Migne. Patrologia Latina Tomus XVII.

Ambroise (saint ; 0340?-0397). Sancti Ambrosii,... Opera omnia.... 1845.
1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.
Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence
2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.
3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :
*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.
4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.
5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.
6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.
7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

PATROLOGI.E
CURSUS COMPLETUS
SIVE
BIBLIOTHEQA UNIYERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OEGONOMIGA,
0MNIUM 88. PATBBM, BOCTORUM SCRIPTORUMQUE

-
EGCLESIASTICORUM
QUI AB MYO APOSTOLICO AD USQUE INNOOENTII :IA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA OMNIUM QVM
EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICJE TRADITIONIS PE
PRIORA ECCLESIJE SÊCULA,
JUXTAEDITIONES
ACCURATISSIMAS, INTERSE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS
DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARIIS
DISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA ;
OMNIBUSOPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EWTIONES QUJETRIBIJS KCVISSIMIS SjECULIS DEBENTUR ABSOLUTAS
DETECTIS, AUCTA,
INDICIBUS
PARTICULARIBUS SINGULOS
ANALYTICIS, SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUS MOMENTI
SUBSEQUENTIBUS,DONATA ;
CAPITDLIS
1NTRAIPSUM TEXTUM RITEDISPOSITIS,NECNON ETTITULISSINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOKEM
DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS,ADORNATA J
OPERIBUS
CUMDUBIIS TUMAPOCBYPHIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE INORDINE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAMPOLLENTiBUS, AMPLIFICATA J
DUOBUSINDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTEROSCILICET-RERHM, QUOCONSULTO, QUIDQUID
UNUSQUISQUEPATRUM IN QUODLIBET'THEMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURiE SACRJE, EXQUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ETIN
QUIBUS OPERUM SUORUMLOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM SCR1PTUR&
TEXTUS COMMENTATI SINT.
EDITIO OETERISQUE
ACCURATISSIMA, OMNIBCSFACILEANTEPONENDA, SIPERPENDANTUR ! CHARACTERUM NITIDITAS,
CHART/EQUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,.PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUU TUM"VARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBiQUE 1NTOTO OPERISDECURSU CONSTANTEI^- T^S,
PRETIIEXIGUITAS
SIMILIS, , PRjESERTlMQUEISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,,' ^^//
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPTJSCULORUMQUE HACTENUS HICILLIC SPARSORUM , PRIMUM I
AUTEM IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EXOPERIBUS AD OMNES jETATES.,LOCOS, LINGUAS [ ** f^~\i.
I&, \
FORMASQUE PERTINENTIBUS, COABUNATORUM. ' | £p
SERIES PRIMA, V \
IN QUAPRODEUNTPATRES,DOCTORESSCRIPTORESQUE
ECCLESIJELATINJB
"L,
A TERTULLIANOAD GREGORIUMMAGNUM. \
ACCURANTE J.-P. MIGNE, @Mt$mm QCWtyUtWXW IN SINGULOS SCIENTI
EGCLESIASTICJE RAMOS EDITORE.
PATROLOGLE TOMUS XVII.
S. AMBR0SII TOMISECUNDlET DLTIMIPARS POSTERIOR.
PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

1N VIA DICTA D'AMBOISE,PRES LA BARRlfcRE D'ENFEK,
ou PETIT-MONTROUGE.
1841
SANdfl
MEDIOLAWEMSIS EPISCOPI
OPEEA OMMA.
EDITIO PSÎ ALIIS OMNIBUS COMPLETA, QUARUM INSTAR HABERI POTEST;
ADMANUSCRIPTOS
CODICESYATICANOS,GAILICANOS,BELGICOS,UTC., HECNONAD VETERES
EDITIONES,MAXIBIEYEROADBENEDICTINIANAMRECENSITAET EMENDATA ;
KOTISLECTIONIBUSQUE TEXTUISUBJACENTIDUS,
VARIANTIBUS, CONTINENTER
ILLUSTRATA;
VARIIS
INSUPER QVIEVELOMISERE
OPUSCULIS VELNE MEMORAVERE ERUDIT|.
QUIDEM
LOCUPLETATA.
BENEDICTINI,
TOMI SECUNDI ET ULTLMI PARS POSTERIOR.
'
VENIT APUD EDITOREM,
JN VIA DICTA D-AMBOISE,'PRfcS LA BARRlfeRE D'ENFER,
" .. : OTJPETIT-MONTROUGE.
1845.
ELENGHUS OPERUM
QJLE IN HAG POSTERIORIS TOMI PARTE CONTINENTUR.

: i
De XLII Mansionibus filiorum Israel. Col. 9

Commentaria in Episiolas B. Pauli. 45
Traclatus de Trinitate. 509
Tractatus de Fide orthodosa. 549
De Dignitate sacerdotali libellus. 567
Libellus ad Virginem devotam. • 579
Sermones S. Ambrosio ascripti. 603
Epislolse ex Ambrosianarnm numero segregatee. 733
Precaliones duas ante Missam. 751
Expositio in seplem visiones libri Apocalypsis. 765
De Poenitenlia Iiber unus. 971
De Spiritu sancto libellus. 1005
De Goncordia Mallhffii et Luca^ in genealogia Ghristi. 1011
De Dignitate conditionis humansglibellus. 1015
Exorcismus. 4019
Acta S. Sebastiani. 1021
Liber de vitiorum virtulumque conflictu. 1057
De Vocatione gentium libri duo. 1073
De Moribus Brachmanorum. 1131
Phiiosophorum breves Epistolaj. 1147
Epistolse duae de Monachp energumeno. 1154.
Esplanalio Symboli adinitiandos. 1155
Epistola de Bde. 1159
Hymni S. Ambrosio atlributi. 1171
Gol. 272, lin. 20 (ascendendo): GAPUT XV; lege GAPUT XVI. ,

Col. 503, lin. 7 (ascendendo): GAPUT PRIMUM; lege GAPUT UNIGUM.
Col. 686, lin. 12 (ascendendo): occurit; lege occwmf. I
CoL 1031, lin. 2*: consersi; iege eonversi.
ImprimerieideVRAYET DBSURCT et C'%

sm tfe gdvres, 57, UParis.
AD IPEM SAN€TI AIBROSII
APPENDIX.
OPERAA BENEDICTIMS
COMPLECTENS IN SUA EDITIONEADMISSA.
IN LIBRUM SUBSEQUENTEM ADMONITIO.

Huncce tractalum Romani edilores primi vulgarunt. Qua vero id fecerint auctoritale, an uno pluribusne co-
diabus nixi, el rursus an prisca recentive manu exaratis, admonere supersederuni. Nos ne vel unicum manu-
scriptum usquam deteximus : nilntominus tamen cadem hcec opella argumenta suggerit, quibus ejusdem
supposilio depreliendamr. Elenim ut omillamus discrimen slyli ac iraclandi argumenti discrepanliam, in
ea Joseplium,ascriplis ipsius verbis, subinde cilalum reperire est, quod ablwrrere ab Ambrosii consneludine
negabit nemo. Sed illud omnem dubitandi tollil rationem, quod hujus Iractatus Auclor non solum Origenis
el llieronymi commentationesuicumque esl imilatus, verum etiam non raro ipsamet Bieronymi verba usur-
pavit, et locos Origenis e Rufmi translatione id lemporis vixdum edila petilos exscripsil : quni omnia nos
ad marginesindicabimus. Ccelerumde Auctore hujus operis certiora forsilan traderemus,nisi liocloco cogeremur
tmi Romanmediiioni credere, cujus fides quam sublesla sit, vel solus tractalus de Trinit. ct liesurrect. Mort.
docere poieril. Verumtamen hoc ipsum opus, quale habelur, ea suppedital ratiotmm mcmeniaunde non injuria
illud sermonibus ad populum habilis conslare, et forle etiath Auclorem ejus monachumexstitisse subodoremur.•
Neque veroinviti adduceremurin hanc senlentiam, uleum sin minus Bedoaac Rhabani vixissetemporibus, sallem
itlorum raiionem in eo tenuisseexistimemus,quod illi in eamdem maieriam scribere aggressi, Bieronymum, aut
eum polius cujus sermonesinitio Appendicis ad quintum Operum Auguslinianorum tomum lcguntur, quemque
non pauca ex Origene mulualum conslat scepiusad verbumtranscripsere.
DEXLIIMANSIONIBUSFLLIORUM ISRAEL TRACTATUS.

1 NDHERORDM liber, de quo nunc nobis esl sermo, sunl aulemhwcad correclionem nostram (I Cor. X, II),
unus est ex quingue Moysi libris. Eo vero npmine A ut legentes et probantes quanta nobis in bac ad ler-
legimus appellari, quoniam Israeliticse plebis ex ram vivenlium profeclione immineanl discrimina,
^gyplo cgressse virorum perfeclorum numerum et quantas Iioslium insidiae, bellorum confliclationes
computationem Dei prsecepto continet. Sic enim spiriialium, marium el fluminum, mundi et volupta-
. Moysi locutus est Deus: Accipe summam universai lum pericula (Origeneshom.27 in Num. ex vers. Ruf.);
congregalionisfdiorum Israel a viginti annis el supra, iler iiostrum non segniter, neque remisse carpamus,
per domos familiarum ipsorum, omnis egrediens ad quo labenle die, in niedio deficiamus itinere, nociis
pmliandum in Israel. Itaque Dominus cum liomines tenebris obruli. Nocle enim J£gypii primogenita
a viginli annis et supra, et ad praeliandum idoneos ab exterminatore "percutiuntur (Exod. xn, 29):
numerari prseceperit, manifestum quod viros per- nocte avari anima divilis a~ dsemonibus reposci-
fectos intellexerit.A qua summa mulieres feniinese tur (Luc. XII, 20). Sed prudenter iiineri nos accin-
infirmitalisobsiaculo, servi, ulpoie, vita moribusque gentes, foniterque ad bella prseparali, de virluie ad
degeneres, jEgyptii, ut alienigense el barbari exclu- virtulem transeamus, el Dominus Deus noster praa-
duntur {Origeneshom. 1 in Num. ex vers. Ruf.). Soli cedal nos ante faciem nostram, debellans inimicos
numeranlur Israelilae, nec ii omnes; sed robore. nosiros,- porlansquc nos, ut maier [filium suum, ac
taiitum et virtuie prastantes. Sic enim scriptum est: ducens nos in die per nubem, et nocle per ignem;
Numeratio filiorum Israel cum exercilu eorum a ul tandem superalis quibusque 2 iiineris difflculta-
viginti annis et supra, omnis egrediensad prceliandum libus, adversariarumque incursibus potesiatum, pro-
in Ismel, elc. (Num. i, 45). Nec id mysterio vacal: feclionem nostram gloriose perficiamus. Mansiones
nam <!umpuerilis et lubricus sensus, vel feminea et vero filiorum Israel quadraginta et duae numero
resoluta segnilies nobis inest, vel dum iEgyptios, compulantur, quse denarii, quaternarii, el binarii
barb.irosque gerinius mores, sancio Dei ealculo nu- ratione numeri quem conlinent, multa nos mysleria
merari non meremur, In eodem deinde libro filiorum docenl. Volenles aulem id vobis, fralres, explicare,
Israel itinera, profectiones, mansionesque a finibus inluemini, obsecro, et flgitc memorioe; ne verbi
vEgypli usque ad lempus el loeum, quo Moyses de- contemplores inveniamini, nec fiat anima vestra via,
funcius est, mandalo Dei recensentur. Inquit enim : ubigrana jaclala non germinent: el veniant, inquit,
Et scripsil Moyses profecliones eorum et mansiones volatilia cceli, et rapianl ea. Percipite ergo hsec, et
eoruin, per verbumDomini (Ibid. M). Nec vero sine recpndite in cordibus vestris. Denarius numerus
ânsa Moysihoe seribere a Domino prseceplum est; myslicusesl, et non mediocriter a Moyse commen-
quia propter instructionem nostram : inquit enim datus: ad eum namque primilias, oblationesque ei
Aposlolus: Omnia in figvra contingebantillis : scripla vota refert. Inquit enim : Omnis decima terrce, el a
PATROL. XVII. 1
U AD-OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 1S
fruclu ligneo, Domino est: el omnis decima boum el lk ral. Inquit eniin : ab Abraham usque ad David, gene-
ovium, el omne quod veneril in numero, sub virga, raiiones quatuordechn: a David usque ad transmigra-
decima erit sancta Domino (Levil. xxvn, 50 el seq.). tionem Babylonis generationes quatuordecim; el a
Denique Jacob, Deo sibi dum ad Laban avuiiciilum transmigratione Babylonis usque ad Chrislum, genera-
suum in Mesopolamiam proficisceretur, in itinere iionesqualuordecim(Matth. i, 17): ul ostenderet quod
appafeiui pollieitus est, dicens : Omnium qum mihi venis Israeiita qui de soeculi liujus JSgypio ad
dederis, decimam decimabo libi (Gen. xxvin, 22). ccelum, veram vivenlium lerram, per lol rerum
Hanc ob causam Noe ille qui primus in veleri discrimina ct inimicqrum tentamenia, perveniie
Scriplura justus pronunliatus esi, decimus a proio- festinal, pace per denarium, juslitia per quaterna-
plasto indiiciluf, non ad oslendendam vivenlium lunc rium, eharitaleper binariuni, armari oportet. Pace;_
setateni, vel ad prasseribendum numerum hominum: quia scriptum esl: In vqcevocavitnos Deus (1Cor.vi).
sed ut aperte docerelur quod sicul denarius, nume- Juslilia ; quia dieil idem Aposlolus : Slaleindutilori-
rorum qui unitatem sequunlur, perfeciissimus esl, camjusliliw (Ephes. vij i4). Charitale; quiaehariias
ila iranquillitas In anima, finis est re vera actionum operit muliiindinem peccalorum (I Pet. iv, 8). Chri-
vitse. Ternio enim per seipsum multiplicalus nove- sius ergo ad Yirginem, Israel ad Jordanem, Christia-
narium complet, ei liies, dissidia, bellaque divinis 5B nus ad coelum pari mansionum numero deveniunl:
indical oraculis, ul palel in quatuor et quinque regi- Sed jam ipsas lsraelis Iprofecliones sigilialim consi-
bus dissideniibus, seseque mutuo impugnantibus. deremus.
Unilas yero novenario buperveniens, denarium per- Ia mansio, RAMESSESI — Profeclionnm ordo, man-
ficilj el pacem, amicitiamque designal. Novcm cnim sionumque distinclio jfiliorum Israel ex iEaypto
certanlibus regibus sapiens Abralmm quasi dechuus exeuntium ad lerram usque palribus repromissam,
superveniens pro tempestate tranquilliiatem, pro iis qui posl Deum ambulare contendunl, ad viiiu-
bello paeem, pro morte vicloriam, Deo favente, lumque profecius aspirant, propter mysieria quse
attulit. Unde el Melchisedech summi Dei sacerdoti inclnduntur in illis, scita valde necessaria sunt (Orig.
decimas essolvit. Denarius ergo numerus perfeclus hom. 27 ex versc Ruf.). Eaenim quse in populo
est, el uniialem designat. Quaienmrius quoque el patrum corporaliter gesta snnt, nedum hisloriam,
jpse mysiicus est, et in Scriplura commendalur : rerumque gestarmn seriem nobisostendiiiil; sed_in-
nam speciosam illam lucem, quai seijisam et castera struclioni nostrse sjiirilaliler inlellecla maximepro-
manifeslal, luminisque genitores soleui et lunam, ac fieiunt. Muc spcctabal Aposlolus, dum in epislola ad
prasfulgidum stellarum chorum, quse noctem, diem- Romanos dicebal : Quwcnmque scripta sunt; ad
que, menses, annosque oriendo et occidendo lerini- '£ noslram doclrinam scripia sunl (Rom. xv, 4). Et ad
nant, die quarto creata esse sermo propheiicus de- Timolheuin : Omnis Scriplura divinilus insphala,
claral. Mundi radices quatuor numeranlur, terra, tililis esl ad docendunv,ad arguendum, ad corripien-
aqua, ignis et aer. g Ei aimuaelemjiorum viees sunt dum el ad erudiendum : in juslitia, ul perfecths sil
lolidem, hiems, seslas, ver et auluinnus. Denique homo Dci, ad omne opv.s bonum instruclus (II Tim.
de lerrse fruclibus Deo oblationes annum anle quar- in, 16). Legimus ergb quod fllii Israel, posiquam
lum fieri proliibetur : Sic enim scriplum est: Frucius /Egyplus universa lanlis plagis percussa csl,tempore
lerrm ires annos erit vobis immundus, non comedetis coQieslioraculo designalo, ul ad immolandum Do-
ex eo : al anno quarlo eril omnis fruclus ejus sanclus mino Deo in soiiludinem proficrseerentur, lenam
et iaudabilis Domino (Levil. xix, 25, 24)..Nec immc- Gessen, quam ad incolendum acceperant, deserentes,
rito: quaternioni enim insnnt omnia, punclum, linea, in Ramessen urbein piimo coiiveiierunt; ihi substi-
superficies, ei solidiias, mcnsurse universoruml In- lerunl, ihique primam fixerunt mansioneni. Ra-
sunt etiam poiissimce symphonise musiesc. Deinde messes iEgypli civilas cst, ab Ilebrocis munita,
quadranguli latera oporiet esse aoqualia. Êqualiias quando sseviente in eos Pharaone, lulo, latere el
vero mater esl juslitise, quas coeleranim viriulum paleis opprimebantur : Sic eiiim scriptum est : El
dnx est el magistra. Justilinm ergo quatcrnarius in- ** wdificaverunlcivilalesmunitas Pharaonis, Phiion Ra-
sinual. Binarius deinum nec ipse expers cst mysierii. mcssen el On (Exod. ij 11). Est denique in extremis
Legirnus enim viduam illam insigni Inude n Domino illiusregni fmibus siia, ul habetiir in libro Exodi
commendari. quse sera duo in gnzopliylncium misit (Exod. xn, 57). In hac mansione populus p.atnim,'
(Luc. xxi, 2). Samaritanus pro curatione sauciali roactalo agno, ejusquejsanguinedomorum liminihus,
Mnos erogavit nummos (Luc. x, 55). Apud Samari- ac ulrisque postibus illiiis, exlerminatoiis evaserunt
lanos biduum transegil Salvator Ckrislus (Joan. plagam : in hac jEgypws primogenita sua vidit
iv, 45): biparlitam namque significat charitalein, exiincia : in hae fnrinnm ,non fermenlalam, vasaque
Dei nempe, £1 proximi: In his duobus, dicit Domi- argenlea et aurca ab iEgypiiis muluo accepia, verhb
n us, universaLex .pendclMProphelw.(Maith.xxn, 40). Dei, sibi poi>ulus corigregarunt. Rorum quaj dicta
Mansiones igiiur filiorum Israel ab .dSgypli finibus, sunt, fratres, singula niysleriis referla sunt, ethoslrae
inque ad repfomissionis terram qundraginla duaea proficiunt disciplinaj. iln primis quia Ramesfes sc-
Moyse recenseiiiur. Sic et sanclus MattliasusChrisii cundum aliquos interpreialur commbiio iurbulentn,
generationem describens, quadmginla duas enume- qure. significat poeniienJuim: peripsam enim lurhu-
iS DE XLH HAN&IOKIBUSFILIORUMJSIUEL. ii
ieiita fu in peccatore eommolio,Til abolealur vetustas-;Adeletur, quia scriplum esl^ Vt lutum plalearum de-
peccati et inducatur novitas gratise : uthomo velus lebo eos (Psal. xvn, 45): et receperunl argentum,
affigatur cruci, et novus hoino resurgat: ul velere quod esl sermo jusli. Scriplum est enim : Argenlum
tandem deposita conversatione carnis, novitas indu- igne examinalum linguajusli (Prov. x, 20). Dederunt
«atur spirilus. Poenileulia ergo magnam commo- lateres, qui cadunt; quia scriplum est: Laleres ceci-
tionem turbalionemque gignit. Ideo propheta : derutil, et receperunl aurum (Esai.ix, 10), quodest-
Poslquam cognovi, ego ingemui (Jerem. xxxi). Qui meris bona qua servimus legi Dei. Rona ergo coni-
ergo ad -reprornissam aelernoe lia?rediialis palriam muiaiio : unde dicit Aposlolus : 3am salurali estis,
proficisci desideral, ac Domino Deo seipsum nt jam divites facti estis (lCor. iv, 8). Has nos divilias
liostiam viventem, sanciam, 4 Patri placenlem im- comparemus nobis, quihus inlelligibiles animse nostfse
molalurus accedit, debet primo adire Rariiessen, koc thesauros repleamus: sed ipse Dominus dat nohis
estcommotionem, qua; fit pef rxBiiitentiam,ihique graliam, ut ab iEgyptiis illas eripefe possimus :
suam figere mansionem. Ibi suain mansionem fixit Ideo bene dicil Aposlolus ad llebrocos: Optimum
Acliah, quando scissa vesle sua, indulo cilicio, jeju- est gralia slabilire cor (Hebr. xm, D). Bona igilur
iiaVil, dormivit ih sacco, et deniisso ambulavil ca- •mansio Ramesse.
pite (III Reg. xxi, 27). lbi Ninive Rex fixit mansio- B : lla mansio, Socom. — Secunda filiorum Israet
nem, quando surgens de llirono suo, absiulit stolam profeciio fuit in Socoth: ibique tenloria, Êgyplb
propriam, etsaccoindutus sedil iii cinere (Jon. ra,*6). relicia, -figenies, secundam mansioiiem habuerunt.
Ibi Corinthii maiisioneiii fixerunl, quando conlrislali Ideo dicit': Profecti autem filii lsrae'1 ex Ramesse,
sunl secundum Deum : quae trislilia, ut scrihit Apo- castrametali sunt in Socolh (Num. xxxiu, 5). Intentio
siolus, Pwnilentiam in salutem slabilein operatur salicti Proj)helse Moysi,qui Dei mandato populi pro-
(II Cor. VII, 10). Deinde agni mactatio quid aliud est cessum ex Êgyplo nsque ad Jordanem descripsif,
quam passio Christi; qui, ut Propheta dicit, tamquam non fuit singula notare Ibca ad quse ei in univefso
agnus innocens addiiclus 'esl ul sacrificelur (Jerem. itinere diverlere contigerit; scd illa tanlum in quibus
xi, 19)? Cujus 'sanguine super domorum postes aliqua mysleria facta sunt. Socoth nrbs est in mon-
cffuso, Hberamur ab Exlerminaiore; quia Christi lanis, extra terram Êgypli; ei tamen finilima, ut
passione per sacramenla nobis parlicipata, liberamur legitur in libro Jesu Nave (Josue Xm, 7). Denique
ah eo qui hahebat morlis iinperium, idest, diatiolo, Socofkinierpretaiurlabernacula.UndeJaeobquando
ui ad Ilebraeos scribit Apostolus (Hebr. ii, 14). Ideo ab Esau qui ei a MesopotamiaTevertenli occurrii,se
in alio Ioco dicil : Chrislus ut per suum sanguinem divisit. Reversus esl, inquit Scriptura, in tabernacula
stinctificaretpopulum, exlra porlam passus esl (Hebr. G (Gen. xxxm, 17).'Ubi alia translalio habel: Reversus
xin, 12). In hacetiam mansione iEgypti primogenila esl Socolfi. Et suhj'ungit ibi: El fecit Jacob sibi do-
exstinguuniur; lioc esl, pravi carnis affecius, elde- "mos,el pecoribus suis fecit labernacula: propler hoc
sideria mala quae miliianl adversus anlmam. Exstin- vocavit nomen loci illius, Tdbernacula. Et ihi alia
guunlur vero jEgyptii, dum non agis opera ienebra- translalio dicit: Appelldvit nomen loci illius Socolh,
rtim : exstinguuntur jEgyplii durii non carnaiiter; id est, labernacula. In hac quOque mansione coxe-
sed spiritaliter Vivis: exstinguunlur jEgyptii, dum runt farinam : Dicitur enim iu libro Exodi: El fece-
impuras sordidasque cogilaliones vel depellis e runt 'ex furina subcinericiosaiymos (Exod. xn, 59);
corde, vel omnino jion recipis. Ideo quserenti: Non enim fernienlata fuil: ejecerunl namque eos
Quis me liberabit de corpore morlis hujus? respOndil jEgypfii. In hacfit insuper annorum cbmpulatio qui-
Apostolus : Gralia Dei per Jesum ChrislumDominum bus Israel fuilin ^3gypto. Inquil enim : At habilatio
nostrum (Rom. vn, 24,'25). In hac maiisione Tarina, fdiorum Israel, quahi habilaveruntipsi et palres eorum
argeritum et aurum cumulaniur. Farina, ex qua in terra JEgypti, etc. (lbid., 40). In hac tandein prsc-
panis conficilur, doclrina Cbrisii esl; quia panis cipitur ul bujus ex iEgypto liberaiionis perpeluum
Clirisius esl, dicenle Joanne : Ego sum panis vivus exstet apud eos memoriale. Inquii enim: Dixit Moyses
"
(Joan. vi, 51). Argentum, divinum designat elo- ad populum : Recordaminidiei hujus, in qua egressi5
quium : Eloquia enim Dotnini, eloquia casta, argen- estisex Mgyplo, ex domo servitutis: iu manu enim forti
tum igne examinatutn, probatum terrw , piirgatum eduxitvos hinc Dominus(Exod. xin',5).In hac demum
sepluplum (Psal. ~xi, 7). Aurum, mens bona est: solemnifasazymorurrijrilusqueazymacomedendiprse-
quse non immerilo comparatur auro : Nam sicut au- scribilur. Nam inquil: Sex dies comedetisazyma; at
rum cseteris prtestat metallis, ita inens bona in liodie seplima feslum Domino: non apparebii ibi fermen-
mine coeleris pbtior est humanoe subsianiise porlio- laium (Ibid.. 6). Hsocquoad litteram. Quoad mysle-
nibus. Tria ergo in Ramesse coacervaniur, farina, ria vero, dicimus quod profectus filiorum Israel in
argenlum el auruin : doclrina, eloquium, et meifs: Socplh , quod inierprelalur Tabefnacula, designat
bOna: in quibus census sapienfis ConSistil: Sed inte- quod qui mansionem kabuit jriRamesse, koc esl in
flni prelioSarii commutaiionem consideremus. Filiii commotione poenilentise, debel proficisci in Socotli,
Isfael dederunt paleas quse inextinguibili eomburiin- "hocesX, in labernacula quasi per «onsideraiionem
ttfr igne, el recepefuntfarinam, In qua sapiens illai ambulare. Quod sicut ille qui alio lendil, nec firmain
muiier fermeimim abscondil. Dederunt lutum, quodl ha'bet domum, moralur ih InbeniaciiJis, Unde quid
1S AD OPERA SANCTI AMBRQSIIAPPENDIX. 16
aliudestin tabernaeulis babilare, quam peregrinari? A iter populo, ad lerram usque succcssionis eorum :
sicut Apostolus ad Hebrseos de palribus loquens le- Elnon defecit, inquit,cotumna nubisindie, et cotumna
slalur. Inquit enim : Confilenlesquod peregrini el ho- ignis in nocte, coram omni populo (Exod. xm, 22).
spiles essentsuper terram(Hebr. xi, 15): el videns se Verum quia Ethan nobis souat fortitudo; unde ad-
peregrinum in terra, dicat cum Propheta : Advena versus Jeroboam parans ise Roboam defendere :
ego sum in terra (Psal. xxxvm, 15). Consideret item JEdificavil, inquit, civitales munilas, Ethan etThecue
Apostoli diclum : Non habemushic manenlemcivita- (II Paral xi, 6), hoc esl civilatcs forlitudinis, doce-
tem (Hebr.xm, 14). Cognoscat deniquequod quam- mur quod ubi in Socoth jbujus peregrinationis, in
diu est in corpore, peregrinatur a Domino : unde mediiatiohe et exercitio bonorum operum usque in
rejiciat ea quse in mundo sunl; quia concupiseenlia finem perseverare quis siaiuerit, ascendit ad Ethan,
carnis est; quia concupiscenlia oculorum; et quia lioc est, ad fortitudinem : nuia ipse Dominus dat vir-
superbia viloe. Sequatur Apostoli consilium : Ne tutem el forlitudinem plebi suae. Hinc dicebat Apo-
tetigeritis, ne guslaverilis, neque adlaminaverilis, qum slolus : Omniapossum ineo qui me conforlat Chrislus
sunt omnia in inlerilum, ipso usu : sed ingemiscal ha- Jesus (Philip. iv, 15), inimo per nubem et ignem
bitalionemquw de cwlo esl, semper conlendens placere aperit ei viam, et fit dux [ilineris ej'us, donec videat
Deo (Coloss. ii, 21 et seq.). Subciuericiorum coclio 1B bona Domini in terra viventium. Ascendamus igitur
azymorum docet, quod expurgalo is veteri pkiloso- et nos in Ethan, ul diabolo resislamus fories in fide.
pliorum nequitise et Judocorum malitioe fermenlo , IVa mansio, Os Enora. 1— Quarta mansio dicitur
epulelur in azymis sincerilatis el veriialis. Memoria Os Eroth. Unde sequjtur : El profccii exEtlian, ca-
jugiter unusquisque nostrum teneat illud Domini stramelalisunt ad Os Erolh, quweslconira Beelsephon,
prseceplum dicentis : Intuemini el cavete a fermenlo el conlra Magdalon ( Num. xxxm, 7). Os Eroth alia
Pharismorum (Malth.xvi, 6), et apostoli ne oblivisca- translaiione dicilur Phiairoih; vicus estelsuhurhium
tur cautionem : Videle ne quis vos depmdelur per Magdali, Q versus mare Rubrum, ut habelur in libro
Philosopliiam et inanem fallacinm (Coloss. n, 8 ). Exodi. ln hac mansione indignaius Pharao quod
Deinde in Socolh indicitur compulatio annorum Israel Êgyptum desererct, commparaio exercilu
quibus populus fuil in JSgypto : quia poenitenti di- grandi, eos insequilur, dicens : Quid fecimus, ut
ciiur quod debeat sicut hirundo clamare, et sicul dimilleremus filios Israel:, ut non servirent nobis
colunlba meditari annos ejus in amaritudinc anim»3 (Exod. xlv, 2 el seq. ). Et subjungil : Junxit ergo
suoe (Esai. xxxvm, 14) : nec de propiiiatione peccaii Pharao currus suos, elc. (/Ziid.,5). Quo vero admo-
esse sine timore (Eccli. v, 5); sed dolere, et cum rale : per Os Eroth, quod'os nohilium inlerprelatur
Piophela dicere : El veccalummeum conlra me est l2 (Uierony. ep. 127), ostendilur quod assumpta forti-
semper (Psal. L, 5). Quod non reiro aspiciat, pristi- tudine in Ethan, ascendimus in Os Erotli, quia nobi-
nas appetendo vanitates, ut uxor Loi, et ut canis Iitamur in Domino. Quod vero Os Erolh sit vicus ,
reverlens ad vomitum. Quin potius sicul semelipsum non caret myslerio : ut primo parva quoeque ca-
immundiiiiB et iniquiiati prosiituit, iia exbibeat piantur : est enim ordo ula parvis ad magna venia-
membra sua servire juslitise in sanctificalionem, ul tur : Periculosa namque semper fuit in iniliis im-
quanlum se glorificaverit et in deliciis fueril; lanlum moderata prosperitas seque ac adversilas (Orig.
errala sua corrigens elin se vindicans, seniiat tor- hom. 27. in Nutn. ex Ruf. vers.). Sicut ergo per su-
lnentum et luctum. Demumfestum et perpetua azy- burbium ad urbem progredimur, ita per ima ad
ntorum solemniias prsescribilur, hoc esl, mcdita- summa ascendimus. Denique Beelsepkon, quod est
lionis et operum perseverantia indiciiur : quia qui interprelalum, Dominus Aquilonis, diabolum desi-
perseveraverit usque in finem, hic sahus eril. Unde gnai: quia dixil, ut testalur Esaias propheta: Sedebo
Apostolus : 1n disciplina perseverate, filii Profeclio in monle\sublimi,super montes excelsosad Aquitonem
igi'ur ex Ramesse ad Socolh esl ad meliora. (Esa. xiv, 15). Est igitur os Eroth conlra Beelsephon,
III» mansio, ETHAN.— Tertia inansio est Ethan. id est, cbnlra diabolum, qui slal semper utadverse-
Nam a Socoth recedenles filii Israel, pervenerunt ^**lur euntihus in Hierusalein, quoe in ccelo est. Ideo
jn Eihan : ibique lenloria figentes, tcrtiam slaiionem. dicebat Aposlolus ; Induiie l
vos armaiuram Dei ul
peregerunl. Inquil enim : Et profecli e Socotli, ca- possitisstare adversus insidias diaboli (Ephes. vi, 15).
sirainelali suni in Ethan (Num. xxxiu.5). Ethau regio Idem quoque designatur per Pharaonem populum
esl inter ./Egyptum et soliiudincm in qua esl Pelra insequentem.
opjiidum, in cujus spelunca habiiavit Samson cum V mansio, MARAU. —Marah quinta esl mansio :
ab Allophylis infcslarelur : Ei sedit, inquit, in spe- Sic enim dicit : Eiprofecli conira OsEroth, transie-
lunca Pelrw Ethan, qui locus erat valde munilus, ut runl permedium maris in deserlum, el ambulaverunt
lesiatur Josejihiis (Lib. Anliq. cap 10). Eral aulem viain trium dierum per dcserlum ipsi, et castrametali
hoec vegio in principio solitudinis. Ideo dicil: Et est sunt in Marah. Marah locus esl in deserto Snr, lali
pars deserti. Regionis lmjus meniinil David propheta vocatusnomine ob aquarum amariludinem: sic enim
dicens: Tu siccasli fluvios Ethan (Psal. LXXIII , 15). scrihilur in Iibro Exodi: tVenerunt autem in Marah ,
In hac mansione primum apparuil Dominus nocte el non poluerunl bibereaquam de Marah(Exod. xv,25).
in columna ignis, el die in columna nubis, ostendens Amara enim erat, propter hoc vocalum est nomen
17 DE XLII MANSIONIBUSFILIORUM ISRAEL. 18
loei illius, Amaritudo. Circa hanc mansionem tria Avenitur.Yenit
. populus ad palmas : sed priusjEgyp-
sunt consideranda , profectio , mansio el operatio. tiorum plurimas sustinuit angustias. Venitad fontes;
Profectio, quia in hujus itinere filii IsraelRubrum sed prius trium dierum sitim , et aquarum amarifu-
mare sicco vesligio iransierunt: nam dicit Scriplura : diries passus esl. Nec tamen in his adhuc finis est
At Filiilsrael perrexerunlper siccum in medio maris: itineris, nec ullima laborum requies; quia et gra-
el aqua erat eis murus a dextris, et murus a sinistris, viora manenl : sed cunctorum dispensalor Deus,
Pkarao vero cum suo exercitu submersus est in aquis qui omnia suaviler disponit, inlerserit in ipso eliam
veltementibus(Exod. iv, 22) : sic enim de eo scribi- ilinere refrigeria qusedam, ut iis refota, viquerejia-
tur : Et reversa aqua cooperuit cnrrus el ascensores, rata anima promptior ad reliquos redeat labores
et omnem exercitum Pharaonis, quiingressi fuerunt (Orig. hom. 27 in Num. ex vers. Buf.). Denique ob-
posl eos in mare, el non reliclus est exeis ullus(J6.28). servandum est quod Elim interprelatur Arieles.Arietes
Mansio; quia invenerunt aquas amaras, quarum vero duces sunt ovium. Ideo duodecim fonles, et
amaritudinem sentientes, bibere nequiverunt, Hcct septuaginta palmse designant Chrisliani gregis du-
magna vexarenlur sili. Operatio; quia mandato Do- ctores ': nempe duodecim Apostolos, de quibus ila
rnini Moysesligno tetigit aquas : et quoe prius erant seribit Lueas : Etegil duodecimex ipsis, quos Aposlo-
amarse, in dulcediiiem versoe polabiles effecise sunf, B los nominavil (Luc. vi, 13), et septuaginla Discipulos
unde sitim exstinguere potuerunt. Per quse primo quos sanclus Lucas alibi meminit, dicens: Designavit
significatur nobis quod ad graiiam properantibus Dominus et alios septuaginla, et misit illos binos anle
oeeurrit Pharao cum exercitu suo, hoc est, diabolus faciem suam (Luc. x, 1). Quorum distinctionem po-
eum potestale tamforti, ut, sicut scriplum est nil Apostolus, ngens de Domini post ejus resurre-
(Apoc. xx, 9), non sit quidquam in lerra simile fa- ctionem apparitionibus. Inquitenim ad Corinijiios:
cium illi: sed landem ul Pharao cum exercitu sub- Visus est Cephm, el posl hoc nndecim, el deinde visus
mergitur in aquis vekementihus, ita et diaholus mil- esi Aposlolisomnibus ilCor. xv, l).Qui tamen omnes
tilur in stagnum ignis et sulphuris. Unde nec ideo duces el magistri sunt gregis Dominici. Quare de iis
ierreamur, ut deserlionem faciaraus. Deinde in man- scriptumesUQwiMs audit,meaudit:etquivosspernit,
sione aquae gustanlur amarae, quoniam adliuc exis- mespernit (Luc.x, 16). Hauriamus igiturnos deuber-
tentes in gratia multipllces manent irihulaiionum rimis huj'usmodi fontibus , et bibamus : carpamus
amariludines. Unde Joannes apostolus dicebat : Ego quoijue de solidis harum viclorioe palmarum fructi-
Joannes fraler vester et .parliceps in tribulaiione bus, et mSnducemus alacriler, ut lalibus cibo potu-
(Apoc.i. 9). Iinmo aposlolus Paulus dicebat: Si exlra . que relecli, validiores ad reliquas mansiones pera-
disciplinamestis,adulteriniel non filiiestis (Hebr.xxn, G gendasinveniamur (Uierqnym. ep. 127).
'8). Denique in operatione, sicul verbo' suo adest Do- Vlla mansio, MAKERTJBIUIM. — Septima niansio
minus, ut dulcescantaquae,itapracstal in tribulationi- est juxta mareRubrum : nam transito mari Rubro, et
bussuamnobisprsesenliani, dicente Propheta: Cum Marah etElim mansionibus peragraiis, bccurritile-
ipso sumin tribulatione, ul afOictionesmilescant (Psal., runi filiis Israel sinus quidam' ipsius maris (Hiir.
xc, 15). Hinc Esaias proclamal Prophela: Si iransie- ep. 127). Et quia ihi apijlicuerunt, tenioriaque erexe-
Tis per aquam, lecum sum, et flumina non cooperienlta: runl, ideo nunc ad mare castramelari dicuniiir. Dicit
el si transieris per ignem, non combureris(Esa. XLIH, eniin : Et profecti ex Elim, caslrametali sunl super
2),IdeoStep'.ianoinduIcediriem fuui-unllorrenlislapi- mare Rubrum (Num.xxxm, 10). Sedbhserva quod vi-
des : et Laurentio in refrigerium prunne..Moritoigiiur dent mare, non lamen illud inirarit, nam sulficilse-
dicit Aposiolus: Gloriamur in tribulalionibus (Rom. riiel tantum inlrasse et perlfansisse, quoriiam illud
v,5). marebaptismi nbstri figura MV(Orig. Iwm. 27. in-
VIa mansio, ELIM.— Mansio sexla vocatnr Elim : Num.exvers. Ruf.), ut Apostolus ad Corinthios-scri-
A Marah eniin recedenies filii Israel, venerunt in bil dicens : Quia paires nostri omnes baptizati sunt in
Elim : ihi suhstilerunt, et ibi lahernacula erexerunt. nubeel in mari (ICor.x, 2). Sed baplisinus eorum in
Unde dicit: Et profecli ex Marali, venerunl in Elim. D figura fuit, noslrum autem in veriuite. Et quia ba-
ln Elim vero^ erant duodecim fonles aquarum, et ptismns iierandus non est, cum scriptum sil: Unus
septuaginla arbores palmarum; e.t castramelali sunt Deus, una fides, unum baptisma (Ephes. lv, 5), sicut
itlic apud aquas (Num. xxxm, 9). Idem legitur in semel baptizari oportuit, ita et semel mare intrasse
libro Exodi : Sed pujcher ordo, felixque virlutis pro- saiis fuit. Nunc igitur pergeriti ad promissam hoere-
gressus, qui semper tendit ad opiima : ex lenebris dilatem populo iterum mare occurril, ut illud videns,
ad lucein, ex serumnisad felicilatem. Ecce filii Israel, illiusijue undas aspiciens, cauliusincedat, ne dete-
post Pharaonis ei Êgypiiorum soeviiias, postmaris rius aliquid ei contingat.
deserlique discrimina , post triduanae silis ardorem, VRIa mansio, desertum SIN.— Oclova mansio est
elMarak amaritudines, venernnl landem ad palmas, desertum Sin. Ideo dicit : Et profecli a mari Rubro,
venerunl ad fonles. Per quod instriiimur quod quii castrametati sunt in desertum Sin (Num. XXXIII,11) :
asperitalibus praegravaniur, eos landem Isetaet amoa- sed observandum quod toia hoecsolitudo a mari Jtu»
iia 7 '°ca suscipiunl: quoniam ad requiem non nisii brp, usque ad montem Sinai appellatiir Sin ( Bier.
per laborem, et ad gaudia, non nisi pef iristia pef- ep. 127). In quafiliilsraelquinquehahueniht man-»
"
19 A» PPPIA. SANCTf AMBROSli AP-PENDIX. 20
siones: nempe niare Rubriirn, utsupra, hanc de qua, A Xa majisip,,HALUS. — Decima maiisio Halus cst;
aginius, et tres seguentes. Hsecaulem speciahs est; ad quam aDejihplia prof.ecti sunl filii Israel. Ideo
lieet cpmmuni, nomine appellatur deserlum Sin, ex dicit: Et prpfecti de Dephclia, cqstramelati sun}in Ha-
nomine loiius deserli: sicujt et Moab nomen esl ci- lus (Nimu xxxin , 15). In Expdo nec ista mansio
viialis et prpvincise. Veruni quia Sin interprelalur distincte nominalur; sed comprchepdilur sub man-
rubus, sign.ifieai nobis qiiod sicut ociava mansione sionihus a1deserto Sin ustjue ad. Raphidini." Dum
venimus ad Sin, hoc cstad rubum, in quo actuni est eniin dicit: Elprqfecta estlqinnis cpngregqliqfiliorum
de liberaliflno filjoruin Israel a seryilule iEgypli : iia Israet ex desertq Sin per caslra sua, secundwn verbum
in resurrecliorie, quse per pcl.avam inlelligilur, ve- Domini (Exod, xvn, 1); iiVnuit quod plures fuerint
niemus ad rubum, in quo agetur de liberaiipne np,- castramelaiipnes el hospiiia. Tria in bac mansione
sira aseryituiecorruptionis : quam ex;speclamus, ut geruntjir. Primo, populus Dej glpriam inlije!.ur :nam
Aposlolus dicit: Ei ipsi inlrq nos gemimus, qdoptiq- scriptum estiii Exodo.: Etlglqria Dominiqpparuitin
nem filiorumPxspectantesredemptionemcorppris nostri nube (Exod. xvi, 10): Deinde, pascitur carpibiis :
(Rom. vin, 25). Elalibi: Salvatpmn exspeclamusDp- Fqclum esi vespere, ui ibi jegilur, el ascendil cotur-
minnm nostrum Jesum Chrislum, qui refonnqbit corpns nix, et cqqperuit casira (Ibid., 15). TeriiOj cibatur
liumililatis npslrw configuratum corpori clariludinis B '. manna de ccelp. Sic enim filoyses populum alloqui-
sum (Philip. III, 20). El tune yidebimus rubumar- tur: Hic est panis quem dcdit vobisDominus ad man-
dere et non cnmburi; quia cprpusliumaniiaiis nostrse ducqndum (/6frf.,15):hoc est verbumquod cpnstiluit
morielur; sed non ponsumetur; immo resurget ad Dpminus. Per quae moneniur quod qui in decima
maj'orem .claritaiem. Dicit Aposlolus : Seminatur iif quiescit mansione, id esl iii observaiione leîs, per
ignobilitqle,surget in gloria : seminalur in infirmitqte, denarium enim numerum lex significalur, quoe in
.surget invirtute (I Cor. xv, 45). Oremijsjgilur Deum decem yerbis consistit, utscripium est: Et scripsit
ut ad ociavam mansionem venire yaleanips, vel Moysesverbahmcdecemin labulisfoideris(Exod. x xxi v,
jioiius ipsii ad nos cjlp yeiiial. 28); Dei gloriam conspicil. Quare sciscitanli Pro-
IXa tnansiq, DEPHCUA. — Nona mansio diciiur pheiaa, quis iiabilaturus in1D.ei tabernaculo, et qnis
Deph.cha: quoe in mansionibus deserii Sin lerlia in nionte sancto ejus requieiurns esset, respondelur
eomputatur : recedenies enim filii Israel a mansione quod sedulus observator legis, dum diciiur : QMI
quoe a comninuj nomine, d.esertum apppllatur, yener ingrediiur sine macula, et dperqtur j^tiiiam : qui lo-
runl ad iiane. Quare subjungil: F,tproJecti de deserto quilur veritatemin corde suo, eic. (Psjtl. xiy,'2 ti seq.).
Sin, castranieluti.suntin Dephcha (Nfipi. xxxm, 12). Et idem carne pt nianna coelesti jiasciiur, hoc est,
Hxc mausio iij ExorJo non habetur : sed a deserlo 'G preiioi-p Domini npstri Jesu Chrisli eorpore. Cujus
ad Raphidim laolum prpfeeiio scribiiur. Sub silenlio corpnsest vera carp, dicenteJoanne aposiolp : Caro
igiinr prseterilur koecel sequens mansio; quia npn meq vere est cibus, el veiuin esl nianna, non in !ypo,
ille erat hieus in qno per yerbnm Dei profcciiones.§ sed in yeriiale : Ego sj(H?,]inquii, panis vivusqui de
feriaiim Jloyses recenserei. Denique Dephcliasanitas cmtqdescendi (Joann. vi, 55). Est vera caropropier
interpreiatur (Orig. Iipm, 27 in Num. ex vers. Ruf.), yeram humaniiatem : esijpanis vi.vus prppier divi-
P.erfecfa aulem animse sanitas est qjia npn potest nitaiem. Cuni igiiur Chrisli corpus. majiducamus,
peccare, sicul peiiecta corporis sanitas esl qua non diviniiatem et humaniiatern paiiicipamus, ut Apo-
contigit iBgrotare; quod non riifi in resurreciinne stolu 1;adCorinthios fcribil(ICor. xi, 24 etseq.). Me-
Siiccedit: tunc enim, sicut djcit Esaias propheta : In rito autem beneficia hsec potiorain hpclpeo prajstan-
capite eorum laus el Imtitiq gpprelienfletep.s; fugiet lur: NamHalus inlerpretalur labpr; laboranli auiem
dolor, mcergr ei gem\lus (Esqi. LI, 11). Vides igjfur congruum esl ut Doniini appareat gloria, quo pranuii
ordinem prpfectuum. Filii Israel de pciava niansipne yisione alacrius labores sustineat. Congruum est
assequun.lu.r pppheha : el nps a resurreclipne per- ptiam ut sn|>m.inistreiurcibus, quo refecms inclioa-
fectarnanimaj etcorporis adipiscimur sanitatem, ut tum fortiusiirosequatur iter.
J.oannes Aposlplus in Apocalypsi testatiir, dicens : " X[a mansio, RAPIIIDIM. -4- Undecima mansip ppra-
Et absterget Dpu? omnemla.crynmmab pculis eorum el gitur jii IJanhidin): Ibi enim pojiulus duro fatigalus
mo.rsullra non erit, negue luctus, neque clqinor, neque, jiinere, refrigerium snmpsit. Ideo seqqUur : Et pro-
dolqreritullrq (Apoc.xxi, 4).Sed quia animoe.lang.uor fecti ex Halus, castrqmelati sunl i_nRaphidim : el non
peccalqni est unde dixif, Prophela : S,gna pnipiam erai UUcaquaadbibendum (Num. xxxm, 14). Eadem
meqm, quia,peccqv)tibi (P$ql. XL,5): lapgjjpr anjnioe jnansio spibilur, etiam in Exodo : Et castrqmeluti
est, iraest, ayarjiia esf,: ideo iinns- sunt, jnrjuli, hi Rapliidiin, lipn erat auiem aqua pppulo
' npstraa superbia
quisque nostrum cordis et pprppris, genua flectens adbibendum (Expd. xyn, 1). II*c iiiansio tiium ad-
ore,t Prprninuninpslrum ^fesijpiChrjstum , qui gamit niirabilium pperum jiroerogativa rnaxime decpra),ur.
pnjpps 'mfirmi(af,esppstras : et ,cum,prpphe.ta dicat: Primo, piirahili educiiopp iaquaee pcfra :,pQm pppji-,
Sanq met Domine, el sanqpor; sa.tvqmg, e.t salvabpr jiis nioniium asperitate cl longilndine yhv fessus,
.(Jereiv, xyii, U). Dicat pt cum pavid : Sana nie, niagnpsiiis. ard.ppe flagrabai. Veniens aulci.p Raphi-
Domine, quoniam confurbala snnt omnia ossa mea dim, visouue loco arido, aquisque carenle, adversus
(fsn/.vi, 5). Mo.yseniraûs tumullua/i cbepit (Ibid., 7). Unde loens.
SI DE XLII MANSIONIBUSFILIORUM ISRAEL. - 2-2
jnrgii in Scriptura nuiicupatus esl. Al ilje aecepla A . Pascjioeinteresse non poluisseiit, ul mense secundo
virga, pefram Domini mandato percussit: illa vero convenirent: et qui longius habitabanl, vel immundi
pereussa tam largam aquarum effudit copiani, ul po- fuerani, in secundo mense Pascka jussi suntfaeere.
pulnsac jmuenin omnem sitim exstinguere posseuf. Quod nimifum in lyjmm inlelligilur populi geniium,
Quod admirans David propkela, in kaec prorupil quse cum daemoniis fornicaioe fuerint, imniundoe vi--
verba : Quoniam percussit pelram, et fluxerunt aqum debantur in ariima salubri vero fidei confessione in
ttlorreliles inundaverunt (Psal.hxxyn, 20). Secundo, secunda naliviiaie, quasj in secundo mense purificari
memoranda conlra Amalechitas vicloria : Nam po- prsecipiuimir. Juhetur quoque in hac mansione Na-
pulp suam kic stationem ageute, Amaleckiiarum zarseis, ut vinum etsiceram non bibant, nec acelum
genles ei pbsistere, euni vexare, ûmque validp com- qnidem e vino vel sicera : nec uvam recentem come-
paralp exercitu oppuginre cceperunl. At Moyses, dant, nec uvas quidem passas (Num. vi, 2 el seq.);
consideraiis populi viribus lpngi itineris defatiga^ quod et in Proverbiis prsecipituf : Princjpes qui ira-
lione 9 jam fraclis, et ad repellendam hoslium auda- cundi sunt, vinmn non bibant; ne cum bibcrint, obli-
ciam non satis aplis, ad divinum confugere decrevit viscantur sqpientim (Prov. xxxi, 4, 5). Quid ergo
auxilium. Undeet resislendi hosti, et belli gerpndi Nazarseornm nomine, nisi ahsiinentinm coniinen-
tGtonegotio penes Josue rclicto, ipse Deum oralurus'.B tiumque vita significatur; quibus in vino Iuxuri,a
in collem secessit. Sed o mira orationis potemia ! prohibetur, in sieera omnis vnluptas terrena? Sicera
dum Moyses palmas lendebat ad coeluni, jiroeyalehaf enimex diverso.conficitur genere, sicut voluplas ex
Israel: dum vero remittebat, suceumbebat. Aaron divefsa vitiorum oritur colluvie. -Unde illi vinum
autem el Hur manus cjus iisque ad splis pccasum su- bibere dieuntur, qui ad decipiendos komines um.bras
stentantibus, adeptus esl Josue vieipriam, ui Scrii quasdam et imagines se siniulani habere virtutum.
ptura dicit: Fugavil Amqtecliel ptnnem ppputum ejus Uva passa illi vescunlur, qui propler humanos oculps
in occisionegtadii (Exod. x.vn, 15). Tertip, prudenti abslinpniioe pallorc -iiificiunlur, ut gloriam capiant
consilio in moderandis rebus pnblicis Jel|iro : nam ab hominibus. Acelum autem lii hibunt,.qjii post yiise
cernens Jelhro Moysenejus generuni ,in audiendis sanciiiaiem ip iiroeteritjs rejabuntur vitiis, pl cnr^
yulgicausisdiuiius qu.imparessetoccupari, eta dilu- ruptione veleris nequilise de.leclanlur,. Proecepjt ila-
culb usquead vesperum in kis fpmpus onnieconsunii: que Deus, ut q.ui sanctitalis induerint litulum.,
cpnsuluitui judices, tribunps,.ei aliosbelli paeisque cunctis careant viiiis, nullamque Jiujusmodi perliirr
praefectosinslitusret,qui populum jurjicarenl, causas bationem quoa siatuni mentis evertat, appetanl. In
audifent, Jiies dirimerenl et breviler levia cuncla hac mansipnp separanljir de castris leprpsi,, semi-
absolverent, rebus tantum gravibus ejus judicio re-r iG niflui, et immundi : leprpsi dpclrina, seminiffui cp^
seryalis. Guj Moyses assensit. Ideo scripium est : gitalione, immundi ppere, id es,t, Jiaeretici, scjiismar
Audivit aulem Moyses vpcemsoceri sui, el fecit qnm- tici et luxjiriosi: hi laniquam contagiosj gt njorbidi
cunique dixitei (Exod. xvm , 24). El quia Raphidim a casiris ejiciuiilur, ne cpntagione perfidioe vel mpr
laus judicii interpretalur, merilo in.ejus mansione rum suorum , yitani ppjluanj innocenlum. Deriique
petra exliibet aquani: quia petra.Chrislus eoslodienti ab anno vigesimp et supra apnumergnlur pnppli qjij
judicium suse aqtjaro grntiae exhibet: nam sciiptum ad prpaliumapti inveniunlur-: ~sedcur ab annp.vige-
est: Beqtiqni cuslodiunl judicium (Psal. cv, 5)! vinr simo, nisi quia liacoelale coiilra ununiquemqueyitio^
citur Anialech; quia judicio damnauip diahplus : dorum bella nascuiitur. Ideoque. ad pugnain .eligunlur,
ceiur recla pojiuli administratio;quia scriptum esl ; ut Jiabeanl contra Jibidinem cpiiflictum, nec luxuria
Judex sapiens dqcet pppulu.n suuni (Eccl.x, 27) ; hic superenlur. IJic etiam ab annp vigesimp pl qqinto
estqui judicat omnia, et ipse a neniine Judica.iur Leyilis in Tabernaculp servjre niandatur, et a quin-
(I Cor. u,. 15). quagepario cuslodes, yasprum coustituuntur, ; quifj
Xlla mansio, deserium SINAI.— Dijqdpeinia man- enim per annum %Q quinljim ac yigesimum, iji qup
sio habita est in deseilo Sinaj, Idep subjungit : Et flos juventulis obpritjrf, pisi ipsa contra jinujnqiieni?
profecli ex Raphidim, cqslrametatisunl in deserto Sinai' P que, viiiprum bella significantijr .: et gyidjp.er flqjD-
(Num. XXXIII, 15). Celehratissima esj mansip ha?e ubi quagenarium, in qup Juhilpei raijpnej etiam (e.rrft
Deus descenrjitin igne, in nioniem, et Moyses puri? quiescil, nisi oeterna requies e.domila bejlp nientis
ficalo populo, Dei niapdaio in verticem montis ascen- exiiriniilnr ? Quid per yasa (abernaculi, nisi fideliuip,
dit, et cum ep Ipcutus est, ef, accepit praecepta deca- animoe fjgurantur ? Leyilos ergn ab anpo vigesinio et
logi. Ibi oslenditnr exemplar fabricoe Tabernacul), quintp taljernaculo s.eryiiml, et a quinquagenarip
ibi praaf.ipitur vicliniarum muliipliciias , vasornm cuslodes vasorum fuijit, pl yidelijcet qui adhtjc iitji
dislincjtip, indumenla Ppniificis , Sacerdotuni et Le- pugnantium viiip.rum cerlaniina per gonsensujn de-
v|tarum cerenionise. Ibi numerus populprum Levilar; Jeclationis admittunt, alioruui curam suscipere jinn
ruinque, et per singulas tribus popnli dislrihulio : prsgsuniqnl. Cum autppj lentanlium bella subpgerjnj,
olilatipnes qupque principuni 'in hac piansione de-r cuin apud se jam de inlinia jranquillifalp secnri prp,-
seriptse sunt. Duae qupqug argejiiesn luboe ad prompT liabiliter sesliniantur, lunc ,aniniaruni custofiiae rjepjj-
vepdacastra ibidem fieri jubentnr, ibjqpe pioecipilur lari poternnt: sed quis hnecpraelia sihi pprfecle su?
immundis super anima h.opiinis, qui primo mense perare p.oiest, r:umPgulus dicat-: Viieg aliqni legepi
25 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. ai
in membrh meis repugnantem legi mentis mem(II Cor. A sunl jomni spurciiia. In hac marisione M»yses man-
xi, 2) ? Sed aliud esl bella lorliler perpeti, aliud bellis dato Dei sepluaginta viros seniores ex populo dele-
enerviter expugnari. In illis exercilatur virtus, ne git, qui ad regendam plebem ei adjutores lorenl: Et
quis exlolli deheat, in his omnino extinguitur, ne suslinebunt, inquit, teiim impelum populi, et twn fe-
subsislat. Prseccpit dehinc lex Leviias omnes pilos res illos lu solus (Exod. si, 22). Super quos posica
carnis radere (Num. vm, 7) : quia hi qui ohsequiis Sjriritusdescendit, el projilieiaveiiini. Quod in lypo
divinis assumuntur, debent anle Dei oculos a cunctis faclum esl: quoniam Spiritus sanclus in die Penle-
carnis cogiiationibus mundi apparere, ne illieilas cosles Apostolis se infudit, ut el ad fundandam Ee-
cogitaliones mens proferat; et pulchram anima: clesiam sapienlesesseni, et ad regendam fortes : Ai-
speciem quasi pilis excrescentibus delormein red- lendite, inquit, ul in aclibus Aposiolorum legilur, vo-
dant. Post hsec jubentur etiam fieri duse tuhse, qua- bis etiuniverso gregi, in quo posuil vos Spirilus san-
rum clangore populi moverentur ad praelium. Sic ctus episcoposregere Ecciesiam Dei ( Actor. xx, 28 ).-
enim scriptnm est de his ad Moysen : Fac tibi duas Donum ilaque virlutis ccelestis qtiod olim in Moyse
tubas argenteas ductilcs (Num. x, 2); cl paulo post : el in Propbelis exsfuil, super Apostolos visibilitcr
Et cum concisusclangor increpuerit, movebunlurcaslra apparuil. I
(Ibid., 5). Per dnas enim tubas exercitus ducitur, g XlVa mansio, ASEROTH.—Decima quartamansio i;i
quia per duo Testamenla, sive per duo prsecepta cha- Aserolh consummatur : nam \\ subjungit: Et pro
ritalis ad prselium fidei populus vocalur, quoeidcirco fccti ex Sepulcris conciipiscenlim,caslramclali sunt in
argentese fieri proccipiunlur, ul prsedicalorum verha Aseroih (Num. xxxm, !17). De eadem mansione alibi
cloquii nilore refulgeant, et auditorum mentes nulla sic quoque legitur : A Sepulcris concupiscentiwprofe-
sui obscuraiione confundant; idcirco autem ducliles, c.lusesl populus in Aserolh (Num. xi, 54). Hic Aaron
quia necesseeslut hi qui veuturam vitamprsedicani, et Maria soror, eo quod Moyses jEikiopissani alieui-
tribulationum prsesentium tunsibne crescant. Bene genam duxerat uxorem, salis ei procaciier oblrecia-
autem dicitur : Cum concisus clangor increpnerit, mo- ,runt. Unde illa contagione Iejiroe illico perfusa ab
vebutilur castra; quia nimirum cum sublilior ac mi- aliorum consorlio, adisauiiatis usque lempus ejecta
nutior prsedicationis sermo tractatur, audilorum fuil. Quod novi figuram mysterii proetulit evideniem:
menles conlra tenialionum certamina ardenlius nempe quod sacerdotalis illa plebs patrum, zelo
excitanlur. Jam abhinc promoventur Filii Israel de Ckristi Salvatoris nostri adversus Ecclesiam ex gen-
monte Sina, ettranseunt in Sepulcra concupiscentioa. libns congregalam insnrreclura foret. Quo peifidise
XIIIa mansio, SEPULCRA CONCUPISCENTIJE.—Decima impura livore in Dei i labernacula non admiltenda
terlia mansio habelur in Sepulcris concupiscentias. G veniret, donec prsefinituni claruerit lempus, quo ple-
Ideo inquil: Et profecti de deserto Sinai, caslramelali nitudo genlium consummaretur, utad Romanosscri-
sunt in Sepulcris concupiscentim(Num. xxxm, 16). psit Apostolus (Bom. xi, 25). Nam lunc tantum pri-
Hsec mansio ab evenlu nomen aceepit: Nam populus slinam poterit recuperare sanitalem, cum septiformis
manna penacsus , carnes, pisces, peponcs, et alia ei Spiritus gralia ad veniam fueril suffragata. Verum
quaeapud ./Egyplios erant guloe incitamenta concu- quia Aseroth beaiiiudo'inlerpretatur, meritoa sepul-
pivil, el adversus Moysen lumult.um excitavit. Quare cris cbncupiscentise in fianc stalionem venitur: quo-
iratus Dominus, misit coturnicum prope lerram vo- niam niii carnis conci piscentias quis sepelierit, ad
lantium innumerabilem copiam, quibus eorum gu- oeternam bealiiudinemj pervenire non poierit. Id-
lam possent explere : Sed dicit Scriplura : Carnes circo inquit Apostolus], Caro et sanguis regnum Dei
adkuc erant in denlibus eorum (Num. xi, 33) : hoc possidere non possunt (lCor. xv, 50).
est, antequam digererentur, percussil Dominus po- XVa mansio , REHTJSA. — Decima quinta mansio
pulum plaga magna valde : Et liinc, inquit, vocatum dicitur Retkma. Ideo Sequitur : El profecti ex Ase-
est tiomeii loci illius, Sepulcra concupiscentim:quia roih caslrametali sunt in Rethma (Num. xxxm, 18).
ibi sepelierunt populum desideratorem (Ibid., 54). Ex Vernm quia alibi legitiir : Et post hwc profeclus est
quibus docemur, ut qui conversaiionem reliquimus fj populus de Aseroth, e:l caslrametatus est in deserlo
saeculi, et ./Egyptias ollas id est carnalium deside- Pharan (Num. xm, l|) : ne Scripturnaloca contra-
riorum fervores coniempsimus, non debere murmu- riari videaniur, atlendbiidum est quod hinc usque ad
rafe contra coeiestem panem, nec virulcnla iEgy- Asiongaber, mansiones omnes, quoedecera et octo
ptiorum appetere, quse sunt magnarum carniuro; enumerantur, omnes, inquam , sequentes ad trigesi-
sed simplicem mannse cibum, id esi, puram el cce- mam usque secundam , snb deseni Pliaran nomine
lestem vilam quoerere. Alioquin si post prcecepta,' continentur. Appellalirergb mansio hsec alibi, Pha-
Angelicam escam, mannaque coeleslis vitae, sive do- ran , communi nomine solitudinis ciini cxleris mul-
ctrinse rursus carnes Êgyplias, quse sunt carnales lis; sed Reihma voce projiria. Scriptura in alib loco
hujus soeculi voluptates, et veluslorum concupiscen- Pharan commendat, dicens : Deus ab Ausiro veniet,
tias vitiorum appetere voluerimus, statim ira Do- et sanctus de monte nmbroso Pharan (Iiabac. m, 2),
mini percussi lorquebimur, desideria nostra verlen- Sub hoc descrto viros duodecim ad terram explo-
tur in tumulos, ut simus sepulcra dealbata, quse randani mandato Dei Moyses destinavit, qiii bolriim
foris apparent hominibus speciosa; inliis vero pleria Uvae,mala puniea , et ficiis terrse retulerunt ($timi
25 DE XLII MANSIONIBUSFILIORUM 1SRAEL. 2C
xui, 4). Sub hoc deserlo Dallian, Ahiron el Core fiii A rerum nolitia, infunditur judjciuro, quo a lemporali-
cum eorum familiis hiatu lerroe, ob sedilionem sor bus seterna, el a caducisperpelua discernuntur. Ideo
benlur. Sub hoc deserto Aaron sacerdos inter viven per Propketam dicilur : Si eduxeris pretiosum a -viti,
les mortuosque medius constiiutus, incensi obla quasi os meum eris (Jerem. xv, 19).
tione Deum indignanlem placavit, plagam cohibuit XVOa mansio, LEBNA.— Mansio decima sepiima
Sub koc deserto Aaron virga in tabernaculo aren in Lebna agitur, quare subjungit: Et profecti ex Re-
posita, miraculo et germinavit et floruit: el alia plu mon-phares, castrametali sunlin Lebna (Num. xxxm,
rima, proul in libro Numerorum lcgilur, gesta sunt 20). Hac mansione mystice docemur, quod in itinere
non tamen per singulas, distributa mansiones. Pei hujus vilae abluti corpore e.t mundi eorde esse debe-
quoemysiice doeemur quod viri-ad explorandam ube mus, ut Aposlolus ad Hebraeosscribit dicens : Acce-
rem lerram missi, et qui populum a "promissa Do- damus cum vero corde in pleniludine fidei, aspersi
mini haeredilaie desperarunt, scribarum et phaiisreo corda a conscienlia tnata, el abluti corpus aqua mnnda
rum praMulerunt imaginem : sicul enim illi a Aloysi (Hebr. x , 22). Id ipsnm namque Lebna vocis inter--
missi sunt ut fecunditatem soli consideralione solli pretatio indicat : sonat enim Laline Lebna idem
eita tractantes, populum ad ejus adeplionem anima quoddealbaiio. Non est aulem dealbalio, qua culpa-
rent: iia et isti per Legem et Propkelas, ul Scriptn B biliter dicilur et paries dealbalus, el sepulcra deal-
rarum invesligaiione Dominicum specularentur ad baia ( Orig. hom. 27 in Num. ex vers. Ruf.); sed
ventum, in quo vilam auernam consequi possent quam Prophela preealur, dicens : Lavabis me, et su-
eonsliluti sunt: sed sicut illi a spe possidendae kse per nivem dealbabor (Psal. L, 9), quam Dominus per
redilatis retraxerunt, vel ipse populus eornm reve pfophetam pollicelur dicens : Si fuerint peccata ve-
lalione a Dei promissione se alienavit : ila et isti m slra sicut phmnicium,quasi nivem deatbabo: el si fuc-
in Christum Dnmimim credereni, plebi faliaciis dis rint sicul coccinum, velul tanam candida efficiam(Esai,
suaserunt. Ideo in eos dicitur : Vmvobis qui tulisti l, 18). Hsecdealbatio ex candore judicii de Remon-
clavem scientim: ipsi non inmistis, el eos quiintroi phares, et elaritaie visiouum di) Rcllima, nbi verus
bant, prohibuistis(Luc. xi, 52). Bolrum vero quen Israelita suas pcragit mansiones , potenler ex-
retuleruni, Chrislus est Ideo in Canticis Caniico surgit.
rum dicilEcelesia deChrislo : Botrus Cypri fralernu XVIIla mansio , RESSA.— Mansio decima oeiava
meus milii in vineis Engaddi (Cant. i, 15). Malun in Ressa peragitur. Unde sitbjungit : El profectijx
punicum ob ejus ruborem sanguis Chrisli est. Und< Lebna, caslramelati suni in Bessa (Num, xxxui, 21).
Esaias : Unde fulvor vestiumde Bosra (Esa. LXUI,1)' Myslice hac mansione docemur quod quamvis profe-
Ficus ob ejus snavilalem lex evangelica : ideo jugun C cisse qtiispluiimum videalur, grandesque profectus
meuni suave esl ( Matlh. xi, 50). Per Daihan et Abi- fuerit consecutus, eum lameu lentationes non dese-
ron , qiiid aliud quam qui hserescs et sehismala Ii runl: lanlum enim jain profeceralPaulus aposiolus,
ecclesiam iniroducuni, significaniur? Ii sacerdolii ut et usque ad lertitim coelum raptns fuerit, audie-
auctoritaie coniempla, ab eo el Dei Ecclesia se se- ritque arcana ineffabilia, nihiloiiiiiius ptodigiosis ad-
greganles, alias ecclesias, aliud aliare, alios mores , huc tentalionibus urgeri se senliehal. Unde quere-
ut Apollinaris, Novatianus, et similes somniant: ei batur : Datus eslmihi slimutuscurnis AngelusSatanw,
Dei ordinaiione rejecta, propvias ronanliir slatuere ul me colaphizet (II Cor. xn, 7). Tenlationes lamen
vaniiates : hsereiicis tandem Schismaiicisque terrsE hujusmodi laudabiles esse Jacobus apostolus tesia-
deglutitis voragine, Aaron sacerdos, id esl, Chrislus lur , dicens : Omne gaudium exisiimate, fratres, cum
Dominus sacerdos in aulernnm secundum ordinem in varias tentationes incideriiis (Jacob. i, 2), koenam-
Meichisedech constiiuilur medius ad placandum que velut custodia qusedam komini adhibenlur. Si-
Deum : quia ipse sempilernum habet sacerôtium, sem- cutenim caro quainvis praxijnia sit, nisi sale asper-
per vivensad interpellandutn pro nobis (Heb. vn, 24). gatur, coirumpitur : ita et anima , iju.inlumvis per-
Arida virga Aaron quoe postea miraculo geimlnavit, fecta, nisi assiduis saliaiur tenialionibus, relaxatur
Chrisii caro est, qua? virga dicitur a propheta : [) (Orig. hom. 27 in Niim. exvers. Bnf.). Hoc autem,
Egrediclur virga de radice Jesse (Esai. xi, 1). Ilsec quia Ressa, laudabilis leniaiio inlerpreiaiur.
arida floruit, quia mortua resnrrexit. • XIX a mansio,' CALATHA. — Decima nona mansio
XVI^niflns/OjREMON-PHARES.—Decima sexta mansio Calatha dicilur : ad quam filii Israel Ressn abeuntes
Remon-pharesappellaiur. Seqniiur enim : Et profecti pervenerunl. Unde sequiiur : Et profecti de Ilessa,
exBethma, castramelali sunt in Bemon-phares (Num. caslramelflli sum in Calatha (Num. xxxni, 22). Ca-
xxxiii,19)12-Ha3eestmansiosecundaindesertoPha- lalha sonat Laline virgam, ct dominium significat.
ran, qus in nosira lingna divisio sublimis interpre- Juxla illnd : Virga mquitalis : virga regni tui (Psal.
talur : qtiia ubi quis in Relhma, quod est os viden- XLVI,7). Merito anlem post Ressa seejtiilur Calntlm :
tis, commoratus est, hoc esl, perfectam rerum quoniam ubi aninia in Ressa leniiitinnes superavit,
adeplus estintelligenliam, venil ad Remon-phares, ita forlis evadit ut asccndal Calatha, hoc esi, ul do-
koc est, ad sublimem divisionem, qna a lerrenis cce- minium acqtiirat ncdum iiifciionini soarum virliitum,
leslia, et ab ..infimis sublimia separare potest. Nec sed et toiius mundi. Huc ascenderal Apostolus,
imnieriio: nam vigorato iniclleclu, crescPnteque quando dixit: Mihi inundiis crucifixus est, st cgo
27 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. . 28
intindo (Galat. yi, li).<Casframe!eiyiur igitur et nos A ipsurnqtie cuncla referre debet, nec ab eo umquarn
iri lianc mansionem, ul carnem cum vitiis et concu- recederc [Orig. loco\sup. cil.). Deus esl princijiium
piscenliis crucifigenles, et facia ejns moriifieanles, et finis, ut in Appcalypsi scribilur : Ego sum prin-
dicamus cnm Aposlolo : Quod aulem vivoin cqrne, cipiqtn el finis, dicit Dominus Deus qui esl, el qui erqt,
in fide vivo Filii Dei (Gnlal. n, 20). el z/iji venlurus esl omnipolens (Appc. i, 8). Ideo ad
XX" mansio, ARSAPHAR. -— Mansio vigesima- esl Deum reducenda sunl omnia. Hunc ut principium
in Arsaphar. Ideo dicit : El profecli de Catal/ia, ca- reeognoscebat prophela, dum dixit: Nonne lu a
strametali sunl in Arsaphar( Num. xxxm, 25 ). Ani? principio, Dqmine Deus meus sancte (Habac. i, 12).
mosa slatio ista esl; ad ardua quippe nos invitat, Hunc recognoscehat Apostojus dicens: Flecto genua
ncmpe ad bella, elbella asperrima, et contra forlis- mea ad Palrcm Domini noslri Jesu Chrisli, ex quo
simos et ssevissimos hosles. De qnihus dicebal Apo- pmnis familia in cmlis et in lerra nominalur (Ephes.
stolus : Non est npbis lucla adversus carneni el san- HI,14). !
guinem, sed aduersus principalus el potestales htijus XXIIIa mansio, THAATH. — Mansio vigesima teriia
tvundi, adversvs lcnebrarum harum rectores , etc. est Thaaik ; ideo sequitur : Et profecli de Macelolh,
(Ephes. vi, 12). Aquibusurgeri, vimque sihi inferri, caslramelali sunl in Thaalk (Num. xxxm, 26). Ve-
idem Aposlplus senliebal; unde dixit : hifelix ego B rum quia Tkaaik longanimitatem seu tpleranliam
homp, quis me liberabilde corpore morlis hujus (Bom. laline significal, per ipsam indicatur nobis, quod
vu, 24) ? Hoc aulem , qnia Arsapkar tubae clangor, qui in via Dei proficefe, aliisque prodessecontendil,
sive lubicinalip est, quod est belli sigpum. Nec im- mulia paii, multa requanimiterperferrenecesse esl.
meriio; quoniam anima superioribtis mansiombus; Idcirco aposlolis dicitur : In palienlia vestra posside-
tol lantisque viriuiibus se cernens armaiam , conii- bilis animas vestras (Luc. xxi, 19). Ad toleramiam
neri non polesl, qnin proeedal in mediuni, et se ad nns invitat Apostolus , prsecedentium patrum ,
cerlamina nedum offerat, sed paralam se pncferat: Chrislique exeiiijilum proponens. Inquit enim :
quin el tnbarumclangor reliquos etiam cnm Propheta Ideoque et nos lanldm habentes impositam nubem
provocet, dicens : Assumite arma, sculq adduciie in teslium, deppnenles oinne pondus el ctcumstqns pec-
prmlium, sternite equos, ascendite equites, polite lan- catum, per patienliam curramus ad propositum nobis
ceas (Jerem. XLVI,4). Immo ctim alio prophela dicat: ceriamen, aspicienies in aucloretn fidei el consummar
Prwdicale hoc in genlibus , sanclificate betlum, syscfr lorem Jesum Chrislum (Heb. xu, 1). Dpminus enim
tatepugnatores,accediie viribellatores (JoeZm, 9). Hoc nosler Jesus Christusmulla erga honiines mansue-
hcllum traclarunt |3 et vicertmt paires, ut referl tudinis, lolerantise majorum, prout dilucide recen-
Aposiolus ad Hebroeos: Obturaverunt ora leonum, G senlur iu Evangeliis?„exempla, quo ejus seque-
exlinxerunt impetum ignis, iffugaverunt aciemgladii, remur vestigia, ut Peirus apostolus dicit, nobis
fortcs facti sunt in bello (Hebr. xi, 55). Plena igilur exhibuit (IPel. n, 21).
roboris ac sniiitus Iioecmansio esi. XXIVa mqnsio,TDABE;— Mansiovigesima quarla
XXIn mansio, ARADA.— Vigesima prima mansip dicilur Thare; sequitur namque : Et prpfecii de
Arada esl; ideo dicil: Et profecii ex Arsqpliar, cn- Tliaath , caslrametati suni in Thare (Num. xxxm, 27).
sirametali snnt itx Arada (Num. xxxin,24). Ha'C Thare Latine interprelatur stupor, grsece h.TKtn; ,
qnoqne mansio longis esl praiconiis recolenda. quae esl yehemeniis cuj'usdam admiralionis species,
Arada namqtie idoneum effeclum indicat. Adest ex arduariim et insolitarum rerum visione prover
puleher ordo; sed observandi sunl proficieniium tiiens. Nani cum aliqua iiispliia , naluroe vero im-
gradus, et series profeciuum inspicienda esl. Nam possibilia humano se. offerunl obi.ulu; quia in in-
ubi anima lentationes superavit, vires inferioreB vesligatione hujusmodi causse senstis deficiunt, et
premere audet: el ubi super eis imperium habere ralio succumbit, mens slupet. Quod Daniel clarius
se conspicii, adversariis potesiatibus insuliat, ea- expresît, fliceiis : Sfupebqmvisioncm, et non eral
runique potentias nedum non tiniel, sed ad ceriamen intelligens (Dan. VIII,-27). Unde cuni paralylicum
provocai. Nunc autem de vicloria secura aseendit P qui ponabattir a qnaluor, ad solam Doijiini vocem
in Arada, id est, gloriaiur in Domino se idoneam smrexisse, lectum ih quo jacebal, lulisse, et in
efleclam, et dicit cum Apostolp : Sufficientia nqstra doiiium suam abiisse inluitus esset popnlus; quia
ex Deo est, qui et idoneos nos fecil minislrqs noyi hoc supra faculiaiem jcrat hqminis} obstupuit. Ideo
Testamenii (II Cor. IV, 5, 6). Oremus igitur Detim, dicil Isancius Lwc&s:', El stupor npprehendit omnes
ut el nos ad Arada pervenire, et ibi slatipnem Iia- (Luc. v, 26). De hod agens Iligremias propbeta,
here valeamus. njl: jS(;ep0i'et hor.ribilia faclq sunt in terrq (Jerem.
XXlIa mansio, MACELOTH. — Mansio vigesinia v. 50). Et quia in iis| ipansinnibiis multa pr.Tc'ara
securida dicilur Maceloih; idcirco siibjjmgit: E\ el ndmjrabilia edila jsunt ojiera, qupriim causas
profecli de Aradu , caslrqmetati sunt in Macelqth non pjilesl humana mpns raiione coniprehendere,
(Num. XXXIII, 25). Maceloth inlerpretatur ab initio, idep tandem veniiqr ih JUarc, Jioeesl, in stuppre;
per quod innuitur quod qui lendit ad peifecliQiieqi, sic enini interprelatur. Unde scriplum est: Stupe-
vel eam ajiquo niodo assecutnm se senlil,, qd reriim bant qulem omnes stiper magnaliq Dei (Luc. IX, M ).
initipm, a quo nniversa dependcijl, respicere, ad XXV" monsio, METcnA.-rMansip vigesimo quinia
29 DE XLII MANSIONIBUSFILJORIJM ISRAEL. 50
agiiur iii Meleha ; idep dicil: Ei prqfecti de Thqre,. ^.qui fqcil qntts Dei negligenter (Jerem.xmm, 10).
castrgmelali suiil in Melcha (Num. xxxm, 28,). Ideo djscipulus ill.e, qui ciiius Petro ad mpnumen-
Metclia Latine dicilur noya mprs. Ut autem intelli- tum prsecucurrit (Joan. xx, &), immodice cpni^
galur quse sil nova mors, est' obse.rvandum qnod mendatur. In via D.eivel festinam oportet progres.T
iriplicem morleni Iegimus in Spripluris. Una est sjopem essp, ut diabolo, qui stat semper a dexiris,
mpfs corppris, qua terrestris domus nosira kujus qtio sanpiis adversctur, coeptiiin iter impediendi
habitaiionis, ut Apostoli utar verbis, djssplyitur, spatiuni noii relinquatnr^ Nos igilur qui peccalis
et a corporis labernaculo anim.arecedit. De J4 kac mprlni, juslilise per Melcha vivirnus, npn sequamur
scribil Aposlolus: Slqtulum esl Iwminibus semel nipd,o ad palmam supernae yocationis; sed in Es-
mpri (II Cgr. y, 1). Hac Abraham et prophetse mortuj nipna curramus, festinantes ad prppositum nobis
sunl, hac niorte omnes moriemur, et sictil aqua ceriamen, Feslinanles namque pas|,ores venerunt,
effusa suppr terram, npn congregabimur. Alia niors e\. invenerunt puerum Jpsjim (Luc. n, 16).
est animae, qua peccali conlagip anima confecia XXVIl? tnqnsio, MOSEROTH. --Mansip yjgesima
moritur, jipn quidem in sui subslantia, qure niorj seplipia appcllatur Moserotk; dicit enim : Et pro-
nescil, sed in Dei vivificatrice giatia.. Nam denieriio fecti ex Esmonq, castrametqti sunt in Jiloserplh (Nunf.
peccati, Dep recedente, spiritaiem anima yilam B xxxiii, p0). Congrue nune Moierclh succedit; si-
amiltit. Unde dicil Apostoljis : Quw viyens mo/luq gnificai enim disciplinas, ttt qui festinalionem in
est (II Tim. y, 6). Mori auteni tunc per pficcaiurp Esmona sihi adscivit, eajn niodo ad comparandas
dicitur; quia anitna qum peccaveril, ipsa niprieiur disciplinas sapienter accersat: Et sit, quod Jacobus
(Ezech. xviu, 4). Morieiur autem Doniinp non nar jjppslojus jlocet, omnis hqmp velox quidem ad au^
lura; infirmitate, sed demerilo culpse, quse non est diendqtii(Jacob..l, 19). Deus disciplina; hujusauctpr
ab kac yiis recessus, sed lapsus erroris. Tertip est est: dicitur enim per proplietam : Quis ascendil in
culpse, qua carnis concupiscentia moritur, ul mens cmlum, et qccepil eam, et eduxit eam e nubibus?
Deo vival; de qua ApQSiolus: Vetus komp nqsier Qiiis transimt trans mare, et invenil eam, et afferel
sitnul critcifixusest, ut destrugtur corpus peccqli, ul eam auro electo? Non esl cognoscens viam ejus,
ultrp non seryiamus peccqto (Rom. yi, 6). Nec id neque qui cpnsideret semilas ejus : sed sciens omhia
immerilo ; riarn sicut mpriuus vila non est aniplius cognosciteam, et adinvenileani prudentia siia (Baruck.
ohooxius culpsc, sic reriatus per graiiam non debet III, 29 et seq.). Ideo ab ipso cxpeienda est, dicente
nlierius servire peccalp. De qua morie loquitiir Jacobp aposiplo : Si quis yeslrum indiget sapienlia,
Aposlolus, dicens : Morlui enim eslis, el yitg veslrq ppstulet q Deo qui dal omnibus,afflnenter,(Jacob. i, 5).
qbsconditq esl cum Chrislo in D.eo (Coloss. ni, 5). Q Hsec Deum, ejusqiie opera revelat. Doclrix, inquit
Hujusmodi mortups redargupps idem Apostolus, Saloinon, est Dei disciplina*, et electrix opeium
dicit: Si mortui esiis cuin Christp ab elemenlismundi, illius, fijus cuslodia virga eorrectipnis est. Scriplum
quid lamquqmyivenles in mundo decernimini (Cglpss. est enim : Plqgm et cprreptiones tlant sapientiam
n, 20)? Una igilur mprs e^t naturalis, alia ppepÎis, (Prpv. xxix, 15). Legitur in Numeris hominem
lerlia spiriialis. Hanc ppslremam desigijal Melcha , qiienidam in die sabbati ligna colligenlemcompre-
quae nova mors dicitur; quia veterem iMnpyat hq- Iiensuni Jiiisse, coram Moyse et senioribus sisti
minem, ei novam facit ereaturam, dieente Apostolp: mandatum, et tandem jussu Dei morte punitum.,
Vetera transierunl, eccefqclg suni omnia novq(II (Jor. lapidibus pbruium : Morte, inquit, moriaim Iiomo,
v, 17). Ittque el nos hie mansionern faeianius, n£ lapidqbilis eum lapidjbus omnis congregqtioextra cas-
peccalis morlui, juslitise perpetuo yivamns. tra (Nifin. xv, 55). Quod in hac mansione aliqui
XXVIa Mapsio, ESMONA. — Slapsio vjgesima_scxta factum putant. Hinc Aposlolus
quoque dicebal:
E.smonanuneupatur; nam dicit :_Ei prpfecti ex Met-- Peccgiitem coxqpipqinibns argue, ul cmleri timorem
cha, cqstmmetati suntin Esmojiq (JV«m.xxxni, 29). haheani (I Tiin. v, 20). Habeamus igitur slationem
Esmpna Laline dicitur acceleratiq, qupd cpngrii.e in Moserpth, Jg i.dest, correptionum niortificatione
huic niansioni aptatur. Nam qh) anima mprip pec- fin disGi|ilina Dei coniineamur.
cati per superiorem slalipnem in noyam evaslt crea- XXVIIIa mansio, BANEJACHAM. —Vigesima ocla-
turarp, sistere apimp ppn pptest, non ptip torpere : va mansio jp Rajiejaeliam peiagilur; inquit enim :
sed ullerius prpgredi, et accelerare iter c.ontendit. El profecli de Moserpl\t, -castrametali sunl in Baneja-
Viatorihus(autem celeritas apiissima est: ea prppief cliam (Num. xxxin, 51). Qui in Dei disciplina sla?
populo patriim manducare pasclia praecipitur, pt tionem hahet, sludium omiie , omnemque operam ,
festinanter. Hinc apostolis mandatum est: Neminem ul jie rnininium quidem ex ipsa Dei iege violatum
per viam salutayeritis (Luc. x, 5). Sic Elisseuip in interpidal, sedulp impenderp debet; et ul Salvalor
Regnorum lihro Giezi injunxisse legitur : Accinge, ( ait, tie ipia unum , atil unus gpex,a Lcge proelereat
inqult, lumbos luos, et talle bacuhim tmum ir. nmnu (Matik. v, 18). p.ebel eniin iilud evaugelii ineine per-
lua, et vqde: et si inveneris aljquem, non.benedicas petuo relinerp, quo dicilur : Dicotibi, noii exiesind.e,
ei, et si benedixeritlibi quispiqm, npn resp.onq[easei donec etjqm minimum quadraiitein reddas (Matlh. x.
(IV Reg. jv, 29): pani ppiis Dej proepijfiperarnpiiani 26)? narn sieut non prius fcenoris debilmn eyacua
feslinationem exigit. MqlHicltis, inquit propheta, tur, quam tptius sortis ad minimum usque nummu-
51 AD SANCTl AMBROSIIOPERA APPENDIX. 32
lum quocumque solutionis gcnere quantitas universa A tiosior auro, quod per ignem probatur, inveniaiur (I
solvatur;* sic nec peccaii poena, nisi charitalis reli- Pel. i, 6 ). Majorpm etiam perilludacquirit gfaiiam,
quarumque compensalione virtuium, vel siriclasa- ideo in libro Sapientise scriptum esl: Probala aulem
tisfaclione dissolvitur. Non eluiturpeccatum, fratres, virtus corripit insipieutes (Sap.i,Z). Perilludin
nisi pcenis tamdiu noxius exerceatur, ut commissi medio eliam natibnis pravse lalens exerit sevirlus
supplicia erroris expendaf. Dicebat Jacobus aposlo- el lueet; idco apbstolus Paulusad Corinlhios inquit:
lus : Qui totam Legemservaverit, offendat aulem in Oporlel hmresesesse, ul qui probali sunt, mamfesli
nwo, faclus est omniumreus (Jacob, n, 10). Ponde- fiant in vobis (I Cor. xi, 19). Sincerior bonitas e
randa est quoque illa Dei sententia, qnae in Lege teiilaiionibtis"pro(lii, sicut purius argenlum eeamino
scripia est: Ego sum Dominus Deus luus, Deuszelo- ignis ; inquit enijm Scriptura : Quoniamin igne pro-
tes (Exod. xx, 5). Lex igiturDei exaclissima quaque balur argenlum, el homines receptibiles in camino ku-
censura esi examiuanda, et omni qua potest maj'ori mititatis (Eccles. n, 5). Cum igilur purior e lenla-
sedulitale servanda, ne ab ea forte exeidamus. Hoc mento bonitas veluti e camino exeat, meriio nune
nos praesens mansio docet: Ranejacham enim exco- Jelhebatlia, quoejbonilas interpreialur, succedit.
lalinnem.designat. Qui auiem legem Dei percolat, ne XXXIa mansio,' EBRONA.— Mansio trigesima prima
niinima quidem vel syllaba vel ajiexnegligenterlaba- B agiturinEbrona;!ideo dicit :Elprofecti.deJethebalha,
tur, diligenler ohservat. caslramelati sunt\in\Ebrona (Num. xxxm, 54). Justus
XXI-Xamansio, GADGAD. — Vigesima nona mansio quamvis in hac vila ad boniiatem eliam perfeclam -
haheiur in monleGadgad; dicil namque : Et profecti devenerit, haudl tamen animo sistit, nec praesenti
de Banejackam, castramelati sunl in monle Gadgad contentalur statu|; quin potius cuncla perlransiens,
(Num. xxxui, 52). Tentatio animoefideli custodia , flagranti eliam desiderio ][g ad meliora conlendit.
foiiimdo et virtutis augmenium est; nam anima Hinc David prophela dixit: Hwc recordatus sum , et
justi, nisi lenlalionibus interdum se urgeri senliret, effudi in me animammeam; quoniamtransibo inlocum
nedum in eustodianon nianerel, quin polius lam- tabernaculi admirabilis, usque ad domum Dei ( Psal.
quam gratiarum copiadiffluens relaxareiur. AMoyse iv, 5 ). Ibi vero quiescet, ibi implebitur omne ejus
sanclo doctimentum hoc clare habetur. Dum populus desiderium. Ideo1 alio in loco idem prophetadixil:
iampades el niontem fumiganiem cernerei, vocesque Sutiabor, Domine , cum apparuerit mihi gloria tua
audirel, el lerrilusaDoinino fugeiei, dixilMoyses : (Psat. xvi, 15 ). In hac viia non quies, sed perennis
Confidiie, causa enim tentandi vos venil Deus ad vus; est Iransitus. Quare sponsus in Canticis canticorum
ut sil limor ejus invobis, et nonpeccelis (Exod.xÔ). ob cursus |ierniciiatem caprsehinnuloque cervortim
Dicitur quoque foiiiludo; nam anima a multiplicibus G assimilatur (Canll n, 9); unde et salit snper mon-
se lenlainenlis sepiani agnoseens, cauiius incedit, et tes, et iransilillsuper colles. Hoc nos docelmansio
majorem a Domino vinulem poslulal, dicens cum ista , quoniam Ebrona transitus esl; ul quamvis ad
Propheta : Miserere mei, Deus, quoniam mulli bel- bonitalem per snperiorem mansionem perveneris,
lantes adversum me (Psal. LV,2). Virtutis vero ang- omnia tamen sunl prsetereunda: oportel le ad nieliora"
menttim, qualenus animn teniationibus exereita pu- transire, quousqile venias ad illud bonum , quod est
rior egreditur. IIdeo Salomon in Proverbiis dicit: summum, el quod omne saliat desiderium, el in
Sicut probatur in caminoargentum el aurum, sic clecla qub perpetuo peinnaiiere debeas. (Orig. loco ch.)
cdrdaapud Doniinum (Prov. xvn, 5). Teiilationihus XXXIIR munsio, ASIONGABER. •—Mansio trigesima
animam prolicejie sanctus quoque Jacobus aposlolus secunda dicilur Asiongaber, qoo filii Israel appli-
te»talur dicens1:Beaius vir qui suffert lentationem; cuerunl; unde sequitur ; El profecli de Ebroiia, cas-
quoniam cum probutus fueril, accipiet coronam vilw tramelati sunl in Asiongaber(Num. xxxm, 55). Pos-
(Jacob. i, 12).jSnntigitur non fugiendse, sed expe,- trema filiorum Israel in deserlo Pharan statio hsec
temhr tenlaliones; uisde David jiropbeiadicit: Proba est; nam ut in superioribus diximus, plurimasam-
me, Domine, et lenta me (Psal.xxx, 2). Progre- biens mansiones illa soliludo hucusque protenditur":
diemihus ergo in via Domini leiitamenta frequentius D inler|)retaiur vero consilia viri. Et recle inlentioni
ingeruniur, ul cuutiiis, frucluosiusque incedant. Hoc quadrat: quoniam qui tanlas peregit mansiones ,-lot
nobis niansio hsec insinual; nam Gadgad tentamen- virtuium penetrayit sinus, lolcharismatum spiramina
tum interpretatur. Neigiturianlarnm copia viitutum sensit, tot se studiis perfeetionum exercuii; jam
superioriim maiisionum viator difflueret vel lahere- desiit esse puer sensibus, jam ad inensurairi setatis
tur, superiori isia mansio succedil. plenittidinis Christi pervenil, jam crevil in virum
XXXa?»flHs!'o, JETHEBATHA.—Mansiotrigesimacele-perfectum. Et ideo viri consilia adeptus est, ut curn
braiur in Jelhebalha; unde sequiiur : Ei profecli de Aposlolo dicat: Cum auiemfactus sumvir, qnmpar-
monle Gadgad, caslratnetati sunt in Jelhebalha (Num. vuli erant, deposui (I Cor. xm , ll).Qninpoiiusalium
xxxm,55). Tentatioiium experimento virtus jusii, adeptus esl consiiium, quia Salomon in Proverhiis
ut in sujieriori mansione dicium est, magis conspi- dicit: Aqua profunda consiliumin corde viri (Proii.
eaa, clariorque elucescit. Hinceiiam Peirus npo.-lo- xx, 5). De consilio isto sapieris dicebat: Sine con-
lus: Exultabiiis. nnnc, inquit; ,si opbrtet contristari silio nihil facias, el ih faciendo ne te pamiteat(Eccl.
vfiriis lentalionibiU'; ut probalio vsstrm fidei tnvlto pre- xxxii, 24). Quod^noriest illud, de quo quefitur De-
53 DE XLII MANSIONIBUSFILIORUM ISRAEL, 34
mnius, per prophetam dicens: Vwfilii aposlalm! hwc jA XXXVa manmo, SALMONA.T— Mansio trigesima
dicil Dominus : Fccistis consilium non per me, et pac- quinta habeiur in Salmona; nam sequituf : Et pro-
lum non per Spiritum meum (Esai. xxx, 1). Sed illud fecti ex Hor tnonte, caslramelali sunt in Salnwna
de quo sapiens: Cognitiosapientis tamquam inundatio (Num. xxxiii, 58). Egressus ex Hormonie popuius,
abundabit, el consilium illius sicut fons purus vitm, non rectam quam coeperat, proseculus cst\iaiu : >ed
quod custodit a malo (Eccl. xxi, 16); quia consilium Edom terram circumiens, mare Rubrum vrrsus iier
bonum custodiet te, cogitatio autem sancta servabil arripuit; ut juxta verbum Domiui, fialres suos bello
te. Uuc ergo incuncianter pergamus, el nostra hic non incesseret, nec prorsus lsederet: inquii enim :
alacres tentoria erigamus; ut Deb in loto corde nos- . Ne moveatiscontra ipsos bellum (Deut. 11,5). T01 igi-
tro , sicut David in concilio justorum , et congrega- tur viarum fatigatus anfractibus, iiianna pcriasus,
tione, confiteri valeamus (Psal. cx, 1). loculus est, inquit, conlra Deum ei Moysen.Quare
XXXIlIa mansio , SIN.—Mansio irigesima terlia iratus Dominus virulcnios leihiferosque serpeules,
esi in deserto Sin; quare subjungit: Et profecli de qui inorsu inlernecabanl, in populum immisit; unde
Asiongaber, caslramelati sunl in deserlo Sin. (Num. periil populus multus nimis. De ijuibus meminil etiam
xxxni,J6). Octava mansio supra eodem quoque Apostolus, dicens : Neque tenlemus Chrislum, sicut
nomine nuncupalur; inquitenim : Et profecti a mori ]J} quidain eorutn tenlaverunl, el a scrpeutibus perierunt
Rubro , caslramelatisunl in deserlo Sin. Sed atlen- (I Cfij". x, 9). Tune oranli Moysi pro serpenlum
denduni quod hic locus aliiis ab illo esl; ideoinfra exstinctione, respondil Deus : Fac tibi serpeniem
subjuiigilur : De deserto Sin , hmc esl Cades ( Num. wneunict pone illum pro signo: et omnis morsns videns
xx, 1). Et alibi, dum populus in hac morarelur illum, vivet (Num. xxi, 8). Fecil Moyses juxta man-
mansione, miilens nuiitios Moysos adregem Edom : datum Domini, et populus a plaga liheraius est. Ve-
El nunc sumus, inquit, in Cades civilale,-ex parte rum quia Salmona inlerpreiaturuiiihr.i, facium istud
finium luorutn (Ibid., 14). Hanc meminit David pro- mansioiii reele aptatur. Serpens nanniue ligno sus-
phcla , dicens : Er commovebil Dominus deserlum pensus, lypus et umbra Chrisli fuit pro salute nosira
Cades (Psal. xxvin, 8). Hic Maria Moysi soror diein in cruce pendentis, sicut ipse exjionit in Evangelio,
suum ohivil, mortua et sepulta esi, ulsupralegitur. dicens : Sicul Moyses exaltavil serpentem in dcscrto;
Quod Josephus quoque describit dicens : Tunc itaque ita exallari oporlel filium koininis; ttt omnis qui credit
sororem ejus Slariam finis viiw accepit, lcum quadra- in eum, non pereal; sed habeat vitam wternam (Joan.
gesimumcomplessetannum, ex quo /Egyplum dereli- in, 14). Frequentemtis igitur nos siaiionem islam,
quil: sepelierunlqueeam publice nitnis splendfde(Lib. ul aspiciamus Chrislum pro mundi salule in cruce
iv Aniiqq.cap. 4). Hic denique penuria aquoc labo-1Q peiidentem ; quoniam snlutaris est.
rat populus; quare iralus tumulluatur in Moysen : a XXXVIa tnansio , PHINON.— Mansio Iriêsima
quo peira jussu Dei mirabili virga percussa , oqua sexta Phinon nuncupatur; dicil namque : Etjprofecli
manavit copiosa; unde bibentibiis cunclis cupidilas de Saimona, castramelali sunl in Pkinon (Num. 55,
silis ablata est. 42). Linguoe moderationem inter ea quae homini non
XXXIVa mansio, HOR.—Mansiotrigesima quarta minus necessaria quam difficilia sunt, sanctus Jaco-
eslin monle Hor; dicit enim: Et profeclide deserlo Sin, bus apostolus fuso enumerat sermone, dicens: Si
hmcest Cades , caslrametati sunl in Hor monte prope quis in verbonon offendit, hic perfeclus est vir, polens
lerramEdom(Num. xxxiu, 57). Slaiionern apud Cade.s freno circumducere eliam lotum corpus (Jacob. 111,2).
in deserlo Sin filiis Israel agenlibus, Moyses ad Idu- Ecce equis frena in ora mitliinus, ad consenlieiidum
mseorum regem , ut per illius fines viam sibi una nobis, el omne corpus illorum circumferinius. Ecce
cum suo popnlo concederel, legatos misit; cerliorem et navcs, cum tam magnse sint, el a veniis validis
tameneum facluros, ut nec aquam sine prelio sibi minentur, circumferunlur a modico gubernaculo,
exhiberi poscerel. Illeveropetitioni nonconsentiens, quocumque impeius dirigenlis voluerit. Ita et lingua
nec transitum eedens, respondit: Non transibis per modicum membrum est, et magna jactai. Ecce par-
me, aiioquin bello in occursum libi exibo ( Num. xx , J) vus ignis quani magnam silvam incendil. El lingua
18). Quare populus mandalo Dei, ut in Deuterono- ignis esl, universitas iniquitalis (Eccl. xxvm, 28, 29) ;.
mio habetur, ab eo declinavit: et de Cades cgressus et cselera quse tibi sanctus aposlolus disseril ad pro-
adHormontem pervenit, et hancquam Jegimus (Ibid., positum facienlia. Si tot mala homini e Jingun iinmi-
27 el seq.), habuit mansionem. Ubi juxla Domini neani, quis illam moderaiione non indigere, dicere
proeceptum Aaron cum Moyse fratre et Eleazar filio audebit ? Ideo Sapiens id pracipit, dum dicit: Cir-
in Hor montem ascendit: ubi Moyses verbo Dei cumvalla possessionemtuam spinis, et ori tuo facjanuas
pontiftcalibus Aaron indumentis nudalo Eleazar et seras: argentum luum et aurum luum confla, et ser-
filium, cui propler selatem pontificatus obveniebat, monis tui fqc siaieram, et ori tuo fac portam et seram
universo vel mirante populo , qui ex adverso slabal, (Ibid.,'12). Verum cum statera, porla et sera pro
prolinusvesiivit. IbiqueAaron viia funcio , ad 17 lingua non facileei occurreret, dicebat idem. Sapiens:
suumque populum apposito, Eleazar filius sacerdos Quis dabit mihi super os meum cuslodiam, et super la-
pro Aaron patre suo declaralus est. Memorabilis esl bia mea signaculum (Eccl. xxn, 55.)? David vero
igitur ista mansio. propheta a Domino hoec dona prsestari agnoscens,
85 . AJ>OPFJU SAKGTIAMBROSIIAPPESOIX. 56
Dominum kis precabatur verbis: Pone, Domine, cu- j^. terras transitum filiis Israel proestare hosiiliter recu-
slodiain ori tneo , et oslium circumslanlimcircumlabia sarunl. Unde diverlentes aKeis, Moabiiarum fines
tnea (Psal. CXL,5). Linguoenioderalioin kac mansione eifcumire c.oaclifuerunl. Hinc dicitur quod in fini-
suam habel sedem. Nam Phinon oris parcimonia in- bus Moab ad orieritemvenerunt. Jeabarim verOacer-
lerpreiatur. Curemus igitur el nos nosiram hic sta- vum lapidum trariseuniium sonat, quod est Ecclesia
tionem habere; ut quse, quando, quomodo et quibus justnrum. Lapides enim iranseumes jusii sunt. li
loqtii deceat, scire valeamus: et os nosirum medile- iiamque propter corum firmilalem lapides appellan-
tur sapientiam, et lingua nostra judicium loqualur tur, de quibus Petrus apostolus scribit dicelfs: Et
-(Psal. xxxvi, 50). Ipsi lamquamlapides vivi superwdificaminidomusspi-
XXXVIIa mansio, OBOTH.— Mansio trigesima rilalis (I Pet. n, 5). Justis vero firmilas recle adscri-
seplima dieilur Oboth, quo demum filii Israel bilur, co quod ipsi nec fluctuent, neccircumferantur
applicuerunt; sequitur ergo : El profecti de Phi- omni vento dOclrinae;nnde in Evangelio domul su-
non , castrametali sunl in Obotk (Num. xxxm, pra firmam petram fundaise', in quam descendiiplu-
45). De hac mansione alibi legitur : El profecli "via,venerunt flumina,flaverunt venti, el non cecidit,
filii Israel, castramelali sunt in Oboth (Num. xxi, coniparahlur (Malth. vn, 2). Transeiinles etiam di-
11). Verum altendendum quod majora pernicio- B cuntur; quia seciindum Aposlolum, corifitenlur quod
sioraque leniamenia, quibus anima in hac vita hospileset aivenmfiuntsuper lerram (Hebr. l, 13). Dc-
impugnalur , daemonum illusmnes , magorumque nique merito Ecclesia dicilur acervus lapidum; quia
ac jiylhoiium prsesligia omnium consensu sestiman- ipsa esl columnaet firinamentuinveritatis(I Tim.m, 15).
lur. Ii namque malefieiis magicisque artibus, ul divi- Habeamus igilurjet nos slalionem in Jeabarim, ul
"nilalisculturam ab bominum cordibus eliminent, ea secundum apostolum Paulum, leneatnus propositam
effieere prolestanlur, quse divinse tanlum nalurae spem, sicitt anckoram animmlutam ac firmam, el ince-
sunlpossibilia. Unde ejus potestati perpeluo resistere dentem usque ad 'interiora velaminis (Hcbr. vi, 19);
audent. Sed tandem vaniiatibus eorum delectis, ar- ut juxta apostolum quoquc Pelrum, prwscienies ca-
libusque profligalis, virlus semper divina superemi- veamus, ne errore nefarioruin abducli, excidamus a
net.Magi coram Pharaone Moysi resislere audebant, propria firmitale (II Pel. ni, 17).
suasque virgas fieri dracones conlehdebanl. Sed tan- XXXIXa mansio, DIBOKGAD. — Mansio irigesima
dem Moysi virga Dei providenlia et virtute in colu- nona habetur in| Dibongad; sic enim Iegitur: Et
iirum versa, in magorum dracones insiliens, eos il- profecli ex Jeabarim, caslramelali sunt in Dibongad
lico devoravil (Exod. vn, 10 et scq.). Nam a Moyse (Num. xxxni, 45). Veium de hacmansionelonge di-
non errore, non prsestigiis, sed veritate isia fiebant; C versum in alio loco legi videtur; nam scriptum est:
ideo mirabilipoleniia subsistebant. Legitur eiiam in Ei discedentescx \Oboth, caslrametaii sunl in Jeaba-
Actibus apostolorum (Act. xni, 8 etseq.), Jg quod rim, in desertoqudd estin conspecluMoab, ad oricnlem
dum prsedicaret Paulus apostolus coram Sergio pro- solis. Inde discesseruitl, et caslrametatisunl in valle
consule, qui verbum Dei audire ciipiebat, resistebal, Zared, hsec ibi (IViim.xxi, 11). Sitergo (Origen. loco
inquil, Etymas magus, quwrens avertere, proconsu- cii.) in valle Zared caslranielali sunt, dices: Quo-
lem a fide. Denique dum ab Apostolo argueretur, inodo iu Dihongad? Verurn ibi locus communis, iiic
ciccus cffeclus est, ila ul circumiens, inquit,qusere- vero proprius exprimilur. Esl enim Dibongad circa
ret qui ei darel niantts. Ideo in lege eorum commer- vallem Zared, quoeest inter fines Anioniiseorum et
citim caveri praecipue jtibettir; inquil enim : Anima Moabiiarum. Mysiice vero Dibongad apiarium tenia-
quw secula fueril ventrilocjuos,vel incanlatores, ut for- tionum siguifical.|Quo doccmur quod quamvis juslus
nicelur posl eos; obfirmabofaciem tneam contra ani- perfectionis vel summse proximus existat, haud la-
mamillam, el perdamillamde populosuo(Levit.xx, 6). men ei tentaliones desuril. Quod esl divinaecautcla
Hsccslatio ad magos perdendos colitur : nam Oboih providentise, ne a recto deflectendi bonis successibus
In magos inlerpretatur. Adeamus igilur et nos ad .. ansam arripiamus. Hiuc Job dicebal: Bealus homo
Obolh, erigamus libi labernacula nostra; ul in pro- " quem corripuit Dominus : increpationemomnipotenlis
lectione Dei cceli conimorantes, non limeamus a tine renuas (Job v, 17). Quodel si dum in carnesumus,
tnore nocturno, non a sagilta volante in die, non a ne- tentationes nobis amarse videntur, mirifice nibilomi-
golio perambulanlein lenebris, nec abincursu el dmmo- nus ad luluram nobis vitam proficiuni, dicenle Apos-
nio meridiano(Psal. xc , 2, 6). lolo ; Omnis guidemdisciplinain prmsenti videlur non
XXXVIII".tnansio , JEABAWM. — Mansio trigesima esse gaudii, sed mmroris:.posiea aulem fructum paca-
oclava vocalui Jeabafim; sic eniin habetur : Et pro- iissimum exercitatis per eam reddeljustitim (Ihbr. xn,
fecii ex Oboth, caslrametaii sunt in Jeabarim, in eo 11), Accedamus efgo nos, et in hanc mansionem in-
quod ultra, hifinibus Moab (Num. xxxm, 44). De hac gredi festinemus :iscientesquoda Domino interdum
mansione in alio loco clarius Jegitur : Et disceden- -eorrjpimur, necuinhocmundodamneniur.(ICor.xi,
les, "inquit, ex Oboth, caslramelali sunl in Jeabarim, M). Certam quogue spem habeamus^ quod non pa-
in deserio quod eslin conspecluModb, adprienlem so- tielur nos Deus supraidquodppssumus, lentari:sed
lis (Nuin. xxi, 11). Prbpter quod meminisse oporlet faciel cum tenlalione proventum,nt possimus sustinere
qubd Idumsei, ut in superioribus diximus, per eorum (l Cor. x, 15),
S? DE XLSi MANSIONIBUSFILIORUM ISRAEL. §8
_ XLa mansio, ELMON DEBLATHAIM. — Mansio qua- A bimus nequead agrwn, ncqucad viiieam,nequebibemus
dragesima in Elmon deblaihaim a filiis lsrael peragi- aquam de putco; viaregia transibimus (Num. xxi, 22).
tur; sicenim scribilur : Et profecii e.x Dibongad, Seon veroidoninlno ieuusans dura respondit: iimno
caslramelatisunt in Elmon debiaihaim (Num. xxxfu, Validoexercilu armaio, ad fluvium Ariioii, qua Isracl
46). Vox hsecElfnondeblathaim sicul esl dttplex, Ita iraiisitufus erat, tit viam impediret, oppugnamique
et duo indicat, nempe contemplum ficunm, hbc esi, resisleret, protinusdesccndil. Seddivina faclum cst
contempium terrenoe dulcedinis; ficus namque dul- Virtuie, ut rege in prselio extincto, Hebrsei Amor-
cedinem ostendunt. Unde Hieremias propheia vidit rhoeorum pOpfilumin occisione gladii percusserini,
ficus bonas, bonas valde (J-eretn.xxiv, 7>).Et Salva- Corumque terras vastantes depopularint. Inlerim Og
tor noster \Q esuriens, scribarum pharisseorumque rex Rasan, ul auxilium Amori liseo prsr.beret amlco,
amariludines descrens, accessil tid arborem fici; ui ingentes copias armat, qulhus Israel hostilller im-
saliem in plebe aliquam invenirel dulcedinem : et pugnalurus aggrcditur. Sed Lrael superna dimicans
cum non invenissel nisl lolia laiitum-, maledixit ei, ope, et ipsum inbello regem peremit, exercitum om-
dicens -.Numquam ex te fruclus nascatur (Matth. x\i, neni exlinxit, universam denique terram corum
19). Contemplus ergo terrenarum deleciaiionum ad subegit; unde cum insigni \icloria grandes divitia-
ccelum properanli apprime necessarius est. Nam nisi B rum copias reponavil. Quse omnia Josephus "fuso
volujitatum illecebras, et ea quoe in lerris delectare serinone perscripsit (Lib. iv Antiquit. cap. 4).
videntur, neglexerimus, ad ccelestia nos ipsos efigcre XL'IIa mansio, apud JORDANEM. —Mansio quadia-
non possunius. Ideo Aposlolus admouet, dicens : Qum gcsima secunda kabetur in campestribus Moabapud
sursum sunt sapite, non qumsuper terram (II"Coloss.ni, Jpidanem; ideo dicil: El profecti de finibus Abarhn,
2). Immo saperc lerrena, confusio esl. Ita scribit veneruhl adoccidentem Moab, supra Jordancm jiixta
Aposlolus : Gloria in pudendis ipsorum, qui ierrena Jericho; ibique castramelati sunl upud Jordanem inier
sapiunl (Pkilip. m, .9). Verum quia noslra conversa- Belltslmoii,'usque Belsachin, in bcCidenleMoab (Num.
tio in cmlisesl, qui cumChrislo surreximus (Ibid., 20), xxxin, 48). Alio in loco mansionem eamdem memi-
omni cordis alacriiate calcatis mundi illecebris, in liil Scripiura , diccns : Et distcdentes filii Israel, ca-
ejus mansionis tabemacula ingrediamur, qumsursum strainetatisunt ad occidenlethModb, tipud Jordanem,
sunt quwrenles, ubi Christus estin dexlera Deisedens juxta Jericko (Num. xxn, 1). Denique ppslrema hu-
(Coloss. in, 1) : coniendamusque sive absenles sive jus lahoriosi diulurnique filioriim Israel .iiineris a
prsesenies placere domino Deo rioslro. Moyse per verbum !Deidescfipia mansib hsec esi. lu
XLla munsio, ABARISI. .— Mansio quadragesima qua licet plurima dicta gestaque sint memoratu
prima fit a filiis Israel in montibus Abarim; G digna, pauca lameii hoecenarrabimus. Primum Balac
nam sequilur : El profecli ex Elmon deblalhaim, Moaliilarum rex cerneus filios Israel tanto prolicere
caslramelati sunt super monles Aburim conlra Nebo iucreinenio, tamque secundis eorum res prosperari
(Nutn. xxxiii, 47). Verum longe aliehum VideiUr sucCessibus, magnani rerum suarum formidinem
huic, quod alio in loco de hac niansione legilur. concepit, ul in iis qusead populum Madian praslocu-
Nam iuquit : Caslrametali sunl in valle Zared; lus est, apj)aret. Inquil enim : Nnnc iingel congre-
inde descendenles, custrametali sunl irans Atiion gaiio hwc onmes, qui in circuiiu uostro sunt, sicutJin-
in deserlo, quod eminela finibus Amorrhworum(Nittn. git viiulusmrentia^x catnpo (Ibid., 4). Quare arrnis
n, 12, 15). Ex quibus verbis videlur quod filii kaud eos palam invadefe atisus, deliberavit, ne sal-
Israel non in montibus Aharini, scd in tleserlo tem potentiores elficerentur, ad occultas arles con-
trans Arnon mansioncm post Elmon habuerint. Sed fugere. Unde Balaam magum ad se necersitum roga-
nulla est diversitas, quoniam Abarim in deserio vil, ut imprecationibus, maleficisque ejus arlibus
est trans Arnon. Quod ergoalibi sub communi, hic populum malediceret, perderetque. Quod ab illo nec
sub proprio nomine Scriptura expressil. Unde sub- suasionibus, 20 nec muneribus, divina obsistente
jungit: Est enim Arnon ad lines Moabiriier Amor- providenikv, obtinere umquam polnil; quin immo
rhscos; et ibi liabetur mons Abarim, ad cujusradices D ijiseniagiiS, Domino os ejus aperiente , bona jireca-
Juxta Amorrhseos Arnon labitur anmis. Dicittir vcro tus «sl populo, iselicesquepredixilsuccessus': Quam
mons Abarim trans Arnon, non ad transitum He- pulchrw, inquil, tnw domus, Jaccb, tabcrnacula lua,
brseorum, sed ad situm terrse sanctse, sicut inos est Israel, tamquam valtes obumbranles , tamquam korti
Moj'si in hac descriptione; nsm in libro Deulerono- skper fluvium, el velul taberiiacula tjuw fixit Domihiis
mii legilur : IIwc verba quw locutus est Moyses omni (Nnm.xXiv,5);elmfra:Benedicentes{ebenedictisint,ct
Israel trdhs Jordanem in de&erlo-ad occidentem maledicenleste maledicli sint; item : Orietur sletta ex
(Deut. i, ,J|). Moyscs lamen, Jordimeiii '.(ullaienus Jacbb^tlexsurgethomoexIsriaelÎbidîl^.Ji&hiiGîih
transivit :erat ergo cilra ad Hebrocorumviarri, transi Madianiiariimame-re mulierum-popifliis.deserloVero
vefo ad ^terrsesancta; situm. Subitac niaiisione ad "Deo, ad iilola diverterat, ^Phinees •EIeaz'a't*filius,
SeohArnorriioePrum regem legalos MoyseVdesiina- Aarorio.ue nepos zelo zelatos prb Bomino exerci-
vit, ut erciim ôpulo per 'siias terras ebmmealurc luum, airtbquam per liceriliarn Toflhis-frassaretur
prseberet, absque biiini suorum prorsus.hcsione : iniquiias, Hebrseum el Madianitidein Temifiaih in
Transibimus,inquiunl, per lerram tuatn, non cleclina- fornieatione curtipfehensos, et ebram Moyse addu-
59 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPE/VDIX. 40
clos publice evaginalo pugione peremil: cuj'usexem-.A prasnuniiaiis singulisltribtibus quo3 in illos singilla-
plo provocati plerique arreptis in fornicarios armis lim supervenlura forent, super moniem «Nebo con-
insurrexerunl, et ad interneeionero coesa sunt die sccndit, indequeamplam, oplimamque Chananseorura
illavigintiquatuorhominum millia. Quare peremptis regipnem, lerram ulique lacte et melle manantem ,
fornicariis, recoucilialus est cum populo Deus : Et patribusrepetitis etiam oraculis repromissam, monli
cessauit, inquit, plaga a filiis Israel (Num. xxv, 8). Nebo ex advcrso posilam , et oculis perluslravil, et
Insuper quia Chananoeorum lerra, ad quam filii animo consideravit, jel ut Apostoli verbis (Hebr.
Israel possidendam per verbum |Dei tcndebaut, e xi, 15) uiar, e longp saluiavil. Quo denique pe-
vicino jam prominebal, ipsique terroe sanclsc per racto, dixit illi Dominus : Ostendi lerram kanc oculis
qtiadragiuia et plures annos fugientis fere jam oras luis, sed illius non ingredieris (Deul. xxviv, 4). Et
prendebant; et quia non nisi armata manu, viribus- confesiim per verhum Dei morluus esl, et scpullus
que infraclis, illam capere ipsis prsesiabatur: idcirco in valle : et sepulcruiri ejus nemo novit usque in ho-
Eleazar sacerdos novam populi ad bellum apii com- dicrnum diern. Hic (iiiis Moysi, mansionumque po-
putationetn facere Dei mandato decrevit, in qua ptili jussu Dei in ordinem reeensitarum. Cseterum
proetertribum Levi, ad specialem Dei cullum desti- nonnulla mysiica nunc explicauda forent, nisi horum
nalam, et mulieres, sexcenla millia el mille seplin- ]B pleraqueperlracial.mil prsesenlem sparsissemus, alia
geuli triginta viri, a viginti annis ei sujira, ad bella vero in aliis Iocis exjilicassemus. Illud denique ob-
paraii, ut Scriplura inquit, numerati sunt. Alia vero servandum operoe preiium judicavimus, quod uni-
quam plurima ad religionem Deiqtie cultum , nec versis hic transitns ideo commemoralur, propterea-
non ad rem publicam bello paceque moderandam qiie omnis hic cursus consiimmandus proponiiur; ut
spectantia, Moyses EJeazarque sacerdos in hacman- ad Jordanem Dei fluvium demum pervenienles, di-
sione in ordinem redegerunt (Num. XXVI,51): quse vinse undis sapientise irrigemur; ut per omnia puri-
ne in nimis longum nostram protraherenl lectionem, ficati, promissionis terram , Deo landem miseraule,
vel quia ssepius aliis in locis ea digessimus, nune intrare, et cnm Appstolo dicere valeamus : Bonum
omittenda censemus. Silenlio lamen prsetereundum cerlamen cerlavi, cursum consummavi,fidem servavi,
non duximus, quod Moyses extremum sibi landem etjuslitiw corona quam Dominus juslus judex reddet
per vcrbum Dei inslare diem agnoscens, declarato in illa die iis, qui diligunl advenlum ejus (II Tim. iv,
sibi successore, populique duce, mandato Dei, Jesu 7, 8), reponatur nobis per Jesum Christum Domi-
Navs, prsescriplisque benedictionibus ac maledictio- num noslrum, cui cum Palre et Spiriln sancto omnis
nibus (Deut. xxxiv, 1 et seq.y, quibus observatores est bonor, gloria, etjperpetuiias in ssecula sseculo-
prasvaricatoresve divinoelegis incurrerent, nec non (J runi. Amen. j
IN SUBSEQUENTIA COMMENTARIA ADMONITIO.
Quanlum olim mullis smculis conspiratum est, ut sequens Opus sanclo Ambrosioiribuereiur; lanla consen-
sione quotquot nunc viri eruditi audiunt, illud eidemvolunt abjudicalum. Etenhn jam inde a nono smculo Hinc-
marus (Tracl. de Divorlio Lolharii, elc), Ecclesia Lugdunensis (Tom. iv Bibl. PP. part. n), conciliumAquis-
granense terlium (Ajmr 862, cap. 8), Amalarius, Prudenlius, Haymo el plures alii ejusdem lemporis auctores
mulla ex his ipsis Commenlariissub Ambrosiinomine prolulerunt. Rabbanus Hincmari syncbonus in Exposi-
tione Paulinarum epistolarum ex Palribus collecla plurimos locosin quinque priores epislolas adducit lamquam
vere Ambrosianos, qui re vera exstant in liis noslris Commentariis.Inde quoque nonmtla in priorum ejusdem
Pauli epislolarum expticationemtranslulit Sedulius, Ambrosii nomine semel ascripto. Lanfrancus eiiam in sua
Compilatione sanclo Doctori attribuil ea fragmenla , quw ex hoc Opere mutuatus est. Denique hoc Opus pro
Ambrosianoadmissum fuit a Gratiano, P. Lombardo, Ivone Carnutensi, aliisque innumeris. Verumlamen cum
iam universalis opinio Erasmo , Turriano, aliisque non usque adeo certa visa esset, illam deinceps, re peiiitius
'
examinata, uno calculo omnesproscripsere.
Quamobremaclum agere nobis videremur, si longiusin probanda re sane quam exploratissimaimmoraremur.
Non silebhnus lamen stylum Operis tantopere abhorrere ab Ambrosiano, ul plaqemirumsit tam tarde deprehen-
sam esseillam diversitatem. Sed nec levius ihler utriusque auctoris doclrinam dissidium est; quippe in Ambro-
siastro non solum occurrunt quwdam placita extraordinaria, et a veri Ambrosii opinionibus immane quanlum
discrepantia; verum eliam in asserendis doginaiibus maximecatholicisinter utrumque non salis convenit, etiis
refellendis qum Ariani objiceresolebanl, ab illo adhibenturea responsa, quibusheglectis, omnino diversa propo-
nit sanclus Doctor. Ad hmcinulile fueril id , quod nemini non est obvium,observare,.nimirum in grmca lingua
prorsus peregrinum exstitisse itlum scriplorem. Quid vero si subjungamus non tantm perspicuilatis esse, num
omnino Commenlariain Paulum feceril Ambrosius? Vermnutmaxime hujusmodi expositionemvir Sanclus edi-
derit, sallem admodum credibileesl eam Cassiodorilemporibusjatn periisse; hoc enhn conjici polest e sequen-
tibus ejusdem verbis: Dicitur etiam, inquit, beatuin Ambrosium subnotatum codicem epistolarum oranium
41 COMMENTARIA1N EPISTOLAS B. PAULI. ADMONITIO. 42
sancti Pauli reiiquisse, suavissima exposilione conipletum ; quem lamen adhuc invenire non potui, etc.
(Lib. de Inst. divin. lilter. cap. S).
In eo ergo lota difficullasest, utverus parens hiijus Operis investigelur. Placuit nonnullis compilatoremfuisse
illum, qui scissisex Ckrysostomoel Hieronymo laciniis cenloneminde confeceril. Volunt alii prologos singulis ex-
posilionibusprmfixosinepli consarcinatorisesse, potissimutnex Iiieronymo frustula multa suffurali. Altamen in
Operum eorumdemPalrmn collatione koc nequaquam deprekendimus. Conlra vero salis frcquenter animad-
verlimusab illorum opinipnibusliunc dissidere, alias explicaliones afferre, interdum non eodem modo , quo
illi solenl, Aposlolicumlexlum cilare , ac tandemsicubi cumipsis convenial, id inde factum, quod eos
qui com-
mentaria lucubrant in eumdemlibrum, ubique discrepareimpossibilesit. Neque tamcn ibimus inficias auclorein
nostrumab Hieronymo muluatum quoidamvideri, sed eum proplerea compilalorem, quoquidein sensu illi inlel-
liguut, kabendumessenon arbitramur. Ex uliis qutem qui korum Commenlariorumauclorem eruere conalt sttntj
qui eadem Bemigio allribuerunl, fruslra fuere. Etenim cum in Bibliotheca Patrum, tum in manuscriplis ncn
paucis Remigiana exslanl ab his noslris plane diversa. Non defuerunl eliam qui kanc coinmentalibnemvet
Juliani vel allerius cujuspiam Pelagiani esse conlenderent. Sed invenli sunl simililer scriptores, quibus illius
auclor viderelur liberandusab ista nota, el si quid forle quod illis hmreticis favere posset, illic occurral, hoc eo
referendum, quod cum anle exortam egrumdem hmresimille scriberet, minus caute consideratequeesset toculus.
Ullima landem, qum el communior, eorum opinio est, qui Hilarium Bomanm Ecclesiw diaconum, qui cum
Lnciferiano schismati adkwsisset, ab Hieronymo tam aspero styto exceplus fuil (Dial. adv. Lucifer. posl med.),
verutn kujusce Operis Auclorem dicunl. Al cumsint quoque a quibus huic sententiw conlradicalur, illudaccuta-
lius perpendendumest.
Observabimusin primis vix ullum veri AmbrosiiOpus esse, cujus plura exemplaria omnium mlalum ab octin- '
gentis annis reperiantur, quam hujus Ambrosiastri : sed eorum nonnulla ab atiis dissidere kaud mediocriter.-
Enimveroin bibliotkeca Corbeiensi unum kabelur tomis duobus comprehensum, quo nullum aliud, sive anli--
quitalem, sive ckaraclerum eleganliam spectes, prmslantius videre nobis licuil. Ai cum in eo Commehtaria in
omnesPauli epistolas, illa excepla quw ad Hebrmos inscribitur, sub nomine Ambrosii conlineantur, cum aliis
codicibus scriptis alque editis tantummodo in priores tres epislolas consenlit, discrepal vero in cmleras. Bab-
banus Maurusin Commenlariosuo ex Patribus cotlectoulterius progressus, ea omnianomine Ambrosiidonat,
qnm ex Ambrosiaslroin epislolas quinque priores petitatilat: sed in reliquas quidquid inseril sub tilulo sancti
Doctoris, ea in solo Corbeiensi codice reperire esl. Citanlur quoque ab Ivone Carntttensi (Decret. part. xvi,
cap. 84) ex prologo expositionis epislolm ad Philemonemverba nonnulla, qum non nisi apud Rabbahutnet in
Corbeiensicodice reperias. •
Islhmc omnia quisquis aitenle consideraveril, jam hiirari desinet niulta in Auclore noslro desiderari,
qum a Lanfranco lamquam ex Ambrosianis Commentariis in Apostolum proferuniur : facileque animadvertet
variis Paulinarum epislolarum enarradonibus Ambrosii notnenab anliquariis inditum esse. Illud insuper ad-
jiciendum esl eosdemlibrarios magna licenlia saltem in tres priores epistolas abusos esse; quandoquidemab eis
non raro longafragmenla ibideminserla fuisse probabile est, quw in veluslioribusmanuscripiis non inveniunturt
ut in variis (ectionibusannolabitur. Indeque duci potest vekemens conjectura contra lutjus Operis inlegritatem
'' ac
sinceritateni; nec expeditijudiciirem esse cognoscilur, ulrum unius an plurium anctorum lucubratio sil, affir-
tnare.
'Cmlerumsi negabimuspluriuni esse , simul etiam falendum videbitur anliqui esse commenlaloris.'Quod enim
ail (In Epist. I ad Timotk. cap. m) de Ecclesia, cujus hodie rector est Damasus, aut inlerpolatori tribui debel
(el sane illorum lemporum usum non sapit, nequesensui tiecessariutnesl), aut planutn fiet eumdemauclorem ante
annum 584, quo idem papa vivere desiit, Commenlariasua scripsisse. Hinc eliam polest id confirmari, quod
marcionislas adlmc superesse illic leslalur; quamvis, inquil (Ibid., cap. 4), pene defecerinl. Cerlum quidcm
esi ex Epiphanio (Hmres. 42) ac Tkeodoreto (Lib. i Hmres. fabul. cap. 24) tarde admodum exslinclos esse kos
hwreticos: sed constal eliam pluribus tocis haud mgreillos in Manichmorum, qui frequenlius hic memoranlur,
parles transisse. Obiter quoque observandum vidctur in hoc Opere menlionem fieri (In Episl. II ad Timolk.
- cap. m) legiscujusdam adversuseos a Domiliano promulgalm, quam in sola Collectione legum Mosaicarum et
Romanarum invenias. Illud adhuc Aucloris anliquitalem magis designal, quod patricianos (In Epit. I ad Tim.
cap. IV),quorum Pkilaslrius (Lib. de Hmresibus) Angustinusquesuperstiium meminere, non prmlermittit; cum
ulira swculmn quinlum neuliquampervenerinl. Prmterea cmlerorumhwrelicorum, quos aggredilur longe pluri-
mos, nutlus referlitr paulo recenlior. Cumquein Donatistis, Novalianis, Arianiset Pholiniunis refellendiscrebrius
atque operosiusquamin aliis incumbal, id haud dubie indicio est posleridreshmrelicos, puta Nestorianos el reli-
quos sequeniiutnlemporutn necdum emersisse, sed eorum, quos modonominabamus, kmresestunc viguisse. Huc
adde ab eo scriplore lextum Apostolisubinde citari ex aliasversione, quam qua nunc tttimur : et veleris Tesla-
menti teslimoniaex versione LZX Senum petila esse. Illud eliam eodem spectal, quod ex aucloribus ecclesiasii-
cis non nisi Terlulliani, Cypriani, ac Victorini locos adhibet, quorum ullimus Damasum mquavilantiquitate. Ad
poslremutninde similiter aslrui potest eadem mlas, quod in mgrolanliumbaplismale, aliisque capitibus non pau-
cis, ecclesiaslicamillorum lemporum disciplinam pulchre-reprmsenlel.
PATROL. XVII. 2
'
43 1
AP OPERA S. AMBROSliAPPENDIX. j U
Omniqa nabfs hic menporalqfidenlur suffragari eorum sententiw, qui liwc Opmmentariaab Hilariq edila yo-
tunl: in quam opinionemadducti fuere Auguslini lesthnonio, contra Pelagianos,ita scribenlis (Lib. iv cont. dms
.Epist. Pelag. cap.4): Njim etsic sanclus Ililarius intellexit quod scrijitum esl :In quo oiiinespeecaveruiil,
ait enini : ln quo, id est, in Adam, etcmlera quwad apices in hoc Opere legere licet. Aiqui isihwc, inquiunl,
quadrare nequeunt nhi in Iiilarium Diaconum, qui se Damaso fuhse comvumipse significal. 1-llisquidem objec-
tum fuil rebapthanles qcril.erttrgcri ab hpc Auctor.e; cum eod'em crimine Hilatlius infestusêsset: ac prmlerea
numquamAuguslinwn altribitturum fuhse huic Hilario titulum sancii, quemfaclp sckismaie, ab Ecclesiqreces-
sisse npn ignorabql. Sed respondetur eum non omneshmreticosrebapli&andosarbilralum esse, at solos Arianos.,
eqqye dislinclipne ipsum indicasse in eum opiniqneinnon alici re, sese adduclum , quqmquia iidem hwretici de
Tr.inilate non recle sentienles, forma eliam non legilhnaln baptismqleulerenlur; alqueadeo nikil yeluisse, quo-
minus hwrelicos,qui calhqlicos rebaptixftbanl, is impeteret. Secundm objectioni satisfaceresibi yidenlur, si me-
moratum hono.rislitulum argumenlo esse negaverinl sanclum Augustinumde Hilario Luciferiqnoaccipiendum .'
sed polius indidem conjiciendutn esse qut dificpnum illum secessiancmnumqitatn fecisse ab universa Ecclesia,
sprvatq nhnfrum cum ejusdein capile bealo Damaso pace el communione: aul ipsum landem priusguam e vivis^
gXfeclerel, in.gratiam rediisse cum cqlkqlicis. V.erum kujusmodi responso plane conirarius esl Hieroiiymus;
quippe.qui d.ellilaripnon l.amquamab episcopisaiiquol, aut tantuni ad. tempus,\sed ab,omni catkolica sqcietate,
qc,per imiyersumvitm curricidum separqlo.loquatur (Dialpg. adv. Lucifer. post tned.). Coplra hanc opinionem
id elimn fqcit,,quod Hi.lqrius, ulpate, RonianmEcclesiw diaconus , de eadem non quasi peregrinus.qut alienus
locutus essel. Quo enitnpgcto desuq Ecclesiq.poluissetscribere : Nunc septemjdiaconos, esse opprtet, el ali-
quantos preshyteros, ul bini siut per Ecclesias (In Episl. ad Timoik. cap. ih)? Eienim cutn, imperante Dio-
cletigno (Oplat,. lib„.n), jam basilicw qjxadragintaêssentin Urbe, npn aliquantos presbyteros, sed ulminimum
eclogmta.itiip ordinari necesseeral. i
Nec dubium esl quin hai ipsm causm.Petqvio hi menteminduxeiiinl,ul eadem CppimentariqHilario quidem ar-
rqgqrei, sed alii a Luciferianp, quisquisdemign.illefuerit. Et,sane.(Ughellus Ital. sacr. tom. i, parl. n, pag. 6)
ut. Iiilqrium sub Dqmasonon haberemus.Papiensem ephcopuip.,sanclilale et zelhin Arianos clarum, cui forle illa
pqssunl ascribi, supersunl adhuc tntillw scriptipnes, quorumquctor.eslanlum cpgnosatntur nvmine lenus, quos-
que penil.us ignoraremus, nisi eosdem.qb. alio.semel nonunai\i cqsu coniigissel. Verum licet uniyersimnegari.
ista nequ.eanl; possunt tamen illis qpponi Auguslinumcontra Pelagianos. acerrime originalis culpm. doclrinam
im.pugnantesnoii usurum fuisse iesthnonio ejus auptoris, qui sicubj eam vjdeiur agnoscere, aliquando tamen
cmiruriam prw. se ferl : quique aperle Pelagianis favere a gravissimis el.pr.obalhs.imistheologis.exhthnqlur, et
uno sallem loco manifesle Semipelagianus pronunlialur a Jusliniano e Societaie Jesu vh\o doclissimo(Com-
ment. inEpisl. ladCor. cqp. xiv). Quid si hxicadjecerimus et atios error.es,qui passim iisdem in Commenta-
riis depi:ekendunlur?..Cerledefendi non pplesteorum auclor,-quincum Origene.senserit (Ex.Eslii.Comment. in
Epist. qd Eph. cap. m) in volunlate dwmommi esse ab errore resilire. Explor.atumqupque-vlcus.est, quod
maritpfas usque essecpnlendil (in Epist. I ad Cor. cap.nn), uxore propier adulterhim repudiata, atiam ducere :
uxori aulem ab aduilero.conjuge separalw cum alio inire conjugiuni licere negat. Sed nec illq eliam salis. sana
sunt, qupd factam (In Epist. lad Cot\ cap. xi et.xiv, elinEpisl. ad.Colos. cap. m),adimaginem.Dei miUierem
esse: episcopossuperiorem presbyieris gr.adum obiinere (In Episj, adEph. cap. iv), aul diversa insiilui. ordi-
nalione inficiatur; el qumdamalia communicaikoticorum sensui minus congrud subindetradit.
Prmtereaeliamsi miilta. sint, qum ad.viudicandam kuic Operi eamdem cum Damaso anliquilalem faverevi-
deanlur, in eo quoqueoccurrunt alia, ex quibusin astalemmulto posteriprjim.iiejicipossil. TJtenimkic omiilamus.
nullum Lalinorum in Pauli Epislolas prwler.quam.Viclorini Commenlarium qgnasci ab.Hier.oivyino.inAueto,-
ribus Ecclesiasticis; minimeabJiorrei a verhimili plurima in hasce libros ex Aiiguslinp, Ckrysostomo,el-Hiero-
nymo iranslala esse; immo eliam, quod observaiu.sane dignutn esl, ex illo ipso.commentatore,cujus lucubratio
ad calcem operum ILier.onymiediia, Pelqgiiesse amutlis perkilietui:. Etenim cum sini.locinonpauci.quitoli-
a[emverbis hgantitr in ulrqqup commentario, alque.adeo allerum.ab altero mutuo.smnpshsenon sit dubium, mi-
nus probabile.exislimamusHieronymiastrum, qui lam brevisac concisus est, ex Ambrosiaslroquwdam pelhisse
quam e coiiverso.Ad kmc insuper licebil adjunger.eab.koc auctore non ininore studio probari Chrislum Domi-
num adoptione non esse De\ Filium, quam s{ post errores Eelicis atque Elipandi scripsissel (In Episl. ad
- I -
Pkitipp., cap. n).
- Iltis temporum differentiis.si addideris nonnullam in diver.sarumepislolaruin expositionibusdictionisac sen-
tenliw super eademmateriadiscrepanliam, nec nondissereudimodo fusisshne,modacontractissimeinmqttalilalcm,
eril forsilan quiejusdem manus omnia hmcCommenlariaesse dhsentiut, aut\ saltem ad quempiam hujusmodi
compilatoreni referenda aulumet, qui inmelendis variis Operibus, quorum multa inlerciderinl, aliquas temporis.
singulorum notas ita relinuerit, ul sui- pariter mn-nonnuUasadjecerit. Verum quantavis difficulias sitin as-
signanda sive Aucloris, sive Operis anliquitate, tnanu exarala eorumdem Commentariorumvolumina, sicul et
scriplores a quibus cilata expilatavereperiuntur, planum faciv.nl eisdem lempus smculp oclavo posterius adjudi-
eurlneuliquamposse.
Nondeerunl forlasse, gtii senleittiatn nostram scire avcaiil de Auclore Quseslionum novi cl veleris-T-esia*
'
43 - COMMENTAIUA1N EPlsTOLAM A!) ROMANOis. 4G
menli, quemcum Ambrosiaslroeumdein esse multi posl Theologos Lovanienscs, a quikis iidem libii in appen-
dicem Operum sancti Auguslini (Tom: III, part. i) rejecli fuere, arbiirati sunt. Verum qum hactenus
dispulavi-
mus^ salis ostendunl de hac re staluere non esse proclivis negoiii. Proferuntur qvidem longe'plvrima , quw in
utroque Opereihdem verbis, iisdemque ciiatis Scriplurm locis in oculos inctirrant: sednihil hulecolligi polest,
nisiJiiBcipsaex ulio in alliid transcriptw esse. Allamen magis probabile estl auctorenv QiiocsiioWini-,Si latnen
earuni aucior unus est, cutn sil in traclando multofusior, evAmbrosiustrierrorilinspkir.esadjecerit sibiproprios,
hujus esse-compilalorein.
Cwterum cum negari nequeulhuic Operi wtilitalem inesse suam, cumqwad kanc usque ed^lionemlocmn
inler Ambrosil.conwwntaliones obtinuerii; nec noivcilatq ejm nomine passim occurral; in'hanc Appendicem*
eo lubeiilius illud admisimus,. quo>plure&niss. cranl ad' manunv, quorum subsidio exirei miiko cor^
reclior.. Inler aliqs, autem emendationes amplissimum fragmenlhm hv ftrie'Commenlarii ephMw primmad
GorintJiios,el: in sequenlis initio reslituimus; cujus jacluranve lacinia Gommeutaril Pseudo-Hieron. resarserat
scriplor quhpiam-,
Admonendmnjnodosuperesi,Qommentariumin>Epistolam ad Hebrwosanobhesseprtetermhsum. lkud'anti-
q.uioresmss. non agnovemntneque Amerbachiusneque.Erasmus. Ciun veroab iisqni postea curam Ambrosian.
edit. suscepere, admhsum essel,, adeo.noiifefellii virosjudhiiemdilioris, ul ntquidmmejwsdem
aueloris;-cui tri-
bitunlur superiora, esse.crederetur,mutto igitur-niinus-Doclprisnosiri. Enrevera-nihit aiiud esl,
cfuanvparunv
digesta Palrum qliquol comp_ilalio,.qum cum amplior.interQ.pemR'liabaiiiMaut-&vutyaia>fuerit, ibique~singuio-
nun fmgmenlpmm aucloresie.rsgume-legere liceat, niliil esse cmismnobis vitum est;-cur eain ed.lionewnostram
recipejelur.
ILT.XIII EPTSTOLAS- BEATT FAULI
m ET>ISTO'LAM AB ROMANOS.
PROLOGUS. j taiiies uni Deo adveasuniT quamobrem negat illos

