratá,medio Petri DomitrovicijZagrabien
fis Epifcopi Magiftratum,quem annis fextenuerat refignavit,at
que privatam deincèps ad canos ufque dies, feptuagenario maior
duxit vitam ; quamvis pofteà juffu Ferdinandi fru&uofam in ».
componendâ cum Turcis pace, ad Comaromium operam im
Dd pendif
I94. Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
pendiffet. Annotandèm quadragefimo feptimofupra Millefi
mum Sexcenteſimum,cùm Poſonium adCentumviralem à Cae
ſare indictum diem graviſſimus Patriae Senator adveniſſet,pau
cis ibi menfibus commoratus, annis atque laboribus fatifcens-,
contractá aegritudine,Viennam ad curandam reparandamá; va
Nicolaus
letudinem,eſſedo à Ferdinando Caeſare mutuato delatus eſt.Ve
Frangepa
nus mor1
rùm invalefcentevi morbi,ubi fupremamadvenire horam fenfit,
tur. omnibus è ritu Chriſtiano munitus Sacramentispiam Creatori
fuo reddidit animam ; Teftamento in Croatiâ condito, quo ar
cem in Moravia Altichaniam vocatam à fé acquifitam Patribus
Societatis Zagrabienfibus eâ conditione reliquit ac legavit, ut ,
duodecim quotannis adolefcentes Illyricae nationis, quorum ,
pars media à FamiliaFrangepana commendaretur, ftipendioin
dè penfo,literarum ftudia pofterorum gentis huius bono profé
querentur,atque Seminarium Frangepanicum non morituro no
mineappellaretur. Septem quoque fupra decem millium fum
mam,partìm tumulationi neceffariam,partìmin pios Eleemoſy
narum deftinatam ufus,in Collegio Sacerdotum Zagrabienfi, ab
ijfdem fuo id tempore poftulante,dividendam repofuit ; coete
raomni divitefuppelle&ili,cum bonis Fratri Lupo hæreditatis~
jure cedente. Viennæ Principum Virorum comitante turma »
apud Patres Societatis in Ecclefiâ Domus Profeffæ depofitus eò
ufquejacuit,donec exanime corpus in Croatiam inde deve&um ,
fuerat: quod pofteain Æde Divæ Virginis Terfàtenfi, ubi Ma
jores fui pijejufdem loci fundatores requiefcunt, magnâ clien
tum,veteranorumque militum frequentiâ, celebratis exequijs-,
tumulatum eft.
Sub finem Comitiorum anni vigefimi fecundi obtinuit ,
Georgius Banatus dignitatem Georgius Comes à Zrinio, mundi pullus,
Comes à
ZrinioDal.
Bellonæ filius; nihil erat (una duntaxat cultiorum literarum ,
· Croat. & peritia excepta) aut militari Heroë , aut fummo Principe di
Scl. Banus.
1622. gnum,quodin eo defideraffes: venationes,equeftres ludos, mi
litarem exercitationem,armorumque ufum ; graviaitem,matu
raque confilia,ac fermones eruditos,fuoid expofcente tempore,
in delicijshabebat; parvis,mediocribus,maximis æquè gratus;
Praeluferatjàm tùm felicitati futuræ, in campo ut vocant Lcpo
rum fub Pofonio,dum cum Ferdinando Caefàre venaretur, vul
pes inventa; quam tàm diu nobiliffimove&us equo in orbem ,
- CIICUIn 1
 Croatie,& Sclauonie, Liber Quintur. I9S
circumagebat, donec eam affecutus,haftaeinfixam Caefàri præ
fentaret,Divi Ladiflai Regisinftar,cuius mufcellahaftae infiliens
viáoriam portendebat. Tüm verò leviora exercens praelia_>,
ingens hoftium de ipfo conceptafuerat opinio , utfaepius pro
moenibus Canifae,pecorahominefque abigentem,nullus infequi Zrimius
attentaverit,præfertim cum è mancipijs poftea fuiffent edo&i, Uaniſæ hi
gna vendit
eum tributariorum rufticorumhabitu ementito Canifàm ingre£
fum ligna vendidiffe, omniaque diligentianimadverfione perlu
ftraffe,iuffiffeque currus dominum, üt fe ferviloco vel minimum
peccantis, perfonae tunc dignitatem diffimulando repudiando
<jue,flagris caftigare proarbitrio, ac culpæ demerito haud cun
&aretur. Hoc, ut magnorum erat æmulator, Matthiæ Regis
Viennae ova divendentisexemplofeciffe fertur. Ex quo deinde
fa&ohaud parùm fànè Canifiani terroris conceperant, femper.
ab eo fraudis aliquid metuentes 5 præfertim ubi nobilem fèmel
abigentem praedam fuiffent infècuti, nec immodicas temeritatis
fuæ dediffent poenas. Exciverat quippè in prælium Zrinius
praefidia Banalia, ac alios Regni Proceres, inter quos Ioannem •
Drafcovicium hodie Palatinum, Sigifmundum Rattcaium cla
rum pofteà Imperialis militiæ exercitus du&orem, Nicolaum &
Sigifmundum Keglevicium 5 ac unitis fùorum viribus, ad atte
nuandas Canifienfium opes proficifcitur: verùm expe&atis diu
opportuno infidijs loco hoftibus, nec ijs prodire audentibus, o
&ies centenis aba&is bobus, incolumem reducit exercitum •5
jamáue maiori eius parte traie&oflumiue Murain tutopofita » ,
in unam quafi peditum Centuriam,quae necdum flumenfupera
verat,ac inhoftili littore morabatur , repentina feftinatione ir
ruunt hoftes,ac noftris aliqùot coefis,cœteros in orbem dimica
re cogunt. Animadverfo noftrorum periculo,Ioannes Voico
vicius Pocupiani loci Præfe&us, depofitoveftium onere , nudis
pedibus,acuno te&us indufio (utfifortè proximum periculoß Infg．
fentiret,nandi peritus,commodius in flumen fefè præcipitaret ) voicovicij
gladiofolum ac duobus minoribus inftru&us fclopis, fcandit ,
Nazadam, feu ut noftri vocant Saicam, cuius plures animati
exemplo eundem fequuntur: traiecto fiuminehaftatus ineumº
involatTurca, quem ille opportunè iam fibiimminentem fclopo
excipit; delapfo exequo interfe&o hofte, eundem Voicovicius
confcendit, ac cum cœteris cum fecutis acre cumTurcis contra
Dd 2 hit.
I96 Memoriæ Regum,& BanorumZ)almatie,
-hit certamen; ftetit ànoftris propitioDeo,ac virtute Voicovi
cijviâoria,achoftibusinfugam converfis, eorum feptemfupra
decem præcifà capita Banoretulit,noftrofque à præfenti morte,
vel ab hoftibus necandos,velaquarum gurgitibus abforbendos
conſervavit. Non ಘೀ fuamprobatam »
reliquitZrinius, fed &Coftaniciam verfus cum fàtvalida manu
excurfionem inftituens , fèptem centurias hoftium obvias fa
'&as,eafelicitatefuditacfugavit,ut primiftatim agminis milites
præcunte Lupo Mernavicio,Ioanne Voicovicio, acLupo Criſa
nicio certamen inirent ac dirimerent, quo in certamine mira-»
omnium enituit virtus: bipartito enim & acriin hoftcs inveái
impetu,dum obvium habet Voicovicius hafta in feinvolantem ,
'Turcam,eius clufo i&u,eum breviori traijcit fclopo,dumque ex
traćto acinace cervicem hoftisferit,infelici cafu proruens fub eo
equus terræ illiditur, cuius Turcæ animadverfò cafufeftini ad
currunt,haftis eum oppreffuri; at Crifànicius collega rapidiffi
mitorrentis more, fociumiamiam periturum à morte vindicans
cum fuis irruit,unoque ex eis interfe&o,coeteros diffipat,ac cum
Voicovicioiam terrâfùblevato,longiusinfèquitur. Refpeétant
fùbindèTurcae,& paucos è noftrisinfèqui animadvertunt ; fti
tere proindèfugam,ac eoruin unus veneranda refperfus canicie,
occurrit Crifànicio gladio cum eodem congrcffurus 5 & Turca
quidem prior perfra&a capuli cruce ferrea, levi infli&o manui
vulnere irritat Crifànicium,vifo enim ille cruore,vel modici im
patiens {ànguinis eoimmani Turcam fàuciatiétu, ut univerfàm ,
dividens ab occipitio faciem hoftem exanimaverit. Mox fub
cignitij fequitur alter iuvenili audacia ferociens, accufpide gladijpe&us
'; Crifànicij perftringit, fed is Martiali iam accenfusfurore, inau
dito impetu, à parte dextra colliinfinitram infra cor defcenden
te gladiô,pertranfverfam totum dißecans,tribus fecundis vićtor
congreffibus,immortali dignis memoria hoftem interemit 5: cæ
' terospavore perculfosiniigloriam conieâos fugam cum fbcijs
infecutus. Nec Mernavicius fua caruit laude, isenim parte ab
altera, ut diximus aggreffus hoftem , dubio tantifper décertans
marte,tandem fuperiór evafit, ac interfe&is nonnüllis, fàuciatis
pluribus,captivos aliquot fingularifüa fuorumque virtute,adfo
cios ducit. . ម្ល៉ោះ conftitutus agmine dùm ad foni
tum fclopetariorum pugnam indicantem auxilio adcurrit, iana
-** * *
- - " . . . hoſtes
 Croatiæ, & $clauoniæ, Liberßuintus. I97
hoftesalios cœfos,alios cáptos,alios palantesac difperfos vulne
ribufque debilitatos fecefituijfigna dare confpexit. Reditum •
cß cum gloriaPetriniam, cui Chriftophorus Mernavicius Lupi
Pater,Regnifimul Vice-Banus cum póteftate præerat, ibique…»
Pro norepræda militibus divifà,ac captivifùb hafta venundati.
Poſtpaulò iterum ſub Jaſenocium profectus non minori ſucceſ
fu,pfaecunte ac primoßatim afpcéu,in hoftesobvios cum quin
quefuis,irruenfe Lupo ErdödiöViro militari, & cuius præclara Lupierdö
di virtus
in Patriam merita,longiorem meliorisvaletudinisvitam prome fingularis.
rebantur,eofdem in effufàm fugam convertit,nobilique fuos di
tavit præda pluribus exTurcarum numero tam fàuciatis, quàm » .
dcfideratis. Scd ut plerumque triftia lætis mifceri folent, ita •
his profperè foris aufpici-*rinianis fuccedentibus, ingens Za
grabiæ acceptum detrimeiftim 5 anno enim vigefimo quarto
fupra Sexcefitéfimum,{ecunda Pentecoftes feriâ óccidente iam ,
-Sóle,infperatò glomerantur nubcs, fufcatur coelum, fævis Æo
lus univerſa concutitflatibus, imbremque velociſſimum felici
prorfus cafü è nubibus egerit,tùm demumfcintillantes nubium •
faces,cœlumque altùm immugiensvehementiffimo impetu evi
-bratum fulmén, te&um Bafilicæ DiviStephani Regis àdeô po
`tentèr ferit,utpcrrupto fornice,acfèpulchrali marmoreo lapide
Incendium
in quinque diffiliente partes,inincertum quidem fubterram ab Ecclefiae S.
ierit,fedoccultatis intećto fulmineisfcintillis,fenfimóue trabi Stephani.
bus flammam concipientibus, uno tandem impetu undecima
noétis hora,immanis exurgit fiamma,grafante que Wlcano tem
plum,arx Epifcopalis,turrespræcipuèin circuitum nobili muro
intermixtæ,turris quoque Ecclefiæ cum ære campano miferrimè
conflagrârunt: cœtera etiam vicinaloca, ni paulò ante copiosè
effusâ pluviâ maduiffent,infelici incendio abfumenda erant , ;
Imis deinde motis fundamentis, quibus crux ad Hifpanicæ fimi
litudinem ferrea,ac in fummitate deaurata,immanis magnitudi
nis te&o eminens, fuftinebatur ; eadem decidens pondere fùo
fornicem Sanctuari perfringens vaſtum aperuit hiatum, per .
uem deinde tædæ fcintillis plenæ fummitati aræ magnæ inci
dentes (erat caOfwaldi Epifcopi fumptuofioperis, elegantis ar
tificij,aë aurivetufticraffitudifie mefihoria célebris) eándem in
cineres &fåvillasredegerunt. Apparatus aræmaioris, quiprø
fòlemnioribus ibidém feftis affèrvàbantur; fimili affe&i detri
v.. **\ mento,
 -

I98 Memoriæ?Regum,& Bamorum Dalmatiæ,

mentocum duabus minoribusac vicinis aris. Nec facilè uni
verfum reputaveris damnum, nec facilè reparandum dixiffes*:
Chriftianâ tamen Regnicolarum pietas quàm neceffaria tàm ,
munificafuit,præeuntein Comitijs ZrinioBano exemplo pio, ac
numerante ducentos argenteos nummos,quos Talleros vocant,
tantamque lignorum copiam, quæ fabricæ Ecclcfiae fufficere vi
deretur; cuius coeteri pio moti zelo,id auxilijattulêre,quodut
cunque illatum damnum tolerabile redderet; Francifcus dein
dè Ergelius Weſprimio in Zagrabienfem Prælaturam poſt infeli
cia Neptunia fáta Petri Domitrovicij (cuius memoria in bene
Francifcus di&ione fit) promotus,eamjuvandae Dei domus curam & opc
Frghelius
infìgnis
ram adhibuit, utfeparato fornice, extru&a ara magnificentiffi
Ecclefiae ma, inchoata ſumptuofi operis è ro polito lapide præalta »
adiutor.
turrí,& priſcorum æmulator & rorum impulfor fuerit Epi
fcoporum : guifi D E us Optimus Maximus diuturniorem ad
huc vitæ ufùram concefliffet, (quanquam amplius o&uagenari
us èvivis excefferit) fummo Ecclefiæ bono,ac totius Regni fru
&u,quae pofterorum ignavia perfeétionem lugent, impofita co
ronide lætiha&enus confpexiffemus. Quamvis Benedi&iVin
covicij ErghelijSuccefforis verè magni ac indefeffi Apoftolico
rum veftigiorum fe&atoris,fcientiaque Juris utriufque clari, &
arcis ædificium ampliantis,& templifrontem augufto opere no
Benediéti bilitantis laudem filere non debeamus; qui divino infuper pe
Vincovicij
encomium. &ore, inpublicisHungariæ Comitijs hæreticæ obſiſtenspravi
tati,ac murum pro domo Dei in regnis noftris fefe opponens, ab
Privilegii
hæreticis fideireligionifque causâ, barbâ, crinibufque evulfis
Præpoſiti indignè tra&us fuerat; cuius tamen contumeliæ eütulit fru&ü,
zagrabien.
ut omnis deinceps Capituli Zagrabienfis Præpofitus Mitratus~
folemnia fàcra perageret,ac intra Magnates vocem & locü Diae
talitempore obtineret: ijs interim,quiin Virum fàcrum (tunc
quidem Praepofitum) nefariasiniecerant manus, è Rcgno pu
blicatis bonis,eliminatis. Haec eo fine di&a fuêre, ut & Zrinij
Ecclefiae promotoris memoriam non deponeremus , & quæ
intermedio accidére tempore, ordinata fèric referre non omit
teremus". | . て､ - -

. . Nondum confopitis Bethlemij tumultibus, Ferdinandus

Cæfår Architrategum fuum Walleftainium in Hungariam cum
excrcitu proficifcijufferat; tùm verò aviditate fumma, hanc
- Zrinius
 Croatiæ & Sclauoniae, Liber Quintur. I99
Zrinius arripiens occafionem,nequaquam aut privatis dominijs
aut tuendo regno detineri potuit, fed le&iffima Illyrici nomi
nis accepta manu ad fuperiora, trahentibus fàtis, bélla matura
vit. Subftituto igitur in officium Sigifmundo Erdeödio, cum ,
alias Regni Capitancum ageret, annuente Ferdinando Caefàre ac
Regni optimatibus profe&us eft menfe Aprili, vigefimo fexto à
partu Virginis poft Millefimum Sexcentefimum anno. Necmi
nus fortiageflitin Parinonia, quàm in Illyrico: accidit inter alia
die quadam, vt dum fub Palanka Hungariæ arce, Turcarum , Inſigne
nunc ditionis, caftra agerent; ac eodemtabernaculo cum Nico Zrinij faci
DuS
lao Forgachio noctis quietem caperent, maneque militarem in
dutiveftem, adpralium cum Turcisineundum fefe adaptarent;
acinacem, quem ad latusgeftare folitus fuerat euaginans, ac fœ
lix fibi vi&oriæ omen præfagiens: hoc tmquit, hodieferro, bome »
frater,Turcarum truncabo capita. Jtaque progreſſi in campum
præcipuum quemque oculis obferuat, tum feruente pugna, cele
brem è cateris inſecutusaſſecutuſque Turcam ſpectantibus plu
rimis, propria decolauit dextera. Allato in confpectum Wal
leftanijpræcifo capite: ita, inquit, boßis Cæfàris perfequendus,
ita vi&oria parandaforet; at plura, inquit Walleftanius, trun
cata iam cgo vidi capita; cui ille, plura fortaffe truncata vidiffi
fed mom trumcafii plura. Quo accepto, ac alijs fubinde quæ ge
nerofiori animo dabat Zrinius refponfo velutinfolentiöri, gra
viin eum deinceps Walleftanius, homo nota ambitione ac cru
delitate infamis, commotus ftomacho, quieuit nunquam,donec
omnem nő effudit bilem. Itaáuevarijs vlcifcendi tentatis mo
dis, cum fe nihil proficere animaduertit, conuiuij tempore ra
phani radicem, quam Zrinius auidius effitare folebat, veneno
tinctam porrigit, edentem4ue inficit. Eo tabefaćtus fubita º
correptus agritudine è caſtris Poſonium deuectus, cum nihil
mcdicorum ope proficeretur, vir praeftantiffimus in ipfò ætatis
fore cum vix trigefinium exceffiffet ætatis annum, Bariatus verò, Zrinius
quartum, omnium commiferatione menfe Decembri extingui WCIhC00
tollitur.
tur. SanèFerdinandum Cæfarem menfæ accubantern, cùm ,
obitus eius nuncium accepiffet, cultris manibtis delapfis, toto
que vultuin moerorem commutato,indignam tanti viri necem •,
indicaſſe, fide dignis accepimus. Poſonio Chaktorniami,
delatushonorificentiffimo funere,in æde Diuæ,Heleriae Clauftrì
Eremi
2.ΟΟ Memorie:Regum 6. Banorum Dalmatie,
Eremitarum Paulinorum, vbi maiores fui iacent, tumulatur: in
omnibus cæterùm dolendus, hoc vno moerori reli&o folatio,
quod filios expe&ationis maximæ, paternæ virtutis ex affe haere
des Nicolaum & Petrum reliquerit, illum Epaminondæ fœlici
tatem, & cuius iam dextera gladiufqueTurcico Suecicoque im
maduit fànguine, hunc Aiacis robur affecutum. Scd hic pre
mo manum calamumque maiora poftea conantem, fuoque »
tempori laudanda virtus feruanda. ' At Georgius fupra peritiæ
militaris opinionem, multò etiam fplendore liberalis vitae, mili
tariumáue Alumnorum copia, cultuáue familae, Pannonicorum
ac Illyricorum procerum longè clariflimus habebatur.
Sequitur ante penultimusPro-Regum Sigifmundus Erdö
dius Thomæ filius, poft funera Zriniana à Cæfare II. Ferdinan
do conftitutus,anno reparatæ fálutis 1 627. Funguntur Caefà
Sigifmun ris nomine Commiffàriorum munere, Francifcus Erghelius Za
dus Erdő
dius Dalm. grabienfis Præful, & Petrus Rattcaius, quem an Aulæ Cæfaris
Croat. &
Scl. Banus
Matthia à Cubiculis chariorem , an poſtea Carloſtadianae
1627. turmæ præfe&um feliciorem dixeris, in ambiguo efto: eadem ,
enim inaugurationis fuæ die, dum hoftis lætitiæ feftiuitatem
Carloftodij celebratam infeftat, noftri obuiam egreffi, praeeun
te Lupo Comite Frangepano loci Vice-Præfe&o verè hoftium
Lupo, profligatis ijs memorabilem fibi & prædam, & viétoriam
pepérere. Coram his vbi de more in Ædc Diui Marci vrbis
montis Graecenfis Zagrabienfis, folemne iuramentum fufceptæ
dignitatis præftitiffet, & in Senatoriam ædem Comitia celcbra
turus fuiſſet introductus, ea non vt decebat, à rixis & tumul
tibus exorditur. Contra&is fiquidcm iam antea incertis de »
caufis cum Thoma Miculicio, qui fub Zrinio Vice-Banatus mu.
nere fungebatur, controuerfijs 5 eum deinceps ab officio abfti
nere iuflum, quod dare, vel auferre Bani effet poteftatis, Gafpa
rum Konzkium cum multa nobilitatis contentione, quod No
bilium, non Banormidofficijeffet, ſubſtituit. Porrò dignita
tishuius munus eftBani loco acicbus præeffe, & nobilium gra
vamina ad fèdem eius tribunalque prouocata, cum certis arbi
Dignitas
ViceBani.
tris reuidere, vnde & Comitatuum Zagrabienfis & Crifienfis
Comitis fupremititulo gaudet. Verùm Miculicio eae poftea.»
huius officij ablatio ceffit vtilitati , vt Perfonalis præfen
tiæ Regiæ in Iudicijs locumtenens, in demortui Stephani Pata
chicij
 Croatiæ, &. Sclauoniae, Liber Quintur. . 2OI
chicij locum fubrogaretur, quem etiamnùm hoc officium cum
infigni Jurifprudentiæ laude tenere videmus, . Quamvis & Pa
tris fui Georgijmilitaribus meritis omnem ubique mereretur æ
ftimationcm, qui temporibus illis, quibusTurcae Thracefque 4
Sclavoniæ Regnum quâ publicis armis, quâ clandcftinis occul
tifque excurfionibus infeftabant ; eam Patriæ navavit operam,
ut eiufmodihoftes dies no&efque nunc pcr iuga montium, nunc
pervallium anfra&us fàltuofàque loca perfequendo,nunc debitis
locis & temporibus expe&ando, faepius profligaverit, captivos
plurimos Chriftiani nominis eliberaverit, hoftiumque du&ores
ſeu Haram-Baſſas capiendo,nullis curatis ipforum thefàuris,opi
bus & redemptionumpretijs,in terrorem aliorum verubus infi
gendo necaverit. Ita ut univerfà fupputando duétores novem ,
pali fupplicio affecerit, manu fua hoftes ultra duodecim interfe
cerit, Chriftianorum verò 473. operâ fuâ,nullamerendo ftipen
dia, fumma cum nominis fui laude acutilitate Patria in liberta
tem afferuerit: quæ omnia ex publico Capituli Chafmcnfis au
thoramento, anno adhuc fupra fæcularemundecimo & poftea »
verò etiam quadragefimo quinto colle£ta , fide integra deprom
pfimus ; Cœterum celebrior hic poftea Sigifmundus Banus*
politicâ Nobilitatis gubernatione, quam tra&andis bellis habi
tus ; nam cum Regni adhuc Capitaneum ageret, quemadmo
dum fub Patre eius Thoma Francifcus Orehocius fuerat,non ex
pe&ato Zrinio Bano, qui intra triduum fe quoque adfuturums
pollicitus fuerat,fub arcem Zriniam profeâus, inßgni clade ab
hofte accepta, quibufdam viarum duétoribus noftros in præci
pitia montium, ac afperitates vallium deducentibus ; quibuf
dam verò turpi intempeftivaque fuga focios deferentibus , mul
tis è noftrorum numero interfe&is,pluribus captis ac fàuciatis-, Sigiſinun
dus Erd5
ita ut Sexcentorum numerum univerficonftituere,fi non excede dius fub
re diccrentur,ipfeque duos fub fe Erdödius plumbeis glandibus Zi inia ar
ce profii
iάosequos amitteret,aegrèque fefe ex hoftibus explicaret, inde gatur.
corè demùm pedem referre coa&us fuit ; qua acceptâ clade,gra
viffimum prope belli inccndium emerfiffet, univcrfùmque Re
num dubio cafu involviffet,nifi pannico quodam terrorc per
öulfushoftis,fuimet honoris oblitus, à pugna receffiffet; cuius
utprincipia altiùs paulò repetantur, operæ pretium vifüm eft.
Captusfuerat inhocpraelio Piಗ್ಗ Du&or præfidij ಕ್ಡಿ
C ' Petrus
2.Ο2, Memorie'Regum,&-Banorum7)almatie,
Petrus Levoievich cognominatus, quem Turcae obinfigncm »
militaris difciplinæ virtutem,graviaere lytri, unionumque pre
cioforum fponfione redimendum, conftitutis antea profevadi
bus,ad Erdödium iam tum Banum remisére. Verum Levoie
vichius fex reftitutis captivis Turcis cum pecuniæ fummam de
leviſſet,nechomo inferioris conditionis, precioſoris ſuppelle
&ilis,unionumque copiam habere potuiffet; Turan AgaBadan
covich CrupenfisarcisCaftellanus,feu ut illi vocant Disdarius,
antiquo nobilique Croatiae genere ortus, diuturnioris pertaefus
expe&ationis,communicato cum alijs confilio,acresadmodum •
ac contumeliofàs Bano fcribit literas, exprobrata prius de non »
exoluto pretio fide ac humanitate, tum verò ad militaris haftae
congreum provocando; Similes cripsère literasOmer Aga »
„Turcae Si
Badancovich & ipfe Crupenfis Lupo Mernavicio Capitaneo in
gifmundű Zredichko, Haſſan Aga Bihuklich Novienſis, Lupo Kriſanicio
cũ aliquot Capitaneo in Berkuſſa,Dervis Aga Ahmatagich Coſtanicienſis,
alijs ad
Monoma
chiâ pro
Lupo Jelachichio Capitaneo in Lethovanich,Viris fortiffimis ac
VΟC2Ωt. pugnaciffimis; Et Mernavicius quidem diverfàm ab alijspro
vocationis fuæ caufàm habuit ; etenim cum Chriftophorus
Pater,aeftatis tempore in praefidio advigilans refideret, ne dimi
nuto fervore folis Colapi,hofti pateret tranfit*,horum nihilomi
nus Badancoviciorum frater,natu quidem minimus, fedvirtute
primus, Juvenis prima te&us lanugine,fed pugnax,procerus, at
que lacertoſus Saphir Aga Badancovich appellatus, cum ,
quingentis Turcis eo procürrerat in partesillas fine,ut fi paucio
res noftros occurrentes,aut neci dare,autin captivitatem reduce
re poffet,tum inie&o præfidio igne,illud cum Chriftophoro,qui
plurima olim illis intulerat detrimenta,in cineres & favillas re
digeret. Vbi noftris eorum adventus innotuit, dato fignotor
mentiboatu, Lupus filius, qui in Berkuffâ cum amicis hilariori
indulgebat convivio,audito tormento, Patrem fenem & conti
nuis podagræ doloribus, aut le&oaut fedili affixum inpericulo
ratus ; reli&is pateris,confcenfoque infigni equo, o&odecim ,
tantum ftipendia merentibus comitantibus, adeò rapida acce
lerifeftinatione unum decucurritlapidem,ut ibidem adhuc mo
rantes Turcas,imòiam anhelantibus equis Patrem infequentes,
qui vicinis undique flammisterritus profugerat, deprehenderet;
animantcquecum Popovicio, quivifis flammisomnia abfumpta
- credebat 5*
 , Croatiæ, &- Sclauoniæ, Liber Quintur. 2O3
credebat; Numc,inquit, Generofè miles, aut munquam fuman
tem,accineribus obrutum dulcem ulcifere patrem,te%Aencº me
morem exempli, Troiamo ex imcemdio patrem liberántis demon
firato. Tum Lupus æternâ memoriâ aliquid agendum ratus, PorteLupi
Merna vi
quamvis contemnendo numero,defperatotamen fimilis, acerri cij facinus
mum in eofdem impetum facit,& cùm obvium habuiffetBadan
covicium fpe&atæ virtutisapudhoftes & virum & militem,eum
infugam converfun breviori fclopeto,ad dextræ latus vertebræ
traijcit ; quo accepto debilitatus vulnere, dum toto curuus fuper
cquum corpore procumbit, Mernaviciusabie&o fclopo, evagi
natoque acinace,quemadlatus equi militibus geftare eft moris,
eum à finiftra parte affecutus,adeò immaniferit impetu, ut uno
eodemque i&u,& totum Turcae caput,& cqui pcr collum iugu
lumque venas præcideret,amboque uno cafu in terram ruentes
exanimati interirent: quo admirando vifo cafu, noftris iam a
nimatis,& adulteriorem ferventibus pugnam, Turcae univerfi
ingenti confternati pavore in turpem abiere fugam ; noftris ta
mcn infequentibus, pluribus ex hoftium numero interfe&is at
que captis, cum fingulariinuitata victoria latitia in Zredichko
advenêre. Affliéta dein Turcæ mater infignis mifèrata filijhor
rendam necem, à Mernavicio corpus reddi fibi per literas poſtu
lavit; quod ille humanæ conditiónis memor, Scarlatina indu
tum vefte,capite fibi retento, currui impofitum remifit. Tres
adhuc fuperftites Badancovicius habuit fratres, quorum unus
ulturus fratris cœdem, adfingulare Mernavicium evocaverat ,
certamen ; verùm ubi ab eodem refponfum accepiffet,acinacem Öc. ...iſio
fuum nondum in occifi fratrisjugulohebetatum,neque ullum in provoca
Bofha cffe Turcam,cuius vires armaque expavefceret, quin imò tionisTur•

(hoftem plus æquo territando) ne in 蠶 quidem doemo Cârllfil,

nem aliquem effe,cui gladiohaftavérefiftere formidaret,tum dif

ſimulato duello Turca per ſilentium rem transmiſt. Atgue ,
hinc Badancovicij denuò cum coeteris negle&am captivorum »
redemptioneni noftris pro caufâ Monomachiæ obie&ant, reta
men vera acceptam ignominiam vindicaturi, ultionem cogita
bant. Litera cum ad Mernavicium direéta açpelatae 器
qui cotemporis Crifànicium,cum Georgio DrevodelicioBana
lis aulæ familiari apud fe habuerat,eafqueperlegiffent, fcomma
ticispcrftriái verbis, ad indignationem moti excanduerunt ,;
T. . ;
4
Ee 2 quod
2OᏎ Memoriæ Regum,&>BanorumZ)almatie,
quodvidelicet necBanalisdignitatis, neceorum officij,nec de
mum militaris confuetudinis rationem ullam habuiffent ; fèd
fœminarum more petulanti ac mordaci lingua contumeliosè,
viros& dignitate primos,& militaribusfa&is claros perftringere
non erubefcerent; illud quoque non minus ægrè ferebant, eo
rum quemlibet, ut longè gradus ac conditionis inferioris Pro
Regia dignitatehominem effe,itagraviorisiniuriae ac defpeáus
improperiainliterisadBanumdiregis contineri, nequeullo pa
&o cohveniens effe,ut Vir tantae exiftimationis Centurioni cui
piam ad certamen prodiret. Quocirca GeorgiusDrivodelicius
juvenis fervidus atque fortis, non abfjue gravi nominis fui, ac
honeftae famae ia&ura id futurum rebatur,fire iam fibi perfpe&a
heri fuiloco pugnam detregaret ; fignificato proindè ncgotio
Lupo Jellachicioabfenti,ipfique Bano,cui gratâ Georgij accidit
prómptitudo,omnes poftca unanimivotoac confenfu refponde
funt,fe nullatenus eorum armaformidare, paratofque ad diem ,
conftitutum apud Zredichko expeétaturos,quantum ad Banum »
attineret,cum Pro-Regia authoritas Diſdarij officiolum longe
excelleret, non eum fed Georgium Drivodelicium eius nomine
fàtisfa&urum ; quod fi Vizirius aut Bofhæ Præfe&us officio
pares Banum prodire voluerint; id verò illi non ingratum ca
furum: eligerent intereaTurcæ fibi pro duello quodcunque »
genus armorum placeret,fe quovis five equo five pedes paratiffi
mos vellerefpondere. Gnariattamen fraudis ac dolorum Tur
cicorum noftri,quia expeditiffimos habere folerent equos, ne »
fugæ cuiquam fpes effe poffit,cin&a fuerat cancellis ligneis ultra
Colapim tanti ſpatij planicies,in quanto generoſioris equi cur
fus,haftarumque congreffusexerceri poffet. Igitur mi(fis ultro
citroque literis , tandem dies conftitutus, Banufque con
vocatis variorum locorum Præfe&is & amicis , ac præfer
tim Lupo Comite Frangepano Croatiae limitum Præfe&o,
qui cum ornatiffimo equitum ac pcditum apparatu compa
ruerat, Joanne item Drafcouicio Crifienfium equitum du&o-
re,cuius multi quoque Nobiles fecuti figna, ut univerfi trium ,
millium militum conftituerent, acvt à fraude fé tutos præfta
rent, omnes eo fe contulerunt certamen inireparati. . At ecce
Turcae fcriptis permancipium quoddam litteris, ſignificant ‫فة‬f
ad Zredichko venire 蠶 fėdapud Berkufîâm omninò
º ". . . præ
 * Croatie,& Sclauoniæ, Liber 2uintur. 2OS
præftolaturos; variasquidem reihuius obtendebant caufàs, re »
tamen ipfà cancellorum anguftijs territi venire non audebant,
cùm antea etiam fubindè nunciaffent, maiores fuos fæpiùs cum ,
Chriftianis duello conflixiffe, nec tamen pecorum inftar iugu
landorum in haras conſtrictos fuiſſe; ſubodoratinoſtri frau
dem, eo nihilominùs ij, qui pugnaturi erant, acceptis fubitò du
&ilibus , & ad certamen præparatis equis, acvna equitum tur
nma, properant; verum Turcæ formidato periculo nec ibi con
grediaufi, negle&a prouocatione, quam primi fecerant, domum
inglorijabiuére. Mernauicius ac alijexpeditum ftatim cum li Turcz du
teris equité eos infequiiubent, mandantque, vt fivirifint, velad ellum ſub

Zriniam expe&ent arcem, fe adduellum eo quoque aduenturos. terfugiüt.

at nuncius cum eos fugientium inftar properantes affequi nequi
viffet , noftri infe&o licet negotio, triumphantibus tamen fi
miles domun rediêre. Simile quid Ladiflao Bucouaccio ac
ciderat poftea, quem Izam AgaVeletanlia Nouienfis ab redem
'ptionem mancipiorum quorundam euocauerat, noftroque cum
vicinis & amicis, vt millenarium complerent numerum, com
parente, pari dedecoreacigaominia hoftes, nemine etiam per
íéquente, effufàm fugam per auia & deuia capeffunt, noftrispo
fteahaftas, fclopetos,lodices,cateramé, caftrenfem fuppelleâi
1em copiofo numero colligentibus ; qua fœda fuorum fuga in
dignatus Bofhæ Præfe&us Izam-Agam præfocatis deinde fauci
busiuffit ftrangulari. Duplicihac eaque infigni affeâi hoftes
ignominia, altum fub corde premebant dolorem , anxioque »
nimis defiderio rependendi talionem expe&abant opportunita
tem. Tum verò Nobilem fe adeptos arbitrati, cùm Vincentium
Malagrudicium Carloftadio ម្ល៉ោះ
gum, fuperftitionique Maho
metanæ adhærentem acceperunt. ' Nam circumcifo eo, ftatim
militari ftipendio Bihicijdonauêre, & nouis futuris hymæneis~
auxilio fuêre ; congregatis ibi plurimis adhoneftandam nuptia
rum folemnitatem, capto ex tempore confilio, duce Malagrudi
cio, Chriftianosinuadendos decernunt ; neque tamenadeò hæc
occulta effe poterant hoftium confilia, quin celerrimè per inter
nunciosErdödio Proregi ſignificarentur, qui re intellecta vni
uerfis fuis ad certum diem profe&ionem indicit, & Thoma Er
dödio nomine fuo , qui tum in Præfidio Pocupiano cum pote
ftate præfidebat præeffe iuffo, adiunétoque illi Georgio
- - * -- - 1O
6
2.o6 Memoriae 'Regum, ov. ZBanorum ZDalmatiae,
dio exfratre nepote, ac Petro Kegleuicio eos felicibus auibus*
iter maturare, remdue bene gerere precatur. Vbi profectionis
adfuit dies, ita in aciem fefe difpofuére, ut Thomas cum fuo
agmine præcederet, quem duæ peditum Banalium Centuriæ,
ac poftea Petrinienfes fèquerentur; Georgius Erdödius cum ,
IKegleuicio, & Lupo Iellachicio, ac cæteris in occultisinfidijs re
manerent,vt fineceffitas eorum fubfidium poftularet,opportunè
aduolarent. , Difpofito huncin modum exercitu dum progre
diuntur, animadvertunt noftri illucefcente aurora duos ex ho
ftibus adeffe,quorum vnus ad proximum in valle fontem, leuan
dæ fitis caufà, defcenderat ; alter pro vigilia conftitutus,fomno
que correptus dormitabat: in hunc è noftris vnus dire&o lon
gioris fclopetii(tu, eundem interfecit, altero fonitu audito fu
gâ elapfo, fuifque noftros adeffe indicante; tum verò noftri pro
moto celeriori gradu hoftes in colle, quem arenarium vocant,
obuios habent, in eofque Thomas cum agmine fuo fortitèr ir
rumpit, prœlium atrox initur , caedefque fit hoftium. Iam •
Turcae in „Banales pedites explofis pixidibus, abfunmptoque fulphureo pul
colle are
nario Pro
uere épugna recefferant, cùm Thomas eis fine mora fubftituit ,
fiigantur. Petrinienfes & ijs quidem peritiffimèrem gerentibus glandium ,
procella Martem diremére, interfe&is hoftium fauciatifque »
non paucis,fed captis è præcipuis pluribus, inter quos Izris Aga,
Præfe&us Bihicianus, cum filio Azir Agæ hominis ditiffimi ca
pitetruncati,Paizit Aga cum filio Chehaich Agaevivi in potefta
tem venére. Turcæ vbi defperatam rem fuam vident,Malagrudi
«cium tanquam gnarum de Chriftianorum aduentu ac proditio
nis reum vociferari, contumeliofifque profciffum verbis, ne
cem eidem minarioccoepere, fed is arrepto acinace, gyratoque
cquo: me inquit,fi viri efiis dubiamq, meam habetis fidem, fè
quimimi, quam :: hos reget artus, non me fidem fèfeliffe,
aeg expečiatione vefira degenerem comprobabo. His diâis acre
in noftros redintegratis aliquantum viribus inuehitur impe
tu, ſed mox plumbea glande è noſtris emiſſa ſaucius reuertitur,
equoque dcfiliens, fub quercetum quoddam ian vermibus exe
-fum fefe occuluit, cæteris in fugam tenuis inftar nebulæ,
avehementifole, diffipatis. A peditibus dein noftris curiofius
dumetum quodlibet indagantibus, fub querceto Malagrudicius
vulnere debilitatus repcritur; ftatimque cum veluti fidei Chri
º- - - ftianæ,
 Croatie,& Sclauonie, Liber Quintfu. 2.Ο7
ftianæ defertorem ac proditorem Patriæ, alij capite truncan
dum , alij palo infigendum, vfitatoáue transfugis fupplicijgene
re afficiendum contendebant. ' Verùm Lupus Iellachichius
qui eum propinquitate fànguinis tangebat, pro eo interceffit, ac
vt viuus ad Banum reduceretur, agrè admodum impetrauit.
Reduâus demùm ac Ecclefiae reconciliatusvixit aliquandiu, fed
amotæ mentishomini femper fimilis. In hoc prælio egregia »
Thomæ Comitis Erdödij, ac Lupi Crifànicij viri acerrimi ac
plures manu fuahoftes diuerfis vicibus obtruncantis,enituit vir
tus; nullo noftro defiderato, folo Ioanne Nemanicio grauiori
busaffe&o vulneribus, qui & ipfe tamen poftea conualuit.
Hactenüsin campo Turcico reperfi maduimus fanguine,
nunc vt paululum obrigefceret, quietiora ab hoftibus fecêre •
tempora: itaque depofitistantifper armis, ad ciuiles cum Ger
manis, Thracumque gente diſcordias componendas,Banus adie
cit animum. Quare petitis iam faepius à poteftate Regia arbi Celebra
tur Com
bitris, tandem anno quinto & trigefimofupra millefimum fex miffio Va
centeſimum mittuntur è Germanorum parte Vlricus Schaffen achica
1635.
bergus, Godefridus Follenhauptus, & Vitus Sigifmundus Her
berftanius; ènoftrorum veròThomas Miculicius, Petrus Znika
Regni Praetor, & Petrus Spolaricius; Commiffionis Praefes~
conftitutus Ioannes Telegdinus Archiepifcopus Colocenfis-,
ui CollegamhabueratStephanumSennieyum Iaurinenſem Epi
ီ|ိုး , Aulæque Cancellarium. Adegerat ad hanc concor
diam inftituendam noftros non folum multiplices, eæque graues .
Thracum infolentiae, ac Præfe&orum Alemannorum in Nobili
tatem iniuriae, verum etiam famofi illius Thracum Archiman
dritæ Hladica appellati, noua periculofàque aduerfus Regnum
vniuerfum coniuratio, is enim corrogata ingenti pecuniæ fum
ma, Viennam ad Caefàrem profe&us nouas Thracibus leges, im
munitates , priuilegiaque Regni acNobilitatis libertatibus, at
que iuribus penitus aduerfàntia,iam obtinuiffe vulgabatur;quic
quid terrarum ha&enus, aut deinceps po(fiderent, id illis, eo
rumque pofteris, nulla terreftri dominio penfione, nulla reco
gnitione fpe&ataliberum efto ; quicquid in corpore aut rebus
haberetValachus, quicquidrfiilitaria, quicquid politica concer
neret aut Iudiciaria, id totum Germanici iuris & adminiftra
tionisefto; denique vt compendio multa tranfeamus, nullum
tàm
208 Memoriae Regum,&>Banorum Dalmatie,
tàm enorme ab ijs committi poterat flagitiú, quodmortis fecum
traheret poenam, fola corporis marfupijque mul&a locorum ,
Præfe&is exoluenda annexâ; ita Statuta eorum, non modò in
graue Regnicolarum praeiudicium, verum in omnem vitiorum
patrandorum libertatem ac licentiam conceffà fuerant; quae
profe&ò in grauiffimum perpendae fènfim Patriae turbinem •
Regnum vniuerfum inuoluiffent , nifi & Hladica opportunè è
viuis exceſſiſſet , & Maieſtas CaeſareaStatuum & Ordinum pre
cibus, ac iuftitia expugnata, vniuerfà edito Diplomate fàncita
que lege abolitis Statutis tranquillaffet. Hac fopita difcordia •,
veluti manifefto Ciuilium bellorum fundamento, alia adhuc
Regni grauamina complananda, ab exmiffis Caefàrcis Commif
fàrijs erant, quarum fummam aliquot complcótcmur capitibus.

