SHKURT 2018 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 2 (302) Viti XXVI i botimit SHKURT 2018 Çmimi 20 lekë

22 janari, e kre-
mtja e apostull Ti- “Nuk ka nder më të madh për një njeri
motheut dhe e shën
Anastas Persianit,
sesa të jetë ndërmjetues i Mbretërisë së Perëndisë”
këto 26 vitet e fun-
dit ka pasur një fe- Mesazhe nga Kryepiskopi Anastas për rëndësinë e të qenit klerik orthodhoks
stim e dritë të ve-
çantë. Është dita e “Beko Zotin, o shpirti im, dhe gjithçka
...Shqipëria ka nevojë për shumë gjëra, por mbi të gjitha ka
brenda meje emrin e tij të shenjtë”
emrit të Kryepi- nevojë për klerikë të shenjtëruar, për klerikë që do të shërbejnë
skopit tonë shumë Zemra jonë mbushet me dhok- me përkushtim dhe heroizëm.
të dashur,Anastasit, sologji për Perëndinë edhe në këtë ditë
nismëtarit dhe rea- të sotme. Edhe një i ri tjetër i arsimuar,
lizuesit të mreku- i rritur brenda gjirit të shoqërisë shqiptare
llisë që ka ndodhur vendos të përkushtojë tërë jetën e tij në
e vazhdon të ndo- shërbim të Kishës.
dhë në Kishën Or- I dashuri im, nëndhjakonAnastas, i ke
thodhokse Auto- dëgjuar të gjitha sa duhet të dije për këtë
qefale të Shqipë- mision të madh. Në leximet e sotme bi-
risë. Ndaj ajo do të blike këto u theksuan edhe më fort. Dë-
thotë shumë për gjuam apostullin të sigurojë Timotheun,
klerikët e besimta- që edhe sot e kremtojmë së bashku me
rët, që vijnë nga shën Anastasin: “Sepse Perëndia s’na ka
zonat e Kryepisko- dhënë shpirt frike, por fuqie dhe dashu-
patës dhe nga Mit- rie e urtësie” (2Tim.1:7). Pra, ec pa
ropolitë për ta uruar pasur asnjë frikë drejt këtij misioni të
personalisht “Për madh, të cilin Kisha po ta ngarkon sot
shumë vjet, o Kry- në mënyrë zyrtare. Kam vënë re se në
ezot”, në krye të shpirtrat e shumë njerëzve endet një frikë
Kishës sonë. e çuditshme, frikë për çdo gjë. Ata që
Edhe sivjet, kjo
kanë frikë Perëndinë, nuk frikësohen
ditë u shënua me
nga asgjë tjetër në jetë, as nga njerëz të
një Liturgji Hyjno-
vështirë, as nga kushtet e vështira, as nga
re në Katedralen
pengesa të tjera, që ngrenë krye gjatë
“Ngjallja e Krishtit”,
ecurisë së tyre. Zoti ynë na fal vazhdi-
në Tiranë, ku ba-
shkëmeshoi i gji-
misht këtë liri nga frika: “frymë fuqie dhe
thë Sinodi i Shenjtë dashurie e urtësie”.
Pas pak, ke për të dëgjuar, i ulur në për gjërat që të ngrihen kundër. Kur E kam thënë edhe në raste të tjera,
i Kishës sonë dhe Krishti është pranë nesh, nga çfarë gjëje se Shqipëria ka nevojë për shumë
mjaft klerikë nga të gjunjë, para Tryezës së Shenjtë, uratën
e hirotonisjes që Perëndia të të falë më shu- tjetër duhet të kemi frikë dhe të shqe- gjëra, por mbi të gjitha ka nevojë për
gjitha zonat.
më besë, më shumë fuqi, më tepër she- tësohemi? Kjo frymë vetësakrifikimi për klerikë të shenjtëruar. Për klerikë
Në fund, në emër
njtërim, gjëra që karakterizonin Martirin dashurinë e Perëndisë e mbush zemrën që do të shërbejnë me përkushtim e
të Sinodit të Shenj-
e parë dhe Dhjakonin e parë Stefan. me paqe dhe durim rezistues. heroizëm. Dua të përsëris edhe një
të dhe të besimta-
Në leximin e sotëm apostolik ka Përpiqu ta jetosh misterin e besimit herë tjetër këtë dhimbje që unë kam
rëve të pranishëm
edhe një fjalë tjetër kritike “vuaj së dhe të shërbesës thellë dhe në mënyrë e këtë dëshirë të madhe, që u drej-
uroi Mitropoliti i
Korçës, Hirësia e bashku…”. Jeta e klerikut orthodhoks të ndërgjegjshme. Të gjithë sa marrim tohet kryesisht të rinjve që ndodhen
Tij, Joani. nuk është gjithnjë e lehtë. Nuk është ecje pjesë në Liturgjinë e sotme Hyjnore, lu- mes nesh: Nuk ka nder më të madh
Kryepiskopi në mes të fushave me lule. Është rrugë temi që Zoti të të çlirojë çdo ditë nga për një njeri sesa të jetë ndërmje-
mori urime të shu- e përpjetë në një mal madhështor, në “egoja” dhe të të shenjtërojë; ta mbushë tues i Mbretërisë së Perëndisë, i
mta nga qindra be- një pyll të mrekullueshëm, por ka rrugë qenien tënde me shumë dashuri, me shu- Mbretërisë së të vërtetës, të drej-
simtarë. të vështira dhe gjemba. Mos u shqetëso më besim dhe me shumë fuqi. tësisë dhe të dashurisë.
2 NGJALLJA
Të njohim 4 dhjakonët
që shërbejnë në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”, në Tiranë
Dhjakon Stephanos Ritsi
Lindi më 28 tetor 1985, në një familje misionarësh orthodhoksë, në
Boston, MA, USA.
Në fëmijëri jetoi në Kenia, Afrikë (1987-1990) dhe Tiranë, Shqipëri
(1992-1998), ku i ati kreu shërbim hierapostolik.
Në vitin 2003 filloi studimet në Universitetin e Floridës, ku u diplomua
për shkenca politike (BA), si dhe për klasike.
Në vitin 2008 filloi studimet në kolegjin Holy Cross (Master në teologji).
Në vitin 2015 filloi studimet në Universitetin “Aristoteli” të Selanikut
(doktorant në vitin e 3-të).
U dorëzua dhjakon nga Kryepiskopi Anastas (22 janar 2014). Jep
mësim në Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit”, punon me të rinjtë etj.
I martuar me Aleksandra Polychronopoulos. Dhjakonesha ka studiuar
edukim për ciklin parauniversitar (BA në Elementary Education).
Jep mësim në shkollën shqiptaro-amerikane “Protagonistët”, ndihmon
me fotografimin e veprimtarive, jep emision në Radio “Ngjallja” etj.
Kanë një djalë, 2 vjeç.
Dhjakon Spiro (Vital) Topanxha
Lindi nga një familje e krishterë në Divjakë, më 18 gusht 1984.
Shkollën fillore dhe të mesme i kreu në vendlindje.
Kreu studimet në Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit”, Shën
Vlash, Durrës (2002-2006).
Punoi në Zyrën Qendrore të Fëmijëve të Kishës (2006-2014).
Kreu studimet për Punë Sociale në Universitetin e Tiranës (2014).
U hirotonis dhjakon nga Kryepiskopi Anastas (13 prill 2014).
Në vitin 2006 u martua me Mikea (Eriola) Markun.
Dhjakonesha ka mbaruar Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit”
dhe punon në Zyrën Qendrore të Fëmijëve të Kishës.
Kanë dy fëmijë, një djalë 10 vjeç dhe një vajzë 2 vjeçe.
Shërben në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”, si dhe në Zyrën e
Kryepiskopit.
SHKURT 2018
Dhjakon Kristo Xhaferi
Lindi në Korçë, më 3 maj 1988, i biri i atë Sotirit.
Studimet e mesme i kreu në Kolegjin Kishtar “Kryqi i Nderuar”,
Gjirokastër.
Kreu Akademinë Teologjike “Ngjallja e Krishtit”, Shën Vlash, Durrës.
Bëri Kolegjin Universitar “Logos”, Bachelor (2010), Master profe-
sional, në degën Financë-Kontabilitet (2013).
U hirotonis dhjakon nga Kryepiskopi Anastas, më 1 qershor 2016.
Aktualisht, shërben në Katedralen “Ngjallja e Krishtit” dhe punon
ekonomist në Zyrën e Financës të Kishës.
I martuar me Entela Kostrista- Kavaja, me origjinë nga familje e krishterë.
Dhjakonesha ka studiuar Shkencat Natyrore, Matematikë (Bachelor e
Master Shkencor), me titull MSC.
Është asistent-lektore dhe në Qendrën e Kërkimit Shkencor në Kolegjin
Universitar “Logos".
Shërben në Enorinë e "Shën Prokopit", si pjesë e korit të radios "Ngjallja".
Hierodhjakon Anastas (Enkeled, Paskal) Mamaj
Ka lindur më 6 gusht 1979, në Vlorë.
Studimet fillore dhe të mesme i kreu në vendlindje.
Studimet e larta i kreu për Administrim-Biznes, në Universitetin “Ismail
Qemali” të Vlorës, në vitet 2001-2005.
Në vitet 2005-2009 kishte përgjegjësi të ndryshme në Bankën Italo-
Shqiptare (më tej Intesa Sanpaolo). Nga 2009-2017 Manaxher Opera-
cional (zëvendësdrejtor), që nga krijimi i Union Bank, dega Vlorë.
Paralelisht, në vitet 2006-2014, ishte anëtar i Këshillit Kleriko-Laik të
Kishës dhe anëtar i komisioneve ekonomike dhe kontrollit të këtij Këshilli.
Në vitin 2017 ka ndjekur studime në Akademinë Teologjike “Ngjallja
e Krishtit”, Shën Vlash, Durrës.
Me 22 janar 2018 u hirotonis hierodhjakon nga Kryepiskopi Anastas.
Aktualisht, shërben në Katedralen “Ngjallja e Krishtit” dhe kontribuon
në administrimin e pronave dhe veprimtarinë ekonomike të Kishës.
SHKURT 2018 NGJALLJA 3