j^
25 Ut rerum nolilia li.ibeaiui-pleiiior, prineipia spiritualem Dei graliam conseculos, ac per hoc
earum requirenda sunt prius; tiine enim a potest coniirmailtjnenr eis dcesse. lii suufqui elGalatas
facilius causseratio declarari, si ejus origp/discalur: subveirerahl', nl'a traditioiie oposroJorum' recede-
cumeniin epistolsedalae modum efrntionem osten- rent": quibus ideo irasciitir Apostohis', quia-'dbcti
deriinus, poiestverurn-videri; quod dicimus. Cbnsiaf bene, facilc transducli fiieraiii*. Rbmatiis aiuein'
itaque temporibus aposloioruin Jndieos, propierca" irasci HOirdebuil, scd et" laudare" fldeiu illorum ;
quod sub regno Romano agerent, Rpmsc habitasse': quia iiulla insignia virtinuin Avidentes, nec ali-
ex quibus hi-quicredideraut, trsrdideruni Romanis quem aposlolorum , susceperanl' lhlcm Cliiistiiitu
ut Christum profitentes, Legem seivarent: Romani licet Judaico , iir verbis potius^quani in sensu ;iion
autenv audiia fama virtulum Chrisii, facilesad cre- enihrexposihimiliis fueratiiiysieriuni crucis Clirisli.
d'endiimb'fueruntr, ulpote piudentes: necimmeriio Propterea quibusdanre 'advenieiitibus', qnirecte cre-
prudenies-, qui male ihducti statitn correcii surii',-ei dideranr, de" cdenda carnecl non cdenda quocsiio-
permaiiseiuniiii eo: nes (iebaiit; el utrumnam" spesqiiseinChiiiio cst,
c Hi ergo ex Judseis,,ul datur intelligi, credenles suffl.ceret,.aul et Lox se.rvanda csse.t.
Cliristo, non accipiebant Deum esse de Deo., P.UT.] ]j Q.uatuor,igiiur^mod.is.scribit. { R.«manis.,.ai'guens
»sRt>m;edit., facittus ppletMnl-demumintelligijCum vahdam dicebant,quasi non esseliir-Liirhlo satus<phna.,
earum origines dhcaniur j alisc.vero- cl= mss; satis Ideo negal illos spmiuutenv-gratiam. consecuios. Hi
inter-seconseiitiuntvnisKquod-P-lor^, Vind: etCorb. suni qui el Galatas?stibvvrtcrant; wl a trt.ditihie Apo-
,.unus in verborunv oidine, etisa^pe elianvin senien- stoli recedentesjudaizwenii
liis-a>cseieri>coil. diser-epanl;,qtios-lamen-ob-scrip- d-lidcm. mssi Ql'(n\\i:,mdenles'hii,ignia-',
kwsccptrant
turie antiquitatcmhi-hoc- prologp,pptissimuni secuti; fidcm Chrhii, quainvh ccrruplo >sensu;'noir aiim «»
sutnus. dierani; Rom. edii'.-,-plane andieranhniyiiir4'icm;-ei:c.
i-Edil-.dll. in-marg^: efftonn in^corp:, fuerunt r e Ciiaii^mss-.-elcdil., de Judaiaîn ur-bemRomam
sed-muledndiicii,staiim se- correxerunl, et-inmmrmili'• advenieniibns, sicttf cl- P'riitiUa'>ci~Aqviia, qliirecte
ineo, uipoiwprudzntes..K'iRonv. editi duo-pGStremai sentirent; edit: cum Flor., Vihd.,et,CoU); solt exhi-
incisa etiam-inveriit;' • - bent sequenlia, et utrumnamispesi.. evLex scrvanda
'. • ' '
- «-Edil. ac mss. nonpauci; hd-igitur e%-Judrms-- esset. , .
credenies, el hnprobe senlhntcs de GltrhlP,-heg&K-swi- f=Kdil. Ronr., liicniin'-cap\ti'sitnt-omnhimgc-nlium,
47 AD OPERA S. AMBROSHAPPENDIX. | 48
ab iniiio genus hominum physica raiione; hi enim A ipse tentaiiones passus esl propter spem, quam
caput sunt oinnium gentium , ul in his discant cscteri anle amore Judaismijnegarat.
universique genliles. Primus modus esl, quo se-os- Servum aulem Chrisli Jesu se profitens, aLege
lendit quid sil, et quid fuerit, el cnjus sit, quo et se exutum oslendit. Et ideo utrumque posuit, id
hsereses perculit. Secundus modus est, quo arguit est, Jesu Christi : ut et Dei et hominis personam
quod natuise ratione non se subjecerint uni Deo, et signarel: quia in utroque est Dominus, sicul et
quse inhonesia et lurpia egerint invicem, despecti Petrus aposlolus testalur dicens: Hic esJ,inquit,
ob hoc a Deo; ut gratulenlur credentes. Terlius mo,- omnium Dominus. Quia ergo el Dominus, el Deus
dus est, quod Legem spreverunl dalam; uude anle- esi, dicente David: Quia Dominus ipse esl Deus
ponit Grsecis Judoeos. Quarlus modus esl, quo docel (Psal. xcix, 3); quod haereses negant. Mareioni
Judseos exorbitasse a a Lege el promissione Dei in enim videtur odio Legis Cliristum et corpus ejus'
causa Christi, faclosque similes genlilibus; ut jitri- negai]e , Jesum profiteri: Judoeis autem el Photino
que indigeant misericordia Dei, non per Legem sa- propter zelum Legis ,| Jesum negare quod Deus sil.
lulem sperando, sed per fidem Clirisli Jesu. h Nam quotiescuiuque iaul Jesum dicit aul Cbristum;
Hinc est unde oinui industria id agit, ut a Lege aliquando Deum , aliquando hominem signiQcat,
eos lollat; quia Lex et prophelse usque ad Joan- B sicul hoc loeo inler csetera: El unus, inquit, Domi-
nem (Luc. xvi, 1(3): et in sola illos fideChristi con- nus Jesus, per quem oinnia (I Cor. vm, 6),,quoduli«
stiluat, elquasi contra Legem, 1' Evangelium vin- que ad Dei Fiiium perlinet, juxta quod Deus est. Et
dical, non destrucns Legem , sed prseferens chris- alio loco : Jesus. auiem, mquil,-proficiebat mlale et
tianismum. c Asseril enim sicChrislum promissum, sapientia (Luc. n, 52), qiiod ulique homini compe-
ut prsedicato eo cessaret Lex: non tola, quia abbre- tit. j
viatio facta Legis est, quoecompendio daret salutem; Vocalus apostolus. Propter quod Deum cognovil et
mulla enim 20"veteribus tradita sunt propter du- falelur, facius.idoneus * servus, promotum se os-
riiiam cordis illorum , ut oneri essel, quse miseri- lendit dieens : Vocalus apostolus, hoc est, a Domino
eordia Dei abbreviavit per Christum dala prseleriio- missus ad res ejus agendas. Per quod oslendit i hunc
rum remissione. Ingralus esl ergo misericordiae Dei, meritum habere apud] Deum, qui servit. non Legi,
qui vult esse sub Lege;,nam dixerat Moyses : Sic sed Christo; Dominus;esl enim Filius hominis etiam
limentes a facietis fdios Israel (Levit. xv, 51); ut sabbati (Matlk. xn, 8).
quacumque se verterent, Legem haberent, ut sine Segregatus in Evangelium Dei. Evangelium Del est
soilicitudine omnino non essenl. Igitur ut in Christo bonum nuntium Dei ,| quo peccatores ad ir.dulgen-
sine Lege spem vilse salulisque ponendam tradat, et C liam convocantur : Apostolus autem, quoniam iii
Dominum ipsum esse omnium doceal, sic incipit: Judaismolocum doctojrishabebat, utpotepharisseiis,
ideo a Judaismi prsedicatione segregalum se dicit in
CAPUT PRIMUM.
Evangelium Dei; ut a Lege dissimulans, Chrislum
(Vers. 1.) Paulus servus Chrisli Jesu. Apud vete- praedic-aret,qui quod Lex non potuit, 27 credentes
res nostros e ratioue nomina componebantur, ut in sek justificaret. Sed non contra Legem, sed pro
Isaac propler risum, et. Jacob propler calcaneum ; Legejesl: ipsa enim hoc dicit futurum, dicenle Esaia
ita et isle propler inquieludinem Saulus est nuncu- propheta : Venietex Sion, qui eripial et averlat cap-
f ex Saulo Pau- tivilalem ab Jacob; el koc illis a me lestamenlum,
patus; postquain autem credidit,
luin se dieii, hoc esl, immutatum. Et quia Saulus cum abstulero peccalweorum.
sccundum supradiclum sensum, inquietudo seu Igitur si lex Dei data est per Moysen, et prsedi-
tentatio interpretalur, hic cum ad fidem Chrisli ac- catio novse Legis Dei est; quid est quod differt, ut-a
cessit, Paulum se dicit, id est, quasi ex tenlalore Lege quam Deus dedil, translalum se dical in Evan-
factum quietum , humilemque, vel parvulum ; quia gelium Dei? Sic esl hoc, quomodo qui a secundo
pax est fides noslra. Cum prius enim lenlationes gradu accedit ad primum , et a bono ad melius. Lex
if ex inquietudine Judaismi Dei servis inferret, post D enim a Deo data est ad correciionem disciplinse;
ut in his discant cwleri, arguens ab initio genus homi- quibusdam, ex wmulationeLegis; koc est, inquietu-
num partim pkysica ralione, purtim per Legem : mss. dinej etc. !
]l Ilaedit. Amerb. etEras. cum mss.; Gill. autem
vero nobiscum faciunt, nisi quod alii reliuenl, parlim
pera Legem, alii prsetermitiunl. et Rom. edit,, Nam quotiescumqueScriptura. Sed in
Jta Carn. et alii quatuor mss.; reliqui vero et aliis|recte subintelligjiur Paulus, vel Apostolus.
>Mss. nonnulli,
edit., « Lege et propheiis in causaChristi. servus primo, tum se ostendil.
]) Cod. Pral. et Gem., Evangeliumiiincal. i Corb. codex, hoc meritum se habere.'
° Omnes edit., Oslendil... ut Ulo advenienle: mss. k Rom. edit. cum mss. nounullis quidqnid a verbo
vero plures, ul in lexlu. justificaret usque ad Igitur si lex Dei iuterjicitur, ju-
d Corb. codex , facietis filii Israel. gulayeral, quod riosj e plurihus mss. et ant. edit.
e Rom. eil\l., occasionenominaimponebaniur. restituimus. Rursus vero eadem edit. Rom. lolum
f Eadem edil., ex Saulo Paulum nuncupatum, hoc illudjquod ab eisdem vocibus Igilur-si lex Dei inci-
est, immuiatum: aliee edit. ac mss. nobiscum faciuut, piens, aliis istis terniinaiur, et quem misistiJesum
nisi quod pro immulalum, cod. Mich. legit, imminu- Chrislum, ex variis lectionibus Gill. in texlum resti-
tum; non incoinmode. tuil, jquod nos earumdem Iectionum ac ms. Corb.
s Edit. Gill. inmarg. et Rom. in texlu, cum mss. auctorilaie relinuimus.
"49 COMMENTARIA1N EPISTOLAM AD ROMANOS. fiO
Evangelium aulem Dei est, per quod myslerium Dei A hoc est, nafus: ut reverenlia ei reservala , ex hoc"
manifestitur, quod latuit a soeculisin Deo: quod est ultra hominem cognosceretur; quia ab humanse le-
Christus. Ad quod omnes invitati apophoreta dupli- gis naiiviiale dislaret, sicul proedictum fuerat ab
cia consequunliir; remissain enim peccatorum acci- Esaiapropheta : Ecce virgo in utero concipiet(Esai.
piunt, ct filii Dei fiuni: ut jam mori non possint vn, 14),ul cum novum faclum viderctur, ac laude
secundamorte. Hincesl quod Dominus inEvangelio: dignum, providentia quoedamDei circa visilationem
Jimc est, inquit, vita mlerna, ut cognoscanlte solttm humani generis fulura dignosceretur.
verutn Deum, elquem mishli Jesum Christum (Joan. (Vers. 4.) Qui prwdesiinatus esl Filius Dei in vir-
xvn, 5). lule secundumspiritum sandificalionis exresurreclione
(Vers. 2.) Quod ante promiserat. Ut probet ratam morluorum Jesu Chrisli Domini noslri. Filium Dci
a et inlegram fidei spem esse in Christo,jam prius dicens, Palrem significavit Deum; addilo autem
Evangelium ejus dicit a Deo promissum:et ut ex spiritu sanclificalionis, ostendit mysterium Trini-
eo idoneum illum sponsorem vilse doceret, prius- tatis. Hic ergo e qui incarnalus, quid esset, latebal;
quam veniret, leslimonium ei datum ostendit, paria lunc prsedestinalus est secundum spjrilum sanctili-'
atteslanlePelroaposlolo: Necenhn aliud datumest, cationis in virtute manileslari Filius Dei, cum re-
inquit, nomen subcmlo, in quo oporleat tios salvos B J surgit a morluis, sicut scriplum esl in psalmo octo-
fieri (Act. iv, 12). gesimo quario: Verilasde terraorta esl (Psal.LXXXIV,
Per propketas suos. Ut manifcslius salutarem esse 12). Omnis enim ambiguitas et diffideniia resurrec-
adventum Chrisli significaret, eliam personas", per tione ejus calcala est, et compressa; siquidem adhuc
quas promissioncm signaveril, demonslravil: ut in eruce posilum, centurio videns magnalia, Dei
quam vera et magnifica sil promissio ex his videre- Filium coiifilelur (Matlh. xxvn, S4). 28 Nam et
lur. Nemo enim rem vilem magnis prsecursoribus discipuli in morte ejus dubilaverunt, dicente Cleo-
nunliat. pha in Emmaus : Nos putabamus quia ipse erat, qui.
In Scriptaris sanclis. Uoc ad cumulum verse pro- incipiebal liberare Israel (Luc. xxiv, 21). Et ipseDo-
testationis adjecil, ulmajorem (iduciamcredentibus minns ail: Cttm exalldvcrilis Filium hominis, lunc
faceret, el Legem commendaret; sanctse enim sunt cognosceih quia ipse ego sum (Joan. vm, 28); et ite-
scriplurse, quse et vilia damnanl: et sacramenlum rum : Cum exallatus fuero a lerra, omnia Irakam ad
illic unius Dei, el incarnatiouis conlinelur Filii Dei me (Joan. xn, 52), id est ,-tunc cognoscar omnium
pro salule Iiumana, testibussignorfim prodigiis. esse Dominus. Ideo autem non dixit ex resurreclione
(Vers. 5.) De filio suo. Digntim fuit, ut quia Deus Jesu Christi, sed ex resurreclione morluorum; quia
Filium suum proprium mundo promillebat, per cla- C ( resurrectio Chrisli generalem tribuil resurreeiionem.
ros viros illum promitierel; ut ex iis quam polentis- Hsec enim major videiur virius in Chfisio el victo-
simus esset, qui prsedicabalur, posset fciri, ui Scrip- ria , ut ea poieslate operaretur morlnus, qua opera-
lurissanclis advenium ejus futurum insereret, el ut lus fuerat et vivus. Quo facto apparuit illusisse mor-
falsuni non posset vidcri, quod a sanclis pradica- lem, ut redimeret nos; unde Dominum noslrum
tum est Seripturis. huric vocat.
Qui factus est ei ex semineDavidsecundutn carnem. (Vers. 5.) Per quemaccepimusgratiam et aposiola-
Eum qui eral Dei Filius sccundum Spiritum sanclum ad obediendumfidei in omnibus geniibus pro no-
tum, id est, secundum Deum (quia Deus spirilus est, mine ejus. Post resurreciioneni nianifesialus Filius
et sine dubio sanctus esi), factum dicit juxta carnem Dei in virtute, graliam dedil, justificans peccatores,-
b Dei Filium ex semine David, juxla illud: Et Ver- f et apostolos nominavit, quorum se hic socium
bum caro factum esl (Joan. i, !4); ut jam unus sil dicit; nt apostolatus cum gratia esset doni Dei, non
Dei el hominis Filius Christus Jesus, c ut sicut verus'• sicul Judoeorum sunt aposloli. A Deo ergo Patre per
Deusest, verus essel ethomo:yerus autem noni Chrislum dominum hanc acceperunt poieslatem,
. erit, nisi sit ex carne et anima; utsit perfeclus. Quii ut vice Domini signis doctrinam Dominicam nccep-
enim ex oelernoDei Filius erat, ignorabatur a crea- D 1 labilem facerenl; ut virlutem, quam in Salvatore
lura : dum vull aulem maiiifestari pro humana sa- zelarenlur perfidi Judai, hanc in servis ejus a lur-
lute, visibilis dehuit et corporeiis fieri; quia el co- bis admirari videnles, veliemenlitts torquerentiir.
gnosci se voluii per virluiem, elhominem a peccatis> Teslisenim doctrinse virlus est, ut quia quod prre-
abluere iri carne , morle devicta. Et ideo ex semine! dicatur, incredihile mundo est, gestis fieret credi-
David fit, ut sicut de Deo d rex anle ssectila nalus> dibile. s Missos igilur apostolos vocat, ut prsedica-
est; iia et-secundum earnem ex rege ortum regiuini rent fidem omnibus gentibus, ut obedirent, et salva-
caperet, faclus opere Spirilus sancti de Virgine,, rentur; utdonum Dei non jam solis Judseis, verum
n Eadem Rom. edil. sola, et inlegram fidemesse. smcula natus est.
fcMss. aliquot, Dei Filhim. ex Maria. e Mss. aliquot, qui incurndtus quidem est, etlate-
e Ut sicut verus.... ex carne el anima, ex variisS bat.
lect. Gill. a Rom. edil. in lexium admissasunt, sedi f Nonnulli mss., elapostolos confirmavit.
Orhissailla, tit si perfecius, quoe nos ex eisdem Gill. e Rom. edil., Miltit igitur apostolos, itt prwdicd-
-leeiionibus ei cod. Corb. et Remig. restituimus. renl:
^ Ra mss- magnocensensu : edit. autem Dem imh<• -
JSI AD <M»£RAS". AMBBOSMAPPENMX. . 52
eiiam oinnihtis geijiibus eonecssam videretur : et A qtiia Sidlracillorun. non erat plenc; quta «x ips;j «î
Jianc esse Dei y-ojuniaisai, «lin -Christo» <st per »mnis patemilas '(Ephes. m, 15). Sed fqtiiaftmnis
Christum omniisus miserfiatur, vacariis «efnsproedi- -dispositio sal:rtis nosiroe. a Deo quidem, sed per
caiHjbus, hoc cst; Pra twmine -ejus; skut alibi di- Ghristmvi esl, non per Legem, neqtic per flliquem
cii: Pro quo iegatione fungimur {II Cor. v, 20). prophetam, graiias quidem agere se dieit Deo, sci -
(Vers. ,6.) Snquibus estis ctvos mcati Jesu Christi. perCiiristum, tjuia fania fidel iilnrum erat profectus
Hoc est, legatione nobis fungenlibus in omnibus multortim; ut Iioc ipsum ad Dei prnvidentiam refe-
genlibus pro nomine Jesu Chrisii, inler quos estis rat perChristum. Aul enim gaudebanl robBrati-, qui
el vos viocati; qu.adonum Dei oimubus missum est, crediderant : eaHeri, uuia videbant e principes suos
ufcuni audiunt se inler caeteros v-ocalos, scirent se factos: aut certe<jui non credideront, poteranlcre-
sub Lege agere non debere; «ruiasine lege Moysi dere horum exemplo. Facile enini facit iuferior,
susceperunt cseter.e genles legcm Christi. quod fieri viderit a priore.
(Vers. 7.) Omnibus qui sunl* Romw, dileclis Dei, (Vers. 9.) Tesiis enim mihl -est Deus, tui servio in
vocaiis sanctis. Quamvis Romanjsscribai, illis tamen spiriiu tneo, in Evangelio Filii <ejus,quod sine inter-
scriberc se significal, qui jn ehari.ate Dei sunt. Qui missionememoriam Veslri facio semper in orationibus
suiH hj, jiisi qui de Dei Filio reele sentiunl? Isti B __meis. Ut «ufldeatehar,natem, Deum testemilai, cni
sancij smti , el voeati dicuaiur; sub Lege enim servii, ad quem el precem pro his faelt, non in Lege
ageuies inaie jntelligunt Cliristum : «i injuriam Deo serviendo, sed in Evangelio Filii epts, hoc est, non
Pairi faeinfll, £imi an in Christo perfeeta spes salulis in ep quod Moyses servus tradidit, sed in eo quod
sit, dnbitani. Ideo sancii tson snnt, neque vocati di- Filius dileclissimns doenil; quantum enim distat
cunlnr. servus a domino, tantum dislat evangelium a Lege :
Hraiia vobisel Pax a Deo Patrc noslro ,.et Domino non quod mala silLex, sed'quia melius est Evangc-
. Jesn Cbrhlo. Graiiam et pacem cnm iis dicit esse, liuml Deo ilaque servit in Evangelio Filii ejus,iut
-qui recte ^rediint. Gratia esl, quia a peccatis ai.so- nslendal Dei esse voluntatem, til credalur in Cliris-
' '' '
luli sunt : pax vero, quia ex inimicis reconciliali tum. |
.stint crenlori, sicuj dicit Dominus : hi quamcumque Cui et servio. QuomOdo? ln spiriiu meo, inquit,
domwn inlrokrilis, el receperint vos, dicile : Pax kuic non m circnmeisione manufaclii, neque in neomeniis,
donwi (__«<;.,'x,5). Et sit sine Ghrisio nuljam esse et sabbato, el diserelione osearum; sed in spirini,
p.icemet jpem doccret, adjeeit graiiam ct pocem non id cst, in menle. Quia Deus spiriiusest, spiiitu \e\
soliiin a Dco Patreesse, sed ei a Christo Jesu. animo poiius dehel ihi serviri; cui enim animo se'-_
Dcum 1'airero nosirum dicitpropteroiigiiiem, quin C vilur,, ex fide illi servitur. Ha-c etDomitiUs fatus est
ab ipso Minl omnia : Chri.lum autcm Dominutn, ad Samoritidem, puianlem quod in monle adorari se
quiaejus sanguine redempti, facii sumus (ilii Dci. DLMIS velii diccns : Venit Iwra, et nunc etl, quando
(Vers. 8.) Primtim quidemgraiias ago Deo meo per veri ddoraiores adorabunl Palrem in spirilu el verilaic.
Jesum Chrktum pro omnibus iobh; quia fides veslra Etenim Palcr lales quwril, qiti adorent eiim. Spirims
annunlialur in universomnndo. Finita prafaiione anle esl Deus (Joan. iv, 25^ 24). Adorantes ergo, in --pt-
-omnia gaudium suuni esse lestatur, titpole genthiin rilu et veritaie oporlet adorare; et non locus oratio-
Apostolus , qnod cum Romani regnarent in mundo, ncm commeudel, sedI devotus aninnis. Hoc esi, in
sulijecerint sefideiehrisljan0B,qu3^prudenlibusI, sae- ventale adorare in spiritu Deum spiritum el Chris-
culi humilis et stulta videlttr. Cum ergo multa liim, unum ex quo omnia, el unum p6r quem-om-
essenl ex quibus gauderel in Romanis (e erant enim nia (I Cor. vin, 6). Hos quoeril adoralores Paier.
doclriua memorabiles etbonioperis cupidi, siudio- Memorem ergo se illorum in oraiionibus suis flagi^
sique magis agendi bene, qtiam sermonis, quod non tat, ut seminet in illis charitalem; facit enim illis
longe est a religione divina), in hoc lamen primum desiderium sui. Quis lenimnon amet eum, quem an-
gaudere se dicil, quia (ides iliorum In omni ioco dit memorem sui esse? Si enim ab iis qui missi non
currebat; a quamvis non secundum regulam ab IDerant, libenter acceperanl docirinam sub nomine
auctoribus traditse veritatis, tamen quia quod ob unoi Christi, adulteratis verbis; qtianto magis ab eo,
.Deo erat, interposito Chrisii nomine , coeperant ve- quem scirent esse appstolum, et eujus verha comi-
nerari, gratulatur, sciens illos posse prolieere. Per taretur virtus, desiderarenl audire !
quod eiiam charitalem suam circa illos oslendit, (Vers. 10.) Obsecranssi quomodotandem aliquando
-quando congaudet bono ccepto illorum , et hortaiur prosperum iler habeam in volunlaie Dei, veniendiad
-nd profectum. vos. jOrationis su-.e prp.illis sensum pstendil; Deuni
JJ9 Gralias ergo agore se dicit Deo suo dumtaxal, • enim se dicil pelere, f ut veniret ad Urbetn ad pro-
aCodex Mich., Romw in cliaritate Dei. batur, <ut Dpmini gentium inclinarenlur promhsioni
b K»m. ed.il, sola, steculi hujus stulta videtur. Judmorum. I i '
0 Eademei]il.,dis«'p/tn<Bmoralis; vel.edit.etplures e Ita vet. edit. ac mss. complures : edit. vero
mss., doclrinai; quidam, dhciplina, memorabiles.At Gill.rin marg. el Rom,. in corp. cum aliismss.,pnji-
omnino legen(Junieum Carn. ms, docirina meinorabi- cipes suvs fratres sibi fqclosin fide... viderit a poliore.
/es,nisi quismalilcumVal. cod. doctrincememorabilis. 1 Edit. Gill. ac Rom., ut Romam venirel ad pro-
d Codex Remig. ista inserit: Mira enim res vide- fectuin, etc. I
53 ' CGMMEJfTARiA1N EPISTOLAM AD ROMANOS. H
feclum illorum ciim Dei voluhtate, cujus prsedicat A qum'invicehiresl; fidetiivestram 'dtquemeliih.'C'6ii_Plaii
doniim. Tunc enim profeetus adest, si quod ageri- se dicit cum illis. si apprehenaarit spifitalia''; quiei
dum est; cum Dei volunlate agatur. <)rat ergb ut quamvis congaudeat fidei illorurri; dole*attattiefi qflia
quacumque ex causa jam daretur Oecasio, qua vefii- nbri'feclairi acbipiebarii fidehi. Hoe affectii fuit Apb-
rel ad Urbem; quia occupatus erat aliisprffidicando: stoliiS, ui aliena' vitia quasi stia dblefet. Ac pef1lioe
sic prosperum iter reputans, si Deo volenle veniret; cbnsolemuf, inquit, per unaih atque 'eaimdeirifideifi;
quia provida est Dei voluntas. Prosperum "ergo iter ul luhc cbnsolatio uiia sit, si iiiiiiis fidei eTfiberentiif
est non incassum laborem itineris snbire. Ilsec rogat iri Christo; ut adfniriistratib gfaliee spiritalis; evari-
ut Deus impleat, vocando illos ad suam gratiam: gelizanfe Aposlolo; hiinc prKsiafet effecttim.
Aviditate animi lbquilur; desiderat enim illos, sciens (Vers:15.) Nbnauieniarbiifor ighofarevos, ffdires,
et illis et sibi prodesse, sicut alibi dicit: Quod est qiiid swpepfoposui ieriire dd vos, et prohibitus sutn us-
gaudiuiii noslrum el corona? Nonne vos ih adventum que udhuc; Pfbposi.ufn bl voiiimsuurii ostbridit, qubd
Domini (I Thess. n, 19)? Frucluis enim Apostoli est quidbrii scire illbs rioii afhbigit jibf eos ifaUfes',"qui
uberiorj si lucrelur mullos. Prseierea qiiia tnajus ab Ilieriisaleni' 'vel cbhfinibus fiivitdlibus caiisa sifaa
gaudiiim.est, si potentes muhdi convertantur a'd religionis ad Urbeiri veriiebant, sictit Aiîiiliaet Pfis3-
Deum, quia quanio inimici graves suntjtantb inagis B cilla, vbiurri ejus ihsihhahtes Rbfhahis. Ciifri eriirfi
reconciliati neeessarii. Voluntali itaque ejus sic oc- ssepe vellet venire, et prohiberetuf; sic faîffm fet
casio data esl; ut coaclus appellaret Gsesarem, e't ut scfiliefet f_plsiQiairi; he' diu ih hiald fexercitaiioiie
1
dirigerelur ex alia causa ad urbeni Romarir, Deb vo- detenti, hori fafeiiefcbffIgeVehlur.E. ffatfes eVs vb-
lente; ut impleret propOsituni voluntatis suse. Dern> cat, iibh sblurii qulsf fehati efsint; sed et iqijTaefarit
que iri natifragio positb" astitit Dominus dicens : infer ebs, ficet pauci," Ijuf febie' sentif&t: Uridb
Noti limere; Paule, siciit ehith. tesiificalus es de m% dixit:' VocalissMbih (Rijin: i,'-7)'; Quid"tafoen est,
ilaet Roihm Si ehirii 1 gancti
Hierosolyinis, (AU. xxvir; 24): Vocath sdnciis? jam siiiit, qubriioflb
(Vers. 11.-) Desidero ehim videre tios, hi Jjl-aiihm vbcalrituf, fit .ah&ificenluf? Sed ho'e a"dDei perliiief
spiriiualein vobis ddmihisirem hd cdhfirihiinWosvos._ pfsescibniiam, qu'ia qubs scii Deul ftftufo^ s;arictbs,-
Confirmalio ha.C Ires personas fequirit, aririueiitrs jam apud illuin saiifctisunt, e't ^bcaii p'b'rmaiierif".'
Dei, adininistranlis Apbstoli, accipieniife populi. Prohibiliim tsiiheln&eclicit usijue M leifipfii dalae
Kunc efgb Sesiderii siii voliiriiateih bsteiidit, qifb1 episibise, a Deo uiiqiie, qui scierisl-idliufe'irifparaiof
naifi essei vbtd circa illos; ciirh enim dicit : Ul grd- illos",ad alias ufbes dffexit Apbsibluhi, qusb ja*hfad
liani spiiitualein vobis adniihhlrem, cafrialeri. illbs fecipieiidani vpritaiem essenl Csipaces; quaiiivis shb
scrisuni asseciilbs significat; quia sub hbmiue Chfisli G-nbmine agerent Salvalbfis, sed vliiis pfbhibebafitur
non illa quse Ghristus db'c'uer_it;fueraiit assecuii, cafha'Iib'us;-rie digiii jam essJeritacldiscefe spinftl.ia".
scd ea qiise fueraht a Jiidieis trticlita. Se aulem cu- Dehiqiie vblehtes aliquaridb iri Riiliyiiiahi ife, pfbhi-
peffe citius venife; ut 00 a'Dliae illbi tra'ditiori'ea'B§- iiti surit a saiicio Spifitu Pauliis et Silas {Acl. xvi,
tiahbfei, 6t spiriiuale illis tfadbrel dbnijfn, ut Sc- 7) : cuf, nisi jscifel adliuc affeclum deesse"? Apu*8
qiiifat illos Deo, pafiicipes illbs faeierii gratise Spin- Cofiniliibs aiiiem cbriifnorieiuf A^dsiblus, dicehie .
talis, ut iri pfofessione et fidesfia essent perfecti. Doiriirib*: Loquere, he tacuerh; qiiid fiopulus milii
Biric daliif iiiteliigi supefius ribri iideiri illbriirfi multus est in kac civiiuie (Aci. xvni, 9,10). ftoh efgb
laudassb, Sed facililaterft et voluni circa: Chrisium; btiose jifohiiiiiuhi se dicit, sed et causas iribfafurh
chfistiarios ehim Se profiicnies, srib' Lege agehant discfevit, el hbs ul se proepararerif adiiofiatns esf;
siiiiplieitfef, sictit illis"fiiefi_t trSdilum. Sarii friiseri- ut audieriies sibi gfatiarii spifiiaieiri miriistfahclam
cordia li.ei ad Hocdaia est, fi ut Lex cbsfafet; qiiod fofe, digrids se efficerent, a vitiis cafnaiilfiis a'h'stt-
ssepe jam dixi; qiiia Deus cbnSulens irifiiriiitaii hu- rierites, ad excipiendafri eam.
msnae, sola fide addita legi naliifali, hoiriiniim ge- Ul diiqueih ffucluiti habeam ei ih vdbis, sicuieiiii
niis salvafe deerevii. cwleris geniibus. Prb ulilitate cbfniriiirii cupidiirii se
Quid est iamen ui cum scfiplis illos"corrigai, e't a D vehieridi ad libs declafal, ut el lii sa.iTierif spinfalis
cafnali sehsii absifahat, prsesehtiam suairi necessa- graiise cbiisequahtiir, faiarii Ifaberiies iidei suse pfo-
riafri dicat, ut gfatiam illis spiiilalerfi minisifaret; fessioiiem ; lit lfic friiciririihabbat apud Deurri ifiinis-
cuiri ea quse scf ibit, spiriialia siiit:' nisi pfbpibr hoc lerii sui, per quod lacessil illos ad fideni fectam,
fit
qiiia alitef dicia ad aliiid sblerit fapi, siciit ab liaere- exeriiplb c_.terafu'in geriiiuih : pfbrnpiiof eiiirri
tieis iit? Ideo debidefai tit pfa.se'ris" dbcirinam qtiis ad fetri sibi tfaditam", si illi hiiilfos. videat as-
-evangelicahi sensu quo scriliit, Iiis tfadai; iife iiib seiitifi.
auciorilate lilterarum ejus non auferrelur crror, sed (Vers. 14.) Grwcis el Burbaris, saphnlibus et insi-
firmareiuf: quippecum prou'seii'squoeverbis suadert piendbus debilor sum; Debitorem' se dieit horumj-
non polerat, suaderet virtute, ut magis iilis fvrtifl- quos memoral, quia"ad fi'bbnils_iis fcst; iil bfnriibuS
ciat adiiis. pfredicafet: pef q'iiod elianf oirines sigriiiical debi-
(Vers. 12.) Id est-jsiinul consolari in vobis pef eam tores; confiteri enim crealorem Deum, exquo bm-:
a Mss. aliquot, ut cessdreht onera legis, qtiiii, elc.
SS . . AD OPERA S. AMBROSHAPPENDIX. j 56
nia, et per quem omnia, et debitushonor est, et sa- A ex genere fuerit Abralise. Nam Judsei ex tempore
lus cohfiteniis. Grsecos ergo genliles posuit, sed eos Judse Machaboei dici cceperunt', qui in causa cladis
qui Romani dicantur sive natione, sive adoptione : reslilit sacrilegiis gerilium , et fiducia Dei collegit
Rarbaros, vero eos qui Romani non sunt, quorum populum , et defendil genus suum. Fuit autem ex
a et sunt
genus adversum est, gentiles. Sapientes filiisAaron. Quamvis ergo proeponal Judoeum causa
autem illos dixit, 31 qui mitndanis rationibus eru- Patrum, lamen simililer eliam ipsum indigere dicit
diti, sapientes vocanturin sseculo; dum aul siderum douo Evangelii Christi. Si ergo et Judoeus non jusli-
speculaiores sunt, aul niensuris, aut numeris, aut ficatur, nisi per fidem Cbristi Jesu ; quid opus est
arti grammalicse sludenl, rhetoricee, aut musicse. esse sub Lege ? I
,IIis omnibus ostendit niliil hsec prodesse, nec vere (Vers. 17.) Juslitia \enim Dei revelalur in eo ex fide
sapientes esse, nisi credant in Christum : slultos iti fidem. Hoc dicit, quia in illo qui credit, sive Ju-
vero hos dixit, qui simplicitalem sequenles, harum doeusslt,.sive Grsecus',justilia Deirevelatur (Habac.
rerum imperiti sunt. His omnibus missum se prse- u,4). Juslitiam Dei tlicit, quia gratis justificat im-
dicare testatur. De Judseis autem lacuit, quia ma- pium per fidem, sine operibus Legis, sicut alibi di-
gister geniium est. Ac per hoc debitorem se proficit: Ut inveniar in ilio non kabens meam justitiam,
tetur; quia ad hoc accepit doclrinaiu, ut tradat: et g qum ex Lege est, sed illam, quw ex fide est (Pkil. m,
cum tradit, acquirat. 9). Quse ex Deo esl jusliiia in (ide, ipsam justiiiam
(Vers. 1S.) Itaquequod inme est, promptus sum, et dicil revelari in Evangelio; dum donat liomini fidem
vobh qui Romm eslis , evangelixare. Quamvis se mis- per quam justificelurJOslendilur enim in eo veritas
sum prsedicare omnibus dicat genlibus, promptum et juslitia Dei, dum creditet profitetur: jusfnia esi
tamen se Romanis asserit tradere Evangelium graliae Dei, quiaquod promisil,dedit. Ideo credensf hoe esse
Dei, apud quos * regni Romani capul et sedes esi. se conseculurn, quod promiserat Deus per prophelas
Ad membrorum enim ulililalem vel requiem perti- suosjustum Deum prpbat, eltesiisest justiiia ejus.
nel, si caput inquietum non fuerit. ldeo Romanorum Ex fide in fidem. Q rid aliud est, ex fide in fidem,
pacem optal, ut non multum se jactel Salanas, et nisi quia fides Dei est ineo, quod de se repromisil;
uberiores fructus habeat operis sui. et fides hominis, qui eredit promiiienli; ul ex fide
(Vers. 16.) Non enim erubescoEvangelium; virlus Dei promitieiilis in Ifidem hominis credeniis Dei
enim Dei est in salulem omnicredenti. Hocdiclo illos justitia revelelur? In eredente enim justus Deus
tangit, a quibus acceperant non rectam fidem , apo- apparet:ineoaulcmqui noncredit.injustus videlur;
stolorum lamen docirinam virlus commendabal; ut negat enim veracem Deum, qui non credit Deum
quia incredibile videbalur, quod prsedicabaiur, signa Q dedisse quod promisit. Hoe conlra Judseos loquilur,
et prodigia ab aposlolis facla teslimonio essent, non qui negant hune esseGhristum,quem.promisii Deus.
diffidendum de iis quse ab illis dieebantur, in quibus Sicut scriplum est i;. Juslus aulem ex fide vivit
lanla virtus inessel (nulli enim dubium verba virtuli (Habac. n, 4). Propterea ad exemplum prophcfa. Ha-
cedere, ac per hoc quoniam illorum c nulla visa bacuc se convenil, ul'declararet 32 °''m ostensum
erant portenla , prsedicatio illorum sine viriute Dei juslum ex fide, non ex Legevivere, hoc est, non
erat), ideoque non se dicit erubescere Evangelium juslificari hominem apud Deum per Legem , sed per
Dei, illos aiitem erubescere; quia d quod illi Iradi- fidem : vila enim ex fide non baec prsesens est, sed
derant, in reprehensionem veniebat, nec quoquam fulura; quia juslus exfide vivit, sed apud Deum.
teslimonio firmabatur, et discordabat a doclrina (Vers. 18.) Revelalur enim ira Dei de cwlo in om-
apostolica. Virtus igilur Dei esi, quae invitat ad fl- tiein impielalem el injuslitiahi hominum eonim, qui
dem, et dat salulem omni credenti, dum peccata do- veritatem Dei in injuslilia delinenl. Sieul enim in illo
nat, el juslificat; ut a secunda morte delineri non quicredit, justilia Dei|revelatur,sicut supra memo-
possit signalus mysterio crucis. Proedicalioenim cru- ravi; ita el in eo qui non credit impietas et injusiitia
eis Christie indicium est morlis eviclse, dicente apo- revelalur. Ex ipsa enim cceli fabrica iralus illis Deus
stolo Joanne :Ad hoc enim venil Filins Dei, ul solveret'|) videtur; idcirco enim tam pulchra aslra condidit, ut
opera diaboli (IJ0.rn.1_1,9),ut omnis credens non ex iis quanlus et quam admirabilis creator eorum
teneatur a morte; quia signum habet quod victa est, possit agnosci, etjsolus adorari. Unde scriplum
mors esl. est in psalmo : Cwli enarrant gloriam Dei, el opera
Judwo primum, et Grwco.Id est, huic qui ex ge- manuum ejus annuntiatfirmamenlum (Psal. xvm , 2),
nere est Abrahse, el huic qui ex gentibus ; in Graeco . Per naturalem ergo legem reum faeit genus huma-
enim geniilem significat: in Judoso vero eum, qui num; potuerunt enim |id per legem nalurse appre-
a Edit. Amerb. atque Eras. ac plures mss., et non a Vet. edit. et plures mss., quod illh tradideral;
sunt gentiles : melius edit. Gill. et Rom. cum cod. Rom. edit. cum cod. jPrat. et Gem. aptius, ut in
Mich. et Vall. negationem excludunt. conlexlu. •
b Ita vet. edit. ac mss. nisi quod pro Romout in e Codex Mich. et qusedam edit. Paris., judicium
nonnullis Roma ponitur; at neutra vox in Rom. edit. est. \
admissa est.. > .....: f Mss. Gem. ac Prat., koc esse constitutum. Infra
'• e Mss. FJor. el Vind., jiulla visa erat polenlia; vero, ubi vet. edii. cum mss., quod de se reproinisV;
Corb.j nulla vis erat potenlim. edit. Rom. sola; avad vromittit.
S7 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. S8
hendere, fabrica mundi teslificanie, auctorem Deum Arioribus loquiiur, ut prsesenles et fuluros eorrigai.
solum diligendum , quod Moyses litteris tradidit Sed evanuerunt in cogitalionibus'suh. e Evanue-
(Deul.yi, 5) : sed impii facti suntnon colendo crea- runt; videnles enim mundum miro ornatu aptatum
torem, el injuslitia in eis apparet, duiri videntes ab eo, quem ejus opificem cognoverant, dissimula-
dissimulant a veritaie, a non falentes unum Deum. verunt.
(Vers. 19.) Quia quod notum esl Dei, manifestum El obscuralumest insipiens cor eorum. Nebula er-
esl in illis. Notitia Dei manifesla est ex mundi fa- roris texit cor illorum, quia cum creaiorem ex iis,
brica; ut enim Deus, qui natura invisibilis est, quse fecil pulchra, amplius honorificare debueririt,
etiam visibilibus possit sciri, opus faclum est ab obiusi sunt, relicto illo, hrcc sola dicentes sibi snffi
eo, quod opificem visibilitole sua manifestaret, ut cere ad culluram, quae videnlur.
per cerlum incertum possel sciri : ac per boe quod (Vers. 22.) Dicenfes enim se esse sapienles,' sittlli
cseleris impossibile est, ille esse Deus omnium cfe- facti sunl. Sapienles enim se aibilranlur; quia ratio-
deretur, qni hoc opus fecil. nes physicas invesiigasse se putant, scrutanles cur-
Deus enhn itlis manifesiavit, h hoc est, opus fecii, sus siderum, et qualilales elemenlorum, dominum
per quod possit agnosci per fidem. aulem horum spernentes; ideo 33 slulti sunl; cum
(Vers. 20.) Invisibilia enim ejus a creatura mnndi B si hacc laudanda sint, quanto magis creator illorum I
per ea qumfacla sunt, intellecla conspiciuntur. Idem Solenl lamen pudorem passi, ncglectf Dei ririsera
sensus csl, quem repeiil; ul absolutius doeeal quia iiti excusalione, dieenies per istos posse ire ad
cum perse potentia.et majesias Dei creaturoe oculis Deum, sicut per comiles pervenitur ad regem. Age,
aspiei non possint, c opere mundi intellecla. conspi- numquid tam demens esi aliquis, aul saluiis suse
ciuntur. Hoc igilur genere reos facit eos, qui sine immcmor, ul honorificenliam regis vindicet comili;
lege vixerunlet naiuroe elMoysi; consnettidine enim - cum de hac re si qui eiiam Iraciare fuerint inventi,
peceandi obruerunt legem naturse, d oblitique memo- jure ut rei damnentur majeslaiis? Et isii se non pu-
riam ejus : legera autem quse ad reformationem data lant reos, qni honorem nominis Dei delerunt erea-
fuerat, percipere noluerunl, ut duplici modo obnoxii turoe, el relicto Domino, conservos adoraut'; quasi
fierent damnationi. . sil aliquid plus, qtiod reservetur Deo. Nam et ideo
Sempilerna quoque ejus virlus el dimnilas, ita ut ad regem per iribunos aut comites ilur; quia homo
sint inexcusabiles.Ut omiiino excusari impietas non utique esl rex, et nescit quibus debeat rempublicam
possit, adjecit eiiam viriulem Dei, el divinilaiem credere. Ad Deum aulerii, quem uiique nihil latet
sempiternam cogniiam esse ab hoininibus, et stu- (omniuni enim merila novii), prornereiidum, suffra-
pore quodam hebelasse ad honorandum Deum, quem G gatore non opus est, sed mente devola. Ubicumque
et esse, et operari ad uiilitatem suam non iguora- enim lalis locutus fuerii ei, respondebil illi.
renl; ea enim ,quoe liumanis usibus evoluto anno (Vers. 25.) Et muiaverunt gtoriam incorruplibilis
gignuntur, ipsum decrevisse nulli in dubium venit. Dei in similitudinem imaginis corrvplibilis Itominis.
jEterna ergo virtus ejus Christus esl, per.quem in* Sic obcsecaiumest cor illorum , ul mojeslalem invi-
siituit, quae non erant,et manenl in eo. Cujus si stbilis Dei, quem ex hisfaciis agnoverani, f uon ho-
dudum persona agniia non est, opera lamen mani- minibus, sed quod pejiis cst, et inexcusabile ciinieu,
festa sunt: Divinitas vero, quia in opere sibi decrelo in simililndinem hominuin mularenl; ut fonna cor-
perdurant elemenla rerum. ruptibilis hominis Deus-ab his vocetur, hoc est, si-
Ul sint inexcusabiles. Muliis enim modis qui reus niulacrum hoininis : ui quos vivos hoc nomine do-
convincitur excusari non polest. uare non audent, moriuoium imagines in gloriam
(Vers. 21.) Quoniam cum cognovissentDetim; non Deirecipiani. s Quanta hebetudo, quanta stultitia,
sicul Deutn magnificaverunl,aul gratias egerunl. Us- lios sapientes.appellare ad suam damnalionem, apud
que adeo non ignoraverunl, ut faterenlur unum esse qttos. plus potest imago quam veritas; el mortuipo-
principium, a quo omnia iuilium sortita sint, cceles- tiores suni vivis! A vivo enim Deo recedenies, mor-
tia el lerrestria et inferna : et hunc untim esse qui n luis favenl, in quorum numero sunt, sicutscriplum
omnibus decreverit proprietates et officia naturali- est in sapientia Salomonis : Morlalis fingil mortuum
ter; et haec scienles non egerunt gralias-De anie- manibus iniquis (Sap. xv, 27).
a Edii. Amerb. et Eras. cum mss. haud paucis, e Mss. nonnulli et Gill. in variis lect., vere vanita-
uon facienles unum Deum : edit. Gill. ac Rom. cum tis esl hoc, ul cognoscenlesveritatein, cogitarent aliud
c;T.lerismss., JJOJJ,falentes, etc. colendum,quod nesciebantverum esse; ut dhsimulantes
h Ita vel. edil. ac mss. nisi qttod in illis habetur, ab ep, colerentidota. Et conlenebraium esl, eic.
agnoscifides, \n his, agnosciper fidem; at Rofn. edii. f Rom. edit. ac pauci nns., no« in hoinines. Infra
sic Iocum prsefert : Manifestavit se Deus iltis, dum vero ubi eadeni cum aliis edit. ac mss. aliquoi, ut
opusfecil, per quod possitagnosci. Invisibilia enim,etc. forma corrupiibilis hominis; mss. noiinulli omiituni
c Gill. ac Rom. edii. cum mss. quibusdam opere; hominis, alii efferunt ul forma corrupla filii hominis.
mss., opera, mundanw fabricw; Amerb. et Gill. cum s Vet. edit. ac propemodiim omnes inss., Quania
reliquis cod., opere; plures mss., opera, mundi.
6 Sic edit. wgriludo... apud quos plus morliti possitnl,quam vivi;
Amerb. et Eras, cum muliismss.: Gill. ei tnorlui poiiores suntvivh. Optime Rom. cdii. <.urri
vero et Rom. edit. cum aliis; obliiterando memoriain mss. aliquou ut nos in textu.
ems,
m -Ab o&ERl s. AiiMisii APPENDIX. CO
Ei wlitcrum, ~e'lqwidrupedum. et serpentium. a fiis % ^. dieuntur dehonestari; 'qtiare, hisi quia macula cor-
subjectis cumulavit ad poenam hebetudihis; ulultra . poris indiciiiifaeslpeccaii ahi'mse?'Cumenim cofpus
slulliliam e't Vanilalem sint iiujusmodi. Sic eiiimDei cbntamiiiatur, neriib 'ariibigiiahimse essepecco-iuni-.
uiajestatem el gloriam minuerurit, ril liofumk qtise '(V"ers.-2o.) Qui cohimulaverunt verilalem Dei ih
minima el parvasunt, similitudini Dei honorificen- mehdaciuhi, 'etcoluerunl ei servieruni creaturw polhis
tiam darent; prihii enim BabyloniiDeum voeavefiint quam Credlori, qui eSlbenediciiis ih smculd.Amen.
figmentum Reli cujusdaih quoridam homiiiis _nortui, Coniniutavefunt veritatfiiii Dei in riiehdacium, lioe
qui principatum ih eos dieitur eglsse. Goluefunt et est hbnieri Dei qui vefus esl, dedeiiinliis, qui rion
serpentehi draconenij quem occidil Daniel lioriib sunt dii. Lapidibus eniin et iignis, vel cseleris me-
Dei .(Dan. xiv, 26). cujus similitudinem habent. taHisaufefeiilesquPdsuiit, 'e'danlillis qiiodrionsurit,
_Egypiii autem eolebaht quadfupedem, quarii 'dice- et hoc esl imniulnre verum in falsurii. Non enini
bant Apin, in simiiiludinem vaccse; quodinaluih vocanlur jarri lapis aul lignum , Sed.Deus : hoc esl
«imitalus estHiefoboam (II Reg. xn, 28), vaccasln- servire polius crealurse quam creatori, Non eniin
sU'iiensinSamaria. tpiibus sncrificafeht Judoci; et vb- neganl Deiim, sed sefviuril creaiufbe : qub nbh ex-
lucres, quia Cofaciriasacra habebanl pagarii. Hariuri cusaniur, sed accusarittir riiagis ; quia coghoscenteSj
lamcn omniuni refumquas memoravi, simulaefaco- g] nbn liohbfant Denhi.
.nerunt _5_gyplii,et alia f|ii_enuuc dieere non esl ne- Qui eslbenediclusin saicuia.Amen;hoc est, veruih.
cesse. Hoecab his facia sunl, qui sesapienlesoestima- Deus vero ait: benedictusin swcula; quia permahef
veruntin inundo; qiiiiienihiiiivisibilem Deiimagribs- Deusi; diis aiilerii genjiiuhiad iempus impietaiis dal
eentes hbn honoravefunl isia faeiendo, nec in iis quse boiibrem; Ideb hon esl veruin: in Deb aiufeniriiariet
visibilia siiht, sriperb pbtueriint. Difficileettiina in veritas. -Hanc benediclionem iilio loeoFilio Dei assi-
majoribus pfudens, in niihoribus non sapif. giiat-,interc3ei'era dicens: Etexqiiibns Chrhiussecun-
(Vers. 24.) Propter qhodtradidit itlos Deusin iesi- dum cafhem, 'qui est snper OmniaDeus benedictusin
deria cordis illoium , 5n itnmundiliam, ui contumeliis smcula.Ameh(Rpm. ix, S). Aiituiefque ad Clirisium
afficiant corpdrd sua in seiheiipsh. Quoniam, inquit, pefllnens ; aui eadem 'dixil de Filio, quseei de P.itre. '
ad injuriam creatoris Dei figmenla el simililiidines (Vers. 26.) Proplerea tfadidil illos Deus in pas-
rerum deificaveruni, tradili suntilludehdi; etlfa- siones ignomihim.Nam feminwcoruth immulaverunt
dili nrm ut illa agereni, quoenolehanl; sed ut illa tialhfaleniusum ih euhi usum qui 'esl cpntrd tiaiuram.
perficerent, quae desiderabant. Et hic bbnitas Dei Haeeifalo Deo pfoplef idololatriam humaho generi
est; cum enim dignum fuisset suhjici illos, ut ifariei prbvenisse testalur, rit niulief niuiiefem lufpi desi-
rent quae nolebant et crnciarentuf ; qiiia licbt bb: \(] defio ad usuin appeleret. Qubdqiiidani aliter in-
niim, si conlra voluntaiein fiat, amafum el maiiihi terpreiantur, non perspiciehles virii dicti. Quid esl
est. Isti auiem averlentes se.a Deo, tradili siint dia- enim iiriiiiutare liatiirajem usum in eum usum qiii est
bolo. Tradereautem est permitlerej nori inciiafeiiut ctiiilra iiatlifam,f iiisi sublalo concesso usu aliler
immiltere; ul ea quse in desideriis cohceperant,adj uii, ui uha alqne eadehi pars Corporis uniuscujusque
juti a diabolo explerent in operfc : nefc enirn pos- iiiief se invifcem sexus aliter se ad usum prsebeat,
sent hujiismodi bonum cogitatum habere. quam crincessurii esl?|s Nam si illa est pars corpo-
- Tradili ergo sunt in immundiliam, id conluiheliis fis qhairi putant, qiiomodo immuiavefiini usum na-
afficianl corpora sila in senietipsh; Ciirripfseterita fe- turse, cum non habeant liujusmbdi usum damni a'
colat,etiam34 proesenlis temporis hi-ila sighificat;; hatiira? Supefius iamjdixernf traditbs in immiindi-
quia iradunlur nunc usqile iil conlumeliis affiehinl liain, non tamenqualiiatem bperis iihmuhdiiise ipsiiis
corpora sua. Originis enim illius nunc usque feunl Psiehdbfat, pfo qiiOriiiiicdcclarai:
homines qui dicunlur corpofa sua dehonestareinvi- (Vers. 27.) Siihiliter auleihet thasculi, reticibntilii-
cem. Cum cogilaiio animoe sil ih crimihe, cbrpofai rdli usu fe"minm,-exarseruniih desi&eiiissuis in invi-
a,Iia vet. edit. ac mss. nisi qupd in quibusdarni ]) lapis Idicilur Dens; quando faclum pulsal Deum, qui
omitiilur rtrf: Rom. aulem cdit. sic immuiavil: His; vefus est; ut quia communi nomine arbHrantur falsi
cumnlal eorum liebeiudincm, til, elfc. eiveri, sitnili tnodo Verus Deiislldbealur,ui falsus.
^ Rom. edit., quminiihica et prava sunt: vet. veroi Hoc esl immutare verutn in falstim. Sic serviemhi
edit. ul in contextu , nisi quod Eras. et Gill. ini crealurm polius quam crealori; uon enim negnnt, qui-
marg. et ms. Corb. in corp. scribuut, et prava sunt. dam !.u_or;ai!(Deum , sed serviunt creaiurm: ul enim
c Corb. co(l., imiiatusHieroboamvaccasihsiituii elt viderentur digne hmc folere, Dei hohorehihis hnpo-
in Dan; et Bethet': coeleri ac edit. riobiscurii faeiuni,, suerunt, itt iiijuria Dti kofum essei cultura. Idcirco
nisi quod itl mss. nou paucis -legitur insiruens aritt ad pmnam eorum proficit, quia coghosceriles,elc.
j'»s(t'iui(pro insiituens. Inffa vero pro Coracina autt f Ita vel. edii. ac. plufesmss. a quibus Rom. edit.
coronica sacra, quidam cod. habent Latina voce coi- hoc tantum fecedi(,quod pfima vefba sifcimmulavii,
vina sacra. nhi naturaii concessoqfieusu alilef iili : lolum vefo
<illa vel, edit. ac mss. loiige plurimi : at iijii nPn^ lbeuiii fnss. nonmilli lioc modo corilrahunt, iiisj snb-
nulli efferunl, in tiiajoribusimprudens, inminoribuss tdio concessoitsu alitei\ se ad usum prmbeat.
Sapil; Rom. cdii. sola, in minoribus prudens, inma- e Mss. nbiihfilli,.A'_IJJI
s. rffiflest pars cofporis, quain
joribiis non sapit, inepio sensu. immulttvit.Infra vefo bmnes edit. CJIJH kabeai hujus-
e Qiia; subsequuniur, cod. Corb., Remig., Colb.f. nwdi, reposuihiiis e ctiriciis riiss. citm hoh Itdbeant,
et Gill. in vaiiis leel. ila exhibeni : DantUlis quod d etc. !
non sunt, ul Dei veritas sil mendaciutn,quando o
(31 CGMMENTAR.AIN EP1ST0LAM AD M)MA~NOS. f2
cem, mascili invuiscubsiurpiludinem^pgi-ahiCs.^VC A (Vers. 29, 50.) Replelos , ail, onn.i iniquilate. ilie
manifestavit qnonvodo , -qnod $u|ief ius "de mrilien- sun.matmi.tociiliis 'est, Pt 'snhjicit iriembra iriiqn.-
busdixil , inlelligi debeat. Quando aulcm subjeeit: tatis'.d Mdlifra; impudicilia, ii.quit, 'avafiiiu, nequi-
Simiiiter et masculi, dicens, a :exarserwnl in deside- Hia,plendsinvUlia, hdmicidih, 'cdnleniione,'do'lb, ma-
riutn sui; osiendil apertc peccalum mulierum. De- lignilale, •susurraiores, detractores, Deo vdMks, 'cbn-
nique nondixil de virls quod ifnmulaveruril riatura- iumeliosos, snperbos, ebatoS;invehtores inalorum. Ga-
Icm usum in invicem; qula liujusmodi risus buic put iniquitalis malitiam dixil, cujris opus fornicai
parli concessus nonest, %cd*Iefeminis. Ei quidmi' Woneiiiposuit â.q'ueavaritiam. Hoecfornicatio habet'
rum, cum hodieque )ales mulieiesreperianUir; ut iiiS'e el-aduneriun.'; si enim dixisset adulleriumi *vi-
sicut illud a viris, iiaque el hoe a niulieribus silin- debatur >exfcusasseforriicatioiiem-, sicui leges Ro-
ventum? Berilque nriilieresinter se acfcusant, el viri irimite : ideb 'quod minus est poSuit, ril quod majus
similiter; manifestum esl crgo ut qui jani veri.alem fcst, inuHum e noh possit credi.
Dei immulaverunl in riiendaciurii,imroularenl etna- Deindfc adjecit, nequitia, cujus affcclus invidiam
-luralemusuni in eutn usum, perqueriitieJionestafen- parit et homiicidia, coiilehiioiiem nc dolum. Post
tur, rei facii mortis seciindoe; Quoniatn yefo aliam hpec sulijecil, malighiiate, quoegignit susufrationes
legem dare non pbtesl Satanas, nihil enini habef, ]3 Mqne delfactiones; et quoniam hoec Deo non dis-
concessa el licila in alium orumem vefsat, ut diivn plicere nnn -possuni, ait: Deo odibiles; et quifi riec
alitef fmni, quam concessa sunt-, sinl peccatum. iibiiiinibiis placeht, fojjfiiiJJe/iosos,inquil; superbos,
"">El cbmpensalionemmercedh qutmt Pporiuit, cr- elatos, invenlores, id csl, auciOres, jjja/ojttiu. Non
rorhsuiin sethetipsisrecipienles. Ilanc dicitedriipen- efgo scmper riialum. Isti aulem iniiralOfCs facti pa-
saiionem esseconlempli Dei, id est, turpitudhiem fel tris sui diaboli, idololatri_e ihalum invenefunt, per
conlariiinstionem ; hseccst enim prima causa hiijus qubd rimnia vilia in mrindo suhl nata, el pfcrdiiio
peccati. Quid ehim pejus , quid delefius c hoc pefc- tnaxima. Nam diabolus, quem bb iniiio Scripiura
ealO? Quaniuiri enihi idololah-ia perimpiiim 35 *l peccare lestaiuf (I Jonii. ii\, 8); qUamquamlyranniese
gravissimum delictuni est; la.itum et compehsalio pfoesumntioni sludeal, non tainen id ausus est pfo-
ejus horrehda, clpefsPrdida passio est. fiicri, ntdicat: Ego sum Deus. Denique inter csetersi
{Vers. 28.) Et sicaf JIO»probdvefuntDeumhaberein dixil ad Dominum : Hmc omnia mihi tradita stint
twiitiq,tradidililtosDehsinreprobumsensum, ut faciani (Lnc. iv, 6). non dicit: A me sunt; vcl, mea sunt.
ea quw non conveniunt.Proptererrores simulacrorum Ei in libfo Job potestalem sibi dari f exposeit (Job
tiadili <unt ad lurpia facienda inviceni, sicul johi I, 12). Quamfibrem pejores isii sunl, qui non lan-
difctumest. Et quia iinpunitalem hbfufii ocstimave-iC ium eienieniis, sed el iigmeniis iribuuut deilatem.
runl, incuriosum Deum jndicahles, ac per Intc nogli-. (Vers.51.)P«i'«jj(j'/J«sjiojio6_rIi_ii[_s.Qu:uilaautem
gendum. Ilinc addiiiirii est, ul riiagis ac rnagis liebe- insblenlia arrepti sunl, s ul ncc parentes suos, quos
lati, ad omniamala admiiiendafiercni prfcnipticircs; auetoresin naliviiate habehi,agnoscefent, quique se
ut facla quse hohiiriibus non aiiibigerent displicere, nalbsgaudfcrent rillosthmenper quos essecceperaiii,
Deiim crederenl ndn vindieare. Nunc euumeral oiri- cohteninebshinioc est csse sine inielleclu, sinechari-
nia mala , quse illis superaddila sunf; ul ve! sic con- tate, sed Dbi; narii erat ihillos cliaiilas carnis.Hi Dei
versi ad naluralem intellfcctiihi, intelligerenl, iratb jusiitiam cognoscentes per legem naturx (sciveniiil
Deo, hoecsibi provehisse. enim ha'C Deo displicere, sed iii animo ponefe
aPauci mss., relicto hnturali usu femineo, accensi f Ms. Corb., exposcil. Et in propheia Zacharia con-
sunl in desideriumsui in invicem. tradicere se pntal sacerdoli, non sibi vindicans potes-
h Ms. Coib. Et reciprocam mercedem... Hanc di- iaiem. Quam ob rem, eic.
cil reciprocammercedem, etc; alii uonnulli el edit., s Gill. varielaies cum ms. Corb. et Remig. ad
El tnercedem: sed alii omniufti optiine, iit ih cori- finem capilis ferme coriveniunt. Poiior tameii est ct
lextu. '
r Idemcodex, hoc peccaio,quod diabolo decipienle,]D correctior bujiis series, quain exbibemtis : Ulnec
. parenUs suos cognoscerenthonorandos ; idco insipien-
homineminortificelobnoxium? El sicut, etc. incompositos_esse dixit, nec Dei nec hominum ha-
d Ita Hom.-edit. Cum mss. quibusdam ac variis tes betitesaffechiiii.Hincest ttnde el immisericofdesessent.
lecl. edit. Gill. quihusdam lamen additis et mtttalis : Qui ehhn in suos cfttdelh est, quanto magis in alieiws!
vet. auiem edil. ac ntss. nostriconiracliusexhibcnt, Jn his ercjd omnibus conlumaces effccli, cogniiam
Malitia, Hmc etc.
e Vel. fornicalione. forhicalio, habentes Dei-justiliani, in aniino punere noluerunt,
edit. ac pttires mss., iion possiicredi. Et cwlerd quoniam qui kmcaguni,dighi sunlmorle : el nec kos
quw manifesia videntur : avariiia, nequiiia,plenosinvi- hnmunes esse a morte.qui, cnmhwc non faciunt, con-
dia, homicidiis, cotilenlione,doio,inalignitate, susuira- senliunt fadeniibns. lsth enhn non liorrentibus, nec
lores, detractores, Deo odibiles, conltlmeliosos,super- arguenlibus, illi in pejus proficittnl. Quando enim vi-
bos, elalos, invenlofes malbrum, parenlibus non obe- det honorari se ab kis, qni non sint tales, crescilin nta-
dientes.Qvanlaauteminsoleniiti.Corli.cod. posl TOJJOU litia, et glorialur fore se tatem ; idcirco dignum eit
obedieniessubjungii, insipienles, incomposilos, sine imahos pwna multandos.Omnis lamen conscieniiano-
affeciu, sine mhericordia, quicum justiiiam Dei cognovit Dei justitiam credilam tnunild; otculic enim quw
vissent,nonintetlexerunt guomodoqui talia agunl, digni punienda sunt , operantur. Quamodo crgo credunt
sunt morle : iwn soltiinqiii illa faciunl; sed eliam qhi isia impune
consenliuntfacientibus.Gapuiiiitquildth, et ca.iehi_.iiC Cod.Thuan. futnra, qum noii audenl publice gerere ?
el Colb.illiscorisenliunt usque ad ver-
supra. Nos vsrias Gitl. lectioftesm lextum Rom. edit. lia, jjwierejio/ji.n/ii. .esetera veroexhibeni ulin texiu.
jara receptas retinuimus.
C3 AD OPERA S. AMBRGS-1APPENDIX. 64
noluerunt * Quoniam qui kwc agunl, digni sunt _A iiujusmodi inexcusabilem fore. Nonenim juslum est,
morie), usqueadeo jtistitiam Dei cognoverunt, ut non utliuicimpuneconceaalur;qui3perhypoerisinoslen-
negent hsecomnia, quoefaciant, poenadigna et morte. ditse iion talem,cum pejor essedeprebendalur.Fallii
El non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consenliunl enim, ut dum puiiiendussii, honore dignus appareai.
facientibus. Assensns enim parlicipalio est. (Vers. 2.) Schnus dulem quoniamjudicium Dei esl
(Vers. 32.) Quicum juslitiam Dei cognovissenl,non secundumveriialein in eos, qui talia agunt. Hoc est,
inlellexerunl, quoniam qui hwc agunt, digni sunt iioii liguoramusDeum judienturum de his in veriiale,
morte: et non solum faciunl ea, sed eiiam consentiunt quando nos ipsi de Jiis judicamus. Si enim nohis
facieniibus. Hsecomnia mala corpus est peccatorum, disptieel, quanlo' magis Deo, qui magis juslus est
cui mancipati facli sunt poteslalis ejusdem, ut fa- et opus suum zelaiur! In verilate ergo cum dicil
eiant punienda. Ilsec enim malorum eausa a Sodo- judicaturum Deum de his, lerrorem incuiit; ut quem
nritis ccepla est offensione Dei, sicul supra diclum hi pcrfidiinciiriosumdicunt, istemalossecundum ve-
esl, et in omnem prope partem mundi Tamos suos rilatem dicaljudicaturum.hoc est, verissime reddere
exlendil, iram Dei idololatria. causam nuniians, quoe secundum mensuramluiiiuscujusque, et non parcere.
prima pars esl erroris et impielaiis, quam primum (Vcrs. 3.) Exislhnclsautem hoc, o komo, qui judi-
condemnat; ut cum hsec emendata fuerint, facile R cas de iis, qui talia agunl, etfacis ea ; quia lu effugies
corriganlur et morum vilia. Sublato enim malitise judicium Dei? c Hoc est, numquid quia libi examen
semine, nequilioe fiiictus arescent; non enim dat datum est potestalis jjudieandi de malis et slupris,
arbor fructus, cujus excisaasunt b radices. 36 Nam cuin eadcm agas , et non est qui 1e ad prsesensjudi-
ideo et Moyses (Gen. xix, 24 et seq.) Sodoma. et cet, effttgies judicium Dei? Non ulique ; quia si ju-
Gomorrhse gesla memoravit, exiiiumque non (acuil, dicium Dei in mundo evasisti, quia omnis hoec po-
ut timorem poneret hujus rei viiandas. Non ergo hoc leslas et judicium ab jeo est, in futurum non evades.
vitium et conlaminatio dehonestatse vitoe ab eo Per se enim judicaturus est Deus, apud quem cessat
admittitur, qui in animo cogitat Deum. adulatio el personarum acceptio. Aut certe si jus-
Sunt quidam qui se reos non putant, si non ope- tum alicui videtur, ut hujusmodi immunis a pcena
reniur quoe mala sunt, assentiant autem iacieiiiibus. sit, dicat. Quod si justiim est ut non evadal, credaf
Assentire aulem est, si, cum possil reprehendere, Deum judicalurum; ul et quod justumesse judieat,
(aceat: aut audiens has fabulas, aduletur. Sciens verum sil, el implealnr, et Deum eonditorem mttndi
enim impurus et malignus non ignorari quse agit, et providenler et curiose operis sui merita requirere
minime se vilari, sed eliam honori esse, c glorialur falealur. Sieiiimfccitjetnegligit.malusopifexdicitur;
forte se talem : nec eonfundi poiest in bis, quando C quia per id quod negligii, non bona se fecisse, quse
videl (averl sibi, et obsecundaii ab iis, qui non sunl feciij oslendit; sed quia bona fecisse negari non
tales; et ila esi, ut qui fomilem prsebeant deliclis il- poiesl(indignum esl ehim et improbabile bonum ma-
lorum : ideoque digiium esl ut pari crimine rei ha- la fecisse), citram eorum neeesse est ut dicalur
beaniur. Sunl iiernm alii, qui non solum faciuni agere; quia contumelia ejus erit el accusatio, si
-mala, sed etiam consenliunl facienlibus; utnon so- "bonoruma se faclorum hegligens inducatur : quippe
lum faeiant, sed et talibus consentiant. Duplex ergo cum ejus nutu acprovidentia vita ipsa suslenietur
boruni esl nequiiia : non enim lam niali sunl, qui minisierio elemeutorum, sicut ipse-Dominus dicil :
faciunt, et facientihus contradicunt; a scienles enim Qui sptem suuni oriri facil super bonos el malos, et
nefaria, non illa vindicanl : illi vero tam nequissimi 3^ pluit super justos el injuslos (Matlh. v,i§). Qui
snnt, quietfaciuni, et consenliunt facientibus, ut nec ergo Ipraslat euram, non agit conservare quod fecii,
Deumlimeant; sedincrescere cupientesmala, ideoha_c ul amanles *se remuneret, spernenlesque cbn-
minime vindicant, ulsuadeant non illa esse vilanda. demnel?
CAPUTII. (Vers. •_•.)An divitias bonitalis ejus, et palientim,
(Yers. 1. ) Quapropler inexcusabilises, o komoom- el longanimilath conlemnh, ignorans quoniam bonilas
nis, qui judicas. In quoenhnjudicas alterum, te ipsum J) Dei ad pwnitenliam lef provocat? Hsec dicit, ut non
condemnas; eadem enim agis, qtimjudicas, Quoniam jam se putet evasissej, si illum boniias Dei palitur
facientcm maligua, et consentietitem facienlibus, diu peccantem : nec jpalieiHiamejus puiet eonlem-
morte dignos ostendit; ne forte bic qui facit, et non nendam, quasi non curantem rcs humanas : intelligat
consentit lacientibus, exeusarese possepniarel,docet auleni ideo a se dissimulari, "quia non in hae viia
a Itamss. ac vet. edit. nisi quod proemiilunt: lnsi- libus, anneclunt, De hh (nnus Vm hh) qui assentiunl
pientes,incomposilos,sine affectione,sine misericordia; facienlibus. Verum hitiluli sunl, e marginibus in
quoe verba ciim cod. Flor., Corh., Vind. et Kom. texlum a librariis incauiius trajecli.
c Ver. ed\t.,~glorialitr fore seialem; Rom. et mss.
' edil. recidimus. Reliunimus vero , Usque adeo...
digna sunt ctmorte, quoeverba in iisdem tribuscoil. prope
• desiderantur d
ad unum, glorialur forle, etc.
, quseque in Rom. edit. resecatis aliis Rom. edit., (acienlesenim nefaria, illa vindicanl.
usque ad Qui citmjuslitiamDei, post eumdem Scrip- e Ms. Corb., A'OJJvuti hujus rei vnpuniialem ab liis
tursc lexluin rejiciunlur. sperare,quiainjuslumestquibus examenpolestalisdalum
b Voci radices mss._aliquol adjungunt : De his estde malh velslupris hujusmodijudicare,cumsini lales,
qui fachtnt, et contradicunl ;unus, vwhis, eic. Simi- effugere.Quiasideesl,\nguit,q.dprmsensquidetejudiceli
liter eliani infra post verbiu asmiiwnl autcm facicn- effugefs tamcn fudlciv.mBci hon powrh in fttw.VQt
65 GOMMENTARIA-INEPISTOLAM AD ROMANOS. 66
judicium Dei promissum est fulurum, ut in venlura Aaccipit; A in die enim judicii Dei incorruplibilis jam
vila pceniteat illum judicem Deum a non credidisse: dabitiir Iiouof el gloria, ut sinl e tola .eteriia : ipsa
in poena enim_positus sine fructu pcenitentise, pceni- enim glorificabilur substantia, quadam immuiationc
lebil; quia non credidil judicium Dei, quod videt nieritorum. Hi crgo quoerunt viiam sclcrnam, qui
yerum. Necesse est enim ut acrius emendetur, immo nonsolum bonoe professionis sunt, sed el viloe.
pcenis perennibus torqueatur, quem palientia. lon- (Vers. 8:) IJ'S vero qui ex contentione, el qtti diffi-
ganimilas non emendavil. Sevcrissime Ioquitur, dunl verilati, obediunl autem iniquitati, ira et indigna-
sciens malignam menlem non posse nisi timore a lio, tribulatio el anguslia, hoc esl iterata angustia,
vitiis facile revocari. Diffidentes de futuro Dei judicioper Christum, ac
(Vers. 5, 6.) Secundum duriliam autem tuam, et per hoc et patientiam ejus cbniemnenles, conten-
inipwnitenscor thesaurizas libi iram in die irm, el re- duut evacuare illud, cum sit verum et stabile. 6're-
velalionisjusti judicii Dei,qui reddet anicuique secun- dunt aulem t'ni(jrut7a(t ;iniquitas est enim negare quod
diim opera sua. Impunitatem sperans pepcatorum, Deus fulurum prsedixit. Tria ergo alia jiosuit incre-
non solum durat inconvertibilis el intraclabilis ma- dulilaii «ondigna, dicens : Ira et indignalio, etan-
nens; sed adhuc acerhius peccai, securus quod non gustia. Ira est enim non ei, qui judicat; sed illi, qui
sit uliio fulura, cbr habens impcenilens, ignorans ]j B judicalur, dum fil reus. Irasci enim dicilur Deus, ul
quia iram sibi congregat in die iroe. Necesse est enim vindieaturus credalur; nam Dei nalura ab his pas-
saiviori posna ut plectaiur, immo flammis perenni-' sionibus immunis est. Etutnon soltim irasci, sed et
bus lorqueatur, qui longa Dei patienlia non solum vindicare credatur, adjecit: Et indignatio; indiguatio
se ciiiendare noluit, sed adhuc addens ad contemp- est, quam addendo 38 super iram, injuriam suam
luin exaggeravit peccala. Dies irse est peccatoribus, Deum vindicaturum significat. Anguslim vero sunt,
quo punientur; J>ideo ipsis esl ira, quia senliunt quibus seiitenlia conslrictus, tribulabilur inpcena.
pcenam in die revelationis justi judicii Dei. Revela- . (Vers. 9.) Super omnemaniniam kominis operanlh
bitur. euim, id est, agnoscetur, quod modo futurum malum. In hoc opere non solum facta sighificat, sed
negatur; ideoque cum oslenditur, quod non esse et perfidisDprofes.ionem. De incredulo enim dicit'; et
creditur,- revelatur. His enim oslendilur, quineganl, ideo super animam dixit, ut spirilualem poenam in-
quod eredentibus manifestum esl;ut confiteantur telligas.non corporalem; quia anima.invisibilibus
ciiani invili juslum judicium Dei, cum unicuique poenis arctabitur.
ieddel secundum opera sua. Numquid c non hsec Judmi primum, ei Grmci. Semper Judseum antepo-
faiebunlur juste fieri, cum viderinl mala invicem nit prserogativa Palrum , ut aut coronetur primus,
facia ulcisci? . ( aut damnetur; quia credens Iionoriiicenlior est
C
(Vers. 7.) Jis qui secundum palienliam boni operh, propler Abraham, diffidens aulem pejus Iraclandus
gloriam el konorem, et incorriiplionem , qitwrenlibus esl; quia donum promissum Patribus refutavil.
vilamwternam. Quoniam judieium Dei d justum proe- (Vers. 10.) Gloria aulem et honor et ,pax omni'
dicaium est, quale aulem bonis futurum est, decla- operanti bonum, Jv.dmopritnum, et Grmco. Quomodo
ravit: bos dicit, qui patientiam Dei scientes, partimi incredulis tria poenalia posuit, sic et fidelibus tria
ad correptionem , partim ad majorem ullionem noni magnifica, ul honorem f habeant geminum, quasi
se corrigentiiim protelari, priorum operum poeiii-- filii Dei; gloria sit pro immulaiione; pax vero, co
lenles bene versantur, freli fiducia fidei; ne diu hicj quod bene viventes quieti erunt in fuluro, nulla
posili dainnum incurrant promissoe vitse. Dabit ergoy perlurbatione commoti; quippe quia omnis homo s
eis gloriamethonorem. Et ne non hoc valde magnumt a contrariis se abstinens, apud judicem habet pa-
ad comparalionem proeseniis vitoe videretur, quia ett cem.
hic gloriosi videntur el.honorati, adjecil: Et iijtcor- (Vers. 11.) Non enimpersonarumacceptio esl.apud
ruplionem; ut ex eo alia gloria el alter honor intel-- Deutn. Quoniam ostendit Judoeum sive Grsecum non
ligerelur, quando incorruptio simul comiiabitur. InI despici a Deo, si lamen credat in Ciirislum, sed
prsesenti enim honor vel gloria frequenler amilliiur;; D acceplo ferri' ambobus justitiam fidei; sic iterum
.quia corruplibilis esl, qui dat, et quod dat, et quii . non credenles pariter reos csse, quia magis oberit
* Mss. Remig.f Corb., Thuan. et Colb.,j.oi. credi- a Rom. edit., justum prmdicavit, nunc
quale bonis
disse, qui ut terrorem fuluri judicii sui ostenderet, et
t fulurum tsl, declarat, iis videlicet.
: o Omnes edit. ac mss. quidam, tola vita wlerna:
palieiiliam nbn contemnendam, ail Tacui, numquid i
semper tacebo? Hujusmodi ergo in judicio positus sine e melius vero in aliis TOviia omittiiur. JSon autem iia
fructu pmnitebit,videns judicium Dei, quod negavit. bene quod pro glorificabilur, nonnulli cod. babent,
' fulurum; ul necbonitatispudorem kabeat deprecandi, quiaa. ' gloriabil. f Mss. haud pauci, habeant genuinum, aut Iwno-
longanimiialem Dei ridendam pulavil. Ne-
elc. - ' . rificeniiam... genuinam. Continuo vero post, ubi vet.
cesse,
h Rom. edil., ideo lapsis esl ira, qui, elc. Sequenlii edit. ac mss., gloria sit pro immulatione, pax vero eo
aulem versu ms. Remig. etCorb. heec effert: Mani- quod; nonnulJi, pax vero et honor quod; Rom. edit.
feslabilur enim quod modo fulurum negalur, ul confi- reposuerai, gloriam in imnmtatione, pacem vero eo •
teantur eiiam inviti jusium judicium Dei, videnles^ s quod, etc.
reddi unicuique secundum opera sua. Iis quidem quii s l.ouj. edil., ab adversariose abslinens... acceplcr
secundumpaiienliam, etc. est Deus.
c Nonnulli mss., non effabunlttrjuste fieri.
'
(11 AD OBERA S. AMMOSJI APPENDiX.. CS
circumcisio sine fide, et prbderit proepulium per j^habeni,
. naluraiiler quwLegh sunt, faciilnt. Gentes
fide.m : ac per hoc docet personarum acceptorem chris.iaiies dicit alio jloco : Vobisenim dico gentibus
Deum non esse. Nec enim prrerogativam geucris (Gotpss. II, 16); quia iucifeutncisi neque heomenias,
sequitur, ut diffidcniem suscfpial eausa palrum, atil neque sabbaluin , nequc escarum legem servant,"et
credentem abjiciat a se propler indignilalem paren- dwbe natura credunt in Deum el Gliristum, id est,
. tum; scd ununiquemque proprio nierito aul remu- in Patrein- et Filium;; hoc e=t euim Legem servare,
nerat, auf coiidcmiiat. Deunv Legis agnoscere. Prhna enim sapienlise pars
• (Vers. 12..).Quicumqueenhn sine Lege peccavcrunl, hscc est>,limere Deuih Palrem, ex quo sunt omnia :
sine hege etperibunt. Quomodo potest sine lege pec- el Dominum Jesum Filium ejus, per quehi .u»i oni-
cari, cum omnes simul subditi simus legi naturali ? nia, Ipsa ergo natura proprio. jiidi_io creatorem
Sed-de Moysis lege dicit, cui Judsci obuoxii sunt, sutini. ;igi«)S'"'it,non perlegem, sed per latiPiiein
diiui non- credunl: nec non et gentiles, sed jam nalura.; opus enim opilicem cernil in se.
dudu.ir;- quia adjungere se illi noluerunl. Non cre- (Vws. 15..) Hi legem non habenles, ipsi sibi sunl
denles ergo genliles diiplici genere-fiunl rei; quia lexs qui oslendunl opus legis scriptum in cordibus
neque legi dalae per ikysen assenserunt, neque suis-. Idem sensus es,t;-quia dum natura duce cre-
Clirisii gratiam receperuui: ideo dignum est ut per- g. ] dunt, opus legis oslendunt- non per liiteram, sed
eant. Igitur sicul qui sine lege peccal, peribil; ita per conscientiam. Opus autem legis estfides, quam
et qui sine lege legem servaveril, jusiifii.al.iiur. eum dietis exhibet Deo, naturali judicio ostendil.
Justitiam enim naturaliier servaus , custos legis est. semetipsum lcgem sibi esse ; quia quod mandat Jex,
Si enim juslb non est lex posiia (I Tim.i, 9), sed ullro. facit, utcr-edat in Christum.
. injustis; qui non peccal, amicus legis esl. Huic sola Tcsiimonium reddente ipsis- conscientia ipsorum.
(ides deest, per quam fialperfeclus; quia nihil illi Tesle-inieriore conscientia, sua credunt, quia conscii
proderitapud Deum abslinere a epnlrariis, nisi fidem sibi sunt eunvenire sibi, quod-credunt; congruum
in Deuni acceperit, ut sit justus per ulraque; quia est-eiiim ereaturse eiiedere et v€nerari suuni condi-
illa temporis justiiia esl, hsec aHernitaiis. torem : nec- absurdum esl, ut dominum servus
- Et
quicumque in Lege peccaverunt, per Legem a agiKh-eat.
judicakiniur. Quoniam Juda?i legem habent, in qua (Vers. -H>.}Et inter se cogitalionibus invicemaccu-*
salus illis promissa est; non credenles, vel non sanlibus, aul eiiain defendenlibusiii die-,qua judicabit
recipientes promissum, per legem judicabuntur, sub Deus occulla liominum, secundiim Evangelium meum,
qua vixerunl. Ipsa enim accusanle, posnas exsolvenl: per Jvsum Chrhtum Dominumnostrum. Quoniam Ju-
nain prope gravior Judoeoruin causa est apud eos (_ ( dseos diffidenles per Lefjem dixit judicandos fore
ipsos, qiiam gentium. Sicut euim credentes prsefe- (Lex enim illos accusabit, quoe-Christum iilis pro-
ruiiiur-; ita et cum diffidunt, pejores invenhintur: misit, quem venientein recipere noluerunt), genles '
plus enm displicet, qui quod habuil, amisil; quam auteni, qttse Lcgeui uiique iion habent, per conscien-
'
qui quod non speravil,- consequi non poluit. Iste tiam judicabunlur, si crcdcre nolueriut. Pi iiiuiin
eniin h non inlravit in regiam, ille foras missus quideni accusalores erunt genliles credentes non
e_t. credenlium gentilium; sicut Judoeisnon credenlibus
\(Vers. 15.) lYon enim auditores Legh justi suut dicif Dominus de discipulis stiis : Ipsijudices vestri
apud Dcum, sed faclores Legis jusiificabunlur. Iioc eruut (Malth. xn , 27) ; quia perfidia Jiidseorum ju-
dicil, quia non hi jusii sunl qui audiunt Legem, sed dicabitur fide aposmlorum, qui cum ex ipsis essent;
qui credunt in Ghristum, quem eadem Lex promisit r iilisdiffideniibus,credidernnt. i
Deindecosiialionibus
I
el hoc csl facere' Legem. Omnis autem non facil snis accusabuntur geililes, si compuncii creuinris
Legeni, qui non credit Legi; dnm non recipil, cui fidfcmel virtulem nolberint credfcre-:aulsid slupore
Lex lestiinonium perhibet. Qui autem in Lege non quoii.im rion consideiant, utcredanl verbis el gesds
videtur esse; quia incircumeisusest earne, credit au- Doinii.icis , defendenles se conscienlia in die judicii;
temin Cliiisluin,hicfecisse-Legeih dicilur.Et ille qui B I quia non cogitavit sej debere credere; el judicelur
sedicit-Hi Lege esse, id est, Judoeus, c audilor Le- non quasimalevolus, ised' quasi ighorans : non la-
gis fit, npns factor,; quia, non cnedit: in Ghristum men sine.pogna, fulurps; quia i^nomlicet ignorare.
scripium inLege, siculdixilPhiMppus.ad-Naihanael: Gentes enimduplieigenerestgnifteat, lam credentes
Quem-in lege scripsil 'Mvyses.el pjo.phetm, invenimus quanij iiifidos;; superius enim de êntibus crcdenti»
3'esuni,(J'oaii.i,"b4^)? . . , , eis genlibus,
bus.»dicib:-,gost_aiiteni'Subjecii<eiiam:de
39 (Vers..l4.) Gum enim genles quw Legemnpn. qu.se non c.redunt;ut!jSicul per-conscieniiam.-suam
a' M-^s.oJiquot-., judicabunttir. Sicut gentiles a.csi est enhii-promhsionem
dmisisse,,quamquod desperamt,
tegem naiurm cuslodiant., peribttntiainen.nhi accepe- non
rinl fidein Clirisli'-;tnajpr enim causa esl soium Deuni h accephse. j
Mss. complures, npn intraviHir regnum-,
profiter-i, quod Deus-unus. sil, quam a cwterh. a.bsli- c GodexCofb. et.alii'iionnulii, quia quasdicnnthrj
nere peccatis; hwc. enim, Dei causfi esl, ilta noslra. non transfund.it ud men.lem, non fartor Irgis f:1,.s.d
lla et-Jitdrni-sub" tege agenles, a lege accusali judicq- andhor, non eiiim credit, e:c'.
btmlur; quia non recipiunl Christumin tege promis- d Rom. cdil., slupore qiiodam alienali'av'ta Dci'-,
sum, Et, s( qnmras, major dolor est genlibus; pejus non crcdiderhil, etc. | ,
(j.9. COM^LENTARIA IN EMS.TOLAMAD. ^MANOS. 70.
laudantur credenle.s, ila el prer conscientiam suani A Christp, quem omnes qupiidie collaudant ii, quos
accusenlur diffidenles. Quauivis enim sibi. yidealur fratres suos dignatus esl appellare. Ipse cnim dixil
niinime reus, qui npn credidii; quia apud se.lra.ela.re mulieribus.: Ite, el dicite^frairibus meis, quia prmcedo
islud non potuil, raiione tamen convi.ncilur; quia vos inGqtilmqm (Mqltk. xxvni, 7). Quis enim noii
iion sibi suasit verum hoc esse, T . et
' ' quod ' <•virtuium
',' - laudet eum, cujus bencfieio, viyil? Aposiolus ergo
..11,1-
lestimpiiiis vidcral conlirniari, et muUos sequh sub hac significalione, quo_posterior numero, se,d
"Puto eiiam sic posse intelligi, si tota qusestio a-de perfectior merilo est,totum yoluit comprehendi :
Judsei non nonien sibi carrialis •
gejUibus credeniibus dixisse credalur ,. quia ai.t: quod intelligenles,
Quid miki de iis, qui foris sunl, judicqr.e (I COJ^.y, Judse defendgnl.
12)? El, Qui npn crediderii, inqu.it, jamjudicqtus est (Vers. 18.) El requiesch in Lege, el gloriarh in
(Joan. ni, 18). Et, Quia non resurgunl. iinpii in ju- D.ep, et npsji voluntqlemejus, et probas utiliora,in-
dicio (Psal. i, 5). Sine lege, enim ppccantes, sine siruclus per Legem. Non magiuim,va.ldcvideri vuli,
lege et peribunl; ac per hpc ante tribunal Christi si Judxus credat; quippe cum sit inslructiis per-
slare non ppleru.nt, el reddere causas.; quia. resur- Legeni : perieulosum auleni vajde si npn credai;
genies ducentur ad gehennam. Iili eiiiin quos dicit diicem eniin habet Legem. Sed ut prscponatur, cr,e-
invicem cpgilation.ibus sui.s accus.ari aul defendi in B(dens, I njerhjUmfacjl Pairum; quja quani.yis aliquis
die judicii Dei, cbris.tiani sunt ii, qui. discordaiil a pei. se Ihireal, crubesf.it tainen in^suis.
catholica veriâle, diyersa seritienl.es de Cliri.sto,atit (Vers,. 19, 20.) Confidhque tc ipsum ducem. esse
de sensu legis in iradi.tipn.eEcclesisc, siye Calaphry- cmcorum, lumen eorum qui.in lenebris sunt, erudil.o-.
gse, siye Novatiani, sive. Donatiani, aul caHeri hse.-. rein insipiejilium, magislrum iiifantium, iiabenlem
relici. Hoium cogilaiiones inyicem s.e accusabu.it.in formani sc.ie,nlimet v.eriiqth in Le.ge. Vera sunt hocc;
die judicii; si iniellexit quis vcram csse caihplicam quia Legis,dpcumenluni, lioc es(, erudire iniperitos,,
dociririam, et ne videretur emeiidalus, sequi npluit, ei Deo s.ubjicere profanos,: velab irjplplal/ioe cultura
erubescens al) eo quod diu lenuit rccedefe, in dip i.nipips, prprois^sipne, quse facta,es.i,per Legeni, »d
judicii cogiiaiione sua accusaliitur. Duseenim ccgi- nieliorisspeifiduciam, provpcare. Recle ergo glprin-
lationes in homine invicem se accusabunt, bona el lur in hisjggis doclor, quia forniam irâdUveritatis.
mala. Rona aecusat malam, quia conlradixil yeri- Si, aute.m,i.on rec.ipit enni,quem,Lex promisit, frustra,
lali: mala iierutn aecusat bonani, quia non secula glQriatur de Lege, cui injpriam facit, dum Christuni.
est, ut sensit: el per hoc co.iistiluiiur reus, qui co--. sp.ernit promissuin.in Lege; et nec jam eruditor erit
giiavit, seniiens bonam et yeram esse Ecclesiam insipientium, nce niagisler; injOanlium,,_ncclumeu
caiholicani.elpermansii in hoeresivel schismale.Ejus. C ( eorui}!, qui in tenebris sunt; sed, dux omnium ho-
aulemcogiiaiionesse inyieem defendeiil,, qui semper rum ad perdilionpm.
hoccogiiavit,pulansutile40qupdsecultisest. Dicl.u- (Vers,. 21.3. Qui ergotalium docets,leipsv.mnon dor
rus est enim: Semper in cogilaiionihus nieis hoc pu layi. cejs. Hpc cst, tu qui gent.iles arguis quop'sine Lege
utile,qnod seculus suin : hsecfuit fjdes niea,,Hic levip-. et Deo sint, te ipsum non arguis : diffideus enim de
rem habebit causam, quamvis emendandum sit; qui.a Christo in Lege proinisso, in iisdem quse arguis, in-
a conseientia sua non accusabitur in d.iejuiiicii. Hoc veniris,
modo judicabunlur occulta hominum in die judicii (Vers...22,.J,Q!/j'
prmdicas non,f.uranq\um, f urarh.; c
Dei per Jesum Chrhtum Doniinum npstrum. ' facis- enini qupd priedicas, fier.i npn debere. Dum,
(Yers. 17.) Si autem lu J.udmus c.ognpminarh.. enim fidem ^Jirisiipermalam iiiierpi;el,aiionemsub-
Cognomen Judaei est, quia ex prserogaliya,parentumi ripis, negas Chrjstuni ppsirum iti Lege prqipiss.uni.
est, ut dicantur Israeliiae. El lamen si Ipluni^yeTtnius > Qui. dicis. nont tnmchandum.,tiiwcharis.(,IICprf 11,
qnod ad causam pertinet, cpmprelênderc, cognp- 17). Adulteras autem Legein,quando yeriiajem Chri-
men Judseis h tripanito genere siguificatum debe- s.li lollis, et.menjlaciiim.ponis, Undcalio loco dicit,:
mus advertere. -Primiim.quia filii sunt Abrahoe, quii Aduller^,lqr.es/verbiDei.
per fidei suce ineritum paler po&itusps.t cun.ctarum11\ • Qui. exsec.rarisidolq, sqcrilegiumfacis,:. Sacrilegu^s
genlium. Deinde propier Jacob, qui. augmentandse. s. es, quando. Christum., quem Lpx. et pro.pjieticus
fidei gralia I.srael appellatus es,i; ccepla enim. patris3 sermp. Dftum,s.ignificant,.negas; dicitjenim, Esjiias,:,
dignitas npbiliiatur in filiis. Teriip nbn magis prop-- . Quiq.in teesl. Deits,et non.est Deuslprwler..le.T4ues,
ter Judam,;sed propler Christum; quia.ex Juda prlus5 enini Deus, elnesciebamus:Deus Jsrqel sqlvai.or(E.sai.
est secundum carriem, Judoeicognqmjnantur; quiaa XLV,li), Nuniquid J.u.dscidpDepjPjalre.dicebaiiif:,Ty
in Juda Jioc sigriificatum est, quod futurum erat in1 enhn es Deus,e.tnesciebqmus;cum tolaJLex,Dei.Pa.tîs
Gluisto. Dicium est eniui: J-udas eiil dux vester (Ju- auctorilatem pr3.dicet,exquo suntjOmnia? Sed qiiia^
dic. X;XJ18); et, Juda, te colIgudqnffratresMi,(Gen. Filius Deisemper quidem apparuji,,latpbai.autem;qi)is.
XLIX,8). Quoe lausdata Judse non probatur,sed I essel; cum post resurreclionem cognoscitur, diciiur
a Omnes.edit., de genlibus.non. credeniibus.:. mss. derivalum.
conlra prope universi excIudHnt,negalioiiem. c Rom. edit., hocest, cutn negasXlmstum._._lege
h Iiamss. plerique : alii auiem iionniilli, ac ve(. promissum, fidem. ejus. per. malam. inler.prfiialioncm
edit., iriparlito genere significandum; Rom. edhlj.,..'. snbujiis.; puis.eiiim.guod prwdicas.fier.i.nondebere. '-
71
' AD OPERA S. AMBROSII APPENDIX. ,' 72
i ii i
ei in confessione 1:Tuenim es Dcus, et nesciebamus A exslitit Abraham. Unde ait: Circumcisiolua prmpu-
Et qui putabalur in Lege lanlum Angelus, et du. lium \facta est, id est, genlili similis faclus es, nou
exercilus Domini : at cum intclligitur Filius essi credens in eum, qui id signo * circumcislonis filius
Dei, diciiur ei cum gratiarum actione : Tu enim e promissus
I
est Abrabse.i
Deus, et nesciebamus. Per lioc ergo significat quii (Vers. 26.) Si igilurprwpuliumjuslilias Legis cus-
a
ipse essel; qui apparueral quidem palriarchis ii lodiat, nonne prwputium itlh in circumcisionemrepu-
Deum, et post incarnatus est, scd non fuerat inlel tabiturl Justilia Legis fides esl christiana, sicul alio
leclus ab omnibus. loco dicit : Finis legh Chrhltts ad juslitiam omni
(Vers. 23.) Qui in Lege gloriarh, per pnvvaricatio- credenli (Rom. x, &). Ideo manifestum esi quia si
mmLegis OeMiniii/jojjorrts.^lPr^varicaiorLegis es genliiis credat in Chrisium, fit filitis Abrahse, qui
qnando sensum Legis , qui de incarnalione et divi- paler est fiolei.
nltate Christi esl, proeteris : et Deum inhonoras, dun: (Vers. 27.) Etjudicabil quod ex nalura est prwpu-
'testimonium ejus, quod dedil de Filio suo, non re- tium,\Legem perficiens, te, qui.per litleramel circum-
cipis. Ipse enim dixit : Hic est Filius metis dilectui chionem prwvaricaior esLegis. Credens gcntilis, ducc
(Matlh. Hi, 17). nalura, in Cliristum, jeoiidemnai Judseum, cui Lex
(Vers. 24.) Nomen enim Deiper vos blasphemalut B promiserat Chrislum,! et advenienli ei credere no-
inler genles, sicut scriptutn est (Esai, LU,5). Hoc dixii luit. Quanla ergo geniilis dignus esl gloria, qui per
Esaias propbela, quia Dei nomen blasphemamr in- solairi naluram intellexit auctorem, sicut dieit Pe-
!
ler gentes; quando Juda_os pro noxis suis traditos trus spostolus : Aucloremvero vitminlerfechth (Actor.
sibi non advertebanl: sed idolis suis dabant glorias. ni, 15); lanlo magis Judasus puniendus est, qui ne-
ijuasi Judoeorum Deum vicissenl in Judseis. Ita el que per naluram, neque per Legem .Ghristum agno-
tcmpore apostolorum Dei nomen blasphemabatur in vil auclorem.
Chrislo; quia Judaei Christum Deum negando, blas- (Vers. 28 , 29.) Non enim qui in manifeslo,'Ju-
phemabant et Patrem, sicut dicit Dominus: Qui me dwus esl; nequequw palain in carne, est circumcisio:
recipil, non me recipit, sed eum qui me mhit (Luc. sed qui in occullo, Judmus esl; el circumchio cordh in
ix, 48). Et ideo inter gentes blasphemabalur, quia spirilu, noii lillera : ctijus laus non ex honiinibus, sed
credenlibus gentibus Judoei suadere nitebantur ex Deo est. c Non est opscurum quia circumcisionem
Christum Deuin non credendum; ut blasphemium carnis negal laudem habere apud Deum ( nec enim
gentiumaJiidfleisvelPhoiiniauctoribussitprolecluiii. Abraham ideo justificatus esi, quia circumcisus :
(Vers. 25.) Circumchio quidem prodest, siLegem sed quia credidii, justificatus est, postea autem cir-
observes. Potest dici e conlra : Si prodest circum- J cumcisus esl), cordis autem circumcisionem lauda-
cisio, cur prselermiitilur? Sed tunc prodest si Le- bilem apud Deum esse, Circumcidere enim cor, am-
gem observes; Tenenda ergo circumcisio est; et ut pulato errore, agnoscere est Creatorem. Et quia
possit prodesse, servanda est Lex. Quid ergo pro- circumcisio cordis lutura erat, primus Moyses dixil:
hibuit quod prodesse, si Lex serveiur, oslendit? Circumcidelhduritiam cordis veslri (Deul. x, 16). Et
Videtur ergo male prohibilum, quod non per se dis- Hieremias 42 similiter : Circumcidite prwpulium
plicet, sed per alterius negligentiam frustrari dicitur. cordis vestri (Jerem. iv,; 4). Hoc dixit Judoeis idola se-
• Si aulem
prmvaricator Legis sis, circumcisio lua quenlibus; velamen estjenim circa cor, quodconver-
prmpuliuin facla est. Hoc est quod dicit, quia si Lex sus ad Deum circumeidit: quia fides aufert nebulam
servala non iuerit, Judseus genlilis efficilur. Sed cir- erroris, et tribuitperfeblauiDei cogniiioriem in mjs-
cumcisionem pro genere posuil Abrahae; quia ex lerio Triniiatis, quod|incognitum erat a sseculis.
Abrabam circumcisio : nec enim poterat oedificare, Hujus ergo circumcisibnis laus ex Deo est, occulia
quoedcstruxerat. Hoc enim ait, ut doceal tunc pro- hominibus; cordis enim meritum esl, quod aspicit,
desse ex genere Abrahoe esse, si Lex servetur, id Deus, non carnis. Nam Judaeorum laus ex homini-
esl, si in Christum eredalur, qui promissus est bus est; gloriantur enim in carnis eircumcisione,
Abrahse; quia el suum .meritum babeiil justificaii ' quod ex Palribus sit. S4Unde inter coetera ait: El
per fidem, et honore Patrum sublimantur. Omnis gloria in pudendis eorum, qui ierrena sapiunt (Philip.
enim salus in Lege de Chrislo est. Hic ergo servat lii, 19); hoc est, qui circumcisionem carnis gloriam
Legem, qui credit in Ghrislo : si autem non credit, pulant. Terrena enim sapit, qui in carne gloriatur :
transgressor est Legis; quia non recipil Chrisium, qui vero in spirilu glorialur, hujus laus ex Deo
quemLex ad justificationem venturum ceeinil, quam est;. spiritu enim non carne creditur.
ipsa dare non potuit: et nihil illi proderit dici filium CAPUT III.
Abrahse; quia hic secundum meriium filius est
Abrahae, qui fidem sequilur, per quam dignus Deo (Yers. 1 et 2.) Quid enim amplius est Judmo, aut
a Post vocem, palriarclds, expunxerat Rom. edit. missus est Abrahm.
in Deum. Ubi vero eadem, ae vet. edit. eum mss. c Rom. edit.. Non est obscurutn circumchionem
atiquot, inteltectus ab hominibus, mss. complures carnh\laudem non habere.
d Eadem edit., cumiuno aulalteromss., Undein
mclius legunt,.jjilfi/tec(t(s ab omnibus.
h Rom. edit., ac pauci mss., circumcisionh pro^ alia epfstola inter aetera.
73 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROSIANOS. 71
qum ulilitas circumchionis? Mullum per omnemmo- ^ sua fidelis est, ct omnis liomo mendax; exemplum
dum. Primum quidem quia credila sunt illis elo- prophelicum subdidit ex psalmo quinquagesimo,
quia Dei. Quamquam mulla sinl, quse ad honorifi- quo et Deum verbis suis justificari, el hominem men-
ceniiam el meritum pertineanl seminis Abrahse; dacem incredulitalis causa signavit. Ulrumque enim
hoc lamen solum aperle memoral, quia maximse legitur in libro Psalmorum, quia Deus justus el ve-
laudis eorum est, ut Legem per quam addiscerent rax est, et omnis homo mendax (Psal. LXXXV, 15).
rectuin a perverso distinguere, digni judicarenlur Mendacem hominem dicil, dum noh credil, quod
accipere;ul posthocprimum coeteia qualia sint, pos- promisit Deus; negans enim daturum quod promisit,
sini intelligi. Quoniam aulem Judoeis carnalibus, id mendax esl : et dum ipse inendax esl, mullis ex
est, incredulis, niliil proficere leslimonium generis causis Deum mend*acempronunlial, quando promis-
oslendil; ne omnes, a id esl, el credehles male tra- sis ejus non credit. Igitur omnem hominem menda-
ctasse videretur, docet mullum utile esseJudocis cre- cem dicit, qui dilfidens est de promissis Dei. Maximc
denlibus, quia filii sunl Abrahse. His enim eloquia tamen hoc ad Judseos pertinet, quorum causam tra-
Dei sunt credila, dum Legem, quse peccalis hominum ctat hoc loeo Apostolus, qui videnies Christum, ne-
obsoleverat, quasi impune peccaretur apud Deum, gaverunt luinc esse, quem promisit Deus; ac per
merilo Patrum reformatam accipiunt, et populus Dei i3 hoc mendaces pronuntianlur : Deus aulem verax
vocantur. _£gyplus quoque propter injurias illorum est, qui misit Christum, sicut promisil; et sic vincil
divcrsis plagis percuiitur : ccelesli pane cibantur, cum judicalur, quia dabit, quod dalurus negatur :
omnibus gentibus lerrovi sunt, leslante hoc Rahab cum enim non eicreditur, mendax judicatur.Iileau-
merelrice : quibus etiam Cliristus salvalor ad san- tem cum 43 dat quod judicatur non daturus, vincit,
clificationem promissus est (Josue n, 9 etseq.). Ideo ostendeus se veracem, illum autcm mendacem, qui
ait mullum utile Judaris per omnem modum, quia non credit verbis ejus. Videbil enim Dei Filium in
filii sinl Abrabse: atiteponuntur enim gentibus, sed majestale, quem negat: videbit el carnis resurre-
qui credunt. etionem, d et sciel victam esse perfidiam pollicita-
(Vers. 5.) Quid enim si quidam illorum non credi- tione et verilate Dei. Nam et Christus cum judicatus
derunt?Numquid incredulilas itlorum fidem Dei eva- est, vieil: inique enim occisus esl, el Teum fecit dia-
cuabii? Absit. h Non inquit, quia aliqui Judseorum bolum, quem jam non peccando superaverat, ulsc-
credere noluerunt, quoeDeus promisit filiis Abrahse, cundo victus amklerel, quos tenebat e.
idcirco prsejudicabilur cseteris Judoeis; ne digni di- (Vers. 5 et 6.) Si aulem injustilia nostra Deijusli-
cantur accipere quod Deus promisil fidelibus : quippe liam commendat, quid dicemus? Numquid iniquus
cum sic.facta sit promissio, ut credentibus profice- <] Deus, qui inferl iram (secundumhominem dico) absil.
ret. Igilur non indignatus Deus propler illorum per- floc juxta sensum prophelse David dicit Apostolus:
fidiam, idest, Judaeorum, dabil reliquis credentibus David autem quando peccavcrat in causa Urise Hc-
vilam oelernam, quam promisit futuram per fideni thsei (II Reg. n, 4), sciens quia promissio peccalori-
Ciirisli; quia qui non crediderunt, ipsi se indignos bus dari non potest, exorat ul justificatio verborum
fecerunt sine proejudiciocseterorum. His dictis com- Dei vincat judicium f quo judicantur ii qui peccani
mendat credentes Judseos; quia niliil obesl eis, quia (Psal. L, 6); et poenitenlem reformet sanctificans ,
multi ex illis credere noluerunt. ut det ei quod justis se daturum promisit. Ac per
(Vers. i.)Est enimDeus verax, oinnis autem homo hoc subjecit: Si autem injustilia nostra __>__ justitiam
mendax, c sicul scriptum est: Utjustificeris in sermo- commendat, elc., id esl, si quia nos pcceatores su-
nibustuh, et vincas cumjudicaris (Psal. L,6). Ut firmus, Deus justilicalur; iniquus erit, si vindicet. Nam
maret quod supra dixit, quod Deus in promissione si injustitia noslra ei proficerel, sine dubio iniquus
n Rom, edit., idest, et credentes, el non credenles : pleal quod promhil. Quod etiam prophelico oracuto
beue alise, ac mss. ut in textu, esl enim, el credentes \D firmal dicens, sicut scriptum est : Ul juslificeris in
idem alque, eliam ipsos credenles. sermonibus luh, et vincas, dumjudicaris. Huic autem
1 Rom. edit., Absil, quasi dicat : Quia aliqui— versui subneclunt cod. Dion. et Remig., Deum ju*
promisilfidelibus. Non inquit : quippe cum, etc. Gill. slutn promisil el verbissuh propheticus sermo lestalur
in variis lecl., Hoc dicit, quia non prmjudicabilur Ju- nec aliquorum perftdia fidem ejus minui, scd dando
dwh credentibus, ne digni dicantur accipere, quod vincere. Quod perfidi non credenles negant cum daiu-
promhil Deus cwteris diffidentibus,quia sic facta pro- rum. Dabit ergo quod judicatur, ut vincal faciendo,
missio est, ul donum graiim ejus credenlibus profi- qupd negatur facturus. Tunc vinceiur impietas, qum
ceret. dum non credil, negal vera csse, quw promhil Deus.
c Gorb. cod. aliique nonnulli, et Dion. apud Gill., Videbitenim faclam resurreclionem, quam negavit : et
sicut scriptumesl. Igiiur quoniam Deus verax esl, dat sciel viclamesse perfidiam pollicilalione el vcritale Dei.
quod promisil: koininh autein est fallere, quem lem- Hoc est quia Deus verax est, omnisautem komomen-
pora el naturw imbecillilas faciunt mulabitem, per id dax, qui negal quod fulurum est. Nam et Chrhtus, etc.
d Mss. aliquot, ul scial veram esse pollicitationemac
quod prmscientiamnon habei. Deus aulem apud quem
nihit futurmn cst, immulabilis perseverat, sicul dicil : verilalem Dei.
e Duo mss. addunt, in inferis, hoc est, quia omnis
Ego sum, el non mutabor. Omnem ergo kominem di-
cit mendacem,et verum esl; naiura enim quwfallilur, homomendax, Deusautein solus verax.
non absurde dicitur mendax. Itaque aliquando sludio, f Nonnulli niss., quo judicalur non dare his qui
aliquando etrore mendax est. Non ergo hoc de Deo peccant.
sperandum esl, qui et verus est, et benevolus, ul im-
PATROL. XVII. 3
JS AD -OPERAS. AMBROJ8IIAPPEtelX.; ffi
eral si damnaret peccantes; n quia injustitia nostra A Ideoque subjecit': Qtwrum damnalio justa csi, id
Deum facit justum, si peccanlibus nobis del, quod •est, horum hominum qui oemiilalione invidioeistud
pixmiisilsanciis. Quia quamvispeecaloressimus,re- <le, nobis interprelantur, quod supra dictumesl,
formamur iamen per_po_niienl_am; ut non jam pec- damnatio jusla eslJ Hoec enim jaelabanl Judaei, ut
catores, sed -abluli promissionem mereamur acci- doctrinam apostolicam {.riminarentur, dicentes quod
pere. Non ergo is sensus esl in verbis prophelse Da- •cum remissionem pecealorum prs_dieant,peeeandi
vid, cum dicit; Tibi soli peccavi, et-malum coram le fomilem prsebeant; ut quasl seeufi 44 homines
feci; ut justifieeris in sermonibustuis, el vincascum a de remissione, prompie peecarent: cum conslet
judicaris (Ibidem), qui malevolorum hominum prava post acceplam fidem periculosurii essepeccare, et
interprela(ione_asseritur; ut peccata Jiominum et hoc prsedici credenlibus.
mali aclus Dei jusliflcalioni proflciant et per nnala (Vers.9.) Quid e crgo?"prmcellimuseos?Nequaquam.
nostra bonus appareat, et injusliiia nostra illum Causati enim sumusJudmoset Grmcosomnessubpeccaio
Justum ostendat. Quoniam ilaque iniquus non est csse.Hoeestj-quidadliucimmoramurla.iusloquentes?
Deus, eum irrogat iram , jam non peccatis noslris Oslendimiis enim redditiscausis, tamJudssos quam
justificatur : quia si peccatis nostris justificorelur, Grsecos, «mnes reos esse, Ideoque frustra Iegeni7_er--
iniquus essel, si vindicaret: sed quia non est ini- B vari. Primum-enimjGra.cos osienditreosjuxtalegem
quus, -cum vindicat, manifestum est quia injusiitia nalurse, et nuod neque Legem Moy_is reciperentj
nostra Dei justitiam non eommendat. Si autem corn^ quamobrem pessima eorum et pergrav.ssima eausb.
niendaret, non vindicaret, quia jufetus est. Deinde etiam Judoeps oslendilreos, qui syblegeDei
Ac per hoc subjecit : sccundian homjnem, inquit, vivere videntur, ac sibi merilo patrum defenderent
dico. Absit, hoc est, absil, ne Deus iniquus dicatur ; dignitatem , ex eo | proecipue, quod proinissionem
quia hoc homlni competit, quem conslat -et errare, patrum spreverint, Dei gratiam in irritumdedueen-
cifalli etfallere. Nam Deus immutabilispcrseverat, les. Ad>quam rerri (irmandam exeinplum propheti-
necpoiesi non amafe, quseiecit. cum subdidit ex psslmo terlio decimo dicens :
Alioquiti quomodo judicabit Deus hunc mundum? (Vers. 10.) Sicul scriptum est, quia non esl juslus
Verum est, quia non erat iustum ut jjudicaret Dens •qitisquam (Psal. xra, 4' el seq.). Ah irijuslilia ccepit
niundum , si peccata ejus ipsi proficerent; ul nutu mala opera eorum enumerare, el parlimpejora sub-
ejus peccantes dum veniam consequuntur, Deus bo- jicere; ut manifestaret in his nullam spem videri,
nus viderelur : bel si uon peccareni, nori vidcretur nisi iniplorenl misfcricordiam Clirlsti, qui peccaia
iustiis; si enim non peccenl,iion habendo cui re- dimiltit.
'
C .(Vers. U el _2.) Deindeadjecit; Nonest intelligens.
niittat, non erilbonus.
(Yers. 7.) Si enhn verilas Dei in meo mendacio Vefum est, quia si iiaretnperaininlelligereînjuslus
abundavit in gloriam ipsius, quidadhuc el ego lamquam non esset. |
pcccator judicor? Manifesiutu est, quia si ad gloriam Non esl requirens, Deutn. Nec islud occulttim est,
Dei proficit niendacium hominum, ut ille solus verus quia si intelligeret jjuid prodessel, Deum qusereret:
appareat, peccatores nonsunt dicendi, qui peccant; et non sicul Asa rex Juda, qui postniulla Dei bene-
quia non voluntate, sed impulsu ejus videbunlur ficia sic depravatus'est; ut infirmitaiem pedum pas-
pecfcare rquodabsit. sus, propheia pvsesente, non qusereret Deum.
(Vers. 8.) Et non, sicul blasphemamur, el sicut Omnes declinaverunt, shnul innliles facli sttnt (III
aiunt nos quidmn dicere, faciamus tnala, ul venianl Reg. xv, 25). Nemini dubiuni. quia orimesnon qua_-
bona? c Nunc aperit quorum causaboec sollicite, el rcntes Deum, inclinantur, ut auxiliuni requirant a
cum reverenlia dispulal. Aperversis enim hocoppo- vanilale : vaniias aulem est idolutn; ideo inuiiles
nebatur, quasi hic essel sensus proedicanlium remis- fiuul. ;
sloneih peccatorum, ut facereut mala, et venirent IVOHesl qui faciat bonum, non esl nsque ad unum.
bona, hoc est, peccarent, ut remittendo illis Deus Quia neglecto Deo, (inuliles iacti sunt, bonum utique
viderelur bonus, secundum qusa supra dicta sunt: ® facere non possunl'; jam enifn depravati proficiunt
quod blasphemium appellat, et abjicit asensu divinse in pejus. i
doctrinoe. Nec enim peccare debere •fides (radit, (Vers. 15.) Sepulcrum patens'est guilur eorum,-
quippc cum judicalurum Deum proedicet; sed delin- Jam malis mancipali bonos, si posset fieri, devorarc
quenlibus consulil, ut recuperata saluje , sub lege volebant; ut sicut sepulerum palel ad recipierida
Dei vivpnles jam non peccenl. cadavera, ita et adversus bonos gullur-eonim.
' I
!
"'Quidam mss., El verum est, s. lamen ei 'proficiai *J peccanlibiisnobis det, quod promhil sanclis.
nostra iniquii'as..'Sed quia periculpsum est koc dicefe, :j Mss. aliquot, ii( sj jion pecparent,
' non liabendo
non est iniquus Deus, sijudicat; quia nonitli injusli- quod reinilteret, nonlcsset bonus., ,
tja noslra proficil, ut nobh.peccanlibits itle justifice- "Nonnulli mss., Jioc eslunde sibi quwstionemfecit
tur, id est, ul gaudeai peccatis nostris, per qum ille Appstolus. A.pervcrsfs, elc.
solus .juslus appareat. Sed abi.it, ail, secundumhomi- <| Quiârivmss., d,epromhsione, Infra vero pro, et
nem dico, hoc esl, sensus kic homini convenil, non lioc prmdici^ Rpm. edil. reposuit, pl hop prwdicare.
Deo, quia non cadit in Deum, ut iniqttus sit, sed in 'i Mss. aliqui, Q\M ergo tenemur amplius ' ? Cau-
lipminem.Nec eniminjustitianPslrdDeumfacitjustum, sati, elc. :j
?7 . COMMEKTARIAIS EPISTOLAM AB RQMANOS. 1»
Linguis suis dolose agebant. <Quilam malis operi- Adcrunt
__ duci suo Moysi, neque prophetis parentibus
bus assueverant, quse loquebantur, in fallacia êrant. suis, quos et persequentes opciderunt, neque apo-
Venenumaspidumsub labih eorum. Hoc dicil,ûia stolis cognatis suis.secundum carnem, quorum san-
verha hujusmodi hominum museipulasunt. Ad hoe guinem effuderunt, semper impii, et in Deum re-
onim loquiintur, ul decipiant; ul sicutper labia -ser- belles; ut per iegem damnenlur, cujus auctorilatem
pentis venenum infundilur, ita el per labia eorum comtemnendam putarunt. Sicul enim omnium nia-
dolus et circumvenliones. lorum h una est causa in malo, ita et cunctorum bo-
. (Vers. i&.) Quorum osmaledictione et amariludine norum. In istis ergo omnium similium 3rguitur ma-
plenuni est. Manifestum est quia conlra bonos mali Jum. Hsec ad Judseorumfonfusionem perlinent, qui
.semper maledicla et amara pnoponunt, in convicium sibi-et parenlibus snis testimonium ex legeferebant.
illorum prorumpentes et detraetionem. (Vers. 19.) Ut omne os obsirualur, et subdilus fial
(Vers. 15.) Veloces pedes aorum ad effundendum omnh mundus Deo. Hoc dicit, quia Judseis in pec-
sanguinem. Hocde neceprophelarum dixit, quos oc- catis constriclis,, omnis «nundus subditus fil Deo.
ciderunt impigre, ad bonum segnes, ad parricidium Nulli enim dubium est, quia pagaui obruii sunt de-
-veloces. liclisetiinpielalibus, ac per hoc lolus mundus Deo
(Vers. 16.) Conlrilio -et infelicilas in viis eorum. %prosfratus
± est, ut possitc adindulgeniiam perve-
Quoniam cilali eranladmalefaciendum,i(eripsoruni nire; quia omnis mundus Judsel eranl el gentiles, z
vel gressum tribulatum et infelicem pronunlial. quibus segregali suntfideles. Quando ergo Judseos
El viam pacis a non cognoverunt. Via pacis lenis quilegem acceperunta Deo; etquibus iacta promis-
esl el inturbata; omnis"enim bbna vita tranquilla sio est, peeeatis probat obnoxios, dubium non est
est, et actus modesli ipsi sunt pacifici, el per isfos -omues Grseeos reos-esse-nionis. Quamobfem : Omne
itur ad Deum. IIU ergo nolentes hcec scire, elegerunt PS obslrualur, ail, el subdilus fiat pmnismundus Deo;
viam tribulationum, per quam itur in gehennam. dum omnes rei probali indigent misericordia Dei,
(Vers. 17.) Non est Unwr Dei anle oculos eorum. tam Judeei, q,uam etiam Grocci.
Quohiam Imjusmodi sine sensu suril, Dei timorem (Vers. 20.) Quoniam quidem non justificabilur ex
lion habent : Iniiium enim sapienlimtimor Domini, operibus Legh Dmnis caro coram Deo. Non ideo nii-
•dicit Salomon (Prcverb. i, 7). Et non dixit timorem nime justificatos homines asseril apud Deum ; quia
Dei hos non habere, sed : Afm es(,inquil, litnor Dei legem jusiiiioe non servaverunt in procceptis :'-sed
anie oculoseorum. Videntes «nirh tam maligna opera quia sacrameutum myslerii Dei, quod in Christo
sua, et nori horrenies, limorem Dei dicuntur ante esl,crederenolueruiK. Per IiocenimdecrevilDeus
oeulos non habere. Islos omnes et prophela Hiere--? -C jusiificare hominem, non f er Iegem, quia lex ad
mias significat, dicens inler csetera : Tunc omnesht- tempus Justificat, -non apud Deum. Ideo legem ser-
surrexeruiil in prophetdtn Domini, voienles occidere vantes in lempore. -justi sunt snonapud Deum ; quia
eum. Elsequitur: Otnnisautem populusnonpermhit iides per quam justificantur homines apud Deum, non
(Jerem. xxvi, 8,4(3). Ulos ergo hmnes dicit, 45secl csl in eis.-Major enim fides esi,,qnam lex^ quia Iex
malos;elhos omnes,sedhonos.^Nequeenimquia dicit: ad nos pertinet, fides ad Deum. Idcirco lex tempora-
Oinnesdeclinaverunt,totam penitus plebemsignificat,- lem habet juslitiam, fides oelernam. Nam omnem
sed hanc partem pleb_s,sieul ei fhemoraius proplieia carnem-dicens omnem hominem significavit, sicut et
refert : In qua oihnes mali se cohdiderunt. Semper prophela Esaias ail: Et videbitoinnis caro salutare
" «11101 duo populi sunl in una plebe. Hic est ergp po- Dei(Esai. XL, 5); idest, videbil oninis liomo Chri-
-
pjUlusquem increpal Dominus sub nomine Hierusa- stum Dei,intjuo salus omnium «ontinelur. Etidcirco
lem, dicens : Hierusalem, Hierusalem, qum occidis carhe significantur, quia peccalis obnoxii sunt. Sicut
prophelas(Matth. xxm, 57). Et alio loco : Generalio, enim justilia spiritales facit, ita et delicta -carnales;
ail : mata et adutlera, 'et : Nalib viperaruin (Ibid. ut ex aetu -nomenaccipiat homo.
•xii, 59). De hujusmodi quefitur etiam pTOpheta Per legem enim cogniliopeccali: Tperfidem autem
- lilsaias, dicens : Tw
genti peccairici, semen pessimumIDabolilio; ideo sequenda fides est. Quoeest hsec lex,
'(Esai. i, _)! Permalainenjm voliintalefn, dum fru- êr quam dicit cognitum-essepeccatum, et cognilum
ctus malos faciunt, semen pessimum sunl. El quia quomodo ? Videmus enim veteres non ignorasse pec-
sivoluerint, possunt converti, vox probat AposioJi catiim ; quia et Joseph in careerem missus est, licet
In-alia Epislola dicentis: Eramus et hos aliquando per calumniam (G.JJ. xxxix,20); et.pincerna et pi-
nntura filii irm, sicut elcwleii (Ephes.ii, 5). stor Pharaonis, causa peccati (Gen.nh, 5). jQuomodo
!(Vers.18.) Scimus autem quoniam ijuwcumqueLex ergo latebanl peecata? Triplex quidem Icx est^; i(a
loquitur, iis qui in lege tutil, loquitur. Manifeslum ul prifna pars desacramento uivinitalis sit-Dei: se-
esl quia hos increpatLex, qui etpririrum noncredi- cunda autem quoecongruit iegi naturali, quoeinler-
a ijofb. «odex, et T)lon. apud-Gill., tion cognove- iiabebunt Deum.
apud
h Ms. Gorb., Rernig.vetTliuan.', ajijmj estnomeivih
runl, inhtticiiiarum viam eligehtes; per quamitur ad
mortemsccundam,iterquo ptrgitur ad mtefndinvitam: iiin/o.
quw idcirco pax dicilur,quia nuliam perlurbationein c Idem Corb. codex , ad indulgeniiatn
habebil.Deumhabentes propiiium spreveriini, nolenles OJmj»"s periineres-
eiijiu mundus Judwi er-aiil et geniiles, ad
Scire quoniam bonw voluntath libmineshanc requiem •fqciayrPmissipvsl, peccdlis probat vbnoxios. quos
79 AD OPERA S. AMRROSHAPPENDIX.; SO
dicit peccatum : tertia vero factorum, id est, sabbaii, A Christo redempti sumus ; ut n.anu missi juslificare-
neomeniic, eircumcisionis, eic. Hoec esl ergo lex mur, sicut et ad Galaias dicit : c Chrhtus nos redeinil
noturalis, qusttper Moysenpariim reformata, parlim (Galat. m, 15), offerens so pro nobis. Permisit eniai
aucloritas ejus firmata in viliis cohibendis, cognilum se diabolo ssevienti,[sed imprsescio.Pulans autem se
fecit peccatum ; non quod lalerel, sicut dixi : tt sed Christum posse relinere, veluli accepit eum : sed
ostendit peccata quse fiunt, non impune futura apud quia virluiem ejus ferre non poluit, omnes quos le-
Deum; ne forle quis ad tempus evadens, legem illu- nebat, simul cum illo amisil.
sissc putarelur. Hoc est quod lex ostendit. (Vers. 25.) QuemproposuilDeuspropiliatorcmfidei.
(Vcrs. 21.) ATjjJicvero sine legejuslitia Dei mani- Hocdicit quia in Ghriislopropostiit Deus, id est, dispo-
feMataesl, teslhnonium4@ habensa lege el propheth. suil propilium se fulurum humano generi, si credant.
Aperlum esl quia justilia Dei sine Lege apparuil, sed In sanguine ipsius. Ideo in sanguine ipsius, quia
sino lege sabbati el circumcisionis el neoinenise et morte ejus liberali sumus; ul et manifeslarel illum
vindictse ; non tamcn sine sacramcnlo divinilaiis mortuum , et mortem passionc ejus damnaret.
Dei: quippe cum justilia Dei de sacrameiUo Dei sit. (Yers. 26.) Ad oslensioncmjusliiim suw, hocfisl,
Nam quando quos lex reos tcnebat, jusiitia Dei igno- ut promissum suuin palam faceret, quo nos apec-
vil illis, sine lege utique hoc fecit; quia in quos lex **calis liberaret, sicut ante promiserat; quod cum
vindicatura erat, hsec .donavit illis peccalum. El ne implevit, justum se1oslendit.
hoe forle coniralegem factum pularelur, adjecilju- Propler proposilum prmcedentium delicloriim, in
slitiamDeiteslimonium habere ex Lege et proplielis, patientia Dei. Sciens Deus propositum benignilalis
hocesl, quia ipsa Lex ex alia parte olim istud fu- suse quo censuit peccaloribus subvenire, lam iis qui
turum dixerat; quia vcnlurus erat, qui homines sal- sunt apud superos, quain iis qui in inferno (eneban-
varet ( Esai. xix, 20 ) : quod legi concessum non tur; ulrosque diulissime exspectavit, evacuans sen-
erat, ut peccala donaret. Ideo autem jusiitia Dei lentiam , qua justum videlur omnes damnari ; ut
dicta esl, quse videtur esse miscricordia; quia de oslenderet nobis , quod oiim decreverat liberare
promissione originem habel: et cum promissum Dei genus humanum per Christum, sicul promisil per
rcddilur, justitia Dei diciiur. Justitia enim est, quia Hieremiam prophelam, dicens : Propitius ero ihiqui-
redditum est, quod promissum est: et cum suscipit tatibus eorum, el deticloruniillorum non memorabor
coiifugientes ad se, juslitia dicitur; quia non susci- (Jerem. xxxi, 54)J El ne forle hoc donum solis Ju-
pere confugicutem iniquilas esi. doeispromisisse viderelur, per Esaiam dicit: Domus
(Vers. 22.) Justitia autemDei per fidemJcsu Chrhli. *-*mea domus oralionis vocabitur in omnibus genlibus
Quid est aliud per fidem Jesu Ckrisli, nisi quia ipsa (Esai. LVI, 7). Quamvis enim Judaismo facta pro-
Dei juslilia manifestalio Chrisli est ? Per fidem enim missio sit, sed prsescius Deus eo quod donuin ejus
prsedicationis Jesu Ghristi agnoscitur donum dudum reprobaturi essenlimpii Judsei, genles se ad perci-
promissum a Deo, vel sumilur. pieudam gratiam suam promisil admitlere, quarum
In omnes vel super omnes, qui credunl, hoeest, cemulalionein irafn missi cruciarentur impii Judsei.
In hoc tempore,,,id esl, tempore noslro, quo dedil
super omnes Judseos et Gra_cos credentes veri Dei
. Deus, quod olim promiseral dandum tempore, quo
juslitiam.
(Vers. 25.) Non enim esl dhlinclio; omnes enim dedit. Ut sil 47 juslus justificans eum, qui est ex fide
peccaverunl, et egent gloria Dei. Quia dixerat super Jesu Cbrisli. Recte ait, quia ut sit justus, dcdit quod
omnes Judseos el GrsecosDei 5>esse jusliliam, ut hoc promisil : hoc aulem promisit, justificare se ere-
probaref, adjecit: Oum.s enhn, ait, peccaverunl.Hoc dentes in Christo. Dicil autem in Habacuc: Justus
generaliler acciplendum, ut intelliganiur lam Judsei auteniex fide vivil (Habac. n, &); ut dum Dei fidem
quam Grseci; unde ait: Non esi dhtinctio; omnes habet el Christi, sit justus.
cnim hic comprehendit, eliam et sacerdotes, ut (Vers. 27.) Ubi est ergo gloriatio lua? Exclusa est.
osienderelnihilprofuisselegemsinefide.Sicenimlex Per quam legem? faclorum? Non, sed per legemfidei.
daia est, ut fides esset in lege, quse fuluram spera- Reddiia ralione, ad eos loquitur, qui agunt sub lege,
ret salutem. Quamobrem mors Chrisii omnibus pro- quod sine causa glorientur, blandientes sihi de lege,
fecit, quia ethicin sseculoquid credendum et obser- el propter quod genus sint Abrahse, videnies non
vandum est, docuit: et de inferno omnes eripuii. justifieari hominehi apud Deum, nisi per fidem.
(Yers.24). Juslificali gralh per gratiam ipsitts.Jus- (Vers. 28.) Arbitramur enim juslificari hominem
lificati sunt gratis, quia niliil operar'es, neque vi- per fidemsine operibuslegis. Gentilem dicii hominem
cerii reddenles, sola fide justificaii sunt dono Dei. pro certo haberi, quod jusiificetur credens, nulla
Per redemplionemqum est in Ckrhlo Jesu. Gratiam faciens opera legis, id est, sine circumcisione, aut
Dei in Christo esse testatur; quia voluntate Dei a neomeniis, aut veneratione sabbati.
« lidem codices, sed ostendil futurum Dei judi- JudmiquamGrwci- nl ostenderetnihilprofuhseLegem.
c
cium , ut willus peccalorimmunisa pmna sit; ne forte Corb. cod., (i/jjistHSnos redemit demaledictoLe-
Hoc esi quod lex ostendil, quia pcccammiinputa- gh, offerens se pro nobis, faclus pro nobh maledi-
reiur mwd Deum ctum. . .. Pulavil enimseChrislumposserelinere, vel-
i lulem njts., jusliliam, id est, gratianu El ut prout accipiler avem.
barel, adjecit: Omnes enhn, ail, peccaverunt, lam
81 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. 82
(Vers. 29.) An Judworum Deus lanlitm? nonne et A.plere (Mattli; v, 17). Et quia domus Dei non lanliim
gentium? Immoetgenliuin. Sine dubio omnium Deus in sola nierosolyma, sed et in ca_leris~locis fulura
unus est. Nec enim soli Judoei possunt sibi vindicare, erat, ait Zacharias prophela : Ponam Hierusalem in
quod Deus illorum non etiam genlimn sil; cum rele- omnibttsgentibiis (Zach. xn, 2): quse esl Ecclesia.
gant ab uno Adam omnium esse originem, et nnl- CAPUT IV. i
iiim advenam volentem ad legem accedere, probi- (Vers. 1.) Quid ergo dicemns invetns.se Abraham
beri. Denique aliquanli exierunl cum illis a in ere- patrcin nosirum secundum cornemFPosiquam oslen-
mum de -Egyptiis, quos suscipere jubenlur (Exod. dil non posse per opera legis quemquam jusli-
xii,28e(s_^f.), tantum ul cireumciderentur, et pariter ficari apud Deum, adjecii, nec Abraham poluisse
cum illis ederent azyma vcl pascha, nec non et Gor- aliquid mereri secundum carnem. Carnem dicens
nelium donum Dei accepisse gentilem non judaizan- circumcisionem significavit, quia nihil qusesivil
tem, et quod justifiealus sit, divino lestimonio com- Abraham per circumcisionem. Ante enim juslifi-
probatum (Act. x, 51). catus est, quam circumcideretur.
(Vers. 50.) Quoniam quidem nnus Deus, quijuslifi- (Vers. 2.) Si enim Abraham ex operibus Legis ju-
cavit circumcisionemex fide el prmpulium per fidem. slificatus esl, habel gloriam, sed non apud Deum. Hoc
In circumcisione Judoeossignificat, eo quod ex fide [j proponentis esl. ,J Nam Abraham ex fide justificalus
promissionis justificati sunt, credenles bunc esse esl, quod nulli dubium est: ideo habet gloriam
Chrislum, quem in lege promiserat Deus. In prscputio apud Deum. Sed quia qui legem servant sive 48
vero genliles significal per Cliristi fidem justificaios Moysi, sive naiuralem , juslificanlur ad prsesens ;
apud Deum. Tam enim gentiles, quam Judoeos non ne rei sint in prsesenli judicio; ideo ait: Ex ope-
aliler qtiam creden(es juslifieavit; quia enim om- ribus legis si Abraham juslificatus est, non habel
nium unus esl Deus , unaralione oinnes justificavit. apud Deum gloriam,; quia qui fecerit, inquit, legem,
Quid ergo prodest carnis circumcisio, aut quid obest vivet in ea', id est, non morietur ut reus: nec lamen
ppsepulium; quando dignitatein et meritum non facit meritum ex hoc habebit apud Deum, sed fidei causa.
nisi fides? (Yers. 5.) Quid enim dicil Scriplura ? CrediditAbra-
(Vers. 51.) Legemergo evacuamusper fidem? Absil: kain Deo, el repulalum esl ei ad jusliliam (Gen. xv, 6).
sed legem staluimus. Non utique lex exinanilur per Manifestavit non ideo Abraham gloriam apud Deum
lidem, sed-adimpletur; firmalur enim status ejus, habere, quia circumcisus esi, aut quia abstinuit se
quando quod fulurum dixit, fides islud advenisse tes- ab iniquiiate; sed quia Deo credidii, hinc et justifica-
latur. Hoc propter Judseos ,' qui putant fidem Cbristi tusesl, laudis sua. proemium in luluro conseculurus.
legi esse inimicam, ignoranles sensum legis. Non _ (Vers. &.) Ei aulem qui operatur, merces non impu-
ergo evacuat legem, cum illam cessare debere jam taiur secundum graliam , sed secundum debitum. Ab-
docel; quia tempore suo fecte illain daiam asserit, solulum estei qui legi faciorum, id est, Moysi, sub-
sed jara agere non debere. In ipsa enim lege di- jeclus est, aut naturali; non imputari merilum ad
ctum est, tempore exsolulse promissionis Iegem ces- mercedem, ul gloriam habeat apud Deum. Debilor
sare debere; Angelus enim Gabriel Danieli pro- est enim facere Iegem, quia necessilas imposita est
plieloe desiderium hujus rei sciendse habenli osten- per Iegem; ut, velil nolit, faciat legem, ne damne-
dil (Dfli!.ix, 25) , inter coetera dicens, advenicnte lur, sicul alio Ioco dicit: Qui aulem coniemnunt, ipsi
Chrisio, chrisma, id est, unctionem regalem ccs- sibi damnationem adquirunl ; quia ad prwsens rei sunl
sare, quse polesias inlelligilur. Et judiciuni , ail, (Rom. XIII, 2). Credere autem autnon credere ,
non erit amplius, quod esl lex, et tollelur sacrifi- 0 voluntalis esl. Neque cniin quis cogi potesl ad. id,
cium meum. Ideo, inquil, jiiemjj, ut sciretur obla- nuod manifestum non esl, sed invilatur; quia non
tionem vetercm cessaiuram. Quem sensuin adape- extorquetuf, sed suadetur. Quamobrem assentiens
riens Salvalor : Lex, ait, et propkelmusque ad Joan- prsemiis afficiendus est, sicut et Abraham, qui quod
nem (Luc. xvi, 16). Et quia lege Moysis cessante, non vidit, credidit.
meliora prsecepta daturus erat Deus, Hieremias pro- ] 1 (Vers. 5.) Ei vero qui noit operaiur, id est, ei qui
phela cecinit, dicens : Ecce dies venient, dicil Do- obnoxius est peccatis; qui non operatur, quod man-
minus, el consummabodomui Israel, el domui Juda dat lex. Credenti auiem in eum, quijustificat impium,
leslameniutn novuin non secundum quod dedi palribus reptitatur fides ejus ad jusliliam. Hoe dicit, quia sine
eorum (Jerem. xxxi, 51). His utique qui venientem operibus legis credenti impio, id est gentili, in
Chrisiuin ex promissione receperunt. Ideo Salvalor: Chrislum, repulatur fides ejusad justitiam, sicul et
Non veni, ait, sohereleyem aut prophelas, sed adim- Abrahse. Quomodo ergo Judsei per opera legis jusii-
0 Rom. edit., IJI eremum JEgypli, qui suscipi ju- jjoti apud Deum, sed apud mundum; ne prwsenti lege
benlur. obnoxiusvideaiur. Apud Deum aulem fidelh habet
h Corb. codex, et Remig., Nam Abraham habet graiiam. Quid enim dicit, elc.
quidem gloriam apud Deum, sed ex fide, per quem c Cod. Corb,, Thuan. et Remig., voluntaiis esi;
jusiiftcalus est; quia e.v pperibus Legis nemo justifi- quia non extorquetur, sed suadelur. Jdeo ad meritum
catur, ul Itabeat gloriam apud Deunt. El quia servan- proficil, credit enim qupd non novil, sed sperat. Ei
tes Legemjustificantur ad prwsens, ait: Si Abraltam vero qui.non operatur, clc;
ek ojjfWBfisLegh juslificaius esl, habet gloriam $ scd
85 . AD OPERA S. AMBROSII APPENDIX. j 84
fieari se putant iuslificatione Abrahoe; cum videant A in apostolis esi; quam fuii in prophetis, majora pro-
Abraham non per opera legis, sed sola fide justifi- teslalur, quoeex dono baptismalis eonsequimur;'quia
catum? Non ergo opus est lex, quando impius per non solum remissionem peccatorum accipere nos,
solam fidem justificalur apud Deum." sed justificari, et filios Deifieri profitetur; ut beati-
Secundum proposiium grqliw Dei. Sie decrelum di- tudp hoec perfeciam habeat el seeuritaiem et glo-
cit a Deo, ut cessante lege, a solam lidem gralia Dei riairi. ,
posceret ad salutem. (Vers. 9.) Beatiludo ergo hmcin circumchionetan-
(Vers. 6.) iSt'cu.et David dicit. IIoc ipsum munit tum manct, an el in prmputio? Id est, numquid beati-
exemplo prophetse. Beaiiludinem hominis, cui Deus ludo isla Abraha. tanlum filiis concessa est, an et
acceplo fert justitiam sine operibus. Beaios dieit de iis qui incireumeisi sunl? Si enim illo lempore non
quibus hoc sanxit Deus, ut sine labore * et aliqua prohibitse sunt genles accedere ad Iegem et promis-
observatione, sola fide justificentur apud Deum. sionem Abrahoe, qurfieri poterat, ul tempore Christi
Temporis ergo bealitudinem prsedicat, quo natus prohiberentur e venientes ad gratiam; quando Deus
est Christus. sicut ipse Dominus ait: Mulii justi et gratia plene incitavit ?
prophelw cupierunt videre, qum videlis ; et audire, qum Diciims enim, hoeest, si sensu legis loquimnr,
audilis , etiion audierunt (Matlh. xm, 15). B quia reputala est Abrakw fides ad juslitiam. Ab ori-
(Vers. 7et 8.) Beaii quorutn remissmsunl iniquita- gine incipit, ut omiiem tergiversalionem cavillatio-
tes, el quorum tecta sunt peccala. Beatus vir cni non nis excludat; quia qiii a capite excluditur, non habet
impulavit Dominus peccatum (Psal. xxxi, 1 et seq.). unde incipiat facere jquoestionem.
Manifesle beati sunt, quibus sine labore vel opere (Vers. 10 et 11.) Quomodo ergo repulata esl? cum
aliquo remittuntur iniquilaies, el peccata teguntur, in circumcisioneessel, an in prwpulio? Non in circum-
nulla ab his requisila peetiitenlise opera, nisi lan- cisipne, sed in prwpulio. Et signum accepit circutnci-
tnm ul credant. Reatus etiam hic vir est, cui non sioiiis signacuiumjuslilim fidei, qum esl in prwputio ;
imputavil Dominns peccalum. Remillere, eltegere, ul sil paler omnium credentium per prmputium; ul re-
et non imputare, una raiio, et unus est sensus; putelur et illh adjusiitiam (Gen. xvn, 10 el 11). Abra-
onmia enim uno modo obtinentur et donanlur. ham cum esset in praepulio, credidit Deo. Qdid cre-
Yidetur autem quibusdam triparliia ralio in his didit? Senien se habiiurum , id esi, filhtm , in quo
diclis; quia divorsis proplieta usus est verbis,, et oinnes genles juslifiearenlur per ftdem jn prsepulio,
quia a plurali numero ad sirigularem descendit. sicut et Abrabam justificaius est. Nam ciranncisio-
c Cum enim verba Dei in ubertatem graliae, quia nem signum accepit juslitise lidei: crcdens enim se
peccati diversa sunt nomina, per delictorum voca- C iilii m habilurum , liujns rei quam credidit, signuni
bula enumerare vult, laiins loculus esi; unius ta- accepit; ntquia credeiisjustificatus sii, cernerelur.
men formoe el significaiionis sunl verba; quia et Non crgo circumdsio aliquid habet dignitatis, sed
cum legit, rcmitlil: et cum remiuit, nou imputat. signum esl lanlumJQuod signum ideo accipiebant
Ad laudem enim gratioe Dei prolixius loquitur, d ut liliijAbrahoe, ul scirbnlur ejusfilii csse, qui credens
amptilicet graliam. Tres enim gradus fecil propter Deo hoc signum acceperat; ut OGmuliessent paternse
delictorum varielatem : quorum primus gradus est fidei, el crederentj in Jesum , qui promissus est
iniquiias vel impieias, dum non agnoscitur Creator : Abrahse, cujus in figura nalus est Isaac. Nec enimin
secundus, in gravium peccatorum operibus ; terlius Isaac omnes genles lienedicuntur, sed in Christo :
vero levium ; hos lamen omnes in baptismate obli- Qizir.tiojiest aliud nomendalum sub cmlo, inqtto bpor-
terari. Tribus his gradibus totius peccati corpus si1 teat salvos fieri (Actor. iv, 12), dicil Pelrus apo-
gnificavit. stolus. \
Qiiemadmodum aulem ad poenitentium personam (Vers. 12.) Et sil paler circumchionis non solum
potest perlinere, eum dicit: Beati qnorum tecla sunt eortun qui ex circumcisione sunt, sed el eorum qui se-
peccata; eum constet poenilenles labore et gemitu quuniur vesligiafidei, qum esi in prwpuiio patris noslri
remissionem peccalorum acquirere? Aut quomodo D Abrakm; Hoc dicit, quia credeus Abraham, primus
martyrio congruit, quod dicit: Bealus vir, cui non factus est pater circumeisionis, sed cordis, non tan-
imputavit Dominus peecatum; 4@ cum sciamus glo- lum eorum qui sunt ex ejus origine, sed' et eorum
riam martyrii passionibus et pressuris acquiri ? qui similiter eredunt ex genlibus. Seeundum carnem
Propheta autem tempus felix pranvidehs in Salva- enim Judseorum pater est, secunduni fidem vero om-
tpris advenlu, beatos nuncupat, quibus sine labore nium credentium. ;
vel aliquo opere per Javacrum remilluulur. et legun- (Vers. 15.) IVOJJ eiiiin per legem promhsid Abrahm
tur et non impulantur peccala.".Apostolus, tamen aut semini ejus, ut haires essel mundi, sed per jusiiiiam
propter plenitudinem temporum, et quia plus' graiiae fidei. Manifesium esl, quia neque adhuc Lex ddta
a Ronr. edifc., sola fides gratiw Dei proflcerel ad dEadem edit,, Rom. cum mss. quibusdam, ut
salutem. ainplieel donum Dei. \
h Corb. codex, etaliqua obsecralione. e NotmuUimss.,venieiilesadgloriain, Continutfvero"
e Rom. edit., Cum enim ubertatem gratim Dei, posl, Rom. edit. solos,quando Dei gralia plenius in?
quia, elc. vitavit. \
S5 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD' ROMANOS. 86
erat, neque jam erat eircumcisio; quando promissio._A ut promissionem mereantur accipere; quanlp magis.
jam facla est Abrahse credenti, et semini ejus, quod qui sub legenon sunt! Non ergo expedit, utsemit-
esl Chrislus a qui hominum peccala obluerel. Unde tal sub lege; ut possit compendip medelam vulneris
dicit Joannes Bapiista : Ecce agnus Dei, eccequi loi- invenire.
lil peccaliitnmundi(Joan. i, 19). Non ergo.merito ser- IVoiiei qui ex lege esi lanlum, sed et ei q.ui ex fide
vaisc legis hoeres factus esl mundi, sed fidei: hseres est Abrahm.Hoc est quod supra d.ixil: Omni.seminif
aulem mundi hoeresesl terree, quam in filiis conse- lam Judseorum, qui ulique es lege veniebant, quam
cuius est : Clirisius aulem hosres est gentium, ut gentilium, qui fidem sequunlur Abrahse, quam gen-
David cariit: Ei dabo iibi gentes hmreditatem Uiam, et lilis habuil, ut essel jusius. Sine lege enim credidil
possessioneinluam terminos terrm (Psal. xiv, 8); ipsi Abraham , ideoque magis genlilibus jungiiur; ut
enim moriemur el vivemus cum eo. firma sit eis promissio , credenlibus ei, cui credidit-
(Vers. 1-4.) Si enim qui cx lege, hi sunl hwredes,-id ipse.
est, si ii qui ex lege vel sub Iege sunt, hoeredesex (Vers,17)_ Qui est paier omnium nostrum,, sicut
lcge sunt, Evacuala esl fides, abolila esl promissio scriplum est : Quia patrem mullarum gentium posui ie
(Rom. xiv, 8). Manifestum est, quoniam si ex lege (Gen. xvn-, &). Confiimavit exemplo Legis Abraham
hsereditas, promissio quse ex fide fac(a esi ad Abra- B omnium patrem esse, sed eorum qui credunt: et sic
ham, in irrilum venit. Sed non est per Legem facta firmam esse promissionem, si fidei causa-recedatar
promissio, sed per jusiiliamfidei hsereditas; oslen- a lege; quia promissio regni coelorum juslis deputata
dil enim Apostolus quid mali sit hoereditalem spetare es(, non peceatorihus. Et qui sub legêsunl,,sub pec-
ex lege. calosunt; quiaomnes peccayerunl,, »ec pos.se.ali-
(Vers. 15.) Lex enitn iram operalur. Ut- penitus queni et. sub ]egeesse,.etgraliam cpnsequi, sicul et
oslendat non posse justificari- hominem pe.r legem- • ad.Galatas ait:- Evqcuali esiis a Chrhlo, quiin kge
apud Deum, neque promissionem per legem fieri po- juslificamini, agralia excidisih (Galat. v, &).
luisse : £e:K, oit, iram operaiur; ad hoc enim dala Ante eumcui credidisliDeo,-Utunum Deum oinnium
est, ut reos faceret deiinquentes. Fides gQ autem doceal, alloquilur genliles, Abraham ipsl Deo credi-
donum est misericordiee Dei, ul per legem rci facti, disse, et justificalum d esse anie eum, in quem *t
veuiam consequantur; idcirco iides gaudium opera- genies credunt; ut jnsiificenlur, ulnon sit dislantia
tur. Nee conlra : legem loquitur, sed anleponil Judsei et Grsaci in fide; qnia sublata circumcisipne
illi fidem; quia qui per legem salvi esse non pote- et prseputio, unum fiunt in Christo; uuia el Abfaham
ranl, graiia Dei salvantur perfidem. Non cr-go Iex in prieputio credidit, el juslificatus est.
ira est, sed iram operatur peccanii, id est,,po.nam ;- Q. Qui vivificatmotiuos,et vocalea qumn.onsunt, iam-
dum non ignoscit, sed vindicat.Po.na cnim per iram quam ea qaw sunt. Hoc dicto ad fidem Abrahse gerries
generalur, ira aulem nascilurex ppccafo; acper hoc invitat; quia cum essetin pr3_pu.io,, credens Dep-,
relinqui vult legem, ut ad fidem confugialur, qusede- cujus nunc fides prsedicalur in Chrislo,, c vi.vificatus
licla ignoscil, tit salvel. est cum sua conjuge. Cum essenl enim obsolela selate,-
Ubi enimnon esl tcx, nee prwvaricaiio. Hoc dicil, seniores reviruerunt; iia ut non diffideret habiui-
quia sublalis reis de poiestate legis, data venia, rum se cx Sara filium, quain slerilem sciebat, et in-
prefivaricalionulla est; juslificati enimsuiil,> quiper- qua jam fluxus muliebris natura3 defecera.t; utper
prsevaricationem legis fuerant peccatores. Cessat hsee non cure.nl neq.ue de praputio, neque de eir-
enim factorum lex, id esl, observaiio sabbatorum, cumcisione, e.lprompti sint cirea fidem : securiquia-
neomeniarum , ciicumcisionis , escarum discretio, creduut ei, quivivificatmorluos,nec alium essequi
animalis moitui, b aut sanguinis musieloe obser- hanc habeat polestalem : et cum volueritesse,qupd
vaiio. non sunt, s.tatim ejus voluntaje subsistaut. Ideo
(Vers. 16.) Idco cx fide, vl secundum gratiam Abraham cumpater adhuc non esset, vocatus estpa-
firma sil promhsio omni semini. Firma esse non polest termultarum geniium, et credidit, securus.de Dei
promissio omni-semini, hoc est, omni homini ex' D polcntia.Utautem pater.CJirisliidem.esseDeuscrer
omnigenle, nisi fuerit ex fide; quia origo promis- derelur, cui credidil Abraham. tale signum datum
sionis ex fide est, non ex lege; quia qui sub lege est inZacharia etEHsabelh (Luc. i, 15), cum pro-
sunt.reisunl: promissio autera reis dari non potesl; missio reddilur in mundo, imminente Ghrislo, quale
ac per hoc purificandi sunt.prius per fidem,; ut digni datum fuerat in Abraham el Sara , quando signata
fiant dici filii Dei, ei sitfirma promissio. Si enimfilios promissio est; ul simili genere emortua corpora se-
Dei se dicant, cum sint rei, iioc est, sub lege, non neclute generarenl sanclum Joannem ,, sicul naius,
est flrmum; quia filii Dei liberi sunt a peccalo'. c Si fuerat et Isaac.
ergo qui sub. Iege sunt, erueiidi de sub lege surit, (Yers. 18.) Qui contra, spmn iti speiri credidit (Gen.
n Rom. edit. ac pauci mss., quia ommuni peccala ut safc'lege sint.
abluerel. d Codex Corb., esseapudeum, ut et gentescredanh-
h Corb. cod., aul sanguis mortis legeexpiandus esl. e Jla edii. Gill. inmarg/et Rom. iiv corp. cum
Remig. ac Thuan., muslellw expiandtis.- mss. nonimllis : alioe aulem 1ediT.a-cniss., jusiifica-
c Mss. aliquot, Si ergo qui sub lege sunt, erudiendii ius esl, unus judicatusesl, cum siia conjuge', duo in
sunl: nonnulli, Si ergo quasi sub lege sunl emdiendi, sua conjttge.
87 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. 88
xv, 5). Manifeslum est, quia dum spem non habe- A flati Deum neglexeruht, discreti salvarentur, Dei do-
ret generandi Abraham, credidit Deo 51 fidem ha- minio niancipati. ;
bens contra speiri generare se , sed sciens omnia (Yers. 25-25.) Non aulem scriplum esl lanium
posse Deum. propter ipsum solum ,'quia reputalum esl illi adjusti-
Ul fieret pater mullarum gentium , secundum quod tiatn (Gen. xv, &) : sed et propler nos, qutbus repu-
dictum est: Sic eril semen luutn (Gen. 15). Hocin tabitur credenlibitsin \eum, qui suscilavitJcsutn Chri-
Genesi; oslendens enim illi stellas coeli dixil : Sic sium Dominumnoslrum a mortuis, qui tradiius est
erit semen tuum, quod credens jiistiliealus est. Cre- propler peccala noslra, el remrrexil propter jusiifica-
didil enim quod mundo impossibile videlur, dum in tionem nosiram. In Abraham forinam dalam dicit
rerum naturam non eadil, utpossinl senes genera- Jtidoeis et genlibus, ut cxemplo ejus credamus in
re, et lanta copia multiplieari semen eorum, ul nu- Deum, et in Chrislum, et in Spirltum sanctum, el
merari non possil. Ideoque preiiosa est fides, quia repulelur nobis jusliiia. Quamvis differal d quod
contra id quod scit aul videt, credit futurum : bac spe nunc crediiur, unumtamen donuin habel fides. lioe
consolatur se, quia Deus esl qui promillit; de quo ergp consequimur, quod credimus : credenies eiiim
plus senliri par est, quam humana imbecillitas capit. Chrisium Dei esse Filium, a Deo adoptamur in filios;
(Vers. 19-22.) El non infirmalus esl fide : nec con- B nihil enim ulira poluit donare credenlibus, quam ut
sideravit corpus suum jam emorluum , cumjam fere filii Dei dicantur , perfidis abdicalis. Nos enim filii
cenlum esset annorum, el emorluam mlvam Sarw. In Dei vocamur, illi autem nec servi digni sunl nuncu-
repromhsione autemDei non kwsilavit diffidenlia, serf pari! Pro infiuita enim magnificenlia sua Deus hoc
confirmalus esl in fide, dando gloriam Deo : cerlum donavit diligentibusse, quod sua dignum est maje-
kabens quia qumpromisil, polens esl et facere; ideo- state, nonquod homines mereantur; quia in dono plns
que mslimatumest illi adjuslitiam. Iloc laude dignum magis danlis quam aecipienlis consideralur sublimi-
prsedicaf Abraham; quia cum se sciret non posse , tas, et ex eo plus accipil laudis , cum parvulis ina-
infirmitatem suam fide firmavit; ut erederet se pos- gna dona largiiur per^CIirislum,quinoslri causa oc-
se per Deum, quod sciret fieri per mundi decreta cidi se passus est; ut nos, dala venia, a secunda
non posse. Magni ergo, meriti est apud Deum, qui morte erueret, id est, a pceua inlerni: et surrexit,
contra scienliam suam Deo credidit, non dubiians e ut per lfleliliam iriiimphi mortis eviclse gratiam
posse. illum, ut pole Deum , quod scit secundum nobis, juslificationis donarel, ut digni essemus dici
mundi rationem fieri nonposse. Pro certo enim habet filii Dei. Anle passionem enim qui baptizali sunl,
Deumultra raiionemmundi esse; nemo enim intraid solam remissionem acceperunl peccatorum quorum
esse dicendus est, quod creavil. Ideo hujusmodi re- G zelo isatanas occidit Salvatorem : post resurreciio -
munerandus esta Deo, quia auclori suo plus tribuit, nem vero, tam ii qui prius, quam isti qui poslea ba-
quam ipse sapil. Quod quidem nullius prelii esset, ptizaii sunt omnes jusiificalisunlper daiam formam
si omnes aeqiia senlirent: sed mullorum diffideniia 52 fidei Trinitalis, acceptoque Spiritu sanclo, qui
commendatur fides credentium apud Deum. Horla- signum est credenliuni, quod sinl filii Dei. El nt ad
lur ergo gentes a ad hanc fidei firmitalem, ul Dei cumulum nobis justificalionis proficerel, resurgens
promissionem et graliam sine aliqua ambiguilale prseeeptissuis aucloritalem tribuil; uteorumf semuli
suscipianl, securi exemplo Abralioe quia inde cre- meritis augeamus nqs, per quae gloriam adepti,
denli laus erescit, siquod incredibile est,"el mundo elari appareamus in regno Dei, hac fiducia qui»ju-
slultum videtur, credalur ; quia i>qttanto impossibi- stificati a morte teneri non possimus. Passione enim
le putalur quod credilur, lanlo magis honorabilior Salvatoris vicia mors', quse prius causa peccati do-
erit credens: et vere tamen slullum esset hoc cre- minahatur, juslificalos ab eo reliuere non audet.
dere, si sineDeo fieri dicerelur. Et ideo lanto lau- CAPUT V.
dabilior est Abrahoefides cselerorum fide; quia nul- (Vers. 1.) Justificali igitur ex fide, pacem ha-
lis signorum prodigiis attracta esl. Quoniam auterii beamus ad Deutn per Dominum noslrum Jesum
mundus certa lege et poleslate gubernatur , et regi- D Clirhtum. Pacem cum Deo habere fides facit, non
tur modo definito a Deo : c homines autem carnis lex : hsec enim nos Deo reconcilial, sublatis peccalis,
amore circa ralionem studiosi, Deum hujus opificem quse nos Deo feceranl inimicos. Et quia Dominus
neglexerunl; Deus, uterrorem auferret.eldoniinum Jesus hujus gratise mihisier est, per ipsum pacificati
se omnium demonstrarel, hoc seposse el fecisse sumus Deo : major enim fides, quam lex esl; lex
prsedicari voluii, quod mundo impossibile est; ut eniinnostra causa estj fides Dei: et lex ad prsesen-
qui hoc crederentdamnatisiis qui ratione mnndi in- tem disciplinam pertiriet, fides vero ad salulem per-
a Codex Corb., ad hanc fidei dignilatem. et omnes edit.s ut pro tmiilia triumphi: unus prw
h Nonnulli mss., quanto stullum pulalur, Iwtitia triumphi. \
c Rom. edil., Homincsautenxcirca rationemcarnis f edit. ac quidam mss., mmulosnos kac /?-
O^mnes
studiosi. duciafaceret, per quam justificemur, merilh nos au-
d Vet. edit. pluresque mss., quod non creditur, qui- geremus, per quam (Rom. edit., merithqttcaugeamur,
dam, quod non credit: melius aul edil. Roiri., qttod et landem) gloriam adepli,.clari appareamus in regno
crediiur, «nt cod. Mich.. qupd nunc credituri Dei; quia jusiificati, elc. Sed multo commodius alii
e Ita mss; pliires ac potiores : alii tamen nonnulli. cod. ut in contexU.. |
89 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. 90.
peluam. Sed qui de Chrislo non ita sentit, ut debet, A mundi: qui audacia verborum terrenis armis contra
ad fidei prsemia nonpolerit pervenire; quia fidei ccelestia dimicant, et carnalibus adversus spiritalia ;
non tenet veritatem. et prudentes se dicere non erubescunt. Nam sicut
(Vers. 2.) Per quem el accessum-habemus per fi- peregrini horiiinis improbabilis origo in ierra aliena
dem in gialiam islain ; in qua stamus, et gloriamur in est; ita et fidei nostraa verilas peregrinatur in ler-
spe glorim fdiorum Dei. Manifeslum est*per Chfi- ris : et quia natura ejus verbis explicari non polesl,
stum nos aditum habere ad gratiam Dei; ipse enim virlutis, quoe major res est, lestimonio commen-
est arbiter Dei et hominum, qui nos doclrina sua datur.
erigens, sperare fecit donum gratise Dei, stanles in (Vers. 6 et 7.) Ul quid enitn Chrislus, cum adkuc-
fide ejus. Ideo slantes, quia prius jacuimus : cre- peccatores essemus, secundmn tempus prq impiis tnor
denles autem erecti sumus, glorianles in spe clari- tuus esl ? Vix enim pro justo quh moritur ; nam pro
latis, quam promisit Deus nobis". bono forsilan qttis audeat thori ? Si pro 53 ineredulis
(Vers. 5.) JVOJJsolum autem, sed el gloriamur in ac Deo inimicis Cbristus (id lempus morli se dedit,
tribuluiionibus noslris. Quoniam per tribulaliones ad (empus enim morluus est, quia tcrtia die resur-
oportet nos inlrare inregnumDei (Act. xiv, 21), rexit; quaiUo magis cum in illum credimus, auxiliis
ideo et in his gloriandum docel. Spei autem addila B suis muniet nos ? Ad hoc enim pro nobis morluus
tribulatio augmentum facit prsemii; index enim (ixee esl, ut et vilam el gloriam nobis acquireret. Ilaque
spei tribulatio est, quoe tesiimonium perliibet ad co- si pro inimicis mortuus esl, quanlum pra.stel ami-
ronam.Unde Dominus ail: Beaii eriih, cum vos per- cis, debel inlelligi. a Apud homines ergo, id esl, se-
sequentur, el diceiu omne malum adversuin vospropler cundum tempus mori visus est; ille enim apud in-
juslitiam Dei. Gaudete el exsultale; ecce eiiim copiosa feros pro salule animarum irreverenles et nequam
est mercesvestra in cwlo (Matth. v, 11). Contemnere spiriius judicabal. Tempora in mundo suril, ubi ori-
enim prsesentia, et quseoblectamento sunt, et in pres- lur elocciditsol, etlunaincremeiHum 11et delrimen-
sura noncedere spefulurorum magni meriti est apud lum facit, et dies et nox in slatu suo non perseve-
Deum. Ideoque in iribulationibus gloriandum est; rant; res enim quoe tempori et oelaii subjecta est,
quia tanto plus acceplurum se credil, quanto in tri- mulabilis semper est. Huic ergo lempori Chrislus
bulatione se viderit forliorem. _ morluus est, dum excessil e corpore. Uhi anlem
Scientes quod tribulatio palientiam operatur. Hoc tenipns non est et oeias, ibi non solum vivus, sed el
est (ribulationem palienliam operari, si tribula- vietor reperlus est. Hinc voluit affecium Salvatoiis
tio ipsa molum uon paliatur infirmitatis aut dubila- erga nos commendare , cum dicit : Vix pro juslo
lionis. G quis moritur: Chrisius aulem pio impiis mortuus est.
(Vers. &.)Paiientia autem probalionem. Manifeslum Si enim pro justo vix aliquis moritur, pro impijs
est quia patientia, si lalis ftierit qualem diximus, quomodo polesi fieri ut quis moriatur? El-si pro bono
firnia videliitur probalio. uno forte audeal quis mori, aul forle non audeai,
Probatio autem spem. Spes in eo qui probalus vi- quiaulrumque dilficileesse significal; quemadmodum
detur, non immerito dicitur; dignus enim seietur, videri polest, utaudeat aliquis pro muliorum impie-
acceplurus remunerationcni in regno Dei. lalibus mori. Etenim si quis pro juslo aut bono au-
(Vers. 5.) Spes aulem non confundil; quia ckariias deal forle mori miseratione quadam illectus, ant af-
Dei diffusa esl in cordibus noslris per Spirilum san- fectu bonorum operum ejus: pro impiis vero non
ctum, qui datus est nobis. Spes non confundit, dum solum, quod suadeat mori, deest; sed el quod in
stulli el hehetes a perfidis judicamur, credentesquse lacrynias provocet. Chrislus auiem morluus esl pro
mundana carent ratione; pignus enim charitalis Dei impieiaiibus popuii, et adhuc c non sui; ut omnia
habemus in nobis Spiritum sanctum datum nobis. quac.mundus diffidii, facerel credibilia. Duos ergo
Fidele enim esse promissumDei probatSpiritus san- gradus feeii, justi, et boni : quamvis eniin et juslus
ctus datiis aposlolis, et noJris, qui prseslitit; ut di- bonus dicendus.sit;tamen genera ipsa posnit, juslum
versis linguis imperitiloquerentur cum iulerprelatio- D exercitio significans, bonmn vero naiura, qui sim-.
nibus ad confirminidam spem, ut et chariialem Dei plicitalc innocens dicatur. Unde quamvis melioris
commendaret in nobis (Aclor. n, &); ut quia charos merili sit, quantum ad locum istum pertinei, justus
falli impossibile est, securos nos faceret de prornis- quam bonus ; lanien pro bono, inqtiii, forte aliquis
sione: quia et Deus est, qui promisil.et iis quos audeat mori; ul quia miserabilior causa innocenlioe
charos liabere vulipromisil; quia enim fidei iioslra; esl, ad hoc cogi Torie aliquem posse signifieai. bt-
ralionem humana verba asserere non valent nisi nique opiaut parentes pro bonis filiis mori, rion di"
virtulum lestimonio, quse cum lacent, clamant, ra- cam uxores pro bonis ninriiis. Nam si velimus de
tionabilis approbalur ad confusionem prudentium bono et juslo proponere,aliquaiidomelioreiii jusiiim
a Rpm edit., Nam dum apud komines mori videba- bilis, nonnulli mss. liahent morlalh.
tur, ille apud inferos, etc., Vet. edit-. ac mss. inler se 0 Non sui, huc mss. Corb. et Reniig. addit, siciti
-iion discrepanl, nisi quod pro irreverenies legitur pro callidis debitoribus aul lardis larde qttis fidctn
in nonnullis, reverenler. -. , ; -, siiam obligarepatialuf.
'' R.oriiiedit.je/ decrehlehlum:Infra veropro muta-
91 AD 0PERA Sn AMBR0S11APPENDIS. 32
depreliendimusy aliquandoprseponendunibonunKSi. A-Christum conseeutos nosgaudeamus :ut quia per
eniiri jnxtaDei legeto qui justus est.melior bonp est; ipsum cognovimus-Detm, glorianles in eo, redda-
sediilo qui needum.secum Iaboravit, ul amplifieam mus ei honoriflceniiam parem Deo Palri, - ipso sibi
sebonis; exereitio; enim bonum- natufse suse juslus idoneo teste prsedicante;- Ul honorifieent, iuquit,
rtieliorabit. Si aulem juxta mundum fuerit justus, Filinm, sicut konorificant Palrein (Joan. v„ 25). Post.
proeponitur illi bonus propler innocentiam, quia hu- Dei ergo Palris p.rovidenliam, et donumquod dedit
jusmodi nonesl a sine severilate justilia. Itaque per Chr-istunv, ut personam Filii nobis gralam la-
omnis nalura bona est, justilia autem legis Dei fru- ceretj quia per unum Christura redempli sumus ab
cius Gst conipeteiis naturse ;, ideoque justitia bonitas uno Deo Patre, adjecit:
esl,-unde jusli semper appellantur el-boni. Non la- (Vers.- 12.); Propterea sicul- per unum kominem
men semper boni jusli ,-quia non propter opera vo- peccdtum,in hunc tnuriplumintravit, el per peccatum
cantur boni, sed- propter innocentiam : justitia mors; sic in omneshomines mors pertransiit, in quo
enim perfecta est bonitas dum expiet opere naturoa omnei>peccaveruut, Quoniam superius Dei gratiahi
sua. bona. per Chrislum datam joslendit secundum ordinem
( Yers. 8. ) Commendal-dutem suam- charilatenv ver.talis; e nunc ipsurn ordinem-unius Dei Palris,
Deus in nobis. Sic commendat suam cliaritatem, dum- B per unum Christum Filium. ejus declaral; ul quia
adliucinimicis suisbenevolus est, el mitlit qui sal- Adam, unus, idesl, Eya , et ipsa enini Adam est,
vet eos; cum ulique non mereantur. peccavil in omnibus ;j ita unus Chrislus Filius Dei
(Vers. 9.) Quoniam si cum adhuc peccatores essepeccatum vicit- in omnibus. El quia proposilum.
mus, Christus pro nobis mortuus esl, tnulto inagh ju- gratlse Dei erga genus humanum ostendit; ut ipsa
sliftcali ttunc in sangnine ipsius, salvi erimus ab ira per primordia peccati oslenderel, ab Adam.eoepit, qui
ipsum. Hoc dicit, quia si pro peccaloribus F-ilium primum peccavit-; ut pfovidentiam unius Dei per
suum Deusoceidipermisit, quid laeiet pro justifica- unum reformnsse docefefc,quod pef unum fueral la-
tis, nisi serveteos ab ira, idest, tutos illos prsestet psum et iractum in mprtem. Hic ergo unus est per
ab illusione diaboli; ut securi sinl in die judicii, quem salvati, hahe illi feverenliam, quam Deo Patri
cum coeperit perfidos uliio devaslare? Quoniam dei.emus, ipso vPJente. Dicit enim idem alio loco.:
enim bonitas Dei nullum perire vult, morlem dig- Qui in his servit ChrislO, placel Deo (Rmn. xiy, 18);
nissimam dedit; ul intelligenlibus Dei-graliam circa cum scriplum sit: DominumDeum taum adorabh,
se, adderet dignitalem el gloriam, h ingralis cumu- etitliisoli servics (Deul. vi, 15). Siergo' soli Deu
laret pcenam. Ingrati ii sunt qui, Deo voGante, dis- serviendum dicit, et
jGlnislo servire pra;ce]iit, in
seniiunt, Dei gratiam abnuentes, ut in proposilo G i uniiate Dei est Christus, nee dispar aut alter Deus;;
erroris et malignitalis permaneans. quando cum soli Deo serviendum f lex dical, com-
(Yers. 10.) Si enim cuminhnici esscmus,r.econci- munit&f utique Christo serviens Deo placere proedi-
liuli sumus Deo per morlem.Filii ejus, multo- magis catui. Igilur sicut per unum hominempeccalum in-
reconciliati salvi erimus in vita>ipsius. Mauifestum kunc \mundiun iniravii, cl per peccalttm mors, ita
est, quia si, ut reconciliaret nos sibi, Deus Filiuiri et pef unum Christum damnalio et mors peccali,
suum morli tradidit, quanto magis reconcilialos prsestans vitarif oelernam, quod inferius declarat.
salvos faciet in vita ipsius ? ° Non enim poterit In quo, id est, in Adam, omnes peccaverunt. Ideo
54 niinime diligere amicos, qui prodest ini- dixii-, in quo, cum de niuliere loqualur, quia non ad'
micis.Sienim mors Salvatoris profuit nobis adhuc speciem retulit, sed jad genus. Maiiifestum ilaque-
impiis, quanto magis juslificaiis vita ipsius, cum est in Adam omnes peccasse quasi in massa; ipsa
resurgit a morluis ? Quia sicut mors' ejus a diabolo enim iper peeeatum corruptus; quos genuit, omues
nos eruit, ita el vila ejus dc die judicii Dei nos-li- naii siint sub peceato. !Ex eo igilur cnncti-peccato-
berabii. res; quiai ex eo ipso sumus omnes; hic enim bene-
(Yers, II.) Non solum autem IIOG,sed>et gloria- ficium Dei perdidil, ;dum prssvaricavit, indignus
mur in Dco per Dominum noslrum Jesum Ckrhlum,'.D faclus edere de arbore vilse, ut moreretur. Mors
per quetn nunc reconciliationem accepimus. Non lan- autem dissolulio corpriris est, cuai animaa coipore
tum pro accepla salule et securitaie Deo gratias sepaTatur. Est et aliu-jmors, quse seeunda diciturin
agendas docet, sed et gloriaudum per Christum gelienna, quam nori peccalo Adsa palimur, sed ejus
Jesum in Deo, dqui dignatus est-ex-irnpiis et ini- occasione propriis peccatis aequiritur : a qua boni
micis dici nos-suos amicos; ut omnia beneficia per imiimnes sunt, tantum quod in mferno erant, s sed
i
a Omnesedit. ac plures mss., sine impietate jusiir dMss. aliquot., qui dignatns est filio suo arbilro ex
lia : magis concinne alii plures, sine severitatejusii- iin-pMs,. elc. j
lia, e quibus aliqui adjiciunt, nec severitasimmunisa 0 Ita vet. edii. et fcuncii mss. At conlra Rom.
malitia. nunc ipsam unius Dei Pairis, eic.
b Ingrath cumttlaret pwnatn, abest a'cuffeVisrffss. edit,, f Omnesedil., Lex coihnwiielChrhlo serviens Deo
al in nullaedit. rion exhibetur. dicatur : mss. yefo frequerilissimi, ul nos in
c Rom.edil. e variis lecl. Gill. hscerestiiuit: Non placerelextu.
1 ,'
enhn.... qui prodesl inimich; quse verba etiam in 6 Nonnulli mss., sed superiore, qttdsi libera puri-
cocj. Vind. Tlinan, et Remig. reperiun.ur. tale : alii aliquot, sedlsuperiora, qiiasi libera, Yall.
93 COMMENTARIAIN EPISTOLAM-AD ROMANOS. U
superiori, quasi In libera, qui ad ccelos ascendere, A-benii nolitiam Creatoris vitam suam lege refrsenare,
non poterant; sententia enim (enebanlur dala in, ne frusiretur agnitio : tertia vefo pars est docibilis,
Adam, qnod chirographum in decretis morfe Christi ut notitia crealoris Dei, et exemplufif,morum'c_eleris
delelum est (Coloss. n, i&). Seiilentia autem de- tradatur; ut discant e quemadmodumapud Crealo-
creti fuil, ut uriius hominis corpus solveretur super rem meritum collocatur. Hsecest vera et Clirisliana
lerram : anima ver-ovinculis inferni detenta exltia prudenlia.
"
paleretur. ., - . (Vefs. 14.) Sed regnavit mors ab Adam usque ad
(Yers. 13.) Usque ad tegem eniin peccatum erat in Moijsen. Quoniafn noh imputabatur peccalum, ante-
hoc mundo: peccalumautem non impulabalur, cum lex qnam lex daretur per Moysen, sieut-dixi; ipsa
non esset. In. Adam omnes dicil' peccasse, sieut usurpationis impunitate regnabat mofs, scieris sibi
supra memoravi, et.usque adlegem datam non im- illos devolos. Regnabat ergo mors securitate donii-
putalum esse peccatum; putabant enim se homines nationis suoe lam in hos, qui ad tempus" evadebant,
apud Deum impune peecare, sed non apud homines. quam in illos quieliam hic pcenas dabanl pro malis
Nec enim lex naturalis penilus obtorpuerat; quia suis operibus. Omnes enim suos esse videbai ;-
non ignorabant quia quod paii nolebanl,- aliis facefe quia qui facit peccatum, servus est peccali (Joan.>
non debebant. Nam usque adeo non ignotuni fuit-B vin, 34): impune eniiri cedere putantes,- magis de-
peccatum inter -homines, ut Jacob erini idola sua linquebant: circa hsee tamen peccala prompiiores,
apud illum qusereret socef ejus Laban, in qiio in- quce mundus quasi licita nulriebat. Quo facto gau--
ventum fuisset furtum (Gen. xxxi, 30 el seq.), gg debat Salanas, securus quod causa Adse relictum a
morte diguum judicaret: el Joseph quamvis per ca- Deo hominem in possessionerii habebal.
lumniam, lamen quasi reus clausus in carcere esl Regnabat ergo mors in eos, qui peccaverunl in.si-
(Gen.xxxix,20): et plslor, et pincerna Pharaonis ob mililudinem prmmricaiionis Adw; qui es"Cforma fu-
deliclum siriiiliter passi sunt (Ibid. xt, 5): etMoyses, turi: quod in subjectis nionstrabimus. Itaque noh iri
occisoiEgyplio, a atierrilus lege est (Exod. n, 12). omnes mortem' regnasse manilestum est, quia non
Quomodo ergo nori imputabaiur peccalum, ctfnr peccaverUnt omnes in similitudinem prsevarica-
lex non esset? aut quon.odo viiidicabalur, fiisi lex tionis Adse', id est, non omnes , contempto Deo^
scirelur? peecaverunt. Qui autem sunl qui, contempio Deo,
Lcx naluralis semper est, nec ignorabatur ail- peccaverunl; nisi qui neglecto Creatorc serviefunt
quando; sed putabatur ad lempus lantum auctoii- crealurse, deos sibi constiluentes quos «olerent,-
tatem habefe, non et apud Deum reos facere. lgnP- ad injuriam Dei ?f ldcirco.lsetabatur in islis" diabo-
rabalur enim quia judicalufus essefc Deris' genus"< G Ius, quia videbat illos imitalores suos effectos. Nain
humanum, ac per hoenon' impuiabatuf pBccatuYri. et Tlrare palerAbrahse, etNachor etLaban proprios
h quasi peecatum hon cognilum esset apod Deuiri, Deos sibi vindicabant. Et peccatum Adoe non longe
incuriosumDeunfasseTenles. Atubiauieni lexdaiot est ab idololatria. prsevaricavil-eriinvpulanssc homi-
csl per Moysen, manifestalum est curare Deuirires- nem fulurumDeum. jEslimavitenimhocmagisprofu^-
humanaSj e'l non irripune iis' futurum qui malefa- lurum, quod:dial".ofussuasit, quamquod Deusjussit,
cientes, qUacumque ex causa in prsese.iti evadunt. ifi loco Doi diAbolum statoens; unde et subjectus
Nam utique si iiitef se, magistra justitia vel natura, est diabolff. Similitef et hi, transgresso Deo, duni
peccala non inulta eensebanl;' quanto magis Deum , creaturse serviunt, peccant simili modo, non eodem',
quem mundi sclebant opificem, bocc requisilufum- quia similitu'dovsolel lfabefe aliquid dissiriiire. Nec
non debuerant ignorafe? Quippe cum Sodoma et eninrpotest dici quia ethi qui pra.ceptum accepe-
Gomorrha pef igriSmadjudieaide sint deperire (Gen. rurit rion ederidi de afbore sicut Adam fuerunt
xix, 24), quod oblivio quidem texerat; Moyses au- (G'ejt. ii, 46), qul peccaverunt, non prsevaricatd'
lemut firmarel;Deum judicem fore, scribeiido riia- Deo; sed Iri lege naturali. Qrii enim iritellexit,
nifestavit. Sed cum pfoetefmisso"Deo, figinerila crj,- sive extraduee, Sive indicio rialurali, et veneratus
perurit ifl horiorem Dei feeipere, ° depravati merite, & esf Deuin', riulli honofificentiam nominis ac maje^
pariem legis natnra'lis,-quse"prima est, calcaverunl. statisejus iniperlieris; si peccavit, quia impossibile
Quia leX naturalis" tres habet parles, cujus pfima est nori peccarp, sub Deo peccavil, non in Deuni,
hsec est, ut signilus honoretur Greator, nec ejus cla- qiiem judicem sensit: ideoque in htijusiriodi mors
ritas et majestas d alicui de' crealuris deputelur: rion regnavit. In lios-auterii, g@ sicut dixi, regna-
secunda autem pars est moralis, hoc esl, ut bene vivit, qui suh specle idolorum servierunt diabolo.
valuf,modesiiagubernanle;congmitenimhomini.ha- Propterea quod lex in auctoritale non erat promul-
addit,- ienebant, non incommode. Allanven melius c Corb. codex, depravati tegein menth naturatis,
reliqui mss. et omnes edit., sed' superiorf, quasi in qum d prima, ete.
libera, ubi subintellige cuslodia. Mss. aliquot, alicui prmter Filio deputelur.
a Mss. aliquot, lerritus fugit. e Gorb; ms-.-, queriiadmodum creator -meriio co-
h Omnes edit. etquidam mss.,'quasipeccaluirinon latur.
essei: alii plures nobiscunr, quasi peccatmricogriituiii 1 Idcirco imlabalur ejfeclos-,'deerat in omriibus'
non esset: Corb. solus, quia si peccatutn non esset' edit. qapd nos pfope ex omiiibus mss. resli-
cognilumapud Deum, incv,riosum Deum assererent. tuimus.
93 AD OPERA S. AMBROSIi APPENDIX. 96
gata, judicem Deuin proeseniire nequiverunt. Maxi- A seruni, lionorificantes auctorem ejus, non ulique
ma enim pars mundi Deum fore judicem ignorabat: regnavit in eos mors :Jproplerea enim regnasse di-
perpauci aulem in quos non regnavit mors; in quos citur, quia cognitio unius Dei evanuerat in terris.
auiem regnavit, postislam mortem, quse prima dir Denique sic ccepil dala1Lex: Ego sum, inquit, Domi-
citur, a secunda excepti suni ad pcenam el perdi- tuis Deus tuus, qui eduxi le de JEgyplo, de dotnoser-
tionem futurum. In quos autem non regnavii, quia vitutis': non erunl tibi dii alii prwier me; et non facies
non peccaverunt in simililudinem proevaricationis tibi idolum, neque ultath simitiludinem(Exod. xx, 2).
Adoe, sub spe reservaii sunla adventui Salvatoris in Dala igitur Lex csi, np mors regnaret; ut abolilis
libera : sicut legitur de Abraliam, quia quamvis peccatis prioribus, uni' Deo obsecundarel genus hu-
apud inferos fuerit; diseretus lamen longo inler- manum. Undc alio loco dicit idem Apostolus : Non
vallo cst; ita ul chaos esset ingens inler juslos et; regnel peccalumin vesiro morlali corpore, ul obediatis
peccatores (Luc. xvi, 26). Si inter justos et pecca- ei (Rom.yi, _2). Quo dicio ostendil eiiam nunc reg-
tores chaos ingens erat, h quanto magisinter impios, nare mortein, si Lex conlemnalur. Quod enim reg-
ul juslis esset refrigerium, et peccatoiibus eestus, num morlis esl, nisi cuîifit voluntas ejus,dum impe-
impiis vero ardor; ut ante judicium quid unusquis- ral, ail perniciem obedienlis, cujus imperii volunlas
que dignus esset, non lateret ? Ac per hoc regnabat B I caput est idololatria. ? j
jn eosmors, quia videbatopera sublilitatissua. pro- Et tamen sic prsescribitur nobis de Gnecis codiei-
fecisse eis ad pcenam quasi inimicis. Non enim la- bus, quasi non ipsi ah invicem discrepent; quod
tuit illum ad hoc factum hominem in mundo, ul im- facit studium conlenlionis." Quia enim propria quis
perium unius Dei proedicaret, quod proevaricatus est.,. auciofilale uli non polest ad victoriam, verba legis
Satanas. adulterai; uisensumsuum quasi verba legis asserat,
Ac si inGrseco non ita caulum dicatur; sicenim ut non ratio, sed auctoritas prsescribere videatur.
diciiur scriplum, etiam in eos mortem regnasse,, c Conslat aulem porro olim quosdam Latinos de ve-
qui non peccaverunl in simililudinem prsevarica- teribus groecis translaios codicibus , quos incor-
lionis Adse. Totum enim bic conrplexus videtur, ut rupios simplicilas tenfporum servavit et probat:
quia mors, id est, dissolutio, per invidiam facla estt postquam autem a concordia animis discedentibus,
diaboli, etiamineos qui non peccaverunt, regnassei el lisereiieis perturbariiibus (orqueri quseslionibus
mortemdical; moriuntur enim, quod voti est Sa- coepeiunl, niulla immutala sunt ad sensum huma-
lanoe. Quod1si vcrum esset, non oportuii dici : niim; ul hocconiinereiur 57in Jitleris, quod homini
Regnavit tnors ab Adam u§que ad Moysen; si ab ini- videretur : undeeliam lipsi Groeci,diversos codices
lio usque ad finem regnat in omnes. Aui forte gra-1 . C habeiit. Hoc autem verum arhitror, qnando el ratio
dus fecil, ut ab Adam usque ad Moysen regnaverii, et historia et auclorilas observatur : nam bodieque
eta Moyseusquead Chrislum, a Christo vero usquei in Latinis reprehenduiflur codicibus, sie inveniuntur
ad finem; ut ad quam uiilitatem hsec loeutio profi- a veieribus posita, Teriulliano, Yiclorino el Cy-
ceret, cum nec sic Iocutus probetur. Dixit enim : priano. !
Ab Adam regnavil mors usque ad Moysen, proptcr Primum igiiur in Jhdaea ccepit destrui regnum
qnod Lex non erat manifeslaia, ut data Lege, stibi mortis, quia nolus in Judma Deus ( Psal. ixxv, 2 );
auctorilale ejus viverent, scienles quidcavereni, nej ntinc auiem in omnibus gentibus quotidie destrnilur,
regnaret in eos mors. Igitur qui anle Legem hoc; dtnn magna ex parte ex filiis diaboli fiunt filii Dei.
servavit, natura duce, quod postea Lex mandavit, Ilaque non in onmes regnavil mors, sed in eos qui
numquid poiest dici quia mors regnavit in eum ?' peccaverttnl. in simililudiiiem proevaricalionis Ada1,
Nam vide quid de eo scriptwn sit: Peccalum, inquit, sicut supra
memoravi.jAdam auiem ideo forma fu-
JIOHimputabatur, cum Lexnon essel; et adjecil : Sed! iuri est, quia jam lum in mysterio decrevit Deus per
regnavit mors ab Adani usqne ad Moysen; eo uliquei unum Christum emendare, quod per unum Adam
lempore, quo Lex non erat: et convenit ut quia au- dpeccatum eral, sicul uicilur in Apocalypsi Joannis
tequam Lex darelur, mors regnavit, in eos regnasse: U * apostoli : Agnus, inquit; qui occisusesl a conslilutione
dicatur, qui peccaverunt in similitudinem prsevari- tiiundi,(Apoc. xiu, 8). Denique subjecit:
calionis Adse, siculsupra memoravimus. Sieut enimi (Vers. 15.) Sed nonlsicul delictum, ita et donum.
post Legem datam qui idolis aut fornicationi ser- Propier quod enim formam esse dixit uniiis Chiisii
vjeriinl, conlemnenies legislatorcm, regnavit in eos> unum Adam; ne et causam Adse lalem significasse
mors ; ila et aiue Legem qui seiisum Legis proesen- putaretur, qualis et Christi est; ideo ait: Sed non
aCod. nonnulli, adoenlui Salvatorh in libera- incorruplos sitnplicitas ieinporum servavit el servat :
lionem; alii vero, et edit. hoc inier se dissideni, poslquam autem concdrdia animis dissidenlibus....
quod mss. non pauci, ac vet. edit. efferunt, ad- torqueii quwstionibus cmpil. Vel. autem edit. ac
ventu : reliqui melius, adveniui: Rom. edil. sola, mss. nobiscum faciunt,' nisi quod eocdern edii. ac
advenlus. pauci mss. pro discedenlibus habeiil dissideniibiis,
b fta Gill. ac Rom. edil. cum mss. nonnullis: minus concinne.
vet. autem edil.' ei reliqui mss., quanlo magis piis, d Ita pleriquemss. al| alii nonnulli, et omnesedii.,
et justis essel refrigerium. prwvaricatum erat: cod. veroGorb., per prmvaricu-
,c Rpm. edtl., Cpnslqtauiem hoc per quosdamLati- tionem, peccatumincreveral.
nos d'eveleribus Grwcis iranslalos olim codiccsj quos i !
-97 COMMENTARIA!N liPiSTOtAM AD ROMANOS. 98
sicul deUctum,ilit ct donum; quia in eo tanlum forma A \ stitiatn in omneshomines in juslificalionem vitm : hoc
Adam Chrisii est, quia quod unus peccavit, uims est, sicul per uniusdelictum omnes coiidemiiaiionem
-emendavil. hierueruiHsimililer peecantes, ila et in jusliiia unius
Si eniin unius delicto mulii tnortui sunl, mulio ma- omnes justificabuntur credenles. Si qui 58 autem
gis gralia Dei el donum in gralia unius koniinis Jesu condemnationem hanc generaiem esse pulani, simili
Chrhli in plufes abundavit: hoc est, si unius delicto modo el justilicationem generalem accipient. Sed
multi moriui stint, imitantes prsevaiicationem ejus; non est verum, quia non omnes credunt.
lnngis gratia Dei et donum hi plures abundavit con- (Vers. 19.) Sicul enim per inobedienliam unius ko-
fiigieiiles ad se. Plures enim graliam consequunlur, minis peccatores constiluli sunt plures : ila et per unius
quani morlui sunt delicto Adse. Unde nianifestum obedientiamjttsli conslituentur mulli. Quossupra om-
est non de hac mone, quoeomnibus communis est, nes dixil, hic plures el multos significal; plures
et non enim delictum Adse secuti sunt rion '
significasse; quia omnes omnino moriuntur, proevaricando,
tamen omnes gratiam consequunlur : neque mortem omnes: el multi jusii constituenlur perfidem Chrisli,
"
in omnes regnasse, sed in eos qui delicto Adse mor- non omnes. Non ergo in eos regnavit mors, qui noh
lui sunl, significalur, a quos in simililudinem prse- peccaveruiil in similhudinem preevaricationis Adse.
vaiicaiionis Adxdicil peccasse. Ii sunt quos dicitin j$ j (Vers. 20.) Lex autem subinlravil, ul abundaret
unius deliclo multos morluos, gratiam autcm Dei in detictum. Potcstdici econlra:Non ergooportuit dari
-piures abundare; quia etin iis qui delicto Adse mor- Legem, ne peccala increscerenl; si enim anteLegem
lui dicunlur, similiter peccantes, et in iis qui non minus peecatum est, non opus fuil lege. Plane ne-
pecciweruht in hac Adoeprscvaricalionis simililudine, eessariafuil Lex, ut ostenderel impulari apud Deum
Dei gratia abundavit: palerrio autem peccalo exOei peccala, quse impune fieri credebanlur ; ut de cse-
senlcntia erant apud inferos, gralia Dei abundavit tero scirenl quid evilare deberent. Unde Esaias
in descensu Salvaloris, omnibus dans indulgenliam, propheta : Lex, inquit, J'JJadjulorium dataest (Esai.
cum iriumpho sublatis eis in coelum. . viii, 20 ): ut quia ipsi naturoe quodammodo inserla
( Vers. 16.) E( non sicul per unum peccainm, ila sunt justitise semina, addita Lex est, cujus auctori-
ei donvm : nam judicium quidem ex unoin condemna- late el magisterio ingenium nalurale proficeret ad
tioncm, donum aulem ex muttis deliclis in juslifica- frucium justilise faciendufn. Sicul enim h nativitas
lionem. Manifeste diversum esi, quia uno Adse pec- interii, nisi nutrirr.enta habeal, quibus fota adole-
cato condemnati sunt, qui in similitudinem proevari- s.eat; iia et naiurale jusliiise ingenium, nisi habeat
' cationis
ejus peccaverunl : gralia vero Dei per -quod respiciat et venerelur, non facileproficit, sed
Christum non ex uno delicto, sed exmullis justifica- C.Tegrolat,
( et supervenienlibus cedit peccatis. Consue-
vll homines, dando illis remissionem peccatorum. -lucline eniin delinquendi premitur, ne crescat in
Hoc ad magnificentiam pietatis Dei el Christi loqui- fr.uc_uni,el per hoc exstinguilur. rrovidenter ergo
tur; ul cum delicto Adae mulli tenentur a morle data est Lex in adjulorium, sicul les(a(ur prophela:
-secunda in inlerno inferiori; donum (amen gratise sed populus ve(ercm eonsueludinem sequens mulli-
Dei, cum juslumessetplecti illos, non solumignosclt plicavii peccaia. Ipso enim usu plus ccepit peccare,
-illis, sed jusiificat. quam antea peccaverat : et sic faclum est, ut dala
(Vers. 17.) Si enim imius delicto mors regnavit Lege non minuerentur, sed abundarenl peccala:
per unum, multo magis abundanliam gralim el dona- Aposlolus eiijm ostendit quid provencril data Lege,
tionis eljuslitiwaccipientes, in vilaregnabunl perunum non quid Lex fecerit. Quomodo autem Legis vilio
JesumCkrislum. Contuendum eslunum esse sensum, crescebant peccata, qusecomminabatur, ne peccetur:
et in nullo differre: morlem enim dicitregnasse, non sed subintrasse dicitur ul abundaret peccatum? Ve-
regnare; quia qui intellexerunl per Legem judicium rumest, quiaquasi profuturainlravit, etcumhumi-
Dei, sublali sunt de ejus imperio. Regnavit autem, litale : postea autem ccepit dominari. eis, quibus
limor Dei in terris proeceperat ne peccarent, et peccabant. Oslendere
" quia sine manifeslalione legis
non erat. Superior ergo sensus est, ut quia mors reg-1P enim coepil lex abundantiam peccatorum; cum quse
navit ab Adam usque ad Moysen in eos, "qui peeca- interdixerat, plus fiebant quam facia erant..c Igitur
verunt in similitudinem prsevaricalionis Adse; multo hoc modo utabundaret delictum, data est lex; com-
magis gralia regnet abundanda doni Dei invitam mendans enim Aposlolus fidem, per quam utique
per unum Jesum Christum. Si enim mors regnavit, peccala delenlur, legem dixit fecisse, ut abnndaret
quare non magis gralia regnet, quse multo plures peccalum, sicut supra dixi; quia non data est, ut
justificat, quamhi sunt in quos regnavitmors: quanlo abolerentur peccala, sed ut abundarent: dum et
magis graiia regnare credenda est, quse confert vitam_ ante Iegem pecealores ostendil, et.post legem reos
per Chrisium? omnes tenuit.
( Yers. 18.) Igilur sicul per unius deliclum in om- Vbi autem abundavil peccatum, superabundavit
«es homines ih condemnalionem; sic el per unius ju- gratia. Manifestum est, quia cum abundaret" pecca-
- a Corb. cod., quos in prwvaricalione simttiludinh' h ldem codex Ccrb., nalivitas intepescit. .
0 Paris. quaidamedit.,
Adw peccasseasseril. 1gilur huic mundo, elc. -
99 AD OPEBA S. AMBROSIIJAPPENDIS. ; fO-0
tum, superabundavit gralia : dum donum Dei venit A ventes peccalo, morfcuioramus apud Deum; qui
ex promissione, et omnium a peccata conlexit; ul peccal enim, vivit peccato, sicut qui non peccat,
diaboli invidia nihil se profecisse doleal. Quia eniin vivit Deo. Superveniente enim graiia Dei per Chri-
cum dala esset lex ad ulilitalem humanam, id egit stum.etnosper fidemlavacrospiriiali regeneranle,coe-
diabolus, ut suadendo illicita, inverterel; ul quod pimus vivere Deo, mortuiaulem esse peccato,qui est
profuturum dalum erat, in conlrarium proficeret, , diabolus; boc est lamen mori peccalo, liberari a
dum mandala eontempta sunl, b ut non uiilitas ox peocato, fieri aulem servum Dei. Itaque morluijam
Lege, sed judicium ad vindictam procederet: tiinc peccato, non redeamus admalapristina; ne ilerum
justus alque -misericors Deus, utglorian. diaboli vivamus pecealo, etmprienles Deo, amissadignitate,
quam de triumphato homine qusesierat, exinaniret, prenam quam evasimus, incurramus.
Filium suum venlurum decrevit, qui omnia peccala {Vers. 5.) An ignoratis quia quicumque baplizali
donaret; ut major lieret lsetiiia exdono gratise,quam sumus in Ckrislo Jesu, in morte ejus baplizali sumus?
fuerat luctus ex peccato. Gaudium enim doui Dei Hoc dicit, ut sciamus baplizalos nos jam non debere
eliam bisproficit,de quibus triumphareiion potuil Sa- peccare; quia cum baptizamur, commorimurChristo.
lanas; idcirco superabundav.itgratia superpeccatum, liocestin morte ejus baptizari; illic enim omnia
quod suasit Satanas. g peccala nostra moriuntur, ut innovati deposila
(Yers. 21.) Ut quemadmodum regnavit peccatum riiorte, resurgere videamur ad vilam renali: ut quo-
in mortem, iia el gralia regnel per jusliliam in vilam modo Chrislus morluus peccato rosurroxit, ita et
wlernam per Jesnin Ckrhtum Dominum noslrum. nos per baplismum spem resurrectionis Iiabeamus.
Peccatum regnavit videndo opus suum peccaniibus Baplisma ilaque mors peccali est, uf alia sequatur
in morlem proficere, in qua gloriabatur c simiJi nativilas, quse corporis manente compagine, homi-
modo ulelgratiaregneiper juslitiam invilam oe.er- nem menle innovat, sepulta omnium malorum ac-
nam, per Jesum Chrislura Dominum nosirum; ul tuum vetustale.
sicut per Adam cceplum peccalum regnavit, ila ot (Yers. &.) Consepullienim sumus cum illo per
per Christum gratia. Sic aulem regnat gralia per baplismuinin tnortem ; \ut quemadniodumChrhtus re-
juslitiam, si accepla remissione' peccatorum, justi- surrexil u inorluh per virtulem Pntris, iia H nos in
tiam sequimur; ut videns gratia fructum se Iiabere novilate vilw ambulenius. Hoec dicens, eliam istud •
.in bonis, quos redemii, regnelin viiam aeteriiam, significal, -quod primum «sl. quia €hristus corpus
sciens nos fuluros seternos. Superabundat ergo gra- "suum|a mortuis excitavit, ipse enim virtus est Dei
tia, quia peccalum ad lempus regnavit, gratia au- Patris, sicul dicit: Solvile femplum hoc, et ego tribns
-lem in selernum. Dei enim regnum est, gratia 5S p diebus excitabo illud. Hoc autem, inquit, dicebal dc
reguante, sicut diaboli rcgnumierat, peccalo reg- templo corporh sui (Joan. n, 19 ct 21); et quia re-
nanle. Totum tamen ad Chrislum rcfert, ut omnis surrexit in novam vilani, quse jam mori nesciat.
rgral.a Dei aa Christo discatur. Ad superiorem igilur Nova aulem dicitur; quia a Christo data est, quse
sensum resporidet dicens : est disciplina chrisliaria. Ros autem baptizati con-
CAPUT VI. sepulti sumus Chrislo (Coloss. n, 12) ut de eaetero
(Vers. 1.) Quid ergo dicemus ? Permanebimusin hanc yiiam sequamur, in qua Christus resurrexif.
ipeccaio, ut grutia abundet ? Absii. Hoc est, numquid Baplisma itaque resurrectionis.pignus est, et imago;
semperpeccandum esl, uldonum Deiabundet, legens tiljani in prseceplis CJivisti manentes, ad proeterila
nostra peccaia; ut semper remissionem pcccalorurn denuoi non Tevolvamurl Qui enifri moritur, jam non
sperantes, quia Deus pius est, Christi graliam prse- peccat': mors enim finis peccati est. Namideo per
feramus ? Non utique. Ideo enim noslri misertus est aquam celebralur, ut sicul aqua sordes corporis ab-
Deus per Chrislum, ut decsetero non peccantes, et luit; ita et nos per bapiismum ab omni peccaio
merilum nobis £t Dei gratiam in uos regnare facia- spiriiualiter purgatos nos et innovatos credamus; ut
mus. Aufert enim regnum gralite Dei, et tradit pec- qnod iiicorporale «st, invisibiliter aliluatur.
cato, qui rursus redit ad veterem iioininem, id est,: Q (Vers. 5.) Si enim complantati sumus similitudini
ad riium prseteritse viise. Duabus enim ex causis mi- morlh ejus, shnul el resurrectionis erimns. Tunc nos
sericordiam accepimus; iit et diaboli regnum exclu- feliciler dicit posse resurgere, sl simililudini mor(is
defelur, et Dei irnperium ignorantibus pradicarelur, ejus fucrlmus complantati, id esl, si in baptismo
per hoc ipsum dignltate nobis qusesita. rimnia viiia deponenles, in novam vilam translali,
(Yers. 2.) Qui enim tnoriuixumus peccalo, quo- decselero nonpeccemus :per quod simul etresurre-
modo adlmc vivemusin illo ? Hoc dicit, quoniam vi- ctionis illius similes eriinus;SimiJitudo enim mortis
|
a Corh. cod., peccala contraxit. Conlinuo veropost nulli habent, et vindictal
Amerb. et mss.noi; doceal, c Mss. quidam i Simili modoetgmlia regnet, elin-
' ubiEras. ac pauci legunt profecissc
seq. edit. cum aliis mss. magis congrue, obedienles sibi facit; dum ii quibus mhericordiam
pr/ifecisse doleal. dedit, recle versanlur, hwredes fuluri per Chrhium,
h Yet. edit., nt non utilitas ex Lege, commendaiio sicul fueranl perditionis obnoxiiper Adam. Quid ergo
gratim Deij sed judicium ad vindiclam procederel: dicemus? etc. |
mss. vero elllom. edit. in noslram leclionem con-- d Rom. edit. sola, aGhristo dicalur.
veniunt, hisi quod pro ad vindiclam, illorum non-
iOi CGMMENTARiAIN EPISTOLAM &B SOMANOS. .0_i
similem proestabitresurrectionem. Quod in epistola .Aautem Chrisli foreoreditur iinmortale. U( autem
sua Joannes aposlolus o.emoral<licens : SCJJHMS quia ad promissionem hanc-veniatur, non odcdieudum
cum apparueril, similes ei eriiims(\ Joan. m, 2J), lioc dicit peccato; ne regnet in noslro mortali corpofe :
esl, ihimortalem et -gloriosiimresurge-re, Nee enim regnat aulemdumimperat. Siautem_ion regnat,iion
hoec erit simililudo, >uiniliii dislet; quia similiserit videJrilur£orpuS'lioc'«,sse morlale,quia in spe seter-
in corporis gloria, non In divinitatis natura. nilalis «st. Non pr/ipierdissolulionera dixit morlale
{ Vers. 6 el 7.) Scienles hoc qttia vetus hoino noster -corpus, sed propler -poenam gehennse; ut ille mor-
simul crucifixus est,ut destrualur cprpusfeccali, ul talis dieatur, iqui in gehennam imiitend.us<est; quia
uilranon serviamus peccato. Miilla inrieeiiieliieraf, <jui peceato obcdiunt, c morlem secundam inferni
ut baplizatosdoceatjam non debere ^peccare : ma- -non evadunt, a qua Salvalorinse credenteslibera-
xime ne ad idololalriam reverlanlur; gravissimum vit. Mortale !ergo dicens corpus, totum homiiiem
@Q enim crimen, et capul tolius êrroris est; ne per- -signifieavit. quia qui obediunt peccato, mortalcs
dant gratiam acceptara a Deo per Clirislum. Homi- •dieuntur: Anhnaenim,inqml, quwpeccalipsa morieinr
nem orgo veterem actus pra_4erilos dicit; quia-sicut (Ezech. xvin,-•£), idest, lotushomo, nemo «niin
a novus homo per fidem «t puram vilam dicilur, d -sine corpore.judicabiiur.
ita et vetus homo per diffidentiam et malos actus.' B {Veri. 45.) Sed neque exkibeaih membra vestra
Hosaclus crucifixos dicit.idesl 'mortuds; ulcorpus «j-ajatjii^/jto.is-jjecca/o.-iOsienditdiabblumiiostrisnos
destrualur peccali, quod est cuneta «rimina. Omnia jaculis in.pugiritre; occasio *nim datur illi periio-
enim peccata simul corpus appellat, quod deslrui strapeecata;utdeserenlenos Deo,accepta potestate
dicit per bonam vitam, et lidemcatholicam. illudat el mortificet nos. Ideo membra nostra ab
(Vers. 8.) Si autem mortui sumus cum Christo,cre- OHiniopcreiniquJtatis eonfinere «tebemus, utiriimi-
dhnusquod eiiamsimul vivemuscumillo(Gatat. v, 24). icus-nostef-inermis inveritus subjieiatur^ El non 43ia.il:
Manifeslumest hos qui carnem crucifixcrunt, id esi, -Exhibeiecorpora vestra, sed menivm *veslra;* mem-
mundum cum viliis et concupisceiiliis ejus, raori bris enim minisiris erratur, hori tolb eorpore.
mundo, elcommori Cliristo, selernse -quoque vitte Sed exhibetcvos Deo, lamqunm ex morluis viventes.
ac salutari coimaginari; ul glorise Christi sirniles Mortem ignoranliam etinfideliiatem cum mala vila
elfici inereantur. Caro vero, idcst, corpus sic cruci- significat; quia vita eslcognoscere Deunifer Clni-"
figitur, si desideria ejus calcentur, h quse manente stum. Quia enim nemo îne paieiHe ortum sumit
in ea peccato, creanlur ex praevaficatione primi bo- vitse,omniaautem a Deo oria sunt ad vitain per
minis co_pta:in carne «nim diabolus crucifigitur; Ghrislum; idcirco qui non cognoscit parentem <un-
ipse eriim est, qui fallitper-carnem. Caro ergoali- C nium esse Deum per Christum, vitam Iiabere rion
quando mundus, id esl, elemenla, aliquando vero dicilur, hoc est, sic habelur ac si non sit : ipse
corpushominis inteJIigitur, vel jpsa anima sequcns rinim senietipsuin esse negat, dum sine pafenteDeo
corporea vilia. «ssesepulal. Itaque ignoranlia etturpis vitaiiiors
(Vers. 9 et 10.) Scientes quod Chrhlus resurgens est; vitia eum isla mortem acquirunt, non niortem
ex morluis, jam noii morilur-, mors illi uilrii non do- hanc, .quas communis csl omnibus, sed moflem
ininabilur. Quod enim morluus esl peccalo, moriuus êhenn-e, sicutsupra meunoravi; ut cognitio par^ntis
esl semel: quod autem vivit, vivil Deo. Securitatem Dei, et sancta conversatio vita sil, rion hsec quoe
a.lernitatis in resurrectione Salvatoris ostendil: ad occasui subjacet, Sed illa fuluri srecuii, quoe vocatur
quam venireeontingii, si riielioris viloe fuerit semu- selerna. <Juam6brem,'ex/it'&e/eJJOS Deo, inquil, pûem
latio. Qui enim bene agendovivit Deo,hic vere vivit; cognosceiUes profecistis in saluiem; ul inhoriestse
quia seternam habel vitam. vitieTenuntianies, essetisex niorluis viverites-.
(Vers. 11.) Ila etvos existimale vosmorluos qui- @J Etmembra vestraarma juslilimDeo.Tant_i-ii"os
dein esse peccato, vivenlesaulem Deo in-Chmlo Jesu modeslia conversatioriem nostram vuJt^gubernare, ut
Domino nostro. Sic loquilur, -ut doceat non aliter aclus riosiri-justitise Dei proficierites, nonmundanse
mori posse peccato, et Deo vivere, quam iftin Chrislo D justitioe (quia mundi justilia sine fide est Ghristi,
sit omnis spes : quem Dominum noslrum appellat, sinP<jua non vila, sed mors^st) arma proebemus illi
ul nihil Legis ad salutem proficiat capessendam in ad defendendos nos : cui cum arrria^per opera hona
futuro saeculo,quando non aliler Deo vivitur, quam prsebemus, <Iignosnos facimus adjuvari ab'<.a;'-quia
per Chrislum. justitia Del indignos despicit. CJbienim justitiaDei
(Vers. 12.) Non ergo regnel peccalum in veslro fuerit, ibi habitat Spiritus sanctus ad adjuvandam
morlali corpore, ulobediaiis concuphcenliisejus. Mor- imbecillitfftem nostrafn-; sicut «nim pcccafo ârma
lale corpus est excausa prsevaricationis Adse, ex fide prsebemus, cum male agimus : ita el juslitise, cum
a Quidam mss., novus honio per Gkrislum, id esl, quibusdafn, inorteinsecunddm; riiss. veroGem. Pfa).
qui ejus fideinhabei, purdihque vilam exefcel, novus Mich. Vall. Thuan. etJRemig. mortemsecuhdSmih-
dicitttr, elc. _ , ,
h Mss. aliquot, quw riiaiient t« ea; peccdlo enim ferni. d Nonnulli inss., sinecausqcorpdfejudicabilur.,
creantur, elc. e Mss. non "pauci, membrts ehiin, proiit
.jieccdta
c Vet. edit. cum mss: noft paucis, moflem iiiferni; dictavefirit, miriisleriierfatur, aut ininistris drhiaihr.
Gill. in marg. et Rom. edit. iri corp. curii fiiss.
103 AD OPERA S. AMBROSHAPPENDlX. 104
recie veisauiur, membra nostra cuslodienies ab A duobus Dominis servire (Mallh. vi, 24). e El in lege
omni lurpitudine. diclum est: Deus non deridetur (Gatal. vi, 1).
(Vers. 14.) Peccalum aulem vestri jatn non domi- (Vers. 17,18.) Gratias autem Deo, quod cum fuh-
nabilur ; non enim sub Lege esth, sed sub gralia. Si selis servi peccati, obedhlis ex corde in cam formam
secundiim prsecepia quse dat, ambulemus, peccatum docirinm, in qua iradili esth. Credentesaulem in Chri-
nohis dicit non posse dominari; aiis enim domiua- stum, servi facii sumus juslilim. Ejus enim dicimur
lur, qui peccant. Non enim ita ambulantes, ut proc- servi, cui obedimus, Et quia juslum est obedire
cipit, sub Lege sumus : si vero non peccemus, non Christo (et ipse enim juslilia est, el quoe proeeipii,
suftius sub Lege, sed sub gralia. Si autem peccemus, jusla sun() idcirco dicit servos nos faclos juslHioeex
1 vertimnr sub Lege, el incipiet nostri dominari pcc- corde, non ex lege; ex volunlate, non ex timore : ul
catum; quia qui facil peccalum, servus est peccali professio noslra aninii judicio promatur. Per naiu-
(Joan. VIII,34): et necesse esl ut sit sub Lege, quam- ramlenim inducii sumus ad fidem, non per legem, in
diu remissanon accipit; peccatum enim auctorftate qua forma doeirinoe Dei imperio facti sumus, qui
Legis reum facit peccalorcm : ac per boc cui data finxit naturam. In natura enim habemus, ul cogno-
remissio est, el custodit se, ne de csetero peccct, ne- scamus a quo, et periquem, et in quo sumus creati.
que peccalum ei dominabitur, neque sub Lege est. B Forma ergo doclrinoejesl, in quam tradidit noscrea-
Cessal enim circa eum auctoriias Legis, qui libera- tor naluraliter, hoc est, quod supra dixil: (JJJ Ipsi
(us est a peccalo; quos enim reostenet lex, tradili sibi sunl Lex (Rom. ii, 14); dum videnl natursesua.
suni illia peccato. Qui ergo peccatis exuius est, non esse, quod creduni; ul quod Judseis lex et proplieite
potest esse sub Lege. prscdicarunt de Christo, hoc geinilesf ex corde con-
(Vers. 15.) Quid crgo? peccabimus,quia nonsumus (idanl. Hinc gratias rjeferl Domiuo, quia cum es«e-
sub Lege, sed sub graiia? Absil. Quoniam Lex a Deo mus servi peccati, obedivimus ex corde credenles
est, ac per hoc ne forle opponeretur,c ipse sibi proin Chrislum; ut sei'jViremus Deo, non per legem
posuil : Si ex Deo est Lex, inquit, cur non debemus Moysi, sed per legenf naturse.
esse sub Lege. Hoe purgal, acdocet cum Dei voluti- (Vers. 19.) Humdnum dico propler infirmilalem
late, qui Legis auclor esl, a Cbristo nos liberatos de carnis vestrw.Dum infirmilatem carnis memoral, mi-
sub lege, quamvis enim recte dala sit Lex (data est nus se significat exigere ab hominc, quam dignum
enim, ul et reos oslenderet apud Deum, qui pecca- csl circa Dei eulturani. Denique subinfertur :__,- __
veruiit anle Legein; et timori e_sel, ut de csetero non Siculenitn exhibuislismembravestraservireimmun-
peccarelur) sed quia infimilalis suse imbeciUilale ge- ditiw et iniquitali, ad iniquilatem; ita nunc exkibele
nus humanum a peccatis se inhibere non poluit, fac- 'C membravestra servircjusliliw, in sanclificalionem.Ul
lum obnoxium mortis inferni; motus Deus pietatc occasionem nobis auferret limoris accedendi ad ii-
clemenlioesuae,qua semper humano generi subvenit, dem, quia quasi importabilis nobiset aspera videre-
providil per Chrislum, qua ralione desperatis jam tur, ea mensura nos Deo servire proecepil, qua prius
daretur medela; ut remissione peccatorum accepla, famulabamur diabolo: cum utique propensius debe-
eruiiaLege, quae illos habebat obuoxios, et rele- ret serviri Deo quam diabolo, quippe cum hie salus,
vali et reparati, Deo adjuvanle d per fidem, vitiis a illic damnatio operei/Ur; medicus (amen spiritalis
quibus prius ^subacti fueranl, repugnarent; ideoque non plus a nobis exigit, ne dum prsccepta quasi gra-
non peccavimus quasi Legem spernentes Dei, sed via -fugeremus, perpendenles infirmitatem noslram,
ipsius Dei quasi providentiam secuti sumus per maneren|us in mortej. Unde Dominus : Tollite, in-
Chrislum. quitj jugum tneum super vos.... quia suave esl, el onns
(Yers. 16.) Nesciiis quia cui exhibelh vos servosad ineum leve (Maltk. xi,j"29).
obediendum,servi eslis ejus, cui obedhlh, sive peccati (Yers. 20 et 21.) Cum eiiii»servi essethpeccaii, ii-
in tnoiiem, siveobedilionh ad jusliliain. Nuuc ne aliud beri fuislh justiliw. Qiiemenim fructutn habuhih lunc
profitentes, aliud faciamus, etcum Dei s'ervi dicimur, in illis, in quibus nuiie erubesciih? Nam finh illorum
. gestis servi diaboli inveniamur; proemonetet denun- 'v mors est. Manifestum<est, quia qui liber est a Deo,
lial ejus nos servos esse, cujus ct voluniatem exple- est servus peccali; dum peccal enim, recedit a Deo,
mus operibus; el non parum obesse Deum eonfileri et fil sub peccato. Quales ergo sunt fruclus peccali,
Dominum, el aclibus diabolo famulari : nam hoc e in quibus conversalfaddiscen.esbonam vitam, con-
olim Deus denotal, et accusat dicens : Plebs hmcla- fundimur, eo quod dudum lurpiler vixerimus : el
bih me honorat, cor autem eorum longecsl a me(Esai. non solum hoc, quiaet senleniia paganorum lurpis
xxix, 13). Et Dominus ail in Evangelio : Nemo polesl et fceda est, maxime[quae in Phrygia hnenta est, in
a Corb. cod., Ih enhn dotninalur, qui peccant; quia d Iia edit. omnes:, at conlra mss. ad unum voces
oinnh peccalor servusest peccati, el necesseesl esse per fidem nonadmitlunt.
sub Lege. e Rom. edit, sola, e. alibi dictutn esi.
h Rom. edit. sola, tiersaiuur sub Lege. f Ita omnes mss.! contra vero omnes edit., ex
c Ead. edit. sola, ipse sibi opposuit. Infra vero ubi corde confiteantur; Amerb., confitentur.
liaec ipsa cum mss. nonnullis,cl Gill. in marg., Hoc s Omnes edit., in quibus addhcenles; melius omnes
purgat; vet. edii. cum aliis mss. exhibenl, IIoc mssi, in quibus conversaii, addisccntes; unus abdi-
cognoscil. cantes, sed pravo sensu.
«0!. flf.MMRNTlT.Ti IN TfHIftTflf,AM-AT.RrVMANnK Jinfi
qua a nisi spurcus inlersit, sacramentum riiulum esl,, A lege naturoe, quse data est n.undo : haecLex generalis
el torpescit religio! Eccc maculis plena libertas, ett est.- Nune vero aliam proponit
specialem (quamvis
squaloribus obligata, cujus opus lurpeui mercedemi et ipsa generalisesl, seddumnon recipilur ab om-
habet: Cujus finh mors esl: finem dixit exitum vitae> nibus, fit specialis) per quam vultprobareassertio-
el aeluurn, cui aut mors, aut vita succedit. Sed hoc. nem suam; gradatim enim vult tradere veritatem.
loco mors duplex, a morte enim ad morlem trans- Dicit ergo:
itur. (Vers. 2.) Nam "qumsub viro est mulier, vivente viro,
(Yers. 22.) -Nunc vero liberati a peccalo, servi au- alligata esl legi viri. Haec lex de Evangelio est, non
. lem facli Deo, habetis fruclum vestrutn in sanctifica- ex Moyse, neque ex justitia terrena.
Aliquid ergo,
tioncin,finem verovitam wternam. Hoc esj, si acceptai duce nalura, aliquid ex lege Moysi addiscenies, per-
remissione peccalorum, bonorum aeluum semuli fue-. fecii fac.isuni per Evangelium Chrisli.
Sequenli
rimus, acquiremus sanctitatem, finem vero habebi- ergo exemplo apertius suadet Christianismum exu-
mus, id est, exilum, vitam perpetuam; a morieenim, tum csse a lege Jactorum, non ab bmni lege; nec
bac, quam finem dixit, transibimus ad vitam, qusei ulira jam expedire esse sub lege.Tie graliam Dei eva-
sine fine esf. euel reversus sub legem; quia Dei gratia liberavil a
(Vers. 23.) Nam merces peccatimors est. Quaestum _3 lege hominem, ut spiritu, id estmente, serviat Deo.
, ]}
peceati morlem<licit,J) quia per peccatum mors : ac. Sicut enim mulier, morluo viro, liberata est a lege
per Iioc qui de ca_teroabslinent se a peccalis, stipen-. viri, non a lege naturoe: ita-et hi qui gratia Dei d li-
dium accipiunt vilani selernam; quia qui non pec- berati a Iege sunt, a qua tenebantur rei; ut morlua
canl, alieni sunt a morle secunda. illis sit, ut Christianismojuncii non sintadulteri. Si
Gralia autem Dei vita mterna in Ckristo Jesu Do- enim Jex apud illos vivil, adulteri sunt, et nihil illis
mino nosiro. Sicut enim sequentes peccatum, acqui^ proderit dici Chrislianos, quia obnoxil erunt ultioni.
runi mortem; ita et sequenles gratiam Dei, id est,. Nec enim Iegis erit aduller, sed Evangelii, qui mor-
fidem Christi, quse donat peccaia, habebunt vitami tua lege junctus Evangelio, post redit ad legem ;
.eternam; ut gaudeant se ad lempus dissolvi, scien- e morlua enini lex dicitur, quando quem tenebat
les se hanc vilam consecuturos, qua_ et omni toedio ) reum, ignotum est ei, auctorilale legis cessanle.
eareat, el successionem non habeat. Quam sanctuss (Vers.^3.)Quod si mortuus fueril vir ejus, liberata esl
Simeon exoplans, petiit se hlnc dissolvi (Luc. n, 29); a legeviri; ut non sil adullera, sijuncta fueril alteri viro.
iil irel in paee, id est vita, quse nullam palitur in- Sublati a Lege, accepta remissione peecatorum, et
quieludinem. Ethoc donum a Deo perChrislum no- juricti Evangelio, non sunt adulteri Legis; quia mor-
bis dalum Dominum nostrum leslatur; ul Deo Palrii G C tua apud illos ost. Si autern servantes Legem, ac-
gratias per nullum alterum" nisi per Filium ejuss cedere se putant ad Evsngelium, rei erunl et adul-
agamus. . teri; quia viva lege junxerunt se fidei, et erunt in
CAPUT VII. utraqueadulleri.
(Vers. 1.) An ignoratis, fratres, scientibttsenhn le- (Vers. &.)Ilaque, fralres mei, et vos morlificati esiis
gem loquor. XJi animos eorum firmet in doctrina di- Legi per corpus Ckrisii. Quoniam Salvator noster
vina, exemplo humanae legis utitur; ut iterum perr corpus suum diabolo crucifigere permisit, sciens pro
ierrena suadeat coelestia, sicut el a mundi creaturaI nobis esse et contra.illum; idcirco per corpus Cbristi
Deus cognoscitur-; quia enim unius est totum, Iicett salvos nos dicit factos. Mori enim legi Deo vivere
diversaesint res, ex aliqua tamen parte sibi invicemi est; quia Lex dominatur peccatoribus. Cui ergo di-
similes sunt. S.ciunt ergo legem Romani;- quia nont mittuntur peccata, moritur Legi, hoc est, Iiberari
sunt barbari: sed comprehenderunt naturalem jus-- a Lege. Itaque per eorpus Cliristi hoe consequimur
litiam c partim ex se, partim ex Groecis: nam leges'_- beneficium; tradens enim corpus suum Salvator,
Romanis 63 ex Aibenis perlaloe sunt: sicut etJGrse- mortem vicit, et peccatum damnavit. In ipso enim
cis ex Hebrseis. Ante Moysenenim nori fatebal Lex;';' peccavit diabolus, cum illum innocentenfoccidif, qui
sed ordo non erat, neque auctoritas. Non ignoranti-- D E peccalum omnino nesciret; cum enim hoininem sibi
bus ergo legcin dicit: peccati causa defenderet, inventus esl in eo reus, In"
Quia Lex doininalur komini, quanlo tempore vivil. qup accusabat. Hinc factum est ut omnes credentes
Non est occultuin omnem vitam hominis esse subj in Christum, eruantur a lege,sublatopeccato;f quia
a Vet. edil. ct mss.
nonnulli, Nisi spurcitih inter- Romanh ex Alhenis perlaius est; alii noiinulli, par-
sii; Rom.edit. ac pauculi etiam mss., nisi spurciiies; _.fiiex Grmcis; sicut el Grmci ex Hebrwis: quamvis
iniersit; sedalii mss. multo plures, utin texlu. Rur- enim ante Moysen.... nam Leges Romanis cx Athenis
sus vero pro sacramentum mulum est, ut in edit. etl perlatw sunt.
inss. quibusdamhabelur, in aliis cod.legitur, sacra- d Mss. aliquot, liberati a Lege non erunl sub illa, a
mentummotum est, in aliis notkum est. qua tenebantur rei, nec ullra expedire esse sub Lege;
35Omnes edii. ac
pauei mss.,quia peccatum mors ;: ulmortem, etc.
melius coeteri, quia pef peccatum niors. c Iidem coA.IIortua enim Lex dicitur, cutn cessat
c Sic omnes edit. ef/mss.
aliquot : alii vero non1 ejus auciorilas. Si autem mortuus, elc.
pauci hsec.prse se ferunt _ partim ex Grwch, partimt f Mss. Carn., quia vinclum peccatum.... a quo vin-
ex Hebrmis; qudmvis anle llaysen non latueritLex: clus-est.
sed ordo non erat, neque auctoritas; nam Legh ordo1 ~ l
PATnnT,. "XVII. «
" '
407 AD OPERA SANGTIAMBROSII APPENDIS.1 108
i
yictinn peccatum, quod est diabolus, per corpus A i hi qua detinebamtir.Sdlutisumris*aL.ege,dum rcmis-
Christi,, non habet aiiclorilatcm in eos, 'qui ad illum sionem peccatorum aecepimtis; non enim jam hobet
perlinent, a quo viclus cst. Dum enim non peccal et in nos poteslalem , irifidisenim et peccatoribus do-^
occiditur quasi reus. vicil peccatum de peccaio, hoc niinatur. Lex autem morlis ideo dieta est, quia pu-
est, diabolum proprio peccato, quod in eo admisil, nit reos; mortificat autem peccatores: non ergo mala
damnavit: et chirogrophum quod peccato Adse de- esf, sed jusla. Quamvis criimnvalum sitpatientihus,
creliim erat, delevit (Coloss. _i, 14); quando abinfe- quod inferlur a Lege; sed illa non est mala , quia
ris resurrexit, data hujusmodi forma eredenlibus jusle infert iram. Ilatjuenon mala esl peecatoribus,
sibi, ut a morie secunda teneri non possent. Ac per -sed j-ista, bonis VerOspiritalis est. Quis enim dubi-
hoc mortui sumus Legi per corpus Christi; qui enim let spirilale esse projbibere peccare? Sed quia lioc
Legi morluus non fueril, reus est: et qui reus est, non poluit, u( salvaretiiominem remhtendo peccata,
seeundam morlem evadere non potest. lex fidei data esl,quse creden(es liberaret a dominio
Utsiih alterius qui ex morluh resurrexil, vt frucli- Legis; u( possent reparare Se ad vilam , quos Lek
ficemus Deo. Hoc dicit, quia idoo mortui sumus Legi, ienebat reos ad morlem. Ipsis eriim Lex mOrtis est,
ul de coeteroChrisli simus servi solius : et hoc «rit quibus iram operatur eausa peccati,
fractificare Deo. Acquirilur enim Deo, qui in graiia 1B Ila ul serviamus iwiovitale spirilus , et non in ve-
ejus manei, dignus resurrectione promissa. tuslale lilterw. Hiclegem tangere pulatur, quam qui-
(Yers. S.) Cumchimessetnus in cflnie.Gumin carne dem ad comparationem legis fidei iiiferiorem facit;
jsit, est enimin corpore, negat se esse in carne; quia non tamen inimicam judicat. Nam ideo dicit nos
hic dicitur esse in carne, qui aliquid sequilur, quod erutos a lege mortisl tit serviamus legl fidei, quoe
lege prohibetur. Igilur in carne esse multifarie inlel- nobis proesidium conjtulit salutare , quod velus lex
ligitur : nam omnis incrcdulus in carne est, id est, non potuil; ne gra_ia_jbeneficiuminanire videamur,
carnalis; et Christianus sub lege vivens in cafne est; Jegi veleri servientes.j Lex vetus non criminis uiique
et qtii de hominibus aliquid sperat, in carne est; nomen est, sed lemporis vel oelatis; senuil enim,
etqui male intelligit Christum, in carneest; et si -quia cessavit. Lex aulem spirilus ipsa estlex fidei;
quis Christianus luxuriosam babet vitam, in carne quia fides in animoêsl, nec operibus addiseitur,
est. @4 Hoc tamen loco in carne esse sic intellige- sed corde creditur : et mens ipsa intelligit natnroe
mus, quia anle fidem incarne eramus; sub peecalo snas ,esse quod credit,| nec oculis cernitur, aui mani-
enim vivebamus, Iioc est, carnales sensus sequcnles, bus palpalur : et qua.'speianlur dona, non visibilia
viliis et peccatis subjacebamns. Sensus autem carnis sunij nec terrena, sed spiritalia. Yelus ergo lex in
est, non crederespiriialia, idest, sine commixlioiie iG tabulis lapideis formaia est : lcx autem spiritus in
viri virginem peperisse, el ex aqua et Spiriiu sanclo tabulis eordis spiriialiterseribitur, ut sil eeterna :
hominem denuo nasci, et solulam aniinam a copula c littera autem legis veleris aUate eonsumitur. Esl
carnis rursus in carne resurgere. De his diffidens, et alia inierpretatio Ilegis spiriths; ut quia prior
in earae est, hinc : lex ab opere malo iuhibuii, boec aulem,cum nec in
Vilia, ait, pecralorum, quwper Lcgem ostenduntw., corde peccare debere idicit, lex spiritus vocatur; ut
operabanlur in membris nostris, nt fruclificarent morti. (otum honHiiem faciatlspiritalem.
Manifestum est quiaqui non eredit sub peccato agit, (Vers. 7.) Quid ergb dicenms? Lex peccalum est ?
et captivus trahitur ad viiia admittenda; ut fruclum Absit, Quoniam legem moriis hanc dicit, et erutos
faciatniorti jsecundse: lucrum enim tunc facitmors, nos ab ea gratulaiur, et in illa Deo servire negal;
a cum peccatur. In membris lamen dicii vitia ope- ne iniquam hanc asserere putaretur, hPc purgat,
rari, non in corpore, ne occasio esset male iractan- cum dicit: Absil. \- ,
tibus corpus; quia in maliloquio lingua arguitur, et Sed peccatutn non <cog'novi,uisi per Legem. Non
in furlo manus corripiiur, et hi dissimulanie aures ergo peccalum est Lex, sed index peccati; ostendit
increpantur,elitain cseteris, quoequamyis de corde enim el quse latebant peccata, et quia impune fu-
exeant, b Domino in Evangelio ai.estasiie (Matth. -0 tura non essent apud ]Deum. Quo comperio, homo
xv, 48); membrorum tamen ministerio explenlur factus est reus; et ideo non videtur graiias agere
operibus. Disputatio itoeetangit Jndsoos, -ei,eos qui Legi. Quis enim libenter habeat eum, qtii sibi poo-
Chrisiiani dicuntur, et sub Lege volunt viverc; ut nam imminere anivunliat? Legi autem fidei gralias
discentes carnales se csse, recedant a Lege. Vitia agit; quiaqui per legem Moysi reus factus est, per
t.imen peccatorum quse dominariin carne agenlibus legem fidei reconciliatus est Deo : qiiamvis el illa
dicit, per Legem ostendi, non per Legem fieri de- justa et bona sil; osiendere etenim imminens peri-
monsiral; index enim peccati Lex est, non geuitrix, culum, bonum est. Sell huic magis gralias agit, pef
reos faciens peccatores. quem ereptus de periculo vivit.
(Yers. 6.) Nunc anlem soluli suihus a Lege mortis, . (gg Namelconcupiscentiam nesciebam,nisi Lexdi-
'
.1 : .
a Corb. cod.,. cuin peccalur in membris."Sane vitia restitiitum est.
dicil operari, etc. c Mss. aliquot, Litlermaulem.... consummunlur...
h Domino in Evangelio atteslante,'aberat ab edii. ab errore malo inhibuii.
omnibus, et mss, nonnullis : sed ex aliis pluribus i
ifS COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD"ROMANOS. 140
cerel in Exodo : Non concuphces (Lxod. x, 17). Non A supra memoravi; hisi quia sine limore Dei homo
discrevit concupiseentiam hanc a peccatOj sed niis- vivebat, securus quod non esset Deus judicaturus
cuii, hocsignificans, quia cum nec suspicio quidem actus hunianos.
esset istud non licere apud Deum ; cognovi, inquii, Sed cuin veiihselmaridaluin,.peccatumrevixil. Ideo
esse peccatum. Sub sua persona quasi gerieraleih dixit fevixisse peccalum, ut significaret "quia anle
agit causam. Lex itaque concupiscehliam probibel,,, vixerat: postea autem desidia jiominum morluuin
quse propterea quod obleclamenlo est,- non pulaba- sestimaium esi, cum "viveret,sicul assolet falsa fama
lur esse peccatum. Simplex enini videbaiur causa , -fieridpereg'rinis. Hocergosignificat quod in initiis
concupiscere aliquid proximi, lioc aulem Lex prodi- nohlatUerit pee&atum imputari apudDeum,hocest
dil esse peccalum : ssecularibus hauique lioiiiiiiibus vixisse : sed cum consucludo peGcaiidihoc oblilte-
a nihil tam inultum videturet placidtihi; 'quam vo- rasset, moriuuin aislimaium est; tiicrimch tumpef-
luptas. sona deficere putaieluf. Cum autehi data essel Lex
(Vers. S;) Occasione efgo accepia, peccalum per vel reformataj fevixit apudehs, apud quos hioriuum
mandatumoperaium esl in tne otnnemconcupisceritiam. sestimatum erat; cceperiirit eniin scire imputari
Omnemdicens concupiscenliam, cuncla peceata si- peccatum.
gnificat. Supra enim concupiscentiam juxta Legem JJ I (Yers. 10.) Ego aiderii riioriuus sum. Mbrtuus est
niemorat, cui .iuncca_leraaddens vitia, omnein dixit horiib; quia videt se reum esse apud Deum, qiii ante
concupiscentiam operatam ih homine inipulsu dia- se putabat noh futurum obhoxium ex his quse
boli, quem in peccato significat; ul in conlrariurii peccabat.
fieret Iiomini Lex, quse data erat, ut prodessel. Vi- Et ihvenlumesl inihi mandalum, quod efal 'dd vitam
dens;-enim diabolus auxilium per Legem pibvisum 'dalum, hoc esse ad tnoiiem. Yeium esl, qhia Lex ad
homini, quem in h conditione se lam propier pec^ vilam data est': sed ciini hoiriiheih hoh solurii de
calum Ada_,quam propter ipsius habere gratulaba- prseterito, sed et de fuiuro peccantem reum fecit,
tur, iniellcxit factum adversum se.Quem enim vidit e facta esl Lex data ad vilam, fessead_morlem : sed
faclum sub Lege, pro certo habuit de suo sublalurii ut dixi, peccanti; quia obedieniibus" piPDcil ad vi-
dominio ; agnoverat enim homo quomodo poenam tam.
inferni evaderet. Hinc exarsit iracundia adversus\ (Yers. 11.) Nampeccdirim, occasione acceptd per
hominem,ulilli Legem inveflerel; ul prohibitas ad- mandaium; seduxil me, 'el per illud occidii. Peccaluni
niillendo, Deum rursus offenderei; et denuo in \w- hoc loco diabolum intellige, qui iiuelof peccati esl.
teslaiem diaboli caderet-. Ccepit non irnperare, sed1 Hic oecasionem"per legfemiiivenit, quofhodd crude-
subtiliter fallere ; quoniam in Lege data amisit do--Qlilaiem
( sUatn de nece hominis saliarel; Ut quia
. ininium diabolus, sciens hoihinem ad Dei judiciumi fLex comminala esl peccaloribiis, hoirio@@inslinciu
de ca.tero pertinere. ejus pfohibita seinper admiflens, offensP Deo, ullio-
- Sine Lege enhn peccalum mortuum erat. Hoc du-- nem Legis incurreret; ulab eaquse illi pfbfuiura
.plici geiiere intellige.idum csi, ul et diaboluni ini data eiat, damnaretur. Quia enini inviio illo dala est
peccato scias significatum, c et hocipsum peccatum,, Lex, exarsit irividia adversus homiiiehi, utehiri am-
quod vocalur pecciuum. Mortuus enihi dicitur fuissee plius vitiosis voluptatibus maculafet, ne mamis ejus
diabolus; quia cessabat ab illusione hominis anlee evaderet.
Legera, sed erat quasi qtiielus ; securus enim eratt (Yers. 12.) ItaqueLe'x.quidemsdncta,elmandalhm
de possessione ejus. Peccatum autem mortuum esse' e' sanctuni, el justum, et bonunl. Ut nihil adversse suspi-
dixil; quia putabalur qiiod hon inipuiarelui'apiidd eionis feinaneret in Lege, sic illam commehdat, ut
Deum : ideo apud homiriem mortuum eral; quasi;i non soliiin jusiam hahc, sed et sanciam el bonam
impune peccarelur. Nani non Jatebat peccalum, sic-:- pfohuhliel. Nam mandalum Legem inlelligi evan-
ul supra dixi : sed ignorabatur hoc, quia Deus ju-i- geliciis sermo testalur. Ait enim: Si vis ad vitam
dicaturus esl. Quod cuih data Lege manifestum est U veiiire, serva mahddta (Mattfi. xixj 17).
revixissepeccatum. Quare revixit, nisi qifia anlee D (Yers. 13.) Quodergo bonutn vst,inihi morsest?
vixerat, el poslea desidia honiiriiim moituuin aesti- Absit. Yere absit; linde enim fieri pbtest, ut quod
matum est, cum viveret ? Putabalur ehim noh im- bonum esse probatur, mors intelligaliir?
pulari peccaturrij cum imputaretur. Vivens ergo proo Sedpeccaluihtitapparealpeccaturii,perbonum miki
morluo hahebatur. opefalum est mortem. Diabolum dicitper bonurii oc-
(Yers. 9.) Ego aulemvivebamsirie Lige aliquando.i. casionem accepissC; ut malum opefareiur homini-,
Quid est sine Lege, cum Lex sempei fuerit, feicut H dtim illuni seducil ad mbrtem ; quia ul ea quoe anle
a Edit. qusedamParis.jjztVi./tamenjucundnm. Non n c Rom. edit.-, et hoc ipsum quod vocatur peccatunu
satis apte. Morluus enim dicebatur diabolus.
h Ita vet. edit. a quibus hoc solo recessit Rom. i, d Yoci peregfinh subriecluhi "nonpauci toss. tioti
quod voces alio bfdine cbllocavit:' fnss. auteiii ina-
i- vera : sed parum scite. ;
e Roin. edit. sola, invenla esi Lexdata,
jori humefo ; quem in coridilionese (npniiujli sua) t) ete.
f Vel. edit. cum mss. non paucis, Lex domiriala
propler peccaiumAdwkabere gratuiabaniiit: alii vero,),
licetcorrupti, fnagis ad edit. accedunt lectiorieni, it est; Rom. fedit.cutn aliis mss., Lexcbminihatdest.
quam retinemus.
iii ADIOPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX, HS
Legem male gesta sunt, per illccebram cupidinispro- A vestrh (Esai. L, 1): Adam enim vendidil se prior, ac
barentur esse peecala, et de coelero vitarenlur, per hoc omne semeni ejus subjectum est peccato.
adalaest Lex, manifestala in litteris. Tunc incensus Quamobrem infirmum esse homineni ad proecepta
est Satanas, per bonum utique; vidil enim provideri legisservanda, nisidivinisauxiliis muniatur, hincest
homini, et illicita illi suasit; ut pro vita ex Lege ei unde ait : Lex spirilalis est; ego autem cdrnalh sum,
niors provenirel. Quod quidem negligenlise humanse venumdalus sub peccaio , hoc est, Lex firmaeslet
ascribendum est, quse sic vigorcm nalura. suoain- justa, cl caret culpa : homo autem fragilis csf, d et
lirmavii cupiditale peccandi, ut suggestiones adver- paterno, vel proprio @y subjngatus delicto; ut po-
sarii reprimere non posset. Inimicus tamen, quem testate sui uii jion possit circa obedientiam Legis.
in peccato significat, ut appareat esse inimicus, per Idoo est ad Dei misericordiahi I confugiendum,
a >ul se-
Legem accepit occasionem operari homini mortem. veritaiem Legis effugiat, et exoneratus deliclis, de
Dum enim ad illicila illum suasit, apparet esse ini- csetero Deo favente, inimico resistat. Quid est enim
niicus. Quamquam et ante legemmortem homini pro- subjectum esse peccato,nisi corpus liaberevitio ani-
curaverit, excepta prima causa Adse, post Legem mae corruptum, cui se inserat peceatum, et impellat
(amen majores ei pcenas apud inferos, ubi mors se- hominem quasi captivuin deliclis, ul faciat volunta-
eunda est, adinvenit. Minus enim criminis est ante B tem ejus? Ilinc Dominus inter cselera ait: Venitdia-
Legem riianifestatam peccasse, quam posl Legem. bolus, eltollit quodseniinqtumestin coriltoruin, ne salvi
Ut fial supra modum ipsum peccalum peccans per fiant (Luc. vm, 12). Undeidem Apostolus in alia epi-
mandatum (Gen.. xv, 16). Quid est, supra modum; stola ail : Nonest nobis\colluctalioadversus carnem et
quasi datus sit modus delinqueiuibus. cum peccare sanguinem, sed adversussprincipeselpotestates, conlra
non liceat'? Sed Dei verba sunt dicenlis : Non spiritalia nequiliw in cw(eslibus(Eplies. vi, 12), quos
sunt comptela peccata Amorrhmorum (Ibid.). Per saiellites conslal esse Satanse.Nam anieproevaricaiio-
quod ostendii mensuram quamdam esse delictoruni, nem liominis priusquani se manciparet morli, non
quam cum impleverint peccatores, vila digni mini- erat liis potestas ad interiora hominis accedere,et
nie judicentur ; sicut el Pharao, h quia istum mo- cogiiationes adversas inserere. e Unde el aslulia ejus
dum impleverat, Dei virtuies et signa iu illum os- factum est, ul confabulatione per serpentem honii-
tensa sunt, per quoe cseleri terriii ad emolumenta nem circumveniret (Gen. m, 1).| Poslquam autem
vitsese exercereni, utin morluo vita discatur. Sed circumvenit eum et subjugavit, potestatem in eum
alius est modus, quem tractat Apostolus; ut osten- accepit, ut interiorem hominem pulsaret, eopulans.
dat enim plus peccatum esse sub Lege, quam fuerat se menli ejus; ita ut non possit agnoscere quidsuura
anleLegem, suprahunc modum peccalorum amplio- C sil in cpgilaiione, quid illius, nisi respiciat legem.
rem modum significat crevisse post Legem invidia (Vers. 1S.) Quod enini operor, non intelligo. Non
el astutia Satanse; ut providenlia Dei contraria fie- inlelligit quod operalur, quia yidet aliud se per Le-
vet homini, cum timore Logis minime peccare de- gem scire,- et aliud agere. Non enim quod volo, koc
buerit. Ideo Deus ut Invidiam diaboli vinceret, et ago: sed quod odi,illud facio. Subjectus peccato facit -
mulavit utiquej quod non vult.!
providentiam suam bomini ratam faceret,
ordinem, mittens Salvalorem Christumcqui etdiabo- (Vers. 16.) Si autem quod odi,itlnd facio, consen-
Ium vineeret, et statuta Dei erga hominem.firmaret. tio Legi. Probat Legem recte prohibere, quando in-
(Yers. 14.) Scimus enim quod Lex spiritalis est. vitum se hoc faeere, quod lex vetat, profitelur : et
ideo ait: Sci- naluroesuoe dicil esse, quod mandat Lex; quiaquod
Quoniam scientibus Legem loquilur,
mus quia Lex spiritalh est; nec enim se sub Lege extra facit, odiosum sibi dicit.
darcni, nisi agnoscerent istam esse spiritalem. Le- (Vers. 17.) Nunc autemjamnonego operor illud,
labulis: sed quod inhabitatinmepeccatnm. Quoniam lege vi-
gem Moysis spiritalem vocat, quaeest datain
det proliiberi quod agit, jet consentit non debere fieri
quoe quia peccare prohibet, spiritalis esl; quippe
cum visibilia et camalia coli prohibeat. Hoecadcom- ac per hoc aliudesse, cujus impulsuhsec agi decla-
1}
mendationem Legis pertinent, ne culpa forte digna rat, idesl, peccatum. Peceatum autem ideo_seraper
exercuit in nominal,f cum sciatur diabolus esse cum angelis
putaretur ab aliquo; quia severitatem
peccatores. suis; quianisi peccasset primus honio, hsecnon prove-
sub peccalo. nirent :ac perhocpeccatumest,quodeaomniafacit.
Ego autem carnalis sum, venumdalus
Hominem autem carnalem appellat, dum peccat. (Vers. 18.) Scio enifn quod non inkabilat in me,
Vehdilus sub peccalo. Hoc estvenditum esse sub pec- koc esl,incarne mea, bonum. Non dicit, sicut quibus-
caio ex Adam qui prior peccavit, originem trahere, dam videtur, carnem malam: sed quod habitat in
ct proprio delicto subjectum fieri peccato, sicut di- carne, non essebonum, sedpeceatum. Quomodo in-
cit Esaias propheta : Venditi estis, inquit, peccalis Iiabitat in carne peccatuhi, cum non sit substantia,
a Rom. edit., dala est Lex lilterh formata in lapi- d Itamss. aliquot, ad Gill. edif.; cseteri autetn mss.
ac edil., 1el paterno subjugatus deliclo.
dibus. ° Rom. edit., Primuhi aulem aslutia ejus factum
h Mss. aliquol, quiajustum islum modum. Non sa-
tis recte. est... homocircumvenirelur.
c Nonnulli mss., qui et diabohtm premeret, et ko- f Rom. edit. sola, iit scialur diabolus, efc. j
mnem liberaret.
115 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. IU
a sed prsevaricaiio boni ? Quoniam primi hominis A animo habitat peccatum, sed in carne, quse estex ori-
eorpus corruplum est per peccatum ut possit dissolvi: gine carnis peccati, et per traducem fit omnis caro
ipsa peccati corrupiio per conditionem offensionis peccati. Si enim anima de traduce esself et ipsa, et
manelin corpore, roburtenens divinse sentenliseda- in ipsa habitaret peccalum; quia anima Adse magis
la_ in Adam, quod estb signum diaboli, cujus in- peccavit, quam corpus: sed peccatum animoecorru-
stinctu peccavit. Per id ergo quod facti causa manet, p'Ucorpus. In carne ergo habital peccalum quasi ad
inhabilare dicilur peccalum in carne, ad quam dia- januas animoe; ut non illaru permittat ire quo vult.
bolus accedit.quasi ad suam legem, et manet quasi In anima autem s si Iiabitaret, numquam se cogno-
in peccato peccatum ; quia caro jam peccali esl, ut sceret homo : nunc auterii cognoscit se, et coridele-
decipiat hominem suggestionibus malis ; ne homo eialur legi Dei.
faciat, quod pracipit Iex. (Vers. 23.)TJf/eo autemaliam legemin membrismeh
Nam velle adjacel miki. Tam bona asserit, quse repugnantetnlegi menlismea el captivum me duccntem
.jubet Lex, ut naluraliter sibi placere dicat, el velit inlegempeccali qumestin membrismeh. Duaslegesme-
facere. Perficere aulem bonum non invenio. El placet morai exquibusuriam in membrissuisvidereseflagi-
ergo quod^ Lege jubelur, etyoluntas est laciendi: lat, id est, iu exteriorehomine, qui esl caro velcorpus.
sed ul impleaiur, poiestas el virtus deesi; quia sic B Kaecesl lex adversa, h_ec repugnans animo, trahens
pressus est poteslate peccali, ut non possit ire quo illum caplivum in condilionem peccali; ne ultra in-
vull, neque valeal conlradicere;' quia potestatis ejus grediens inveniat assertorem. Alia est lex mentis,
alter est Dominus. Homo enim jam consueludine quse est lex Moysi, vel naluralis, quoe esl in animo.
peccandi gravatur, et facilius succumbit peccaio Hoec pressa est violentia peccati, negligentia quidem
quam legi, quam scit bona docere; ae si velil bona sua, quia dum diligit vitia, subjicit se peccalo, ut ipsa
facere, premit illum consuetudo, adjutore inimico. consuetudine leneretur capiiva ; dominatur enim ho-
(Yers. 19.J Non enimquod volo, facio bonum : sed mini consueludo. Quatuor quidem leges nominai :
-quod nolomatum, hoc qgo. Ssepe repetit,uldilucidet. primam legem spiritalem, quoe est etiani naturalis,
Hoc ergo est, quod supra dictum est, quia ut capti- quae reformata est per Moysen, et posila in auclori-
vus per supradictas causas" illud c cogitur facere, tate, ipsa est Dei Lex : deinde legem menlisconsen-
quod vult peccatum. tientem legi Dei: tertiam legem peccaii, quam ex
(Vers. 20.) Si atitem quod nolo, koc facio; jarn praevaricatione primi hominis in membris dicit habi-
non egooperoriltud, sed quod habilat in me peccalum. tare : quartam vero quae in membris videtur, dum
dHoeestquod jam supra memoravit, quia pressus rhala suggerit, el recedit. Sed hse legesiierataequa-
et subjugatus peccalo, non suam, sed illius perfieit {G luor videntur, cum sint duse, idfest, bona el mala.
volunlaiem. Numquid quia invilum hominem dicit Lex cnimmentis ipsa est lex spiritalis, sive Moysi,
peccare, immunis debet videri a crimine ; quia hoc quse vocatur lex Dei: peccali vero lex eadem est
-
agit, quod non vult, pressus vi poiestatis? Non uli- - quae et illa, quam in membris dicit videri, quse con
que; Ipsius enim vitio et desidia hsec ccepta sunt. tradicit legi nieniis nostrse.
GS Qma enim mancipavil se per assensum peccalo, (Vers.24,25.) Infetix ego komo, qtiis me libeiâbit
jure illius dominatur; primum enim suadel, c ut vide corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Chris-
cto jam dominelur. Apostolus autem ut graliam Dei tum Dominumnostrum. Infelicem hominem dicit, quia
prseferat, haecexponit de quamis malis Jiominem Ji- nascitur sub peccato. Numquid non vefe infelix est
beraverit, aut quoeexhia ex Adam irahif, quse vero homo, quiin hanc haeredilalein prsevaricationissuc-
benefieia per Christum consecnlus est;ulcuinec cessit, h hos(em seeum habens peccalum, per quod
Lex quidem subvenire potuii, demouslrarel. ad illum aditum habet Satanas ? Gradus enim fahri-
(Vers. 21.) Invenio igitur Legerhvolenti mihi facere cavit Adam, per quos ad filios ejus exspoliator as-
.bonum, quia inesl miliimalum. Legem Moysi asserit cendil, nisi clementissimns Dominus motus miseri-
voluniati susedare consensurii contrapeccaiumquod cordia gratiam suam per Chrislum dedisset; ' ut ei
in carne habilat, quod aliud cogit facere, quam quod 'j) relevatum gerius humanum remissione peccatorum
vult homo ei Lex. accepta, de cselero possil resipiscere , represso et
(Vers. 22.) CondeleciorenhnLegi Dei secundumin- damnato peecalo. Potest enim exoneratus malis et
terioremhominem. Animum hisobleetari dicit, qusea purgatus resistereadversario, polestate recepta con-
Lege tradurilur: hic est in.eriorhomo ; quia non in traillum, dum adjuvatur a Deo. "Hic quasi legem fi-
a Eadem edil. Rom., sed privatio boni. e Codex Corb., ut invicto vitium jam dominelur;
b Omries edii. signum legis diaboli.. . : . peccavit alii nonnuili, ut vitium jam dominetur.
Adam; omnesjnss. ul in contextu. f Nonnulli mss., et ipsum inipsa habitaret. Inani-
c Rom. edit. cum mss. quibnsdam, cogitur facere moautem non permittitur habilare propter arbitrium
peccaium, quod non vull. Minime male : sed tamen liberum volunlalis. Igilur in carne, etc.
aliarum edit. et mss. leetio npn est deserenda ; pec- s Iidem cod., sikabitaret, perturbaret euni, m se,
caium enim hic esl in recto
" casu, idemque sonat ac . oumino cognosceret.
- • h Omnes
diabolus. _ eiit.,hospitem secumkabens; omnes mss.,
d Corb. cod., Hoc esl diabolus, quem supra ntemo- hostemsecum habens.
i-dvit. Rursus aiitem posl versus aliquot pro viiio el 1 Ita mss. plures potioresque : alii vefo el edil.i
ilesidia, idem eod. exhibetj vitio et desiderio. utireveldtumf eie, Non sali?rectci
$15 - AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. | _!G
dei tertiam inducit poiiorem, quam et gratiani vocat: A ritdindagari invitus. Caroaulcm quia judiciuin non
quoeex lege lamen spirilali originem habet; quia per liabet. neque capax est discernendi (est eiiim bruia
linnc iibe.ralus est homo, ut quia Moyses dedit Jegem, naiura) non pitest inimico,adilum claudere; ne ve-
deditqiie e.l Dominus, duse dicanlur : una lamcn in- niens jintro.eat, alque ahimo contraria suadeat, ac
telligatur, qnantum ad sensum et providentiam per- per hoc: Came, ait, s.r.io legi peccati. Cum enim
tinel. Illa enim iniliatrix est saluii., hsec vero con- unus honiocarne constel et anima, exilla parle qua
summalrix. Sed non hanc partem legis dico, quoein sapit, Deo servit; ex altera autem qua siolidus esl,
neomeniis est et in circumcisione et iuescis;sed legi peccati. Si aulem| bomo in eo quod factus est,"
quse ad sacramenlum Dei perlinet et disciplinam. perdurasset, non essel poteslas inimico ad carnem
Gratia ergo Dei per Christum liberatus est homo de ejus accedere, et anima. coulraria susurrare. Ul au-
corpore mortis hujus. Hanc dicil mortem, quam su- tem totus horno' minime reparatus fuisset Chrisli
pra ostendit innecem homhiis per peccalum inven- graiia| ad siatuin prisiinuni, senlenlia obsliiitdala
tarp apud inferps, quoe appellatur secunda : corpus in Adam (Gen. ni, 17); iniquum enim eralsolvere
autem morlis est cuncta peccata; mulia enim unum senlenliam jure depromptam. Idcirco manente sen-
corpus sunt, singula quasi fg9 membra uno auctore tentia, providentia Dei remedium inventum esl, ut
inventa, ex quibtis homo ereplus graiia Dei per ba- B $ redhiberelur bomini salus, quam proprio vitio omi-
pismum, siipiadiclam mprlem evasit. -Neque enim serat; e ut hic sanatus crederel quia adversarius
in carnep corpore posilus, de eo ipso ereptum se ejns devictus polenlia|Chrisli, non auderet, trans-
dieeret: sed boc corpus dixit, quod spperius per puncta sententia primse mortis, hominem sibi de-
hapîsmum et pbservaniiam Legis deslrui significal. fendere, adunaio genefe Ada1, ne ad primas criginis
Nam e( cum dicit : De corpore mortis, ostendil aliud redderelur facturam jam tolus pernianens iinmor-
corpus esse non mortis. talis. , |
Igilur ego ipse metile seryio legi Dei. Legem Dei CAJPUTYIH.
eum dicii, et Moysi sigiiifieal legem , a et Chrisli. (Vers.-1,2.) Nikil ergonunc damnalionis est iis, qui
Carne aulem legi peccali. Ego ipse, id est, qui libe- sunt in Chrisio Jesu, qui non secundumcarnem ambu-
ratus sum de corpore morlis. In corpore esi; quo- lant. Veruni est, quia nulla damnaiio esl borum, qui
modo liberalus est de corpore mortis, nlsi quiai sunt in Chrisio Jesu ,,legif Dei sollicite servienles.
liberatu. est a eunciis malis? Remissip enim pec- Lex enim spirilus vitwin Clnisio Jesu iiberavii mca
catorum onmia tnllit peccaia. Liberatus ergo des lege peccati el morlis. Securilalem fl igital bmuiui per
corpore moriis grali.a Dei per Clirislum, menle', gratiam Dei, ul de suggesiionibus diaboli non sil
vel anitno scrviolegi Dei, carne• aulein-legipeccaii, C sollicitus, dummodo spernal illos ; nihil enim obe-
id est, diaboli, qui per subjectam sibi earnem sug- runl homini apud moriem secuudam ; quia lex fidei,
geslion.es mabis ingerit aninia.. Quia ergo duplex id esl .piritus, liberavil bominem a morte secunda,
esi homo,h cyme conversus el anirno, legi Dei menlei damnato peecato : neciobe.ljnui homini, qoia rarnis
servire se dis.it; quia animus deyotus est Deo, et'- inesi Ipereaium, si inodo repugnet illi, memor JU-
recuperata sui potesiate, repugnare potest peccato, xilii Dei : sed et coronandus esl, qui peccati iu
quod per cornem operalur. Quia enim caro cprru- carnej manentis premit consili.i; magna enim soler-
pta esl, et moni subjeeia, quae sic facta erai, utt lia cst domestici hostis insidias evilare. Lex ergo
societate el conjunclione animse non morereiur; ; spiritns vita., ip.a esl Iex fidei : nani etMkiysis Iex
recepit desideria, c quorum quasi onus quoddami spiritalis est, quia prohibet peccare; non tarnen
transfcrt ad animum, ut et ipse gravetur. Sed quidI vils., quia reis morlis pcccaia remiitere non potesl,
respuit illam ? Mqrs graiise Dei. s ut vivificet morituros. II_cc vero quia ei peecare
Menle servio tegi Dei, carne autem legi peccati,, lion viill, et a morie reyocat, lex spirittis vllocappel-
sieut dictum est. Jam enim liber animus, et in con- luiirjiion per lilteram^conslans, sed spiritum; quia
sue.ludinem bonam revoeaius, Spiritu sanclo adju- corde creditur, cl spirilus est, quod creditur. Hsec,
yante , malas suggesliones potesf spernere ; yeddiiai •-D it.iqne Lex in JQ Chr;isto Jesu , hoc est. per fidem
est enim illi aucioritas , qua audeat resistere inimi- Cbrisfi, liberat eredehlem a lege peccmi et mortis.
co. Qui enim jam non est obnoxius, minime pote- L'»x peccati est, quam in membris dicil babilare,
i
a Rom. edit. sola, elCltristi. Igilur ego ipse. Qiiae respuil illam mortem? \Gralia Dei; mss. vero. ut in
autem conliimo sequunlur, rnulto coniractius colli- coniexlu, nisi quod leguntgiw, ubi nos ex ant. edit.
gtint, cod. Corb., Thuan. et Remig. inhuncniodum: reliiiuinms quid. Est autem uior. graiiw Dei mors
Qui liberatus. sum de carne. morlis juxia, inemoratum; ipsa d
Christi. I
sensutn, mente. vel animo. servio. tegi. Dei. Jam enimi Omnes ed.il., indagari in viliis; oumes mss.,t'jj-
liben animus, etc. dagari invilus. _ | •
h Rom. edil., cfli'Jieconcrelnset.animo... e Nfumulli mss., ut hicrenalus crederel. Infra vero
< Yet. edil. ae niss. quidam, quorum quasi hono- ubi omnes mss. ac vfct. edil., ne primm originh ,
rem quemdam (mss. noniiulli, qwiidaw) tr.ansfert ad! Rom.|edit. reposueratjwf prhnw, ete.
aiittiumi, ut etiam ipse generetur : coeleri vero, et f Cod. Corb. el quidani alii, nulln cril damnalio
edit. Rom. ut in coniextu., nisi quod Rom. edit. eorum , qui ckrhliani sunt. At versu sequenli Rom.
proeferl, ul etiam mereretur. Ai conlinuo post ll.om. edil. cum inss. nonnul(U. devoiione.qnimi senienles.
edit. reposuit: Sed quia.repulii illam moiiem gralia e Omnes edit., «I viinficet mortuos; omnes prope
Dei, ait: pro eo quod vet. edit. habent. Sed quid sctipti cod.,...,. tnoriiuros.
117 '
COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD'ROMAN0S. 118'
quse suadere nitilur adversa : lex vero mortis Moysi A _ Domini a carne nostra; in eausa enim siniilis est,
lex est, quia mortifical peccatores. Nam"et in alia non in qualitaie peccati substantiie. Proptefea ergo •
epistola inter cseiera dicil de aucloritale. legis : Si similem dixit, quia de eadem subsiantia camis,
minhtralio moiiis formala in lapidibus fuit .» gloria, 0 non eamdem habuil naiivitalem; quia peccato
(II Cor. III, 7). subjectum non fuit eorpus'Domini. Expia.a est enim
Non ergo mirandum si lex spirilalis dicatur , et a Spiritu sancto caro Domini, ut in tali corpore nas-
lex moriis; eum el Evangelium eodem modo. sit. ceretur, quale fuit Adaeanle peccatum; dsola lamen
Dicit enim alio loco inler coetera : Alih odor viim ad sententia data in Adam.
vilam, aliis odor mortis ad mortem (II Cor. n,46). Misso ergo Deus Christo, De-peccalodamndvil pec-
Quos enim opinio virlnluni, aut rerum gesiarum catum, ho'c est, peccalum peccato proprio damna-
visus aut auditiis altrahebat ad fidem, his odor viloe vii. Clirislus enim cum a peccato crucifigilur, qui est
erat Evangeliuni : illis autem quorum sensum in- Satanas, peccavit peccatum in carnecorporis Salva-
flammabat facia virtus ad conlradicendum, morlis toris : quo facio damnavit Deus peccalum in carne,
eral odor a pra.dica.io fidei. Una ergo cum sit fides, ibi uiique ubi peccavil, sicut el in alia epistola ait :
diversilatem prs_slathominibus; sicut-et sol cumsit Detriumphans illos in ipso (Coloss. n, 15); id esl, in
unus, ceram solvit, lulum vero stringit. Qua ergo B J Chrisio. Nam solel dici de quocumque damnato :Tu
quis mente odoralus fuerii fidem, sic el proficiel qua eausa damnatus esl? Respondelur, ut pula, in
illi. Sed dicilur forte : Si eadem proestal hdes quaa honiicidio. Ila el peccalum in earne damnatmn est,
et Lex, cur non etiam ipsa ex parle Jex morlis di- hoc est, in peccalo , quod admisit in carne. Hoc
catur; morlificat enim non credentes? Sed non ita itaque peccalo reus faclus Salanas, amisit dominium
esl. Fides eniin data esl, quse juslificat confugientes reientarum animarum. ut jam signaios signo crucis,
ad se; ut remittat eis, quos Lex tenel reos; ul agen- in qua victusest, in secunda morle lenere non au-
tes sub fide, Jiberi sint a peccato : nain sub Jege deat. Quamobrem ad securitalem nostram hsec ira-
agentes obnoxii sunt. Qui ergo non obediunt fidei, clat Aposiolus.
non occidentur a fide, sed a Lege; quia non acce- (Vers. &.) Utjuslificatio Legis implerelitr innobis,
denles ad fidem, rei tenenlur a Lege : ideoque om- qui non-secundum carnem ambulamus, sed secundum
nes qui malo animo odoranlur verbafidei.remanenl spiHtttiii.ideo damnatum dicit peccatum , ut imple-
in morle. retur in nobis justificatio legis 71 datae a Moyse ;
Yideamus nunc quid inlersit cum dicitur lex spi- sublati enim de eonditionb Legis, facti surhus amici
rilalis et lex spiritus. Hoc iuterest, quia idcirco di- ejusdeus, justificati enim amici Legis sunt. Quomodo-
cilur lex spiritalis; quia proccepia dat, per qu;e non G ( aulem implefur in nobis jusiificalio, nisi cum datur
peccetur, quia qui non peccal, spiritalis vocalur; remissio omnium peccatorum; ut sublatis peccalis ,
hoemulussupeiiorum, id esl, eoelesiium. Lexaulem justificatus appareat, mente serviens legi Dei? IIoc
spiritus proplerea vocatur, quia Deus, cujus fides est non sccuudum carnem ambulave, sed secundum
est, spiritus est. Illic ergo verba sunt, hic res : illic spiriium; uf devotio animi, qui est spiritus, non
_quae Dei sunt, hie Deus ipse. eonseiitiat desiderio peccati; quia perxarnem semi-
(Vers. 5.) Quoniam quod impossibile erat Legis, in nal ecoiicupisceutias animse, quod inest peccatum.
quo infinnabatur per camem, Deus Filium suum mit- Si euim damn3tum est peecalum a Salvatore, quo-
lens in simililudinem carnis peccali, de peccalo dam- modo inest? Damnalum est a Salvatore. et trl-
navit peccatum in carne. Heec dicit, ul bapiizatos se- plici genere damnalum. Primo enim in loco damna-
curos reddat, quia liberati sunt a peccato. Quoniam vil peccatum, dum non peccavit, dissentiens a pec-
quod impossibileerai, inquit, Legis. Cui impossibile calo.Deinde incruce peccatum, quia peccavit, dam-
esl? Nobis scilicet impossibiie ernt mandatum Legis natum diciiur. Unde sublata ,est illi auctoritas quasi
implere; quia subjecti eramus peccalo. ObhocDeus peccaii, qua delinebat homines in infeino propter
Filium suum misit in similiiudinem carnis peccaii. deliclum Adse; ut de cauero in quibus signum crii-
Ha^c est similitudo carnis; quia quamvis eadem ]> ] cis est, detinere non audeat. Terlio damnayit pqc-
caro sii, quaeet nostra; non lamen ila facla in tnero catuin, dum irrita fecit delicta-, remissione peccato-
est el.nata, sicut ei caro nostra. Est enim sanclifi- rum concessa. Gum enim peccator causa admissi
cata inutero, et nata sine peccalo, et neque ipse in peccati damnandus essel, ignoscens autem ei dam-
illa peccavit. Ideo enim virginalis uterus electus est navit in eo peccatum. Ilaque si et nps Salvaloris
ad parlum Domhiieum, ut in sanciilate differret caroi exemplo non peccemus, damnamus peccatum.
a Mss. haud pauci, prmvaricatiofidei. e Vet. edit. cummss. aliquot, concupiscenliasani-
h Vet. edit. ac inss. aliquot, winulus superiorumi mm, quod inest peccatum-.Si damnaium est peccaium,
cmlestium; Rom. edit., wmulus spiriluum cwlestium;, quomodoinesl? Damnatum est et a Salvalore, et tfi-
casteri rnss. ut nos in texlu. plid, ei.c; edit. Rqm., coitc. anhnm, dum inest. Si
c God. aliquol, noneamdem habuil nativitatem,ex- damnatitm, est- . . . Damnatum est et a .Sal.natore
piala est enim, etc. triplici, elc. : plures vero et poiiores. mss., iipbjscuni
a Ita vet. edit. ac plures mss. : Rom. autem edit.,, facimit, e quibus Corb. pro Damnatumest et a Salva-
salva lamen senlentia lata in Adam : quee verba ini lore, elc, legendum prsebet, prasertim quod triplici,
mss. non paucls omittuntur. eic.
119 ' AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 120'
(Yers. S.) Qui enim secundum carnetn sunt, qum A Deus fecerit ullra, quam sapitf homo. 0 prudeiues
carnis sunt sapiunt. Hoc dicit, quia qui suggestioni, mundi, qui puiant Deum non debere aliler facere,
quse efficitur percarnem, oblemperal; quse carnis quam facit ab eo condita crealura; ut ipse similis
sunt, sapit. Hocenima 5111suave videlur, quod se- creaturis pulelur! Slc csecati sunt, ne videant qualem
quilur, contra fas appetens usum et senlenliam erro- coniumeliam Deo faciurit. Opus enim quod in laudem
ris carnis; in carne enim mundanus error signatur suam pra_dicandain facere dignatus est, isti vitupe-
quacumque ex parie. rantes, 72 increduluni et slultum asserunt: s ae
Qui vero secundum spiritum, ea qumsunl spirilus, per hoc Dci legi subjecla esse non polest isia carnis
h seniiunl. Manifestum est, quia qui se acarnis desi- prudenlia; ad hoc enim studium suuin exacuunt, ut
deriis continet, juxta Iegem mentis vivit; hoc eiiim Dei gestis repugnent. ]
illi utile vidctur sapere, quod coiivenlal Legi. (Vers. 8,9.) Qui enimin carnesunt, Deo placerenon
(Vers. 6.) Nam prudenlia carnis mors est. c Pru- possunt. Sapientes mundi in carne sunt,h quia muntli
entia carnis peccalum est, quod generat mortem. sapientiae student, pef quam Dei legi repugnenf.
Prudentia enim ideo dicilur, cum res stulta sit; quia Quidquid enim contra legem Dei est, carnale est;
ssecularibus hominibus errores ex visibilibus con- quia ex mundo est; fotus enim mundus caro esl :
cepti sive in sensu sive in actu contra legem Dci, 2»omne enhn visibile carni depulatur; eognata enim
prudentia videnlur: maxime quia omnis induslria sunl carnis, immo elementa carnis. Ideoque qui
et astutia illorum in eo est, ul peccent. Sapere enim mundanis rebus obtemperai, in earne est.
sibi videntur, si istud diligentius curent; cum nihil Vos aulem non esiis in carne, sed in spiritu. In
stullius sit, quam peccare. Est et alia prudentia carne posili, dicuntur non esse in carne', si assen-
carnis, quae mupdanis rationibus inflata, negat ali- lienleslJoanni aposlolo, mundana non diligant; sen-
quid fieri, ut mundi careat ratione. Unde deridet tentia enim hominis suam quasi fingit naluram; ut
Yirginis partum, carnis resurreclionem. hoc appelletur, quod sehlit.
Prudenlia autem spiritus vita et pax. Yere boac est Si lamen Spiritus Dei kabitat in vobh. Hoe ideo
sapientia, qua, vilam acquirit et pacem; sequens ambigue dicit, quia inJLegem inducti, non adhuc
enim spiritalia, conlemptis illecebris viise prsesentis, perfectse erant fidei: sed spem in eis videbat per-
aeternam habebit vilam cura pace, id est, sine in- fectionis. Unde aliquando quasi perfectis loqtiiiur,
quietudine ; d ubi perturbalio et poena non est. aliquando quasi perfecturis, hoc est, aliquando lau-
(Yers. 7.) Quoniam sapienlia carnh inimica est dat, aliquando commonet; ut si secundum supra
Deo; legi enhn Dei non esl subjecla, nec enhn potest. memoraiaJ verseniur juxia legem naturse, in spiritu
Non carnern dixit inimicam, sed sapientiam carnis; Q esse dicantur; quia Spiritus Dei in eo babitare non
id est, non substantiam, sed aut malos actus, aut potest, qui carnalia sequitur.
cogilationem, sive asseveralionem, qusa nasciiur de Si quis aulem Spiriluin Cttrisii non kabel. hic non
errore. Sapientia ergo carnis est primo in loco as- estejusli Quem superius Spirilum Deidixil.nunc Spi-
trorum ab hominibusc invenia disputatio , deinde ritum dicit Christi, proplerea quia omnia Patris ,
visibilium oblectatio. Hoec inimica Deo sunl; quia Fifii surit. Hoc ergo dicit, quia qui supradiclis erro-
elementorum Dominum, et opificem mundi his coa_- ribus subjectus est, ad Christum non pertinel; Spi-
q,uant, quse fecil, astruentes nihil posse fieri, prsefer ritum eniin ejus non habet, quem ut filius Dei essel,
quam mundi continet ratio. Quamobrem negant acceperat. Duabus enimiex causis deserit bominem
Deura fecisse, ut Virgo pareret, ant mortuorum cor- Spiritus sanclus; cum aut sensum carnis habel, aut
pora resurgerenl; quia slullum est, inquiunt, ul gesta. Iiaque k per boec quse monet, ad bonam con-
a Ita vet. edit. ac plures mss.: Rom. autem edit. sludium subjeclum esse non potesl in eo quod exerci-
cum Gill. in marg. et mss. aliquot, illi sapere vide- tatur; mss. aliquot, in eo exercilalttm: Kom. autem
tur.: quidam eliani mss., itli vane videlur. edit. cum variis lecl. Gill. el mss. quibusdam , ut in
h Mss. Flor. et Gorb.; senliunt. Hi sunt qui conca- D contexlu, nisi quodin fine Rom. edit. elGill. habeui,
phcenlias carnis, errore deviclo, calcarunt: quimun- ul Deo genlesrepugnenl. \
dum prmposilum (Corb., postpositum, forte mundo MlaRom. cum variis' lcel. Gill., cod. Corb. el .
postposito) el in catne ambulantes, non secundutn car- aliis nonnullis : vet. autem edit. ac cseleri niss. quia
nem militant; el quorum gloria non ex hominibus,sed respicientesnuindum, spiritati sapientimresistunt, quia
ex Deo est. In hh ergo operibus spiritalibus perma- tolus mundus caro est. |
nentes, quw Spiritus Dei sunt, in cujus prwceptisam- 1 Rorh. edit. sola, versenlur juxta Legem, non in
bulant, sapiunl. Manifeslumest quia, etc Sed Corb. spiritu, etc j
omisso eiiatn sequenti texlu, verbo sapiuni slatim i Omnes edit. ac pauci mss., Spiriium Dei nunc
connectit Nain prudentia carnis, etc. Spirituin dicil Chrisli, quia, elc. Nos locum e pluri-
c Gill. in variis lect. et cod. aliquot, Prudenlia bus poiioribusque mss. festiiuimus.
enim carnis morsidcirco esl, quia grave peccalum esl; k Ila mss. plerique : alii vero, et edit. omittunl,
perd peccalumenim hujusmodi tnors. Prudeniia enim. qum monel; et nonnulli ac vet. edit. pro Itortatur,
Ila scripti cod. magno numero : nonnulli tamen, legunl cotnpellit.Continup vero posi ubi edit. ac mss.
et omnes edit., ubi enim perturbatio esi, el pcenaest. aliquoi, komines,non erunl iamen filii Dei vocati, nhi
e Rom. edii. ex marg. Gill. cum paucis mss., prm- sic vixerint, ne salh indigni concessonomine videan-
sumpia dispulalio. lur; Rom. edit., . . . utindigni concesso nomine ««'-
f Voci komo subjungil ms. Corb., ac per hoc non Jiiuie videaniur; mss. frequenles nobiscum laciuot,
' nisi quod prd onerantur, iion pauci efferunl honoran-
fecit.'. .;<•:-..
e Yel. edit. ac plures mss., ac per hoc legi Dei Ifoc tur. A.bsurdosensu. ',
- "
-121 COMMENTARIAIN EPISTOL\M AD ROMANOS. 1-22
versalionem borlaiur; quamvis enim bonilale Dei f\ mortem nobis hseredilalis litulo dereliquit: sed legi
eriganlur homines, oneranlur lamen filii Dei vocali, Ghristi servire nos Mebere, qui nos spiritali raiione
nisi sic vixerint, ne indigni coneesso nomine vi- a niorle supradicta redemit; buie enim debitores
deantur. sumus, qui nos earnalibus vitiis sordidatos per lava-
(Yers. 40.) Corpus quidem mortuum est propter crum Spirilus ablutos justificavit, et filios Dei fecil.
peccatum, ^spirilus vera vila propter jusiificalionem. Prius enim in carne positi, exemplo Adae vivebamus
Peccaii causa corpus morluum asserit eorum, quo.s subjecli peccalis : nunc vero liberali, reddere debe- -
deserii Spirilus sanctus, nec ad islum,h id est, mus obsequium Redemptori. Quod quidem obse-
Spiritum, necis eorum passionem pervenire. Spiri- quiumnonillidutiqueproficil, qiiinullius egcl : sed
lus enim Dei nescit peccare; ad justificationcm enim nobis vilam acquirit reiernam ; sic enim diligit nos,
datur, ut adjutorio suo justificet. Ergo quia peccare utsibi imputet, quodproficit nobis.
nescit, vita csi; mori enim non potest, quia per pec- (Yers. 13.) Si enim secundum carnem vixerilis, mo-
catum mors : ae per hoc sibi peccator oberit, non riemini. Nihil verius, quia si secundum Adam vixe-
Spiritui, quem accepit. Nec enim Spiritus eril in iimus, moriemur; Adam enim prasvaricans vendidit
causa, qui vult justificare. Signum enim justificatio- se peccalo carni depulatus. Omne enim pcccatum,
nis hoc esl in homine, ut per id quod inhabilat in B caro est; propter quod enim deforis vilia el delicla
eo, jusiificalus appareat esse iiiius Dei; non enim nascuntur ex sensibus, id est, de auditu, visu, taciu,
in ficto homine, neque in corpore subdilo peccalis odoraiu, vel gustu, carni depulantur. Oninis enim
potest habilare Spirilus sancius, sicul dicil Salomori cogitatio foras respiciens, incurril delictum ; nam et-
(Sap. i, &): si quis autem denuo carnaliter vivat, primi hominis deforis peccalum nalum est. Secun-
desertus ab Spiritu sancto, in injustitia sua morie- dum carnem ergo vivere, mors esl; orrihis enim
lur. Corpus autem dicens, lotum hominem significnt actus carnis extra Legem est. - :•
mortuum peccati causa, sicul et a propheta sub vo- Si aulem spiritu facta carnis motiificaverilis, vive-
cabulo aniihse totus homo significalur, quasi a parte tis. Corpus vult lege animse gubernari; unde oslen-
lotum ; ail enim : Aninia quw -peccat, ipsa morielur ditquia si ducc sancto Spirilu, aclus elconsilia car-
(Ezeck. xvui, &).Numquid sine cof pore ? Hic corpus nis, quse hujus mundi insligantibus posteslalibus
pro toto homine posuit, illeanimam. Et alius pro- conclnnantur, fuerint repressa, ne tigendi aecipiant
pheia carnem dicendo totum hominem significavit; poteslatem, vilam prasstari. Mortificari enim dicun-
ait enim : Videbit omnis caro salutare Dei (Esai. XL, tur, si cessent : non sunt enim, siccssant; quia
5). Et quoniam haptizato datur Spiriius sanctus, peccalum non est, si non fial.
eliam ipsius esse spiritus dicitur, Ideirco csetera G (Yers. i&.) Quicumqueeniin Spirilu Dei aguntur,
hominis ad comparationem ejus"eorpus c appellavit, Id filii suntDei. Hos dicit Spiritu Deiagi, iu quo-
prop(erea quod anima, dum peccat, caro dicatur; rum aclibus consilia principum et potestaium htijtis
Iioc euim vocatur, quod sequilur, sicut ssepe jam mundi non videnlur: in quorum.enim videnlur, non
dixi. Simili modo et Dominus cum in passione sua sunt filii Dei, sed diaboli; quia qui de Deo naltis
divinitatem suam minime formidare vellet inlelligi, esl, non peccat, dicii Joanncs aposiolps (Uoati. in,
sed hominis esse moesliliam , ait : Spiritus quidem 9). Hoc est enim quod probat Dei ftlios et diaboli.
promptus esi, carovero infirma (Mallh. xxvi, 41); Unde Dominus ad Judseos quod male agerent, et
ut in spiritu Deuni, in carne vero Iiominem signi- parrieidium cogitarent, ait : Fos de palre diabolo
fiearet. esiis (Joan. VIII, &&).-
5^3 (Yers. li.) Quodsi Spiritus ejus, qui suscitavit (Vers. 1S.) Non enhn accepisth spiritum servituth
Jesum a morlnhj habilal in vobis; qui suscilavitJesum iierum in titnore. Iloc dicit, quia accepto Spirilu
a monuis, vhificabk el mortalia corpora vestra propter sancio, a limore malorum aciuum exuli sumus ; ut
inliabitanlem Spiritum ejus in vobis. Ipsum sensum decoatero niiiil lale agamus, undeiterum timeamus.
eadem tractat ralione ; corpbra enim dixil, per quse e Ante enim sub timore eramiis, quia Lege daia,
homines significal. Et quia supra dixil propter pec-1 0 omnes rei sunl constiluli. Spiritum ergo limoris Le-
catum corpus morimor.e secunda, hic iterum propter gem dixil; quia homines peccati causa in limore
Jionam vitam mortalia corpora vivificari promisil, id consliluit. Lex aulem iidei, quse iu spiritu adoplionis
esl, lotum hominem. significatur, Lex securilatis est; quia a timore nos
(Vers.I2.) Igitur, fratres, debitores sumus tioir ernit dum donat- peccata,ac per bos securos nos
caj-jjt,tit seciiiidiiiu carnem vivamus. Rectum et ma- feeil: ac dicitur spiritus non limoris f secundum
nifesium est, non nos adinventioni Adse, qui carna- hunc modum.-•
lileregit, obsecundare debere, qui prior peccans Sed accepistis Spiritum adoplionh filiorum,-in quo
a Mss. non pauci, spirilus vero vivit.. dItaRom. edii. cum mss. aliquot, el Gill. in va-
h Oinnes edit. id est, Spiritum, ne quis edit. eum eseleris ms.s., quod
eorumpas- riis lect. Vet. autem"•
sione potest pervenire Eras. et seq. expunxerunt tie, promisit nobis. I
mss. vero prope ad unum nobiseum faciunt. e Ante enim sub limore eramns non reperilur iii
•c Yet. edit:-.et mss. aliquot, appellavit. Prmterea mss., at conlra in oirinibus edit. habelur.
quod anima : Romi edit. oblilteravil TOqubd. Haud- f Vel. edil. ac mss. non pauci, secundum hutic
i.nCommode.flielilis taihen alii niss. ul iu coniextu; inihdum, :
123 AD OPERA SANCTI AMRROSIIAPPENDIX. 424
clamamus: Abba, pater. Gralia Dei a timore liberati,. A cifigit mundum, fuluri saeculi vitam credens, ih qua
accepimus spiriium adoptionis filiorum ; ut conside- se speral cohoeredem Chrisli futurum.
rantesquid eramus, et quid donoDei sumus adepti, (Yers. 48.) Exhlimo ergo quod non sinl condignw
magna cum diligenlia vitam nostram ordinemus; passiones hujus lempqris ad futuram gloriam, qum re-
nenomen Dei Palris in nobis injuriam paliaiur, et ea velabitur in nobis. Ex'hortatio hoec ad superiora per-
omnia quseevasimus, veluti ingrati incurrarrius. Ta- tinet, per quam ostendit parva esse, quae hic pos-
lem enim gratiamconsecuii sumus, ul audeamus di- sunt a perfidis irrogari, ad.comparaiionem decreli
cere Deo : Abbd, id est, paier! ideoque commonei, muneris in fuluro sseculo. Proplerea !Lnos jubet ad
ne accepta fiducia in temeritalem vertalur; si enim omnia exiiia paralos esse debere, quia magua pro
huic voci, qua dicimus: Abba, pater, dissimilem vi- his reprornissa sunt prsemia; ul in Iribulatione con-
tam eshibeamus, injuriam Deo facimus, vocanles soletur se animus, et spe crescal. Nam et quosdam,
eum patrem. Idcirco enim boniiate suahocnobis imnio multosscimus pro prsesenlibus luciis, ad mo-
indulsit, quod super naturam nostram esl; ut quod dicum utique profuturis, quam asperos et duros
substiinlia i.ndignisumus, operibus mereamur. subire labores, et ad quoe tendunt aliquando, quia
(Yers. 16.) Ipse Spirilus reddit leslimoniuinspirilui ipsa vita fragilis est et incerta, pervenire non pos-
noslro, quod sumus filiX Dei. Bene agenlibus nobis, B sunt. Nautse pro quibus commodis tantis se procellis
el per hoe ipsum manente in nobis Spiritu sancto, el tempestalibus credunt; eum scianl in his magis
huic voci et animo nostro, *f4 ^l110 clamamus in mortem ante oculos, esse, quam vitam?Et milites
oralione : Abba, id esi, paler, Spiritus Dei lestimo- spe, prsesentis prsemii, cum incerla victoria sil, in
nium dat, dum manet in nobis, quoniam non temere gladios insurgere nori dubilant. Quanio ergo magis
dicimus, Abba, paler. Dignam enim vitam huic voci proChrislo patiendum est, ,cujus eliam prolelaia
exbibeamus; et hoc est les.imonium liliorum, si in sunt nobis beneficia: qui pro parvis maguifica, h pro
eos per Spiritum videatur signum paiernnm. terrenis ccelestia,el pro temporalibus perpetua proc-
(Yers. 17.) Si autcm filii, ei hmredes: hwredesqui- mia cum gloria pollicetur! Pro Ghristo dicimur pali,
dem Dei, cohmredesautem Ckrisii. Cum Deus pater cum nobis non illi proficiat, quod paiimur : sed quia
nullo modo mortuus possil dici, Christus autem ejus ille occasionem qua.rit remunerandi nos, hoc prae-
filius morluus dicatur causa incarnalionis, quid est cipit; ul bonus enim vel profusus iargitor causam
ut isqui morluus est, semper vivenlis haeres essedi- quserit, quomodo donet aut indignis, aut vereeundis.-
calur; cum hoeredes uiique non nisi mortuorum Deniqueut ipsa exilia tolerari possint, ipse suggeril
' .
sint 1 Sed hsec causa hunianitalis,non divinitatis est. vires. j •
Nam apud Deum qusc apud nos hasredilas dicilur, G (Vers. 19.) /VOJIJ exspectalio crealurm revelationem
donum .esl pairis in filios obedienles transfusum ; filibrum Dei exspectgt. Quoniam proeseulistemporis
ul vivus viventis hseres sit merilo proprio, non ne- passiones indignas dixit ad superveniuram gloriam,
cessitale defuncii. Unde el Domkius in Evangelio subjecit quod crealura hoc exspeclal, ut compleatur
non magis humana quam divina ratione vivam vi- numerus filiorum DeJ, deslinatus ad vitam ; nt tunc
ventibus subsiantiam suam partiium esse, licel ini demum eliam ipsa cfealura possitc liberari a servi-
parabola significavii (Luc. xv; 12) ; nec enim para- lule1corruplionis, ettcessare a vitio.
bola absurda ralione componitur. Ut ergo promptosi (Yers. 20.) Vanilati enhn creatura subjecla est non
nos ad obcdiendum DeoPalri facerel, hac spe exhor- volunlaria. In Domini et creatoris poteslale posila
latur dicensDei nos fuluros hseredes, cohseredes au- creatura, non ulique sponte subjecla cst vauilali;
tem Chrisli; ut quia spes magna proemiiest, tantoi non enim proderit sibi quod subjecia esl, sed nobis.
magis in Dei rebus propensiores essemus, posipo- Quidestergo in quo vanilati subjecla est, nisi qula
nenles curam mundanorum. Quid sit autem cohoere- quoegenerat, eaduca sunt?Operatur enim,ut fructus
dem esse Filii Dei, ab apostolo Joanne docemur; ; facial corruptibiles: corruplio ergo ipsa vaniias esl;
inter coetera enim ail: Scimus quoniam cumapparue- omnia euim quoenascuntur in mundo, infirma.caduca
rit, similes ei erimus (Uoan. _n, 2). D etcorrupiibilia,acpef lioc vanasunt.Yanasuntenlm,
Si lamen compqtiamur, ut et simul glorificemur. quia slatum suum tenere non possunl : nam cuncta
Qiiomodo cohairedes Cliristi fieri possumus declarat, , defonnata perfluxum semper in se fedeunt conlusa
dicens: Si tamen compaliamur, ut. et simul glorifice-. innaturam. 75 HoCjdlcil de his et Salomon, quia
mur. Videamus ergo quid sit compati. Compali estl omnia hcec vanitas \(Eccles. i, 2). Nec discordat ab
perseculiones tolerare propterspem futnrorum, carhis David, dicens : Verumiamen vanilas omnis homo
nemque crucifigere cum vitiisetconcupisGenliis, hoe• vivens(Ps. xxxvm, 6). Manducare enim et bibere,
est, voluptates et pompas sseculi spernere. Cumi el res mundi curarei noune vanitas est ? El. prodesl
enim hoecomnia mortua fuerint apud hominem, cru- lameii ipsa vanitas ; proficil enim hominibus nails in
a NPSjubel dcerat in eunciis edil. el nonnulliss aliii liberari a servilute corruplionis, el cessare a ser-
nrss., sedexaliis pluribus restituilur. vilio, qoidam.... el cessarel in viiio ; cod. landem
h Pro terrenis cwlestia uunc primum e eod. Flor. Cof b., liberari ab officio servitutis, et pausare. Thuan.
el Vind. admitiuntur in lextum. addit., in otio, \
. Ita omnes edit. ac mss. aliquol: nonnulli veroo i
i*5 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. 426
c
wnndo, utper hsecin corporibus exercitati.discant A dium ; el si hoc posiium fuerit, arte sua inter
mysterium Creatoris. Ad comparaiionem enim oeler- ipsos germanos facit discordiam ; ut quafuor angulis
norum vana sunt; nam in suo bona surit, quippe cum pulsata domus , ex aliqua parte faciat ruiuam.
sinl necessaria. Propter quod uno cotisilio fugiendum est hiiic chri-
(Vers. 2i.) Sed propter eum qui subjecit ittamiii slianis;exemplum enim debent sequi sancii Simeo-
in
spe. Quaa spes sll, statim subjecit, dicens : Quoniam nis, qui sciens bellum hic geri eoulra perfidiam,
et ipsa creatura liberabitur a servilule cqrruplelm in pace dimitli se poslulavit (Luc. u, 29).Hoc est quod
tibertatem glorimfiliorum Dei. Quoniam conlradicere singuli oranles pro omnibus oramus, ut venial re-
non potest crealura condilori suo, ejus causa sub- gnum Dei (Malth. vi, 10) ; tunc enim erit liberalio
jecta est non siue spe. Habel enim in labore posita corporis nostri, id est, omnium christianorum : in
hoc solalium, quoniam habebit requiem, cum credi- corporc enim omnes significavit, quia sumus alier
deriiil omnes, quos scit Deus credituros; quorum alterius membra. Apostolus quidem quasi vir divi-
ellam causa subjecit. nus bene seniitde nobis, dieens quia ingemiseimus,
(Vers. 22.) Scimus enim quod omnis creatura inge-r uthinc liberemur, sicut et ingemiscebat Simeon:
mhcit et parluril usque adhuc. Parturire dolere esl. sed video obleciatione mundi nos teueri. Igitur per
Ipse sensus est, quia omnis creatura per quoiidia- B haec quse supra dieia sunt, oslendit quam vim crea-
num laborem ingemiscit et doletusque modo. Usque tura palialur noslri causa ; cum quaudo nos quibus
modo lamdiu significat, quamdiu legilur. Ipsa enim obsequium ejus proficit, quique Dei Spiritum adju-
elementa eum solliciludiue operas suas exhibeut; lorem habemus, ingemiscimus, ul_.hinc liberemur,
quia et sol et luna non sine labore statuta sibi im- ut promissa consequamur prsemia. Quanlo magis
plent spatia, et spitilus animalium magno gemitu ergo creatura ingemiscit, quse neque adjulorem ha-
artatur adexhibenda servitia; nam videmus illa gc- het Spirilum sancium, neque in sua causa laborat:
mentia cogi invita ad laborem. Haee ergo omnia addito hoc, quod ea quse labore suo generat.ûl ali-
exspectant requiem, ut a servili opere liberentur. menlis servorum Dei profieiant, contra fas videt
Si autem hscc esset servitus, quas ad Deura profice- idolis immolari! Unde plus dolet, et optat citiusii-
rel promerendum, gauderet, non dolerel creaiura : berari, 7© sciens hoc ad injuriam proficere Crea-
sed quia nostri causa subjecta est servituli corrup- toris.
lionis, dolet.Videt enim quoiidie opera sua interire; (Vers. 24.) Spe enim salvati sumus. Hocdicit, quia
quotidie enim a oritur el oecidil opus ejus. Recle sperando quod promisit Deus in Cbristo, nobis nie-
ergo dolet, cujus operalio non ad aeiernitaiem per- ritum feciinus, ut liberemur. Ergo in spe liberati
linel, sedadcorruplionem.Quanium ergo dalur intel- G sumus; quia non aliud futurum est, quam cre-
ligi, saiis de noslra salute solliciia suni, scientes ad dimus.
liberationem suam proficere niaturius, si modo nos Spes autem qum videtur, non est #pes. Manifestum
citius agnoscamus auctorem. Hsec iiaque scienles, est non esse spem quse videtur, sed quod non vide-
omni cura diligentiaque dignos nos preebeamus, aliis lur : ac per hoc crcdenles prsemiis afficiendi sunt;
quoque utexemplo simus, non nostra soluin mise- quia quas non videut, speranl.
ratione commoti, sed et ejus causa quse dicbus ac (Yers. 28.) Natn quod videl quh, quidsperal ? Sed
noctibus injurias patiens ingeniiscil; solemus enim si quod non videmus, speramus, per palientiam exspe-
in alienis causis propensius yigilare. ctamus. Dubium non est ea sperari, quse non viden-
(Vers. 23.) Nonsolum autem illa, sed et nosqui tur ; exspectaiiiur enim fulura. Hsec exspectalio pa-
receptacutum Spiritus habemus, nos ipsi inlra nosmet lientia est, quse multum nieretur a Deo ; utdedie in
ipsos ingemhcimus, exspectantesredemplionem cor- diem exspeclans cupial venire regnum Dei, et non
poris nostri. Post creaturam mundanam adjecit etiam dubitet, quia tardat.
nos hoc exspectare, et ingemiscere ad Deum, ut (Vers. 26.) Similiter aute.mel spiritus adjuvatin-
hinc liberemur cuncli destinatiadvilam . quia chri- firmitaiem nosirm.orationh. Quoniam superius inge-
siianis mundushic pelagusest. Sicut enim maread- B riiiscere nos, et pr-ecari liberaiionem memoravii, et
versis excitatur procellis, insilit, et tempestalem in dolore positi, aul quse louge futura dicta sunt,
navigantibus facil; ita et sseculum perfidorum con- mox fieri volumus, autciip lolli, per quse,ad meri-
spiralione commotum, perturbat fidelium menles : tum pervenianius ; el videmur iinbecilla oralione
el tanta diversilate hoe agitinimicus, ut quid prius precari, dum illi denegalur effecius. Infirma est
evitandum sil, 1 ignoretur. Si enim potestas desinit enim, qui conlra rationem postulat: ac per hoc in-
esse adversum nos, privatorum mentes exagital: si firmitatem hane a sancto Spiritu dalo nobis adjuvari
et hi compescaulur, per domesticos conflat incen-. ostendit. Adjuval aulem, quia quoeautanle petuhtur,
a Mss. aliquot, moritur et occidit. Infra vero ubi lum conlra cseterarum omniumque mss. auctorita-
nos, edit. Amerb. cunetique mss., scientes ad Hbe- tem puguat, sed et contra legitimuni' sensuin.;
rationem suam. Yerum huie auclori non hoe tanlurn poleslas enim hic ojiponitur hominibus privalis, ut
loco coniigit incongrue loqui,- _ locus clamat. - , . -
h Tres mss. verbo ignoretur addunt non enim c lta edit. Amerb., Eras. et mss> pleiique : alii
deficit, unde.nascatur iribulatio. Quo,dautem pro po- vero mss.. \wiini subditum fuerit, partim sopitum
lestas Roin. edit. subs.iluit, lethpeslas, hocnon tan- fuerit, quod Gill. et Rom. edit. praluleruut.
127 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENRlX. 428
\
quam peti debeant, aul sunt conlraria, non sinit fieri. j
A (Vers. 29.) Nam quos prwscivit. Istos quos proe-
JYfitre quid oremttssicut oporlet, nescimus. Infirmi- scivit futuros sibi devotos, ipsos elegit ad promissa
tatem orationis nostrse ignoraiHiam significare de- proemiacapessenda ; ut hi qui credere videnlur, et
claravil; fallimur cnim putanies prodesse quseposci- nbn permancnt in iide ccepla, a Deo elecli negen-
mus, eum non prosint. Deuique eidem Apostolo tur ; quia quos Deus elegil, apud se permanent. Est
tertio deprecanti, ut tentaiiones ab eo cessarent, enim qui ad lempus eligitur , sicut Saul et Judas ;
quia crebrse erani, diclum a Domino csl : Sufficit non de prsescientia, sed de pra_sentijustitia.
tibi gralia mea ; nam virlus in infinnitate perficilur Conformes fieri imaginis Filii sui. Hoc dieit
(II Cor. xii, 9), id est, sic meritum quis collocai, quia ideo 7? prsedesiinanlur in futurum sseculum,
dum in tiibulafionibus paliens iuvenilur. Didicil ul similes fiaiil Filio Dei, quod jara supra me-
ergo conira se esse quod peiebat. Esl el aliquando moravi.
superba et stulia pelilio, sicut fuit duorum aposto- Ul sil ipse prhnogeniiusin mutth fralribus. Recle
lorum Jacobi et Joannis, qnibus incongrua et im- prhnogenitus,qui anle omnem crealuram nonfaclus,
mensa pelentibus dictum est: Nescith quid pelalis sed natus est: ad eujus exemplum Deus homines
(Maltk. xx, 22). in filios sibi adoptare dignalus est. Est et primoge-
Sed ipse Spirilus poslulal pro nobh gemilibusine- B nilus in regeneratione Chrislus. Est et primogenilus
narrabilibus. Non humanis eloquiis poslulare pro c ex morluis cujus rialura ignoratur. Et primogeni-
nobis diciiur Spiritus Domini, sedmore naluroe suoe. tus post victoriam ascendens in coelos. Primogeni-
Cum enim quod de Deo est, Deo loquilur ; eo more tus igitur in omnibus frater nosler dicilur; quia
loquaiur necesse est, quo ille loquilur, de quo esl. homo dignatus esl nasci: Domlnus vero est; quia
Neiuo euiiii cum cive suo a alia lingua loquitur. Su- Deus noster est, sicut dicit prophela Hieremias:
perfundii eiiim se precibus nostris Spiritus datus Hic esl Deus nostei},&jiecrepulatur alius absqueeo
nobis ; ut imperitiam, el improvidentiam noslram (Baruc. m, 56).
motu suo operial; ei illa nobis a Deo petat, quoepro- (Vers. 30.) Quos aulem prwdeslinavil,illos etvoca-
sint nobis. vit. Vocare est cogitantem de fide adjuvare, aul com-
'
(Vers. 27.) Qni autem scrutatur corda, scit qnid pungere eum, quem sciat audire. Et quos vocavit,
desiderei Spiritus, quia secundumDeum postulat proi ipsos et juslificavil : quos aulem juslificavil, hos et
sanctis. Maiiifesium est quia Deo, cui nihil lacitumi magnificavit. Hoc dicif quod supra, quia quos prse-
esietoccultum, nota eslprecatioomniuin spiriiuum; scivit Deus aplos sibi, hi credentes permanenl, quia
quanto magis Spirilus sancli, qui ejusdem utiques aliier fierinon polest, nisi quos pr.vscivitDeus, ipsos
substanlioeest, el loquiiur non impulsu aeris, neque; G et justificavit : ac per hoc el magnificavit illos, ut
ut angeli, aut sicui csetera ex creaturis, sed sicutl similes fiant Filio Dei. De cseleris quos non prsesei-
competii ejus diviniiati! Deo ergo loquitur, cum novit Deus, non est illi cura in hac gralia, quia non
bis taceie videlur; quia et videl, cum non videatur,, prsescivit c illos futuros idoneos. At si credanl, aut
et liaecpeiit.qiiaeseiiDeoplacere, elnobis prodesse. eliganlur ad tempus; quia yidentur boni, ne juslitia
Tunc saoe pro nobis interponil se idem Spiriius,, coniempla videatur, jnon permanent ut magnificen-
cum scii nos per ignorantiain. non per jaclanliami lur,, sicul et Judas Iscarioles", aut illi septuaginla
conlraria postulare. duo, qui electi, post seandahim passi recesseruiu a
(Veis. 28.) Scimus aulem quoniam diligenlibus s Salvatore (Joan. vi, 71).
Deum omnia procedunl in bonum, iis qui secundum i (Vcrs. 51.) Quid crgo dicemus ad hmc? Si Detis
/proposiium vocalisunt sancli. Hoc dicil, quia diligen- pro nobis, quis conlranos? Manifestum est, quia Deo
tes Deum etsi imperite precati fuerinl, uon illiss nobis tesiimoriium perhibenle, quis est qui audeat
oberit; quia proposittim cordis illorum sciensDeoss accusare nos, quandd ipse qui judex est, ante prse-
1 et ignaviam, noii illis imputal, quse adversa poslu- scivit nos, et idoneos judicavit?
lant; sed ea annuil, qua: danda sunl Deum amanti- (Yers. 32.) Qui prpprio Fiho suo non pepercit, sed
bus. Unde et Dominus ait : Scit autem, inqnit,, D pro nobis omnibustradidit illum. Sic securos nos dc-
Paler vester quid vobis opus sit, anlequam petatiss bere esse fidei causa hortaiur;f ut Deum, quasi
ab eo (Mattk. vi, 32). Ui ergo secundum proposi- prsescium , antequaih ex impiis fideles essemus,
tum vocantur, quos credentes proescivilDeus fulu-- Filium suum pro nobis morli tradidisse ostendat.
ros sibi idoneos ; ut antequam crederent , sci- Quomodonon etiam citmillo omnia nobisdonavit?
rentur. Deum olim decrevisse dicit remunerandos crcdenles
i
aRom. edit., atiena lingua toquitur adventu u parlim, vocareest cogilanlemIiominemquod sit Dei,
suooperial. vocare;'partim, quid.sil kominemvocare. Vocareest
h Itaomnes mss. ac vet. edit.; Rom. vero, ci im-.- cogitanlemde fide,elc, in quibusdam autem omilti-
becillilatem. < , lur : nos vero lectioiiem omnium edit. potioruraque
c Rom. edit. cum mss. non ntillis, exmortuh,:, mss. retinuimus. ]
devicta morleadscendil in cwlos. e Illos fuittros idoiieosmss. plerique iidemque op-
quando
d Nec repulalur, sive nl mss. aliqui, non msthna- :- timirestituere. ,
bitur, alius absque eo, in lexium ex mss. non pauciss f Apierb. et Erasl cum mss. aiiquotj ut Deumj.
festituimus. Inlia vero in mss. qnibtisdam legilui ij qno prwscioj cle. <
129 COMMENTARIA1NEPISTOLAMAD ROMANOS. 130
in Chrisium. Si enim quodmajus et prsecipuum est, _. A est, quia propler te morle afficimur tola die, wslimaii.
proestiiit nobis, ul Filiumsuum verumetcharissimiim sumusvelul oves occhionis)? Sed in kis omnibussupe-
traderet propter nos adhuc impios; quare non quod ramus proplcr eum, qiti dilexil nos. Hoc scripluin est
minus est facturus credalur pro nobis credentibus in psalmo quadragesimo lerlio. Manifesttim est ergo
sibi? Jam enim parata sunt credentibus praemia; haecomnia, quaeenumeral,exitia, lribulationes,pres-
minus est enim nobis omnia cum illo donare, quam suras, et mortem, non posse conferri vel comparari
illum nostri causa morti tradere. charitali Chrisli, "qiiam seminavil in nobis. Mulio
(Yers. 33.) Quh accusabit adversus eleclosDei ? enim majora ejus beneficia habemus, quam hsec sunt
Neminemaudere nec posse judicium et prsescientiam omnia, quae videntur adversa".Si enim morimur pro
Dei in nobis retractare apertum est. Quis est enim illo, quod gravius videtur in his, et ille mortnus"est
•
qui possit hsec, quse Deus probat, improbare; cum pro nobis : sed ille ut prodesset nobis; nostra autem
nemo oequalissit Deo? mors noii illi proficit, sed nobis. Temporalem enim
Deus qui jusiifical (Esai. L, 8). Hoc in Esaia pro- vilam perdimus, ul nobis repeitdatur seterna. Et*
phela est, quod hic quasi suum ponit; quia nemo quid mirum si servi morianiur pro bono Domino;
est alius qui, quod probat Deus , arguat. Aut ne quando Dominus morluus eslpro servis, el malis?
forte ipse nos Deus aceuset : sed non potest quod B ] Vincunt ergobeneficia, et exbortaniui' animum ad
juslificat, accusare. perseverandum propter eum, qui dilexit nos.
(Yers. 34.) Et quis erit, qui condemnel? Chrhlus (Vers. 58, 39.) Confido enitn quia neque mors.
-qui moiiuusesl,immoqui el resurrexit, eteslindexlera Confidentia hsec de sponsione Ghristi est, qua pro-
,- Dei, qui eliam inlerpellat pro nobis. Deum, quia nos misit in tribulalione adjuvare sibi dicaiam fidem.
justificat, aecusare nos negat: Cbristumautem damna- Neque vila, neque angelus, neque virtus, neque alti-
renosnonposse;-quia eo affectu diligitnos, utniore- ludo, riequeprofundum,nequeprmsentia,nequefulura,
retur pro nobis, et resurgens, semper causas nostras neque atia creatura poteril nos separare a cknriiate
agat apud Patrem. Cujus postulatio contemni non po- Dei, quw est in Christo Jesu Dominonoslro. Hsec sunt
lesl; quia in dextera Dei est, hoc esl, in honore quod omnia, quse ad abductionem noslram a diabolo in-
Deusesi; ut de Deo Patre securi, et Cbristo Filio ejus feruntur, quse idcirco memorat, ul muni.it nos ; ut
qui judicalurusesl,inTideejusl__temur.nineesliIIud, si advenerint, confidenles de spe, el auxiliis Chrihti,
quod dicil Petro apostolo : JBcceexsposlulavitSutanas, armali fide adversus lucc repugneinus. Quid enim
ul vos venliletsicul.trilicum: ego autem rogavi pro te, si mors illala fuerit, nonne lucrum esi maxiumin
ne defwialfides lua (Luc.' xxu, 51, 52). Hoc ergo occasionem invenire, qua ciiius ealur in regiiiiin
modo interpellat pro nobis Salvator; a sciens enim _ promissum? Nequc si proesens vila promissa nobis
impudentiam et altitudinem advcrsarii nostri, cum fuerit dignilate munita, debet nos avenere ab spe
se commovet adversum nos, si non ci assentiamus, beneficii Ghristi, quem scimus, quia noii solum in
Salvator interpellat pro nobis; ne aliquid violenter futuro , sed el in praesenti proderit nohis. Nc-cqui-
praesumat circa nos, ut arcealur insolentia ejus. dem si se angelus nobis oslendat ad seduecndos
Hac causa lamen dicilur Filius interpellare, cura ipse nos, c subornalus fallaciis pairis sui diaboli, proeva-
agat totum, et a_qualissitDeo Palri; el quiaunus dici- lere debebit adversum nos;.cum sciaiuus Christo,'
tur Deus, ne Pater et Filiussingularis, vel unio pula-• ut magni consilii Angelo, nihil pra ponendum (Esai.
retur, ad personarum 78 distinctionem sic loquitur ix, (3).Neque si virtus ab aliqno facta fuerit, sicut
'
Scriptura; ut et Filium non disparem tradat: et dicilur lacta a Simone niago, qui dicitur in aere
Palrem, quia Pater esi, et quia ab jpso sunt omnia, sursum , ut populum Christi scandalizaret, volasse,
prseferat. fidem noslram debebit minuere , scientiuni Salvalo-
(Yers. 55.) Quis nos separabit a ckarilate Chrhli ?' rem nube famulante susceptum ascendisse supra
Hoc est, quis nos avertere poterita dileclione Chri- omnes coelos (Act. i, 9). Neque si in altitudinem se
sti, qui nobis tam magnaet innumera praesiititbene-- nobis oslendat, de qua dicit Joannes apostolus :
ficia? Tribulaiio? Sed non facit, quia dilectionenii _ An ignoralh altiludinetn Satanw (Apoc, n, 24) ? a de-
firmi christiani nulla vincunt lormenta. Amantis> votione nos Domini Jesri debebit auferre, quem sci-
enim plus incitatur charilas, si eum cujus sensitt mus descendisse de coelo, d ul lerrena spiritalibus
beneficia, prohibeatur amare; dum enim putant sei sociaret. Neque si per pbantasiam, qua seducere
h in merita ejus seminare, suscitant memorata be-
medilatur, profundum nobis oslendat horrore.mi-
neficia. randum, qua lerriti forte succumbamus illi: nec sic
(Vers.36, Z7.)Ananguslia?an perseculio?anfames? ? dignum esl, ul Chrisio fidem frangamus, quem sci-
an nudilas? an periculum ? an gladius (sicut scriptumj mus nostri causa in profundum lerrse descendisse*
a Mss. aliquot, sciens eiitin
polentiam; unus, im- minamus, quia ipse prior dilexit nos, ac dedit nobis.
prudenliam. c Nonnulli mss., subornatu fallacis patrh sui.
h Omnes edit. ac niss. nonnulli, immerita d Rom. edit. sola , ul lerrcna cmleslibussociaret.
ejus se-
minare, memoralbeneficia; cseteri mss. qui et potio- Infra vero ubi vet. edit. ac plures mss., crrore mi-
res,ut nos in texlu; nisi quod omilliiur in quibusdami randum, eadem Rom. edit. ex Gill. in marg. et mss,
vox mkmorata, et pro m merita in omnibus fere scri- nonnullis restituil, horrore mirandum.
bilur immeritainepto seosu. At in merila Chris.i se-
151 AD OPERA SANCTI A-MBRQSIIAPPENDlL l%&
et morte prcssa genus humanum liberasse. Neque si A i obsequium, et promhsa, quorum Putres, et ex quibus
fulura nobis spondeat, quse promisit Evse (Gen. m, Chrislussecuhdum carnem, qui est super otnnia Deus
4), assensum dabimus illi, discreii a Chrislo, quem benediclusin scecula. Ahieh. Tahta prseconia nobili-
virlute et nalura Deum eredimus et scimus. Nec si latis et dignitalis generis Judseorum el pfoniissio-
arle a et sublilitate aslutioe suse aliam creaturam httm ehumerat, utjomnibus pro his doloreni incu-
fingat ad horam, sicut finxeruiit Jamnes elMambres liai; quia uon recipiendo Salfatorem prserogalivam
coram Pharaone; inconveniens est, ut pef hsec a Patrum, et promissionis merilum perdideruni, pejo-
Deo creatore vero nos revocet, quem noh ignora- fes genlilibus lacli," quos pfius, quia sine Deo erant,
mus per Chrislum Filium suum cieaturam condi- abpnlinabantuf : propensius eniin maluiri est digni-
disse iu selernum exi.tenteto (II Tim. m,- 8). Qui- tateih pefdidisse, quam non habuisse. Ihlerea de
busdam videtur aliam crealuram dixisse de idolis; Salvalore dicit:
sed non est veriim, quia hanc debuil siguificafe, Qui esl sttper omnia Deus benedicius in swcula.
quam sub admiralione seduclionis videlur lingere Amen. Quando enirh nulla palerni nominis fit inen-
Satanas.Nam quis seducalur fideliuto ad hsec, a qui- lio, ei de Christo sermo est; non polesl differii, ne
bus recessit mauifesiato errore? y@ Sed hsec me- Deris dicaiur. Frequenler enim Scriplufa proplcr
ditalur et fingil, per qua. etiafn electos possit sedir- S 1 unius Dei professiohem, si de Deo Patre loquiliir, et
cere. Nulla ergo siint, [quse nos "possinta charilale Deo adjungil Filium, Deum Patrem vocat, et Filium
Dei separare, quoe est in Ghrisio Jesu : Deus enim Dominuiri.SiquisauleninonpuialdeGhrislodicluni:
charitatem suam in Christo nobis ostenuil, dum tra- Qui est Deus, det personam, de qua diclum est: de
dit illuni pro nobis. Patre enini Deo hoc loco menlio facta nbn est. Sed
CAPUT IX. quid hiirum, si in 'hbc loco Christum Deum super
(Vefs. 1-5.) Verilatem dico in Clirhlo Jesu, nori omnia aperta voee]loqueretur, de quo alia in epi-
menlior, lestimoniummihi pefkibenle conscietiliamea slola liutic sensum lali sermone firmavit, dicens:
in Spiritu sancto,quia trhlitia esl mihimagna, elcon- Ul in notnine Jesu\ omne genu fleclalur, cmlestiurii,
tinuus dolor cordi mco; oplabam enim ego ipse ana- terresiriutri il infernorum (Pkilip. n, 10)? Hotcsunt
tkeniu esse a Ckrhio pro fratribus meis, cognalis omnia, super quse ^DeusChristus est. Neque enim,
secundum carnem, qui suni Israelilw. Quoniam supe- exceplis his, sunt jaliqua, ut iion super omnia Deus
rius contra Judoeos loqui videtur, qui ex Lege jusli- Chrislus sit: nec poiest gehu fleciere omhis crea-
ficari se putanl : nunc ut votum suuni el affectum tura , nisi Deo. Denique Joinnes apostolus cum
circa eos osiendat; leste conscientia sua, in Christo inscius angelum ul Deum Vellet adorare, audil ab
Jesu et iu Spirilu sanclo dlcil se loqui, ut non velut G t eo : Ne feceris, quo.tiahi consefvus tuus sutn. Deuin,
inimico illorum fides haberi non possit. Ideo Chri- inquil, adora (Apoc. xix, 10). Nec Dominus uiique
stum et Spiritum sanctum, quos nihil lalei, lesles adorari se paleretur, nisi quia Deus est : si quomi-
dai: et quorum teslimoniuni reprobari non polest, nus, usurpasse dicendus esi, el peccasse, quod absit;
qui sic perhibeiit testimonium Aposiolo, dum com- cum ipse diabolum increpans, Domihum Deum add-
inendant eum virluie signorum, quse faciebant per randum, el ipsi soli serviendum osteiidat (Matiii.
illum. Quia enim tam magnum praasidium est Chri- iv, 10). Nihil ergp prsejudieatur Deo Patri, cuni
sti, et prsecipuam cbaiitaiera erga genus IiumanUm adoralur Christus ut Deus; quia cum soii Deo sef-
oslendit, et dignatione ejus gloriosa et immonalia viendum dicatur, servifur el Ghristo. Dicil enim alib
prsemia repromissa : ac per hoc dolet genus suum, loco : Qui in kh servit Christo, placel Deo (Jban. x,
quod est secundum carnem; quia incredulitate sua •_). Quid ergo superest, nisi ut Patef Deus, et FiliUs
hoc perenni et salutari beneficio se privarunt. Ergo, Deus; et nihilominus unus Deus credalur ulfefque?
oplabatn, ait, non oplo; quia scit fieri non posse, ut Sive enim Palrefn iquis adoret, sive Filium, uritim
tam honestum membruni, niillo praecedenle vilio, Deum dicitur adorare; c el servire Pairi, autFilio ,
abscinderetur h a corpore clirisliano; affectum ta- uni Deoserviiium ekhibetur. gf| Nullaigitur discre-
Tl
"^ lio est;
men et dileciionem circa genus suum ostendit. quia qui adoral Filium ; adorat fetPatrehi:
, (Vers. &.) Quoruth adoptio est filioruiu. Juste se et qui servit Patri, servit et Filio. Et ut Sine adu-
dolere probat, quando prsedicat laudem generis eo- lalione deitalis hujus confessionem csse doceret, in
rum; quia olim filii adopiali, affectum etgraiiara conclusione posuitÂinejj, hbc est, vefuiri; ul Chri-
Dei Patris in irrilum habuerunt. Adjecit adhuc, ut stum Deum super omnia in vferitateostendefel bene-
et alios dolere prohis faciai,dicens : dictum in soecula.
(Vers. 5.) Et glorid, et leslamenla; el leghlalio, et (Vers. 6.) Non a item excidit verbiimDei. NPiie'x-
aOmnes cdit.et mss. ac pauci mss., etsublimilate; ritui sanclo, uni Deb... adorat el Palrem et Spirilum
cseteri. in quibus antiquioreSj ef subiilitale. Rursiis sanctum... servit Filio el Spiritui sanclb, etc. : reliqui
paucis interjeetis . Eras. âc seq. edit. cum uno vel vero, et edil. nobis; congruunt, nisi quod Rom. pro
altero mss. reposuerant, cbnveniensest; ubi nos cum et servire Pairi, posjuil , et si servilur Pairi: nec non
Amerb. et plerisque mss. restiluimus, inconveniens post nulta igilur, siibjunxit, in hh : ae demum infra
est. pro confessionemcum mss. Thuaii. substiiuit, pro-
h Rom. edit. cuin paticis mss., a corpore Chrisli. fessionem.
c Mss. aliquot, el servire Palri, aut Filio, aul Spi- \
m COMMENTARIAIN EPISTOLAM AB HOMNOS. ftl
cidit verbtim Dei dicentis . In haitt tiocabilurtibi se- A > benedicerentur omnes gehtes lerrae. Quandb eiiiin
men (Gen. xxi, 12), id est. hoc eVenil, quod dixit promissio facla cst Abralioe; ei,audivil: Quia in se-
Deus fuiurum ; u( rion Iii dicerentuf semen esse mine luo Iwnedicenhir binnes gentes terrw; ChrisUrs
Abrahoe, qui filii ejus essent secunduhi carnem : utique illi pf bmissus est ex tfaduce Isaac, in quo
sed istl qui fidem acceperiril. pef qu&m natus esl, hoc hripletum vh.femus.
Isaac, reformatam tenipore Christi,- non jarii spe- (Vers. 10.) N'onsblutn autein kmt, e id esl, Saftd,
cialem , sed gener.ilem ; u"tquod Abraham credidit scd et Rebecca lex uno coiicubiiu kabehs Isdab patris
de Isaac, isii crederent de Deo el Christo. quia nostri. Nori (ahtum ergo Sarram in 'typ'6 dicit gfehe-
nalus est Dei Filius ad salutem a humani geiteris fasse Isaac, sed tet Rebeccain uxoreni lsaac. Scd
redimendam. alia caiisa esi ift Isaac, alia iri Jacob ct Esau"; quia
(Yers. 7.) Neqiie omnesqui stint ex Israel-, l(i sunt Isaac ih figufa Salvatoris natus est,- Jacob vero et
Israelilw ; nequequia semensurit Abrahm, orimesfi- Esau duofuiri populorum Irabeht lypun.; id est, cre-
lii: sed in Isaac vocabiiur tibi ^semen.h floc <estquod deiitiuni, fet uori crfedeniium; hl cum ex uho sini,
vult inlelligi, non jam ideo dighos esse omnes, quia diversi si.it lamfen.In singulis enin. e't genus sighift-
filii sunt Abrahse : sedeos esse dignos, qui filiipro- eatur, ht hi "uhks generis dicaritnr; qui ih causa fidel
missionis sunl, id est, qtios proesciit Deus prbmis'- 2 unurii Suni, vfelperfidise. Unris eiiim Signiflfeaiufiu
sionem suam suscepturos, sive ex Judseis s sive ex hifiitis, iiori pfef iratliicehi cariiis, sed"per communem
gentibus; Iii enim digni sunt dici Israelitse, id esl, causatn";quia et ex Esaa Jafcobfilii diceiidi sunl, et ex
videnies Deum, qui credunt. Nam de Isaac uiique JacPb EsSriiihpotandi suiU filii. Nec eriim quia Jacob
omnes hi filii sunt Abrahse . quia ohinis propago laudalrir, ohiiies ex 6o hati, filii fejusmerilo dicendi
generis Judaeorum ex Abraham per Isaac esl. c Sed suiit: aul 'quia Esau displicet, 'orinVesfexfejusofigihe
quia, sicul dixi, hi sunt vere filii Abrahaji qui reprbbi Suht; cifim-videainris fet 'de Jafebb tfadQcfe
promissionem sequuntur, quoe in lsaac factae'st:ac hatos factos peffidos,- et de Esad fidfelcset Deb clia-
per hoc reliqui filii non sunt dicendi Abrahse; Abra- JPS. Nani iquodde Jachb hiulii sint perfidi, dribium
ham cnim credens, Isaac accepit propter fidem, non est; onines eniin jtfdsei hori 8j[ credehles, aut
quia credidil Deo. In quomyslerium fulursefideidesi- credeiiles ex eo habent origirifehi":et quia dfeEsau
gnaium est; ut illi essent fratres Isaac, qui eamdem Suht hbni et fideles, prob4t Job, qui est fex liliis
fidem haberent, in qua Isaacnalus est; quia Isaac Esau; quihuis, iib Abraham , h'ot_esi, nepos Esau.
in typoJSalvaioris nalus est ex promissione, ut qui (Yers. 11-13.) Nam cum )ioh'dufnhuii fuisseiil, dut
crediderit Christum Jesum promissum esse Abraha., aliquid tgissenl bbnilmvel mdluin; ut secundum elec-
hic sil filius Abrahse, frater vero Isaac. Dictum est fj | tiojtem propostfi/nt Dei mitneret, hbn ex operibus, sed
ergo Abrahae, quia tu semineluo benedicentur bmnes ~exVoiahte dittum esl quia inojoi serviel minoti, sicul -
gentes (Gen. xxn, 18); quod utique in Isaac faclum scripiurii est : Jabob diiexi, Esaii autem odib hahti.
non est, sed in eo, qui in Isaac promissus est Abra,- Iloc in Malachia liEibfelUr.- PrsescifehtiafliDei flagilkt
hse, qui esl Christus, in quo otnnes gentes benedi- in his causis, quia non aliud potesl evehire, qriam
cuntur credenles. Caeteri efgo Juda_i filii siint car- novit Derisfuturum. Sciendo enim quid unusquisque
nis, dum promissione privantur: nec deputafi pos- illorum futufus esset, dixil! Hic ferit dignuS,'qui erSt
sunt merito Abrahse, qui fidem non sequuntur; per hiinPr; et qui majof, efil indignuS. Uhlliii felegit
quam dignus exstiiil Abraham. prsescienlia,el alterum spfevit: ei in illo querii elegit,
(Yers. 8.) Id esl, non qui filii carnis, hi sunt filii proposilum Dei manet; Puia aliud noh potesl evefiire,
Dei: sed qui filii promhsionh sunt, wstimantur d in qitam quod scivit, ct propoSUitin illo, Ul salutfedlg-
semine. Aperium est quia non possunt dici filii caruis hus sil: et ih ilIo_quem Spfevit, simili nilido mariet
filii Dei: hi enim ex concupiscenlia carnis nati sunt; propositum, quod proposuit de illP; quia indignus
isli vero ex fide spiritualiter, secundum quod promis- fefil. Hoc quasi proescius^non persohatum acfeeptor";
sumest Abraha.; ut hi aestimarentur semen esse, quii nam nemineih damnat, antequam beccei : et nuliuni
crederent. j) ebrohat, aiitequam viricat. Hbc peftiiiel a'd cauSahi
(Yers. 9.) Promtssiotits enim verbuin hoc est: Ad: Judceorum, qui sibi prserogativani dereiiduht, quod
koc lempus veniam, el kabebit Sara filium. Hoc ini filii siht Abrahse : Apostolus Autem cbri-blatuf se; ut
Genesi habetur, quod proefiguratumin Ghristo est, ,' qiiia dixferat dolorein habere s'e'feofdis feoritinriiim,
ul fulurus Christus promitteretur filius Abraha., ini causa incredulitatis eofuni, quoruni adoplio erai fi-
quo promissionis verbum implerelur, ui in Christo» liorum, et legis constitutio, et fex quibus Cliristus,
a Gill. ac Rom. edit. cum Thuan. cod.. humanii a Amferb. et Eras. et qiiidam" mss., in semine.
generh redhibendam. Apertum est quia non possuhl dhi filii Dei; hi ihim,
h Iia mss. ei vel. edil. nisi quod Gill. omitlit,
eic.; Gill. et Rom. edit. cum paucis mss., in se-
Hocesl : Rom. auiem edit. adjefeto', ulsolel, se- intne; Rom., in semen. Dicil filios carnis, el filios
quenti Scriptura_.versu, et repeliia parte superioris, Dei. Hiênim, elc: locum vero e plurimis optimis-
ista subjungit : Vuli inlelligefe uou Pmnes, qui filiii qiie mss. restiluinius.
sunl Abrahw, esse dignos, ut filii pronlhsiohis sinl, e Roiri. edii. et cod. Thuan. hinc resciderants id
id est, quos prmsciit, etc* esl Sarra. Sic eliam infra Rom. edit. sola exemeral,
c Sed quia .... qum in Jsaac facta est, in mullo> Hoc in Mdlachia habetur: quse lamen ieperiuntur irt
pluribus mss. desideraiur. cunclis mss. et edit.
136 AD OPERA SANCTI AMRROSllAPPENDIX. 136
Salvator, sieul el ipse ait : Quia salus ex Judwis est AJ omnebonum penitus oblitterari; quippe cum naiura
(Joan. IV,22); traclata Lege, invenil quia non om- non possit immutari, sed volunlas : non in omnibus
nes qui ex Israel Sunt, crediluri sunt : neque quia tamen causis; quia remanel in nattira, quod testimo-
dicunlur filii Abraha., omnes Abrahrefilios dicendos, uio sit Greatori.
sicut supra memoravi. Minuit ergo dolorem suum, (Vers. i&.) Quid ergo dicemus? Numquidiniquilas
inveniens olim prsedictum, qnod non omnes essent apud Deum? Absit. Quia enim unum diligii, et alte-
crediluri; a ut his solis doleat, qui per invidiam in rum odit, subinferl : gg Numquid iniquilas apud
iiicreduliiaie lahorant. Possunt tamen credere, quod Deum (Exod. xxxin!, 19)? Non plane, sed justus est
ex subjeeiis aperit. Incrednlis tamen prsedictis non Deus; scit enim quidfaciat, nec reiractandum csl
valde dolendum est; quia non sunt prsedeslinati ad ejus judicium. Hoc| in Malachia piopheia habelur :
vitam; proescieniia enim Dei olim hos non salvandos Jacob dilexi, Esau vh-oodio kabui (Malac. i, 5). Hoc
decrevil. Quis enim plangat eum, qui olim morluus jam de. judicio dicit; naro prius de prsescientia ait,
babetur? Sed subintrantibus gentibus, quse sineDeo quia major servieltninori, sicul et de prsescientia Pha-
prius erant, el salutem quain illi perdiderunt, acci- raonem damnavit (Gen. xxv, 23), sciens se noncor-
pienlibus, exsuscilatu. dolor : sed iterum quia ipsi reclurum : apostolum vero ;Paulum persequenlem
sibi perdiiionis causa sunt, sopitur. Prsescius itaque B ; eleirit(Actor. ix, 5),!prsescius ulique quod futurus es-
Deus malse illos voluntatis futuros, non illos habuit setbonus. Hunc efgo prsevenit aute tempus, quia
in numero bonorum; quamvis dicat Salvator illis necessarius erat; et Pharaonem anlefuturum judi-
septuaginla duobus diseipulis, quos elegeral secunda cium damnavit, ut crederetur judicaturus.
classe, qui ab illo postea recesserunt: AToim'jja veslra (Vers. 15.) Moysienim dicil: Misereborcui mher-
scripla sunl in cmto (Luc. x, 20). Scd hoc propter tus ero : el misericordiam prwstabo, cui mhericordiam
jusliiiam, quia hoc esl justum ; ul unicuique pro me- prmstilero.Ergo misericordia, mherebor, iuquit, ejus
rito respondeatur. Quia enim boni eranl, electisunt cuimiserlusero, hoc est, ejus miserebor, cui proescius
ad minislerium; et erant scripla nomina illorum in eram quod misericordiam daiurus essem, sciens con-
coalo propter juslitiam, sicul dixi : secundum prav versurum illum, ct permansurum apud me : Et mi-
scientiam vero in numero erant malorum. Dejusti- sericordiam prwstabo illi, cui mhericordiam prwsli-
tia enim Deus judicat, non de prsescientia. Unde et lero, id est, ei misericordiam dabo, quem prsescivi
Moysi dixit : Si quis peccaveritante me, deleameum posi errorem rccto^corde reversurum ad me. Hoc.
de libro tneo (Exod. xxxu, 34) ut secundum justitiam est dare illi, cui dandum esl: et non dare illi, cui
judicis tunc videatur deleri, cum peccal:juxta prse- dandum non est; iit. eum vocet, quem sciat obau-
scientiam vero numquam in libro vilasfuisse. Hinc et iG dire : illum autem non vocet, quem sciat minime
apostolus Joannes de hujusmodi ait: Ex nobh exie- obaudire. c Yocare autem esl non pugnare, sed com-
vunt, sed non fuerunl ex nobis; si enim fuissenl ex pungere ad recipiendam fidem.
nobis, permanshsent ulique nobhcum (I Joan. n, 20). - (Yers. 16.) Igitur non volenth neque currentis, sed
Non est personarum acceplio in pro_scieiHiaDei; mherenth est Dei. Recte, quia non in voluritate pc-
proescienlia enim est qua definitum habet, qualis tentis, sed in dantis arbitrio debet esse, quod posei-
uniuscujusque futura volunlas erit, in qua mansurus lur. An enim danduin sil, daniis debet judicio pen-
est, per quam aul damnetur, aut coronetur. Denique sari; nam Saul peccans cnm pelisset veniam, non
quos scit in bono raansuros, frequenter ante sunl accepit (I Reg. xv, 24) : at contra David peccans el
mali : et quos malos scil permansuros, aliquolies ignoscisibi postulans, veniam coiiseculusesi"(Hfie(j.
prius sunt boni. Unde cessat querela; quia Deus ac- xii, b). Ex boe ulique dantis Dei et non dantis judi-
ceptor personarum non est (Act. x, 54). Nam et cium sequendum est; quia non injuste judical, qui
Saul, et Judas Iscariotes ante fuerunl boni, dicenie omnes salvos vult, manente justitia; inspector enim
Scriplura de Saul : Eral vir bonus, el non erat illo cordis scit petentem^ an hac mente poscat, ut mc-
mclior in filih Israel (I Reg. ix, 2); el de Juda Isca- reatur accipere. El jquamvis periculosum sit judi-
riote dicit Petrus apostolus : Qui sortilus est sortem I" cium Dei discernere; tameu propter diffidentes, ul
minhterii hujus (Acl. i, 17), id esl, aposlolatus, h in mens eorum medelam consequi possit, ne puteiHju-
signis et prodigiis faciendis. Quomodo igitur minis- dicium Dei injuslum', dicentes : Unum vocat, et al-
ierium saluiare sortirelur, nisi esset bonus ? In sorte lerum negligit; sic arbitranles exeusari posse dam-
enim Dei judicium fuit dignum illum fuisse lempore, nandos, rebus istud potius probemus, quam verbis;
quo electus est, sicut illi septuaginta duo, quos su- ubi enim rerum geslarum exempla sunt, nemo audel
pra memoravi (Matlh. xvn, S). Ilinc est unde et Ju- queri, nec aliquam [excusationem oblendere. Duo
das posl mali tolius admissum scelus pcenitentia mo- fueriint David el Saiil, requiramus historias, qualis
tus, laqueo vitam finivil. Non potest enim in aliquo unusquisque eorum reperiatur posl judicium Dei;
a Edit, Amerb. el Eras. cum mss. non paucis, ut et prodigiis faciendis.;
hi soli doleanl: rectius lamen alise edit. et mss. ut in c Omnes edil. ac inss. aliquot, vocare aulem est
lextu. compungere; alii mss. multi bonique nobiscum fa-
b Ita edit. Amerb. et Eras. ac mss. complures : ciunt. . . t
at in rcliquis edit. et mss. non reperimus, tii signh
157 COMMENTARIA1N EPISTOLAM Al) ROMANOS. 438
ul si Saul bene se egisse, posiquam misericordiami A tur, a quo haeviridicisefiunl. Hoe etiam genere anii-
non accepit, probetur, injuslum, quod absit, Dei ju- qui medici in hominibus morie dignis, vel morlis
diciura arbitreinur: autsi David, accepia misericor- seiitenliam consecutis, requirebant quomodo pro-
dia,DeumcoiUempsisseinveniaiur,an in eo manseril,, dessenl vivis, quse in homine lalebant, apertis; ul
in quo misericordiam conscculus est, et, ul ular his cognoscerent causas segriludinis, el pcena mo-
conipendio, ulerque neeessitatem passus est regni. rieniis proliceret ad salutem viventis.
El quanta fuit neeessitas David, ut filius ejus yellel (Vers. 18.) Igilur cui vull mheretur, et quem vult
eum regno privare! In qua necessitale flens, nudo1 indurat. Dicis itaque rnihi. Ex persona contradicentis
pedc, iter faciebat; ut fugeret rex et dux populi1 loquitur, qui quasi pulel Deum, neglccta justitia,
Dei, in tanlum humilialus, ut ct in faciem sibi servo1 alicui graliosum; ut unum e duobus paribus acci-
suo maledicenli non responderet; ut per patientiam piat, allerum respuai, hoc est, unum compungat, ut
Deum sibi pfopitium faceret, per.quem regnum sibi credal : alterum induret, ne credat. Cui quidem ex
credidil reservari (II Reg. xv, 16). Saul autem nec auctoritate respondit, servala lamen justilia, ex su-
in lali necessitate invenlus; quia majus malum esl pra memorata prsescientia dicens :
inlesiinum bellum, quam externum : insuper ferens
(Vers. 19.) Quid adhuc qumritur ? Voluntati enim
quia semel et ilerum non sit auditus, cum essct in- B ejus quis reshtit? Prinium dicit, quia resisti ei non
dignus, necinprece perstitit; ut meritum sibi face- potest; est enim polentissimus ultra omnes. Deinde
ret, per quod esset dignus : sed impatiens, et de quia Deus omnium esl el parens, et ideo nulli male
Dei judicio indiguatus, ab idolis quse prius velut vult; quse fecit enim, ineolumia vult manere. Nec"
nullius momenli damnaverat, auxilium requisivit. enim compefu ei, ut injuslus sii, cujus henevolenlia
Ecce justum esse judicium prsescientiae Dei etiam laiUa
appare(, ut non solum faceiet esse, quse non
nolenlibus manifeslum est.
erant; verum ea ipsa vita seterna donaiet et gloria,
(Yers. 17.) Dicit enim Scriptura (Exod. ix, 16) ut opus ejus aliquid majestalis ejus simile haberet.
Pharaoni : Quia in hoc ipsum le servavi, ul oslendam lam providus et bonus est, ambigi non de-
Qui ergo
in le virtulem meam, el ul nunlielur nomen meumin bet
quia juslus esl.
universalerra. Alii codices sic hahenl: Ad hoc le sus-
citavi, ul ostendamin le vhiutem meam. Sive servavi, (Vers. 20.) 0 homo, lu quh es, qui respondeas
et
sive suscilavi, unus est sensus; hoc enim dicit, quia Deo! Magna est, inquit, indignitas praesumptio,
Deo in adversis, iniquum justo,
cum Pharao, quod nomen regum erat apud iEgyp- hominem respondere
malum bono;, imperilum perfecto, infirmum forlis-
lios, sicut et apud Romanos reges Augusti appellan- mortalem -
r simo, corruptibilem incorrupto, immor-
tur :'a bic ergo Pharao cum lantis malis essei reus, (
servurn nequam domino, creaturam conditori.
ut vita indignus esset; ita in malis suis perduravit, lali, se
nec se emendare voluil; aestimans aut merilo vivere, Numquid dicit figmenlum ei, qui finxit: Quid me
fecisli sic (Esai; XLV,9)? Hoc de Esaia propheta esi;
aut Deum, quem ssepe fallehdum censebal, ad vin-
hic quasi proprium ponit quo ostendit conlra
dictam dandam impotentem, audit a Deo : Ad koc quod
non posse; in poteslate
le seriiavi,utostendamin le vhiulem meam, etut nunlie- auctorem opus ejus queri
lur nomenmeum in universa lerra; ut in hoc cselerse enim aucloris.est qualem velit condere.creaturam.
"
gentes addiscerenl non esse alium Deum prseler (Vers. 21.) An non habet poteslatemfigulus luti ex
hunc, qui Judaeorum erat, et faclus cst Chrisliano- eademmassa facere aliud quidemvas in konorem, aliud
rum; quamvis et illi Chrisliani fuerint, et nos nunc vero ad conlumeliam? Manifestumest vasa aliqua fieri
simus Judsei propler Judam, exquo 83 Ohristus est ad honorem, qtise ad nsus honestos sintnecessaria :
secundum carnem; quia Judsei veteres sperando fu- alia vero ad confumeliam, quse iristrumenio sinl cu-
turum Chrislum redemptorem, christiani erant : Iinarum;"unius lamen esse subslanlise, sed differre
nam Rahab meretrix ^dicit exploratoribus missis a voluntate opificis in honore. Ita et Deus, cum omnes
Jesu Nave, qui prius Auxes dicebalur : Audilwsunt ex una atque eadem massa simus in substantia, et
hic vhiutes et plagw, qucefactm sunl in Mgyplo a Deo j) I cuncli peccatores, alii miserelur, et alierum despi-
veslro, et conlerrili sunt nimis; liment enim a facie cit non sine justitia. In figulo enim sola volunlas
veslra (Josue n, 9). h Ad hoc ergo servatus est Pha- est: in Deo autem voluntas cum justitia; scit enim
rao, ul mulia signa et plagse ostenderentur in illum cujus debeat misereri,>icut supra memoravi.
quasi jam morluum. Suscitatus autem diclus esl; (Yers. 22.) Quod si volens Deus oslendereiram,
quia cum apud Deum mortuus esset, modicum lem- et manifestarepolenliam suam, sustinuil in mulia pa-
pus accepit, ut vivere videretur; ul esset in cujus tientia in vash irm prwparath in interilum. Ipse sen-
poena et vario lormentorum genere usque ad mor- sus est, quia voluntale el longanimitate Dei, quse
tem, omnes qui sine Deo erant, metu lerriti, hunc est patientia, prseparaniur infideles ad poenam; diu
solum Deum esse cum admiratione maxima fateren- enim exspectati converti noluerunt. Ideo ergo ex-
a Ila mss. prope ad uniim : edit. vero vet. et qui- edit abscidit tfes primas voces.
dam mss., hic ergo Pharao cum tanlis malis essel b Rom. edil sola, Ad koc ergo quasi jam mortuus
reus, ut viverenon deberel, numquam futurus bonus servalus est Pharao, «(.... ostenderelurin illo. Sus*
ne se aul merito ... impoientempularet; unde Rom. citalus, etc.
PATROL. XVII. 5
«& AB OP.ERA SANGTI AMBROSIi AEPEKDK. IJA
speelati smit, ut inexeusabiles deperireni. Seivit A J U.aquemultitudine s.oloscredenlcs dicit salvari, quos
enim Deus hos non credituros. praesciit Deus. v
(Vers. 23.). Et ut osjenderet divitias.gloriw sum in (Vers. 28.) Verbum piim consummans et brevians
vasis, misericprdiw, qum pr.mparavil ad glorianu V&- in mquitate; quia ver:bumbrevialum fqciet Dominus
tienlia et longanimiias D.eiipsa est, quse sicut malos s,uper terram. Salyari hos promitlit, quos
reliquos
pra_paral ad interilum,, ita et bonps prasparat ad co- dicit per verbuni, qhod Juste definiens, Jjreviavit
ronam; bpni enini suntin quibus spes fidei est. Om- Dom.inus. super lerriirn; convenlt enim ut in solo
nes enim suslinet, sci.ens exitum singulorum; ac per nomineDpmini conditoris cons.equalur salutem crea-
hoc patieniia est, quaeillps qui ex malo corrigunlur, tura., hoc esl, per fidem ; quia sublatisrinihibus neo-
aut in bono perseverantes si.nl. pra.pa.rat a.d glo- meniis, el sabbato, circumcisione, el lege escarum,
riain. Divilia. aulem glorise sunt.dignitas mulliplex et oblaiionibus pecorhm, sola fides posila est ad sa-
proeparata credentibus. Eps autem qui ex bonis.fiunt lulem. Quse ablireviata ex Lege esl; quia quod in
mali, et in coepto nialo perdurant, praeparal ad infide est, in Lege I.iabelur quasi principale-Legis, di-
leritum. Hoc est autem manifesiare ppteptiam suain cente Salyatore : De ime eijtm scripsit Moyses(Joan.
in muliapatientia; quia computatur npn vindicatu- v, 4(3). Abbreviaia ergo Lege, reliqujse Judaeorum
rus, quia diu dissimulat : cum cceperit vindicare, E B. salvantur : coeteri vero salvari non possunt,-quia
1
apparebit ejus potentia; quia cum possit statim vin- per definitionem Dei spernunlur, per quam genus.
dicare, diu sustinuit, ut perfidi queri non possint, humanum salvare decrevit.
§_| ctim damnaniur. Proeparare autem unumquem- (Vers. 29,30.) Eishut prmdixilEsaias: Nhi Domi-
que es.t proescire quid futurum est. nus sqbaotkreliquhset nobis semen, sicut Sodomafuis-
(Vers. 24.) Quos el vocavit nos, non solum ex Ju- semus, et sicul Gomorrha similes fuhsemus (Esai. I, 9).
dmis, sed eliam ex gentibus. llos quos vocavii, prse- Hoc semen, quod de omnibus solum rellctum et re-
paravil ad gloriam, si.ve eos qui. prope eranl, sive servainm est ad reformaiionem generfs humani,
illos qui longe, sciens permansuros in fide. Christus esi, et doctrina ejus, sicut et ips.e dicit :
(Yers. 2S, 26.) Sicut in Osee dicit ; Vocabonon Semen est verbum Dev(Luc. vin, 11). Hoc ergp nobis.
plebem meain, plebem meam; el non dilectam, ditec - olini promiss.um, subla^tisquoe oneri erani Legis, re-
.ajii. Et- erit in loco, ubi vocabuntur non plebs mea; liquit ad redeiiipiioneni; ut daia remissione peccalo-
ibi vocabuntur filii Dei vivi. Aperlum.est biud. de runi,jil npn puniremuf a Lege, sicut periit Sodorna.
geiuibus esse prsediclum, qusprius non erat plebs Salvaiorein ergo relicfum nobis dicit ad suffragium
Dei : "poslea aulem ad opprobrium Judoeorun. mise- vitse,1quam Lcx providere non p.otuit, quem ab ini-
ricordiam accipientes vocatoesunt plebs Dei : et qui G C tip Deus nasci decrevil : qui propterea quod solris
dilecti ante noii erant, abdicalis Juuoeis, adopiati in sine peccatp invenjretur., devicto humani generis
filios, et dilecti sunt; ut in loco ubi non vocabaiHur hoste, omnium peccaia. delerei. Hoc et in Apoca-
plebs Dei, ibi vocareniur filii Dei vivi, Piins enim lypsi,Joannis habeturi : Qu.ianemo, ait, dignus in-
nusquarn vocabantur fllii Dei, nisiiri Judaaa, hoc est. yepius. esl, sive in coelo, sive in lerra, qui aperiret
Hierosolymis, ubi domus Dei erai, sieut dicit in lihruni et signacula pjus; nisi Salvator, qui vicit
Psalmo septuagesimo quinlo : ATo(«sin Judwa Deus mprlem (Apoc. y, 5)1 Hoc ergo est semen, quod
(Psai. LSXV,2). Poslea autem in proph.eiia Za.c.Iia- plim promis.sum resefvavil Deus, ut tunc fruciifica-
rise : Ponam, inquit, Hiemsaleni in omjijbu.sgentibus rei, qua.ndo omnium iam Judseofum quarii gentilium
(Zach. xii, 2).; quia ubique. iulurf erant filii Dei, et peccata repleta erant. ^Frucips a.ui.emejus"est indul-
domus Dei in. omnibus locis, quse est Ecclesia,. Hinc geniia peccai.orum; nlsi enim Chrislus fuisset; reser-
Dominus ait Judivis :. Qyiq, tollelur.,a vobisregnum, valus|(quem idcirco sempn,dicii, quia per ipsum re-
Dei; ei dabiturgentkfacientifructus.ejus(Mqlllh XM,45). pnraium est genus humanum), iuterisset progenies
(Yers. 27.) Esaias anlem clamai pro,Irsrael. Hpe di- Abralioe; co quod peccatis obruii erant, el Lex eis
cit, quiaEsaias clamat pro iis, qui:credunl in Chris- prodess.enonpoiuit. Idcirco hunc seqiiendum docet,
lum (ES<M'. x, 22). Hi enim.vere siint.Israeliia., sicui 1)
$ qui praesidium coniulit vitoe.
dicii Dominus ad Nathanael:: E.cce;ve.reI-srqeliia, in Quid ergo dicemus? Quo.dgenles qum non sectaban-
quo dolus-nqn est (Joan. i, &!:). tnr jusliliam, compreliende.runtjusiitiam : juslilidm
-Si fuerit numerus filiorum, Ismel lamqu.qpiarena, mdem qum ex fide esi. igg Quoniam justitia est ia
mar.h, reliquiw, salvw fieni. RecedeiUihus Judaais. a Lege, quoe crediia m|undo est, quoe prohibet pec-"
merito.et. promis.sione p.alrum, dum illam npn reeir; cari; idcirco gentes hon hanc justiliam dicit cotn-
piuni, hi, reliquise sunti quj cr,edei)do,in,fide prorpis-, prehendisse, quaa nalura magistra dignoscilur, sed
sjonis pa.lribus. faclfg. persistunt, lidples, effecti; a. «am justitiam quoc ex fide est Christi; Reo enim haee
Lege. enim. r.epedun.lj,qiij iii, eiim quem.Lex;soIum, yera "jusiiiia esl, el nerinanens, si agnoseatur. Quid'
adt salutem, s,ufficer.e;pr.pmisii., ppii pre.dpnt. Igilur cnini. esi tam justumj qnam cognoscere Deum Pa-
dum 1ex
aposlaise habeantur necesse est, qui Chrislum irem, quo siiiit omsiia : et Christum Filium ejus,
non recipiunt, rei sunt violaiae Lcgis.. De maxiina per= qu.eni supt, omnia|(l Cor. vm, 6)? Prima ergo
* Omnes edil., nonperiremus a Lege; omnes ms:.,, non ytunjremur, etc L

Hl C0MMEHTAP4A.V&EPISTOUM. AQ ROMAM3§. • U%
ha_e justiiia est, agnoscere Creaforem, dein.decpsto- j^ nis, et petram scandali; et qui crediderit in Ulum, non
dire quae p.secepii. Geqtes ergo quse prius non re- coiifundelur. Hoc in Esaia habetur (Esat. vm, 14;
quirebant justitiam, id est, Legem, q,use Cj.eal.ori xxvi.ii, 6).. Mul.torumrelatione comperlum est in pe-
tesiimpnium perhibebat, veniente. Chrislo, invene- tra vel lapide Christum esse significalum; Daniel
runt justiiiam superabundantem 'pl.us quara.s.criba- enim prpphela lapidem hunc dicit, qui abscissus a
rum el pliarisseorum. Qui enim lunc quod minus monle sine manibus percussit el commjnuit omn.ia
est, non sectabanlur, comprehenderunl postea,quod regna, et re.plevij ouinem terram, quod e.vid.enterde
niajus esl: Judoei autem in Lege positi, quj proficere Christp dictum est (Dan. i\,. 34). Et in Lege pelrade
magis debuerant, deterioraverunl. qua fluxerunt aquee, Chrislusa esi appellatus : Pelra
(Vers. 51.) Nam Israel sectando Legem jusiitiai, in autein, inquit, eral Ckrhtus, El Petrus apostolus in-
Legemjuslilimtioiipervenil. Perfeclio*Legis fidesesl, ter cselera ad Judseos aR : Hic est.tapis, qui reproba-
quam.gentes apprebendentes, totam Legem iniplere lus est a vobls wdificanlibus( I Cor.t, &).. Qffensio
videptur. Judoef autemdum per invidiam Salvatori ergo posita in Slon Clirisius est (Actoi\ iv, 11). Sion
npn credunt, jusliiiam qua. in Lege. mandala est, vero allitudo est, sive ciyitas ipsa Hie.rus.alem, quse
vi11dican.eS5.id est, sabbalun., circuracisionem, ejc, propter notitiam Dei npn Immerilo excelsa dicta est,
in Legera nonperveoeruni, hoc est, Legera nonper-; P in qua Salvalor a Deo Palre suo posilu.s prsedicator,
fccerunt.: etquiiion perfieiunt Legem, rei sunt juxla offensiofaclus est Judseis, dum se.Filiupi Dei prsedi-
Legem. Hic enim. implet Legem, qui a Lege,Moysi cal, natus de Spiritu sancto ex muliere. Per corpus
peryenit ad fidem Christi. autem ejus.scandalum passi sunt, et dicebant: Noniie
(Vers. 32.) Quare?-Quia honex fide, sed quasi ex mater et fralres ejus apud nos sunt ? Quomodq ergo hic
operibus : Spernenles enim fidem quse, sicu.t djxi,, dicil: Quia de cmlodescendi (Joan. v_„42)? Noleban.t
perfeetio Legis est, ex operibus Legis jusii.ficari se enim verba gestis comparare, ut perind.e agnosce-
dicebant, id est, persabbalum, neomenias, circum- rent§6non absurdum esse, quod dicebat deccelose
eisionem, etc, immemores Scripturoe diceniis, quia descendisse; quasf corpus operarelur, et non Deiis
Jjtsjus ex fideviml,(Habac, n, &). JustitiaiautemLegis latens, operibus tamen se prodens in corpore. Petra
idcirco dicitur, quiajuslo judicio DeihseeJudoeisdata ergo hsec scandalum esl Judseis et offensio :. quoape-
sunl.propler diiritjam cordis iJlorum; ul sim.uslelam ira sihe dubio corpus intelligitur Salvatoris. Ha_cex-
forte quis mprluam calcasset,, aut tetigisset aliqua cisa sine manibus, proplerea quia.sirie viro de Spiritu
morlicinia, aut si sorex in vas ruisset, imnmndum san.cto facta de virgineest.
diceretur (Levit. xi, 2,9) : quod magna cum sollieitu-
i CAPUT X.
dine observanies, ex quapumque causa incurrebant, G
ul immundj essent_ Si.autem, sangujs m.ustelsepavi- (Vers. 1, 2.). Fr.qtres, volimtas qmdem.cordh,mei,
nientum maculassel, nonlevi cura. expiandum erat, el„absecraliq,fit ad-Dûm pr.pillh. in sqiulem^ tesjimo-
et uta cibis melioribus.abslinerelur. Sabbalum yerp nium enim perhibeo.itth, quod-mmulatione.mDei.kq-
el circumcisio propriam habuerunt justiliam temppre bent, sed npn.secundum,agnitionein. Quoniam a Lege
suo; quia in figura data sunt. Hbc Dominus per Eze- ^vuji eos, aufejre, credeiit.es quia, velanjen.est Ju-
cbielein prophetain oslendit; inler coeteradicais : daeis; ne hoc odip. Judaismi facere videreluri osten-
Proplerea dediiltisprwcepla non bona.(E»ech.xx, 25); dit affeetum suum circa illos, et Legi dat miiliura :
quia erant irreverentes et iufidi. In adventu aulein sed docet; lenipus jam, servandie Legisnon e.sse;.ac
Chrisli, quia salulare donum erat daturus,, per-Hie- per boc proyidere.seillis velle, testalur,,si.modo au-
remiam prcedical, dicens x.Dabottiis.Tesiamentutnnor diant illum, ac probent supin non; esse. inimicum;
vum, non quale-dedipalribus illonmi (Jerem. xxxi, 52). quandp e.l leslin.onium perhibet ilJis nobilitatis et
Uoc lestamentum Legem vocat, in quamnon perver traditionis pater.nse.,
neruiil, sicut supra memoravi. Nam cum gentibus1 (Vefs. Z.yigtwranles enini Dei jusljliam, et.suam
quoecredideranl, hanc sarcinam oliservaiionis Judsei quwrentes constiluere, justiiiwDei ijpn sunl subjecti.,
credenles vellent iraponere, lunc apostolus. PelrusTDPer ignoranliam.dicit ill.os nonj credidiss.e.io.Ghri-
ail:; Quid imponitis jugum, super cervicem.fralrum., slum , semulationem quidein. Dei habentes, sed vo-
quod neque nos, neque-palres noslri potiare poluerunt luntatem et consilium ejus. nescientes, conlra-Deum
(Aclor. xv, 10)? A tempore enira Cbrisli iiidulgentia agebant,. quem se defendere.lestabaijtur.. D,e:his.di-
dala est promissa in Lege; aitenim.Esains propheta-: cfi, qjii, npn mal.evolentia et; invidja ,. sed errore
Venietex Sion quieripial; el avertal impietalemab J,a- Chrisium. nojiireceper.unl. Quibii}.;etPelrus aposto-
cob.Ethoc illis-ame. testamentum,cum-abslulera.pec-r. lus,dicit :, Scip,,fralres,;quig per igtiP.ranliam.gessislis
cala eorum (Esai. LIX,20), hoc est, novum leslamen- hoc malum, sicufet principes veslri (Actor. m, 17);
tum a Deopromissun. inChiislo, ignorantes enimiinnc.esse, Chriistura,,quom promise-
(Vers. 55.).Offenderuntin lapidemoffensionis,,sic- ral Deus, alterum exspeclandum dicebant.Huic ju-
tit scriptum est: Ecce pono in Sion lapidem offensio.r stilias. su.as, quas ex Lege liabebant, antppQjjentes,
a Mss. nonpanei. riec.inliei;ioris.nptoe-,.esf " h
appetta- Nonnullf mss., vult/tufjerreJudmos; quia velamen
lus,ipsoApostolotestificanle: Bibebantde spiriiafHc.on- esl eh, ne qitod pdiuni.J%daiimi,e!c.
sequentepetr.a, petra autem erat Christus.
143 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. m
i
qui est Dei justilia in fide. Justitia enim ipsfeest,. A ad jusliliam, ore autem confessiofil ad sahttetn. Quse-
quia quod promiserat Deus, in ipso implevil. cumque superius lociitus esi, hic illa manifesiavit,
(Vers. 4.) Finis enim Legis Chrhlus ad juslitiam hanc esse regulam fidfei, credere Dominum esse Je-
omni credenti. Hoc dicit, quia perfeclionem Legis ha- sum,| el non erubescefe profiieri quia Deus illuni ex
bet, qui credit in Chrislum. Gum enim nullus juslifi- morttiis reducens, deduxit illum in coelum eum eor-
carelurex Lege, quia nemoimplebaiLegem, nisi qui porej unde venerat inearnandus; ne incurrat senten-
speraret ain promisso Christo; fides posita est, quse tiam Evangelicam dicenlem : Mulli, inquit, ex prin-.
- cederet perfeclioni Legis; ut pmnibus prselermissis, cipibus crediderunt id, Jesum, sed palam nanpro-
fides satisfaceret pro tola Lege et prophetis. filebanlur propter Judwos. Maluerunt enim gloriam
(Vers. 5.) Moyses enim scribit justiiiam qum ex: hoininum magis, quamigloriam Dei(Joan. xn, 42).
Lege esl, quia qui feceril ea homo,-vivel in eh (Levil. (Yers. 11.) Dicit enim Scriplura pcr Esaiam : Om-
xvni, S). Hoc dicit, quia justilia legis Moysis reos il- nis qui credit in illum, \non confundelur (Esai. xxvni,
los non faciebat ad tempus, si servaretur, id est, vi- 16).Dum enim examen eceperit fieri omnium rerum
vebant faciendo Legem; debitores enim erant. * Hoc in die judicii, etomnia falsa eommenta vel dogmata
diclum est in Numeris et in Levilico. in confusionem deduci; lunc in Chrislum credentes
(Vers. 6, 7.) Qum autem ex fide est justitia, sic B I tripudiabunt, vidente. omnibus manifesiari quia
dicit: Ne dixeris in corde luo : Quis ascendit in cw- quod credideruntjverum est: et prudens, quod siul-
lum (Deut. xxx, 12)? Hoc in Deuteronomio diclum tum putabatur. Aspicient enim inter cseteros se so-
est, quod hic inlerpretatur Apostolus de Chrislo, di- los gloriosos el prudentes, qui sestimati fuerant con-
cens : Hoc est Clirhlum deducere. Aut quis descendit . iempiibiles et slulii. Illic est enim vera approballo,
in abyssum? Hoc est, Chrhtum ex mortuh reducere. ubi remuneralio et condemnatio.
Hoc proprium Aposioli est. Iiaque juslitiam hanc (Yers. 12.) Non enhn est dhtinctio Judmi, el Grwci.
dicit esse fidei, si non dubitetur de spe Dei, quoein Genefaliter omnes aiit confundi propter diffiden-
Christo esl; ne diffidens dicat : Quis potuit ascen- liam dicit, aut sublimafi causa credulitatis; quia sine
dere in ccelum? quia ideo passus esl, ut exspolialis Christo apud Deum nulla salus est, immo poena est,
inferis virtute Palris, devicta morte resurgens, cum aut mors. Nec enim Juda.os commendare poterit
animabus ereptis in co_lumascenderet. Omnis enim praerpgativa Palrum; aut enim Iegislatio, qui meri-
quicumque viso Salvatore apud inferos , speravit de tum e't promissionem Palrum non recepernnt. Gen-
illo salutem, liberalus est, Petro apostolo hoc tesles aulem nullum habenttestimoniuin,quovel secun-
lante; dieit enim quia et mortuis prsedicalus esl (I dum earnem commendeniur, nisi credan t in Christum.
Petr. iv, 6). Qui de his ergo in corde suo non dubi- C* ( Napi idem Dominus pmnium, dives in omnibus, qui
tat, justificalus est ex fide. Ex lege aulem justificari invocdnl illum. Manileslum est sd omnes hoc perli-
timor facil; timet enim legem, quia yidet illam pce- nere,|sive Judseos sive Grascos; quia sine invoca-
nam inferre peccaniibus. Ideo non raagna justitia tione jDomini Cliristi nemo vivit apud Deum. Cum
legis est, nec meritum collocat apud Deum, sed ad ergo omnium Dominus(sIt, consentiente Petro apo-
proesens : fides aulem quia incredulis siultitia, mer- slolo, el dicenle : Hic est, inquit, oinnium Dominus;
cedem habet apud Deum, de quo quod non videlur, dives tamen non est, nisi in iis qul invocant iilum,
speratur. quia ipsi accipient remuneralionem. Perfidis vero
(Vers. 8.) Sedquid dicit Scriplura? Prope estver- non est dives; quia parlicipes non sunt bonorum
buin\in ore tuo, el in corde luo (Deut. xxx, 14). Hoc ejus; heque enim accipfent, quod daturum illum non
seriplum est in Deuteronomio, quia non esl longe ciêdiderunt. Et tamen Inon dixit Deum divitem cre-
ab animo nostro vel ore, quod nobis dicitur, ut credenlibus, sed invocantibus illum; ut postquam cre-
damus; quamvis eniufoculis non videatur, a natura didit, non desinat animus id postulare, quod a Deo
(aihen animarum et loquendi ratione non discordat, semper doctus est postulandum, d sicut in Evangelio
quod credimus. In ipsa enim natura inserta sunt vel- secundum Lucse tenelur scriptum propter adversa-
ut semina, quse audilu et volunlale c exculta fruc- ID rium, quia subtilis et versutus est, semper orandum
tificantteslimonium Crealoris. esse: credenlibus autem sola datur remissio pec-
(Vers. 9, 10.) Hoc est verbum fidei, quod prmdica- catorum. Sequitur autem ul precibus deditus libe-
mus. NuIIum opus dicit Legis, sed solam fidem dan- retur a malo, et possil consequi quod promisit Deus
dam in causa Christi. Quia si confilearh in ore luo toto corde vigilantibus (Luc. xviu, 1 et seq.).
Dominum Jesum, el credideris in corde tuo quod Deus (Vers. 15.) Omniseiiim quicumqueinvocaveril no-
illum excilavit, salvus eris. Corde enim%$ creditur menDomini, salvus eriue In Michseadictum est. Ipse
- aRom. edit., in promhsum Chrhtum:.... quw tra- !
b Rom. edit. sola, Hoc dktumlest in Numeris et
deret perfectionem Leyh : vet. auiem edit. ac msg. in Ezechiele propheta. Qum aulemfelc.
inter se conveniunl, nisi quod in illis ac nonnullis c Ms. Corb., exculla significarenl teslimonium, non
mss. legitur, crederet perfeciionem, legendum forte, salis recte. I
tjj perfectionem, aut saltem eodem sensu cum iis, d Ita mss. plures ac probatiores : alii vero et om- •
quos sequimur, perfeciioni. Duabus vero inlerjectis nes edit., quiain evangelioLucm dicit propter adver-
vocibus mss. aliquot habeut, fide satisfacere per to- sarium, etc. I
tam legem el prophetqs. * Rom. edit., Hoc in Joel dictum est. Sed quamvis
145 COMMENTARIA1N EPISTOLAM AD ROMANOS. 146
enim Deus, qui visus est Moysi, dicit: Nomen mihi Arilatis. Lex enim Judeeps increpat; quia sicul fuit
Dominusesl (Exod. vi, 3). Hic est Filius Dei,qui apud veteres, iia et nune est. Hunc enim numerum
ideo et Angelus et Deus esse dictus est; ul non ipse non tangit, qui fidem non recipit.
esse, a quo sunt omnia, pularetur : sed hic esse per . (Vers. 17,18.) Ergo fides ex audilu, audilus auiem
qtfem sunl omnia, ut ad id perlineat, quia Deus dic- per verbum Clirhti. Manifestum est,"quia nisi dicalnr
lus est, quod unum sunl Pater el Filius : Angelus aliquid, nec audiri potest, nec credi. Sed dico: Num-
autem ad hoc, quia nunlius promissa. salulis est quid non audierunt? Hoc est, audierunt, et credere
missus a Palre.Etmissus ideodicitur,ut non ipsePa- noluerunt. Quamvis enim fides ex auditu sit; sunt
ter esse credatur, sedab eo ge11iius.Ideoquej7n.ctJm- tamen qui audientes non credunt. Audiunt enim, et
que invocaveritnomen Domini salvus erit. Hoc sensu non inielligunt; quia malevolentia obcsecatumest cor
el Moyses.locutus est: Quicumque, ait, non audierit illorum.
prophetamillum, exlerminabilur de plebe (Deut. xvin, Ei quidein in omneinterram exiit sonus eorum, et
18, 19). Si ipse est omnium Dominus, ipse invoca- usque ad fines orbis terrm verba illorum. Usque adeo
tur a servis. Et quia verum est, adjecit: prsedicalionem Dei a Judseis aiiditam esse testatur,
(Vers. 14.) Quomodoergo invocabunt, in qtiein non ut etiam implelum orbem divina annunliatione pro-
credideruni? a Certe Ghristo non credunt Judsei ipsi, B nuntiel; ipsa enim fabrica mundi praedical Creato-
quem dixil Dominum.Hoesequilur, quod supra dixi, rern. Quod enim Psalmographus de crcatura dixil
quia prius eredendum est, ui sit fiducia poslulandi. (Psal. XVIII, 5), hoc Aposlolus de evangelistis, quia
Aut quomodocredenl ei, quem non audieruni? Apef- ubique audita est, et pervenil in omnem locura pro.-
ium est non posse credi illi, cui obedienlia dene- dicatio nominis Christi.Ubi enim prsesenlia honiinis
galur. Quomodoautem audienl sine prmdicante? Nec prsedicantis defuit; sonus tamen etfama pervenit, sic-
hoc obscurum esl; quia qui prsedicanli resistit, auc- ut pervenerat opinio factarum virtulum in Êgypto
torem ejus non recipit. ad omnes genles, tesle Rahab meretrice. Si enim in
- (Vers. 1S.) Aut quomodoprmdicabunt, nhimiltan- omnem locum pervenit, non potuerunt non audire
tur ? Neque istud recipit quseslionem; quia non erunt Judsei apostolicam prsedicationem; ut nemo ex his
veri apostoli, nisi a Chrislo mittantur, nec poterunt excusatus sit a crimine diffidentise.
prsedicare sine atictore; nulla enim his signa virlu- (Vers. 19.) Sed dico : Numquid Israel non cogno-
lum perhibent testimonium. vil? Hoc est, cognovitne?quia per supradicta testi-
- Sicul scriptum esl: Quam speciosi pedcs evangeli- monia genus Israel incredulitatis causa arguit, cum
tanlium pacem, evangelizanliumbona! Hoc propheta dolore de omnibus lsraelilis queri videretur: non ne-
dicilNahum (Nahum. i,45).Pedes dicendo adventum G gat Israel cognovisse etassecutum esse quod illi pro-
significat apostolorum circumeunlium mundimij missum fuerat in Lege : sed eum qui spiritu magis
b et regnum Dei adventare proedicantium; advenlus Israel esl quam carne, quem etDeus prsescierat cre-
enim ipsorum illuminabal homines, viam oslendens diturum. Omnes enim audierunl,ct non omnes cre-
88 qua itur in paee ad Deum, quam priinum Joan- diderunt; ideo:
nes Baplisla"venerat praeparare. Hsec pax esl, ad ' Primus Moyses dicit; in cantico Deuteronomii :
quamfeslinantcredenles in Christum. Denique sanc- Ego ad mmulationemvos adducam in non genlem, in
tus Simeon , quia inmundo discordia esl, Isetus in genlein insipientem, in iram vos millam (Deut. xxxu,
ortu Salvatoris : JVKJJC , ait, Domine, dimille servum 21). lndignantis verba sunt, propter quod semper
tuum in pace (Luc. n, 29); quia regnum Dei pax est: diffidentes c invenli sunt Judoui: etomnibus malis
Omni enim ampntata discordia, omnesuniDeogenu unam assignat generationem et causam; dum proe-
flectent. Denique Hierusalem superior civilas visio sentes increpai, ibidem langit magis fuluros, ad quos
pacis inierpretatiir, quse est mater nostra. hoc pertinel. Omnium enini horum una damnaiio est
(Vers. 16.) Sednon omnesobediuniEvangelio. Ye- si permanent in di.fidenlia. ./Emulalio ergo illis nata
rum est, quia quamvis illustretur mundus splendore est invidenliee, dum videntgenlem, quse prius quia
disciplinaeDominicse; sunl lamen qui repugnent, qui D sine Deo fuit, sensu bruia eral, Deum suum appel-
lumen tenebras vocent. Horum enim sie errore acies lare, qui fuerat Judseorum; et donura illis promis-
obtusa est menlis, ut nec veri luminis recipiant sura esse asseculam, per quam zelum passi iracun-
splendprem. Quos accusat Evangelium, dicens: Lux dia distenderentur, ut malitise el incredulitatis suse
in tenebrh lucet, et tenebrmeam non comprekenderunt mercedes exsolverenl. Nulla enim res sic consumit
(Joan. i, 5). bominem, ul zeltts, quem ideo Deus ullorem posuit
Esaias enim dicit: Domine, quis credidil audilui incredulitatis, quia grave peccatum est. Nam sem-
noslro (Esai. LUI,1)? Hoe est, quis credidit quse au- per in iram missi excruciantur, quando audiunt Le-
divimus abs te, et loquimur? Firmavit exemplo pro- gem et prophetas.ad nos pertinere, qui Chrislum
phelico Judaeos esse contradictores Evangelicse ve- credimus.
in eo propheta n, 22, citalus locusinveniatur, lamen h Mss. Gorb., Etregnum Dei adventusest
' prwdi-
auclorisverba cum suis nsevisprseslat exhibere quam cqntium. .
sine pxemplariorumauclorilate correcla.. , c Corb. codex, inventi sunt. InJudwh et ohinibnh
a Gbrb. codex, certe Cbrhtum non cfedunt'. ihdlis, elcl
147 ADOTERA SANGTl ftMBRGSHAPPENDlXi 148
(Vers. 20.) JEsaias audet, et dicit : Palam factuss A i dit enim non solum Eliam remansisse, qui devoins
sum non qumrentibustrie, et inventus sum inler -eos,, Deo, non adoraverit jidola : sed el multos, qui in
qui me non interrogabarit ('Esai. LXV,i). "Quoniam l fide Dei permanserunt, sicut el ex Judaeis mon pauei
supra ve.rbls Moysi usus est de fexclusioneJudseo- erediderunt. Huic rej el hisloria congruil; quia
raiii, adhpc qupqiieEsaioe prophetse exemplum sub-- mullii per speluncas oeculiati sunt (IH Reg. sviu, 4)
didit; ut de ejus prosecuiione aperliiisdoeeretDeum, , propter Acbab regem jSamarioe, et Jezabel uxorem
expulsis Judasis, ultro genliJfus gratiam oblulisse adI ejus, qui pseudopropiielis credentes, Dei prophetas'
•rtpprobriumei necem Judseorum. Hsee enim Esaias. perseqnebantur, et pohulum -ad»idoIP'lairiamhorla-
'
propheta ex persona Christi iestatiir. bantur.
(Vers. 21.) Ad Israel autem quia dicit: Tota die ex- (Vers. S.) Sic igilur et 'in fwc tempore r-eiiqiiiws'e-
pandi manus meas ad populum non credentem, ei con- curiflum electionemgraimj^satvmfaciw sunl. Hoc est,
tradicentem '(i'bid.,%). Hic Israel carnalis est, hoc: ita, inquii, et nrinc hi Teinanserunl in tegis promis-
est, Abrahse filii.sed non secundum fidem-. gg-nam i sione, recedenlibus mullis, quos anic -pneseivit .
Israel verus el spirituaJis est qui credendo vidett Deus. Qui enim suscepertint Christum quasiin Lege
Deum.Tota die, semper signiftcal; sempercnimcor- piMimissum,ii In Lege.isietemint : qui amem non il-
reptl sunt. Propterea increpanlur non credituri; utt B I lum receperunt, a Lege recesserunl. Ideo credeates
sciant quia ipsi sibi causa snnt perdilionis. Poiestt reliquioedicunlur, hoc esl, remanentes in Lege.
hoc el tle saJvatore.acelpi, qui In cruce extensis ma- {Yers. 6.) Si autem\gratia, jam non ex operibus.
nibus, interficientium se peccatum arguil. Causat Manlfeslum esl quia gratia donum Dci est, non de-
enim illa claraat sceleratum facinus Judaeorum su- biia^nerces operibus, ;sed grahriia ratione, niiseri-
perius ,-quod atfsus sit dicere Esaias de iis, quiDeii cordia interveniente, concessa.i
fuerant inimici, oslendil hos amicos fuluros : eteos 5 Alioquingraiiajam npn esi gratia. Verum est, qtiia
qui Israelitae dicebantur, propter quod inobedientess si merces est, non estjgratia : sed quia merccs non
erant, ut hiimieos abjiciendos. est, sine dubio gratiaesi; quia veniam dare peccrrn-
GAPBT XI. tibus h non est aliud quam gratia : el iis qui non re-
(Yers. 1.) Dico igiiur:NumquidvepulilDeushmredi- quirnnt, sed offerinr illis, utcrcdani. Dnplex ergo
lalem suam ? Absit. Quia populum Israel Incredulumi gratia esl, quiahoccompetit Deo, quiabundai mi-
ostendii, tunc ne omueni Israel dix.sse diffidenlemi sericordia ; ut et requirai, quos gratis curet.
putaretur, osiendilnon repulisse Denm hoeredilateml (Vcrs. 7.) Quid erqq? quod qucewbrn isiael, itoc
suain, a quam praesciviit,Id est, lilios Abrahoe, quos_ non esi asseculm; eieciio maetn tonsecuta cst ? '
lideles sibi fnluros seivit. *Necenitn promiiterel cisi C Israelhoeii carnales «tinl,-qui ex operihus Legis jn-
regnum, si sciret ntiHum es iis crediturum. Hoeredi- stificari se putanies, non suntadepti, «i justi esserit
las crgoDomini juxiaLegem filii sunt Abrahac, sed1 per fidem npud Deum. Pnopterca cnm mnncs rei
eredenies. • sint per Legem ; quia fnaledictus omnh quinoii per-
Nam el ego Israelita sum, ex semine Abrahw, de>, manserit in pmnibus, qum scripta sunt hi iibro Legist
tribw Benjamin. Exemplo suo docet partem Israell ut c faciat eam (Deut.\ xxvo, 2(3). Qui auieni per
'
salvatam,iquain pra_seivit Deussalvandam,autadhiic : fidem juslificari se credidernnt, consccuii sunt
posse salvari : et parlem Jsrael propter Jugem diffi- electionem, ut juslificaii filii Deifierent, memores
dentiam perditioni deputalam. Scripturse dicentis : Quia juslus ex fide vivit (Uabac.
{Vcrs. 2.) Non repulit Deus plebem suam, quamt n, 4), id «st, non ex Lege.
prwscivit. Hoc est, quod dieit Salvator *.Pater, quos; (Yers. 8, 9, 10.) Cosierivero excmcali sunt, sicut
dedisti mihi, cuslodivi, et nemo exhh feriit, nisifilius; scriptum est; hoc subjebtum in Esaia Icgitur : d De-
perdUionis(Joan. xvu, 12). Ila et hiquos prseseivit: dit illis Deus spirilum compunclionis, oculos ut non
Beus crediluros, nemo cx his a promissione repul- videant, elauresut non audiant usque in hodicrnum
sus esl-; quia sic facium est, sieut pr-seschli Deus; diem (Esai. vi,9). Et David dicit: Fiai mensaeorum
futurum. II JJJ laqueum, "90 et in captionem, el in scandalum, et
D
(Vers. 3, 4.) Annescilh inEliaquiddicit Scriptnra, in retributionem iliis (Psa/. txvm, 23). Obscurentur
quomodo postulat Deum contra Israet ? Domine, pro- oculi eorum, ut non videarit,et dorsum illorum semper
phetas luos occiderunt, altaria lua effoderunl; et ego1 .RCitrua.Ideo raensam maledicit maloruni, quia illie
reliclus sum solus, et qumntnt animammeam (III Reg. declpi solent innocentes; dolo cnim vocantur ad
xix, 10). Sed quid dicit illi responsmn divinum? Re- convivium, ul perimaiuur. Quia sie el Ammon filius
liqui mihi seplem millia virorum, qui non curvaventnt David deceptus est a fraire suo Absalon (II Reg. xm,
genua ante Baai (Ibid., 12). Aperlasunt hfcc; osten^ 27), et malignus Holophernes per epulutn sanctam
a Corb. mss., quam promhit Abrahm, N,ec in omnibus i
Scriptiirh, qupd vix possibile est, nonjusti-
enirii, -elc. ficareniur apud Deum; guia juslus ex fide vivit. llte
h Rom. edit., JJOJJ, qliud quam jgralig, est his, qui enim ad prwsens justns est apud Deum.
non reqidrunl..'. Duplex ergo graiia est,'el koc cpin- d Hoc subjeclum in Esaia legilur, ab edii. Rom.
pelit Deo, ul_quh abundet mhericordiq, et ut requi- juguhuum est; quamvis in reiiquis edit, et mss.
fai, eie. : vel. autem edit. ac mss. ut nos in texlu. multo pluribus inveniatuf.
c Gorb. codex, «( faciat ea. Quamvh et simanerent
149 COMMENTARIA1N EPlSTOLAW AD ROMANOS. 150
Judith putavit se pbssedecipere (Jt/c/ft/ixri, l),el hi Aexindeprofiteri huhcesse-, qui pfoiriissus est; negli-
mensa scelerati Herodis "soevieruntmalighi a in ca- gentes contra Deum, et hominibus -as'se'htieril'Psin^-
put Joannis propiieloe (3/ai-c. vi, 28). tlnus sensus venli 'sriht. PropiereaefgOcsecahtuf', uiadmiscenli-
esl duorum proplietarum de bujiismodi Iionfihibus, bus se ad promissiohem cofurii ipsa a_mulatiotie,
qui ab initio fidei et repugnantes inventi sunt hostes dum irividerit 'geniibris, fevefthntiif ad fidem Dei.
bonorum. Sed aliqui illorum emendali sunt et cor- (Yers. ll.) Dico ergo : Nitmquid sic offenderunt,
recti, licet tarde : quidam vero inperliiiaciamahen- ul caderent? Absit. Hofedicit, quod supfa memoravi,
tes, severitalem sententia. non evaserunl in peipe- quia hon sic diffiderunt, ut numquam jam credereni,
tuum curvaii, lioc esl, excseeati; ne de csBtero pos- id est, noh ila pfopiei impfobitalem suam csecaii
•sint veritaiis viam aspicere (quam malevcleniiaas- sunt, ut curari non possent, sicut et diaholum legi-
peniati fuerant, declinanies ab ea). et ad salutis riius cecidisse, dieerite Esaia pfopheta : Quombdo
h gratiam pervenire. Qui enim cum iniellexissei. cecidit de 'coito Lucifer (Esai. xiv, 12)? casum et
credere noluit, id debel consequi quod vult; nede . aposiasiam sigh.ficarisi NPn efgo hos sic offendisse
ca?tero possit fidem recipere, et salvari. Exempla dicii, ui caderent, sed offehsionis suse causa ad tem-
igilur prophetarum supradicta duplicem conliiient pus obirisos;
sensum; duobus enim modisdecreta suni,et scripia. R Sed iiloruhi deliclosalus •gentibus,Ut illos wmuleii-
Duo eienim genera hominum hiccoiiiineniur. Unum lur-. H6c esl qubd dixit, quia propteriieccatum illb-
est quod malevoleniisesuse causa exeoeeatur in sem- fum genlibus salus data est. QuiaBiiinrdonum Dei
pilernum, nesalvelur; sunt eienim pessimoevolun- fecusaverunt Judsei, translatuhi est hoc ad gentes;
taiis. usque adeo ut inlelligenles dicant se nescire iit a.mulatione zeJi"aceensi-Judieiconverlerentur * ad
quod audiurit. Denique diccnaril de Salvaiore : Quid Christuin, zeiarites pforiiissiPhem Patrum.
est quod dicit? Nescimus quiA Ibquitur. 'Quid eum '(Vefs. 12.) Qitbi «I delicikm illofhm divitimsurit
auditis? Dwmoniuih kabel, et insanii (Joaii. x, 20). inuhdi, el dimtrinlib ebfuih tiivitiw fjeiMum-;quariib
Alia auiem pars quse vefe Israel esi,.c6'riiradicebat magis pleniludo illorum! Q\ Manifeslum est .'quiasi
illis ": Hmcverba rionst/ttf dminohiumhabeiiih. Num- delicfum illofrim pfofull mundo, durii liofum dispen-
quid dwihoniumpolesl cmcorum bculos apeiire? Diirri dio plufes liabet bPnos ; quia huilto plures sunt gen-
irividebaiit ergo Salvalori.nolebarit videri inieliigeie tes, quarii Jiida.i : ct diminutib erirum. quod esl
quse audiebant; ut dum a legisperilis et piiarisseis dainnuhi pfomissionis uivitia. gehlium, per id qiiod
non inteliigi videtur, res absuf das, ef quse exlra le- lucf a'tlsurit vitarii iaetr_rh'ahj;quahto tn"agispleniludo
gerii essent, Jbqui puiafelur: qu'sefes eiiam alios a eoruiri 1 Apertuni est quia magis tiives erii .nundjis
fide possit aveitere. Unde audiuni a Siilvatore : Vbs C iioraihibu. bonis, siet iixjui excsecati silrit, conVer-
habelis clavein sciehlim, et heque vos intralh, iteque iantur; ex magria eriim paftp salvabiluf muhdiis.
alios sinitis tti.iwe (Litc, xi, 52). "Qiiisen.rn iibn le- Mundo Iiorainefesighificat-j"sicutdictum esl de Salva^
vium-, sed paulo graviofuni, legisperitorum et pha- tore: EcceiJii/JiJitistbliis abitposiillum(Jban: xu.19);
risaeofum cohSiHum el sentenliani nori sequefelbf,
(Yers. 13, 14.) Vofcisejtim dico gentibus, qumndiu
et qiii viderenttir Legis defensores ? Dehiqtie iis qiii qnidem ego suin geritiu'mapo'sMub-,tnlmsleriumvie\im
vere Israeliias siint, dikerhnt: Nuhiquid aliqiri. c ex honorificabb, s\ quombdo wmuler vmnemmeam; ni
pfihcipibus Prediditin illum? "uliride jirste videren- salvos faciaih dliquos %xillis. Oslchdil geniibu!. tjoo
tuf non credidibse, Si mulios eonspir_iti'onissus_so- affeclu diligat -Judseos: harii niihisterium suum. qub
cios fecissenl; quia quod a paucis delendiliir, solet apostolus gehtium est,honofificat;si propler•&$£&
non pfobatum videri. Idco excsecali surit, rie de cse- luih genefis sui dala opera etiam Judseos acquifalad
tcro possini credere, et salvarL Iri voluiilate ergo fiderii. Horiofificehlior ehim fiel> si et illosad quo's
sua adjuti sunt; ut •quoninm .cientes vefttms dice- hoh hiissus est, iucfetiif ad vitain: Patribufe enim iri
bantcsse falsum, de cieiero d noii inlelligereiUquod laude iiVaximaerit, si fralres invenerilj qui pefiefarit.
e^t verura ; ut verum haberent fnlsiita. quod vole- vst
(YerS. 1S.) Si enini ghtissio ebfufhYecPhcUidlio
bant. AJlerum genus esi, quod cum |UBliilasLegis ]) JWtojrfi: qum esl assuhiptid, itisi vitavx jritJf(tC.'s?iIoc
seclatur, justitiam Chrisli non recipil: ex qtto jam dicil, qitia si non tfed'eht"ibhS-Juds_is|ehle_"fec'oh-
non per invidiammala. voluntaiis hoe agit, sederrore ciliaisesuntDeo, ad incfemeriiuhi riiundi circa fidefn
semulandotraditionem Patrum, caecanturadtempus; Christi; quse erit ih hac pafie, et qiianta plehitudo
qtiia deberent magnalibus Ghrisli addiscere hunc saluiis, si assumantiif Judsei ad fidem Chrisli, hi§i
non posse fallerc, cujus tam magnificavirlus in re- ut ex iriortuis vivificetuf niiihdus in hbfriinibus?
bus gestis apparet, el prsedicaiioneni ejus testa- Quia ergo profeclus cst. dandam dicit operarfi, ut
mento novo promisso per prophelas Gomparare, et credahl; quoniain csecitaiis ohtusiP teraphfe com-
a Rom. edit. sola, in caput Johahiiis Bapihlw. Eras. etGiJl. riisi quod verbo hdbifehl, subdunt-, sed
_>Rom. edit. sola, graliam dedignahles pervehire-. fdlsriin ': at Rom. edit. hoe hiodo locum immulhvit,
lufra Vero eadem edit. eum Gil.l. post, _£ salvafi, Jion ihleltigererit vefuiri, quod haberent; sM falsitni;
stibjunxit, quain sciens prudensque abnuit. qubd6
volebanl.
c Voci ea: principibus adjecit Rom. cdit-., aril ex Abfahm.
Cori). eodex, r/cf Cftristtimpj'_'jJifs'^Mm
pharhmh, Quod si, etc.
a Sic Amerb. cum mss. a quibus non dissident
151 AD OPERA SANCTI AMRROSIIAPPENDIX.; 152
pensali delicti auferlur, ut voluntatis suse recipiantt A illorum tibi eonlulir ad saluiem; ut et ipsi redeant
liberum arbilrium. ad originem. Tunc placebis Deo, qui tui miserlus
(Vers. 16.) Quod si delibalio sancta est, el tnassa. esl; ideo enim (e advoeavit, ul per tuam semulaiio-
Manifeslum est, quia quod unius substanlioe est,, neni rcduceret et illos ad gratiam.
nnum est: ac per hoc non polest delibatio sancta1
a 02 Tu aulem fide stas. Quia Judsei per diffidenT
esse, et massa immunda; delibaiio enim de massa' liam lapsi suul, hos Sde dicit slare; quia cum prius
est. ldeoque, ostendit non posse indignos dici ad' perlidhe causa jaeerent, credendo stare cceperunt.
lidem lros, quorum jam patres adepti sunt fidem > ; Noli allum sapere, sed time. Id esi, noli superbus
quia si pars Judseorum credidit, cur nonetaliapars 5 esse; sed cave, ne et!iu offendas.'
i
posse credere dicatur? enhn
Et si radix et rami. Immutatis (Vers. 21.) Si Deus naluralibus ramis nbn
(Yers. 17.) sancta, ne forte hec tibi parcat. Yerum est, quia si
pepercil;
verbis, eadem repelit, ut sensum commendetduobus' illos, qui proerogativa Patrum c
digni erant, quibus
exemplis. Quodsialiqui ex ramh fracli sunt: id est,' etiam facta
si aliqui non crediderunt ex eis, excisi a promis- repromissio est Deoin filios adoplari,
incredulilalis causa exca.eavit; quid his si dubitave-
sione. Tu autem cum esses oleasler, inserlus es inillos,1
rinl, aut si se extulefint, faciet, qui nulla eommen-
el socius. faclus es radicis el pinguedinis olivm. Hoc' "; datione sublimati suni : quippe cum nullius dignita-
significat, quia non credenlibus multis Judseis, geniis essent,honorati sunl?
tes insitse sunt per fidem in spem promissionis ; ut
dolori esset Judaris : sed non juxta legem agricul- (Vers. 22.) Vide ergo bonitalem et severitatem Dei:
in eos quidem qui ceciderunt, severitatem: in le au-
-turse, quia bonum surculum inseruntin non bonam
I
arborem; hi enim cuin essent in radice mala, in- lem, bonitalem; si permanserh in bonilale: alioquin
serti sunt in bonam arborem. Ideo oleaslrum dicit et tu excideris. Bonum Deum genlibus esse lcsialiif;
inserlum, ut fructum surculus radicis afferat, socius quia cum idola seqrierentur, digni ulique morlis,
ejus effectus. . patientia sua exspeclavit illos, et nec adhuc requi-
renles se, ultro voeavit illos, et peccala eis remisit.
(Yers. 18.) iVo/t gloriari adversus ramos, hoc est,
noli gauderein incredulitale illorum; displicet enim Judseis aulem severus esi; exeseeavil enim eos,
Deo, si quis exsultet in malis alterius, sicut dicit quia donum Dei spreyerunt. Hos tamen nune signi-
Salomon (Prov. xxiv). Nec enim causa gentium ab- ficat Judajos, qui pôpler malevolentiam suara in
jectisunt, ut gaudeant : sed quia non crediderunt, perpetuum csecati sunt; unde et ceeidisse eos dicil:
oeeasionem dederunt, ut prsedicaretur geniibus. illos lautem quos supra memoravit, offendisse, non
Quod si tu gloriaris, non iu radicem porlas, sed Q ( lamen cecidisse; quia ad tempus csecatos illos
radix te. Id est, si le extuleris super illos, in quo- ostendit : ac per hoc' severum Deum in eos fuisse,
rum insertus es radicem; insulies generi, quod le, ut in jperpetuura coecatiessent apostatse.
ut ex malo bonus esses, suscepil: nec siabis, si illud (Vers. 23.) Sed et illi si non permanserint in in-
per quod stas, destruis. credulitate, inserentur; potens est enim Deus iteram
(Yers. 19.) Dicis itaque : Fracii sunt ranti, ul ego inserere itlos. Ostendit justitiam Dei non in sevcri-
inserer. Ex persona gentilis credentis loquitur; quia latemanere eirca illos, quos excsecavit a ad tempus;'
exsultandura putat in casu Judseorum diffideii.Lum, quia non sic illos excidii, ut non possil illos iterum
dicens : lllorum reprobatio loctim fecit gentilibus. inserere, si eonvertantur, qui per prophetam dixit:
Sed non sunt reprobali a Deo, ul gentes intrarent: Reveiienles ad me replanlabo (Jerem. xxiv, 6); ut
sed se ipsos reprobos fecerunt, spernenies donum hoc scienles christiani gentiles non insultent Judseis,
1
Dei; unde et occasionem-dederunt genlibus ad sa- eerti reservari illis quasi lapsis misericordiam Dei.
lutem. Quam exlollentiam reprimi vult, ut magis (Yers. 24.) Nam si<tu ex naturali exchus es olea-
saluti eongaudealur, non segriludini insultelur;fa- stro, et contra naturam insertus es in bonam otivam :
cile enim h decipitur, qui gaudet alienis malis. quanlo magis hi, qui secundum naturam, inserenlur
(Vers. 20.) Beite, id est, recte dicis, quia fractis D E sum olivm! e Olivamfidem per quam Abraham justi-
ramis insertus es : sedinincredulitate fracii sunt; hoc ficalus esl, accipiamus : oleastrum vero, quia agre-
est, non propler te, sed suo vitio; quia illis diffi- siis et infructuosa nalura est,perfidiam siguificatam :
dentibus, ad aemulationetii illorum tu vocatus es ad ac per hoc si ii, qui semper inimici Dei fuerunt,
salulem. Ideo gratias debes agere dono Dei per Chri- conversi in fidem Abrahse inserti sunt, ex cujus ori-
stum , non illis insultare : sed et petere, si malum gine non sunt; quanto magis Judau, si posl diffiden-
a Delibatio enim de massa est, in mss. Nonnulli cod., ad lempus, nec quidem circa eos,
plerisque
omissumfuil. Sequenti aulem versu pro quorumjam quif credere, si bredanl, quia non sic excidit
mss. non noj,unl
patres, pauci legunt, qiiorum jam pares. Juflmos, elc. |
h Corb. codex, decipiluf qui insullatpeccanli. e Eras. et
c Ita mss. longe plurimi; edit. vero, dignitosi seq. edit. , otiyam. Rom. oteam
fidem .1. . . accipimus 1 oleasler vero perfi-
erant, ad quas etiam accedunt nonriulli mss. ubi le- diam significat; AmerbJ autem et mss. lectionem
gitur. digni lonsi eranl. Rursus autem, ubi legebatur* nostrain constituunt, nisi quod nonnulli hahent, et
in, edit., omnibus el mss. quibusdam, Deo in filios infrucluosus naiuru est,: noiiiiulli et infrucluosa' na-
adoptali., aut ut in rionnullis.paulo mcliiis, adopialis: turm est; et continuo post Amerb; cum paucis mss.i
optime reliquleod., adoplari. perfidiam significati I
1S3 COMMENTARIAIN EPISTOLAJl AD ROMANOS. 154
tiam credani, palernoe reddendi sunl naiuroe, inserii /\. bonorum, quorum proerogativa et merito plunraa a
iterum in suam promissionem ! Deobenelicia perceperunt, regressi ad fidem susci-
(Vers. 25, 26.) Nolo enim ignorare vos, fralres, pienlur cum lselitia; quia dilcclio in his Dei exsus-
mysterium hoc ; ttt non sitis ipsi vobis sapienies; quia citaiur memoria Palrum.
obtusio quwdamex parle Israel facta esl, donec pleni- (Vers. 29.) Shie pmnilentiaenim sunt dona et vo-
tudo genliutnintrarel: et sic omnh Israel salvus fieret. catio Dei. Verura est, quia gratia Dei in baptismaie
Non est obscurum, quia ad lempus coecitaiis a obtu- non quaerit gemitum, aut planctura, aut opus aliquoi;
euim quia"
sipîjUa est Judseis iis, qui duma_muli Legis sunt, nisi solumex corde professionem. Neque
noinjêrunt donum venisse promissum a Deo, quod graviter deliquerant non recipiendo promissum Dei,
prsedicabalur a Chrislo. Zelo enim excsecati sunt, et quia qttsegraviter peccanlur, non nisi iletu et ge-
pulanles legem faetorum numquam debere cessare; mitu ad veniam pertinenl; ne ideo illos non posse
unde sabbatum zelabanlur. Qua offensione ex parle jam accipere misericordiam putarent, quia dolere
obtusi sunt, ut pro incrcdulilale sua cruciareniur, illos non videbant; ostendit hoc inler primordia fidei
videntes gentes profiteri cum gaudio conseculos se non requiri; donum enim Dei gratis donat peccala
repromissionem Abrahse : copia lamen admissa gen- in baptismo.
tium, abstergeretur caligo ab oculis menlis eorum, jj (Vers. 30, 31.) Sicut enim et vos aliquando non
ut possint credere; ut spirilum compunctionis pro- credidhlis Deo, nunc auiem misericordiam conseculi
hibens a cordibus eorum, qui eis praestai eseciialem, eslh propler illorum diffidentiam : ita et isli nunc
reddal eis arbitrium'liberum volunlatis; quia non non crediderunl in vestra mheralione, ut et ipsi ttitse-
de malevolentia erat incredulitas, sed de errore, ricordiam consequanlur. Incredulilalem genlium me-
emendarenlur, utposlea salvarenlur. morat, h ut ipso rubore non se jactarent insultanles .
Sicut scriptum esl. Ut probaret donum illis reser- Judseis, qui non credideranl: sed obleclarent illos
valum a Deo, exemplum Esaisc prophetoe in subjec- agnoscere promissum Dei. Quia euim vos, inquit,
tis ponit: ul hac gfatia qua liberali sunt Judsei cre- gentes, cura his eloquia Dei crcdita sint, repugnan-
denles, elnos liberari posse doceret; quia non erat tes fuistis : nunc aulem misericordiam accepistis,
exinanita, sed semper abundat. Dicit ergo : non vestro merito, sed ad horum opprobrium; quare
(Vers. 27.) Venie. ex Sion, qui eripial, el averlat non magis isti conversi. accipiant misericordiam,
impietatein ab Jacob : ct hoc illis a me teslamentum, qui prius in lege Dei conversali sunt, el quibus
cum abslulero peccala eorum (Esai. LIX,28). Exempli facta promissio est ?
hujus ralio semper manet, quamdiu sunt, qui cre- - (Yers. 52.) Conclusitenitn Deus omnia in incredu-
danl. Hic enim Dominus Jesus, qui de ccelis veniu- G litale, ut omnium mherealur. Genles porro ab anti-
rus promissus est ad liberalionem humani generis, quis lemporibus in impiefate et ignorantia versa-
ipse quotidie remiitit peccata conversis ad se : nec bantur, ut pote sine Deo : propier quod manifes-
slatim non credentes condemnat, sed exspectat, lata Lex hi litieris esl, qua possent infrenari pra?.-
sciens posse proficere ad agnitionem Dei. cipiies. Et quoniam ver.=ulia adversarii cumulari
(Yers. 28.) Secunduin Evangeliumquidem inimici peccala eoeperiinl, c ut per inlerdictnm magis reus
propter vos. Causa incredulitaiis 93 inimiei sunt homo constituerelur; Dcu.. clementia bonilalis suoa
Evangelii, ut error et delictum illorum gentibus ape- semper homini procurans, ui et quod sine lege pec-
riret viam ante tempus iniraudi ad fidem, siculsu- catum erat, ei in Lege possel deleri; hoc decrevit
pra memoravi; prius enim ubique oninibus Judseis ut solain fidem poneret, per quam omnium peccaia
prsedicandum erat, lunc demum et geniibus oporte- abolerenlur; ut qtiia nulla spos per Legem omnibus
bat credi verbum Dei. Sed quia non credideriml, hominibus erat, Dei misericordia salvarenttir. Hoc
ablalum ab eis regnum dalum est gentibus. Iiaque est omnia conchisissc in incredulitate, ut (unc de-
non insuliandum his prsemonel, quorum delictum crelum donum a Deo veniret, quando omnes diffi-
profuit genlibus; 5111enim insullandum est, cujus denlia laborarent; ut graiia muneris esset gratissima.
peccatum obfuit aliquibus. Non enim inperfidiaillo- D Itaque nemo se jaciei; rniserum est enim superbum
rum gralulandum est, sed dolendum, si lardant con- esse eum, cui ignotum est.
verti; ut quomodo peccalo illorum gavisse sunt gen- . (Yers. 33.) 0 altitudo diviliarumsapientimel scien-
les, quia salvalse sunt: sic conversione eorum ls.ten- lim Dei! Quam inscrulabilia sunt judicia ejus, et in-
tur, ipsorum enim occasione Dei graiiam citius pcr- vesiigabilesvimipsius! Excelsum et immensum Deum
ceperunt. in diviliis sapienlia. et scienlioe sure cum omni laude
Secundumeleclionemaulem dilecti propter Patres. gratiarum aeiionis lestaiur; esi enim consilium et
Quamvisgraviler peccaverint Judoei reprobando do- judicium ejusineomprehensibile. Nam sciensab ini-
num Dei, et digni sintmorte; lamen quia filii sunt tio conversaliones et opera hominiim; quia ncque
a Sic Amerb., Eras. acplures mss., Gill. vero et genles fuislis: nunc atitetn mhericordiam, etc.
edil. Rom. cum mss. quibusdam, oblusio facta esl c Ms. Corb., ul per indictum.' Non muliis autem
Judwis. inlerjectis sic legiiur in Rom. edil., homini saliilem
b'Rom. edit., ut perfusi rubore.... sed oblectareni procurans, decrevitul quod sine lege peccatum erat';
illos, ul qgnoscerenlpromissum Dei. Sequenlem yerri et sine legeposset deleri, et solahi fidem posm'f; eWI
loctini codl Chrbiita coniraliil; Quia enim Vos.inquit',
Ic% AD OPERA SANGTI AMRROSli APPENDIX. 1S<5
s.ilalseverilate iuslitiae sulvari possit hominum ge-. A iri ipso sunl omnid.c'I.aque-qu3_ex ipso, et per ipsiirii,
nus, heqne sola -niisericordia a ad profeclttiri riieri- etin ipso ul essent,>esse coeperunl, serisum el con-
lorum*per'venire, unoquoque tempore decrevit squid silium ejus scire noh possunt. Ipseauiem scit oin-
esset pi^fidicatidum: ante lamen permitlens nnum- hla; quialiilpso sunt cuiicla. Patefecil mysterium
-quemquesuo-judicio. quia natura ipsa duee, cognPs- Del, quod superiusuMxithon ab eis ignbrai-idebefe.
citur justilia. Et quia auctoriias naluralis justiiiae 'CAPUT 511.
obtorpuefat constieludincdelinquehdi, -data estLex; {Vers. 1-3.) Obsecrbiidque vos, fratres, per tnise-
«l liiimamim genus lerrore manifesiali__Legis fre- ricofdiaiii Dei, ut exhibealis corpora veslra /ioSphi
narelur.Sed quia rion se cohibentes, rei tenebantuf tfiuatit,sanctam, Deo placeritem,ratibndbile obs4fiium
aLege; prsedieata niisericordia est, quse ad secon- vesiruiri.Etnotite confoitriariliuic swculo':sed refor-
fugientes saharet, refuiantes auiem cificaretad tem- mairiiniin novitaie sensus vestri; u't probeih qitw s'it
pus, ad promissionem eorum gentes iuvitaris, quie Volunlas Dei, quod bonuni, et placitum, el perfeclum
prius justiiiani Dei per Moys.cndatnm sequi nolue- esi. Per misericordiarh Dei a illos adhPrtatuf pef
runi; nthor-um saluti diun invident, ^^ 'Pso zei0 quam salvatur humaniim genus. Post fractalum ehim
ad radicis Salvaloris originem se reformarent pro- Legis et fidei popuii naturam Jttdaici et gentilis ad
missoein L.ge. Haecesiwltiludo diviiiarwn sapientim'R boriamvitam agendariihriftatur; per Ifanc eriim Spes
ct sciemimDei qui tara Judseos quam genles multi- fidei oblinelur. Coriimohilio esl ergo hsec, ut me-
faria providenlia acqriisivitad vilam. mores siut quia niisericordiamacceperunt: et vigileht
(Yers. 54, 35.) Quh enim cognovilsenSuihDotnini? circa obsequium ejus, a quo illisdaia esl, per quem
aul quis consiliarius ilii fuit? atit quh pfior dedit illi, ex impiis graiis juslificail sunt, scienles hanc esse
et relribuelur ei (Esai. XL, 13)? Hoc in Esaia sCrip- hosiiam vivam, sanciam, et Deo accepiabilem, si cor-
tum habelur. Manifestumest soJum Deum esse qiii pora nostra iiieontaminalaservemus, dissimilcs a soe-
noveril omnia consilia, et hune unum esse qui nul- cularibus, qtii voluplatibus student. Hwcestvolunias
Jius egeal; quia ab ipso sunl omnia : ac per hoc Dei, sanciificatiovesira (I T/iess. IV, 3). Nam corpora
consilium ejus a nullo nec comprehenditiir, nec me- subjecla peccaiis non viva habeiitur, sed mortua;
titur _h quia in inferiora superioris sensiim scire stib dcsperatione eiiim promissoe vifee "sunt.Ad hoc
nonpossunt. Denique Judseis credeiilibus impossi- enim peccatis dono Dei abluimur; ut de caateromun-
bile videbatur consilium csseet voluiiiatem Dei ad dain vitnm agentes, Dei amorem in nos provocemns,
redemptionem gentium : simili modoetgenlibus arnon irrilum facienies opns gfatioe ejus. Narii apud
duura et incrcdulum videbaiur Judseos, qui nou cre- veleres ideo oblala ocfcidebaturhostia, ut homines
diderunt, posse converti; aul credenles stisCipi, ut' G peccati causa morti subjectos significaict. Nuncau-
salvarenlur. Inter csstera hoc est eonsiliura Dei, tem ijuia per donutn | Dei purificati sunt homines, et
quod laiuii. nfec pofuit compvehendi. a inbrle secunda liberati, vivam hostiarii debent of-
(Vers. 36.) Quoniam ex ipso, el per ipslttn, el in ferfe; u"t signum «it vii;e eeiernse. Non eniin, sicut
ipso sunl omnia : ipsi gloria. Qua ratione Sensusct tunc, corpora * pro /corporibus immolaiitur : nuric
consilium Dei investigari non potest, declaravit : vefp noh cofpofa, sed.Hîtiacorporisperirhendasunt.
Exipsoenim, inquil, el per ipsum,el inipso stinldin- Ut auiein obsequii nosiri effecium habere possirhris,
>nia:ipsi gloria. Hoe dicto aperuii sensum, qui oc- servata jusiilia, pudloremcustodiamus; nihii enirii
cultus erat mundo; quia enim omnium creator est proficit nudor, nec |rationabilis polest videri, he-
Deus {fecit enim ea quae non erant, ulessent), ideo giecta justitia. Hoc efit coriformeinfieri'spirilualium,
ex ipso sunt omnia. Et quoniam ab ipso sttnt, per reirovatum in spirituac fide hoc scire quod placeat
Filium ejus, qui ejusdem ulique substantise est, cssfe Deo, hee aliud honuriiet perfeclum esse.
coeperunt, eujus opus Pairis est opus. Quia ergo iDtcoejij'mper graliam, quw data esl fnihi, omnibiis
ipse operatur perFilium, per ipsumsunl omnia. Et quiiunt inler vos, non ptus sapere quam oporlel s'a-
quoniam quse suulex Deo, per Deum sunt : .posi pere : sed sapere ad\ sobrietatem, el uhicuique sicrii
renata in Spirilu sanclo sunt, in ipso sunt omriia, B divhii Deus rnensuramfidei. 05 Aperle ostendit hoc
quia elSpiritus sanelus de Deo est Palre; unde et debere nos sapere, qtiod jusiilia. terminosnon cgre-
scit qua. in Deo sunt. Ergo et in Spirilu sanclo Pa- dialur,ulnon nobis solis tuile sii, sed et nulli ob-
ter est; quia quod de Patre est Deo, non potest aliud sit. Hoeeest enim prudeniia, prodesse magis aliqui-
csse, quam est Deus Paier. bus,lquam obesse; et conteiilum esse debere sortfe,
Ac per hoc ipsi gloria, quia ex ipso, et peripsum, el qua niensus est Deus f et merilo fidei uniuscujus-
a Corb. ac Thuan. codex, ad perfectum me- credeniesad bonam,c\c. Edit. autem vel.etmss. hoc
rilum. solo disfanl quodpro naluram, Amerb., Eras. et qui-
h Edit. omnes, ac pauci mss.,quia inferiora supe- naAira.
rioris: nonnulli, quia inferiores superioris;alii multo e Roni. legunt,
dam|niss.
edit.j pra corporibus immolanda, sed vi-
plures, ut in conlextti. tia, etc
c Rom. edil., llaque quia ex ipso.... omnia ul f Yel. edii. el mss. magno numero, tneriioet fidei:
essenl, etc. meliiis Rom, edit., jiierira fidei:ve\ mss. nonnulli.ut
d Thuan. cod., Oill. et edil. Rom,, orat iltos: ulin texlu. 1
tima vero sola, JJOS(tractatum autem Legis et fidei i
.SJ COMMENTARIAtN EPISTOLAM AD I8.MNOS. f5S
que : nec sibi defendere, -quod non sibi concessum >%Spirilu, ut rion desii tribuenii simplicUer, dicfente
videt; hoc est.-non ^lus sapere, quia uni totuiri Saloriione : Qui iribuii 'paupefibus, non .indigebil
concedi non potest. Neeenim si qiiis bonse vitse est, (Prov. xxvm, 27). Hic êrgotribuit simplieiter, qu_
ex «o sibi etiam doctrinse prudentiaro debet defen- non In simu.aiione hoc agil, ut Jaus ei ab hominibus
dere : aul quia periiiam habet Legis, levitarum sibi detur; sed ut a Deo -prohoc ipsomeritum cPrisequa-
obsequia vindicare debebit. Hortatur ergo, et docet tur.
per gratiam sibi datani. Hoecgratia peritia intelligi- Qui prwest in sollicitiidine.Eufn qui curam ut prse-
tur Dorriihicse disciplinse, per quam humililaii et sit fratribus, suscipil, juxla fidem suam accipere \'r-
justilia. siudendum tradit. gilanliam c'i aucloritalerii; ut proficial in quo solli-
(Yers. 4,3.) Sicutenim >iniinocorporemutla mem- citus esl, habens in illis frucium, 'quibus praeest.
bra kabemus;omnia auiein mcmbra non eadem habenl Qui mherelur iit kilaritate. Hunc quoque securi-
officia; ita multi iinumcxrpus sutnus in Chrisio, singuli dum seiisnm suum, qui Iseto animo misericordiaih
autem aller alterius membra. Exemplo corporis do- facit, nonquasi riolenti extorqueatur, fundari el ro-
cel non posse nossingulos omnia ; <juia sumus in- borari a Deo; ul m Ifac re null&m infirmitatem pa-
vicem membra, a ut alter alterius non egeat : ac tiatur, sciens-diclum aSalomonc : Dttm liabes occa-
per hoe curam nosiri invicem nos agere debere, nec £ sionem,benefac( Prov. in, 37). Sed hoc niullifarie
allerum alii obsistere; quia invicem officiis nos.ris inieliigendum cst; f multiplex est enini misericordia
opns habemus. Hoc erit diligere Chrislum, siinvi- sub uno vocabulo. ISSarnsi supra dixit : Qui largiiur
cem se membra cxhortentur,- ul impleant modum, in-simplicilaie; quideratopus iterare, nisi quia sub
quo corpusin Christo perfectum sit, uno misericordise nomine mulla boria opera signifi-
{Vers. (_.) Habentes autetn donaliones Dei diversas cavit? Peccantibus etenim ignbscere misericordla
sccundumgratiam, qum data esth nobis. Nunc autem esl i cl in necessitale aliqua posito vel oppresso
ipsaofficia depulala membris merito fidei cnume- opem ferre miseficordia est;et nudum vestire,ct
ral;utcum videril membrum quod sibi deputatum esurienli paiiem ffarlgere, et parvulum exposilum"
olficiumcst, non perstrepat alteri, cui Viderit aliud colligere, el cadaver Operire, 8 et alia -operari mi-
traditum, c sed congaudeat, ul corpus Ecclesise sit serieordia esl. Ideo si hajc impigre, el sine taedio
perfectiim, fuerit operatus, habebifgS hujus operis et in prse-
Sive prppheliam secitndum rationem fidei. A pro- seniiet in futuro mercedem. Omnis ergo misericor-
phetia incipil, quse prima probalioest rationabilem dia el simpliciter, el cum gaudio fieri debei; ut sim-
esse fidem nostram. Denique credenies, aeceptoSpi- pliciias excludat hypocrisim, gaudium vero fretum
ritu proplielabani. Hsec ergo dalur pro modo acci- C futuroe spei teslatur exafnen.
pienlis, hocest, quantum causa exigii, propter quatfi (Vers. 9.) Dilectio sine simulatione. h Ilulc raenti,
datur. quse hoc iueditatur, ut ideo diligal fratrem, quia scit
(Vers. 7.) Sive ministerium iri mhihtr-ando.d Ad hoc placere aiiclori Deo; ul non in adulatibne proe-
obsequium frafernilalis prsebendum in (aniinn mi- sentis vilaehoc agai, subvenit Spirilns; iil quia hoc
nisler firmatur, quantum credil debere se obsequi; devoia mente quoorii,«bsequiis possit implere. Au-
ne ultra fidem laborans in obsequio, fatigelur in- diuut fenitn dicuim a Domino : Prwcepltim nbvumdo
'
cassum; quia hoc sequitur unumquemque, qtiod <co- vobh, ul diligatis invicem(Joan. xm, 34).
natur ex corde. (Vers. 10,11.) Odientesmalum, udhmrentesbono,
Sive qui docelin doclrina. Similiicr dicit adjuvari fraternilatis aniore invicembenigni, honoreniuluo prm-
doctorem in doctrina; rit in quantum fides ejus est venienies.Non magnum cliciteviiare malum, nisi ad-
ad docendum, in tantum inspiretur a<l tradendam hsereaiur bono; illud enim de tlmore fit, isiud de
disciplinamcceleslem. amofet 4 nefj benignumesse, nec fralernilalis amo-
(Yers. S.) Sive qui exhotiaiur in exhortando. Et rem tencre dicilur, si non muluis se obsequiis prae-
hune eodem raodo in eo ipso, e in quo tendit, auxi- venerint.
lio Spiriius praparaii; ut liabeat graiiam, dum pro- D SoUiciludinenon pigri. Hoc estquod dicil propliela-
vocat. Lacessit enira fratres ad bonum, aut incre- Hieremias (Jerem. XLVIH,10), quia maledictus qui
dulos ad fidem. facil opera Domini negligenler. Piger enim in con*
Qui targitur in shnplicilate. Huic dicit, qui bono versatione divlna sine spe esl; ideo subjecil:
animo tribuit auxilia sempersuppedilare,proeurante Spirilu fervenies. Hoc est, ul in exercilio divini
a Rom. e.dit. sola, ne aller alterius, etc. B Rom. edit., et lalia operari. Haud incommode.
b Mss. aliquot voci nobis addunt, differenles; .nlli h Vet. edit. ct mss. nonnulli, Huic merilo, qui
differentia. medilalur: Rom. edil. hinc absiulil vocem merilo :
c Yet. edit. ac pauci mss., sed congerat. Et se- nos vero locum ex pluribus probaiioribusque cod.
quenli lexiu Amerb. et.Eras. cum cod. iionnnllis, resiituimus. .:
sectjjidtjmoperationemfidei. Neuirum commode. 1 Iia locuiri eniendant cod. Pral., Gem., Mich. et
d Mss. aliquot, ad obsequium-Ecclesiw. Vall. cum prius habereiur in edit. ac mss., ncc beni-
e Nonniilli mss., inquo oslendil; alii non pauci, in gnumesse fraternilaih honorem,sinon; Gill. in marg.
quof se lendit; ca_leri, el onines edil., jjt -quotendit. elRom. edil. in corp. cum uno autaltero ins., ffa-
NonnuJlimss., subuno eriim vocqbulomultiplex ternilqlis amorem.
est intelligeniia. Minimemale.
159 AD OPERA SANCTl AMBROSIiAPPENDIX. 160
operis, aul Legis non sit tepidus, sicut dieilur in A omnibus communis esl, ne irato animo ineilali prius
Apocalypsi Joannis: Quoniam tepidus es, inquit, evo- facile maledicere velint: sed ut magis, victa iracun-
mam te ex ore meo (Apoc. m, 16); quotidiana enim dia, benedicant, a et Iaudi sil disciplina Dominica.
meditatio tollit soporem, et facit vigilantem. Opera 97 (Yers. 1S.) Gaudere cum gaudenlibus, ftere
vero Domini sunt, quse mandal fieri pro utililate Ec- cum fleniibus. Hocest, quod alio loco dicit: Si quid
clesioe, id est, fratrum. palitur unum meiribruni, compatiunlur omnia mem-
Teiitpori servienles.In grseco dicitur habere sic: bra : etsi Iwtalur unum membrum, congaudent omnia
Deo servienles; quod nec loco ipsi compelil. Quid inembra (I Coi'.xn,26). Cum enim quis fideli solatio
enim opus erat summam hane ponere totius devo- cst in necessuatei, erigit animum ejus, et apud
lionis, cum quando singula membra, quaead obse- Deum sibi collocatnieriium ; quia membrum diligit
quiaet servitia Dei periinent, memoret? In omnibus corporis Clirisii: el si cum infideli condoleal, pro-
enim iis quse enumerat, plenum Domino servilium vocat magis * illum ad profeclum disciplinse Domi-
exhibetur. Nam servire tempori qnid sil, alibi sol- nicse.
yit, cum dicit : Redimenles tempus, quoniam dies - (Yers. 46.) Idipsum invicem seniienles. Hoc est,
mali sunt;ul scialis quemadmodumunicuiquerespon- quod dictum est, compati debere iu fratris tribula-
dealh (Ephes. v, 16). Quoniam autem dixeral: Spi-1B tione, sicut et in blia dicit epislola : Consideranste
ritu ferventes; ne hoe sic acciperent, ut passim et ipsum, ne el tu lenteris. Aller alterius onera sustinete
importune verba religionis ingererent tempore ini- (Galat.\i, 1,2). j
mico, per quod forle scandalum excitarent, stalim Non-alta sapientes. Alla sapere superbia esl; nam
subjecit: Tempori servienles, ul modesle et cum ho- et diabolus cum alla sapuit, apostatavil. Ne elalio
nestate apiis et locis el personis, et apto tempore sil in animo, et procsumens forte de incoluniitaie
religionis fidem loquerentur. Sunt enim quidam aclus stii, non concloleat fratri suo, sed exprobret
etiam in hoc lempore quo pax est, qui sic perhor- quasi peccatori, hoec superbia est, quse cum se
renl verba Dei, ut audientes cum magna ira blas- prseponii, offendit. Quod el Dominus denotat, di-
phement viam Christi. Nam etipse servivit tempori, cens : Ejice trabem prius de oculo luo, et lunc videbis
quandoquod noluit fecit; invilus enim circumcidil ejicere feslucam de oculo fratris tui (Luc. vi, 42).
Timotheum, et raso capile purificatus seeundum Ipsa enim elaiio peccalnm est: ae si non sit pec-
Legem ascendit lemplum, ulJudseorum sopiret in- cator, quod impossibile est; fit peccalor, dum su-
saniam. perbit. Denique dicil-Salomon: Superbh Deusreshtit
(Vers. 12.) Spe gaudentes. Postquam dixit; Tem- (Prov. m, 34).
pori servienles, adjecit : Spe gaudentes; ut si forle G *- . Sed kumilibuscoi sentientes. Hoc est, ul deposiia
propter iniquiialem lemporis iion liceat de fide pu- superbia, alienam causam suam facial, et suam
hlice loqui, sed esse in melu, spe gandeat; quiahseci quasi alienam; ul habeal gratiam apud Deum , quia
tristitia parit Ia_tiliam. qui se exallaverit, humiliabilur (Luc. xiv, 11).
Iit iribulatione palienles. Hoe est spe gaudere, in Nolite esse prudehtes apud sosmetipsos (Esai. v,
Iribulatione patieniem esse; de gaudio enim spei 21). Hoc in Esaia propheta scriplum esl, quod hic
tolerat iribulaiionem, sciens mulio majora esse, quse quasi proprium ponil; ut juslitia communis habea-
pro his promissa sunt. tur, non ul sibi quis jusius sit, eaeteris aulem in-
Oraftoni instantes. Necessaria est valde oralio; juslus.
quia ut tribulatio possit lolerari, precibus insisten- (Vers. 17.) Nemini malum pro malo reddenles.
dum est. Hoc est, quod Domiriusdicit : JVtsi abundaveritjus-
(Vers. 13.) Memorih sanclorum communicanles lilia veslra plusquani scribarum el pliarisworum, non
Manifestum est quia qui preces suas exaudiri vult inlrabiiis in regnuiri Dei (Matlh. v, 20). Mandatum
semulus debet esse vitse sanclorum; cum imilalur enim in Lego erai: Diliges proximum luum, el odio
enim, communicat; ut hoc sit memorem esse et habebh inimicumtuum (Levil. xix , 18). Hsee, quan-
communicatorem, imitari actus illorum : et si sum-." lum videtuf, justitia est : sed ul abundet justitia
ptibus indigeril, communieandum est eis, sicut dicit chrislianorum, doceutur non reddere malum pro
alio loco : De cblleclis autem qum fiunt in sanctbs (I malo ; ut perfecli siiit, el pro hoc merces illis red-
Cor. xvi, 1); et ad Galatas : Ut pattperum memores: dalur in judicio Dei.|Supergredi enim videtur ipsam
essemus(Galat. u, 10). jusliiiam , cum quod licet, ut nielior sit, non facit
(Vers. 14.) Hospilalilatem sectanles. Imilalor et ccelestis jiisliliae imiiator. Mundi ergo justitia a Deo
amalor sanctorum hospitalitatem sectatur exemplis c illi concessa innocentem facit: ccelestisautem per-
sancti Abraha., et Loth viri justi. fecfum , ut iuerilum|habeal apud Deum.
Benedicite persequentibus vos, benedicite, et nolilei Providentes bona non laiiluriicoram Deo, sed eliam
maledicere. Ut Ghristianos per omnia novos faciat, coram omnibushominibus. Providere est bona fulura
etiam ab hac illos consuetudine auferre vult, qiiiei ante oculos habere; ut ea gerantur, quoepossint,
a Mss. aliquot, et laudabilh sit disciplina Do- quidam mss. ad effectum,etc- _.
tilinica. , . , c Rom. edit. ct quidam mss.i t'(/tconcessaad lempv.i
'» Rorri. edit. ci.m paucis mss.. iltum ad affechm; ihnocentemfacit; \
161 COMMENTARIAIN EPISTOLAM AD ROMANOS. 462
pastquam facta fuerint, in reprehensionem non A in poenas delinquere. Non soluni autem de subjeclis
venire, sedmagis laudi esse, sive apud Deum, sive vindiciam prohibet compeienlem, sed et de paribus
apud homines. Ne quis sestimet quia Deo licila non et magnis, hoc est, de fratre forle 3n nos peccante
displicent, idcirco non curandum, si frairi scanda- non quasramus vindicari, sed remittamus, Dei judi-
-lum sint; hoc procmonet quia illud fieri debel, cio reservanles; ne, dum ab ira deiinemur, inveniat
quod et Deo non displiceat, et fratri scandalum non locum inimicus, in quo suggerat et suadeat, quod
sit. Elsi liceat enim, et fratrem seandalizet, Deo conira nos est.
non placet; quia Deus saluli studendum monet. Sic Scriplum est enim. Ut fortius suadeat, exemplo
ergo providenlur bona coram Deo et iiomlnibus, si Legis hoc confirmat, dicens : Scriptum est enim,
ea quoelicent sic aganlur, ne scahdalum faciant. c in Proverbiis, Miki vindiclam, et ego
relribuam,
( Vers. 18.) Si fieri polest, quod ex vobh est, cum dicit Dominus (Deut. xxxn, 3S). Ut si minime a
omnibushominibuspacein habenles. Omnes vult paei- nobisfiat, quod docet, Deum a nobis confemplum
ficos essc, a qui divinam servant jusiiliam. Viderit ostendat. Duplici ergo genere proficilur, si Deo re-
si quis hanc pacein spreveril, ul sit tali viro ini- mittatur vindicla ; quia et cum iracundiam vincit,
micus, cum aut reprcliendi forie ah illo non vult, perfectus fit, et Dei judicio vindicabitur.
aul invidetbonis ejus; quod adillum tamen perti-13 B . (Yers. 20.) St esurieril inimicus iuus, ciba ittum:
net, non discordat a bene agentibus. Hiceslenim si silit, poltiin da illi; hoc enhn faciens, carbonesignis
impacifieus, qui prsetermissa volunlate Legis, suum congeressupercaput ejus (Prov. xxv, 21). Non nudatn
jus sequilur; quamquam dicat David : Ci/m iis qui vindictam Deo reservari debere ostendit, sed et
oderunt pacem, eram pacificus (Psal. cxix, 7). Sed beneficia dari inimicis; ut vere oslendamus non
hoc necessitatis erat propler polentiam personarum, meritis nostris habere nos inimicos, <iquos ut ab"
ut vel obsequiis humilitatis vincatur, quem sic ex- inimicitiis desinant, obsequiis vincere hitimur. Qui
tollit superbia, ut mandala Legis spernat. Polest si in inimicitiis perduraveririt impietale meniis suse,
fleri ut et de timore Dei pacificum se quis prsebeat nostra obsequia proficient illis ad poenam : aut certe
illi, qui odit pacem. Quando enim vicem malis red- obsequiorum noslrorum sedulitate compuncti, veluti
dere non vult, pacificus est, hoc est, de bono vin- carbones morlui reviviscent. Ut ergo nos in lanium
cere malum, ul vel obsequiis vincaiur, quem man- perfectos faciat, ut non solum nosipsos,sed et
dala Legis non vincunt. Ergo, st fieri potest, inquii, alios acquiramus ad vilam , inimicis non solum vi-
quod ex vobis est; ut bene agenles pacem habere cem reddere prohibet Dominus pef Salomonem ;
videamur. Jam si non fuerit amator pacis, lu taraien verum etiam humanitate ad amiciliam provocare
vis esse pacificus, quantum ad te perlinet. Si autem C t hortalur.
irreverens et blaspbemus quis sit, et pacem cum - (Vers. 21.) Noli vinci a
malo, sed vincein bono
-
illo babere non possis, non utique libi ascribendum malum. Hsec inlerpretatio Apostoli est cohorlanlis,
erit; quia 98 Joannes apostolus illos, qui negant ne vicem reddamus inimicis, sictit dictum est. Mul-
in carne Christum venisse, nec salulari permisit tum enira proderit nobis, si malilise eedamus; vincit
(n Joatt. vn). Nos ergo parati sumus, si fieri pofest, enim malum, qui ad tempus vinci videlur ab illo.
ut cum omnibus pacem habeamus : aliis autem re- Elenira Salvalor sic vicif malum , dum non reslitit;
h
pugnanlibus fiel impossibile, non ex nobis ; si de conlra se enim agit malitia, et dum vincitur, vin-
-nobis iamen querela deponalur. Qui enim nullum cere se pulat. Id enim agit inimicus, ut et nos de
lsedit, apparet esse pacificus." proposito nostro ahstrahat, occasionera quserens
(Yers. 19.) JVonvosmetipsos defendentes, ckaris- quomodo peccemus. Ideo si provocati ab illo, vicem
simi, sed dale locum irw. Ut-pacis foedera servarii illi non reddamus, vincimus illum in bono; ideo
possint, ab ira dissimulandum monet, maxime quo- enim non resistimus, e ut bonum servemus, ne-
niam solet per iram peccari, cum quando quis furores glectajustilia; quia cogit juslitia ad retribuendum.
commoius, plus exigit, quam postulet causa delicli: CAPUT XIII.
aut sibi ipsi incommodum prsestat, si graviora pec-- " ( Vers. 1. ) Oinnibus poteslaiibus sublimioribus
cata incompetenti vindicta vult exsequi; debilemi subdiii eslote; non esl enimpolestas, nisi a Deo. Quo-
enirn efficit, quem potuit emendatum habere ett niam ccelcstis juslitise Iegem sequendam mandavit,
sanum. Unde et Salomon: Noli, ait,- juslus esse? ne ab Jiac praesenti dissimulare videretur, hanc
multum ; est enim , inquit, qui perit m sua juslitiai commendat: quippe cum nisi hsec fuerit observata,
(Eccles. vn, 17). Yolens eiiim singulis pecealiss illa custodiri non possit; hsec enim quasi paedagogus
respondere, circa vindiclam mortem polest invenire_ « esl, quse parvulos imbuit, ut possint polioris justitia.
tam sibi, quam ei quem plagis affiigit; solent enimi yiam sequi. Nemini enim potest imputari misericor-
a. Ita edit. omnes cum mss. quibusdam : alii vero) sine ullo sensu commode maluii, vindicanles.
mss. non parvonumero, qui divinam servarejusiiiiami cRom. edit. confoderai, in Proverbih. Quod vide-
videntur. Si quis, etc: sequenti-auiem versu pro-tiit- licet in Deuleronomio hoecverba exstant.
'tnicus, Rom. cdit. reposuil, impacificus. <'Cod, Corb. et quidam alii, quos -utab iniquiiate
h Omnes edit. ae mss. aliquot, si de nobh tantutni desinant.
querela non deponatur: coeterimss. nobiscum faciuni. e Ideiri ms. Corb. ut bonum servemusad relri-
At sequenli texlu pro defendehtes, Rom. edit. licetl buendum, neglecta juslitia. '
165 -
Mh QWJSA SANCTt AIIBiiOSjJ AJfEJOIi, m
dia, nisj habuerit juslitiam. a Ut ergo jus et timorem A-enim,
A inquit, regnuin, el cui vutt, dabit illud ffijm. IV,
legis naturalis confirmei, Deum auctorem ejus les- 14), Unde et Dorn.nus: Reddite, inquit, quw suiit
tatur; et ministranles eam Dei ordinationem habere. CfEsarh, Cwsari (Maltk. xxn, 21 ); Huic ergo sub-
Ideo adjecil: jipipiidi.sunt siciit |D,eo, cujus subjeetionis prpba,lip
Quw autem sunt, a Deo ordinata sunt: ut n.erno hjec est^ cum illi pend.unt,lribi.ua.
pntet qu.asihumana conimenla con.lemnenda; videnl ( Yers.. l.yiieddile er.goomnibus debila. Reddi vult
enim jus divinum humanis aucloritalibus deputa- ,ab omnjbus debitaj; quia et pplentes sunt, debftores
tum, Hie ergo sji.bjectu.sest pptesiaij, b qui se"ler- Piinprib.us, ut respondeantmerilijS illoriim. Cui Irir
roje Dej ab.iis abs.iinet, qua. prohibei. butum,, tribulum: cui vecligal, vectigal. -Primum ea
(YefiSj.J..)I.tqquequi resistil polestali,Dei ordinalionii quae suntpotestatijregise d.ebita exsolvi jubet;. quia
r.esislit., H.oc,9!| cqntra illos est, qui perpolenliam i mjajor in his causajaut necessiia,s est. Gui timomn,
forl.pij.suntjîuiquiabaliquo depi'ehei)di seposse.noni limorem. Timoremippte.stati exbibendum, qui.a lU
credunt, pt per-hoc illudere se legcm putant; os-. mor prohibet peccaium: deinde aut parenti, aut-
tepdit his Dei esse legeni, el non evasuros judiciumi domino terreno; ut gratias agal in filio aut servo
Dei, qui ad tempus aliqup paclo evaduni. Qidautem i christiano. Cui koiiprem, konorem. Potest hic honor
reshlunt, ipsi s.ibi damnaiioneni acquirunt. Manifes-• R I efiam circa eos ess!e, quilsublimes videnlurin mun-
tuni esl,, quia unusquis.que operibus suis aul justU dp; ut videntes humililatem servorum Chrisli, Jau-
fi.cabitur, aut condemnabitur. Qui enim audientcs dent magis. quam viluperent evangeiicara diseipli-
Legem, peecanl, inexcusabiles sunt. nam. | j
( Vers. 3.) iVam qui principanlur, c nbn SHJJJ; limori (Vers. 8,. 9.) Neinini. quidqujxmdebeqlh, nisi ul in-
bbnis.opei;ibus,sed jjza/.s.Pr.incipes hos reges dieit, yicemdiligath. Pacern vult nos habei;e,.si fieri polesi,
qui, propter cornigendam vitam, et prohibenda ad- cum omnibus, dileclioriem vero,ecuni fralribus, ct
versa creanlur, Dei habentes irnagineni, ul sub uno hanc tamen, honofe servalo. Idcirco auiem debi. '
sin.t C33teri. Vh aulem nmi timer.epoieslatem?Bonum tores dicii;.qiiia Iiofniiii, qui dignusjiouore est, sive
facilo, el habebh laudem ex ilta. Laus ex potestale pr3_senli, sive futufo,dignum. est et debitum inclif.
tu.n.csurgit, cum quis innocens inveniiur. nari. Illi enim quis' inclinalur, a qup lionorem ac-.
( Yers. 4. ) Dei enim minhter. est libi in, bonum. cepit: ideo debilori dicitur,.Si enim non hoc feceris
Ma.nifestuiiie.sl ideo rectores datos, ne malum fiat. priocipi lup, superbus es; aul enim merito quis, atit
Si quiem ni-alefecerh,time; non enim sine causa gla- octate honprandus est.
di.unipoiialJKoc esi, ideo comminatur, ut si fuerit Qtti enim diligii proxhwm,Legem implevil. Legem-
contempius, vindicet. Dei enitn minister esl, vifldexQ G dalain a.Moyse impleis, qui diligjt prpximum; nani
in iram, in eum qui mqle agil. Quoniam futurum ju- novae legis mandaium. est etiam inimicps. diligere.,
di_ciunjDeu.sstalu.il, et nullum perirevult, hoc in JVujjt jtoji adulierabis, non o.ccides, non furaberhi,,
sseculo rectores ordinayit; ut lerrore interposiio, non concuphpes (Mqttli. \>, 45)_ Hoe Mpyses scrip-
oinnibus velut paedagogi sint, erudientes. illos quid lum accepil a Deo ad reformationem legisrnaturalis.
servent, ne in poenam incidant futuri judicii. Et si quodesl aliud mandatum, in ho.c,verbo cotk-.
. (Vers. S.) d Ideoquesubdiii esiote-,nonsolum propler summalur:Diligesproximum luum sicut-le ipsum;bpe
iram, sedetfam propier cqnscieniiam. Recle dicitsub- seriplum est in Leyitico (Levit.xix, 1). Man.entibus
jectos esse debere npn solum prqpier iram, id est, itaque supradictis iriandatis, _in dileelione Impleri _
uliipnem prsesenlem; parit enini ira vindiciam : sed Legem significat, sicut dixit: ac sj sint aliamandsta^
el prqpler futiirum jpdicium; qu.ia si hic evaserinl, qua. nunc tacuit; tanien_pro, pmnibus niandaiis di-
illic eos po.na exspectat, ubi. accusanie conscientia leclio saiisfacit. Nafn sise humanum genus.ab 100-
ipsa punieniur. initiodilexisgel, iniijuifas in terrisnon esset.;-exot-
(Xers. 6;.) Nairi Idcircb tributa, pendilh; minhlri dium.enltn injuslilia. discordia est. Ideoque f iniqui--
enim Dei sunt, in hop ipsuiii servienles. Ideo dicit tatis dilectio. iniquitas, esl; quia quod nialo m.alu.m,
iriljnla praeslari,, yel quse dicu.ntUKfiscalia, ut sub- D 0 esl, bono bonum est.
jectionem priesten.t,. petquam sciant non se e&se (Vers. 10.), DUectioproxiini maluni noivojpemtur;
libpros, sed sub pptesiale ageije, quoe ex Deo est;. plenitudo enim Legis, est dileqiio.. Malum non opera-
prinpipi enim. suo, qui vicem Dei agit, sicut Deo tur, quia bona est djleetip,,.e.jiec peccare.pote.stJI.I.a,
subjiciuntur, sicul dicit Daniel prophe.ta: Dei est qu^j Legis esl perfectip. Per-Legis yerba ad sensjim
n Mss., aliqjiftt, ut ergo, justa tiyiiorh; -
quida.iu,,.. . fSicomn.eaedit.etquidammss.;aliiauiemmjilto
jush ex ihnore,' plures, iniquitath diiectip ininxica esl; quiq quod
' Noiinulll'mss. el Gi!l. in marg. quise lerrore bonum esi , bonnm est:ei qubd malumest, matnmest;
legis. nonnulji eliam, iniquilath' dileciipiniquiiqs est, se.d
c Mss. npn tipn.suiU liinpri boiii operi^, sed q.uiqmalo.malum esi, bono bonuin est:
pûei,.
mali. s Gill. et.Rjoin. edit. cum unp. vel aliero ms.., jiec
d Mss. aliqupt: Idboque necessitalesubdiliestble.
BNoiinullf mss., cum fratrfbus; et hoc erit nulli Ameii). peckari polest per iUam...%. eyangelicum pervenii;
et Eras. cunipaucis mss,., Jtee peccqri (Eras.,"
quidquam deberCj, unicuiquein loco suo officium ex- peccare) polest illa..\. evangelicum.pervenU;,aliiinss..
Iiibefe. Qui eiiiin diligii; etc irequentes ut iu teslju,.
"
16S .'CiQliPITAMAIK EMSTOJiAM Att pOJIANOS, !§§
evangelicura vult pervenire. Ideo enim quod sum- A A (Vers.lo.) Sicut.in dielwnesieqn.ibulemus.Verum
nium est Legls, memorat; ut huie Evarigelium so- esl; ut.quia publice npn peccatur, sic aganius quo,-
ciet, ostendens uniusesse sensuniauctoris. Sed quia ntodp agitujr publice;,niliil enjm lam publicum,quam
lempore Christi a.ddere aliquid oportuitt non, so- veriias. ;
lum proximos, -sed inimicos diJLigi'prsecepit. Unrle ' N.otiin comessatipnibuset_ebrhtatibus. Cpinessatio-
subditur : Pleniludo Legh esl diiectio (Matih.\, 43): iies. siint luxuripsa conyivla , quse aut coljalipne
ut jusiilia sit diligere proximum, abundans vero et omnium ceiebraniuf, aut vicUmssolent a conlpber-
perfecta justitia etiam inimicos diligere. Inimicum rialibus exbiberi; ul nemjneni illic pudeat aliquid
aulem diligere quid aliud est, quam optare desinere iniiojieste dicereaut fa.cere ; quja unusquisque proe.
illum ab odio, el nlhil asperum petere; adversus il- silmit, qupd suun\ cpiiyivium. slt. SpJ.enl en.im. in
lum ? Hoc est amare illum ,_ea illi ex.pptare per quse aliena niensa pudpre coerceri; sed hic_.ad hoc coiw
Deum habeat propitium : haec coelestis juslitia, hoec yenijur, ut fceda e illic geranlur copjavini, et ineiieT
Deo Palri similes faeit, qui npn colentibus se annua lur libidihis diversa voluptas., Idcjrco evilanda pysp-:
dona largitur. Nain et Hominus in cruce positus cipiiJiujusinodi conyivia.
postulat pro inhnicis (Luc. xxui, 55); ut plenitudi- Noriih cubilibus et hnpudicitm. Post luxuriosunj
riem justiiia. quam docuerat, demonsirarel. "
I 'coiiyiviufnetebrietatem hoe subjecit, quod sequitur,
B
(Vers. 11.) Et hoc scientes tempus, quoniam hora id est, concubitus inipudicus; £ hic eniin luijuslas-
estjdm nos de somno surgere. Tempus esse dicit, quo civitaiis est frucius.
ad meritum pfoficere debcamus. Hoc esl, de somno Non in conlenlibne et mmutatione.. Recte ab his
surgere, operari bonuin, quasi in die, hoc est, pa- coerceri monet; quia omnis conienlio el.zelus irii-
lam ; illicita enim nocle, id est,in abscondito fiunt. micifiam parit, quas tenebras vocal; quia ad Iucis
Jam enim in manifeslatione positi, aquod' est in prseniium pervenire noh ppssunt.-
notitia Dei, aguoscenies quid sequi debeanius, dare 101 S'erfinduile DominumJesum Chrhlum, el car-
operam debemus, ut purc viventes ad promissum nis curatn m fecerith in concuphcenliis. Curam carnis
proemium veniamus, excusso somno, id<est, igno- prohihet, id est voluplaiem; ut omne quod prohibc-
fantia sive negligentia. lur per Eegem, non desideretur, aut certe desidera-
Propior enim est nunc nosira salus, quam cum tum vincatur. Ipsa sunl enim opera carnis; ul, his
credidimus.Manlfeslum esl, quia post iavacrum bene exuti hiduantDominum JesumOhristuni, id fest, in,-
vrventes, et chariiati siudenles, noh longe sunt ame- hovaii per Christum, abhis malis se relineanl. Ific
ritoresurreclionis promissse. Rona eriim vita chri- . enim induitChfislum, quiseab" omnrerrofe.el lur-
siiani sigriurii est b salutis futurse. . ( piludihe separaverit; e ne in convivio- nuptiaruni
C
(Vers. 12.)iVo_c prmcessil;diesaulem uppropinquuvil. sine vesle nova invenialur, turpiterque abjecius le-
Noeleni velerem hominemsigiiificavit,quiperbapiis- nebris mancipetur (Maith. xxti, 11) : si quotninus,
muminnovaiusesl. Hunepraecessissedicilquasinoc- non suntinduti Jesum- GhrisiuniDominum, super
tem,diemautem cappropinquasse. cujuslumiiieveri- cirjus novam vestem veteres pannos induunt; exuiis
tas riobisapparuit; ut sciremus quid agere debeamus. enim velerem hominemhi'n novitate viloe manendum
Prius enimignorantes Chrislura, in lenebris eramus: est. - -
at ubi did.eirmis, Jux in nobisortaest; iTansivimus CAPUT XIV.
enim a falso ad verum-. (Vefs. i.yinfirmum autem in fide assumite, non in
-Abjiciamus-ergo opera lenebramm, et induamuf disceptaiione cogilaiionum.Quoniam ex Judseis erant,
arma lucis. Tenebrarum opera sunl d- vita^carnalis, qui Romanos J ad' nomen Ghrisiiassumpseiant, ad-
quoeillecebris' agiiur soecularibus : hoec digna est mixta Lege, sicut in primordio epistolae niemoravi;
lenebris, sicutdicit Dominus : Tvliiteittum ; et liga- ideo quibusdam videbatur prohibiiam carnehi edere
tis manibus et- pedibus, mitiile-in lenebras exleriores non dehcre : aliquibus autenr qui sine Lege Chris-
(Matih. xxn-, 1'5). Iiiduere vero arma lticis gesla sunl tum sequebantur, videbaiur contra Legem licere-
bona; quia sicut mali actus ienebris deputanlur, D edere. El per hoc ipsum disceptationes erarit inter
quia occulte-fiunl- ab iis quimale agunt : ita elqui eos, quas Apostolus concordise et saluli studens, di-
bene agunt, palam agunt; quia non verentur, sedl vina disputalioneauferloslendens neque edentipro-'
gaudent. Roni ergo aetusarma lucis sunt, impugnan- desse apudDeum, neque non edeniiGbesse.Infii;-
tes tenebras, quoe sunt viiia carnis. - mumesse dicit, qurproplerea quodJuda.iprphibiti
a Mss. aliquol, quod est innocentia Dei. cebrh agunt swcularibus, kmc lenebris digna sunt.
h Haudpauci mss. voeibus, saluti fitfura;,siibtexunl:: c"Rom. edit., ittic congeratur cppia vini.
Gtimbapl.i&aiur-crga.unusquisque ad: venianv perjinet,, f, Amerb., Eras. et niss., hori' pauci, kpc genus
non ad-coxompi; ui>paslea in navilatcviiw, mnbuluns,, hujus-lascivitatisi&itt. et Rom. edit. cunj. aliis mss-.,
vicinus sil vilm wiernw. Quidam £tiain,3_ddunt,,JJ«J» i hiCiCnimImjus lascivilalh,; Rom,, basci-viw.
sigiiificavih. s Ita mss. plures ac poiiores : alii autem, etedit.v
. c Nonnullimss., appropinquasse,id>estS;oJem-jus- neiht.coimvionupliarum ; Roni.. edu., cmlestium-iiup_-
tiiim, cujus,. eic.. viaruin, sine vesteejus.invenlus,iwrpiler abjectus-,ete;"
^. Ua VeL.edit"et mss. nonriulli, a. quibns. non re- h.-.
Romv, edit., in novitale vilm-ambulaiidumes(.
eedit Rom, edit. nisi quod. effert, JJt.tacarnis: aliii i EademRom. edil., ad fideiihCliristk
autem mss. satis frequentes, vitia carnalia, qum itte*
167 AD OPERA SANGTI AMBROSIIAPPENDIX. 166
sunt_, limet edere. Hunc ergo vult remitli judicio A gratias agit Deo. Gfatias agil, dum fatelur Dei esse
suo,ne seandalum passus,a chariiale, quse quasi ma- crcaturam,b et boiiam crealam; sed se dissimulare
ter est animarum,recedal cummentis perturbatione; ab ea, non condemnare.
cuin chilstiani pacifici debeant esse el qtiieti. (Yers. 7.) Nemoenim nostrum sibi vivil, el nemo
(Vers. 2.) Alius enim credit edere omnia. Hic fidu- sibi moritur. Sibi 102 viveret aliquis, si non agerel
cia lectionis non dubitat omnia edenda, quse daia sub Lege : al qui freno Legis gubernatur, non sibi
sunl humanis usibus. Legit enim in Genesi omuia utique vivit, sed Deo qui Legem dedit, ut seeundum
bona valde esse (Gen. i, 31), quoecreavit Deus; ideo volunlalem ejus vivat. Et qui moritur, simili modo
nihil rejiciendum, quia neque Enoch, qui primus Deo rnoritur, quo judice aul coronabitur aut con-
Deo placuil: neque Noe, qui in diluvio solus justus deinnabilur. !
inventiis esl: neque Abraham ille amicus Dei, aut (Yers. 8.)cSJteejiiui vivhmts,Domino vivhnus; sive
Isaac, aui Jacob justi et Dei amici, inter quos et Lolh morimur, Domino morhnur. Idem est sensus. Sive
fuit, aut caeleri jusli ab his abstinuisse legunlur. ergo vivimus, sive inbritnur, Domini sumus.Verum est
Is vero qui infirmus est, olera manducet. Igitur omnes nos Domini' esse quasi servos in condilione
quia boc putat, ut ille olera edal : ideo suadendum el Redemploris dominio, et unumquemque pro me-
non est, ut carnem edat, ne cum scrupulo edat, el B rito suo tractari. j
videalur peccare; quia propositum suum non cuslo- (Vers. 9.) I» hop enhn Christusmorluus esl, et re-
dit. surrexit; ut et morlriorum el vivorumdominelur. Per
(Vers. 5.) llaque qui edit, non edenlemnon sper- Chrisium Dominumjfacia estcrealura, quseper pec-
nat : el qui non edil, edentem non judicet. Quia vo- caium alienaia est ab auclore, facta captiva: quam
lunlalis est edere, aut non edere; ac perhoc quoestio DeusPater, ne opus ejus perirel, misso Filio suo de
hhic fieri non debet. Ad hoc enim facta sunt omnia, ccelis ad lerras, docuit quid faciendo manus pirala-
ut voluntati subjaceant; quia dominio humano subrum effugeret. Propler quod et occidi se passus esl
jecta sunt. ab inimicis; ul descendens ad inferos, quia innocens
Deus enim illum assumpsit. Assumptus esl a Deo, eral occisus, reum facerei peccatum; ulquos lene-
dtim ad graiiam vocatus est. bat apud inferos, amilleret. Quoniamergo vivisos-
(Yers. 4.) Tu quis es, quijudicas alienum servum? lendit viam salutis, 1ac se oblulit proeis, morluos
Suo domino aut stat, aut cadit. Manifestum est ser- vero liberavit de inferno, (am vivorum quam mor-
vum non debere conservi volunlalem judicare, cui ttiorum dominatur; jex perditis enim iterum refor-
lex in hac parte tradila non esl; nam qua conscien- mavit sibi illos in servos.
tia edat, aut non edat, Deus judexest cujus servus G (Vers. 10.) Tu autem quid judicas fralrem tuum
cst. din tioiiedendo? autltu quare spemis fralrem tuum in
Stabit auiem, polens est enim Deus statuere illum. edendo? Omnes enim stabimus anie tribunal Chrhli.
Slabil, inquil, domino suo, proplerca quia neque si Docet non oporlere jiidicare in hac re; lum quia non
edal, reus erit; neque si non edat, culpabilis; si continelur in Lege, prseterea cum Deum judicem ex-
iamen devotione Jioc agat, non evitans hanc velut speciemus.
conlrariam. (Yers. 11.) Scriplum est enim:Vivo ego, dicitDo--
(Yers. 5.) Nam alius quidein judicat diem inter minus, quia miki flectelur omne genu, el confitebitur
diem: hoc est, alicui placet interpositis diebus ede- omnis lingua Deo (Esai. XLV,24). Hoc in Esaia scri-
re. Nara sunt quidam, a quiquarla fcria carnem non ptum esl; quia omnis lingua confilebitur Deo in fidc
edendam statuerunt; sunt qui sabbatis, sunl ilerum Christi. c Nam quia occisus resurrexit fulurus ju-
qui ;i pascha usque ad pentecoslen edant. dex, recte ait: Viuo ego,dicii Dominus; el non solum
Alius autem judicat omnem diem. Hic omnem diem vivo, sed et judicaturus sum, f et inimici stupebunt
judicat, qui numquam edit. Onusquhque in suo sen- in me, el genu flectent, cognoscentes me Deum de
su abundet: hoc est, unusquisque suo consilio re- Deo. ;
millatur. 0 (Yers. 12.) ltaque\unusquisque nostrum pro se ra-
(Vers. 6.) Qui sapit diem, Dominosapit. Verum csl, tionem reddet Deo. Quoniam, inquit, nos pro nobis
quia qui semper abstinens esl, Deo placere se putat. invicem reddiluri sumus ralionem, non nos in hae
Et qui edil, Domino edit. Doniino edit; quia graiias parie, qusesupra scfipta est, alterutrum condera-
agit Creatori. Et qui non edil, Domino non edit, et nemus.
i
n Ms. Carn. et alii aliquot, qui teriia feria. Etpau- fra quoque ubi vet. edit. ac mss. aliquol, Christus et
cis inlerjectis, pro iisque ad peniecoslen non edanl, vixit et mortuusest; Rom.edit. cum pluribus mss.
ms. Gorb. legil, usque ad quinquagesimamnon man- expungit, TOet vixit. J
ducanl. . d Vocesin non edendo, et infra, in edendo, in edit.
h Omnes edit. ac plures mss., et bona creata : me- Rom. jugulatse suiu.
lius tamen alii nonnulli, el bonamcrealam. Et conli- e Corb. cod., A'atnj qui occisus est, resurrexit.
nuo post, ubi vel. edit. et mulli mss.,*ed sedissimu- 1 Omnes edit. et riiss. aliquot, et inimici falebun-
lalab ea noncondemnare; Rom. edit.,._. . obeacon- lur me; nonnulli in iue; caeieri , qui el probaliores,
deimari; commodius alii ul in eontexlu. nobis adstipulantur. i
c liic textus in cod. bene multis desideratur. In- J
.fifl - r,rtMMF,NtAT.TA TN ..PTSTOLAMAD ROMANOS. ild
(Vers. 15.) Non ergo amplius invicem judicemus, A ptuin est in Ezechiele: Juslitia jusli non proficiel, si
idesl, scienies hoc, cessemusa discordia. Sed in erraverit (Ezech. xxxm, 12). Tale est, dsi quis ali-
hocjudicale magh, neponalh offendiculumfralri,vel quid vilii forte decorus liabeat in froine, atit nasum
scandalum. In eo judicandumnjonet, a quod prosit, collisum; unde deformctur species ejus. Ideoque
quod potest et auctoritale legis defendi : nulli au- illa monet sectanda, quae bonis reliquis non tollant
tem fratrum carncm edenti aut non edenli fiat scari- favorem.
dalum. (Vers. 17.) Non est enim regnum Dei esca el potus.
(Vers. 14.) Scio et confido in Domino quia nihil Manifeslumest quia nemo per escam placet Deo aut
cominuneper ipsum. Manifestum est quia Salvaloris displicet. Sed juslilia, et pax, et gaudium in Spirilu
beneficio omnia munda sunt, qui de sub jugo Legis siinclo. Hos in regnum Dei dicit intrare, qui justiliam
eruens homines el juslificans, reddidit statum pri- sequuntur, sed christianam habeniespacem, quam
stinse liberlatis; ut dignisinl uli fola crealura, sicut Dominus dedit, dicens: Pacem meam do vobis, pacem
et veteres sancii. Qui autem adhuc sub Lege sunt, relinquo vobh (Joan. xiv, 27); ex qua oritur gaudium
non licet illis uli aul edere, quse prohibet Lex; quia in Spiritu sancto. Disceptalio aulem non habet gau-
indulgentiam dalam spernunt. Non enim secundum dium_sed irara; ideo non illic respicit Spiritus sanc-
naturara suam, sed cura contra edictum eduniur, im-1B lus, quia gaudet in solis pacificis. Sicut enim ex no-
munda sunt. Denique ih Lege ait: Erunl immunda bis contristatur, sic et gaudet in nobis.
"
vobis, elc (Levil xi, 4). (Vers. 18.) Qui enhn in hoc servil Christo placet
El plane qui exislhnat aliquid esse commune, itti Deo, ei probqtus est hominibus. Quoniam Christus
communeest. Sive qui ex Judseo chrislianus est, sive nos redemit, ideo ait: Qui in hoc c servit Christo,
genlilis fidelis putat esse aliquid tale vitandum, ipse quasi redemptori, placelDeo. Quare? Quia ipsemisit
estb quem supra infirmum dicit; dubitandocuim est Christum, ut redimeret gentts liumanum, sicut ipse
infirmus. Apud istum immundum est, quod pulat Dominus ail: Qui non honorificat Filium, non hono-
non edendum : el quia non hoc superslilione facit, rificat Palrem, qui misil ittum (Joan. v, 23). Qui ergo
sed timore, suo judicio remittendum. placet Deo, probatus est hominibus. Quomodo? Ac-
(Vers. 1S.) Nam si propler escam fraler tuus contri- cepit enim donuin, per quod apparcat dignus Deo.
slalur, jam tioii secundumcharilalem ambulas. In alia {Vers. 19.) llaque qum pacis sutit, seclemur : et quw
epistola dicil: Esca venlri, el veitier esch; el hunc el mdificalionissunt, invicemcuslodiamus. Quoniam dis-
has Deusdestruel (I Cor. vi, 13). Quia non de esca cepiatio discordiam parit, ideoque ut pacificif esse
aut placet quis Deo aut displicet; ideo charitatem sec- possimus, ab intenlione edendi aut non edendi dis-
tandara monet, qua nos Deus liherare dignaius esl; C ( simulare nos docet. _Edificationis autem viam sequi
siccnim ait: Deus autem propler ° charitatem ni- hortatur, ut cum pace ea conferamus, per quee invi-
miam miserius est nostri (Ephes. n, &]). Qui crgo cem nbs sedificemus, ab iis quse infruciuosa sunl et
liujus benefieii memor est, hanc excolit, nec illi ali- raagis conlraria declinantes. Collatio enim potest
quid arileponit: sed prselermittii maxima, quse scit prodesse, est enim excitans mentem; si tamen vln-
promissionera non parare apud Deum. cendi studium contemnatur : hoc est enim quod=pa-
Noti cibo tuo perdere itlum, pro quo Chrhtus mor- rit litem.
tuus est: Quantum valeat salus fratris, ex morte (Vers. 20.) Noli propler escam solvere opus Dei.
Chrisli cognoscitur. J03 Itaque qui scit quantum Homo opus Dei est per crealionem, et ilerum opus
constet, confirraare illum debet,non scandalizare; Dei est, dum reformatur per regenerationem.Et esca
ut ex re frivola facial illi scrupulum: el incipiat Jiae- opus Dei est, sed non homo propter escam, sed esca
silare an manducanda caro sit, necne, qui forte sim- propter hominem : mulluni ergo distat; ideo noli,
pliciler edebal, securus de conscientia sua. At vero inquit, hoc opus Dei quod prseclarum est, dissolvere
cum adeunt controversioe, incipiet perlurbaiione in propler id, quod humillimum est. Hoc est saluli fra-
Dei crealurampeccare, el erit in injuriam Creatoris, tris studere, non curam escse agere, ut fratrem con-
quoe proficiet ad perdilionem dubilanlis. B tristes. Reneficiumenim Dei irritum facit, qui fra-
D
"
(Yers. 16.) Non ergo blasphemelurbonumnostrum. trem liberaium a peecato per disceplaiionem rursus
Hoc est, doclrina Dominica, cum sil bona et salula- provocat ad peccaudum, solvens in ipso opera Chri-
ris, iion debet pef rem frivolam blasphemari; blas- sti quse gessit, ut hominem a peccato liberaret.
phematur autem, cum dubitatur de Dei crealura. Omnia quidetn munda sunt. Verum et manifestum
Potesl et sic inlelligi bonum noslrum blasphemari, est omnia munda esse: quippe cum in Genesi Iega-
quia qui bona opera habet, si in alia reprehendatur tur, omnia quse Deusfeeit, essebona valde; Sed ma-
re minima, bonum illud suum offuscat, et incipiet lum est homini, qui per offensionemedit (Gen. i, 31).
bonum ejus hlasphemari per malum ejus, sicut scri- Cum ergo per naluram omnia bona et munda sirit,
a Mss. nonnulli, quod prodit. ed.it., Si quh decorus novum forle. habeat, etc.
h Edit. ac pauci mss., quem Scriplura infirmum e Mss. haud pauci, placet Christo, id est, ut nulli
dicil. scandalum facial, congrue obsequilurredemplori.
c Mss. aliquot., propler charitatem suam, qum di- fRom. edit. sola, esse possimus, a contenlibne
iexit nos, mhertus esi noslri. edendi.
dIta mss. longe plurimi: alii vero nonnulli, atque
PATROL. XVII. 6
m lf> OPBRA BANCTl AHBROSHAPfBRWl?. IK
diibiiautibus lamen fiunl immunda : el erlt illi ofTen-» _ enjm obestnou edere, aut prodest erga Beum'edere;
A
diculum, qui cum dubilet, edit lamen immunda con- n.e quavis ratione astricti, per quod tamen cura
scientia; quia quod sibi inutile putal,facit: ideo scrupulo ederent, deliuquerent.
nulli cqniradicendura est quid in hac re seqtialur. CAPUT XV.
(Yers. 21.) BoJiMinesl non edere carnem, et non (Vers. 1.) Debemusdutem nos, firmiores, infirmita-
bibere vinum. Cum de sola carne ageretur, adjecit et les invalidiorum portare. Recie ait, debemus; quia
po.tum; ut confoveal eos, qui ab, bis absiineiit, per oportet doclores, infirmos firmare, et imperitos eru-
id quod liciium est el carnem edei'e, et vinum bibere. dire cum mansueiudiue; a ne provocati dum conten-
Ne conlristarenlur ab illis, qui his utniitur, dedit eis dere volunt, ne Ii.umiles videantur, in pejus profi-.
respirandi solalium; ul et in voluntate sua qniesce- ciant.
vent, et disceptalio per quam discordia fit cessaret. (Vers. 2.) Et non ' nobhmetipsh placere, hoc csl,
Cum enim non lalet bon.um esse carnera edere, et non quod nobis prosjl et placeal vinîcare, scd el
vinum bi.bere : 104 et e eontra carnem non edere, quodfratri; quia invicem curam noslri agere debe-
et, non bibere vinura, bonum esse addiseunt, nemo mus. Unusquisqueproximo suo placeat in bono ad mdi-
liligal. Grealura eni.m data est ad usum voleniibus; ficaiionem.Nunc personam s.uamdiscrevit; hos cnim
non tameo necessiias est imposita aut volenti,, aut j{ commonet, ut charitali studenles proximis placeant
nolenli. ad id, quod est utileJ Haecpst sedificatio, sicut alibi
Neque eni.niin quo frater tuus offendit, aul scanda- ail: Ego, inquit, per pmnia omnibusplqcep(I Cor. x,
lizatur, a%l.infinnalur. Eadem dicit non, d.ebere fra- 13).' |
tri, qui, infirmum animum silji con.sliluit ad eden- (Vers. 3.) Nam et Christus non sibi piacuil, sed sic-
dum, fieri quseslionera; ne perlurbafus offenda(,,ne- Ut scriplum esl: Delracliones exprobmnlium te ceci-
sciens quid leneat. derunl snper uie. Salvatorem non sibimetipsi dicit
(Vers. 22.) Tu fidein hqpes. pen.e.stemetipsum: plaeiiisse, sed Deo Palrl; quia dicit: Non enhn de-
habe cqram Deo. Hoc es.t, a tu. qui. sedes securus,,, scendi de cjzio, ut faciam volunlalpm mea.qi, sed va-
quia crealura Dei bona est.; non opus est u.t de al- lunlatem ejus, quinihil me, Pqlris (Joan. vi, 58).
lero judices; quia plus est, ul paeem liabeas cuni Et, quia cum hsec diceret, conlradjcentibns Judseis
fi.alre; hoc enjm utile esl apud Deum. In csca e.nim quasi peccatoroccidiiiir, Psalmographus ex persona
uiiliias carnjs est, in pace vero cl carnis et. anima.,: ejus verba lacil ad Deum Patreni, diceus : Delraciio-
ac per hoc ab hujusmodi disceptaiioue cessandum nes.exprobraniiumle ceciderunt,super me (Psal. LXVIII,
est; ut unusqu.isque in proposilo eordis sui man.eai. 10);hocest: Ego cunj vqlunlateiji luam facerem,
Bealus qui npnjttdicat senictipsum, in quo probat. IC, dixeruiu roe pecear.e in te, qui npn me recipiendo,
Unum.quemque proprio judicio, censct conderanan- quem niisi.sti, exprobraveruni. te : c quia Judasiciim
dum, quj qtiod dicit non debere se facere, facit: et peccar.ent in peum,iiou recipientcs quem.misil Chri-
hunc bealum, qui nqn aliud, facit, quamsjbi uiil.e. stum; insuper ct. qcciderunt eum quasi peccantem in
probat. Deum. Sic peccala peccaiuium in Deum ceciderunt
(V.ers.23.). Qiii.aulemdhcernil,. s?ederil, damnatup, superChristum; innocens enim a peccatpribus occi-.
est. Yerum est, quia qui judical non edend.um, et, ditur quasi blasphemus, sicul scripfum est in Evan-
edil^ da.ronatus est;ipsc enjm.se dajpnat,h quando gelio (Jlfarc. xv, 23).
id quod sibi inutile. ass.erit, facit., Quia.npn.ex fide.. (Vers. 4-6.) Qumcuinquecnim scripta suni,f qdnp-
Non utique ex, fide edii,,,qui edendum. riegat, ei.edit. simm confirnialionemscripla suni; ut per, patienliam
Omneauletnquodnone,s\ex, fule,,pec.c_atumesi.R__cleei. exl/iprlqtionemScriplurqr.uin,me,m habeamus. Ma,-
peccatuin appellat, quod ajilei- fil, e quain. probnj um nifcstum eslqtija, qumcumqiie. scriplu sunt, ad nostram
esl. Quoniam Romani in.lege hid.ucli ei.ant, sicul in, dhciplinam scrinta suni; ut ex ipsa exhorta.iione pro-
piiipordig epjstolse mcmorayi: advenieiililius.autem ficiamus ad spem , non diffidenfes de promissis, si
qui rectius. crcderent, quasJiones moyej;enlur. de a.dhuc lardent.
edenda. carn.e, el, nqn.edeuda; el liQr.iinipars, qhpe_ i;35 Deus autcm palfe.ntim et consolalionh del uobh
edendanj et,-no.n improba.ndamdiceqet,.n.elior. vide- unum invicein,"gQ^ sapere secundum Jssum Chri-
r.etpr.; quia omnia niunda valde. sujif: iniirnips dieit stum; ut unanimes t_ttp,«j;eItonorificelisDeutn et Pq-
qui edenduin ncgarciH sive ex Judseis, siye ex.geur irem.<Domini noslri Jesu Chrisli. Qua.i ad salulem
tibus, el remilti illos in>prppQsito.,cqrdis. sui,_ Nee: missus. Apqstolus bon.o. v.oto plebem prosequilur,
.a.Eras.;ae-se(_.edil. CUIJI» mss. uno.vel.aliero , tu: - d Sic plures mss. ;f quibns-hoc- solo diserepant
qni.edis sec.urus...,..-.bqnaesi,jio)i o#i/s,.cic._Aii)er.b. aliinpnmilli el.Am.er.b,.,quod habeiit;,, elnedum ltit7
cum cxilefis inss ut in conrextu. miles\; Eras. aiiiem , pc seq,. edil. cum paucis mss,
•"h Mss. &orb._ quia conlra id' quod sibinlile Jte prbvocalicontenderevelint, et ne, ditm humilesvi-
pulat,
fecit. •denlur, etc.
•.S-.QMijI.iP.irijss,., qttanif,pr,.abat)imesl., Onme ergo c I.pm-, edjt. sola,,j quia Judmi peccaverunt-in
quod adicbti.scieii{iqm,periinet,'sialiter. fiqtiquun.i fieri"'. Beuih. i
deber.exscji^disil.ess^pej^cpvpi,.De.bmnus duiem,. esc. - f ...a,.v.et.edif.el mss_ nou pauci;- reliqui, vero ad
Ofnnes vero alii' inss. ef edit. nobis concinun_t_niw, •nosiramdocirinam; Rom, cdii.., ad nostram. discjplir
quod pro inducti cranl, cod, Carn. legit docti erani. iigpb. i -. ' ...
w mmmtmik w, mwsmm AD BOHASOS, m
optans ut Deus def eis unura sensum saplenties se-, A saluteiii; ut per confessionem honorent Deum ; quia
cundum Jesum Christum; ul juxta doctrinam Chri- increduli inbonorant.
sli sapiant. Tunc enim poterunt dileclionem servare Sicut scriptum esl: Propter hoc confitebortibi in
exemplo Dominidicentis:a Majus hac dileclionenemo gentibus , etnomini luo canlabo. Exemplo prophetico
habel, quam ul animainsuam ponat pro amicis et fra- prubat; scriptum e&tenim in psalmo decimo septhno
tribussuh (Joan. xv, 13); el ila uno ore, una confes- gentes admlttendas ad graliam Dei ad' percipiendam
sione laudare Deum PatiTemin Christo, si iiivieem salutem (Psal. xvn, 50). Vox enim Christi est, qua
se juxla sensuoi Chrisii fuerint exhorlaii; ut sine fulurum dixit quod in genlibus prsedicalio ejns fruc-
cessalione h laudenl Deum oninia , quse fecit per lum liabitura esself confessionis sacrameuti Dei;
Christum, et post errorem lapsa per eumdem.iie- ideo gratias ex hoc agil Filius Palri in obedienliam
rum erigereel reformare dignaius esi, duplex dans genlium» Unde iu Evangelio ait: Confileborlibi, Pa-
beneficium, c misericordiam et cogiiilionem,. ter domine-cwliel lerrm, quia abscondisiihwca sapien-
(Vcrs. 7.)-Proplcr.quod assiimite aller-ulrum, sicut libus, el prudenlibus, ct reveiastiea parvulis ; quoniahi
el Chrhlusassumpsil vosin honoremDei (Esai. IVI, 4). bonumplacitum fuit anle le (Mattk.xi, 25).-Coiifessio
Sic assumpti sumus.a Chrislo, diim infirnutales nos- eigo isla unius Dei est in Triniiate , ex qua surgil
, loclitia; ut post veri confessionera lisetusdecanlet nii-
tras aceepit, et segritudines nosiras portavit; ut hoc B
exemplo nos iuvicem nostras infirmitates per patien- sericordiam et donum Dei.
liam confirmemus, utnomen honoris Deiassumplum (Yens. 10, 11.) Et.ilerum dieit: Lmiamini gentes
in nos non evacuetur; filii enim dicimur Dei per cum plebe ejus, s hoc in canticoDeuieronomii (Deut.
graliaiu Christi. xxxn, 45). El iterutn: Laudate, omnesgenles; Domi-
(Vers.8.) DicoenimClirhluinJesumminhtrum fuisse- nttm, etmagnificale eum, oinnespopuli. Uoc.inpsalnio
circumcisionispro verilateDei, in hocui confirinarelpro- cenlcsiino decimosexlo ulimdecrevisse Deum oslen-
tnissionesPatrum. Originem commendal -Judo_orum; dit, inlerveniente misericordia sua , concordes fa-
in circumcisione enim filios significai Abrahte, qui- cere Judaeos et gentes; ut graiiam adepti gentilcs
bus missus Chrislus minislravit Patribus gratiam socii Juda_oruui fierent, hqui et ipsi olim donoDei
repromissain. Onde Salvator: Ego enitn sum..,inquit, plebs ejus erant nominati. Sed jamnobifes Judsei :
in msdio veslrum (Luc. xxu, 27), non ul ministrer, hivero ignobiles,,per niisericordiam nobiliiali sunt;
sed ut miuistrem; ut veritas in promissione facla- ut simul omnes lseli sinl agniiione.verilai.s , el lau-
Palribus probarelur. Circumcisioênim carnis daia dantibus gentibus, Deum magnifieentomnes populi,
esi Abrahoein figuram circuracisionis cordis, quam duodecim iribus unum Deura^,qui>auxil numerum
poslea prophela futuram significavit, dicens : Cir- 'G plebis |_Q@ sure, adjunciis gentibus. Denique cum
cumcidiie duriliam cordis veslri (Jerem. iv, 4). a Hu- disceplarent Judaei contra apostolum Petrum causa
jus veibis circumcisionis promissoeminisler Cbrislus Cornelii, reddita sibi ralione-, acquieverunl magni-
esl, hoc est, proedicator, Dehinc apostolis, ut cir- ficantes Dominum , dicentes sForshan Dcus ct gen-
cumcisis carne ministrarenl cordis. circumcisionem, tibits pmnitentiamtribuil ad conseqmndainvitam (Act.
sic ail : Sicul ine mhisli in hunc mundutn, il.a et cgo xi, 18).
mhi eosin hunc nmnduin (Joan..\i, S8). Circumcisio- (Vers. 12.) Et rursus Esaias dicit:, Erit radix Jesse;
aiitem c cordisesl, sublaia erroris nebula, agnos- et qui surgil regere genles,in eum gentes sperabunt
ecrc creatorem Deum Palrem, el filium ejus Chris- (Esai. xi, 10). Ul majorem fiduciam gentibus faciat
tum, per quem ereavit omnia , ut_veritas Dei imple- et spem non dubiam, mullis tesihnoniis firmat de-
relur. Promiserai.enim dalurum se miscricordiam, cretum.Dei hocfuisse, ulomnes gentes benediceren-
et promiserat palribns Judoeorum; nam dixerat Abra- lur in Cliristo;;iie insolentia infideniium Judseorum
hro : In semine tuobenediceiilur,omnes genies,(Gen. contristaret, et dubias redderet credeniium animas
xxu, 18). Et ad Davjd dixil: De.fructu ventris tui . geniium, quasi frusira sibi spem promitlani, quod a
ponamsuper sedemtuam (Psql. cxxxi, 11), et: Or-ie- Deo AbrahiBaccepto feralhr fides Judscorum, ut ipsa
lur slellq exJ.acob (ATi/jit.
xxiv, 17).. D loetitiaet securitate crescerent. Qiiarc tamen Ghris-
. (Vers. 9.) Gentesautem super mhericbrdiam hono- lus ex radice Jesse, et non ex. radice Rooz viri justi,
rare Deum.Quia enim his.nuila promissio erai, quasi aut ex radice Obed ? Sed quia Davidfiluis dicatur
indigui per solam misericordiam assumpti sunt ad propter regnum; ulsicut exDeo natusin regemest,
a Vet. edit. ac mss.nonnu.li_ majorem hac dilec- agnoscere creatorem Deum Palrem esse Jcsu Chrhli
iione-;Rom. edit., dilectionem,: reliqiii mss. ut in "f qttem creavil otnnid.
per . -
lexlu. Norinulli riiss., confessionesacrainenli. At infra
h Nonnulli mss.,- laudenl Deum, omnid qui fecitper ubl o"mnesedit,. et quidam mss., agil-FiliuSjobedien-
Clirisium, et' pbst'efroran lapsos, elc. lim gentium; alil' mss. mullo pJures, agil Filius-, Pa-
c ilss. alVqiio.l',misericordiafn'el Pperaiionein. tri, elc.
dTta vei. edif. ac plures mss. a quibus.non recedit. s Hocin canticoDeuteronomiia Romanis revulsura
edit. Rom. nisi quo Hh substiluit,' pro" hnjus:. alii fuit.
h Rom. edit, quia el ipsi..,. eral vocala;- vet, edit.
autem mss. pr.-cfei-uni, Hujus ergo circumcisionis.
e Quidam Jiiss., cordisesl, si amputetitr, Ji"e/it(pti- ac niss., qui et ipsi.... eral nombiala; mss. non pauci,
tredo, error accedenscordi, ut revelata veritate, possit erajif nominali..
173 AD OPERA SANCTI AMBROSIlAPPENDIX.; 476
jta et ex David rege orlum haberet juxta carnem;i Agratiam assecutos, quam asseeuli erant Judo_i. qui
ideo radix Jesse arbor David , quse fruclum fecit per sibi prserogalivam vindicant Palrum.
ramum , qui esl Mariavirgo, quse genuil Christum. (Vers. 20.) Ita ut db Hierusalem in circuilu usque
(Yers. 15, 14.) Deus aulem spei repleat vosonmi Illyricum repleverim Evangelium Dei, et Filii ejus
a
gaudioel pace in credendo; ul abundeth in spe el vir- CHristi. Sic aulem prwdicavi Evangelium, non ubi
tule Spiritus sdncti. Cerlussumaulem , fralres, el ego nominalusest Chrislus; ne supra alienumfundamenlum
ipse de vobis, quia et ipsi pleni esth dilectione,repleli mdificarem.Nou sine causa illic se pra_dicare nili di-
omni scieniia; ila ul possilh allerutrum monere.Hsec cit, ubi non norninatus est Christus; sciens enini
exhortationis sunt; per laudem enim provocat eos pseudoaposlolos aliler quam oporlebat, Chrislum
ad meliorem et intelleclum etvitam. Qui enim videt tradere (ad hoc enim, cireumibant, ut sub nomine
se laudari, data opera elaborat ut vera sint quse di- 107 Christi aliis dogmalibus populum manciparenl,
eimlur. a Ideo non dixit, utinvieem se doceanl, sed quod poslea corrigere maximi erat Iaboris), idcirco
admoneant; hoc enim solet moneri, quod cum scia- proevenire voluit, ul inviolatoe prsedicalionis verba
tur, aliquando sublerfugit animo. Ceelera non sunt traderet audienlibus,|e et utintegra linea superfi-
obscura, ut indigeanl explauatione. cies ordinata incolumis fundamenti. robur haberet.
(Vers.,15,16.) Audaciusautemscripsi vobis,fratres, B J Et quia magister dalus esl gentibus, oportebat eum
ea;parte, lamquamin memoriamvosreducens, propter sollicile hoc curare, iil illie doceret, ubi Cbristus
gratiam quw dala esl mihi a Deo; ul sim minhler non fuerat nuntialus: etut auclorilatcm suam firma-
CkrisliJesu in geniibus, sanctificansEvangeliumDei, ret, et laborum suorum plenum fructum habcret ex
ut fiat oblalio gentium accepta ei sanclificata in Spiri- iis, quae plantaverat. Ilinc est unde omnia loca f Ec-
lu sancio. Non enim temere se scripsisse significat, clesia occupavlt; hsereses enlm postea subiilitale
auetorilatem enim sibi datam per Dei graliam di- malignanles , sub noniine Christi Legis et fidei sen-
cens, ul omnibus genlibus audeal scribere, admo- sum corrumpere nilebanlur. Quod teslimonio Legis
nens el confirmans propositum eorum in Gbristo; ut monuit dicens:
sollicitudinem suam ostendat in rainislerio Evange- (Yers. 21.) Sed sicut scriptumesl: Quia quibusnon
lii, quasi magister genlium , el sacrificium eorum est annunliatumde eo, videbunt: el qui non audierunt,
possit acceptum fieri sanctificationis causa in Spiritu intelligenl: in Esaia babetur (Esai. LII, 13). Utergo
sancto. Quidquid enim fide iniegra, el mente sobria hic inlelleclus verus atque inviolabilis esset de vero
offerlur, a Spiritu sancto purificatur. Dei Filio, se fesiinasse' seniper dicit imbuere genles
(Vers. 17-19.) Habeo igilur gloriam in Chrhlo ad evangelica verilate: ,
Deum; non enim audeo aliquid loqui eorum, quwper G ( (Vers. 22-24.)' Propler quodimpediebar plurimuin
me nbii cfficil Chrhlus in obedientiamgenliumverbo el venire ad vos. Nunc vero ullerius locum non kabens itt
faclis , per potestatemsignorumet prodigiorumin vir- his regionibus, cupiditalem autetn habens veniendiad
tuie Spirilus sancli. Gloriam babere se dicil i>apud vosex muliisjam prmcedentibusannh; cum in Hhpa-
Deum per Cliristum Jesum;' credens enini, et ser- niam profichci cmpero, videbovos, s el a vbbh dedu-
viens Chrislo Jesu in conscientia pura , meritum sibi car iliuc, si vobis prhnuin ex parle fruilus fuero. Quod
fecil apud Deum Patrem, in tanluin ut uihil deesse in eapile epislolse membrat_dicens : Quid swpe, in-
dicat, quod non per illum operalus sit Chrislus ad quit, proposui veniread vos, et prohibilus sum usque
exhortaliouem gentium , dando signa et prodigia per adhuc (Rom. I, 15). Nunc absolvit, ostendcns qua
manus ejus , ul prscdicalionem ejus virtus commen- causa impediius sit; ul volens ver.irealiud ageret,
daret. Hinc esl unde gloriam se ostendit habere in quod imminebat, ut excluderet pseudoapostolorum
Chrislo ad Deura; serviens enim Chrislo gloriam ha- prava commenta : et denique poslquam omnibus in
bet ad Deum, in tantura ut in digere non habeat ali- circuitu prsedicavit, jam, vac/tvesibi dicitvenire Ro-
quid divinsevirlulis, quod'sibi proestilura non sit a mam, quod olim optaverat. Romanosigilur, quia in
Deo : sed omnia se, quia idoneus inventus esl dis- Legem inducti fuerant, inierim per epislolam corri-
pensaior, conseculum, quse ad conversionem gen- D ] gil. Illos autem qui non laudieranl adhuc prsedicalio-
lium persignorum virlulem proficerenl, profitelur. nera, utilius esse prsesentia sui doceri: ut fundati
c Quod eo proficit, ul se non minus poluisse probet, recla fide difficile b aliud aliquid reciperent. Ventu-
quam cseteri apostoli, qui fuerant cum Domino: nec rum tamen se promisit lempore, quo ad Hispanias
aliquid minus inter gentes virlutum operatum esse erat ilurus; quia illie Cbristus non eral prsedicatus,
Deum; ut per hoc ipsum crescanl, videnles hanc se ut occuparel menles illorum ; et quia pseudoaposto-
a Rom. edit. cum paucis mss., Ideonon dixit; sola, aliena superficie fundamenlumpershteret: coeteri, et
sed admonet. Al post voces, subterfugilanimo, Gill. edii. utin textu. |
ac Rom. edil. subnectunt, aut negligenterhabeatur, f Omnesedil. ac mss.aliquot, Ecclesiw occuparet.
quod nusquamalibinisiinThuan.cod. nobisoccurrit. Cseleri icommodius, Ecctesim occuparet. Iterum pro
l Edit. Rom. sola , apud Deumin CkristoJesu. subiitilate malignanles, quidam mss. prseferunt, sub-
c Sic omnes edit. et mss. aliquol: reliqui vero, tilitaie matignitatis.
qnod ideo dicil, ut nikil se minus poluisse, etc. s Yeti edit. ac pluresl mss., et a vobis prmmilii;
4 Rom. edit. sola, Illicaulem prmdicarenhus sum. Rom. edit.,'... prmmiilar; cod. Flor. acVind.,.. de-
e Rom. edit. cum uno vel altero inss., et ut recta ducar. !
linea, elc Curb. cod., ut inlegrum atque incolumeab h Corb. codex, aliud aliquid reperirent.
177 COMMENTARIAIN EPISTOLAMAD ROMANOS. 178
lis difficile fuit iler ad ilios; ideo tardius si iret, non ;A rum ejus accepta-fiai sanclis in Hierusalem, et omnia
erat niolestum. cum voluntate Dei facere se oslendat; utquia devo-
(Yers. 25, 26.) Nunc vero profichcar in Hierusalem tus est animus ejus ad ferenda inunera, etiam illorum
minislrare sanclh; probaverunl enim Macedonia et animum Dei judicioresponderesibivull; utintellecta
Acltaiacollalionemaliquam facere in pauperes sanclo- charitale illius erga se, cum illo unanimes Deo gra-
rutn, quisunl Hierusalem.Prius tamen iturum se dicit tias agant. Magnus enim profeclus csl ei, cujus mi-
ministrare sanctis Hierusalem : per quam rem Ro- nisterio Iseti effecli, Deum laudibus prosequunlur.
manos scire vult quia hujusmodi operibus stulendum (Yers. 53.) Deusantem pacis sil cumomnibusvobh.
est: qui enim per misericordiam vivunt, et justifi- Amen. Deus pacis Cbristus est, qui ait : Pacejii jjieam
cati suntapud Deum, a huicinservire debenl. do xobis, pacem relinquo vobh (Joan. xiv, 17), quem
(Vers. 27.) Debilores enim sunl eorum; quoniam si oplat esse cum his, sciens dixisse Dominum : Ecce
spirilualiumeorutn participes factw sunt gentes, debenl ego vobiscumsum pmnibusdiebus usque ad consumma-
el in carnalibus ininhtrare eis. Quippe cum debitores tionem swculi (Matth. xxvm, 20). Tales ergo islos
eos dicat Judseorum credenlium; ut siculin spirilua- cupit esse, ut sit cum.illis Dominus Cbrislus Jesus ,,_
Jibus participes eorum facli sunl, ita et hi communi- qui ampuiala omni, discordia erroris humani, dedil
cent corporalibus necessitalibus illorum; ut gauden-',B ac ostendit quid sit verum; ul in ipsa veritate ma-
les ex Judseiscredentes collaudent providentiam Dei neani pacifici.
in salulem ipsorum, per minislerium eorum. Hi CAPUT XYI.
enim totos se divinis dedenles ohsequiis, nihil mun- (Vers. 1, 2.) CoinmendoaulemvobisPhmbensororem
danum curantes, exemplum bona. conversalionis nostrmn, quw est ministra Ecclesiw apud Cenclires; ul
praebebarit.eredentibus. In lantum denique nos hu- eam suscipiath inDomino digne sanctis: etasshtatis illi;
manos ad misericordiam vull esse Aposlolus, ut et in quibuscumquedesideraverilrestri; elenimipsa quoque
debitores nos dicat circa eleemosynam largiendam, astilii mullis, el miki. Phoebenvenientem commendat
et bonis operibus exercendam cum alacritale cordis: sororem communem , c id esl, de Lege : quam ut
quia qui misericordiam a Deo sperat, debel esse mi- merito commendel, aithanc miiiistram esse Ecclesise
sericors; ut-probet se recle hanc sperare : quia si ho- Ccnchris; et quia niuliis adjutorio fuit, digne ipsam •
mo miseretur, quanto magis Deus! Relributio enim dicit adjuvandam peregrinationis eausa. Ut autem
ha>cest vel merces, ut qui accipiunt misericordiara, sine intermissione excipiendam illam el assislendum
misericordiam faciant. Unde Dominus: Beati, inquit, illi in necessitale, si pervenissel, suaderel, eliam
mheiicordes (Malth. \, 7); Ipsorum enira miserebi- sibi illam adfuisse leslatur; utquanto sublimior per-
lur Deus. (G sona ejus caeterissit, tanto magis reddihuic debitura
(Yers. 28, 29.) Hoc igitur cittn consummavero,et obsequium per cbaritatem oslenderet.
assignavero eis fructum kunc, profichcar per vos in (Vers. 5-6.) Salutate Aquilam et Prhcillam adju-
Hispamam. Scio enhn quoniamveniensadvos, in nbun- tores meosin Ckristo Jesu,' qui pro anima mea suas
dantia benediclionh Cbrhli reniam. Certus igitur de cervices supposuerunt, quibus non solum ego gratias
disposilione el gratia Dei, promisit se in abundantia ago, sed et cunclm Ecclesimgentium, el domesticam
benediclionis venturum, quam prsedicat Christi. Re- eorum Ecctesiam. Hi ex Judseis fuerunt, qui creden-
nedielio autera hsec signorum virtus esl, per quain tes facli sunt socii TaJjoris Apostoli; qui ita recle
confirmali sunt. crediderant, ut eiiain ipsi exhorlarentur ereteros ad
(Vers. 30,31.) Obsecroergovos, fralres, per Domi-- fidem rcctam. DeniqueApollo quamvis fuerit exerci-
nuinnoslrumJesum Chrislum, et per charitalem Spiri- taius in Scripluris, ab his tamen viam Dpmini dili-
tns sancli; itt sollicitudinemimpaiiiatnitti tnihi in ora- gentius instructus est: ideo socios laboris sui -dicit
lionibuspro me ad.Dominum, ul liberer ab infidelibus, eos, sed in Chrisio Jesu; cooperarii enim ejus fuc-
qui sitntinJudwa. Dehinc oratul 10@ adjuvetur in runt in Evangelio Dei.a Aquila vir Pricilloe est, quos
oraiionibus, ,ul evaderet manus Judseorum infide- non oliose Romam venisse manifestuhi est; propen-
lium : non quia ipse minus merealur; sed ordinem '0 siores' enim erant in Dei devoiione : nam ad con-
sequitur, ut ab Ecclesia fiat oratio pro rectore suo. firmalionem Romanoruin ii omnes,quos salulat, ex
Mulli enim minimi dum congreganlur unanimes, his fuisse inielliguntur. Unde dicit nonsolumse,
fiunt magnl: elinultorum preees 13impossibile estut sed et omnes gentium Ecelesias gralias his referre,
non impelrent. Si ergo et ipsi cupidi sint videndi langens et Romanos, ut his obediant, quos ad pro-
Apostolum, impensius orent; ut inde liberatum pos- fecium geniium audiunt laborare ad exhoriandam
sint suscipere illum in gaudio chariiatis. fidem in Christo. Quos in tanlum laudat, ut pericula
(Vers. 52.) Ut et munerum meorum minhtratio ac- pali pro eo non abnuereiu ; inimiciiias enim et Ju-
ceptafial in Hierosolymasanciis; ut veniamad voscum doeorum et falsorum fralruin subjre non aspernali
gaudio per rolunlalem Jesu Chrisli, et refrigerer vobis- sunt, dummodo Aposlolum obsequiis et charilaie ju-
cum. Etiam hoe orandum dicit, ut ministraiio mune- varent. Falsi fratres ii erant, qui credenles in Chris-
a Cod. Thuan.-, Flor. et Vind., pios se debentexhi- '. c Nonnulli mss., id est, diligi.
' -' ,..a Mss. Fior. ac Yind;, Aquila vhi el Priscilla tvnli
bere fralribus.
b Ms. Gorb,, impossibileest contemnii Maloi
179 AJQTOPF-RA •SANGTJMISROSH APJPENDIX: - 180
itim^ Legem iaraen servandam dicebautj _ion suffi-j - j!__autem -Narcis<us presbyter officlo
peregrinifiinge-
cere _adplenumsaluiis effeeturaChiustum putantes:; batur, exborlaiionibus firmans cred.enles^ .et quo-
quod .Ap.iMlolusdeslruebat, quare el perseculiones. s. niam ajon «ciebat Aposlolus merjta lllorum, qui cum
abhis perpetiebatur. jHorum eiia.m .domesiicos et1 illo Xuer*m,t,siCidixit: Sdutalepos,qiti sunt.ex Nar-
vcrjiaculos salulat, squos Ecclesiam jap_pellat; quiaa chsfdomo in Dpmino; Jioc est, quos s.citjs,esse di-
sancwram vironim.eranldiscipulicirca iidem. gnosex liis saluiatione mea, qui inDoniinoposuerunt
SalutaleEpmnetum.dileclum miilii, qui est primilivus s ^pem suam, illos sahitaie nomine raeo.
Asiw hi Clmhio,.flujus J_picneti,ftiijuiipracsenieni di- (Yers. 42.) Saiutale Trgpkmnam .«_ Trypkosam,
gniiatem non tacet,- utpsiendat a et dignitalis viross qum labnrant in Domino. Has juno h,onoj'fidignas de-
credere..et itivitetpriiracs-Romanor.umad/i.dem, atitt clarat jn Gbristo. >
cerle ut humiles crescereni. Salutate Persidem charissimmiijJiups.nnUiuin lab.ora-
Salulate Matiam, quw muttwn luboravit in vobis. fiitm Domino, Isla .aiileposila videtur snpradiclis;
Commonet f,©@ hos nomine Marise,,quara in.eltfgi- ûiaiiMt//-<jii/fliJOJ',aiit'(«i Domhjp.Labof hic in exhor-
musad cxhortationem illorum impenslus Jaboi"asse, , iationeest, .et jn ministerio «m.ctor.nm, et ,inpres-
' _ sura I,et in egestate propter Chrlstum; quia domos
uigratias.lliagant.
- (V.ens.7.) Satutate Andronicum etJ.uliam pognatps^ s S suas felinquebanl fugaii, et opprobj*io eratit infidis.
et concapiivostneos, qui suni insignes in apostolis, quit .(Vers. 15.) Salulale Rufum elecluniin Domino, et
anlemefuerunlinChr.isloJiesii.ilos cognalos etjuxlai -matremejus et meam.Ideo jsluni Rnfuni prjeposuit
carnem et s.ecundnm spirJluro.,fl_,uomod.o ei Angeluss matri 4>ropl.er eleclionem administraiionis graiioe
dixit ad Itariam : Ecce Elizabeik cognata iua, etc. Dei, in qua muljer loeum non habel;.electus enim
(Luc. i, 3G), quosctiam ;a,postolisprioribus obsecu- cratj.jd est, promotiis a Dornino ad res ejus .sgen-
•toscum tesiimonio siij -declarat., _et secum paremi das,. Matrem tamen tam sanciam babuit, ul Aposlo-
jcapti-vjtatempassos fidei jeausa-_.deoqueastos ple-- Jus suam ûoque matrern Jianc vocai-ct.
nius hoiio.ratid.0S. (Vers. i&.) .Salulate e Asnndeinm , Pldegontem,
(Yers. 8.) Salut-ate&Ampiiatnm -diledum meumini Hertnan, Palrobam, Herm.en, el quicum pis sitnt, fra-
Chrhto, fluncHpiasi.awiieijmsalutal,, sed in Domino) tres. Hos simul salulajt.; quia sciejjat eos esse con-
amicum; non tamen qui interfuerillabori ejus aull cordes ju Chrislo, hpe est, junclos in amiciliani
caplivitali. Christianam, Salutatsimulct-fra.u-es». qjiiierani cura
(Vers. 9.) Salntate c Urbanum adjutorem meumini eis, quoium nomina prMerniisit.
Clnisio. 1N011 soluni isijinj suuifi^djutor,eni dicit, sed1 {Ver.s. IS.) Salutute Pbilologmi},M Juliam, ci Ne-
et eseieromm fuisse socium in exl)ortaiione.cr.eduli-^ - £ reutn, * el sororem efus Olympiadem, et pmnes qui
laiis. Stachyn quoque diiectum meum. Ifunc Siaebyni cum ch sunt, sanclos. Hi onines unanimes inleiljgun-
quamvJs dikctuin vocet, famej. .subjicil ..HumUrbano) tur fsiissft, ^jios hae cansa p\mu\ ,sa,luia.i,qnorum
' '
-parxicipioperis eva.ngelicj. merjium -ex ijs, qni sinmj euni eis erani, digno.ci-
(Vers. IQ.) Saluiale Appettemprobatumin Clmslo. tur; sanctos eninj ji,unpujiat,eo_s,m meriio JIlos sa-
Hunc Appellenjnon qu_asjamicura suum, aul parti- lutar.e vjdeatur, j
cipem operis salutat: -sed prop.lerfluodtenlationibus . {Vers. 16.) Salutateinvicem inosculp sancto. Omnes_
pMbatus est, fit io CJirjsto fideJisinvcnius. quibus scribit, et^juos nominai, Jubet salutare se
(Yers. U.) Salulale eps, quisunt ex Aristobutti invicem inosculo sancto, id esl, iij pace Chrisli,
domo. Aristohulus isteeongrcgatorfuisse intelljgJinr non in .desiderio carnis, sed in Sp.iritu âneto; ut
fratrum in .Christo,: cujus factumslc prphM, jut eos» religiosa sint oscula, lion carnalia.
quos ôngfcgsi.bat.dignossalutationesua designet. Salutant vos omnes EcclesimChrislL Per hoc intel-
Salulate Hpr.odionem cpynaium noslrunl, IJunci ligilur -dici Ecclesiam ,fluse no,n sil-Chrisli. Unde et
quepi__og.i3lumtanlum yocat, osteijdi.l deyotum ini David conspiraiionem jnh.uoruin -Ec>iesiaminali-
charitate renascibilitatis; no.n.(amen vigilanijam il- . gnantinm vocil ,(Psa., xxy, £>). Omniuni ergo loco-
lius designavit. "I rumilloruni Ecriesias dicit ,eos
salutare, ui crescant
Salutate eos, qui sunt ex Nxtrcissidomo, qui sunt in fide. Hoc ergo ad jsuêriorem sensum reiulit; ut
in Domino. Narcissus hicillo femp.ore prosbyier di- psiendat jChrislum esse|, in quo saljis est, et huiic
pitur fuisse, sicut Jegilur in aliis eodicibus, Et quia esse cujus pppuius fidelis est, et cujus nuiu vivit
prsesens non «rat,a videlis qua.causa eos in Domino .euncia cre.atura. 1,10 Auetqr ,enim vjjse hic est,
saJuiet «t sanclos, qui ,ex ,ejus erantiiprao. Hic sicut dicit Peirus apostolus (Aclor. ni,i5),non
I
§ Edit_ iOmnes, et dignitosos credcre :,njss. vero ic Mss. a}jq,uol,lir7j'/jajijj|ji
d Ve't. ejjit. ciim pariicipem opcris nostri.
fijii, et dign.ps/i.os^,,aiit digiiiefes Jios creder.e; alii, e( paucis.mss., videris qva pausa.
digiialos hos credefe'; nonnuUi denium, et dignitatis Paucisjverp inlerjeclis Rom. eilit, sola, Narchsus
vifos credere, ubl etiani addif Corb. ac' Thuari.', eiiri- presbijleri officioperegre fungebalur. ~ .
clinari ad fideni. - ' - " e Iiai vet. editi ac plures m.ss,; alii autem nonnulli,
h Amerb. cum uno vel altero ms., Roin. edit., Asyncriium.
Amptiadum;
Gill. ei Eras. cum aliiscod. nonnullis, Ampliandum; Asyndetum; -x fiill. JICRom. edii. cum mss. quibitsdam, et _>o-
Rom. edil. sola, Ampliam; cseteri inss. inagno nu- rorem ejus el Olympiam,\
mero, Ampliatum; nonnulli addunt charhsimum.
185 JGOMMENTARIAIN EPISTOLAMA» ROMANOS. 182
Lex in qua quidamillorumputabant speraredeber=e.:J Aversm Eccfesiffi.-Hicest Caius, utarbitfor. ad quem
(Yefs.l.'7-S9).Oro/itJteiiiiios,fJ'a.iv.s,it(ofcsen_e<t'seo_,
scribit Joannes aposlolus (III Joan, i), 'exsulfansin
-qui dhsensiones-etoffendiculaprmlerdhciplinain, qttam charilale ejus ,-o;uamexhibebat fraiernitali, proebens
vos didichth, faciunt; et declinate ab illh. Hi enhn sumplus illis necessarjos. Etcum superius dicat:
talesChristoDominoJesu non serviunl, sed suo ventri: Salulant vos omnesEcclesiw Chrhii; nune iieral di-
et per illecebras ac blandimenlasermonum depravant cens : Sqlulanl vos universwEcclesi.w;qnodjion pulo
cordainnocentium.Vesfj-aentm obediejitiain omniloco oiiose heralum; nihil enim tantus vir et tam uiacta-
-"
dkulgata est. Hoc loco de personis prorupil pseu- Iiilisûperfluumponebat.Sed quiasa/ufcjtiros, inquit,
doaposiolorum,.quos in tola _ej)istolacayendos mo- omiiesEcclesim Cluhii, id.est, omnes sancti, sicut
nuit, sicut et nune : sed sine manifestatione tradi- alio iocb dicit: D.ui autem sunl Clnisli, carnem-suam
tionem illorum compressil. Hi enim cogebant cre- crucifixerunl(Gal. v, 24); nunc subjecil eliam' hos
denles Judaizare, ulDei beneficiuincircase inanirent, . salutare, qui sequentes sunt; -hul benedictum po-
sicut supra memor.av3;compositis enim genealogioe pulum significei Ecclesine, qula in omni Ecclesia
verbis, tractaius sibi coaptabant ad commendaijonem duosunt populi. Potesi et duarum provinciaruni no-
tradiiionissure,perquossimpliciumeordadeciperenl. minasse Ecclesias, ut primiim unius, deinde alie-
Vestrq enint obedientia, inquit, in.omnem locum B I rius loci dixisset omnes Eeclesias, aul certe Judseo-
divulgata est. Hoe est quod i» primordio epivioloe rum el genfilinm.
dicit ( JSOHI.1, S), quia fides vestra proedicalur in ( Vers. 21.) Salulat vos Erastus dispbnsalor -civi-
universo mundo, hocsignificat, quod securus sitde- - tatis, et Quarlus frater. Dispensaior civitalis est quasi
obedieniia eorum. Erat.enim ineredulum a quod se curalor, qui, diclante juslitia, gubernabat civilaiem,
subjicerent post cogniiam veritatem rei slullse quasi maximein preiiis moderandis. Ilosomnesideonomi-
prudentes. natimenumeratinsalutaiioneRomanorum,Titscirent
Gaudeoigitur in vobis. Et hic sensusde superiore quales et quanli congaiidefeui bono coepio illorutn.
parte epislolaeesl; gaudetenimquia Rpmani,,quire- (Vers. 2S-27.)Ei autemquipoleslvosstabiliresecun-
gnumhabere videntur, subj eceruntse fideirfjrislianae. dum Evangeliunimeum , el prwdicalionemJesu Chri-
Volovos proficere, ut erudili silis in bonum, rttdes sii, secundum revelationemc tnysterii, quod ieinpo-
veroin malum. Ernditus in b.ono hic est, qui bqna ribus mternis in: silentio fuit, manifestuin H| est
operatur : rudes aulem in malo ii suni, qui ignorant autem nunc per scripturas prophelicas.secundum im-
opera mala, id.est, usum malitise neseiuni. periummlerniDei-adobedienliamfidei ihomnes gentes,
(Yers. 20.) Deusaulem pacis conleretsatanam sub cognilumsoli sapienti Deo per Jesum Ghrislum, cui
pedibus vesirh velociter; id esl brevi. Roc de.adventu Q ( gioria in smculaswculorum. Amen. Deo Pairi exquo
suo dicit, quia adyenius ejus opprimefet diabolum sunt omnia, dat gloriam ; ut cceptum Romanorum ,
ob hoc, quod isli spiritalem gralia.maceepiuri eranl; quia polens est, dignetur impiere, corifirftiandoin
cui rei invjdet satanas , quia .vujt bomines perma- fide animos eorum ad profectum Evangelii,-et reve-
nere in errore;_caetera ul discrep.enl, cum sint unius lalioneni mysterii abscondili a sseculis, manifeslati
professionis. autem per Clifistum, velin Cbristo (Epkes. m, 9).
Gro.ia Domininosiri JesuChristi vobhcum.Graiiam Sacramenium enim qaad laiuit semper in Deo, lenJ'
quam promisit illis in adyenlu suo, jam.optat esse poribus Christi declaralum est; quia non singularis
cum illis; si enim merenlur accipere, jani cura illis est Deus, quia esf apudillum ex aeternis d ei Para-
est in spe. . clilus,in •quaveritate omnem creaturam deerevit
(Vers. 21.) Salulqpvps Timolheuscqnpqrsiaborum salvani fieri per îgnitionem. Ctijus quidem sacra-
meoruin,et Lucius, elJason,el Sosipater cognaiimei. menli veritas-per prophetas fueral designata fighris
Tiniotbeusconsors laboruni ejus est quasi cq.episco? quibusdam , soli Deo cognitumjsapienli: cujus gra-
pus, qui eiini magna soIJipiiudin.eEeclesiamguber- tise participes vpjuil e.ssegenles, ,qupd laiuit genus
nabat, posilus in irividiam Judoeortim usque adeo, homiiium. Solus ergo esi sapiens; quia ab ipso es,r
ut inter inilia .circumciderelur propter scandalum'ID omnis U2 sapienlia, sicut.dicit Salompn : Qmnis
Judoeorum;ut quia niaire Judsea erat, doclor esse sapienlia a Doniino Dep est, et cutix,ipso fuit semper
non posset incircumcisus".Illos vero cognalos dicit, (Eccles. i, 1).- Sapientia ista Christus est, quia de
parlim geiipris. pariini fidei causa. ipso est, el cum iljo eral s.emper, per quepi jpsi
(Yers. 22.) Salui.ovos ego Terjius, qui hanc ephlo- gloria in ssecula soe.culorum.Amen. Ideo hihiljsip,e
lamscripsiinDomino. T.ertius.nomine, non numero: Chrislo plenum; quja per ipsum oniuia : qtti cuin
hic est scriba epistolse, cui conpessit suo nomine agnoscilur, dattir Deo patri laus p,e.r.ipsuiji; quia
salulare plebem Romaijam , ad quam scribit; ut cse- intelligiij.irperGhiis.tumj.quasIjiersapientjam suam,
teros salutent, quos .nominat. :\dhuc£iiim r.ectoi_3s in qua salvos feeit credentes. GJaria ergo.Pa.tii per
Ecclesiis paucis erant in locis. Filium; hoc est, ambobus gloria in Spiritu sancio;
(Yers. 25). Sqlutai vos Cgitts hospesjneus; -etj/tit- quia .nterque in una gloria est, . ,
^Sicomnes edil.; ai conlra mss. prope ad unum, diclis toiumpopulumsignificet.
quad non se.subjicerenl. P Mss..-aliquot_,minisierii. Nonâlis recte.
h Godex Thuan., «( bis dicium: Flor., tif ex Iiisi - a Rom. edit. sola, ei Verbuinpt Paraclitus,
183 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. . 184
(Vers. 28.) ft Graiia Domininoslri Jesu Chrislicum A memores simus, semper nos (uebitur, sicut dixil:
omnibus vobis. In conclusione Ciirislum ponit, per Et ecce, inquit (Matlk. xxvm,20), ego vobhcum
quem facti, et iterum reformati sumus gralia ejus, sunt omnibus diebus usque ad consummalionemsw-
utmentibus nostrishxreat; quia si beneficiorum ejus culii Anfenh. ji
r BNonnuli mss. GloriaDomini nostri, elc. meritarii in priorem epistolamad Corinihios: qua de
h Mss. Remig., Mich. ac Colbert. hic longanf laei- re suo loeo dieendum erit.
niam assuunt, quse perlinet ad ullimum capul com-
IN EPISTOLAM B. PAULI AD PRIMAM.