Et imprimis quidem inftabant Status&Or

dines,ut Valachi in ConfinijsSclavoniæ &Croa
tiæ in terris Dominorum refidentes , à Jurifdi
Pun&ta
Statuum ctione Capitaneorum eximerentur,ac Dominis
Regni Scla
voniae. in quorum bonis degerent, plenaria Jurifdiétio
ne (ſalvo militari ſtipendio) reſtituerentur.
Secundò, ut Officium Banale priftinæ digni
tati & authoritati cum plenipotentia iuxta arti
culos Viennenfes & Pofonienfes I 6o8. & alios
fubfequentium Comitiorum reftitueretur.
Tertiò, ut officia militaria tàm maiora quàm
minorain Confinijs horum Regnorum ita Indi
genis benè meritis, prouti Germanis zqualitèr
conferrentur. - -

Quartò,utmiles Germanusex arce Varafdi

nenfieduceretur,ob cuius ctiamiafolentiam Er
dödius
 · Croatie, & Stliuonie, LiberQuintu . 2O9
gödius Banus cum Georgio Schwarcenburgiö
limitum SclavonicorumPraefecto,ingravescon t

troverfias ufque ad provocationem in duellum

progreffàs, fuimrio Reipublicae fcandaloacdetri.
mento nuperinciderat: : : :
Quintò,ut bona pràcfidij Caproneenfis per
Capitaneos eiufdem loci, extra omnem Fifci
Regij & Regni utilitatem poffeffà, Jurifdiétioni
&oneribus RegniinDatijs Regijs,& Contribu
rionibusſolvendis,gratuitis laboribus,acDecimis s
º
inftar aliorum præftandis, fubie&a effent. Hæc a- • . *

liaque privatorum éomplura fuêre poftulata : Verùm privatis*

quibuſdam gravaminibus ſublatis,ijſque impenſa ſatisfactione;
graviora modo recitata, nullum prorfus confecuta finem, irritis*
expenfis&laboribus fàâis, adulteriora félicioraque tempora s
(iit Germanorum eft phrafis) univerfâ dilata etiamnum luge
mus, atque ita Comniiffioni impofitus finis, quem paulò antè $
Cancellarij Stephani mors præcefferat,qui ut fama ferebat,vene
ni tabe ab Alemannis infeétus,extrema ufus valetudine, rediens*
in itinere expiravit ,. - * -

Quatuor adhucfuperuixitannis Sigifmundus Banus,quibus Pie\as Si

vt famam meritis cumularet Patrum Societatis templo Zagra gifmundi
Bani.
bienfi Organi partem, quam Pofitiuum appellant, dóno dedit;
eamque Ecclefiam tapetibus Turcici operis ingentis magnitudi
nis, ac inprimis eleganti fùmmâ Arâ, quæ feptem millibus con
ftare dicébatur, pia liberalitate exornauit. Tum deindè Patri
bus inftitutiS. Francifci in oppido Klanacz fub arce Czefzar ,
Templum ac Monafterium extruere cœpit. . His pietatisiačtis
fundamentis vbi in Hungariam Verefuarium ditionis fuæ fui£
fetprofe&us , in morbum ibidem incidit, qui ei vltimus vitae
fuit menfe Junio,fàlutis anno Millefimofexcentefimo trigefimo
nono nullis reliáis liberis,cum tribus propemodum luftris egif Eius mors
fet Magiftratum. Inde in Sclavoniam reductus magnificentif: & deferi
ptio,
fimo funereih Ecclefia à fe fundata in oppido Klanaez tumula
- - - - -

Ff - tul.I.
 2.1Q Memorie:Regum & Banorum Dalmatie,
tur. Erat Vir ftaturæproceræ,oculis སྨིattiི་བར་ frequentiúsni
&itantibus,fàciei liberalis,fufcique coloris; barbae prominen
tis nigrae,aliqua iam refperfæ canitie,toto denique corpore lacer
tofo atque vafto: fed naturæ adiram vindiâamque proclivioris,
& adulântium linguis credulitatis propè nimiae; praeter amplas
tamen,quas habcbat opes,hoc uno fortunæ donoinfignis, quod
& ipfeBanus Patrem quoque atque Avum fimilis dignitatis Vi
rospulchrâ quadam fèric fuerit fecutus-. º

Ecurrimus ad calcem optato voto,ſedlen

tiùs quam fperabamus feftinavimus, BANE
*
Аробора
P A LAT I N E 5 ita nimirùm expofcente materia,
fis adBanú
IDrafcovi cuius cum plurimi fint futuri Argi,omnium nos
tium.
prius Argum fuiffe oportebat; decurrimus ad
calcem,& tantòhilariùs, quantò propinquiùs ad
fcopum declinamus: verùm non iam mihi ad
calcem decurrenti, illi eft fubfcribendum fen
tentiæ: omni motu in fine velocior. Quamvis e
nim amor ad te BAN uM ſeu veriùs BoN uM
(in te enim non folùm hæc viciniffima fed & con
iunéta funt, ut revera BAN u s BoNus femper
dici potueris) impellat, virtutum tamen tuarum
moles ac magnitudo impetum fufceptum iam
propè defatigat. Quid enim dicam? laudabo?
fupra calamum meum virtus tua eft , ut fupra
ventos, & quidquid pluitur & ningitur, & nubes
omnes Atlantis vertices. Tangam magnitudi
nem ? ridebor, qui eum brevi charta fperem
concludere,cuius magnitudini capiendæ , quar
tum Cæfar regnum adiecit. Commendabo in
adolefcentia animum pacatum, ferium, maturü ?
nil magnum,nifîquod placidum;&nonaltiffima
quæque
 Croatiæ & Sclauoniae, Liber Quintur, '. 2. II.
quaque flumina minimo ſono labuntur? mode
ftiam & morum fuavitatem,& beneficamin om
nes mentem & manum? quo rariora ferè in ma
gnis, eò admirabiliora in te funt, PA LATIN E
MAGNE, ad nocendum potentes fumus om
nes ; ad benefaciendum pauci. Mea praefertim
fiquid nuncSvada poffet,Rhetorum flofculis lu
dere hic deberet, nifi modeftia tua gravibus af
ſueta indice ori appoſito vetaret. Prudentiam
eiufque fociam difcretionem, quæ auriga virtu
tum à D. Bernardo dicitur,in te prædicabo ? O
quam multa morâ & patientiâ vicifti,quæ calore
alius perdidiflèt. Sapientiæ hoc tuæ eft : &
verùm nimis illud efle maiorum exempla fecutus ·
docuifti; omnia non properanticlara certaque Livius,
demum effe, cum ferè improvida & coecafeftina
tio fit omnis. Politioris literaturæ culturam &
amorem in te non defiderabit,qui vel femel coilo
quio fruetur tuo,velqui te operis potius huius
noftri authorem , quàm me fuiflè intellexerit ,.
Sed quid dixi defiderabit? imò verò admirabi
tur qui à Viris do&tiffimis doétum tuum verti
cem bafiatum fciverit, cum in Academia Grac
cenſi Philoſophiæ ſubtilitates adexamen propo
ſitas,ſubtilitêrte ſapere oſtendiſti. Sed nec mi
nùs nunc miramur, linguas fermè omnes Euro
paras vaſta quadamingenijcapacitate, ne dicam
felicitate te compleóti. Taceo arma publica,ad
quæ tibi nunquàm animus aut peritia,fedoccafio
defuit, Pietatemfileo, qua fola coetera omnia
Ꭱf 2 es
2.I2, Memoriae 'Regum, & Banorum Dalmatie,
es confecutus. Hæc ubi de te Auguftiffimus
Ferdinan Tertius Ferdinandus cognoviffèt,nonTeampli
dus Terti9
Rex, us Crifienfis turmæ equitum Præfe&tum, fed fu
umin regno Vicarium, imò trium Proregem re
gnorum eſſe voluit. -

Mandat igitur Ferdinandus Tertius Bcnedi&o Vincovicio

Epifcopo:Zagrabienfi,& Lupo Comiti Frangepano Croatia: li
miitum Præfe&o, ut Ioannem Drafcovicium Illyrici Proceribus
ac Nobilitati præfentatum,fuo nominc eifdem praeeffe jubeant.
Ioannes
Drafcovic. Vcrùm cùm iam fæpius Frangepani mentio inçiderit, de eopari
IDalmatiae,
Croat. &
ratione quædam inferendaoperæpretium effe, imô ne ingratae
Scl. Banus memoriæ ergaVirú tantum arguamur,neceffàrium iudicavimns.
1640.
Non tango natales, Romanisetiam ſaculis notos,non ma
iorum faéta,quibus nulliusNationishiftoria caret, & nos quan
tum propofitum noftrumferebat referendis indulfimus ; omni
Laus Lupi bus enim fcribendis volumine opus foret. Hic Vir Catoniana
Frangepa
ni Comitis gravitate,morum elegantia,confiliorum maturitate infignis om
ni tempore exiftimatus; ab ineunte adolefcentia militiæ dedi
tus, ac Foro-Juliano bello, quod inter Archiducem Ferdinan
dum ac Venetos intercefferat,adeò celebritèr verfàtus fuerat, ut
Chriftophori Abavi fui adverfus eofdem Venetos præliantis,
militaris peritiæ fpeciem omnium teftimonio referre iudicare
tur. Hinc per;omnes militiæ gradus probatus ufque ad fum
mam Croatiæ ac marislimitum Præfe&uram viam aperuit vir
tus. Quo in officio ea omnium fàtisfa&ione ufque in hanc æ
tatem,qua fèxagefimum iam excedit annum vivit; ut quid in eo
defiderare pofIis,invenias nihil; neque enim fic morbis fubindè
ac ætate gravatus,ubi adventantis hoftis fignum accipit,contine
riooteft, quin cum coeteris longiori etiam fpatio hoftem infe- .
quatur. In hac ipfà vegetus fenex ætate, ut æternos non amat
iocos, ita nec aeternam gravitatem memor Catonem, Lælium ,,
Scipionem ferijs mifcuiffe jocularia ; campofque nunquam o
ciofos fterilitatem minari: Virorum nihilominus, qui fàpientiae
quidpiam redolent congreſſum ambiens,converſatione pingue
fcit. Verùm fileat diftorta laus noftra, dum Cæfàris loquitur ,
Maieftas: hoc fânè Auguftiflini FerdinandiTertij,dum Pofonij
nobifcum in conclavi,mira dignatione de co fèrmonem confer
º ret,
 Croatiæ, &. Sclauoniae, Liberº Quintur. 2.13
ret,aureum orefluxit elogium: Ille ait, bomus అfidelis ef? mo
fterfervitor,& /ar magmus. Abfcedat iam verborum no
ftrorum caligo,ubi fòlis luce veritas irradiatur. Duos habet ,
filios Gafparem & Georgium,illumhumanitatean Martio fpiri
tu clariorem,aliorum efto iudicium ; Georgiusverò muficorum
inftrumentorum peritia (quod nobilem iuventutem & oble&at
& ornat) artium piâoriae fculptoriæque, Cofmographicæ de
mum , , moeniorumáue ftruendorum notitia excellit, ut
vcl hinc vaftam quandam ingenij eius capacitatem metirilice
at. . Verum Cafparum fenilis fui folatij fingulare venerandus
fenex habct gaudium,dum inhac fua declinante iam ætate videt
ſe veramaquilam non degenerem procreaſſe columbam, namin
hac ipfâ quam fub optimo gerit Patre Croatiæ limitum ac Ogu
lienfis præfidij Præfeáura,ea fe omnibus vitae morumque æqua
bilitate ac lenitate exhibet, ut à fubditis amorem,ab æqualibus
invidiam, ä maioribus laudem ac aeftimationem referät ; haec
nimirum Imperialibus excultus bellis,ac Hungarici Regni Signi
fer jam olim didicerat; ut proindè meritò præclara quædam e
ius facinora fingulari fortunae favore comitata, hic nobis com
mcmoranda videantur,quo & ipfe debita non fraudetur laude »,
& omnis virtus ac fortitudo eius in gloriam redundet Patris. At Frangepa
Gaſpar
que illud primum occurrit,dum fub Ifàciciam arceminCroatia.» nusTurcas
fitam,o6tavo Idus Decembris reparatæ fálutis anno trigefimo Profiigat.
quarto fupra Millefimum fèxcentefimun profe&us,dignitatis ac ~

Vice-Generalatus fui,victoriam obtinendo,primordia honeta

vit ; Mediâ quippè in prælium excita Legione, villam primùm ,
Ifàciciae fubieâam , Pretifhe incolis vocatam diripit,ovium tria
millia,maiorum pecorum trecenta capita, captivorum viginti,
fex in pago interfe&is abigit. Audito tormenti fignoBihachia
ni omnes occulto Chriftianorum adventu perturbati, in arma »
convolant,ac vergente iam in meridiem fole in campo Zavalie
nuncupato noftros affequuntur,figna explicant, ingentique fub
lato clamore barbara in noſtros invehuntur ferocia. Gaſpar,
iu{Iis fuis frontem obvertere, adverfifque pe&oribus ruentem ,
excipere impetum, illi animo præfentiffimo implorata Divini
numinis ope,cofortunæ fucceffuhoftium fregere ferociam, ut ,
quinque fupra decem primi ordinis neci datis, praefertim verò
exercitus Duce Dcrvis AgaHuduragich occumbente,ác fex vivis
1I]
2I4﹑ Memoriæ Regum,&. Banorum Dalmatiæ,
in poteftatem acceptis, cœteros omnes in turpem dilapfosfu
gam,fedisatqueanhelantibusiam equisinfequiulterius deftite
fint. Perturbato indignantique animo hanc tulere hoftes igno
miniam,& conceptus femel animi dolor pudorque ultionem fti
mulabat, quam noftris denuò caufàm præbentibus ferelaturos
confidebant,tametfi exadverfo Lupus Frangepanus eos prope
diem adventuros,vindicandæ cœdis acceptæ causâ fufpicaretur.
Verum moræ longioris pertæfi anno eodem menfe Iunio, com
muni voto tres expeditas equitum Centurias fub Duralia, peri
tißimo viarum duce, & Chriftiano nomini infeftifIimo decer
nunt, ut Corenicio flumine Carloftadio propinquo tranfvadato,
omnem eam oram infeftam reddant, & cœdis nuper à noftris il
latae repetundarum poftulent; ljsfilentinoóteadventantibus,ac
noftris è vigiliarum fpeculis animadvertentibus , Frangepano
Præfe&o fubitò indicatur, hoftem pleniori numeroadefle,& ad
amnem Corenicium vado tranfitum conari. Iubet ille Gafpa
rum filium cum prætoriana militum ala expeditum effe, hoftem
que praeclufa reditus via fortitèr adoriri,cohortcs brevi fùbfidio
advólaturas. Albefcente die adprimum teporem folis, inccrta
adhuclux, fpeciem rerum omnium multiplicem intuenti red
Iteratò
dens,non folum hoftem cun&abundum patefecit, fed multò ma
Turcas fu iores copias,quàm res ferebat adeffe perfuafit. Magno nihilo
gat.
minus animo noftrieosadorti,fuos ocyûs auxilia confifiallatu
ros fubitò perturbârunt,quindecim eorum occifis,viginti captis,
præfertim Duralia expeditionis Duce rei Chriftianæ inimiciffi
mo, equis nobilioribus obtentisoćtuaginta. Coeteři per avia »
& devia qua cuique coeca forte obtigerat, palantes diffugere ».
Cafpari virtus eo in prælio præcipuè enituit,qui tres manu fua »
in ipfo fervore pugnæ interemit. Duralia vivus in poteftatem
acccptus in vincula conijcitur , tetro deinde inclufus carceri
moerore tabcfcens, diris dudum devotam evomuit animam ».
Turcae ubi cumulatas fe temeritatis luiffe poenas, & gemi
noiam prælio vi&is Ducibus femper ac praecipuis è fuis ami(fis
perfènfère,tàm virtutem Frangepaniformidare,quàm adverfàm
fortunæ vicem incufare coepere ; nec palàm amplius cum hofte
confligendum, fedalijs artibus frangendas noftrorum vires a
nimumque cenfuére. Itaque conmunicato confilio in eam ,
veniunt fententiam,ut expurgatis vetuftaearcisPcruficianæ ru
- deribus
 r

Goatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quintur. 2IS

déribus divulfæ murorum rimæ & hiatus novo compaginentur
edificio,Scarxipſa commeatu,vallo,militeque praeſidiario firme
tur,opportunum ibi ad omncm latè incurfàndam regionem fore
prgfidium,nullam Chriftianis tutè vivendi facultatem, facilem,
denùm rependendorum fibi incofhodorum futuram occafioné.
Aggreffi opus eo filentio profequuntur, ac duas turmas ex uni
verfâ Licæ Provincia fele&iffimas præfidij nomine imponunt;
ut non ante quam exa&o biennio fioftris hoftium cohatus inno
tuerint. Quare Ottociani& Briniani praefidia feftino celeriq;
nuncio ad Lupum Frangepantim expedito eundem admonent,
quo maturè univerfis profpiciat: cervicibus corum Turcas im
minere,& fi locandis accolis tcmpus concedatur amplius, om
nem Adriatici maris oram funmio proximam effe periculo; ea
fé in tempore difcrimen,in quo រ៉ែ indicare, & palàm ,
rofiteri,fi coeteros periclitari accidat,ne fua deinceps id evenif
fe culpa infimulentur. Quibus cognitis angebatur Frangepa
nus,& operis perfe&i celeritate, & temporis anguftijs, quibus
rem Caefàri & cœteris bellicarum rerum arbitris communicare
prohibebatur. . Itaque tacitus rem fecum expendens,motus pc
riculi magnitudine, univerſos ſtipendia merentes, ad certum di
em Carloftadium acciri convenireque iubet, ubi gravi& elegan
ti facundiâ,quâ Croaticus habetur Tullius,negotium exponens,
adarma capienda ac nudandam præfidio arcem eft omnes cohor
tatus. • Cun&i alacri animo rem fufcipiendam pro communi
omnium fàlute rati, die altero proficifcuntur,& confe&oiam »
mcdio itinere, per montem Capellarum Lupus Frangepanus
tradita fummo cum Imperio Legione una filio Gafpari,eum feli
cibus avibus iter continuareprecatur,expugnationis maturandg
dato mandato. Revertitur Lupus ad coetera in futurum confi
lio diſponenda, progreditur cum ſocijsGaſpar. Pervenêre oc
cultatoiam folcad radicem collis arcivicini, eamque confultan
tes tranfegere no&em,quâ demum ratione inftituenda foret ex
pugnatio,cùm febcllicis machinis deftitutos viderent; & cœte
Eum nuda pe&oraignitis obijcere telis,quàm periculofum,tàm »
temerarium iudicarent. Gafpar fecundam nominis famam fu
perioribus iam prælijs confecutus, non periculorum terricula
mentis percelli,fedcùm Viri fint,magno eis animo opus cffe di
cebat,nec quid obftctfluâuandum; fed quid ignominiæ ac de
triment1 .
 - • ,

2.I6 Memoriæ Regum & Banorum?Oalmatiae,

trimenti non expugnatopræfidio, quid gloriæ, quid immortals
1memoriæ atque deinceps commodi eóobtento fit futurum, præ
oculis habendum. *. Qüarè fibi optimum è re viderifi Harpago
nibus,dolabris,coeteriſſue ferreis inſtrumentis adid ſecum alla
tis,ubi vetus novo iungitur muro ædificium, pluribus in locis
ſubruatur, & patente hiantegue muro parsingreſſum conetur ,
pars per feneftrarurii foramihatuendo loco accommodata, arcis
propugnatores longioribusſclopetis prohibeat ſubmovéatque.
Placuit coeteris conſilium, acèvoto ſucceſſit; etenim albeſcen
te imminentis diei luce prima,implorata ſummi Deiope,medita
tum aggreffi negotium,duarüm horarum labore perficiunt,& ar
Perußciam
cem ingreffi Turcas omnes obtruncant,quatuor folùm vivisin »
a t CC Пn cх - poteftátem acceptis, quorum unus Frangepani manibus è late
pugnat. bris extra&us,acvinculis inie&us eft ; alter porrò terrore necis
perculfus,in profundam fe cifternam pracipitaverat, à notris"
deindè repertus fuppeditatisfcalis funibufque ad exeundum ad
iuvabatur; verùm ille fingulari pertinacia obftinatus, cœmen
to, aliaque congefta macerie opprimi fuffocarique maluit, quàm
în Chriftianorum venire poteftátem : ' noftrorum novem finuri
potiùs ac decidentis materiæ ruina,quàm hoftium virtute fàucij,
vivi tamen rediêre. Expugnato loco, arx folb aequata eft , &
Frangepanus vi&or rediens,lætus fàlutat Patrem, qui fingulari
quoque perfufus lætitia, ovantem de hoftibus Filium excipit ,
benignè,plurimos in futurum triumphos adprecatus. Non ,
minori felicitate arcem Familiæ olim Frangepanicæ Cetinen
fem, cuius olim poteftati Provincia integra, quamh Comitatum ,
appellant,fùbdebatur,occupavit ac diruit; ibidem namqueCo
lonias Turcis iam locantibüs,cùm adventantem Frangepanum ,
certis nuntijs cognoviffènt,reliáis ftationibus ac univerfis colo
nijs profugére. I Atque ut eadem honoris celebritate fortunae
que blandimento,rerum geftarum fparfàm famam terminaret ,
quâ cœperat ; progreffus in campum Zavalie appellatum, eum
omnem latèincurfans depopulatur, ac pluribus interfe&is Tur
cis,mille ducentas promifcui fexus animas in Chriftianitatem ,
abducit, nullum in his omnibus expeditionibus, vel fàlutis,vel
honoris difcrimen paffus,vno duntaxat Petro Iancovicio amiffo,
qui fub arce 5Âಥಿ profligatisTurcis, citatiore pernicis equi
curfu raptus,ac inter hoftes delatus,abijfdem captus, gravi æris
lytro
 Creatieve Schuonie, Liler Quintus. 217
lytropofteapenfo,decem milliumfuerat eliberatus; Hæcèpræ
cipuis,plurimis levioribus prætermiffis-. tº
His properčin Illyrico fuccedentibus, novaеundijueSve
corum excitæ Legiones(Romanis aliâs Scriptoribus ignotorum)
Moraviam Auftriamque in difcrimen vocabant, ac vaftatis im
punè omnibus iam Crembfium,Chorneoburgum,ac ipfosVien
mæ medio lapide propinquos pontes expugnatis moenijs occupa
verant tanta rerum ómnium perturbatione,ut & Ferdinandus de
fuga Græcium cogitaret, & civium animi ambigua ac incerta »
fpe flu&uantes,celerrimihoftis pavore confternarentur. Hinc
malè rebus Germanorum conftitutis, feveriffima Ferdimandus
Joanni Draſcovicio Regni Pro-Regi, & Lupo Frangepano man
data repetit,altiffimam cum Turcis colerent pacem,nullam,ne »
leviffimam quidem ulcifcendi eis,commovendique darent occa
fionem. Quæ res generofos Illyricorum animos fuppreffos,
ac otiosè delitefcentes torpere coegit, eo præfertim tempore »,
quo mira D e 1 benignitáte ac fortunæ beneficio Refpublica »
Veneta,nullis externis adiuta fubfidijs,univerfum Licæ & Cor
baviæ in Croatia tra&um, ipfum etiam Cliffiæ inexpugnabile »
præfidiumgloriofis fùcceffibus èTurcarum tyrannide in Chri
itianamaffèruit libertatem. Porrò cum fàpientiæ munusfit in LupusFra
adverfis fortem,in profperis cautum inveniri,fàgaciffimi Veneti, 戟醬
uo tantis terra măriqüe bellorum motibus exàgitati, validiores Eíí.
adverfus hoftem reddántur,tempeftiva per Legátum oratione » °"j,'°*
Lupum Frangepanum conveniünt, ut fi fortè Croatiae fines po
teftati fuae fubieâos, apertávi penetrare barbarus moliretur , ^
Chriftianæ Religionis ac vicinitatis mutuæ memor, fortem in »
refiftendo navaret operam,quem etiam infigni torque è mille 9
cufo aureis,elegantis artificijperRudolphumSüarangam Iadren
fis Vrbis Gubernatorem,opimimuneris loco cohoncftaht. '
Dum hæc de Frangepanibus extremam manum rccipiunt, ſ
accepimus amici cuiufdam operâ, Libcllum Joannis Biptifte
Veri rerum Venetarum, adeò fàftuofum atque arrogantcm in »
extollendis Venetis, procacem in omnium NationumViris con
temnendis, impudentcm in mendacijs confàrcinandis, inurba- %££;
num atque rufticum, in graviflimos Heroes, ac præclariflimos ÉÉÉ
milites àcerbiffimè garrienten; ut profe&ò modeftum ace- "*"
ruditum le&orem,primâfuile&ione & tædio afficiat, &odio im
Gg ficiat;
 Memoriae 'Regum,&- Banorum Dalmatiae,
218
ficiat: quare meritò Falfi potiùs agnomen,quàm Veriufurpaffe
debuiffet, netám decoræ vocis gravis impoftor ab omnibus ha
berimereretur. Hiftoricus quidem dici& audiri cupit,fèd adeò
hiftoricæ veritatis ac modeftiæ limites exceffit, (quæ duo gemi
ni velut eius oculi funt) ut graviffimam hiftorico nomini macu
lam notamque inufferit,& omnes de eo Hiftorici,repetundarum
jure optimo poftulare deberent. Quanquam imperitiorum o
culos fpeciofis verbis,quæ ad calcem opufculi fui appofuit, vela
*reconatur, ubi italoquitur: /etera quidgmfùpergreffafunt vi
"tium obtreëtationis ipsaſua antiquitate,85 concordi Jcriptoritte
*/timonio; impráfêntibus pretiumh.cret veritatis, que proindead
*alia mobis carior efi,quàm ut tjs qu« mupergefia vivorum adhuc
"conſcientia variantur, reliqueſcriptionis noſtrc conſtantiam ve
*limus invertere ». At profe&ò vetera, quæ refert,nec antiqui
tate,nec concordi fcriptorum teftimonio falfitatis vitium fuper
greffà funt,multò minùs praefèntia pretium veritatis habent ,.
Opinabatur quidé ille neminem quodammodo veterum revol
vere monumenta, eorumque habere cognitioné,proindè cùm in
tam vetuftis rudiores delufifle fe confidiffet, in præfentibus eti
am facilem fibi fidem à peritioribus adhibendam credebat. At
effrontis omninò hominis eft veteribus nova iungeremendacia,
& veritati quodammodo bellum indixiffe. Mihi nunc nec om
nia,nec fingula perfequi propofitum eft, graviora tantum, &ad
propofitum noftrum magis pertinentia aliorum authoritate Hi
ftoricorum confutare vifum,ut exhis fàcilè prudens Leétor de »
cœterisiudicium ferat,quàm fortè pauca fint, quæ Scriptorum.
teftimonio concordent,& clariffimi potifIimum Viri Lupi Fran
gepani hodie etiam viventis , quem acerbiffimis ac contume
liofiffimis profciffum verbis commaculat, famam integram ,
vindicare ».
Ac illud primum occurrit quod Lib. I. fol. 39. ad annum ,
* Io23.hisverbis refert. Hoc ammo AMurcimurus, inquit, Libur
*mia vulgó Croatia. Regulus pradabundus in Iadrenſium fines tr
*rumpems Venetos ad arma traxit. Ne igitur illatafiederatae genti
"impunita eſſet iniuria,noſtri ex improviſoferunturinhoſtem, atq,
*uno quafi impetu profligatum imfuorum momtium amfra&us
”latibulācum cæde propellumt... Fugatis Liburmis eo tamen u{ĝ,
*inflamt, donec ad viéloriam mil ultrapraedam deeffet, quam uóé.
- ኵ čንገ፮
 Croatiæ, &• Sclauoniae, .Liber Quintus. 2.I9
rem €5 fame luculentam accumulant. H«c res mommimus Mur.»
cimiritemeritatem cafiigauit,quàm turpis amtea fuga. Cœte-»
rùm petemti datapax,quam cum potentioribus colendam, meq, ae- »
mulatione potemtt& validiores irritamdos,fùo malo didicit. In , »
his paucis lineis præter proprium faftum ac aliorum contem
ptum, tria latent aut mendacia fi fcientèr, aut errores, fiigno
fantia preffushæc afferuit: Nam imprimis Liburniam Croatiam
dici,fànè afferuiffet nunquam,fi Paulum Jovium Lib. 1 3. legißet
itafcribentem, Ea Regio (Croatia de qua fermonem habet ,)*
ad Illyricumpertinet,ab 4quilone latos babet campos, ab Aufiro*
ad Iulias Alpes ufâ, ad Liburmi« oram fé extemdit. Videri eti-»
am poteft Ranzanus in Epitome rerum Vngaricarum Indice ,
primo. Sed cùm maiores adhuc fuperfint errores, non tàm ri
gidi eius Cenfores effe velimus, ut hoc grandi Hiftoricæ cogni
tionis demus vitio, cùm Liburniam vulgò Croatiam velut ipfi
conterminam appellaverjt,quamvis eidem è diametroRanzanus
repugnet. Verùm delimitibushorum Regnorum aliâs à nobis
Libro primo ſatis dictum. Illud ineptè prorfùs, quod ad an
num 1o23. Murcimirum Croatiae Regem conftituit,cùm adhuc
anno 1 oo3. Crefcimirus Dalmatiae Rex in Sclavoniae &Dalma
tiæ Regem coronatusfit,acunofupra Trigefimum anno Impe
rium produxerit,cui deindè Zvonimerum ſucceſſiſſe conſtat,nec
Liburniam diftinétum unquam habuiffe Regem, ut Libro primo
ex Tuberone docuimus; ex quibus demùm confequens éft, eo
tempore minimè Dalmatiam Venetorum poteftati, fed Crefci
merij Impcrio unâ cum Liburniâ paruiffe, nec Venetos tuncIa.
drenfès velut fibi fœderatos defendiffe ; totam proindè hanc e
ius narrationem,quàm faftuofàm,tàm fabulofàm effe, perfpicuè
intelligi poteft. Videat nunc ergo nofter ifte Falfus, quomodo
hæc vetera ipsâ antiquitate ſint veritatem fupergrefía & Scri
ptorum teſtimonijs nequaqnam coha reant. Multò profectò
iminùs ipfe Falfus cohæret fibi, qui uno impetu Croatas in late
bras& montium fuorum anfra&usâ Venetis, velut pulverem ,
àvehementiffimâ fpiritus procellâ diffipatos fcribit ; " Neque ,
enim eos tàm timidos ac fugaces ad annum 1 576. Item ad an
num 1 6 1 5. declarat,ut hic etiam illud aptari videatur: Memda
cem memorcm effe oporterememdacij. Demùm ubi poftulatam
à Liburnis pacem improperat, ncque æmulatione potentiæ va
Gg 2 lidiores
2.2.O Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatiæ,
1idiorcs irritandos docet,voluiffem ut & fuos docuiffet Venetos
cùm ad annum 1 1 1 8. ä Pannonijs viâos amiffo Ducc non ar
'mis amplius,fed precibus obviam vičtoribusprocelifle referat 2
"neque id ignominiæ imputct; Cùm ෆ් id,inquit, cenferi debe
*at honefiuj,quodtuendâ Reipublic« causâfit faélum >5 Quodfi
& Liburnituendæ Reipublicæ causáidfeciffent, cur eis hone
ftum effè non debuiffet,aut Venetis ignominiofum æmulationc
potentiae validiores irritaſſe,non video. Sedultra. Ad annun
* 423. itá habet : Ju6 haec etiam tempora flamte àmari profperâ
"fortune aura ſelectiſsima Claſsis Adriaticum naugauit, qua Pe
”tro Lauretano Dučiore cùm totam Dalmatiam perlufiraſjet, tan
*ti Incolas affecitformidine,ut umiuerfà ea Regiomom armorum im
"petu,fed /pontaneâ deditione, Pammómico iugo excuffo, rurfus Rci
"publicae Domimationem fùfceperit,amno 58. poflquam vi Barbar&
• Genti paruiffet. En quàm fuperbè,quàm in paucis prægnans
Libro 5.
Epiítolarů.
fraude. Etenim fi Tullius aliquando Dalmatis imprecatus,eos
femper bellicofos afferuit,& Bathopotensin Dalmatia Princeps,
(à quo fortè Bathorij fuam duxêre originem) impatiens Roma
norum Lupinæ feritatis Præfe&orum concitatis fuis, multum •
Romanis damni intulerit,nec antè quam triennio evoluto Tibe
rio potentiæģue Romanæ fefe dedidit,liberâque conſtantiâ Ti
berio poftridie pro Tribunali fedentiac quærénti, quid ità defi
cere,ac tantum temporis rebellare Romanis ftatuiffent, refpon
•dit ; /os, inquit, ipfì in culpâ efíis,qut ad vcfiros greges cu/iodi
"endos mom cames paflorefúé,fèd Lupos mtttufis : nec demùm nifi
pacificatione Batho Romanis adhærere voluit, ut Salianus ad
annum Chrifti 8. notavit. Quod fi dcnique Appianus Libro
de Bellis lllyricis negat fé abunde cognoviffe, quemadmodum »
fub imperium illos adegerint Romani; Mirum profe$tò Claf
fem Venetam adeò Romanam potentiam fuperaffe,ac tantæ for
midini atque trepidationi univerfæ fuiffe Dalmatiæ, ut oblitâ
virtutis priftinae fpontaneâ ftatim deditione infantili more fuc
cumberet. Quanquam ut aliquid Falfo concedamus, verùm ,
eft non armorum impetu,quibus fe parùm profe&uros noverant
fubegiffe; fed præftantis auri copiâ,ac infána pecuniæ quanti
tate,tenaci hominum vifco, Dalmatarum Principum animos,
occafione ex niorte Ludovici Venctorum mallei aucupatâ, alli
cuiffe fibi Venetos,qucmadmodum & fecundo Libro àdnotavi
- -- ՈԴԱՏ
 Croatiæ, &• Sclauonie, Liber .guintus. 2.2. I
mus. At Pannonijs velut barbaræ genti,& quidem vi Dalma
tas paruiffe,fallitur Falfus. Et quod non venenati animi indi
cium,Chriftianos fines fuos aut tuentes, aut recuperantes barba
ros compellare? Ad annum 1496. quæ Venetos extollendo
Pifànis contra Florentinos fummis auxilijs fuccurrentes rcferat,
quàm ea Scriptorum teftimonio concordent,videatle&or Jovi
um Libro primo circa medium. Et fi Hiftoricam fynceritatem
habuiffet,retuliffet etiam haud dubiè bellum Auftriacum ad an
num Millefimum quingentefimum decimum, quo Livianus ac
Baleonus cum Cordiano ac Profpcro Columnâ Auftriacis Duci
bus collatis fignis exercitum perdiderunt,ac Mediolanenfem de
inde Vrbem Maximiliano cedere funt coa&i,neque hæc fraudu
lento preterijſſet filentio. Ante hunc annum graviffimum »
Ferdinandus Venetis bcllum intulerat,quo Chriftophorus Fran
gepanus Dux bello inclytus adeò res eorum quinquennio inte
gro afflixit,animofque contrivit,ut omnibus belli calamitatibus
fracti,deftitutique à finitimis,vi&orum arbitrio fe dediderint ,,
quem proindè ineptè Falfus nofter in prima expeditione vulne
ratum fcribit,& quamvis tertiâ id ei acerrimè prælianti contige
rit,non tamen cum ignominia proie&is Infignibus, ut ignomi
niosè Falfusblaterat. Sed Iovio referente Lib. 12. à Ioanne”
/eturio, inquit, in infidias præcipitatus captus eft,fuoj, ô alieno*
cruore perfufùs (multum enim Vìr lacertofus atq, terribilis, me »*
viuus im poteftatem hofiium veniret,repugnarat) /emettas per-*
duélus , tetcrrimo carcere includitur amno AM. D. XI /^*
cuius ingenioſam deindè è captivitate eliberationem, eleganter
Ifthvanffiius libro feptimo eft profecutus, ubi plura de eiufdem
celeberrimi viri laudibus. Non minori cladiunm fèrie Lupus
Frangepanus Chriftophori nepos Venetos attriverat,quàm olim
Chriftophorus ipfe, orto inter eos ac Fcrdinandum Archiducem
bello, anno 1 6 1 5. cuius altius exafperârat animum crudelis Io
fephi Rabathæ Oratoris fui mors, eorum voluntate atque impe
rio patrata ; quarum causâ quanta conviciorum fcommata, &
petulantiffimorum verborum aculeos in Virum celeberrimum ,
Falfus ifte congerat,non fine gravianimi fenfu atque indignatio
ne legi poteft ; impudentiam omninò induiffe videtur, & Thra
fonem magis quamHiftoricum egiffe. Nullum faeviorem,imma
niorcm, barbarum magis hoftem effe Turcâ, orbi univerfo no
- - tum ;
2.2.2, Memoriæ 'Regum, o. Banorum ZDalmatiae,
tum ; nec tamen meminiullum me hiftoricorum legiffe adeò hu
manitate exutum, & pudoris omnis oblitum, qui eâ verborum
petulantiâ in eofdem debaccharetur, quâ Falfus in Virum Prin
çipem omnis humanitatis ac probitatis Ideam furit. Non hæc
êinente atque fenfu Reipublicæ fuæ Falfum haufiffe arbitror ,
quae eodem penè anno, quo il!e fcommatamendaciaque fuaim
pudentifIimèin luccm cdi paffus eft,honorificå ad Frangepannm
Iegatione expeditâ, eum fide, integritate, ac dignitate Virum ce
lebrem, & velut communem militaris difciplinæ fuitemporis~
Magiftrum fàlutans, precibus muneribuque oneransintantii
mè follicitavit, ne dubijs cum Turcâ rebus fuis opportuno auxi
lio poftulante neceffitate deeffe vellet, ut paulò fupra retulimus.
Hæc Falfo reponere placuit & neceffe vifum fuit, ne infamis eius
libellus per diverfàs volitans manus, varijs refertus mcndacijs~
pretium ac laudem veritatis referat, quem fimul fi hodie in vivis
adhuc eft amicè monemus, ut animadvertat calamum paffionum
atramento tin&um nequaquam hiftorico ftylo cohærere, & fe
fcriptionis fuae conftantiam, magno fuo probro plurimum in
vertiffe. Haec tantorum Virorum merita acinclyta Frangepa
núm Familia hâc de fè occafione dici defiderabant; nunc ut ad
Draſcovicium Proregem, è quo digreſſi non injucundà fortè di
vagatione tantifper fueramus, redeamus, ftylus & tempus ad
mOnCt.