Takim i Lidhjes së Intelektualëve Orthodhoksë

dhe një referat për Gjergj Kastriotin
Të enjten pasdite, në datën 25 temës pati edhe diskutime nga Anastas foli për rëndësinë e kësaj për rëndësinë që në kuadrin e vitit
janar, Lidhja e Intelektualëve të pjesëmarrësit. figure të madhe të Orthodhoksisë, kushtuar Gjergj Kastriotit, Lidhja do
Kishës Orthodhokse Autoqefale të Në fund u krye prerja e kekut që bashkoi dijen teologjike me të organizojë edhe veprimtari të
Shqipërisë, organizoi takimin e saj të Shën Vasilit, ku Kryepiskopi veprimet praktike bamirëse, si dhe tjera.
të përmuajshëm në mjediset e
Qendrës Kulturore të Katedrales
“Ngjallja e Krishtit”. Bashkë me
pjesëtarë të shumtë të lidhjes, në
veprimtari morën pjesë edhe
Kryepiskopi Anastas, Mitropoliti i
Korçës, Joani, Mitropoliti i Ama-
ntias, Nathanaili dhe Episkopi i
Bylisit Asti.
Tema e ditës, në kuadrin e Vitit
Jubilar të Gjergj Kastriotit, Skë-
nderbeut, u mbajt nga Thoma
Shkira, pedagog në Akademinë
Theologjike “Ngjallja e Krishtit”.
Ajo titullohej: “Gjergj Kastrioti
Skënderbeu dhe arbërorët përmes
burimeve agjiografike”. Rreth

Në këtë numër do të lexoni:

• Shën Vasili i Madh. “Ki kujdes veten tënde”

• Në linjën e Etërve. Kuptimi dinamik i traditës së Tre Hierarkëve
Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë, Prof. dr.
Anastasi
• Trashëgimia kulturore shpirtërore. “Një vështrim mbi realitetin ligjor dhe
praktik të trashëgimisë kulturore shpirtërore në Shqipëri”
Prof. dr. Vasil Tole, akademik
• Doktor Jorgji Jorgoni, themelues i pediatrisë shqiptare
Prof. dr. Robert Andoni
• Jemi të ndryshëm, por të barabartë
Dr. Florentina Bejdullaj
• Virtyti, jeta dhe vdekja
MSc. Dorian Sevo
• 70 vjet më parë. Atë Aleks Lipe i ekzekutuar nga diktatura
Lekë Tasi
• Kriptokrishterimi në Shpat të Elbasanit ruajti Besimin e KrishterëSaqellar
Stavri Çipi
• Kishat e shkatërruara orthodhokse në Mitropolinë
e Beratit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kastriot Dervishi, historian
• Një botë e ndarë
Aleksandër Solzhenicin
• Poezia: Arti i ecjes dhe mbërritjes drejt superiores
Odiseas Elitis, poet nobelist
• I pasuri që ish i varfër fort
Mitrush Kuteli
4 NGJALLJA SHKURT 2018

E HËNA E BARDHË NË MANASTIRIN E PEPELIT

E Hëna e Bardhë, dita e parë e
Kreshmës së Madhe të Pashkës,
dikton meditim dhe thellim shpirtë-
ror. Këtë ditë, Hirësia e Tij Dhimitri
ka zgjedhur ta shndërrojë në një
traditë të bukur për Mitropolinë e
Gjirokastrës. Në këtë ditë qendra
e shërbesave adhuruese që para-
Nderuar”, u dëgjua ligjëratë shpirtë-
rore nga hieromonaku Porfir,
bashkëpunëtor i Kishës sonë, mbi
Kreshmën dhe çfarë kanë thënë se
duhet bërë Apostull Pavli dhe Etërit
e Mëdhenj dhe Mësues Ekumenikë,
për të qenë ajo e pëlqyer nga Perë-
ndia dhe e dobishme për shpëtimin
rit, duke marrë edhe bekimet e Mi-
tropolitit, i uruan atij dhe njëri-tjetrit
“Kreshmë të mbarë dhe të beku-
ar!”. Edhe për këtë vit, ky ishte një
rast për lutje të përbashkët, në një
çast kaq të rëndësishëm për jetën
shpirtërore të besimtarit Orthodho-
ks, siç është hapja e Kreshmës së
praninë e tyre, rinuan ambientin e
Manastirit, që dikur ishte plot nga
jeta shpirtërore dhe lutjet e etërve
të dedikuar, por njëherësh i rino-
vuan fuqitë e tyre për t’iu rikthyer
bankave të shkollës. Motoja e
Kryepiskopit Anastas, një pedagog
i vyer dhe i sprovuar për rininë tonë