CORINTÎOS
* PROLOGUS. 1 Ghristum Filium, esse et Deum Palrem, b non unio-
B
111
cumostenditur Filium dici. Multa. enimsecla.
Praecepto Domini admonilus Apostolus resedit neni;
apud Corinthios annuni unum el menses sex, docens emefserant, qtioe Evangeliura Christi c pro sensus
sui afbilrio asserebant, ex quibus rjuni aridi exstant
inler eos verbum Dei. Hinc est unde magna cum
iiducia el charitatis affeetu agit cum eis, aliquando nuncusquc, quarura assertores Ecclesias evertebani.
Hinci Aposlolus omnia, qua. hoeresibus conlraria
commonens, aliquando arguens , aliquando blan-
ac se verum prsedicatorem per id quod
diens,ul filios. Nam multse causse sunt, propler asuni, ponit:
ad eos. hsec Christo Dei voluntate missus cst, asseverat.
quas scribit Quarum prima est, quod
more hsereticorum dissentientes ab invicem , homi- (Vers. 2.) Et Sosilienes frater. Etiam islum sua
nibus devoli, Paulini, etPetriani, et Apolloniaci commendat societate. H2 Ecclesim Dei, qum est
dici volebanl, non chrisliani : quod valde exprobrat Corinthi, sanctificaih in Ckrhio Jcsu. Proplerea Ec-
Erant tamen inter ab bis clesise scribit, quia adhuc singuIisEcelesiis rectores
Aposlolus. eos, qui dissen-
non erant eonsliiuti. Et cum in mullis arguat eos ,
lirent, Chrislo soli dicali. Secunda hsec esl, quia ait:
delectari et lerrena Sanclificalh in Clirhlo Jesu. Sed ideo quia rege-
eloquenlia coeperant philosopliia; nerati in Christo sanclificali sunt: posl autem ccepe-
ut sub nomine Chrisli, iis Imbuerenlur, quse con-
traria sunt fidei. Tertia, eo quod inflaii essent, quod G rant male conversari; ut ostenderet omnem Eccle-
non iret ad illos Aposlolus. Quarla, propter fofnica- siam sanclificalam fui.se in Christo, sed quosdam
illorum prava docirina pseudoapostolorura aversos
torem, quem inter se esse patiebanlnr. Quiula, ut a
commoneret de prseierita epistola, quam anie bane tradilione veriiatis.
Focafts sancth. Hoc, est, voeali estis, ut sancti
qnse prima dicitur, scripseral. Sexla, quia invicem
sitis : qnod esl, ut non recedalis a regula sanclifi-
sibi injuriaset fraudes facerecceperant, el infidelium
callonis. Cttm omnibus qui invocanl nomen Domini
potius examina requirebanl. Septima causa est, in
Jesu Ckrhli, in omni loco ipsorum et noslro. Id esl,
qua designat lieere sibi, sumptiis accipere, sedcon-
oumJudaeis veris jungit ei gentes, quiaia/us ex Ju-
temnere; ne forma esset rapacibus pseudoapostolis. dmis
Octava vero est, ut respondeat epistolse illorum; esl; ut in omni loco ubi genles, quoe invocanl
nomen Domini noslri Jesu Clirisli: el ubi Judsei
perturbari enim coeperant ab hserelicis de matrimo-
memorali sunt, similiter sunt omnes unum.
niis. Nona est, in qua declarat sic debere unum- supra
ut credidit. Decima autem devir- Pseudoaposloli enim, qui nomen Christi perpruderi-
quemque manere, tiam mundi proedicabant, id esl, admixta philoso-
ginibus, eo quod nihil sit sibi prseceptum. E( reliquse
sunt causse, quoein corpore videbuntur. phia, veterem legem el prophetas reprobabant; ne-
D gabant enim Christura vere crucifixum , sed tanium
CAPUT PRIMUM. visum crucifigi, a sicul Marcion el Manieha.us.Unde
(Yers. 1.) Paulus vocalttsapostolusChristiJesu per Apostolus : Nos autem, inquit. prmdicamusCkrislum
voluntalalein Dei. Ad Romanos aliter ccepil; quia al- crucifixum (I Cor. i. 23). Neque carnis resurrectio-
tera causa est: his vero aposlolum se esse Christi nem faiebanlur , quod propheta Esaias clamat, di-
Jesu Dei voluntate scribit; quia omnia qure egit, cens : 0ni in monumenlissunl resurgent (Esai. xxvi,
Filii Dei egitvoluntate, qui dixit ad eum : Vade, ego 19). , j
longead genles mittam te(Act. xxu , 21). Ilinc voca- (Vers. 3.) Gratia vobiset pax a Deo Palre nostro,
tus est Apostolus, hoc est, Dei voluntale missus ad et DominoJesu Chrhto. Ne , quia dixerat: Qui invo-
gentes. Per quod etiam tangit illos,'qoos neque Chris- cant nomenDomiiiinoslri Jesu Chrisli; Palris aut no-
tus miserat, neque verum erat, quod dicebant. Deum men aut donum tacuisse viderelur, et suspicionem
enim et Christumideo frequenler nominat, ut Chris- forte aul oecasionem dafel unionis; docet quidem
tum Deum non ipsum Patrem ostendat, sed esse Christtim rite invocandum , sed omnem grafiam esse
n Vet. edit., Prmfalio; Rora., Prommium; non- ditur, fitius dicitur ; nonnulli,.... filium dici.'
nulli mss., Argumentum; alii multo plures, Prologus. c Mss.1Corb., propensu\stti arbitrii.
h Ita vel. edit. ac mss. aliquot, a quibusRom. edit. - d Rom. edit. cum uno yel aliero mss., sicut nunc
tanlum recedit, quod prsefert-, JIOIIunione: cseteri Marcion. Infra vero ms. Corb. solus^ quospfopheld
autem mss. parlim. UOJJ in unionem, quia cumexlen- Esaius damriali \ j -
485" COMMENTARLA IN EPIST. AD CORINTHIOSPRIMAM. . _1S6
Patris; ut et duos, »quiunumsuntper divinitatem, A incipiamus, mansuri in eadem dignilate, sicul raanet
ostendereti et Patris auclorifaiem prseferrel. Cliristus, quem credimus Filium Dei. Societas enim
(Vers. &.) Grdlias ago Deo nieo semper pro vobis. fraterniias est, ut quomodo fidem Dei incqlumem in-
Quamquam ointiibus in Ecclesia scribat, sed ita si- bac causa nobis futuram ostcndit: ila nos non dilfi-
gnilical, eum uliquando corripii, aliquando laudal, denles et perfidi lhveniamur, sed perseverarites in
ul uiiusqtiisque cum epistola legitur, intelligat quid adoptione.
pro se, qnid adversum se dicatur. In una enim plebe (Yers. 10.) Obsecro qutemvos, fratres, per nomen
duobus populis scribit, ut cura arguit, qui male ver- Domini nosiri Jesu Chrisli, ul id ipsum dicath omnes.
santur, sciant sibi hsec scripta : similiter et cum Omnes nunc orat.ul unum sentianl, boc uiique in
laudat, sciat quih \n regula manet, ad se hsec dici. quo renali Dei fllii appellati snnl. Ad omnem Eccle-
" siam modo loquiiur; ut ii qui dissentire cceperant,
Ideoque inquit:
Gralias ago Deo tneo semper pro vobis super grutia reverlerenlur ad cceptam fidem, quam videbant in
* '
Dei, qum data estvobis in Christo Jesu'. Dalam dicit his Jaudari, qui in illa perseverabant.
gratiam a Deo in Christo Jesu , quse gratia sic data Etnonsinlin vobis schhmala, sith aulemperfecliin-
estin Chrislo Jesu;_quia hoc corislitutum est a Deo, eodemsensuetin eademscj'ej.Jta.Perfectosvulteosesse
~ut qui credit in Christum , salvus sit sine opefe: B in eodem sensu,quem illis tradideral,utnon.discre-
sola fide gratis accipit remissionem peccalorum. parenl. Adillorum enim exemplum, quossupra lau-
(Yers. 5.) Quia in omnibus ditati estis in ipso , in ri"at, hos provocai,; ut hoc sentiant ac defendant.
omniverbo, et in omni scientia. lloc significat, quia (Vers. 11.) Perlalum estenimmihi de vobis, fra-
in accepta gratia, et in verbd veriialis doctrinse tres, ab iis qui sunt.Chloes, qtiod contenlionesinlef vos
scientiam spiritalem" asseculi permanserunt; ideo- sint. Quamvis eversi fuerani, lamen fralres illos ap-
que graliasagitin his Deo. - pellat; sicul elin Esaia prophela dicit Deusad illos,
113 (Vers. 6.) Sicui leslimbnium Cltristi confir- qui secum erant, ut eis qui pseudoprophelis crede-
matum est in vobis. Testimohiuhi Christi confirnia- bant, dicerent: f Fraifes nostri eritis vos (Etai. LXVI,
Tum est in his; quia roborail in iide, nihil de homini- 5); ut per id non dissentireut ab his, quasi fratres.
bus sperabanl: sed omnis spes illorum in Christo Quod autem dicil; Ab iis qui sunt Chtoes; aliquibus
eral, nullis volupiatis illecebris capti. videntur horaines esse manentes et fructifieanles in
(Vers. 7.) Ilaul vobisin nullo desit aliqua graiia, fide Dei : aliquibus videnlur locus esse, ut pula si
exspectantibusrevelalionemDomiiiinostri Jesu Chrisli. dicalur: Ab iis qui sunt Antiochiac : aliquibus au-
Manifestum est hunc exspeetare diem judicii, qui tera videlur feminarn fuisse Deo devolam, cum qua
circumspeclus sollicilus est. Fuiurum judiciiim Dei G multi essent colentes Deum, quibns fides non nega-
dicit, in quo Dominus noster revelabiiifr, c tam fi- reiur; ul quod deferr.ent de Corinihiis, (! verum es-
dis. quani infidis";ut cognoseant incrcduli ac sciant set, quod ccntentiones essent inter eos.-Contenlio-
verum esse, quod credere noluerunt, etpereanl : fines inter eos esse dixit, ut ostenderet diversitalem
di vero gaudeant plus boni invenieules, quam pula- menlis illorum de djsciplina Doniinica. Et quai es-
verant. set, subjecit, dicens:
(Vers.8.) Qui et confirmabil vos usque ad fincm (Vers. 12.) Hoc aulem dico, quod unusquhque ve-
sine crimine in adventu Dotnini nostri Jesu Christi. sirum dicit : Ego quidemsum Pauli, ego auiem Apol-
Alacri animo confisus de spe illorum securus est; lo, cgo veroCepkm, egoaulemChrhli. Errorem osten-
quia inviolati usque ad fulurum judicium erunl. Qui dit, sed auctorum nomiha non prodidit; n.ecenim in
enim inter tol diserimiha sensunm, et perturbatio- loco slabant. sed eircumibant ad cversionem simpli-
ries diversitatum iriimutari minime potuerunt; pro- cium. Nam hos quos nominat, sinc dubio boni erant
culdubio in eodem mansuros se oslendunl. Cumhos doctores; sed sub eorum specie falsos apostolos tan-
laudat, illos qui in efrore pseudoapostolorum d de- gil. Si enim in his gloriaudum negal, quanlo magis
pravaii fuerant, -irivitai: dum enira horum fidem in malis doetoribus, quprum doeirinam pravam in
" subjectis sisnificat! Lner eos tamen hos perseve-
pnedicat, illos ad pcenilenliam vocat.
(Vers.9.) Fidelis eslDeus, per quemvocaliestis ein rantes designat, qni dicebant se Chrisiiesse, non
socieiatemfiliiejusJesu ChristiDomininostri. Quisam- hominis, quos superius laudai.
bigatde promissis et fide Dei, quia non efil aliter (Vers. 13.) Divisus est Chrhlus. Divlsum dicit
qitamdixit.filiosnosadoptatossibicredenlesinChris- Clirislum; quia gloriam ejiis homines sibi pariili
lum? Hoc enim riobis donat, quod credimusjutquia sunt. Sicut hseretici, qui se aut Photinianos, aut
credimus Christum Filium esse Dei, hoc rios esse Arianos, aut Cataphrygas, aut Novatianos, aut Do-
0 Quinque mss.-,-qui in unutn sunl. bentetiam, fraternitath.
h Codex Corb., in reguta fidei manel. f Omnes edit. ac mss.nonnulli, fratres nostri es-
<•Corb. cod., nonfidis, sed infidis. tis vos. Et infra, in fide Chrhti. Mss. vcro plures ac
a Ms. Corb., "deprmdali fuerant. Sequenti autem potiores nobiscuin faciunt.
versu cod. Laud., ad patientiam vocat. - s Iia mss. longe plurimi, ac probatissimi : alii
e Rom. edit., in communionemfilii ejus. Ei ile- vero, et omnes edit., verum essel; Corb., non esseii
rum, coiiimttjuoehii» fraternilaih,.esi..U(robiqueTnssi Quod conteniione, intef vbi sinl'. . . V,
&c vet..edit. lit in texui, niii quod Efas. ac Gill--lia-
187 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. 188
nalianos, aut Manichseosvpcari non hn.rr.ent; W!fe lA credentem Cornelium cum suis jussit baplizari, nec
iia ei Corinlliii diversoi\um hsnreiicoruni nomin.ibus dignatus est, njiuistfis asjantibus, hoc opus faeere;
subjiei coeperanl, ul viderenlurloco ChrisiiJiomines si enimdefuissent, ipsehocegisset, necessilalecom-
venerafi : qui dum diversa de Christo aecipiunt, di- pulsus. Quanto ergo melior his sit, quos illi venera-
viduni Christum. Onus eniro hominem tan.ium acci- baiitur, ostendii : el| non tamen hoe npmini suo de-
pit Ghristuin, alier Deum a purum sinehomine vcl cernipermisit, sciens periculosum esse gloriam Dei
corpore fatelur, alius dicil per prophetas pra.dic.lum nomini hominis virfdicare; est enim quasi idolola-
Christtim, alter negat prophelas de Ghristo Joculos. tria. ;
Cum ergoCh.risIus unus sit Deus et homo, isli sibi JVOJJitt sapienlid Verbi, M non evacuelur crux
alius aliud ejus vindicantes , diyidunt Chrisium; et Clirhii. Quia proedicatiochrisjiana non indiget pom-
quia sub nomine suo Ecclesias faclunt mulins, ad- pa et cultu sermonis, ideoque piseatores homines
jccil: imperiti electi suntjqui .evangelizai-ent; e uldoclri-
Numquid Pattlus crucifixus es/ pro.vobh? Ideo a se nae veritas ipsa se bommendaret, tesle virtule; ne
ccepit, ne lorte putareiur aliorum ideo refuiareper- hojhinum versutia et caliidilate .humanre sapicniioe
sonas, nt suam commendaret. Si enim Christuspro acceptabilis videretur, non veriiate, sicut discipfjnse
nobis, inquit, morluus esl, quomodo gratiani ejus el B ] ab hominibus invenlse, in quibus non ratio, non vir-
lieneficium hominibus impuiamus ad ejus injuriam V lus, sed verborum quoeritur compositio : ac per hoc
Aut in Jiotjitue Pquli baplizati estis? Si credenles gloriani suam quoerii, qui fidem Chrisli verbis exor-
auiem, inquii, in Christuni baptizamur, utin nomitie nare vull. Obscurat enim illam splendore verborum,
ejus justificemnr, quid est ut fidei hujus homines ut non illa, Bed ipse laudelur; sicul et pseudoapo-
nobis auctores faciamus, immemores cosploecreduli- stoli, ne slulii viderentur prudentibus mundi, in sa-
tatis? pieniia homiuuni Chrislum prsedicabanl duplici ge-
(Yers. 14-16.) Gralias ago Deo, quod neminetnves- nere ; ul eloqiienlisclsluderent, et ea quae jnundus
trum baplizavi, iitst Crispum el Caium; ne quh dicat in nobis sliilta judical, eviiarent :ut ne.queincarna-
quod innominemeoh baptixavi.Baptizavi aulem eiSte- tum Dei Filinm, et ile Virgine natum docerent, ne-
phanmdomum: cmterorumnescio.siquemaliumbaptiza- gue carnis fiUuram jresurrectionem; quia mundiis-
uer.m.Gralias agit Deo,quia non multos ex illis bapti- tud sapicntia et ralio slulium judicat : ac per hoe
zavit; ne quia error sub hac re cceperat, ex nomine Aposlolus non se in sapienlia hominum dicil Chris-
ejuserroressetinpluriinis, cperhoearguendosetbap- tumproedieare;neevacueiur,inquii, crux Chrisli;quia
lizantes etbaptizalos,quiad injuriara Salvaioris bap- qiij insapieniia homiriisChrisiumUS annunliat, ne-
tismalisejusgraliam hominibus depulabanl, illisdis- G < gat veritaiera proediciuionis, sicui supra memoravi.
simulanlibus glorise causa Sic enlm erani, sicutnunc fYers. 18.) Verbum enim cruch pereuniibus qui-
Novatiani.etDotialiani, qui bapiismum.sibi vindicant, dem stultilia esl. Mairifesium esi, quia quibus crux
a nostris baptizatos reprobnnles: et baptizali ab his Chrisii stultftia estj in perdilione suni, f inferni
gioriaiUur in personis eorum. Denique Christi nojnine enim njprte non sunt erepti.
abdicato Novatianos ei Donntianosvocari.se glprian- (Vers. 19.) His autem qui salvi fiiinl, vhius Dei
tur. Crispus ergo cl Caius Corinthii sunl, quos ad est. JSIoncst .obscurumquia iis, quicredunl, Dei vir-
festimonium nominat; quia sic baplizsui sttnt ab lus est; credunt enim non infirmiialem essecrucem
Apostolo, utnullam Illi gloriam ex Iiaccattsa d dan- Cbrisli, sed virtulenj, intelligenies jnorlem victam
dam assererent. Stepbanse auteni dpmus primitite ess,e in cruce : cujus';signum qui baben(, sajvi sunt;
sunt Achaiae, sicut in postrema parleepislolecsigni- quia ab illa (eneri non possunt.
ficat, quibus leslimoniuni dat, quo in ministerium Scriptun) est enim, inEsaia :Perdam sapientiamsa-
sanciis se consliiuerant. pientium el intelleclum prudenlium reprobabo (Esai.
(Vers. 17.) _Voneiitiu misil nie Ghrhtus .baplizare, xxix, f&). Perdit sapieniiarn jgapjentinni, dum quoe
sed evangetizare.Quoniam majus est evangelizare, illa negat posse fieri,! facil : et reprobat hiielleetnm
<_uambapiizare; ideo non se missum bapiizare dicil, D i prudentium, quando, Detim, quem incuriosum di-
sed evangelizare : quia in episeopo oninium ordina- cunt, aggressum probat ea quae^slullapntanl, ul Dei
lionum dignilas esi; caput est enim epeterorummem- Filius iiicarnatns de IVirgine crucifigeretur pro hu-
Iirorum. Per quod etiam illos humlliat, quibus jlli mana salule; quod lactum vere lestatur virtnle, non
mulltim dabant, propicrea quod ab illis fueranl bap- verbis.
tizati -(_4c.. x, &%);ut ex eo scirent non magnum (Yers. 20-) Vbi sdjriens? ubi scriba ? nbi conquhi-
esse baplizare, quia non omnis qui baptizal, idoneus torhujus smculi? Ilis dielis tajii in Judeeos quam in
est et evangelizare. Verba enim solemnia sunt, quse gcnliles invehilur; quia el Judseorum scribaeel Le-
dieuntur in baptismale. Deniqpe appstqlus Pelrus gisdoctoresDeumFiliumhabere sttiUumpulantcre-
a Ra edit. omnes, et cod. G.orjj.; alii vero summo cuncli mss., perhpc linguendos.
conscnsu, pufum sine corpore fqietur. d Oranes edit., dandmn assererent; omnes mss.,
h Omnes edit. ac mss. nonnujji, bapthali eslis. dandamaddhcerenl.
At fnfra pro cmlerorumnescip,aliqui legnnl cmlerum e Mss. non pauci, ut doclrinaveritgih ipsa, file.
nescio, eic. f Plures mss., infemm enim morii, eic,
c Eras. et seq. edit., perhoc arguens; Amerh. et
189 - COMMENTAfHA-IN EPIST AO €OMNTflIOS PRIMAM. 19Q
di.Simili modo.ef genles istnd risui deputant. Sed A . (Vers. 23.) IVôs nw.emprmilicamnsChrislum cruci-
Juda?.I,quia hoenon iamaperlein Lege significatura fixum, Budmis quidem scandahiin, genlibus autem
cst, diffidunt: gentiles vero, <ruia mundi ratio non slultitiam. Seandalum est Judeeis,dum audiunl Cbris-
islud recipit . niliil enim dicil posse fieri sine com- tum FiliumDeiseprofiteiitem, etsabbalum evacuan-
•mixlione,«tstultum judicant. Conqiiisitortamen sue- •lem•: Gentibus auiem sluUilia; qula ea audiutit prae-
cu!ihicest,-quiconslel]ationibusagi>mimdum,clduo- -dicari, quae dum rationi mundanseiion congruiinf,
deeim signis c-rlns -efoccasus fieri riecernil caJculis, .nsensatavidenlur, utpartus Virglnis, et resurrectib
nihil omnino sine horum molu pulans posse fleri. niorluoriim.
Nonne siuliqm fecil Deus supientiamhujus mitndi? ~ IIIS '(Yers. 25.) Ipshvero vocalis Judmh atqiie
SluJta £Stfacla sapientia Jmjus mundi; putans cnim CrmchChrhtum Dei virtutem,el Dei sapientiam.Sua-
sesapere, inventa est Imprudens. Quodenim impos- ênte viriuie, quoe potior verbis cst, credenies in
sibilejudicabatpossibile.deelaraium est,Deum in- -Chrislum iritelligunl, Judeef primum qui signnrh
curiosum existimans.Est aliquid bac asseveratione quserebant, Christum Dei esse vlrlulem; et Grseci
stultius, «l fecisse dicatur mundum, el curam ejus similiter vident Chrislum Dei esse sapientiam : il-
non agere? HJtquid fecii, si non ad illnm pertinet, Jam aulem mundanam , quani prius putabant pru-
.quodfeciti Sed quia vident quosdam feliciter mundo:R dentiam, maximam esse stultitiam. Virlus ergo Dei
frui, quosdam deprirai, etbene ngentes-despici,ma- est; quia peripsum omnla fechPaierDeus :sapien-
levolo.sg.oriari; idcirco incuriosum .Deum esse .cre- -tia autem Ideirco, quia per ipsuni coguilus estDeus.
diderunt. QuiincuriosumDeumdicil, non negaima- -Necenim posset cognosci Deus,-uisi per eum qui es-
levolum aut injustum; aut .enim judicaturus est setdeco; quia a IVemrJ itotitf riequevidit Patretnfmsi
nuindum, et injustus est, dissimulans de bonis, et Fiiius, et cui voluetit Filius revelare (Matlh. Xi, 27).
paliens fieri mala. Si igilur animadvertant seposiio i_t<ia ^fttorfslullnm esl Dei, sapientius esl homini-
ndio diyjnseJegis, possunl sidere causam isiam a iius. Slulumi"Dei, iriquit, non quia vere stullum est,
nobis terniinjiri,-qui-Dei judiciumcxspectaraus, in sed quia ab hominibus, dum âlioni mundanre non
j_uo vi depressi exaJlabunlur, et violentj humiliabun- convenit, slulium pula'lur,cum sil ralio spiritalis :
tur; quia Jio»-es! personamm acceplio apud Deum ac per boc sapienlius dignoscilur esse hominibus;
(Rom. n, 11). quia spirilalia plus sapiuntquahi carnalia. Non enim
(Vers. 21.) Nam quoniam in sapientia Dei nonco- -spiriialia per earnalia sunt, sed camalia consiant
gnovil mundus per sapienliam Deum, placuit Deo per per spiritalia ; ideoque subjecla sunt carnalia spiri-
siuliiiiam prmdicalionis salvos facere credentes. J5ion lalibiis.
cngnovit mundus, Idêst, homines, Dcum in sapiea- 'G El quod iiifirmuin esl Dei, fortius est hominibus.
tia ejus^ quia nnicam majestatem-ejus figmeniisde- fsine dubio coelestiavincunl lerrena. Quamobreni iri-
deninl vel elemeniis, dissitnulanles de eo, -per sa- "firmumDei non est infirmum ; quiainfirmilas Christi
pientiam caniis puiantes lisi?cdebere coli, quce vi- magna victoria e^t. Vicil enlm,h curii vicius videre-
deniur. Propterea placuil Deo praedicaiionem ordi- tur, sicut ail in psalmo •quinqtiagesiiiio: Et vincas
nare, quoeillis slu.litia videretur; utcrcdenies quse cumjudicaris (Psai. L,'6). Vicior enim exislit, qui
illi-diffidunt,salvi fierent, illis danmatis. Yicissimdo ii.juste occiditur, reum conslituens a quo occidiiur.
ergo bsec cst, per quatn Dei consilio falsum a vero (Yers. 26.) Inluemini pnim, fralres, vocationem
damnatur. veslram; quia non thutti sapienles secundumcarnem ,
(Vers. 22.) <Ji/om'amJudmi signa peluni, el Grmci non nwlii potentes, nonmtdti nobiles, Manifesiumest
sapieriiiamqumrunl. Judsei signa pefunt; qnia non quia pauci sint, qui mundiralionihus inflali magis
diffiduttipotuisse fierl, sed an facium sit, queerunt; quam cruditi sunt, hoc esl, qui ftellarum motiis
scientes virgam Aaron aridam gerrninasse, e.l fruc- inspiclunt et discernunt. Ipsos aulem -dicit ct fortes
lum tnJisse {Aûm.xvi_,J8). et Jonam aceto gluli- secundum carnem, quos et prudentes. Et ideo for-
tum, in -vehire ejtis tribus diebus«t tribus noctibus tes, quia passioneiri crucis Cliristi infifmam asse-
fuisse, et vivum cjectum esse.(Jon_e u, 1). Iliud ta-1D runt; iniquiias enim fbrtis, et vincere -sibi videtur
men preecipue-quserunt,ul aliquid iale videant,-qua_e ad tempus. Ipsi eliam nobiles, per quos superslilio-
est illud, quod vidit Moyses, Deum,jn igne; unde nis sua_originemantiquitaiis assignant, c nos novel-
"
dicunl : Nos schnus quod Moysi loculus e.st Deus los dicenles. Non ergo hanc asseverationem elegit
(Joan. ix, 29); cum majus sji, njortuum Lazarura Deus, quse in paucis est.
d
felidum quarto die v.viim de monumento exisse (Yers. 27.) Sed slutta mundi elegil Deus, utcon-
(Joan. xi, &&). Greeci vero sapientiam quseruni; fundql sapienles. Slnlta jnundi suni Yirginem pepe-
qnia nolunt audire, prseterquam quse mund.iratione risse, et Dei Fiiinm crucifixum: credi enim slullum
possibilia sunt. hoc pulat: ideo Deusulhiinc confundai, hos elegit,
<?iYegitevidit aberat a „ciinpiise.dit.; sed „e piss. quidami mss. exhibent, ndelur...'.

prope omnibus restilutum est. c
- Mss. complures, noiikovellosdicenles.
h Rom. edit. sola, c.uni.vincereliip;et cum .G.U., d Corb. ,co,de;s_,ut cpnfundatsavien(e,s,.Cqnfundun?
sicut ait :El vincas, etc.; all_e'autemedit. acmss. jnT lur ejj.Jt.it
fapienies,,d-itm,,e.lc. .-.'.-. '.',
ter se consentiunt, nisi quod pro videretur, edit. e.
191 AD OPERA SANCTI AMRROSIlAPPENDIX. 192
qui hoe credunt, quod hic slullum judicat. Confun- AAmus, sive quod sarictificati, id est, ab opere carnis
duntur enim sapientes, dum qusepauci negani, mul- et idolorum immunclitia purgaii, sive quod justifi-
tos vident faleri; non estenim ambiguum multorum cali (justumesl ehim Crealorem colere , cseteris
sententias paucorum anteponi sententiis. sprctis), sive quod sapienles per id quodd munda-
Et infirma mundi elegit Deus, ul confundat forlia. nos didicimus imperilos, loluin hoc Dei beneficium
Iderasensus est; quia quod a pauci infirmum pulant, est per Christum. Rbdemplio tamen noslra haac esl;
hi quise prudentes exislimantin sseculo, diffidentes obtulit enim se Chrislus diabolo cupienti, ut peccali
de spe, a muliis virlus asseritur; quia plures cre- in se conlradiclioneiii auferrel, el sic caplivos ejus
dunt, quam non credunt, ad illorum ruborem. Yi- erueret.
dent eteniin infirma Chrisli nominala, dsemoniisim- Ol qiumadmoduin,scripiumesl: Qui gloriatur, in
perare, prodigia facerc : infirraa autem sunt mundo Dominoglorieiur. IIoc scriplum esl in Ilieremia pro-
injuriae, et passio Salvatoris nescienti hsec ad virlu- phela (Jerem. n, 1&). Dignum csl quod ait pro-
lem proficere;quiaideoista pati sepermisit, utvin- phela , ut in Deo gloriemur; quia non polerit con-
ceret morlem. Injuste enim pali, ei posse resis- fundi, qui gloriaturlin Domino; opera enim ejus,el
tere et nolle, gloria est patienlis, et damnaiio oeci- magnificentia in rebus gestisapparenl.Ideoque con-
dentis. J fundantur, inquit, iriidolis suis, qui non pluunt, nec
B
(Yers. 28.) Et ignobilia hujus mundi, et con- feccrunt coelum et terram : simili modo et qui in
tempiibilia elegit Deus, el ea qumnon sunt, ut ea quw hominibus glorianluf, quos sciunl utique nullius esse
sunt deslrueret.Ignobiliaergo etcontemplibilia elegil: virlutis; .quare et ait Scriplura : Vana spes esl in
non quia vere ignobilia et contemplibilia sunt, sed komine (Jerein. xvn j 5).
sicjudicanlur a mundo;quia spernuntralionesmun- CAPUT II.
danas, credendo in Christum, ut ea quse sunt vere (Yers. 1, 2.) Et ego cum venhsem ad vos, fralres,
ignobiliaet contemptibilia destrueret; quia ipsi ma- wejiiJtojjciimeminentiasermonisaul sapientime prm-
gis judicalidi elbcondemnandisunt, qui judicanl. As- dicans vobis mysleriumDei. Neque enimjudicavi me
severationem enim illorum error invenit, nec fuit ab scire aliquidinter vos,nisi.ChrhlumJesiim,et kunccrn-
inilio: nostra aulem disciplina ab initio est. Desirui- cifixum.Quoniamsuperius gradalim formam discipli-
lur ergo, dum sine testiraonionudisverbis asserilur : nse nostrse ostendii, nunc se nonaliter illis tradidisse
nosira vero non verbis solis, sed el teste virlule probat, quam quse joslendit; quia el in humililatc
probalur. sermonis , el in siuliilia pra_dieaf.onis,sicut mundo
(Vers. 29.) Vt non glorietur omnis caro in con- videlur, loculus est illis de Christo mysterium. Quod
specluejus. Id est, c ut sapienlia carnis erubescat in C < ideo mysterium vocat, quia quod incarnatum e.sl,
errore suo, judice Deo; sensus enim carnis est diffi- occu.tum erat a soeculis, apud Deum, f Deus Ver-
dere Dei poletuia virginem peperisse, etc, quiahoc bum. Hajrelicos aulerii esse in quibus gloriabanlur,
mundi ralio, qui carnis cognalus est, non recipit. quia et per eloquenfiam, pravam doctrinam com-
(Vers. 30.) Ex ipso enim vosestis in ChristoJesu. mendabanl, et prudenliam mundi seelantes, crucem_
Ex ipso, id est, ex Deo, qui est omnipotens, esse Christi evacuabant, erubescenles slulti appellari a
nos in fide Chrisli; Dei enim propositum est, ut ve- mundo ; ul neque natum Christum ex Yirgine prse-
ri.atem ejus et misericordiam H7.per Christum dicarent, nerjiie vere crucifixumdocerent; quiaslul-
disceremus. Verilas est mysterium Triniiaiis : mi- liim videlur Dei Filium i nalum hominem faleri et
sericordia vero; quia cum essemus captivi, redemit crucifixtim. IIos el j aposlolus Joannes desiguat
nos. dicens : Qui negatClirhlum in came venisse,aniichris-
(Vers. 31.) Qui faclus est sapientimnobha Deo, et tusest; et qui negat Filium,'nec Pairem kabet (I Joan.
justitia , el sanctificalio, e. redemplio. Ad confirma- n,23, 24); quia ipsum Pairem sibi Filium appellalum
tionem credenlium, Cliristum Dei volunlate dicit edicebanl; ex quibus'Marcion traxit errorem. Quoe
egisse, qusegessit; ut sciamus vere nos sapientiam arguit,clausa_videnfur; quiaiionillamanifeslat, sed
didicisse, et sanctificaios esse, et justificatos, et re- inlelligi vult ex eo, qubd prudentia mundiinvenitur,
demptos a Deo per Clirislum; nemo enim redimit, D ^ quaeest religioni inimica. Quseaulem sunl, qusecor-
nisi quod suum fuerat. Sive ergo quod redempti su- ripit,exejus judicio yult disci;ut quseque noslra
i-
! a Idem ms. Corb., infirmumputanl, a mullis vir- infra, v.tpeccatorum in se contradictionemsufferrel.
tus asserilur ad illorum ruborein. Vident enim infir- c Mss. non pauci, annunlians vobh teslimonium
ma mundi nominala. El ignobilia hujusmundi, etc. Christi. <
h Rom. edii. ac mss. nonnulli, et contemnendi 1 Corb. codex, Dei Verbum... qui el prwter elo-
sunt.
c Ita omnes edit. et quidam mss.; cseteri autem quentiam. s Omnes edil. ac nonnulli niss., dicebant. Ex
raagno numero, ut senteniia camis. Post pauca vero quibus Marciontraxil ejjjwem, otit argitit :qnmclausa
Rom. edit. sola, qumcarni cognata esl. At ms. Corb. videnlur. Mss. vero frequeiHissimirectius , utnos in
a vocibus, judice Deo, locum contrahit in hunc mo- textu ;' voces enim quw,arguil relerunlnr ad Aposlo-
dum : Ex ipso, id esl, ex Deo esse nos in fide Chrhli; lum. Infra vero , ubi edit. et pars mss._ quod pru-
Dei enim proposiium est , ul veritalem ejus per dentia, etc.;alia pars exhibet, quodprudentiammundi
Chrhlum dhceremus. Qui fqclus esl sapientia, etp. • invehituri
a Rorri. edit., tmndanbs aiciimii imperitoi. 1.1
193 C0MM6NTARIA 1N EPIST. AD CORINTHIOSPRlMAM. ' lU
deridet velul stulia, ea se omnia in Coriulhiis repre- _. A semper fuisse declai-alur; ut ante ôccula prrcdesii-
hendere osiendai. Corpus enim ipsum memorai, ul ex nalain gloriamnostram dicalur, qui credimus. Pra;-
eo membrorum ej'us raiio dignoscatur: Corinthiis ta- scius enim Deus errores fuluros c jn nmndo, quem
men manifesta erant; quia causas in quibus argue^ eral faclurns, hoc decrevil ad cohfusionem illoriiiii,
baniur, non ignorabant. qui sibi siultitiam sapientiam facturi efaiu : ad nos-
(Vers.U.) El ego ininfirmiiale,ellimore,et tremore tram autem gloriam , qui crediluri eramus, et cre-
multo fui apudvos. Christum enim in siulliliahuma- dimus. - «-
noesaplentia. proedicans, ddiuirisibi et pefsecutiones (Vers. 8.) Quam nemo principum hujus smculi co-
a
provocabat, quasi rem vanam annuntians, el ini- .gnovit; si enhn cognovhsent, numquamDominumma-
micam Judoeis atque genlibus. jeslalis crucifixissent.Principes hujus sseculi non solum
(Yers. &.) Et sermo nieus, et prmdicalio mea non in honiines accipiendos Judoeorum ac Romanorura :
persuasione humanw sapientiw. Ostendil non.se ut sed et hos principes ac poleslates, quos supra dixit,
hominum" favorem 3equireret, humanee sapientise ad quos vere pertinet diclum hoc ,- adversus quos
placuisse,heque vei;bdruraarlistuduisse, -sed fidem nobis colluctatio est spiritalisnequitiseincoeleslibus;
auciori exhibuisse , qui doctrinam suam non omatu quia consilio ac volunlate illorum crucifixus - est
traditiohis humaiiaj acceptabilem voluitesse verbo-1B Cbristus (Ephes. vi, 12). Denique d post teiitationes
rum strepitu, sed ipsis rebus; quia res anle verba diabolus recessil, ait, usque adtempus (Luc. iv, 13).
sunt. 1_t ipse Dominus : Princeps, iriquit, hujus nmndive-.
h Sed in ostensionespiritus el.vhiulh Dei. Quia ul nit,et inmeinvcnit nikil (Joah. xiv, 30). Principes,
verbis quse infirma juxta virtutem sunt, res faluse ergo hujus sseculi per ignoranliam Dominura majes-
complre prudenles videiHur; Deus prsedicationem tatis crucifixerunt; nam Judseorum pfincipes, quo-
suam rioiileslirnonioverborumvoluiteommendarijSed - modo pfincipes hujus sseculi possunt intelligi, qul
virlutis; ut verbi stultilia indicaia , factis se sapien- erant subjecti regno Romano ? Et, neque Romano=
liam demonslraret spiritaliralione fundata.. rum priricipes crucifixerunt Ghristum ; quippe cum
(Vers. 5,6.) Vl fidesveslranonsit in sapienlia honti- dixerit Pilatus : Nuttamcausam mortis invenio in eo
num, sedinvhiute H@ Dei; sapienliamaulem loqtti- (Joan. xix, &). Unde et manus lavil, dicens Judseis :
mur inier perfectos; hoc est, inter eos qui cruceiu Jjjjioceiisego sum a sanguine justi hujus , vos viderilis
Cbristi virluiis teslimonio "sapientiam fatenlur. Hi (Matth. xxvii, 24). Hi ergo principes crucifixerunt
eniin sapienleselperfecti.sunl. qui fidem non magis Cliristum Dominum, quos triumphavitlibere in seme-
verbis habeut, quam rebus. _ lipso (Coloss. n,15); quamvis dical Marcus evan-
Sapienliam aulem non -hujus swculi. Recte ait, sa- G ( gelista de dsemonibus: SciebantmimChrhtum ipsum
pientiam itojt kujusswculi; sed fiiluri, hrquo veritas esseJesum'( Marc. i, 31). Scierunt quidem ipsum
Dei neganiibus appafebil; hoc enim sseculuraratio- esse, sed qui in Lege promlssus erat: myslerium
nem hanc non capit infirmitale cogiiaiionls terrense. tamen ejus, quoFiliusDei est,nesciebanl. Hoceliam
Neque principum \hujus~swculi, qui destruuntur. et Pelrus apostolus ad populum Judaicum dixit:
Manifestum est non esse- sapientiam hanc principum Scio, fralres, quia per ignorantiam egistis hoc malum,
hujus mundi, quia destruuntur ab illa. Chrisiianitas et sicut principes vestri (.Actor. m, 17), non tamen
enim errores, quos hi inseruerunt, excidit, id est, soeculi. Si ergo per ignorantiam servi occiderunt
idololalriain , avariliam et cselera vitia, sicut dicit Dominum, peccatum eis ascribi npn debet. Sed non
Joanifes apostolus(I Joan. nf, 8). Propter hocvenit lieet hoc ignorare. Et quamvis Dominum esse' ne-
Filius Dei, ut solveret opefa dlaboli. scierint, nescii tamen non erant quia rem impiam
(Vers. 7.) Scd loquiriiur.Deisapieniiam in mysterio, faciebanl. Dominus lamen majesfafis crucifixus dici=
qumabsconditaest. Occullum sensum manifeslare.se tur, cum mori nesciat: sed quia Verbum caro faclum
missum teslatur, quem neque principes , neque po- est, id est, Dei Filius incarnatus homo factus est,
testales scirent, neque nuindus audierat; ac perhoc ipsi ascripla esl mors; quia Judasi non utique carnem
stultum putari, quia incogniium est: esse autem B J persecuti sunt, sed eum qui operabatur pef caniem ;
ralionale el salutare teste virlute, cui omnis inten- ac per hoc quaravis Dominus majestatis morlem
lio cedit fatiocinalionis-humana-. Abscondilk est igriorel, quanlum tamen ad Judseorum votum perti-
efgo Dei sapientia, dum non in verbis, sed in virlute ne(, et ad principum hujus sseculi, Dominum occide-
esi; non humana ratiofie possibilis, sed spiritus effi- rurit in carne.
cacia credibilis. "
'. (Vers. 9.) jSerfsicut scriptum est ;~Quod oculus non
Quamprmdeslinavit Deus anie smcula in gloriam vidit, nec auris audivit, nec iri cor hominis ascendit,
noslrain. Usque adeo vera sapientia , el cum Deo , qumprmparavit Deus diligentibus eum. Hoc est scrip-
a Ita edit. omnes, ac niss. aliquot: alii vero ma- fortia,res fatum ut verbh stultitia... rationefun-
jpri numero , el inimiciiiam genlibus... oslendit quia dalam. c Corb. codex, in ttit/Jtz/o, de his, quw
jie hominum favoremacquirerel, idcirco tiuinanm sa- eralfactu-
pienliw placere noluhse.'. rus.
h Mss. complures, Sed ad ostensionemspirilus , et "d Idem codex, posi tentalionesquas Domino.diabo-
virtuiisDei. Consequenter autem Rom. edi.i. sic lia- lus.infer.reausus esl, ait evangelhla: Recessit diabolus
bel: Uoc est, quia qum iierbh infirmd, juxia virtuleih usque ad tempus.
m m m&u mwm AMBRQSIIANWWK. ige
tum est a in Apocalypsi Helia. in apocryplils. Per A J aul per Sibyllam locutus est, sensura nosuum eeeu-
hoc exeraplum inopinalam rem faclam dicit, et quas tus , locum volens inter ecelesles habere.
non solum in humanum sensum non caderet, sed et Vt sciamusqitma Deo don.ata sunl nobis. Quia enhn
co?.Iestespotentias Iaieret, Dei scilicel Filium HS Dei Spiriius datus est nobis, scimus quse a Deo do-
incarnatum; ul quod supra dixerat, firmaret. quia si nata sunt nobis. Non enim hsec possemus scire , si
principes hujus soeculiDeum liominem faclnm non mundi spiritum haberemus;, quia d non polest mundi
intellexerunl, quanlo magis hoinines! Sed si verba scire spiritus. Seiisiim enim Dei nemo novit, nisi qui
offendiculum vel scandalum faciebanl; virluiibus dc Deo est, Spiritus Dei'; inferiora enim iionpossunt
lamen et signis fides 1non debuerat denegari. Infir- superiorum scire coisilium, neque crealura conrlilo-
ihiioiti eniiri. et ighoranlia. liumanse virtus debuerat ris sui dignoscere voluntatem.
proepoui, elcredi quod humanserationi impossibile (Vers. 13, i&.) Qrim el toquhnur. Ut binc manifes-
videbaiur ; ideoque diligentibus Deum , id est, cretum sit scire nosquoe a Deo nobis donata sunt; quia
demibus prseparavit donum hoc. hsec et Ioquimur, ut el alii discant per doeiritianf
(Yers."10.) Nobis vero revelavit Deus per Spiritum spirilaiem. Prsedicaioribus enim , id esl, aposlolis
suum. Et quia principes saaculihoc ignorabanl, Deus insinuaia diviniius suiit, quae tradercnt populis, et
hoc per Spiritum suum revelavit credentibus; quia gI addiscerent principes hujus sseculi quid admisissent
res Dei non potest sine Spirilu Dei addisci. Nam non mali. |
solum hominibus sacramenlum isiud missum sedicft e Non in doctrina verborum humdnwsapienlim, sed
declarare, sed et principibus el po.teslatlbusin cceles- in docirina spiritus; verba enim humanse sapientise
tibus , qui Dominum crucifixerunt; ut hoc pnedi- hunc seiisum non videnl., neque litteralurae siudiis
canle in lerrls, discant qiii "suntin camalibus ccelis, apprehenditur: sed per fidem spirilali ralione con-
qiii dcgiinl sub elemeiilis firmamenii. Hie ergo singu- cipitur, dicente Esaia propheta : Nhi crediderilh,
laris aposiolus est, qui banc graliam consecutus nequeinlelligetis (Esai. vn, 9 ). Naturali cnini magis
est; quia Trinitatis mysterium anullo sicpotuil ex- lege, quam cursu siderum,el calculis signorum ,
planari: unde et vas eleclionis divino judicio vocita- quoein firmamenlo denotanlur, addisciiur. Denique
lus esi (Aci. rx, 13). credentes non humanis verbis, scd naturse suse vi-
Spiritus enim omnia scru.talur, eiiam profunda Dei. deut congruere, quod credunt; opus enim agnoscit
Quia enim de Deo est hic Spiritus, omnia novil. Dei opificem: ideoque Evangelium animis noslris loijui-
profitnda autem ideo ait, quia omnem virlutem el lur spirilalia, excilans illosad cognitionem suICrea-
prsescientiani ejus npvit: quod omnino creaturee toris.
impossibile est. •• (
G Spiritalibus spiritalia comparanles. Hoc est, iisqui
(Vers. 11.) h Quh enim scil kominum ea, quw sunl mundanam prudentiam refulant, spirilalem effica-
hominis, nhi spirilus homhiis, qui in ipso est? Mani- ciam tradere, quas mysterio fideicontinetur, ad illu-
fesium est cogitationes nostras a nulio scirl, nisi ab miiiandum sensusbenevolorum hominum; credenles
animo noslro, quem spiritum dixii. Denique in enim quse mundi sapientia stulta judicat, spirilales
Evangelio inler caelera sic ait :Elspirilus ejusreversus sunl. [
eslad illam (Luc. viu, 55 ). f \Animalis auiem liomo non percipilea , qum snnt
Sic el.qum Dei sunt, nemo novit, nisi Spirilus Dei. Spirilus Dei nescit; stultilia enim esl illi. Pecoribus
Hic Spirilus Dei docuil nos, c quod scit naiuraliler, enim similis
!2©sejisum suurain lerram deprirait;-
noii doclus; el.docuil nos de myslerio Cbrisli; quia ideorpie non assequiturnisi quse videt: necputai ali-
non soliun Spiritus Dei esl, sed etChristi. quid posse fieri, quam quomodo scit. Ideo quidquid
(Vers.l2.)ATosnonaulemspiriium hujus mundiacce- aliler audit, quam novit, slulium judicai; nihil enirn
pinitis; sed Spiritum qui ex Deo esl. Hinc sciinus quia existimat posse fieri! sine commixlione. Unde ridel
Spiritum , qui de Deo est, accepimus , quia mundi audiens Deum Fillum genuisse, quem scil simplicem
spiritus non polest scire, quse ab hoc nobis iusinuaia et incorporeum : et Virginem peperisse, et resolula
suni. Spiriius tamen mundi hic est, per quem arri- ID corpora rursum revoeari ad vitam; cum hoecma-
piuntur fanalici,. qui sine Deo sunt; est enim inler gis ad laudem Dei proficiant, ut credatur fecisse,
mundanos spiritus potior; unde solet conjecluris, cujus operis ratio inyestigari non possit; Deus est
quse mundi sunt divinare, quem.pylhonem appellant. cnim, qui fecit. imbecillitas enim bumana. slultum
Hic est qui per Verisimilia falliiur et fallit: hic est pulat, quod scierilia. sua npn cpucludii; cum hoe
a Sic onjnes.ans.s.. exceptis Thuan. elLaud. ubi edit.iCum aliis nonnullis mss., non potesleaquw sunt
sicut invcu.nct^,~edit.,.legas, iit Esaia propketa alih, Dei scire mundhspirilits.
'''' e Rom. edit. cum mss. uno vel altero-: ATo«in
verbh. '\
h- Rom-.edif. ac mss. nonnulli, Quis ew.jithomi- suasione humaiue sapientiw, sediii oslensionespiiiius
nuin scit hominis absconditas: vet. aulein edit. ct ... neque litterarum studiis apprehendilur. Ali_eedlt.
mss. frequeiilissihif, rjt in conlexlu. et niss. inter se consentiunt, pisr,qjiod pro liiter.a-
c Roni. edil. cuoipaucismss., quos scit naluraiiler turm sludiis , mss. aliqu6l',ac vet. edll. legunt, liiie-
nondoclos; rcliquoe'edit. ac mss. magno nuniero, ralura studih, forteliltera ac stucfus.
quod scit naturqliter non docius, id est, non perdoc- 1 Rom. edit. etmss. nonnulli, Animalis enimhonw
irinam' aliunde"apceptam. qum sunl SpiritusDei,'nescii, et sluliiiia esl illi; vet.
d I(a "et. cdit. acmss. longe plurimr: at Rom. edit. ac reliqui mss. nobiscum faciunt.
_flf - COMMESTABIA» KKST. Afc CfiBINf-fHOSPRIMAII. . m
magls slultum deberet hahere, et illud prudens, A '• spirllaiis, ur.icuiquesecunduni vires suas tradehat;
quod quia Dei factum dicitur, non potest compre- ne i per imperfectionem ct impcriliam quis dcrebus',
hendi. - '•
spiritalibus-scandalura patereiur.
Elnon potestscire; quoniam spiriluliler judicalur. (Vers. 2.) Nondum enim poleratis. Osiendil aperte-
Humanam iradifionem sequentes, duni unius Dei ii-. non ' illos debpisse 'audire, quae confifmiilis dicenda
dem abnegant, spiritualiier faclum est, quod ralione su.nl. ! • _. -. ,,
carnis hjfiali pulani fieri non poss.e: et sie reprobi Sed neque.nuiicpotestts,; adhuc enim carnales estis.
anriolati, spirilaliier cpndemnati s.uni. _ . 'Hicvaldp arguit lemeritatem illorum , qui quere-
(Vers. 13.) Spintalis vero dijudicat; omiiia, M ipse 'bantur-djidum, se non audisse spiriialia; cum adhuc
a nemineiudicaiur. Quoniam vera ralio spiritualium iind.igni essent audue. Pseudoapostbli eiiimpromiseue.
est, id est, credenlium; hoc eninf quis nuncupatur, 'omnibus,uno-aiqup eodem genere tradebant, nullius
quod.credit :.ideo ipsiomnia judicam. Ipsorum enim personani.discernenles; ut acceplabiles fierent per
exemplo infidelilas dijudicabiliir : ipsi autema ne- hypocrisin commendati: cum constet Dominum et
niine judipabunlur. Quis enim eondernnet vera di- auct.oreni; uosiruni Ghristuin aliier popnlis, aliler
centeni?Cum enira constet oran.esiniraicos fidei falsa djscipulisinterfalnni ,el iiuer ipsosapostolosfuisso
lenei;e pro veris , aecusalio iJJorum in irritum }a_ng, R di.stantiam ; iribus elenim discipuliS' gloriam suanii
deducla est, veri judicio condeinnaJa; quia qui non in. ra,onle ostendit, dicens iJiis til lacerent visum",
crediderit, raqulir-Dominus.jam judicatusêsi (Jmn.. quamdiu a morluis, rcsurgeret('Jfa(//t. xvn., 9).
III ,.«).• . - - -. .. . 121 (Vers..5.) Cumeniminvobh wrimlaiionesetcon-
(Y.ers. 16.) Qjyjs enhn cognovil sensum. Dbmini ? ienlipnessint, nannewnales estis,\etsecuridumkominem
quis inslruxii eum- ( Esai. XL, 13 )?• Sensus Dei.est, fli#!__totjS?Indjgui.aliscausam osiendif; quia qui de;
quod hssc spiritalifer j njssil fieri, per q«oeDMindi,sa.-r. homine.s_per.at auxilium, carnalis esfc:Qj_i auteui.'
pienlia stulia. prebareluf, negans po.sse fieri :q.uod spreia;b.iim.aiijiate, de -Deo sperat;, spiidiaJIs ' est; quia
factum est.Quem sensuni nnllusest, quicognaverii, Deus,spjj;ilus est. •• . '-
et displiceat illi, ut emendetconsilium,DeL; quia qui (Vers. &.) Cum enim quh' dicat: Ego- sum Paiili;
cognovit, landat poicn.tiam Dei, quem qui omnia ne- dlius autem : Ego Apollo; nonne homines-esJis?;Si'cul
gat posse_, nec mnndum credit fecisse. f_>uidenimi ei.iimg.l.ori.aiitessiiiDeo, etde.ipso oriinem h gratiam
raagnum esl, ut de se credaiur genecassc, qui noni speranles_ dij-dicuniiurâ Deo,iadoptaii; ita et in
ambigitiir cuncla ex nihilo fecisse?qMippe;cnni>d.cat _ lipmin_e.gloria.nles,,et bominesret cai*jialesdicuntur,
Salvaior; Apud Deum auiem omriia possibitta sunt[ senteiiiia.DeitCQiiciusi, qui adt: Ego dixi, dii estis ;
- '
(jl/.ai./i,xjx,:2S),_ . ' G C i'os auiepiysiculzkomines moriemini (Psah LXXXI,6).
Nps autetn-sensum Dbmini kabemus. Ilocdicit, ( A sua ergo persona iucipil'; ne forte putarelur per -
* quia credentes participes sumus ejusdem divinse> invidiam, magis personas illoruni.desiruere,' osten-
sentenliffi. - . dens,magnura,errorem et ad DeLcontumeliam perti-
nere, quando Deo prsedicalo, gloria datur homini--
CAPUT III.
bus. "Quid ergo raiiius. est, a gentilitate, dum adJiue
(Vers. 1.) Et ego., fratres,,. non potui vobh loqui it aliqul.dde hominihus speiiaituK?' ' •
quasi spirilalibus, sed quasi. carnqlibus. Nunc his lo,- (Vers. 5.). Quid igiiuresl. ApottolQuid Vero'< Pttii-
quilur, qui prppterea qu.pd sjKculi adhuc voluptaii- Lus? .Minislfi.ejus,, cui credidhih.- Ut quja mihi&lri
bus serviebant, carnales erai.t,. Quainyjs jam b.pti- sunli,spesJ.n-hjs,non,sii, sed.in Deo, cujus miiiikfi
zali essenl, et Spiriium sanptuin apcepissent; lamenn suni. Hli, enini.graliaruni actio deferenda esf, cujus
qula post, baplismum statiin ad ve.erem.hominem. n. doijum cst; ht vero, servi, quos etiani' invitos opor-
fueranlreyersi, cui abrenunliaveraijl, dlcuntur car- tet dispensare. Numquid.nonMoyses coactus est ire 1
nales. Spiriius. enim sanetus lunc perjnanet. in eo.,.,. ad Pharaone.m;;.ei-Jonas. iuvitus. missus est prsedi-
cui se infuderat, sipernjaneat, iij, proposita regene-!- care •Nirii,vilis..et,Ananias, coutradjcens missus esf
' " '• - - ''
raiiqnis.:;Si.qupmhuis, abscedif..: iia.lanierfut si se]>eB Saulo mannm imponere?'
rcfqrmay.erii hqm,p,_redeal ad illum., Sjemper enini' Ji' EbunicuiquesicalDoniinus dediti-iii est,sicul vo-
paralus.ad_honum.esf_,diligens.po_nIt.enliani'. luit,. et-scivi.t, d.ivisit'singulis offieia-rh.irislerii. - •
Quasi parvulis in Christo lac vobis potumdedi, non- ijt- (.YeiSi:6.).Ego. planlavi, Apolto.rigavii, sek Deus
escam. Quamyigrensjicssent- hj. GjiriaiQ, tiimen non m increnientumdedit. Planlaf-e-est: evangelizare',"el' Sd!
fui.i,digiiumtradi spiri.iualja;:aecppia-ejiim fide, quae
oe fidera. ailrahere : rigaf-e vero,' baptizare soleumi-
eit velulsemen spifilale,. nullum_fructum.Dfio.dJgnum m bris vecbis rpeccataauieni" diirilt.ere, ;et Spifilura:'
fecerun,i_,.ul perfecli.onis, verba,.-ni.erêjjtur addis-
s- dare..Dehsolitts. Si!ergo'effeetum-s'aIuite Detis"dat,"
cere: sed quasi parYuli imperfectionis seusibus stu- l- nulla gloria hv bac re,..l).ominls esi.XAcl,,.^, &).
debaiit. Apostolus aiilem; vii diyjhus.. "ef medieus JS Seimus,enihirit SpiriJum sajiJDtpnji sine: manus imp'o-
" . a
ilo
It.a-n3Ss...pliiEes,potioresque,,aiqui5ra'sh;)Csolo ;.b Mss. a\iqmi:;'glpridtn"spei<antbs:'El ,j;ur!sus pro
di£ferunt_vet..edu_quod habeni,,.id-esiU,dwinmscieiir itt,- sententittDei cpnclusi, non paricf JiTss_,f;l.h.be,n't,' senr,
tim; Ronj..aut£miedif..eL quidanLniss.;. qnia quvcr-e-r-e- tenliqDeicpnctudji,' uiius, quod;'uno 'qeffio Dei, sen-
•-,.-.
dentes st/mus, ejusdem, id esl, divinm scienliwsensum tm tentid-concludit-. , '- ;
habemus.
{99 . AD OPERA SANGTi AMBROSIIAPPENDIX. 200
siiione datum a Deo (Acl. x, &), el non baptiza- A absurdas nominis i dignifas faciat acceptabiles.
luin conseculum remissionern peccatorum. Num- (Vers. 12.) Si quis aulem supcrmdificatsupra fun-
quid non bic invisibiliter baplizalus esl, quando dariienlum koc, auruni, argentum, lapides preliosos.
donum baplismalis conseculus esl? Lapides pretfosl sunt, quos non cormmpit ignis.
(Vers. 7.) Ilaque neque qui planlal, est aliquid; Tria genera posuit Ipraeclara in mundo, in quibus
neque qtii rigat: sed qui incrementum dat Deus. Et bonam doclrinam significavh, Ligna, fenuin, stipu-
plantata enim solent emori, et rigata ad effectum lam : tria alia genera posuit, sed frivola. Iu his cor-
fecunditatis mininie pervenire, nisi det Deus vege- rupta et vana doclrina designata d dignoscitur.
tam vilam. Quantum ergo ad lionorificenliam Dei (Yers. 13.) Qui facit koc opus, manifeslus eril;
pertinet, nihil est homo : quantuin aulem ad rainis- dies enhn declarabit, quia in igne revelabilur. Hoc
terium pertinet, necessarius est; ut honorificetur est,mala doctrina iri igne omnibus apparebil; nune
quasi servus, non ul aliquid de illo speretur ad enim quosdara faliitJU. uniuscujusqueopusquale sit,
injuriam Dei. ignis probabil. Quia enim per ignem examinatio fiet,
(Yers. 8.) Qui enim planlal, etquirigat, unum si in aliquo non inveneril, quod exurat, manifeslat
sunt. Unum sunt, a quia ambo mercenarii suut; illum bonum fuisse doctorein; mala enim ct adultera
quamvis diversa sint illorum officia. VnusquisqueB doctrina idcirco in ligno, feno, et slipula significala
aulem propriam mercedem accipiet secundum suum est,iut osteuderelur ignis esse esca.
laborem. Quamvis enim unum sint, sed quia major (Yers. 14.) Si cujiis opus manserit, quod superw-
est, qui evangelizat, quam qui baptizat; ideo dis- dificaverit; mercedetnaccipiet. Cum enim nihilin illri
crevit mercedes illorum; et non solum ad hoc, sed sordis invenlum fuerit pravoe doctrinse, ut in bono
ad doctrinse sincerilatem perlinet: ut majori mer- auro ; ila erit ut tres fralres in camino ignis (Dan.
cede sil dignus, qui inviolatam iradit doclrinam. III, 23), mercedem vilam oeternamcum gloriaaccep-
(Vers. 9.) 2>ct enhn sumus h operis participes : lurus; quia sicut aiirum el argentum, el lapides,
Del cultura, Dei mdificatio estis. Hoc ad apostolo- quos ignis noh consumil: ita el bonus magisler in-
rum personam pertinei, quos constat Dei esse adju- corruplibilis permanebil.
lores ; quia vicarii sunl Chrisli. (Vers. 1S.) Sicuju^ opus arserit, detrimenlumpa~
(Vers. 10.) Secundum graliam Dei, qum dala esl lielur. Opus quod ardere dicitur, mala doctrina esf,
milii, ut sapiens architeclus fundamenlumposui, Gra- quoeinleribil. Cunclalenim mala peribunt, sicul iler
tiam sibi datam dicit, ut dignus esset praedicare impiorum ; quia non jsunt substanlise, sed assevera-
Evangelium ; ut et hoc Dei esse ostenderel, non liones perversse. Damnumautem pati est pcenasper-
liominis. Secundnm hanc itaque graliam, ut sapien- G peti. Quis enim in poenaposilus, jacturam non facit?
lem archiieclum fundamenlum se dicit posuisse. Ipse uutem salvus eril, sic tamen quasi per ignem.
Sapiens architeclus est, qui juxla disciplinam auc- Salvum illum futurum dixit; quia non interibit sub-
toris collocal fundamenium,-id est, qui secundum slantia, qua conslat, sicul et doctrina mala peribit;
tradilidnem Salvatoris evangelizat. quia accidens causa est. Ideo aulem dixil: sic tamen
Alius autem superwdiftcat.Superoedificiasuut, quse quasf per ignem; ut jsalus haec non sine poena sit,
post prsedicationem apostolorum a supervenientibus quia non dixit: Salvus erit per ignem; ut merito
traduntur aut malis autbonis docloribus. suo c|ab igni non conibusius, salvus fiat examinalus
Unusquisque autem videal, c quemadinodumsuper- per ignem; sed cum dicit: Sic tumenquasiper ignetn,
adificet, id esl, ul supersedificia congruant funda- ostendit salvtim illum quidem fulurum, sed poenas
menlo ; ne si obliqua fuerint et frivola, ruinam fa- ignis passurum; ut per ignem purgatus fiat salvus,
ciant, manenie incolumi fiindamento; quia si male etnon siculperfidi seterno igiieinperpetuumtorquea-
docuerit, Christi nomen permanet, quod est funda- tur : ut ex aliqua parte opersepretium sitcredidisse
mentum : doctrina autem mala peribit, sicut dicit in Chrislum. Semper enim erubescalnecesseesl, qui
Dominus : Omnisplantalio, quam non plantavil Pater se videt falsum defendisse pro vero : et simili modo
meus cxlestis, eradicabitur (Mattk. xv, 13). D semper fiduciara habebit Dei; qui abjecto falso, se-
(Vers. 11.) Fundamentum enim aliud nemo polesl cutus est verum ; ef spreia impietate, succubuit
ponereprwterid quodposiluntest,quod\%%eslChrhlus pietati. f Extra calholicam enim quidquid est, con-
Jesus. Ideo nemo po(est ponere aliud fundamenlum, trarium est.
quia quamvis hoeretici sint aliqui, noii tamen docent, (Yers. 16.) Nescilisquia templuniDei estis, el Spi-
nisi sub Christi nomine. Aliter enim commenta rilus Dei habital in vbbis? Templum Dei nos esse
erroris commendare non possunt, nisi inlerposito dicit, ut Deum in nobte habitare sciamus; in templo
Salvaloris nomine preedicent; ut res contrarias el enhn suo habitet necesse esl. Et quia Spiritum Dei
a Nonulli mss., quia ambo necessariisunt. e Codex Vall., ab igne combustus.
b Ita vet. edit. ac mss. longe plurimi: al Rom. f Rom. edit., Extra. catholicum; aliae, ac mss.,
edit. et mss. nonnulli, operh adjutores. Extra catholicam; ubi supplendum est, Ecclesiam,
c Corb. cod., quomodo superwdificet. Quamvh di- quam vocem exprimit ,solus ms. Corb. hoc modo :
Versasinl illorum officia, necesseul superwdificia, elc. Exlra calholicamcnimEcclesiam quidquid esl, impium
d Rom. edit. ei pauci mss., dignoscitur. Cujus- est et [unestum.
j
cumqueopus manifeslum erit.
201 COMMENIARIA1N EPiST. AD CORINTIl. PRIMAM. 202
dicit habitare in nobis, Deum significat inlelligen' A non d singulos sibi dcfenderenf, cum omuibus ute-
dum Spirilum sanctum. rentur, sicul el Dominus dicit: Ego sum in mediove-
(Yers. 17.) Si quh lemplum Dei violaverit,disper- sirumnonulminhtrer, sedutininhtrcm(Luc. xxn, 27).
dei eumDeus, tetnplum enim Dei sanclutn esi, quod Nant mundus utique noster est, sed ut deillo secun-
esih vos. Haecidcirco prsemisii, ul illos compungat, dum Dei voluntaleiii sentiamus, et decreios cursus
qui turpiter vivenles, corpora sua violando corru- ejusin Dei voluntate ponamus. Et vila prsesens con-
perant; maxime illum qui uxorem palris habebal; cessa nobisesi, sed ut "modesie illam el cum Dei
ut .anle esset reus, quam causa illius in medium gloria transigamus. Sive mbrs, ut pro Christo mori
prorumperel. Deniquesimlli, immo eodem modo, cum libenler habearaus spe proraissionis fuluroe. Sive
causam illius judicai, loquilur dicens : AJJnescilh prwseniia, ul sic prscsenfibus uiamur, ne offcnda-
quia corpora veslra templum suni Spirilus sancli, qui mus. Sive futura, ut fulura credentes, ipsis nos nia-
in vobh est, quem habelis a Deo (I Cor. vi, 19). gis, quia meliora sunl, commendemus.
a Superius (Yers. 25. ) Vos aulem Christi: ut quomodo huee
templum Dei dixil; hoc auteni loco tem-
pluni Spiritus sancli. Quis hic dubitct, quia Spiri- judicio nostro coneessa sunl et subjecla, iia et nos
tum sanctum Deum siguificavit ? Christo subjiciamur; quippe cum per ipsum esse
(Vers. 18.) _Ve»jose seducal: id est, nemo pro- T. cceperimus, el in prima origine, et regeneralione.
prio, vel humano consilio putet se sibi prodesse. Ad Chiislus autem Dei. Christus Dei est Patris sui pro-
supcriorem sensum redit: Si quh vidctur sapiens . prius Filius, faciens voluiuaiem ejus; ut et nbs
esse inter vos in kocsmculostullus fial, ut sit sapiens. ipsius faciamus. Si ergo Chrisli stimus famuli, quid
Hoe dicii, quia si quis inlelligil salutem promissam, estut adejus injuriam de honiinibus aliquid spere-
et mysterium incarnaiionis Dornini nostri Jesu mus?
Chrisli, slultus fiai, id est, sapieiuiam mundi fugiai, CAPUT IV.
ut slultus ab ea judicetur, et lunc erit prudens; (Yers. 1.) Ila nos exhihnel homo, nt ministros
quia siultus sa;culo prudens est Deo, dum credit Christi, et dispensaloresmysleiiorum Dci. IIoc signi-
Deum 123 fecisse, quse raiio mundi non capit, ficavit, quia minus de illo senliehant aliqui Corin-
sicul supra menioravi. Pseudoapostoli autem pru- thiorum : sed ut homo hoc de illo seniiret, quod ct
dentes voleiiles videri in niundo, neque Deum Fi- Deus, qui illum elegerat; ideo ministros Chrisii
liuin habere, neque incarnatiouem veram esse, ne- ail, etdispensaioresniysterioruni Dei. Quando enim
que carnem posse resurgere pra.dicabanl. non verborum strepilu, neque humana sapienlia ni-
(Vers. 19.) Sapienliaenim hujus mundi slultilia esl lebalur intelligi; debuit sacramentuni Chrisii dis-
apud Deum. Sic stullilia est sapientia hujus inundi Q pensare, in quo non verba, sed virtus fulgebal: non
apud Deum,- dum facit Deus, quod mundus fieri per quod homo, sed Deus gloriosus videretur ; col-
posse negat; sapientiam illius siultiiiam probat, lega eniin piscaiorum, non aliter quam illi, Chri-
et cum multos deos dicant; fides autem unumprobei, stum prsedicabat. Cum ergo niinislrum seChrisiict
leste virtule, in prudcntia sua confundentur. sacramentorum Dei probat, pseudoapostolos hotai,
(Yers. 20.) Scriplum est enim : h Beprehendsns sa- et abnegat Chrisii esse quod tradunt, per id quod
pienies in astulia eorum. Et iterum : Dominusnovit discordarent a tradiiione apostolica.
cogitalionessapientium, quoniam vanw sunt. Istud in (Vers. 2.) Hicjam qumrilur inter dispensalores, ut
psalmo habetur nonagesimo tertio. Denique idem fidelis quis inveniatur. Hoc quod dicii, non solum ad
sensus est; sciens enim vanas cogilaiiones illorum pseudoapostolorum personam pertinet; sed et ad
ht stultos illos probaret, sapientiam illorum re- reliquorum, qui accepta dispensaiione, aut verecun-
prehendit, ostendens verum esse, quod falsum di- dia, aut liinore, aul certe commendationis suae cau-
cebani: et falsum, quod verum putabant. sa constanler arguerc (repidabant aut nialos sensus
(Vers. 21.) Ilaque nemo glorielurin komine. Quo- aut moi'es. Hic enim lam conslans erat, ut nec vitse
niamenirahumaiise cogitationesel consilia improvida suseparceret,dummodofidelitere orania cclebrarel.
eiiiifiriiiasunl,iionessegIoriaiidum inhomiuedocet, D (Vers. 3.) Miki autem pro minimo est, ut avobis
sed in Deo, cujus consilium relractari non potest: dijudicer, aui ab liumano die. Quos in lanlis vitiis
quidtjuidenim hoinines sine Deo sapiuul, slultum est. reprehendit, miserura dicitab his sejudicari; quippe
(Vers. 22.) Omnia namque veslra sunt, sive Paulus, cum neca juslis judicandum se sciret. Aut ab hu-
sive Apollo, c sive Cephas, sive mundus, sive vita,sive mano die, hoc est, quia nec a legibus mundo credi-
mors, si.e prwsenlia, sivefutura:oinnia vestra,vosau- tis judicandus erat. Supergressus enim huinanam
lem Chrisii, Ckrhlus autem Dei. Alio loco dicit de juslitiam, ccelesti justitise siudebal, sicut dicit Do-
eodem sensu : Nos autem servos vestros propler Je- minus : Nisi abundaverit juslilia veslra ptusquam
$um (II Cor. iv, 5 ). Servos pro ministris posuil; ut scribarum el pliarhmorum, non intrabitis in regnum
a Ita vel. edil. ac mss.; at Rom. edit. sie immu. d Rom., edit, singulos sibi deferrenl. Et
infra, quia
tavit: flic lemplum Dei dicil, infra vero templum, etc. metiora sunt, accommodemus.
b Rom. edh., Appreliendamsapieutes... sapienliam e Eadem edit. Rom., omjtja consummaret.Ac
post
Ulorum apprekendit. pauca, reprehendit, minimumdiciti
c Mss. aliquut, sive Cephas,qui esl Petrus.
PATROL. XVII. 1
203 AD OPERA SANCTi AMBROSIlAPPENDIX, 204
Dei. (Malih. v, 20). Humanum ergo 124 uiem cum A tacito atilein nomine si quis audiens, eliamsi dc se
dicit, significat etdivinum ; in quo judicalurtis est iiilelligat dicliim, dissiiiiulat. Sub hac ergopropo-
Christus, quia sicut jurisconsulli seu pontifices, quos siiioiie evacuavit persouas illorum , eiini dicil:
vocant sacerdotes, cerios dies quibus judicalur, de- Ego plantavi, Apollo fgavil, etc. (I Cor. m, (3), ut
ereverum ; ila et dies Domini definilus esl, quo in his discerenl nihil dandum homiiiibus.
judicaturus est munduin. (Vers. 7.) Nam.quis te dhcernii ? Id est, sunt ali-
(Vers. &.) Sed neque me ipsum judico ; nihil qui- qui -, qui amplius accipientes in bapiismaie aut in
dem niihi conscius sum. Apertum est qnia conscien- doctrina, coeteros dicanl minus consecutos. Iloc iis
liam pnram habens solliciius de se non erat. Sed loquilur, qui bapiizaios ab aliis, plus aliquid esse
nonin koc justificatus sum. Nunc humilial se, el lo- puiabanl : quorum eloquentia seducebanlnr, ut fuco
quilur ut homo, qui possit culpam incurrere nescius. quodam perversa recia putarenl. Taniaenimdiscor-
Qui auiem judicat me, Dominusesl. Recle ait; quam- dia erat in popuio, ut mulla essenl studia diversa-
vis enim humiliaverit se, tamen Domino Christo rum pariium : etsiciomnia diclasua apiavit Aposto-
plurimum dedit; quia potesl, quod hominem latet, lus sine nianifeslatioiie nominum omnibusparlibus;
dunj occulla judicat, manifestare, non ul reum fa- ut cum legerelur epislola, unaquoeque pars ad se
ciat, sed prudeiuein. aQuamvis enim sancius, tn- B dicta susciperet, auiliens quod causoe suse intendi
iiien homo est, quem non polest (ieri, ut non ali- cognoscerel. j
quid laleat. Inlerdum enim aliquid uiileputamus, Quid eniin habes, quod non accephli? Nihil illum
quod inutileest;'nec enim omnia membra aul lale- honi ultra dicit consecutiim ab aliis, quam ab eo ac-
ra couversaiionis humanoe descripta babeinus : ab ceperat, ideo frusifa queri; quod enim liabebant,
iis auiem qtisegravia sunt, aperte prohibiti sumus. ab Apostolo acceperant. Ad unum aulein videtur lo-
Nam quoedamcaus.e nos fallere solent ex causis aliqui, quia ad parlemlplebis Ioquiiur.
quibus ortae; ut quod non est uiile, pulemus ulile : Si aulem accepisti', quid gloriaris , qnasi non acce-
quod leve quidem est; quia proposiium liberum est. peris? Hoc quasi insuliatores Apostoli agebant per
( Vers. S. ) Itaque nolile anle lempusjudicare, imperiiiam; ut eadem audienies, quse ab Aposiolo
donec veniat Dominus. Monel illos ne judiccnt, jatn didiceranl, illum evacuanies, dehorum hiagisle-
cum judicandi sint, ei habeant duplex peccatum, rio gloriareiilur; eloquenlia enim conimendali,
siciit ait Dominus : Notile judicare , ut non judice- pi'__dicalionisgloriatriin se convertebant. Apostolus
mini (Mattk. vn, 1); sed exspectate diem judicii Dei, vero" contemplibilem se voiebai videri, dununodo
ac si fideles et boni sint. Injuria enim judicis est, si Dei gloriam faccrel accepiabilem.
ante cognitionem ejus a servo procedat judicium aut G (Yers. 8.) Jam salurali esiis, jam diviles facti
senleiilia. esth, sinenobh regnath. Ironia esl, ut dictint; ira-
Qut ei ittuminabil occulla tenebrarum, et manifesta- sceniisenim verba 125 sunl,noii confirmaniis. In
bit consitia cordium : et tunc laus erit nnicuique a quibus enim tanla viiia arguil, reguare illos dicil; sie
Deo. Hoc dicit, quia in die judicii nihil oceuluim eniin puiabaut, gloriantes de iis quoea pseudoaposlo-
eril eorum, quoegesla attl cogilaia sunt: el simpli- lis iradebanttir. ,
citas et hypocrisis illic apparebit; ul eli-ui despeclus Et itiinam regnelh , ul et nos vobiscumregnemus.
hahebaiur, forte appareat dignus : ei qui aliquid Ut pius paler eiiam ingratis filiis bene opiai. Qui
esse puiabaiur, inveniauir reprobus. h Oinnia enim enim polerat fieri, ul sine aposlolis regnarenl? Quid-
nuda eruni in die judicii, et lunc laus eiit bene quiii enim non abapjoslolis lradiium est, sceleribus
agenti vel cogitaiHi. ilic enim qui laudatur, inipro- plenuni est. Sic laroen ordo fueral dicere : Ul no-
babilc est an dignus sit, sicul et in alio loeo dicit : biscum regnelis; sed quia prauniseral : Et ttlinam
IVojiejijtn qui se ipsum commendat,ille probatus esl: regnelis, aliter dicefc non potuit nisi: Vl el nos vo-
sctl qitemDeus commendal(II Cor. x, 17), quein uli- biscum regneinus. Regnare auteni cst de spe el pro-
que nibil latct. missis Chrir-li secufum esse, el gaudere in iis, quse
(Yers. 6.) Hmc autem, fralres, Iransfiguraviin me, " adversa propler nomen Cliri.ti aecidunt; lucrum
el Apoltopropler xos; iil in nobis discatis, ne supra enim afferunt, non delrimenlum. Unde aliolocodi-
quodscriptttm esl, unus pro uno inflelur adversus al- cit: CKJJJ infirnwr, tunc potens sum (H Cor. xn, 10).
lerum. Transfiguravii hoec in sc ei ApoIIo, dum (Vers. 9). Ptifo bnimquod Deiis nos aposlolosno-
pseudoaposloloiuni glorias et iraililiones pcrversas vissimos oslendit, quasi morti deslinalos. Iloe ideo
sub sua persona et ApoIIo evncual, summatim illos personse suo. deputat, quia semper in necessilaie
designaus, non singulalim ; nefoile major discordia fuit, perseciitiones j ct pressuras ulira caileros pas-
in populo nasceretur. Nemo enim audiens nomen sus, sicui passuri sunt Enoch el Elias, c qui ultiino
suum laxari, aul ejus cui favel, coiuenlusesl tacere : lcmpore fuluri sunt 1apostnli. Milii enim habenl ante
a Vet edit. et mss. non pnuci, Qi<amw'sejjj'mhomo pedilavil cod. Yall. jilnos in lexlu.
est, qitem non potest, nhi aliquid laieql; Rom. edil. h Mss. aliquot, omjjmenhn noia erunt.
cuin Gill. in niarg. et inss. nonimllis Iociun saiis e Corb. ms., qui in uliionem prmfuiitri sunt apo
eommode sic ernendaral : Quis enim honio est, sloli. Milti enini habint anie antickristum.
quem non aliquid lateat; sed veram lectionem sup-
«05 GOMMENTARJAIN EPIST. AD CORINTil. PRIMAM. £00
_ Ciirislumad prseparandum populum Dei, etmunien- A (Vers. 15.) Maledicimuret bejiedicimus: male ira-
das omnes Ecclesias, ad resislendpm aniiehrislo, clanles enim se horlabanlur ad bonum. Persecuiio-
quos el persecutiones paii el occidi leclio Apocalysis nem palimur el suslinemus; quia persequentibus se
leslatur. Horum ergo lempus suo tempori compara- non resisiebanl. Blasphemamur et obsecramus: blas-
vil Appsiolus dicens : Quasi morli deslinalos (Apoc. phemaiiies enim rogabanl, ul permilierenl sibi reddi
xi, 8 et s.g.),ud hoc enim venluri sunl, ut occidan- rationem. .
tur. 12@ Tamquatn purgamenta kujus mundi facli su-
Quiqspeclacnlumfacli sumus huic mnndo, el ange- mus,a omniumperipsemausquemodo, Non resisiendo
Ihei kominibus. Quia eruiu speciaculum et Euocliet ulli, neque vicem in malis reddendo, sed semperse
Elias usque adeo, ulcorpora coru.u in platea pro- subjicicndo^ ut pcr paiicntiam revocarct ad bohum,
jicianiur in conspeciu lotius populi infidclis; ila et coniempiibilis eldespecius fiebat. Vsque modo,idesi,
apostplispeciaciiluiiifaciisunl; quiapublice rideban- usquenunc etiam apiid€orinihios, pro quibus.liaic,
lur, posili ad iiijui-iam el niortein *_uainpassi sunt. j|uae supra memorat, mala passus est. El quoiiiam
Miindnmaulem,angeloselhoniines dixil;<jiiiaetaii- humilitatem suam nihil in his proficcre vidobal, que-
geli mali sunl, dicente David inpsalmo sepiuagesimo ritur dolore comraotus taniam subjeclionem et in-
septimo : YexalnH illps per angeios malos, el homi- Bjurias nullura fructum habere potuisse; sed et
nes mali et increduli; his aposiplorum injuria. ob- quod deterius est, in pejus profecisse.
lectamenip sunl. Mundus ûlem idcirco infidelhas {Vers. 14.) Npn ul confundamvos, kwc scribo : hop
dicilur, qiiia.visibiliasequilur. est, non ut ruborem vobis faciam, haecscribo, sed
(Vers. 10.) A'oss(u/(i propter Ckrislum. Yernm est utcorrigatis. Sed quasi.fittosmeos cliarissimosmoneo.
qiiia amaiues Chrislum, smllisunt mundo. Vosau- iAdliuc se supplicem fatii, ne correpti, ei ad iram
letn prudenles inCkrhlo. Qui prudens inChrisio ju- provocaii, adnioiiitioues ejus spernereiH. Id agit ut
dicalur a peifidis, non recteasserit Christum. De- juedicus salularis , qui putiimina abscindens, dolo-
nique Marcion, quia negat Filiuir, jftei, el inearnari rem illalum spe el blandiiiis mjtigat, ul oegcr se cu-
Deum poiuisse, prudensest miindo,etPliolinus, quia rari permittat.
non fatetur Clirisluin perid quod natus-est, Deuni, Vers. 15.) Si enim decemvniiiia pmdagogorumha-
sapiens videlur mundanis. buerilis in Chrislo , sed non itiultos palres. Nam in
Nosinfirmi. Infiimi ideo, quiasine adulalione ct Ckrhlo Jesu per Evangetiumego vos genui. His diclis
ciun siuliitia , sicttt videlur mundanis, prajdicantes oslendil nullum posse eo affectu diligere illos , quo
Clnisium injuriis subjiciebanlur; Vos auiem faries. ipse eosdiligebai. Quis eniin alienos lilios suis prai-
Ideo fortes, quiasic profiiebanlur Glnislum, ne of- C poiiai in araore? Ac. perhoc nionita ejus, qui et pro
fendereni homines, ut essenl securi. his lanla mala passus esl, non debere cos sper-
Vosnobiles. Qui enim Chrislum.non fateiur, quia nere.
Abrahic protnissus est, et ab initio proediealus , iiic (Vers. 1G.). Obsecroergo vos, imilatores mei es-
nobilis conlra GhrUtum est;quia antiquiiaiem pro- tote. 0 benevolenliam sancti Aposloli, qui obse-
missi Cliristi aliis depulat. -Nos veroignobiles. Igi;o? crat iilios, ul iniilenlnr pairem, bocesl, sporiie ro-
Jjilis ii.undo est, qui Chrislum, quod mundus denegat trgros, ul recipiant medicinahi 1 In liis lanien
gai, abiniiio profiielur. Ha_cigituroini)iasupradicla, sui illos imitatores vuli esse; ul sicui hic mulia exi-
qusc negare videlur, coiifirmat, el quse quasi confir- liaprosaluteeorum abiiicredul.is pasmsesl, el non
inare vidclur, negal. Irascenlis enim verbasunl, qui cessii, dumiiiodo per dies ef nocles evangelizarel il-
negando coufiletur, ei confiiendo negai. lis doniim gratisc Dei; ifa et iili manentes in fide
(Yers. 11,12.) Vsque ad kanc horum et esttrimus,et ejuseldociiiiia, non recipereni falsorum apostolo-
silhrius, e. nudi siimus, ei colapliizmnur,cl instabiles rum prava coraincnta, 15sedresistorent coritemiientes
swniis, et laboramusoperanies ntanibusnosirh. Libeie opprobiia, aut delraciiones, ul palri suo spiritali
eiiini ct juxla veram fidem sine aliqua adulalioue iiivioliUinnreservarenl affecUirii._
£liris.uin pisedicantes, et gesta prava. vitee arguen- D (Vcrs. 17.) Idco misi ad ros Timoikeum , qui est
ies, gialiam apud homines non habebani, ct cola- fdins metis chaiissimns el fidelisinDomino. Ilortalur
plijzabanlnr, id est injuriis agebanlur, et instabiles illos in hoc eodem Timotheo,. quem ideo eharissi-
erant; quia fugabantur , rie in ioco diu manen.es, mum el fideleni filium oblestatur in Doiiiiho, nt in
plures docerenl. Ideo el manlbus operabanlur, quis hoc discerent, quid pecarent; cuiri eiiim Jiuic le-
non solum graiiam apud homines non liabebanl; ve slimoiiium perhibcl, illos arguit.
riun etiam ab his accipereindigimin erat,<_ui enori Qiit ?_os cominonefacialrias meas, qum sunt in
siiidebanl, sicul dicit in psalmo ceniesimo qnadra- Chrislo Jetu, sicut ubique in omniEcclesia doceo. Per
gesimo : Oleum autem peccatorh non impingucl capu, islum qisein fideleni iilium in" Domino 'ooiifinnat,
meum(Psal. CXL,3). Quia etliberlaiem argueridi amii reverli illos vult ad regulam a se tradiise veritaiis;
lit, et peccat, qui abeo accipil, qui ideo dat, ne cor utcommonili verbis et exemplis operuin ejusresi-
ripiatur. piscereut, cognoscentes non.perperam se fuisse ;<b
a Rom. edif, lamquam luslramenia usquemodo.
h Omues edil., sed pershterenl; omnes mss., sed reshterenl.
_07 AD OPERA SANCTl A.I6ROSU APPENDiX
Aposlolo doctos, quando eadem tenere omnes Ec- A quem sit reum, abjicere, aut probare non valet, im-
clesias discerent. niunis est, el judicis non eslsine accusatore dam-
(Vers. 18.) Tamquamnon venlurus essem ad vos, sic nare, quia et Doniinus JJudam, cum fur esset, quia
inflati snnt qnidam. Indignabantur quidam Corin- non est acctisalus, minime abjecil.
thiorum, quia nonibai ad illos, non desiderio, sed su- Vl tollerelur de medio veslrum, qui hoc opus fecil.
perbia, quod quasi indignos illos haberet; cum ma- Cognitoopere isto , pellendum illum fuisse decostu
gis Apostolo hoc sludium fuciil, ut de indignis face- fralernitatis; omnes enim crimenejus sciebanl, etnon
rel dignos. Habebal ergo volum eundi, sed majora arguebanl; publice enim novercam suara loco uxo-
erant, quse agebat. ris habebat. In qua re neque tesdbus opus erat, ne-
(Yers. 19.) Veniam autem cito advos,si Dominus que tergiversatione aliqua poteral tegi crimen.
pennherit.'' Post commonitionem promitlit se ire ad (Yers. 5-5,) Ego quidetn absens corpore, prmsens
illos, sed si Dominus permilterel; ul quia plus scit autem spiritu : id est, absens facie, prsesens autem
Deusquam homo, ideo si sciret opera. pretium esse, auctoritaie spirilus , qui nusquam ahest. Jam judi-
permitteret: et si non iret, Dominum non sivisse caviul prmsens, eum qui hoc admhit, in nomineDo-
oslenderet, causa utiqiie indignitatisillorum. mini nbstri Jesu Ckristi congregalis vobh et meo spi-
Et recognoscamnon sermonem ittoruxn, qui infiali B rilu, cum virtute Domini nostriJesu, tradere hunc
sunt, sed virtulem. Confundit illos, quia cum oblique Satanw in interitum carnh. Quoniam d oiniiis carnis
conversarentur , indignabantur, quasi digni essent voluptasa diabolo esi,acperhoc cum huic voluplati
ab Aposlolo visilari. remitiiiur, traditurSaUmae; caro enim hoc h.ibel in
(Yers. 20.) Nec enim in sernione esl regnuin Dei, nalura, ut intereat; anima ergo cum sc jungit desi-
sedinvirtule. Ut sicut regnum Dei non splendore derlo ejus, infirmans spiriiualem suum vigorem, si-
verborum commendatur, sed virltiie signorum, ita mul interitum patilur. Ilaque si hiccorrep(uss_upri
et hi non verbis nudis, so.dvirtute operum spiritua- admissi, erubescerel ejeciura se, non iuteriret, poe-
lium dignos se oslenderent ab Apostolo visilari. nitciitia subsequenle. |e Non lanlum ornnium con-
(Vers. 21.) Quid vullh? In virga veniam ad vos, sensu et praeseniia ; sed viriule Domini Jesu, id esl
an in ckarilate et spiritu maiisueludinis? Terroris seuteniia cujus Iegatioiie fungebaiur Apostolus, ab-
verba iufert, ut pudorem passi, qui inflali erant, jiciendum illum de Ecclesia censuii. Cum ejicitur,
liumiliarenlur; ut si vere Aposloli prseseniiam de- tradiiur Satanae in interilum carnis; et anima enim
siderarent, proepararent se ad excipiendum eum, id et corpus intereuni, quando quoecontra legem sunt,
esi, abluerent se b ab omni macula criminis; ut ve- fiuni.: sed ln hac aliier causa inlerilus carnis ho-
nicns ad illos, la-tiiiam habeiet quasi cum filiis cha- C mini dcpuiatur. Quamquam enim omnia pcccata car-
rissimis. nalcm boiiiinem prassieiil, hoc tamen specialiler
GAPUT V. desiderium carnis est, f quo cum corpore tradii ge-
(Yers. 1.) Omninoauditurintervosfornicatio,ettalis hennoe; quia "victaariiroa, sordibus maculala anima,
fornicatio, qualis necinter qenles. Ut quam gravesit libidine carnis fit caro ; sicut ct corpus recle guber-
istud 127 peccatum ostcnderei, necabiis boc dixit nalum spiritale appellalur. Animus tamen est _ qui
admitti, quiDouinnesciunl; utproindequa pcena hic aut vicius iliecebris, tolumhomiiiem carneunl faeit:
muictandusessel,ostenderet,c qui sub oeternael di- aul in vigore natttrse sueemanens, carni praestal, ul
vina jusiiiia conslitulus , lanli sceleris crimen ad- spiriiualis dicatur. j
miserat. Ut spirilus salvus sil in die Domini Jesu Chrhti.
Ila ul quh uxorem palris kabeat. Praemissi crimi- Tradil conlaminatum supradielum Satanae, ut spiri-
nis prodidit genus; ut non solum illum aperte tus salvus sit in homiiiibus Ecclesiocindiejudicii;
reum morlis faceret, sed et adbaorenles illi non im- nisi enim ejeetus esset, non fieret salvus spiritus
munes a crimine demonstraret, in quo cnim diffl- Ecclesiae in diejudieii.Deserebat enim omnes con-
eile peccatur, plus facit reum. taminalionis causa, ut in die Doniiiiinudi ab Spi-
(Yers. 2.) Et vos infiati eslh , et non magh lucliim^ ritu sancto inventi, audirent a judice Domino : Re-
kabuisth. Superbiam illorum in lanlum humiliat, ut cedite a me, non novi vos (Matth. vn, 23); sicut di-
non querulos jam, sed magis supplices faciat. Eranl cit ad Romanos : Si quh aulem spirilum Ckrisii non
enim ct ipsi participes , dum palerentur reum tam kabel,' hic non est ejus. (Rom. vm, 9); et in alia
jngentis faciuoiis secum incorreplum convenire ; epislola : Notile conlristare Spirilum sanclum Dei.
ulomncs uno consilio abjicerenl eum , si negnret (Epkes. IV, 50). Si enhh contristatur deserit, ei non
emendare se. Si autem quis polestaiem non habei, eril salvus: nou ulique sibi, qui impassibilis est:
i
a Ms. Corb., Pia commonilionepromitlil, etc. edit. procferunt etiam nam pro non, nec non perinde
]) Noiinulli mss., ab omni ptaga criminh. 3CRom. edit. omiltunt \ianlum, quod nos e mss. ali-
c Mss. aliquot. qui sub lerrena el divinajusliiia. quol restituimus. I
dIia mss. et edit. vet.; at Rom. edit. voeem omuts f Mss. nonnulli, et Rom. edit., quo sordibus md-
iiinc resecarat. culala anima, a libidinecarnis fit caro, etc.; Thuan.
e Noiiiuilli cod., iV/iiiJomnhun consensu, elprmsen-. quod sordibus maculalam animam cum corpore tradii
lia Spiritus, cujus legalione.... de Ecclesia prmcepit; gekennw.
alii mss. et ediu inter seconsenliunt, nisi quod vet.
' ""
209 COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH. PRIMAM. 210
sed nobis quibus datus est: ut per illumDei filii esse A ATebiti ferme.ntomatilimet nequiiim, scd in azymis
probeniur. Res enim quse amiititur, salva non esl_, sincerilatis el veritalh. Hoc est, ut, sincerilas niuii-
non utique sibi, quse ubicumque sit, necesse esl ut dam vitam facial, veritas autem omnem fraudem
sit; sed ei a quo amittitur. excludat.
"
(Yers.6.) a Boua esl gloriaiio veslralllocest, hon (Yers. 9,10). Scripsi vobh in ephlola, necommi-
liona est; keti enim erant, cum magis conlrislari de- sceamini fornicarih. Scripsisse se significat prius,
bueri.it in fratre tani acerbe peccante, sicul trislis ubi commonet illos, ne jungereutse malse vitseho-
fuil Saniuel in Saul peccanle. A quo crimine mali minibus. Etquianon intellexisse forieea quse scri-
doclores aut dissimulabant, aut negligentius argue- jiserat, videbaiitiir; nunc in bac epislola quid seri-
bant(sicut etHeli sacerdos (IReg. u, 25), filios stios pserii, inlerpretalur diceus : IVOJIittiquefomicarih
peecantes in Deum) h ne amari essent hoaiinibus. kujus tnundi : sed a fralribus lalibus scripsi rece-
Nescith quid modicum fermenlum lotam massam dendum.
corrumpii? Ila el peccatum unius ; quod cogniium Aul avaris, aul rapacibus , aut idolh sercientibus ;
non arguitur, multos cbnlaminat; jmmo omnes qui alioquin debuerath de kocmundo exisse. Igitur inlel-
noriuii, et non devilant, aul euni possint arguere, leetum eorum arguil, qui pulabanl forte quia ab in-
dissimuiani. Non enim sibi videtur peccaref quando B credulis, fornicariis, aui avaris, aut rapacibus. aut
a nullo corripiiur aui viiaiur. idolis servientibus prohibuisset, non a fratribus; et
128 (Vers. 7.) Expurgate velus fermentum, ut silis ideo illum qui uxorein palris babebat, inter se esse
nova conspersio.Hoc duplici genere accipiendum est, non oegre ferebanl.Si igitur bis comniisceanrini, in-
quia esl elfermentum humanndoclrina, dicenteSal- quit, melius erat mori vos ; compendium est enim
valore : Caveteafermenlo Pkarismorum (Malth. xvi, "maleageiuibus, sicilius moriantur, quamsi diulius
11), id esl a doctrina. Ei ad malam ergo docirinam in peccatis verseniur. •
cavendam, et ad hanc causam -dicium esl, quia eje- (Yers. 11.) Nunc aulem scripsi vobis, ne commi-
cto fornicatore, velusfermenluin ejicitur. Ideoautem sceumini. Si is qui frater nominatur inler vos , esl for-
vetus quia antiquierroris peccatum cst. Novaautera nicalor, aul avarus, aul idblis serviens, aut maledicus,
compositio, Cbrisli docirina esl. - aut ebriosus, aut rapax, cum hujusmodi ne cibttmqui-
SicaCestis azymi. Azyma ex causa non fermeuta- dem sumere. Gum fralre prohibet cibum sumere,
tse farinaedictmn est, cum filii Israel ejecti sunt de cum infideliaulem rion prohibuii, quippe cum dical:
.Egypio; ut ferinenlum vetuslas h.iberelur, azyma Si quis vos vocat ex fidelibus ad coenam, el vuliis
auiem novitas. Abjectis enim veieiibus erroribus irc, oinne quod appositum fuerit, manducale (Luc.
Êgyptiorum in novam lcgem inducli sunt; ita et ^ x, 8). Ideo ait :
Corinthii post paganorum errores in Evaugilium (Yers. 12.) Quo enim mihi de hh, qui foris sunlju'
Chrisli indueti sunt. Horlatur ergo, ul secundum dicarel Yerum est quia perfidos episcopus non po-
professionem suarri, quam ab Apostolo sub noniine test judicare: cum fraire auiem in quo vitia Jiaecre-
Chrisli acceperant, el viverent, jam vilae novae cul- periunlur, non solum sacramenia non edenda,.sed
tores: el hoc est azymos esse. sednec eonimunein escam docet; ut erubescat, cum
Pascha nostrum immolalv.sest Chrhtus. Secundum vitalur et se corrigat.
Legera docet novitalem paschae raiione consistere, (Yers. 15.) Nonne deHs quiinlus sunt, vos judi-
et ideo Chrislum esseoccisum, ut exeo novapraedi- calhl Judicat quis, dum discernil cui fratri adhse-
calio novam faceret convcrsationem; iit quia paschee reat, quem argual, quem devitet, Nam eosqui forh
rationem colimus , veierem viiam non sequamur. . sunl, Deus dijudicabit. Superius : Nolite , ait _ aitle
Pascha itaque iinmolalio est, non transiius sicul tempusjudicare (I Cor. iv, 5); hic hon prohihet. Sed
quibusdam videtur; prius enim pascha, "elsie trans- superius incoghiia per suspicionem maxime de re-
iius, quiaanle exemplum Salvaioris estelsicsignum ciore prohibuit judicare; quia Dei solius est occulta
salutis. Nec enim anle signum, quam crux; nam oc- judicare; hoe autemloco, ut fraler fralrem exami-
cisb vespere agno , In _Egypto filii Israel pascha " nel (II Cor. xm, 5), etiam jubet, sicut alio 129 loco
-egerunt, ex cujus sanguine posles signarunl; ut dicit : Vos ipsos tentate, si eslis in fide : ipsi vos pro-
noctu Angelus transiens , ea loca non conlirigeret, bate (II Cor. xv, 5). Qui auiem foris suiil,~in die ju-
qusesanguine agni fuerant oblila (Exod. xn, 28). dicii damnabuntur;- quia dixit Dominus : Qui non
(Vers. 8.) Itaque fesla celebremus, nonin fermento crediderit, jam judicalus est (Joan. ui, 18). In -
quo
veleri. Hoc est lsetiliam habentes renovationis, facla enim spes non esi, pro mortuo habendus est.
velera fugiamus, immundiiiam omnem abjicientes Auferte malutn ex vobis ipsis. Adhuc commonel,
a nobis, quse estcorruplio; quia sicutfermentum to- ul discernanlur a malis et operibus et hominibus.
tam massam corrumpil, ila el mala vila lotum ho- CAPUT VI.
minem. Efgo ut non solum a turpiiudine vila. nos (Yers. 1.) Audet aliquis vestrum adversus allertim
observemus, sed el ab iniquitatis siudio, adjecit: liabens negotium, judicari apud iniquos, el non apud
a Ita mss. prope ad unum; omnes vero edit., IVoit arguebat.
esl bona gioftalio ve,slra,hoc esl, mala est. . " Corb; eod;, malis non emendaniibus, si dtitis, eWi
h Mss: fteinig.'"ae taiid., tie aiiiarus esset, ebs von
211 AD OPERA SANCTl AMBROSII APPENDIX. 212
sanclos? Iniquos duplici genere significat, et qui noii _4meu puiaront audienda jut lerminanda; ad rubcreiii
credunt, et qui leges a Deo mundo crediias frequen- eormn ajt : Coiitcmptibit°s qui sunl in Ecctesia, illos
ler cuin adulaiione interpreianiur, auctoritatem ha- ad judicandum conslituite. StiiU enim in Ecclesia et
rum idolis deputanles, ideoque iniqui suiu; et qui. lignea vasa ; tam enim ihlractahilcs et ineorsideralos
iii Ecclesia magis iex esl, ubi Dominus legis timelnr, eos sigiiificavit, ul imperitos fortp ex fratribus ju-
melius dicit apud Dei ministros agere causam: fa- dices eligcreiU. Hoc de experto Aposlolus; sciebat
cilius enim de Dei limore sententiam legis veran; enim qnam tepidiet improvidi in reliquis causisfue-
promunt. rant deprehensi. |
• (Yers. 2.) Aul ignowlis quoniam sancii hunc tiiuii- Sicnonest inlcrvos qilhquam sapiens, qui possii ju-
dum judicabunt. Nibil otiose dicit Aposiolns; idec dicare inler frairc.m suutii? Quia ergo suni, in<|uit, sa-
enim hunc mundum dixii, ul oslendat et alierum; piontes fratres, aliqui iioruin eligantur ad judiean-
quiaet Joannes apostolus (I Joan. i, 18): Nolite, ait dum quorum judiciumi 1. miretur mundus. llagnus
diligereliuncmundum. ElDominus in Evangelio : Sic, enim pudor est, si inter eos qui dicunu.ir Deum co-
inquit. dilexil Deusmunduni, elc, (Joan. m, 16). Hi< gnovisse, non inveniatnr, qui examinare possit ne-
ergo tnimdus in errore est, non. ille superior, ad cu- gotium" juxta jus evangelicum. Ideo aulem fratrcm
jus simililudinein hic factus est. Unde homo bicpo,- R judicem eligendum dicil, quia adhuc reclor Ecclesiae
situsesl, ad imaginem Dei faelus, til sicui in sopc- illorum non erat ordinatus.
riore muudoab nno Deo sunt omnia, ita el in hoc ab (Vers,. 6.) Sed frater cum fratre judicio cpiilendit,
uno liomino omnes haberent originem. Hincest unde el lioc 'apud infideles. Manifestiim est quia infideles,
Moyses in Deuleronomio : Ciim divideret, inquil, Al- aut arbitros; ut assolet fieri, posttilatos sjgnificat,
tissimus gentein, quemadniodum dhpersit filios Adw : aui judicem ptiblicum, cui dici solel: Hodie dies
slatuit fines genlinm secundum numerum angetorum sacrorum est, jus dici non potest.
Dii. (Deul. xxxn, 18). Quid lam aperium, hunc 130 (Yers. 1.) Jam ' quidem omnino deliclum in
mundum'snperioris essc imaginem cersa. ex causa; vobis est, quod judicia <habelisinier vos. Peccaium
est euim el Hiernsalem ioferior; e! illa snperior, esse significat, quia fral'>r cum fra.re liiigat, cuni
qnam inairem noslram vpcat idera Apostohis (Ga- danda opera s'n, ut concordes sint, quasi germani;
lat.iv, 26): esl inferior paiadisu«, in quo homo maxime cum fides noslra paci sltideat. Quamquam
positus, mandaliim et ut operaretur. ibi, elut cusio- euim chrislianus litigare noii deheal, laisieii si grnve
dire', accepii (Gen. n, 8). Est et ille ccelestis, quid [uerit, el quod contemni non possit, caiisam ad
in quo rapius Aposlolus, auilivit verba arcana Ecclesiam deferai; ne,cA daranum ad pr&sens, cl
(II Cor. xn, 2). Jiidicabunl ergo sancti bunc mun- C offensionem forte incurrat.
dum : quia cxcmplp fidei illprum perfidi.s muncli c
(Yers. 8.) Quure non\ magh iiijiirirjm accipiiis?
damnabitur. qnare non rnagh fraudem? Sed vos injuriam fncilh,
El si in nobisjudicabilitr mundus. Tunc judicabilur el fraudalis : ct hoc fratribus. Nunc bos cjyripil,
Luc mundus in nobis, si o.pus perfidorum liominum quorum'iiijusliiia jurgium. generatur; quia ncn so-
non inveiiiatiir iu nobis. Indigni ergo sunl hujusnwdi, lum per fr.iudcin admi.sam rei suiii, sed el parlem
qui eliain de minimis jttdicenl? Ho.cest, non sunt habenfdeUcli illorum, qpi coacti injuria aui fraude
ulique indigni ii, qui ips,ummundum judicaturi sunl, eorum, infideles rogant ad, jpdipandum :-et cum
ea judicare quse mutidi sunt, fraudeni aul injurias illatas persefpii non deberent,
(Vers. 5,) IVesciJtsquoniatn angelbs judicabimvs? non sohim vindicant, sed et ipsi fraudem et injn-
Addidit plus,' dicendo : angetos judicabimus, id est, rias faciuut; ut punienda exempla fratribus tri-
poteniias spiriiales, quas alio loco lr_.dilin fcelesiir hjiant. El quid aliis facere credalui', qui non p.aicil
bus degere, eodem generejudicandos angelos a nosuis? j j
bis, 0,uo et mundus. judicabiiur. (Vers. 9^ 10.) an nescilis, quia iniqui regnum Dei
(Vers. &, 5.) Smcularia igilur jndicia si habueritis, npn podsidebunt? Hoc diclo osiendit illos non nescios
conlempiibiles qui sunt in Ecclesia, illos ad-judican- D peccare, ac per hoc grayius vindicandiim. d Si enim
dum consiiiuite. Soecularia judicia sunt, ad corpus imiiiisericord.es rei sunt apud Deum, quanio magis
pertinenlia vel corporeaJEl quia non sic.fieri debei, iniqui? Nolile errare; riam neque fornicarii, neque
adjectt; a A.dreverenliani vcslram d.ico..Ne qnia sti- idotis ser.vientes,neque adulleri, neque hiolles, neque
pra negotitjm nominayit, sedquale noij significavit; niasculorum concutriiores, neque fures, neque avari,
snnt enim et divina negotia, dicenle eodem,: Adju- n,eque bbriosi,,neque mate.dici,nequerapaces regnuin
tor negotii inei (Rom. xvj, 2). Et s_secularigIprle judi- Dei possidebunl. Non h__p idcirro nipniprayil quasi
cia, <juiaprohibuerat apud peifidos «genda, fptatnvis nescirent, apud quos ahniim et sex liienses -sedit,
iti Ecclesia, sicut audierant, a qualibuscunique ta- docens Evangelium Deij: sed comiiionnil, ut resiau-
rl Edit. et mss. nonni!lli,a</i/ei'ecjfjidiam;aliimss. ac mss. iioii pauci, juxta jits evangelicum, babelur
plnres ac potiores, dd nverendam. k\. seq. versn pro in aliis cod., juxlaejus evangclium.
divina negoiia, solus Corb. legit, dirina jutlicia. 0 Roin. edit. et quidam mss.,, injuriam pathmni?
h Iia mss. aliqni, el vei. edU.; Hom.1vero, iiiiileiur quare non magisfraudtnnini.
mundus; at plures mss., nuretur nmndus; Corb., ju- d Edii. quajdam Paris., Si enim miseiicordes,. '
dicio exanmabilur mundus, Infraau.tem, ubi vet, edit.
"
215 IN
COMMENTARIA EPIST. AD'CORINTII. PSIMAM. 214
rai-et in iilis reverentiani Legis, ei meritttm ad re- A quid aclurus essei postca. Denique stalim ad supe^
gna ccelorum (Acior. xvm, H). riorem seiisum, breviter inlerini fccommenriaia, rc-
(Veis. H.) Eihoc quidem fuistis. Ne omnibiis hoe dil; hoccnim ideodixii, quia licebai illiab bissum-
ascribere videretur, aut cerle omnes ab his crimi^ pius accipere. Sed quoniam scicbatpseurioaposiolos
nibus imniunes fncerel, si facerei (probibuisse eniin occasionem qiiserereaccijiiendi,noluitabl)isaceipere,
videbalur, non revelasse ciiniina illorum) idcirco sic ne cattsa venlris vigor -evangelicscveriiaiis loi pe-
ail: Et hoc quidem fuistis. Et ne ad iram illos pro- scerel. Si enim ab iis acciperet, qnos in laniis vilijs
voearel, adjecii : Sed abluti esiis; ut agnoscenles arguebal, auctoritalem magistetii concessam sibi a
crimina Tei frcii, statini rcspirarenl audientes: Sed Domino inclinabat; non enim poiesi consianter ar-
ablmiesiis. Soleutenim aliipii pudorem pati, et cor- gui aquo accipilur: maximecum ideo prprnplus ad
rigore, cum de se audiunl bona. dar.dum sii, nl sibi lmmiliet propposilum. Unde ct
Sed sanctificali estis, sed jusliftcati cslis in nomine dicil : Sed ego sub nullius redigqr poleslate.
Domininostri Jesu Ckrisli, et Spiritu Dei jjos/ri.Tkec (Yers. 13.) Esca ventri, et venier escjs, Deus au-
omnia beneficia puriiaiis in baptismate conseculi teni ct liunc ei has desiruct. Desiruclio venlris esi,
noscuniur, quod est fuiidamentuin evangelicse veri- cuin edendi cessat officium: escas vero deslructio
taiis. lllic enim omnibus peccalis depositis, ablui- B ttine erit, quando steierit naiivilas. Pseudoapo-
tur credens, el jtistilicatnr in Domiui nomine, et sioli auiein, qui non uiique religionis causa, sed quse-
per Sjiiriium Dei noslri Deo filius adoplatur. Per slus circumibant, peccantibus aniari esse -nolehanl.
hoc admonet illos quanla et qnalis sit graiia, quam Corpus aulcm non fornicalioni, sed Domino. Nunc
per veram iradilionem assecuti sunt: posiea vero redit ad superiorpm sepsum : El Doiqinus cofpori.
contra hanc rcgulam fidei impulsu malorum doclo- Quid Dominus c.orppri? Subauditur immorialiialfm
rum semientes, bis beneficiis se exuerunt. Unde id resiisciiaio prseslabil; corpus eninj Deo djcalum.,
agii, ul revocet illos ad veram et priniarq senlen- dono spiriiaii remunerabitur meriio duciq, id esi,
liam; ut recuperarent, quod fuerant eoospcuti. anipii.
a
(Vers. 12.) Qmnia mihi licent, sed non pinnia ex- (Vers. \&.) Deus vero et Dominum suscitavii, et
pediunt. Quibusdam videtur propier liberiatem con- nos suscitabit per yhiniem suam. Idem senstis est,.
cessi arbilrii dixisse Aposiolum : Qmnia iniki li- qttem exemplo voluit Dppijiiicse i'esiirreclionis fir-
ceni, etc.; ut liceat tonicari, non lamen expediat. mare; virius enim DeiChrisius est, qua npjs susci-
Sed quomodo licet, quod prohibetur? Aul certe si labit, et ipsum Domirtum. Hoc djxil, qnia ipse Do-
omnia licent, niliil ppiest dici illicitum, Sed licet, minus corpus suum snscitavit, sicut et ipse Donii-
non lamen expedit. Hoec susurrant poiius, quam C nus ait: Sotvite temphim hoc, et ego tribus dicbus
assernnl, aul immemores aut neg.igeijles, Dicit enim susciiabo illud. Hoc puiem dixit de teniplocorporis
Joannes Bapiista ad Herodem : Non lipel libi kabere sui (Joan. n, 19).
uxorem fratris tni (Marc, vi, 18). Sed fprle Joannes (Vers. liji.) Nescilis quoniam corppra vestrq mem-
expers fueril huinani eloquii, inspiralus in uipro; bra sunt Chrhti? G<.rpora postra membra Chri-
quia si hoc esl, dicere debuil: Licel libi, sed non sii suni, sed in novum hominem, qui secundqm
expedit. Sed et Doaiinus similitermulieri Cl.ananoeo. Deum creatusest; quiaipse est caput Ecclesise, Tpl-
ait : Noniicel acciperepanem filiorum, el millere ca- lam ergo membmCkristi, et faciani tnembrq meretri-
nibus (Mattk. xv, 16). El iienim dicit Dominus Ju- cht Abs.il(Epke,s,.\\, fi). Ait, Absit, quia mcrpirici
doeis: A'OJIlegislis quid fecit David, ciim esurirel; o.dhqereniia membra desiiiunl esse mernbra Chrisjj,
qitomodoiniruvil in domum Domini, el panes propo- (Yers. 16,) An nesci.th, qitia qui aditqirel merelrici,
sitionh uccepii, quos npn licebat ei edere, elc, unum corpnsful Hoe dicit, quia qiji conlaniinaiioni
(Mprc. li, 2h"). Oinne ergo qnpd probibeiur, non se adniiscet, unum fit ctinj eo, cui se ad_niscel. Epr-
licet; h et pnine qupd non lieet, prohibelur : sed ali- nicaiio enim ambps unum facit; ut quomodo ip na-,
quando, iniervenieiite causa aliqusi, licei, spd non lura, sic ei in jnacula unum siul. Erunt, inquii, du.p
expedil. P iti c«jjie una (Gen. n, 24). Manifestum est, ut qqja
Otnniatniki licent, sed ego sub nullius redigar pole- mulier de viro est, ambo in carne upa sint/
siate. Omniasibilicere dieii, eascilicetjquseelcoapo- (Yers. 17.) Qui autein adhwret Domhio, unus spi-
siolis ejus licuerunt, quoe el lex cpntinet naluralis, ritus esi. Quoniam in bene agenlibus Spirilus Dej est
nonMoysis; quia mulia prphibuitMoyses propler du- communis cum Deo et hpniinibus.
riiiam cordis populi incrednli ei peryieosi (Matilt,. (Yers. 18.) Fugite fprnicqlionem. c Recte fugien-
xix, 81. Tamen si ad capsam respicias, aliud fuit in dam mdnet fornicnlioneni, per quam filii J),e\
sensu Aposioli, ut Iio_cloquereti!r;haeceiiimproeniisit fuint filii .diaboli, Qmne>peccatum qupd.cumqnefe?
ppstea acijirus hanccausam,sicutfecitetdeillo 131 cerit homo, exira corpus. esl„ Quia .csetera peccata
qtti incestum admiserat; proponit eniin designans etsi, per cprpus generaijlur,;non lanien anirnatni
a Expositio bujus versiculi in mss. non paucis qliis nonnullis res.tiliiinius.
hoc loco pmitfitur : sed reponiuir in sequenti pagi- o llic aiticulus abesta ross. nosiris, al contra in
na; unde alia rursus transponuntur. cunclis exstal. edit, "" -"
h E; omne... prohibeiur, in texlum ex ms. Vall. et
215 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. 2_fi
i
ita earnali coneupisceiilia faciunt obslriclam et A lionem suam delinquit, in eorpus suum peceat.
obnoxiam, quemadmodum commisceri facit ani- (Yers. 19.) An nescith quia corpora veslra teinplum
mam cum ipso corpore usus libidinis, agens esl Spiritus sancli, qui in vobis est quem kabelis a
in opere carnalis fornicalionis; quia in tantum Deo? Superius (ICor. iu, 16) templum Dei dixit, bic
agglutinatur anima corpori, ut in ipso momenlo templum Spiritus sahcti; quia in subslaiuia hoc
nihil aliud cogiiare homini liceai aut intendere; est Spiriius, quod Dcus est. Hoc idcirco dixit, ut
quia ipsam mentem capiivam subdil ipsa sub- corpora nostra incontaminata servemus; ui possil
mersio et absorbiiio libidinis el concupiscenlia. car- illic Spiritus sanclus habitare.
nalis. Unde subditur: (Yers. 20.) Et nomesth vestri; empti enhn eslis
Qui autem forniculur, in corpus suum peccal. pretio magno. Manifesium est quia qui emptus est,
Oslendit gravissimum esse peccatum; quia ex non est sui arbiirii, sed ejusa qno empus esl, ut non
hoc omne deperit corpus : in coeteris autem pecca- suamj sed illius facial voluniaiem. El quia cbaro
lis portio peril, non tolum. Tolum enim corpus vir preiio empli sumus, propensius Domino noslro ser*
est et mulier;quia porlio viriestmulier. Quicumque vire debemus; ne offensus, a qua nosredemit, inorli
enim aliud peccatum admiserit, exira se peccat: nos reddat. Quamenimcliarissimo pretio nos eniil,
fornicarius vero in carnem siiam peccat. Age, si la- g ut sanguinem suum darel pro nobis?
queo vitam finiat, auf ferro se irncidet, non in cor- Clarificate el porlate Deuin in corpore veslro, IIoc
pus suum videtur peccare, sed in animani, cui vim est clarificare etportare Deum in corpore, ut secun-
facit. Fornicari autem corporale delictum est, quod dum legem ejus ambulemus; pcr legem enim suam
et corpus contingit ei animam : non enim sine de- ipse videtur in nobis. Poriare lamen Deum hoc est,
siderio carnis, quia babet el caro proprium rootum, imaginem Dei in rebus| bene geslis ostendere.
anima concupiscit, ut peccet in carnem; quamvis CAPUTVII.
sine anima nihil possit. Per id ergo quod in carnera, (Vcrs. 1.) Deits aulentquw scripshthmihi bonumesl
quoe ex se est, peccat (ad originem enim retulit) iu hominimulieremnon /aiigere.Pravis sensihus pseudo-
corpus suum dicilur peccare; ut desinat a for- aposlolorum exagitati,qui nuplias perhypocrisin,nl
nicalione, quasi sibi parcens. Novatiano tamen hic, puriores cseteris viderenlur, spernendas docebant,
qui fornicalur, non in corpus suum videtur peccare, hsec per epistolam ab Apostolo requirebani; quia
sed in Christi; aliler enim hoc pronuulial, ul eiiam enim non oblectabantur hac senlentia, prselermissis
jllum, qui fornicatur, in Spirilum sanclum dicat pec- cseleris, lioe solum requirunl. Quibus iamen respondit
care : propler causam, qua abscissus est ab Ecclesia. bonum esse quidem mulierem hon conlingere, quam-
Hoc nulla ratione astrui polest; corpus enim Chrisii G quam non illi illud simpliciter asserant.
non cst unus autduo christiani, sed omnes, singuli (Vers. 2.) Tamen prppler fornicationem, hoc est,
aulem membra sunt. Quomodo ergo qui fornicaiur, in ne quid conlra legem apmilialur, cum quando quod
corpus Gliristi peccat; cum non omnes conlaminet? lex non prohibet, vilatur ; unusquhque uxorem suam
Quod si itaesset, utNovaliano videtur, csetera J,32 habeat, el unaqumque\suuin virum kabeal. Solent
omnia peccaia extra Deum essenl, et sola fornicatio eiiiinquicompendiumqiia.runi, errare. Qui enim fieri
peccatum esset in Deum. Etiam qui vadil ad idola, posset, ut hi ab uxoribus suis se abstinerent, quos
non peccat in Deura, nee qui negat in persecutione; in tantis vitiis reperit? Ideo ergo non permitiit, ne
quia omne peccatum quodcumque fecerit homo, ex- ab licitis se abslinentes, inconcessa prsesumerent,
tra corpus est Christl, sicut illi videlur. Si aulem sicut faclunt Manichsei.
et hoc aliter voluerit pronuntiare, ut neget aliquod (Vers. 5, &.) Uxori "<yirdebitum reddat, shnililer
extra corpus Chrisii esse peccalum, cogetur dicere auiemel ttxor viro. Invipem sibi subjici illos in hac
quia omnis quodcumque peccatum fecerit, in Deum causa; ut quia uniim corpus sunt, una eorum sit et
peccal, et in Spirilum sanctum; ut et fur, et per- volunlas in lege naturse. Mulier sui corporis poiesta-
jurus, et raendax in Spiritum sauctura peccare dica- lem ndn kabeal, sed vir\: similiter et vir sui corporis
lur. Et quomodo est illud, quod ail Dominus : Quia '.0 potcsldtem non kabeat, ,sed mulier. Hoc dicit, quod
omnia peccata el blasphemia remiltentur hominibus: iiequeyiro neque mulleri liceat corpus suum alii
qui autcm peccaveritin Spirilum sanclum, non remit- tradere; invicem enim sibil debiiores sunt in hac
tetur ei, neque hic, neque in futuro (Mallk. xn, 51)? eausa, ne peccandi detur oecasio.
Apparet uiique, exceplis cseteris peccatis, aliud esse (Vers. S.) Notile frattdare invicem.Hoc dicit, a ut
peccalum, quod peccatum dicilur in Spirilum san- conveniat illis in re uxoria, ne dissentio generet
eium. Quibusdam iterum videlurquiaquifornicatur, fornicationem. ATisiex consensuad lempus; id est,
ideo in corpus suum dicilur peccare, quia Ecclesise ut ex condiclo abstineaiil se, propler graiiarum ac-
membrum est : et se contaminans, in Ecclesiam tiones. Ut vacetisoraiioni. Quamquam enim sine in-
peccal, cujus membrumest. Quiergo Ecclesisemem- lermissione orandum sii, meditaiio cnim hoecomni
brum esi, dicendum est illi, cum fornicalur, quia die facienda est; tamen ut oraiioni insisiain, huic
nonsibi, sed inEcclesiam peccai. Porro aulem dicit rei vacandum proeeipit,!interpositis lemporibus ad
Aposiolus, quia qui fornicatur, per id quod in por- Doniinum pfomeiendum ; ut enim riiisereatui-, mun-
a Rora; edit., ul conveniant illi.
dius exorandus est. Quamvis munda sinl conjugia, _A tute coniendere : iiubanluliqiie, si uri liment. Forle
tamen etiam a licitis abslincndum esl, ut facilius ad enim poierunt boc jioslea adipisci; digesto enim
effectum dcducattir oratio. Nam et in lege san- impedimento reparat se volunlas robustiorc vir-
ciificari volentes, inter coetera etiam ab uvis passis lule.
jussu Domini iemperabanl; ut fierent sancliores Melius est enim nubere, quam nii. Non ideo dixit:
(ATum.vi, &). Cum enim quis eiiam concessa non Melius est enim nubere, quam uri, quasi bonum sit
conlingit, oslendit se velle, quod precatur, accipere. uri, ideo nubere melius : sed consueiudinem secu-
133 El iteritm reverliininiad idipsum. Quoniam tiis est. Solemus enim dicere : Melius esl lucrum fa-
a consilium conjugibus dal posl dies oralionis ad cerc,
quam damnum. Uri vero esi, desideriis agi
usum iiaiuralemi'everli debere :. Ne vos tenietSald-, vel vjnci; cum enim volunlas caloiicarnisconsenlit,
nas propler intemperantiam veslram; interposilis die- uriiur : nam desideria pati, et non vinci, illustris
bus abstinendum monet; ne occasio detur diabolo, viri est et perfccti.
sicul dicit Petrus aposlolus : Ecce diabolus ul leo (Vers. 10, 11.) lis aulcm qui malrimonio juncli
rugiens circttit, qumrensquem devorel (I Pelr. v, 8). sutit, denunlio non ego, sed Doininus. Poslquam iu-
Si enim causa filiorum creandorum ducilur uxor, ntipiis et viduis loculus est, ho.s alloquitur, qui ma-
non multum tempus concessum videlur ad ipsum B ; irimonio juneti sunt, ore Dominico : Vxorem a viro
usum ; quia et dies festi, et dies processionis, et non discedere; qno.dsi discesseril, manere innuptam.
ipsa ratio conceptus et partus juxla legem cessari Hoc Apostoliconsilium est, ul si discesseril propier
temporibiis his debere demonstranl. malam conversalionem viri, jam innupia inaneat.
(Yers. 6, 7.) Uoc autem dico secundum indulgen- Ati( viro suo reconciliari. Quod si conlinere se, in-
iiam non secundumimperium. Manifeslum est ideo quit, non poiest, quia ptignare non vult conlra car-
hoc illum dare consilium, ul fornicationcm exclu- nem, viro reconcilielur; non enim periniltilur mu-
dal, non ut ad meliorem viiam lendemibus iter clau- lieri, ul nubal, si viruni suum causa fornicalionis
dat. Volebam aulem omnes kotnines esse sicut me dimiseril, aut aposiasioe, d aul si illiclta impcllenle
ipsitm. Quantum ergo ad benevolum el sollicitura lascivia, usum qitscrat uxoris; quia inferior non
magislruni pertinel, omnes lales, si fieri posset, vo- omhino hac lege ulitnr, qua potior. Si lamen apo-
lebat esse sicut se ipsum. Qualis aulem ipse erat, stalaverit vir, aul usu.nquo.rai uxoris inverlere; nec
mox in subjeciis oslendit: Sed unusquhque propriutn alii potesl nubere mulier, e nec reverti ad illum. El
donum habet ex Deo, alius quidem sic, nlius vero sic; virunt uxorein non dimittere. Subauditur aulem, ex-
hoc est, unusquisque jnxta volum suiim donum Dei cepta fornicationis causa. El ideo non snbjecit di-
habel, ut si velil, ipsius nntu Dei, possibiliiatem G cens, sicut demuliere : quod si discesserii, manere
consequatur. Ideo non debel quis cohsiringi; ne a sie; quia viro licet ducereuxorem, si dimiserit uxo-
licito probibiius, illicita admiitat: sed ipse sibi eli- rem peccaniem : quia noniialegecoiistringiturvir ,
gat, quid sequatnr. sicut mulier; caput enim mulieris vir esl.
S- (Yers. 8.) Dico aulem non nuplis el viduis, bonmn (Y.ers. 12.). iVajjjcmierh ego dico, non Dominus.
est illis, si sic permaiieunl, sicui et ego. Non dieeret, Hoe dixit, ut oslendat quid proprio ore Dominus
bonum esl innuptis, ut sint, sicut el ego ; nisi esset jussit; el quid hujus auciorilati concessii; quia'ct
inleger corpore. Nec dicerct: Omnes hoininesvole- per istum Dominus loquitur.' Ait enim : Au expe-
bam esse, sicutmeipsum; si enim habueril uxorem, rimenlum qumritis ejus, qui in me loquitur Christus
el hoc dixit, virgines esse noluit. Sed absil; sic enim (IICoc. xiii,5).
a pueritia vservivil, ut hujus rei siudium non ha- 134 (Vers. 15.) Si quh fraler uxorcm kabel infi-
berel;~quippe cum juvenculus anlicipaius sit a deiem, et hmcconsentilJiabitarecnm illo, rion dimiltal
gratia Dei. Postquam dixil unumquemque proprium ittam. Et si qua mulier habet virum inftdelctn, et hic
donum habere a Deo, oslendit in qua re melius est consenlii habilare cum illa, non relinqual virum. Hoc
esse propensiorem; quia in eo adjuvatur quis, quod dixit, quia inier illa primordia, cum ambo utique es-
videluravidiiate nieniis appelere. 1* sent genliles, fiebat ut unus ex his crederel: el quia
(Yers. 9.) Quod si se non coniinenl, nubant. c In horrebaiH perfidi culturam Dei, sjmililer el credcn-
ista re illos vull conlendere, ul coniineant. Quod si tes conlaminaiionem pracieriii erroris ; ideo pra-ci-
impulsu carnis perseverare se viderinl non posse, pit, ut si contenti essent habilare cuni immnlalis,
quia nec sunt prompiiores in eo ipso, ul adjuvenlur contenti essent et fideles esse cum illis.
a Deo; illumenim Deus juvat, quem videt toia vir- (Vers. l&.) Sanclificatus est enim vir infidelh per
aCod, Laud., conjugih consilium dalur, ad ipsum qumrat uxoris inverlere ; vel edil. ac mss. ut in con-
Dominumreverlanlur, abstinentes se ab uxofibus suis; lextu , nisi quod alibi habelur , illicile, alibi
ul possintdignius accipere corpus Dontini. Ulicila.
b Rom. edil. ac mss. nonnulli, spirilu ferbuit. e Codex Corb., tiec rcverti causa fornicalionis ad
c Vet. edil. ac mss. frequenlissimi, imilari illos illum. Quod aulera Iiabeiurinfia : Et ideo non snb-
vttli; Rom. edit.,... seyult. Haud ihcoinmode, vcram jecit, ctc, usque ad vers. 12, abest a cod. Reniig.
tamen putanius lectioifern esse_ quiim e cdd. Yall. uno; Et adjectuhi boriiehdit P. Loinbardus J. iv;
feposuimus,. , .. . ,_, dist. 55.
d Rora. edit.-, aul .i impeUenie lascivia, usuiri
219 AD OPERA SANGTI AMBROSJl APPENDIS. - 230
ti.ooceuifidelem, et sanclificala est mulier infidelis ex A
1 visit tmic-uiqueDominus , quando salvelur, boe est,
viro fideti. a Habere illos beneficium bona9 vplunta- scii qnand.o polest credere, el susiiireiilium. Et hic
lis psiendit; quia horrorem i.ominis Christi non lia- doeei exspeclandos eps, nec scandalumdehispaiide-
bent: et ad luilionem hospilii perlinel, in quo sig- here, quia custodienda est spes iilnruin ; si enim ipsi
num fit erucis, quo mors vicia est; sanctificalio discesserint, dissimulandum ab his.
enim est. Unwnquemquesicut vocavii Deus, ila ambulel. Hoc
Alioquinfilii vestri immundi essent.Immundi essent esl, nt si mairimonip juncius est, qui credit, non
filii eorum, T> si dhnitierent volenies Jiabitare seeum, deserat, neque vir, lfeque mulier : sed _ic maneal,
et aliis se c0pularj.nl; essent enim adulteri, ac per sivei Judoeus, sive Griccus.
hoe et filii eorum spurii; ilieo immutidi. Nunc aulem Sicul in oinnibus Ecclesih doceo. Ut suadeat, non
sancti sjmt. Saiicli sunt; qiiiadeeonjngiisljcitisnati se ajiter his tradere,|quam cseteris; ut cimi coeieros
sunt: et quia sub creaioris veneraijone nati sunl hujus fidei hoc doceri audiunl, prompiius assequan-"
propeusiore ex parte. Quia sicut e quidquid per delur. Faeile enini quis inclinatur, si viderit socium
die.uionem idplorum fif, inupuiidiim est; ita quid- consensisse. 1
qnid sub Dei crpatoris professione fit, sanclum esl. (Vers. 18.) Circumchus aliquis vocalus est ? Noii
(Vers. 15.) Quod si infidelis discedit, dhcedat. Pro- BI adducat pTWpuiium.Hoc esl, quod dixil, ut ita ambu-
posiluin religionis, cusiodit, preeeipiendo ne cbri- let, sicut vocalus est;iinl3gJudseus facius elirisiia-
stioni relinqiiant conjugia : sed si iufldelis odio Dei nus non putel se forle indignuin, quia praepulium 11011
discedit, fidelisnoii erit reus flissoliiii malrimonii; habet, dans gloriam jproepiilio. In prmputio quis vo-
major enim causa Dei est, quam matrjpionii. caliis esi ? Non circuhtciddtur. Utgentiiis vocatus non
(28, q. 2, c. Si infidelis.) Non est enim fraler aul oeslimel se debere circumcidi, per id quos filios
soror servituli subjeclus in hnjusmodi. Hoc est, non Abrabse audit prsepopi. Nec enim quia circuincisi
debelur reverenlia conjugii ei, qui horret aueiorem suni, prseponuiitur, sed merito Abrahse , cujus filii
conjngii; non enim raium est matrimonium, quod suiit in utroquc, si credani : si cpiominus, pejores
sine Dei devotione est: ac per hoc non est peeeatum eriini gentilibiis ; deleiius est enim fuisse et non
pi, qui dimitiitur propler Deuni, si alii se junxeril. esse, qnatn numquam fuisse.
Coiiiumelia enim Creatoris solvit jus ni.ntrimoniicir- (¥er_>.19.) Circumcisio nihil esl, et prmpuiium ni-
ca eum, qui relinquitur, ne accuseiur alii copulatus. hil est. Manifesium est, qnia nee obest, riec prodest.
Infidelis autem discedens, et in Deura el in matri- Sed\observatio mandalorum Dei, id esi, fidcs propi-
monium peccare dignosciiur; quia noluit sub Dei tiuiri facit Deum, si bonis operibus approbetur.
devolione habere conjugium. Itaque non est ei fides C ( (Yers. 20, 21.) Vnusquisque in eavocatione, inqua
servanda conjngii, quia ideo recessit d ne audirot vocalttsest, in ipsa permaneat. Iloe firmat, quod supra
auciorem esse clirisiianorum Deum ponjugii. Nam dixil. Seryus vocatus \es? Non sit libi curm : scd et si
(III Esdr.ix et seq.) si Esdias dimitli fecil uxores aul poles liber fieri, magis uiere. Horialur ut bene ser-
vlios infideles; utpropilius fieret Deus, nec iratus viens de Dei timore-carnali domino, dignum se fa?
essei, si alias ex genere suo ai.cipcreiit; non enim cjaillibertaie., ne audiens forie: Servus vocalus es?
ila proeceptum his est, ntremissis isiis, aliasminime NPII iibi sit curm ; negligenliof esset circa honos
ducerent : quanto magis si infidelis discesseril libe- actuscarnalis Domini, etrioctrinaChristi blasphema-
rum habebit arbilrium, sivoluerit imbere legis suoe retuf, elnec ille Deutn promereretur, quiin bis ter-
viro ? Ulud enim non debet impulati inalrimoniuni, renis bene serviensj, meriium sibi collocat apud
quod exira decretum Dei laclum est: sed eum posi Deum : quia dixil Dopiipus : Qui in minimo fidelh
cognoscit el dolet se deliquisse, se emendal, ut ye- est, etinmagno (Luc' xvi, 10).
• niam roereaiur, Si auiem anibo
crediderint, per (Vers. 22.) Qui enim in Dominovocatus est servus ,
cognitipiiem U|ei cpufirmaiu conjtigiunj. liberlus est Domini. Erepius enim a peeeatis, qua.
Jn pace autem vocayit nos Deus. Veruin esi, qu'13. vere servos probanf,'Iihertus fu ; hic enjm onuiino
non oporiet liligare cum eo, qui discedii; quia odio D 1 servns est, qui impriidenier agit, sicut et veleribus
Dei discedit, ac per hoc nec dignus liabendus est. plncuit, qui omnes sapienles liberosappellarunt, im-
(Vers. 16.) Quid enim scis, mulier, si virum salvum prudentes autem omhes servos. Unde et Salomon :
facies ? aut unde sch,vir, si uxorem salvam facies? Seri'0, inquit sapienti liberi seryient (Prov. vn , 2).
Hoc dicit, quia forte possunt credere,equi npn hor- Hie ergo qui credii, |et_siservus sit ad tempus; quia
rent nomen Christi. rem facit piudentenj,' ut credai in Christum , liber-
(Vers. 17.) Nisi uriicuique sicnt divhil Deus. Di- lus fit Domiui. Si ergo peccala servos faciunt, sicut
! '
a Iia vet. edit. TICmss. plerique, a qriibns npn d Iia c.lit, omnes, pt niss. aliqupl: alii aulenj ma-
dissidet Rom. edil., nisi quod pnefert, noit habere ad jorfnumero, ne audirel reclo.rem,eic, Quidquid vero
tiiitionem : ms. antein Corb. legit, Jn fratre habere! hunp sensum serjuiiur iisquc ad In pace autem, in
itlos bniefichtm, eic mss. Cprl). desideratpr.
h Ms. Corb.j, si dimilterent uxorem suam, nolentes! eRom. edii.,_ qui nunc horrent; alkr omnes, ac
eam hubere secum. Et infra, quia el de conpigibus /i- mss., qui non horrent, quihus atldit' codej. Cpfb..
cilis. credere.
c Nonnulli mss.,
quidquidprwdicationeidolorumfit.
221 COMMENTARIAIN EPIST, AD CORINTH. PRIMAM. 222
Cbam filjus N.uepeecati etimprudentise eausafaclus A bera. Quia eiiinicaro in origine sua est' el rialura ,
est servus; cum quisaceipit femissionera peccato- nsus ejus suavis videtur et dulcis affectus; ideo hocc
rum, libertus efficitur. - supefare non Jjrevis gloria-esi.
Simililer qui liker vocalus.est, servus esl Clirhli. - (Yers. 27.) Vincius es uxori ? Ne quwsierh solu-
Profecius est ex liberp servum fieri Clirisii: liber tioiiem. Hsec remediorum consilia sunl; dicjt enim
enim eral a Deo, quod maximum crimen est : et non.debere quenjquam absolvi ab uxore, nisi causa
ideo amissa ainara et contraria libertate, conditio- fornicatipnis. Freqiienter enim suas dimilleiues, sub
nemsortitus est, qute prodesset, sicut dicilDoniinus: tegmine contineiiiiaj alias decipiunl, refrigescenle
Tollite jugum meuin super vos, quia suave est: et proposiip. Sed si melius vuli vivere cum uxore sua
onusmeurii, quia leveest. (Matth. xi, 19). Superbiam positus, exbprlplur illam, ut sine scandalo purius
iiaque abscidit, et uuitalem fecit; ut neque servus vivant. .
pudore conditionis despectum se puiel, neque liber Solulus es qb uxpre ? ne qumsieris uxorem. Ul
elalione mentis inflalus, servo se superponat. sciens jjpc magis Deo accepluin , gl a necelsitateli-
(Vers. 25.) Prelio emp.tieslis, itolilefieri servi /<?,-- berum, non quajrat iixorem ; ita lainen ul a caHeris
minum. Yerum esl, quia tam caro empli sumus, ut temperel. Si qnominus, quid prodest desiderium
a nullo rediiiii pouiissemus, nisi a Chrisio, qui om- R carnispreniere, boc psl, rem licitanj spernere, etil-
nium dives esl. Qui ergo prelip cmilur, magis servi- licitis stibjacerc?
re debei; utaliquatenusvicem reddat emptpri. ADeo (Vers. 28.) Si aulem acceperh uxorem, non pecca-
ergo empti, id est a Clirisio, servi hpmipum esse sii. Kdn utiqiie peccat, qiiia qupd concesstim est, fa-
non debenl, Servi autpm hominum hi sunl, qui hu- cit.Si vpro conteiiipserit, meiittim sihi collocal ct co-
manis se subjiciunl siiperstitionibus. Apostolus la- ronara. Magnoeenini paiientjas psl, hoc non coniin-
meii illud memorat, quod in capite epistola. repre- gere, quod probibitiim npp est. Ei si nupserit virgo,
hendii, ep qupd dicerenl : Ego sum Pauli: alius. non peccavit.Non peccat, quia apud Deum ex baccau-
anlem : EgpZApollo(I Cor. i, 12). Dedil tamen arliT sa liliera esl.
culum Christum fatendfi.m Deum; quando servps Tribulaliones lamen carnis habebunt kujusmodi. Hoc
Chri.li non liominis seryps appellandos oslendit. est, etsia peccato liberi sint; in bac lamen.vita iri-
(Yers.24.) Pjiusgiitsqt/efrater, in guo vocatus esi , bulaiiones hubebunl, geinitus veniris, liuirimenia fi-
in eo maneat qpud Dfum. Hoc est, quod supra dixit, liprmii, victus, tegunienla, doles, segrinido, appara-
quod ut plene commendet, reiteral. tns doinus, uxoris necessitas, maiiii dominalio.
(Ycrs. 25.) De yirginibas aulem prwceptum Domini Ego aulcm vobis parco. Par.cit quando ad hsec
tion habeo. Hoc ad scripla ijlorum respondit, sicul C magisproyocal, ijiiaeiribiilatioiies carnis,et sollicitu»
supra dixil: De quibus auiem scripshlis mihi, elc. dines ni.emoraiasexcludunl. Polest sic videii paree-
(Cap. vn, 1). Conbilium qulem do, tamquam tniseri- re, putn peimittit, etuon .conlradicit vblcniibus,
cprdiam conseculusa Dfiinino, ul shn fidclh. Prsecep- quod onerosuni Obloiidil.
lum de virginihus negat se accepisse ; quia npn ppr (Yers. 29.) Hocilaque dico,fraires, tempus brevia-
lerat auctpr cpnjugiixem adversairi jjuptiis inipera- tum est, et r.eliquum est. Breyiatuin lenipus et reli-
re, ne factum suum prislimim accusaret. ComUhim qu.uin dicens, fir.em inundo ininiinere i-ignificavit:
autem, ait, do: non quod displiceat, nequequod adii- ; quamris sciret adhuc terapora snperesse. Sed aliicr
laiione fucatum sit; quja ad hoc gratiam consecuius seriberenpndebuit propler hos, quiJeciuri hsec tunc
est, ut idoneus sit in dandis consiliis saluiaribus. sunt, pura perbreve sjipererit-lempus _ ne semper
(Vers. 26.) Exhiimo ergp koc bonum esse propier dum longe esse puUretur dies judicii, aul non time-
prwsenlcmnecessitaiem; quia pplimum est kpniini sh retur, autfaisura esseicsljmaretiir. IHtid antemquod
esse. Bpiiiim dicil esse .yirginem permanere. Et ul dicitur, jciimadhup lopge sit, imminere nuillum pro-r
hoc absolutius oslenderet, prppler prwsentem neces- ficil; terrorem enim iocutit ad.inclioremvilam agen-
silaiem aii; quia opiinium est, ut inter boinim etop. dare hoininibns. Denique bic in proescnti quam sol-
fimum nibil lam praplarjim atque uiile esse cpgnp- D liciti sutit ii, qui apud judices habeiuquoeagnnl, cum
scerptur, quam gst yirginiias; quia npii solum apud acfpruni dies diciiur iniminere? HOGsonat hic, quod
Deuni virginitalem cpmrrieiidatiprenj docet, sed et alio in Ioeo dicii, seductores, scd veraces (II Cor.
apud vitam prsesentem, dum necessitaies lernporis vi, 8).' • .
nescil quas palitur conjugatio; et mcerores partus, Ul el qiti habent uxores, ila sinl, ac si non habentes.
simulque prbitates filiorum ignorat. Utergo ad hane Quia enini mundi Jinis in proximo esi, nou riebere
affeciandani horlaretnr, 13@ P.ra.sentis nepessila- _ad geucrandum essesolliciios, neque ad usum ipsum
lis exitia luerari docet has, quae illom dilexeriqt; deditps: ui prppensipres ei vigilantes in divinis ope-
utcum non solum Jiancapud Deum loeum melioreni -ribu<, exercitati circa curam Legis, imni.ineiue prse-
habere discunt, verum eliam in pr.rseiiti, omni in- lip repiignent. Pres.uroe enim gj.iiit,-gtiales n.iirn-
dustria hanc appeterent. Dn;im euiin est, (}uodlabo- quam' fucrunt, et mu.ti casuri sunt iu hiqueumdia-
ral; ut affeelum carhis vincat, incoeieris onuiibus li- boli : denique nullus nosirum vult tcmpore suo hsec
? fjuidquid ab his verbls, quamvis schel, ad inferiora illa, el qui kabeut uxores, conlinetur,• in ms.
Corb. oniissiim fuH.., _ .
m AD OPERA SANCTl AMfiROSII APPEN DIX. 224
provenire, limens aproedictas a Salvatore pressuras. A citudo raulieris, alia virginis est; tamen cum dieitur
(Malth. xxiv, 15el seq.). Ideo sicut nobis optamus, con- mulier, incerlum est quid significet, nisi significa-
sulamus et aliis; ut a generatione nos filiorum mul- lio subsequatur: cum autem dieitur virgo, mani-
torum absiineantus, plus oralioni ct Dei servitutii festa loeulio est. Hic Apostolusvirginem postmulie-
subjecti, pra_videntes diem judicii; ne et nos simus; rem posuil, ut mulierem non virginera significaret:
tmparati per impedimenta necessitatis prsesentis, ett pcr hoe eiiim volhit ostendere virginem liberam a
illi incurrant, quod nostimemus. Eliarn a licitis ergo> ta>diiseihi_)Mribus,quos palilurmulier virocopulalai
vult lemperare fideles; ulnon solum innocenles, sedI |(Vers. 34.) Nmn quw non est nupta, sollicila esl de
etgloriosi videanlur : concessa enim proeterire vir- iis qum Domini sunt, ni sil sancta el corpore et spi-
tulis estmaxirase; et prohibila non desiderareb noni ritu : id esl, aninio'; dum enirn spe ccelestium, ma-
longe est. riii et filiorum sollieitudinem non suseipil, deDomino
(Vers. Z0.)Et qui flenl,tamquamnon flentes; scien- cogilai, qiiomodo proposilum Deo devolum cusio-
tes enim in proximo finem mundi inox consolaiio- diat, dsi lamen in,corpore mundo animus lerrena
nem eorum futuram, qui pro Dei justiiia forte pre- abjiciens, cooleslibus smdeat. Auimus est enim, qui
muntur, hac spe iniereos consolentur se. Et qui gatt- aut sanclifical, aut polluit corpus. Quid enim pro-
dent, tamquam non gaudentes; in prsesenti enim quiJ iB destcorpus mundiira habere, el aiiimain pollutam;
gaiideiit sciant mox luctum venturum , eis videlicett cuin merito aninia_iaul honoraiur cnrpus, aul dam-
"
qui mundo gaudent, ambigeiiles de Dei judicio. Et. nalur : Quw vero riupla esl, cogitat qum sunl hujus
qui emuni, lamquam non possidenies; credenles enim,, mundi, quomodo placeut viro. Lege enim rnariiali
qui emunt,'parvum lempus superesse mundo, sic_ cohsiricla, sollicita cst quomodo implcat jus mari-
agant, ut non omnem curam in rem cito periturami talis officii , subdiia muudanis necessiiatibus.
impendant: magis aulem curam animae suse gerant,, (Vers. 3S.) Hoc qutem ad veslram ipsorum ulilila-
quam seiurii relernam. lem dico; non ul laqneum vobis injiciam : sed ad id
13_f (Vers. 51.) El qui utuntur koc swculo, tam- quod honeslum esi. Quoniam quibusdam asperum el
quam non utantur : id est, ut non prsesumant de usui grave videiur, qudd uiilius aul melius est propler
hoc; quia cito peribit, corruente mundo. Prmlerit. constietudinem temporalisusus; ideo post rationein
enhn figura kujus mundi. Quia fimii muudum dixit,, redditam, horlaturjaffeetu charitatis simpliciterhoe
ostendit figuram c ejus proeterire; et hune esse fi- ulilius, boc bonesliiis esse quod dieil. Honestum est,
nem, id esl, non substanliain ejus proeterire, sedj quia taiicium el mundum : utiie vero, quia dignius
formam. Iiaque si forma mundi pcribit, dubium, esi apud Detim, et leve in sseculo. Quid ergo dice-
utique non est omuia, quae in inundo sunl, inlerire. „ C t mus? Si virgines de Deo eogiiant, et juncise viiis
Ideo praelerit, quia quotidie senescit mundus. de mundo, qua. spes relinquitur nubentibus apud
(Vers. 32.) Volo vos sine solliciludine esse. Dimi- Derim ? Si enim ita est, dubium est de saluie eoruin:
nuta enim solliciiudine sscculi, in Dei rcbus pro- nam videmus virgiiies de sseculo cogilare, el malri-
pensius vigilatur. Quomodo aulem sinesoliiciludine_> monio junclas Dominicis studere operibus. His vir-
esse possimus, ostendit dicens: Qui sine uxore esi, ginibus non imputabiiur sanclimonium a Deo, et his
cogitai qum Domini sttnt. Ampulata enim sollici- malrimoniis erit riierces apud Deum; qtiia cum
tudinprei uxorise, ijuse sola in niundo eaeieris gra- obligati essent terfenis et carnis nexibus , operam
vior est, ad Deum promerendum animus ernditur : dederunt, ul in fulurum aliquid immortalis pra_mii
si tamen hae spe animus liis molesiiis se
exual, utt merereiilur. Illis aiiieni non solum non, imputabi-
Deo magis servial. tur virginilas, sed !et poenoe subjicieniiir, 'qui sub
(Vers. 33.) Qui autem cum uxore esl, sollicitus esl. tegmine melioris spei viiani etconversationem stiara
qum sunt hujus mundi, quomodoplaceat uxori. Cura__ mundiali cura et solliciiudine occupantes, pigros se
enim uxoris et Jiliorum cogitatio mundi esi: namj ad Dei opera agenda fecerunt; sicut dicit Ilieremias
inler cselera solenl aliquando res puniendas admit- propheta : Malediclus
' qui operaDei facit negligenicr
tere; ne illas offendaiil, sicut refert Zorobabel unuss B (Jerem. XLVIII,10).; Hi sunt, de quibus in alia epi-
. de iribus cubieulariis Arlaxerxis (Esdr. IV, 13) : stola dicit: Uabenles quidemespeciempielalh, vhiu-
magna enim amaritudo est in domo uxor trisiis.i, lem autem ejus abneganles (II Tim. ni, S). Aposlolus
Divisus ideo diciiur, quia uon potesl et divinis in- autem his loquilur,qui mira devotione obsequi de-
sisiererebus, et uxoris facere volunialem. siderant coelestibus praeceplis , oslendens el docens
Divisa est mulier, et vhgo. Divisa non uiique na- quo compendio cilius ilur ad Deum; quia qui pro-
lura, sed aciu; quia legimus in Numeris mulieress pter Deum promerehdum virgo manere vult, seiens
virgines appellatas (Num. xxxi, 9). Alia ergo solli- quale praemium possit accipere, qui a licilo tempe-
"Nonnulli mss., prmdicatas a Salvaiore. Et seq, aliquot proe se ferunt, ejtis perire ideo peribil.
versu, pro corisulamus el aliis: ms. Corb. exhibet,:, Sed hoc eiiain loco in Corb. cod. lacuna est.
consolamurel alios. d Ms. Corb., Si dutem in corpore mundo animvs
h Post voces nojt longe est, addiiur in eod. Yall. terrena el corpns. Quw vero nupia
cogitel, polluit
h virtuie. Incod. autem Corb. ab his eisdem verbiss esJ,!Jlc. I
relro.ad illa, Etiapia /t,ci/is_,niliilreperias., , .. f Itaedit. omnes. ac pliires mss.; alii\,
1 Pro el«. prceterire, el iniia, idco vero non-
pfwterit; mss.;. riuili, speciem verilaiii.
225 - COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH. PRIMAM. 226
rat, 138 ul nielior fiat; siraul omnia impedimenta A acper hoc concedit secundas. Sed quia melius est
carnis spernii, non nesciushsee esse, quse gressum ut se contineal; ut dignior sil in fuluro, consiliuin
curreniis velut oneribus corapedum deiinent. dat spirilali ratioue d prsecipuum , ut se coniineai.
(Yers. 36.) Si quis autem turpem'' se viderit supra Pulo enim el ego Spiriium Dei habeo ; ut raluin e'l
virghtem suum, si sil ultra pubertalem , el sic opor- providum consilium suum o.lendal, liumilitale yerbi
let fieri; quod vult faciat, nonpeccat, si nubat. Quo- lioc commendal allo scnsu.
niairi superius ita virginiiatem tenendam et conti- CAPUT VIII.
neniiam, reddila ralione, hortalus esl; ut .peue ad (Vers. 1.) De hh aulem quw idolis immolanlur,
comparationemearum conjugia inutilia elabjicienda scimus quia omnesscientiariihabemus.Nunc de sclen-
videantur : nunc ne nuplias negare putaretur, non tia locuturus est: quce sit scientia, non slatim di-
peccare virginem, si nubat, ostendii; sed rem cit, sed in subjeciis ostendit dicens, quia nihil est
maximi laboris aggredi, et quse apud Deiim prse- idolum.
mium non habeal, sicut non habet pcenam : chri- Scientia inflat. Manifestum est habenlem scien-
slianos enim vult per omniaesse raeliores. Si ergo liam in eo ipso gloriari, si non foris, quia prudens
aliqua iu desiderio nuptiarum est,jam malura ad esi, vel apud.se. Genus enim scienliss hocest, ut
usum, melius esse,.ut secundum concessam legem B glorietur jn sese, ideo inflat. Ckarilas vero wdificat.
publice nubal, quam occulie turpiter agat illud "" , et Itaque lunc scientia magna est, et sibi ulilis, si cha-
erubescaiur in illa. - ritate humilietur, ul amplius crescet. Temperatur
(Vers. 57.) Nam qui statuit in corde suo firmus, , enim a dileciione, utnon saiis rnera sit, et inebriet
non habens necessiiatem, poleslatem auiem habcl de scientem, ut se exlollat. Sicut enim vinum non tem-
sua votunlaie, el hoc decrevit in suo corde, servare peraitim admixlione aqus menterii alienat; ila et
virginemsuam, bene facit. Ho.cdicit, ut qui virginem scientia tuperbum facit, nisi fuerit lemperala. Om-
habel, cui animus ad nuptias non est, servet illam: nia enini sola insuavia suntet nociva; quia nec pa-
nec illi ingerat fomitem nupiiarum, quam videt nis solus bene editur, nec reliqui cibi sine admix-
nubendi volmUatem non habere. Beneficia si proe- lione grati sunl, esed nocivi; ideo charitas sedificat.
standa sunt, quanto magis minime auferenda? Ipsa charitasuoolicelvocabuloappelleluivmultis la-
(Vers. 58.) Ita et qui nupittm dal virginem suam, men consistit;sinepaiienliaeiiim non potesi,neque
bene facil. Bene facit, quia-licet, quod facit. Et qui sine hmnililate, neque sine cordis simplicitate. Hi
non dat nuptum, melius facit. Meliusfacit, quia et ergo inflati eranl per scicnliam, f quia nihil estido-
apud Deum meritum illi collocat, ei a sseculisollici- Jum, qui contra salulem fratrum imperitorijm 139
tudine iliam liberat. carnes sacrilicaiorum edebant, scienles licere car-
___
(Yers. 59.) Muticr vhtcta est lege, quamdiu vivil ncm edere; et quia nihil cst idolum, ideo non con-
vir ejus. flsec. idcirco prosequitur, ul doceal quia taminari edentem. Hi scandalo erant frairibus, chari-
mulier, etiamsi a viro fuerit ejeeta, nubendi licen- lalem proe oculis non habenles; quia plus erat
iiam non babet. h Si auletn moriuus fueril vir ejus, carnenfconlemnere, quam fratribus scandalum fa-
liberala esl. Etiam bsec ad supradiclas pertinenl cere. Scientia enim illorumdestruebat animos impe-
causas;-iit ostendat quam beata sit virgo, cum nulli ritorum frairum, putanlium esse illic apud idolum
nisi soli Deo suhjecta.sit. Yincere eiiim videlurna- aliquam gratiam ; quandoperitiores fralresinteresse
luralem subjeclionem, quando quod per naturam illic, et non horrere vldebanl. Ideo ait: Ckariias
humiliaium est, erigit. Cui vutt nubai, lantum inDo- mdificat; ut saluli fratrum sludentes, scientiee illic
mino: id est, quem sibi aplum putaverii, illi nubai; legibus non ulerenlur, ne illis scandalum facerent.
quia invitae nuptioe solenl malos provenlus habere. Vers. 2.) Quod si quis exhtimal se aliquid scire,
Tamum inDomino, hoc esl, ut sine suspicione tur- nondutn cognovit quemadmodum oporteat eum spire.
pitudinis nubat, et religionis suse.viro nubat: hoc Eos ipsos qui iu scientia gloriantur, ostendit non ita
est in Domino nubere. . _- cognovisse, sicutcognoscendum esl. Dum enim cha-
(Yers. 40.) Bealior aulemeril, si sic permanserit, D ritatem, quse maier omnium bonorum esi, non se-
secundum meum consilium. Cum dicit superius, na- cianlur, non sciunt sicut oportet. Ulergo scieniia
bal, legeloquitur naturali; quamquam aDeoprinise fruclum haberepossit, cliafitatj se debet subjicere.
jiuplise sint, secundsc vero permissae sunt. Denique (Yers. 3.) Si vero quis diligilDeum, hic cogniius esl
primoenuplise sub behedictione Dei celebrantur su- ab eo. Hic diligit Deum, qui charitalis causa scien-
blimiter : secundse aulem etiam in proesenti earent tiam miligat; ut prosil fratri, pfo quo Chrisiusmor.
gloria; concessse sunt autem propter incontinen- luus esl.
tiain; et quia c solent viduarum juniores incurrere; (Yers. &.) s De cibh igilur simulacrh immolatorutn.
a Rom. edit., cum paucis mss., se videri exisii- Corb. ms. prs_termit(ilur.
tiiat. a Rom. edit. omissis verbis, ut se contineat, iia
h Iia vel. edil. ac plerique mss.; Rom. aulem edit. prosequitur: Pulo enimet egb me spiritum Dei kabere.
cum aliis aliquot mss., Quod si dormieril. eMss. aliquol, sednon nociyi; haud saiis recle.
0 Noniiulli ross., solent in diversutn juniorei incur- f Corb. cod., qui idolo conira salulem fratrum im-
tere. Hicquoque quidquid iniercedil a verbis : Deni- perilorum carnes sacrificalus edebqnt.
que piiiiia nv-plw, usque ad, concedu secundas, in « Edit.ac mss. nonnulli, De cibis igitur, qui simu-
227 AD OPERA SANGTI AMBROSHAPPEND.t. 2aS
Nunc causam ipsam perlractat, utostendat perratio- kj dc shmhtcrh? HOGkieo dixil, quia vidensquis fra-
nem scienliam non solnm nou proficerc, ciiaritaie irem perituni in idc-lioinvitatum, recumbentem edere
contempla, sed el obesse. SCJJUKS quia nihil esl shnu- carnes sacrificiorum, pulal illic esse aliquid gralioe,
lacruin, el quia nento Deus, nhiunus. Verumesi; eij incipit etiam ipse edere carnes sacrificiorum, non .
apud chrislianos enim unus esl Deus. illa conscientia, qua .l!e peritise causa sciens niliil
(Vers. S.) Licct sinl qui dicantiir dii et domini, sive esse idolum, sed qua esse putat ilticnuriien; quando
in cmto, sive in terra. A paganis enim et sol et luna fratrem peritum viuet illic edere; nec horrerc.
et coetera sidera dii ccelestes dicmuuv : in lerra -
14© (Yers, 11.) Et peribii, qui infirmus estain lua
Apolliuem, yEsculapium, Herculem, Minervam deos scientia fraler, prpquo Chrhtus est mortuus? Peribit
dicun. el domhios. inlirunis, sicdat conlra uirius Dei fldem desacrifi-
- (Yers. {>.)Nubis tamen unus Deus Pater, ex quo caiis : quod quidem quasi irascentis verba siinl, et
omnia, et nos in illo. Oraiiia enim ex illo quaeqiie osteiideniis quid mali possit parere scienlia, si non
sunt, ubicumque sunl. Cum autem dicit: Et nos in fueril leinperata aicbarilate. In lua scieniia : id est,
illo, discrevii nos a caeteris, qui cum ex illo sini; h lua periiia illurn occidit; quandoate fieri videi,
non tamen smit in ilio, dum adhuc non credunt. Et quod ille aliter iutelligii. El tu eris occasio morlis
unus Dominus Jesus, per quem otnnia, et nos per ip- B 3 fratri, quera Chrisius ut redimeret, crticifigiseper-
sutn. Omiiia enim ex Paire quidem, sed per Filium misil. Ac per hocjaliquando ab scientia dissiraulan-
creaia sunt. Sed cum dicit: El nos per ipsum, refor- dutn docet charitatis causa; quia sine dubio plus est
malos lios per ipsum , per quem creali fueramus, , salus frairis, quam1cibus : quia iieet qu.dem, sed non
signifieat in Dei cognitione; qtiia facii per ipsum expedii. Hoc erit cognovisse, ..icut oporlet scire,
cum caeteris, post stuporem meniis el ignoranlise (Yers. 12.) Sic ctulempeccanlesin fratres, et percu-
nos per ipsuni agnovimus mysierium unius Dei. tienles conscientiam illorum infirmam, in Ckrhlo pec-
Unum ergo Deum Patrem dixlt, et unum Dominum caih. Quando eniiii charilaiis nonauuuli sunl, qna
Jesum Filiiim ejus; ut quia Deus non polesl non esse Cliristus nos libefavii, peccanl in Cbristo, iion in
.Dominus, similiier et Dominus intelligatur esse et •Cliristuin; quia ih Christum peecare negare est
"Deus, unum esse Deum et Dominum demonsiraret, Cliiistum: in Cbristo autem, in hsccqu__sunl Christi.
modum unius principii conservando. Sicut ct hic, qui sub Lege es!, in Legp diciiur pec-
(Yers. 7.) Sed non ht omnibusesl scienlia. Id est, care; iia el ii qui sub Christo sunl, in Chrislo pec-
iioii omnes noruiil credentes niysterium Deiuuius; care dicvmlur. ;
ideo quidara pulanl ex iis qui credunt aliquid numi- (Vers. 13.) Propter quod si esca scandalizal fra-
liis in simulacris. -C freJiimeuin, non edum carnem in mternum, ne fralrem
C
Nam aliqui adhuc conscienlia idbli qnasi simulacro scandalizem.In tanium charitatisiudendum docei, ut
immolatum manducaht. De plebe eiiim aliqui adhuc Jicita pro illiciils habeanluf, ne obsirit frairi. Quan-
eurii veneratione simulacri manducabant de sacrifi- lum enim niali estjper illicila uon delinquere, etper
'catis, quasi aliqua esset illic divinilas. El conscienlia pa quoe concessa siinl, offendere; ul Lex servelur
'aliorum cum sii infirma, coinquinalur. Maculaiur cou- in illicitis , ei in liciris non custodiaiur, dum iiicon?-
scieniia, si iulirma est circaDeum. sideraie edunlur?!Lex enim sic permisit quae con-
(Vefs. 8.) Esca autem nos non comntcndal Deo. cessit, ut modus iamen sit, quem custodiant. Uxo-
Yerum est, quia non ideo Deo placebimus, si omnia rem cerle licel hajjere, sed si fornicata fuerit, ahji-
ederiinus": aui offendenuis si aliqua coiitenipSeriiiiUS. ci^nda est: iia et carnem lieel edere, sed fei idolis
Neque enim si ederimus, abundabimus; neque si non oblaia fuerii, respuenda est.
ederimus, deeril nobh. Gontempta enim sacrificiorum i CAPUT IX.
esca, non utiqtte deeril qiiod edatur; si autem {Vcrs. 1.) IVOJJ! saui aposlolus ? non sum iiber?
sumptafuerit.noii abundabit, iia utnihil requiratur: nonne Jesum Dominum noslrum vidit Cum negare vi-
ac per hoc abjicienda; quia neque sine illa non videiur, confiriiial; iratus enim loquitur. Apostolura
vilur el scandalura IVatribusesi. iB enim se probat, quia missus est ad.gentes, dicente
(Vers. $.) Vidcie lairien ne fofte lieenlia veslra of- Doniino ad eum: Ego ad gentes mitiam te (Acior.
fensio fiatinfinnis. Hoc cst, ne quia licere vobis edere xxii, 21). Liberum aulera se osleudil, quia nullius
carneiu de sacrificio dicitis, pcr id quod nihil esse aliquid coneupivit, neque in adulatione docuit. Je-
idolum^scilis, offensionem generelis frairibus, qui sum autem Dominum 1 nostrum vidil, ' dum oraretin
nesciunl atlhiic quia nihilcst idolum. lemplo Hierosolymls (Acl. xxn, 18). iYojttje opus
(Yers. 10.) .Si enim quis viderit eum, qui habet meum vos esiis in Domino? Ideo-opus sunt-quia ipse
sciealiam in idolio recumbenlem, nonne coiiscientia illps planiavii in Do^miuo,aniium et sex merise-sevan-
ejus, cum sii infirma, wdificabitur ad manducandum gelizans e.is verbum Dei.
lacris (edit. Rosn., qui idolis) iinmolanlur. Immola- mss. quibusdam _ it. lua conscientia.
torum; R)in. edit., Immolatitiorum,, etc. Nos alios h Rom. cdit. et mss. nonnulli; tuo actu ilium oc-
mss. plures poiiore.4que secuti suinus. cidh conscientia aliquando dissiimdaudum ; reli-
a Sicvel. edit. ac pluritni probalissimique mss. qiioeedit.ae mss. invicem cougruuni, nisi >quodali«
semel et iterum : at uiroque loco. Rom. edit. -cum cubi legitur occidis,\alibi vero occidiu
229 COMMENTARIAIN EPIST. AD COftlNTH. PRDstAM. 23Ja
(Vers. 2.) Elsi aliis non sum apostolus, verumlamen A pecoribus pr.opier haecipsa, sedpropler nos, quorum
robh sum; quia a Judseis credeiiiibus, el nibilominus causa sunt facla ; ideo de nobis cural, non de illis.
X-egemservaniibtts, aposlolus esse negabalur. Jam (Vers. 10.) Aul potius,' ihquit, propler nos dicil ;
enim circumcidi non debere docebat, neque sabba- propier ifos enhn scriptum est. Per figuramenim om-
tum custodirkcoeleris auleni apostolis propterscan- nia dictu ad nos transeuni. Quoniam qui in spe arat
dalum ab hac re dissimulaiuibiis, hic aliter videbattir el Irilurat, debet spei sum frucnah percipere. Verura
doeere; ideo aposiolnsaab hisnegabaiur; his enim esl, quia hac spe lahoralur, ul fructus capiatur.
erat aposlolus, qui videranl in eo virtutis iusignia. (Yers. 11.) Si nos vobis spiritalia semindvimus,
Nain signacutttmaposiolalus niei vos esiis iirDbmhio; magnum esi, si nos vestra camalia metamus?h Non
hoe enim prsedicante, conversi sunf ab idolis ad fi- dicil miignura, nequepar esse, "si evangelizaiiies
dem Dei unius. reguiim Dei, el coelesti cibo Ecclesiam saginanles,
(Yers_ 3.) Mea defensio apud eos, qui me interro- alimentacorporis suniereiit; ul tradentes aeterna,
ganl, hwc est, Nune ineipil agere causam, quam su- consequereniur tcmpofaiia.
perius proemisit dicens : Omnia mihi liceni, sed ego (Yers. 12.) Sidlii potestale vestra uluntur,- jjojiue .
sub nullius redigar poleslate. Esca veniri et ventcr es- magis nos? Si enlra ii qui pcr Evangelium palrcs
ch (I Cor. vi, 12). Sic ergo incipit causam hanc, ut B Vesiri non sunt, nec eumdein affeclum babcriicrga
dical: Meadefensio apud eos,qiiitrieinlerrogant, hwc vos, facullaJem habeiit accipiendi, tjuanto mtigis
est. Et qua. sit subjicit, dicens :- nos? Et subauditur, vestri apostoli; quia et Rarnabas
(Vers. &,8.) Numquid non kabemuspotestatemman- âpostolus erai.
ducandi el bibendi?Eoc est quod dixerat: Omnia • Sed nori sumus usi hac polestate ; omnia veroiole-
milii licent. Numquid non habemus poteslalem mulie- ramus , ne quod impedhnenlum denius Evangelio
iem circumducendi, sicut el cwieri apostoli el fralres Cltristi. Diu occuliatum prodidit sensum; osieudit
Domini, cl Cepkas? Ideo addidit: El Cephas; quia euim snmplus ideo se nolle, cum liceret, accipcre ,
cum primus esset inter aposlolos, non refutabat ne vigor evaiigelicie arictoriiatis lorpesceiei. Pseu-
sumptus oblaios. Cephas ipse esiSimon Pelfus.Mu- doaposloli enim peccantibus blnndienaniur, volcn-
lieres enim desiderio doclrinse Dominicae,etcupidoe tes *acci"pere;ila til riori sibi videreniur p'e.ce'ai'e
virluium sequebaniur aposlolos, ministranles eis et c illis subjecii: sed quoriiam hsec res conira evange-
suinptus el serviiia, sicut el Salvalorem sunt seculoe -licam erat disciplinam, Ific non vult accipere'; u't
minisiranles ei de ficuliatibus suis. libere arguat, ne in illorurii niunero invenialur; Ut
(Yers. 6.) Aut solus ego el Barnabas non kdbemus cnim reguloe christianse jus manerel, licila illicila
'
poiestatemhmc operandi? Uoc.est, habemus pplcsia- C fec'ii;"qiiia'illiperlicentiam offendebanl.
lem operandi, sed nolumus. Pro accipiendi-lanien (Yers. 13.) Nescitisquoniam qtd in sacranis ope-
operandi ait, ul boneslius -Ipqueretur. Et ut boc fir- rantur, de sacrario vivunt: el qui allario deSefviunt,
mei, exempla subjicil, dicens : - . de altario pariicipanlur^lnstMir&rWslegem genfiiium
(Yers. 7, 8.) Quis.inHitat sfipendiis suis umquam? «ignificat, in altario veip Judseoruin. "Sic enim de-
Quh planlai vineam, el de frttciu ejvsnon edil? Quh crevit Dominus per Moysen (Deut. xvm, 5), ut de
pascii gregem ovium, el de lacle earum non percipit ? iis quse oblaia cram, paftenr sumereni sacerdoies.
Ntimquid secundum hominemhmc.Joquor ? 141 W (Yers. A&.) Ila -et Dominus Jesus orditfavii eos,
est, numquid bumanam senlenliam sequor? Num- qui Evangelium annunlianl, de Evangelio vhere. Non
quid el Lex eadem non dicil? Concordare docuil su- efgo Deus per Moysen geniilium formam seculus
pradicia tesiimonia documenlis divinis; til ostendat est : sed ipsa naiuralis raiio hoc habet, ulquisinde
non sine causn uliquenollese ab illis sumptus acci- vival, ubilaborat. Hancergoralionem d Spsi naluroe
pere, quando tot exemplis ostendit et dandum et etconversaiioni huiriaiise decrevit. Hscc lamen ad
accipienilnm esse. xumulum adhueaddens, gravat causam ; utiion leve
(Yers. 9.) In Lege enini (Deut. xxv, &) scripium faciat neque odiosum, quod tantis lesiimoniis com-
est : Non alligabis os bovis irjlurnnlh. Numquid de Dniendat: et lamen nbn sibi proficere vull, neliber-
bobuscitra esl Deo? Iiilerim paucis hoc absolvamus; •laiem arguendi hnmiliet. ~ >
in Jona enim propheta scriptunicst: AToit.parcam (Vers. 1S.) Ego autein riullo kdrum usws sum.
civilali', in qua hnbitanl plusquam centum viyinti f>ostqua.n muilis modis osleridil licere accipere_ sibi
miltia hominum.el pecora multa {Jonw _v, 11). Et tamen non opus esse; obesienira accipere a pec-
Psalmographus : Homines et jumenia, inquit, salva- camibus, sicut supra iriemoravi. IVoji autem scripsi
bis (Psalm. xxxv, 7). Quomodoêrgp Deus non cural -hmc,'ulita fiat in me; boiium eslenimmilti^magis
de bobus et pecorlbus? Sed non curat de bobus et tnori. Nemo gloriam meain evacuabil. Gloriam suara
aMs. Corb., ab omnibus negabalur.-., qtti viderunl -decrevit. Et posl pauca idem ms. cum aliis ijonnul-
in eo viriutis signa. -lis, neque otiosum, quod lantis, -elc. -
]>Rom. edit. sola . Quqsi dicat non magiw.ni,-elc. e 3ia mss. pliires,:ac meiioris nol_3>
c Mss. uonnulli, itlh sttbjectis.... lic-ila'fecit, qum et edii., flta_>'j's "ah'i-vcrris
inori,- quatn'M gloriam 'meain -quis
licentiam. evacuel. , • ,
& Cod. Cbrb., ipsa nalura et conversalio humana
S5I AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDJX. 252
dicit in eo, si Evangelii severilas maneal : et niori A dicus spiritalis sciens omnium causas et vulnera,
magis elegil, quam Evangelii jura violare, sciens niagna industria confovet illos el compalitur; cum
hocsibi magis proficere ad fuluram saluiem. Debi- omiiibuseniin hominibus qua.dam habemus commu-
tuin enim obsequium abnuit ab his sibi ihipendi; ne nia.Factusest ergo Judaeis lamquam Judoeus; quia
per hoc accipiant fiduciam delhiqueudi. propler scandalura illorum circumcidil Timolheum
"
(Vers. 16.) Nam si evangelizem, non est mihi (Act. xvi, 5), et purificatus ascendil in lemplum, ne
gtoriatio; necessilas enim mihi incumbit. Sicul dicil occasionem per euiiiiacciperent blaspheraandi (Act.
Dominus : Cum fecerith qum dico vobis, dicile : Servi xxi, 26). Rem ergo fecit, quoejam cessare deberet,
inutiles sumus : quod debuimusfacere, fechnus (Luc. sed secundum Legeih fecil. Nam et consensit illis
xvn, 10). Vm enim erit, inquit, mt/ii, siiton prwdica- Lfgem esse a Deo et prophetas, et de illis ostendil
"vero Evangelium. Missus enim servus a domiuofacit Christum huncesse, jqui promissus esl: utassensus
etiam invitus, quod sibi proeceptum est: si quomi- ejus habereteffeclum.
nus, ads.ringaltir plagis necesse est. Dcnique Moy- (Vers. 21.) Ih qui sub Lege sunt, quasi sub Lege
ses invilus missus est ad Pharaonem (Exod. iv, 14); essem(cum ipse non sim sub Lege) ul eos qui sub Lege
et Jonas coactus est prrcdicare Ninivitis (Joijre l, 3). sunt, lucrifacerem. Ii qui subLege sunl Samaritani
142 (Vers. 17.) Nam si volenskoc ago, mercedem]3 noscunlur; Legem enim solam accipiunt, id est,
kabeo. Manifestum est quia nemo accipit remunera- quinque libros Moysr. Suiit aulem ex origine Per-
lionem ejus rei, quara invitus agit. Si enim volunta- sarum et Assyriorum, quos rex Assyriorum, subla-
rius, digmis mercede est; quia consenlit domino : _lisliliis Israel in caplivitalem, posuii ad incolenda
et quod voluntale fil, melius fit. Si autem inviltts, loca Samariae(lV Reg. xvn, 6j; ideo et ignem coluul
dispsnsalio miki credila est. Nec hoc obscurum esl, raore Persarum. His ergo Apostolus , dum non ne-
voluntate facit, gabalLegem essea Deo, fiebal quasi sub Lege : sed
quia qui indevolus aliquid facii, non
sed necessiiaie.Quia enim^ poteslalis suoe non est, ex ea f illis niiti verbo Chrisium inielligendum tra-
facit invitus, quod sibi praeceptum est. debat, sicut et Samafitana illa, quoe dixit ad Domi-
Ut Evan- niim : Scio quia Messiasvenil (Joan. iv, 25); docla
(Vers. 18.) Qumergoerit mea merces?
gelium annuniians, sine sumplu efficiamEvangelium; perLegem. ;
ul non abutar poteslate mea in Evangelio, Repressa lis qui sine Lege sunt, quasi sine Lege essem (cum
verborum jactanlia gloriatur, et vult inielligi quanta sine iege non essemDei, sed in lege essem Ckrisli) ut
sua non utitur in eos qui sine Lege sunt, lucrifacerein. Hoc dicil, quia
dignus mercede sit, quia potestate
Evangelio, dum respuit oblatos sumplus, ne vim cum iu Lege Christi est, in lege Dei est; quia quod
sednon ex- G Chrisli est, Dei est: et quod Dei est, Chrisli esl, si-
pnedicalioiiis bumiliet. iloc est licere,
ut corrigaiHur. cul dicil : Omnia tnea lua sunt, et tua mea,- Ut eos
pedire propter salulem fralrum,
Formaegovultesse cscleris, ut ubi vident non ex- qui sine Lege suni, \lucrifacerein (Joan. xvn, 10).
de Diim eiiira assentit! illis, id esi, geniilibus, juxta
pedire, eliam licius non ulaniur : si quoniiiius,c
Jicito fieiit rei :quod sie sumunt, utad detrimenlum physicam rationem mundum factum a Deo, et quoe
proficiat. in eo sunt, el aniinam esse immortalem, el ab ipso
om- nos originem habere (ita enim Aetibus apostolorum
(Vers. 19.) iVamcum tiber shn ex omnibus,
nium nie servum feci, ui plures lucrifaciam. Liber ex ait (Act. x\ n, 28): Et\ sicul quidam ex vobisdixerunt:
omnibus esl, cum nulli in adulatione tradidit Evan- lpsius enim el genussitmus)sic fiebal quasi sine legc,
saluiem aliquid per quod subiiHroduccbatillis Chrislum ipsum esse,
gelium,d nec cujusquam prseter
concupivit, neque ad delicias habendas ab aliquo queni Deus ad judicaridum mundum prseelegit, ei ip-
sumptus largiores merccde bypocrisis accepit. Ser- sum esse, per quem omnia fecii.
'
vuin aulem sic se omnium factum dicil, dum se per (Vers. 22.) Factus sum infirmh infirmus, ut infir-
huinilitatem similem omniuiu mente iinbecilliumex- tnos lucrifacerem.Infirmus factus est, dum propler
hibuit; ut eos per palientiam firmaret ad salulem fratres infirnios a licilis abslinet; ne illis scandalum
futuram, confoveus animos illorum, qui aut peeca- j) generet. Omnibusfaclusst.iii omnia, ul omnes salvps
ut non facerem.s Hoc fiiit viri prudenlis el spiritalis, ut om-
bant, aut res divinas lardius sequebanlur;
se. nibus omnia factus, jpropositum lamen 143 reli-
aspere ferrent reprehendi
i (Vers. 20.) Et facius sum Judwis tamquam Ju- gionis non excederet; quia ubi cessit, ad hoc cessit,
simu- ul proficereret: nec aliud fecit, quam Lex mandavil.
dxus, ul Judwos lucri'facerem.e Videtur quasi
solent adulato- (Vers.25. ) Ojnnta auiem facio propter Evange-
lasse, ut omnibus fieret omnia, quod
divinus et me- lium, ut particeps ejus fiam. Hoc est, omnia supra-
res facere, sed nonita est; vir enim
a Vet edil. cum paucis mss., Jtoitest mild gratia. e Vet. edii. pauci: Nonquasividetur
esl: conlra vero acmss.jhaud
* Oirinesedit., woluitfafissuw non simulasse; melius lamen Rom. edit. aliique cod.
m« nrope ad unum poleslath sum, etc. Ilerum au- expuhgmit negationem.
mullo plunbus resti- f Sic edil. Ainerbi, Eras. ac Rom. cum parie
Sm uM cum vet. edit. ac mss.
tuimti«. efficiamEvangelium, Rom. edit. cum uno aut mss.: Gill. vero, et alii mss. illis miiti verbo; quidam
altero mss. mularat, ponam Evangelmm. cod., Verbum. i
o Nonnulli mss., delicto fiunt rei. e Mss. lionnulli, Hpc fuil vere prudens.
a JI_S aliquot,ne<7Hecujusquampropter salulem.
233 COMMENTARIA IN EPIST. AD CORINTH. PRIMAM. 234
o.icla facio, utvoluntatis evangelicaepartieeps efli-AA pernubem purificati, prseparati sunt ad accipiendam
ciar, quara habet circa salulem humanam. Legem, et formam fuluri sacramenti nostri.
( Vers. 24.) Nescitis quoniam qui in sladio cur- (Vers. 3, &.) Et omnes eamdem escam spiritalem
runl, omnes quidem currunl, unus aulem accipil pal- ederunl, et omnes eumdempotum spiritalem biberunl;
mam? Nunc aliud vult exponere : itaque hoc exem- bibebant enim de sequenle eos spiritali petra : pelra
plo oslendit quanta sit utilitas legis nostroe, in qua aulemeral Chrislus. Mannaetaquam (Exod. xvi, 15;
non uni, sed omnibus promissa est palma. Sic cur- xvn, fi) quse fluxit de petra, dicit spiritalia; quia non
rile, ut comprehendalis. Sollicite vult curri ad pro- mundi lege parata sunt, sed Dei virlute sine elemen-
missionem, quia magna est. torum commixtione ad lempus creata, habenlia in se
( Vers. 23. ) Otnnh autetn qui in agone contendit figuram futiiri mysterii, quod nunc nos sumimus in
ab omnibusseabstinet: ab his omnibus quae vitanda eommemorationem Chrisli domini. Ideo el panis an-
eadem tradil disciplina, cum sciant unum coronan- gelorum dictus est, quia virlute qua angeli subsi-
dum; quanto magis nobis observandum est, quia stunt, crealus esl: hoc significans, quia de coelisven-
omnibus promissa esl salus 1 Et illi quidem ut corru- lurus erat, qui spiritaliter pasceret. Unde et manna ,
ptibilem coronam accipiant : nos aulem incorruplam. primum Dominico die venit de ccelo ad salurilatem
El in hoc multum dispar donum est, ac per boc B j populi; sequens tamen petra dicla est, quaeintelligi-
diligentiores nos esse debere, quibus non lerrenis tur Christus. Ubi enira deficiebat hamanum eis suf-
et marcescentibus floribus, sed aeternis conserta fragium, aderat Chrislus; ideo sequebatur, ul ubi de-
gemmis in modum regalis diademalis spirilalis co- fecisset, ille subveniret. Nec enim peira aquara dedit,
rona servatur. sed Chrislus.
(Vers. 26.)SicetitTO,JIOJJquasi in incerlum. Magna (Yers. 5.) Sed non in pluribus eorum bene sensit
specurrere se profileiur, certum habens quid sit-pro- Deus. Ideo hoc dixit, quia aceeptum beneficiura
inissum. Sic pugna, non qua&iaerem cmdens. Hoc est, non intellexerunt. Proslrati eniin sunt in desetio
non verbis magis, sed de rebus contendo. (Num. xxvi, 65). Digimm est, ut qui magna conse-
Sed casligo corpus meum, et servituli subjicio. culus , in parvis diffidens est; non solum chsee non
Casligare corpus est jejuniis a illud angere : et illa adipiscatur, verum eliam amittal et illa. Quoniam
ei dare, quaead vitam proficiant, non ad luxum. Ser- ergo superius horlatus est ad meliora, se etiam dicit
vituii vero subjicitur ; dum non suam perficit, sed id elaborare, utad promissionem dignus occurral;
spiritus volunlalem. Ne forte aliis prwdicans ipse re- nunc ulislud exempli terrore constringat ac suadeat,
probus inveniar. Ideo se refrenare corpus suum Jndseos tunc simili modo dicit donum Dei et graliam
oslendit, ut remuneratione, quam aliis praedicat, C, ( sorlitos, sicut et nos : et quia 144 indiligenles et
etiam ipse diguus habeatur; ne aliis curatis, ipse dubiianles a de Dei promissione fuerunl, prosira-
remaneret in vulnere. Ratam ergo spem praedicalio- los esse in deserlo; ul ideo semetipsum affligere se
nis suse affirmat, quando geslis id seprosequi, quod ostenderet, ne in illorum nuniero invenirelur : pro-
docei, osiendit; quiaqui aliter agil quam proedicat, inde elaborandum, ut stii imiiatores existerent.
suspeclos facit audientes, ut de promissis dubilent. (Vers. 6, 7.) Hwc autem in figura nostri facla sunt,
Suo itaqueexemplo non magis verbis, quamoperi- ut non simus desiderantes mala, sicul el itti dcsidera-
bus exercendum hortatur. verunt. Is sensus elraiio est, quam supra memoravi.
CAPUT X. Neque shnulacris servienles, sicul quidam illorum.
Nunc hos tangit, qui in idolio-recumbeiues putabant
(Vers. 1, 2.) Nolo enim vos ignorare, fratres, quia non esse peccalum. Sicut scriplum est (Exod. xxxu,
palres nostri omnes sub nube [uerunt, el omnesmare 6): Sedil populus manducare el bibere, el surrexerunt
transierunl, el omnes iu Moysebaptizali sunl in nube ludere: ante idolum utique; ut non se credereni im-
el in mari (Exod. xm, 21; xiv, 22). Judoeorumexem- munes a crimine, qui in idolio epulabantur. Nara
plo, qui negligentia sua offenderuut (Num. ix, 22), Moyse in monte posito apud Deum, simulacro viiuli
sollicitos nos vullesse; ideoque sub nube dicitillos £>
j faclo, post oblationem dedicationis causa : Sedii po-
fuisse, quia omnia quoegesta sunt, b in figura noslri pulus manducare el bibere, el surrexerunl ludere. Hocc
facta sunt; ul veriiaiis nostrae illi habuerint imagi- luxuria est, quia semper oblectati, in Dei rebus
nera. Goniecii enim nnbe, et ab adversariis suis infideles inventi sunt. ° Ideoque inslruit, ne in banc
tuti praesliii, dum a morte liberali sunl, baptizali difiidentiam per assensum luxurise in idolio iuci-
dicunlur. Illis enim, id est, .Egyptiis in mari raor- damus.
tuis, dum hi, duce Moyse, feliciter transeunt, erepli (Vers. 8.) Nequeforniccmur, sicut quidam illorum
snnt a raorle : quod praslai baptismum. Non enim fomicaii sunt, et cecideruntuna die viginti tria miltta
illis prajterita mala iraputata sunl, sed permare et hominum(Num. xxv, 1). Hoc illis retributum est,
a Yet. edit. ac plures mss., jejuniis illud aqere : ubi non pauca prcetermitfuntur.
meliiis lamen Rom. edii. cum aliis mss angere. d Nonnulli niss., de Dci provhione fuerunt.
h Ms. Corb., cura nosiri facta sunt. e Cod. Corb. solus, ideoque dcstruii : al idem cod.
c Idem cod. Corb., non despicial, verum etiam cum aliis quibusdam, luxuriw idoli incidamus.
sludeat laborare, ut ad promhsionemdignusoccurrat,
PATROi. XVII. 8
235 AD OPERA SANGTIAMBROSIIAPPENDIX. 23G
quando cum Madianilis mulieribus se commacula- AHoc est humanum apxilium; quia dii paganorum
runi; ira enim Dei exstitit contra illos, quse remula- lerra sunt, et culiurain illorum humanus error in-
tioue Phinees sacerdolis habenlis zelum Dei, sopita venit. Propler Chrisiiim ergo pati, humana lentalio
est, ne plures inorerentur. esi, per quam proficiiur aptid Deura.
(Yers. 9.) Neque tentemus Chrhtum, sicut quidam Fidelh aulem Deus, qui non patielur vos ttnlari su-
egrum tentaverunl, el a serpenlibusperierunt. Detra- pra qitam poleslis : sed faci.el ciun tenialione eliunf
henles de Deo Ghristum leniasse dicunlur; quia provenlum; ut possilis lolerare. Idco fidelem dicit
Chrislus erai, qui ad Moysen luquebalur. Denique Deum, qui JJOJJpalieldr vos teniari sttpra quam poles-
ne nos in eadcm causa inveniamur, coniinonet ne tis; quia dalurum se Jpromisil 145 ®em diligenli-
diabolo tradamur, cujus serpentes liahent figiiram. bus se i'egna ccelestia : ei ut det necesse esl; quia
(Vers. 10.) Neque murmuraveriih, sicut quidam ex fidelis esi. Propterea ,ergo tribulatis pro se aderil,
ipsh mitrmuraverunt (Num. xiv, 1). Murmurare est nec patielur lanlum ifrogari, quod iolerari non pos-
falso ad invicem de prseposiiis el recloribns queri, siul: sed faciet, ut aut cito cesset lenialio; stil si
quantum ad meniein loci peiiinei; quia solel mur- prolixa fuerit, del toierandi virttilem : alioquin non
nmr fieri el jusia ex causa. Et perierunt ab cxlermi- dabit, quod promisif; quia vincelur, qui patiiur.
nqtore. Hoc est, iu locum Jndso concessernnt, anii- B Ilomo est enim iiifiriiiiiaii subjecius, et non eriia qui
cjpantes illuni; quia tradens Christuin, exieiininatus accipiat: sed quia fidelis est Deus, qni promisii, suh-
est de nutnero aposiolorum a judice Deo. Per hsec venii, ut impleat, quod promisit. Deuique brevialos
exempla ad correciiorem nos vitam provocai; ut mo- vult esse dies Dominus, ut salvenlur clecii, et pos-
niiisejusaut pisemiuin, si obedienies fuerinnis, aut sint consequi regnumj Dei (Malih. xxiv; 22). Quo-
propensiorem poeijam mereamur inobedieuies. Non modo tamen a Deo adjuvaiur, si lanltim:b permiita-
est enim ambiguum illos peecanles plus stibjiciendos tur lentari, qnaiHum polest ? Adjiivalur plane, dum
lormentis , quibus peccantium poeno. ad hoc relaloe non plus peiniitlilur ei imponi, quam sciiur ferre
sunt, ne peccarenl. posse; ui quarlo die pati nou permiltalur, qui sciiur
(Vers. 11.) Hwc aulem omniain figuracontingebant ullra! non posse quamîriduo lolerare.
illis ; scripta sunt vero ad correptionem nostram, in (Vers. 14.) Quapropter, charhsimi, fngile ab idolo-
quos fines smcttlorum devenerunl. Fines sirculoruri. rum culiura. Horiaiur eliam nunc, ul abslineant se
nos sumus; quia iunch.cc ideo facta noscunturcirca ab oniiii socielaie idololairios, ut non solum spes,
relributionem illorum, ut nobis essenl-exejnplo, <,ui sed el aiiinius inde ibllaiur, ne per hoc nascafur in
poslremo so.culo fuluri eranius in lide Chrisii. Pro Dciini teniaiio. Nemo enini assidimsiu idolio c nibil
utiliiaie enim noslra gesta sunt, ut si lerrore horum i] sperat <ic eo; hinc enim sperare dubiiare de Deo
in Dei timore manserimus, gloiiam illis piomissam cst, iSicutet Saul reliclo Dco, qui ei fuerat delicti
accipianius : si' quomiuus, geininabilur nobis pcena causa iratus, ad idololairiani se contulit, aliquid
illorum; quia major notitia legis plus facit reum. sperans de ea (l Reg. xxvni, 12 et seq.). Cui quidem
(Vers. 12.) Proplerea et qui se putal slare, videat ei in proesenli obfuii, et in fulurum gehennam uhri-
ne cadal. Hoc ad eos loquiiur, qui prsesunieotcs de cem providil.
scientia, qua licitum est oiunia edcre, iniirmis fra- (Yers. 15.) Qiiasi.prudenles,vos,ptdicale quod dico.
tribus.scandalo eranl: el putantes oliqujd se pro- Exempla subjicil, ut facilius suadeat;- qtiia cui verba
ficere doctrina pseudoapostolorura, deterioraveranl; salis noii faciunt, solenl exempla stiadere.
et judicabant Aposlolum , cum ipsi essenl rei. Su- (Vers. 16, 17.) Calix benedhiionh quem benedici-
perbiam ergo amputai. ne per hanc tenleniur, sicut mus, nonne comnmnicaliosanguinh Doinini esi? Panis
Judosi teniali sunf, et perieruni. quem franghnus, nonne communicaliocorporh Doinini
(Yers. 13.) Tentaiio vo.snon apprehendal, nisilui- esl? Qttia unus pariis,uniitn corpus muliisuimts; om-
mana. Acper hoc delraheiiles Apostol-o, Dominum nes enim de uno pane et de uno calice panicipamuSi
tentare videntur; quia etlunccum Moysi detrahe-- Quoniam unum sumus, alter alterius membrn,-unum
rent, ei dubitarent de eo, Deum lentasse dkuiitw. J ) nos sentire debere di.it; ut fidcs uua unum babeat
Omne ei.tim.quodprobatuni non habelur , lentaiur;- sensum et opus.
ideo ut hsecteniaiio oonvellatur, admonet cunv ler- (Vers. 18.) Videte Israel secundum carnem : boc
rore. Ut aulem htimana leulatio illos apprehendat,. est, discile, hominesvidenlesDeum, queniadniodum
horlaiur : humana enim tentatio est proplei' spem se habent carnalia, id esl, idololatria. Nonne qui
Dei diffidere de homine, quia vana spes in lioniine. edunl hoslias, participes sunl altaris? Sicut enim nos
ut in necessiiate aut prcssura non desper-el.de Deo. de uno pane et de uno calice pereipienles, parlicipes
liiiiiianumauxilium requirendo, sicut et Judtcii qui ei Gonsories sumus corporis Domini : ila el qui
dubitantes de-Deo, idolorum adminicula-exojiaba.Hv eduni hosuas, parlicipes sunl alians errons.
a Rom. edit. sola, qui eripiat. c Edit.-Rom., in idqlio aliquid speret de eo : vet.
h Mss. aliqupt, permittilur lenluri,'quantum scitur autem ac-m.s. eo lanium discrepant, quod.illoe ha-
ferre posse? At locus inleger a vocibus', Quomodo bent eiiam, speret; ctlillorum noimulli prb de eo le-
lainen usquead; Quapropter ckarisshni-, ouiittitur- in giiiit de Dep. \
tus, Gorb.
'257 GOMMENTARIA 1N EPIST. AD CORINTH. PRlMAM. 238
(Vers. 19_ 20.) Quid ergo dico, quia simulacroim- j^ idem Apostolus, vas electionis, et medicus spirilalis
molalum aliquid esl? Non quia simulacrum est ali- ail : JVOJIqumrens quod mihi utile est, sed quod
quid; sed qum sacrificant, dwmonihimmolanl. Simu- multis.
lacrum vere iiihil est; quia imago videtur fei mor- (Vers. ,25, 26.) Omjiequod in macello venit edile,
iuse : sed Sub legmiue simulacrorum diabolus colitur. e tiikil inlerroganlespfopier conscienliani; Doihini esl
Noto vos participes fieri dwmoniorum. Oslefidil ehhn terra el pleniludo ejus. Ut omnia munda osleii-
illis hoc esse lantuni, a quod videltir in idolio : sed deret, cxemplo psalrai vigesimi lerlji hoc foboravit;
esse occultum iniquiialis mysterium, quod ut unius quia hon polest immundum esse, qnod Domihi esi.
Dei fidera corrumperet, Saianas adinveuit. Unde et Et qubniam Superius de escis ait: Oinriialicent, sla-
Joannes apostolus in epistola sua dicii: Ad hbc ve- tim subsecutiis est : Oirine quod in ihacello Veiiit,
nit Filins I>ei, ut solveret opera diaboli (Jotin.in, 9). edile, nikil interroganles propfer conscientiam. Hoc
(Vers. 21.) Non poiesih caliceih Domini bibere, et aulem ideo subjecit, ut libefa sit coriscientia ; licel
talicerit dminbniorum; non poiesih merismDomini enim aliquid polluium sit per aecidenliam, id est,
cominunicare,ei mensmdwmonioruht.Sicut et Domi- oblaiionem idoli; cum boc lamen hescit, qui erait,
iius ait : JY/Jjipoteslis Deo servire, et mammonm nullum palilur scrupulum, el apu.d Deum immuhis
(Malih. vi, 24); quia qui calicem daemoniofumbibil, g est.
calici Domini iiisullat : et cum mensoedseniouiorum (Vers. 27.) Si quh vocat Vbsex ihfidellbusad cm-
cbnimiinicat, iueiisa; Domini, id est, altari obsire- nam, el ilis; omne qUodapposituin vobis fueril, edile,
pit, elDoniiiii corpus Prucifigit. Idcifco enim Chri- nikil dhquirentes. Hoc est, .simpliciler ftiaficJucaie
stus h crucifixus est, ut dissolveret opera diabuli. quod apponiiur, non inlerrogantes unde sit.
Qui ergo facit opera dinboli, Christo repugnal. (Vers. 28, 29.) Si vero dliquis diXeril : Hob hnino-
(Yers. 22.) Aut mmulamurDominumJesum? Niim- luiitium est, holite mandttcare propter illum, qui iildi-
tjitid foiiiores illo siitnus? Vlx fil ut humilis zeletur cavit, et propter cottscientiatn. Conscienlium aulcin
potcnien); seit enim non sibi cuihpetere, in quo illi dico, non luam, sed ailerius. Hoc perfectis loquitur,
potest invideri: sed aUl oequaliinvideiui', aul pibpe qui possunt contemneiileS idololairiam, quia nihil
Sequali.IdebApostolus non possedixithomines seniu- esl maiiducare de sacrificio, cerli qtiia quod sub Dei
lari Dominum Jesum, propieiea quia illuui sciuiit Crealoris nomine ediiur, non polest polluere : sed
Doniinum : si quominus, non videbitur eis dignus quia alius, qui idolis servit, glbriabilur, te edenle' de
esse vocari Doniiuus, quem zelatilur, ne Dohiinus saciifibatis, qtiasi veuereris idola; ideo non debet
sil. ZelOenini Salanas idololalriam invehit, ul ho- edi. Apud conscienliam enira ille Jselahilur suahi,
mines negando Deum Doniinum, idolis serviaul Q qnia videt te libenier appelere, qiiod idolis imhiola-
quasi diis cl dominis. Omnia mihi licenl, sed non .tum est.
omnidexpediuni. Ouniia dicil licei'e secunduin legera Ut quid enim liberias mea judicatur ab alia coii-
halurse; omnia enim miinda sunt. De escis enim scicntia? Hoc dicii, quia cum ab idoli devbtione coh-
agebatur, et carhe idolis imniblaia. Nain quse probi- scieritia sit libera, quid opus est, ut puteturquiave-
hita et interdicla sunt, qubmodo dici possunt licere, nerationis causa cdat idolis immoliua? Judicatur
'cufh hic ctiam ipsa, quse concessa sunl, significel eniin non distare ab eo, qui colil Idbla; quando non
14® aliquando non expedire? c sicut dicit aposlo- hbrret qudd oblalum esl siinulacro.
Itts Petfus : Si hmc est causa viri cum uxore, non (Vers. 50.) Si ergo gralim pariiceps sum, quid
expedit nubere (Malth. xix, 10). blasphemor pro quo ego gralias ago ? Id est, si ego
(Vers, 25.) Omnia tnihi licenl, sed nbii omnia mdi- gralise Dei cohiniunicb; quia in ipsius nomiue fedo:
jficanl.ldem sensus esl, quia licel omnia edere : sed quid opus est arbiirari hoc aliquem, quia ego -idoio
qiiod idolis immolalur, non oedificat; quia scanda- devoius shni, dum uon borreo, quse oblaia sunt.
liiin facil fratri, sicut supra dictura esl: ideoque a idolo, hoc esl, blaspliemor?Et me ergo blasphemat;
licilis aliquaiido leniperaiiduni est, ul prosil. IHnc et ille in idolio suo gaudet; dum nie pulal parlici-
esl unde sumplus ab iis, cum ei liceret, nbluit acci- Bpeni, habet occasionem permariehdi in erroie, et
peie, sciens non expedire. hatribus malum datur exemplum. Nam si prsece-
(Vefs. 24.) d Nemo quod suum est, qumrat, sed ptum est in Lege, ul luci ei arae el tituli et ipsa idola
"quodalterius. Verum esi quod dum unusquisque in confiingantur; vide si non peccatum esl f non so-
idblio recuriibit, volunlaii suse satisfacil, et fratri Ium bsec non facero, sed et interesse epulis iiujus-
conscienlia infirmo scandaluin ponil. Quapropter modi; propierea de sacrificatis noii expedil ederc
fesiinandurii est pfo charilale Doniini noslri Jesu (Vers. 51.)~Sii)eigitur editis, sive bibilis, sive quid
Christi; ut el magis quae sunt saluli prdximi neces- facilh, omniain gloriam Dei. Per hsec subjecla decla^
sarla prohibeamhs, quam nostroe voluhtati, sicut ravit in idolio edere, quavis Iicet coi.scieniia, ini-
11Rom. edii. sola, quod videlur in idolo. Corb. restiluilur, cum absil in aliis, ticul ei ih ctin-
h Nonnulli mss., crucifixusest, quia dissohit opera ciis edit.
diaboli. .e Ms. Corb., )JJ7JJ7 dhcernenles.
c Rom. edit., Sicul dicuhl aposloii. f IdehJ cod. Curb., JJOJJsolum hwc facere, sed et
d Hic textus apostoh alque illius expositio, e cod. de sacrificatis non expedil edere.
239" AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX.j . 240
micum esse Deo; ad opproJjrium cnim Dei unius Aformata est (Gen. n, 21). Christus autem ideo caput
bsec diabolo dedicaniur. Nam in gloriam Dei edere viri est, quia per ipsum cnm non es-set,creaius est.
et bibere et aliquid facere, hoc esl, ut sub invoca- Una ergo diclio diversam habel intelligeiiliam; quia
lione Creaioris cum modestia convivium celebretur; et personsc discrepantlet substantire.
in gloriam enim Dei aliquid (il, cum in aclibus el (Vers. &.) Omnis vif orans aut prophelans velato
conversaiione chrisliani Deus laudatur, vel cum fi- capiie deturpat caput stiuiit. Orare dicit deprecari :
lioriim procrealio a Deo speratur. prophetare aulcm adveiilum fore Dominivoce sym-
(Vers. 32.) Sine offensioneestoleJudmis et Grwch, boli post orationem effari.
et Ecclesiw Dei. Sic lemperandam conversalionem (Vers. 5, 6, 7.) Omnis att.em mulierbrans aut pib-
nostram docet, utnullus in ea scandalum paliatur. phetans nonvelalo capite, confunditcapulsuum; unutn
Offensio ergo Judseis fit, cum idola, quse illi abomi- est enim atque idipsum', ut decalvelur. Si auiem non
naniur, chrislianum, qui se dicit Legein et prophetas velalur mulier, tondeaiur : si aulem turpe esl mulieri
accipere, videni non horrei'e. Grsecis vero, id est, tonderi aul decalvari, velel caput. Vir enim non debel
147 gentilibus, ho_eest offensio, si in eo in quo velare capul, cum sit imago et gloria Dei. Quamvis
sunl, non solum non arguanlur; sed et prompiiores una substanlia sit et vir el mulier, tamen quia vir
fiant, dum non vitanlur vola idolorum illorum. Ec- Bcaputest mulieris, ariieponendus tradilur; ul per
clesise aulem Dei fit offendiculum, quando quosdam causam et rationem major sit, non per substaniiam.
ex numero suo videl iis, quse inimica sunl Deo, Inferior ergo mulier vifo esl, portio enim ejus est;
adhserere. quia origo mulieris vir. est: ex eo euim est, ac per
(Yers. 35.) Sicitl ego omnibus per omnia placeo, hoc obnoxia videlur hiulier viro, ui impeiio ejus
non qumrens quod mihi utile est, sed quod inullis, ul subjecla sit. HonorificeniiamI
et dignitatem viri ob--4
salvi fianl. Omnibus per omnia placere est sine scan- siare dicii, ne velel capul; iraago eniin Dei incon-
dalocnjusquam agere ad profectum ulilitalis illo- gruuin esl ut ccletur: abscondi enim non debet, Dci
rum, ut et illis et huic sit utile. enim gloria videlur iifviro.
CAPUT XI. Mulier autem gloria'viri esl. Multum distat inter
(Yers. 1.) Imiialores tnei eslote,sicul et ego Cluisli. gloriam Dei el gloriam viri; vir cnim ad imaginem
Humanum est quod dicit, ul imiiaiores cjus simus, Dei facius est, non mulier. Hsecautem imago Dei in
qui a Deo nobis magister indullus est. Si enim hic viro, quia tinus Deus unum fecit hominem ; ul sicut
Dei imitator est_ quare non hos honiinis? Quia sicut ab uno Deo sunt omnia, ila esscnt et ab uno homine
Deus Paler misit Christum magislriim el auctorem oiiines homines; ut uriius Dei invisibilis, unus homo
vitse; ita et Chrislus misit apostolos nobis magi- <J visibilis imaginem haberel in lerris, ut unus Deus
stros, ut eorum imilatores essemus; quia ejus esse in uno homine viderelur auctorilatem unins principii
non possumus. Ita enim ait Dominus ad Palrem : conservare, ad confusionem diaboli, qui sibi, ne-
Sicnt uie misisli in hunc mundum, ila et ego mhi eos glecto uno Deo , dominium et divinilatem voluit
in kunc munduin (Joan. xvn, 18). Et quia digni imi- usurpare. Quod propheia Ezechiel significal (Ezech.
talores ejus eran!, subjecit: Et pro eh sanctificabb xviii, 16), et Apostolus idem, ait enim : Ila ut
me ipsum (Ibid., 19). in tetnplo Dei se.deal<, ostendens se quasi sil Deus
(Vers. 2.) Laudo autem vos, fratres, quod omnia (\lThess.u,&). i
mea memoria rciinelis, el quomodoubique irado, ira- (Vers. 8, 9,10.) IVottest enim vir ex muliere, sed
ditiones meas leneiis. Poslquam mores el conversa- tnulier ex viro : elenim non est creatus vir propter
tionem illorum arguit, nunc tradiliones vult corri- mulierem, sed mulier propler virum. Proplerea debet
gcre. Ideo non hoc confirmat, sed succensel eis; tnulier polestalem habere supra capul eliam propter
quia cum esset apostolus eorum, inimemores erant angelos. Polestatem yelamen signifieavit, angelos
tradilionum ejus : neque quod adhuc non didice- episcppos dicit, sicut docelur in Apocalypsi Joannis
rant, a ex aliarum Ecclesiarum tradiiione sequeban- (Apoc. u, 1 el seq.). Et quia ulique homines sunt,
tur; ac per hoc quasi noviler tradit illis, dicens : '.0 quod non corriperenl plebem, 148 arguunlur : et
(Yers. 5.) Volu vos scire quia oinnis viri caput quod rectura est in illis, laudalur. Mulier ergo
Ckrislus est. Ad auctoritatem reiulit; quia homo a (55 quwst. 5, cap. Mulier) idcirco debet velare ca-
Deo quidem, sed per Christum. Caput autemmulterh put; quia non est imago Dei, sed ut ostendaiur sub-
vir. Quia quamvis et mulier per Christum, de viro jecta. Et quia preevaricalio per illam inchoata est,
lamen facta est, ac per hoc stibjicitur viro. Caput hoc signum debet habere; ut in Ecclesia propler
autem Chrisli Deus. Dignum est ut filii caput Paler reverenliam episcopalem non habeat caput liberum,
dicaiur, quasi genitor ejus. Aliter lamen caput viri sed vclamine teclum i: nec habeat poteslaiem Jo-
Christus est, et aliler vir niulieris, et aliier Deus quendi; quia episcopus personam habet Christi.
caput Christi esl. Deus autem ideo capulChrisii est, Qtiasi ergo ante judicera, sic ante episcopum, quia
quia de eo vel ab ipso genilus est. Mulieris vero ca- vicarius Domini est, ^ propler reatus originem sub-
put idcirco vir est, quia ex ejus costa Dei virtuie jecta debet videri. i
a Corb. cod., sed aliarum Ecctesiarum tradilionem L Gratianus in decreto, propter peccalum origU
lequebantur. nale.
(Vers. 11.) Veriiiniamen neque mulier sine viro, A __ Sciendo nonuullos menle corruplos versutia diaboli,
neque vir sine muliere in Domino. Ideo iit Doiiiiiio, dicit : Oportet hmreses esse. Non utique voluit, nec
quia Deus ex uno fecil ambos et unum ; una enim opiavit: h sed quia scivil fuiurum, dixit, sicuf et Do-
caro et unum corpus sunt in Doniino, hoc esl, secun- niiiius : Oporiet, inquit, venire scandala (Malth. XVJII,
dum Dominum, qui creavit. Denique qui non cre- 7). Et : Oportel Filium hominis pali (Luc. IX, 22),
dunt mulierem de viro sumplam, hi sine Domino, prsescius, quia Judas prodilor erat fulurus. Ut pro-
vel non secuiidum Dominum credunt hominum ori- baii auiem cum dicit, manifesti fiant inter vos, illos
giiiein. sigiiificat, qui in tradiiione accepta duranles, exem-
(Vers. 12.) JVaiJisicut mulier de viro; ila el vir per plum probationis erant evangelicse disciplinse ad
mulierem.Hoc finnavii, quod dixil; quia ainbo unum coiidemiiationem coeterorum. li sunt quos in capite
sunt in nalura, aique origo mulieris vir est, sicut epislolae significat, eo quod dicerent : Nos vero
legitur in Genesi faclum a Domino Crealore. Omnia Chrhii; cum alii dicerent : Ego Pauli, ego Apotto
aiitein ex Deo (Gen. n, 22). Poslquam gradalim ex- (lCor. i, 12).
posuit singula, ut omnia Deo subjiceret, unum ser- (Yers. 20, 21, 22.) Convenienlibusigitur vobis in
vans principium, ait : Omnia autem ex Deo; ut ne- unumjam noneslDominicamcmnammanducare. Unus-
que mulier subjcctionis suoe causa contrisiaretur, B ] quhque enhit vestrum propriam cmnam prwsumit in
neque vir quasi exaltalus superbiret. mctnducando:et alius quidem esurit, et alius ebriusest.
(Yers. 15.) Fos ipsi judicale : deceine mulierem Numquid dotnosnon habelis ad edendumet bibendum?
non veialamorare Deum? Hinc est unde superius illis aul Ecclesiam Dei conlemnilis, et confundilis non ha-
per ironiam succenset, dicens : Laudo quia omnia bentes? Hos nolai, qui sicin Ecclesiam conveniebanf
mea meirioiiareiinelh : el guomodo ubique trado , ut munera sua offerente.s, advenienlibus presbyleris
iradiliones ineas lenelis (Sup. vers. 2). Cuni enim hsec (quia adhuc rectores Ecclesiis non omnibus locis
essei iradiiionis ratio, ut velatse essent mulieres in fuerant constituti), lolum sibi qui oblulerant, vin-
Ecclesia, illi conlra revelatas eas in Ecclesia paiie- dicarent, schismalis causa. 140Dissensiones enim
Jjantur. Ideoque jam non auctoritate traditionis, inter eos pseudoaposioli seminaverant, ila ul obla-
quam neglexerant, sed per ipsam naturam suadere tiones suas zelarentur : cum una atque eadera prece
illis nililur verilatem dicens : omnitini oblationes benedicerentur, ut ii qui, ut ad-
(Yers. 14,15). JVeeipsa nalura docet vos quia vir solet fieri, non obtulerant, aut unde olferrenl, non
quidem, si coinain kabuerit, ignominia esl illi ? Hoc habebani, pudore correpti confunderentur, non su-
secuiidum Legem locttlus est; prohibet euiiii virum menies partern : el tam cito illud agebant, ut supeij-
esse. comalum. Mulier auiem si comam kabueril,! G venieiites non invenirent, quod ederenl. Ideoque si
gloria esl itti; quoniamcoma pro velaminedala esl ei. sic, inquit, convenitis, ul unusquisque suum sumat,
Naturaliter hoc honesium et propemodum decretum domi haec agenda, nori in Ecclesia; ubi unitalis c et
vult esse, ut velaia mulier salisfaciat, et graiias agat mysterii causa convenitur, non dissensionis et ven-
Deo. Coma ergo indicium velaminis est, ut nalurse tris. Munus enim oblaium totius populi sit; quia in
et voluntas addatur. Deniqne nulla mulier eliam re- uno pane omnes significantur. Per id enira quod
velata adit poleslatem. unum sumus, de uno pane omnes nos sumere opbr-
(Vers. 16.) Si quis auletn videlur conlentiosusesse, let.
nos lalem consueiudinemnon kabemus, neque Eccle- Quid dicam vobh? Laudo vos? In hoc non laudo.
sia Dei. Post ralionem reddiiara, ut conientiosos Aperium est deprehenso et correpto errore, ut de
vincat, aucloriiatem interponii; quia neque Jtidais- cselero corrigaiit,et sciant hoeverum, quod dudum
mus lioc habuit, unde dicit: Neque nos, neque Ec- in primordiis ipsi didicerant; forraam illius quse a
ctesia Dei, ui neque Moyses, neque Salvalor sie tra- Salvatore in re htijusmodi data est, iierat dicens:
diderit. (Vers. 23, 21, 25.) Ego enhn accepi a Domino,
(Yers. 17.) Hoc autem prmcipio, non laudans quod' quod el iradidi vobis, quoniam Dominus Jesus in qua
nbn in melius, sed in delerius convenilh. Quomodo Vnocle tradebalur, accepil panem, et graiias agens,
pariiculalim conversaiionem illorum per correptio- fregil, et dixil: Accipite, el manducale. Hoc esl cor-
nem eniendat; ita et traditiones illorum, non lau- pus tneuin, quod d pro vobis [rangilur: hoc facite in
dans uiique, sed vituperans eos. mei commemoralionetn.Simili modo el calicem, posl-
(Yers. 18,19.) Primuin enim. a Primum dicendo,i quatn cmnatum esl, dicens: Hoc poculum novum Te-
genus peccali ostendii, unde orli sunt errores, quos> sZaiJienf_.mest in meo sanguine; hoc facite, quoiies-
repreliendii; ubi enim dissensio esl _ nihil recluml cumque bibelh, in mei commemoralionem.Oslendil
est. Coiiuftitetuifcttsvobis in Ecclesiam, audio dhsen- illis mysterium eucharistia. inler ccenandum cele-
siones esse, et paiiiin credo. Oporlet enim et kmreses s bratum, non coenam esse; medicina enim spiritalis
"
esse, ut et qui probati sunt, manifesli fiant inler vos. esi, quae cuiri revererilia degusiala, purificai sibi
" Ms. Corb.," Vbi enim dissensio est; primum dice- fulurum, dixil.
mus. ld genus peccati oslendit, unde recium nihil est.',. c Codex Laud., el niysterii causa convertitur,
h Omnes edi.uet qnidam mss._ sed quig sini, fulurr d Rom. edit., pro vobh tradetiin
rv.m diefui alii E!SS,.sed auia sfciutJ;nonnulli; scit
i.
245 AD .GPERA SANCTI AMSROSII APPENDIX. } 244
deyolum. Memoria enim r.edejnptionis nostrae est; rit A Acorporejet saogiiine IpO Domini; e gratias enim
Redemptoris meniores, majqra ab eo conseiquime- videbjinur .redslenflRedejnptori.
leamur. , (y.ers, 50.) Idep multiip vobisinvaiidi el wc/roli. Et
(Vers. 26.) Quoliescuinqueenim coniederitis panem dormiunt mulli. Ut veruioprobaret quia examenfulu-
huiic., et de poculobiberilh, mortem Dominiannuntia- rumjestJccipieiitijijn corpus Domini, jamhic imagi-
biiis, dpnec veniat. Quia eifjin morte -Dominiliberati nem jtidicii ostendit in eos., gui inconsiderale corpus
sumus, hujus rei njerapres, in edendo et potando Domjijj acceperani, duin febribusci infirmilatibus
carnem et saiiguliiem, quae pro nobis oblata suut, corripiebanlur, et inulti moriebantur : utin his cse-
asigriificamus novuraTeslameiUuin in his consecuti, teij discerent, et paueorum >exeniplpterdli -cmcn-
quod est nova lex , quoe obedienlem sibi tradit ccs- daj'£iitur, non hiuliui. I scienjes cnrpus Domini negli-
lestibus regnis. Nam ,et jVlqysesaccepto sanguine vi- gcnier, accipere ; ,et eum quem hip pceija-disiuleri.i
luli in patera, aspersit filios Israel, dicens :' Hpp grayius traclaudum for,e!;qnia-coiU.eii.psitexempIura.
esl Testamentum, quod disposuil Deus ad vos (Exod. (yers. 31, 32.) Quod kinosmei ipsosdhcernercinus,
xxiv, 8). Hoc figura fuitTesiamenti, .quod .Dominus non utique judicarpinur, Dum jiidicannir auiem, a
novuin appeljavit per propheias; ut illud velus sit, Domino corrijiimur; uV,non cum hoc mundo damne-
qupd Moyses iradidit. Teslamenlum ergo sang.uin.eB viuj: Hoc dicit, quia si nosmet ipsi errores nostros
consli.tiiiura esl; quia beneficii divini sanguis teslis corrigeremus, non a Domino judicaremiir. Et quia
esf. lu cujus lypuinb nos ealieemmyslicumsanguinis corripjinur, lamen pro nobis esl: -jjt timore -ipso
ad luUiqneip corporis et animse noslra. per-eipimus; emendemur. In paucis enimomiiium cst emendalio.
quia sanguis Domini sanguinein nostrum redenjit, id Necum hpcmuitdo, idcst, cum inlidelibus damne-
est? lotum hominera salvum fecil. Caro enim Salva- mur. Nihil enim dijferljab jnfideli, qui iiiconsiderale
loris pro salute corporis, sanguis vero prp anima ad mensam Domini accedil.
nosira cffusus est, sicut prjns prsefiguraium fuerat (Yers. 53, 34.) llaqite, fralres, cum convenilisad
a Mpyse; sic enim,ait^ Carppro corpore veslro offer- manducandum,invicemexspeetaie. Si quis esuril, domi
tur,sanguhvero prp anitng (Lerii. xvir, Ij); ijdeoque manducet. Ad invicem exspeelandum dicit, utinul-'
non manducandum sanguin,em. Si jgitjir apnd ver iDrumloblatio simuj celebretur, nl el omnibus mini-
leres imago fuit yerit(atis_, quse nttne apparuil, et strelur: et si quis impaiiens esf, domi teircno pane
manifestata est in Snlvaioris advenlu; qjioinodo hse- pascatur. Vt non in judicium cbpveniaih : lioc est,
reticis conirarimn videtur ye.tusnovo„ cumipsasibi ne mvslerium repreheusibilitcr et cmii olTensione
irivicem testiinonio sint ? agajis.1 I
(Vers. 27.) Ilaque quicumqne tderil panem hunc, G Cmtera autem cum venero, dhponam. Caput priiis
aut biberit fiftlicpinDomim indigne Domino, reus erit salutis ordin.e agendunf oslendi)., et quomodo in Ee-
cprporh et sanguiiiis Doinini. Indigo.ijm dicii csse clesiam ab ulroque sexu convenialur. pra.misil; iu
Dqiniiio, q,ui alilejr ir,y_ipi'impcelebrnl., quam ab eo quibus rebus si error fuerit, IIQIIleve peccal.um est.
tradjtum est, jôij enh.i potest devotus esse, qui Cajtera autem quss ad ioadjficalioiieiiiEcclesise per-
alit.er pj'ije(suinit_,yuau) daiuiii esl ajj auptore. Ideo- tinent, proesenlia sua oniiuare se pronrisit.
qjie preeni.nipl ut sepupdnm ofdinem tradilum deyota GAPUT XII.
meus sil accedenlis ad eucharistiain Domini; quo- (Vers. 1, 2.) De spiriialibus autem nolo vosigno-
niam futunim est judipiiiin, ut quemadnio.dum ac- rare, fratres. Scilis quiq gentes erqlis, shnulacrorum
cejlij uiiusqqis.que, reddat causas iu jJie Domini forma eunles, prout ducebamini. Spirilalia illis Ira-
fesu pinisii; guia slne diseipljna iradjtipjiis et con- diturus exemplum prioris conversaiionis memorai;
yej-sationis qui ac.ce.iuntf rei sunt cprppris et saq- utsicutsimulacrorum fuerunt forma, colenles idola,
guinj.sDom.ini.Quid est aulemreos esse, nisi ppenas et dudebautuf duce volunlate daemoniorum : ila el
darjj morlis Doipini? c {kcjsusest enim pro his, qui colentes Deum, sint forraa legis Domiiiiese, anibu-
Jjpneficiqmftjus ih irf ilum dueunt. lftnteslsicut placet Doraino.Forma eniiu uniuscujus-
{Vers, 28, 29.) Prpbel au-tem se homo, el sic de D B que legis in professione el conversatione culloris de-
pqne illq pdat, e'l d<epoculo bibat. Qui enim manducat bet viderj; ille enim; forma et imago legis Dei
et b}b-ilintligtie, jtidicium sibi ipsi manducal el bibit, est, in cnjusfide el cohversalione Evangelii veriias
non disceryens corpus Domini. Devolo animo ei euin lucet, i
•titnore accpdenclum ad communionem (Jpppl; Aut (Yers. 5.) Propler quod nottim vobh facio, quod
scjat piens revereptiam se debere eii ad pivjnspor- nemo in Spiritu Dei loquens, dicii analhema Jesu :
pus ,s|in]enduni accedit. JJpc pnjm apud se debei jq- ei nemo potest dicere Dominum Jesuin, ijisi i» Spi-
die,are; qpj^ Dpinhius est, cujhsin niysierip sjin- iilusancto. Quoniam raiiouem spiriialium.igneraiiles,
pjnpjn polat, qiij iestis estbeneficii.Pei. Quem nps per singula charismata hpniinibns potius, quam
si pum disciplinaapcipjamus, noq erinius iudigni Dep dabanl gloriam, non assecuji per Snjriium
a Ms. Gorh., significans, et quod suinus novum Tes- c Rom. edit., occisusjest enim ab jis.
lamentum in his cpnsecuti, quod, etc. d Ivo Carn., ul sciant onines... accedanl.
h Nomiulli mss., calicem mysticum ad luitionem; e Mss.
Aliquot, graiiqenim yidebitur.
unus, ad linctionem. i
243 COMMENTARIA1N EPIST. AD CORINTH. PRIMAM. 246
saiicitim a hoc donum ministrari: et quia qtti Domi- A minhleriorum suni. Per enmdem Spirilum divejsa
num Jesum vocat, non siue Spiritusancto hoedieit; dona dicil proestari.TcfeiitueroDomtJii/s.Et divhiones
habet enim graliam in co ipso fidei suee propter glo- operationum sunt. Jungit nunc Christum Spirilui
riam nominis Cbristi; non cnim sine dono Dei est sanclo. Idem aulem Deus, qui operalur ontnia in om-
Doiiiinuin dicere Jesum : ac per hoc osiendit illis in nibus. In iantum non hoc horninibus dandum j quasi
omnibtis Dei esse laudeni et gratiam; quia sicut proprium sii, sed soli Deo asscrit; ut efmrn donura
idolorum imago in ministris ejus est, ordinem suura Spiritus sancti, el graliam Domini Jesu - unius Dei
habens per singulos gradus, loluni lamen honiinis dical operationem; ne gralia et donum divisuni sit
est: ita el in lege Doniinica gradus cliaiisniaium propler perspnas Patris el Filii et Spirilus sancll :
sunt offieiis Eccle.ia., non uiitjue meritis lmmanis sed indiscreioe e unilatis el iiatursc trium umim ojius
indulli; sed ul membra ad aedificationein Ecclesiae iiitelligatur-, ut ad unum omnem gloriam redigat et
periineniia , qua. per se el in se habeiit gloriam, divinitalem. Divisiones qutem gratiarum sunt officiis
sicul est eiiain in huraanis olficiis. Scholae enim suni, Ecclesiae, mm humanis meritis depulalse. Si enim
quse posilis iu se danl dignitatem; ut loci honor Iio- Spirilus sanctus idem Dominus est; etDominus ideni
-minem faciai gloriosum, non proprialaus. Ait ergo: Deus est, el ires uinis Deus est; cum eninj Spiriius
ATeutoiit Spiritu Dei loquens, dicit anathema Je*u. B sancii gloria, et potestas, el natura Dci est,~ et
Vox enim quse dicil anatliema Jesu, liumauo est Dominus Jesus idem est in natura rjuod Deuscst,
1 errore prolata; quidquid enim falsum est, ab ho- unus uiique
Spiritus sanctus, et Domiinis Jesus, el
mine est. Et nemo polest dicere Dominum Jesum _,nisi Pater Deus est. Elsinguli enim Deus imus.,et tres
in Spiritu sanclo. Dictum enim ipsum, qrio signili- Deiis unus. Denique operaiile uno, tres operari di-
catur Doininus Jesus, non ab adulatione hominum, cuniiir; ut Trinitalis mysterium in unius Dei natura
sicut et idola dii vocanlur, sed Spiritus sancti ve- et polestaie elaudaiur, cum sit inimehsufn.
rilate profusum est; quidquid enim verum a quo- (Vers. 7.) Unicuique auteni datur manifestalio Spi-
cumque dicitur, a sancto dkituf Spiriiu; Ne ergo ritus ad utilitatem. Hoc esi. donura aceipit, ut-di-
Iiominum favorem exislimarent in regula chrisliana, vinis retinaculis vjlam suam gubernans, et sibi el
et propter hoc se argui minime patereutur, sicut es-t aliis ulilis sit, dum exemplum honoe conversationig
et in simulacris c (homo enim adinvenil, ul Deus ostenriit.
dicatur, qui non est; ac p§r hoc subjecti snnt an- (Vers. 8.) Citidam enim dalur per Spiritum senno
tistites illis); ostendit enim eis nulluin beneficium sapieniiw. Id est, daiurilli prudenlia non ex litterjs,
esse humaiium in eo, cum dicilur Dominns Jesus : sed corusco Spirilus sancii igne; ut cor.habeat illu-
sed magis donum Dei, qui dignatiis est mysterium C minatum , et sit prudens , ul discernat quse vitanda
suum 151 hominibus declarare. Eleniin a ipsa sunt, quaeve sequenda. Atii vero sermo scientim se-
professio remissionen. acquirit peceatovum, sicut cundum eumdem spiritum : hoc est, ul habeat scien-
exaggerat dicaiio idolorum. Docet ergo eos quia non liam rerum divinarum. Alii gralia curhtionumin unb
proesiant religioni beneficium, dicenles: Dominum Spiritu : id est^.iit medelani iribuat infirmis^ vel
Jesum, sed accipiunt; ne more idolorum hoininura scgris.
puiarent gratiam essc iii lege Dojnini, dtim voealur (Vers. 9, 10.) Alii fides ineodem Spiritu. -Hocdi-
l)eus, qui non est. Deniqne iion intelligenies Dei cit, ut fidei profitendse ac vindieandse, pressa vfere-
donum esse in fide'; singuli singulos sibi homines cundia, accipial facultalem. Alii operaiio viiiuiitrii,
delegeranl, quos sequerentur, dicentes-: Ego sum Poiestatem dari significat in ejicieridis doemoniis,
Paidi, ego vcro Apollo (YCor. i, 12). Superbiam aut signis faciendis. Alii prophetia : id est, ut Spi-
ergo illorura humiliat; ui paiianturse, sicut dixi, rilu sancto repletus dicat fulura. Alii discrelio spiri-
argui. tuutn. Hoedicit, ut intelligat et judicet, quoddi-
(Vers. &.) Divisionesvero gratiarum sunt. Non hoc citur, an Spiritus sancli sil, an mundani. Alii genera,
humanis merilis vuli ascrib.i, sed gralie Dei ad bo- {linguarum, atii interpretatio sermonum. Inierprplarj
norificentiam nonrinis ejus; sicul enim qui dicit Do- 15 £ esl, ut dicta illorum , qui linguis loquuntur vel lit-
rainum Jesum, in Spirilu sancto dieit, qualis vis teris, per donum Dei fid.elilerinterpretetur,-
sit: ita et in loco ordinis officii ecclesiastici positus, (Vers. 11.) Omnia aulem kwc operaiur unus aique
graliam habel, qualis vis siu non uiique propriam, idem Spirilus, dividens unicuique proul vult. Quod
sed ordinis per efficaciam Spiritus. sancli. Unde et superius trium personarum dieit, nunc per unum
inier initia dicit : Neque qui plantat- est aliquid, Spiriium sanclum agi profitetur; ut quia unius jia-
nequequi rigat: sed qui ihcrementum " dat Deus (I Cor. lurfe stint et virlulis, quodunusoperalur,.operentur
ni, 7). ". . tres : unus lamen esl Deus, cujus gratia dividitur
(Vers. S, 6.) Idem autem Spiriius. Et divisiones singulis, prouivult, non ad meriia hominum, sed
a Cod. Yal., hoc donum ministrari Deo. .e Gorb. eod., t(ttt'i«jisnatura; et.trium unum opus-.
h Ms. Corb,,- errore probata. f Cod. Getn. el Vall., linguannn, eorumscilicct qui
c Gill. edit., homo en.imad id venit. jjer Spirilus sancti majestatem accipiunl gratiam, nt
"«.Mss. aliquql, ipsa cpnfessio; Corb., ipsa pfo- jiossihi inlelligere diversdntrii tikgudrurii itoquium.
missio,,, . .
247 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. \ /i43
magis ad oedificationem Ecclesiae suse; ut omnia, A A cum invicem sui egeanl, non discrepautinftniiaie
qusemundus imitari vult, sed non iniplet, quia car- nalurae, quamvis diversasinl; quia diversitsls.ee
nalis esl; hsec in Ecclesia, quaedomus Dei esi, singu- in unum concurrit, ut corporis utilitas expfa.ur,
lorum officiis et dono et magisterio Spirilus sancti sicul et ea quibus mundus ipse constat, cura sAt di-
indulta ad probationem veritatis in iis, qui conlem- versa|nou solum offieiis, sed ei natuiis; a| inius
ptibiles mundo sunt, videantur. tamen mundi proficiunt perfectionem, et ex o/i Jibus
(Vers. 12,13.) Sicut enim corpus unum est, et his nasciiur temperies qua.dam in fruclibus, t_vrihu-
membra ho.belmulta : omnia aulem membra ex uno manoe proficiunt uliJitati.
t
corpore, cuin sint multa, it.iu.ji sunt corpus; iia et (Yers. 2i.)_Von po.es. autem dicere oculus manui:.
Chrhtus. Elenim in uno Spiritu nos omnes in unuin Opera tua non indigeo. Hocest, non potest dicere
corpus baptizati sutnus, sive Judwi, sive Grwci, 15J| potiof inferiori ; Nop mihi opus es; quia oculiis
sive servi, sive liberi: et omnes unum Spirilum pola- quidem videt, sed manussunt, quoe operantur. Aut
vimus. Per h__c docet nullius personam quasi de- ilerum caput pedibus : Non eslis mihi necessarii: id
speclam conteinnendam, neque alicujus quasi per- est, major gradu et dignilale non poiest sine illo
fecia sit, groeferendam : nec gloriam , qusesoli Deo esse, qui humilis est; quia est quod bumilis potest,
debetur, hominibus tribuendam; quando in omnibus B ] quod non polesl sublimis , quia ferrum polest, quod
unus atque idem Deus sit gloriosus : quippe cum non polest aurum : ac per hoe honorem capili faciunt
omnes et unumbaptisma habeamus, etunum alque pedes. '•
eumdem Spiriium sancium. Hoc propler supradi- (Vers. 22.) Sed mullo magh qum videnlur membra
ctain causani; quia in aliquibus gloriabanlur, aliquos corporis injirmiora esse, necessariora sunt. Mani-
vero velut conteniplibiles spernebant, feslum est, quia quaiivis aliquis dignitate sublirais
(Vers. 14.) Naniet corpus non estunum membrum, sit; si subjectus tamen defuerit, qui obsequiis suis
sed multa. Hoc dicens, a osiendit unitatem habere illunf faciat gloriosum , ipsa dignitas conlemplibilis
varieiates officiorum, et diversilatem hanc non dis- eril :'olficium enim est, per quod dignitas constat.
crepare in unilale poleslatis; quando unitas cor- Taleestsi imperatori desil exerciltis. Quamvis ergo
poris non in singularitate eonsisiit, sed in multis magnus sil imperatof, neeessarium lamen habet
membris; ut invicem sibi prsestent, quod debent. exerciium; c membrurii est enim corporis ejus, anie
(Yers. 15.) Si dixerit pes : Quia non sum tnanus, se habens tribunos, comites, et magistros. His om-
non sum de corpore; num propterea non est de cornibus inferiores suin railites, el magis necessarii
pore ? Hoc est, non posse eum, qui infirmus videlur sunt, sicut membra' eorporis, quoe cum inferiora
inter fratres, negari esse de corpore; quia non est; C videnlur, plus ulilia sunt; sine oculis enim manus
potens. operatur, et pes ambulans viclum quierilat.
(Vers. 16.) Si dixerit auricula : Quia non sum ocu- (Vers. 23.) Et qumputamus ignobiliora essemem-
lus, non sum de corpore; num propterea non est de cor- bra cprporh, hh abundnntioremhonoremcircumdamus.'
pore ? Non debere dicit illura, qui panlo infei'ior esi, Siinilis est seusus , qiiia qui putaniur sine dignitaie
non necessarium pulari eorpori, proplerea quod de esse, iiivenimus in eis quod lauderaus, sicut et iii
primis non sil. membris vilioribus, quod plus nobis placeat, quara
(Vers. 17.) Si tolum corpus oculus, ubi est au- quod in cseteris invenlmus. Quo enlm honore dignse
dilus? Si totum auditus, ubi esf odoralus ? Id est, sunt manus , quando! quod volumus, tenemus S vel
si omnes unius essent officii et operis, quomodo pedes, cum quibus quo volumus, imus! Proplereaet
impleretur reliqua necessitas corporis; cum con- nos addimus eis honorifieeniiam, ut pulapedibus;
stei multis oficiis opus esse ad gubernacula corporis? quos 153 quia humijes sunt et sine dignitate, cal-
(Vers. 18.) ATUJJC aulem Deus posuit membra, ceamentis ornamus. Et qum inhonesla sunlnostra,
unumquodque in corpore; sicut voluit. Volunlatem abundantiorein honorent kabenl. Manifeslura esl quia
. Dei, quia provida et rationabilis est, membra dicit pudenda nostra ,
qusejturpia videnlur, dum aspectus
corpori apiasse; ut uihilb desit corpori, sed sit•B publicos vilanl, boneslale se contegunt, ne per ir-
mutlis niembris perfectum. reverenliam horreanl|. Shnili modo et quidam fra»
(Vcrs. 19.) Si aulem fuissent omnia unum mem- trum, ciim sint egestaê et hahitu inhonesti; non la-
brum, ubi corpus ? Manifeslum est quia si onmes men suntsinegratia, per i(uam merobrasintcorporis
fuissent unius dignitatis, non dicerentur raembra , nostri: nam solent suecincti vesticuk tetrica, ' nudo
i
:
neque corpus ideoque variis membrorum officiis pedej incedere. Cum ergo videantur conlemptibiles,
congubernantur; orania enim unum membrura esse magis honori. sunl; qjiia solent vilam habere mun-
non polerant. Ideo autem multa sunt, quia ab in- diortm. Quod enim liominibus videtur despectum ,
vicem diJferunt dignilale. solet a Deo pulchrum judicari.
(Yers. 20.) Nunc auiem mulla quidem membra, (Yers. 24.) Qum aulcm honeslasunt nostra, nullius
unum autem corpus. Hoc dieit, quia mulla membra , egent. Apertuin est quia caput non eget, neque fa-
a Omnesedit. ac mss. aliquot, ostendit unilatem membris perfectum: rass. i
non pauei omitiunt. perfe-
mriet.aiis :,meljus cseteri,, nt in conlextu.; clum.: opfmte vero Cofb. ex quo locura resiitiiimus.
,_b Edit. omiies, cuifcimss. quihusdam, desil multis . c Rbin. edit., Capullest enim corporh, ete.
249 COMMENTARLA IN EPIST. AD CORINTH. PRIMAM. 2S0
cies, neque marius, ut his addatur per quod deco- A J men eget propheiis. Et quia ab uno Deo Patre sunt
renlur : ita el fralribus, in quibus studium peritise, omnia, singulos episcopos singulis Ecclesiis prseesse
et conversationis viget honestas , nihil est quod a decrevit.
nobis additur; debiius enim illis reddilur honor. Tertio doclores. Illos dicil doctores qui in Ecclesia
Despectis vero vel humilibus exhortalio necessaria liiteris c et lectionibus reiinendis pueros imbuebant
est, per quam addatur illis aliquis honor, ut fiant more Synagogse; quia tradilio illorum ad nos iransi-
utiles : si quominus, ipso coutemptu negligentiores tum fecit. Quarto loco ail :
circa se ertint, in quibus magis proficiendum est. Deinde vhiutes, deinde graliam curationum; poiest
(Vers. 25.) Sed Deus lemperavilcorpus, ei cui de- eniin aliquis non esse episcopus, et habere in se do-
erat, abundaniiorem tribuendo honorem; a ul non sit num virlutissanilatum. Opilulaliones,gubernationes;
schhma in corpore, sed pro invicemsollicila sinl mem- nl in rebus divinis vigilet iniellectu : ita lameii, ul
bra. Siedicil a Deo nioderalum bumanum corpus, in aliquibus, quse implerc non conceditur, ab alio su-
ut omnia membra ejus necessaria sinl; ac per hoc mat quod nou babet; quia totum uni concedi non
pro se invicem sollicita , quia aliud sine altero esse polesl. Sunl et gubernalorcs, qui 154 spiritalibus
non potest: et quod .inferius pulatur, magis neees- reiinaeulishominibusdocumento sunt. Genefalingua-
sarium est; sicut et de fratribus expositum est, vel B] rum; ul donum sil Dei multas linguas scire. d lnler-
dispulalum", quia nullus debet velut inulilis dcspici. pretaiionem sermonum;ul hoc alicui gratia Dei im-
(Yers. 26.) El si quid palitur ununi membrum, pertiai, ul linguarum interprelaudarum haheatperi-
cmnpaliuniur omnia membra.Hoc de membris corpo- liam.
ris carnis ambiguum non est; quia si ocuius, aut pes, (Vers. 29.) Numquid omnes apostoli? Yerum est,
vel manus capialur oegritudine aliqua iiifirmiiaiis, quia in Ecclesia e unus esl episcopus. Numquid
loium corpus condolel: h ila et nos docet condolere omnes propheim? Nori est ambiguum non omnibus
fratribus, si aliquid hujusmodi, aut necessitalis coneedi prophetiam. Numquid omnes doctores? llle
emerserit..Shie glorificalur unum meinbrum, congau- doctor est, cui alios erudire concediiur.
deanl omnia membra. Manifeslum est quia lsetum (Yers. 30.) Numqttid oinnes virtutes ? Hic potest
esl cnput sive erclera membra, si pedes fuerint ac- . habere virtulem, cui dal Deus dsemonia ejicere.
curati velsani. Sic debemus et nos nlacres lieri, si Num omnes gratiam habenl curaiionum? Quomodo
frairera aliquem viderimus cullorem Dei, et auclum polest fieri, ut omnes habeanl dona curalionum?
honesiale niorum, hoc est, sanum esse consilio. Numquid omnes tinguis loqnunlur? Non utique , nisi
(Vers. 27.) Vosaulem eslis corpus Christi, et mem- qui accipil donuin in hac re. Numquid omnes { in-
bra de tnembro. Ostendit aperle noslram se causam C ( terpretantur? Ille potest sermones inlerprelari, cui
per membrorum carnalium raiionem tractasse ; quia dalDeus. In supradictum sensurn hsec inserenda.
non omnes possumus eadem, sed singuli pro quali- Explanavit eniin, reddila ratione, omnes hahere
tate fidei et gratiam habemus concessam. diversas gralias, nec lolum alicui concodi, exemplo
(Yers. 2J_.) El quosdam posuil Deus in Ecclesia niembrorum. Exemplo enim corporis carnis spiritale
prhnum quidem apostolos. Caput itaque in Ecclesia corpus insinuat: ac perhoc in omnibus Deum bene-
apostolos posuit, qui legaii Chrisli sunt, sicut dicit dicendum, el in ipsius i.omine gloriaudum, cujus
idem Apostolus : Pro quo legafwnefunghnur (II Cor. gratia csl. Hanc rationem etiam in rebus pbysicis
v, 20). Isti suntepiscopi,firmanie islud Petroaposto- invenimus; aurum enim cum melius argenlo sii,
lo, et dicente iiuer eaelerade. Juda : Et ephcopatum plus lamen in usu argenium esl; et cum ses neces-
ejusaccipiat aller (Act. i, 20). sariutn sit, plus tamen ferro opus est; nihil enim
Secundo propheias. Prophelasduplici genere inlel- pene sine ferro fit, cum sil inferius. Et post haec :
ligamns, et futura dicentes, et Seripluras revelan- (Vers. 31.) JEmutamini charhmala ineliora. Hoc
tes; quamvis sint et apostoli prophetoe, quia primus mox in subjeclis ahsolvil. El adhuc magis excellen-
gradus omnia subjecta liajiet. Denique pessimus tiorem viam vobh demonslro. Gradatim illos ad uli-
Caiphas propler quod prineeps sacerdotum erat,T D liora provebit, osiendens illis graliam supradicti
prophelavit (Joaii. xi, Sl), ordinisutique causa, non omnis doni , quod in homiiiihus videntur, sive Io-
proprii meriti. Tamen specialiter erant prophetse et quendi, autcurandi, aut propbetandi, non ad meri-
Scriptuiarum interpretes, et futura dicenles (Aci.xxi, tum hominis pertinere, sed ad honorifieenliam Dei.
11), sicul erat Agabus, qui exiiia et vincula huic Ideoque nunc viam se dicit illis ostendere planiorem,
Aposiolo prophetavit fulura Hierosolyrais, et famem quailiir ad cceluin, quae merilum collocat apud
ceeiuit, quse facta est sub Claudio (AcU xi, 28). Deum. Nam quia supra dicla non semper ad meri-
Ideo quamquam sit melior apostolus ; aliquando latum perlinent, dicif Salvalor : Multi miki dicent in
a Ms. Corb., ul non sil separalio.
h Cod. Yall., iia elnos decel, hattd male. dorum, ubi alise el mss. ut linguaruin inlerpretanda-
c Rom. edit., et traditionibus relinendh. rnm, eic.
e Mss.' aliquot, utius esl Ckrhlus. Num omnes, etc.
ilnterprelatio sermonum iu rnss. nonnullis deside- f God. Corb., interpreientur. Nec koc ambiguum,
raiilur, et re vera eiiam in gra?cisac syrincis Biblio- quia nisi cui Dominus graiiam suam dederil, interpre-
rum exemplatibus;; rion habeniur. Sequenti awetn tari nequaquampolerit. JEmulamini auiew charisind'--
tsrsu Rom. ed.it. reposuitj ta sermonum iitie/preiaif ta\ efcs - '
25! AD OPERA SANCTl AMBROSII APPENDIX, £82
illa die, id est, jndicii : Domine, Bomine, notme in A pletus; sed propler Dei causam , ne posset compre=
nomine luo -prophetavimus,e.l in nomine tuo dmmonia hendere Pavid, quemjet occidere volebal.
ejecimus, el vhtules multas fecimus (Mtilth. VII,22)? Et si sciero omnia mysteria; Judoe enim nihil pro-
Et quia non IIOGnd meritum perlinel, sed officia fuit fuisse eum aposlolis.et didicisse n)]rsteria; b cum
suiit Ecclesiic, ad eonfusionem gentiliiini, et Dei ho- cliarilatis hoslis tradidit Salvalorem ( Ezech. xxvm,
norifieentiani prolestandani, dicil eis Dominus: Re- 15 el seq.) Et propheta Ezechiel diaholum myste-
cedile a me: non novivos, operarii iniquilalis (Ib., 27). ria cceleslia scire oslendit, quando incrcpitn voee in
Seeuri enim quia Dei iu illis operaiio cernebatur, paradiso iijum Dei fuisse , et pretiosos lapides ha-
npgligenies erga se fuerunt; nam et septuaginta buisse teslalur, quos lapides jdem Apostolus dociri-
duolins difcipulis gaudentibus quia duomonia illis nae divinae mysteria signiflcavit (I Cor. m, 12): el
snbdita fueranl, dicit Salvaior : Nolite in hoc gau- iili nihil profuil; quia sharitatis immemor, in super-
dere, quoddmmonia vobis subjecla sanl; sed in boc biam prosilivit.
gaudete, quod nomina vestra scripta sunt in ccelo(Luc. Et si habuero omnemscientiam. Nihil mihi prodest
x, 20). Quare. nisi quia nomini Dei subjecla sunt, scientia, si chariias non sit. Denique scribis et pha-
nnn honiinis hierilo? Etquare nune non ita flt, ut risaeisniliil profuit, dicente Salvatore : Vos habelis
liabeanthomiiies «raliam Dei? Inter initia fieri opor- J} clavem scientim,el nequevos intratis, neque alios si-
tuit, nt fundamenta fidei acciperenl flnnitatcm : nitis hilroire (Luc. xi, 52); per invidiam enini clia-
nunc autem non opusesl; quia populus populum ritalejm eorrumpenleSj, scienliam ejus ad nihilum
addueii ad fideni, cum videniur eorum bona opera, deduxerunl. Nam et Tertullianus el Novatianus non
el pracdieatio simplex. pnrvaa scientioe fuerunt : sed quia per zelum ehari-
CAPUT XIII. talis foedera perdideriint, in schisma versi, ad per-
{Vers. 1.) Si linguis hominum loquar,el angelorum, ditionem sui hocreses lcreaverunt.
charitalem autem non habeam, unum sum velut mra- Et si habuero omneni fidetn, ila ut monles transfe-
menlum resonans, aut cymbatum tinniens. Magna uli- ram. Virtuies lacere, aut daemoniaper fldem ejieere
que videtur gratia diversis loqui linguis : phis auiem Dei virlus et gioria est : nec lioc ad raeritum profl-
aliquid est, etiamsi angelorum possit qnis linguam cit, nisi quis bonas conversalionis fuerit eemulus,
seire, id est, si spiriialiter cognitum possit habere sient isupra memoravi.!
angelicum inolum. Verum lioc ad nierilum non (Veis. 3. ) Et si ercgavero omnem snbstantiam
aseribi, sedad Deigloriam, subjectisostendii, dicens meam. Aperlum est I quia si omnis subsianlia
sic esse ut mramentum resonans, aui cymbalum tin- impeiidalurj nihil proficit, charitale neglecta;
niens. Quia sicut aeramenlum ifnpulsu aiterius reso- 'C quia caput religionis charilas est: elqui caput non
nat, et cymbalum linnit; iia el hic qui iinguis loqui- hnbeij, vitani non habel. Et si iradidcro corpusmeum,
lur, Spiritus snncli effeclum hnbet a el motum, ut ul ardeam , nihil mihil prodesl. Sine cliariiate nihil
loqui possit, sicutel aiio loco dicit Salvator : Non prodest; quia fundamentum religionis chariias est.
enim vos eslis, qui loquimini; sed Spirilus Patris Quidquid ergo sine charitate fit, caducum est.
vestri, qui loquitur in vobis (Matili. x, 20). Kam et (Vers. &-8.) Charilas magnanima est, jucunda esl.
asina locuta est humana lingua ad Balaam fllium Cltaritas non mmulatur, non inflalur, non perperam
Beor, utaddicerel Dei majestalem (Num. xxn, 28): agitj non ambitiosa esl,\non qumrit qum sua sunl, non
el pueri infanlesin laudem Dei proruperunt ad con- irrilaiur, non cogital malum, non gaudet in iniquilale,
fusionem Judaeorum (Maltli. xxi, 16). Salvalorau- congdudel autem veritaii: omnia lolerat, omniacredil,
lem non solum islos, sed el lapides ad condemna- omnid spurut, omniasusiinet. Charitasnumquam cadil.
tionem perfldorum, et gloriam Dei clamare posse Tanla proeconia chariijatis edocuit, ut nori immcrito
ostendit( Luc. xix, 40). Et inler ipsa primordia ad hanc jcaelerisanteponere videretur, et incassum la-
commendalionem fldei, qui baptizabanlur, linguis borarp eos, qui aliis jmandatis operam dant, huic
loqnebaiHur (Acl. x, 46). non pblemperantes. Hinc ait Joannes apostoius :
(Vers. Q.) Et si habuero prophetiam, et noverim D . Ciiaritas Deus est (I Joan. IV, 8); ul qui cliarilaiem
omnia mijsteria , ei omnem scientiam; cliaritatem au- non habet, scial se Deum fioii habere; unde ei in
lem nnn habeam , nihil mihi 1,55 prodest. Vere ni- alia epistola idem Paulus aposlolus ait : Deus au-
hil prodest; ad Dei enim gloriam propheiatur, sicut tem qui dives esl in misericordia, c propler multam
dicil David proplieta : Non nobis,Domhie, non nobis, cluirilatcm suam misertus esl noslri (Ephes. n, i).
sed nomini tuo da gloriam (Psal. cxm, 1). Nam et Quiergo chnrilatcm non habet, ingralus est miseri-
Balaam prophelavii (Num. xxm, 8 et seq-), ctim pro- corduc Dei; quia non diligit, per quod salvatns est.
phota non essel, sed hariolus : et Caiphas prophela- d Utproinde discereni quia graviter delinquebanl,
vit (Joan. xi, 51), non merito , sed dignitaie ordinis qui e?cam fralernse charilaii prDeponibant. Naniiiaee
sacerdotalis: et Saul prophelavil (I Reg. xix, 25), esl quse el In pra;senli -prodests et in telernum cum
cum jam inobedientise causa spiritu malo fuisset r'e- Deo permanet. , -,
a Corb. cod., elmotum, sine quo i0iter loqui non c Nonnulli niss. propler misericordiamsuam.
posse ostendit. a Corb. codex, Ut prdinde discernerenl.
V Corb. cod., cum charilalis hosliam tradidil, etc. S
2S5 . , COMMENTAMAIM EPIST. AD-CORINTH. PRIMAM. 25i
(Vens. "9, 40.) Sivc prophelim evacuabunlnr, sive.A nisvk : hoiniues Tcrnnerciiilii; Wto.jue miiius^cst ex
•
tinguw cessabunl, siiiescientia evacuabitur. Ex parle hac refirofectus. Spirituaulem loquilurmysteria, -tion
enim ôgnoscimus, el exiparte proplielamus: cummi- sensu-5 quia ignorat, quod dicil.
lem venerilqv.odperfectum esl, evacuabunlur illa, qum { Jrers. 3.) •Quienimprophelat, hominibus loquitur
ex parte suiiU Omnia eharismalum dona evacuari ad iedificalionem, el •exhortaiioncm, el consolalionein;
dixil-; quia non lantiim possunt comprebendere, sedificiUurenim, quando quastionum solulionem ad-
quautiim ipsa veritas -faabel. Neque nos aul capere discii. Exliortalio atitem illi flt, ut desidcrium
aut enarrare pussumus plenitudinem Teriialis. 0_ui patialur «rophelandi : consolaiur vero-, c quia con-
enimfieri potest ut lihgua humana omne complecla- lempttim disciplinoc in speTidet. Scientia enim legis
tur,quodDei-est?Ideodestruetor imperfectio noslra, firmat anitnos,.*el provocat ad spei melioris pro-
non id qiiod verum est evacuabitur : sed dum a ad^ fecluin.
ditur -iinperfeeio, quod de.est, deslriietur. Deslru- (Vers. k.) Qui loquitur -lingua, Se ipsum mdificat:
etio enim imperfectionis esi, -quando id quod im- qui vero prophetat, Ecclesiam mdificat. Per id enim ,
perJectum est, impletuMn verum. quod forte solus scit, quod -loquilur, se solum scdi-
(Vers. ii.) Cum essem parvulus , quasi parvulus flcai: nam qui prophelal, oinnem •piebern eedificat,
loquebar, quasi parvulus sapiebam, quasi parvulus co- ]3 dum intelligitur abomnibus quid loquaiur. Prophetas
gilabam : al ubi factus sam vir, ea qitm panmli erant interpretes dicilScripturarum ; sicut enim prophela
destruxL -Hocdicit, quia -exeunies -suncli de hoc futura- -praedicit, quas nescipntur : ila et hic dum
mundo, plus neeesse est inveriiant, quam nunc pu- Scriplurarum sensum-, qui wullis oceullus esi, ma-
tant, sicut Joannes apostolus de Salvatore dixit : nifestat, dicitur prophetare.
Tunc videbhmtsilUtm, siculiest(\Jean,iu, 2). In iiac {Vers. 5.) Volo uulem vos omnes loqui linguis :
ergo vita parvuli sumus ad comparationem ftiUir& magis autem til propheietis. Non polerat prohibere
viise; quia -sieut vila haec imperfecta est, ila et loqui linguis, qui superius donum istud dicit esse
scientia. Spiriltis sancti : sed ideo prophelandi magis studium
jfVers, 12.) Yidemusnuncperspeculuminmnigmate, habendum-, 'quia utilius-est. Major esi enim quipro-
lunc verofacie ad faciem. Apertum esl nunc imagines plielat, quam qui .loquilur lingua, nisi interpretetur.
videri per fidem, tunc res J.5S ipsas. Modo scio ex Quia si inlerpretari poterit, non erit minor; quiii
parte- lunc.verocognoscam, sicnt etcognitus sum : id Ecclesiam oedificat : hoc enim niajcs cst, quod
est, vjdebo quae promissa sunt, sicnt videor; lioc omnibus prodest. Ilic enim per donnm Dei linguis
esl, praesentem esse ad Domlnum, ubi Chrisiuifesi. loquilur, qui eli.im interpretalur, sicut et -illi duo-
(Vers, "15.) Manent aulem nunc fides, vpes, cha- iG decim in Aclibus apostolorum (Acl. u, -4).
rilas, iria hmc : major niilem liorum esl charitas. (Vers. 6.) Num autcm, fralres, si venero ad vos
Digne major est charilas : quia ul fldes prandiearelur, linguis loquens, quid vobis prodero, nisi loquar vobis
et spes essel fnluroe vitie, eharitas piavlilil, sicnl aut in reveludone, aut in notitiu, aut in prophetia, aut
supra memoravi. Unde ei Joamies aposiolus : Ex in doctrina? Itec omnia iinum siguiflcant; doeere
hoc cognoscimus, inquit, charilatem ejus; quia i]~,se enim nemo poierit, nisi intelligatur.
pro nobis aniviam suam,posuil (I Joan. m, 16 ). Jusie (Yers. 7, 8.) Tamen qumsine anima sunl vocemdan-
igitur major charitas, per quam reformalum est gentis tia, sive libia, sive citliara, si dislinclionemsonilus non
humanuin. dederunt, quomodo cognoseelurquod per libiam cani-
CAPUT XIV. tur, aut quod citharizatur? Elenimsi inceriam vocem
(Vers. 1.) Sectamini clwritatem, mmulamini spiri- tuba dederil, quis se parabit ad prmlium? Quoniam
lalia: magis autem ut prophetelis. Post ciiaritalem exempla-faciliussuadentquam verba., exemplis com-
b propheiandi studium magis habendum hortatur: mendat per quoe facile asseqnaiHur non debere illos
quiaquamvismagnisint spiritales gradus, quos enu- in Ecclesia Ioqui linguis, qui inier-preiari non pos-
raerat: uic lamen melior-,qui ad utilitalem Ecclesise sunt. Ut quid enim loqualur, quem nomo inleliigit ?
proflcit, ut discant omnes -diviriaelegis ralionem. In D (Vers. 9.) Ila el vos per linguam nisi significantem
quo enim quis animnm dederit, iii eo ipso accipit sermonem dederilis,. quomddt)scietur quid loqitimini?
donum, dicente Salomone : Scire legem, sensus esl Eritis enim in aera loqumtes; lioc esi, nihil profi-
optimi (Prov. ix, 55); scientia enim chariiale sub- cientes/ iVaiiimulta, ut pula, gtnera linguarum sunl
nixa non inflaiur, sed est mansuela , .proficiens in hoc mundo, et nihil sine voce. Multa quidem genera
omnibus ad utilitalem. . sunl lingiiarum, inqnit, sed.habenl pr.oprias vocum
(Vers. 2.) Nam qui loquilur lingua, non hominibus significaliones, ut intelligantur.
loquilur, sed Deo; nemo enim audil, spirilu autcm (Vers. 10,.11.) Siergonesciero virtukmvocis,erpei
loquilur inysteria. IIoc est quod dicil, qiiiiiqui loqui- cui loqitor, barbarus : et is qui loquitur, mihi barbarus.
tur iucoghita iingua, Deo loquitur; quia ipse oninia Kon ulique idsmdendum monel, ut invicem per in-
a Vet. edit. ac mss. aliquot, additur imperfeclio, . h Codex Land., prophetandi, prmdicdndi, dbcendi
qucd deest, destruetur': inelius Rdm. edil., additur sludium. . . • ' -.-'""
qnod deest, imperfeclio deslruetiir; attamen antepo- c Mss. nonnuili, quiacontemptudisciplinm, etc,
nendi sunt mss. plurimi, quos hic sequimur. '
258 AB OPERA SANCTi AMBROSHAPPENDIX. . 256
i
cognitam linguam barbari sibi videanlur : sed quia .A tendit se omnium quidem liorum loqui linguis, et
concordioe res esl, his nitendum esl; ut per unani- quia non valde prodest. . , "
tnitatem intellectus, communi laetitia glorienlur. (Vers. 19.) Sed hi Ecclesia, inquit, volo quinque
157 (Vers. 12.) Sic et vos, quoniam mtnulalores verba & loqui per Legem, ut el aiios mdificem,quam
estis spiriluum, n ad mdificalionemEcclesim qumrite, decem miltia verbonm in lingtta. Ulilius dieil paucis
ut prophelelis. Quia prodesl Scripluras explanare verbis in aperlione s'ermonis loqui, quod omnes in-
(nam incitatur el gaudet animus, quando aliquid de telligant, quam prolixam oraiionem habere in ob-
Scripturis percipit : et quantum propensior in hac scuro. Hi ex Hebraeis erant, qui aliquando syra lin-
parte fit, lantum deserit vitia), proterea ad hanc gua, pleruriiqiie hebroeain tractatibus aut oblationi-
partem studium monel applicandum. hus uiebantur ad eonimendaiioiiem. Gloriahantur
(Vers. 13.) Ideo qui loquitur lingua, oret ul inter- enim se diei Hebraeos propler meritum Abrahae,
preletur. Eum qui linguis loqui desiderat, monet quod idem Aposlolus pro nibilo habnit dicens z Mihi
orare debere, ut accipiat donum interpretandi; ut autein absit gloriarijnisi in cruce Domini noslri Jesu
proflciat caeleris studium ejus. Christi (Galat. vi, 1-5)[c Hos quidnm imitantes, ignota
(Vers. ii.) Namsi oravero lingua, spirilus meus sibi lingua loqui malebant in Ecclesia ad popuhim,
I '
orat, mens autem mea sine fructu esi. Manifestum esl B quam sua.
ignorare animum uoslrum, si lingua Ioquatur, quam (Vers. 20.) Fralres, nolile pueri effwi sensibus ;
nescit, sicut adsolent Latini homines Groececan- sed malilia parvuli estote;ul sensibus perfecli silis.
lare, oblectati sono verborum; nescientes tamen Perfectos illos vult esse, f ut sciant quid ad instru-
quid dicant. Spiritus autem qui datur in baptismo, clionem Ecclesise sif necessarium ; ut recedentes a
scit quid oret animus, dum loquitur, aut perorat malitia el erroribus; iis studerent, quaa proficerent
lingua sibi ignoia : mens autem qui est animus, sine ad lilililalem fratrum. Hic est enim sensu perfectus,
fruclu est. Quem enim pdiest habere fructum, qui qui id agil, ut prosillalicui, maxime fratri.
ignorat quae loqualur? (Vers. 21.) In Lege enhn scriptum est: Quia in aliis
(Vers. 15.) Quid'est ergo? Orabo spirilu, orabo el linguis, et in labiis aliis loquar populo huic, el nec sic
menle : psalmum dicam spirilu, psalmum dicatn el me audient, dicil Dominus (Esai. XXVIII,11). Hoc
menle. Hoe dicli, quia cum quis hae lingua loquilur, Dominus de his dixit, quos proesciit nec Salvalori
quam novil; lam spirilti, quam ineiue orat; quia crediluros. In aliis enim linguis et in aliis labiis lo-
non solum spiritus ejus, quem dixi datum in bap- qui^ novum Testamenlum est praedicare, sicul dicil
tismo, scit quid oralur : h sed eiiam animiis simili Hieremias prophela : Ecce venienldies, dicit Dominus,
modo et de psalmo non ignorat. G et consummabodomui lsrael et domuiJuda Testamen-
(Vers. 16.) Cmteruntsi benedixerisspiritu; hoc ess, tuni novum, non secundumquod disposui patribus illo-
si Jaudem Dei lingua loquaris ignota audienlibus : rum (Jerem. xxxi, 51) : hoe est immulala ralione
Quis supplet locum idiolm? Quomodo dicil amen , aliter loqui, quam se legis veteris verba liabeanl;
s super taain benediclionem, quia nescit quid dicas. duni audiunl sabbatiim solvi, neomenias evacuari,
Imperilns enim audiens quod non inielligit, nescit circumcisionem cessare, sacriiicia immulari, escas
liuem oraiionis, et non respondet, amen, id est ve- prohibiWs licere edere, Christum Deum
dudjum,][{£,<§
rum; ut confirmetur benedicdo. Per hos enim imde Deo praedicari : hoc estaliislinguis, et aliis labiis
pletur confirmatio precis, qui respondent, amen; ut loqui; et nec sic perfidi Deum obaudire voiuerunt.
omniadicta veri testimonio in audientium menlibus Polest et sic intelligi, ut quia mulli Judoeorum ma-
eonfiruientur. Tevoli erant, et proplerea diguumnon erat uis in
(Vers. 17.) Nam quidem bene gratias agis. De eo revelatione loqui Evangelium, in parabolis loqnere-
dicit, qui cognita sibi loquilur, quia scit quid dicat. turjad eos : et inteliisentes ideo sibi non revelari,
Sed alius non mdificatur. Si ulique ad sediflcandam qnia mali erar.t, nec sic se corrigerent; ut merentes
Ecclesiam convenitis, ea debenl dici, quee intelli- se |faeerenl per explanationem audire verba Dei.
gant audientes. Nam quid prodest ui quis lingua lo- D Unde dicunl discipuii ad Dominum : Domine, quarein
qualur, quani solns scit; ntqui audil, nihil profi- parabolis loqueris illis (Malth. xm, 10)? EtDominus:
ciat VIdeo tacere debet in Ecclesia, ut ii loquantur, Quia vobis daium esl, inqnit, nosse myslerium regni
qui prosint audientihus. Dei, illis autem non; ul videntesnonvideant, et audien-
(Vers. 18.) Gratias ago Deo meo, quod omniitmve- tes noninlelliganf(Ibid., 11); ne indigni saluiem per-
strum lingua loqttor. Qjuoniamsuperius linguis loqui ciperent, quod animadvertentes promeritis suis
donum esse dixil Spiritus sancti, ideo ad Deum re- faclum, nec sic conyersi Deo satisfacere voluerunt.
fert, qnod omnium lingua loqueretur. Et ne forte (Vers. 22.) Itaqiie\lht£um in signum sun(.[Hoc esl,
quasi oemulusper invidiam hoc dicere videretur, os- Telamine incognlloelinguoe obscurati sunt sermones
a Codes Vall., mmulationem Ecclesim qumrite in restitulum esl.
f j
prophetis. Ms. Corb., ut faciant quod, etc. Infra vero in
h Idem cod. Vall., mens aulem qumest animus, ete.
c Ms. Corb., snper tuam eucharistiam. plerisque legitur mss., Hic est enim sensus perfeclus,
d Uomi edit., loqui per sensiim meum,ut, etc. ' proj eo quod esl in aliis,- et cunciis edii .,;, seniw
s Mos quiddm imUante$**, quiwi svai)e cod, €oshi perfeclus, \ -
il
257 COMMENTARIA1N EPJST. AD CORINTB. PRIMAM. 258
Dei, ne rideantnr a perfidis, ul cum audiuntur in- Asinguli, non simul omnes; ne insanire videreniur.
cognitoe linguse, signum sit qfiia propter perfidiam Ideo, ergo ut mullum, tres, ne occuparenl diem lin-
faclum est, ne audiens intelligat. Non utique iis qui guis loquentes, el inlerpretes illorum; et non liabe*
credunt, sed non credentibus : hoc est quod dixit, rcnt proiihelae lempus e Scripturas disserendi, qui
quia ad occultandos sensus incredulis proflciunt lin- sunt totius Ecclesiaeilluminatores.
guae. Prophetia aulem non incredulis, sed iis qui cre- (Vers. 28.) Quod si non fuerit interpres, taceal in
dunt. Hoc est, non compeiil fldelibus audire linguas, Ecclesia : sibi autem loqualur et Deo; hoc est, iiilra
quas non inlelligant; sed infidelibus, qui non sunt se tacile oret, aut loqualur Deo, qui audit muta om-
digni inlelligere, siculdicit Esaias prophela : Vade et nia; in Ecclesia eniiti ille debet loqui, qui omnibus
dic populo huic : Aure audietis, el non intelligetis, etc. prosit.
(Vers. 25.) Si convenerituniversa Ecclesiain ttnuni, 159(Vers. 29.)Prophetmautemduoveltres loquan*
el loquaniur omnes linguis, inlroeant autem infideles el lur, et alii examincnt, vel interrogent.Ipsum modum te-
idiotm;nonne dicenlquia insanhis? Manifeslum est nuit dicendo : Duo vel tres loquantur; singuli autem,
quia si omnes diversis linguis ioquantur, tiimultns fit sieut supra. Caeteros autem inlerrogare permisit de
quidam aincondituspopuli, qnasiphrenesinpatientis. iis, quoeforte in ambiguum veniuiit, aut quoeassequi
(Vers. 2-4, 25.) Si aulem omnes prophetent, inlret B aliquis non potest; qui diversa sunt ingenia, ut dis-
autem aliquis infidelis, vel idiola ; increpatur ab omni- putatione planiore dilucidentur.
bus, redarguilur ab omnibus, occulia cordis ejus mani- (Vers. 50.) Quod si alii revelalum fueril sedenti,
fesla fiunt : el lunc cadens in faciem, adorabit Deum, prior taceat : id est, permittat potior inferiori, ut si
pronunlians quod vere in vobis Deus sil. Cum enitn potest dicat : nec oegre ferat; quia potest et illi dari
intelligil et intelligitur, audiens laudari Deum, et donum, ut dicat, cum videlur inferior, quod potiori
adorari Christum, pervidet veram esse et veneran- eoncessum non esl. Sicul enim lolum uni concedi
dam religionem, in qua nihil fucalum, niliil in le- non polest, licet poliori; ila et non potest alicui,
nehris videl geri, sicut apud paganos, quibtis velan- quamvis inferiorj, nihil imperliri; ut nemo sil va-
lur oculi; ne quae sacra vocant perspicienles, variis cuus a gratia Dei.
se vanitatibus cernanl illudi. Omnis enim imposlura (Vers. 51.) Poleslis enim per singulos prophetare;
lenehras pelit, et falsa pro veris oslendit; ideo apud ut omnes discant, el omnesexhorlentur. Hacctraditio
nos nib.ilastute, nihil sub velamine : sed simpliciter Synagogaeesl, quam nos vult sectari; quia christia-
unus iaudatur Deus, ex quo sitnt ontnia, et nnus Do- nis quidem scribit, sed ex gcntibus faclis, non ex
minus Jesus, per quem omnia (I Cor. vm, 6). Sienim Judoeis; iit sedenies disputent, seniores dignilate in.
1 nullus sit, qui inlelligat, aul a quo ipse discuiia- G cathedris, sequenies in subselliis, novissimi in pavi-
tur, potest dicere seductionem esse quanidam el va- menlo super mattas. Quibus si revelalum fuerit, dan-
nitatem, quaa ideo linguis canilur, quia pudoris esi, dum locum dicendi proccipit, nec despiciendos; quia
si reveletur. . membra corporis sunt.
(Vers. 26.) Quid est igilur fralres? Cum convenilis, (Vers. 52.) El spiritus propbelarum prophetis sw&-
unusquisquevestrum c canlicum habet: id est, laudem jectus esl. Quia enim unus aique idem Spirilus est,
Dei per canlicum eioquilur. Doclrinam habet: hoe qui tam prophelis futura dicenlibus, quam iis qui
est, sensuum a per spiriialem prudenliam habel ex- revelant Scripturas, infundil se pro ralione et quali-
positionem. Revelationem habet : id est, subest ei tale causarum; ideirco dixit: Subjeclus est prophe-
prophetia occultorum, quae ad omnium mentem per- lis; ul ingenia accenderet hac spe, quod Spiritus
Teniat, favente Spiritu sanclo Linguam habet; ut eos conatus bonos adjuvel. Desiderio enim optimo ad
qui lingua loqui poleranl, non conlristaret, permisit Deif res enarrandas subvenit: ut impleat boni pro-
eosloqui Iinguis: ila tamen, ut inierpretatio seque- positi voIuntatem.Nam et de Salvatore idem di-
retur. Ideo ait: Interpretalionem habei; ul si inter- eium cst : Bibebantautem de spiritali sequenle peha,
pres adesset, daretur locus loquendi linguis. pelra autem erat Chrislus (I Cor. x, 4) : lioc est, et
Omnia ad mdificationemfiant. Conclusio liaec.est, -" subjeclum esse, quod et seqni; sequebatur enim, ut
ut nihil incassum 3n Ecclesia geratur, hocque ela- humanis suffragiis deficienlibus, adesset ad auxilium
horandum magis, ut et imperiti proficianl; ne quid tribuendum. Ita et Spiritus subjectus dicilur, ut co-
sit corporis per imperitiam lenebrosum. ldcirco om- natus bonos adjuvet, cum suggerit; suiijectus enim.
nes paralos vull convenire diversis donis spirilali- videlur, qui coepta allerius perficit.
bus; ut ipsa aviditate animi vigilantes, invicem se (Vers. 55.) Non esl enim dissensionis auctor, sed
exhortanles, meliora dona oemularentur, ad illumi- pacis. Quia ergo pacis auclor est, dicente Salva-
nationem fratrum. tore : Pacem meam do vobis, pacem relinquo vobis
(Vers. 27.) Si lingua quis loquitur, per duos, aut (Joan. xiv, 17); nemo alleruin non sinat dicere, ne-
Titmultum,tres; et parliculalim ul unus hiterprelelur. que debebil dicenti, studio contradicendi, resistere;
Hoc est, duo aut tres non pluslinguisloquantur : sed ne discordia fial in corpore. Qui enim in pace vocan*
a Codcx Corb., in cwtu populi. d Ms. Corb., per nattiralem prudentiam.
h Mss. iionnulli, nullus sit, quemintelligat. e Mss. aliquot, Scripturas discernendi.
e Codex Gem., psalmumhabet. f Codex Corb. ad Dei res gercndas,
239 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 260
tur, palieniiae dcbent studere; ne pacis jura solvan- fosunl mandala. Hoc,dicens (angit supra mcmoratos
tur. Sicut in omnibus Ecelesiis sanclorum doceo. Hoc falsos apostolos, ajquibus fueranl depravaii,'qtii
diclo hortatur illos; ut quosproocepilfatiant; quando pro desrderiis homimiin.non divina, sed lerrena do-
siiniliter se Ecclesiis sanctorum proedicare testalur. cebant. Ideo hie niliii suum tradere sedieit, sed Do-
(Vers. 51.) a Mulieres vestrm in Ecclesia taceanl. mini; ° lil quibus suadet,- Deo acquisili non homini-
Ntmc tradil quod praetermisernt; superios enim vebus videaiUur : qua fiducia et eonstanler praedicat,
.ari mulicres in Ecclesia priecepit, niodo ut quieue liheram habens conscienliam; i qnia non hominibus
sint et vereeundae osiendit : ut operoe pretitim sil, plaeere viilt, sed Deo: Uiide peccaioribus non blan-
qnia vclaniur (! Cor. xi, 5). Si enim imago Dei vir diiur, ut crescant: sed admonet, ut desihant.
esi, non femina, el viro subjecta est lege naluroe; (Vers. 58.) Si ijitis aulem igiiarat-, igmrabitur.
quanto magis in Ecclesia debent esse subjectos pro- Reele, quia qui nescii-Domini esse,- qiioe loquitur
pler reverentiam ejus, qui illius legatus esl,;qui eiiam Apostolus, el ipse a Domino ignorahiturin die ju-
viri captit esl! Non enim permitlitur illis loqui, h sed dicii, dieenle Domino : Amen dico vobis, nescib vos.
esse in silenlio, sicut el Lex dicit. Qnid dicil Lex? Ad (Mhuh. xsv, 12). j
virum tuum conversio lua, el ipse lui dominabilur. (Yers. 59.) Propter quod, fralres, mmulalionemha-
(Gen. iii, 16). Hueclex specialis esl; hinc Sara do- nbele prophelandi. Quamvis argual hos, et in muliis
minum vocabat Abraltam viruni suuin : ac per hoc reprehendat et corripiat, eo quod reccsserant a tra-
iii sileniio jubcntur esse; ne supradicloe legis sen- dilione ejus; tamen fifalres. eos vocalj quia dicit
tenlia inflrmelui', cujus memor Snra, viro suo erat Esaias ad plebern Domini ;,D'tcite iis qui non recte
subjecta, sicul dictum est(Ge». u, 24;. Quamvis una ambulant in viis meis : Fratres nostri cstis vos (Esai.
caro sit, sed duabus ex causis jubeiur esse subjecla; LXTI, 5). Ut ergo epnsoiaretur istifs post cOrreplin-
quia et ex viro esl, et per ipsam iutravit peccaium. nes, fratres illos weat; et ad yemuraiionem propbe-
, (Vers. 55.) Si quid autem discere volunt, domi ui- liae hortaiur,. ut assiliua disputalione et explanatio:ie
ros suos interrogent; turpe est enim mulieribus in Ec- legis divinoefierent instruetiores; ut posSent discere
clesia loqui. Turpe est, quia contra discipiitiam est, perversas esse pêudoapostolorum proedicationes.
ut in domo Dei, qui eas suujeclas viris suis esse Et loqtti linguis nolite prohibere. Et lioc propler
praecepit, de Lege loqui praesumaul; cum scianl illic charitatem, ut qui possunt loqui linguis, si inierpres
viros iiabere priiiiaiuni, et sibi magis competere, ut fuerit proesens, nonivetenlur, he frat dissensio.
in domo Dei precibus vacent, lingiiam retineiues: et (Vers. 40.) Otnnia autem honesle et secmidiimor-
aures aperiani; utaudiantquomodo misericordia Dei dinem fianl; hoc est, secundum ordinem supradi-
raorieni vicit per Chrislum, quae per, eas regnavit. p clum. Honesle autem illud fit> d quod eum pace et
Nam si audeant in Ecclesia loqui, dedecus esi; quia disciplina fit. |
idcirco velantur, ut humiliaue appureanl : iilse au- CAPUT XV.
tem se invereeundas ostendunt, quod et viris oppro- (Vers.' 1, 2.) Notum autem vobis facio, fratres, quia
brinm est; in mulierum enim insoleniia etiam ma- Evqngelhim quod prmdicavi vobis, qttod el accepislis,
rili notantur. in quo el slalis, per\quod et saivi effwiemini,quod et
(Vers. 56.) An a vobis verbum Dei profeclum est, sermoneannuntiavi vobis, debetis tenere; nisi forte silie
aut in vos solus devenit? Arguenlis verba sunt; sic causa credidistis. Oslendit illis quia si in hac causa
enim inflaii erant, quasi ipsis promissa fuisset haec queesubjecla esl, a traditione ejus seducti sunt, per-
salus; et exemplo eorum ceierse gentes vocarentur diderunl quod crediderunt; omnis enim spes cre-
ad fidein, aul non essent aliqui, qui possenl susci- dentium in hoe seiisu est; quia niorlui resurgenl.
pere gratiani Dei, aposlolis pnvdicaiuibus. Sic enim Qudd autem dicil :j In quo et stalis, his dicit, qui
1@© se jaciabanl quasi beneflcium darent magis firmi erant in fide' tradilionis hujus; promiscuis
quam acciperent, accedentes ad fidem'; unde dicil: enim loquitur, ul el ii qui in fide suni, gaudeant :
Aut in vos solos devenil verbum Dei. Omnis enim qui et qui niitanl, corripi se doleanl, et corrigantun
vult aliquid emere, quod scit ab aliquibusnon re- k (Vers. 3.) Tradidf enim vobis in primis, quoniam
quiri, cum quodam fastidio accedit ad emptionem, Chrislus morluus est pro peccalis noslris secundum
quasi beneflcium prasstiturus vendeuli.- Ideo hoc Scripturas. Scripluras Tesiamenti veteris memorat
Aposlolus arguit in Corinthiis, qui tales se proebe- quae futuram passionem Domini cecincrunl. Dicit
bant elalione vaniiatis; quasi si ipsi uon obedirent enim Esaias propheta : Vl ovis ad immolandumdu-
verbis fidei, nemo essel qui<;rederet, sicut dicit Ju- ctus esl (Isai. LIII, 7). El inter csetera : Quoniamtol-
doeis : Vobis primum opor.lebal loqiti verba vitm hu- lelur a lerra viia ejus, ab iniquilalibus populi mci du-
ijus : sed quia repulisiis ea, indignot vos facieniesmter- clusest ad morlem (Ibid., 8): haec iu Chrislo reperla
nm vitm, ecccconvertimur nos ad gentes(Act. xra, 46). nosbunlur. Sed quia proeterili temporis significaiio
(Vers. 57.) Si quis existimalur propheta esse, aui videtur, non esl adyersum; quia apud Deum, qui
spirilalis, cognoscal qum scribo vobis, quia Domini omnium prascius esi, nihil futurum est; ideo sic
|
c Corb. cod., ut quibus
n Hic et subsequens articulus in mss. non paucis smdendo acquisili, ntm ho*
ad fmem capitis rejiciunlur. minibus dent gloriam. sed Ded:
h Rom. edit, sed subditas esse. a Idem Codex Cor^b.,quod cumprece.
2Gi COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTILPRIMAM. 262
dicit quod fulurum est nobis-, quasi faclum sit. Nam A J (Vers. 9, 10.) Ego enim stim minimus omnium
in Apocalypsi Joannis apostoli dicilur : Aghus qui c aposlolorum: Humiliat se^ el temporis causaiu sibi
occisuseti a consiiiutionemundi (Apoc. xin-, 8). Qtiia asciibit; lenipore enim minor *st, non dignitaio.
enim aliter non fief, quam scil Deus, lactum dicilur; Scd quia el persecutor fuil, inelinat se, diccns :
nobis enim fit, non Deo, quia apud Deiun nihil cst, Qui noiisum dignus vocari aposlohts; qubniam perse-
quod futurum dicalur. El ih Psalmo ait : Dominus cuttis snm Ecclesiam Dei. Gralia aulem Dei sum id>
regnavit a ligno (Psal. xcv, 10). El Moyscs de cruce quod sum. Deo dat gloriam, qui eum elegit; el di-
ejus ita significavit, dicens : Titnc videbitisviiainile- gnitatem suani non sihi defendit, sed indignuni se
slram pendenlemante ocutosveslros , el hon ctedetis dicit. Unde vere plus merelur, sciens dixisse Po-
{Deut. xxvin, 66); Idcireo enim iu eadem caiisa et minum : d Qui se humilial, exaltabitur (Luc. xiv, li*).
fuliiri temporis aliquando significantia ponitur; ne El gralia ejus pattper in me non fttil. Hoc dicit, quia
a perversis hon de Ghristo diclum defehdereturj si non propier quod porseciitus esl, miiiorem gratiam
lotum quasi proeleritum significiirel. iii apoptolaiuaccepit. Sed plus illis omnibuslaboravi.
(Vers.-&.)El quia sepultus est. Nulli dubium mor- Addit ad causam, quia non solnm minoralus non esl,
tuuni sepultum esse, sicul dicii Esaias propheta : Et sed ei amplius e propter constantiam, qiia vigebiit
"
dabomalos pro sepulliira ejns (Esai. LIH, 9). I in Christo, afflicuis cst: ijiiod noii ivgre ferens, di-
B
][@J Et quia resttrrexil lertia die secunduni Scri- gnior facius est. Non ego auieni; sed grnlia Dei me-
pturas. Omnia iii fide elausa sunt; ideo sub perSona cum. Ne se extulisse jactanier putareiur, siatini se
populi resurfectio Domini tertia die fiilufa descripla hiiniiliat, cum hoc ipsum non magis sibi, scd Dei
est. Dicit enini Osee proplieta : a Posl biduumsanos graiia: ascribii; ul Semper omnem gloriam reportet
facielnos, et in tertib die resiirgemus, et vivemus in ad Deuiii, unde jure exaliandns est. l •
conspeciuejus (Osc; vj, 5). In Christo enim oirines (Vers. 11.) Sive igilur ego, sive illi; sic prmdicatmts,-
resurrexisse, sicut in Adam omnes inortuos- esse, et ita crididistis. Hoc esi, quod supra significavii,
nemo fidelium dt-negal. Simi!iiriodo in psalnJo sub quia non inferiorem grati.im in prsedieaiione accepil;
persona homitiis eiiam de Christo signiflCat,dicens: cfiiam coeleri apostoii, sed unam aique eamdem.
Omnia subjecisti sub pedibus ejus : gloria el lionore Unde magis arguit perfldiam Corinthiortim; quia
coronasli eum (PsaL vni, 8).- cum nianifestata esset credulitas boec apud oiniies
(Vers. S.) El quia visus est Cephm: id est, Peiro. Ecclesias,- hi ab hac fide et spe descivefanl, quain
Hoe eliam i.Cleophae et socio suo dixerunt disci- subjecil,- dicehs :
puli, ut in Evangelio /.O.TO. AOUZKV, quod apparuit soli (Vers.-li, 15,-14.) Si auiem Christus prmdicaiur,
Petro. Posteaillis undecim (Luc. xxiv, 54). Et hoc C ( quod ex morhiis resurrexil; quomododicttnt quidam
in Evangelio coniinelurV inter iibs, duoniani resurreclio mortuorum non est? Si
"resurrecliomortiiorumnon eslj iieque GltriStus
(Yers. 6.) Deinde dpparuil pliis qitam quingeniis crgo
resurrexit: Si autem Gltristusnon resurrexii, inanis est
fratribus simuL IIoc sua flde ldquilur. Ex quibus plu-
res manent usque adhuc, quiddin autem dbrinieruiil. prmdibatibiiostrd, vacuaesl et fides vestra. Hac a fal-
De his quibns post resurrecXioiiemajiparuit Dominiis, sis aposlolis eranl tradiia, qui Chrisium nequena-
lunc muitos dicit fuissein corpofe. lum, nequeiii carhe passiim, lieque resurrcxis>e as-
severabant : quos et Joannes apostolus denotal,
(Vers. 7.) Deinde apparuit Jacobo. Singuiariier Gbristum' ih cafnc venisse negabaiu. fjitde di-
Jacobo apparuit, sicut et :
Peiro quod ideo puto facil : quod
Qui negal Christum in carne venisse, hic est An-
clum, ut muliifaria a]iparentia fidem resurreetionis ticluistus : et
qui negal Filium, nec Pdlrem habet
firmaret. Postea apostolis omnibus. Iieruni. oinnibus Joan. iv,-5). Isti ambulabani, et quorumdam fidemj
(I
aposlolis visus esl in moute, ubieoBslitiieral illis Je- ne imprudentes a mundi sopieniibus
sus,sicut referlMatihaeusevangelisla (MaJih.y.xviu, subvertebant; qnia prudenlessoeculi stullum' judicarehtur,
judi-
16). Antein Hieiusaiein posl diesoclo resurreclionis . canl, cu-maudiuni resurrectionem morluorum. Quod
suoe, id eslDominica die, januis clausis, intravit ad jj) si; inquit, verum est quia Christos non
resurrexit,-
discipnlos, ul Thomaeanimus firmarelur, sicutdicit falsi sumus praedicatores, et fides vestra inanis esi.
Joannes apostoius (Joan.. xx, 26). In monle enim Hoe enim.
crediderunt, Aposlolo pToedicanle,quia
inleiligilur mandala illis dedisse. mortui resurgenl, et hac spe allracii sunt ad fiderii.
(Yers. 8 ) Novissimeautem oinnium quasi aborlivo 162 Q,I0° uliqnead delrimenlum illornm profirere
visus esi et mihi Apparnil 1111 primuni in coelo,-post asserit, si crediderunl quod futurum non est : el
oranti in templo (Act. IX, 4; xxn, 17). Aboriivuin se pudoris est, ut aliquis profileatur hoc se credidi-se,
dixil; quia exiri lempus nalus in Christo, apostola- quod falsum est. Et verecundiam ergo illis incutil,
lum accepit jamGliiislrfrn coslosfecepid ciiin carne. et labores illorum dicit infructuosos; si. quod a fal-
a Vet. edit. ac mss. aliquot, Posi biduuin el in 0 Cofb. cdd., Aposlolorum.Minimum
terlio die fesurgemus. cil apoUoloruin in vocatione,non in gralia iiaque se di-
h Ita mss. non pauci, et onViiesedit. riisl qiiod tem dal ; Deoau-
et
gloriam honorem,qui eum elegil.
pro soli Petro in Roiii. edit. Idgitur Siinoni :' alii a Mss. aliquot, 6'"» se exaiiat, liumUiabiiur.
vero mss. cfferunt, Cleophas et Emaui lestanlur in f Codex Cdf b., propler conscientiam.
Evangelio.
26S AD OPEKA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX.j 264
sis aposlolis audierunt, verum est, quia morlui non A ila el in Ckristoomnes vhifwabuntur. Hoc dicit, quia
resurgent: qnod nemo uiique de se patitur audire; sicut Ad.im peccans jmorlem invenil, a et omnes ex
ut videnles hoc conlra se esse, reverlerentur ad pri- ejus origine tenuit, ut dissolvantur : ita el Christus
mam fldem. non peccans, et perjhoc vincens mortem (quia qui
(Vers. 15.) Invenimuraulemet falsi test$sDei; quia non peecat, vincil mortem, quia mors ex peccalo),
testimoniumdiximus adversus Deum, quod sttscilaveril omnibus qui sunl e£ ejus corpore, acquisivit vilam,
Christum, quem non suscitavit. Qui asserit quod id est, resurrectionem. Quamvis ergo generalem
Chrisliim Deus a mortuis suscitavit, falsus esl lestis, tribuerit resurreclionem, ut sicul in Adam omnes
si non est factum; viriutem lamen Dei praodicat, non sive justi sive injusti moriunliir; ita elin Christo oin-
utique ul inimicus, qui lam admirabile factum vir- nes lam credenles, quam diffidentes resurgant, licel
luti ejus ascribit. Quod si verum est, quia excitavil ad poenam increduli; tamen vivificari.videntur; quia
Ciiristum a morluis, a quid buic dicendum est, qui corpora sua recipient, jam non moriluri, sed passuri
el leslis conlra Deum falsus est, el opus ejus slulii- poenam in eis sine fine : quod credere noluerunf.
tiam asserit? (Yers. 25.) Vnusquisqueautem in suo ordine. Nunc
(Vers. 16,17.) Nam si morlui non resurgunt, ne- ordinem resurreclionis vull exponere, ne ideo pu-
que Chrislus resurrexil. Quod si Christus non resur- B tarentfabulosum esse; quia factumnon est adhuc in
rexit, vana est f.des vestra; adhuc enim eslis in pec- cceteris : ordines illis exponit et lempora, quando
catis veslris. Ergo et qui dormierunt in Chrislo, perie- factum sil, et quando fulurum est, ut resurgant
runt. Terret illos, ut quia nemo sibi male vult, do- mortui. Initmm Christus. Sicul in Actibus apostolo-
leat illis boc ccepisse credcre, quod eontra ipsos est. rum leslalur scripium esseinMoyse (Act. xxvi, 25).
Quisenim peccata sibi remissa nolitaudire? Si passibilisChrislus, si prior surgens ex morluis, etc.
e ut forma fieret credentibus
(Vers. 18.) Ergo el qui dormierunl in Chrislo, perie- Prior ergo resurrexit,
runt. Addit ad terrorem, quia charorum suorum ex- sibi. Deinde qui sunt Christi, qui in advenlumejus cre-
cessum h nolunt aeslimare perditionem. Qui enim diderunt. Hoc duplicimodo inlelligendum est; quia
sub hac spe de saeculo exierunt, sive occidi non liet in advenlu ejus secundo sancti resurgent, juxta
muerunt; quia resurgere exemplo Christi credide- fidem Apocalypsis Jpannis (Apoc. xx, 12), sicul et
runt, et non estverum, perierunl. IIoc illis dicit, quod 'n 1©3 primo adventu cum resurrexit, multa cor-
amore suorum defunctorum nolunt audire; ul illis pora sanclorum resurrexerunl (Malth. xxvn, 12),
amputet, quod prius per errorem volebant audire. ad proteslationem viclae morlis ac spolialoe. Sub
(Yers. 19.) Si in hac vita tanlum in Chrislo spe- ' una ergo significalione duplicem adventum Domini
rantes sumus, miserabiliores sumus omnibus homini- J comprehendit. t
bus. Manifestum est quia et in bac proesenli vita et (Yers. 24, 25, 26.) Deinde finis, cum tradideril
in futura speramus in Cbrislo; nec enim hic deserit regnum Deo et Palri; cum destitueril oninem princi-
servos suos Chrisius, c sed dat illis gratiam , et in patum el omnem poleslaiem, el omnem virtutem, el
futuro erunt in gloria oeterna. Si autem futurae viloe omnem dominalioneni. Oporlet enim illum regnare,
spes non esset, omnibus hominibus, quoddixil, mi- donec ponal omnesinimicos sub pedibus ejus; omnia
serabiliores essemus. Ut quid enim jejunia, vigilise, enim subjecit sub pedibus ejus. Novissimeautem ini-
exitus, munda vila, justilia, misericordia, mors ; si mica desiruelur mors. Hoc dicit, quia tradito regno
prohis nulla merces eril in futuro?Increduliautem finis erit mundi, iuipleta resurrectione. Quod qiii-
vel bacvila fruunlur. dam territi asperitale sermonis, dum quasi pie vo-
(Yers. 20, 21.) A'unc autem Chrislus resurrexit a lunt sentire, a proprietale sensus declinant. lior-
morluis, inilium dormienlium; quoniam quidem per renl enim sonum verbi audienies : Cum tradiderit
hominem mors, el per hominemresurrectio moriuo- regnum Deo et Patri; f pulanles traditione bac rc-
rum. Haaedicens, langil pseudoprophelas, qui Chri- gni, si juxla sonuraverbi inlelligalur, Tacuum re-
Slum natum negabant, ac per hoc non resurrexisse manerc ; ut si tradii, jam ipse non habeat: qnasi
carnem; quia qui natus non est, nec morilur. Sic ' ' Paler tradcns omnia Filio. evacuaverit se. s Nam et
auteni probat Christum a morluis resurrexisse, quia ipse Dominus ait : Omnia milti tradita sunl a Palre
homo fuit, ul dubiumnon sit hominem a Deo a mor- meo (Mallh. xi, 27); et postea : Bmc esl autem vita
tuis excitatum; ut quia peccalo hominis mors in- mterna, ul cognoscantte solumverum Deum, el quem
venta est, Christi jusliiia resurrectionem meruerit misisti Jesum Christum (Joan. xvn, 5). Ecce re-
mortuorum. gnanteFilio, regnat et Pater. Quomodo auiem tra-
(Yers. 22.) Sicul enimin Adam omnes moriuntur, dens regnum Filius evacuare se crederetnr, cum
a Mss. Corb., quid hic dicendusest. e Corb.- cod., ut j\ftrma fieret credenlibussibi re-
J>Idem cod. Coib., volunt mstimare perdilionis. surrectio. j
Mox vero ubi omnes edit. ac mss. longe plurimi, Qui f Omnes edit. et mss. uno excepio, pulanles tra-
enim non timuerunt, sub hac spe, etc; ms. Yall. ap- ditionem hanc regni.... vacuam remanere : optime
tius legii, ui nos in lextu. vero Corb. ut in contexlu.
c Codex Vall.jSed dat illis gloriam. s Rom. edil., Sedquia ipseDominus ait... apparet
a Rom. edit., el tenuil, ul omnesex ejus origine quod, regnante Filio, elc.
dissolvantur. I
^65 COMMENT.ARIA 1N EPIST. AD tOlUNTIl. 1'RjMAM. 266
dieat angelus ad Mariam : Et dabit illi DominusDeus j ^ vult ostendere resurreetionem mortuorum, ut excm-
sedem David patris sui, et regnabit in domoJacob in plum del eorum, qui tam securi erant de futura re-
csternum, et regni ejus non erit finis (Luc. i, 52)? Et surreclione; ut cliam pro mortuis baptizareulur, si
Daniel de eodem regno dicit inler coetera : Deus cmli quem foite mors praevenissei : b limenles ne aut
excilabit aliud regnum, quod numquam corrumpetur; male, aut non resurgerei, qui baptizatus non fuerat,
et hoc regnum erit mternum (Dan. n, 44). Nemo ergo vivus nomine mortui iingebatur. Unde subjeeit: Vt
duhitet Filium senfper regnalurum cum Palre. Tra- quid el baptizantur pro illis? Exemplo hoc non factum
ditio autem haecregni est, ut cum omnia Filio fue- illorum probat. sed fixam fldem in resurreclionem
rinL suhjecla, et adoraverint illum ut Deum, de- ostendil.
stfucla morie; tuncFilius ostendet illis non seesse, 164 (Yers. 50, 51.) Vlquid el nos periclitamur
«x quo sunt omnia, sed per quem sunt omnia : et omni hora ? Quolidie morior pro gloria vestra, qttam
hoc erit tradere regnum Deo et Patri, ostendere habeo in Domino. Dicendo : Vt quid et nos periclita-
ipsum esse, ex quo omnis palernilas in coelis el in mur ? discrevit personas, ostendens non catholicos
terra nominalur (Ephes. iu, 15) : et tunc eril finis. esse, qui pro mortuis b.ipiizsbanlur. Denique suprk
Destruclio tahien mortis esl resurrectio mortuo- dixit : Vt quid el bapli&anturpro illis ? Numquid el
rum. ][j baplizamitr pro illis ? Nam et Jephle, c quamvis in
(Vers. 27, 28.) Cum aulem dical: Omnia subjecla re, quae acceptafierinon possel, iidelis iiivenlus cst,
sunt ei, nimirum prmler eum, qui subjecit ei omnia. offerens filiam suam secundum votum suuin, quod
Cum aulem subjecta illi fuerint omnia; lunc el ipse stulte voverat (Judic. xi, 59), non ergo factum pro-
Filius subjicielurilli, qui subjecil omnia; ultil Deus balur, sed perseverantia fidei in cxemplum prae-
omniain omnibus. Idem-sensusesl, quem nunc ape- fertur. Praedicanlium pericula et labores inemorat-
ril; ut mauifestet quid sit Filium tradere regnum dicens : Quid el nos periclitamur? el subaudilur;
Deo et Patri: hocauiem addit ad sensum, quia tra- nisi quia speranius futuram resurreclionem, sicut
dens Pater Filio regnum, non se subjeceril ei, sicul supra memorat. Securi enim quia post istam mor-
Filius Patri se subjecit; incongruum est enim ul temvera vila sequetur, pericula non limenl illataab
Pater subjiciatur Filio. Omnia ergo subjecit Fater infidelibus, propler zelum illorum, quos quia credi-
Filio, ut similiter honorificelur, sicut honorificatnr derunt se perdidisse, dolenl. Solliciludinem ergo
etPater. Cum ergo omnia confessa fuerint Chrislum suam oslendil, quam habebat erga saluteni illorum,
Deum, subslrata pedibus ejus; lunc et ipseChristus propter gloriam promissam a Domino, sicul el in
Dominus subjicietur DeoPalri: Vl sit Deusomniain Lege diclum esl: Exalla sicul luba vocemluam;si
omnibus.IIoc dicit, quia cum omnium principum et, C te audierinl, lucraberisanimasillorum (Ezech. xxxnt,
potestatum et dbminalionuni fueril pressa superbia, 5). Adhoc fesiinabat Apostolus semper sollicitus, ut
et adoraverinl Christum quasi Deum : tunc et Chris- gloria illt cresceret apud Detim acquisiloe salulis
tus a propter unicam auclorilatein Patris, Deuni qui- multorum.
dem se oslendet, sed de Deo; ut unius principii su- (Vers.5'2.) Si secundum hominem ad bestias pu-
blimis etineffabilis auctoritas maneal. Hoc eslsubji- gnavi Ephesi, quid mihi prodest, si morlui non resur-
cere se Filium Patri, boc est, Deum esse omuia in gunt? Hoc est, si sccundum bumanum sensum (qui
omnibus; quia cum discit omnis creatura caput suum videns hoc in rerum Jiaturam non cadere, ut caro
esse Chrislum, Chrisli autem caput Deum Palrem; jam solula reformetur ad vitam, minime credit fu-
omnia in omnibus eslDeus Pater (P/H7.H, 10, 11), lurain resurrectionem mortuorum) bestiis d offerri,
hoc est, ut omnis creatura unum seniiat, ut una voce mori non timui, nihil profeci. Sed non hoc est, quia
omiiisliiigua^coeleslium el lerrestrium el infernorum certus de promissa vila, non solum non timuit; sed
confileaiur-unum esse Deum, ex quo sunt omnia. Si et libenter bestiis offerri se passus esi, sicul inier
autem dixisset; Vt sit Deus in omnibus; intelligere- caeiera ait in Actibus aposlolorum : Ego enim non
tur in omnibus quidem esse, sed per affectum, aut solum ligaii, sed et mori paralus sum in Bierosolyma
communem sensum; non lamen ea ipsa ex ipso D pro nomine Domini Jesu Chrisli (Act. xxi, 15).
esse. Sed cum dixit : Otnnia in omnibus; hoc signi- Manducemus, el bibamus; cras enim moriemur. Hoc
ficavil, quia et ex ipsosunt, el in ipsis esl: ex ipso; ab Esaia prophela diclum est propler hos, qui quasi
quia ab ipso creala sunl: in ipsis aiitem; quia in nihil futurum esset post mortem, ventri tantum
omnium confessione unus est Deus. Non tamen sic sludebant quomodo pecora (Esai. xxn, 15), sicul et
Subjicitur Filius Patri, sicut Filio creatura. ii qui Corinthios depravabanl.
(Vers. 29.) Alioquin quid facient, qui baplizanlur (Vers. 53.) Nolile seduci, corrumpunl mores bonos
pro mortuis, si omnino mortui non resurgunl ? Vt quid colloquia mala. Significal confabulalione malorum
et baptizantur pro iliis ? In tanlum ralam et stabilem hominum e everti posse bonum propositum; assi-
a Eadem ediu, propter univocamauctoritatem, etc. possit, Corb., quamvis.in reliquis
acceptafieri twn
Secumio autem versu iegil ms. Corb., sublimilas et possit.
ineffabilis, elc. a Nonnulli mss., offevri non al Corb. to-
thnui;
11Codex Corb., limenles ne aul mala sufferret, lum Iiunc locum ita conlrahit, ojferri non timuil, sed
aul, etc. et libenter bestiisse passus est, etc.
c Mss. Laud., quamvis in requie accepto ferri non e Rom. edit., everti posse bonorum
propositum.
FATROI.. A.VU, 3
267 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. 9fis
duitas enim pravi colloquii vitiat menlem, ac per hoc A (Vers. 59.) Non ontnis caro, eadem caro : sedalia
ab bis cavendum. Quicumque enim acceptam fldem quidemhominis, alia\verbpecoris : aliacarovolatilium,
ciistodire vult, maxime inter ipsa iniiia obstrepentes alia caro piscium. Guin ex eadem massa omnis caro
debeivilare; ut impleal, quod uiile judicavit. sil; unde et quomodo in his lania diversitas est, ul
(Vers. 54.) Yigilate, jusli eslote, et nolile peccare. una impensa faceret genera diverja? Dicant nunc
Vigilanilum monet, ne circumventione pravi sensus sopbislae rnundi et seruiatores siderunij si valent
capli, et a fide abducti depfavenlur, morluorum re- comprehendere quae extra se sunt, cuni quid intra
surfeclibriem hon cfeaendo. Justos esse prsecepit, ut sesit, nescianl. Denjque omnes mundaniphilosoplii,
noh soliirn ierrenam justiliam excolant, sed et coeles- qui mentem suam legi Dei iiumiHare , \\\ fidem ejus
tem; quia terrena justitia meritum non facit, sicut suseiperent, nolneruni, diversa semper et conlraria
et non facit reum. Quid enim magiium est aliena asserentes, inanissimis disputalionibus invicem se
non tollere, n quippe cum hoc limofis sit? Magnum confuderuni; f quiajin nullo horum tesiificnlae vcri-
est aiitem de proprio noh habenli largiri, ha:c esl latis signum agnituni est, quod antepositum verbis
vefa justitia. El ut non peecenl, subjecil; unde in- commendaret doctrinani, sieut ei Deus decrevit di-
telligi voluit rioh s'e jusliliam temporalem servandam sciplinie nosirae, qnie non verbis prohaiur, sed vir-
hiandassfe, sed divinam; quia qui coelestem jusiitiam B lute , coi non possunt verba resistere. Quemadmo-
servat, sine dubio b in hac proesenti peifecius est. dnm ergoex una impensa diversa animaniium caro
Ignorantiam enim Dei quidam hcibeni, a&verecun- esl; ita et unius carnishomines, diversi erunt digni-
diam vobis loquor. Propositum Dei Iguorahtes ii, tale inresiirreclinnei; ul talisunusquisqueappareat,
c qui inter eos eonveriebantur, inortuos fesurre- qualis fueritmeriti: quippe cum eiiam hic diversiia-
"ctiifosStulium esse dicehant credere. Ideo pudorcm tem corporum videamus.
illis ineutil quasi imprudenlihus; credebani enim (Vers. -40.) El corpora cmleslia, et corpora terre-
eis, qui ignofantiam Dei habentes, contra Dei sta- slria, sed alia quidemcceiestiumgloria, alia aulemterre-
tuta docebant. sf!'ium.Cffi]estiaeorporasuiHresurgentium,terresiria
'(Vers. 35.) Sed dicet aliquis : Quemadmodum re- autem anteqiiam morianiur, aul resurgant; ut quia
surgeiit moHui? Quove corpoie venieiit? Hos dixit Cliristus coelesiis est, ex eo corpora coeleslia dican-
igiforaiuialn Dei habefe, qubruin depiavaiic serilen- tur : ex Adam veio ,j quia lerreslris est, lerrestria
tine verba protulit, diceiis : Quemadmbdumresurgent corpora. '
mortui? quove corpore venieni? Cui congrue fespon- (Vers. k\.) s Alia claritas solis , alia clarilas lnnce,
dit, dicens : et alia daritas stell-arum;, slclla enim ab stella differl
(Vefs. 56.) Siulte, lu quod seniinas, nbh vivipca- G i inclaritale. Unius nalurao comparatione uliluf ad in-
tur, nisi piius morialur? Cum arihnali homine non discretoesubsianliae reddendam rationem; quia sicut
iilique Legis auciorilate agil; ut exemplis suadeat, sol et luna et slellai ciim sinl imiiis guidem naluroe,
quae si reciperet, non erraret : sed physica ratione, diversae tamen clariialis sunl: iia eihomincs.ciiin
de qua sibi blandiiur, ut non credat resurgere so- sint unius generis, merito tamen dissimiles erunlin
luta e't moriua corpora. Ostendil enim niortua rur- gloria; utclaritaii solis illorum dignitas exaequetur,
sum repafafi ad vitam, et multipiicaia; m confun- qui centesimum nuriierum habenl-, qui ul perfecli
datur error huinanus. essent, primi gradus oemuliCueruut, de quibus di-
(Vefs. 57, 58.) El qtiid seminas? Noh corpus quod clum est: Tuncjusti fulgebunl sicut solin regno Pairis
Julurum esi, semintts: sed nudum granum; ul puta sui (Malih.xm, 43i). Lunari quidem claritali hi
triiici, aul alicujus cmterorum : Deus autem JQg comparandi suiil, qui sexagesimum numerum iionis
ifli dal corpus, proul vutl : et unicuique seminttm operibus mercaii suni; ut secundi gradus merilum
d
proprium corpus. Si ergo nudum granum semina- haberent. Stellis autem clarioribus eorum meriia
tur, et Dei niitu quodammodo elementorum mini- comparanda sunl, qui trigesimum numerum . icriii
sterid vestitum resurgii, "multasecum habens incre- gradus digniiatem justis laboribus quaesienint. Se-
hieifia litilliaiis humanae; 'ciif no"ncredibiie sil Dei I) queiiiibus vero stellis, quae inler clarns et obscu-
virtute moiiuiim posse fesurgere; mcliorala tanium liores mediae sunt, ^peccatores homines coaptandi
subitahiia, non hnmero muliipiicatum? Qnid ergo siint, qiii de tribus npllitts gradus adipisei honoiem
requiriiiir ab Infideii, quo corpore resurganl mor- voluerunt. Telricis aulein stellis, et omnium novissi-
iui, e cum exempla prcecedant ad fliiem banc me- mis, perfidorum resurreciio similisest; quia errorem
lidraUfifesurreclionis, non amissaesubstaiUias?Quia sccuti., steliis in erforem ducentibus comparandi
proprium corpus recipiel, iii quo crenlus esi Adam, •sunl! sicut dicit in Episioia siia Judas apostolus (Jud.
juxtaexempla supia dicta. i, 15). Infidelitas enim uon potest claram resurrec-
••>Corb. «odex, quippe cum nontemerefl. cedanl, illue prmdicdntprae se fermU; •alRom. sic
h Mss. Laud. el Vall., in hacprmsenti viia.
' « -"Rom. habel, cum exempla\ resurreclionis prmdicant fidcm
edft., quiinler eds cbnveriittbaiitur. Jianc melioralm, riondtnissmsubstanlim.
a Codex Corb., proprium corpus seminaiur: siaiiiiv f Cod.Laiid., 'quia in nulla horum testifkalione
vero posvLa'u;d'.y'3>ro eieirientorttmmhiisterio,'dxhibet writatis signum, etc. J
electorumminisieno. ' ve*Gdaex'Cdfb.,Alialglori'asoiis, ulia glbr"taJinnw...
, .. .
e Vet. edit. et uiss. liio eo dissidemyquod \iiprm- differl in gloria. i
269 COMMENTAIUAIN-EPIST. A-DCORIN-TH.J?RIMAM. m
tionem babere; quia sicul carbo ciuere suo cooper-4A.mortales«unl el terr«ni ; peccans-aiitcm Adam mor-
tus obcaeeatur, ita et hi a perfidia sua erroris iene- tem invenit, ut omnes ex-eomortales sint. Et qualis
-brjs circuoidati, luce carebnnt. ille emlestis, lales cl cmlestessinl : id esl quia Chri-
{Yers. 42. ) Itaeril el resurrectio mortuorum. •stusnon peccavii, vioeens mortem, coelestis esl; iia
Exempla dal, ut non «5t dubium resurreclionem sinl et credentes iili: quamvis <etnon credentes spi-
morluorom fuiuram ; ul accepta ratione , nemo ani- jilalesfuluri sunt, sedsicut spiritaiiaiiequitioe, utsint
higat. Seminalurin corraptela, surgei in incorruptela. tenebrosi. De sanctis «nim nunc ioquitur,-qui restrr-
Seminare est sepeiire , ut eorrunijsatur : resiirgere .êni ad gloriam; sicut «nim -qui jion "credunt, jahi
«utem in incomipiela, jam exsusciiatum tion posse J«dic-a5i-snni,«t qui -cwjdunt, jnm-coelesies«dicuntur
«orriimpi , sed haberficlaritiUemimmortaiilaiis. (Joan. III, 18).
(Vers. 43.) Scminalurinignominia, surgelingloria. (Vers.-49.) Igitw sicul portavhnus imaginem iliius
"In igoominia-seminatur; quiaûmiiHelrico ponilur, terreni, porlemus el imayinemliujus ecehstis: Iioc est,
-fil fetiduni, oi *catet vermibus: surget aulem In glo- sicut formain haimimiismortaHiatis per peccatum
ria;quia excitatumetlumen -eril, etiiuliamsqualoris Adae, servi peccali facti; ita -ct formam habeamus
-injnriam patietur. Semhtalur in infmniiale, surget in vitoo-perjustiliam-salvaloris,' facli servi jusliliic, noh
-viriute.In 'infirmiiate seiriinatur; qtiia imtaobile cst, B3 mundi, sed Dei; dum ea «girnus, quae immortaiilate
-et irregibile : snrget aulem-in virtute, ][@@quiajam •digna sunt. •- -
totum untimerii ae vegetnm. -
(Vers. SO.) lloc autem- dieo ; fmtres ,quia caro et
"..'(Yers. 41.) Seminalur corpus-animale,-surget cor- sanguis regnum Dei possidere non possunt. CaTiiem
pits spiritale. Si esl corpus animale , esi el spiritule. ferfidiamvultinteiligi , «angninein turpem et lu.\u-
-Aiiiroaleeorpus esi, dum cibis sustetiiaiur, ut-vival: -riosam yiiam, quia cupiditos boeea fervoresanguiiiis •
spiritale autem, cumhorum nihil indigebit, conver- êneratur; ut oslendcret non «ohun iutreduliini iiiL
"sumin vitam. Omnia supradicta hoc sensu *•clau- gnam resurrectionem non habere, vemm etiam iilum
<dunlur; non enim tiliud conlinetor in superioribns, qui desideriis et vltiis-earnis obteniperat. Commoi
liisi quod animaie corpns moriiur, et resurgel -s-piri- netergo et instruit, qua ratione regnumeoelorum
taIe,quodfieque-jam manducet, neebibat, nee in- «consequimereamur.
flrmetur, nec sitfetidum, nee telrum natura. Neque-corrupiwincorruplelam possidebitdioc dicil,
(Yers.45.) Faclus eslprimus homoAdam in ani- Hjuiacorruptelact lascivia viloe poenam necesseest
intmiuivenlem;Eoc inGenesi diciuni est(Gcn.n, 7), patiaiur. Passionem enim corruptionem posnit; nam
•quia accepto spiritu flatus Dei-, faclus est homo in conslal uiique omnes iioinines immortales «surgere.
"animam-viventem; officiumenim spiritus animare-(•C (Vcrs-. 51.) Ecce myslerimi vobis diro, omnesqui-
ita tanicn utconlinuam vitam non ha- 4em re.surgemus; id -esl, lam credenies-quain non
' eslcorpus,
iieai, nisJ cibis el potus auxilio utatur. Novissimus credeiUes. Sed nonomnesiinmutabimur.Nuuc unius-
aulem Adamin spiritumvivificaniem: hoc est, uijani cujusque-meritum in-rcsurroetionesiguiiicat ,-qualis
-qui ante fuerai faetus in animam, facltis esl in spiii- insingulis futura sil. -•- - t --
ium per resurrectionem; ut mori non possit, quia (Veis.52.) In momenlo,injciu oculi, idesircito,
Tiet totus vivens. sine aliqoa mora. In novissimaiuba>Meoiiovissimal
(Vers. 46.) Sed non prius quod spirilale est; quia quia po^tremum bellum geriiur •adversumdoemones,
animale ex Adam, spiritale-vero .per Chrislum etre- ac principes , «t poteslaies, ct ipsum diabohun. Hoc
.surreetionem .mortuorum. «nim fiet post annos mille, -quinus liie regnabit-sal-
- "{Yers.47, 48.) Prhnus homode terra lerrenus, "\'ator, exstincto Afltichrislo, cum Saianas dimitietur
~secundus'Jwmo -decmlocmlestis: qualis- ierrenus, lales de carcere suo ad seduceudas genlesOogd Magog,
-ettifreni; et qualis ccelestis,~ialis il Ttefesles.-Primus qui sunt deeniones, nl pugnent adversus casira san-
1iomo Adam esl de lefra' temporalis , xui succedit clorum ; nec enim temporales bomines jioterunt ad-
tnois : "secundus homo Ciiristus est de coelo, qui versum aelernos dimicare. NametJoannesaposiolus
yestirgens inori uescil: 'Qualisesl iile lerresiris, tates: D
1 ail: Y-idi Michaelel angeks- ejus in cwlo pugnantes
tl'lerrestres : lioc est, qoia terreims morlalis est, <adversusdraconem el angelosejtts, qui est diabolus et
a Ms. Corh., perfidimsum errore. Ei infra, Exem- eadem , solo prologo excepio, in adulterinis ilijs
pla dnniur, ut non dubiairi resurreciibneni futuram Hieronymi Coniinenluriis ad apices reperiuntiir. Hinc
^norltiorumquis ambigat: inprompiufuerileolligerefoliialicujusia* t;iminveieri
~ h Vet.edk. acpluresmss., nonenimcorpus aniniale: qnnpiam hujus nosiri Commeiuarii codice jacturam
semperhic itabere poteslSpiritum sanclum : lunc vero,, v.el transposiiioiiem Iibnrios e Pseudoliieronymo
'id est, iii-resurreclione,'seniper mdnebit in sanciis. sarcire voluisse. Id inde coiifirmaiur",qund aiia oninia
~Sitrgetcorpusspiritale,-quod possilire obviamChrislo. exhiheat exeinplarCorbciense, sed (|ii«' nniliocon-
:Quae;quideniverba non a'grc do.pnehendasconsarci- .venianl-apliiis cum Ambrosiaslri., .nl voraht ,-«lylo.
•naiaesse ex Cominentario P?eu<loliieron.ymiio hunci Hucaddequod in irihus aliis niss. ad calpem t'om-
iocum. Sed quoe ab liis ipsis verbis ifsqoe ad illa ca- menlarii in epist. ad Romanos fraginenium Ex|iosi-
pitis 1 Commentaiii in sequeniem episiolam': Mani-- lionis uliiiiioriim bujus episioiu! versutiin Anibrosio
*feslumquia yro qttopaiimur, in- plcrisque mss. ett stiribulum exstat iisdem verhis, quibus legilur ih
onmibus edii. Ainbrosii iegiiniiir, imde etiam non- cod. Corl). JIujus itaquc Loctio.iiemadiiijjieiKlain-exi-
nihilin suam Paulinaram epislolarum Exjosiliooeinl slimavimus.
Doctoris nosiri nomine transtulit Rliabanus Maurus:
271 AD OPERA SiNCTI AMBROSIIAPPENDIS. 272
Salanas ( Apoc. xx , 7 ). Ideoque bic novissimaluba .A tuorum esl: mors autem diabulus esl, cui insulta-
ait, quia non seniel cum illo pugnatum esl;quia et in tur; et conlenliosus dicitur, quia per superbiam ,
Antichrisio pseudoprophelae, qui faciebanl coram cum impar viribus esset, resistehat. Cum ergo supe-
illo signa et prodigia, et ipse viclor, et hoc loco no- ratus perimilur et spolia illi delrahuntur; succen-
vissime adversus illum pugnabiiur; ut jam mittalur setur illi, qui conlra se pugnavil.
2.67 m gehennam. Et Salvator inter caelera ait: (Vers. 56.) Aculeusaulemmorlispeccalumest. Acu-_
Nuncprincepshujusmundi miltelur deorsum(Joan.iM, leum auctoriiatem significat, quiamorsperpeccatum
51). Et lunc ergo el frequenter victus est, sicut auctoritatem accepit, quasi peccaium non essel,
Esaias prophela dicil: Quomodocecidit de cmlo Lu- diabolus obtorpuisset, et mors non esset. Virlus au-
eifer, qiti mane oriebatur (Esai. xiv, 12). iem peccatilex. Ideo virtus peccati lex est, quia pec-
Canel enim luba, cl ntortui resurgent incorrupii, el caium iion imputarelur, si iex non essel.
nos immittabimur. Surgentibus enim peccaloribus et (Vers. 57.) Deo aulem gratias , qui dedit nobis vi-
impiis, sancli immutabunlur in clnriiaie ; ut caro ctoriamper DominuinnoslritmJesumChrislum.Trium-
fuit spirilalis cum gloria, qunsi plumbum , si fial au- plniin Salvatoris in nobis dicit profuisse; quae enitn
l'um. Sancti enim in advenlu Domini surgent sicutsu- gessit Salvator, non sibi utique gessit, sed nohis.
perius (Vers. 25)ait : Initium Christus: deinde hi qui BQuamobrem nostra Ivictoria est; ideo enim homo
sunt Christiin adventu ejus, sicut in Apocalypsi con- factus est, manens Deus; ut vincens diabolum, dum
tinelur; peccalores enim non sunt Christi, qui au- peccatum non feeil,inobis victoriam acquireret, qui
diunt a Domino : Non novi vos (Psat. l, 5). Quia et peccati causa delinebamur in morte; ul victus dia-
jn psalmo primo scriplum est: Ideo non resurgenl bolus , biccisoChrisio , qui peccatum non feceral,
impii injudicio , neque peccaiores in conciliojuslorum bmnes quos peccali causa delinebal, amilteret. Dum
(Matih. vu, 25). Ab impiis enim non esl quod requi- autem insultat homini, reus factus est, et sic dele-
ralur: sed ad hoc surgenl, ul pereanl, videnles vetum chirographum, id est, delela senleniia, qua le-
3'um esse, quod crederc noluerunt: perire auicmest nebaturênus, humaiium in mortem, fieret ereptus,
;i Deo esse alienum, sicut ait ad Romanos : Quicum- ei anitr.abus in coeltim induclis; ut non per polen-
que enim exlra legempeccaverunl, sine lege peribunl; liam illi lollerentur, sed per jusiiliam a Deo per Do-
el qui in lege peccaverunt, per legem judicabuntur minum nostrum Jesum Christum.
(Rom. n, 12) : ac per hoc peccatores judicabunt; (Yers. 58.) Itaque,,[ratres meidilecli, slabiles estole
indigni elenim sunl resurgere cum sanctis,sicut ait: el iinmobiles, abundantes in opere semper, scienles
Neque peccalores in conciliojustorum. quod labor vester non esl inanis in Domino. Omnibus
(Vers. 53.) Oporlet enim corruptibile Itocinduere G quaeaddoctrinam Ecclesiaslicam ordinandamneces-
incorruplionem, etmortale hoc induereimmortalilatem. saria sunl expositis, et aut quid viiandum , quidve
Supra dixil, et tnortui resurgenlincorrupli, id esl, ini- sequendum sit demonstraiis, fixos jam illos esse
inorlaleserunl, nontamenimpassibiles; lii enim.quos hortatur in bono, et in oporibusquaefruciumfaciunt
dicit, poenas palienlur pro qualiialibus delictorum apud Dominum, semper promplos el copiosns; quia
suorum, ita ul exeant inde solulo debito : irapii per haec quaeexposita sunt, de cactero accepluros se
autem oeterna pcena torquenlur ; ait enim : Qui non boni operis mercedcm aDomino, ne pravis colloquiis
credit, jamjudicalus est (Joan. ni, 18). Unde et possent everti. !
Esaias prophela ait: Ignis eorumnon exslinguetur, et 168 CAPUT XVfl
vermiseorumnon morielur (Esai. LXV,24). In adventu (Vers. l,2.)2)eco//ec/is aulem, qumfiunlinsanclos,
tamen Domini et sancti resurgent, et qui vivi fue- sicut ordinavi EcclesimGalatim, ila et vos facite. Per
liiii iiiveuli, obviam rapientur Domiuo in aera.mor- unam sabbaii unusquisquevestrum apud se ponat, the-
tem quasi soporem passuri; in ipso enim raptu el saurizansquodcumquevoluerit; ut non cumvenero,
jnortemelresurreclionemliabebuni.siculadThessalo- lunc collectmfiant. Dominicodie collectamfieri prse-
jiicensesidemApostolus scribit (IIThess. iv,6 etscq.) cipil, sicut et caeleris Ecclesiis disposuerat; ut eo
Tempore cnim Autichrisii aut apostatae erunt, aut; D die , quo resurrexit Doininus, plebs ejus colligatur
iei,autin Iatibulis, aul inpcenapositi eaeterigentiles, ad laudem et gloriam Dei, devicta morte: lunc
quos Dominus Jesus cum duce ipsorum Anlielirislo sumpius cbngregandos ad minislerium sanctorum ,
in advenlu suo interflciel spirilu oris sui (II Thess. n, qui propter nomen Domini pressuram patiebanlur
8), id esl, jussu ejus igni exurenlur per angelos zelo gentilium sive Judseorum, qui non sinebant eos
virtulis ejus. praedicare graliam Dei sub nomine Christi; ul liabe-
(Vers. 5i, 55.) Citmautem mortale hoc induerit rent refrigerium ah iis, propter quos tribulantur.
mmortalitalem, lunc fiel sermo, qui scripius 'est: Ab- Omni ergo die dominico jubet colligi plebem, et con-
sorpta est mors in victoria.Vbi esl, mors, victoria lua ? gregaii illos, prout vbluerint, in dona Dei, et hoc
itbi est, mors, siimulus tuus ? Post resurreclionem apud|Se unumquemque reponere qnasi in thesauro ;
enim impiorum et peccatorum absorbebitur mors in ul vehienle Apostolo, inveniatur ad usus necessarios
vicloria- Insultantis elenim verba sunt, diceniis: praeparatum; quia quod paulatim colligilur, nec
Vbi esl, mors , vkloria lua ? ubi est, mors, aculeus grave esl, et invenilurSmulliim.
luus ? Victoria enim devictic moiiis resurrectio mor- (Vers, 5.) Cum autem veucro, quos probaverilisper
S75 COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH.PRIMAM. S7£
epistolas, hos miilam perferre gratiam veslramin Je- A efaiapostolus;erat enimipse episcopus.Deduciteillum
rusalem. Consolatio ha?c duplici genere prorectum in pace, ul veniat ad me; exspectoenimillum cum fra-
habebat, sictit et nunc habet; ita ul et sanctis profi- tribus. Tanltim merilum Timoihei memorat; ul non.
eeret supra memoratis, et panperibus in Ecclesia solum inler eos honorandumillum proecipial, sed ut
consiitutis, quoe et modo et usibus majorum natu aposlolum Domini ctim obsequio deducendum eum.
proficil, et egenis.Perepislolam mitlere se hos, quos ostendit; ut eii.im ipse illum exspectaret cum fralri-
idoneos ad dispensationem elegerint, dicit: quoe bus propter Evangelium Christi.
cpistoloeleslimonium praebent missis; titcum gratia De Apollo autem fralre significovobis, quia multum
excipiantur. illum rogavi, ul veniret ad vos cumfralribus ; et utique
(Yers^&.) Quodsi dignum fuerit, ul ego quoque non fuit !@9 volunias ejus, ut nunc veniret. Veniet
eam mecum ibunl. Hoc dicit, si fuerit copiosa colle- autem cutn opporlunum fuerit. Hoc dicens, et volun-
ctio,posseetiamseire; dignumenimest, elsieoptis,. tati illorum vel pctitioni satisfecisse oslendit, cum
ul si ipse eat, mulium secum perferat ad refrigerium volumsuum eisexhibuit, etApolloexcusavil: quando
sanclorum. Hoc est, quod signifieatad Romanos di- cur non iret ad illos, non declaraverit; ita tamcn ut
cens: Si enimspirilaliumeorum communicaveruntgen- omninonon excusaverit, sed distuleril. Potest et sic
tes, debenlhiin carnalibusministrareeis (Rom.xv, 27); B ] inlelligi, ut per Apollo langatillos, significans ideo
ex Juda:is enim erant, de quibus dicit Dominus, noluisseire ad illos Apollo , quia dissidebant; ut
quia salus ex Judseis esi, qui Jerosolymis in magna audito hoc, paci sluderent; et ideo de Timolheo
invidiaerant apndJudoeos non credentes. dixcril: Videleut sine litnoresil apud vos; quia aliqui
(Vers. 5, 6.) Veniamaulemadvos,cum Macedoniam missi non bene fuerunl suscepti: ac perhoc venlu-
transiero : apud vos autem forsitan remanebo, aut rum ApoIIo, cum concordes ftierint.
eliatn hyemabo; ut me deducatisquocumqueiero. Post (Vers. 15, 14.) Vigilate,slatein fide, viriliter agite,
omneni instructionem , utlsetosillos facerel, adven- corroboramini: omniaveslrain charilate fiant. Vigilate,
lum suum illis promisit, pro quo el omnes admoni- ait, ne circuniTeniantur in (ide. Virililer agite, hoe
tiones suas, quibus iilos corrigil, magisfirmal. Qui est monere, ut forles sint circa ea, quoesibi tradita
audit venturum eum, a quo legem accepit, sollicilior eranl: non ut pueri, qui quod sequanlur, ignbranl.
erit, ne adveniente illo erubescat. Confortamini; ut tam voce quam opere robusiisini;
(Yers. 7.) Nolo enimvos modo in transitu videre. quia professio et boni aclus perfectos faciunt. Ut au-
Sciens mulia se habere, quae ageret cum illis , non tem in charitate hoec ipsa fianl, monet; quia qiias
vull illos per tra.nsilumvidere, ei ne contrisiarentur, eum charitate fiiinl, Dei babent limorem et zelum;
multiim tempus se promiitil commoraturum apud C] quidquid enim cmn offensione fralrisfil, fructum non
eos; quia quae agit, cum providentia agil. Speroenim habel. Provocandi sunt enim aliquiad bonum, non.
me aliquanlulumlemporis manere apud vos, si Domi- contrisiandi, ut puta si misericordiam non facias de-
nus permiseril.Si Dominus, lunc enim Dominus per- hortatione alleriiis.-aul inhumanus sis , aut alteros
mittit, ut commoretur apud eos :ait permiserit; si di- notes, aut aliquid comedas, insullans ei, qui ab hoc
gnos seproebeant, emendanles vitia, quoein eisarguit abstinet, ut facias illi scrupulum. Omnia ita-agenda
(Vers. 8, 9.) Perinanebo autem Ephesi usque ad sunt, ut hortatio sit ad meliora, non insultatio, et
Penlecosten; ostium enim mihi magnumaperlttm estet tunc est pax. Unde dicit Dominus, ex hoc cognosci-
operosum,eladversarii multi,- Qua causa remansisset lur, si discipuli mei esiis, si vos diligatis invicem
Ephesi ostendit; invenerat enim illicsiiientia pec- (Joan. xni, 55): ubi autem contenlio est et dissensio,
tora Dei gratiam, quibus infunderet mystorium amor non est.
Chrisli. Sed quia diabolus inquieius est semper,et (Vers. 15, 16.) Obsecroaulem vos, fralres, noslix
his qui Deumdesiderant, invidus. Adjecit: Etadver- domum Stephanm et Forlunati, quoniam sunt initium
sariimulti; quanlo enim idonei inveniebanlur ad Achaim, et in minislerium sanctorum ordinaverunt se
fidem, lanto magis non dcerant, qui zelarenlur; con- ipsos; ut el vossubditi silis ejusmodi, el omni coope-
tradicenies el repugnanlcs doctrinre Domini. I ) rantiel laboranli. Achaici Corinihii suni; ideoque de
(Yers. 10-12.) Si aulem venerit Timolheus, videte his ad eos loquiiur, per quos provocal illos ad hujus-
ut sinelimoresil apud vos; opusenim Domini, sicul et modi opns; suntenim ex his. Hoc enim in christia-
ego , operalur. Ergo ne quis illum spernal. Quamvis nis magiium est, quia ealcala avaritia , de Iaboribus
enim ea proedicaret Thimolheus, quoe ab Aposlolo suis non habentibus largiunlur, imilatores facli pa-
acceperat, et essetidoneus evangelista; lamcn quia tris Dei, qui in misericordia dives est. Cum autem
non eral auctoriiatis ejusdem , commendat illum; dicil: Vl subdili sitis lalibus, magis illos hortatur :
ne ab his fone, qui dissentiebant in plebe, non , ut ut aemulifacti operis hujus, alios habeant ipsi sub-
erat dignus, reeiperetur: et nihil proficeret adventus ditos.
ejus saluli illorum. Possenl euim et genliles excitari (Vers. 17,18.) Gaudeoautem in prmsenliaStepha-
ad seditionem el discordiam plebis, acceplii occa- nm, et Fortunati, el 'Acliaici; quoniam id quod vobis
sione irruendi in Timotheum; ideo ne quis illum deerttt, ipsi suppleverunl. Refecerunlenim et meum
BpSfnat,quia opus Domini operalur, inqnil, sicnl et spirilttm et veslrum. Cognoscileergo eos, qui ejusmodi
ego;hoces(, ut mea auctoritate susciperemr; qua sunt. Aliud eiiiin esse collaiionem, quam dicit, fiert
275" AD OPERA BANCTI AMBROSHAPPENDIX.
in sahclos', otaliud ministris Evangelii reddere 170 AOsculum sanctum sigmitn pacis esl, in quo, ul .td
vicein, sicutdicit Dominus :<Dignus enim-esl .opera- invicem sibi adhuareanisublaia discordia, docet.
rius mercedesua (Luc. x, 7). Domum enini Stephanse (Yers. 21.) SaUtiatiomea manu Pauli. Se in epi-
in utroque significat devotam, ei in ministerio san- slola isfa subscripsisse ostendii, et quaj verba sint
clornm', et in his qui deserviebanl Ecelesiis ; iia ut subseriptionis, subjecil dicens:
Aposiol'0'proficerent eum Forlunato el Achaico fra- (Vers. 22.) Si quisiton amat DominumJesum Chri-
tribus ; ut et hi proficerent, qui eraut ex his. Undc sium, sit anathema maranalha, qiiod iiiierpretatur :Si
dicit: Refecertint enitnet meum spiritttmei vcslnwi. quis Dominum Jesuni, qui venit, non amaf, absci-
Et cum Apostoius negnl se ab bis aocepturnm, dicit dalur. Maranalha ehim Dominus venil,- significat.
eniui : Non infrhigelur inme gtorialio hmcin regioni- Hoc propter Jndaeosnui Jesum noiiienissedicebant,
bus Achaim; quomodo refecerunt et menm spiritumet hi ergo analhema sunt a Dotnino, qui vehii.'
vesirum ? Sed credo, refeclus est spiriiusejus in liis, • (Yers. 25, 24.) Graiia Domini nosli'i Jesu Christi
quious profecersnt; «ibi enim dicil dalum , quod vobiscum.Cltarilas niea cum omnibusvobis, in Chrislo
proficit his, quibus voluit. Cognosciteergo eos, qui Jesu. Ideo lalem suhscriptionem posuit proplerlios,
hujusinodi suni ; hoc est, imilamini. qui dum disseniibni sludebnnt, Dominum Jcsum
(Vers. 19.) Saliiiant vos EcclesimAsim.Ilorum sa- B non diligebant; quippe eum dicerent : Ego sum
lutaiione commonet illos, ut efficiantur similes illo- Pauli, ego Apollo, eqo VBroCephm(l Cor. i, 12). Qui
rum, qui oiilus Euritf.rovineiac. Saluianl Vosin Do- enim Chrisluiii diligit, non dat hoininibns gloriam,
mino Aquila el Priscilla cum domestica sua Ecclesia. quia nulla est spes in hominibus. Gratia Domini
Duas Ecclesins memorai, publicani et donie.-licam: nostri Jesu Christi vobiscttin; ci stibaudifur, qui dili-
publicam dicit, quo omnes conveninnt : domeilicam gitis DominumJesum.- Et quoniam non seinvicem
in qua per ainiciliam colligiiur. Uhicumque presby- diligebant, ideo hoc dicit: Charilas mea cum omni-
teri solemiiia celnbraiil, Ecclesia dieitur. bus vobis in Christo \Jesu; ut amsre se discerent ea
l(Vei-s.20.) Salulant vos fratres omnes. Relevat gratia, qua diligebantiir ab Apostolo, non carnisaf-
animos illorum, quando nmnes hos mimores lioriim feclu, sed in Christo Jesu.
ipsorum ostendil. Salulate invicemin osculo sanclo.
IN EPISTOLAM B. PAULI AD' GORIETHIOS SECOTPAM.
"
189 a PftOLOGUS. c 170 (Yers. 2.) Gralia vobis et pax a Deo Patre
Secimdam episiolam Aposlolus scriliit Corinlhiis, noslro,el DominoJesu Chtislo. Quoniain unuindonnm
cujus h;cc piin'ipalis est causa. Quoniam in prima esl Dei etChristi, idcirco participes illos optat esse
pro qiioriimdam peccatis doctores eorum jirsecipue --graiiaeDei quae est el Christi.
C)rripuerai,"et uiiillumrueraiil coniiistaii; uunceos (Vers. 5.) BenedictusDeus e"t Patcr Domininostri
eonsolatur, suum eis pioponens exeniplum",et do- Jesufihrisii. Semper jn oinni epistola mysterii ordi-
cens non dcbere oegfe ferre, quod pro aliorum sunt nem tfadiideDeo Patre locuturus, el de dono ejus.
salute corrcpti; «um ipse pro aliena saluie peiiculis Paler misericordiarumet Deiislotius consolalionis.Ab
quotidie el ir.orli subjaceat. ipsa coepit ralione, niultum enim relrigerii dat eis,
CAPUT PRIMUM. qui correplionis causa fuerant contristali; audienles
(Vers. 1.) Paulus apostolus Jesu Christi. Jain se- enim Dominum nomsolum lolius originis patrem,
curus de his cdnfidenler se aposiolum DonVinipra> sed el misericordiaruni, relevati sunl spe, ac cerli
dical. In prima enim epistola vocalum se aposlo- facti ad hocse eorreptos, ut conversiDei miscricor-
lum, diiil, eis lamen non probalum, quia tradilione diam invenirent. Quare autem miserieordiarum pa-
ejus abducli erant. Per volmitalemDei. Ut ratum frem dixit, nisi ul agnoscerelur per misericordiam
probel apostolatum suum, Domini voluniate Chrisli D rursum regenerare el•refonnare pceiiitenles, ulnon
factum se aposlohim dicit: iia enim Dominus ait sola sitvenia, sed slalus prislinirestauratio?Etideo
Judais, quoniam qum placila sunt ei, id esl, Deo Pa- niisericordiarum ail proplerdiversapeccata; ulcon-
tri, facio semper (Joan.vm, 29). EtThnollietis frater. solarelur contristatos causa deliclorum : hoe est,
Ciimhoescrjbil, per quem episiolam misii primamad spem non negare conversis.
cos, id est, cum Timolheo ; ut ostendat eis ab hop (Vers. 4.) Qui coiisolalur nos in omni pressura
se auilisse de b.ona voluniale eorum, qua corripien- noslra. Hoc esl, quodSdixit: Deus omnis consolatio-
dos se subdideruui. Ecclesimqitm esl Corinihi cum nis, qui adeslinomui pressttra; ulpossimus et nos
oifinibussanclis, qui sunt in Achaiu. Nunc.sociat istos consolari eos, qtti suntin omni pressura per exhorla-
sanctis caelerartim Ecclesiarum, ut sciani se profe- lionem, qua exlwrtamiira Deo.Dno genera consola-
cisse, tionum induxit; unum quo consolantur, qui injuste
11Non habettir iileprOlogus in Corb. cod, uti jam ronymi Gammentario; eum duximus esse rejineni
a nobisflbservatun)est: yerum com in aliis omnibus, dum, |
et cunciisedU.rcperialur, necexstetin Pseud.o-Ilie-
277 COMMENTARIA IN EPIST. AD CORINTH. SECUNDAM. 278
pressuram patiunlurprbpler nomen Ciirisli,"uf libe- A posiiis, maxime suis, eripuit illos desperaiiles de se-
renlur :a1ierumeorum qui peccalorum causa conlri- met ipsis, fidenjes auteiii de Debi Niniia enim pres-
stali consolationem 17E "afccipiuni,dum illis pro- sura deficere se profitebaniur, nisi adessel Deus.
miltilur spes cnicndaiitibus ab his, qui consolati a (Vers. 10, 11.) Qui de iantis mortibus libergvil
Domino, erepti sunt de pressura. nos,'el liberaf: in qiiemsperavimus, quia el liberabit,
(Yers. 5.) Quoniam sicul abundanlpassiones Cltrisii accedentepro nobiseliumveslra orqtione; ut quod mul-
in nobis, sic per Christuin abundat ctiam corisolatio torum faciebus donumin nos collulum est, per multos
noslra. Manifesfum est quia pro quo paiimur, ipse in graiiarum actione celebretur pro nobis. Hoc dicit,
nobis adest, a consolans nos, per liberaiiouem, eri- quia gratia Dei muliorum causa f consolala est apo-
piens nos de pressura inlervemu majeslalis siioe. stolos, id cst, omnium credenliun), quorum causa et
(Vers. 6j 7.) Sive aulem pressuram palitnurh pro pressuraeeis ingerebanliir : ac per hoc, quia omnium
veslra exliortaiioneel salute : sive exhortationemcon- causa esl, cuhcii Deo gratias referant, cum cessal
sequimurpro veslra exhortalione,qumoperatttr per pa- tenialio : auicuin dfiliir, siihtil obsecrenlur.
tientiam earumdem'passionum,quas et nos ipsi pati- "
(Vers. 12.) Gloria enim riostrahmcest lestimonimn
mur; ut spes nostra certa sit c pro vobis; quia' scinius conscienlimnoslrm. Hoc dicit, quia de cooscicntia sua
quod sicul socii estis passionuni,' sic el cohsolalionisB prfcsumebant, qtioepura eral tib omni ssiniulalioiie ;
eritis. Generaliierloquitur; ul quia causa credentium quamobrem de Dei'auxiiiis non dilfidebant. Quia
perseculiones patiebanturaperfidis, subjecii injuriis in shnplicilale et sinceritate, non iri sapieniia cdrhali,
el eoedibus; sic ileruni auxilio Dei liberarehlur ad sed in gratia Dei conversati sumus in hoc mundo ':
consolalioiiemcredentium, ne scandalumpassl a flde abundaiiiiusautemdpud vos. Hoecest gloria eonscien-
excidereni; qnia injurioe apostoloruin teiitaiiones lioe,quani dixit, simplicilas et sinceritas. El quia
erant credeniium, sicut scripium est in propheta hoecde Dei doetriria sunt, adjecit : Nohin sapientia
Zacbaria : Perculiam pastorem, et dispergenluf oves carnali, sed in gratiaDei; ut ostehderefndn lium*aiia>.
gregis (Zachar. xm,7). Quamvis fiiluia cfedaiU tide- sapieniioe, sed evangelicaspraedicalioni liberain se
les, lamen inter ipsa primordia pressnroenovellisfa- conscientiam exbibuisse. h Proelcriia "refricat-;"iioc
ciuni scandalum: puianl enim inanem esse promis- ejiim significat, quodinpriina' epislolaîrguirfuca-
sionem, si vioppressum videiint jnaedicanteiii' Sed lam-proedicationemjuxta humanum sensum aptatam
si jam firmus esi cfedens, compaiilur cum sub ma- (ICor. n,4),cujuspraBdicaioresdupiicigenere iiisa-
gistro, fidensdespefulura ; ul simuiconsoleluf, ciim pienlia carnali accusat; quia eljuxla mundi sensUm'
quo d et compatiiuf. praedicabant, ne facile offenderent bomines: et quoc-
(Vers. 8.) Non enim volumusvos ignorare, fratres, < G slus «causahoc agebant", propriis lueris «arnaiibus
de pressura, qum nobis facla cst in Asia ; quia suprd siudenteg. Unde Aposlohis numquam a Coriiilhits*
modttmgravali fttimussupra vires,ita ul desperaremus suinptus voluit accipere;ne bis occasionem daret,
nos etiam vivere?ideo passiones pressurarum indicat eo qiiod simiiis eis esset in hac re. Hincest quoddi-
prope usque ad mofiem iiialas, u't'ostendat e quoe cil: Abundantiusppud vos shnplkilerconversdli;'^^
maia salutis illorum causa patiehantiir , ut noii gra: quia cum ab aliis. acceperii, ab his noluit, ' ne ar-
vios ferrent, si corrijiereniurerrofes' iilorum ab iis, guendi eos aucloritatem amitieret. •
quiboectam aspera tolerabanlproiUis. Quisenimme- (Vers. 15.')Non enim alia scribhnus vobis; quam
dicorum non argiiatsusceptuin suum negligentius se qum legistisel cognoscilis.Ea se dicit scfibere,' quae
tractautem ; ne cura inedicinse ejus sine effectu re- non -solum litleris cenierenl, sed el ijrieribus ejus
maneai? ' " ' manjfesla baberent; ut probaret"ea,quoeloquilur;
(Yers.9.) Quin el ipsiinnobis responsum mortis geslis ,se jmplere, quibus uniuseujusque menset
- ----
accephnus; ul non essemus fvienles in nobis, sedin propositum dfscitur.
Deo, qui suscilat morluos. Tanlain JnsoleiUiauiini- -(Vers, 14.) Spero xtuiemquod usque ad finem-co£
quitatis significatinsiirrexisse coulra iidei praedica- gnoscetis,sicul-el cognovislisnonexparte, quiagioriri-
lores ;utmortem ante oculos iiaberenl; denique 3D Des/rasunms,sicut el vos nosira; in die Domini nostri'
erepli de ipsa pressura, rcsuscitatps se dicunt. Sic Jesu Christi. Proficere iJJosspefat.iex eo ijuod jam
enim afflicti fuerant, ui desperareni de prasseiiti viia. coaperant nieliores effici, cognito affectu-circa se
Sed quia Deus praesidia sua non negat in hecessilate Aposloli, et gloriabanlur in eo velutfiiii i ih patre
i Mss. sViqvtoi,ponsulens.nobisper liberqliopenL,.. lijs,. qui J\mcjam
' aspera ingerebanl, tplerabantpro
h In hisce Pauli vefsiculis quoties in mss.' ei an- illis. . \ , .'-.''.'
tiq. edii- legitur exhorialione, et exhortatibriem,lo- 1 Codex Corb.,' coildta est apostblis; Vail., coriso^
' '"."'•'
ties Rb.in.edil. reposuil, consolationc el cmisolatio- latus est Apostolus.
nem. s Ms. Corb., simulaiione, fidem inlegram exhibens
o Pro vobis,subjunglt Uoui. edil., sive consotalio- Deo in praidicaiibne; quamobremde Deiauxiliis,"elc.
netn, consequiinur pro veslri consolalione et salule, h Gill. in marg. etRoni. edit. in corp. cunv mss.
••
quiu, otc. quibusdani,' prmteriut''repiicat:
d Corb. codex, et compaiititr. Cattsafidei palieban- ' Cod'. Corb., ne argueriliseosaucioriiatem oimlle-
renl. • ..,-.-,
lur, tttnon graviusferrent, si corripereniur emres il-
lorum. Norienim vbiumus, elc. i Duo hiss.,' in patre clarissimo. Minime'male.
e Id.emcod., guoniammala salutisiUormncausaab
chanssimo. Unde et Aposloius gloriam snam videri A tas vincat utiliiatem^ ideo Aposiolus volunlati suse
testatur in filiosobaudientes ; et tunc debere videri, uiililatem proeposttiljne iret ad IIIOS.JHChrisioenim
quando prodesi,id est, indie judiciiDei. Ilocdicens, Jesu non fuit, Est ei Non, sed Est inillo fuil; quia
perseverandum monel. numquam aliud voluill, qiiam est uiile. Semper enim
(Vers. 35,16.) Ethac fiducia volueramprius venire volunlas ejus cum uiililale est: nec inimulalus est,
ad vos, a ut secundam graliam haberelis: el per vos ul faceret invitus, siculhomo, quod est utile; aulut
transirem in Macedoniam,el ilerum a Macedoniave- ambigerel de aliquibus, et niularei voluniaiem.
nirem ad vos, et a vobisdeduciin Judmam. h Haec fi- (Vers. 20.) Quntquol cnim promissionesDei sunt,
ducia ex einendata eslvila illorum; jam enim el de- suntin illo : el per ipsum amenDeoad gloriamper nos.
siderare illos se significal, qiios ante indignnni erat Mamfeslumest quia semper in Deo verilas est, hoc
videre. Flenam ergo gratiam babuisseiit de adventu esl, amen, manifeslata per Chrislum, post per apo-
ejus ; quia imago estepislola, praesentiaaulem veri- stolosproediealaad glbiiam Dei, J73 signorumTir-
tas. Non esl ilaquo otiosum quia voluerat ire, et non lutibus testimonium iperhibeniibus vera esse, quaa
iil; inielligi enim vull esse aliquos inter eos, quo- promisit Deus per Chrislum Dominum noslrum.
rum causa volunlaiem suam non implevii, utadhibi- Gloria enim Dei est, cum ab illo omnia, el perillura
ta opera purificarcntur. g f et in illoessedicunlur.
(Yers. 17.) Boc ergo cogiians, numquidlevilaleusus (Vers.Qi,^.) Quiauleinconfirmatnosvobiscum,Chri-
sum?aul nnmquidqumcogilosecundumcarnem cogito; sttts Dominusest; etquitunxit nos, Deus: qui et signavit
ul sit apud me, Est, est, non, non ? Quoniam dixil? nos, et dedii pignus Spiritum in cordibusnostris. Chri-
Volueramvenire ad vos, cet noniil; idcirco numquid stuin dicit confirmare gentesin fideni.proniissnm Ju-
levitaleusus sum, inquil, quia videlur, qui dicit aliquid, daeis; quia ipse est, qui fecit ulraque unum (Ephes.
et non facil, levilaie uli? Ideo ne fbrle islud de Apo- n, 14), id est, circumcisionem et pncpulium, in
slolo arbitrarenlur, hocpurg;u;quianonistudleviter, uno novo homine faciens pacem. Dominus ergo con-
sed cum consilio 1'ecil,ut non impleret, quod dispo- firmat, el Deus qui unxit nos, id esl, qui dcdit regiam
sueral. Aul numquid qum cogito, inquil, secundum honorificenliam , sicut dicit Petrus aposloius : Quia
earnem cogito ? Qui enim secundum carnem cogitat, sumus, inquit (I Pet. ii, 9), genus regale per unctio-
lunc non implet quaedisponit, quando aul personis nem spiritalem, cujus typus fuit in regibus Judoeo-
amplioribus defert; aut cerle lucris aut apparatibus rum. Qui- et signavit nos, dando Spirittim suum nobis
vincilur, quod Apostolus scmper sprevit. Spiriialis pignus; ut non ambigamusde promissisejus. Si enim
autem lunc dispositum non implel, quando providen- adhuc morlalibus Spiriium stium eredidit, dubium
lius aliquid pro salule animae medilatur; sicul et C non esl quin jam immorlalibus addat ad gloriam.
Aposlolus ideo non implevit quod voluerat, ut per Unum lamen opus dicit Pairis et Filii; quia et Chri-
hocipsum meliores efficerenlur, scientes ideo distu- slum dicii confirmare, etDeum. Quemenim confirmat
lisse etim, quia quidam adhuc intereos non sepuri- Filiusv conlirmat el Paier: et cum dat Spirilum Pa-
ficaveranta peccatis. Vt sit, inquit, apudme, Est, est; ter, d|iii ct Filius; quia utriusque est Spiritus San-
non, non. Hoc signilical, quia non aliud egit, quam ctus, sicut diciiad Romanos: Si quis atitetnSpiritum
scivit agendum ; quia utilitas anteponenda est volun- Christinon habel, hic nonest ejus(Rom. viu, 9). Quo-
tati. Hic sensus spiritalis est: carnalis aulem sensus niam ergo de perfeciione hominis locutus est, Tri-
sic mutatur, d ut anleponal voluntatem ulililaii. nilatis hoc loeo fecit meniionem ; omnis eniin
(Vers. 18.) Fidelis aulem Deus, quia sermo nosler summa perfeciionis in Trinitale consislil.
apud vos non esl. Est el non. Hoe est quod dicit et Ego vero teslem Deum invoco in anitnam meam,
ad Galatas : Si qumdestruxi, hmceademmdifico,prm- quod parcens vobis, nbndum veni Corinthum. Nunc
varkatorem me consliluo (Galal. n, 18). Ideo ergo manifestat qua causa,cum voluisset ire ad illos,
fidelem in sedicitDei praedicationem: e nam illudfa- dislulit; ul tunc irel, quando jam prope omnes
ciunt adulatores. Frequenler enim, ne homines of- emendatos inveniret. His enim nunc loquilur, qui
fendant, quac vera sunt, praelermillunt. D videhanlur se velle corrigere, sed operam nondabanl,
(Vers. 19.) Dei enimFilius Jesus Chrislus, qui in ul hoc implerent. Quia ergo corripere illos necesse
vobisesl, qui per nos prmdicatusest, per me el Silva- eral, s iter suum in alfps converlit; ne conlristaret
num el Timotliettm, non fuii, Est et non: sed Est in nniltos, et hoc fuit illis parcere. Quod ut meiilibtis
illo fuit. Quantum ad idoneos preedicatoresperlinet, eorum commendet, Dejjm testem dat; ne putarent
hoc debel esse, ut sit apud illos, Est, esl, non, non; se indignos esse, et contemni ab illo: quo comperto,
ut nonaliud faciant, quamsciunt utile. Quia enim ui proesenliamejus mererentur, emendarenl se.
frequenter aliud volumus, quam est utile; ne volun- Noii quod dominemur fidei veslrm, sed adjutores
a Rom. edit.,wt plenam graliam haberelisel per vos 1 Nonnnllimss. aique Amerb. in corp. et Gill. in
trunsire, etc. marg., essediscunlur.
h Nonnulli mss. Bmc fiduciaemendata est, elc. B Vet. edit. ac aliquot, adillos converlit;
c Rom. edit., et non veni; vet. cum mss. aliquot, Rom edit., ab illis mss.j diverlil; mss. vero plurimi, ad
et non ii; caeleri mss., et non iil. alios converlii. At infra, ubi ornnes edil. ac mss. ma-
d Duo niss., ut anleponal voluptqtemulUitali. gno numero, se indignosesse, codex Corb. legii, sc
8 Codex.Vall., ne lioc faciant adulatores: dignos esse.
%i\ COMMENTARIA 3N EPIST. AD COHINTIL SECUNDAM. 28*1
sumus gaudiivestri; a fideenim statis. Quoniarn fidess A '*0« tristitia absorbeatur, qui ejusmodi est. e Afflicio
non necessilatis, sed voluntalis res esl, ideo dicil: : homini peccati proprii causa subvenire praccipit;
Non quod dominemur fidei veslrm; dominaliis enimi quia poenitenlia , si de vero animo est, hoc esl, si
necessiialis causa est. Sed adjtttores sumus, inquit,, correpius stalim in animo doleat, proiiims, habet
gaudiivestri;hoc est, quia sicut in malo opero.trisliliai fructum. Denique in Regnorum libro habelur, quia
esl, iia et in emendatione gaudium. llujus gaudiii Achab, cum arguisset eum propheta, commotusarinio
adjulores sumus, inquil; quia volenlibus eis emen-- statim meruit veniam (III Reg. n, 20). Et David in
dare se, offerunl commonitiones: ut quod velle coe- cansa Criae Ilethoei correptus quia cognovit se pec-
peranl, possint implere. casse, delictum ejus deletum est (II Reg. xn, 15).
CAPUT II. Iia et Apostolus illum , qui incesium comniiseiaf,
(Vers. 1.) Decreviaulemlioc apud me, ne ilerum in>, habens uxorem palris, objurgalum et abjectum, do-
iristitia venireinadvos. Apertum csl quia ideo noluil1 lentem revocari jubet; ne diu videns se conlrislatum
ire, ne forle corripiens paucos, mulloi conlrislarei,, sperni, dcsperans de se, daret animum ad mundum
ipse etiam contristaius; compatiuntur enim omnia fruendum, quasi qui locum apud Deum jam non
membra unius moerori. haberet. Hoc est enim majori tristitia absorberi,
(Vers. 2.) Si enim ego conlrislovos, el quis est qui JQdesperanlcm de se converti ad admillenda peccata,
me lmlificel,nisiquiconlristatur exme?l\oca\\c\l, quia quibus gravalus absorbeatur a secunda morle. Hocc
non vult eoscontristare: sed quiapeccatis studuerant, enini vera poenileriliaest jam cessare a peccato; sic
necesseerat illoscontristari, inviio Apostolo;ita tamen enim probat dolere se sibi, si de ceelerodesinat.
ul decoetero ohaudienles facti, loeiificarenteos, qui {Vers. 8, 9.) Propler quod obsecrovos, ul confirme-
conirislabanturciim eis; ul qui corripiendo conlrista- lisin illum charitatem: namad hoc scripsi, ut probarem
veral eos, bclUicarelurex his, dum corriguniur. an in omnibusobedientessitis. Quanlum datur intelli-
(Yers. 5.) Ideo et scripsi hoc ipsum , ne cum venis- gi; obedientes hos factos in caeteris prohat; emenda-
sem, irisliliam liaberem, a quibus oporiueral me gau- veranl enim quoe ad ordinem ecciesiasticum perti-
dere: certum habens,quia meitmgaudium omniumves- nent. Unde etiam in hoc vtilt illos esse obedientes,
trum est..Idcirco dicit haec se scripsisse, ul postea ut confirment fratrem iri cbaritate, susci|ienles eum
veniens, non esset unde conlristaretur, sublniis vi- in comiiniiiionem.
tiis: sedgauderetcum eis,quasi cumcharissimisflliis; (Yers. 10.) Si cui autem quid donastis, el ego.
utquiaabinfidelibnstribulalionibusaffieiebatur.abhis Manifeslumesl quia quodjubel fleri, ipse facit: nec
utiquegauderet, qui crediderant. Gaudiumenim Apo- potest hoc abnuere, quod eliam obsecrans ut fiat,
sloli purificaiioest populi; ideo enim gaudei, quia vi- C ( scriliit; cum haberei polestaiem jubendi. Sed in pri-
luperalio nou esl in eis, quos simul oportel gaudere. ma epistola grave ejus detulit crimen, d ut liorrerent
(Vers. 4.) iVaiiiex multa pressura el anguslia cordis illum omnes: nunc cum recipi illum vull, or.il ne
scripsi vobis per mulias lacrymas, nonul contrisiemini, adhuc exulcerato animo adversus illum, durum illis
sed ut cognoscalisquamcharilalcmhabeamabundantius esset habere cum illo commiiniouem Ecclesioe.Ne-
in vobis.Manifestumest quia quando lioc affectu quis que enim tanla in eis erat, quanla in Ajoslolo pro-
aliquem b corripit, ul pltis illo doleat peccaiis ejus; videnlia; tit slalim inf Iligerent facieiiduin esse,
non utique ut illum eonirisiel, corripit: sed ut osien- quod dicebal Aposlolus in causa hujus dumtaxat :
dat illi, quo amore diligat eum. Qui enim non hoc ideo obseerat ul dimillant illi, significans Deum
affeclu corripit, fratrem contristal; insullat enim, illi ignovisse; quia niltil sine Dei Spirilti agebat
qui non condolet fralri. Apostolus. Etenim ego quod donavi, si quid donavi,
(Vers. 5.) 174 ^* quis autem contristavitme, non propter vosdonavi in persona Chrisli.lloc dicto gravat
me conlrislavit,sedex parle ; ul nononeremvosomnes. illos; quia si magister jrelentibus discijuilis donavit,
Onnies hos quos hic dicit ex parte, sancli sunl; duae cui voluerunt, peccatum; qmmlo niagis obau-
enim parles in populo sunt, sicut in prima epistola dire debent discipuli magistro ? fit ut raium ei, cui
memoravi. Hi ergo ex parie sanetorum sunt, quos Ddonavit, I ostenderel apud Deum , ail in persona
conlrisiatos inerrore fralris significai, sicutetsemet- Christi se donasse, quod donavil: hoc est, accepio
jpsum. Hoe aulem dicens, oneravit peccanleni, vel tulisse Chrislum, cujus legaiionefungebalur; ut fac^-
eum qiii peccaverat. Plus enim Jit reus, in cujus de- tum Apostoli, faclum sit Chrisii, sicul dixit: Qum-
liclo multi tribulanlur : ac per hoc inquit: cumquesolveritissuper lerram, erunt solttta et in cmlo
(Yers. 6, 7.)Safis estei qui lalis esl, objurgatiohmc, (Maith. xvm, 18). Si ergo huie pro quo pelierunt
qumfitapluribus. Magnumdoloremutiquepaiielur, qui per Aposlolum Chrislus iguovit, ?quanto magishuic
deliclum suum videt pluribus horrere. Ita utc contra jam ignotum erat, cui ul donent ipse eliam borlatur ?
niagis donelis, et consolemini; ne quomodoabundan- (Vers. II.) Ne possideamur a satana; non enim
a Ms. Corb., fide enim stalis. Sed voluntaleDeore- c Mss. aliquot, afflicto omni proprii peccali causa..
sisti dicii, non quoddominemur, elc. Est etiam hic la- d Codex Laud., ut Jiorrerenlillud.
cuna iu codice Carh., e Mss. Corb.,
b Cod. Corlj., corripit, bltendil illi quo aniorediU- quanto magis liuic, 'pro quo petierat
Apostolus,cui ut doneiu, etc.
gflf eum. Qui ehim, etc.
285 ADOPERA SANCTIAMBKOSIlAPPENDJX 2-S4
ignorainusasluiias ejus. iloc dieit quodsnpraiiiemo- j^ j quia cuin Deus non videatur, pef hanc quaeinvisibi-
h>v1,-quia eonsolaiio dobet suhscqui fratrem delic- liter operatur, in aposiolis esse inlelligiiur, ut veritas
tum fientem ; ne diu contristalus, et contemplus a diicirinoenianifesietur. Qui crgo recte asserit Cliris-
charitate Ecclcsia.',,incipiai desperare de se, etvidens tum, bonus odor eHDeo, laude dignus in eo qui crc-
qui seniper in insidiis est subiilis diabolus, menlein dit, nec vitiipcrabilis in illo qui non credii : qui vero
ejus a vileni effectam, accedal, et suggeral ei; nt non recte assefit]Chfislum , inalus odoresi Deb,
vel proesentibus fruaiur, qui de spe fuiuri praemii lam in his qui fidi simi, quam in illis qui diffi-
dejeelns est; et pereat frater possessus a diabolo, duiu ; jiro uirisque enim reus crit. Qui enim diffi-
cui ad hoc poenileniiadata erat, ut conversus refoi- dii, idcirco videiur noii credere; qnia pervefsum
anaret se, sicut dicit Ezechiel propheia: Nolb mor- est, quod audil : el qui credit, male crcdit. AJJO-
tem morienlis, qunnlum ul revertalur, el vivat (Ezech. slolusergo rnlioiiem Legis locutus esi, ui sicui in
xvni, 25). Et ilerum : Convertatur, inquil, ei replah- Lcge qui hostias bono volo offerebat, bonus odor
laboitlos (Ibid., 6). erat Deoet acceplabilis : ita ei nuiicpraediciuionisvir-
(Yers. 12, 13.) Ciimaulerii venissem Tioadem pro- tus doclriine odorem praeslatflagrantcin Ueo. Quam
pter EvangeliumCltrisli, el oslium inilii apcrtumessel ob causam auxiliis suis d tutos pra>stah:itDeus apo-
in Dominb, non htibtii tequiein spiriiui meo, eo quod r. i stolbs, ut verba cogniiionis ej'us infundereni p^tenti-
JIOII invenerhnTiltiin(ralrem meum: sed valeillis facto, bus auribus, sive Judoeis, sivegenlilibns, addilo Iiis
profevtttssum in Macedoniam.Troademse perrexisse sacramenlo naiivitatis DominiJesu serundum volun-
significal ad praedicnnduin eis Evarigeliuni J.yg latem Dei ct Patris ejus in unitale fideisalularis ad
Christi, et cum cospisset pradicare, fuisso qui cape- salulem credenlinmi el perdiiionem diffidenlium.
rent verbum fidei: sed quiasolaiiiim Titi defuil, in- " (Vers. 16.) Aliis quidem sumus odor moriis in
lolerahilis eral labor peisiiepeniiiiin causa. Qnamvis mortem. Hoc dicil,jquia increduiis proediealio cru-
enim quidameorum aperueranlcorda suaadrecipieri- cis Christi odor morlis est; audientes enim ver-
diim sennonem Dei; Manien inipudentia infidelium bum Dei, sie accipiunt quasi peslem,ex qua ofi-
non minima cxistebai, insurgcns in Apostolum zelo tur rnors : cl
neeessjeest ut juxta fidem illorum fiat
credenlium : et haec duo ab uno iinpleri non pote- eisi Aliis atttein odor vilm ad vitam. Verumest, quia
rant, nempe et fideles instruere, el incredulis repu- e lidis sermo auditus Dei iiuiuius estsalutis selernae,
gnare. Ideoque, vale illisfacto, qui susceperaiUeum, ei secundum fidemiillorum contingel eis. Siveergo
profectus est in Macedoniain. in his, qui pereunt, sive in his, qui salvi fmnl,
(Vers. 14.) Deo aulem gratias, qtti scinp^r triuih- Christi bonus odor Deo eiant aposloli; quia since-
phat per nos in ClirisloJesu. Hoc esl Deum per apo- //-. riter el sine adulaiione prasdicabant. Qui eiiim non
stolos triumphare iu Clni-io, viciores illus faceie in credebant; ipsi sibi iaqueum circumdabanl, his libe-
fide Chrisii; ui calcaia perfidia, troplueum habeiil ris, sicul dicit Domimisad Ezechielem prophetam ;
fides, dmn ex perfidis fiimt fliJeles, el iiiaieVolinon Tu prmdica,si te audierint, lucraberis aniivas eoritm:
proficiiint in prosequcndo credenles. ' " " sin quominus,ipsi sibi viderint; lu tamcn liber eris a
(Yers. 15.) lit odorem noti<imsitmnianifestdreper . perdilione eoram (Fzech. m, 19).
nosin omni loco;quia Cltristibonus odor sumus Deo ' (Ycrs. 17.) Ei ad 'Itmcqttis idoneus? Non enhn su-
in Itis, qui salvi fiunt, el in liis quipereunt. Odor noii- mttssicul plurimi adulieranlesverbumDei: sed ex sin-
tiae Dei in Christo, el perChrisium esi. Odorem au- cerilate, sicul ex DeoicoramDeo in Clnisio loquimur,
tem idcircodixit, quia sicui quoedamfes, quoe cum Pseudoaposlolos langit hic versus, qui eorrupla doc-
non videantur, per odorem tamen cognosciintur, et liina, verba Dei per malam inlerprelationem adul-
intelligis in loco aliquo esse, quod non vides : ila et terabant, et lollenies divinum sensuni, ponebani hu-
Deus, quia invisihilis est, per Chrislum se voluil in- manuni. Kx quibiis quidam zelum babcnies traditio-
lelligi; ui praedicalio Chrisii (qnoeutique invisibili- nis Judaicoe, nee de Christo hene docebnnt, ideo mi-
ter, sicm ad nares odor, ila ad aures pervenii) Deum nusidoneos liosdicitiaposiolosaiiiem sineeriierpioe-
Patrem c insinuarci crcalnrem, os Filium ejns unige- TJ dicasse, sicut ex Deo1daium cst, ante iSeum, id est,
niliim. Cnjiis rei legatione fungcnles apoSloli (sicut quomodo Deus dedit, ipsotesie, in Christo loqueban-
dicit Dominus ad Deum, Filius ad Patrem : Sicut me tur, uon suani quoerehiesgloriam, sed Dei. Hoc estin
m;sisti in Ininc mundum, iia et ego eos milto in hunc Chrifto loqui ejns lionorem et potentiam jiraedicare.
mundum) (Joan. xvn, 18) odorem nolitiae Dei et 17@CAPUTIH.
Chrisli per signa et prodigia manifestareiii. Vera (Vers. 1.) IiiciptmHsjiieriiinnosmeiipsoscommcndare.
haecesse de Deo elChristo jiroedicaiioviiiutis tesli- Qiiouiainpseudoaposlolosnolai, fprava eonini eom-
nionio probatur: quic ideo in odore signiflrala est, mcnia designans, seauiem verum proedicatcrem les-
i
a Idem ms. Corb., vili 0 Edit. quaedam Paris. cum uno aui alicro mss.,
affecluaccenderel, el sug-
gererel, elc. quia 'jidelis sermo: mss. uonnulli, quia fides lerino :
b Mss. nonnulli, tamen imprudenlia iitfideliiwi, reliqui mss. ei edii. inelius, qitia fides, eic.
c Vcl. edit. et eoj. Corb., iniiiiuarel creaiurm. f Corb. cod., Prava eorunt mandaia, quibus yscu-
d CodexLattd,, lotus prmstabat Deus aposlolis, ul'. doaposwiosnotdt,designans-.
verbo, etc, i
285 COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH.SECUNDAM. 286
talur; videiur itcrum c.urimendarese, sieut iiipri- A pit, non istnd meriiis humanis :'sci ibens, sed ejus
ma epistola. Et ne boC versntia aliqoa lerrestris lu- graiioe, qui dignatus "est pro viia humaiia saluiarem
eri gratia facere videretur, adjecil: Numquidindige- praadicalionem ordinare, quae quos iex veius reos
mus, sicut quidam, commendatitiisepislolisad vos, aut lenebat, salvaret, datii remissione peccatorum per
ex vobis.Hoc dicens, suum sensum purgal, et adhuc Jesum Chrislum Dominumnostrnm. Litteroeenim ad
pseudoaposiolosnotat, quos proprii bonoris^t quaes- hoc datocsunl Moysi, ut contemneiUes Legem oeci'-
tus causa circuire Ecclesias prbbat, ad auferendam, deret seciindum jus riatiirae. Spiritus auteiri, id est,
non ad iribuendam salutem. Ex liis erant quibus lex fidei quae non- scribitur, sed animo continelur,
dicit Dominus:Comeditisdomos viduarum et pupillo- vivificatreos morlis; converlenies lamen se, ul jus-
runi oratione longa oranles, proplereaaccipietismajus lificaii, decoeiero non peccenl. Recte ergo daia fue-
judicium (Malih. xxm, 14). Hi enim et Teseorum, rat Lex, ut limor esset peccandi: sed quia fragile est
et animas invadebant: Apostolus autem nec res genus humannm, miserienrdia Dei data est in prae-
eorum langebat, et veriiatedoclrinoe animas corurn dicatione apostolis ut donaiis peccaiis, evaderent
salvabat. Non ergo carnaliter sed spiritualiter se moricm credenles in Christo. Hoecestpwdicatio novi
commendabatadprofecium salutis illorum,nuldeillb Testamenli, quod promiseral Deus per proplielas.
hoe crcdereni, quod erat; quia qui de bono male B - (Vers. 7, 8.) Quod si administratio mortis liiteris
seniii, peccat: ac per Jioc cmimendaiio haec is'is formatnin lapidibus, fuil in gloria; ita nl non possen,t
magis profieit. intueri filii Israel in faciem Moysi, propier gloriam
(Vers. 2.) Epistolanostra vos eslis, scripla in cordi- vullus ejus, qnm evacuatur: quomodpnon magis admU
bus nostris. Epistola Aposloli salmis indieitim est. riistratioSpiritus erit in gloria? Maiiifesiuiuestb ma-
Recte ergo ait qnod salus Corinibiorum in corde erat j'orem esse graliam legis fidei, quam legis Moysi,
Apostoli, eteorum quicumillo erant; semper enim qtiamsis enim ad hoc data sit lex Moysi, ut pro^-
de saluie eorum cogitabant. Ctim ergo in-cprdesint dosset : comiempta lamen , fncta est lex moriis.
Aposloli, et eorum qui cum ipso erant, epistola stint Ergo quia pcccatoribns providere noii poluii, venit
scrrpta in cordibus eoruni; quia qui semper alicujus lex fidei, qu:e hos salvarei, non solum jgnoscens,
memor est, scriptus estin animo ejus. sed et justificans eos. Mullum ergo inlerest 177
(Vers.' §:)•Qum cognoscitur et legitur ab omnibus inter legem ei legem; tuncenim macnlaii peccatoin
Jiominibus: manifestaliquia eslis episloia Christi, mi- vulimi) Moysi, deseendeniis de monie cnm lege ac-
nistraia a iwbis.Apertum estquia ciim dicuiiiurchris- ccpla in tnuulis, inliieri nou polerani; quia gloriosa
liani, epistola Christi sunl, indicantes sahitem, fjiiam facta erat facies ejus nea peccaiorihus pissei aspici,
dedil Deusin Christo omnihus hominlbus, ser-ibeirti-C qui digpi eraiU morte (Exod. xxxiv, 50), Quaeinmc
bus aposioiisjdumenini doceni,gcribunt. Sciipta nop gloria evacuainr pj;r JegpmSpirilus, cuni accepia re-
atramenio,sedSpirituDeivivi. Quoniam quoeproniissn missione peccatorum factijusli, dignisimtaspicere et
suntaeterna snni; idcire-oUqiSpiiiiuscripia dicunlor, possunt gloriiimDei,sicutviderunt inmoniePelmsei
qui seinper esl: tpmporalia aulem alrameiito, quod Joannes, et Jacobus gloriam Christi (Matth. xvn, 2).
pbsolescilelperdit memoriam. Nonintnbujis lapidek, (Yers. 9.) Si enim in administraiione damnutionis
sed in tabuliscordis carnalibus. -Nnnelegem velere-jii esl gloria, mullo magis abundabil administralio jusli-
jiulsat, quaepriniuin data iu dapideis jabiilisabolija lim in gloria. Hoc dicil, qnia aniplius est donom ju-
est, fractis tabulis sub monte a Moyse. Nova autem siiiiic Oei- per fidem Clirisji, quam legis veleris ;
lex in animo scribitur (Exod. xxxn, 19), hoe est in quia magis glpria in sahtte est, quam iu niorle:
corde, non per calamum, sed per Spirilnm ; quia quamvis jnsiedamne.t,-tamcn ad laudem proflcit ma-
fides aeterna res est, ab Spiritu scribijur, ulmaneau gis, si indulgent; m possit reus corrigcre se.
velera auteni proecepta, deficienlemundo, cessabuni. (Vers. lO.)Necenhngloriosum factunt estid,cqiibd
Quomodoergo differl-lexa lege-;ita differuiitdispen- glorificatumest in hac parte, propler excellentemglo•
s.iiores illius Iegisadispensaloribuslegisfidei;=' riam. Manifesturo esl nou esse faclum gioriosum,
. (Vers. 4.) Fiduciam aulemtalemhabemusper Chris- B quod visum est in vuhu Moysi gloriosum (Exbd.
lum ad Deiun. Quania dignitas sitin aposlolis, mani- xxiv, 29). Quandoenim nulli profuit gloria vultus
feslat CIIIIIdicit: Fiduciam antetn talem liabemusad ejus, sed magis obfuit, non habuil fructum glofiae,
Deum per Christum. Ut osiejidat veleres non hanc licetnon suovilio, sed peccaniium ; tanien in hac
habuisse fiduciam ad Deum; quja niiiior fuit 3dim> parte gloria nou esl. Illa autem esi mngis gloria,quoe
nistraiio. ahundat in gratia ; ut purilieati homines dono Dei,
{Vers. S, 6.) AToiz quod sufficjenlessimus aslimare abstersa .caligine, possint V7ideregloriam Christi.
aliquida nobis, lamquam.a nobissil: sed sufficientia (Vers. 11.) Si enim qnod evacuatur,fitit ingloria,
noslra ex Deo est, qui el idpneos nos fecit mnisiros tnnllo magis quod periiianel, ht gloria est. Non negat
novi Tesiamenti, non liltera, scclspir.ilu, Liliera enim gioriam fuisse in iege, vel in vultu Moy*si,sed non
occidit, spirilus autem vivificat. Quamvis praelerat permansit; quia futura erai in Moyse, non veritas.
aposlolicamdignitatem,iuOeitamenlaiidem proriim- Ideo adv'eni»nle Salvaiore, cessavit fignra;quia.aj)-
• a VldeiliB hoc crederehl,... magis proficit, desunt ~"* Ms.
c Rom.'Cbrb., majorem esse gloriam.
in eod. Corh. • edil., quod claruit in hac parie.
m , AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. 288
paruil veritas manens semper ; ut quantum inierest, A 178 (Vers. 15.) Sed usque in Itodiernum diem,
inter imaginem et verilatem, tanlum intersil iuter cum legiturMoyses(Exod. xxxiv, 55), velamenestpo-
gloriam vullus Moysi, ct gloriam Chrisii. Ideo supra situm supra cor eorum.Manifeslum est, quia cum le-
dixit: Propler exceUenlemgloriam. Illa enim lanta gitur haec pars Legis, senlentia illorum recitatur, qui
erai gloria, quania debuit credi servo : haecvero sunl sub Lege. i
tanta, quanta estgeniloris ejns ; quia DominusJesus (Vers. 16.) Cummutem conversusfueril adDomi-
Chrislusin gloria estDei Palris (Philip. n, 11). a Sic- num, aufereiar velamen. Converli ad Dominum, hoc
ut enim vespere slelloe gloriosoesunt, oriente au- est, credere in Christum ; ul agnoseens Dominum,
tem sole evacualur earum claritas; ila et Moysi veniam mereatur accipere. Hoceslauferri velamen,
gloria evacuatur, apparente gloria Christi. sentenliam evacuari, qua tenebatur reus sub Lege.
(Vers. 12.) Babenles igitur lalem spem, multa p- (Vers. 17.) Dominusautetn spirilus est. Vbi autem
ducia aianmr.Spem habere nos dicit videndi gloriam, Spirilus^Domini,ibi liberlas. Quoniam Deus Spiritus
non lalem qualis fuil in vultu Moysi: sed eam quam est, per Christum legem dedit Spirilus : non Hiteris
viderunt tres apostoli in monte, revelanlc se Domino uliquesci'iptam,sed per fidemanimis inlimatam;non
(Matlh. xvn, 2). Ilinc igiiur conjicere debemus, quae visibilia doceat, scd invisibilia credi suadeat;
quanlum nobis contulerit divina clemeniia,quantum- B quae animus spirilaliter colligat, non queeoculuscer-
que uos superioris gralise dono ditare dignata est, nat. Haeclex dat liberlatem, snlam fidem poscens;
quam dederat Judaeis. Judaei enim, cum minor esset ul quia quai non videt, credit, de conditione erui
gloria vultus Moysi, eam speculari non poterant: mereatur. ;
nos vero non Moysigloriam, quoeinferior est, sed (Vers.18.) Nos ilaque omnes, revelatafacie gloriam
excellenlem Salvatoris gloriairi visuros nos credi- Dominispeculanles, * ad eamdemimnginemformamur
mus. Judoei ergo servi gloriam non meruerunt vi- a gloria in gloriam, sicut a Domini Spiritu. Nos dicit
dere: nos autem Domini commuiiis gloriam sumus omnes, qui libertalem sumus consecuii dono gralioe
visuri. Ideoque et nos vicem reddere, in quanlum Dei, gloriam Domini per fidemspeeulantes, ad eam-
possumus, debemus benevolentioe Dei; ut propen- dem iniaginem transformari, quam speramus : id
siores simus in ejus amore, qui nobis fiduciam deest, utsimiles invenian)ui',transaclahacviia, imagini
dii, abluens nos a peccatis, videndi gloriam Dei. Nunc gloriaeChristi.siciitdicitJoannes apostolus: Scimus,
itaque opus est, ut crescat in nobis fiducia bonis inquit, quia cum apparueril, similesei erimus (Uoan.
aclibus paraia; tanlum enim videbimus, quanium
credim.us. A gloriain gloriam' sicul a Domini Spiritu ; id est,
(Vers. 15.) Et non sicut Moyses ponebat velamenG d stiblati beneficioDei a gloria Moysis, quam reatus
sitper faciemsuam, ne iniuerenlur filii Israel in faciem causa cernere nequjbamus, transformamur ad glo-
ejus, quod evacualur. Quoniam digni faclisumiis per riam,quamcredimus'darinobisa DominiSpirilu.Tan-
graiiam Dei videre gloriam Christi; idcirco ait : El tiim enim dabitur glbriae,qoanlum digmim est dare
non sicul Moyses ponebatvelamensuper faciemsuam, Deum per Spiriium suum; ideo enim dixit: Sicut a
ne iniuerentur filii Israel (Exod. xxxiv, 55). Ideo po- Domini Spiritu ; ut ostenderet lalem aloriam dari,
nebat velamen , quoniam splendorem vultus ejus quae sublimitali congfuat dantis. Moysisenim gloria
ferre non poterant, causa peccaii, quo sublalo, po- nec tanla fuit, nec perennis ; pro modo enim Legis
testas datur videndi gloriam Dei usque ad finem et gloriam accepit,ita et pro modo Iegis fldei, in
ejus ; quia tamdiu non revelaiur, quamdiu relicla qua'Spir'uus Dei esl, dabilur gloria credeniihtis.
lege, converiantur ad gratiam fidei, etsic evacualur. Tanttim enim concessit Deus fidelibus, ut Spirilum
Accedenle enim digniiate per fldem, evacuatur in- suum det eis, c pignus illius glorioe, quam pro-
dignitas. misit.
(Yers. 14.) Sed oblusi sunt sensuseorum usquein CAPUT IV.
hodiernumdiem.Tamdiu obtusos dicit, quamdiu non (Vers. I.) Quare Itabentes hanc administralionem,
crfidunt. Quae obiusio infidelitalis causa obvenit; D proul misericordiamconsecutisumus, non deficiamus.
ideo conversis ad fidem acuilur acies meniis, ui vi- Tanlam spem dicit liabere adminisiralionis ltujus,
deantdiviui luminis splendorem. ul non deficiatin pressuris, confortalus fide promis-
b Roc ipsum velamen in lectioneveteris Testamenli sionuin. Unde
superius dixil : Multa fiduciautamur
manel, dum non revelatur; quia in Christo evacuaiur. (II Cor. iii, 12); fidenles enim inhis, quoepromissa
Oblusio, ait, hanein lectione Exodi manet, quamdiu sunt, quidquid adversum acciderit, tolerant. Quod
credanl. Non enim revelatur, nisi credant; in Cliri- non humanis merilis deputat, sed misericordioeDei,
sto enim evacuatur, hoc est per fidem Christi quoe hominem primo abluit, deinde justificat, adop-
aufertur velnmen ; amoto enim deliclo, incipient vi- tans Filium Deo ; ul donet eum gloria simili glorhe
dere quod, obstante peccato, viderenon poterant. Filii proprii Dei. I
I
a Cod. Corb., Sicut enim per noctem... apparente c Eadem Rom. editJ, ad eamdemimaginem trans-
Ckristoin gloria. i
b Rom. edil. sola , Emc ipsa obtusio in lec~ formamur. d.Nonnulli mss;, sublalokeheficioDeiglorim Moysii
tiorie: elfei « Mss, aliqubt. pigniis illius gratim.
289 COMMENTARIA1N EPIST. AD CORINTH.SECUNDAM. 29fJ
(Vers. 2.) Sed renunliamus occultis dedecoris. Ut _A Dominum nostrum falemur ; quid est til elali judice-
illius glorioe dignus sit homo, omnia turpia et pol- mur quasi pro nostra propria ulilitate pr&dicare, ut
lula, quaa fieri et cogitari possunt, amovenda docel; gloriosi appareamus ? A*osaulem servos vestros prop-
ut non solum de opere, sed et de cogitatione pellan- ter Jesum. In tantum se servum Chrisli esse probaf,
lur. Invitantis verbasuni; sub sua enim et suorum per- ut juhente ipso, miriistrum se horum iri pnrdica-
sona ad meliorem vilain hortatur, propler supradicta tione testelur ; ut.pro utilitatehorum suhj'ecti sint in
vitia,aqueeinhissoepereprehendit. Possunlelhaecoc- minisierio Evangelii. Servos ergo dicens, minislros
eulta dedecoris esse, quoepravo sensu ail praedican- significal : sed ut humililer loqueretur," sic dixit; ut
dum meditantur ul fallant; unde subjecii: Non am- vere ostenderel non ad suam gloriam se praedicare
bulantesin aslutia, neque adulterantes verbum Dei. Ad Evangelium; f sed ad clarilatem Domini nostri, cui
dedecusenim etdeformalionem ejusproficit,quisub- obedit, cui servit, sicul et ipse Dominus ait: Ego
dolameiilecoiifingitdoctrinam addecipiendumcorda sum in medio vestrum non ut minislrer, sed ut mini-
simplicium ; lurpis eiiiniinvenieiur in die judiciiDei. strem (Luc. xxn, 27); non merito borum quibus
Nam astutia malae meniis, ul id quod sibi libitum ministrat, sed propier imperium Domini.
esl, exjdeal, verba Dei adullerat, ul sensuni inver- (Yers. 6.) Quia Deus qui dixil de lenebris lumen
tat. Adulterare est autem verum sensum per falsum B fulgere, illuxil in cordibus noslris ad illumiiialioneiu
velle excludere. Sed in ntanifestatione verilatis com- cogitilionisglorim Dei in facie Christi Jesu. Hoc di-
mendantes nosmetipsos ad omnem conscienliam ho- cit, quia misericordia Dei factum esl, ut nos.inquit,
minum coram Deo. Hoc dicii, quia in proedicatione s qui fuimus incredibiles in ignoranlia, hoc est, in
evangelica b nulli se fecit suspectum, addens amplius, tenebris, per nos daret Deus lumen caeteris gentibus.
cum dicit -.CoramDeo; ut hoc ipsum non solum ho- Quantum se adhuc humilial, ul Dei solius el Chrisli
minibus manifestum probel; sed eliam Deo, cui gloriam praeferat? llluminatur enim, ul cognitionem
nihil occullum est. Tesiimonium ergo Dei implorat, habeant gloria: Dei per Christum. Ideo gloriaeDei ait
c ul vel sibi credatur, quia ita jiraedicat, sicul datum cognitionem, id est, non Dei solius, scd et Christi,
esl ab Auctore : el Deus hoc modo lestis est, dum qui esl gloria ejus; ul significarel non solum Deum
dat signaet prodigia fieriper manusejus. cognosci, sed et opera ej'us el misericordiam et pro-
(Vers. 5.) Sed elsi adhuc operlum esl Evangelium videnliam, qua condidil et salvavilgenus humanum,
nostrum, in his qui pereunt. Verum est, quia incre- visus in Christo per gloriam virtutis suae.
duli non videnl, perfidia obcsecanle, splendoremvir- (Vers. ~t.)hBabentes autem ihesaurum liuncinvw
tutis Dei; velamen euim est supra cor eorum, et sis fictilibus; ut excetlenlia sil virtutis Dei, et non ex
oblusioinfidelilalis, iu Judaeis maxime. C nobis. Thesaurum sacramentum significavit Dei in
(Vers. 4.) In quibus Deus smculi hujus d obcmcavil Chrislo, quod credeiitibus manifestatur, incredulis
sensusinfidelium; 179 ul nm pervideanl lumenEvan- vero quodam leclum est velamine ; quia sicut the-
gelii majeslalis Chrisli, qui est imago Dei. Deum dicit saurus in occullo ponilur, iia et sacramentum Dei
saeculariumhominum, quia malevoli sunt erga fidem intrahominem, idesl, in corde humano abscondi-
Christi sensus obc3ecare,nevideant veritalem Evan- tur. Hunc ergo thesaurum in animo el corpore dicit
gelii majestntis Christi. Hoc ergo illis praestat, quod[ esse a Deo dalum, ut cmineniia virtutis ej'us appa-
volunt. Quia enim malevoli sunt homines, etinlel- . reat per homines praedicatores dumtaxat; ut recon-
Iigentes verum, dicunt esse falsum, in eo ipso ad-. cilietur omnis lingua Crealori suo, non ad honorifi-
juvantur ; ne possint credere, e quod nolunt. Chri- centiam hominum, sed Dei, qui se manifestal per
stum autem, cum sit imago Dei, corporeum lanlum[ homines : qui cum bumiles et imperiti essent, acce-
asserunl: et rclinquenies gesta ejus, solius carnisi perunt potestaiem a Deo el loquendi magnalia, et
faciunt mentionem, de quibus dixit Esaias : Obcm- agendi. "-Fielilia ergo vasa dicens, infirmitatem na-
cavil oculos eorum, ne videant; el aures, ne audiant! turse humanae significat, quaenihil potest, nisi a Deo
usquein hodiernumdiem (Esai. vi, 10). acciperel viriulem, et ad laudem suam Deus |>er hecc
" se
(Yers. 5.)Nec enimnos ipsos prmdicamus,sedChri proedicet, quae infirma sunt; ut gloria illi detur,
siumJesum Dominumnoslrum. Hoc est, non nosirami non homini, qui ex luto fictus est.
gloriam annunliamus, ne quis nos dical propternos > (Yers. 8.) In omnibus pressuram passi, sed non
ipsos evangelizare; utnobis proficialforle ad tempus:: coangustaii. Nunc oslendit propler quod idonei erant
sed Jesum Dominum nostrum annuntiamus, subji- pradicatores; quia semper illis in necessitate ad-
cientes nos virtuli majeslatique ejns. Quando ergoi fuit Deus. Ideo pressuram, ait, passi, sed non coun-
nullum gravamus, nullum conculimus, et Chrislumi guslati: hoc est, non permisilDeus lanlum nos op-
a Rom. edit.J qum inhis ephtolis. { Corb. Codex, sed per charitatem Christi.
b Cod. Corb., nullum efficitsuspeclum. sRom.edit., qui fuhnus increduli Bumiliatur
c Mss. aliquot, ul velipsi credalur. enimul cognilionemhabeant, etc.
d Cod. Yall. solus, obcmcaviterga fidemChrisli sen- bEadeni edit. Rom., Babemus autem thesaurum...
susinfidelium. Elcum mss. quibusdam, lumenglorim; utemhteniiasii... Thesauro sacramentum, elc.
Christi. 1 Coi. Corb., Fktilia ergo vasa infirmilatem na-
* Mss. frequentissimi, quod voluni; reciius lomeni turm humanm
significant, quia nihil potest ali«
alii, etedil., quodnolunt. quis, etc.
291 AD OPIiRA SANCTI AMBROSIIAPPEjNDji. 292-
primi,ut crederemus. Inopiam passi,sednondestituti: A futuri erunl qui icredunl; quia sicut in Adamomnes
id est, in inopia positis adiuil pastorDeus. morhinlur,ita el in Chrisiocmnes vivificabunlur.Adam
(Vers. 9.) Persecuiionem passi, sed non derelicii. eiiim forma mortis est, causa peccati : Christus verq
Verum esl, aquia consuiebat eis Deus ; ne saiis sibi forma vitaa propler -jusliliam.; jquia peccalum non
facorenl de his iniinici. Dejccti, sed non perimus: id fecij,ncc dolus inventus jesi in or.e ejus. Ei quoniam
esl, verberibusprostrati, sedobslante Deo iionmor- parlieip/is lios comhiunis fidei di&it, resuscilatos, in-
lificaii; sive enim elausij sive vinculati, adjuloiio. quii, conslituet wbiscum ; m unius fidei inuna shu
Dei manus lioslinm evadebanl. Denique Paulus et donio pacis. Cum | enim inielligunl quia pro ipsis
Silas cum xjssent clausi, jam ceesij et pedes eorum paiiuntur exitia,£t isti sollicili snnt depassionibus
jam essent in nervo conclusi; alacres hymnum ca- horum velot compatienles, simulet parlicines.erunt
nebant Deo, foriiores iis facli, qui non erantcoesi. iri vita.promissa ; :ut simul contrisiali, siniul gau^
- .(Vers. .1.0.)Semper morlem Domhti Jesu in corpore dcatit. Propier illos sic ioquiiur, qui resurrec-
noslro cirjcutnferenles; lg@ ul el vita Jesu in cor- lionem negabant, quos cl in prima epistoia expro-
pore nostro manifestelur. Dubium non est, quia in brat.
martyribus Christus occidilur, et in iis qui pro fide ^Yers. 14,15.) O.mnkienim propler-vos, e ulgratia
b patiuutur aut exiius, aut vincuia, aut verbera Chri- 8 abundans, per mulloram graliaruin aclionemabundel
sti passioncs suiil; utet vita ejus in corpore eoriun <adgloriamDei. A janunere suo Deus nuilum voluii
palam.ilat. Passiones enim siml, quse ostendunl me- esse alienum .: et quia moii omnes capiunt verbum
rilum ad fuluram vilam, quam proniisit Chrislus. lidei, Apostolus Dci voluntaieiu sciens, per£ecntio-
Unde nlio loco bicit: Cum infirinor, tuncpoiens sum nes et pericula pali nop iimuit, dumniodoomnibus
(II Cor. XII,10). El iierum ; Per tribulationes oportel fidelitcrpraidicarell, ut splures t»0ssenl'«eredere ; ut
nos intrare in regnuni Dei (Act. xiv, 21). abundans donum Dei non per paucorum .graiiarum
(Vers. 11.)c JSI ergo nos gui vivimus, in morlem actionem mioueretiir ad «mtumeliam Dei, sed mul-
tradimur propter Jesutn ; ul el vila Jesu palam fiat in tis proficiens affluerei per mullorum graliarum ac^
hac moriali ctmie noslra. Apertum est quod dicit, lion-em ad gloriam Dei. <Juantoergo hic dignus ho-
quiajdeo in moriem tradi projiter Jesum, inquit, nore est, qui aniniiam suam semper morti subjeeil;
non recusamus, cum possimus vivere ; ut viia qua -iicdOiiumDei longe aliter îroficeret, quam dalum
resurrexit a morluis Chrislus, huic mortali carni •est?Numquid non, magna coiUumeliaejus est, qoi
jjostrae prsestetur, hoc est, non limere mori propier ccenam faciens opulentani, ac niultos iisvitans, pau-
yesurrectionem promissam. cos habel in summa ?
<
(Yers. 12.) llaque mors quidem in nobis operalur, G (Vers.16.) Quapropiernon defichnus. Maoifeslumest
vitaveroin vobis. Hoc dicit, quia pro salute eorum hoecadsuperiorcm sensiimnertinere;ulciiimdev.oiio-
morii .subjiciebaniur; gentibus enim praedicantes, neh)3uam adhmifiropensioEemjn"Deirebus.ostendal,
inimicilias sibi excitabanl tam a Judceis, qnam gcn~ Jiaecsubjeeil, quibus nullo genere deficere se probat
-iilibus, usque ad morlem. quominus id quod Deo placitum est, implealur^-se-
.(Vers. 15.) Uabentes autem eumdemspirilum fidei: curus lamen de resurreciione -promissa.h Et licetsi
hoe est, communein d spiritum, per quem flrma- exierior homo noster, cormmpilur; sed inlerior reno-
tur fldes, habemus vobiscum. Ideo enim pro ipsis iiaturde die in Ji«)7i.Pressiiris,plagis, fame^ sili, fri-
•laiita pal.iebatur mala, ait invicem sibi copulareniur gore, nudiiale caro cornimpiiur, sed anima spe fu-
in fide. Secundum quod scriptum est : Cndidi, prop- turi praemiirenovator ; quia assiduis tribulatinnibiis
ter qttod locutus sttm ; et nos credhnus, propter quod -purgatur. Proflcit ^riira in pressura, non inleril, iia
etloquimur (Ps, cxv, 1). Eêmplum ideo dedil de ut accedcnlibjis tenlalionibns quosidie acqiiiral «d
psalmooentesimodecimoxiuinlo, ul oslenderet ideo •merilnm; quia ct cor.pori corrupiio JgJ hasc jpro-
se proinpium esse ad omnia toleranda, quia credit ficitiadimmortalitaien) merito animae.
fuluram i'.esurrectioi)t'm.Securusergo.de fulura vita, estvwmentaneuin
(yers. 17.) Id£iiiiii<guodin,pr<msenti
.pnesentis vilae non habet curam ;e quippe cum hoc']D ei-levepressurm mstrm^ supra modum in subliniitale
creilatur, ul tunc ilja beaia vita sjserclur, si hoec ceternumglorim yondus aperatur in nobis. -Praesenlis
contemnatur. Seeurus ergo quia quod credjdii,ve- Jemporis tribuhuiones, Tquaecausa fldei ingeruniur
rum est, oiidct hoc praedicare, ut caeleros speisuae momentaneas ei ieves dicii, qnia suni temporales,;
participes facial- Scientes quod quHuscitavitDominuin snpra modum lamen injsublimiiate ajternum gloriai
Jesum,{ et nos pmv Jesxv suwlnbit el consliluetrobis- pondus opejaia patientibus, Parris enim laboribns
«mii. Hac spe dicit. laborari pro.pter fidem, quia magna redditnr merees, el firo Ievi tribulaiione su-
exemplum prcecedit resurrcciionis Domini Jesu, quid pra modum sublimiias gloriae pensabitur perpeiuje.
a Idem cod. Cfjrb., Consolabalur eos -Deus. musvobiscum. I
h Rom. edit., Patiunlur gut,exsil\q; reliquoe ae eVet. edil. ac mss. jiliquot, prmsentemvilam non
1 pMt cxiltis, id est, bbitus cm- habel earum, '.
inss. , paiiuntHS J JAoni,edit., etnbs per Jesutmsusciiabii.
des, eic.
c Eadeui Rqm. edil., Semperenim nos quivivimus. SiEadem Rom. edi^., utdonum abundans.
El inffa, hoc <«1, nontimemus mori. h |Rom. >edil.,£( itcet qui foris esl homo noster cor-
a Cod. Laud. , Spirituiu quem ftrma fide habe- rumpaltir, inlerior tamen, etc.
293 COMMENTARIA1N EPIST. AQ CORINT.Ii, SECUNDAM. 2§4
(Vers. 18.) Non contemplaniibusqum videntur; scd A sed superindui;i_ absorbealur mortalehoc a vila. Jdem
qum11011 videnlur; qumenimvidentur, lemporalia sunt: sensns est, iileo enirn difcitgravntos nos passionilius
gum vero noncernuntnr, teternq spnl. Pesi.deri.i!rnrro3- oorporis, f el ipsins mundi tempeslalibus, posuiia-
lesiium et spiritualium habenies, lioecpraeseii.tia et lionesad Denm dirigere, ne immulemur.vicli, ei in-
lerrena spernere prolitetiii'; quia ad coniparationem (jigni cfficiamur ;sed ut coniigeril exilus, jierseveran-
spirilualium haec nulla sunt. Sic enim sunf jiiec .ad l.es «i Jide, induti iuveniamur sancto Spiritu, qui in
superna, quomodo figura ad verilatem ; figura depe- subsianlia Chiistus e>,l. Tunc cnim superindui pfo-
"rit, veritas manel; ac per hoc exire de islo jsseeplo jnissa gloriajiioleriiaus , si exuti corpore, noii de-
n»n raetuunt jusii, sed gandenl. " spnliatiasanctoSjiiriluiuerijnus. Sicmorlaleabsor^
CAPUT V. . '. "".. hetur a vita, jd est, ut, resurgentes .superinduamnr
(Yers. 1.) Scimus aulem quia si terrestris domus imjiiorXaljtatecum gioria,; neulira mori possii, aut
nosira liujus habilationis dissolvatur, quia mdificgtiO' passionibjis iniplic.axi,;.jetJioc .csl.absorberi a vita;
nem ex Deo habemus, domum non manufqciam, non enim djccndus estabsorberi avita, qui ad hoc
aiernam in cmlis. Ilac fiducia dicit non timendum Siirgit,ui 4'joenisagatnr. .. ,. , :•
dissolvi de corpore violenlia infidelium, aut sorte i . ..(Yers. S>.) Qui .auiem perficit. nos.in Jioc ipsum ,
vitae; quia prseparata est hujus.iiiodihominibus babi- B fieus Mt: qui.eiiupt dedil iwMs pignvs Spiritnm. £ Hoe
talio in coelis oeierna , ul de lemporali el lerrena qiiod ingemiscenies poscimus., W.esu nori ut. exui,
expulsi, in perpeiuarii domum recipianlur. Unde eti s.ed ulsuj3erindui,.mer.eamur, juxla.supradjctiim sen-
hbe oplandum &! , si fieri polest: sed quia jipc opr sjyn., jn .die judi.eii D.e.umperfirere dicit,; qusa prp-
tandum non est, ne in lua gloria alius pereat; aîi inisit, ei fidelis-es.l, dans.iiujus rei jniptenda? i>jgnus
tamen acciderii, libenter ferendum est. Terrestrcm i Spirilum; j.ps,e est. enim signacujuin a.doplionis
enim dbmum carnein hanc dixit, quia morlaiis est : uostiâe. , , .....
ut si de hac dissoltili fuerimus, oedificaiam.invenie- ffers. ,6, L) Fidentes igilur s/.mper-,et scjenles quia
inus in coelisdomum aeternam. Ila.c domus oorpusi inhabiianlcs m l@g hoc corporp, ,peregrinamur qDo-
immortale significal, in quo resurgentes, semper inino; per fidem enim ambulamus, non, per speciejn.
erimus , cujus forma b jam in «xelis esl in Dominii • Manifesium est quia per fidem cnmDornino sunjus,
corpore declaraia. non per prasseniiam : ac pej hoc peregrjnamnr non
(Yers. 3,, 5-) Etenim in hoc ingemiscimusJtabitaculo) iide , sed specie. Et quare, cuin ideni.dicaf in Acii-
"nosifo, quod de cwlo est, super.induicupienles; siqui- bus appstolprum : In ipso enimvivimiis, el movemur,
dem inditli, non nudi inveniamttr. Proplerea dicii ini el sumus LAct. xvn,.28); Iipc !oco peregripari nos a
precibus ingemisci, ut gloria promissa de coelis( s C Doinino djcit ? Si «J)'guc est, quomodo.. Jiic. .positi,
possit resurgemes ihcluere. Iloe erao desideraniess 4)ereg)ii)anjiir a Doinino? Sijie.dubio ubique, immp
Tnsisttiniprecibus; n.e resurgenles, recepto utiquee oninia in Deo sunt: sed quia sedes Dei in pceljs estj,
"corpofe, nudi', id bsl, alieiii a proniissa gloria in-- et illic seinper videtur; ideb bic ppsili, ubj noii vi-
Venianhir. lioc enim opus est, ul indula aniniaa jietur,, peregrinari ab eo dicimur. Qpando «nJw-jiiOn
corpore, Deijudicio superihduatur el ^loria, quoe B eum videnius, licet praesens sil, abseiugs ab.oo
esl imunilatio in chriialem. c Mofs enim de terraa sumus. _.
est, resufreclio verb de ccelis ; si lamen immuteiurir (Vers. 8.) Audemusergo et consentjmus mggisjperfr
in gloriam. Alii codices sic babent: Siqttidemexspo- i- grinari o corpore, et prwsemes esse ad Deiipi. .Recte
iiali, non nudi inveniamur : id esl, ,si exeuntesss ait, audemus; habenies eniin fiduciapi prom.issio,nis
de corpore Chrislum vesiili fueriinus ; d qjiia qiii-i- Dei, bet scientes niuttum e\pedire illic csse,-q!iam
cumque in Chrislo baplizanlur, Christum induunl U in saeculo, consenliunl et opiant excederc deeorpo-
(Galat. in, 27). Iiaque si in forma bapiismi et tradi-i- re; ut requiescanl usque liidiem resurrectip-nissub
tionis maiiserimus, exspoliaii corpore, nonnudi in- l- altare Dei.
veniiniir ; qiiia in interiore iiomine habitatCliristus,5, (Yers. S.) Et ideo contendimus sive prmsentes, sire
quem cum induii, sive Spijilii siinclo dato nobis vi- I- 1) illi. Id agendum dicit, et bonis
" peregrinantes placere
debimiir, erlmus dignf superindui jrroiiossa coslesti >ti operibus insistendiini; ui sive in hac ndhuc vita po?
"gloria. In illum enimdccidet promjssa clariias, quem m siti, siv-£ante tribunal Gliristi prsesenles, jilacea.m.us
videril signum adoptionis habere. ei. ilnde si disciplina servelur, el hic et illic ei pla-
{Yers.*4.)!*"iVnni'ciim swriusin hoc corpgre, id est,;t, cebimiis ; qiiia qui hic placet, Illic hon djsplicebji.. i
morlali, iiigemiscimusgravali; eoquod nolupms exiti, i, .-i(Yers, 10..) Omnes enim mos manis,feUari-riptirtet
-HRorri."cdit.jnWcalestis ist.. • " semper inditamur immorlafifgte, ne ullra niqri j>,ossii;
t^Cnd. Yall., 'sitamen occiderU.- aul passionibus implicari: hbc '«st absbrberi "<a.pilq.
im Quis aulem perficit. etc.
cMors'£iiiin ; ab liistfeVefbis u'sûe'aVi, Ndih 'cum „ 'J
-SMIHIS•,'etcVnTliil reêfiûr iti Mss*.JC»fh. 'SToei))'cod. 'Corh., Iloc 'qubdpdicbiiiis; i<imt, non
d Mss/aliqiiot, qhinimgue baptixUiUr.'CkriStumin- \n- rit corpbre exuamur in perpeiiivm ; sed ia recepia in
duit. die jridicti Dei su"periv.du'aihur iiiimorlaiitaie cum.nio-
«Hoiir. edi^., IVa.iirr/iHSMflmsln
~ "' '
htic
' fe- -ria. Deum confiteri diciiur, quiuproniisit, hlc.
borpoYe,'iitge- .
'migctimis. "b'1\b'i)).edil., Et scieiites'riiultbmiigis
"' expedirejttic
f 'Cod. Cofb., ErHpsambrte^postuldtiohesml iDeum \im esse, 'qnihiiih cbrpbre. '
"
dirigere ,ut'ipsmn coipusiion alienetur nbbis :'fed ut . -
293 AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPENDIX. m
anle tribunal Christi ut recipiat a unusquisquepropria A perbis aulem resislit (Jacob. iv, 6); superborum enim
corporis, prout gessil, sive bona, sive maia. Igilur si mens fructum noil facit Deo dignuii).
judicauie Chrislo; unusquisque noslrum facla corpo- (Yers. 15.) Sive enhn menle excedimus, Deo : sive
ris recipiel; non ulique sine corpore ^djudicabiiur sanum saphnus, vobis. Hoc dicit, a quia si elate vel
bono aul malo. Et non dixit; b facta carnis; quia superbe pulalur locutus ; quia laudare se visus est,
carnis vitia punienda semper : sed facta corporis; verum dicens, Deo boe remiitendum : si autem non
spiritaliter, aliquando carnaliler operalur. superbe inielligiiur, sed ad gloriam audienlium esse
- (Vers. 11.) Scienlesigitur, limoremDominihomini- Iocutus, Corinthiis proficere dicil; ul lunc sanum
bus suademtis: Deo aulem manifesli sumus. Quouiam 1@3 s'1 dictum audientibus, si ila inielligatur , ut
ergo judicium Dei fulurum esl per Christum ad sin- dicium est : si aulem jaclanier"puieiur diclum, v.elut
gulorum discriminanda opera, idcirco Aposlolus sua- insanum Deodimiltendum; omnis enim superbia vel-
dere se dicit ad bonum sensum et vitam; ut audilo- ul insania habetur.1
res ejus securi sint de poena lutura, et ipse glorie- (Yers. U.) Cltaritasenhn Chrisli urgel nos, Itoc /u-
tur, iu his habens fruclum laborum suorum ; quia dicanles , quod si uims pro mnnibusmortuusesi. Quo-
quorumdam praviloquio dies judicii Dei in dubium niam Christus diligens genus humanum , ul eos re-
deduciltir : Corrumpunt enim mores bonos colloquia B dimeret, morti se ledil; ideo apostoli, ut vicem ei
mala (I Cor. xv, 55). Ilominibus suadetnus, ait; ul reddant, bomines ex aliqua parle exhortanlur ad
credant, et provideant, ne incurrani, el tunc posni- ejus obsequium : et ut eos atlrahani, necesse esl ul
teant,c quando pcenitenlia fructum non liabet. Deoau- verum se proedicarejtestenlur, aliis prava docenlibus;
tem manifesli sumus; hoc enim praedicabaf, quod Deus nec suum meritum taceanl, ut malorum doctorum
jusseral: el hoc scire dicitur Deus, quod bonurn est. poenain designeni. Non ergo elalione meniis hoec
Denique male agenlibus dicit: Nescio vos. Spero au- agebant, sed ut donum Chrisli inlelligerelur ab
temel inconscienliisvestris manifeslos nos esse(Malth. omnibus, el fideliter devoli, ei gratiarum aciiones
xxv, 12). Manifesta erat purilas eorum Corinlhiis; referrenl. e Propter Cliristi ergo cliaritalem , quoeet
quia neque aliquando in adulatione fuerant depre- qtiania dona ejus circa diligentes eum sinl, non
liensi, neque proedicalioilloruni displieueral sanctis, lacent : non jactantioe causa, sed ut inviteni audien-
nec ab aliquo illorum quidquam , ut adsolet., occulte les ad ejtis devotioiiem; ne mors Christi infructuosa
elicere lenlaverant; ut fbris simplices apud turbas, in- videretur, non ul laiis apostolorum agmisecrelur. Pcr
tus vero imposlores essenl. Ideo conscieniiam illorum meritum eriim el .gloriam apostolorum agnoseitur
pulsat, ut ipsi sibimet lestes essent de verilaleeorum. Chrisii graiia et beneflcium Dei.
(Vers. 12.) Non ilerum nos commeiidamusvobis. iG (Vers. 15.) Ergo pmnes moriui sunl, el pro omnibus
Quoniam superius veram proedicationem suam ob- morluus csl Cltristus, ut et qui vivunl, jam non sibi
leslans, Iaudare se visus est; ideirco nunc eadem vivani-,scd ei qui pr,p ipsh mortuus est, ei resurrexil.
significat, non ad laudem suam hoc dicere se , sed Quia omnes necesse est mori causa Adoe, pro om-
ad eorum gloriam ; ut gaudeantintegram proedica- nibus moriuus est Ghristus; ul eos a secunda morte
tionem se addidicisse , his annuntiantihus. Sed occa- liberaret; ideoque qui vivunt in corpore, scienles
. sionemdamus vobis gloriandi de nobis; ut aliquid ha- Christum morluum esse pro se, sintei subdiii, pro-
bealis adversus eos, qui in facie gloriantur, el non in fuentes hunc Domirium. Quia enim prodesl eis mors
corde. Hoc dicit, quoniam mulli per elationem glo- ejus, tesiimonium perhibetresurreclioejus. Igiturhic
riabantur in se de aposlolis, profitenles se ab iis sibi non vivit, qui paratus est domini sui facere vo-
doctos, qui semper cum Domino fuerunt : ideoque luntalem. !
liic dicit dare se his raiionem, per quam et ipsi glo- (Yers, 16.) Ilaque nos neminemexhoc lempore v.o-
riarenlur adversus eos; quia Aposlolus erat, a quo vinius secundum carnem., Et si cognovimussecuudum
et isti didiceranl. Unde in alio loco dicit: Nihil mi- carnem Chrislutn , nunc jam non novimus. Verum esl,
nus feci ab liis , qui valde sunl aposloli(II Cor. xn, quia Chrislo resurgenle a morluis, jam cessal in eo
11). Quod quidem cosclus dicit, ne silentium ejus ]D carnalis nalivitas, cessal infirmitas corporis, cessat
istis obesset. Qui ergo in corde glorialur, superbiam et { passio mortis. Usque ad crucem enim suspicio
reprimit, sciens quia humilibus Deus dal gratiam, su- fuit infirmilaiis in Christo : poslea autem apparuil
°Eadem edii., Vnusquisquefactis corporis... adju- edit.,... tacenl, ul laus aposlolorum noicerelur, non
dicabitur bontts aut malus. causa.... infructuosa videretur. Per meritum
h Nonnnlli niss., Quiqj^zxiis vila; Corb., Quia car- jaclantim
enim, eic. |
nalis vita. f Corb. cod., morlis. Boc non utique propler
c Codex Laud., quando pmniienlimfructum non Clirisium, quem passio sors non langebal, humanm fragilila-
kabent. tis :\sed propternos, yuibus exemplum,datum esl,ut
d Rom. edit., Quia .si elale, vel insane putalur locu- si vesligia ejus seculi fuerimus, qui pro nobismortuus
tus... remittendum. Omnis enim superbiavelut insaiiia est. Simili modoet in\ nobis post exiium vitmkujus re-
habetur. Si autem non superba... Deo dimiltendum, surgentibus promissoiempore cessabil omifis infinnitas
Charilas enim, etc et corruptio. Ideo etenimnovimus, inquit, ex hoclcm-
e Propler Christi ergo, ab bis verbis usque ad, pore secundum carnem; quia in Chrislo resurreclione
Ergo omnesmortui sunt, hiatus exstal in cod. Corb., generalis dala est forrhaincorruptionis el clurilatis , ut
cmieri auiein , alque edit. satis inter se conseiuiunt, ila omnibusprovenire,qui Christo obediunl, nosceretur,
si irauspositionem excipias, quoesic facta esthiRom. Quare siqua, elc.
9.OT COMMENTARIAIN EPIST. AD COP.INTH.SECUNDAM.- 298
esse, quod non credebatur, sicut et ipse ail: Cum A . est; ut videns Filium, vidisse diealur Palrem, sicut
exaltaveritisFilium honiinis, lunc cognoscelisqttoniam et-ipse Dominus ait: Qui me videt, videt et Patrem
egusum (Joan. viu, 28). Hoc ergo idcirco Aposlolus (Joan. x, 9 ). Recle ergo diciiur : Deus erai in Chri-
memorat, ul ostendat qua devotione obsequendum slo ; hoc esl.Pater in Filio, nmndtimreconcilianssibi;
csl Chrisio. Pro sahite enim hominum non solum ho- non repuians illis delicla eorum; quoniam crealura
minem se nasci non dedignatus est : sed el injuriis peccavit in Deum, nec poenituit, ul reverteretur ad
agi, el mori voluit; ul intelligentes quam pretiosa sit eum : Deus opus suum nolens perire, misit Filium
mors ejus, propensius illi serviant, non quasi hosuum, per quem preedicata eis remissione peecalo-
miui vicem reddentes, sed Deo; quia unicuique pro rum , reconciliaret eos sibi per ipsum, per quem nos
personacjus et meritis refundenda obsequia sunt. ereaverat. e Sive ergo per Filium , sive per servos
(Yers. 17.) Quare si qua esl in Chrislo nova crealu- Deus exhortalur populum; quia ad ipsum omnis
ra, vetera transierunt, et ecceomnia facta sunt nova. summa referenda est, eujus volunlaie et jirovidentia
Manifestum est quia per Christum renovata sunt Chrisius incarnaius est ad saluiem hominum redi-
omnia, si animadvertant dignitatem ejus. Novus meiidam : qui cum reverti vellet ad Patrem, dispen-
enim flt his , quibus prius homo tanlum videbatur, ' sationem acceptani a Patre dedit discipulis.
cum intelligitur esse Deus : ul recedenle infirmitale, B Orantes pro Christo vos reconciliari Deo. Iloc est,
agnoscatur diviniias, et cessanle errore veteri, qul quod dixi, qui pro Chrislo vicarios dedit apostolos ;
introdticia muliorum deorum opinione, ab unius ul pro ipso proedicarent reconciliari Deo.
veriDeifide transduxerat genus humanum, rever- (Vers. 22.) Eum qui non noveral peccalum, pro no-
lanlur omniaad simplicitalis professionem, unuin bis peccalum fecit. Deum dicit Patrem peccatum fe-
Deum adorantia in Trinitate. cisse Filium suum Chrislum, eum utique qui pecca-
(Yers. 18.) Omniaauiem exDco. Quamvis Chrisius tum nesciebat, id est, qui non peccaveral; quia
nos redemeril, omnia tamenexDeo; quia ab ipso est factuscaro non immutatus, sed incarnatus factus esl
omnis paternitas (Ephes. in, 1S) : ideoque necesse peccatum; sicut qui fit praefectus, non amittil quod
esl praeferri personam Palris. erat : sed assumit utique quod non eral. Ilomo
(Vers. 19, 20, 21.) a Qui reconciliavil nos sibi per ergo iactus est Christus causa peccaii, quem non
Chrislum, et dedit nobisminislerium reconcilialionis'; tangebat sors, neque dignitas nasci hominem. Pro-
qtioniamquidem Deus eral in Cltrislo, mttndumrecon- pterquod aiitem omnis caro sub peceaio est, ideo.
cilians sibi, non reputans illis delicla ipsorum, et po- factus caro, factusesl etiampeccattim. Et quoniani
nensin nobisverbumreconciliationis prb Christo , pro oblatus esl pro peccatis, non immerilo peccatum
quo legalionefungimur, lamquam Deo exhortante per > C factus dicitur; quia et hoslia, in iege, quae propec-
nos: orantespro Clirislorecbnciliari Deo. Eutn enim qui catis offerebatur, peccalum nuncupabaiur. Vl nos
non noveralpeccatttm,pro nobis peccalumfecil, ul nos essemusl justilia Dei per ipsum, qui peccatum nes-
esseinusjustilia Deiin ipso. Deus omnipolens genilor ciebat, dicente Esaia : Qui peccalum non fecit, nec
Chrisli (cum omnia, quoeper Christum fecerat, erro- dolus inventus esl in oreejus (Esai. LHI,9), quasi pecr
re caduca fuissent effecla, creatoris sui oblita) cator occisus est, ut peccatores justificarenlur apud
b Chrisium Domiiium hoslrum de sacris sedibus ad Deum in Clirislo. Zelum enim passus est Satanas ad-
terrena venire dignalus esl, 1§4 el Jactum carne versus Salvatorem, videns eum docere homines
In specie hominis; ul forma esset hominibus quemad- quomodo sibi propitium facerent Deum, abrenun-
modtim sihi Deum creatorem suum pacificum face- liantes diabolo : et propterhoc occidit eum, nesciens
rent. Deus ergo eral in Christo. Quomodo? Quasi in fulurum.adversus se; Cbrislus enim post crucem de-
vicarioaut legato, sicut fuit iu propheiis, aut aliter? scendens ad inferos", devicla morle; quia qui pecca-
Non sicut fuit in prophetis sic inlelligi potest fuisse lum nesciebat, leneri a morle uon poterat; quia
et in Filio ? Filius enim c naturaliter legatus est Pa- mors s per peccatum inanivit infernum, ut mors
tris Dei. Unde dicit: Quia Pater in me est, et ego in justi peccatoribus jiroficcret; ut de caetero mors cos,
Patre(Joan. x, ll);Palerenim peridinlelligitur esse D qui signum crucis habent, lenere.non possil.
in Filio , quod una eorum sil subslantia. d Ibi enim CAPUT VI.
esl unitas, ublnulla est differenlia: acper hoc invl- (Yers. 1.) Adjuvantes autem el obsecramus, nein
cem sunt; quia el imago et simililudo eorum una vacuum gratiam Dei recipiaiis. Duplici genere Apo-
a Mss. aliquot : Qui reformavit vos sibi: reliqui et; nalus est Patris Dei; Roni., nalurqliter esl Palris Dei:
edit. parum admodum discrepant ab invicem , ex- mss. vero prope ad unum nobis suffraganlur.
cepto quod Rom. edii. ullimam hujus loci partem in d Mss. nonnulli, Ibi enim veritas.
inferiora rejecerat. e Corb. cod., HOScreaverat, ponens in nobisverbum
b Ita vet. edit. ac mss. a-quibus hoc tantum diflert. reconciliationis. Pro CltrisiovosreconciliariDeo. Deum
Rom. edit. quod haec maluif, Chrislum Dominum.... dicil per Clirislumdelegasseaposlolis, ul illo regresso
mittere dignatus est, cl carnem in specie hominisfieri;; ad cmloscum triumpho, invkem ejus prmdkarenl gen-
at ms. Corb.sic locum exhibet, Chrislus Dominus; libus donum grutimDei, ut sicut.per Christum, ita et
nosler de sacris sedibus venire dignalus esl ad terrena,, per aposlolosse prmdicaretDeus.
facius secundum carnem in specie hominis, ut for- { Vet. edit. ac mss. aliquot, jtistilia Deiin
e ipso.
ma, etc. Ms. Corb., perpeccalum inolevitin infernum.
cVet. edii. cum uno aut altero mss., naturaliter)\
PATROL. XVIL 10
299 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. SijfJ
stolus humanaj salutis a curam subire contendit; ul ei A voIuiitaria,aliquandpnecessitatisjejuniaper(ulilcausa
Dei jrrovidentiaedevoiusexisteret, eibominibuscha- penurioe, et Deo gralias egilspiiitaliier se pascenti;
ritatis officiumexhiberet. quia ideocontentuserat,neventriscausaincliriarelur.
(Vers. 2.) In lemporeacceplo exaudiviie, el i» die (Vers. G.) In castilale. Casiilalem sive corporis,
salutis adjuvi te (Esai. LIX, 8) : hoc scriptum esl in sive Evangelii vindicans, non paucos fecit inimicos.
Esaia prophela. Praedesiinatam docet gratiam Dei in in scieniia. eLegiset Evangclii sciehtiam non in
tempore Christi; sic enirn decrevil Deus afflueremi- sapieniia humana, ;neque in sifniilatiorie assereiis
sericordiam suam, b ul in nbmine Christi poscenti- Deo se fidelem dispensaiorem Chfisli exbibuit. fn
bus auxilium largiretur. magnaitimitate. Graridis animi eral in bajulandis in-
(Vers. 5.) Eccenunc lempus acceptabile, eccenunc firmilatibus fratrum, et in cohiemptu muudi liujus ;
dies salutis; nemini dantes nllam offensionem,ne vilu- unde alio loco dicil : Milti mundus crucifixus esl, el
peretur ministerium noslrurii. Tempus adesse dicit, ego mundo (Galat. vi, 14). ln benignitale. Benignus
quo possint ad indulgenliam profieere peccatofes : eral, quia sicul afguebat, ila et blandiebalur; ut
tempusadessedicit, quomorbis mortalibus medicina post correplionem leni exhortaiione consolarelur.
possit infundi; et ideo se sollicitum esse Iggcirca In Spirilu sancto. Spiritus sanclus effugilficium (Sap.
segrorum salutem, ne forle negligelilia aliquu medi- " l, S). Quoniahl ergq sinceiiter docehai, in Spiritu
ciuoe gralia c effectu careret honae volunlaiis suoe. sancto Deidonum tradebat. In chariiuienon simulata.
Fide ergo et vigilantiasua omnem bffensioiieiiinegli- { Simulala charitas iin bis est, qui ih necessitate
genlibus amputat^, ne horum forle seghiiia offenslo- deserunt fratres; unde hic semper necessitales fra-
nis occasionem pareret discipulis : ac per hoc liheros trum suas faciens, simplex erat in chariiaie (De
sesignificanl; quia quodsalulare estsimpliciterohiiii Pmn., dist. 2, c. Ficla charitas). Coinpaticbatur eriim
inslanlia proedicanl. Unde subjecit: Ne viluperetitr omnibus, sicuialio luco dicil: Quis scandalizatur, et
ministeriumnoslrum; viluperaretur eniriiminisierium egonon uror (II Cor. xii, 29)? Haecenim vera chariias
ipsorum, si ea quae verbis docebant, bjieribus suis, esl,'si'sua uiililale contenvpia,ejus curamagat, qucm
ulfierenl, exeriipla non daferit. diligere se proflletur: quodsempef fecil Apostolus.
(Yers.4.) Sedin bmnibuscommendemUs nosnietipsbs '•(Vers.7.) In vtrbo veritalis. YeVbuih"verilaiiserat
ul Dei minislros. Deiminisiri sine adulalioue docent, in ejus 'dociriha; qhia hon aliud "tradebat, quam a
ut ei cujns minislri sunt, placeant, non sicrit pseu- Doihino acceperal. IH virtule Dei. Yirtris In eo Dei
d
doaposioli, qui scientes non sc a Deo missos, prae- er'al,qu:i! per signa atqiie pfodigia hunc idoiieum
senti uiilitali studebant. In mulla patientia. Patientia mlriistfum probabal. Per unriu ju'stiiim'adextris et si-
est, quae salvat homines; nisi enim palientia abusus " nislris. Libefum se signiDcnt Tuisse a fidelihus et
essel, quomodo salvasset Corintliios •, quos posl intrediilis. Afma eiiinijustltioeperimuni iniquitatem.
praedicalionem suam tantis viiiis morum', et errori- (Yers. 8.) Per gloriarii et 'ignobiliiatem. His qui
bus diversarum seclarum inveneral involulos, quos Evangelium Dei gloriam aestimabant, manifeste in-'
patieniia sua paulalim ad veram dbctrinarn revocal? tegrum seet fidelem praedieatorem dicit. Simili liioilo
In pressuris. Pressuras perlulii,.sciens quid a Deo etelsquiveVbadivinaedocirin.cignohilitatemeidefor-
pro his sil promissiiin. Iit necessitatibus.Necessilis matiorieii)putabaiit,(idblems'eDeimii)Istrrim'exhihuit;
erat etiam in pressura positum docere; quia a Do- dum iioh terretur, neque pudorein patitur ba illis
mino erat missus. in angusiiis. SpeTuturi angustia- loquiquoehorrent audife. Perinfamiamelbdnamfamam
tus, perfidorum opposiiionibus non eesslt. Eliam liis integrum se Dei dispensatbrem proebuit,
(Vers. 5.) In plagis. A Judoeiset gehtibus caesus qui fidei honam opinionemfaciebant, el quiihalam;
frequenter, non lacuit graliam Cliristi.iii carceribus. dum non metuli hanc invidiam, sed 'constaiis est.
Ssepe in carcerem missus coiuempla salule sua, Vfseductores, elveraces. lncreduii seductores eos
etiam illic donum Del proedicavil. Tii perlurbalioni- vocabaiit: fitieles e conlra veraces eos el simplices
bus.ln lanlum Deo devdtus erat; utnee perturbatio pronuntlabanl. Jgig Nec hoc odio cedit, ut super-
fiduciam, qnam in Deo'hiibebar, mihuefel. ln iabo- flueati fticuin veritati. Vl ignoii, el qui cognoschnur.
ribus. Laborare non llestiiii manibus suis; ne cui Malisiignotieranl, bonis noti; agnoscebant enim in
gravis esset, 'cerlus hoc 'sibi proficefe apiid Deiim. bis veritalem. |
luuifjitits. Tarii sbllieilus eral circa'officium sibi de- (Vers. 9.) Vl morientes,et eccevivhnus.Odio illos
legatum, ut nec nocle cessarel. Injejuniis. Aliquando habentes, quotidie putabant non evadere minas ini-
a Ron). edit., ciiramse agere : vet. "cuftifnss. noii conjtnictionem : al Corh. legit, effectumcaperel bonm,
paucis, curam subjicere: melius vero alii, curain sdbi- ubid clariiin esl negatioiiem desiderari.
re. Atêq. verSueadem Rohi.edit. Veposuit,.cKarito- Cprb. cod., prmsmtium lites oderanl; ahsurde.
tem exliiberet; uhi aliie cum nfss. omiiibus efieruht:' Ideih yero bum'c;Eleris;cbd.etedit., patieiitia clbusus
charitatis officiumexltiberet. essel, ub.iRom. pdliehtiqm habuisset, sed verba uli
h Omnesedii., ufnonien Chrislipbsceiitibus: mss. clabtul apud aiicidres iJVequeiiieridein sonant.
vero pariim, ui\iomine:'tpznitii, ul innoinineChristi c Rpm. edit. trueidavcral,
Legis, el Evangelii:
poscenlibus. quae lamen
'
in aliis
• omnibus,
• atque mss. repeiiun-
c Mss. *ei"edit'. hic nihil discrepant, riisi quodin lur.
odii. etmss. quibusdiiffl'habetur, effectu carerel'et 1 Graiianiis loco cit. jad marg., Ficta chaiiids 'est',
bonrn,etc.; plures vero scripti cod. non agnoscunt qum deseHtin adversitate.
501 COMMENTARIAIN EPIST. AD COMNTH. 3ECUNDAM. S02
quiiatis : isti autem, quia Deo propitio docebant, A d cum iniquitate? aul qum societas luniini ctim tenebris?
a-ixilio Chrisli tuti praesiabanlur a morle procsenti quwve consensio Christi cum Belial? aiit qum pars
et fuiura. Quasilentaii, sed morti non traditi. Tenlali fideli cum infideli? vel qum conventioletnplo Dei cum
videbantur -, quando sic iradabaniur, ul cedere idolis? Mauifesium est hoecquaeeriiimerat, esse con-
putarenlur : ei quia non vineebantur, morli non Iraria; ac per hoc fugiendum ah his docet, quia
addicehantur. Hic enini addicitur morti, ijui in fide dicil Dominus : Nemo potesl duobus dominis servire
non permanel; ei morii non huic, sed futune. Po- (Matth. vi, 24). Lex enirii -jusiiiiam proedicat, ut
test etde praesenli morle inlelligi; lentari ciiim cos fugiaiur iniquitas : lumen osiendil, quod est veritas;
paliebatur Deus, ul pressuris orescerenl mcVito: ut ab ignorantia , qiise teliebroe sunt, rccedaliir :
non lamen permitlebat eos occidi. Chiistum in Dei niyslerio annuntiat; ul a diabolo,
(Vers. 10.) Vt trisles, semper autem gaudenles. qui se Deum meniiri vtill, abscedalur : credeniibiis
Verum est, a quia iristilia haec gaudium operatur, vitam pollicelur aeXernani;ui perfidia exuti, abomni
et qui eos injuriis contrislabant, gaudium eoruiii infidelium errore sint alieni:idoIa prohibuit coli;
exaggerabanl. Ul paupcres, mulios autem ditanles. quia lemplo Dei sunl inimica. Vos enhn teniplum
Quanium ad pr.xsenieni vilam pertinet, pauperes eslis Dei vivi. Nihil lam inimicum homini, quam
videhaniur : sed spiritales divitias cfedeiuibtis lar- g idola ; quia ah unius Deifide cogurit eum recedere.
giebantur; egeni in lerris, in ccelis diviies. Vtnihil (Vcrs. 17, 18.) Skut dixit Deus (Levit. xxvi, 12):
habeitles, omnia aulein possidenles. Hoc fuit in apo- Quoniaminliabilaboin illis, et inler eos ambutabo, el
slolis gloriosum, ut sine solliciludine et nomine ero illorum Deus, el ipsi efunt mihi populus. Qua-
possidendi nonsolumea, quaein possessionihus cranl, propter exite de medio eorum; el separainirii, dicit
sed elipsos eorum dominos possiderent; omniaenim Dominus (Esdi. LII, 11), el immundumnolitetangere;
necesse erat ante eornm poni.-pedescausa viriulum, et ego svscipiam vos, et cro vobisin patrem, cl vos eri-'
sicut legimus in Actibus apostolorum (Acl.IV, 55). lis milii in filios et filias, dicit Dominus oinnipoieris.
(Vers. 11.) Os noslrumpaictad vos,oCorinthiLHoc; Inlerim primoe causaesensum explicemus ; -jlfiy ut
libertatis eausa ioquiiur, et puroe conscienlioe; male. cuj'us perscnoe verba sint, declarenius dicentii: Quo-
enim sibiconscia mens loqui trepidat, sensum perdil, niam inhabilaboin illis, el inler eos ambulabo, et ero
in verbis errai. Cor msiritm dilatatttm est. Eortim cor illontm Deus, el ipsi erunt mihi popttlus. Hacc verba
dilaiatur, qui flducia bonse conversaiionis gaudent; Christi sunt; hoc esi enim , quod inter coetera Hie-
in sese, b aul certe fuiuri spe praemii in tribulalionej remias teslalus esl dicens : Post iimc "interris visus'
non angustantur; quia sicut in hac vila nisi praeces- est, et inter homincs conversaluseslfBaruch. ni, 58);
serit labor, reddilus non sequitur : ita et in rebus di- C hic enim habltavitin nobis, diceiite Joanne aposiolo:
viuissinonexitiaaiueierinl, praemiumnon sequeiur. Et Yerbumcaro facium esl, et habilavil in nbbis (Joan.
(Vers. 12, 15.) Non ahgusliamini in nobis, angu- l, 14). Et quia Deus noslcr est, dicit iierum Iliere-
sliamhti autem in visceribusvestris , eamdein Itabenles ; mias : Bic esl Deus nosier(Baruch. m, 50). Et qriia
mercedis retribulionem. IIoc dicit, quia non oberat; pojiulus ejus sumus, dubium non esl; Ecclcsia enim
magislris , si discipuli male verlerenlur , coniem- Chrisli esl. Ideoque separari nos vult ab onmi con-
nenles vigorem doctrinae; quia unusquisque pro laminalione'; ut suscipiat nos in filios, sicul dicit:'
operibussuis mercedem accipiet; quia quod ad ma- Filioli, adhuc modicumlempus vobisctim sttm (Joan.
gislros pertinel, non tacuerunt, dicente Domino ad xni, 55). Et quia omnipolens est, puto ambigi non
Ezechielem prophetam : Exalta vocem ttiain, et lo- debere. Si enim, sicute ijise dicit, quoecumquefacit
quere ad piebem; si ie audierint, Ittcraberis eos : si Parcr, eadem et Filius facit similiicr (Joan. v, 19);
quominus, lu anhnain inam salvabis (Ezcch. ni, 19). hoc est Filium omnia posse, quoe potest cl Paler.
(Vers. U.) Sicul filiis dico, dilatamini etvos, et Si quid non potest Pater, nbn potest ct Filius. Sed
nolitejugum ducere cum infidelibus. Ad bonam con- idoneus est Filius , qui dieit de Patre : Apud Deum
versalionem el spem eos horiatur; ut fldentes et; aulem omnia possibilia sunl (Mattli. xix, 20). Hoc
purgaiues conseientias suas, possint in semetipsisi S lesiimonio et nos ad puram vitam exhorlalus est, et
gaudere, habentes fidueiam purae menlis, sicut ett Dominum nostrum Jesitm jam olim Domiiium no-
"eorum magistri, separantes se ab infidelium socie-- strum, et suscepturum nos iri affectu cliaritaiis suae,
tate in operibus malis.. Et bene ergo agendo, et fu-- praedesiinaium oslcndit.
lura sperando, dilatari vult il[os animo ; c qui enim
! CAPUTVH.
laborai, et fuiura non credit, sicut infidelis, i
angusli
animiest desperatione fuluri. (Vers. 1.) Bmc ergo habenies promissa,charissimi,
(Vers. 15, 16.) d Qum enim participatio juslilim mundemusnosmetipsosab omni inquinamentocarnis t
a Ms. Corb., quia trisiitim gaudium eorum exagge- d Rom. edit., Qum poYtiojustiiim, eic.
rabant. e Rom. edit. sola, ipse dicit, tjitod-qumcuihqtie
facit
h Noniiulli mss., aut cerli futurispe,eic. Paier, eadem et Filitts facit simililer : hoc esl, quod
c Omnes.edil. et quidam mss., qui eiiiin operalur,, Filius omnia potest, qum polest ei Puter. Palrcm vero
laborat, el ftilura non credit ; apiius reliqui mss. omnia posse leslis idoneusesl Filitts... Bocpropheim
oiniltunt operatur; e quihus Corb. lantuni subjungil,, usiimoiiio el Jesum jam olim Dominum no-
anytisiatur animus ejus desperalione. sirum, etc.
SOS AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 304
perficienles sanclilalem Spirilus in timore Dei. Mani- A J, cer|ii quia pro saluie fidelium animas suas traderent
festa sunt, quae dicil; inquinanientum_tamen carnis usque ad morlem. Aniequam digererelur enim tribu-
multifarie intelligendum est. Idco eienim non dixit, latio elcorporalis injuria.altera veniebat; ut.requies
ab inquinamento carnis : sed ab omni inqttinamenlo; paticnli non esset.iNam quoniam sensu bruta est'
ut tota vitia carnalia fugiamus; omne enim quod Iex omnis caro, idcirco ISgg nullam requiem hanc ha-
prohibet, carnale esl. Vt perficiamussanctilalemspi- huisse vel habere in passione significat : animam
ritus in thnore Dei. Sanctitatem sic perficimus spiri- autem, quamquam ipsa patiebatur in corpore; ex
lus, si in timoreDei reelasequamur; utsub nomine hac tamen jiarte rbquiem habere, qua sperat pro
Christi a peccatis nos abslinentes sancli simus. Qui tribulationibos his, quae pro fide irrogantur a perfi-
enim sine professione Christi a vitiis se cohibere dis, daturum Deum mercedem. Denique in ipsa jires-
videniur, sancliflcati sunt juxta mundum , non se- sura Deo hymnos cahebant.
cundum Dei spiritum ; quia secundum Deum hi (Acl. xvi, 9 et xeqi) Sed in omnibusaffiicli fuimus.
mundi sunt, qui fldeles sunt: coeteri vero qualesvis Juxta hisloriam, Dpmino vocanle, intraverunl in
sinl, immundi sunl. Quidquid enim sine Ghristo esl, Macedoniam: et cum non p"aucicredidissent, inve-
immundum est, sicut dicil ad Tilum : Quia infideli- nissentque solatiumlLydioe mulieris, quae cum om-
bus niliil esl mundum; inquinata est enim eorum mens B J nibus suis credidit; tunc factum esl ul spiritum py-
et conscientia(Til. i, 1-5). llionem, id es(, divinhm fugaret de ancilla quorum-
(Yers. 2.) Capacesestotenoslri. Nemini nocuiinus, dam , qui videnles,perdidisse se non miiiimum
a neminemgravavimus,neminemcircumvenhnus.Con-
quaesium, quem pueila referebat divinando, conci-
siderare vull illos, quae dicit; ul reeeplis his in taverunt sediiionem Paulo et Sila?, et traxerunt eos
animum, conferant secum vcra csse, quaeloquilur : in forum ad magistratus : qui mullas eis plagas im-
et spernentes hos quos tangit, omnem animum ponenles, miserunt eps in ima carceris, ila ut
pedes
iransferant ad eos, quos vident vero affectu se dili- eorum in nervo concluderenl. Haec est pressura,
gere. Pseudo enim aposloli erant, qui et nocebant quam passi sunt in iMaeedonia. El hinc est unde
illis, corrumpcntes sensus illorum, et gravabanl dicit: Nullam requiemJiabuitcaro nosira.
sacculos eorum circumventione serpentinai astutiae. Foris pugnm,intus ihnores. Pugnae erant corpori,
(Yers. 5.) Non ad condemnalionem vestri Iwc dico.
dum caedebatur : animo limores. Illic enim timor
Hoe est, non vos abjieio , sed ul corrigalis moneo ;
non illi dimittil. Prm- est, ubi intellectus est : sed timor hic propler eos
qui enim aliquem condemnat,
erat, credideranl [ ne passione ejus scandaliza-
dixi enimjam vobis,quod in cordibus noslrh esiis ad rentur.qui
Nam sibi quid jam limerel, qui patiebatur ?
coinmoriendum et ad convivendum. Ex proediclis vull ( cum dicatjin Aciibus aposlolorum, non
illos cognoscere, quo animo loqualur ad eos. Quos praeterea solum ligari, sed eti mori paraium se pro nomine
enim parlicipes vullhabere eladproesentes passiones Jesu Chrisii
(Act. xxij, 15). Yidelur ergo lotum ho-
jiroChrislo, eiadfuluramvitam,i)onuiiqneillosabjicil; niiiiem afflictumin carne c significasse, ut ex parte
sedutparticipalionedignos sefaciant exhortaiur. spiriius, qui homini datur, ut maneai, quia impassi-
(Yers. 4.) Jliiiifamilii fidttcia apud vos, mtilla mihi
bilis est, aifligi poluisse minime inielligatur: sed ut
glorialio de vobis: replelus sum consolatione , super- homo totus ex
noslra. Fiducia parte corporis et animae afflictus in
abundo gaudio in omni pressura haec
carne dicatur; ex parte vero spirilus impassihilis.
de primoeepisiolac correptione est, quam quia non Potest el sic
flduciam dederunt admonendi iiuelligi [ ut foris pugnae,id esi, in pu-
aspere susceperunt, blico.a perfidis fierent contra fldos, dum furore pleni
se; visi sunl enim velle corrigere se, unde '
gloria- resistebant veritati:
cujus rei nuntius intus tiniore
tur. Pro his animum etiam suum consolalum ex hac
in laiitum ut in omni su- generabat, ubi eral Apostolus. Quis enim bomo iion
parle pronuuliat, pressura timeat angustias? Sed quia in Dei rebus propensior
perabundnre se gaudio obtesleiur; videns enim esse
erat, timorem hunc spe superabat.
snem in his, pro quibus angusiias patitur, gaudet,
cum tribulalur; cerlus mercedem se a Deo acceplu-'. . j) (Yers. 6.) Sed qui cpnsolatur humilesDeus, conso-
riim acquisitaesalulis eorum. latus]est nos in advenlu Titi. Quoniam Deus suorum
non est immemor, sed semper dat eis in tribula-
(Yers. 5.) Etenim cumvenissemusin Macedoniam, tioue solatium acceleravit
nullani requiem liabuit b caro noslra. Pressuras etf , advenlum Titi, ut refri-
ci£desmemorat,quas paliebanliir eausa credentium, gerio esset positisin feivore. Magna enim consolatio
est patienlis, si secum habcat condoleniem.
utmagis provocet eos ad charitalem. Nullam, inquit,
requiem liabuit caro noslra; ul cbmpaterenlur eis , (Vers. 7.) Et non solum, ait, in advenlu ejus, sed
i
l
E Rom. edit., neminem corrttpimus. ad comparationemejus lotum hominemcarnem dixil,
h Mss. Corb., caro nostra, Numquid sensum Itabet. t. sicul ad solis claritatem slellm tenebrosmsunt; quia
caro , ul sine animo patialur? Scd per carnem lolumi spiriius Imlus erat, sciens illos per tribulationempro-
hominemsignifivavil, sicut et Salvator : Spirilus, in- ficere. Sed in omnibus\afflicli,etc.
quii, promplus est, caro vero inftrma. Quia enim eral( c Cod. Corb., significasse.Potesl ei sic intelligi, ut
ci Spiritus sanctus in eis, non potuil dicere: Nullami foris pugnm, id esl, inUmblicoa perfidis conlra fidos
requiemhabuit spirilusnosler,quiaeslimpassibilis. Sedl esset dissensio; cum sirepilus ejus rei nuntius, cic.
SOS COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH. SECUNDAM. 506
eiiam in cunsolalione,qua consolalusesl ipse in vobis. A (Vers. 11.) Ecce enim hoc ipsum secundumDeum
Pius addit ad consolationem; quia audisse se a Tito contristari quantam in vobis perficit soUiciludinem.
signiiieala conversionis eorum promplam volunta- Vertini est quia qui posnitet, sollicilus est, ne denuo
lem, in lantum ul Tiius qui dolorem habebat inob- peccet. Sed excusalionem. Recte, quia poenilentia
auditionis eorum, consolationem acciperel de pceiii- non habet excusalionem, sed confessionem. d Sed
tenlia illorum. b Quanlum affectum haberet circa ihnorem. Oslendit timoreni in peccalore, qui delicti
eos, oslendit Apostolus; ut nec ima carceris, nec causa veniam poslulat. Sed desiderium. Desiderat
plagarum dolorem computaret scissi corporis, neque reformari se, qui se scit faclum per peccalum
nervuum, quo pedes ejus conclusi erant : sed audiia deformem. Sed mmulalionem. Zelum incipit pati
correctione eorum , leetaretur , et immemor faclus bonorum operum perficiendorum , qui inlelligit pro
passionum, Deo gratias agerel pro eorum salule, sic se esse, quod corripitur. Sed vindictam. Necesse est
lioc aestimans quasi remunerationem tribulalionum. ut quis vindicet eum, cujus erga se seniil affectum :
Annuntiansnobis vestrum desiderium.Nuntiavit Tilus et in seipsum vindicat, qui se causa delicli affligil.
desiderium habere illos emendandi se; addiscentes In omnibus casios vos exhibuistis esse in eo negotio.
enim quacpromissa sunt bene viveniibus, incitati sunt Quando omnia quse ad profeclum melioris spei
ad desiderium horum. Yeslium fletum. Correpti fle- B pertinent, mediiali videnlur, zelum habenles Apo-
bani, dolentes quia peccaverunt, nec excusare nisi stolietpraeceplorissuiinomnibusofficiishumanoecon-
sunt; undeAposlolus gloriatur in his. Vestrammmula- versationis, educefide, probos sevidericonlendunt.
iionempro me; addiscentes enim charitatem Aposloli (Vers. 12.) Igilur et si scripsi vobis, non propter
erga se, copperuutillum defenderecontra adversarios. eum qui inique versaius est. Inique versatum dicit
(Yers. 8.) lta ul magis gaudercm; unde etsi conlri- illum, qui incestuni admiserat: nec non eliam hos
slavi vosin epistola, non me pamilet. "Manifestumest tangit, quos injuria et fraudes fratrihus in prima
non debere jioeniteri ex hac re, quam seculus talis epistola fecisse significat. Sed neque propler eum,
effticlusest; quoniam severius in prima epistola eor- qui inique trartatus est (1 Cor. vi, 7). Hi inique tra-
rijmit errores eorum. Non,inquit,me posnitet aspe- ctaiisunl; quia fratribus contraria passi sunt. Hic
rius scripsisse; quia boc causa poposcit. sensusêst, quem in capite episloloe memorat, ubi
(Vers. 9.) c El si pmniierel,videoquod epislolailla, dicit: Si cui aliquid donasiis, etego (II Cor. n, 10 ).
etsi ad lioram conlristavilvos, nunc gaudeo. Hoc dicit, Ostendit enim non magishorum causa , qui pecca-
qttia si me pmniteret,inquit, propier charitatem; quia verunt, scripsisse se remilli iilis debere, sed magis
vos contristavi, consolatio succederet gaudii; quia propler Ecclesiam ; quia in uno male agente multi
profuit quod vos contrislavi. Non quia conirislali C siint, qui confuudaiilur: et in tino conlumeliam aut
eslis, sed quia conlrislali estis ad pmnilenliam; con- fraudem paliente, multisunt, qui indignentur; quia
trislali enim eslis secundum Deum. Idcirco 1S9 ga- si palilur aliquid unum membrum, compatiunlur
visum se dicit; quia cum pudore contristali sunt. omni3 memhra. Sed ul manifestarelur sollkitudo
non cum ira. Qui enim reprehensus pudorem patitur, noslra, quam pro vobis habemus coram Deo. Emen-
corrigere se promillil: qui vero irascitur, pejorem dando injustos, et pollutos sanciificando, etEcclesiee
sefulurum ostendii. Vtinnullo delrimenlumpaliumini reconciliando, lolius populi sollicitudinem se hahere
ex nobis.Ui omiiia, inquil, nostra effeetum habeant in demonstrat, secundum quod supra memoravi.
vobis , eliam qiiodcontrisiavimus vos, provobis est. (Vers. 15. ) Ideo et consolationem accepimus.
( Vers. 10.) Qum enhn secundumDeumesl tristilia, Accepisse se, ac per hoe et daredicilconsolationem.
pmnilentiatnadsalulem slabilemoperalur. Manifeslum Accepit aulem, f cum didicit corrigere se velle,
esl quod qui trislis est, quia peccavil, secundum quos arguebat, ut per pcenitenliam se reformarent:
Deum tristis est; dolel enim quia fecit quod odit dal aulem," diim eos revocat ad Ecclesiam ; ne diu
Deus. Hoc ad stabililatem salutis periinet. Trislitia contristati desperarent de se, et ad publicam et
autemhiijus mundimorlem operatur. Hoc dicil, quia si- funestam vitam declinarenl. IH consolatione aulem
cut secundumDeum trisiitia vilam operatur; poenitet ^ nosira, magis magisques gavisi sumus super gaudio
enim, et sperat Dei misericordiam : ita secundum Titi; quia requievil spirilus ejus in omnibus vobis,
munduni tristitia morleni operatur.Delectusenimpec- Correplos per primam ejristolam audiens se velle
cator tristis esl quasi puniendus, non habens a quospe- corrigere, consolaiionem accepit. A Tito autcm ad-
relmisericordiam : el siforte ad proesensdefuerit, qui diseens quia dolorem palerenlur erroris sui", auctus
vindicet; Dei tamen judicium evadere non poierit. est in consolatione, gaudio repletus; quia voluntas
a Nonnulli mss., conversioneseorum prompta vo- qui correptus confitelur. Sed timorem. etc.
e Idem cod. Corb,, ducem fidei, prout ppssent, vi-
liinlaie; aliqui, promplam voluntatem.
b Iidem mss., Quanlum affeclumse haberecirca eos dere conlendunl.
ostendii Apostolus! { Omnes edit. el mss. nonnulli, cum dicil corri-
. c Rom. edit., Elsi pmniluisset, videns quod... Boc gere velle; Rom., se velle, quos arguebat; cod. Corh.
dicii: Etsi pmniluisset, propter charilalem; quia vos dicit cumeos se correxissequos arguerat: reliqui me-
contiislavi, nunc gaudeo ; quia coitsolalio succedit lius, cum didicit, etc. , ^
e Rom. edil. gaudio repleli sumus super consola*
guuiii.i.
A ilss. GoTh-iSed indignalionem, Non indignatnr iione titil ,
307 AD OPERA SANCTI AMBROSUAPPENDIX. ' 508
eorum in op^re coeporal approbari, Tilo hoc idoneoi A to'Q corde Dco ^c dc|lerant, nmpiius volebant offcrro,
te.ile cum laitilia animi referenle. quam eorum vhvs ailmiltebant.
(Vers. U.) Quoniam in quibuscumque de vobisi - (Vers. -4.) Cum mullis precibus orantes suscipi in
gloriatus sum, nonsum confusus. Antequam pergerel; gratiam el communioriemminislerii, quodfit in sanclos.
Titus ad Corintliios, audivit ab eis, id esl, abi Tam simpliciler eti devoto animo obtulisse illos
Apostolo, el qui erant cum eo, bonam voluniaiemi ministeriuin , quod ultra vires eorum erat, praedieat;
esse Corintliiorum in emendandis viiiis ; ac per lioci ul cum lacrymis depreeanles offcrrent, ut vel sie
regresso , el âdem referenle, non utiquo confususi cogerent aecipi a sc, quod accipicndun) non vide-
est Apnsiolus, sed alaoer factus est; quia non aliier batur: qiiiapluseratjqnanipoieral eorumsubslanlia;
invenerat Tims, quam audierat ab eis. ne forte eis postea egesias boni operis poeniteiiliam
Sed qiiemadmodum omnia vobis in verilale loculi suaderet. Sed quia kalos se ostenderuni, ul puro
sumus , ila el gloriaiio noslra apud Titum veritas facta animo jani proesentia posiponentes, futuris se j).ro-
esl. Exsultans in spiritu haee scribit Apostolus, sic missionibiis confidentia fidei confirmarenl, accipi ab
gaudens in his; ut efficaciam eorum lam yeram eisvisumest; nebonj cordis gratia fiuclummitteret.
probet, quam esi et proedicalioejus X!§Q>a ad eos ( Vers. 5.) Et nonul speravimus; quin immosemel-
in correpiionc dumlaxat. Veriias enim arguentis in B ipsos primum dederunl Deo, deinde nobis pervolunla-
ooipso tiinc videiur esse manifesta , si ii quiargiiun- tem Dei. Idcirco, inquit, c ab his accipi debuit;
lur , incipiant emendare se ; dum enim correpli im- quia prius emcndantes errores prisiinos etvitne vitia
mutanuir. lestimonium perhihenl arguenli. ac moriim, ultra quam sperahaiur, Deo se devo-
( Vers. 15.) Ei viscera illius abundantius in vobis verunt. Yisum esi ehim simpliciler illos hoc agere,
sunt. Animum et affectum Tili dicit esso in eis ; quia ut nec timerei, eui offerebalur, accipere ; quia non
vidit jirofeciiini iliorum ; sancti enim animus in omni uliqiie hoc animo offerebant, ut redimenles pra>po-
bono est. Ueminiscenlisomnium vestri obedienliam, silos suos, vitia eorrim patereniur, nec argnerent;
quomodo.cumlimore et liemore excepisiisillum. Scien- quiaj miinera excsecanl oculos, et vim au.cloriialis
les Corinlbii ab Apostolo osso niissiiiii Tiium ad se, inclinani. Danles ergb se Deo, dum emendant viiia :
qui in tanlis viliisabipsojam fuerant eorrepii, terrili deinde fratribus, dum offerunt s-unipliis; conirisiari
sunt in adventu ejus. Et quj.i yilani suam coeperant debiierunt, qui ante prope I
quam inciperent, perfecti
emendaie, solliciti erani ohaudire praecepii-;ejus; essevoluerunt. Horum igitur exemplo invi(ai Corin-
tit regressus, ummuin Aposloli mitigaret eis : qua- thios, utea quoeeoeperanl, bac exhorlatione aucii,
mobrem Titum landasse significal, nam in Tilp 1 menle sedula coiisurrimareiU.
Aposiolnm reverili sunl. G ( Vefs. 6.) Ila ut rogaremus Titum, quodqitemad-
( V.ers. 16,.) Gattdeo qupd in qmnibus confido in modum cmpil, ila consumet in vos etiam gratiam
vobis. Non solum in hona. vqlunlate eoriini laplalus istam. Quoniam Tili affeclum sciebal sincertim circa
est, scd et in o.peribus honis, qnihns quai pecca- istos, nec non lios obedientes ei; idcirco per ipsuni
veraut, ein.eiHiab.anl. Ideo, in omnibus, iiiquit, etiam ad hoc opus icxhorlari illos facilius posse
confido in vobis. significat; ut quomodb in caueris rebusexhoriationis
CAPUT VIII. suae 'habuit fruclum in eis, haberet etiam in hac
( Vers. 1,2.) Notam aulenivobis facimus, fratres, gratia ; ut ad minislerium sanctorum promptos eos
gratiam Dei, qumdala est in EcclesiisMacedonim,quod facerel: ul quia jam vjtia eineiidabanl, hujus largi-
in mutta probalionepressurm abundat gaudium ipso- taiis fructum habereiit. Qui enim ad hoc dant, ne
rum. Quoniam Macedonesdevoto animo perceperunt arguanlur, nullum frucium hujus rei habebiint.
verbum fldei, idcirco eis gratiam datam aDeo dicii; 1S1 (Vers. 7. ) iYos aulem quemadtnodum in
ut in tribnhuione Pauli et Siloe, quam supra ( Cap. omnibus abundatis fide, et sermone, et scientia, et
7, vers. S) memoravi, scandalum non paierenlur: omni solliciludine, d el insuper illa qum ex nobis el
sed in exsultatione menlis acciperent confldenies de nobis est, charilale, facile ul in hac quoquegralia abuit-
spe promissa, ut probatos se horum passionibus JD delismagis. Exhorlatuf il!os,ul glorielur de his apud
demonstrarent. El quod profunda pauperlas illorum caeleras Ecclesias. Hoecestenimproba.tioemendatio-
abundavilin diviliis shnplicitalis eorum. Volum eorum nis eorum.siprompli sint ad miiiisleriumsaneioruin.
proedicat, quia cum b tenui esseiiUubstaniiafaculia- (Ycrs. 8.) Non secundum imperium dico, sed
-tum , animus ipsorum dives invenliis est in ministerio propier aliorum solliciludinem, el veslrm cltaritatis
sanctorum ; pu.ra eniii) eonscienlia operali. sqnl, non bonum animum comprobans. Manifeslujn estquia non
ut honiiiiibus, sed ut Deo placerenl. imperat, sed exhoriatur; ut penuriaiu patieniibus
(Vers. 5.) Quia leslimonio illis sum, quod pro miliaiitsiimplus, et releveni solliciiudinem illorum,
viribus, et supra vires voluntarii fueriatl- Qiiantpm bonum animum suum Deo el hominibus ostendenlcs,
"
dignum fuil, elDeoplacitum, qui viresilloiiiin scivit, pro qua re sine dubio mercedem accipient.
in facullatibus dgderani, ad lninisterium. El quia cx ( Ycrs. 9. ) Nostis enim graliam Domini noslriJesu-
a C:id. Corb., ad eos qni in correplione dumlaxal 9 Mss. Corb., ab his dclibusabfttit, qui prfus emen-
proficiebtmt si qumarynuntur. incipiunl emendari. dantes,\elc. ''
h Mss. noiinulli, deiiiinissentlsubsianliam.Lego de d Rom. edit., el illa qum ex vobisin nos est. Qui-
ienui essent substantiq, etc. dam mss. qymex vobis in nobis, ul in liac, etc.
503 COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTII. SECUNDAM. 510
Christi; quia propter vos pattper faclus esl, cum dives A artihus aut negoiiis iiisislunl, aut certe facullales
esset til illiusinopiavosdiviles esselis.Pauperem Cliri- palernas hahent, ministrent sanctorum iuopiis : et
slumdieil factnm; quia Deusnascidignalus est homo, ilernm sancti illic ubi divites sunt, et isti inopes,
virlutem potestaiis suae humilians, ui hominihus communicenteis,quasi vicem rependentesminisierio
diviniialis divitias acquireret; ut sicut dicit Pelrus illorum, sicut dicit Dominus: Qiiandiu fecistis uni ex
aposiolus (II Peir. i, &) divime essent consortes minimisistis, milti fecistis (Matth. xxv. iQ.)
naturae. Homo ergo faclus est, iil hpminem in Deum . Vt fial mqualitas, sicul scyiplumesl. Iloecest opqua-
assumeret, sicul scriptum est : Ego dixi : dii estis litas, ut quia isli in hoc tempore miiiistrani sanctis,
(Psal. LXXXI, 6). Ilqcmodo exhortaiur, ullargicndo reddanlur illis vices in.futuro ; debitores enim sibi
quasi pauperes fianl; prosit pauperlas eorum, sicut faciunt sanctos.
Chrisii pauperias profuit nobis : et Clirislus quidem ( Vers. 15.) Qui muliumhabuit non abundavit: et
lioslri, non sui causa pauper factus est,.nos autem, qui modicitm, non minoravit. Hoe iii Exodo legitur
ut noiiis proficiat. (Exod. xvi, 18). Plus eninisancii habenlin spefuiuri
( Vers. 10, 11.) Et consilium in hoc do; hoc enim s.xculi, et magisquam ii, quiin hoc lempore videnlur
vobis ulile est, qui non tanlum facere, sed et velle divites ; et lamen acqiiabniUurillic utrique ; ut sicut
cmpistisab anno priore : nunc ergo etiam facere con- B beneficio horttni sanctorum inopia stisientatur, ila
summale; ul quemadmodumprompla esl vqlunlas in et benefieio sanctorum divites fiant hi in futuro sas-
vobis velle, ila sit el perftciendi ex co quod habelis. culo, in quq videntur pauperes. Non enim lotos se
Hoc dicit, ut volunias illornm in opere appareat, dederiint Deo, If^JJ ul hie pauperes, illic essont
si vera est, sccuiidum vires ; nt lanliim det, quaii- divites ; sed ex hac parte quia hic diyiles sunt, illic
lum polesteivult animus, ui munda fialconscieniia : pauperes, sanclorum suffragio, qui hic positi, jam
noninsimulaiione, ul hominibus placeat, et merce- illic menle sunt, ditabuniur. Non cnim qualecumque
dein apud Deum non habeat. nieritum est de justis laboribus ministrare sanclis.
(Vers. 12.) Sienim voluntas prompia esl, secundum ( Vers 16, 17.) Gratias autem Deo, qui dedii hanc
facultalemacceplabilis est, non secundum quod non ipsam sollkiiudinent prg vobisin corde Titi, quoniam
Aadet.QuoniamCorinthii adhocopus minisierii provo- c consolationemquidem qccepil. Deus qui juslus esl,
cantur, hoc eis indicitur,ul non plus tiibuant, quam sciens Corinlhios velle proflcere, Titi affectum in-
jiossuni.; neplus forie offerenles coacii, rionvolon- cendil circa eqs; ul adimpleret exhorlatione sua
larii, gravati viderentur siue niercede fuluri; quia volunlatem illorum in opere bono : qui yidens profe-
qui coacius aliquid facit, mercedem non habet. Ec- ctuiii illorum consolatus est, laitalusque in eis. Cum
clesieeenim Macedoniaeullro obtulerunt cum preci- Q i sit aulem sollicilior, volunlarius profeclus est ad vos.
bus, ui pro!>arent loia se volunlate lioe facere, tit Hoc est, videns proficere illos circa bpnos aclus ,
plus ofil-rrent, quain poiernnl; ideoque acceplabile sollicilior factus esl circa affectum illprum ; ita ut
fuit. Quanio cnim amplius ohtuleriinl, lanio plus yoluniarius pr.ofieiscerelur ad eos, qui prius etiam
a accepturi sunl. Nam si laiitnm quis det, quanlum rogatns se excusarat ab eis propter vitia illprum.
yult, aut potest, accepmm est; judicio enim videiur (Vers. 18, 19.) Misimus autem cum ilto fratreni
hoc facere : ac per hqc lantuin det, qiianliim poiest noslrum, cujus laus esl in Evangelio per omnes Ec-
et vult animus; ul rei hujus possit habere mer- clesias :non solum aulem, sed eliqm ordinqtus est ab
cedem. Ecclesiis comesperegrinationisnostrmin liqncgratiqm,
d
( Yers. 15,14. ) Ngn enimutaliis h refrigerium sit, qumminislralur a nobis per Domini gloriam, el sqlli-
vobis aulem angustia. Yerum est, quia sic dandnm citudineinnostram. Istum cpmmendanl, quia ignora-
est, ut non egestatem praestet dantibos. Sed ex batur ab his ; ut scirenl in quanta jam essent boni
mqitalitatein hoc letnpore. Dicit hoe, ut quantum opinipne , ad qups (ales viri mittebanlur ; ut congau-
hahet, ad leqipiis dividat cum sanctis ; non enim derenl cum eis, augentes eos in fide operationis
plusexigitur, quam sibi debet reiinere. Quia,DiW(jes, Dei, ad cujus gloriam sollicile boc agebant vicaril
inquit, proxitnumluumsicittteipsum(Levit.xix, 18). j) Chrisii, ut conditor Deuscoeli et lerrae agnpsceretur
Unde Zacchaeus: Ecce dhnidium, inquit,' bongrum in his.
meortimdq pauperibus ( Luc. xix, 8 ). (Vers. 20.) D.evilanleshoc, ne quis nos vituperet
Vt veslra abundantiagd iilorum inopiam, el illorum in liac pleniludine, qum ministralur a nobis. Quoniani
abundantiafiat ad vestraminopiam. Hoc esiquod dicit, de minislerio agebalur, ideo hoc subjecit; ne negli-
ut qnia juxta tempus sancti inopiam paiiunlur, dcse-; geiiscircacurampauperunivelsanctorumjudicaretur,
rentes omnia nmndi, et se in divinis solis operihus si hoc segnius agerei. De ha.c enim re conslituerant
constiluentes, nt dpclrinae alqueoraliQniinsislerent inter se ap.ostoli, ut memores essenl pauperum ,
ad profectum muttorum.";ii qui crediderint, quique qupd ad Gaiatas significat. Cum ergo invituperabilis
a Cod. Corh., accepluri sitnl. Si enim voluntas b Rom. edil., relaxalio sit. Terlio aulem versu
promplaesl, secundumid quod habet, acceptaest, rion vet.c edit. cum mss. nonnulli, Sed ex mquiiqie.
secundum quod non habet. Ipse sensus csi, quia si Rom. edil., exhorlalionemquidem accepil.
lanlum det quanlumyull el potesl, qccepium est. Ju- d Eadem ed.it., Donxinigloriam, el promptiludinem
dicio eniiii videturhoc fqcere, ac perhocrei hujusha- veslram.
bere mercedem.
511 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDI5L 512
essel in omnibus Apostolus (Galal. n, 10 ); ne in A £ gna se cnm diligenlia debere curare, qnod frequen'-
hac causa indiligens judicarelur; idcireo hoc se ter niandatur. Quoniam Achaia parata est ab anno
in omni- priore. Post Macedones Achaia, id est, Ecclesioepro-
' praemoneresiguificat, ulhocopereim|)lelo,
bus solliciiudo ejus et providentia apparerei. vincioeAehaloe(uon omnes, quia et Corinihii Achai-
(Vers. 21.) Providemus enhn bona non solum ci suni) proeparaverant se aemulatioueducii Macedo-
coram Deo, verum eliam coram hominibus. Providet num, ut ministrarenl sanctis. Quo dicto plus exbor-
hona coram Deo, dum quod jubel Deus circa minis- talur Corinlhios, cum dicil illos paratos ab anno
terium sanctorum vel pauperum, fieri docet: coram priore, sedexspeclare jam hoc, ut dividerelur mi-
homiuibus vero providet hona; quia lales miltit ad nisterium illorum pfo uniuscujusque riecessilale. Et
hocopusexhortfliidum , qui probilale suanon faciant vestra mmulatio prbvocavit plures. Post Macedones
eis scandalum : sed provocent eos, nebona docirina Achaiam p.iralam dicil, deinde ut et Corinthii fiaiit
Apostoli per improvidos ministros ejus in vitupe- paraii secundum prbmissum suum, ctcleroevero Ec-
ralionem caderel. clesiacoemulationeGorinlhiorum, dum audierunt il-
(Vers. 22, 23.) Mishnttsaulemcum illis et fralrem los prius muliis erroribtis fuisse implicaios, post au-
nostrttm, qucm probavhnusin mtdlis smpe sollicilum lem corrigenlcs sec!bonae voluntalis effeetos, incilati
esse, nunc veromulto solliciliorem,mulla fiduciavestri, B
] sunt ad bouum opus; quia si ii qui post acceplam
siveper Tilum qui est socius meus, el adjutorin vobis, fiiieni male versati sunt, hanc cceperant hahere vo-
sive per fralres nostros apostolos Ecclesiarum glorim luntatem ; quanto magis isti, in quihus haec vitia
Christi. Titum ideo socium suum vocat, quia et ipse non sunt rcperta. ,
episcojnis erat, cui minisirum dedit notum in omni- (Vers. 5.) Misi aulem fralres; ne gloria nosJra ,
bus Eeclesiis ipsius provincioe: quibus addit et qua vos prmferimus, ^nanis fial in hac parle; ul queni-
Tertium fratrem, probalum in multis operibus bonis admodum dixi, parali sitis. Hos ffatres memorat,
atque solliciium. |l Per Tili auiem relationem refe- quos supra, id esl, Titum, et quos ei adjunxit adju-
rentis honani voluntatem Corinthiorum elcoelerorum tores, qui impensiiis exhortarentur eos ad promis-
missorum, quos apostolos Ecclesiarum gloriaeChristi sionem iniplendam in ministerio sanctorum; ut non
appellat, sollicitiorem se factum oslendit videndi solum litieris, scd el facie ad faciem obleclarenl
illos, et exhoriandi ad ministerium sanctorum. Fi- eosicrebris admonitioiiibus; ne cxsultaiio apostoli,
duciam enim accejhl, audiens meliores esse faclos qua in sjilcndore animi eorum gloriabalur, evacua-
Corinthios. Unde satagcbal ad eos, cerlus quia obnu- relur. Saepius ergo hoc memorans, sollicitudinem
dirent bona opera facere. suam circa eos ostendit, nolens illos confundi.
(Vers. 24.) Oslentalionem ergo chariialis veslrm, G ( (Vers. 4.) Ne cuni venerint mecum Macedones, cl
el noslrm pro vobisexsultalionis demonstratein ipsis invenerinl vos imparalos, erubescamusnos, ulnon di-
in facie Ecclesiarum. Commonet eos, ul in his quos cam ontncs vos, in liac parle. Manifcstumest quia si
millit, dilectionem suam oslendant; ut bona quaede non hoc invenlum fuerit, quod tesiificalus est de
jpsis audierant, vera probarent. Sic enim osiende- his, et ipse erubesca^t,de ipsis et ipsi amplius con-
hanl profecisse se monitis Apostoli, si missos ab eo fundantur; qui nec propterea quod testis eisexslilit
eum bonore exciperenl; ut coeteroeEcclesioeagnosce- Apostolus, id agere nisi sunt, quo verum illud face-
rent vera esse bona, quos de eis dici coeperant. rent vel propter lanli1viri personam.
Provocat ergo animos eorum, quia de quo bene (Yers. 5.) Necessariumergo txislimavi rogare fra-
senlitur, b solet se meliorem praebere. tres, ul prmcederentad vos, el prmpararentpromissam
CAPUT IX. d benediclionemlianc pestram paralam esse : sed sic
(Vers. 1, 2.) Nam de ministerio quod filinsancios, quasi benediclionem, hon quasi circumvenlionein.Ut
supervacuumestmild scriberevobis;scioenimpromplam solliciludinem suam jadhuc manifesiet, rogasse se
voluntatemveslram,pro qua de vobisglorior apud Ma- dixiilfratres, per quos admoniii adimplerent, quod
cedones.El hsecobleetantis verba sunt. Superfluum promiserant, et non imjilebant. Cum supra Tilum
enim esse dicit scribere se de ministerio, quod fit-in DI dicat volunlarium profeclum, hoc est, non illi fuisse
sanclos, uldebis bene j.93 sentire videaiur : su- exiorliim, sed mox utlaudivit,liberUer aniplexus esi;
perfluum est enim si commoneas eum, quem scias ut videaiur volnntarius ad illos profeclus propter
facturum. Sed ul diligentiam suamostend.u,necessa- 1
spem illorum : nunc non ideo se rogasse hos sigiii-
rium est utscribat,et ut bospromptiores facial,elquid ficat, quasi nolenles ife; sed suum affectum probal
de eis caeteris praedicel, manifeslet. SuperfJna enim cirea illos, quando volentes ire insuper rogal; ut
solenl majorem parere solliciiudinem; nam elDomi- sine aliqua mora flat, quod et illi volunt, el hic pre-
nus non dubitans de amore erga se Pelri apostoli catur. Hoc ergo.agit cum his, ut in prornissione sua
tertio dicit ei: Sinion Joannis, amas me (Joan. xxi, (ideles sint, et se ideo commonere propler existi-
17) ? Quse trina repelitio quasisuperflua videtur, sed maiionem illorum, non circumvenire; sed ut tanlum
prodest ad perfectionem monitionis; ut sciat ma- offeranl, quantum nonjpceniteat.
i
a Nonnulli mss., Per Titi auiemrevelationem. d Rom. edit., benedkiionemhanc vestram: sed sic
h Corb. cod., sese melioremdebelprmbere. eam paratam esse, quasi, elc.
c Quidam niss., bonmvoluntalis affeclibus.
515 COMMENTARTA IN EPIST. AD CORINTII. SECUNDAM. 51 i
(Yers. 6, 7.) Boc aulem dico : quia qui parce se- Acernunlur ab his; quia hi servi Dei sunt, insi-
minat, parce et ntetet.Parcum avarum significat, cui stentes oraiionibus el jejuniis, puram-vilamagentes,
exiorquetur, ut inferal; poenitet enim quia promisit. sicui et Anna prophetissa (Luc. n, 57), quoenon dis-
Hoe de lardiiate iilorum colligit, qui olim promi- cedebat de lemplo, jejuniis et orationibus serviens
seranl, et diu deliberabant. Huic parco parva mes- die ac nocte, omnem 'mundi curam poslponens. Mi-
sis est; quia cum duhitalione se.minat; neseit enim sericordia ergo hsec, jusiitia appellata esl; qnia
prodesse quod facit. Qui aulem in benedklionese- sciens qui largitur, omnia Deum eommuniler omni-
minat de benediciioneel metet. Hic in benedictione bus dare, quia sol ejus omnibus orjlur, el pluil om-
semiiiat, qui bona voluntate sub spe fuluraeretri- nibus, et lerram omnibus dedit : idcirco dividit
butionis Iioc agit. Vnusquisquesecundum propositutn cum iis, qui copiam terrai non habenl; nebeneficiis
cordis, non ex tristitia aut necessilale; hilarem enim Dei privati videanlur.b Justus ergo esi, qui sibi soli
daloremdiligit Deus. Docet illos ttinc prodesse hoc non detinet, qnod scit omnibus daium : etjuslus non
in futurum, si laeloaoimo fiat. Ex bis enim qui In- solum hoc in tempore, sed et in oeternum; quia in
ferunt, hunc elegil Deus, cui retribualur, qui devolo sasciilofuturo hane babebit secuni in perpetuum.
cordeoperalur, quasi Ihesanrizans apud Deum quia (Vers. 10, 11.) Qui attlem subminislral semen se-
qui invitus facit propter praeseiitenipudorem, "ne B minanli : el panem ad edendumminislrabit : el multi-
aliis inferetitibus turpis inveniatuf, mercedem non plicabitsemen veslrum, etamplificabitfruclumjuslilim
habet. veslrm; ul in omnibus locuplelemhiiin omni simpli-
(Vers. 8.) Polcns esi Deus omnemgraiiam abun- ciiaie. Omnia Dei sunt, et semina et nascemia Dei
dare facere in vobis. !@4 Dei potenliani adesse illis nutu crescunl, et mulliplicanlur ad usus hominum :
exoptat, ut sicui in emendandis viliis cl doclrinoe Deus ergo qni haec dai, ipseet juhet dehiscommu-
veriiale cornpungit corda illorum; iia el in hoc fa- niciiri eis, qui indigent; ac perlioc non polerii, qui
veat ccepiisillorum, ut abuiident in omni opere boiio tribuitjuxta Dei volunlatem, Dei nulu non augcri
per gratiam Dei. Vt in omnibus semper omneinsuffi- iiicremenlis hujusmodi ad aihplifieandum fruclum
cientiamhabenles,abundetis in omni opere bono.Hoc juslilife; danli enimcaddii, ut eo amplius habcal,
dicit el oplat, ut in omni re semper sufficientes sibi unde largiri possit. IIicc est, jusliiia, ut quia Deus
sinl Dei nulu, nee indigeant iis, quaj ad salutem dai, relribual ex eo et homo ei, cui deesl. Hos euim
necessaria sunt. Si ergo sufficicniiam solam sibi vult minislros esse eorum, qui poliora eligonles, co-
eligarit, poterunt in Dei opere abundare; illud enim pias praesenlis temporis spernunt, totos seDei rebus
sibi retinendo quod suflicii, cauera in usus sanclo- p obliganles. Unicuiquc enim secundum bonam volun-
rum vel pauperum impendant necesse esi : et hoc talem Deus proestat auxiiium ; sancti enim qni nihil
erit abundare in omni opere bono. Licel enim exi- volunt bic possidere, nisi victum habereet vesiituni,
gui hominis parvum sii, quod tribuit, abundat la- ' lios qui bacc habere volunt, lulores illorum Detis
nien, quia reeto judicio fit, et non solurn quteritur esse disposuii; ut qui bene et simpliciler cis niini-
qnantum; sed et de quanlo, el quo animo deiur. slraverit, amplificeiur Dei nutu; ut habcat, unde laT-
Denique illa vidua i:i Evangelio (Luc. xxi, 5) de gialur semper, et.ad praesens Iocuplclalus, el in fu-
"parvolaudata esi, el qui multa mittebant, Jaudati turum. Semel enim seminans, bis mctet; ila ul si
iion sunt. Illius enim parvum inultiim est; quia plus d fuluris consulii spebus, nolit eos subjeclos habere,
inisit, quam polerat : divitesauiem niiniis miserunt, scd magis se eis inclinei; quia a Deo hujus rei acci-
cum plus possent; ac per hoc inodieum illius, quae pietlmero.edem. Si e.nim ad jiraesens humiliari eos
ultra vires suas misit, plus inventuiti est, quam sibi volueril, spem fuitiri amitiit; hic.enim accipit
divitum muliurn; quia de eo quod abundabat eis, mercedem operis sui, hoc non simpliciter agens,
miserunt. Qui ergo taniiim dat, quanium potest, sicul dicit Dominiis: Amen dico vobis, perceperunt
recle facit: viduam tamen illam ante se habet; quia mercedemsuam (Mallh. vi, 16).
e
haec omne quod habuit, misit. D (Vers. 12, 15.) Qum'operatur per nos graliarum
(Ycrs. 9.) Sicut scriptitm esl : Dispersit, dediipau- actionemDeo. Quoniam ministeriumofficiiItujus rion
peribus,justilia ejus manetin mlernum.Hoc in psal- solum supplet ea, qum desttnl sanctis : sed et abunda-
mo scriptum est cenlesimo decimo prirno, ei per bit per mullorum graiiarum aciionesin Deo,~perpro-
exemplum addit ad curam pauperum; ut in omni bationemminisleriihujus, magnificanlesDeumin sub-
opere bono abundent. Si enim hujus qui pauperibus jeciione confessionisveslrmin Evangelio Christi, ei in
largitur , justitia mariel in oelernum; jjuanto magis simplicilate{ communicationisin illos, et ipsorumora
ejus, qui minislrat sanclis? Pauperes enira "possunl tiones pro vobis desideranliumvos videre, propler supc•
dici, qui a publice egeni sunt : saneti enim dis- rabundantem gratiam 195 Dei in vobis. Gratia autem
a Omnesedit. et quidam ms&.,'quipublicaniegeni consulil.

