UNIVERZITET U SARAJEVU

PRIRODNO MATEMATIČKI FAKULTET

ODSJEK ZA HEMIJU
II CIKLUS STUDIJA - OPŠTI SMJER

Osnovne osobine i razlike naučnog i stručnog rada

- Seminarski rad -

Mentor Kandidatkinje:
prof. dr. Meliha Zejnilagić-Hajrić Dţana Aganović
Aldina Aldţić
Merjem Brković

Sarajevo, decembar 2016.

Sadržaj
1. Uvod .................................................................................................................................................... 3
2. Osobine naučnoistraţivačkog rada ..................................................................................................... 4
2.1. Naučnoistraţivačke metode ......................................................................................................... 5
2.2. Vrste naučnoistraţivačkih radova ................................................................................................ 5
3. Osobine stručnog rada ........................................................................................................................ 6
4. Razlike izmeĎu naučnoistraţivačkog i stručnog rada .......................................................................... 7
4.1. Komponiranje naučnog i stručnog djela...................................................................................... 8
4.2. Primjer razlike naučnog i stručnog djela ...................................................................................... 8
5. ZAKLJUČAK ........................................................................................................................................ 10
6. LITERATURA ....................................................................................................................................... 11

2
1. Uvod

Za odreĎivanje jasne razlike izmeĎu naučnog i stručnog rada neophodno je prethodno izvršiti
definisanje pojmova nauke i istraţivanja. Prije svega, nauka je specifična društvena djelatnost. Ona je
društvena po više osobina. Prvo, ovu djelatnost ciljno i svrsihodno obavlja društvo. Ona je društvena i
po tome što rezultate nauke društvo koristi u raznim oblastima ljudskog i društvenog ţivota. (Termiz,
2003.)

Prema M. Šamić, naukom obično nazivamo sreĎeno, sistematizirano i provjereno znanje o

nečemu, postigunuto metodičkim, paţljivim, savjesnim istraţivanjem i razmatranjem.

S druge strane, istraţivanje predstavlja procese raznovrsnih aktivnosti i djelatnosti koje su

usmjerene na sticanje i potvrĎivanje saznanja o bilo kom predmetu prakse. (Termiz, 2003.)

3
2. Osobine naučnoistraživačkog rada

Postoje različite definicije naučnoistraţivačkog djela. Najjednostavnije kazano, to je„sistematska

stvaralačka aktivnost kojom se, primjenom naučnih metoda, stječu nove naučne spoznaje, odnosno
stvaralački koristi postojeće znanje za nove primjene“ (Zelenika, 1990., 33.). Njegov rezultat je, u
pravilu, neka istina, koja je ograničena, nepotpuna, nedovršena i relativna, a to sve znači da je
podloţna zastarijevanju i promjenama.

Profesor Ţuvela pod naučnim djelom podrazumijeva djelo usmjereno na ispitivanje teza i odnosa
meĎu predmetima i pojavama u objektivnoj stvarnosti, djelo koje je primjenom naučne metode
usmjereno na utvrĎivanje pravilnosti i zakonitosti u prirodi i društvu, otkrivanje dotad nepoznatih
činjenica i doprinos povećanju naučnih spoznaja. On govori o tri karakteristična podsistema kriterija
vrednovanja naučno-istraţivačkog rada, a to su:

- Sistem kriterija naučne valorizacije

- Sistem kriterija ekonomske valorizacije
- Sistem kriterija društvene valorizacije rezultata istraţivanja (detaljnije u Ţuvela, 1980., 6.).

Za razliku od ovakog, u principu neodreĎenog pristupa, Day smatra da: „ Naučno djelo mora biti
pravi prikaz rezultata istraţivanja koji sadrţi istinite podatke da bi kolege mogli:

1) Procijeniti rezultate
2) Ponoviti eksperimente
3) Procijeniti tok razmišljanja (Day, R. A., prema Silobrčić, 1982.).

Osnovne osobine jednog naučnog rada:

1) Orginalost- Naučni rad prije svega treba da bude orginalan, što bi značilo da se izabiru
potpuno nove teme to jeste problemi čijim temeljinim analizama moţe da se doĎe do novih
saznanja i novih rezultata.
2) Istinitost- Sve činjenice i ideje iznesene u naučnom radu moraju biti pouzdane i istinite,
paţljivo prikupljene i provjerene, pravilno analizirane tako da se mogu iskoristiti u daljem
proučavanju.
3) Upotreba naučne metode- Naučna metoda je skup raznih postupaka i procesa na osnovu kojih
dolazimo do naučnih saznanja. (Kukić i Markić, 2006.)