shikon Tipikoja e Kishës sonë zhve-
ndoset në Manastirin dikur të Ndri-
tur të Trinisë së Shenjtë, pranë Pe-
pelit, në Dropull. Këtë manastir e ka
vizituar në mënyrë të përsëritur
edhe Kryepiskopi Anastas dhe rivi-
talizimi i tij, në mungesë të një vë-
llazërie murgjish, ka qenë nën ku-
jdesin e tij me idetë e panegjireve,
të veprimtarive të përsëritura shpirtë-
rore, të ekskursioneve të të rinjve etj.
Kështu edhe sivjet, të Hënën e
Bardhë, 19 shkurt, nën kryesimin e
Mitropolitit Dhimitër, klerikë që
shërbejnë në zonat e Dropullit, be-
simtarë nga fshatrat përreth, ba-
shkëpunëtorë të Mitropolisë, nxën-
ës e të rinj dhe në veçanti nxënësit
e Shkollës së Mesme Kishtare
“Kryqi i Nderuar” me pedagogët e
tyre, me përdëllimtarinë që pe-
riudha e Kreshmës së Madhe dik-
ton, u mblodhën në Kishën sheku-
llore të këtij Manastiri, për t’u lutur
që Zoti dhe Perëndia ynë Jisu
Krisht të fuqizojë përpjekjen e tyre
shpirtërore. Atmosfera ishte vërtet
manastiriale dhe, pas përfundimit të
psalmeve të ditës (Orthri dhe Orët
e të Hënës së Bardhë), nga zërat
rinorë të korit të Shkollës “Kryqi i
tonë. Pendimi dhe agjërimi, lutja Madhe, periudhë ndjese dhe faljeje shkollore, është që t’i ngjajnë da-
dhe sidomos dashuria e shpre-hur të ndërsjellë, për të pasur ndjesën llëndysheve me dy krahë: dije dhe
me akte konkrete, janë stadet e e fajeve nga Ati Qiellor. akumulim i saj nga njëra anë dhe
arenës së madhe të Kreshmës për Në ambientin e mrekullueshëm lutje për të pasur ndihmën e Perën-
të mbërritur e për të parë Ngjalljen të natyrës përreth Manastirit, të disë në anën tjetër. Kështu, me ve-
e Zotit tonë Jisu Krisht. rinjtë dhe nxënësit patën rastin të primtari si e sotmja, motoja e
Të gjithë të pranishmit pas bënin lojëra të ndryshme dhe sido- Kryepiskopit bëhet mësim praktik
akolluthive dhe ligjëratës shpirtë- mos ngritjen e balonave kara- i bekuar dhe i vlefshëm për të gjithë
rore, si edhe qerasjes tradicionale kteristike, si simbolikë të ngritjes së jetën e të rinjve.
kreshmore në ambientet e Manasti- shpirtit drejt qielloreve. Ata, me (Korresp. i “Ngjallja”)
Me www.orthodoxalbania.org
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj
zyrtare përpiqet të përcjellë mesazhin dhe
informacionin e saj edhe në internet.
Ajo i njeh vizitorët e saj me:
- besimin e krishterë orthodhoks,
- organizimin dhe veprimtarinë e strukturave
institucionale,
- lajmet më të fundit,
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social e
kulturor që ofron në shoqëri, Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh zanor,
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave dhe muzikor e filmik.
manastireve, Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: shqip,
- botimet kishtare etj. anglisht e greqisht.
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me
www.orthodoxalbania.org
SHKURT 2018
Të rinjtë janë e ardhmja e Kishës dhe Kisha është e ardhmja e të rinjve
Me qëllim ripërtëritjen shpirtë-
rore, miqësinë dhe fuqizimin në
ndarjen e besimit me të tjerët, në
datën 27 janar, me bekimin dhe
mbështetjen e Kryepiskopit tonë
Anastas, Zyra e Rinisë Orthodho-
kse e Tiranës, me përgjegjës atë
Grigor Pelushin dhe koordinatorët
Jani Meni, Ana Baba e Parashqevi
Gega, organizoi takimin rinor të
Kryepiskopatës. Këtë herë ai u
realizua në qytetin e bukur të
Beratit, duke bashkuar analizën e
punës, me veprimtari shpirtërore e
zbavitëse.
Me të arritur në Berat, u mik-
pritën nga dhjakoni Joan Qako,
bashkë me grupin rinor të Beratit,
në Katedralen e Shën Dhimitrit, ku
të gjithë së bashku, bënë një Lutje
Falënderimi për Krijuesin tonë për
të gjitha bekimet e Tij në jetën tonë.
Programi pasoi me leksionin: “Tre
Hierarkët, shembull frymëzimi për
të rinjtë”, që u mbajt nga teologu
dhe përgjegjësi i rinisë së Durrësit,
Theodhor Sadikja. Ai theksoi se
“...Pozicionimi i tyre social është
shumë bashkëkohor, sa do të tho-
shte dikush se vepra e tyre është
shkruar këtë shekull. ...Ata urrejnë
hipokrizinë që përdoret për të
përfituar ekonomikisht. “Njoh shu-
më të tillë”, thekson shën Joan
Gojarti, “Për ta është e mbyllur
Mbretëria e Qiejve”. Plotëson shën
Grigor Theologu: “Mos i zgjat duart
thjesht nga ana sipërfaqësore drejt
qiellit, por zgjati drejt të varfërve.
Nëse i zgjat duart drejt të varfërve,
arrin në më të lartat qiellore”.
Pabarazitë sociale nuk janë dëshirë
e Perëndisë, “Perëndia e krijoi
njeriun të lirë... me rënien e njeriut
u kris bashkimi i parë dhe barazia.
Në lirinë e tij të plotë ai ndan veten
në të pasur dhe të varfër, të lirë dhe
skllav. Por ne, si të krishterë jemi
thirrur në bashkimin e parë dhe jo
në ndarjen e parë, jetojmë në ligjin
e Perëndisë, ligjin e dashurisë, lirisë,
barazisë, paqes” (“Peri filoptohias”,
PG 35, 892 Á-Â).
NGJALLJA 5
Takim i të rinjve orthodhoksë të Kryepiskopatës
Pastaj, nga të rinjtë e Tiranës u
dhurua një shumë lekësh, si kon-
tribut për mensën e njerëzve në
nevojë të qytetit. Veprimtaria
vazhdoi me një vizitë në qytet, të
drejtuar nga dhjak Joani dhe të rinjtë
e grupit rinor të Beratit. Patëm
mundësinë të vizitonim disa nga
kishat që ndodhen në kala, të cilat i
kanë rezistuar shekujve, bashkë me
thesaret e tyre shpirtërore, dhe ve-
çanërisht muzeun e Onufrit.
Aktiviteti vijoi me një drekë të
përbashkët, në të cilën nuk
munguan momentet festive. Atë
Grigori falënderoi organizatorët e
programit dhe të gjithë të pranishmit
që morën pjesë në këtë aktivitet të
bukur dhe të veçantë. Në fund, të
gjithë të rinjtë (rreth 70), morën si
dhuratë librin “A je i shpëtuar”.
Të mbushur me frymëzim
shpirtëror, të rinjtë u kthyen në Tira-
në dhe në qytetet e tjera nga kishin
ardhur, duke falënderuar nga zemra
Perëndinë për këtë ditë me kaq shu-
më bekime të veçanta, dhe kryeba-
riun tonë, Kryepiskopin Anastas, që
përkujdeset për edukimin e rinisë
në Zotin, që të ecin në rrugën e
duhur në jetë dhe të bëjnë zgjedhjet
e duhura, duke qenë gjymtyrë të
gjalla të trupit të Krishtit, që rreza-
tojnë dashurinë e Tij.
Kristina Tolaj
Fier –Ikonostasi plotësohet me dhurimet e besimtarëve
U plotësua shuma që nevojitej për shlyerjen
e ikonave të mëdha të ikonostasit të Katedrales
së Shën Gjergjit. Dhuruesit janë: Reland E.
Sema, Pirodhe Jorgjia Zeno, familja J. e Th.
D., K.dhe E. Dashi, Juliana Doko, Viron
Tavanxhiu, Kristien E. Sema, familja e z. Taqi
Tavanxhi, nga Korça, si dhe 2 besimtarë të
tjerë.
Nga Mitropolia dhe besimtarët shprehet
mirënjohja dhe falënderimi për dhuruesit, duke
besuar në kontributin e mëtejshëm për
plotësimin e shumës së nevojshme për ikonat
e tjera të ikonostasit dhe për epitafin.
6 NGJALLJA
Në Mitropolinë e Gjirokastrës
Duke realizuar një hap të më-
tejshëm në kuadrin e bashkë-
punimit të Fondacionit “Logos” me
Shkollën Amerikane të Bujqësisë të
Selanikut, në sektorin e përgatitjes
së kuadrit për sektorin agroushqi-
mor, në datat 2, 3 dhe 4 shkurt, u
organizua një Seminar për Kualifi-
kimin në vijim. Me bekimin e
Kryepiskopit Anastas, President i
Fondacionit “Logos”, u përzgjodh
Gjirokastra për zhvillimin e trajnimit
në ambientet komode të Komple-
ksit arsimor “Emmaus”.
Zhvillimi i seminarit në Mitro-
polinë e Gjirokastrës, përveç se
kontribuon në shtrirjen e Programit
Agroushqimor të Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipërisë,
funksionon edhe si një ndërhyrje –
pilot në momentin e duhur, për të
mbështetur popullsitë lokale në
kapjen dhe realizimin e ideve të
biznesit. Shoqëria në zonat rurale
ndodhet nën trysninë e braktisjes
dhe shthurjes demografike dhe
bujqësia, sidomos idetë për bujqësi-
në alternative, përbëjnë një sektor
ku mund të provohet biznesi agro-
ushqimor.