Inaugurato igitur eo in Proregiam dignitatem à duobus~

fupra memoratis Proceribus, coram Patriae Senatoribus tertia »
decima die Iulij Anno 4o. fupra I 6oo. in fequenti die educitur ,
in campum à Paulo Comite Pallffio, tunc Thefàurario Regio
nunc Curiæ Iudice; ut quemadmodùm in Regno curam Pro- `
vincialium ſuſceperat, ità in campo Patriae fines non modo tu
tandos, fed verò ampliandos etiam effe intelligat. Quibus per
a&is præludij loco, fortunæ tentaturus favorem brevi poft col
le&is in unum copijs Banalibus, ac Carloftadianis, ut univerfi
quatuor conftarent millibus, pro eximendis à barbarorum iugo,
ac in Chriftianas partes reducendis Thracibus, qui fé cum fami
lia, pecoribus , ac facultatibus auctore Tudor appellato, tranfi
turosfpoponderant, fub Petro Keglevicio, quem fuo nomine 9
præeffe voluit, Iamniciam verfus cos expedivit. Noftri ut rem
periculi plenam cautè aggrcdcrentur, tres peditum ccnturias pro
edu
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Quintus. 2.23
} educendis Thracibus mittunt, reliquis fub Quofdantia Zrinio
rum Comitum argenteis mineris celebri olim arce, Turcarum.»
infequentium impetum excepturis, fubfiftentibus. Res uti à Prima
Drafcovi
noftris prævifà fuerat, evenit; peditibus enim noftris cumThra cijfortnna
cibus, ac opima præda redeuntibus, infequentes hoftes fub
Quofdantia ea fortuna noftri infidijs occultati excepere, ut 14.
eorum captis, pluribus autem interfe&is, cæteros in effufàm fu
gam, potiori ex parte vulneratos, retro egerint ; è captivis unus
Odabaffa novo datus Bano , Bradavica autem Aga (quem ve
rucam latinè dixeris) Lupo Frangepano ob eximiam Carlofta
dianorum virtutem ccffit, cæteris captivis, pro more militibus
divifis. Præerat Carloftadianis Frangepani nonine Cafpar ,
Iancovicius, qui praeter egregij, omnibusque praelijs feliciſſimi
bellatoris laudem, iam etiam ad temperati ac maturi Ducis no
men & famam, haud dubiè perveniffe credebatur. Benè omi
nato hoc principio, velut futuræ felicitatis accepto augurio Ba
nus animatus, numerofà poftea exercuit prælia duce Petro Pata
chicio, ſecundà ſemper fortuna comitato; is ſiquidem conſilio
manuque promptiſſimus, incautos ſepiüshoſtes in dolos praeci
Petrus Pa.
pitabat, præcipitatosque egregie fternebat, vir fànè fortis &c tacicius vir
ftrenuus, & qui iam dexterâ fuâ hoftilem, in latus Turcicum », fortis &
ltrenuus.
generosè perfregit haftam. Irritati Turcae iniurijs Patachicij
alio ulcifcendi caufâ animum adjecerunt, & na&ta quidem op
portunitate, quod captum Sifcij incolam Marchecium appella
tum habuiffent,eoque infùperftitioneMahumeti apud eos rema
nentc, eius opera Sifcianos invadendos, quod brumali glacie.»
Colapis concretus intclligeretur, conftituerunt: profe&iigitur
Coftaniciâ ad fecundam no&is vigiliam, ad turrim quandam ,
latericiam Divæ Virginis Vifitantis quondam Ecclefiæ, perve
niunt, ibique cum nullas, à noftris aliâs obfervari folitas excu
bias reperiffent, filentio fummo per declive collis Colapim attin
gunt, ac eo pertranfito, ingentifublato clamore, flammifặ; ma
palibus iniectis, noftros fomno oppreffos adoriuntur; & pars*
quidem eorum, fœminas puerofque è medio flammarum fugi
entes capiunt, pars verò Parochialem Ecclefiam invadentes-,
valvas diffringunt, altare quod pi&orio fulgeret auro folidum.
ratiin partes convellunt (fed ubi fe fplendore delufos viderunt,
ab ulteriori confractione abſtinuerunt) calices demùm, cate
- º -- ramáue
224 Memoriæ 'Regum, &> Banorum?Dalmatiæ,
ramque Sacram fuppelle&ilem abripiunt ; noftri eorum vocife
ratione excitati arma rapiunt, fèd ut cထပ္ရင္ဒိ noćłurnáġue fefti
Coftanici-

ú: natione acciderefolet, tardius mutuo auxilioeffepoterant: Sa

j?- cerdos loci Ioannes Philipafficius è domo in confertos per cce
dunt, meterium Turcas plumbeas emittens glandes, unum aut alte
rum interfecit; diffipati indè, Turcarum unus è du&oribus
praecipuus domum per gradus afcendere, fàcerdotemque aut ,
neci dare, aut captivum abducere conatus, ex ipfis gradibus~
traie&us devolvitur: eius cafu exacerbati caeteri, acriori glandi
um procella è diverfis partibus ingruunt, ac tandem penetrante
globo Sacerdos ininguine vulneratur; tum ille debilitatus vul
nere in domum fé recipit, ac de vita, irruentibusiam iam hofti
bus defperans, Superis animam commendabat. At ecce Divi
ma prorfus proteétione, ac fingulari Dei beneficio accidit, ut ,
puer vix tertium aut quartum annum fupra decimum agens, ar
repto gladio inanes vibransictus, minaque intentans, eoufáue »
hoftesafcendere prohibuerit, donec alij auxilio adcurrêre, quo
rum metu hoftes univerfi perterriti effusä fugá Colapim repeti
vere. Vnde meritò æftimare poffumus,plus hoftes ignominiæ
ac dedecoris hac expeditione fibi, quamaut laudis, aut utilitatis.
peperiffe. Et quidem fiviciniinOdra fiuvio milites tormento
rum in arcereboantiumfragorem citiès exaudire potuiffent,,
memorabilem fànè Turcæ cladis fuæ memoriam pofteris re
liquiſſent.
Appetente huius anniverè Calend. Aprilis renovatur Mo
nomachia inter fratres Ioannem Patachicium Ivanicij,& Petrum
N.,„r,.. Lethovanicij Præfe&os,quorum illum Chekich Aga,hunc verò
*'$; ChorBcgus (quod monoculus effet fic di&us) ambo Coftani
ciae Equitum Præfe&i,ob veteres de captivis controverfias & a
cerbiorum verborum profciffionem, ut ferro coeteris fpe&anti
bus litem terminarent, evocaverant, Petriniaráue congreus lo
cum conftituerant. Advenêre quidem utrinquehonefto ftipa
ti comitatu duellantes,verùm Georgius Schwarcenburgus Ioan
ni,Banus verò eo in loco Petro certamen interdixerant, & fieo
rum aliquis pugnam aggredi attentaret, cum veluti mandati
praevaricatorem, Lupus Erdödius loci Praefectus, è Petriniae
moenibus tormentis fubmoveret. Vbi in mutuum convenif
fent confpectum,verbaqueadinvicem mifcuiffent, tum prior ,
Chekich
 Croatiæ & Sclauoniae, Liber Quintur, 22.S.
Chekich Aga ad Joannem: Nom ego, inquit, charefrateremeri
tus im decrepita miles feme&ia ad violamdum amorem fraternum ,
mom adfpargendum amicum cruorem huc advemi, ofçulo fratermo,
amplexuq, amico tefalutatum vemt: Tum Ioannes eundem ,
amplexatus amicè affatur, gladioque adpugnam præparato do
nat, quod quidem à multis fànè gravidatum vitio, nec ab ipfo
Turca collaudatum ; fèd multa poftea mentitus faétum id in ,
timiditatis fignum interpretabatur. At ChorBegus fpumufio
ri ufus allocutione : • Adquid, inquit, buc comvemimus, mifiut
comtra&as longo tempore rixas momfemmarum more loquacitate
contimuare,fèd militari congreffu termimarepergamus; T Quibus
auditis Petrus Patachicius, fubitò dcfiliens equo, & acinacem ,
duello deftinatumarripicns; Eia, inquit, etfimachimis bellicis Pctri Pa

im mos defùper detomafiumt, arridebit fortuma, ut duos trefvé íêtus tachicijma

gnanimitas
eviffrare liceat; quodfihoc imloco aliema poteffatifubie&io id mom
comcedatur,ad Breffum quod ducemtorum vixра|иит difiat,Ba
malis Iurisdictionis accedamua, ibij, acceptátam impr«fémtibus li
teris potefiate, /4r /arum, Miles Militem expertatur ; aut fi
fortaßè mom me,fed commilitone r hic adffamterfòrmidare videris
€5hūicfłabopaĉio,utimmedium dedučłopontë Colapim,morin eo,
foli Aganothetarum inftar luëiamincamua,hauflumq, Çolapis ad
«ternam extinguemdam fitim,mobis invicem propinemus. ` De
ferbuerat adhæc Chorbegi ferocia, Gafparenque Orehocium ,
Vice-Banum,qui Drafcovicij Bani nomine coeteris præerat , ,
accedens propius iratum iam hoftem declinabat ; ita demum ,
ultrò citroque habitis fèrmonibus infe&o negotio ab invicem fè
ceffere. Verùm quàmvis animus fuerit Drafcovicio id pugnæ
genus permittendi,colloquium tamen etiam Turcarum, data »
utrinque induciarum fide exoptabat, quò pretium tandem redi
mendorum captivorum certum ftatueretur ; eo iam enim infì
tiabilis Turcarum avaritia,pecuniaeque fitis excrevit, ut gregari
um etiam militem multis centenis,plerofq; etiam millenis num
mis argenteis,quostalleros vocant,pretiogftimare fint confueti.
Iamque Drafcovicius mediâ propè Legione colleéta (cui & nos
interfuimus) Berkuffam verfus iter fufceperat, cum certusaffer
tur rumor Turcas ncquaquàm ad colloquium comparituros,fed
privatum fàltem cum Patachicijs adPetriniam eos fèrmonem ,
defiderare; quibus proindè eò nifIis,cœterorum in fua quifque
reverfus eft. Ꮋh - UQuieſcen
22.6 Memoriæ Regum & Banorum Z)almatiae,
Quiefcentibus deinceps per æftatcm Coftanicianis, ac ijs
qui Savi ripam incolunt, Claduffiani tra&um Carloftadianum ,
ác praecipuè oppidum arcis Stenifniciæ Rcchicam diâum,quod
tunc Drafcovicij Banipoteftati parebat, frequentiùsinfeftabant;
quibus tandem commotus Banus,fumptis fecum fex peditum >,
ac quatuor equitum centurijs, eos cohibendos ac caftigandos
conftituit. Omnibus igitur adfextü Idus Novembris in Zredich
co convenire iuffis,feptimo Idus Colapim traiecit. Aderat.
Claduffa cum eo Lupus Erdödius alterius Lupi filius Bani gener, cum in
norū Tur
Са I II III Са
figni equitatu iuvenis magnanimus,& qui maiorum fuorum ve
ſtigat1o. ftigia preffiùs tenebat, Georgius Rattcaius adfutura fefe difpo
nens tempora, primaq; militiæ rudimenta pofitui*,Gafpar Ore
hocius Vice-Banus, Vir cordatus timorifque nefcius; Joannes
Voicovicius veteranus turmæ Du&or,milefque multis probatus
periculis,alijque complures. Progredientibus itaque univerfis
meridiei tempore in Slatkopolie ut vocant, id eft dulcem cam
pum,ad minorem Trebche rivum,quod adaquationi equorum,
iumentorumquefàrcinariorum opportunus effet, exercitus refi
ciendi corpora fpatio conceffo fubftitit. Ibi de progreffu ulte
riori, ac totius rei fucceffu confilijs agitatum , in eamque con
clufum fententiam, ut Petrus Patachicius cum SigifmundoMer
navicio Lupi filio cum quatuor peditum cohortibus præcede
rent, ac univerfâ diligentèr obfèrvarent fi quid pecoris ac homi
num intercipiabigiáue poffet,ij diluculo facto fublato clamore
id oficij praeftarent, praedamque centuria uni abigendam da
rent,altera fefe continente,utinfequentes pra-dam hotes, à fron
te tergoque interccpti,velut indagine claufi,aut occumbere, aut
fefe dedere cogerentur. Præeuntibus igitur ijs, lentoque paffu
exercitu fiibfecuto, ad collem quendam arci vicinum, ita ut ex
cubiæ hoftium facilè exaudiri poffent , in multam noétem per
ventum , quiefque data militibus ; albefcente deinde aurora, de
alia redeundi via, quod hefterna tranfitum quendam periculo
fum, fiab hoftibus per notos tramites feſtinantibus occuparetur,
haberet,confultatum: itaque confcenfis equis, ad planiciem »
quandam fecedentes, focios expe&avere 9. Socij fub arce pau
cos boves òccurrentes accepere duobus interfeâis Thracibus ,
quanquam certò pofteà conftitit, noftros facili negotio arcem ,
ipfam,dùm portæ aperircntur ingredi, omnibufque multo vino
* fopitis,
 . Croatiæ, & Sclauoniæ, Liber Quintur. 227
fopitis,quodhilaritati festivifặuenuptiarum lætitijs noste præ
cedenti indulfiffent,trucidatis, arcem occupare potuiffe, fiinva--
dere attentaffent. VerumTurcæ audito torménti figno,è cubi
libus profilientes,brevi peditum è vicinis etiam locis centum ,, .
equitüm quadraginta concurrerant, noftrorumque terga pre
mentes,tribus fortitèr vicibus in noftros fraude fémper üfiirru
perant; fed repulfis femperijs, acaliquot interfeótis, unoğue »
corum primario du&ore capto, ac tribus militaribus fignis,vul
neratis etiam pluribus,noftris nonnifi duobus laefis, reditum eft.
INoftridum rurfum labore longoque itinerefe(fi ad Threbcham
rivum vires reficiunt , turma una hoftilium equitum boatibus
forfân tormentorum matutinis excita,opportunè Georgio Gre
gurocio præeuntiobviaffet,nifi clangentes tubas tympanaque »
perſtrepentia, in vićtoriae relata latitiaminaudiviſiet; ijs enim º
auditis,maiorem folitò exercitum vi&oremque adeflè rata, effu
{àm fugam dedit,ut nosad eundem pervenientes locum, eius fu
gæ veftigia graminis proculcati fefe relevantis, deprehendere
mus ; atque ita benè inchoatum pugnæ exordium, meliori ter
minatum epilogovidiffemus,nifi intempeftiva triumphi figna.»
edidiflemus. Sednec minus feliciarridentis fortunæ ſucceſſu,
affe&aiam æftate,Lupum Erdödium, ac GafparemOrehocium,
cui coeteriparere iuffi; fub eahdem. Claduffam 'expediverat,
Pro-Rex Drafcovicius. Captus enini nuper iteratò viarumi
duétor (quipaulò ante pofito lytro liber à Nicolao Comite ,
Frangepano difcefferat)Comlianus appellatus, fortunæ ludibrio
apudhoftem pertaefus,Chriftianis fe deinceps adhaefurum jure »
jürando affirmabat,inftabatque vehemcntius, ut Banus expedi
tione fa&a,conjugem,liberos,facultatefque omnes inde fuas re
duceret,fe quoque in re benè perficiendâ utilem navaturum o
peram. Itaque obtenta expeditione noftris progrcdientibus,
fortuna ita ferente hoftes quoque occafionem aliquam probatu
ri obviam fa&i, à primo ftatim noftrorum impetu in turpem
conie&i fugam,amiffis aliquot fuorum, degeneres nullo contra
&o certamine palantefque difparuere. 'Sed nobile illud, & à
fæculis inauditum, ab Emerico Comite Erdödio Petriniæ Præ
fe&o,hoc eodem annopatratum fratagema, omittendum haud
effe videtur. erat Turcis Coftanicienfibus captivus Chriftianus
Leginich appcllatus, vir militaris, & ut ab hoftibus putabatur.
Ꮋh 2 dives;
 ſ

228 Memoriæ?Regum,&- Banorum Dalmatie,

Mira Ca dives ; cuius fides fex aliorum captivorum lytro onerata, eum
ptivorum è - luribus annis infquallido hærere carcere vinculifque cogebat.
Coſtanicia
liberatio. itaque apudfe reputans, omnes alios dimitti captivos, fe unum
in aerumnoſa captivitate perpetuo detinendum, infelicem &a-
cerbam tandèm finiturum vitâ,nifi divinâ ope, ac occulto Chri
ftianorum auxilio fublevatus eliberetur. ad aftum igitur con
verfus,veftigia clavium,quibus vinculareferari occludique fole
bant,diligentèr obfervat,acin cera deindè efformat, eaque per ,
commeantes captivos Petriniam Erdödio mittit, ut alijs adeo
rum fimilitudinem confe&is, eæ opportuno tempore ufui elibe
rationis effe poffint. Erdödius rem cordi accipit, brevique per
fabrosrem petitam confici curat; Tùnverò aſſumpto forti e
quitatu(quamvisaliorum ſententijs à propoſito ſummiſcilicet
periculi pleno, & prorfus inani diftraheretur, alioque conver
tendum militem avocaretur) & aliquot peditum centurijs, qua
rum tres Banus Drafcovicius fuas auxilio effe voluit,itaCoftani
ciam progreditur,ut adfecundam no&is vigiliam eo perveniret;
ibi commodo in loco ftruendarum infidiarum omnes collocat,
quinque folum aut fex cum homine loci perito, qui olim apud
hotes eo in praefidio tipendia merebat, duétoráue viarum fue
rat,8zadnoſtrospoſteatransfugerat Petek cognominatus; cla
vibus ei traditis,rem peragere iubet: illiinvocata Divini numi
nisope,clandeftino filentio vado Hunnam tranfeunt,oppidum
queingrediuntur ; pergeptibus deindè ad carcerem , in medio
quafioppidi fitum, neminem ibi, præter duos altoftertentes fo
mno cuftodes, eofque à carcere paulò remotiores repererunt,
tum confcendentes carceres per extantes trabium extremitates
tabulatum perfringunt & aperiunt, ac ingredientes carceren
clavibus obferata vincula referant,compedeslineis telis, ne pro
dente fono Chriftiana fraus detegatur, obvolvunt, captivos de
mùm quinque humeris exportant,equifque ad id præparatis, ac
fecum addu&is impofitos, intaéìis cuftodibus reliáis, felicitèr
carcere oppidoque edu&os, ad noftros perveniunt. Noftris
fingulari, latitia perfufis, acimmortalibus Deogratijsredditis,
vinculiſſue captivorum ſolutis, hoſtes, fiforteablatos inſeque
rentur, in multam diei fequentis lucem præftolantur.. Verùm
Turcae animadverfoftratagemate, ufque Hunnam flumen pro
greffi, vifisibi equorum veftigijs, noftros magno numero certo
* .. . - * * * infi
 Croatie,& Sclauonie, Liber Quintus. 2.29
infidiarum loco, uti erat, adeffe & expe&are rati, eaignominia »
ac dedecore revertuntur, utvelipfis pofteâ confitentibus , ma
luiffent dimidiam Coftaniciæ partem incendio cum univerfis
facultatibus conflagratam vidiffe, quam eius fé focordiæ, ac ex
tremæ in cuftodiendis Chriftianis negligentiae reos fuiffe depre
henfos, præterquam quod decem millium tallerorum pretij ca
ptivorum turpiffimè amififfent. Memorabile hoc, & audax
nimis fa&um,uti nondum ànobis,quibus gloriæ ceffit; ita nec
à Turcis,quibus ignominioniae,oblivioni tradipoteſt.
Quod felicitatis ac lætitiæ de fuperatisfemper hoftibus hac
tenus accepimus, hoc omnibus pofteá in nos concitatis elemen
tis, malo futurorum indicio, deplorare cogebamur; potremi
que hi duo Anni 1645. fcilicet & fextus, multis calamitatibus Variae Re.

in omnem memoriam nobilitati vifi funt; ita nimirùmî`fum gni afflisti

Ol1C5,

mo Deo flagitia noftra ulcifcente, ut qui iuxta Divum Gregori

um in cunctis deliquimus, in cunáis feriamur ; ut impleatur ,
quod dicitur: &5 pugnabit pro co orbis terrarum confrà infem
fatos. Nam & terræ motus inufitati ac frequentiores univer
fum propè Regnum concutiebant, & ea aëris inæqualitas vige
bat, ut nulla fere Regni pars peftiferâ contagione libera fuerit ,
vicinæque Provinciæ fimili infe&ae tabe, nullitutam præbe
bant vitam, commeandique facultatem. Iam deinde tume
fcentium fluminum terminos fuos longè latèque evagantium ,
inundationem, iam immanes coelorum mugitus, tonitrua,ful
mina ea fuêre; ut vel Noëana tempora generali Cataclyfmo
memorabilia, vel extremi tribunalis horam, mundo finem po
fituram, adeffe dixiffes; ac ne quid malorum poenarumve ad
complementum defuiffe videretur , anno quadragefimo quin
to, aliquot in locis vehementiffimus defævijt ignis, praefèrtim
gue Zagrabia Menfe Martio. Orto enim incendio hora noćtis
nona in fùperiori Civitate, quæ Mons Græcius dicitur, ea im Încendiuu,
manitate graffàbatur flamma, ut non nifi pars Urbis tertia illæ Zagrabi
enſe.
fâ permanferit: confpirantibus deindè in perniciem undique »
ventis, delatoque in Canonicorum Collegium igne, illud penè
totum cum duabus celebrioribus Ecclefijs, & arcc Epifcopali
miferrimum in modum conflagravit. Nec ibi fiftenteflamma
rum furore in Vicum Italicum, Epifcopali arciac Iurifdiâioni
fubieótum fefe transfert, fimilique debacchatur impunitate--.
- Et
23O Memorie'Regum,&>Banorum Dalmatie,
Et quamvisinaeftimabilis pretij detrimentum fit illatum, præci
puam tamen omnibus commifèrationem movebant infignia »
quatuorincinerata templa, Divi Stephani Regis Cathedrale •,
Divi MarciParochiale, Divæ Catharinae Societatis Patrum cum
Collegio, ac San&iFrancifci eiufdem Ordinis Regularium cùm
Monafterio, olim ipfiusSeraphici Patris inhabitationc cellaque
nobili. Ampliorem adhuc Deo de nobis fumente vindi&am ,
dum Cathedralis Ecclefiæ reparationi infudatur , anno infè
uenti fornix multis imbrium, pluviarum, ventorumque im
pulfibus labefaâatus, cedenteque cui innitebatur columna, eo
corruit detrimenro; ut Chorum, Epifcopi Thronum, quinque
fub Choro Aras, Stallos finiftrae partis dimidios, & quod fine
animi dolore dici nequit, nobilifIimum, multorumque millium
organum, omnia veteris magnificique operis oppreflerit, com
minuerit; miferanda profe&ò horum omnium facies, lachry
mas intuentibus elicit, precarique inftantius fummum Deum ,
cogit, ut iam tandem vindicem, ac ultricem fufpendat manum •,
nobis interim a&a ha&enus mala emendaturis; Sed ad Drafco
vitium, doloritantifpèr modum ponentes, redeamus. . Incre
buerat invalueratque rumor Turcam adverfüs Venetos profici
fcentem omninò per partes noftras tranfitum tentaturum, quod
quidem fine gravi Regni detrimento, periculoque futurum ha
udvidebatur; & ad fidem augendam certis nuncijs afferebatur,
Zrin Agam permifïu Praefeć&i Bofhenfis arcis dičłae Mali Gra
dacz reparationi infiftere, iamque collapfum vetuftate murum »
emendaffe, roborum quoque ac terræ coagmentatione vallum
erexiffe, Portarum valvas, excubitorum pinnacula extruxiffe •,
vicinum denique rus milites colere incoepiffe; unde non exigua •
iam plerofq; rumpendae pacis, Caflrorumque futurorum, quod
reparationes arcium conditionibus pacis vetitæ effent, iuvafe
rat follicitudo; Quibus intelle&is Prorex Drafcovicius convo
cato Optimatum Concilio, deferendis Regno auxilijs, deaver
tendo hoftilis incurfionis periculo, de tuenda demùm confer
vandaque Patria, confultat. Decernuntur ad confœdcratas~
Provincias pro bcllico apparatu fùbminiftrando, ac militibus
etiam fi neceffum foret, legati ; & in Styriam quidem Ioannes~
Voicovicius,in Carinthiam verò & Carniolam Matthias Orfici
us, quorum ifte cum fàtisfaétione omnium allato plumbi, ful
- - phurci
 Goatie, & Sclauoniae, Liber Quintus. 231
phurei pulveris, & aliquot colubrinarum minorum auxilio, ho
horifica infuper futurarum fuppetiarum, pro carum viribus ac
facultate promiffione, & ipfè à Provincijs donatus eft rcmiffus-;
Sancitum interim Procerum fuffragijs, ut ingruentc neceffitate
ad Bani mandatum, omnes pro communi omnium fàlutein Ca
ſtraabſjuemora convolareteneamtur; Arcem veröGradaczi
am demoliendam plerique fuadebant, fed ne à noftris belli initia
præberi viderentur, confùltius alijabftinendum duxere. Itaq;
Drafcovicius cùm apertâ vi folo æquandam non iudicaret, Prae
fe&is locorum poteftati fuæ fübie&is dat in mandatis, ut Gra
daczianos nulla quiete conceffà indefefsè vexent, eorumque a
gros acfegetes deftruentes,in priftinam convertant fterilitatem,
Unde brevi effe&um , ut cum militari ftipendio carerent, frugi
bus verò deftru&is vitam fuftentare nequirent, nec ufquam fe
curè arce egredi permitterentur, deferta arce ad interiora fèfè
recipere fint coa&i. Hanc arcem cum alijs vicinis maiori Gra
dacz, antiqua Petrinia, & Caftello Zokol, Martinus Frangepa
nus horum Regnornm clariffimus olim Banus, & eximiæ in Ec Martini
clefiam Dei liberalitatis, Zagrabienfi Ecclefiæ Eleemofynae no Frangepa.
mine pia munificentia, perpetuis futuris temporibus poffiden ni magna
Elecmofy.
das contulerat. Indefeffàm denique Drafcovicij operam ac na,

ſedulitatem, intuendis reparandiſjne Confiniorum Præſidijs",

eam fuiffe certè conftat, quæ ab annis iam prope quadraginta »
fuerat defiderata ; nam & veteres ruinam minantes, demoli
tus reftauravit, & novas plerafj; extruxit vigilias ; arcem quo
ĝue Gore , Pokupzko, & Berkufîâm, ubiáue pra-fèns folus, ea.
reftituit integritati, quæ & diligentiam cius & Confiniorum tu
tiorem permanfionem teftaretur ; quorum omnium Nos ipfi
individui eius harum expeditionum comites,teftes fumus. Nec
fè Drafcovicij vigilantia atque cura in tutandis finibus, cohi Driſcº, wi
clus Con =
bendiſque hoſtibus continuit; Sed ne à Thracibus Germano miſſionem

rum imperio fubiectis, eorumque Præfe&is in Patriæ vifcera » Valach: cả

faeviretur amplius, neve plures, prioribus gravitiimis nondum » urgʻ t.

compenfàtis, irrogentur nobilitati iniuriae , fcriptis ad Caefà

rem Ferdinandum publico Regni nomine literis, id effecit, ut.
Georgio Comiti Schvvarcenburgo, Sclavoniæ limitum Præfe
&o, in mandatis Caefàr daret,quo ille refciffis omnibus remoris,
ac excufàtionum tendiculis,fàtisfa&ioncm Nobilitati pro illatis
1IllԱ
2.32, ÀMemoriæ?Regum,& BanorumZ)almatiæ,
iniurijs impendat. Mittitur cum his Caeſareis mandatis, è me
dio Optimatum Varaſdini congregatorum ad Schvvarcenbur
gum Georgius Rattcaius, & Gafpar Orehocius Regni Vice-Ba
nus,qui præmiſſa officioſa Statuum acOrdinum ſalutatione,Fer
dinandi præfentant literas,earumque contenta in paribus Regno
tranfmiffa, facundè explicant ; tùm demùm ut certum ftatuat
præfigatque diem,quo omnibus iniuriam pa{Iisfiat fàtis precan
tur. TIs gratijs pro oblata fàlutatione redditis,literas fe primum
Caefàris pcrle&urum, actum deinde quid faéto opus fuerit, fa
&urum refpondit. * Infequentidie,ijfdcm ad eum nuncijs expe
ditis acpriora repetentibus; praeter expeétationem tumultuosê
primum queri coepit, feque mirari dixit,quod turbatis hifce tem
poribus,quibus Georgius Racocius univerfàm Hungariam in »
immane chaos confundat ac involvat, novam Status & Ordines
Thracum incitent feditionem: ad quæ cùm nuncij repofuiffent,
nullo quidem paéto Regnum ullos civiles mutuofque intendere
motus,praefertim cum & Hungariæ ad eofdem tollendos, pecu
niario fpontaneoque nuper ad conducendum militem fuerit fub
fidio; fed expe&are fé ab eo, priftinæ libertatis immunitatem ,
reftituendam,ac Juftitiæ vel poftliminiò fàtisfa&ionem impen
dendam ; non fe tumultus vereri, cùm voluntati ac mandatis
Caefàrisparet ; eius denique fpeieffe univerfos,ipfum præfentia
ac authoritate fua,Thracum infolentiam,fi quæ metueretur, co
hibiturum,partefque Regni Iuftitiâ,& Caefàre iubentibus defen
furum. Ad quæ univerfâ ille non fe Croaticam geftare veftem
reſpondit,ſed proprio quantocyus expedito tabellario Caſariſi
gnificaturum, nequaquam turbatâ Hungariâ id negotij traétari
poffe,ad feliciora id tempora effe differendum. Tametfi autem
poftea Status & Ordines,de tam inurbano fuperboque refponfo
apud Cæfarem quefti fint,Racocio tamen femper magis tumul
tuante,ac Caefàrem à pace ad bellum avocante, res omnis in in
fe&um abijt. Et verò perfenfiffet Rcgnum iftud paternam,
Drafcovicij in fe curam, fidiutius hunc Magiftratum Caefàr ,
eum tenere voluiffet,conftat enim nobis,qui cœtcris frcquentiùs
ac familiarius eius ufi fumus converfàtione,quæ in animo fuo a
gitabat,quam proficuaRegno,quam opportuna Confinijs,quam
generofà facinora mentefua digna; quæ omnia mutatione Ma
giftratuum gravi Reipublicæ noftræ ia&tura omiffàdolemus-.
Eſt
 v

Croatiæ, & Sclauoniae, Liber @uintu. 233

Eft profe&ò quodlætetur Hungaria, ut quos Drafcovicius me»
ritorum ſurculos Sclavonico, Croaticoſuè non inſeruit frutici,
eos in Hungarica iam plantare pergat gleba ; At benefica eius~
in omnestos menscຕໍ່ຄmmum ⓥiii Indit , fpondetáue fe i
mitaturum folem,qui £ftivo affurgens tempore,quamvis longius
à terra diftct,potentius tamen univerfâ fovet, vegetat, animat
que ». Graſſabatur Racocius per Hungariam ferro flamma
que cunéta mifcens, longiori quam quifque putarat tempore,
donec tandem confe&o inter eum ac Caefàrem Diplomáte »,
pa&ifque trium menfium inducijs, Centumviralis publicatur
Senatus; Drafcovicius qui rebus ubique feliciter geftis, fumma
etiam prudentia,diligentia,ac felicitate fex adminiftrato Magi
ftratu annis Illyrico præfuerat, adhunc Regalibus, ut vocantL,
litcris vocatur,ad capeffendam infuper Palatinatus dignitatem,
frequentioribus amicorum literis invitatur, folicitatur. Con
vocato igitur anteà concilio,relinquit Nicolaum Comitem Er
dödium quorundam privatorum füffragijs fubftitutunm Banum, Nicolans
Comes Er
qui ingruente hoftili incurfu repentino, fé abfente Patriæ tuen dödig fuba
dæ finibusNobilitatique cum poteftate praefit.Verum is,ut even ſtitutus
Banus.
tus poftea docuit, neque ufü aut rerum gerendarum prudentia •,
neque militaris difciplinae peritiapraeditus, præter fplendorem ,
natalium ad eam dignitatem nihil attuliffe vifuseft.' Profe&us
demùm Menfe Septembri Drafcovicius paulò meliori, miro Dei
beneficio adeptâ valetudine,quâ paulò ante aegra admodum ute
batur,cùm Pofonium perveniffet,caplurium Procerum aggratu
latione exceptus fàlutatufque eft,ut haud obfcurè omnium propè
animos in eum converfos intelligi potuerit ; Vigefimâ tertiâ die
Septembris omnes Status & Ordines ad Cæfarem Ferdinanduni
accerfiti, eoque publico in Palatio ac fublimiori Throno ad id
præparato confidente, Georgius Szelepchenius Epifcopus We,
Íprimienfis, & AulaeCancellarius,Hungaro Idiomate elegantem
adProceres & Nobilitatem de paterna in omnes, ac Regnum, i.
ftudoptimi Regis cura ac vigilantia , de mutua inter omnes ha
benda animorum concordia,de auxilijs demüm afflićta: Patria: ,
ac inteftinis civilibufquefa&ionibus dilacerato Regno ferendis,
habuit orationem. Quâ finitâ Rex ipfe pauca elégiti Lating
fermone prolocutus,propofitiones fcripto,quasin Regno agitari*
concludique volebat,GcorgioLippaio
* * * - Ii
Signimil
T ' ' tradidit. ***
234. Memoriæ Regum,&. Bamorum?Dalmatiae,
tradidit. Tum Lippaius Vir Heroici pe&oris,& dc quo illud
dixeris Horatianum :
Lib.3.Cde Si fraétus illabatur Orbis, ". -

3.