sunl: rectius alii mss., qur,publice,etc. 6 Vel. edit. et mss. nonnulli, siquis operatm ;
. b Mss. nonuulli: Iste eryo est, qui.... el istius ju- Rom. edit. cum coeleris mss., qumoperalur. Atin se-
lilia rionsolumin lemporemanel. quenti versu ms. Carn. solus, ministeriumsacrificii.
" -CodVall., additiir, Jtt. egenisamplius, etc. { Rom. edil., communionisveslrmin ipsos , et in
d Non pauci mss,,si futiirisspeciebus;hsa^., febttsf omneSjel in ipsorumoratione, elc.
513 AD OPERA SANCTI AMBROSIlAP.PENDIX. 516
Deo supey incnarrabilidono ejus. Hoc dicit quia qui- j^hancesse coiifidentiam, quam liie fiduciam dixil,
cuni'iue operatur per dispensalores doni Dei hoc datoesihi poleslatis a Chrislo, cujus vicariusest; ut
opus unde graliaeaganiiir Deo, ab iis qui necessarios vindicel in eos, qnisub nomine Christi agenies, non
snmplus accijiiunl sub nomine Christi, non mendi- obaudiiinl, ut corrigant iu quibus repreliendunlur.
citati siibjeclj",sed Deo, de cujus bonis ali se noruiit: IIos dicit qui non recipiendo spirilalia, quae ab Apo-
non tanmm ab eis gratiae illis referuntiir, sed a reli- stolo dicebanuir, siceum existimabanl, quasi carna-
quis fratribus, qui pro his gralias agant Deo com- lia loquereiur, quaerecipienda non.esseiu. Ideo dicil:
mcndanles faclum ipsorum Doniino; ut paucis tri- Qui arbilratiturnos secundumcarnem ambularc; quia
buenles, multorum obsecralionibtis Deo, commen- qui spernil spirilalia, c pulatilla carnalia.
dentur. Probanles enim meniem eorum in hoc opere, (Yers. 5.) iW?mih carne ambulanles,non secundum
magnificani in eis Dominum, ciijus spe firmaii, obe- carnem militamus. Hoc est, in corpore posili spirita-
diunt Evangelio Christi in subjectione mentis: ne liler vivimus; spiriialiter enim vivit, qui facit quod
velint cos sibi bumiliari, ut jiraebeanlqnaenecessaria jilacet Deo.Hic crgb secundum carnem milital, qui
sunt sanciis. Et hoc erit in simplicUategratias agere desideriis carnis oblemperat; omnis enim error caro
conimiinicationisillorum , commendanles se oraiio- dicilur. Christo autem ipse mililal, qui obaudil ei
nibus illorum , et desideriis eorum. Quis enim non g in fideet disciplina.
cujriai oculis videre neeessitaiibus suis propler Dei (Vers. &.) Arma epim mililimnoslrm non carnalia
nomen subjecios ? Denique Dei dona vocanlur; Deo SUIH,sed forlia Deo. Ideo forlia , quia incorrupla;
enim dal, qui his ministral; quia qui jubel fieri, ipsi omnia enim carnalia,corrupta sunt. Arma ergo ideo,
impiiiatur, quod datur. a Graiias auiem Deo in his qnia repugnanl viiiis , signum habenlia imporaloris
agentes, el super ineffabili dono ejus. Donum enim soi Cliristi, qui hosiis est vitiortim; sicul enim im-
Dei est, quod incilat homines ad hoiiuiii opus ; spes peraiorper milites suos vindicat suum regiiuiii : ita
enim prornissa lacessitad ministerium supra diclum. et Salvator per nos iservos suos defendiiunius Dei
CAPUT X. p.rofessioneiiiei disciplinam.
(Vers. l.)Ipse autem ego Panlus obsecrovos per (Yers. J5.)Ad destruciionemmuniiionum,cogitalio-
mansueludinem et modestiam Christi, qui ad faciem nes destruentes, et omnem aUitudinem extoUentemse
quidem liumilis sum in vobis: absens vero confidoin adrersus cognilionem\Dei. Arma spiritalia fides est
vobis. Hoc est, quod nunc dicil, quia tnlis est ah- incorruptaepraedicationis. Per lioecDeus vincit prin-
sens, qnalis et praesens. Nee enim humilis erat ad cipes et pntest.ites, quos conslat ul sibi usurpent
faciem adulaiione aul subjeclione alicujus rei, qui imperiiim , extolli coritra fidem Christi, cogitaiioni-
constantiam suam sic zelabalur, utaliquando eliam G bus se hominuni inserenles, ut avocent eos a Dei
a licilis lemperaret, ne inclinarelur. Unde, dicit in 198 dominio, quas cogiiaiiones destruit veritas
alia epislola : Omniamihi licent, sed ego sub nullius lidei.1 Muniiioncs ergo principes dicit et pole-
redigar poleslaie. Esca ventri, et venter escis: Deus slates, et spiritalia nequitia?, qui se exlollunt, et
aiilem hunc el lias destruet{l Cor. vi, 15). ldeo ergo armanl infidelium aniinos ad coniradicendumChri-
absms obsecralnr, el mndosliam Chrisii inlerpoiiil; sto :' conlra quos pugn:it Dei lex, dissipans Con-
ne praesens durior inveniatur causa virorum eorum, siiia eorum. El capiivitatemredigentesomnemd inleU
quam est in ejiistola ; ut componentes se, qui adhuc lcclum, et perducenles\ad obedienliamChrisii. Capli-
non emandaverani, mollirent sibi rigorem Aposioli; val inlollectiim, diiin contradiceniem ratione vincit;
ut moderatos eos iuveniens, press.i severitate loeta- et ad fidein Chrisii, cui prins repngmveral, humilem
retur in eis. Gonfideniiam itaque fiduciamseverita- el mansuetuii)inducil.1
tis signiflcavit, quam foriein epislola lanium habere (Vers. 6.) Et parali^ in omnibus vindkare ontnem
putabalur, non lamen proesensfacie; quia in prima inobedienliam,cum imptelqfuerit e obauditio vcstra.
epislola severus, et nimis rigidus videiur : et ideo Maniffslum esl qnia Ivindicat inohedentiam; cum
coinmonet ne eademseverilate proesensulatur, sicut illain eondemnat per jobedieniiam, lunc illam de-
non sperabanl. I) sirucns, quando eos qui resistunt, perduc.itad fidem;
(Vers. 2.) liogo atilemul non prmsensaudeam per nt pcffidia ab iis a quibus defendebalur, damnetur.
eain fiduciam, qua exislimoraudere in quo.sdam,qui (Vers. 7.) Qumsecuhdumfaciemsunt, videte.Nune
arbilrantur nos secundum carnem ambttlare. Idem vnlt eos quoepalam siml, copsiderare, id est, ea quaa
sensus esl, qnem ut dilucidet, repeiil; orat enim diciurus cst; quia suntaperta dijudicare. Dicitergo:
ul lales illosinveniat, ne cogaiur irasci, sed ut re- Si quis { confidit se esse servnmChristi, hoc cogilet
quiescat cum eis. b Hic ergo aperuii, quod supra iterum apud se, quia sicul ipse Chrisli est, ita el nos;
significavit, ei adhuc in subjeciis plenius manifestat, lis loqnilur, quorum langit superbiam , qui de se
i
a Rom. edit., Gralia aulem Deo super ineffabili Yall.. rfnmconlradicit, dum ralionetn vincit.
.dono. Donhmenim, etc. e Vet. edit ac mss.1non panci, obaitdilionoslra.
b Nonnulli mss. , hanc esse confidenliamdixit Quoiivero seqniiur, in cod. Corb. siclegitur : Mani-
datm, et- festum,est, qui vindicalobedientiam, condentnalino-
e Ms. Corb., putat illi carnalig.placere,. bedientiam. !
d Rom. edit., intellecliiiii ad bbedieiiiiqmChristi. 1 R"in. edit., confiditse esse Christi,
Captivat inteliecium.At conlinuo poslhabetur in cod.
5r7 COMMENTARIAIN EPiST. AD CORINTH. SEGfJNDAM. 518
pra-sumenles inflalione animi, niijius quam dignumi A (Yers. 1^5.)Sed ipsi in nobisnosmeiipsosmeiisuran-
erat, de Aposloloseniicbant, quasi non egerent jirae- les , el comparantesnosmelipsosnobis,non Immensum
ceplis ejus. Quos commonel; ui si de se confide- gloriabimur : scdsecundummensuram regulm, quam
derent, quia erantservi Christi, non utique deberentt partitus esl nobisDeus , mensuram perlingendi usque
-de Apostolo dubiiare; sed et de eo, quamvis impar advos. Tanla seuii dieil poteslale , quania concessa
sit, vel simililer sentire; cum uiique magis proelerrei est ab Aucto.re , nec mensuram egredi. Idcirco non
sibi deberenl magistrum jjenlium. Sed hic illosi sujierba erii, inquit, gloriaiio noslra; quando non
humilitatem in se docet, oequansse illis; cum esset; transgrediniur terminum datse poteslalis. Gloriam
-vas eleciionis, et magister genlium in -fide et ve- pro auctorilate. posuit, qua ulebatur in correjilioni-
rilate. Hoc vult ergo illos considerare, quod uli- J)us 1@7 peceato.rum; ut salvos eos faceret. Nec
que clara luce videlur ; quia de Apostolo nemo cre- tamon gloriari se dicit in extollentia poleslalis , sed
dentium non plus oesiimct,quam dese : quanio ma- ad oedificationeniillorum. Oslendil euim poieslalem,
gis nemo minus quam de se dcbeat aeslimare? Hoc de qua si gloriari vellet, d non illum puderet; quia
ergo conlestalur el docet; ne elalione mcntis bonae dala est illi a Domino. Sed hic sic illa ntilur, ut non
viloemerilum perderent. Qui enim scit se aliquid glorietur, nisi in profeetu credentium, corripiens
.esse, humilict se, ut amplior fiat. B conslanler vitiosos; ul glorieiur in salule illorum-,
(Yers. 8.) Nam elsi aliquid ampliusgioriaius fuero itt poiestasdatasaluti proficiat, non elationi. Duplici
-de polesialenostra, quam dedii nobisDuminusin mdi- evgogene^re.no,nse in immensum gloriari leslalur;
ficaiionem, non in deslructioneni-vestri,non erube- et qui.asecundum dalam po(estalem, sicui dixit, et
scam. Nuoc significat, quia superius se humiliavit, quia non ultra quod praedicatioejus personet, vindi-
ipsis se coniparando; a cum si se erigat, non eru- cabai sibi anctoritatem. De his enim coiifidebat,quos
bescat: quia a Dominoaccepit poteslalem praedicandi, ipse fundavcxat in fide Christi. Parlilinn eiiim dicil
nt salvel, non ut perdat obaiidientes. Si ergo hic unicuique , ad quos in prxdicalione dirigerelur; ut
qui a Domino inissus est, inelinat se, comparat se singuli proprias aliqu.is civilales haberenl, dc quo-
inferioribus; quanio magis ii, qui nulliiis eranl lerum fide glpriarentur. Dei enim nulu Macedonihus
stimonii,comparare se non debereui, non dicam prae- praedicareadvocalus est hic Apof.lolns: et ut Corin-
ferre, majoribus? thiis evangelizaret, a Domino admonitus est. Iis
(Vers. 9.) Vl autem non exislimemur quasi terrere ergo audenler loquilur, quos ipse fundavil, et ad
vos per epistolas. Ille potest videri tcrrere per epi- quosDei nuiu pervenit: caeterisnon tali (iducia; quia
stolas, qui neque auciorilalis alicujus esl, ncque in aliena regula erant, hoe esi, in parte alterius
praesens fiduciam habet arguendi : absens autem (C Evangelistoe.
ideo audet, quia proesens timei. (Yers. H.) Non eniin quasi non perlingentesusque
(Vers. 10, 11.) Quia epistolmquidem yraves el for- ad vos, superexlendimusnos : hoc est, e no.n quasi
tes sunl, prmsentia aulem corporis infirma, et sermo non pervenerJmus usque ad vos, siipe;rextendiniiis
contempiibiiis. Boc mstimet qui ejusmodi csi, quia nos in proedicasione, sed deslinaii, Deo niiiteme
-qualessumusverboper epistolasabsenles, tales sttmus nos, ad vos perveninius. Superextendi auiem est
el prmsenlesin opere. Ideo non se aliiiin esse absen- ulira extendi, qu.ain conredilur, sed uon ulira; quia
tem, quam praesens cst, prob.it; quia non erai proe- mensuram deditneus, quam servarent evangelisioe
-sumptor. A Dominoenini poiestaiem acceperat; cui • ej'ns, quam hic se cuslodire lestatur. Ideo enim boc
enim non est dala polestas , absens potest audere, ostendit, ut sciant qiioniam a Deo ad hos direcius
praesens aulem pudorem patiiur. Ideo Aposloltisnon esl; ac jier hqc ohaiidire illos debere moniia ejus;
erubescit, dum corripit; quia fiducia potesiatis hoc ne coniemnenles, Deo a quo missus esl, resislere
agit, Hoecpropter hos Ioquitur, qui nou missi proe- yiderentiin
dicabant adulanies; quia se ipsos commendare vo.ie- (Yers. 15.) Nam usque ad vos pervenintus in
-banf. Evangelio ChrisU, non in immensum gloriantes in
(\rers. 12.) Non enim h audemits conjungereaut*D alienis lubqribus. Hic manifestius apjiarei, quod AU
comparare nos ipsosquibusdam, qui se ipsos cominen- cil, quia ipse illos fundaverai. Ideo lanla fiducia ad
dani. Hi stinl., qui se ipsos commendani, qui non hos loquitqr; nec enim labore allerius acquisili
accepta polestate.dominari volnni, uomini suo vin- fuerant ad ftdepi, sicut in alia epislola ait : In
dicanlesauclorilatem.Qui enim miltitur, non sibi , Christo enhn p.erEvangiliumego vqs gcnui (I Cor. iy,
sed ei a quo miititur, vindicot potesiatem : per quod 15.) Non ergo extra mensuram gloriatur, qui in
eiiam osiendil se a Domino dispensatorem eleclum. labore suo glorialiir.
Sic ergo non conjungil se, aul comparat iis, qui non Spem vero habeniescrescenlis fidei vestrm in vobis
*
missi prsedicant, dum nihil c ultra concessuni proe- mugnificari. Quia fructiun laboris sperat qnoesitaefl-
sumit. dej eorum, idcirco non negligenter boc agere se
a Eadem Rom. edit., cursi se erigat) unus ms., d Nonnulli hiss., «on solum puderet.
si se corrigat. . e Yel. edil. cum mss. qnibtisdam, non quasi non
b Rom. edil.,- audemus eonferre, aut comparare. missi pervenintusad vos in prmdicaiione,sed destinuli
? Mss. aliquot, ulitaconsensum wmsumii. q Deomitlenle rios ad vos. Superexlendi, etc.
519 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. §20
profitetur, ne taediis et molestiis cederet; quia-ma- A eorruptores fldeizelaturabhis, ulindiejudiciiincon-
gnifieari se credidit apud Deum , si augeaniur in fide tami)iaios eos assigneljudici Christo. Hincest, unde
auditores ejus, sicut dicit Dominus : Pater sicut miet in Apocalypsi Joannis lcgitur: I?! sunt, inquit, qui
sisli me in hunc mundum, el ego misi eos in hunc cummulieribusnonsunl coinquinali;virginesenim per-
mundum,et proeis sanclificomeipsum(Joan. xvn, 18.) manserunt. Bi seqitunlur Agnum, quocumque vadii
Hoc dicii, quia lestimonium magisiri est in discipu- (Apoc. xv, 4).In mulieribuserroremsignificavit;quia
lis obaudienlibus; unde ail: error per mulierenveospit, sicul etJezabel muiierem
(Vers. 16.) In vobis magnificari secnndmn regu- dicit propter uxorem Acbab, quae zelo Baal Dei
lam nostram in abundaniia, el ut etiamin regionibus, proplietas oceidit |(Ill Tteg.xvni , 40); cum inlel-
qum uilra vos sttni, evangelizem.Laetior de fide eo- ligaiur idololatriaj qua corrumpuniur mores, et
rum, tillra eos praedicalurum se necessario jirofile- fidei veritas. Namjsi mulieres intelligas, ul idco
tur ad augeiidam gloriam praedicationis; ubi adhnc jmf.es virgines diclas, quia corpora sua incontami-
non fueral praedicatum. Vt non in aliena regula prm- naia servaverunt, excludis ab hac gloria sanclos;
paratis gloriemur. Manifeslumesl quia vir prudens quia omnes aposloli, exceplis Joanne et Paulo,
non in bis confidit, neque gloriam sperat, a qioe in uxores liabuerunt. Et vide an conveniat accusare
aliorum laboribus consiant.Ideo et Aposiolus non au- B Peirum aposiolum,' qui primus intcr aposlolos est,
delin hos, qui aliis proedicanlibuscrediderunt; ne in quanto magis inler ceeieros?
alieuis laboribus gloriari videretur; sedhoc innitilur, (Yers. 5.) Timeo auletn, ne sicut serpens Evam se-
ut eis proedicet, quibus non erat annuniiatum, ut -duxit aslutia sua, 'sic sensus vestri c corrumpuntur a
gloriam h Iabore suo quoerat. caslilate, qumest in CltrisloJesu. Oslendit qua eausa
(Yers. 17.) Qtti autem glorialur, in Domino glorie- cogitur vera de se proteslari; ad-hoc enim gloriam
iur. Hoe dicto significavit ipsam confidenliam et .sibi dalam profltelur, non ul se laudel: sed ul illos
gloriam Dominodandam, cujus gratia est; ut qui in deformet, qui subjnomine Chrisli conlra Christum
poiestaie evangelica confidit, Deo auctore confidat; praedicabanl, a qoibus Corinthii seducebantur; et
ut quacsius omnis negoiii divini Domino in lucrum veritas h;re his magis, quam ei proficeret. Hoc enim
"veniai.Sed qui non aceipit.potestaiem a Deo, non egit, ne audianlur seduclores, quos diabolo compa-
potost in Dominogloriari; quia gloriam suam quaerit. ravitpropteraslutiammaliliaeeorum; quiacorrumpere
(Vers. 18.) Non enim qui se ipsum commendat, et fidelium corda a verilate Christi conanlur. Hoc ergo
probnlus esl : sed quem Dominuscommendat.Vcruin timens, semper sollicitus de eis est, ne violenlur.
est, quia illum Dominus commendat, et ille proba- (Yers. k.) Nam si is qui venil, alium Chrisiumprm-
lus est, quem dignum habet, ac millit, ut praedicet C dtcal, qitcm non prmdicavimus: aut alium Spirilttm
donum cjus; quem autem non mittil, non illum accipilis, quem non accepislis : aul alittd Evangelium,
commendat. Ipse autem se commendal, qui non qitod non recepislis; 1 recle paleremini. Quare ait :
missus proedicat; ac per hoc idoneus non esl, sed Recte paleremini, sialius vobis Christus praedicatus
proesumpior et reprobus. fuisset,autsi alius Spiritus vel aliud Evangeliiim tra-
CAPUT XI. ditum vobisfuisset cum dical Galalis: Si quis vobisan-
(Vers. 1.) Vlinam sustineretis pusillum impruden- nuniiaverit, prmterqitam quod accepislis, e analhema
liam meam! sed et patimini me. Incipiens vera de se sil (Galat. i, 9)? Si Galalis perversum eral aliud
ipso narrare, 19§ insipientem se dicit; quia ad aecipere, quam ab apostolis fuerat tradilum; quo-
laudem ejus videiur perlinere. Propter quod dicttimi modo Corinlhiis rectum erat, si alius Christiis pra>
est : iVoiite lattdent labia lua, sed proximi lui(Prov. dicatus illis fuisset? jSed sciens Aposiolus numquam
xxvn, 2). Sed hic dolore compellilur propier hos, alium Chrislum quam hunc, qui crucifixus est,
qni cum de eo bene prae coeteris sentire deberent,, praedicari; idcirco ait : Recte pateremini, si vobis
indigne senliebant. alius polior Chrislus abiis, qui veniunt, pracdicatus
(Vers. 2.) Zelans enim vos Dei zelo; paravi enimi fuisset. Galalis autem analhema dixit, si aliud au-
vos uni viro virginem castam assignare Chrislo. Quae i D dirent, quod non utique majus esset, sed conlra-
locuiurns est, amore eornm dicturumseostendii; ut rium. Porro autem, inquit, si ipse Christus praedica-
nonmagis ad laudem ejus proficiat, sedadprofecium i tur ab iis, qui a nobis annuiilialur, el hoc Evange-
horum : ut diseant qiiemadmodum paremi suo ini lium; qui eausa) est, ut nos inferiores bahcamur,
Evangelio faveant; quia vituperatio palris detractic) cum nihil amplius ab illis addiscaiur? Superius de
filiorum esi, et Iaus filioruni gloria pntris est (Eccl. pseudoaposlolis loquiiur fulei corruploribus, hoc
III, 15). Virgines ergo vnlt eos esse in fide; unde el1 loco autem de veris praedicatoribus; quia plebs
a Codex Corb., qttibus aliorumlaborconstat. dicat: Si qttis vobis, etc.
h Omnes edit. et mss. aliquot, labori suo qumrat; e Idem cod. Corb.i anathema sil. Boc esl autem:
Corb., labori suo acquirat; reliqui demum, labore Recle patereinini'',si aliud audislh quod a nobisdictum
suo qumrut. non esl: aul si alius Christus major ab eo, quem nos
c Nonnnlli mss., eorrumpunlura caslitale Dei. prmdicamus, annunliaretur vobis: aul.poiior Spirilus
'
d Mss. Corb., recle paieremini.Non hoc dicit, quod daius eral colorepersuasionis; ul prmponereiis nobis
rectutn sh alium Clirislum,aut alttun Spirilum recipe*' tales pmdicatores. Porro av.teinl eic
i'et aut alidm prmdicalionem;qitippe dti.mad Galdtax i' i
521 COMMENTARIA1N EPIST. A.DCORINTH. SECUNDAM. 522
Corinlhiorura variis erroribus fluctuabat, ut aliqui A dum judicarem; quia inde mihi irascimini, cum hoc
faverenlpseudoapostolis, quidam eis a quibus com- non peccati sil, sed glorioe? Itaque sic se humilia-
positis verbis eadem audiebant, quae ab Aposlolo vit, ciim id quod sibi debebalur, non exegit. Dcbi-
audierant: alii aulem aposlolis favebant, quia cum lum enim erat, ut surnpliis ab iis acciperet, quibus
Domino fnerant, apostolum suum Paulum defor- praedicabat Evangelium Dei, sicut Dominus insiiluit,
manles, quia in carne non viderit Dominum. dicens : Dignus est operarius mercedesua (Luc. x, 7):
(Vers. 5.) Exislimo enim me in nullo inferiorem sed ut ad uiilitatem eorum proficerel, refutavit.
fnisse iis, qui valde sunt aposloli. Non vult gratiam Duabus enim ex causis oblatos sumptus refutavit; ne
Dei inferiorem in se videri; quia simililer docuit, et jiseudoapostolis similis invenirelur, qui non ad
et eaderii fecil, quae faciebant apostoli, a qui pro- gloriam Dei, sed ad suamutiliialempraedicabant, ut
pensiores videbantur; quia |)riores cospcrant docere, iion occasionem aceiperent depraedandi, alio enim
et fuerant cum Domino : unde majoris auetoriialis non accipiente, non potest alter multum expelere :
esse putabantur; cum hujus apostoli b eleciio insiet ne vigor evangelicae polestatis torpesceret; qui
gni probata fuerit testimonio, etipse aniplius caeteris enim a peccaniibus accipit, arguendi auctorilatem
laboraverit, et Dominum in templo orans viderit, amittit. Sic ergo exaltaniur, cum ideo ab eis non
el locuius sit ei. , B accipiiur, utcorrepti emendenlur, a morte elevati
(Vers. 6.) Sedel si imperitus sermone sttm, non ad vitam.
tamen scieniia. J.QQ H°c non ad aposlolos pertinet; (Vers. 8.) Alias Ecclesias exspoliavi, acceplo sti-
quia non erant eloquentes, ut pote sine litleris, pendio ad ministerium vestrum. Et cum apud vos es-
pleni lamen Spirilu sancto : sed iios tangit, quos sem, el egerem, nulli gravis ftti. Onerat eos; oslendit
praoferebanlCorinthii,causa accurati sermonis; cum eniin non solum noluisse se accipere ab eis, sed et
in religione vis sermonis necessaria sit, c non sonus ab aliis accepisse, et eis minislrasse. Et ut multum
dulcis. Qnomodo lamen sehumiliat, ut imperitum Iioc oslendat fuisse, non paruni, ait: Alias exspoliavi
se esse dicat in sermone? El ubi est illud, quod Ecclesias ad ministerium vestrum. Non parva ergo
Festus ait : Paule, inquit, Paule, multm lilterm d le significat se in eos impendisse; cum enim dicit,
facittnl excordem(Act. xxvi, 24) ? Hoc ergo dicens, exspoliavi, multa accepla et daia signiflcat, non ex-
non se loqui nescire voluit intelligi : sed propter loria. Unde suhjecit: Acceplo slipendio; stipendium
eos qui non per lidem, sed per eloquentiam com- est enim, quod militans accipit ad sumptus, vice
mendari volebant. Et in eo lamen se dixit imperi- mercedis. Ruborem ergo iucussil eis; quia non uii-
tum, quod non habet crimen : in eo autem e quod que dolo refulavit, quando ispereis minisiravit, et
acquirit salutem, et cujus ignorantia non caret cri- C ut per hoc minisleritim, quod promiserant, facilius
mine, non se imperitum pronunliavil; quia qui implereni, scienles se esse debitores; ut non valde
imperitus est in sermone, reus non est apud Deum :. gloriosum jam sil minislerium eorum, sed debitum;
quiautem scienliam Dei non habet, reus est igno- ne vel inde se jactarent.
ranliae; quia non licet ignorare, maxime quod (Vers. 9.) Et cutn apud vos essem, el egerem, nulli
perlinet ad salutem. Quamobrem Aposiolus, sjireia, gravis fui. In lanitim eis proficere voluit, ut egesla-
eloquentia, id agebat, ut fides teste virtute accepia- lem suaro consolaretur propler eorum salutem.
hilis esset; ut non fidem eloqueniia commendaret, , Passus enim egeslatem conlenlus fuil, ne illi ali-
sed virtus, cui x:edit eloqnenlia. Iii omnibus autemi quod scandalum paterenlur. Qui enim dat, pulat se
manifestussum vobis.Manifeslum se dicit esse Corin- exaliari, f et jam se non paiitur argui. Nam indi-
thiis in omnibus; quia non ignorabant eiiam loquendii gentiam meam suppleverunt fratres, qui venerunt a
habere illum periliam, et hocscienles alii favebanl ini Macedonia. A Macedonibus semper accepit; quia
eo, quo isiuni inferiorem nesciejianl: ideoque com-- prius vitia sua correxerunt. Et sicut a Corinthiis
motus loquitur, qnia hoc pejus erat; ut cum scirentt accipiendum non erat, ne illis in scandalum profl-
illumin nullodeesse, humiliarenlillum caeleris; cumi ceret; sic'iterum a Macedonibns accipiendum erat,
vidissent per eum non solum implerij)raedicalionem;; Dne ] bene seminantes fruclum amillerent.
sed et signa et prodigia fieri aposlolica. (Vers. 10.) Et in omnibus sine onere vestro me
(Vers. 7.) Anl numquid peccalunt feci, me ipsumit ipsum servavi, et servabo.In eo semper se permansu-
humilians, ut vos exaltemini; quoniatn gratis Evange- i- rum dicit, ut sic se corrigant, propter pseudoapo-
lium Dei prmdicavi in vobis. Quoniam inflati eranl, , stolos, qui occasiouem quaerebant depraedandi eos.
eo quod sumptus ab eis accij)ere noluit, et propterr 2©0 Esl verilas Chrisli in riie, quoniam gloria limc
hoc alios ei proponebant; idcirco numquid peccavi,, non infringelur in me in regionibus Achaim.Hortaiur
ait; quiame humiliavi, ut me indignum ad accipien- i- omnem Achaiam, ut mihistrent sanctis : sibi aulem
aRom edii. , qui poliores videbanlur.^ lorrem.
h Yet. edit. et mss. aiiquot, eleclio cum teslhnonio
\o e Ita edit. Rom. el mss. nohnulli: vet. aulem
sit,c eiamptius, eic. cdit. cum aliis mss. mulio pluribus, quod non caret
iVoii sonus dulcis. In omnibus autem. Ila mss. s. crhnine, et acquiril salutenv: rectius Laud. sublala
Corb. in quo quidquid inter hauc verba medium est, t,' negaiione legit, qttod caret crimine, etc.
omittitur. f Codex Vall., ct inde se paiitur argui.
d Yet. edit. cum mss. non paucis, te faciunl ex-
§25 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. S24
non permiltere, ne coeplam gloriam iion iniplerel; A ergo supra proposuit, modo incipitenarrare, nam
gloria est enim a lieilis absiinere, maxime ad alio- vera diclufus, velul insipientem sedicil, qnia viden-
rum salutem. In Achaioeergo rcgionibus noluit uti, tur ad laudem ejus pertiriere. Vt et ego modicum, in-
in casteris usus est : et amplius promitlit sub lesti- quil, glorier. Modicum hoc dixit, quia in verbis,
monio Chrisii, dicens in eo se mansurum ; ne ali- non in sensu esl. Non ergo vere ad gloriam siiam
quando ab Achaiaeregionihus acciperet. hicc loquitur, sed vultillis ostendere, quia quos pu-
(Vers. 11.) Quare? Quia non diligo vos? Deus scil. tanl gloriosos, nihil plus ab hoc habeni: ac pev hoc
Reddita ralione etiam Dei seienliam lesiem dat disi jrutantur higloripsi, elego inquil. Ideo insipien-
leciioriis suaj, quam hiibebal erga eos: quia nonideo tis hoc esse dicit, ul ad laiulem suam aliquid pro-
nolebat accipere, quia non illos diligebat; sed ideo sequaluf, se autcm coactum hoc loqui. Dolel enim
magis, quia amabat eos, ul lioc ipsum prodessel illis, ei, ritillos a putarent sublimes hoc conlempto, qui
siciit dixi. riihil plusab eo lianerent.
(Vers. 12.) Quod aulem facio , et [aclurus sum; "(Ycrs. 17.) Quod loqtior, non loquor secnndum
ut amputem occasionemeorum, qui volunl occasionem, Dettm. Secundum Deum non loquitur; quia ad car-
ut in eo quodgloriantttr,invenianlur, sicul el nos. Glo- nis lumorem hoec pertiiieni, nec de inflalione apud
ria pseudoaposlolorum in pecuniis erat accipiendis. B Deum surgii gloria^ quia ajud Deum huniililas glo-
Ideo Aposlolus hoc refutavit, ne illis similis videre- riosa esl. Sed quasi in huipieniia in hac substanlia
tur; quia nisi hoc ab Aposlolo fuisset vitatum-, ma- gtoriaiionis. Non pllenam dixit insipieiiliam, sed ex
jor occasio illis data fuisset accipierrdi, aut magis par(e;veriias enimêsi.Sed quia elevaiio vitiosa res
exlorquendi; quando in hac re formam ab Aposlolo esl; ideo quamvis verum sil, quod dicitur; quasi
daiam ostenderenl. insipientia tamen eit unumquemquelaudarese. Plcna
(Vers. 15.) Bujusmodi enhn pseudoapostoli sunt aulem insipientia esl, b si se falsis qnis laudet: ille
operarii, subdoli, transfigurantes se in apostolos eniin superhus de vero est, hie sluitus de falso;
Ghristi. Subdoli sunt, quia avarilioe causa, non re- substaniia tameo gloriaiionis in hac causa carnalis
ligiosa menle neque missi prsedicabanl Christum, no- esl; quia sicutflos feni, iia decidit gloria ista.
men sibi aposiolicum usurpantes. (Vers. 18.) Quia mulii glorianiur secundum caruem,
(Vers. 14.) Nec ulique mirum, ipse enim satanas et cgo gloriabor. Hop dicit, quoniam aliqui ex Judseis
transfiguralur velul Angelus luminis. Maiiifestum esl eredenies proesumebantsibi, qnod essent filiiAbrahae.
qnia frequenler mulios fallit Satauas, osteudens se- Hoc est secundum carnein eloriari, nobilitatem sibi
illis quasi angelum Dei; ut decipiateos. Unde Jesus carnis vindicare. Inde enim sibi defendnnl generis
Navesollicilus, quae sivitquis csset, quiei apparuil. G praorogalivam; qiiia|filiiejnsdicuntur, qui %Q\ Oeo
(Josue, u, 5). Et Apostoli in navi perterrili pula- crediderint: Cttmatihna qumpeccaveril,ipsa morialur
bant phantasma esse. Unde Pelrus apostolus dicenli (Ezich. xvin, 20). Si ergo boecgloria est, inquit, et
Domino: Nolile timere, ego sum (Matth. xiv, 7); non ego gloriahor,- quia el ego filius sum Ahrab.3?..Sed
facile credens, ail : Si lu es, jubeme venire adtesu- nihil prodest filium esse Abrabae apnd Deum; quia
per aquas (Ibid., 28), ul si (irmiier posuisset pedem fides est quae salvatj, non propago generls Abrahae.
super aquas, sciret verum esso quia non eral phan- Ideoque gloria hsec carnis est gloria, ut pula si di-
tasma, quod apparebai. catur, nobilis filius hominis.
(Vers. 15.) Non ergo magnum, si el minislri ejns (Vers. 19,20.) Libenlerenim e sustinelisjnsipienles,
iransfiguranlur, sicul minislri ptslitim. Minislri ju- cum sitis ipsi sapienles. Insipientes appellat, qtii de
sliiioe apostolisunt, quorum sehi sociosmentieban- carniseircumcisionegloriabaiUur:etqiiiaaCorlnthiis
tur, ut deciperent aiidientes. Qtiorum finis erit se- portabantur, ut gloriosi viderenlur ; ideo Apostolus
cundum opera eorum. Sine dubio, quia judicabunliir ^liam se suslineri :ib|his vult; ut el ipse hoc se esse
hujusmodi secundnm animi suincquiiiam ; quia non ostenderel, quod erant bi, et non lamen gloriari ex
propter Deuni, sed propter suum venirem sinmlant hae parte secundum Deum; unde gloriam hanc insi-
se minislros Dei. Finem tamen illorum secundum D pienliam vocat. Gloriari enim se dicit secundum car-
opera illorum dicil: u'i sicut opera el cura venlris nem ; sed hoc siultuhi esse profitetur, ut et gloiiam
lnteril-,, ita et hi interire inielligantur. hanc inariirei, et se,coactum in laudem carnis eru-
(Yers. 16.) Ilerum dico ne quis existimet me insi- -jiissb docei. Igitiir ironia est haec. Nam quomodo
pienlem, alioquin velul insipientetn accipite nte ; ul et prudentes sunt, qui saepe reprelienduntur? nonne
ego modicumrtHquidglorier. Sujrra (Cap. n, vers. 1) plus sapit insipientia Apostoli, quam horum pru-
jam dixit : Viihum susihteretis pusillum hnpruden- dentia? Hie euim sapiens sustiriet imprudentes,
liam meam, Iiocfmnc repelit; semper eniin proponit d quipatienliasuasufferi eos,ul possinl proficere 1;
quod postea multis inlerpositis jirosequatur. Quod ne provocans eos, aut abjiciens, pejores illos fa-
a Mss.aliquol. piilarenl sublimesiwc conceplo,quia c Quidquid intercedit inter haac verba , susiinelis
tiiliil, elc. , insipienies, et alia illa, ironia esi limc, in cod. Corb.
b Rom. e"dit.,si se falso quis laudet. llerum non desideraniiir. [
d [Nonnullimss., qui
multo posl nbhnulli niss. legnni, carnalilas est, ubi sapienliasua.
alii, et-omnes edit., canwlis est. I
§2S GOMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTfl. SECUNDAM. 526
ciat, aul certe si in illis profleere non potuerit, Â )Yers. 22.) Bebrmi sunt, el ego :: hraelitm sunt el
sitam modesliam cusiodit. Hofiihi in Corinlhiis nihil egoi setnen Abralm sunl, el ego. In his paicni se
est. Qnomodo ergo libenter sulferunl iinprudenies, eorum, de quibus supra significavil, ostendil; ut
curn ipsi sint sapienles; nisi quia nbn sic vnlt in- detracliones eorum, qnihus iodignus ab his judica-
telligi, sicut soiianl verba? Hoc in sensh et pronutt- baliir, falsas ostenderet.
tiaiione est; quia eadem quidem verba nmi eunidem (Vers. 25.) Minislri Christi sunt, et ego velul insi-
41habent sensum , aliter pronimtiai; ut aliquando pims dico, plus ego. Yera de se dicens, insipienlem
confirmet, aliquaudo neget, quod dicit. Ili cnim ni se pronunliai, rit inlelligalurcoaclus in laudem suam
ad
prudenles, insipientes sufferebaril falsos apostolos. prorupisse. Nain qui sjronte ea refeft, g©2 quoe
Sustinelis enim, si quis vos in servilutem redigil. Hoe laudem ejus proficiant, imprtideniem se non dicit.
verum est; quia Vedigebaniur in servilulem ', non Oslendit ergo quae siul, quoe faciant illum niini-
per prudentiam; sed per stuliiliam ; ut famularen- strum Chrisii ni.igis esse, quam sunt reliqui praedi-
tuf pseudoapostolis. Si quis devorat. Nec hoc falsum catores. Occasione enim invenla, omniurn langit
cst; quia conlenli eranl devorarl res siias a falbis personas; eliam aposiolorum , dolens quia Dei gia-
docloribus. Si quis accipit. Acci[iere esl aliquoni lia minor in hoc judicabatur; cum eadcm operare-
dolo capere; ideoque significat hos capi a dolosis R u lur, quoecaeteri nposioli, el fuleicausa rnajora exiiia
magiuris, b et ferre quod non expedit. Si quis ex- tolerarei. Unde el in alia ejiislola dicit: Pins illis
lollitur. Exlolleniia superbia est. Hos ergo tangit, omnibus laboravi (I Gor. xv, lt)).
qui superbi erani, male taxanies Apostolum ; et his Iniaboribus plurimis. Ideo in pluribus ait iabori-
non displicebant. Si quis in faciem vos cmdit. In fa- bus; quia et illi laboraverunt, sed non lantiiin. Hic
ciem cosdiiur, iu cujus os injuria irrogatur. Nunc enirri a maue hsque ad quinlarii borain victum rna-
hos significat, qui eo quod essent de genere Ahra- nibus quaerebat, el ita exinde usque ad decimam
hae, oblreclabant eis, quod essent incircumcisi, se horam disputabat ptiblice lariio lahne, ut conlra-
praeferentes, hos humiliariles. dicenlibus suaderet. Jn carceribusabuiidanlius. Aper-
(Yers. 21.) Secundum ignobilitatem dico. Ignobili- timi esl frequeniius islum niissuin fuisse in carce-
tatem dicit hoc, quod supra ail: El ego gloriabor rem, quam Illos. ln plagis supra mbdum. Ideo sujira
secundumcarnein (U Cor. xi, 18). Non enim dicit ad modum, quiaultra quam oporiuit. Nam et illi coesi
Iaudem peninere', quia inflnnus non eral, in quo sunt, sed lion tanluin. In moriibus sepiiis. Veium
se jaetabant, quos occulte taiigit. Unde el adjecil: est, quia bic frequentius perictila susiiiiuit, quam
Quasi nos infirmi fuerimus in hac parle. Manifeslum coeleri'.
«sl qiiia noii eral in hac gloria inflrmus, «in qua se ifj C (Vers. 2-i.) A Judmis auinquies quqdrdghila, rina
praeferebant credentes Judaei, quos hi paliehantur. minus accepi. Hocdicit, quia quinquies flagellaliis
quasi Apostolus eorum in hac re esset dissimilis; esl a Judaeis seeundum legem Moysis, accipiens pla-
quia ei ipse erat de semine Abrahoe. d ac per hoc gas triginta novem, sicut scripium est in Deutero-
infirmus non erat in hac gloria carnis. Infirmi au- nomio (Deut. xxv, 5). Quod per quinque ergo vices
tem hi jndicabanlur, qui applicati fuerant generi factum est, hic summaiim refert.
Abrahoe. Isii enim quasi infirmi in eo quod ille se (Vers. 25.) Ter virgis cmsus sum. Iloe a genlihus
praeferebant, eo quod essent Israeliiae, in lioe ipso passus est. Semel lapidalus suin. A Judoeis lapidaius
volunt se suffcrri. Ui eostenderet in hacgloria car- est in civitate Lycabnia (Act. xiv, 18). Ter riaufra-
nis non se esse dissimiles et infirmos, cum do sua gittm feci. Qui omni lempore Iegitur navigasse, ad-
causa loquiiuf, subinducit et Barnaboe personam versis procellis faeile fuit ter naufragium facere.
socii sui. Unde et in jirima dieit ejiistola : Aut cgo Nocte et die in profundo maris ftii. Hoc factufri esl',
solus et Barnabas non habemuS polestateintwc 'ope- quando missus est Romatn-, cuin appellasset Coesa-
randi (I Cor. Ix, 6) ? Non ergo minores erant in hac fem. (Act. xxv, 12). Ttinc desperaiione vitse in alto,
gloria, in qna se Judaai -jactabaiit, sed non inde hoc est, in profiufdb maris fuit, riiortem ante oeii-
plaudebarit. Denique dicit. In quo quis audel ? In in- D "Eltfs hahens. Sic enim scripiurii est in ipso loco : Ita
sipieniiam dico, audeo et ego: hoc est* nbn fuisse nt desperaremus nos etiam vivere (II Cor. r, 8).
infirmum in gloria, qua se jactabant Israelitoe ; liec (Vers. 26.) In itineribus smpe. Nuric alia "meniorat
quidem in hac re prudentem indicari; praeferre enim pericula, ut terra mariqhe pro Chrisib vexatum se
se nolunt prudenlcs. In iiisipienliam crgo sedicit êcundum carnem osteiidat. Periculis, tilt, flumhtum.
audere in eo (jtiod audent ii, qui 's'e jaciani, "eo Si itirierum perieula recilat, quidest ul dieat. Peri-
quod sint filii Ahralne ; ul gloriani eorufn inariiat: culis:fluminum?Sed liyemeiter facieiis ; quia uiiqife
iinprudciilem se pronuntiat; ne illi prudenles vide- imbres assidui sunt, egredienlibus fluminibus incur-
renttir In 1iae:parte , ;aut hbbiles. rebat periculuhi. Perkulis latrohum. Cumin civitate
a Mss. aliquot, 'Jidbenteensninuliier dicit: In quo quis audel, eic.
h Ita vet. edil. et mss. excepto proriuntiala. Denique
Corb..in quo, el d Mss. -iionnnulli, infiminon erant in liac gloria
fieri, qtiod non expetit :Tibiii. edit. sola, ai ferri, quo carnis; Laud., glbria Christi. ,
non expedil. e Quidainhissi, nl oslenderenl.... (iisshiiilesel in-
r Corb. cod., in qua seprieferebant Judaiis, quiael
firnws: nonnulli, ut ostenderet.... dissimilem,et iri-
tpsi eranl ea semineAbmlim,sed non inde plqutiebdiil. ~firmum;reliqui eledit.ui in texfu.
527 AD OPERA SANCTi AMBROSIIAPPENDIX. l 528
diabolus eum oceidere non posset, latrones illi ex- Anaufragium
j passus |est. Denique ignem feceruol, ait
citabal in via , cum nibil ferret, quoelalrones cupe- et refecerunt nos propter pluviam imminentem et
renl. Periculis ex genere. Judaeorum dicit persecu- frigus Barhari in insula Melilae(Acl. xxvm, 2).
liones, qui fralres ejus erant secundum carnem; (Yers. 28.) Prmter illa qum exirinsecussvnl inslan-
dolebant enim , a quia deserta Lege ad Evangelium lia mea, quolidianasollkitudo omniumEcclesiarum.
Cliristi se converterai. Periculis ex gentibus. A gen- Solliciludo hoec, quam dieit quotidianam, d de tra-
tibus perseculiones passus est propler myslerium in- ditionis usu desccndit, ut omnibiis diebus commis-'
carnationis Domini noslri Jesu Christi, el unius Dei sum sibi populum insirual: illa aulem quae supra
praedicationem. Pcriculis in civitale. Usque adeo pe- memorat, superindicta sunl, neeessilaie cogenie. -
riculum fuil in civiiate, 111per fenestram effugeret Diesenimad opera datusesl,nox ad requiem : scd
nianus insidiantes sibi (II Cor. xi, 55). Periculis in quia inslabat necessiias, ut omnibus succurreret,
deserto. Periculum hoc a Judoeis fuil procuratum, etiam noctu docebat. Se enim affligerenon duhitabal;
quando eum, faciis insidiis, in via volebant occi- ne Dei gratia esset in o'.io.
dere (Act.xxvn,4i5). Periculis in mari. Jam superius (Vers. 29.) Qttis [infirmatur, et ego non infirmor ?
dixit: Ter naufragium feci, nocte el die in profundo Compati se dicit oninibus, et condolere eo affectus
maris fui; quod aliud fuit periculum in mari ? Sed B quo provideat vulneri medicinam. Hoc aulem ideo
hoc est periculum , quando in mari,.hoc est, in prosequilur, ut ostiendat qua cura commissamsibi
navi, milites cogilaverant omnes cuslodias occidere; Ecclesiam tuealur et regal, ac per hoc in nullo se
ne quis enalans effugeret. Quod periculum ceiilurio minorem debere judicari coeteris apostolis; quippe
prohibuit inferi ne, Palus occideretur, ut eum vivum qui e secundum quod declaravit, plus illis oninibus
Romam perduceret. Perkulis in ficlis fralribus. Falsi laboraverit, Majore enim invidia Iaborahat apud Ju-
fraires ii sunl, de quibus dicit ad Galatas: Propter daeospro caeleris aipostolis; quia cum persequere-
subintroduclosautem falsos fralres, qui subintraverttv.t tur Eeclesiam subitp immulatus, faetus esl defensor
explorare libei'talemnoslram, quam Iiabemusin Chrislo ejusdem , leslificans aique confirmans quod Chri-
Jesu (Galat. n, &). Hi enim partim chrisiiani eranl, stum, quem prius ut hominem morluum oestiinabat,
parlim Judaei, in neuiro perfecli, qui zelo Legis1 deccslo secum locutum audierit (Acl. ix, 6 et seq.).
Apostolo invidiam excilahant, eo quod, praeriicalo1 Cujus tesiimonium necessario mulli seqiierenlur,
Christo, Legem jam cessare dicebal. Denique his' scienles eum de perseculore non ulique sineratione
pcrurgentibus, Timotheum compulsus est cireiimci- factum defensorem. Iflac causa excruciabaniur Ju-
dere. Fictusergo christianus est, qui aamulationeLc- daei , et quaerebant eum semper interficere. Quis-
gis persequilur christianum : ei hic est falsus fraier. C scandalizatur , et egq non uror? Scandalizari est car-
Si enim tantum Judaeierant bi, et propler Judais- nis paii desidcrium,, quanium ad hunclocum perti-
mum fratres eos falsos appellat, quid opus crat ile- net. Etquia etiam inviti solent scandalizari, illecli
rare? Jam enim superius dixil: Periculis ex genere. . forma aui pulchriludine corporis , aut propriai car-
Sed secundum carnem non sunt falsi fralres, in' nis calore : Apostolus necessilatem humanoenaturas
Cbrislo auiem falsi sunt; quia non lota mente chri- considerans, uri se dicit; ul consulat talibus, com-
stiani sunt (IITim.i, iv). Fuerunt et alii falsi fralres,i paiiens infirmiiati eorum : nec hos.condemnans, sed
sicul Demas et llermogenes (II. Thn. iv, 9). commonens in humiliiate sermonis; ul spe promissi
(Yers. 27.) ln labore b el molestia. Vcrum est quia1" prasmii repngnent stimulis carnis; ne quis eorum,
potest esse labor sine molestia : sed hic ideo addidit: qui eum audiunt, desideriis carnis victi, desperan-
Et moleslia, ut laborem 203 ijisum exiliosum os- lesde se, putantes jam non aecepto ferre Deum , si
tenderet, ln vigiliis multis. Multeefuerunt ejus vigi- cofrigant, et in iisdem manentes, depereant.
lioe : sed aliae voluntariae, alteroe ex necessitate; ini (Vers. 50.) Si glbriari oporlet, in iis qumhifirinita-
pressura enim positus, necesse erat, ut vigilarei Deii tismemsunl,gloriabqr. Hoc dicit quia si gloriandum
quaerens auxilium : et non solum diebus, sed el no- est christiano , in jhuniililale gloriandum est qua
clibus doceret, sicut dicil inActibusapostolorum. IHi J) crescitur apud Deuiii. Unde alio loco dicit: C«min-
fameet siti (Act, xx, 51). Fugatus frequenter a Ju- firmor, tunc polens.sum(II Cbr. xn, 10), hoc est,
daeis persequentlbus, necesse erat ut famem patere- cum humilior f pro^frairum salute,-tunc exallor.
lur et silim per inopiam. In jejuniis smpe. Saepius 5 Hinc gloriandum est, non de carnis progenie, quia
jejunavit, ul Dei adminiculo prolegi mereretur : je- est quis ex semine Abrahae.
"
junat enim,c qui dum habet quod edal, abstinet. Ini (Yers.51.)Patei'Dewse<DominiHostn'Jes«C/»'!s/iî«'
frigore et nudilale. Infrigore fuit et nuditale, quaudo) esl benedictusin smcula, scit quod non menlior.Deum
i
a Sic Rom. edit. cum mss. nonnullis : vet. edil. ciionisusu; cod. VatJ, rfeiractionisusu: Rom. edil., de
cum aliis mss., quia spreta Lege; Corb., quia adversa % dispensalionisusu. '
Lege. e, Amerb. edit, cum mss. aliquot, secanrfiimquod
b Ms. Corb., el molestia. Bic ideo addil, el moles- ;- claruil. i
tiam; ut laborem ipsorum gravem ostenderet. f Cod. Laud., prq salute mundi; Vall., pro salute
° Non pauci mss,, qui non habet quod edat, el abs- :- fratris. ldem vero cotf. Vall. post jiaucalegii, qua est
linet. qutsque ex semineAbrahm; uhi cseieri, et edil. quia
d Ita plerique mss. alii vero, et vet. edit., detra-
p- est quis, etc.
529 COMMENTAMAIN EPIST. AD CORINTII. SECUNDAM. .. 330
testem dat, uf qtisedieit, facile credanlur; et prop- A^. quod narrat; siguificat enim supra firmamentum, in
ter eos duntaxat qui eum non ut vertim aposlolum tertium numero coelum de spiritalibus ccelis rap-
honorificabant. lum semetipsum.
(Vers. 52, 55.) DamasciprincepsgenlisArelhmregis (Vers. 5, &, 5.) El scio talem hominem, sivein cor-
cuslodiebaldvilatem Damascenorum, ut me_compre- pore, siveextra corpus, nescio, Detts scil, quia raplus
henderel: et per fenestram in sporla demissussum per est in paradisum, et audivil arcana verba, qumnon li-
-
murum, et effugimanus ejus. cel homini loqui. Pro hujusmodigloriabor. Bis se rap-
CAPUT XII. tumdicii, idesl, primo hinc usque ad tertiiim ccelum,
(Vers. I.) Si gloriari oportet, ased nonopusestmilti. deinde in paradisum coaleslem, in quo lalroni dixit
Prineeps Damasci videns Judaaos insidias iendenies Domiuus, quod fulurus esset cum eo e in paradiso ,
Apostolo, implerevoluit per polehliam, malamcogi- inquit (Luc. xxm, 45), Patris : illicubi etcivitasDei
tationem eorum, ul ipse si posset, eum comprehende- dicitur esse Hierusalem maler nostra. Quid ergo mi-
ret, et ut Judaeisplaceret, et ul diligens in officibsibi rnm, si posl resurrectionem corpus jamexpiatiim at-
crcdito viderelur, si eum quem pnbliceb perturbato- que tenuatum factum, immorlale fulurum credaiur
rem audiret, causa quielis interficerei. Hoc inter in coelis ( Galat. IV, 26); quando non dubilat Apos- -
ipsa primordia, tunc quando apparuit illi in via Do- B tolus atlhuc moriale corpus potuisse Ievari in coelos,
minus eunii Damascum, incensi sunt Judaei, viden- et tolli in paradisum Dei Patris coeleslem? Pro hu-
les euin, qui vinclos credentes in Chrislum venerat jusmodi homine, id est, qui tam dignus est Deo , ut
204 perducere in Hierusalem , prsedicare S''.elam,' hoc experirelur, gloriari se dicil: et non vult aperte
qiiamveneralcondcmnafe (Acl. ix, 2 etseq.) :etsic dicere, quia de se loquilur, ne laudare se videamr.
factum est ul a discirmlis per feneslram per mu- Et Joannes aposlolus, csim de se sciaiur Ioqui: Bic
rum in sporla demissus effugerel. Quod quidam inest, ait, disctpulus, quem diligebal Jestts, qui et recu-
digne faclum dicunt; quia non Dei auxilio liberatus builin cmna supra peclus ejus (Joan. xxi, 20); ne
est. Sed quod ab hominibus fieri poiuit, quid opus gloriose de se effari viderelur. Pro me autem non
erat, ut Dei suffragio liberarelur ; cum Dei suffra- gloriabor, nisi in infirmitalibus meis. Sic de se non
giumlunc sit necessarium, si bumanum auxillum de- gloriatur, dum non aperte de se |irofiletur. In infir-
flcial? Quo facto non sibi dicil expedireÎoriari, milatibus sane inquit, meis gloriabor. Exponere
quia prasseniis vitoe gaudium fragile est; si enim enim pressuras passionum, et infirmitates angustia-
non evasisset, martyrium fecerat. Sfid quia fugien- rum non videtur gloriosum,f sed flebile. Idcirco se
tltim in persecutione mandatum esl (Matlh. x, 25), . in his gloriari dicit, sciens tamen qnia ad profeotum
data opera effugit, nec enim debet aliquis exspectare C ( perducunte remuneralionum coelesiiuni.Quid enini
ul in semelipsum peccetur. Ergo gloriandum dieit, tam gloriosum in fuiurum christiano, quam cxiiia
quia evasit: sed non expedit, inquit, propter super- pro Christo.illata sibi narrare ?
biam : quia de humililate crescilur , etauxilium Dei ( Vers. 6. ) Nam et si voluero gloriari, non ero
miiibus proficit, non elalis. Praelerea quia glorialur stultus; nam veritalem dicam. Hoc dicil, quia si
morlem se evasisse, qua?pro fide infertur, ° inane vi- meritum suum profiteatur, quod habet apud Deuni,
deri significat pati pro Chrislo; ideo non expedit glo- non erii imprudens; vera enim loquilur. Ergo si
riari. quis pro merilis suis, quae sibi ostensa sunt, loqui-
(Yers. 2.) Veniamautem ad visioneset revelaiiones tur, non est ulique stultus: si autem taceat, est etiam
Domini. Nunc ostensurus est, quo suhlatus est : ut prudens. Sed qua causa hic non palam glorielur,
proinde quaiua et qualia sint, quaeilli ostensa et dic- nunc subjieit dicens: Parco aulem, ne quis me exis-
ta sunt, possinl inielligi : ne, sicut quibusdam vide- limet supra id, quod videlin me, aul audil aliquid ex
batur, minor cieteris apostolis crederetur. Scio, inme. Oslendit igitur qua causa non aperte glorielur:
quit, kominemht Christoante annos quatuordecim,si- Ne quis me exislimet, inquit, ullra, gloriam meam
vein corpore, nescio; siveexlra corpus, nescio, Deus tendere, quam limes meritorum admillit. Hos signi-
scit, raptum hujusmodi usque ad tertium ceelum.D Tj ficat, quos obtrecialores habebat causa Legis, sieut
Utrumque coiifirmavit, quia ulrumqu.e posse fleri supra memoravi. Nam utique merilorum gloriam
non negavil: ut etsine corpore rapi potuisset, et in bomim est non tacere ; ut invitentur credentes.
corpore. El forle quihusdam videalur non magnuni 205 (Vers. 7.) El ne sublimitaie revelationumex-
esse, si honio Chrisii raplus est usque ad tertium lollar, dalus esl mihi slimulus carnis, angelus Salanm,
eoelum; d cum in teriio circulo dicatur luna esse. hul me colapltiset, ne exloUar.Deum bonis meritis
Sed non ita esl,'quia ultra omnia mundi sidera rap- providere teslatur; dnm permiltit tentaiionibus
lus iiilelligitur : et ideo niagnifleum et mirabile est bonos deprimi, non solum ne laborum suorum fruc-
a Ila plures ac potiores mss. a quibus alii el vet c Eadem edit. Rom., inane videtur significare.
edit. non recedunt, nisi quod praeferunt, non expedit d Codex Corb., cnmin quarto circulo dicatur.
e Rom. edil. sola, cumeo in paradiso: illic ubi, etc.
mihi, pro non est opus milti. At Rom. edit.jejecto f Codex Corb., serf debile.
eodem texln post inleriora illa, siltumanum auxiliuin
ihidem ordiiurcap. 12. e Noiiiiullimss. remuneratione cmlestium.
deficiat,
- b Rom. edit. sola, perlurbalorem audirel quielis h Post voces , ul me colaphiset, Rom. edit.jn-
interficere. gulaverat, ne extollar.
PATBOL.XVII. 11
SSi AD, 0PEE4 SANCTi AMBROSIIAPPENDDL - '" S3I
tibus ahdicenlur, verum etiam ut augeanttir his ad A A nitate, sed tempore. Nam si de tempore prosscriben-
cumulum possessionis aeternos. lloc ergo remedium dum putatur, ante coopil Joannes prosdicare, quam
datiim cst Apostolo, ut injuriis pressus, animo non Chrisius; el non Chrislus Joannem, sed Joannes
possil extolli pro magnitudine revelaiionum ; quia Chrislum baptizavitJ Num evgo sic judieat Deus?
otiosum peclus necesse habebat in iis, quse viderat, Denique prior secutus est Andreas Salvatorem,
extolli. quam Peirus : etjfamen prinialum non aecepit
(Vers. 8, 9.) Propter hbc ter Dominum rogavi, ut Andreas, sedPetrusJ Quare ergo aposlolus quibus- .
discedereta me; et ait mihi: Sufficit tibi gratia mea ; dam non videbalur; cum eadem posset per Dei
nam virlus a in infirinitate perfieitur. Slimuli diaboli, gratiam, quae ei apostoli? Idco dolel, et compulsus
quos perflde mentibus Inferens ad nocendum Dei ostendil, c quid a dignalione Domini mcrealur. Hinc
servis insiigat, ut cessarent ab eo, ter Dominum deesl unde non solum minorem se non esse coacius
precatum se fuisse, et non impetrasse leslalur : non est proflieri, sed el plus omnibus laborasse. d liis
quia despeclum se dicit, sed quia inscius conlra se ergo displicebat, et non videbatur esse aposlohis,
petebat, ut cessarent ab eo tenlatiories, per quas qui oemulatione paternoe legis praedicalionem ejus
perfectior se fiebat. Ideo ad Romanos dicil : Nam respiiebant, quasi iiiimici traditionis Moysis;quia
quid oremus, sicut oportet, neschnus (Rom. vm, 27). B I eam jam cessare dicebal, apostolis magis faventes, el
Unde hoc dicit sibi responsum, ut sufficeret sibi isliim his humiliantes; quia illi non lam constanter
gralia Dei, qua aul vires tolerandi addebantur, ant conlra Legem aliquid asserebanl.
tempus pressurae abbreviabalur; ut devotio dum infir- (Vers. 12.) Et si:nihil sttm, signa tamen apostoli
piilate pressurae accidentis non frangilur, probala facta sunt in vobisin omni palientia, signis, el pro-
videalur. Libenlissime itaque magis gloriabor in infir- digiis, et virtulibus. Sic se humiliai, tit erigat; pa-
mitatibus meis, h ut inliabilet in me virtus Cluisli. fiehliam lamen pri.mam memoral, quia diu illos
Apertum est quia tunc gloriandum docet, qtiando porlavil quasi imp^tientes oegros; ut adhiblia nie-
injnriis bumiliatur. A Christo autem virtus loleran- dicina signorum atque 'vîrtutum, curaret vulncra
di prsebeiur; ut quia prius asperee? ac per hoc fasti- errpris illorum. ;' ,
diendse injuriae videbantur; postea libenler susei- (iVers. !5.) Quid est ,e'nim quod minus habuislis
piendoe; ui Christi auxilio lenirentur. Libenter cmlerisEccksiis, nisi quod ego ipse non gravavi vos 1
ergo csedi se dicit, dummodo a Christo cureiur, Donale mihi hanc injuriam. Adhuc per humililaiem
sciendo plus addere medicinam Chrisli ad salutem, e se commendal; oislendit enim mn gjjjg minus ;
quam infirmiias delrahit saniiali. illos aliquid hahuisse coeteris Ecclesiis, sed et ain- j
(Vers. 10.) Quapropler placco milti in infirmilali- G ( plius; Evangeliuni enim Dei gralis his praedicavil,./
bus, in contumeliis; cum enim infirmor, lunc polens quod nullis coneessum est Ecclesiis, dicenle Do-
sum. Yerum est, quia tunc vineit Chrisiianus, cum niino -.Dignusesl enhiioperarius mercedesua (Luc.x,1).
perdere putatur : et tuiic perdit periidia, cum se vi- Si ergo pro bono jopere f injuria, inqtiit, dignus
eisse graiulalur. Plaudit ergo, cum ilii insultalur; stinij ignoscile mihi : oii;nis enim slultus boni ac-
etsurgit, cum premitur. cusator est. Ut hos ergo imjierilos oslendat, vcniam
(Yers. 11.) Factus sum insipiens, vos me coegislis. ab his poslulat ejusjfacti, de quo laude dignusest.
Compulsum se dicii, utquidesset, oslenderel.Etnon (Yers.-14.) Ecce \lerlio lioc paratus sum venire ad
utiqueslul tus est,qui de se veralocutus estised inclinat vos, el non vos gravabo. Nc forte hoc inler inilia fe- -
se, ul manifestet quia iionToluntate merila sua os- cisse pularelur ad eommendaiionem suam, post
tendil. Ego enim debui a vobis commendari. Manifes- aulem mercedem evaiogelicae proedicationis velle
lum est, quia bi debueranl teslimonium ei perhi- accipere, ostendil in ea se voluntate dtirare.; no
bere adversus obtreclatores ejus , apud quos Ecele-• facium suum postea emendare videretur, et essel
siani constituil, et signorum prodigia apostolaius' quod ab oblreclaloribiis reprehenderelur. Non enim
ostendil; ut hoc tacente, II11 eum dettndereiU, i qumro qum veslra sunt, sed vos. Ostendit ideo se
quem patrem habebant in Evangelio Christi. Nihil'. ''D nolle accij)ere ab eis, ul illos ipsos lucrareiur; ut
enhn iniiius feci, quam illi valde apostoli. Yalde, hoc iiuelligenles quia praeponit eos, landem
jpecuniae
est nimiS; sicut quibusdam videhalur; namhocerant, cognoscerent affeci im illius erga se. Nec enim de-
quod el aposlolus Pauhi.s. Uoc ergo. dicit, quia mi--. behl filii parenlibus thcsaurizare, sed parentes filiis.
nor non esl neque in prsedicalione, neque in signisi Patrem se eorunfsignifical, sicut in prima epislola
faciendis, apostolis proecessoribus suis, non in dig- dicit: Per evangeliupi ego vos genui (l Cor: iv, iW).
t'"-'\- l
a Rom edit. in infinnilale consumniatur. Siimulosi prmdicalioncntrefutabfanl.Et, sj nihil sum, ,cic. '
1|e Idem cod. Corb.,i'/«e exaltal; ostendil enim non,
ac mssj; nobis sulfra-
quosdiabolus perfide;"\'el.edil. cum
ganlnr, nisi quodillse habent cod. eti.ani non- mipus illos qliquid \habere, el tunc prodit perfidiam,
nullis, slimulos, et mss. aliquot, perfidis,,au.i perfidim'. cuni se vicisse gralnUttur. Plaudit ergo cum illi insnl-
mentibns. ;' taitlur habuisse condigna cmlerisEcr-lesiis,dicenle Do-
b Rom.edit. sola, ul prmtendatinme , etc. mino : Digitus,esl enim operarius, etc.
c Mss. aliquot, ad agniiionem Domini, etc. f Rom. edit., inhiria dignus sum, donate, inquil,
d Cod. Corlj. , Bis ergo displicebat, el non videba- hoc est, ignoscile mihi.
lunet islum hi ItumUianies eranl, qui ap.oslolkam
555 COMMENTARIAIN EPIST. AD CORINTH. SECUNDAM. 534
Carnales tamen parentes sunt, qui filiis thesau-AA apud vosl Hoc esl, quod dicit: Olim de nohis b du-
rizant; nam spirilales a flliis dignum est ul acci- bitatis, arbitrantesquia non simpHciter agamus vo-
piant sumplus ad suslenlandam vitam precseniem. biscum. A pseudoapostolis enim exagilabanlur, qnia
Non enim magnnm esl ut spirilalia trademes, con- volenies depraedari eos, tergiversatione hoc agere
sequaTnlurcarnalia. Hic autem in tantnm probat se AposloJum asserehant, quasi ulplus possit acci-
nolle aceipere, ut transferat causam carnalis patris pere. Coram Deo in Vhrisio loquhnur : omnia aulem,
ad spiritalem; ulnon solum non ab his accipiat, sed cltarissimi, pro veslra mdificatione. Sic cnpil illos ve-
et si potest fieri, ipse illis tribuai, sicut jam supra rum et bene sentire de se, ut et ratione el teslifica-
dixi. Alias ecclesias exspoliavi, acceplo slipendio ad tione satis iilis faciat; quia nonhlsibi prosit, ta-
minisieriumvesirum(II Cor. xi, 8). IIoc dieto langit lem se probet : sed ut ad sedificaiionem eorum
eos, ut intelligant quanlus sil et quid ii mereaiUur, 207 proficiat; ul vel sic amorem illorum circa se
qui tanti apostoli providenliam neglexerunl. provocel, dum non graval censum illorum el auc-
(Vers. lo.) Ego vero libentissime impendam et su- loritatem potesiatis in arguendis vitiis non inclinat.
per impcndam,et ipse impendar pro animabus veslris. Sine dubio enim prodest ei, qui corripitur, ut emen-
Nuncaperte affeclum eicharilalem, quam circa eos det: si proeposilus ideq oblala refulet, Ut Jiberc
liabebat, oslendit; quando non sohim sua pro eis im- B arguat.
j)endere, el propensius impendere paralum sedicit, (Yers. 20.) Timeo enim, ne cum venero, non quales
sed et seipsum pro sahue animarum eorum eliam volo, inveniam vos. Quoniam non omnes adliucquos
mori, sicut el apostolus Joannes dicit: Quia excm- in prima epislola corripuil emcndaverant se, in qui-
plo Salvatoris profratribus etiam animas nostras de- bus fuerant vitiis reprehensi; ideo cum aiictoritale
hemus ponere(I Joan. ni, 16.) Plurimum vos diligens, vult videri iiurus ad illos, ut terriii corriganiur; ut
minusdiligor. Provocat eos ad amorem; quia ipsi plus -lalesillos invenial, quales vull. El ego inveniar a
illum deberenl diligere, maxime per quem didicerunt vobts, non qualem vultis. Hoc dicit, ul tales se pra>
viam saluiis, perqueme.tacquisiti suntDeo, ex per- bcant, ut conveniat eis cum Aposlolo, ut invicem
fidis factifideles, et exeoniaminatis purificati. congaudeant sibi. Ille enim invenit aliquem, qualem
(Yers. 16.) Sed esto, ego vos nongravavi; sed ut non vull, qui se talem facit, ul discordet ab illo. Ne
astutus dolo vos cepi. Omnia quoe possent ex adverso forte sinl inter vos contentiones, mmulationes, animo-
proponi, non tacet, ut se purgelper omnia; quia silates , dissensiones, (Jetraciiones, sustirraliones , tu-
niliil per circumvenlionem egit apud eos, sed in mores, seditiones. Nunc errpres niemorat, quos in
simplieitate, sibi semel prospiciens, Iiis duplici ge- snperiore epistola reprehendii; quando personis de-
nere; ut el apud Deum provideret eis, et hie cen- Q C ferentes, et allerum alteri piacponentes dissidebanl
suin illorum non quaereret: sibi auiem hoc sufflcere abiiivicem.
quod a Deo promissum est in futuruin. Forle enim (Vers. 21.) Ne iierum cum venero, humiliel me
suspicarentur ideo illuni contempsisse, quia parva Deus apudvos, el lugeam multos ex iis, qui ante pec-
ei'aiu,quaeofferebantur, ut majora consequerelur; ul caverunt, el non egerunt pmnitentiamsuper immundi-
circumspiciens meriia sua, non pecuniam reiutaret, lia et fornicatione, el impudicitia, quani gesserunt.
seda numerum indignum sibi seslimans contem-. Hoc prasmonet, ut non illos tales inveniat, quales
neret. dudum invenerat cum vitiis diversis' operum immun-
c
(Vers. 17.) JVuwper aliquem eorum, quos misi ad[ dorum, vel magis nominum ; quia omne opus sine
vos, circumvenivos? Hoc est, quod dicit, quia quosj crimine est, sed inordinationis nomen facit cfimen.
misil, non illis boc inlimarunt, ut si vellenl, paca-. Tunc enim esl illicitnm, cum alilerflt, quam con-
tum habere Apostolum,dignam quanliiaiem personae. cessum esi. Illis ergo peccantibus, se humiliari di-
illius offerrenl; quia ideo noluisset accipere, quia1 cit;quia incipit, ul pius pater peccala flliorum de-
rninus quam dignum erat, «fferebatur. Quodcom- flere. Quis enim paternon gaudeal,bene agenlibus
posiluin Apostoli astuiia intelligerenl; ut quod egit, filiis? Sic iterum necesse est lugeat, d si prave ver-
non per coniemplum, sed per avariliam egisse pro-*- .D senlur. Ideo admonet, ut si qui i)roeieriiarumforni-
baretur. - / cationum, aut alterius immundiiiae, velimpudicitiae
(Vers. \&.)Rogavi Tilum, et misi cumillo fralrem. ' non egerunl poenitentiam, slcut quidam e quos signi-
Numquid avarus in vos fuil Tilus ? Nonneeodem spi-. Dcatnouegisse, nunc agerent; ut reniens sine tris-
rilu ambulavimus? nonne iisdem vesiigiis? Ajiertum1 titia esset cum eis. Cum enim dicit : Et lugeam
est quia quando ab iis quos misil, nibil tale dictum! multos ex iis, qui anle peccaverunt, el non egerunt
aul factum est; una eorum senieiitia probalur in) pmnitentiam, prohat quosdam ex his egisse poeniten-
bono , exelusasuspicione avaritiac. "tiani, quosdam non egisse. Quod Novaliano adver-
(Yers. 19.) Ilerum putatis quod excusemus noss sum est, qui dicil fqrnicatores non posse peragere
a Ita mss. el edit. excepto cod. Corb. ubi habe- c Ms. Corb., quia omne opus bonum sine crimine
lur, non pecuniam reputarel : et Rom. edit. uhi, sedi est.
d Idem codex Corb., si pcrvertantur.
munus indigmim,etc.
b Codex Laud., dubiiaiis quod excusem arbilran-- e Vel, edil. c.ummss. non paucis, quos
significat
les, eic. egisse.
555 . AD OPERA SANCTIAMBROSIIAPPENDIXl 556
peragere poeniteniiani, et recipi in communionem. A j dis, vila est erga credenies; virtule enim Dei resur-
llic probat peregisse, ac per hoc receptos esse in gent, ut vivanl cum jChrislo.
pace Ecclesiae.Tres ergo formas peccatorum probat, (Yers. 5.) Vos ipsbs lenlale, si estis in fide : ipsi
cum fornicationem, et impudicitiam, et immundi- vos\probate. Invicemjut se fratres discniiant, praeci-
tiam nominat. pit; sollicitiores fiunt enim, si secum invicem con-
CAPUT XIII. feranl. Tenlationem ergo hanc probationcm voluit
inlelligi: quia omnis probalio tenlatioest; non ta-
'
(Vers. 1.) Tertium liocvenio ad vos. Superius praa- men omnis lenlatio Iprobaiio. Si enim Deus lenlare
paratum sedixil, nuncjam venlurum significat. 1« dicitur, probatio esti:c si aulem diabolus tentare di-
ore duorum vel trium teslium stabit omne verbttm.Hoe catur, lenlatio est; quia evertere nilitur. Et homo
secundum Legem dixit (Deut. xix, 15), ut aliquis aliquando lerilat, ut probel; aliquando, ut capiat.
duobus aut tribus lestibus, aut purgetur, aut con- An non cognoscilisvos, quod Cltristus Jesus in vobit
demnelur : ita el hi teriio adventu Aposloli, utpur- csl, nisi reprobi estis\? Hoc dicit, quia si probare vos
gali inveniantur, commonef. invicem neseitis, non cognoscitis quia Jesus Chrisius
(Vers. 2.) Prmdixi enim et prmdico, ut prmsens esl in vobis, et hoc !est reprobum esse, nescire reli-
secundo advenlu , et absens nunc scribo iis, qui anle B gionis et professionis suaefidera. Qui enim fidei suae
peccaverunt,et cmteris omnibus, quia si veneroiterum, sensum in cordebabet, hic scit Chrislum Jesum in
non parcam. Pridem se dixisse significat praesenlein, se esse. |
ut corrigerent sc; ne cum pudore eorriperentur: et (Yers. 6.) Spero quleni cogniluros vos quia non su-
nune iterum abseniem se eadem dicere conteslatur; mus reprobi. Provocat eos ad scientiam fldei, et rec-
ut posl secundam correptionem, si se non emenda- loevitoe. Cum enim eoaperinl scire aposloji sui cer-
verint, parci eis non debeat. tam auctoritatem et|merilum apud Deum, poterunt
(Vers. 5.) Quomodo probalionem qumritis ejus, qui et circa se esse sollicili.
in me loquitur Cltristus? Probalionem quaerunt (Vers. 7.) Oro autem Deum, ne quidquam mali fa-
Christi loquentis in Apostolo, dum praeeeptis non cialis : non ul nos prfibaltappareamus, serf«t vos quod
obediunt, volenies probare, si ausit vindicari; ul per bonumesl, facialis :\nos attlem, ut quasi reprobi si-
id inielligalur a esse fidae auctorilatis, ut de caetero mus. Eo affectu quq semper orat pro eis, ul a malis
limeatur. Qui enim magistrum conieinnit, emendari leniperent. JVOH ul nos, inquit, probati appareamus,
se quoeril. Qui in vobisnon infirmalur, sed potensest' id est, iion utin auetorilate videamur, vobis pec-
in vobis. Potens est in his Chrisliis; quia viderunt in' cantibus. Sed ul vos quod bonum est, faciatis : nos au-
nomine ejus morluos excitatos, daemones fugalos, G tem, ut quasireprobi simus. Quid esthoc ? Orat Apos-
paralyticos convaluisse, surdos audisse^mulis red- lolus, ut reprobus sil? Non sane : sed hoc orat, ut
ditum affatum, claudos cucurrisse, coecosvidisse. his bene agenlibus, dum non audercnt corripere,
Hoec omnia virtulis sunt, non infirmitalis : denique quasi bumilienlur, 1et humiliali vel reprobi appa-
hac causa altracti ad fidem sunl. reant. Probali enim a Deo videntur, dum judicant
(Vers. 4.) Nam elsi crucifixus esl ex inftrmilate peccalbres, auctoritaie concessa. Si ergo quos judi-
nostra, sed vivit ex virlule Dei.Verum esl, qoia prop- cent, non sint, cessanle in his aucloritate, quasi re-
ter peccala nostra crucifixus est Christus ; ut mortem probi videntur. ;
destruens, credenles sibi liberaret ab ea. Infirmari (Yers. S.) iVonenimpossumus aliquid adversusve-
ergo sepassus est propter nos, ut mortem vinceret rilatem, sed pro veritale. Hoc dicit, quia potestas
nohis. Descendens enim ad inferos, qui omnino pee- non est data conira veritalem, ut afguant bene yi-
calum nesciehal, et quasi peccator occisus, cliiro- ventem : sed pro vbritale, ut vindicent in eum, qui-
graphum Adaedelevit; ut de cielero defunciisub ejiis inimicus estlegis. Ideoque cessabit potestas, siquod
noniine, 203 a m°rte non lenCrentur, sed haberent honuni est fecerint. Unde et ad Romanos ait: Yis
fiduciam eundi ad ccelos. Propter infirmitatem ergo non thnere poleslatem?Bonumfac, et Itabebislaudem
noslrani occisus revixit virtute Palris ; ul discipulis D ex illa (Rom. XIII, 5). Cum ergo non timet bonuni
probaret quae docuerat esse vera, exemplo in se os- operando, evacuaia est apud eum poleslas : hoc
ienso. Etenim nos infirmamur in illo. Hoc ad aposlo- est quasi reprobum esse; quia hoc in eo cessat,
1orum personam perlinet, qui eum, id est, Christum unde probatur pnieslas.
praedieantes, inlirmabanlur; duminjuriisagebanlur, (Yers. 9.) Gaudemus enhn, cum nos infirmamur;
elaudebanlur, caedebantur. Sed vivimus cum eo ex vos autetn forles estis. Hoe est infirmari, non exer-
virtttle Dei erga vos. Manifestum est quia si a perfieere potestatem : bos auiem opial forles esse; ul
dis infirmabantur apud credenies: non erat haec in- bene agentesvitia vincaiU, et prohiheant a se vin-
firmitas, sed profectus ; quia Iiinc poleniiores fiuut dictam aut correptionem. Boc et oramus el veslram
fideles, dum infirmantur. b Illala ergo mors a perfi- consummationem.Petil orans, ut in eo perflciantur,
!
a Mss. aliquot, esse fides attctorilatis. Seqnenli dunivero emenrfan";quasi esset corripi et castigari.
auiem versu Rom. edil. reposnerai nwgislrum con- b Corb. cndcx, In tates ergo mors a perfidis, eic.
lendit, et quaedam Pari*., ad ntugisirumcontendii; Ms. Corb. si autem diabolus tental, evertit. Au
ubi vet. edit.ac mss.melius,ul in textu. Interpretan- noncogiwscitis, ete.'
357 COMMENTARIAIN EPIST. AD GALATAS. 55$
nec peccent consummati in virlute honae vitae, et iu- A_invicem.Et in hoc, inquit, cognoscent omnes quia
corrupla fide. discipuli mei eslis, si dilectionem, qua dilexi vos, ha-
(Yers. 10.) Idcirco hmc absensscribo, ut non prm- bueritis invicem(Joan. xm, 54). Alia tamen pax Dei,.
sens durius agant: Aperlum est quia ideo ahsens alia mundi est; quia et ma!ignibet spurici habent
comnionet, a ut correciiores illos inveniat, et non pacem, sed ad damnationem; Chrisii enim pax li-
illie posilus increpet cum pudore; ut erubescat, qui bera est a peccalis. Perfidiam ergo fugit, dolum
peccat, in ccelu fraterno. Secunduni potestalemquam spernit, factis malis rcpugiiat. Haee Deo placita esl
Dominusdedil mihi in mdificationem,et non in des-. a amica, diabolo aulem inimica. Hanc qui habue-
tructionem. Haecpolestas est, quam supcrius optat rit, habebit et dileclionem simul et Deum eoruni ad
esse otiosam, his bene agentibus : si quo minus, luiiionem perpeluam.
exercere se in hac, ut acdifieenlur correpti, non Salutate vos inviceminosculo sanclo. Hoecsalulatio
mortiflcati peccatores. Non enim destruuiitur, qui ecclesiasiica est; 210 <lu'aoscula liaecnon carnalia,
arguuntur, ut corriganlur : sed sedificanlur ad sed spiritalia sunl, quae complexu corporum animos
vitam. copulanl non desiderio carnis, sed spiriius. Salutant
(Yers. 11.) Dc cmtero, fralres, gaudele, perfecti es- vossancti omnes. Provocal eos ad sanctitalem, ut et -
tole, consolationem percipite, idem sapile, in pace j$ ipsi audeant reddere vieem sanclis in salutalione;
agite; el Deus pacis el dilectionis erit vobiscum.Gau- ideo enim a sanctis saluiantur, ut illos imilenlur.
dium hoc de emendationc erit, unde et poterit pro- Gralia Domhti nostri Jesu Chrisli, el dileclio Dei,
venire perfectio : sedante erit consolalio, ut spe fu- el communicalioSpirilus sancii sit cttmomnibus vobis.
lurorum deserant praeseiilemohlectalionem.Idemsa- Amen. Triniiatis hic complexio esl, et uniias poles-
pite :hoc ait, propler velerem discordiam; ut jam latis, quia totius salulis perfeclio est. Dilectio enim
209 unum sentiant. In pace agite. Si coneordes Deimisit nobis Salvatorem Jesum, cujus graiia sal-
fuerint, habebuntpacem. Et Deus pacis et dilectionis vali sumus. Ut possideamus hanc graliam salulis,
erit, inquit, vobiscum. Deus paeis est Chrislus, qui eommunicatio facit sancti Spirilus: hic eiiim-dilec-
dixit : Pacem meam do vobis, pacem relinqtto .vobis los a Deo , et salvalos graiia Chrisii tueltir; ut
(Joan. xiv, 27). Ipse esl et Deus dileciionis; quia lrium"perfectio consummatio sit hominis in salutem.
iterum ail: Novum mandalum do vobis, ut diligatis
z Nonnulli mss.,«( cbrrectio,
quidam, correptio rec- pacem; aptius alii cod. nonnulli, et spurci, hoc est,
liores illos inveniat. elc.
b Onines edit. ac mss. aliquot, el spurii habenl C impudici, molles,
U\T EPISTOLAM BEATI PAULI AD GALATAS.
209 PROLOGUS. Si ergo haec dicta intelligerenl; a Lege recederent,