Seminari i kualifikimit, që u
realizua nën drejtimin e pedago-
gëve të specializuar të Shkollës
Amerikane të Bujqësisë të Sela-
nikut, ndoqi të njëjtat linja që dikton
përvoja shumëvjeçare e Kursit të
tyre të Kualifikimit në vijim dhe gja-
të gjithë jetës të bujqve dhe blegto-
rëve në të gjithë Greqinë. Për të
zgjedhur temat e këtij Seminari të
parë, kishin paraprirë vizita të
specialistëve, që kishin përcaktuar
ato më të vlefshme për t’u zhvilluar.
Temat që u referuan dhe me
praktika të didaktikës biomatike të
personalizuara, ishin grupuar në tre
kapituj trajnimi:
- Teknika bashkëkohore në
bujqësi - Kultivimi dhe trajtimi i
SEMINAR KUALIFIKIMI
NË SEKTORIN AGROUSHQIMOR
Bimëve Aromatike dhe Farmace-
utike.
- Përdorimi dhe aplikime të
Bimëve Aromatike e Farmace-
utike.
- Administrimi i fermave bleg-
torale.
Pati mjaft interes për të marrë
pjesë ë këtë seminar nga zona të
ndryshme të Gjirokastrës, si nga
fermerë që kanë ferma të ngritura,
por edhe nga të interesuar për të
investuar në këtë sektor. Morën
pjesë edhe specialistë të bujqësisë
e blegtorisë nga Drejtoria Rajonale
e Bujqësisë së Gjirokastrës. Ve-
SHKURT 2018
dhe alternativave të fermës të
bazuar në kultivimin dhe trajtimin e
tyre pas mbledhjes në standarde të
unifikuara të BE. Një praktikë e tillë
e bujqësisë alternative dhe ndoshta
kultivime biologjike përbëjnë një
rrugë të sigurt për gjetjen e tregjeve
dhe garantimin e çmimeve të shi-
tjes, për të maksimalizuar rendi-
mentin e fermave.
Ligjëruesit dhe trajnuesit nga
Shkolla Amerikane e Bujqësisë
ishin: Dekani i Kursit të Kualifikimit
në Vijim, Dr. Evangelos Vergos, Dr.
Kristos Vasilikiotis (BAF), MaSc
Kostas Zoukidis (Bujqësi Mode-
rne), Dr. Eleftherios Pavlou (Ferma
Blegtorale), si edhe znj. Kristina
Sechidou (Aplikime të BAF).
Seminarin nga pikëpamja e orga-
nizimit dhe mbarëvajtjes e mbë-
shteti znj. Anna Papakonstantinou.
Ky Seminar Kualifikues, në
vazhdim të atij Promovues për Pro-
gramin Agroushqimor të Kishës
sonë, që u organizua në verë në
Manastirin e Ri të Shën Vlashit,
avancon realizimin në praktikë të
këtij bashkëpunimi me Shkollën
Amerikane të Bujqësisë, që do të
kurorëzohet me themelimin e
Kolegjit Profesional Agroushqimor
primtaria u përshëndet nga drejtori në Sukth.
i saj, z. K. Rrapi. Përmes këtij Seminari dhe të
Interes të posaçëm treguan atyre që do të vijojnë në treva të
gratë, për të mësuar metoda të apli- tjera të Kishës sonë, nën frymë-
kimit të bimëve farmaceutike dhe zimin dhe orientimin e Kryepiskopit
aromatike në prodhime të thjeshta Anastas, synohet përfitimi i dijeve
artizanale të shërbimit të higjienës të posaçme dhe të dobishme nga
së përditshme, që në zona me fermerët e specialistët e bujqësisë
aktivitet turistik dhe të pasura në dhe blegtorisë, por edhe krijimi i
bimësi të tilla si tonat, mund të lidhjeve të qëndrueshme me spe-
përbëjnë burim plotësues të ardhu- cialistët e Shkollës Amerikane, por
dhe të ndërsjella mes bujqve në
rash familjare.
krijimin e rrjeteve funksionale.
Interesante ishte edhe tema që
iu referohej rezervave të vendit to-
në për sa i përket faunës së bimëve Orfea Beci
aromatike dhe farmaceutike (BAF)
SHKURT 2018
Ata që e deshën dhe kontribuuan për Kishën tonë
- Atë Spiridhon Simandiri -bashkëpunëtor i palodhur i Kryepiskopit Anastas
në ringritjen e Kishës sonë Orthodhokse -
Në datën 26 dhjetor u mbushën
8 vjet nga dita e fjetjes më Zotin e
atë Spiridhon Simandirit, një prej
bashkëpunëtorëve të palodhur të
Kryepiskopit Anastas në ringritjen
e Kishës sonë Orthodhokse. Ky
punëtor i palodhur i besimit, me
përkushtim e kontribut të jashtë-
zakonshëm, prehet sot në kishën
“Ngjallja e Krishtit” në Pire, ku u
krye edhe ceremonia e varrimit nga
Kryepiskopi ynë, më 29 dhjetor
2009. Në atë rast, në fjalën për-
kujtimore, Fortlumturia e Tij tha:
“Atë Spiridhon Simandiri ishte një
fizionomi e veçantë, që jetoi thirrjen
e tij priftërore me një mënyrë të-
rësisht të përkushtuar, me dashuri
konkrete mahnitëse. Të gjithë do
ta kujtojmë me mirënjohje... Ai
ishte gjithmonë njeriu që ofrohej për
të shërbyer dhe për të dhënë zgjidh-
je në çdo problem praktik që mund
të shfaqej... Në dhjetëvjeçarët e
fundit, kur vendosi t’i përkushtohej
tërësisht Kishës si prift, ai vrapoi si
shqiponjë nga njëri cep i Shqipërisë
dhe i Greqisë në cepin tjetër, për të
ndihmuar, për të transmetuar mesa-
zhin e Ungjillit, për të mbështetur
dhe ngushëlluar njerëzit. Si
Kryepiskop, do ta kujtoj përherë
me mallëngjim të thellë, sepse ishte
një nga bashkëpunëtorët e mi më
NGJALLJA
të mirë, i palodhur, gjithmonë
frytdhënës në çdo lloj fronti ku
punonte, si në Afrikë, ku jetuam
bashkë për një kohë të shkurtër,
ashtu dhe në vitet e fundit në
Shqipëri. Ai ishte me të vërtetë
njeriu që i përgjigjej çdo nevoje “si
përgjegjës për furnizimet”. Qoftë
qytet apo fshat, qoftë shkollë apo
enori, atë Spiridhoni gjithnjë ishte
ai që realizonte mendimet dhe ven-
dimet tona dhe jepte përherë zgjidh-
je, “pa ndërprerje” siç thotë apo-
stull Pavli. “Përkujtojmë veprën e
besimit, të mundimit të dashurisë
dhe të durimit të shpresës” së vë-
llait. Besimi i tij kthehej vazhdimisht
në vepër, çdo vepër e tij ishte e bru-
mosur me një besim të zjarrtë dhe
me gjithë shpirt. Dashuria e tij ishte
përherë e lidhur me mundim dhe
vetësakrificë dhe çdo mund i tij
ishte gjithmonë i painteres. Ishte
njeriu i durimit dhe i shpresës, ma-
dje edhe në raste të pashpresa. Du-
roi një sërë sprovash, si të brend-
shme dhe të jashtme, duke e pasur
përherë vështrimin në personin e
Zotit tonë, për të Cilin i la të gji-
tha... Bën pjesë në brezin e atyre
që e morën Krishtin shumë seri-
ozisht, jo thjesht si një mësues dhe
udhërrëfyes, por si Zotin e Kryqë-
zuar dhe të Ngjallur dhe përpiqej
ta përjetonte gjithnjë këtë mister në
gëzimin e shpresës dhe të Ngjalljes.
Prandaj mbetet edhe një udhë-
rrëfyes i mrekullueshëm si për
klerikët, ashtu edhe për laikët. Jetoi
misterin e dashurisë dhe të vetë-
sakrifikimit. Ishte ai i cili jo thjesht
jetoi urdhëresën themeltare të
dashurisë, por, duhet të shtoj, jetoi
edhe porosinë e fundit të Zotit, që
shumë shpesh harrohet “shkoni
mësoni të gjitha kombet”. Duke qe-
në i pranishëm në zona dhe fronte
që për të tjerët ishin shumë të lar-
gëta dhe nuk njiheshin. Kujtimi i tij
do të jetë i paharruar dhe i gjallë...”.
Ndërsa të dielën, më 31 janar,
në kishën “Ungjillëzimi i Hyjlindë-
ses” në Tiranë u bë edhe Për-
shpirtja në 40 ditët e fjetjes së atë
Spiridhonit.
Atë Spiridhon Simandiri lindi më
17 korrik 1927, në Pire. Profesioni
tij i mëparshëm ishte jurist në
7
karrierë, ku u shqua për profesi-
onalizmin dhe integritetin e lartë.
Por dallohej edhe për besimin e
madh dhe impenjimin në veprimtari
të ndryshme të Kishës, që e bënë
t’i përkushtohej plotësisht asaj. Ndaj
u dorëzua dhjak në nëntor 1989 nga
Mitropoliti i Sidhirokastros Joani dhe
pas pak ditësh u dorëzua në gradën
e priftit në ishullin Tinos. Me dëshirë
hierapostolike atë Spiridhoni ofroi
të gjitha mundësitë dhe dhuntitë e
tij në Greqi, në Afrikë dhe në veçanti
këtu në Shqipëri. Atë Spiridhoni,
ndonëse në moshë të thyer, ishte
ndër bashkëpunëtorët e parë që
ndoqi nga pas Kryepiskopin
Anastas, në gjithë përpjekjen kolo-
sale për ringjalljen dhe zhvillimin e
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë. Fjalëpakë e punëtor i
paepur, i pakursyer në sakrifica,
duke mos llogaritur lodhjet fizike
dhe shpirtërore në përballimin e vë-
shtirësive, atë Spiridhoni kontribuoi
në mënyrë të veçantë në përpjekjen
thuajse njëzetvjeçare në Shqipëri.
(Vijon në faqen 8)
Gjithmonë
në krah të
Kryepiskopit
Anastas
(atë
Spiridhoni
djathtas)
8 NGJALLJA SHKURT 2018