" - Impavidum ferient ruinæ ;

Facundas omnium nomine Caefàri reddidit gratias,poft quas alij
quifèriùs advenerant,Caefàri fàlutem precati Regias exofculan
tur manus; quibus pera&is Caefàr ad epulum, coeteri ad fua •
quifóue hofpitia defcendunt. Die 25. congregatis Optimati
bus recitantur eorum nomina fcripto â Caefàre tranfmiflà, qui
mortuo Nicolao Efterhafio adfufcipiendum Palatinalis dignita
tis faftigium dele&i erant: Fuere illi Ioannes Comes Drafco
vicius,Adamus Comes Forgacius, Stephanus Bethlemius, &
Ladiflaus Niarius: recenfitis nominibus ad aliam interim, quoad
vota ferantur,fecedere domum iubentur. Latis ac collatis in ,
unum calculis, Drafcovicius centum viginti & uno Palatinus
declaratur. Et quamvis ille poftca gravi modeftia facundiaque
id muneris fùbterfugeret,nullain RegnoHungariæ bona fibi effe
afferens,& fiquidhoftile ingruat,quemadmodùm nunc decuma
nisinvoluta effetHungaria flućtibus,ſe nullatenùs dignitati poffe
refpondere ; ei etiam Magiftratui multos labores, maximas cu
Palatinus ras,incredibilem negotiorum molem domi forifque annexam •,
“Î:' quibus ipfe ferendis impar effet. Viétus tamen poftea fingulari
rcce Nobilitatis ac populi, intcr venerantes gratantefque con
tribules,& Provinciarum legatos,pulcherrimo ordine ac magni.
fico conitatu ad Ferdinandum ex Vrbe in arcem Pofonienfem
perdustus eft; à quo benignèhabitus, ac ampliſlimo eo in ho
nore confirmatus,iuri aqualiter dicundo adminiftrandoque Sa
cramentum dixit. quo di&oCaefàri prandenti tantifpèr univerfi
adftitere,tum feftivo PalatinusProceres excepit convivio. AtCa
lendis O&obris, ubi omncs propè Nationis Illyricae ultimùm
quafi cum eis agens, futura negotiorum mole impediendus,
prandio excepiffet,inter medias epulas hac eum Georgius Ratt
caius omnium nomine,brevi affari fecit di&ione ».
„ Nefcio lugendumné potius fit, an lætandum nobis in hoc
auſpicato honoris tui augmento, Palatine Pro-Rex Illuſtriſſime;
»lætándum quidem omnibus de profpero ferenioris fortunæ tuæ
»afflatu, fed lugendum nobis de amiffione Patris ; lætandum
»quod exaltatus ſis è nobis,ſedlugendum,quia ablatusà nobis; &
- - CUIIIl
 Croatie,& Sclauonie, Liber Quintus. 23S
cum Hungariafterilitatem fùam,in quam ab anno iam uno inci-»
derat,in virorem ac fœcunditatem réforefcere lætatur, Sclavo-»
nia Croatiaque noftra viduata marito, orbitatem fuam gemit.»
Vix fexennio dulces patris affe&usexpcriri,acprovidam vigilan-»
tiffini Gubernatoris tutelam fèntire licuit,cum his omnibusin-»
videntefortunâ,carere cogimur. ' Sed ubi uhiverfâ in plaufus-*
taos effufà Pannonialuátisfùi oblivifcitur,hos quoq; tui potiùs,”.
quàm noftri meminiffe oonvenit;& quâvis paffeiisififtarfòlitarij*
in teâo lugere deberemus, nec canticum fiovum in terra aliena*
cantare nos deceret,geminatâ tameh cum fòcia Pannonia lætitiâ*
Palatinalis honoris A v E tibi dicimus: & eo quidem hilariori*
vultu,quod poft longam temporum {èriem,feliciaSaturnifæcula*
ad nos redijjè confpiciamus. Vt enim Ecelefia Romana qua-*
tuor füblinaioribus corufcat Do&oribus, ita iam Illyriam ho-*
ftrum poft Nicolaum Garam, Emericum Perenium, Thomam"
Nadaſdium,ac EmericumZapolyam,te quinto è Banali dignitate”
in Palatinalisfaftigijapicernfublimato gloriatur; hoc etiam tu*
coeteris maior,quod vel maximè Nos r E R., nec interrupta •*
dignitatum ferie,priori viamfuturae fterneres, & ei, quem nunc*
ampliflimum habes honori præluderes. Verè nunc benigna •*
aure Optimus D E u s gentisHungaricae cum te illiconceffit,vo-*
ta ac fufpiria fufcepiffe videtur,quæ illa mortuo lapidi Patris tui*
B A N 1, affe&u vivo,ad perennaturam memoriam incidi voluit.*
O Drafcovicios dent fæcula poftera multos .
Gloria prifca Hunni Martis,&artis erit. >>

Vive igitur ter felix ac fauftus Neo-Palatine, Maiorum tuorum,

Maior,vive Inclytae Pannoniae,cuite Caeſaris favores,merita tua,
eiufque vota gubernandæ attraxere; fed ita illi vive,ut noftri, &,
noftrum te effe memineris; ac deinceps ubi defidcrata præfentia,
tua nobis frui mon- dábitur , matris tamèn affe&u univer-,
fos gaudere patiaris. Grato hæc illi accidere animo, ac diutur-,
niori poftea cum fuis tempore,hilariorem animi converfàtionem
protraxit. His peraétis,quamvis felici principio Comitia aufpi
cata,ea tamen multa contentione turbida ac fingulari hæretico
rum pertinacia funcfta,iam quintum trahebanturmenfem varijs
viciffitudinibus implexa,ut verè Bochcaianos nunc Turbantios
vivaq; corum fimulacralongâ iam affli&um calamitate Regnum
turbantes ab infernalibus excitatosfurijs reſurrexiſſe dixiſſes, qui
- - - - Ii 2 bus
256 Memorie Kegume 'Banorum Dalmatietoe. Liby.
bus iam tandem Chriftuspacis Princeps magnique Confilij An
gelus,Petrinawiin Pannonico mari Huauanti, fedatis imperio
ïüo adver[itatum fućtibus optatam concedat tranquilíitatem.
Quam quidem benè nobis fperare licebit, donec Lippaianæ in
conftantiæ Columnam Drafcoviciani Gryphi, & ful
cient,& folidabuut. O Pannonia Apoftolica quomodo com
mutatus eft color tuus optimus! quæ olim Stephani Apoftoli
, tempore tertia tuiparte Deo dicata fueras,quævé ex hominibus
dabas decimas; nunc ut cum magno Hyeronimoloquar,adver
{àrium in pe&ore tuo Chriftum conantem occidere, non dico
repellis, fed vel ultrô phreneticum admittis,vel tacendo foves~.
Vtinam fupra quadraginta fùperfint dies,donec infelixfubverta
tur Ninive. Quanquam eam mifericordiarum Patris erga te ,
benignitatem videamus,ut omnibus penè Regni Optimatibus,
velut errabundis oviculis ad veriPaftoris ovile redüétis,ijdem
inpriftinam fidei unitatem nobifcum coaluerint; magnam
tamen adhuc tui partem refciffam ingemifcimus,
༤ཞི། & votis omnibus nobifcum pro
alijs gemere exopta
IIlliS,

FIXIS LIB£R I gVIXTI

ត្ RATTKAy
ME MOR I./E

B A N O R V M.
Regnorum
DALMATIÆ, CROATIÆ,
ΕΤ SCLAVONIÆ,

JLIBER SEXTVS :ആ:ുണ്

įs Rro- Rex Palatini Drafcovicij

Succeffor tametfi in pugillari Caifáris Za
º chariæ inftariam fcriptus fuerat,fupra inte
J$ gri tamen biennij revolutionem publici
§§Ã©£j! eum iuris Ferdinandus effe noluit; quod *
fçs*$*** fànè maximarum in Regno turbarumvio- !
ſentiarumque caufàm præbuit, ac motuum civilium periculum *
fecerat; dùm enim indigenæ capite carerent, cuius authoritate *
acimperio cohiberentur, quifque penè quod libebat, licere fibi !
impunè arbitrabatur. Hinc Magnatum paritèr ac Nobilium
mtituavis, coedes,bonorum direptio;hinc inteftina odia,privata
---.... . . COIIl
2.38 Memoriæ 'Regum, & Banorum Dalmatie,
commoda, nullius propemodum in communem falutem ftudi
um ; hinc fatis concedente Martino Bogdano Zagrabienfi Epi
fcopo Præfe&us Iuanicij Joannes Waichardus Fetterus, eius Ca
ftellum ibidem fitum,Alemannicis præfidiarijs eomiffisinvadit,
aes percuffum, frumentum, vinum, acuniverfàm fupelleâilem
barbara diripit licentia, fubditos omnes ab Ecclefiae avellens la
boribus,acfibi imperioque fuo deinceps parere cogens. Quibus
tandem omnibus Ferdinando Caefàri fignificatis, ac gravibus ex
pofitum querelis,tùm demùm ob tot iam patratasRegni iniurias
àc Regni fùftentataincommoda, futuraque graviora formidan
Nicolaus
Comes à
doNicolaus ComesâZrinio Georgij Bani filius,cuius fupra me
Zrinio Ba minimus,iam anteaCaefàris animoad hunc dcftinatus honorem,
nus Croat.
& Sclavon. quiRcipubligae inlibertate priftina confervandae ac praefidijs ab
declaratur
anno 1647
hofte tutandis,fumma cum poteftate praefit,anno Quadragefimo
Septimo fupra 1 6oo. die Ioanni Apoftolo &Evangeliftae dicato,
eiüfdem Caefàris oraculo declaratur. Caufàtam diuturnæ hu
ius officij dilationis, ac longi Inter-Regni Thomæ Miculicij
Regiæ præféntiæ in Iudicijs Perfonalis ambitio & invidia »
fuit, etenim 蠶 quod ille vehemcntiffimè pro parte
fua inſtaret, eamque dignitatem fibi conferri poſtularet, in Zrini
um quoque, cui multa gratitudine obaerafus effe debuiffet, utpo
tè quem Maiores eius exhumiliobfcuroque ftatu fùblevaffent ,,
ac dignitatum deinde fàcultatumque,quás poftea confecutus eft,
ieciffent fundamenta,incertis tamen de caufis graviffimo flagra
bat odio: atque cùm homo vafer ac verfutus cffet, miris politiæ
artibus (cùm alioquin bis à gremio Ecclefiæ fideliumque focic
tate anathematepercuſſus fuerit ſegregatus) authoritate ſibia
pud Caefàrem comparata,modis omnibus neglc&to Reipublicae
commodo, ZrinijComitis obfiftebat fùcceffibus: Adeò, ut dunm
fecretiora apud Ferdinandum, de conftituendo horum Regno
rum Pro-Rege,confilia agitarentur, hæcille arroganti ingrato
» que ore palam effutire non erubuerit: Iam, inquit, AMaigfias
* Vefira Fratrum umi Præfe&iuram Jilbergemfem contulit, alteri
*mumc Bamatus dignitatem dare parat, mobis reliquis AMalefiatis
» Vefira fervis aliud refiat mihil, quàm ut mctuemtes ccrvicibus ac
»fortunis moſtris, ultimumàſervitijs vale demus, ! Et verò cùm
jam plurimum fé apud Caefàrem poffevideret,&arcis quoqne »
pra·fidijáucCaproncenfisimpetrafîktbona,in ಅHe fpem
* * aClCill CC
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Sextu. 2,39
adducebatur,fe dignitate Banali potiturum, fed dolofus hic feli
citatis genius eft,quamvis magnæ pariter indolis fignum,fperare
fèmper. Induxére nihilominùs Ferdinandum,ut hoc Zrinium
honoraret officio, & Maiorum eius merita, & fèrvitia bellica
repetitis vicibus fibi impenfà, & in hac ejus ætate, qua non
dum trigefimum attigit annum militaris difciplinæ peritia »,
raraque in conferendis prælijs profperitas: denique adcò popu
lorum ora,nominis cius virtus complevit,ut ante illum plerique
amare, quàm noſſe cœperint, nectâm laudandus eſſet ille, qui
amaret, quam fcclus putaretur facere, qui non diligeret: unde
quantumvis ſaepiùs caſtigatis memorabili clade Caniſienſibus
Turcis nomen fuum inter populares celebrârit, nec alia tamen ,
Regna virtutem fuam latere patiebatur; fic nimirùm vera virtus,
ignis inftar cft, qui quantumvis ar&è conclufus erumpat tamèn
neceffe eft. Graffabatur ea tempeftate æra nempè Chriftiana •
I 646. per Imperium viétor Svecus,ac vičtorijs praedifque fuper
bus hoftis infolens fufque deque turbabat omnia ; tùm demùm
fingulari crudelitate iam depopulatum Moraviam, inopino in »
fines Hungariæ impetu ruere ad Ferdinandum Cæfàrem crebris
ac certis nuncijs affertur. Jlle rei novitate motus Gecianam è
Cæſar ad
veftigio ducit fecum Legionem, & Hungariæ Optimatibus dat Szakolcam
cum Hun
in mandatis, ut univerfis Regni copijs quantocyus colle&is fefe garis con
præftolcntur ad Szakolcam , Caftra ibidcm metaturi, & primo went tº

quoque tempore in hoftem, ſi neceſſitaspoftulet, moturi: ne in

ipfà iam domefticarum Provinciarum vifcera belli flamma gli
fcat, quæ univerfum Imperium elapfis temporibus incenderat ,
miferäbilique deformationc iam propè incinerârat. Porrò Sta
tus & Ordines Hungariæ conveniunt Croatiæ & Sclavoniæ Re
gna per literas, uti & ipfe Ferdinandus, ut qui animo atque co
rona coniun&i effent, ad commune propulfàndum periculum •,
fubfidio quoque vicinis adeffent; vicaria,poftulante neceffitate, Sollicit , at
auxilia repenfuri. Et Regna quidem Croatiæ Sclavoniæque » regna Cro.
at13: & Sci,
milite fùbfidiario præfto effe omninò non poterant, cùm eo tem pio fubfi
dio.
poris præfertim frequcns omnium animos turbaret fama, ingen
tes Ottomanici Imperatoris in Bofhæ Regno Legiones, eo ani
mo congregari, ut per Croatiae fines ac Præfidia quà cæterùm •
tranſitus à Cœſare illis negabatur, in Venetos,cum quibus acer
rimagerebant bella, aperta vi penetrarent: pecuniario philo
--
* *
- - * - - IIllinus
24-O /Memoriæ 'Regum, G. Banorum ZDalmatiae,
minùs auxilio pro quingentis conducendis militibus focijs fub
vencre, & iam æs numeratum in manus Bani Drafcovicij collo
catum fuerat. Itaque cùm omnes belli nervo fuccurriffent,pri
Comes vato attamen nomine Comes Zrinius tricenaria fuo ære compa
Zr 1 nius au
xilio venit
rata turma Caefàri obfequiofus, Hungariæ proficuus effe voluit.
Appropinquans Szakolczam apparatu ac ordine honorifico, ipfe
ante alios oftro auroque refulgens, evaginato acinace,infpeétan
tem Caefärem Alemannicis ac Pannonicis ftipatum turmis~
prætergreditur, obfèquioque veneratur. Brevi poft oblata ab
hofte Sveco pugnæ copia, & faéta à Caefàre poteftate, eâ facilita
te ac fuorum virtute hoftem fudit, ut ducentis amplius cæfis, ac
non multòpaucioribus vivis in poteftatem acceptis, nová gloriá
au&us vi&or in Caftra redierit. Sed profperiori ufùs fortuna
adTybifcum in Hungaria nobiliorem multò potitus eft vi&o-
riam, dùm Georgius Racocius Tranfylvaniae Dominus, folitâ
illis Principibus perfidiâ, adverfùs Caefàrem tumultuatur, Ecclc
fiæ unionem fcindit, ac inconfutilem Chrifti tunicam dilacerat,
Patriæ pacem ac tranquillitatem perturbat, affli&am exagitat ,
Zrinius fu opprimitque plebem, nullo jure, nulla aequitate, bona ac Domi
gat Svecos. . nia aliena à Cæfare extorquet: dùm inquam, calamitofàm pro

prio purpurat Hungariam fàngvine, iubet Legionem unam fuo

rum traieéto Tybifco, vicinos populari agros, arces, ac Caßella
flammis abfumere, ac omne hoftilitatis genus exercere. Ad hos
reprimendos caſtigandoſque prædones mittuntur Tribuni à Ge
cio Caeſaris Archiſtratego Comes PuchamiusCorneoburgenſis,
Crembfenfisque in Auftria, ac Iglavienfis in Moravia Civitatum
Zrinius
Hungaros
expugnatione clarus (eft vir fingulari humanitate, & cui Mufae
fugat, & omnes aliquid leporis fui, ac venuftatis admifcuiffe videntur.)
pi e clart
pugnat. atque cum eo Comes Zrinius ; qui hofti obviam fa&i, ac vix be
ne cum eo congreffi in turpem illum coniecere fugam, ut tria »
millia amplius partim Tybifci gurgitibus abfumenda dederint ,
partim fub gladium miferint; ipfe Zrinius hoftilis fànguinis an
helus, iamque ex Duce miles effe&us, duos manu fua trucidat ,
ac tertio hoftile vexillum Signifero eripit,ipfi demùm GecioCae
fàrianarum Legionum Præfe&o fpe&andum exhibet. Sane in
ter Ferdinandum Caeſarem acRacocium Principem Tranſylva
nú vchementi impetu, & magnis partium viribùs per annos plu
res bcllum acerrimum, parum profpero Fcrdinandi fucceffùge
- ſtum
 Croatiæ, & Sclauonie, Liber Sextus. 2.41
ftum novimus. Superiorem quippè Racocius Pannoniam per
vagatus, ciufque Dominia amplécircumlatoarmorum tcrrore »
deprædatus ac depopulatus, Tyrnaviâ quoque iam occupatâ,ex
tremum Pofonio incufferat metum. Tametfi verò maximis>
eius ditionis Proceres incommodis affecerit, Ioannem tamen ,
Drugetthum curiæ Regiæ Iudicem præ cæteris fibi infenfum,
ac damna paulò ante haud vulgaria inferentem , exagitandum »
fufcepit. Quo omnibus eius dominijs pulfo, arce demùm Ief. Ioannes
fenocia, quamvis valida ac munita, in quam ille velut in tutiffi Drugetth9
cxul in
mum afylum coniugem ac liberos, cum immenfà thefàuri copia Sclavonıã
wenit.
incluferat, vi atque armis expugnata ac penè folo aequata; con
iugem ac liberos in tutum abire,afportatis amplifIimis thefàuris
conceffit. Drugetthus univerfispropèfuis acerbâ fortunæ in
dignatione deperditis,nec confànguinitatis deinde, nec dignita
tis, ncque vcteris ftemmatis natalium prærogativâ hofpitium »
invcnicns,totâ Pannoniâ exul Sclavoniam cum fuis petijt. lbi
Gafparis Comitis Drafcovicij, ac generi eius Nicolai Zriniani ,
Pro-Regis munificentiſſima liberalitate anni propè ſpatio ſuſten
tatus vixit. Ille cnim Klenounichio Caftello in refidentiæ lo
cum affignato, ijfdem etiam bonis plena cum poteftate traditis,
velut proprijs perfrui indulfit. Zrinius veròingenti non femel
fuppeditato aere,ac coeteris vitae fubfidijs fubminiftratis, gratá
eundem ambo fovebant hofpitalitate. Confopitis deinde tan
tifper Pannonicis tumultibus,dùm in Patriam ac Natale domici
lium reditum parat;quantam interim honoris ac nominis,bono
rum ac fortunarum omnium ia&uram difcrimenque fubierit , ,
amaro volvens animo ; quomodo Patrio folo profligattis exte
rorum ope fuftentatam vitam duxerit , nec fe tamen horum un
quam früéum recepturum,indefeffis profundifque penfàns co
gitationibus; tandem iterarripiens dùm Styriam attingit, fubi
tanca ta&us apoplexia ex animi moerore caufata, vir,quitantis
fortunæ flu&ibus agitaretur, indignus ; repentè fumma omni
um admiratione extinguitur. Sed Pannonicorum motuum,
caufàs atque eventus,quamvis pro pofterorum memoria expli
care opcrae pretium atque documcnto foret, ut alienum tamen »
ab inftituto noftro alijsfcribenda permittimus. , His virtutis
bellicæ àZrinio datis documentis, quò amplius irritatæ virtuti
incitamentum fuppeditaretur,
-
Prenu Vigiliarum Præfectus,
K 2C
242. Memoriæ Regum,& Banorum?Oalmatie,
ac Croatarum omnium Generalis conftituitur; atáueitä omni
bus profperè laudabiliterque foris a&is in Patriam ac Infulam »
fuam perpetuis interea Turcarum incurfionibus afHičtam ac ve
xatam revertitur,cui ha&enùs defendendæ Petrus frater fuerat ,
conftitutus. Admonet hic locus ut cum Petrimentio nobis in
ciderit,de eo paritèr quædam memoria digna brevibus infera
mus. Juvenili adhuc eft ætate,fed mafculo corde, robore Her
culeo,artis peritus,quá tormentorum Magiftri utifolent, quam »
• eo fine difcendam fibi propofuerat, ut Chriftiani nominis hofti
gravius inde noceret,quò faâum,ut Canifienfium fuburbiorum
partem fêmelarte ita, acinduftria fua in cineres acfavillas rede
erit. Porrò fortitudinis fuae experimentum non vulgare Po
ſonij ſub Comitijs ſpećtante Caeſare prabuit, dum enim Ferdi
Petrus à
nandus levandi animi caufâ venatione fèfè oble&at, ecce fit ob
Zrinio for
tus & nua
vius aper annorum feptem ; iuffus à Cæfare Zrinius aggrcdi,
gaanimus. ſubitò deſiliensequo,evaginato acinace,eo uno immani belluam
feritiétu,ut diviſa acinace fronte, diffuſoque cerebro è veſtigio
humi proftrata animam vomeret. Caefàr miratus accepto â
Zrinio gladio eum paululùm vibrat, ac reftituit, adijciens eum »
non pro fua effe manu: Vt hoc virium corporis ac fpe&atæ for
titudinis nobile füit documentum,itâ alterum quod fèquitur a
nimi magnitudinis exemplum fingulare. Excubabat Petrus i
pfè per pagos Infulæ fuæ, donec frater Nicolaus Inperialibus
occupatus diftineretur armis,adventu hoftium excitus ; & coeca
intempeftaáue noĉté,dum utri ufúue ftudetur fraudi,inopino ca
fu obvij fa&i, in incertum accendunt animos certamen; Petrus
Martiali fpiritu fuccenfus Turcam in fugam convertit,ac ufque
in Muram flumen perfequitur: Turca fàlutis anceps, dum in »
littore effugium non invenit,in Muræ vortices fe præcipitem da
re cogit. Infilit ergo hoftis, fequitur Comes, & in ipfis aquæ
gurgitibus barbaram Neptuno immolat vićtimam ; quamvis
& ipfe ægrè admodum opera cuiufdam Dechko cognominati,
flu&ibus propè abforbendus,ereptus fuerit. Collatam deindè
à Caefàre accepit durantibus PofonijComitijs Præfe&uram Sil
bergenfem,cui mille propèparent homines,eátamen conditione
(tametfide veteriRegum Hungariæ confuetudine ac lege digni
tatcshuiufmodi abfq; ullo onere benemeritis indigenis conferri
confueviffent) ut cum fexmilitum Centurijs fuo ære comparatis
- - - - . CXCI
 Croatie & Sclauoniæ, Liber Sextur. 243,
exercitui Caefàreo per trimeftre fefe coniungat. Abfolutis enim
Comitijs,& filijfui Ferdinandi Quarti in Hungariæ Regem fe
lici inaugurationepera&a , quæ undecim integris propè menfi
bus ſingularihaereticorum protervia protrahebantur ; Ferdi Ferdinan
dus 1n ca
nandusipfè cùm minùs diligentèr ac fidelitèr adminiftrari in , ítra Impe
Bohcmia arma fuaintelligeret,eorum praefens voluit fpe&ator , rialia pro
ficuſcitur.
effe. Obfidebatur ab hoite Ægra Bohemiae Vrbs,imò deditione
Paradiſijfrequentata ei familia infidelitateprodebatur, quo ſi
mul tempore Ferdinandus Ægrae vicinus in caftris morabatur ..
Verùm Svecus nequaquamCaefàrem dignitatem fuam,fortunas,
& caput ipfum temeræ belli aleæ exiguo prote&um exercitu ex
poſuiſſe ratus; tandem à milite Caeſaris paulô ante captivo co
gnofcit,eum omninò armis 蠶 non pro Maieftate Cæ
farea fàt amplis præfentem effe,feque ab eodcm donativi nomi
me aureorum nummûm decem beneficium cum libertate confè
cutum. » Hinc Wrangellius Tolli (feu quem praecipitem Lati
nè dixeris) locum quo Caefàr morabatur,ac occafionem omnem
ab eo cdo&us,adfcitis trecentis fpeétatae virtutis atque animi fo
cijs primi ordinis,accepta â Torftenfonio Svccicarum Lcgionum
Chiliarcha poteftate aliquid agendum æternâ menmoriâ dignum
ratus ; Ferdinandum ipfum fub no&em hofpitio fuo quiefcen
tem invadendum,tùm demùm aut captivum abducendum,aut ,
dirae morti tradendum decernit. Progreditur igitur ille,adeoq;
filenti adventu vigilias noftrorum fallens,forti animo inCaefàris
hofpitium irrumpit; ut Ferdinandus cum omnibus aulæ munia
obeuntibus è ſtratoproſiliens, ſalutisanceps,extremum autvitae,
aut libertatis fortunarumqne perdendarum adierit difcrimen s.
Et ſanè niſi Croata veterani excitato commoti tumultu, in pro
pinquoad cuſtodiam collocati ocyùs accurriſſent,de Ferdinando
àc univerfis fummâ rerum omnium ia&ura fuiffet a&um : Ve
rùm illi innata virtute animique generofitate furentem iam ho
ftem,actriumphum deCaefàre parantem velociffimè perturbant,
opprimuntque , hoftes dum fingulari pavore confternati tenen Crcatæ
tür, Lebenftainius cum uno agmine corporis Caefàrei defenfioni Ferdinan
dum libc
deftinato advolat, ac iun&is Croatarum viribus Wrangelium rant.

cum fòcijs adinternecionem propè pauciffimis fugá elabentibus

dclet, & arrogantemillamhoftium temeritatem digno mortis~
ftipendio nulάat : Ob quod profeâôvitae fàlutifquecQnfcrvatæ
: ; Kk 2 benefi
244 ÀMemoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
beneficium à Croatis praecipuè acceptum,meritô Ferdinandus,
eiufque pofteriuniverfàm hanc gentem ampliffimis favoribus
atque gratijs in omnem pofterorum memoriam locupletare de
buiffet. Sed & omnibushis fuperiorum bellorum tempeftati
bus, quibus Imperium Romanum faeviffimèfupra viginti iam »
annos agitabatur,quid Illyrica natio triginta propè aut fupra »
millia optimorum militum diverfis fubmittendo vicibus, pro
fuerit; & recens plurimorum memoria,& diverfae teftantur hi
ftoriæ. Et quidèm plura fànè de magnificis Illyriorum geftis
apud Ebcrhardum Waiffenpergium Eboracenfem in Floribus
Germanicis petere licuiffet,nifiomnem eamlaudem, quam pri
ma editione ampliffimam pofuerat,in pofteriore, communiin •
hanc gentem livore,erafàm atque abfterfàm vidiffemus. Certè
uemadmodum Augufto Caefàri quondam præ cœteris Illyrij
Illyriorum
virtus bel bellicofiffimi habiti erant, ac fæpè numero moleftiffimè fefe ab
lica.
ijfdem infeftari palàm in Senatu querebatur ; atque ut Anaftafio
quoque Jmperatori primæ exiftimationis, ac fummæ femper fi
duciæ exercitus Illyricanus fuerat,ut fcriptis ad eum à Symma
co Pontifice litteris , quò à communicatione patrocinioque hæ
reticorum defifteret,ijs magis irritatus tantùm abeft ut ei Ana
ftafius obtemperaverit,ut etiam eos qui erant in oriente Catholi
cæ communionis Antiftites,& eis fubditi orthodoxi, immiſſis
Illyricis cogcret cum hæreticis communicare. Nam ut Baro
nius ex Marcellino in annum Chrifti Quadringentefimum nona
gefimum refert: Hoc, inquit, ammo gems ignota momine,fèilicet
Bulgari,ex imtimis Borealibus fimtbus palabunda progreffa,violem
to agmine fèfè imfudit im Thracias,quæ adeò cruento decertauit bel
lo,ut 65 Illyricana militum virtus copr«lio conciderit,65 Roma
mus exercitus imtermecione fuerit deletus : itaGuftavus Svecorum
Rex militaris diſciplina avi ſui magiſter, dura impatientiaevoce
novum genus diabolorum,ob velocitaté,dexteritatem, conftan
tiamque in præliando compellare folitus fuerat. nec tamen cum
ullo fepromptiorianimo (quod ftrénuihaberentur milites) in
feftis armis concurfurum,quam cum Ioanne cicatricibus figna
to,ac Iofepho vitulini capitis glabricie fimilitudinem referente,'
afferebat; illum Pappenhaimium Alemannorum Scipionem •,
hunc Ifolanum Croatarum Vlyffem fubintelligens-.
Acceptafuperiorihoftiuminfolentia,Fcrdinandusne dubijs
dein
 Croatiæ, &- Sclauoniae, LiberSextu*. * -
24 S
deinceps vitam imperiumque exponeret cafibus, Ægrâ Pilfham ,
feceflit; unde nihilominus vicinus exercitui, de omnibus bello
neceffàrijs commodè profpicere valeret. Brevi poft, proxima ,
fcilicet Comitia,fubfecuta æftate Petrus à Zrinio agmine iam,
colle&o afcendere maturavit,cuius fignis Georgius Comes de •
Frangepanibus Lupi filius,Georgius Rattcaius, Thomas Efter
Petrus à
haſius, & Chriſtophorus Lambergerus è Nobilioribusadhaſere. Zrin1o ad
Et Zrinius quidem affumpto fecum Georgio Rattcaio ac paucis Imperiale
bellú pro.
equitibus,ad Cæfarcm Pilfnam feftinavit; copijs lentè interea ficifcitur.

duétante Frangepano progredientibus; non facilè dixeris, quan

tum omnium quiaulæ munia obeunt, videndorum Croatarum
advenientium arferit defiderium, quafi nationis eius homines,
eorum nemo vidiffetante ; & cùm fperatò lentius adventarent
mira indignatio. Vbi tandem affuëre, iubet Ferdinandus,Vr
bem omnes ac Aulam fuam tranfire: effufà ad fpe&andum Ci
vitas Proceribus mixta,extra Vrbem etiam turmas comitata eft ,
& vernantes florida aetate,ac vegeto robore milites , equorum ,
quoque & armorum apparatum admirati,nondum fe militema
deò probèinſtructum vidiſſeaffirmabant. Indè ad Cæſariana »
miffi caftra,quæ ad tertium diftabant lapidem,commeatusPilfnâ
devehendi illis cura committitur. Ingrefficaftra,dedu&is feli
citcr curribus,eo uno infauftosfe cafuarbitrabantur, quod vici
nus hoſtisante biduum,paulô ante à veteranisCroatis benè caſti
gatus cläm fubterfugerit, eaque celeritate arreptam fugam fit ,
profècutus,ut unà cum bcllicis machinis & coeteris impedimen
tis,timore addente alas (cuius tamen pavor univerfis provi&o-
ria fuit) per diem quatuor decurreret milliaria. Hinc mittit
Zrinius ex mandato fupremi Chiliarchae Ioannis de Werth, Ge
orgium Comitem Frangepanum,ac Gcorgium Rattcaium cum
una Croatarum Centuria adinfequendum hotem, famamáue »
quo inimicus iter dirigat, reportandam. Profe&i illiac pcr ,
præcipitcs,afpcrrimofque montium anfra&us,ad quadraginta •
prope milliaria infecuti Czvicaviam ultrà Saxoniae Vrbem, nec
ullibi integrum affecuti hoftem, in unam tandem incidere ma
num,ex qua paucis necidatis,coeteri omnes in poteftatem ceffè
re ; & quamvis pro numero hoftium fàt opulenta lætabantur,
præda, illud tamen gravem illis iniecerat metum,quod certisco
gnoverint rumoribus Wranghelium hoftium Præfestum, de eo
rU1Tll
2.46 Memorie Regume Banorum Dalmatie,
rum expeditione certiorem faâum, Tribunum unum quoque »
expediviſſe, qui ad Annapergum certo tranfitus loco eofdem
praeſtoletur atque intercipiat. Augebantinſuperangorem non
Ïolûm ruricolarum Saxoniae ac Mifniae,vcrūm & Oppidanorum
ac Civium (quamvis neutrius effent partis) proditiones ac infi
delitas,quorum aliena fides viâoriam quoque ac fortung fuccef
fum hofti potiùs , quàm Caefàrianis avebât, quod & fermè ad
Montem Niveum civium dolo contigiffet: Atnihilominus pro
tegente fuos D E o, ac du&ante Magiftro equitum Damiano
Pòfèganorum Sclavoniæ natalium viro forti ac circumfpe&o,
fàlva praeda,ac integris omnibus adfuos remearunt, hoftemque
continuatis itineribus Hafiiam versùs contendere retulerunt.
Continuabatur hic profper fucceffus ad Erfordiam Thuringiæ
Sub Erfor.
Vrbem,iuffus enim cum agmine fuo ZriniusVrbis portis incum
dia cum bcre,ne prætergrediens Cæfarianus exercitus detrimenti quid
hoſte veli
tatuſ.
piam ab irrumpente hofte capiat,ubipræeunte Georgio Rattca
io,ac StephanóBogdanicio manipulö uni eoufque vélitatum eft,
(Zrinio interim cum c®teris ad clivum collis Vrbi propinquum
confiftente) ut tribus propemodum horis ante ipfàCivitatis pro
pugnacula & foffam abſumptis,erumpentes hoftes fæpiùs repu
ierint, ac fuos illaefos,detofiantibus licet undique quàmachinis,
quâ minoribus fclopetis adverfàrijs,non fine laude in caftra redu
xerint. Porrò tametfi Petrus Holczaphelius eam laudis pal
mam pulfo cxBohemia inimico tulerit, quod incruenta fuorum
vi&oria fit potitus,in eo tamen reprehenfibilis non parùm vide
batur, quod afperrimum difficillimumque è Bohemia fugienti
hofti,per cupreum montem tranfitum liberum omninò tutum
que permiferit, in quo vcl paucis noftris rcfiftentibus magnam
prorfus hoftium cœdem ftragemque edere potuiffet ; Verùm
quia mifceri cun&a bellico tumultu,unde honores atque divitiæ
certa laboris atque audacia proemia petuntur,malunt, quàm ſub
ſedato Principe,qui eſſet damnoſae pacis cultor inglorius, otio
fàm inutilemque militiam perferre ; ideò dubiam in omnibus~
reperias fidem neceffum eft. Coetera quæ ibidcm a&a funt,
quamvis non levia,adgraviora tamen acinftituto noftro magis
accommodata maturantes prætermittimus , & ad Nicolaum
Banum fèrmonem reducirnus. -

Peninſulam Mura Dravogue intercluſam privatis excur

- fioni
 (}oatie, & Sclauoniae, Liber Sextu. 2.47
fionibus à Canifienfibus Turcis divexatam, iam fupra retulimus;
verùm non hac contenti eam etiam ditionem, quæ AdamiBat
tiany poteftati paret frequenti depraedatione infeftam redde
bant, ut praeter alios diverfis dominijs fubieétos pagos Lupi pa
gum appcllatum, hominibus ad unum omnibus in fèrvitutem ,
abduâis in extremam adduxerint defolationem. Quibus tan
dem commotus Battianius eorum locorum Præfe&tus commu
nicato cum Nicolao Zrinio confilio, decernunt communibus~ Nicolaus 4
auxilijs Canifienfès invadendos, ac vices illatorum ha&enùs in Zrinio pro
fećtionem
commodorum eſſe rependendas. Quare Zrinius accepta à Bat- †
parat.
tianio turma tricenaria, adleâis deindè fratris Petri copijs, ac
excitis pluribus ex SP'avonia, inter quos Lupus Erdödius, Ioan
nis Drafcovicij Palāni gener fpe&atæ Iuvenis magnanimitatis
atque expeétationis honeftam fecum adducens centuriam, ut ,
mediam propè univerfi conftituerent legionem, Legradum fù
fcepit iter. Aderat & Francifcus Chiculinius honefto ftipatus
equitatu, Iuvenis integritatem vitæ cum Scculi moribus politè
commifcens, ante paucos annos Banalis Præfidij Bercuffâ, tùm
deinde Imperialis militiae Centurio. Huius atavus Eudovicus
Chiculinius è vetufta cruce fignatorum Florentinorum nobilita
te prognatus,Flumen Liburniae Urbem vifendi caufà adveniens,
mulieris elegantis formæ Riccianæ Baronum familiæ amore ca
ptus, eidem connubio iunétus coinloco permanfit. Cuius fili
üs eiufdem nominis tametfi potiorum rerum fuarum ia&uram •,
ob acerrima Venetorum cum Ferdinando primo prælia ſubijſſet;
fub prima tamen deinde Cliffiae Turcarum expugnatione, certa
militum manu impenfis fuis comparata, infignem navans Chri
ftianitati operam, prælio oppetierat. Liquerat ille Francifcum
Hæredem Iulij Patrem,qui deinde Jllyricæ Patriae ille&us amoe
nitate ſtabilem demum in Sclavonia,dućta è Rattcaiorum Fami
lia coniuge, fixit pedem; ac Francifcum de quo nobis fermo eft,
hæredem eius expeétationis reliquit, quam Patria defiderare $
poteft. Traie&o cum his infequente no&e fluvio Mura fic diſi
pofitis ordinibus progrediuntur, ut Legradiani præcederentj i..., tº 'º'T

quos ponè Comes Nicolaus cùm Prætorianâ ala fèqueretur;ter *-

tium tenebat agmen Petrus frater cum Lupo Erdödio , chaudg

bant cæteros HungariBattianiani. Progrefli ad clivüm collis*
Divi Nicolai Canifæ propinquumfubfiftint , ac n¢ âb hoftibüs
N. - præ
2.48 Memoriae 'Regum, do Banorum Dalmatiae,
præmaturè confpiciantur fefe occultant; Præmittunt Joannem
Öhanadinum virum impigrum, uno comitatum manipulo ad e
liciendum hoftem, verùm ille gnarus noftrorum advcntus, & à
tributarijs edoâus agro dcditis, fùppares oppofuit copias, tùm »
obvios aliquot è ſelectioribus expedit, qui conſerto praliointe
græ fáciant pugnae poteftatem. Exaudito concurrentium u
trinque clamore, Legradiani celeriùs pedem movent, ac obvia-»
fa&a hoftium manu, novisfemper fuccedentibus, dubio ancipi
tique Marte praliantur, nequicquam parte alterutra cedente-º.
Advolat à tergo Nicolaus fulminis inftar cum Praetorianis, ur
get älatere Petrus, ac tùm nutare, inclinari, fugam demùm ca
peffere cæpereTurcae quos noftriadporta; ufque fuburbiorum »
inſequuti cedunt. Aly Baſſa, qui 醬 cafus ad LIrbis
portâs operiebatur, in extremo iam fuos difcrimine verfàri a
nimadvertens, omnes velut imbelles ac ignavos,qui virtutis ob
liti priftinae paucis cederent, acrioribus caftigans & obiurgans
verbis, redu&aacie confirmatifque militum animis in certamen
ipfe defcendit ; noftriparitèr refumptis viribus ac è difciplina •
militari reftitutis ordinibus, quos partg iam faepius viétoriae ad
retinendam gloriam, ficut barbaros acceptae clades ad iniuria
rum ultionem incendebant,fortiffimè congrediuntur, atque a
trox exoritur bellum. Tum Nicolaus,Comes vocc manuque »
primus; Etfi, inquit, ó commilitome* mei occumbentem me vi
Brevis & deritis, haud degeneri fugite amimo, fed [ymceris dextris pro vo
cordata
Zrinjj co
bis vefirisq, confiamter dimicamtes, vt&fortâ manibus meis pa
hortatio. remtate: his di&is auditifjue pugnatur acerrimè, cadunt utrin
que complures; tandem à noftris favente numine ftetit vi&oria:
Turcarum enim acies, praefèntiffimis noftrorum animis obfifte
rereformidans, fe in fugam repetito dedit, ubi iuvabat alacrita
tem propitia belli fortuna, atque ea hoftis eo in certamine affe
&us eft clade, ut centum plures impetu poftremo fuerint defide
rati. Duo ex ijs primi ordinis authoritate, militari fcientia, ac
locupletiffimarum opum copia praeftantes, maximo hoftium ,
Turcarum
moerore occubuére, quorum unus Caniſienſis, alter è Bihaciano
cœdes. Croatiæ præfidio vifendorum amicorum cupidus hofpes adve
nerat. Erät hic fortitudinis ac praefentiae fpc&atæ eques, cy
clade Perſarum moreaurointertexta, ac plumeis criſtis à grue »
mutuatis involuta fyndofic furgentibus infignis. Ex hoftris
quoque
 Croatiæ, &• Sclauoniae , Liber Sextu. 2.49
quoque interiére penè viginti, inter quos Lupus Defficius Ni Noftrorű
vigintia
colao Comiti cùmprimis Iuvenis charus, proruente fub ipfo e 'miÍł!»