Omnis credens in Chrisluni, el observans Legem scientes, a praedicatione Joannis Baptistoe Legem
factorum, male inlelligit Chrislum: sicut et Symma- jam cessare;ulsolalidessufficiat adsalutem, abbre-
chiani, qui ex Pharisaeis originem trahunt, qtii ser- viala ex Lege. In Lege enim et de Deo Palre, et
vata omniLege, Christianos se dicunt, more Photini de Christo Filio ej'us, etdeSpiritu sanclo continelur
Chrisium non Deum ef hominem, sed hominem tan- proedestinatum in tempore,quodmanifesiatum esl in
lummodo definientes. Si euim Deum inlelligerent praedicatione; nam si signaculi causa circumcide-
Clirislum, nihil de Lege faclorum sperarenl, id est, banlur filii lsrael, ut exinde apparerenl filii esse
de ncomeniis, sabbato, circumcisione, et discrelione Abrahoejuxla carnein, rite cessaredebetcircumcisio;
escarum; quia qui Deum et Dominum Legis eolit, D quia signum habent credentes mortis devicloe,quo
supra Legem est: nec potesl judicari a lege, qui dignoscunturfiliiesseAbrahee, sed secundum fidem;
cum legislatore concordat. Denique non illorum Abrahae enim promissus est, qui veniens vinceret
cansa Lex dala est, qui Deum colebanl: sed eorum morlem.Denique hunc exspeclabat Abraham, quem
qui male el credebant et agebanl ad contemptum in spirilu senliens iiamm, gavisus est, sciens se in
Creatoris. Unde dicit ad Timotheum : 'Nec enim hrevi introduci in ccelos. Unde dicil Dominus ad
jttsto lexpositaesl, sed injuslis, el male versamibus. Judaeos : Abraham cupiviividere diem meum: el vidit,
(I Tim. i, 9.) Et Moyses sic inquit: Timentes facielis " el gavisus est ( Joan. vui, 50); tempore enim quo
ftlios Israel. (Levit. xv,51). Unde et Galatae, vel ii simul adhuc erant filii Israel in eremo, antequam
qui eos stibvertebant, adbuc erroris nebula con- vicini essentgentilium, non sunt circumcisi. Alubi
tectum cor habenles, non cernunt scnsum Esaioe commisceri habebant gerilibus, tunc a Jesu Nave
a circumcisi sunt de petra ( Josue v, 5), quoe sighi-
prophetaeinler cselera dicentis : Verbum enhn con-
summans el brevians in mquilale;quia verbum bre- ficat Chrislum: Quia petra, inquit, erat Christus
vialum faciet Dominus super terram. ( Esai. x, 25). (I Cor. x, <&),ul dcsignarel per Chrisrum futuram
a Rom. edit. circumcisisunt cultris de pelra...,, ut signipcarelur per Cltmtnm, eic.
539 • AD OPERA SANCTI AMBROSII 540
APPENDIX.j
eircumcisionem cordis, sicut dixerat Moyses1, et, A '(Vers. 5. ) Gratia vobiset pax a Deo Patrenosirc,
llieremias propheia : Cvcumcirfifevos Deo, el cir- el Domino Jesn Christo. Utriusque beneficio tam
cumcidite prmputium cordis veslri ( Deut. x, 10 ; Patris, quam Fiiii genus hominum sublevaliim os-
Jerem. iv, &); ulamputaia ealigine per remisslonem tendit. Nec minorem Filium significat, cum eum
acceptam peccatorum digui fierent videre gloriam Dominum nostrum vbeat: neque Patrem majorem,
Dei, quam sub Lege posili videre nequiveranl causa quia eum Deum noslrum appellal; quia non erit
peecati. Cl ergo et GJirislum Deum signaret, et non verus Deus Pater, nisi et Dominus sii: neque verus
se ab homine ea didicisse quoe docebat, assererei, DoniiiiusFilius, nisi et Deus sit. Si^rgo una gralia
ila incipil: Pairis et Filii erga nos est, quid est, inquit, b ut
de Filio minus sentienles, Legem illi aequeiis, ut
CAPUT PRIMUM.
partim Christo, paniin Legi serviatis, cum legeritis
Dominum dicentem: Quia Dominusest Filius hominis
( Vers. 1. ) Paulus apostolus non ab Iiominibus, eliam sabbati
sed Jesum et (Luc. vi, 5 ) ? ut per lioc videant
neque per hominem, per Cliristum, contumelia ab eis Domino irrogetur, quando
Deum Patrem, qui sttscitavit eum a mortuis. Apos- quanta
Dominum famulae.
folum se noii ah hominibus electum, et missum ad comparant
jj ( jers. i.) Qui dedit semelipsumpro peccatis nos-
praedicandum testmur, sicul, eranl quidam, gJQ
tris.\ Aperieostendit uiliil prodesse Legem, quando
qui elecii abapostolis mitiebantur ad Ecclesias
Christum dicit.oblulisse se, ut pro nobis pateretur,
roborahdas; neque sicut alii, quia Judaeis mitleban- utnos jiistificaret, quos Lex reos lenebat; ul eruli
tiir ad disturbandas Ecclesi.is, quos pseudoapostolos a
vocat: sed a Filio Dei missum se, quem in hac causa Legeperfidem Chrisii, jam non peecatores esse-
mus; sed jiistificaii i secumia naiiviiate, filii Dei
idcirco hominem negare videtur; quia praecepta
a appellati. Cum enim c in dilione diaholi genus hoini-
quasi Deusdedit, non quasi Immo el quem elegit, num 211 leneretur, Salvaior obtulit se volenli
divino judicio elogil. Per quod idoneum et firmiim
diabolo; ut illudens eum polesiaie viriulis suae (ac-
se proedicatorem significat; quia multo uiique me- enim voluii, quem detinere non poluit) au-
lior est, quem Deus elegit, qnam quemhomo. Neque, cipere ferret ei, qoas malojjure tenebat «bnoxia. Exspo-
inquil, per hominem, sicut arbitrabantur de Christo, liatis itaque inferis, tropaeum animarum pertulit ad
qui hos cogebant circumcidi; sed per Domiiium Patrem, ex quo sunt omnfa; quod Lex iuique facere
Jesum Christum, id esl, per eum, qui Deus et homo1 non
profutura dala sil, nobis
esl. Quod sialim aperit, cum dicit: El Deum Palrem} tamenpoluit. Quamquam
suscitaviteum peccantibus cbnversa est, ul fleret inimica;
qui amoriuis. Hoc dicto, duas haereses et
ef Q ccepit occidere, hon vivificare. Christus auiem
damnavit, et
Mauich.pi, Pholini; quia ManichaBiis donans non isolum vivificavit nos, sed et
Christiim liominem negat, ei non negat crucifixum : sibi delicla,
soeiavil; ut fllii Dei vocemur facii per fldem.
et Photinus Christuin Deuni esse non concedit; et1
error est post graiiam revertisubLege,
tamen ipsum se, hocest, corpus suuin excilasse a1 Quanlus ergo
hoe est, post acceptain libertalem velle servire; ut
mortuis negare non audet: ut Maniclioeuscum cru-"
cifixum noniiegat.siuile eum hominem non fateri1 lanistse? ereptusgladio immejmor beneflcii denuo se vendat
Aceusator est enim empioris, qui relictoeo,
videalur-.et Photinus impietaie quadam Deum ne- rursum ad
priorem dominum redil. Vt tiberaret nos
gare, quem se ipsum a morluis excitasse faletur. de
enim dixissc Dominum: Solvite prmsenti smculo tnaligno. Hoe dicit, quia ideo
Legil lemplum hoc^' morti concessil se Dominus, ut nos ab errore sae-
et ego tribus diebusexcilabo illud. Boc aulem dkebai
culi liberaret, id estj ut ab intelligentia hujus sae-
rfe lemplo corporis sui ( Joan. n, 19). Jgitur ipse!
curriculisi senescenle aelale devergit in
exeitans sea mortuis, corpus suum signiflcat se a1 culi, quod
fuiuri sasculi quod occasum nes-
morlnis excitasse; et nihilominus tamen a Patre suo flnem, alienifacli,
simus in sensu unitis Dei. Proesentis
dieilur excilalus, propterea quod omnis virtus Filii| cii, p.anicipes
enim saeculi hoec est malignitas, quia noit redajt
de Palreesi; utgesta Filii facta sint Patris, ex qno1
J) congruam reverentiam creatori Deo, el restauratori
suntomnia.
2. El "Christo; dum multos sibi deos confingif error hu-
( Vers. ) qui mecum sunt omnes fratres , aut dum Christo a credentibus debila hono-
EcclesimGalaiim. Postquam auctoritatem suam coni- manus,
riflceniia non reservalur.
mendavit, adhuc auget ad causam ; ut caeteros' Secttndum
i
(Vers. 5.) voluntalemDei et Patris nos-
qui secum erant, oiniies commotos adversus eos' cui gloria in smculasmculorum. Amen. Ut firmum
ostenderet. Quamvis sufficeret aucloritas ejtts, ne tri,
sit et plenum auctoritate, quod dicit quia Christus
posset refutari; lamen ut gravet factum illorum,1 nos
liberavit; addit quia istud Patris fecerit cum vo-
quo a prima flde destiterant, mulfos secum accensos' luntate. I
ad errorem illorum arguendum designat. Faciie enim
(Vers. 0.) Mxror quod sic tam cilo iransferimini ab
poterit quis inlelligere errare se, si a muliis se''
videai reprehendi. eo, qui vocavltvos per gratiam Christi ia aliud Evan-
geiium. Evangelium bonum uunlium cst, ac per hoc
a Codex Vall., el quoniam divino 0 NonnHlli mss. in conditione diaboli velut,
judicio
b Mss. aliquoi, utde filio hominissentientes. elegit. quidam
vel, in servilutegens; etc.
5« COMMENTARIAIN EPIST. AD GALATAS. 5l2
el lex vetns Evangelium eSt a excepia Legb faeio- .i_go apostolos Ghrisli, quorum fam praeclara opinio
rtim : sed lioe polids iil qtio, quod promisstim est, ih signis et prodigiis erat faciendis, "elAngeium de
sohilumest, per qiiod peccatofes ad ihdulgentiam coelo, queni possil spirilalis ratio commendafe, ali-
convocaniur. Mirari iergo ideo se dieit, qilia de opti- -ter docenles, quam ab aposiolo Patilo edocti erant,
mo et maximo beneficio decidentes, manciparunt se analhematizari proecepii; quanio magis quos nulluin
Legi factorum; ut perderent quod fuerant eonsecuti, teslimohitim ad sedueendum potest conimeiidafe ?
ut de accepta libertate ruerent in servitutem, eilb Ideo autem iterat conlesiaiionem, ut eonfirmet Eos
eversi : cum" mos sit ut paulalim aliquis de malo in prima Iraditione; itefata ehim liix sollicitiores
transeat "ad bOmim, hi antem de bono facile ifaducti " reddit negligentes.
sunt ad • pera carnis, quoe sunt gravia. Raro enim (Vers.-iO.) Modoenim Itominibussatisfacio,aulDeo?
'
confingit, ut quis de laetilia confugial ad exiiia : ac hoc est, numquid hominibus satisfacio, siiadeiido
per h )f admiratur hebetudinem illorum, qui in se- vobis reverli ad graliam Chfisli, an Deo? Non ho-
curitate posiii, labori se subjeceruntitiani. Tale est, minibus utique, sed DeO; ut per iaiisfaclionem re-
si nama insanus sfans in portu, de tempestate secu- vertatitur ad Deum, quem 'spreveranl. Denique sla»
rus, .'axet navim in altum; ut perturbelur diversis - tim subjecit : Aut qwmro hominibus ptacere 1 Si ad-
procellis: ila et hi per stultiiiam subjecerunt se; ul [8 huc hominibus placefem, SeriiusChrisii non essem.Si-
dolores paterentur pudoris desecti, et juguni servi- gnificatigiluf hos a quihus fuerant evefsi, non Deo,
lutis Legis susciperent, inilla hnjus rei "spepraedica- sed hominibus "placere in Galatafuih subversidne,
fa. In aliud ergo evangeliuih vociili fueranl, quam sicut et semeiipsum jnmdudum, quando Ecclesiam,
quod hi proedicabant, qtii eos subverlerant; non la- utPatriim tradiliohein vindiCaret j persequebalur. Ut
men aiiud ab eo, quod apostoli annuntiabant, quod enim a Jud8eislaudaripbssent,secundumôIuhlalern
hi pseudoaposloli aliud esse asserebaiU ad invidiam illoriim, Legem servanda.m dicebant; ne si veruhi
Apostoli, qui eos instruxewt. £t ul Galatns per hanc Evangeliuin Christi priedicarent, inimicos eos face-
fallaciam circtimvenirent, necesse erat ut Evange- T«nt, Hic aii.tem aposiolus Patilus, qui omni devo-
litim Apostoli aliud esse dicerent, qiiam quod ralio tione Deo placere docebat, hon timebat homines of-
Salvaloris docebat: hoc autem esse verum, quod ab fendere, dummodo Dei gloriam commendarel; omnia
eis cum legis veieris concordia praedicabatur. Hi enim praftsentihpostponens futuriSj c se commenda-
sunt qui quoesiiones fecerunt Paulo et Baniabae de bat spebus, ut Clirisli idoneus servus: idonei autehi
hac re, sicut conlinetur in Aclibus aposlolortim servi esse non pOssunt, qiii sub nohiinb Domihi pfu-
(Acl. xv, 2); isti eiiim docebant ex genlibus credefi. priis lucris student, Sed fdrte contra aliquis dieat:
les quia nisi circumeiderentur more Moysis , et-ju- G Ergo qui Legem proedicabant, quam Deus dieilurde-
daizarent, salvi esse non possent. disse, homhiibsis sefViebant. Quombdo ergo idonea
(Vers. 7.) Quod non esl uliud, nisi aliqui sunt, qui Lex esse dieitur, ciijus praedicatio Se.fcundurii homi^
coniitrbanl vos, h et volunt cbnverlere Evangelimn nuin voliititales narraiur teinperata? Ante adveiituhi
Christi. Apertum est quia hoc agebant, ut converie- Domini Lex juxla Dei voluntaleni praedicabatUr;
rent Evangelium GliriSUimmulanies traditiones ; ut tempus enini ei debebatur, ul servarelur : at uhi ve-
sub numine Clifisli esseiil Judiiii: et hoe est con- nit DomimiSpromissns in Lege, Cessare opofluil Le-
vertere Evangelium Christi jn Legem. gem , juxta praedictain senlehiiam pfophetnriim.
(Vers. 8, 9.) Sedetsivos, aul angelm de cmto Unde dicit DomiiiUs: Lex el pfophetmusque bd iodri-
evangelizaverit vobis, prmlerquam quod evaligelizavi- nem{Luc. xvi, 16); nec enim dignumerai *ulJifsa-
mus, anatheinq sit, sicut prmdiximus, el nunc iierum senle Dominb Lpgis auetoritas sefvaretiir. Ideoque
dico : Si - quis vobis evangelizaverit, preelerquam si quis de coetero Legeiii servandbin phtat, jaiii iioh
quod accepislis, anatliema sil. Ncmo mirelur Apbslo- Domiui volunlali obleihperat, sed repuguat; simili-
lum, qui ferilalem morum manstielabai, sic esse bus ehim Siiis sailsfacit.
commotum; pro Galaiarum enim saliue indignaiur " (Vers. 11, 12.) Notuindulemvobis facib, fratri&^
adversus ininiicos disciplinoe cbrislianu;. Indignatio D Evangelium, quod prmdicatum est a me, quia iiori
enim lucc ostendit non leve peccalum csse posl ae- est secundum liominem; riegUe eriirii ego ab hoinhle
cepiam fidem conyefli ad Legem : nam tam fifmum accepi illud, aut didici': sed per revelalionem JeSu
alque verum Evangelium, quod eis praedicaverat, Christi. Nunc prihcipia ejiistdlaeaperit; ipsuni eiiihi
asserit; ut efiam seipsos, id esi, apostolos, immu- sensum vult, manifesiare, quia 6a tjuse docebat, noft
taii forle aliter praediearent, non audiri doccret, abhomine didicerai ;ne foite dubitareiur de iis, qUEt)
quorum utique fama quod essent aposloli Christi, docebat; J!\eque secunduth humahuhi:jiidicium apta-
peragraveral omnem locum. Aut si foiie diabolus la eral ejus proecidatio': ut indigna diviria aufitori-
angelum 212 De' se fmgens, ut facile possitaudiri, tate videretur : sed a Dei Filio dicit se diditisse pef
de ccelis appareret contra haec prydicans, sciretur Tevelalionem, cum jam post resurreclionem esset in
esse conlrarium, et ui abominaiio haberetur. Si er- coelis, sicut prajmemoravi; et ea quae didicit, conve-
a Omnes edit. et honnulli mss., uccepta lege faclo- tereril Evangelium.
rum. Non recte. c Mss. nonnulli, se commendabat speciebus.
b Rom. edit., etvolunl invertere. Et infra, ut inver-
543 AD OPERA SANCTi AMBROSIIAPPENDIX. 54i
nire voluntati majestatique ejus, a quo se didicisse A turum honum, sicut dicil ad Hieremiam propbeiam:
testatur. Spirilalia enim sunt, quae servata meriium Priusquamteformareminutero,novile, etc.(Jei'em.i,5):
collocanl apud Deum : illa enim carnalia snnt, quae ila el aposlolum Paulum, sciens quis esset fuiurus,
tempore suo servata, nec merilum nec immeritum praevenil eum ; ut anlequam converleretur, voearel
praesliterunt apud Deum : non servata obfuerunt; eum, quia erat necessarins. Denique siatim suscepit
quia el qui non fecerant Legem, sub maledicto dispensaiionem doni Dei, omni postposita cura car-
erant: et qui fecerant, non justificabaiitur apud nali; nec enim consilium cujusquam petiit, aul ad
Deum, quia justus ex fide vivit. Illa enim ut oneri aliquem relulit quid| esset aclurus : sed protinus
essenl, servanda mandala sunl, non dignitati. proedicavil Chrislum,! quia hic esl Filius Dei, Nani
(Vers. 15.) Audistis enim conversationemmeam sicut fuluri mali frequenter anie sunlboni; ita el
aliquando in Judaismo, quia supra modum perseque- solenl futuri boni priiis esse mali.
bar Ecclesiam Dei, et expugnabameam, et proficiebam ; ( Vers. 17.) Neque veniBierosolymam ad prmcessa-
in Judaismo super mullos comlaneosmeos in genere> res meos apostolos, sed abii in Arabiam, el ilerttn re-
meo, abundanlius mmulalorexsislens palernarum mea- gresstts sum Damascuqt. Non fuissc dicit necessitate
rum tradilionum. Propositum suum, quo prius juxtai eleelum se a Deo pergendi ad praecessores suos apos-
carnem vigebat, repugnans Ecclesiae, breviter me-1B lolos, ut aliquid forte diseeret ab eis; quia Deus ei
morat: sed ut famulus Christi esset, hoc se reliquis- revelavit per Filiumjsuuni quomodo docerel. Hoe
se dicit. Magis enim se devotum, quam illos in vin- ideo loquilur, ut osleridat non aliud tenendum esse,
dicando Legem fuisse designal; non tamen propter quam quod docel: nec hominibus credi, sed Deo, a
hominum favorem, sed hoc putans utile aptid Deum. quo se didicisse lesiajtur; ac per hoc eos, qui illos
Per ignoraiiliam enim, cum htimanitaiiplaceret, Deot in Legem induxerant,|esse doctores falsos; quia non
se servire putabal, liberam ^hahens conscientiam; ; a Deo iraditum erat, quod docebant. ADamasco ergo
nesciebat enim a j'am tempus asserendoe Legis noni in Arabiam profeclus est, ad proedicandum, ubi
esse, doetrinam secutus patrum, aut in errore, aut: nullus erat apostolorum; ut ipse illic fnndaret Ec-
in malevolenlia constitulorum; et omni industria eti lesias b ne subiepentibus pseudoapostolis, Judais-
fervore meniis id agebat, ut caeteris cooequalibuss mus seminaretur. El inde ilerum regressus est Da-
sibi aemulatione Legis praestanlior videretur, sic in- mascum, ut visitarel quibus rudis preedieaverat
saniens contra diseiplinam Christi, ut nulli hominumi Evangelium graiioe Dei.
parceret fidei foedera assecuto. Sed cum Dei revela- (Yers. 18.) Deinde'>postannos tres ascendi Biero-
tione laborem hunc 213 inanem esse didicissel, ett solymam videre Pelrum, et mansi apud euin dies
magis contrariiim; destitisse ab eo, etse fidei gra-- G ( quindecim. Dignum fuit ulcuperet videre Petrum;
tiae subdidisse; ut profectus ei essel apud Deum,, quia primus erat inter apostolos, cui delegaverat
memorat. Si ergo hic qui Israelita est, et qui digni- Salvajtor curam Ecclesiarum : non utique ut aliquid
tate doctoris fultuserat apud Judseos, erudilus a Ga- ab eo discerel; quia j'ain ab auctore didiceral, a quo
maliele, viro prudenlissimo, locum habens cum opet ipse Peirus fuerat instructus: sed propler affec-
- limis vita hominibus, reliquit Legem; quanto magiss tum apostolatus, et ut sciret Pelrus hanc-illi datam
ii, qui exlra Legem eranl, Legi se subjicere non de- licenliam, quam et ipse acceperat. Veniens ergo ad
bueranl ? Et si hicgaudet exisse se de sub jugo ser- eum, hospiiio reeeplus est, et apud eum mansit dies
vitutis, quid est ul libertatem suam obligaverintt quindecim, quasi unanimus coapostolus. Haec ideo
vinculis Legis? manifestat, ul ostendat concordiam se cum aposlolis
(Vers. 15, 16.) Cum aulem placuil ei, qui me se- habuisse, nec in aliquo dissensisse, sicut susurra-
gregavil de utero malris mem, el vocavil per graliami bant de eo jiseudoapostoli; ut eum apud Ecclesias
suam revelare Filium suum in me, ut evangelizarem i geniium delbrmarents el sua mala simjilicioribus
eum in gentibus; continuo non acqukvi carni el san- insererent, djcenies eaconvenirecum doctrina apos-
guini. Cum in Lege haberet fiduciam, inscius jamI lolorum majorum.
tempus Legis servandae non esse,el omni aviditate! D 1 (Vers. 19.) Ilerumreversus sum Damascum,alium
contenderet, putans Dei se volunlate hoc agere, utt auiem ex apostolis vidi\ neminem, nisi Jacobum fra-
resisteret Evangelio Christi; videns Deus aemulalio- Irem Domini. Jaeobum vidil Hierosolymae; quia illic
nem ejtis bonam, sed scientiam ei deesse, placuiteii eral constiiutus ab apostolis ejuscopus, qui et ipse
vocare illum ad gratiam suam, seiens jam idoneumi prius fuerat ineredulus, sicut dicit Evangelisla :
hune esse ad proedicandumEvangelium Filii ejus ini Quia nec fralres ejus, inquil, adhuc credebanl in eum
gentibus; quia si in re niinima tam velox el fidusi (Joan. VII,5). Hie Jaeobus filius fuit Joseph, qui
erat audacia conscieniiae, non adulatione ciijnsquam;; ideo frater Domlui appellalus est, quia el Joseph
quanlo roagis in proedicandodono Dei futurus essett pater ejus, etiam Domini pater nuncupatus est. Sic
constantior spe promissi praemii ? Praescienlia ergo) enim dicit Maria ad Jesum in Lucoe Evangelio. Quid
Dei segregalus est de ufero malris suoe, id est, an- fecislis riobis, fili? Egoiet pater tuus mmsli et trisles
tequam nascereiur, vel staiim natum scivit Deus fu- qumrebamus te (Luc. uj, 42). El in Evangelio Joan-
1 |
» Ronl. edii,, jam lempus asservandceLegis, efc. b Mss. iibimulli, tie snbripieniibus pseudoaposlolis
315 COMMENTARIA1N EPIST. AD GALATAS. 516
nis dicit Philippus ad Nathanael: Quem scripsil Moy- A fuerant. Nam ipsa occasione subversi suntGalalae
ses 214 !" Lege, et prophetm, Jnvenimus Jesum a a Judaeis, dicentibus quia aliud. tradebat Petrus,
Nazareih, filium Joseph (Joan. i, 45). Hoc ergo quamPauhis; hinc faclum est, ut admonitusrevela-
. modo dictus est Dominus frater Jacobi et cseterortnn, tione Domini ascenderet Hierosolymam cum testibus
quo^tfiliusnuncupabatur Joseph. Quidam eniin ducti praidicationis suoe, id est, Barnaba et- Tiio, uno ex
insania hos vcros Domini fratres de Maria natos, judae.o, et altero ex gentlli; ut, si qui de eo hahe-
impia assertione conlendunt, eum Joseph non verum renl scandalum, horum testimonio lolleretur, ad-
ejus patrem dicant appellatum. Si eiiim hi veri erant aperiens illis sensum proedicationis suae. Cum apos-
fralres ejus,et Josepherit veruspater; quiaqui di- lolis vero secreto contulit; ut scirenl non.illum
xil palrem ejus Joseph, idem dixit et fralres ejus discordare a regula evangelica, hoc est, ne jnilarent
Jacobuui et caeteros._ -. - illum in vacuum currere aut cucurrisse, sicut oesti-
jf/Yers. 2.0.) Qum auiem scribo vobis, ecce coram mabant aliquanli ex Judaeis cfedenlibus. Nec enim
Deo, quianon mentior. Quo adcommendationcm ejus aliquid ab eis discere poteral; quia a Deo fuerat in-
pertinet locuturus, leslein Deum dat, quia ita se ha- struclus : sed propter concordiam el pacem Dei nutu
-. hent, quaediclurus esi, ne forte videreiur composi- faetum est; ul tolleretur serupulus aut suspicio fra-
lum; cum personoe ejus non conveniat aliquid fin- B tribus et eoaposlolis ejifs, et ut gentibus-proflceret,
gere. Sed eum se commendat, hos vult proficere ; cognosceniibus :quia concordabat Evangelium ejus
eommendatio enim haec isiis proficit, ut sciant ea, cum aposlolis. Praeterea Vcum legem dedissenl non
quae ab hoc dicuniur, esse verissima. molestari eos, qui ex gentibus credebanl; sed ul ab
(Vers. 21-24.) Deinde veni -in regionesSyrim et his lanlum observareni, id esi, a sanguine et-forni-
Cilicim. Eram autem ignolus facie Ecclesiis Jttdmm, caiione et idololatria (Act. xxi, 25). Nunc dicanl
qum erant in Christo : solutnmodo audiebanl, quia qui sophisiae Groccorum, qui sibi peritiam vindicant,
persequebatur nos aliquando, nunc prmdical fidetn, subliliialeingenii se naturaliler vlgere, quae tradila
quam aiiquando expugnabal : cl in me magnificabant suni geniibus observanda? Quaejgnorabant, an quae
Deum. Hoc dicil, quia ciim Judaismnm defenderet sciebant? Sed quomodo fieri polest, ut aliquis ea
conira Ddem, sicut et hi a quibus Galatoe fuerant discat, quoenovil? Ergo hsecillicita esse ostensa sunt
eversi; a Deo electus est, et doctus dissimulare a gentibus,quse putabanl licere : ac per hoc nbn uii-
Judaismo, etnovaniLegem praedicare : iia ut gaude- que ab hpmicidio prohibitl sunl, cum jubentur a-a
rentin c-oex Judaeis credehles, quos prideni perse- sanguine observare. Sed hoe acceperunt, quod Noe
quebatur, Deo agenles gratias, qui de persecutore a Deo didicerat, ut observarentseasanguine edendo
fecit defensorem; ut perinde scirentGalalae circum- C cum carne (Geri. IX, 4). Nam qnomodo fieri polerat
ventos se, ut sub nomiue Christi Judaeos se profite- ulRomanisIegibus imbuti, quorum tanla auctoritas
rentur, circumcidentes carnem praeputii sui, cum in servandis mandalis est, -nescirent. homicidium
Christi lex aliud imperet, quam Judaismus; illic non esse faciendum; quippe cum adulteros el bomi-
enim circumcisio carnis est, hic cordis : illic sub cidas, 215 el f-tlsos lestes, et fures, et malelicos,
elementisserviturneomeriiis etsabliato, hic. soli Deo et coelerorum malorum admissores puniant leges
in spiritu; quia corde crediiur : illic condifio est Romanae?Denique tria haec mandata ab aposlolis et
causa peccali, hiclibertas ex remissionepeccaloruni.' ' senioribus daia reperiuntur, quoeignorant leges Ro-
Multa itaque distantia est. manoe, id est.-ul^bslineanl se ab idololatria, et san-
CAPUT II. guine, sicut Noe, etfornicatione. Qusesophistoe Grae-
(Vers. 1,2.) Deinde post annos qualuordecim ite- corum non inielligentes, scientes famen a sanguine
ruin ascendiBierosolymam cum Barnaba, assumplo et abslinendum, adulterarunt Scripluram, - quarlum
Tilo. Ascendiautem secundumrevelalionem : a et ex- mandatum addentes, et a suffocato observandum :
posui illis .Evangelium, quod prmdico in genlibus, se- quod, puio, nunc Dei nuiu iniellecluri sunt; quia
creto autem : his qui aliquid esse videbaniur ; ne forle jam supra dicium erat, quod addiderunl.
in vacuum currerem, aut cucurrissem. Qaoniam multo ^f) ( Vers.5.) Sed neque Tilus, qui mecum erat, (hoe
tempore b fama ejus crebrescebat apud omnesJu- esl.illo ipsotempore, quo.fui,.inquit,Hierosolymis,
daeos, facicautem non videbatur, perambulabai eniin Tilus, qui mecutn eral) compulsps noii est circum-
fundare et roborare Eeclesiam solila constariiiainler cidi. Cum utique inter apostolos, et eos-qui ex ~Ju-
genies :a Judaeis autem causa Legis mala illi flebat daeis crediderant, essemus, nemo enm de his,.id est,
opinio, quasi diseordaret a praidicaiione cocleroruni Titum, compulilcircumcidi. Et subiniolligttur, Qnid
apostolorum; el binc flebat mullis scrupulus, ita nt est ut vos eirciimcidamini, cum Tifus ab-apostolis,
gentes possent perlurbari, ne in aliud inducerentur qui videbantnr aliquid esse, non est compulsus cir-
ab eo, quam tradebant apostoli, qui eum Domino cumcidi, sed susceptus esl incircumcisus.-
a Rom. edit., et conluli cum illis Evangelium. ' cum legem dedissent. Infra vero edii. Rom. sola, ab-
b
- Eadem edit., faina Apostoli percrebrescebat slinerenl, id est,-a sanguirie, et fornkatione, et idolo-
facieavtem non agnoscebatur.... fundando et robo- thylo.
rando Ecclesias. d Rom. edit., a sanguine abstinere. Nam hoc aece-
c Ve|, edit. et mss. a\iqiiqt,. cum legenldidkisseni:
perunt a iYoejquod a Deo, elc.
Koh)" edit., cum lege didicmeni; alii niss. mblius"
51? AD OPEBA SANGTlAM&KOSI) APPENDIX. SiS
(Vers. 4,S.) Propier a subintroductos aniem falsos A De geiitilibiis autem iscatidahim non habebant, «nde
fraires, qui subhttraveruril explorare libertalem nos- Titiis noti est compulsus circumcidi. Ad horam ergo
irant, quam habemusin Christo Jesu, ut nos in servi- cessit; ut veritas-Evangelii pcrmane:U apud genles,
tuiem subjicerent, ad horam cessimus subjeciioni; ui cum no!) subjiciunt se circumcisioni. Apud Judoeos
veritas Evangelii permaneat apud vos. Titum, quia autem non erat veritas Evangelii; quia credenies
Grsecus eral sicut Galatae, negat cirmimcisunl. Quo circumcidebant filios suos; in Chrislo enim Jesu
dicio, hosarguii, qui paierentursecircumcidi, cum neque praeputium, neque circumcisio nliquid vaiet *.
essenl Graeci.Sedne forle opponereiur ei, quia ipse sed fides per dilectibnem operans (Gaiat. vi, 15).
circumeideral Timotheum; iiunc causas isxponit cur Nam non solum historia, sed et litlerae hoc indicalit,
feccrit, qtiod faciendum negabat, dicens '.Propier quia cessit. Nam supfa dicit Titum, cum esset Grae-
subhtlroductos autem falsos fraires, qui mbinlrave- eus, non esse compulsum circumcidi : et subjicil,
runi explorare libertatem nostram, quam habemus in dicens -.Propler subintroductos21Q autem falsos fra-
Christo Jesu, ut nos in servitutem subjkerelit, ad ho- tres. Quid jam sonat, nisi quia cessit ad horam propler
ram eessimussubjeclioni, ut veritas Evangeiii apud vos subintroduclos falsos fratfes? Si quominus, quomodo
permaneal (Acl. xvi,'5). Graecie contra dicnnl: Nec verba aut sensus sequerenlur? Tiium certe negat
ad horam cessimns, et hoc aiunl convenire causae; B 1 compulsum circumcidi : propler subinlroductos au-
quia qui fieri prohibebat, non oportebai, inquiunl, tem falsos fratres, jquid sonat, nisi qnia cessil?Si
dicero se feeisse; ne probaret esse iaeiendum. Sed autem propter subintroduetos falsos fraires non
apostolus vir divinus selens posse hoc opponi ipse cessit, non volunlatei non cessil; nam cessurum se
illud proponit, ut praeveniat cahimniosos : et reddit significavii, si hoe esl: sed propter stibintroductos
causas, quibus compulsus est faeere, quod nolebat. faisos fratres non cessil. Si ergo cedendum non fuit,
Propter subintroductos autem, inquii, falsos fralres. quare falsi fratres dicuntur, quorum beneficio non
Subintroductos dicil, quia cum dolo intraverunl, fecit, quod facienduni non erat? Iiaque si hoe esi,
ostendentes se fralres, cum essent inimici. Qni sub- beneficium pr.-esiiierjuutApostolo;quia horum causa
intraverunt, hoc est, qtii cum humilitatb ihtraverunt noii cessii, qnod cedere hahebal. Cur igitur exjdora-
fingentes amicitiam. Explorare libertatem nosiram, lores dicti sunt, si ltoc illum facere nolebant, quod
quam habemus in Chrislo Jesu, ut nos in servitulcm f.ictiirus erat: sed pfopler islos non fecii? Si aulem
subjkerent. Explorareeslsic inlrare, utaliud fingat, noii erat facturus, sine dubio projjter islos fecit:
st aliud quaerat. Quo possent accusare Ubertatemnos- aliud enim non est. Lilterae eiiim hoc indicant, quia
tram, qtiam habemus in Ghrislo Jesu. Libertas In cessit, et historia factum exclamat. Quomodo enim
Ghrislo Jesu haeG est, non subjici Legi. Vt nos in ad ihoram negarel se cessisse, cum probelur propter
servitntem subjicerenl: hoc est, ad hoc intraverunl Juda'0s Timotheumcircumcidisse.quod est ad horam
eum dolo et fallacia, ut nostram libertatem serviluti cessisse, el secundum Legem purificatum in lem-
subjicerent, cogenlesnos subjici legi cifcuuicisionis. plum ascendisse (Acl. xxi). Ille enim posset di-
Ad lioram cessimus subjectioni; Iioc esi, ad horam cerenec ad horam se cessisse, qui numquam inve-
nos subjicimus serviluii, humilianles nosLegi;ul nireiiir cessisse. Ajulenim cessurus, propter fakos
circumciso Timotheo, cessaret dolus et scandaluiii fnitrcs Doncessit: aiil npn eessurusi propier fralres
Judseorum. Parati enim erant, sicut datur intelligi, * falsos ccssil. Unum ergo e duobus accipite. Falsi
commovere ilii tumultum et seditionem. Fuit eiiim fra rcs auiem dicuntur, qui credentes judaizabanl.
causa, quomodo haberent adittim calumniae faciendoe; '
^Vers. 6.) Ab liis vero qui existimantur aliquid
Timothehs enim erat matre quidem Judaea, patre esse, qualesaliqunndo fuerunt, nihit mea interest, Deus
autem Graeco : uude factum est, ut secundum Le- personam hominis non accipit. Hoc SigniliCat, quia
gem circumclsus infahs non esset. VoIenS autemi aposioli prius simplices iioiiiines erant et imperiti
Apostolus eum assumere, ut ordinaret illum epis- nullius digniiatis in Lege, sed hOc uoti obesse. QuiS
copum, sicut fecit (quia leslimonium ei, inquitl n enim accuset eum, quein Deus excusai? Quia non
( Act. xvi,2),bonum perhibebant omnes loci illius), qiiieritur, quis quid fiierit 1: sed quid sit. Praeierita'
insidias passus est Judaeorum. Explorabanl enimi enim b nec coiidemnaiit nec vindicant. Sed lahien
si fllium Judoeoeincircumcisum suscijierel, pnraillesi vult intelligi quia etj perilus erai in Lege, et clarus
seditionem; quia si de Groecis conlradicebal nohi vita : ac per hoc el dispensaiione Evangelii proc-
esse circumcidendos, sicul el epistola ab apostolis> cipUusminisler. Miiti enhn, qui exislimdntur aliquid
de hac re fuerat data (Ael. xv, 25 et seq.), vel filios> ess'e, niliil conluleruiil. Nihil dicit se ab apostolis
Israel circumridi non vetarcl; quia nihil de his ihi coiiseciiiUm, sed a Deo; quiii qiii iinperitis sensum
epistola eadem significaverant aposloli : ex cujus> tribuit disfciplinaechrislianaa, ipse *et niihi, inquii,
auctoritale plus insseviebant credentes Jtidaei; quia) ciitn essem legis peritus, dignafus est inipertiri sen-
non prohibebal Judaeos lilios suos circumcidere ipsa) sum ralionis liujusmodi. Quomodo ergo fieri polerat,
episiola. Tunc, inquit (Acl. xvi,5), accipiens euml ut hicab his disceret, quem periium inveniens, pefi-
circumcidit* propier Judoeos, qui eranl in Iocis illis. tiorem fecil gratia ChriSli.
a Mss. non pauci, cqnstanier hie et infrascribunt, , b Codex Yall., nec cbftdepihant,necjudkant.
subinductos.
549 COMMENTARIAIN EPIST. AD GALATAS. 550'
( Yers. 7, 8.) Scd econtra, tum vidissenl -quod A veritale, cui hoc factum adveisabalur. Nam quis
credilum esl mihi Evangeliutn prmputii, xicul Petro eorum auderet Petro primo apostolo, cui clavesregni
circumcisionis; qui enim operalus est Peiro in apos- coeldrum Dominiis dedii, resislere; nlsi alius talis,
tolalum circumcisionis, operqlus est et in me ad gentes. qui fiducia «leciionis suae sciens se nbn impafem ,
Petruni solum nominat, et sibi oomparat; quia pri- conslantef iniprobaret, quod ille sine corisilio fece-
iiiatiini ipse acceperat ad fundandam Ecclesiam : se rat.
quoque pari modo eleclum, ul primatum hnbeatin (Vers. 12,15.) Prius enim quam venissenl quidam
fundandisgentiuni Ecclesiis : ita lamen, ut et Pe- a Jacobo, cum gentibus edebat: eum aulem venissent,
trus genlibus proedicaret, si causa fuissel, et Pauius sublraitebal el segregabalse-, timens eos qui erant ex
Juda'is. Nam nterque invenitur ulrumque fecisse : circumcisione. El shnulaverunl cum illo el cmteriju-
sed tamen plena auetorilas Pelro in Judaismi prae- dmi,ilaul elBarnabasconseiuirel simuiatipni eorum.Hi
dicatione daia dignoscitur, et Pauli perfecta auclo- onmes Judaej, qui consenserunl simulalioiii Petri et
ritas in praedicatione gentium invenitur. Unde et Barnabae, bonae fidei fuerunl; sed propler scanda-
magistrum se genlium vocat in flde et veritate (II ltim illorum , qui veniebanl ab Jacobo (erant enini
Tim.i,ll); unusquisque enim pro viribus suis dis- aemulatores Legis, qui et Legem et Cbristum sequo
pensationem sortitus est. Difflcilius eiiim fuit eos B jure venerareutur: quodcontra fidei disciplinam esl)
qui longe a Deo erant, ad fidem suam atlrahere et liraesenlibus eiSiioiicomniiscebanlurgeniibus.Time-
suadere, quam proximos. banlenim impetum audacise eorum, qui oemulaban-
(Vers. 9, 10.) Et scientes gratiam Dei, qumdala lur Legcm. Quod si solum fuisset, non erat repre-
esi mihi, Pelrus el Jacobus el Joannes, qui videban- hensibile: sed in quo erratum esi, in subjectis osteiir
tur columnm esse, dextras dederunt mihi et Barnabm dit. Nam et ipse ulique cessit animosiiaii et audaciae
communionis; ul nos ad gentes, ipsi vero in eircumci- Judaeorum, timens ne per hocquod facile est, sub-
sionem; tanlum ul pauperum meniores essemus, quod reperet scandalum , quod difficile sedarelur; quia
et sollicite curavi hoc ipsum facere. Ab apostolis qui el seciiudum Legem purificavil se coactus (Act. xxi,
clariores inler caeteros erant, quos et firmilalis 26), etTimoliieum circumcidil inviius (Act. xvi, 5).
eausa columnas appellat, quique cum Domino sem- (Vers. 14.) Sed cum lidissem quod non recla via
per in secietis fuerant, gloriam ejus digni In monfe incederent ad veritatem Evangelii, dixi Petro coram
respicere (Mailh. xvn,2): ab bis itaque probatum omnibus. Ideo in solum Petrum invcliiiur, ul in eo
dicit donum, quod accepit a Deo; ul dignus esset qui primus esi, discerenl ca:teri. Si tu cum sis Ju--
habere primatum in praedicaiione genlium, sieut el dmus, genliliter vivis, quomodogentescogisjudaizare?
habebat Petrus in praidicalione circumeisionis; Et C Nunc ajierit causam reprehensionis; non enim -ali-
sicut dat Petro socios, viros egregios inler aposlolos: quid fuisset erroris si pra:senlibus Judseis dissimu-
iia etsibi j'ungitBarnabam, qui divino judicio ei ad- lassel a genlilibus, timens scandalum: sed hic tota
junctus esi; gratiam lameis primatus sihi soli viudi- causa reprehensionis esl; quia advenieniihus Judaeis
eat concessam a Deo, sicutet soli Petro coneessa ah Jacobo, non solum segrcgabat se ab eis, cum
est interapostolos (Acl.nm, 2): ita ut aposloli cir- quibus gentiliter vixerat, sed et compellebat eos
cumcisionis dextras porrigerent apostoJis gentiurii judaizare, causa limoris- illorum , ut quid horum
ad concordiam socieiatis demonstrandam; ul uiri- verum esset, ignorarenl genliles. Sciehant enini
que scientes perfectionis spirilum in dispensatione ijisum securh non quasl Jndaejim.vixisse: posl autem
Evangelii se a Domino consecutos, in nullo se in- audienles ab eo quiaJudaeorHm inslar sequendum
vicemlegere oslendereni. Hoe solum lamen inlerse erat, lioesilabanl inique quid essei verum. Si onim
convenisse; ut quod non ex proeceptovel dono Do- boc verum eral ut j'udaizarent, ipsum praevaricato-
mini fuerant inslructi; quia facile firat 217 hoe ex rem tenebant, quia genliliter vixerat: siaulem illud
Lege cognoscere, hos quibus prsedicabanl, paupe- melius erat el verum, ut simpliciter viverent, ever-
rum memores esse juberent; ut misericordiam, per sio eralgentilium per ejus ignaviam, quibus adempto
quam a Oeo rederiipti sunt, colerent. Idcirco igitur 0 bono , res laboriosa et inelficax tradebatur. Aposto-
Ii33C,quaeinter se et apostolos facta sunt, manifesfat; lus autem Paulus quando ad horam cessit, non hoc
ii! sciant Galataj quia quod ab eo acceperant, hoc el suasit;.sed rem se superfluam et inanem facere
verura est et probafum. clamitavit, propier furorem Judicornm. Cui quidem
. (Vers. 11.) Cam autein venisselPetrus Antiochiam, rei nnn succuhuisset, nlsi causa interfuisset, qua
in faciem illi reslili; quia i-eprehensuserat. Post con- andacia Judaeorum plurimorum se j'aciaret. Erat au-
cordiam socielatis, el hqnorificentiam primatus, tem Timoiheus filius mulieris Judaeae, paire autem
quam sibi invicem per gratiam Dei detulerunl; nunc Graxo (Act. xvi; 1); unde facium esi ,ui infans se-
interveniente causa negligentiae vel erroris, dissi- cuiidiim Legein minime circumcidercmr. Insidia-
dere inler se videnlur apostoli, non in propria hantur ergo , explorantes si eum ,"qui Judaeus. natus
causa, sed in solliciludine Ecclesiae. In faciem , inerat, incircuincisum assumeret: quod illiciium pu-
quit, illi restiti. Quid est hoc, riisi in prsesentia ei labant generi Juda-orum , occasionem qua'ienies,
eoiitradixi?El qua caiisa subjimiil diceiis: Quia re- qua euni eversorem tenerent Legis; hac causa ad
prf/ieKsttserniPReprchensibilis uiiqiie ab evangelica horain cessit furorl eoriim.
351 AD OPEBA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 552
(Vers. 15, 16.) JVosnalura Judmi, et non ex gen- AL Cltrislus graiis mortuusest. Nihil lam aperlum; quia
tibus peccatores. Scientes aulem quia non justificatur si per Legem potuisset homo justifleari, Christum
homo ex operibus Legis, nisi per fidem Jesu Chrisli; non oporluerat mori.iSed quia Lex dare remissio-
el nos in Christum Jesum credimus,ut justificemurex nem peccatorum non ipoteral, neque secundam mor-
fide Chrisli, et non ex operibus Legis. Manifesla ralem delriumphansexspoliarecaptivos, quos tenebat
tione circumvenios eos ostendit, ut servarent Le- causa peccaii; idcirco Chrislus moriuus est, ut ea
gem ; in qua nemo justifiealur apiid Deum; quippe l)roBslaret,,quae Lex jnon poterat: ac per hoc non
cum hi ipsi qui natura Judaei sunt, volentes justifi- gratis mortuus est; mors enim ejns juslificaiio pec-
cari, relicta Lege, confugiant ad fidem Christi. catorum est. I
Quoniam ex operibus Legis non juslificalur omnis CAPUT III.
caro.Nullum hominem j'usiificatum dicilexoperibus (Vers. 1.) 0 insensati Galatm! quis vos fascinavil ?
Legis; quicumque enim justi sunt, 218etf'de jus- Irascenlis cum miraeulo verba sunl; quia sic fuerant
tificati siint, sicut Abraham et Isaac et Jacob et cae- depravati, ut nec se agnoscerent circiimventos. b
teri sancti. Prooemio usus est; omnis enim qui fascinattir, de
. ( Yers. *'l7.) Si autem qumrentesjuslificari in Cltris- bono transit in malum, sicut et hi de liberiaie et
lOjinvenimur et ipsi peccatores; num ergo Chrislus^B securitate ad servitium et sollicitudinem transierunt.
peccati minisler est? Absit. Quomodo Christus peccati Quorum anle oculos CltrislusJesus proscriptus esl, el
sninister polest esse, qui donal peccata? Jdeo, absit, in vobis crucifixus. Manifestum cst quia siullorum
inquit. Sed si jusiificari volentes per fidem Christi, oculis Chrislus proscriplus videlur, id est, exspolia-
Legi servimus, sub peccato nos esse profitemur; tus vel condemnatiis : prudentium vero oculis el sen-
I
quia fides extrahit hominem a Lege, ut juslus sil. sibus non solum non condemnalus, sed ipse mortem
Ergo si damus nos Legi, peccaiores invenimur; cruce sua damnasse Ividelur; passio enim Domini
quia quisub Legc sunt, suh malediclo sunt. vila nostra esi, et deslruetio mortis. Sed quia hi in-
(Yers. 18.) Si enim qum deslruxi, hmc iterum digne eoeperant seniire translali ad Legem, idcirco
remdifico, prmvaricaiorem me consliluo. Absolutum meniihus eorum Christum eondemnaium videri con-
est a quia accedens ad Chrisium, relinquit Legem ; queritur; ideoque subjecit : Iiz vobis crucifixus. Hoc
de servo enim fit liber. Quod si ilerum redeat ad est, sensu vestro cruciflxus est, quasi homo ; in quo
Legem, ipse sui accusalorexistit: quia faclum suum enim spes plena non est, homo esl. Ideo hi non pu-
condemnal. tabant pienam salulem esse in Christo, quia Legem
(Yers. 19.) Ego enim per Legem Legi morluus illi aequabani. In hisvero qui congrue intelligunt
sum, ul Deo vivam. Hoc dicii, quia per legem fidei C Chrislum, vivilin eis<Chrislus,in Pholino crucifixus
mortuus est legi Moysis; moritur enim legi, qui esl. Hic enim vere mqrtuus est, in quo Chrislus dici-
liberaturabea: etvivit Deo, cujusflt servus empitis tur crucifixus; quia ishid loco acctisationis objicitur.
a Chiislo. Chrislo confixussum cruci. Hic cruci con- (Vers; 2.) Boc solum volodiscerea vobis : Ex ope-
figilur Chrislo, qui oemulusvestigiorum ejus, nulla ribus Legis Spiritum accepistis, an ex auditu fidei? Sic
mundi concupiscentia capitur; ul Deo vivens, mundo sine intellectu eslis? Adhuc cum stomaeho loquilur;
morluus videafur. Qui enim non agit quae mundi dolct enim valde super errore eorum, quia fabricam
sunt, vel erroris, morluus est mundo. suam , qua eos per Evangelium asdificaverat, vide-
(Vers. 20. ) Vivo autem, jam non ego, sed vi- bat esse destruclam. Non sic de Corinihiis motus
vit, qui in me est, Chrislus. Non est ambiguum, est, quia quamvis carnales eos appellet (l Cbr. iii,
in eo qui per fidem liberatur a morle, Christumi 2), non lamen usque adeo fueranl menie eapti, ut
vivere; morte enim digno dum donat peccata , ipsei circumcidi se jiaterentur. Ideo et hi stulli ef sine in-
vivit in illo ; ej'us enim praesidio ereptus estmorti. lellectu esse dicunlur; quia nec dolori carnis suae
Qitod vero nunc vivoin carne, in fide vivoFilii Dei, consulere valuerunt. jUsquead hoc enim solet quis
qui dilexil me , el tradidh se pro me. Non sum ingra- indoci, quod delectai, aul dolorem non praestat.
tus gratim Dei. Quoniam futura vita promissa eslt D 219 Interrogantis ergo verba sunt, el quod inler-
chrislianis, ideo qui nunc in hac vita auxiliis Deii rogat ex parte confirmaniis, cum dicil : Boc solum
muniius vivit, in fide vilae promissae vivit. Ilicenimi volodiscere a vobis: 'Ex operibusLegis Spiriium ac-
imaginem ejus conlemplalur, quasi pignus habens3 cepislis, an ex audilu fideil Hocab eis quaorit, in quo
vitoefulurae, qusa per Dei nuliun Christi amore no- et gloriabantur, el negare non poteranl qnia Spiri-
bis queesila est. Hic ergo non est ingratus Chrislo,, fum sanclum per fidein acceperant, non per Legem;
qui in fide ejus perdurat, sciens nullius se habere3 ut resipiscentes agnoscerenl quia donum Dei, in quo
bencficium, nisi hujus: et ad contumeliam ejus pro- gloriabantur, non ex opere Legis acceperant, sed
ficere, si allerum ei comparet, cuj'us auxilium ha- credentes in Chrisiurii; ut vel sicgraii Christo,Le-
bere non poluit. gemjquam sibi in nullo prodesse didicerant, relin-
- (Yers. 21.) Si enim per Legem justitia, ergo o querent. Hoc proponit, quod illo in lempore negari
a Sic edit. Amerb. et mss. plures: Eras. aulenin b Ultimaj edit. Parisis., Pamniia usus esl, Nori
enim accedens... male* si quaihss. fide riitefetur. ,
el seq. fedit.cum ihss. nbnnullis, <jfiii
de servo fil liber.
ss% fmfMHNTAftlA IN FPIST. AD GALATAS. 55i<
non poterai, Spiriluin Dei inesse credentibus; ad ru- A sunt, sub maledkto sunt. Manifestum est quia lidcles
dimenia enim fidei comraendanda, donum Dai-hoc ciim fideli benedicuntur, quomodo infideles cum
maiiifeslabalurliominibus; sicut inter ipsainilia fac- infidelibus puniuntur. Nam qui sub Lcge agiini,
tum est in aposlolis et cseteris diseipulis, nec nbn et sub maledicto sunt:'quia transgressores Legis sunt.
in illis duodecim, quos (quia a inadulterino baptis- (Deut. xxvn, 26.) Scriplum quippe est : Maledic-
'maie sub nominebaptismi Joannis fuerani non tinc- tus omnis qui nonpermanserit in omnibus, qum scripla
li, sed sordidati) Paulus apostolusin Trinilatis no- sunl in libro Legis, ul faciatea. Hoc scripium esl in
mine baplizari prsecepil, quibus imposilis manibus, Deuteronomio, qtiia si quid Legis prseterisset aliquis,
deeidjt in eos Spiritus saiictus, et diversarum lin- malediclus haberetur. Et lanta roandata sunt, ut im-
guarum ministrabat eloquia eum interprelalione ea- possihile sit servari e'a. Unde et Petrus apostolus,
jum; ut nullus auderef negare Spifilum sanctum in Aclibus aposlolorum ait: Quid imponitis jugum
inesse eis. Quambbrem sine intellectu Galafas esse fratribus, quod neque patres noslri, neque nos potui-
appellat, qui hujus rei gnari el eonseii, degradantes mus portare (Act. xv, 10) ? Negligenti enim et su-
se, earnis curae se subjeceruiit. perbo b populo hoecdata erant, ut per omneni con-
. (Vers. 5.) Incipientes spiritu, riunc carne consum- versalionem Legem hahereiit.
mamiiii? Hoc dicit, quia cum ab inferioribus ad B (Vers. 12.) Qttod autem in Lege nemo justificatur
summa fldei ascensus sil, hi conlra de summis in apud Deum, manifestum est; quia justus ex fide vivit
ima delapsi sunt. Per fidem enim spirilales effecli, (Eabac. n, -&).Ac per hoc recedendum a Lege docet,
conversi ad Legem, perdiderant gratiam Spiritus, ne justitiaper fidem quaositadepereal. Lex autem non
quam fuerant conseculi; consummatio enim perdi- esl ex fide, sed qui feceril ea, vivet in eis (Ezech. xx,
tionem significat, id esl, fidem. 21). 220 Non est ex fide Lex ; quia nihil mandat
(Yers. i, 5.) Tanta passi estis sine cansa, si lamen credendum. Omnia enim ejus manifesta sunt, ul ser-
sine causa. Multa eos passos pro flde sigriiflcat ab in- vans Legem, vivat : si quominus, necesse esl plec-
fidelibus; lune enim qul credehani, caeteris oppro- lalur; quia quod scivit vitandum, admisit. Polest
, brio erant, sive domestieis, sive extraneis : nam di- opponi e diversd, et dici : Si iri Lege nemo justifi-
gito signabanlur quasi rei majestalis. Unde similiter caiur; quid est ut maledicalur, qui aliquid praeterit
Galaiicmulia passi sunt insaniores experii, cujus rei Legis? Yerum est quia nemo per Legem juslificaiur,
meritum perdiderant mittenles se sub Legem. Sed sed apud Deum : juslificalur autem apud mundum9
quia adjeeit : Si tamen sine causa, ostendit sperare ut securus sit in vila praesenti. Si autem apud Deum
se posse reformari ilios. Qui ergo prmbet vobis Spiri- jtislifieari vull,ut illi ad meritum proficiat in die
tus:i, el operatur virtule in vobis, ex operibusLegis, an GC judicii, Dei sequalur fldem ; alioquin hic securus,
ex audilu fidei ? Idem sensus esl, cui adduntur vir- reus erit in fuiurum. Prodest ergoLex, sed quoein
tulis Insigriia, quoe testimonium prasbent fldei, quod tabuiis scripla est; namcoelera, siculdixit, ut oneri
sil spes fida et rationabilis. Legemautem nulla vir- essenl, daia sunt.
tus comitatur, quae attrahat ad ejus spem ; quia quoe: (Yers. 15.)C/»i'siMSnos redemit de maledktoLegis,
videntur, non speranlur, sed sunt lemporalia, sicut factus pro nobismaledictum. Quoniam nemo poterat
lex"factorum, qnam supra oslendimus. implere Legem, rei erant omnes maledicto Legis,
(Vers. 6.) Sicul scripium esl (Gen. xv, 6) : Credidit! ut vindicaret in eos: Cbrislus aulem homo nalus,
Abraham Deo, et mslimalumest ei ad justiiiam. Osten- oblatus a Patre pronohis, redemit nos a diabolo.
di.t exemplo Abraboe, qui pater fidei est, juslitiami Morti enim volentem offerens illurn pro iis, qui ma-
non-ex operibusLegis Iuiputari, sed per fldem; cre- ledicto Legis erant obnoxii, maledictum illum fecit
dens enim'justiflcalus esl: ac per hoc siulte et im- hoc modo, sicut in Lege hostia pro peccalis oblata
provide Legi eos se subj'ecisse, quee non ad juslifi- peccalum nuncupabalur: projilerea pro malediclis
cationem data est. oblatus, factus est malediclum; nam et Judaeis fac-
'(Vers. 7.) Cognoscitisergo quia qui ex fide sunt, hii tus esl maledictum , dum quasi peccalor occidilur.
•*
sunifilii Abrahml Verum est quia credentes filii sunl,-Djdeo non dixil: Faclus pro nobis malediclus, sed
Abrahoe; quia si Abraham ex fide justificatus esti maledictum; is enim qui propter peccatum pro-
primus, quotquot post hunc credunt, filii ejus sunl,, prium mofti offerebatur, maledictus fiebat, in sua
îve ex Judaeis, sive ex gentibus. enim causa moriebatur. El si propius aspicias, vi-
(Vers.8.) Providens autem Scriptura quia ex fide; debisCbristum maledictum eorum factum, a quibus
justificat genlesDeus, prmnuniiavil Abrahm: Quia be- occisus est;"crux enim Salvatoris peccatum et ma-
- nedicenturin
leomnesgentes (Gen. xn, 5). Hoc dicil,, lediclum esl Judaeorum. Quia scriptum est: Maledic-
quia fprma est Abraham ohmium credentium, ut liii lus omnis, qui pendet in ligno (Deut. xxi, 15). Hoc
henedicli in eo sint, qui credunt; sequentes enimi Moyses dixit in Deuleronomio de reis mortis; ut
fidem ejus, participes fiunl benediciionis ejusdem. sufficeret suspensis in ligno illic esse usque ad ves-
(Vers. 9, 10.) Ergo qui ex fide sunt, benedicuntur peram, et deponiin sepulluram. Quia, maledictus
euiri fideli Abraham;'quotquot enim ex operibus Legisi omnis , inquit, qui pendet in ligno; ut reo morlis
a CodexLaud., in allero bapiismate. b Idem codex Laud., populq hmc dicta erant.
"
35S AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIXl SS8
sufficeret hoc, quia suspensus moriebatur in ligno;, A quadringentos el triginta annos dalam ostendat;
ne dimius si esset suspensus , majus hnberet oppro- constitula eiiim promissione poslea data est Lex,
Jbritimmors ejus,quam deberet:et fteret macula quoenon utique infirmaret promissioneni, sed quod
generi ejus, si amplius mors ejus publicareiur. Ac ftilura, et quando venlura esset, significaret.
per hoc Salvalor innbcens suspensus in ligno, non Si enim ex Lege hmreditas,jam non ex promissk-
est maledictus , sed malediclum illorum, a quibus ne : Abraltmauiem per repromissioitemdonavil Deus.
suspensus est. Quanium lamen ad Judaeos pertinel, ,d Duas causas sibi cohtrarias defendunt Judaei; nullo
quasi peccatorem illum occidendum Pilalo offeren- enim paclo , nulla ralione suaderi potcsl Judoris
tes, maledictum illum fecerunt, ut quasi reus occi- Abrahaj promissionem evacuatam per Legem, el
derelur, cum esset innocens , quia dignus morte recle : sed aliud adversum improvida praesumplione
maledicius est juxla Legem. Videntes eniin multos defeudiint, putanles juslificationem siue opere Legis
aggregari doctrinae ejus, zelati suut dicentes: Ecce provenire noa posse; cum sciant Abraham, qui
loiusxnundus abiil post illum (Joan. xn, 19); ac per forma ej'us rei est; sine operibus Legis per solam
hoc pro nobis occisus dicitur, el duplici genere pro fidem jiistilicalum. « Sed semulaiione quadam coe-
nobis; cum enim putant illum occidi debere, ne do- caii, non intelligunt; neque considerant quia si per
cerel, niliil profeceruril; quia et doctrina ejus cre- B Legem justificatio, excludilur promissio; et si ex-
vit, el mortem evacuavit in passionc sua. Descen- clusa fuerit promissio, sine dubio friistrabitur fides
dens enim ad inferos, genus hominum liberavit; Ahrahae: quod ne audire quidem se patiunlur Ju-
qua causa et occidi se permisit, sciens pro nobis doci, scientes quia promissio ox (ide est Abrahae.
esse, et conlra diaboluni. Quse promissio per fijlemjusiificat, non per Legcm;
(Yers. l&.) Vtin genlibus benediclioAbrahmfierel sicut et Abraham justificaius ex fide est. Hi ergo
per Christum Jesum: a el benedktionem Spiritus acci- hoeredes sunt promissionis Ahrahos, qui illi succe-
piatnusper fidem. Hoc dicit, quia exprobratis et ma- duni, suscipicntes fidem, in qua benedictus e! juui-
lediciis Judahs, cum sibi de justiiia Legis blandiren» flcains esl Abraham. Teslimonium ergo promissionis
tur, occiso Salvatore b quasi sabbati violatore pro- Abrahae testamenlum appellatur; ut posl mortem
missionis henediclio Abrahaetransitum fecit ad gen- ejus bteredes essentiin promissione, filii cjus facti
tes per fidem Ghrisii Jesu. Unde dicit Dominus Ju- per fidem. Qua3causa cucurrit usque ad Chrislum
doeis: Tollelur a vobis regnum Dei, el dabilur genti Abrahoe repromissum, ul posl morlem Chrisii -cre-
facienti fructus ejus (Malth. xxi, iZ). dentes, haeredes essent fidei Abrahae per teslamen-
(Vers. 15.) Fraires, secundumhominemdico. Hoc lum sanguinis Chrisfi. Donum ergo quod promissum
dicit, quia exemplo humanoe causoe commendare C est Abrahae, flliis ejus in.Christo solutum est; quam-
vull rationem divinoe promissionis. Ilominis lesla- vis et ipse Abrahamlconseculus sit donum hoc il-
mentum, confirmatum lamen, nemoirrilum facil, aul lic, ubi inventus est.
svperordinal. Verum est quia testamentum defuncli (Yers. 19.) f Quid ergo Lex faclorum posita esl,
jure faclum non polesl scindj. donec veniret semen, cui promissum esl? Lex facto-
(Vers. 16.) Abrahm dictm sunt promissiones, ct rum, id est, Moysi, iposita est in medio inter ccep-
semini ejus. Non dicil: Ei seminibus, quasi in mullis; lam promissionem et semen, cui facla promissio
' sed
quasi in uno : Et semini luo, quod esl Christus. est^hoe esl, inier |Abraham ot Salyatorem. Idco
Hoc esl, quod scripium est in Genesi ad Abraham : longe dala post factahi promissionem, ut ipsa dis-
El in seminetuo benedkenlur ontitesgentes (Gen. xxn, linclione aliud Lex, et aliud promissio viderelur; ut
18). Quod utique impletum est in Chrislo, in cujus populum Dei a genlibns segregatum erudiret sub Dei
nomine omnes gentes benedicentur per fidem. Ideo limorc, ut dignus fieret ad excipiendam promissio-
non in muliis, sed in uno firmata esl promissio , qui nem, quae est Chrislus. Lex tamen faclorum ideo
est Chrislus. Hac dispulatione sua Apostolus quasi dicitur, quia docet quaj, Deo jubente, corporaliter
reos falsati lesiainenli designal, qui credentes in fiantde sacriflciis, de jirimqgenilis, de decimis, el de
Clirihlum, eliam de Lege aliquid sperant; ut non J) coelerislalibus. Di&positaper angelos in mmu Media-
solum salus promissain Christo, sed et in Lege sit. loris. Angelos dicit Dleinuntios, id est, Moysen, et
ldeo jirobat promissionem henediclionis in solo Jesum filiiim Nave, et caeteros propheias usque ad
Clirislo factam. Joannem Baptistam, <3equo Deus dicit: Ecce ntilto
(Vers. 17,) Boc aulem dico, Tesiamenlumconfir- angelum meumante faciem tuam (Malach. m, 1). Per
malum a Deo in Christo, ? qum post quadringenlos; hos ergo Lex ordinata, disposiia est a Deo in manu,
el triginla annos facla esl £21 £e# >non hifirmata ad' id est, potestate Salvatoris; ipse esl enim roediator
evacuanddm proinissionem.In solo Chrislo firmalam vel reconciliator Dei bt bominum (I rim. n, 5), ut
benetlictionis jjromissionem docel, ut Legem post salvet quos vult ex iis qui Legem per supra memo-
a Rom. ediu,-et promissionem Spiritus accipere- d Rom. edit., Duo 'sibicontraria defenduttt.
mus. e Godex Vall., Sed.mmulationequidem cmcati.
h Yel. edit. eiim mss. aliquol, auasi sabbaii vio- { Rom. edil., Quid ergo Lex? Propier
transgres-
lalireo. siones posita esl ordinata per angelos in manu me-
c Rom. eilii., Lexqum post.... data est, no'i irri- diatoris. Quid ergo Lex, etc.
Itim facit, «<evacuel promissionetn.
Sb7 COMMENTARIAIN EPIST.. AD GALATAS, 558
raios Angelos acceperunt. Ipse enim ait: Skul Pa- A A.tos; sed ad hoc data est, ul terrori esset provocans
ier suscital morluos et vivificat i sk et Filius quos homines ad honam vitam, irreyerentes puniens. Ideo-
vult, vivificql(Joan. v, 21). - que non est data Lex, quoe posset vivificare, scd
<Yers. 20.) Mediator autem unius non est. Sine du- condemnare.
bio medialor, hoc est, nrbiter non est unius, sed (Vers. 22.) Sed cqnclusilScriptura omnia sub pec-'
duorum; ctim enim duo populi invicem adversus se cato, ul promissioex ftdeJesu Christi daretur credenli-
dimicarent, semperdissidenteset inimici diversiiaie bus. Hunc sensum el ad Romanos posuit, dicens :
doclrinae, Salvalor borum arbiter venit, amputans . ConclusitDeus. omnia sub peccato; ut omnium mise-
utrisque populis per quod discordabanl, ui. pos.se-pt reatur (Rom. xi, 52), Hoc dixit quod supra memo-
esse pacifici. Abstulil ergo gentibus numerum deo- ravi, quia Lex ad hoc daia esi, ut peccatores reos se
rum, el famulatum elemenlorum, quod scaiidalum scirent apud Deiun. Manifestaiis eniin peccalis suis,
eral Hebraeis: abslulit et Judaeis opera Legis, id est, conclusi sunt, ut se excusare non possenl, sed quoe-
neomenias, circumcisionem, et curam sabbati, et rcrenl miserieordiain; ut veniens qui promissus erat
discrefiones escarum, et coslera quoe abominabantur Abrahoe, fidem solam ab eis posceret, quam habuU
geniile.s; et sic facti sunt pacifici, qui prius fueranl Ahraham ; ut et malorum suorum veniat, et juslifi-
inimici. Si ergo hsec ita se hahenl, quid est ut Ga- B j caiionejn merereniur. Hoceninnnaiiifesiaverat Deus
laiae hebeludine mentis a arbitriiim isiud cprrum- per Esaiam propheiam, dicens : Yeniet ex Sion , qui
panl, conversi ad Judaismum? Judicium enim Sal- eripiat el avertai impietatem ab Jacob; et Iioc erit il-
vatoris in irritum ducunt, quaudo posl factam palis a me lestamentum,,cum abslulero peccala eorum
cem, quasi poenitenles de ea, subjiciunt se illis, quae (Esai. LIX, 20).
prius paci fuerant inimica. Juxta sensnm ergo Gala- (Yers. 25.) Pnus enhp quam venirel fides, sub Lege
tarum Christus arbiter uon est; quia inducti in Le- cuslodiebamur,conctusi in eamdemfidem, qum incipie-
gem de duobus populis unum fecerunt, et unius uti- bat reyelari. Hoc est, quod dicii, quia aniequam ve-
que populi arbiier nemo est. Hunc eumdem sensum nirel Salvator, sub Legis cusli.idiaagebamus, ne pcc-
ad Ephesios prosequitur dicens ; Ipse enjm est pax caremus : ut veniente promissione digni essemus.
noslra, qui fecit itlraque unttm, et mediuni parietem Ilac enim spe Lex tutos praeslabat nost ul venienfi
macerimsOlrens,inimiciiiam in carne sua legemman- Cliristo offerret no6, id esi, Judoeos.
datorum in decretis evacuans; ul duos conderel in se (Vers. 24.) Itaque Lex pmdagogus nostei; fuit in
uno novo homine, faciens pacem (Ephes. n, 14). Si Cltristo Jesu, ut ex fide justificaremur. Idem seiiius
in uno novo homiiie facit pacem, ambobus ulique esl, quia-sub curaLegis eramus, donep " yenirel Chris-
abslulit, per quod dissidebanl: et boc eis statiiit Q ( lus, qui nos credenles juslificaret.
dala sua lege, per quod essent paeificl. Hoc Galalae (Yers. 25,, 26.) Veniente autem fide ,'jam non sub
222 irruperunt conversi ad Judaismum : Deus vero pmdugogosumus ; omnesenim filii Dei eslis per fidem,
y unus cst. Hoc dicit, ne Ch.risluni praedicaudo Deum, qumesl in Cltrislo Jesu. Sub pacdagogoqui agit, potes-
b quem arbilrumdicit uni De.o, proedicasseputaretur• taiis suae non esi; parvulus eniin ei lubricus ad peG-
contra Legem et prophelas. Arbilrum ergohimc per candum sub poedagogicura habeiur. Yeiiiente autem
assunipiionem carnis intelligi doeet, sicul dicil ad[ Chrislo, qui quasi de minorilius facit majores, libe-
Timoiheum : Arbiter Dei, el hominum homo Jesus; rati de poiestate paedagogi,per ahluliohem peccato-
Christus(U Tim. v, 2): juxla amem quqd Deus est,, rum facti sumus filii Dei, cum esseinus servi peccati.
a Patre lninc non separari, sed unum esse eum Pa- (Vers. 27.) Quo.lquotenim in Cluisto baptizati estis,
tre. Sive enim Paler, sive Filius, Deus unus esl;; Chrislum induistis. Hoc dicil, quia credentes dum
Deus enim naiiirae nornen est el jiqtestalis, quam ini immutantur, Christum induunl; quando hqc appel-
Patre et Filio individuam manere ipsa nominum ra- lanlur, quod credunt.
lio docet. (Vcrs. 28.) Non est Judmus, neque Greecns: non
(Yers. 21.) Lex igitur adversus promissa Dei? Ab- esl servus, neque liber : non esl masculus, neque fe-
sit. Absit utique, quia non est Lex inimica promis- J)mhia; omnes enim vos umtm estis in Ghrislo Jesu.
sionis; quippe cum con.firmel eam. Nam primtis3 Nuliam distaniiam dicit credenlium, ul nulli prseju-
Moyses dic.il: Prophelam vobis exciiabit,Deus rfe fra- diceiur quid fuerit, aniequani crederet; oinnjhus
tribus veslris (Deut. xvm, 15). Hoc de_Chrislo dic- enim his unum decreium est donum. Apud Deum
tum Pelrus aposlolus probat in Actis aposiolorum. cnim nulla discretio personarum esi, nisi morum et
Etenim si data essel Lex, qum possei vhtificare, vere e vitoe; ul homines unius fidei nierilis dislinguantur,
ex Lege esset justitia' (Act. iu, 22). Justiliani hanee non personis.
dicil, qu03apud Deuui impulatur jusiilia^ id. esl, fi- (Yers. 29.) Si ergo c vos omnes ununi eslis in
dei, quia et Lex habuii juslitiam, sed ad praesens,, CJirisloJesu, ergo Abrahmsemen eslis, secundumpro-
non qiiaa.justificaret apud Deum. RcmiHere enim(i missionem hmredes. Somen Abrahse sunt omnes cre-
peccaia non poiuit, ut de |ieccaloribus facerei jus-i- denles, quia Abraliam paier es(j onmiuni credenlium;
a Onihes edit. el mss. arbitrum isltim
n '
aliqnoi, pularelur, ,
corrumpant; alii coneinnius, ut in textu. c Rom. edit., t>oseslis Christi, ergo Abrahie seihen
b Rom. edit., quem arbitiumconsliluU, prmdims.se e. estis et secunduin.
559 AD OPERA SANGTlAMBROSIlAPPENDIS: §60
et si fihi sunl, necessario et promissionis ejus haere- A Quoniam aulem estisifilii Dei; et subjungil Jud;cos,
des; ut consequantur per fidem, quod promissum cum ait : Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nos-
est Abrahae, ut pariicipes sinius jusiificaiionis ejus tra. Quando auieni dixil genles filios Dei credentes
in regno coelomm. in Clirislum, qni prius fuerant inimici, dubium non
CAPUT IV. erat Judaeos credentes dici filios Dei, quos constat
(Ycrs. 1, 2.) Dico autem quod quamdiu hmres par- jampridem hoc nomine nuncupalos. a Nomen enim
vulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus om- Dei acceperantvelutiinagine, ul jiostea confirmaretur
nium; sed sub curatoribus el acloribus est usque ad per Cbristum; quiajsine spiritu non erat plenum.
prmfinitum tempus a palre. Verum est, quia jus pa- Hoc esl, quod dicit et ad Romanos : Ipse Spirilus
tres ordinaveruni, et usque ad quam aetatem sub- reddit leslimonium spiritui nostro quod sumus filii
j'ectus debeat esse adultus, slalncrunt; ita ut quam- Dei (Rotn. vin, 16)J Ct enim probaremur adoplali
diu parvulus est, libertate sua uti non possit, neque esse a Deoin filiosJSpiritum suum dedit nobis, qui
223 dominari quasi haeres; sed similis prope ser- signumPalris ostendatin filios; ulquia bocnonaude-
vis in condilione esl curatorum vel actorum. IIoc remus dicere iu infirmilate et indignitate noslra,
exemplo probat eos, qui sub Lege fuerunt, parvulos suggerat nt audeamus dicere : Abba, quod esl pater.
fuisse circa meritum, nec libertatem habuisse; quii B Dehique Judseis hoc jamdudum non est concessum
in condilione Legis erant subjecli causa peccati. dicere. t
(Vers. 5.) Ila et nos cum essemusparvuli, sub ele- (yers. 7.) Ilaqtie lam non cst servus, sed filius. Non
mentis hujus mundi eramus subjecti. In elementis neo- est servus/quia sublalus est a poieslateLegis, socius
menias signifieat et sabbalum ; neomeniaeenim sunt facius benediclionis proprii Filii Dei. Si auiem fititts,
dies lunares, quos observant Judaei: sabbatum vero el hmres per Deum. ^Dubiumnon est quia ideo quis
dies requielionis. Autequam veniret ergo promissio, adoptat sibi filium, ul hoeredemillum Telinqual. Sed
id est, antequam donum graliae Dei purificans jusli- haereditasex morte alieujus provenil: quid est ergo,
ficaret credenles, quasi imperfecii et parvuli perLe- ut mortales haeredesêjusdicanlur, qui sempervivii?
gem Dei, subj'ecti eramus eonservis, quasi poedago- Sed Scriptura more nostro loquitur, ul intelligere
gis; liberlas enim nostra obnoxia erat causa peccati. possumus; ui enim ostendat dalurum jiatrem filiis
Nihil lamen de elementis sperabant Judaei, sicut et de bonis suis, haec quae daturus est, haerediialem
pagani : sed creatorem Deum venerabanlur in crea- appellat. j
tura. (Yers. 8.) Sed tunc quidetn ignoranlesDeum, iis
(Vers. 4, 5.) At ubi venit pleniludo lemporis, misit qui nalura non sunt Dii, serviebalis. Quoniam prius
Deus Filium suum faclum ex muliere, faclum sub J per ignorantiam peccabant servientes idolis, faeile
Lege; ut eos qui sub Lege eranl, redimerel; ut filio- illis ignofum significal, sicut dicil in Genesi Abime-
rum adoplionemreeiperemus.Pleniludo temporis est lech ad Deum : Dbtnine, inquit, numquid gentein
compleium lempus, quod praefiniium fuerat a Deo ignorantetn perdes (Gen.xx, •"?) ?
Patre, quando millerct Filium suum, ut ex Virgine (Yers. 9.) Nunc dutem cognoscintesDeum, immo
factus,quasi homo nascerelur, subjiciens se Legi vero cognili a Deo, quomodo ilerum converthniniad
usque ad tempus bapfismi; ut formam daref quo- irifirmaet egenaelemenla, quibus dettuo servire vttltis?
modo peccalores abluti, cl a j'ugo Legis erepti di- Grave illorum admissum annoiat; quia post cogni-
gnalione Dei, filii ei adoptarentur, sicut promiserat tionem Dei, ea quae paganorum sunt, sequi coepe-
redemptis sanguine Filii ejus. Salvatorem aulem ne- rant. Et plus addit: Quia non isli cognoveruntDeuin,
cesse eral fieri sub Lege, quasi filium Abrahaejuxla sed magiscognilia Deo sunt. Cum enim hi non 224
carnem; ut circumcisus appareret is esse, qui pro- qusererent Deum, advocavit eos ad suam gratiam.:
missus Ahrahae,veniret gentes juslificare per fidem, et hi ingrali, ad ea1converti eteperant, quae tune
signum liabens ejus, cui promissus fuerat. Ideo ultra colebant, quando ignorabanl Deum: ut venevareniur
neminem oportuit circumcidi; quia famdiu cucurrit " infirma et egena elementa, et non lola mente Chris-
signum, quoadusque veniret, qui promissus fueratJ lum, in quo omnis inhabitat divinilas. Infirma et
resiaurare fidem, in qua juslificaius est Abraham in egena dicit elementa1,quia imperfecia sunt; ad re-
praeputio, ut credentibus non opus sit circumcisio. gendum enim munduhi invicem egent stii: in Chrislo
Abraham aulem ideo circumcisus est, quia filium se autem perfecta salusjest.
credidit hahiturum, in quo onmcs genles benedice- (Vers. 10.) Dies observalis, et menses, et lempora,
renlur. Ideo tamdiu cucurrit signum, donec veniref, et annos. Quaeelementa dixerit, nuncdeclarat. Diem
qui erat promissus. Si atitem hoc crederent, quod sol facit, menses cursus Iunae : tempora vero sunt
credidit Abraham, non sietisset circumcisio; ne ver.assias, autumnus, hiems : quatuor haec, com-
forte opponerelur, quia si Abraham credidit et cir- plelo numero proprio, faciunt annuni. Dies ergo ob-
cumcisus est, quare non circumcidunturcredentes? servanl, qui dicunt, jut puta : Grastino proficiscen-
(Vers. 6.) Quoniam autem eslis filii Dei, misit dum non est; post crastinum enim non debet ali-
Deus spiritum Filii sui in corda nostra, clamantem: quid inchoari: et sic solentmagis decipi. Hi aulem
Abba, Pater. Ab his cospit, quibus el scribit, dicens : colunt menses, uui cursus lunas perscrulanlur di-
< Oames edit. ac nonnulli mss., Aromenenim elim acceperant velul in imaginem.
501 COMMENTARIAIN EPIST. AD GALATAS. S62
centes, ut puta : Septima luna instrumenta confici Âin hac flde, quando minisler ej"us sic humiliaiur?
non debent; nona iterum luna servum emplum, ut Sed quia jam animum fuluris spebus infecerani,
puia, domuoi duci non oportet: el per lioscfacilius praesentes exitus pro Christi nomine non perlimes-
solent adversa provenire. Tempora vero sic obser- cebant, certi fideni nostram non in terris, sed in
vanl, cum dicunt: Hodie veris inilium est, festivilas ccelis habere dignitatem, et pro his tiibulationibus
esf, post cras Vulcanaiia sunt. El talia iterum aiunt: magna rependi jrraemia.Ruborem illis incui.il; quia
Poslerum est, domum egredi non licet. Annos sic post hoeclaudabilia circumventi fueranl, ul viiupe-
colunt, cum dicunt : Kalendis Januariis novus est rabiles videremur. Sed sicul angelum Dei excepislis
annus, quasi non quotidie^nni impleantiir : sed ut me, sicul Christutn Jesuni. IIoc magis laudat in eis,
Jani illius recolanl memoriam bifrontis, hao super- quia pressuris non deformalus est ajiud eos , sed
sfuione utuntur, quae longe debet esse a servis Dei. commendatus, scienles pro iis qui credunt, pati
Si enim Deus ex tolo corde diligatur, ipso propilio, illum exitia. Sicut ergo angelum Dei exceperunt
nulla debel esse formido, neque suspicio harum re- Apostolum, credentes donum Dei esse quod praedi-
rum; prospere enim potest cedere, quidquid simpli- cat : sic ei deferentes, quasi ipsi auclori Domino
citer sub Dei deYotionefit. Jesu Christo.
(Yers. 11.) a Timeo vosne frustra laboraveripi in B (Vers. 15.) d Qumergo erat beatitudovestra? Bealos
vobis. Duplici genere subversi fuerant Galalse; ul bos fuisse dicit 225 aPud caeteras Ecclesias, per id
post Dei gratiam 11011 soluin ad Legem converteren- quodapostoliinjuriis non frangebanlur, sed cresceban t
tur, sed ad errores prisiinos. Inducti enim vel in fide. Testis enim sum vobis quia, si fieri potuisset,
eversi, in Legem faeile declinarant ad observan- oculos vestros eruissetis, et dedisselis mihi. Votum
tiam dierum et mensium; sabbati enim observatio eorum circa religionem tam plenum ostendil fuisse,
el neomeniarum attraxerunt illos ad hcec. Ideo in- ul non solum bene ab eis susceptus sit, sed et fortes
quil: Timeo ne sine causa laboraverimin vobis; sic in fide invenli sint : et quod ad landem magis profi-
enim videbat eos in pej'us proficere, ut possent etiam cit, omnia pene sua illi obtuleruht profliganda. Hinc
a Chrislo penitus recedere. plus dolet, quia tanta charitas subversa fuerat prava
(Yers. 12.) Estote sicut ego ; quia el ego sicul vos. doctrina.
Hoe dicit, ut dent operam corrigendi ea ; quia non (Vers. 16.) Ergo inimkus vobis faclus sum, verum
est impossibile ut sint sicut, ipse; quia et ipse hoc dicensvobisl IIoc dicit, quia non potest fieri, ut ini-
eral, id est, homo, quod et illi: et cum fuisset in micus, inquit, ego vobis sim, quorum lanta sensi ob-
errore persequens Ecclesiam, correplus convertit seqtiia. Sed quia nemo se argui vult errantem, id-
se. Fralres, obsecro vos, nihil mihi nocuistis. Nunc fj circo inimicus vobis videor, juste vos reprehen-
milius agit cum eis, b et bona eorum incipit memo- dens.
rare; ut post magnas correptiones bona opera sua (Vers. 17.) JEmulanlur vosnon bene: serf excludere
audienles recrearentur, et data opera reformarent vos volunt, ut eos mmulemini.Invidia Judeeorumsub-
se; ne objurgationibus diulius pressi asperioribus, versos eos significal; videnles enim sic illos profi-
fierent exacerbali. Nihil tamen sibi nocuisse illos cere in Evangelio, et tantam babere charitatem in
dicitj ipsis enim oberat delictum illorum : Aposto- Aposiolo, idegerunt, quatenusillosdeciperent. Erant
lus enim impleverat officium dispensationis sibi enim Legis causa apostolis inimici, ut manente no-
creditae; ut omni cum diligeiilia praedicaret eis, mine Salvatoris, facerent eos Judseos, gaudentes ie
sicut dicit Dominus ad prophetam Ezechiel: Tu, in- eversione eorum; non enim patiebantur, ut graliam
quit, prmdica: si le audieririt, lucraberis ebs; si quo- sibi promissam audirent incircumcisis genlibus da-
minus, lu salvabisanimam tuam (Ezech. in, 21). tam. Ideo imitalores suos illos voluerunt fieri, ut
(Vers. 15,14.) Scilis quia per infirmilalem carnis more eorum circumciderentur.
evangelizavivobisjatn pridem: el tenlationemvestram (Yers. 18.) Mmutamini aulem e meliora dona, bo-
in carne mea non sprevistis, nequerespuistis. In me- num mmulaminisemper,el nonsolum cum prmsenssum
moria revocat illis tempus, quando primum prae- D apud vos. Meliora dona spirilalia sunt, quae imilati
dicavit illis Evangelium Dei. Ipso enim tempore in- habebunt effeetum apud Deum. Haec spirilalia bona
juriis agebatur Apostolus, et caedibus infirmabatur; sunt, quse vult ut semper irailentur, non ad lempus,
infirmus enim videtur, qui humilialur, el non resislit sicul pridem, aul se proesente tantum, post autem ad
propler Evangelium Dei. Et in hoc laudat conslan- aliud convertantur; sed yult illos de caelero pcrseve-
tiam eoruin, quia non sunt abstracti a fide: injurise rare in bono.
enim Apostoli tentatio erat Galatarum, in qua firmi (Vers. 19.) Filioli mei, quositerum parlurio, donec
inventi sunt; non dubitantes de fide. Possent enim, Christus formetur in vobis. Primum per fidem illos
0 scandalum passi, dicere : Quaeesl virtus aut spes genuerat in baplismo, sed quia * velutper aborium
a Rom. edit., Timeone sine causa laboraverim. c Mss. Laudun., scandatum proponere, et dicere :
b Nonnulli mss., el bona opera sua. Non recte. Quando Domini servus ejus scil, etc.
Infra vero ubi omnes edit. ac pauci mss., diuiius d Rom. edit., Vbi est ergo bealitudovestra?
pressi, asperioresfierenlexacerbali; alii mss. melius e Rom. edit., meliora dona in bonosemper.
legunt, ul in contextu. f Mss.aliquot, velul qbortivimti.
PATROI,. XVII. »2
565 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. Zte
nati, deformali el infirmiinventi sunt; nunc cum do- A renascimur in libertalem, sicul et ipsa libera esl. Ideo
lore consilii reformal eos in Chrislum. Concipienles et coelestisdicilur, quiacoelumsedesejus est:et quos
cnim fidem, et sensum fidei minime advertenles, for- generat, ibi erunt cum ea, sicut dicit Dominus: Pa-
iviatum Christum in animis suis neganlur liabere; si ter, quos dedisii mihi, volo utubi ego fuero, el hi sint
eniiii inlellexissent gratiam Dei in Chrislo, post fi- mecttm(Joan. xvn,:24). Haec est el yita; quia im-
dem in judaismum traiisducti non essent. -moftalitate donantur, qui credcnles renascuutur per
(Yers. 20.) Vellem aulem prmsensesse nunc apud eam. Sic etenim de Domino diclum eslquia, quod
vos, el mutare vocem meam; quia confundor in vobis. factunt est in ipso, vitti esl. Sictit enhn Paier habel vi-.
aPrsesens vultarguereillps,ul muletvocemsuamde lan\, ita dedil el Filio vitam, el vila erat lux hominum
laude in vituperationem eorum, ut duplici genere (Joan. v, 26). Hsecyita el lux matcr fidelium esi. In
confundantur, et de errore suo, el rubore Aposloli, Esaia boc habotur, jquod subjeetum est:
quem patiehatur apud eos, quibus illos proetulerat. (Yers. 27.) Scriplitin esl enhn : Lmlare, slerilis, qum
(Vers. 21, 22.) Dicile mihi, qui sub Lege vullis esse, non paris : entmpe ei clatna, qum non parturis; quia
mulli fitii descrim, niqgis quam ejus, qnm habel virum
Legem non legistis? Scriptum esi enim quia Abrgham
duos filios Iiabueril : unum de ancilla, et unum de li- (Esai. LIV,2). Hanc terrenam Hicrusalein virum ha-
bera. Hoc in Genesi habelur, quia cum Sara gene- B bere dicit; quia seeundum carnem generat : illam
rare non possel, erat enim sterilis, Agar ancillam autem coslestem Hierusalem, quamdicilhiatreni no-
suam oblulil viro suo Abrahoa in eoncubinam; ut slram, sterilem appelfat;' quia non parit secundum
quod generassei, adoplaret sibi. Sic factum est, ut carnem, nec dolores patitur, hoc esi, non pai turil.
de Agar nascerelur Ismacl. Post autem nulu Dei pro- Generat aulem sine passione spiritaliler exclamans
missus esl AhrahiB filius de Sara uxore ejus, quse in Poelilia;quia deserla aliquando (a quo autem, nisi
erat slerilis : hsec peperit Abrahae Isaac. Tunc cce- ab Adani, qui deserla vila secutus est mortem), nunc
filios habel, j quani hsec quoahabel virum, id
pit Abraham duos habcre filios, unum de ancilla, el plures
unum de libera. esl, quoecarnalilerjgeneral. Mullo enim jilures sunt
Christiani Judoeis,j sicut dicilur in Apocalypsi: El
(Yers. 25, 24.) Sed is quidem qtti de ancilla, secun-
dum carneni nalus est: qui aulem de libera, per repro- vidi turbam magnani, quam dinumerare nemo poterat
missionem; qum sunt per allegoriam diclq. Ismael, qui e.x omni tribu el geixte(Apoc. vn, 9).
ex ancilla Agar natus esi, secundum carnem nalus; (Vers. 28.) Vos autem, fralres, sccitndumIsaac pro-
missionisfilii esiis. HOEesl non earnis filios esse, scd
.quia juxla consueiudinem natus est : Isaac vero
1 quia per repromissionem, nonsccuiiduiiiconsuetu- Dei; quia Isaac in typnm natus est Filii Dei : ,et vult
dinem, sed secundum providenliam Dei viriute na- G eos subi.nlelligere quia fapti fi.iii.Dei, conversi siuit-,
ttis est; quippe cum Sara et anus esset et sterilis. In ut essenf filii carnis : si vero rpsipiseant, sunt lilii
Dei. I
typuiji enim Christi nalus cst Isaac; ideo haec per „
allegoriam asserit dicta, ut aliud ex alio significent (Yers. 29.) Sed qômodotunc qui secundum camem
personse Ismael el Isaac. Ismael enim Judaeorum si- nalus fuerat, persequebalureum, qui sccundum spiri-
gnificatnativitatem, vcl eoruin quiservi peecali sunt: ium; itact nunc. Nohsolum Ismael secundum canicm
I
Isaac vero ehristianorum, quia in libertate nascun- natus esl, sed cl Esau; quia et ipse in .populi Judaici
lur; Iiber eniin flt, qui accipit remissionem pecpa- lypum natus est. De quoin Malachiaproplieia scrip-
lorum. lum est: Jacob dilexi, Esau veroodivi (Malac. i, 5).
Nam hmc sunl duo Testamenla. Moyses accipiens Hic pefsequebatur IJacob, qui in populi Cbrisliani fi-
sanguinem vituli incralera, aspersit populum dicens: ' gura nalus, vocalus ,est IsraeI,iiocest, Jiomo videns
Hk-est sanguis Testamenli, quod disposuit Deusad vos• Deum (Geu. xxvii, 11). Similiter et Judoeosperinvi-
(Exod. xxiv, 8). Hoc est -quod dixil: Vnum .quidem: diam persequi sighiflcavit Christianos; tmde dala
a monte Sina, in servilulem gcnerans, qum est Agar. opera Galaias everterant carnalj astutia.
Lex enim in monte Sina data esi, quam Mpyses reci- I(V.ers, 50,) jS«d|quid dicil Scriptura ? Ejke ancil-
lans populo, libr.um hunc Teslamenii appellavit, el. I) tam, et filium ejus;\non enim Itmreseril filitts ancillm
tuncaspersif populum sanguine, sicuf dixi. HaecLex cum filio meo Isaacr Hasc verba Sarae sunf, quae ty-
reos lenuit peccalores, et coepeiunt servi esse pecr pum habet Hierusalem ecelestis, de promissione ge-
cati, facli filii Agar quasi aneilloe. nerans Isaac; ul ejecto filio ancillse, id esl, Judaao
2*2® (Yers. 25.) Sina aulem mons est in Arabia, populo, increduliiatis "causaabjecto (servi enim pcc-
quiconjungilur huic, qumnunc esl Bierusaletn, serviens catisunt, quihus dala remissio peccalorum non esi),
cum filiis suis. Causam Agar significare dich llierusa- haeressit filiusliberaeiliius Hierusalem superna?, qui
lem terrenam, id est, Synagogamj qtiaein servitutem est pojiulus novusfegni eoeloruni.
generat; qups enim generaf, subpec-cato sunt. (Vers.51.)Ita(7t(enonsumus ancillmfilii, <sedliberm,
(Vers. 26.) Ula aulem qum sursum est Bierusalem, qua liberlale Clirislus nos liberavit. Fuimus igilur an-
libera.esl: qum est iriamrnostra. Haec, quam matrem cillse fllii-,dum peccatis eramus obnoxii: sed accepla
nostfani dicil, regula^simysierii Dpininici, perquaiii rejpjssione peccstofupi a Christo, libgrati sumus. -
s Rom. edil., Prmens mU agere cuih Ulis. h Abest a jnss.

qoihusdani» quia per repromisswnent,
565 COMMENTARIAIN EPIST. AD GALATAS. 366
CAPUT V. d eum, in spiritu etverilaleaddrareoporlel (Joan. iv, 24).
A
(Vers. 1.) Slale ergo, et noliteileruiriservilulis jngo Ac per hoc neque prseputium valet quidquam, neque
contineri. Standum monei in aecepla gralia, ut non circumcisio : sed sola fides opus est in charitate ad
redeunles ad vetera, amillant donum libertalis, quod justificaiionem; fides enini charitate fralerna debet
fueranl conseculi. "muniri, ut perfectio sit credeiilis. Denique Salvator
(Yers. 2.) Ecce ego Paulus dico vobis, quia si cir- quod primum maiidaluih csset inlerrogahti scfibse
cumcidamini,Chrislus vobis nihil proderit. Ntinc aper- respondil : DiligesDoininumDeum iuum ex tolo cor-
tseveriiatis el auclorilalis suoevimnon lacel, dicens: de tuo, el ex tota anhna tua : et proximutn luum (am-
Ecce ego Paulus dico vobis, id esl, ego magisier gen- 'quamleipsum. Inhis, inquil, duobusmaridatistotaLcx
tium, eujus opus eslis in Christo, palam vobis dico : pendel et prophelm (Matih. xxn, 57 et seq.). Imper-
Quia nihil proderil vobis Clmslus, si circumcidamini; fecta suhl itaque caetera, quando in his duobus
Ipse enim Dominus ait : Lex et prophetmusque ad mandalis perfectio cohtinelur.
Joannem; ex quo regnum ccelorum prmdkalur (Luc. (Yers. 7.) Currebalis bene, qttis vos impedivii veri-
xvi, 16). Aniequam ergo nova inciperetnrsadicalio, taii non obedire? Exercitium illorum in opera fidei
-oporluit circumcidi : nunc auieni lege fldei succe- bonum fuisse lestalur, sednequitia malorum homi-
dente, ea sequeuda sunt, quai rudis veritas jubel; B 1 num detentos, ne cursuin suum efficacia pefseve-
quia vetus el novum admisceii non debenl, auctori- fante, consummarent. Unde ut resipisearit horlaliirj
lale Domini prajdicuntis; ail enim: Nemo additamen- de cselero nulli eorum credentes, qui ul opera Legis
tum panni rudis assuit veslimenio veleri; ioliil cnhn servanda suadefent, evangelicueveritaii non eos obe-
fortiludinem ejus a vestimenlo, el major fil scissura dire sinebanl.
(Matlh. ix, 6). Ac per hoc non solum nihil proderit (Vers. 8.) Suasio vestra non esl a Deo, qui vocal
fideli addita 22*7 circumcisio, sedet obcril; majusi JIOS.Verum est, quia humano cohsilio hoec agebanl
enim maliini est ex hbero servum fieri, quam nasci. Judoei, ut mitlerent eos siib Legis j'ugum : non Dei
(Yers. 5.) Teslificor aulem omni hoinini circumci-. judicio, qui vocabat eos per Apostolum suum ad gra-
detili se, quia debiior esl universm Legis faciendm. liam.
Possunt aliqui Legem aliquaienus servare, et nonI (Vers. 9.) 3Iodkum fermentum tolam massam cor-
circumcidi: nain mulli Romanorum in Judoea serva- rumpil. Hoc dicit,»quia licet quidpiam Legis admis-
banlLegem incircumcisi. Unde dicilPauIus aposlo- cenles fidei, violant fidem, ne habeat fruclum, aut
lus ad Agrippam regem Judoeae: Scio, rex Agrippa;; sit acceplabilis. Hoc ideo adjecit, ne forle incoluriiem
credis prophetis, scio quia credis (Act. xxvi, 27). Ett se putarentb habere graliam fidei, si pauca Legis ob-
centurio, cujus servus eral moriturus, qui miltens adIC sefvareht.
•lesuni, rogabat ul veriiret, et sanarel servum ejus;; (Vers. 10.) Egoconfidoinvobisin Domino, quia nihil
-cui testimonium perbibenles Judsei dicebanl ad Je- aliud senlielis. Hac spe se dicii fidere de iis; quia non
sum : Dignus est ul hoc prmstes ei; diligil enim gen-- sjionte, sed circumventi erroris viam intraveranl.
lem noslram, et Synagogamipse mdificavilnobis (Luc.. Ideo ostenso vero itinere, facile eos posse reverii
vn, i, 5). Nemo tamen circumcisus hon tolam Lcgemn confidit. Qui autein conturbat vbs, porlqbit judicium,
servat; debitor est enim, quia circumcisis daia esl,1 quicumqueesl ille. Quomodo qui crranlem converti
Lei. Hoc ideo dixil, quia lam hebeles se ostende-:- facii, reniuneraridus est, dicente Jacobo apostolo in
hant, ut digni essent omnia onera Legis portare. epistola sua : Qui converlifecerit peccatorem, salvabit
(Yers. 4.) Evacuali esiis a Chrisio. Quibus nihilil animam ejus ° a morte, el operiel mullitudinem pec-
prodest Chrislus, evacuati sunt a Cbristo; eranl enim n catorum (Jacob. v, 20); ita et qui recta incedentem
gratia ej*uspleni, qua recedenle, evacuati sunt. His is via, iter in devium cogit flectere, damnalionem con-
enim loquilur, quipost acceptum donum gratiaeDei, i, sequilur, quicumque fueril. Ooc propler hps subjicil;
eircumcidi se maluertint. Qiii enim a in Lege gloria- [- ne qui sibi meritum defeiiderent, eo quod filii essent
mini, a gratia excidistis.Juslitia Legis esl, si serven-i- Abrahse juxta carnem. Denique exaltantes se dicunt
tur, quse data sunt. Ideoque qui in his justificari sce D ad Jesum : JVosfiliiAbrahm sumus (Joan. vm, 55).
vult post fidein, amillit gratiam ; quia ad hoc venit it (Vers. 11.) Ego aulem, fratres, si circumcisio-
donum Dei, ut cessantihus oneribiis Legis, jiisliflca- i- nem prmdico , quid adhuc perseculionem palior ?
ret credentes apud Deuin. Aperlum est, quod dicit; ideo enim quasi inimicus
(Yers. 5, 6.) JVosaulem spiriiu ex fide spemjusli- i- Judoeis habebaiur, et non desincbant a persecutione
lim exspeclamus; nam in Christo Jesu neque circumci- i- ejus; 22@ *Iuia circtimcisionem j'am non stare do-
sio quidquamvatet, neque prmputium : serf fides, qim m cebat. Denique Judseis compellentibus, el ssepenu-
per charitatem operalur. Aperlum est quod dicit, quia ia mero falsas accusationes conlra eum deferenlibus ,
spes justificationis in flde est per spirilum, non per ;r obliquum judicem videns, coactus appellavit Csesa-
bpera Legis; in fideenim spiritaliter Deo servitur de-i- rem. Ergo evacuatumest scandalum crucis (Acl. xxv^
votione mehtis, etpuritate cordis. Unde dicil Domi- [- 11). Scandalum erat Judseis proedicatio crucis,
nus ad Samaritanam : Deus spiriius esl; et adoranles 2s quia sabbalum et ciretimcisionem evacuabat. Si
a Ila mss. plures, ac potiores; aliqtii lamen, et it b Mss. nonnulli, haberegraliam Dei.
omnes edit., in Lege juslificamini. o Diclio, fl morte, e cod. non paucts resiituitur.
567 AD OPERA SANCTIAMMlOSIi APPENDIXj. 56S
autem admitteret circumcisionem, non esset scanda-1A serit homo legi Dei, eoiilradicit Jex peccati, suadens
lum, elpacifici esseiit nobis Judaei. Nam dicebant de homini, ne faciat quod imperat lex divina: e di-
Salvalore : JVonest hic homoa Deo, qui sabbatutn non verso autem lex DeiI revocat ' hominem ; ne faciat
custodit (Joann. IX, 16). quod suggerit lex peecaii. Quod quidem honio non
(Vers. 12.) Vlinam et abscindanlur hi, qui vos sub- videt esse absurdunr; scit enim nalurse suoe con-
verlunt! Tale esl hoc, quale et illud ad Corinihios in gruere, si faciat qiiod imperat lex Dei. Denique
prima : Qui non, inquit, amat Dominum Jesum, sit gaudet, quando hoec jagit : cum autem ea opcratur,
anaihema(lCor. xvi, 22). Ex ipso grege morbido quoesuggerit lex peecati, videl se turpem, et horret
sunt el hi, quos soeiat seutehliae eorum ; ut abscin- post faetum. Ideoque legis spiritus praeeepta servan-
danlur a a misericordia Domini, qui GalatasDeigra- da siint, el carnalia fiigienda; ipsa enim conscieniia
tia exuerunt: et non solum spirilaliter, sed et car- accusat, siei conseniial, sciens horrori esse, quoe
naliler, hos maledicit; ut quia circumcidi Galalas suggerit Lex peccali.
cogebant, ipsi abscinderentur, ul multiplicaretur his (Vers. 18.) Quode,si Spirilu ducimini, non estis
dblor corporis. sub Lege. Non est obscurum, quta qui ducem habet
(Yers. 15.) Vosenim in libertatem vocati estis, fra- Spiritum sanctum, rion errat; lex enim errantibus
tres. In libertatem vocati sunt; quiacum peeeaiises- B I dominalur, sicut alio loco dicil : juslo non est lex
sent obnoxii, b Dei gratia accipienles remissam deposita (I Tim. i, 9).
lictorum, liberati sunt. Tanlum ne tibertalem in occa- (Yers. 19, 20, 21.) Manifesta sunt autem opera
sionem carni detis. Hoc dicit, ne aeceptam libertatem carnis, qum sunl adulterium, fornicalio, impurilas,
occasio carnis adimal: ad hoc enim circumcidi eos obscenitas, idololalria, veneficia, inhnicitim, { con-
volebanl, ut in condilionem Legis intrarent. Ideo tenliones, simulaliones, irm, simutiates, dissensiories,
monet, ne dent occasionemeonseniiendo eis. Sed per hmreses, invidim, homkidia, ebrieiales, comessaliones,
dilectionem spiritus servile vobisinvicem. Non per af- et qum sunt his simiiia, qum prmdico vobis, sicul et
leclum carnis charitatem hahendam, sed per dilectio- prmdixi, quod hi quiltatia agunl, regni Dei hmredi-
nem spiritus exhortattir, ut invicem sibi subjecti sint. lalem non consequenlur. Hsec omnia et his similia le-
(Yers. M.) Vniversa enhn Lex in vobisin uno verbo gis peccali niembra sunt, 229 l"*» Apostolus
implelur : Ditiges proximum tuum sicut te ipsum opcra carnis appellat; quia errores isli ex mundo
(Levit. xix, 18). Uoescriptum est in Leviiico, quod sunti, cx quo et caro. Omnia namque peccaia de-
supradictum est, quia perfectio saiutis per dilec- forisjoriuntur ex parte carnis, non ex partespiritus;
tionem operatur; quia qui non diligit fratrem, non ideo^non absurde opcra carnis dicunlur.
diligitDeum,dicit Joannes apostolus (I Joan.-iv, 20). G ( (Vers. 22, 25, 24.) Fruclus vero Spirilus est clta-
°
(Vers. 15.) Quod si mordelis invicem, et crimina- rilas, gaudium, pax, longanimilas, benignitas, spes,
tis ; videle ne ab invicem consumamini. Manifestum lenitas, conlinenlia, casiilas, bonitas : adversus hujus-
est quia dissensio fratrum inimica est dileeiionis; modi non esl lcx. Qui antcmsunl Chrisli, carneni suam
ideo monet ut pacifici sinlproficientesin bono. Con- crucifixerunt cum vitiis el concupiscentiis. Non dixit:
tentiones enim generant jurgium, eujus fruclus est Opera spiritus charitas est, sed fructus spiritus; lex
vitae consumptio. enim spiritus haec, qtasesupra memoravil, fructifi-
(Vers. 16.) Dico autem, spirilu ambulale, etconcu- cal, ut ex his heeredilas regni ccelorum quaeralur;
piscentiam carnis non perficietis. Poslquam a lege fae- qui enim Christo deVjOtisunt, hosdiclt ehristos', id
torum eos prohibuit, in qua sunt praxepta carnalia; est, unctos. Hicarnem, id esi, mundumcrucifigunt,
nunc ut a viliis carnis se conlineant, praecipii. Hic quando hsec ex quihus errores oriuntur, condemnant.
enim spiriiu ambulal, qui fugil peecala. Hunc sensum et Joannes apostolus seculus, ail:
(Yers. 17.) Nam caro concupiscit adversus spiri- Nolite ditigere ".huncmundum, neque ea qum in hoc
lum, spirilus vero adversus carnem; hmc enim sibi inmundo sunt. Si quis diligil mundum, non est charitas
vkem adversantur, d ut non ea qum vultis, faciutis. Patrisin illo; quiaomne quodin hoc mundoest, con-
Duas leges proponit, sicul facil el in epistola ad cupiscenlia carnis esl, el eoncupiscenlid oculorum
Romanos (vn, 25), quae invicem adversse sunt: (I Jpan. ii, 15). Qui ergo mundum, et quod io.
unam Dei, alieram peccati. Quooideo in carne signi- mundo est, non eoncupiscil, hic carnem crucifigit.
Jicatur, quia visibilibus oblectatur, cupida peccalo- Neque enim corporii humano haec viiia ascribenda
riim; ut his sibi adversaniibns, mediiis homo non sunt, id est, idololatria, veneflcia, baereses, invidiae,
ea quoevull, agat. Divina enim lex premit et fugat inimicitiae, toe el lalia : sed ideo earnalia dicuntur,
legem peccali, consulens Iiomini, ut vigorem naturae quia ex parte niundi sunt, sicut supra memoravi. In-
suoecustodiat, ne eapiatur illecebris : illa e contra terea non aniplius cjuam decem res posuit, quas
in insidiis agens, lacessit hominem blanditiis, ut fruclus spirilus significat; utin his omnia complexus
spernat prseceptum legis divinse. Cum ergo consen- videatur secunduin tabulas Teslamenti Dei ,-in qui-
a Mss. aliquot, a menie Domini; unus, a mandalis c [Rom. edit., mordetis invicemel comeditis.
Domini ;'reliqui et edil., a misericordiaDei. a Eadem Rom. edii., ut non qumcumquevultis, fa-
h Omnesedit. ac pauci mss., Dei grutiamaccipien- ciatis. I
e
les,remissa delictorum, elc.Infra veroRom.edit.sola, {
Nonnulli mss., si Spiritu Dei ducimini.
et in diiionem Legis, elc. Rom. edit., conlentiones,mmulaiiones, iras.
569 COMMENTARIA IN EPIST. AD GALATAS. 570
bus non amplius quam decem verba mandaiorum A.desperat, qui mercedem justiiise in prsesenii vult
tradita sunl. consequi? Quare? Quianon est230Ju*»lu*"hiopere,
(Yers. 25, 26.) Si vivimusspirilu, spirilu et ambu- sed per fallaciam fingit jusiitiam; qui enim vult
lemus. Non simus inanem gloriam seclantes,invicem jiisius esse, alterura sibi proeponil, ut vere jtistiis sit.
provocanles,inviceminvidentes.Ilocdicif, quia sibene Unusquisque enim plus mala sua novit, quam al-
et honesie vivimus, bonos debemus habere el mores; lerius.
hocest enimspiritu vivere, inconlaminatam vitamha- (Vers. 5.) Vnusquisqueenim suam sarcinam porla-
here: et sicspirituambulamus, si paci studeamus; haec bit. Ad postremum hoc voluit innoleseere superbis,
enim parit charitatem. Inanis autem gloria est velle • quia non coinquinatur quis alieno peccato, dummodo
vincere, ubi praemiumnon esl; ut quis studium habeal dissenliat, ut ncmo verealuf se jungere peccatori,
contentionis et semulalionis, seiens quia hsce gene- aut accedentem ad se suscipere, ul eum lucreiur.
rant discordias et liles : Servum autem, inqiiil, (Yers. 6.) Communicelautem is, qui calechizalur
Domininon oporletliligare (II Tim. n, 24). Bonaeenim h verbo(idest, qui verbum Dei audiens est), ei qui
Tiloe fructus aridos facit, perdens spem promissam se catechizat, in ontnibusbonis : Hoc dicil,, ut docto-
castse conversationis : bona enim et casta vita mori- ribus audientes communicent ln omnibus bonis. Si
bus ornanda est, et benevolentia locupletanda. g autem aliter agant, quam docent, in his illis non com-
CAPCT VI. municanduni, sed dissentiendum ; utmagis lex tibi
(Vers. 1, 2.) Fralres, a elsi prmoccupalusfuerit dux sit, quam honio. Sibi euim oberit, non libi;
homoab aliquo deliclo, vos qui spiriiales eslis, instruile quia quse docuerit, observas.
hujutmodi in spiritu mansueludinis,consideranstemet- (Yers. 7.) Nolite errare, Deus non deridetur. Ne-
ipsum, ne cl tu lenteris, invicemonera vestra portate. mini dubium est Deo imposturam fieri non posse, sed
Nunc hos alloquiiur, qui firmiores erant;. ne infla- hoe ab eo unumquemque consequi, quod meretur.
tione bonae viite eum , qui forle a peccato circum- (Yers. 8. ) Quod enim quis seminaverit, hoc et
ventus fuisset, spernendum putarent elabj'iciendum, melel. Qui enhn seminaverititi carne sua, cx carne
ideoque consulendum his. Cum mansuetudine enim metel corruptionem. Hic carnalia vitia, quse in carne
provocandi sunt ad reformandos se; quia si acritis admitii solent, significat; ut qui carnem suam corru-
ex aaclorilate fuerint correpti, non se palienlur ar- perit, sciat se corruplelae fulurum obnoxinm. Cor-
gui : sed et defendere se incipient , ne lurpes rumpit autem corpus, qui inconcessa proesumil. Qui
videantur; et incipiunt pejorcs fleri. Tolle enim ho- vero seminaveril in spiritu , de spirilu melel vilam
minem a contentione et audacia, et hahebis eum mlernam. Homocliristianus spiritu conslat et carne;
subj'ectum; humilitas enim.etiam superbos solel in- G homo enim ad comparationem sancti spirilus, caro
clinare. Et ui cum tota animi lenitale fieref, adjecit: est. Cum ergo spiritui dat assensum, cohibens se ab
ATeet tu lenleris; ut vel hac -eausa non sperneret iis, quaecontraria sunt, spiritaliter seminat; ulpos-
peceatorem, sciens et se posse peccare. Et sic imple- sit metere vilam aelernam. c Testimonium enim
bilis legem Chrisli; lex enim Christi omnes salvos Spiritus accipit, et immortalitatem loco mercedis.
vult fieri: ac per hoc qui frairi peccanli consulil, ut Sicut enim qui corrumpit dehonestans corpus suum,
redeat ad propositum, implet voluniatem Chrisli. non ad seternitatem, sed ad corruptionem perlinebit;
(Yers. 5, 4.) Si enim qttis videlur sibi esse aliquid, ila et qui incoiitaminatum seeustodit, vitam aeternam
cum nihil sil, se ipsum seducit. Opus aulemsuuni pro- consequelur. Hsecest enim selerna viia, vivere sine
bet unusquisque; ettuncin semetipso tanlum gloriani poena,el babere gloriam. Nam si hic ad praesens qui
habebit, el non in aliero. Verum est, nec latet quem- in sollicitudine est, negal se vivere; quanlo magis
quam, qnia si actus nostres et meniem consideremus, ubi alienus a Deo, d ignem lortorem patietur !
nulii nos anteponimus, et necfacile quemquam ju- (Vers. 9.) Bonttni aulem facientes non deficiamus;
dicamus. Qui enim extoliilur quasi aliquid sii, erral; temporeenim proprio metemusinfaiigabiles.Hoc dicit,
neseit enim quia de humilitate crescitur. Verba enim quia qui fortis est ad scminandum, fortis erit et ad
Salvaioris et gesta anie oculos non habet, qui cum -T)metendum, id est, sic recipiet, quomodo facit. Ideo
sit oninium Dominus, humiliavit se (Philip. n, 8); ut promptos nos ad benefaciendumesse hortalur, nec
nobis formam daret quid sequi deberemus, si cre- fastidium pati debere, securos quia pro parvis
scere velimus : et si nos erigeremus, inclinaremur, magna recipiemus, et pro terrenis seterna, tempore
quod facit imperilia cordis inflaii ; ul apud homines quo promisit Deus.
commendatiorvideatur. Spernens enim et despiciens (Vers. 10.) Ergo dum tempus habemus, operemur
peccatores, justum se videri conlendit, sicutet pba- bonutn ad omnes. Genliles tempus habent operandi
risoeus ille, quem Dominusdenolat (Luc. xvm, 10). malum; homines enim sine Deo, quomodo possunt
Kumquid non vere hic imperitus est, qui prsesentis operari bonum? Chrisliani autem facti, tempus ha-
gloriae cupidus est? Numquid non vere de futuris bent operandi bonum ad omnes homines; ut post
a Rom. edit. sola, etsi circumvenlusfuerit. Eadem b Hanc parenthesin Rom. edit. praetermiserat.
ium Tet. edit. et mss. quibusdam, humUicilehujiis- c Cod. nonnulli, Testimonioenim Spiritus accipiet
4ipdi; at caeleri mss, magis commode; instruite immorlalituten). , . , -
Imtumodi'- A NonmilHmss.« ignem totrehleiii patiemn
571 AD GPERA S.4NCTI AMBRGSHAPPENDIS. 572
acceplam fidem bonum opus proficiat mereedi pro- A Chrisli eontumeliam pati (Act. v, 4). Cuj'us ergo
missae. Tompus enim idcirco eoiicedilur vilse, utjam omnis spes in Christo est, hie glorialur in cruce
juste Versemur, exeniplum danles gentilibus. ilfaaime ejus, huie et lnundtis crucifixus est, eertus amorem
aulem ad domeslicosfidei. Verum est quia faciliores crucis Christi vilam esse; mundi vero amorem pa«
et propensiores in bono circa fratres esse debemus; rere morlem. Invicem ergo sibi mortui sunt, et
quia invicem sumus membra. Huic ergo rei inser- mundus Apostolo, el Apostolus mundo; dum nihil
viendum, quce prodest; non circumcisioni, rei nunc concupiscit Aposlolus mundi, el dum nihil habet
inani. mundus suum, quod agnoscat in Apostolo, sicut et
a
(Vers. 11.) Seilole qualibus litleris scripsi vobis . Domimis ait : Ecce^ inqiiit, princeps hujus mundi
mea manu. Auctoriialem dal epislolaesuse; cum enim venit, elin me invenictnihil (Joan.-xiv, 50).
dicit.: Ego scripsi mea manu, obediri vult litteris (Yers. 15, 16.) In ChristoenimJesu neque drcum-
his. Ubi enim holographa maniis esi, falsum dici cisio quidquam est, iieque prmpuiium; sed nova crea-
non potest; ne forte cireumventi excnsarent de epi- lara. Et qiiotquothahc reguiam sequuntUr,pax sttper
stola, quasi aut falsa esset, aut non esset Apostoli, illos el misericordia,\el super lsrael Dei. Nova crea-
nolentes se reprehendi. tura est regeneratioi noslra , haecest quoedal pro-
( Vers. 12.) Quicumquevolunt placere in came, hi B fectum permanenlibus; super islos enim est pax
cogttnt vos circumcidi, tantumne crucis Christi perse- Dei. Qui enim cum Deo pacificus ost, nulliiis inimi-
culionempatiantur. In carne placere, hominibus pla- eiiiam meluit; ggg lutus enim est jiroicclione et
cere signifieat. Ut enim Judaeis propitiis, aul non in- misericordia Dei, quoepromissa esl, cunane! super
festis viverent, quos pseudoapostolos dicit, sic Israel Dei, non super Israel hominis; Juilaei enim
Christum proedicabant, ul et legem servandam do- non credentes Israeliloesunt secundum«arnem. Duas
cerent : quod Apostolus numqnam metuit, sed con- ergo partes significavit, super quas manel pax. et
slanter quod verum est, non facuil, et sibi et his misericordia Dei, Judaeorum eredenttum,"el genti-
providens, quos docebal. Denique : Ego, inquil, non lium fidelium.
solnm ligari, sed [et mori paralus sum in Bierosolyma (Yers. 17.) De cmleronemomihi molestussit. Mo-
pro nomine Domininoslri Jesu Christi (Acl. xxi, 15). lesiias sibi noluit de csetero fieri, ut iteftim forle
(Vers. 15.) Neque enhn ipsi qui circumcisi sunt, eogeretur scribere -. sed jani corfcciiorcs illos vult
legem cusiodiunt : scd volunt vos circumcidi, ut in fieri ; ut ampmaiis erroribus, post lania krdia
vestra carne glorieittur. Tale est hoc, quale et illud pausam habercl. Sijaulcm duriores se pr.-rsiarcnt, et
dictum ad aposlolum Petrum : SiW ctim sisjudmus, inflexibiles in convertendo, cessarentab eo ; ui illis
genlitiier vivis, quomodo compellis genles judaizare G opcras suas el elficaeiam impenderel, de quibus
( Galat, ii, 14) ? Ita el hi cum ipsi Iegem non enslo- mercedem aut lucrum speraret. Ego -enim stigmala
dirent, eonversantes injusje , circumeisionem zela- Domini Jesu Chrisli in corpore mco porlo. IIoc dieit
bantiir; ul prninde vindices et amalores Iegis vide- iratus, quia passiones quas credentium cansapalie-
renltir : cum constel 2S1 hunc legem defendere et balur, inefficaces in illis videbat; d"quoniam con-
custodire, qui justitias ejus exsequitur; el mandatum, stanlia et fide doclrinse suse pro Christo plagas et
quod ad vitam perlinens datum est, non proeter- vincula pati non timuit : sed passus esl amore cre-
mitlit. b-Talis ergo Galalarum excusatio erat. Haec denlium cicatrices plagarum habere se in corpore;
dicit, ut vel sic intelligant, quia illudebantur velut quo non minus fideliter eis proedicaret, sicut et
stulii et hebeles, de qtiorum doloribus gloriarenlur. pseudoapostoli, qui Galatas deceperant. Neminem
(Yers. 14.) c Mihi vero absit gloriari, nisi in cruce itaque vult sibi moleslum esse, quihtiic rei devotus
Domini nostri Jesu Chrisli, per quem milii mnitdus nonest; ista eniniistigmata , id est, cicalrices pla-
crucifixus est, et ego mundo. Quomodo pseudoapo- garum, leslimonia Sunt credentium eorum, qui pa-
stoli tribulaliones pro noniine Chrisli quasi nihil tiuntur, quod digni sunt fulura promiisione.
profuluras per hypocrisim redimebant, erubescentes (Yers. 18.) Gralia nostri Domini Jestt Chrisli cum
inhis; ifa el Apostolus gloriabatur de his, sciens B spiriiu veslro, fratres. Non Legis gratiam dicil, sed
magnam pro isiis fore mercedem : quemadmodum et Domini nostri Jesu Christi esse cum spiriiu illorum,
coaposloli ejus, sicut seriplum est in Aclibus aposlo- quos spirilales fralpes appellat; neque enim penitus
lorum : Tunc, inquit, cmsiexierunt aposloli de con- omnes fuerant eversi.
cilio, gaudenies quia digni habili sunt pro nomine
a Ms. Yall., Videle qualibuslitleris, etc. c Rom. edit., Mihi verorion conlhtgatgloriari.
1 Codex Vall., clades; quidam alii, cladis, ergo a Rom, edil., Magna enim consiamia, etc.
Galalarum exsultatio eorumerat. i
IN EPISTOLAM B. PAULI AD EPHESIOS.
• flrmavit, multa mala pro his passus a perfidis, Mcut

231 PROLOGU.S. .
EphesiosApostolus non fundavit in fide, sed con- dicit: Si enhn, secundum hominem,~adbestias pu-
COMMENTARIAIN EPIST. AD EP-HESIOS. ' 574
575
gnaviEphesi, quid milii prodest, si moriui non resur- A sanciam illis faciar eonversalionem. JXemo enini
gunl (l Cor. xv, 52)? Et quoniam piignam siiam a non melius alicui ohlemperal, quam qui exeharitate
sine effectu perfeetionis illofum prsevidet, gaudens obsequitur.
in eis, ad meliora scripiis horlalur de urbis Romss (Yers. 5.) Pradestinans nos in adoplionem filiorum
cuslodia ; quia veniens ab Hierosolymis-in cusfodia per Jesum Chrislum in ipsum. Hoc dicit decrevisse
sub fidejussore inlelligilur degisse, manens extra Deum, ul credentes in Christum adoplarentur in
castra in conducln suo (Act. xxvin, 16). filios a Deo; .ut caput ipsorum sit Cbrislus verus
CAPUT PRIMUM. Dei Filius.
(Vers. 1.) Paulus apostolus Chrisli Jesit per votun- (Vers. 6.) c Secttndum placitum volunlatis sum hi
talem Dei sanctis omnibus, qui sunt Ephesi; el fideli- laudem claritaiis sum. Tale placitum dicit Deum ha-
btts in Ghrislo Jesu.h Solito more seribit, apostolum buisse ; ut ad laudem clarilatis ejus proficeret gralia
enim se esse Christi Jesu^Dei voluntate testalur. data hominibus; ut salus nostra gloria Dei sit. Qua
Non solum fidelibus scribil, sed et sanclis ; ut tune gratificavit nos in dilecto Filio stto. Deus nobis gra-
vere fldeles sint, si fuerint sancti in Christo Jesu. liam dedit, propter quod credidimus in Filium ejus
Bona enim vila tunc prodesi ac creditur sancta , si Chrislum ; diligens enim unigenilum suum amatori-
sub nomine Cbristi babealur : alioqui conlaminalio B bus ejus divina munera largitur.
erit; quia ad injuriam proficit creaioris. (Vers. 7.) In quo habemusredemptionem per san-
(Vers. 2.) Gralia vobis el pax a Deo Patre nostro, guinem ipsius, rentissionem peccatorum: Duplicem
el Domino Jesu Christo. Gratiam Dei cum sanelis gratiam flagitat; quia et redemit nos sanguine suo,
dieit esse et fidelibus, quem Patrem nostrum appel- et peccata nobis non imputavit, id est, redemif et
lat; quia ab ipso sunt omnia e! condila et restauratai manumisit.
Chrislum autem Dominum nostrum , quia redemit (Yers. 8.) Secundum divilias gralim sum, qumsuper-
nos, offerens se pro nobis; abundavit hi nobis, in omni sapienlia et prudeniia.
(Vers. 5.) Benediclus Deus et Paler Domini noslri Addil ad gratiam; quia post supra memorata bene-
Jesu Chrisii, qui benedixit nos omni benedictionespi- ficia donum accodil sapientiso et prudentioe rerum
ritali, id est, non mundana, sed coelesli benedi- spiritualium.
ctione-: neque corruptibili, sed oeterna ; quia gloria (Yers. 9, 10.) Vl nottim nobis facial mysterium vo-
chrislianorum non in terra, sed in coelo esl, JUest in luntatis sum, juxla beneplacilumsutm, quodproposuit
Christo. Omne enim donum gratise Deiin Christo in eum, in dispensalionem 233 adhnpletionis tenu
est; ut si quis , spreto Christo , benedici se a Deo porum; restaurahs omnia in Christo, qumin cmlissunt,
putet, errare se sciat."*Aliter tamen benediciiur C et qttm in lcrra.. Hoc placuil Deo, cujus consiliurii
Deus, et aliter homines. Unum quidem benedictionis retraclari non potest; ut ostenderet Jn Christo
nomen est, sed pro meriio personaj debel intelligi; mysterinm voluntatis suae temporej quo revelari
nam el facere dicitur Deus, et homines faciunt: sed illud voluit in agnitioneni creaturae. Yrolunlasautem
Deus nutu solo impassibiliter facit; Jiomines aulem ejushaec fuil, ut luncprppitius fieret omnibus, quiin
manu, conatu, labore, sudore efficiunt. Deus ergo errore erant, sive in ccelis, sive in lerris,-quando
benediciiur,oum laudibus dignis extollitiir:- homines Christum manifeslavit hoc donum esse credenlium s
autem siebenedicit Deus, utdonumgSHgrsrtiaesuoe ne illis iinputarentur peceata suscipientibus fidem
eis Impertiat, non secundummerila eorum, sed se- Christi. Omnis ergo crealura in coelis el in terris,
cundum misericordiam suam.Et ideo dixit: Qui nos dum discit agniiionem Christi, restaurajur ad id
benedixitin benedictionespiritati ; ut ostenderet per- qund est condita. Cum enim ad unius Dei fidem im-
fectam benediciionem dari ecelesiium credeniibus in huitur, cognito mysterio Salvaioris, ab errore quem
Chrisio, ut jileni sint gloria coelesli, supra poteslates coeperat, restaufatur, pro cerlo habens creatorem
suhvecli coslorum. Quia ubi cgo, ihquit, ero, itlic el suum unum esse Deum et Dominum. nihc cst unde
minister meus eril (Joan. xn, 26). et Joannes in Apocalypsi dicit : Vidi Michael et An-
(Vers. &.) Sicul elegit nos in ipso anle mundi con- D gelos ejus in cmlo pugnare cum dracone et cumexer-
slitutionem, ul essemussancli el immacutali coram eo cilu ejus (Apoc. xn, 7).vHaecrepugnantia partim de
in charitate. Proescius omnium Deus scit qui credi- errore esf, parlim de usurpaiae lyrannidis praesum-
turi essent in Chrisium, sicut dicit sd Romanos :: ptione.
Quos prmsciit el vocavit nvs (Rom. vm, 29) : non (Vers. 11, 12.) In quo a ct nos sortiti sumus,
solum ex Judaeis, sed eti.am ex gentibus. Quos ergo prmdesiinati secundum proposilumDei, qui universa
Deus vocare dicitur, pe.rseverant in fide: hi surit quos creavit secundum consiliumvolunlatis sum; ut simus
elegit ante"fnundum in Christo; ut sint incontaminali in laudem glorim ejus nos, qui anle speravimus in
coram Deo in eharitate, hoe esl, ut amor- Dei Christo. Hoc est, quod dicit, quia dispensiuio proa-
a Vel. edit., non sine effecttiprofeciionis; scribit.
Roni.,.. fidclibus
profectus; mss perfeclionis. 0 Rom. edit., Secundum beneplacilum.... clarilalis
h Rom. edil. prsemissis duobu.s primis Aposloli sum; vei. ae ross, inier se conveniun!, nisi
verslbus ila resumit, Paulus aposiotus Jesu Christi'. gralim
quod hornm norinulli pro ciaritdiiseScrwaXchariiuiis.
Solilo more scribit voluntate testalur: Sanclis d Rom. edil., einos sorte constilulismnus.
omnibus, qui sunt in Christo Jesu. Non solum
573 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIK. 576
dicationis his decreta est a Deo; qui ex Judoeis cre- A } suscilans illum a morluis, et collocavil ad dexteram
iliderunt in Chvistum. Unde nullus ex gentibus ad sibi in cmlesiibus super omneni Principalutn et Pote-
apostolafum electus est; dignum enim eral ex his slatem, et Virlutem, et Dominalionem,et omne nomen,
cligi proedicatores, qui anfe speraverunt salutem, quod nominatur non solumin Itoc smculo, sed et in fu-
quae illis promissa erat in Chrislo. iuro. Exemplum salulis credentium et gloriaein re-
(Vers. 15, 1-4.) In quoetvos, cum audisselis ver- surrectione Salvatoris consislere profiletur, ut ex ea
bum verilaiis Evangelii salulis vestrm, credenles si- cognoscant fideles,' 234 1u'd eis promissum est.
gnati estis Spiriiu promissionis sanclo ; qui esl pignus Simili enim modo exfollenlur supra ccelosfuttiri cum
hmreditatis nostrm, in redemptionemacquisiiionis in Christo; sicut ipse dicit : Pater, volo ut ubi fuero,
laudem glorim ipsius. Laus gloriae Dei est, a cum et hi mecumsini, et videanl gloriam meam (Joan. xvn,
iniilti acquiruntur ad fldem, sicut gloria medici esl, 24). Hoc propter incarnationem Filii Dei, ut etiam
si multos curet. Ideoque ad gloriam Dei pertinet, homo facius super omnesccelosesse dicatur,etsuper
quia genles voeavil, ul salutis suae medelam conse- cunclam creaturam sedens ad dexteram Dei, habens
querenlur per fideni promissam Judads, signum ha- nomen Dei per naturam, non per adoplionem; ut
benles redempfionis atque hsereditatis fuluroe, Spi- cognoscant illum esse Filium Dei, qui illum cruci-
rilum sanctum dalum post baptismum. Redempti B 1 fixerunt. Honor enini quem illi dedit Paler per gene-
enim hoeredesdesignati sunf, siin regeneralione per- ralionem , tunc manifestatus est, ctim naius homo
durent; ut lides prima veniam, sancla vero conver- passus esl, et vicla morl.e resurrexil, ascendens
satio perdurans cum fide, coronam mereatur. unde descenderat, super omnes coelos. Unde dictum
(Vers. 15^,16.) Proplerea et ego , auditafide vestra est, quia verilas de terra orta est(Psal. LXXXIV, 12).
in Domino Jesu,et dileclione in omnes sanctos, non Quia enim omne judicium Pater Filio dedit (Joan.
cesso gratias agendo pro vobis, commemorationem v, 22), idcirco ad dexleram Dei sedere dicilur,
vestri facere in orationibus meis. Quoniam juxta de- quasi judex. Denique ipse dicitad discipulos : Vsque
crctum Dei, quo statuil gentes partieipes fieri pro- modo nihil petistis in nomine nteo : petile, el egofa-
missionis Judoeorum , audito Ephesii verbo Dei, ciam (Ibid. xvi, 24). Unde ait Judaeis : Amodovi-
susceperunt fldem Christi, diligentes omnes sanclos, debitis Filium homihis sedenlemad dexleram virlulis
sicut mandavit Dominus ; hac causa Deo gralias agit; Dei, elvenienlem cumnubibus cmli (Matlh. xxvi, 64).
pro conversione et charitate eorum, qui dignatus( Ex eo enim quod ihnotuit, adiri coepit, et postu-
est gentes concorporare Judoeis. lari, quasi judex.
(Vers. 17, 18, 19.) Vt Deus Domini nostri Jesu[ (Yers. 22, 25.) Et ontnia subjecitsub pedibus ejus ,
Christi, Paler claritatis, det vobis spiritum sapientim. C' et ipsum dedit caput super omnem Ecclesiam, qumest
el revelalionis in agnilione ejus, illuminatos habere> corpus el pleniludo ejus, qui omnia in omnibusadim-
oculos cordis veslri; ad hoc ut sciatis qttm sit spes vo- pletur. Palrem dicit1Filio omnem crealuram subj'e-
cationis ejus , el qum divilimhmreditatis glorim ejus; cisse; ut quia omnia per ipsum fecil (Joau.i, 5),
in sanclis. Manifestum est quia ideo se orare dicitl ipse omnium caput sit et Dominus. Tunc illi omnia
pro eis, ul fidei suoe spem cognoscant in reniunera- subjecit, quando illuni ante omnia genuit; ut per
tione ccelesti; quia cum plene scierint qui fruclus; ipsuui faceret, quse non erant. Omnem Ecclesiam
est credentium, propensiores fient circa excolendami dicens, summatim llotuni comprehendit, quod in
religionem. Jam enim in hnjusmodi profectus fore. ccelo est et in terra; ut in novum homiiiem membra
videtur, quia si anlequam sciant promissionis glo- ejus efficiantur, dum confitentur hunc esse, per
riam, tam devoti sunt; propensiores fient neces- qtiem facti a Deo siimt. Subjiciuntur enim illi quasi
sario, b cum cognoverint. Claritatis lamen Palrem! capiii membra , ex quo trabunt originem ; ul omnia
vocat Deum, et Chrisfi Deum, cum vertis Pater in omnibus, adimpleantur. Cura enim regressi fuerinl
Christi sit Deus, et Deus creaturse. Sed et ipse Do- ad confessionem unius Dei, flectenles genu Christo,
minus eadeni dicit: Vado ad Patrem meum et Palrem. adiriipi.elur in omnibus ut sil omnia; quia ab ipso
veslrum, Deum meumet Deumvestrum(Joan. xx, 17)., " sunt: ac per hoc ipse in eis est, quia virlule ejus
Totius ergo clariialis Pater est; quia ab ipso estt suhsislunl; recederiles enim a. Deo, evacuare illum
omnis claritas, et potestas, et dignitas. Est el Pater videntur. Unde alioloco dicit: Vt crescant omnia in
Christi, sed aliler; quia hic verus Filius est,et l incremenlumDei (Coloss. u, 19).
Deus omnium, sed non ita Christi Deus est. Sic:
JCAPUT II.
enim Deus Christi esi.; quia Deus de Deo Christuss (Yers. 1, 2.) Et vos cum esselismorlui deliclis el
est: caeterorum autem Deus' esl causa terroris, sic- peccatisvestris, in quibus aliquando ambulastissecun-
ut ipse dicit in iMalachia propheta : Si Deus ego) dum smculum httjus mundi: Mortuos dicit, quia er-
sum , ubi est timor meus(Malac. i, 6) ? rores saeculi sequuri ur; quidquid enim ab unius Dei
(Vers. 20, 21.) Et qum est excelsa magniludo vir- professione recedit, mortuum habelur; quia non
tutis ejus in vos, qui creditis , secundum operalionem i nianet in radice, ex qua irahit originem. Secundum
polenlimforlitudinis ejus,quam operalus esl in Christo,, principem potestatislaeris hujus, spiritum qui nunc
& Mss. cummiilli concurrunt adftdem,
h Mss. nonnulli,
aliquot, cntn coghbverinl-clanialeih ejus. Tament etc.
577 COMMENTARIAIN EPIST. AD EPIIESIOS.
operalur in filiis diffidehlim. Principem potestalis, A_nostrt. Hae verae diviliae sunt misencordiarum, ut
idest, diabolum, significat sseculi iiitelligenliam non quasrenlihus ultromisericordia prsestaretur, sicut
corrupisse; ut ab uno Deo recederent, mnltoium dicil Esaias : Palam faclus sum non qumrenlibus me
deorum opinionem suseipienies, ut soeios illos susa (Esai. LXV,1); hoc enim est abundare misericordia,
conspiraiionis efficeret, dumineadem impietaiein- ut et non poslulantibus tribuatur. Hsec tamen chari-
veniunlur, negantes unum Deum. Principem ergo fas Dei est erga nos, ut qnia fecit nos, nolit perire
huncerroris ideo aeris dicit spirilum , ut ostendat nos; diligit enim opus suum. ldeo enim fecit ,
quia hanc partem sibi usurpavit ad exercendam do- ut amaret, quod fecil; nemo enim laborem suum
niinationem. Aliud est enim aer, et aliud princeps : odio habet.
sed quia in niundo vel in aere domjnatur, spiritus (Vers. 5.) Et cum morlui essemus peccalis, convivi-^
aerisappellatur. ficavilnos in Christo. A Deo alienati morlui eramus:
(Vers. 5.) In quibus el nos aliquando conversatisu- graiia aufem sua revocavit nos, hoc est, vivificavit
mus in desideriiscarnis noslrm, facienles a votuntalem nos in Christo. Qtiia enim peripsum nos fecil, ite-
carnis el consiliorumejus : et eramus nalura filii irm, rum per ipsum nos reformavit in ipso, id est, ut
sicul et cmleri. Perfidiarii significat, dum desideria ejus membra simus; ipse estautem caput nostrum ;
carnis memorat, Voluntas enim carnis est visibi- B ipsum enim habemus, Deo praesiante, auctoreni
libus oblectari, ul elementa quae Deus gubernacula vitae nostroe, sicut dicitPeirus apostolus : Auclorem
mundiinstituit, deos appellel; cum hoc nomen uni vero viiminlerfecistis (Acl. ni, 15).
Deo debeatur, ex quo sunt omnia ; ut sicut nullum (Vers. 6.) Cujus gralia salvi facti eslis. Huic dono
partieipem babet ex his in virtute, ita nullum ha- addit et genies; signilicans b salvatos nos esse gra-
beat consortem in nomine. Chrisfo autem idcirco tia Christi.
hoc nomen nonnegatur, quia jsieut communis eis (Vers. 7.) Et sitnul suscilavit, el simul consedere
natura est, ita erit et nomen. Hoc lamen inter Pa- fecilincmlestibus \n Chrislo Jesu. Hoc dicit, quod
trem et Filium interest, quia Paler a nullo hoc ac- supra memoravi, illic futuros sanctos eliam ex
cepit: Filius autem per generationem omnia Palris genlibus , ubi et Christus est caput ebrum.
accepit; ut in virtute et substantia et npminenihil (Vers. 8.) Ot oslenderelin smculissupervenientibus
distet Filius a Patre. Unde dicil: Omnia qum habet superabundanles divilias gratim sum in bonitalesuper
Pater, mea sunt; el mea Patris (Joan. xvi, 15). Non nos in ChristoJesu. Hoc significat, quia in futuro
ergo indignum neque contrarium esi, si et Christus sseculo immortale donum Dei apparebit in rernune-
Deus dicalur, sed de Deo Paire; ut unius Dei aueto- ratione fidelium; quod oculus non vidil, nec auris
' audivit, nec in cor hominis
ritas eonservelur. Nam si quis aliud pulat significare, C ascendit, quae proepa-
cum voliintatem earnis flagilat, sciat et Apostolum ravit Deus diligenlibus eum (I Cor. n, 9). Hoe sunt
mundam vitam habuisse; quia secundum jusiiiiam superabundanles divitise, ul lantum delur credenii-
Legis conversatus esl sine querela. Sed quia perse- hus, quantum invesiigare non poteslmcns.
cutus estfldem Chrisii, idcirco conversati, inquit, (Vers. 9, 10.) Gratia enim salvi facli eslis per fi-
sumus in desideriiscarnis nostrm. Omne enim pecca- dem. Graliafidei data est, ul credentes salvenlur..
tum caro dicitur, maxinie perfidia , quse es.t toiius Et hoc non ex vobis; Dei enim donum est, non ex
sceleris mater. JXulliopera bona et castitas proderit, operibus, ne quis glorielur. Nam ipsius sumus figmen-
si sil perfldus; perfidia enini hoec omnia maculat. tum, creati in Chrislo Jesu in opera bona;qum prm-
Hinc est, quod subdidit: El eramus nalura filii irm, paravit Deus ut in illis ambnlemus. Verum est, quia
235 S!ca'et emleri.Naturse enim cum mala volunias omnisgratiarum actio salutis noslrae ad Deum refe-
supponitur, fit natura irae, id est, quse ullioni sub- renda est, qui misericordiam suam nobis proestat;
jicienda sit, immutata non subslantia, sed niala vo- ui revocaret c errantes ad vitam, et non queerenles
lunlate. Hoc enim deputatur nalurse, quod sequitur; verum iter. Ideoque non est gloriandum nobis in
' unde ait in Esaia : Semen pessimum (Esai. l, 4). Et nobis
ipsis; sed in Deo , qui nos regeneravil nativi-
quare sil semen pessinmm, suhjecjt : Reliquisiis'a late coelesti per fidem Chrisli, ad hoc ut bbnls ope-
- enim Dominum, aii, el ad iracundiarn incitastis Sanc- ribus exercitaii,
quoe Deus nobis jam renalis decre-
tum Israel; ut natura quoe deserit Deum, pessimum vii, promissa mereamur accipere.
semen dicalur. Degenerare enim est ab auclore rece- (Vers. H,12.)iIIeiH0n'a relinentes,vos quialiquando
dere : et cum malum exemplum coeleris praebet, eraiis,gentes,in came, qui dichnini prmpuiium, ab ed
malum est semen; fructus eniin pessimos facit. Si qumdicilur circumcisio in carne manufacla; qnoniam
vero redeat ad Auctorem , bona erit natura ; secun- eratis illo in lempore sine Christo, alienaii a conver-
dum Aposiolum , qui immutalos dum agnoscit Crea- satione Israel, el Itospiles lestamenlorum, et promjs-
torem suum, vas electionis appellalur (Acl. IX, 15). sionis eorum spem non habenles, et sine Deo in hoc
(Yers. 4.) Deus autem, qui divesest in misericordia . mundo. Commonet gentes, ut reminiscenlcs quid-
propter inultam charilalem suam, qua misertus est fuerint (erant enim carnales, ctsinespe, nullam
a Vet. edit. et mss. non pauci, voluptates carnis. semel admonuimus.
Sed anliquis scriptoribus.solemne.esse, ut vohmta* b Rom. edit. sola, sa%i(os nos omnes esse, elc*
tem et vbluptatem inter se eonfuiidiinlj jam ftoli c Nenimlli mss.| ervaniis omnes ai fidemi
579 AD QPER\ SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. | 580'
proinissionis communionem habehles Judiieoriini in A A morte sua Christus pritis populos inler se reconci-
Ghrislq; Judacis enim promissns erat Chrislus, non liavif, deinde Deo Patri paciflcos feci!; ut homines
geiUilms, ut propensius gralias agant Deo per Chri- nalurse unius, qiiia diyersi facli fuerant per erro-
stum, qui misericordia sua fecit illos participes spi- rem, membra efficerentur unius corporis novi,
euj'us
ritalium, GUIIIessent carnales. Tdeotamen circumci- caput Christus est. |
sio, ait, in carne manufaeta , ut significaret aliam (Vers. 17, 18.) Inlerficiens inhnkitias insemetipso,
non manufaeiam spiritalem. - el veniens evangelizavitpacem vobis, qui longe, el pa-
(Vers. 15.)ATuucautem in ChristoJesu vos qui ali- cehiiis, quijuxla; quia\pcr ipsum habemus accessum
quando longe eraiis , facti eslis prope per sanguinem utrique in uno Spiritu>ad Palrem. Idem sensus est;
Chrisli. Adliue donum et giatiam Dei commendaf, inlerfecit enim inimicitiam in se, dum pro omnibus
cui nos semper velut obnoxios gralias vult referre ; lam Judseis quam gentilibus morluus est. Omnibus
idcirco enim in sanguine Cbristi proximos nos Deo enim proflcit mors Salvaioris; resurgens enim a
facfos memorat, nt quantum affecium circa nos ba- mortuis, damnata mortp, quoe tenebat omnes, osien-
beat Deus, ostenderet, qui pro nobis Filium suum dit qiiam spem haberent credentes in eum. Hine
mori permisit; ut et nos in fideejus durantes,' om- mandavit prsedicalionem, qua omnes convocarenlur
nibus exitiis pro illo nobis illalis non cedamus, B ad Detim Palrem in uriitate Spirilus, scissa discor-
scicntes plus illumde nobismereri, quam quaecum- dia, ut sive Judsei (qui prope ideo dicuniur, quia
que ah inimieis possunt inferri : ille enim cum sil ipsorum palribus facta promissio est), slve genliles _
Doniinus, et niillius egeal, obtulit se gg@ pro no- (qui ideo longe dicuntur, quia Dei legem non rece*
bis; ut non illi, sed nobis profleeret. Nos cnim perun'. datam per MoySen), sublato prastcrito rilu,
etiamsinobis non profiecret, forle cogeremur mori suscipcrent, fidem Cbristi, per quam efficerenfur
pro ipso domino servi: quanlo magis curn non so- unumi I
lum illius, sed et noslra mors nobis prsestet ef- (Vers. 19.) Ergojam non eslis a hospiles et incoke,
fectum ! sed estis cives sanctomn, ei domesticiDei, Admonet
(Vers. 14.) Ipse enim esl paxnostra, quifecit utra-. , illos, ut memores slnt benefieiorum Dei; quia cuni
que unum, et medium parielem macerim solvens,inimi- longe essent a cognilioie el timore Dei, misericordia
citias in carne sua. Paeem fecit inter circumcisionem cjus adjuncti sunt; ut fierent participes eorum, qui
et prseputium passio Salvaloris. Inimiciiinm enim, prope, Deum erant, cohcives faeli filiorumDei. Sicut
quoevelut paries mediaerat, el dividebaf circumci- enim Iquaecumque gens Roinanorum pacem sequl
sionem a prseputio, et prseputium a cireumcisione , desideravil, ohlalis donis suscepia est; ut essent
hanc solvil Salvator, dans Iegem iu neque Judseus C cives , Romani, quemadmodum Tharso-Cilicienses,
prsesumens de circumcisione reprobaret genlilem , unde Apostolus civem Romanum se dicit (Act. XXII,
neque gentilis fidus de proejiutio, idesl, de jiagani- 26) : ita et quicumque|fidei se christianse sociaverit,
tate, abominaretur Judaeum : sed ut ambp innovati, fil civis saiicloruin el domesticus Dei.
unius Dei fidem sequorentur in Chrisio. Omnia enim (Vers. 20.) Supermdificatisupra fundamenlitmapo-
quse docuit Salvator, tmic firmavit, cum resurrexila stolorum el prophetarum, ipso summo anguiari lapide
mortuis. Parielem tamen, qui meditis efat, dividens; Clirislo Jesu. Hoc esl supra novum et vetus Testa-
inter legem factorum et gentilitalem, maceriam sive. menttim collocati. Quqd enim b aposloliprsedicave-
sepem signifieavit, id est, non parietem stabilem , runt, prophetoe futurum dixerunl; quamvis dicat ad
neque robustum; quia neque gentililas firma res erat, Coriiithios : Deus, inqiiit, primum posuil in Ecclesia
quasi ab homine inventa, neque circumcisio, ett aposlolos, secundo prophelas (I Cor. xn, 28). Sed
neomenise, escarum, et sacrificiorum vel sabbato- hi alii projihetse sunt ;jillo enim loco de ordinatione
rum slabilis el fixa observalio; sic enim data sunt, Ecclesise dispulat, hic vero de fundamento Eeclesite:
ut cessarent, advenienteChristo. Quamvis enim Deuss prophetoe enim disposucriuit; nam apostoli funda- *
iisJc dederit, sed ad lempus : fidei autem lirma ett menta jecerunt. Unde dicit Dominus ad Pelrum :
sinesuccessore esl proedieatio. J Super istam petram mdificaboEcclesiam meqm(Matth.
V
(Vers. 15.) Legem mandatorttmin decrelis evacuans s xvi, 18), hoe est, in hac calholicsa lidei confessione
ul duos conderel in seipso, in uno novo homine faciens s slatuam fideles atl vitam; nam el David disposuit
pacem. Hoc esl quod supra summaiim memoravi;; domum Dei, el sigriavil loeum ubi fierel: Salo-
quia legem, quoe data erat Judoeis in circumcisione,, mon yero fundavit eam.
et in neomeniis , et in escis, et in sacrificiis, et inii 231 (Vers. 21, 22.) In quo- omnis slructura ,
sabbalo, evacuavit, hoc est, cessare j'am jussit; quiaa cbmpacla , crescit in templum sanctum iriDomino, in
bheri eranl,ef sic fecit pacem. Unde Pelrus apo- quo et vos comdificamitiiin habiiaculum Dei in spiritu.
stolus dicit in Actis apostolorum : Quid imponilis ;s Hic sensus esl, undelDominus ail: super istani pe-
jugum supra cervicemfrdirum , quod neque patres no- tram mdiftcabo Ecclesiani meam. Duos enim popUlos
stri, neqttcnos potuimus porlare(Act. xv, 10)? in se suscepit Salvalbr, el fecit iinum in Doriiino,
(Vers. 16.) Vl exhiberet el reconciliarel amkos inn sicut etlapis angularis duos parietes continet, in
uno corpore Deo per crucem. Suhlala inimicitia , unilate domus firmatos; fideles enim superlicies sunt
a Rom. edit., non eslisadvenmatqueperegrini. b Mss. nonnulli, apqstoli prmdixerunie
581 COMMENTARIAIN EPIST. AD EPHf.SIO.S. S82'
tcnipli Dei,in spirilu cnnversantos; utpossint hsere- A agnita est voluntas Dei; quia genles sine opere Le-
des fieri coeleslishabifationis. gis salvare decrevit.
(Yers. 8.) Mihi omnium sanclorum minhno dala est
CAPUT III.
gratia hmc. Humiliat se, cum se minimum dicit,,
(Yers. 1.) Bujits rei gratia ego Paulus vinclus sciens humilitatem profectum habere. Nam tanlam
ChrisliJesu pro vobis fratribtts. Quoniam dispositio- gratiam sibi datam dicil; ut donum hoc quod anle
nem divinaoclemenliae, quse fuerit anle mundum er- ignoitim fuit prseleritis sseculis, sibi asserat conces-
ga salulem gentitim oslendit; nunc se legatione hu- sum, ut Iioc manifestaret genlibus. Unde enim m\-
jus doni ftingi Dei provisione, Chrisio mittente, de- nimus saiitiorum omnium videri polesl; qui anle-
clarat. Dominus enim post resurrectionem suam quam baptizaretur, vaselectionis appellalus esl? b Vt
apostolos suos vice sua misit praedicnre (Malth. innaiionibus evangelizeminmslhnabiles diviiias Chri-
xxviu, 19), hunc dirigens ad conversioncm gentium; sli (Acl. ix, 15). Electum se probat ad prsedican-
sic enim dixit ad eum : Yade, ego longe ad gentes duhi donum Dei in divitiis incomprehensibilibns.
mittatn te (Act. xxn, 21). Dominieo ergo*hsus verbo Ciiristi, quas genlibus jani desperatis largiri digna-
est, cum dicit : Pacem vobis qui longe, el iis qui tus est; ut sine opere salvarentur per fidem. Et ma-
juxla. B nifeslum est quia nemb egregiurii cl maximum mu-
(Yers.2,5, 4.) Sitamenaudislisdispensalionemgra- nus per indignam millil personam. Oslenderis ergo
limDei,qttmdataestnobisinvos. Yult eosseire quiaDei quanlum a Deo mereatur, humiliat lamen se, ulme-
judicio a Christo missus est praedicare gentibus mys- riium ejus concrescat.
lerium gratise dei.Secundumrevelationemnotum milii (Vers. 9.) El illuminem omnes, qum dispensatio-
faclutn esl mysterium, skut anlea scripsi inmodko, mysterii abscondili a smculis in Deo, qui universa
proul polestis legenlesinteUigereprudenliam meam in creavit. Missum se dicit dujilici modo docere genles
mysterio Chrisli. Oslensam sibi signifieat revelaiio- mysieriumj quod fuil in Deo, ex quo siint omnia; ut
nem myslerii Dei, de quo prius breviler se nierao- per eum discant ac intelliganl Christum semper in
rat scripsisse, hoc est, temperate prout polerant Deo, et apud Deum, et quia sine circumcisione et
capcre pfudenliam Aposloli in sacramenio Chrisii. caeteris Legis mandaiis disposuit salvare gentes.
(Vers. 5, 6.) Quod in aliis smculis non fuil notttm SiSS Indigni enim invenli sunt Judoei tantum ac ta-
filiisliominmn, sicul nunc revelalum esl sanclisejus et lem habere doctorem ; sic enim Judsei credebant in
propltetis in sptritu, gentes essecohmredesel concorpo- Clnistiim, ul Legem tamen servarenl; quod odihile
ralas et purlicipes promissionisejus a in Chfisto Jesu. est apud Deuni; Denique dicunt aposloli ad coapo-
Hoc asserit oslensum a Deo lempore Chrisii, quod C siolum suum Paulum : Vides, frater, quolmiltia sunl
latehat; quia gentes participes fuluroeessent gratioe in Judmis credentium, et omnes isti mmulalores sunt
promissae in Lcge. Quod osiensum dicit pncdicato- Legis (Act. xxi, 20). Unde faeium esl, ut vas ele-
ribus sanctis et prophetis, id est, aposiolis et Legis ctionis ad gehtes docendas missus esset, ut vel ipsi
explanatorihus, non prophelis veteribus. Quamvis fidei siise spem pleham haberent, niliil deLege, sed
eiiim admitterentur prius ad Legem gcntiles, scd in solo Chfisio spefanleS. Manifeslato enim sacra-
circumcidi jubebantur; el prophetse scierunt gOnies mento, Chfisti tale donum dalum est, c quod per-
parlicipes futuras doni Dei (nam et lioc significave- fectse salutis haberei elTecluin; sicutenini in niagna
runt multis in Iocis); sed hoc latuit, quod sine cir- vota niaxima dantur apophorela; ila' et magnifico
cumcisione, et sabbaiis, et neomeniis, et cseleris manifeslato niyslerio, gaudii et loetilioecausa tam
talibus, gratioe Dei fulurse essent participes, el ahs- egregio muhere donati sunt homines, quod illis salis
que Lege susciperenl fidem Cliristi, et salvafehliir. silad copiam salutSrcm.
Hoc esi, quod dicil : In spiritu esse genles cohmredes (Yers. 10.) Vtnota fial Principibus el Polestaiibus
el concorporatas, el parlicipes promissionis ejus in in cmlestibusper Ecclesiam muliiformis sapientim Dei.
Chrisio. Qui enim spiritu Deum colit, opere Legis Tam bene de hoc sensit Deus, ut non solum genii-
opus non babet. " bus lninc hiagislrum dafei; verum etiam ut per
(Vers. 7.) Per Evangelium ejus faclus sum minisler eum veritas Christi innolescat spiritibus in coelesli-
secundmndonum gratim Dei, qumdata est mihi secun- bus, qtii sunt Principes et Polestates. Potestales
dttm operationem virtulis ejus. Per prsedicalionem ideo, quia potentiores snnt inler caelerosspiritus :
minislerii sui eognitum asserit donum, quod dispo- Principes auiem , eo quod principenlurPoteslatibus;
suit Deus genlibus juxta virtutis suae operationcm. ut agnoscenies per Ecclesiam, quse multifarie ad vi-
Operatio enim virtulis ejusesl, quia Chrislum sus- tam attracla est, in Chrislo unius Dei rnanere myste-
eitavit a morluis, devicta morte, in qua omnes sal- rium, desinanl ab errore. Id enim agilur, ut prsedi-
vavif. Dispensaliotamen Evangelii ejushxc esl, qua caiio ecclesiastica eliam his proficial, et deserant
a Voeibusm Christo Jesu c Mss. nonnulli, (jiworfapertm salntis. Al.versu

siibjuiigit Rom. edit.,
per Evangelium.Sed versiculum seq." sic " exorditur : proximo, ubi nos cum ant. edit. ac pluribus mss., in
Cujus facttts sum minisler', etc.
" Eadem magna vota; Rom. edit. prsefert; in magnis uolis, et
edit. Rom. ,'Vt in geritibusevangelizem quidam mss., in magna vita.
incomprehensibiles,etc.
583 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 3S4
i
assensum lyrannidis diaholi, qua se adversus Dei,Adicit, ut quia dignatus est advocare gentes ad co-
unius fidem impia proesumptione armavit. Qui sen- gnoscendum mysteriiim voluntatis ej'us, hoc eliam
sus psalmo vigesimo lerlio prsescriptus est, ubjDeus donet, quia dives est, lutnutu ejus firmenturin Spi-
universitatis Dominus demonslratur, dicente Dei ritu, hoc est, ut "23@ non illos perturbent carnalia
Spiritu per David : Domini esl lerra, et pleniludo exiiia illata a perlidis : sed sint stabiles, exspectan-
ejus, orbis terrarum, et universi qui habilant in eo les in futuro huj'us reii mercedem.
a Tollite portas
(Psal. xxui, 1). Etin subjectis : (Vers. 17.) In interiore homine Chrislum habitare
Principis vestri, et etevamini portm mlernales, el in- per fidem in cordibus veslris. In eo petit eos niagis
troibil Rex glorim. Quis est iste Rex glorim? Dominus firmari, ut non ambigant, sed magis credant Chris-
virlutum ipse est Rex glorim (lbid., 7 et seq.). Dici- tum habilare in se, quem non videnthis oculis; ut
tur ergo his Principihus, qui in errore sunt in cce- Spiritus datus hoc eis^per Dei donum infundat, ut
lestibus, sive minislris ejus in terris,, ut auferant certi sint de Christo quod vivit, et Filius Dei est, et
portas principis sui, idest, diaboli dementibus suis, habitat per fidem in cbrdihus noslris, ul cum fidem
per quas multorum deorum asserendorum error inejus habemus in cordibus noslris, ipsum habere vi-
travit. Sunl enim temporales; quia omnis fallacia deamur.Quod eo proficil, ut securi simus de auxiliis
tempore elauditur : Iter enim impiorum peribit (Psal. B ] ejus; quia non deserit nos, sed semper adesl prop-
l, 6). Ut autem aeternas portas elevent, hortante terfidem suam, quam videt in nobis : quippe cum
justitia, admonentur; quia veriias in sempilerna ideo Spirilus ejus, qui et DeiPatris est, delurnobis;
ssecula perseveral. Cnde ait in psalmo eente- ut vice ej'us luios praes^letnos, si ei assentiamus, ut
simo decimo sepliriio : Bmc porta Domini, justi in- et oeculta revelet; per quem utique ipsum in nobis
trabunt per eam (Psal. cxvn, 20). Manifeslum est habitajre ambigere non debemus. Esl enim hic alius
enim quia jusii per fidem inlrantincoelos, inregnum paraclilus, inlerquos personarum distantia est, non
Dei, quod numquam corrumpilur, sicut Daniel pro- naturoe; quia et de eo accipit, et a Dco procedit
phela testatur, dicens inter csetera : Exsurget re- (Joan. xv, 26). In quibus enim naturae nniias est,
gnum aliud incorruptibile (Dan. n , 44): impii autern invicem sui suni; unde dicit Dominus : Omnia Pa-
propler ineredulitatem inlrant infernum lartareum. tris mea sunt, el mea omnia Palris (Joan. xvi, 15).
Hic ergo Rex glorise Chrislus est, qui devicta morte (Vers. 18.) Vl in clulrilale radkali el fundati, pos-
resurgens apparet Dominus esse et Rex glorioe. Vir- sitis comprehendere cum omnibus sanclis qum sit lati-
tule enim potestalis suse, qua suhegit inferos, ma- ludo, \el lougiludo, et lllitudo, et profundum. Hoc
nifestnlur; quia ipse est Filius Dei, qui unius Dei proeslafe dicit habitanlem Christum vel Spiritjim ih
regnum in coelis et in terris esse ad condemnatio- C < nobis,|ut fuhdati simus in chariiale Dei, devincii be-
nem lyrannidis diaholi praedicavit. nefieiis ejus, et possimus cum sanctis, qui sunt
(Yers. 11, 12.) Secundum proposilmn smculorum apostqli et propheloe, tiinmensum et inoestimabilem
in Christo Jesu Domino nostro, in quo habemus liber- cogooscere Deum,omniaexcedenlem majeslaie vir-
tatem in confidenlia per fidem ipsius. Manifestatum tutis suoe. Cum eniin dieil: Laiiludo, el longitudo, el
dicit Ghristum saeculo, quo proposuitDeus ostendere allitudo, et profundum;'hoe ulique significat, ut sicut
niyslerium suum pro salute humana, ut cognitio in sphsera lauta longitudo est, quanla laiitudo, el
mysterii Dei mortalibus conferret salutem ; ul quasi tanta altitudo, quanlum et profundum; ila el in Deo
dedicalio regni Christi hanc gratiatn credentibus pro oninia aoqualia sunt inimensitate infinitatis. Sphseri
apophoreiis largiretur. Lieel eiiim jam olim factuni enim definilo modo concludiiur : Deus autem non
sit, novum tamen videtur ignoranti crealurae. solum implet omnia, sed et excedit; nec enim clau-
(Vers. 15.) b Propter quod pelo ne deficiatis in tri- diiur, sed omnia inirajse habet, ut solus ineffabilis
bulationibus meis pro vobis, qute sunt in gloria veslra. et infinitus habeatur : \el gralise huie insufflcienter
Manifestala spe, quse esljn mysterio Chrisii, commo- agantur, quia cum tantus sit, dignatus est per Chri-
net ne scandalum patiantur propter tribulationes, stum hominem visiiare] peccatis et moriisubjeclum.
quse sancfis a perfidis irrogantur. Ad gloriam enim D 1 (Vers. 19.) Cognoscere quoque supereminenlem
pertinet illorum, si in tribulatione magistrinon fue- scientim charitalem Cliristi. Post Dei Patris infiiiitam
rint scandjlizali diseipuli, liac spe firmati; quia fideel
inconiprehensibilemjcognitioneniet hienarrabilem
lium pressune fuiuri saeeuli gloria erigentur; hoec eleffentiam, Chrisii qupque agnoscere nos vult ciia-
enim fideliiim probatio est, si fidei suae spem adver- riiatem; quia superemineutis est scientise, et sub-
tant. inlelligitur humana?.; ul super scientiam hominum
(Yers. 14,15, 16.) Bujus rei gralia flecto genua haheatur dilcctio Christi. Quis enim potesl colligere
mea ad Patrem Domini nostri Jesu Cltristi, ex quo mysterii hujus chariiatis rationem, ut et Deus honii-
omnis paternitas in cmlis et in lerra nominalur ; ul del nis causa homo nasceretur, dciude moreretur .pro
vobis secundumdivilias majeslalis sumvirtulemconfir- homiriibus, pro servis dominus, pro creatura crea-
maric in Spiriiu suo. Hoc flexis genibus precari se lor, pro impiis pius? Propler quid ita dilexit nos?
fflMss. aliquot i Tollite portas , Principes, ves- 0 Eadem edit., per. Spiritum suum in.interiore
eic : "
Iras, fwmiiie..Unde versum 17 ita incipit; Chrktum Ii&bi-
h Roixti e,M',, Propter dne-dimMoiK6iUficidlw. iari\ elft.
sge COMMENTAMAIN EPIST. AD EPfiESIOS. 586
aut ut quid nostruin haberet, qui nullius indiget? A studendum monel; ne spiritum unifalis et pacis
numquid non charitas hsecsuper scientiam hominum amitlant: ac per hoc ut invicem se sufferanl cum pa-
est? aul quis hominum hanc poterii charitatem ali- fientin. Modestia enim profectum parit; quia cum se
cui exhibere; quamquam impar sit, ac per hoc su- invicem lolerant, cum lenitale animi monenies, cor-
pereminet humana commenla? Hoc ergo vull nos riguntur ad effectum, el pax in eis manebil, per
scire, quia sensus noster assequi non potest, nec quam Filii Dei non immerito vocabunlur; quia dixit
perspicere profunditatem beneficiorum Cbristi erga Dominus: Beali pacifici,quoniamfilii Dei vocabunlur
nos; ut perinde semper ei simus supplices et devoli, (Matth. v, 9). Perlurbalio enim vel inquietudo con-
el qui debitis nulla ratione salisfacere possumus, tenlionem facit, qusesolet eliam ea, quseniala novit,
vel in fide ej'us usque ad morieni perseveremus. IUe vclle defendere; ne cedere videalur. Hinc orilur dis-
enim pro magnificeiuia majestatis suse ea gessitpro cordia, quaecorrumpit paeis foedera.
nobis, a quae sibi indigna sunl; ut et nos in quantum (Vers. 4.) Vnum corpus, et unus spiritus, ila utvo-
possuinus, ei famulemur. Vl impleamini in omnem caii estisin una spe vocationisvestrm. Propter pacem
plenitudinem Dei. Quia fides neque in solo Pa- et concordiam haec subjecit; ut quia unum corpus
tre integra est, neque in solo Filio perfecta, ideo adest Ecclesia, unum sapiat populus; quia unum est,
jecil: Vt impleamini in omnempleniludinem Dei; ul B I quod creditur.
confessione el gratiarum aclione sicut Palri, ita et (Vers. 5, 6.1 fJnus Dominus, una fides, unum bap-
Filio honorificentiareservetur -.el omnia quae a Deo tisma, unus Deus et pater omnium, qui sttper omnes
Palresunt. per Filium facta et reslaurata credantur; esl, el per omnes,el in omnibusnobis.Adhue unilatem
ut sil plena perfectio divinitatis in professione cre- commendai, ut quia unilas esl ad quam vocamur, in
deniium. Nihilenim deerit chrisliano,'quando Deum nullo disseriliamus. Si enim unus est Dominus, id
Palrem per omnia immensum esse cognoseit : cha- est, Chrislus, sicul el ipse ait in Evangelio : Quia
riiaiem quoque Christi ineffabilem, et supereminen- magistervesler unus est Christus (Mallh. xxm, 10);
tem seieiuiaehumanse profiletur. una lides, iinum baptisma, unus Deus et pater om-
(Vcrs. 20, 21.) Ei vero qui polesl omnia facere, et nium, qui super omnia est, et per omnes, et in om-
superabundantius, quam peiimus aut inlelligimus, nibus crederitibus unus debet esse et animus, el cor
hsecundumvirlulem,qumoperalur in nobis:ipsigloria populi; quia haec quse enumerai, unitatis sunl, con-
in CfiristoJesu, el in Ecclesia, el in omnia smculasm- cordanl enim in omnibus. Palrem tamen Deum, quia
culorum. Amen. Ad Patris personam hsecrefert; ut nulli debei quod esl, super oniuia essedixil, et per
quia meliusscit quse utilia.et quaVnonpelenda sunt, omnes. Ideo per omnes, quia ex eo omnes : et ne-
et quando danda, et qualia, el quanla opus sint; ipse C ( cesse est ut super hsec omnia sit, quse ex eo sunt.
gubernet provideniia et virlute sua sibi credentes. Et in omnibns nobis, id est, fidelibus. In nobis est
Cui ideo gloria in Christo Jesu, quia per ipsum om- enim per confessionem ; quia eum fatemur, et quia
nia prsestatnobis : el quia honor Palris in Filio est, spiritum suum dedit nobis, per quem sine dubio in
el in Ecclesia, 240 id cst, in populo, queni sibi nobis est: iu paganis non esl; quia Pater Christi
adoplaro dignatus est. In claritate enim filiorum glo- negalur esse ab illis.
ria patris est, dicente Domino (Malt. v, 16) : Sic1 (Vers. 7.) -Vnkuiqite autemnostrum dala est gratia
luceat lumen lestrum coram hominibus, ut videanl' secundum mensuram donationis Domini noslri Jesu
opera veslra bona, el magnificenlPalretn veslrum, qui Cltristi. Nunc ne, quia diversa in hominibus dona
in cmlisesl. In smculasmculorum.Amen, id esl, ini sunt, putarenlur officere unitati, hoc purgal noji esse
scternumveritas. conlrariuni; quia in donis oificiorum diversilas est,
CAPUT IV. non nalurse. Unicuique aulem tantum dicit dari gra-
(Vers. 1.) Obsecroilqque vos, fratres, ego vinclus;' liae, quantum donare dignatus fuerit Dominus; non
in Domino, ul digne ambulelis vocalione,qua vocali lamen sine aequilatis mensura, quia unicuique pro
estis. Horlatur eos, ul recte incedentesin prseceplisi viribus tribuit; ut tantum hauriat, quantum silit.
Domini, ad promissam gloriam possintpervenire. D ] (Vers. 8.) Propler quod dkit (Psal. LXVII,19):"
Sicut enim perilus medicus obsecrat infirmos, ut; Ascendensin altum, captivamduxit captivitaiem,dedit
bene se agentes possintsalularem recipere valeludi- dona hominibus.Hoc est scriplum in psalmo sexage-
nem; iia el magister genlium hortatur, ut fidei susei simo scptimo. Dona tamen hsec post triumphos coe-
digna opera facientes, possint percipere quoe pro- pit largiri; vincens enim morlem, exaltatus est in cru-
missa sunt sanciis, sciens glorise suse esse hujus reii ce, sicut ipse dixerat. Ait enim : Cum exaltatus fuero
profeelum. a terra, omnia iraham ad me (Joan. xu, 52). Exspo-
(Vers. 2,5.) c Cum omni humililale animi et mo- liavit inferos, cum captivos quos ex pracvaricatione
deslia, cumtnagnanimilate,sufferentesinvicemin cha-- Adae, aut propriis captos peceatis in coiiditione te-
rilate, solliciteservanles unitalis spiritum in vinculoi nebant, abstulit consenlientes sihi, et ascendens inde
pacis. Nunc dissensionem prohibei, charitali autemi in ccelos induxit (Matth. xxvn, 52). Ex quihus ali-
aNonriulli mss., qum sibi digna sunt; non satis3 c Rom. edit., Cmn omni lenitate.-... cum
recte. patientia
sttfferentes.,.. servantes unilalem spiritut.
b Mss. aliquot, secundumveritalem, qum operalur*.
387 AD OPERA SANCTl AMBROSUAPPENDIX. 188
quaiili resurgentes in corporibus, multis apparuerunt A traditio ad nos trarisiium fecit, quaeper negligeuliam
ad teslimonium eviclse morlis; ut qui lbrte Chrisli obsolevit. Inler istos1 posl episcopum plus esse in-
. resurrectionem credituri non essent, ex horum re- lelligilur, qui jiropter reseratum occultum Scriptu-
surreclione, quos mortuos scirent, rei fierenl; hos rarum sensum jirophetare dicitur; jiraserlim quia
enim viderunt, quos agnoscerenl dudum vixisse. fuluroe spei verba depromit, qui ordo nunc potest
Quamviscaptivi, inviti et alieni ducantur; Salvatur esse presbyterii.b Nam iu episcopo omnes ordines
tamen el suos duxil, et voluniarios. Appareniia enini suiit: quia primus sacerdos est, hoc esi,princejis est
sua dutn lacessit desiderantes libefari, cejiisse illos sacerdotum, et projihela, et evangelista, et c*iera
dicilut'. adimplenda ofiicia Ecclesiaein ministerio fideliuiu.
(Yers. 9.) QUodaulem ascendit, quid esl, nisi quia Tameii postquam in omnibus locis Ecclesiae sunt
eliam descenditprius in inferiora terrm? Yerurn est conslitutoe, et offlcia ordinata,aliter composiia res
quia ideodeseendit, gijjlutascenderel; et non sic- est, quam cceperal. Primum enim omnes docehanf,
ut homines, qui ad hoc descenderunl, ul illic rema- el omnes bajuizabahl, quibuscumque Uiebus vcl
nerenl. Ex sententia enim lenebantur apud inferos, lemporibus fuisset obcasio; nec enim Phiiippus lem-
"quoesenlentia Salvalorem tenere non poteraf; quia pusquajsivil, aut diem quo eunuchum baplizaiet
vicit peccatum. Triumphalo ergo diabolo, descendit j> (Act. vin, 58 ), neque jejunium inlerposuil: neque
in cor terrae; ut oslensio ejus prsedicatio esset mor- Patiluj el Silas teinpus distulerunl, quo Oplioneni
tuorum, el quotquot cupidi ejus essent, liberarentur. carceris bapiizarent cum omnihus ejus ( Act. xvi,
c neque Pelfus diaconos habuil, aut diem
Necpoterat non ascendere, quia adhoe descenderat; 55);
ul vi poteslatis suse, calcala morle, cum captivis qusesivit, quando Cornelium cum omni domo ejus
quoruni causa pati se permisit, resurgeret. baplizavit ( Act. x, H8): nec ipse, sed baptizare
( Yers. 10.) Qui descendil,ipse esl qui el ascendil jussit fratribus, qui cum illo ierant ad Cornelium
super omnes cmlos,ui implerel omnia. Hoe est, quod ab Joppe; adhuc eniiii proeterseptem diaconosnullus
dicil Dominus: Nemo ascendit in cmtum, nisi qui fueral ordinatus. Ut ergo cresceret jdebs ct multi-
descendit rfe cmlb, Filius hominis, qui est in cmlo. plicarelur, oronibus inter initia concessum cst et
(Joan. III, 15.) Quod quidem el ii) psalmo conli- evangelizare, el baptizare, et Seripluras in Ecclesia
iielur; ail enim: A summo cmlo egressioejus, et re- exjilanare; at ubi Omnia lopa eircumplexa esl Ec-
gressus ejus usque ad summum ejus (Psal. XYIII,7). clesia, conveniiculajcoustituta sunt, et rectores, et
Hic ergo descendens e ccelis in lerram, bomo natus cajlera officia in Jicclesiis siint ordinaia; ut nullus
est: posl mortuus descendit ad inferos, ex quibus de clericis auderelj qui qrdinalus non essel, jiroe-
ierlio die resurgens, anle omnes mortales ascendit iQ suinere officiuni, quod sciret npn sibi creditum vel
super cunclos coelos; ut illnsam mortem oslenderet concessum. Ei co3j)italio ordine el jirovidenlia gu-
creaturse. bernari Ecclesia; quia si omnes eatiem possent,
( Vers. 11, 12.) Et ipse] dedit quosdam quidein irrationabile esset el vulgaris res, et vilissima vide-
apostolos, quosdam aulem propheias, alios vero evan- relur. Hinc ergo est, unde nunc neque diaconi in
gelistas, quosdamvero paslores el magistros ad con- populo praedicant, neque clerici vel laici baptizaiit,
summalionem sdnctorum in opus minislcrii. Apostoli neque quocumque die credentes tinguntur, nisi segri.
episcopi sunt (Act.xi,,26); propbetae vero explanato- Ideo nou per omnia coiiveniunl scripta Aposloli or-
res suntScripturarum; quainvis inler ijisa primordia dinationi, quai nunc in Ecclesia est; quia hsc inter
fuerint prophetae, sieut Agabus, et quatuor virgines ipsa primordia sunt scripla. Nam el Timoiheum
prophelanles ( Act. xxi, 9 ), sicul contineliir in Ac- presbyterum a se creafum episcopum vocat; a quia
tibus apostolorum propter rudimenia fidei commen- primi presbyteri episeopi appellabanlur;'ut reee-
danda (Acl. vn, 2 et seq.): ntinc autem inlerpretes denle eo, sequens ei suceederet. Denique apud
prophelai dicuiilur. Evangelisiae diaconi suni, sicut JHgyplumpresbyteri consignant, si prsesens non sit
fuit Philippus; quamyis non sint sacerdotes, evange- episcopus. Sed quia coaperunt *|4'2 sequentes pres-
lizare tamen possunt sine calhedra, sicut et beatus ]D byteri indigni inveiiiri ad primalus tenendos, immu-
Stephanus et Philippus memoralus (Acl. vm, 5). tata est ratio, prospiciente Concilio, ut non ordo,
"Paslores possunt esse lectores, qui leclione sagi- sed meritum crearet episcopum, mullorum sacerdq-
nent populuni audientem; quia non in pane iantum ' lum judicio constilutum, ne indignus temere usur-
vivil homo, sed in qntniverbo, quod proceditcx ore Dei jiaret, et .esset mujlis scandalum, In Lege nasee-
( Maith.IV,4). Magistri vero exorcislaesunt, quiain banlur sacerdoles ex genere Aaron Levitse ( Exod.
Ecclesia ipsi compescuiu el verberant inquietos : xxvm,45): nunc autem omnes ex genere sunjt sa-
asive ii qui litleris el leclionibus imbuendos infantes cerdotali, diGenle Petro aposlolo : Quia estis genus
solebant imbueje, sicut jnos Judoeoruniesl, quorum regale et sacerdotale; ideoijue ex populo potesl lieri
a Vet. edil. ac plerique mss., el lectionibus im- 1 Nonnulli mss., ATamin Clirisloomnesordines.
buendiinfanles ; Hom. edit. resecavit vocem im- 10Mss. aliquot, nequePelrtis ttericos habiiit.
buendi; at nobis videtur salius cum Vat, cod.legere IdEdit. Rom. cuni uno cod. Vat. quia prhnuinpres-
hnbuendosi byteri; aliteedil. abmss. nielius, quiaprimi, etc.
5S9 COMMEKTARIAIN EPIST. AD EPHESIOS. 590
sacerdos (1 Pelr. n, 9). In wdificalionem cgrporis A Polentiarum, Principaiuum et Polestatum subsistit.
Christi. Ecclesise ordinalioneni a ad compagina- Quamvis eiiim singula liscc numeros proprios ha-
Uionem humani corjioris iri professionis unitate beant, el sinl legiones , ul ipse Dominus dixit
dicit compositani; ut diversi digniiale in Christo (Matlh. xxvi, 55 ); quia lamen ab uno el pcr untim '
omnes sint unum, uiium caput huheiiles Chrislum, ûnt, simul oninia uiiiim corpus ajipellai. Sieiit
hoc est, auciorem vitae. enim nrembra cuni sint unius corporis, diveisa
(Yers. 15). Donec occurrumus omnesin unitaiem lamen sunt actu el dignilale : el ila creatura <on-
fidei el agnitionem Filii Dei. Tamdiu dicit maiiere dita est a Deo per Chrislum,uta Cherubim el Se-
ordinalionem, quamdiu cuncti destinati ad vitam raphim poientils, quae sub sede Dei suni, el Angelis
unius sint fideiin cogniiionem Christi. In virum -quos ipse Dominus sariclos appellat (Marc. viu, 58),
perfectum, in mensuram mlatis pleniludinis Chrtsti. quasi qusedam concaienaiio sit, usque ad firmamen-
Ita elahoraudum hortalur, ut perfectio fidci appre- lum ordinata descendeiis; ul lotum el jiihclum s"u et
Jiendatur : cujus hsec ralio csi, ul Chrislum per- merilis (flinen discefnatur : hierilisdico non solum
fectum et plenum Deum teneat fides, nec mensura «fficiorum, sed et haturafum. Nec enihi qilia jhiicia
bumana meliatur, sed in plenitudine divinitalis dicit onnila, miius erunl naturse : b sed ijuod in cor-
quasi perfectus Deus habeatur. Nec eiiim perfeclutn jr>-pore membra faciunl discreia ofliciis, non natura;
dicens, virum lemporali o&lateel meiisurasignifical: ila ut in his omnibtis noh meinbra , sed lialuroeijr-ae
sed per hoc diclum perfectos nos vult fieri In pleni- faciunt disllncliones. Hoc est ergo quod laboraihr,
tudine inlellectus divinitatis Filii Deh ut ad uniim sensum redigatur creatuia, elin sensu
( Yers. 14. ) Vl ultra -non simus parvuli, neque uiium sit corpus, dum omnium una jirufessio est,
fiucluanles, el circumferamur omni venlo doclririm ut concordet in chafilate Crealoris ad suum pro-
in nequiliaIwminum,in astuiia, ad remediumerrmis. feotum; 243 resedifieat enim se in templum Domiiii,
Fundalos et siabiles esse nos vull in disciplina fidei -destructa enim fuerat demenlia el furore diaboli.
catholicae, quam Pelrus aposlolus, revelante Deo, (Yers. 17, 18.) Eoc ergo dko el testor in Domino,
professus est ( Elatth. xvi, 16 ), nec yenlilari nos ul non ambulelis, skut el gentes ambulant in vaitilate
oberrantes per diversaruni; hDeresuiii peslilentiosas menlis sum, vbscurati intelleclu, alknaii a fide Dei
asseverationes nequiiia humaua iuventas; ul per propler ignorantiam-,qtue esl in ipsisi Manifestatocrea-
Jias fallenlis inimici sub veri nomine error possit tore, et ratione oslensa, quam sequi debeat crea-
afferri. Hoc enim remedium est falsitalis, ul sub tura, in fide Dei sui dumlaxal, contestalur illos in
prsetextu veritatis inducat errorem: et non spluni Deum, ut non aliter incedimt vel senfiiml, quam
sub veri nomiue, sedol ne, sicut ante acceptam p docentur; ne similes geniilibtis invenianltir, qui nec
J
fidemsensu humiles vagabamufper diversbs errores, Jldem recipiunt, nec conversaiionem, quam niandat
fideles facii discurre.remus fragiles, el dubii de spe; Lex, obscurum habeiues sensum, ne contemplentur
promissa, commonet; qoiajam clirisliani Jacli,fun- divini nominis verifatem. Vana enim sectantes,
.dati esse debent, quia ambiguitas in ildc noslrai quoesunt idololalr-ia,infrenantur a diabolo ; ne unius
non est; commendatur enim viriuleprodigiorum, Dei iter incodanl, ut socios illos suce pefdlliohis effi-
(Ycrs. 15.) Verilatemautein facienlesin ciiaritale^ cial.
augeqmur in ipsoper omnia, quiest caput Christus. (Vers. 19.) Et cmcilalem cordis illorum, qui de-
Hanc dicit esse verilalem, ut amorem Christi respi- sperantes, semetipsosiradiderunl hnpudiciliis in ope-
cientes, quo dilexil nos, et tradidil se pro nobis, , rationem jmmundilim omnis, et avaritim. Genliles
omnia subjiciamus ei,scientesquiaomnium auctoress futurse r-esurreetionis desperatione csccitaieni cordis
vitse, ul quasi cajdti membra subdanlur; ut si aliii habere signifiGat.Qsasi enim ultra ndn futuri vitam
errore vel malevoleiuia non fatentur omnia caputt suam coniaminaiil turpissima operatione, nolenles
habere Ghristum, quia ab ipso facta siml volunlaiei se suhjicere legi fidei; quia prohibel voluptatem
Palris; nos lanien qui iatholicae fidei adbaeremus^ , propter spem vitce futuroe, quam hi idcirco riden-
hoc omiii devolione et cura ager-e debemus, uU u j. dam censeiii, ul jufe dehoneslare se, ct aliena ap-
huic fidei non dahinum, sed liicnmi afferamus,. y pefere avida cupidilate videautur, quasi post hanc
perseveranlesinbacassevcralione; ul comprimanturr transpunciionem nulla sit vita.
prayse mentis colloquia adversus veritalem armala. (Vers. 20, 21.) Vos aulem non iia didicislis Chri-
(Yers. 16.) Exquo totum corpus compaclum eV V stum, si tqmenillum audislis, U in itlo edocti estis, sk-
coimcxuniper ontnem juncturam subministfaiionis s Ml esl verilas in Jesu. Mahifeslum esl christianos
sccundum operationem in ntensuram uniuscujusqne~ er noii despera tioncni post moftem hahc didicisse, sed
parlis, increnieiilum cbrporis .facit >ad mdificaiionem
i spem ad utrumque; fidelibus enini vila, perfidis
sui in charitale. Qua ralione Ciirisfum caput essee vero promiflitur mors, quaeest poeiiaaetema; ui siVe
omnium dixeiii, docel; ex ipso enim, jnguit, toiuml niors, sive vita in Chrislp disealur; quia qui eum
corpus, id-fest, oinnis chorus Archangelorum' et- t- sequiiur, per eum resii'rgej ad vitam.: qui vero dis-
a Yet. edit. ac mss. noh pauci,' ad cqmpiiginaiionenv
>v h Rom. edif, sola: Sedquontgdo in
corpore membrd
Immani generis; melius Rom. et alii mss. utin coii- i-- (aciunl discrela officia.
texlu.
' '
391 AD OPEBA SANCTI AMBROSIl APPENDIS.| . S92
i
cernitse ab eo,'per eum mancipabitur gehennoe; A iram peccetur. Solemus enim modum egredi, dum
ipso enim judieanle, damnabilur. Et quoniam sunt irascimur et ihvenimur ipsi peccare, qui peccanles
quidam in.Ecclesia, quisub nomine Christi non se- arguimus, duni plus irascimur, el amplius onera-
quuntur Chrisli veritatem; ideoque : Sicut est, inquit, mus peceantem, quam merelur. Hoc ergo docet, ut
veritas in Jesu; ut si ita docti sunt, ut est veritas in ipsa ira cum modera^tione sit neque nhhium quis
Jesu, lunc Chrislum didicisse, el illum audisse, cl jtistum se prsebeat delinquenti: quia solent quidam
iu illo edocli esse videanlur : Christus enim de se sic peccare, ut tanlis plagis afficiendi videaniur,
docet quid sit, el quanlus credendus sil, el quae quanlas non possuntferre : et qui poterat forte cor-
spes in eo sit et quales debeant esse credenles. rigi, tollilur de vitaj non sine peccato irascentis.
Qui enim didicit Christum, scit illum a mortuis re- Hincest unde Salomori : ATo/i,inquit, justtis esse mul-
surrexisse; ut forma esset fidelibus, ideoque magna tum;\quiaesl qui perit in suo justo (Eccles. vn, 17).
spes est pro isla mbrte amanlibus Deum. Sed imitatores Dei esse debemus qui temperalam
(Vers. 22.) Vt deponatis secundum priorem con- habet j'ustitiam; cum eniin justum esset plecti ini-
versationemvelerem hominetn, qui corrumpitur secun- quos, patieniia sua suffert eos, ut aliqui ex eis cor-
dum desideria erroris.Qui Christum audivit, hoc didi- rigantur. Nos ipsos servos suos peccantes patitur,
cil; utfecederet a conversatione pristina, quam ve- B nec cito aliquem perciilil.
teiem hominem nuncupat propter preeleritum igno- (Vers. 27.) Sol non occidat super iracundiam ves-
ranliae tempus. Homo iiaque unus atque idem est, iram': c nolite locumdare diabolo. Iram transire vulf,
qui, si prislina vilia sequitur, velus dicitur : si au- necretineri.iii pectore, ut die orta, cum diedecidai.
tem in novitate vitae amhulat, alienus a sseculari quia |si in animo manseril, dat occasionem diabolo
errore, qui est a.sive in actu, sjve in sensu, rudis gloriandi. Necesse est enim iraius animus mala
dicitur; non utique subslantia carnis aut animse, cogitet, quod cupit diabolus; invenit enim menlein
sed intellectu et conversalione vitae. Corruptus la- paratam ad nialum, ciii seinserens, affectu suo deci-
men velus homo dicilur, propter„adulterum sen- pit hominem factum aflvilam ; quia hominis cogilare
sum, et turpem vitam. est, diaboli implere. |
(Yers. 25, 24.) Renovamini autem* sensu mentis (Vers. 28.) Qui furabalur, jam non furetur : magis-
vestrm, el induimini novum hominem, qui secundum aulem laboret, operando manibus quod bonumest; ul
Deum crealus eslin veritate et justitia. Justum el ve- habeal, d anrfetribuat viecessitalempqlientibus. Ut no-
rum est rectam viam sequi: bic autem rectam vi hominis conversatio maneat, horiatur ne rursum
viarii sequitur, qui devotus creaiori suo in vo- ad prselerita vilia etj peccata redeatur; nam nihil
luntale ejus ambulat, quam gentilitas nescil. In- G proderit novum dici, ijuando vetus esse homo malis
novatus enim spiriiu nienlis novum hominem operibusapprobatur. Nonsolum ergo christianusalie-
dicitur indtitus, qui esl Christus; Christum enim in- na non tollere jubeturl, sedet de iabore suo penuriara
duitur, qui per fidem renalus in Christo, aemulus patientibus subminisirare; ut bonis operibus deditus,
eslvitae, quam tradidit Chrislus; ut juxia Deum rependat quse prius abslulerat, et de csetero thesau-
creatus videatur :in eo enim quis creatus est, in rizel sibi in fulurum; jqui enim cessat a furlo, veniam
quo sapit; et ideo veritas el justitia Dei a gehtilibus potest habere, non gloriam. Quid enim magnum,
ignoratur. Cum enim credentes Deum agnoscunt aul cujus meritiest abalienis temperare? Ad meri-
creatorem, servanles mandata ejus, in justilia et lum enim proflcit, cuniquis de proprio tribuil egenis.
verilate creantur. (Vers. 29.) Omnis sermo matus de ore veslro non
(Vers. 25.) Propter quod deposito niendacio, procedal; sedsi quis bonus ad mdificationemfidci, ul
loquimini veritalem unusquisque cum proximo suo del gratiam audientibus. In Dei servo omnia debenl
(Zach. vm, 16); quoniam sumus invicem membra. bonaivideri, nec ex aliqua parie puritas ejus debet
Quia in veritale et j'ustilia creaii sumus, Tenali in maeulari. Quid enim prodestmuridam vitam habere,
baptismate; idcirco ut in eo maneamus, mendacium " et os sordidum; cum dicat Dominus quod unusquis-
deponere jubemur, assumpla veritate, nec dolo ali- que verbis suis aut juslificabltur, aut condemnabi-
bene
quid cum fratreagere; ut quia uiiius corporis mem- lar [(Matih. xn, 57)? Nec credibile potest videri
lira sumus, causis nostris in veritate invicem fa- vivere eum, qui male loquatur; male' enim loqui
veamus. ad multa trahit vitia. Potest enim male loqui, qui
et qui cum dolo
(Vers. 26.) Irascimini el nolite peccare. Quoniam lurpiler falur, et qui bonis delrahit,
irasci quis non potest prohiberi (quippe cum ira mo- fabulalur.et qui mentitur.eHsechorrorempraestant;
tus sil naturalis, eonceptus ex causis, qui solet ad bonaa enim et sobrise fabulaedant gratiam, et exem-
profectum pertinere delinquentis) 244 idcirco ira- plum audientibus; ul honoriflcent Deum in verhis
scendum dicit (Psal. iv, 5), sed commonet ne per ejus, aedificatiin fide Christi.
a Rom edit., sivein affectti, sivein sensu. d Edit. Roni., tinde subministret necessitalem pa-
h Eadem ediu, spiritumenlisveslrm. tienti. |
c Omnes edit., cum ms. uno velaltero, neque e Ita mss. melioris nota3: alii autem atque edit.,
locum detis diabolo : mss. vero prope ad unum, ut; Bwc errorem prmstanl. Non satis recte,
in lextu. I
595 COMMENTARIAIN EPIST. AD EPHESIOS. 594
(Vers. 50.) Et noliie contristare Spiritum san-A^ enim charissimus patris est filius, qui bonoriini ejus -
clum Dei, in quo signati eslis in diem redemptionis. imitator est. . -
Cum bene agimus, gaudet in nobis Spiritus sanctus, (Vers. 2.) El ambulate in dilectione, sicul Christus
dalus nobis, videns monita sua proflcere utiliialibus dilexil nos, ei tradidit semelipsumpro nobis hosliam
nostris, sicutdictum est a Domino:Ita gaudiumerilin ei oblalionemDeo in odorem suavitatis. Sicut Dei Pa-
cmloin uno peccatorepwnitenliamdgente(Luc.xv,lO). tris imitatores nos esse vult in benignitale et mise-
Gaudet ergo Spirilus sanctus saluli nostrse, non sibi, ricprdia,ita et Chrisli filii ejus in dilectione; ut sicut
qui hon indiget laetitia; ita, e conlrario, siobedienles ille dilexit nos, tradens.se pro nobis, ila et nos in-
ei non fuerimus, contrisiatur, quia non habet.pro- vicem pro nobis etiam, animas ponere debeamus.
fectum in nobis ; vult enim nos pertinere ad vitam. Quod etiam Joannes apostolus dixit, exemplo Do-
Non tameh sic conlrislalur, ut patialur, quippe cum mini pro fralribus animas ponendas (1 Joan. m,
impassibilis sit: sed cum eum contrislalum dicit, 16). Si itaque Chrisli mors in odorem suavitatis est
nostri causa hoc significat; quia deserit nos eo quod Deo, mortem ejus Iibenier Deus accepit. Quod si ve-
IseserimuseuihjContemnendomonita ejus.Contrista- rumest, non peccaverunl qui illum secundum Dei
lio itaque ejus indignitas nostra est, quse filios nos volunlatemcruciflxerunt. Sednoniia est, quia Chri- ,.
Dei prohibet appellari; ipse enim est Spiritus sanc- IB stus Deo se diciiur obiulisse, dum occidi se passus
lus, a qui sanctifical filios Dei, manens in nobis. est, in Dei Patris sui voluntate perdurans; quia qui
(Vers. 51.) Omnis amariludo, et ira, et' indignatio, juste occidiiur diabolo se offerens, volunlatem ejus
et clamor, el blasphemiaauferalur a vobis cum omni âcit, utoccidi mereaiur. Ita et Christus dum Dei vo-
malitia. Omnia hsec quseperniciem possunt praeslare luntati adhseret, diabolo displicuit,. et ideo illum oc-
animis, amovenda memorat; per iram enim fit incidit, quia Deo se oblulit, justiliam exsequendo. In
dignalio, per indignaiionem clamor, quasi vox insa- oblatione enim jusliiia signatur et veritas; hanc
nieniis , quae aliena esl a Dei servo : per clamorem enim respicil Deus, et hocestejus sacrificium accep-
subrepit blasphemia, quaenoh polest non mala esse, tum. Itaque immeritus, qui occiditur, placet Deo;
Haec amaram prsesiat vitam, trahens ad mortem : non quia occidilur, sed quia usque ad mortem jus-
ideoque ab his omnibus cavendum; timor enim Dei litiam conservavit. Suscepit enim h*in/^Mgieni
lemperare debet et modum imponere accideiitibus Chrislus ad vitam; unde et odor sua^^Mfj^p^^b
causis. Sed quia possunt aliqui pressa, in animo ira tur Deo : ad Romanos tamen dicit/^KlJîZijiuwi
ctclamore, retinere malitiamadrelributionem nacta tradidit pro nobis omnibus (RomM^/, ^)?Miriez|
occasione; idcirco 245 subjecit liaec auferricum quserendum est quomodo illum Dr4*^^dld.if/ aU]
omni maliiia; quianon solura blasphemare maliiia C quomodo se ipse obtulit Deo; napi h%£^ntaf»^*/
est, verum etiam fingere pacem in facie, e.tiri animo verba perlinet, videtur confrarium. Deus^SlBjflPfra-
meditari discordiam. didisse dicilur, dum illum occidi permisit, sicut di-
(Vers. 32.) Estole autem invicem benigni, miseri- cit Dominus ad Pilatum : Non haberes adversum me
cordes, donanlesvobis invicem,sicut et Deus in Chri- poleslatem, nisi data libi essetdesuper (Joan. xix, 11).
sto donavit vobis. Exemplo Dei Patris benignos et Data est enim ei, sed .volenti, poteslas, hoc est, per-
misericordes invicem .fleri exhorlatur, sicut et Do- missumest illifacere quod voluit, el hoc est tradere:
niinus : Eslote, inquii, misericordes, ut similessitis dum enim dissimulat, tradit; si enim noluisset per-
Patris veslri, qui inxmlis esl (Luc. vi, 56). Sienim mittere, non fuisset occisus. Permisitergo occidi
Dominus per Filium suum servorum misertus est; eum, sed ab eis qui eum volebant non coacte, sed spon-
quanto magis servi ipsi invicem sui debent misereri, le occidere. Non ergo immunes a poenasunt, quia hoc
et donare, si alter in alterum peccet? Haecprsecepta eis permissum est, quod volebanl; damnalio enim
ejus sunt, qui miseratus est: qui si in his contemp- in eo competit, quia voluerunt. Quodideo lamen per-
tus fuerit, sine dubio revocabit senlenliam, per misit Deus; quia scivit istum b adversum diabolum fu-
quain misericordiam dederat: et ita eveniet, sicut . turum pro multis. Dignum enim fuit ut quod inimicus
ait Dominusin Evangelio de eo qui, accipiens a Do- D impraesciusfulurorum conira se, quasi pro se facefe
mino misericordiam, in conservum suum impius de- pulabat, permitterelur ei; ut imprsescientiam suam
' sibi impulans, facti sui pcenitentia torqueretur. Quod
prehensus est (Malth. svin, 33).
aulem Curistus ipse se obtulit, aut Deus illum tradi-
CAPUT V. dit, unum est; quia amborum una voltanlas est.
(Yers. 1.) Esloteergo imitatores Dei, sicut filiichd- (Vers. 3.) Fornicalio autem, et omnis immunditia
risstmi. Hoc est quod supra dixit, quia Dei Patris> aut avaritia, nec nominetur intervos, sicul decet san-
imilatofes esse jubemur hac exhortatione; ut sii ctos. Manifestasunl quaedicit. Quam tamen gravisres
obaudiverimus, filii Dei charissimi habeamur. Hic3 sita avaritia, a qua dissimulamus, quando fornicalioni
a Yet. edil. cum mss. nonnullis, ° Eadem Rom. edit., avaritia, hinc animadverten-
qui significal;;
Rom. edit. cum mss. aliquol. qui signat; melius aliiii dum est, quando fornicationi ei immundiliw.compara-
mss., qui sanctificat., elc tur-, a qua nihilominus dissimulamus, et sic a no-
b Rom. edit., adversumdiabolum profuturum mul- '- bis, etc
tis.
PATROL. XVII. 13
J^95 AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPENDIX.j 5961
et immunditiiB comparatur, et sic a nobis videtur, A lacise conlra fidem consueludin.emanjiquitatis oblen-
quasi qusedam culpa nullius momenii, cum*.sitgrave dunl, riliqnem pracseniium, non speni futurorum
peccatum. Sancti ergo esse nop possuntj in quibus asserendam judicantes. Ideoyenit super }ios yindicia
aliqjiid horum quaeprohibet, fuerit repertum. d.e ecelis, ut sciant vlerum esse, quod credere.noT
(Yers. -4.) Aut turpitudp, gut slultiloquiuni, aut luerpnt. A qua yanitale Dei servps fonge docet
scurritilas, qum ad rem non periineni; sed n}agisgrg- debere discretos esse, ne particjp.es fia.i.itpcenaa
tiarttm actio.-Quoniam quidam solent aliqpid lurpe .iliorum.
agere, aut stultiloqniis jociini moyere, quasi iipn sit /Vers. ,8.) Fuistis ieiiim qliguaiidg.fenebrm, nuiw
peccatum, hoe prqhibet ? 246 W$ P<"i s,ervi semr aulem iux in Dpminp.[Tepebi'fpignoranlj.a s.upl; quia
per, sobrii et modesti debent videri; per slultijognia neipo videtin lenebris:ignpraiuia vero gentilitasesj,
enim peccalur. UndeSalqmpn : Slplfus, inquit, per siye perfidia a qua D,ei gratia ad fideni iraclisunl,
risum agit mata (Prov. x, 25). El Domipus in Evai}- facti Iux, id est, veritas; quia in lucp majjjfeslan-
gelio djcil : quja qmne verbum oliqsutn quod loculi tur, nijse siint.. penique pajjani in tpnebrjs ipystjca
fuerint homines , reddetit de ep rg}joftemindiejudicjj sua cel.ebrant.es iji ^peloeo velatis bculis ilhiduntur.
(Mqtlh. xii, 3,6). N,e,cinulta ppssunt discerni, quaoid- Ex his christiani facti .cqgnjta yerjtai.e filii lucis di-
"
oircp dicuntur, ul ad alieujiispertjneantconlunieliani; B cunijir, quia Deus Inx esl, cujus fidejii in verilate
ideo ad r.ern salufarem non pertinent liaac. Quare suscij)i,unt.
hscc agepda el loquen.da mqnet, quse ad qijlitatem (Yers. 9.) Vt filii lucis gmbnlate, napi fruclus lu-
proficiant iioslrany et Pej laufl.em, ijj cjijuslege nje,- cis"_inon^nibonilale, etjustiiiq, et veritqte esl. Hppdicit
ailanduiii -esjf dieacriocie; sjcut seripluni est in utsrc convej'sentur ,| ulnon ipimerjtq filjilueis di-
psalmq (Psal. i, 2). gx cpnversaiione eiilmet nipri,- caijtur. Pp.ei-a ejjjm Ijucis palani siue liniore fiuiu;
IJUSpei seryj etiam lacentes inlglligendi sunl; ut tenebrarunj auleni pp.era jn occplto, qqia illicila
quanUini, d.is'at verpni a falso, taptuiii disletitDei sunt1;omjje jjjiirApeccaium palam fi.erj Ijm.et.
seryi a sejvis diabpli. (Yers. |0-) Prpbqte (fHifisit, gujd plqcel Peq.Ex
(Vers. 5.) Boc enim scitote, quod pi]\nis_ fornicafor, maghifjcentja sajjpljtalis et Jionitjatis pepjiendi pp-
autimmundus, aulavqrus, qupd est idqfolgjriq, nqnhqr testj fjjijhus Pj3us o'p,eribiisj}.efectetur; ,ipse ejiiiij
bethmredilqlem\nregngDei cf C/ins'?'..Quacausaajno.- dixit: Sgi}cli estple,] sictif e\ ego sanctys sitm D.opvi-.
vejida sinthsec, osj.endit;-quja qui talis fuerit, par,- ntts Dfirisvesler (Levii- xix, 2). Et Doqjj.nps : Eslole,
tem in regno coelqrupi non habebit, .quo.dest Palris ait, miseripqrde^ sicttfel Vgler. vesier (Luc. yi, 56).
elFilii. Ct ayaritiani tamenrein periculosam esse Hapcpljsjceiitpeg; ijj saijcjifatiJ enini pjirificalip, in
doeeret, idplolatriamhanentincupat,.qna nullumpec- <2niiserjpordia y.erj)p!ena glperfecta jqsiitia esi.
catum majus esl. Yideamus.ergp cur avaritja idolola-r (¥ers. fi-) Et nqlife cqinnjuiikqfe pperibus.infruc-
iria dj.catur; Idololatria D,eihqnorificcntjam usurpal, luosis lenebrarum. Monet ne malorupi gciibus per
etvindicat creatui-ae, cum iii jiqmine deilatis, qupd cqnsehsum pplluamijr; qjiia sunf iijff.uctugsj eiga
spli con^ditori cQiBpet.it,participeni i|li asserjt ej'us bpnum, et quajstuosii ad .malum,
faclurani. Avaritia auieijj idcirco huic exsequata est, (Vers. 12). Magis autem et p,bjur_ga{e;ngmquwin op-
quia sjmijij.er ea quaepei suqj, sibi u^prpaj .etrpcqiir cuUoab'e\s fiunt, turpe est etiantrfieere.-gfonspjupi alie-
dilavarus; ut quseqsihijs pmpium concessif cpnir nqs vult eos esse a inalis aGiibus, sedet argjiere piala
muniter, avariiia denege.i; Jjuaiidp ijjcirpo hsep.coj)? facta eqrun^ qpi in pppujto [jjrpiter pper.a|ij,ur. T.unc
gregat apud sp , ne aliiuianfur; qijae res fiicjl^ pl. eijiriiprphanlurpeccala, si g^? jirfimntur.' Sl adnii-
carp yeriunidenf.ur, ne paiiperesyiyaiu; si ejjiji) p)i: renfijr filiqs IjijeijJ,a qijibuscum jqste argqujjtur, cpii-
nime recqjiderentuj', a.bundan|ia oipnitipiperuni face- tpdicere qpij poter,yjit, sed ijj.agiseps reyerpbpniur.
ret uliliiatejp :-depique apuji velerjis quia avarjtisi Oinnia aulem cum objurgqnlur , q tumine manifesiqn^
non ej;at, nee 'charifas.Recte ergo iilqlolatriaj epm- tur.\ Verum psl, qpja iunc yidentur peccata , cuni
parata est, quia multos lsedit. Creatqri sjmiliier jnj- objurgantur; quia qhi peecat, quamdiu.ngn corripi-
niipa; xujt eni.m JJeijs ac jubet de ii§ qjjse eieayit,, B ffir , niinime sibi videtur peccai-.g.Omneei2imqued
subyeijiri paupejiijus, avarjiia cqpiraiJiCij. Yide arI imnifestqtur, htx estf In manifesio ambiguitas non
g[ne diaholp pjjssit esse. est, nequeexcusari poiesl, quqd palam deliciumesl.
(.Vers. 6., 7.) Nemo ms seducgt inqnibus verbis.: Sicut enim apparenle sole, dieni esse jam negari pb-
propferea enjin venilira Dej infilio.s djffidenlim.No:r test; ita et "manifeslato peccato, objurgatio falsa yi-
litp ergp cfflci.pqrticipes eorunt. Iiianes sqj'inones ya- derj. |
iji suii!,; vpnjfps "\ufeni id.qlqr.uni eijltiira esf, quai (Vers. ii.) Bropter quod dicit: Surge, qui dormis,
utique Jjqpex Dgp ipijiuni Ijabet, §gi3Lj}(jejrore el exsi.rge,a morluis,',5-.et continges Christum. Dormi-
lionem hanc stuporem menlis significal, quse alie-
^ppef ergjj r|je jiiirunj vgrbis assenps prjBbealui-;
perstrepunl enimse^nper.etseductione quadam fal- natur a vera "via.Alienatio vero haee' species mortis
' «. Rorii. I
el
e"dit., contingel'te Christus. Infra. yprp, Eras.. *ym §dit. sefj. et mss. pl.uribus, hmc spe-
ubi Eriis. eVs^.^tdit., ûaâlienaluît.yerp,Âhierb. cies mortis est, "Amerb. et.alii ms.s;"proeferunt, hmc
et nissl' aliquot,' qucealiehdtur a vefa'; bpliihe auleij) SPMrilPlM?. S.sl> l
alii mss. restituunt voculam s via, Postrerrib ubi
397 COMlENTARIA IN EP-IST. AD EPHESIQS. mk
esi, ex qua resurgere commonetur.; ut resipiscens A . (Vers. 19.) Sed impleamini Spmlushncto, loquentes
agnoscal veritatem, quaeesl Chrislus. Perfidi ergo el vobisinetipsis,in psalmiset hymnis, el canticis spirituali-
viliosi demersi in ccenum-sub desperatiqne vitse, ul bus, cantantes el psallentes in cordibus vestrisDeo. Ra-
resurgant sive emergant admonentur , et habeant tionabilem vitamdiligit Spiritussanctus; quiasi bene
parlem cnm Christo ; ut de tenebris" transeant ad vixerimus, iniplebirnur eo, utmemorat, adconfifen-
lucem et a mortead vitam.' dum ei extollendum Dei donum diverso vocis ca^
(Vers. 15,16.) Yidete ergo quomodooaute ambule- nore; ut laus in Deum omni lihgua canalur. In quo
tk, non ul insipientes , sed ul sapienles, redhnenles enim est Spirilus, semper spirilualia meditatur; ul
tempus, quomam dies matisunt. Quoniam superius non in Iabiis tantuin sit, sed de corde prorumpat
perfidjam el yitia vitse a Dei serviis arguenda lnanda» propter vefus dictum Domini per prophelam. Ail
vit, nunc ul pjudenter.ea ipsa arguantur propler eniin : Plebs hmc labiis me lionoraP, cor aulem eorum
scandalum, subjecit; ul inl.er jieifidos enm pruden- longe est a me{Esai. xxix,*15). -
tia conyers.andum s.i.t, maxime teropore quo perfidi (Vers. 20, 21.).Gratias agentes semper pro omni-
regnant, prsesumentes de rege profan.o; ut sivide- • bus in nomine Domini nostm Jesu Chrisli Deo et Pa-
rit christianusinquietum etiracundum eonlradictor tri, subjecti invicemin timore Chrisii. 24® Deo gra-
rem, dissimulej ab eo, el ne.eum quidem inciielad B-tias.in j omnibusdonis ejus agere jubemur, qui etiam
blasphemiam et lempeslatem. njovendam; illie auteni-- adoptare nos dignatus.est per Ghristum Filium pro-
verba faciat, ubi dalqr facultas. Quomodo enim inter prium, per quem cognovimus eum, et didicinms in
polenles perfidps interroâlus. quid sit, tacere non Spiritu Deum (quia Deus spiritus est) adorandum, al-
debet, nec negare quod est; ita el si riietus est inter alteri se subjiciens propteriimorem Chrisii, qui
ler eos dispufare, dissimulandum est; quippe cum humilitatem exsequendam mandavit (Joan. iv, 24).
detrimeiitum sit seminare supra spinas. Hoeesl enim (Vers. 22, 25, 24.) Mulieresviris suis subditmsint,
prudenlis, scjre quejnadmodum. unicuique respoc- sicut Domino; quonjam vir capul esl mulieris, sicul et
deat; est enim qui quamvis perfidus sit, non lamen Christus capul esl Ecclesim,ipse salvator-coporis.ejus.
peniius inlractabilis esl,' ul nec audire se patialur Sed ul Ecclesia subjecta est Christo , ita et mulieres
verha fidei. Tlst iterum in quosic fervelzelus per^- viris suissubditmsint in omnibus. Mulieres subditseesse <
Jfidise,ut non laiuumnon ctiin illo sed nec praesente viris nalurali lege jubenlur, quia mulieris auctor vir
il.lo tractclur de fide; jierslrepente enim illo, et blas- est; unde sicuf Domirio,inquit, ita viris subditse esse
phemante, multis, fit seandalum. Unde Paulus et, debent.HincSara dominum vocabat Abraham (Gen.
Barnabas c,umadversjim se blaspl.iemantes audirenl, xvm, 12); sicut enim caput Ecclesiae Christus est,
excutientesyestinienta sua, re.cesserunt ab eis (Act, iG-ita et vir mulieris'. A Chrjsto enim Ecelesia sumpsit
xjii, *6). inilium, unde subjecta est illi; ita et viro mulier, ut.
(Vers. 17..) Ideo. nglite efficiiniprudenles, sedinlel-. sit subdita. In eo tamen distat, a quia mulier con-
ligentesqumsit voXuntasDomini. Dominus Jesus pacii suhstantialis viro est: Ecclesia autem in riomine
s.fude.ndum.esse mo.net. Et vas electionis": Si potest,, potest, non in natura participari Christo.
inquit, fieriquodeccvobis esl, cum omnibus pacem Ita- (Vers. 25-28.) Viri, diligite uxores vestras , sicul
benles (Rom. xii, 18). Et ad tTimotheum : Servum, et Chrislus dilexit Eccleslam, et semelipsum tradidit
ail, Dontini non oporteflitigare, sed mansuelum esse'. pro ea; ut illam sanclificaret, mundans eam lavacro
ad omnes (II Titn, n, 24). Hsee est voluntas Domini,, aqum in verbo•: ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ec-
ut qqse.agenda sun.l a servis ejus, cum modestiai clesiam, non habentemmaculatn, aut rugam, aut ali-
agantur;-p.erliirb.atio enimet strepiius, siveconlen- . quidhujusmodi: sedulsil sancla el imtnaculala.llael
tio cijimanimositale: inimieitiam generat. Hsec ergoi viri debent diligere uxores suas. Mulieres esse juben-
prop.ler superiora.subdidit, in quibus vult Dei ser^ tur subditae, et reverentiam habere virorum : viri ,
vos.cqrripere.delicta hqmin.uni peccaloriim; utquia i v.eroila diligere mulieres suas admonenlur; ut eliam
per hoc solel oriri dissensio etrixa, cum temperan-- animas suas pro illis ponant, causa dileclionis ze-
tia el mansueludine arguant peccatores; ne ad ira--1) Ium habentes cirea affectum earum et disciplinam,
cmidiam prevocali, insiliant ad liiem. Ideoqne pru-.-. ut religiosse-et sanctaj sini. h Suum corpus diligit,
d.e.nteristud curandum nionet, ut sit profectus. quiuxoremsuamdiligit."Naturalirationemulier por-
(Yers.. 18.) Et nolite.inekriari vino , in quo eslluxu- lio corporis viriêst, ac per IIOGvir in muliere se
ria. Sobrij possunt. habere.fiduciam.arguendi; bonai ipsum, diligit; quomodo., si fornicetur, in se ipsum
enim conversalio-lerrorem ineutit delinquemf: nec3 peccat, quia duo in carne una sunt. Non ergo per-
poterit qui arguilur , aspere ferre quia reprehendH sonae substantiam-dividunt, ut per personas nu«
tur, quando scitoptimam coaver-sationem .monenlis5 merus fiat nalurse : sed sunl in unitate naturce.
sc Nam ubi.ebrietas, ibi ef luxuria est :.Iuxuria ve- (Vers. 29.) Nemoenim umquam carnem suam odit,
ro provocat turpitudine.mJ. Quamolirem sobrios eoss sednutrit el foiet eamsicul et ChrislusEcclesiam. Ex-
esse.eonvenit, ut bonse conversatipnis j'ura serventur-. emplo Salvatoris virosuxoressuas diligerehortalur:
' %Vet. edit. ac njss, aliqiiqtj quiajnulier consufi?

r b-Rom. edit. sbla,. Se ipsum diligil. Eadem vero
<-
sfan(ia,Rom edit... consubslantiva; aliimss., consub- ant. edjt. ac paucis mss. quoniam si fornicelur.
slanlialis.
399 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. | ' 400
sicut Christus a corpus suum nutrit et fovet; ita et. A ut discerneret inter mandata quse ad Deum, et inler
vir mulierem, quia caro ejus est. ea quae ad hominem perlinent.
(Vers. 50.) Quoniam membra sumus corporis ejus,' (Vers. 14.) Et vos, patres," nolile ad iracundiam
el de carne ipsitts, et de ossibus ejus. Hoc spirilaliter .. provocare filios veslros : serf iducale illos in disciplina
intelligendum est; ideo enini dixit nos esse membra ei correplione Domhti. Ut Lex possit servari, qua
ejus, quia capul est ipse tolius Ecciesiae ; ut quia caiilum est, ut filii honorificent parenles : parenlibus
per ipsum esse coepimus, caput noslrum dicatur, quoquealia Lex ab Aposiolo daiur, ul sic iriibuant
quasi ex quo onine corpus subsistat; ut membra. filios, ne mandala Legis! contemnant; quia si in ti-"
ejus omnis spiritalis crealura sit : si tamen in no- more Domini fuerint eriutriii, polerunt observare
mine ejtis genu ilectai. • quae "
proecepta sunt. Namlsi ad iram provocantfilios,
(Yers. 31, 32.) Propler hoc relinquet homo palrein nec ipsiimodum Legis custodiuot; cogere enim eos '
el matrem, et adhmrebit uxori sum, et erunt duo in' videnlur, ut iiraevaricatores invenianlur. In iraienim :
carne una (Gen. n, 24). Ad unitatem commendan- nemo agnoscit quid sit hlile; idcirco temperaniiara '
dam unitatis dedit exemplum ; ut sicut vir el mu- parentum exemplo debent addiscere, ut quse ulilia '
lier nnnm sunt per natiiram, ita el Christiis ei Ec- suul, sectentur. Meminisse enim deberil patres, quia *
clesia unum inielliganiur esse per fidem. Mys-'.B et ipsi fuerunt i filii, et nolnerunt utiqtie exacerbari
i
terium Itoc magnum est, ego aulem dko in Christo et a patribus. Filii quoque cognoscere dehenl quod
in Ecclesia. Mysierii sacramenium grande in uuitate futuri sunt jiatres , et nollent inlionorari ab eis. Id-'
viri ac feminoe esse significat. Nec hoc prodit, sed circo ulriqiie exhibeant invicem , quod exquirunt ab
aliam causam, quse non discordet a memorato mys- invicem. j
-lerio flagital, quam scit ad profeclum humanigene- (Vers. 5.) Servi,obediie dominiscamalibus cumti-
ris peninere, hocest, Eeclesioe ei Salvatoris; ut sic- moreeltremoreinsimplicitate cordisveslrisicul Christo.
ut relictis paienlibus, homo uxori suoe adhairet, ita Quoniam omnium sublimjor.etsola polens est reli-
et relicto omni eriore, Ecclesiaadhaereat et subjicia-* gio nostfa , et quae cr.edduibus coelorum rrgna pol-' '
tur capili suo, quod est Christus. licetur i| ne hac igiiur causa superbia nascerelur'
Verumlamenet vos singuli, unusquisque suam uxo- hominib is , omnes debila condilionum "vel officio-
rcm ut se diligat: mulier uutem ut limeal virum. Quo- runi praeseniium j'ubentur exsolvere; ui el magis
niam una naturain viro etfemina esf, idcircovir inciienl jperfidorum aninros ad culiuram Dei, quam
quasi se ipsum, ita mulierem diligere commbnetur, videnl ef justam et humilem. Videnles enim domini
niulier autem quia persona inferior esl conditio--- meliorasse servos, et in i;eddendis obsequiis fidelitcr
nis causa, non naturae , viro subj"eciatimere eum 'G pfofecisse, quod merentuf cum omni lihertate ex-'
iuhetur. ' solvunt. Servi qubque dum cernunl mansueludinem"
CAPUTVI. - sdominorum, omni aviditate
concupiscunt fidem, cu-
(Vers. 1,2.) Filii, obauditeparentibus vestris in Do- jus tam placidis reiinaculis gubernanlur humana
mino, hoc eniinjustum est: Bonora palrem luum el ma-' officia. Nam et qui in conditione est, si habuerit
tretn. Lex datur filiis, ut quia parenlibus auctori- famulum, non vult conlemiii ab eo; ideoque necipse
bus constant, obedianl eis; justum enim est ut re- debet conlemnere dominum suuni : el sicut vnlt
verentiam exhiheant eis, per quos sunt. agere secum dominum suum, ita el ipse agefe debet
(Yers. 3.) Quod est mandalum primum promissio- cum servo, et sic polerit placere Deo.
nis, ul el bene sit libi, el sis longmvus super terram. (Vers. 6, 7, 8.) iVoii ad oculum servienles, quasi
Promissio haec in Exodo continefur (Exod. xx, 12), hominibus placentes : serf ul servi Chrisli, facientes vo-
ul honorifici sint parenles; ut bene essenl, el pro- lunlalemDei ex anhno, cum benignitate servienlessicul
vcctiqris fierent setaii.s. Quomodo lamen hoc pri- Domino,et non ut hominibus; scientes quod unusquis-
inum 240 maiidatum dixit; cum constet jirimum que quodcumquefecerit bomm, hoc cohsequelura Do-
niaiidaluin ita contineri : JVoiistnt tibi alii dii prwier mino, sive servus," sive liber. Propfer timbrem Dei
me. Deinde: Nonfaciestibisimililudinemullameorum, Bjusla et fidelia vult hominibus exhiberi serviiia,;
qumsuttlin cmlosursum, et interra deorsum.Tertiurii: Deo enim servii, cujus jj"ura in obsequiis domini
Nonsumes nomenDontiniDei tuiinvanum. Quarlum : carnalis^cusiodit, quem sibi pro jiislis actibus in die
Observabis,inquit, sabbata mea. Quinium autem : Bo- judicii vicem reddere, jet cajteris omnibus audit
nora patrem el malrem, elc (Exod. xx, 5 ef seg,). Sed teslari. Quse res potest proficere etiam ad saluteni .
quia prima qualuor mandataadDeumpertinenl, hoec: dominorum; videntes enirii, quod difficile est, servos
in prima tabula continerisubiiuelligunlur, coeteraadI per Dei graliam facios fldeles minislros, potuerunt
Dei ' ' •
hominem,ul honorel parentes, nonoccidat, nonfor- gloriam collaudare.
nicetuf, non furelur, non falsum testimonium dicat,, - (Vers. %.)Et vos, dorhini, eadeni faciie adillos,
neque quidquam proximi sui concupiscat. Ilsec sexi remiltenles minas : scienies quod el vester et illoruni
mandala in secunda labula videnlur scripla, quornml Dominus est in cmlis, el personarum noii est acceptio
primum est: Bonorapatrem el matrem. Hac causaergoi apud eum. Non ignoranies utique carnales dqmini
dixil : Quod est inandatum primum in promissione;,•' Deum omnium dominum! esse communem, talia exi-
' - '
a Nonnulli mss., opus suum nutritfetc. -•
i !
401 COMMENTARIAIN EPIST. AD EPHESIOS. 402
gant servitia, qualia a se exigi non ferant aegre.In i&.devincamus. c Sic itaque suceingemus lumbos no-
qua enim quis mensura mensuraveritrremetietur illi stros in veriiale , si parati sumus errori resistere.
(Matth. vn, 1); Dominus enim juslus judex causas Omnis enirii qui operari vult, subcingitse;ul ahlalo
discernit, non personas. . impedimenlo, diligenlius operelur.
(Yers. 10.) De cmtero,fratres, conforlamini in Do- . (Vers. 18, 19, 20.) Per omnem orationem el pre-
mino, et in potenlia virtutis ejtts. a Post omnia monita cem orantes in omni tempore, in spirilu, et.in ipsum
et honamenla, et disciplinae ordinem tradiium reli- vigilanles in omni perseverantia el obsecralione pro
giose, et dispositionem mysferii manifestam, robu- omnibus.sanctis, et prb me; ut detur mihi seriito*in
stos illos vuit esse in fide fiducia poteslatis Dei; ul aperlione d oris mei exerle nolum, facere mysterium
"scienles firmam esse spem promissionis, prompti Evangelii, pro quo legatione fungor in catena; ut in
sint circa obsequia Dei, erigentes gubernacula con- ipso exerla liberlale uiar, prout oporiet me loqui. Si
tra flueius excitos imprudentia inimici. Tempesta- recte conversamur, Spirilus sanclus manet in nobis,
lem enim Dei servis conimovet, sed ipse naufragium el quod poslulamus , possumus impetrare". Hoc esl
.facit. - ergo in spirilu omni lempore orare, munda eonscien-
250 (Vers. 11, 12.) lnduimini vos arma Dei, ut lia et fide inlcgra "precem ad Deum dirigere. In
.possilis siare adversus naliones. Arma Dei fides est JB carneeniin orat, qui polluta mente precalur, iterum
. stabilis, per quam solamsemper victusest Salanas. peccaturus, non de eventu aut subreplione, sed de
: Quoniamnon esl vobislucta adversus carnemet sangui- proposito. Sed potesl non peccari ad morlem, si
nem, sedadversus Principaius elPotestaleshujus mun- perseveranter oreiur; ut animus sedula menle in-
di,hadversus tenebrarumharumrectores, adversusspi- tentus sit semper in Dei-Legem, ea meditans die
rilalia nequitim, quw sunt in cmlestibus.Cerius Apos- nocteque quse amat Deus. Tunc el pro saociis pos-
"rtoliisquia6xiiia,quaeaperfidisDeifamuIisirrogantur, sunt orare; non esl enim indign.um ut pro invicem
auctore diabolo, ministrantur, cujus alliludo.grandis sollicita sint memhra : nec temerarium poierit vi-
.ethominibus impossibilis esi; monet adversus hsec deri, si pro magistro discipuli idonei interpellent,
arma Dei sumenda, cujus solius virlute superantur adjuvantes eum , ut postposiiisimpedimentis liber-
,et destruuntur omnia machinamenla diaboli. Ipse lale utatur ad praedicanduni, sicut traditum esl ab
est enim cujus satellites suiit, quos tenebrarum ha- auctore; ne pressusvi Iribulalionum , ijisa formi-
rum dicit reciores, spiritus nequissimi, qui deguiit dine acumen-docirinae oblundat, amissa sevei-itale.
:iu coelestibus, in firinamento mundi. Ili siini erroris Duplici 'igiiur genere pro se orandum horialur; ut
duces, tenebrarum rectores, hoc est, ignorantioe et et sensus cjus ihipleatur spirilu ad.eloijuendum plene
perfidiae praepositi. Rectores enim tenehrarum in C ' mysterium, et facuhas illi detur audaciae in asse-
-perversum inlelligendi sunt gubernare, quasi incre- rendo, quam utique precem libenler audit Deus ; vi-
dulilalis magisiri. det enim legalionem suam in Apostolo suo despici,
(Vers. 15-17.) ldeo accipile universilatemarmorum, unde uiique indignatus in causa sua non negabit
ul possitis resistere in die malo, et in omnibusperfecti effeclum. Si enihi consuetudo et lex est legatis ho-
stare, succincli lumbos veslros in chariiale, et induti liiiniim non inferre cxitia>:-quapraesumptione el au-
ioricam jusiilim, et cakeali pedes in prmparatione dacia legalis Dei non solum exitia, sed et mors
Evangelii pacis. Super his omnibus assumentes scu- irrogalur ! Quare el dicit : Pro quo legalione fungor
lum fidei, in quo polerilis otnnia tela maligni igitiia in catena. Non enim perniittebatur.libereloqui, sed
-
exstinguere : et gateam salulis accipile, el gladium spi- in suhjectione et necessitate verba Dei referens,
ritus, quod est verbum Dei. Quoniam conlra alrociS' vinculis, plagis, subjiciebalur,- et mortibus : et lapi-
simos hostes et omni tergiversatione callidos bellum dalns esl enim el ad besiias pugriavil Ephesi (I Cor.
gerimus, idcirco omni cautela et solliciludine vigi- xy, 52).
lare debemus; ut qusecumque lentaverint, munitos (Vers. 21, 22.) Vt autemscialis etvos ea,quwcirca
nos el praeparalos invenianl. Necesse esl enim ut el me sunl; quid agam plene nolum faciel vobis Tyclikus
Deus adj'uvel, quos viderii in precibus vigilare, et de D dileclus fraler, el fidelis ntinister in Domhio :„quem
armis ejus exspectare victoriam. In hujusmodi au- misi ad vos in hoc ipsum, ul*cbgnoscal 251 9"?18
tem hello sobria menleopus est, et pura conscienlia, circa vos sunt,et consolelur corda vestrd. Per.Tychi-
quia non eontra carnalia nequiliae, sed adversus " cum Ephesii discunt.quid agai Apostolus, et idem
spiritualia dimicalur. Contra terrigenos enim hosies oognoscit quid agerentEphesii. De Apostolo; quia
corpus.sagina roboralur, et poculis mens incenditur, divina erant, quse agebat, dubiumnon erat : sed
ut repugnandi sumat audaciam : adversus auteni hoc-sciendum eratde eo, quid ageret inter perfidos,
spiritalia nequiiise spiritaliter repugnandum est, et et insidias eorum. De Ephesiis "vero lioc cognoscen-
sobrietatis et abstirientioe arma sumenda sunt; ut dum, si proficerenl, necne. Ut ergo obedirent, et
infusi sanclo Spirilu immundos et erraticos spiritus libenter, audirent verba Ty.chici, hunc commendat,.
a Yet. edit. ac quidam mss., Post omnia merita; b Rom. edit. sola, adversus versutias diaboli..
3Rom.edit. et alii mss.,... moniia; infra vero ex mss. c Mss. aliqtiot, Sic itqquesuccingamus.i.. sic pdrati
hon paucisreposuimus.tmprurfeiiftaitttmiei,ubi omnes "simus, etc , , ,.
edlu et msg. aliquolfaahentj iiiipudentia inimkh . > Romi editt eolas etitWi «iMnlihkai^ eiei
403 -M) ^PERA 'SlNCf t AiMfiROsi A£PENJ31X. - 404
«l fratrehi istum dileelissirouhi Vocahs, e"tmiiiisifurii-A Gruiiqiuin ''hhhibus, qui diligunt Dominumhbsirmh
"
Dei.idbneumi . -Jesum tUirisiuni iri mcorruptiohe. Ainen. JPrsescius
Pux ^ffalribus, el charilds cuin fide a Weo Pdlre Aposioluis miilios -futuros despefatsb fidei sehJBUih
noslro, et DominoJisu Chrislo. Pacerii quse est jahua habenles de ,Domino nosiro .,
Jesii Chfisto,
. • - "ciimiis
r' i ,,
dilectionisi optat 2*52 'esse cuih frairibiis, el eiiari- seterhamgraiiam dicit mansuram, qui diligunt Chri-
tatem cuhi fide ; ut iiigfeSsi per pacem, possint iim- sttim, recte de illo, et cum DeiPatrife VbliihtSlesen-
nere in cbariiale4 quie est ex fide. Haec est enirii lieiites; qiii enim degenererri hiihe dicunt, dala illis
Dei Patris 'et Filii ejus Domihi hostri Jesu Christi. "gratia ahfefelur. I
"
. IN EPISTOLAM B«. PAULI AD PHILIPPENSES.
.251 PROLQGUS. B aut pater filium non siise conditionis generat, sed
Philippensibus verbum fldei Apostolus tradidit; alienae : Deus aulerii siejgenuit, ut in polesraie ejus
somnio enim monilus est, siciit uontinelur in Actis sint, quos genuil; ut nali ingenui, servi lamen ejus
apbstolorum (Act. xvi, 9)-, ut abeederet ad eos, et sint: ciirh hos tradit prbprio Filio, facit illos eiiam
aperiret aiires eorum ad recipiendum sermonem servos Filii sui; ut "sitdominus eorum'; sicut ilieit:
Domini. Muliis ergo diebus commoratus ajiud eos, Pater; qoos dedisti mihij, tui erant; elmlhifios de-
instruxit eosdem in dociriiia Dominh Et quia post disti; ut in Paire et Filio servi sint Dei unius (Joan.
discessum ejus non sunt trahslatiad aliud,sieut ' t
XVII;9).
Galatae: sed permanserunt in fide, non recipientes i(Yers. 5j i, S.) Ego \quidem gralias agb Domirio
pseudoaposlolos; per epistolam collaudat eos, gau- super mnni memoria vestri; iemper iri bmni oraiione
dens in* proposito cordis "eorum. In horum laude mea pro omnibusvobis cum gaudio oralionem faciens,
alioruni vituperalio cdniinelur: Corinthiienim mullo super communicatione veslrain Evangelib: Primum
lempore audienles Apostolum „ recedenle eos a di- quidem Domino gratias agit, cujus nulu prospera
versis pseiidoapostolis fuerant eversi: unde isti j'ure omnia cedunt fidelibus. In omni oralione sua memor
laudanlur. eorum cum exsultaiioiie, qnod participes facti sint
CAPUT PRIMUM. C Evai)gelii,sicutPetrusapostolus,iiitereaeie'radicens:
(Yers. 1.) Paulus et Timolheusservi Jesu Ghrisli. Vl iilis, inquitj consortesdivhtmnalurm (II Pelr. i, i).
Aposiohnn se lacet, quia iis scribil, qui de illo recta A prima.die usdue nunc: Prsevidit enim -Ajiostohis
sentirent; ideodignilatem suam supprimit; eratbnim devotionem illorum, a et fidem ratam ex ipsis priu-
his manifesla : eondiiionein vero faieiur; quia qui cipiis, et gavisus est in eis, sempersciens eos miiilis
Chrislum confitet-ur dominurn , his riiagis Mber est, exemplo esse futuros.
el habet salutem. Omnibus sanclis in Glttislq Jesu.' 252 (VerS; 6, 7.) Gbnfidens in hoc ipsum. quod
Siinetis scribit more suo, sed qui in Christo Jesu qui inchoavit in vebis opus bonum, perficiel usque in
sancti suol* id esi, qui Deum et hominem Clirislum diem Chrisli Jesu, sicut esl"juslum mihi Jimc sentire
latonttir; Pholinus enim Ghristnm Deum negat, et pro omnibusvobis; eo qupd habedm vos in corde el in
Manichaeus bominein : ideoque immundi sunt. Non vinculis meis, el in defensioneet confirmatione Evan-
ergoiis scribit, qui mendaciis propriis supprimunt gelii; quoniam omnes miki parlicipes gaudii estis. Se-
veritateni; Qui sunt Philippis. Qoibus scribat, signi- curus de bonitate et justitia Dei, et de horuni fide
fical. Cum episcopis et diaconibus : hoc est, cum Paulo non ambigens, confidit quod Dei auxiliis adjuti, per-
et Timotheo, qui utique episcopi erant; simril signi- severaturi sint in fide psque ad diem Doinini, in
fiuavit et diaconos ; qui minislrabant ei. Ad plebem 3D quo remunerandi sunt persistentes in fide. Nee aliud
enirii sbribit; nam si episcopis scriberet, el diaco- debuit de his sentire, quos semper inflexibiles in
nibus, ad personas eorum sctiberet, et loci ipsius devolione Dei experius est, lum direcium el infati-
- gabileih cursum eorum
episeopo scribendum erai, non duobus, vel tribus, yidens; ut eogitaret dignos
sieut et ad Tilum ef Timotheum. hos sibi| participes gaudiiesse.Unius enim fidei ho-
(Vers. 2.) Gratia vobis e't pax a Deo Patre nostro, mihes cbngaudere oportefde spe fulurae immortali-
el Dothino Jbsu Christo. Manifestum est Deum pa- tatis et glorise.
trem esse, Christum vero Jesum Dominum nostrum. (Yers! 8.) Tesfis enim mihi est Deus, quemudmo-
Nuniquid non videlur plus dominus esse , quam par. ~- dum destderem mnnes vos in visceribus Jesu Christi.
ter? Sed inter homines in mnndo ; apud Delim vero Oeum testatur, ut affeetum commendel h justi; qui.
Patrem, «t 'apud Gliristum dominum concordia est. enim multum de aliquo sentits ut cfedibilehoc fa-
Hic enim, hoc est, in mundo, ideo plus est dominus, ciat, testificatur : per quod et provocat desiderium
quam pater; quia aut et ipsius palris dominus.est, illorum erga se, ut desiderali desiderent. Desiderat
* Kohnulli riiss., el fidem reclam,-Miriinieinale. edit. Roni.-rej)6suerat, utmagis desiderent, ubi reli 4
b Dictionem justi, mss. aliquot non agnoscunt, quse, ac*mss., ul desiderali desiderent.
* i
cujus loco nonnulli ponuiu, cujusmodi. Infra vero !
105 COliMENTARIAiN EPIST. AD PRiLIPPENSES. 4fJ6
efgo Otnnes hos nbri humaiiS ciipidiiate, §ed in A teiiiione"'libc agehant faiii Verb astutiaîoiiiiaiioiiis
amore Christi: riori cariiis affeclu, sSd spifitus; ut Chfistuin arinuiiliabaiit; ul pbssiiri 1!sfedi(i'o'riesexbi-
participes hos habeal et lii sensu mystefii divinitiitis, tare Apostolo, quasi aiictdri hiijus sectae, qiii iiiuifos
etiricarn.iiioiiis Doiiiini nbstri JfesuChristi. bggregavefat suifecbnsjufafioni.-Major ehiih iiividia
(Vers. 9, 10, 11.) Et lioc oro ul chaiiias vestra crescebat Apbsiblo, qiiaiidb ex laiefe ejbs riiulti vi-
riiagis magisque abundet in agnilibne et bmrii seiisu, debantur dofcefe.
ut probelis qum suril ulilia ; ut sitis sihceri el inoffensi (Vers. 18 -.21.) Qitid eiiiht? Duth tdmeriqhbvis mo-
ih dietn Cltristi, repleii fruciu jiisiilim per JesiimChri- do, sive occasione.,siiie verildte Clirisius anhuntietur:
stuih ih glbriath et laudemDei. Deo adjutore, brdihem' el in libc guudeo, sed eiiamel ghudebo. Scio 'enimquod -
disciplinse christiause vult eqs imbuefe; lil quik fif- hoc mihi e procedel ad saluterii per vestram precem, et
inati ih fidesunt, nbn sinl riescii sacramehii erfedu- submiiiisirdiibneinspirilus Jesu Cliristi secuttdumcon-
"liuiiis suse: et sciehles discernere uiili.i a cbritrariis, templalionemel spem nieahi; quia in nutlb confuhdar,
justilise operihus ornent doclriiiani Dbihiui, fructum serfht omrii exerla fiducia, sicut seriiper, el hunc rita-
faeieiues imniorlalitaiis ad abundaritiain briinium ghificabitur Chrislus ih corpore meo, sive per vilam ,
bonorum, ul gloriosus in liis ajiparet iriagisier gen- Siveper morlem; mihi enim'vivereChrislus esl, et mori
-tium. B lucrutri. Primum gaudium ejus est iu ffatribus, qui
(Vers. 12-17.) Scire auieih vosvolb, fratres, "-quod bona voluntateChristum anriuiuia'nt:d'eihdeelia"niin
qumad me perlhieht, ud profeclumEvattgelii veneiunl; eb se dicit gaudere, qubd fallacia hominum adver-
ila «t vincula ritea maiiifesia in Christo facla shii in siis eum eornposilum erat, ril a'd invidiam"el pressu-
. oinni prmtorio, etin cmleris oihiiibus : ulque plures ex ram ejus Chiisius prse'dicarelur. Ilota eiiim dicii sibi
fralribus in Dohiino confidentes vinculis meis,cmpe- ad vitahi prbiiceie, qubd illi paiaterant ad mofleni;
rinl magis audere sinc timore verbuihDei tbqiii. Alii hanc eniin viiarii suam dicit esse, si .Chfislus bmni-
quidemel propler invidiam 'et bontehlibneni: quidam bus pfaedicetur, el se eliam mori paratum, iit hbc
vero ei propter bbnamvoluntatein "Chrisiuinprmdkani. posslt.iriiplbfi, sciehs magriam sibi pfb iibc vbto
Alii qitideiiiex cliarilale, scierilesquod in defensionem a et eflieacia.dari posse niercedem : impefila ehim
Evahgelii posilus sum: aliqui verb ex cohtenlioneChri- ihalitia advefSuni se^semper macliinaiiir; duni he-
slum dhnuntianl, non siiiiptkiter exisiimantes quod scit. Ad ealcahclam ergb hbrbrii malbvolbntiam, qui
pressurath suscitenl vhiculis meis. Hsec explariatione - recli fallacla ihsidias vitae tejus tendeharit, Dbi prse-
nori indigeht; tameh, prbpier sollieltudiiiem nb- sidiis se nmiiiri lestalur; iis quos utique sbclbsgau-
strain, ne qiia in dubiuni veniani, per ofdiriehi ea , dii sui dicit, adjuvahlibus Otatiohe propter cbmiriu;-
apertius prosequamur. Quoniam supeiius participes C ( hem alacritatehi, et saticti Spiiilus suhmihislratio-
h"o"sgaudii stfi pronuntiavit, ideo quid profecerit neni, qui cbnira voluiitatein illorum e't vias apcriiet
pfaedicatioejusliisinuat, quasi Charis; ita ut omriibus pfsedica'hti,- daris graiiani etfiaucia4m vefbis ejhs',
innotiierinl passibnes ejus pro Christo. Per hanc ut Oftas seditiohes coinpesceref. In riullo efgb se
humilitatem gloribsuih se indicat, ul habeant occa- dicit corifubdi in docirina ChriSti; qiiia bt spes hia-
"sibnenigaudendi anialbres ejus; quiii ciij'us vincula, gria prbmissibiiis est; et quirf riihil in ea turpe'; iri-
ih Chrislo manifestaiitur, diguiias ejus crehrcscit. In hbhestum -, aiit fallax est, sicut apud pagahbs,- sed
bmni prmlorio, et in cmleris bmhibus, id est, In onini apeifla simplicitas. Hinc est eriim liride cuni 6'rii'ri'i
Judaismo, el per universas Ecclesias geniiuih; pi-ae- cohsiantia rioiicedit adversis,,iitriiagi)incfelhi"Ghrrs-
est enim Judaismus,quia ipsi facia promissio esi, tus incofpofe bjus, sive occidatuf',' sive csesus eva-
sictil dicitur : Qiiia salus.ex Judmis est (Jbari. iv, 22). dat. Ex e'6 ehini quae et quaiiia spe"sin ChriSto est,
Ideoque plures ex fraifibus exehiplum suuni secutos, consideralur; quaiido nori sbluiri cs6diei affligi pro
ausos dicit fuisse loqui verhum Dei cum fiducia; eo'; sed et mbfi paratus est. Vitam enim suarii sive
conslantia eniin ejusiiiiillos animavit,*bi)t nOn prse- in prseSenli, sive in futiirb ChrlStum essfedicii, sic-
lerirent 253 evarigolizare, compefib exemplo Apo-....- ut e'Eevarigelista Joannes lesiatur, diceris :' 'Qiib'11
sioii, qubci Deus adesi, ut tueaiur diligentes se ; sed ID factumesii inipsb vita eral, eiviia erdt lux lioiinriuih
et aliiis falsbs fratres, rion fidiicia, nequb dilectibfie (Joan. l, 3, i). Pro hac vita mofiale corphs tradit,
Dei, sed ebntehlibne zeli iriciialbs , Dei vefbum di- ut id recTpiittiii setefhum : ac per litfc lucruhi cuhi'-
cit prsedicare, quasi irividos. Plures ergb e fratribus putsit mori pfo Christb.
sincera quidem, sed diversa voluniate Chrislum an- { Vers. 22 - 26.) Si ergo viverein carhe , lik milti
iiuniiabaiu; alii eiiim brfria voTuiitateboc agebant fruclus esfbperis: et quideligam igiioro. Coarclor au-
ad gloriarii Dei solitis; alii yero cliarltate iricilali iem in his duobus, desiderium hubens dissolvi; ei ciim
apostoli, cerli de (uiiioue Dei. Sic itefum e cohira Chrislb esse, ihultb eriiin melius : ieihariefeaitteih \n
alia duo genera ponit, quai non sinceib ahimo prse- carne valde necessarium propler vos. Et Iwc certiim
dicabant; quidam. eriim invidehtes Apbslolb, cbri- habens,scio quia maneboel peiihaneboomnibusvobisin
* Rom. c Rom. edit.i proficiel ad Saluleih . ; . ; Sfcundum
edil., quod qum mihi accideriini, mqgis dd
profectum, elc. exspeclatipnemet spemmearix.
b Oinnes edit. ac pauci mss., ut non limerentevan- d Eadem edit. Rom.-, ei efficacemdari posse mer-
gelizare. cedem.'
407 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX.j . 408
vestrum'profectum et gaudium fidei; ut gloria vestra A meum, ut idem sapientes,eamdemcharitatem habenles,
abundet per ChrislumJesum in me, per meumadvenlum unanimes, unum setuientes,nihil fial secundumirriia-
iterum ad vos. Manifestum est quod dicit, quia si in tionem, nequesecunduminanemgloriam, sedinhumi-
carne positus non otiosum est, quod vivit; habet lilate meniis alius alium existimantessuperioretn sibi:
enini fruclum operis sui. Quid eligam, inquit, ignoro. non quw sua sunt unusquisquecontemplantes,sed qum
Duabus enim ex causis urgelur; habet enim de- aliorum sunt. Hoc dicit, quia si est vera exhorlatio
siderium excedere, et cum Christo esse mullo me- spei in Christo "apud vos, qua vos invicem consola-
lius sestimans; ut jam prsesens sit apud Deum, ut mur, si solatium charitalis communis, si participatio
exoptatis et promissis frualur; in carne vero ul sit .-> .-<Spirilus sancti, per quam jungimur in uno corpore
adhuc, necessarium dicit propler insiructionem cre- novo, si qua suntviscera, id est, si in animo veslro
dentium. Et cum dissolvi et cum Christo esse mulio . sum, sicut et vos in meo, si miserationes, hoc est,
melius ducat; certum tamen hoc scire se jirotesta- si affectus pietatis in ,amore est, implele gaudium
tur, quia manebit incarne adprofeclum fidelium; ut meum. Hsec quse enumeral, iunc veraprobanda si-
gloria eorum abundet in Domino, proficiens ad lau- gnificat, si ista qusesubter mandat, fuerint servata;
dem Apostoli, cum iterum viderint eum. Cremen- ut unanimes sint, et spiritu humiles , non se invi-
tum enim faciunt scienliae , el plenius fundanlur in gB cem provocantes, sed in charilate gaudentes; ut
fide. Quantuin affeclum habuit circa credenles, ut gaudium Apostoli plenum sit in eis. Sic crgo eos
hoc quod mullo melius sibi esse dicil, non eligat: constringit, utsi haeerioncustodieririt, necincseieris
sed hoc velit, quod expediatmultis, certus etiam probati videantur; ut quia in aliis nolunt s'e impro-
Domino hoe placere, quod pro multorum salule batos videri, isla quoque servent, ut perfecii sint.
proficiat. Quis non lertii cceli cupidus sperneret Sine dubio enim erant i inter eos dissentienles et in- -
omnem 254 curani praesentem? quis non paradisi quieli, et qui inani glofiae studerent, contendere et .
superioris desiderio omnia haec postponeret ? quis vincere volentes cum animiatrocilale, ubi praemium
non verborum arcanorum memor humana eloquia non est : sed parit ilites , et rumpil charitalein.
devitaret? quis non post tanta exitia eligeret re- Quse enim potest esse plebs, in qua vasa anrea est
quiem? Sed quia charilatem omnibus anleposuit, argentea tantum sint, non el lignea et fictilia? Sed
hoc secutus est, quod proficeret fratribus. possunt exercitio boni immutala fieri aurea et ar-
(Vers.'27, 28.) Tantum digne Evangelio Christi gentea; quia non naiufse viiium esl, sed voluntatis.
conversamini.Dignam conversaiionem vult eos exhi- • (Vers. 5, 6.) Boc enim senlite in
vobis, quod et in
bere disciplinse Dominicse; ut uon poeniteat eum Chrislo Jesu, qui cum in forma Dei essel, non rapi-
, voluisse remanere in carne. Vl sive cum venero el\ C nam arbitratus est esse se paremDeo. Chrislussemper
videro vos, sive absens audiam de vobis quod sletis in. in forma Dei erat, quia imago est invisibilis Dei. Sed
' uno
spiritu, unanimes,pariler cum fide Evangelii cer- Apostolus de Dei Filio^ cum incarnalus homo factus
lantes, et non pavescenlesinquoquam ab adversariis, est, traclat dicens : Boc senliie in vobis, quod et in
a qumest illis oslentalioinleritus, vobis aulem salulis. Cltristo Jesu, id est, Deo et homine. Qui cum in
for-
Unanimes vult eos esse in fide et devotione eontra, ma Dei esset, inter homines utique conversalus, ver-
adversarios, ut eadem audiat de illis absens, quse. bis et operibus apparebal esse Deus. Forma enim
•vidit et praesens; ut in nullo pavenles minas autt Dei nihil differt a Deo; ideo enim forma el imago
.lerrores adversariorum, cuslodiant fidem , scientes; Dei appellatus est, ut inteUigereturnon ipse Paler
quia eis qui pro Christo iribulantur, ad salulem, esse Deus: sed hoc esse, quod Deus est. Hic ergo
proficit: illis vero qui tribulanl, ad perditionem. non rapinam arbilralus est essese parem Deo; sciens
, (Vers. 29, 50.) Et hoc a Deodonatum est vobis pro, enim in forma Dei se esse, non furatus est, ut di-
Chrislo , non solum ut in eum credalis, sed eliam utj ceret:|EgoetPaler unum sumus (Joan.x,30). Et ali- .
pro illo paliamini, idetn certamen habenles, quale etl bi in Joannis Evangeiio: Propierea , inquit, per-
- vidistisin me, el nunc auditis de me.
Quamquam Deij sequebanlurJudmi Jesum, quia non solumsolvebalsab-
graliam exlollat in omnibus, ad laudem lamen illo-. D J batum[ sed et Patrem sibi proprium dicebat Deum ,
rum proficit, quod dicit quia Deus illis concessitt aequalemse faciens Deq(Joan. v, 18). Jure ergo exse-
pati pro Christo; noii enim concedit vel donat nisij quavit se Deo; ille enim arbilratur rapinam facere,
amalorihus Chrisli. Ideo dieit: Pro Christo donatum, qui se parem facit ei quo inferior est.
est vobis; ut a Patre Deo donalum sil diligenlibus5 Sed semetipsumexinqnivit,formam servi accipiens
Chrisium, ut ad argumenlum meritorum suorumj in shnitiludinemhominunifaclus, et habilu repertus ul
paliantur pro Chrisio, et sequentes exempla doc- homo. 255 Humiliavil semetipsum,factus obediens
toris sui, omni confidenlia certent ad triumphaiidos,; wsgwead morlem, morlemautem crucis. Chrisfum igi-
infideles. tur sciens in forma Dei se esse, sequalem se osten-
CAPUT II. ditDeo: sed ulhumilitatis legem doceret, Judseis se
'
(Vers. 1-&.) Si qua ergo exhorlatio in Christo, si(; comprehendenlibus noh solum non repugnavit: Sed
quod solatium charitalis, si qua parlkipatio spiriljis, semetipsumexinanivit; hoc est, potestatem suam ab
si qua sunt visceraet miseraliones, implete gaudium„ opere relraxit; ut humiliatusb oliosavirtuleinfirmari .
E Editi Bom., h Nonnuili mss., btiom virlufeinformarU
qumest illis occasioihteritus;
. 409 COMMENTARIA IN EPIST. AD PHILIPPENSES. . 410
•videretur. Formam servi accipiens, dtim lenetur el A milibus autem dal gratiam (Prov. ur, 34). Quare et
- ligatur, etverberibusagitur, usque ad crucem factus Dominus : Qui se, inquit, exallaveril, humiliabitur ;
- obediens Patri, cui se aequalem sciebat, non sibi el qui se humitiaverit, exaltabitur (Luc. xiv, 11). Hsec
. defendil sequaliiatem, sed subjecit se. Ilane patien- est ergo humilitas, si sibi -qnis nec quod deberi
tiam et humiliialem imilari nos docet, ut non solum novit, delendat. Denique Pharisaeus ille (Luc. xvm,
. cosequalibus non nos anleponamus; verumetiam in- 11 el seq.), vera de se dicens , exaltasse se dictus
. clinemus nos, auctoris nostri seculi exemplum. For- est; ac perhoc humilialus esl: Chrislus autem plus
mam tamen Deinon accepissedicilur, sed esse in for- fecit, qui cum Deus sit, caro factus hominibus se
- ma Dei: servi autem formam
accepisse, dum quasi . inclinavit. Nunc videamus quomodo donatum est
- peccator humilialur. Servi aulem ex peccato fiunt, Christo nomen, quod est super omne nomen, quasi
sicut Cham filius Noe, qui primus merito nomen eguerit Filius Dei, aut imperfeclus fuerit; qui enim
servi accepil (Gen. ix, 25). Non enim mihi, sicut eget, imperfectus est. ,Si enim in forma Dei cral,
. quibusdam, videtur sicformam servi aecepisse, dum . erat par et aequalisDeo; quomodo donatum est illi ?
. homo natus est. Vide eniin quid dicat: Boc sentite in - Et enim donalum dicit, qui se humiliavit, et quasi
, vobis, quod et in ChristoJesu, id est; Deo et homine. homo apparuit, exinaniens se, factus obediens usque
-.Anle incarnationem enim aut Christus potesl dici, B ad mortem. Si ergo periectus natus est, quomodo
. aul Jesus; quia simul ambo nomina et hominis fi- eguil? Perfeclum Dei Filium natnm de Deo Patre
. lium, et DeiFilium signifieani. Nam ante nalivitatem qui negat, Arianus esl; nam anle passionem, sequa-
quid dicil inter cselera ? Pelra auiem erat Chrislus, . lem se Deo Palri oslendit, siciiletsupra memoravi.
. et non teniemus Christum, sicul quidam eorum len- Unde constat hunc natum esse perfeclum; in naiivi-
- taverunt (I Cor. x, 4). Ubi ergo aut Deum, aul ho- fateenim sua omnia conseculus videlur.ln plenitu-
- minem vult significare Scriplura, unum e duohuspo- dineenim divinitatis est nalus ad omnia agenda, quse
. nit: aut Jesum, aut Christum. Dei enim Filius cum . gessit; ut prius 256 donum accepisset, quam gere-
.- homoriatus sii, in forma Dei eral; quia cum homo rei, ad qnse agenda naius est. Videtur ergo donum
. viderelur, operaDei faciebat; utingesiis rebusappa- Patris, hoc esi, esse Filium , et nomen ejus suppr
. reret Deus esse, qui laiuuin liomo esse putabalur. omne nomen sit, hoc est, esse Dcum; nomen enim
Opera enim formam significabant, ut quia opera Dei sed per naturam , non per solam appellationem,
.ejus, non-ulique hominis opera sunt.hic qui in super omne nomen est. ninc est, ut in noinineJestt
, opere vel forma Dei eral, Deus intelligerelur. For- omne genuflecialur, cmlestium,lerreslrium, etinferno-
ma enim Dei quid est, nisi exemplum quo Densap- rum; sicut ad Komanossignificat, iriler cselera dicens:
- paret, dum mortuos excitat, snrdis reddit autlitum, 'C Et ex quibus Chrisius secundum carnem, qui est super
.-Ieprosos mundat, el alia? Quomodo aulem liomini omnia Deusbenedktus in swcula ( Rom. ix, 5 ). Quse
similis factus dicitur, si homo tantum erat: et qua sint auteni hsec oinriia in ejhsiola ista aperil dicens,
. ralione habitu repertus ul homo est, si non esset et ccelestia et terrestria et inferna : alia enim nulla
Deiis; nisiquia cum anlequam se inclinari permii- sunt. Quibusdam tamen videlur homini donalum
terei, semper in Dei viriuie visus sit, postea infir- esse nomen, quod est stipcr omne nomen, quod
.matus in habitu hominis reperlus est? Nam in monte nullo genere, nulla raiione convenil. Si enim Chrjs-
-utique, quasi Deus apparuit (Mailh. xvn, 2) : et in lus Dei Filius idem ipse et homo est, non poterat
mari pedibus ambulans, non solum homo , sed et Deus homo factus , sed manens Deus , hisegerequae
Deus visus et iiilelleeliis est. Denique qui erant in habebal : aulsi secundum quod homo erai, his ege-
navi, quid dieunt? Vere Filius Dei est hic (Mattli. bat, quoeDei.suni, ipse sibiDei Filius Deus dedissel,
xiv, 35). Ista ergo virtute cessante, velut homo vi- quae deerant "ei j'uxta quod homo erat. Quod quidem
stis est; ideo enim dicit quasi ut illud significet, ,ab insipientia dicilur. Et quare Paterdiciturdedisse,
quia et Deus est. Iiifirmilatisenim causa Deum dicit cum ipse qui homo faclus eral, nihil dehaberel?a aut
similem faetum hominibus. Quod in subjeciis aperil, non poleratFilii diviuilas corporisuo et animaeprse-
dicens : Bumiliavil semetipsumfaclus obediensusque -D stare, quse deerant? Sedforle quia a Deo Paire sunt
ad mortem, mortem autetn crucis. Hine est unde ha- omnia, ideo.ipse dicilur dedisse. Si ergoa Paireoih-
hilu repertus ut homo est; relinens enim virtutem nia, quare non dicaiurcuncta Filio suo pergenera-
suam, ne ajipareret in eo , ut bomo visus est et oc- tionem dedisse?Et quamvis sequalem sibi genuerit
cisus, qui mori nescit. Filium, ordo tanien exigil ul in nomine Patris agan-
(Vers. 10,11,12.) Propler quod et Deus superexal- tur omnia. Hoc Paier concessil Filio post crucem ,
4avil eum, et donavil ei nomen , qttod est super omne ut omnia in nomine Filii salvenlur. Deiiique dicit
nomen; ut in nomineJesu omne genu flectatur, cmles- Dominus de discipulis ad Patrem : Pater,.quos de-
iium, terresirium, et infernorum : et omnis lingua dislimihi, custodivi; lui enim eranl, et milti eos de-
confiieaturquiaDominus Jesus Chrislus in gloria esl disti (Joan. xvu, 12). Eladdiscipulos ail: Usquemodo
. Dei Patris. Quid et quantum humiliias mereatur, os- niliil petistis in nominemeo ; petile, el accipietis(Joan.
lendit; ut magis hanc appeteremus, calcala jactan- xvi, 24). Hoc ergo nalus accepit, ut posl crucem nia-
lia. Unde dicil Salomon: Superbis Deus resistit, hu- nifestaretur, quidaPatredumgeneraretur, acceperit.
""Mk,
Laud.} aknoh pokrat ]HlimdMnhalki
411 AB OPERA SANCTl AIBROSII APPENDTX. 412
a Nomen eriirii
turic accfepila Paire; cnni a crfeatura iA quioperaiur in vopis,"etvelleel bperbri probonavo-
ccepit sciri; tognoscitur eriim quid pfbpier hsee quae 'l lunlate. Deumboiibs corialus adjuvarfeleslatur ; om-
geVsit, anlequairi gerefet, acceperit. Deriique ame hem enimgratiam seihpei reportatad Deum; ul no-
crucem dixil: Omnia mihi liadila suiil a Paire ineo slrum sit velle,-perfieere vero Dei. Nam quis vince-
(Mallh. xi, 27): QuolnOdoergo h'6ciid corpus polest ret Priricipes ac Potestales, reclores tenebfarum ha-
rfeferri, ut Dei hbihen corpori sit donatuni; curiicon- rum, spiriialia npquiiise in cbeleslibus, nisi soliis
stel Chiisliihi hominfem esse felDeuiii ; q.uianec di- Deusi quos causaînvidiae inimicos habemus? In-
gnurii est; ui Deus imiriiiletur in c.ifnem; neque caro dignaniur enim ribs diei filiosDei. Non ergo novum
hoc possit fetfici, qubd est DeuS? Sed forte ut adop- est, quod horiaiur : sed ut more solilo subditiisint.
tibue Deus essel, ei hic cblor est; incipiet enim ex Evangelio; curam proprise ebnversationis habcntes ;
parte Deus verus esse Chrislus, et ex pafie adbpli- bona eriim conversalio salutem bpefaiur.
vus, aut.duo dii. Sed aliud ScrijUura significal: illi (Yefs. 14-18.) Oninia faciti sine murnmrationibus
enini doriaium sigriificat, qui se exirianivit, qui foret hmsilationibus,ut silisirreprehensibiles el simplices,
riiam servi aceepii; qui in similitudinein hominis fac- skut filii Dei, iritmaculali in medio nationis pravw el
ius est hbriib, qiii Palri obedivil. Si liorno DeOPniri perversm: inter quos lucelis sicut luminaria in mitndo,
obedivit, qiiid iiiagnuiri esl, qubd dixit Aposloliis? B verbumvilwcontinehtes qdgloriam mihi in die Christi;
Sed hbc niagriiim esl; quia cum oequalisfesset, obe- quia non in vacuuin cucurri, nec in irrilum laboravi.
flivit. Et quid Iaudis est, si in similiiudinerii hominis Sed eisi immolorsuper sacrificium et riiihisteriumfidei
facius est hbriio ; ut homini siniilis hbriio factiis dica- vestrm, gaudeo el gratulor omnibusvobis. Ob idipsum
tur? Sed ribri polest fieri; riemo ehim in simililudi- auiem et vos gaudele el congratuldritini mihi. Ut fidei
neiri fit alicujus, iiisi itlius sit, autcquain fiat in si- eloperum suorum fructus possint hahere; commo-
riiiliihdinem cujus vult; per causam enira similis net ul omnia, quse ud disciplinam perfinent cbrisiia-
factuS esi, non pef substantiam. Et qiiis esl, qui se nam: sineliaesiiationibusfaeiaritetmurmuraiionibus; '
I
exinahivit? b Homo. Ergo habebat. Et quomodo ac- quia si negligenier el indevole aliquid agilur;.adef-
cfepil? Sed quid poterat se exinanire homo res infir- fectum rion pervenit, quia in repreliensionem cadit:
nia? El in forma Dei numquid homo eiat? Sed forte sed ul omui simplicitate operentur, quasi filii Dei
c horno in fornia Dei Filius erat. Age; Filius Dei in immaeulati, ut memores professionis suse respon-
cnjus forma erat? Et si jam homo in fbrnia Del, hoc deant; utJnier diffidenles lamclari appareant vita,
est, Filius .Dei erat, j"amahte passioriferiipeffectus conversatione, moribus, quemadmodum sol el luna
ferat. Non ergo pbst passifenemaliqiiid accepii; Sed inler slellas .sjilendore subliraes sunt. Sicut enim
videamus, quid de eo scripiurn sit: Propter quod su-( ^ slellae; apparente sole, obscurantur ; ila injusti et
perexallavil eum Deus, et dohdvil eiitoinen; quOdest infidi praesentibus fidelibus et justis, fufpes el defor-
super omhe noiikn ; ul in nomirieJesu oinnegehu flec- maii videniur ; ut gloria sit Aposloli in adventu Filii
talur, cmleslium, terresiriurit, et infernorum : et om- Dei, cujus planlatib tales edidit Iruelus. Labor enim
nis liiigua confiteutUr,quia Domhtus Jesus Clirislusin «l efficacia ejus tuncprobabilur non esseiiranis./la-
gloria est Dei Pairis. Consideremus nuncdicia, et qiie etsi immolor, ait, super sacrificium el minisle-
sic advertamus vim locutionis. Cerle nomen, quod rittm fidei vestrw, gaudeo, Si eriim Oppressusfuerit a
super onine nomen est, Dei riomen est. Sed si per perfidis, cureos aggreg.rverit suae cohspirationi, gra-_
rialuram nbri constal hoc nomfennon 6'sl supef omrie tulandum sibi significat; scit eiiiinoffeclum^habere
noirien; appellafivum euiin homen in solovoeabulo mortem suam. Magna eniin moestitia est, si patitur
est, nori in nobilitate riaiurse : et adoptivo Deo non quis pro eis, in qiiibus nihil proficit. Quamobrem
ileeiit creatura genu, sed vero, nori concreaturae. gaudere se in illis, j et eos congratulari sibi debere
Et quomodo fieri potest, ut horiio sit in gloria Dei testatur ; ul invicem participes sinl gaudii commu-
Patris? Etiamsi adoptivus Deus sit homo, in gloria nis et plebs et magister idoneus.
Dei Pairis hon potest esse; nairi ei lioe competit, (Yers. 19-124.)Spero autem in Dbmino Jesu Thno-
"
qui rialus esi de Deo. In gloria enim Dei Patris esse, - theum in brevime riiilteread vos; ut eiego bonoanimo
nihil differfe a Deo est; ut una gloria sil Patris et sim, certior de vdbis faclus. Nemhtemenim habeolam
Filii per cominufiem suhstanliam et virluteifi; est unanimem, el quisincerain circa vbs sollicitudinemge-
ehim hsee uiiiias nalurse. Quid,- rogo. eontrarium ral; nom omnesquw sua sunl, qumrunl,nonqum Jesu
est, si Filius donum a Patre accepisse dicatur; cum Chrisli. Probationeritauiem ejits noslis, quod ul filius
omiiia 257 FhMia Palre sinl, a quo el cunCla esse cum pdlre niecutn ,serviviiin Evangelio. Bunc trcjo
creduntur? Substantiani autem Dei idcirco nalunim spero tnemissurltm confestirit,ul vidtro qumcirca me-
dicimus; qula nattis de illa Christus est. sunt.,Confido aulemht Domino,quod et ipse cilo ad
, (Vers. 12,13.) Itaque, dileclissimimihi, sicul sem- vos veniam. Absoluia sunt haec, nce ihierpretatiorie
per obedislis, non in prmsentiu mei laniuminodoi sed egenl ; posl, epistolam enim istam Timotheum se
mullo ihdgis nunc iri dbsenlia, cuin timore el iretnOre uiissurum signilicat,<per quem ad fidem agnoseat,
veslrairi ipsorum operamihi salutem ; Deus est enim, quse circa hos aganlur. Erat enim Aposlolo unaiii-
a Vet. edil. ac mss. aliquol, JVottenim tunc aceepit. c Nonnulli mss., Uonioh forma fdiiDei erat.
b Laud. cod., Bomo. Ergo agebat. 1
413 ' COMMENTARIA IN EPISTT.AD "PHiLlPPENSES. 414
ihis; qiiare bi eirca ebs sbllicitior sighalur, ridrisicut A lselaretlif; qriia rheliori Shiihb fit; qtii ad chafos suos
*
qiiidariv,qui drim "seiheiipsciscriihmeridafe volebaht, hiiUit revisendos.
negligentes efaiitde diselpliria et coriversationbfra- (Vers. %9;30.) Excipiie ergb illuhi ih Ddnimociiin
.irum.Noriehimdevoloahiirib prsedicab'siht,'s'edpfop- omhi tjdudib,ethkjushibdiihhonorehabete; qitia prbp-
ter propria lucra: El quia fiinotheus vir erat egrfe- ier opus Chrisii iisque ad moriem-accessil;ihinieriium
jigius,iSIelt qiiia pfoliatum hiihc liabebat;qui erat iradens dnimariisiidm ; ul supplerktid quod vbbisdee-
" cum eoutfilitis
chkfissiirius; desefviens Evahgelio fat circa nieuin officium. Qiiamquam iridWidiiaesset
Chrisii. Ideo huhc Filiuin dicit, ijhia ab ipso fuerat chaiitas Epaplirodiliet plehis jta^nierietiam a'b Apo-
drdinatus: aliune se"prtbiniltere, se qiioque ih brevi siblo coriiniehdatur, ut aniplius cliariofem ilium fa-
ilurum ad ebs: ciat": maxiriie'pfopier hbs, qrii fbrie iarii chari hon
(Vfefs.2S,20,27.) Necessariuthverodrbiifatus sdhi 'esseritcifca fejusaffectiim ; in omrii emhi plebe di-
Epaphrbdituhi ffatrem et cbihipiHiohemmeurii,ves- versiias est; Ilinb est iindfe et pfaeliuin ejus mehib-
trum aulem aposlolum, et mihislruhi operis mei, mit- rai , qubd non diibitavit pfbpier bpus Evaiigelii
teread vos;quandoquidem desideiabdt vbs omiies, et eriiori: hoc esi; hoh detefriiiis esf ihihis et pressu-
impdtienlersolliciius erai, eo.quod 'audieralisillumin- ris iiifideliiinissefl persiitit in exlibrialioiifefideliurii;
firniahim fuisse. Eterihn hifirmatus esi prbpe nibr- B . ht iiiiplerfetquOddeeralplehiih lradiiioiie jiixia' dis-
leiri: serf J5e«s hiisertus est illius, libn sblurii dutem peiisaiiorieniApbstoli:Qui ergo a inorieribh retfahit
ejus, sed el ritei; rie trisliiiam super tfistiiiam habe- ariihiahi suam ih iritefilum, iiaric tradit jiixta vitriui
retit-. Qmhia liaee ifiariifesta sunt ; EbajShfoditiiih pfsesfeiifeiii,sictit et Doriiiriusdicii: Qui eriihi vblue-
enim significat se iriissuruhifeifmiiia epiStbla ad ebs. rit unimahi"suarii sdlvatii facere, pefdel edm (Mdlth.
Irivicemeriiiridesiderio siii mcesti efahi ihfirmilalis isvi; 2). Perdilib haec interitus bsl; quiasecundum
ejus caiisa; rit pbphlus e'l Epaphfoditus -,iit visb 258 muhdhni "quiiariiinatrisiiam"irarJil pfo Ghrisib, amit-
eb, fccffeaffehtuf de fcciiperala Saiute ejus; et ille lileairi; ihfulurumlariiericoiiisfervabileam. ,
carefet sblliciludirife,qiiam videndi eos gefebat. Erat CAPUT III;
ehiin eoruiri apostbliis iib Apostolo faclris, dririi lilurii (Yfers.l.) De reliquo,fralfes mei, gaudeteih DomiriO.
ad exiibftatibiiem"eofuminittebat afl ebs: bt qiiia vir Eadim scribere vobismihi qitidemhbriest pigruhi, vbbis
erat hbrius, desiafer.iljaitifa plebe. Quid eigo est iit aiileriinecesstffiUm.Oslendiisolliciiudliiem sua'm,quahi
pnbsente ApOstolB,qui riiortuos susciiabal; hic Epa- gerlt cifca profeclum illoruiri ; quisi iriipiger est ad
|i'hfodi(usirifirrii.iretur usque ad nioflem ? Numqiiid scribenduriieis.-quaenecessaria siiht htiliiati illbrurii.
non ofavii pro illo Aposiblus, feinoh hripeifavii, ut (Vers; 2.j Videle caries, videleriialdsoperaiios, v'i-
citius sahareliir ? Sed signa infideliurii causa fiunt; iC delecbncisidhehi.Hbs designal; qui invidentes'genti-
iiarii liuic hon ad deifirnehium coniigit "rgfitudb, sed biis praviiate cbiioquiorurn suorum fevferlferant Ga-
ad augmeiilum. Pfobatibries eriim divefsse surit cre- lalas; suadfeiileseis ul feircumcidereritur. Qubs omiii
deiiiiuin ; alius eriirii pef segrltiidirifem,alius ariiis- geriere vitaifdos e"lspfeihfehdos,dhfebl.quasi caiffes
sione chaforuin, aiiiis per 'darhiium pecuiiise,alius qui pf irniihibbiatfarit; deliihc iiibrsu iiaevo'iriale ope-
'
"per iribulatibnfesprobaluf, si ih necessiiaie siabilis rahtur in carriem.
iriveniatur, aiixiiium a divefsa pafte hori quserens, (Vers. 5,-J.j Nbsenihi surivdstirciirncisib, qui spi-
nt augmenturii fafciat riieriiofiim. Nori efgb coh- ritu Deo -sehiimMS : et gloriaritur ih Chrislo Jesu, et
teinpia est pbstulatio Aposl6li, sed meiius provisum rioh Vricdrrie fiduciain habehius; "quarriquamegb ha-
ei, pro quo pelfebat. Qtiid auteiri illud est, ulbum beam fidiwidih et in carrie: Maiiifesiurti fest.qiiiacre-
de excessu frairum in alia epislola non cbiufistafi dentes ipsi circiimciduril cof siiuih ; uf ahipuiaia
dfebefe admbiieai : Iri hac arifem cOrilrisTahdumse, efroris hebula'; aspibiaiit e't agnbscanf Dbiiiirium
si bxisset Epaplirodiius a cbrporfe, signiiicai.'/ fflsti- cresilrirse.Hbc est spiritu Deo servire, fetglferiari in
liam se, Si exissfet,liabiiufum dixerat siipef ifisti- DbmiiibJesu Chfisto, qiii Ifegeriisplrilus dedit i ut
iiam, quain hahebat "deiriiirmiiaie ejus ; erai ehirii Cafiiis glbfia' exihariifeiuf; Apostolus tainen etiam
necessariiis Ecclfesiis.Nariiad Tiiessalbriicfe"risfes :Vi- Di lianc fiduciarii habebat, ut si, vellet, gloriarfetur de
dele, ait, ne cdnlrisieihiriide dbrrhientibiis, sicul et bafnis circunicisibne : sed sciferisvacuam esse haue
cmleriqiiinohItabehispeih (IThess. fv, 12). Se aiiierii gioiiarn, fephfliavit earri.
sic trisiem fuiufuui dixeriU de exceissuEpaplirbdili, (Vers. 5,6,7.) ^ Si quis videliir cbiifidereihcurhe,
quia solatiuhi ejus et anxiiiufii requirfebat; nbh la- ego magis, circumeisusdclavd die, ex gehere Isiael,
meh u't quasi pferditumlugefet. de iribu Benjdmin,B'ebrmusex Bebrmis, securiduinhi-
(Yers. 28.)' SoUiciiusitaque misi eum, utcuhiil- geni phhrismus. keciindum mmulalioiiehi persequehs
lum videriiis, iieruih gaudealis, el ego hielibre ahimo Ecclesiam Dei, secundum justilidm qum ex Lege esi,
shn. Affeetionemmuluam habulsse Epaphrbdiiiiiri e't coriversdlitssihe querila. Sed qiimmiltHucra fueraiit,
plehem Philippensiurir significat",quem videntes ile- 259 hmc arbitr-alus sum propter Ghrisium dgmna. ~
rum in laelitiamse exciiarent, et Aposloli ahimus Quantum ad Legis culluram pertinet, el ad ejifs ju-
* Ronu edit., hunc sperat prmmittere; et se qubque b Rom. edit., Si quis alius videiur,.... ego magis,
iu brevi venturumad eos. circumcisioheoctdvidiei.
"
413 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 4i6
stitiam servandam,etadstudium haeresis Pharisaeo-, A ex eognitjone Cbrisli gratia Dei indulta est. Cognilio
rum, et j"uxtazelum traditionis paternse in perse-v enim mysterii incarnationis, et passionis, et resur-
qiiendo Ecclesiam.hic parem non habuit;in cseleris ^reclionis ejus perfeetio vitse est, et thesaurus sa-
. enim eranl consortes ej'us, qui simililer essent na- . pienliae ; ubi enim sapientia, ibi esl et vita ; quia
tura Judsei. Sed qnse lucra videbantur j"uxtahuma- !vita non esl, ubi siultilia est. Denique Salomon :
. num sensum, a comparalione Christi inventa sunt Stultus, ail, per risum agit mala (Prov. x, 25). Qui
damna.Quare damna,nisi quia jam lempus non erat, eniin inlelligil sui causa Christum hominem facium
..ut Lex servaretur? ihania enim erant haecomnia, et etpassum, el victa morte resurrexisse, contemptis
_impedimenta , ne accederetur ad graliam ; et quia et spretis omnibus, huncsequitur, cujus praesidio vi-
, hsecsunl carnalia , nosira vero sjriritalia. Ideo audel se a morte liberatuin, qua.rens causas ad pro-
^lem de tribu se dicit Benjamin , ut genus suum merendum eum : ul vel in aliquo illi vicem possil
.b extolleret super hos, qui de patriarchis concubina- reddere, ul adhuc majora consequi mereatur pro-
, rum Jacob filiis ducuht originem, aut propter illos, missa in resurreclione.
. qui erant proselyti. Unde dicit: Ego magis, circum- (Yers. 12.)a Non quod jam acceperim, aut jam
cisione octavi diei, ex genere Ismel; ut ostenderet . justificalus sim, qut jam perfeclus sim : sequor autem,
. primum se esse inter Judseos : sed hoc se conlem- B.si comprehendam\inquo el comprehensussuma Chrislo
nere propler spem promissam a Christo. Hebraei ta- Jesu. Quoniam ih tota epistola gaudere se lestalur
men propter Abraham dictisunt; immutaiaesieuim in eis, et laudat qbedientiameorum et fidero ;neforte
.littera propter sonum, ut non vocarenlur Abrsei, sed quasi homines iiiflatione, eo quod jam digni esseni,
Hebraei : ut apud.velerescum dicerelur medidie, el exiollereutur: nuncper suam personamadhucdeesse
esset absurdum, immutata esl liitera, ut diceretur sibiadjuslificationemimplendamaperlavocedeclarat,
meridie. Si enim origo ex Abraham est, ex ipso trahi ut contendant addere in pperibus bonis. Si enim hic
debet et nomen, non ex Heber,. qui sexia genera- qui tanta praedilus dignitate est, adhuc deesse sibi
lione est super Abraham (Gen. xi, 14). Si enim in - perfectionein confilelur; quantomagishi inteliigerent
Ahraham reformari coepit genus honiinum, et ipse elaborandumsibi esse,ut juslificatioiiummeritaadipi-
est pater fidei, ex ipso et nornen et lingua Hebraea. scereniur! Ideo subjccit: Sequor aulem, inquil, ul
Prima enim lingua, quae eral sine nomine, cum huic comprehendam,in quoetut comprehensussuma Chrislo.
reddiiur, ex co nomen accipit. Nam nulla causa est, . Dum enim errore et sestu mentis fiuciuaret, 260
. ut ex Heber trahatnomen ; Abraham enim Chaldseus de via Domini diffidens, misericordia Dei quasi fu-
.fuil, c nontanien HebraeiChaldaeamlinguamh.ibent. gienlem gratiam Christi comprehendit eum in via,
(Yers. 8-11.) Verum quidem omnia arbitror damna C euniem ad contuihandam et affligendam Ecclesiam,
. esse propier eminenliam scienlimChrisli Jesu Doniini ad hoc ut donum Dei ' addisceret, el gratiam quam
mei, propier quemomnia damna duxi, el arbilror sler- |fefulabat, et sciret pro hac etiam mori lucrum esse:
cora ; ut Christum lucrifaciam, et ul inveniar in rllo ideoque nbn se posse obesse crcdeniibus, sed sibi,
. non habensmeam justiliam,qum ex Lege esl: serfeam !si noii crederei.jjui rem saluiarem per ignoranliam
qum est per fidem Chrisii, qttm ex Deo esl,juslitiam inseqiiebaiur. Ad hoc ergo coniprehensus est, f id
. super fidem ad cognoscendumeum, el yirtutem resur- est, a pracscientiiiDeirequisitusinveniiisesi, etdidi-
rectionis ejus, et communicationempassionum ejus, .cit mysterium Chrisii; ut in onini vila sua augmen-
conformansmemorli ipsius ; si qtto modo occurrtnn ad tum faciens mefiiorum, compreheudal destinaium
. resurreclionem, qum cst ex mortuis. Cum superius de prseinium, promeritus euni, quem didicil sui causa
genere Abrahae, et de Lege, et de jusiiiiis ejus, et occisum. i
meritis observantium loquerelur, hsec omnia detri- (Vers.15, ii.)Fralres, ego me non arbiiror adhuc
mentum depulans ad comparationem promissionum coniprehendisse.Vnum auiem, qumquidemrelro sunl
. Salvaloris,'nunc addit non solum hsec : Serfel om- obliviscens,ad ea aulem qum anle sunt, extendensme,
niqdamnum esseproplereminenliam, inquit, scieniim secundum destinalum insequor ad pqlniam supernm
. Chrisii Jesu Domini mei. Post legem et juslilias ejus, 1) Dei vocalionis. Hbc esl quod supra dixil, quia ideo
quse erunt hsec omnia; nisi ut ipsi vitse corporis laborarese signilical, utquotidie in nrelius proficiat,
animseque anteponatur agnitio Chrisli? Si enirn, ut semper exiendens se ad potiora ; ut illa quaeretro-
•dicit ad Colossenses, in Chrislo sunt omnesthesauri acfa sunt obliviscens, meliora sectelur: non quia
sapientim et scientim absconditi (Coloss. n, 3) ; cun- mala sunt, sed quia parva sunt ad meritum collo-
cta quaecumquesuni,nullius momenti ducenda sunl, eandum : in melius autem proficiendum,ut ad desfi-
utad excellentiam sapieniia. el scieiilisc hujus per- natum coslesie prsemiumoccurratur; causa enim tam
venire contlngat. Sufficit ergo, immo exuberat ju- admirabilis el invisibilis praemii non leviler utique
slilia, quse ex fide esl, non ex Lege ad.salulem, quae cerlandum esse iironuniiat.^
a Codex Laud., comparatione Christi in veritate - perfeclus sim : sequor aulem si quomodocomprehen-
sunt damna. dam. !
h Rom. edit., exlolteret, sive proptefhos, qui, etc. e Nonnulli ms*s.,addisceret, cujus gratiam refugie-
c Mss. aliquot, non tamen Chatdmi
linguam habent' bat. „ .
Mebrmam. . .f G.ill. in marg. et Rom» edit. in corp. cum mss*
d Rom» edit.j N"m quod
appiehenderinif aul jan i quibusdaui, ti csi, a pr&sntla Seh
-
Ul COMMENTARIA1N EPIST. AD PHILIPPENSES. 418 .
(Yers. 1S.) Quoiquolergo perfecli sumus, hoc sen- AV humo est, indutum spirilali vesle, conforme elfi-
liamus. Superius perfeclum esse se negat, sed juxta cial advenlu majestafis suae corpori gloriac suae,
promissum, ul adhuc addafuradmerilum : adcom- juxla operationem suam, id est secundum virlutem*
parationem aulem cseterorum, quires divinas negli- suam, qua possii subjicere sibi omnia : hoc est," quia'
gentius curant, perfecli dicendi srinl, qui adhibila per resurrectionem mortuorum elimniutationem in
soleriia, perfeclionis iter ambulant. Hoc ergo sen- gloria apparebit virlus Domini 261 maiiifeslata,
tiendum est.ul in melius proficiant. Et si quid aliier comprimens oriines Principes et Poieslates; ut ma-.
sentilis, id quoque vobis Deus revelabit. Iloc dicil, ut nifeslelur ipse Deus et Dominus esse omnium.
si quid amplius ad culturam melioratse conversa- CAPUTIV.
tionis excogilaverint, Dei existiment dorium esse, ( Vefs. 1. ) Itaque, fralres mei charissimiel desidera- '
ue per hoc inflarentur. tissimi, gaudium nieum elcorbna, sic stale in Domino,
(Vers. .16.) Veritmlamenad quod pervenimus, ul dilectissimi. Commonelutin eadem fideperseverenl;'
idem sapidmus, et in eo ambulemus.Ne qua hinc ori- gaudiuinenim ejus ad prsesens constanlia illorurii'est, -
retur prsesumplio, et putaretur quod a Deo non erat et in fulurum corona. Discipulis enim in agone viclo- 1
revelatum ; ideo subj'ecit dieens : Arf quod perve- ribus, dignus eritcorona magisier.
nimus, ut idem sapiamus; hoc est, non extra regu- JB ( Vers. 2, 3. ) Evodiam rogo, et Synlychen obsecro
lam disciplinsesapere in conversatione iidei: sed hoc idem sapere in Domino. El le rogo eiianv, germane
sapere, quod commune sit et niodeslum in evange- compar, adjuva illas, qum laboraverunt meettm iii
lica veritafe. Evangelio cum Cletnenle,el cmteris, qui suntmihi parti-
(Yers.. 17, 18, 19.) Imitalores milti eslote, fratres, cipes operum, quorum nomina sunt in librovitm. Evo-
el considerale eos, qui sic ambulanl, skut habelis for- diam el Syntychen d ad prudenliam ariiplificandam
mam nostram. Vult illos solliciios esse, ne prayo- horiaiur, adjuvantibus quos memorat, ut sicul in
rum hpmiiiumsubiiliiate capiantur,'et notare unum- operibus Evangelii profecerant, proficerent et in'
quemque qualiter et converseiur et doceal; ul his scientia el sajnemia Der, quos omnes merito fidei iri
junganiur, in quibus sensum magislri sui agnoverint. libro vitse haberi pronuritiat.
Muliienim ambutanl, quos smpe dicebam vobis, nunc ( Yers. 4.) Gaudeteih Dominosemper, iterum dico,
vero et flens dico, inimkos crucis Christv: quoriimfi- gaudete. Lsetus Aposlolus in operjhus et fide eorum,
nis est interilus, quorum Deus venler est, a el gloria ad cumulandnm alacritatem suam exoptat illos in hoc
in confusione illorum, qui lerrena sapiunt. Hi quos studio prolicientes, in Domino semper gaudere; hoc
significat, e numero eorum sunt, qui Galatas ever- est enim quod iteral, ut se vera affeciibne gaudere
teraut. Cum dolo enim ambulanles, Ecclesias Dei C ( in illis ostendat.
subverlebant, sub nomine Chrisii judaismum colen- ( Yers. 5, 6, 7.) Modestia veslra nota sit bmnibus
dum prsedicanies, quasi sibi Christus promissus sit. Iiomtnibus, Dominus prope esi. In nullo sollicid sitis :
Quos cum dolore et Iacrymis memorat; quia saluti eserfperomniaoralioneetprece, cumgratiarum actione
credentium ohsisteiiaiil, de cibis edendis , et non postulaliones vesirm innolescanl apud Deum. Et pdx
edendis qusesliones moventes , quasi salus in esca Dei, f qum exsuperat omnem mehtem, custodial corda
sit, aut venter Deus, quem juxla legem mundis escis veslra, elsensus vestrbsin Chrislo Jesu. Nunc exeinplo
deleciari piuabant, gloriantes in pudendis circumci- eorum alios vult luerari; cum enim modesiia eorum
sis ; hoc est, lerrena sapere : quf autem spirilalia manifestala fuerit, id est, ralionabilis conversalio,
sapit, in iide, in spe, in charilate glorialur. b Ad lucebunl opera eorum, et non deerunl, qui iniitenlur
locuni autem hunc non pertinet, ut quseslus causa bonum illorum ; ut non solum propriorum geslorum,
aut gulse dixerit: Qttorum Deus venter esl. 6 sed et aliorum augmenlum cohsequaritur ; ut sicut
(Vers. 20, 21.) Noslra autem conversatio in cmlis dictuni est (Psal. cxxvn, 2); labores fructuum
est; unde et Salvatorem exspectamusDominumno- suorum edanl. Quando enim fructus operuni suorum
. slrum Jesum Chrislum, qui transfigurubil corpus hu- alios acquirit ad opus boniim, Iabores eorum qui
mililatis noslrm conforme corpori glorim sum, secun- j) acquisiti sunt, proficient eis, quorum exemplo bona
dum operalionemsuam, qua possit eliani subjkere sibi opera imitari coeperunt. Dominus, ait, prope esi. In
omnia. Spiritalia curanles inccelis agere dicunlur, nullo solticitisitis: hocest, prseparatosesse debere,
cum ipsi adhuc sint in ferris; quomodo mali Princi- etvigilare in oralione et prece, Deogratias agentes,
pes el Potestates, cum sint adhuc ipsi in firmamento,, seposita mundi sollicitudine, illud sperare, el anle
conversaliorie tamen in terris sunt. Christianorumi oculos habere, quod Doriiiriusrepromisit, unde et
ergo actus in ccelis sunl, ubi et spes saluiis eorumi gratias ei agendas docet; Domino enim imminente,
est, qui est Christus, quem omnis fidus exspectatt solliciludo saeculi cessal. Ut quid enim sollicili sint
ad transfigurationem corporiscarnis ;c ut quod exL de re cito peritura ? Ac per hoc, postulationesvestrm
a Rom. edit., et gloria in pudendis illorum. 0 Rom. edit., serfperomnemoralionem

b Eadem Rom. edil., Arf locum autem hunc perli- nolm fianl, etc. - etprecem..,.
.
net. f Quidam. mss., qum omnemsensum.
c Mss. nonnulli, ut quodex uno esl. s Codex Laud., sedet exsuperat
altorum meritum.
!. d Eras. efseq. edil., ad prudentiamamplexandain,
419. lD QPERA SANCTI AMBROSIIAPPE DlX. 42& -
nolm, inquit, fianl apud Deum. Quaenptitia assiduitate j^ j " tiongutamunwsqua>mm,sedrequirqfruc.lum_crescentem
fit,, etvigilantiaoraiionjs. Tuncdeniummunitionibus in rqtionem veslram. Hsec idcirco cohimemorat, ut
pacis suce, qum qmiieni exsuperqt n\enlem, cuslodiftt audientes in memoria et laude esse opera sua, non
cprdq veslra in Chrislo Jesu. Hocjdep d.ixit, quiacura diibitent ilia accjeptq ferri apiid Deum, scd magis
Deo qui habet pacem, non liniet pmnejn meniem studium fidei adbibeant. . .
adyersam ; tptus enim gst pace Dei omnis diligens (Vers.. 18.) Pereepi lamen omnia, et abundo: reple-
D.eumin Chrjsto Jesu. Quis enim noti meUial eum , t\is sam acceplis \ab Epuphrodilo, qum a vobis missa
quem scit Dei esse amipiirrj ? si.nl in odoxetnbonw suavilatis, hosliam acpeptabilem,
(Yers.8, 9.) Qaorfreliquum est, fralres, qumcum- plflceptem Deo. Non oliose commonet debere fieri,
que sunt verq, qumcum.quemqgnificq, qumcutnque qee aliunde hortatur, quod faetum profjtetui'; nisi
justq , qumcuinquesqnclg, qumcumqu.eamgb'\lia, qum- quia aut negligentius, aut minus copiose, sieut
cumque tqudabillfi, si qua virtus, si, quq laus disci: soliium erat abj eis fieri, facliim videbatur; ut
ptirim: hwc cqgitate. Qum et didicistis, el accepisiis, reminiscenies pfiorum operum, scirent se minus;
et audistis,, et vidislis in me; hmeagiie, el D&uspacis fecisse, quam coeperant. Lieet enim iion improbet
erit vobiscum.ln conclusjpne, quae reliqua erant, ad faclum, sed significel devotiores illos anto in opere
imitatiqnem perfeclionis exppnit; ut ea quse npn B. ] hoc fuisse ; lainen gralum esse, c ef aecepto ferre
soium in vitiiperalionem npn cadpnl, yerum etiam Detim , quasi sacfificium placitum. Denique Dominus
laude digna sunt, et epgiiaiues et agentes, seculi ait: Eacite eleeniosynam,el ecce omnia munda vobis
formam A,postoli, Deuni pacis habeani seeum. Dcus sunt (Luc. xi, 41). Quam gratum ergo opus est, ut
'
nosler yere Deus pacis est, qqi non rogalus quasi omnem maculam hominis et sordes emundet!
pqtens,, non limifliis quasi infir-mus ad pacem horta^ ( Vers. 19. ) Deus vero meus hnpleal omne deside-
tjir, in lanlum ut et peccata,in secommjssa concedat; rium veslrttmsecundumdiviiias suas in gloria in Christo
cum possit ulifjue a lerrpre man.ifeslaiae potenlise, Jesu. Ideo discrevit, dicens : Deus meus;ut secun-
et ineffabilis niagniiudinjs siiaeetiam invitos non ad dum eaqusepraesiabatnieritis ejus, auxilia adessent,
pacem cogere, sed ad subjectionem. Sed hujusmodi el desideriis eorum, iu copia magniiudinis boniiatis!
pax niuiidi est, no.n D.e.i,cujus ipsa natiira pax est. suse in gloria Chfisti Jesu. Gloria.est Christi Jesu,
( Vers. 10.) G.avisiis, sum qutem in Domina b magnU cuni Dei nutu christianorum implentur desideria
fice, quqd tamdem £J0SSaliquando refloruistis ad Itoc, secundum evangelicam disoiplinam,
ut pro me senliaiis, in quo el sentiebatis; occupatienim (Vers. 20.), J5eo autem et, Patri noslw gloria jn
erqlis. Nunc alacrilatem suam propensiorem facium smculaswculorum.amen. Hic non discrevil, sed gene-
ostendit; quia in quo negligentiores facii fuerant, (0 raliler ait: Deoet.Pairinosiro glovia. Deus estpropter-
adhibita solertia , qpus prislinum ilerarunt, me- timorem, Paler aulem honoris causa, et quia ab
mores iacii Aposloli sui; ut fruclus suos ad eum ipso est omnis origo; ipse enim dixitin Malachia
niillergiil condendos in horreo, ccfilesli, ubi neque prophela : Si Deus egosum, ubi estiimor meus?-etsi
tinea , nequp rubigo exterminanl (Mallh. vi, 19 ). Paler ego sum, ubi esl Jtonor meus (Malach. i, 6 ) f-
(Yers. 11, 12, 13.) i\rott quasi propter penuriam (Yers. 21.) Salutate omnem sanctum in Chrislo
dico,; ego enhn cognoyi "ti quibus sum sufficiens esse. Jesu. a Hunc salulate hi Christo Jesu, qui se sancti-
Scip et qbundqre, scio.et hu.milia.ri( nbiqtteelin omni- ficat; ut Ghristo [dignus habeatur, qui dixit: Sancli
bus itybulus sttm.)et sqiurafi, et esurire, el abundare, eslote;- quoniam egosanclus sum, Dominus Deus vester
el penuriqm pqli: omnia possum in eo.,qui me coufer- '(Levit. xix, 2). |
tal. Non se sui causa in hoe eorum ppere gaudere, (Yers. 22.) Satutant vos qui mecum sunt fralres.
sedin profeclu eorum ipso.rum se anle omnia conten- Salutaiio fratrum solatium invicem prsestat, quasi
tum, Dep stdjuvanle, testatur-; ut neque de jienuria imagines enim icxhibet divulsorum. Saluiarit .vos
cqntristaretur, .neque de abundaiUia exsultaret, pmnessancli, maxhne qui de Cmsarisdomo
' """ sunt.
"" - Hos
\
sciens quia et ajjundajuia frequenter extollit, et signifieat propensiorem affectum habere circa eos,
toleratjj penuria divit.ias ccelesles aequlrit. Horpm ]B qui de domo Csesaris sunt, islps et potiores siipra-
tamen opera in se benigna declaral; mullorum enim memoratis osteiidit fralribus; quia hos et sanelbs
necessjlatibus profujt. appellal.
( Vers. Ii3, 1(3, 17.)- Scitis autem el vos, Philipj (Vers. 25..) Gralia Domininoslri' JesuCluisiycum
pejises, quia in principio Evangelii, eum profectus sum spirilu vestro, amen. Quonlam de Salvaloris persona
a Mqc^dpnia, niilla. tnihi Ecelesia communicaveritin quaesliones oriunlur, hic ut soliditatem in eo divini-
mtiqne glqndi et q.cj;ipie)idi,nisi vos sbli; quia in Thes- . tatis approbet, tuilionem graiiai ejus spiritui nostro
strtqnw. ?MJ*essem,sen.ifl<Ailerum usibusmeis misislis; exoplat.
11Mss. Vall., terroremmanifeslarepolenlimsum....
' proc me senliatis id, quod sentiebatis.
el etiam invilos, elc. , I Rom. edit., etacceplum fieri apudDeuth.*
b Rom. gdit., mqgnoêre,,qugd..,.. vefloptdslis,ut d Rom. edil., llle salutatur in ChristoJesu.
' '
421 COMMpTAjilA IN EBIST. AD GpLp.SSE^SE§. 422
IN EPISTOLAM B. PAULI AD €OLOSSENSES/
26S PROLOGUS. A fidem Ghristi, orat prq eis; ut propensius agnita