Ata që e deshën dhe kontribuuan për Kishën tonë

(Vijon nga faqja 7)
Sidomos ishte e vyer puna e pa-
lodhur që bëri atë Spiridhoni në atë
sektor aq të vështirë, por të do-
mosdoshëm, të ringritjes së infra-
strukturës së objekteve të adhurimit
dhe atyre të administrimit e shko-
llimit. Ishte dashuria për Perëndinë,
besimi i thellë se edhe në këtë vend
aq të vuajtur nga persekutimi mund
të rilindte shpresa, bindja e thellë
dhe respekti i veçantë për personin
e Kryepiskopit Anastas, elemente
nxitëse, të cilat bënë që atë Spiri-
dhoni të vazhdonte deri në momen-
tet e fundit para ndarjes nga jeta të
ishte punëtor i heshtur i Ungjillit.
Shumica e besimtarëve, edhe në
fshatrat më të largëta dhe të
izoluara, edhe në situatat më të vë-
shtira dhe konfliktuale në vendin
tonë, e kanë njohur atë Spiridhonin
kur u çonte ndihmat dhe donacionet
e dhëna apo të siguruara nga
Kryepiskopi Anastas për zbutjen e
pasojave sociale. Jo vetëm ndihma
humanitare, por edhe në materiale
apo pajisje të vlefshme për luftimin
e varfërisë dhe ngritjen e nivelit të
jetesës. Atë Spiridhoni ishte një
meshtar i qetë, e përjetonte misterin
dhe të tërhiqte vëmendjen në kishë
kur kryente shërbesa dhe Liturgjinë
Hyjnore. I kudogjendur dhe me
modesti, një njeri që gjithçka vinte
re dhe përpiqej me sa mundte të
rregullonte aty ku gjërat nuk
shkonin mbarë, ai la gjurmën e tij
në një periudhë prej dy dhjetëvjeça-
rësh.
Për të përkujtuar atë Spiridhonin
dhe veprën e tij në Shqipëri, të
dielën, në datën 23 dhjetor 2017, në
përvjetorin e tetë të ditës së fjetjes
së tij më Zotin, u krye një përshpirtje
në kishën “Ungjillëzimi i
Hyjlindëses”.
Arkimandrit Kozma Prifti

Kreshma e Madhe e Pashkës

Kreshma e Pashkës është e veçantë, me karakter të thellë pendimi,
si periudhë përgatitore për kremtimin. Ajo fillon gradualisht. Nga12 shkurti
hoqëm mishin dhe produktet e tij, pra nuk hamë mish deri ditën e Pashkës.
Nga 19 shkurti nuk hahen as prodhimet e bulmetit dhe peshku.
Çfarë hamë dhe çfarë nuk hamë:
- Nuk lejohet përdorimi i mishit dhe i produkteve të tij, as i peshkut,
bulmetit, vezës, por hahen perimet, zarzavatet, frutat, frutat e detit, gatime
e produkte brumi, verë dhe vaj (përdorimi apo jo i vajit e verës varet nga
udhëzimet e atit shpirtëror).
- Lejohet te hahet peshk vetëm në të kremten e Ungjillëzimit, më 25
Mars dhe të Dielën e Palmave (Dafinave,) që këtë vit bie më 1 Prill.

Shënim i rëndësishëm:
- Kalendari ynë kishtar është hartuar në mënyrë të tillë që të na
drejtojë me zell në rrugën e duhur në jetën tonë shpirtërore. Në të ka
shumë ditë kreshmimi, të cilat na përgatisin për ditët e festave.
- Gjithashtu, është duhet që çdo i krishterë orthodhoks të këshillohet
me atin e tij shpirtëror për sa i përket nevojave personale për të kreshmuar.
Ka mënyra të ndryshme kreshmimi, që varen nga udhëzimi i atit shpirtëror.
- Gjatë gjithë periudhës së kreshmës Kisha rekomandon pakësimin e
sasisë së ushqimit që konsumohet në çdo vakt dhe të mos hahet ndërmjet
vakteve.
- Kreshmoni edhe për disa ushqime dhe pije që ju pëlqejnë më shumë
(ëmbëlsira, alkool) dhe për disa zakone apo varësi (pirja e duhanit,
televizori, celulari, facebooku etj.).
- Bisedoni me atin shpirtëror dhe merrni bekimin e tij kur duhet kufizuar
apo ndaluar kreshmimi për arsye shëndetësore, për gratë shtatzëna dhe
për raste të tjera të veçanta.
Pse kreshmojmë:
Kreshma na bën të vetëdijshëm për varësinë tonë nga Perëndia.
Kreshma na ndihmon të krijojmë disiplinë personale.
Kreshma shërben si një periudhë ndriçimi, veçanërisht për të na
përgatitur për kremtimin shpirtëror dhe misionin e krishterë.
Kreshma është periudhë që zbulojmë nevojat tona të vërteta.
Kreshma është shenjë vuajtjeje dhe pendimi.
Si të kreshmojmë:
Mbani kreshmë shenjtëruese.
Kaloni më shumë kohë me Perëndinë gjatë Kreshmës.
Kombinoni bamirësinë me kreshmën.
Ruani një shpirt përulësie, pendimi dhe faljeje.
Kreshmoni në fshehtësi.
Kreshmoni me gëzim.
Kreshma dhe familja
- Diskutoni me familjen përpara se të fillojë Kreshma, për rëndësinë
e të kreshmuarit, sesi do të kreshmojë familja juaj dhe për çfarë feste të
madhe po përgatiteni.
- Gjatë periudhës së kreshmës të heqim dorë nga diçka e veçantë për ne.
- Të reduktojmë sasinë e ushqimit që hamë.
- Nga paratë e kursyera nga kreshma të bëjmë diçka për njerëzit në
nevojë.
- Rriteni aktivitetin tuaj shpirtëror (lutuni në komunitet dhe personalisht
vetëm për vetëm me Zotin, lexoni çdo ditë Ungjillin, lexoni jetë shenjtorësh
dhe tekste të tjera të shenjta të Kishës).
- Mos e kufizoni përfitimin nga kreshma thjesht duke hequr dorë nga
ushqimi, sepse kreshmë e vërtetë do të thotë të shkëputesh nga e keqja.
- Prishni çdo lidhje të padrejtë, hidhni tutje çdo pakënaqësi ndaj të
afërmit tuaj, faleni për ofendimet e tij ndaj jush.
- Mos u grindni.
- Kujdes! Ju nuk hani mish, por mërzitni me grindje të tjerët; nuk pini
verë, por vazhdoni të fyeni të tjerët. Nëse jetoni kështu, përpjekja e
kreshmës nuk ka dobi.
SHKURT 2018 NGJALLJA 9