quo, præcifo capitc interfe&us ; Ioannes verò Bochcaius,queni * *

fummo adhuc mane cremato dementatum fuiffe vino ferunt, in- •

domito raptatus ac circumlatus equo, quem tenuibus loris, tar
taricoque fraenulo retinere nequiverat, in hoftium incidit ma
nus, acduro etiamnum inclufus carceri, intolerabililitratus pre
tio, vinolentia temeritatifúue füae cumulatas perfolvit poenas.
Ladiflaus quoque Laczcovicius annorum nondum o&o fupra »
decem adolefcens, dexteritate ac fervore fingulari, fupra qüam ,
ætas ferre putabatur dimicans, & ipfe capitur. Sed fatalis Lu Lupus Er
dödius in
pi Erdödij mors acerbiffimufque interitüs vi&oriam omnem ,, tcrficitur,
quam iam manibus noftri tenebant, & perturbavit, & funefta
vit ; is enim intemperanti animo quo femper ferociebat, Ni
colai Comitis difciplinam, paulò antc levibus de caufis acerbio
ribus contra&is inimicitijs, afpernatus, nullo fervato ordine »
cum tribus quatuorvè equitibüs, collcm fub quo noftros occul
tatos initio diximus, per ignotam fcandit fèmitam; ex quoho
ftem confpicatus præceps in eundem dum ruit,à tergo plumbe »
glandea i&us delabitur equo: occurrunt focij quatuor auxilij
caufâ, verum ab irrumpente Turcarum procella obruti, & ipfi
interiere, & Lupus humi proftratus hafta transfixus, duplicique
accepto in occipite vulnere animam egit: inipfo demùm ulti
mi certaninis fervore ubi ferius de fato ipfius cognitum fuif
fet, omnium concidere animi,& omiflà pugnæ ferie, viétoriam
in corpore eius obtinendo collocavêre; quo haud fine labore »
obtento, mcridiei tempore prælij finis impofitus, & cadaver,
Ludbregum arcem eius currui tumultuario opere confecto
impofitum, expeditumque fuit. Jllud poftca Ioannes Drafco
vicius Socer Palatinus in Sclavoniam ex Hungaria redux , ho
norifica funeris tumulatione, in æde Divi Marci fub CaftroVi
nica apud maiores fuos quieti repofuit. * -

Verùm ipfe Drafcovicius tumulato genero haud anno fu

pervixituno, curis interim ac negotis Pannoniae exigentibus,
ac parum fincerò præfertim quorundam Hungariæ Procerum in
Patriam amore compellente, infeétis rebus fuis ex Sclavonia in
Pannoniam feftinavit: nam ut illibonos Patriæ Cives populari
bus fuis, Regique fefè venditarent, haudobfcuro interimin Pa
- Ll - latinum
 -

2SO Memoriæ?Regum,& Banorum Dalmatie,

latintim odio, confi&as, &ambitiofo plenas fumo ad Ferdinan
dum dant literas: Drafcovicium orbam Præfidio Hungariam
Confpira ruinæ ac excidio futuram reliquiffe hofti; Turcam ingentes,
tio Hunga
rorum cố
tra Palati
crebrafque ab eius difceffu inde agere prædas ; Georgium Ra
num. cocium novos denuò, civilefque moliri belli motus, nec Pala
tinum tamen,qui nullis in Pannonia gauderet bonis, adventum »
accelerare ; frequentioribus potius rumoribusferentibus, eum
omninőinSclavonia remanfurum, quocund, tandem cafu Pan
nönia labafcat, aut confiftat. រ៉ែ confultifIimum vi
deri, ſi Maieſtas Regia tempeſtivo ac paterno conſilio fluctuanti
Pannoniæ fuccurreret, & Palatinalis dignitatis authoritatem in
eorum aliquem præfentibus id periculis expofcentibus, deriva
ret. At Ferdinandus qui iam ante animos eorundem Jllyricae
gentis invidiâ laborare, ac imperandi libidine vifcatos probè co
gnoverat, dato refponfo eos bono animo effe iubet, & adven
Refponsű
Caefaris ad tum Palatini propediem operiri; nihil fe haétenus de pcriculis,
Conſpirat. qug metuerent, intellexiffe, neque fe formidare pacem ab Otto
manorum Tranfylvanorumque Principibus, i&is fàcrofànétis*
nupèr fœderibusactabulis permutatis,turbatum iri ; non fàcilè
fidem adhibendam primis effe rumoribus,firmiora deinceps à vi
rishorum peritis atque meliora expe&anda. Porrò quod ad
officij in alium tranflationem attineret, id neque Iuris cffe Regij
abfque Optimatium Senatu, neque Palatini fidem in cunáis ha
&enus inconcußèfervatam poftulare, ut quod ob præclara meri
ta votis omnium fuiffet confecutus,id privatorum livore, tacita
que Principisindignatione amittere cenfèretur. Eorum porrò
literas Ferdinandus adfe datas mittitPalatino,monetáue paternè
ne abfentia diuturniori malevorum linguis anfàm præberet ,.
Feftinato igitur itinere ubi Pofonium perveniffet, confiétarum ,
literarum reis filentibus,quæ turbata & adverfus fe concitata in
tellcxcrat,ea adventu fuo univerfâ pacata tranquillaque reddidit.
At dum progreffutemporis folita prudentiæ ac diligentiæ dexte
ritate, rerúgerendarum profèquituradminiftrationem, ca in eo
Owarinum
Ferdinandus Caefàr animadvertens,arcem eidem ac univerfâ bo
Palatin9 à
Cæſare
na Ovarienfia feu Altenburgica,opulentum omninö Pannonia
obtinet. domicilium ac præfidium bis centenis numeratis millibus ad de
cennium benignè confert. Eohilarifeftivitate frequenti comi
tivâ,actormcntorum reboantiumfiagoreintrodu&us,&aliquot
- | hebdo
-
 -

Croatiæ, &- Sclauoniae, Liber Sextu.

. • . * . -
2SI
hebdomadib* moratus,ut humanæ fert vitæ viciffitudo,laeta mg
ftis commifcens,in fupremam ibi incidit valetudinem, paucifq;
diebus morbo confli&atus anno Millefimo Sexcentefimo Qua
dragefimo O&avo Nonis Augufti annum agens quintum & foannes
Quadragefimum,dignitatis verò geftae fecundum, magno pro Drafcovi
cius Pala
borum omnium dolore extin&us eft; omnibus tamen ante è tinus piè
moritur.
ritu Chriftiano ipfomet petente ac urgente,communitusSacra
mentis,ac fingulari in Deiparam cuius eximius femper fuerat ,
cultor, pietate. Atque ut palàm Orbi univerfo fuam in Virgi
nem Matrem pietatem teftatam faceret, ut ad eiufdem aram Ec
clefiae Tallenfis Sacra exomologefi expiatus,acSynaxi publicè re
fe&us,die Conceptionis eiufdem votivo,brevi à fufcepta digni
tate Officij Palatinalis onusaufpicari voluit ; ita poftea paucis
ante obitum menfibus ante aram eiufdem miraculofae Virginis,
quæ celebri populi pietate Pofonij colitur, flexo poplite proftra
tus,ac duabus integris inflammato pe&ore horis fefe commen
dans,cor ex argentofabrefactum နိူ amoris ac obfervantiæ
in eam fiiae humili prece offert,donatque. Lubet hic ipfius pie
tati tantifper immorari: ut Virginis Deiparæ frequentiori re
coleret memoria devotionem, eius Officium nonfòlùm piè at
tentèque recitabat, fed è Latina etiam in Vngaricam tranftulit
linguani,quò Latinæ linguæ ignaris pietati prodeffet,acPatrem ,
Jacobum Nemethium Societatis Sacerdotem, ut praelo Pofoni
enfi , occultato fuo nomine fubijceret,fuppeditato aere , petivit.
Contigerat nonfemelutSacrificium Mifa auditurus,minifrum
deeffe animadverteret,ipfe loco furgens aram propius acceffit li
tanti Myftae refponfurus. Initio vitae Coniugalis dum adhuc
Lutheri erroribus Coniugenm fuam implicitam moereret, adeò
ardenti prece eius aeftuabat converfionem , ut in arce Szomolia
na certo cubiculi loco genuum orantis veftigia Coniunx ipfà »
deprehenderet: ftupefaâa rei novitate, quid tam ardui eum ,
premeret negotij,quo tam frequens affiduufque ad Deum recur
fus, ut animadverfâ mortificati corporis veftigia docerent, ex
quirit: Pro amima, inquit, tua ô Comiumx mea fùpremum Nu
mem precibusfatigo,neq, enimfas mihi iudico te fociam vitæ fórti
tumfuiffe,nifi etiam animam tuam commuminofirumCreatort lu.
crifaciain_*. Simili zelo dum Altenburgica bona vifènda cir
cumiret,ac intermixtos plerofque alienæ fidei fe&atores animad:
Ll 2 Verteret
2S2. Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatiae,
verteret alto fufpiriotra&o,inhas voces ad Coniungem conver
fusprorupit: Ptumam tantum vitae tribuat muhu D £ /J, donec
opera ac labore meo huius domimijfùbie&am plebem D E O meo
addi&am videam, quam lubems tumcó Comiumx mea mortali hâc
luce immenfò perfufus gaudio excederem_>. Sanè nonaginta a
Ecclefias Diaetali tempore anno Quadragefimo Septimo fupra »
Millefimum Sexccntefimum ha reticorum rabicidatas, nonnifi
pravorum Catholicorum confènfu & annifu,ac Ferdinando fcri
ptisadeum manufualiteris iubente, quanquam invitus concef
fit. Rependit Deipara demum vices cultus fuicamifèricordia,
ut quam piè in vitafua veneratus fuerat, eius dici fcftivitate ad
Nives nuncupata,quos Romae miraculo affervatos olim fe vene
ratum referebat,extremum clauferit diem. Sufficiat hæc pauca
è multisadnotaffe, è quibus coetera incenfà eius totius vitae defi
deriaconijcere licebit. Fuêre ea tempeftate qua Cœlitibus ani
mam inferuit complures,qui eum lentis ac mortifcrisMedici,cu
ius opera utebatur potionibus,aemulorum invidiâ, pernecatum
fuiffeputarent, quod idipfum ante crebrius querula voce, & de
indeterna indice comminatione Medico facta morientem ſigni
ficaffeferunt. Iacet in Æde Divi Martini Pofonienfi,apud Ge
nitoresfuoshonorifica funeris pompa, Procerumquc frcqucntia
quæ virum Principem deceret,ac præfertim inufitati ponderis~
laboriofaeque elegantiæ tumba reconditus. Barbara Thurzo
蠶 pietatis prudentiaeque Matrona fingulari Vidua reli&a,fi-
ijs düobus,ac tribus filiabus,quarum unam Catharinam Sponfo
Chrifto in Clauftrum Studenicze vocatum, ante annos paucos~
elocaverat. Eiusfpeciem ac corporis conftitutionem quinoffe
cupit,repetat ea quæ de Patre eius, cui fimillimus ferebatur, an
notavimus ; Fuit acris omninò judicij vigore fublimi ac vehe
menti,& Imperatorijs virtutibus authoritate, felicitateque infi
gnis; adeò,ut ex privatis honoribus ad fummos publicofque e
ve&us,fortunam quoque omnibus cœptis,confilijfque fuis pro
pitiam atque benignam expertusfuiffe cenferetur. Idibus dcin
Georgius de O&obribus Georgius Racocius Tranfylvaniæ Princeps vita »
Racocius
Jln.Or.1tura
cum morte commutata,eum fecutus eft,eo præfértim tempore,
quo tria fupra decem Oppida iam olim Poloniæ Regno pignori
data,perfoluto pretio Hungariae denuò reftituere cogitârat; quo
fa&o,facilè fànèconic&uraaffequilicet,animum mcntemque c
1US .
 Croatie,& Sclauoniæ, LiberSextus.' 2S3
ius eopropendiffe, ut univerfæ tandem Hungariæ dominio ac
poteftate potiretur,cum iam Ferdinandum amiffâ Praga, ac reli
qua penè Bohemia attritis viribus affli&um ac divexatum nimi
um obfervafet. Intelle&a morte Racocij Ferdinandus ad Caf>
foviam,ac quinquefuperioris PannoniaeProvincias,vel ut vulga
ri appellant fèrmoneComitatusin poteftatem fùam revocandos,
quos interpacis fœderavita fuperftite ei concefferat , nuncium
Joannem Töröfium deftinat, expeditque 5 quanquam & ipfi
Caffovienfes cives fevero atque avaro Racocij Imperio oftenfi,
Francifcum Weffelenium earum partium Præfe&um Caefàris~
nomine adventum accelerare commonuerint,eos priftinum Fer
dinandi regimen nequaquam deinceps detre&aturos, fèd inte
gram fidem,atque fidelem obfèrvantiam,velut veteranos Regiae
Maieftatis fubditos deceret, inconcußè fèrvaturos. Atque ita
demum Caffovia cunm adiun&is Regni partibus à Caefàre •
recepta ». -

Interea Gcorgius Lippaius Strigonienfis Archi-Praeful,Vir

tabefcens zelo pacem peccatorum videns,dum memoria repetit,
à decennio iam fàcro Prælatorum univerfæ Provinciæ Concilio
intermiffo,hærefes earumque potentiam dimium vires fumere,
Catholicorum Procerum pietatem tepefcere, gregem Domini Symodus
Lippaio
à
cum curæ fuæ creditum fylvefcere,& longè ab inftituto quam Tyrnaviæ
fàcratos Viros deceret,difcedere; acinter eos præfertim Geor celebratuf
gium Drafcovicium Jaurinenfem Epifcopum , qui dignitatem
eam præalto ingenio,eoque femper aftutè liberali, quibufdam a
pud Cæfarem fibi faventibus,non occulta largitione praeoccupa
tis atque corruptis confcenderat. Is ab infigni cupiditate ma
iores opes affeétans, non folùm Nobilitatem plurimis onerarat
iniurijs,fèd Collegium quoque Sacerdotum, fubditofque pote
ſtati ſua ſubiectos,varijsafflixit cladibus, Pontificatu denij;va
ria labe polluto,cuius antea nomen Sanâius ac Venerabilius fue
rat,Ecclefiafticarum rerum ftatum magnoperè conturbavit. Ita
que cum & antea per Comitiales dies graviflimis à Nobilitate »
depofitis querelis in judicium fuiffet poftulatus,& deinceps quo
que feditiofà multitudinis adverfus Clerum concitatio metuere
tur 5 fanis Lippaius indućtus confilijs, facrum ad Menfem Se
ptembrem indicit Concilium,quo convenientibus univerfis,qug
pro incremento Catholicæ fidei, emendatione depravatorum
- morum,
2S4 Memorie%egum,& Banorum Z)almatie,
morum,caftigandifj; fontibus expedire vifà funt,magnaLippaia
næ pietatis,ac publiciboni fervore fàncitafuère. EtDrafcovicius
gessia, quidemvelut Nobilitatis ingenitæ, & fàcratae dignitatis quam
£;';.
ಫಿಷಿನಿ gerebat immemor, tum ob crimina quorum fùpra meminimus,
tum præcipuè ob Epiſcopatus fui bonorum devaſtationem, de
' folationcm,abalienationcm, avaram demum nimium tributo
rum exa&ionem,communi Concilijvoto bonis Ecclefiae fuaead
triennium, quinque millibus annuis profàcra dignitate decorè
fùftentanda conceffis,non abfque gravi nominis,bonaeque exifti
mationis ia&ura motus eft: Verùm dum hac mitiori corre&io
ne pertinaci conatu neutiquam contentus foret, deinde iudicio
ab Archiepifcopolegibus Regniiubentibus ritè celebrato, in bis
centenis millibus damnatus, Ecclefiae bonis fefe denuo abdicare
iuffus fuit. Tum verò ille feftinato ad Caefàrem itinere recu
perandægratiæ, beneficij4ue repetendi causâViennam conten
dit,ubi diuturno defudans labore, ac quorundam interpofitis
recibus, ægrè tandem , obligatis ac depofitis diverfis
ſibifaventibus bis centenis millibus, ſalvo ac integro Archi
epifcopi iudicio coeterùm perfiftente , optato potitus voto
Jaurinum reverfus abijt. Ita auri fàcra fames, ac dira do
minandilibido coeca cupiditatementem animumque abripiens,
hominem in honoris fui, authoritatis, gloriæque difpendium
praecipitemagit ; & divitiæ quæ cœteris ad comparandam,fu
ftinendamque nominis celebritatem adiumento effe folent, ipfi
ad ignominiam ac fempiternum dedecus converfae , infamem
cundem reddidiffent, nifi feneâute ac vitæ termino propin
uante melioribus mentem confilijs inftituiffet. Quare edaci
ੰ atque carcinomate deſperata curationis per menſes
plureslaborans,tandem bonorum acquiefcens monitis,univerfà
fua ea pietate difpofuit,ac poftremis firmavit tabulis, quæ non •
modò Chriftianum bonum,fèd verò etiam Ecclefiafticum pium
declararet. Nam præterquam quodNepotibus ex fratre Pala
tino genitis centum milliatallerorum reliquiffet, coeteram quam
habebat ampliffimam pecuniae fummam pietati confecravit.
Quare Patribus Societatis proSopronienfis Collegijfundatione,
quibus & antea opulentum Pornenfis Abbatiæ Sacerdotium
cefferat, fupra quadraginta millia adiungit: & cùm fe Illyrico
genere ortum mcminiffct,Scminario Capituli Zagrabienfis Bo
- Iloillº
 Croatie, & Sclauonie, Liber Sextu.
noniæ fundato fubfidij caufà millia decem ; Veftalibus D. Cla
ræ Virginibus in Vrbe Montis Graecenfis degentibus alia decem
legavit,ac demum fiquem aliquando quacunqueex caufâ defrau
däffet,Zachaei exemplum imitatus,aliquot in fàtisfá&ionem dc
ftinavit millia. Quibus peraétis,omnibus deinde ritu Chriftia
no Sacramentis munitus,fingulari in Deum ac Deiparam pieta
te, omniumque adftantium confolatione D E o animam red
didit. - . . .

- Emenfùm iam anni curriculum fuerat,quod Ferdinandus

Caefàr Nicolaum Zrinium trium horum Regnorum Præfe&ura
honoratum publicaverat ; verùm cum ingenti obligatus ære »
Sveco hofti,Banalibus militibus interea ftipendia exolvere ne Nicolaus
Zrinius Ba.
quiviffet,eius quoque dignitatis munere fungi Zrinius remora nus prae
batur: quare initio Quadragefimi noni fupra Millefimum Sex ſentatur.

centefimum anni Menfe Ianuario Quaeftoribus datis mandatis

ftipendia perfoluta,quo fimul tempore PetrusPetreticius Zagra
bienfis Epifcopus Martini BoghdaniSuccefor, vir apprimê do
&us,acjuris fcientia clarus,& Nicolaus Comes Erdödius, iuffu
Caefàris velut Pro-Regem Regni Optimatibus ac Nobilitati ad
imperandum Varafdini præfentant. Frequens fànè Procerum ac
Nobilium eo confluxerat Senatus,tum quod à pluribus annis va
cante Magiftratu de Patriae rebus nihil confilijs agitatum fuerat,
tum ut Zrinio gratantes,ac obfèquiofi contribules forent. Ab
foluta demum latcfufà di&ione,quaEpifcopus de immortalibus
Familiæ Zrinianæ in Caefàres ac Patriam meritis, ac de ipfius
Nicolai præclaris virtutibus differuerat , Banus tandem ipfè »
quàm
modum.
brevi, tàm gravi, ac maturorefpondit fermone in hunc
- - , r

J% tοta iffafrequens Inclyti huius Rcgni Congregatio, & maie OratioNi

ffuofus generofusj, Proccrum affeélus, magnos mihi amimos mom colai Co
mitis habi
faceremt,mom feto Illufirißimi ac Rcveremdi/ìmi cœtcrig, Domimi, ta 1n Co

qualis ratio mc hortaretur ad hoc omus fufcipiendum. ' Deliffera mitujs.

5eramfameJacram Matefiatem Cæfaream Domimum ô Regem

moßrum Clememtj/îmumfùppliciter orare,ut ab iffa omcrofà digmi
tate me eximere dignaretur; Gemius emim meuâ magis me adtra
&fandum gladium pro utilitate Patriae,quàm adgefiamdam togam
invitat. Et quis Domimi 65 Patriota meifòlafua prudemtia,plu
rium Regnorumgubcrmatiomem apprehendere praefùmat ? in hoc
- - pré
2S6 Memorie'Regum,&. BamorumZ)almatie,
pr«cipuè calamitofò tempore, quo mecpax certa, nec bellum aper
íum,fed unusquisq, angulus infidias, umumquodq, Regnum autfi.
bi,aut alijs ruima3 mimamtur. ' Ecce omnia Europae Regma ctam •
mirabilifortuna inconfiantiapermiciem, ultimasá, ruinas interfe
mifçemt. Magna certefàpientiæ columma, virtutumq, bcllica
rumfulcris ille immitt debet,quitam vaff.e mavis,velpotius tam ,
Inclyti Regni clavum,im tamprocellofi fortum& imcomffamtijs gu
. bernare defiderat. P? utfî Dominuô Patriot« miei, mullaj ,
certèfortuna rationem altépertimefeo,quamdo totpr&fiantißimo
rum Procerum,comium&fam beneuolentiam cum meapromptitudi
me animaduerto 5 libemter ita4, meafèruitia, fortunas, vitamφ,
meamhuic amant/$imæ Patriæ offero, dedico4, : id fòlum per
DE VM immortalem vos omnes obteffor, ut 65 vos inbene_
amimaduertenda Republica umamimes fiiis, mihi quod,fi meforte
onerifuccumbentem videritis,conflio,alijsá vefirispraclaris vir
tutibusfùccurratis. Ju« autemiJacratißimæ Maieflatu Regi €5
T)ominomofiroClementißimo immortales habeo gratias, quod me
tali dignitáte cohoneffare,€5 meapr&fiita feruitia, fidelitatemq,
auitam feacceptam habere toti mumdo offenderit. Non inter
mittam famé, quou8q, guttam fànguinis retimuero, hanc Ma
ieffati Juae gratiam perpetuis meis fervitijs promereri.
Quibus di&is, & redditis à Nobilitate per Prætorem Regni Io
annem Zakmardium pro propenfo in omnes animo gratijs-,
negotiorum tra&andorum molc in diem imminentem dilata •,
eius diei celebritati impofitus finis, ubi prius ad Ecclefiam Divi
Ioannis Baptiftae Patrum Francifcanorum itum, ac inibi de mo
re veteri Banus manu dextera fceptrum, altera vexillum tenens,
perftrepentibus tubisac tympanis, actormentorum bombis re
boantibus, præeunte deinde Epifcopo Sacramentum dixit ,.
Die infequenti inter varias Procerum Nobiliumque confùlta
tiones, graves admodum querimoniæ adverfus Alexandrum,
Miculicium Thomæ filium flagitiofæ ac perditæ vitæ Iuvenem
in medium allatae; eius petulantem infolentiam ac plura iam ,
patrata homicidia, ni Banus feveriori exemplo, quod Patria le
ges di&arentin eundem animadvertat, Nobilitatem id minimè
Iaturam , omnibus conclamantibus. Cuius partes cum Pater
Thomas homo coeterùm etiam fàâiofus tueri conaretur,in eum
quoque Nobilitas commota, quod filius eius dcfenfione ubique
pro
 Croatiæ & Sclauoniæ, Liber Sextur. 2S7
protectus, non à prioribus deſtituturus, ſedin graviora quotidie Comitia
rolapfurus crederetur, eundem è Comitiorum loco movit „ Pofonium
a Crſare
Tùm deinde quod à Ferdinando Caefàre Centumviralis Hungaa indićta.
riae Senatus, ad o&avas Idus Ianuarias Pofonium indi&us fuif.
fèt, Oratores Regnorum nomine decreti Georgius Rattcaius,&
Ioannes Zakmardius Regni Prgtor , vir do&us & eruditus>,
LegumquePatriarum apprimè gnarus. Afpera horridaq; hyemis
acerbitas concreto glacie Danubio evoluto menfe Carfarem Vi
ennâ movere prohibebat,donec tandem die vigefima Martijdiu
turna expeétatione feffi Proceres , ad citeriorem Danubij ri
pam, quod ingentibus fubinde difruptæ glaciei tabulis defcen
dentibus, pons conftrui nequiviffet, adventanti occurrere,ac
de more Strigonienfi Archiepifcopo fàluté novo Regio adventui
adprecante, feftino deinde tormentorú plaufuin arcem induxe
re. Paucis interje&is diebus Palatinus, Paulus Comes Palffi
us in demortui Drafcovicij locum ele&us fubrogatur, nec aliud
quidquam calamo dignum Hiftorico ibidem a&um.
Verúm ſub decurſu Comitiorum Thomas Miculicius e
gritudine lenta tabis contractá, prefertim verò moerore filij fui
Alexandri exceffuum vifcera depafcente cohtabuit, ac femivi
vus Zagrabiam pofteà deve&us, paucis interieάis diebus toti
us Patriæ, cuiushoftis fuerat, gaudio extinétus eft.
Pofthæc ut plerumque pax diuturnior affvetis bello viris*
tædio ac ignaviæ effe folet, Turcæ Bihachiani ac finitimarum ,
Croatiæ arcium ne penitus otio marcefcere viderentur, & no
ftros longâ pace fruentés armorum traétandoruni peritiâ oblitos
arbitrati, pauciores quidcm , at crebrius nil tale metuentes ruris
occupatos laboribus vellicant, dirumque fubire cogunt capti
vitatis jugum: donec tandem exacerbatus Lupus Frangepanus
Croatiæ limitum Prgfeâus , generum fuum Comitem Petrum
å Zrinio, aſſignatis ei očto pené equitum pedituméſue Centu
rijs, ad caſtigandam ့ptinဖ္ရစ္သုိ့ဖ္ရင့္ hoftium infòlentiam, ac
illata damna ulcifcenda proficifci iubet. Itaque conftituto tem Turcarum
porc adfinem mcnfisNovembrishilares in unum milites limita cœdes à
Petro Zri.
neicoivêre, quafi nutu Deorú bene gerendæ rei facultas offerre nio fačta.

tur, & adverfus Bihacianos, qui fuperiori æftate incurfiones fe

cerant progeffi , tres in itinere obvios depopulantur pagos.
Reduces dùm lentius cum prgda fexccntorum maiorum, miHe.›
Mm verò
2S8 Memoriæ Regum &-Banorum Z)almatiæ,
verò minorum & quingentorum pecudum, nullo reperto hofte
remeant, exciti tandem repetitis reboantium tormentorum ,
i&ibus in prglium hoftes Bihicio procurrunt, & ad Ifachiciam ,
arcem noftros infequuntur; Ibi tenui certamine cum noviffi
mo exercitus noftri agmine velitatum,donec auxilia vicinarum
arcium adeffent. Et verò necdum Slunium attigêre noftri,
cum nunciatur Zrinio Badancovicium Dellibaſſam Crupenſis -
arcis Prgfe&um Bihacianis fefe, patefa&o iam antea per capti
vos noftrorum adventu, plenioribus copijs coniunxiffe, & am
plificatis viribus explicatifque fignis iuftâ acie moliri in noftros
impetum. Subfiftere ad hæc fuos æquo campo Zrinius, & tri
plici diftinétum ordine militem, fuo unumquemque loco, quo
hoftem adventurum rebatur, operiri iubet ; ipfe medium cum ,
Caroloftadianis tenet agmen, quod tribus conftabat centurijs.
Vix fpatium ordinandæ aciei ex inftituto difcipling militaris có
cefium, cum Badancovicius pleno Marte pugng cupidus, in me
dium irruit ordinem ; cui dum Zrinius praeclari quidpiam fa&u-
rus, ac facinus æterno nomine dignum patraturus occurrere ftu
det, habenæ froeni difruptæ felicitatem omnem benè gerendæ
rei prgcluferunt, &'conditatus iam in curfum pernix equus vix
fifti, ne in medium hoftium fefforem deferret, poterat, nifi à
cgteris circumcingentibus à fufcepto curfu fuiffet inhibitus.
Zrinij ma
gnaninitas
Nefafti hoc fuiffe ominis, & feverioris cuiufdam cenfuram por
tentiariolabantur plerique 5 fedipfe, tametfi periculo proximus,
cæteris fibi præfentior, ne animis fra&i nutent concidantvè,
quin priftinæ memores virtutis imperterrita obvient fronte mo
net, fe quoque alio confcenfo equo cum ijfdem ocyus prglium »
initurum, omniaque martis difcrimina expcrturum pollicetur ..
Nondum integrè completo fermone hgc auribus ardentium mi
litum infuderat, cùm iam in mutuum cum hoftibus confpeâum
fa&i, adverfis pe&oribus utrinque vicaria excipiuntur vulnera,
& primo ftatim in congreffu Badancovicius à Ioanne Crifànicio
ut communior fama ferebat, vix annorum viginti adolefcente »
Lupi filio, paterng virtutis ex affe hgrede, fclopoiétus occubuit.
Amiffo duce, caeteris etiam ægrè admodum impre(fionem no
ftrorum fuftinentibus, tandem plurimis cadentibus, finiftro
fortung fucceflu, ac noftrorum fortitudine animadversâ terga »
vcrtunt, & fufi palantefque peravia atque devia, qua cuique cæ
Cal
 Croatie, & Sclauonie, Liber Sextus. 2S9
ca obtigit forte, dilabuntur. Carolotadiani, & arridente mar Badanco
te, & vi&oriæ iam partæ fuccenfi gloriâ, longius hoftes infecuti vicius in
terficitur.
alios dant neci, alios ex fugaretrahunt ; imò quibufdam, ne ab
irato milite perimerentur, fupplicivoce vitamprecantibus,idem
vi&orum mifèricordiâ atque magnanimitate fervati fuére. Pe
riére eo prglio ducentis amplius hoftium, è quibus prgfèrtim ,
Badancóviciasvetufti Croatiae ftemmatis clarique nóminis mi
les, frater verò graviter fàucius ægrèCrupam vivus repetijt: vivi
in poteftatem noftrorum ceßêre quatuor fupra centum, ac inter
eos primi ordinis nonnulli, & prgcipuè Safuar Aga Bihacianus
Lupo Frangepano Præfe&o dono datus; quamvis longè maior
caeforum captorumque fuiflet numerus, nifi diftra&ae noftro Coefi Tur
C2 TU11) 2 OO
rum vires feriùs ad dimicandum perfequendumque coäluiffent. capti io4.
Partâ hunc in modum propitio Deo vi&oriâ, & eò quidem ce
rebriore, quòd vix decem è noftris defiderati fauciatique fint, eo
dieSlunium pervenêre,& ibi quiete militibus data, nox tranfà
ćta. Die infequente, qui Soliserat, Carloſtadium advenêre eo
ordine, ut uno noftrorum agmine præcedente, equi deinde qui
prædæ cefferant fubfequerentur, ac eos equi clitellarij complu
res praecifis hoftium capitibus onerati ; Sed unius Badancovi
cijhaftae infixum, ac in altum fublatum, jucundo univerfis fpe
&aculofuit,tùm captivi longo ordine du&i. -