Colossenses pseudoapostoli evertere nilebanlur, volunlate Dei, ralionabili opere explererit devbtio-
ut post prsedicalionemEpaphrse sive Archippi phi- nem, quam audita fide Christi didicerant, ,he tam
Iosophicis disputationibus irrelirenl simplicilalem fida d meiilis dicatio ,et robur fidei, diiin inconsnhe
mentis eorum: ne spernefenl rationes eiementorum, aliquid et imperite conficeref, labbris sui fruclnm
quibus quasi gubcrnalur vita humana. idcirco hos amilteret. Hoc enim libenler aecepto ferlur, quod
Aposlolus hortalur per epistolam, et admonet ne devoto fit animn, ot prudenter.
alieui prseter Christum aliijuam esse spem putarenl, (Vers. 11, 12, 13.) Fructificanles el crescenles in
'
et deciperenlur. agnilionemDei, in omni virlule robur capientessecuit-
CAPUT PRIMUM. dum potentiam glorim ejus in omnem.palienliam et
(Vers. 1, 2, 5.) Paulus aposlolus Chrisli Jesu per longanhnitatem,cumgaudiograitas agenlcsDeoelPalri, •
voluntatem Dei, et Timotheiis frater, his qui synt qui vbcavil vos in partem sbrtis sanctorum in lumihe ,
Colossis, sanctis et fidelibusfralribus in GltrisloJesu. qui liberdvitnos a polestate lehebrarum, et transtulU,
Gralia vobiset pax a Deo Palre nostro, e.l Domino in regnum Filii^haritatis sum. Incrementum operum
Jesu Cltristo. Caput epistolse solito more scribit ad eorum cum scieriiia vult fieri, ui non ignorent fidei
eos, in quo et sanctis et fidelibus fratribus litteras B I susj spcm; tunc enim firmi et stabiles sunf, si ad-
se ordinare prosequitur, quibus exoptat Dei gra: verlant qqae pro fide 'promissa suni, et quanta sit
tiam manere per Chrisium. potenlia glorise majestatis Dei in palientia; ut kmga
. (Yers. 4, 5, fi.) Graiias aghnus Deo pt Patri D.o-. exspectalione sustineat humanum genus, quod ifrc-
mini noslri Jesu Ciiristi, semper pro .vobis branles , vereiitia sua non solurii negligit Greatorem , ~ver-um
audila fide vestra in Christo Sesu, et diteciione, quam persequilur amantes euin : ul el. ipsi similiier- pa-
habelisin omnessanclos propler spem , qum reposilq tieutes sint, ut suppbrtent probra et maledicta 264
esl vobis in cmlis, quam ante audislis in vprboverilalis infidelium, vel si illatafueril prossura, exspecliinies
Evangeiii, quod pervenitdd vos, skui el in universum judicium Dei, nec dubitantes de eo , magis nuiem
mundum. Quoniam dignum habuit Deus credere istis gaudentes in promissa vita cum graiiaruni actioni-
Filium suum , graiias ei refert in pralionibus suis. hus Deo, qui dignatus est advocare et inducere gen-
'
Deinde propler charitalem, quam habebanl in sanc- tes in prbmissioneni Judaeorum, qu« esl Jumen
tps, ""fidi quia pro hac spes firma esl apud Deum , aetemum, id est, vita ERlerna, veritas perpetua.
qua remuneralurus Greditur credentes et diiigenles; Liberali enim de condilione teoebrarum , hoc est,
se invicem, auctore Chrislp, cujus nomen peryenit eruli de inferno , in quo tenebamur a diaboio lani
ad omnes gentes, ut inulliplicenlur in fide ejus. 'C ex proprio quam ex delicto Adse, qui est pater om-
(Yers. 7, 8.) Et est fructificans el crescens, sicul e\f nium peceantium , translati sumjis per fidem ip re-
in vobis, ex qua die audislis et cagnovislisgraliam Deii gnum coelesteFilii Dei; ut ostenderet nobjs Deusajuo
in veritaie, proul didkistis ab Epaphra dilecloconservo ) aniore diligit nos, quando attollens nbs de imb laf-
noslro, qui esl fidelis pro vobis inhiister.Christi,quii tari, indpxil in ccelos cum verq Filio suo.- Jarii
etiam notam fecil nobisveslramdileciionemin spiritu. enini oipnes credentes, qui fixa menle devoti sunt,
In exemplum cseterarum genlium b nps crescere ett exeuhtes de sseculo," duce dextfse, Palris Angelo,
ffuctum vitalem facere alacri sermone prosequilur;; inducunlur in boslos , quod anie devictam morlem
ut ex eo quod Dei gratiam perceperunt, proficerentt conccssum non erat.
et numerp elppere,adjungentes fidei suae,qui fierentt (Yers 14.) In quo Jiabemusredemplionem,et r-emis-
fratres eorum in Chrislo. Exemplo enim f -bonorum n stonempeccalorum. In hujus Filii sui r-egnum trans-
operum illor.um atlracLi sunt multi, jtesle illis Epa- lulil nos Deus, per quem nos redemit, ei manumisit;
phra, quieis riiinislr-avilgraliam Christivice Appstoli, i, remissio enim peccatorum liberos facii, ut liherati
quam statim imbiberunt ut polum spiritalem in Db- i- debilis, teneri obnoxii non p,b.ss.int.Nam sine fide
niini cbaritaje, quse non inârne 'est, sediij-spiritu.I. Chrisli nullus egressus deinferno est; quia obliga-
. (Vers. 9, 10.) Idpirco e'_nos.ex qua rfieaudivimus , D tus peccatis exire januas larlar-i non polest. Qui est
non cessamuspro vobisoranlcs et poslulantes; ut im-;- imago invisibilisDei. e Invisibilis Dei iriiago visibi-
pleamini agnilione volunlatis ejusin ornni sapkntia et et lis esse non potest,- alioquin nec imagq esl j quod
inleltectu spiritali in hoc, ul qmbuletis digne eo add enim invisibile esl, pingi-non potesl, nee enim vi-
omiieptaciium in. oinni ppere bono. Aqdiens Apoglo- i- sibiljs^ potest invigibilenj yiderg; apt enjm c:prpu3
Jus dpvqtanj ac prp.nip.tapivplqn.latepj il.Iprujiijoirca
:a est, quqd visletur, aut figura, gyj aliqua injo.r.jriata
' *-.Roni. edii. d Qmijes
sqla,
' cjedetifes
" ' quig. es
- - per-J\ap.c spes pî.t. et quidain JIIS§.,nientis mdific.atio!
firma, e[c. concinnius alii sass., ntert.isdicajig,."
*b Mss.aliquot, hos recregre et fruclum, etg. e Nbnntilli mss., Imago tiji \n\vit_ilt_ti&,es.se non
0 Nonnulli mss., bonorum operum alioruhi. - '",.'_-•
polest.
425 AD OPERA SANCTI AMBROSUAPPENDIX. m
suhslantia, quam fert aeies oculorum, totum tnmeri A ut unus esset Deus: ac sic fit, ut neque diminulio-
corpus est: Deus autem, qui ab iis omnibus alienus sit Patris, neque profectus Filii, dum nascilur. Et
est, quoniodo potest imaginem habere visibilem? ut aperlius tradaf quseet quanta sit potentia Filii,
Sed ideo sic dicilur, ut talis Filius inlelligalur, qua- ostendil quseper ipsum sini, nempe Throni, Domina-
lis est Paler; ut quia de ipso est, el nihil dislat ab liones etPrincipatus, ae Potestates; utproindeom-
eo jn divinitatfe naturse, imago ejus dicalur et nino minus nihil in eo esse credatur, quam in Patre.
forma; ne alius Deus a perfidis crederelur, quamvis (Vers. 17.) Et ipse est ante omnes. Anle omnes
nomine ipso hoc continealur; ideo enim verus Dei hicest; quia hicsblus deDeo Palre natusest, de in—
Filius dicitur, ut de ipso esse credatur. Sed propler geniia utique substantia Dei. Hsecautem vinute ejus,
malam iulelligentiam etiam hoc additum est, ut et quam pergeneraiionem habet aPatre, substiterunt;
imago ejus dicatur; ut cum apparet, lieet in figura d non ul communioeis subslanliae sil cum eo, sed ex'
humana, aul cerfe in igne, ut ad Moysen (Exod. nihilo nulii Dei Palris Filio agente cceperunt. Et
in, 2), noii, ipse Paler iiilelligatur esse, sed Fi- cuncla in ipso conslant. In ipso constanl, quia sine
lius: et per id quod imago ejus diciiur, nihil ab eo eo niliil suut; nisi enim huic fuerint subdita, erroro"
distare credatur. Undedicitad Philippum : Philippe, devia, quasi perdiiioni fient obnoxia.
qui me videl, videt el Patrem. Quomodo tu dicis : B' (Vers. 18.) Et ipse est capul corporis Ecclesim, qui
Ostende nobis Patrem ? Non credis quia ego in Patre, est principium, primogenilus exmortuis; ul fiat in
el Pater in me est (Joan. xiv, 9.) ? Hsec est uniias et omnibus ipse primalum tenens. Ecclesiae caput esl
subsianiialitas Patris et filii, ut invicem sint; ut qui Christus, si lamen omnes unum sentiant coelestes et
videl Filium, vidcal et Patrem. Nunc videamus quo- lerreni; ut sint Ecclesia, hoc esl, unius fidei: si
modo visns est Filius ; ut proinde intelligamus qua quominus iruncati capile totius corporis, id est, a
ralione Philippus videndo Filium, videal et Patrem. Creatore suo sejuncii, amentia quadam et vanitate
inlellectu certe operum divinoruin.videruntFilium, bacchanlur. Qui esl principium,primogenitus ex mor-
non carnalibus oculis. Quse operatus esl Filius, tuis; ul fial in omnibusipse primalum tenens. Quoniam
dixit esse Palris; ut unitalem virlutis osteuderet. omnia per ipsum sunt, per ipsum denuo negligenlia
Eodem genere visus est eta Jacob; unde nomen quadam facto caduca, reformanda fuerunl; ne ad in-.
accepit Israel, id esl, homo videns Deum (Gen. xxxu, juriam ejus penineret, si opus ejus pfer alterum res- -
28). Propler hoc ergo imago est dictus invisibilis lauratum fuissel; ht quomodo aflle omnes natus est,
Dei; ut ipse esse intelligeretur, qui per intellectum sic iterum anle omnes primus esset ex resurrectione
visus est Deus: Palrem aulem numquam ullo modo morluorum, reddiia pristina vita; anie omnia enim
*
apparuisse, sicut dictum est in Evangelio: Deum nalus esl de Deo, ut-eiincta crearel, qtise non erant.
rcemovidit umquanx(Joan. 1, 18). Ilerum autem accepia carne de virgiue nalus est,
(Vers. 16.) Primogenitus universm crealurm. Ante ul peccatum quod !ex virgine Eva inlraverai in mun-
omnem creaturam, genitum Filium non creaium, dum, aboleret. Nalus ergo, et mortuus resurrexit,
testatur; ut secerneret nativilatem ejus a creaturse ut quse primum ftjcerat, postea iierum recrearet;
factura : et ul hoc penitus clarescat, subj'ecit: quia per errorem Ifuerant velut morlua, ut semper
Quia in ipso condita sunl otnnia in cmlisel in terra. iri omni vita sit primus et princeps.
visibilia,et invisibilia, sive Throni, sive Dominaiiones-, (Vers. 19.) Quia in ipso complacuilPatri omnem
sive Principalus, sive Poleslates, omnia per ipsum pleniludineminhabitare. Pleniludo in ipso est et ma-.
et in ipso condila sunl. Non solum in eo magnificum net; quia omniapotest semper, ut nihil exceptum
et gloriosum significat Chrislum; quia antequam sit, quod non per laumpossit praestari; ut et faceret,
fierent omuia, natus est: sed et in ipso dicit omnia et reformarel, et lapsa erigeret, et mortua vivifica-
condita , hoc est, ut omnium potentia- in eo esse ret. Unde ait: Sicut habet Paler vitam in semelipso;
credatur, a et ideo profecta , dtim omnia fiunt per ita dedit el Filio vitam habere in semelipso (Joan. v,
ipsum: hoc est autem caput esse totius creaturse;. • 26); et : Skul Paler suscital morluos et vivificat, sic
quia ipso ut sint, esse coeperunl. Ideo autem quse el Filius quos vult, vivificat. Nec enim Paler judicat
ab ipso facla sunt, per ipsum facta dicunlur; quia qnei\iquath,sed omnejudicium dedil Filio (Ibid., 21, .
ad hoc natus est, 265 ut faceret crealuram; b hoc 22). Quid lam justîm, nisi ut horum quae fecil per
esf, fecisse in eo , et per eum. Nec enim sibi nati- illum, ipsi daret judicium, e ut omnisplenitudo di- .
vitas sua proficit, sed nobis; quia non eguit nasci, vinitalis liabitaretiin ipso per id, quod diximus om-
c qui in his eral. Quomodo fit unicus Dei Palris nem illum poteslalem in se habere : hoc est, Deum
sunt Dei '
Filius, quomodo ipse novit quse ingenila esse perfectum; ^qui enim htec omnia non habet,
Palris ? Erat enim in Deo, qui processil de Deo, ita non est Deus. !
aVel. edit. acmss. aliquot, et Deo eo perfecla; d Rom. edil., npn quia ejusdem communiosubslan-
Rom. edit., et a Deo perfecta; melius alii mss. ut in tia sil. Infra vero ipro in ipso constant, in quibusdam
contextu. mss. legilur, ipsi constant.
b Rom. edit., el hoc est Deum fecissein eo; alite ac e Ita vet. edit. ac mss.; edit. autem Rom., et ul
mss. omiitunt Deum, et pro in eo Amerb. et quidam ipsa pleniludo.... in ipso? el trf est, quod diximus....
mss. efferunt, ineum. in se habere, quod esl, etc.
°t Eadem Rom. edit. sola, qui erat.
525 COMMENTARIAIN EPIST. AD COLOSSENSES. 426
(Yers. 20.) El per eum reconciliare omnia in ipsum, Aj onines enim est, et cuncta in ipso constant, quia in
pacificans per sanguinem crucis ejus, a sive qum in omnibus ipse primalum tenet; ut si quis alicui ele-
cmlis sunt, sive quw in terris,- Hoc est quod snpra menlprum aut angelorunij vel Poteslatum dev.o.lum
memoravit, quia ut ea omnia, quse fecit, per illum se debere esse putet, errare se sciat. Hic enim unus
restauraret, cum errorequodam discrepare j'am coe- est FiiiusJJei, caputomnis principatus el principii,
pissent ab invieem, nec non et ab auctore (est enim cujus Evangelium praedicatum est in tolo mundo,
adhuc error in carnalibus ccalis) humiliavit eum, in- incipiens a Moyse, qui dixit Judaeis: Quia Prophelqm
carnando illum, ut homo factus ostenderet ac doce- vobis suscitabit Dominus Deus vesler ex fralribus ves-
rel quomodo possent ea , quae in lirmamenlo sunt, tris , tamquam me. Ipsum audietis ; erit enim , quicum-
et super terram reconciliari Creatori. Quod ul ad quenon audierit prophetam illum, exterminabilur rfe
perfeclum perduceret, occidi se passus esl propler plbbe(Deut:x\m, 1S, 16). Cnde Dominus ait Judseis :
honiines; ut quos apud superos docuerat, exeuntes Quia Moyses de mescripsit (Joan. v, 46). IiaqueTiic
hinc a morte secunda teneri non possint; ut doclrina unus audiendus est et colendus , nee ad hunc sesli-
ejus fructum haberet primae instiluiionis, et omnia mandus est quisquam; quia qui caput tenet, reliquam
facta per ipsum viverent in ipso quasi in auetore, partem subjectam habel. Nam qui se subj'ectis humi-
sicut Petrus fatetur in Aclibus apostolorum (Act. m, j$ ] liat, totus erral; quia non lenens capultrunciis est,
15). ex quo totum corpus continetur ad vitam.
(Vers. 21, 22.) Et uos quondam alienatos et inimi- (Yers. 25, 26.) Cujusfaclus sum ego minister secun-
cos consiliorum ejus in operibus iniquis, nunc autem dum dispensationem Dei, qum dala est mihi in vos ,
reconciliatosin corpore carnis ejus per mortem, exhi- «rf implendum verbumDeiin myslerio, quod abscondi-
bere oportetvossanctos el immaculatoset irreprehensos tum fuit a smculis smculorum, et a generalionibus,Mi-
in conspectu suo. Quale donum Dei sit erga gentes nistrum faetumse esse Evangelii inter gentes a Deo
memorat, utostendat eos debitores,et quidem niul- per Christum cum fiducia Ibquitur, ut myslerium
tum, in graliarum actionibus Dei; qui cum inimici cosptum a Domino per idoneum et efficacem servuin
essenl consiliorum ej'us, quibus decrevit visitare ge- possit impleri, quod ignotum fuit a sseeuiis.
nus humanum per famulum suum Moysen, cujusi (Vers, 27, 28.) Nunc vero declaratum est sanciis
doclrinam et potestatem non receperunt, devolii ejus , quibus voluit Deus demonstrare qum sinl divitic?.
idblis suis, immo operibus iniquis; adoraverunt; majestalis mysterii Dei m nationibus, quod esl Chri-
enim opera sua, quse fecerunl: 266 misericordiai tvs in vobis spes glorim, quem nos annuntidmus. Mys-
autem et providenlia Dei requisivit eos; ul gfatuitoi terium quod latuit a sseculis, modo revelatum asse-
Dei gratiam consequerontur, redeuntes ad eum in" fQ rit, id est, tempore apostolorum ostensum;quia et
conscientia munda; ut in die judicii dum nihil erro- gentes admittendse essent sine circumcisione carnis
ris veleris inveniretur in his, adcorporarentur Crea- ad fidem Chrisli, qui promissus erat Judseis. Prius
torl suo, qui ut prodesset humano geheri, incarna- enim ante prsedicationem fidei circumcidi mandatum
fus homo factus est,ut in carnesua vincerel mortem. estgentiles, si voluissent ad Legem accedere : nunc
(Yers. 23, 24.) Si quidem perseveralis in fide fun- autem misericordia Dei, ita ut sunt, suscipi jussi
dati, stabilesel immobilesa spe Evangelii, quod audis- sunt ad fidem. Quod indignum puiabatur Judseis, ut
tis, quodprwdicatum esl in miversacreatura, qum sub Christus in quo spes erat Judseorum, etiam gentes
cmlo est. Cujus faclus sum ego_Paulus mitiisfer, qui participes faceret gloriae suae.
nunc gaudeo in passionibus pro vobis, et suppleo reli- (Vers. 29.) Monenles omnem hominem, et docenies
quias pressurarumChrisliin carne mea pro corpore ejus, in omni sapienlia, ut exhibeamusomnemhominem per-
quod est Ecclesia. Intribulalionibus, quas patiebatur, feclum in Chrislo ; in quo laboro, certans secundum
cxsultare se fatetur; quia profectum suum videt ini operalionem ipsius, quw operalur in me in virtule.
fide credenlium. Non esl enim inanis tribulatio, Hanc dicit veram esse sapienliam, quae est in disci-
quando eiun pro quo patitur, acquirit ad vitam. Quas; plina Dominica, cum agnoscilur Chrisius. Quod se
passiones Chrislo dicit inferri, ciijus utique dociri-• D ipsum Apostolus magna cum cura agere leslatur; ut
nam persequiintur; ut et perfidos gravet impietatisi erudiens omnem hominem in hac sapientia, consum-
suaecreduliiate, et fidelibus Dei praedieet charitalem, matum eum exhibeat Deo [in intelleclum Christi, ut
cujus Filius nunc usque injurias patitur pro nobis. mysterium naiiyitatis ex Deo, et nativitalis ex Maria
Nunc igilur intelligi vult.qua causa scribit ad eos, ettolius operis ejus coelestium et terrestrium asse-
cum dicit : Si tamen perseveralis in fide fundali; ut; - quatur. Cujus rei certamen conlra perlidos habere se
scirenttunc prodessesibi passionemChristi, si in ac- Iqquitur, adjuvantibus. signis virtulum: ut per hajc
cepta fide maneren'.. Idcirco enim omnipotenlia ma- b victa infidelitas comprimatur. Qui enim verbis sub-
gniiudinis quanta sil Chrisli,et quam infinita, abi tilitate quadam diabolicse versutiae ausus cst contra-
initio declaravit, ui doceret in ipso solo spem ponen-: dicere, pudore correctus, necesse est cedat virluti,
dam; quia ipsius sunt omnia,. et quia nihil sine ipsoi 267 CAPCT II.
polest vivere, nequein coelis, nequein terris. Antes (Vers.lj2, 3.) Volo enimvosscire, quantam sollici-
a
" b Jlss. nonnulli, siiie qum in excetsissunl. ' alii plures potioresque, victainfidelitas. -
Omnes edit. ei quidam mss., vila infidelilalis;
PATROL. XVII. "-'-"•' "U
427 AD OPEfiA SANCTI AMBROSUAPPENDIX. ' '
i m
tudineiii habedihfrOvobis,etprohisqui Laodicmmsunt,A (Vefs. 4, 5.) Boc dico, ul tieino voscircuihveiiiat in
el quotquolnoii viderunt faciem meamin carne;utcon- sublilitale sermonis. Nam etsi cbipore absens siirir,
soiationemaccipiantcordaeorum.eumfuerinlinstructiin spiritu lamen vobiscumsum, gaudens, d etiidens br-
chaiilale iri omhes divitias plenitudinis intelleclusfad dinationem vestram, et supplens id, quod deest Ulililali
agnitionem^mysteriiDei in diristb, in quo sunl omnes fidei vestrm in Christum. Comnionet ne iii malorum
thesauri sapiehtim ei scieiiiimabscdndili:Non se minus cblloquiis et astuiia iniquiiatis sensus efefiim tfans-
s*olliMiuirij)rohis,quosih'cariieiiiinimevidit,quairinro ducefetur; quia sapienles iriundi arie qtiadam et riii-*
illiseritl, quibus pfaesenspfgedicabat, testatur;utscl- liiitiis dispulationuiri irfelire gesiiunl sjmplicium
rent noii minore alfeetu dillgi se ab eo, quia eos non anlmos; ut raiione muhdanafuri) rerurii abstrahant
•viderat, quam cselefos apud quos erat, diligebat; ut ebs a spe, quse est in Ghristb. Cnde Apostolusspi-
fovefetanimoseorum in eharitate, et "piompii fierent ritu se illic adesse diclt, ut revereiuiam ejus ante
perepistolam, et agnitloneln aceipereiil sac-ramferiti oculos habentes, abktinerent se ab hujusmodi ho-
Dei in Chrislo, adverterites has esse sapiehtiae et niinibus. Si enim ppiritus Elisibi prophelae vidit
seienlhe divitias, si agiioseatur Chrisliis in deitaiis fraudem Giezi euntis ad Naaman Syriirii, fit acciperet
SU33pleriiludihe adorandus. Oninfejgituf niysterium sub homine ej'us, qusfeilli niandata non fuerant, et
saerameiiti Dei ih Clfrlstoest. Ilic est ehirii uiitiSj in g desceiideiitem prompto animo Naariiariei plus dedis-
quo omnis creaiura nisi £pe'favefit, peribil; ut oiri- se, quam fuerat posiulatus (IV Reg. v, 26); quarito
riiuiii poteriiia in eo sit, utqiii cdgribsclt istiim, cuiic- magis Aposiblus eai, qiise dixit, pbleral in spirltu
toriim qhsecumqufesurit, cogiiilidhem videalux lia- videfe ! Major enim gralia fuit In apostdlis, quam
bere, nec cblfehdiisaliiis prseter liuhcfeqhifatiif; quia in jifopbetis. Etut pfotnpliofes illos faceret circa tra-
oriinium poleniiarum virlus iheoest;'e"x ipsb eiiihi ditipnem evangfelicaih, gaudefc s'e dicit in disposi-
b habent brhhes. Uhus cnirii cuhi sii, biiiriia polesi: tioiie convefsationrs illorurii ; ut seiehles uridfeDeo
qiiare et caput oriinium dicltuf, hl per ipsufii bnines placeatur, in eo fierferilfirrifiores, per quod digni ef-
subslsierfe videanlui. Dighe ergoohiiies thesaufi sa- fecti ad iililitatis profeciuih fldei suie addiscereiit -
pienlise el seleritise iri eo dicuniur abscdndili. Qihriis seiisum. I
enini scientise ralib lotius crealufae shpernae et tor- (Vers. 6, 7.) Quemddinddumigilur accepisiisChris-
renae in eo slt oportet, ijui Drifriiuiheorum captit thmJesumDbiiiihuhi,fnipso ahibidaie, radicaii el mdifi--
est, sivc Arigelofum, sives6lis,'sivfeiuiise, sivestfella- cali in ipso, el cqhfirmalifide, sicul el docli eslis,e am-
rum, aut cselerafum reium,omriis scieritiae'peritia in bulantes in illa cuih graiiarutn aclione. Hoe monet et
auctore illorum est; ut qui huric agiioseit, nihil ul- hhrtaluf ne devotio eofuni riiihuefeiuf, e'i recederent
tia requirai, hee sapifehiiarii, riec virtutera; quia o afide, qiialn fiieriiTtjasse^cuti,et jifavis fabulis gver-
agiiovlt eum, in quo peifecla virtus, perfeclaqiie sa- si, alifef Chfistumaceipefehi, quam didicefant.gSS
pieiiiia esi. Quidquid efiim "alibi se putaverit Irive- Sliilti eniih cbfruptbrjes fidei circumibarit ad seduceh-
nire, plehe in hoe e'l abiinde inveniet. Nain "qiiidsa- dos simplices, dolose et cum "simulaiibne annuiui.an-
pienlius Saiomone?q'uid pruderilius Dariiele? quibus les ChfiSluni, qiios evitari monet magiia cajitela ; u't
idcirco Deus prsfefeseieiis sapientiam dedit, ui 116- siabiles eifirml sujSrafundamenlum Triiiitaris',s"pefu-
tum faceret ihfidelibiis lolius se sapieniise esse auc- turoruin gratiasuberes agereht siipermisefrcbfdia Dei.
torem. Denique Nabiiclibdoiibsbf dicit Danieli, ad- (Yefs. 8, 9.) Videte he quis vbs deprdfdeiur per
mirans super sapienliam ejus: Vere Deus vesier c phiiosopitidiii,f et inaiiem faltaciqm seciihituiiitrddi-
ipse est Deus virius, et apefiehs mysieria (Dan. n , lionem hbiriinuin, secundumelenteiitahujus nuindi, it
47). Quod quidem olhnem hicredulum lalel ih Ghiis- non. secundum Chrisiurii; quia i'n ipsb iniidMiat oinnis
lo fesseoninehi sapientiam et scieiitiain; qiiia npn Je- piehitudo divinitalis lcprporaliter. Philosophiam dicit
gunl in Evahgeiiis a.sirdlogiam, non in Apbsiolb lerrenam. per qiiam1solferitseduci, qui ciipi.uht pru-
geonietriam, hon in pfophetis afithmeiicam neêmii- dentes judicari in murido. Hsec afgumeniis- ei subti-
sicam: qiisaidcircb despeciii sunt a nbslris, qiiia a'd litate niiiiuiiaiuni quaruriidam eomponitur, quasi
salutem non peffineht, sfed magis miiiuril iii efib- g physicas ihvestigavefit rationes, qusedam habens ad-
rem, fel avdcaiit a Deo ; ut duih his s.ludent ralioci- riiixla, quseiiorlameiUasiiilbonie viisevel documenla,
nalionum dispulalibriibus, ahinise suae curam hori aliquandb de mferisuiis, hec nonet de nuriieris, ali-
agahl. Quae ehiih tam vera s.apienlia est, quam cb- quando de e.leiiieiuofufn qualilatibus et quaniitaiibus
griovisse qubd prosit, et despexisse quod obsit? ofdlhata. In cujus disputaiioriibus qui incidefit, svix
Obest eriim ; qiiia impedit.aniriiani, ri.e eurani sui el rafo evadel; detinetur enirri vefisimilibus causis,
agat. Non immerito fefgoqhi Clifisluiii sigripyii, iji- et comhientili.is rebus, nihil tam veruin ses.lfmahs,
venit tiiesauruhi sapiehtiiB et splehtise.; agiiovit quam quod bohspicitur et 'n.lelligitur in"eiernehlis.
eniin qubd ei sii uiiie. Et quia qiiae a'd prsesens suiii, el cerriuntur. bculis ,.
i
". R,0,ni,,.e_&j_lA,mys{§):ikPe.i
el PqlTis i,nHhrisio,..Et *:Ro.in. ejdil-.,,ab.uiidantes..inilla.,
infra, sacramenii Dexel Palris. f Eadem edit., el inanem seductionem.
b Rom. e&ii.j.Imkeritomnesidiqmd.lmbenk s Rom..edit., disputatknes qui iiicklerh,.vix uul
c Eadem Rom. edit. ipseest Deus verus. iwnquam Wadei. , .
a Mss. aliquot, etvidens ordinem vestrmn.
~
m COMMENTARIA1N EPIST. AD COLOSSENSES. 450
suavia et obleclabilia videnlur; aliquantos seducunt, jA Dei, de quo credunl ijuod exemplo Cbrisli resusci-
qui spiritalerii faiionem despiciendarii et ridendani tabit illbs ex morluis. Illifeenim horiio vetus depo-
putanl desperatibne futuri', oninem vihi astris assi- nitur -, et novus assumitur : pecfcatis moritur, ul
gnanles carnali rationi" obnoxii; ne gravia credenda vivatjiisfitiSe : elementis abrenunliat, iu Christo so-
siiit sustblli in coeluni posse, vfelIevia venire ad cietuf, resurfecliohis futufae lehens pigiius exeni-
lerras, ant aliquid ebrporeum sirie reruni ad- plum Salvatoris; qui resurrfexit e"xmoriuis. Haee igi-
mixtione gehefari , repugnanies polehtise ac pro- tur commonet, ut perseverent in ahfenuiitialiorie
videhtise Dei. Sciunt eiiiinlegl in divinis "vete- pompae et priestigiis saianae. Qui idcirco elementb-
ribus Hebraedium voluniinibus - rniilta gesla per furii suadet cultufam, ui a Deb avbcel, 26S parli-
Moysen , quae humana raiio non capit : simili cipes apostaslse suse volehs erficere Iioniines. Quia
inodo et in ririvis lihrls facta a Domino,' aul per enim sub nbmine suo culfurahi suadefe nbn potest,
apostolbs, quiE tractatus carnalis proliihet credi. horretuf eiiiiri ipsonbmine; subalterius hbniinesuam
IJanc ergo tfaditiohem vel philOsophiam fallacem et eonatuf implefe vbluhtalfeiii.
Inanehi appelial; quia hon a pbtenlia Dei ferdinala (Yers. 13, 14,115.) Et voscuhi inbriui bsseiisin de-
cst, sed ab imbeclllitate fatiocinalionis humaiiae,quse lictis, et prmputio carnis veslrm, convivificavit siinul
potentiam Deiintra seieniiam suam coarctai, ne aliter B cuin illo, a dbnans hobis birinia delicid, deleto chiro-
credaluf facere, quam carrialis se conlinel ratio; grapho, quod adversuriinbs irdl, decreluih, qitod con-
qiiia singulis elemenlis divinitatis diversilatem dopiK trariuin erat nobis: et illud lulil de medib . el affixit
taiuad culluraro, ut obligentauimos irhperiibrum; cruci, el exuens principalus ei poiestaies; oslenlavii in
iie se ad Deum verum extendaril. Qoamobrem eaven- aiiciorilate, triuihphans illos in ipso. Morlubs dicit
dani monct tradiiionem istam ; quia mundi cultrix gentiles fuisse: brimiim quidem, quia legem, qusead
est, noh Dei, qui unus est: nec ad Chrlslum, sed a teslimonium data est Cfeatbiis, et ad vitia condem-
Christo abstrahit, in quo peffectio divinilatis esl. nanda, recipefe noluerunl: deinde impietatis pecca-
*Ohii)iaenim qusehahet Patef, dedilFilio, cuhi illum forum siiofum catisa"indigniferanl vila ; idebque dis-
In plenitudinis genuif flivinitale Corpbfaliler; tit quia crevit hos a Judseis: quasi ijui fuef intinimici Dei unius.
ipsfe caput est, crfeatura autem ejus cbrpiis fest, quid- Judsei vefb in uriius Dei feonfessiohedegentes, adve-
quid pulalur posse ccalestis cfeatura, hoc tolum plene nienteChristo, addiscuntmysteriuri) Dei,quodexspec-
in Christb esse eredaiur; ut niillus arbilretur quera- "labanlad justificaiionem suam :uiin eo quod subreji-
quani alium colenduni. Quidquid enim in aliquo ium illis fuefat, quiaimpossibileest esse sine peccato,
iiiagnuhipulaveflt, plus 3n illo inveniet; quia omnes acciperent remissionein. Unde post caiisam geiUilium
exipso habent, sicul ei capite membra: ipse autem "Giriducit et Judseos , dicens : Doiians nobis omnidde-
plenus est seniper. licta; utpost specialem subjiceretet genefalem; quia
(Yers. 10.) Et eslis in illb fepteli, qui esl caput 'cui)clisdonavitomniadelicta.'Sed(}hiasicutdicilDo-
omnisPrincipaius et Poleslalis. PIus significat cre- ihirius: Ciiiplusdonatumfueril, ariipliusdfebfetdiligere
"deniibus dari, quani potest in felemenlis compre- (Luc. vn, 45):idcifcocom'm6net gehtes, ut cbhsi-
hendi; quia qui in Chfisto est, replelus estdivhiitatis deranles causas nialorum subrum, et qualehi gra-
"abundantia, quam elementa noh habent. Denique in Tiam acceperunt a Deo in Cbristb, tota devotione
eredenlibus Spiritus sanclus inhabitat, quod eiemen- soHiciti.sint circa obsequium ejus, a qud a diversa
iis cdncedi non potuit; quia indigrium efiit ei incon- "mbrlis pcena sunt liberati. Quoniodo efgo donavit
gruum, ut invisibilis habiiaret in subslantia visibili, nobis omnia delicta ? Delelo, ihquil, chirographo,
"et iiicorpbreus in iis quse sensibilia sunt. Audianti quod erdt adversarium nobis. Et quid esl delere,
ergo el veniant cultores eorum, et cfedant inChris- subjecit dicens : El illud tulit rfe inedio. Sic ergo
tum; iil fiaht inajores eoium, quos huric cdlurit. delevit, cum tulit de medio. Sie aulem tulit de me-
(Vers. 11, l^.) In quo et circumcisiestis circumci- dib, cum affixii, ait, cruci. Afiigere auiem crucl,
sionenon manufacla, in exspblialioiiemcorporis cdr-- hbc dixit esse spoliare principatus et pbleslales pu-
nis, ih drcumetsione Chrisli, una cuiiiillo sepulti int JS blice, et delriumphare illos in Christo. Hsec, sicut
"baplisnio; in quo el sithul surrexislis per fidemopera- videnlur, obscufa sunt, ac pef hbc adhibila cura
lionis Dei, qui suscilavititlumex moriuis. Hi circUm- dilucidanda sunt. Hoc est praesidiuhi Dei, quodper
'cidunturin Christo, qui ampulata totius tradilionis> significantiam divefsarum causarum exponit Apo-
humanse cultura, Chrislo juiiguntur, corde non carnes stdlus. Multa ehim acta meriiofaf, quo genus homi-
in spiritu, non in carne sfervien- nuhi ad iridulgehliam perveniret; ut non solum
""circuincisi, id-est,
1'es; ut a terrenis ad coelestia, ab humanis ad divi- prqpria feraitteret nbbis delicta, sed et illud tolleret
iia -, ab erfore cohverlantur ad veritatem", capiti ett peccalum, quod ex.Adse eiit prsevari.caiione (quod
"aiictorisuo cbpulati per charilateni. Cum quo sepullii appellavit chirographum in decrelis) quod nos a
-siint ih bapfisniatb": resurreierunt autem pef fidemi mortuls resurgere hon sihebat; ,quia si eiiioc. non
a Ita vet. edit. etmss.-nisl quod illsepraeferunt; adversum noserdl, indecreiis... etexspo-
- decreti..... iltos in chifbgfapho
idipsum, ubi borum -potiores le- lians prhiciputuSetpdiestdtei, bsiehldvii
' palaih, trium-
gunt, decretum illos in ipso: Rom. aulem edil.. phaiis deillis per se ivium.'
sic reposuit, dpnms vobk omnia, delicld, de(eto quoA i
451 AD' OPERA SANCTIAMBROSIiAPPENDlft. 432
tnlisset de medio, exeuntes hinc, qui acceperant. A umbra essent, vel pgufa futurorum, ut apparenle
remissam, illic tenerentur apud inferos. Porro au- verilate, figura cessaret. Sicut enim absente impeia-
tem ideo omnia delicta concessa sunl, ut resurgerent tore, imago ejus habet aucloritatem, praesente non
a morluis. Quia enim ex peccalo mors, sublato pec- habel; ita et hoocanie adventum Domini lempore
cato fit resurrectio morluorum : quod quidem (ieri suo observanda fuefunt, prsesente autem, carent
minime potuisset,nisi peccalumaffixissetcruci. Dum auctorilale. Numquid aliquis vicem domini agens,
enim non peccando Salvalor vincit peccalum, quod ipso praesente, dominatur? Si prsefeciorum vicarii,
hominem lenebat obnoxium, insuper et occidiiur praesenlihus eis privali sunl; quanto magis servi,
ab eo innocens : sic crucifixit peecalum. Deviclum jvrsesenle domino, feliam ijisi in obsequio debent
eniin peccatum, morlificatum dicitur, crux cnim videri I i
'
non Salvatoris mors est, sed peccati. Innocens enim (Yers. 18, 19.) Nêmo vos decipiat, volens in hu-
sie qui occiditur, reos illos facit, a quibus occidilur. militale-animi, el superslilione arigelorum e ea quw
Peccatum aulem principes et poleslates intelligamus, videt, exlollens se fruslra, infialus menle.carnis sum,
quorum sludio peccavil primus Adam. Ad auctores el non tenenscapul illud, ex quo omne corpttsper com-
enim referendum est nomen hoc, quorum morlem paghtes el conjuncliones subminislralumet compagi-
in exspoliatione significavit; mors enim ipsorum hsec B nctiumcrescit in augmenlnmDei. Quod superius sub
est, quia victi a Salvalore, dum exspoliantur ani- iiomine philosophiis cavendum monuit, nuiic aper-
mabus, quas tenebant in eaptivitate, mortificaiUur. liusdocet observandum ab iis, qui terrenae sapientise
Rei enim factisunt: quia cum hae aucioriiate ani- sludentes, hsec colerida asserunt, quaeoblulibus ad-
mas tenerent, quia peecaverant, ipsi inveiiiisuntam- jaceht, vel apparent; ut horum deientae culturis
jdius peccatores, dum illum qui illos non pcccando animaesub firmamenlo obligalaeteneantur, nese su-
vicerat, occiderunt. Et sic jusle exspoliati sunt, pra flrmamentum lehdant ad superiores coelos ad
sicut dixil, publice, id est, in cruce; quod esl palam Deum omnium adorandum. Quod opera efficilur
delriumphari a Deo in Christo. Illeenim delriumpha- inimici, ut semper animas super lerras huroiliatas
iurqui palam vinciiur, elspoliaejusjmblicantur; os- deiineal, ubi se scit de coelisdej'eetumsemper futu-
tcndilur enim omnibus prosiratus, qui caueris insul- rum justo judieio Dei, religionem simulans, cum sit
tabat. Decretum aulem quod dicit, non esthoc quod maximum sacrilegium. Inflanlur enim motum per-
pagani fatum appellant; quia illud non omnibuscon- videnles slellarum, qiias angelos vocat, non aucto-
frarium asserunt; quia quosdam dicunt ex hoc feli- ritale divina, sed superstiiione humana, quae ad
ces, alios infelices. Hoc enim decretum omnibus dicit nihilum proficit, nisii ad damnum : nolentes tenere
fuisse contrarium; sententia enlm erat cunctis ad- ^ fidem Christi, qui omnium crealor el Dominus est.
versa hominibus. Ex ipso enim omnes briginem hahent; quare et cor-
(Vers. 16,17.) Nemo igiiur judicet vos in cibo, vel pus ejus dicunlur, si lamen agnoscunt eum. Ad ipsum
in polu, autin parte diei festi,aul in neotneniis, aul in enim conversi reaedificanlur, compaginali fidei ej"us
sabbato :qum sunl umbra fulurorum, corpus autem subministrante Evangelio cunetis quasi membra cor-
Christi. Quoniam omnis spes viise in Christo est, ac poris in charitate Christi, ul augmentum faciant Deo.
fiducia, nulli superstitioni aul legi subjacere nos de- Cum enim b redeunt jad illum, qui per errorem de-
bere praecepit. Quamobrem perstrepentes, aut 2^0 seruerant illum, minuentes eopias diviliarum ejus,
aliquid quod ad fidem Christi non pertinet susurran- duiii denegant ejus selesse, crementum faciunt Deo.
les, coniemnendos : istum autem solum sequendtim, quia ex perditis acquiruntur. Hsacde paganis : rur
per quem devicta mors esl, et reddita resurrectio sum de Judseis dicit quia et ipsi sub elemenlis ser-
inorluorum. Quidamenim Judacorum solent judicare vitmt, non elementis.1
lideles, quod ea quae inlerdicta per Moysen sunl, (Vers. 20.) Si ergo morlui eslis cum Chrislo ab
edant de cibis, cum omnia Deus munda fecerit : elementishujus mundi', quid adltiic, velut vivenles in
indigni aulem judicali Judaei de his edere, pro- hocmundodecernilis?Omnisqui baptizatur in Christo,
hibili sunt a melioribus. Soient iteriim repreheu- morilur mundo; cunctis enim superstilionum erro-
derenos, quia dies festos eorum spernimus, autquia ribus abrenuntiat, utsblam colalfidem Chrisii. Amo-
iniiia mensium non observamus, quaeneomenias volis fenimquae naturali justitise accedunt, relinqnitur
cant : maxime aulem quod dies sabbatorum non disciplina daia a Deo, per quam vivitur Deo per
custodimus, ul oiio et epulis cum luxuria transigan- spem, quaj esl in Ghristo : morilur aulem his quihus
tur: quodmagisad offensam pertinet, quam adgra- subjeclus fuerat per errorem, duro negat illos, c quos
tiam. Hsec autem omnia sunl corp.us Chrisli, quia deos jvraesumpseratesse. Et ita fit ut per inimicitiam
elementorum per effectus sunt vocabula. Ilinc est abrenunliationis invic^m sibi mortui dicantur homo
unde in Evangelio dicit: Dominus est enim Filius el elementorum cullura. Mundum enim dicens, er-
hominisetiam sabbati (Mattlt. xn, 8); per ipsum enim rorem carnis significat; omne enim quod videtur,
omnia, quae quidehi sic data sunt per Moysen, ut carni depulaiur. Hinc est unrieet Joannes apostolus:
a Rom, edil., in his qumnon videt per compagi- remc deseruerant,minuentcs, elc.
nutiones el colligalionessubminislralumcl compaclum. _ Omnes edil., quos prwsumpseratesse; at vocem
h Roin. edii., redeunt ad Deum, qui eum per erro- deos e cod. non paucis restituimus.
435 COMMENTARIA1N EPIST. AD COLOSSENSES. J34
Nolile, inquit, diligere mundum, neqtte ea qum in A CAPUT III.
mundo sunt (Uoan. n, 15); id est, neque elemenla, (Vers. 1.) Si enim consurrexistis. cum Christq,
quibus ebmpaclus est mundus, neque errores quos qum sursum sunt qumrile, ubi_Chrislus est ad dexle »
humana adinvenit trad.itio, diligamus : sed solum ram Dei sedens. Hoscum Christo refurrexisse asserit
Christum, qui morluus esl pro nobis; ut corpori in baptisnio, qui supercceleslia" cogitanl, ubi sedes
suo nos soeiaret ex perdilis. Qui ergo consepulii est Chrisii, ubi Deus Pater-Filio suo tradidit dexte-.
sunt Cbrislo, morlni sunt elcmentis, ut nihil curent ram, ut regnel et judicet; judieis enim in sinistra
ex his; supcrna enini didicerunt lenenda, quse pos- sedere non est. Resurreclio lamen duas habet for-
sunt vitam donnre perpetuam. Hsec enim nec pra> mas, ul primb anima de terris resurgat ad coelOs,
sentem danl, et impediunt, ne apprehendaniur fu- deinde recepto corpore, resurgat raplus obviam
tura.Qui aulem postbaptismum ambigit dealiquibus, ,. Christo.
- (Vers. 2.) Qum sunt sursum,
putans qusadam de veteribus veneranda, vivere se sdpite, non eaqum
o.slendil 271 elementis, quse decernit colenda, aut super terram. Supernorum ccelorum, qut jSUterni
dubital conteronenda ; hic remanebit intra circulos sunt habitacula, nosj>etereexhortaU)r:ab hisautem
mundi.alienus a Deo ; quia veteri indutus homine, omnibus, quse in firmamenlo eisub firmamentosuiit,
"carnalialransirenon poferit. B dissiniulandum. Quisquis enim his se superstitloiiibus
(Vers. 21,22.) Ne teligerilis, ne altaminaverilis, occiipaverit,impedimeniumpatietur; non enim polerit
a ne gustaveritis, ne contreclaverilis, qum sunt omnia hscc iran.scendere, quibusseinelinavii, ul dominis.
in interitum, el corruplionemper abusionemsecundum - (Vers. 5.) Morlui enhn eslis, et vila vestra abscon-
'
prmcepla el doctrinas homhtum. Prohibel oinnigenere dila est cum Chrislo in Deo. Apud muhdi sensuni
ab spe mundanorum; quia inanis esi, ne colant, ne mortuus Christus videtur, et discipuli ej'us, cum
assentiant, ne cogitenl quia quse promiitunt, corru- constet vivere illum cuhi his omnibus. Idcirco car-
ptionis sunt. Csus enim et cultura ipsorum interi- nalibus ac mundanis abscondita est vita Chrisii ct
lum generant; quia praecepla et doctrinse non Dei, suorum in Deo extra mundum, in regno.ejus coe-
sed hominum siint, in quibus vana spes est: quippe lesti, in quovivunt.
cum adversus Creaiorem invenerit hsee errorhuma- (Vers. 4.) Cum Christus appafuerit vita vestra,
nus; ut prohihens ab uniusDei fide, multorum deo- tunc et vosapparebitis cum illo in gloria. Vila noslra
rum superstitionem inducat. ' Christus est; quia legimus in Aclisapostolorum hunc
(Yers. 25.) Qum sunt rationem quidem habenlia esse vitae auclorem, qui a perfidis non credifur fu-
sapientimh simulalione religionis, et humilitate animi turus judex (Acl. in, 1S). Cum autem adveneril in
ad vexalionemcorporis, non in honore aliquo ad satu- C virlute coelesti, et visusfuerit esse, quod minime
ritaiem et diligenliamcarnis. Hincse sapientiseratio- credebatur, lunc apparebunt cum illo etiain qui
nem habere putant, quia traditioni humanae nomen crediderunt in illum; et manifeslabitur omni perfi-
religiohis applicant, ut religio appellelur, cum' sit dise, quia vivil cum suis in gloria. Haac consolatio
sacrilegium; quia quod contra auctorem est, sacri- -fiduciam spei parit; ut securi de futura vita, omnia
lega mente inventum esl. Nomen ergo fingit,iit falsa poslponentes, Christum sequamur.
quse sunt, posset vera asseiere; et humanas mentes (Vers. 5.) Mortificaie membra vestra, qum suntsu-
in lerra humiliai, ne se erigant ad superna : aut per terram, fornkationern, immunditium, libidinem,
terrena colentes excidant a supernis coelesiibus,-et concupiscentiam malam, et avariliam; qum esl idolo-
obsintcorpori, cuj"us caput Christus est secundum rum serviius. Quoniam omnia simul peccala corpus
primsevse rationis faclur;im. Hinc enim aggravati esse in epislola ad Romanos significat(.Rom. vi, 6 ),
non poierant sursurii jungi capiii suo, ut resiauren- idcirco nunc singula delicta describens, membra ea
lur in illo honorati effecti: sed quasi prima parte appellat; ut posi aceeptam et servatam evangelicam
corporis iruncati, totos se dantes mundo ad sensum de Salvatoris plenitudine rafionem, bonae vilae ope-
carnis exjilendum. Sagina enim carnalis sensus tra- ram darent, 272 abstinentes se-ab omni turpitu-
dllio humana esf, quse hocdicit suffieere, quod car- D dine et desjderio malo, quo possint peritiae divinas
nis c tradidit provideniia; raiionein enim videlur fructum non amittere. Mulium enim obest scire veri
liabere sapiemise, juxta carnem, quia ex elementis rationem, et minime factis illam prosequentibus af-
est oronis eorporalis nativitas : ac per lioc non esse firmare. Hinc est unde et Dominus inler caitera ait:
incongruum inquiunt his inclinari, quorum guber- Qui aulem scit volunlatem domini sui, et:non paruerit
naculis humanum regitur genus, ul his se subjiciat> ei, vapulabit muliis (Luc. xn, 47). Avaritiam tamen
quse videt mundi clarissima: nec requiri debere idololatriae comparavil, ut riihil illa scelestius de-
"spiritualia; quia his solis, inquiunt, ducibus uticon- monslraret. Sub uno nomine duo pessima et impia
cessum est, el per hanc rationem negligunt auclo- genera designayit, quaeomni rationemonetfugienda;
rem. primum enim et pergrave crimen est idololatria.
a Rom. edit., ne guslaveritis,-qumsunl onmia ad c Rom. edit. &ols, tradit prudentia; sed infra ea-
corruptetam ipso usu. • , dem cum aliis edit. et mss.aliqubt exhibet, omnis
h Eadem Rom. edit., tii observalione religipnk et corporalisnativitus. ubi mss. nonnullii hoininiscorpo-
humilitate cordis. rdlii halivitasi
m AD OPEM SANCTI AMJJROSIIAPPENDIX. 430
Quid enim (am perniciosum, iamque funestum, A minis, cujus imaginem porlare nos jubet in sancti-
quani ad injuri.am cr.eatoris Dei Iignis el lapidibus tale el bonis ojieribus, quse de Filii Dei agnilione
velaliismetallishonorificentise ejus nomejilribuere; descendunl. Nemo eniin polest honam et muiidam
cum ipsi non patiantur, ut servus nomine domini habere yiiam, nisi habeat cui hanc exhibeat, a quo
nuncupetur, quera non natura uiique, sed qusedam sinonprsemium, cerie vel iaudem exspeclet. Sed
conditio subjicit servituii? Aliud e contra crimen apnd Deum el laus et praamium speranlur; quia non
est ayaritise, nondisparmalitia, seddiyersum in no- paiitur Dei juslitia eum, qui carnis vitia vieerit, mi-
niine. Unde ad Tiniolheuni ait: Radix enim omnium nime coronari. In hac ilaque aguilione nullus ut
malorum est qvaritia {I Tim, yi, 10); omnium enim indignus excipitur, quasi non mereatur aecedere ad
capax esl delictorum, ut aviditalis sua?, quod im- fidem Ghrisli; omnes enim accedentes. uiuim fiunt,
possibile est, impleat desiderium, semper bibens, deleli qpid fuerint, et scripti quid esse coeperunl;iit
et semper sitiens. Non imnierito ergo sub uno no- quia unius fidei sunt, in eo ijiso unius sint et me-
iiiine ulrumque malum ostendit; pene enim uno ex- rili, ulquos fides jungii, non possiiil discerni, pro-
plentur opere : qnia sieut idololatria uni Deo auferre pler quoil diversi niUura et gente siye eondilione
nilitur gloriam, ne quod ejus peculiare esl, solus sunl. Omnia enim el in omnibus his Chrislus est;
haheat nonien divinitafis sibi soli condignum; ita et _Qquia enim cuncti ejus membra sunt, omnia Ghristus
avaritia in Dei se res exlendit, ut si potest fieri, est; ut dum una eonfessio eorum esl de speejus in
unus ct sojus creaturam ejus sihi usurpet,quam Deus omnibus Ghrislus: :et sic omnia corpus ejus sunt,
communem omnibus fecit. Unde dicit Deus per prout professio eorum et natura concordel. Alia est
pfietam ; Meinn esl aurum, et meum esl argentum lamen iroago hsec, quam de agnilione Salvaloris di-
(Agw. II, 9). Ulraque igilur Deo est inimica; ambse cit creari, et alia iriiago, ad quam facius esl _%*%%
enim Deo abnegant, quae ejus sunt. primus homo. Isla enim imago esl et in femina,
(Vers. 6.) Propter qum venit ird Dei. Malorum cum agnoscit eum, :qui se creavit, el obtemperans
roemoralonim causa venturum dicit judicium Dei; voluntati ejus abstiriet a vita turpi et aclu pervcrso ;
ut vindiceiur in hos, qui eonteniplo Deo et Lege illa autem imago injsolo viro esf, sicut idem dicit
ejus, inlerdicta sequi mahierunt. in epistola ad Corinthios prima : Vir quidem non de-
(Vers. 7.) Jn quibus ef «os ambulastis aliquando, bet velare capul, cuin sil imago ei gloria Dei (I Cor.
cum viveretisinillis. Quanlum beneficium illis prse- xi, 7). Si auiom et mulier non velarct caput, cssct
stiferil gratia Dei per Jesum Chrislum, non tacei; et-ipsa imago Dei. Sed incoiigruuin ernf, ut faeia
ut gratulenltir evasisse se iram, quse ventura est viro subjecla, diceretur esse imago Dei; nam et in
repente super infideles lotius terrse, eltales semet- £ Genesi ita ait : El fecit Deus hopiinem, aditnaginem
ipsos prasheant, ul parere possint praceplis ej'us, Dei fecit eum (Genesi i, 27); ul sieul Deus iinus esf,
a quo a morie secunda siint liberati. unus ab eo fieret hoino : ul quoniodo ex Deo uno
( V-ers. 8-11.) Nunc vero deponite et vos omnia, oninia, ila ex uno homine omne genus esset super ..
iram et indignaiibnem {tnimi,maliiiam, blasphemiam. Jaciem totius terrae. Unus igilur unum fccil, qui urii-
Turpiloquium de ore veslr-onon procedat. Notite meniiri tatis ejus haberot imaginem. Et ipsa in viro et niu-
invicem. Exuilevos veleremhominemcvm aclibus ejus, lierp simililudo mysierii Patris et Filii; Barbarum
et iuduite novimi, qui reliovatur " in agnitionem secun- tamen ab Scylha segregavit, sieut servum a libero
dum imaginem ejus, qui condidil itlutn; ubi non est non utique in Christo, iu quo omnes untim sunt;
Grwcus el Judwus, circumcisioet prmputium, Barba- sed jn morum feritale et in genlis immanilale., Pe-
rus el Scytha, servus et liber : serf omnia el in omni- j'ores enim hos Barbaris intelligi voluit, anlequam
bus Chrislus. Nilnc ab his prohibel, quse minora credant, eum Grsecofum libri justitiam eorum prse-
peccata videntur; ne forle, quiasuperius quse gra- dicenf, quam, duce nalura, seqiiebantiir; ""> in tantum
viorasunl, mortificanda mandavit, haecadmitienda, ut magnumapud eos peccatum furli liabeatur. quod
aut quasi non periculosa, non fugienda putarentur : Groecimagna, inquit, cum indusiria et doctrina jus-
simul eiiam ut exuli velerem hominem, id est, tam ;0 tifiab semiias invesligaruni, hosce naluraliier com-
verbo quam actu incontaminatos se videntes, etnovi prehendisse collaudant. Sed quomodo degenerant
facti in Chrjslo per agnitionem veritatis, quse olini omnia, postea plus vitnperabiles esse coeperunt,
latuit, modo autem manifesiaia per novam legem quam fueranl anlea laudabiles. Postquam enim mu-
credentibus; ut similes fianl imaginis ejus, qui crea- lieres eorum lege viri uli coeperunt, quas Aroazonas
vit illos. Imago hsec in conversatione Jjonae vitse priroilus asserunt appellatas, totam Asiam contra
-intelligenda est, sicut dicit ad Corinlhios in epislola naturam subjicienles; sic conligit ut et viri canum
prima : Quemadmodum porlavimus imaginem ejus, more rabidi efficerentur, immanes, silveslres, in-
qui de terra est; ila porlemus et imaginem ejus qui de culli, plus quam baibari, in lanlum immutaii, ut
cmlo est (l Cor. xv, 49). Ipse est ergo creator ho- carne humana vescehda imbuerentur. Quid inirum,
a Post in agnilionem nontiulli mss. cum Bibliis b•Rom. edit.j Tam miagnumapud eos peccatumfurti
•
vulgatis addunt TODei; sed redundare hanc vocem habebatur, quod Grmci,qui magna cum indhslria
cum multorum exemplarium sacrorum auctontale, Serf quia modo degenerant, etc.
tum liujus ipsius loci deiiionstratur.
'
417 COMM,pNTARIAIN EPIST. AD COLQ|SEN*$ES. if&
cum el ipsi B.omnni longe alji fuerinl.j fjuam nune A lur D,ominusJesus; cujus magisterio. irivjfiipera)),iles
sunt? Nam et mulieribus eorum castitatis causa vini sunt diseipuli. Tunc enim veras gratiag aginius De.p
usus ineognitus fuit, sicut nunc aquse; ip tantum per ipsum, si nipduni jirseceptoriim ejus. j3ijsi.od,ia-
enim vigebat disciplinae auctoritas, ut suhjectum mus.
vas non faceret, quod volebat. (Vers. 18.) Mulieres,,subditaieslqteviris, sicttt opor-
(Vers. 12,15.) lnduimini ergo ut electi pei,sancli tet, in bominq.Ilaprsecepil inulieres subdilas esse de-
et dilecti, viseera misericordim, benignilalem, humili- bere viris,- sicul manclayit Deus, inter csetera dicens
latem, sensus mansueludinem, Iqnganimitalem, prm- ad mulierem : Et ad vir.umtuuin conversio-tuq et ipse
benles vobisinvicem paiientiam.et donanles atius alii, tui dominabilur (Gett. m, 16) ; ul ipso ritu el disci-
si quis adversusaliquem habel queretam; sicut el Chris- plina timeat virum suum , quasj dominum , ex quo
lus donqvitvobis, ita el vos facite. Ul lucrum jipssint ccepit esse. ..
habere, ad ha;c eos facienda ligrtalur, quse meritum (Vers, 19.) Viri, diligite u.xoxesveslras, el nolite
collocant apud Deum. A peccalis auteni absiinere li- amariesse ad illas. Rigorem virilis legisemqllilj ne
mor facit; veretur enim ne mala faciens, poenis sub- poteslale qua prsevalet, nimius quis sit in dominatn
dalur. Haecautem quse nune facienda monet, adpro- uxoris : sed debet respicere ad affeclum, quia njulier
feclum pertinenl meriiorum; ex voluntaie enim sunl> B cnro ejus esl; ne, plus illam iijimilians exacerbet et
non ex necessilate. Qui ergo ab-illicitis se abslinet, cqntraria cogileti
habet landem : qui vero a licitis femperat, et lau- (Yers. 20.) Fiiii, qbedite parenlibiis vestris per om-
dem habetel prsemium. nia; hoc eithnptacet Deo. Non potest aliud plaGerfe
(Vers. 14, 15.) Super Jtmcauiem otnnia chqrilalem Deo, quam quqd jpsluni fjtpium est. Tiin.cenimpos-
habete, quod est vinculum unilaiis : el pax Dei exsul- sunl filii habere propiiium Peura, si debilam honp-
let in cordibus vestris, in qua el vpcati estisin uno cotv rificenliam rependant parenllbus, c,irca ob.sequium
pore ; el grali eslole. Quia vero omnium maj'or est illoruni faciles, in Gonteniplu difficile.Sjsciehtes filii
charilas, huic magis sludendum hprtaiur. Tuncenim numquam adversus parentes a,providere deberp.
omnia quse snpra mandavit servanda, ad effectuni (Vers, 21.) Patres, nolile qd iram prpvocqrefitiqs
prsemiorum poterunl deduei, si duce charitale, iler vestros. ne pusillq animp âiif.Modeslps prsecipil pa-
ambulent legis; tota cnim mente operatur, qni ex tresdehere esse filiiSj ne coar.ctati ab e.is, d.plinquant
amore aliquid facit. Hypocrisis et simulatio no.n est in illos, cl Deuin oiTffindant,quodnolunli Ira, ejiim
in charitate; quare et Joannes aposlolus : Titnor, inconsiderata res pst, in tanlum ul aliquando necî-
inquit, non est in dileciione. Qni enim timet, perfec- bi parcal, quiirascilur. Debent enim/epqrdari palres
fus non esl: Perfectq enim dilcclio forqs miltit timo- C quia fueruiu et ipsj iilii; considerare autem filji,
rem (I Jban. iy, 18); unde et Doroinus amarisema- quia futuri sunt patres; ut sequelijiratq p.oosjjio
vult, quam limeri. Ilaee e?t enim dileclio quse com- ulriusque partis, el filii subjecli sint, ,etpatres nio-
plectitur unilatem, hsec est quse omnes imum corpus desti.
facit, hsee esl quaeveram habet pacem.-quam, porde (Vers. 22.)Seri)t, obqudi(e.per omniafipminiscarnq-
puro custodit. Polest enini paxdici, et non habere libus, non ad oculum servientes_ qyusi hominibus pla-
chariiaiem ; ciiaritas enini semper secum habet pa- cenles, sed in shnpticitqte cprdis iitnenies Pominum.
cem. Quoniam Deo aliter serviri non potegt quani.pu.ro
.(Yers. 16.) Verbtim Citrisli habitet invobis ab.unde corde; occulia enim peryidet animorura : sic el iio-
in omni sapieniia, docenteset ptonentesvosmelipsosin mirijbus prsecipitsBryhi debere; Quij5nim ad ocur
psalmis et liymnis, el canlicis spiritqtibus , in gratiq Jum se.rvii, in occulJo-aliudfaeit: qui autem ex ani-
cantantes ht cordibns vestris Domino. Haeemeditanda mo j tali.s est fprts* "qua.lis et intus; Si ergo in boc
monetsetnper, quacsonent Clirisltim : ha;c in corde obs.equiofueritfid.elis, promerebiturDominum; tjiiia
habenda, quseI3ebPatri semper graiias referanl; ul ijise dixit : Qui in minimqfidetisest _elin tnagiibfide-
vox canorailli serviat, illuin laudei psalmus, liym- lis estr(Luc. xvi, 10), Si eiiim.ei^ b gui, gd prsesen*'
nus extollat. Et huic soii uolum sit, qui occulta per- D vindieat, fidelig npn fugrif^ qui Jieri poterit ul ill.i
videl mentiSj a quo speratur et praemium. Incor- .fideni exhjbeal, quem post aiortem audil judicatu-
dibus illi cantarl mandavit; ne favore hominumfierel, rum ? Idcirco iq doniini pai'iialis causa ju.stum vult
et fruclum amiiteref. esse servum et obsequenlem ; ut pqssit et in Dei re-
(Yers. 17.) El omnequodcumquefacitis in verboaut bus et fidelis esse et obsequens. Si enim in prsesenti
in opere, omniain nomhte Domini Jesufgcite, gralias idoneus fuerit, ubi scit nulla esse nisi corruplibjlia
jigentes Deo el Patri per ipsum. Quoniam suprain prpemia ; quanlo magis propensior erit in Dei devo-
eprde Deum laudari, et illi gralias referri praecepil; tione, quem scit fidelibus immorfalia daiurum prai-
nunc tam in verho , quam in opere 274,0lius c°n- liiia I
versalionis nostrae noraen Domjni Jesu laudari et (Vers. 23, 24* 2Si) Quidquid facilis_ ex artinip ope-'
exaltari hortatur; ut cum verba nostra carent re- ramini, ut Domino et noh hominibus: certi quod a
jirehensione, et opera. nostra bona sunt.inagnifice- Domino recipietii retribuiionem hmreditatis Domihi
a Eras. et Gill. in margine, ac Rom. edit. injcor- h Nonnulli mss., qui ad prmsensjudicat.
pore, protervirc debere.
Chrisli, cui servitis. Qui enhn inique gerit, fert id A __ dit; ut meritis crescant, deficieiilibus tentationibus
quod gessit inique: el non esl personarum acceptio adversarii. Quos in tanlum dignos habet, ut judicet
apud Deum. Ut promptos illos in obsequio et fide fa- eos etiam se posse precibus adjuvare ad asserendum
ciat, mercedem illos bonorum operum accepturos audacter Evangelhim, ad quod manifestandum lcga-
promiltit a Deo in regno Christi. Quod ut probatum lionem acceperat.)
sit et acceptum, sic illos vult obsequi sicut Domino, (Vers. 5, 6.) In sapienlia ambulatead eos, qui [o-
a quo mercedem exspectanl. At si servus inique egeris sunt, lempusredimenles. Sermo vesler semper in
rit, 11011solnm homineni offendet, sed etDeum, quem gralia sale sit condilus; ul sciaiis quomodo oporteat
in admissa fraude carnalis domini contempsit. Si vos singutis respondere. Quoniam necesse est ambtt-
auiem hene egerit, non eril apud Deum servus ho- lare nos inler infideles, et colloqnia miscere causa
minis, quasi despeclior : sed remunerabitur, quasi conversalionis muridanas : hoc est quod commonet,
liber inler homines, servus autem Christi, quod dig- ut cum sapientia sit ipsa conversalio propter scanda-
iiilatis est nomen. lum gentilium; ne occasionem per nos accipiant
CAPCT IV. blasphemandi, et iricitentur ad persequendum. Quid
(Vers. 1.) Domini, quodjustum est et wquum ser- enim opus est loqui cum eo, quem scias inlractabi-
vis prmbete, scientes quod et vosDominum habelis in B ] lem, el obstinatae hientis, paratum ad contumeliam
cmlis. Ne domini lemporales superbia extollantur, faeiendam? Ideo hapc monet, ut opportuno et loco el
prsesumentes de domiuatu, mitigat et cohibet aniinos tempore, magistra 'modestia, religionis verba pro-
illorum, ut adhibita eonsideratione humani generis, nianlur : aut si persona lalis in medio est, quae per-
animadvertant auctorem Deum non servos et liberos, strepat, relicendum. Aliler enim cum polentibus
sed omnes ingenuos condidisse. Sed hoc mundi inimundi, aliter cum jmediocribus, et aliter cum humi-
quiiate factum esl, ut dum alter alierius fines inva- libus agendum estl Aliter iterum cum mansuetis,
dil,tunccaptivosducitingenuos; unde etmanucapli aliter cum iracundis, quibus cedi oportet, hoc est re-
dieli siinl a veteribus inde mancipia. Hic casus et dirnere lempus. Curiienim insidianli Dominicis ver-
conditio eliam nunc apparet, alii redimuntur, alii bis et furenti lempbris audacise cedis, inj'urias in-
remanent servi. Apud Deum aulem hic servus ha- festi temporis luerifacis. Nam si caput, id est, rex
betur, quipeccaverit(Joaii. vin, 54). Denique pec- asseniit corpori, lunc est libertas loquendi verba
cali causa Cham servus audivit: Malediclus ptter Dei curn mansueludine, ut provocentur ad bonum.
Chanaam, servus servorum erit fralribus suis (Gen. Perstrepeniibus tamen el animosis ad convicia sem-
IX, 2S). 275 Cui sententise veteres assensere, per cedendum; vincis enim, dum cedis.
ila ut definirent omnes prudentes esse liberos, stul- C < (Vers. 7, 8, 9.) Q\»wcirca me sunl, omnia nola fa-
tos autem omnes esse servos ; quia prudens abstinet'• ciel vobis Tychicus dileclus fraier, el fidelis minisler,
a peccalis, ut hic ingenuus sil, qui recla sequitur ; el conservusin Domino : quem misi ad vos in hoc ip-
servus autem qui per slultitiae imprudentiam subjicit'• sum, ut cognoscatqum circa vos sunt, et consoletur
se peccato. Unde elChampropter slultiiiam,qui ari- corda vestra, cum Onesimocharissimoet fidelifralre,
sitnuditatempatris slulte, servuseslappellatus. Os- qui esl ex vobis, oninia qum hic sunt, nola faciel ve-
tendit ergo dominis, quia non vere sunl domini, sed- bis. Ad hoc se dicil fratres misisse, ul invicem sihi
quasi per imaginem ; corporum enim, non animo- nota iierent, quae agerenlur ab invicero. Quamvis
rum suritdomini. Solus enim dominus, et auclor re- superius dicat spiritu se praesentem apud eos, et vi-
rum invisibilis Deus tam corporibus, quam animis> dere quse agerenl, inlernuntiis lamen.opus est. Sol-
dominatur; ut hsec consideraules, jusla ab eis oxi- licitior enim fiet quis, quando videt ad se venire ad
gant servitia : talia utique qualia et a se exigi voluntL considerandam conversalionem suam; plus enim ve-
a Domino communi. Nam cum ipsi non ut dignum1 retur, si speculeturse videri 276 <&&ag*u. Nam
est, Deo serviani, quem non negant omnium potes- cum Deus omnia videat, et sciamus omnia illi noia
tatem habere, cujusque quotidiana dona per ministe- esse; quia tamen non videmus nos videri ab eb,
Tia crealurse humanis usibus exhiberi, a paribussuis >•" J conlraria facimus. ,
(ut non dicam fratribus) lam gravia exigunl servi- (Yers. 10, 11.) Salutat vos Aristarchus comescap-
tia, ut ferri non possint: non ponentes in aniino ,, tivilatis mem, el Marcus consobrinusBamabm (dequo
quia et ipsi velint nolint, servi sunt; et videriiu cu- accepislis mandatum, ut si veneril ad vos, excipialis
jus meriti. iiluht) et Jesus, qui \dicitur Justus : qui sunt ex cir-
(Vers. 2, 5, 4.) Orationi instale, vigilantes in itla' cumcisione.Hi soli sunl adjulores mei in regno Dei,
cum graliarum aclione : orantes simul et pro nobis, ut' qui ntihi solatio fuerunl. Hic Arislarchus bonae con-
Deus aperiat nobisostium verbiad eloquendummys- versationis ac meritiividetur, qui devotione Dominica
terium Chrisli (propter. quod etiam vinclus sum) ul5 pariiceps el socius j laborum Aposloli designalur.
"
manifeslemillud, prout oportet me loqui. Jam pruden-• Marcum autem ut commendet, quid sit, non taeel;
libus mysteriura Domini Christi, a et cautis in evi- ut cum laudabilis Viri Barnabse afflnis addiscitur,
tandis vitiis peccatorura orationi inslandum osten- honorabilis habeatur. Addit et Jesum, quem Juimm
a Et caiiiis esmss. Remig. Laiid. ac Vali. resliluiiuf. j

441 COMMENTARIAIN EPIST. AD THESSALONICENSESPRIMAM. 442
nomine voean appellat. Quibus solis lestimonium Alicilus erat, in eorum epistola hos salutandos-com-
perhibei, quia lii ex circumcisione adj'ulorio fuerunt monet, Nympham chariorem existimans, cujus et
ei, assentientes el partieipes senteniiae ejus; ul jam domura salulat; tam enim devota videlur fuisse,
circumcidi ulterius non debere prsedicarent, ideo ut omnis domus ejus signo tllulata esset crucis.
partieipes illos dicit suos in regno Dei. Circumci- (Vers.-16.) El cuin lecla ftteril apud vbs hmc epi-
dendum autem esse, el sabbata et neomenias servan- slola, faciteul el in Laodkensium Ecclesia tegalur, et
das praedicarenon spiriiale est, sed terrerium. vos ul eam qum esl Laodicensium, legatis. Quia gerie-
(Yers. 12.) SalulalvosEpaphras, qui esl exvobis, rales sunt-inslructiones Apostoli, et ad omnium pro-
servusChristi. Charioremillisfacitepistolam, quando feclum Ecclesiarum scriptsc epistolse; idcirco eliam
«i qui ex ipsis est, lestimonium reddit. Setnper sol- Laodicensibus epislolaro hanc legi prsecipit, ul per
licilus pro vobis in orationibus, ut stelis perfecti, el hanc quid agendum sibi esset, addiscerent : el Co-
abunde explcti in omni volunlale Dei. Tam saluiaria lossenses ut eorum legereni, juxla sensum supra-
se illis exoptare testatur; ut illum qui civis illorum diclum.
est. elaffectu'unanimitalisebarissimus, a parlicipem (Vers. -17.) El dicile Arcltippo: Tide ministerium,
'
susedevotionis in jirofectum eorum osiendat. quod suscepisti in Domino, ul illud itnpleas. Praepo-
(Yers. 15.) Teslimonium enim adltibeo illi quia B sittim Illorum per eos ipsos commonet, ut sit solli-
habel mulium laborem pro vobis, el pro iis qui Laodi- ciius de salute ipsorum; et quia plebis solius causa
cemsunl el Bierapoli. Ut sollicilos eos salulis suae episiola scribilur, ideo non ad rectorem ipsorum
facial, aliorum vigilanlia quanta sit pro his, oslen- deslina esl, sed ad Ecclesiam. Post enim Epaphram,
dit; sollicitior enim quis fit pudore, quando in eausa qui illos imbuit, hic accepit regendam eorum Eccle-
sua allerum videril laborare. siam.
(Yers. 14.) Salutal vos Lucas medkus charissimus, (Vers. 1S.) Ipsa salutatio titea manu Pauli. Memo-
et Demas.Vere charissimusAposloIo fuilLucas; quia res estote vinculorum meorum. Gralia Domini noslri
omnia poslponens, Apostolum semper secutr.s est : Jesu Christi vobiscnm.Ul confirmet epistolam manu
qui et Evangelium, et Actus apostolorum scripsisse sua subscrjpiam dicit, niemorans ut in mente ha-
perhibetur. beant exitus ejus, quos patiebatur pro salute gen-
(Yers. 15.) Saluiale eos qui sunl Laodkem fraires, tium : et tales se prsebercnl ut non ferrei segre pali
el Nyinpham, el domesticam ejus Ecclesiam. Quo- pro his iiijurlas.-
niam simili modo el pro iis qui Laodicese sunt, sol-
a Codex Laud., partkipem sum defensionis.
IN EPIST. B. PAULI AD THESSALONICENSES PRIMAM.
PROLOGUS. C (Vers. 2, 5.) GratiasaghnusDeo semperpro bmnibus

Ut boruni, id est,v Thessalonicensium exemplo vobis, memoriam veslri facientes in oralionibusnoslris,
alios exhortetur ad fidei increnienta, istos laudal, sine intermissione, memorcsoperis fidei veslrmet la-
eoquodin accepta gratia permanenles, ad profeclum borum charilalis, el exspeclationisDomininoslri Jesu
praemii aucti sunl, meliora sectando : horlalur vero Christi, coram Deo el Palre nostro. Quoniam omnia
til ad perfeclum lenderent, ul eorum virtuiihus quse- bona a Deo sunt, idcirco ei primum gralias refe-
sila digriuas caeteros provoearet. Tantse eiiim fidei ruht in profeeiu illorum, qui dignalus est non so-
imbiberant spiritum, utspe futuroriim, etiamcivium lum donum suum dare horainihus snb peccato con-
suoruro Maeedonumpersecuiiones illaias jiro nomine stiiutis, sed in iilios hos adoptare, simul adjuvans
Christi devoloanimopaierentur. Ut hofumergo me- eos ad omnia exitia tolerahda, ut digniores fiaiu.
rilum, et suam ex eorum profectu Isetitiam lilleris Quamohrem meminisse horum dicunl se in oratio-
signet, ita scribil ad eos : nibus suis, eo quod crebrescerent in opere fidei
CAPUT PRIMUM.. casleris Ecclesiis; ut nutti Dei perficerenl opus ccep-
(Yers. 1.) Paulus,'et Silvanus, et Timotheus Ec- lum, prompti in siudio cliariiaiis, et patienliae, bet
clesim Thessalonicemiumin Deo Patre noslro, el in spei advenms Domini ante Deum, qui dignatus est
DominoJesu Christo, 277 yratia vobisel pax.&Triuin D Filiumsuum incarnare pro saluie humana. Placitum
quidem episcoporum uomina litlerae continent, scd enim Dei est, si proficiauir in Ghiislo.
sensus et verba solius Aposloli sunt. Quia enim (Vers. 4, S.) Scknles, fralres dilecti a Deo, eleclio-
connnuiii gaudio exsultant in profeclu illorum, ex nem veslram; quia Evangelium nosirum noii fuil ad
consensuad plebem epistola scribitur in exaltatione vos in verbo solum, sed el in vinule, et in Spirilu
Dei Patris, et Domini Jesu Chrisli pacem et graliam sqnclo, et in pleniludine mtilla, sicul scilis quales fue-
his exoptans. rimusinvobis veslri causa. Humiles se fuisse inler
; .aAmerb. et ..mss. non pauei; episcoporumnoiriirie b Nonnulli; mss. el fidei advenlm, ctfes
lilterw continentuti
4i> AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 444
e <ssignificanl, ut illis forniam darent niansuctudi- Afusionem
_ |>rudentium mundi, qni consideralione
nis, non quod defuerinl, quae ad fidem illos horla- habiia mundanorum, earnis naturom, quia gravis
rentur, magnalia ; quia dodrinse evangelicse robur est, putanl non posse fieri, ut sustollatur in coelos.
virlus prsestabat signorum et prodigiorum, in Spi- Hoc affectu fitSpirifus sancti, ut erubescant lerrir
riiu sancto, id est, non in phantasia, sed in veritate genaj priidenles. 1
plenitudinis; ut nulli necessilati deesset auxilium; ai§ CAPUT II.
sed superabundans graiia videretur et in doclrina, et (Vers. 1,2.) Ipsi enim scilis, fralres, inlroitum nos-
in conversatione, el in segris curandis; ut perfec- trum advos, quia non inan.isfiiit :sedanlemulla passi,
fum opus Sjririlus sancii appareret in Thessaloni- et contumeliisajfecti, sicul scilis, in Philippis, exerta
ccnsiiim Ecclesiis, ut in nullo se minores videntes Jibertate usi sumus in Deo nostro loquendo ad vos
Judseorum Ecclesiis, gauderenl in dono Dei, qui EvdngeliumDei in magno certamine.Hane pressuram,
pariicipes illos facere dignalus est proraissionis quam nunc memoral (Act. xvi, 16 et seqi), passus
Abrahse. est in Pbilippis cum Sila propter spiritum pytho-
(Yers. 6, 7.) Et vos imitatores nosiri facli eslis, el nera quem a puellal ejeceral, quod jam suo loco
ipsius Domini, suscipkntes verbum in pressura mulla ' diclum est. Cui pressurse non cessit, sed fortior in-
cutn gaudio Spirittis sancti, iia ut fuerilis vos exem- B venius est, dum audfetpraedicare, fiec loqui timet,
plum omnibuscredenlibusin Macedoniaet in Achaia. spe ulique promissi pf semii; ut et hi seeiiri essent
Cupidi credulitatis, prohra et injurias a civibus suis in persecutionibus, gaudentes propter futuram mer-
passi lolerarnnt fiducia futurorum. Unde semulidi- Gedem. Signum ergb devoti et fidelis pradicaloriS
cuntur apostolorum, et ipsius Domini; quia et Do- hoc dicit esse, si in pressiira loqui verhum Dei non
minus eadem passus est a Judseis, et aposloli limeat, inanem illum significans, qui lerrore prae-
sequentes fidem Dei, persecuiiones pnssi sunt, gau- senii formidinem patiiur prsedicandi. Qui enim
dentes quia digni hdbili sunl pro nomineDoinini con- seeurus est dc promissa spe, non cedit, ut coro-
iumelias pali (Act. v, 21), scienles pro his magna nelur. j
fore praemiarepromissa'; idoneus cnim servus pro- (Yersj 5, 4.) Nam exltortatio noslra non exfaltacia,
batur, quando pro aniore domini sui inimicos ejus neqtie ex immundilia,mequehiidolo, sedsicut probati
offendit.Cuj'us rei memores, gavisi suntspe promis- 'sumiis a Deo; ut crederelur nobis Evangelium, ita
sionis in pressura. Ilaque magna exhortatio est ad loquimur, non ut hothmibus placentes, sed Deo , qui
profectum, cum similes illos factos dicil el Christi probat corda noslrd. Hoc propler pseudoapostolos
et npostolorum ad forroam prsebendani cseleris dicit1,qui in dolo ot fallacia prsedicabanl non missi,
credenlibus illis in locis, quibus fama illorum am- (C ut circumvenirent gentes ad serviendum legi faclo-
bulahat. * rum. Iste aiilem eleclum se et missum prsedicare
(Vers. 8.) A vobis enim diffdmdlusesi sermb Db- niultis' probat rebus; ,qtiia et in pressuris fortior in-
mini non solttm in Macedoniaet in Achaia, serf et in venlus est, et in convprsatione irreprehensibilis; ut
omnemlocttm fides veslra, qum esl ad Deum, proces- nihil essel inhoc, quod minusDeovideretur dignum,
sii. Tale est hoc, quale et illud ad Romanos, ciim prosequentibus signis. Quidam enim quseslus causa
dicil: Quia fides vesira prmdicaiur in universo mundo Ciirislum praedicabant, favori hominum servientes;
(Rom. i, 8). Sed in his amplius; quia non solutn quia et in arguendo remissiores erant, quippe cum
fides, sed bpiis fidei iliorum pervenit in omnem nec auctorilas essetj, et ii) tribulatione infinni;
locum. quia non ex corde, sed in fallacia eral sermoeorum.
(Vers. 9,10.) Ila ut non necesseItabeamusnos ali- Omnis enim qui aliquid sine spe agit, orta tribula-
quid eloqui. Ipsi enim de nobis annunliani, qualem: tione suecumbit. I
inlroilum habuerimus ad vos : et quomodo conversi; (Ybrs. 5.) Nequeenimumquam in verboadulationis
eslis ad Deum ab idolis, ad serviendum Deo vivo et' conversait sumus, sicul scitis, neque in occasionem
vero, el ad exspectahdumFUium ejus de cmlis, quem: avaritim. Deus teslis est. Nunc aperit quod supra
suscitaviia moriuis Jesum , qui eripuit nos ab ira vl- D significavit, cum dicit: ATonin occasione avarilim,
niente. Sic peragrasse dicunt famam inlroitus sui et Deum dans testem, ;quia islud ex corde 1'aciebal,
corivefsationis eorum cum prsedicatione Evangelii, non in bypocrisi, qu.alsicontemnens pauca, ut forte
ut rion esset necesse ea dicere; superlluuni est enim plura offerrentur. Unde et ipsos convenit, scientes
ea fari, quae noia sunt. Ad omnes enim in circuifu ac probanies quia nhlli fueral adulalus; pseudo
perveneral; ila ut el annuritiarent cseieris qua de- enim aposloli forraam,avafifiae dari sibi optabant,
votione susceperant apostolos. Et quia ad omnia, ut ipsa occasione, dum" veros apostolos omnia
1
quse audierant ab eis, fueranl prompliores, relin- illala vident accipere, possent ipsi sine invidia sim-
quentes deosmortuos: exspeclarent auiera Cliristumi pliciores homines deprsedari.
deecelis, quem liumanaesaiufis causa morluum au- (Yers. 6, 7.) JYecquwrentesex liontinibusgloriam,
dierani, et resurrexisse devicia morle, et cunii neque a vobis,nequeab aitis; cum possemusapud vos
earne assumptum in coelos minislra nube, ati con- 8 oncri esse, ul Christi aposloli. In tanlum graval
!1
n Vei. edil., honori esse; Rom., in honore esse; melius mss. ac Gill. in niarg., oneriesse.
44S COMMENTARli1N EPIST. AD THESSALONIGENSESPRIMAM. *4iC
pseudoapostalorum causam, ut se abnuere dicat, A i minum inleremerunt.Jesuin-,eVprophctas, el nos per-
eum licerel jjii pbsequia requirere, ad coniprimen- seculi sttnl, et Deo non piacetil, ei oinnibushomihibus
ilos eos quibus nec facultas erat, iiec pudor, el ta- adversantur, prohibentesnos genlibusioqui, ut salven-
men honorem sibi poscehanl; se enim potius quam tur, ad Jiocut suppteant peccata sua sempei; sed per-
Dei doctrinam commendare volehant. Aposlolus au- venit ifa Dei super eos usque in fineih. De ihipiefate
lem qiii gloriam non ad praesens, sedin fuluro re- alque credulitale queritur diffideiilium Judseorum,
quirebat, se Iiumileni faciebat, ul Dei prsedicalio qui non soium susesalutis inimici sunl, verum ctiam
exaltaretur. aliorunij prohibetites ne credant, etsalvi fiant, ab
(Yers. 8.) Sed ftiimus parvuliin medio vestrum, initio parricidse; vel Domino enim communi jiarcferfe
lamquamsi nutrix foveat filios suos; ita desiderantes debuerant, qui eonservis ei prsepositissuis non pe-
vos, cupimus impartiri vobis non solurii Evangelium peroenint: ut rejileantur peccala eorurai in tahtuin,
Dei, sed etiamanimas nostras;quia charissimi nobis ne aliquando misericordiam consequi mereantuf.
facli. eslis. Tanluiri affectumiiabere se ciroa illos Ideo Thessalonicenses a civibus suis eadem passos
oslendit (quem, quia verus est, non verbis magis dicit, imitatos patieriliam sanGlorum, ol Domini nb-
quam rebus probatum vult videri; polest enim in stri Jesu Christi: cujus sceieris auclores inducit
verbislatere fallacia), ut his exhortalionibus provo- Jiidaeo?, ut el quanla glbria digni sint, qui pro nb-
cali omuem sensum suum in dilectione haberent " mine Domihi paliuntuf, el quae ultio infestis et in-
.apostoli. fidis praeparala sit, dignoscaluiv.
fYers. 9.) Meministis mUri-, fraireS, laborem nos- ^Vers^17j 18.) Nos autem, fratres; desolati u vobis
trum el faligalionem,nocte ac die operantes ad hoc, ne ad iempus horm. facie-,noncorde-, abUndaniiusfesti-
quem veslrumgravaremus. Hoc esl, quod dicit in Ac- itavhnusfacieinvestramvideieih riiutlodesiderio. Qitd-
lis aposlolorum. Omiita, inquit, quWmihi, etiis qui propter voluimusvenirearf vos, ego quidemPdultts, et
sunt meciim.fuerunt necessaria-, -laboraveruM-mnnus semeleliterum, sedimpedivitnos Satatias. Non animb,
ktm. Unde et in alia epistola dicit : jQuinon Idborat sed corpore tiivuisds se dicunt ahfeis; charitas enim
nee munducel. Et IIOGcotttra pseudoaposlolos; ut non dividitur, -nfefe separalur: sed proptef hiajorem
qui oliosi manducarent, prsedicatores se lihgebaiit instructionfenietiam faciem eortim cupere se dicunt
esse, Ut ergo exemplum daret, quemadinodum gu- videre. In rebus enira divinis deficiunt arliculi com-
bernanda til vita christiana, el fictores proderet, •prehendere, quae possuht dici; nfee eriim Sufficit
iaboriinsisiebai htiniano,offuscaiis pseudoaposlolos: difesstylo his, quse una hora possunt depromi; ut
prjeieroa quia qui labori insistunt, a'malis cogilatio- iion dicam qusedam esse mystica religionis nostrse,
nibus declinant, occupaiites auimum suum, ela pe- ._, qiiseproplfer carnales serisus, ne scandalum patian-
riculis prohibenlfes. lur, facile publicari non debeant : quia non omni-
(Vers. 10, 11,12.) PrmdicavimusvobisEvangelium bus dioendashnt omriia, sed pro uniuscujusque cajilu
Dei, vos lesleseslis, et Detts-,qridm sancte et juste, et moderarida suntdictaij alifer rudibusâliter fundalis.
sine qtlerela vobiscum qui credilis. cotiveisali suntiis Idcirco prsesenlia corporis requiritur; qhia sic per-
sicul scitis: et quomodoerga uttilmquetnqubvesirum , -fieilur veriias cliafilaiis. ^Quaniviseliim charitas hon
ul pater filios suos, obsecrantesvos, el consolanies, et dividaiur, desideriuiii lariien facit absentiacorpdfis:
obtestanlesad hoc ul ambulelisdigne Deo, qui vocavil denique osculo el ahiplexu animorurh explelur. vO-
vos in suum regnuriiel gloriam, Manifesta suiit Iisec; luntasi Gui rei impedimento assefit fuisse Salanam,
eommonei enim illos quomodo crediderintse prse- qui feliamaposlolis obvias manus lendehat; ne veri-
dicanle,>279etqualem eum fuerint experti,etq"use taiis rafio homiiiibus panderetuf. Accendfebateniih
prsecepia dederit eis; ut digni fierenl Deo, qui illos perfidofufti mentes, ut eos. vefberibtis -ac viriculis
vocavit de lerris ad coeloSj ut exsliscitet Iseiitiam detinereht; nfe loqiierehltir vefburii Dei. Dixerunl
illorum. enirii majores Judseorum aposlolis : Nonne prseci-
(Yers. 15.) Ideoque et riosgratius agimus Ded sine -pientes deiiuiiliavimus vobis , ne loqueremini in no-
intermissione,quod cum accepisselis a nobis verbum*. -j niine Jesu ulli hominum (Ait. \. 40)? Sed quia quod
audilus Dei, suscepislisillud non ut verbunihominum, non est a Deo,-stare nou potesl, dissolvuntur impe-
sed skul est vere. verbdm Dei, quod et operalur in dimenta Salaiise.
vobisqui credidislis. Deogratias fereruni, qui aperuit (Vers. 19, 20.) Qumest eiiim nbslra spes, aul gau-
sensum illorum ad recipiendum Evangelium siium. dium, aul corbnttglorim? Nonne vos coram Dbmino
Gloria enini prsedicanlium esl, quando audienles noslro Jesu Chrislo in advenlu ejti.s? Vos enhn eslis
faeile credunt; tanla enim devotiohfe feceperunt gtoria nostrd et gatidium. Manifestum esl quia per-
verbum, ut probarent se intellexisse Dei essfe doc- feclio discipulorum gaudium et corona magislri esl.
trinam. Hi enim sunt, qui labores frucluum suoruhi edituri
(Vers. 14, 1S, 16.) Vos enhn, fratres, imitatores sufit; ffuctuSehim magistri, discipuiusestobedifens,
-facli eslis Ecclesiarum Dei. qum sttnt in Judma, in " cuj'uSduhi bona ôrivefsatio proficit niagislro, frtr-
Christo Jesu; quia eadem passi estis a et vos a contri- ctus sui edit laborem. Labor enim discipuli in opere
bulibus veslris, skut ei nes ipsi aJ^dmis_ qui et Dd- ' hono coronahi dat magislro, jildiee Chfisto. j
a Rori). edit., el vos a concivibusvesiris.
i
CAPUT III. j illorum pertinent, ediscant, sacramenta scilicet re-
A
(Vers. 1-4.) Idcirco jatn non amplius lolerantes, rum spiritalium, quse facile publicari non debent;ut
optimuni duximus ut Aihenis soli relinqueremur : et scirent quis et quam immensus est ille, quem judi-
mishnus;Timotheum fratretn nostrum, el parlicipem cem sperabant. Aliudest "enim fidem acciperc , et
operis Dei in EvangelioChrtsti, ad hoc ut el vos con- -aliud expositioneni fidei; allera enim disputalio est
firmet, et deprecelurpro fide veslra, ne quis movealur •de natura Patris, bjet Filii, el alia de personis.Pater
in his pressuris. Ipsi enhn scilis, quia ad hoc posili ingenitus est, Filius vero genitus : quantum ad per-
sumus;nam et cum apud vos eratnus, prmdicebamus sonas pertinet, diversum videtur, cum sitindividua
vobis a passnros JIOSpressuram, sicut factum esl, ei uiiitas naturse ; unitas enim non in persona est, sed
scitis. Desiderii supra memorati eausas expressit. in substaniia : Spiritus auiem sanctus non degener
Idcirco enim proesentes esse apud eos volebant, ut putelur ; quia tertius poniiur. Qoi ergo de secunda
animos eorum firmarent; ne quis ex his scandalum personanon ambigit, admiliit et terliaro.
paleretur de pressuris aposlolorum, 280 ut Qui (Yers. 11.) Ipsevero Deus el Paler noster, el Do-
tania signa facerent, aliquando infirmarenlur ; ita minus nosler Jesus \Christus dirigat viam noslram ad
humiliali, ul verberibus et yinculis subjicerentur. vos. Iniegro ordine iter suum disponi posfulal, pri-
Ad quam rem excusandam Timoiheum missum"J5 mum a Deo Palre; quia ab ipso sunt omnia : deinde
testaluridoneum doctorera, qui ostenderet hincme- a Domino Jesu Christo, per quem sunl omnia; ut
rita erescere chrislianis, si pro nomiiie Domini passi virtus alque providentia Palris el Filii advenlum ejus
gratias agaut, a quo Iiujus rei mercedem exspectani, cbmmendel, et ul acceptabilis fiat audientibus se,
^simulque preces Deo funderent, ut stabiles essent. eti impediineiUa diaboli solverenlur ad dirigendum
Quam perseculionem ideirco se passuros praedieave- iler ejus. I
rant; ut per id quod praescientiam hujus rei habere (Yers. 12, 15.) Yos aulem Dominus mulliptkel, el
se protestarentur, posse se effugere et declinare has abundare faciat charitatein invicemc iti vos,el in omnes,
injurias approbarent: sed quia spes magna in his est, sicut et nos in vosaa\ confirmandacorda teslra irrepre-
ideo dieit illatas sufferre quidem libenler. hensa in sanclhnonia coram Deo el Patre noslro in
(Yers. 5.) Ideo et egonon amplius tolerans, misi ud advenlu DomininoslriJesu Chrisli cumomnibussanclis
hoc ut cognosceremfideniveslram; ne quo modoalten- suis. Ut gaudium suum, quo de eis gaudet, enmulef,
taverit vosille lenlator, et inanis fiat labor vester.Isiud omnibus bonis multiplicari illos exoptat; ut veniens
propter quosdam dicit, qui possent seduci astuiia ad eos, plus inveniat in eis, quod laude dignum sit,
Satanae; quia in omni plebeest parsfirma etinfirma, quam a Timotheo audierat; ut irreprcliensibiles in-
quorum causa sollicitns erat, ne amitteret fructum ,Q venianlur cum sanctis in charilate Dei Palris, et in
.creduliiaiis eorum. Et quia diutius passus non est adyenlu Domini nbstri Jesu Chrisli, cum cceperit
nescire se quid cerlius agerelur circa illos, misit ante tribunal ejus examinatio singulos approbare.
Timoiheum episcopum a se creatum, a quo posset Deum vocaiproj)lerterroremmajesiatisej'us: Patreni
cerlum scire. vero propler benignitalem , qua dignaiur credentes
(Yers. 6, 7, 8.) Modo autetn cum venissel Timo- sibi adoplare in filios , quod in adventu Domini ma-
theusad nos a vobis, et annuntiasselnobis fidemet cha- nifesiabilur.
rilalemveslram: el quoniam memoriamnosiri habetis ,CAPUT IV.
bonam sempcr, desideratttesnos videre, sicut et nosquo- (Yers. 1.) Quod siipereslitaque , fralres , rogamus
que vos;ideo consolalionemsumusadepti, fratres, in voset obsecramusin DominoJesu , ul quemadinodum
vobis super omninecessilateetpressura noslra perves- accepistis a nobis qtialiteroporleat vos ambulare , et
tram fidem; quoniam nunc vivhnus, si vos steteritisin placere Deo, sicul ei ambulatis , ut abundetis magis.
Chrislo.Deelaravitcur alacri serinone scribalad eos ; Hoc est, quod supra,dixi, quia gtjSl ad cumulandum
ideo enim, nuniio veniente, et (irmitalem devofionis gaudium suum crescere illos vult inj bonis ope-
illorumin fideetdileclione Apostolideclarante, Isetus ribus secundum mamlata apostolica.
faotus de communi concordia, scribit ad eos securum D [ (Vers. 2-6.) Scilis enhn qum prmcepta dederim
habens fructum fidei et bonaeconversationis eorum. vobisper Dominumnostrum Jesum. Nam haic est vo-
(Yers. 9 , 10.) Quam enhn gratiarum aclionempos- lunias Dei sanclificaliovestra, abstinerevos a fomica-
sumtis referre Deo de vobissuper omni gaudio , quo tione, et scire unumquemquevestrumsuum vas possi-
gaudemus propler vos coramDeo nostro, nocle dieque dere in sanclimoniaet honore; nonin passionedeside-
abundantissitneoranles; ut videamusfaciem veslram, rii, sicul et gentes qum ignorant Deum : el ut ne quis
el suppleamus, qttmdesunl fidei vestrm.Nilhl dicil fam supergredialur, nequpcircumvenialin negoliofratrem
dignuni, quod suffieere possit ad compensationem suum; quoniam vindex est Dominusrfehis omnibus,
acquisiiae salutis geniium. Et quoniamprovexerant se sicul et prmdixhnusvobis, el leslificaii sumus. Quam-
perseveranlia fidei, et aclu vitaemelioris , magis ae vis laudet eos in lotaepistola, tamen eommonet ne
niagis cupit eos videre; ul ea quae ad perfectionem aliqua subreptione ad illicila deducanlur, et incur-
" Nonnujli mss., passuros vos pressuram. cprrfavcstra irreprehensibitia;vet. edil. acinss. ut in
b Rom. edit., et Filii el Spiritus sancli., textu, nifeiquod in ^niss. quibusdahi legitur, corda
c Rbin, eliit., i'nrioset iil oinnes; -et pbst paiilo j hosird, \
449 COMMENTARlAIN EPJST. AD THESSALONICENSESPRIMAM. 4S0
rant viiidietaro, quani ultricem malorum didicerunt: A irisiiliani haberem (Philip. n, 27). Sed jam suo loco
scienies hoc Deo placere, si corpora sua incontami- solutum est.
nata custodiant, sed et cum frairibus simplieiter (Yers. 14-17.) IIoc enimvobis dichnus in verboDo-
aganl; ne siniilesgenlibus invenli, adoptionis nomi- mini, qttia nos qtti vivimus,qui subrelkti sumus in ad-
ne abdicentur. vettlum Domini, non prwveniemuseos qui dormierunl.
Dominus injussu, et voce Archangeli,
(Vers. 7, 8.) A^cttenitnvocavilnosDeus in immundi- Quoniam ipse
et tuba Dei descendetde cwlo, et hi qui in Christo mor-
tiam, sedin sanctimoniam.Quapfoplerqui spernit hmc,
noh hominem spernit, sed Deutn, qui dedit Spiritum tui sunl, resurgenl primi: deinde nos qui vivimus, qui
sanctumin nobis. Vt forlius aslringal ad ea, quaedo- relinquimur, una cum illis rapieniur innubibus obviam
Domino in aera , et sic semper cum Domino erimus.
cet, BDei interponitpersonam, dicens -.Non homi-
nem spernit, qui prmterit prmcepta, sed Deum. Quem Quare consolaminivos invicem in Itis verbis. Sensu
ideo dicil Spirilumsanctum nobis dedisse, ot sancte Doniiniloqiii se profitetur, cumdicil : Boc vobisdi-
in subdiio nonhabi- cimus in verbo Domini. d Ul enim fidam spem et ra-
vivamus; quia corpore peccalis
lat Spiritus sanclus (Sap. i, 4). - tam gloriam resurrectionis sanciis promissae demon»
De autem non stret, ordinem ipsum, quomodo fulura sit, exponit,
(Yers. 9, 10.) affectione fratemilaiis nutn judicis Christi, sancto Spiritu intimante; ut
habemusnecessitatemscribendi vobis ; ipsi enim a Deo B
charos suos pracmiserunt, non doleant,
edocli estis, ad hoc ut vosinvicem diligaiis (Joun. xv, ipsa spe qui
universam addiscenles quia in advenlu Domini priores resur-
17). Nam et hoc facilis in omnes fratres per in Christo moriuntur. Ipse eniro Chrislus
Macedoniam. Etiam hoc cum facere illos laudat, gent, qui
Dominus voluntate Patris, e quasi primus angelus
cominonct tamenut propensius id aganl-; quos enim
de exerciiu 282 coelesli, sicut coiuinelur in Apo-
ab ipso Deodoctos dicil, proroptiores esse debere in
Joannis apostoli (Apbc. xn, 7 el seq.), de-
fralerna dilectione significat. Pfopter muliam enim -calypsl
scendet de ccelo-ad gerendum bellum nomine Dei
charilatem Deus miserius est nostri, cujus imila-
conlra antichristum. Quo exslincto, jussu ejus re-
tores effecti, non immerilo adoptatos nos oslendi-
mus a Deo in filios. sui-genimoriui. Hoc est ergo in tubaDei descendere,
nomine Dei bellum gerere; esl eniin, ul ipse dixit
(Yors. 11.) Borlamur atitem vos,fralres, abithdarc ad Jesum filium Nave (Josue v, 14), dux el princeps
magis; el eniti quiescere,et vestrum negoliumagere, et exercitus Domini, propier quod archangelus dicitur.
operari manibus veslris, sicul vobis prmcephnus; iil Cum auiem in tuba Dei descendet, Deus est; quia
honesle ambitlelisad eos qui foris sunt, el nullius de- uirumque conlinent
Scrjpturae, sicut in Exodo, quem
siderium sit i:i vobis.Iterum eadeni horlatur, ut daia C angelum in flamma apparuisse Moysilegimus, slatim
opera abundent bonis actibus ; ut enim b significet ipsum in subjeciis esse Deum agnoscimus, id est,
vere hoc esse, quod placet Deo, frequenter hoc mo- Filium Dei, dicente eadem Scriplura : El accedens,
nel. Justiliseenim via tenenda esi, ut ad misericor- inquil, Moyses avertit se; quianon poluil considerare
diam jure venialur ; ul qui suni inferiores subsian- in facietn Dei (Exod. m, 6). Deus ergo est, quia Fi-
tia, manibus laborent; ut ipsa inlentione lollanlur a1 lius Dei verus est Deus : diixaulem etprinceps ideo,
vulgari inquietudiiie, et prava eogitalione, ut dis- quia caput oinnium esl; quia per ipsum omnia. Re-
ciplina eorum eliam ab infidelibus laudelur, et pro- surgeniibus ergo primis, qui in Christo morlui sunt,
vocari ad fidem possint. deinde nos qui vivimus, rapiemur una cum illis ba-
(Vers. 12,15.) Nolumus autem vos ignorare, fra--' julis nubibus obviam Christo in aera; ut cum Domi-
tres, rfeiis qui dormiunt; c ne contrislemini, sicul et iio"omnes veniant ad praelium, et quos occiderat, vi-
cmteriqui spem nonhabeni. Nam si credimus quod Je- deal vivos ; quia sicut Dominoiamulalse sunt nubes,
sus morluus est et resurrexil, sic el Deus illos, qui dor-- ila ei his quos fratres suos dignalus est appellare.
mierunl per Jesutn adducel cum eo. Manifestaest ra- Et sic semper cum Dominoerimus; in ipsoenim raptu
lio, quia si resurrectio creditur morluqrum fulura,, mors proveniet et quasi per soporem , ul egressa
non sunt lugendi, qui cum signo crucis exeunl. Lu-- D anima in momenio reddatur: Cum -enim lollenlur,
gendi autem vere sunt infideles, qui hinc transeuntt morieniur; ul pervenientes ad Dominum, prsesentia
in gehennam ; ul ediscanl verum esse, quod credere' Doinini recipiant animas; quia cum Deomortui esse
nolueruut. Fideles aulem resurgenl ad gloriam, utt non possunt. Itaque consolaminivos invicem in ftis
qui in saecnlostulli habiii sunt pfopter fidem, vi- verbis. Hac spe consolari se invicem jubet eos, qui
deantur prudentes ; providerunt enim sibi gloriam. adhuc niore gentili charorura suorum excessum pula-
Hi sunt qui per Jesum, id est, sub spe fidei hujusi bani lugendum.
exeunles, adducenlur ciini eo inadventu ejus; ut ab - .. CAPUT V. .
hominibus videanlur. Cum tamen ipsb defuncii ex-[
tiessum lugendum proliiheat, .ipse alibi dicit": Nei (Vers. 1, 2, 5.) De temporibus aulem et momentis,
a Codex Laud., Dei interponil doclrinam. d Mss. aliquot, Vt enim fidem,spem, etc. "
b Idem cod. Laud., significai,et verehbc esl, quodI ° Edit. mss. nonutilli, Angelus Dei cum exercitu,
placet Deo. . ' -'-- ;'- cmlesli. .
c Rom. edil., ut non stits trisles.
451 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. 4S2
fralres, nonest necessevobisscribi; ipsi eniin diligen- A _ (Yers. 12, 13.) Rogamus autem vos, fralres, ut
ler scilis, quia dies Domini, ut fur noclu, ila veniel. cognoscaiiseos, h qui laboranl in vobis, et prwsurit
Cum enim n dixerinl : Pax, el securilas, lunc repenti- voUs ih Doniino, el moneitt vos; ut illis sutiimumho-
nus eis supervenielinterilus, qtiemadinodumdolorpar- norein habeatis in chhrilale prdpter operd ipsoriim :
lus prmgnanti, et non ejfugient. Hoc estquodiiiEvan- pacem itabeteinter vos. Hoc est, quod dicit el in alia
gelio Dominus locuius est, diceiis : Viijiiaie, q'uia ejrisiola (1 Tim. v; 17) presbyleros duplici liohore
nescitis horahi, qua Dominusvestervenlurusesl (Marc. honofandos, qui laborant in \erbo doctrinae. Potest
XIH,32). Et iteruih : Si quis vobis dixerit: Ecce hic enirri pigere eum; qui inopiam palitnr, exerciiium
Ckrkius, dul 'ecceiltic; riolile credere(Multh.xxiv,23). facere, quod prosil audientibus; Quid enim prodest
Suhito eniih ei bx Inspefalo apparehit sicut corusca- honofem sine ffuciu habere: aul quid magiiuni cst
tio appafet ab Orienle in Occideiilein, habeiis secum offerfe ei tarnaliaj qui tribuit spiritalia ? Sicut enim
militiam exercitiis Dei Pairis ad perditionem anti- divitiaj negligenliam pariuntsalulis, ita egestas dum
christi et satellitiiin ejus. Cum eiiim securi fuerinl siUufari quajrit, a 'ustitiadeclinat. HihcSalomonnec
perfidi de fegno diaboli, inteffeclis sanctis, id est, nimis divitem se pelil fieri; nec egesiuosum (Prov.
Enoch et Elia, laeti de vicloria invicem sibi millen- xxx, 8). Hoc ipsum lamen incharitalefieridebere;ut
tes munera, sicut dicit Apocalypsis (Apbc. xi, 7 el'.g hbnorificeiitia sacerdotis non de limorems.gis sit,sed
seg.), lunc illis subito veniel repeiititius interilus. de amore; ut etiam illi proficiat, qui faeit. Res enim
In adventu enim suo Chrisliis hos omnes disperdel; quaesponte non fij, ad effeclum non pervenii; quam-
ut videnies sancti, quod evaserinl, glorientur. vis enim ad praeseiis proficiat sumenli, nihil lamen
(Vers. 4, 5.) Yos aulein, fratres, non eslisin terie- proderil in fuiuro [danti. Et quia dissensio multa ge-
bris, ill vos dies ille tatnquam fur apprehendal; omnes nerat mala, pacificos eos esse hortatur.
eniin vos filii tuminis eslis et filii diei: non eslis noclis (Yers. 14-17.) Rogamus vero vos, fralres, corripile
neque iehebrarum.ln tenebrisignoranliam significat et inquielos, consotamhu pusillanimes, opilutaminiinfir-
mendacium, in die autem scienliamel verilatem. Id- mis, palientes eslole ad omnes. Yidete ne quis malum
circo chfistianos non in leriebris esse dicll, gcniiles pro malo alicui reddal : sed setnper quod bonutn esl
autem vel incredulos Judseos filios tenebrarum ; seclamhti et in inoicem, el in omnes. Semper gaudele
quia cultores sunl ihendacii. Quamobrem fideles sein Domino, sine inlermissione orale, in omnibus gra-
Cufos esse debere significat; quia non igiioranl fu- tias agite. Bwc esi enim votunlasDei in Chrislo Jesu
tufum adventum Domini, sed exspectant solliciti, ul in omnibus tio&tsJQuonianinecesse esi quosdam in
veniat. Qui autem igtioraiu diffidenlesde eo.repente plebe esse immodestps, quosdam, autem pusillani-
illos apprehendet hhprovidos, et iuierficiet. iQ roes, hoc est, limidos, quosdam.vero fide infirmos;
c
(Vers. 6-11.) Igilurnon dormiamus, sicul elcmleri, ideoque hos quiimoderaii sunt et magnanimes, et
serfvigileihus, el sobrii siinus. Bi enim qui dorniiunl, fide fundati, horlatur cum prece, ut his consulaiit,
nocfe dorniiunl: el qui inebrianlur, nocte sunt ebrii. ut possint proficere, sufferentes ebs; ne si retribu-
Nos autem qui diei sumus, sobrii simus, induli thora- lio fit maldruro, pejores se fiani. Idcirco nihil aliud
cetn fidei et charilalis, et galeam spei salutis, quia non quain bonuro seclandum hbrtatur non solum in
posuil nos Deus in iram, sed in acquisitionemsalulis causa fratrum, sed et in omniuui. Possuut euim bo-
per DominuinhostrUm Jesttin Christum, qui moriuus nis operibus atlrahi ihfideles ad credulitatem, ex
est pro nobis ; ul sive vigilemus, sive dormiamus, simul qua semper gaudeatur in Domino, hoc esi, in bonum.
cum illo vivamuS. Propter quod exhorlamini invicem, "Ofandum autfem Jsine iriterinisslone; sedulae enim
el wdificate alterulrum, sicut el faciiis. Apertum est pYeces provocant 'animum judicis ad dandam rriise-
quod dicit; cohiihoiict ehihi, ne securi de noniine ricordiam. In omnibus vero actibus honis Deo gra-
Salvaloris, negligehter agamiis : ideoque Iribiis jiro- tias agehdas, qui hanc tribuit dofctrinamin Clifisio
pugnaculis nos muriifi debere, Id fesl, fidei, et spei, Jesu Doinino nosirO.
el charitaiis. Dum enim hdes manet, spem excitat: (Vers. 18-22.) uSpiritum holite exstingûere: pfo-
Spes autem necessariosollicila est de promissione,; j) plielias nbtile spernere. Otnnia probale : quod boriuin
nec dormit: eharilas auiem devotuni bffert Deo ; ~esl, ieriete: ab othni specie inala abstinele vos. Hde
hlbil eiiim adyersum admiltil ciiariias. Idcirco enim dicit, ut non facile alicui per spifitum loquenti Iritef-
hiortuus festpro hobis Domiiius Jesus, "etfesurrexii; dicatuf (exstinguilur enihi, si infeipientisioqui fer-
ut sivevigilemus,hoc est, vivaihus, sfvedbriniamus, vor a cbiitradiclijjne sopituf) ne forle non intfeili-
id est, mbfiaiiiuf, uha cum illo a3terha'viia'ffuamur. geiites dici ab eo fepirilalia, Injufiairi iaciaiil Spifitui
Hoc est quod supra dixit quia fideles in advenlu sancto, et pecceril pe'r ignoranliahi : neque aliqueni
Domini tam morlui ^ggS quam vivi obviam lollen- qui quasi Scfipturas revfelet, nbh audiri patiehtef
tur Domino , et semper yivent cum eo, In hoc me- debefe: sed oninia dicla examihafi, et sic judicafi;
diiandtim docet,'ut invicerii se in istbEedificeiUsehsu. ne Fofle gratiain dalain frairi duni fespuunt, auctori
\ ,? Omnes ediiy.et quidiim niss., diceitt, pax el fir- c Edit. ae mss^ noniiulli, qui modesli sunl. Iufra
mitds. vefb codex Laud.|, pejoress'efaciant.
b Rom. ediu, quilaboraitl inler vos. Et inira, pa- d Mss. aliqiiol,'contrarfictionerapiiur.
cem Imbelecmh eis>' \
453 COMMENTARIAIN EPlST. AD THESSALONiCENSESSECUNDAM. 464
repugnenf. Omnia ergo quse dicuntbr, prbbanda mo- A omnem acluni nostfum dirigal ih peffeelione, ui in-
net; et quidqtiid sobrie el bene "dicluni fufefil, reli- teger sit spirilus datus hobis. Tunc cnim integer esl,
ncndum. Quaecumque enim apostolorum el ipsius si bonse vitsesiudeamus, aniriiam habenles mhndam,
Domini dictis congruunt, ea hfenedicla habenda suhl el corpus sihe 'querela; ut tolus libmo sit perfecius.
et retinenda : ab his aulem quae ininiica fidci videri- Potest enim corpus hitindum esse, el ahlma iiiqui-
lur, abstinendum. Solet eiiim spiritus mundi falla- nari per hialunl cogitatum : ideoque spifiluhi iii
citer quasiperimitationcm dicefe bona, et inter 2<3& homine muridum dicit esse debefe. Si aiueni mala
liaeesubinducere prava, ut per haec quae boha sriiii, viia vel cogilatio inlercedat; non efil inleger spiri-
accepto feranlur et mala; ut quia unius spifitus dicia lOs; quia de&eiitliOiiiiriempefefiatfsobnbxiuni'. Ddm
puiantur, non discernanlur ab iiivicem: sed pfef id enini dissentit ahinoabt cbrpiis, qiiamvis sine schsu
qiiodlicitum est, commendetuf illicitum auctoriiaie sit, alieni ah feoefficiuhtur, fel velut pefdens cbs,
nominis, non ratione virtutis. Solent "enimsub apo- non efit inieger spirilus; ad hoc enim datur ho-
siolorum uomine el ipsius Domini infanda docere et mini, ut "maneat in eo^ et sit quasi capiit ejus. Iri-
adversa; Ideoque omiiia probanda monet, quia non tfeger ergo rion erit; quia pefdil membffr, duin
possunt eloquia Domini esse diversa. Ilinc esl unde reeedil ab eO liorii'6, ea -agchs quse odft Spirittis
et Joanuis apostoli epistola : Nbtiie, inquit; onini sanotus.
spiritui credere: sed probate spiritus, si ex Deb suitt B ( Vers. 24, 28.) Fidelis est cnhn Deits, quivocatil
(I Joan. iv, 1), qiiia si multa bona dicat, in aliquo vbs, cfui'et faciet. Ffatfes, orate pro 'iiobis. Fidelein
autem quod fidei adversum est,~promat, sciatur hon Deuhi dicit ih proniissisSiiis, ul seeufi de prsemiof ecffe
esse Spiritus sanclus. Nihil enim erroris ih Spiritu verseniuf. Et quia qui fecle vivunt juxta Evaiige-
sanclo poterit reperiri. Sed per exercilium eloquii liuth, faeile pbteruni, impctrafe quse postUlant; fd-
quaedam^piritalia, qusedam vero carnalia; quia om- Circo ofare eos pro se hortatuf; facitfeeiiim hiulti
nis error cafni deputatur, aul certe commento quo- iihpetfarit, quod desidefant.
dam astulise bona fingit; ut his inseral mala, sicut "
(Vers. 26;-) Sdlulate fraifes bmiiesihbsculb sdnclb.
supra memoravi : quemadmodum in Montano, et Sancta oscula,sunt in salulalione chfistiaha, csetera
Priscilla, el Maxtmilla prophellscataplirygaruni spi- cafhalia suht; quiaquidquid siiieClifislo fit, carriale
rllus mundi imitatione quadam boni simulavil; ut est, ac per libe et hibfiale. Qui eiiiiri auciofeni vifsc
per mulia verisimilia, necnbn et vera, meiiliretur se cotileriinit, "ih morte est.
esse Spirilura sanctum. ( Vefs. 27: y Adjuro vos per Dohtirium^,itt '-tegaiiir
( Yers. 23. ) Ipse autem -Deuspacis sanctificet vos ephiola hmc oriiriibusfratribus: Aslriiigli eos, ul sbl-
per otnnia perfeclos; ul integer spiritus vester, el ani- liciti siht ad Iegehdam eplstblam curictis fralfibus ;
ma, el corpus sine querela in adventu Domini noslri C ut cognbscaht et laudes ;et admbnilibiifes shas, pfer
Jesu Christi servetur. Deus pacis ChrisluS est; ait qiias fiaiil peffecli.
enim : Pacem meam do vobis, pacein medin reliiiquo (Vfefs. 28.) Gratid Dbmhii rioslri Jesu Ctirisli vo-
vobis (Joan xiv, 27). Quippe cum omiiiaqusc habet biscum. Sic Illos in honis operibus vult proficere; ut
Pater, Filii sinl, huric sanclifieare nos optat Ap*osto- gratia Domini noslri JesuClirisli permaiifeatiii eis ih
lus; ut nos illuslret pielate elemeiitise suse , a et aeteihiihi.
a Omhes edit., et bmhe vbtum : bmnes mss. et omriemacium.
IN EPIST. B. PAULI AD THESSALONI€ENSES SEGUNDAM-.
PROLOGUS,. tres, sicul dignum est; quontam superexcresctl fides

Quoniam iri prima "epistdla ad Tiiessalohicerises J) vestra, et mulliplkaiur charilas uniuscujusque ves-
dala imef csetera eliam "deadvenlu Domihi qusfedam iruin omnium in vos invkem. Deo se debilores de
scripsit, el dferesurfectiohfe sahclofum; huiic aliarii horuin profectu iu gratiarum actione profitentur;
scribit ad eos, in qua significaf, licet obscufe (iifeque el ut non qualecumque esse debitum ostendefet: sicut
ehim apeft'e pbfuit scribere), "dfeabbliiione rfegni R6- dignum nst, ait; ut pro tam iniinito dono magnasgra-
riiani, et de aiilichfisti apparehtia et damrialiohe, et tias referendas Deo leslarenlur, Postaccepiarnenini
de quorumdam fratrum iiiquifetudihe. 2^5 primam,epistolam meliores essfe,quamfuerani,
CAPUT PRlilUM. perstiterunl; ita utin eo copiosietabundantes videren-
(Vefs. 1-3.) Pdiilus, ei Silvdrius,ei TiniotheusEc- tur , quod post Domihi el Dei deyotionem hahenius
ctesiaf Thessalohiceiisiumih Deo Paire hosiro, el in maiidatum,ut diiigamusnos invicem., (Joan. xni,34.)
Dominb Jesuthrislo.. Grdtid vobis eipdxa Deo Paire . (Vers.4,5.) lta ut nos ipsi de vobisglorieniur inEcr
noslrb, ei Dbmhio Jesu tlirislb. Sjleinnih.us vefhis clesiis Dei propalienlid vestra eifide in omnibusperse-
scribitafl edl; sblito eiiiinhibfe sefmbnum caputcon- _ culionibus vesiris etpressuris, quas sustinelis in exem-
linelur episfote: et idcihipsfirfes-stfht/qubrliriihWfiiiiie piuiii jiisti judipiiDei; irilibcitt ffigmjiabediniriiyegnq.
scribiiuf, sicut el pfiiria epistbia (ITliess. i, 1-)'. Dei, pro quo et palimini. Glbriam esse suam in hofum
Gralias agere debemus Deo semper de vobis, fra* conversationo et persecutione tolerala testatur, ia
455 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDK. • 4S6
i
taiilum ut apud cseteras Ecclesias exempla eorum A coeptum ad claritaiem Domini noslri Jesu Cbristi;
profcrantur; uliiniiatione eorum erescant in devo- ul perseverantia discipulorum testimonium sit ma-
tione passionum pro Christo,et mereantur consequi gistro ad gloriam. Auctorilasonim magistri in discU
quae promissa sunt sanctis, in die justi judicii Dei, pulorum esl fiducia' cum sein accepta gratia faciunt
cujus amore mundum spernerenon dubiiarunt. Ipsae digniores. i
enim pressuraeexempla sunt.fulurorum merilornm in iCAPUT II.
his, qui patiuniur, ad gloriam : in illis autem, qui (Vers. 1-4.) Rogamus autem vos, fralres, per ad-
persequuntur, ad perditionem. vehtum Domini noslri Jesu Chrisli, et nostrw congre-
(Vers. 6-9.) Siquidem justum esi apud Deum re- gationis in illum, ne facile moveaminia sensu veslro,
tribuere eis, qui vos deprimunl, pressuram : el vobis necjue conturbemini,] neque per spirilum, neque per
qui afflictionemsustinelis, requiem nobiscumin revela- verbum, neque per epislolamtamquam a nobis missam,
tione Domini Jesu de cmlo cum angelis virtulis ejus quasi insiet diet- Dbmini. Ne quis vos seducat ullo
in igne fiamntwdantis vindiclam in eos, qui non no- modo; quoniam nisiveneril defectioprimum, etreve-
verunt Deum, et in eos qui non obaudiunt Evangelio lalus fueril b homo ille peccali, filius perdilionis, qui
Domininostri Jesu Christi, qui pmnas solvenl in inte- adversatur, et exlollitur supra omne, quod dkilur
ritum mternum a facie Domini, el a gloria virlulis B Deus, aul quod colilur; ila ul in temptoDei sedeal,
ejus. Quoniam exemplum justi judicii Dei apparere ostentans se ipsum, quasi sil Deus. Obsecrat eos ne
dixit sive in bonos, sive in malos; idcirco suhse- leviler et facile de adventu quasi imminenlis Domini
cutus ait : Siquidem juslum est apud Deum; ul opinionem reeiperent : et lalia dat mandata, ul
reddal unicuique secundum opera sua. Quid tam etiamsi per spiritum aliquis velut propheta ftierit
justum, quam ul hi qui in saeculo deprimunt bonos, loculus, credi ei non debeat; neque si per iraeta-
el exlorres eos faciunt persecutionibus, in futuro lum aut per epistolam nomine forte aposlolorum
eadem patiantur, quse faciunt: illi autem ul sinl in scriplam, assensum [286 tribuendum. Solent enim
requie cum cteteris sanclis, qui de magna tribula- tergiversatofes, ut | fallant, sub nomine clari ali—
lione venientes, regnum accipient aeternum in ad- cujus viri epistolani fingere; ul aucloriias nominis
ventu Domini de ccelo ; cum coeperil venire cum possit commendare, quod per se ipsum recipi non
ccelesti exercitu suo et ministro igne ad dandam posset. Hoc ideo, ne ipsa perturbatione dura incauli
vindictam in paganos, qui ignorant Deum Patrem invenirentur, possent seduci ad iidorandum diabo-
esse Jesu Chfisli; et Judaeos, qui dicentes se Deum luro, quiidcirco haecjactabit, ut sub Saivatoris no-
scire, non credunt Evangelio Christi, quod dedit mine apparens, ac fallens sanctos, velit se adorari,
illi Paler Deus, m traderet servis suis ? Quos omnes C ut decipiat credentes in Christum. Sed ul locum
prsesentia Domini, el gloria majestatis ejus ignis aut occasionem fallendi, quam se pulat habere, non
exurel; ut debilas reddant poenasinieritus in seler- habeat impudentissimus Satanas, tempus et signa
num, " semper patientes, non tamen penitus defi- advenlus Domini designavit; quia non prius veniel
cientes; ul ipsa pcena illos quodammodo generel Dominus, quam regni Romani defectio fiat, el ap-
semper, quo consumantur. pareat anlichristus, qui inierficiet saneios, reddiia
(Vers. 10.) Cum venerit clarificari in sanctissuis, et Romanis liberlate, sub suo lamen nomine. Sciens
mirificari in omnibus qui crediderunt; quia fidem ha- enini venturum Dominum ad se comprimendum,
buit leslimonittmnostrumsuper vos in die itla adventus nomen ejus sibi usurpabil : et ul. fegnuni ejus
Domini. Dujdicem conlinet sensum; adveniet enim verum esse videalur, atfrahct secum qui simul
punire malos, el glorificare honos. Ipse enim clarus cum eo pereant; ita ul in domo Domini in sede
et mirabilis videbilur in eos, qui credunt exemplo sedeat Christi , elj ipsuni Deum seasserat, non
el fidei aposlolorum, cum fuerintcoronati, testimo- Filium Dei. Unde in Evangelio ad JudaeosDoniinus
nium reddente illis Evangelio in die Domini : seve- ail; Ego veni in nomine Palris mei, et non me rece-
rus autem apparehit in incredulos, cum selernis pislis; si alius veneritlin nomine suo, illum accipielis
poenis eoarctari cosperinl. Corona enim discipulo- "D (Joqn. v, 43). Quahiobrem ex circumcisione, aut
rum magistri est gloria, et veritas ejus incredulo- cireumcisum illum venire sperandum est; ut sit
rumestpcena; quia quod prsedicahaiur, non cre- Judaeis credendi illi fiducia. Itaque cum Thessaloni-
debalur. censibus scribit Apostolus, docet omnes inre.hu-
(Vers.,11,12.)In quoetoramus semper provobis, ul juscemodi caittos esse debere.
vos dignos habeal vocationesua Dcus nosler, et inipleal (Vers. 5, 6.) Annon meministis quod me adhuc
omni placito bonitatis, el opere fidei invirtute; itaul apud vos agente, c hwc dkebam vobis? El nunc quid
clariftcelur nomen Domini nosiri Jesu Christi in vobis, delineat, scilis : ad hoc ul revelelur ille in suo lem-
et vos in ipso secundumgratiam Dei nostri, el Domini pore. Hoc superesse dicit, ut revelelur ille, qui
Jesu Christi. Gaudio addit et preces, ut quia devoii anle Dominum veniurus esl; ul jam sperelur et Do-
sunt, dignetur Deus adjuvare eos, ut perficiant opus minus venlurus, quod supra quasi sub velanrine
* Ita mss. plures potioresque : edit. vero cum b Rom. edit., homoiniquilatis, filiusinterilus.
aliis mss. quibusdam, semper senlientes. Minus com- c Quidam mss., hwc dicebanlur vobis? El nttnc
mode. lalet. Quid, etc. -" i
;4S7 COMMENTARIAIN EPIST. AD THESSALONICENSESSECUNDAM. 468
factus est , dicens : JYtst venerit defectio primum; A (Vers. 12, 13.) JVoswerodebemusgralias agere Deo
•quam regni-Romani abolilionem superius inielli- semper de vobis, fratres dileclia Domino, quia assum-
gendam memoravi; ut cum defecerit, el venerit psil vos Deus a principio ad salutem, in sanclificalio-
antiehristus, tunc advenlus Doniini venire credatur. nem spirilus, el fidemverilatis, in quam vocavitvos per
(Vers. 7.) Nam mysterium jam operatur iniqui- Evangetium noslrum in acquisilionem glorim Domiw
tatis, tanium ut qui nunc tenet, teneal, quoadusquede noslri Jesu Christi. Hoc loco prsescienlia Dei perso-
tnedio fial. Mysterium iniquitatis a Nerone ince- nat, quia scit omnium mentes ante nativiialem eo-
plum esi, qui zelo idolorum apostolos interfecit, in- .rum ; nec enim latet illum, qui crediluri sunt. ld-
Sliganle patre suo diabolo, usque ad Diocletianum, circo a principio scit hos fideles fore, qui crcdentes
et novissime Julianum, qui arte quadam et subtili- augmenlum fidei faciunt, non detrimenlum; sancli-
tale coeplam persecutionem implere non potuit; ficati enim per fidem verilalis Evangelii Filii Dei,
"quia desuper concessum non fueral. His enim mi- acquiruntur ad augmentum gloriaecorporis Cbristi,
nislris ulilur Satanas , ut interim sub tuiha deorum sicul et in alia epistolaait: ut crescant, inquit, om-
ad seducendos homines unius veri Dei manifesla- nia in incremeniiim Dei (Coloss. n, 19). Quicunique
tione illudat, quamdiu steterit regnum Romanum, eniin, deserio diabolo, confugiuni ad fidem Christi,
Iioc est, quod dicil : Donecrfemedio fiat. I" augmentnm faciunt Deo incorpore Chrisli, qui priu»
(Vers. 8,9.) El tunc revelabilurille iniquus, qtiem feceranl detrimenium.
DominusJesus interficiel spirilu oris sui, el deslruel (Vers. 14.) Itaque, fratres, stale, el teneie traditio-
itlustratione prmsenliw suw : cujus esl adventus se- ties noslras, quas didicistis sive per verbum, sive per
eundum operalioneinSatanw , in omni potesiate, et epistolamnoslram. Ut praescienlia Dei maneal in sa-
. signis et portentis mendacii. Posl defeclum regni luiem illorum, idcirco in traditione Evangelii slan-
Rnmani appariturum anlichristum dicit, sicul me- dum ac perseverandum monei; ut sollicili sint, ne
moraium est. Novi<simo enim lempore sciens dia- desidia et otio torpentes in operibus Dei, non im-
holus imminere sibi inlerilum; deiiciente aulem pleant quod coeperunt. Sic enim praescii crcdere et
regno Romano, et ille de ccelis mitletur deorsuui, posse inanere, si crebra admoniiione pulsentur.
projeclus in terram (sicut dietum est in Apocalypsi (Vers. 15, 16.1 Ipse aulem Domhtus tioster Jesus
Joannis apostoli) suhornabit sibi in quo et per quemi Christus , el Deus uc Pater noster, qui dilexil nos, et
signa quaedam virtuiis permissu jusii Dei faciens, dedil consolalionemmternam, et spem bouam in gra-
se commendet, ut adoretur, quasi sit Deus. Imiia- tia; consoletur corda vestrd, et slabilial in omni opere
bifurenim Deum, ut sicul Filius Dei diviniiatem el verbo bono. Quoniam Paler et Filius una virtus ,
suam homo naius vel factus signis ac virtulibus de- ^ unaque divinitas et suhstantia est, ideo non dubi-
monslravit; ita el Satanas in homine apparebit, ul'. lavitprimo Dominum nosirum Jesum Chrisiumno-
virtulibus mendacii ostendat se Deum, sicut suprai minare, deinde Deuni Patrem nosirnm digriatione
dicium est. Revelalio vero mysierii iniquitaiis haec: ejus, non veritale nalurae : qui in lantutn dilexit
esl; cum enim apparuerit antiehrisfus, cognoscetur nos, ut Filium suum daret pro nobis (Joan. in, 16),
ipse esse quasi eorum Deus, quos prius nutu ejusi Deum pro hominibus, pro servis Dominuin , pro
ut deos coluit vulgus, quorum sit ipse prirous aut[ adopiivis Filium verum; ut mors ejus vita noslra
summus, quod signoruni viriutibus faciet credibile. sit, et resurrectio ejus juslificatio nostra, secundus
Ideo vero portenia roendacii dixil, quia hoc sevult aiitem adventus ejus requies vitae noslrae, el gloiia
credi persigna, quod non est; ut decipiat quos cir- in seternum; ulistaspes consolatio sit praeseniiuni
cumvenlurus est: quod sanctis ideo praedictum est, pressurarum , per quam fuudali crescerent in bonis
ut sciant quid caveant. operibus et doclrina.
(Yers. 10.) Et in omni fallacia iniquitalis, iis qui CAPUT III.
eo
pereunt; pro quod dileciionem veritatis non susce-
perunl, ad hoc ut salvi fierent. lis dicit fallaciam (Vers. 1, 2.) Qttodreliquum est, fralres, orate pro
iniquitatis prodigiorum ejus proficere, qui periiuri nobis, ut verbum Domini currat et clarificelur, sicut
suni; quiaenim veriiaiischarilatem spreverunt, per et apud vos, et ut liberemur ab imporlunis et nequatn
. quani salvari potuerant aposlolis praedicantibus, homiriibus; non enim omniutn esl fides. De caetero
tradili sunt diabolo; nolenies enim salvari, deserun- oraudum hortalur, ul dignetnr Deusdoctrinam suam
tur a Deo. infatigabili cursu dirigere, el Iransfundcre per os
(Yers. 11.) Et idcirco mittet illis Deus operalionem Aposloli stii in aures audienlium, et ut compescerel
erroris, in hoc ul credant mendacio; qualenus judi- et sedaret malorum hominuin sediliones, ijui diffi-
centur omnes, qui non crediderunl verilaii, sed con- dunl veriiati, et loquendi fiducia crescerei Apostolo
senserunl iniquilati. Operaiio erroris est falsisfidem ad ejus fructiim, et conversionera multorum.
committere, utqui claritatem luminis 287 diem (Vers. 3.) Fidetis aulem Deus, qui stabilkleos, et
esse consentire noluerunt, pulant tenebras diem custodkt a malo. Quoninin Deus fidelibus el bonse
dici debere; ut possint propeusiori delicio rei facli, vitse hominibus auxilium suum non defuturum iu
sine coiilradictione damnari veritatis inimici, fau- necessiiate promisit ad confirmalioncm illorum, ii
tores autem iniquilatis. autem lam iu fide quam in operc aeinuli eraiit bono-
PATROI,. XVII. 15
459 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDHL 460
rum; idcirco fidelem Deum dicit in promissis ejus., A __diocris vel tenuis eraht subsfantiae in plebe; uldi-
quia providentia ejus esset circa eos] scefent quatenus libertalem suam non amiiterent.
(Vers. 4.) Confidhhus qulem in Domino de vobis, Unde et Salomon : Raro , inquit, inferes pedem ad
quoniam quw prmcepimus, el facitis, et facielis. Pro- aniicumtuum , ne saiuratus lui oderit le (Prqv. xxy,
pler quod mereri il.los, ut Dei defensione tolus 17)'. Quienim frequenter ad alienam mensam con-
prastari confiderel; idcirco ea quaeillis praecipie.- venit, otio dedilus aduletur t\ecesse eslpascenti se ;
bal in nomiiie Domini, fieri ab illis et futura essc non cum religio nostra ad liberlaleni homineg ;advocei.
dubitat. Ideoque si quis, inquit, uianducare spernit, cesset
(Vers. S.) Dominus autem dirigat corda vestra a in abbpere: scd quia hullus sine cibo potest vivero,
dilectione Dei, et patientia Chrisii. IIoc illis exoptal det ojieram laborandi; ut arbitrio suo vive.ns Deum
a Deq, quod non ambigit posse prseslari; ut in Dei possit habere propitiuni.
charitale eor eorum j)i;oficeret ad exspectandum ad- (Vers. 11.) Aitdivhnusenhnquosdamambulareinter
ventum Domini, b ut conderanato sseculo, desidere- vos intemperanler, niltil operanies, sed curjqseagenles
tur adventus eius, qui sseculum vicit. Qui otiosi esse desjderant, id agunl quaienus.occasio
(Yers. 6.) Denunliamus autem vobis, fratres, in nascntur, qua iulroituiu suum desiderabilem faciant
nomitie Doinini nostri Jcsu Chrisli, secernivos ab omni'_ B domibus divitum, anibulantes gesta el ppinioiies ver-
fratre inlemperanler ambulame, ei non secundum tra- boriim stibtilitercolligunt, scieiitesqnidde quovelinl
dilionem, quam accepistis a nobis. QiiQiiiamin omni audire, ul libenler ejt requisiii jiascanlur.. Quod fa-
plebe non omnes obedjentes sunt verbo doclrinse, ciiim valde abhorrei a discipliua Dominica; horum
non legis, sed suum placitum el consilium sequen- enim venter Deusest 1,qui foeda curanecessa.r.iapro-
les; propter hoc declinandum ab his praecipit, ut yident. I
cognoscan^semel ipsos errare. (Vers. 12.) Bis igitur qui hujuscemodi sunt, de-
(Vers. 7, 8, 9.) lpsi enim scilis queiiiadmodumrfe- nuniiamns , el exhortamur in DmninoJesu Christa, ut
ieaits hnitari nos, quoniam non inlemperanler viximus cwn quiele operanles mium panem manduccnt. Ut eis
inter vos, nequegralis c panem edhnus a qnoquam; sed facilius suadeat, inierposiio nomine Domini Jesu
in labore el faiigatione,ggg nocte diequeqperanles,ad Cliristi, exhortatur eos, ut ohaudiant, quod eis sit
hoc negraves essemuscuiquam vestrum : non quia non ulile. i
habuerimuspotestalem, sed ut nosmel ipsosforniam da- (Vers. 15 , 14 , 115:) Vos aulem , fratres, e nolile
remus vobisad hnilandos nos. Illos dicit non ignaros deficerein benefadendo. Quod si quis nqn qbcdil verbo
operis et laboris sui, dquem sedulo exilu operaba- uostro per epislolam,Jiunc notale , ct nolile ciun eo
tur, no pane indigeret alieno, ut exemplum daret eis iC conversari, ut reverentig confundalur: el nonvelut
ad imilandu.m illum. Neque enim reprehensibilis hiimkum.exislimetis,sed admpneie ponsUiis,ul_ fra-
esset, si panem ab his reciperel ad corp.oris curam, trem. Propter quod superius ummiquentque suuin
qui animis illorum escam spiriialem prsebebat, quae panem manducare debere praecepil; ne foriequidam
etiam corpori immorialilaiemcumgloriajjrqcurarel. illorum occasionom parcitaiis et i.nhumani.taLisca-
Tune etenim exerta potest esse libertas, si semet ptarent; ideo slatim sulqecil: Vos. auiem , frnires ,
ipsum quis venlris causa aut pecunisenulli subjiciat, noliie defatigari benefackntes. Neque enim in rcpre-
suo pane contenlus; maxime quod ad laudem magis hensionem venit, qui humanu.s et largus est; sed
proficit, si cum liceai, et si.t sumendi poiestas, con- hie qui cum possit laborem ferre , in oijo.vult viiam
tineat: hie lalis protlesse polesl audienlibus se; re- agere. Quem si epistolae auctoritas nqnqpnigii, no-
vereniiam enim habebunt rigoris hujtis, el ea quse tandum htiuc, et nee conversaodum cuni eo praecipit;
ab hoc mandantur, prsetermitli non poterunt. ul confusus, qui ab bmnibus eviialur,, suhjiceret se
(Yers. 10.) Nam cum essemusapud vos , hoc prmci- praeceplis.Apostoli. Quod tamen sin.e iracuadia et
piebamusvobis, quod si qttis non vull operari, necman- contumelia vull fieri, ul |iatienler decl.inetur ab eo;
ducet. Non solum verbis docebal, sed horlabalur el ' ila lamen , ut si res tulerit loqul cum eo, monendum
faciis ; idonei enim magistri est, si ea quse verbis Dillum, ul patiatur se eorripi, nec ultra prseeep;a
docet, operibus expleat. Tunc elenim addiscentes Aposlolicontemnenda:familiariialem qnoqueiamdiu
vera es=.e sciunt, quce audiuiu, si negligi illa non cum eo non habere ,lf quamdiu obaudiens fiat. Kam
viderint a doctore. Quamvis enim manifeste vera siad iracundiam conlumeliislaeessatur, pejoriefiet;
esse non ignoreiitur.qusedocentiir; tamen.si ncgligi inciiabitur enim ad contentioiiem, et incipiet. erra-
cceperint a magislro, difficile proficient audieniibus: lum suum, volle defeodere , post autem erubescere
magis enim opera suadeut, quam verba. Quamo- emendare se; ne.quod prius excusabat, poslea faleri
brem magnis prsemiis remunerandi sunl, qui negli- yideatur. I
gentibus magistris , de solis verbis proflciunl tam in (Yrers. 16.) Jpse aulem Deus pacis del vobis pacem
opere quam in sensu. Forma ergo erat iis^ qui nie- semper in omni loco. Domiuus sit cum omnibusvobis.
a Rom. edil., iit dilectionem Dei, el exspectalionem d Eadem
" edit. Rom., ' ^«ein sedulq'' exercitiq opera-.
Chrisli. batur.
h Edit. cumpaucis mss., ut contemplosmculo. 0 Rom. edit., nolite defaligari benefacienies.-
c Rom. edit., panem accepimusa qu.oquam. 1 Nonnullimss., quamdiu non obediensfiqt..
lU COMMENTARIAIN EPIST. AD TiMOTHECMPRIMAM. 462
Semper quod suum esl, bono voto illos prosequitur, Asuai in omni epislola sua salulationem ggifj sub-
quasi charissimos filios, opians semper cum illis scribere testatur; ut sub noinine ojus epistola ac-
pacemmanere, quseest duxad viiamoeternam. 2@S cepto ferri non possit, quse non fuerit manu ejus
Cum his enim Dominus se esse promisit, qui fuerint ûbscripta.
pacifiei, (Yefs. 18.) Gratia Domini nostriJesu Christicum
' omnibus iobis. Haecsaluiatio manu
(Yers. 17.) Ipsa saluialio mea manu Pauli, quod Apostoli conscripla
est signumin omni epislola : ita scribo. Propter interest, qua graliam Domini nostri Jesu Christi optat
polaset adulteratores Scripturarumsemper se manu «sse cum eis. Amen.
IN EPISTOLAM B. PAXJLI AD TIMOTHEUM PRIMAM.
2@® PROLOGUS. B consueti suntJudaci degenerationesuarumoriginum,

Timoiheus filiusfuit mulieris Jndsese fidelis, patre de Abraham, et Isaac, et csfelerispatriarcliis, el de
Graeco, cujus eausa parvulus circumcidi non potuit. circumcisione, et his quse poslea tradila sunt a
Qui siudio matris suse sacras Iiiteras didicit, quihus Moyse ; ne circumvenirentur ad hsec colenda, quas
operamdans,bonarosil)ivitaminsliluit(Acf.xvi, S). carnaliter daia fuerant. Quid enini opus esl gene-
Ilunc Apostolus cum voluissel assumere, sciens rationura, quas constat esse infiniids per traducem ,
idoneum fore dispensaiorem evangelicas vcritaiis, facere mentionem, et quid et qualenus factum est
causa JiidMorum compulsus esl circumeidere eum, sub unoquoque eorum ; et non polius compendio per
inslanlibus eis, ut qui matre Judiea nalus essel, in- fidem salulemquserere?Inde enim qusestiones oriun-
circumcisus assumi non deberet ad .magisterium lur, cum quid, et quando, et quoroodo, et quare
propter lesiimoniuni generis. Hunc ergo j'umcrealum factum est, traelatur : quse res impedit salutem.
episcopum inslruil per epistolam quomodo deberet (Vers. S, 6, 7.) Nam finis prmcepti est charitas de
Ecclesiam ordinare. corde puro, et conscienlia botta, et fide non ficia, a
CAPUT PRIMUM. quibusquidam aberrantes, conversisitntin vaniloquinm,
( Vers. 1, 2.) Paulus apostolus Chrisii Jestt secun- volenles esse Legis doclores, non intelligcnles neque
dum imperium Dei Salvaloris noslri,' et Christi Jesu iC qum dicunt, neque de quibus affirmant. Quoniam om-
spei nosirm, Timolheo gcrmano filio in fide. Graiia, niuni major est charilas, hanc finem esse dixit, id
miserkordia, et pax a Deo Palre noslro, el Christo est, perfeclionisconsummaiioneni,omniumprseceplo-
Jesu Domittonostro. Patris et Filii imperio apostolum rum; si tamen ex cordepuro sit etbonaconscientia.
se facium oslendit, ut in Deo Paire saiutem, et Vera enim charilas non poiest malam vilnm , nec
Christo Filio ejus spem praedicaret; ut quia nemo simulalam fidem babere, in quibus omnisLeximjrie-
negat salutem esse in Deo, nec quisquam dubilaret lur et Prqphetse (Malth. vu, 12). Quidam aulem
spem esse in Christo Jesu, quem a mortuis exciia- Judsorum mysterium Legis ignoranies el prophela-
tum, exemplum hujns spei dedisse cognosceret. Hoc rum, quia usque ad Chrisiumservandasunt tradita ;
modo scribit Timolheo, ut securus esset de sua . erraveruntpuianies, praedicatoChristo, eliam Legem
ordinalione; quia Imjjerio Pairis el-Filii electus est 29® factorum in neomeniis, et circumcisione et
ad docendum: Quem verum filium api>ell.it, sed in escis discernendis servari debere. Idcirco in vanilo-
fide, sicul dieit ad Corintliios : In Cltristo Jesu, in- _qnium dicit eos conversos; quia volebant docefes
quit, per Evangelium ego vos genui (1 Cor. IV, 15 ). quse ignorabanl.
Haecvera et firma generatio est, qnaenescit occasum, (Vers. 8-11.) Scimus aulem quia bona est Lex; si
nescit morbos et pestileiitiam, el quseignorat faniem D '. quis ea legitime utalur, certumhabenshoc quodjustolex
el siiim :a didicit autem in regno Dei nullius egere ; non esl posita, sed htjustis el iitobsequenlibus,impiis et
quia ruiura est dono Dei immortalitas gloriosa in peccaloribus, scelestiset profanis, parricidis et malri-
regno Dei et Christi, quorum gratiam, misericor- cidis, fornicaloribus, homicidis, masctilorum concubi-
diam, ei pacem cxoptat cum islo manere. toribtts, plagiariis, mendacibus, perjttris: el si qtiid
( Vers. 5; 4. ) Sicut rogavi te subremanere Epltesi, aliud sanm docirinm adversaiur, qum est secundum
cumirem in Macedonimn_ ut denuniies quibusdam, ne Evangelium glorim beaii Dei, quori creditum esl mihi.
aliler docerenl, neve intetidant fabulis et genealogiis Bonam esse iegem, quae per .Mnysen data est, non
infinhis,qnmqumslionesprmslanlmagis, quam mdifica- negal; ita lamen, ui sensus ej"ussciaiur, elquomodo
lionemDei, qum est in fide; ila faciio. Filius a patre data est, occipiaiur. Hie enim scit Legem , et qoa
rogari non debuitj.sed propler chaiitatis affectum, . causa dala sit, qui, prsedicaio Chrislo , deserit illam
etut illi formam humilitatis oslenderet, obsecrat ex parie, qna lex factorum appelhilur : circa dilec-
episcopus coepiscopura srium, ne patefetur.Judseos lionem auieni Dei ulitur ea , asserens et affirmans
aliter populura, quam ab Aposlolo tradebatur, quae a Salvalore dicta sunl in Lege el prophelis. Hic
docere; ne oblectarentur fabulis, quas narrare . enim legiiime ulitur Eege, qui potest discernere ea,
" Rom. edit., Quienim sunl in regno Dei, nulliusegeiil..
465 . AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX.j 464
qure ad lempus data sunl, ab iisquseperpetua sunt: A illi, in vitam wiernani. Quid tam gralum, taraque
et quae ad Christi pertinent sacramenium, servarii jucundum, quam peecaloribus indulgentiam prsedi-
jam in fulurum non oponere, quasi venturus cre- care ? Quis enim sine peccalo est, ul hoc munus non
dalur, qui jam venit. Si ergo omnia locis suis acci-• cum omni gratiarum jaclione suscipiai, Deum auc-
piantur, bonasunl: si quominus, mala erunt perverse torem hojus prseferens, et collaudans in Christo:
asserenli; peccare esi enim, unaqtiaique minime qui ut hominem peccatis ahlueret, de coelestihusad
locis suis exponere. Praelerea quia justis lege non lerrena descendens, b. carhem peccali accepil: ter-
opus est, id est, iis qui accepla remissione peccato- fenis se admiscuil, ut[eum coelesfemefficeret :niori
rum justificati sunt; ne jam vivant suh Lege, a qua se passus est, ut illuiii morti eriitum paradiso red-
liberaii sunl dono Dei per fidem Chrisii; ut de cselero deret immortalem ? Qois hsecbeneficia non in infini-
servala lege naliirse, qnae Creatoris cognitionem lum exiollat, quse Deus pwstiiit hnmini, Dominus
recipit, el non peccare honatur; judicii diem exspec- servo, Condiior creaturae; ut plus essel adlmc iu
lenl, in quo justi remunerandi sunt, cusiodienies le- beneficiis humanis, qnam cum fecit, quaenon erant,
gem naiuralem, qu im si huniaiium genus ducem sibi posteaquam fecii, Eteuim derelicms ab his, et con-
liabuissel, lex in liiteris per Moysen data non esset. lcmplus, et contumeliis appetiius,addidit ad benefi-
Sed quia coniemptui ducla esi, qnasi nullius esset B cia nqn requisilus, ut gratior esset, el plus pr.eferen-
auetorilaiis , Scriptura firmaia esl; ut sciretur quod dus, 'dum reparat, qiiam cum fecif; ui osienderei
servanda esset, et pimpter lempus prsesens, et quia unum se esse, qui hsec omnia possii. Igilur sic
requisiturus est in fuiurum, qui illam firmavii, a Chrislus praisidium lulit liomini, ut puiilnlem suam
quihiis neglecla, et a quibus servata est. Itaque non non violaret, nec amiileret potesfatem. Hominem
soliim propler malos actus et vitia corporis, Legem enim|se nasci voluii, ipro cerio habens carnis con-
datamdicit, sed ei proplerperfidiam, qua sperneb.1111 tactti se minime violari: conversaiiiini humanse se
Crealorem ; ut bene vivere addiscerent et gralias miscuii, sciens peccatis se corrunipi non posse: occidi
se passus est, non nescius morlem sibi doniinari non
agerent Cundilori.
sed eam sua opprimere poiesiate. Ilsuceigo
(Vers. 12, 15, 14.) El gralias ago ei, qui me posse,
ul omnia se posse doceret. Humilitas eoim
confortavit in ChristoJesu Domtno noslro,quia fidelem gessit,
tne mstimavit, ponens me in minisierium, quia prius ista non ad diminutioiiem ejus proficii, sed ad glo-
eram blaspltemus, et perseculor, el conlumeliosus,serf riam : et non solum ejus, verum eiiam in ipsum
tnisericordiam consecuius suin; quia ignorans feci credenlium ; digniias esl enimserviim es;e poientis.
nondum credetts. Superabundavit aulem gratia Domini Cum anle Aposlolum.multi nlique credidissenl Jiu
nostri cum ftde et dilectione, qum est in Christo Jesu. C dseorum ex iis, qui ipsum Dominum occiderunt;
Propter quod oinnis incredulus infirmiiaiem animi Apostolus tamen ut se humiliet, adhuc dolens de
paiilur, constricuis carnali ratione, ne credat spiri- sua increduliiaie, primum se oninium peccaniium
tali; idcirco se Chiisto gratias dicit agere, quia ap- vocai. Quoniam enim prae cseteris sacramento se im-
pareniia majeslalis suae imbecillilatem meniis ejus buit Salvatoris, propius ad cogiioscendam magnifi-
jroboravit; quia impossibile puiabul esse, quod de cemiam ejus accedens, accusat se magis, qui lautum
bomini potestate , etgeinina naiivitate, cl resurrec- boni tarde agnovit, nec uJlro, sed misericordia ejus
lione, et spe pnedicabalur. Confirmalus autein talis praeventus, ut ipse lesiis essel divinitatis ejus, quem-
visus est, qui dignus esset ac posset esse dispensator priusul hominemmorluumsestiniabat. Haecaccusatio
sacramenli Dominici; ut ca vera per Legem firmaret, ejus esl, Iaus vero Salvaioris, qui ad exemplum
quae prius amore Legis incredibilia judicabai, et in caeterorumcredentiiim persequentem se vocavit ad
persecutionibns gauderel, quas prius quasi juste gratiam ; utper patienliam suam et magiianimiialem
credeiuibus inferebal, dolens quia fecerat, lsetus in eo |osleiideret cseleris, qui inimico lam benevolus
quia paliebatur. Tantam enim spem didiceral in eo, exsliferit, qualis esseljfuiurus ad se decurrenlibus.
quem anle negabat; ut plus gauderet in patiendo, (Vers. 17.) Regi culetn smculorumhnmorlali et invi-
quam prius exsuliaverat in persequendo. Non enim sibili, soli Deo honor el gloria in swcula smculorum,
jnalitia hoc agebat, sed errore, cui facile poiest, amen. Haecad Dei Patris personam pertinent, quem
cuni resipiscii, ignosci. Qui autem seit vera esse, immorialem ideo soluiii et invisibilem appelhil, quia
quae negat; hic non errore hoc agit, sed malevolen- omnis immortalitas aib ipso est, ut ipsi soli magis
lia, hujus ineurabile vulnus est; invidia enim com- competal in veritale ; quia quisquis immortalis est,
pellilur falsuni appcllare, qood scil verum. non a se hanc habet, sed ab illo. Simili modo et in
( Yers. 15, 16.) Butnanus seimo, et omni accep- Evangelio legilur, dicente Domino : Quia nemoesl
lione dignus, quia Christus 291 Jesus venit in hunc bonus, nisi unus Deus (Marc. x, 18). Et iierum ipse
mundum peccatores salvos fncere, quorumprimus sum dicit : Bonus homo de bono thesauro proferl bona
ego. Sed ideo misericordiamconscculussum, ut in me (Mattli.xn, 5S).Nemo tamen nisi unus Dens bonus
prhno ostenderetChrisiusJesusomnemmagnanhnilalem est; quia ipse fons bohitaiis est, ex quo cseleri po-
et palientiam a ad exemplttmeorum, qui crediluri sunt tantur, ut boni sint. Ipse est el invisibilis solus Deus,
n Rom. edil.hic el infra, ad informationemeorum.
b Eadem Rora. edit., simililudinemcarnis peccati accepit.
46S COMMENTARIAIN EPIST. AD TIMOTHEUMPRIMAM. 466
quia nulli umquain visus est; omnia enim ogit per ^ omnes hominesvult satvos fieri, et in agnitionemveri-
Filium, quem idcirco visum dicimus; ut licet aliler tatis venire. Hsecregula ecclesiastica est, tradifa a
quain est, apparuisse lamen illum signilicemus. magistro gentium , qua uluntur sacerdotes nosiri,
Honorificentiam ergo ei gloriam Deo Patri in veritate ul pro omnibns supplicent, deprecantespro regi-
pronuniiat, cujus pietate et providenlia Christusli- hus huj'us saeculi; ut suhjeclas hnbeani gentes, ut
beravii peccatores ex morte. in pace positi, in tranquilliiate menlis et quiete
(Yers. 18,19,20.) J7oc prmceplum commendolibi, Deo nostro servire possimus. Orantes efiam pro
fili Timotltee,secundum prmcedeniessuper le propheiis, quibus sublimis potestas est crediia; ut in jus-
lias, ut mililes in illis bonam militiam, habens fidem lilia et veritate guberneni rcmpublicam, suppedi-
el puram conscientiam,quam quidam repellentes,circa lante rerum abundanlia, ut amota perlurbalione
fidem naufragaverunt : ex quibus est Bymenmuset seditionis, succedat lseiiiia; panis enini confirmat
Alexander, quos tradidi Satanm, ut discant non bla- cor, elvinum lauifical mentem (Psal. cni, 16). Pos-
sphemare. Postquam Dei Pairis el Christi Filii ejus tulantcs vero pro iis, qui in necessitate varia sunt;
quae ol quanta heneficia sint circa peceaiores ho- ut eriui ct liberati, Deiim collaudent incolumiialis
mines memoravil, qui cum essenl puniendi, non auctorem. Referenies quoquegraiiarum actiones pro
solum ignovil eis ; sed et justificavit, et in filios sihi Jjiis,
J quse nobis quolidie Dci provideniia prseslantur
adopiavit: quo ordine pojiulum disciplina eccle- ad viiam; ut in his oninibiis Pater collaudetur
siastiea imhueret, in subjeclis oslendit, commo- Deus , ex quo sunt omnia (I Cor. vin, 6) : et Filius
nens ut memor electionis suae sanctus Timoiheus, ej'us , per quem sunt omiiia; ut sopitis onini-
id ad quod praedestinatus est, impleat. Pra>desfi- bus, quse huic imperio infesla et inimica sunt,
natusestenim,quandoad hocabApostoloassumpius in affectu pietatis et casiiiatis Deo servire possi-'
est, ul ordinareiur, dignus judicatus fulurus epi- mus; perturbalio enim et captivitas nec pietatem
scopus, utimpleret miliiiam evangelicanf in fide et servat , nec caslilatem. Unde enim pius , qui
pura conscieniia; qui enim (ideliler docoi,non poiest nudus esl ? ° et unde castus, ubi poiestatis suse
malam habere coiiscieiuiiim. Tunc enim fidem exhi- non est ? Ul hsec ergo servari possint, quies
het praedicatitmissuse,si se 292ausiineat a contrariis necessaria est; nt placila Deo reddantur obse-
omnihus; quia exemplo honorum operum multos quia , qui omnes homines salvos vult fieri, et
Iacessil ad credulitatem, fidenles de spe prsedicaiio- cognoscere veritalem. Bmc esl, inquit, viid mlerna ,
nis; nam qni fidem spernit, procul duhio mahe est ul cognoscant le solum verum Deum , et quem mi-
conscieiiiiic. Aut enim hynocrila praidicatur, aut sisli Jesum Chrislum (Joan. xvn, 3). Si Deus
apertus hlaspbemus , sicut erant Hymenseus et G ( utique, qui omnipotens dicitur , omnes horoines
Alexander, qui deserenies fidem naufragi facti sunt, salvos vuli fieri, non impleiur ej'us volunias?Sed
id e>l, nudi veriiate, aut privati viia. Quid est enim in omni locuiione sensus" et condilio latet; unde
verifas, nisi vila? Qiws iradidisse se dicifSatanse.ut- . dicit Petrus apostolus : Omnis Scriptura indiget
emendarenlurcausablaspliemiae. Traditioaulem haec inlerprelalione (II Petr. n, 20). Yult enim Deus
est, quia commoins Aposiolus blasphemiis eorum, omnes homines salvos lieri , sed si aceedant ad
seiitentiam protulit iu eos : diabolus autem qui ad enm; non enim sic vul, ul nolentes salveniur :
hoc paralus esl, ut adversos a Deoaccijiiat in potes- sed vult illos salv;iri, si et ipsi velint. Nam uti-
taiem, audiia seiiteniia, corrijuteos; ut intelligerent que qui legem omnibus dedii, riiillum excejiit a sa-
hac causa se poenis aslringi, quia blasphemaveranl. lute. Numquid medicus non idcirco proponit in pu-
Hinc est, unde in Evangelio dicluni est inier csetera: blico, ut omnes se ostendat velle salvare; si tamen
jam noli peccare , ne quid tibi delerius contingat ab segris requiratur? Non est enim vera salus, si
(Joan. v, 14), ostendens causa peccali aliquando nolcnii iribuatur : hec gaudere potesl in percepia
infiiiiiit-.ites inlerri corporibus. Et quia ministro salute, qui invitus, si famen potest fieri, accepit
diaholo fiunt, deelaravit Domlnus, dicens inter medicinam ; ut non dicam quia medicinse effectum
niulla : Bmc autem cum sit filia Abralim, quam alli- D I h.ibere non potest, nisi ad illam seger animum com-
. gaverat Satanas decemet octo annis, non oportuit solvi modaverii; quia hsecmediciha non est corporalis,
a vinculodiesabbali (Luc. xm, 16)? sed spiritalis, d quse neque dubiis proficit, neque
CAPUT II. invilis. Fides esl enim , quse dat salutem, quamnisi
(Vers. 1-4.) Exhortareh ergo primum omniumfieri mens loia susceperit volunlaie, non solum nihil
deprecutiones,oraliones, postulationes,gratiarum aclio- j)roderit, sed et 'oberit. Fidei etenim gratia hanc ha-
nes pro omnibuslionAnibus,pro regibus, et pro omnibus bet poiestatem; ul devotis sibi divinam infundat
quiinsublimiori loco positisunl; ut placidam et quie- medelam ; indevoiis -vero conferat morbum, per
tamvitamdegamusin omni pielate el caslitate.Boc enim quem totus homo intereat.
bonum est et acceplumcoram salulari noslro Deo, qui (Vers. 5.) tintts enim Deus, etunus mediator Dei
a Edil. omnes ac mss. nnnnulli, quam est, c Vet. edit. ac mss. aliquot, et/unde castitas,
appa-
ruisset; illttm tamen significemus.Non satis recte. etc.
b Rom. edit., Exlwrtor ergo. Et infra, ut tranquil- ubi, a Eadem vet. edit. et mss. nonnulli, quw nequt
larri et quietatnvilam dubiis proficil, neqlieinvidis.
467 AD OPERA SANCTi AMBROSHAPPENDlX.j ' 468
el hominumhomo Christus Jesus. Dei el Chrisii unam •^ reat ? quanlo magis ancior Deus, qui corpus a se
signiiical esse volunlatem in salvandis hominibus, liberum factum, obligatum metallis videl! Nam hu-
unde Deum P.iirem, quia ab ipso est omnis auctori- niilis habitus bonse piofessioni congruit, ut pqssit
tas, unum esse faielur, et unnm medialorem Dei et non aliud aestimari, quam cernitur : quae autem in
hominum Christum »esum. Missus enim 2S3 a Pa~ domo Dei cum pompa se mavult videri, non ulique
tre f.tclus arbiier reconciliavit Detim el homines, re- propter Deum, sed propler homines consequitur
formando eos ad agnilioncm ejus; a quia enim unus quodivult, utgloriosa' videalur, nihil consecuiura a
est Pater et Filius, 1non persona, sed indiffcreniia Deo, iiisi maculam. Quanto enim hominibus sjilen-
nalurse; ut arbiter esset Dei el honiinum Filius Dei, dida videtur, lanlo roagis despicilur a Deo.
assumpla earne, homo natus est; ut mediaior Dei el (Vers. 11, 12.) Mulier in siieniio discat cum omni
hominum essel homo Christus Jesus, id est, non subjectione. Nam docere mnlieri non permiUitnr, ne-
sine divinitate; quia in Deo homo erat, et Deus in que dotninari in virum, sed esse in sileniio. Non so-
homine : et ul ex utroque esset niediator, et ut lum hahitum humilem habere debere mulierem,
utrumque reconciliarel, in se primum hoc fecit. Non verum etiam aueioriialem ei denegandam, etsuhji-
enim poterat uniialem Dei cusiodiens, mediaior Dei ciendam praecipil viro ; ul lam habilu, qnam obse-
el liominum vocari, quasi alius essel Deus, qui dis- " quiis sub poteslate sit viri, ex quo irahit origlnem.
sidlmtem homincm a Deo in gratiam revocarel: sed (Yers. 13, 14, 15.) Adatn enhn prhnus creatus est,
homo qui legcm dalam non jir&leriret, factus est ar- deinde Eva : et Adam fion est seducius, ntulier aulem
hiler inier eum qui peccavit, et inter illum qui pec- seducta facla esl in prmvaricaiione (Gen. i, 27). Satva
care ignorabat; ut hic ignosceret, et homo de cse- aulem eril per filiorum generalionem, si manseril in
tero in Dei fide maneret. fide eiditeclione, el scnctintonia cutn pudictiia (Gen.
(Vers.6, 7.) Qui dedil semelipsumredemplionempro m, 6). Praeferl virum mulieri, propter quod primus
omnibus, ciijus lesiitnonium temporibussuis dalum est,'' creatus esi; ut inferijtir sit mulier, quia post virum
inquo positus sum ego prmdicalor el aposlolus (veri- et ex viro creaia esi. Adjicil el aliud, quia diabolus
lalem dko, non menlior), magister genlittm in fidc el non virum seduxit, sfed mulierem; vir auiem r>er
i
veritaie. Quoiiiam homo reconciliatus Dco, jam ob- mulierem deceptus eSf: ac per hoc nulla illi con-
noxius erat morti infernse; ul ad Deum cui reconci- cedenda audacia est, 1sed cssedehtt in humilitaie;
liatus erai, posset ascendere, Salvator ut arbiirium I
quia per illam mors iutravit in muuduni. Salvu eril,
suum ad efiectum pcrduceret, mori se passus esl inquit, per filiorum generaiianem; si lamen in fide
conira j'us; ul descendens ad inferos, morlem de manserii, el c/tarilate,' et pura vila. Hos enim Dlios
'
impielate quam iu eo gesseiat, damnarel, auferens " dieit, qui regeneraniui' per fidem Cliristi; quia si in
eis quos (enebat; ut de csetero quisquis signuni ejus generalione sua hi perseveraverini, cum his Jibera-
haberel, ab ea leneri non posset. Cujus rei testimo- bitur mulier resurgens ex morluis, non quod ab illis
nium tempore quo resurrexii, osleudit; destruciio liberabitur, *tS§4 sed per illorum generaiionem; nam
cnim monis resurreciio morluorum esl. Quam spem cuin credunl, qui desiinali sunl in vitam aeternam,
missus esl hic Apostolus gentium praedicare, ut ab pervenitur ad rcsurrejctionem ex mortuis, et fiet
eo discerent qua> spes esset in Christo; hinc enim salva, credentihus illis, el vitam castam agentibus.
dictus est magister, ut fidem doceret ct veritalem. Tamdiu enim resurrectio suspensa esi, quamdiu 6m-
(Yers. 8.) Yolo iiaque orare viros in otnniloco, nes credant praedestiriati ad salmem.
levantes sanctas manus sine ira el disceptalione. Paci-
CAPUT III.
ficum aniroum monet in oralione esse debere; ul ad i «
i
effectum deducalur oratio; sanctD enim manus sunt, (Vers. 1.) Uumanus sermo : si quis episcopalum
quando cor mundum est. Sic tamen in omni Ioco desideral, bonum optis desideral. Quoniam episco-
orandum praecipit, utcompeiens locus inielligatur, pum bonae vilse esse oporlet, idcirco qui episcopa-
non utique importuno aut sordido loco; quipne tiim cupii, bonum opuk desiderat. Hoe enimcupiens,
cum prohibeat Dominus vulgo orare : sed hoc * bonam vitam appelere videtur; si tamen non ab iis
monel, ne in sola Ecclesia pularent orandum deelinel, quee in subjeelis habeniur, ne ambitione,
(Malih. vi, 5, 6.) aut desiderio pecuniae1hoc egisse videalur.
(Yers. 9, 10.) Similiter el ntulieres in habitu ordi- (Vers. 2.) Oporlet enim episcopum irrepreltensibi-
nalo, cum verecundia et pudkitia, ornanies semeiipsas lem esse. Qualis episcopus debeat esse, dtiscribil; ut
non torlis crinibus, aul auro, aut margariiis, aul vesle nemo episcopatum appelat nisi fuerit fidus, et qui
pretiosa : sed, quod decct mulieres profitentes piela- ab oniiiibus eontrariis absiinere se possil; ut non
tem, per opera bona. llumili liabitu mulieres orare indignus sit sua professione. Vnius uxoris viruin.
debere nionel, non in jaclantia; qui enim vult au- Quamvis secundam numero uxorem non sit liabere
diri, inclinare se debet, amoia a se pompa; ut mi- prohibitum; ut lamen quis dignus ad episcopatum
sericordiam Dei provocei. Habitus enim superbus sii, eiiamlieiiadebei spernere proptersublimitatem
nec impetrat, nec recta de se facil credi. Quis enim ipsiijs ordinis; quia dseleris melior debelesse, qul
prudentium jaclanler ornatam mulierem non hor- cupidus est sedis illius.
" Rom, edit.,^Mi«enimtmHmes?;ca3terseacrass... unus est; supple Deus. |
4S9 COMMENfAMAW ftPlSf. AD TMGTiMJM "PRJMAM. '-" 470
(Yers. 5, 4.) "Sooriurii,^HificKnvÔrJioItt'», ftbsjn; A_ tVers. 8, 9, 10i) Diucohos pdii 'riidto priikds,
taletti-,docibilem, tiou obiloxium virio; iionveYberttlo- ribn bilihgues,' hbh vino mulib dedftvS, fibk luipibus
rem, sedmodestum; noniiligiosum,nbn asperuhi; serf lucris vacarites, 'Jvabclites'fnysleriumfidei lh~'ddnscicri-
rfomtimsuizmfene regeniem, filios haberiienlsubditos iia pttra. Et hi uuiehl firoberiturpfimuiri, el sit mi-
cum omni zauitaie. Talem homiiiem qui hoehfeuslo- nistreht sih'e brhriine. 'Qiii tahta eirca diacoiibs "ell-
diat, quaeenumbrat bona, creari dicii tiebere epi- gendos prEecifiii, Vjhosconstat miiiistfos esse sdcer-
scopuin. Haic enim sigiia Simt dignilatis episcopaliS. doium; quales vult esse episcojibs, hisi sicnt ipSe
Si aiitem qhis poiiora seclntus, et corpus e) ahihiam ait, irreprehensibiles, hegoiia publica, turpia el vi-
suarii Deo ditaveril, ne se cojSulet nialrimunio; lia lucra non liaberiies? 2@f5 S'cil enim ideo iiego-
tanto tihsgisdignior fiel; Ideo enini inferiofehi po- tiari, ut capiant lucra; hec alihd profitentur qnahi
Suit-j ut de poiiore nemo dtibiuiret. gerunt.Turpiaauiem lucrahsce dicltessfe, si siibpla
(Vers. 5.) S'i quis autem doiriui suw prmesse iie-- prbiessione qtisesiibuSslUdeaiiif; turpis fenimdepfe-
scit, quomodoEcctesim Dei diligehliaiii adhibebil? Ma- heridiiiir, cum se ptiruin ostehlet. Pdsl episcophhi
nifestuiii est quia lunc poteSt Idone.iis rectof futufus taraeh d diacbnalus ordihaiibriem slihjecii. Qbare,
probari, si piius domum suam fecle gubfernaverit; nisi fjuin episcopi fel presbyteri hna.ordinatib esl?
qui eriim in miiiiriiis fidelis est, etin niagiiis fidfelisBB Uierque' eniiri sacerdos eSi, sed episcopus prlmuS
esl (£ti'e.'xv',10.) esi;iii omnis episcopiis prfesbyfef slt, hbn lahifen
{Vers. 6.) Non neophylum, ne in sUperbialiielaius, oihnis presbyter episcbpus; hic enihi episcbphs cst,
injudkiitm incidat diaboli. Veruni esi quia rudes in qhi inter pfeshylefos priftius esi. Deftique TimO-
fide solenLexlblli superbia ; iiiaxime si accipiaiil br- theum presbyieiuhi ofdiiiatiim slghificat: Sed tjiiia
diiiem; uoviiaie eiiihi et poteslate inflatuf, arbitrans anfe se alteruni hbh lihbebat, epiScopiis efat. UHdfe
se prse cseteris dighiofehi. Videhs febinipiihib anhd fel queroadhibdiim episbbpuhi brdinet, Osleridit;
riatiVilatisCollalumin se honofelri, biUathoriiiisigis rieque ehini fas erat aut lifeebat, ut ihfefiof of-
ad'suiim, sed ad aliofura pfofectum se vdealuiii", dihafet hlaSorehi; hemo eniin tfibuit, qiiod- hon ac 1
'
qilasi behfeficiumreiigioni det magis, quam aecipiat cepit.
ab fea; per qiiatn rem elatus,b ihcurrit laqiieiini dia- (VerS. 11.) Miilieres simiiiier pudkas, non stuHcti-
holi. Inventa ehim occasiohe superbise illitis, Satd- les discofdim, serf. sd&ftas, fideles in dmriibUs. Quik
nas rjrtecipitat edm. Ideoque ih Salbihoiie legituf-: sancihih prseeipit cfeari fepiscbpum, adseque etfia-
Superbis Deus resistit (Prov,- m, %i). Uhde et Iri "conum, h6n liiique dispafeih vtilt esse plebeni;
alih fepiMolaideni ApbSlolus'ail : Qni se puiat esse quippe cuhi dical DomiriuS: Saricii estbie; quid ei
C etjiosaitcitts swht (Letiit. xilt, 2). Idfebquefeliahi mii-
atiquid, vriih riihil sil, seipsum sedricit (Galdl. vr, 5). C
Et DomiriiiSi-Qtetse, ifiquit, exdliaverU,'Ituinilidbitur lieres, qUiE iiiferiofes videnlur, sinfe cfiriiine vult
\Liic. xlv; 11). esse; ul rounda sii EfeclesiaDfel.Setl Catapirygbe ef-
(Yers. 7.) Oporlel aulem et itlum iesihnonium ha- foris occasionem captahle§, prbptfer qiiod post diii-
berebonumab iis, qui forii suhl. Sensum Dominicum conos mulieres alloquitur, eiiarii ipsas diaconas of:-
seeutus,-ait oporterfe ftiluruiii episeopurii tgstimo- dihari debere vana pfaesuhiptiohe defendunt; chm
niura boriiim habere ab extraneis; quia qui in niirii- sciant apostblos se{ii6m diacbnbs eiegisse. Nhriiqtiirl
mis fidelis esl; et iil magiiis, sicut dicit Doiiiinus. nulta mulief tunfeidohea invehta fest, chfn inter tin-
Et si iri iilieno c niainmona fideles nOiiiuistis, qtiod decim afjosiolos SaiiciaS mulieres fuisse Ifegamus?
vfesirum esl, quis dahii vobis? Ut hifequi in munda- Sed ut hsefeiici anihiutri suuni vefbis, noh sensu ie-
nis rehus et conversaiione huriiana fidelis niinime gis astfuere" videariiiir, Apostoli verliis eoritra Seii-
invenilur» dubitim non sit quia et iii divinis idoiieus sum iiiiuiilur Aposibli; lilcUhi illfemuliefem ih Ec-
IIOIIerit : si tiulcih homiiiibus fideni eXliibiierit, elfesia in silehtio esSe debere prsecipiat, illi e corilia
inulio magis Deo. Ne in Dpprobrhiriiincidat, et la-, felihmaucldrilatem ih Ecfclesia vindiceiU hiinisiefii. _
quettm dittboli. Si liniorem Dti aiite OCuIoshon liS- (Vers. li-, 13.) Didcbiiesshtt nriius tixoris viri, fiiibs
huerit episfeopus, lempori magis se cohiiriodan"', 1) 1 bcneregehtei, et dbmbs prbprias; qui ehim bene mhtis-
-himc quasi infidelem el pseudoprojihetani desefil iraverint, gr&Wuthbbhum sibi atqukurit,' M miili&rii
Deus, et defoririisvidebiiur omnibus et niaculosus; fiducidmih fide, qtiw'estiii ClifisloJeSii.Ea quse hiihiis
quia aliter facit, quani pi-sedicai.vefbis suis ipse se dixeral de ofdinalioiie diacohalus, ftfiiife Subjefeii.
acfeusaiiSj quia depulalus esl gregi Sal&na;; tuhC Ostfendit etiam ipsos unius uxofis virbs esse de-
enim vera se probat jirsedicare, si ea eOneTurei gfe- befe; ut hi ad ministerium Dei eligaftluf, qui ribh
rere. Magnaergo ciira eligendus esi, qui doniiitn Dei suiit egressi 'feohslitutuhi Dei. Hbmihi enhft uhaih
regendam accipit; si enim teriestrium reruln dis- uxofem dfecfevit Dfeiis,buhi qiia*betiedifealur; iife-
pensatores idonei qusefendi sunt, qnanio magis cce- mo enim feum secunda behedicituf. Qui si filios
Iesiium! bene gubernaverini, et domoS shas, id est, vemacu-
aEademRom. edit., composilum_ hospilalem,- <=DiClio ritammdriain RtiKi. edit. fexpurictafUerat,

apium ad docendum woit litigiosum, non eupi- sed quam ob causam ? -..,,. . ,
dum. <*Rohi. edit,, Diacdriiordinalibhem subjeciu
h Eadem edii. R.6&.îhciirriljudkiutii diabbli.
471 AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPENDIX. . 472:
los aut domesticos, poterunl digni fieri sacerdo- ,A rari negat sacramentum veritalis in Eeclesia prsedi-
tio, et fiduciam hahere apud Deum; ut sciant se calse, quam pielatem appellat; b magnanimitatem
posse impetrare, quod postulant, jam de cselero se enim el clementiam suam cognoscenlibus selerna et.
ab usu feminse coliibentes. Veteribus enim idcirco divina iribuit dona, excepta remissione peccatorum,
concessum est leviiis aut sacerdoiibus uxores ad quam hic in prsesenii largitur. Quod declaralum est
usum habere; quia mullum lempus oii.o vacabant a in carne, jusiificalum esl in sphilu, visum esl angelis,
minislerio aul sacerdotio (multitudo enim erat sacer- prmdicalum esl gentibus, creditum est in hoc mundo,
dotum, et magna copia levitarum, et unusquisque assumplum est in gloriq. Sacramenlum mysteiii Dei,
certo tempore serviebat divinisceremoniis secundum quod esi Chrisius in carne, dicit manifeslaium, quod
insiilutum David (I Par. vi, 31, 32); hic enini vi- lalebat in spiriiu. Natus enim homo Filius Dei, qul
ginti et quatuorclasses constituil sacerdotuni, ul vi- in secreto eral apud jDeum, opere et praedicaiione
cibus deservirent : undc Abia octavam classem ha- declaravit se crealurse, et hoc est jusiificatum esse
buit, cujus viceZacharias fungebatursacerdotio, sicin Spiritu, operibus bl virtute claruisse eum, qui
ut conlinelur in libro Paralipomenon (I Par. xxm, erat in carne, quis essel : deinde apparuisse angelis,
4 el seq.), ita ut tempore quo non illos coniingebat non jam in forma humiliiatis, sed in poleslale. Tam-
deservire allari, domorum suarum agerent curam : II diu enim aspectu humilis visus est per earnem, quam •
at ubi vero lempus imminehat ministerii, jmrificati diu devicla morte, resurgeret a mortuis, et videre-
aliquanlis diebus, aceedebant ad lemplum offerre lur majestas ejus, qui ualus ul homo, non erat totus
Deo. Nunc autem septem diaconos esse oporiel, et homo; ul agnoscentes angeli mysterium, quod prius
aliquantos presbyteros, ut bini sint per Ecclesias, et laluit, declaratum in earne, genu illi fleclentes quasi
unus in civitate ejhscopus: ac per hoc omnes a con- Deo, gralias agant; quia didicerunt veritatem, quse
veniu feminseabstinere debere; quia necesse est eos genlibus prsedicata esl, ut ab errore liberareniur; in
quotidie prseslo esse in Eeclesia, nec habere dilatio- quo inundiis profieit, ut non damnetur, Creditum esf
nem, utpost conventum legitime purificenlur, sicul mundo. Ideo enim creditum est mundo Dei sacra-
veleres. Omni enim hebdomada offercndum est, meni|um, ut perfidia1 ej'us veniam erroris rnereri
etiam si non quotidie peregrinis, incolis tamen vel non poss.it, sicut dicit Dominusde Judseis : Si non
bis in hehdomada ; letsi non desint, qui prope quo- venissem et loculuseis fuissem, peccatum non habe-
lidie baptizentur segri. Nam veteribus ideo conces- rent : nunc autetn excusalionemnon habebunl de pec-
sum est, quia mulio lempore in lemplo non vide- calo suo (Joan. xv, 22).
baniiir, sed eranl privali. Si enirn plebeiis homini- Assumptum est in gloria. Quia quod velul infirmum
bus orationis causa ad teropus abslinere se prseeipit, " etdeforme contempserunt, assumptum est in gloria;
ut vacent oralioni; quanto magis levitis aul sacer- post crucem enirn manifestaia persona et virlule sua.
dotibns, quos die nocteque pro plebe sibi commissa Salvalor palam, famulanlibus nubibus, ascendilglo-
oportet orare! Mundiores ergo esse debent cseleris; riosus in coelos.
quia actores Dei sunt. CAPUT IV.
(Vers. 14, 15.) Bmc libi scribo, fili Timolhee,spe- (Vers. 1-S.) Spirilus aulem manifeslodicit quia in
rans cilo mevenire ad te : st"aulem tardavero, ul scias novissimis temporibusrecedent quidam a fide, atten-
n quemadtnodumoporleal te ht domo Dei conversari, denles
spiriius fallaces, ac doctrinas dmmoniorumin
qum est Ecclesia Dei vivi, columna et firmamenlumve- simulftlione falsiloquorum, cauterialam habenlium
ritatis. Quantum ad scieniiam ejus pertiiiebat, hoc consckntiam, proltibentiumnubereel abstinere a cibis,
eral in eo quod cilius illum visurns esset : sed quia quos Deus creavil ad pprcipiendumcum graliarum ac-
solet aliud plaeere Deo, eujus providentia ipsi soli lione fidelibtts, et iis qui cognoverunl veritatem; quia
cognita est; 29@ idcirco ne forte, inquil, lardein, omniscrealura Dei bonaesl, et nihil rejiciendum,quod
scribo libi, ut scias quomodo Ecclesiam ordines, quse cttm graliarum aclione' percipitur. Sanciificalur enhn
est domus Dei; ut cum totus mundus Dei sit, Eccle- per verbum Dei, el oralionem. Quse sibi Spiritus san-
sia tamen domus ejus dicatur, cujus hodie rector ctus futura revelaveritadinslructionem Ecclesiarum
est Damasus. Mundus enim in praevaricalione est, el caulelam, non tacet; ut prsemoniiasEcclesias, sol»
diverso turhatus errore; Ideo illic necesse est dica- licilse sint, ne ab hujtismodi possint circumveniri
tur esse domtis Dei, et veritas, ubi seeundum volun- hominibus. Quid enim tam clarum, lamque apertum
talem suam timelur. Hoc profitentibus de eo servis, ad evitandos aut magis condemnandos doctiinaehu-
quod ipse dignatus esl docere, ne forte verba ejus jus pestiferae viros poiuit manifesta voce praefari,
negarenlur esse, virlutibus hsec signavit, quaea nullo nisi m asseverationem eorum fnllacem, ae simulatam
alio ficri possunt; ut his infidelilas accusata inex- doctrinam daamonioroni nuncuparet; ut cum iiujus
cusabilis pereat. Firmamentum enim veriialis liujus asseveraiionis sermones audiunlur, a diabolo com-
signa sunt el prodigia. posila esse doctrina haec sciretur, quam prsedixerat
(Vers. 16.) El quidem omnium confessionemagnum Spiritus sanclus quse de incarnaiione Salvatoris as-
est hiijus pietatis mysterium. Nullum fidelium admiserit falsa, quae nunc in Marcionitis, quamvis pene
ffj.° Rom, edit., quomodo Ecclesiam ordines, qum eit , b Nonnulli mss., tnagnanimitate enim et clementia
domus Dei vivi. iua coqnoscenlibusse divina tribuil boha.
473 COMMENTARIAIN EPIST. AD TIMOTHECMPRIMAM. 474
defeeerint, « Patrieianis, aut maxime in ManichaeisA ad modicum utile dicit; j'ejunare enim etabslinere
denolalur (De Patticianis Philastrius, et Augustinus a cibis, c manente auctoritate Creatoris, non mul-
hmresi, 61)? Hi enim et Chrisium nalum negant, et lum prodest, nisi addaiur huic pielas, cujus opera
nuplias prohibent, et abslinendum a cibis tradunt. multorum precibus adjuvatur ad Dominum prome-
Quorum cauteriatam dicit eonscientiam, hoc est, si- rendum. Denique illos qui fralribus largi sunt, et
mulaiione corruptam ; quia sicut eaulerium corium variis tifulis obsequenles, in vitam seternam profi-
corrumpit, et notam infligit: ila et lallaeia conscien- cere Evangelicus sermo lestalur.( Matih. xxv, 41) :
tiam, quse dolo malevolenliaealiud scit, et aliud pro- dissenlientes autem ab hoc opere, in aelernum
litetur, denotat adperditioriem. Jam enim b hosim- ignem. Corporis auieni exercitium niliil aliud quam
mulari negat, ut salvenlur; quia sicul cauleiium im- carnis frena sunt. Si quis ergo, quia misericbrdia
niutari non polest, ila nec eorura animus-emendari; magnaTes est, lubricum lamen .carnis patiatur, hu=
nihil enim pejiis simulatione. Tales enim ii sunt, jusmodi quid fiet? Sine dnbio vapulahit; quia illud
quales et Judsei, illi qui intelligentes Christum Dei oportuit fieri, et hoe roinime prsetermilti (Luc. xi,-
virtiiie operari, in Reelzebtib haec ab eo fieri dice- 42). Si autem solum corporis lr.ibuil exercilium,
bant.Ut enim fabricaforem 297 hominis male tra- perennespcenaspatielur, sicut in Evangelio Dominus
ctenl, cum natos se non doleant, nuptiastameii pro- B repromisit (Malth. xxv, 41); omnis enim siiniraa
liibent, et Christo carnem sublrahunt : el utad ejus disciplinse nostrae in misericordia et pietate est.
injuriam proficiant, ab iis quse usihus nostris insii- Aliud lamen exercilium corporis hubent carnales,
tuit, abstinendum docent; ut per id quod despiciun- etaliud spirilales; carnales enim sagina etdapibus
-tur, mala esse, et a malo auclore inventa videaniur. nutriunt eorpora sua; ut celeri moiu proficiant ad
Hinc est unde Apostolus omnia.a Deo bona facta os- perditionem : spiritaies autem jejuniis-et abstinenlia
tendit, si laincn cum gratiarum actione sumanlur ; temperanl corpora sun; ut pigra facla circa deside-
immunda enim eruni ei, qui non laudat in his Crea- ria, possint digna esse fnlura resurreclione. Hic
torem. Nec enim possunt bene illi proficere, qui sic enim propler spem futnram castigat corpus : ille
illa sumit, ut male tractet auciorem eorum. vero propter futuri desperaiionem fovet, curam ejus
(Vers. 6.) Bmc igiiur proponens frairibus, bonus agens ad tempus ; ut moveaiur citius .idpeccandum.
eris minisierJesu Chrisii, enutritus verbisfidei, et bonm (Vers. 9, 10.) Fidelis sermo , et omni acceptione
doctrinm , qaam assecuius es. Quid tam verum , dignus. Ad hoc enim laboramus, el persecutiones pa-
quid tam.clarum et providnm, nisi ut disciplina timur; quia speramus in Deum vivum, qui esl salularis
christiana incorruple tradatur, ut fructus ejus in omnium hominum, maxime fidelimn. Dignum est
area Doroinica feriilis ae firmus collandetiir ; hoe C plane et accepto ferendum pro spe, quse est in
est, ut in die judicii nqn repidbus el igni combu- Deum, pali persecutiones; quia in praesenti vila
rendus censeatur. Iloc boni doelofls esi alque idonei spes caduca est, in promisbione autem Dei firma
minisiii Domini nostri Jesu Christi; quippe cura atqne stabilis. Ipse est enim salus.omnium; quia
enutritiim hunc dicat verbis fidei et bonse doctrinse, ex ipso el per ipsum vivuni, quantum ad prseseiitem
quam ab infanlia hiincasseculum asserit. Qui enim viiam perlinet, onines; quaiilum vero ad promis-
Integre omnibus Hebrseorum libris imbutus erai, sam salutem, fideles. Cngnoscenlibus enim se post
accepia fide, perfectum fecit doctorem. hanc viiam, qu:e morte liniiur, aliaiu se daiurum
(Vers. 7, 8.) Profanas auiem el aniles fabulas ab- promisit, quae imuiorlalitate vigebit. Ideo ergo ait :.
nue , exercens temetipsum ad pietatem. Corporalis Maxime fidelium.
enim exerciialio ad modkum, pietas vero ad omnia (Vers. 11, 12.) Ptmcipe hmc, et doce. Nemoju-
utilis est. promissionemhabensvilmprmsenliset fulurw. ventulem tuam conlemnat, sed fortna esio fidelium in
Profana verba adversa inielligunliir; aniles aulem verbo, in cmversatione, in charitate, in fide, et casti-
fabulse deliramenia qurdam suni. Hsec quorumdani tate. Timolheus quaninin ad aUaiem periinet, juve-
perstrepeniium vocibus solent-in conientionem denis erat : quantum ad mores et conversaiionem,
duci; ut quasi traciatus.habealur rei inanis, eujus U I 293 senior et gravis. Quem idco sic monet, ut
effectus nulius esl, nisi vanitatis. Ab iis ergo quse profectus ejus per omnia exemplum essel bonorum.
contraria sunt, decliiiandum monet, simili modo et operum; ut in adolescente mirabilis yideretur et
ab illis quasanilia sunt, vaniialequadam composila; gravis disciplina, ut actus ejus excusarenl setatem :
sunt enim aliqui, qui caloreanimi mitlunt se in et non quasi juvenis, sed quasi senior habereiur; et
dispulationes hujusmodi. Pietati autem operam dan- erubescerent majores nalu, nisi se exhibuissenl
dam commonet, quia grandem habet profeclum. juxla formam huj'us, conversatione et moribus gra-
Qui enim misericordise sludent, senioribus vicemi ves : juvenes aulem cosevum suum haberent magi-
reddentes parentibus: et in prsesenti vita auxilia strum. Mirabilis adolescens sanctissimus Timothtus,
Dei non deerunt illis, et -in futuro immortalilaleni cuj'us exemplo indisciplinata coercenda j'uventus
habebunt cum gloria. Exercitium autem corporalei est, et seuiorum irreverentia punienda.
KYalesius in Addendis Annot. in Socralem ei So- alii concinnius, ul in texlu.
zomenum maleliiclegendum ait, Pairipassianis. c Mss. nonnulli ± monenteauclorilate Creatoris. '
b Omhes editl et quidahi mss; fiosimitari negat;
473 AD OPERA SANCfl AMBiiOSIl APPENDIX. 476
(Vers. 13, 14.) Dum venio, tittende lectionein, A j nescio; nisi forte idoctorum desidia, aut niagis su-
exliortaiionein, ac doclrinam. Noti negligeregraiiam, perbia, dum soii volunl aliquid videri. Juniores
qum csi in le, qum dala est tibi per prophetiam, cum quasi fratres celisfet admonendos cnm dilectionis
impositione viantiutn presbyletii. Intentunl vuli hunc affectu; ut videntes amoris causa se commoneri,
esse et deditura exercitio lectionis, ul omiii ctira di- faeilius se corrigant, quippe cum videaiil non discre-
ligenfiaque hoc enitafur, nl exhortethr et doceat. pare opera ejus a prsedicatione. Anus vero quasi
Exhortaiio est, cum inili verbo aliquos provocamus matres; iildum ftiiti sermofte doceri se videni, non
ad opus boniim : docere vero, quando ea quse latenf, aspere accijiisuii, qtiia honoriiice proficiunt: aspe-
iiiliinamus mentibus audienlium. Si eiiini reclor ruin estenim seniorihhs, cuih corripiuutura junio-
popnli ab his dissimulat, negligitgraiiam dalam sibi; ribus. Quod teinperamenio quodain leniri vtilt, tit
ad hnc enim creatur dux populo, ut httjus salutis profecius sit el dicenti et audienli. Adolescenlulas
solliciliulinem gerat, admonendo , docendo, ut ut sorores admonel edocendas; ut prorapie possint
frucliim habeal ordinalio : quem ad hoc utiqUe Deus bonse conversationis suscipere disciplinani. Qiiando
constiiuit , ul proficiat saluti plebis suse. Qui ergo enim non cum imperio insinuari sibi videt, quse ad
in hac auctorilaie positus indiligens fuerit, Dei con- honam pertinenl vitam, consentit, liiimilem se prse-
lemptor habebitur, tninimus in regno coslorum vo- B hens admonenii. Blanditiis eniin soletil oblineri,
catus; neqtie enim polerit facere, qui nec docere quae auctoritale noh possunl; nam animalia.quando
dignalur (Maiih. v, 19). Gratiiim tamen dari ordi- membra sua zeiatilhr, blandiliis lamen cedunt.
natoris significal per projihetiam, etiiianuuin impo- (Vers. 3.) Yiduas honora, quwvere viduwsunt. Has
silionera. Prophetia est, qua eligitur quasi doctor vidrias dieil -Jioiiofandas , quoe data opera viduse
futurus idoneus; manus vero impositiones verba sii|il: quae cum possetit nubefe, ut meliores eSsent,
sunl mystica, quihus eonfirmatur ad h-ocopus ele- etdigria? Deo, secundas 299 nuptlas respuerunl,
ettis, accipiens auclorilaiem, lesle conscientia sua; scientes semel beriedici coivjugium, semulsesanelis-
ul audeal vice Domini saeririciiim Deo offcrre. simas Annse, quse tjejuniis et obsecraiionibus Deb
• (Yers. 15,
16.) Hmc meditare, in his eslo; ut pro- serviebat nocle dieqhe, unius viri experta cohcubi-
fectus luus manifeslus sil omnibus. Atlende tibi el doc- luiti (Luc. n, 50).
irinm, insta in illis. Boc ettim faciendo, et le ipsum (Vers. 4.) Si quriaulem vidua fitios vet riepotes ha-
salvutn facies, et eos qui le audiunt. Ut fortnasii orani- bel, discat primuin domum sitam pie tracttire, et mu-
bus non solum in bonisoperibus, verum etiam indoc- tuatn vicem graiiarum reddere parcnlibus; hoc enhh
triiise exorciiio, admonei. Apparere eniin debere sig- acceptumcst coram.Deo.Viduam prius in hac viia et
nificalexercitii|irofecium, nonindoclrina dumtaxat, 'C conversatioue dicit probandam, ul tunc demum di-
sed cl iii geslis; bona enim arbor bonos facit fructus gna sit vidua Ecclesite nuncupari, quae non qtise-
(Malih. xu, 17 ) : simillter et bona doclrina ftiala stus causa magis, quam defensionis , ecclesiailicae
opnra habere non potest; uicum visa fiierint bona sUCcuinbatdisciplinae. Praeire enim debent meriia,
opera, divini magisterii fruclus eSse inielligaiitur, c uf accedenti debilus honor tribui videainr; quaa
et auditores possint prolicere. a Tum enim vera et fenim affectus Suos pie traclavit, el doniuni bene
meluenda esse intelliguni, quse dicuniur, quandO guhernavit, Dei Ieg|smservavit, digiia feffectaremu-
ab eo ipso qui docet, "magna veneralione observari nernlione Ecclesi:e.S
videntur. Quod rectori plebis duobus proficit modis: (YoiS. S.) JYamjatio; lere titrftia esl et desolata,
et suorum enim bonorum operum, et audientium speral in Deo, el itistal oralionibus noctu dieque. Yi-
meieedem accipiei; quomodo si negligens fuerit, duani filioSaul nepoles habentem nou fafeile aduiit-
tam pro se, quam pro eis redditurus esl ratio- leiidafti ad stipfendiaEcclfesiae;quia si pie et sollicile
nem. domiim suam gubernavit, neccsse esl reddi illi vi-
cem a suis, sicut et illa reddidit proiiinquis: si aii-
CAPCTV.
tem, ut adsolet, iinpieias fuerit operala, ut anus
(Vers. 1, 2.) Seniorem ne increpatieris, sed exhor--D despiciatur a suis, quos pie tractavit, dignum esse
tare ut pairem, juniores ut fralres, anus ut malres,, hanc suscipi ab Ecciesia; qitiain Domiiii lege fide-
adolescenlulas ut sorores in omtii castilale: Propler liter conversaia esl. Vidua igilur desolala, el a siiis
honorificentiani setaiis niaj'orem nalu cum liiansue-- coniempia,Sperat ih Deo; vidfensenim ex nulla parfe
tudine ad boniun opusb doeet provocaiidum, ut fa- se Ihabere suffragiiirn, ioto animo devdia festDeo , de
cilius suscipial admoniiionem; potest enirii vererii quo solo auxiliiiin vitae salulisijUfeexspectat.
commoniiiis, ne postea corripiatur, quod turpefestl (Yers. 6.) d A7amqiim iu deticiis esl vidua , viveits
seniori. Nam apud omnes utique gentes honorabiliss mbriha esi. Vidiiani|, pfoptef qubd vidua dieilur, ta-
estseneetus: unde et Synagoga, et poslea Ecclesiai Icni esse dehere significai, tit ad Doiiiiiiiini prome-
soniotes habuit, quorum sitie consilio nihll agebaturr reiidum oralionihus vacet, Deo serviens nocte
in Ecclesia. Quod qua uegligentia obsoleverit, , dieque; ut osiendai se idfeirconupliaS secundas con-
a Codex Vall., Tttin vero meluenda esse intelliguiU. lCRoni fedit., ul accedenti meritus honor.
b Docet in omnibus edit. ac multis mss. desidera- d Codex Yall., Quapropler vidudmDei tdtem sighi-
tur, sed ex aliis nonnullis restiluitur. ficat.
477 COMMENTARIAIN EPIST. AD TIMOTHEUMPRIMAM. 478
tempsisse, ut instaretdisciplinne Dominicse.Si enim Afueri.qiiod
j| adhuc juveriiii selali credi non debel.
sub irominevidusedeliciis vacet aut luxurise, vivens Damnationi enim fit obnoxius; qni ab lioc declinat
morlua habenda est; quia imposturae genus est, quod recle fecerat. Quahtum enlm laudabile est, si
aliud agere, etaliud profiteri: a non obsequia elde- impleat quod ulira vires ejus creditur; fahlo magis
volionem Dei, sed honorem vidusevolentes habere; puniendus erii, si hoc audeiit sibi imponere prse-
cum nominis ipsius professio hoc indicet; quia spre- sumptione teroeriiaiis.quod ferre non possil: nec ad
lo viro, Deum elegit, cui serviat tota menie, pro-- veniam debet perlihere, qui est a piimordio infidelis
pter vitam promissam. invenlus.
(Vers. 7.) El hac prmcipe , ut irrepfehensibiles (Vers. 15.) Simul autem et oliosm discunt circuire:
sint. Tantam diligentiam actuum ac moruni viduam non solum atiletn oliosm, sed el verbosm, et curiosm,
vult habere, ut reprehendi non possil; amota enim loqueniesquw hon oporlet. Quscdarn virgines vel vi-
a spe mundanse coiiversalionis, et corporis curandi duae, commeiidante professione (gioriosum est enim
officio, propier hoc se ad Deum contulit, ut proba- bujus fei vocahulum) acceptabiles sunt domibus di-
bilem agat viiam. Sublatis enim occasionibus, quae vilum , quseid agunt; ut parcant voluulalibus eorum,
adilus solent aperire peccatis, poleslbona conversa- ambulantes el quserentes quse perferant ad illos,
lio incolumis permanere. I quibus delectentur, ut otiosse muneribus afficianlur:
B
(Vers.8.)b Si quis autemsuorum,et maxime dome- el malo more plus quseiaju fnbulis, quam quae ope-
slicorum curamnon habet, fidcmnegavit, ct est htfideli rantur manibus; ut elatse procedant et compositse,
deterior. Hanc viduam quae negligens fuil circa suos contra professionem suam agenles. Quae res solet
affeclus, ul educaret eos in disciplina el correctione illis etiam in hac vita esse contraria; revelatur enini
Domini, inhonorandam dicit; quia sicut perfidi, le- id, quod semper occultum pulanl. Quid est enim,
gi Domini non obedivit, nt pejor lyabeatur. Necesse ul ea loquanlur, qiise non oportel? Nupiiarum enim
est enim ut deterior sit, qui sub lege et timore De1 stint proximae , mullorum secrelbrum parlicipes ,
agens coniemptor est, quam qui non subjectus est adulatrices, servorum querulae.
lcgi; bic enim nescii, ille auterii sciens conlemnit. (Yers. 14, 1S.) Volo itaque juniores nubere, filios
(Vers. 9, 10.) Vidua eligalur annorum non minus procreare, a maires famitias esse, nullam occasionem
sexaginla, qumfueril unius viri uxor, in operibus bcnis dare adversario maledicii gratia. Jain enhn qumdam
testimoniunthabens, si filios enulrivil, si hospitio rece- deerraverunt posl Satanam. Quoniam quse supra dixit
pit, si sanclorum pedeslavit, si pressuram palieniibus de hujusmodi, contraria et illicila suui, perducent
subministraul, si omne opus bonutn subsecuta esi. Si eas ad moriem; ideirco consilium dat, ei pfsecipit ea
praarogalivapraeteritorum operum vidua commenda- C ( fieri, qiise licita sunt. Meliusesl enim donius curam
tur, eligendam hancdocet; Domini enim judicio ad- suse gerere , e quam in aliena doino adullerari: et
scribilur nomen ejus ecclesiaslicis monimeutis, quam multum expedit nubere, quam sub bona el pia.pro-
dignam vetusvita declarai. Imbuta enim divinis ob- fessione nolabiliter in malo incedere: plus aulerii
sequiis, el in bis vitam aiterens, suscijiienda est ost cum pudore nianibus victum quaerere, quam iu-
in sinu Ecclesiae,cui olim se vovit legitimis serviiiis. vereeunde cum oiio aliena utcnsilia exspectare. Sic
(Yers. 11.) Adolescenlulasvero viduas devita; cum enim invenit occasionem Salanas, quomodo subver-
enim vitam in deliciisegerinl, in Christonuberevolunl. (at animas inconsulias, ctim pia profiientes injusle
Prohibet adolescenldias viduas in hac suscipi profes- versanlur; ftihil enim tain periculosum est, qtiam si
sione, lubricae enim seiati fides faeile haberi non professioni gesia lepugnent. Apertnm cnim malum
debel; quippe cum quarumdam exempla prsecedanl, noh zelalur Satanas; quia gaudet in illo: { istum
qusepost professionem vitaedeliciarum oblectatione vero quem videt failere, id agit, ul manifeslet illum
nomen , non opera viduilalis habenl, et conversae suum filium esse, non Dei: quod faclum hon displi-
nupliis sollicitanlur. Qui enim putat se in Christo cet Deo.
vilam deliciis agere, minime innocens perseverat; (Vers. 16.) Si quis fidelis, vel st qiia fidelis habet
luxuria enim trahit illum ad sua menibra, ul subji- 1) I Dtrfiiasjsufficientef subtninislretillis; ul eorum alhno-
ciaiur peccaio; delicise enim januse sunt peccati. niis non gravetuf Ecclesia, ut verisviduis sufficiat. Qtiid
"Nonenim quo tendat, ignoratur, qni fluidam amat mirum si Apostolicapotesfas futura poluit prsevidere?
vilam. Nam apparet quod dixit, quia fidelium vidusenunc
(Vers. 12.) Eabentes damnationem; quia primam niultum gravant Ecclesiam, et eorum qui locujdetes
fidem irrilam fecerunt. 300 Quid maneal tales, os- videntur mundi; quia per senecintis causam desi-
tendit; ne facile audeant, quod implore difficile est: stentes eas ah opere lanificii, relrahuni eis el vesti-
aut si animus est Iiuic devotioni deditus, apud se mentum et vic.ium, non lotum tamcn, sed ex parie;
interim leneal;c quia didicit temerarium esse proul illse ipsa iriopia ad Ecclesiam convcriantur, ut
a Idem eodex, non obsequioet devotione Dei, sed d Codex Vall.elalii nonnulli, matres familias esse,
honorenomenvidumvolenteshubere. domum regere.
b Rom. edit, Si qua autem. Et-infra, quia sicut . eIta,niss. plerique: aliivero,et edil., quamin
perfida. aliena domo adulari.... notabitiler incedere.
c Oirinesedit. et mss. aliquot, quia dicit temera- f Omnes edit. et quidam ross., ;'asl«m vero; nielius
rium. alii mss., istum vero.
vivanl: qtios oportebal non solum suis indigeniibus A i lione ergo ea, quae ad ordinalionem Ecclesiseman-
largiri, vertim etiam alias inopes pascere et eonle- dat cuslodiri, prsecipil niliil fieri sine pr.T-judii'io;
gere. Quod miiltum obest; cum enim his datur, ne facile aliquis accipiat ecclesiasiicam dignitalem,
cseleris aut minus, aut non daiur, quibus magis dan- nisi prius de viia ejus et moribus fneril disjiulalnm;
dura est, quse dignae sunt Ecclesiae sumptibus mi- ut dignus approbatus, minisier aut sacerdos consii-
nistrari. Sic autem gravatur, cum cogitur veslire tuatur, ut non poslea si reprehensibilis videatur,
mullos, quse deberet vestire paucos: el plebs quse -poeniieat forte principem populi e non ad liquidum
libenter et Ifequenier possil minisirare paucis, co- prsejtidicasso quid mererelur, queni improhahiliter
gitur plures dimillere; ul aut murmuret, aut lardius ordinavii; nec illum cujus peccaia ad suspicionem
eis occurrat. Nam cum prsecipiat unius viri uxorem veniunt, ordinaudum, iiecommaculelurordinaior vi-
eligi viduam, nune inveniuniur inter eas non tanium liisetdeliciisejus.Siergoomiiiiiolaientiasunldelicfa,
duum aut irihm maritorum uxores, sed et quse lur- iinmiinis erii rector; quia conseienlia ejuslihera est.
pius vkerint: quod aliquando per negligentiam fit, Suspicio enim trepidum facit; peccal eriun si non
tt aliquando polentalu insinuanlis. prohai, et sic ordinai. Melior enini cscleiis debet
(Vers. 17.) Qui bene prmsunl presbyieri, duplici probari, qui ordinandus esl; non enim sufficit, si
honore habeantur diyni: maxime qui laborant in ve-rboB I sine erimine sil ; Iquia meriia ejus dehent prseire
et doctrina. Boni dispensat.ores ac fideles non solum honoruin opeiumj ut dignus baheatur ad ordina-
honore sublimi debent digni judicari, sed et terre- tionem. Iliec cpiscopus eustodiens, castum se exhi-
no; ut non contristenlur indigeniia sumpluum, sed bebit religioni: ciijus rei in futuro prsemium con-
magis gaudeani fide sua et docirina. Insianiior enim sequetur. |
fil, si non humilieiur inopia: et crescii in illo auc- (Vers. 23.) Noli adhuc bibere aquam, sed vino
toritas,b cum videl se etiam in prsesenti laboris modicottlere propier slomachumttwm, el crebras tuas
sui friictum percipere; non ut abundet, sed ul non infirmiiales. Nunc speciale consilium dal, ut se
deficiat. ip*um salubri regat doelrina ; prudenier enim Deus
(Vers. 18.) Dicil enim ScHplura: Non infrenabis sihi serviri vuli, non ui nimietate sua debiles fiant,
bovemtrilurattlem (Dettt. xxv, 4); et: Dignusest ope- et posiea medicorum suffragia reqoiranl. Tempe-
rarius mercede sua (Luc. x, 7). Tanta merces debet randiim enim esl, ut si fieri polesl, cceplum obse-
esset evangelizanti regnum Dei, qua neque contris- quitim gradaiim |irovebalur, quam perincoiisideran-
tetur, neque extollaiur. liam niiiiuaiur. IiUemperantia enim ipsatn auimam
301 (Vers. 19.) ArfuersMtii presbylerum accusatio- inqnietain facit, utcum de infirmiiate sollicita est,
nemne receperis.Quoniaro hujus ordinissublimis ho- C ' non laniurn dediia sit divlnis servitiis. Damnum
nor esi (lmjusmodi enim vicarii Chrisii suni), idcirco enim affert improvideniia ; anima in franquillitate
non facile de hac persona accusatio debet admitti. -posita, lolum eorextollil ad Deum, inlegro con-
Incredihileeiiiin debel videri isium, qui Dei antisles silio ohsecrans,f quse pelenda sunt.
est, criminose versntnm, sicul credibile est sceni- (Vers. 24, 25.) Qtwrumdamhominum peccala ma-
cum esse lurpissimutn. nifeslasunl, pimcedenliaad judicium, quosdam vero
( Vers. 20.) Delinquenles autem coram omnibus eisubsequunlur. Pqrimodo et opera bona manifesla
argue, v.tcmleri metutn Itabeant. c Quomodo non fa- sunt : et qum aliier se habenl, abscondi non possunt.
cile credi debel de presbytero criiiien ; si probeiur Nullam excusaiioneni vull iniclligi fore eorum, qui
tameii, aui sit manifestum quia irreverenter versa- his adhsereni, quoruni peccata s pro palam sunt; ut
tus esl, publice praecipil arguendum, ut el caeteri cum evilandi sinl, Imagis honori sinl. Hoc ergo si-
terreaiuur, quod non solum ordinatis proficil, sed gnifical, ut hoino Dei ab his secernaiur, maxime
et plebi; quando enim videnl dignitosum virum dispensaior Chrisli, qui eiiam corripiendi eos habet
erroris causa corripi, necesseest ul sibi caveant. aucloritalem; qui si se emendare promitlunt, reli-
(Vers. 21, 22.) Testor coram Deo, el Christo Jesu, nendi siinl. Alios vero subsequi mala opera illorum
et electis angelis; ul hmc cuslodias, sine prmjudkio "' osteudit; quia ciim vivenles aestimanlurboni, mor-
nihil faciens in partem aliam declinans. Manus cilo tui deteguntur ; ut qni prius ostetidebant se idoneos,
nemhii imposueris, J neque communkaveris peccatis posimodum deelarentur imjioslores. Superiori ra-
alienis. Temetipsum casium custodi. Conlestaiionem lionesieut mala, ita et facla bona manifesta sunt;
deponilapud Deuni Patrem, etChristum filium ejus hona enim viia et acius modesli abscondi non pos-
et eleclos ejus angelos, quos Dominus in Evangelio siint,quse adhihila pielale, faciuiil perfeclos:sed
sanctos appellat (Marc, VIII, 58). Hi ergo electi sicul qusedain mala occulia ad prsesens sunt, iia et
sunl, quia sunt alii reprobi, qui sunt non Dei angeli, bona;nemo eniin qmnia in honiinibus polest scire:
sed diaboli, assenlientes apostasiseejus. Sub lesta- sed ex iis quse videt el audit, probal et judicat. Per-
ft Nonntilli mss., aliquando potentatu insinuanie. d Rom. edit., neque le commacutaveris peccatis
b Codex Vall.,cottgai(rfefseeliatn, etc. alienis.
c Edii. et quidam mss., Quoniam enim; Roni. e Eadem Rom. edit., non ad liquidum providisse.
edit., Quonidm vero : melius alii mss. ut in con- f Ms. Carn., qum pacificanda suni.
teihu. s Idein cbdexj prolaid sunt, magis oneri sinh
481 COMMENTARIA1N EPIST. AD TIMOTHEUMPRIMAM. 482
pendit enim an ea qusedicuntur, conveniant ei, de A^ dicit, si quis lidelis suo contenlus sit; plus enim et
quo dicunlur, sive bona, sive mala : quse auiem oc- in semeiipso el in caeteris csl, * qui misericordia
culta fuerint hominibus, in die judicii palam fient. Dei acquisitus ad futuram vitam, ad prsesens suffi-
Propter hoc ergo dicta sunt, ut sciant hujusmodi cere sibi puiat, quod liabet, non dubitans ex eo ipso
graviorem secausam habere prsecaeteris. Pejor est largiri. Omnisenim avarusimpius esl, elsibi etcse-
enim qui se, cum sit malus, bonum ostendit, quam teris noccns.
illequi aperte efi malus. (Vers- 7, 8.) Nihil enitn intulimus in- mundum,
1302 CAPUT VI. verum quia nec auferre possumus quidquam; habentes-
(Vers. 1.) Quotqvot sub jugo sunl servi, dominos autem alimentum, el quibus legamur, his conlenti si-
suos omnihonore dignos arbitreniur; ne nomen Do- mus.-Frustra mortales bomines copiae sfudere, et
fiiini el doclrina blasphemelur. Servorum obscquiis locupleies fieri velle aperia voce declarnt, cum
dominos Deo graiias vult refcrre; cuin enim per seiant nihil se proprium habere in mundo. Cui rei
Dei disciplinam fidelia illis exhibuerint servitia, proficii humaua cupiditas, nisi quia ipsa sibi ini-
forte huic etiam ipsi se subjicient disciplinsa. mica exsistit? JNfihilenim iniulit muudo, nihil au-
(Vers. 2.) Qui vero fideles habenl dominos, non ferre polerii. Quid sihi incutii sollicitudinem, et
contemnant; quia fraires sunt: sed magis serviant; 1B quserit congregare? Talis hinc exiel.qualis venit.
quia fideles sunt el dilecti; qui beneficia percipiunt. Quod eliani scribil Joh, et in sua passione fatetur,
Si profanis dominis seniendum tola sollicitudine dicens : Nudus exivi de uieromalris mem, nttdus re-
imperat, quanto magis fidelibus! Tunc cuim probat vertar in lerrant.... sil notnenDomini benedictum(Job
se timorl Dci subjeclom, si fideli el fcmporalido- .i, 21). Quod si avaii non retinereul in perniciem
mino lolo aniino fuerit obseculus. Ne contemnen- suam, pauci conderent quod pliiribus posset profi-
duin pntet, quia frater dicitur cansa communis fidei; .cere cum.eorum ijisorum emoliimenlo.
quia magis corripiendus erii, qui fldelem doininum (Yers. 9, 10.) Nam qtti volunl divites fieri, inci-
coiiiemne.iidumptitaverit. dunl in tenluiioitetn el laqtieum, et desideria mulia
(Vers. 3.) Bmc doce el exhortare. Doctrinam Do- inuitlia et nociva, qum demergunt Iiomines in exiiiuni
minicam nianifeslari vuli, ut ohlrcciaiores videant; el inleriiim. Radix enitn omnium malorum est ava-
quia non est quod reprehendantur , in ea : conside- ritia, quam quidam iippetenles,erraverunt a fide , et
rantes pariter quse in sacris eorum sint occulta inseruerunl se doloribus muliis' Niliil lam asperum,
turpia , el erubescant per quod inexcusabiles tamque perniciosum esi, quam si eeclesiasticn.s,
erunt. maxime qui in sublimi loco est, diviliis hnjus sseculi
(Vers. 4, 5.) Si quis aliler docet, el non acquiescil (C studeat; quia non soluni sibi ipsi, sed et cseteris
sanis sermonibusDotnini nostri Jesu Chrisii, et ei quw obesl. Contrariam enim formam dat hominibus;
secundum pietalem esl, doctrinw ; superbit autem necesse est enim mulios imiiatores ejus exisiere ad
nihil sciens, scd languens circa qumsliones el pugnas perditionem. Quanlo enim honorificenlior ordine
verborum, exquibus fiunl invidim, conlenliones, blas- est, tanto magis snadet imilandum se, maxime in
pltemiw, sttspicionesmulm, confiictalioneshominum, hae re, quae iu isla viia proclivis est; avariiia enim
qui corrupli sunl menle, et qui veritale caruerunt, 303 oninia mala poiest admiltere. Ideo radis
existimanlesqumsium esse pktatem, el Dei culluratn; oiiiniiim malorum csi, quia ut desideria sua expleat,
discede ab hujustnodi. Diserepantes a disciplina ca- quod imjiossibile est, et maleficia, et homicidia, el
tholica spernendos-prsecipit, maxime qui convicti obscenilaiem, el quidquid sceleris esl, perpeirat;
et correcti acquiescere nolunl perlurbatione menlis nec ad praesens secura, quia semper cupida; et in
pravse, qui coiilentionibus delectanlur et pascuntur. futuro damnala.
Elalus enim vinci se non patitur, quippe cum ad fa- (Vers. il.) Tu autem, homo Dei, hmc fuge. Ab-
vorein quaerendumin conflicium prorumpat, quod a scindere se hominem Dei ab hac horiatur et prse-
mansuelis et bonis viris vilandum est. Conlentio cipit, ut et hic securus sit, el in fuluro prsemiis
enimnumquam est sine lite, el parum essel si lis sola D ^ reinunerelurdivinis.Non cnim immerito coronandus
-orireiur, sed blas|)hemiae et inimicitisc, quod a Dei est, qui hanc spernit, quse multis suadet.
servisalienum cst. Abliisaut.emqui corruptimente, ( Vers. 12.) Sequere autem jusiitiam, pielatem,
veritaie privali sunl, ulile judicaiur ; Dei euim fidem, charilalem, palientium, Iranquillilatem animi.
culiurani et pietalehi quaeslum existimani, non de Certa bonum certamen fidei, aprehende vilatn wler-
futuro aliquid speranies; sed quomodo in prsesenti nam,'adquam et vocatuses, el confessus esbonum con-
se Iransiganl providentes, sicut et mundanae seclae, fessionem coram multis teslibus. Quoniam avaritia
quas conslat projiter prsesentia lucra invenlas ; non res iniqua esl, honiinem Dei, ut ab liac dissenliat,
nescii quosdam hoc libenler audire, quod in hac vila justitiam sequi jubel atque pietatem, et alia quse
florcndum sit; ideoquedesistendum ab hujusniodi. memorai; non enim poterit hanc eviiare, nisi his
(Vers. 6.) Est autem qumsluswagnus a pielas cum adhseserit, quse avaritisc adversa sunt. Quomodo
sufficientia.Maguas divilias et aequisilionehi in eo autem fieri poiest ut avarus fidelis sit, qui operibuj
a Rom. edit., pietas, cum quissuo conlentus sil.
b Eras. el seq. cdit- cum mss. aliquol, qui misericordiam Dei acquisiturus.
485 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. in
negat, quod verbis fateri videlur? Cnde aulem ama- A omniaipse agit, etapparere dicitur et videri. Illud
lor fralernilatis, cujus manus sunt aridte? quomodo ergo peculiare Pairis cst, quod supra diclum est:
vero patiens, qui semper ad aliena se lendit? aut Cui honor et poleslas mlerna , atnen ; hoc est verum.
quatenus quieiem animi possit habere, qui die noc- (Vers. 17, 18, 19.) Divitibus hujus smculiprwcipe
teque aviditale cupiditatis incendiiur? Sed quia ab non superbe sapere, neqttesperare in incerto divitia-
liomineDei Timoiheo iniquiias hsec aliena erat, borum, serf in Deo vivo, qui prmslal nobis omnia n abun-
num cerlamen fidei aggredi jubetur. Fidei enim vic- danler ad (ruendum in volunlale operum Jbonorum;
loria est, cum omnia viliu et crimina subjuganlur; diviles esse factis bonis, faciles ad iinpertiendum, et
ut ad scternnevitse prsemia veniatur: cujus confessio libenler communicalores, ihesaurkare sibi fundamen-
inter ipsa rudimenta fidei, leste interrogante et lum bonum in futurum, ul apprehendant veram vitam.
respoiidente monimentis ecclesiaslicis continetiir. Vors vila illa est, quam speramus futuram, quse
(Vers. 13-16.) Prmcipio libi in conspectu Dei, qui non occasu, neque teroporibus lerminatur; seterna
vivificalomnia, el Chrislo Jesu qui teslalus esl sub esl enim, et ideo imerilo vera appellalur : hsec enim
Pomio Pilalo bonam confessionem:ul serves manda- praesens imago vilaeesl, non veritas. Et quia imago
tum immaculalum, irreprehensibile usque in adven- non onmiiio inanitas est, in hac vita illa acquiritur:
lum Domini noslriJesu Cltrisii: quem suis temporibus B et ut ad illam fesiinaretur, ex imagine quam prae-
oslendel bealns ille et solns potens, Rex regutn, et cellal veritas, ajldiscitur , quse neque superbia ,
Dominus domhutniium, qui solus Itabet iiMiiortalila- neque spediviiinrum altingittir; sed humilitale, et
lem, el lumen liabilat inaccessibile, quem vidit netno spe Dei, qui hanc promisit. In ip«o enim speran-
hominum, nec videre polesl, cui lionor el puleslas m- dum est, quia ipse praeslat quai usjbus sunt neces-
terna, amen. Magna vigilanlia alque jirovidentia saria, non in ipsis copiis, sed in auctore earum.
prsecepla dat rectori Ecclesia»; in hujus euim perso- Qu;e enim spes videlur in re caduca atque incerta ?
na lotius populi salus consisiit. Non solliciltis de cura quijipe cum aliquanti ex his discedant: qui autem
Timolhei, tam circumspeclus esl, sed propler sue- in his manere videnliir, nullum lucrum ex his ca-
cessores ejus, ut exemplo Timolhei Ecclesia) ordi- piunt in futunurg sed diimnum; nisi cum indigen-
nalionem custodirenl; ipsi quoque fuluris formam lilms jjarliaiiiur :| neque enim aHernsa sunt, ut fu-
tradenies a semeiipsis inciperenl. Denique ut serves, turse vitae prseponaniiir. Sic superbos faciunl, quasi
inquit, mandatutn immaculatum usque ad advettlum immorlalitalem poiliceanlur. Resurreeiionis exem-
Domini nostri Jesu Christi. Quod sic aslringit, ut plum habemusinlChrislo; et a mtiliis non sicdili-
coram Deo et Christo hoe se mandare lesletur; el gitur Christus, sicutdivilise, quarum nullum exem-
ut lerrorem incutiat, passionem Christi memoral, J plum videlur, quod aliquem a morte liherarint.
cujus passionis reus necesse esl (ial, qui hoc spernit Christus nos redemit, non diviliae; ipse enim fu-
propter quod passus esl Cliristus. Nec diera judicii turae vitse insiar pstendit, ut his omnibus sprelis,
lacuit, quod prscdestinalo tempore futuium est Dei ipsum sequamur; ut ad immortales et coelestes
nuiu, quem solum beattim et potentem ct Regem divilias veniamus. Quare hoe eniti debemus, ut
regum elDoniinum pronmuiai : solusesl enim ipse bonis factis diviles simus, et his terrenis copiis
qui propiiam et a nullo habet acceplam beaiitndinem spirilaies divilias acquiramus; seminemus in lerra,
atquepoteniiam, dominaium et regniim , nee non ul metamns in coslis, ubi thesaurus collocatur
immorliilitaiem. Haec 304 omnia habet Paler, si- selernus.
militer etFilius a Palre : lunicu autem inaccessihile (Yers. 20, 2i.) Timothee, cOmmendaiutncustodi,
solius Patris est; qula nulli umqtiam apparuii. De- devitans profanas vocum novilates , et oppositiones
nique subjecit : Quem vidil nemo hominutn, nec vi- fallacis nominis stienliw, quam quidam promiltzntes,
dere polest. Non quia aliud lumen Filii sii; qui|'pe circa fidemexciderunt. Gralia- tecum. Eadem admo-
i
cum in psalmo scrijilum sil: El intumine tuo vide- nel, ul eaquaesupra dicfa sunl, serventur; con-
bimuslumen. (Psai. xxxm, 10), hoc est, himen Pa- traria aulem religioni evitanda, quae nomen lanlura
fris esse in Filip : sed quia nemo vidil Palrem, ac •^ scienliae usurpani, fallaces in professione, ul deci-
per hoc inaccessibile habilat lumen. Non esf enim piant simplices, fidem enim simulant, a qua excide-
ordo alicui videndi Deum Palrem, nisi Christo : qui runt, ut perfidiani iiilerant. Et manu propria sub-
de Deo est, bic vidit Deum : Filius aulem quia scripsit, dicens : Gratiu tecum.
a Rom. edii., abunde ad fruendum.... ut diviles 'acti bonis operibus,' faciles sint ad impertiendum, et
libenter commnnicantes,ihesaurizeni sibi, eic.
W~ EPISTOLAM B. PAULI AD TIMOTBEUM SECUNDAM.
PROLOGUS. eruditum ecclesiaslica disciplina, el ause spes sit

Aliam ej)istolara a scribit ad Timolheum, ut jarn promissionis, suo, exemplo ad martyrium provoeet:
- aRom. edit., scribil nunc Aposlolus ad Timothfum.,.. oslendit quce spcs sit promissionis, et ul suo
exemplo.,..commenta,prwdicit. i
485 COMMENTARIAIN EPIST. Al) TlMOTlIEUMSECUNDAM.
et quia fulurum est, ut quidarii a sana doctrina, eo A avfa ejus, et in malre fuisse significal, cenissime et
quodduraillis videalur, ad fabulas eonverianlur, id in eq. Omnis itaque hic affectus propter fidem est,
cst, ad humana cpnimenla. quae erat in eis inviqlata.
CAPUT PRIMUM. (Yers. 6, 7.) Qnq decausa admoneo le, utrecfees
donutn Dci, quqdesl inle per imposilionem manuum
(Yers. 1, 2.) Paulus apostolns JesuChrisli pervo- mearuin; non eniin dedtt nobis Deus spirilum timoris,
luntalem Dei secundum promissionem vilm, qumest in sedviriulis, et dilcctionis, el sobrielalis. Propterea se
Chrislo Jesu, Timoiheo dilccio fiiio. Iltijus rei grjUia parenlum ejus siiicer-ilalem fidei significat memoras-
apostolum seChrisli Jesu, Dei voluntate appellatum se, ut fortidiero huuc faceret. Quis enim laudem il-
significai; ut quse et quanta jiromissio in futurq.? in lorum audiens, quoruin in. eq ipso particeps esi, non
fide Cln.isii sit, edoceret; ut prsedicalione ejus iu- crescat, addens aniinum lnijusmodi viribus. Sic ergo
cremenium faciat in salândis disciplina Dominica. recreat in se do.numgratiae Dei acceptum per ordi-
Idonei enim servi sunt, qtii inslanlia sna el fide ne- nalionem jiresbylerii, dum anim.um suum confovct
gotia dominorura suorum exaggerant. Quod ideo mentis alaciltaie, gaudens in semet ipso, sicul in no-
htiic quasi charissimo filio scrihit, ut hnjus rei imi- vitate ordioaiionis gaudelur. Denique suhjecit: iYec
tator exsistat, eadem caeieris tradens; ut per lra- JBentm, inquit, dedit nobis Deus spiriiiim timoris, scd
ducem suecessionum indeficiens sit idoneiis dqclor, virtutis. lnnovatus enim homo exil de limoro, acci-
per quem asserla veritas mullos acquirarad vilani piens spiriium laeliiiae propter juslificaiionem; quia
promissam. Gratia, miserkordia, el pax a Deo Palre, qninisinj'ustus in limore est, non forlis, sedhifiiinus.:
et Chrislo Jesu Domino noslro. Gratiam huic Palris non in dileeliope, sed in odio :, nec in meniis sobrie-
in miseralione exoplat, ut adsit ei: et Christi Jesu laie, seil errore saucius. Si auiem his caruerit, per
Doniini nostri, quia Deus gratiam suam perChris- fideni et fortis, el dilectus,"et sobrlus erit.
tum Iargiiur; ut una gratia sil ulriusque. (Yers. 8.) Noli ilaque erubescereteslimopium Do-
(Vers. 5, 4, S.) Gratias ago Deo nteo, ctti servio,a mini nosiri, neque pie vinclum ejtts, Constanliam ha-
proavis tn conscknlia pura, quod indeficientem ha- bendam docei, nec trepidari deberein professione.
beam tui memoriam in precibus meis, nocte dieque Non esl eiiim unde erubescatur in ea ; qtiia si horao
mullurndesiderans te videre, memor lacrymarum tua- visus est Christiis, geslis lumcn apparuit Deus:
rum; ut ego gaudio replear, recordalionem accipiens etsi crucifixus est, resurrexit lamen a mortuis, et
ejus, qttw est in te sincerwfidei, quw Iwbilavit prhnum multis videniibus, suscipiente eum nube, in coelum
303,n avia lua Loide, et malre lug Eunke : cerlum ascendit (Act. i, 9). Non esl ergo infirnjilatis caiifa,
auietn habeo quod et in ie. Quoniani dignum est me- Q sedpotestatis; quja ubi pulatur imbocilliiaSj ibi op-
liiinissebonorum, idcirco Deo gratias agit, qui3 me- jiaret pplen.iia. Ilaque slulie infirmaius dicitur, quj
mor erat Timoiliei viri mirabilis, ut etiam hoc ip- yicisse prob.auir. Hoc rapdo nec in Apostolo.esl, quod
sum Dei doimm sil; non enim si.ne merilo cst, qui ad ruborem pertineat; quia si j)ressuris et csedibus
cogitat de bonis viris. Et quia idem Deus chiistiano- humiliatus dicilur, ex illa parie confundii obtrecia-
rum est, qui erat Judaeorum, ei se Deo gratias re- lores suos, quia iu signis ac prodigiis n.ij.tumirahjlis
ferre lestatur, cui a proavis famulatus est. Quando pervidetur; ut intelligatur iioniiifirmitale liuroiliari,
eiiira hoc sperabant progenilores ejus, quod hic sed volunlale ad quemdam meriioiujn profectuni^
cceperai praedicare, una eorum fides est. Ei quia in Idcirco enim Deus servos suos ah iniquis humijia.ri
parentum successil servitia, et quia in liis erat permillit, ne illis injusle pr;emia dare videatur.
adhuc, cuni illi Deo'servirent, recte ait iCui a (Yers. 9.) Sed collabora, in Evangelio sectin.dum
proavis servio. Quomodo? In conscientiapi_rq,iriqiiil; virtulemDei, h qtti nos salvos fecii. Quoniam viriute
sic enim aliquando persecuius. esl Ecclesiam, ut Dei victa estmors, utnossalvi esse possimus; jii.xla
Dei amore hoc agerei, non malevolentia. Nam simili lioc conveoit vicem nos ex aliqua parie reddere
modo et in. epistola ad Hebrseos scriplum esl quia Redemptori,. Quia cnim ad omiiia ej.us beneficia
Levi, qui decimas accepit, decinias dedji Melchi- D respopdere non possumus, vel legaiionein ejus Bdeli-
sedech; quia in Abrahse, inquit, lumbis erai Levi, ter et inslanter agamus. Etvocavit vocationesua san-
quando decimas obiulit Melchisedech (Bebr. yu, 9, cla. Yocatio,s.anctaest, cum electi suni ad guberiian-
10): ita et hic a proavis Dco se dicilservisse, quia dum,populum sanclum Dci :, ad sanciuni autem s,e-
et Levi in proavo decimas djcilur qbtulisse. Esl nior v.ocatur, qui dux eligilur sanctiiatis. Non secun-
enim Levi pater Jacob, avus Isaae, proavus Abra- dum m.erita nostra. Yerum est; quia.si ad liqiiid.u.ro
ham. Mulium ergo se memoremTimoiJiei profue- quseras, nullus hominum dignus^polest yideri yica-
iur, et avide illum desiderare jiropter Iacrymn.rum rius esse Cbrisli; omnes enim,quos elegit, prius fue-
ejus recoi'dationem, quas amore fuderat Apostpli, rant peccalores. Quantum ergo a.d comparalionem
sicut inteliigiiur, recedentis a se. Non iiiuueritoer- cseterqrum perlinel, lii digni invejilj sun.t: quantum
go amantein se desideral, ut gaudio impleatur ex vero ad rem ipsam, omnes indigni sunl. Sed secun-
coramunilae.tiiia, causa fidei sincerae, qnani «t in dum proposuumsuum, el gratiam quw data eslntoih
a Eadem Rom. cd.it., h Rom. cdit., qui nps liberavit.
per fidem Chrisli sit, edoceret,
quo prwdkalione ejus., etc.
"487 AD OPERA SANCTI AMBROSMAPPENDIS; zfig
»» Ciaislo Jesu ante tempora smcutaria. Quoniam di- A ei super catenam >meamnon erubuit. Duplici genere
gnatione sua Deus olim 306 decrevit peccalores refrigerium hoc inielligendum est; quia et in neces-
salvos facere (prsescius enim fuit Deus quid fulurum sitate cuslodise sblaiio suo refrigeravit eum :etsi
esset in homine, anlequam faceret eum.et peccaret), qua illi, sive indigeiuibus opus erant, ministravlt.
quomodo redinlegrarelur prscdeslinavit, quo lem- Spe eriim eorum,|quse promissa sunt, non puduit il-
pore, ei per quos, el qua ralione salvari possint; ut lum accedere, etreqtiirere hominein posilum in cu-
neque meriio suo qui salvaniur, neque horum per stodia ; illi enim quos supra memorat, quia erubes-
-quos vocanlur, sed Dei gralia isUnTdoiium,prsestari cebant de eruce Christi, in necessitate deseruerunt
videalur per fidem Christi. Aposlolum.
(Yers. 10.) Nunc vero declaralaperillttminalionem (Yers. 17,18.) d Sed cum essem Romm, sollkite
advenlusSatvalorisnostriJesu Cltrisli.DonumDei quod me qumsivitel invenil. Del illi Dominus invenire mise-
ante tempora ssecularia latehatin myslerio, incarna- ricordiam apud Dominumtn ilta die. Romain veniens
tione el adventu Chrisii declarafura testaiur, quando Apostolus, cum appellasset Cscsarem,a militibus cus-
cceperuni homines remissam peccalorum accipere^ tpdiebatiir; tuiic inim eum Onesijihprus cliarilatis
(Vers. 11.) Qui deslruxil quidem mortem, "illumi- causaet magisierii niagna diligenliairequisitiim iii-
navit aulem vitam wlernilale per Evangeitum, in quo JJ vjenit. Cujus visifatio lam acceptabilis fuit Apostolo,
posiius sum ego prmdkalor, et aposlolus, et magisler u) eum sic Doniinb commendel, ut invenial miseri-
gentium. Qua ralione salvum lecit populnm suum cordiam apud Dominumindie judicii; ut sicul AJJO-
Ghrisius, ostendil dicens quia morlem deslruxit, stolum requirens invenii, ilaet misericordiam quae-
quse erat hominis inimica, ne ah inferis posset re- rens, inveniai apud judicem. Hoc enimorai, utjjraa-
surgere: lum demum vilam illuminavit seterniiale; stet ei Dominus Pater coeli el terrse inveniregratiam
ut resurgens a moriuis, j'am mori rion possii. Ohseu- apnd Dominumhumani generis, Filinm scilieel.Tale
ra enim vila est, quse teinpore definitur, dum sopora- est hoe, quale ei illud in Genesi : Et pluit, iuquit,
tur, diimignoral, duin male versattir. Ei quomodoiliu- Dontinus sulphur et ignem super Sodomam et Gomor-
miiietiirvit3,osteudil; quiaper Evangelium credenli- rham a Deo de cmlp(Gen. xix, 24).
bus dalur a-teruiias, magisiro geniium pnedicante. Quanta autem Ephesi minislraverit mihi, metius lu
(Vers. 12.) Quum ob causam elhmc paiior. Praedi- nosli. Quoniam solent quidam personis magis quam
cans Dei donum, diabolum palilur inimicum; ut causis servire, volei.tes gratificari majoribus; ideo
pressuras ei exsuscitet, quia populiim de faucibus Apostoluse Onesiphori bonum generale osiendit, ne
ejus eruit.- Serf non confundor. In hoc securus, quia videretur forte personae secommcndasse, dum Apo-
pro iribulationibus inagna promissa merces est, rion G siolo ministravit; cum conslaret illum magiianimum
confundilur, sed gloriaiur in pressuris. Scioenim cui omnibus fuisse.
credidi, et certus sum quia potens esl deposiium meum 307CAPUTII.
h
custodire in illa die. Hoc est quod dicit, qua spe el (Vers.l, 2.) Tu ergo, filimi, conforlarein graliq, quw
flducia magnificentise Salvatoris securus esl; quia esl in Christo Jesu , el iu iis quw audivisii a riie per -
quod commendat illi, in tuto est. Quidaiilem illi com- nlultostestes : hmclcommendafidclibttshominibus, qui
mendal, nisisalutem suam?Ut hic pro illo paliens, idonei erunl el alios docere. Constanlem hunc et ro-
salutem invenial penes illum, cum cceperiljudicare; husium esse praecipif in docendo graliam Dei, quse
u't puniens infideles, istum dignuni seterna vita pro- dala esl in Christo Jesu : et non solum in gratia, scd
nunliet. eiiam in mysteriis, quse sunl de Chrislo. Arcana fi-
(Yers. 13, 11.) c Formam habens sanorum vcrbo- delibus et dignis tradi vult, qui aliospossint docere,
rum, quma me audisti in fide et diteclione, qum est in non passim vulgaribusac negligeniibus; magna enim
Chrislo Jesu, bonumcommendalum cuslodire per Spi- eura eligendus est doctor.
ritum sanclum, qui habital in nobis. Prsecepta sua (Yers. 5, 4.) Labora ul bonus tniles Chrisii Jesu;
cum gestis formam appellatsalutarisdoctrinae, quam nento enim mililans Deo, obligal se negoliis smculari-
istum sequi mandal; ul cuslodiat ea, Spirifu sanclo _0bus;ut placealei,citi se profeatiti.Manifestumeslquod
favenle. dicil; quia tteireopplest duobus dominisservire(Mallh.
(Vers. 15, 16.) Scis eniin hoc, quod aversali sunt a vi, 24); negotia enim saeculariaavariliae servianl ne-
me omnes, qui in Asia sunl, ex quibus est Phygelus el cesse est:et nisi| meniiti fuerlnl, transegisse non
Hermogenes. Hi quos memorai, fallacia pleni erant; possunt. Esl ergo,jsed leve peccatum. Ecclesiaslicus
simulabant enim amicilias Aposloli, ut adhserenles autem idcirco Deo se probat, ut huic devoius, offi-
ei addiscerenl, unde illi calumniam facerent-, autper cium impleat quod spopondit, inDeirebus sollicims^
alios immiiterent. Qui postcaquam viderunt mani- ai sseculari negoiio alienus; non enim convenit unum
fesiatos se, recesserunt ab eo. Det tniserkordiam duplibemprofcssio lem habere.
Dominus Onesiphori domui; quia smpe me refrigeravil (Vers. 5.) f Etsi certet quis, non coronalur, nisi le-
& Rorii. edit., Illuminavit aulem vitam, et mterni- Bonum commendalumcuslodi.
tatem. Ita eiiam infra. A Eadem Itom. edil., Sed cum venissemRbmam.
i> Rom. edit., in iltum diein.... qui spe el fiducia. c Rom. edit., Qnesiphori domutn generalem.
c Rom. edil., Formam habe sanorum verborum..... f Rom, edil., iYatitefsi cerfei quis in agone.
489 COMMENTARIAIN EPJST. AD TIMOTHEUMSECUNDAM. 490
_gitimecerlaoerit. Dei iniliierii lam exercilatum vultt A ejus gloriosus appareal. Si negamus, et ille negabil
esse in Dei operibus, vel officio depulato, ut possitt tios. Verumest, quia si minimecbnfessiillum fueri-
ad gloriae meritum pervenire : totamentevigilanlem i mus coram hominibus, tunc dicet elipse nobisin
divinis obsequiis, prsesenlia spernentem, coelesiia di- illa necessitate fuluri judicii : Nescio vos (Matlh.
ligentem; ad hoeenim seprobavit, ut hic Iaborans; xxv, 12). Haec estpunitionis significatio.
remuneretur in coelis. -" . . - (Vers. 15.) Si non credhnus, iile fidelisfermanet,
(Vers. 6, 7.) Laboranlemagrkolam oportet priniumi negare semelipsum non polest. Nemo potest Domino
de fruclibus percipere. Intellige qum dico; dabit enimi auferre, quod habet. Quis enim illo fortior est, per
tibi Dominusin omnibus inlelleclum. Tanlse abstinen- quem omniaexstiterunt? Nec 308 a^dl polest per-
liae sanctus fuil Timolheus, ut eiiam a licilisse tcm- feclo ; quia nonillialiquid prsestal.qui credit illum ;
peraret; hqc enitn vulthuelligi, quia a parlicipatio- quomodo, nihil aufert ei, qui hon credit in illum.
ne gazophylacii se ahstinebat, cura hoc Dominusi Quidquid ergo , agiiur, ad profeclum noslrum per-
decreverit, ut qui Evangelium annuntianl, de Evan- linef, ne in ignorantia maneamus. Nec enim a no-
geiio vivant (I Cor. ix, 14). ldeo Aposiolus priusi bis firmatur, cum ipse ex se el apud sefifmus sit.
hunc sumere praecipil, qui primus est, et sic cseterisi (Vers. 14.) llmc admone, contestans cofam Domino.
distribuere. B Noli verbis pugnare; ad niltlt enitn ulile est, nisi ad
(Vers. 8, 9.) Memor esto Chrisium_Jesum resur- subversionemaudienlium. Conleniiones vitandas mo-
rexisse a moriuis ex semineDavid secundum Evange-- net, prsecepta aulem danda sub Dei tiniore et ter-
lium meum, in quo laboro usque advincula, quasi la-- rore; quia conlenlio potesl adhuc minris stabilitis
tro, sedverbum Deinon estalligatuni. Quoniam mult.ii generare scrupulum. Solent enim In eonteniione lalia
futuri erant filii diaboli, qui Filium Dei incarnalum i opponi elimalomalevolcntiseferro, utmoveantani-
negarent;-idcircohoc memorat, quoniam fallaciter mos incipienlium fratrum.
sub nomine apostolorum hoc asseverare niiunlur. (Vers. 15.) Sollicitecura temelipsiim, ut probabi-
Subjecit, secundumEvangelium meum, ut excluderelL lem le exbibeas Deo , operarium non impudoratum,
nialaenienlis falsa colloquia; non enim plus hsereii- recle iractantemverbum verilaiis. Quoniam suntaliqui,
cis credendum est de Apostolis, quam his ipsis dei qui dicant contentionem audientibus prodesse : Apos-
prsedicatione sua lestantibus, quam prsedicationem tolusaulem sciensmagisobesse, liocmahdat, uiunus-
cum labore se agere queritur. Pressurls enim tribu-: quisque boc curet, a ul spreta altercaiione , seniei-
"labatur et carceribus, eo quod tam Judaeos quam ipsum probabilem faciat, impudoratos appeilans eos,
gentiles offenderet, sicut illis videbatur, incredibi- qui conteniionibus nitiiiilur. Necesse est enim ut
Jia-prsedicando; iralos enim habebatJudaeospiopler G conlentio exiorqueal aliquid-, immo mullaqusc di-
Legem, quam cessare docebal : gentiles autem ini- cuntur contra conscienliam; ut intus in animo pcr-
micos sibi faciebat; quia unum Deura prsedicabat in dal, foris victor abscedat. Nemo-enim. palitur se
Christo. Cnde quasi-lalronem liunc tractabant, alli- vinci, licet sciat vera , quaeaudit: recte aulem trac-
ganies, claudenles si possel tacere, nescientes quia tat, et bona conscienlia , qui volentibus loquitur et
verbum Dei alligari non poierat. Denique ssepe elau- pacificis. Collatio ergo inter Dei servos essedebet,
sus non dispendium fecit, sed lucrum ; neque enim noii altercatio.
- defuit, cui praedicarel in carcere, ut quos libere in- (Vers. 16,17.) Profanas aulem vocum novitates
vitare ad fidem non posset, in vineulis positus pas- devila; plurimum enim b proficiunt ad inanilatem ,
ceret Dei verbp. et sermo eorum sicut cancer serpit. Hoc idem adhuc
(Vers. 10.) Ideo omnia suffero propler electbs; ul prosequitur, ulconlenliones vitentur ; nec enimcon-
ei ipsi salutem consequanlur, qum esl in Christo Jesu grtiii unius fidei viros habere contentionem , sed in
cum gloria cmlesii.Ut prsedicatione sua salvarel ho- tractatu patianiur se invicem , et consentiant bonis
mines prsedestinalos ad vitam, exitiis eralsuhjectus, dietis: si quid autem improbabile videtur, cum pace
sciens profectum se habiturum qusesitse salutis _illo— dissimuletur. Advefsarii enim et dissiden tes solent se
rum. I invicem provocare, ex quibus nnus catholicus esl, et
D
(Vers. 11, 12.) Fidelis sermo ; si enim cqmmorlui alter profanus. Hic ergo calholicus est, cui Aposto-
sumus, ei convivemus:si suslinemus, et conregnabimus. lus mandat, ut spernat et deelinet a fabulis inanibus:
Sic posse ad immortaliiatem etgloriam Chrisii per- quietus debet esse; ut semper de conscientia verba
veniri significat, si informabaptismalismariseriimis, emittat, nec patialursecoramimpia verba depromi.
nhi omniadelicta moriuntur; ut innovali omnia vi- Danlenim quibusdain occasionem, utin pejus profi-
tia veteraet crimina fugiamus, utauctoris secuii ves- ciant; non enim desunl, qui audie.ntes profana, con-
tigia, peccalis morlui videamur. Si vero addilum cipiantcogiiatummalum : ideoqueobeslconteiitio.
fuerit ad eausam, ut et tribulationes ac. pressuras, (Vers. 18.) Ex quibusest Bymenmusel Dhiklus, qui
nonsegrepro nomine Domini patiamur, susiinenles deerraverunt a veritate, dicentes resurreclionemjatn fa-
haec, simul cum illo regnabimus; dignum est enim clam esse, et fidem quorumdam subverlerunt.Nuncip-
Ut qui pro illo opprobria paliiur et exltia, in regno sorum quorum eansa vilandas eontentiones, monet,
a GodexLaud.. utspiritati allercatione. b Rom, edit., proficiunt ad impietalem.
PATROL. XVII. 16
401 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIJ". 492
prodidit iiomina, quoset profanos et impios designa- Vravi. Quos conlumelia dignos ostendil, non iatrien
vilt errantes a veritate ; hoc enim negahant, a quod pefituros, sed purgandos per ignem; quia domui cx
palmare esi christianorum, ut cfedanf se in futuriim aliqiia parle hecessarii siiht. Novatianiis"aulem ela-
a mof luis resurgefe. Hi aulem , sicul ex alia Scrip- tus superbia , ul Ecclesise suse vefiiatem el sanclita-
tura docemur, in filiis fieri resurreclionem dicebant, tem generalem defehderet, hoc modo ihtclltgendum
quibus non deerat, qui assensum prsesiafet perver- esse decrevit, quasi Ecclesia peiies ipsum sit, et
sum cOnlra fidem ; qiiam in primordio fuerat conse- cunctos babfeal pufificiilos, pfdptef illas causas
eutus. ijuibus c nos innocentes accusat. Sed qhid bpiis eral
(Yers. 19.) FirniUm aulein fundahienlumDei slat , hoc loco de mundo aliquid diecre, aul ui, quid affir-
habens signaculum hoc; cognovilenim Dominus, qui maret munduni doinum magnam sigtiific.ire? Nain
tunl ipsius : el discedat ab iniquilaie omnis, qui nomi- dicit Dominus aposlolis : Non estis de mundo, ego
nal nomen Domini. Fundahientum Dei fides est, quse aulem eleiji vos de mundo (Joun.'s.\, 19). Qhomodo
oontinet quae promisit Deus, quie fides non jjolerit in- igitur inira mundiimconcludendisuniyqui hfegaiilur
fringi perfidorufn el hacreiicorum commentis; quain- de iiuihdo esse? El idem Apostolus: QtW, intjuit,
vis enim hi negent fuiuraqusecfedimus; Deus lamen mihi rfeiis , qui foris sunt, jttdicare (I Cdf. v, 32).
dabit quoecredimus dattirum illum, tesle promissione B Nam in una dorao oinnes sub uno sunl nomiiie; tiho
ejus. Signaculum ilaqufe jiromissionis Dei, fides enim Doniini sui nomine censeiilhf onihes: muudus
noslra est, quae firmat Dei verba. In die judicii co- ahtem diversae professionis coniitifel hohiines; ita
gnoscet Deus, qui liabent sigiiutii ejus . dissentientes ut iiispares profiteahtur se habeve Cl deosetdolni-
a perlidorum et hrereticorum iniquilaie, quse Dei pro- nos. Non ergo domum magnah) indndum difcil, sed
missionem infirmarese jmial; nibil enini tani ini- Eeiilesiam , in qua i omnes shb uniiis Ddmini sunt
quum, quam Dei fideicontraire. Et sife Daiban _ el lioniine. I
Abiron , et Core diclum est a Moysc , fiiun cohfra • (Vers. 21. ) Siquis ergo purgtiverit seipsum ab
Dei prseceplumofferre sacrificia prsessimerent (A7tiin. kliS; efU vas ht honbremsancliftcuhim,ulile Dorithib,
xvi, 5E>) : Cognovit,inqtiit, JDouitflits, qui sum cjus. nd omne opiis bonutriprmpuratum. Ntinc alia hscresis
Quo dicto ostendit qusepernicies maneret cos, qui fraude sua cbiivincijur, quaj asserilanimas ijiiasdatn
Deiverba inverterent. lliUurafessfeinalas, quai ad bonum fcoginoh possiiU;
(Yers. 20.) In magna autem domonon sotdm suril feUmhic dicat posse malos iminhiari in bbntirii. et
vasa aurea el argenlea, verum61tignea et ficiilia : el sordidos phiificari. Poliieranl eliim Hymenaeiis et
qumdam quidem in honoreih, qumdam vero in conlu- Phileliis miliidare senstim suiim, si volhissfeiit; ut
metiam. Hoc diclo signiiieavit ih Ecclesia diversos D fieffentvas sanclificaltrm, jiraepafatum in honoiem.
esse homines: quosdam bonos et summos virbs , ( Yefs.22.) JttvenUiaf.autemdesidcria fugc. Jiive-
quos iil auro iiuelligi vult: quosdara bouos lantum , iiilia desideria iidvefsa sunl; sunl eniiii vbluptstes
quos in argehlo dcsignal: alios vero non honos, inundaiiae, qtiaeomhibus illceebris maiiiilpaue sunt;
quos vasa ligneael fietilia appell-.ll.Qiiod nulli am- ae per liofea Dei seryo fugiendsestiiit. Sectafe vero
higumn puto; iitnn iii COriiUliioiiiinhoc Eeclesia pro- jUsliliam, fidem,chariiatem, pacem, 'ciirii iis qui iii-
hat frequens sermo objurganiisApostoli. NuiicaiUem vocanl Dominitm depurocorde. Hsecseclahda jubei,
in Ecclesia nostra gfjjg pnlam ests et in leroplo quacjuvehili setali Idevia videntiir ct aspfera. Qui
Hierosolyniis, in quo typus eral Ecclesiae, maniresiis enim jusliliam eligil, ei hiliil fiicit cdntiarlum; et
lectionibtis approbatur. Eranl enim ibi Sadducsei, qui fideni diligii, sefvat mandala:qui iiiueiii chari-
ex qiiorum radice erant Ilymenseus el Phileius: lalem sequiiur, oronibus huniilis esl; pacis vero
de quorum prava sententia cum Ajiostolus essel lo- chstos hullum liicessil ad jurgiura.
culus, slalim hoc subjecit, non esse mifabile in (Yers. 25.) Stuitas autem et ineruditus 'qviesliones
Ecclesia videri homiiies disseniientes'. Nam ei in devita, sciens quia 'generant iites. rnSfeiisataequoes-
Corinthioriim Ecclesia, de qua dixi, quidam erant tiones 'pafliin infideiiuni, partim hscreticoiiim sUnt:
qtn dissentieiites, resurreciionem negahant. Insanus D ex parte infidelium, qnae modestos homines cogunl
lamen b Novatianus ut errori suo bJiindiiiiur, alitei ad llilem; a immuiantur enim nimia coiilradiclioiie
hoc intelligendum tradit; ut domus inagna totus impietaiiseorum, ei iraii dicunt aliquid Conlra pfse-
niundus significari credatur, qui habet lioiuinum di- poSituni suum. Nam{solent quidam hseielieorum pa-
versitatem; cum constei Aposlolum exemplo usum tieutiilm fingere ( quarovis a caiholico noh possint
domus divitis el opulenli. quoequamvis copiosa sit, aUdire aliquid asperum ) ut commendent prava sua
habeat lamen vasa lignea et ficlilia : hoc modo ei colioquia; idcilco dissimulandum ab his est.
Ecclesia, quami|iiam sanctadicatur, habel laroen et ( Yers. 24, 25, 26. ) Servuth aUtem Dbmhii non
vitiosos et prava sentientesj sicul supfirius inemo- oporlet litigare, sed miiem esse a'd omiies, tfocibilcm,
i -
a Omnes edit., quod palamesl chrislianorum; mss. bilur, sed Novatns. |
Vero parlilri, qubApatmare est, "partim, aworfpalma- cRom. edit., iios ul nocentesaccusat.
fiiifit csi; uiriimque cohimode : uniis etiahi, qnod aiCodex Vail., inviianiur enim nimiaconiradictionis
speciale est christianorum. impielate eorutn... contra proposilumsuutn.
. b luRom. edit. hic ot infra-noa Nowtianus scrj> ! • ' '
493 COMMENTAttlAIN EPIST. AD TIMOTHEUMSECUNDAM. AU
patienlem, modeslum; corrigenlem eos, qni diversa A quae placila sunl, suadenl illis foedaet illicila; cu-
sentiunl: si quandodet UlisDeus pmnilenliamadagni- pidse enim sunl discendi, cum judicium non habeant
tionetn verilaiis, el resipiscanta diaboli laqueis,a quo probandi: hoc est semper discere, ef verilatis scien-
ienentur capii ab eo nd ipsius volunlatem.Haecnulla liam non habere.
iiidigenl inlcr|)retatione; suntenitn manifesta. Quan- ( Vers. 8, 9. ) Quemadmodumaulem Jannes et
tum tamen prosit modestia, declaravit; si enim hoc Matnbresrestilerunt
Moysi; ita ei hi resislunt veritaii,
in quibusdam haerelicis placitum est, quia humiles hominescorrupli mente, reprobi circa fidem. Sed non
-videantur: quanto magis laudahile el Irucluosum prpficient amplius;
ignoranlia enim eorum evidenseril
erit in catholieo, si fueril miiis, in quo el sensus omnibus, sicut et illorum
fuit. Exemplum hofe de
et
tililis, gravitas Smitanda perspicilur! apocryphis est (Exod. vn, 1 el seq.); Jaiines cnim et
CAPUT III. Mambresfralres erantmagi vel veneiici jEgypliorum,
< Yers. 1-S. ) Bot aiilem scilo, quia in novisshnis qui arte magiaesuae virluiibus Dei, quaeper Moysen
- diebus inslabunl tempora perkulosa ; eruni enitn
agebantur, semulalione commentitia resistere' se
Itominessui tantunmmatores, avari, insoleiites, su- putabant. Sed cum
Moysis virtns in operibus cfes-
-perbi;blasphemi, pareiiiibus non tibsequentes, ingraii, cer.et, humiles iacti, -confessisiint cuni dolore vul-
intpii, sine fide, sine dilecdone, criminaiores, incon- B __\neruni Deum in Moyse operatum. Unde similiter et
_linentes, immites, bonorum inhnici, proditores, pro- hosnon amplius proficere in impietate assertionis
tervi, tumidi, amalores voluptalum magis quam Dei, suse dicil; quia iraperitia eoruni palam fiet ei sc-
- habeitlesH\\___Q formam pkialis, vtrlulem aiitem ejus ductio : et licet inviii, coiifitebuiitur lamen suam
- abneganles; et hos deviia. Projihelia est hsec saucti iniperiliam in ultimo.
Apostoli, in qua pra?.viditquanta mala fulura essenl Tu veroassccuiuses doclrinam mecm,
et
;haerelicorum Judaeorum; in his cnim omnia (Yers.10,11.)
ista, insiitulionein
, propositum, fideiii, longanimiiatem,
-quseininiica fidei sunt, dcnotanlur. Ipse enim Apos- _dilectionem,
, tolus dixil: Qno eiitm milti de Hs, qui [oris sunt, Eorum vult patkntiam, persecutiones, passiones.
esse aemulun), quseenumerat; hsocenim
judicare ( 1Cor. v 12 ?
) Qui eiiim male de Deo in uitimo non ad pojnilenliam, sed ad lcetitiain
sentiunf, et non liment, quod ad injuriam ejus per- proficient.
tihet, profiteri; quomodo m conversatione lnimanai
esse benevoli ? lileo erinn dixit: Babenies , { Vers. 12,13. ) Qualia mihi facla sunl Anliochim,
possunt
leonio, et qualesperseculiones sustinui: ct
formatnpietalis, virlutem aulem ejus abneganies; quiaL ex omnibusLystris, liberavit me Dominus. Scd omnes qui
profitenlur quidem semelipsos christianos , cum! volunt
sint et nequissi.mi operis, et sensu perversi. Nonj Q ( pie viverein ClirisioJesu, perseculionempa-
enim iti professione magis, quam in gestis laus Deij tienlur. Nequam aulem liomines el deceploresprofi-
et virtus esl. cienlin pejus : ipsi erranles alque alios erroribus in-
-volvettles.Ideo quse et quania passus sil, memorat;
{ Vers. 6, 7.) Ex his enim sunt, qui irrepunl in%
"ut auxilia Dei oslendat, quibus defendit et tulos
domos, et caplivas ducunt mulierculas oneratas pec-.
. prseslat servos suos ab impudenlia Salanse : utse-
cdiis, qum ducunlur a variis desideriis, semper disccn-
curos iilos faciat, el erigat, ne limeanl quae irrogari
ies,.el'.numquam ad scieniiam veritatis pervenienies.
a sed in perseculione alacres sint,
Quamvis omnibus ha-relicis hoc conveniat, ut sub-. "possunt perfidis:
•iniranies domos, mulieres subdolis et versutis ver- cerli quia omnes qui in Chrisio recte conversantur,
t)dio habenlur eliam a corporis sui membris. Mali
4)iscapiant, ul per eas viros decipiant more patris3
-suidiaboli, qui per Evam Adam circumvenit; Mani- auiem in deienus piGjlciunl, dumvidenl mulios sibi
xhaeis tamen prae csateris congruit. Nulli enim lamj "dare asseiisum, ila ut cseteros in errorem mitlanl.
Dam enim sciurilur esse mali et decepldres, et nihil-
Jmportuni, lara fallaces, lam captiosi surit, quam,
ipsi quos conslat aliud colerc, et aliud profiteri; ominus florere et prosperari in mundo, attrahunt
aliud inlus gerere, et foris aliud vindlcare. Nam, quosdam , ut imltaiores eorum effieiaiilur , non
«aiiciiiuonium defendunl, et iegesua favenie, tur-'. D solum in propriis erroribus puriiendi; verum etiani
piler vlvunl: misericordiam laudant, cum inler se3 in horum, quos exemplo suodeperdunt.
injusti deprebendantur: mundum spernendum as- ( Yers. 14, 15. ) Tu vero persevera in Itis, qum
seruut, elsempcracciirali jiroceduni; jejuniis insi- didkhli, el qumlibi credila sunl, sciensa quibusdidke-
fctere se jactanter proedicani, cum omnes saginaiii ris, et quia ab infantia sacras litleras 311 nosii, -qum
videantur; tanium quod arle quadam pallidi cer- possunt te erudire ad salulem. Multum prodesse si-
nuntur, ut fallanl. Hsecergo Apostolus jnaxime de3 gnificat velcris Teslameiui habere noliliani; ijisas
Iiis projihetavit, quos consiat apostolorum temporee enim sacras litteras dicil, quse Chrisii personam
non fuisse, sicul nec Arianos; quippe cum Diocle- insinuant, et incarnationem ej*usad saluiem homi-
tianusimpferator coiistilulione sua designet, dicens:: num redimendam declarant. ilorlalur autem eum,
Sordidam hanc Bl impuram haeresira, quae riujier,, ul iu his proficiai; antiquitas enim haec robur est
inquit, egressa est de Perside ( Vide Collect. Leg. novilalis, seiens quia a quo didicit, firraa est aucto.-
Mosaic.et Roman.), lli inveniunl mulieres prae vani- ritas; sigua enim et prodigia vidit facta per eum,
tate novum aliquid desiderantes audtre, el per eaa quibus omuis sermo succurobii)
495 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. m
(Yers. 16, 17.) Omnis Scriptura divinitus inspirata A. delibationem appellat; Deo enim immolalur, qui pro
ulilis est ad doclrinam, ad correplionem, ad redinle- ejus justiiia palitur.
gralionem, ad redarguiionem, ad erudilionem, qum est (Yers. 6, 7.) Cerfariienbonum decertavi, cursum
in ipsa justilia, ut paralus sil homo Dei, a ad omne consummavi, fidem servavi. Quod reliquum est, repo-
opus bonum comsummaius.Manifestum est quia om- sita est mihi corona Ijuslilim, quam reddel milii Do-
nis scriptura, cujus Deus auctor ostendilur, ulilis mintisin illa die,juslus judex; non solum aulem mihi,
est; ad hoc enim dala est, ul proficiat imperitis, et sed et iis qui diliguni advenlumejus. Omnia quse sibi
instaurel -deformes, attrahens iniquos ad jusiitiam, et cseleris utilia essent et prospera, servasse se me-
ut homo Dei in omniopere hono perfectus sit; in morat; non solum enim in verbis, sed et in operi-
novo eiiim hoinine gradalim proficiens, conslituil il- biis formam se prsehuit audientibus; ut el auclori
lum liominem Dei. suoiveriiaie prsedicalionis fidelis dispensalor exis-
CAPUT IV. lerel, et conlra mundi principes et potestates omni
(Vers. 1, 2.) Testor coratn Deo el Chrislo Jesu, qui sollicitudine et periiia colluctatus, exemplum quo-
judkaturus est vivosel morluos, per advcnlum ipsius, modo vincerentur, relinquerel; ul inviolata doclri-
et regnum ejus; prmdica verbum, insla opporiune, im- na J et agonis legilimum certamen dignos illos fa-
portune : argue, horlare, increpa in omni magnanimi- B cerel coronari; quia Deus justus judex dabit am-
tale et doctrina. Tam sollicile mandat inviolale prse- jdissiina prsemia diligeiuibus se , et exspectanlibus
dicandum Dei donum, ut cum testatione Dei Patris Filium cjus dc coelis,.
et Chrisii Filii ejus hoc moneat curandum, instan- (Vers. 9-12.) Sollicilus esto venire ad me quampri-
dumque in eo; ut assidua prsedicatione el crebra mum; Demas enim tne dereliquil, diligetis hoc smcu-
objurgationecum opportuniiaie provoeet ad melio- lum. el abiit Tliessaionicatu, Crescens in Galaliam ,
rem profecium : el ut facilius arguenti assenliant, Tilus in Dalmaliam, Lucas esl mecutn solus. Marcum
sine amariludine hoc ageudum hortatur. assume, ct adduc lecum; est enim mihi ulilis in mi-
(Vers. 3, 4.) Eril enim lempus, cum sanam doclri- nislerio : Tychicum vero misi Ephesutn. Cum conslet
nam non susiinebuni; serfad sua desideria h magistros 312 d omnem instructionem viri ecclesiastici in
sibi aggerent, prurientes auribus : et a verilate quidem epislola contineri, pfopter muliam lamen charitatem
auditum avcrlent, ad fabulas vero convertentnr.Et hsec pfaesentiam ejus desiderat: Marco autem idcirco
simili modo propbetia csl sancli Aposloli, qui prses- tesiimonium perhibct, quia memor est prseleritq-
cius futurorum, inslandum in doctrina solliciie prse- rum cius 1 laborum. Ii
cipil; ul formali in fide ei bonis operibus, erudili in (Vers. 13.) Penulam quam reliquiTroade apud Gar-
disciplina sana, robusti maneant, ut poslremo tem- C pym, «eitiens affer tecum, el libros, maxime autem
pore cum quidam a veritate ad errorem converli meinbranas. Aposlolus nalura Judseus fuil, nec quid-
eoeperinl, immobiles perseverent. Tales enim futu- quam habuit alienum. Unde ergo illi penula? Ssd
ros dicit, qui pro desideriis suis doceri se velint; qnia erat a Tharso, quos conslat in societaiem Ro-
ui a magislris eonstantibus atque veracibus ad bos manorum receplos, ut de cselero ajipellarenlur cives
convertantur, qui baec ilios doceant, quse libenler Rornani; idcirco necesse est eos et curiam babere,
audianl; quia veritas illis aspera videbitur, ut rein quam more Romanorum penulati conveniant.
licia sua doctrina, fabulis vacent. Nolunt enim ar- Quicumque enim illo tempore cum muneribus oh-
gui maligna opera sua : quare lales volunt magis- viariiexissent Romanis, immunitate perpelua donati,
iros, qui serviant morihus corum ; pruriunt enira cives Romani et fralres eorum nuncupabantur, teste
aures corum, ut audiunt fabulas vauiiatum compo- eodem Aposlolo. Potest ergo fieri, ul si non suam,
siias sub noniiue doctrinae, quibus deleclentur. Quod quia tolum se Legi dederat, palris sui haberet pe-
nullis lnm proprium est, quam Manichseis, qni nes- nulam. j
cio quse habenl diversa commenla inflatis nominibus (Vers. 14,15.) Alexander mrarius multa mala mihi
nunciipata; cum sinl rcs frivolseet qusedam delira- oslendil: reddet ilti Dominus secundum opera' sua.
n
•f \
menia. Qtiem el tu devita; valde enhn restiiit verbis 'noslris.
(Vers. §, 6.) c Tu vero sobrhts esto, ht omnibuspa- Alexander isle et Demas supradictus collegse fue-
licns, opus fac evancjelistm, ministerium luum exple; rnni. Hi prius cum Apostolo eranl, simulanles illi
cgo enim jam delibor, el lempus sotuiionismeminslat. amiciiiam: et quia fa)laces lempore probanlur, ambo
Admonet et hortatur ul vigilet in disciplina eccie- ab eo recesserunt. Hic aulem serarius, qui audacior
l
siaslica, viriliter agal, Scripluras explanet, ul pru- erat in malis; sic ab eo recessii, ut el contradictor
dentes et eruditi inanes fabulas vilent. Apostolusi verborum ejus exsisterel. Qui ergo Aposlolo ausus
enini sciens passionem suam imminere, exemplumi erat conlradicere, hon immerito evitandum hunc
pise conversationis et sanae doclrinse in sancto Ti- admonet, Dei judicio istum dimiltens.
niolheo vult relinquere ; ut per traducem numquami (Vers. 16.) Jit prima mea defensionenemomihi gd-
deessent doctores idonei: passionem lamen suami fuit; sed omnesme dereliquerunl, non illis impuletur.
' a Mss, nonnulli, arf omitebonum instruclus. vhililer age.

b-R'om. cdil., magisiros sibi aggregabunl. a!|Mss. aliquot, onmein htstructionem juris eccle-
c Endem Rom. edii., Tu vero vigila, in omnibtts siastici. I
-597 COMMENTARIA1N EPISTOLAM ADTITUM." 498
Pre.-suras el tribulationes sihi illalas defensionem iA testificans, quia de ore ejus ereptus esl; quia quod
suam nuncupat; passio onim christianis vita est, et cupivit, implere non poiuii. Igifur Dei auxiliis
perseculio defensio : pressura enim illala pro jusiitia morti se ereptum gratulatur, ei de provideiuia Dei
defendil illuin in die judicii, reos conslituens perli- tam securus est, ui de fuiuris lenlalionibus liberari
dos. Inier ipsa ergo initia illatae pressurae derelicium se credat: et non solum liberari ad prscsens, verum
se conqueritur: et quia scil hanc esse consueludi- etiam salvum se fiiturum in die judicii, ct regna-
nera, non illis vult impulari; quia et Domimim a turumcum Domino Christo in seterna ssecula.
Judaos apprehensum diseipuli reliquerunt; quijjpe (Vers. 19, 20, 21.) Saluta Priscillum , el Aquilam,
cum scriplum sit in propheia : Percutiam pastorem , el Onesiphoridomum.Eraslus remansit Corinthi: Tro-
et dispergenlur oves gregis (Zdch. xm, 7). phiinum aulem reliqui infirmum Mileli. Sollicilns esto
. (Yers. 17.) Dominusaulem milii asiitil, el conforla- anie hyemein venire. Aquila et Priseilla bi sunt, apud
vilme;ul per me prmdicalioimplerelur, el audirenl quos Iiospitatus operabaiur manibus (Act. xvm, 5).
omnes genies. Propter quod Domini nostri auxiliis Onesiphorus autem hic esi, cui tesiis est in sechnda
munitum se dicil, et auctum virtuie, ut praedicatio- epislola (II Thn. 1,16): Qtiid fesliaihen ,'ut prsesenle
nem impleret in omnibus gentibus: idcirco ignosci Apostolo, qui mortuos excilabat, Trophimus inlir-
pelit eis, a quibus derelictus esl in necessilate ; ut jB maretur? Sed signa propier incredulos faeta sunl:
bene acceptus a Deo, vindiclam non quserat. Hac et quia ex diversis causis mferitum collocatur apud
enim causa amplius adjutum se credit a Deo , quia Deum ; ut sive in tribulaiione, sive in segritudine,
derelictus est ah horiilnibus. qui Deo gratias agit, nec ab adversa parle suffra-
•
(Yers. 18.) Elliberalus sum de ore leonis. Liberabit gium quseril, ut proficiat meritis apud Deum. Prop-
me Dominus ab omni opere mato, et salvum faciel in ler imbres autem et frigora conimonuil, ut auiumno
regnum suttm codeste: cui gloria in mternum, anxen. ad se veniret. Salulat te Eubolus et Pudens, Linus
Simililer dicit et Petrns coaposlolus ejus : Quia ad- et Claudia, et omnes fratres. More consueto completa
versarius nosler diabolus circuit, fremens sicut leo , est epislola salulatione fratrum.
devoret Sed in Dominus Jesus Christus a cttitt tuo. '
qumrens qttem (IPefr.v, 8). quia Apos- spiritu
tolo occasionem non inveniebat, qua illuin decipe- Hsecsuhscripiio Apostoli esl, qnod signum esse dicit
rel, per filios suos pressuram illi excitabal et poe- in omni epislola. Et quia Filius Dei idem filius ho-
nas; ul si non quasi peccator, vel quasi j'ustus de minis est, el Jesus dicitur el Chrislus : ul el homo
hac tamen tolleretur vita, ne roultos hortaretur ad signilieetur et Deus, duobus nominibus nuneupalur..
fidem. Quod cum prope implerel, Dei providenlia Uiroque lamen nomine dignilas designalur, qua ra-
liberatus Apostolus , iinsultat illi, iiifirmum illum CJ tione sunt-posita nomina.
a Rom. edit., cum spiritu tuo. Gralia vobiscum,atnen.
IN EPISTOLAM D. PAULI AD TITUM.
313 PROLOGUS. rat, tempore Salvatoris in praedicalioneaposlolorum

Tifum Aposlolus a creavit episcopum; el ideo manifestalum declarat; sic eniin |iromiserat. Quod
commonet eum, ul sit sollicilusln ecclesiastica ordi- eliam sibi creditum dicit, ul gentibns insinuaret prse-
naiione : id est, ad quosdam qoisimulaiione quadam destinaiam misericordiam Dei; ul et Titus verus
dignosse ostenlanl, ui suhlimeiii ordinem teneani; ejus filius, id est, secundum Evangelium (lioc est
simulque el hserelicos ex circumcisione corripien- enim verum, quod seiernum est) hanc Dei voluntatem
dos. el sollicile suspiciens jirsedicaret graliam Dei et pa-
CAPUT PRIMUM. cerii, ulaccepio dono pacifici fiant cumDeo et Patre;
(Ybrs. 1-4.) Paulus servus Dei, apostolus autem ;ryquia omnia ex ipso sunl, et Chrislo Jesu Salvatore
Jesu Christi secuitdum fidem electorum Dei, el agni- nosiro, quia et ipse liberavil nos a morte.
-tionem veritalis ejus, qum' secundum pietatem est in (Yers. 5-11.) Bujus rei gratia reliqui te Cretw, ut
spem vilm mlernmquam promisit Deus verax ante lem- ea qumdesttnt,corrigas, et constiluas per civilalespres-
pora smcularia : manifeslavitaulem temporibussuis in byteros, sicui et ego libi disposui. Si quis est sine cri-
prwdicalioneverbumsuum, quod creditum estmihi, semine, unius mulieris vir, filios Itabens fideles, non in
curidutn prwceptum Salvatoris noslri Dei; Tito ger- accusalione luxurim, aut inobsequenles.Oporlet enim
mano filio secundum communetnfidem. Gratia et pax episcopumsine crhnine esse, sicul Dei dispensatorem:
d Deo Patre, et DominoJesu Chrislo Salvalore noslro. non protervum, non iracuhdum, non vino dedilum, non
Decreium donum a Deo, quod anle ssecula promise- percussorein, non turpia lucra appetentem : sed Itospi-
a Cum hsec in epistolam ad Tilum commentaria in post epistolam ad Philippenses, sequunlur duse ad
mss. priora sint commenlariis in uiramque ad Ti- Thessalonieenses, deinde ea qusead Colossenses, ae
motheum, semel admonendum videlur alias quoque • demum quse adTitum. Queniordinem eliam serva-
non eodem, quo in Bibliis, ordine collocari. Nam runl Primasius et Sedulius.
493 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX.j £00
talem, benignum, prudenlem,justum, sanclum, conti- A; 1 jusiificaiiones ejns prjjfanaverinl, praecepta accepe-
nenlem, tenacem ejus sermonis, qui sccundum doctri- runt et mandata non bona, in quibus juslificari non
nam fidelisesl; ul polens sit exhoriariin doctrina suna, possenl. Unde et Dominus ait Judaris ":Quia hmcad
el contradicenies revincere. Sunt enimmutti non obe- duriiiam cordis veslrilscripsit Moyses (Marc. x, 5).
dientes, vaniioqui et seduclores, maxime ii qui sunl ex Hine est unde et Petrus aposlolus : Quid intponilis,
circumcisione,quosoporlelredargui: qui universasdo- inquii, jngum supra cervicesfrairum, quod neque pa-
tnos subveriunt, docentesqum non oporlet lurpis lucri tresnostii, neque nos poluimusporlare (Act. xv, 10)?
gralia. Manifesia sunl, quselecla sunl; episeopum Nam si utilia fuissent, lunc data essent, quando et
enim e( sanctum in operibus, el verbis prudentem Lex in labulis daia est : sed quia post tanta signa
ordinari vuli; ut et fratres exbortari possil, et con- prodigiorum, el Legetn edilam irreverentcs et diffi-
tradicentes convincere, maxime eos qui erant ex Ju- dentes el cervicosi invenli sunt, talia ac fanla acee-
dseis, qui sub nomine Christi judaizarc docebant (Ga- perunt mandata, in quibus fespirare non possent.
lal. ii, 4), quos alibi falsos fratres appellal. Renali Ilinc, faclum esl, ut-el boni laborarent cum malis,
enim in Christo, non puri erant christiani; partim accepttiri mercedem. Hsec ergo pro vindicta data
enim Legem, partim Christum venerari volebanu sunljita ut lempore quo promissum advenit donum
IIos dicit, qui domos subvertebanl prava isla doc- B Dei, misericordia Dei relaxarel omnia, quse jirius
trina. Dupljci enim genere turpibus lucris sludebant; interdixerat. Quod noh iiilelligenles Judsoi, sub jugo
quia ideo lioocmagis agebant, ul placerent Judceis, a permanent, etquorumdara liberiatem hisvolunl vin-
quihus sumplus sperabant, utpccuniam luerifacerent culis obligare; ideoque hos objurgandos admonet,
el prsnputium. Hi erant qusestus eorum, sicnl Domi- iil ab his averlantur.
nus dicit Judseis : Ambulalismare etaridam, ut facia- (Vers. 15.) Omnia quidemmunda mundis : his vcro
tis unum proselylum (Maiih. xxm, 15). Hsecduo tur- qui conlatninali sunl et sine fide, niliil mundum, sed
pia lucra appellal; quia qui sub nomine Dei docct, inquinata est eorum el menset conscientia.Istos muii-
et noii devotionis causa, sed qusestus, turjiis lucri dos essesignificat, qui et qua causa interdicta sunt,
captalor est : simililer et qni per cireumcisionem norunt, et qua causa concessa sunt jioslea. Nam si in
aliquem vult acquirere. Unde alibi ait : Et gloria in Genesi legilur quia omnia quaefecit Dcus, bona sunt
pudendis eorum (Phitip. ltij 19). (Genes. i, 51), dubium non esl quia et munda sunl:
(Vers. 12,13.) Disil quidatn ex ipsis proprius eo- qui vero non intelligunt, immundi suiii ; accusalores
rum propbeta : Cretensessentpermandaces, malmbes- enim |Scripturse sunt. Si enini bona facia leguntiir,
tim, ventrespigru Teslimonhtmhocverumesl. Quidam cur interdicuntur qnasi exsccrabilia? Si exsccrahilia
ex Cretensibus melioralus per disciplinam Doniinh-C non sunt, qnia bona sunt; propler duriiiam cordis
cam, quid senliendum esset de Crelensibus indoc- inlerdicta noscuntiir, iquia indigni habiii sunt lota
tis expressit, quod et mali essenl, et oliosi vellent uli Dei crealura. Namjqui a meliorihus prohihili vi-
comedere, malifia eiiihi pasci volebani, (juijCiimiiiliil denttir, lioriim inehs ,et conscicntia inquinala est;
proslnl, gesiiuiu et nocere. Duplex ergo malum est. quia creaturam Dei accusani, ul excusent seniet-
Tales erant Cretenses; unde isium prophelam ajipcl- ipsos.
lat, sed in causa 314 Crelensium. Tam vera enim (Vers. 16.) Deumprofilenlttr se nosse, faclis autem
hunc illis asserit locutum, ut prophetam; falli enim neganl; quoniam sunl exsecrabiles,inobedientes,el ad
piopholafri impossibile est. omne opus bonumreprobi. Quamvis ad omnes hscre-
(Vers. 14.) Quam ob causam argue itlos dure, uti licos pertineat dictum,' hoc lamen de Judsais intelli-
sani sihl in fide, * non intendentesjudaicis fabulis et; gitur loculus, qui se Ahrahse Deumsolos dicuniseire,
mandatis hothinumaversantiumse a verilaie. Insisien- operibus vero abnegant, sicut dicit Dominus : Si filii
dum prsecipit in correptione illorum, ulcon\erti pos- Abrabmessetis,opera Abrahmfacerelis(Joan. viii, 59).
sihl, el illa sectafi quaejusta sunt, et lege Dei condi- Quomodo ergo possunt Deum Abrahsn scire, qui
gria, "avfeflenlesse a judaicis fabulis; quia in Legej mysterium et fidem ejus iguorant, non Evangelii
menibjustificalur apud Deum, quanto magis in inan-- ]) J opera1seclanles, sed legis factorum in neomeniis, et
dalis hominuni! (Juidquid enim adversum veritaiemi circumcisiohe, et cseleris, perlurbalores, impii ei ir-
opponitur, humana invenlio est; nescienles enim vimi reverenies? Hsec sunlopera, quse Deuni nesciuni.
Scriptiirarum. el inieriofa verborum Legls, colorem1
CAPUT II.
sequitnlur, non saporem. Ideo fabulas dicunlur nar-
rare, non veritalem; putanl euim numquain rece- (Vers. 1). Tu aulem loquere qum decent sanam
dendum ab iis, quse Moyses Iradidit, ul puta de es-. •_ doctrinam. Hsec scil Deum , quse appellatur sana
cls, aut cohjugiis, aut neomeniis, aut sanguine mus- doclrina ; Dei enim doctrina salularis est,
telse, vfei domb immunda diebus sejiiem; cum sciantt (§J,fi (Vers. 2.) Sentores sobrios esse, graves, pru-
primores suos Abraham, Isaoc et Jacob sine his jus- denles, sanos fide, dilectione,patientia. Qui sint sanse
lificaios, et Dei aroicos appellatos ; et Ezechiele pro- doclrinae , ostendit; ul minus sobrios, minus gra-
pheta eoniestaiiie-, quia propter quod legem Dei ett ves, infideles, sine charilale, impatienles, insanaj
0 Rom. edi(t, non atlenSenles....hominum averttntium, ete. i

EOl" CGMMf-ARIA 1N EPBTOlAM AD TiTOSf. 502
doctrlHOSdiseipulos significnret-. 43is enim operibus A Deum -, prbfitentes eum i'n veritate , quam Iraîit
neseilur. Deiis •,neque ûsliiw ejus: Evahgelium Fiiii ejus : "e*tut bujjus i'ei uVereedem
(Yers. 3, %,t,.) Arius pari modo Mn statu rciigione habere possimus, bona opera faciamus-. ûomoido
digno, non criminalrices-,non vino inullo servienles; enim iili qui -solum Patrehi priedicat, spcs uulia
bona docaites ; ui insiiluant -adotescenluldsviros suos est, si tion profiteatur in eadem veriiate el Filium -.
diligere, iimare filios, prudenles, pudicas esse, caslas, ita -et Intjus sp'es TruslVaesl; qui -solam professio-
dorriuscuramiiabentes, subdilas propriis viris: ne ver- nem fldei babel sine bonis opeiibus.
buriiDei blasphemetur.Talcs prsecipil esse senioreB, (Yers. 15, 14, 15.) Exspectanles beatarit spem, i'i
ui esemplo slnt bonre eonversationis junioribus •;ui advenluirid gioriw 'beaii Dei, el Salvritorisnoslri Jeeu
si Infideics viros iiabeant, congandeant eis nsagis, Christi, gui dedit -semetipsum-pro iwbis; iil redimeret
quam bbispbement uomen Dei, dum vident quia nos ab omni iniqiiiiaie, el cmundarcl sibi •populum
propter Dei timorem propensius obsequuhliir suis abtmdantem, wmulatorem-borior-um operum. iianc-esse
viris- dicit beatam spem credentium; quia esspectant ad-
(Yers. G, ?-, 8.) Juniores thnHiler horlare cbnlinen- ventum gloriie magni Dei, quod revclari iiabel, ju-
les esse, permnnia iemeiipsum prmbens -exemplumbo- dice Cliristo, in quo Dei Patris \idebilur polestas et
iiormn operum, in doclrina, in inlegritate, in gravi- B gloria ; ul fidei suae prxmium conscquanthr. Ad ime
tate, verbumsanum , irreprehensibile ; nt is qui e di- enim redemit nos Chrisius, ut puram vilam Secianies, -
verso est, reverealvr, niliil iiabens dicere de nobis di- rrplett operibus boniss regni Dei liifiredes esse poSsi-
gnum-repreliensione.Quoniam juventus solet modum riius. iicec ioqucre vt vxlwrliir-e, el argue •cmnmmi
egredi, immo promptior esse-ad iapsuhi, idcirco imperio. Nemo le conlemnat-.
salubribus retinaculis conlineri jubetUr, utihfrenata CAPUT m.
divinis legibus gubernelur. Oniod ut effici non sit (Vers. 1, 2i) Admoneiilos principatiblts el "po/esfa-
arduum aut difficile, magislrum fbVmamesse prse- libus iubdilosesse, diclo obedire,-adonmenpus bonitm
cipit; ut ea qiiaedocef, quomodo fiant, ostendat; U'l paraltfs esse. Qux e salus credenlium sit, admoiiei;
ii qtti urofani sun!, «t inimici fidei, eriibescanl, ut mamfestel-, cum «rgiiunlur, ul scianl cui boho
videntes quia qua; verbis doeet, Vera csse probat apteniur: ut non aspere accipiant, cerli quia pio
faelis." saluie stia corripiunlur : ct ut ad malnm tardi fcinl,
(Vers. 9,10,) Servosdominis suis subditos essehin ad bonum vero parati-, tion nescii quid "singuiisper- .
omnibus,opiimos-,non responsalores, non fraudanles, soivi oporleat.
sed-omnem fidem bondrn oslendentes; vX doctrinam (Vers. 2.) Neminem blasphemare, ?ion ttligiosos
Salvatoris nostri Dei ornent in omnibus. Bonis operi- G esse ; sed modestos, ^^^•oslendentes omneriimanstte-
bus et fide doclrinam dicit ornari Dominicam; lunc tudinem adomncs homines. Cbristianos oninibus lio-
ehinic piaeila est doctrina; si bie qui eam profile- minibus bumiles vult videri; sic enihi possunt pev-
tur, non illam exosam faciat, abnegans faciis,sed fidi ad fuluram spem vocari.
amabilem et veram; non potesl enim indecorum (Yers. 5.) Nam eramris qubndam el nos inconsulli-,
esse, quod verum est. Cum ergo dicta secpientibus inobsequeiites,mantes, servientesdesideriis el volap-
facfcisirhplehlur, ostenduntur vera, ac per hoc de- lalibus variis-, in riiatitia etinvtdia agentes , 'odibiles-,
cora. Tuiie possunt domini servos suos non laiilum odio nos invicem habentes. f HKCbbna qtise IncVedU-
a fide non prohibere, verum eliam gaudere ; qtiia fi- lilas non bubet, chrislianis data memorat; Ut ih
dem eorum eiiam sibl vidercl proficere. Nemo enim omni justitialuccnies, manifesti fiani quod Dei cul-
fidem Deicustodiens, infidclis potest esse bominibus. tores sint-. Gum enim quondam inconsuiti, nunc vi-
(Vcrs. 11, 12.) Illuxit enim gralia Dei Salvaloris dentur per omnia sani" esse consilii, laudatur in bis
noslri omnibm homhubus, arudiens riss, ut abnegala Deus. . .
impielale et scecularibus desideriis , temperanler, et (Yers. 41-7.) Qumvero bonilas et humanitas illnxil
\uste, et pie vivamusin hoc sacculo.Donum Dei illu- salutaris Dei noslri, non ex operibusjustiliai, qucenos
xisse honiinibus dicit per Chrisium, id est, verjla- B fecimus: sed secundummheritordiam suamsalvosnos
tein unius Dei manifestaiam in Christo : ut pia profecil per lavacrum regeneralionis et rcnovationis Spi-
fessione Creatorem proedicemus in Trinitatis unila- ritus sancti, quem effudil in nos abunde per Jesum
te : quod prius laluit iitimanum genus, nunc auiem , Christum Salvatorem noslrum; ut justificati gralia
misericordia Dei elnxit; ut erroris tenebras evilan- illius, hmredes efficiamursecundum spem vileewlernee.
tes, id est, ignorantiam et impietaiem mundano- Hoc bonum. quod in christianis florere videtur, de
ruui fugientes, pii inveniamur in parentem omuium radice pietatis divinse orilur; Deus enim misericor-
a Rom. edit., in habitu religionedigno. cuiiarem.

b Eadem Rom. edil., in onmibusobsequentes. e Omnes edit. cum mss. norinullis, Qnas spesire-
c. Onines edil., placita est, et decora : contra vero denlium sit.... cui bono prcsparenlur; caiteri niss. ut
mss. prope ad unum nobiscum faciiinl. At infia prp. in conlextu.
indecorumesse liabelur in mss. quibnsdam, inamubih: f Ila vet. edii. acmss. !ere universi'; Rom. autem
esse. edil. el quidam mss., Hcsc maia-, quw mcreduliias
~a Rom. edit., glorimmagni Dei..t. sibi populum pe- habel,-clirislianos caverememorat.
J)05 AD OPERA SANCTI AMBUOSIIAPPENDIXi 504
dia sua salvos nos fecit per Chrislum, cujus gratia re- A (Vers. 10, 11.) Hmreticumhominem post primam
nati, Spiritum sanctum accepimusabunde; ul bonis correplionem devita, sciens quod perversusest hujus-
operibus inniti possimus, ipso nos in omnibus adju- modi, et delinquit a semelipsodamnatus. Hseretici bi
vante, ut per hsec lnereditalem regni coelorumasse- sunt,quiper verba Legis Legem impugnant; pro-
qui possimus. Quamobrem omni devotione huic ob- prium enim sensuni]verbis astruunt Legis, utpra-
sequi debemus, el proeceptisejusparere; quia quid- vitatem menlis suse Leais auctoritate commendenf.
I
quidinnobispulcbrum est, spirilualibus lineamentis Sciens enim impietas auctoritaiem Legis mullum va-
ipse depingit. lere, fallaciam sub nomine ejus componit; ul quia
(Vers. 8.) Fidelis sermo : et de his volote confir- res mala per semetipsam acceptabilis esse non po-
mare; ut sollicili sint ad effectumbonorum operum ii, test ,'bono nominis commendetur. Idcirco hnjusmodi
qui crediderunt Deo. Hwc sunt bona et ulilia homini- boinines ut inexcusabiles sint, semel corripi opor-
bus. Nihil lam aperlum, quia misericordia alque hu- tere dicit: frequentius enim correpti, exercitatiores
manitas bona est ad prasens, et ulilis in fulurum ; fient in maio. Cogere autem illos videtur, qui soepe
et bic enim liabel laudem, elin judicii die coronam. corripit; ul solliciliores fiant ad perdiiionem multo-
Omnis enim Deo credens, misericordioe debet slu- rum : ideo dimitlendos, ul negligenliores effecli,
dere, per quam vivit. Utin hoecergo esset sollicitus j) soli forte depereant. \
rector populi, admoneiur. (Yers. IQ.yCum misero ad te Arlemam aul Tychi-
. (Yers. 9.) Stullas autem quwsliones, et originum cuni, fesiina ad me venire Nicopolim: ibi enimslalui
emtmeraliones,et conlentiones,et pugnas Legis devila; hyemure. Posl episioiam datam etiam ipsum videre
sunt enim inutilesel vanai. Slultas has quoaslionesap- vult affectus causa , el ut plenius illum firmaret in
pellat, quoesalutis eiTeciumnon babenl, neque aii- ecclesiastica discipliria.
quam tribuunt scientise peritiam ad ulilitalem. His (Yers. 15, 14.) Zenam tegisperitumet Apollosolli-
verbis mullorum hsereticorum denotat dogmata. cile prwmille; ul nihil illis desit: discanl autemet nos-
Quamvis oninia , quae vera non sunl, slulta dicenda tri bonis operibusprwessead usus necessarios, ut non
sint; alius tamen est, qui res fabulosas inducit, et sint infrucluosi. Uterque nobilis vir est sapieutia et
alius qui callidilale tergiversationis rem veneno ple- operibus; et ideirco jjubet sumptus illis necessarios
nam proponit, ut est Arius el Pholinus. Fabulosa dariab iis, qui credideranl, ut refrigerarent; quia
autem non Lex, sed hooresisest, quantum ad lempus dignum erat utqui ^piritalia tradebant, non illis
gjertinet illud Judaeorum, dum quidam eorum sibi deessent carnalia. Quamvis enim Zenam legisperi-
vindicarent praerogativam originum patriarcharum, lum vocitet; Apollo tamen perfeelus erat in Scriptu-
quse de matrimoniis orloe sunt, cum ex boe niillum C ris :' Sed quia Zenas hujus professionis fuerat in Sy-
meritum sit apud Deum. Quidam vero urceoiuin et nagoga , sic illum appellal.
cselerorum vasorum baptisma, etsanguinemmuslelse (Yers. 15.) Saluianl te omnes, qui mecum sunt.
magna cura expiandum (Levit. xi, 29) : et quia ideo Propter compendiumsimul omnes eonsalutare signi-
Moysis sepuliura abscondita est, ne a magis excita- ficat. Salula eos, qui.nos amanl in fide. IIlos saluta-
retur, quod si verum esset, et coeteroriinisanctorum tione sua dignos videri vull, qui fideliter illum dili-
abscondenda fuerat sepultura : et quia Salornon ad- eunl affectu Christi Domini nostri. Gratia Dei cum
l
julorio doemoniorum templum oedificavil, in quo omnibusvobis.Nunc generaliter omnes salutat fratres
opere ingens multitudo laboravit, quid lam fabulo- et domesticos Titi. Ii
sum ?
IN EPISTOLAM B. PAULI AD PHILEMONETVL
317 PROLOGUS. D ab iiijuria sua ccepitJ Sicut enim peccati causa vin-
Philemon nulla erat ecclesiaslicse ordinaiionis ciri opprobrium est, ita e contra pro Chrislo custo-
proeditus dignitate, sed vir laudabilis, unus ex plebe. dhe vincula suslinere;maxima gloria; eo enim tem-
Cui causa Onesimi seivi ejus familiaris, litteras fa- pore quo bane epistolam misit, in cuslodia erat.
cit; ul non solum ignoscal ei, sed.el Deo graiias Quamvis autem clericus non fuerit Philemon, tamen
agat; quia talem illum recepit, ul non servum sesti- inlererat ecclesiasticis necessitatibus causa devo-
mei, sed dilectissimum fratrem. tionis, unde participem hunc dicit laborum.Sunt
CAPUT PRIMUM. eniin multi, qui cnin sintdigni; excusant lamen, in-
(Yers. 1, 2, 5.) Paulus vinclus Christi Jesu, et fimos semetipsos judicantes lanli ministerii : unde
Timotheus frater Philemoni dilecto (ralri, et laborum vere digni apparenl. i
nobis participi, etAppicesorori charissimw,el Archippo (Veis. k, S, 6.) Gralias ago Deo meo, semper men-
commililoninoslro, el domeslicwejus Ecclesiw. Gralia lionem lui faciens in oralionibus meis, audiens fidem
vobis et pax a Deo Patre noslro, el Domino Jesu luam et charilalem, qiiam habes in Dominum Jesum,
Gkristo. Ut dignitatem epistol-e a se missa? faceret, et in omiies sanclos; ut commvnicatiotua accepla fial
505 COMMENTARIA1N EPISTOLAM AD PHILEMONEM. 506
in agnilione omnis boni, quw in nobis est in Christo. ^ peregrinatione ad Aposlolum; ut ostenderel se non
Gaudere se dtcit, et Deo gratias referre in precibus ad hoc recessisse , ut delicti essel obnoxius, sed ut
suis, quia (irmus erat in fide, et bonis operibus in- oblileratis peccatis, ulilis reverieretur in tanlum, ut
sistebal: qui enim diligit Christum, a probare boc nou solum domino suo oequalis fieret meriiis, sed et
debel in servos ejus, sciens Dominum sibi imputa- ipsi magistro frater. Et ne Philemon aliquod, tit as-
turum qttidquid constiterit erogatum in servis. Apo- solet, quasi dominus adversum servum, fastidium
slolus tamen hoc se dicit addere preclbus, ut ope- inQationis paterelur, liuiniliat illum, cum dicilillum
ratio ejus cum cosnifione fiat bonitatis; hoc est, ut fralrem et in carne el in Domino ; ut sublata
tali iioc menle opereiur, ut in fnturum bujus rei ex- humanoe condilionis causa, quia omnes ex uno
speclelmercedein. sumus Adam, fraties nos cognoscainus : maxime
( Yers. 7.) Gaudium enim magnum habui et conso- cttm fides accedil metlia, quae omnem superbiam
lationem super cliaritate lua; quiaviscera sanclorum amputal.
requieverunt per te, frater.' Manifestum est quia id- (Yers. 17.) Si ergoe habes me socium, assumeillum
circo se significat laetum esse; quia sanctorum ne- sicut me. Tantuin se affectuni habere circa Onesimum
eessilatibus ulensilia riiinislrabat : unde et plus ostendit,""ut lunc Philemonem , quem superius lau-
gaudei, cerius ex boc quia obsequerelui' et mandatis B dat, participem suum dicat, si istum sic susceperit,
ejus, qtiem constat esse potiorem. sicut Apostolum. Hoc est enim quod dixit Salomon :
, (Vers, 8, 9.) Quapropter inultam fiduciam habens Servo sapienti liberi servienl (Eccles. x, 28). Quod
in Christo imperandi tibi, quod ad rem perlinel; pro- dicium terrori esl Philemoni, ut sallem vel h.ac
pler charitatem lamen magis deprecor, curn sis lalis, causa assumerel ettm, si charilaie flecii non posset.
ut Paulus senex : riunc auiemel vinclus Ciiristi Jesu. (Yers. 18, 19.) Si autem aliquid Iwsil le, aul debilor
Quantum ratio' exigebai , dighum eral impeiate esl, hoc mihi imputa. Nunc excusalionem iracundiae
discipulo magistrtim exfiducia aposlolicee auclori- . convellit; ne forie sic loesum se esse ab eo quere-
latis : sed quia vir bonus erat Phllemon, per affe- retur, ut illi ignoscendum minime viderelur. Quod
cium illum provocat obaudire, quasi cooevumajlatis, si esset, sibi imuuiandum- dicit, per quem regni
el-vinctum Christi Jesu, idest, obligalum negotiis coelorum hseredes fuluri sunt, qui ante peccave-
Dominicis, vel propler nomen ejus subjeclum vin- runt.
culis, sicul eranl et ipsi apostoli. Tales enim fuerunt (Yers. 19.) Ego Paulus scripsi manu niea, ego
Judas et Silas, qui cum ex plebe essent primores reddam; ut non dicam libi quod eliam te ipsum mild
inler fratres , obiigaverant semetipsos Dominicis debes. Si qua offensa est Onesimi, cautionem suam
Taeiibus (Act. xv, 22 el seq.)'; ut una cum apostolicis C testaiur se esse idoneam ; ut pro illo satisfaciat. Et
coagonizarent h propter fldem Dei. Unde Sibis par- ut veruin loquatur, suberigit se, et dicit quia minus
liceps labornm iuvenitur Aposloli. ab illo exigit, quam debere probatur. In servo enim
- {Vers. 10-14.) Obsecrote, pro meofilio, quemgenui cogitur salisfacere; quia seipsiim debito onerat.
in vincutis, Onesimo quondam tibi; inulili, nunc vero (Vers. 20, 21.) Ita frater, sic ego te [ruar in Do-
tibi mihique perutili, quem remisi ad te. Tu aulem mino, refove viscera mea in Christo. Fiduciam habens
illum, sicut mea viscera suscipe: quem ego volueram obauditionis tnw, scripsi tibi, sciens quia supra quam
apud me ipsum retinere, ul fro te inihi ministraret in dico, facies. Modo blandiiur, ul obauditio ejus volun-
vinculis Evangelii: sed citra luum consilium nihil volui laria sit; ut possit fructum habere. Sic enim provo-
facere; ui non velul ex necessitate bonum tuum esset, eal eum, ul arnplius faciat, quam poslulatur ab ed;
sed volunlarium. Non magnum est htimilem inclinare solet enim fieri, ul qui videt bene de se senliri,
se, laudabile vero sublimem viium bumiliare se; melioiem se praebent.
ideo Apostolus rogat eum, cui.imperandi habet po- (Vers. 22.) Simul aulem el prwpara mihi hospitium;
lestatem, ut in omnibus318f°rma Slt ad profecltim - spero enim quod per orationes veslras donabor vobis.
merilorum. Onesimum ergo profugum recurrenlem Ul solliciliorem illum faciat, et magis obediat, veh-
ad divinum auxilium, cum esset in custodia urbis " turum se esse illi sigriifical; solent enim absentes
Romse baptizavit Apostolus (Act. XXVIII,16), videns contemni. Et ul quid Apostolus hic adhuc esse non
in illo uiilitatis spem. Quem sic comniendat, utstium dedignatur, qui semper Uedia passus est et exitia ,
animum in illo significet idoneum ex inulili laclum coedes, "perseculiones, ac vincula, et cujus requies
tam saecularibus, quam divinis obsequiis. non erat, nisi in solo Ciiristo ? d Sed propter profe-
(Vers. 15, .16.) Forsitan enim idcirco secessit ad ctum eredentium, ut elinimicos crucis Christi con-
Iwram, ul in wlernum illum reciper.es: nonjam vilul funderet ad Dei gloriam augmeniandam , carnem
servum, sed pro servo dileclum fralrem, maxime mihi; suam passionibus offerebat; ul animoc suoe et cor-
'
quanlo uutem magislibi et in carne el in Domino? pori coronas immortalitatis acquirerel.
Onesimus, offenso dpmino proprio, confugii longa (Vers. 25, 24.) Salutat le Epaphras concaptivus
a Codex Vall,, probare hocdebet infilios ejus. finem usque commenlarii, desideranlur in pluribus
1 Rom. edit. sola, propler Filium Dei. oplimoeque notoecodicibus : in aliis lamen nonnullis,
c Eadem Rom. edit., habes me parlicipem. nec non in omnibus editionibus eadem illa repe-
• a S'ed propler profectum, et qnse sequuntur ad riuntur.
507 AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPSNDIX. 608
rncns in Chrislo Jesu: Marcus, ArisWchus, Demus, (Vers. 25.) Gratik Domini nostri Jesu Chrisii cum
Lucas, adjulores mei. Hos onuies parlicipes gloriaa spirilu vestro, amen. Haec subicriptio Apostoli est
su.ti tesialur. corifirmantis epislolatn miss;im. a
a Commentaria in epistolam ad Hebroeos eur in altulimus in Admoiiilione universis hisce comnien-
hanc edilioiiem adiuitienda non visa fuerint, causas lariis a nobis proemissa, quam consule.
i
IN SEQUENTEB* TRACTATDM ADMDNITIO. , \
Liber, quem subjicimus, a Romanm editionis curaloribus inler genuina saiicti Ambrosii opera primum
vulgatus esl sub hoc titulo : In Symbolum Apostolorum Traclatus. Al licet neque bibliothecam unde
prodierit, neque exemplarium ex qnibus prwlo commissus sit, qualilatein viri clarissimi nobis indicq-
verint,non proinde hwshmis in judicando , sed cx prima ejus leclione mirari subiit doclos viros, £t
acumim critico pollentes exslitisse, qui hanc opellam ingenio styioque Ariibrosiano plane deslilulam pr$
lecjitimo sancti Docloris parlu admisissenl. Nobis tamen mullo major nata est admiralio, cum apogra-
phis duobus, quorum alterum e bibliolhecaRegia, alterum e Valicana trtmscriplum habemus, ad memo-
ratam coliatis edilionem, quantum hwc ab illis di&sideat, inlellexhnus. Tum vero non salis sciebamus,
an magis delestanda essel impostoris impudenlia, qui hunc traclatum tain fwde interpolatum ac deirun-
catum illuslrissimo Romanw cdilwnis prwtidi pro sano et inlegro supposuit, an dolendw vices doclorum
hominum, quibus postmodum imposnil eadem edilio. Et sane vix aliun'de clarius deprehei\das , quatn
facile sil eliam eruditissimis viris fiicnm facere ; ut enhn alios prwiermillamus, conslat in fraudem in-
duclum esse Petavium ipsunv (Lib. iv de Trin. cap. .5, num. 6, el cap. 15, num. 5), cum atibi,
tum ubi de voce suppositi agens ita disputat; Sequilur, inquit (Ibid.lcap. 5, num. 15), supposlii
nomen, quod mitius Latinorum Patrum usu contritum esf in ea sigiiificatioue, quaj passim in scbolis
audilur, ut sit byposlasis aul persona, Apud Ambrosium lamen ocburrii lib. in Symb. Apostol.
cap. 12. Hanc, inquit, pro totius humani generis sahite in unitate jsupposili assumpsii. Qtio /p«
advertere est duplicem in errore.ni impegisse vjrum doclissimum, el quod ]Ambrosio lianc commentalionem
adjudicarit, el quod verba illa ldn\quam a vero ejusdem- auclpre profectq cilaveiit, qttm lamen nop sunt
nisi solius inlerpolatoris. ! '•
Quapropter ne quis in posterum ad idem saxum hallucinetur, subjectis, in marghie assuiamenlis, inle-
grum operis texlum reprwsenlabimusex fide prwdiclorum exemplarium; in quibus tamen aliquid prwces-
sisse , quod perieril, ex conjunciione igilur, quw slalim excipit prhnam' voccm, intelligilur. Certum est
prwlerea inscriptionem ipsam^ quw a nobis prwfiqitur ex manuscriptis, ul ea quam proprio marte indi-
tam huic libro voluerunl editores Romani, liaud paulo melior videatnr; ,non lamen vitio prorsus iirimu-
nem csse, cum universi argumenli, quod perlraclqlur, speciem alque ideam non prw se feval. finim vero
in tres parles distribuilur isle libellus (Cap. 15, in fine) : quarum quidem prima est de Trinitale; itl
secunda ia disculiendo incarnationis Dominicw mysterio versalitr. Terlia de resurrectione moriuorum
disputat, el quw conlra hanc veri\atem objiciebantur ab liwrelicis, diiuit. Addit etiam sub finem Auclor
Operis hoc ipsum a se ex Palrum scriptis esse colleclum. El revera non paucos locos hic agnovimui
aul pro ingenio Aucloris nonhihil immulatos, aul swpe eliam iisdem petbis mutuo sumptos, qui zx
Hilario, vei Ambrosio, vel Augustino petili essent. Quibus accedunt jnagna fragmenta e libris Tcrlulliani,
el Hiernnymi in Isaiam Commentariis, r/uod ultimum opus, cum non riisi post mortem Ambrosiiiucu-
bratuin sit, vel solum delegere possel imposturam, w nequaquam necesse sii -ad styli, ac versionis
lestimonioruni e Scripturis sacris allegatorum discrimen recurrere. Quo pprro et res fiat planior, elbre-
vitaii eadem opera consulatur, quw huic libello aliunde>inserta deprehendimus, ad margines e regione
annotqnda curavimus. ;
Cwlerum si quis nos rogel, cuinam quctori hancce opellam adjudicemus ; ingenue respondebimus in
tanla exemplahum paucitale de hoc a nobis nihil explorali affcrri posse. Id tamen cerlo dicere licet
antiquum esse scriplorem illuin, non solum quod codex Regius, in qwi contineltir ista commentalio,
annos ut minimum sexcenlos prw se ferat, verum etiam quod in eadem nuilius iiwrelici nisi veleris fiat
mentio. Sed neque ninrium conjeclurw nos pwniiebit, si hunc libetlum el'<adversus Priscillianistarum (de
quibus August. lib. de Hwres. cap. 70) seclam editum, el concilio shi minus Toletano primo, saltem
Braccarensi sccundo, quod anno 563 vulgo ponilur, crediderimus supparem esse. Etenhn eadem capila
hic disputanlur, quw conlra eosdem Imreticos in synodi Toletanw Reguia Fidei, in epistota t5 sancii
Leonis ad Turribium, et in synodo Rraccarensi secunda ônstiluuntur. Admodum ergo probabile esl hnnc
eumdem iraclatum non ad exponendum Apostolorum sijmbohm, sed a& vindicandam Toleianam fidei
regutam scriptum fuisse. Quod enim in . ea memoranldr quidam crrores, quorum in ilio meniio non
fit, id inde ortum' exisihnamus, vel,quod Auctor prwcipuos tantum delegerit, quos refellerei, vel quqd
S09 . DE TRINITATE TRACTATUS. "" : 510
illi ipsi hwrelici pro innala sibi ievitale ac inconstantia eosderii errores jam, abdicassent. V&i vliam-
simillimum esi non alia de causa eumdem librum Ambrosii nomine insignitum esse, nisi quia conslarel
sajictum Prwsulem conlra inemoratos hwret.icos conscripsisse opera bene muiia, quorum icctione Paternus
Braccarensis episcopus ad fidem ab eadem hwresi conversum se esse iesiificaiur : el ex quibus operibus
piura forle an hic nosterAuclor est mutualus.
-
DETRINITATE,-
'
- . ALIAS .
IN SYMBOLUM APOSTOLORSJM
~". ~TRACTATUS«
321 CAPUTPRIMUM,—Nullusigitur qui sanum A lar. I. ii deTrinit.): et hoeelria unus est Deus; hon
sapit.omnipolentem Deum, qui Trinitas et spiritus tamen iji unitis singularitale personie, sed unius
est, corpus aliquod visibile aut palpabile arbitretur : Trinilatis essenlia constans. Unus ergo diligens^
sed simislicemrationabilem, invlsibilemque naluram eum, qui de illo£St: et nivus diligens eum, de quo
intelligat, a et quoe nulla omnino cornpage solidata , est: et ipsa dileclio idem unus nlrorumque-, id est,
aut aliquid ei extrinsecus, aut aliunde videatur Spiriius sanctu,s, Et lamen tria bsec, ut dictum est,
adjunctum : quem nulla subslanlia, nulla crcatura, unus bonps., verus, justus, lumen, viia, verilas-,
ntilla umquam dominatio antecedit. Fons ergo et spiiitus atque cliaritas cst Deus. Deus ergo, quia
principium virtutum omnium, visibilium et invisibi» seternus et auclor est omnium, compositus inlelligi
Jium creaturarum, id est, coeleslium et lerrestrium non polest; ne vanteriora Deo sint, quibus putatur
conditrix, soncta ct inseparabilis Trinitas est, quse esse composilus. €unctam ergo creaturam, quoe
in se rccipit nihil externum; ne cjrcumscripia vidca- non estquodipse, non fecit uisi ipse. Ergo oalernus
tiir, aul alicujns rei indiga esse invenialtir, cum r.ura appellari non potest, nisi is qui initio et fine caret,
et unimoda ac mysticaj et ul ita, dieam, unione fe- id est, Detts Pater, qui cooelernum sibi el coomnl-.
cunda semper est, Tanla est enim in trihus insepa- potens Verbum et Spiritum habel. Quod intelleclum
rabilis el inconfusa unilatis c§senlia, ut nihil exlia B perspicueprobaiKubstantiam Filii ac Spiritus sancli
±e sancta Trinilas agere yideatur : in qua sanpta et ante omncm creaturam exsistere, et extra omnia
inseparabili Trinitale vera. esl relernilas, h immtiT tempora, alquo qirineipium iu Deo Patre semper
labilis verilas, el octerna ac perfecla est cliaritas. permanerc. Spirims crgo sancfus non est genilus,
El Ideo verius cogilalur Deus, quam.dicilur; qttia sed genitoris genitique -suavilas, sarictitas afque
iiicomprehensibilis semper est. Dens etgo omriipo- aaternilas esl. Nam cttm Pater sit Spiritus,-ct Filius
tens qui nec sexum babet, liedselatem, nec definita Spiritus : et ,Pate"r sanclus, elFilius sanctus; pro-
corporis membra, sic se voluil exceHentissime, evi- prielamen deSpirilu dicilur Spiritu? sanctus. «Quia
deutissime,. ° alque magnificentissime proedicari. ergo coaeternus est; et communis ambobus,' id ipse
-JElemilas ergoin Pafre, species in imagine, usus vocatttr, quod ambosunt.
in munere est. (August. i. vi de frin. c. 10, exjli- CAPUT II. <~-e Quanla jam temerllale et Infeli-
a Rom. edit., Quam nuila omhinocompago sblidat, C b Vat. cod., immulabilisunitas.
cui "extrhisecusnihil adveriil; quariiqueJniiildcreatura, 0 Reg. cod., magnificenlissimedeprecari.
nulla subslantia, nulla denique dominaiio anlecedit. d Rom. edit., eum, qui-abipso esl : unus"esldilectus
Fides vero altius conscendens, hittmior-uquwqnepene- ab eo a quo esl: nna esl dilectio ulriusqne. Sphitus
trans, ostenditDeum omniummnutumjfoniem, princi- sanclusxidem tarpen Deus. El lamquam boivns,ver.us...
piuin rerttm omnium visibiliuni el invisibilium, uni- charilas et spirilus dicalur; unus tamen esl Deus. Qui
versarumque creaturarum cwlestium ei terreslrium compositus esse rion polest, cum' aiiqria eo mtleriora
conditomn : quod est ittiilas inconfusa, el irinilas prwexstilisse putari nefas sit; nihilque quodabeo
inseparabilis, quw in se wterna nihit recipil aliunde^ factumnon sil, ilicente-Evangelista: On\nia per ipsvm
tion est lemporeaul toco circumscripla, nec rei cujm- facta sunt, et sine ipso faclum est nihil. Ipse soltis est
quam indiga reperitur : sed cum summa simplicitate ac - wlernus,qniainitioitfine carel, id esl Deus, Paier . . .
unilale fecunda semperesl; lanlaque unitatis essentia genuit Verbum, cum quo Sphiium sanclum produxil.
inseparabilis et inconfusa cernilUr in tiilnts, itl licel Vnde credimusFilii el Spiriiussanclisitbstaniiam ante
omnia cwlestiacl terresiria ac minhna quwque perspi- omnem exshiere cr-eaturam. exlra omnia tpnpora :
ciat,mhil tamen extrct se intelligere, sed singula inse qnod Pater esl genitor, Filius est genititSi Sphitus
inlueri dicilur. In hac-Trinitale vera tst mernitas, sancttis genitoris sanctitas spiritusqne. Nani iicet Pater
iinmutabiiis unilas, wlemaac perfecta charilas. DenU sil spirilus. . . soia lamen lerlia persona proprie-Spi-
quevRiius ccgilalur Deus, quam dicitur; quiainconir rilus sanctus "nuncupatur.Qnia srgo cowterna, -elc.
prehensibilisest. Quinecsemm: ;.-', sed omnipotens, ? Eadem Rotti. edit., Quanta igitur iemerilutc, ne
wternus, incircumscriptus voluit se magniftcentissime dixerim cWcitqteAriani dicunt.Reg. cod., cmceniur'
prwdicari.... virlus in -tnunere. D Afiatii. . •
Sl 1 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. S12
i
citate eensenlur Ariani, qui dicunt : Erat tempus jA quo omnia; non naluram secamus , sed unitatem
quando non erat Filius, lector intelligit. Numquid el naturae, el voluiUatis, cl operationis confitemiir.
eniin potuit esse tempus quando Paler sine vita, Untts ergo Deus iti his tribus, et base tria unus esf
sine sapientia, sine virtute, sine Verbo, quod Christus Deus. Qtiod ila esse idem comprobal Apostolus di-
est, fuerit ? Absit; cum manireste ipse deelarel Pater cens : Ex ipso, et per ipsum, el in ipso oinnia : ipsi
dicens : Eructavit cor tneum Verbumbonum (Psal. gloria in swcula swculorum, amen ( Rom. xi, 55).
XLIV,2). Quod coinprobans beatus Joannes dicit : In Cujus rei congrueiis David propheta dicit: Renedicat
principio erat Verbum, et Verbumerat apud Deum, nos Deus, Deus noster, benedicalnos Deus; et metttant
el Deus eral Verbum. Hoc eral in principioapud Deum. eum omnes fines lerrw (Psal. LXVI, 8). Pater ergo
Omnia per ipsum facia sunt, el sine ipso factum est pater esl sine initio; neque enim est aliud aliquid
nihil(Joan. i, 1-5). Quidquid ergo incorporale 322 unde Pater sit : et Filius Filius est absque initio"
est eiinvisihile, diversitate Iocorum non potestsepa- dunuaxat; de Patre enim est, et creator omnium
rari. Si cnim nostersermo, aut virtus, autsapieniia, temporum est : Jel ideo non sumit inilium ex
a nobis separari non potesl, nisi cum e corpore tempore (Joan. ij 1), quia Verbtim, quia virlus,
abscedimus, quomodo hsec ab immorlali et omni- qnia sapientia est.iquse omne lempus et fecit et an-
potente Deo, qui omnia per Verbum suum ex nihilo B lecedit (I Cor. i, 24). Spiritus aulem sanctus vere
fecit, poterunt separari? Nam cttjtis erit Pater se- Spirilus est, procedens quidem ex Palre s : sed
cundum impios hoeretieos, si ab eo Filii nalura se- non est et ipse Filius; quia non generalur, b sed
paralur? Et rursus Filius ctijus erit Filius, si non procedit a Patre. Omne enim quod est, aut ingeni-
origo sua referatur ad Palrem; utsit ille qui genuit, tum est, aut genitum, aut faetum. Esl ergo quod
el ille qui ex eo genitus est? Pater ergo qui origo neque iiatum, neque lactum est: est quod natum
est deiiatisel bonilalis, recte el in Filio et in Spi- esi, et factum non est : et est quod neque natum,
ritu sancto intelligitur ct sentitur : in illo , id esl, neqtie faclum est -.|et esi quod faetum est, el naiiim
in Filio, velut Verbo, virlute et sapienlia : in hoc non est : et esl quod factum est, et nalum esi, et
autem, "velut Spiritu ab ipso procedenle. Ita ergo rcnalum est : et est quod f.ictum esl, 323 etna-
rectttm el catholicum est, ut et tinum Deum secun- tttm est, et renatum non est. Nttnc aulem proposi-
dum b verilalem substaniise falcaniur, et Patrem et tortim memores ,| singttlis jam rebus substantias
Filium , et Suiritum sanctum in sua quemque sub- designemus. Quodergo neque natum, neque factum
sislenlia sentiamus. Absque e ulla est ergo fine esl, Pater est: noh enim ab aliquo est. Quod autem
credenda sanctoe Triniialis" divinilas, d et ad sen- natum est, et faclum non est, Filius est, qui a Patre
liendum etiam ipsi menli diflicilis. Et hoc solum G genilus esl. Quod vero neque natum neque faclum
est, qtiod ex ea comprebendimus, quia compreliendii esi, Spirilus sanctus est, qui a Patre s procedit.
non potest. Una est ergo in tribus deitas, et triai Quod etiam factum est, ei natum non est, ccelum,
sunt in quibus deilas. Nulla ergo in unilate confusio, et lerra, et coelera quoe.sunt. Quod autem factum
e nequein diviniiate disciditim est. El
ideopariter est, et natum est, el renatum esl, homoest, qui
abjicienda estelstulti Sabellii commixtio, et impiii primo naseitur carnalis, et in baptismo renascitur
Arii separatio : contraria elenim sibi, sed scqtiei spiritualis. Quod vero faclum est, et natum esl, et
impia protiileruni. f Sabellius enim dum omnia no- renatttni non est, animalia sunl.
minari puiat, niliil esse uinimquodque designat; ; ' CAPUT IV. — Ut ergo singuia doceamus exem-
quoniam quidem desiuil esse quod est, cum in al- plis; de Palre enim ita scriptum est: Unus enim
terutrum, id quod esse dicitur uniuscujusque, Deus Patcr, ex quo omnia (1 Cor. vm, 6); de Filio
transfundilur: Arius autem duin creaturam Patris; atttem : Unus DominusJesus Christus, per quemomnia
Filium, Spiritum vero sanclum Filii impie asserit: (Ibid.); el iterum : Unus enimDeus, unus el medialor
esse crealuram. Dei et homhiumhomo ChrisiusJesus (1 THH.II, S); de
CAPUT III. — Sed abjectis istis impielatibus et': Spirilu vero sanclo : Nemo enimnovilquw sunl homi-
sprelis, nobis, sicul bealus Paulus apostolus ait : JJ nis, qum in ipso suht, nisi sphitus hominis,qui in ipso
Umis esl Deus Paler, exquo omnia; et unus Dominus> est: ita el quai Dei sunt, hominumnemonovit,nisi Spiri-
-Jesus Christns, per quem omnia; el unus Sphitut; tus Dei(l Cor. n, H); el iierum : Sphitus autemscru-
sanclus, in quo omnia (I Cor. viu, 6). Hocipsumi talur etiam alta Dei (Ibid., 10). Qupd autem Paler et
aulem quod dicimus, ex quo , el per quem , et ini Filius et Spirilus sanctus initio careat, exinde de-
a Eadein Rom. edil.. velttt
spiritu aspiritu proce- esse personam rep tlal, nihil «sse itnaniquamqttede-
denie. signat.
b Vat. cod., unitalem sttbslantiw. e Eadem Rom. edil., el Filio.
c Rom. edit., ullo ergo prindpio, et fine. b EademRom. jedil., neque Pater, quia procedit
d Eadem Rom. eilil., ticel humanw sil menli ipsi% ab utroque non genilus, non ingenilus, non factus.
comprehensione difficilis. (Jnde non incongrne dicilmr Nam omnequod estaul nequenalum, nequefactiimesl:
quod. aul nalum, el factwn non esl, aul neque nalum, neque
e Eadem Rom. edit., nequein Trinitate. esl: aul factum, el nalum non esl : aut facium
f Eadem Rom. edil., Sabellius enim docuit unanj facium et natum el renalum est: aul faclum et natum, el re*
subslanliamessePalrem etFilium et.Spirilumsanctum, natum non est.
Kiiamq ue irinomihe personani : sed dum omnes ttnani s Rom. c.iit., et Filio procedit,
513 . DE TRIMTATE TRACTATfJS. BU
monslratur,quia quod Paler est, esse npn coepil; el. A Patri, aut Spiritum sanctum , defuisse Filio, sicut
si non coepit, nec Filiuscoepil: Spiritiis autem suu- impii hxretici menliuntur. Nos ergo hoec proecaven-
ctus,aqui aPalre procedil, nec ipse coe.pit;quia proles, servemus I)onum proposltum, qtiod a saiictis
cessio ejus conlinua est, et ab eo est, qui non coepil: P.itribus suscepimus. Adoremus Patrem el Filium c.t
non enim Pater coepit esse, el quia non ccepit, nec Spirilum sanclum, in Filio Palrem, in Spiritu au-
Spiritus co?pit esse; ea ratione quia et in ipso est, et tem sanctoPatrem et.Filiumintelligentes : dividen-
ejus est. DeFilio iterum quod non ccepit, evangelista les aniequam conjungamus , et jungentes anlequam
lestatur dicens: In principio eral Verbum, el Verbum dividamus : 324 unitateni in Trinitate yenerantcs,
eral apud Deum, el Deus erat Verbum. Hoc erat in et Trinitatem in unitate confitentes. Tola ergo a
principio apud Deum (Joan. i,l, 2). Ergo quia erat, nobis saneta Trinitas adoranda est; quiatota regaiis
non CTepil;et quia apudDeum erat, non coepit: etquia est, quia unius poleslatis est, et unius glorioe est
Deuserat, non coepil: el quia hoc erat in principioapud supra mundum, supra tempora, increata,invisibilis,
Deimi, non coepit: quia ita Deus ex Deonatus esl, ut incomprehensibilis, investigabilis : quoe quo ordine
ccepisse nescial. Nequeergo fraudalus estPaler, eo apud semetipsam sit, ipsa sola cognoscit; a nobis
quod ingenitus est, aul quia genuit Filium : neque autem sequaliter adoratur. In qua invisibili e; ineffa-
Filius defraudatus, eo quqd generatus est, aut quia B ; bili sancla Trinitate nihil tam proprium, tam fixuni
ex ingeuito generalur : neque Spirilus sanctus de- intelligere debemus, quaro pacem et quietem. Nc-
fraitdatus est, quia ulrorumque, id est, Patris et que enim dissensio ulla in nalura Dei est, quia nec
Filii est. Sic lamen eorum est, ut neque in Patre, djssolvi posse sentienda est, ulpqte quoepnx semper
nequein Filio refundatur; quia Deus est, neque ini- jjtxharitas est. Si enim quatuor subslanlioe, id est,
lium, neque ullum fmem habens, ulpote qui Patri _d calor, sanguis, flegma el liumor,,horiiinem faciunt,
et FilioL et coseternus est; quia ubi vull, et quos et unus bomo est; tu in unitate Trinilatem, aul in
vult, etquanlos vult, el qttnnium vull, inspirat sua Trinilate unitateni- quomodo non inlelligis? Deus
"propria voluntate (Joan. m, 8). Replel ergo gratia ergq Paier omnipotens , omnipotens Verbum ot
sua quos vult, et quanlos vtilt, et quantum vulf; Spiritum habens, supra humanam intelligenliam
non ipse repletur : perfeclionetn pra-stat, non acci- est, et ultra quam cogilari potest, incomprehensi-
pit: sanelificat, non autem ipse sarictificalur. bilis et seternus : quem tunc, quanlum fas imbecilli-
CAPUT V. —Hic ergo sicut Paler ac Filius et taiis nostrsepermitlit, possumus agnoscere; quando
vita cst el viviftcans, et lux esl et illuminans, et bo- Dominum Christum, qui ejus e /orma, el unicus filius
nusetbonitas, eisanctus etsanclitas (Rom. viu, 1S): est, noverimus; qttia sicut. ipse ait: Qui vidit Filium,
hic est Spirittts adoptionis, bic est qui dona sua di- G vidil el Patrem, qui misit eum, el qui in eo est, el qui
vidit singulis, proul vult (I Cor. sn, II ): hic est in co manet (Joan. xiv, 9); el iterum : Hwc esl autem
Spiritus sapienliw.el intellectus, scientiw el pielatis, vita wlerna, ttl cognoscanl le Deum verum, el quem
consilii et virlutis actimoris Dei (Esai.xi,,2) : hicest misisli, Jesum Christum (Joan. xvu, 5). Ergo omni-
Spiritus sanctus, per quem Paler agnoscitur, et Fi- polens Pater nomen Patris per Filium soriitus est;
Iius glorificatur; el a quibus solis ipse cognoscitur, quia nemo sine filio paler esse vel dici potesf, ne-
et qui solus omni3 eorum per unitalem naturse novil: que filius sine patre. Uiiigenilum vero Dei Filiunij
hic esl de quo Filius dixit: ElPater tneus dabil.bona Verbum, et sapientiam, ac Spiritum ejus sancium
petentibus se {Matth. vn, 11 ), hoc est, aut ipsum, substantialiter oequales per omnia Patri confiteri
aut omnes gralias ejus, Sicul crgo Dominus Ctirislus honoriftcum est. Nam quis revera aut colorem, aut
et Verbum, et virtus, et sapientia, et justiiia, et habitum, aut magnitudineni Verbi et sapientioe,
margarila, et Iux, et via, el resurrectio, et coetera juxta. quod sapientia est, ac Spiritussancticoapla-
quae de eo scripia sunt, appellatur; ita et Spiritus vit; ut gradus illic requirat, etordines faciat, ubi
sanctus sapientise, inlelleelus, consilii, fonitudinis, omnia invisibilia et unita ac pacifica seriiper perma-
scientioe, pietatis ac timoris, ul jam dictum est, nent?
nuncupalur. Non tainen quod diversus sit juxla diffe- " CAPUT VI. —Primum ergopmnium credendum
renlias nominum, sed quod unus alqueidemcuncta- est unum esse Deum, qui cunctaex nihilo per Ver-
rumvirlutum fons sit atque principium , qui in Do- bum suum fecil, et per Spiritum sanctum auimavil:
mlnq Christo, utpote suse naturoe consorle, semper qui ctim universa capiat, ipse a nemine capitur.
inhabitavit. Isti sunt septem oculi, qui in Zacharia Quod iia esse uno versiculo David prophela com-
prophela in uno lapide (Zach. m, 9), id est, Domino prehenditdicens : Verbo Dominicwli firmati sunl,
Christo dictmtur inesse. Proprietas ° ergo , unicui- et Spirilu oris ejus omnisvirtus eorum (Psal. xxxn, G).
que immcbilis: sedunus cullus, una veneraiio, una Iste est Spiritus sanclus, qui in principio et fabrica
sanclificaiio semperPairis el Filii et Spiritus sancli mundi ferebatur super aquas (Gen. i, 2). lsle estin
est. Neque enim dignum est aul Filium defuisse quo Moyses et Aaron coram Pharaone rege jEgypii
* Eadem Rom; edit., qui ab ulroque. unus cultus, etc-