Udhëtim në periudhën e Triodit

Natyra e vërtetë e të kreshmuarit

Vargëzim i vetëmelodishëm.
Ting. Tërth. IV.
Ndërsa kreshmojmë trupërisht, o vëllezër, le të
kreshmojmë edhe shpirtërisht; le t’i zgjidhim të gji-
tha nyjat e padrejtësisë; le t’i këputim lidhjet me çdo
gjë të dhunshme; le t’i grisim kontratat e marrëve-
shjeve të padrejta; le t’u japim bukë të uriturve dhe le
t’i futim në shtëpi të varfrit e pastrehë, që të marrim
prej Krishtit, Perëndisë, përdëllimin e madh.

përfshihet një maturi fizike e gërryen këtë vetëkënaqësi mëkatare.

Përpara festimit të Pashkës, zhvillohet një
periudhë e gjatë përgatitjeje pendimi dhe kre-
shmimi, që zgjat mbi dhjetë javë. Fillohet me
njëzet e dy ditë (katër të diela të njëpasnjëshme),
me një vëzhgim paraprak; pastaj pasojnë gjashtë
javë ose dyzet ditë të Kreshmës së Madhe; dhe
në fund Java e Shenjtë. Pas shtatë javëve të
Kreshmës dhe Javës së Madhe, pason Pashka
dhe një periudhë korresponduese prej pesëdhjetë
ditësh falënderimi, që përfundon me Pentikostinë.
Secila nga këto periudha ka librin e saj litur-
gjik. Për kohën e përgatitjes është libri i Triodit.
Për periudhën e falënderimit është libri i Pesë-
dhjetores. Pika e ndarjes ndërmjet dy librave
është mesnata e së Shtunës së Shenjtë, me Mën-
gjesoren për të Dielën e Pashkës, si shërbesa e
parë në Pesëdhjetore. Çfarë gjejmë, pra, në këtë
libër përgatitjeje që ne e quajmë Triodi i Pa-
shkës? Shumë shkurtimisht mund të përshkruhet
si libri i kreshmës. Ashtu si bijtë e Izraelit hë-
ngrën “bukë të ndorme”(Ligj. i Përt.16:3), kur
përgatiteshin për Kalimin, kështu dhe të krishte-
rët përgatitin veten e tyre për celebrimin e një
Kalimi të Ri, duke mbajtur kreshmë.
Por çfarë kuptojmë me fjalën “kreshmë”
(nisteia)? Këtu nevojitet kujdes shumë i madh,
që të mbajnë një balancë të rregullt, si jashtë, ashtu
edhe brenda. Në nivelin e jashtëm të kreshmimit
ndaj ushqimit e pijes,
pa të cilën nuk mund
të mbahet një kre-
shmë e plotë dhe e
vërtetë; madje edhe
rregullat për ngrënien
e pirjen nuk duhet të
trajtohen si qëllim në
vetvete, por për një
qëllim të brendshëm e
të padukshëm. Njeriu
është bashkim i trupit
dhe shpirtit dhe, sipas fjalëve të Triodit “një krijesë
e gjallë e përbërë nga natyra e dukshme dhe e
padukshme”dhe kështu kreshmimi ynë duhet
t’i përfshijë të dyja këto natyra në të njëjtën
kohë. Tendenca për të mbitheksuar rregullat
nga ana e jashtme, rreth ushqimit, në një mënyrë
ligjore dhe tendenca e kundërt, për t’i përbuzur
këto rregulla, si të vjetruara e të panevojshme,
vajtohen në mënyrë të ngjashme si një tradhti
e Orthodhoksisë së vërtetë. Në të dyja rastet
balanca e duhur midis së jashtmes dhe së
brendshmes është e dobët.
Qëllimi kryesor i kreshmës është të na bëjë
të vetëdijshëm për varësinë tonë nga Perë-
ndia. Nëse praktikohet seriozisht, maturia ndaj
ushqimit gjatë Kreshmës përfshin një masë të
konsiderueshme të urisë së vërtetë dhe
gjithashtu të ndjenjës së lodhjes dhe dobësimit
fizik. Qëllimi i saj është të na drejtojë në kthim,
në ndjenjën e pendimit për gjendjen e
brendshme të rënë. Kjo na çon në pikën ku
vlerësojmë me gjithë forcën tonë fjalët e
Krishtit: “Pa mua nuk mund të bëni asgjë”
(Jn.15:5). Nëse gjithmonë ngopemi me të
ngrënën e të pirën, shumë lehtë fitojmë një
vetëbesim në aftësitë tona, duke arritur kështu
në një ndjenjë të gënjeshtërt autonomie dhe
vetë-mjaftueshmërie. Zbatimi i një kreshme
Duke hequr nga vetja jonë sigurinë e çuditshme
të Fariseut, i cili kreshmoi, por jo me frymë të
drejtë, maturia në Kreshmë na jep përulësinë e
Publikanit (Luk.18:10-13). Ky, pra, është
funksioni i urisë dhe lodhjes: të na bëjë “të varfër
në shpirt”, të vetëdijshëm për paaftësitë tona
dhe që kemi nevojë për ndihmën e Perëndisë.
Etërit shpallin thjesht si një parim drejtues,
që nuk duhet të hamë sa të ngopemi, por gjithmo-
në të ngrihemi nga tavolina duke ndier që mund
të kishim ngrënë edhe më tepër dhe që tani jemi
gati për lutje.
Nëse është e rëndësishme të mos shman-
gim kërkesat fizike të kreshmimit, është edhe
më e rëndësishme të mos shmangim dome-
thënien e saj të brendshme shpirtërore. Kreshma
nuk është thjesht çështje diete. Është aq mo-
rale, sa është edhe fizike. Kreshmimi i vërtetë
është që të jesh i shndërruar në zemër dhe në
vendim; është të kthehesh te Perëndia, të
kthehesh në shtëpi ashtu si u kthye Djali Plang-
prishës në shtëpinë e Atit të tij. Sipas shën Joan
Gojartit, kreshmim do të thotë “maturi jo vetëm
nga ushqimi, por edhe nga mëkatet”. Ai insiston
dhe vazhdon “Kreshma duhet të mbahet jo
vetëm me gojë, por edhe me sytë, veshët,
këmbët, duart dhe me gjithë gjymtyrët e trupit
tonë”: sytë duhet të përmbahen ndaj pamjeve
të papastra, veshët nga thashethemet djallëzore,
duart nga veprimet e padrejta. “Është e padobi-
shme të kreshmosh nga ushqimi”, thekson shën
Vasili i Madh, “dhe të vazhdosh përsëri të
kënaqesh me kritikat mizore dhe me shpifje. Ti
nuk ha mish, por gëlltit vëllanë tënd”. E njëjta
pikë është prekur edhe në Triod, sidomos gjatë
javës së parë të Kreshmës. Ashtu si kreshmojmë
nga ushqimi, le të përmbahemi nga çdo pasion...
Ndaj, le të mbajmë kreshmë të pranueshme
dhe të pëlqyeshme për Perëndinë...
Nga Kalistos Ware, The Lenten Triodion
10
në adhurimin e Kishës (Septuaginta)
Nga Arkimandrit
Justin Anthimiadhi
Që nga fillimi Kisha ka përdorur
përkthimin e Dhiatës së Vjetër, që
quhet “I të Shtatëdhjetëve” (Sept-
uaginta), i cili u hartua midis shek.
III dhe I para Krishtit, siç thuhet
nga një grup prej 70 dijetarësh, nga
vjen edhe emri. Ai është edhe
përkthimi më i rëndësishëm i Dhi-
atës së Vjetër (do të flasim më po-
shtë dhe për përkthime të tjera).
Por, përkthimi ka shumë gabime
gramatikore e sintaksore. Atëherë,
si e pranoi dhe e ka në përdorim