Poft quos ipfe Zrinius auguftá fpecie, vi&ore turmarum ,

cohortiumque ftipatus catervâ, triumphanti fimilis præfidium ,
ingreditur. Univerfâ demùm populi frequentia, quæ ad fpe
&tandum gratulandumvé concurrerat, eum in delubrum Sacro
fàn&ae Triadi dicatum, die quoque ipfi fàcrato deducente, ibi
omnes defilientes cquis fupplices in genua provoluti, D E o pri
mum gratiastcr Optimo Maximo lytante myfta, ac hymno quo
fupremo numinilaudes ab Ecclefia referri fòlent,egit, quodbar
baram hoftium infolentiam eorum viribus attriverit , & fuos~
faufto memorabilique vi&oriæ fucceffu exhilaraverit. Tum de
inde captivi fubhafta venundati,quorum præcipuus Safvar Aga
duplici Aga-Lucatus feu Centurionisftipendio donatus, Publi
cani in Regno Bofhæ filius, Lupo Præfe&o datus quinque mil
hibus nummuüm argenteorum,quostallerös vocant, infigni eti
am elegantiorifque operis Perfici militaris Papilionis lytro per
foluto,
ſ:
deindc libertatem accepit.
Mm 2
Nec multò poft vidua inter
empti
26O. ÀMemoriæ 'Regum, Č ZBanorum Dalmatiae,
empti Badancovicij funeftam viri moercns coedem, litteris ad
Frangepanum datis,ac nobili tranfmiffo equo fupplex obtefta
tur,ne caput eius cum reliquis occiforum conto infixum,fuorum
ignominiæ acludibrio pro foribus præfidijpropofitum diutius~
extare,verům conditionis humana: memor, digno nobili milite
tumulo rccondere velit; cuius ille poftulationi abundè pro mo
re militum ſatisfecit. Ita celebri hoc reportato deimmani ho
fte triumpho, cui à condito Carloftadio fimilem vix memorant,
annus Quadragefimus nonus füpra Millefimum Sexcentefimum
præclarâ Zrinij virtute nobilitatus,finem accepit. .
Anno qui fequitur Quinquagcfimo, in alma quidem Urbe
Româ,abrogatâ olim Æthnicæ fuperftitionis mcmoriâ, quæ fæ
culari anno ludis infolitis infàniebat, Innocentius X. ftupendo
apparatu claufàm quarta faeculi parte co&iliquc laterculo ob
ftruétam portam aperuit,& Ecclefiæ thefàuros largitèr difpenfà
vit,omnibufque Chriftianis eo potiundi copiam fecit. Ferdi
Pax in Im
perio & ci
nandus verò Tertius dum fex prope luftris toto Imperio tubæ li
Tui c is de tutique ferales concrepant,feffam ac quaffatam iam bellisGerma
clai atur.
niam,pa&is ac permutatis Monafterij cum hoftibus fœderis ta
bulis,alma deinceps pace fruituram,feftivis concentibus replet.
Hos ſecutus Nicolaus Pro-Rex cum Caniſienſibus acijs ſubjectis
Turcis,quibufcum acerrima fuperioribus annis gerebat prælia •,
indi&o Legradini conventu fœdus percuffit. Aderant adindi
άam diem fupra fèxaginta Barbari parùm clegantèr inftruâi;
at Zrinius cum coeterùm auguftä fpecie,ac proccrâ corporis fta
tura fpeótabilis effet,furgentibus de capite ardearum pennis au
ro gemmifquc interclufis,Sariffam deindc pcdeftrium Ducum.
infigne geftans, ac magno Procerum,nobilium,militariumque »
virorum comitatus agmine, tubis, tympanifque concrepanti
bus (certo interim hofpitij loco Turcis præftolantibus)pedibus
greus advenit pectabilior. Mutua peracta alutatione Barba
rorum primis,qüos Agas vocant, ac Decurionibus, Oda-Baffis
cis appellatis,parte ab una confidentibus,noftris ab altera,fupre
mum Zrinio tenente locum; gravesutringue in medium recita
tæ fuperiorum temporum hoftilitates,quibusviciffim exaggera
tis pax inita eft,portus Legradinusliber declaratus,commeandi
demùm milibus ஆ partis, præfentátis Ducum fuorum •
littcris,facultas conccffa; tum demum epulis indultum.
2 - i. Eodem
-
 Croatiæ , &• Sclauoniæ, Liber Sextu. 2.61
Eodem anno adfinem vergente ftabilita hæc pax in Thur
nifcha,quo Hafànes præcipuus Canifienfium vifèndi Zrinij cu
pidus advenerat,Vir fànè elegans atque militaris, nififama eius
fàéto antea cum Zrinio certaminis congreffu,ac in fugam verfo,
pileoque cum honore amiffo decreviffet. Dum fumnia Orbis~
Regnorumáue capita paci ineundae confervandaeáue ftudent , ,
Iuanicen«
Ioannes Waychardus FeterusGermanus IvanicijCapitaneus,no ſes à Tur
vo Sclavonicorum limitum Praefecto à Cæſare miſſo gratificatu cis caftiga
ti.
rus, compulſis ſuisnavalem abſque ordine ſub Dubiciam cogit
expeditionem ; verum cognito à Turcis noftrorum adventu CO
infelici cafu fucceffit,ut centum amplius è noftris fint defidérati,
unà cum excubiarum Magiftro Alemanno expeditionis Præfe
&o, vix aliquo hoftium detrimento. ' Tra&atum denuò anno
præfenti Valachorum negotium, ad quod complanandum Sty
riæ quidem Provincia Otthonem Henricum Comitem Trautt
manftorffium virum politum atque elegantem, Lupum dein
de Rinksmaulium acutoinſignem ingenioſubmiſerant. Ferdi
nandus porrò Caefàr pro Hungaricæ parte Coronæ in eorum ,
Commiffàriorum locum,qui poft trigefimum quintum annum
fupra Millefimum Sexcentefimum fatis concefferant, fùbftituit ,
Gafparem Orehocium Vice-Banum,Joannem Zakmardium Re
gni Prætorcm,ac Ioannem Ruchicium Vice-Comitem Zagra
bienfem,Viros opibus ac ingenio potcntes,præfideQte univerfis
Nicolao Pro-Rege; qui etiam Thomæ Miculicio praefentiæRe
giæ Perfonali paulò ante è vivis fublato,authoritate âCæfare iam
habita,Georgium Rattcaium non finefru&u fubrogavit. Et ,
fànè per trimeftre fpatium quäm acritèr , tàm fublimi ingenio
inter eos difceptatum, bonum que tandem res exitum, annuente
etiam Ferdinando clementer,fortitura credebatur; nifi & inna.
ta Thracum inconftantia, quäleviffimi homines fluxa femper ,
fide laborantes, Regnum ac Pro-Regem fefellerunt ; & 諡
rorum aftus , quo continuis epiftolarum ad Caefàrem mißi
tationibus tempus extraxerunt, obftitiffent. Itaque cum fe }
juſtitiâ ſubfittere omninò diffiderent, eo perverfo ufi confilio,
ut apertiffimam quoque optimi Caefàris mentem in dubium ,
vocárent , id demùm effecêre , ut mutuo confènfù in præ
fentiam Cæfàris negotium dirimendum terminandumque »
difierretur. . . . . . .. . tº
- - - Stabilita
2.62, Memoriae'Regum,� Banorum Dalmatiae,
Stabilitâ cum hoftibus pace anno primo & quinquagefimo
fùpra decimum fextum fæculum,poftadoratum à Regibus Chri
ftüm Prætorium Tribunal Zagrabiæ indixit Banus, quo, nun
quam interrüpto quadraginta dierum fpatio, ritèperaâo, adul
to iam vere, cum pax quæ primo afpe&u fecura ac forensbona »
fpe tranquillitatis atque opulentiæ cun&os impleverat, porten
to fimilis, quodvaftitatem Europae denunciaret, non ſolum Ci
vile bcllum inter Nicolaum Pro-Regem,&Cafparum Conmitem
Drafcovicium Socerum eius, fed externum quoque maximè a
trox atqueformidolofum, diffudit. Atque illud quidem ut me
lius'explicetur, caufà atque origo eius altius repetenda vcnignt ,.
Iunxerat connubio fibi Nicolaus Pro-Rex Eufebiam Cafpari fi
liam, cum qua dotis nomine Tracoftaniam arcem atque Caftel
lum Clenounichium fub triginta millium fummalitteris obliga
ta acceperat: nec his contentus pater novis filiae litteris bona »,
atque fummam vitâ eius fuperftite obftrinxit ; ipfà porrò mari
Bellum in
teſtinum tali amoris ac complacendi ftudio Nicolao Comiti fub declarata
inter Banü
& Gaſparé
pecuniapoft fata etiam fuapo(fidenda conceffit. Eufebiä nullis
Draftovi ex fe reli&is liberis fatis concedente, Drafcovicius pater cum »
cium.
prodigentia & luxu enormi effusè vili([imis quibufğueminiftris
largiendo, infànofque fumptus & immoderatos faciendo, o
mnem fubftantiam, quæ opulentiffima à matre Margaretha Ala
piana fibi reli&a fuerat, paucorum annorum curriculo profliga
tam decoxiffet ac diffipaffet, egeftate atque inopia #
à Ge
nero bona repetit ; verum is tametfi (ut animo femper excclfo
eft) abfque ullo æris onere reftituere animo ftatuerat, acerbita
te tamen virulentiffimorum Soceri verborum offenfus & ad
verfus eum commotus, negatfé nifi fummâ depofitábona reddi
turum. Eo accepto refponfo varijs deinde Drafcovicius medijs
Generimentem expugnare inſtituit, iam ſiquidem allatis à Cae
fàre litteris urgebat, iam diverforum procerum interpofitionem
adhibebat, fed fluxa femper inftabilique apud omnes fide nutans.
Quare ubi dolofis fe artibus haudquaquam proficere animad
vertit, malè cæpta principia peioribus ufus confilijs, temerario
prorfus ac fatuo terminavit exitu. Mutuatus quippè obligatis
bonis quatuor florenorum millia, quæ in redemptionem fàniori
confilio conferre potuiffet, colle£ticiam quandäm gregariorum
hominum manum ftipendio conduxit,ac primò in Styriam edu
- сtam
 Croatiæ, & Sclauoniae, Liber Sextu. 2.63
&am bona fua Lutumbergica, quæ Provincia Sorori eius Saræ
Dyonifij Comitis Zechij coniugi, ob inexfolutam hæreditario
rum bonorum portionem cum poteftate tradiderat, fèrro atque
igne devaftat; Caftellum ipfum fub Arce fitum obfcuris no&is
tenebris fubiesto igne, infami crudelitate pulsâ ex eo forore »
flammis abfumit. Inde quafi pra claram naótus victoriam,
Dravum per Ormofdinum fuis remeantibus incendiarijs, celeri
feftinatione Clenounichium obfidet: Verum ubi vel à paucis
Comitis Nicolai militibus egregièlocum tueri, ac explofis per ,
feneftras pixidibuslongioribus aliquot è fùis interfeâos óccu- É,
buiffe videret, fpe potiundi Caftelli deieââ, curiam Lypouni- 5ikôi.
chiam verfus iter movet, atque inde pecora omnia abigit fru- °"
mentumque avehit, proviforis bonorum domum prædonum ,
more diripit,uxorem eius ac plures honeftas matronas abducens,
earumque pudicitiam viliffimorum praedonum libidini fœdè
proftituens, Tracoftaniam arcem hominibus vacuam ingreflus,
& adveáis fecum aliquot minoribus colubrinis, obfèratis porta
rum valuis,cxtremam ibidem fortunam experiri ftatuit. ' Nemo
fuerat qui Nicolaum Pro-Regem hac offenfùm ignominiâ,extre
mam quoqueDrafcovicio contumeliam irrogaturum dubitafſet;
verùm ille Petovini Styriae oppido curandae valetudinis caufà »
eò temporis commoratus, feftinum ad fuos in Infulam expedit
nuntium , datque in mandatis, ut affumptis quoque tormentis
omnipoftpofitâ morâ expugnationi duntaxat arcis incumbant.
Eorum Ccnturiæ aliquot in expeditionem profe&ae, cum tor
menta iugis protra&a opportunis locis collocaviffent, arcis ta
men expúgnationem præter fpem difficiliorem deprehenderunt;
quodarx medijs in montibus mediocri fita rupe,ab ipfis tamen ,
montibus remotior effet,quam iuftus tormenti ja&us officere 9 ;
poffet,nec ad arccm ullus præter unum qui ad portam ducit, pa
teret acceffus. Itaque adhibitis in terrorcm aliquot tormento
rum bombis, Germani deinde milites, qui in itinere equites
effe, prælia tamen pedites exercere folent ; confcensârupe »
cuniculis rem aggredi coepere ; quo infperato turbati periculo . 2.

obfèffi,nuntiant deditionem fine mora àc tergiverfàtioncfe fa- „£;;,

&uros,fi vitâ ac rebus fuis fàlvis in tutum evadere liceat. Fir- çôïìíîïò
matâ utrinque conditione arce excedunt, tametfi defe&u rerum **"*"
obfidioni tolerandae ncccffariarum fugam meditarentur. Quo
1A13Im
 - - - - - -

Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatiae,

264
niam etfi frumenti atque vini pulverifque nitrati copia abundaf
fènt,acetitamen,aquæ,lignorum,atque fàlis penuriâ fummâ la
borabant: & demum,quod non folùm difciplinæ militaris peri
tiam,fed rationis quoque duâum arguit,cum multum animali
um numerum, ac equos fupra quadragintain arce, quinque aut
fex vix fœni plauftris procuratis,habuiffent ; eapenè omnia ma
cie fameáue enecta foetore intolerabili infeosin deperationem
agebant. Eie&us atque pulfus arce,poftaliquod deinde tempus
hinc inde velut exul divagatus,aegrè tandem amicorum quorun
dam opera impetravit,ut numeratis Nicolao Pro-Regi quatuor
millibus in bona reftitueretur. Ita Drafcovicius militiæ ac
prudentiæ leges æquè prætergreffus (cuius alioquin facinora »
maiorem fànè animadverfionem promerebantur , ) audaciæ
atque inconfideratae temeritatis ludum exhibuit.
Dum hæc domigeruntur HafànAga Canifienfium primus,
quem anno fuperiore Nicolaum Pro-Regem invififfe retulimus,
ipfo vere ad Selymum Budenfem Veziriüm profectus, eundem ,
muneribus corruptum,multis verbis edocet; Kys Comarinum
duabus diftans Canisá leucis fummo eis promovendæ amplian
dæque ditionis obftaculo effe , exiguum tamen locum nec ullis
HafinAga
KysComa
naturæ artifvémunimentis firmatüm, paucis duntaxat militibus
‫ת‬1‫ח‬nu‫ו‬ ‫ס‬x= praeſidium teneri; facili proinde ac expedito prorſus negotio ex
pugnandű pugnari atq; in poteftatem redigi pofle. Quare fummis preci
1mpetrat.
bus obteftari fé Vezirium, ut expugnandiloci poteftate fibi con
ceffâ, fines Regni fui prolatare nullatenus intermittat, fpondere
fe exiguâ militum manu nullo è fuis amiffo locum obtenturum :
folùm impenfilaboris id fé prœmium poftulare, ut loco in pote
ftatem reda&o,eidem ipfe,haeredefque porrò eius perpetuis fu
turis temporibus præficiantur. Obtinuit Hafàn-Aga amico
rum ope quodpoftularât,Canifàmque reverfus , colleétâ aliquâ
militum manu Kys Comarinum, quamvis irrito conatu , ob
fidct.

T）iverße
Interea in diverfis Europæ partibus Chriftiana religio re
C. hr ili !and portatis de immanibarbaro haudvulgaribus viäorijs magnificè
rum in Eu
topa v1&to
triumphabat ; nam &Veneti fèptennio iam integro pro Candiæ
riae. Infula depugnantes, navali prælio novem Turcarum millibus
internecione deletis,ac tribus in poteftatem acceptis, reliquis fu
fisacfugatis,Præclaram omninò palmam retulêre; adeò ut ca • .
- : fibi
 {roatiæ, &- Sclauoniae, Liber Sextus.
fibi totaimminenti hyeme quietem atque otium peperiffe,ac fu
turibelliapparatum præparandi tempus comparafle viderentur.
Et CafimirusPoloniæ Rex aliquot iam præcedentibus annis Co
{àcorum & Tartarorum immani rabie,feveriffimifque armis di
vexatus ac penè oppreffus,tandem divini numinis ope, commu
nibus Regni precibus impetrata,quæ à Pentecoftes fefto,ufque_»
ad tempus reportatæ vi&oriæ, diem fcilicet Apoftolis Petro &
Paulo dicatam indi&ae ac publicatæ,quotidie quadraginta hora
rum fpatio perdurantes frequentabantur,celcberrimum de devi
&ishöftibus trophgum repórtârit. Ingenti fiquidem magnus*
Tartarorum Cham exercitu comparato,cuius centum millia re
cenferiferebantur,eum cum Chmielniczkio CofacorumDuce »
eo confilio coniunxit,utadunatis in unum viribus Polonorum.»
Regno potiretur. Verum Cafimirus excitis Regni fui copijs, ac
Germanorum Svecorú adiutus auxilijshofti obviam fa&us , ple
nam pugnæ fecit poteftatem Hieremig Vifhiowieczki legato fuo
praeeunte. Dum acerrimus parte ab utraq; confliétus initur, co
rufcantibus tormentorum ac fclopetorum flammis caftra ipfà in
igne arfiffe credebantur,& tribus propè diebus integris protraâo
certamine,omne Tartarorum ac Cofacorum robur contritum.»
proftratumque permulta viarum milliaria iacuit; fexaginta ho
ftium millia cum plerifque copiarum Præfeéìis eo prælio occu
buiffe vulgabantur,&Cham ipfe tormento fub axilla i&us fugam
capturus, equo delapfus extinguitur. Chmielniczky vitato
mortis difcrimine ad fàltuofàs quafdam paluftrisloci convalles*
profugiens,ijsoccultatustantiſpèrhgſit,donec juſu Regis mili
tes ferro atque igne terribiles,tametfi atrocitate ac diuturnitate
prglij fatifcentes,eundem cum focijs prædam habituri prgftola
bantur. Scdmira fortuna benignitate ei aſpirante,illuceſcen
te die nimbofusê coelo depluensimber, omnem benê gerendae
rei facultatem præclufit. Quare forum na&us per occultos tra
mites inde fe fubripiens , fub Turcarum Principis patrocinium ,
confugit,à quo etiamnum eundem Cafimirus repctit, nifi ipfè.»
pariter armorum vim atque eandem Martis aleam experiri malit*
Quanquàm nec Polonis incruenta ceffit vi&oria, cum viginti
quinq; millia eorú defidcratafuiffe pro comperto tradatur. Hæc
Polonorum pugna maximè atrox atque cruenta,quáTartarorum
Cofâcorumque Duces inaufpicatihonoris ac füperbæ domina
º Nn tionis,
2.66 /Memoriae 'Regum, G. Banorum ZDalmatiae,
tionis inufitataclade obruti,poenas dederunt,inter memorabiles
fgculinoftri,quæ à multisretroa&is annis acciderint,meritò nu
merari poteft; five quis clariffimorum Ducum inopinatum in
teritum,five numerofiffimi exercitus internecione deleti cladem
cum deſperato propèmodum Polonorum ſtatu conferat, five 2
prompti(fimicuiufque funeftam mortem & coedem animo con
templetur. -

Sub idem tempus Zagrabiæ in Illyrico no&e intempeftâa

deò vehemensnube ruptatrium horarum fpatioruebat imber , ,
ut exigug latitudinis fluviusCirquenfchak vetufto nomine,nunc
Medvednicza appellatus,Vrbem à Collegio Sacerdotum inter
„ fecans,in immenfum fuperatis alveis tumefaétus, plerafque fub
Zágrábié, urbanas domos humilocatas inundaverit; duodecim verò imis
evulfis fundamentis unà cum hominibus fomno fopitis adSa
vum ufque detulerit,ut quarundam ne veftigia quidem apparue
rint,& quinquaginta homines eadem aquarum celeri vehemen
tiá fuffocati,partim fub donorum ruinis,partim campis iacentes
aquarum curfu delati reperti fuerint ; totus deinde annus cunétis
penè terr£ frugibus ablatis aut putrefa&is,fummâ annonæ penu
riálaboraverit. Nec Jllyrici finibus vis mali conclufà, fed eo
dem penè tempore, in remotifIimis quoque Belgij partibus Ci
vitatesintegrasundarum copia inſepultas accepimus. Non ſi
ne gravi præpotentis D E I acerrimi fcelerum vindicis ufque a
deô in nos fui oblitos irati,acmagnâ divinae ultionis urgente Poe
náhæc accidiffe potiores interprctabantur.
Vna hac diluvijinfelicitate Zagrabienfium ac vicinorum a
nimi gravitèr perculfi,novâ infigni,nec vulgari Nicolai Pro-Re
is de CoftanicienfibusTurcis relatâ viétoriâ recreati exhilarati
que fuêre. Coftanicia fàcræ Rhodiorum EquitumMilitiæ olim
dominium,poftea Zrinianis Comitibus à JohanneTahyo pigno
. . ri data,flumine Hunnâ (quem veteres Valdanum appellavêre)
£'£í: ex Dalmaticis alpibus orto in Infulæ modum undique circum
nus Cofta

រ៉. fiua; ita ut difficilem expugnatu locum,unus qui citraflumen »

äî" arcifupereminet Dedus mons,quod exeo torméntis petipoffit,
infirmiorem reddere videatur. ' Verùm ubi iuratus Chriftiani
nominis hoftis Crovatiam expugnare progrederetur, quodar
mis fe comparaturum non confidebat,eo auro tenaci hominum
vifcopcnctravit. Quoniamfraudeacproditione Simonis Lo
- ftohar
 Croatiæ, & Sclauomie, Liber Sextus.
ftoharèCarnis oriundi,cum è manibus Zriniorum accepta in »
præfidium fuiffet commutata,duorum millium aureorum num
imúum pretio cum pcrfidiae fcelere divendita eft. Coftanicienfes.
tametfi crebriùsnoftros infeftis armis,ac præcipuè Sifcienfes e
tiam flammis afflixiffent, ut libro fuperiore retulimus, à noftris
tamen invidente fortuna quieti ac propè fecuritranquillanm age
bant vitam,nec ullo adverfae fortung metu à Drafcovicianæ op
pugnationis tempore tenebantur. Inde Zrinius aucupatâ idem
tidem invadendi eos opportunitate,tandem ad pridie nonas Au
gufti ad Petriniam conventum ftipendia merentibus indixit ..
Sparfo itineris rumore alij quoque Pro-Regi obfequijcaufa gra
tantes advenêre,inter quos Georgius Comes Frangepanus fele
&á Carloftadianorum Centuriâ addu&â, & cum eodem Paulus
Cholnicius,& Chriftophorus Delyfimunovicius, viri fortes e
quitumque Magiftri: Hic Georgius cùm anno quadragefimo
nono ſupra Millefimum SexcentefimumPofonienfiumComitio Proceres
quidam fe
rum tempore Cubicularius Regius conftitueretur,anno præfenti Bano ad

Confiliafijmunus obféquiorum meritis,ac in iuvenili ætate ma *ungunt.

turitate prudentiae, elegantiffimifque moribus, quibus fé Ferdi

nando Caefàriac univerfis aulicis gratum fecerat, eft confècutus.
Accurrit & Georgius Rattcaius, ad quem tametfifèriùs futuræ
expeditionis fama pervenerat,celeritate tamen ufus, ac meridiei
propè tempore Zagrabiâ iter inftituens,eodem die inclinatojam
íole Petriniam,quod oéto Germanicorum milliarium fpatium
continet, ac inde ad primam no&is vigiliam ad exercitum jam
quieti deditum advenit. Ladiflaus quoque Comes Racocius
Romano itinere fortunâ redux,quod vifendæ Italiæ ftudiofufcc
perat,neobviam videndæ primum militiae fortem per ignaviam
tranfmittere videretur,viæ comitem fe Pro-Regi adiungit ; ad
fuere & alij complures,ut numerus omnium mediamLegionem
omninò conftitueret. Traieéto pars ad Sifcium, pars ad Petri
niam Colapimagno per circuitum fa&o itineris flexu,ad locum 2 ooo. in
Cafiris Ba
equis fàrcinarijfquejumentis adaquandis opportunum exercitus ni.

fübftitit ; ibique non modò ea noéte, verùm diei quoque immi

nentismultis horis infumptis,ac corporibus cibo refeétis, paulu
lum deinde ante meridiem lento paffu progreditur. Modico
demùm intervallo Coftanicia diftante opportuna exercitui lo
cando valle,tertijs caftris ventumacpcrno&atum eft, ita tamen
-
-
Nn 2 ` ut
268 Memoriæ Regum,&- Banorum Dalmatie,
ut peditatus univerfus Petro Patacicio viro fortiatque impigro
Pro-Regis legato du&ante adfupercilium montis Dcdi arcifu
pereminentis eo quidem confilio deduceretur, ut cum pugnæ
tempus adeffet,equitatus à fronte,peditatus à tergo prodeuntes
oppidohoftes intercluderent. Præmiffusinterim fueratintem
peftà no&e manipulus militum, qui illucefcente die quacunquc
arte poffet,hoftem in certamen eliceret. Atque ille quidem fi
lentipaffu progreffus,molam frumentariam Valdano fluvio fu
perimpofitam,perfraétisfecuri foribus ingreditur, binofque ibi
dem repertos & tantiípèrreluĉtantes,opprimit tamen & ad Pa
tacicium captivos perducit. Duo erant, quae magnam noftris
profperi fucceffus difficultatem ingenerabant, nam imprimis
pleriquerebantur,vix poffeaccidere, ut duarum modium ac in
tegræ diei in eorum folo tanti exercitus fa&a mora eofdem ,
Difficulta
tes futurae
lateret,unde graves & occultasveriti infidiasmale cum noftrisa
pugnæ. Gumiri formidabant. Deindepaulo anteauroram lenis deci
dere pluvia coeperat,quare maiorem obdu&o undique nubibus
coelo pertime{centes ម្ល៉េះ viris armifque madefaétis,
expeditoboni militis officio prohiberentur, anxij dolore preme
bantur; dumque hoc ipſum à Georgio Rattcaio Pro-Regi
proponeretur, forti etiam bonæ (fuo alludens fymbolo) aliquid
tribuendum effe repofuit. Verùm enimverò & ea D E 1 erga »
nosaffuit benignitas,ut deadventu noftrorum ab hoftibus peni
tùs ignoratum fuerit,& ea coeli clementia ac peranoena tempe
ries fecuta, ut ceflànte quidem pluvia, nubes tamen totius diei
aeftivi fervorem folis,magno militum commodo, prohibuerit .
Perfractam à noſtrorum manipulo prœmiſſomolam, abductoſ
que homines,quamvis equitatui in valle matutinam lucem præ
ftolanti ignotum adhuc fuerit , hoftibus tamenjam probè per
fpe&um crat; verùm incertum quibus de caufis miro omncs fi
lentio continebantur: neque enim noftros pro more fuo infè
cuti; neque ullum tormenti fignum edidére, Clara apertaquc
iam lux albefcebat,cum diuturno hoftium filentio pertaefi,ambi
gui quid fa&oforet opus hærebant omncs ; tum accito Juraffi
nio viarum du&ore, ac collato cum eo confilio, duas Banus præ
mittit turmas, quæ vagabunda per pafcua quaquaverfum ani
malia hominefvé intercipiant : coeteri verò per declive collis
ccleriori pafu decurrentes,lata planicicinter Valdanum & colles
pulchris
 ' Croatie, & Sclauonie, Liber Sextu,., , 269
pulchris confèrtosvinetis palämin Coftanicia confpeétum lon
go ordine protenſi conſtitere. Necmora, dato tormenti ſigno
pun&o temporis Turcae Thracibus mixti erupêre; ac equites,
** ***
quidem planiciem occupabant,pedites autem ad dextram ducen
te viâ,veterem,qua Coftanicia rivus in Hunnam decurrebat, al-,
veum aqua vacuum fubintrabant, quo exinfidijs noftros veluti.
vallo prote&i longioribus fclopetis petere pofIint ; verùm ijab,
militibus GermanisComitis Zriniani qui pedites præliarifolent,,
ad fores alvei collocatis,ne plures fùccederent reditumque no-,
ftris eâ quâ venerant praecluderent, prohibiti fùnt. Vbi Turcae,
equites planicie fufiiufto numero fefè invicem contuentur, ac Primus eâ
hoftibus
celerant greffum ad conferendas cum noftris manus ; tum verò, congreßus,
Prætoriana Bani turma quæ dexteram tenebat, ac Carloftadiana,
ponè fita acerrimè cum hofte congrediuntur; in ipfo noftrorum,
in hoftes impetu tres è Carloſtadianis,duo è Zrinianis à Thraci
bus in alveo occultatis glandibus petiti cadunt,duo vulnerantur:
coeterùm ubi ad manus ventum, hoftium plurimi bis repetitâ
pugnâ occubuêre,captis etiam nonnullis, nullo nc laefo quidem
noftro ; ex certamine verò reduces, eos quos alveo exhoftibus
occultatos diximus,omnes obtruncant. Fervente prælio adeò
crebris tormentorum reboatibus vicina ciebant auxilia;, ut uni
verſo internecione deletopraſidio Coſtaniciam ipſam amitten
dam fignificarent,tormentorumque fragor Banialucam ufque_» ,
atque ad multa in partes noftras milliaria facilè exaudiretur. Sat
iam hoftis plerifque caftigatusexiftimabatur, reditumque Banus
receptui canere iubens apparabat ; cum ecce opportunè admo
dùm peditatus nofter è Dedo monte ab altera fluminis parte •
denfà velutinebula devolvitur,acponte pertranfito quofcunque
planicie hærentes, & equitum noftrorum abitum profpe&antes
deprehgnderant,magno fublato clamore atque acri in eos inve
&i impetu in profluentem propinquum Hunnam impulerunt. Secundus
cum ho(tis
Audito noftri clamore,denuò hoftes fubfequirati, eorum aliqui bus con
pedem referunt ; verùm agnitis militaribus noftrorum fignis greflus,
jucundunn cum ijfdem habuére （peĉtaculum, dum anatum inftar
fupernatantium Hunnæ Turcarum capita, brevideinde gurgiti
bus aquarum haufta profpe&ant; nec minus o&uaginta aquis
abforptos conftat. Omer Aga Caftellanus arcis quem Difda
rium ipfi cognominant,vifà duplici fùorum ftragc, univerfos*
2ICC
2.7O Memoriæ?Regum,& Bamorum7)almatiæ,
arce oppidovéfùb diræ mortis,autperpetui exilij interminacio
ne exire,acnoftrosinfèqui,præliumque totis viribus redintegra
re iubet; neque ullum exeis pugnam detre&aturum Imperatoris
ſui pane deinceps ſuſtentandum minaci voce conteſtabatur.
uibus auditis tum verò Turcae, Thraces, ac Chriftiani eo
rum poteftati fùbieâi, quos ipfi Magyaros appellant gloriofà
magis cum hofte confligendo morte occurnbere , , quàm »
fine honore atque ftipendio vivere », aut turpi fame cne
cari thalentes , aut mori aut vincere conftituunt „. At ,
peditatus nofter recenti vi&oria faâus alacrior , animis
pra fentiífimisin novos inve&us hotes, aliquotex eis necida
tis, cæteros in turpiffimam coniecit fugam ; nec à perfequendo
deftitit ufque adipfàs arcis portas, ut Difdarius occupandae ar
cis metu perculfus fublicium pontem fuper Valdanum ftru
&um , arci ipfi attiguum levare, ac fuos retro fugâ delatos in
gredique conantes, noftristrucidandos relinquere atque exclu
dere fit ada&us. Evacuato penè viris ac præfidiarijs oppido,
mulieres cum infantibus atque pueris, & quod quælibet urgente
tempore auferre poterat, vifà in ipfo ponte miferanda fuorum ,
cæde, proximos colles caprearum inftar confcendunt, gemitu
Tertius cũ
hoftubts
(jue, lachrymis, atóue clamore metus ac doloris teftibus vicinas
congreſius. valles complent. Facili prorfus negotio univerfum oppidum ,
prædæ noftrorum cedere, imò in poteftatem redigi potuiffet ,,
ſi & occupare per Caſarem, & expilationi immorari per adve
nientes è vicinis praeſidijs Turcas licuiſſet. Satiatis hoſtium ,
fàngvine noftris per Dedum montem iter pugnante adhuc pedi
tata intitutum, univeriaboluto praelio profequuntur. Di
perfi interim hoftes in unum denuò confluentes, in furorem ac
rabiem converſi, 8 coniuratione per impia Mahometis numi
na faâa non fe nifi viâores retroceffuros, veftigijs nofjorum,
inhærentes poftremum infèquuntur agmen; & brevi póft duo
b is prælatis militaribus fignis in remotiore colle, ne fugam no
ftri accelerarent, eos adhuc die illa experturos quid negotij cum
Coftanicienfibus effent habituri, clamitantes confpiciuntur ..
Eadem hæc verba elegans quidam Turca oblongam Skarlatinam
indutusveſtem,acequum ſpadiceo colore ex AEgyptia radice o
tin&nm in orbem gyrans,tum propius noftris accurrens inge
minabat.
* . Ti,
* Accidit non iniucundè ut Germanus ZrinijConitis
- miles
 Croatie,& Sclauoniae, Liber Sextu. 2.71
miles minitantem confpicatus Turcam,detinato longioris felo
peti iâu peritiffimè deponeret equo facetè fubiungens ; nunc,
inquit, experiris optime militum, quidhodie futurum fit. Coe
terùm convolantibus plurimis nec poftremo noftrorum agminc
fàtisfaciente, cuiusvis turmæ (cùm in decem divifus univerfus
fuiffet equitatus) quinque milites Banus redire iubet,quibus re
Quartus
greffisacinhoftem obvium acriter fefe inferentibus, iterato in cum hoſti
bus con
terfe&is nonnullis,atque captis aliquot, coeteris repulfis, incoe greflus.
ptum iter continuatur. Subftitêre tantifper hoftes, donec an
gufto intranfitu noftri ftru&o exiguo fùper Mofevnicium rivum
ponte cunétantur,in quo ultra binos non dabatur tranfitus. In
terea novi accurrerant è Zrinia arce tantistormentorſi boatibus
exciti Turcæ, & à fronte,ubi captivi cum præda ducebantur,in
feftant noftros ; verùm unius Zriniani equitis Georgij Ivanovi
cij virtute ac magnanimitate cœco in eos impetu invečti,acBani
nomen atque auxilium inclamantis,pulfi fugatique fumma cum
ignominia pedem retulerunt,quo ultra eos perfèquente unum in
fuga captum retraxit. Sub hæc recurrit Georgius Rattcaius-,
qui cum Georgio Frangepano primæ aciei intererat adPro-Rc
genm,eundem admonens,ut feftinato gradu maturarct, novos
quoque à fronte adveniffe hoftes ac periculum amittendæ præ
dæ noftrorumque in mediohoftium claudendorum imminere;
Jam quidem femel pulfos atque reieâos effe,fed nequaquam ad
venientibus femper novis aliam intcrmiffuros pugnám, At ec
cc eo hæc referente terribili in coelum fublato ululatu , atque in
conditis clamoribus Dei ac Mahometis propitium numenlinguâ
fuâ vociferantibus,acerrimo in pedites noftros à tergo conftitu
tos impetu invehuntur,atque fiantea fuerat,maximè atroxatque
cruentum prælium recrudcfcit ; exacerbatis planè ac defpcratis
Turcarum animis femihora pugnatum eft, adeò ut peditcs noftri
diuturno ac irrequieto prælij labore feffi,ulterius certamen de
tre&arent; neque ulla Pro-Regis authoritate vel imperio ad rc
fiftendum adigi poffe viderentur: eo tempore & à frönte & à ter Quintus &
a ( crr 11 m) tl W
go gravitèr à noftris laboratum, neutra parte altcri opem ferre.» cũ hotttbus

valente. Qua animadvcrfà Banus difficultate,ac peditum præ congrcflus.

fertim fra£to animo fubito defiliens equo,& militibus fratruin ,

nomine compellatis, ne deie&i animis deciderent,neijue qua,
ternam iam hodic reportatam vi&oriam poftremò fœdè com,
- - maculent,
2.72. Memoriæ Regum &-Banorum?Dalmatiae,
maculent,fedutfortes deceret milites ftrenuè & honeftè æternâ
memoria dignum certamenglorioſo exituterminarent,acri voce
cohortatur; fe quoquepedibus ufurum,& æquato periculo pc
ditem cum peditibus pugnaturum,vitam demùm æquè ac mor
tem profideatque Patria cum ijfdem pofiturum. Mirum di&u
quantum animi omnium audientium in prælium exarferint, nec
iam ullum aut praeteritilaboris memorem,aut futuri periculi pa
vidum vidiffes,fed novos quafi recentefque fubmiffos in novum
ruerebellum: tantum quippè refert generofi atque magnanimi
Ducis exemplum. Quatuor è noftris,amplius verò fupra fexa
ginta Turcarum eoin congreffu defiderati,nec tamen ceffatum »
ab hoftibus. Atque cum iam multum verticalem fol lineam »
fuperaffet, ac longum adhuc noftris iter fuperandum effet, Banus
confilio quorundam aftu atque arte certamen diremit : præce
dentibus quippè progredi jufsis agminibus, pedites quoque ce
lcri feftinatione pontem tranfire intermifsâ pugnâ jubet, collo
catis interea parte ab altera pontis bifariam divifis,ac extra viam
occultatis triginta Germanis fclopetarijs; Turcae noftros ab ar
mis ceffare,& feftino procurfu pugnâ excedere animadvertentes,
fugam rebus noftrorum defperatis arbitrati, eofdem refumptis
rccreatifque animis infequuntur: verùm ubi ad Germanos pe
dites ventum in infidias præcipitati, plerifque è fuis eveftigiò a
miſſis, à proſequutione ulterioris praelij abſtinere, pedemáue »
femper viéi referre coa&i funt. Horis o&o plenis à matutina
luce cœptam pugnam continuatam fuiffe,obfervatum ab ijs qui
penfile ex collogeftaverant horologium , quâ ponticulo multo
rum fànguine fuperato abfolutâ, hilares deinde fub fèrum cre
puſculum Petriniam feſtivisſclopetorumbombis per vaſtasſyl
vas refonantibus advenére : Coefi eo prælio hoftium quinqua
ginta fupra ducentos,& ad pontem quidem quinque primi Or
dinis,quos ibidem fepultos haftis tumulo fupcrinfixis focij ho
noravêre ; unus verò cognomento Chate militum fcriba in
domitábarbarâquein Chriftianos captivos ufus femper feritate,
praecifo capite omnium gaudio interfeéus eft. Capti triginta
o&o ex quibus præcipuus Deli Mahmut fuperftitionis eius fà
crificulorum Antiftes,Temefvario Pannoniæ oppido Coftani
ciam veluti patriam invifens , qui Bano muneris loco datus-,
qucmadmodum & pater eius fuoquoque Patri fub Coftanicia •
- captus
 (}oatie , & Sclauoniæ, Liber Sextus. 2.73
captus in fortem cefferat. Duo etiam Canifienfes, quorum ,
unus à Canifienfibus fubmiffus nuntium attulerat, Banum ex
Infula eo profe&um animo, ut Croatiæ partes armis infeftaret ;
Sauciati plurimi, qui deinde vulneribus debilitati domi mortem
omnes ex aequo fubiêre. Signa militaria capta tria, equi fe
ptemdecim,pecora maiora 2oo. prædæ noftrorum cefsêre, quæ
omnia dieinfèquenti Petriniæ ex veteri more divifà militibus-.
Duo praecipuętoto hoc praelio memoratu digna acciderant, pri
mum quod nüllis occultatus infidijs,fèd palàm equitatus aperto
campo in confpe&um Coftanicienfium fèfè præbuerit; tum de
indè quodipfisarcis portis noftris incumbentibus claufolevato
que ponte,hoftis vix loci fàlutem obtinuerit. Sed maiori penè
ignominiâ quam detrimento accepta, Omer Aga Difdarius ad
Pafzliam Bofhæ Præfe&um Banya Lucam fubito profe&us ar
cem officiumque ci refignat, nec fe deinceps cuftodiam curamq;
cius habiturum,nifi emcndato & colubrinis aliquot impofitis-, Difdarius
a ICC Ill Climl
quibusha&enus omninò caruerant, loco communito per ſacra » officio Baf.

omnia affirmabat 5.pudore prorfus fé fuffundi memoriâ eius cœ læ refignat

dis atque cladis à Zrinio acceptae, cuiſimilem Mahometanimili
tes ab eo tempore,quo locum illum obtinerent, nunquam fufti
nuiffent. Pafzlia tametfi & ipfè furore exagitatus,blandioribus
tamen Difdarium verbis confolatus, curae fibi ncgotium fore »
pollicitus eft,nec longam paffurum elabi moram quò Coftani
cienfibus tutioris permanfionis caufa quàm optimè confulatur,
non demum temporis multum decurfurum, quin fe deiniurijs
Zrinianis ad ſatisfactionem ulciſceretur ; pergeret in præſens"
bonis avibus,atque vigiliastàm domefticas quàm forenfes gna
vitèrobire non intermitteret .
Vix Zrinius Infulam repetiverat,cùm fpeculatores referunt ,
Hafân Agam Canifienfêm perabfentiam Zrinij magis ftimula
tum Kys Comarienfem denuò obfidionem repetendam animo
fufcepiffe; in quem finem Canifienfium, BerfencianQrum, ac Hafan Aga
Segufdianorum mediam penè in caftra exciverat Legionem, & denuč Kys
Comar nú
admotis aliquot colubrinis fecundis caftris expugnationem in oppugnat.
fìituit: Præerat loco Ladiflaus Pethögenere Illyricus, vir im
pigeratúue ſtrenuus, & animadverfo oppugnationis periculo, à
priore iam cautior redditus,ad tolerandas obſidionis neceſſitates
vires animumquc adijcit ; &
-
్య Ο
quidem oppugnationis die
ten
 Memoriæ 'Regum, <> Banorum Dalmatie,
2.74
tentatâ irruptione multa ftragehoftis repreffus in vicinos pagos
fàuciato truncatoque milite feceffit. Ea no&e à tributarijs ac de
dititijs eorum locorum incolis intelligit Adamü Comitem Bat
thianiam cis Danubianarum partium Præfe&um, ac Comitem ,
Nicolaum Zrinianum juſtis cum copijs Kys-Comaromienfibus"
auxilio adventare. Itaque nemultipliciaffeâus incommodo,
ac fupervenientium diftra&us prælio, & tempus expugnandi
præfidijamittat,& fuorum vires imminutas accipiat, eorum ad
ventum prævenire,acfummo diluculo nec opinato moenia con
ſcendere ſtatuit. Quare prima luce & colubrinis promotismoe
nia quatere,& militibus dato irrumpendi figno,quamvis non ea
dem qua hefterna die animorum alâcritate,veluti fortunam mi
nus fecundam praefàgientes,inire pugnam occoepêre; quorum »
deinde pars unà fubürbij domos pecoribus abduâis flammis ab
fumpfit. At noftri hefternæ vi&oriæ divinitus partae memores
in irrumpentes,viri quidem colubrinis ac fclopetis rem gerere,
mulieresveròfàxis ac ferventi aqua fùbeuntem hoftem magno
detrimento afficere pergebant,ac eadem noftrorum virtute viri.
bufque hoftes repulfi acreie&iiterum fé recepére frendente ac
fremente HafànAga,quodis & cubitotenus dextræ manus bra
chium colubrinæ i&u avulfum,& plurimos fuorum temeritatis*
fufceptæ caftigatos amififfet. . Quare omifsâ quam temerè in
tulerat obſidione, 8 amiſſis è ſuorum numero non minus mille,
ac in ijs aliquot clarioris nominis Centurionibus atque manipu
larijs re infe&a,coeteris in eum gravi odio atque ira ferventibus
Hafan Aga Caniſam retroceſſit; ac non multò poſt vulnere in peiusvergen
vulneratus
extingui te,nec chirurgorum medicamine opitulante è vivis exceſſit ,:
TUI.
quamvis & à fuis præfocatis faucibus, crudeli fed Turcis ufitato
mortis genere,ob expeditionem malè geftam, nifi honeftiori fa
to ante fubreptus fuiffet,vitam pofùiffet. -