h Eadem Rom. edit., consubstantiaiis et coceterhus lis;d quia
Eadem Rom. edit.,Mis atrael fiava, sanguis et
est. flemna hominem cbnstituvnt.
e Eadem Rom. edil., unicuique esl, ul silimmobi- . "° Eadem Rom. edit., cliaracter el figura.
|.iS AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. KSR
signa feceruilt, et de quo Magi dixerunl: Hic digi- &.deremus, sequentes Jesum Filium Dei, qui penelra-
ttts Dei esl (Exod. vm, 9). Iste est qui in Moyse, el vil coelos, et in dexlera Dei sedens, el in omni con-
in omnibus sanciis patriarchis et propheiis aique Sistens loco, nihil suoeproesenlise vacuum
dereliquit.
apostolis locutus est (II Pelr. % 21); de quo Apo- 33 Si tamen non jeum tinius ioti spaiio eonlineri
Slolus dicil: Et nos omnesuno Sphilu potati sitmus pro dispensatione corpo.ris pro nostra salule sus-
(I Cor. xn, 15). Iste est, qui carnem Verbi Dei in sa- cepii putemus, arit cireumscriptum seeundum divi-
crum Virginis uterum fabricavil (Luc. I, 55): iste niialis et incorporaiitatis suaj naturam. Diversitate
est, quem post baplismum Paler super Filium mit.it locorum-divinilas lion potesl sepnrari; quod itacsse
(Malth. Ht, 16) ; iste Cstt cujus virtule Jesiis plentis ipse Salvalor cotoprobavit dicehs : Nemo abbendit
1'eversus esl a Jordane, el regressus esl in Galiloeam hi cteturii, nisi qui \de cwlo descendit, Filius hominis,
(Luc. iv, li) : iste est, quem Pater pelenlibus se qui est in cwlo (Jodn. in, 15). Kon ergo ad explenda
<Iat (Luc. xi, 15) : isteesl, qui a Fiiio advocatus opera su,i loco indiget Spiritus, Verbum, virlus,
tioster apud Patrem , et alius paraclitus appellatur, sapienlia, splendojr, imago, vapor, et spiendorDei
quetnFilius ad nos missurum se esse promisit sine inacula : qitae omnia sine dubio personain Filii
(Joan. xiv, 16). Si efgo unius naiurje non esset cum demonstraul. Nuljuin ergo exstitit iempus, quandb
Palre et Filio, nltmquam alius a Filio paraclitus g Paler sine Filio, autFilius siue Palre, aul Spiritus
diceretur : idcircO ergo alius paraclilus dicilur, ut saneltis siiie Palre!ac Filio fuerit.
aiqualituerii natunc ac polesiaiis agnoscamus. AliuS CAPUT VII.
—jProprium ergo Dei est riori.cce-
ergo a nobis ad Patrem ascendeiis, alius ad nos a pisse, sed sempcrlidem esse, quod semperest. Quod
Patre veniens, palertium erga rios semper ac piissi- Hja esse de semelipso comprobali DeUs loquens ad
imum aifeclutn declatat. Qui numquam nos in lenta- Moysen : Vnde, et >dic filiis tsrasl.\ Qui est, misit
lionibus islius rnundi et roiseriis nec sine advocato me ad vos (Exod.lm, 14). c Lte cstSpiritus sanc-
iiec sine consolalore esse patitur. Iste est, qui una tus, qui tieqne natus, neque factus est : sed est
cuiii Palre Filiuin pro salute geiseris huhiahi misit, infeclUSjsiculPaier ac Filius. Iste est Spiritus sanc-
'sicul Esaias propheta ex pcrsona Filii loqUenlis lus, qui lapsos erigil; et jacenlibus occasionem lii-
lestalur dieens : Dominus misit me, -et Spirilus ejus liuit resurgendi, singulaque juxla varietatem roeri-
(Esai. xLvui, 16; Maiih. xn, 28). Iste est, in quo torum , et voluniulem Patris ac Filii dispensal,
Jesus dsemonia ejiciebat : iste cst, qUem Dominus quorum omnia non per invesligalionein, sed per
Jesus Chrislus posl tertiam diem resurgens a mor- unitatem naturaa novil. Ipse est, de quo propheta ail:
"d Spiritus Domini
luis, dedit discipulis suis dicens : Accipite Spiritum multiplex, mundus, incoinqui-
Sanclum; quorum remiserilis piccaia, remissasUnl: C natus, et Sanctus jest (Sap. vn, 22). Sicul ergo lu-
quormn ttUtemrelinuerilis, retenla sunl (Joan. xx, 22, men tenebras hoii recipit, sic et Spiritus aahctus
23). Iste est, qui die Peniecostes super aposlolos per uaturam habet, utomhium sordium incapaxsil.
deseendens , diversas eis imperlims esl linguas et Isleest, qui se iransfertacogilalionibhs, quaesinepeo
gralias (Acl. n, 3), sancti Joel prophetse vaiicinitim stint. Isle est, qui !se in afisimassanctas infundit et
(Joel n, 28) complens. Iste cst, qtti in sanclis marty-. omicos Dci atque jirophelas consiituil. Nisi er-
ribvis loqucits, diabolum ct adversarios Cbristi vicit: go quis Spirituin sauctum Iiabuerit, ncc Paternec
Iste esl, qui Paulum implevil, el a in apostolatum Filius, quorum est^ el cum quibus unus est Deus, ad
segregavit (Act. xm, 2). Iste est, qui diversa dona eum veniunl; utapud eum mansionem faciant. lsle
Sua in singula mfentbra Domini Cbristi usque in fi- est spiritus sapienlioe, quiideo multipIexappBlIatUi•,
riem inundi operatur (l.Cor. xn, 6). Iste est, qui eo quod mulia in se habeat,e el qttoehabet, hoc et esi,
nou solum a nobis trisiitias et mosrores et inalas el 1per oinnia unusjest, nec in aliquid eoruni, quae
lurpitudihum cogitationcs expcllit; verum etiam operalltr, ipse muijatur; sicutimago ex annulo, quoa
Dei in nobis memotiam Iribull, 325 ^1 uierito cuni in ceraih transit, jei annulum non relinquit. Quod
David propheta dicere possimus : Stemor fni Dei, et, ita esse Dominus jcompfobat, ad Mojrsen dieehs :
Uetectatussum (Psat. LXXVI,4); el ilerum i Memor '" Auferamigilur de Spiritu, qui esl in te;f el dabo illis
ero mirabilium tuormii {Ibidem, 12)i Isleesl, qui nO- sepimginta (Nmn. :a, l^),quasiscilicetighisde jgni-
bis reele credentibus, et bene operantibus adve- tulo transferatur, absque delrimento ejus, undesu-
niens, tenebras et angusiias ac pusillanimiuitem mitur. Ob hanc ergo iriconimulabililatem 6t diver-
cordis et sua nos Iuee ilinmiiianS, miscet sehsni sam opbratiotteni dictum est a Domino de saifclo
nostro sensuhi Chrisii; ul vilam hostram, quoein Joanne Baplista, qUod ih spiritu ac virlute Elioe
Cliristo est abscuhdila, cogilemus; el in oelerniset venerit (Lric. i, 17). Isle est, queni Deus misil iri
supervenluris SicculiS, rjtii noster status sit, eohsi- corda nostra clamahtem : Abba pUier (Galal. iv, 6);
a Eadeni Ronii.edit,, in aposlohtus minislerium. mobiiis, incoinquinalus, omnem habensvir-
b Rom. edit., iicet eum unius lod spatio coniineri multiplex,
ttttem, omnia prospiciens.
radone corporis non tamen chcumscriptam divi- e In eadem Rom. edit., desunt, et quw habet, hoc
nilatis el sumnaturanl. et est. '
incorporalilalis
' c Rom. edit;, iste rursmn est
Spiritus sanctus, qui f Eadem Rom. edit., el ponam
super iilos, ut le-
itonesl faclus, sicut nec Patcr.nec Filins.Iste, etc. cum suslineanl impelum poputi.
d Eadem Rom. edil., spiritus Domm iMeiiigenst
617 DE TRINlf ATE TRACTATUS. . 518
et in quo clamamus : Abba pater; ulrumque enihi }^ pro quibus ego sahgulneiii fudi meum ? El ideo obla-
. dictum tsij aet accepisse nos Spirilum clamantem : tio hoerelicoruni, qui SpiritUm sanclurh"non habent,
Abba pater; el accepisse nos Spirilum in quo clama- nonin Doi cullum, sed d'in cultuln doemomtm pfc-
mus ; Abbtt paler (Rom. vm, 15). Exposuit ei'go ficit. Quidfjuid enim iti synagogis suis hserelici, id
.quod dixit, clamantem,-hoc est, clamare nos facien- leslj iii conveiuitiuiis Satanse loquuhlur, non est doc-
tem. Iste est Spiritus, qtii gemitibus inenarrabilibus trina Domihi, s sed tilulalus et proesligia dsenionum
postulat pro nobis, quando quid orare oporteal, hu- sunt. Isti eiiiiri suhl, quibus Spirilus sanctus per
mana fragilitas ignorat (Ibidem 26). Quod in scipso Esaiam propltetiim dicit populum judoeorum pa-
sanctus Apostolus non tanttiin verbo nos edochlt, fasse menfeam dieens : f El parabaiis inensdin For-
vertim etiam suo nobis demonstravil excmplo (II Cor. tttnm(Esai. LXV,II); el ideo lafn ipsos qnam pceca-
xn, 7 et 8), hinc quando contra ulilitatem sttam ac lores, qui semetipsos non jttdicantes, audacter ad
perfectionem nesciens orabat, ut discederet ab eo sacrosanctuin corpus et SanguitiemCliristi accbduht,
siimulus carnis, qtii eum colaphizabal: quem post- increpat Apostoius dicens : Non pbieslis mettsw Do-
ea ab ipso Spiritu sancto b eruditus, idcirco eum mini parlicipes csse, ct menswdwmoiiioVum: rion po-
dixildatum sibi, ne iroigniludine revelationum sua- tcsiis caiicem Domhri bibere el caiicem dwtiibniorum
rum extollerelur, el aliquod boni dannnim pateretur. g; (I Coi\ x, 21). B Huecde oblatione bserelicortimiii-
Sed quia eum Dominus diligebat, qui feeniper divi- ctasuf(iciaiit; nunCaulcm ad ordineiri revertamufi
nitatis suoepotentiaHiper infirma qUoeqtieconsuevil CAPUT IX. — Quidquid ergo de Spiritu saiic-
oslendere, non fecitquod ignoranter pelebat. Ipse est _to diximus, hoc similiter et aPalre el a Fiiio ficri
Spiritus gg@ sanclus, qui in Ecclcsia catholiCaloto inlacta et indiscussa dimisimus; licei pro eerto no-
orbe lerrarum diffusnomni se gratiarum fonle diffu- vcrimus quia sancla et inseparabilis Triiiitas hum-
dit. Iste est c Spilitus Domini Jesu (Ibidem 9)s qui quam aliquid exlra se noveiit operafi. Et ut ita essc
in fine mundi antichrislum potentia sua inlerficiet clareanl quoedisi, breviier iiisinuabo. incariiationem
(II Thess. ii, 8). Iste est :Spiritus sanctus, qiietn Veibi Trinitas fecil, et tamen hon pertihet istcnr-
nttllus hoereticorum liabet; qui licel omnes habere nalio nisi ad Veibttm (Augtislin. lib. cont. Serm.
se Christi baptisma putent, iamen nisi veniatit r.d Atian.c. 16). Yocem de ccelo super Filiuni pobt b;ip-
Ecclesiam Christi, Spiriium non poternnt habere tistnum Trinitas fecit, el tamen non periinel nisi ad
Christi. Quod ila essecoinprobatbeatusPauIusBpos- Palrem. h Adventum Spiritus sahcii supra Filiuni
tolus dicens : Si quis Sphitum Chrisli non habet, Ihc in specie coluinbae (Luc. ui, 22) Trinitas fecit, ct
non est ejus (Rom. vm, 9)-.Eliterum : Nemo potesl' tamen non perlinct nisi ad Spiritum Sanclum.
dicere, Dominus Jesus, nisi in Spiritu sanclo (I Cor. C ' Quam trinam operaiionem in Unitale ihanentem
xii, 5). Qttodconfirmaiis beatus Joannes aposlolus el comprobat beatus Apostolus dicens : Divisiohesenim
evangelista (Uoan. iv>2e<5),dicit: In hoccognoscitur graiiarum sunt, unus auterii,Spirilus; el divisionesmi-
Sphilus Dei, omnissphitus qui confi\eiurJemm Chris- nisteriorum sunt, ttnus autem Dominus: et divisiones
lum in came venisse,ex Deo est 3 el omnis spiriius, operalionumsunt, unus autem Deusqui operatur omilia
qui solvitJesiim, ex Deonon esi : el hic est anlichris- in omnibus (I Cor. xn, 4 el seq). Tria ergo hoocunaih
lus, quemaudistis quoniam venil; el nuncjam in tnun- credeniibuslribuuntgraliam, Jquia non alia alquealia
do esi; etiterum: Quis est qui vincil mundum, nisii estsubslantia sahcloeetinsepaiabilisTrifiifatis. GUm
'
qui credit quoniamJesus csl Fiiius Dei (I Joan. v, 5,, ergo 1:singulaet Palsr et Filius et Spiriltis sanctus di-
et seq). Hic esl qui venil per aquam et sanguinemJe- cantur operatij omnia tainen pariter operantur. Sa-
sus Chrisius, non in aqua solum, sed in aqua el san- pientia condidit, Spiritu animavit, et justo ordihavit
guine. Et Spirilus esl qiti lestificaturquoninmJesus estt judicio. Ipse ergo justilia sua numiiuni in varias
veritas; quia tres sunt, qui testimoniumdant iriterra, , formas distribuit, et gratia sua ordinanle, tanta illius
spirilus, aqua el sanguis, et trcs unum sunt. membra incoitipreliensibiliter dispensal, conlinel el
CAPUT VIII. — Jusie ergo eis qui eum sine Spi-- gtibernat : cujus providcntips gubernatio t;im jusla,
rilu saticlo Dominum confitentur, dicturus esl inl D i tani arcana, tam occulta est; utquse ptilaturpama,
judicio : Quidautem vocatis me, Domhie, Domine,* mediciha sit paticnli. Unus ergo Detis in saucla
et noti fecisiis quce dixi (Luc. vi, 46); ct mecumi Tiinitale consisiens ha:c opefatur ': qriod ijise. de se
non colligenles spafsistis populos el uiembfa mea,, coniprobans, ner Esaiam prophetarii dicit: Ego Do-
a Eatietn Uom. edit., et Deum tnishse in cordai tkoriun dtcia sufficianl.
notfra Spiritum clamantem, Abba paler-,<eiin qno cla- h Eadehi Rom. edit., enim : Tu eS fitius
iriqllit
mamus, Abba Palcr. meusdileeius. Advcnturiietc.
* Eadem Rom. eiiit., crudilm -dixil nd viriutumi x Eadem Rom. edit, et deScendit,
inquit, Spiritus
incfemenladaium sibi, dum mtdivit: virtus in infir- sanclus corporati specie sicnt coluinba in ipsuriu
milate consummatur. Quain, etc. •
« Eadem Rom. edit., Sphiius -orisBomini, qtti, elc. i Eadem Rom. edit., quia ribh'-ix alid atquediia
d Eadem Rom edii., in dwmonum abomlnalionesL hubstantiasunt santitwinseparabilisTrinilalis persMtm,
« Eadeat Rom. cdil-.^siJtfblasphemiw,eldwmonumx ncc alitts Operalionis.
sunt. k Eadehi Roin. edil., slngillalini...
priesligia
! Eadem R'>m xjdil-.êl paranles dwmoniinensam,, Spirilus aitimavU, eljtlslo Pater, etc. diiqm o)iermi
el implenks FvHunozpolionem. 1 Eadem Rora."edil., im
providd,
s Desunt in Rom. edit., Itwc d$ obiatwne hwre-
519 AD OPERA SANCTi AMBROSIl APPENDIX. 520
i
minus, el nonesta amptius extra me(Esai. XLV,6 et 7), A Opera qum ego facip, Paler in me manens, ipse facit
hocest,"prseier Verbumet Spiritum metiin, virltilem ea (Joan. xiv, 10).Ipseesl ergo semperin Palre Fi-
acsapienliam 327 nieam, quse in me est semper; -lius, qui ad Moysen dicil : Qui esf, misil me ad vos
b nullus esl alter Deus alque salvalor, de quo idem (Exod. in,
14). Ipse esl, cui perfecto orbecongaude-
prophela dicit : Et mhlet eis Dominttssalvatorem, qui bat Paler; quia tarilam molem terrse fundassel super
eos salvos faciat a peccatis eorttm (Ibidem 5). Et ite- maria, et super flumina collocasset eam ; utelemen-
rum ex persona Palris supra scriptus propheta dilum gravissimum super tenues aquas ejus penderet
cit : In memetipsojuravi, quia egredietur ex ore meo arbitrio. In stabililale ergo orbis terrarum, quando
verbum, elad me vacuum non.revertetur (.Esai.xix,20; illius fundamenta Paler firmabat, nullus erat cum
XLV,25; LV, 11). Non est revera Verbum Patris ad eo praler eos, qui eranlin eo. id est, Filius el Spi-
eum vactium reversum, quia obsides salutis nostros, rilus sanclus. Erubescant ergo impii hoeretici, qul
id est, veram aiiimam el verum corpus susceptum Filium Dei aul Spirilum sanctum crealuram dicunt,
in dexteram collocavil Patris. Quod ila esse futurum aul fttisse iempus,iquando non fuerint; neque enim
in Spiritu propheta intuens dicit : Vere tu es Deus temporum condilbr habel aliquando principium.
abscondilus ( Esai. XLV,1S ), id.est, in carne, Deus Quidquid ergo Filius loquitur, verba sunt Patris, et
Israel Salvalor; et ilerum : Abscondilusvulius ejusel B verba sunl Spiritus sancti: quidquid Paler loquitur,
despeclus (Esai. LUI, 2); nt scilicet bumano corpore verba sunl Filii, verba sunt Spiritus sancli: quid-
divina potentia celarelur; el iterum : Et homo est, quid Spiritus sanbtus loquilur, verba sunt Patris,
el quis cognoscit eum (Jerem. xvn, 9)? El iterum ; verba suut Filii Dei.Etgo unius, qui complet omnia,
Hic Deus noster, non mstiinabilur ad eum alius, qui et in quo sunt omnia, his verbis sub myslerio sanctae
in terris visus esl, et cum hominibus conversatus esl Trinitatis notitia prjedicatur; ait enim Filius:
d Sphilus sanclus a Patre procedil (Joan. xv,
(Raruc. m, 56), et iterum : Homo in dolore, et 26); la-
sciens ferre inftrmitates (lbid. 38); verum scilicet men propter socielaiem unilatemque nalurse a Filio
corpus hominisper hoecverba, et veram dcmonstrans mittilur ; qui Filius ab Isaia propiieta in regnanlis
animam, qui sciens ferre infirmiiates divinitale supe- habiluvisus est, 'sed propter consorlium majestalis
ravit, pacificans per sanguinem crucis suw, sive qum unilalemque substa[nlise Spiritus sanctus inprophela
,in cwlis sunt, sive qum in terra (Esai. LIII,4; C'o- est locutus : in Cherubinr sane_ et Seraphim, ubi
loss. i, 28). Claruit enim per haec verba, in Domi- ipsa visio facta despribitur, ex parte ostenditur Do-
mmJesum Christum, nonex parte veritatem, el ex minus, et ex parle lcelalur; duabus siquidem alis ve-
parle mendacium : sed omnem in eo esse verilatem, labant faciem ejus, et duabus velabant pedes
id esl, et Dei et hominis. G ejus, el duabus volabanl- (Esai. vi, 2). Velarilur
CAPUT X. — Sed hoc non intelligit humana sa- ergo ea, quoe anle mundum fuerunt, el ea quse
pientia, quam condemnat bealtis Apostoltis diccns : post mundum erunt, quw_nec oculus vidit , nec
Fides vestra non sit in sapientia hoininum, quorum auris audivit (I Corl n, 9): ea vero quae in sex die-
Dominus cogilalionesnovil, quoniam vanw sunt : sed bus facta sunt, nobis in notitiam per saeram lectio-
in virtute Dei (I Cor. n, 5); el ilerum : Non edocti nem venerunt. Nosprgo in Patre et Filio et Spiritu
chumanw sapientiw verbis, sed edocti Spirilu sanclo sannto non solum unam operationem, sed el sequali-
(Ibidem 15). Ergo fides non sit in hominum sapien- lalem confitemtir; ;e quia ubi aequalitas, f328 ih'
lia, et hseresis non esl. In Patre ergo semper Filius eadem natura, eademque substanlia est. Propler-
et Spiritus sanctus est; quod ila esse ipse Filius ea, inquit Evangelista (Joan. v, 19), eum Judosi
eonfirmal dicens : Ego et Paler unum sumus (Joan. persequebaniur, quia non solumsolvebatsabbatuin,
x,50):unum propter naturam divinitatis, sitrous sed eliam Filium Dei se dicendo , oequalem se facic-
propterpersonarum proprietales; et ilerum: Ecce ve- bat Deo. Quod ipse Dominus comprobat dicens:
nil hora... ul me solum relinquatis; et non sum solus, Ego et Paler unumsumus, el ego inPaire, elPalcr
quia Paler mecutn est (Joan. xvi, 52); et ilerum : inmeest; et iterum : Pater quod deditmihi, mojus
a Eadem Roin. edit., amplius. Ego qui fabricavi J) repulabilur alius adversus eum, el: Posl Iwc in terris
etc. Quoniam non esl Deus prwier me. visus esl, el inter . hominesconversalus est. Et ilerum
'lucem
b Rom. edit., Et ilerum idem propheia: In le scriplttm esl: Homo in plaga exsistens, el sciens fer-
Deus esl, et non est alius prwler le. Et alibi : Mitlet re,cetc.
eis hominem,qui salvabil eos : judicans satvabit eos... Eadem Rom. edil., Nonhi persuasoriisliumanw
Per memetipsumjuravi, nisi egredielur ex ore meo sapientiw verbis, sed in oslensionespiriius et virtutis.
avertantur. El alibi: Ver- d Eadem Rom. edil., Spiritus verilalis, qui... ln-
justitia, et sermonestneinon
bum quodcumqueexierit de ore meo, non reverletur ad quil, a' Palre procedil propler otiginem. Inquil, quem
me vacuum, doneccompleanlur quwcumquevolui. Esl miliam propter societalem unitatemque naturw. Qtti
igilur Filius revera Verbum Pairis, cum vacuum re- Filius.
versuin non fuerit; quia obsides.... intuens dicil : Tu e Eadem Rom. edit., Ubi enim eadem operatio,
enim es Deus el neschimus, Deus Israel salvalor. Nes- ibi1wqualitas.
civhnus, quia carne velalus. El ilerum : Non est spe- Eadem Rom. edit., Proplerea Dotninus inquit
cies ei, neque gloria : el facies ejus despecta est, et (cumJudwi... faciebat Deo) non potesl Filius a se fa-
non esl reputaia; ul scilicel humano corpore divina cere; quia nisi quod videril Patrem facientem. Qttod
potentia celaretur. EtElalius proplieta : Et homo esl, el alibi clarius osiendil dicens: Egc °.tPater, etc. \
quis cognosceteam? iierttm hic Deus nosler, non
%u . DE TRINITATE TRACTATUS. 622
omnibus est; et nemo polest rapere de manumea;'. A pbeta dicit: Generaiionem ejus quis enarravit (Esai.
stalimque infert : Et nemo poiesl rapere de manu -Lin, 8)?
Patris (Joan. x, 50; xiv, 10; x, 29). Si ergo de , CAPUT XI. — In bunc ergo unum Deum Palrcni
rrianu Filii qusePater dedit, nemo polest rapere, et omnipolenlem credimus, visihilium el invisibilium
haec eadem iri manu Patris sunt, quoenon rapiuntur c.ondilorem, cujus judiciaatqueconsilia occultasuni,
ab eo;- liquido comprobalur oninia Patris el Filii ac irijqua autem numquam. Qui tamen Paler sine ullo
Spiritus sancti, qui et Patris et Eilii est, esse com- sibi patre Pater est: et idcirco Filius de hoc genl-
inunia : etFilii manu teneri, quse Balris sunt; et tus, cujus generationem humanus sermo edicere
Patris manu teneri, quse Filii sunt. Dominus ergo non valet, inferior ab eo esse non polest; quia, ul
Chrislus Dei et hominis filius, qui semper erat cum dietum est, verbum, virlus et sapienlia ejus est.
Palre el in Palre, duobus locutus esl modis, 11 esl, Deum ergo f Dominum falemur, Deum Filium Dei
nunc secundum divinilatis suse gloriam, nunc secun- Palris allissimi, unici unicum, et cum Patre ae Spi-
dum noslrse naturae hominem susceptum. Paler ,er- rHu sanclo unum Deum esse confilemur; cujus licet
go in Filio, et Filius in Patre esl, in ulroque Spiri- s oequalitalem humanus sermo explicare nequeal,
lus sanctus est: ael ideo recta confessio mysterii incarnalionis lamen ejus sacrosancta ac veneranda
sanclse et inseparabilis Trinilalis ignoralio nostra B mysteria a sancto Gabriele Archangelo sanclam vir-
esl; cum enim sanclus Apostolus judiciaDei inscru- ginem Mariam, b quse verbo feta sola conscia aure
labilia esse testetur (Rom. xi, 55), ;jam ipse cujus niaritata est, alloquente cognovimus. Ait enim :
inscrulabilia et occulla sunt, quam inserutabilis et Sphitus sanctus superveniet in te, et virlus Altissimi
occultus sit, sapiens leclor inlelligit. Qui tamen obumbrabit tibi; ideoque et quod nascetur ex te sanc-
sanclus Aposlolus non dixit: Difficile inveniunlur tum, vocabilur Filius Dei (Luc. i, 55).J?on ergo bsec
judicia Dei, aut numquam; ne spem penitus inqui- generatio, qua de virgine pro salule nostra nalus cst,
rentium amputare videretur j.sed ait, Inscmlabilia posteriorem eum facit Patri 329 sivetempore, sive
suntjudicia Dei. Quamvis ergo proficiat quisin scien- potestate; quia non est temporalis genilor, ut Filio
lia, etsapientise deditus, arcana rimetur; lamen praejudicetur ex lempore,quia oeternus Patcr Filium
creala natura increali substantiam *>numquam po- genuit coseternum : nec extrinsecus natum aut fac-
-test comprehendere. Cum enim aliqua invenerit, lum, utbserelici menliuntur, sed ex propria substan-
rursumalia se offerunt quêstioni; eum illa repererit, UaTatris generatum vera fides babet. Ex Deo ergo
c alia innumera quoque inveniet. Tanta itaque in- vero, in quo oeternitas et
omnipolentia perfectse et
vesliganli semper materia suggeritur, ut reliquorum sanctoe Trinitalis consislit, verum Filium confileri
d ignoratio involvat priorum scienliam. Unde et sa- C honorificum est: et ideo sicut in Patre nos
convenit
e
pientissjmus Salotnon naluras rerum difficultates- credere, ita et in Filio; l quia hoc omnino est ille
que cognoscens, et imponens mensuram sapientise qui genitus est, quod.ille qui genuit. Credimus et in
suae ait: Dixi, sapiensefficiar,el ipsa longius recessita Spiritum sanctum, cujus majestatem, polentiam ct
ine quam eral, et excelsa profunditas, quis inveniet sequalitatem, qtiam cum Patre et Filio possidet, ipso
eam? et iterum : Plura enim opera Domini in abs- donante, jam superius ostendimus, procedentem ex
conditis sunt; et iterum : Quemadmadmodum ne- Palre, et communem cum Patre et Filio deitatem,
scis quw sit via spiritus, el qua ratione compinganiur operationem, ae subslantiam possidentem : et di-
ossa in venlre prwgnanlis; sic nescis opera Del, qui slinguentes personas in proprietatibus suis; deitalem
fabricator est omnium; et iterum : Altiora te ne qum- tamen sanctoe Trinitatis inseparabilem confliemur ;
sieris; et fortiora le ne scrutalusLfueris; et iterum: quiaquod nominibus, et personis dirimimus, hoc
Quemadmodumqui mel multum comedit, non est ei polestate et deitate et unilate jungimus. Ergo voca-
bonum; sicqui scrutalor est majestatis opprimilur glo- bulum sanctse Trinilatis grande mysterium et arca-
. ria (Sap. vn, 17; Eccl. vn, 24 et 25; xi, 5; ra1, num est; et ideo quando de spirilualibus nobis ser-
12). Et revera nihil tam verum, nihil tam manifes-» mo est, nihil de carnalibus esl omnino anle oculos
lum; scriptum esi enim: Delicla quis infeltigit (Psal~.D cordis proponendum. Sancloe ergo et inseparabili
xvin, 5)? Si ergo delicta sua homines non intelli- Trinitati 1 lux invisibilis, virlus inseparabilis, sttb-
gunt; quanio magis naturam Dei et consilia ejus stanlia incomprehensibilis, vita interminabilis est,
minime poterunt invenire! Quod comprobans pro- cui pax sempiterna omnis assislit, quam nulla um-
a Eadem Rom. edit., Quare licet nobis riiyslerii eliam altiora quwque occurrunt.
sanclw et inseparabilis Trinitalis confusa sit nolilia, d Rom. edit., perscrutatio oblivioneinvolvat.
noslra tamen est confessio. Unde sancius Aposlolus e Eadem Rom. edit., hominum cogilaliones, slel<-
judicia Dei licet incompreliensibilia esse lestetur, non larum dispositiones el abscondita qumquecognoscens.
lamen eaprorsus inscrulabilia el occulta decemit. Ideo f Eadem Rom. edit., Patrem Deum fatemur.
non dixit: Impossibilia inveniunlur judiciq Dei, aul . s Eadein Rom. edit., majestatem.
nutnquam se offerunt apprehensibilia, ne spempenilus h Eadem Rom. edit., Verbo felam alloquente.
inquirentium ampulare videretur. Sed ait incompre- 1 Rom. edit., quia sicut hic omnino
est, qui genilus
liensibilia, etc. - esl, ila ille qui omnino genuil.
- b EademBom. edit., ut lalis esl, numquam j Eadem Rom. edit.,/ua; maccessibilis,wius insu-
polest
ad plenurii compreltendere. .
c Yat.cod., alia- immutabilia ; Rom. edit., atia peretbilis.
s PATROL. XVII. lf
513 . AD OPfcRA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. $i$
nuam c.realura penelra., nulla conturbat. Si quis er- A.hoe ergo mysterium Filius Dei e Christus vocafur;
go exlra Patris majeslatem aut Filium vocat, aut quod tamen nativilatem ejus secundurii carnem, pas-
Spiritum sanctum, videtur sibi spem de semetipso sibnem, mortenique significat: sed ista mirabilis et
petere, id est, de simili, non desuperiori nalura; singularis nativitas, qua h Chfisfusgenitus est, db
omne enim quodcreatum est, quantum ad hocper- Spirilu etsancto iet Maria virgine iacia est, sicut
linet, ex eo qiiod non erat, factum est, el simile sibj fides ^ sancti symboli testatur. Hic efgo unicus in
est. Ergo Domino Christo Deus Pater a propria ge- divinitate Filius Dei, eiiam in nativitate carnali per
heralio est; nobis autem adopiione voluniaria : illi quam homincm nostrum,ut salvaret, assumpsii, uni-
paterest per naturam, nobis per graliam : illi Deus cus invenitur; 33Qs°his esl enim natus ex Virgine,
eslb unitate mysterii, nobis aulem potestate. Qui quoe nec proegnaiionem de viro, nec corruptionem
c
ergo aliud quam hoc tenel, et non ita credit, ana- sensit ex partu. De sancto ergo Spirilu et Mariavirgine
thema sit. sbeundum carnem eum nalum fatemur; sic etenim
1
CAPUT XII.—Splritus autem sanctus ipse est, sic- et beatse Marisevirgini fufurum , ut jam diclum est,
utjam diclum est, qui et Patris etFilii est: ipse esl, Gabiiel Archangelus promiserat dicens : Sphitus
tnii sicul Pater ac Filius replet orbem terroe: ipse esl, sanclus superveniel\in te , el virius Altissimi obumbra-
qiii a Filio sanclus el bonus pronuiitiatus est: ipse ;B bil tibi; el ideo quod nascelur ex le sanclum, vocabilur
a Filius Dei (Luc. I,J 55). Qtti Filius i Dei pro nosira
esl, quia David propheta, sicut Dominus Chiistus,
bonus et rectus pronuntialur (Luc. xi, 13); ait enim: salute sub Poniio Filaio crucifixus est, ac sepultus,
Reclum est VerbumDomini, hoc de Filio; et : Eruc- Vera ergo caro ex Virgine suscepta, vera crucifixa,
tavit cor meum Verbum bonum. De Spiritu autem vera sepulta , vera est post tertiam diem resuscitata.
sanclo : Sphilum rectum innova in visceribusmeis; Atlviscera igitur saeraeYirginis, ^ et suscipiendi inde
et : Sphilus tuus bonus deducet me in viam rectam carnem , et formaridi illic hominem Spiritus sanctus
(Psal. L, 14; xxxii, 4; XLIV,1; L, 12;CXLII,10).Ipse opilex et sanetificalor accessit; ut conjunciione Verbi
est, qui fttluia tumquam proeseiuia prsevidet; ipse et hominis a prima informatione perrecte Christus
est, qui nobis Chrisli Domini nalivilatem, mirabilia, mediator Dei el hoininum nascerelur, sine iraude bu-
persecutionem, passionem, crucem, morlem, sepul- manitatis, sine eorruptione deilalis exoriens : obi-
luram, resurrectionem, in ccelis ascensionem , et iurus morle, quia [creatus ; superaturus autem mor-
ad judieium e venturum ante plurimos prsenunciavit tis viticula, quasi cfeator. Non ergo inter Yerbum et
annos. Sicul ergo Pater sine principio , f ila et Spi- assumptuin ab eo homitiem ' aliqtta separalio diceh-
rilum sanclum et Filium habet sine principio coseter- da est, quia ex duabus naiuris, id esl, divina el
num, genilum ex se, non post se. Et ideo sicut iC bumana mystica rajllone compositis unum Christum
Pater omnem antiquilatem lemporum antecedit, Dei Filium confiteiriur.
Eeterniialeconsumit, long*vitale superal; ita etFilium CAPUTXIII.—Credereergo nobis hoee, non discu-
m
genuit tam sibi in virlule, quam in hac, quam dixi- lere licet: humiliier quasrere, non superbe inqul-
mus, cequalitate consortem : sed hsec virtus, hoec rere. Verbum ergo etsubstniiiia Dei, quaeper omnia
sapienlia, hoc Verbum, qtiod Filius est, tii verbis incorporea est, inseri in corpore htimano non poterat,
ular Apostoli (Philip. n, 6 el seq.), cum in forma Dei nisi aliqua spiriluali natura medianfe, id est, anima.'
esset, non rapinam arbltratus est, ut essel wqualis Deo; Anima ergo nin secreta raiionabiliarle Verbum Dei
sed semelipsumexinanivil, formam servi accipiens, in capiente, absque ujla contagione viri, Deus natus ex
ihniliiudine hominum faclus, et habitu inventus ut ho- Virgine esl. ° Sicut ergo participalione sui Filins
nio. Humiliavil semelipsumusque ad ntortem, morlem Dei proebens qmnibus exemplum, juxta id quod Dei _
autem crucis, propler quod et Deus exatiavit illum, et Verbum est atque sapientia, non minuifur conimu-
dedit illi nomen,quod est super omne nomen; ul in nione parlicipii; ita sancla Jesu anima, quaspropler
nomine Jesu oinne genu fleclatur, cwlestium, terres- nostra peccata et tristis fuit, et conturbata est, tiihil
trium et infernorum, el omnis lingua confilealur quia exinde contraxit. Ilsecest, quam dilexit Deus prse
Dominus Jesus Christus in gloria esl Dei Palris. Ob jD parlicipibus suis (Ambr. in Luc, l. x, n. 127): hsec
R E.ademRom.edit., propria generatione paler est. i Eadem Rom. edit., Dei et Virginis homoChristus
l>EademRom edit., unitale substantiw, nobisautem Jesus.
"l |
munere et poteslate. Eadem Rom. edil., pro suscipienda in carne, et
<=Rom. edil., Analhema sancla calholica et aposto- formando homine. |
lica Ecclesia pronunliat. 1 Eadetri Rom. edil., aiiquam persoriarumsepara-
d Eadem-Rom. edit., Spiritusut principalis el rectionem ponimus : sed ex duabus.... unitis, unum Chris-*
tus exoraiur. tum Deum el homiriemDei Filium in untlate personm
e EademRom.. edit., vivorumel moriuorum adven- confilemur. ]
m Eadem Rom. edit.,
tum. non superbe sapere.
c Eadem Rom. edit., Fitiutn habel sine principio, " Eadeni Rom. edit., ralionabili inedianie, Verbum
eowlernutn, genitum ex se, non post se; ila et Spiri- Dei opificio Spiritus sancli carnem assumpsil; ticque
tum saitclum Patri el Eilia cowqualem. absque ulla, etc. |
« Eadeni Roin. edit., Christys homo vocqlur. 0 Eadem Rom. edit., Denique sicul Dsus prmbens'
,h Eadem Roni. edit., Christus homonatusest. hominibussuis participaiionem.... e*>indedmisil.
1 Eadem Rom, edil., sancti hujus symboli.
- '"
-683 DE TRJMTATE TRACTATUS. m
vita naslra, de qua Apostolus ait : Et vila vestra ab- .A hominum. Calicemenim quem dedil mihi Pater, npn
sconditaestcumChristotnDeo (Coloss.III,5) :hoecest, vis ut bibam illum (Malth. xvi, 25; Joan. xvm, H;
quse dilexit justitiain, et odivit iniquitatem (Psal. Mqltlt. xxvi, 25). Alioquin si non propria voluntate
XLIV,8) : haectrislis non pro morle , sed usque ad oblalus esset, et crucem sustinere voluisset, qui in-
morlem fuit (Matth. xxyi, 58): hsec in cruce non dicareet.praedicer.e poterai proditorem, et aposiolis
pro se, sed pro nobis turbata esl: non virtus, non dicebat : Omnesvos in hac nocte scandalum mei susti-
sapienlia, non Verbum Dei, "qui eam pro nostrarum nebitis (Malth. xxvi, 51)? Poterat eos qui ad eum
animarum salute assumpsit, cl omni virtutum ac comprehendendum missi erant, declinare : quibus
sanclitatis decore adornans, in consortiuiii deitatis intrepidus occurrit el dixil : Quem quwritis (Joan.
perduxit. De hae ergo, quae per omnia noslrarum XVIII,4) ? Qui slatini c cecideruiu retrorsum; quia
aniiuarum similis est, Salvator ait: Poleslalem habeo vocem prsesentis Dei ferre non poterant. Non ergo
ponendi anhnam meam , el ilerum sumendi eqm; el: necessitatis fuit ut pateretur, sed volunlatis; non lam
Nemo eam lollit a me, sed ego pono eam a me ipso, el suee, sed et Palris, eui dicit: Utfacerem volunlalem
ilerum sumoeam (Joan. x, 18). Hsec est beata anima, tiiam, Deus meus, volui (Psal. xxxix, 9). aPer veram
quse in crucead diviniiaieni clamavit dicens : Deus, ergo earnem immorlalis mediatoris Dei el hominum
Deus meus, respice in me, quare medereliquisti (Matth. B
'. nos mortales redempti, v|vificaii, salvati atque libe-
XXVII,46) ? Clamavit «rgo bomo divinitalis separa- rati sunius a laqueis et captivitate diaboli, super
tione morilurus : nam cum divinitas mortis libera qttem nobis polestalem dedit dicens": Ecce dedivobis
sit, utique mors essenon poterat, nisi vila disccde- polestalem calcare super serpentes el scorpiones , et su-
ret, quia vita divinitasest; numquam enitii paUlur pcr otnnem virlulem inhnici (Luc. x, 19).e Omnis
vel mortem, vel corruptionem , quod immorlale ergo humililatis ac niysterii incarnatio ob hoc facta
semper et incorruptum esl. Deus ergo qui Verbum cst, ut nos potestaiem super diabolum acciperemus,
et Spirilus est, qtii ubivuil inspiral (Joan. III, 8), . f qui se facluram per superbiam cognoscens, in lan-
carnem seu animam susceplam non deseruitinvilus : tam dementiam decidit, ut aqualem se facere vo-
sed quia voluit, ubi voluit, quomodo voluil, et luerit altissimo creatori, dicens : Ponam thronum
quando vblttii, relinquens posuit eam , el ilerttm as- meum ad aquilonem, el similis ero Aliissimo (Esai. xiv,
sumpsit eam. Non ergo cujusquam jure ac potestale 14). Quod ita esse comprobat Apostolus dicens: Nam
exulus esl carne, sed ipse se exuil; nam qui polest quod impossibile eral Legis, in quo infirmabatur, per
non mori, si nollet, proculdubio, quia voluil, mor- carnem s Deus Filium sttum nnllens in simililudinem
luus est. Quod ita esse comprobans Aposlolus, ait: carnis peccali, el de peccato, id esl, primi liominis ,
Spolians se carne, principalus el poieslates exspotia- <G damnavit peecatttm h in carne;ul sicut in-Adam omnes
vit, triumphans illos in semetipso (Coloss. n, 15), per moriuntur, ita el in 6hrislo, qui nobis per passioncm
morlem scilicet hominis suscepti; ut, sicul idem di- crucis de latere suo lavacrum et polum martyrio de-
eif bealus Apostolus, per mortem hominis suscepli dedicavit, omnes vivificarenlur(Roni.ym, 5; Coloss. n,
slrueret eum, qui habebal mortis imperium (Hebr. n, 13;ICor. xv, 2-2).
14), id est, diabolum ,"et liberaret eos, qui per to- CAPUT XIV. —Ob hoc ergo nos convenil diligen-
tam vitam obnoxii erant servituli. Quod ita futurum fius intueri,quis offerat, cui offerat, * quid offerat, et
multoanleEsaias propheta prsedixeral dicens: Sicui pro quibus qfferat is, qui nobis via, veritas, et porta
dvis ad occisionemducilur, et siciit agrius coram ton- effectus est; de quaporia Spiritus sanctus pcr Prophe-
denle se"° obmutuit; et iterum : Oblatus est, quia ipse lam ait: Hmc porta Domini, jusli inlroibunl peream;
voluit, ad multorum exhaurienda peccata; et iterum : etiterum: (Psal. cxvn, 20). Non confundeiur, dum lo-
Tradidil in morlem animum suam, el cum sceleratis quelur inimicissuis in poria (Psal. cxxvi, 5). Sed ad
reputattts esl; el ipse peccdla multorum iulil, et pro istarii portam non venient, nisi hi qui meruerint per
trqnsgressoribusipserogavil(Esai. LIII, 7 el seq.). Non Dei gratiam et adjulorium de porlis mortis exaltari,
331erS° necessitale crucem Chrislusdominus, sed hoc est, peccatis. Ejus ergo supplicia, cui credo, cott-
voluntate sustinuil, dieehsad Petrttm, qui limorisfra-1 I) stanti professione commemoro, nec ihepudet eorum,
gilitate ad crucis mysterium scahdalizabatur et hu- quae Redemptor mundi et pro mea salute suscepii,
mano pavore trepidabat: Vade relro, Salanas, scan- etpro sua virtute superavit. Rideas licet, Judoee at-
ddlum mihi es; quia non sapis quw Dei sunt, sed quw que gentilis, quod in eo spem meam locem, quem
a Eadem Rom. edit., Hanc

pro lolius humani gene- rqm:non cognoscens,crealori wqualem se facere volue
ris salute in unitate suppositiassumpsit. rit, dicens : Ascendamsuper nubes.
b Eadem Rora edit., mulus, sic non e Eadem Rom. edit., Deus Filium suum mittens in
aperuit os
suum. smiilitudinem carnis peccati, de peccato damnqvil pec-
c Rom. edil. Abierunt calum in carne; hocest, Satanamhicarne Salvaloris,
retrorsum, et ceciderunt in
terrqm. sicul et hi alia epistola ail : Delriiimphans.
d Eadem Rom. edit., Et alibi: Descendi de cwlo . iÊadem Rom. edit., illasin semet ipso, ut sicut
non tit faciam volunlatem meam, sed ejus qui misit alibi dicit Apostolus-:Sicut itiAdam omnesnwriunlur,
vie. ita et in Christo omnesvivificarentvr.
_ °,Eadem Roni. edit., Tantw ergo humilitaiis el . Eadem Rom. edit., quid offerat. Vsqui offert,no-
ineffabilis hujus, elc. bisvia. etc. - .
f Eadehi Rom.
cdit., qui superbiw typlw se factu-
527 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. S28'
crucifixum mortuumque profitear; ego lamen in his .A Jusfificatum aulem claref in Spirilu; quouiam media-
vulneribus glorior, per quse me placere Redemplori tor>Dei et hominum homoChristus Jesus (I Tim. n, 5)
meo, quod tu ignoras, intelligo : Verbum enim crucis, non solum * sperandoe nobis felicilatis, sed eliam
ut ait Aposlolus, pereuntibus'slultitia est, salvis au- capessendoe prsebuit j. verilatis exemplum. Quod
tem futuris virtus Dei est (I Cor. i, 24 et 25). Ecce sane sacramenfum pietatis, per quod nos conditor
Pilati judicis facio mentionem, a quo judicaius est, noster ac redemplor amplectilur, sicut teslimonio
qui esl mundi judex futurus. a Quid autem dignila- viriutis resplenduilj ita etiam in ascensione assump-
teni fidei meaemordeant pcense illius beati corporis, tum in gloria, celebralum est obsequiis Angelorum;
quas celer resurreclio consecula dcslruxit ? Neque et ideo non est despicienda carnis humanas natura,
enim hic finis fidci meoeconfessionisque esl: sed quid quse in sanclse Triniialis substantiam alque consor-
sequatur accipito. Terlia die resurrexit a mortuis, lium per Dominum 'Chrislum ingredi meruit. Pulo
ascendit in coelos, sedet ad dexteram Patris, inde sane quod, Deo donante, de mysterio sanctae Trini-
venturus est judicare vivos et mortuos (Act. x, 42), tatis, etincarnalione Domini Salvaloris salis diclum
id est, etjuslos et peccalores, et Genliles el Jtidseos, sit : verum quoniamkin flne dogmatis noslri car-
seu animas et corpora. Yidelurne libi jam stabilis nis nostrae ponilur resurreclio; eadem a nobis
esse, b alque felix noslra credulitas, quse ei inni- " sur t firmius propter hsereticos ac soepius repe-
tilur, cui nec ipsa mors obviare ae resistere c po- lenda. I
terit ? .CAPUT XVI. enim Dei, quod do-
—JVerbum
CAPUT XV, — Denique numquam magis quanta minus Christus esVf qui est primogenitus omnis
clementia et patientia Redemptor nosler abunda- creaturao, et qui est primogenilus ex morluis,
ref, apparuit; quam cummyslerii bujus agressus ad imaginem suam, quam prius ipse condideral,
tofficium est, ut suscipiendo scilicet nostram subvenit; de qua imagine scriplum esl : Et plastna-
stanliam, et patibuli et tumuii jura susciperet. vit <Deus hominem'ad imaginem et simiiitudinem
Nostris ergo prosperis adversa ejus impensa sunt, suam ( Gen. i, 27) • el carneni propler carnem,
et divina atque humana a in nostro Redemptore mediante anima rationabili, ex sancta virgine
nalura quoddam inter se sacrum iniere commer-,. Maria suscipiens, et similia, id est, aniroani et car-
cium; ut teslimonium ab humanitate 332 divini- nem per similia purificans, factus est per omnia ho-
las, prsemium a divinitate ferret humanitas, hoc molabsque peccatoJ Mediante ergo anima Deo et
est, ul vulneribus corporis Detts noster magni- carni, bic, qui omries, sicut ait Apostolus, diviles-
tudinem erga nos sui amoris ostenderet, et con- faciens, pauper effeptus est, ul illius inopia nos di-
sortio divinilalis e repensari sibi obedientioe gra-' " vinis atqtie coelestibus diviliis ditaremur (II Cor.
liam, et animus noster et corpus agnoscerenf. Qua vin, 9); per signum|illud salutis, quod Deus generi
igitur fide, quave devolione huic Domino tantorum dedil humano, dicehte Esaia prophela (Esai. vn,
in nos donorum munifico adltserere acserviredebea- 14 et seq.) : Ecce Dominus dabil vobis signum, ecce
mus, intuendum est;f qui ita nullum largiendi mo- Virgoconcipiet in utero, el pariet filium, el vocabitttr
ditm habuit, ut tanluni fidelibus donaret in praemio, nomen ejus l Emmanuel, quod esl interprelatum, no-
quanlum ipse possidebat in regno : etiam ul crede- biscumDeus : qui aniequam sciret vocare patrem aut
remus nos ejus fieri posse cohseredes, eliam naturae mairem suam, butyrum et mel manducavif, id esl,
nostrae consors esse delegit; non tamen ut substan- Spiritu sanclo repletusest,cujusdoclrina nobis dul-
ttam a divinilalis arce detruderet, sed ul nos infir- cior, super mel et favum esl: qui spolia Samariae a
mos, et in extrema morlis vilitale ac necessitate e Magis accipiens, homo, rex, et Deus cpmprobatus
degentes ad gloriam resurreclionis altraheret. Quia est. De hoc eliam mirabili signo sanctus Simeon ad
crgo in se, quidquid nobis pollicebatur, oslendit; el Mariam virginem dicit: Ecce hic positus est in rui-.
non perire carnis istius subslanliam resurgendo per- nam et in resurreclionem mullorumin Israei, et in si-
docuit: et ubi ei posl resurrectionem fulura esset gnum cui contradicetiir (Luc. n, 54). De quo signoet
habitatio, ascensione monstravit. Hoc est ergo ma- bealus aposlolus Paulus ait : Judwi signa petunt, et
h Grwci sapienliam quairunt (l Cor. i, 22). Pro imagine
gniim, cl prorsus magnum pielalis sacramentum,
quod in carne manifestatum esse (1 Tim. m, 16), ut ergb sua Christus, qtiatn in primo eondiderat Itomi-
rerum proventus, ita genlium Doctor annuntiavit. ne, quam viderat ini homine diaboli arte fucalam,
a Eadem Rom. edit., nec esl quod digniiale fidei pietatis mtjslerii sacramentum. Nam declaralumest iti
mew minuant. came, ut rerum declaravit evenlus, quod in myslerio'
b Eadem. Rom. edit., alque firma. latebal. j
c Eadem Rom. edit., polerit? Et portw, inquit, in- \EademRom. edit., sperandm, sed eliam capes-'
ferid non prwvalebunt adversum eam. cendm prmbuil bi se nobis felicitalis exemplum. Sicul
Eadem Rom. edil., nalura in redemptoris nostri enim operibus elvtrtuie testimonioverilatisin nalivitate'
persona. carnis qualis essel resplenduit.
e Yat. cod., recompensarisibi obediente gratta. i Vat. cod.. tinitatis exetnplum.
f Rom. edit., qui nedum targiendi nullummodum k Idem cod., in fide dogmalis nostri.
1 Rom. edit., Emmanuel : qui aniequam sciat vo--
habuit, sed omnem adeo tnensuramexcessit.
s Eadem Rom. edil.,iacen(es.... exlolleret. care patrem aut matrem accipiet fortitudineinDamasci; '
b Eadem Rom. edit., omnium confessionemagnum, et butyntm et mel mauducabit.
"^
S29 DE TRINITATE TRACTATUS. 550
venit in similitudinem a peccali; ut bominem b per A j CAPET XVII. — Haecde imagine Dei, ad quam
passionem crucis el mortem ad pristinam revocaret iactus esl homo, dicta sufficiant. Nunc autem ad
Imagtnem (Rom. vut, 5): qtioeimago per incuriam ordinem revertamur. Ex malre ergo virgine natus
quidem obscurari potest, deleri autem per naturam est inter homines, sine homine patre; quia patrem
non polest. De hac imagine ail Propheta : Quam- Deum babebat in ccelis, quem negare non vene-
quam in imagine Dei perambulet homo, tamen vane rat, ul ex alio nascerelur. Propter sententiam ergo
conturbabilur (Psal. xxxvm, 7). Nullus ergo est, qui Evoe virginis (Gen. ni, 16), quampost peccatum ex-
iion aliquam imagiuem habeal, id est, attt sanctila- eepit, quoecum immortalis esset, post traiisgressio-
tis aut peccati. 333 In imaginem Dei ambulamus, nem effecta morialis est, ipse per Yirginem venit:
quando cogitationes bonee, quoe nobis a Deo insitse et sicut per virginem mors dominata est; ita per
sunt, in nobispermanent, el ad opera nos bona per- Marinm virginem venit ille, qui roortem vinceret.
ducunt. c Memoria ergo Dei exeludil a corde nostro Occasio morlis ingressa per lignum est, sed morle
euncla flagitia atque peccata, quoe diabolus nililur Domini per lignum exclttsa est ; mulier de latere
in corde nostro seminare atque depingere. Unde di- viri dormientis producta esl (Gen. n, 22); simililer
citur a Propbela : Domhte, in civitaie lua imagines autem el Ecclesia de latere Chrisli in cruce per pas-
eorum ad nihilum rediges (Psat. LXXII,20). Nihil ergo R 1 sionem et soporem morlis formata est. Ex lalere
prodest legisse vel audisse, nisi ea quoe aut legeris, viri formata est femina; el ideo in latere percutitur
aut audieris bona,in memoriae thesauro reposueris. Dominus, ut pro muliere vir patialuf, ex cujus lalere
Sicutergo iria sunt in homine, id est, corpus, ani- formata est, quse eum s suasit. Sed videamus, quia
ma, et spirilus; sic tria sunl eminenliora, quoa nos locus expelit, jam quid haereticis respondendum sit,
aut ad bona aut ad mala perducunt, hoc est, aut co- qui animam Adoe aut portionem Dei esse volunt,
gitatio, aut Ioculio, aut operatio. Quse tria breviter aul ante eum faclam, quam ejus corpus de terra ftn-
Spirilus sanctus in primo psalmo eomprebendit di- geretur : quod prorsus alienuin a fide catholica, et
cens : Reatus vir, quinon abiit in consitio impiorum, exlraneum est. Scriplum namque est quia plasmavil
el in via peccaiorum non stelit, et in cathedra peslilen- Deus hominemb de limo lerrm, el post plasmationem
lim non sedil (Psal. i, 1). Isli sunt d lerni stralores insufflavit in eo spiritum vitm; et faclus est homo in
diaboli.qui miserseinsidiantur animse; utautin dic- animam viventem (Gen. n, 7; Sap. xv, 11). Quod
lo, aut in facto, aut incogitalu eam incilenlad pec- ila esse Evae mulieris noii edocet exemplum, quae
calum. Spiritu ergo, anima, et corpore aut bene cum de costa Adoe in mulierem formata esset, post-
agimus, aut male; aut casti sumus, aut fornicamur: ea animam a Deo accepit; quse crealionis forma
et ideosicut avari atque raplores servi sunl mam- C ( usque ad finem mundi in nobis servatur, ^sicut
riionse; et sicut glutlones et ebriosi servi sunt ven- Esaias propheta testatur dicens ; Qui formal spiri-
tris atque libidinis; sic oinne peccatum dominatur lum hominis in eo; et David : Qui finxit singillatim
hominibus, probanle hoc propheta ac dicente: Erunt corda eorum (Psal. xxxn, 15). Ergo secundum i lam
quinque civitates in terra jEgypli, loquentes thigua evidens exemplum, nec prior est anima eorpore,
Chanaan (Esai.xix, 18), hoe est, quinque sensus car- nec antea condila, nec ex Del substanlia, nec in
nales, qui miserse animse tenebris JEgypti oppressse corporeis atque irrationabilibus crealuris, ut lieere-
ioquuntur; jEgyptus enim persequens sive tribulans lici volunt, multo ante jam tempore nescio ubi fuisse
atque coarctans interpretalur. Nisi ergo aquilonem conversala, quod unde probent, non habent.
frigidissimum ventum calore fidei, Chrislo nos ju- 334 CAPUT XVIII. — Quotidie ergo Deus ma-
vante, qui bona et docel ete delectatur, vicerimus; jestatis in plasmaiis jam corporibusanimas facit, * et
statim nobis calorem coneupiscenlLie atqtte libidinis immiilil, sicul Moysesleglslator de mulieribus prse-
suscitabit. Atlentieiur ergo jejuniis caro, el f cir- gnanlibus lestalur : quse formatum, aut necdum
ctimcidalur omni eoncupiscentise cultro, nec regnet formatum itifantem habent (Exod. xxi, 25 et 24).
peecalum in nostro morlali corpore (Rom. vi, 12); Quod ita esse comprobat Dominus dicens ; Pater
ut effugere consorlia mundi et opprobria diaboli pos- D meus usque modo operatur, el ego l operor (Johan. v,
simus. Jejunium ergo, conlritio. atque humilialio 17;. Sicut ergo impium est animam homlriis de sub-
animae esl; afflictio autem corporis. slantia Dei, vel animam ex anima dicl: ita impium
a Eadem Rom. edit., carnis peccati. . b Eadem Rom. edit., pulverem accipiens de terra.
* Eadem Rom. edit., per tignum prwvaricationis 1 Eadem Rom. edit., sicul sapiens impium redar-
morle damnalum, per passidnem, elc. guit; Quoniam ignoravh qui finxit se, et qui inspifa-
c Rom. edit., Imago namqueDei excludil, etc. vil illi animam quwqperalur, qui insufflavit spiritum
d Eadem Rom. edii.,sternistratores,emenda evat. vitalem. El David, elc.
cod. terni slraiores. Est autem slralor, is qui prjnci- i Eadem Rom. edit., juxta' leslimoniaverilalis tam
pis equum inslernit, et conscensuroadmovet. Nibilo) evidenlia. - ,
autem incommodius Reg. cod. terni slatores ; iidemi * Eadem Rom.edit. 4 Et infundit: Unde Moyses
siquidem slraloresdicuntur,qui et.Iiclores apparito- legislalor damnat percutientes mulieremin ventre ha-
resque,a quibus scilicet quispiam sistiiur apudjudices. benlem, dicens : Si autem fuerit figuratum_dabitani-
e Eadem Ilom. edit., melioribus delecialnr. mam pro anima, oculitm pro oculo.
.f Eadem Rom. edit., spiriiali circumcidatur omniss l Eadem Rom.edit., oper.or. Nori \semel ergo in-
zoncupiscentiacnltro. __ spiravil in facietn hominis spiraculum vitw, sed quoth'
e Eadem Rom. edil., suasil ad transgressivnem. die inspiral. • . ,' .
est dicere quotl anle plasmationem corporis facta A sam passionem liominis suscepti traditum est, pleno
sit; cum ipse Adam proclamet, dicens : Hoc nunc sernione testatur dicens : Cum enim venerilFilius ho-
os ex ossibtts meis, el cctrode carne mea (Gen. u, 25). minis cum Angelis sanclis in tnajeslalePalris sui, tttnc
Aliud ergo est Deus, aliud anima hominis; quia ab reddel unicuique secundum opera ejus(Maith. xxv,
a
eo, non de eo facla est. Detis enim invisibilis est, 31). Hsec omnia ergb futura sunt; quia quod ftitu-
incorruptibilis, impenetrabilis, incoinquinabilis, qui rum est, per prophelas Dominus est locuius, qui di-
nulla ex parte corrumpi potest, el cui nulla ex parte cit: Ego visiones mulliplicavi, el in manu propheta-
noceri potesl: anima autem hominis, quee Dens non rum assimitalus sum (Osee xn, 10).
esl, peccati capax est, et in oerumna versalur, el In CAPUTXIX.- Ad quod incarnaiionis 11secretum su-
falsilatem ducitur, tentalur, csccatur, confurbaltir, praiseriptus propheta miralur ae dicit: 0 custos quid
}>corrumpitur, captivalur; el ideo virlule indiget de itocle? quid de nocle cuslos? Secrelummcum mihi,
liberatoris. Hsec ergo mutatio animoe, IIJBCvariclas secrelum meum mihi. * Vwmihi. Cum, inquit pro-
ostendit mibi manifeste, quod anima hominis nec pheta, hmc audissem\(Esai. xxi, II; Esai. xxiv, 16);
Deus, nec de ejus substanlia sit; nam si anima ho- quodvidelicet Deus majestatis earnem essetinduturus
minis substantia Dei est, secundum illos qui hoc diet vaticinium in eum explendum esse prospicerem :
cunt, contrislatur subslantia Dei, pecipitur substan- B loeutus sum mihi interno cordis affectu; quia non
lia Dei, cxcatur subslantia Dei, c corrumpilur sub- possum cuncta narrare, quoe cerno : ha?rel lingua
slaulia Dei, captivatur subslaniia Dei; el modo ju- faucibus meis, vox dolore ac pavore concludilur;
dicalur, et in die judicii carne suscepta cumdiabolo quod tanta mysleria ante oculos versanliir meos.
in seterno igneddamnabitur : quod quamsitimpium, Yideo enim proesenjia, quae fulura sunt : inlclligo
qui sanum sapit, inlelligit. Clamat ipse Dominus quod custos Samarilanus i illc est cjus, qtti de llie-
apostolos suos conforlans, ac dicil: Nolite timere rusalem descendens in Hiericho, incidit in latrones.
eos, qui occidunt corpus, anhnam autem nbn possunt (Luc. x,55). Isle est| cuslos, g3g cui bealus Job
occidere; scd eum timele, qui polestet anhnam et cor- dixit (Job. vn, 20) : O custos hominum, quare posui'
pus perdere in gehennum(Mallh.u, 28). Numquid sesli riie k contrarium libi, et faclus sum mihimelipsi
cundumistos vesanos, ul jam dicium est, portionem gravis ? Cur non lollis peccalum meum, et quare non
aui naiuram suam Deus judicabit? Absit. Et ideo in aufers iniquitatem mefim? Iste csl custos qui dicit:
ipsis corporibus, quibus nali sumus, e el ex quibus 1 Super euslodiammeam ego sumjugiler, toldiebuset
animae nostrse egress:c morttii sumus, in ipsis post rioctibusslans (Esai. xxt, 8) ; el de qtto Propheta di-
resurrectionem animoe nostrae, Deo jubeiUe, in- cit: Ecce non dormitabil, neque obdormiet,qui cuslo-
troeunt; et resurgunl,si bon.i feceruut, in resurrec- C dil Israel (Psal. cxx^ 4). Propter haee ergo voca-
tionem vitae ad gloriam regni coelorum percipien- bula, propbeloQ,el quia conimutantur soepiusperso-
dam : si aulem mala egerunt, in resurrectionem ju- nae in eis plurimoe ac paraboloe, obscuri sunt. Sed
dicii el opprob;ium et confusionem sempilernam. nuncjam ad ordinem revertamur.
Quod ita futurtim comprobat beatus Aposlolus di- CAPUT XX. — Sblent igitur nobis hseretici, qui
cens : Omnes nos manifestari oporlei ante tribunal carnis negant resurreciionem, illttd beati Apostoli
Christi, ut recipial unusquisquepropria corporis sui, testimonium oppooere, quo dicil: Carb et sanguis
proul gessil, sive bonum, sivemalum (II Cor.v, 10). regnum Dei non possidebttnt(I Cor. xv, 50); reticen-
Tunc enim secundum vaticinium Esaise prophetoe tes illud callide, quod sequitur. Cum enim dixisset:
(Esai. xxiv, 2),'*nulla erit diversiias inter nobilcm Carq el sanguis regnum Dei non possidebunt, seguilur
. et ignobilem,f sacerdotem et Iaicum, servum el do- ac dicit; Nec cotrupiio incorruptelampossidebil(Ibi-
minum, ancillam et dominam ejus, divitem et pau- dem). Hoecergo dicta sunt, non quo dispereal nalu-
perem, %feneratorem eteum qui sere premitur aliera corporum sanclofum noslrorum, sed qtto corrit-
no, inter ementem et vendenlem (lla Hieron.in plivttm hocinduat incorruplionem, sicttt idem com-
eumd. loc. Esai.). Omnes ergo ex oequostabuntante probat Apostolus dicens : Sic el resurreclio morttio-
tribunal Christi, nec erit personarnm acceptio apud D rum; seminalurin corruptione, surgelin iucorruptione:
Dettm. Qiiodetsaiictus Job iisdempropemodumver- seminaturin ignobilithte, surget in gloria : seminaiur
bis annuntiat dicens : Partws et magnus ibi sunt, et in infirmitate, surgel in virtute : seminatur corpusani-
servus est liber a Dominosuo (Job m, 19). El Salva- male ; surgel corpusi spiriluale (Ibidem, 42 ei seq.).
tor in Evangelio, cui omne judicium propter glorio- Isti sunt enim quatubr ordines resiirrectionis, qui in
a Eadem Rom. edit., impeccabilisesl el infallibilis, ler prophela.
impassibiliset incoinquinabilis.- i |Eadem Rom. edit., quasi diceret: cum prophela
b Eidem Rom. edit., deest, corruriipilur. lue.caudirem, quod vtdelicel, etc.
c Eadem Rom. o.dit., patitur substantia Dei.r i Eadem Rom. edil., ille esl, quihominis itlius cu-
d Eadem Rorn. edit., poteril damnari. fam\egit, qui, etc. |
" Eadem Rom. edit., Et quibus animw nostrm, 1 Rom. edit., contfarium luum? sum atttem in te
Deo jubente, inlranl, resurgent, si bona, elc. onus? Etcur non (ecisliiniquilatis mew oblivionem,ei
f Eadem Rom. edit., sacerdotemet populum. purificationem peccaii^nei?
- « Eadem Rom. edit., feneraniem el fenus acci- 1 Eadem Rom. edit., steti per tolum diem, et super
pientem. castra sleti tola nocle.
b Eadem Rom. edit., sacramenlumse verqens al-
§55 DE TRMTATE TRACTATUS. 554
virga illa sacerdotali, quoein labeniaculoDominiflo- A conspecluDomini ( Esui. LXIX,23; I Ttm. n, 8 ), id
ruit, prsefigurabatitur (AT«m.xvn, 8; Levil. xxvi, est, aut in Hierusalem ccelesli, aui iri omhi locb, ubi
19). Sic ergo accipiendtim est : Caro el sanguis re- corruerit, autsepuliafuerit,secundumillud Aposioli:
gnum Dei non possidebunt, quomodo illud, quod Voloxirosorarc in omniloco, levarilesmanusmundas;
comminatttr Deus populo peccatori, dicens : Ponom sienim sbi,quicrea!uraest,cui preccipilurutorialur,
cqslum,quod super vos esl, mneum; el lerram, quam iri omni orbe terrarum videtur, ac radios suos ex-
calcaiis, ferream : non quod elementortim natura tendii;quanto magiscreatoret omnipbtensDeus ° in
mutetur, sed quod per ses el ferrum pcenarum ma- 336ommcrefIenrJus esiconstslereloco! CuiProphela
gnitudo monstretiir. Veram ergo resnrrectionem fu- dicil: Quo ibo d facie lua 1 Si descenderoininfernum,
turam in semelipso nobis Dominus Cbristus mani- ades (Psal. cxxxvm, 7 et 8); el cielera. Si ergo om-
festavit, qui post terlioe diei resurrectibnem iypbs nis caro adoratura esl Dominum, et e conlrario ea-
clavorum et Iancea3 vulntis discipulis dubitantibus davera virorum, quiproevaricaU suntin Deum, seter-
demonstravit (Ltic. xxiv, 40). nis tradentur ardoribus ; in utramque parlem vera
CAPUT XXI. — Non ergo eontemriamus car- carnis erit resurreclio. Et ideb nec ad dexteram ,
nem nostram male et hixuriose vivendb, in qua nec ad sinistram ab hac sancla el cathblica fide de-
Dominus Cliristus el nalus et passus est, et re- B clinandum nobis est, id esi, ut nec jiidaicum, nec
surrexit : non despiciamtis lutiim carnis nbslroe, haerelicuriierrorem sequairiur; quoriim alii qui car-
qtiod in Domini Cliristi deitatem, quoe ignis est , nitles simt, solas diligunt carnes : alii ingratibeneli-
exeoclum in leslam purissimam regnai in ccolis. ciorum Dei habere detreciant, quod Dominus Jesus
Quaerendum sane est, cur Apostolus dixerit : Ete- Cbrislus et natus habuit, ei resiirgens possidet in
nim Deus noster ignis cohsumens esi ( Ilebr. xii, aelernum. Hoec est enim vera resiirrectio, quoe sic
29): Deus enim noster, qui ignis vivUs, divinus et gloriam carni tribuii, ut non auferal verilatem, sicut
seternus esl, non islas materias corpbrales, sed jam diclum est, dicit Aposiolus : Corruptibile hoc in-
consciehtias peccatorum consumil, el iii sui chari- duel incorruptionem, el mortate hoc induel immorlali-
tale corda nostra succendit. Et ideo Angeli qiii plehi latem ; et iieium : Nolunius igilur spoliari, subaudi
sunt charilate,elipsi ignis appellantur (Psa/.cw,4). carrie : sed superindui cupieniesgloriam,f qumde cwlo
Sed et sancti quique, qtii illo igne accensi sunt, de est; et iierum : TJlvestili el nori nudi inveniainur , ut
quo Dominus ait: Ignem veni miltere in lerram, a et devoreliir, quod morlale est, a viia (I Cor. xv, 55 ; II
quam vblo ut accendalur (Luc, xn, 49)! et iterum : Cbr. v, 2, 5). Nehio ergb superinduitur, nisiqui anle
Sini lumbiveslri prwcincti, et lucernw ardenles in \na- vestitus est; sicut et Doniinus noster,.qui iri morite
nibus visttis (Ibidem 55). De quo et Apristolusaif : G transfiguraius est in glofiam, iunc qtiarido Moysen
Spiritu fervenles, Dominb servienles (Roht. xn, 11). et Eliam ad testimonium exhibtiit suiim (Maith. xvii,
Ergo divinus sernib ignitus esl et fervens. Qtibd ipse 5) ; cujus hon sblum vestinienta, sed et facies fulge-
Dominus comprobat dieens ad Hieremiam prophe- batutsol; ubi auteiri facies nominatur, ijestimo
tam : Ecce dedi verba mea in ore ttto sicul ignem (Jer. qiiod et cseiera membra conspecta sirit.
v, 14); quemIgnem inira se ipsepropheta exaesiuan- CAPUT XXIIL — Ad hanc igiiuf clarificaiio-
lem declarat dicens : b Factumque est in cbfde meo nerii, justi bnines in resurrectibne transforinabuti-
qttasi ignis exwsluans (lbid. xx, 9). Quod ergb dic- tur, probanle hbc Joanne Evangelista ac dicente:
luui est: Deus noster ignis consumensest, ita dictum Charissimi,filii Dei sumus, ei ribndumdpparuil quid
est, nonquobeus qui sjiiritiis est, ignis sit; sed quo erimus. Scimus quia cum apparuefii, sitriites ei
justos illuminel, sustitieiilibusveropcenaniignis esse erimus ( I loan. m, 2 j. Et jiisltis dicit : Ego
videatur. Haeedeeo quod dictum est: Detis nosier aiilem cum justitia apparebo in conspeclu tuo;
ignis consumensest. Nunead ordinem revcriamur. saliabor, dutri hiahifestabitur inihi gloria tua ( Psal.
CAPUT XXII. — Quomodo ergo rcsurreclio xvi , 15 ). Besurgent ergo cOrpora hoslra in
carnis negatttr, cum iriulto ante per prophetam seternum aut ad. gloriam aut pcenam mansura (Dan.
ex persona sua Domiiius Christus dixerit : Caro D xn, 2). Ctijus testes sunt Elias el Henoc, qdi per tot
mea requiescit in spe (Psal. xv, 9); et in alio series annoniih iia usque ad seciiriduhi advehtum
loco : Gafo ejus non videbil corruplionem ( Act. n , Domini Christi permanent. Quod ita esse comprobat
31); el iterum : c Sepultura ejus sublata est: et beatus Job dicens: e Scio quia Redemptor meus vivili
lierum : Et videbit britnis cafo salhlafe Dei; ei ite- et in hovissiriwdie de ieffa sufrecturus skrit; ei fur-
'
rum : Veniet omnis caro, d quw adoralura esl in sus circumdabor pelle mea, et in cdfrieriiedvidebo
a Eadem Rom. edit., et quid volo, riisi ut accehda- '

et implere locuin. .,.".-,
iur. f Eadem Rom. edit., quw b\e Deb esi,
b EaderiiRom. edit., factumest, inquit, quasiighis , ? Eadem„Rom. edil., Stio qubdwternits esl, qui
ardens, comburensin ossibusmeis. sblvererite deVel,super ieffain suscitafe pelleiiimeatii,
- c Eadem Rom. edit., Eril in pace sepuliurd ejus, qumjolerat hmc. A Doming enitn hwc. tnihi confecid
ablaia esl de medio. stihl, qkw ego cohscius Surii, qum oculus' ttieiis vidit,
dEadem Roni. edit., uladorel in conspectu irieoin etnqn alius, omni
'' autemtnihi consummalasunt ih »i-
Hierusalem, hoc est, in cwlo, elc. ti« riieb.
' Eadem Rom.edil., omnemcredendusestpenetrare
535 AD OPERA SANCTI AMDROSIIAPPENDIX. 556
Deum. Reposila est hmc spes mea in sinu meo (Job A mate, sed etiam in poeniteiitibus quotidie fieri nove-
xix,,25 et seq.). Erubescant ergo hserelici, qui aerium riinus, in quibtis carnis inlerilus ad profeclum cedit
aut phautasticum corpus aut Domini fuisse, aut nos- spiritualem. Cui ergo nec opera carnis erunt, nec
trumfuturum esse, aut melempsychosin menliunlur. augtnenla membrorum, nec capillus crescit aut un-
CAPUT XXIV. — Satis re vera impium est guis: quia omnes in virum perfeelum, qui Chrislus
et injusmm, ut Job, qui oculis suis vulnera con- est,b resurgemus (Ephes. iv,15). Si enim Patribus
spexit sua , et putredines ac vermes corporis stti in cremo quadiaginta annisnon capilli, nonungties
manibus palpavit suis (Job. vii, 5), in aliam di- creverunt, aul veslimenta aul calceamenia atlrila
eatur aut carncm aut animam resurgere. Quod sunl (Deul. xxix, 5 ); hoc in regno coelorum, ubi
ergo de beato Job diximus, hoc de Pelro, hoc de aufugiet dolor, et gemilus, et Irisliiia,* quseri quam
Paulo, et de omnibus sanctis , qui diversis pro impium sit, sapiens lector intelligit.
Deo tormentis animas posuerunl. Quseritur sane CAPUTXXV. —|Sed contra hanc lam veram, lam
illusorie a nobis ab hsereticis, utrum in resurrec- firmam doclrinam, et tam clara docuinenta et omnivir-
tione diversilas sexus sit, id esta et feminoecum vi- tule subnixa, solent nobis hsereticiillud Apostoli op-
ris resurgant, b ignorantes cseci sentenliam Domini ponere (Terlul. /. de.Resurr. c. 52), quod ait: Non om-
dicenlis : Reginaauslri surgel in judicio cum viris ge- niscaro eadem caro, Sedalia caro Iwminis,alia pecoris,
nerationis hujus, et condemnabit eos (Luc. xi, 51). B atia volucrum(l Cori xv, 59), et csetera; i non inlel-
cUbi ergovera caro, ibi diversitas sexus est; et ubi ligentes miseri bealjum Aposlolum corporis hoc bo-
diversitas sexus, ibi Joannes Joannes est, et Maria nore, non generis differentia dixisse. Alia est ergo
Maria est. Vera ergo carnis resurreclio sine operi- caro hominis, id est,jservi Dei, alia pecoris, id est, elh-
bus carnis erit; quia sicut veritas ait: Nequenttbent, nici,et peccatoris, atque hserelici, qui cnm inhonore
neque uxores accipient, sed erunt sicut Angeliin cwlo esset, sanguine Ghrisli redemptus atque honoralus,
„ (Mallh. xxn, 50). Similitudo ergo nobis angelica pro- non inlellexit, sed comparatus est jumenlis insipienli-
mittitur, non substanlia carnis negatur; quando enim bus, el similisfactus est illis (Psal. XLVIH, 13). Alia vo-
dicitur : Neque nubent, neque nubenlur ; de his dici- lucrum , id esl, martyrum , qui ad ccelestia pennis
tur, qui possunt nubere, et tamen non nubent., Si Spiritus sancti subyecti conscendunt. Aiia piscium,
enim bicin istad vifa, quselenlatio est super lerram, id est, k qui post salvaloris baptismi aquam assu-
multi propter regnum ccelorum semetipsos caslran- muntur. Alia gloria solis, id est, Chrisli: alia gloria
tes, non uubunt; et non solum viri, sed eliam femi- lunm, id est, Ecclesioe: el alia gloria stellarum, id est,
nse, hoc, Christo juvante , faciunt: e quanto magis seniinis Abraha?, et eorum qui se per fidem, et opera
hoc in illa beata vita non dicamus fieri, sed nec co- bona 1 filios ejus ostendunt; stella enhn ab stella dif-
gitare licebil! Catholicum ergo et reclum est utruin- ferlm in gloria (I Cor. xv, 41), id esl, apostolietpro-
que sexum in carnis resurrectione sine sexus operi- phetouilli, qui cupierunt videre et.audire Chrislum:
bus confiteri: cum, ut jam dictum est, adhucin hac isti autem qui viderunl et audierunt euni, nel cor-
vita positi nitamur cum Dei adjutorio opera carnis, pora ccelestia, et corpora lerrestria, id est, chrislia-
quse contra spiritum concupiscit, non implere ; pro- norum et Judseorum. Poslremo autem, ul omnium
bante hoc Apostolo, ac dicenfe : Vos in carne non resiirrectionem ostenderet, sic conclusit seittentiam
eslis, sed in spiriiu (Rom. vm, 9); f negando enim suam , dicens : sic el resurreclio morluorum (Ibidem
eos in carne, quos in carne esse constabat, non car- 42): Quod° ul ita possitintelligi, noslrse condilionis,
nis substantiam, sed337Peccata. id est> opera car- qusein hoc sseculo ftt, ponamus exempla, Infansenim
nis in eis damnavit; et ilerum : Ut absorbealurquod cum in puerum creverit, puer vero in juvenem, jtt-
mortale est, a vita (IICor. v, 4); quia licet exterior ho- venis autem in viruih, et vir in seneni, nequaquam
mo noster corrumpitur, e sed renovalur interior: per singulas setales perit, sed semper idem est, qui
quod lamen non solum in regno coelorunvet baptis- fuit. P Paulatim ergo hic setas, non autem natura
a Eadem Rom. edit,, an feminm a viris disiinclmD i Eadem Rom. edil., hujusmodi qumruntur? Hoc
resurgant. quam impium sil, fidelis quisqueiutelligit.
b Eadem Rom. edit., Ignoranl perditi, non vident j Eadem Rom. edit., quwibi sequuntur, non inlel-
cwci. ligentes hominesperdiii beatum Apostolumde corpotis
c Eadem Rom. edit., Ergo ibi erit diversitassexus. humani dignilale in resurreclione , non de carnis diffe-
Nec mirum, quia ubi vera caro, ibi dislinclio membro- rentia, etc. J
rum et personarum. Ubi vero latis dislinclio, ibi pro- t Eadem Rom. edit., quiper salutaris baptismi
culdubioJoannes. aquam ad cwlestemvitam assumuntur.
d Eadem Rom. edit., miserabili vila, qumpirate- I EademRom. edit., in filios ejus cooptanlur.
rium est. raEadem Rom. edit., in clarilale, ul aposlolia pro-
e Eadem Rom. edit., quanlominus talia hmc inilla phetis. Isli quia cupierunt, etc.
bealavila nedum fieri, sed, elc. II Eadem Rom. edil., stinl denique , inquil, el cor-
f EademRom. edit. , Elilerum: Ergo, fratres de- pora cwleslia, id esl, chrislianorum , et urresltia Ju-
biiores sumusnon carni, ut\secundumcamem vivamus; dworum.
negando enim, etc. 0 Eadem Rom. edit., ul facilius possit
intelligi,
£ Rom. edit. , interior tamen de die in diem reno- nostrw transmuialionis, quw, elc.
valur. . r Eadem Rom. edit., felas enim in liis trdrismuid-
,b Eadem Rom. edit.; el iri mensuram pleniludinis lionibus vdrialufj nonf etc.
ejus vesurgemus. ! .•
557 DE TRINITATE TRACTATUS. 538
peril.In illaautemHierusalem coelesli,ubisoliste ac A sanguinis : Veniel, ail Dominus, hora, in qua omnes
Iuna septuplum Iucebunt, diversitates non erunt a?ta- qui in monumentis sunt, audient vocemFitii Dei, et
tum; ibi enim nec infans, nec senex, nec parvus erit, procedent (Joan. v, 28 el 29). Audient ergo auribus,
qui non impleat dies suos, utpole filiusresurrectio- el procedent pedibtis, sicut Laaarus, et omnes quos
nis, et in mensuram perveniat aelali.s plenitudinis Salvator suscitavit (Joan. xi, 44). ipsi ergo procedent
Christi, ut nec desint alicui annorum spalia, nec sude monumenlis, qui in montimenlis illati fueranl. Ve-
persint. In illo n ergo tempore, eum oetasfuerit una niet ergo omnis caro non solum de terra, sed etiam
ctinctorum, et sanclus et peccalof erunt simili re- de mari, el de flumiiiibns; ut videanl salulare Dei
surreclione perfecti, nec inter se variabunl tcmpore: (Tertull. I. de Resurr. Carn. cap. 51). Mandabit enim
sed alius ad prsemia seterna, el in centuplum bona ]l piscibus ac fluminibus maris, et bestiis lerrse, et
recipiendia, alius ad supplicia*perlrahiiur seterna. volatilibus coeli; el eruclabunt ossa et cames om-
Cum ergo in genere humano aliter et aliter nascan- nium mortuorum ; ut resurgant, alii in vitam seter-
lur homines, in carnis resurfeclione una omnibus et nam, alii in opprobrium et confusionem sempiter-
similis erit b resurreclio ; aliter enim Adam, aliter nam. Tunc videbunt jtisti impiorum pcenas alque
Eva, aliter Cain et Abel, et omneshomines nali sunl crticiatus; quoniamjiwmis eorumnon morietur et ignis
atque nascunlur : alilerautem homo Chrislus Jesus, B eorum non' exstinguetur, et erunt in aspectu omni car-
qui eslmedialor Dei ethominum, natus esl (Gen. n, ni (Esai. LXVI,24). Quia ergo verissime hanc habe-
22; iv; 1; 1 Tim. n, 5). Licetergo diversis exordiis mus spem sicut, exhibuimus membra nostra famula-
homo nascalur, una lamen hominis nalura non differt ri immunditise, et iniquitati ad iniquitalem (Rom. vi,
restirrectione camis omniumque membrorum : cqtiae 13); ita exhibeamus ea famulari juslitise in sanctifi-
omiiiamembrauna Dominisententia declaranlur, cum cationem vitse : ut resurgenles a morluis, ' in novi-
de illo homineloqiieretur, qui nonliabuit vestem nup- lale vitse ambulemus, ut vita nominis Jesu manifes-
lialem d (Malth. xxn, 11), nec servavit illud manda- letur in carne nostra mortali propler Spirilum ejus
tutn: Oinnt fempore tnunda sint vestimenla tua; quem habitanlem in nobis (II Cor. ui, 18). Justum ergo est,
manibus pedibusque constringi jussit et auferri, ne et verejustuin, utqui semper morlificationem Christi
recumberetin convivio, ne sederet insolio, ne staret in cropore nostro Circumiulimus (II Cor. iv, 12), vita
ad dexteram Dei : sed niltti in gebennam ignis, ubi quoque ejus in corpore noslro manifeslelur. Spo-
estfletus oeulorum.et stridor dentium (Conf. Terlull. lianies ergo nos, sictil dicit Aposlolus (Coloss.ni, 9),
I. de Resurr. Carn. cap. 55). veteremhominemcum aclibus suis, erroris lunieam ac
CAPUTXXVI.—Porro de capillis nostris dubitare i peccati non requiramus ; tit novam , qui Chrislus
satisimpi.iimesl^quosSSS^0™' 111118 dinumeratosesse ( I est, k induamus (Ephes. iv, 24), imitantes sponsam
signavit(3fa«ft.x,30).Frusiraergonumefaiisuntsiali- ejusdicentem nocte : Exuime tunicam meam, quomo-
quandoperiiuri sunt: sed rion pereunt, quiainsimilitu- do induar illam ? Lavi pedes meos, quomodpinquina-
dinem DominiChristi cumomnibus membris resurrec- bo illos (Canl. v, 5)?
turisumus. Si enim inistum ignem lemporalem, qtti CAPUT XXVII. — ' Hanc ergo majestatis ac po-
omne quod accipit, absumit, omnipotensDeus polen- tentioe artem, id est, resnrreclionem figulusille facil,
tiamsuamintribuspuerisostendit, quiincamino ignis qui per Hieremiam propbetam ad populom loquitur
ardenlis capillos eoruminiactos reservavil (Dan. m, peccatorem, dicens : Nttmquid sicut figulus, iste non
50);inresurreclione capillos nostros non resuseita- potero m vos reformare ac redintegrare domus lsrael
bit?ResuscitabitpIanesinealiquo augmenlo vel de- (Jerem. xvin, 6) ? Qui eliam hanc mirabilem majes-
trimenlo. Nulla ergo in resurrectione mortuorum va- talis suoe n operam in mnriu Moysi oslendit (Exod.
rietas e aul differenlia erit, sicut nunc fragilis in nobis iv, 6 et 7), qttam in candore mulalam deinceps colo-
est carnis infirmitas, quse sui oneris mole deprimitur, ri pristino resliluit. Sed et ipstim resurrectionis vo-
f quaefucalur, fcedalur, caecalur, injurialur, vulnera- cabulum aperte significat, non aliud mori, el aliud
tur, sanatur, moritur, corrumpitur, et in terram ac resuscilari. Quod ergo in liomine nioriiur, hoc et
puiveremrevocatur;sellamen post hseeomnia in die 1) vivificaiur. lta ergo secundum resurrectionem mbr-
judicii in simplicis gloria primi Adoaalquesecundi re- tuorum ° nee cum errat, ignorat. Vulneratus deni-
formabitur. Yera ergo in carne resurrectio mortuo- que P ille leueris Hiericuniinus (Liic. x , 54) totus
rum, atque diversilas sexus erit sine opere carnis et refertur ad stabulum, et deliclorum plagse per mi-
. a Eadem Rom. edit., ergo die.... nec inter se va- imaginem a clarilale in clarilalem transformemur.
riabunt tempore, nec wtale. ) Eadem Rom. edil., peccati pallinm.
h Eadem Rom. edit. ,naturm resumptio. k Eadem Rom. edii., induamushominem.
c Eadem Rom. edit., nam omnis caro, omniaque 1 Eadem Rom-. edit., Hoc ergo....opificium.
membra eademunaque fore. m Eadem Rom. edil., facere vos, domus Israel,.dicit
dEadem Rom. edit., nuptialem, qttm una erat, etc. Dominus.
e Eadem Rom. edit., atit deperdilio erit. n Eadem Rom. edit., potenliam qitandoquidem
f Reg. cod.,quw fugatur, sedalur. in leprm candqremconfesttm illam mutavit: mox colo-
sRom. edit., sed in die judicii in simplici nalura ri, etc.
Adw, atque in secuiidi gloria reformabitur. 0 Eadem Rom. edit.,-id quoderat, fesurgil.
primih Eadem Rom. edit., piscibus iriariset fluminum. • P Eadem Rom. edit., Hicricuntinus ille coniinuo-
. i.Eadem Rom. edit., nt, et.in nqviiate vitwambu- fertur ad.stabulum per Samdritani illius gratiam
fdnlesjvita.,., in noiiisi el fesurgentesa mortms, in ejtis' misefeniis.....hspensapendebati \---~
seieiiiis gratiam immortalilate sanaiiiur. Prophetia A , bibiluri in regtio ccelorum, sicul el Dominus post
eigo , quoe pendebal vere in Domini Cluisii carne rcsurrectioiiem, ulvjerum corpusostenderct, comedit
completa esl, quam Spiritus sanclus nos cupiens edo- ac bibit, ac sicut Lazartts (Joan. xi, 44), ei cieteri
cere locuttis est; ail enim : Qttw esl ista , quw as- quos suscitavit. Comedil ergo Doniinus, ul verilalem
cendil dealbata, innitens supra fralruelem suum , et corporis oslenderel (Luc. xxiv, 45), et dubitanles
deliciis affluens?El ileruin : Fratruelis meuscandidus aposlolosconfirmaret,qui eunispiritumac phantasma
el rubicundus (Cant. VIII,5 ; v, 10). Rubictindus igi- putabant: comedit favum, ut propheiiam hnplerel,
tur ex incarnatione , candidus autem ex divinitate. quoecx persona ejus;lui]iiilurdicens : ro»ierfidfavum
Quod ita esse comprobat beatus Joannes Evangeli- cum melle meo; comedile,amici, et inebriamini, vicini
sla , cuni dicil qtiia equus super quem sedebat Do- (Canl. \, i). Ob hanc ergo prophetiam, et verum
miniis, rubeus erat (Apoc. vi, 4), corpus scilicet san- corpus manifestandum post resurrectionem comedit
clum, quod ex sancta Virgineassumpsit. Cui in 339 Dominusac bibit, probantehoc bealo Petro aposto-
eoelis asecndenli dicilur : Quis est iste, qui venit de lo, ac dicente : c Nobis autem mantfesiaius est,qni
Edom linclis vestibus" de Rosra; et: Quare ritbrum esl manducavimus, ac bibimuscum eo, poslquam resurre-
vestimenlumtiiumel indiimentattia quasi cakanlium in xit amoriuis (Act. x,J40 et 41). Nobis ergo postresur-
lorculari (Esai. LXIII,1,2)? et est sensus : Quis est B reclionem cibus Verbi, et visio Dei, et laudes ejus, et
istc, qui ascendit e lerra, cujus veslimenta sanguine alleluia erunt, et illa qum nec ocutus vidit, nec auris
sunt aspcrsa ? Illud aulem quod in Zacharia pro- audivit, nec in cor hominis ascenderunt, quw prmpa-
pheta dicilur (Zach. 1, 8), quia sequebanlur eum ravil Deus diligentibusse (l Lor. 11,9). Non ergo post
equi variorum coloruin, id esi, qui vel in mariyrio resurrectionem manducandum nobis acbibendumest
rubri, vel sturnini in volalu, id est varii in virtuti- nee incorrupta el immorlalia corpora alimoniis sus-
bus, vel candidi in virginitate monsirautur. Quod au- leiuanda lerrenis sunt; alioquin ubi cibi, sequuniur
tem equus islerufus, albus denuo a sancto Joanne el morbi, et cieteia,!qusc in hoc sseculo perpetimur.
describitur (Apoc.xix , 11), b divinilas, immorlalitas CAPUT XXIX,— Sicul ergo veram carnem Doiui-
et incorruplio ejus oslendimr. Et ideo omnes, qui nus suscepit, et vcre passus est, et vere resurre-
eum sequunlur, candidis non solum utunlur vesti- xit, et verc posl resurrectionem manus et lalus os-
bus, sed etiam equis sedent (Ibidem, 14), incorruptis lendil discipulis (Jban. xx, 14; Luc. xxiv, 40);
videlicei et immorialibus corporibus. Et ideo hunc i!a et vere manducavit, vere pedibus ambulavit, et
omties sancii, ipso juvante, imitanlur; quia vesti- vera lingua cum omnibus apostolis, et cum f Cleopha
menla sua non coinquinanl, ac virgines, giatia ipsius loculus est, ct vero cttbitu cum eis in ccena discu-
donante, permanent. Et ideo in albis vesiibus, ul C buit, et veris manibtis aceepil panem el benedixit
diclum est, erunt sequenles agnumc, qui ttilil pecca- ac fregit et porrexitiillis. Quod autem ex oculis eo-
tum mundi. runi repente evanuitj divinaevirtutis fuit, non um-
CAPUT XXVIII. —Toiumergo honiinem, siculdi- brse aul pbanlasmalis : alioquin et ante passionem
ctiiin esi, Filins Dei suscepil ex Virgine, tolum inle- cum tenuissent, el edu.sissent eum de Nazarelh, ul
grum resuscilabii, id esi, animam et corpus, adim- proecipilarent eum de supercilio moniis (Ltic. iv,
plens seiuentiain stiani, qua ait : Omne quod dedit 29) super quem civiias eorum posita eral; R transi-
mihi Paler, non perdam ex eo quidquam; sed egoresus- vit per tiiediumeorum, id est, Iapsttsest de mani-,
ciiabo illud in novissinw die (Joan. vi, 39) : quod bus eorum. Aut numquid carnem non habuit, qui
dicttim (am de se qtiam de membris suis Dominum flagellum de fune feeit, b et omnes inimicos ac per-
Christum dixisse inlelligimus, qui stto el membrorum seculores suos de lemplo eliniinavit (Joan. 11, 15;
suortim orein omnibus sanctis loquitur libris. Clamat Joari. xx, 26)? ubi onuiis divinilatis ejus polentia
ergo ad Deum et caput in corpore, el corptts in claruit. Illud aulem quod post resurreclionem 340
capite, hoc est, el Ecclesia in Chrislo, et Chrislus in ad discipulos clausis ingressus est januis, ejiisdeni
Ecclesia; quia in nullo menibra a capite, neque ca- virtiitis fuit, cujus el!ex oculis evanescere. Dicunt
put sep.iratur a niembris. Tunc ergo videbunt eum D eniiu homines ssecttli istius quod Apollonius magus,
adversarii ejus, qui eumcompunxerunt, ctclamave- cumj ante Domilianum iinperatorem in consistorio
runt : Tolle, tolle, crucifige eum (Joan. xix, 15). staret, repente non comparuisset (Philosl. Lemn. lib.
Tunc Angelorum vaticinium comprobabilur, qui stu- VIH,|cflp.2 ; Lactan. delnslit.l. v, c. 5). Hoectamen
pentibus apostolis dixerunl: Viri Galilwi, quid staiis nos dixiniiis, non qtto niaguin damione replcltim Do-
aspicientesin cmluin? Sic veniet, queinadmodutnvi- mino Christo comparemtis, sed ut hicreticorum insa-
disiis eum euntemin cwlum (Acl. 1, 11). Et sane hoc niam conlularemus. Quod ergo nwgo licet, si tamen
quserendtimest, uirum posl resurrectionerii comes- verum est, Domino non licel? LynCeus, iil fab.uloe
suri sumus (Terlui. de Iiesur. Cam. cap. 60), ac ferunlj videbat IransJparielein (Plin. t. vm Nal.
a Rom. edit., fulvor vestiumdeRosra? et: O.uare e EademRom. ediC, Huhc suscilayila mortuis, eic.
lua rubra veslimenla, el indumenla lua quasi calcati f Eadem Rom. edit., Cleophaet Amdon.
torcularh ? s Eadem Rom. edit., dubium eril qupd Iransiverit.
, b Eadem Roro. edit., divinilaiisimmortalilas. b Eadem Itom. edit.-, et peccdioresejus itiiniicosad
e Eadem Rom. edil., quocumqtteieril. '
unum....ubi omnibtts'divinitalis,elc. . :
d Eadem Rom, edit., nanem tneum'.
I
Sli DE TRINITATE TRACTATUS. 545
Hisi., cap. 8),: Dominus clausis ostiis, nisi phanlas- A (Joan. xxi, 7); cscferis autem non cognoscenlibus
ina fuerit, intrare non poierai (i/a/t/i. xiv, 29) ?qui etiin, Joannes prior agnovil, et dixit : Dominus est.
certe el ante resurreclioiiem pendulo super mafe Decebat revera, etsatis congruum erat, ut virginitas
ambulavit incessu, el hoc ipsum apostolo prsebuit virginale prius agnosceret corpus. Idem ergb erat,
Petro, qui cum " fide snper aquas anibularel, inlide- el non idem ab omnibus videbatur.
litate postea mergi coepit, nisi eum ciiius dextera CAPUT XXXI. —•Stalimqtie subjtmgens Evange-
D-iminicontinuisset (Hieron. in Isai. sub ftn. ltem in lisla, dicit: s Et nemo audebat eutn amplius interro-
cap. 24 Maith.). Aquiloe el vuliures transmarijia gare : Tu qttis es (Joan. xxi, 12) ? Quia vescenles
senliunl cadavcra : Salvator aposlolos suos, nisi ostia pariter ac bibentes cum eo, bominem vertim acDeum
aperueril, non videbit? ad postremum, dicas velim, videbanl; non tamen quod alter Deus, alter homo es-
mihi quid majus sit, tantam terrse magnitudinem set: sed untts atqtie idem essel Filius Dei et Filius
1 iribus appendere digitis (Esat. XL,12), et super hominis; cognoscebalur enim ul homo, adorabalur
aqttas incerlas librari; an Deum per clausam creatu- iil Deus, complens illud, quod eis. ipse Dominus im-
ram transire? Creatori quod majus ett tribuis, e't precatus fuerat, dicens ad Patreni : Hwc est aulem
quod niintts c calumniaris. Pelrus aposlolus, ut jam vila mlerna, ul cognoscantte unum el vetum Deum,.et
dictum esi, super aquas ambulavit (Malth. xiv, 36), B quem misisii, Jesum Chrislum (Joun. xvn, 5). Dj-
et gravi et solido corpori mollis unda, nisi paultilum gnuni crgo esi, el satis dignttm, ut caro bominis coe-
dubitasset, non cesserat: et lu Deum caluraniaris, iis inferretur, cujus habitalor Deus esse dignatus cst:
quare clausis ingressus sit osliis ? Paululum ergo nec potesl videri hominem conlra meritum factum
fides Pelri dubitavit, et slatim naturam suam corpus esse incolam cceii, b cujus vaginam non est dedigria-
agnovit; ut nossciremus stiper aquas d non corpus lus Spiritus, qtii Deus est. Justum ergo fuit ut eor-
ambulasse, sed fldem. pus, iii quo Deus habitando terram visitare dignalus
CAPUTXXX.— Noli ad judicium tuum poientiam est, per quod particeps noslri faclus est , ad im-
Domini magoriimproesligiisautsequare aulinferiorem mortalitalem perduceret, et in coelestibus collocaret.
facere; ut videatur fuisse quod non fuii, ut pulelur Ubi ergo Dei habilatio essc debuit, nisi in regno
comedisse sine dentibus, fregisse panem sine ma- 341 Dei ? ubi autem regnum Dei, nisi in ccelisubi
nibus, ambulasse sine pedibus, locuttis fuisse sine etnos omnes, ipso donante aique juvante, luncfu-
lingua, aul capite, laltis monstrasse sine eorpore. Et luri sumus, quando corruptivum hoc inducril incor-
quomodo, iiiquit, non cognoscebant eum in itinere ruplionem, et mortale hoc induerit immoriatilatem (I
si ipsuin habebat corpus, quod anle habuit? Erras Cor. xv, &5); ul omnis caro videal salulare Dei (Esai.
enim etmullitni erras, qui-non audis Evangelistam C XL, 5), et agnoscai quod redemplor alque salvator
dicenlem : Quiu ocidi eornm tenebantur, ne eum iilesit, qtiilucialusestcum Jacob(Gen.xxxii,24), qui
agnoscereut; el p.iulo post; Aperti sunt, inquit, virlus el auxilialor fuit ipsi Jacob, qui in passione
oruK eorum, el cognoverunleutn (Luc. xxiv, 16, 51). volunlaria * superaitis, quod illa lticla pncfigurabat,
Numquid in tanlum desipies, ul etitn alium fuisse crucifigentes se benediceret, atqtte pro eis oraret,
dicas, quando cognoscebatur; ct alium quamlo non dicens : Paier,ignosce eis, non enimsciunt quid faciunl
cognoscebalur? Et certe unus alque idem erat. Co- (Lttc. XXIII,54), confirmans et illud, quoil perD:ivid
gnoscere ergo el non cognoscere vidrnlium oculis ante praedixerat : i Dum appropinquarent mihi, qtti
ftiii, non ejus qui videbalur, ul vaticinium sancli edebanl carnes meas, ego autem orabam (Psal. cvm,
Ilieremiae compleretur, quo r.il: e Quare sicul colo- 4). Caro ergo Verbi, non Verbum editur: caro, non
nus futurus est in terra, el sicul vir declhtans ad ma- Deus, qui spiriius est, comedilur. Yos me, ail,,per-
nendnm (Jerem. xiv, 8)? Denique tit scias errorem, sequentes flagellasiis, vns fadem meam conspttisiis,
qui versabalur in medio, non corporis Domini, sed vos me crucifixistis: cgo vos lamen ad poenitenliam
orulorum fuisse clausorum : Aperti sunl oculi eorum provoco : k Nolo enhn morlem peccaloris, sed tantitm
(Joan. xx , 16), etmox cognoverunleum. Nam et ut revertatur, ei vivat (Ezech. xvin, 52). Quod ila esse
Maria Magdalene quamdiu vivum quserebat inler T) comprobat beatus Apostolus dicens : El vos cum
mortuos, non eognoscebat Jesum ; at ubi eum f esselis aliquandb aiienali et inimici sensu carnis ves-
agnovit, moxDominum confitetur. In navi eliam una trw in operibusmalis, reconciliavitvos in corpore car-
omnibus discipulis posilis, Jcsus stabat in liitore nis stidi pef inbflem l (Coloss.i, 21 et 22).
n Eadem Rom. edit., fidei firmilale super aquas debal eum inlerrogare : Tu quis es? scienles quod Do-'
ambulare cwpil, ita eadem tnox labente mergi cwpit, minus est, hoc est, quia, etc
el mergi potuisset, nisi, eic. b Eadem Rom..edil., cujtts regionem .,:., Deus
b Eadem Rom. edil.; pugillo appendere, et cw- etl, habitare.
htm palmo, et aquas manu el rttpes slatera metiri; an 1 Rom. edil., superalus in illalucia, prwfigurabat
Deum, etc. quod crucifigentesse benedicerel, etc.
c Eadem Rom. edit., inficiatis. i Eadem Rom. edit., Pro eo «( t»e diligerenl, dS-
a Eadem Rom. edit., non pondere corpus. trahebant mihi: Ego autem orabam; quasi dicerel :
e Desunt in-Rom. edit., Quare factus es sicut Vos me persequentesete.
advena in lerra, et.quasi indigena, divertens ad diver-- - k Eadem.Rom. ,edit.,.quoniain scripium est, quia
ioiiitm? •;-," _,. - non volo morleni morientis, sed nl convertatur, etc: >,
f Eaderii Roin. edil., infer vivosagnbvit, iUico, elci 1 In eadem Rom,-edit. subjungilur, ui exhiberbtvo$
e Eadem Rom. edit., Et nemo discumbentiumau- sanctos.
S43 AD OPERA.SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 544
CAPUT XXXII. — Illud atuem quod objiciunl iA.sizania (Mallh. XIII,41), id est, peecalores, a trilico,
dixisse Apostolum : Qui autem in carne sunl, Deo lioc est, a justis. Isti sunt angeli, qtti Lazarum in
placere non possunl (Rom. vm, 8); boee dicla sunt, agonepaupertatis simuleiinfirmitaUsprobatumin si-
non quo carnis natura damnelur, cttjtis eonditor num ac requiem suslulerunt Abrajioai (Luc. xvi,22).
Deus est, et in qua plurimi sanclorum placuerunt CAPUTXXXIII. — Vere, sicul scriptum est, pro-
Deo, el regnant cum Clnislo : sed quo sensus et bavi tein caminopaupertalis (Isai. XLVIII,10). Diver-
opera carnis repudientur (Tertul. I. de Resur. carn. sis ergo motlis probanlur homines, id est, alius per
cap. 46). Cum ergo lutum carnis noslroe, "ut jam inbpiam et infirmijiaiem corporis, alius per divilias
diclum est, spirilualibus pennis cum subvectione clj sanitalem eorporis. Quoelamen omnia necsumma
angelorum volaveril ad ccelum, ibi verum et paei- bona, nec summa mala sunt; summum enim malum
ficum suoe salulis obsidem babet in aelermim, ad mors oelerna esi, et summum bonum vita oelerna
quem rapietnurb in nttbibus obviatn Christo in aera est. Isla ergo omriia , qua; vita mortalium babet,
(IThess. iv, 16), sicul Esaias propheta lestalurdi- media sunt; inutrqque enim tentatio esl: plerosque
cens: Super humeros lollentur, et porlabuntur ad loca enim quos nec inopjiance infirmitas fregit, 342 're"
sita (Esai. LXVI,12); et ilerum : Qui sunt isti, qui ut git sanitas, et exstinguunt divitioe. Quaecomprobal
nubes volanl, et quasi columbmc ad feneslras suas B sapienlissimiis Salomon, dicens ad Dominum : Divi-
(Esai. LX, 8)? id est, ad mansiones meritorum suo- tias et paupertatem ne dederis tnihi, tribue autem lan-
rum, de quibus Dominus dicit; Multm mansiones lum viclttimeo necessaria (Prov. xxx, 8); scilicet, ne
sunl apud Patrem meum (Joatii xiv, 2); et iterum : aut in illis extollereiur, aut in istis factis pejerarel,
Et adducenl omnes fralres vestrosde cunctis gentibus .aul blasphemaret. Quod autem hacc, quoemedia dixi-
in Hierusalem in equis, et mulis, et quadrigis , el mus, aliena sinl a nbbis, comprobal Dominus dicens:
carrucis, et lecticis, dicit Dominus Detts (Esai. LXVI, Si in alieno fideles non fuistis, quod veslrumesl, quis
20). Quod ne alicui forle dubium videatur hominem dabit vobis (Ambr. li vn in Luc. sub fin.; Ibid.,l. VHI,
in corpore isio positum in aera posse volitare, con- ?!.85)?.Aiiense ergb a nobis sunt divilioe, quia extra
firmat hoc idem Apostolus dicens : Fide Henoch noslram naluram sunlj neque enim nobiscum nascuii-
translalus est, ne viderei morlem (Hebr. n, 5) : nam lur, aul transeunt. jEl ideo hsecscientes non servia-
et Elias in corpore islo positus,d in quo nunc usque mus alienis, qui nulliim.Deum habere debemus,nisi
est, curru igneo, id esl, angelortim subveclione, qui Christum. Hospites crgo sumus rerum noslraruni;
sunt spirilus et flamma ignis, qui faciuut volunla- quidquid enim de sjseculoest, in sseculoremanet:et
lem Dei, e quasi usque ad coelum raptus (IV Reg. qtiidquid hseredum conquirimus nobis, perdimus ;
ii, 2) : et Habacuc propheta de Judoeain ChaldeeamG quia nobiscum non aliud, nisi aut botta aut mala
ab angelo duclus et reducltis est in momenlo lem- opera portamus. Non ergo malae sunt diviiise, sed
poris (Dan. xiv, 55) : et ipse apostolus Paulus rap- male ulenlibus malse sunl; quia bona, qttse Deus
tus esl usque ad lerlium ccelum (II Cor. xn, 2), et in fecit, bona sunt valde. Et ideo pltilosopbi niuudi
paradisum; f el inde reductus est in mundum. Ut islius non dicunt stimmum bonum, nisi pacem, ho-
autem manifestius clareat vehictila ista sanctorum nestaiem atque virtutem; et sutnmum maluin non
spiritus esse, id est, angelos Dei, s docel nos exem- ponunt, nisi malitiam, inhonestatem, avariliam aiqne
plttm sancti Philippi unitts ex septem , quem spiri- lurpitudinem. Omniiim ergo bonorum repromissio
tus Domini de Gaza rapiens, subilo posuit h in ac retribulio vila oeterna est : et omnium malorum
Azotum (Acl. vin, 59 et 40). Enuclealius haac, el coniminatio ac relrijbutio mors secunda csl.
membralim quodammodo arliculatimque scrutaia, CAPUT XXXIV.-•—Haec licet exlrinsccus dicla
quantum inlentionem meam Dominus adjuvare dig- videantur, lamen necessaria nobis et utilia sunt: et
natus est, dicla sufliciant. Tamen ne omisisse ali- ideo nunc nobis ad Jordinem revertendum esl. Ctim
quid videamur, ipsius Domirii ac Salvatoris noslri ergo ltitttm carnis inostroe, ut jam dictum esl, in
probanda sunt verbis; ait enim, cum de agro el lesiam fuerit excocltim; ut quoeprius gravi pondere
triiico ac zizania, loqneretur : In consummalioneD premebatur in lerram, acceptis pennis graliae spiri-
enim smculi * miltet Pater meus angelos,qui separent tualis cum subveclione angelorum volel ad ccelum,
a Eadem Rom. edil., in leslatn fuerit excoctutn, ubi assumplus, esl elc. J
ptitts gravi premebalur pondere in terram, acceplis f Deest in eadem edit., Et inde reductus esl in
pennis qratim spirilalis cttmsubveclioneangelorum vo- mundum. \
labil, elc. s Vat. eod., decelt nos exemplum sancti Philippi
b Eadem Rom. edit., inquit Apostolus.... inaera, unum ex seplem ponere. Rom. edit., liceal exem-
et sic semper cum Dotnino erimus. Et ttt Esaias.... plttm, elc. |
Parvuli eorumin humms portabunlurel super genua b Rom. cdil., in Azolum. Denique hmc ipsa Domini
consolabunlur. ac salvatorisnoslri fif^nanlurverbis; ail enhn, elc.
c Eadem Rotn. edit., Cum pullis. Et iterum : Et 1 Rom. edit., mitlel, inquil, filius homhiis angelos
adducent.... genlibus in equis, el rhedis, in curribus suos, elcoiligenl deregno ejus omniascandala , el se-
mulorumcum umbraculisin sanclam civilalemHieru- parabunl zizaniu. J
salem. i Eadem Rom. edit., quodesl perennisbeatbrumglo-
d Deest in eadem Rom. edit., inquo nunc usque'. ria : ad quam nos angelisanclt perducant, ubi Chrislus
est. cum Patre el Spirilu'sancto regnalin wternum, ameni
e Roiri. editi; iri illa commotioneusque ad cmlum Quibus verbis tractatum claiidit;
545 DE TRINITATE TRACTATUS. 546
ilii verum el pacificum suse saltilis obsidem habet A lanto caruerint bono, juxta illtid quod scriplum est:
in selerniim. Quid tam verius, lam manifeslius, tam Ambulale in lumine ignis vestri, et flamma quam suc-
Iucidius inveniri polest? Tamen ne aliquid omisisse cendislis vobis (Isa. L, 11); el iterum :. Sicui linca
videamur, accipe plenissimum atque firmissimum veslhnenlum, et vermis comedit lignum, sic mwror
hujus spei nostrse speeimen, alilem illuni Orientis, excruciat cor viri (Prov. xxv, 2). Sicut enim animi
qtti phcenix nominatur, peculiarem, de singularilate lseliiia inlerdum corporis dolores mitignl, sic dolor
famosum, ei de poslerilate monslruosutn : qui semet- animi corpus deprimil et excruciat, dicenle pro-
ipsum libenter funerans, nalurali fine diseindens phela: Animus gaudens wlatem floridam facit, spiri-
atque succindens, iterum phosnix, iterum ipsa est, tus liistis exsiccalossa (Prov. xvn, 22). Si ergo eve-
el non alia (Teriul. de Ilesurr. carn. c. 13; Auclor. niat, ut ad aegrotalionem corporis accedat animi
Consl. Apost. I. v, c. 6; Cyrill. caiech. 18; Laclan., oegi'itudo,duplicalur infirmitas. Hsec tamen ita dicla
Ambr. et alii). Cui rei documenium ad spei nostroe sunt, ut non negetur proevaricalorum et Deum ne-
firmilatem, etiam Spirilus sanctus, qui Deus est, in gantium seterna esse supplicia , dicente Scriplura :
Scripluris posuit sanctis dicens : El florebunl velul Dominus omnipolens vindicabil in eis in dietnjudicii,
phwnix, hoc esi, florebunl de morte, de funere suo, dare ignem et vermesin cames ipsorum; el comburen-
sicut phcenixresurget de pulvere suo. Si ergo caro n tur, ul senlianl in wternum (Judilh, xvi, 20 el 21).
avis de cineribus suis resurgit, caro hominis de ci- Quod ita futurum Doniinus noster aique Salvalor
neribus suis non resurgel? El ubi est, quod Domi- confirmal dicens : El resttrgenl otnnes de terrw pul-
nus Cliristus multis passeribus meliores esse pro- vere, qui bona fecerunl,in resurreclionemjudicii(Joan.
nuniiavit? Ubi est el illud, quod nobis per Propbe- v, 29); et iterum : Ile in ignem wlernum, qui prwpa-
lam promisit,dicens : Renovabilursicut aquilmjuven- ralus esl diabolo, el angelis ejus (Matth. xxv, 41); et
ius lua (Vide Rabbi Kitnhi ct alios Inlerpr. in hunc iterum de illo qui vestem non habuil nupiialcm dici-
loc.; itemP. Damiani Optisc. 52, c. 25; Alberl. Mag. tur : Tollile eum, el ligalis manibus ac pedibus ejus,.
I. xxtii de Animal.; Gesner., Aldrov. ei alios)t Cujus miitile eumin lenebras exleriores, illic eril fletus el slri-
avis naturam hanc esse tradunl: cum enim ad sum- dor dentium (Ibidemxym, 15). Cum ergo etmanus,
mam vencrit seneclulem, dicitttr lamdiu in aera et pedes, et flelus , et lenebras exleriorcs, quse ad
sublimari, ut usque ad nubes el ignem perveniat: oculos perlinent, et stridorem dentium a 344 Do-
quo igne conlacta, mox se in secretissimum fonteni mino in carne fulura i'esurreclione verissime pro-
prsecipitem dans, lerlio mergit; et moxad pristinse nunthtur/ miror qtiosdam.hsereticbs, qui aerium
juvenlulis vires alque speciem revocaiur. Quod no- corpus, et paulatim in auras lenues dissolvendum
bis ita futurum beaius Apostolus promisit, dicens: rP post rcsurrectionem conantur introducere. Quomodo
Unhtscujusqud quale sil opus, ignis- probabit. Aves ergo sanctus veslimenliim Dci est, ct vestittir saiulis
enim diversse glutiunt uvam , olivam , et .csetcra alqtie lsetitioetunica; sic e contrario peccator, qui
poma; et post nimium calorem grana eorum per porlat imaginem veleris hominis atque terreni, me-
stercora digerentes , rursum vites, rursum arbores relur audire : Ecce vos otnnes quasi vestimentumve-
renascunlur. Si ergo boc aves propler te, Deo ju- lus iinea devorabil (Isai. u, 8). Morum ergo diver-
bente, faciunl; de le Deus propter fidem et.relribu- sitas vaiiis in Scripttiris sanctis signatnr nominibus.
tionem suam non faciel? Crede mibi quia faciet Sicut ergo diversiias arborum ac musicorum in
propter promissum suum; cum enim nihil essemus Scripturis divinis diyersitatem significal ;gratiae spi-
aliquando, Domino omnium creaturarum Deo ipso, ritualis; ila et diversitas ferarum atque serpenlium
jubente, facli sumus. Qui ergo fecit ex nibilo, quodI diversiiatem significant peccatorum. Quoe lamen di-
non erat, polerit iterum facere id, quod ante ex ni- versa genera musicorum ideo Deus majestatis in
hilo fecerat. libris divinis nominari et uli voluil, ut populum
CAPUT XXXV. — Nam si caro hominis, ut csecii Judoeorum de carnalibus sacriflciis auferens, ad spi-
hoeretici mentiuntur, non resurget, quomodb Esaiasj ritales et laudabiles hostias invitarel.
Spiritu Dei plenus, qni non lam prophela, quami J-J . Sed nuuc jam sufficiant isla, quse dicta suiii;
evangelisla dicendus est, dicit : Veniel omnis caro,, quamquam pro rei magnitudine numquam aliquid
qum adoratura esl in conspeclu Domini, in Hierusa- sufficienter de causis et rebus superius nouiinatis
tem; ut videat cadavera hominum morluorum, quii dici potest. Et ideo sancla, venerarida, perfecta,
prmvaticali sunt in Detttn (id est, vel Judoeos, vel1 alque inseparabilis Trinitas, quse tola nobis fide co-
Impios, vel peccalores), vermis eorutn non morielur,, leris atque adoraris, tuum est hoc opus, quod ego
el ignis eorumnon 343 exslinguetur (Hieron. in cap. ex Patrum famulorum tuorum libris, te adjuvante
ult. Isai.). Quem vermem aut ignem multi conscien- atque illumiriante, ad sedificalionemmeam excerpsi;
tiam peccalorum, quae lorqueal in suppliciis consti- tuaque perfectio ad gloriam et laudem nominis lui
tutos, inielligi volunt, quare vitio suo alque peccalo,, per omniat ssecula sseculorum. Amen.
547 AD OPERA SANCTl AMBROSII APPENDIX. - 548
IN SEQUENTEM TRACÂTUM ADMONITIO.

ii -
____——— .
Hoc opus quod contra manuscriplorum et veterum ediiioniim lidem Roinani inscripserunl, de Fitii divi-
nitaie et consubstantialitale, conditum fnit adversus eosibsereticos, qui ciim Filii substantiam cum paierna
eamdem esse inficiarenlur, 6/ioovo-iovilluni,id esl, ejusdem substantise, diceredetreetabant; sed conabantur
inducere vpcem 6fiotovo-iov, id esl similis substantisc; cuhi interim amandandum a divinis snbslantfce ver-
Jium, quasi sacris paginis ignolum, contenderent. His Epiphanius (Hwres. 74) nomen Semiaiianorum
indilum scribit. Ubi conlra eosdem proscriplione vocis bp.ooiciosArianam hseresim in integrum restiluen-
dam palefecil auclor hic noster, Filiumque Detim esse perinde ac Palrem demonslravit; ralionibus ob
quas expungendum bp.oo\>criov dispulabanl adversarii, satisfacit. Eamdem hanc vocem in sacris codicibus
conlineri oslcndit: et qttamvis non liceat illam subsianlioe unitalem Iiqtiido concipere atque explicare,
haud tamen propterea respuendam probat; quandoquidem in crealuris, quod ei comparari valeai, nibil
occurril; et ex mulliplicibus illis nominibus, quoe in Sciipitiris ipsis Filio tribuuntur, nullum eslquod noii
potius indicel aliquam e mysticis illius qualiiatibus, quam infinitam naturoe divinae majestalem aperiat.
Doccl postremo dislinclione personarum deorum non invebi plurilatem, nee deFilii, eliam cum se conspi-
ciendum subinde exhibult, invisibilitale aut immutabiliiale quidquam detraclum.
' Exstat hic liber inter
Gregorii (Orat. 49) Nazian. et Ambrosii nostii, Jquoruni-utrique ascribilur evul-
gata Opera : sed apud priorem prsefatione, qua nescio cni obscuritatem jet ambiguilalem in eodem Iibello
criminanti respondel, nec non adjecto brevi epilogo locupletior, qualem hos ipsum reprsesenlamus.
Qui Gregorio Nazian. adjudicanl hoc Opusculum, in hanc opinionem Augustini potissiinum auctorilate
adductos constat. Sic namque ipsi inlerpretantur, quod ille iradit: Gregorius eliam sancius episcopusOrien-
ialis apertissime dicit Deum nalura invisibilem, quando Palribus visus est, sicul Moysi cum quofacie ad faciem
loquebatur, alicujus conspicabilis matetiw dispositione assumpla, salva sua invisibilitatevideri polidsse (Episl.
148, nov. edit.num. 10). Vcrunuamen opponitur a viris doclis librum eumdem Latini scriptoris fetum
evinci, non modo quod versio velus, quam Iialicam vociianl, illic citelur; sed eliam quod ibidem (Cap.6)
isthsec leganlur: Ratio qumdam qum apud Grwcos nuncupalur )>6yof,•el|ilem alia illa : Et hoc esl, qubd
Grmci 6/xoouo-tov appeilant, id esl, cum uno aiiud ipsum. Ilis adde locum Augustini referri posse ad indubi-
tatum aliquod Uregorii Nazian. Opus, ut pula ad Oralionem 54, ubi eadem plane materia disuilitur. Sed
forte ad priorem objeclionem quis respondeat Rufinum, quem hoec opella interprefem referl apud Nazian-
zenum, maxima in vertendis Graecislicenl.ia uti soliluin; proindeque nihil absnrdi eum dicturum, qu|
ab ipso hos eosdem locos ea verborum forma redditos esse affirinavcrit[ quam ad Latini Jectoris gus-
tum existimabat magis accommodatam : secttnda vero raiione vix movebilur, qui cnm \etbis Augustini
supra citaiis hunc Joctim Ancloris nostri coniposueiil, ubi poslalfatum Moysis cum Deo facie ad laeiem,
loquentis exemplum subdii : Et tamen sic visus accipitur, ut alicujus conspicabilis.... malerim dispositione
assumpla videretur, salva scilicet invisibililale ejus (Cap. 8). Quis enim facile sibi non persuadeat haec ipsa
in mente Augustini proesentia fttisse, cum scriberel superiora ?
Quod vero ad Ambrosium, clarum est quidero huic Scriptioni cl in oainibus Operum sancli Doctoris
editionibus, et in mss. eiiam nonnullis, ejusdem nomen prsefixum es;e. Inde est qtiod libenti animo"
suspicaremur non alium esse hunccelibellum, quam eumjqui de Fide aNinoeo sive Nketo episcopo breviter
scriptus, voluminibus sancti Ambrosii, ul Cassiodorus lesiificatur, sociatus est, quos, ad Graliamtm principem
destinavil(Lib. de Inst. div. lib. c. 16). Sed cum idem asserat non solurnlde Patre; ac Filio illic disseri,
verum etiam de Spiritu sancto, quod ctim hoc libro minus convenit; malumus hunc diversum ab alio
existimare. Cur aulem alterius locnm, et Ambrosii nomen usurpaverit, j ratio in promptu est, malerise
scilicet cognalio. Siint tamen prselerea Ievia qusedam ali Ambrosiano dicendi more non penilus abhor-
reutia, puta qtiod ait de bsereticis, si haberenl quomodoillud ad aliam inietligentiam scwvo sensu perverte-
renl. Et illud: Viderint philosophi, viderinl hwrelici discfpuli eorum. Sed neque quod dicilur, qui etiqm
nunc vi, ambitione, et potenlia regum exagites ac turbes omnia, nimium ab Ambrosio discreparet, si lrae-~
latus hic rigidos Arianos, qualis eral ille Auxentius a quo Justi.na ejusbue filius Yalentinianus Imp. in
sanclum Antistiiem concitati sunt, impngnaret. In cteteris dissidet idem opus ab Ambrosii stylo et ingenio,
ut non modo iliius auctor non videatur, sed ne inlerpres quidem, contWquani opinati reperiunlur non-
nulli. Ulrumque s-anevel ex eo colligas quod Atigustinus cum in proeceptorissui seriplis versatissimus, tum
eliam ad eum proedicandum, omni data opportunitate, propensissimus, ejus tamen non meminerit, sed
tantum Gregorii episcopi Orientalis. Quibus adjunge versionem biblicam,| ab ea quam ubique Ambrosius
adhibet, longc esse diversam. I
P. F. Chiftleiius, qui duobus illis Palribus ex sequo eumdem libellumj adjudjcat, ut illum transcribat
Vigilio suo, conjecturas aliquol, quas ad eam reu» validissimas putat, in medium profert. Yerumfamen
M9 DE FIDE ORTilODOXACONTRA ARliNOS. 850
haud facile quemquam fore existimamus, qui sine manuscriplorum auctorilate, sine scriptoris ullius les-
limonio his persuaderi se patiatur; quippe quse levissimoesunt, aul prorsus nulloe. Certe quidem eis per-
suasi non sunt neque Hermannus in Anibrosii vita, nec Quenellius in Appendice ad Opera sancti Leonis
'(In Elucidalionibus.): uterque enim hanc Scriptioncni Gregorio Eliberilanoe sedis in provincia Bcetica
episcopo ascriptatn volunt (Dissert. 14,, pag. 719 et 720). Quenellius opinionem suam astruere nilitur
hls rationibus : 1. quod eumdem libruih ab auclore Lalino proleclum constel : 2. quod Hieronymus de
Gregorio Bceticensi tesiificelur de Fide elegantem libellum ab eo scriptum (Lib. de Scriplor. Eccle&iast.);
3. quod idem libellus jam inde ab Augusiini aevo proelulerit auctorem Gregorium aliquem, unde et eidcm
Auguslino errandi facta est occasio: 4. quod argumenlum conveuiat cum setate Gregorii Elibcritani,
conlra quem etiam irritalos imperatorum animos non ignoramus : 5. demum quod iste auctor liium
hypostaseon defensoribus infensum se pronbeai, quod Luciferianis quibus idem se addheral, in usu eral.
Ilis conjecluris pondus sttum aitque momenlum esse non negabiuuis; quibus tainen qui noluerii ac-
quiescere, saltetn opellse, quam cxpendimus, auliquitatem et elegaiuiam in dubium non revocabil, si
consideraverit illam et allegaiam ab Augustino, et tantis Gnecoc Latinseque Ecclesise ltiniinibus ascrip-
lara. Accedit praeterea quod avtilsum ex illa fragmentum libro, qui inler Hilarii Piciaviensis Opera cir-
cumfertur (Lib. de Patriset Filii unitqte.) : necnon sernioni (Serm. 150 vet. edit., nunc 113, Append. nov.
edit.), quem diutissime Augustino adjudicarunl, iusertum fuit.
DE FIDE
ORTHODOXA,
CONTRA ARIANOS,
ALIAS i
DI IILII MVIITATE M
COHJBSTAfflAIIME,
TRAGTATUS.
345C0NFESSI0FIDEl.—CrcdimusinDeuin,Pa-. \ scire (I Cor. vni, 2); et, modo per specutum in wnig-
tremoiniiipoienlem,omniumvisibiliumeliiivisibilium tnale videmus; tunc facie ad faciem (Ibid.
xm,i2).
facloretn, et unum Dominum nostrum Jesum Chri- Sin vero cunctis ointiia, quae illic scripta erant,- juxla
slum.Filiutn nei,natum de Paireunicum, hocesl, fidem veram conslare viderentur, tum el
ipsepeten-
de subslantiaPalris : Deumde Deo, lumen de lumine, tibus non negaret, Quod eum ita fecisse manifestum
Deum verum de Deo vero, natum non factum : nuius est. Et quia res digna tam catholicse confessioni,
subslanlioecum Palre, quod Graeci dicuitt bp.ooicnov; quam 343 hsereticaeresponsioni, universorum jii-
per quem omnia facta sunt, sive quae iu ccelo, sive dicjo oestimala esi, multi eum vel legere vel descri-
qitae in terra; qui propler nos honiines, el propler bere voluerunt.
noslram salulein descendit, et incarnatus est, et Sed non deftiit qui vel pro studio docfrinse, vel
iiomo faclus esl, passtts est, resurrexil teitia die, pro charitaiis officio, ea quae a nobis dicta sunl,
ascendil ad coelos, inde venlurus est judicare vivos scrupulosius relractarel; el quocdani ille vel
super-
et morluos: et Spirilum sanctutn. Eos auienvqui di- flua, vel ambigua dicerel, quse aliler possent a qui-
cunt: Erat quando non eral, et priusqtiam nascere- busdam, quam a ine dicla sunt, accipi. Proinde rur-
tur, non erat, el mulabilem, vel converiibilem esse sus ea ipsa planiori sennone in hoc lib.dlo digessi,
FiIiumDei;hos analhematizat catholica el aposloiica B ut et simplicitatem sensus mei ostenderem, et scru-
Ecclesia, amen. pulum legenlibus ampularem. v,
PROLOGUS.—Amore catholicae fidei duclus, jam- Nam hoo est quod aiunt possg repueliendi, quod
pridem adversus Arianos Iibellum edideram, quem ubi Verbum Dei ex persona Filii posuimus, tale hoc
cum amico legendum dedissem, quia placuit, credi- Yerbum inlelUgere pulemus, quale grammalici tra-
dit tmiscribendum. A quo hoc ego magnopere po- dunl spiritu oris aerem pffensuin, inlelligibilem au-
stulavi, ul interim dissimulato auctore, doclis viris dilu. Sed nos sapieniiam non hujusmundi, qnse de-r
et prudentibus legeret; ut si quem movisset, quod struilur, sed illam quoe ex Deo esl, novimus,
qtioc
illic plus attt mintts posilum videretur; possel pluri- VerbttmDei Deum insinuai, cum dicit: In ptincipio
morutn cbnsilio einendari. Nemo esi eiiim qui sibi eral Verbum, el Verbuinerat apud Deum, el Detis eral
tam arroganler summam doctrinae coelestis assumat, Verbum. Omniaperipsum faciqsunt, elsineipso fdclitm
ut putet se omnia mysteria liquido comprebensa re- est nihil(Joan. i, 1 et seq.). Unde mirari iriefalepr hoc,
Uncre, cum Paultts apostolus dicat: Qui ergo pulat ita sentiri pottiisse, quasi nos personam propriam
se aliquid scire, necdum scil quemadmodum oporteat G Ycrbi, quod. est Filius > negarenius< Nemo verbo lei
_5I ' ... AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. 552
jius nominat, quem vere esse in persona sua ssepius A Detts Pater, ex quo omnia: el nos in ipso ; et unus
profitelur : nam quomodo aut verum Filium,aut ve- Dominus Jesus Chrislus, per quem otnnia ; et nos per
rum Palrem confessi sumus, si non vere proprie- ipsum. Sed non iii omnibus esl scienlia ( I Cor.
latem personarum tam Patris quam Filii ser- viii, 6). |
vavimus. Qua de re explanatis his verbis, quse scrupulum,
Sed ~quiaunius Dei vocabulum diximus, personas non mihi qui sciolquod dixerim, sed aliis infere-
negasse pulamur. Et hinc verisimile visum est, quod bant, puto occasionem maloeinierpretalionis fuissc
positimus. Nos Palrem et Filium ila nominamus, ut sublalam. Nam et professio fldei manifesla est, et
unum Deum in his personis el nominibus assigne- persona cum Yocabplis conslal, et una divinilas as-
mus. Porro ilerum Pater el Filius, etsi duo nomina signata esl. |
appellanlur; ralione tamen et substanlia unum snnt; yel si adhuc aliquid quod legentibus ambiguum
et cum Palrem el Filium staluo , unitaleni assigno -videalnr in verbis, lad sensus debent verba conferri,
generis. quia non sihiplicitas verborum, sed mali intelleclus
347 Haec omnia inlelligi posse oesiimata sunt, obstinatio culpam plet. At cum sensus nosler cum
quasi ista vocabula interPatrem el Filium ita posita veritate concordet, jel verba debent cum rationesin-
Sint, ut est nomen et cognomen, unius tamen per- B cerissima. Unde a simplicitate christiana academicus
sonae; cum ex superioribus aut inferioribus dictis disputator abscedatl
potueril hsec suspicio non admilti. Qui enim Filium GAPUT PRIMUML—Multas quidem el graves hae-
Dei non aliunde natum dixeram, quahi proprie de reses novimus a pliirimis cbullire, et veneni vice, ad
Patre, lotum de loto , integrum de integro, perfec- intimum peclus canceris sui virus infundere: sed vinci
tum de perfecto, consummatamque virlutem ; quo- illi vel facile possunt, vel facile vitari, quorum prima
raodo potui ipsum Palrem, ipsum sibi Filium ponere, propositione omne consilium peeloris proditur. Atve-
cl hoc modo unam personam duobus nominibus ap- ro ii quibus multa nbbiscum paria sunt, facile possunl
pellare; quippe cum et hanc sectam, idest, Sabel- innoxias mentes, et soli Deodedilas, fraudulenla
lianjam in eodem libello damnaverim, et personarum socielateperculere,:dum malorum suorum virus per
distinctionem secundum vocabulum scripserim? Nam bona nostra defendunt. Nihil enim periculosius his
el nemo pro una persona polest, unum sunt, dicere, ltoereticis esse polejat, qui cum inlegre per omnia
vel ttnitatem generis, nisi personis assignare. decurrant; uno lamen verbo, ac si veneni gutta,
Quis autem catholicorum ignorat Patrem vere meram illam ac simplicem fidem Dominicoe,et exin-
esse Patrem, Filium vere Filium; el Spirilum sanc- de aposlolicaa tradilionis inficiunt.
tum vere esse Spiritum sanclum? sicut ipse Domi- ] Unde vehementer nobis cavendum est, ne se vel
nus ad apostolos suos dicit: Eunles baplizale omnes serisibus vel auribus noslris hujusmodi aliquid la-
genles in nomine Palris, et Filii, et Sphitus sancli leriter insinuel; quia nihil tam cogit in mortem,
(Mailh. xxvin, 19 ). Haec est perfecta Trinitas in quam sub oblenlu fidei fidem violare. Ut enim gyp-
unitale consistens, quam scilicet unius subsianliae sum aqua permixtum lac colore meniilur, ila hic
profitemur. Non enim nos secundum corporum con- per verisimilem confessionem traditio inimica sug-
ditiouem divisionem in Deo facimus; sed seeundum geritur. Qua de re non similitudo confessionis, sed
divinse nalurse polenliam, quae in maleria non est, sensus mentis est ponderandus, quo confessio ipsa
el nominum personas vere conslare credimus, et firmalur.
unitatem divinitatis esse lestamur. Denique si diligentius et accufalius attendaljs,
Nec exlensionem partis alicujus ex Palre (ut qui- cur voluerint de evangelica et apostoliea fide, et de
dam putaverunl) Dei Filium dicimus, nec verbum Patrum tradilione 348 Jsubslantiaenomen auferri,
sine re, ut velut sonum vocis accipimus : sed tria procul dubio probatis boeresimArianam sublili com-
nomina, et tres personas unius esse essenlioe, unius pendio breviatam,a sublato hoc nomine intromissam.
majeslatis atque polenlise credimus. Et ideo unum Nec hoc quidem ego suspicione aut opinione col-
Oeum confitemur, quia unitas majestatis plurium ] Ieclum affirmo, nec uti ipsi putant, academieus dis-
vocabiilo deos prohibet appellari. putator assisto, ut siiuplices sensus verborum sub-
Denique Palrem et Filium catholice nominamus, lilitate contorqueam : sed ut conlortos _et pravos
duos autem deos dicere nec possumus, nec debemus; tenui argumento cqmpositos in lucem cogniiibnis
non quod Filius Dei Deus non sil, immo verus Deus exponam; quo facijiusj possit cognita et- compena
de Deo vero : sed quia non aliunde, quam de ipso iniquitas ab hominibus evilari.
uno Palre Dei Filium novimus, perinde unum Deum Quse etenim causa,h quosve ralio exstilii, utquod
dicimus. Hoc enim prophetse, hoc apostoli tradide- doeendum, ct quod credendum cunclis Ecclesiis
runt, hoc ipse Dominus docuil, cum dicit: Ego et fuerat traditum, quodque Paties noslri aposlolici
Pater unum swnus(Joan. x, 30). Unum ad unilatem viri conlra universas hacreses, et maxime Arianam,
divinitatis, ut dixi, refert: sumus autem personis quasi quemdam obicem verilatis, quo omnes aditus
et ait : Unus esl, doclrinae obstruerent, c sancto Spiritu
assignat. Sed Apostolus inquit, pestiferse
« Mss. Lsel. et Tell., ego suscipio,nee aut opinione, b Tell. cod. et Amerb., quw vera ralio existit,
e Yigiliana edit., Spiritu sanctoinundaii.
elc. melius omnes edit. ut in lexiu.
553 DE FIDE ORTHODOXACONTRA ARIANOS. 554
mundati, calholica ratione ppsuerunt, non sine ma- A aliunde quam de paterno pectoi'e, et, ut ita dixeririi,
gno nisu ab his, qui a elogio Arianse Iabis addicti de iilerojcordis Dei credirous natum; Et proinde
sunt,.laborelur auferri; nisi ut Filittm Dei mulabi- eum regem appellat, quia ipseest rex regum: Deum
lcm et converlibilem, ut pole non de propria Patris Doriiinum, ciii omnia divina opera succumbunt, qul
substantia consiitisseconfinganl: cui el initium ex dixit : Omnia ' quw ' Pater habel, mea suni (Joan.
tempore, et orlum ex nihilo, nomen ex altero, ut xvi, 15). -" •
semper docuerunt, propier quod et saepe damnati De hoc elEvangelisla : In principio,-inquit, erat
sunl, nunc jam libere, et secure, incunclanterque Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus efal
Ecclesiis tradere et insinuare possint ? Verbum. Omnia per ipsum.facla-suntj et sine ipso fac-
CAPUT II. — Videtis ergo omnia eos in iraclatu lum est itihil (Joan. i,.l el seq.). Igitur quod in
ipsbrum, non evangelica fide, sed subdola maligniiate principio erat, semper fuisse credendum est: sed
ad sedueendos simplices quqsque posuisse. Non jam nec aliunde esse, quam ex eo qui principium non
tam suspecium, quam manifeslum omnibus esse de- habet, id est, de corde Patris; quia enctavit, inquit,
belila eos Deum de Deo posuisse, ut Aritis'tradere cor meum Verbunibonum (Psal. XHV, 2). Non,enim
solebat,ul exDeo faclus sil, non ex Deo nattts. Qui si dixit: In principio faclum est Yerbum; sed in prin-
jtatus est, unius substahliae est: si faclus est, verus " cipio, inquit, erat Verbum. Quodcumque principium
Filius non est: et si verus Filius non est, nec verus Yerbi assignare volueris, proejudicatuni-habebis,
Deus est : aut si verus Deus est, et de Patre non . quia t» principio, inquit, eral.
est, duo sunt habentes singuli et voluntales pro- 349 ôn *Iu0(i <?uoprincipia ex rerum diversi-
prias, el imperia diversa : vel si concordia lanlum tale dicamus, sed quia Sermo Filius - semper cum
et societate unum sunt, rion. lamen et substaniia Patre est, et de Patre natus est. Ac.proinde cujus
verus, ut jam dixi, Deus non esl. origo principium non habet, sempiteruus cum Patre
Sic eril Deus, ut Moyses Pharaoni (Exod. vn, 1), credendus est; quia necPater pblesl umquam sine
poteslate, non genere : Filius quoque ita eredendus Filio nominari, nec Filius sine Patre vocari: ac per
erit, ut per Esaiam populo diclum est : Filios ge- hoc semper Filius, quia semper Pater.
nui el exullavi (Esai. i, 2); et alibi : Dii eslis et filii Et Deus, inquit, erat Verbum. Quod-Deus est,
Altissimiomnes (Psal. LXXXI, 6). Sed et primogenilus semperest; ne sisemper non fuerii, verus Deus esse
ita habebilur, quomodo et Israel a Deo primogenilus non possit, sicuti et in Sophiae nomine, quiasecun-
filius appellatus est (Exod. IV, 22). Nec non et pri- dum Aposlolum ipse eslSapjenliaPatris(ICpr.i,24).
lnogenitus lotius creaturse, quasi in ordine factorum Ego, inquif, ex ore Allissimi prodivi (Eccl. xxiv, 5).
primogenilus habeatur; ut ex eo seriem quamdam " Non ergo aliunde quam de Patre, quia.semper cum
creandis mundi rebus assignent. Palre. Et ideo Sapientia Dei appel.latur, ul niim-
Denique sublato bp.ooxi(nov, id est, unius substanlioe quam Pater sine Sapienlia, hpc est, sine Filio suo
b vocabulo, optouo-tov,id est, similem faclori suo, pofuisse credatur. Hscc est illa Sapientia-ineffabilis,
suerunt; cum aliud sit simililudq, aliud veritas. Nam d quse iniliuni viarum Dei apud Salombnem vefcon-
et homo ad imaginem et similitudinem Dei faclus dita, velgenita, vel creata describitur (Prov. vm, 22);
est (Gen. i, 26), nec, tamen Deus. est : nec quod quam tamensic conditam dicit, ulsemper eani cum
Deus est, homo exstitisse credendus est. Ita et Fi- .Deo fuisse ostendat. Quodenim initium Deo dabis,.
Iium Dei similem volunt, ut eum aliunde similem, nt initium possis Sapientise ipsius consignare?. Non
non de ipsa una sancla et beata Palris substanlia di- enim ila Deus Sapienliam suam condidit, quasi ali-
1
cant, Qui si de Palris substanlia non esl, 1%OUJ; OVTWV quando sine Sapientia fuerit: sed cum inilium via-
est, id est, ex nullis exstantibus, ut idem Arius rum stiartim dicat-, initium motus ôperis alicujus
.tradidit; sttblato enim eo quod Pater est, undecum- oslendil, ut.hoc iniliumhabeat Sapientia Dei, quod
que fuerit Filius, necesse esl ut .et initiutn ex nihilo, de Deo processit ad creanda omnia, tam coelestia"
et ortum ex tempore babeat: nihil enim sine initio, quam terrestria, non quo cceperit esse in Deo. Creata
nisi solus Deus.. _ - est ergo Sapientia, immo genita, non sibi quse sem-
Unde el Filius, sicut ipse Dominus ait.: Ego et per erat, sed his quse ab ea fieri oporiebat; ut quia
Pater unum sumus (Joan. x, 30). Quod ideo dixit, quanta et qualis esset sciri non poterat, de effectu
utdtiarum personarum c vocabula.in unius deilatis opeium suorum virtus ejus et potenlia nosceretur :
majeslate monstraret, sicut et Propheta ex voce e ut quod de conditis sestimamus, iunc magis timefe-
Dei; Eruclavit, inquit, cor meutn Verbum bonum, mus, cum facta miramur.
dico ego opera mearegi (Psal. XLIV,1). Vides ergo Cseterum si tu ita creatam Sapientiam dicas, ut
hoc Yerbum bonum Filium Dei esse, quem non Filium Dei creaturam intelligas; occurrit tibi Apo-
a Elogium aliquando idem significat, ac formula d Mss. Tell.etLaet. necnon.vet. eieSit. quwinitio;
quscdam condemnationis. el irifra', sed cum initio".-'Rorri.et
' VigiL,- sed. cum
b Ita edit. Rom.el Chifflet.;' vet. aiitem ac mss., inilium. . .. -
Docabulosimtlem gesibri suo posuerunl. e Vigil. edit,, ut dum conditorem de eonditis.....
c Lset cod.V vocabula uriius deitatis triajestatem
' '' timeamus. ., . , . , v.,: •-
inoristraret. ' J
--' -
PiTROL. XVII. ./ 18 \:
'
555 AD OPERA SANCTIAMBHOSli APPENDIX. 5t6
' stolus, condeninahs eos qui crealurarii coluni, dicens: A piofiteri
qitod credis; el frusfra crediSj si ita nbn
Propter qubd tradidil illos Deus in desiderium cordis credis, et merito, haereli.cus denolaris. a Et quam-
~'iorurixin immundiliam; ul contuipeliis
afficidnt corpora qbam immutaveris dicliihi, qtio putaris probibuisse
tua in semetipsis: qui commutaverunlverilalemDei in Dei Filiurii nuncupari facturani; sed curii subjungil:
mendaciurii, et coluefunl et servierunlcrealurw potius Sicuti aliquid Iiofiim, quod faeitim est; ex aperto
quam Creatori, qui esl benedictus Deus iri swcula Ostendis non ob hbc b facturam dici noluisse, quasi
• non debeai faptusiintelligi; sed npnlta factum vis,
(Rotri.i, 24„'25)_.
Haecest, inquam, illa Sapierilia Dei, quse dicit: sicut aliqmd lioritm, quod factum est, sed tamen
Ego ex ore Altissimiprodivi (Eccli. xxiv, 5), univer fafclum. Aliter enirii dicis facttun, utpb.ieperfectam
sitalis conditrix et effeclrix, id est, FHius Dei, per creaturam, per quem facta sunt omnia; dtimmodo
quem omnia, et in quo omnia; quia ut Aposlolus et ipsum facturn intelligas, licet non ita ut cselera.
dixit: In ipso. conslituta sunl universa in cwliset in Sed ut ad id revertar, quod dicis in Scriptiiris di-
lerra, visibiiia el invisibilia, sive Throni, sive Dotnina- vinis bp.oov(jLov, id est, unius substaniia) vocabulum
liones, sive Viftules, sivePrincipalus; sive Poteslates: non invenifi, fiiigeilioc inierim s.ic sit, eo quotl ubi-
omnitt pefipsum, el in ipso condita suni, el ipsb est Ciiniqiiesubstantia êgilur, res Dei nonDeus accipia-
Hriieomnia, et omnia in ipso consianl (Coloss. i, 16). B tur; qtiamquam et aliud quod scriplinn non est,
•Binc et Salbmon : Cum sft,mquii,una, imiiiiapo- pariter pfofiiearis,:id esi,, Deumex Deo, linnen ex
iest; el permanensin se, omnia innovai, ei per naliones luniine : quid ad hsec dicis? Aut totttm mecum teiie,
fii animas sarictas s'e transfert (Sap. vii; 27), Quod aul lotum omitte. .Si enim unius stibslantiae voca-
confirtiians Apostolus, ait ih interiore homihe liabi- bulum inde limes dicere, quia seripliim non est;
iare Christum (Ephes. iu, 16); ut per quem a prin- timere idenlidem debes Deumex Deo, el lumen ex
cipio omiiia facla sunt, per ipsum et in fine ctincta lumine profileri. "i
' ' Sed
salventur. ego-probo Deum debeo/Itimeii de luniine,
CAPUTIII.—Sed dicis milii bp.oovtnov, id est, uriius et unltts substintiKjybcabultim c;n'diyinisScripturis
substantise nomen oli hoc potlus quani Creatorem contiueri. tum enim ipse Dei Filius,' qui Deus est,
adorant, servantes eadem uliqueTjuoeAposlblus dixit: iri Evangelib""Suodicat:" Ego de Pqlre eicivi( Jpan.
Ut in nomine Jesu omnes genuflectdnt; cwieslium, xvi, 27); joreet nTerlioDelim de Deb profilcniiir,
ierrestrium, el infernoruhi, et omnis lirig.uacohfiiea- quia de Deb Palre Filium Dej.fieum-veruin de Deo
tur (Philip.il, 10). Et Moyses : Adorent, inquit," eum "vero natumjosse cpgnosciriiiis.Sed noii eo genere,
omnes 'arigeiiDei(Deiit. xxxn, 43").El David: Omwes. ' ut rios dii sumus appeilati ( Psal. LXXXI,'6); vel ttl
reges ddorabunt ettm (Psal. LXXI,II). Qtiod quidein C|Moyses Pharaonis deiis e;t dictiis (Exbd. xvu, 1);
In Scripiuris non-diceretur, sed qttia ipse est Sermo sed quia verus est Filius, a de vero Palre riatus esl;
- vere Sl cbnfidenteri Detfs Mc D§o dicehdu.s",et sic
Filiuspmniuhropifex.
nbminari rion Opbrlere, quia ih lumen ex luinin.e. '
Sed ilicis bp.ob-i'cr'tov .
•--"-'.-
"Scfipturis divinis flon coiuineatur. Quseroel ego, Quod scriplum nbh est, irieeum quidem dicis, scd
hoiiib, qui lioe pfohibes; sl tdeo nominari nori debet, mecum omriino e rion senlis. Et quia scriptiiiii esl
"quia scripium nbn est,' an quia ita credf nbn liceat? de Patre : Deus tttxêsl (\Joqn. i,'5)."; etdeFilib :
Quod si ila cfedendum esl, euf rion ita proftten- - Eral lux vera, qum illumindt omhemhominemvehien-
dum? Cbrde eriim, inquit Apostolus, crediiurad jus- lem in hiinc mundum; et : Lux lucei in (enibiis, id
titiam: oreauieth cbnfessiofit ad saiuUm (Rom, x, 10). "est,Chrislus ih sseculo; el tenebrmeamtlonsuni assecit-
" Atit si ideb rioiriinandum
rionest, quia nee iia te(Joaii.i,9);iiscilicethoriiine's qiioruineofignoran-
credendttrii;obiinuit afianae labis asserlio; quoe ideo iisîeriebrisobctficattmi esl, Christuiii yertinvDeum,
Palreiii et FiiiumuniUssubstaninc -denegavit; quia "et veruni Dei Filitim iibri agnoverunt"; Sed ipse Do-
Filium Dei modoex niliilb, modo ex Patre, sed ab 'hiihus : Eô sitniînquii, lux triundi :'~qiiimesccaliis
aliasubstantia, quando voluit ei quomodb voIUit, et fuetit, nonibii in ienebfis; sed-haSebiilumen vitw
"uridevoluit factiihiihducit; duriiniodb aliirnde etiin,' i) (Joan. viu, 12). Ergoquialumen Paler, el tiixFilitis,
et nbn de eo quod Paler est, exsiiiisse confingal. recte lumen de litmme. -:
Quem etsi naium dicit,"sed hoe dicto tentis; 350' 'Sed lutneri ex ltimine iia asseris, qiiasi a Patre
quia riirsum bmrie quod riattim est, faciuni iritelligit, qui verum ltimen est, aliud lumen sit factum, qnod
eo quod e't nos a Deo geriili appellerniir, qitbs con- de Ipsa Palris snbsianlia non sit : sed sicfui sliud
slat e>sefacturam. qtiodlibet luirien, quaniquam a Deo sitfaclum, longe
V'd si Afiarius non es, ei veruriiFiiitini devero lariien alittd sit ab?eo, qtii fcceril^ et ideb luriieri ex
"Patrenaturiiiiorifactuhi agnbscis; curribn eumcum Irimirie, non 6e liiniine dieisr Curii:ergo lioecprselo-
Palre unam substantiam dicis?Frttstra times, homo, cutus sum, licet mecum non intelligas, lamen quo-
'" e Omnes exaratiaique editicod..Anibrosii nomen
"ioums'dicium. Haiid recio seiisti. '.',„-.-, prasferenlds,,'ffpn-seniis,ulquia scriplmnest.de Patre:
b ' R.om.
* ' ' &^}l.J^qciturqn^4ici,vqjuisse;:P-er-
" '"' ' '""'~ Deiis lux es~(quwMhiinjnht onpiemjibjnifiein.v. id.est,
jfJilLfej.
peram." 'J,,",,',.c,... ,C/i;;iste,in cpej^-^-ei teiigiirm^l ffjycilic.ei, lipmjiies...
c Teller., in Scripturis daminicis. : '
iioii "da^wvefunt sed\ipse, eic. Nbs Ver'6 -IbCuin.-ex
a Vigil. edit., devero Patre natus, non faeius est, edit. Vigil. restituimus;
557- DE FIDE ORTHODOXACONTRA ARIANOSv jkgs
modoeunique ipsa pronuntias,' cum scripta non sint. A A generis habealuf. Ari jgnoras aliter cqel.estia,aliter
An non el unius subslantise vocabulum, quod in terrena cbnstafe; sed et in ipsis coelestibus rebus
Scripturis non pulas conlineri, mecum pariter pro- atque mundanis magnam differenliaminteresse?
fileris : nisi quia illic habuisli quomodo-malignos Aliter enim angeli, alitef singulse virlutes constitu-
seusus luos occulta fraude in ulroque eoniegeres; llonum suarum sujbstaniias aceeperuri^ sjcuii Apo-
ut roecum hoc ipsum sono vocis exprimeres," sed ia-' slolus ait: Alia ciaritds solis, aliq cldrilas lunm, alia
"' clatitas slelidrum (I Cor. xv:, M). Sk et. in hoc
tnen longe dicli inteUigeiitiam separares?
: Sicuti el illi hoerelici qui resurreclionem carnis mundo, ut diversa genera reriim, ita et diversa cor- ,
negant, ad decipiendas a animas siniplictum, vce pbra atiimanliurii; et oriinibus sui ctijusque generis
dicunt his qui in carne non resurgunt. Sed si discu- subslaiuia, sieut Apbsiolus dicit: Nbii. brimis caro
tviaseos cur hoc dixerint, eumscias illos -carnis fer eadem caro (lbid:, 59). ":
Eurrectioiiem omnino negaie, dicent tibi: Yoeutique • Si ergoea quaea Deofactasunt/ditefsas quaiitales
illi erit, qitiin Earne baplizatus non fiierit, utanima subslanliarUm ' suarum haiieht; tu putas in Deo ta-
ipsius dumincorporeesl,'de morte delictoruin suo- lem esse subslantiam, qjuale"mj:iiabeialiquid Iiorum
fuin, itt desepulero criiuinuin per baptisma, in ea- quod factum est ut posstt conlraria;recipere ? Absit.,
dem resurgat. Solius enim animae per lavacri vitalis B ] Queeest euim substantia Dei ? ipsuui qiibd Deus e?t,
gratiam resurreclioitem in carrie defendtinl; iiain et simplex, singulare,-' purum,nuHa'concretione per-
ipsiuscarnis salulem excliiduni" Et hi pervefisimi- mixtum, limpidum, bbnum, pelfeclum, beatum, in-
lein confessionem iniiocenliunimenles occulta fraude legruin, sanctum tbtuni. An tu pulas iriane aliquid
seducunt. Et ut solet ietliale poctilum mcllis dulce- esse et vacuum, quod est Deiis? Hoc erijni dici bias-
dine temperaium, siiavitate fallenle, peritiiere; sic phemia esf, tit inaneputelur, pef qtierh cpncta con-
"et lioc malum per biandimenium aurium, 351 siiterunt, qui biiinia vefbo edidii, rationc compo-
audienlium sensus qiiadam labe eorilatbinans, consuil, virlute perlecii, cujus nulu efimperio universa
tagionevitii adiio&renlisirtficil.- reguntur, cuncta deserviunt-. ''_ /
- CAl'UT- IV.-- Reniqiie et nunc -possent by.ooiaibv Et bene de Deb legis scripttim : Egbsum, quisum
"sieutiet csetera verbe tenus nominare, si haberent (Exod. ni, i%)'; et : Qui est,inisit nie (Ibid.). Et ipse
qunniodo illud ad aliarri ititelligentiam sesevosensu salvator Domiinis : Hmc est, inqtiit, vi.ta wierna, ut
per-veriefent": sed cum viderent se in hoc verbo cognoscanlte solutnverum Deum, et quetn misisliJe-
COitcludi,riUllam omnino mentioneih bujus fieri vo- suin Chrisiurii fJoitn. xvn, 3).Est ergo c insubstan-
luerunt; ne anl prbfilendo hoc crederenl, aul cre- tia esserilia sua Deiis, cujus cogriilio vila oeterna
denies professi viderentur: sublili ingenio excu- G esi, qui et tantus est, quaiitus dici hon potest". Qui
santes, quod aut sefiptum non esset, aul Deum iri tunc digrie aeslimatuf, cum Irijestimabijis dicilur,
substantia dicl non bpof tere,; he corporeus crede- ulique velis ac nblis. .
retur. - Ergo ipsum quod est,.hoc esj' substantia cjus rei,
Beus elenlrn,- inquiunt, efficit ut' sit sulistanlia, quse esse defenditur ; "qUod tamen jam dictuni est,
hoii tamen ut ipse Deus in subslanlia deputetur; quaiiliimet qitale sit,nec mente concipi, nec sensu
^tiippe, aiuht, fcuriiomnis substantia corilraria reci- sestimari, nec animb definiri potesl; dummodq con-
piat.Deus vero qui nibil divefsum admitterepotest, slel esse, qubd esse crediiur; ut de eo ipsq quod
substanlia dici nondebet. Deus est, iride sit Filius,.iit verus sitFilius, et ve-
Ignoscererh tibi si hde siriipliciler' diceresj si ra- Hts sil Patef in Filiq^ et Filius in Patre.. II.o,cerit
lionemTei velles scirb, si riidis ad hanc quaestionemi by.oovaiog,id,.esl, uriius substantise.cum Paire, sicut
accederes,'sinon ipseesses, quisemper vel de aliai ipse Dom.inus.ait: Ego.in Pqtre, et JPater, in me
Sribstantia, -vel de nullis exstaritibus Dei Filium as- (Joan.xiv, 10); et: Ego et Pater unum sumus (Ibid.,
serebas": at cum idem ipse sis qiii hinc saape con- x,. 50); el ; Ego de-Palre exivi (Ib., xvi, 28); el:
victtis, ssepe confessus, soepe riegasti, ssepius aliter Qui me"videt,.videl,et Patrein (Ib.,; xiy,. 9).
iiirmuiando damnalUses : qUi etiamb nunc vi, am-- D Non inimerito,qui.a.Filitis Dei de.Deo Patre.natus
Iiilione et' potentia exagttans, tuibas "omnia; quo- est; et ideo de. unitate s,ubslaritiae,et deniajestate
modo putas nie ignoseefe liblposse frequenlius ea- deitatis unum sunl, si.culi.ei Hiereniias proph.etavil:
dem retractanii ? Sed n'e videaltir hicc perversiias3 Quis stabil in subsiqnlia Domini,-et, videbil Verbum
pfaejudicata magis quam examinata damnari, bre- Domini {Hier. xxm, 18)? Et iterum : Si stetissentin
:viter tibi de hac oppositione respondeam. substdritiamcd,ei slaudissent verlia mea,aveiiissem eos
. Rrohibes ilaque' iii 'Deo-'substaritiam noimnari,, "ab.siiidiiseofutnpessimis ilbid., 22). Etapud Salomon:
-quasi omriequbd subsiahlia dicitur, res ipsa unius3 Substani.ia mea, dulc.edo mea est ($flp..xyi,,2i).
k Hunc eliam locum nobis edil. Vigil. resiiluit, , sed sola edit: Vig. addjt, el potentia.
fitini liaberehir in msS. et edib.,A-riibrO's'ianis 5n heeci • «Ita omnesedit. et cod.Loei.; ai Vigi!. edil. i-ese-
verba, animas simplicium, dicunl his quia injiqmee cuit, essentia sua, pro quibus. Tell. cod. substituit,
non resur.gant,.,.:,
' dicenl- iibi: Uiique' iiie etc. senhntia sita.Ver.urhfecepta lectiq non estmulajida ;
~eril>,
:;" - .,;'• •"" • - ideni ea.significat;.'"Jicsi, scribaiiir, ,111brdiiie sUb-
inepiq,sensu*i:
Âmbr. edit. cum. ms. Tell., nunc in ambitionte stahtioeper esseiiiiani siiairi'.''' : ''"
exagitans : Yigil. edit. cum Laet. cod., vi, ambilione,
550 AD OPERA SANCTf AMBROSIIAPPENDIX. §60
CAPUT V.— Cum ergo hanc unitatem subsiantioe .A res, et verum Filium de vero Palre cognosceres: de
in Patreet Filionon solum proplietica, sed et evan- qtialitate autem rei requirere non deberes; quia
gelica auclorilate 352 cognoscas ; quomodo dicis quale aut quantum sit, scire non possis. Hoc enini
in scripturis divinis bp.oo<io-iov non inveniri, quasi proplteiae, hoc apostoli praedicarunt. •
aliud sit bp.oo\io-iov quam quod dicit : Ego de Deo : CAPUT VI.—Deriiquepro caplu,proviribus, pro
Palre exivi (Joan. xvi, 28); et : Egb et Pater unum fide nostra inlueamur Deus quid sit, et videamus an
sumus (Ibid.,x, 50) : vel quod prohetse ex aperto ei aliquid possit comparari. Cerle hicest, de quo et
substantiam Dei inlimabant? cum dicitur, non pblest clici: cum sestimalur, non
Haec est autjem nominis ratio, ut in Palre et Filio potest oestimari: cum comparatur, non polest com-
unitatem substantise credas, licet rem ipsam, quse parari: cum definitur, ipsa sua definilione crescit.'
est inenarrabilis, defmire non possis ; ul sive lumen Qui ccelum manu sua operit, pugno omnem ambi-
de lumine dicas, sive verbtim de verbo, sive spiritum mundiclaudit. IQuem totumomnia neseiunt, et
tum de spiritu,sive dominum de domino; quodcum- metuendo sciunl. Cujus riomini et virtuti famula-
que de eo dixeris, unius lanien essentise Palrem et tur bic orbis, et ipsa elemenlorum sibi suceeden-
Filium credas : et de eo ipso quod Pater esl, Fi- tium momentanea vicissiludo testatur. Vide ergo si
liuin inlelligas. Nam si aliquam comparalionem de ;B polest aliquid esse, lcuipossil Pater comparari et Fi-
rebus his quae videntur, in eo facias; ipsa dissimili- lius ; quia talis est Filius, qualisel Paler ; non enim
tudine rerum non rationem ostendes, sed altercatio- ipse se unum cum Palre diceret, nisi talem se, qua-
siem disputalionum induces, a ut cujus voce de- lisest Pater, sciret.!
scripttim esl: Cui me comparabitis (Esai. XLVI,5)? Ratio qusedam estj quosapud Grsecos loyoc nuncu-
Ac proinde Deus cui assimilari nihil polest, sulficiat patur, quoe inler Palrem elFilinmpersonas vel vo-
credi, quod ipse senlitur, quem ipse credi se voluit, cabula distinguit; quia et ipse Filius ralio dicitur.
non indicari. Quaelamen ratio roullis nominibus appellalur: modb
Denique si de hoc ipso quod mecum profileris, verbum, modo virtiis, modo sapienlia, modo dex-
ad aliqttam simililudinem velis in Deo conferre, ne- lera, niodo brachium, modo margarita, modo the-
scio an quod comparaveris,:possis expressius defi- saurus, modo retia, riiodo aratrum, modo fons,modo
uire : ut puta cum dicis lumen ex lumine, si ad ex- petra, modo lapis angularis, modo agnus, modo
planandum illud scrupulosa narratione cogaris , homo, modo vilufus^ modo aquila, modo leo, modo
qusero quompdo lumen ex lumine credas ? Utrum via, modo verilas, modo vita. Et ita cum sil Deus
quasi lucernam ex lucerna, vel quasi solem ex sole ; omnia in omnibus, ut per hsec vocabula divjnarum
ut aut duas lucernas, aut duos soles, quasi duos C i dispositionum mysteria cognoscanlur, non ut ipsa.
deos sub hoe exemplo inducas ? Aut splendorem lu- majestas Filii Dei proprie definita fnonslretur.. •
minis ejusdem lucernae, vel claritatem solis de eo- Quid eslenimFilius.de eo quodPater est? Alius
dem sole fulgeniem, lumen de lumine consignes, ut idem. Nam c et ob lioc Verbum nuncupatur, quia ex
in roalricem luminis Patris figuram assimiles, Filitim proprio 353 divino ore processit, et nihil Pater
vero in splendorem claritatis ostendas ; quod de eo sine eo aut jussit, ajit fecit.Virtus dicitur, quia vere
Propliela dixerit: Apud te esl fbns vftw, et in lumine de Deo et semper cum Deo est, et omnis potestas
tuo videbimuslumen (Ps. xxxv, 10) ; vel Salomon, Patris in ipso consistit. Sapientia appellatur, quia de
cum dicit: Candor esl lucis wterriw, et speculum sine cordePalrisadveniens, arcana ccelestia credentibus
macula Dei majestatis, ei imago bonilatis itlius (Sap. reseravit. Dextera nuncupatur, quia per eum omhia
vu, 26) ; vel Apostolus hicpraedicaverit Salvalprem opera4ivina perfecta sunt. Braclilum dicilur, quia-
nostrum imaginem esse invisibilis Dei, eo quod ab ipso omnia continentur. Margarita appellalur, ut
imago b solis lux sua sit, quoede eodem sole proce- jnihil illo pretiosius |habeatur. Thesaurus dicitur,ut
. dil (Coloss. i, 15). in ipso omnes opes!et divilioe regnorum ccelestium
Sed quanta ad haec responderi posstinl, qusc lites condit33agnoscantur. Retia dicitur, quia per Ipsum,
generant, quod Apostolus probibet (II Tim. n, 24), D.et inipso de mari sseculi diversa gentiummultiiudb
longum est dicere : quippe cum conslel lumen illud sicut piscium peraquam baplismatisinEccIesiacon-
quod Deus esl, sestimari, cornprebendi et definiri non gregatur, ubi bonorum malorumque discrimen agno-
posse: nec vere aliquid ex his, quaein hoc mundo scitur. Aratrum nuncupalur, quia signo crucis suae
sunt, majestali divinsecomparari ; quia nihil deom- dura pectora subjiciiinlur, a ut neeessario semini
nibus islis, qusevidenlur aut dicuntur, secundum id ipsa prseparentur. Fons aquae viv33-appellatur,.quia
quodDeus est.condigna similitudineaesUmaripolest, ex co silientia corda ccelestis aqtisegratia irrjgentur..
quippe cum ipsis inlellectibus et sensibus major sit. Petra dicitur, quia predenlibus fortitud.inem, incre-
' Ideo
praemonuil ul diviniiatem substantiae crede- dulis duritiam prsestat. Lapis angularis dicitur, quia
» Vigil. edit. sola., El quia ex voce Dei sctip- etcodex Tell.. Nam et ob hoc, idest, ob hanc
'lumest. ...,- rem, eic. ,J
b Vox sofis in odit. desideratiir-j quam e cod.Tell. . a Edit. Amb., ui necessariorain ipsa; codex TelL,
•yestiuiimusintegrilali sensus rion intitilem. ut necessariain ipsci: optime Vigil. ut in lextu.
c Anibr. edit., Nam et hoc Verbum : melius Yigil.
561 i)E FIDE ORTHODOXACONTRA ARIANOS. 362
utrosque parietes novi et vetefis Tesiamenli unus A j8 deputabiiur alius Labsqueillo: qui invenit omnemviam
et riiediator in semetipso conlinens copulavit. Aguus prudenliw, et dedit eam Jacob puero siio, et Isfael
.dicitur, utinnoeentiaChristi etpassio demonstretur. dilecto suOi-Posl hmc •in-terris visus est, et cum
-Homo diciluf, quia secundum carnem-propter nos hominibtisconvefsalus est(Daruc. ui; 36, etseq.). Et
-homines nasci dignattts est. -Yitulus dicitur, quia Esaias hocipsumproedicatdicens: HmcdiciiDominus
propter nostram salulem pati susiinuii. Aqu.iladici- Deus: faligala est jEgyplus,et negblialioJStHiopum,
:tur, quia post venerabilem resurreclionem, a utrex el Sabain, vhi excelsiad te' transient, liii eninl sefvi,
-alitum ad Palris pervolat sedem.; Leo dictus esl, el posl ie ambulabuntvincli compedibus,el te depre-
fluia ipse est rex regum, qui morlem ac zabulum cabunlur; quoniam iri te Deus esl, et nbn est alius
virtutissuse potestale comminuil. Yia est> quia per Deus prmter le: tu es enimDeus (Esai,- XLV,14).
,ipsum ascensus est.Yerilas, quia mendaciuni nescit. • 354 Quud ne pules me ' eo supercilib dixisse,
.Yila est, quiaipse universa-vivificat. quoSabeilius fertur, qui ipsum Patrerii, ipsurri Fi-
r.Vides «rgo per hasc vocabula significationes et litim profitetur, non ita nos toium in unam seriten-
dispositionum et operum -divihorum prseostensas; tiam cogimus," ut aliorum hsereticorum fraude ca-
nontamen ipsum Deum proprie.definitum? Est ergo piamur. Sed quia iti' ipsonomine persbnafum aucto-
Pater Deus immensus, seternus, iiiconiprebensibilis, Brilas3 indiscrela cognoscilur, etFiliusnon genere,
insestimabilis. Est etFilius ejus Deus 'et Dominus sed personaliter a Patrb nominaiur; proinde totum
noster, tantus, quantus esl et Pater: sed rion aliunde Palri ascribimus, quod est Filius : et totum Filio,
quam de Patre: quia ego, inquit, de Palre -exivi quod Pater est. Nihil non videbitur Patris, qubd
. (Joan. xvi,28), hoc est, lumen de lumine. judicabitur Filii: necFilii, quod defendilur- Palfis;
: CAPUT VII.—Sed ne ex eo qttia unitas majestatis non sinit; deos plurali' voea-
oecasibnemaliquam
haereticus capiat, cum dubnomina, vel duas personas, buloappellari: quippe cum constet Patrem el Filium
idesl,PatrisetFilii statuo,quasi dtiosdeosdicani, ut unius esse substahiise, unde utei^que unus Deus est
Illi dubs ex diversiiateconfingunt: nosauiem Patrem 'dictus. . , ;. ,
el Filium ita noriiinanius, ut unum Deum in liis per- - Illud ante cuncta metuentes,d "quiariisi Pater et
sonis et nominibus consignemus. Viderint philo- Filius unum non sint, in invidiam recurfat aucloris
sbplii, videfint haerelici discipuli eortim,' qui potes- inlerpolata nalivitas;-lioc enim placuit hscretieis,
latum diversitale varianlur: Nobis lamen unus Deus ut Detts ille omnipotens, invisibilis, immerisusde-
esl Pater, ul Apostolus dixit, exqtio omnia, etnos ex generarel in Filio, e nbn modo polestaie, sed con-
ipso: et unus DominusJesus Chrislus, DeusDei Filius, /" ditione mulala, qttasi nbn.pouterit Paterde semet-
per quemomnia, et nos per ipsiiin (I Cor. viu, 6). ipso talem habere, qualiset ipse est. Proinde nos
Nam perduo quidaliudintelligitttr, quam duorum verura Filium de vero Palre, qui'seniper fuit, et
per partes divisa substaritia, b et cum nominibus esl Unius subslaritioecum Patre, defendimus. Et hoc
ipsis dissociala natura Jagendi ac jubendi tam vo- est,quod Grsecif bp.oov<nov appellanl, id est, cum uno
luntas; quam imperia divisa? Porro Paler ac Filius, aliud ipsum; ut personoe 'audieiilhv nominalim
etsi duae personse credunlur, raiibne tamen et sttb- fterent, et non ut subslantiam vocabttla separarent.
sianliaunum sunt. Nam inoequaliumsocietas melioris; . CAPUTVIIl.— Sed ulqmne myslerium hseiesis
offensa es.t, etin injuriam cjus, quivcrus Deus est,, Arianae tradueam, cur nolinl Filiuni de Palris sujb-
noiiverusaliuscomparatur'. Cum iiulem ego Patremi stantia credi, breviteriiitimabo. Aiuni enim: Cum sit
et Filium slatuo, unitatem generis assigno: et sii Deus Paler oninipolens, Invisibilis, inconvertibilis,
illam in personis divido; discretibnes tamen per- inimulabilis, perfectus, semperideni, seternus : Filius
sonarurii rursus eadem nomina in uniiatem" suii Yerovisibilis, quia soepepairibus yisus est; et conveiv
naiurali legis ftedere consignant.^ libilis atque mutabilis, qtiia invaiiis figuris quibus-
Unde eliantusestFilius, quaritiis videbitur Pater,, - que sese monslravit: qtii si de Pairis, inqiiiurit, esset
lotus de tolo; integerde integro, perfeclus de p.er- - •TVsubslautia, numquam fieri jiosi-et,"ut anle carnisas-
fecta consummataque virlute, sicut Apbstolus dicil:: " sumptionem aut visibilis aut riitilabilis cerhereiur;
ln quo otnnis pletiiludo divinilatis corpbraliter ha- quin potius in sequalitate qua Paier est, perman--
liiat (Coloss. ii, 9 ). Nam c "et Hieremias receptis- sisset, ex cujus sulislantia efai; qnia quod.de Patre
simus prbpheiarum, hanc unilatem diviniiatis ini est, nec videfi, nec mutari, nec converii posse
'
Patre el Filio sciensait: Hic estDeus noster, et noni credendum est. . . ,
''- a Ita codex Tell. et edit. Vigil.: Amb. vero, utK invididm recurfaf.
rex-allamadPalris, ete. '. c Ita edit. -Yigil. ciim in aliis ac mss. babeatur:
b Ambr. edit. cum cod,jjTel. el Laet., et cuta otn- Non modo potestesse de conditione; nullo sensu.:
nibus ipsi dissociaiq;.Vigil. concinnius, ut in textu.i. J Vet. edit^., ut personw audientis nominalim;
c Rom. edit. sola, Nam ei Raruc. Sed et htincc "Viail. et mss., ul persoriwaudienlia riomirium; mss.
Hieremiae nominel eii:iin|rab Ambrosio ciiari jamn nominalim. Quod attterii' ad diciionem" bu-oovaim
ante non semel advenere licuit. auctor explicat cum uno aliud ipsum; hoc Ambrosius
_ d Vet. edit., quod ubi Pdler; Vigil.:, ne'si Pater;; panlb "fusius exhibet lib. lii de Fide cap. 15, num.
mss., quia nisi Palefj At seq. membro ubi vet. edit.i. 126, quem locum a Basiliodesumptum videri annota-
Sc mss., invidia recumiU mulfo melios Vigil.. iti tl viriuis, --.". v ,•-.,
'
565 AD OPERA SANCT! AMÔSH APJ>END1X. «64
Accedit ad eausam,. quia cuin illapsusI|(esi in A spicabilem maferian s sicul ei piacuit-,assumpsitt,vel
Mariara, cpra Virginis iilerum opplevit, .aliud utique ipsu.mhominem jnditerc dignatus sst?
ex illa, qu.am quod venerat, natum est. Unde,jani> Qui .etsi Abrahae visus est {Gen. xviii.l), sed.in
inquiunt, corrupta substatitia f slatum vertit, or- formahumanicorporisvisusest, quo scilieel postre-
dinerciperdit, continuo immutalione ipsa formandus mis temporibus in homine ventufus esse ustende-
de Deoin hominem, de spiritu in carnem, Et ulique retur. '
translatio.omnis interempiioestpristini. Ac per hoc Jacob etiam alibi in migel6{Gen. xxvin, 15), alibl
aiunt: Si Filius de.Patris substanlia esseij jani et aeqiie videtur in liofnine. Qui ideo se in tmgelo dis-
Palrem minorem vicleri subsianUse suse vel tradi- monstravii, ul nunlium se inagni consilii indicarett
tione, vel ftne: elproinde Filiumexalia substantia in bomine vero, eurii quo et coIIumtus-Juisse iJe-
credere maluerunt,.quod converli, et mttiari,. et scribifur; utjmagiiicm futur*r"co!iucialiohis,qiialri
videri possii; quiaHiocde Patris substantiacredi non cum Israel habiturus 1erat, cnm sceundutn bominerit
liceat.. -...'. adypiisset., prBscipue.indicarel. Sed ut Domirium
Haecest causa erroris, hsecorigo hseresis Arianae; crederet, curo quo tanto ccrtsmine sub ligura ho-
dum non intelligunt virtutem Dei, neque lanti sacra- miriis luctabatur, Tsrael,id -est, liomo=videns Deum,
menti dispositioncm agnosciiiil, ut Deum humanis S nomenaccepil {Gen.xxxn^ 24). Vidi, inquit, Deutri
condiiionibus compareni. b Quibus primo respon- facie ad faciem, el salva facla est anima mea (Uid.^
dendum in loco Filium Dei non ita visunv, ul Deus 50). El uliqUefignrani hominis viderat, quam DeUs
erat, sed ut homo capere polerat de Deo ; -deinde Dei Filius jnduerat. J. . • ' - -
variis-figuris non mutabilem^t convertibilem ipsum Moysi in rubo iri iflamma ignis appafuii (Exod,
esse, sed hoc esse polentia».Dei, ut.cutn se singulis, m, |2), ut lumen, credentibus, .incredolis judicium
prout vult, revelare dignalur, habiium.muiel, non demonsiraret; quia Christus credenlibus.saltis est^
snbstantiam vertal: nec proprielalem qualilatis amit- non|Credenlibus preria, ut Aposiolus ait : Aliisodor
tat, sed juxta meritum videntis lemperamenlum vitm in vitam, aliis odor morlis in mortem (II (Cor.
majeslatis adhibeat; ipse tamen idem, ut semper »>1f)-. . .'
.j
esl, in subslaiilise suse proprielate permaneai, sieul Populum Israel in columna nubis per diem, et
scriplum est: Mulabiseos et mutabunlur; tu autem per noclem in eolumna ignis quasi dnx ittneris pi'se-
idem ipse es, ei anni tui non deficient(Psal. ci, cedebat (Exod. XIII,i2i); ut baplisnii gratiani per
28).- nubem, eldonum sancliSpirittts per ignem qsieniier
,Nametsi mulla suntex liis, quae in.hoc mundo fet; qttia apostolus Paultts in nube Patres baptiza-
videnlur, quse ex alio conyerlantur iii aliud, ut C tos scribit (I Cor. x, 2), etSpiritiim siGul ignem esse
desinanl esse quod erant,. et lioc sint quod retro apostolorum Acta-declarant (Act. n, 5J).
(loti fuerant; ut limus cum in Imroinem figuralur, Vides ergo per omnia, haeretice, characteres di-
limus esse jam desinit: aut.pisces, aut aves cum de vinarum Stripturarutn in honorem Dei Patribus
aqua proceduni, ex eo jantnon aqua, quia aliud: ut prseostensos; ubn tamen ipstnn Deum, ut estpro-
iutumfiguli cnm solidatur in testam: ut lapis, curii prie revelatum. Denique eum Moyses orarel ul fa-
dissolvitur decoctus in calcem: ularena cum mutalur ciem Dei pure viderelj quid adillnm continub Deus ?
In vilfum, et caUera,quse longum esl recensere. Sed Non poteris, inquit, vjdere faciem meani; non enim
multum jnterest, slulte haeretice, inler ea quae faeta videbilhomofactem meam, el vivet (Exod. XXXIII, 20}.
sunl, eteum quiomnia, quemadraodum voluili fecit. Hoc ipso quod negatur aspectus, claritns assigna-
Qriae facta sunl, ascriptse conditioni deserviunl: qui tur, qtise scilicet lanta est, quania credenda est,
vefb fecit, '35_ suaevoluntalis et proprii jutis est, quse invisibilis indic.it.ur.Cum crgo Moyses qui et
Nequepotestin aliud, quamquodest, aliquocogente, situm cceli, et ordinesniuiidi, el elemeniorum vices,
mutari: sed prou.l vult, et cui vuit, se deritousirat. totius denique oibis ornamenta digesserit, indicarit,
Nam si Angeli in figura hominum soepe sunl visi, et expresseril; cui ipse.Dominus testimonium perhi-
tamen aliud rion sunt, quam quod se esse norunt, **buil dicens ,: Nemb erit ex prophetis ul servns meus
iieque substantiam. mulant, cuni formam humani 'lloyses, cui facie ad faciem, ore ad os loculussum
corporis sitmunt; qtianto magis ipse Dominus noster (Num. xu, 7, 8); Deuriilamen pure videre uon po-
qui omriia fecit, qui ipsis Angelis utltoc possent, luit. Merito quidem prpphetia omni digmis, sed non
sua instlluiibriecbncessitI usque adeo ut intueii Deum valeret, qua homo
Htic accedit quod sic Filium Dei, ut jam dietum latuummodo esset. j
est, visum a Patribus approbamus, ut non totum in El utiquehsecpmniaFilii verbadefendimus,quem
illo, guod Deus est, viderelur : sed disposiliones s*e- in "monte Sina ctim Moyse locuium esse seimus
rum. futurarum," jqu^ >suis quibusque temporibus {Exod. xxxi, 1S), qui agendisexplicandisque rebus a
«qmplendseerarit, In ilib "rjfernnaginerh cerrierenlur, Patre advenerat; quia jomiiiaa prliicipio per ipsuni
"Nairi.'qulsFiliiimDej videre potttit, anteguam con- et ordinari, etexplieari, et manere convenerat, ut
.. a.Ambr. edit. et cod. fcxt. statim vertit ordinem, formandi: aplitis edit. Vigil. ut in contextu.
perdii €oniinuoimmuiationem,ipsa formando; Tell... b Tell. cod. el Yigil. edit. Quibus primi in IOCQ
muiationem ipsam formando; secunda manu, ipsa respondendumest Filiuth, elc.
SGS' .rf)E ;F1DE ORTHOD0XA CONTRA ARIAKOS. 5C6
liabe.ndiFilii hrec prseciptia ratio eonsiaret, Et. ia- A processii-se : nec tamen ipso indtimento ,c,arnis Dei
menîe visus accipilur, ut alicujus conspicabilis, Filium esse mutaluni; sed eumdem ipsuiii esse in .
ut dixi, materise dispositione assunipta yideretur, hqtnine, qui fuerat anie.mundum cum Paire; per
salva scijicel. invisibilitate ejus , quam a con- quem facta sunt omnia, etsine qtto faclum cst nihil,
spectu omnium majestas inlerfusa seposuit. Non . sicut Evangelista ait : Mundus per ipsum faclus est,
enim sic humanis aspgciibusreyeMus 'est, 'uttota. el thunduViiiin ndji ebgno~Vif{'>Ip:an,'3,i&),
in illo deitas appareret ; sed ad vicem speculi cum Caeterumamentis esl credereab eo posse liberari,
conceplos intra lucem suam vultus quasi ad plenam qui ut liberaret, amissus est; ut nascerctur, oppres-
effigiem horiiinls inciudit; a ita inajesTatis ejus "sus est : ttl iriimorfalitatem feciperei, irarisivil ad
1
praceunle fulgore, irftia id visttin est, quofl imagi- " mbrterii. "Sedabsit, lisbfeiice, ut sensus "luoeiniqtii-
neni.veritalis.hohipsufri Deurii prpprie demoiislra- taiis a caiholicis adriiittatur; iios enini credlriius
rel. iniiiiutabilem "etiricorivertibilerii, Yerbum et .spM;"
Sic et ciim liominem indtiere :dignalus est,' rioii lum, Id esi, Filium Dei; qtii cUm boriiiiVemihdtiii,.
labeni seternitali inlulit; ul spiriium in cafnenl iriu- rion statuiri vertil, "non ofdineni perdidit, rioii stib-
taret, sed ui siiscepto horiiinl immofialitaiem alque siantiairi immutavit : sedilluvias ejusderii corpoiis'
seternitatem coelestisvitse prsestaretyWarii etai Ap'07.B aeierno claritatis stfas"lumine illuslfavit'; ut ad ribs
"
siqlus semetipsum eximiriisse dicit ffofriiara servi perifamitem cofporis ejus lux Sahcli Spirilris, ei'
suscipiendo, non utique sic exinariitum accipimtis, seternoe vltse gratia feduhdafet;
ut aliud, quarriquod ftterai, b idem Spirilus fierel: Qiiein. eisi passririi,"crbdinitis et 'sepullurii, se'd
35@,sed ul seiiosilo inlerim majestaifs siioe.ho- homo ille passus est, .quem' Filiiis Dei 'suscepit,
nore, liunianum coipus iitduerel, quo.suscepiq^sa- quem iiirlmi,:querii pbiflayit. Sed qtiia .loluro ,a'd
lus geniium fierei. Ut enim sol cum nube tegitur, auctorem refefebaiuf, .qjuidquidlioihb ille patieba4.
claritas ejtis comprirnitur,.non csecatur; et Iunien tur; ideo n)brs et* passio.Dbniiri! judic'a'fur; narii
illud, qttod lolo orbe. diffusum claro splendore cpiisiai imriiortale esse, " 'qtfod' '
Dei esi : homipis,"
' ' '
cuneta perfundit,. parvo adriiodum obslaculo nubis quod caclucuiri^ _' .
incitiditur, non auferiiir : sic ei honio.ille qiicni Terlia 'qubqtie die resiifrexit nbn iDeiis ih iionii- 1
Dominus Jesus, Salvaiorque rioster, id .est, Deus nem, sed homo potius in Dpum".
Deiqtie Filius induil; c Deuni lameriIri illo non in- Ascendii in ccelos, oblulit Patfi "stiolioiriineni il-'
tercepit, sed abscondit. lum" gfalissiriium miihus, 'cbrisedit ad dfexterVrii
Denlqtie cuin in monfe se pauliiiuni extra ipsurii Palris, seciindum qiiod fecrlptuniest: DixiybbmThits
hbhiinem .'extiilisset, ftilgore ltiminis ejifs pene bb-' C Dbihinbirieo: Sede a'd dexteram ineahi(Psat.'cix,\).~
csecaii aposioli in terrairi quippe homiiies cecide- Misit nbbis' Spirilum" saiictiim .'d'epfopria sua, et
juitl (Mailh. xvii, '6), periclitati vilairi, hisi eis Do- ipsa uiia sribslariiia sua, prolectbrem, sanctificato-
minus cbmpressb rtirsuin majesiatis suse"boriore ut rem, ei deduciorein Iri viiarii oeiefnam, siculscrip-
misericors subvehissei, securiduinillam senieiiliam: luni est ex vbce Dei:' Ejfuhdam cleSpiriiumeo sitper
Neiiib vidWDeuin,ei vixit (Exod. xs'xTfi,^2).Ul ergo servos meoy/erariclittts^mcUs \Jo'eI il.ÔJ.EllterUnvr
claritas solis, d cum non usque ad noslros einicat Sphiius ex jne prodibil {Esai.. ivn-, 16). Et ipse-Do-
visus, sibi salva est; "quiaypibd ribn yidetpr, iiifif"-. miriusiSalvalorque npsfer :JDe wieb, mquAl;'qc'fipiet
milatis est noslrse, quorum oculos nubium texit ob- {Jogii. xyi, 15); ex eo utique quod est Filius, quia
scuritas: e ita probal se non suo detrimentb pfoprii' ei JFiliuscfeeo quod Pater est.
latuisse fulgoris; sed cafnis, u't dixi; beneiicio; cujus Exinde praefinito tempbfevenVufiis; yivos. wSf-
causa FiliusDei filius Iiomiriis esse-siislinuit. tuosque judicaturus;utre"ddnt cfcdentibus prcrinlia1,
'
Nempe ehihi de Spiriiu Dei Virgo 'conc'epil, et non credetuibus vero supplicia."
qttbd :concep'ui boe peperii, id êst, Oeum bohiini' -Cujus regniim actcrnum5,iinniorlale; .neciiilliinriJ
suo, ut jam dixi,-«oc!aluiii,-sicut ipsetfixit : Quod habeliiieb lerminum :-cui «st honor et gloria-iri-sai-
hasciturde carne, iaroesl ;• -elquml 'nascituf-de>spi-1D cula saeculorum. -. - ' ;; i ...i- . 1;
ritu; spirilus esl (Joaii. lii; 6); quia Deus spiritus £GNCLUSIO. —Hsec qiiMegis,- per-_Bimi:dbse-
est, «l de Deo nalus esi-. Sicut e"t Ahgelus ad Ma- cro, ne simplicitatem sensus in «rabiguunrtoiqueas,-
riam Virgiriem dixit : Sphiius Dei iieniet in fe,ei aut alias qUam dicia sunt, traiias; qulanos Palrenr-
virlus Altissimi obumbrabilie. Propterea quod;nasce- verum Patrem confiiemuf,' el Filium Dei verum Fi-
iur ex te sanctumyvocabilur.FiliusDei (Luc: i, 55). '• lium Dei, «i Spiriturii sanctiim yere Spirituni sari-'
Vides ergoipsum Spiritum, Id est,Fifium Dei ve- ctuni credimus : tres personas ttniussubslaniios, ct
nisse ad Virginem; et inde Dei et hominis Filium unius divinitalis confitentes. Sabelli autem, et Pho-
" Yet. edil. et ms; Teil;'-, Ua majestas ejush. in- divinitaiem iniilo; etc. ._.• ' '.::
s.YJgii.-edif.-,
tra id visum esset : magis concinne Vigil. edit. cum d Ambri edit.ac mss., .chm .mque-.ad mslros- :>
Laet. ms., ita majeslaiis .eju's.:.-intra M visum est, Vigil.edit. negationem adjicit, quam quidem illSe
hoe est, stib bis condiiionibifs visio concediiur. necessaiio sensus exigit. .; , ,•:
h .Gill. et Hjniri.edit.-, idem Christus ficrei; aliaeac . « Yigil. edit.; ila ettriajeslas ittat diviria; quw, ut
mss.-, idetnspiritus fierei. Minime male;supra enim dixi, corpus indueral, probat se non suo, elc.
seripium legirous, ul sphitttrii in cafnem mutaret.
lini, nec non Arii seclam, etsi.qua alia sunt, quse A tota fide servantes,lamplecliniur; liunc-enim tracta-.
contra regulam veritatis veniunt, condemnamus. - tum seimus conlraj omnes' lisereses invicta veritate
Nicsenoeautem synodi tractatum omni animi nisu ex oppositum. i
'
IN LIBELLUM DE DIGNIT. SACERDOTALI ADMONITIO.-
Non omnino perfunctorie hanc opellam dispicienli ambiguum non eril eam sanclo Ambrosio suppositam
fuisse; idque non solum quod habeat versionem Hieronymi, et senatores noscendos non lato elavo , sed
clilainyde asserat, ut observat Blondellus (De Form. Retjn. Chr. cap. 7) :aljmulto tnagis quodnihil contineat
ab Arabrosii et ingenio et sseculonon alienum. Yerumlamen in oronibus Operum sancti Docloris editionibus
idem 1'ibelluslocum obtinuit; et In scriptis etiam codicibus, si unum exceperis, prsefixo Ambrosii nomine
illustratur. Cum vero tantus sit eorum consensus in auclore pseudepigraplio, mirum est qitanta sit eorum-
dem in indicando Operis argumenlo varielas. Etenim cum tam frequentes occurrant in bibliolhecis , ul in
sola Vaticana quattiordecim iuyenire sit; fere tolidem ejus leguntur inscriptiones, quot manuscripti. Alibi
quippe lilulus illi praefigitur, Liber Pasloralis, sive DeCura Pasiorali; alibi, De ObservantiaEpiscoporum:
modo, de Vita el Ordimlione Episcoporum, et simoniaca hmresi; modo' Sermo de Episcopis ct Sacerdoiibus.
De Apostoloin loco , ubi ail: Fidelis sermo , eic; nonnumquam , Sertno depastoribus; interdum , Sernio de
Mysletiis ; alicubi etiam , De Ordinatione Episcopi per shnoniam. Se.dab aliis codex Ecclesisesancti Martialis
apud Lemovices minus ab aliis recedit materise, quam Attctoris significaiione; sic enim prsefert: Sermo
Gilberli Philosophi, Papm urbis Romm, qui cognominatusest Silvesler, de Informatione Episcoporum. Hunc
libellum ex ebdem codice exscriplum Mabilloriiusnoster pro sermone nondum vulgato, xi parie Ana.lec-
torum edi curavit, haud dubie nova illa deceptus inscriptione. Verumtamen in hoc bene meriluseside
eruditis, quod primus illum sub auctoris hujus nomine in lucein misit. Omnia profecto et personae et teiri-
pori salis congruunl (Cap. i,subfinem ). Episcopus enim ordinis sui viros abi alloquitur, idemque ssecuium
labe simoniaca maxitne laborasse explora.tum est. At nihilominuscum manuscriptus ille ab aliis omuibus
non in sensu quidem, sed tamen in eloculione perpetuo dissideat, revocari potest in dubium verusne ejus
auctor haberi debeat idem Silvester, an aliquis inlerpolator: quod nos Iectorufti judicio definienduin per-
mittimus. Porroex variis illis codicum manu exaratorum lilulis abunde cognpscitur duolractarilioc inOpere,
seilicet.(C«jt?. 2, 5 et i) episcopalem declarari amplificarique dignilatem,; et (Cap. 5. et seq.) simonise
crimen acriter impugnari. Cum vero idem tractatus in memoratts codicibus partim sermonis, partim li-
belli nomiiie inveniatur inscriptus , in coiuroversiam forte venerit ulrumj vocabulum magis apte eidem
conveniat. Fatendum quidem esl in priori parte haud patica esse, quae sermonis speciem satis referant;
sed cum sub finem aperte nominetur libellus, ipsum inler libellos sive tractalus exhibere salius duximus.
DE DIGNITATE SAGEriDOTALI.
357 CAPUT PRIMUM. — Si quis, « fratres, ;B seipsam suis pomisl ornatur, et omnes qui ex ea
oraculura rerainiscatttr quo Dominus frugi famulum fructum perceperint, saginantur, beato nos eliam
de servata sibi pecunia, quam ad prserogandum Apostolo ad hsec eadem invitanle : Nolite quserere
susceperat, increpavit dicens :b Tu dedisses pecu- quseveslra snnt, sed quse aliorum (Phil. u, 4). Et
niammeam, et-ego veniens cum usuris exegissemeam alibi : Non quwro quod mihiulile est, sed quod mul-
(Luc. xix, 25); non jam oliosus auditor collatam sibi lis, ul salvi fiant (I Cor. x, 33). Idcirco nos quibus
divini,muneris gratiam suis lantum usibusreserva- in verbis divinis crejdita est dispensatio, et qui gre-
bit: sed cunclis eam communicabilem faciens copio- gem Christi alenduni nutriendumque suscepimns, a
sius proerogando, securus possidebit; ttt sibi per non sine ingenli penculo noxam nos credimus eva--
hsec el plurimis sedificationisexhibeat fructum , et suros, si non secundum hune modum vivamus, aut
velut decoraarbor pomis referta c non infructuose etiam si minime prsedieemus. Et licet ad haecprsedi-
probetur occupare terram, dum vivit, cum et per canda nos retardel vitse hujus improbitas, invitat
n Vet. edit. et Mabill., Si quis, fralres, oraculi re- <\\\bill. quod habel : Tu si dedisses... exigerem eam; at
miniscalur Domini,quofruyi famulum de servata... ad edit. Rom., quare noh dedisti pecuniammeamad men-
prwrogandum; Rom. edil.,... quo famulum nequam.. sam, eic. I
ad erogandum : mss. autem plurimi a vet. edit. hnc c Non pauci mss., [infruciuosaprobatur; unus, re-
solum disiant quod omittunt vocem, Dotnini, et eo- probatur. \
r.itm aliquotnon fratres, sed frater legunt: alii vero d Yet. et mss. aliquot, non sine ingentis periculi
locum resiituunt, ut in conlextu..-. ; :. noxa; cseleri, ut in-contextu; qups etiam Rom. edii--
; _h Ita vet. edit. et mss, a quibus eo recedit Ma- secuta esset; nisi T^ noxam elimiiia,ssef«
569 DE DIGNITATESACERDOTALI. 570
nos tamen proecepiinecessilas. Et vsejam mihi est, A rius, lamquam si plumbi melallum ad auri fulgbrem
" si minime prsedicavero, et si susceptum thcsauruni compaYes, quippe cum videas regum.colla et priri-
in terra defossum , id esl, in nieo corde diu occulla- cipum submitti geriibus sacerdolunf, et exosculala
vero, et lucernam 358 divini verbi compressam eorum dextra,"oraiionibiis eorum credantse conimu-
sub modio retentavero, et non super candelabrum biri. Quidjam de plebeia dixefim mulliludiiie, cui
pfopositam,cunelorum oculisriianilesiavero; el clau- rion solumpraeferfi a Domino meruil, sed ut eain
stra humanseimperitiae per claves illas regni ccelo- quoque jure tuealur patrio, proeceplis imperalum
rum , quas in bealo Pelro aposiolo cuncli suscepi- esl evangelicis? Sic certea Domino ad beatutri Pe-
mus sacerdotes, minime resei-avero ; ut audire per trurii dicilur : Petre, umasme? El ille : Tu scis , Do-
haec merear pro Iingusamese mridulo : Euge, serve mine, quia amd le (Joan. xxi, 15,16). Et cum hoe
ione el fidelis, quia in pauca fuisli ftdelis, supra tertio fuisset inlerrogatus, et triria responsione fuis-
mulla le conslituam: inlra hv gaudium Domini tui set subsecutus, fepeiitum est a Domino tcrlio :
(Math. xxv, 22). a Unde vereiis iis iricrepationibus Pasce ovesmeas. Quas oves, et queni gregem non
el suppliciis subdi, timore poensepefculsus , amore . soliun tunc beatus suscepilaposlolusPetrus ; sed et
fralerno Invit.atus, nonjam ad subdilum Ibquor vul- riobiscum eas accepit, el cum illo eas nos accepimus
gus, quod jugiter mbnere consuevi, sed ad ipsos B onines. "Undequia Tegendae sacerdotibus corilradun-
jam proedicaibresvulgi mea verbacoriverto: et meis tur; ineritb rectoribus suis subdi dicunlur; qnia
conservis velut bbediens servus , id esl, episcopus evangelico coruscanle iriandato videmus nihilominiis
sacerdoiibtis, anlistes pontificibus, audacler prsedi- esse praefixum: Non est discipulussuper magislrum,
careb salulis conimonitofianon rctardabo. Nec prae- hec servus super dominumsuum: sed sufficildiscipitlb,
rogalivam mihimel scienliac, si hsccmeis consacer- tit sit sicul magister ejus, el servo, sicut dominusejits
dplibus charitalis intuilu praerogem, vindicabo , aut (Luc. vi, iO). " '
vilse-perfeciseme esse fatcor, cum de vita perfecia CAPUT III. — Hocc verq cuncta; fraires, ideo
alios moneb : sed potiiis cum heecad illos loqui au- nos praeriiisissedebetis cognoscere, ut ostenderemus
deo, simuleum illis qtioeloquor, audiam. niiiil esse in hbc sseculb ' excellenlius sacerdoi-
CAPUTII. — Aggrediar'jaim divina ope sufful- tibus," riihil sublimius episcopls feperiri ;ut cuni
lus, facultate qua valeo, el eoruin preeibus adju- dignitatem episcopatus episcoporum ocrilis demon-
tiis, "ad quos noster respicil sermp, desideratum stramus, -el digne noscamus quid sumus , el quod
carpam iier, et in gremio quasi 359 consacerdo- sumus professione, aciione potius quam nomine
lum positus, ipsos alloquar sacerdotes. Audiie me, demonstfemus; ut nomen congrual actioni, aclio
beatissimi palres,c et si dignum ducitis, sanctissimi C respondeat riomini; ne sit nomen inane , el crimen
fralres. Audite me, slirps leviiica, germen sacerdo- immane: iie silhonor sublimis, f et vita deformis:
tale, propagosanclificata, dttces et rectores gregis ne sit deifica professio, et lllicita aclio: ne sit religio-
Christi. Audite me rogantcm vos pariteret limen- sus amictus ,-e et irreligiosus provecius : nesitgra-
tem, d et commodiscommunibus sollicile consulen- dus excelsus, et deformis excessus ;~ne habealur in
iem , et honorem episcopalus demonslrare volen- Ecclesia cathedra subliniior, et conscientia sacerdo-
lem; ul cum honoris ejus praerogativairi mohslra- tis repefiatuf- liumilior : ne locmioriem simulemus
mus, merita eliam congrua requiramus; nec falli columbinam, et mentem habeamtis caninam : ne
possimus in opere, qui cognoscimus verilatem in pfofessionem monstremus ov;nam ,. cl ferocilatem
corde. Dignum est enim ut dignitassacerdotalisprius babeamus lupinam ; ul digne nobis per prophetam
noscalura nobis, et sic deinde servelur a nobis; ut respb.ndeatur a Domino : Populus hic labiis me ho-
psalmograplti senlenlia queat repelli a nobis : Hbmo noral, cof auiein eorum lohge esl a me,(Esai'. xxix,
cum inhonore essel, non intellexil, comparatus est 15). Ergo, fralres , sicut senaloi;em chlamys ornal,
jumeniis insipienlibus, el sintilis [actusesiillis (Psat. sicut'agriciiltura-rusticum,b sicut barbarum arma ,
XLVIII,15). Honor igitur, fratres (Disl. S6, c. Dub sicui natitain havigalionis peritia ,'et singulos quos-
sunt,-§ Honof), et siiblimitas episcopalis. nullis po-; [) que opifices,operis sui qualitas ipsos demonslrat
teriicomparationibusadoequari. e Si regum fulgori auctores : sic episcopum non aliler nisi episcopali
compares et principum diadeniali, longe erit infe- operatio designat; ut ex bono opere magis, quani
a Ita ediL omnes, elmss. nonnulli;' alii partim, d Omnes cdit. ac paucimss., et commodiset tmi
verens iis increpalionibuset suppliciis sttb Dei timore riionilionibussoliio, Ilom.edit. sollicile, «onsulen-
pwnwpercussus; parlim,... suppliciis Dei timorepro dutri; mss. plerique onines, ut nos in iexlu, nisi
linguwpcenapercussns, quidam denique', verenshas qudd pro sollicite ' non pauci lcgunt solite, sed"cala-
increpationeset supplicia Dei, limore pwnw' percus- mleerror esi.
sus. Mss.aliquol, Si regttmcomparesinfulas, etprin-
1' Omnesedit., salulis communia; Mabill., sdltttis cipum diadenmia.
muriia; opiime omnesniss., salutis commoniloria. { DubrossVei vila circumvallaia periculis. Indeel
Cieterum non male observat Latinius huuc noslrum vita periculosa: unus el vila proclivis; alius el... Ma-
auclorem hoc loco multum dissimilern esse ab eo, bill., et vitapwnalis. '
quem ipse se Ambrosius descripsit lib. i de Offic. K Norinuili mss., et irreliqwsusprofectus.
eap. i. , '-!,,,;:. k Sicut barbarum arma, i» Rom.
* Mss. aliquot, ei dignmri dudlei edjt. jngulaiuirt
est. -
SH AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 572
piofessione noscatur plus meriiis esse episcopus-,.A lum.desiderat, bonumopus desiderqt (Ibid.), lioc est,
quam quodnomine vocitelor.; guia sicui iiihi] esse si episcoptis esse desideras, magnuin est" qnod esse.
diximus episcopo excellenlius, sic.riihil est misera* cupis : e sed ,si et ppus bonum simul ariiplectaris.
bilitis, si de sancta yila episcopus periclitelur, si Nam sialiter esse cupis, episcopus esse non poles,
sacerdos3@© iu crimine leneaiur a ei ponlifex vi- quia sequitur: Opoffelenim episcopumirreprehensibi-
tiorum maculis poilualur. Et ut levius est de plano lemesse (Ibid., 2).J.Irreprehensibilem ait; nam si
eorruere, b sic gravius ftt, qui de sublimi ceciderit episcoptisreprehenditur, deformitersubdittir culpoe.
digniiaie; quia ruina qusemdeallo esl, graviori casu Et prqfeeio culpa ad reatum trahit, realus ad poe-
coliidiiur. Honor quidem episeopalis coram homi- nam, posnaperducit usque ad morlem. Ecce ad quid
nibtis praeclarus esl; scd si ruinamsuslineat, dolor volyitur dignitas episcopaiis. Et post paululum ait :
magous est.-.Nam quaiiloproacseterisgradus episco- Uniusuxoris virutn (lbid.). Si ad superficiem lanlum.
palis altior esl, tanto sj per negligeniiamdelabatur, liiterae respiciamus ; prohibet bigamum episcopum
ruina graviorest.Magnasublimitas c magnam debet ordinari: si veroad'altiorem serisum conscendimus,
habere cautelam: lionor grandis grandiori debel sol- inhibetepiscopum.duasusurpareEccreaas : elsi ad-
licitudine circumvallari. Cui plus crediiur , ab eo buc introrsus profundibra perscruteris, monet n"e
plus exigitur,, sicul.scriptuui est (Lttc. xn, 18) : g post catholicumdogiria, sensum inveniatur episeopus
Quia semperoplimispermixla sunl pessima; el alibi: haberehiereiicum : sed chrislianam tanitim orlbbdd-
Polenles potenlioratormema palienlur (Sap. vi, 7); xam et calholicam sibi associel fidem ; ul tiriiuslari-
et : Scienli legem el non facienti eam , peccalum est lummodo Hxoris et.catholicaj Ecclesioevir episcopus
grande (Jacob. iv; 17.); el : Serms sciensvoluntatem vocilettir. Sequilur deihde, et ail: Sobrium (Ibid.),
domini sui, si non feceril eatn , vapulabit mulluni- hoc est, non yino lanium , sed et viliispaicitni; rit
(Luc. xii, 47). Aliud est enim quod ab episcopo re- nec vino amplius indulgeat, quam oporteal, el
quirit Deus , et aliud qtiod a presbylero , et aliud menle semper sobrius inveniatur. Et adjiinxit se-
quod a diacono, d et aliud quod a clerico, et aliud queniia, dieens : Prudentem. Pfudenliam quippe
quod a laico, vel a singulis quibusque hominibus. non mundialem, de qua dicituf quod stultilia sit
e Et licet omnium bominum opera Deus in suo exa- apud. Deum (II Cbr. ,iu,.l'9) : sed prudehtiam spifi-
mine.tjndicio, plus tamen ab eo exigilur, cui plus lalem , id est, qu» et bpere cireuiuspeela sit, et
commillitur ; ampliores enim pcenasluii, cui nume- verbo perita; ul sitastutus sicul serpens, et simplex
rosiorregendorumpbpuloriimfuerii cura commissa. sicut columba (Matth.x, 16). L Ei denuo irifefl: X)r-
CAPUT IV. — Ei ul specialiter ipsius episcopa- nalum. Quod si ]uxta sehsum lilieroe laniuiri respi-
lus modum el Jormulam omnibus sacerdolibus de- C ciamus, £ non aliud, sacerdoles, quain amictuiri
pingamus ; f apostolica esl nobis regula revolvenda, quaoremus clariorem^; verbi"gratia, castorinas quae-
qu.e de iis per singula episcop.tles aelus depingii. remus el sericas vesles (I Tii«. m, 2) : et ille se
Sic ad cunctos episcopos bealtis ait Apostoitts : Fi- ijiter episcopos credit esse aUiorem, qui vesierii
delis sermo ( I Tim. III, 1 ); ac si diceret : De quo induerit clariorem. Sed sanctus Aposfolus laliter se
suin locuturus, veraciler loqupr ; ne qnis exisUmet intelligi -non vuil, quia non came episcopum , sed
me fuisse meniitum. Siibjunxit: Si quis episcopa- nienle docel esse ornalum ; ui ille sacefdbs placeat
«Abeiat a cunctis edit. multisque mss., et pohli- esse ciipls; loius verb!loeus ita exhibfeiiif aprid Ma-
fex..'.. potluatur, quod hos e cod. inelioris riotaere- bill., Iwc -esl, episcopus esse cupis? Magnum est,
stitoiinus. qitod. ambis : sed opus bonumsimul si amplecteris.
b Edil. Mabiil., sic qui e sublimi ceciderit, grave Cwterum episcopus esse non poteris,'s'i episcovales
incunil exitium. Et infra , Honor quidemcoram honu- acluk aspernarivoliieris. Et denuo infefiel ail: Opbr-
riibus episcopaiisinagnus ; sed posl iapsiim, si qiwd tetepiscopum.... nempe si reprehenderis , cnlpw de-
absil; dolor inagnus in Ecciesia. formilali subderis. Ei\profecto culpa ad reaiutn irahit,
0 Eadetn edit., magnam cautetam desiderat, honor reairii pcenwsubditus pwnmservituiiobnoxius erit, ser-
gramlior grandiori sollicitudincindiget. Cui pltis credi- viluli obnoxius, iibeftaiem amillii. Ecce 'qttw everift
litr, plus ab illo exigitur, et pbtenlespoieriteripftnenta j. tibiftas episcojiatis perlibh gfadtis,'qubs dixhhus scri-
paiientur , et seriius , qui novil voluntatem dolnini; et "• minales. Sed utreprehendi non possis;irreprehensi-
non facit digna, plagisvapulabitmuliis. Aliud enimab bilesêr omnia actus pusiodi. Posl hmc.addil :Unius
episcopo, etc. uxoris virum. Si ad lilferatnrespicias, iiigaihianicon-
d Nonnulli mss., el alhid, quod a subdiacbnb, e't demtxal. neiecimdosripveritvoncubiitts', qui'e'piscopu-
aliud, quod aclericq. tus -gradumconsequidesideral. Si vero altegoricis sen-
e Edil. Mabiil., Et ficet cunctorttmper'singufa re7 tialur,seq^.biis, inhibel episcopbdufrs'iiabere vxbres,
qttirai opus, plus latrien ab eb exigituf, ciii major est id est, ne"posliaflfdpcurii dogmix, 'iehsuih hwreticuin
cura commissa: ampliores.pcenasluel, cu\ numefosior sumal: sed cnristianwfimlfimshiceriialis sibi assoctel
regendorumpbpuiorum, si negleclacreditd£Sldispeii- ficieni; iit unius uxbfis iuiukm_,'i'd esi Ecelesite; vif
salio.Et ut.ipsius ephcopattts, elc. . Sequftur: Soiriurir. Soviiuriiaii;
f Cod. Baluz., aphstolica hobis eli per bmhia r.e- episcopusappeiletur.
Iwcxsl, non vino tanlum, sed moribus.parctun, niiie
gula jevolvenda , gum per singula episcopalnsTiiiett- vinp amplius indu.lgf.atiet meiite spbrftii yauderit: qui
menta disthiguit ;ne aliquis sacefdoiuihquerulo gar7 si hoc tfoii facit., 'episcpprisnvrierit.
rial commenlis"se noslris in hoc- bpere increpatos, h Edit. M'ahiil..1ii'clrursUbjioiiit, 'qui 'si ialis non
magis quam aposlolicis sententiis fedarguios. Sic ad esl1? epiicbpus rion esl:
cuifctos,etc. Huic msi eliam accedit"edif.Miibiiislevi- "NonniilliInss., riorialium iri sacefdbtebfnathms
culis quibusdam cxcepiis. quam. Infra vero pro, \secredit altiorem, mss. aiiqubi
L e Deesl in Baluz. eod., scd et si opus bonum,.,. legurit.... aucliorem; iedil. Mabill.,... sdncliofehi.
573 ; . PE.BIGPTATE.SACERDOIALfc. . m
Deo, qui animam habuerit compositam peo».a El Aoreepiscopi benedictionem simul«t maledictionern
post Iioecaddidil: Hespitalem (I Tim. m, _); ul hu- egredi^^neper eamdemliiiguanv,per quaro-D.euslauda-
mariiiatis iniuilu bospilio reeipiat n;on habentes tur, homo maledicatur; quia.iion poiest;deunofonle
361 hospitium,et,egenum sine itec.to.indueat in dulcem et aniaram.pfoducere aquam. Deinceps sub-
domum suam, nee solus «devoretdona €hristi, quse -secuius estdiceus :Noncupidum(lbid.),idesi, f.nbn
.eilargita est bonilas pbrisli: et quia hilarem dato- turpislucri cupidum : ne Jueri cupidilale episcopus
rem diligilDeus, sine niurmure poiiiribualpauperibus tcriealur obnoxius, et ntitrial;.avariiiam, quae est
Chrisli. Sequitur deinde, et ait: Ducibilem (Jbid,), •radix omnium inalorum,(I Tim. vi,,10,);;Qiii stipen-
-id est sic polleat episcopus sapienlia ; ul non so- diis lanlum contentus .ecclesiae suae, penittis moh
.lum creditum sibi, populum sufficienler doceat.; ambiat, queeintelligit esse superflua': sed de apsa
verum etiam et cunctarttni queat liaeresum contra- potius paupertate ecclesise suae'libenter'"ihipertiat
diciiones a catholica repellere Eccles.ia, ne suaim- •pauperibiis.Christi, sicul scripftim est: Hilurem da-
peritia imperilos niinimo.doceat, el, 1 hujusmodi torem diligil Deus (U Cor. ix, 5);; s el alibi : Disper*-
casu prsevenlus .eveniat illi, quod scriptum ;esl: 3?«4 dedil pauperibus, gustilia ejus manet in smculum
Cwcocwcusditcalumprwbens, ambo in foveameajiunl swcuti:eor.nu ejus exallabiturin gloria{Psal: cxi; 9).
(Matth. xy, 14). Qui vero lalem sei, ut diximus,.; B pl connexuil subsequentia v dicens ~.Qui scial domui
esse ignorat, sacerdotium minime appetaty nec lo,- :suwhene prmesse, filios habenssubditoseuin omni eas-
„eum c alterius usurpare prsesumat, preesertim illius tiiate '{ITim.-m; 4 ). Domui "suse:hJberiepraeesse
qui fulgore susesapientiae populorum potiest- corda potesl,q!ii corporis sui ser.vaverit caslitaiem. Do-
lustrare. Jsubjunxitet ail: Non vinotenlum (I Tim. mjtj',.,jnquit,- hoc esi, corpori suo imperiosbprfi
III , 5} ,' hqc est, non multo virio deditum ; ut si idomjnetur; ne subdalur ipse eor.pbri.suOi: Elinde-
-credattir vel videatttr episcopus -, utruni bibejit an siderioluxurioe dediiiis, in praeeipitiumdemergatur.j
non, ignqretur;. iie post largam potationem yirii sed poiiusiilios.suoiCastitatis .exemplo ad. pudicilise
mulierum d delecleturiliecebra,ne.cper vinunij siGUt r.egulanj doceat. -'Nam si quis domui suw prmesse ner
ait Aposlolns, pmnis nutriatur luxuries i^JEphes:v, scil, quomodoEcctesiwDei diligenlidmadhibebit{Ibi&ti,
18). Demum subsequilur dicens; Non perctissprenv, 5)1 Hoc est eniiii , de quosttperius diximus, qii.i
sed tnodeslum(I Tim, iii,3), id^si, nianus:impro- curdissni domum .excolere non • valet, - quomodo
bas ad coGdemuon habeat, et suspicionibus/pfavis pliirimorum adiiibebit diligentiam"? et qoi peccaii
uiinime percuiiat conseienUas aliorum; ,ne. duro.spe- !fabeni de sUonon potest eruere oculo , ^ quomodb
lulans inyenilur ad eacdera, aihlela -magis. quarit ex alteriiis oculo potcrit ampularc feiiucam ( Luc.
episcopus judicetur, Sed magis e.4iv.erso ab aliiS 1QVI-, 41)? Idenir seqttitur, et ait: Nbnneophytum
illaias patienter ferat injurias; ut .mentis e modekr {I Tim. III , 6 ), hoe est, ggg qui nuper nd fidem
tiam cunclis hominibus tranquiliam de.monslrel, ct BXigeniililate adve«it,.aut certe ex militla saeculari
iirmam patientiam cunctis osien.dat. Ilentm addidit ad clericaluscst officiismsociatus. Hi ergo ,non tam
dicens : Non litigiosum (Ibid:), id«st, nori lingtiani psssim sacerdotalem arripiatu gradtim , neelati-iu
ad cotiviciuui relaxet episcopus, ne per - eamdem superbiam, in judicium.incidaiit, et in laqueum
linguam, per quam laudes refert Deo, et divina libat diaboli; qpia j, qtiod longblempqreroinime discunt,
sacfificia, litium venena proferat: quia non decet. de in parvo tempore servare non possunt: Etconclu-
a Edit. Mabill.; Qui vero hmc
non.facii, episcopus noxius, rddicem malorum omnium emttriat nvmi-
npnerii; et injusti infatniam incurrjt, qui sanctum tiam: : . . sed ea- ipsa poihts pauperibus Chrisii
Apostolum •contemniu ..-.-.-
1 Edil. Mabill.et hujusmodi evenialquod
,-..,' impertiens, 'cmlorumsibi eomparefregna: Ei iconnectit;
scriptum etc., ab aliis aulein editi =et-mss.hoc dissidet codex
est. Mininie male; mss. ,lamen£1,olioeedit. inter se Souch.- legif; qui stifiendiis iantum -ususesi Ec-
qriod , . . .:•-- , ,
cbnsentlunt, riisi quod pro pmvenlus,, in.cod. qui- clesimsum. '.,-, •-:._.
busdam habetur, prwvenlo. - . _ • - e fia iris.s.pluresâc potiores; Ab his vero non
c,Eadem edil,, qlietius adiniat; qui fulgore sum . ^ abeunt caeleri, nec edit. Eras. et seq. edit. nisi quod
sapienliqtscunctos epllustrare poterauliem ait'.: JVtwl^J babeni, matiet-in wtemum; el reliqua hu|us loci vbr-
vinoienlum;.Jiocesi, non muito.vinodeditum^ ul stc ba pr.-mermiuunt. Amefb. aweni cum. mss. nonnul-
polet episcopus, ut utrum biberit,-ignofelur. lis toium illttmtexiuiri omiseral. ; -
d Eadem edit., dejectetur libidine; quia per vinum, b Edit. Mabill., bene prwessefscilicet ttt corporis
sicut ailAposlolus, omnis ehuiriturluxufiai Qui sihwc sui domum hnperioso,jurec'ontineal; nec subdalur ipse
non polest, episcopusesse non potesl. a corpore, ct in hnbenasiuxuriw infrenis nequaquam
* Eadem edit., modestiamtranquillam morislfelin-
fcmtur,el in prwceps; v%suospossil ftlios caslilalis
firma pdlicnlia. Ilerum dicit. . . .; relaxel; itt qtii exemplo ad pudicttiw regulmri gubcrmre. Qui si hmc
Deijaudes personat;el divina sacrificia iibat,.iitium non egerii, episcopus dici non poteiit:- Deinde dicit :
venena non prpferal, quid non potest ex isdcerdotis Si quis domui, etc; vel. edit. ac inss. invicem con- ..
pre benedici Deus, el hotno matedicii, qui imaginem griiimt; paucis exceptis, ubi-legitnr, corpoti.suovere
Dei noscjlur possidere : nec mala sibi, et bona ulla- dominetur : at. Roni. edit. sic reposuerai' : cerpoii
lenus polerunl. convenire. Qui sihwc non.agit, epi- suo taii jufe domimtur, ul rion subdalur"ipsius^voiibt-
scopus non eril. Oinnes alioe edil. ac anss. iiiter se tali; nedesiderib; etc. : - '• '.
eoiiseiitiunt, nisi quod Baluz. cod. et Rom. edit. 1 Edit. Mabill.vex cujiis oculo feslucam-iumriwve*
praeferunt, dulcisel atnara pfocedereaqua, Rom.' edit; vit?Quihocnon.agit,episcopusrionerVt:~ • .. ;'-
prodire.aqm.x .-....:. . :. ' t- i Romv-edit.; qupdnei parvo leinpore-didicerunt',
1 Eadem edil., ne lucri tupidine in aliquo episco- intongo servare non possurit, aliarum el inss. hoc
pjjs superetur, el turpis lucri gratia delicli factus ob~ solum est diseiimen, quod edit. -MabiU.sirigulari
S75 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 576
densregulam et episcopalem formam, ad exlremum A bus morbis capile viiialo, reliquum necesse esl cor-
intulit, dicens: Oportet autem et illum testimonium pus inundalione superiorismorbi lethaliter irrigarr;
bonumhabere ab iis, qui foris sunt, (I Tim. itt, 7), id ita et ii qui caput videnlur esse Ecelesise, morbo
-est, ab haereticiset schismaticis, qui extra sanctam pesliferb fralernum vitiant eopns; ul nihil ex lotius
Ecclesianr catholicam a conventicula sibi profana corporis compageinsauciatum possit evadere, quod
prseficiunt; quos tamen testes Aposloluset leslimo- -negligentium sacerdoium e viiiositatis mortale iufe-
:nium dicil deberebontim habere deimmaeulata vila, cerit virus, ita ut videas in Ecclesia passini quos
-et sancta episcopi conversatione; ne forte accipiant nou riierita , sed pecunise ad episcopatus ordinerii
inimici iocum episcopo obtrectandi, et infamarein- provexerunt: nugaeem populum et indoctum, qui
.cipiant caiholicum dogma. lalenf sibi adsciverunt sacerdotem. Quos sipercunc-
'.- CAPUT V. — His ita praelibatis, ut reor, in hoc tari fideliter velis _ quis eos prsefecerit sacerdoles,
opere velut a grandi fenoi'e nos persensimus libera- respondeni mox et dicunt: Ab archlepiscopo sum
-tos, cum non noslra.contra episcopos, sed sancti nuper episcopus ordinatus, centumque ei- solidos
Aposloli opposuimus teslimonia; ne velutb vulgares dedif ut episcopalem gratiam consequi meruissem,
fabulas noslrum irriderenl opus. Cumvero auctoritas quos si minime dedissem, liodie episcopus non
nobis per singula sancti arriserit apostoli Pauli , B essem; unde meliusesl milii aurum de loeello inve-
ipsum potitis Aposlolum , si ausi sunt, quani nos here, quam lanium sacerdotium perdere. Aurum
reprebendant. Et liceljam coarctelnos libelli hujus dedi, et episcopatum comparavi; squos lamen so-
prolixitas, el tempus nqsurgeai, uiad finem hujus lidos, si vivo, recepturum meilliconon diffido.Ordino
operis veniamus; sollicitudo tamen fraterni nos re- presbyteros, coiisecro diaeonos, el363 accipio au-
tardat amoris , illorum prsecipue sacerdotum , qui fum-; nam e'l de aliis nihilominus ordinibus pecuniae
menlis torpore hebetati, sacerdolalem diffamant quaeslum profligare confido. Eeee etaurum, quod
iionorem: « el qui novam prodigialiler regulain Iiac dedi, in meo locello recepi: episcopaluin jgilur gra-
. i - .-
•tempeslate peperisse deflenlur et Giezi sectantes et tis accepi.
Simonis senteiiliam, saneli episcbpatus graliam Nempe hoe est _quod doleo, quia arcbiepiscopus
pecuniis coemerunt, nequaquam timentes, cum ho- carnaliler episcopum feeit. Nam propter pecunias
norem sacerdolalem pecttniis emerint,a beato Pelro spiritaliter leprosum b ordinavit. Pecunia , inqtiit,
apostolo se cum Simone fuisse damnalos, sicut ait: lua tecumsitin perditionem;quiadonttmsancli Spiritus
Pecunia , inquit, lua tecum sit in perdilionem; quia -gralim prelio comparasti(Acl. VIII,20, 21), etcom-
donum sancli Spirilus d te credidisli pecuniis emere mercium miserabile in animartim exiiium peregisti.
(Acl. VIII, 20). Et lepram cum Giezi a sancto sus- G Etuescii homines elindocliin ordinaiionibus eorum
cepisse se credant Elisaeo (IV Reg. v, 27), qui gra- clamant et dicunli: Dignuses, et justus es ; et con-
dum sacerdolalem se sesiimani pecuniis comparare. scientia misera : llndignus es, et injuslus es , dieil.
Quibus curo ista dixerimus , sufficere debuit suam 1 Pronuntiat enim episcopus hujusmodi ad populum
comparando lepram possidere. JNamsicut validiori- dicens: Paxvobisi Oculis quidem carnalibus videlttr
numero uliiur, et hsec subjungit, sed lapsus, et in- bus, elc.
tcius judicium suscipiel, quod meruit susciperesuper- ~ e Eadem edit. Mabili., vitiosilalisnon inficeret vi-
biens diabolus. rus. Elvideasin Ecctesiapasshn sacerdoles; quos nori
a Eadem edit., convenliculaprbfana faciunt, apud merila, sed pecuniw provexerunt;nugacemel indoctum
quos tamen Apostolusleslimoniumdicit habefe bonum sacerdotem f arripufsse gradutn.
de immaculatael sancla vita episcoporum: unde occa- Eadem edit., ul episcopalemgrridum mihi confer-
sionem accipianl obtreciandi, el infamare incipianl reret. Inlra vero prb sacello, eadem sola feliciterbis
ligionis sanctw callwlicum dogma. Qui talis essenon resUlttit, locello. j
polerit, episcopus quomodo esse poleril ? Ul reor, in 8 Eadero edn., quodlamen, si feliciter vivo,.... or-
hoc opere, elc. Cod. Aln. ab aliis, et edit. dissidet, dino presbyterum,êtaccipio aurum : facio diaconein,
quod ita legil, accipianl in malitia cum episcopoob- et accipioargenii multiludinem; et de aliis nihilomi-
treclandi. j) nus ordinibussingulis, el de abbatibus-benedicendiset
b lia omnes edit. ac mss. paucis exceptis, ubi ha- Ecclesiis pecuniw quwsium profligare confido. Ecce
betur, ne velul vutgaribusfabulis nostrum, efc. : in aurum quod dedi, in meo locelloillibdium habeo. Re-
edit. atitem Mabill. lacuna eslhoc modo, nevelui spondeo ego : Netitpe, etc. ; vet. edit. ac mss. iriter
nubes: Cum vero, etc. se conveniunl, cbnlra quorura auctoritatem Rom.
0 Rom. edil., el novam regutam hanc tempestatem edit. resecavit : dam et de aliis profligare cori-
peperisse deflenl, qui el Giezi : inter alias vero , et fido. b j
mss. illud interest, quod vet. edit. et quidam mss. Edit. Mabill.,; ordinavil. Pecuniam dedisli, Dei
proeferiint,regulam ac lempeslalem, ubi plures mss. graliam comparare\mslimasii,et per hoc lepfamipsam
melius, regulam liac tempestate. Al Mabill. edit. ita suscepisli. Ilem pecuniam accepisti, el Dei graliam
prosequilur : et Giezi leprosi, el Simonismagi sectan- preiio dislrahere nbn timuisti: shnuletiam lepram tra-
les exemplum,graliam Spirilus sancli coemerunt pre- didisii, el commercium.... peregisii. Abbalem propler
tio,d el dislraxerunt, nequaquatn,etc. denarios super tnoiiachosordinasli, et te.proswnIwmi-
Edit. Mabill., sperasti te pretio possidere: el le nem in morlemmohachorumexaltasti. El nescii homi-
pram cum Giezi a sancto se suscepisse Elismo, cuni nes, elc. Inter alias edit. et mss. hbcdiscriminis est,
gradum item sacerdolisprelio msiimanl distrahendum. quod pro tniserabUecommercium,leguul nonnulli
Et $i cum validioribus,etc; vet. edit. ac mss. nobis mss., mirabile comtnercium:
cum faciunt: edit. autem Rom. post vocem Eliswt) .ifeadem edit.,i P.ronunlial talis episcopus: Pax
isia subjungil, quando.dixil; Naamqn, lepra adhwre vobiscum,et ipse hilcrius pdcenimn habclsecwfi,
"bil tiib, el semhii Uto usque.in setnpilermmhQui
577 BEDIGNITATE SACERDOTALf. '578
quasi episcopus ma.gnus,et divinis pblutibus inspici- A nus injuriam 'patiatur ; et injuste; accipiat sacerdos
tur-leprosus maguus. Perpecuniam acqui.sivit inde- peeuniam , et Deus patialur al) hoinine injnriam \
bitum ordinem, a et apud Deum perdidit interiorem Sed.quiapro concesso ordineDeus a te nihil exspec-.
hominem. Garosuseepil dignitatem, et anima per- tat, cur a te sacerdos pecuniam impudenter exspec--
didil honestatem. Caro ancilla domina facta est.ani- tal ? Deus homini concedere voluit gratis, et epi-
mtfi , et anima quie erat domina-, -facta est famula scopus rapax pecuniam d ab homine expetit gratis :
carnis. Caro dominatur populis, et anima seryit Deus homini, ut certe benignus, gratis donavit, et
dae.moni. Carni sacerdolium comparavit, el animae sacerdosmalignus 364 ?um sine causapraedavil? _.
delrimentum paravit. Et quid prodest-litijusmodi Quidenimhqbes ,.quodnon qccepisti ? Si auterit acce-,
komini, si totutn ritundum lucrelur, elanimm sum.de- - pistf, quid gloriaris,' " ^Kasi non acceperis .(I Cor.':
triinentum patialur -?Aut quam dabil.homb commuta- - iv,'?)?- -...;.
lionem proqiihnasua (Malth. xyi,25) ?/Quod dedit CAPUT.VI.— Ecce ad quaema.la volviturdeificus
eum ordinaretur, episcopus, ,aurum fuit:. et quod ordo : ecce ad quae probra sunt prolapsi sacerdotes,,-.
perdidit,- anima fuit. Cum alium, ordinaret, quod qui audiremeruerunt a judice, mundi: .Vos estis lux
accepit, pecunia fuit: et quod dedil,leprafuit.Haec mundi (Matlh.x, Vt). Ecce quibus subjieiuntu.r
sunt mercimonia iniquorum in perniciemeorum. _
Bgenles, quibus a Domino dictum est: Vos estis sal _
Interrogolamen.fratrem et coepiscopum nostrum, '-- terrw(lbid:,-'13). 'Ergqsi iux estEcclesiiB episco-
quia el ego episcopus sum , et curii episcopo lpqtior. pus, aXtomino ordinatur, ila ut imperiliae tcnebras
Dic ergo mihi paulisper, frater episcope; cum dares; prasdicalionis suae.eloquio rutilante conscientiarum
pecuniam, quid accepisli ? Gratiam episcopalemi lalebras illuminet, cur ipse palpabilibus tenebris te-
- aceepi. Ergo inlerrogo te : Haec gralia curtali voca?- - rietur bbstrictus? El hbn solum quia ipse dum male
bulo nuncupatur? Respondet: Cur, inquis ? utreor, agit, digne perit; insuper el alios secum indigne
pro eoquod gratis dalur.ideo gratia vocilalur,lErgo i parditiSi enim meruisii salis possidere saporem,"
sigraiia gralis datur, etaurb non ai.stimalur, a te.i. utinsipienlium possis f arva condir.e; cur infatuatus
cur gratfa pecuniis compafalur ? Respondet.: Non, lali.vilio., imraundis teporcorum conculcandum pe--
inquit, mihi daretur, si pecuniis non emeretur : nec:- dibus riroebuisti, ita ut nec alios , nee le ipsumpos-
episcopus fuissemordinatus, si pecunias non.de-- _, sis condire ? -Oculorum eliam in corpore officium ,
dissem. Ergo , ul apparet ex rcsponsionibus- tuis, , ..„,.idest, inEcelesia, s .vqluntaritis appetisti; ut re-
gratiam cum ordinareris, non suscepisti; quia gra-"•" liquum perlexorpusducalum lucis haberet: etnunc
tuito eam non meruisti. Etideo , fraler, si gratiami quadarii lippitudine et caligine vitiorum obtenebra-
non accepisti, quomodo episcopus effici poluisti?(',C tus, nec le ipsum luciidoneum praebes, et.aliisadi--
Nam et ad discipulos, suos Dominus dicit : Gratis mislucem. De quibus oculis. in Evangelio dicitur :
accepistis, graiis dale (Malth. x , 8). Cur ergo gratui- Si.oculus luus simplex fuerit, lotum.cprpus luum lu-: _
tam sestiiiiasli te prelio possidere graiiani ? Nam, Jrit , ciduni eril (Matlh. yi, 22), i.d est, si episcopus, qui.
videb", aurum daris perdidisti," ei gratiam sanctarh ". ut lumen prom.eruil preeesse in corpore, b simplici-
ii.on acquisisti. . ' . late est sancla et innocentia decoralus, omnis.
Adhuc lamen sernel adjiciens fratrem perquiro Ecclesia splendorp luminis radialur : Siaulem qcu-
episcopum ; ne quid de appfobamenlis veridicis nos_ J lus luus riequani est,_lotum cprpus tuum tenebrosum'
prselermisisse videamur. Quis dat, frater, episcopa- eril;.id iesi, si episcopus, qui videbalur corpori
lemgraliam? Deus,'c atiliomo? Respondes sine subditolucem prsebere, obnubiletur nequitioe c„ci-
dubio:-Deus. Sed tamen per hominein dalDeus': talej, qtiid_ csetera iacient membra, „quibus Iux
homo imponitmarius, Deus largitur gratiam : sacer-. adempla est oculorum ? Id est, quid srecularis fac-
dos imponit supplieem dexteram, et Deus benedicit; ,- tura "est mullitudp, ciim voluptatibus illicitis et
pbtenli dexlera: «piscbpusinitiat ordinein," et^Deus :. = actionibus vetitis ad similcm facinorum voraginem
tribuit dignitalem. 0 jnslilia, o aequiias! Sihomini episcopus multitudinem populi provocavefit; ut nul-
pecunia datur, qui nihil in ordine amplius operatur, 1Dlijam jamque illicilum esse videatur, quod ab epi-
r
iiisi solum serviti.um, quod ,ei creditur; cur Deo scopo qriasi licitum perpetralur ? Sed ipsum inagis
Jtotum riegatur,..qui :ipsum. ordinem -tibi. largilur? credunt hbmines esse laudabile ,quidqiiid episcopiis
Justumne libi videtur ut sefvus honofetmyet domi- habuerit deleciabile : 4 nec- quisquam qtiod agere
• a-Rbm. et Mabill. edit., ei-Deuiri' pefdidit ihirite--- '~e Eadem edit., Si tux es Ecclesicea Domirip cbn-
riofe homine.In reliquis autetn cum.mss. et vet. edil; stiluius...: leneris bbslrictus per sitpra metnbfaios ex-
consentiunl, nisi.quod hsee' per apostrophen semper cessusl, Et:non solum quia hmc agis, ipse - digne per--
is,.&--... ,
, '.. ., . , , t ..:-'-, ,:._',
-uliiufsecuridapersona.'
;.b'Edit.
'.'"__'\'_\.
Et sigratia graiis datur,' el auro -f Rbm. edit,, cofda cpndire; unusmss, h,isidsd.
- - mslimnlur,Mabill".,
cur a lepecunia compafalur. -v.C- coridire":caeteri, a'cedit. arva condire. Sic autehi prb-j
_". c Edit. MabilL, an homo? Sine dubio Deus: sed'. seqtiitur.Mabill., cur.infaluatus lali dedecore vilioruni
iamen'per IwininemfHonib •' impbiiii
' '"' ' sacerdps
' Depi immundiste
" suibus conculcandumpr.wbes,elc. ,-.
..efvit supplici dexlera. .' g'Edil.* Mabill., voluptuarius
: qppetisti..;.
''! nec,ipse.
d H'- -
,. Eadem edit., ab libniine expeiit? GraiiseiDeus :: lucem prmbes, etc.
utbenignus donavit: Sacerdos,utmalignus, eumcap- , b Eadem edil., simplici.taiisinnocentia decoraius.
livavit,_ _- ". ""'"-, iÊadem edit., nec quisquamagefe. timedt, quod
ponlifex nondnbitat, se'dubitanteragere dicat; A requirerent perfeclioriem morum ,- a el in solo se
episcopus:enim a cunctisindubilanter vocaris , proe- crederent sacerdotis nomirie plus quam opere glo-
scrtim cuni ipso nohiine censeris: si tamen aciio fiafK Et quamquam sciam pro boc libello plurimos
concordet nomini', et noihen ,se f-ocietactioni. Nam mihi sacerdoles , qui haec quseloquimur-, agerejio-
quid aliud inlerpretatur episcopus1,nisi supcrinspec- lunt, ihfideliier esse detracturos; credo-lamen plu-
lor, maxime cum solio in Ecclesia editiore fesideat, fiuibs, qui heec agunf, vel agere' -obnilunlhf; fide-
et ila cunclos respiciat, ut et cunclorum oculi ih liler gro nobis oraluros.' Sedsicut laceralionibus
ipsuriiVespicianl. Ergo quia.ita esf, cur te velut obtrectaiorum mniime" prregravamur; sic .demtim
lelfum' "spectilum universorum ochlis demonstras ;- jirbbatbrum et saiiclofum viroriim oratiohibus adju-
ita ui-non possint obseurilale ttia se cOmplius exor-. variiur. Age jam riunc, sanciiliCus Spiritus', qrii nos
nare ? iri hbCopere divinis inSpiralionibus adjuTJsii ,-cun'c-
- CAP-UTVII. — Sufficiiil hucusqtte noslris nunc tbs sacerdotcs b aldjuva, bl prsesta ut faCianl qiite
consacefdotibus paululiim dilatasse sermonem , in in boc opusculo ipse eloqui •inspirasii; uleisuna
quo corum excelleiiiiamuiiitil et casum denibnstfa- mecum iribuas coslorttm regua-, quaesanclis in fine
-
vinihs; ue fidenles ih sublimitate hbnorum , minime sKculortim dare prontisisli, perpetua, amen.
qgere pontifex minhne dubitat. Nomenquo eenseris-tp,'.B or.alurps.
b
\
ipsumargiiil. Epi.copus enim a cunclis indubitanier I Eadem edit., ddjdvet, ul facianl qumin hoc opu-
vocatis: el quid"alhtd ephcopus, quam superinspectbr sculo ipsejnssisti ;'ut eismerilotriiiitascwlorumregtia,
exponiiur? Cumin Ecciesiwsolio ediiiorecunctos me- qum promisisti, qrii cum P-alre ei Fi.lio. unigenilo iri._
ri.to,r.qspicis,et cunclorumin ie respiciunt o.culi; ul des, Tririilate vivis et r.egtjasDeus p.er omnia smcula sa>r-
illis escamin temporeqpporluno : cur velul.telrumspe- culorum, amen. Vpi.' edit. et quidahi mss., adjuva
culum iiniversoruin obtuiibusmonsiras, ne possint ob- el prmsta'.... "eloquiinspirasii, uL... smcttlorum regria
scuritate sua te exornure. qum satictis in regiia swculorutndafeprbmisisli, ameit-i
aEad,e,m edi.t;, el non crederent se sacerdoles, si Ai.uius cseteri mss.Jut in contexiti,; ex.cjpetamen Mi-
nomitietanlutn el non opere.vocarentur.El, qtiatnvis, cliaelinum, qui sicjdeSinit : quw t.esanctis dare pra-
sciariiin hac discrelione plufhnos mihi sacerdbles, qui niisisji, qui cUmPdlre, untgeniloqueFilio ejus Dotnino
hmc amplectl negligunt, infideliier detraclttros; credo ndslfo -Jesii Chtisto viviset gioriaris Deus per omnia
tam.enp.tunores,, q.ttihmc ohniiunlur assequi, fideliter- smcula swculerum__\amen.
M SEQUENTEM LIBELLUM- ApMOPflTÔ.
I
In hoc tractatu Virgo Devola, id esl, virginitatem publice professa, ab hoininum ssecularium usu et fami?
Iiariiate deterretur, cl iis quibus talis coiisuetudo praetexi solet, explosis, simulque illitis periculis ac damnis
ij>siob oculqs positis, npnnullade virtu.tibtts abea maxime amplectendis adjunguntur., Et hoc est, cur edi^
tbres Romani solilaelnsciiptioni hanc praemiserint: De Virginis Fohna vivendi. Quamvis aittem ea scripiiq
in omnibtis Ambrpsii Operum editionibus beaii Doctoris nomen in fronie gerat, nullum tam.en illius ma-
liuscriptum licuii "reperire; unde intelligas haud nitilta, ut Ambrosio tribueretur, fuisseargumenta. De
Auctore igilur hoc unum colligere posse nobis videiriur, eum ascelicoe vitsb fuisse addicium, cum sic loqua-
tur : Absit ht lumilii soror dicaris , qu.m cum latibus conversaris. A"tde Opere ipso cerlissime afiirm.are pos-
sumus illud ab Anibrosiana eloquentia et eruditiorie procul "abesse. Ipsnni contende cum ejus yeris libris de
'
Virghiibus, et caiculum tuum sine dubio nobis coiifercs. . -
'
.;'. AD.VIR-GINEMDEVOTAM. "'„:
;36S CAPUT PRIMUM,-r, (P-sah xny, il, 12.).i G manet in illis. Kescio quid quseras, quales amicitias
Aucli, fi.l.ia,,etvide :_inclim awem,tuam, et oblivisce-. vel qualesfabulas habeas cum illis. Devovisti aiii-
r_e'.p,opul,um,tuun\- et dptnum patris tui ;• quoniam cotir mam tnam ad destruenda bmnia, qufe sUnl hujus
cupivitRex speciem-luam;.aqii.opiflinipse esl Dominus saeculi; qqpmodo auteni quperis sajculum, ctii renun-
Deus. tutts,,,_}tuaderabunieum.I.psiuste devo.vistiess.e tiasli? Reverli vis ad voniitumitUuliisicut canis, aut
spoiisaii), devptaDeo diceris. Quid tibi cum homi- velutsuslotaiterum involutationem,
nibus sseeularibus,, aut qu.em iractatum habes cum" est, (I Peir, y-,2,%), dicente' Apostolosicutserijptum
: Si qum de-
Illis,? Quid. y]sij%jriect,imJ,i,psj,s?.Perdjitionem,quam siruxi, iterumremdificabojpreevttricalorem legisnieeon-
ipsi sequunltiij'?.'!fii'castitatemqttoeris,-Itanc illi b
non slituo (Galdt. u, 1§|. Iterum ipse repetit dieens :
1
habent: si fla.eiSquseris, quis est fideiis in ltlis, Quidquid in swculb est, concujiispentia camis esi, et
quenilu cbiiiiiabefis? siautem Chrisjuin.quseris, non conpupiscenlia oculor.um {Udari.U; 17);-quqd non
. -aRqiijredii.-iolaêl.ipseDomintis ' ' Deus luits,
" "ado- h EademRbm. edit. Iterum idem
ftibnnt euhf filiwTyTi. , repetilur. Et iri-
fra, Etalibi dicilur,: Si quis voluerit. etc.
§81 .'-'--'-y AD MRGINEM DEVOTA&L''; -/' "582
est de Deo, sed de hoc-mundd est. Ilem alibi dicit :'JA prsebccupemus eam, etducemtis iii Viam nostram.
Si quis voluetit athieus esse litijUsniitndi, inihiitits Dei Cecidisii, misera,' iri via lata. et spatiosa, quae "ducit
coiistituelttf (Jacob iv, 4). Quid dicis, devoia Deo? ad morteiti. Videtiirtibi esse bona; qus; roala"esf:
" -
quld vls homiriibus placere? quid desideras ,'t'el quid seqiiefis ebs aiiiehs, 'tpFnescis quohiarii recla -in fo-
quaeris?. SiDeum quaff-is, tectim esl i-si atitero lio- -venni eadis. Meniof non es afctanf etarigustani esse
minelri qure.fis,noh"iibe devovisti. Quidsiirit Immi- viam, quaedueitadvitara"(il/a(«ft/vii, i3;i4)?Labofio-
fies? Horaihes hujus soscrili: Et swculuni iransit, et sa tibi videtur esse; quseboiiaest iobiitaes dicium
- eoncupiscehtiaejus: quiaittein
fecetiicjuw sciipttisUhl, ;ftiisse :' Qv.idîef'ihulias tfibulationes rioi bpofietin
inatiet in wtemum (\Jmh. u- 48).' Quid desideias, "reijnuiric(ei'ofuhi.intfbire{Act:-_kivl21)? Nuric auterii
nescio.Si aurtim, afgentum,' sivitarii, sivesiem vOluiitati tuae' vis studere. Nbri legisiiSalombiiehi
splendidam1;hoc tibi rion placuit eum Deb, _oc Deus dicenleift :-R'onisboridcfeaia \surit ablnilio,- simiiiiir
hon ;admiraiur, sed cof-conlrittimet- humiliatum iiripiis'((pfrbcaidiibusboriaet
' tiiala(Ecci:s'x±six\"50)?
\\Psal: _,~d9). "Quid q'u'o3fis libmines- "SaSeuIi,-qiibs P.emipsodicehtcvijj^tum %itw hbtriiriis'spiritaliier
sanclus apbstblus judicat' Pablus, dicens: Qubruin arguelur !('Ibid.,'51-).' Spiriltitis oihhia jiidici.1;'ipse
-Deus veritef est,' et gloiia iri pudehdis ipsofuth, "qui iiulem' a iieminejiidicattxr :(lGor. npl6)/:_bi cs,
1
terrenn sapiuril: iiostrii 'avienicbmiersatibih cmlisesilJJ Deo d^vota? Spifitnlis quideiride aliisjudicahs, :iu
(Philip. iri,{_}_, 20)?Si ergo conversaiiOiieiri"incbelo ipsa jodicaris. Quid qucefis "cunfiliis?';@j/tep«rsfiUNi
. habemus,* quje "sursumsunt quaerere ilebefhuS, ubi -tuih hfideli (II eor.-vi,-lS)? vel :qufc' rpaTSsnncli
Christus est, lion quoesuper ierram (Coioss. iii, 1). -liominis ad carhem?. VirgS potes essecorfibre, sbd
Ro"gb,=sbrbr,qui Suntislihoriiineshujus" ssecnliTFfa- libn mehl6cof-"rupta. Oculi autem- tui -obcapcati sunt
•tres iuos spiritaleslibmiries"ri(jhs'bqueris,-"(Stseq"ueris-riirnio 'ardore libidiiiis;- -in" qitibus' tfabs' stibjacet:
earnales : qui si non satureniiif-, muffiittfabunt: Mi- aures tuse plehafe-Sunt Omntspurcitia virili: pfedes
-sisfi margaritas trias anfe pofcoSj qui-Gbneriicerileas -verolui "veloces suhi, et ifon Suntpigri ad jaiitiam
pedjbnssuis, et conversi elidant le. Non -atidfeU: foris; Ubi sanctitas? ubi verecuirdia ?<'iibi'sobrictas?
Vilalejianes, viiate malos dperafios (Phik- m, 2).MQoi ubi gravilas ? nbi Gaslitas %ribiifnodeSlia? ubi fides ?
-sunt isti? Ilomines hujus.:Ssectili,-qui rionsequuhltir ubi coritinenlia?-;ubi'puramcns?'Ubisuiit.'iHabmnia,
vestigiaCliristi.Rogo leyquid libi :demohsiranl; di.c proijuibus fidem tiiam .op'posu,er.:is",quani"p"eididisii?
•mihi. Castitatem, qiiam noji habeiil?'Quid?."_dem, MeliUsienim fuerqt te non vovjsseet fmere,, quarh vo •
quam noh invehiurit? doctrinam quam.nbn sequun- ver.e, el non facere JEccliy_,;&)_,:Nonlpole&duobus do-"
'
lur, nisidiabolicam sapientiam hujus-saeculi?„j,ejii- iiij'!jjiSsert)M;„,_«êo^RMijjjflmmb»te,sieutscripiiiii!est
iiium,:(fuod,fidJu.n,t? abslinentiam.;- quam jttdioaiit? C- ( (Matliuyir, 24). <?wnper.verVo',kibverferis:{Psai.--:}_yii,
humiljj,a.tem_,^quam, opprinutnt? sobrieiaiem,-qu-hi 27); Non polcsL!committipiinhumvetusiuirihovo;'tdiiit
snegl:igti.nt?sineerainmenlen\; quam.noo Jiaberit, njsi" eniin[oriitudiriem kjus\_etpejpr.s'aissurd fil (MttitlCik,
duplicem?,verecundiam,' quaiiy.projieiunta.se'.? Ne- ,16); Volafilia.-.adsibi.,sImi.lia'conveniiiht; efveriias
-scio'auiem quid vis studere enro.ipsis. > . -. ad cbsi,:q,ui.oppraijtur eam, revertetuiv-Absitut lu
• 366 CAPUTII.^Sed quid .difcisi?;i«go,:auWi_ .ini.hisorof ess^djcaris.qtiiEjeum.lialibusoonversaris.
,converto eos ad ftie. Siatitemad -te.convefsifueiuiit, - Aut fflcileTdrMrem,bonflmf.et fr,uclusrej_ui%brios yaul
:n,onti!»i exgedit.-.Qtiid,qtiserit hipus eum, agno,? A'«l jacitenrbpreiii.malmnyetfruclKssejusmatoL; \l_mtqum-
quid. quaerir canis; -nisi paneni ?.Quare - au.teni. rugit -.•que,arkor:exfrifctu stto.cognoscituii(MtittliVsiu; 55).
"
_leo:(Esai_,,xxxi,-4), jiisj _pro, prseda?-Tu ,te-ipsam Quicumqu_e"Wt.em3S7" q-halih"fuer,it, eqm „3_(i;se
castafncusLod.i, si.potes. Qui.d vis dqceije, quod-lu jungi$ (Mifit:xlii, 20)- Coiumba dimissa^de vmahu
ipsa;non facis? si.cut.dicit ikxsosi&ns:_Nolitp ppmi Iiom.iujs,,slatirij^reversa est "adeiiin In -arcam/iaiam
spiritui- creder.e; sed pfobaf.e.'spiritusj M;'ex Deorsunt COJPVUS, dimissus.carhemseculus esli(fieh_.vm;7^;
-
(IJoa,«i-iv_rl)i.- Si-autem .abjpsjs. doclrjtiam; acci- .quejn tuquoque vis sequ'i';.ui nqn,j*ev"ertarls adija-
.pias, docebupt t.efqurid;.faciunt,ryel q.uod seqUuMuf, «uam Gijri,s.ti.;Est,fibi.convefsalio.'Cum,.bestiis agri
.CDncupiseentiain, foim.icafionem,;libidinem? -avar.i-'! Di et euhi. Voljatiljbuscoeli:: sicutTetcorvus, ndn-memo-
tianv fraudeni;-ihiniundiliam', ifflpiidicitiam, luxu- raris Dqmlnujn.",^JrjBi;.le, d,e -d}JuviO,;lib,eravit «nrin
riam,ebiiet3teni, iriiprobitatein,NturpJIbquimii,stul- quajrjs subijp. tuu.m.umbj;osuroel bojHin)f,Ubii!eqtiiehi.
titiam, makflcia,;boinicidia^:ifjiroi"riA'amvelbJnrief)i tcinp.qrajem .babujsti^Nb.ij titti-;ai)te bcuIos-.KSk leij]-
.maiitiam. QiiidîcIsV^mJsera ;=Td quisdfexcusas? -pgstas, .atque obliia»es,iQhai;iia;teri),.Cbri.sii, ^t.feiies
-Devovistr-arilmarii, tiiam ,~ui. ab'lipsis.,rIjlo'nBi)Ibus ol.iaritatem lioniinup; -liujus,sjeculit, qsjirmjjjhjbent
irecedefes :nnoc auiem:qtiid quefcVis?. RogOv,';non charitatem in se, nisi dia.bpljcanij jjji arteni aliarii
"coitrundaris;' quandb.de le illi sibii.tfakiJas faciunt, .carn.em sequurituri ,el non..desi.n"uni^tij9gdjuTfu;e)mo-
-dieentes ^Boce dcvota' DeOj-qusejnos.sequiiuf-;' de- • ri&htutii' Reced^, -misera, -de,,jllis. .«hjominilJUs;;.';ne
relinuifenmfviam suariijuf pcTiiterminosagrisui .carnegiltiaS' -electas.coi.nedjvrit;talos lu.os::4yeritan"it,
erravit, viam habitaiionis.suseaoii-fflrvemfc.fSrenite, et-.r-elinqiianis.nudavel-sppliataîsicuLmiircucijnimia^
r- .." , ;- . .;•?••;;.; <"'}*'>-.?""-ds!''-.'-'•'JJ
a Eadem Rom. edit., et peccatoribus mala?... Ini- ,;-.,-';• bus converlenturin mala.Vitahominisetiam spiritaliief
i JIUIBomnhm£ces_ilati$_ad:vilflm"_lwmirii_f,aqua, r.-_.yy_x,;'_£.--,;?_.;-.'
etrignis, .• qr,gtietur.;:tju_ifit.spirilttlis_}-.e[£:_
ferfum el sal, elc. Omnia hmc piis bona,' si__yq_n._yc_.fib.ri-
S85 AB OPERA SANCTl JAMBROSIIAPPENDEC. SU
rio. Modo aiitem quid facies, quia nuda es el spo- A qpi fingunlse esse, quod non sunl, sed nienliuntur:
liala? Ibis ad vicinostuos, quosanle oderas, pelens ct nescis quoniamide anima tua agitur; ne dueant te
ab ipsis operimenlum pudoris: illi autem dare no- captivam, sicut bovem qui ad occisionem ducitur.:
lunt, dicenles : Ubi eslveslimentumlitum splendidum, aut velut canem, ul alligelur. Ne festines sicut avis
quod ante portare solebas? Quid dicis, et quid respon- in laqueum. Audi me, remove pedem tuum de illis,
jes ei, qpam.frigus obligavil? Gralulanlur aulem in sede sedula in domo lua, operare manibus tuis quod
malis luis, quae tibi venerunt. Tunc teplanges dicen- bonumesl; uthabeasunde communicare possis ne-
do: Heu mihi miserae, cui talia venerunl! Quid mihi cessitatem sustineritibus. Ora sine intermissione, nec
profuit.illa caplivitas, quse nie.caplivavit miseram facilis videaris in plaleis. Certa bonum certameu,
elinfelicem? Quoibo a Spirilu tuo, et a facie lua quo curre velocius; ut comprehendas , in quo.compre-
fugiam ? $i ascendero in cwlum, tu illic es : si de- hensa es a Cfaristo (Philip. m, 12). Audiant. teJio-
scendero adinfernum, ades. Si sumpsero pennasmeas mines, et laeienlur de bono animo ; et de mentequa
antelucemfet habilaveroin extretnomatis; elenimilluc vivis. Da eleemosynam,et ecce omnia munda erunt libi
tiianus tua deducet me, fet tenebit me dexlera tua (Lttc. xi, _!). Nori te pigeai visitare infirmos; ex
(Psal. cxxxvm, tel seq.). Tune dices :Vadam et re- his enim in dileclibne firmaberis-. Non jurabis omni-
vertar ad virum meum prhnarium; quiamelius mihi B no, a neque per verum, neque per mendacium : sed
erat tunc magis, quam modo (Osee II,. 7 et seq.) : qui sit sermo luus : Est, esl ; Non, non : quod autem am-
mihi dabat vestimenta mea, et oleum meum in tem- plius est, a malo esl (Maah. v, 54 et seq.). Irascere,
poresuo. Modoautem quidfacio? Tunc reverteris in el.noli peecare,i ad excusandas excusaliones in
domum tuam cum fletu, unde exieras gaudens. Se- peccalis cum horiiinibus operanlibus iniquilaterii
debis in angulodomus tuae Iugens elcontristaia,plo- (Psal. CXL,&). Humilia te , filia,. ante Dominuin ;
rans die ac noete, quaerens qui simul tecum conlri- quoniam Deus superbis resistil, humilibus.autem dgt
stetur,et nonerit: et consolanles te, etnon invenies. graliam (I Pet. v,|5). Accede ad Dominum, ul illu-
Et dabunt tlbi eleemosynam, quos ante oderas: et minet ie, et non erubesces in conspectu illius
movebunt capita sua super te, dicentes: Ecce quae (Psat. XXXIII,6). Recede de voluplate saeculi, et
erat devota Dep, modo facta estul siercora in via, et indue te.constantia virtulis. Depone"veslimenia bu-
sieut-civitas, quae expugnatur. Ubi est castilasiflius? "jus saeculi, et indue te tunica perpetuilatis. Derelin-
Ubi sunt oninia illa, quaeeam.sequebantur? Dereli- que cibos islius saeculi, et accipe b tibi sancta sanc-
querunt enim illarii; quia.castitaseratdux eorum: per- lornm. Memorare Sidrach, Misacb, Abdenago,-gt
didit castitateni, et fugerunt omnia illa. Modoautem Daniel" reeusasse jcarnes et vinum gentilium, etac-
quidfacies, misera'?Ubisunt illi,quosinsequebaris? G cepisse sibi olera et Iegumiria'(Dajj. i, 8 et seq.).
Reditriant le si possunt. Quam potes dare commula- Memenlo Machabaeampropler carnes porcinas pas-
tionem"pro anima tua, quam-fraudartiper inobedien- sam fuisse, et filios ipsius assatos vel ifixos in oleo
, liam tuam; ul.non audires fralres tuos, vel sorofes, (II Mach. vn, I -i _seq.). Atnbula, filia, in habilu
quae libi demonstrabant, ne te jungeres cum homi- sanclo, ctim verecundia, et sobrietate, et gravitate.
nibus seecuIaribus?Nunc aulem quid faciemus tibi, Depone mendaciuin, IoqUereveritateni cum proximo
vel quid dicemus, quos audire noluisti; nisiutnos tuo. Ora, filia, sine inlermissione ; jejuna frequenter,
ipsos plangamus super te,-dicenles : Parce, Domirie, ejt da eleemosynarii; quoniam eleemosyna a morie
parce? Qul fofte fletum nostrum et gemitum exaudire liberat, el non patilur ire in tenebras (Tob. iv,"-Il).
dignetur, ut det tibianimum cpnvenendi ad ipsuni Munus bonum est jeleemosyna, qriae purgat omnerii
denuo; ut rememores peccala lua, dicendo : Quanlis sbrdem el squalorem. Beata eris, si hsec omnia cum
panibus mercenarii palris mei abundant, egoautem fame legeris, faeias. Zelare quod bonum est, ut quod ma-
pereo? Siifgam ilaque, et vadam adpatremmeum, el lum est obliviscaris. Benedicat te Pater, et Filius,
dicam ilti: Pater-, peccavi ih cwlum, et coram te; jam et Spifitiis sanctus, benedictione qua palres nostrbs
non sum digna vocari filia tua, suscipe me sicul unam benedicere dignatus est, Abraham, Isaac, et Jacob.
ex ancillis tuis, ut vivam (Luc. xv, 17 el seq.). Quid si D Ora pro me, filia ;' quia et ego sollicilus suni de te,
forte pro te occiderit vitulum 368 iUum saginatum? sicut scriplum estj: Orate pro invicem(3acob v, 16).
Zelans enim te zelor ;desponsavi etihn te univirovir- -Item, fraler fratrerii adjuvans exallabitur'(Pro»j. x.vin,
ginem caslam exhibere Chrislo.-Tinieo enim ne sicut 19). Exallet te Dominus in sanctitatem et dileciid^
serpens Evam seduxit aslutia sua\ sic lui- sensus cornem, sicut scriptum est : Qui diligit frairem suiim,
rumpanlur, el excidant a charitate, quw esl in Ghrisio . Legemimplevil(Rbm. xm, 8). Impleat Dominus omnes
Jesu (l Cor. xi, 2 et seq.). petitiones luas (Psal. xix, 7). Praestetlioc tibiDeus
CAPUT III.—Videergo et cavedeislis hominibus, Pnter per Jesum Ghrislum Filium suum, Dominum
ut mihisoror et domina nomineris. Intra in cubicu- elDeum, regem, jiidicem, salvatorem, redemptorerii-
ium, clauso ostio ora Palrem luum (Malth. vi, 6); ut que nostrum, qui est benedictus eum Spiritu saricto,
det tibi menlem bonam , et inlellectum, ut scias per omnia saeeulasaeeulorum, amen. . ...
quosdebeas sequi, et quos vitare; qtiia multi sunt, . i ^ - -
E Rom, edit.» neqtteper cwlum, neque pir terram: bEadem Rom. jedit,, tibi escam sanctdrum. Haud
irifeliciter. •••' - "' - - :
$ed sit, etc.
m SERMONESS. AMBROSIOASCRIPTI. ADMONITIO. , 586
IN SERMOWES
HAGTENUS SUB AMBROSII NOMINE EVULGATOS
ADMONITIO.
Sermoiium, quos in anliquioribus Ambrosii nostri edilionibus pervolvere est, mentionem prope feeit
nemo, qui parlem eorum haud mediocrem eidem sancto viro perperam atiribui, el inter aliorum Palrum
Opera, maximevero beali Maximicircumferri non agnoverit. Romana edilio nedum mederelur htiic incom-
rnodo, alios insuper adjectos voluit ab ingenio styloque Ambrosiano magis abhorrentes, quam priroiilli.
Sed non unicum ejusdem editionis in ea re.hoc peccatum est; praeterea enim et sermones non paucos ab
aliorutn classe avulsos in alienas sedes amandavit, et multa cum in tilulis, tum in ipso coniextu, quo vide-
rentur magis Ambrosiani, propria immutavilauctoritale; unde contigit in errorem induci hbinines alioqui
sagacissimos.
Quapropter ut in posterum lectores ab hujusmodi fraude liberaremus, omnes Sermones, qui Ambrosii
nomen in quibuslibet editionibus prsa se fertint, ad examen placuit revocare: qua in censura posl adhibitam,
qua majorem non valuimus, diligentiam el severitalem, eorumdem Sermonum , exceplis eoncionibus qua»
tuor, nimiriim in funere Valentiniani, in funere Theodosii, de Rasilicis non iradendis, ac de Reliquiis sanclc-
rutn Gervasii et Protasii, quas edidimus propriis locis, nullum omnino deprehendimus, quem cum aliqua
veri specieac similitudine attribui Ambrosio posse arbitraremur. Enim vero illic omnia tanlopere a sancti
Docloris eloculione ac traclaiidi ralione discrepantia nobis visa sunl, ut nulli dubilemus nostram in sen-
tentiam quolquot eosdem, qua par est, atlenlione examinabunt, pedibus concessuros.
Quod igilur Cassiodorus (Lib. de Instit. diiin. Litt. cap. __>)
aelate sua homilias sensermones exslitisse
affirmat, qui Ambrosii nomen iu fronte gererent, nisi credatur memoria sua vel falsa cujuspiam relalione
deceplus esse, dicendumeritjam dudum excidisse illa exemplaria. Quod vero ad ea quibus conlinenlur ii
serraones, qui eidera Praesuli nunc tribuuntur, nullius auctoritatis illa putamus. Naraque, ul plurimum ,
aut recenliorem praeferunt manum, aut libri fuere usui cborali inservienles, nimirum leciioiiarii et hoirii-
Iiarii, quorum momentum levissimum esse negabit nemo. Sed ne vetustioribus quidem codicibus hac in
re fidem habere satis lutum est. Elenim docet experientia, quo magis illi fierent vendibiles, homiliis aut
sermonibns quibus constabant, magna nomina saepesaepiusab antiquariis inscripla esse. Uoc ipsum in his ser-
monibus aperte cognoscitur; cum enim antiquiora ipsorum exemplaria nulla habeamus codice Lugdunensi,
cujtts varias lecliones clarissimi Baluzii amicitiae debemus; et codice Gallensi, qucm a se tiâctatumalque
cxcussum testalur Mabillonius noster ante mille annos exaratum esse.nihilominus tamen horum uterque
sermones conlinet Gallensis quidem Augustinum, Lugdunensis vero Ambrosium auctorem falsooslentantes,
et maximam parlem s:incto Maximo restituendos, ut de Gallensibus Mabillonius ipse proflteiur. Ex horum
censura de Lugdunensi statuas, licet; cum utroque codice iidem propemodum sermones exhjbeantur.
Neque vero admirabitur quisquam beato Maximo tot sermones ascribi, quandoquidem non ignoratur
quantus in coneionando hic Sanctus exsliterit. Quodaulem ex ejussermonibus pars nonminima transcripta
sitin Ambrosii nomen, praster memoratas scriptorum fraudes, id etiam hinc potuil coniingere, qtiod cum
Opera sancti Doctoris nostri sedulo evolveril, magnaque fragmenta ex eisdem ac potissimuni e Commentario
in Lucam ad verbum excerpla indiderit, incautis librariis errandi priebuerit occasionem. Inde similiter con-
jicere forsan liceat non alium auctorem libris seu sermonibus de Sacramentis quaerendum esse, quam
eumdem Maximum; cui conjeeturae locus ac tempus patrocinaniur.
Quaesunt a nobis hactenus dicla, planum faciunt solos sermones, ex quibus in librorum formam ab'
Ambrosio ipso redactis, lomus prior-totus fere componilur, el magna quoque pars posterioris, Ambrosianos
certo vocari. Nos igitur temere fecisse non videbimur, quod nullum eorum, qiios hic expendimus, inter
Opera sancli Docloris vera et explorata ediderinaus. Cum auiem ex his alii non nisi apud Ambrosium , alii
vero etiam alibi vulgati exslerit, priores tantum exhibebimus, ne" pondere minus utili crescat volumen;
Allamen ut magis paleat nos liberiori censura haudquaquam usos, cujusque sermonis capiti strictim
praemittemus eas rationes, queis ne illum Ambrosianum arbilraremur, adducti sumus. Nec proplerea
obluclabimur, si quis lectorum eosdem sermones argumentis potioribus Ambrosio noslro iverit vindi-
catum.
Quod porro ad eas conciones, quac in aliorum Patrurri operibus circumferuhtuf, cum prse caeteris eo
quoque praejudiciosolae Iaborent, quod non magis Ambrosio, quam vel Maximovel alicui alteri adjudicalae
sunt, minus limide ipsas recidimus. Ne veronegotium cuipiain facessat.illa mutatio, gemino indice provi-
debilur. Quorum in primo sermones omissi collocabuntur tali ordine, ut non solum quam quisque sedeni
antea in editionibus Ambrosianis obtinuerit, verum eliam apud quem Palrum reperiatur, uno intuiiu ad-
vertere sit. Iu secundo indice triplex series ebruni sermonum, quos retinemus, ita contexettir,ut omries
PATBOL. XVII. 19
S87 AD OPERA SANCTI AMBROSIlAPPENDIX. B88
AmbrosiaiiEeeditiones, antiquae videlicet, Romana, et nova noslra e regione invicem sibi positse compa-
reiiiur. Sed prius qunedam ad omissos sermones speeiatim periinenlia annotanda sunt.
Sermones de Tempore. — Priores duo, Romanae scilicel editionis prim.hs ac.terUus, in Gallensi codice
Augustino attribuuntur ,-sed in-Gorbeiensi ae Germanensi\ aliisque plurihns darilur Maximo, quem loti spi-
rant. Idem eliam de sequenli dicere licel, cujus iiiscriplionem codex Lugdunensis veram banc praefert:
Dicendum ante natale Domini. J
Quartusomissorum, quisexlus est Romanae editionis,in Appendice Augustiniana Caesarioaddicitur. lluic
opinioni haud reclamamus, admonuisse nempe contenii comparaliones in eo csse, quae ctim leganlur in
sermonibus supra memoratis, interpolationem -videnlun"arguere. Sermonem pariter post bOs omissurii, id
est, duodeeimum dictae editionis eadem Appcndix tribuit Cassario; Ambi'osio sane eum qui legefil, liemb
Iribuel. Nec alio mo.dode subsequenti, quem in Appendice sei'monum Augusiini eliam reperias, disputa-
bimus. Nam cum manuscriptorum quidam Ambrosio, quidam Auguslino illum ascribant, ' nos eum Cm-
- > '
beiensi neniini astruimus., .
, Qqi hps exeipit, iu Appendice saapius eitala solum ineipit ab istis verbis :JDicit Dominus in Evangelio, etc.
Eum similiier Gallensis codex ita dividit, ut novi sermonis eadem verba sint exordium: Quam vero
Ipep,ta sit bsec divisio, ex primo aspectu cognoscere esi. IIuijc porro sieut et sequenlem, qui eontinuatio
ejusess.e v.idetur, o.ptinjojure Maximo adjudicai\l; sed ille. quoque quem Romana editio vigesimum quartum
numerat, jam dudum eidem aijlistirtyindicat.us est. ; >
_ Duqrum sequentUtm prior olim quin,quagesimus sextusinler Augusliniarios eollocabatur; nune CiEsario
restilutus est, cujus dictipnera haud parum refert. Posterior. atilem non niinori jure eidem Patri reddilus
fuit; illius tamen pars n.on minima Rabaniano cuidam sermoni inseritur, cujus Jemma est: DeJejuniq
Domini., el ratione quadragesimqfis,Jejmiii,
Sermo trigesimus nonus Ronjanag editionis ita inscribitur: Cur €hristus jejunia in deserto, etc. Hic est
in Appendiee Aiigustiniana cen.(esinjusquadragesirjius sepiimns, qui et alii duo, nimirum trigesimus sep-
timus ac.lrigesi.mus, e quibus alter de priraa Chrisii tcntatione disputat, alter de secunda , unius ejus-
demque.auctoyis sunt, at cerlo, cerlius non Ambrosii. Tarilum quippe abhoiTent a stylo ejus, quantum ad
Maximi iidem accedunt,. _ . . ,
Qui n.uniefq qua.dragesimq primq in Roroana edjlione ponilur, cujusque magna fragmenta in homilia.Ra-
ba,ni Ma.urii_nporain.icam lerliam qiiadriigesim;e depreheidunlur, in Appendice Augustiniana adjudicalur
sancto, Cajsario. Veruni tamen, in h.unc sermqnem Itau.droale quadrat, quod Gennadius memoral a Maximo
cqneiqnes scripias, de Jejit.uio speciqli qtfadrageshnw, et quod non sii iji eojocandum. Sed 1 aliunde non
minus videlur esse CaesariJ, qriam sermq vigesimus sextus. Rojnanae editimis; qiiera ab eo scripturii nril-
1'us ambigat. , . . . '_ •,.;.'
Quadragesinius, secundus, n\emprala}.edition.is njhil pjane habet quod non sapiat sanctum Maximum.Idem
similiterde quadragesimo, septiroo sta,tjiendtiro est, eujusiniiium eadera JRomana-editio peiperam muta-
rat, quemque Maxin10 «teberi indicat Gennadius sub ho,c lilulo: D.e Juda proditore.
Iiisadjungatur qiiadragesimiis.OAtayus,,et qui ex eo pejident, quadragesimus nohtis et-qumqttagesimus.
Hos enjm Ma.x.in).i esse nihil non clamat. Noi\ p.ossumus autem quin iiie exôslulemus cum Romanis edito-
ribus, qtii cum alibi, t.um in ultimo hqûjii sermojium, plurima refragantibus aliis edilionibus ac manu-
scripiis, iminuâre non d,u,bitarîn,t. i „.
Sermo quinquagesimus.primus, sicut et duo pjoxime |subjecti inler Maximianos quoque reperiunlur.
Nee dubilamus, quin hiipsi sjnt, qui niemoranlur a Gennadiosub his tituiis: De Cruce Domini, de Sepui-
croejus, de l\les_ui:recti,one ip.sjus- Ejusdem Maximi sunt pariter quinquagesirnus quintus, et quinquage-
simus sexlus, qui conlinuatio est quinquagesimi tertii, non seous acj quinquagesimi quinquagesimus
seplimus., | - -
Ca?sarip restituitur itj, Augusiiniana Appendiee quinquagesimus oelavus, qui cur aliquando aitributus
fuerit AmTbrqsip,nihil plane liabet. S.ed nec po.liori jure ejusdem nomine censeri meruit sexagesimtts. Nani
praeterquam quoditi Maximi.edjtionibus, et mauuscriptis non paucis ipsj-vindicaiur, quae in eo dicuntuf
de.bap,tismo Aposlolorum, cum ii.s.quae-in Apologia Darid cap. 9, ntim. 50, legere lieet, aperte pugnant.
Sexagesimum prim.ujii.pfaeler alja Mpximo, id el,ia,m vindicat, quod nos ad sermonem -quinquagesimum
S£piimmii>quem ejusd.em.pj;33sJulis,ess.e supra diximus, videtur remittere.i Quod autem de jejtmio sabbali
ante Pentecosten hie nieifl^ratur, iis,nTQncongruit, qu.ae.in sexagesimo eadem de reiraditafuerunt;proin-
deque ineidere potest aliqua dubitatio, num forte ad auctorem sit referendus eodero Maximo receniiorero.
Sermo sexaêsinius quartus nibil ajiud.est,,, quam Basilij. hpmHm in. diciu.ni illud ex EvangeUosec-undum
hucqm; Destruanj.hp/hqwea, e;c., nqnnullis tanieit parlim.addiiis, partira reeisis. Eadera homilia B;tsiliana
Ambrosj.um in librq deNqbtiilte. qs.ti,n\vidimus; non tanie.n.ex hocinferre lieet auctorem" quoque btJjns
sermqnis Ambrbsmmresse. Qqi.n immq. si cqntendantur cuip, hofi, sermo'ne qu» ia eodeir»libro- ex illa
ho,mllWimiiaWs eslM-a.nctusAmli.fosius, illjco cogn,qscetui;.D^ctojtem^nostrum BasiJii sententias mulio m-_
biliori raiioneessg in.terpretatum, quam, iijalatêm Jiujus, sermqnis,;;quip,pe qui verba ex wrlus seniiiter
~W SERMONES S. AMBROSIOASCRIPTI.-ADMONITIO. S90
reddens,'toia elbcutione, acpolissimum in iis ladniis, quas idenlidem desuo inlexuit, ab Ambrosio abest
quam longissime. :-.".'
Sexagesimuni sextum, qui eodem numeroin Apperidfce Augustinianorum sermonum exslat, opinatur Ma-
billonius ad undecimum, qui ab ipso tamquam Maximi editus fuit, referri posse. Verum'tamen illins
slylus,
n^stro ffmdem^+iêior-al_û^ -auclori
cuipiam posteriori Itibentius adjudicemus. -, - ,.- - -
Sermonibus de lempore subjeclse fuerant in Roniana editione cbnciones aliquot, qriarum tres .primai
nempe de Rasilicis_,et in funere.Valentiniani ac Theodosii iniperatorum suo quamque loco exhibuimus :
quartam autehi soli Maximo. cujus etstylitm sapif, etln Patrttth Bibliolheca jam noinenpraefert, relictum
voluimus. .. . ,. ,,,.,
Sermoijes de.iSancUs.— Secundus.sermbhum, quos.vbcarii De Sanciis, apud Augustinum atque Maxi-
mum editus fuit: sed huic uni rion sblum dictio, verurii etiam cum qniiiquagesimd, oetavo afflnilas illuiri
asserit. • _, . , -. , - -.,.•-'
• Sermonem
quintuin, qui ab Ambrosio in Gervasium el Prolasium fratres marlyres habitus fuit, inter
epistolas consUtuimus: quem Iocum ejus genuinum esse in Admonitione ipsis praemissa demonslratum est.
Sermo sexttis pridem Maximo redditus fuit, nec obseurum e.l illum a nullo nisi Taurinensi dictum
fuisse. = ; -.. - . ".;-:,; ,.
. Decimus in Appendice Operum Augustini dicrtur Ambiosioverius.fotie quam Augitsthwiributus: sed vere
utrique abjudieandiis nobis videlur, etpari jure. Nam si dictionem ejusexpendas, eam non magis Am-
brosii esse, quam Augustini uliro fateberis: simulque ,'adverles auctorem ejus videri Chrysosfom.o;poste-
riorem. ._,.. , Z - . . '.
Duodecimum etiam reperias iri Appendice Augusliniana, sed praeterea apod Maximum exstat, cui et
consensu eruditorum attribtiitur. Sed necaliter de ferlio decimo slatui debet; quippequi sernionis de lem-
pbre vigesimi quarli, quem Maximi essesupra vidiinus, coniinuatio sit. ;
Decimo septimo fragmentum quoddam in editione Romana praefigilur, quod in antiquis praetermissum
est: integrum vero hunc sermonem exhibet eadem Appendix Augustiniana. Ul porro pateal illi sermoni
Ambrosianutn nihil inesse, is tantumatodo cum iis conferatur, quae de S. Laurentio in libris Officiorum
_' • •
scripsit Ambrosius'.
Decimus octavus inter Maximi sermones legitur,-in quo.ejus Ingenium atque elocutio deprehenditur.
-
Vigesimuro quoqrie reperire esl apud.Maximum. Si, lamen illi, siculi videtur, ascribendus sit, eum
oportebit a sciolo quopiam de sanclo Michaele illa de causa esse inscriplum, qula in boc fesio illud evange-
lium, quod ejusdem sermonis argumentum est,, legi consuevll. Apud eunidem Taurinensem vigesimus pri-
mus cum vefo suo titulo exslat, isio scilicet de: Hospitalitale; atque adeo credibile est huixc ipsum esse
quem ab eodem Praesule de Avariiiael Hospitalitate scri])lum lesiatur Gennadius, Nuliam ergo causam ha-
buit Romana editio cur illum inscriberet. In Festolsancti Lucm.Evangelisiw.
_Sjermones.e prioribus tomis. — Sermo de Arbofeintefdicia w. Augusiini Appendice qrdinem docit: Ibidem
observatur huno sermonem varietates habere apud Ambrosium, sed eae fueruut abediioribus aut elegan-
fiae autmajoris cum Ambrosiano stylo cognationis.causa inductae. Non mirum igitpr si quidam eruditioris
etiam judiciiex his deceptus, qUinidem seririo tribui possit sancto Doctori, nihil prohibere exislimavit.
Auctor illius planeignoratur. Manichaei vero illic impugnantur, sed non rigidi: quandoquidem-hi bonum
esse vinura non diffitenlur. Quapropter aut Marcionislas, aut eos hiereticos fuisse necesse est, quos in
libro deParadiso, ubi eadem maleria , sed ratibne longe alia,.pertractatur, conftitat Ambrosius:
Dubs sermones de saricloElisceoin prima parte Musei Italici Mabillonius noster lamquam nondum pu-
blicis juris factos edi curavit: sed erroris causa in Romanae edilionis., ubi alieno loco positi fuetant, con-
fusionem referri debet. Caeterum nequaquam reiuctabimur ,l quominus Maximi esse dieanlur.
Sermbnis in caputvn.Job illa germana inscriptib esf: D.ecarnalibus hostibus non metuendis; et de gratiis
postcibum agendis; hoc enim littilo Gennadius ipsum indicat, nec non Maximi apud quem- eiiam idem ha-
- .. , -.
betur,. esse significat.
In psaimos xxi, cixac cxvn enarotiories sive sermories inter Maximianos jure censenlur. In editionibus
Ambrosianis quasdam periodos horum sermonum- primus exhibel, qua. non reperiunlur apud Maximum,
sed istaenon sunt magni momenti. Tenius atttera eidem Maximo in Romano breviario resiitu.tus esl.-
Enarratioincaput xxxiPro.verbiorum apud Augoslinum, cui ascribitur, pura legi potest, ac sine illij
addilamentis, quaeut magis Ambrosiana judicaretur, eidem intexuli Romana editio.
In caput.m Eceiesiasiici sermones duode Eleembsynaâncto Maximo, cujus dictioiiem,pulchre.referiint,
in ejusdemeUam edltionibus-attribuuntuf. . :i :
- ^
De sermone in caput.i Isaiae non aliud quoque sentiendum esl: sed nec etfam, de sermonibus duobus in
et ejus esse a Gennadio.îndicata
caputxju Danielis; hi; quippe omnes et evolvuulur'apiriEMaximum,
asseverantur." ---.'-• - , ;
cujusque inscriptiorie,
Prior sermonum in capulni et iv-ona-jion esl alterius iiisiMaximi„cui editiones. ejusdem Patris, sicut
_9I AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 59_
et Gennadiiis, illum astruunt: posterior vero in Museo Italico sub Maximi nomine a Mabillonio editus fuit.
Quod vero illum nondum vulgatum existimavit, periurbaiioiii editionis Romanoaimputandum est.
Postremo cum senno in capul i Malachia.sermonis in caput vn Job, quem Maximiesse antea probavimus,
coiilinuatio sit, ad eumdem quoque auctorem perlinere manifestum est. i
INDEX SERMOKUM PRÊTERMISSORUM,
Ordoantiq. edit. Ambr. OrdoRom. edit. Ambr. 1i I Ordoal. operumubi

reperiuntur.
SERMO xxvin. . SERMO I. ,'
Exhortatio ad plebem Dominica prima Adventus. Apud Maximum Tau-
de eo quod scriplum est Paucorum admodum dierum oecuoalione delentus ccetui rin. in Bibl. PP. Homi-
in Evarigelio: Sicul fut- vestro videor defuisse, el alterius Ecclesiae necessilatibus lia i in adventu Domini.
gur, elc. evocatus, minime vobis studium solitum dependisse. Sed De eo quod scriplum
quamvis vobis non adfuerimcorpore; tamen a vobis amore est : Sicut fulgur, etc.
non defui, etc. J I Sed ab his lantum ver-
i bis incipit : Movet for-
! tasse, elc.
SERMO XXIX. SERMO III. Jl
ltem de eodem. Dominicasecunda Advenlus. Apud Maximum Ho-
Superiore Dominica capitulum Evangelicum disseren- milia secunda de eodem
tes, etc. Adventu.
SERMOxiv. SERMOIV. j
Item de natali Do- Eadem Dominica secuhda Adventus. Apud Maximum. In
mini. Laetitia quanta sit, quantusque concursus cumimpera- Vigiliae natalis Domini
toris mundi, etc. J Homilia. -
Non exstabat. SERMOVI. 1
Dominica quarta Adventtts. , Append. Aug. Serm..
Propitia divinitate, fralres dilectissimi, jam ajdveniunt HSet I de Tempore.
d-6S' GlC' i
Non exslabat. SERMOXlf.
De mysterio Epiphahim Domini. Append. August. Ser-
Dies isle etfeslivitas quam hodie, fratres, celebratis, ideo mo 139.
Epiphania, id est, apparitio, etc. |
Non exstabat. SERMOXVIII.
Eodem die de baptismo Christi. Append. August. Ser-
Hanc baptismi Domini nostri I celebritatem, fratres di- mo 137.
"
lectissimi, quam hodierni, etc. !
SERMOI. SERMO XIX. j
De grano sinapis. Dominicasexta posiEpiphaniam. ; August. Append.Ser--
Libenter nos praedicare, el gratanter opus Deifacere ma- mo 87.
nifeslum est : sed cum viilemus. etc. !
SERMOII. SERMO XX. i
Item de grano sina- Super iisdem verbis, etc. , Augusl. Append. Ser-
pis. Superiore Dominica parabolamDomini disserentes, in qua mo 88.
ait: Cui simile esl regnum, etc. i
SERMO IX. SERUO XXIV.
De unitate charitalis. De eo quod scriplumesl in Actibus Aposlolorum: Erant otn- Apud Maxim. et in-
»«'«communia,etc. . App. Aug. Sermo 100.
Legimus in libro, etc.
Merito, fratres, dicit Apostolus : Nunc manent Qdes, etc.
Non exstabat. SERMO XXV. J
Feria quarta Cinerum. f Append. August.Ser-
Dominus ac Salvator noster qualiter post multos ne-molil.
gligentia, elc. -
Non exstabat. SERMOXXVI. ;
Feria quinta posl diem Cinerum. Apud Cassar. et in
Rogo vos, fratres chaiissimi, ul inisto Iegitimojtempore, Append. Aug. Ser. 142.
exceiitis Dominicis, etc. | !
SEBHOXXXVII. SERMO XXXIX. |
De Quadragesima. Feria secunda poslDominicam secundam Quadragesimm. Append. Augusl. Ser-
Si bene retineldilectio vestra, fratres, superioi-iDominica mo 147.
praedicavimusquod sanclam, eicl I
'
SERMOxxxm. SERMOXLI. \
De Quadragesima. Dominicalertia Quadragesimm. j Append. Augustin:
DiximussuperioreDominica hoc esse fidei nostrse opus Sermo 146.
primum, ul horum qnadraginta, etc. j
SERHOXXXI. SERMOXLIl. ;
De Eleemosyna. Feria sexta post Dominicamleriiam Quadragesimw. Apud Maximum in
Retinel dilectio veslra, fralres, anle dies cum sermonum Bibliolh.PP.
ad vos de eleemosynis, etc.
SERMOLI. SERMOXLVn.
De Juda Iscarioth. Feria secunda Hebdomadwsanclm. i Apud Maximum m
Audisiis, fratres, Judam Iscarioihem de unguenio .uper Bibliotb. PP.
Domini pedes, etc. i
E93 INDEX SERMONUMIN HAC EDIT. PR__TERMlSSORUM. 894:
Ordoanliq. edit. Ambr. OrdoRom. edit. Ordoal. operumubi
reperiuntur.
SERMO XLVI. SERMO XLVDT.
De poeiiil. Petri, elc. Feriateriia Hebdomadmsctnclw. Apud Maximum in
Sacpediximus,fiatres, quodadsimilitudinemEvaePetruni Biblioth. PP.
quoque-ostiaria mtilier, etc.
SERMO XLIV. SERMO XLIX.
De sancto lalrone. Feria quarta Hebdomadwsanctm. Apud Maximum in
Quoniam hodie Evangelica lectio delatrone fecit mentio- Biblioth. PP.
nem, videamus quisistelairo, etc.
SERMOXLV. SERMO L.
Item de eodem. Feriaquinia Hebdomadw sanclw. Apud Maximumin Bi-
Collecta quam hodie legit.... Meminisse autem debei bliolh. PP.
vestra dileclio quomodo hesierno die, elc.
SERMOLV. SERMO LI.,
De cruce Christi. Feria sexta Hebdomadwsanctm. ApudMaximumin Bi-
Saeculi hujus hominemfabulaeferunt Dlyssem, illum qui blioth. PP.
decennio marinis, etc. '
SERHOLVI. SERMOLII. -
IlemdecruceChrisii. . Eademdie Parasceves. ApudMaximuminBi-
Superiori sermorie diximus, ut retinel veslra dilectio, bliolh. PP.
fraires, quod cum Domini salutem, etc.
SERHOLVU. SERMO LIII.
De sepulcro Domi- Sabbatosancto. ApudMaximuminBi-
ni, elc. Relinet dilectio vestra, fratres, quid alibi diximus quia bliolh. PP.
non minor gloria est, etc.
SERHOLIII. SERMO LV.
De ltiiiovalione fide- Eadem Dominica Resurreciionis. ApudMaximuminBi-
lium.' Magnum, fraires,'et mirabile dbnum contulit nobis Deus bliolh. PP.
hunc Paschae, etc.
SERMO LVIII. SERMOLVI.
De Maria Magdalene. Feria quinta post DominicamResurrectionis. Apud Maximumin Bi-
Haeretadhuc sensibus vestris, fraires, hoc nos ante dies bliolh. PP.
paucissimos praedicassequod Maria, etc.
SERMO LIV. SERMO LVII.
Deinnovatione fide- Dbminicain Albis. ApudMaximumin lii-
liuni.- Relinet sanctitas vestra, fratres, hoc me nuperrime prae- blioth. PP.
dicasse quod homo in juiriorem aeiatem, etc.
Non exstabat. SERMO LVIU.
In die AscensionisDomini. ApudMaximura inBi-
Laudemus Deum noslrum, fraires charissimi, Deo gratias blioth. PP.
agamus, etc.
SERMO LXI. SERMOLX,
DePentecoste. ln die sanctoPeniecostes. Apud Maximumin Bi-
Sciredebet sanciitas veslra, fratres, lianc sanclam Pen- blioth. PP.
lecostes diem, etc.
SERMO LXII. - SERMOLXI.
Item de Pentecosle. Feria secttnda Pentecostes. Apud Maximum in
Nbn incommode ante paucos dies, sicutrelineiis, fralres, Biblioth. PP.
praedicaiio nostra processit, elc.
SERMOLXXXI. SERMOLXIV.
De eo quod scriptum Dominica pctava post Penlecosten. Apud Basilium. Hom.
eslinEvangelio: Homi- Non omnia, fratres cbarissimi, quae iri villico Dominus in diclum illud : . .. .
niscttjusdamdivitis, etc. laudavil, nosad imilandum suroere debemus : sed ut nobi- Destruam horrea mea,
sigtiarelur, quantum placeat Domino pia bonorum.... Du- elc.
plex autem tentationutn species: aut enim tribulatio, elc. '
SERMO VU. SERMO LXVI. _
De eo quod scriplum Domtnica vigesimasecunda-post Pentecosten. Append. Augustin.
esuRedditequwDei,etc. Nonnulli, fratres, qui aut uiilitise cingnlo delinentur, elc. Sermb 82.
SERMO LXXXII. . SERMO IV.
De delectione luiise. Objurgat populum ob quamdam lunw superstitionem. Apud Maximum in
El ipsi scilis, fratres, quod mea non cessal humilitas Bibliolh. PP.
omni circa vos sollicitudine, etc.
SJERMONES DE SANCTIS.
SERMOXLVII. SERMO II.
DefidePeiriapostoli. In Calhedra sancli Petri. Apud Maximumet in
Astruimus superiore Dominica sanclum Pelrum, etc. App. Aug. Serm. 92.
'"
SEJRMOLXXVH. SERMO VI.
De natali SS. Ocla- In feslo sanctorum MartyrumOctavi, Adventi, elc. Apud.Maximumin Bi-
vii, etc. Cum omnium sanctorum Martyrum, fralres, devotissime blioth. PP.
natalem celebrare debemus, eic.
SERMO LXVIU. SEUMOXI. ...
Item de eodem. In feslo sanctorum Petti el Pauli. Append. Augustim
Nolum omnibus vobis est, fratres, et universo, etc. Serrno 201.
-98 ABOEERA.SANCTI AMBROSHAPPENDIK. 596
Ordoanliq.fidit.A_tbr. OfdoRom. edit, Ordo~al.operumubi -
„ - '' L , reperiunlur.
SERMO LXVI. SERMO XII,
De nataii SS. Apo- JJJ eodemfssto. Append. Auguslinum
stolorutn, elc- : Cum omnes beati Aposioli parenj gratiam apnd_ elc. Sermo 202, et Apud
SERMOLIX. SERMOXIII. Maximum.
De avaritia," et Ana- In festo mncti |ite'i. Apud Masimum in
nia. - Retinel dilectio veslra, fralres.antedies cum plebis, elc. Biblioib. PP.
SERHO__XI. i SERMO XYIL I
De natali sancli Lau- In feslo sancti Laurentii Mariyris. j Appendix
rentii, ete. Beatissimi Laurentii Marlyris,cujus ut natalem hodie, elc. Sermo 206. Augustin.
- SERMOLXXH. - SERMO XVIII.
De natali sancli Cy- j
In.festosanciiCypriamNartijris. j Apud Maximum in
priani. Sancti Cypriani fes.iivitalem, sicut omnibus notum est, Biblioth. PP.
hodie celebramus, etc. "-
SERMOx. SERMO XX.
De eoquodscriptum In festo sancti Michaelis archangeli. Apud Maximum in
j
est : Quis major est, in Si diligenter aridistis, fratres, Evangelicam Jeetiqnem, in- Biblioth. PP.
regno cwlorum. telligere potestis quae ministris ac sacerdoiibus Dei reve-
rentia debealur, vel qua ipsos clericos invicem Inimililatis
sedulilalese oporteat,etc. :
SERMOXXXII. SERMO XXI.
De hospi'alitate in In festo sancti Lucw evangelislw. Apud Maximum in
Evangelio. Advertit sanctitas vestra , fratres, Evangelicam lectio- Biblioih. PP»
oem, etc.
SERMONES E PRIORIBUS AMBROSIAN.

OPERUM TOMIS. \
Non exstabat. De arbore interdicta Enarraiio. (Tom. I, pag. 423.) Append. August.Ser-
Legimus in Genesi Deum Ad_ dixisse : Ex omni, elc. mo 1.
SERMO LXXXVJ. SERMO I. {
Item de eodein. De sanclo Eliswo prophela. (Tom. I, pag. f_G5.) i» Mus. Ilalic. lom.l,
Saepedixisse me.memini quod hoslium tumultus bellico- part. n.
sos timere, minime debemus, nec quamlibet, etc. ,
SERMOLXXSVII. SERMOALTER. '
De sancto prophela De eodem. (Tom., 1,1pag.,S67.) "
Mus. Ital. tom.I,
Elisaeo. Mirum forsitan videliitur, quod anle diesaliquotsanetipart.il.
Elissehelc.
' ' , , , >
SERMOXLH. . ' SUPER CAPUT VII JOB SERMO.
De hostibus carnali- J , (Tom. II,pag.6i..) Apud Maximuni in
bus, etc. ' Frequenter admonui vos, fratres, ul dum licet, etc , Biblioth. PP.
SERMOni. ; IN PSALMUMXXI ENARRATIO.
De psalmo xxi. , (Tom. II, pag. 671.) Apud Maximum in
Psalmi qui lectus est seriem decursuri, etc. Biblioth. PP.
SERMOLX. 1N PSAL. CIX SERMO PRO| DIE PENTECOSTES.
In festo Pentecosles. (Tom. H,-pag.| 869.) I Apud Maximum in
Nosse voscredo, fratres, quae silralio quod, jetc. Biblioth.
" PP.
SERMOLII. EX PSAL. CXVH, PRO SANCTO DIE PASCHiE SERMO.
Non exslabai. ' i
(Tom. II, pag.871.) Apud Maximum- in
Non immerito, fralres, hodierna die psalmus hic legilur, Biblioth. PP.
in quo Proplteta exsultandum, etc. !
Non exstabat. IN CAPUT XXXI PROVERBIOR.SALOM. ENARRATIO.
(Tom. II, pag. 1097.), | Apud Augusiinum,
Pnuslabit nobis qui hunc diem commendavit in sanctis Sermo 37.
suis GtC. I
SERMONES xxx etxsxi. SUPERCAP.III ECCLES.SERM.DUODEELEEMJ3SYNA.
De eleemosyna. . (Tom. II, pag. HlOel seq. i Uterque apud Maxi-
Dieil Scriptura divinaignem ardenlero, etc. mum in Biblioth. PP.
Retinet vestra dilectio ante dies aliquoi, etc. i
SERMO LSXVIJI. . SUPER CAPUT.PRIMUMISALE. '
De eo quod Prophela (Tom. II, pag. 1113.) | Apud Maximutri in
ait ad filios Israel : Non incommode ante dies paucos prosecuti sumus func-Biblioth. PP.
Cauponesvestri, etc. lionemiianc sacerdotalem vicem guanidam negolii reliner^,
et qtiaestumesse, etc,
SERMONES XLIXet L. IN CAPUT XIIP DANIELIS PROPHETILE -SERMONES
De aceusato ' Domi- DUO(Tom.I, pag. 1126etseq.) Apud Maximum in
no, etc. Mirum forsitan videatur vobis, fyatres; cur Domii us, etc. Biblioth. PP.
. . - ! ... Anle dies proseeuti sumus sanctce Susannae, etc.
IN CAPUTIII ETIV JONiS. ApudMaximum et
(Tom. II, pag. 11291 et seq.) App. Aug. Serm. 1S2.
SERMO_L. ' . jSERMOI. Apud. Maxinium in
De jejuniis Ninivit. legimus in recilata Jona3 prophetaj cum Ninivajlcivitali Biblioth. PP.
subversio, etc. ,
SERMOLXXV. . SERMO II. | In Mus. Ilal. lom. I,
De barbaris non "ti- Diximusanteriore DpminicaNinivilas in tribulatione, etc. part. n.
mendis. I
597 SERMONUMJN IIA€ EDIT. ADMISSOR-M GRDO. «98
"
O.-doanliq."edit.Ambr. Qrdo_ltom.,edit. Ordoal.operum ubls
;' reperitintur.
SERMOXLIII. EX VERBISMALAC1H_S.PROPHETJ_SERMO. ,;,.; ,.., :_
IteiniJeêbileni. * - ', -Apud Maximum in
(Tpm..It[ pjag. 1148.)
,_'_-. . Salis abundeqVe"irilsu|ierioribus,dixisseme credo,-elc> fJBiblioth.PP.
'-- -
- ITNDEX SERJvlDNUM. j -.'^y-
Ordoantiq. edit Anibr. I OrdohujUs edit. i Ordoed.RormAtnbr.

- • '-;-.. ' SERMOn."
Konexsla-at. SERMO I. -_" ; \
Doihinica prima Adventris. _-•.- ,, ,.£,; DominicalAdvenl.
Hoc lempus, fratres jcharissimi.. non immerito ' Domini ...
: '
adventus vocatur, ' nec sirie causa, etc. . ! . ,,
SERMO.XV. . . - , - SER&lOll., SERMOv.
De Nalali Boniiiij, Dbminica tertia Adventus. . - .. .' < ; Domiri. 3 Advent.
"" .. Satis abundeque dixisse me , credo superiore Dominica ,: <.<. ,
' ~
, -''_'_ quemadmodum 'compii vel nitidi,.etc. - ;'
Noii exstabai. - ; . ;.SERMO III. . ... SERMOvn.
De nritali Doiriini-l.,, . ; __- __-_>'. In die Natalis Domi-
Domini noslri Jesu Ghristij fratres, naiivitatem celebran-Jni. . . <,:,,:
tes, etc. '- ' - ... ; . v. , . _.,_.;.'
SERHOx.i. . SERMOIV. ... _ ;.-•.- SERMOviii.
De Nitlali Doiniiii. De' naiali Domini llj. ..-..- -'_._,_, . i Indie naialis Domini.
. Verum est quod aitsaiicfus Joannes Baplisia de Domirid ?. or: '-:
' . Salvalore dicenst llturhdpprtet%rescere^ gtc. \ , -__.;.._-_• .,
- ' ' _. SERMO IX.
SERMOxiii. -"',," "J3ERM0V. _,,_ .
De Natali Doniini. De ridiali Domini III. .... _ \\ De eadem Naiivitate.
... , Qua gratia vcl quibusjlaudibus bunc diem natalis Domi. .;,.> ..- <
; . - \ ni- praidicemus ' prorsus
' igrioro _Jefe» , J
SERMO.XVI.. . J - ..." "S.teRMOTL.... ,. SERMOX.
DeNaiali.boihihi.~l D'e riafdli Dominl IV. _ ... ! De eadem Nalivitale.
I. Bene quodammodo hanc diem ualaiis Domini soleni noj- ? •-.-"-;
. '- ' vum vulgus appellat, " eicT;
SERMOx.vii, ". \ . '. 'SERMO.ViJ. ... ,__. \ SERMOxi.
incfepaijd de kaieri- De^kalenctis Jqnuariis. , , ; _:_" . IndieCircuincisionis.
dis Jariuafiis. i Esl mihi adversus pjerasque iie veslris, fratres, querela . .::. :
r .;non modica: dehis!oquoi>eics , .
SERMOxix. ., ; ," \ SERMOjVIji., , _.. .-._.. J SERMOxm. .
Desahcia EpiphaniaJ "Ife sancid .Ephiphania 1. ._ j De Epiphania Domi-
= - Exsultariîirii esi no.b'js. Jratres charissiriii, qriod volis ni. ,.-.- •._?
• nostris ; _,*._.", ', '
" yola sticceduritlj-eic. '_ .._, , '•;'-.'
SERHO.XX." '. '. . , ... SERMO IX. ,. ___?_ _-_ J SERMOXIV.;_-,
llem de eddein. Desahcta Epiphania II. . _ _ _, _', De-eadem solemni-
Meminiisanclilas - vestra; frairesj siiperioris prsedicalionifetate. ... :•.-
- • noslra;, elc. .-.„, _. >_.'. y -
' SERMOxv.
SER_0,__I. ' ''._.'- -SEMOtX... _. ..,_..,
De die S. Epipiianifei D'e sdndthEpiphania III. .,_ .__. __-\ De eadem festiviiate.
, , - Plerique in hac sanGtaEpiphahiaj die haclenus a Domino .-„ .- , -:>.
mirabiliafactaesse, elc.-, -,-',;,. ." I
SERMO xxii. . - " . , .;."." -; SERMO XI., ,, . .,.- __-_,_ \ SERMOxvi.
Post Epiphaiiiarii. De sdncid Epiphaniq IV. _ ,, ._.:.•:, In eadem die ad cate-
Ad omnes vos, fralre^ pr&dicaUqtiem meam in clie san'1-chumenos'..; ,
.' , i cta Epiphanice pervenisse.credo,;etc." .]
SERMOxvni. . . „_ SERMO l%tU._ , __.. ; SERMOXVII.
- . ,.:. In octava Epipbania.
De sancta Epiphaiiia.J , .,, , De.idnctu Epipiiania.V.
-" Evangelica Scriplufa reiert, siculleeium nuper audivi- de baptismo Christi.
. . -; mus, Dominum ad Jbidajiem^ eic. • ,,,.«:.-, --',:
SERMOv. - -- , - "SERTilO.XIlL- -_. ; SERMO xxi.
Ouotl simiie sit j*eg- Super his verbis.Evangelti: Siniile esi regnum ccelorum, etd. Dominica 6 post Epi-
num Dei ferinento. ',' , Et ipsi scitis, fratr.es, quqdex qriadie yobiscu.ni;essecoi- phaniam.
; pi, rion cessavi omriibus.vos Dominicis, eic. .-:
Non exstabat. ,_\-jSEW^P.XIV> ! SERMP.XXH. .-,
... ; Dpminfcti in Sepiuagesimu. ; In Sepluagesima.'
Redimite vo*s,7|ratJres."cii"arissimij dum pretium habelis,,
. J quando '"" novum ''• tempusuicjhoatis',
' " elc, , ,, . . ... ':.
Non exstabat. '. SERMO,XV".,_,' .' \._'. SERMOxxm.
Domihjca in Sexagesima. ; ln' Sexagesima.
Adesttempus, clianssimi fratres^ jquod.Sexagesima vq-. ._ ;
est ut vita.yeslra • -" [
calur; el.ideoitecesse
' " ,eic.
SERMOviii. , SERMO.XVI. .; \ „. -,.._., . ..--,; SERMOXXVH.
De sabbato quo Do- Vbi sabbalo Dominus mariym, driddm curavit. Feria.6..p,qst diem Ci-
minus hiarimri, etc. j Diligenter vos audisse " credo, fiaires, evangelicam •lecliq- neruni. Te autem fa-
vos elc. . , -,,.,,.: • ' i cienle eleemosynam, ne-
Migenier " " ' aiidlsse," nem, ' ' '
etc. [ . . mat, etc.
599 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 600
Ordoantiq. ed. Ambr. r Ordo hujus edit. , Ordoed.Rom.Ambr.
Non exstabat. SERMOXVII. SERMO XXVIII.
De sancla Quadragesima I. j Dominica prima Qua-
Ecce adsunt dies sancti et lempus acceptabile', fralres dragesimse.
charissimi, etc.
SERMO XXVII. SERMOXVIII. SERMO XXIX.
De Jejuuiis. De sancla Quadragesima II. Eadem Dominica.
Testimonium perhibet sanctus Apostolus de propheUs di-
cens : Teinporeaccepio, etc. :
SERMO XXIII. SERMOXIX. SERMO XXXII.,'.
De Quadragesima. De sancla Quadragesima III. . Eadem Domiiiica. ]
Sanctse quadragesima. rationem, cujus hodie initium ce-
I '
lebramus, elc.
SERMO XXIV. SERMO XX. SERMO XXXVIII.
Item de Quadragesi- De sancta QuadragesimaIV.. Dnminica secunda
ma. Retinent adhuc sensus vestri, fratres, hoc nos superiore Quadragesim_e.
Dominica, etc.
SERMOxxv. SERMO XXI. SERMO XXXVI.
De Quadragesima. De sancla Quadragesima V. , Feria 6 post Domini-
intellexisse vos credo, fratres, superiore Dominica, cur cam i.
iiasenostra jejunia, etc.
SERMO xxvi. SERMOXXU. SERMO xxx.
De Quadragesima. De sancta Quadragesima VI. \ DominicalQuadrage-
Non usque adeo contrislari debemus, fralres, qubd in his simae.
Quadragesimte, elc. i
SERMOXXSIV. SERMO XXIII. J SERMOxxxi.
De Quadragesima. De sancta Quadragesima VII. Eadem Dominica.
Nonnulli chrislianorum, fratres, existimantes divinila-
lis, etc.
Non exstabal. SERMO XXIV. SERMOXXXIH.
De sancta Quadragesima VIII. Feria __ post Dom. i
Quam timendus est, fralres charissimi, dtesille judicii, Quadrages.
in quo Dominus, etc. |
Non exslabat. SERMO XXV. SERMOXXXIV.
De sancta Quadragesima IX. , Feria 5 post Dom. 1
Ecee nunc lempus adest, in quo el.peccata vestra confi- Quadrages. : Ecce nunc
leri Deo et sacerdoti, ete. letnpusacceplabile, etc.
Non exstabat. SERMO XXVI. i SERMO XXXV.
De sancta Quadragesima X. ' Feria 4 post i Domi-
Leetum est nunc in Evangelio : Viri Ninivilmsurgent in nicam Quadrages.
judicio Pharisaei pcenitentiam simulabant, etc.
SERMO xxxv. SERMO XXVII. j SERMOXXXVII.
De jejunio Dominiin Dejejunio Domini in deserio, quiest de Quadragesima XI. Feria 6 post Dom. I
deserto, elc. Meminissedebel vestra dilectio, fratres, hoc me anteriore Quadrages.
'
Dominica prasdicasse, eic. | |'
SERMO XXXVI. SERMO XXVIII. SERMO XL. '
De Quadragesima. Tie sancia Quadragesitna XII. | Feria 5 post Dom. n
Ante dies devotionem sanct_e Quadragesimsepr_edican.es Quadrages.
sacrarurn litterarum exempla, etc. J
Non exstabat. SERMOXXIX. , SERMO XLUI.
De sancta QuadragesimaXIII. Dominica lv Quadra-
Agite gratias, fratres, divinse pietati, qu_e vok ad me- gesim_e.
dium Quadragesima;perduxit, elc. J
Non exslabat. SERMOXXX. j SERMO XLIV.
Dominica in Passione. Dominica in Passio-
I De sancla QuadragesimaXIV. \ ne.
Scilote, fratres, quoniam cujus opera quisque facit, ejus
el filius vocatur. Unde et Judaei, etc. ]I ,
Non exstabat. SERMO XXXI. SERMO XLV.
<" Dominica inRamisPalmarum. Dominica in Ramis
(
De sancla QuadragesimaXV'. ; Palmarum.
Veniente Domino nostro Jesu Christo ad urbein Hieru-
salem ,ante sex dies passionis, etc. j
Kon exslabal. SERMOXXXII. J SERMO XLVI.
Eadem Dominica Palmarum. j EademDominica.
De sancta Quadrageshna XV.I. \
Video vos, fratres, hodie atieniiiis, quam sqletis, ad
Ecclesiam convenisse, et nemo, etc. I
SERMOXXXVIU. SERMOXXXin. Tom. I, pag. Ul.
De Jejuniis et Qua- De Jejuniis QuadrageshnwXVII. < SERMO.
dragesima. Propitia divinilate, fratres, ecce jam pene transegimus De Jejunio Eliae.
quadragesima3indicta jejunia, etc. j
Non exstabat. . SERMOXXXIV. SERMO LIV.
| Dominica ResurrectionisDomini. j Dominica Resurre-
J Audistis, fralres, quod sancta. mulieres, quse cum aro- ctionis Domini.
jraaiibus ad monumentum venere, Angelorum, etc_
«M SERMONUMIN HAC EDIT. ADMISSORUMORDO. (302
Ordoantiq. ed. Ambr. Ordo hiijus edit. Ordoed. Rom.Ambr.
Tom. II. SERMO XXXV. Tom. IV,pag.301,
De mysterio Paschae De mysterio Paschm II. De mysterio Paschae
libellus unus. Paschse mysterium de fide omnibns credentibus, etc. libellus unus.
SERMO XXXVI. SERHOLIX.
Non exstabat. - In die sancto Pentecosles. In die sanclo Pente-
Magna est, fralres carissimi, hodierna festivitas, in qua, cosles.
sicut audistis, acceperunt apostoli, etc.
SERMONES DE DIVERSIS.
SERMO XI. SERMO XXXVII. SERMOLXII.
De mirabilibus. De Mirabilibus. Domin.v post Pente-
Quanlornm mirabilium operator sit Dominus Jesus cosien.
Ghrislus intelligere possumus ex hac Evangelica Ie-
c_ion6' 6tc*'
SERMO XLI. SERMOXXXVIII. SERMOLXIH.
Degratia baplismi. De gralia baptismi. DominicavipostPen-
Quia conslat, sicut ante dies prosecuti sumus, Jesum tecosten.
Christum non sui causa baptizatum, elc".
SERMOIV. SERMO XXXIX. , SERMOtxv.
De Camelo. De Camelo. - Dominica xiv post
Dicit in Evangelio Mammona quod apud Hebraeos hujus s_cculi divilise ap- Penlecosten.
Dominus J. C. : Amen pellantur. Dicilur vero mammona, elc.
dico, etc. -...•:.
SERMO XXXIX. SERMO XL. SERMOLXVII.
De jejuniis et elee- De jejuniis et eleemosynis. Dominica xxiu post
mosynis. Non dubilo, fraires, contristari vos, quotiescumque abs- Pentecosten.
entem me a vobis necessitas, ete.
SERMO LXXIX. SERMO XLI. SERMO III.
De eo quod dicit Do- De eo quod dicil Dominus inEvangetio : Vulpes foveas in festo sanctiBasilii
minus in Evangelio : hahent, etc. episc. et Confess.
Vulpesfoveas, etc. Si diligenter adverlit vestra dileclio, fratres, capitu-
lum, etc.
SERMO LXXX. SERMOXLH. SERMOXXV.
•
Increpalio ad plebem Increpaiio ad plebeni de eo quod scriptum est in Evangelio : pr0 communi Conf.
de eo quod scriptttm est Qui.habet, dabitur ei; e. Cantavimus vobis, et non non Pontificis.
inEvangelio:Qiii/isto, saliastis.
dabitur ei, etc. Frequenter slUdueram apud me jpsum , fratres, subtra-
here vobis dominicse praidicationiseloquia, etc.
SERMO LXXXIII. SERMOXLIII. SERMO V.
Iricrepalio ad popu- Increpatio ad populum quod Ecclesianvnon frequentet. Populum quod non
lum de absentia sua. Deberem, fratres, post hos complures dies aliquid ube- f. equentet Ecclesiam ,
rius prsedicare, etreverlens a tanto examine sacerdo- redarguit.
tum, etc.
SERMO LXXXIV. SERMOXLIV. Sermo vi.
Post increpalionem Post increpationem allectio ad populum. ' Consolattir populum,
consolaiio ad populum. Amarior forlasse fueritincrepaliomea superioribus prne- ne quia illum s_epius
dicationibus, quod plerosque, elc.' objurgaverit, elC.
Non exslabat. SERMO XLV. Non exstabat.
De primo et secundoAdatn.
Audiie, fratres charissimi, quale~ est legis mysterium.'
- Primus """
homo, etc '
Tomo IV. SERMO XLVI. Tom. II, pag. 1090.
De Salomone liber DeSalomone. . De Salomone liber
untts. Mirum satis esl, dilectissimi fratres, quod in hoc capi- unus.
tulo, etc.
Non exslabat. SERMOXLVII. , Tom. II, pag. 1094.
Fragmenlum enarralionis in cap. xxx Proverbiorum. Enarralio in cap. xxx
Ante adventum Christi Salvaloris nostri prophela., etc. Proverbiorum.
SERMONES DE SANCTIS.
Non exstabat. SERMO XLVIII. Non exstabat.
In festo sanctm Agnetisvirginis et marlytis.
Cum in toto mundo Virgineus flos Marice.immarcescibi-
Ies' etc.'
SERMO LXXV. SERMO XLIX. SERMO IV.
In natali SS. Canlii, In nalali SS. Cantii, Caniiani, etc. In feslo SS. Cantii,
-Cantiani, etc. Hodie beatissimorum Cantii, Canlianj, et Canlia- Cantiani, etc.
nillae, elc.
SERMO LXIII. SERMO L. SERMOVH.
De natali S. Joannis In Natali sancli Joannis Raplistw I. In feslo sancti Joan-
Baptista.. In sancti ac beatissimi Joannis Baptislaj laudibus, cujus nis Baptislaj.
natalem hodie celebramus, elc. . 1
603 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDJX. G04
Ordoantiq. ed. Anibr. Ordohujus edit. ! j Ofdoed. Rom.Ambr.
i
SERMO XXIV. . SERMOLI. [ SERMO VIII.
. llemdeeodem. De prwrogativ.aejusdem\.anciiJoannl_>Raptistw II. De pnerogativa ejus-
Sancti Joann-sB.iptislGenaialem hodie prosecuiurus, etc. dem, etc.
SERMOtxv. (SERMOLll. ' SERMOIX.
_ Iiem de Joanne Bap- De vila ejusdem sancii Joannis Raptislw III. DeVila ejusdem. ete.
tista. Diximus superiori Dominica cum silentii nostri veniam
peteremus quod prosalute coinmuui, etc. J
SERHOLXVII. SERMOLIH.t J SERMO X.
De natali sanctorum " -ii -mTtaiiSS.-Apostotortmiiêtri-etPaxtiili In festo SS. aposto-
Aposlolorum Petri et Natalem beaUssimorum Apqslolorum Petri et Pauli ho- lorum Pelri eiPauli.
Pauli. die celebranfes, diversis epiilis, "elc. |
SERMOVI.' J _ SERMO LTV."". j SERMOI.
De Margarita. De neglecta solemnilate beatorumApostolorumPelri et In festo sancla. Lu-
Pauli II. cise virginis et marty-
Satis ad eorreptionem vestram arbitror posse sufficere . ris.
fratres dilecli, quod , elc. . i
SERMOXCIU. SERMOLV. I SERMO WV.
_ In nalali SS. marty- In [esto SS. Nazarii et Celsi marlyum. ' .In fesio SS. Natarii
rum Nazarii et Geisi.. ; Etiamsi mattyribus regionisextranea3pia votorum debila et Celsi martyrum.
redderetnus, propriis consulere, elc. [
SERMOLXIX. SERMOLVI. | SERMO XV.
De natali S. Eusebii In festo sancti Eusebii martyris, elc, l.{ In festo SancliÊuse-
Vercell. episc. Ad sancti Mnrlyris Eusebii lautlem aliquid addere velle, bii martyris, etc
: decerpere est. Tam ineffabilium enim, eic. '
SERMO LXX. SERMO LVII. SERMO X VI.
De depositioneS. Eu- In die deposiiiohiscjtisdem II. ' In die
deposllionis
sebii. Deposilionem S. Eusebii marlyris hodie celebramus, etc. ejusdem.
SERMO LXXIII. SERMO Lyill. SERMO xtx. .
De sancto Cypriano. in
Eadem die feslo sancii Cypriani mariyris,. ' ln feslo S. Cypriani
Antc dies cum beatissimi manyiis Cypriani celebrare-, marl., elc.
mus,etc. , | j ]< i
SERMO LXXVI. SERMO LIX. j SERMOXXIII,
De natali sanctorum Pro -cominunivnius martyris. \ Pro communi uniiis
martyrum. Si quantum necesse est dicere, et vos oportet au- marlyris per annurii. .
dire, etc ' .
Non exstabat. SERMO LjS. | Non exstabat.
In nalali unius martytisi siveDomni Domicidni.
Dum celebi'amus hodie, Iratres charissimi,' morlui
justi, etc. . - , i -
SERMO LXXIV. SERMO LXI. I SERMO XXII.
De natali martyrum. Pro cbriimunimarlyrum. ', Pro communi marty-
Dignum et congruum est, fratres^ ut post iaetiiiam Pa- rttm lempore Pasch.
scba; s elc . J . '•
SERMO LXXXVIII. SERMOLXII. SERMOXXIV.
De bellico tumultu. Pro communipturimorum marlyrum. ., Pro communi pluri»
Movet fortasse vos, fratl-es, quod lumultus bellorum et morum martyrum.
incursiones prajliorutn flcri, eic
SERMO LXXXIX. SERMO LXIII. SERMO xkvi.
De dedieatione basi- De servocenlurionis in Evangetios in dedicationeRasiticm. In festo dedicattonis
licae. Legimus in sanclo Evahgeiio eutn Centiirionis cujusdam Ecclesice.
servus gravi paralySis _egritudinejêic. J '.
\
'
•
SERMONES J
SAHCTfl AMBROSIO" HAGTINUS ASCRIPTI.
39ISERM0I. A verba ibidem de secubitu conjugum cilaia, non in

Dominica 1 Advenlus. hoc, sed in sertnonequodam de Quadragesima in-
In Romana editione primrim vulgatus : $ed ehm Am- veniri- : |
brosio perperam aitributum quw de Adventus, quod 1. Hoc lempus, frilfes Cliarissimi, non immerito
nomen non nisi multn post Ambrosiuminnoluit in Ddmini adventus vocalttr, necsirie cajusasancti pa-
Ecclesia^jejunio dicunlur, clare ostendunt. Accedit tres adventUm Domini celebrare ecepcrunt, sermo-
eliam quod eo tempbre confessionem criminutn, el nes de his diebu§ &dpfjptilumhabuerunt; id nam-
coniinenliatriab amplexu conjugali quasi necessa- que ideo instiluerunt, ut se unusquisque fltleiisprse-
riam indicit Auctor, quod maxhne alienum est ab pararel et emendarel, quo digne Dei ac bqmini sui
A,mbrosio. Denique correcloresDecreti observarunt nativitatem celebraie valeret. Nam si aliquis ve-
60" SERM0NESS.-AMBR6S.0 UACTENGS ASCRlPTl. -06
strmn senioremsuum in ejus domumsuscepturus,a= A nOs tamen "sanGtificationis ipsins beatitudo peri|i.a=
omnlbus sordibus-et immundis rebusipsam domui heati liseGenim^raiia natalis estDontini Salyatorisj
mundaret, et qua_quelronesta et -necessaria essent utin futurumjad prsedestinatos trahseatjinprsete-
secundum suahi pbssibilitatem prsepararet; el ho ritum remaneat ad devotos. Oporiet'-ergb esse nos
facil morlalis stiseepturns mortalem : quanto <ma sanclltate puros, mundos pndiciiiaj .nitidos hone-
gis se mundare debet creatura, ut suo creatori aj state;-utquo diemiestumadvenirepropinquius cer-
parenti ih-carnenon-displiceat? Ilie |ustus-venil a niiiius, e.o accuratius incedamus.. SI enim mulier-
nos peccatores, ul ex pecealoribus faceret justos cuhfe solent aliquas ferias suscepturse-, maGulas
pius venit adimpiosiit nos faceret.pios : humili veslium sharum aqua diluere ; cur hon magis, nos
venit ad superlios, ut ex superbis faceret humiles excepluri natalem Domini, maculas animarum' JIO-!
natura venitad sirarumileiibusabluamus? -- <: t —.
Quid plura? llle bonus, homines,jjji
erant pleni omhibus malis. 2. b.:El illse quidemî adeo infectae et obscurffi
•" 2.-Quapropler horUimur vos ut his diebusabun sordibus fuerint, ut maculas sola aqua non purgel,
dantiussleemosynas faciatis, ad Ecclesiam frequen adduhl mollitiemoleijj-saponis etiam, acrimoniam :
tius conveniatis, confessionem peccatorum ve nos.quoqueiSi tamf rave peccalum fuerit, til id mi-
strorum purissime faciaiis :<et non solum ab_omn B nimesolis fletibus.abluaturj addamus misericordia^
immunditia,sedeiiamab uxoribus propriissludiosis oleo acrimoniam jeûnii.Nullum enim tam graye
sime vos contineatis; Odiumuibilominus,iram e deliclum-esl, quod hon purgetur abstinenlia, .elee-
indigttalidneni, «lamorem et blasphemiam . super mosynis exstinguaiur; ait«niih sanctus propheta :
biam atque jaclantiam:, cnm omni carnali delecta Sicut aqua exstinguit ighem,iia eleemosyna exslinguit
lione procul a vobis repellatis; ut cum dies Domi peccatum{Eccl. m,55).,Magna.3rgo est.eleemosyna.
nica3 nativitaiis advenerit, salubriter ipsum ceie quaeardentium criminum globos benevolenti_e suas
brare possiiis. Et sicut multi. sunt soJJiciti dt fonte refrigerat, etquodam irriguo.largitalis obruil
carnalibus divitiis, et de preliosis vestimentis, ui incendia deJictorum; ut quamvis offensus Deus»
Iionorabiliores caeteris videantur in illa die; ita vos quamvis crimihibus provocatus', cogatur liberare
sollicitiores .estote de spiritalibus divitiis. el vesti- eleehiosynis, quem disposuerat punire peccatis._Co-
menlis; quia sicut.;aniina meliorest carne, ita de- gilur enim a hobis quodammodo -, dum 'compellilur
licia. spiritales meliores sunt, quam carnales. Ei pro actibus nostris mutare senlehtiam et in uno
muitomelius est «niinam ornare yirlutibus, quam eodemque homine hunc severitate judicis permo^
• ,
corpus pretiosis induere vestibus. veri, JIUIICpatris-pietate blandiri. Pater 'enim nobis
5. H_ecadmonitio, fratres;, idcirco ad vos facte ^ Deus esl-, cum bene aginius.: judex fiosler est, cum
est, ut qui boni sunt, per hanc sint meliores; el peecamus. Compeliitur ergo operibus noslris Domi-
qui nialos se esse recolunt, certjssime convertan- nus, utnobis suam misericordiam largiatur; atque
lur; ut pariter in die.Dominic-e nativitalis J_etari ideo ipse in Evangelio .sancto dicil.: A diebits
spirilaliter mereanlur :.ipso praestante, qui cum Joannis Raptisiw regnum ccelorumcogitur (.Matfh.
Patre et Spiritu sancto vivit et regnat per infinita xi, 12). Qu_c sentenlia qiiem intellectum habeat,
sa;culasseculorum, amen., videamus. .
-- . - .392 SEJ.IMOII. -. 3. Regnum coelorum non nisi .Chrislusjesi Domi-
De Natali Doroinivenienle. nus, quirggnat in.ccelis.-Cogi autem verbum tunc
In vet. edil. ntale inscribitur, Item de Nalali DomUii: solet dici, cum res aliqua rarior assidua operatione
melius in cod. Lugd, Sequenlia de Natali Domini densalur. Ex quo.ergo Joannes Baplista Salvalqris
veniente; _unde inielligas moris fuisse in Lugd. ahnunliayit adven.tum., ex eo regnum >coelo.rum,
Ecclesia, ut.per .plures Dominicas populum adna- quodprius fluidum-.et remissum apud Judaeos jace-
iqlem Doniini celebrandtim prwpararent sacerdotes, bat, credentiumjjepulorum ccepit assiduilate den-r
Licel porrq in ms. Vind. tribualur Augustino et m sari, et omnis jila.regnirarltaspr.edication.um fre-
_ <juibusdamAmbrosio; melius iamen inter Maximiar * quentatione, solidari; tam .enim rarum- fuil apud
nos referri poiest, cum itlius sermpn.is,qui in Rom. Judoeos,r^gnum, ut. transiret ad genles : tam flui-
edil. quartus habetur, et Maximi esse probatus est, dum, ut emanaret_ad,populos, Nunc autem lanta
continuatio si_l,quodErasmus in margine adverlisse credentium cogiturrdensitale, ut fixum et solidum
_eliam.videtur. ,, . ,, -,-.<• inaneatsinefine, sipulScriptura dicit: ,Ei regni ejus
1. Satis abundeque a dixisse mecredo superipre noneril firits (Luc. ,i, 35);. Gogimusergo.regnum cce-
Dominica quema.dmodum cpmpti vel nilidi nalalem lorum, et vim quodammodo facimus, sicut aii, evan-
Domini suscipere debeamus, et supervenienlem fes- gelica lectio.; El vim facientesdhipiunl iilud (Mutth.
tivila.lemejus omni ambiUone retinere. Reiinere, in- Xi, 12).,Vim, inquam, facimus Domino, cnon com-
quam, ut et si dies solemnitatis ejus t.ranseat, apud pellendo , sed -flendo,: non provo^cando. injuriis,
aCodex Reg., supeftore jractatu.,...., et.superve- feciwel obscurm sordibus fuerint; "Yind. autem ,, Et
niente festivitate ejus ab opim dmbiliohe qbsiinefe itlm quidefn.si dcleo.infectw.tes celtuibi. fvefint:duo
niqud, iia ut, eic., Vj . ,' alii.i.sJ adebihfectw fessprd.busfueririi. ,
* Cddet Lugd., et illm quidetk feculw si adeo in- ' Codex Yihd.. hon coniendendo..'
393 se"" laerymis exorando : non blasphemando jA.esse, qui ita dormit, ut non custodiat Salvatorem;
per superbiam, sed per humilitatem moerendo. 0 et ideo illi pharissei velutmortuinon potuerunt ser-
beaia violentia! quse non indignatione percutilur, vare viventem. Propterea, fratres, non dormiamus,
sed misericordia condonalur : beala, inquam, vio- sed vigilemus circa ipsum Doroinum nosirum Sal-
lentia, quse vim patienti bonitateni elicit, et utiliia- valorem; ut apposilis jugiter custodiis , nemo illum
tem tribuit inferenti: mala res admittilur, a et de auferat a septillura pecloris nostri, nec dicamus ali- '
injuria nemo eausatur : vis admiltitur, et religio quando : Venerunt:, et dormientibus nobis, furaii
propagatur. Quisquis enim violentior Chrislo fue- sunleum. Habemus enirii inimicos, quiChristum de
ril, religiosior habebilur a Christo. Aggredimur ergo cordibus nostris, si obdormierimus, auferre niian-
in itinere Dominum si quidem ipse est via (Joan. tur. Unde pervigililcura servemus eum in sepulcro
xiv, 6), et more latronumjjbonis eum suis exspoliare animarum nostraruni; ibi perquiescat, ibi dormiat;
uitimur, cupimus illi auferre regnum , thesauros, et ibi cum volueril, resurgal.
vitam : sed ille tam dives et largus est, ul non ab- 6. d Ergo, fratres, natalem Domini suscepluri, ab
nuat, non resistal; et cum omnia dederil, nihilomi- omni conscientias noslras 1 faece mundemus; ac cu-
nus omnia ipse possideat. Aggredimur, inquam, il- remus nos non sericis vesiibus, sed operibus pre-
lum non ferro, non fuste, non saxo : sed mansuelu- JB tiosis. Vestimenta enim nitida membra operire pos-
dine, ac bonis operibus, et eastitate. sunt, conscieniiani ornare non possunt; nisi quod
4. Hcec sunt arma fidei nosira., quibus in con- majoris verecundise esl nitidum meriibris incedere,
gressione certamus. Ut autem his armis uti in vi in- el pollutum sensibus ambulare. Interioris igitur ho-
ferenda possimus, ante corporibiis nostris vim minis prius ornemus affeclum, ul exterioris quoque
quodammodo faciamus : b expugnemus membrorum sit|amictus ornalusi spiriluales maculas abluamus,
vilia, ut virtutum pramiia consequamur; prius enim ut in nobis carnaliaifulgeanl vestimenla. Nihil aulem
ipsi regnare debemus in nobis, ut regRum po&simus prodest fulgere veslimenlis, et sordere flagiliis. Ubi
diripere Salvatoris. Ait ergo Evangelium : Et vim enim lenebrosa eonscientia est, toluni corpus sub-
facienles dhipiunt illud (Mallh. xi, 12). Raptores igi- obscurum esl. Habemus autem quo conscienlice
tur sumus, raptores atitem non nisi aliena diripiunt. maeulas abluamus, sicut scriptumest : Date eleemo-
Agnosco veram esse senlentiam : Chrislum enim synam, et omnia munclasunl vobis (LMC.XI,M). Bo-
Ecclesia rapuit Synagogse, et aliena. genlis regnum num eleemosyn_e mandatum, per quod manibus
vim faciendo possedit. Nam Salvator missus sub operamur, corde rnundamur, prasstante Domino
Lege, nalus sub Lege, nuiritus juxta Legem, dum a noslro Jesu Chrisloj qui cum Patre el Spirilu sancto
Judseis negligitur, a genlibus occupatur : el dum G vivil et regnatin ssecula sseculorum, amen.
c a sacerdotibus perditur, a peccatoribus invenilur,
394 SERMO III.
sicul ipse ait: Publicani el meretrices prmcedunt vos In die natalis Domini I.
in regnum cwlorum (Mallh. xxi, 32). Raptores igilur Aberat ex antiquis editionibus. Ambrosii procul dubio
sumus. nihil prm se ferl: verbaautem illa, propler prolixi-
5. Mirandum non est, quippe qui a tali auclore taiemdivini officii... propterdissonanliamregum,
descendimus; scriptum est enim de palriarclia eidemminimeconveniunt.Forle minus abhorreant a
nostro Benjamin : Lupus rapax (Gen. XLIX, 27); Cmsario, cujus ad stylum tolus hic sermo saiis ac-
rapil enim quod suum non est. Iia el nos velut filii cedit. j
rapacis Iupi alienarum pastorem ovitim nostra inten- 1. Domini noslriJesuCiirisii, fratres, nativitatem
tione prseripimus, sicut ipse dicit : Non sum missus, celebrantes , videamus sensum hnjus evangelicse
nisi ad oves perditas domus Israet (Matlh. xv, 24). lectionis, quse modo lecta est; dicit enim sanctus
Rapitur itaque Christus, cum a Judseis dimittilur, et Evangelisla Augusii Csesaris edieto ceiisum profes-
ab alienigenis prcedicatur. Rapitur Christus, cum sum esse mundum Juniversum, et ob hoc ascendisse
occidilur a Judseis, et sepelilur a nobis. Rapitur Joseph a Galilseade civitale N»_.arelhin Judseam in
Christus a vigilantibus discipulis, a dormienlibus D civiiaiem David, quse vocatur Bethleem; ut ibi pro-
perditur pharisseis; sicut mentiendo ipsi confessi ftleretur cum Maria uxore prcegnante, el pro ulroque
sunt, dum custodias ponerent sepulluras, post re- solveret censuui, iit pote de eadem familia (Luc. n,
surreetionem Domini, dicentes: Quia discipuli ejusi 1 .. seq.). Tanta qtiippe fuit pax, Filio Dei apparenie
nocle venerunt, et furati sunt eum, nobis dormien- in carne, per duodecim annos, ul omnes, secundum
tibus (Jlfafl/i. xxvni, 64). Unde spiritaliter intelligi- Esai_e valicinium,[«mt-jn-_.i'e». gladios suos in ara<
mus quia Chrisium omnes dormienles perdunl, vi- tra, et lanceas suas in falces (Esai. n, .4).ldeo vero
gilantes inveniunt; atque ideo Apostolus dicit : Filius Dei, auctor pacis, tempore pacis nasciiur; ut
Surge, qui dormis, et exsurge a morluis, et illuminabit omnes sequaces suos pacem amare doceret. Nam
te Chfistus (Ephes, v, ii). Vides ergo mortuuni sicut Cscsar Augustus misit Cyrinum ad exigeiidum
" Idem cod., el de injuria nemoaccusetur. nalalem, praMermillit.