Kisha për dy mijë vjet, edhe pse
më pas u bënë, në kohëra të ndry-
shme, përkthime më të sakta?
Shkaku kryesor është se bëhet
fjalë për punë parakristiane, që u
realizua nga vetë hebrenjtë, në
Aleksandrinë e Egjiptit. Në atë ko-
hë gjuha hebraike ishte harruar
jashtë Palestinës. Madje në Pale-
stinë në kohën e Krishtit flitej gjuha
aramaike, një degë semitike mjaft
afër hebraishtes. Është dome-
thënëse se Dhiata e Re u shkrua
greqisht, përveç Ungjillit të Mat-
theut, që u shkrua hebraisht, por u
përkthye shpejt ose nga vetë apo-
stulli, ose me mbikëqyrjen e tij. Më
tej, letra e Pavlit për romaket është
greqisht.
Pra, Kisha, me shumë urtësi,
mbajti Septuagintën dhe jo ndonjë
përkthim tjetër paskristian, që të
mos akuzohej se e kishte përshta-
tur sipas interesave të saj.
Le të marrim një shembull: Në
profecinë e njohur të Isaisë, që tho-
shte se Krishti do të lindej nga një
virgjëreshë (7.14), teksti hebraik
nuk e ka fjalën “almah” (= virgjëre-
shë), por “betulah” (= grua e re,
para kohës së martesës). Për këtë
fjalë është bërë debat i madh. Në
atë kohë ishte e paimagjinueshme
që një vajzë para martesës të mos
ishte vajzë dhe etika e Moisiut ishte
shumë strikte.
Pra, përkthimi në këtë pikë dha
kuptimin e pasazhit. Dhe, nëse do
të nënkuptohej një grua e zakon-
shme dhe jo e virgjër, pse profeti
NGJALLJA
Dhiata e Vjetër
thotë tamam më parë, në të njëjtin
varg: “Zoti do t’u japë një çudi: Ja
që virgjëresha do të bëhet shtat-
zënë…”? Si do të ishte mrekulli,
meqë të gjitha gratë ishin virgjëre-
sha para martesës dhe lindjes? Pra,
nëse do ta kishim përkthyer ne, më
pas, “gruan e re para martesës” me
fjalën “virgjëreshë”, do të na aku-
zonin për shtrembërim apo falsifi-
kim të tekstit. Në këtë pikë ata që
realizuan Septuagintën devijuan
pak nga ana letrare, por patjetër kjo
u bë me hyjfrymëzim, se dogma për
zënien e së Tërëshenjtës është
diçka bazë për Krishterimin.
Për raste dhe arsye të tilla, Ki-
sha preferoi ta mbante dhe ta për-
dorte përkthimin e Septuagintës,
sado që ekzistojnë edhe tri përkthi-
me të tjera, që nga shek. I dhe II
pas Krishtit. Kuptohet, se ka dhe
përkthime të tjera të mëvonshme.
Nuk ka vend gjithashtu, mendimi
se Etërit dhe shkrimtarët e Kishës
nuk dinin hebraisht, dhe kështu Ki-
sha mbajti detyrimisht përkthimin
e Septuagintës. Janë të famshme
“Eksapla” (gjashtëfish) e Origjenit.
Shën Epifani, kryepiskopi i Qipros,
ishte izraelit, shën Lukiani korrigjoi
e plotësoi përkthimet e mëparshme
etj. Por dhe në vazhdim ka pasur për-
kthime e deri më sot (p.sh. Dhiata
e Vjetër, mbikëqyrje e përgjithshme
nga prof. dr. Athanas Hastupi, për-
kthimi nga teksti hebraik i korrigjuar,
Athinë 1960). Por edhe vetë përkthy-
esit, nuk pretendojnë që të futen në
përdorim adhurimi punët e tyre.
As Etërit e Mëdhenj e Mësuesit
Ekumenikë nuk guxuan ta preknin
tekstin liturgjik të Septuagintës.
Shën Grigor Theologu p.sh., ishte
një filolog dhe letrar tejet i famshëm,
një kolos! Në poezinë e tij ndjek
Homerin. Por dhe në shekujt e fun-
dit ka pasur figura të mëdha nga
ana e gjuhës dhe e teologjisë, si
Nikodhim Ajioriti (1749-1809).
Para Grigor Theologut jemi xhuxhë
në fushën letrare, ndërsa në fushën
e hyjfrymëzimit jemi pluhur!
Nga ana tjetër, edhe teksti he-
braik që kemi, ka defekte dhe nuk
dimë cili është versioni më origjinal
në pika ku përkthimet ndryshojnë
disi, prandaj i studiojmë paralelisht.
SHKURT 2018
Heretikët thonë se për të tër-
hequr lexuesit, duhet të përkthehet
Shkrimi i Shenjtë në një gjuhë “të
rrjedhshme”. Por fjala e Perëndisë
nuk është roman për shijim estetik!
Kënaqësi letrare është e mundur
të gjejmë gjetiu. Bibla ka “hare-dhi-
mbje”, ka lajmin e mirë, por u
shkrua me dhimbje e lot, thanë, dhe
kryesisht zbatohet me dhimbje, lot,
madje dhe me gjak! Nëse kemi një
herë përtaci për ta lexuar, do të
kemi njëqind herë përtaci që ta
zbatojmë! Etërit thanë “jep gjak, që
të marrësh shpirt”!
Mirë, por si do ta bëjmë Ungjillin
më të afrueshëm te populli i Perë-
ndisë?
Fatkeqësisht nuk kemi ende në
shqip një shpjegim të Biblës. Në
vende të tjera ekzistojnë punë të tilla
të mrekullueshme nga teologë
orthodhoksë. D.m.th., përkthimi i
saktë nga ana letrare dhe poshtë
komentet e Etërve të shenjtë dhe
të tjerëve ose, të paktën, përkthim
i lirshëm, i zgjeruar dhe jo fjalë për
fjalë. Mirëpo, siç thamë, këto punë
nuk janë për përdorim liturgjik dhe
madje asnjë nga përkthyesit nuk e
pretendon diçka të tillë.
(Vijon në numrin e ardhshëm)
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues:
Kryepiskopi Anastas
Del nën kujdesin
e Këshillit Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Qendra Sinodike,
Bulevardi “Dëshmorët e Kombit”,
Nr. 5, Tiranë
Tel: +355 4 2257261/2;
Fax: +355 4 2257263
Shtypur
në shtypshkronjën “Ngjallja”
SHKURT 2018
Ambasadori i SHBA, Z. Donald Lu,
u takua me nxënësit e shkollës “Protagonistët”
Në datën 14 shkurt, Amba-
sadori i Shteteve të Bashkuara të
Amerikës në Tiranë, Z. Donald Lu,
bëri një vizitë në shkollën shqiptaro-
amerikane “Protagonistët”, të
Kishës sonë. Kjo ishte vizita e tretë
e tij në këtë shkollë.
Në sallën e madhe të shkollës
ai pati një takim të ngrohtë dhe të
Një talent i spikatur i shkollës “Protagonistët”
Klean Shuqja është nxënëse e
klasës së gjashtë në shkollën “Pro-
tagonistët”. Por e njohin të gjithë,
sepse me gjithë moshën e re është
një shahiste shumë e talentuar, që
ka marrë pjesë në shumë turne
ndërkombëtarë e kombëtare. Ajo
është shpallur kampione e Botës në
“Blitz”, për grupmoshën e vajzave
11-vjeçare, kampione e Evropës në
“Blitz” për grupmoshën e vajzave
14-vjeçare dhe kampione kombë-
tare e grupmoshës 12-vjeç.
Gjithmonë ka përfaqësuar me
dinjitet Shqipërinë dhe ka mbi 3 vjet
që luan si protagoniste në turnetë