Faâo ab hoftibus bellandi principio, noftri pari confiliovi

ces rependendas cenfuére; quare Ioannes Chriftophorus Co
mes Puchamius Comaromienfis,ac Cafarianarum Legionum ,
(quem nunc campi Marefcalcum vocant) Præfe&us, confilij4;
Noftri Se bellici Vicé-Praefes,vir non minùs togâ quam fàgo præftantiffi
guſdiù op
pugnandű mus,& qui fuperioribus bellis magnanimitate animi,acpulcher
fuſcipiunt. rimarum famâ viótoriarum inclaruerat; cum Comitibus Nico
laoZrinianoac Batthianiacolle&isin unum copijs, quarum ad
º - - - ' fèptem
 *-

Croatiæ & Sclauoniæ, Liber Sextur. 27S

feptem penè coiverant millia, adSegusdium ampliffimum Pan
noniæ oppidum,quod ab incolis Segefticae Illyrij Infulae , Daco
rum incurfionibus olim pulfis,mutatis ac in Pannoniam tranfla
tis fedibus,nomcn accepit; oppugnandum profe&i fünt. Ferdi
nandus quoniam expeditis per celeriores equos ad Puchamium ,
Comitem ex confilio fùoliteris, eidem deniandabat, ut fi hoftis
contempto induciarum foedere, ruptifq; pacis quas confecerant
tabulis,KysComarinum occupaffet,isèveftigiovi, machinifque
adhibitis illud recuperaret ; fin verò deftruâa quæpiam militari
infolentia reperiffet,ea reftaurare quam primum maturaret. Ex
ceffum nihilominus quàm inopinum tàm gravem aut armorum
congreffu,autpraefidij cuiufpiam minoris in cendio caftigare »
nequaquam intermittat, neque fe infortioris nunitiorifquc ex
pugnatione loci diftineri fmat, ubi &militum copiam amittere,
$& præfidium expugnatum tranfà&tæ vi pacis reftituere neceffum
foret. Itaque Scgufdium cum ijs quos diximus profe&us,quod
KysComarinihofiesfecife didicerat,fuburbiorum duntaxat do
niibus incenfis pecoribufqe aba&is,nec ullo maiore operæ pretio
faâo,Zrinio febrium caloribus aeftuante,acpotiori exparte cur
ruper exercitumve&o, KisComarinum reditum eft; ac ijs quæ
Turcarum violentiâ deftru&a repererat reftauratis, adfua quifq;
revcrfus eft. Caefàr collaudatis per literas Puchaimioatque Zri
nio, quod celeritate ufi fingulari univerfà è mente fùa expeditè
confeciffènt,admonet poftremo ut quiefcentibus hoftibus à no
ftris quoque pax atque quies concedatur; ijs porrò ulterius info
lefcentibus,quod ijfdem optimum ère vifum fuerit, fe arbitrio,
prudentiæque eorundem intelligant commififfe ». - * *

His omnibus per Europam affe&i barbari cladibus, nec mi

nore accepto rerum fuarum in Afia incommodo, quod Spaho
gliani, qüos illi nobiles, feu fundorum ac villarum poffèffores
áppellant, adverfus Ianicaros iüftis odijs ad infercndum civilem
tümultum exarfiffent, quibus mitigandis aut fopiendis, neque
tmagnum Veziriorum Divani concilium, neque Imperåtoria »
authoritas fufficicbat,metu haud mediocri rerum fuarum pertur
bandarum tenebantur. Quare Canifienfibus novandis moti
bus intentis ſcripta Byzantio litterae, & à militibus Zriniani
Comitis Legradino experiundæ fortunæ caufâ. profe&is
º Οο 2 unà
2.76 Memoriæ Regum,& Banorum Dalmatie,
unà cum Chaufio interceptæ, & ad eundem delatæ hunc
„reddebant fenfum. ' Primùs Vezirius Canifienfibus fàlutem ».
£X;:„Infolentias,quas præteritis hifcè temporibus exercuiftis,admira
ÉÉÉI„tiflimus; qüas fiadhuc continuare perrexeritis,fciatis capitibus
†",veſtris vos perſoluturos. Anignoratis Tartaros à Polonisin
»gentico-deprofiigatos,eofdemque novos in nos conari motus;
„Afiam quoque lafiicerorum atqüe Spahiarum turbidiffima con
„tentionë periclitari, utnullo ifiperio cohiberi poßint: nec ex
»alijs partibus bona accepimus növa ; non cftiam tempus fuper
»biendi. Breviſſimis ſed nervofishiſcelitteriscalamitates at4ue
miferum rerum Turcicarum ftatum exponebat barbarus, quóu
no feliciffimè oblato tempore quam opportunè Chriſtiani Prin
cipes mutuis pofitis odijs, & cóadunatis in unum viribus, exagi
tandum eum,remque Chriftianam promovendam fufciperent,
nemo eft qui non videat: verùm ij execrabili vecordia diduái
ac perpetuis infeftifque inter fé armis dimicantes, devicinæ Pan
noniæ Illyricique fàlute ac permanfione, nihil penfi habcre vi
dentur ; tâm diuque infànient,donec ipfi debellatis calamitofo
rum Regnorum reliquijs,eorundem barbarorum armis iniuriae
que expofiti,aut ab extremo ignominiæ pudore ad pietatis decus
revocati neceffària arma fumere,aut finilem fibi, ac fuis populis
& regnis calamitatem clademque expeâare condidicerint.
Chriftianorum viétorijs conternati Turca: ad fua retau
randaBofhenfès praefèrtim vires omnes contulerunt,acinprimis
accepto nuper ad Coftaniciam detrimento , cam & colubrinis
impofitis,& veteri collapfo reftaurato ædificio fortiorcm muni
tioremque reddiderunt. Infiftentes operi & inopinatam no
ftrorum irruptionem metuentes,magnis accitis interioribus eti
am auxilijs longiorem ibi moram protraxére ; quamquam fre
quens nec fàlfa omnium penè aures fama pulfàret, firmiffimè eos
ftatuiffe,aut Turopoliam latefufàm uberemque inter Savum &
Colapim planiciem populari,aut Petriniam expugnationc obti
nere. Verùm Paſzlia Boſnenſis, cum Bani copias ex Sclavoni
cis limitibus vehementèr au&as, Lupi Lefzelij earum partium ,
Præfe&i iamPetriniam cum mille equitibus adventu,ac fuppares
à Lupo Frangepano ſuppetias indies ex Croatia adventuras cer
tis nüntijs füiffet edoéíüs; noftrorumque copias robore,animo,
difciplinaque firmiffimas,veratum primùm æftimatione metire
* * … º. -
TUT»
 Croatiæ, &- Sclauoniae, Liber Sextus. 277
tur,& præfentis maximè Pro-Regis nomen, vimque eius cum »
fumma felicitate coniun&am , in tanta fuorum fortunæ incle
mentia,quam anno praefenti experirentur,magnoperè formida
ret,quando etiam paratis omnibus vi&ricia arma vix fumenda »
viderentur ; ab propofito deftitit confilio,ac parte ab utraque »
propinquante iam hyeme ex caftris difceffum; praefertim quan
doquidem Colapis aquæ,quæ fervorefolis imminutæ plerifqne
in locistranſvadaripoterant,decidentibusautumnalibus pluvijs
fuccreviffent.
Hæc fuêre, Rex Apoftolice,quae Drafcovicio Bano authore
fcribenda, eo Palatino impulfore perficienda fufceperam ; nunc
annuentibusSuperis,dedu&o ad calcem opere, cuius pallentem »
faepè,ac inclinatam feffà pagina excepit faciem, in benignas tuas
id repono manus:& fànè biennium iam folidum inter lucubratio
Epilogus
nes meas detentum tenebras fuas gemebat,publicæ lucis avidifIi totius Oa

mum. Sed tempori aptari decet. Nunc ad orexyn multorum peris.

aut fedandam,autacuendam,anni fuperiores prodeunt; cœteros

vitâ fuperftite(fihosle&ori placuiffe cognovero) diligentia ma
turiori profecusurus. Imperij quidem Drafcoviciani fuit, ut
ſcriberem,ſed obſervantiae & amoris in te mei (nam & noſter te
metus amat) ut tibi fcriberem, atque tuum in Illyricarum Pro
vinciarum curam amorem fortius impellerem. Non quod pu
tem non amare,cui conceffum ut tuos parentum more ames,& à
tuis filiorum moreameris: cum fciasfruftra terrore fuccingi, qui
fùorum amore feptus non eft,armifque arma irritari,amoreamo
rem : fed ut Numinis more,cum eminus nos videris ia&ari,pro
te&or adfis. Finio, Rex Apoftolice,ita Maiorum Regiæ Maic
ſtati Veſtrae offerensacrelinquens memoriam, ut mei quoque »
apudipfàm, quam felicibus ariftis tot Regnis ac Provincijs
glóriofàmiac fùperftitem imperare defidero; noftra
demùm apud pofteros virens femper
floreat
M E M O R. I. A.

FIXIS LIBRI SEXTI.

 -
-

-
- -
-
-
*-

- - *.

- - - - - - -

-
-
-
- -
- -
-

- -
:
-
… •
-

- - - - -

-
-
-

-
-
* -

- - -
-
-
- - - - - - - -
-

- -
-
- * -, - -
- - - * ~ * - - *
-

-
:
- -
-
- - - -
- t -

- - - - -
+ -
- - * * *
- - -

- -
- :
- - - -
-
- - - - *- *:
-- *
-
* - . ... ... . . -
* - - - - - - - - - -
-

- -

- - - - - - --
- - - - - -

- - - - --
-- -
- - - -
- - - -
- - - -- - - - - * -

- -
-
- -, - - -
- -
- - - - - -- - -

- - - - -
-
! - - - - - - - - --

-
- - - -
-
- -
- -
- -

-
-
- -
- -
-
-
-

-
-
-
-
- -
- - -

-
- -

- f - . . . - - * ! - - - * *

- -

- - -
* - -

- *
-

-
-
-

-
- - - - * * -
-
-
-
- - . . . .
-
- -
* -
-
- -
- - - -
-
-
- - - - - -
- - - -- - - - - - - -

- -
-

-- - - - - - * . - " - - -t - - -

- - -
-

- -
- º

- - - -
-
-
- - º
- - - --
* -- -- - - -

- -
. . . *

* , - - - ** * * ~* -- ~ * - - -
-

*- * -
- -

-
- *
-
- - - * -
-- * - --

- -
- - *
- - * ,
-

-
- -

-- - - •

- ~

-: - - - - --

... ... - -- - - - - -- - - - - - … * *
 ΑΡΡRΟΒΑΤΙΟ
V NIV E R S I TATIS
V I E N N E N S I S.

®§ Pus clarum & eruditum, cuius

§%eft hæc infcriptio: Memoria
* Regum,&BanoruuBalmatie,
Croatiæ & Sclavoniæ inchoata abori
gine fua;&ufqueadpræſentemannum
i652. deduĉta, Auĉtore Georgio Ratt
cay de Nagy Thabor, Leétore & Ca
nonico Ecclefiae Zagrabienfis, rele
étum & accurate reviſum eſt,&cenſeo
publici Juris multorum emolumento
fieri poffe; remque noningloriamfore
dićtis Illyricis Regnis. Ex Monafterio
noſtro ad SS.Sebaſtianum & Rochum
die 29. Ian. 1652. -

Fr. NICO LAVS D ON E LLANVS,

Ordinis Eremitarum S. Auguftini,
SS.Theologiæ Doétor, eiufdcmque
in Vniverſitate Viennenſi Profeſſor
publicus, & p, t. Facult, Theologicæ
Decanus.

Imprimatur.
MICHAEL WIR SING,
p. t. Rećtor Univerſitatis.
 ···*|-
ae-* **·' * * *·----****|-
}·
→----|-----|-·
?・
----
" ---- ----------·
- -----
|------
|-！|-
|-|-- -
•
••• ·|-----|-----, ，
· ----**,-”…~*~-
·
- -|-----
--------• …→ ·
- -·
-- ~~ * …,----
|-… *
·|- |-·• •- -
-
· |-----|-----
！ - |-----
---- …|- -
----|-
-|- ·|-|-
, -:- .· --------··

----·|-
·
|-|-• • • •* *…----
---•• •---- • ！·|-*|-
Lae |-
|-·|--
---- -{
`-.- …
··
|------ • ••
-·|-
----|-
|----- -
-· ·-
·-
！…--------
**** ----
·
----• ！· --------|-· ·|-
---- ----·
- -|-
|-:* -
------ *|-
--------•----·--
/* … -：- |-··
·----
, •- -|-•å
+ --------|--
** ， ·-|--
{
- •• （~~----|-→|-|-·
*- ----·
|-----• ' ~·، ،
·|- -|-|-----
* ----*- ----
----~ ~ ~, |-`---
• .----
-.-
-
→ ·
· -----
·- « .
* �·----|-|-- -|-|-*
• •
|--|-
• • -- ***
* |-••
|-·
----·|
,，…|-|-
----|-
----, ！' |-
！* -- :*•
----·
-- ---
- - -· *
* · -••！-
|-
----· ·
·· ·----·
|-·
----
· ·:
|-
|-
---- · -|-… ►••• , |-|-|-
·|-
·
، ، ، ،- -
----
- |-•
----· · ·----·
！
|-
----· ！
----
-'
.|-* .. •
· |-·*
-
,！ ·-
-
---- ·|-•••
-|-
→ ·
•* • ---------|-
→ · ·
- -
----
|-• • •----
----··
·· •
•* • - -- -- *** ！ ±響
ºv. · · |-----··
…--|-
*ae
• ^ ſ.|--…• •* ，
|-• •----
·
RER VM MEMORA
B I L I U. M.,
ordinem Alphabeticum digeftus.
A.
?
348 ‫ ﻢﺍيﻭ‬9 ‫ﻧگﺍﺭخاني‬
Gro Illyrici
folio
Rex gaudio & ebrietate moritur.
I2 .
Alexandriregiminisprincipium, eiuſ; difficulater. 7
Alexander Iliricos de vincit. IO
Alexandri privilegium Illyrijº datum. ibidem
Alexander Philippi pater paífa mercede ab Illyrijs bellum
redemit. - 4.
Alexandri Miculicij facinora. 256
Ambitio divini homorü in Philippo, aceiurdempaena. 6
Amynthas Philippi pater Illyrij veffigalisfuit. 4.
Andrea* Bothus Bamus /ab Zrinia interficitur. IoS
Apardis à noſtris proſligatur. 169
Apologeticon contra Ioannem?Eaptiftam'Jerum. 217
Auſpergus Crupam Turcispermittit. I43
Eius defenfio. ibid.
- B.
'Bani cwraliquando plures , aliquando unu. 39
'Bamur expedatur ab Hungaris ut Rex declaretur, Iox
Pp 28ar
 IND E X: R.E. R. V. M.
'Bardyli lllyriorum Rex â Philippo vincitur. . . 5.
Battho Oalmatiæ Regulus per triennium Romanù re
· Jfiit. - - 2I
Blafius Forgach Carolum Regem interficit. Τ 8 I

Blafius Magyar latrones in Bohemia/upplicioafficit. 1oo

Blafius Magyar Brumen/em arcem expugnat. -- ibid,
$lefius Magyar cum soo. Croatiapneclaram contra Tur
. cas viäoriam' obtinet. , , ,, IO I
7Blafius Magyar magni muneribus abAragonio donatur.ib.
“Branimirus Rex je Jübditum S. Petriprofitetur. 47
9Bela?Rex varia in Croatia ædificat. 66
9Bellum atrox inter Ferdinandum &»%atocium., 24o.
$Bellum inteftinuminterQ/ualdum Epjfcopum,&joannem
-

, Coryimum. . .
- Y . . .. . .. º, , ; I I 2

9Bellum inteftinum inter2rimium%Banum&Caffarem.

T)ra/£oyicium. · · ·· · ·， · ·· · · , , 262
9Benco“Bani magnanimum facinu. . . 64
jfdem regi fententia ab/obitur - 65
9Benediäus Thurocius brevi 9Banatum finit. 187
9Benediífu 7(attcaydCorvino bona obtinet. , , , 1 16
Lupoglavæ /pelitur. , , , , , ibid.
SRenedičti Vincovicij encomium. * - 198
9Budimerius Z)al. Croat. &-Jcl. Rex &• Apoßolus... 36
9Bulgari Philippum profiigant &-vulnerant, 6
9Bilitus9Banus Croatie à9ReC.
ge deficit.
- a . .
. |
. . . .
45
-

Cùni merius Rex à Croatü interficitur. ., 44

Carloviciorum origo. … 128
.Carlovicij mort. .. | | | | | | , ibid.
Calpa
 IN DE X RER V M.
Caſpari Alapi felix à Turcis eliberatio. I48
Caffaru*%Rattcaius regij corporù cußor. . . 13 1
Caffarus Koinikius Vicebamus. * 2 ΟΟ

%ari Fang Pani militari, virtu. 2 136/gu.

Caffaru Iancoyiciu vir in/igni. 223
Caſpari Dra/covitj flagitia. 263
Cheamus %Rex Sclay. a5. Stephano interficitur. 48
Chri/lophorus Frangepamu defen6r Dal: Crosa-5-f. 13 1
Chri/tophorus FrangepJub Wanardinotormentoiäu. 126
Eius pietas Chrj/iiama. : I2

Chri/lopºori Fangºp:mortejoannii QRegisrercadunt.íí.

Chriftophorus Mermayicius?etriniæ Cpitaneus, «>}/;.
cebamus. 179
Cliſſia à noſtris occupatur. . I64.
Cj%a%BaradjfijfraudeTurcü deditur. I 66
Cliſſia à Venetis occupatur. - - 2 17
Capina arx/eder Zagoriae. 23
Cºpina natale ſolum C.behijac Lehij. ibid.
Croatia multor habet Martyrer. 35
Croatarum Soo plenam vičioriam reportant. ΙΟΟ

Croatiæ miferabilia /latus capta Co/fanicia. ibid.

Croatae Ferdinandum Tertiumàmorteliberant. 22/3.
Ciriakius in Croatia Ludovico rebellat. 74
Cocianus à Zrinijfamulu interficitur. . I 29
Collatio regum Jibrijcumprimis Hungarieregibus. 42
Colomannus rex noífu virgir cæditur. 6O
Com/biratio Hungarorum contra Dra/Covicium Palati
፲}!/ነገገ. - 25o
(oſtanicia à Draſcovitio obſidetur. I68
Coſtanicienſe, SIurce Sj^iamor moíiuimyadumt. - 22 3.
Pp 3 D.
 INDEX RER v M. -

D. .. . .
Dalmatia unde diäa. 27. eius quantitas.* ^* ibidem:
-Dalmate contrajulium Cefarem pugnant. . . 18
Z)almatæ cum Pammonibuf %Rqm: & Macedomar fimul
, invadunt. 19
Talmate per deditionem ſe Tiberioſubmittunt; 2 I
Dalmatia à Ludovico à Venetu recuperata.…. 76
T)emetriuf %{gmanis Illyriciurbesproditione tradit. 13
« Sed poftea ab ijfdem deficit. ' ' ' ' ' ibidem.
Defenfio Joanni Bani. 83
Dignitas &> officium Bami. * * * * • 4O
Z)ignitar & officium ViceBami. ' • ' • 2oo
%Diffgreßio adverfùs Petrum Opmerum. ' ' ' • 2o
Tilgentia Ioanni T)ra/£oyicj. * 231
T)iluvium Zagrabien/e. • ' ' ' ' ' ' * * 266
T)iffo/itio caftrorum impugna Varmen/i. ' ' ' 92.
T)ivifio Regnorum flyricorum, ac eius partium. - 22
Duronius Romanus contra Dalmata, conqueritur. " i4
- - E * * *

S. Emericu7Dux Sclavoniae. 50.

Æmericus Peremius Palatimus, Bamus, &- Segnienrü Capi
ta/16/3. - II 8
9Emericu'Derencemius ad Hummam Turcas fundit. I o7,
Emericu Deremcenius Bernardum Frangepanum Brimiæ,
obſidet<> compeſcit. Ιο8
Emerièus Derencenius à lacuppe fuſus & captus. Io9
Emericu T)eremcenius Con/iamtimopoli in carcere moritur.
-
II i

Emericus Bebek Banus. Er

67
... ---
 IN DEX （RER VM.
Erdődiana Familia. ,
; ,•• ,
• • ' i;', --
* }
I42
Emericul Erdodiu, captivo, Co/tanicia feliciter eliberat.
-
- -- 228
Exhortatio ad bellandum cum Turca. , ,, 184
Eu/lachius Bamus. 68
Europa Iaphetoim divjfione obtig
O it. ' * . I.
FerdinandusTertiusfugam Greciummeditatur. 2 17
Ferdinandus TertiuicafiraadSacokiam indicit. 239
Ferdinandu Tertius adraſtralmperialaprofitiſcitur. 143
Fidelitar fllyricorum erga Außriacor. 181
Frangepana Familia. 66
Franco de T.Ἀalocz Banus ad Warmam egregièpugnat. 93
Francode Thaloca Vlricum ComitemCilieinfidelitatem
, patriæ compelit. 94
Franco Banus in campo Merule fortiter praliani occum
bit. * - 95
Francifus Batthianius Banatum ro/gnat. — 129
Franci/£uSlumius Bamus ternoprælio Turcasfumdit. 146
Eius laur atque morr. -- ibidem.
Francifçus Erghelius im/ignis Ecclefiae adiutor. 198
Francjcur Chiculiniuraceiur origo. 247.
* . . G - -

Gentiur Rex pacis impatienr'Romanor vexat. I4

Gentiur'Rom: Legator in vincula conjcit. I5
Gentiur ab Anitio vincitur. ibid.
Ab eodem Romæprotriumpho duäur. 16
Gentius à Perſeodeſeritur. - I5
Georgius Drjoovicius Banus & £piféopus Zagrabienfis
.T. Ru-ʼ
 IND EX R E R V M.
- ?uſticorumſeditionempraelioſedat. 148
georgius LencoviciurCjìani /ub/idioveniemtPf
I 65
Georgiut Zriniut ligna Cani evendit. 195
Georgius Zriniurveneno tollitur. 199
georgij Frangepani talenta. 2I 3
(jeorgij Rattrayad Palatinum Dro/coviciāOratio 234
Sub Erfordia pugnat. , 245
i Commiſſarius Ceſareus Thome Micultioſubſtitut
ft/7. 264
- Orator adComitia Pofonienfia defiinatur. , 256
Georgius Racocius bellumFerdinandoImper:imfert. 240
Georgiu'Racocius Homonajum exagitat. 24. I
Georgiur 'Racociur moritur. 252
Georgius LippaiurArchiepiféopur $modum celebrat. 253
Georgiur %Dra/çoviciur ab Epifçopatu ßßenditur. 2 54
Biur morf. ibid.
Gregoriur Frangepamur moritur. I 18
Grebeniam arcem Frangemur occupat. 191.
Godefalcu* 'Rex Sclavoniæ & Martyr. - 53
gofiumilus Rex. 48
(jeorgiu'Drewodelicius loco Baniinpugnam/eoffert. 2o4
greheniam Ternartur de/erit. 193
H
Hafani inffljricum irruptio aceius cæder. . I 55
Hafamer rurfùm flyrico damna infert. 157
Haſan ága Caniſtemſ, KyrComarinum oppugnat. 273
Ibidem lethaliter vulneratur. 274
Henricur Sclavonie Eamur Monafferium Cproncae ex
truit. - - 68
 INDEx RERv M.
Hermannus Sclavoniæ Bamur Lupoglavæ Monafterium
- fundat. . I . . I 15
. .

Iaphet filijflyricælingue authorer. 1.

Ioanner 9Bittowecz %Bamur. 98.
IUyricorum virtus bellica. ' •' * 244
Tyrki Ferdinando Auftriaco adherent I3I
Ilyrici regna authoritate Apoſtolica Corone Hungarice
‘ adiunguntur. - 57.
Ilyrii Augu/to belo mok/bfimi, 20
Illyricum unde diífum. . . 2

Illyrij late ſumptiquantitas. , ... 3

15riorumOratio ad Alexandrum . Io
1}rij Augufti exercitum vincunt. _ _ 19
Illyriorum gemr altera ex omnibur.àS. Pauhtonverſa.29
Immunitaj Ecclefiaftica in Jlbrico/ancita. 38
Jiri in Romanor irrumpunt. 14
joannes $anus Palatinum Garam ac Reginam Eliſa
* betham occidit, 82
Eius fupplicium. - . 83
Ioanner Marotta Sigifmundumamorte liberat. 85
Ex Illyrico in Hungariam reducit. ibid.
ŵIoanner Marottain98ofnapugnanr capitur . 87
Rames Hunniades DemetrijEpjeopi2agrabien/i/tipen
, diariur. 9O
Ioanner Thalocz %Belgradum/trenuè tuetur. 90
Ioannes Corvinii Gubernator Hungariæ conftituitur. 95
foamerThuz %Banatu privatu!?enetia• migrat; 99
%annes Frangepanui Ijulam Uegliam/enetütradit.Io1
- Ioan
 IND EX RER VM.
Ioannes Corvinus ex paíio Illyricum poßidet. io5.
Ioannes Corvimur jacobum Siculum præliofundit,&-Za
grabien: impote/atem recipit. ibid:
Ioannes Coryimur 9Banatu fé abdicat. ' ' * Io7
Ioanmer Giulamur Iaiciam tuetur. ibid:
Ioanner Corvimur rurfùm Bamur com/lituitur.' I1 3
.Sub Iaicia Turcaiprofligat. I 14
-

joannes Corvimur arcer ducibugfìù donat,ac eius morr. II 5

joanner'Banffius Scepuffenfi regi adhaeret. 127
7oanner Lencovicius Türca fundit. I42.
Ioanner Draſcovicius bis Szerdariumprofigat, 9 Petri
miam obfidione/ohit. -- 169
foannes Draſcovicius Valachos è Turcia educit. 178 -
joannis %FJttcaij fortitudo & clementia. 179
Ioannes T)ra/íoviciur Sclavoniam � Hungariam contra ,
%Bochcaiamor defendit. 181
Ioannis Voicovitij infignü virtúr. 195
Ioanner Dra/coviciur Palatimur creatur. 234
Ioannis Homomai in Sclavonia exilium. 24. I
Eur morr ibidem.
joannes T)ra/£oviciur Ovarinum acquirit. 2 So
Eiur morj &- virtuter. -- 25 I
Ioanner Puchamius ! Segurdium oppugnat. 、27拿
Iuanu Go/tumili Croatie Regisfilius,Eremitain9Bohe
mia. . 48

Ladislau Gara Vicegademfi Prefectura ac cufadia Co

• ronæ privatur. - --- 89
Ladislaus Egheryara%Bamur Turcas preliofundit. ioz
La
 1N DEX RERv M.
Ladizlaus Camifiamus Banus conßituitur. I I I

' Ofialdum EpjGqp:&>Coryimum adpacemreducit. Ii2

Moritur ibidem. 273
Ladislau Bucovaccius duellumcum Turcaparat. 2o 5
Ladislaus Pethö KyrComarinum/trenuèdefendit.
Libertatealioproare periculo/um. 4.
Lo/oncius %Banus in Walachiapugnanr interficitur. 88
Lucius Aemilius T)emetriüprofligat,& Ijricüoccupat.13
Ludovici amor in Illyrica %Regna. 97
Ludovicus Pecrius in cu/todiam comijcitur. - 12o
Lupus Pernarius Grebemiam deferit. ' . 1 39
Lupus Criſanicius termoprælio vićtor. 196
Lupi Erdödij virtus militarü, 107
Lupi Mernayicij forte facinus. 2○2
Lupi Frangepani encomium... ' 2 I2
.

Lupus Fangepanus à Venetis aureo torque donatur. 2 17

Lupus Erdödiu junior à Turcù interficitur. 249
Lupi Mermayicjadduellum animus. 2o3 item. 2o5

Mattcode Thalbcz Banur ಹಿkn Kegem è Polonia

adducit. * 88
A Regina in cuſtodiam coniſcitur. 89
Matthias Rex arte JJ3/achum/ibiallicit. 97
/Matthiæ amor in Jjlachum. . `` `` ibid.
Matthias Gerebus duello cum Trca configen vidore.
vadit. 104
Matthias Gerebu%Tirca,prelio fundit. ibid.
MatthæusGubecius rufticorum Rex/ pplicio Zagrabie
, afficitur. - ... * * 148
MarciMirlemoyicij infelix ca/u. 1 17
իթ Mar
 IND EX R E R V M.
Martimus Frangepamus Banus multarum Ecclefiarum ,
fumdator. 67
Martini Frangepami magna eleemoryna. 23 I
AMaximilianus vi boma in Sclayomia occupat. I 50
Medvedia arx ab Ecclefia2agrabiemfiabalienatur. 96
Mladini Banicrudelita, o impietar. 7o
N
2\Glptius 'Regulus in Croatia Ειώνιοrklu. 74
- JNicolaus Gara Banus & Palatinue. 78.
icolaus Gara ortus ex Sclavonia. ibid:
Nicolaur //6lachus affeífat regnum Hung: 69
J\(icolaus J}3lachus contra Matthiam Regem Frid: Im
peratori/e coniungit. ° .. * - 97
JNicolaur //jlachur diverfi à Matthia honoribus deco
/1tt!?’, ibid:
J\(ìcolaus J/jlachus Bofiae'Rex creatur. ibidem.
Xicolaus Frangep: multapecunia/edTurcirredimit. i 11
J\(icolaus Zriniur CIartaror profiigat. 134
JXicolaus Zrinius impro/perè adCon/chinampugnat. 136
<Nicolaus Zrinius egregiêad Babociã Turcasſtermit. I4o
C\(golai Frangepaniturbulenta Præfeāura. I9 O
J\(icolaus Frangepamur Zagrabiæ $eminariüfundat.194
NicolaurZriniur Camjfien/er cædit. 247
* Eiur brevü &>cordata cohortatio. 248
7Nicolaur Zriniur Co/famiciem/erfundit. 266
£^(icolaus Zriniur equode/cenditpedespugnaturus. 27 I
O
Occafio provocationi Turcarum. 2O3
Officium Bani. . . . - - 4O
0/ficium Vice-%Bani, - 2ΟΟ
Omer
 IND EX R E R V M.
Omer Aga T)idarius Coſtaniciam Baffè reſignat. 273
Origo Banorum_. . 38
Qrigo Equituw Ordinis Redemptorù. I 59
Oratio Nicolai Zrinijhabitaim Comitijr. 255
Oſtervicia à Turcis capitur. I 19
Ofwaldur Epifçopur Corvini Caßella occupat. 1 12
O/valdur Epikoprcam zoo eguitibus adČimitia venit. m.;
. ... ...' - P º -

Paul Rattcaipræclarafasta. .. . . 137

Eiur infortunatur obitur. - 1 38
Pecunia homimum yjçur. , . 22 Ο
Perféur ultimus Macedoniæ Rex. , , I6
Perdiccar7(ex Macedoniæ ab Ijrjrpraelio occjfùr, 2
TParmenio Ilbrico compeſcit. º 6
Paxin Imperio declaratur. . . . . . . . . 26o
Petri Opmeri impudentia. ". . . . . . . . . . 20
'Petrur Eerilaüus Ерусорил &. Hanus prælio Turcas
fundit, º- I I6
- Idem à 9Iürcü occiditur. , na a i 18
Petrus Keglevicius Bamur con/iituitur, I 32
. fdem officio privatur... ' ' ' -, , , I 33
Petrur Erdödiur Gradi/íam &• Velicam diripit, 141
'Petrur Erdödius contumelio/ur in patrem. 142
: Eiur poema. ibid.
Petrinia à Skerdario obſidetur. . I 17
9Petrur Rattcaiur Sigifmumdum Erdödi in %Banatum ,
introducit. • , , - 2 ΟΟ

. Petrur Patachiciur ad duellum comparet. 225

g Eiur virtus militaris. " . . ibid:
ЗРетru Zrinjur aprum/ingulariidu profernit. 242
s…, … քի 2 " ' Petrus
º:
 IND EX R E R V M.
9Petrur Zriniur in flumine Turcam occidit. ibid:
Petrus Zriniur ad Imperiale bellumproficifGitur. 245
Petrur Zriniur 9Bihaciamor 9Turcar cædit. . . \ 2 57
Privumiur %Bamur Miroylaum occidit. . , . , 5 1
'Privilegium Frangepanorum, . . . . Io5
Privilegium Træpoſiti Zagrabienſ. 198
“Polonorum contra Tårtaror& Co/acorvičioria. 265
'Philippus Alexandri pater ob/er Illyriù datur. 4.
%Philippur prudenter ”ཙཱ”རིགས་orſar. . . . . ibid:

TRadoslaur à filioregno pulſur.

'Radoraur a Pontifice inregnum.cum benediilione dimit
* ttt!!?”. -

. . .
-
4
'Razimerij gentilis pulchrum diífum.
2Raszina à Turcis concrematur. 18ο
* .
Item à Frangepano devaſtatur. . | | | 124
'Romami Dalmatarum quofdam/ecuriferiunt. , 13

Sapientiæ munur. '

Sarmatiae %Provinciæ.
' ...* • '' ". . ' . • 2 172
Scandinaviae fitur & quantitas. ibid:
Sclavonica lingua mater 9Bohemicæ &>%Bolonicae. 24
Sclavicæ linguæ principium à filijf faphet. I

Sclavoniæ Regnum Hungariae auxilio eft. 2 39

Seirlaur Rex patrem Regno expulit. 45
Idem mifera obit morte: 46
Sigifmumdur Rgx incarcgratur. . . 86
Sigifmumdur Eródi á Turcis profiigatur. 2Ο Ι
Sigiſmundus &rdodi à 9Türcü adduellumprovocatur. 202
Eiur defçriptio. ΣΙΟ
Simon
 I N D E X . R ER V M.
Simom Erdödy Epifcopu Zagrabiemfi adhaeret சாmi
Scºpuſemſ. I 27
Simon Loſtohar Coſtaniciam Tůrci :wendit. 267
Stephani Regis Bonae vaticinium. 90
StephanuScepufiemfir vi$amoborimum occupat. II 2
Stephamus Brodericus Cancellarius. I I9
* ,

Stephamus Baletitius Bildep/iamium ápneféntifùbmerfione

liberat. . 136
Segnia Metropolis Croatie. 8o
Stephanus Lo/omcius in Valachia occumbit. 88
Τ.
Tártari Sclavoniam depopulantur. I79
Teuta Romanor claßibus invadit, I2

%Ieuta Romanorum Legator interficit. ibidem.

%Teuta cum Romanis conditionibuspaceminit. I3
%Iiberius ab Illyrijr cœfùs. . I9
Tîberius Illyrior acT”anmoner devincit. 2T
Âoma* Bacocius moritur. II 8
Thomas Erdödius cum Thurriano Turcas profligat. 1 54
Thomas Erdödius Haſanem profigat. I 58
QThomas Erdödiu Ordini Redemptoriìmiles creatur.ibi.
?etriniam/ingulariexemplo oppugnat. I 59
Tandem expiignat. , 16ο
9Thome Erdôdjînor, acſepultura. I 63
Thomas Erdödus junior incole arenario Treas profi.
gat. - - 2 O6
%Tfiomas Miculicius Vice-Bamatu privatur. 2 ΟΟ

QThoma Miculicius homo vafèr9Banatum affeâat. 2 38

9Thomas Miculciué Comitijrſeſubducit. 257
Eiuf mor r. ibidem.
SIva
 - - - - -- -
- -
* *

I ND EX R ER V M.
Trakotanie arcis/ſtus eiusà± exptgnatio. 263,
,- Valachi Dra/3ovicio Banchedentiamſpondent. 16 7
Valachorum cómiílotentatur/ab$igifmundoErdìdio. 2o7
Item/ub Drakovicio 23 i Irenjab Zrinio. 27о
Varasdinemfir Civitas. 23 . . ~~

Welgianer ATPaulo TRattcai ca/ūu. 137

'UenetiCliſſiam à 9Turcis occupant. 217
Vezirius perliteras Caniſienſes corripit. 276.
'Ulamanes à Zrinio cœſus. I 38.
Vincentius Malagrudicius transfuga capitur. 206
Vngnadius Zriniam arcem recuperat. I , 1 53
/ngnadius Samoborimum vioccupat. I 54
Vngnadius Banatum rg/gnat. ibidem.
Variae Regni affiliones. 229
(, ſ , , . . -- - -

Zagrabienfi Ecclefie laut. - 39.

Zagrabienſis Eccleſia fulminetata conflagrat. 197
Zagrăbienfe iteratum incendium. 229
Zrinium arx à Turcis occupatur. - 1 5I
Zriniana Familia . . . 133
Zudomir Bamu Croatiam occupat. 5O
Zuonimeru,Rexte/tamento legatuxori Ibrici regna.57
Zelus fidei Catholicæ Z)a/£oyicij Palatini. 25 I

ಔಟ್ಲೆ
ſ
 ΚΥ Væ calentibus olim adhuc Rheto
ć)k rum (tudijs, fcholafticis quibufdam
£§$ floribus oratoria arte lufimus, ac ple
rifjuedeindeplacuife cognovimus ; ea nunca
micorum precibus follicitatiinpublicum damus.
Multò quidem plura declamatoriè diximus, quæ
nobis per incuriam interciderunt, hasbinas po
ftremò à nobis declamatas orationes ne omninò
perirent, amici obtinuére; quas etfi parùm pro
futuras, in tanta eruditorum copia,intelligamus,
ijs tamen qui poftulaverant, nègare non potui
II) LlS. -

P A N E G Y RIS
D. L. A D I S L A O
. H. V N G A R I Æ R E G I,
Inchtae J^Gationir Hungaricae,inCeleberrima &- Antiquj^
ſima Vniuerſitate Viennenſi Patrono tutelari, in Baſilica
- T). Jžephani Protomartyris declamata
4mmo 1 641.