U naučnim krugovima se najčešće koristi klasifikacija istraţivanja data prema UNESCO – u. Oni
razlikuju tri vrste naučno-istraţivačkog rada: fundamentalna, primijenjena i razvojna istraţivanja.

4
2.1. Naučnoistraživačke metode

Razlikujemo tri osnovne metode: normativna, eksperimentalna i historijska.

1) Normativna metoda- ima za cilj da naĎe ono što predstavlja normu, standard koji podlijeţu
stalnim promjenama koje su u datom trenutku najbolje
2) Eksperimentalna metoda- zasniva se na eksperimentu što podrazumijeva kontrolisano praćenje
i evaluaciju nekog zakona.
3) Historijska metoda- daje saznanje o onome što se dogodilo, te odgovara na pitanje kako i
zaţto se nešto odvijalo. (Kukić i Markić, 2006.)

2.2. Vrste naučnoistraživačkih radova

Moţe se govoriti o većem broju različitih naučnih radova. U kontekstu ove analize navodimo četiri
vrste:

1) Monografija- prema Harrodu, monografija nije ništa drugo nego rasprava koja detaljno, mada
ne preopširno, obraĎuje pojedine teme, skupino predmeta ili neku osobu, pri čemu prakticira
veoma opseţnu bibliografiju. Drugim riječima, monografija je popularno naučno djelo koje
sveobuhvatno razmatra neko pitanje, temu ili neku osobu.
2) Doktorska disertacija- predstavlja orginalno naučno djelo koje se temelji na fundamentalnim
primijenjenim istraţivanjiem, ali i na primjeni raznovrsnih naučnoistraţivačkih metoda, kojom
omogućuju otkrivanje novih naučnih činjenica, pojava, zakonitosti i teorija.
3) Naučna studija-predstavlja naučno djelo većeg broja naučnika, koje za potrebe zainteresiranog
naručitelja izraĎuju naučni instituti ili naučno-nastavne organizacije odnosno fakulteti.
4) Naučni članak- napisan i objavljen opis orginalnih rezultata istraţivanja, u publikaciji koja je
lahko dostupna meĎunarodnoj naučnoj javnosti tako da se istraţivanja mogu ponoviti i
zaključci provjeriti (Silobrčić, 1982.,13.). Svaki naučni članak mora da sadrţi sljedeće
elemente: naslov, saţetak, uvod, razradu materije sa rezultatima istraţivanja, zaključak,
fusnote, literaturu te priloge ukoliko su oni prisutni.

5
3. Osobine stručnog rada

Stručnim radom se u suštini ne otkrivaju nove, nego prikupljaju i interpretiraju već poznate

naučne činjenice, spoznaje i teorije, širi i popularizira već dostignuta naučna spoznaja, ali i traga za

načinom njihove primjene. Iako nije tačno definisano šta ulazi pod pojam stručnog djela, neophodno je

uključiti barem pet vrsta stručnih djela:

1) Stručni članak – nije rad koji sadrţi originalne rezultate istraţivanja. Naprotiv, u njemu se
iznose već poznate spoznaje, u pravilu tuĎi rezultati istraţivanja radi prenošenja informacija o
njima. U stručnom članku se, osim toga, moţe opisivati i primjena onoga što je
većprimjenjeno.
2) Prikaz – predstavlja iznošenje stajališta ili shvaćanja o nekom dogaĎaju, pojavi ili djelu.
Najčešće se radi o ocjeni odreĎenog djela, dakle knjige ili članka, i njihova predstavljanja
naučnoj i stručnoj javnosti. Takva se ocjena i predstavljanje pojavljuju najčešće u
odgovarajućim časopisima i zbornicima, a nije isključeno ni njihovo pojavljivanje u dnevnim
listovima ili sedmičnim novinama.
3) Elaborat – predstavlja oblik stručnog djela u kojem se, u pravilu na metodološki ustaljeni
način, temeljito obraĎuje i izlaţe neki predmet ili pojava. Klasični primjer ovakvog stručnog
djela jeste investicijski elaborat, iako to vrijedi i za sve ostale elaborate – one o programu
razvoja, unutrašnjoj organizaciji itd.
4) Ekspertiza – je oblik stručnog djela u kojem odreĎeni ekspert, ili pak ekspertni tim, iznosi svoj
stručni sud o nekom predmetu ili praktičnom problemu, njegovom rješenju ili ekspertnom
viĎenju. Česte su ekspertize o uzrocima saobraćajnih nesreća, poslovnih gubitaka,
zdravstvenom stanju počinitelja različitih kaznenih djela.
5) Recenzija – definira se kao pismena kritička ocjena odreĎenog naučnog ili stručnog djela koju
daje priznati ekspert. U pravilu se prakticira da se naučno ili stručno djela uputi dvojici
eksperata, autoru najčešće nepoznatih, s molbom da daju svoju ocjenu, ali i prijedlog o tome
šta sa dostavljenim rukopisom učiniti. (Kukić i Markić, 2006.)