ndërkombëtare. Në të shumtën e
rasteve, ka luajtur në tavolinat e
para ose tavolinën 1, duke qenë
edhe në transmetimet “live” në
Internet.
Deri tani ka marr pjesë me di-
njitet në 31 turne ndërkombëtare:
Botërore, Evropiane dhe “Open”
Në vitin 2014, zhvilloi një lojë të
fortë në simultanen e zhvilluar në
Tiranë me Kampionin e Botës Ka-
NGJALLJA
gjallë me nxënësit e saj. Ambasa-
dori Lu, duke iu drejtuar atyre, u
ndal veçanërisht në rëndësinë e
ruajtjes së parimeve morale gjatë
jetës.
Ambasadori Lu vlerësoi lart
shkollën “Protagonistët”, duke u
bërë thirrje nxënësve që t’i ruajnë
e zhvillojnë më tej vlerat dhe pa-
sparov. Po atë vit, Ministrja e Arsi-
mit, Lindita Nikolla, në vizitën që i
bëri në klasë, në shkollën “Pro-
tagonistët”, e uroi për rezultatet e
arritura në kampionatet ndër-
kombëtare.
rimet me të cilat edukohen në këtë
shkollë. Mbi të gjitha vlerësoi nder-
shmërinë, virtyt që karakterizon
gjithë sistemin arsimor të Kishës
Orthodhkse
Ai, gjithashtu, iu përgjigj pye-
tjeve të nxënësve, duke i vlerësuar
për nivelin e lartë të gjuhës angleze
dhe formimin e tyre.
Të gjithë janë të sigurt se ajo do
të arrijë rezultate të tilla edhe në të
ardhmen, e veçanërisht në veprim-
taritë në vazhdim, në të cilat po merr
pjesë.
11
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
MARS 2018
2 E Premte † Dësh. Isihi,
senator, dhe Eftalia. Osh. Nikolla
Plana. (II e Akathistit)
3 E Shtunë † Dësh. Eftropi,
Kleoniku, Vasilisku. Hierod.
Theodhoriti. Oshg. Piamuna.
4 E Diel † II KRESHMËS
(Grigor Pallamai). Osh. Gjerasimi.
Dësh. Pavli e Juliana.
7 E Mërkurë † Hierod. Efremi,
Vasileu, Evgjeni etj. Pavli i
Thjeshtë. Arkadi i Qipros.
9 E Premte † * 40 dësh. e
Sebastisë (Melitoni, Flavio, Aeti,
Valeri, Sisini). (III e Akathistit)
10 E Shtunë † Dësh. Kodrati,
Anekti etj. Anastasia, patrice.
Dësh. Markiani.
11 E Diel † III KRESHMËS
(Falja e Kryqit). Sofroni i
Jerusalemit. Sh. Theodhora.
14 E Mërkurë † Osh.
Benedikti. Bonifati i Skocisë.
Mbretëresha Matilda.
16 E Premte † Dësh. Savini,
Juliani. Osh. Kristodhuli dhe
Anini, çudibërës.
(IV e Akathistit)
17 E Shtunë † Osh. Aleksi,
njeriu i Perëndisë. Ep. Patriku,
ndriçuesi i Irlandës.
18 E Diel † IV KRESHMËS
(Joani i Shkallës). Kirili i
Jerusalemit. Dësh. Eduardi.
21 E Mërkurë † Omol. Jakovi.
Dësh. Filimoni, Domnini. Osh.
Serapioni në Egjipt.
23 E Premte † Dësh. Nikoni dhe
199 nxënësit e tij. Dësh. i ri Lluka.
(Akathisti i plotë)
24 E Shtunë † Hierod.
Artemoni. Hierod. i ri Partheni i
Kon/pojës. Osh. Zaharia.
25 E Diel † # V KRESHMËS
(Maria Egjiptiane).
UNGJILLËZIMIIHYJLINDËSES.
28 E Mërkurë † Ap. Herodioni
nga 70-t. Osh. Ilarioni i Ri. Osh.
Stefan Çudibërësi.
30 E Premte † Pr. Joad. Osh.
Joani i Shkallës. Osh. Joani në
pus. Shën Evula.
31 E Shtunë † Ngjallja e Llazarit.
Ipati i Gangrës. Inocenti i Moskës,
ndriç. i Alaskës.
12
“Protagonistët”
të parët në aksionin për mbjelljen e pemëve
Për 5 vjet radhazi mbi 150 kon-
tribuues me zemër të pasur e për-
jetim shpirtëror ofrojnë me zemër-
gjerësi për mirëmbajtjen dhe rregu-
llimin e Manastirit të Shën Joan
Vladimirit, pranë Elbasanit.
Që nga viti1999, Kisha jonë
organizon aty edhe kampin veror
për vajza, ku çdo vit rreth 300 vajza
të grupmoshës 10-25 vjeç kanë be-
kimin e veçantë të përjetojnë Besi-
min Orthodhoks në këtë vend të
mrekullueshëm, ku hiri i shenjtorit i
mbush me paqe e gëzim. Mijëra
prindër shprehin mirënjohjen e tyre
për vajzat që kanë marrë pjesë në
NGJALLJA
Hijeshia e shtëpisë së Zotit,
reflekton dashurinë tonë për Të
të dhe kanë mësuar si të jetojnë me
vlerat e krishterimit.
Kryepiskopi Anastas ka sigu-
ruar çdo vit fondet e nevojshme për
kampin. Ai ka rindërtuar kishën dhe
ambientet e Manastirit, që janë
komode dhe shumë të përshtat-
shme për aktivitetin. Të mbushur
me mirënjohje, ata që kanë përjetuar
bekimet e këtij manastiri dhe
ndërmjetimin e shenjtorit, prindër,
vajza e miq të shumtë, ofrojnë dhu-
rime, që ky vend të zbukurohet dhe
të ndryshojë pamjen vit pas viti.
Kontributi i mbledhur gjatë 5 viteve
të fundit (2014-2018), arrin rreth 2
milion lekë. Me to janë vendosur
ikona e karrige në kishë, si dhe
mbulesa e shandanë. Është mundë-
suar gjelbërimi dhe rrugicat në obo-
rrin para kishës, si dhe muret nda-
rëse të tyre. Një bibliotekë e pasur
me rreth 1000 libra është vendosur
në katin e dytë të ndërtesës së Ma-
nastirit.
Duhen falënderuar studentët e
Qendrës Studentore, Tiranë, që ja-
në treguar gjithmonë të gatshëm të
shërbejnë, të ofrojnë dhe të mirë-
mbajnë mjediset e Manastirit, duke
punuar me gëzim e përkushtim.
Gjithashtu, duhet falënderuar edhe
SHKURT 2018
Kisha Orthodhokse Autoqefale
e Shqipërisë do të marrë pjesë akti-
visht në aksionin për mbjelljen e pe-
mëve, që nis në fund të shkurtit e
në vazhdim. Por, tashmë kjo nismë
ka nisur të konkretizohet në mje-
dise të ndryshme.
Kështu, shkolla “Protagonistët”
u bë pjesë e fushatës së gjelbërimit
të qytetit duke kontribuuar me
mbjelljen e 120 rrënjë ullinjve në
zonën e Liqenit Artificial të Tiranës
në bashkëpunim me Bashkinë,
Tiranë.
Nxënës dhe një pjesë e stafit
të mësuesve ndihmuan në mbjelljen
e pemëve në praninë edhe të Krye-
tarit të Bashkisë, z. Erion Veliaj.
stafi organizues i kampit të vajzave
dhe vajzat e Akademisë Theo-
logjike, të cilat shërbejnë si drejtu-
ese në kamp, që morën nismën të
ofrojnë për rregullimin e tij.
Falënderojmë Grupin e prindërve,
Tiranë, Lidhjen e Grave Ortho-
dhokse, nxënësit e shkollës “Prota-
gonistët”, vizitorët e miqtë nga
SHBA etj., që i bashkohen çdo vit
nismës sonë “Dashuria vepron”.
Për këtë vit, synohet që deri në
fillim të qershorit të realizohet ndër-
timi i murit përballë kishës, si dhe
vendosja e disa stolave.
Ana Baba
Pamje
nga
mjediset e
rregulluara
hijshëm
të
Manastirit.