®go;Vmabijs, quorum curæ intcreft, mihi com

/డ 戮 mendatum eſſet, Auditores Ornatiſſimi; ut
{$ hodierno die pro Antiquiffimæ ac Ccleber
MWę rimæ Vniverfitatis huius more ac confue
. •**® tudine, de anniverfària memoria D. Ladi{lai
Pannoniæ Regis aliquidin publico dicercm, quò & lau
datiſſima amajoribus noſtris inſtituta conſuetudo con
fèruaretur,& in pofteros noftros pcrennatura defccndc
Q G I Շt :
 Oratio de S. Ladirlao.
ret : cœpi oneris fufcepti magnitudinem cum viribus
meis follicitè comparare. Namifi hoc dicendi munus in
eius Regni confeffu fubire debercm, cujus aliquando D.
Ladiflaüs Rex viétoriofiffimus extitit, nihil 器 arduum
aut difficile commiffum crederem, facile fiquidem, ut
Socrates dixit, eft Athenienfes Athenis laudare, quòd
quæ quifque amat , ca libentiffimè laudari audiat. Et
qucmadmodum Cyrenæus Poëta facilè ait effe omni
bus Appollincm laudare , in quo tot, tantaque laudum
argumenta fint; ita facile videbitur, hominfguamlibet
infantiac indiferto eum laudare Regem, in cujus laudes
fi totius Pannoniæ quotquot eloqüentiffima habet ora,
refoluerentur, haberent quod pófteritati cum gloria >
commendarent. Et ...} veteres illi, qui errore duéti,
plurcs eſſe Deos opinabantur, quem cuique eorum diem
çonfecrârant, eo laudcs eius cómmemorare ac concine
re folebant: multò nobis profeétò juftior caufà eft, qui
cunque Chriſtiano nominc cenfèmur, Sanćtorum fo
lemnes dies, majorum fàpientia & authoritate conftitu
tos, debitis honoribus ac veneratione pròfequi 5 cofjne
celebrare, quos nobis viciffim aliquid vtilitatis
allaturos
effe confidimus. Sed interdum occurrcbant alia quæ
mentem affligerent, ncc quieto effe ac fecuro animò fi
merent. Quod fi enim Socrates præfente Phædro amo
rem vitupcraturus, facere id non audebat, nifi fibi prius
pallio caput obvclarct ; fànè multò me magis verecun
clari par eft in tanto eruditiffimorum Virorüm confeffu
de eo dicere, in cujus virtutum prgdicatione ipfa Tulli
ana eloquentia majori cum dignitate verfaretur, quàm
olim in Caefaris aliorumque Regum commendationc fit
verfata. Cogitabam déinde mecum: in tàm ubere ac
copiofà materia neceffc eft 驚 audientium multa
in mcntem venire, quæ commodè dici queant ; neque
fieri poteft ut quidquid omnes cogitant, id dicat unus.
Ita dùm pro fuo quifque captu នុ៎ះdiéturus fuiffet ,
cogitat , & alia propè omnia fàftidiéns, dum id unum
dicatur auidè expectat, quidquid dixeris femper videbe
ris omififfe præcipua. Egó verò quomodo aut
- -
9ುಟ್ಟಿn
2lla
-
 Oratio de S. Ladislao.
allaturum effe me fperem , quod novitate audientium
animos teneat , cum ijs in rebus mea verfàtura fit oratio,
in quibus præftantiffima fè præcedentium ætatum inge
nia exercuerunt: aut ita dictururm, ut non plurimi alij
ijfdem de rebus ornatiùsac copiofius dixerint? Sed non
mihi valde laborandum exiftimo ut noua conquiram ,
non enim cantilenæ funt iftae, quibus nouitas, ut ait Tc
lemachus, concìliat gratiam : fed exempla virtutùm ,
quibus vel commemoratioipfà authoritatem parit. Pro
inde fi vera, fi utilia, fi digna huius loci authöritate, di
gna auribus veftris attulero 5 quibus ea cunque vcrbis
Ciemùm extulero, hoc ipfo me fatis ornatè dixiffe arbi
trabor: Veftramque mihi gratiam adfuturam polliceor
Auditores Ornatiffimi fi memineritis non mèa me vo
luntate locum iftum confcendiffe , fed quemadmodum
parendi obfcquium fine nota alieni animìi declinare non
potui, ita pro multorum in mc propenfionc tacere non
volui, prò clientum in Patronum affcctu non debui.
Quamquam & mihi fingularis neceffitudo dicendi de D.
Ladiflao incumbat, nó folüm quod bellicofifsima Jllyri
ci Regna taſtamento ſibià ſorore legata, Corona con
junxêrit Vngaricæ; féd etiam,quod ad Vicum Italicum
Zagrabiæ fitum Bafilicam magnificentiffimam , paucis
aemulam, Divo Stephano Vngariæ Apoftolo dicatam,
cum adjuncto Canónicorum Collegio (cuius & ego
membrum fum) totius Vngariæ ampliffimo celeberri
moque, munificentiâ caetcris Regibus rarâ, fundaverit
& extruxerit. Quare dicam ea quæ in tanta eorum, quæ
ad dicendumfè ófferunt copia potiffimum diccndajüdi
cavi; & primum quidem quo paéto victoriofißimum de
hoftibus animumi , in cofdem clemcntcna oftenderit ;
tùm dcinde quanam animi fortitudine ad res fibi aduer
fàs fubeundas comparatus fuerit 3 quid pcr ifta gloriae,
quid ornamcnti Rcgnis fuis attulerit, brevi aperiam.»
dićtione. - ,
Fœlicitati clementiam in aliquofummæ dignitatis
viro conjunctam effe, femper mihi admirabile vifum fu
it. Nam fi Divo Bernardo tefte, rara cfthumilitas hono
Qգ 2 Iata,
 Oratio de S. Ladislao.
rata, raram profeſtò &ego dixerim pietatem Chriſtia
nam, ac moderationem fingularem in felicibus rerum
eventibus. Viuendi lcges fätuerc felicibus inutile quaſi
videtur, regi prudentiâ nolunt res profperæ; cum 勘
finufecundos flatus excepêre vela,nulIa vinavem,nulla
arte fiftas,etiam in fcopulos vorticefque ituram, D. Ladi
flaus eam fuerat in omnibus prælijs félicitatem confècu
tus, ut tametfi quàmplurimia gefferit ; £x nullo tamen
nifi viétor redierit. Veniam dabitis Auditores compen
diofæ præliorum narrationi. Chuni terno prælio, nu
merofif$imo ad internecionem deleto exercitu, Capul
cho & Aco eorum Ducibus occumbentibus fugati, ac
fefè impoflerum inter fuos limites continere coaéti funt:
Rutheni in deditionem accepti : Poloni, quos neque
neceſſitudo fanguinis, ncque vetus amicitia, neque vici
nitatis jura in ófficio continere poterant ; cum ad Sar
matiæ fines fignacum D. Ladiflao contuliffent,adeo fufi
palantefjue Jomum rcdiére, ut D. Ladiflaus quoufquc
Cracoviam Polonorum Regiam eos infequehdo non
perveniffet, nufquam pedem fiftere voluerit : Bohemi
öb veteres quafdam inimicitias captivitate mulctati :
Carinthi ex Dalmatiafororis fuæ adhuc tum Regno ve
Iutiimportuniffimae mufcæ aba&ti: Salomon fräter eius
triplici deviétus prælio tandem fratri regias ceffit habe
nas. Omnia præliaifta, ac eorum triumphos, fi oculis
noftris nos ipfi fpeétaviflemus Auditores Ornatiffimi,
ftupuiffemus profectò in Ladiflao celeritatem Alcxan
dri, confilium Epaminondæ, ingenium Annibalis, for- .
tunam Themiftoclis , tcrrorem Africani. Verùm in
omni hac felicitate, quâ quaefo D, Ladiflaum clementiâ,
quâ Chriftiana animii continentia ufum putatis ? Cum
Rutheni fa£tifupplices armorum injuftè affumptorum
veniam petijffent, veniam omnem impetrarunt. Cum
Polonos Cracoviam ufque infècutus fuiffet , urbe per
expugnationem acceptâ, caftigatâque corum pervica
ciâ, jüs omne cum Civitate reftituit, eofdemadmonens,
ne contempto amplius amicitiæ jure in Vngaros quid
quam molirentur: Cum fraternum exercitum partim
C32C1
 Oratio de S. மா.ம.
cæcidiffet, partim profligaffet, Salomone fugâ fibi con
fulente, intuens ac mifèratus hoftilium cadaverum ad
versàm vicem,in uberrimas refolutus lachrimas , & for
tunæ prius viciffitudinem incufans, ipforum deinde ho
ftium cadavera honeftae fepulturæ mandari curavit. Dé
niq; cum infenfifsimos Hüngariæ hoftes Chunos tertio
jam prælio in turpiffimam cönjeciffet fugam, fugientef
que plurimos occumbcrcvideret, pietate motuis ad mi
litem inclamavit: Parcite humano fànguini, parcite mi
lites, fàt cruoris hoftilis effufum, fugientem capite mul
titudinem, ut fi forte adorthodoxam fidem animum ad
vertere volucrit, Dei populum amplificemus, qua re
nihil Deo gratius ac nöbis falutarius facere poterimus.
C) fingularem clementiffimi Regis indulgehtiam ! pa
rumnèputatis Auditores Optimiin ip(o exacerbatifimo
Martis furore pietatis ac mifericordiæ meminiffe ? pa
rumnè erat ញ៉ែ cædem ac necem inferre meditanti
bus, mortem tamen condonare ? fæviebat eo temporis
Mars omnium crudeliffimus, maximeque hoftilis fàn
' guinis avidus 3 effufi per vias milites, ut in quemq; inci
áerant,fine ullo ætatis ac dignitatis difcriàmine óbvios
trucidabant: undique gladiórum fulgor perftringcbat
oculos, undique circumfufà hoftium multitudo mifèr
rimè cædebatur: fugientium eiulatibus, cadentium la
mentis, morientium genitibus, perfequentium clamo
ribus omnia circumfönabant: ipfe campus penè dimo
tus acfedibus fuis convulus, funetiimorum cadave
rum in cæde ac fànguine natabat: cum unius pientiffi- .
mi Regis invicta virtus non caedcm aut fànguinem, fed
vitamThoftium fàlutemque cogitabat. Növerat fiqui
dem, ut quemadmodurh fortem & inviétum militem
nihil nifi ifi certamine victoria, ita Chriftianum Regem
in viétorianihil nifi moderatio & clementia decet. At
tulerat olim aliquid laudis Iulio Cæfari cleinentia illa, *
quả Tullio pro roftris deprecante Ligarium, quả Dcio
tarum Regem, quà Marcum Marcefíüìpérâüelliónis
reum in gratiamírecepit: fed facile erat tranquillo cqm
pofitoque animo, à viro difertiffimo, cooptimis adduci
- ÎatlO
 Oratio de S. Ladislao.
rationibus, ut ignofceret: at verò abrepto Martiali fer
vore animo, actot injurijs ultionem fuadentibus mite
fcere tamen, & veluti concitatiffimi maris fluétus in re
pentinam tranfire malaciam, cxemplum clemcntiæ di
Xero ego fine exemplo. Verum D. Ladiflaus ut alijs
mitis & clemens,itaſibiſemper durus & aſpereſt viſus:
quo in genere ut quàm plurima filentio præteream, dum
facitus omnia quâ publica, quà privara mecum confide
ro, quibus Déus animum eius exercuit 5 nefcio an ex
omnibus majus quidquam, ad animi eius fortitudinem
declarandam vel cogitari poffit, quàm cum fratrem pro
prium bello fibi perfèquendum ifitcllexit. Quid,amabo,
triftius, quid acerbius Ladiflaianimo accidere poterat,
quàm cum,qui tot jam clarus victorijs cuafèrat,nunc in
felici gloria ſua epilogo, fraterno ſanguine manus ma
cularé, fratricidæ nomen obtinere ? an non animum cius
cogitatio fimilis fubire poterat: quid agis Ladiflae? Prin
cipem cogitas interimere? O crimen ! eum morti dare,
cujus antehac tot benevolentiae argumenta perfpecta »
habuifti; cujus unitis viribus tot pótitus es triumphos?
O inhumanitas! interficere innocentem & quidem fra
trem, aliorum duntaxat feduétum confilijs? O crudeli
tas! his inquam & fimilibus mentieius obverfàntibus,
quis animum eius in contrarium abiturum non putaf
fèt ? nihilominus tamen ubi jd & Divinæ voluntatis effe,
& è Reipub. commodo judicavit : vicit Divinæ volun
tati obfèquendi ftudium, innatam amoris erga fàngui
nem vim, vicit utilitas Reipub. amorem fratfis, publi
cum bonum privatum affecium. Vidiffetis ibi Audito
res Ornatiffimi ut olim Abrahamum Patriarcham Dei
juffu filium unigenitum, acceptiflimam Deo victimam
ad aras immoláre paratum : Ita D. Ladiflaum fratrcm
chariffimum voluntate numinis perfequi ad necem ufq;
promptiffimum, non enim in exiguis virum ad maxima
toleranda natum, voluit Dcus exercitum, fèd ut olim
ignem expericbatur in Mutio, paupertatem in Fabricio,
exilium in Rutilio , tormenta in Regulo, venenum in
Socrate, mortem in Catone 5 Ita Chriftianam parendi
prom
 Oratio de S. Ladislao.
promptitudinem in hoc novo Abrahamo poftcris tefta
tam effe voluit. Sed ecce, nunc ut diei tempus eft, non
datur moræ amplius de Divi Ladiflai virtüte dicendi,
non datur in eis ornamentis commemorandis fpatium
ម៉្លេះ &alijpicntiffimi Reges Hun
gariam fuam glori9fàm reddiderunt. . Ergo cüm tem
poris anguſtiæ, & Veftra in audicndo humanitas Audi
tores Ornatiffimi ceffare me compellat , illam folum
unam, fed tuam δ Hungaria foelicitatem commemora
b>o, quæ ut tantorum, ac talium Regum præclara fuifti
Mater, ita ab eorundem fota esamdre, defenfa fortitu
dine , exculta laboribus, confervata induftria, virtuti
bus exornata: ut quod olim Romæ Apoftolorum Prin
cipes gloriæ attulerunt, hoc idem tibi Stephanus & La
diflaus contuliffe vifi fint: ut quemadmodum Petrus &
Paulus orbem terrarum legem Dei docuerunt, ita Te hi
duo fanétiffimi Reges ad ómnem Divini cultus obfèr
vantiam effinxerint: denique ut in Corinthiorü populis
Paulus & Apollo, ita in te Stephanus fidem ac virtùtem
plantavit, rigavit Ladiflaus ; Deus verò Opt. Max. illud
fidei ac pietátis incrementum dedit, quod nunc oculi
noftri fümmo gaudio intuentur. Rcffiicite enim obfè
cro Auditores atque oculorum aciem refleétite in eam,
quæ divino benificio virtuteque fanétiflimorum Re
gum, confècuta eft rei Chiftianæ, in ampliffimo Panno
Ììiæ Regno commutationem. Proh Deum immorta
lem,quæ rerum facics? quæ urbium,quæ Provinciarum,
quæ gentis totius quafi è cineribus reftaurata imago !
univerſa: Hungaria ſtatus quantum quaeſo à ſe ipſo di
verfus eft ! nam quæ aliquot retro fæculis errorum tene
bris, ignorantiæ fquallore , gentilitatis fuperftitione •
obfitajacebant: ea nunc libera ac in luce conftituta,nulli
penè urbi ac Provinciæ de cultu Sacrorum, de frequenti
Myftcriorum ufu , de pietate in Deum , de virtutum
omnium fplendore concedunt. Quapropter, ut paucis
ego omnium nominc, qui tui quovis mQdo effe cenfè
mur, tibi vota animorum noſtrorum explicem & aperi
am: utinam fclicitas ifta militaris pietati ac clementiæ
COil
 Oratio de 5. Ladizlao.
coniunéta, utinam virtus omnis, ut in DD. Stephano &
Ladiflao prima cæpit exordia, in Bela, Geyfza, Carolo
primo, utroqueCórvino adolevit ; ita tecum in roboris
firmitudinem adulta, ad extremam ufque confenc{cat
ætatem: ipfâ fibi femper præftct magis, donec plenitu
dine quadam abfolution.cque gloriæ perficiatur, Ve
rùm ut haec, quæ commemorayimus, infignia fùnt lau
datiffimorum Regum decora, & præclarâ ævi vctuftio
ris ornamcnta: ita in nepotes ac aevum tcnerius non de
rivantur cum laude, nifi eorum omnium in pofteris ex
preffa fit indqles, & fclicitas in eodem laudisgraduatq;
gloriæ æqualitatc confiftat. Quare vos hnjüs inclytæ
gentis Próceresatque Alumni, eo effe animo oportet,ut
pcr eamajorum veftigia, quæ laudatafufpicitis, adfum.
imamgloriæ contendatis,&illudfolum vobis difplice.
re omnes animadvertant, vitam fine vera gloria, ac di
gnanominis commendatione reliquiffe: ut quemadmo
áum in hac honoris cclcbritate, quam adhücretinetis,
eorum indefcffis laboribus reliéti, vigilijs ac diligentia
protc&ti , patronicio confèrvati eftis$itâ eorum imita
tione vobis ipfis pacem, tranquillitatem, concordiamq;
affcratis 5 patriæ fincs amplificctis, ac perpctuam
apud poftcros gloriæ famami
comparctis, ,

D I X I.
 O R A T I O
In Synodo Zagrabienfi habita ,
26. Augufti 1642. . ... .
ää§ Æpius iam quidem graves ac difficiles Ora
º toris partes me fubiviffe memini , fæpius in
j hoc dicendi munere verfatum recordór;Præ
| ful Reverendiffime, Patres venerandi, Fratres
dileétiffimi: nunquam tamcn tam fublimem
ac honorificam fòrtitus cathedram imperitiam meam
detegere,magis quam in praefènti, erubefccbam. Etenim
quoties verba feci, femper inter homines, & ad homines
ne dicere intelligebami; hodie verò eam DEus Opt: Max:
illucefcere diem`conceffit, quâ ego ex hoc honóris loco
omnium veftrum fàcrum confeffum, non aliter intueor,
quâ Sapientiffimorum coronam Cherubinorum, quam
advocátum totidcm Deorum Concilium. Vos Patres
venerandi, ac fratrcs dilcctiflimi Ignatio Martyripluf
quam reges eftis,nempè qui in dignitatcycftra,quidquid
ifi humanis dignitatibus hitet, pöteftatibus valet, fplen
doribus æftiniatur, collectâ habetis & compendiariam
honorum omnium univerfitatem : Vos Chryfoftomo
mundi Atlantes ac viva cœli fulcra,quibus beátæ peren
nitatis domus æterno robore firmata eft. Vos eidem
Chryfoftomo Angeli ad paradifi fores flammeo excu
bantes gladio, aditum indignis omnibus prohibentes:
Vos Auguſtino intemerata Virgo Deipara, in quorum
manibus velut in utero Virginis, DEI filius in tremendis
myfterijs reponitur, vobifque nutritijs candidis fpecie
rum fa(čijs, quali infantilibus pannis obvoluitur, vefti
tur, gettatur ulnis, pectori admovctur : Vos Innocen
tio, Bernardo, Areopagitæ Dijeftis& filijexcelfi 9mnes
ut proinde omnibus nöbis aliüd hic intueri non liceat ,
nifi quia DEus ftetit in Synagoga deorum. Quam præ
clarè modo in circuitu Domini Dei veſtri eſtis, &in con
fpeétu eius affertis & offcrtis munera non corruptibi
lium auri & argcnti , fed pretiofi fànguinis & corporis
agniimmaculati. Vbiinquit, duo aut trcs in nomine
mico congrcgati fucrint, 點 cgo in mcdio corum fum
... - . " r 1I1
 Oratio in $ynodo Zagrabienfi habita.
in eius vos nomine inhunc coiviffe locum, fànè & Sa
cratiffimae huius ædis magnifica moles,& vultus omni
umadpietatem comppfiti,& materiaipfa traétandorum
negotiorum fàtis declarat ; an non igitur cum D. Clc
ménte ea, strymo, hoc eft fuffium ac verum DeuM in me
dio terreftrium Deorumadeffe credam,& vcrbafaciens
in medio deorum non crubcfcam? Quideft,quod cx me
fecifti, Præful Reverendiffime, iuffifti me hodiehomi
nem indifertum, & indicendohumilem Atlantes negle
cti robgris rcdarguere, reges vincire legibus, Angelos
puritatisadmonere, Deiparam de munérc fuo folicitam
feddcre, denique deQs ipfos diiudicare. Atq;hæc omnia
ita cunétis dicenda forent, ut tibi tannen, qui primum
inter nos omnes obtines locum, primò di&ta effè videan
tur:ter.cfitgtis omninò rectè videretur argui debcrc,
quihæc fibi diccnda pr£fumcrct, nifiiuffâ tüá transgredi
prævaricati9nis effct. Itaque eam placuit tenere viam,
quâ & mandatis tuis obteinpcrans éffèm, & in neminem
injurius, viderer.& quoniam in triplici vos ordine ma
gfiailla Ecclcfiae lumina paulò ante memorata collocâ
funt hominum videlicet, Angclorum, & Deoram; pri
mò omnium admonendi eftis mihi tanquam homiries,
tùm deinde inflammandi ut Angeli, orándi demùm ac
precandi tanquam dij, quò unufquisquc vcftrum Saccr
dotale munus & officium, cius, quàm intellexiftis di º
gnitatis impofitum humeris,ca tueátur dignitate,ea mo
aerctur fapientia , ca cxcquatur fortitudinc ; quam &
DEuM Opt. Max, feveriffimis fànxiffe legibus,'& vitae
veftræ rationem ac inftitutum à vobis poftulare intel
ligitis. >

Cum iam profudiffet fervator Chriftus vitam pro

ovibus fuis, dieqne tertio à mortuis excitatus, propëdi
em in cœlos avolaturus erat., non neminem paftoritij
muneris Vicarium fibi fufficere 覽器 folicitus verò
atque providus dcconfervatione chariffimigregis,quem
tantis conſervaverat vitae ſuae diſpendijs actanto rede
merat pretio,cos univerfos quorü fub potcftatc futuros
prævidebat, fub numero trium perfonarum inclufit :
propofuit enim paftorcm bonum, mercenarium, & fu
- ICIIl,
 • *. --- -- - * , , º,

Oratio in $ynodo Zagrabiemfi habitâ.

rem,fingulorumque adiecit proprietates,ut eorum quif.
que clarè perſpiceret, in quorū numero eũ effe oporteat.
Atque olim quidem beata illa fuere tempora Apoftolo
rum ac Majorum noftrorum,quibus nó nifipaftores bo
' ni rcperiebantur: nunc autemi, eheu! de paftore bono
omninò quafi filendumeft,& quærendum potius füref
-ne pluresin occulto latitent ac noceant, ah mercenarij
turpis lucri ac quaeftus gratia ouile perrumpant, & præ
dam â Chrifto vindicatäm & in libertatem âffertam rur
- fum direptioni proftituant. Quam procul modo, & de
ultimis finibus paftoris boni pretium, quianimamfùam,
vel etiam fua pro ovibus ponat. quam fmercenarij multi,
qui in domo patris Chrifti panibus abundant , & in pro
{pcritate adhærent Ghrifto; fed tentationis tempore,aut
qualibet humana dignitate victi, aut refpeétu territire.
cedunt, quam fures innumeri, qui ma£tant & occidunt,
qui quos inftruunt ac vivificant verbo prædicationis
-fànétæ, deftruunt atque perimunt exemplo operationis
pravae s efficacius animàfh tollentes opere, quàm doétri
na animantes, Animarum falus reputaturpirum, minus
adhuc cafus, inquit Bernardus, eft qui afinum aut bo
vem etiam fabbatho è putcoextrahãt,qui verò animam
infernalis puteifoveâ abforptam eximat, haud facilè in
venire queas: eft, qui pro modica præbenda longam cur
rat viam , ait Thoim. de Kempis,fèd qui zelo afiimarum
accenfus, pro earundem fàlute ac incólumitate vel femel
pedem levet, paucos admodum : reperias. Denique la
imentabilem illam anthithefim quam olim Nanziazenus
fui temporis deplorator plangébat , eam nunc maiori
cum noſtro 叢 quam dolore ufurpari vel inuiti
cernimus: defignantur, inquit , Difcipuli Magiftrique
fimul pietatis, âlios ante purgant quarn ipfi purgati fùe
rint, heri fàcrilegi, hodié fàcerdotes, hefi extrâ fànéta,
hodie fànctorum arbitri, veteres vitio, pietate rudes &
recentes, fcientia vacui; qui cum cætera omnia violen
ter pervafèrintadextremum ipfàm 蠶 pietatem 監
rannide premunt ; quorum non mores dignitati, fèd di
nitas moribus.fidem adftruit, qui 醬 plura pro
រ៉ែ PoPOPoligaಣ್ಣಕ್ಹGric cbcant. Sanè
- . . I 2 fila
 Oratio in Synode Zagrabienfi habita.
magnusBafilius atq; Nanziazenus: cü plurimos eofque
pulcherrimos Epifcopalis dignitatis titulos recéfuiffènt,
in eam tandem deveniunt fèntentiâ ut Epifcopü quidem
præcipuè, fàcerdotem tamen etiam omnem cum cffe_»
oportcat , quem univerfi nece(fitatum fuarum nomini
bus compellent: nimirum ut Virgines pronubium lau
dent, coniuges moderatorcm;fimplices itineris ducem,
fpeculationi dcditi Thcologum ; hilares frenum , cala
mitofi confolatorem 5 canities baculum , iuventus
Magiftrum 5 pauperes füppeditatorem, divites difpen
fàtóremi ; viduæ Patronum , pupilli patrcm $ pcrc
grinihofpitem, fratresfratrum ámatorcms ægrotantcs
medicum, fani valetudinis cuftodem ; omnes deniquc
eum qui omnibus omnia factus cft ut omncs lucrifaciat;
Quæ obfecro dictionis copia, quæ eloquentiæ flumina
in huiufcemodi viri laudes fufficere putatis? at ve
jro cum aliter hoc noftro infelici tempore res accidat,
quas tandem plerifque nobis flammasadfupplicia fuffe
&turas arbitramur: verendum profeéìo eft, ne divini va
tis Ifaia: tonitru illudauribus notrisintonetterramme
am perdidifti, & populum meum occidifti; unde nihil
, aliud nobis expe&tandum fit , nifi ut malos malè perdat
uineam autemfuam locet alijs operarijs. Et hæc quidem
mala, quæ nos ita divexant, hæc ipfà religionis Chriftia
næ in multas partes tàm fœda dilaceratió, hæc omnium
rerum tam divinarum quàm humanarum fumma per
turbatio ; hic 體 lcgum, magiftratuum, iudiciorumque
contemptus; hæc inobedentia, atque omnis veteris di
fciplinæ diffolutio,pravi & corruptimores,unde tandem
caufam & originem habent, quàm à nobis: ipfimet tan
torum malorüm fabri&auétores fumus, dúm rudes ac
ignaros doćtrinã Magiftrosconftituimus, dumimpuros
& omnifcelereà primafua ætate imbutos rebus facris ac
hominum cxpiandis vitijs, levis nonnunquam compen
dijcaufa, praeficimus, Sed & tu quiquis es, firudis es, &
jn litterarum fcientijs minimè verfàtus, amabo te, aut
dum licet recedcà tantioneris pondere; aut fi non licet
dies ac no&tes leétioni impendas; melius enim cft alijs
quiartispcritiapræftant habcnasnoftriconccdcrc,quam
- - --- - ~ : lП
 Oratio in Synodo Zagrabiemfihabita.'
indo£tos ac imperitos aliorum aurigas effe ; præftatque
candidam aurcm melioribns fubmittere,quaim ftolidàm
Hinguam movere. Titus Manlius Torquätus cum Con
füldeclaratus fuiffet , excufàffe valetudinem oculorum,
ac fummum impcrium detrcctaffe fertur, quod indi
gnum duccretei capita acfortunas casterorum commit
tis quialienis oculis omnia gerere cogeretur; qui verò
alieho ingenio ac ferè lingua ad omfiia uti neceffe ha
bent, ijné fàtisad gubernándas non iam capita acfortu
º 1las,fedanimas coelo deftinatas,oppignoratásfibichrifti
fànguine, idonei vidcbuntur? at oculorum quidem lu
mine carentes nihil prohibet acie ingenij etiàm futura
cernere, optimeque conſulere; qualem infabulis Tire
fiam, in hiftorijs Appium legimus: cuius vero animus
: doétrinarum luce careat , quid is tandem confulere ,
quid eloqui,quid cogitare præclaripoteft.Qujd eftqugd
blanditnür nobis, an ignoramus quia fupremus Legisla
tor ex ore noftro legem & fcientiam requiret, præéonis
enim officium fufcipit, quifquis adfacerdotium accedit,
at antc adventum feyefi iudicis ipfè clamando gradia
tur ; quod fi divinæ legis ignarus exiftat quàm quæfo
clamóris vocem daturus eft præco mutus. Sed fortaßè
doétus, eruditus, ac difertus es 5 at vide an & probus:
vide ne in teimprobojdemfitfcientia, quod inphræne
tico aut mête cápto gladius. Temetipfufi profeëtòperi
mes;& focios adhuchecis adfcifces. Dicamne quod fen
tio? dicamné quodquidem omnes vident, fèd pleriqnc
tacent alto fuppreffum filentio., Heu probrum ! nunci
fùnt mores hüius feculi,ut quod infirmum,quod debile;
quod abieétum habet, id pro feleétiori parte Dominici
gregis defignct ; neq; ferè cuiufquam rei tanta feges &
übértas eft,quàm prò Sacerdotio candidatorum:tanquã
non virtutis exemplum,fèd vitae adiumentum & fubfidi:
um hunc ordinem effejudicent,acnon munus reddendę
rationi obnoxium, fèd imperium liberum ac referenda.
rum rationum metu folutum. Sanė fi horremus dūmju
dicium id nobis fubeundum eft,in quo peccatorüm pro;
priorum rationem redditurifumus, ut quodfentiamus
iiosignem illumaºtcrnum cffugcrcºncquaquami '
-" . . գul
 -

Oratio in $ynodo Zagrabiemfihabita.

quid illiexpcétandum cft,quitàm multorum nomine »
in regimine pofitus caufas fit dicturus, ncq; cnim minus
loci heceffitas exigit cum fumma diccrc, quam cadcm
neceſſitas compellat ſumma monſtrare, ne ſubditi in e
蠶
xemplo eius praeeft,quafi in obftaculo itineris offen
dant: Sacerdotes namque vocamur, quod idcò præfù
mus,ut facrum ducatum fidelibus præbcamus. - Quid?
imperfeétus tu culmcn arripere regiminis audebis? quæ
ſo, qui in planis ſtando titubas,in praecipitio pedem ne fi
gas. Sic enim apudvos conftitutumhabcrc dcbctis, P.
Ven: Frat: dilećt:honores iftosveftros, atq; fummas di
gnitates Sacerdotijmcdias quafdam res naturâ fuâ effe:fi
&nim conftanti virtute,& vitæ innoccntia quæruntur, fi ,
maximis vigilijs & laboribus fuftinentur, fi incredibili,
fruétu & utilitatccorum,quibus praefis,obfignantur;res
guardammagnificçacilluftrçŝputanda: funt'`& qua: plu-.
fimum decusatq; commendationcm illis, in qüos con
feruntur,adferrcfolent. Sin verò dolo & fraude inva
duntur,fiperluxum & dcfidiam produntur potius quam.
gcruntur,fi aliquainfelici calamitate, ac publicæ fálutis
fuina concludüntur; tùm in iftis ampliffimis nomini
bus honoris non modò dignitas nulla,fèd fumma etiam.
|
deformitas erit. quomodQ cnim ille vir bonus,qui ut.
fuam qualécunq;adftruat gloriolam, publicam falütem.
infummum difcrimcn addücerc non dubitat:quomodo ,
recto iudicio præditus,quingq; feipfum novit, ncq; illud ;
difccrncre poteft,veramilaudcm & gloriam non fànì ex.
honoribus & dignitatibus penderc,quàm ex carü rccta,
& falutari adminiftratione, & qui nön cernit të virtutis..
prœmium,fed hon9ris မိုင္ငံါိါီ dignitatis nomcn.» ,
confècutum effè. Nam & in militia præclarum quidcm
eft duccm exercitus crcari,turmas & legiones ducerc;icd ,
fi id virtute tuâ confèquaris, fi ftrenuè cum hoftc dimi
ces,fipræclaramaliquam victoriam Reipub parias : fin .
aliter, quanto plures pcrdideris,tantoilluftriora ad om
nempofteritatem excitabis infamia tuae trophaea -, -,
' In Comoedia vel Tragoedia pulchrum quidem eft ,
Priamiregis aut Agamcmnqnis,aüt Aiacis pcífónam fu
ftincrc; fcd fiPriami impcrio dignam fpccicm 鷺* º
. .. - " - - 3CCT
 \ Oratio in$modò Zagrabienfi habita.
Iıcertisfirmus fis,fi vocevaleas: finveròhorum nihilin
蠶醬 pulchrius eft, cum decore
aut Therfitis,aüt Davi,velGetæ cuiufquam perfonam fu
ftinere, quàm cum turpitudine ac dedecore Heroasac
fèmideos repræfentare,miferabilifj; potius, quàm fùfpi
ciendus apparere. Hiftrio hæc in fàbula ម៉្លេះ & fa
cerdos infümmafalutis fuæ, ac tot populorum incolu
mitate non videbit? Dicam quod perpetuo animo meo
obverſatur: quietem & tranquillitatem noſtram nimi
um curamus,coelum ruiturum arbitramur, fiquid libe
rius,fi quid animofius pro Ecclefia Dei dixerimus vel fe
2cerimus. Nimis timidifumus,nimis ocio & defidio tor
pcmus. Et eo quidem tempore,inquit aureus Chryfoft:
çjuo aura ferenà eft & lucida,quo pâfcua libera&quieta,
quo nulliluporum impetus ac infidiæ greges vexänt ; li.
det for:afèjaftorifübpatula: arboris üm5ra fè provol
vere ; fiftula dulcè canere: at ubi imbres & tempeftates
infurgunt,ubioves diffipantur,ubilupus ad 蠶 ad
eft;tùm paftorumbrandeferat,tum pro tripudio & cho
ro,curfüm ; pro fiftula & tibia,fundam & baculüarripiat
oportet. & fuit quidem ಶ್ಗ tempus Chrifti
anorum, cum magna erat cclefiæ Dei pax, magna »
quies ; 蠶 omnium fecundiffimus afflátus :
tùm fortafsè ficuit multis ociofos effe , fuifjue »
voluptatibus ac quiete perfrui, fuis lucris & commiodis
incubare. Nunc tempeftas adeft, fummofjue feriunt
fulmina montes, nunc præfentia naufragia ubique ante
oculos verfantur noftros, nunc dura bella & cdnfliétus
imminent, nunc alia eft ratio omnium rerum. alia tem
pora alios poftulantmores, excutiendus cft iftc fopqr,
voluptates'reijciendæ: ad arma, ad gubernacula vobis
recufrendum, priusquam extremum naufragium vos,
gregefjueyeftrös abfòrbeat, Neque illorum temporum
ëxempfis abutendum,fed ម៉្លេះ itnitandi funt vobis
primifortiffimiacinfuperabiles viri, Patrcs & Fundato
res veftri, qui omnia humana & divina excellcnti animi
virtute fuperarunt , qui omnia mundi huius ut lutum
exiftimarünt, ut Chriftum lucrifacerent. Verum cum
multa adhuc pcragcnda hodic fiat , diutius dcfincndi
-. - non
*
 |
- Oratio im Synodo Zagrabiemfihabita . .*

non eftis, folumque fupereft illud, ut fummis vobifcum

agam atque contendam precibus, ut animos veftros ad
vos tantiſper revocetis, & diligenterperſcrutemini, num
opibus ad fublevationem Ecclefiafum ac pauperum ,
—num dignitate ad falutem & ornamentum populorum,
num poteftate ad defenfionem affliétorüm , ufi fitis.
Num veftris quidem fülcimento & præfidio, alienisvero
terrori & trepidationi fueritis, ut rüant qui noxiè [tant,
digni erigantur. Per DEu Mimmortalem, per ſalutem
veftram óro atque obteftor vos P. Ven, Fratres dilcctis:
profpicite vobis cöfülite Patriae. Cogitate quia D. DEus
-veflér fanétus eft, quoniam impofitio manüum quæ fa
&ta cft fuper capita veftra fanéta fuit , quoniam unétio
quâ uncti cftis fànéta eft,quoniã verba,figna,& operatio
nes conſecrationis veſtra non modo 器 fed etiam
fànétiffimafunt. Sanéti igitur & vos eftote dateq; omné
operam nefànétaimpurè, fublimia demifIè, hofiore di
gna turpiter, Scut uno complectar verbo ſpiritualia ter
Fenè celebretis:ne hæc ipfà mébra veftra, órgana divina,
inſtrumenta quae à præclaro artifice Spitritu S. concin
nantur atq; pülfantur, ambitionis, ac turpitudinis arma
efficiatis; fie templum DEi tàm fanétè confècratum pol
luatis ac contaminetis; ne parietes aut fepulchra dealba
ta fitis.& dicamini: denique ne, cum omnia fànéta ha
beatis, vos ipfi prophani fitis. Ofi hæc & fimilia in ipfâ
cordis noſtri intima penetrarent! o ſi altas in animo ra
diccsagerent ! quanta vitae innocentia, ណ្ណ morum
inculpáta probitas, quantus in Ecclefiafticis rebus fer
vor, quanta ſalutis animarum ſollicitudo reforeſcerct.
Vtinâm magnus ille DEus, qui die hodiernain Synago
gadeorum conftitit nos omnes manu fua teneat, in con
filio dcducat, & cum gloria fufcipiat: utinam paftores
pafcat,ductores ducat, ut ipfius gregem fcite ac peritè
pafcatis, & videatis filiós filiórum minifterij&
funétionis veftrae, pacem fuper Ifrael, Dicat
- nunc omnis populus
- .. . . . Amen.