6
4. Razlike izmeĎu naučnoistraživačkog i stručnog rada

Jasna razlika izmeĎu ova dva tipa rada se ne moţe postaviti s obzirom da jedan rad moţe

sadrţavati malo više naučnoistraţivačkog karaktera dok drugi stručnog karaktera. MeĎutim, osnovne

razlike ipak postoje, pa je neophodno navesti razlike koje spominje Vujević. On navodi da se obično

smatra da je naučnoistraţivačko djelo nešto ozbiljnije i kvalitetnije od stručnog djela. Poimanje ovih

dijela na ovakav način nije odrţivo. Dalje on tvrdi da su naučnoistraţivački rad i stručni rad, dvije

različite aktivnosti, pa naučnoistraţivački moţe biti i nekvalitetan, a stručni vrlo konkretan i

kvalitetan. Iako oni mogu sluţiti istom cilju, oni ipak nisu toliko slični. Prema tome, glavne razlike

izmeĎu ovih vrsta radova se nalaze u tome, da se naučnoistraţivačkim radom dolazi do novih naučnih

spoznaja, definišu se neistraţeni problemi koji zahtijevaju naučno rješavanje tako da osnovni zadatak

jeste pronalazak rješenja za date probleme. Suprotno tome, stručni rad nije orginalan odnosno ne

sadrţi nove naučne spoznaje, ne posjeduje problem, a osnovni zadatak je prikupljanje i interpretiranje

već poznatih naučnih činjenica.

Istina je da se moţe govoriti i o zajedničkim obiljeţjima jednih i drugih. U kontekstu ove analize
ističemo nekoliko najznačajnijih zajedničkih obiljeţja:

1. Neovisno o kom djelu se priča, ono treba zadovoljiti kriterije optimalnosti s obzirom na svoj
obim. Razlog tome je u činjenici da kvantitet ne znači i veći kvalitet. Prema tome, obim rada
treba da bude takav da moţe odgovoriti osnovnim zahtjevima koji se pred rad, naučni ili
stručni, postavljaju.
2. U svakom radu mora postojati jedinstvo, sklad i logička povezanost izmeĎu svih njegovih
dijelova, odnosno da se svi dijelovi odnose na predmet istraţivanja.
3. Bezvrijedan je svaki rad ako ga ne odlikuje odreĎena doza originalnosti.
4. Rezultati istraţivanja nemaju vrijednost ni kod naučnog ni kod stručnog rada ukoliko nisu u
dovoljnoj mjeri obrazloţeni. Dakle, različim dokazima i argumentima potkrijepljeni. (Kukić i
Markić, 2006.)

Jasno je da naučno i stručno djelo nije u potpunosti neovisno od stila pisanja. Drugim
riječima, naučno i stručno djelo zahtjevaju i primjeren stil iznošenja misli– stil koji je jasan,
jednostavan, originalan, pun mašte, ţivosti i harmonije. (Šamić, 2003.)

7
4.1. Komponiranje naučnog i stručnog djela

Komponiranje naučnog i stručnog djela podrazumjeva sve radnje koje se odnose na

utvrĎivanje sastava toga djela, raspored dijelova koji ga čine te način na koji su oni meĎusobno
povezani. U svim tim radnjama treba se pridrţavati odreĎenih načela:

1. Načelo jedinstva kompozicije – postiţe se tako da se tokom pisanja ostvari jedinstvo cilja (da
autor zna šta temom tačno ţelo postići), misli (da su za glavnu misao povezane sve pojedinosti
i ideje) i izlaganja (autor se ne smije upuštati u nefunkcionalne digresije).
2. Načelo odabira – autor mora ocijeniti šta ga zanima a šta ne, te birati samo što je za konkretnu
temu i njezino razvijanje vaţno.
3. Načelo harmonije – podrazumijeva da se naĎene i odabrane pojedinosti, slijedom logičkih i
prirodnih pravilnosti, rasporeĎuju prema redu koji je najprikladniji, da se svrstavaju u manje
ili veće skupine te vezuju u jasnu i skladnu cjelinu.
4. Načelo ravnomjernosti ili proporcije – znači odreĎivanje adekvatnog prostora za svaku misao
prema vaţnosti koju ona ima u cjelini, na način da glavna ideja dobije najviše prostora, da
vaţnije ideje dobiju više prostora od onih manje značajnih.
5. Načelo izrazitosti – uvid da se ono ostvari je isticanje najvaţnijih misli u prvi plan, snaga
završetaka, dojam zaokruţenosti i potpunosti izlaganja u njima.
6. Načelo raznovrsnosti – vaţno je da se izbjegava sivilo misli i izraza, a samim tim i mogućnost
monotonije, da se odrţava visoka razina pozornosti čitatelja teksta, da ih se motivira u čitanju i
slično. Ona se moţe postići izbjegavanjem fraza, promjenom stila, upotrebom novih riječi
itd.(Kukić i Markić, 2006.)

4.2. Primjer razlike naučnog i stručnog djela

Kao primjer za razliku izmeĎu naučnog i stručnog djela uzeli smo jedno naučno i jedno
stručno djelo iz Glasnika hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske. Na osnovu proučavanja
ova dva rada mogu se izvući odreĎene razlike izmeĎu originalnog naučnog i stručmog rada.

Prije svega uočava se razlika u samom sastavu. Naučni rad sadrţi sljedeće dijelove: abstrakt,
uvod, materijal i metode rada, rezultati i diskusija i zaključak. S druge strane stručni rad sadrţi:
abstrakt, uvod (sa podnaslovima) i zaključak.

Na osnovu samog sastava moţemo uočiti sljedeće razlike:

- uvod u naučnom radu je dosta kraći u odnosu na stručni rad u kojem je uvod dosta duţi i
sadrţi odreĎene podnaslove radi daljnjeg objašnjenja same materije;

8
- naučni rad sadrţi eksperimentalni dio koji je detaljno objašnjen uz naglašavanje korištene
metode, posuĎa kao i hemikalija, dok stručni rad se zasniva samo na teorijskom dijelu
dobivenom od primarne literature;
- u naučnom radu rezultati su predstavljeni iz prve ruke, dakle kao rezultati eksperimenta što ih
ujedno čini primarnim informacijama tj. literaturom, dok kod stručnog rada nailazimo na
sekundarne i tercijarne informacije tj. literaturu.
- rezultati analize u naučnom radu potkrijepljeni su odreĎenim tabelama i dijagramima uz
odgovarajuća tumačenja;
- na kraju i naučnog i stručnog rada dat je kratki zaključak o spoznajama do kojih se došlo kroz
rad.

9
5. ZAKLJUČAK

Tačnu razliku izmeĎu naučnog i stručnog djela nije uvijek moguće razlučiti, za to su
potrebna detaljna istraţivanja i proučavanja. Na osnovu ovog seminarskog rada došlo se do spoznaja
da je razlika neznatna ali ipak postoji. U prvom redu to je sam sastav naučnog i stručnog djela, iz
kojeg se mogu izvući odreĎeni zaključci o njihovoj razlici. Naravno, sam izvor informacija predstavlja
znatnu razliku jer u naučnom radu imamo informnacije iz prve ruke tj. primarnu literaturu, dok se
stručnim radom ne dolazi do novih informacija već se koristi sekundarna literatura.

10
6. LITERATURA

1. Glasnik hemičara, tehnologa i ekologa Republike Srpske, Decembar 2015., Banja Luka, Bosna
i Hercegovina;
2. Kukić S., Markić B., (2006), Metodologija društvenih znanosti; metode, tehnike, postupci,
instrumenti znanstvenoistraţivačkog rada, Mostar, Ekonomski fakultet Sveučilišta u Mostaru;
3. Termiz Dţ., (2003), Metodologija društvenih nauka, Sarajevo, Šahinpašić
4. Šamić M., (2003), Kako nastaje naučno djelo, UvoĎenje u metodologiju i tehniku
naučnoistraţivačkog rada - Opći pristup, 9. izdanje, Sarajevo, IP"Svjetlost";

11
12