* Nonnuliimss., expurgemusmembrorumvilia. Ergo, fratres,
d Ergo, fratres natalem, et cselera quse sequunlur
0 Reg. ms., a sacerdolibus repellitur. Idem etiann ad finem usqtie, ex cod. Reg.et Vind. resiituta suntj
sequenlia^ illa : Raptores igilur sumis, usque aid ctim in aliis et cdit. desiderentur.
609 SERMONES-S. AM8R0S10 HACTENUS ASCRIPTL '610
censum; ila Deus verus Augustus misit prasdicatores A de his, quse ad vestram specialiler saluiem perti-
in mundtim ad censum fldei exigendum. Reddamus neni. Monendi enim sumus, ut afflictionem quae
ergo, fralres, censum fldei et bon-_eaetionis. Nulltis nobispropier dissonantiam regum supervenil.nosiris
remaneat, omnes ascendamus de Galilaea, id est, de reputare sjudeamus peccatis. Ut ergo et ab 395
volubilitaie mundi in Juda_am, id est, rectse, confes- isla pei"secutione, et ab selerna damnatione liberari -
sionis regionem; quatenus Belhleem, id est, domus mereamini, unusquisque quidquid in se reprehensi-
panis esse mereamur, illius videlicet, qui dicit: Ego bile recognoscit, in hac die in qua Filius Dei nascir
sutn panis vivus, qui de cwlo-de:scendi(Joan. vi,.-_.l). tur, corrigat, id est,. qui fuil adulter, voveat Deo
2. Narrat pra.lerea.Evangelium quia cum genuis- castitaiem; quiavarus, largitatem; ebriosus, sobrie-
set beata semper virgo Maria Christum, pannis tatem; qui superbus,, humiliiatem; qui detraclor,
ipsum involulum posueril in pra_sepio : quse nec chariiatem voveat, el reddat, secundum iilum psalmi
roysierio vacant; voluit enim. Christus pannis in- versiculum : Voveie, et reddite Domino- Deo vestro
volvi, ut nos a laqueis mortis,absolverel. Et bene (Psal. LXXV,12). Nos Qdeliler voveamus, ille dabit
dicil : Ibant; ul ostendat quod in via nascitur : hoc possibilitalem solvehdi.
auietn, quia viani nobis se oslendere venerat. Yoluit 6. Valde quippe honestum est, fratres, ut nullus
in angusto prscsepio poni, qui veneral nobis regni B sit qui non hodie. Domino aliquid offeral. Regibus
ccelestis Iatitudinem praeparare. Non in sericis vel vel amicis susceptis munera damus, et crealori OIIIT
'
in auratis pannis, sed in vilibus involvi voJuit, qui niumad nos venienti nihil dabimus? NihiL enim a
nobis immorlalilaiis slolam reddere venerat. Iis nobis magis requirit, quam nosmelipsos. Offeramus
astringi sepermisit, qui noslros.pedes et manris ad ergo ei nos ipsos, qualenus et a prsesentibus riialis,
operabona agenda solvere properabat. Quid ad hsec et ab seternis crucialibus, ipsius ineffabili pielati li-
dicendum est, fratres? Exclamandum est cum Psal- berati, in ccelestis regni beatitudine suscepti, perpe-
mista : Quid retribuam Domino pro omnibus, qumre- tuo valeamus gaudere; prseslanle ipso Domino.ac
tribuii mihi (Psal. cxv, 12) ? Ille quidem invenit ca- redemptore nostro Jesu Chrislo, cui esl omnis ho-
licem, quem retribuet : nos vero reddamus quod nor et gloria cumPatre el Spirilu sanclo per in&nita
possumus, id est, eleeroosyhas, vigilias, laerymas, s_ecula sa^ciilorum, amen.
pacem : dimitiamus iniios.peccanUbus, ut noslra SERMO IV.
nobis dimittaniur a Deo peccata.
3. Pastores vero qui, nascente Dei Ftlio, supra De natali Domini Salvatoris II.
gregem suum vigiIabant,etangelosvidebani, sanctos Videlur.e sermonibus diversorumPatrum compilatus,
prsedicatores significant: qui-quo majorein curam C tnaxhne veroAuguslini; non solum enim iu ejus li-
habent animarum, eo frequemius angeliea allocu- bro Qusest. 83, qusest. 58, verum eliamin ejusdem
tione revelari merenlur. Angelo verq apparente, sermonibus 188 et l_)i novmedit., non pauca repe-
pastores turbanlur; quia human_e naturse est ad rias, quw libi persuadeas in hunc êrmonem esse
angelorum aspectum pavere, et bonorum est angelo- translala..Eumdem eliam si cum -T-fieroii.Comnienl.
rum consolationem adhibere timeniibus. Unde mox in cap. iv ad Galal. nec non cum sermonibus 98 et
paslores alloquitur, dicens : Notite timere, el subdit 197 append. August. composueris, compilatumesse
quare : Ecce, inquit, evangelizo vobis gaudium nobiscum fateberis.
tnagnum, qitod eril omni populo (Luc. n, 10). Pulchre 1. Verumesl quod ait saticlus Joannes Baplista
dicit :.Omni populo ; quia de omrii populo venerunt de Domino Salvatore, dicens : lltum oportel crescere,
ad fidem. meeiutem minui (Joau. iu, 30). Si quidem hoc pri-
4. Uno itaqtie angelo cum pasloribus loquenle, mum eliain ipsis tempoi'ibus approbatur; ecce enim
subito mulliiudo angelorum apparens hanc vocem in naiivitale Chrisli dies crescit, et Joannis nativi-
.einisit: Gloria in allissimis Deo, et in lerra pax Iwmi- tate decrescit: illo orientelux proficit, hocnascenle
nibus boncevoluntatis (Luc. n, 14). In quo facto mo- minuitur. Ipsa enim quodammodo tempora famulan-
raliler monemur.,utuno fratre iegente, vel docente, D tia partibus suis a delrinienium patiunlur, cum ser-
vel quodlibet opus bonum agente, multitudo iide- vus gignilur: cum aulem Dominus nascitur, conse-
lium inlaudem Dei prorumpat, el ad imitandum bo- quuntur augriientum. Profectum plane facit dies,
num quod cernit, assurgat. .Apparente vero Fillo cum mundi Salvator oritur : defeclum patilur, cum
Dei in carne, gloria in aliissimis.Deo canitur, etpax ultimus propheta generalur; scriptum est enim :
in terra e.se hominibus bonse voluntatis annuntialur. Lex el prophelw usque ad Joannem (Luc. xvi, 16).
Simus ergo et nos, fralres, bonse volunlatis, quale- Alque ideo necesse erat ut obscuraretur Legis ob-
nus in pace vivere riiereamur. servatio, h ubi evocatio, ubi Evangelii gratia reful-
13.Sensum tamen Evangelicse lectionis.et propter gebat; et cessaret prophetia veteris Testamenti,
brevitatem diei, et prolixitalem divini officii sub cum novi Tesiamenti gratia succedebat. Ergo in na-
brevilate perslringimus; ul vos monere possiinus tivitate Domiui proficit dies.
* Omnes edit. cum Lugd. ;cod._,cum deiririienlum b Vbi evecalio, deestin mss. tribus; et pro gralia
"
in
faciunl, servus gigniiur... eonsequitur augmenium; refulgebal, Lugd. habetur, gloriarefulgebat..,
alii mss. concinnius, ut nos in lextu.
6ii AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. 6LH
- 2. Non mirum si proficit dies, a ih qua novus ju- A gelur:sed quoniain Salvatoris quotidie accumulalur
stitise sol cdruscat: non mirum si proficil dies, quam gloria, illius minor fleri videtur. Lucerna denique
splendidissima lux veritatis illuminat; ait enim evan- vocalur Joannes, dicenle-Domino : llle erat lueerna
gelista de Christo Domino : Erat lux vera, qumillu- ardens(Joan. v, 35). Lucerna. igitur ohscnratur lu-
minat omnetnhominem(Joan. i, 9). Igilur si erat lux riien, cum radius solis effulget; et defectionein
vera, quae illuminai hominem, cur non illuminaret quamdam laropadis suse patitur, cuin clarioris lucis
mundumV Atque ideo dies, quse lucem liumano ge- splehdore superalur.Quis enim sapiens lucernain re-
neri peperit, prius ipsa ejusdem lucis- fnlgore requirat in sole? Non quidem exstinguitur, sed neces-
splenduii,et conclusa jam spatia sua nocliuni tene- sariaîon habetur;|hoc est, qriis ad Joannis poeni-
bras Dominic_e lucis nilore discussit. Occupaverat teniise baptismum 1veniat, cum possit Salvaloris
enim totam diem noctium longiiudo, nisi in ipsa baptismo salvari? Nonquidem illud reprehenditur,
diei brevitate Ghrisli refulsisset adventus : qui sicut sed hoc magis utile et necessarium judicalur;c quia
ortu suo humani generis peccatorum tenebras dis- ineo rcmissio peccatorum tribuilur.
eussit; ita et die nativitatis suse callguniHi tenebras
SERMO V.
ampulavit, et uno eodemqtte ortu lucem pariter in-
tulit et hominibtis et diebus. Unde non est mirum si B De natali Domini III.
crescit dies, quse gemino fulgoris splettdore veslilur. lneolocusnum.&legiiur,quemexAmbrosiiCommei.l.in
• 3. Sed videamus adhuc quomodo Dominus Salva- Luc. lib. ii, Jiuin. 50, expressumminitnedubitamus:
tor crescat, Joannes Baptista decreseat. b Diximus quw autem ab illis num. 6 verbis, Quid cnim lam
in superioribus quod Joannes quidem figuram Legis silenter, ad finetiiusque conlinentur, extra conlro-
proplietarumque gestaveril : necesse erat ergo ut versiamesl totidem verbis exscripta esse ex Coin-
deficercl Lex, Evangelio coruscanle; et minueretur ment. in psal, LXXI,quod. Rufino perperam tribui
Judaicus populus, populo christiano surgente. Qnis solel.
enim dubitat nalivilate Domini, Synagogseessecon- 1. Qua gratia'1, yel "quibus Jaudibus hunc diem
venticulavacuata, plebes multiplicatas 39 _J Eccle- d rialalis Domini prsedicem, prorsus ignoro; in tanla
siae, el iniriim in modura -quolidie Christum per enim festivitate ad magnificaridura Deum humana
cltristianos suos crescere, Joajinem minui per Ju- loquela non suffieit." Nam si lunc cum nascebalur
dseos? hos diei Domittici splendore fulgere, illos Christus, angelorum voce laudatus est : numquid
obscuritate noclium laborare? Nox enim super Ju- iion magis nunc humana laudandus est voce, cum
dseos quodammodo major incubuit, exquodixerunt regnat? Supergreditur enim illius temporis feslivita-
de riece Salvatoris : Sanguis hujus super nos, et super G tem nostra solemnitas : siquidem e tunc stupuerunt
flios nostros (Malih. xxvu, 25). Mujoribus plane sunt Illi lantum nascenlemoDorainum; nosillum suspici
Tiocliuin tenebris obscurali, ex qito conati sunt diem mus nascentem, resurgentem pariter et regnantem.
-veriiatis oecidere. Tanto igilur fecuntlior laudatio esse debel hujus
• i. Hocatttem quod dicimus, ut verius approbare temporis, quanto sunt majora miracula.
possimus, ulriusqtie nativitatem breviterexponamus. 2. Sed qtioniam p-ignam pr_dicationem exhibere
Ecce enim cum nascitur Christus, exsultanl angeli, non potest humana fragililas, ad Angelorum nos
pastores pervigilant, Magi adveniunl, stella prsecedii; prscconia conferamiis ; el quia hierilo eos ajquipa-
«l cuncta quaj sttnt in ecelis terrisque pulcherrima, rare non possumus, devolione comitetnur; hoc esl,
ipsi Domino deferunlur. Deferuniur enim illi gloria in ea festivilate, eadem quaillil_etitia, nos sentenlia
perangelos, clarilas per siellam, religio permagos, persultemus, dicentes : Gloria in excetsis Deo, el in
simpliciias per pastores : et quod apud ipsum solum terra pax hommibitsbonw voluntatis (Luc. u, 14).
fulura essent hsec omnia, ideo nascenli illi universa Digna plane et jusia sententia, quse in nativitaie
famulanlur. Cum autem Joaunes concipitur, Zacha- Cbristf el Deo honorem reprsesenlat in ccelis; et ho-
Tias obmulescit, solemnis conticescit saeerdos, Eli- minibus pacem repr_eseritatin terris; anle Salvaioris
"zabelh mater absconditur, signiftcans post ortum -Denim ortum nec ctelestia reverentiam deferebant,
"suumLegis silentium, amissionem sacerdolii, lale- nec terrena requiehi possidebant. Sed videte quid
bras Synagogse. Dubiumaulem non estquod Joannes dicat ipsa senientia : Pax hominibusbonmvoluntatis
natus pharisseisjuslitiam Legis abstulerit, quod con- (Ibid.). Non qtiibuscumque hominibus, sed bonsevo-
ceptus patri abstulit vocis obsequium. Crescit igitur hnvtatis hoininibus;! ut intelligas pacem Chrisii non
Dominus semiier, Joannes Baptista mintiitur. deriiti esse, sed meriti; f nonenim eam merelur
" 5."Non ideri
iriinuittir,- quod merltis aliquid dero- conditio, sed voluntas.
a RestituitBiis e cunciis mss., inqua novus... si omnes edil. ac pJures mss., suseiphnus nascentem;
dies. •. \ - melius codexLugd.j, suspichms nascentetn.
jproficil
h Rorh. edit. sola, Diximusalibi. 1 Vet. edit., non enim eammetiii angeli in ea nocte,
c In cod. Lued. desideratur hsec sententia, quia in quatn pastores nascentem Dominum sv.per gregem
eo,elc. . , , . suum vigilias observqnles,prinii, prw pmnibus didice-
d Edit., t.UipdkmParis., nalalem Doinini prwceda- runl... intimanlibus angelis cognoverunt. Undemirum
mus; aliae omnes, prwdicemus: mss. vero prwdicem. esl quod prius redeinpiionem smeuli poluerunl scire,
e Mss. aliquot, func susceperunlilli. At jnfra ubi quam principes... Nbn ergojatn mirandum esl. Rom.
615 SERMQNES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. 614
3973. Hac persultanmt angeli inillanocte, qua j_ \ sum parles lolo eorporein se trahit, unius neatus
pastores nascenlem Dominum super gregem suum scissuram neseiens, solida mollilie plures praehens
vigilias obsemnles, prse omnibus primi didjcerunl; meatus : et quod clausum videlur per densitaieni,
ipsi eninj primi ortum Salvatoris ante omnes hoiiii- est palulum per lenuitatem.
• 7. Recte
nes, nunliantihus angelisagnoverunt.Uhde non mi- ergo Mariam velleri comparamus, quai
rumeslquod redempliohem s_eculi ante paslorcs iia concepitDominum,ut totoeum hauriret cprpore,
sseculi po.luerunt sclre, quam principes ; rion enim nec ejusdem scissuram corporis pateretur: sed esset
a.iigeli nunliaverunt regibus, non judicibus, sed ho- mollisadobsequium, solida ad sanctimonium. Re-
niinibus rusticanis. Non ergo jairi mirandttm si Chri- cte, inquam, Maria velleri comparalur, de cujus
sti gratiam anle scire merueril innocentia, quani po- fructu salutaria populis vestiinenla lexuntur. VcU
teslas : et prius cognoscere veritaiem siniplex ius plane Maria est; siquidem de molli sinu ejus
rusticalio, quam-superba dominalio; quod enim co- agnus egressus est, qui et ipseinatws laniciem, hoc
gnoveruntpastores, principes cognoscere nequive- est; carhem gestans, molli-'vellere ciinclorum o[e-
r.unt. Unde et beatus Apostolus ait: Qttem hemo rit vulnera populorum. Omne eniin peccati vulnus
princTpuni swculi ejuscognovii (l Cor. 11,8),otreli- Chrisli lana suffundilur, Christi fovctui sanguint: ;
qua. Ergo.in nativitate Domini angeli pariler cum gj el ul sanitaieni reciplat', Cliri.sti irijdtimenio ve-
'
pastoribus sunt Isetati, excelsam Deq dicentes'Jglc~. slilur.
riam; nam vi.cinis quodammodo et junctis cboris SERMO VI.
Dei gloriam pra_dicaverunl. De natali DominiIV.
4. Unde.el credo eosdem angelos in ejusdemDo- Tolus ferme*ih eo versatur, quod nalalis Dominieo
mini eadem.feslivitate simili nobiscum Iselitisevi- - tempofe sol novus dicebdlur, id est, ahnus notms;
cinitategaudere ;-.nainquisolentpropier ChrisUor- qutindoquidemab ea die annus quondumincipiebal.
lum alloqui pasto.res, non possunt propter ejusdem Videlui-auiem ejusdem aticloris esse hic sertno, cu-
Christi gandium non ittquirere sacerdotes. SiquidenV jus est quurius superioruin, cum sub fitiem ejus ad7
et quod tunc ad illos super 'gregem stiuni vigilias inodum similia eis legahlur,'quw de lucerna sotis
observantes nocte intenjpesla locuti sunt, hujus prwvialiic disserunlur. Quodatiicm de.fqbro habe-
lemporis-inysterium designaljat. Nam illo facto hoc mus infra nuth.l, ih sefni. 155'i.t.j. Append. repe--
utique monstrabatur, gregem populum, noelem sse- rire esl : sed£illud quoque ductum videlur ex Atn-.
culum, saeerdotes esse paslores, quijugi super ple- brosioih Lucam, lib. m, circ. iniliun}. Unde [orte
bem solliciludine vigilantes propler Clirislurn Jib an hujus sermqnis aucioremesse beatum Maximum
" >
angelis minime deseruntun. (_ liceal conjicere.
5, Hudierna igitur die secnndum carnem nafus est 1. Bene quodammqdo sanclum htinc dicm.n,atalis
Dominus, ilasecrelo, ita silentio, ut ortum ejus sse- Domini solera liovttm vulgus appellat, et tariia sui
culuin penilus ignot;aret. Ignoravit enini sseculum ; auctoritate 398 "d confirmai, ut Judsei.etiam alque
quia el exlra conscientiam .9 patris nattis esl,' genliles in hac voce consenliant. Qriodlibwjier am-
et extra ordinem naturae coneepttis. Nani Joseph pleclendum nobis est; qriia orienie SalvaUire non
conceplum suscepit filium, quem non genttit: Ma- solum h.imani generis salus ;_sed eliajm solis ipsius
ria partum posuit, quem sexus corisueiudine hori clarilas innovalur, sicut ait Apostqlus: Ui pej- ipsum
creavit. Sic igitur uatus est Dominus, ut orlum ejus! restauraret rimnia, sive qupein c.wlis,sive qum iu terra
nemo futuri.tni suspiearetur, nemo crederet 1, nemo1 sunt (Epites. 1, 10). Si eiiim obscuiatur sol, ctim
sentiret. Quemadinodnm crederent hoc futurum, _hi'isluspatiiur ; necesse est illurii splendidius so-
quod posleaquam faclum esi,-factum esse vixcre- lilo lucere, cum nascilur. Et si Judseis mortem ope-
d.unt? - -- ... rantibus offuridit .teiiebras (Luc. XXIII,45), cur 11011
6. Nam.quod ita- latenter el seereto Salvator de- Marise parturiehii' vitam,.exhibeai clarilalem ? Aut
scensurus egset in Virginem, jam anle David pro-- quare 11011 eredamus quod, liascen.e Chris.to, soiad
pbel.a testatu.s est,"dicens : Descendef sicut pluvia in1 D obsequium lucidior advenerii, ctim Magos a.d indi-
v.eUj.1.
(PS.LXXI, 6). Quid enim tahj silehler et siriej ciuh} clarior stella prsecesserit?TLtJsistelbt per die.m
strepitu Ct.,quair. cum imber in Ianai vellus infundi- alieni teroporis offieiunj mjnis.lravitj cu,r nqn pre-
tur? Nuljitis a.ures- sono verberat; nullius corpuss dariius qnod sbl quoque nocliirnis horis ajiquantu.-
humore t repei'cussi roris aspergit: sed sine inquie- lumadventu maiuriore
decerpserit,.?jEx.eo,denique
tudine.omnium totum imbrem per hiultipliceseffu-1- factum puto, ut nox decresceret^duiji.sol fesiinus
edit., twn eiiim eam merelur condilio, sed vbluntas.. ;. lus. Consequeriter autem. U.bi.Oijinesedir. a.c.mss.
Ham pasler-esea:nocte, qua nascente-Domino,super r nonnulli, nam Joseph cohcepiuni,Cod. Lugd. ac Silv!
gregemvigilias observabanl,prm qm.niqusprjmi attdie- ;- vocem concepiumnon agnoscunl. Rostrenjo ubj om'-
tunl. Ipsi Sdhatoris.oriniri primi diitebmiies,hami_n.es,
, nes edit., partum._edid.it;omncs niss. :pr__fferuni,'-par-
intimaniibui.angelis,.cognovtruntfawgefi.eniniSton.re-
:- ium,pps__it. -. •-. :
gibus, noh, judicibus, sed homhtibus fuslicqnis.iwculi
(i i Omnes edit.,
repercussionis'aipergk : sed.s,hie
redempiioneiripriusannunliaverunt.Nec niirqm, si, clc.:. inqmeludiiie h.omimm; Rom., .oviutri iotunf, 'etc. -
Nos Iocttm e:mss. tribus resiituimus. o,ini:csmss. ut jn,conlexlu,.nisi quod pro foris. in
*Rom. edit. sola, pdlris conceptus, ei„ riatumna-i- Lugd. habetur, foris. Non recle.
ob dominicse nalivitatis obsequium anle mundo lu- A?at sordida, exurit fluida, decoquit vitiosa. Ipse, in-
cem protulil, quam nox cursum sui teroporis con- quam, estqui in|cunclis aclibus noslris perspicit
Summarel. omnia opera nostra, etnon tam condemnat erimina,
2. Quin potius ipsam noctem fuisse non dico, nec quam emendat. Hic plane est sol juslus etsapiens,
aliquid obscuritalis habuisse, in qua pastores per- qui non sine discrelione, sicul islius mundi sol bonis
vigilant, exsultant angeli, aslra deserviunt. Nec mi- ac malis similiter circumferlur : sed quodam judi-
rari debemus quod in nativitate Ghristi nova omnia cio verilatiSjSanclb lucet, occiditpeccalori. Hoc au-
facta sunt, cum novum hoc ipsum fuerit, quod Virgo "tem inter utrumque interest solem, quod ille judi-
peperit. Si autem prseter sofiiuni nativilas exstitit, cium metuit, hicjudicium comminatur :quod ille
et prseler solilum obsequia sunt delata. Ergo oriente corruptionis minister esl, hic selerniiatis est Domi-
Domino, pastores pervigilanl, exsultant angeli, sol nus : quod ille crealura est, hic creator.
obsequitur, stella famulatur. Et quidem angeli vel 6. Tamen isfum mundisolem, priusquam oriatur,
pastores gaudia sua voce vel sermonibus prosequun- adhuc 399 anlc iucem propier necessarios usus
tur: elementa autem ista-gaudia sua,aquia vocenon hominum solet lucjerna prcecedere. Habet aulem et
polerant, officio proteslantur. Sol igilur prseter con- Christus sol lucernam suam,d qua. eum prsecessit,
sueludinem in hac festivitale matutinus illuxit. Nec B sicut dicit Propheta : Paravi lucernam Chtislomeo
mirum.Si enim ad Jesu Nave orationem defixus ste- (Ps. cxxxi, 17). Quse autem isia lucerna sit, osten-
tit in die (Josue x, 13), cur non ad Jesu Christi dil Dominus, dicens de Joanne Baptista : Ille eral
nativitatem festinus promoveret in nocte ? lucerna ardens et llucens (Joan. v, 35). Ipse autem
3. Solem igilur novum hanc diem vulgus appellal; Joannes, ul praecedens lucernse lumen exiguum ait:
el cum dicit novum, utique el veterem esse demon- e Ecce posl me venit, cujus non sum dignus solvere
strat: veterem aulem dixerim hujus mundi solem, corrigiam calceamentorutnejus, ipse vos baptizabil in
qui defeclionem palilur, qui parietibus excluditur, Spiritu sanclo etigni (Luc. ni, 16). Simul eliam in-
qui nubibus obscuralur : veterem dixerim solem, lelligens Iumen suum solis radiiis offuscandum, ante
qui vanitali subjacel, qui corruptionem metuit, qui prsedicit : Illum oporlet crescere, me aulem minui
judicium pertimescil. Scriplum est enim : Sol con- (Joan. in , 30). Sicut enim lucernse claritas de-
vertetur in tenebras, et luna in sanguinem (Joel n, slruitur solis adventu, ita et Joannis pcenitenti_e
31). Velerem, inquam, dixerim, qui sceleribus inte- baptismum superveniente Chrisli gtatia vacualum
rest hominum, facta adulteria non refugil, homi- est. [
cidium non declinat. Etcumomne genus hominum 7. Videamus"igitur hic sol nosler novus quo fonto
nolit esse medium, cum aliquod crimen admiliitur, C nascatur. Sicut est verum, Deo orilur auctore : di-
hic solus in cunctis facinoribus slat. vinitatis ergo est filius; divinitatis , inquam, incor-
4. Ergo quia hunc veterem esse manifestum est, ruplse, integrse, illihatse. Inteliigo plane inysteriimi;
novum quem nisi Chrislum Dominum reperiemus . ideo enim secunda jnativitas per immaculatam Ma-
de quo scriptum est:h Orielur vobis soljuslitiw (Ma- riam, quia prior per divinilatem constilerat illibala ;
lac. iv, 2); de quo etiam ex persona peccatorum di- ut cui prior nativitas gloriosa exstitit, ejus secunda
cit prophela : Sol non esl orlus nobis, et justilim lu- conlumeliosa non fieret :hoc est, ut quemadmodum
men non luxitnobis (Sap. v, 6). Hic enim sol, cun:1 virgo illum divinitas ediderat, iia eum et virgo Ma-
diaboli lenebris uuiversus mundus esset oppressus,, ria generaret. Habere etiam apud bomines patrem"
et caligo referta criminibus sseculum possideret i scribitur, sicut legimus in Evangelio dicentibus pha-
dignalus est ultimo tempore, hoc est, incumbenK. risseis : Nonne hic test fiiius Joseph fubri, el matcr
jam nocte, ortum suse nalivilalis infundere. Prim.) ejus Maria esl (Matlh. xm, 55) ? In hoc quoque ad-
quidem ante hicem, hoc est, antequam illuminai'el verte mysterium. Faber paler dicilur Chrisii. Et
juslitise sol, velut matutinum quoddam prophelarun i plane faber PaleriDeus, qui lolius mundi opera
misit oraculum, sicut scriplum est : Mitlebam pro fabricalus est : et, plane faber, sed qui in diluvio
plietas meosante lucem (Jerem. vn, 25). Postea ver<) D Noe arcaro fabricare disposuil. Faber, inquaro, esl
ipse cum suis radiis, hoc est cum apostolorum suo qui ordinavil Moysilabernaculum, arcam Testamenli
rum fulgore resplenduit, ac lanla mundi caligineni instituit, templum Salomonis erexit.Fabrum dixe-
verilatis luce discussit, e ul in diaboli lenebris nul - rim, f qui mentes rigidas emollii, cogitalionessuper-
lus ofifenderet. bas rescindil, humilia facta sublimal. Hic aulem fa-
5, Hic est igitur sol novus, qui claustra penetrat , ber circa arbores curvo ulitur ferramento, sicut in
inferna reserat, corda rimatur. Hic novus est sol, Evangelio legimus, jdicente Joanne : Jam securis ad
qui Spiritu sancto vivificat morlua, corrupla repa radicem arborum posila esl. Omnis arbor s non faciens
rat, suscitat jam defuncta : vel qui calore suo pur fruclum excidetur, el in ignem milletur (Malth. m,
R Lugd. codex, qua voce polerant. Lugd. cod., lucerria lucens; codex Valliscl., lucerna
i Codex Valliscl., orietur nobis, elc. i ardens; melius Silv.,' lucerna ardens et lucens.
«Ila mss.; at omnes edit. e conlrario, ut diaboii e Rom. edit. sola, Venietfortior nte, cujus, etc.
tenebra nullos offenderel. f Omnes edit. ac duo mss., qui mentes
d Omnes edit., quw ejus ortum pmcessit; omnes polit; melius lamen cod. Yalliscl., emollit. rigidas ex-
niss., quw eum prwcessit.Et iterum umnes edit. cui a s Rom. edil. sola^ non faciensfruciumbonum.
617 SERMONES S. AMBROSIOHACTENCS ASCRIPTI. 618
10). Hoc.enim agit totum, nt utiles ccelestis fabricse _A Aquse Janiculum nuncupatur,in cujtishonorem a gen- "
arboresa in slructura componat, infrucluosas vero Ubus kalendse sunl januarise. l.uncupatse ; unde qui
evulsas radicilus flammarum consumal incendio. kalendas januarias colit, peccat; quoniam hoinini
SERMO VII. mortuo defcrt diviniiatis obsequium. Inde estquod
De kalendis Januariis. ait Apostolus : Dies observatis,el menses,el lempora,
Cum ludos ac profanas ceremonias ad celebrandum el annos; limeo ne sine causa laboraverim in vobis
hunc dietn a gentilibus inslitntas per aliquol swcula (Galat. IV, 10). Observavit enim diem et mensem,
clirisliani non pauci relinerent, maxima fuit cura qui his diebus aut non jejunavit, aul ad Eccl.esiam
SS.Palrum, ut ipsos tum hi. synodis,tum in concio- non processit: observavit diem, qui hesierna die
nibusab hujusmodi delerrcrenl. Illud e conc. Trull. non processit ad Ecclesiam, processil ad campum.
can. 62, Turon. n can. 17-e( Tolet. iv can. 11 clare Ergo, fratres, omni sludio genliliuni fesiivilatem et
cognoscitur; ac varii sermones a Chrysoslomo,Au- ferias declinemus; ut quando illi epulaniur et laeti
gtislino, Maximo el aliis in eam reni habiti eonfir- sunl, lunc nos siinus sobrij alque jejtini; quo intei-
mant. Citalur quoque ab Ivone Carnul. sermo Am- ligant laetitiamsuam lioslr.vabstinenlia condemnari.
brosii de hoc argumento,cujus quidem prioraverba i: Non solum autem gentilium, sed et Judseorum
cum hoc sermone non conveniunt, atia satis con- B ] consorlia vitare debemus, quorum eliam confalmla-
gruunt. Sed sive hanc cdncionem, sive aliam ille vilio estmagna pollutio. Hi elenim arte insinuantse
derit, neulratn putatnus Ambrosianam; non enim hominibus, domos penelrant, ingrediuntur prsetoria,
islas superslitiones obtinutsse M.ediolanicredidcri- aures judicum et publicas inquietanl; et ideo ma-
tnus, cum in veris illis sertnonibus, ex quibusprimi gis praevalent, quo magis sunl impudenles. Hoc au-
voluminis iraclalus constant, nusquam in illas in- tem non recens in ipsis, sed inveleratum el origina-
veclus fuerit sanctus Anlistes. Vide super hoc qum rium malum est. Nam olim etiam Dominum Salvalo-
tom. I, lib. n, de lnterpell. Dayid cap. 1, num. 5, rem intra prsetorium persecuti sunt,et prsesidis eum •
si.fmotariniMS. Adde quod et in mss. plutibus Au- judicio condemnarunl (Matth. xxvn, 2 el seq.). In
guslino tribualur. prselorio ergo a Judseis innoeentia opprimitur, se-
1. Esl mihi adversus plerosque vestrum, fratres, cretum proditur, religio condemnatur. Cum enim
querela non modica : de his loquor qui nobiscum Chrislus occidilur, omnis in eo verilas et justitia
natalem Domini celebrantes, genlilium se feriisi condemnalur; quoniam ipse est innocentia, religio
dederunl, et post illud ccelesle convivium super- sancliiatis, atque mysterium.
sillionissibiprandium praepararunt; ut qui antelseli- SERMO VIII.
ficaii fuerant sanctitale, inebriarenlur postea vani- C De sancta Epiphania I.
tale, ignorantes quod qui vult regnare cum Christo, In AppendiceAugusl. sermoexslal numeroAWWW, cum
non possit gaudere cura sseculo : et qui vult inve- quo hic noster in eo congruit, quod de feslorum fre-
nire jusliliam_.debealdeclinare luxuriam. Alia enim quentia dieit. Majorem adhuc inler livnc el ptimum
*
ratio est vitae seternse, alia desperatio lascivise tem- Maximiinillis advertimuscognalionem.queisinutro-
poralis : ad illam virlute ascenditur, ad islam perque aqumin vinum conversionemcorporum resurre-
ditione descendilur. clionis symbolumesse ostendilur. Hinc conjichnus
2.'Atque ideo qui vult esse diviriorum particeps, aucloremamborumeumdeinesse.Elsaneliuicsermoni
non debet esse socius idolorum ; idoli enim porlio admarginem edilionisErasmi auclorascribilur idem
esl inebriare vino mentem, ventrem cibo distendere, Maxhnus :- cujus etiaminter sermonesunus de fesio
saltaiionibus membra 400 lorquere : el ila pravis Paschceeisdemprorsus,quibushic ipse,verbisincipit.
aclibus occupari, ut cogaris ignorare quod Deus est. 1. Exsultandum nobis est, fratres cbarissimi,
Unde sanelus Apostolus hsec prsevidens dicit: Qum quod volis nostrisvota succedunt,quod gaudiis gau-
poriio juslilim eum iniquiiate ? aut qum societasluci dia cumulanlnr ; ecce enim adhuc natalis Dominici
cumtenebris? aul quw pars fideli cuminfideli? quis solemnitate corda nostra persullant, et jam festivi-
autemconsensuslemploDei cum idolis (H Cor. vi, IA)1.D tate sanctae Epiphanise gloriamur. Gralias igilur
Ergo si nos sumus templum Dei, cur in lemplo Dei agere debemus Domino, qui nos frequenter visitat,
colitur feslivitas idolorum ? cur ubi Christus habi- ut saepe laetificet: b frequeniiusque requirit, ul nu-
lat, qui est abslinenlia, temperantia, castilas, in- merosius benedicat. Quamvis igitur gentiles, licet
ducitur comessatio, ebrietas, atque lascivia? Dicit vane, numerosa solemnitate lajlentur propter diver-
cnim Salvator : Nemo polest duobus Dominisservire silatem deorum suorum ; lamen plures nobis (esli-
(Matih. vi, 24), hoc est, Deo et mammonse. Quo- vitates prscstal uniusDei visitalio, quam illis multo-
modo igitur poleslis religiose epiphaniam Domini rum daem.onumsuperslittosa prsesumplio. Nam sicut
procurare, qui jam kalendas, quanlum in vobis est, eos veritale religionis vincimus, iia votorum nu-
devolissimecelebrastis ? mero superamus.
3. Janus enim homo fuil unius conditor civitatis, 2. Epiphanise ergo hodie procuramus gaudia.
a Edit. cum ms. Lugd. , in futuro componaf: ' j'e_jwrie;Rom. eiiit., frequentiusrepelit; co&ex Lugd.
Oplime cod. Vall. et Silv., in slructura componat. ut nos in textu.
h Yel. edit., coptosiitsrequirit :tres mss., cojtsciMS
PATROL.XVII. 20 i
619 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDlX. 620
Quserat forle aliquis quid ihlerpreletur hocverbum, A 6. Nam hoc signum totum utique resurrectionis
a scilicet quia ImyKive-vGraice, latine dicitur appa- myslerium cOntinei; aqtia enim Vilis, pallida et fri-
rere. Ergo quia luiic primuin apparuil Salvaior ih gida, in vinum versa, scilicei pfeliosuro, rubrum,
mundo, ipsa dies eodem vocabulo Epipbahia uuhctt- vel ignilum, hoc si&hificat liorainis c substanliam,
pttta 'est. mortalemcondiiioiie, Viieihimbecillitate, pallentem
3-. Quombdo aul.m appnHiefil feqiiiramus, non ihofiie, in fesUrrec(lione iii glofiain commutandam,
quod iii murido anie hon fucfil, curii munduS per ijuse es't Klefnitatejpreliosa, glofia eolofaia, spiriiu
ipsuitt factds sit (Joah.i, 10) : sed quod tuiic pri- iihhiortalitaiiS igniia. Hoc igitcf dighiiin estcfetlere
inum signis atque rairaculiscredeniium 401 cordi- Domiiium bpefari | VoJuisse, tit per hbc lefreniim
bus Christus Deiis illuxerit, ei in tenebrosas con- signum, fiiturum j.-mi tunc a sapielilibus cceleste
s6ientias liominurii fldei splendor advenerit. Cuni niysterium viderettir. Nam si mirabile esl utiqnc,
igilur Deus ubiqhe sit, 'et Universa possideat, tam- qu_ederecerani convivis, vina supplcsse; quanto e^t
quahi iidri visus antea, appafuisse dicilur. Apparuit mSfiib'iliu.5vitam, quie est fexbausla, iioinihibus re-
autera noii lam octilis hoiriinum, h.hamsaiuli: nahi "parasse '. Et si glofiosiiin est aquani in Vtmim
felsi pfius naius ex Virgine oculis tarhaiibus Videbn- mhtare, quanld est gloiiosiuS peccata in jusliliam
tiif. tanieh non apparebai; quoniam viriiiteih "ejusB comraulare ; el mores polius tempefare, ' qtiam
adhue fideiacieis ighofabai. Uhd. -Judajis pef pro- pocula! i -
pheiam dicitur : Videntes videbitis, "ei ndn videbilis 7. Audco dicere illas Iiydfias non soluiri illi con-
tEsai.vi,"»), hoc efel, "Salvatorem quein cernerent Vivib, sed universb iiiundo prellosahi iilahi mini-
"bculiseof poraltbus, spiritali liihiiiie ndn "viderehi. s'rare subsiantiam, uisi buod hobis melius admini-
_>osteacnitn quam divinijalcm sharii mifabilibus de- Slrant. Conslat enim ex ipsls vasetilis illos hausisse
claravit, humanls mentibus tamquam novus et ino- ebfieiatehi, hos baufiie jiistitiam : illos percepisse
pinatusapparens, oeulos quosdam c&rdis infttdit ;til vini jioculum, i»is califcemsalutis accipere: c-l si
cognbsceret sensus; tjuem noii coghovit isspeelus. "diciiiis esi, apiid illos pfefifansisie, quod biberant;
Undefit tit hos Chrisitim Dohiinum pef iiderii, qtiem apud nos vero perjmanere, quod sumpsiiiius.
nutnquam vidimus, contciripleinuf : Jtidaai quCni 4©2 SfiRMOIX.
perspexerutil oculls, iialpavfirurit Mhibus. hodie De s^ndta EpipJiaiik II.
tisque nori videant. 'Qiwd liii dicitur de apostolis, visb miracido, bi Chri-
k. Requiramus igitur qitOd signiiin opefalUs sil, \stum "credeniibiis,'cuhl\n sefmoriestipetiori non ha-
ut divinitalem stiani pc-pulisdeclararet. Dicitur boc btatuf, 'a'i rilium fbferfi inahifeiiiuinest. Idem au-
primum fecisse miiiaculuth, ul aquam mutaret in C iem illud ktibetiir ih sirnione Mnxhhi de hoc ipsb
viniini {loa.i. ii, 11). Mnghum plaliesignum, et ad fesib , sictit et alia qutcdtihi, quibus ille cuinhoc et
Dei cfeflemi-smstlfftciens mnjestaiehi.QuiSehim non supefibri rioh pafia.i cbnvenii; j.ii-ie iri_jj)iillorhm
mireliif in Wiud qUatii erant, elemenla esse tfans- non diversum 'scriptofem esse conjeciura fit. Hmc
lala? NetiVoenihi potest .Uuiufe naluVatii, nisi qui porro vefba:Et si inl'ei'd__nvigorehi, ifvwcitin su-
domiiitis _st hatufai-. pefioribus iridte cohwrenl, in codicibusLugdmt. et
5: Greilehdum est jam ex hoc mortalein homiiiem Vallis Clarw novum sermonerii'exofa.iuniur. Qued
in imlnoftalit-tienj posse convefli, quahdo vills sub- vefo ad aucioris de vocisdebilitaie querimoniam,"jam
stantia inprdtidsam est etihvefsa .ubstantiain. Nolo \itos dd Hbruriii de S'acfai)i.,,c'd'p.6, aririolabamus
enim, auditor-,nomina tantuiri perspicias vihi elatjhce, eain plttrimis condonatsribns essecbmrivunem.Quem
•sed, si vis polenliain coriiprobare, xlrlufem refum locum ipse consuttislicel.
asplce; facto enim hoc altius nescio quid detnon- 1. Meminit d sanetitas ves.fa, fratfijs, siipeiiofis
slratur. Nam cuhiDomiiius aquaih veriii in Vinum, pfiedicaiionis h'ostf_e,qtia descripsihiiis bentos apo-
non tam hoc opefatuf-; ne disciimbeulibtis desit stolos urio vjso niiraculo, hoc esi, aqua in Vintun a
ebfietes, sed ut credeotibus h fiat oeternitas. Siqui- , SalvatofecohVersa, iii eum pfolinus cfedidisse; ita
defri pfojjterea iii iiiunduin veiieril Ciiristtfs. non ut " eiiini aiiEvaiigelista deDorairio : Elirianifestavil glb-
tonvivioriiin 'celliriaprhctiiiiret, sed Ut salutihomi- fiam suam, e'tcfediiteruritin euth discipuli ejus (Joan.
fiiim provideret: nec ut ifydiias substanlia boni ii, 15). Quod factuiii ii"ohideo tamum scri]itum est,
«doris implefei-, sfedril animas gra'ii_tsancti Spiritus ul illoruiii siib quibtts factuin est, fidei gloria mon-
irfigaret. Ergo cum iHcex vili aqtia viiii opiimi sa- slrareluf': sed ei pfoplef hos , qui eodem devolionis
pôremvoluit gtistare convivas, mflgis voluit ex hac exehiplo credulittt.is glofia piovocamur. Clifistus
vilicarneresurfectionis ccettestissapifehiiaihgusiSfe eiiim quod operatus est, nbn illis taiiitnn opefatus
cfedenties. est, quos hiibelbattjinc proeseiiles: sed el nobisposl-
a Omnesmss., sciticel quia epiphania grwce, latine c Yet. edit., substantiamconditione vilem, imbecil-
dicilur apparere : Eras. et Gill.,.".... dicitur appa- lilale pqllenlem, mbrle in resutrectione; Rom. edil.,
tiiib ': Roiiv. 'edSt., kcilifet; epiphariiaqitia fKifcchuv Irioiieffigeriierii,iriresutfeelibue; mss vefo nobiscinn
grwce , elc. No . .\inerhae'iii leclioiiein anteponirous. faciunt.. , . !
^ V_t. edil.",Wt<iel'eMiia_.-;l{bm.;-ab'urid'elmti.fniids. d Cb&i Sfe'g,jiriemissis al.iqtiot yieVsibus,Evan-
Et infra omnes edit., non ut convivafiiih •beHarid'; gelii, 'liiiiVchbihitian. iia ordinatuf': Descfipsimus
mss. utrobiqus, ut incoiitextu. i)iUM ftptitldlos,1sl-.
mi SERMONES S. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTL m
ea secuturis; ul licet majdres nostri tempore ^fecundsi A lerra suscipiat? Quis, inquam, ndnillic ver-
-nos pracederent, tamen signorum gratia non prasi- btim Salvatoris collocare velit, ubi illud non saecula-
Tent. Quseenim illis exhibita estpraeserilium rerum rium sollicitudo prsefocet, sed disciplinarum spiriia-
in mirabilibns virlus, eadem virlus noJjis est lillera- lium virtus eriutriat? Ergc, fratfes",' quia in sancla
rum tliesaurd eonser.vata; ut nobis prsestafet pagina, Epiplianiaexsultavimusvidentesmii"acuIaSalvaloris,
-
quod in illis gerebat historia : a itnmo nobis gefere- debemus facere qiiod illius lemporis discipuli lunc
turquidquid.in nobis insihuanle Scripturaium spe- fecerunt.
culo diclaretttr, et potentiam Doniini, quam illi car- 5. Quod aiiterii dixi vidisse rios"inodo ,-quod Oliin
jialibus oculis cernefent, nos spirilali lumine vide- gestumest: vidimus plaiso,- videmusque quolidie.
remus. Ea enim sunt ° Christi mirabilia, uln.on antiquitate
2. Et riianifesiavil,inquit, glofiain suam disciputis prcetereant ,•sed gratia eonvalescant: non oblivione
iuis et credidefimt in euht discipuli ejus. Quam bene sepeliantur, sed ut virlutibusinnoVenlUi'.Apud onihi-
potenliam Domini subsequitor devotio scrvulorum ; potenliam enim Deinihilest aboliluih', nihil prsete-
et quod magister docel opere. diseipuli corde de- riium :'sed pro sui riia^nitudine briinia illi ih prse-
scribunl! h Ecce vobis jam ctedentibus virtus ope- senli sunt, lolhrii illi tenipus est hodie. Uhde et
.rantis manifesiatur, ei fides eredeiillurii apostolorum g sanclus Propheta dicit: Miile anki tinie ocitlos luos
liiahifesla prsedicatur. Prsedicanda piane ap.ostolo- tainquam dies una (PsaL txxxix, !_). Quod si cimne
rum iides, qu:e viso uno signo , credidit in omnipo- S-tculorUmtempus una dies est Domino, eadcm die
tentiam Salvaforis: et apostoli dum mirantnr aquam qua mirabilia SalvatorPatribus opefatus esl, opera-
in vinum versam , ipsi ex omni faece pcccataruin si- luSel nobis estr Vidimus igitur et nos sicut majores
mililcr sunt conversi, et ad instar facii miraculi ex noslri mirabilia Domini; cuin parieacum illife stu-
vili superstiiione geniilium in pretiosam devolioncm pore suspeximus. GuStavimus et nos sicut illi de
credentium sunt translati. Elutaqua in vinumveisa, ipsis hydriis; siquidem illi de his poculum virii bi-
sapore," rubore, et calore conditur, iia scientise, berunt, nos salulis calicem sumpsefimus.
quod era. in his insulsum , accepil soporeni : quod 6- Debemus ergo facere, viso signo Doniini, quod
palleris, gratisesumpsit colorem : quod frigidum, in- nostri fecere priores;si enihieadem in nobis divini-
.caluit immorlalitatis ardore. tatis refulsit gratia, eadeni et fidei apud nos debet
5. Magnificandaigi.lur apostoiorum fides. quss ideo esse devotio. Dicit enim evangelista de Domind, hoc
evangelico sermone descripla est, ut et illis essel ad miraculo"perpelfato : Et tnanifestavil gloriam suam,
laudem, etnobis proficeret ad exemplum. Sed quod et crediderunt discipuli ejus irieutn (Joan. ii, 11). Cre-
pejus est, illis laus sua permanet, nos exempla non Q dere ergo debenms , sictit et lunc' apostoli crcdide-
permovent; nam quanto posteriores sumus tcmpore, runt.- Dioit aulem alius _-Et nos chfisliani stimub, et
tanto ei infeiiores merito. Illi enim viso uno signo, credimus hiDominum Salvatorem: Sed credere opus
slatim Domino crediderunt, nos acceptis, adbuc tot est opefe, non sermone : rion liiiguaj sed corde ; ne
beneficiorum mirabilibtrs, dubilamus : dubilamus, el nobisidicalur : Piebs hwc labiis me honoral, cor
inquam; quia prseseniia nimis diligimus, dum fuiura autem eofumidnge est a nie (Esai. xxix,- 15) ?
non «redimus.: diyitias amainus in sseculo, dum easi - SERMO-X,
.accipere eunciamttr a Ghr-isto: iracundia immode- .• De sancta Epiphahia III.
rate exloliiniur, dum retributionis judicium non li- Christ.ithhoc die in Jordane tinclum ab aliis aitrui,
.menius.Cseterumquinovii scriplumesse: Qttojudi- ab aliis riefari tradil hibsermo : qua de re Hiefony-
cio judicaveriltSj eodemjudicabitur de vobis (Malth. inus in Eiechieletn, Leb Magrius\ episi. 1"6,novw
yii, 2); absque dubio lenis,- moderalus et-riiitis est : cdit.,aiquealii consuli possunt. Noslrum veroesl hic
el- plus bonitate cogit, quam' seveiitate compellil: admoherecumseriiwnel sahctiMaximi,nec non cum
amious indulgenli_c,. familiaris cst veniae; ut- diim alio in Append.Aug. lM.que'm eidem Maxhno riiss.
eam frequenter imperiil, a Domino seriiperaccipiat. et edit. communilerttibuunt; tnultum convenire.Al
Si quidem prudenlis sit rectoris ita tefrenos honoresi J) I nihii ei cum Ambrosioaffinitatis esse,.fucileis agnb-
-agere,* ut honoriflceiiiiam coelcslis dignilatis ac- scel, qui taniutnqum apud- ipsrim sub finem lib. n
quirat. in Luctith, el qumin hoc sermouede columbmfigura
h. Et si inlerdum vigorem dicendi in nobis corpo- disseruntur, inter se cpnlulerit.
ris obtundat infirmitas, latnen studio.devoiionis ve- 1. Plerique in hae sahdta*:Epiplianisedie hactehus
strse forliores efficimur.Nam quo vos studiosius3 a Domino mirabilia facta esse commemoran., ut ro-
audilis, eo nos libentius prsedicamus; et virtus nobiss gatus ad nuptias aquse subslaniiarii- iii vini speciem
loquendiadditur, cum vos intelligendi accommoda-- commutaret (Joan. ir, 9), acliquofemfonilumin me-
tis auditttm. Quis enim non conelur illic verbi ccele- - liorern usum sui benediclione Irdnsfen-et: riiioistros
stis semina jacere, ubi iilud puri _|_}3 cordiss hausisse aquam de puteis, vinum iu bydriis invenisse;
a ita msSi nisi quod
pfo «o'6'isgererelhr, quidamu tuf vifhis operanlis, et ftdes pfwdicaiiirhiahifesta cre-
prseferunt, iit nobis gerifuf : edit. vero,.immo in no- denlium; reliqui riiss. c comrafio, ul ih cohlexlu.
vis gerilur, quidqtliUriobisihgeiiiur, qiiidqiiidtwbis in- c Omnes ediI.,,C/iris_ miractila, itt hoii
sinualur. iniquitale
h Omnes edil. cum prmicfeanl : omiies riiss. ul In coritexlti.
Reg, cod., Ecce cui manifesta-
625 AD OPEUA SANCTI AMBÔSII APPENMjS. G2t
atque uliliore dispendio perdidisse quod impleve- Acer , mitis et simjjlex. Columba est, quia sanctbs
rant, reperisse quod deerat: tuncque primum bot suos esse prajcepitûl columbas, dicens : Estotesim-
mirabili signo divinitatis [suse deelarasse virtuiem, plfces sicut columbw (Maith. x, 16). Quod aulem
Nonnulli auiem in hac sancla die ab Joanne baptiza- columba Christus sit, Propheta dicit ex persona jp-
lum eum in Jordane testantur, alque in lavacr: sitts, describens ^jost passionem redilum ejus ad
ejus gralia interfuisse loquendo Deum Patrem, san- coelum : Quis dabit mihi pennas sicut columbw, et
ctum quoque Spirilum descendisse. Nee mirum si in volabo, et requiescam (Psal. LJV, 7)? Cum ergo
Domini lavacro mysterium non defuit Trinitatis, curn Chrislus Dominiisiinitiaret Ecclesiae sacramenla, e
nostrum lavacrum Trinilalis compleat sacramentum; ccelo supervenit columba. Inteliigo mysierium,
neque enim poterat Dominus non primum circa se agtiosco etiam saerkmentum; columba enim ipsa est,
exhibere, quod erat posiea humano generi pracce- quse nunc ad Ecclesiam Christi in baplismo venit,
pturus, cum omnia non sui causa, sed noslrse gralia quse quondam ad iarcamNoe in diluvio properavit
salulis efflceret. (Gen. vin, 9), tunc illi securitatem animnlians
2. At numquid propter se baptizari voluit, cum olivse ramo, modo huie seternitalem conferens divi-
peccalum non haberel, a sicul dicit Petrus : Qui ini- nitaiis indicio. Tuncsignumpacisore afferens, niodo
quilalem non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus \\ ipsa pacem Chrisium sui subsianlia superfundens.
(IPelr. ii, 22)? Sed propler nos utiqtie, qui mulio- 5. In Jordaneigitur baptizatuseslDominus. Multa
rum criminum peccatis obnoxii, opus habebamus ut mirabilia in hoc fltimine ssepius facta esse Scriptura
in Christi baptismo purgaremur; atqtie ideo venif commemorat, intercsetera dicens : Et Jordanis con-
Dominus ad lavacrum, non utpurificetur ipse aquis : versus est retrorsutn (Psal. cxm, 5). Puto autem esse
h sed ut nobis aquarum fluenta purificet; ex quo mirabilius quod Domino Jesu Christo ibi posito,
enim ille se se in aquas mersit, ex eo omnium cre- facluin esl; ante enim retrorsum aquae conversse
denlium peccata delevit. Necesse est autem ut fuerant, modo relrorsum peccata conversa sunt: et
omnium peccatadeleverit, qui omniumpeccatasusce- sicut tunc impelusj fluminis alveum sui cursus per-
pit; sicut ait evangelisla : fl.e est agnus Dei, Itic est didil; ila et nune iinpetus peccatorum dominium sui
qui tollit peccata mundi (Joan. i, 29). Mirum ergo in erroris amisit. Qubd quidem in prophela Elia jam
modum unus mergitur, et salus omiiium reparatur. illj in tempore faciumputo;sicut enim Elias in Jor-
404 5. Adesl ergo Deus Pater, cum baptizatur dane divisionem fecit undarum, (IV Reg. n, II),
Dominus : adest Spiritus sanclus. Videte Salvatoris c ita et Christus Dominus in eodem Jordane separa-
benevolentiam, qua solus se in passione contumeliis lionem operalus est peccatorum : ille starefluenta
subdidit, in lavacro-solus gratiam non qua_sivit, vult G prsecepit, hic crimina. Et sicul sub Elia fluctus pri-
participes esseglorioa. Adest ergo sicut dixi, Paier. mordia fontium, dg quibus exierant, a pelierunl;
adesl et Spiritus sanctus : et quia Deus videri non ita et sub Christoi Domino homines ad orisiuem
potest, Spirilus in columba, Palerdescendit in voce: suam de qua ininfanlia fuerant exorli, sunl reversi
quodque solum ad asli'uendam fidem hominibus ne- SERMO XI.
cessariumerat,exhibetSalvatorem.Fidesenimnostra De saneta Epiphania IV.
nisi auditu non constat et visu; ideo se Spirilus in Hic in antiq. edit. inscribebalur : Post Eplphaniam.
columba oculis subdit, Pater in voce se auribus sub- Et is revera posl superiorem, quemipso die Epipha-
ministral; nam nisi propter nostram credulitatem 'ritwhabitum consiat, ex ulriusque coilatione diclus
ista fieri oportuisset, potutl Pater et Spiritus tam- eognocitur. InRom. edit.eidetn lilulus esf.hd cate-
quam invisibilis Deus ad Verbum Filium invisibili cbumenos. Neqii$id absurde; eosdemenim variis in
prolapsione descendere. Igitur propter nostram Ecclesiisab eo feslo nomen profiteti eonsuevissee_
fidem aperto ccelo, Spiritus ad Christum, Paler ad mullis cum aliorum tum Ambrosii leslhnoniis dalur
Filium, vox descendit ad Verbum; Verbumenim inlelligi. Nec vero quidquam est, cur hunc auctorem
Cbrislus est, de quo scribitur : Jn principio erat Felicis et Eliparidi wqualem, aul in erroribus prw-
Verbum(Joan. i, i). Bene, inquam Paler vox, et D ci«'soj'fmaliquis puiel, quod in baptistnd Christum
Filius Verbum dicitur, quia Verbumnonnisidevoce - affirmat renalutri esse; itlud enim niliil aliud sonat,
procedit. Conveniunl itaque sibi vox el Verbum, et nisi Dotninum aquis emeryentem resurrectionis
saluti hominum provident societate myslerii. fonnam exstitisse. Cum vero non modo in sermone
•i.Quaautem rationeSpiritus sanctusad Chrislum sequenti, sed eliain in 155 et 136 Augusl. Append.
in specie columbse descenderit, videamus : utrum eadem leganlur, non leve profeclo argumtntum est
sit aliqua simililudo columbae vel Domini, sicut est ab eodem auclore omnes hos sermones esse profectos
vocis et Verbi. Est plane non parva; columbam attt unius auctorem ex allero largius hausisse.
enim eliam ipsum Dominum dixerim; quia estala- 1. Ad omnesvos, fralres, prsedicationem meamin
* Rom. edit. etim Reg. cod., sicut dkit propheta. |d Omnes edit., pertinuerunt.... ad oriqinis suw in-
h Edit. ullim_eParis., sed ut nos aquarum flucntis fantiam de qua fuerant, etc; omnes mss. nobis con-
purificet. Non recte. veniunt, ntsi quod pro originem in uno legitur ori-
o Vet. edit., ila et Spiritus Domini : melius Rom. gihis; in alio, originis sumhiitittm.
et mss.ut in texlu. Ii
625 SERMONES S. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 626
die sancla Epiphaniae pervenisse credo, el ad vos A asperilatem decoquens, sapientiam sibi divinitatis,
prsecipue calechumenos : in qua descripsimus lunc, d benevolenliam Trinilatis assumit.
nonnullis 405 asserentibus aquam in vinum fuisse 4. Ergo in hac sancta die baptizatus est Dominus.
conversam : plerisqueautem teslanlibus illaquoque Videte quam bene ordinaverit, ut et in natali suo
die in Jordane Dominum baptizatum. Quod licet nalus sit, el in Epiphania renatus; ut nec longe a
a diversis alterulrum faclum esse credatur ; ego se salutis human_cvoia distarent, el seternas Salva-
tamen ulrumque factum esse confirmo, et aliud si- lori jugiter gralias ageremus.
gnum dealioconlineri. Utrumque enim faclum esl; 5. Ttinc et vota noslra celebrata sunt, quando
nam cum baptizaius esl Dominus, el mysleritim Chrislo Ecclesia copulata est, sicut ait Joannes :
lavacri instituit, el humanum genus velut vilem Qui liabet sponsam, sponsus esl (Joan. in , 9). Propier
aquam in selernam substantiam divinilatis sapore has ergo nuplias saltare nos convenit; siquidem et
convertit. Similiter et cum hydrias plenas liquore David rex pariler et propheta cum multa cecinerit,
fontium vertil in vinum, utrumque operatus est, el ante arcam Testamenii saltasse dicalur; elevalus
speciem magis necessariam nuptiis prsestilit, et de- enim gaudio in saltaiionem prorupit(II Reg. vi, !&).
monslravii corpora hominum per lavacrum Spi- Prajvidebat enim in Spiritu per Mariam de germine
ritus sancli spiritali replenda esse substaniia. Qttod B suo Ecclesiam Cbrisli tbalamo sociandam, de quo
alibi ipse Dominus manifeslius declaravil (Matt/i.ix, ait : Et ipse lamqunmsponsus procedens de thalamo
11), dicens in uires novos vinum novum esse con- suo (Psal. XVIII, 6). Atque ideo e prse cseleris pro-
dendum; in novitate enim ulrium lavacri puritas, pheiarum aucloribus plus cantavit; quia Isetior.
Spiritus sancti gralia significatur in vino. cunctis per hsec gaudia suos posleros conjugabat :
2. a Igjlurvos catechumenos diligeotius oporluit el ad propria vola omnes genles solilo dulcius invi-
hoc audisse, qttibus magis esl necessarium, ut sen- lans, nos quoque docuit quid ipsis facere debere-
stis vesler, qui ignoranlia Trinitalis ut aqua nunc mtisin nnptiis,cum ipse ante nuptias tota exsulla-
frigel, agnitioue mysterii incalescat ul vinum, et tione lielalus sit.
auimarum veslrarum liquor vilis et lenuis in prelio* . 406 SERMO XII.
sam et fortem graliam transfundatur; ut vini vice De sancla Epipbania V.
sapiamus quod bonum esi, redoleamus quod suave lis qum ad settnonem supetioretn a nobis dicla sunt,
esl, et possimus dicere illud Apostoli : Quoniam tanlttm addemus noslros hos sermones uno contexiu
Christi bonusodor sumus Deo (II Cor. u, 15); h cate- cotnposilosvideri, cum e conlrario quos ex Append.
chumenus enim, priusquam baplizeiur, sicut aqua Augusl. supra cilavimus, speciem cenlonum quam-
jacet, friget el pallet: fidelis aulem sicut vinum C dam prm se feranl; proindeque hos ex iisdem illis
fortis et rubeus est. Catechumenus, inquain, sicut forsan fuisse inlerpolalos. Hujus tamen auctorem ex,
aqua nullius saporis, nullius odoris, nullius est pre- sanctis Patribus nonnulla eliam imitalum esse nulli
tii, nec sufficiens ad usum, nec deleciabilis ad refi- negamus; qum enim causm cur baptizari Clitisius
ciendum, nec tolerabilis ad servandum. Nam sicut voluerit, hic afferuntur, etiatn apud alios, et Ambro-
aqua cum servatur diutius, in deterius versa intra sium ipsum cum alibi tum in Comment. in Luc.
semetipsam pulrescit etfetet; c ita et calechunie- tib. n, num. 83, et lib. iv, num. 5, perlraclantur.
nus cum diutius catecliumenus pefmanel, in dele- l.Evangelica scriplura refert, siculleclum nuper
rius conversus intra semetipsum vilescil et deperit. audivimus, Dominum ad Jordanem baplismi causa
Ail enim Dominus : Nisi quis renalns fuerit ex aqua venisse, et in eodem flumine mysteriis se ecelesiibus
el Sphilu sancto, non intrat regnum cwlorum (Joan. consecrari voluisse. Quod mirari non debemus, crir
in,5):qui atttem non intral regnum, necessario hoe baplismalis ipsius dominns el magister fecerit,
remanet in inferno. qttia ipse ait : Qui fecerii sic, et docuerit, maximus
5. Recle autem vino comparatur fidelis; sicut vocabilur in regno cwlorum (Malth. v, 19). Facere
eniinexcunctarum creattirarum substantia omnisres igilur prius voluit, quod faciendum omnibus impe-
vetustatedeperii, solum vinumproficitvetustate; ita D rabal; ut bonus magistcr doctrinam suam non lam
ex omnigeiierehoininttmcunctisaniiqtiitaie pereun- verbis insinuaret, qtiam aclihus exer_eeret, el, ad
Ubus.solus christianus proficit vetustate.Et sicul vi- fineni nos gustu pariter confirmaret et sensu.
num in diessingulosasperitalemsuam decoquens,sa- 2. Hoc aulem tottim hodierno die geslum esse
poris dulcedinem, suavitalem odoris, acquirit; itaet manifestum est: quod ila verum esse ipsa possumus
christianus successu temporis delictorum suorum colligere ratione; ratio enim exigit, ut post diem
a Reg. Codex unus quidqttid ab his verbis fl Omnes edit. et ms. unus, benevoleniiaTrinila-
usqtie
ad inferiora illa : Ergo in hac sancla die. continelur, lis; mss. duo, benevolentiatnTrinilatis; oplime.om-
sermoni qui nobis nonns est, inseruil, ita incipiens: nium Lugd. codex, benevoleniiam,etc. : id enim re-
Igilur oporlet vos diligenter audire hwc, ut anhnarnm fertur ad superius illud : Suavilaiem odoris acquirit.
tiquor viliorumvilis et
b Idem cod. Reg., tenuis,
elc. Reg. codex, sapientiam sibi et benivolentiamsummw
Infidelis enim sicut aqua jacet, divinitatis assumit.
riget, el pallel.... lnfidelis, inquam. c Iia omnes edit. ac mss. ubi loco prophelarum le-
c Reg. codex, ila el infideliscum diulius in
infi- gendura forte prophetiarum; al Rom. edit. haud bene
delilatepermanel.... deperit. Csetera verousquead, reposuit : prw cmteris plus proplielarum canlavill
Recle auletn scriptor omisit.
627 AD OPERA SANCTI AftBfiGSII APPENDIX. 628
nalalis Dominici, licet in(ei'positis annis, eodem la- _h. per aquas gressa esjt; ut -venieniibus post se viandi
men tempore lisec festivitas seqiierelur, quam et semilam prsepararel. Quod faclum, sicut Apnsiolus
ipsam feslivitatem natalcm appellandam puto. Tunc dicil (lCor. x, 2), royslerium baptismi Juil: baplis-
enim natus iiominibus, bodierenatus esl sacramen- mus piane quodammodo fuii, ubi ftomines nubes
tis : lunc per Virginem editus, liodie per mysterium operiebat, unda portabat. Sed baec omnia operatus
generalus. Ita enim disposuit Doniinus non longe esl Chrislus Dominus idem qui et-modo, qui sicut
inter se homintim vola distnre, ut in uno lempore tttnc per mare fiiios Israel in ignis columna prseces-
quem genilum gratulabanlur in lerrn, sanctificattim sit, ita nu!ic per baplismum chrislianos populosia
Isotarentur in coslis; ut qui pattum Virginis, angelis corporis sui eolumria prtccedit. Ipsis, inquam , est
annuntiantibus , possidebant; Dei filium , ecelis le- columna, qtios tunc lumeri sequentium oetilis prsesti-
siantibus, retinerent: cerlique essent bomines quia til, modo lticem eredentium cordibus subministrat:
ipse esset Filius Dei, qttem Virgo pepererai, divini- lunc in fluctibus ondartim solidavit semitam, modo
las agnoscebal; novi enim parlus nova merentur ob- in lavacro fidei vestigia corroborat;per qoam fidem,
sequia. Ibi cum secundum hominem nascitur, mater sicut fllii Israel, qui intrepidus ambulaverif, perse-_
eum Maria sinu circumfovit : hic cum secundum cutorem Êgyptium ' non timeliii.
mysterium gignitur, Pater eum Deus voce«jmp!e- B SERMO XIII.
ctitur; ait enim : Hic est filiusmeus, in qtto bene cotn- Super Jiis verbisjEvangelii : Simile est regnum
placui, ipsttm audile (Malih. m, 17). Maler ergo par- cwlorum fertvenlo.
tui molli blatiditur gremio, Pater Filio s pio testi- Prhna ipsa exordii verbane Ambrosiohunc sermonem
monio famnlatur : niater, inquam, etnn adorandtim alttibuamus, refraganlur; non enim hoc modoloqui
Magis ingerit, Paier colendutn gentibus manifestat: consuevit de stti \episcopaitts initio, cum raplus a
sinu igitur retinetur a matre, cum nasciiur: sed ttibunalibus, aliqua mora jis dkcendis, CJUW doteret
Paler _eisinns sui fotum jttgiter subm.nisfrat. Legi- alios, opus habuerit. Potuit tamen hic Aucior ex
mus enim eum sine intermissione in Patris gremio AmbrosiiComrnent. iu Luc. lib. vn, «HIJJ.187, qum-
quiescenlem, dicente Evangelista ; Deum nemo vidit dam liausisse. Verum cum eo loci Plioriimsentenlias
utnquam, nisi unigenilus Filius, qui est in sinu Palris abs se referri testelur sanctus Doctor, quominus hic
(Joan. l, 18). auctor alios quoque hnilalus fuerit, nihil prohibet.
3. Libenter &T%O in sinu sanctorum quiescit Do- 1. El ipsi scitis, fratres, qtiod es.qua die vobiscom
minus; undeet Joannis Evangelistse sintim, ut in eo esse coepi, nou cessavi omnibus vos D;<reiuit'isad-
accumberet, libenter elcgii. Sinus ergo in quo Chri- _ jiionere mandatis, elpnriim hortaiido, parlim iucre-
stus requiesdt, non corpori* gremio prseparatur, non pando, prsecepta vobis c diviniiali? ingerere; ila ut_
veslimentorum ambiijohe-eomponiliir, sed c.elestium plerumque pius paterfuerim, nonnuilisautem durus
virtutum operatioi.e colligiiur. Nam Cliristi sinus magister exstiterim. Patrem enim me sibigrai.ulal.js
erat in Joanne Evangelista fides, in Deo Patre divi- «sl, quisquis sermonem meum libenler aiuplexus"
nilas, in Maria malre virginitas. Ibi sinus Christi est : durum autem imagistrum sensii, qui conscien-
est, ubi haliiiaculum esi virlulum : ibi reclinat ca- tiani suflni prsedicatione mca percussam esse eondo-
put suum {Joan. xin, 25), ttbi domjciliuni ccelestium luit. Sed nihil nieajinteresl, dummodo sive pielate,
invenit prseceptorum. Nam ideo peccatoribtts et in- sive censura Cbrislus annnniielur in vobis; qttamvjs
fidelibus dicit : Vulpesfoveashubenl, el volucrescwli el ipsa censtira sit pietas , quse ideo circa negligen-
mdos : Filius aulem hominisnon habel ubi captit re- tiores filios adhibetttr, ut timere discant, quod amare
clinet (Malth. vm, 20). IgiUir DomitiusJesus hodie neglexerant. Non quod omnes ftliosnon sequaiiter di-
venit ad baplismum, et oorpus suum sanctum yoluit Iigat pater, sed quod indulgentia palris sit pro divcr-
aqua dilui. sitate morum exhibere pietatis affeeuim; ut biandtim
&. Dicat forfasse aliquis : Qui sanctus est, quare i filium exhoilatione provoeet, conlnmncem vero au-
voluit baptiznri? Audi ergo : Ideo baptizaiur Chri- „ steriiate conveniat , de ulriusque tamen correclione
stus, non ul sanctificetur ab aquis, sed ttt ipseaquas secttrus; quoniam htinc amore verberat, iilum seve-
sanctificet et purificatione sui purificet fluenta iUai rilatecasiigat, sicutait beattis Apos-tolus: Otnnisqui-
quse tangit; h eonsecratio enim Chrisli consecralioi dem disciptina i» prcesenlinon videturesse gimdii, scd
major est elemenli. Cum enim Salvalor abluiiur, mwroris: postea vero fruelum pacificumexcrcilalis per
jam tuncin nostrum baptismum tota aqna mundaiur, eamreddeljustilim(Hebr. xn, II). Igiturquoniam tot
et purificatnr fons, ut secuturis posimodum populis traclatibus ineis profecisse vos credo, libet qu_od.im
lavacri gr«iUaministretur. Prsecedil ergo Chrislus vobis divinarum disserer£ litiernrum ; ul intejligam
per 407 baplismum, ut cliristi/ini post eum confi^ quod id quod dixero , fidei vkncitate capintis.
deriter populi subsequanliir. 2. Ait Dominus \n snncto Evangelio: Simiie est
5. Inlelligo ergo niysterium ; jta enim etcolumna regnutn cmlorumfermento, quod acceptumnwlier abs-
ignis prsecessit per mare Rnbrum, ut infrepidum iier condit in farinm sa is tribits, donec fermenlatum esl
Israel filiiseqnerentur(J-a;0(/. xm, 21) : etipsa prior totnm(Luc.y.m,_li). Iualiovero locoitaait .lCi..s.m./e
n Rom. edil. sola, pio testimonioasiipulatur. secratio est elemenli.
\Eadem Rom. edit. Dapftwio enimChrisii. con- c Vox divinitatis e cod. Lugd. resiiluifur.
"
J529 SERMONES S. AMBROSIOIIACTENUSASCRIPTI, 630
wsiimaboregnum Dei? Shnile esl fermenlo,quod acce- A nostra, q\ii esl, .pretiosus sahguis, effusu^ ^sl; ut
JJJMJJJ mulierabscondilin farhta, donec fermenlatumest admixtione siii omne gcnps iiiimanu.pi solidaret;
lotum (Malth. XIII,55).Fermenli vim a.lqtteyirmteni f quodper diversa n.nleaj-esoluliinijacfibi',);sicenim
omnibus nolam es-e non dubium est. Nam cnm sit velut feriiientum quoddam nos, qui farina ex genti-
roagniiudineparvum, specie simplex, nalura com- bus yidebasmtir e^se, adbsesinuts, Jôs, inqtiam, qui
mtine; tantani fortiiitdinem intrinsecusgeril, ul cujn per totum orbem ? dispersi ct diniimiU ppiijtus jace-
reconditum fueril in farina, a succus ejus hoe tolam banms, vigore passionis Clirisli in ipsius pprpus re-
massam facht esse , quod ipsum esl; et ita se per dacti sunms, sicttt beatus Apostolus ait: Quoniam
universum cumulum aspersionis sii?e yigore difltin- sumus corpus Chrisii et membrq (Eplies. v, 30). Nos
dit, ut oinnem ipsam magniludinem pollinis faciat igilur qui ex nationibus in pulveris modum a terrse
fermerilum : ac sic res ip_a forlitudine sua niolem facie jactabamur, aspersione sanguinis Domini in
sibi proprii vigoris acquiril. Hoc autem faciunt liiu- massam snliditalis ejus acereyimus.
iieres, ul viris suis salnbriorem panem , et cibtim 5. Mnlier aulem illa, quse dicilur abscpndisse in
uiilem diljgenier exhibeant. Se.d quoniam Lex sniri- farina fermenlum, quse est, nisi sancla Ecclesia, quse
talis est (Roiit. vn, U), el Evangelium h .spiritaliter quotidie doclrinara Chrisli in cordibus nqstris cona-
parabolarum narratione subsislii; videamus quid sit B litr abseondere? Ipsa, inquam, est niulier, quse in
fermenlum, quse mulier, quid faiina. alio loco eliam niplere dicilur, sicut a|t Doniinus :
40S 3- Legimus insancloEvangeliq, dicenle Do- Erunt dum molentes, una assumetur, el itnq relinque-
mino Christo de se ipso : Nisi tjranum iritici cadens lur (Maitli. xxiy, |I). Molit enim sancla Ecclesia
in lcrrammorluumfueril, ipsumsolummqnel: si autetn per Legepi, pef apostqlos, per prophetas, c_umcate-
mortuumfuerit, mu.ltumfruclum qfferl (Jqan, xn,24). cliume.nosfacii, et jisppriiatem gcnlijilatis dissipat
Ergo si triticum Dominus, et Dominus est fermen- alque coniniinuit; uf emolljtos eos ip farinse modum
tum; qnia fermenlnm non nisi de Irilicq fieri solet: aptos faciat fermento Pominici sanguinis adhirrere.
c recte ergo fermento Dominuseomparalu.r, quia cum Fermeiitum enim dixerim toiani Dpmini passionem;
esset specie homo, humilitate pnrvus, inibeciliilate fernienlum enjm salulis nqslrse h est syniboluni ip-
dejectus, tanla intrinsecus sapientia. virlule polle- sum, quod Iradilur, sine quq fermentpj ,e) sy.nibplp,
bat, ut.doclrinam ipsitis mundus ipse yix caperel: nemq potesl vilse aaternsesulistantiam promereri.
qui cum ceepii per tolum orbem diviiiilatis yigore 6. Et qqia duas Evangelium describit molentes,
Iransfundere, stajim omne liominum genus in sub^ .attjjie unam Ecclesiani dixinius salubriter rnpleie;
siiinliam suam sua poleslale prolrajfil; ut el jugum al.eram quam nisi Syjiagogarn accipere jd§DPUW? •
Spiritus sui saneti ijifuiideret d Qrnnibus, et hpc C Q Mplit enini et ipsa per Moys.en el proplielas: secl
cliris.tianos c.unctos faceret esse, qupd Ch.ristus est. inuUIjler mojji, sicut dicit AP0S!p!u?f!P-Upjscis:
.Namcuin honio DomiimsJesus iinus el sojus esset JEmutqtionem Dei hqbent, sed r,on secijndupisrien-
iji mundo tamquam fermentujn in massa recondi- tiam(Rom. x, 2), Iqtttilitgr, ipquam, niqlit Synagq-
tum, universos hornines prsestilit esse quod ipse ga; quia massam suani .phrisfi doctrina non tepipe-
est, Quisquis igilnr jlli fermentq Chrisii adhseserit, rat. Alque ideo evhanduni praitiepit SynpgqgseDpr
efficilur et jpse fermentnro, tam sibi utilis, qnam niinus esse fermep.tum, dicens : Cavete vojiis a fer_-
aliis idoneus uniyersis; el de sua cerlus salule, et ntenlo Pliarismprum (Malth. xvi, 16). Temperattijrn
dealioruni acquisiiione securus. est enim sajiguinibus el criidelita.tibus _Jud?iioiMim
4. Sicitt igittir fennentum cum in ciimulum con- dicenlium de Poinino: Sanguisejussupgr nqs,elsuper
spergendum .est farinarum, confriiigitnr, comminuir filios nqstros {Matlh- xxvn, 25)- Und.e ait Evaiige-
lur, dissipalur, ct ipsujn onui.edissolvitur; ut disper- lititn : Erunt dum molejiies, unq assumety.ref una
SJm illam farinse mtiltilutline ni e jn unum sui yi- relinquetur (Mqtth. xxiy, M). Assumelur enim in rer
gore constringat, tiiqne in solidujn cprpus redigat.' .quiem.3Piernamsancta Ecclesia, quse Domino .cjb.um
quod in pulveris modtini ipsa diffii.nuiionc langtie- sanctitatis.em.oluil;: relinquejur ad molas. grticpta
bat; faciatqiie conjmiclione sui nlilem massam,RB Synagoga, gyrum semper passura suseperfl^f-6-
quod.propria dissolutipne videbatur intitile : sic er- 409 SERMQ %iyf
go et Dom.itiys Jesjjs C.hristtjs, cum esset tolius Dominica in Septuagesima.
mundi fermen.inm, diversis passionibus confraclus, Septuagesimgipomen miale non solum Ambrosii, sed
laceralus et dissolutus est, et succps ejus p'ro salute Maxinii eliam ptullg receniivs esse in confessp ept.
a Ita codex Valliscl. At omnes edit. efferunt, suc- e Ita codex Valliscl. aulem atque edit, in
Ltigd.
cus hoc lolatn massam faciel esse, quod ipse est, ita unum vigoremcotistrinyat. Conlinuo vero" post solus
semper universum, Lugd. eodcx -ab Jiis discrepat, VaJliscl. Jegit, alqueinmium opus redigat.
quod jb.succus lioc non agnoscil. i Omuesedit. acLtigd. codgx, quad ptf ftiversa
b Vet. edit. et codex
Lugd. specialiter; Rom. edit. antra, cgmmpdius nis, Valliscl. guod
•-.-'•--. per .diversqaii-
et ms. Vallisel., sphitalilef; at pro ralione, solus ms. iea supplendum loca.'"
Valliscl. reposnil, narraiwne, t' Codex Reg. «t Valliscl.-, dispersi el divisi petri»
<•Codex Valliscl., recte ergo frumento.
<iOmnes edil. etms. Valliscl., omnibus,hoc est, lus,h jetc. Edil. om.nes, .symbolumsh}equp feymento; mss.
christianos; Lugd., omnibus, et Jiocchtistianos. Idem aulem locum restiluunt, ut in corilexlu.
autem est, el hoc, atque, el hac infusione.
i
Synodi Auretianenses prhna et quarta, quibus A __ destinalum prsemium, sed ille qui prius currendo
prohibetur quinquageshnmel sexagesimmobservatio, pervenil; ita non omnes qtti habenl fidem, salvan-
de sepluagesima niliil prmcipiunt, nec ejus meminit tur : sed illi lantum qui in bono, quod inchoaverunt,
Regtila sancti Renedicti, sed usque ad quadragesi- opere perseverant. Et sicut ille qui adversus allerum
mam alleluia cantari jubet. Eamdein autemvocemin pugn.it, ab omnibusjse abslinet; ita et vosab omni-
edil. Operum Gregorii Magni Homilim 19, et 3tis- bus viiiis abslinere jdebetis, ut diabolum, vestrum
sis quibusdamSacrament. falso inscriptatn nonam- persecutorem, superare possitis. Miseri homines
bigimus, ciun ea non reperiatur ht tnss. Quod cum periculis vitse suse el immemis laboribus ser-
simililer de epistola ad Augusftnum monachutn a viunt regi lerreno pro beneficio cilo transiluro et
Graiiano, distinct. I, cap. Denique sacerdotes, perituro; quare vos rion serviiis a regi ccelestis regni
cilala statuendum est. bealitudine perfrtienti, eamque iaboranlibus lar-
1. Redimile vos ipsos, dum vos preliumhabetis: gienti? Jam quta per, fidem ad vineam, id est, ad
quando,charissimi fratres, novum tempus inchoatis, sanetse Ecclesiae unilatem vocati estis a Domino;
veslram vitam renovare debetis. In toto anno non ila vivite, et ita conversaraini, ut denarium, id est,
dieittir ulla dies septuagesima, nisi isla : nec sexa- regni ccelestis felicilalem, Deo largiente, accipere
gesima, nisi sequens Dominica : neque quinquage- B £ valeatis (Malth. xx,!l et seq.).
sima, nisi abhine lertia : nec quadragesima, nisi i. Nemo desperct de magniludine peccatorum
abliinc quarta Dominica; et quia nova noraina hoc suorum, dicendo : Multa sunt peccala mea, in qui-
tempus habet, ideo omnis cliristianus renovare vilam bus usque ad senectulem ct decrepilam selalem
suam debet. Hoc enim admonel Aposlolus, dicens : perseveravi, jani promereri nonpoieroindulgentiani,
Renovamini spirilu mentis veslrm (Ephes. iv, 23); maxime quia peccata me diniiserunt, non ego illa.
ilem : Etsi exterior homo twsler corrumpilur, lamen Absit ul talis de Dei misericordia desperet; quia
interior renovalur de die in diem (II Cor. iv, 16 ). alii prima hora, alii lertia, alii sexta, alii nona, alii
2. Nam sicut renovalur, qui de malo transit ad undecima ad Dei vojcantur vineam, id esl, alii in
bonum; ita renovalur, qui de bono transit ad melius. pueritia, alii in adolescentia, alii in juvenlule, alii in
Qui de luxuria, vel qualibet immundilia transit ad senectule, alii in debrepita selale ad Dei servitium
castilatem , vitam suamrenovavit. Qui aliena rapere pertrahuntur. 410 Et sicul nullus desperare debet
injuste eonsueverat, si sua coeperit misericorditer in quacumque sstatej sil, si ad Dominum converti
distribuere, vitam suam reiiovat. Qui superbus ad voiuerit: ita nullus pro sola fide securus esse debet,
humiliiatem transierif, et qui amabat detrabere fra- sed potius perlimescere boc, quod dicitur : Multi
tribus, si cbeperit fraires diligere, sine dttbio renoval C
Q cjiitti s«?i(vocati, pauci vero elecli (Malih. xx, 12).
vilam suam; quia qui erat membrum diaboli male Quod vocati sumtts per fidem, novimtts : sed si su-
vivendo, incipit esse in corpore novi hominis, id musad vitam aeternamelecti, noscimus. Tanto ergo
est, Doniini nostri Jesu Cbrisii, per fidem reciam debet ttnusquisque esse humilior, quanto, si sit elec-
etbonam operalionem. Frequenter audistis, fratres tus, ignorat. ]
cliarissimi, /luos esse homines, id est, Adam et 5. Concedat vobis onmipotens Deus, ut non sitis
Christum : ille dicitur vetus, iste vocalur novus. de illorum numero, qui mare Rubrum sicco vesligio
El ideo qui malus esl, vetus esl, imitando illum, transierunt, manna in deserlo mandticaverunt, el
qui fuit in paradiso superbus et inobediens : qui potum spiritalem biberunt, et propter murmuratio-
vero bonusest, novus esl, sequendo illum qui dicit: nem suamin eremo perierunt: sed de illorum, qui
Discilea me quia mitis sum, el humilis corde ( Matlh. terram repromissionis inlraverunl, el fideliter in
xi, 29); ei de quo Apostolus ait: Faclus est obediens Ecclesiaevinea laborando, denarium perpetuse bea-
itsque ad morlem (Phil. u, 8). Sed quia hoc tem- titudinis percipere meruerunl; qualenus cum capiie
pus novum nomen babet, idcirco admonemus illos, noslro Chrislo vos, qui ejus merobra estis, possilis
qui veteres sunt male vivendo, ut sint novi bene regnare per infinita saeculorumsaecula.
conversando. I
D SERMO XV.
3. Admonemus illos qui jam novi sunt per bona Dominica in Sexagesima.
opera, ut renovare studeant in hoc novo lempore Hnnc sermonemnon esse Ambrosii prwter ea qumsu-
per opera meliora : verbi gratia, novus qtii est per periori prwmishnus,<id etiam probat, qttodsexage-
casiitatem cessando a malo opere, renoveiur ces- siniw usum, cujtis insliluendioccasionemad adulte-
sando ab ipsius operis delectalione. Similiter qui rinum Melchiadispapw decrelum refert Alcuinusin
Iiumilis et obediens et misei"icorset patiens est, lib. de Eccles. Offic. JJJhoc sermone significelura
renovetur necesse est quotidie; ut proficiendo cres- Telesphoroesse; cumenimillatnMercalorisfalsarutn
cat in ipsis virttttibus, secundum illud quod scri- Decrelaliumcolleclionemconstelin Ecclesianonnisi
ptumest: Ibunt devirluleinvhiulem(Psal.LXXXIH, 8). nonoineunte swculojnvaluisse, eumdemsermonem
Kemo nostrum, charissimi, securus sit, quia bapii- aucloris eodem swculo antiquioris nequaquam esse
zatusest; quoniam sicut non omnes qui in stadio manifeslumesi.Addehis de quadragesimaliobserva-
eurrunt, accipiunl bravium (I Cor. ix, 28), id est, tionehic ea tradi, qriwcum riiu in qutidrageshhalle-
» Reg.codex tinus, regi cwtesiipforegni beaiitudihe.Jam quia per ftdem, ctc t
655 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. 634
diolani servarisolilo non conveniani, ul ex Admoni- A,quibus celebralur, quia si subtraxerls novem dies
tione twsira in lib. de Elia et jejunio coitigi polest. Dominicos propter Domini resurreclionem , et no-
1. Adest tempus, carissimi fratres , quod sexage- vem qtiinias ferias propter Dominicam coenam, et
sima vocatur; et ideo necesse esl ut vita vestra mu- totidem sabbata, ne videamur sabbalizare curo Ju-
telur, mores corrigantur, mundus despicialur, el coe- daeis; non amplius quam triginla sex dies remanenl
lestis patria ardenlius diligalur. Nam senarius nume- ad jejttnandum : quos omni devotione ipse vos ob-
rus, a quo sexaginla, et sexagesima, etsexcenla, el servare concedat Christus Dominus nosler, qui vivit
sex millia derivantur, periectionem significali Hinc et regnal cum Deo patre in unitale Spirilus sancti
est quod ille, qui sexta die fecit hominem , in sexla Deus, per cuncla saecula, amen.
<etate, et sexla feria, et sextahora illum voluitre-
dimere. Unde qtii jam septuagesimam celebraslis, 411 SERMO XVI.
et hodie sexiigesiinam celebratis, ac deinde quin- Ubi Dominus sabbalo manum aridam curavit.
quagesimam et quadragesimam, Deo propitio, cele- Romani editores quadragesimam"Mediolahinon inci-
braluri estis, istorum nominum mysleria vobis pere nisi feria 2 posl Domihicam 1, nonadverlenies.
manifestare debemus. sermonem in fcriam 6 posl Cineres ex hoc nostro
2. Quadragesima nimirum sex septimanas habel, " concinnare constituerant; ac propterea ejus capiti
eui addidit Telespborus ponlifex septimam hebdo- tongam laciniam prwlexueranlparthn e sermone 63
madam, ei vocatum est hoc lempusquiiiquagesima: Append. Augusl., partim ex Ambrosii lib. II de
deindeabaliis additaest oclavasepiiinana, etvoca- Abraham. cap. 6, ntim. 32, consarcinalam. Sed si
tum est ipsum lempus sexagesima : postmodum vero eum Ambrosiohac via vindicari posse arbilrati sunt,
addita est nona hebdomada, et dicta esl seplttnge- nihil absurdius. Nos iltum ad fidem vct. edit. acmss.
sima. Quoniam sicul a quatiior quadragesima , et a Gall. el Lugd. restituhnus : at pro Ambrosianonon
sex sexagesima; ita a seplem sepiuagesima dicitur. obtrudimus, cum eumdemMaximojuslius altribuat
Uude si quis modo adderet decimam seplimanam , Gall. codex.
non eam vocaremus decagesimnm, sed octogesi- 1. Diligenler, c fralres, vos audisse crcdo, evange-
mam, servato numeri ordine; quia poslseplem, a licam leclionem quse nuper lecta est, ubi Dominiis
quo sepluagesima venit, stint oclo. Jesus Chrislus ingressus sabbato Synagogam, homi-
5. Quadragesima ideo servatur; quia Moyses, et nis ibi babenlis manuni aridam spirilali medicina
Elias, et Salvator quadraginta diebus et noctibus curavit, non appositis herbarum succis, non pigmen-
jejunasse leguntur. Quinquagesima Jdeo a quibus- torum medicaminihus colligatis : sed verbo Jjubens,
dam servalur, in qua sunt quinquaginta dies : qttia si « el in ira prsccipiens refudit eorpori sanitatem (Luc.
sublraxeris ab his septem Dominicas, non amplius vi, 6 el seq.). Ira, inquam, sicul sdt Evangelisla, re-
Temanenl in abslinentia, nisi quadraginla et dtto stituitvigorem dexterae. Unde inleiligimtis qualis Do-
dies : et in ipsis duobus diebus alii jejunant, alii minicae benignitatis sit sanilas, cujus indignationis
"non, id est, incoena Domini, et in sabbato sanclo. lalis est medicina : aut qttemadmoduni placatus pro-
Sexagesima ideo celebratur, in qtta stint oclo heb- desl, qui ila miseretur irains. Verbo igitur jubel,
ddmadse, a id est, dies quitiquaginla sex : si sub- ut arenti dextera venaruni succos infunderet. Non
traxeris oclo Domiriicosdies, et oclo quint.is ferias, mirum esl, si is arentem reparavit dexleram, d qui
quadraginta dies solummodo remanent jejunii. Sep- tot corpora de arenti pulvere procreavit, el id verbi
tuagesima vero, a qua usque in pascba sunl novem imperiorestiluil, quod in principio factura operatio-
septimanse, h id est, sexaginla Ires dies; ideo ab ali- nis insliiuit : velut auctorem suum plasma cogno-
* Codex Riblioth. Aiubr. et unus Reg., et dics
prudens ea quwmundi el corporissunt, netnpe divilias
sexaginla. el honores, in meliorem parlein constiluil : prudens
h Iitlem Cod. Ambr. et Reg. , id esl sexaginta
qua- vero virlutem anhnw, el immorlalilatis adipiscendw
tuor dies. prwponil : Longiludo euiin vitse in dexlera
c Rom. edit.: Te aulem facienle eleeraosynnin , j ) gratiam
ejus. Deniqttequia dextera hwcin hominejam aruerat,
nesciat sinistra tua, quidfaciat dexlera itia. Videiis', idcirco Dominus Jesus Synagogam sabbaio it.gressus ,
fralres, quam moralemjudicem habealis. Vos consulit hominisibi habentismanum clexleramaridam , ut alius
quomodoopus veslrvmsuscipial, tnenlemveslram prius narrat Evangelisla, spirilali medicina curavit, sic enim
interrogal .-Nesciat, inqtiit, sinislra tua, quid faciat habel .-Faclum est auiem el in alio sabbato, ulinira-
dexlera tua. Ditigenter attendile, fratres, et inielle- ret in Synagngain , el docerel: el cral ibi honio, et
clum divinwscriplurw humitiler et sapienler requhile. manus ejus dexteia crat arida. Observabanlauiem
Nam cum dextera, vel sinislra , corporis organa sint. scribw et phariswi si in sabbaio curaret, ut invenirenl
rationis experlia, scire aliquid vel ignorafe eis twit unde accusarent eum : ipse vero sctebal cogilaliones
compelil : non ergo nunc de corpore loquilttr. Verum eorum. El ait homirit, qui habebat mantimaridam :
in dextera Dei anwr inteUigitur, in sinislra vanilas, vel Surge , et sla in medium, et siirgens stelil; el post
mundicupiditas. Quasi dicat :Nesciatsiiiibtra,quid fa- pauca : Et circtimspectis omnibiis , dixit homini _
cial dextera, hocest, quod facil amorDei, nonperdat Extende mantim luam ; et exieudit, ct lesstiiuta tsl
mundi vanitas.Abrahamcuin nepoiema se defiectentem manus ejus sana sicut allera. Diligenler, fratres, vos
.tenere non possel, et veltei eum dimiltere : Discede audisse credo quomodo Chii.tKSDominus non appo-
inqitit, si lu in sinistram , ego in dexteram. In sini- silis, cic.
jiira sunt ea qumcorporiset tnundi sunt, in dexteraamor d Omnes edit., qtti totum corpus; Lugd. codex,
p_ei,el anifttwvirtules^sunl. Recteigilur Abrahatndixit: qui tol corpora.
fei lu in sinislram, egb in dexleram; quia h.bmoitk'z
035 AD OPERA SANCTI AMBRGSIlAPPENDIX, 656
j-eens, ubEequitur ei portiuncuh, cui toium se<Iebe- Adexlera
A pjima peccaveri;. Nec mireris si raembrum
ret in massa. dexierae in Adam non mansit integrum; vigor enim
2. Sed videamtts quae sit in Synagoga manus avU ille selernilatis cxaruit. Nani sicut Moysi dextera
1
da, quse niliil-corpori prodest, quando operibus sic- cuslodienlismandata Domini niveo fulgore resplen-
cavit : quando eiiam primum arida esse coeperit, duit; ita et Adae dextera pr_eyaricaniis prsecepta
requiramus; non enim unius bominis lantum per mortifero pallore coniracta est.
Salvatorem causa geritur, nee unius hominis imbe- 6. Hanc igilur Adnemannm Salvaior curat in Sy^
ciilitas procuratur, sed totinsgeneris humani sana- nagoga, liiicesl, lotijis generis humani imbecillila-
tur infirniitas. Nulli autem dubium est dexteram vel lem sanare festinal; dicitenim ctiam illi: Exlende
lotius corporis prseclariorem porlionem hoc officii manum tuam, gni eam idolis immohindo conlraxit,
gerere; ul diurna alimenlaûo corpori subministrel, Dicit illi: Extendemanum luam, cujus dextera usu-
. et providentia quadam ad fruendam vitam niembra ras aecjpiendo siccavit. Extende manum luam, qui
caetnra pascal ,ac nutriat. peream res orphanorum viduarumgue gesiis inva-
3. Ilanc igilur dexieram iti Judaico populo scribas dere. Sed et tu qui putas te manum habere puram
esse dixerim, veldoctores, qui yelut praeclarior por- el sanam, cave ne avarilia eontrabatur : qttin potius
tio in pbarisseoruin corpor^ a Domino consliluli, ne-1B extende eam pro misericordia frequeiiter ad paupe-
glexerunt el ,in cietera membra sua prophelarum rem, pro hospitalilale sacpius ad peregrinum ; exr
oracijla yelul escam vilse seiernae porrigere : alque londe eam pro peccatis semper ad Dominum: eslo
ideo doctrina eormn tnmquam mamis aruit imbecil- iniscricors, estolargus. Observa quod ait propheta :
lis; quia fontem perennis sapientise non quaesivil. Ne sil maiitts lua ad 'accipiendutnporrecta, et ad ero-
Proplerea denique factum esl, ut quasi conlracta gandum contracla (Epcles, iv, 36). Sic enim roaiius
dextera clavem scienlise lenere n«n possel, sicul ait ttia sana esse poterijt, si malis contrahatur, bonis
Domintis : Vw vobisscribw et pharismi, qui abscon- verq operibus]) extepdatur.
dilis clavem scienliw, et reliqua (Luc. xi, 52). Hsee
SERMO XVII.
autem clavis Christus est Domiims, quo ad-creduli-
tatem fidei a peetorum arcana reseranlur. Jsta clavis, De sancla quadragesima I.
sicul ait Dominus Pelro : Tibi dabo clqves regni cw- Uic sermo prhnum in Romana editione inler Ambro-
lorum (Matlh. xvi, 19). Ergo arnit dexlera Synago- sianos locum obtinuit, et revera eum eliam Doctori
goe manus, relinquens Cbristum : quaepj-iuserat in nostro peranliquus codex Valliceilanpsbibliolhecm,
principibu. Judaeoruin, deterioravif; quisquis enim ex quo eumdememendnvitnus,qscriplum habei. Sed
Cbrjslifonfem deserit, debiliiaiur protinus, et are- C { hujusmodi attciotitatem, utei spli credi vqleat, non
scit. tanii ducimus.
i. Sed invenio ipsarn manuro quondam caeteris 1. c Eceo appropinquant dies sancli, et lempus
membris fuisse meliorem; saiiclus enim Moy,sesdttx acceptiibile, fratres charissimj, dequo scriplum est:
judaici populi, velut clarior corporis sui dexlera Ecce nunc lempus acceplabile, pcce nunc dies salutis
fuit, cum Legem pon igendam meriti. a diviniiale {UCor. vi, 2); ideo.solliciUores vosesse oportet in
percipere. Dexjera , inquajn, erat sancius Moyses , vigijiis, in jejuniis, iri eleemosynis, el orationibus.
quj filios Israel velut roanu provida ccelesti mannai Qui usque modo eleemosynam fecif, amplius his
• iuilriit. Haecplane esi dextera,
quse Januem el Mam- dicbus facj;il; qnia d sicut aqna exsiinguit ignem,
brem magos njvei splendoris nitore conyiqil (II Tim. ila eleempsyna exslipguii peccatum (Ecc/«s.ni,55)f
ni, S). Ita 412 C|>imscriptum liabes : Atuue ideoi Quijusque modo jejunavit el oravit, modo ainplius
magorum deslruclse sunt tenebrse, quia Moysimeri-- jejunet et orel; quia sttnl quaedampeccata, qtiaenon'
lis Jucens dexlera coruscabat. dimiltuiitur, nisi per, oraiionem et jejunlum. Si quis
5. Sed videamus manus ista quaudo primum iram tenet adversus alterum, dimitlat ei ex corde :
arida coeperit esse vel morttia. Ego illam primumi si qjiis ab aliqtto injusie aliquid abstulit, e reddal ei,
in Adam aruiss<}confirmo, cuni conlra yetilum Do-'D a quo abslulit, si cttpit Deum propiiium habcre
mini interdictse arboris poma decerpsil, ae tune {Matth.xvn, 20). Nam quanivisomni lempore chri-
succuin immortaJilaiis amtsil. Et siccaia quodam- sUatius a nialediclionibus,el convseiis, el jurameulis,
modo est, qitando hominem ad imagipem Dej fuctum el risu riimio, alqueivcrbis oiiosis se absiinere de-
1
peccato suo solvj fecii in pulv„rem. Atqtie ulinami bel; maxijne lamen sanctisbis djebus, qui ad hoe
sola manus peecnto fenerelur obnoxia. Quod esti coiisiiiuti suni, ul ]ieccata totios anni in his quadra-
gravius, omne corpus morte damnalum est, c.umi ginla iJiebus per poenitenliam deleaniur.
a Lugd.codex, peccaiornjnarcaJia.NonsaUsreete. ii-tjiclectnm est. ,

b Rom. edit., exlendaiur. Ditm aulem ad virtu- 3 Rom. edil., sjcutignem nrdenle.mexstingni.aqua,
tiitn opera exlendititr, nescial sinislra, id est, carniss ita eleemosyua veniam imppirabit peccaii, Et infra, et
vei mundi cupidilas non perdat: propiiianie Chrisloo jejtirimm, sicul Salvqlor ail : Hoc genus nou ejicitur;
Domino nosiro, qni cum Patre el Spiritu sanclo vivit t ritsi per pralionem et'jejt.nium.
el regnat in swculaswculortim. Amen. e Eadem edit., reddal ei saltein quod abstuHt, si
c Rom. edit., Ecce adsunt dies sancli....de quoo non in quctdruptum,si cupit, etc.
657 . SERMONESS. AMBROSIOHACTENBS ASCRIPTI. (.38
_. a Creilife, el firraissime credite quia si in his j___ittoper baptismum in mortem (Coloss. m, 5); occidi-
diebus piiram confessionem fecerilis, et taiiler, ffltirenim quodammodo, cum <lesiiiimus«sse, ijuod
sicul diximtis, pceiiiuieriiis, omnium peccatorum fttimus. Novo enim pietatis genere inuno eodemque
vestrorum remissiouem cum Njnivills, a riiisericor- homitiemorsuperaluret vita ; morilur enim concu-
dissimo Domiuo impetrabilis, -qui in sacco et in piscentia peccalorum, £ vivificatur «more virlutum.
cinere poenilendo liberari uieruerunt : ita et vos si In uno namque eodemque iiomine impius et adulter
ex loto corde secundum illorum exempltim ad Deum occidilur, ut misericors renascalur et castus: inte-
clamaveritis, divinara super vos miserieordiai» pro- rimkuridolelalriii, utrfiligio propagetur,:(fornicaior
vocabiiis; in tantum ut lac-Uoreset securiores diem "- et ebi'ibsus -exslinguitur, ul continens el sobrius
Dotninicae413 resurrcclionis celebrelis-; et felices procreeiur.
ad cceleslem patriam post hanc vilam transeatis, 3. Sicergo morlifical Dominus , utyivificari la-
prtcslante Domino nostro Jesu Christo, qtti cum Pa- ciat: sic occidit, ul prosit: sic verberat, ul emen-
tre et Spirilu sancto vivjt et regnat per omuia sse- del. Hssc estigitur-circa homines suos ejus tota se-
cula sseculorum, ameu. veritas; titjn his peecata punianlur , anima conser-
SERMOXVIII. vetur : d abslollaiilur delestanda vilia, virintes op-
Desancta Quadragesima II. \B timoejjulriaiilur. Usqtte adeo aulem hac pia oeci-
Euic sermoni titutus prwfigitur in anliquis ,edit. De sione Dominicerniinus plerosque conversos in tan-
- jejuniis, in mss. vero nonnullis, De ,i<>junio iniiio lum ad melhis profeeisse, sie de piissimis oplimos
quadragesimse. Nec incommode, ctim in epistolam, f.'.c4os; »u cum videas eos, alios credas homines,
qtimin Lintrgia Gallicana Dominicw 1 quadrage- cum noii videas mutatas esse personas. ln lantum
simteassignaiur, nec non haclenus recitatur eodem enim in nobis id quod ptius "oramus, perimitur, au-
- die, faclus fucrit. Qumdatn porro in eo reperias, fertur, exstinguitur : utid quod posleasumus, dentto
q_.iv.ex Awjustini sernwne 24, num. 1, et 77, haltim esse credamus : -unde nativitas hsec secunda
mmi. 3, imilalns videturaucior. Hunc autem au- prioris vitsefinemjamlaclum fuissesignificat.
filorem Maximum esse non modo stylus suadere i. Quod auiem ait : Etjo percuiiam el sanabo
poiest,verum el _juod cumaliis ejusdem Maximiin (Deul. xxxu, 39); perculit plane prseceptis stiis Do-
Gallensi codiceeoniinealur. mintts peccatores, ut sanel: mandatis verberat, ut
1. Tesiimonium perbibet sanclus ApostoJtts de emendet : jejunia praecipil, indicil coiilinenliam.
prophetis, dicens: Tempore,i.iquil, accepiabiliexau- jtidicium commiiiatur : et trislem gehennse metum
divi te et in diesalulisadjuvi ie (II Cor. vi, _). fit sub- incutiens, adhibet medicinam; ut dum fuiura perli-
sequilur ipse : Ecce nunc tempus acceptabile, ecce C ( mescimus, prsesentia corrigamus.
nunc dies salulis. finde et ego tesiificor vobis hos 5. Sic namque Paulum apostolum perculiendo sa-
esse dies redempiionis, hoc -esse temptts coelestis num reddtdii (Act. ix, 3 et seq.); cum enim essel per-
quodammodi) inedicinie, in quo lempore omnium secuior, impius et blaspbemus, et qtiidem ad deva-
viiiorttm nosirorum labem et universa Yuinera pec- standas Ecclesias Damascum properarel, subiio ful-
catorum sanare polerimus , si medicum aninia- goris ccelestis eum tefrore percussii, ut eiangelici
rmn nostrarum fideliter exorenms, ul pracepta ejus splendoris eum lttce perfttnderet: et earnalium lu-
lamquam susceptiidonei miniinedispernamus. Tunc minum 414 ' orbitalemulciavit, ui spiritalium ocu-
enim languidus segiiiudjiiis_5useinvenit medicinam, lorum illumiriarei aspectu : corporis eum debililate
si omni so.llicitudine *>medici niaiidata servaverit; perterruif, ut fidei dcvotione salvarei. Surgens ergo
quia si aliud facial , cuni aliud jubetur, increscen- a lerra Paulus, exlerioribus quidem oculis non \\-
lemorbonon niedicus,sedprsD\aricaloiin cuipaest. debat homines, non aerem : sed mentis luniinibus
2. MedicusautemestDominusnoster Jesus Chris- Chtistum videbat e ccelo;Denif|uein tnntum profuit
tus, qui ail: Egooccidam el vivificabo:perculiamelsa- Domini isla percussio, ul de Judseo chrislianus, de
nabo (Deut. xxxn, 59). Occidit enitii quodammodo blasphemo apostolus, de Saulo Paulus exislerel; et
antequam vividcet Dominus; occidit enim prirauhi' ® eo usque mtitavil velerem cum moribus homltiem,
in nobis homicidia, adulteria, scelera, furia, per ut etiam mutarel et nonien.
baplismum : et sic nos lamquam novos homines 6. Habenles igilnr liujusniodi medicum, qui per-
aeternitatis immorlalitate vivificat. Morimur ergo culiendo sanal, mortificando vivificat, subdamur ei
f
peccatis videiicet per lavacrum : regeneramtir au- cum omni patientia ad curandiim ; ut quidquid in
tem vilseper Spiritum, sicut ait sanclns Apostolus: nobis probrosum, qttidqtiid deliclis sordidum, quid-
Quoniam tnorlui eslis deliclis vcslris, et vita veslra quid ttlceribus feiidum esse perspexcrll, incidai,
abscondita est cum Christo. Consepultienim estis cum ampulet, exsecct; ut reseclis oninibus diaboli vul-
- * Eadem
edit., Credite firmissimemihi, fratres, et mines.
nutlalenus dubitate, quia sif eic'. Ilcrum infra, sed e Ita codex Valliscl. edil. atitem vej. orbemmuta-
sicul iili non nisi in sacco, etc. vil, Rom. orbiiatemmutavil :omnes \cfo.,illuminaret
h CodexValliscl. medicinam dalam servaverit. aspeclum.
c IJem codex, vivificalur.odor piflitluni. f Omnes edit. ul qritdquid ulceribus felidum; ijr-
d Edit, auferantur deleslanduiitid,,'..hdc pia occa- termedia yero e cod. Valliscl. resliluta sunt.
sione Domtni. Etinfra, videas eos, credas renatos ho-
639 AD OPERA SANCTIAMBROSIlAPPENDIX.I 640
neribus, hoc solum in nobis faciat remanere, qttod A serm. 59 ei 41, quos rejecimus, ul eos ejusdem
Dei esl. Istud auiem prseccptumejus estprimum, ut aucloris esse nos persuaderi haud mgre patiatmtr.
his quadraginta diebus, jejuniis, orationibus, vigi- Non esl autem cur existimes quadragesimam illic,
liis operam cominodemus; jejuniis enim lascivia ubi pronunlialus est', lHjejunia, seu seplem hebdo-
corporis casligalur, oralionibus devota saginatur madas compleclisolitam; non enim alio modo, quw
anima, vigiliis diaboli insidice depellunlur. Deinde hic dicuntur de 42 'mansionibus,intelligenda sunt,
eum istis mandalorum observationibus fuerit hoc quatn earumdem mansionntn a Gregorio Magno-
lempus implelum. tunc purgata et faligata tot ob- hom. 16 in Evangil. inita comparatio cum Quadra-
servationibusanima, adbaptismuraveniens, Spiritus geshna; ubi tamendiserte tradit tanlummodo56 dies
sancti inundaiione reficilur : et quidquid in ea di- jejunii mtale sua fuisse observalos.
versarum segritudinum ardor exsiccaveral, cceleslis 1. Sanctse qtiadragesirase rationem, eujus hodie
'
gratiae rore perfundilur; ut deponens veleris ho- inilium celebramus, frequenter edidimus: et cur
niinis corruptelam, novaj indolem juventutis ac- taniorura dierum numero jejunemus, saepe docui-
quirat. Et mirum in niodum in uno eodemque ho- mus.lDiximus enim qnod Dominns Jesus Christus
mine deliclis sanclitas, iniquitali juslitia, senecluli hunc eumdem nttmertim jejuitii consecrarit, et con-
succedit infanlia : novoque naiivilatis genere alter B tinuatis diebus noc.iibusqiie non capiens cibum ,
est, qtii renascitur; quani ipse sit, qui peccavit. unum jejunii corptis ,efTecei'it: hoc est, Iieet diei
7. Sic namque Elias quadraginla dierum ac noc- ordo noctis interrumperetur adventu, non tamen in-
tium curriculo eontinuato jejunio, lotius mundi lon- terruptus est ordo jejpnii. Unde erant apud Deum
gam ac nimiam siccitalem nteruil inibrium rore pluraquidem temporum curricula, sed abstinentias
restinguere, et ardenlem terrarum siiim coelestis dies rina: ostendit nobis i ila nos hunc numerum
pluvise largitale perfundere (III Reg. xix, 8). Quod iniegium jejunare debere ; utquia lotam quadrage-
quidem in figuram noslri faclum esse cognoscimus, siniairi coinplecii non , possiimus solido et uno jejtt-
ul nos quoque hortim quadraginta curriculo dierum nio, vel quotidianis eamdem sine itilermissione je-
1
jejunantes, spiriialem bapiismatis a pluviam tribu- juniis celebremus; ut si quisquam unam diem jeju-
bus nostris mereamur, nostramque jamdiu aridam nando prsetermiserit, lotam quadragesimam viola-
lerram coelestis desuper imber infnndat, el longam rit, et propier modici1temporis cibum, magni fru-
genliliuni siccilatemlavacri inund;iliosalutaris irro- ctttmlaboris amiserit.'
rel. Siccitatem enim etardorem nnimossuaepaiilur, 2. Sed dicet aliquis : Quadragesimsealiquoiies ac-
qnisquis baplismi gratia non rigalur. cepimus rationem, et eam consecraiam a Domino
8. florum ergo dierum noctiumque jejunio Moy- G frequenter audivimtts : sedcureadem quadragesima
ses sauclus nieruit cum Deo loqui, stare, eonsistere, quadraginla et dttos cbnlineat dies audire gestimus.
et de manu ejus Legis pra_cepia sttscipere' (Exod. Legimus in veleri Testamenlo, cum sanclus Moyses
xxiv, 18). Quamvis enim illum ab obtutibus Dei filiosIsrael de jugo _Egyptiaecaplivitatis ertterei, ul
coiiditiobumaiiasubtralieretjejuniorura tamen gratia in terram eos repromissionis induceret, c uuadra-
proximum illum divinitalis consortio faciebat; basc, ginta et duortim dierum eum ad memoralam ter-
enim in nobisvirlutum porlio Dei est, ut jpjunemus_ ram mansionibus pervenisse (Num. xxxni,! el seq.);
frequenier, quoniam semper Detis ipse jejunal. Ini tanloqtieillum temporum numero potilum essepro-
quocitmque igitur pltts operum sttorum inesse per- niissis, qtianio et nosl promissis nobis a Salvatore
spexerit, ipsimagis familiaris, intimusel ainlcus est, perfrui gratulaniur. Eodem, inquam, numero Moy-
sicut Scriptura dicil : El Moyses loquebatur cutni ses per manîones peryenit ad requiem, quo et nos
Deo facie ad faciem, sicut quis loyuitur cum amico, per jejunia properanius ad coelum; jejunia enim
suo (Exod. xxxin, 11). noslra mansiones quaedamsunt, per quse iter spiri-
9. Unde et Dominus Jesus Cbristus resurrectio- taliter facientes, animse virlulibus ambulamus, et
nis gloriam perceplurus, virlules suas quadragintai diurno profectu repromissse nobis tcrrse viciniores
dierum noctiumi_uejejunio dedicavit (Matth. iv, 2);; D I efficimur; ila utcitius perveniat, qui devolius jejti-
ut ostenderet non panem esse vitam hominum, sedI naril. | Pedes enim quidam animse pernices sunt
Dei verbtim. His itaque dierum quadraginla jejuniisi fides atque jejunium, qui cito de humilibus ad al-
reconciliatur Detis, aperiunttir coeli, inferna rese- tiora consceiidunt, cilo dc lerrenis ad coelesiiagra-
ranlur. Igitur et nos, fratres dilectissimi, jejunemus; diuntur. De his pedibus dixit Apostolus : Quam
coiiliiuie et devote hoc spatio temporis; ut propi- speciosi pedes evangelizanliumpacem, evangelizan-
tietur nobis Dominus : paleant nobis cceli, b inferna\ tium bona (Rom. x, 15)! Hos pedes Iavari prsecepit
non valoant relinere. Dominus, sicut Apostolusailde vidua : SJ"sanciorum
415 SERMO XIX. - pedes lavil (I Tim. v, 16). Digni enim honoreevan-
De sanela Quadragesima III. gelizantium pacem pedes siini, quispiritales ac ni-
Stalim ab initio eam affinitatetnexhibet hic sermo cumi tidi doclrina sui super hominum corda gradiuntur.
a Rom. edit. posl voce.m pluviam rcsecaverat, tri- Lugd,. inferna non valeqnl; Rom. edit. prwvaleant;
bubus nostris. Valliscl. codex, utnos intextu.
h Vel. edit. infefna contra nos nbn valHanl: cod. c Rom. edih sola, quadrbginta et dttoruth locorum.
5. Quadraginta ctiam et duorum ainnorum nu-1A SERMO XX. "
mero Israel populus pervenit ad fluenta Jordanis,
De sancla Quadragesima IV.
eodem quoque dierum eurriculo christianus populus
pervenit ad fluenta baplismatis. Et sicut ail Pro- In hoc sermone superioris habelur continuatio; ac
pheta : Jordanis conversus est retrorsutn (Psal. cxm, proinde uni auctori uterque tribuendtts est. Post-
5) : illic introeunle Israel in aquas fluminis, unda quam hic quwdam illic iraclala auctor repetiit, ad
subterfugit, hie descendente in fontem chrisliano, fontes 12 el palmas 72 ofalionem vertit; ubi quod
criminum peccata diffugiunl. Et mirum in modum tradil apostolorum ac discipulorumfiguram in illis
illic retrorsum conversus fluvius in originem suam exsliiisse, non aliunde quam ex Origenis homl 27,
reverlitur : hic in posterum revocatus homo in ori- in cop. XXXIII Num., et Hieronymi epist. 127, ad
Fabiol., haustum videlur.
ginis suseinfanliam reparalur.Ibifontem suttm,dequo
1. Retinent adhuc senstts vestri, fratres, nos hoc
egressa fuerai, unda perquirit: hic hominem suum.
a quo exierat innocenlia, recognoscit: ibi exinani- superiore Dominica prsedicasse, ijuod hujus quadra-
tur alveus fluclibus, hic evacuantur corda crimini- gesimse nosirse figuram illse quadraginta et duae
btis ; ita ul servos Dei illic aqua coenosa non ma- . mansiones habuerint, per quas popttluslsrael exiens
B de jEgypto, diurno profecltt terram repromissionis
didet, hic famulos Dei conscientia letra non polluat.'
Jordanis enim quidam est fons Iavacri, per quem intravit, et qnasi quibusdam salulis gradibus post
relictis jugum servitulis ascendit ad regnum (Num. xxxm, 5
qtii iransierit, sordibus, paradisum repro-
missionis ingreditur. elseq.).
' 2.
i. In hoc ergo quadragenario et duali numero Figura, iuquam, fuit in illis mansionibus jeju-
Israel populus relinquens JSgyplum, Rubri maris niorum nosirorum, non solum in quaniitate numeri,
flueniatranscendit: et nos quoque in ipsonumerore- sed etiam in observalione virlulum; non enim tan-
Iiuquentes mundi Êgyptum, geheiinse ardenlis tum Dlii Israel in itinere deserli corporeis gressibus
slagna transimus ; illos in fluctibus unda susleniat, ambnlarunt, quanlum in via Domini religiosis acti-
nos ignis flamma non urit: illis solidalur aqtta, bus profeceruni. In via plane ambulavo.runt Domini,
nobis refrigescitincendium ; et conira naiurse usum quceillos, et porlavit in fluctibus, el paviteccelo;
esurientibus enim in eremo manna non defuit, pe-
per seslum siccatur mare, per fonlem baptismi riclitaniibus in mari
terra non fttgit : ibi mare in
gehenna mitescit. 416 I" noc> inquam, mystico semilam
numcro filii Israel pervenientes ad Myrrbam, cum sternilur, hiccceltim adpabulum reseratur.
prse amariludine aquam haurire non possent (habe- C Propter graliam famulorum Dei Jordanis fluenta sua
j retinet, aquam suam
bat enim fons aquam, sed dulcedinem non babebat: Myrrha commulal. Illic re-
trorsum convcrsa, qtice sequebatur, unda praecedit:
erat deiectabilis ad visionem , sed sineerus non
hic in melius temperala, quae amarum stillabat,
erat ad saporem), injeclo in eam per MoysenJigno, vena dulcescit: et mirum in modum
dulcedinem suaviter polarunt; austeritatem enim fluvius cursum
perdidit, fonssaporem.
quam noxia unda gestabat, ligni abstuiit sacramen-
tum. 3. Sed quoniam diximus filios Israel venientes ad
5. Quod quidem in figuram factum puto; aquam Myrrham, aqu_eainaritudinelaborasse, eamque non
enim amaram in Myrrham, legem esse arbitror ve- nisi ligni injectione potare poluisse, typum quoque
teris Testamenti, quae lex priusquam cruce tempe- in illa fuisse veleris Testamenli; videamus quo ex-
raretur Domini, erat immitis; jubebat enim ocu- inde proficisccns populus ipse perveneril. Pervenit
Ium pro oculo, dentem prodente dari, etvelutaus- in locum, qui dicitur Elim, in quo eranl duodecim
tera nulium misericordisc refrigerium porrigebat. fontes purissinii, et septuaginta virentium multitudo
At vero ubi ligno evangelicaepassionis est tempe- palmarum. Videte mysterinm Dei, quemadmodum
amaritudinem Legis, fluenta evangelicae pie-
rala, statim amaritudinem suam suavitale comrau- post
latis exuberent. Ibi fons unus austerus esl ad bi-
tans, dulcem se cunclis prseslitit ad potandum, sic- ;
ut ait Propheta : Quain dulcia faucibus meis eloquia benduin, hic plures, et omnes dulces sunl ad po-
tandum : ibi post faligalioncm nulla refectio, hic
lua, super mel et favum ori meo (Psal. cxvni, 10)!
Dulcia enim sunt eloquia quaejubent: Si quis te per- post laborem refrigerium alque victoria; sitienlibus
casserit in dexlera maxilla, prwbe ei et atleram. Si enim fontes minislrantur, palmse vincenlibus offc-
runtur (Exod. xv, 27).
quis libi aufert tunicam, relinque illi etpallium(Mattli.
v,39).Hsecestergo iIlaamaritudo,quae duleedinecom- i. Palmse, inquam, offeruntur vinceniibus; quia
mutata esi, id est, austeritas Legis Evangelii gratia posl Legis duritiam ad Evangelii gratiam. perve-
temperala est. Amara enim esl Legis litlera sine nissevicisse est; prsemium enim quoddam victoris
crucis myslerio, de qtta ait Aposlolus : Litlera oc- esi, os vivo fonle diluere, et dexteram Iriumpliali
cidit (II Cor. m, 6). Al ubi enim passionis illius sa- palma munire. Per fonlem enim lingua confessoris
cramenla junguntur, omnis ejus spirilaliter amari- purificatur, per palmam dextera martyris honora-
tudo conditur; et de ea dicit Aposlolus : Spirilus tur : illa quia Christi exaltavit gloriam, haec quia
autem vivifical. aram sacrilegii recusavit. Pnemium enim quoddan.
045 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIXl Ui
417 esl palma martyrii, quae confitenti linguae dul- A cum exultatione redeimtes, gloriantur apud Domi-
cemfructum tribuii, et victrici dexterse gloriosum num sibi etiam dsemonia esse stibjecta. Recle igitur
prffistatornatum. Estplane palma roariyribus suavis compaTanlur palinis,' qui palmarum prscmio diaboli
ad cibum , umbrosa ad requiem , honorabilis ad exstitere viciores.
triumphum, seroper virens, semper -vesiila foliis, SERMO XXI.
semper parata vielorise; atqtte ideo non marcescit De sancla Quadrageîma V.
palma, quia martyrum victOria non marcescit. Prima hujus sermonis verba nobis indicanl eum ejus-
5. Ipsnedenique palmae sedeiui super asinam, el dem , cujus duo superiores, parentis esse. Non mi-
venieiili ad lemplum Domino a populis offerunitir; rttm autem quod cum agnoscal jejunii esse 40 dies,
eum enuij discipuli veslimenla sua sternerent, et eos lamen&HmansionibusIsraelilarum comparave-
iter Christi suis amiclibus' commtinirent; non ha- ril; quippe quod eaclemcomparalio, itljatn diximus,
buit majus praamium nisi palmas; qnod ei devolio jain tum fuerii usurpata, cmn56 tantum diebus qua-
plebis offerret, signiflcans slratis in ilinere vestibus, dragesima conslabat. Qttod aitlem diciltir id moris
a pollutam vinm esse in mundo, oblatis palmis ipsttm esse, ut stcitionesappellarentur iidem dies, ex Ter-
jnundi esse victorem (Luc. xix, 36). Ipse, inquam, IttlUanolib. de Ora>. sub finem lib. de Jejun. et
viclor est, de quo ait Scriplura : Vicil leo de tribu i, tib. de Cor. Milit. sumptum videtur : non secus ac
Juda (Apoc. v, 5). lpse plane victor, qui deslruxit Jonathm hic facta mentio ex Hieronymo, tib. Adv.
diabolicam mortem , vitam illitminavit ..Tlernnm. Vigil. cap. 10, et Cqssiano Collat. 21, cap. 29.
Palmae igitur advenienti eriguiitur Christo. Scri- 1. Iutellexisse vos credo, e fratres, cur haecnostra
ptum est: Juslus sicul palmaflorebil(Psal. xci, 15): jejunia illis mahsionibus eomparaverim, In qtiibus
recle ergo advenienti juslo ei-iguntur vexilla justitise, poptilus fsiael lamquam iii procinclu quodam posi-
et auciori suorum obseqnuntur tiiuli triumpliorum. tus.Pliataonem rtgem quotidiano laborc superavh,
6. Prius auiem quam lollanlur palmae, iter Do- et abinimieis suis quasi quibusdani casiris mansio-
mini ttsque ad templum discipttlorum vestibus ope- nuih sese siatione defendil; ita ut quictinique ex
rittir, et ut impolluta sit semiia Salvatoris , aposto- illo comiianlium numero diurnse staiionis spalia
lorum amictibtis communitur. Quod quideni in my- non confecil, aut Phnjrao illum oecupaverit, 4][j|
sterium faelum puto ; via eniinChrisli, quaedueil ad aut solitudo pervaseril. Sie ergo et rios propositum
lemplum , fides ejus est aique doctrina. Hanc igitur noiiis quadragintn diefinn iter debemus omni labore
yiam disciptili, ut nos sine offensione gradiamur, conflcere, et quibttsdam qttasicasiris nos jejtiniorum
amietus proprii corporis exttentes, suo stravere mar- devolione raiinii'e; casira emm nobis stnit nostra je-
tyrio; ut inter diversarum geniium tttrbas jusiitise Q junia, quifenos a diabblica oppugnatione defendunl.
semitam membrorum suorum vestimenta substerne- Deniqtte"slaiiones vocantui, qttod stantes et commo-
rent, et coenosam mundi h myrrhaginem operirent, rantes in eis, inimicorum insidias repellamus. Cas-
et impollutam viam Salvatoris oslenderent. tra eniui sunt jejuniajchrisiianis, a quibus si qtiis
7. Ad duodecim ergo fonles post Myrrham venit abefravei-it, ab spiritali Pharaorie invaditur, aut
populus Israel. Legimus in Propheta : RenediciteDo- peccalorum soliludiiiejdevoratur. Pecealorum autem
riiino de fontibus Israel (Psal. LXVII,27). Dominus soliludinem patitur, qui deseritur a socieiate san-
Christus est, qui rion nisi per apostolorum ora dis- clorum.- j
cilur, discipulofumque doctrinam. Aposloli dicendi 2. Murus igilur quidam esl Clirisliano jejuniuhi,
siint fontes ; ° quia velul fonles putissimi gratia f inexpttgnabilis diabolo, intransgressibilis iiiimico.
pfsedicaiionis extiherant, el post amaritudinem Le- Qttis enim umquam clirislianorum jejunavit, etcap-
gis venarum suarum Iarga sapiemia sacrameiiU potus est? quis sobrtus mausit, el victus est? Temu-
Chla dulcedinem stillant. Nec mirtim si polus dulcis Ibntum aggreditur diabolus , luxuriosurii oppughat
es.t fonliurii, in quornm sinu cibtis dulcior est pal- inimichs. Ubi auienl jejunium viderit, fugit, meiuit,
mairum. Apostoli ergo sunt fonles , qui tatius terrte pertimesctl; terrelur paliore ejus, debilitalur ine-
faciem doctrinae suae flumine rigavefiml, el fatigatis jjtlia,
; iiifirmitate prosternitur: pfoslernilur, inquam,
d
genlium populis potum divini mysterii propinarunt. iiifirmitate; quia chrisliana infirmitas fbflitudo est.
8. Septuaginta autem palnias jttxta fonles apdslo- Unde ait Aposlolus: Ctujf infirmor, tunc fortior suih
Iicos genei'fttas sepiuaginta illos discipulos dixcfiro, (II Cor. xn, 10). Sed qua;fel aliquis, qtiemadmodurii
1
qui secundo ab apostolisigradu propter salulem ho- sit fortis infirinitas? Tunc est forlis jnfirniitas,
miiium aDomino diriguntur, quos Lucas evangelisla quando earo labescit jejuniis, anima puritale" piri-
describens, biiibs et biiios asseril destinatos (Luc. x, guescit. Quantum enini illi ciborurii succus subfrabi-
1 tl sfj/.J.QuiVerev-eltit jialmsepost curas bominum tur, lantuni huicjustitiae virtus augelur. Tunfcigitur
a Omnes edi.i. et codex Ltigd^.Reg., hnpollutam velut amnes purissimi; mss. ul nos in textu. Rursus
viam esse; magis cohgrue ac Remig. et Valliscl., pol- vero, ttbi vet. edit., laiga sapientia sdcramenla pocti-
lutatn , etc. - li, codex Valliscl., larga sapienliw-Sacramenla poctili:
h- Rom. edife sola, ei cmnosamvoraginem post Lugd. vero Iectionem ainteponimus.
maran venii.vsed.mss. ac vel. edit. ubique scribttnl, d
e €qdex ValliscL, diviniministeriipropinarunt.
myfrham , myrrlid, etc. f Rpm. edii. sola ; fratres, superiore Dominiea.
« Yet.edil., quia omnes purissimi; Rofn., qitia Codex Gerni., el litrris hiexpiignabilisdidboto,
'
645 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASGRIPTI. 646
homo imbeeillis quidem est ad saecularia opera, sed A Saul abstinentiam diei suis omnibus indixisset, et
fortis ad divina; tunc enim magis de Deo cogitat, Jonalhas ejus filius prsecepii nescius, inier medias
4 lunc judicium metuit, lunc "vincil itiimicum. Ait Ijostium acies victor incedens favum mellis, iiilincla
eiiim Salvator de diabolo : Hoc genus non ejicitur, sccptri summilate, gustassel; tanta 419 indigriaiio
nisi jejunio et oralionibus (Matth. xvn,20). Dicit repente commola est, ut et dilTerelur victoria, et di-
"Uliquea diabolo energtimenum non nisi jejuniis vinitas laedereiur. Denique nec bello Jinis impojiiiur,
posse purgari. Videte ergo qtias jejunii vifltis sit, nec regi responsum propheticum dalur. Unde intel-
quantam Itomini suo prseslei gratiam, quod taniain ligimiis quod Saul hosles non tam virlute miliium,
pfsestet alteri medicinam: quemadmodtnn prhprium quam militum abstinenlia.superabal. Denique unius
sanctificet hominem : quod ila purificet alienum. culpa.unctis confertur ignavia, et unius delicto otn-
Mira euiin res est, alter jejunat, et alteri prodest nibus generalur ihfirmilas;-deficit enim viilns in
jejunantis ulililas. -exercitu, ubi doficit in observatione jejunium. Quod
5. Ergo, fralres, absiinenliae arina minime depo- ut pecGalum Smil ex ipsa divinitalis offensione co-
namus, et quadraginia dierum jejunia sine interniis- gnovit, stulim Jonathse dixil non esse parcendutn ,
sione curcmuS. Hic est enim perfecttts numerus ad -scd peccaium admissum cfftiHOneejus sanguinis ex-
Tincendum;Dotnitiusenimdiaboltjmposieaquamqtta- "j B piandum. Yidete quanla apttd Saul rcgem fucritrcli-
draginla dies jejunavit, evicii,non quod el anle jeju- gionis d observatio, qui oflensam Doniini opiavit
niaeumvincerenon potuisset": sed uiosienderetiiobis «liarii parricidio uiiligare: el quanta sil resoluti
lunc nos diaboli posse esse victores, cum per qua- culpa jejunii, quse non nisi sangtiinis effusione pu-
draginta dies viclores jejunando desideriorum car- nilur. Et si ignorans Jonathas iiidicliim a patre je-
nalium fuissetnus: eum quoque qui liunc numerum jtinium qttod resolveril, morii addicimr: qui sciens
conseeratum gulse interiiperanlia violassel-, lamquam indictum aChristo reSolvit jejunium _ quid merettir?
imbecillem et misertim facile eum ab iniinico posse 6. Ergo -, fralres, slalutum nobis cuslodiainus
superari. Quomodo enim potest in altero diaboli im- omiii observalione jejunium, til hostes noslros spiri-
pi'obitatem vincere, qui gulasintemperantiam in se lales carnalesque vincanius; habemus eniro, sicut
ipso noii vincit ? Prius ergo, homo, lui vicior esto ; noslis, el carnales hostes. Jejunemus igitur, ut eos
-ul possis esse victor allerius. Suul enim intra te exercitusnosleret Saul superet ot obtineat. Nec in
proprii libi hostes, qui qubtidie le oppttgnant; ecce abslinetitia positi declinemus ad favum ; favus enjm
enim avarilia te diviliafum ambitione circumvenil, qiitedam inundi est voluptas, sett vitia, qum, sicul
luxuria epularum suavitate captivat, haeresis scien- scriptum est, ad tempus quidetn impinguant fa.uces,
liaeh faldtate pervertit. Yince ergii inimicos pro- C-noiiissima C amariora sunlfelle (Prov. v, 4). e Oiemtis
prios-, ut vincere possis alienOs. igilur, ut nobis jejunantibus ille spiritualis favits a
4. Non ehini _,fratres, leve peccalum est , ffdelibus Domino largiatur, qui in solerna beatiludine in pa-
indictam quadragesimam a Domino violaie, et jeju- lato faucis aniinse nobis dulccscal: ipso adjuvante ,
nia consecrala ventris vdracitate^dissolvere. SCri- qui vivit el regnat in saacttla sseculorum , ahien.
plum est enim : -Quidicii se in Glirisiomanere, debet SERMOXXJI.
sicttt itte ambulavit, et ipse ambutare (1 Joan. u s 6).
Si vis ergo chrisliaiius esse, ° debes quomodo et De sancia Quadragesima VI.'
Christtis ambulare. Ille qui peccalum non habebat, Hic sermoin anliq. edit. ac plerisque mss. superioribus
quadragesiniam jejunavit: tuiionvisquadragesimam tribus prpxime snbjicilur; unde conjeclura aliqua
jejunarOj qui pfeceas. Ille, inquam _ peceaium non duci polesl, eum ab illorum aucloreprofeclum esse.
liabebai, sed pro nostris jejuhavit peccatls. Qualis Ipsius tamen stylus paulo humilior esl: scd eumdem
ergo apud cqnscieniiaffl tuam christiaiius es, fcum a diclione Ainbrosiimttllo longius removetilla shn-
-Ghristo pfb te esuriente, tu prandes? cum Salva- plicitas, quam a Maximi.
tore pro te jejunante, tu reficis ? . 1. Non usque adeo conirislari debemus, fralres ,
5. Non igitnr, sicut dixi, leve peecatiini «sl ihdi-1]) quod in liis quadragesimaj diebus lentalio nobis tri-
cliim violare jejunium. Nani ut boc exemplisbreviter bulalionis advenit; quoniam et S;iIvalo,i'cmnoslrum
approbemus, legimusin iibris Regnoruni', cum Saul propler ipsam quadragesimnm videmus esse tenta-
rex Israel bellumcontra Allophylos gereretj universo tttm. Minus ergo doleredebemus seryuli, quia Do-
ettm exercitui Sndixissejejuniiim, el abstineii.Ubtts mini Itabemus exeinplttm. Ubi.cnim est siinilis cum
cunctis, eu'm contra -adversarios pugtrare cospisse Chrislo devoiio, siroilis esl el cum Chrislo leiilaiio;
(I Reg. xiv-, 24 el seq.). Bonus platie rex-,qui hqstes conditionem enim nobis lolerandi iinpuuit condilio
suos non tam armis quam devolione vincebal. et jejunandi. Credimus aulem quod. sicul Salvator no-
pJus dtniicabat religione, quam telis. Cura ergo ster diabolum cumleiilarelur, obtinuit; ita et nos
a "CciileTK
-Yiiilisfel.,luiii jiuliciutiirioil ifieiuit. magis artisii.
h Omnts edit.-, 'perYersiVate-perbef.it; dnihes "nrss., d liamss. edit. vero, obwvanlia >q'ui<offensmn
- falsiluie perverlil. Deum_, elc. . ,. . ,
c Vei. edit. et ms. unus, debes quod Chrislus fa- 0 Oremus igiittr, et sequenlia nunc primum c cod.
cere ; Roin feciifaeere : sed cnm neutrtim horum Vnl. et Germ, restiluunlur.
verbortim legere sil in aliis-iiss. lectio codicisi_erm.
617 AD OPERA SANCTI AMBKOSltAM_ND__. UB
hostes nolros, cum tribulamur, posse devincere; je-- A aittem obstruil; et lideo bonitafem suam a nobis
junia enim Chrisli tentari possunt, non possunl su- Deus non tam ipse retrahit, quam nostra illum
perari. Anguslias quidem in observatione babent, , delicta rejiciunt. Ait enim idem Dominus per pro-
sed prosperitatem tribuunt et salutem. Videamusi phetam ad eos, quieranl iu tribulationibus consti-
igitur inter cseteras tentationes, qua Dominum dia- tuti: Numquid non valet manus mea eruere vos (Esai.
bolus arie lacessat. L, 2)? et reliqua. Vides ergo quoniam inter Deum
- 2. Cum enim
super pinnam staret templi Salvator,, ct hominem peccaia separant. Tolle igilur peccala
ait diabolus: Si Filius Dei es, mitte le deorsum,, de medio, et Deum tibi proximum lu fecisti.
et reliqua (Maltlt. iv, 6). Vere diabolicaafraudis as- 6. Quomodo enim jpolesl, fratres, oblivisci noslri
tutia consueludinis suse nilitur arguntenlo; semper Deus, qtii etiam capillos capilis nostriin Evangelio
enim religiosos de superioribus dejicere ad inferiorai apud se dicit esse numeratos? Si enim capillorum
conatur, et de sanctis ac venerandis actibus dedu- noslrorum meniinit, 1multo magis noslrarum ani-
cere ad terrena et ecenosa feslinal; ut qui slat pu- marum meminit (Luc. xn, 7 ). Per numerum enim
ritale ntentis in summilate templi,l projicial se in' curam circa nos solliciludinemque cognoscimus;
profundum inferi contagionepeccati. Nam cum Do- nemo enim numeratj nisi quod vult diligentius cus-
minum de pinna templi dejicere nititur, utique de B todire : nemo numeijat, nisi qui verelur, ne frau-
perfecto religionis cullu eum removere conatur; dem absque miinero patiatur. Pastor ut salvum
pinna enim loci sancli perfeclio coelestis esl sa- gregem habeal, eum frequenter annumerat: deni-
cramenli. que Doniinus, qui est bonus paslor, cum una ovi-
3. Recte autem Dominus super pinnam templi cula, de centum ovibus aberrassel, recurrens ad
stare dicilur; quia de ipso scriptum est: Qjti am- numerum, propriis eam ad gregem humeris .repor-
bulat super pennas ventorum (Psal. cm, 5). Super lavit (Luc. xv,4). Usque adeo ergo habelur sub lu-
pennas enim ventorum quodammpdo ambulat Do- telaj qui habelur iri numero; ut errans propriis
minus, cum super morum nostrorum alacri conver- apporietur humeris, ne quid de numero minuaiur.
satione volatu incedit; pennie enim nobis sunt boni Nolite ergo putare, fratres, quod vel minimi cujus-
inores', qui nos elevatos a lerrae humilibus in cceli quam obliviscatur; Deus enim omnium meroinit,
altiora sustollunt, et volatu quodam menlis de omnium recordatur jlianlum ut non, noslris inter-
tariaro tenebroso edueunt, et ad paradisi arocena venienlibus peccatis,Jei inferatur oblivio.
perducunt. Quorum morum pennas habere Pro- SERMOxxni.
pheia desiderans ait: Quis xlabil mihi pennas sicut De sanclaiQuadragesima VII.
columbw, et volaboet requiescam (Psal. LIV,7)? Su- C Ex iis qum hic dicuntur de quinquagesima, cognoscere
per hanc ergo pinnam lempli Salvator slare dicitur, esl illius titum nondum communiterid temporis re-
hoc est, quasi in quodam lemplo fidei noslrse eon- ceplum fuisse : de cjijus quidem diversitaie consuli
sistere; unde -ait Apostolus : Vos estis templum Dei potesl Cassianus Coll. xxi, cap. 21, el Sot.omenus
vivi, et Spiritus Dei habilat in vobis (II Cor. m, 16). lib. VII, cap. 19. Quod autem hic sexageshnte ac
4. In hoc igitur templo stans Dominus nee rece- sepiuagesimmnulla fil menlio, illudsane indicio est
dens, 420 increpat diabolum, dieens : Scripium hujus sertnonis ac sitperiorum 14 el 15 auctores di-
est : Non lenlabis Dominum Deum luutn ( Malth. iv, versosexslitisse. Intendilur vero etiam querela ad-
7); hoc est, non lentabis eum, quem putas tam- versus eos , qui per quadragesimam allernis laritum
quam hominem ad inferiora pellendum, sed magis hebdomadis jejunium servabani, in quos 'shniliter
a tamquam Deum et Dominum ipsum noveris ado- sermone 14G invehiiur Pelrus Chrysologus. Sunl
randum. In his ergo jejuniorum diebus tentamur ad prwterea in quibus Iiic sermo cum serm. 145 el i-47
similitudinem Salvaloris ; simililer enim et nos hos- Append. Augusl. satis convenial, ut forte ad eoruin
tes nostri de pinna lempli, lioc est, de observatione auctorem referti possil: at ne idein ttibualur Am-
quadragesimse delurbare eonanlur. Dum enim ter- brosionostro , niliil hon reclamal.
rores ingerunt, dum insidias paranl, cupiunt nos " 1. p.onnuUi christianorum, fratres, seslimanlcs se
de arce religionis abducere. Dicitur autem eis a Do- divinitatis
i praecepta religiosius observare, prseter-
mino : Non tenlabitis sanctos viros et famulos Dei; i
missa devotione quadragesimse, cujus hodie cura-
quos enim tamquam humiles conculcandos putatis, i
mus exordium, quinquagesimam se^facere"meniiun-
senlietis tamquam strenuos bonorandos. I ; lcum id neque diyinis lilteris jtibeatur, neque
tur
5. Sunl enim, sicul dixi, plerique fratres, quos traditum
i sil auctorilate majorum. Sola igittir hoc
hosies nostri de perfectione religionis abdueunt: I
faciunt animi prsesumjpiione; et dum putant se de-
qui dum prsesens nialum riieluunt, putant Deum 'votius agere, superstitiosius conversanlur. Dicit se
nostraj salutis immemorem , nescientes quod Deus observarei quinquagesimam, qui forte quadragesi-
nullius est immemor : sed immemorem illum no- jmam|implere vix possit. Bonum est quidem cuuctis
stri tunc facimus , cum peccamus. Cum enim mala lempbribus. jejunare, sed melius quadragesimam
operamur, avertit faciem : cum nefanda loquimur, jejunarej cum Ghristo; hanc enim qiiadragesiniam
a Yet. edit. cum ms. Valliscl., tamquam Dettm et liominemipsum. Non satis recte.
649 - SERMONES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. 650
nobis Dominus suo jejunio consecravit. Quod dixi A _ coritigisse. Baplismus plane fuit, per quod in pecca-
jejunio, non jejuniis ; unum eniin jejunium Domini loribus imquitas sublata est, Noe juslitia coriservata.
fuit, quia continualis quadraginta diebus et nocti- Ita ergo el modo nobis Dominus ad instar illius tem-
bus, cibum omnino non sumpsil _(JSfatth.iv, 2). poris quadragesimam dedit; ttl constituto dierum nu-
2. Qtiisquis ergo christianus eonsecralam jeju- mero, patefaclis ccelis, pluvia nos misericordise cos-
nando non impleveril quadragesimam, praevarica- lestis irroret, el. inundatione facta perbaptismum
lionis et contumacise retts tenebilur, quod legem lavacri salutaiis lios imber illuminet: et sicut lunc
divinilus pro salule sua datam 421 prandendo ipse facinm est aquarum fluctibus, exstinguatur nunc in
rescindit. Rescindis enim legem, qui exemplum je- nobis deliciorum iniquilas, virlulum jusiilia conser-
jiinii Dominici noti cttslodis. a Qualis vefo chiistia- %'etur.Ipsa enim quse sub Noe, el modo verlitur ra-
nus es, «um, Dominojejunanle, tu prandes? Qualis tio; baplismus enim peccatori diluvium est, conse-
christianus es, cura, Christo esuriente, tu reficis? cralio est fldeli. Per lavacrum enim Dohiini salvaiur
Rle pro saluie lua famem sustinet, tu pro peccatis juslitia , necatur injustiiia : quod in uno eodeiuque
tuis jejuuare formidas? Dicite enim mihi, inlerrogo faclum videmus aposiolo Paulo, qui pritisquam prse-
vos qui in quadragesima prandfitis, si non in con- ceptis spiriialibus lavaretur, erat blasphemus per-
scientiis vestris rei eslis, quod abstinente cuncto po- secutor, et Saulus : at ubi pluvia super eum lavacri
pulo, vos soli conlra praeceplum Domini devoratis ? B • ccelestis influxit, necalur blasphemus, necatur perse-
si non vobis rubor est, cum exitis in publicum ; ne cutor, necatur Saulus; vivificaiur apostolus, vivifi-
quis vobis jejunus occurrat: aui si non cogitalis, catur justus, vivificatur et Paulus. Usque adeo aulem
cum ad Ecclesiam proceditis, quemadmodum pacem perdidit veterem cum aciibus suis hominem, ut cum
episcopo porrigalis; ne forle ipso spiritu osculi ve- moribus muiaret et nomen. Qtiisquis ergo in hac de-
stri vos reprobel! Quod si hsecforte non cogitatis, votione quadragesimseDominica mandaia servaverit,
forsilan vehemenler erratis; scire enim debelis, cum necabitur in eo diabolica impietas, apostolica autem
in quadragesimaediebus jejuno pransus occumt, non reservabitur gralia; et succedens quodammodo sibi
bene de illo judicat, qui jejunat. ipse, morilur ex ea parie, qua peccator est; vivifica-
- 5. Hoc enitn ideo ' ' ' -
dico, quia audio complures; quod lur ex illa parte, qua juslus esl.
gravius est, fideles alternis inquadragesima hebdo- 5. Videamus etiara si alibi in Scripturis buncmy-
niadis abstinere, et consecratum IUumdierum nume- slicuni quadragesimse numerum possimus invenire.
rum gulae intemperantia violare; hoc est, prandere . Legimus quod sanctus Moyses in erenio quadraginta
septem dierum curriculo, et septem dierum spatio_ annorum curriculo filios Israel coelesli manna nu-
jejuiiare. Quibus hoc dico, cur etiam per illos sep- trierit (Exod. xvi, 55). Bonus ergo numerus, qui
tem dies fraudem sibi faciant jejunando, cum illis ^ semper coelum aperil: bonus, inquam, numertis, per
jejunium tale non prosit? Quamvis enim abstineat quem juslilia Noe salvatur, et Israel filii saginanlur.
quis certis diebus, quamvis ciborum dulciora alimenta TJndeet nos observemtis hunc numerum, ut aperiah-
non sumal; h non tamen ;illi accepto ferlur.quadra- tttr nobis cceli, qualenus et pluvia nos graiiae spiri-
gesimsejejunium, qui non diebus quadraginia jeju- "talis irroret, et spiritalium sacramentorum manna
nat. Pttdet dicere, senes et aniculae quadragesimam reficiat; instar enim Patrum liostrorum hac observa-
faciunt: c_juvenes et juvenculse non faciunl. Omni lione quadragesim_e el jusiificamur 422el pasci-
igitur sollicitudine tempus sacralissimuni celebre- mur : justificamur lavacro, pascimursacramentis.
mus, rion prselereat nos dies absque jejunio, rion uos 6. Sed dicet aliquis, filios Israel in eremo quando
transeat una hebdomada ahsque vigiliis. Ule enim manna salurati sunt, minime jejunasse. Egd auiem
faeit quadragesimam, qui jejunando et vigilando dieo illos non nisi abslinentise lunc vacasse , aique
ascenditpascha. Namsicut reliquoannojejunareprse- ideo ccelestis alimonise gratiam meruisse : primhra,
mium est, ila in quadragesima non jejnnare pecca- quia desertum omne jejunium est; d quia ahxietas
tum esl; illa enitn voluntaria sunl jejunia, isla neces- solitudinisconcupisceniiamrepellitescarum : deinde
saria : illa de arbitrio venitint, ista de lege : ad illa in eremo unde accuralse epulse? unde vina pretiosa?
" unde
invitamur, ad ista coropellimur. quadraglnta annoruro tempore qualiscumque
4. Sed videamus iste quadraginta dierum sacratis- substantia? Inlelligimus ergo jejuhasse filios Israel;
simus numerus tinde habere cceperit exordium. Le- . "quia cognoscinius illis escaittm copiam defuisse, et
giraus primum in veleri Teslamenio (Gen. vn. 12) _tunc sumpsisse cibum,quando largienti Domino pla-
Noe lemporibus, cum oiune genus hominum scele- ~cuisset.Satis autem diu jejunat, qui cuniChristi vo-
rata iniquitas occupasset, tot dierum riumero paie- luniate se reficit. Usque adeo yero abstirientia filio-
faciis calaractis coeli aquarum pluvias defluxisse, et ium Israel in eremo placuitSalvatori, ut qtiorumddin
myslerio quodnm quadragesimse' immdatione ofbi :eliam inter ipsos intemperantia notareluf; ita* ut
terrarumfacta, non tam diluvium quam baptismum quisquis avidior duplum mannse cibum sibi college-
a Abest a cod. Lugd. et Yalliscl., Quatis verb... lu: nesquenon faciunt.
d Vet. edi_ cum ms. Valliscl., qui anxietds sollici-
prandes?
- h Codex Yalliscl., non lamen illius acceplumfer- tudinis; melius edit. Rotn. cura cod. Lugd...... soli-
lur, elc ,.- .: ludinis. . ,. , .' -. .. .. r
«Itaedit.; cod.Vero Lugd. et Yalliscl., diviiesjuve-
FARROL, XV11. m
661 _APOPERA SANCfl .A.ifBRQSIIAPPE.NDJS.. , m
rat, hic hac injuria ferjrelur, ut non tajn cibuiji sibj tAvermisnon mprietiir, _elignis eojjj.m j)pn-cxs}n)gu£r
Inveniretur servasse} .guam yer_na.es : scjijcet ut quia t,ur. In qpibus nulla vox jjisi gepijtus, iiulja requies
supra moderatam refeclionem concupigr.at,yelnt sti- nisj ign.is, nJlJJujnrefrigeFiujjinjsi flamma, ijujla lux
roulis quibusdam cpnscienljse in morgm vgri.niuni umquam nisi tetiebrse: ct}aje,s noji yeniejjtji.mqua.m
urgerelur. jn memoriajn jjpqd iiejjni _,^mpriim cjbtAScrjjcialus
7. IgJituret nos? iratres, ,obse,rvante§quaqragesi- §s|,£f mansioeprôi ftujjj diabojo pj-Jt, jijii uulla
mse <juoiidianaet "mpderatajejjmia, et J_amqua,m jn Suavjlas jji.sifeto.r, . -
eremo conslituil, nihil deliciaru.m .sê.cjjlaf.isim ppgir 423 %•Q Jjufl1-r <!>»f^guuf" PPjpo.ssidcrede.s.ip
temus, nulla nos cupidilatum eorpoj,alii.uj.dulcedo dpras?qpo,dfecjs.liniaJji))j,d.umpotes,.cnjenda : dtuji
sollicitet. Simus sobrii, simus castj; habenies quir !enipus habes, clania ad .ojijnjpolejitemDeum : dum
"
dem conyersatipiiem i.nurbibjig, po§sidganiusnienle Jemnus habps jjjgeiidj, dtiij)jjdhuc anjma lua versa-
desertum. Si ita .al)stiiigpjes_e.ger.inius,, §pit jjjcoelgr jut' in porporfi j.uo, ,_ujj.ajihuc yiyis, reniediuin ijbi
lestis mannse reficiamur alimpnia, et jiulljs verijjiuij) fulhAuinacjjujre, pritjsquam jq prqfuijjlujnte morJ,is
slimulis eompungamur, aJ).s.oj'J)eailafjqgu.sjja.i)arjum, pri.1Sqjif!ra!e jjiferjiu.s
ggRMO vay- c./jiaj; ubi nuIlaesljiniiJJlgenlia.ijbijjjjIlusad cpjifejs.-
J),eSaijcta .QuadraggsijiiaVJIJ. B siojiei))jrecursus,plij iiulji,ises,tgd5'ewjafl> regressus,
Quidguid a piimis hujus sermppisyeybi?u^jie ad iiy,me- p. Et jios, fjaires charissimi., agijijijisverani poe-
"'
rum 2, inlerponiiur,, h}A.ppe.nd,. August.tibj.serpio- nitentiani, ut no.sJBpminusal) illa poejia, quam sur
nem251 cpnsfitpit. reperjtjnf, Ex egdeme}iqi)inon- peiius diximus, prjpere di.gnet.jr.I,pj) npbis sulficjf,
nulla reperiuniitr,n ejusdefft4pp$>liiipis2.S6•Uu4e qjj.odjion)eijehj-jsliaiiMrapj-asfeiînjjgjSijiperachri-
cognoscimuset Cwsarium, si fgmeni§ puctor hprum Sljjina no.n faciiijuj}; dficiniasnpstras annis singuljs
sermonumjtxre dicajur, eq§det)}senleniiqs subinde decujiPU.SJrjigibps i pecoj-jbps; et caeteris prsecjpit
iterasse9 et npstntm hpnc §er)iimiepip.ieniimesse,«{.- erogand.a.sPqmiiips: fScripjmjijjuq,ipe.,sf{Deut. MI,
que perfectum, cum dipltt§ _s§t)qg§5J .ii,\ustflUJUM t. e( seq,) : patg dînias de onuji Jatjqre ye_,ti'p, e!
tqcinia sil. Apud Rgbanum IfQjpiliai)i_.crib}tuy (jon- dc omnibus pecoiibus ygslrjs, ei.-egoaperiam vobis
ira paganicos errprcs, in flua sicyt et iii segtten.i cafajacjascfeji, ej pulnjplicabuiijur mes.ses, ct yin-
qumd.ctmlea.ere est, quwex l.of sernipm V101P' .««- dejjjja; yestrpeerpijl vojjjs jp _al)undajj!iam, jnsuper
tuqlus; nisi niglueffspu»}f!,etnsermgngm parfifflex et sajjiiajes jj) rlpniibusyostjjg. At si jjpn dederitis
Cwsario, pqriini eg liabpnp, pfrifime$ dt.ti .ptl.e- dgjiijnas, dieil^jjmjjjjjjgj m_i{.aiji _grjjjidijieinet prui-
clum esse. jiajji .et tejjjppstajes supei' ypg, et tpllan? pmnem
i. Quairi timendus e.sj, fi\atres .cjiarjs.si-m, ,digs C iflbprgjjj vesjrujn. JSJoyeni pajies yojjjs iribulqasunl,
ille jud.icii, in guo Dpminus nqster .Jejjus ^hffetiis, §gd qjii .depirjjas dare npljiistjjs, ad sqjam decjniani
ac redempioi pmiiiuni propo.stjjl v,enirecunj (lapjni.a reygrtejis : iiismier etji)orialiia_.esygnient in ,d,omos
ignis, quaeconsuniptura est advej'sarip,ssqps, eleqs ygsjras, Priiiijgflti, .'ijij el ojei paj-jcji) jofferte prjr
qt.iifaciuni iniquitate.m1In JlJa dje plafljjent oinji.es m.uin jn Ecgjesjgjjj; jreliijuaijiper jciceo.s, clajidos,
irjbjisterrse. Eiyj.d.ejbpnt Fijjujy bpniinjs v.enjenr dpbiles, Igpjosqs, e\ .oj^pjiajios,et per -yiduas, pe?
tem in nubibus cqe.licuni yirjyte .magna,et jnaj.estale regriiJOSet a.dyejjasîyideredebetis, Sijnjli.er facite
excelsa : je. ,conijmoyel?i.!niur .ante §uro omiies fi.iies ,de qmni pgculip v.es.lr,o,jlo pmni fiuctu vestio, Quo-
terrse, el"peccajtjre.s p.eribjtjitin .e_t: ,el fcejum pjjr ties noyujji J;jci.spaiieni dg me.sseJu^_ p.rjijiumaffer
cabitur, et .mar-esicc,ab;tui', ,et fflont.es sjcul cpra ad Elcclesjajiipro Jjepedictioue: reliquum vpro tecuni
ardebunt juspg a.d jiiferos. et sqj eonv.erjetnr jn. le- rgtinere ppteris prq le, et jua fajjiiiia : sic fac de
nebras, gt "luiiarion dabit lujnen spujn, e,lsiellce$.- pya, êtde on)!)jJabjorf.tuo..
dent de coilo^ et virluigs pcelpruiiirommflyejignjur : __,JjjepcJgsiasfapJgsiiolite obslreper.e, sed lectjo-
et lunc apnarebit sginupi Fijii ljpminis jtt gcejo, gupd neg jjiyjnas rfjjjge.nlep.aud.ifg,-0_uioi.io_sis verbis, ca-
eril,'crux Christi Dp.niiniposj-rj? j,q.cyju.sJiijiiinpj,.e- cliiiinis clajjjorojsis,dean)l)plalipn|J)usimporiunis jp
.nebrespenl totius Jriiundilumi|_a,Tiijie s.apctirapjeii- D gpcjesia perslr.epjt ,Je! prosg et pro alii.s redditurus
nir pljyiîj!.Chrislp i_naer_, et ,sic setup.er.cpjjj,Dp- est ralionem in diejjudieji; quia V.erjiuni Dcj.nec
miiip erriril: pejccatoresauleni cpijfjindciijjji;et per- ipse audit (jjej; ajjjjs audjrg perjuiltjt. Ad Ecclesiam
ibunl. gv tunc JOomiJnus jjosier JesjJsCJiri.slusnjjttgt cum venjtis. .nplit-eJitig.rgs causas yana.s noljie _i-
ajigeios sqpsjad paftiqr angulo.;,J,err_«? fit gpiigrep- gere, audjr^ yej jqdjcarei atit. rjsari, aut joc.ari,
bnnielec.|,os.ejus a sjimmp ccpjorimiusijqueadformi- yp! alipnas JJabulas.r-e|errg;.qu,qjiiamqui tajjp agunt
nos eprum; eitunc sep3i'abitvsanclpsîi.osJJpnjhiusi jfiijg fruciu oratjpj„i,esi eprun. eyane^cjiijl: jjjinjji«,um
de medio peccatorum , _et iijittet eps in jnan.sipngs i parvppe.qgaload Ecglgsiam y.eniijgtj.el, cum pecca-
ccelesles : peccaiores autgm mittepJiir iji pamjnypi Jis njyltjs de Ppclesja recedunt.quijjus valde con-
igrijs, qui par.ali.jsest diabol.oe(t.apgielj,?
gjus (MqtHi. gf.uit, ÎIO4Prppl.iela.djcit gt cpjiiniinatur; Homo
xxiv, 29 el seq.). Ibi eril fletus et stridor dentiumi vunilati shnili§facttcsest, dies ejus sicul umbrq trans-
(gatlh. ynij 12). Ygailljs bqminjlj.us,ûl cppJia- eunl (Psdl. CXLUI, i).
tQr-
Jiojo'ItabebijjHijjjiijsjpries;qu]a.8B,ceBJdet"fuiiijyi.s 5.. JmiJCfiivei_ .quieausas aujliunt, jusle judicent,
meniorum eorum in sseculasa:cuIoruiu : ijuorum el munera super intioceutes non accipiant; tie forte
' *•; * ..":.:
__• .[•?•*" , _'-r v
,i\ z-_..~•:&. '
655. - -
SERMQNES S.. AMBROSIOIIACTENUS-ASCRIPTI. , -654
dum.acquinintpeeuniam, perdaal ajijmam auam,. J_ _ num pessimum : hoc est, iracundiam, odium, invi-
Ngmo enim habet injuslum lucrum sine justO'damno: diam, falsitatem.-iniquitatem, avariliam, cupidita-
itbi lucrum^ ibi et daninum : lucrum, in arca, dam- tem, superbiam, saciilegium, furium, luxuriato, fal-
immyeroiuanima.Dic,ubi suntreges,ubi sunlpiinT sum teslinionium, dibcordiatti, perjurium : h_ecsuril
cipes,-uhi suiit divites?ubi est aurum el ornamen- animarum venena. Ista prius-repellamus a nobiSj-et
tum eorum 1 Guricta yelutuinbra lraij.sieiunt. „urujn sic ad altare Domini corpore et sanguine ejus^salie-
et argenty,m g-t oruamejita eprum reroanserunt in mur. Mundemus corda et -corpdra nostfa ab omni
mundo, ,.et, illi.sine, fine cruciamur in in.lerao-, ubi viiiomalo; ut caslo corpore, el niundo corde, et
yefme.s eo.rum"iion niqrienfur, e.t igjiis. eorum noii cum seeura-oohjScieiitia-ad aliare.Domiiii" possimus
exstinguetur, quia sciiptuni est: Potenles potenter.lor? aceedfire. Eiiam- pe.r omhesfestiviiates, aiixilianle
mentq pgti.enlur(Sap. vi, 7).. Ibi vltam. teneljrosam Domino, castitatem servate; ut nos solemnilates
'' - - '
ei,mansjqneiii qbseuram perpettm Itabebunt: ibi mino,slrse..eas!osel justos inveniani. -_
sericum.miseris.,.supgrbi cum superMs, hoaiie.dte - 11. Rogamus Doniinum-, ut miltal vobii medica- -
eum homieidisâdulleri. cu_m:aduller-is, iuiqui etim mentum coejeste, hoc est.-, eastiiatem, charitatem,
"
iniquts, fajsj, cum falsis,, saerilegi cum. sacrilegis., gaudium, paiienUam , Ib11ga11imiia.em7fidem.ieni-
omnes simul eruciantur in inferno, siiicline. | tatem, coniineiiljaffi ,- e't- fflisericordiam. Efc nos,
p.
-. .. Firmiter mjhi credite,.fralres, qttia nullus pe- fratres charissimi „ non cessenius benefaeere, jeju-
jorem culpaoi habei, quatn qui Deum blaspliematts et n;ue, pojniieniiain-agere, eleemosynas dare, nudos
derelinquens, idola colit: n.ec pejor dissoJtuio esse vestire., infirmos visitare, hospiles colligere, el pau-
pcleslju populo, quam quod dseinojiibus immoleiur-, p.eres paseerei Ecelesiis Dei servire, Scripiuras sau-
ej. Ecciesise calliojicaederelinquantur : el q, li de mir ctas.custodire, Dei servos diligere,-. spemiioslram
sejricordia Domiiti desperat, et. nojicredit in lesurr oiiiiiihora in Deuui-ponere-; iramnotiperfjcere, ira-
- rectiqnem : e,t qui cqliinCaugiires, vel sortilegos, vel cundise. tempus. non fetiriefe, pacenr falsam noii
aruspiees, diyinqs e_i.pra_can.ores, el. quii confidunl' dare, chaiitatem non derelinqtiere, non jurare onuii-
iij, pjjyla,cleriis et.characteribus,, aut slernutalioni- no, ne forte pejeremus. Omiiia quaecunique vuliis
bus, avibus eantaniibus,, div.iiiaiionibus, aut. matlie- ut faciant vobis-hojnines, etvos Jacile illis- simiJlter.
maUcis, aul aliis quibu-cuinque.nialis. arlibus, dam- Qui qutem persever-averitusque in ' finem, hic salvus
na.buniur. eril-(Matth. x, 22)". . -_-"'
7-.,is.li qmnes, iiifej.ices el niiser-i, qui saltaUojies 12. Vos aut«m,fratres cliarissiiiii, ril cogitetis
aute.ipsa.. eliamsa.iic.or.um,basilicas, et.in ipsorum periculuni' vesirum, paterna criariiaie admonemus.
saiietoruin fesUvjialibus clioros ducunt,,cai)ii,ea ltixu-.Q S.i nos libenfer-auditis, et vobis-vitam._oiernam , et
riqs.a.vel turpia lingua sua proferunl. Qtiate unde der- nobis pereiinccoinparabilis goiidiunt iri fegtio cceio-
bueran!l).euffl l.audare.et mereri, iud.e sibi danwa- ruii)', ad quod-feliciterperveniremereamuf, prsestante-
lioiiem.a.cquirunt: et sicut chrisiiaiii !_____%,§& EccJe- Domino nosiro-Jesu Christo, qui cumPatreeiSpiiitu
siam.veiiiunt, utpagani ta.tneiideE.c.Glesjarevertuntur. sanclo vivitetregnat in ssecula sscculorum,. amen.
8. Nulla inulier po.tione ab.ortivuin procurel, aut SERMO XXV. -" •: ' ;
c.oncegiQSfelus, q.ccidat. M.ulier quse iiiiquitalem De Sancta Qtiadragesima IX.
Jtaiicpalraye.rit,,quaulos parere-potuissei filios, lan- Jam. pridem hic sermo numeralus esl inief Ambrosia-
tomm homicidiqj-umreaj.ratiojiem redditura estin nos, quippe qui a Graliano el P. Lombardo Ambrosii
die.judicii. Qjiicumque malor.utn. hujusmodi.reiis in- nomine citalus fuerit'. Uorum auctoritate siciit et co-
ventus4'uei.if,perrdidil bj_plismi merilum; coram Deo dicum Vatic. el Mediol. a Decreli enfendaloribus
etangejis.ejus. eumdemsancto Doclori allributum esse pronum vtde-
9..Gontestam,urvobiscgram Ghristo Dominonostiw, lur. Verumnon possumusquin admiremur erudiliss.
- quod^quimaluin feceri.t, njsiveisariipoeniientiam ege- Card. Rona lib. 1Rer. Lilurg. cap. 14, num. g, pro
- Ambrosiano ipsum habuisse'.Etetiim-vel hoc
rij,, elee.mosyji,as.iusiaS" fecerit, et nisi in.bonis.ope- solum
ribus mors illum inveneril, quod numquam ptfsslde- j) quod-per quadragesimamiingulis diebus excepia Do-.
bitvilam. seleruam-, sed cum diabolo descetidet in minica necessariojejundndum iradil;-justum hac de
ijjffir-nujh.iiquia.arcfaelangusia.eslvia-, quw ducit ad re dubiiandi-locutn prwbuii Bossevhw in Apparatu.
vilam (Matili.-vii,, 14),, Bt ideo non tatilum propier- Si huic causw iltam addideris quod'pfandiii.m hord
Umprgm.jti.djcij, se.dpropter amorem Dei, et:gatidia twna capere permillit, eteadem hwc cuin serm. 8 in
vjtse.a.ternset ab.om.ni;vilio.et rnalo se abstinetequis 1 Psal. cxvin, iiiijir. 48, composueris, quam iri eo
debet, eliamspe.m^suajno.mni hora inDeumponere.' niliil existal'Ambrosianum, sialiin comperies.'_Porro
10. Serpens cum venerit ad bibendum aquatm, mulationes _a Romanis editoiibiis, qui prhnv eum
'
_ priusquam bibal, extra fontem evomit venenum pfwlo subjccbre; in eo fdclas ex codice bibiioiliecm
suij.roêl.postea, bi.bjt;. ita. et no.'. quando ad-altare1 -.Vallicelltinmemendavimus.
: DominiiC_a!Uimun_i.c.aj;uri-accedimj]s, deponamus vene- i: E-cce a" nunc "lempusa.de.s.lVIh-qud,eiJ.peccnta
""
In e.od;"Ribjig.th,.,Va.lljc.'et,'a,l).ud'.Gralian.eajijir fuit: Ecce nunc tempus-acceptabHe; tdsipmpri Do-
sernionis verba srint: in - " -" - "
jiis pilma edit./autcii. .Ro.m.n minicu-.leyimus.
hoc initium sine tesje aul fidejussqre proemissum1 -...-.'_.<•
65S AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDlX. 6'M
vestra conftleri Deo et sacerdoli, et per jejunia et. A.grandi quoque siudio ct cum ingenti avidilaledebent
orationes et lacrymas atque eleemosynas delere de- chiistiani eleemosyjnasfacere; ut mereanlur in die
belis (De Pwnil., disl. 1, cap. Ecce). Quare erubescit judicii audire a Domino : Esurivi, et dedistis mifii
peccator matiifeslare peccaia sua, quse et Deo et manducare : sithi,,ei dedlslis mihi bibere : hospes
_|25 angelis omnibus, atque cunctis electis anima- eram, et collegististne : nttdus eram, el veslististne :
bus sunt nola et manifesta '! Confessio a morte ani- hifinnus, et visilastisme : in carcere eram, el venislis
mam liberal, confessio paradisum aperit, confessio ad me. Venileergo\ benedicliPaitis mei (Matth. xxv,
spem salvandi tribuii. Unde Scriptura dicil: Dic tu 55). d Si ista vos ojpera misericordise non fecerilis,
iniquitates tuas primus, ut justificeris (Esai. XLIII,26). qusc modo commemoravi, audielis in die judicii :
flic iis verbis ostenditur quianon merelur justificari, lle inignein wlernum (Ibid., M).
qui in vita sua peccata non vult confneri. llla vero A. Jam quia tales dies sunt, non audeo, ut non
confessio non liberat, qu_enon fit cum poenilenlia. dicam periculum et grande malum, quod estin po-
Pcenitentia vera est dolor cordis , et amariiudo ani- pulo isto : quod si ea fecerilis, dicet.vobis : Venile,
mse pro malis quse quisque commisil (De Pwnit., benedictiPalris mei. Qualis christianus esf, qui lali
disi. 3, e. Pwnitentia). Pceniteiiiia esl el mala prse- lempore non jejunet, vel usque ad nonam ? Eece Ni-
terita plangere, el plangenda iterum non commiltere. jj nivitse parvulos eiiam laclantes, et peeora atqueju-
2. El quamvis omnes dies, qiiibus hominesvi- menia, ut periculum moriis evadere posseni, jeju-
vunt, apti sint poenileniise, tamen isli dies siini plus nare feceruni. Quales ergo christiani esse possuul,
apli et congrui ad confiteiidum, ct ad jejunandum, qui et sani sunt, et ijejunare cum Moyse, el Elia, et
alque eleemosynas facigndas : quoniam peccata Salvatore nosiro no)uni ? Solent enim dicere : non
totius anni islis diebus potestis diluere. Ideoque possumus laborare,! et jejunare. Sed ideo non pos-'
jnoneo omnes, et liorlor singulos, ut quidquid in sunt, quia nolunt. tealtem laborent minus, ut jeju-
vobis reprehensibile cognoscilis, emendetis. Qui- nare possint. Moneq quapropter, et conlestor vos in
cumque recognoscil in se aquod fidelem non decel, Domino, ul nullus yeslrum, nisi forte sit infirmus,
emendet: quod minus fecil, si fideltier decimas non aut infans, usque Jad pascha, et nisi in dominicis
dederil. Quid est fideliier decimas dare, nisi ut nec diebus, ante nonam ;manducct, aul bibat.
pejus, nec minus aliquando Deo offerat aut de grano 5. Moneoeliain iil qui juxta Ecclesiam est, e et
suo, aut de vino suo, aul de fructibus arborum, aut occurrere potest, quolidie audiat missam : et qui
de pecoribus, aul de horlo, aui de negotiis, aut de potest, omni nocle ad matutinum officium veniai.
ipsa venaiione sua? Quia de omni subslaulia, quam Qui vero Jonge ab Ecclesia nianent, omni Dominica
Deus homini donat, decimam parlem sibi servavit; C sludeant ad matutinum venire : id est, viri, et fe-
et ideo non licet homini reiinere illud, quod Deus minae, et juvenes, et senes prseter infirmos; unus
sibi reservavil. Tibi dedit novetn parles, sibi vero tamen aul duo remaneant, qui domutn custodiant.
reservavit decimam partem : el si lu non dedeiis 6. Niillus omnino1uxori suse jungatur ante ocla-
Deo decimam partem, Deustollel a te novem partes. vam pascbse. Qnicnmque iram, aul odium conlra al-
Iicm si qttis recognoscit in se, quod ab aliquo tulit teriim lenet, ^SSt/l'™ 11131illi ex toto corde, si
aliquid injuste, emendel reddendo quod injuste lu- salvari desiderat : ei exceptis illis, quibus sacerdos
lit. Nam qui non vult Deo rcddere decimas, quas coiisilium d:tl, ul non communicent, omnes cbri-
retinuit: et homini non studel reddere, quod injuste sliani omniDominicadebenl offerre et communicare.
ab eo abstulit; non liinet adliuc Deuni, et ignorat In quadragesima vero moneo ut die omni, aul sal-
quid sit vera poenitentia, veraque confessio (16, q. lem, ut dixi, omni Dominica offeratis et comniuni-
2, c. Nam quiDeri). cetis. El idcirco puram et mundam vitam duciie, ut
5. Isle talis homo non polest bonaiii eleemosy- digni sitis accedere ai sanclam communionem. Et
nam facere. Bonttm est propferea, fratres, ut Deoi hsee scire debetis, quia quidquid subtrahilis corpori
reddalis qure sua sunt, el proximo quse illius fue- in jejunando, toium debetis pauperibus donare, non
runt; ut de veslris justis Iaboribus eleemosynas fa- D vobis ipsis reservare.
ciendo, peccata vestra possilis redimere, secundumi 7. Omnipolens Deus donetutisla, qusedicta sunt,
quod 11scriplum cst : Sicut aqtta exslhtguilignem, ilat relineatis, et opere compleaiis ; qnatenus posl finem
eleemosynaexslinguitpeccatum(Dan. iv, 24). Et hoc: hujus vitas, el post terminum laboris ad requiem
facere debelis, quia unusquisijue secundum qnodl sempiternam pervenjire possitis : ipso donante, qui
liabet, debet tribuere indigeniibus : id est, qtii ba- voset creavit, et prplio sui sanguinis redimerevo-.
bet tnulium, debet tribuere multa : et qui p:irum ha- luil: qui vivit et regnal per infinita sseculorum sse-
bet," c debet parum dare, secunduro quod sanctus> cula. Amen. ,
Tobias agere docuit filiuro sutint (Tob. iv, 7). Cum1 ;
o Rom. edit., qttod ftdeliter non dederit decimai s d Rom. edit., Si per hanc vocem opera misericof-
suas. modo etnendel,quod tninus fecil. Qtiidest, elc. diw... wternum,qui paraius est diaboloei angelisejus:
11Kadem cdit., scriptum est rPeccata ttta eleemo- Jamquia... non audeo taccre, utnon revelempeticu-
reditne. El adhuc scire debetis. lumveslrttm... nisi emendelisvitam, immi-
c Rom. edit., juxla paucum non timeat eleemosy- net, qualis, etc.quod vobis,
synis
1
nam ftwere,secundumquod, elc. e Eadem edit., el 'sinegruviimpedimentopolesl.
657 SERMONES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. 658
SERMO XXVI. JA (Psal. xxxvi, 7). Ora Dominum quoiidie curii lacry-
De sancta Quadragesima X. mis,-si_forte peccala lua solvantur; cumReus super-
Mic sermo exeorum esl nttmero, quos Rom. ediiio pri- bis resislat, humilibus autemdet gratiam (I Petr.
mum evulgdvit. Eidem prmftxit iiiurit lituluin : De v, 5). Memorare Hlium in longinquo posilum, qui
modo vere agendi poenitentiam. Sed quam imme- Jtixuriose vivehdo substantiam stiam cum mereirici-
rilo nomen Ambrqsii ipsi ascripseril, nemo vel ex bus'dissipavit;42l7 posieahumilis factus, et ad cor
-_ pfhna leclionenon depreliendal. Suspecium vero id reversus, dicens : Quanli mercenarii in domo patris
,_,etiamnobis_est_, quodinipso limine menwralur de mei abundant panibus, ego aulem hic fame pereo ? Sur-
, Niniviiis; qtiippectim in loto reliquo sermone neque gamergo, et vadam ad pairem meum, et dicam: Fac me
'
. de iltis,-neqttede illorum pwnitentia quidquam dica- sicul utiumex mercenariis tuis (Luc. xv, 17). Adpatrem
_ iur. Quod auletn csserilur,' qui wiam iantum jejunii accedens, elcorameoseprosternens,fuitab eolsetan-
. diem prmiermiserit, inlegrain violasse quadragesi- ter accepius; immo oecidit pro' eo "vilulum sagi-
"' ' "
mam,-habeluretiam sermone 22, sicul el quod occa- natum. _.
-_ sionehiemisin meliorem tetnpestatemse converlentis" lk. Aleraorare itaque quia et pro te Christus occi-
-' hic_disserilur,cumeodemsermone affiritlaiemquam- sus est, qui ante fuii vitulus saginatus. Qtiia vero
- datn habere videiur; unde corijicere fbrsan liceal B '. alter filiusejus contrislatus esl,' quonlam oceisus
-• unum ac eumdemhorum sermonumauctorem esse. esl Cbristus, qui anle fuit vitulus saginalus, pater
. 1. Leeium est nunc in Evangelio : Vhi Ninivilm respondit: dieens : Fili, lu mecum semperes,"et
surgent in judicio cnm generalione ista, el condemna- omnia mea iua sunl : gaudere- aulem te oporlel quia
bunt eam , quia pxnilentiam egerunt in prmdicalione hic ftlius meus mortuus fuerat, et revixit : perieral, et
Jonm (Mailh. xu, •_.!).Pharisau pceniientiam sinuila- inventus est'(lbid., 51, 52). 0 quam beatum populum,
bant, ideo.a Clnisto Domino appellanlur generatio pro quo Cliristus occidiiui! quale gaudium portat
mala et adullera (Ibid., 59); et alibi, progeniesvipe- Pater, quando quod mortuum fuerat, revivlscit ':
rarum (Maith. iu, 7) : non aulem vere'po3iiitebant, el quod perierat, invenilur! cui lunc dicilur, ut
ideo merito condemnanlur.- scriplum est : Ecce sariusfactus es, jam noli peccare,
. 2. Sic et tu,o chrisliane, quem scio esse su- ne libideletius aliquid conlingal (/o<m."v, 14-).
- §. Altende ergo unde excideras, et plange, pce-
perbum,- poenitere te asseris, el diaboli opera requi-
ris, et Domini prsecepta prseiermiuis. Scire a le nileritiam age-: si qiiominus, veniet tibi Dominus
desidero quid poeniteas, nescio quid sit pcenitentia cilo, et inovebit candekbrum ttiura de loco suo.
tua. Poenitere te asseris, qui cum injtistitia, qua Memorare, fili, Chrisltim reliquisse nonaginta et
prsecinetus es, superinduxisii superbiam? Poeniiere C i novem justos, perquisisse liominem peccatorem, et
te asseris, qui carnem alienam sequeris? Sic faliga- invenlum ettm in invio huriieris suis reporlasse (Luc.
_ris-; reversus es.sicut canis ad vomituni, aut velut xv, i) : vel illam mulierem (Luc. xv, 8), hoc esl,
sus calore affeeta, in limo terrse provoluta.Quidsit Ecclesiam, qusc perdiderat drachmam, hoc esl, bo-
tua pqenitentia, npn invenio : circuiviet perambu- minem peccatorem, accendisse lucerriam, hoc est,
laviloeum" pcenitentiae, et non inveni posnitentiam Clirisium qui est liimen justitise:et inveniaeain pul-
. .luam. Quisa.culum deslruxeras, ibideminveniris : ' -vere, vocasse amicas, et vieinas Ecclesiaj; ut con-
qui carnis supefbiam deposueras, humerum submil- gratularentur super iiiventum bominera peccatorem :
_ tis iterunvul gravius portes onus.-: qui avaritise de- eta slercoreerectttmeumcollocassecumprincipibus
deras dorsum, denuo illi pbviam occurris.: qui populi'stii,- hocesl, cum aposiolisei propbelis. Ecce
vanitati repudium dederas, itertim reverteris ad ejus quid facilpoenitentiahomini peccatori, quidurn irisler-
: qui potnpas sseculi fugeras, iierum inuia- core jacet, ctimprincipibus sublimattir (Psa/. cxn, 7).
""graliam
nus illius incidisti. Ambulas superelatus sine cer- 6. Poenitentem hominem dico, qui plangit quod
yice. Nescis scriptum esse: Quidnobis profuit super- peccaverat, el rogal Dominum, ut non iterum faciat
bia, el. quid divitiw cum jaclaniia coniulerunl nobis quod admisernt. Pceniienteiri bominem dico, qui-
(Sap. v, S)? Et setjitilur : Transierunl illa otnnia lam- " diebus ac noclibus ingemiscit, el cum Propheia di-
quam umbra (Ibid.; 9). Fidejeni el mundum leinve- cit : Lavabo per singuldsnocteslectum meuin lacrymis
nisti, qui per.aquam baptismi fueras renovalus, sicut meis (Psal. vi, 7). Poenilenlem liominem dico, qui
scriptum est : Luvamini, mitndi estote, auferle nequi- repellii quod male fecerat, el rogatDominum, ut
tias ab animabus vestris (Esai. i, 16). IIIos prophela veniam consequaiur. Posniieritem Iioniinem dico,
ad lavandum hortatur; lu aulem eum esses niundus, qui post concupiscentiam suamiion vadit, et volu-
sordidus factus es, rion potes denuo lavari. plaiibus suis se.privat. Poeniteritemhominem dico,
3. Si vis aulem-ut munderis iterum, da eleemo- qui diligit, quod ante neglexii; etquod feeerat mali,
synain, et omnia tua munda sunt (Luc. xn, .41). deserit. Adhsereant ergo libi quse bona -
sunt, et ' qiise
_ Mundandis boria est eleemosyna, quse puigal om- mala deleantur, '-
nes sordes. Humilia autem lein omnibus, et conun 7. Si poenitentiam non egeris, incides in manus
Deo invenies gratiani .*Sttbditus eslo Deo, el obsecra: Domini secundum-severitatem judicii ejus, quod ca-
Bominum (Eccl. m, 20); et: -Ne amuteris, ut nequi- vere debemus; nam dicit Aposlolus : Horrendum
ieragap; quoniam qui ncqidler agunl, eRlerminabttnlur esl incidere in mantts Dei vivenlis (ffefo'. JS;§1). fiU
m m -OPERASANCH AMBROSHAPPENBIX. _6_
verte ei'go a mdlp, et fac bonum: inquire pacem, et j_ _\ Jesus Christus, qtti <cumPatre et Spiritu sanelo vi-
sequereillam, sicut scriplum ie&t(Psal. xxxm, $5). vit et regnat lu «secula •saacjilorum,anifen.
Dic ergo,.: •Commisi mala, «t recreavi bona. Eac SERMO XXVII.
etiam dignos fr-uctus posnitenlise, et ne dixeris : De jejunio Domini in deserto,
Peccavi,tjuidfactum,eslmihiirisle? . . . .elnonadji- De Quadragesima X€.
cias peccalutn super peccaium {Eccies. v, _);elne Ex litijut sermonisteciione togtioschmis, letiilumjier
dicas : Mheratio D.ei multa est-(Ibid., 8); scilo .quadrageshnamhabitum esse, et 'ejris'Hueicrem$w-
enim -quia misericordiael ira .abillo. ReverUTe igi- pius conscendisseisncri-m sriggesium.Citiripofrbser-
tur ad Dominum, «t plange. Dicilo :autem : Tibi soli monisa se anteriore Dominica pren.mftaiimaieries
" in -sermene50
peccavi, et malum coram te feci{Psat. L_ii), el: De- supra rejectofuriiimclaTaWptiiaiur,
licta juvenlulis mew^t-ignoraniias meas-nemctnineris, eumdem sermonem itie indkari-credibUeest,-aiqtie
Dotnine (Psal. xxiv, 7), el : Neavertas faciemiuam xtdeouirumqucesseMaximi.Uiteaddeqriodidemmn-
a me, ne declines in ira a servo tuo (Psal. xxvi, 9). ctusexordiahuicsiiniiiasolefadhiiere; qubdquelibm.
Ecce poenitentia hominis se humilianlis : quomodo _MnhocipsuinEvangeliumnonmtllairaciai, jttm eum
noii veniam habebit, qui talia ingemiscit? quis au- hoc nostrosermoneapleeoncinant.Valdeeiiamverisi-
diat illum , _t non moveaiur? Qui enim se humiliat, ». , mileesi,hoc sermonehabiio de primaChrisiitentatio-
exaltabitur; -sictitel qni se exallat, humiliabitur (Luc, ne, aliosab auctore de secundael de iertia cssendje-
xiv, ii). Kara scrjptumesl: Quid gloriatis in mulifta, clos, et de ieriia quidemsermonemjamnon exstafe :
qui potens es in iniquitate {Psal. LI, 5) ? \de secttndavero eum ipsum esse, qui 22 supra exhf-
8, Pcenjtere -pollicituses, et adhuc carnis opefa ibetur.Sedveleriimedit.acmss.ordhiemiiicrelinemiis.
perficis? Nescis quia scriplum est : Multomelius esl •I. Memihissedebel vestra dilectio hoc me auter
rion vovere le, quam vovissete, el non redderc (EccL riore Dominica pi'sedicasse,-el dedisse rationemcuf
v, 4). Peccattim non desinit domJnari tibv, et lu di- Dominus quadr.tgesimajn jejutiaverii, veicuripsa
cis quod posuites, el oras. Nescis qnod scriptum est: jejtiriia in deserio Itransegerit. Diximus «nim hcee
Peccalori auiem dixii D.eus: Quare tu enanas jnsii- omniaobseryasseciim, nonjjusUficalioiiissnsDcausa,
lias meas, el assumis lestamcnlummeumper os iuum qui erat virgo per omnia, sed nosirse salulls gfatia;
(Psat. Xi-X, if3)? Ecce quaJem comminationem Do- uiqttortim generalio perintemperautiani peccaverat;
mini in «mnem peccatoJ'em. Qttiddicis Ju, tjtii te as- jier abslineniiain sanarelnr.
seris pojniteniem? Cbi est poenitentia toa? Exclusa 2. Videamus igilur quid illo iu lempore vel ih
cst superbise .esiti-: dnm carnis desideria sequi co- ipsa solifudine gestum sit; dicitcnim evahgelista
nnris, D.smimin. prselerm.iiis. Audi ergo, fili, re-, r adfuisse ibi diaboltim , el Salvatorcm«jtis versutia
tralie pedem tuum a scectilo, cui |am prideni renun- fuisse tenlatttm. Ait namque sacra Ifeclioesuriisse
liaveras, ul fidelis amodo iiweniaris. Quid qitseris a Dominum, et dixisse illi diabolutn : Si fitius Deies'-,
sa_culo c»i j-tm reouiitiasti? Pioemieasergo de omni dic tapidi Imicvt fiqt panis (Luc. iv, 5). VidetCartem
pompa iniqtiit.stts : apprehende fidem,quam anle ma- Domini, qua adversarium fraude circunivenit. Post
cttlaveras; quia consenseras diabtilo tenebrarunij et; mttlta jejunia esurîsse se simulat, ut riiatlblum
Dominumqui esi lumen, postdorsum luum reliijueras. quem jejunando jam vicerat, ilefum esuriendo sol-
9. Memor.ire, fili, qttia scriplum est : Quid est, Jicitet; spera enimlilli congrediendi ex infirniitate
misericordiamvolo, el non sacri/kiiim (Ose. vi, <5)? famis quodammodo tribuil, ut dum veluti cdntra
Miserebilur tibi Dominus, _§_!2._ si ha.e omnia cum imbeeillem eongreditur, gloriosus stiperelur. Hsec
legeris, facias; utper obedientiam luam el iiumili- enim est veia vicloria, ut qui Adam iromortaiem,.
tatem, graliam consequaris : si pcenitentiam de' gloriosuin et epulantem subverleral; nunc ab ho-
totocorde egeris, si Dominum prae oculis habueris; mine mortali, htimili atque esurienle vincatur.
si uiissa voragine poeuli veneni, calicem saltitisi Cernens enim csurientem diabolus Dominum, bo-
aecipias;si die ac noctein lege Domini mcditaberis, mihem pnial, ditbiiat Salvatorem; et Ideo aii: Si
si omneni soHiciludinem ttiam in illtim projeceris, D ] filhis Dei es, dic tapfdi huic, ul fiat panis. 0 misera
tunc gaudebis el exsultabis in Domino, quia vicisti Satanse et exlrema congressio! Diabolus ih deserto
maliguum ; lunc erit merces tua in ccelo; qtiia tali- h tenlalionis solita j arma non invenil: deest illi de
ter laborasli : lune erit Dominus adjutor tuus in paradiso amcsnitas Jarborum, deest illi consiliatrix
die judicii : lune slabis in magna fiducia, lunc sta^ Eva, deesl illi pomorum speciosa deceptio; et qhia
bis ad dexteram Dei cum sanctis suis, et dicelur non invenil cibum, quem offerat esurienti, poslulat
tibi : Venite, benedicti Patris tnei; accipileregnmn in cibum saxa mutafi.
13.
perpeimm (Matlh. x?_v, 34), quod vobis paravil Undique exclusus, Undique' defraudatiis, ad
Pater meus ccelesiis. Injustis atitem el peccatoribus pavimenla se confer|t; satis enim manifesle ostendit
dicetur : Ite in ignem wternum (Ibid., il), quem vastilatem sibi eremi restilisse, cum pulat prOpler-
prxparavit Pater vesler diabolo. Tunc ibuni hripii inopiam rerum etiam elemerila pftsse converti.
in ignem mternum, jusli autem in vitam wlernam Posiulal igitur in panem lapides commutari. Vefsu-
(ibid., 46), ad qtiam nos perducal Dominus nosier lus et callidus scitjquid petal, rioyit facttun essfe
» Omnes edit., tenlationis solida arma: rectius mss. lenlatibnis solka arma,!
.Gi SERMOMS S. AMBitOSfOHACTMUg ASCRiPTI. '
662
qtioil dicif; meminif eiiim fh veteri Testamento si- A oThaiperteptiorie sUi cOrifessoreih'facTaf:,hofr pfodi-
tieniibtis aqtiam delapide pt'Ofluxisse(__?_o_/.xvii, 6), torerii'.
vtill eliam Iiic esurienti eiburride iapide miiiiStrari;' 6. Qiiani beneauteih jejaniorfiih' tcfiipdricVerbum
relinet enim ibi diirlfiarri pelrftjin liquorem fonlium DCidixit esse, quod reficit! tit ostenderet jejunia
resolutam, cupit etiam hic asperitalem saxi in panis noslfa nori debefe sscculi actibiis occupari, sed sa-
duleedinem transformari. Suspicabatur enim ipsum cris lltteris exerceri. Negligit enim faihemcorporis,
esse Chfistum, qui Iisec operari soleat de natura qui pabulo lecUonisiniendit: nec ventris chram ha-
saxorum , sicut ait apostolus Paiilus.: Bibebantde berepolerit, qui alinientiim veibi ecelestis acquirit.
^piritaliconsequentieos petra, pelra auleni eraiChristus Ipsa est eiiim refectio, qusb saginat animam, qutie
_(lCor. x, &).429Suspicabaldr,-ihquam, ipsum esse impinguat viseera; cum de divinis"Scripturis cibum
Chrislutn, cum postulabat ul de lapide panes face- eioquii perennisaecipimus. Ipsa est esca, quse vitam
ret: sed putabat tanlummodo solum hominein, cuhi seternam tribult, et ihsidias a nobis diabolicse teh-
esufientem videfet. tatioriis excludit. Quod autem sacraritm litterarum
4. Salvatoranlera versuliam ejus mira responsione leciio vita sit, Domiims teistafur dioens : Verba qtiw
corideriiriai: nec facit quod dicit diabolus; ne vi- egOloculussumvobis,sphilus et viia sunt(Joan.xi, 64).
dealttr pro arbitrio adversarii virtutis suse gloriam g - ' SERMO XXVIII.
declarare: nec tamen respondet non posse fieri, De sancla Quadragesima XII.
quia negare non polewl, quod ssepe jam fecerat. Ex prhnis verbissefmonishitjus colligipolest ejus au-
Igituf nee acquiescit pelenti, nec denegat exploran- ctofemtion solum Dominicis,sedet aliis tjnoque die-
ti; ac per hoc cl poteriliam virlutis suse sud' feser- bus in quadrafjesima tonciohari sotiluth esse. Quoil
vatarbilfid, et versutiam advefsitrii divind Confulat aulem.deqhalitate lehtpestaiis, qua jejuniuin illud
eloquio. Respondit ergo illi: Non in solo pane vivit ihcidit, et de unici diei vioiatione hic disseriittr, 'vi-
honto, sed in otnniverbb Dei (Matth. iv, 4); hoc est, delur cumnonnullis antecedenliumsernioniimliabere
jion in pane lerfeno, non in cibo materiali, quo quiddam cognationis : at Itoc pariini est, ul iidem
Adam primum hofnineiti decepisti: sedin verbo Dei, illi ab -eodemauctore scfipli dicanlur. Forte id ma-
iiiquri smit vitae alinienta ccalestis. Verbum autem jus habeatur, ul hic ultimus adjudicetur sancloMa-
Dei Chrisius est Dominus, sicuf evangelisla dicit: xitito, quod ejus notriine iri cdd: Remig. et duobus
In pfincipio erat Vefbitm, ei Verbunierat apud Dettm Germ. inscriptus ftterit.
(Joan. i, 1). Quisquis ergo verbo Chrisli pasciiur, i. Ante dies devotionem sanclse quadragesimoe
terrenum pabulum' non requifit; nfic eniin potest pisedicahtes, sacraruni litleraium exempla protuli-
sa;ciili paiieni cupere, qoi pahe fcficituf Salvaioris. (_ mus, quibus approbaremus Iiunc quadragenarium
Habet enihi Doriiiriussutim paneni; imtno pahis ipse numerum noii esse ab hominibus constilutum, sed
Salvafor esi, sicut docuil dicens : Ego sum patiis, qtti divinitus cohsecralurri: nec terrena a cogitatione
de cmlbdescendi(Joan. vi, 41). De qtto panedicilPro- invenlum, sed coalesti majestate prseceptum. Afque
pbela : Elpanis cor Iwmthisconfirmat(Psal. ciu, 1S). ideo qui consliiulum humerum una difi 430 n»an-
5. Quo efgo mihi panem, quem offert diabolus,' ducando prseterit, noii ut untus diei violalor accusa-
cum haheam paneni, qttem Christus impartit? Qtio tur, sed ul totius quadragesimse transgressor argtri-
mihi cibum, propler quem protoplaslum dejecluih lur. Unde bonum eslliomini 13ut ftd diem sine la-
memini, Esau pfimilivis friiudatum vidi, Judam is- bore jejuhet, et lotius quadragesimse consequatur
cariotb prodiiiohis sceiefe denotalum ? Adam enim pnritef sanctitaterri. Hajc autfim non tam sacerdo-
per escam paradisum perdidif, Esau pef lentem hri- tuni prsecepia, quam Dei sunt. Aiqite ideo qrii hsec
norerii primatus aniisit, 3ud&spef buceflam aposio- spernit, non sacerdoietn spernit, sed Chrisium, qui
laius sUbliine deposuil; ex qtto ehini bucellam stim- ih suo Joquitnr saccrdote.
psit, non jamnposloluscoepit esse, sed proditor. Sic 2. Videamus igiiur qho lempore hanc Observan-
enim scripttirii liabcs, dicente Dofriirih; Cuiinlin- liarii hbbis iridixefit Doriiinus, sinon veluti per istam
clum panem dedefo, ipse ine Iradel. Et conlinuo posi j) devotioiiem cuncla elementa voluerit habere profe-
bucellaininlfavitin illum Salanas (Joan. xfn, 26). Noh cturii. Ecce eriinf c ut in dicta qiiadragesima, coustri-
bontts cibus, post quem negalitf'DominiiS,poslqueM cia hiemali gelu terra resolvitur, el aquarum fluenta
irigreditur inimicus ; hon bonus cibus, post queiri mealus suos, glacieliquefacta, recipiunt; sicquoque
Christusrespuiiur, devoratur Anliciiristus. Noh b6- corpdrum nostrorum hoc eodem tempore conlraeta
rius"cibus, quibenedictiorie caiet, hialediclirinecorii- sceleribtts peccata solvuntur, et vilse nostrse ptirior
pletur. Illa ergo esca nobis necessaria est, quse vi- cursus, liquefacto rigore diaboli, meatumsuuni pri-
tam pra.slal,qii3eanimam pasci!; postqriam sequiJur slinutn recognoscit. Terra,;inquam, indicta quadra-
Christus, ininticus excluditur. illarii eScam accipere gesihia asperifatem deponit hiemis, cgo in dicla
debemus, quam Salvator, non diabolussubsequatur; quadragesiraa asperitatem rejicio delictorum. llla
e Tres mss., cogtlatione initialum; uniis, cogita- mss.. dicium numerumrejiciunl.
lioneinitum. c.Otrines edit. Iiic et infra conjunctim scribiintt'ji-
h Vet. edit.,St( diclummhterum sine labore: Roih. dicta; iass. aulem parlim eonjungunt, partim divj-
ui dictum numerumad diem sine labbfe; omnes veroi duht eamdem vocero.
lerra aratris scinditur, ut mundanis sit congrtta fru- A in florem ; ipse enim erat flos naltis non de spina,
gibus: mea lerra jejuniis exaratur, nt cceleslibus sit sed devjrga, sicutail propbeta : Exiit virga de radice
apta seminibus. Sicut enim reditum uberiorem ca- Jesse, el flos de radice ejusascendet (Esai. xi, 1); virga
pil, qui frequenlius vexando, exercel campum; ita enim eral Maria, nilida , sublilis el virgo, qttseChrir
et majorem graiiam percipii, qui exercet corporis sium velutflorem integrilale sui corporis germinavil.
sui campum ssepius jejunando. 7. Continuaiis ergo quadraginia diebus e el no-
3. Ecee enim abslinentia. lempore, herba segetum ciibus, lisecjejuniaiijon esuriens Dominusproeuravit:
reviviscit in messem, surculus arboris conatur in sed dicit illum evangelista esurissepostca. Qtiomodo
frtiticem, palmes vinesepubescit in gemmam, etom- ergo potest fieri, uiqui lantorum dieium numerofa-
nia de inferioribtts ad alliora se subriguni: ita hoc mem sitimque non_J.31 senserit, postea esurierit.
eodem tempore hominuma spes inlermorlua revi- Esuriebat plaue, nfec negare possumus quod esu-
viscil in posterum, ftdes perdita reparatur in glo- rierit; esuriit enim 1non cibuni hominum, sed salu-
riam, lemporalis vita proficil in selernam; el onine tem : nec escarum jSajcularium epulas concupivii,
genushumanum ad ccelestia se subrigens, h ab in- sed animarum desideravit cceleslium sanctiialem.
fimisad altiora consurgit. Modoferrum gestans agri- Cibtts enim Christi est redemptio populorum : cibus
cola sarmenta depulal vinearum; ila el nunc Evan- j_ Christi est pa_erii_evolunlalis effectus, sicultpseait:
gelium Iractans episcopus, sordes amputai populo- Meus cibus est ul fdciam votunlalem Palris mei, qui
rum, et isto.quadragenario <:urriculo universse hoc me misit (Joan. iv, 54). Unde et nos esuriamus ei-
agunt creaturse, quaienus deposiiis superfluis, or- l)um, non qui lerrenis epulis apparalur, sed qui di-
natse.vel comptse in pascha proeedanl. vinaruin Scripturarum lectione colligiiur ; ille enim
i. Modo omnia sunt in parlu, ut tunc reperiantur corjptis ad letnpus nutrit, hicautem animam reficit
i.n fruclu; tunc enim contra naturse speeiera spina itisblernum. |
profert rosam, calamus fragral lilium, suavitatem SERMOXXIX.
arida virgulia depromunt :.et ita cuncta floribus De sancta Quadragesima XIII.
adornanlur, ut festivilatem diei magni creaturaipsa Habiius esl hic sermo media circiler quadragesima in
nilore sui celebrare' credatur. Igilur el nos hoc eo- Evangelium c_eciiiali, quod nunc feria lerliahebdo-
dem jejuniorum lempore producamus de spinis tnadw quarlw recitatur. Aberal hic ipse sermo ab
nostris rosas, hoc est, de peccatis jusiiliam, de se- dnliq. edil.; sed cur in Rom,edit. Ambrosiottibuius
veritate misericordiam, de avaritia largitalem. Istse fuerit, nihil prorstis habet.
enim spinae sunt corporis nostri, qu;e pr_efoea.it 1. Agite gratias, fratres, divinse pietati, quse vos
animani, de quibus ait Scriptura : Spinas et tribulos G ad medium quadragesimaa perduxit hicolumes. llli
tibi germinabit lerra ( Genes. III, 18 ); germinat vero possunt pro hoc munere dulcius ac devotius
enim inihi lerra mea spinas, si me corporalis libidi- Deum laudare, qui ita sicttt in quadragesimsecapite
nis titillatione eompungit: general mibi tribtilos, didicerunt, noviter litie usque vivere studuerunt, id
cum me divitiarum sseculariuni cupiditaie discruciat. est, qul peccatorum suorttm remissionem quolidie
Spina enim christiano avarilia: sute radix esl: spina jejunando, eleemosynas dando, et ad Ecclesiam
yiro bono honoris ambilio est; videnlur enim specie properando cum lacrymis et suspiriis curaverunt
apud suos grala esse, sed Isedunt. orare. , |
5. His ergo nisi vigilando et jejunando carere non 2. Illi autem quilista neglexerunt, id est, aut
possumus; quin poiius per abslinentiam ipsse spin_e quotidie non jejunaverunt,aut eleemosynas nonfece-
verlenlurin rosam. Producit enim jejunando libido runi, atit stiidiosi v|el compuncti in oratione non
castimoniam, stiperbia bumililatem, c ebrietas par- fiierunl; non est ttnde gaudeant, sed Iiabent polius
cilatem; hi eniiii sunt flores vitse nostrae, qui suave miseri unde lugeantl Verum non ita lugeanl, ut
Christo redolent, qui odorem bonum Deo spiranl. dcsperenl; quia qui csecum a nativitate potuit illu-
Unde ait Aposlolus : Quoniam Chrisli bonus odorstt- minare (Joau. ix, 1), putest el istos nunc tepidos
mus Deo (11Cor. n,l.). Hanc ergq quadragesimam iD-el negligentes, si ex loto eorde ad.eum converli vo-
largitus est nobis Dominus, ut hujus lemporis spatio luerint, sttidiosos ac ferventes in suo servilio facere.
in moreni totius creatur_e d nunc concipiamus vir- Igiitir tales, hoc est, 4mmunde vivenies, vel odium
tutum germina, ut in die paschse fructum jusiitise in coi'de contra aliquem reservanies, vel aliena in-
proferamus. , justejrapientes, aut sna inordinale relinentes, cseci-
6. Hoc aulem quadragenario numero se ipse Do- laiem suam agnoscaril, et ad medicum ut illumi-
minus Christus exercuit, non ut profeclum ipse ca- nentur, recurrani. I
peret, sed ut profectum salutis nobis ostenderet. 5. Utinairisicqufer.eretis,quandopeccatis, medici-
Nec enim erat in illo spina peccati, quaeverieretur, nara spirilalem, sicutjquando infirmamini corpore,
aNonnullirass., spesinterimmortua; qnidametiam, omnes edit., sobrietas parcitalem, absurdo sensu.

spes interius mortua. d Vet. edit. ac mss. nonmtlli, nunc concupiscamus;
h
_ Omnes edil. cum mss. duobus, ab infetis; mss. Roiii. let alii, nunc concipiamus.
aliqtiot, ab alii majori numero, ab infimis. e IIJcunetis edit. aberat, et noclibus; sed in nul-
0 ita inss.inferioribus;
pltires ac poiiores: rioniiulli ve-roe.i Jis cod. iriaun exaraiis desidefatur.
' SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 660
. C63
requiritis carnalein. Quis modo jn lanta plebe est, A Palrem, audierunt: SiDeusPater vesler esset, dilige-
qui si deberet non oecidi,sed'solum oculos perdere, relis ulique me (Ibid., 42).
et non daret, ut periculum evadere posset, omnia 2. Ilis verbis aperlissime demonstratur qnod mali
quse "haberel? Et si ila Umelismoriem carnis, quare et cupidi, nec Abraha., nec Dei filii sinl. Nam cujus
non timealis animse morlem ; niaxime cum moriis filii sint, sequentia manifestant; ail enim : Vos ex
dolor, id est, earnis, non sit unius horse;.et mors patre diaboloêslis (Ibid., 44). Ac si dicat : Cur
animse, id est, luclus, ei pcena, numquam habeat palrem mulatis, nunc Abraham, nttnc Deurn? Ego
finem ? Et si ita amatis oculos corporis, quos cilo vobis ostendam palrem vestrum :pater vester diabo-
moriettdo perditis , quare non diligatis oculo.sspiri- Iusest, non creando,seddccipiendo.Fugile, fratres,
tales,'quibus Deum"ac Dominum vestrum sine fine lalem palrem :.fttgite, sicut Propheta admonet: ait
videre valeatis ? . enim : Obliviscere.populum iuum, et domum pattis
i. Operamini quapropter, dilecli in Domino filii, tui ( Psat. xLvn,. 11). Populum yoeat vitia. atque
operamini dum dies csl; quia uldicitChristusDomi- peccata : domum vero Patris dicilmundum, in quo
nus nosler: Venit nox, in qua nemopolesl operari regnat diabolus. llle obliviseiiur populnm suum, qtti
(Joan. ix, 4). Dies esl viia prsesens, nox est mors, relinquil vitia sua : el ille obliviscilur domumPalris
ettempus post morlem. Si post hanc vilam ncn esl. B siti; qtii mundi bujtis falsas divitias contemnit, per
operandi licentia, sicut Verilas dicit; quare non qttas eum diabolustenet capiivum. Palel quod diabo»
laborat unusquisque, ilurii tehipiis~habet,id est, dum lus nondiligitfiliossuos, sedodil;quia nonamat, nisi
vivit in hocsseciilo ? Timele isiam mortem, fratres, ut perdat; sicut amat gluto porcellum, ul comedat.
de qua dieit Salvaior : Venii nox, in qua netnopotesl 5. Cavele ( xxn, q. 85,-«. Cavele), fralres.menda-
operari. Omnes qui .malttm operanlur, non timent cium ; quia omnesqui aroanl-mendacium filii sunt
istam mortem, el ob hoc ab hac vita migranles, mor- diaboli; qui non solum mendax est, .sed eliaro et
tem inveniunl.sempilernam. Laborale, duin vivitis, paler et invenlor ipsius mendacii est: omnis simu-
sed maxime his diebus. jejjunando a delicatis cibis, laiio, et omnis duplicilas mendacium esl: ergo non
et omni lemporeabsiinendo a vitiis, Siquidem et illi solum in falsis verbis, sed etiam in simulatis operi-
qui jejunant a cibo, et non se absiinenl a malo, bus mendaeium comprobatur. .Mendaeium.iianiqtte
siniiles sniil diabolo, qui non manducal, el lamen a estclirisiianumsedicere, et operaCbristinonfacere:
roalo non cessat. Denique noveritis quia quod vobis niendacium eslsacerdotem vel clericum se profiteri,
subtrahitisjejunando, in ccelumdebetis transmitiere eleontraria lniicordini operari. Perlimescenda sunt
per pauperes. ; hsee, qttiaverba Deisunt; ait enimProphela, diccns :
-5. Hodiernisermonis admoniiionem, fratres, opere (J Perdes omnesdui loquunturmendacittm( Psal. v, 7).
perficile; ne Judseorttm super vos venial maledictio. Quapfopter iransite, fratres, a mendacio ad verila-
Dixerunt enim ca.eo :-Tu discipulus ejus sis (Ibid., tem, si non vuliis babere diabolum patrem. Nam
28). Qoid est discipulumesseCIirisii; nisi discipulum quod alibi legilur : Omjiishotnomendax (Psat. cxv,
esse pielatis et verilatis el huinilitaiis ? Illi dixerunt
111) ;.inlelligendum est in quanlum bomo, in qttan-
hoc maledieendi voto; sed magna esl benedictio, titm carnalis, non jn qttanlum spiritalis.
quam ipse vobisconcedat assequi, qui vivit et regnat •"i. DeniquemoneLvosevangelicalectio,uipaiienles
per infinita ssecnla sseculoruni. sitis." Eece cum mtilla convicia Dominusa'Judseis
SERHO XXX. audisset, patienter eos-toleravit; et patienter porla-
432
vil, patienter sustulit. Et si Dominns patientiam ba-
De sancta Quadragesima XIV. buit inler.verba blaspbemia?, qui suos inimicos uno
Evangeliumunde huic sermonithema destimitur,nuttc verbo poterat in abyssnm demergere ; qttare miseri
- in Dominica Passionis legitur; in Missali autetn homines, pleni. peccatis, non babenl "palienliam,
Ambrosiano,el forte etiam in Gallicano, recitabatur quanjdodufa audiunt, vel qtiando pro suis iniquila-
Dominica secunda quadrageshnce,quam proplerea libus corrigunlur? . • -
Dominicamde Abrahamappellari in more eral. Non^- . '5. Videle, fratres,tie per opera vcl cogitaliones
habebaturinveluslisedit. hic idem sermo; el quatnvis malas lapidelis Jesum, lapidetis Salvatorem cum
ediioresDecreli eum in Valicanis codicibus inveniri Jud-Cisincredulis, de quibus bodie dicitur : Tulerunt
leslificentur,velsoladiclionishumililasabundeprobal ergo lapides Judwi, ut jacerent in eum (Joan. yiu,
illum Ambrosii numquam fuisse. Non tanium vero 59 ). Forte diciiis : Malum feeerunt Judsei, qui eum
ille recedil a siylo Cmsarii.cujus eliam in. sermo- lapidare voluerunt, et qui eum crucifixerunt. Scitote
nibus iinum habemus, qui pritnis verbis cum hoc el firmiter credite quia hoc faeiunt cbrisliani bodie
congrual. male viventes, eo quod lunc Christum vitiis perse-
1. Scitote, fralres, quoniam ctijus opera quisque quuntur. Quid enim est Jesus, nisi veritas, et pax et
facit, ejus el filius vocalur. Undeel Judsei cum dixis- justitia ? Ergo qtti pro falsiiale relinqttil verilalem,
sent patrem suumesseAbraham, audiertinla Domino, et pro eupiditafedirnmpit cliaritalcni, et odit pacem,
sicul ante verba Evangelii quod nunc audislis, legi- el pro aliquo prsemio occuliaiju-Mitiam; niliil aliud
lur : Si filii Abrahweslis, opera Abrahmfacite (Joant facere videtur, quam lapidare el orucifigere ci ocei.-
T"_..j'59 )i Qtti eura .tehtm HiKisserilDeum ee habere der^Ghrlelumt quiajpsiiie.dbndetsiinguit in ^.ijtsdj
667 AD OPERA SANGTl AMBROSflAPPENDiX. C6S
|- 6. 0 qtiahi pauti stiiit ifl k'iiW riinliiiudine eliri- A 5; Nec phcifereJiridurnesl a psalmi versicnlo;
stianorum, qui Jesum non perseqilfihfur et lapidehi, t|ueili oceiiireifs tufba Oohiino decsiitabat: Hosanna
et dccidaht I Sed vai illis! qhia Jestts abseondii ndti- filio David: benedibtusqui venit ih ntimine Domirit-:
tiaiii suaiii lalihns,-ei exit de leirfplocordium eorum. hosatindin excelsis(Psat. cxvu, 26). Adventus enim
ei ri.aiiife_.faise aihaloribus suis, et habitat in illis, Doinini, ejusqufeincafnatio hon sqliim Iiominuth sa-
sietit ipse diiectofi suO inferiuS 433 pollicelur, lhs fuii iri tefrS, sed eiiam aiigelofum iri ccelorquia
diceiis : Egb el Paler ad eiiintieH.em_.s_ et mansionem dum hoinines iri terra salvanttir , angelorum nume-
upitd eutn facieinus(Jom. xiv_,23. ) rtis qui diabolo cadeiile, iriinoralus'fuerat, irilegralnf
7. Qiiia noliimUs vos, ffalres, gravare miilta lo- in coelo. Hosanna ergo in excelsisfanluhldeinesi,tam-
qiieiidii, ofamus he sifis de illoriihi numero, qui Je- quam si dicatnf :' Salva nos, qui eliam es salus in
'
sutft lapidafe' voltierunt: sed curfiillis pbtiiis habea- ccelis. Et qui cuin magna devolione salutem isiam
tis parteiri, qiti super Omnia illum ainandd,' ejris poposCerant, duplicaverunt vocem, ut iterum dice-_
gfaliarii in stii-ifcordibiisstisceperiiul. Quod ipse vo- rent: Hosattnhin excelsis.
Jiis coricedat,-qui vivit et regnat iii ssccula sa.ci_Io- i. Ad Iianc igitur salutem pervenire vobis eonce-
riihi, airieh. dat benedieius Domimtsnoster Chfislus, qui veriit
SEIiMO XXXI. B ih nomine Dei Patris, cum quo vivil el regnat Deus
De sahcta Qtiadfagesima XV. peromnia ssccula sseculorum, amen.
jfu hob sernlbne, qui in edit. Rom. printtim vutgatus SERMO XXXII.
fts.; supplicatio th DoininicitPatmarum fteri soliia De sancla Quadragesima' XVI.
dekciibltuf. Quamiiisaiuem ecclesiasticorumrituum llic sermo etiam editioni Rriin. debei, qitod in tncent
'ihiie&l.tjatoreSliujusthenlioneiiiapud Cyrillum Hie- criiissusfuit. Sed vix alius pejori jure Ambfosiono-
rosol. Cttth. 10 faciam observeni, illam tanleti iit siro poluit ascribi,- criinhihil sapiat Ambrosianum^
Ecclesitt latiria itiih anliquumfuisse nusquam repe- Quiti imnto nec ejusdem auctoris videlur esse, cujtts
riunt. Verum quidqnid sit de liac ceremonia, mani- esl sUperior; siquidem iltic a Dominica palmarum
ffsltiriiest 'conciuitculamhancnihil hubere, qriodeam usqtte ad pdssionemsex dies numerantur, hic ian'
aliqua ctitriraiione Ambrosioasserat. lum quinque. | _ :
1. Veniente Domino hostro Jesu Christoad uibetn 1. Video vos, fralpes, hodie altentius quam sole-
Hleriisalem anle sex dies passionis SUK.turba niulta tis, ad Ecclesiam convenisse, el ramos arborum cum
qu;e eonvenerat Hierosolymis, Utseeundum prasce- Isetilia portasse. 434 Sed qnid prodest illis id agefe,
ptiim Mhysipascliii celebfaretj aecipiens ranios pal- qui nesciunt cur id faciant vel quid ista significent?
mafuin, oecurrit illi obvianii ul in psalmis victoriam G Scire debetis qtiia sicut leclum est hodie, quse est
Christi ostenderent velut lerreni regis in populo Is- qninta dies anie passionem, Salvalornoster in monte-
rael; consuetudo enifncst tit vietofibus palma offe- Olivetisedil stiper (isuiam, ut inirarel Hierosolymarij
raiur. Alii atilein de eadem tufba rainos cwdebant (Matlli. xxiij 7) : el cum audisset turba quod Jesus
dearboribus (Mntllt. xxi, 8 et seq.), maxiroe oliva- veniret Hierosolymarii, processeruni ei obviam cum
rum, quia in monte Oliveti ics agebafur; et cos ramis palmarum : et cum jam appropinquarel ad
poftabant; ut ubi opportunum esset venienti Domino descensum monlis Oliveti, cceperunt turbse descen-
plahdhi stei'ftefent iter. Hinc deseendit eonsueludo dentium gaudentes voce magna laudare Detim.
hodiefnsefestiVitatis,ul psallenies, ramos palmafum 2. Per hos quidem|qu!itquedies, id est, abisto us-
sive olivaruhi portemus in manibus : et eamdem fe- que ad vesperum quinia, feria;, qiiarido posl ccenam
stivitatem palmarnm sive olivarum voeiiemus. traditus esl, omnidie ddcuit in templo, ei omni nocle
2; Sed hoii absque magno sacramehto rami isia- mansit in monte Oliveti. Et qtiia decima luna Teclu-
rum arbdfum fernntur; oliva enim, qtiia oleurii ut debaltir agnus, qui qujartadecimaluna erat immolan-
solariiendolofum aiquelaborum porlat iiifiuctu(oleo dtls a filiis Israel; bene iste verus ognus Clirislus
enim quia et vnlnera curantur, et asslus levatur), DomimiS,qui erat sejxl.aferia crucifigendus , eo die
operadesignanltir misericordia.; siqtiidem et ipsa riii- jyj ihtravit in Hierufealem, qtio ille lypictis Agnus fe-
sericofdia Grsecedicilur I0,eo_-:palmse aiiiem radix cludebhlur. i
aspera est, sed hitorem maxinium habet in fine, ns- 3. 1 Hodie siquidem lurbteslraveruhl beslhnenlastta
teridcns pfer hujus vitse asperiiaiem in decdrem cce- in via (Ibid., 8): etlalii hodie vmdentcsramos de
lestis patfise hos debere suslolli. Unde et David arboribtts slmilitcr sicfuebanl in itihereSalvaioris
propheia psaluiographus de jnsto viro eanit: Juslus super -tsiiiam sedenlis. Qiitepia mater Ecclesia cor-
ut palma flbrebii (Psdl. xct, 15). Ramos ergo olivse poialitef ideo Celebrat, ut fiai id, quOdmulto majus
phrlehius i'n mahiblts, virttitem inisericordise exhi- est, spirilaliler. Omnis quippe sancla anima Dei asi-
bentes ih operatibne. Sumamus etfambs palmarttm, na esl: stiper asinamiigittir Dominus sedel, el Hie-
ut pro misericordisebono non terrena delectamenta, rusalem lendil; ciim aiiimas noslrasinliabilans, mim-.
sedsuperiiiepalrisepiilcliriludinemexspeclemus. quo dum isliim despicerc,' el coelestem patriam diligere
nbs prsecessil Clifisius Dominus nosler, qui est, Juxla facit. Vesliraenta in via anle Deuni jactatis , si viam
Apbsiolum, linis Legis ad justiiiam omni credemt illi ad vosveniendi praeparaudo, corpora"veslra per
(Rbiri.x,4). absiinentiara casligatis. Ramos vero de arboribu?
66"» SERMOMS §. AMfiROfefeHAttfeNUS lltRVPTI. 670
j.ra5.i:Ms_i _aUeto"riimpMrtiih Viriffies airiariflo,, A _. nhiia iiiiindaiiii "rfebtis'desiiper plQVlaYdihsiillaifet
viam ad vos ventendi Dbfnihopfseparatis-. .ju.d faltt uMftas, !a"iqii_orahia IohgaJ sicciJatis 'sqiValdre1S_-
Abrahaffl? quitl ftiil Josepb]? quid DaVid?qUidfeli- gtiereiit, lel fes'setfaMfesliiapk uriivefs'6%'eh'efiiiu-
qui |uslU iiisi fruclifefse arbores EfcclfeSia. Dfei?Di-• niaho, fjiVoniaYn eiiilh fedeiumpiuviarii nbri Sabat.,
scite Sb Abrahairi obedientiam, a-Josephtostitatem, , nfeclefr'a psbuiunj gefiiiiifabat,'lufic Eli'a's sariclus
a David humiliiatem, si pefpetuaiii desidefaiis âdr- reseravlt jejurilis svts cceium, terr.ifn "oraiioriibusfe^
pisci Salutfeih; cuhdavit. IiSiiiêhiriisifccitateih"converlitiripiuviatn,
i. Et quia palma Vifctbriafrisignififcat,palhias ii)i hujus stefiiitateift Tfesolvititi partuni-; Vaata "eriirii
manu ffectepoftamus, si it5aei laodes viclorise dfe- ejus precibUs orbehi iferrifum imbfiuni largilas iiri-
cantamus, ul etiahi berie vivendo, tiiabolum Vincerei gaVii, *ntafida "reViVescefehl,niOrlua'fesurgefent,
Hudeamus. Ideoque, fraires, scire rlfibelis, quiasine s birigueiitiasahafentuf; Et il_ ¥ebhs criiictisfonliutti
caus-t_fai.ium_l_vseportai, qhem diaboliis deciplendoi quidaiii Weaihs iiifusus fest, ut p_~fificaiibnefabta p¥f
superat.Rediteergo adconsciehtias vestras, ehi_ris-; piuvia_h, h tihhium cfeaturiiVumvhia lavafentur, at-
stmi, et videie sispiritalilerfacllis.quod corpbraliter que inunrlatioiils illius beneficio tbt.us muhfli spfe-
agitis-.- cies innovaia consurgeret.
- S. Denique ifirmissimeeredenlfes, ihtfelligiifequia B 1 %-.Igttui et rios eadem qriai Elias bb'servaritesje-
nostrum periculum est, si hiysteria nostri Salvatofis juriid,a_hibitis pVecihifsclaifsUmcceltiihnbstris"coifl-
vobis non aniuint.&mus: el vestruni esl periculum, petehtibus re§ef'ehius; quaielius illoSlavacri saluta-
si feaparvi peiidatis.Monferiiusiiapeut qtiahtb mari§ * iinb.r-iJlumihet. Claush-rieniirilllis est cceiiihi,
gis solemniiaspasciialisappfopinquat, tanto riiagi.. qtiamdiUiibiidVundecteloSpirith.; shhctus adveniens,
vos prccparare -ctireiis, mundahtes Vosab bmtaiinvi- eoriim cofda Viviftfcat:_..C'C.t:_tein qitbdsmmodb pa-
dia, odio, cbnvicio, tnaled.cto , ac xletractione; iii tihhtiif, quia -ibnduifi gf&ii'abaptismaiis ifriganttir.
digne illamdiem celebrare possHis. Labtifaht eliarii famferiiapa, qtioriiahi vfeltitfesurien-
U. Diniitlite illis rjiiiIn vos peceavefUht,ut Vfestfa tes, ccelesfiasafcfairiehtadesidefarit. Resereriius ergd
vobis Doihiiiusdlhilttal fieccata; qilbhiam qui Vel illi-icteiunl, Ut &dveiiiefttedfesupet spirit&lipluvia,,
comra uhumliominemodium iiiiiifairt tenuferit,hialo eorurii feffa laVacri irriguo saiietur,' e't delictorurii
siio pascba celebfabit; ijttia nori mhndtieabit cuhi slerilitatfedeposiia, incipiaht frufelus gefhiinare ylr-
Pelro vitam, _ed fcum_hda m_ft_m in snric.a Cbm- Itilum. Etenim ccalestis iinber Viiia peccatofum (ii-
miinioneaceipiei : ijuod ille a vobis avertat, qui vos luit, jiisiiti-n infcfementa pt;oducli, ilecuUl aridum
ptitestate treavit, pietate fedeihil. JeSus Chrisms concupiscenliaapiiiVeferii, Isetiflcathiilem caslimo-
_Dominusnoster, qul ctim Palre fel Spiritit s.hcto Vi- ^1 C iiiitijpufitalem, oiiruil avhfitiijesofdtd_ihiIsecem, iui-
vii per cuiicla sseCula,itme.i. liil setefriarii hiisericbfdi_e largitaiem. Sifcut enim
SERMO XXX.II. siipfefv-hietileElise"pluvia, dhinepabUlum terfa pfo-
Deiejuriiis QtiadragesirriasXVII. diixit; ita fetsujiefvfehieiiieChfisti i-ivacfo, omiiem
Hic sernweo die fiiit habilus, qrio symbolltmcoihpe- justitiam aiiihiagerihiriavit.' Et feicutiliic pluviitfum
teniibus iradi solebat-, quoil in plerisque Ecc/es.ts fontes irrigaverunt orberii, ut Vivificareriturlieflia-
Domfrticnpnlnmrum-fitericorisuevissea noMsalio rrihi irionificata jain "semiha: ifa etforis bapiisniatis
locoobservalumest. Cum porrb inler sertrioneshic irrigat genus homttrum, uianimarhm mortificatacor-
prwlermissossexlusincipial tib illis verbis': Pfopilia da vivificel. Ilbfe efgo obsefvanlium ista jejuiiia est
divinitale, isquein Appetid. Arigusi. Ctesarioitdju'- merituiii, ut braiidnibiis ebfum aui innoVetuf mun-
diceliir; hinc fofte conjiciaialiquis euthdemquoifue dus, aut fratfeS denttotenascantur.
httjus serhioriisiiuctorem,esse~:sed net Jninaspfoba- i.Resfefahduiriigiiur eoriipetentibus nostris est cce-
bile est eitnideberi sancio Maxhno,cUjushtsiyluih, luhi, qiibriiariiadhuc "claiishmest aphd illos; claustim
el iii cod: Reinig. eiiam h&meitJidscBJit/imi prwbft. esl ehihi coelutriillis , quoriiariimyslerium nondtim
i-. Pfopitia divinilate, ecce jiarnpeiie tfansegihius pervident Tfihitatis. Clauso enimsibi coelo, supef
qUadrages'm)_eihdictajejunia, fel prsecepta Cliristi "E coeitimqiiidagaiiii1,ignoranl: nee scire possunt quse
Domini absiinehtisedevoliooe cbmplevimus. Siiper- sit Fiiii Palfisque subslantia ; iiisi prius mundi ele-
est hune ut quemadmodum a famuli eju_ Moyses menia trarisceiidferihtLTuncehimpolerit-quis Trini-
(Exbd. xxxiv, 28) elElias (III Reg. xix, _i)huhc sa- tatis aspicefe diVihainysifefia,cum ccalossua virlute,
Cratissimtiriihlimeruin observando, gratiani mefhe- h&bU&filapeftbs, siciit beatus Siepbanus marlyf re-
runt: ila et hos hoc ipsum tempus custOdiendoin6- sefaVii sibi inariyrio sub coelos, et slaniem vidit ad
reamUf, sitqite similis feftiuneratio Jn perccptionfe Palris dexleram Salvatorem, securidnm quod ipse
pfsetriiij qUprUih similis labor est in "obserVtilione ail . Ecce videocwlos apefios, et sianlem Jesum ad
jejunil. dexiefainiiei (Acl. vn, 5__).Ergocui clausi sunt cceli,
435 2- EliaS enirii (IIIJRcj/. xviii, 42 et seq. ), ageiiduhi esl ut apefiantur iili, qualenus super cce-
euni ^sset clausum huniaiiis IhiqUilalibuscBeium, el los Chfistuin possit aspicefe; ham quamdiu clatisi
B Rom. edit. sola, famulm
fyiis Etias-.-..:gfaliitm el cValliscl.,!iD)mjfM»tj etc-.
meruit. Codex Valliscl., imbHririundet. ~-
!>Omnesedit.,o^)ji«creflfMJ'crumi)i(j'a:cod.Lugd.
'
671 AD OPERA SANCTIAMBROSHAPPENDIX. (ilil
sunt homini, Christum non potest videre regnantem. _± l_ ul istaemulieres, venile, id est, non sinl in coi'dibus
S« Quemadmodum aulem clausi cceli apeiiendi veslris v< lenebrse vitiorum; carnalia enim desideria,
sint, inquircre nos oportet. Pulo auteni aliter eos et el mnla opera lenebrsesunt. In quoruin vcro cordi-
aperiri non posse, nisi claves Petri aposioli sumpse- bus bi lales lenebra. simt, non vident Iucem, non in-
i
rimus, quas Domino largiente suscepit, sicut l_
ipse telligunt Cbrisiuin ; ,(_uiaCbrisius lux est. Repelliie
dixit :Tibi dabo claves regni cwtorum(Mallh. xvi, it igiiur, a vobis, fratres, lenebras, id est, omnes de-
18). Inimo rogemus Petrum, ul ipse nobis tamquam lectationes, k el omnia opera mala, et curate habere
bonus jaiiilor regise ccelestis apcriat. Quse autem a; aromata, boc est, oralionem mundnm, dicettiescum
isla clavis sit, diligenliiisrequiramus. ClavemPelri, psalmisia
p : Dhigaiurf Domine,oratiomea, sicutincen-
fidem esse dixerim Peiri, per quam ccelos aperuil, sumin ss conspeclu tuo (Psal. CXL,2).
penetravit inferna securus , maria calcavil intrepi- 5. Attenditftinsuper quod attdisiis rnempe Ma-
dus. Tatila enimapostolicse fidei virlusest, utcuncla ria r Magdalena,quia perseverando ad monumenlum,
illi elenientapateanl,lioc esl, non illiangelicseclau- quem q qiiferebat, invenit; quoniam qui perseveraverit
danlut-januse , non pori_pprsevaleant larlari, non uusque in finem,hic sqlvus etii (Maltli. x, 22). Unde
aquorum fluenta subsidant. < s
sicul necesse est ut riialuma vobis repellalis; ita ex-
G.Istaautem ipsa clavis, quam fidem dicimus, vi- g_\ pedit
_ omnino til in bono, quod jam incboastis, lir-
deamtis queniadinodum constet, .et quemadmodum missime n perseveretis, si Doininumvidei'e el ad cce-
solidata sil. Arbitror illam duodecim.arlificnmope- leslem 1 patnam pervenire desideralis.
ratione conflatam; duodecim eniro apostolorum i. Deniquequia sanclum pascha celebraiis, debe-
symbolo fldes sancta concepta est, qtii velut periti tis t scire, fratres, jquid sil pasclia. Paseba vero
artiftces in unum convenientes, clavem suo consilio transims t dicitur; ideoautem talinomine vocala est
conflaverunl.-Clavemenim quamdam ipsum symbo- isiafeslivilas,' quia in ipsa transierunt filii Israel ex -
liim dixerim, per qttod reseranlur diaboli lenebr_e, JjEgypto, et ipse Filius Dei transivit ex lioc mundo
ut lux Chrisii adveniat : aperiimtttr coiiscienii_e ad £ Palrem. Yernm quitl vobis prodest quod Pascha
clausa peccala, ut jusliiise fulgeantopera manifesia. < celebreiis, si non imiiamini quod colitis? hocest, si
Igitur hajc clavis ostendenda est frairibus nosiris ; non ' transilis ab iEgyplo, id est, a tenebris vitiorum
ut el ipsi tamquam discipuli Peiri infei'nasibi rese- ad ! lucem virtuium, et a uiiindi liujus amore ad de-
rare, coelosaperire consiiescant. f
sideriuin coeleslis patriai? Nam sunl miilti qui gau-
« in isla lcsiivitateêt colunt hanc solemnitatem;
dent
436, SERMO XXXIV.
Dominica Resurrectionis. < tameii male, el malo sno, quia non transierunt ex
et
Httnc sermonem,cum deesset in anliquisedilionibus,(] G hoc
' tnundo ad Pairem1,id esl, non transeunia niundi
Romanasub hoc liluto prhna evulgavit.Et re vera: 'cupidilate, et a carnali deleclalionead coelesiispatrise
in illo qumdamexponunturad Evangeliumhujus Do- amorem. '• 0 miseri chjristiani, qui in Êgypio sunt,
miritcmperlinenlia : sed quodeitmdemAmbrosiino- id ] esl, sub poleslalejdiaboli, et gaudenl innialis!
mine inscriptum exltibuit,id sanereclamante sanclii Moneo quapropter vos, fralres, ul pascba tite eele-
Patris slylo et ingeniofecit. 'bretis, id esl, transiijum faciaiis. Quicumque mali
i. Audistis, fralres , qttod sanelcemulieres, quse. hancj festivilaiem cel^bralis, transite de vitiis ad
cum aromatibus ad monumenium veuere. angejumi virtutes : qtiicumquejvero boni, transiie de vir-
viderunt: inquit enim :El iniroeunles inmonumen- tuiibus ad virtutes; et ita ut nullus remaneal in vo-
tumvideruntjuvenemsedenlemindexlris(Marc.xvi, 8). bis, qtii iransilum non facial.
Quis vero juvenis isiefuerit, neambiguitas te offen- .5. Et sicut Judsei Jquando paseha eelebrabant,
deret, alius Evangelista seripsil : Angelusenim Do- seplem dies azyma coinedebant; ita omnis christia-
mini descenditde cwlo,et accedensrevolvillapidem, ett nus, qui veri Agni, id est, Chrisli, carnem comedit,
sedebai super eum(Matlh. xxvut, __).Mariavero Mag- per omne lempus vitse.suse,qtiod per seplem volvi-
dalena, qusearclitts diligebat Jesum; qttia juxta se-, - tur dies, simpliciter et innocenter debel conversari.
pulertimperseveravit, Dominumprimaomnium vidil,, D Videle, fratres, videiene fermentum vettts sit apud
et aposiolis nunliavit. Inquit enira Joannes evange- vos, sicul monel Apostolus, dicens : Expurgate veltts
lista : VenilMaria Magdalenaannunlians discipuiis: fermenium(lCor. v, 7), id est, veleris honiinis con-
Vidi Dominum,elhmcmihi dixit, etc. (Joan. xx, 18). versatioiiem. Tune enim eritis veri clirisliani, si
Per quse rios monemtir, ut cum aromatibus, id esl,, omne raalum declinaveritis, quod designatur per
cum odore bonoruin operum, el viriuiibus referli;i veins fermentum, et quod in baptismo promisistis,
Dominumquseramus. fideliter cusiodieiilis, riuod ipse vobis concedat, qui
2. Sunl autem, charissimi, nonnulli qui videntur_ vivil el regnat per infinita sseculasscculorum,amcn.
'
Dorainum qu_erere : sed quia otiosi sunt, et a virlu-i- 437 SERMOXXXV.
tibus alieiii, illiini non merenlur invenire, nec in- i_ , De Mysteiio Paschte II.
venlum videre. Denique quid qu_erebanlillse san-v i-v Ilic sermo in omnibusAmbrosiiedil. sub libellititulp
ctsemulieresin monumenio, nisi corpus DoniiniJesu?? in lucetnprodiit, rumiamen manifestumsii conciun-
El vos qttid qua?riiis in Ecclesia nisi Jesum, id est,;_, culam esse,qua festutn puschatis ob repamtam Itq-
&alvaidrem? Sed gi dupitisillum irfvenirS, orto sole, ij mhiis innoccniiar»aique mluKnlcolidehefe ohtniiil
CT5 SERMONES S. AMi.ROSIO11ACTENDSASC.RIPT1. 674
auctor. Quod aulem hic auclof ab Ambrosio alius __ A tas, et simulacrorum cultus coeliaditinil clauserat; ila
fuerit, exploralum reddit ipsa diclio. inferni barairum prsevaricaloris perfidia procurarat.
CAPDT PRIMUM.— 1. :Paschse mysterium a iie 5. In quorumsuppliciisusquead advenium Saiva-
flde omnibus credenlibus in Christo renalis, recidi- toris Domini Jesu Christi diabolus per mortemi re-
valnm fidei aniiiisefelicitatis gaudium elgloriam mi- gnavit,donec humajise carnis ad Deutn alfemperaia
nistrat. Quod quidem sacrum nomeri ab ipsius Do- substanlia, iminaculatum corpus condiiiorii mbrlis
mini passione descendit; pascba enimpassio esl addixil. Expers peccali Christus, cum adHaftariinia
Salvatoris, sicut bealus Apostolus dicit: Pascha descenderet, seras"jnferni januasque confringens,
enim nosirumiinmolatus eslChfisltis (TCor. v, 7). Ad vinclas peccato animas, morlis' dominatione Ae-
hoc enim humanum eorpus Christus"accipiens, se in strucia, ediaboli faucibtis revocavil ad vitam ; atque
passionem paschse mystefio consec.ravii; ut quisquis ita divinus triumphu-i seternis characleribus est cpn-
hujus muneris per fidem parlicipalionem esset in- scriplus, dtim dicit: Ubi esl, mors, aculeus luus? ubi
deplus, consortio Dominicse felicilatis dignus me- est, mors, vicloria tud (I Cor. xv, S5) ?
rito censeretur. 6. Quam felicilatera reparatse salutis Paulus reco-
' CAPOT II. — 2. Esl enith.
pascha yere anni prin- lens clainat: Siculi per Adam mors inlravil in hutic
cipium, primi mensis exordium, nqvella germiuum B mwnditin,ila et per Clnistum saliis reslilitta esl mundo
Teparalio, ac teira hiemisuociediscussa, primive- (Ibid., 22); et Iterum : Ptimus hotno de lerraterre-
ris restilula jucundilas. Hoc, inquam, tempore visi- nus, secundus homb de cwlo cmleslis (Ibid., "47,i%).
bilium et invisibilium conditor Deus, b defixo hamo Et adjiciens ait: Sicut poriavimus imaginem lerreni,
coeli macbinam suspendens, idenisolis ardorera- id est, velusli hominis iit crimine, sic portemus ima-
diavit, splendorem luriaesolatio noctis atlribuit, pen- ginem cwlesih, idest, suscepti, redempli, reparati;
denlem coeli cameram splendeniitim siderum deeo- ac purilicati hominis salutem leneamus in Chrislo ,
ravit ornatu, mare certis Jittorum finibus coercens, quia idem ipse Aposiolus ait (Ibid., 23): Initium
concavse ac stridenlis undse a.stum melas statuii li- Cliiistus, id est, arictor resuffeciioiiiset ~\]i_f_;deinde
niitis jussit haud excedere. Et ut plana "mundifacies hi qui siint Chfisti, id es't, qui iii forma puriiatis ejtis
octilornm eminus sublraheretur aspeclu ,-;a'dIioc in 43@ viventes, de spe resurreclionis ejus securi
orriatum mundialis fabricse, nemorosi collesatque erunl, cum ipso ccelesiis promissigloriam posses-
excelsi constituli sunt montes;"ut iterum mortalibus suri, sicut ipse Dominus in Evangelio ait: Qai',iii-
eampesiris ornattts jucundior adyeniret. quil, Jjne secutns fueril, non petibit: sed transiet de
1 CAPUT III. — 3. Ipseque homodivini opificii di- . morle ad vilam (Joan. V, 24).
gnatione formalus ad hoc lerrestfis creatufse effectus G (_ 7. Ita Salvatoris nassio, vitse humanss salus esf.
est dominus, ut divinis Institutionibus parens, ejus Ad hoc enim pro iiobis niori voluit, ut rios in euin
tanium et voluntatem servarel, qui sein tantis reci'edenles psi-peluo viveremus. Voluit pro lempore
Jjus dominum piaefecisset exniliilo. Qtti in ipso ex- fieri quod nos sumus.ut nos seterniiaiis ejus pro-
ordio (Gen, m, 6 el seq.) non nescius, depravatits in- missionem indepli, cuin eodem perpetuo viveremus.
vidia, dum sttper indultum Dei opificium cupit fteri, CAPUT V. — 8. Hsec, inquam, illa esl ccelestitim
quod natura non dederat, amlsit gratiam, quam mysterioi'umgratia, Itoc pascbaedonuiri, hsecoptabilis
Creatofis pielas attribuerat: conlinuo. ob conctipi- anni festivitas, hsec exordia gignentiunjrerum. Hinc
scentiam diabolicae deceptionis sentenliam mortis viialis Javaeri sacrse Ecclesia- editi puerperiodinfan-
prsevaricator incurrens, eiiam ad futurse ex se stir- tes,parvulorum simplicitaferenati, balatujnriocentis
pis originem propagavit^ ut divina hoc loco recie perstrepunt conscienliaj. Hinc casii palres, pudicse
senleniia compleretur: Invidia diaboli mors inlroivil etiam •maires novellam per fidem slirpem prose»
in orbem terrarutn (Sap. n,-2i). Ita per occasionem quuntur innumeram. Hiric sub fidei arbore ab utero
delicti, in universis peccatoribus diaboltis mortis est fontis innocui cereorum .splendetôrnatus. Hinc
sortitus imperium, atque onines a Deo deviantes, ccelestis merili sanctificantur munere, el sacramenti
D
peccati vinculo obslriclos, squalentis tarlari cJausos spiritalis celebri myslerio saginantur. Hinc unius
ergastulo possidebat. plebis gremiq beatse Ecdesise nutrita' fraternitas,
' CAPUTIV. —i. Quorum interitum dolens divina unicce divinilatis substantiam, e ac yirlutis trium
censui'a, non per servuin vaiem, nec per angelum nomen adoranies, psalmum annuse feslivilalis cum
invisibilem : c sed ad libe per subslanliam Iiumanse Prophefa concelebranl: Hic estdies quem fecil Do-
carnis in homine Deus veiiieiis lialiilavit; ut hone- minus, exsultemus et tmtemur in eo (Psat. cxvn, 24).
stam vivendi formam mortalibus daret, et lempoi'a- 9; Quis, inquam, dies? Nempe ille qui attribuit
riis seternam in se crederitibus' vilam eseiriplo "suae yivendi principium, lucis exordium, auctor ltiminis.
mortis ac restirrectionis aperiret. Dt enim incieduli- id est, ipse_ Dominus Jesus Christus,, qui de semet-
. ». Ita vet. edit. ac"mss. nisi quod pro recidivalum, - ° Rom. edit. :solaj sed ad substdntiam humanw
codex Rom. Icgit, residuaium. ,kx i\om. eiil. TOde carnis. . , - _-.,._ .' •,- '.'-' _
et recidivum. , d Codex Rqm,, impn.les parvulorum simplicitate
fide recidil, posuit,
h Vel. edit., defixa humo1;duo mss:, defixohv.mo; renatibafalrumirinocerites,elc.' .
: - e Idem codex, ac virtuiis irinum nomen adoranies,
melitis Jtoni: edit; ut in texlu.
675 hk OBERA SANCTI AMRROSUAPPEJS-l^ 676
deeima die
ipsp ail : JE#Osum, Jinquil (Joaij. xi,9), dies: qui A dalus fujsse legitur, sjctjl ho.die, id est,
per dieni ambulat, non offendit, id esl, qui Cbristum posl Christi as,ce.osip_},eni,; qu|ndq sqpra centum
iii omnibus sequitur, per ejus vestigia usque ad yigijiii credenles it.i.;specie, iguis. apâyujt. Sic enira
setenise lucis sqliumtransmeavil; sici.t ipse Palrciii lecly.ines.l, ut relinelis,: Et appuruerunt.illis disper-;
pro nobis f_dhuc.in corpqre coiisUlutus ora i di,ceps: lilw lingttw, {amquamicjnis, sedUque.s.upra,singulps
JPa!«', vglp ut ubi egq sum, ibi_sinl et lii qui in me eo._Hti.i_. ( A.ct.,ii,,3)..
credider,un{;ut sicul lu iii me, el ego in te, ila et illi %..Yide.te,fra.res., yi.detequj.d l.ecil superlija, et
mqneariiin npbis (Joqn. xyii,,24 ).. pid promeruit l.iuniil.iias.S.ujêrbiadiyisil. lingtias,
dies. est., quai\do turriin hoi)i.n_s sedificare. voJijej;gjj.t.peiv
10;. Hic, inquam, exsultaliqnis el lae.lilise,
in quq prqinjssjim p.erfeclse glorise cqiisecuji, iingentem, usqtje ad c.oeluiii(G.en,-xi, 3);, pi _usenim
recie plebs sancta ad_ iiistar Angelorurii fulursp> e.rat una lingua,,qua hQinijiesse niutu.o.inlel.l.igebant}
i_iu_lismysteri.uni, adhuc in hoc ss-culp coiisliluti, et pt.qpria,roentis ajrcana invicem c.oniniunicabanl:;
Doniino cuiri Prop.ltela cantamus : Hic esl dies quem yeruiij. ne perficerenl superbj, quqdccepei;anl,con-
fecil Domihus, exsultemus et Iwtemttr ih eo, id esl, fusajsunt linguse, ac nalioiies divisse su.nt..llodiern.a
auct.or irislilulionis. redempiionis. el vitse pefpe.lu.oe yejft die.cu.njpropter iiui.hiljiatemSpirllum sanclum
Dominus Jesus Clirislus, qui ( Apqc, xyii, 14 ) est B aceepissent 4^9 credeiil.es, coeperunt.ojnnibus lin-
Rex regum, et Dominus dqminorum, absque iitilio, ""guis Joqui. AbjiciteJ quaprqpler a yobis, fratres,
sine fipe in Patre regnans cum Spiiiltt sanctq, uunc su.p.erbiam;quoiiiairiomu.essuperbiijlii sunt diaboli;
et semper et in ssecula s_ecuIorum.Ahien. ei eslo.te liuiniles, ut SpiriW.s sancti gratiitm acci,-
p.erfe, e,. filii Dei yo.cari mere.ajnini. Sinl mun.t_a
SERMO XXXVI. corda el coj-potavcilra, aUomji.ijirapjiccatoruni sqr-
III die sancto Pentecosles. dibu.s,;quiaSpiri(uska.nctu,s noii babital i.n corpqre
Sernionibus, qui qcidili sunl in Rom. ectilione, hic sub.tjito.peccatis ( Sap, i, i).
jlingi debet. Quibusautemratiqnibus Ambrosiinompi 3.. Si yascula prius m.undaljs, in quibus aliquid
obdmeril, ngs plqne. fugit: aijteoin illo,nihit vide-. pi;c4iosuniservare vulti.s, et dojajos,yestras pra;ga.T
mtts Amlirosianum. Quod qulem linguaruni djvir ratis et ornalis, quand,qpo,t_e,n ,giu personam exspe^
sionem superbiw.acceplamrefert, ex Auguslirifser- ctalis; mul.tomagis i,riund,ari,da sunt corda ab odiq et
mone 271 SMIJIJJJMJH putamus. i.raatque inyidia et piijjii roaliUaj,44Q el "'axinie
I. Magua.est, fratres charissinii, hodienia fes.ti- »b iminunditia alque, ava.rii.ia;ut. Spiritus saiictus
vitas, in qtta sicul audistis, acceperunl aposlol.i ad vos yenire, et apu.d_vos mmisjoiieui facere.jjon
Spiritum sanclum, qui cUrn Patre ei Filiq unus et C dediguetur, Ei.sicutiiobjlis.Iiojnoin fetido I.oco, ej
perfeclus est Deus, ejusdeni subslaniise, majeslaiis, sjercqribus, plenq sua spoii.ieuftt'. habjlat; iia Spiri-!-
el poientise : qui npji ex tempqre, sed ab seteijiq a tus.sancli. gratja noii.visilalajj_jn.am_,quaj in fetjire
Paire Filioque inseparabiliter procedit:. qui. eliain, peccato.riimperseverat. Ideo(Hjene_cess.e.est,fratrejS.j
Dei donum dicilur; quia et antequain essgt, a.ngelus ut in advenlu, Spiri.tus,sancti dojiios.aoiniar.um ve-
vel liomo, cui dareiur, jani sui natura dqiiabile s.trarum adorneli* bojnorumoperum. lloribus, easque
donum erat; quia chariias el amor esi. Unde non reple.atis.pretio.socastitaiis. odore, .et b.enevole.n.tj*
sol.um palriarcliis atque. prqplieiis, sed eti.a.m et b.ilsamo; u.t. Spiritti.ni sanctum. in vobis liabitare
reli.qu.isjustis latenter in anima datusesi; el licet delectet, cum Pa.treet Filio per omnia sseculas.secu-
aliquando manileste, numquam lamen lam, aperte lortim, amen. I
SERMONES DE DIVERSIS..
439 SER_10 XXXVTI. D ijnj'tojJqc.j-/eiii./aijij7(.ij'tsi)i(ifg(Mi' Inscribilur

as.trruere_.
De Mirabilibus. in.' epdenicod. De. d.uabus ga.vici.Iis,;in Htv...,de
Auclorem hujus sernionis non pauca ex Atnbrqsii calhedra S. Petri :in Remig., De S. Pejro,: iti
Commetil in Luc. lib. iv, tium. 58 et sequent., ctgtQiis.vero^siciilel,i)i,ant.iq,.edif. ut %o,sin.capite. "
mutuatum coristat. Immo quod a Graliano citalur \. Qnaijlorum niira.bi_iiu.niopeialor sjt. Domjnus
lamquam pelitum ex hoc sermone, minus accedicad__ Jesus.Christiis, inteliigere p,pssuniusex. hac evan-
ejus lexium, quam ad inemoratiCommentarii:quod gelica leclione, quce de.sci-ibiltajija per eum Jjeiie-
forte drgunieiilo fuetii; aliqidd in indicatione loci ficia in popjilum fuisse,cqJJata; uj. provocalsehomi-
mttldtum esse. Idem autem sermo in mullis mss. num lurbse ad aud.i_.nd.uiailjuni magis irrtiereiJ.j
Ambrosioiibstro uitribuiiur,; in quibusdcimtamen_ quam rqgarenl: et medicinani saJulis ribn sperarent
-siJieauctorh nomine invenilur; unde conjicimusaliis per huinililalis gratiani, sed per imporlunitalis in-
likijjifuisspinsoriplum.Cum juriam; ita. ul irruentes, sicut-aii Evangelitim (Luc.
i,n vt5ii.pirOiSgripjoytw.
porro in Gall. cod. cujus omnes sermonesMaximi v, ietseq.), lurbasa_ jpomiijq J.esu non "deseftum
-esseprobaliite est, hic serriyo.habeaiur, etim qupque Sfjpaijaret,npn Sjnagqga repsllej-el, noir rcveccnfia
hu}us.Palris,%se\ndicjumes./__ qiiod eJiflMAjnbrosii divinitatis arceref. Ilsec. esl enim coniuetudo infir'*_
«»• SERIiflSiES S, AJWB. 6JQ J_AfiTENJi AfgRJPTI. __ ^lg
mahtiuin,utilum __.peranl.sui_s._-gritudin.b_smedi- A ^ Christi d.iyinifus .jppj^gbayit, J'j Hieiite yiperea gene?
cinam, ab imporluna peiiliorie «on loco prolu- xaUoneiii ,c_je}e.slgi_i carj)alij,ei' sesiiiqabani, JUndej_\\,
Iieantur, non tempore, uoa spudore: sed qim.uo Salyator Pelro: jQuifi mti.cq\o §l sqn.gyistibi hqe
plus. medetur iilc, qui sataat, lanlo ampjkis ille rgyelavit, sed Puier in.ejis,gui JJJ.cwfts esl (Mqttit,,
• - xyi, 17). Ph,arisjpjs f-jijejn. djj:Jt;,_Q-t.oitipfJp ppMstjs
impoi'lunus esl, qui laborat.
-2. Ergb cum Domiuus lesus ab irruenlibus lurbis _bawioqqi, _cuijpSflis MQuam[ Mq((il.$u,$&)'! -
S. Hane igiltir solam Epclgsjijj. ijayejji jiseendit
semoius, in terra csse JIOJ).posset, aspiciens 3n
iharidua-s jjaviculas, unamnayesij P..lrj omni fesl.- Dominus, in qu^ Peirj-S ipagijjier est consiiiuius,
natione «onseeudit, -ut imporJunuaiJs Htj.im.iii sel dicenleDomino : (SM^C.J; lia$p.pgtjatft wdificaboEccle-
aquaruin natura depellercti.quia eam doctoris r#ye- siqpi nmm (Mpiih. %,i, i_J)_ Qpaj niiyi,S;In tiijjim
j-enlia - minime poercebaf:" aiqiie"-exinde coepit de |,_ei?ulijsj-iui. ija ital3l| ut pereuijj_j iiipjijljj, qijines
navjeula Petri ad homines doctrinaj suse verba pro- quos .susgjpjl,,.^ryel ilJaigps. Cijjjj.s.figurpijj.jpi!! in
fiindere.Videieffliserkordiain fialvaioris: separalur ygtgrj vjde/jius Tesjameiitp; gjcpt enj|ii JSpe.-aijca,
•quidemab hpminihus corpore, doclrinse iamen. iis j);igfrag^|!te mu.hijo, cynclss quos sjisceperat, In-
uiilit'.i.e cou]ungitur. Dbi.jue miseretur, ubique !j(.lti!)ies ljseryavjt ; jta ct Petri Ecclpsi,a, egjifla-
prodest. Inlerrapositus, pertacHiin, Janguorem cor- gB grante sgL-gulc?, p.injiei qups au!p!fiejj'_pj',,repr_egi.n-
-
poruiu sanals in mari eonstitutus, per doctriuam J_JÎJ{i_lla,§oj5.:,et $}(:__,jupc iîis^ct.j diiayjf»,.ad
vuliiera curat animarum. arfaija No| colunjbf!..sjgimin pagig .jj,.i_li.i*,- jy et
5. Sed yjdeamus quse, sit ista navicuia fjinonis -jahfaeJ-ojUflipip. ad lcelgsjam petij sC]!r_islH§gauT
P£iri,«quamad docejidtim deduabus njagis oppor-- dijfliipjicis defpret; quia ip^g ppjjinilja yel pax §st,
tunam Dominus judicavit, qute ei JUilumSalvalqrem sictit prouiisit, dicens: lterum aul_n\{vjftebpyp§, el
prsestej ab ii]juria,.£t «redi-ilititjis hominibus.iar- gwMifmnnnm U°Mh%vh%%).
gi9lur.fi{oquja;iny.enimus£nim.jflm Domiuum jiavir §. §£(1 fljjpnis.i)) baoc jeanjdBpj ijgyjciilanj P.et.rij,
gasfe in alia nayj, et graribus injariis lacessitum. dp _jua nupc Dpnijjiu^ cgjlegus doctijj)!» s_u.se Sji.cj_!ir
piavjgayit enim eum Moyse in mai i Hubro, quando f!).enta jjeprfljijil, Jegifliu.s ij( Matthasfl ( Halili.)i\i,
populum. Israel; per undarum iluenla. lransvexil: %i}, dofjniejjle in gaden) jJpmino,; -.enljs insurgeii?
sed grayibus est affectus injuriis, sieul ipse ail in ii{)usper. uf_)a,tani,Jta uf mn&S fH.PSlPjr.norjjs perir
Evangelio _adJudoaas _ Si crederelis Moysi, et mihi ppju.ij) fgpijjjdaraji.; yjdeajiijjs qHaj,.cpsa ,§s(, qpoii
credereiis (Joan.v, 46). Injuria autem Salvflloris.est una gadejnqug jiayjcuja Jjic jii trittiquiili.at,e ,d_Qj:.
iucredulilas Synagoga;. "Ergo Pelri navem «legit, trinajji pepulis Ifjbuit, ibi in _te.njp.esj.jaie îscipulis
Moysis deserit, iioeest,-spernit Synagogam perfi.- iO _QjMeJ.U8iffloriisijndjpii-;prajsertiiii,,cu«iibisti.ampum
dain,Iidelem assumit Ecciesiam. I Cie.tgrjsapqsioijj.SJmon Mnjsêssej. Heec autem
4. Duse eniin quasi naviGuJas a Beo adeslinat_fi g.stcaus» pexiculj i eratibi gjmofl.f elrus, sed «rat
sunl,x[iiije in hyc, lamquatn-in uiari, ntundo salutehi parjjf-j-etprtjditor judas..Qjjafflyisenijnilliusjii.es
liominibus piscareniur, -icutait _D.omiiiusaposJ.olisj fui).daj'elnayjcuJajjj, hujus tam.eii ejj(j) perfidia £On_-
Veniie, faciqmnos piscaloresJiomiiwm(Mattlt, iv, i 9). turbabal. Tranquillitas est ubi solus Petrus navigat,
ExJiisergoduabus nayjculisutia relihquitiir 44® ad tenipestas ijb) Jijdas ajijiingjjur. Ucet essei Petrus
terram inanis et vacua, alt4ra producitur in aituin firmussuis merltis, pertmbatur _.an.eu crioiinibiis
unustavel-plena; vacutienim Syttagoga relinquitur prodi_oris<i,_7,i,<;._rwtoitj-; elM,q.i,c.:Notilur-
in iitlore, quia Glirislum ounr prupiietarum amisit Jbatur),_Matuenti_bu5 jgiturdiscjpuJis, anxiante Petro,
oraculis: onusta autem Ecclesia in altumassumitur, dormiebat^ Doniinijs. Durum forfe yideatur quod,
quiaDominum cum apostolomm" doctrina suscepit. ^nxiaate Betro, f dormiebai: dormiebat -Pelro, n§
Synagoga, inquam, remanetadterias, quasi terrenjs vigilaret Judae; unius igitur delicto eunctorum merita
inhserens operalionibus : Ecclesia itulem i« allitudi- quatiuntur. Obdormit Ciirisius, yeiilorjjjn spiramina
neni evocatur, tamquam e__ioium profunda sacra- .conciiantur;quisquis„nimpfiCcaium adimUil, siatim
nienla discutiens; in illani sciiicet altitudinem, de U I et dorjniie sibi facii JJominum, el proceJlam sibj
qua Apostolus ail: © altitudo divitiaritm sapienliw et spJritumsuscitat:inimuiidorum .•<necei_q,£st amejn
scienti@ Deil (Rom. xi, %$; ) Proptei'e-1 dieilur diaboiica insurgat tempestfls, cum Donjini sereiiitas
Petro : Ducin alittm(-Luc_ v,4._, Jioe e&t,- in pro- COIiqUJeSCit-. , -'"'_" .'; ! '.:
fundum dispulaliooum' generaiionij . divinse. «Quid .%. Igitur si titiius Judse peccato <.uucti pericii-
enim fctm-profundum,- quam quoji ait .Pelrus ad tantur. aposlpli, 4hoc exemplo caveamus peifidum.
Donihium': Tu es Glirislus Filhts'De_imvi(Mai-li. -xvi, - eaveamus proditorem, ne per unum plurimi fluctue-
*§ ) 1 ftuiS lairi lerretmm,' quam quod de Dxmiino mus.O_tiineliam 44J, huju.smodiabjiciaiiius de uqsira
dijceruul l.tid_cj: Nonne Mcest ifiims.Jpsepli fabii nas'ic_Ia,"ui uon obdonriiat, sed" vigilei iw :«obis
( Lirc. JVy§_-)?,Hle£i.i-.aaliiaiêxondlih aiaiivifatom Pomiuus, afque-&o vigjlanle, niiiila JJIOS i spiritalis
a Oinnes edit.,' quarifqdducendaiiide duabtts; bal: dormiebafPetrd, iidvigdbdlJudw;'_\i Rom. etjit.,
oinne_-m§s,ieleg;mliu^; quam-dd d&ceudurih&it, Dominm dmmiebal. VeruindorpiiebqlP.elro).sedmure
h}l__s. Vallisel. etSiiv., iri profundum_geheraiipnis turbabal Judw. .- . r, :, \-_:\-\.-__K__,'.__<:-
divhtw. - '. '-"''-' -'-: ---.,.-'-.. . Nohnulii iuss., lioc exemplo perfidum caveainus
iSici-demduott.ss4alii êre-eiveli cdit,,i&j'iuje? prodiiorem. '-'. '.•.-" > .'.\_I-J. • .-.,.._•..'__>
679 AD OPERA SANCTI AMBBOSIIAPPENDlX. 689
nequitise procella concutiat. tlbi enim fides inlegrai A S. Denique iisdem sacramentis res agiiur, quibus
est, ibi Salvalor docel," vigilat, etexsultat; ibi re- et tunc gesta estj nisi quod gralia pleniore; (unc
quies, ibi tranquillitas, ibi cunctorum estmedicina: enim Trinitatem carnalibus oculis vidimus , modo
ubi autem fidei est admixta perfidia, ibi Christusi camdem Trinitatem fldei oculis conlemplamur : ttinc
torpet, dormit, etpigerest; ibimetus, ibi tempestas, Cliristum vix humanus vullus aspexil, nunc eum-
ibi omniutn est diserimen : pro actibus enim nosirisi dem metis humana' compleclittir : tuncSpiritussan-
Dominus nobis obdormit aut vigilat. clus yelut columbse specie hominem circumfudit,
SERMO XXXVIII. modo se in interiora hominis ipsa virlule diviniiatis
! De Gratia Baptismi: hifundit : e tunc Paier ad nos propler Filium longo
Jloc lilitlo non solumin vel. edii., sed etiam iti pluri- audilu vocis advenit, modo autem^descendil ad nos
bus probalioribusque mss. imcribitur hic sermo : at! pariter ipse cum Filio. Plenior ergo gralia est, ubi
inRemig. eidem prwfigilur, defesto EpipliaiiiscEt ; Deus non assumpta specie descendit zi homines, sed
certe non obscurumvidelur illum non multo posl hoc propria substantia descendere dignalur ad filios; ibi
idem feslutn ad calecliumenos liabitum esse, nt adl enim lamquain incredulis lidem vult signis corpora-
siudium accipiendw baptismalis graliw excilarentur., libus persuadere,' hic tamquam fidelibus graiiatn
Nihil Ambrosiiprwfert : sed wquiori jure aitribui B spiritttali virlute cpnferre. Plenioris ergo gratisa est
Maximo potesl; et cum sermoni x el xi supra ediiis Deuni videre, sicut esl Deus , quam videre enm sic,
pulchre conveniat, existiniarelicel tres hos sernwnes ut requiras eum. Hic esi perfecta Trinitas , ibi ad-
desicjnatosesse a Gennadio, ubi prodidil eumdem huc 442. scruianda divinilas. Plenior igilur esi gra-_
f episcopum de Baplismi gratia librum, neius.iss. lia d Deum propria veritate cognoscere, quam in as-
Iibros, edidisse. sumpla speeiesuspicari.
i. Quia constat, sicul anle dies proseculi sumus , _. Faciamusergo ipsi pro nobis, qttod Deum vi-
Jesum Christum non stti causa baptizatum esse, sed demus fecisse projnobis : faeiamus circa.nos, quod
nostri, debemus, fratres- dileciissimi (vobis cate- fieri circa se Joitnues optavit. Si ille qui erat pro-
chumenis loquor) gratiam bapiismatis ejus omni pheta et Sanctus , Salvatoris baptismum concupivit;
iestinalione suscipere, el de fonie Jordanis , quem quanto magis nos peecatores et indignigratiam hanc
ille benedixii,benedietioiiemconsecrationis haurire; debemus ambire ! iYidete misericordiam Salvatoris:
ut in eum gurgitem , in quem illius sanctitas mersit hoc nobis sponte defeitur, qttod propheta postulans
(Malth. III, 13 el seq.), nostra peccata nierganlur : non meretur accipere. .
scilicet ut eadem aqua, quse Doniinumcircumdedit, 5. (Juid aulem causaj sit quod Joannes petierit
elservulos circumpurget; quatentts ex venerabili C ( Clirisli baptismiimi nec acceperit, debemus advertc-
Christi lavacro nobis unda sancta proflciat, et iis- re. Ait enim illi Dopinus postulanli : Sine modo; sic
dem vestigiis alque mysteriis, quibus benedictionem enim decet nos itnptere omnetnjustitiam (Malih.m,
a Salvaiore est muluata, a nos fotu beatiore purificel, 15). Scitnus auiem;quod Joannes Baptista lypum Je-
gratiamque quam a Chrislo suscepit, in christianos gis gerebat. Justum ergo eral, ut ipse baplizaret Do-
refundat. minum; scilicel u't quemadmodum secundum car-
2. Ergo, fratres, tingi debemus eodem fonle, quo uem de Judasis Salyaior est genitus, ila etsecuhdum
Christus; ut possimus esse, quod Cliristus. Nam, Spiriutm de lege Evangelium nasceretur; ui unde
quod salva fide dixerim, licet baptismttm utrumque successionem ducebat originis, exindeettraditionem
sit Domini, tamen gratius puio hoc baplismum cdnsecrationis acciperet. Hoc est igitur, quod flii:
esse, quo nos abluimur, quam iliud quo Salvalor ba- Sic enim decet nosAmplere omnemjuslitiam. Justum
ptizalus est. Hoc enim celebraiur per Christum , il- enim erat, utmandata Legis, quse ipse condiderat,
lud celebratum est per Joannem : in illo se magi- ipse compleret, sicul alibi dicit: NonveniLegem soi-
sler excusat, in islo nos Salvalor invila.: in illo vere, sed adimplere\(Matth. v, J7).
juslitia semiplena , inislo Trinitas est perfecta : ad SERMO XXXIX.
illud sanctus venit, sanclus egreditur : ad illud pec-1D | De Camelo.
catorvenit, et sanclus abscedit : in illo benedictio JloiJt. edil: ut hunc 'sermonemevangelio domitticwxiv
conferlur mysteriis , in islo per mysterium delicta posl Pentecosten iadaptaret, ilti exordium propria
donantur. Baplizari ergo , fratres , dehemus eodem qucloritate prwftxeral. Quam auiem absurde id vb-
gurgite, quo Salvator : sed ut eodem fonte merga- luerit, inde cognoscitur, quod huncsermonem haud
mur, non nobis orientalis pelenda est regio, non muilo post Epiphaniam habilum conslel. Quwdemi
-.m illo i. . .
...
fluvius terfa. Judaicce; h ubiqtte enim nunc Clirislus, porro repertmus tantuin cognatiomscum ser-
ubique Joi'danis est.Eadem consecratio, quae orien- inone 20 a nobis rejeclo prwferenlia,ut uiriusque
tis flumina benedixit, oeeidentis fluenta sanctificat. eumdemfuisseauctorem-arbilremur.Necprofeclo de-
Unde el si forte nomen fluvio alittd sit e sseculo , sunt qum illum Maxhno videanlur asserere : sed
jnesttamen illi mysterium e Jordane. nulla suppelunt, quw Ambrosio.
- . Omnes edit., nos fcelubeatiore; omnes mss., JJOS et Yalliscl ad Dominum; optime Ltigd., lunc
fotu beatiore; unus, beatiores. Paler ad nos, etc. |.
. h Ita mss.; at edit.,- noneliam male, ubi enimnunc a Vci. edit., Deum proptia virlule cognoscere;Rom.
[Vhrislusest, ibi qitoqueJordanis esl. et mss. comniodiusj,ut in coulextu. -„ .
c Omnes edit. Tunc Pater a Domino: cod. Remig. 1
G8i . SERMONES S. AMBROSIOHACTE_._S ASCEIIPTi. 68_
i. & Dicit in Evaiigelio Dominus Jesus Cliristus : Asitas_ esl salutis : etulilior estcausa priuscurare vi-
Eacilius est transire camelum per foratnen ncus ,quam tam, tunc peculii damna sarcife; ne dtuii augmenlum
divitemintrare in regnum cwlorum (Matth. xis, 24). patrimonii quserimus, sentiaihus animse detrimcn-
Quie seiitcnlia vereor ne forle vobis conveniat, qui lum. Sed forte judicem meiuis, querii iu secretario
divilias s_cculihtijus aul habelis , aut quseritis. Sicut reliquisti. "Mihicrede quod fnagis Deurij judiceiu
enim cameli animal, quod est lorluosum atque de- metuere debes, qui de ipso tuo judice judicabit. II-
foi'"me; perversitas ipsa cdrporis per angustissimam lum efgo ihetuis, qui mox accipiet suecessdreih :
acus-cavernam prseferire Jioh patitur : ita el divites Ddmihuni hon metiiis, chi hemo aiiquando succedil?
oneratos avaritia , ct cupiditatc fcedalos , ipsa vilse Considera itaque judicii immiheniein diem, et inexr
deformitas per arttam viani regni mininie inirolre tihguibiles gebennse flammas, stridofehi iibrrendiim
permittit; aitîtini idem Doniinus : Arcltt et angusla denlium, leiiebfartini UJUmuiriciuciatum; elsi poles,
vkt esl, qriwduiit ad viiam (Matlh. VJI, 14). relicta Ecclesia , SaJcularibus soliicrtudinihus impli-
2. Igiltirin camelo"".difftcultatem transitus pfses- CaTC Vereor enirii ne diifli inhndi divitias quseritis ,
tat habitudo iuenibrorum, in divlte autem impedi- inveniatis polius divitias peccsitoruni; ei repefiis the-"
mehtum magiiiiudoefficlt peecatorum; gibbus enim sauris sa_culi, ccelestes tiresauros aihiflatis.
quldam esl animse turpe quid vel cogitare, velfacere: ]B SERMO XL.
ac mentis qusedam torluosa deformilas, in mundi De jejuniis et eleemosynis".
rebus semper iniendere, et abEcclesise sanclse li- Dl sermo iri epislolam liominicceXXITI postPenlecosteti
mine curis sosculajibus avocari. Unde mlhi videlur ex hoc fieret, edil. Rom. e~tveram ejus hncripiionem
liatic deiorfflitaiem corporis propbeia spifiialiler immuta.erat, etin texlum verba nonhulta inseruerat,
elocutus, ro3ditaiem morum potius iridicasse, cum quod utrumcfueresliluimus. Ipsa aulem dicendi raiio
diciF: Non glorielur gibbosus sicul reclus (III Reg. xx, lantopere opposila est Ahibrosianw, tii cuivis polius
_ II)-; quasi sicdicefet: Nbn glorietur peccalor vilio- quam illi possii ascribi.
rum suorum pravilate distoilus, sicul gloriaiuf jus- 1. Non dubilo, fratres, conlrisiari vos quoliescum
tus conscienlise bohse simplicilate direclus. Qiiatmis que absenlem me a vobis necessiias facil; dttm enim
eiiim, t) peccator, pfocerilflle corporis gaudeas, quem diligitis, nonjvidetis, tamquam boni filii pieta-
quamvis sc-apttlarumtuarum sequalitale Isetefis; ani- tis stimulis laboratis. Sed quamvis corpore'vos ego
ma tamen tua morum pravhale deformis est. inteiduin deseram , spiriiu lamen vos non relinqtto;
•3. Reete ergo camelo eomparatus est dives; siqtii- quocumque enim iero , dileciio veslra me sequitur :
dem illuni-a transiiu acus corporis crassiludo revo- ubicumque fuero, ibi riiecumyestra fraternitas com-
cat, hunc ab ingfessu Ecclesise patrimqnii sollici- C i uioratur. Quisquis enim in Chrisli mandatis perma-
ludo detenlat: el sicut illnrii paivum foramen non net, hecesse est ut Cliristi adhsereat sacerdoli: et
capil onepatufflmole membrorum; ita elhunc inlroi- licet longe posiitts videatur, lil tamen proximus,
tus sauctus non suseipit gravalum cumulo delicro- diihi illuni untus fidei gratia jeprsesental. Ille se
rum. Uterque habel propriam saTciham Suam, ille sane separalum a sacerdolibus pulet, qui actibus
oneratus est carnibus, isle peccalis : el sicut Ille ih- malis separalus a Christo est. Atijue ideo , fratres ;
habiiis est angustissimse acus cavernse;-ita el hic Iii- vos qui mandaium Salvatoris facilis,, quamvis absen-
eonveniens esVbeatissimoDei regno : ad quod ca- tes a me fuerifis corpore, dileclione iamen mihi mi-
nielum- 6 cofpore incompositum natura, hunc aulem nime defuistis. Ita quos separ.abat Jongiludo terra-
pravum volontas-efficil. rum, Clirisli gratia connectebat.
- 443- 4; Hsecautein dieo, fratres,de iis qui festivis- 2'.SuiU aulem nonnulli intervos, fratres,quorum li-
slmatri diein sauctse Epiplranise, ne in EccJesia pro- cet vultus ih Ecclesk videamus, cor lnmen eorum in
curareht", patrimonioruni' suorum Compedibus sunt agris esse cognoscimus: et prjesentiam quidem eornra
detenli; et lerreno quodam obligati sunt vinculo, ut consideramus in plebe , sed conversationem eorum
veiiire eis ad dofiaumDomini non liceret. Non quod invenimus in riire. d De quibus dicjt Aposlolus : Et
eos quidpiani detineat;sed qiiodita propriis siiit acti- D gioria in pudendis ipsofutn , qui lerrena sapiunt (Phi-
busimplicati, uljam arbiliium viyendi suse pote- lip. IH, 19); ii eniiri de ierra semper cogitant, de
- stalis amiseriiit jeldumjsolllciludinempalrimonii ex- terra tractant, quse terrena sunl, sapiunl. His con-
Jiihent, anhharuni raedicinam penitus non requirant. venitdivina illaseritentia, qua dicilur :T,eria es, et
S. Quid mihi, o dives, difficullatein temporis ob- in terram redibis.(G_J!_s..iii,19) :.qui ideo aliquando
jicis ? Quid necessitatemingeris repenlinam ? Si cor ad Ecclesiam veniunt, non qu.a ex fide-elnisliani
habes, intellige:quia omni necessiiate major neces-- unt, sed ne christiaiii ab hominibus non putenlur.
a Rom.redit., Mariinwhdapud Mebrwes hujus sw- Jesus Christusralibi dicit, elc.
c¥/i diviiiWMppelldntur:Dicitur veromdmindnatniquus h Omnes edit., difficullalemqUwslus;-eimiffa, im-
_ quia nonnisi ihiquiin eis spem consiituunt: jiisti au- mundis rebus semper; utrobique apliuS mss. ut in
tetn, licetea .possideant,,-noiisunlitlis4 lamen divitiw. contextti.
riisicwlestesei.sphitales.Serviligiiui M_2mmonw,,qui cItamss.;edit. auteniyi:orj;_u,_: coiripositunvnalura.
- inJerfetiis htijus sceculi rebus.cohfidit. Hi alibi viri Piirum conciniie.
diintidrumapropheta appelldniur._Notiie,,fralres, rfi- a yct;editi acmss.: De terraenim dieitApeslolus;
vitias appellareillas, riolileeas amare; qiiiasi serviatis ms., Reg., ,deterra enim seritper cogitant,'etc.
illis, el cum illis peribiiis. Ideo de hujusmodi divite
PATROL. XVII- 22
6.3 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 684
5. Quibus cum jejunium indicitur, de intetnperie A A;ad solulionem non dilectione adducitur, sed terrore
se tetnporis semper excusant; dicunl enim sestivis iconslringitur : Christi enim debitorlsetus, C_esaris
mensibus : Dies lougaest, lorrentior sol est, sitim trisiis est; quia hunc ad solvendum amor cogit,
ferre non possumus , poculis nos refrigerare debe-. illum pcena compellit. Hic prseiniis provoealur, ille
mus ; hiemis vero tempore : Grave frigtts est, rigo- suppliciis coarctalur.
res sunl pessimi, algorem lolerare neqttimus , escis 7. Dicit sancius Aposlolus : Divilibus hujus swcuii
calelieri nos oportet. Ita homines qttorum aninuis prwcipe non sublime sapere, el neque inincerto divi-
semper estinprandio , prandendi sibi causas inqui- liarum sperare (I Tim. vi, 17). Vides ergo, o dives,
runt: et dum se a jejuniis excusant, tempora Crea- quia siinl tuse incertse divitise. Quid ergo aurum
toris a accusant. congregas, in quonulla cerla fiduciaest? e Auri tui
i. Dic mihi, o delicate cbristiane, h qui sestum so- avarilia cessel, et terra est: solidi tui cupiditas au-
lis jejunando 444 fwe non poles, numquid cestus, feratur, el sordes ,sunt. Aurum enim et argenium
qitem suslenlurus es, torrenlioresl gehenna ? num- vilis est et abjecla materies : ubi aurum inerevit
quid hiems horridior est lenebris, quibus relruden- huinana concupiscentia, lunc et his speciebus ac-
dus es. In exleriores enim tenebras abjicienlur pec- crevil ambilio; aurum enim et argentumnon prelio-
catores : ibi etil flelus el slridor denlium (Matlli. vni, B sum nattira instituit, sed hominum volunlas effecit.
12); sicul ait Dominus: stridor, inquam, dentium ad ISERMOXLI.
instar biberni temporis semper eril in illis tenebris. De eo qtiod dicit Dominus in Evangelio :
Ergo sicut penelrante algore hiemis , loto homines Vulpes foveashabenl, etc.
corpore conlremiscunl; ita elinlervenienle conscien- R\ic lilulus esl qtiem huic sermoni antiquw edit. ae
tia frigida delictorum, gravi peccatores denlium slri- tnss. indidere : ali Rom. edil. eum habilum vrw-'
dorequalieniur.Ilamiserpeccalor, dum liicbibernum 'nolavit In lcslo S.Basilii: ubi non altenderunt ejus-
rigorem meluit, ibitenebrarum frigus incurrii :dumhic \dem edit. curalores parum credibile videri wtale
sBStumsolis evitat, ibi gebenna. suslinebit ardorem. Ambrosii, quem hitjus serntonis auclorem ferunl,
5. His autein ipsis hominibus cum dixerit, ut ali- Rasilii natale jam tttm celebrari solitum esse
quid pauperibus largianlur, slatim objiciunt: Neces- Mediolani. Eoc \igitur unum asseri potesl prwler
sitates infiuil_esunt, tribuia sunt gravia, fiscalia cx- nonnulla quw ex Commcnl. in Lue. lib. vn, niiiu. 30
plicare non possumus; Et lanta tibi ingerunl, ut et 51, huc tratnlata sunt, Atnbrosianumhicnihit esse.
quasi reum te slatuanl, cur hoc ipsum illos voltteris 1. Si diligenter f advertit capitulum evaiigeli-
commonere, non inielligenles quod ii sunt inimiei cum , quod hodie lectum est, vestra dilectio, sen-
crucis c Chrisli, qui non intelligunt quod omnibiis; C sus vestros id ipsum capilulum poluit permovere,
uecessilatibus salutis sit necessiias pra.ferenda, et cur Dominus sicul Scriptttra refert, cum ab allero
quod tributum reddere alii prodesl: eleemosynam iulerpellaius fuerit, ul eum qttocumque iisset,
facere ipsi proficiat, qui largitur; tributi enim red- causa religiosi serviiii sequeretur : alteri magis
ditio illi pr_estatbeneficium, qui accipit, eleemosynse: dixerit: Seqitere me (Malth. vm, 22); et illo spreto
atitem operatio ei confert meritum, qui ministrat. atque despecto, alium potius lacenlem nec opinan-
Tribuii, inquam, redditio deirimenium infert sol- teniqtte delegeritÊt cum uliqtie acceptius volun-
venti, eleemosynseerogatio Iucrum tribuileroganli; ; tatium obsequium |esse soleat, quam coaetum ; et
dilior enim fit vir misericors, posleaquam minusi servilittm pltts placeal non quod imperio exigitur,
habere incipit pauperibus largiendo. sed quod sponte deferlur : cur ergo iste respuitur,
6. Beala igilur esteleetnosyna, qttse et accipien- cur velut indignus, etiam recusatur? Ait enim ad
tem relicit, ct lsetificat erogsntem : Hilurem enim: cum 445 Dominus : Vulpes foveas habenl, etvolu-
datorem diligit Deus (II Cor. ix, 7): atque idco a me- cres cwli nidos : Filius aulem hominisnon habet, ubi
lius est illi plus dare. Lsettts ergo et bilaris esl, quii capul reclinet (Luc. Jx, 58.)
pauperibus subministrat. Recle piane lseltisest, quiai 2. Primum itaque hoc considerare debemus, quod
per nummiilos pattcos seternos thesauros sibi cceles-D non est acceptor Dominus personarum (est enim
tesacquirit. Et contra, semper tristis est et meestus, sequus judex et jusius) sed pro fi qualiiale morum_
qui tributa dissolvit. Nec immerilo trislis est, qtii repcndat dilectionis affeclum : et eum eligat non
a Verbo accusant adjecit.Rom. edit. De iis dicitt venit ad me , et noii odit palrera suum et matrem,
Aposlolus : Qtwrutn Deus venler est. etc., non potesl m.us esse discipulus? Cui congruil
h Oinnes edit., qui wslutn, cic.; mss. vero, quii quod in alio loco, cupi interpellaretur a quodam : Do-
ojstatemjejunando, etc. mine, permitte mihi priraum Ire, et sepelire palrem
0 Roin. edit., Chrisli, ut hodie lectum esl. respondil: Sine ut moriui sepeiiaut mortuos
d Oinnes edit. ac ms. Lngd., tnelius est illi prius. metim,
suos; lu autem vade, el aiinutilia rcgnum Dei. Illi
dare; commodius vero Valliscl.,... plus dare. veroqui dixii: Sequar te qtioeumuueieris; respondit:
•! Codices Lugd. etValliscl.: Aurumluum avatilia; "Vtilpesfnveas habeiit, et volticres cosli nidos; Filius
melius edil. tit in textu. autem liominis non liabet ubi caput reclinel. Car ergo
i Rom. edil., adverlitveslra dilectio, fratres. capi- cumubalieroinlerpeliatusfuerit ul quocumqueiissel,reli-
tulum evangelicum.... quomodoDominus, qui in lege, giosiserviiiicausasequerelureum:alieritnagisdixerilqui
ul Scriplura refert, mandavit; Honora patrem luuin, eumsequicunctabaiur,:St.t]ner(-me;etpriorisprelo,elc.
el mairem tuam ; quemadmodumprwcepittibi Domi- B Edit. vei. qualiiale horum; Rom., qualitate tne-
nus Deus tuus, ul bene libi sil; nunc dicat : Si quis riiorum : eodex Lugd. qualilate morum.
_8D SEMONES S. AMB&OSIOHACTENUSASCRIPTI. 686
qui verbis promplus, devotione piger, sed qui Juerit A divelli, ab ejus societate, inlerrogatione ancillulse
lingtta lacitus, menledevotus, dequodicitProphela: separatur : et ttisi velut modum quemdam slaluens,
Tacilum te faciens,sapiens videberis (Prov. xvu, 28). lertio eum dixisset Dominum negaturum, forsitan
De illo autem qui petttlanter loquitur , refert Scrip- ssepius imerrogaius, frequentius denegassel.
tura : Non omnisqui dicit mihi, Domine,Domine,in- 6. Quid ergo respondetur illi peltilanii? Vulpes
trabil in regnum cwlorum: sed qui feceril volunlalem foveasliabent, el volucrescwli nidos, et Filius hominis
meam (Malih. vn, 21). Hinc ergo discimus quod ad non habet, ubi caput reclinel (Luc. ix, S8). Videte cui
Dominumnon lam ore quam corde clamandum est. rei subtiliier comparetur : esl enim hoc genus ani-
5. Igitur Salvator noster, qui cogilaliones homi- malis fallax, et insidiis semper iiitentum, rapina
ntim a sensusqne pervideat, audiens qitidem yoeis fraudes exercens, quod nihil tulum, nihil oiiosum,
obsequium, mentis aulem versutiam recognoscens, nihil patitur esse securum, quod inler ipsa quoque
lali illum animali comparat, qttod aliud v.oce indi- honiintim domicilia prsedam requiral.
eel, aliud moribus operetur; vulpes enim lalratu 7..Quam comparalionem non solum propter illum
canis resonat, dolo rspinam fraudis exercel. Ta- scriplam puto, sed propter plerosque etiani chris-
centem ergonecopinautem assumit.Tacebatquidem tianos, qui ore quidem Deum confitentur, moribus
lingua, sed spiritu loquebalur ; inlelligimus enim ]B autem vulpium fallacia diversantur; omnis enim
quam devotus fuerit, qui sicul ipse asseruii, palrem chrislianus, qui sua vult peccata celare, hic spirita-
reliquit mortuum, ul vifceDominum reperiret. Ail liter vulpes est. Sicut enim vulpes propter fraudes
enim : Pennitle mihi prius ire, et sepelirepatrem stias in lalibulis demoralur ; ila et peccator lacens
meum(Luc. ix, ,9). Morluum ergo illum reliquerat, propter conscientiam suatii peccatorum foveis deli-
quem ut reverlens sepeliret, exorat. Non eum dolor leseit: etsiculilla non audel inter medias hominum
retinuerat, non mors relardaveral; quia festinabal turbas morum suorutn ostendere fallaciam ; ila et
ad vitam. Necdum morientis clauserat oculos, nec- hic erubescit in media Ecclesia conversalionis susc
dum rigentia membra condideral; stalim ut com- nequiiiam eonfiteri. 446 Vulpem plane dixerim
perit advenisse Dominum, oblitus paternse pieiatis, omnem christianum, qui suo insidiatur vicino, qui
affectura majorem pietaie credidit plus Clirislum quotidie nilitur fines alienos arrodere, fructus in-
diligere, quam parenlem. Legerat enim forlasse vadere, animalia devorare, el quod est familiare
proplieticam lectionem, quse dicit: Obliviscerepopu- huic lempori, non jam vulpium more pullos, sed
lum tutim, et domumpairis lui (Psal. LIV,11); propie- luponim more rapere porcos : qui dum c suo laboro
rea oblilus est patrem, dum memor est Salvatoris. possitsejuvare, ferarumrabieprsedamcaptatalienam.
Audierat etiam Evangelium Domini: Qui plus dilexe- <C 8. Haereticosetiam omnes arbitror vulpibus com-
rilpatrem autmalrem,non eslme dignus(Matlh.i., 57). parandos, qui cum in domo Domini habilare non
i. Ita cum Tohias justificeiur, cur sepulturse possint, convenlicula sibi qusedam velul fovcas prse-
causa prandium dereliquerit (Tob. n, 5); hic pro- paranl tenebrosas, in quibus pertinaciter latentes,
batur, cum causa Glirisii patris reliquerit sepultu- insidiantur Ecclesia.; til si qua innocens anima f«rte
ram. Ille enlm non veretur, ne iiiterveniente opere, processerit, velutpulluin gallinse matris absorbeant.
lerreni prandii epulas prsetermitteret: hic meluit Insidianlur, inquam, vulpes Ecclesise, hoc est, htcre-
ne, inlervenienle mora, refeclionem panis cceleslis tici evangelicse ilfi gallinse, de qua ait Dominus :
amiitat. Unde cum Christi contemplalione sepul- Quolies volui congregare filios tuos, sicut gallina
luram omnibus debeamus, hic amore Christi palris colligil pullos suos sub alas suas? Sed-ipsa sicut
deseruit sepulturam. Samson ardentes faces vulpibus religavit.
5. Discutiamus itaque primo illius inierpellatio- SERMO XLII.
nem,responsionemqiie Domini Salvaloris. Ait enim Increpatio ad plebem de eo qttod scriptum est in
jlle : Sequar le quocumque ieris (Luc, ix , 58). Evangelio : Qui habet, dabitur ei; et:
Prompla quidem, h sed superba professio. Ilurus CaiitfliJJHiKs
vobis, eic.
enim ad passionem eral Dominus, descensurus adl ) Cur liunc sermonem nominalim cuipiam Palri polius
inferos, ascensurus ad ceelum ; numquid in omni- . quam alteri assignemus,niliil occurit: ne vero Am-
bus illum polest fragilitas humana comitari ? Slulta brosianumesse putemus, nihil non reclamat.
est isla prsesuroptiopolius,quani religiosaconfessio. 1. Frequenter studueram apud me ipsum, fratres,
Siquidem et Petfo aposlolo dicitur a Domino, cum sublrahere vobis Dominicse prsedicationis eloquia,
seslimaret se sequi per omnia Salvatorem : Quoego ac non elargiri ssepius sermonum ccelesiiumsacra-
vado non poles me modo sequi (Joan. xw, 35). Et menta. Siquidein nihil prosit offerre pabula recu-
cum perlinaciter insislerei, ac se ab eo nee morle sanli, el potum porrigere minirae sitienli : cur id
dicerel separandum; lamquam jaclanli_e condem- quod offeras, non tam libenter hauriat, quam fasti-
natus audit, quod esset Dominum tertio negaturus. diose velut turbulentum reddat; atque ita sicul et
Ita qui promiltebat a confessione Christi nec morte poculi sinceritas vitietur, et causasdelicli fasiidiosus
a Ita ms. Lugd.; vet. aulem edit.,
sensusquepro- Lugd., professio.
videat; Rom., prwvidet. c Codex Lugd., suo labore possit vivere.
h Omnes edit. , sed superba responsio ; codex !
6S7 _ AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 088
poialor invenial ? Sic ergo et eharitati vestrse inge-,A distraliere debeat alque donare, stultilia illi est.
rere Dominici poculi prsedicationem forte super- Hanc eiiim prsedicaUonemridiculam putat, sicut ait
flutini est; cum id anima vestra clausis visceribus Apostolus : Animalis aulem hotno non percipil quw
non tam sitienter hauriat, a quam dissimulanter sunl spitilus Dei; slultilia enim esl illi (1 Cor. n, 14).
effundal. Fundit euim mandatum Domini, qui illttd Tale enim est iis prsedicare quod perfectum est,
aure sua percipii, corde non conlinet; in superficie quale si mendicum pannis obsittim holoseriea velis
enim quadam corporis illud gesians, ac minime ad induere, et esurieiilem rusticum placento delectare;
interiora transmittens quod audivit, dum oblivisci- necesse est enim utabutroque recusarelur oblalio,
lur, seriem pra.dicalionis effundit, et ita h domum Jlli enim displicel holoserica, qui necessaria magis
vacuus repedal, qui de Ecclesia onustus exierat. 1
frigori veslimenla desideral: huic placentum ama-
2. Dicite enim mihi, quis de vobis cum ad hos- rum, dum escamj magis saiurilalis exquirit. lstis
pilium redierit, dicel: Hodie audivimus episcopum ergo personis auferenda potius sunt, qtise sua sttni,
de eleemosynis dispulanlem, remuiilein prasdicavit, sicut ail Evangelium : Eliatn id quod habet, aufere-
debemus pauperibus misereri? Prosecutus eliam est tur ab eo ; hoc est, cogendus fornicator pannos sase
de idolorum exsecranda cullura, requiramus ne Gorruptionis abjicere, compellendus avarus est pa-
ignorantibus nobis in possessione noslra sit idolum. B nera suse cupiditalis ex|!0iieie.
Adinonuit etiam festinare debere calechumenum ad 5. Yereor aulem, fratres, ne evangeliea Jectio jiie-
gratiam fidei, offeramus fam_Iiol_cnoslra. ul fidem risque de vobis congruat, quse ail : Cantavimus
quisquis esl fidelis, accipiat; ne forte raiio salutis vobis, et non saltaslis : lamenlavimus,ei non ploraslis
eorum quseraiur a nobis, quia viia eoruui ex noslro (Luc. vii, 32). Annunliamus ergo vobis regni cce-
pendet arbitrio. Nemo de Dei rebus cogitnl, nemo Jeslis gaudium, el miuime corda veslra molu
de die judicii loquilur, qtiasi aul per oniuia victuri, quodam alacriialis exsullant: prsedicamus trisie ju-
aut per omnia morituri. Mihi credite, ita vivimus in dicium, et sensus' vestri ad pcenitentiam in lacry-
hoc sseculo, ut corpore nioriamur : ita morimur, ut tnas non prorumphnt; infidelitaiis enim genus est
rationi reddendse vivamus. Morilur interim homo, in divinis rebus jiec gaudere prosperis, nec flere
sed acltium causa non morilur : vivente atiiem eonlrariis. Saltatiqnem ci'go anobis requirit Doini-
causa, necesse est ut causs. suse persona non desit, nus,non uliquesinuosi voIul)iIita.lem,coiporis,dsed
sicut ait propheta : Ecce homo, el opera ejus. extolleniis.se fideijsanciitatem. Sicut enim qui cor-
5. Volueram ergo sublrahere vobis Dominica. poraliler saltat, nunc aere stispendilur,- nunc ad al-
prsedicationis elocjuia, non quod iralus hoc facerem, liora jactatur, nuiic .alternis saltibus Ioca diversa
sed ut Evangelicam sententiam euslodirem. Ait C collustrat :- ila ei. qui spiritaliier saltat, ituerve-
cnim Dominus : Qui habet, dabiiur ci, et abundabil: riiente fide, modo in aeris stiblimilate erigitur,modo
cl qui non habet, id quod habel, auferelur ab co (Luc. ad siderum altiora ;sustolIii«r, xnodo diversis.cogita-
xix, 26). Habenti ergo dari jussii; et non habenti lionum sallibus paradisum, coelumque collusirat.
non solum non dari. sed etiam id ijtiod liabet, au- Etsicul qui corporaliler saltal.yolubilitatemembro-
fcrri. Qua. sentenlia supeiflua vobis forsitan vide- rum se exercens, gyrum sibi saltalionis acqttirit :
tur : ego autem dico recte ac sapienter Dominum ila et qui s.pirilalii<_rsaltai, ftdei alacjiiale semper
prsecepisse. Habenti ergo jubetur dari. Merelur se movens, gyrumjsibi totittsorbis assumit.
plane aecipere, qui ita laboravit, ul propria sollici- 6. Solent autem homines, sicut mosesl, in suis
ludine anim__suaodivitias spiritales acquireret : ul votis, Jtoc est, nupliis, proecipuesaltare vel caner.;
pula quis continentise forli proposilo coepit casiimo- unde et nos habemiis votivas nuptias, quibus sall;:re
nise custodire virtulem, meretur audire quse casti- vel canere debeanius. Voia enim.noBtra celebran-
latis remuneraUo sit futura; ut c ad virlutis obser- lur, quando Cbristo Ecclesia copulatur, ficut ait
vauliam audiens remunerationis gloriam , facilius Joannes : Qui habet sponsam, sponsus est (Joan. m,
possitpugnam, quam coepit, atterere. Alius ad mi- 29). Propter has ergo nupiias saitare nos convenit.
sericordiam promptus debet audire quia ipsi mise- I> Siqttidem David rex pariter etprojiheia, cum mulla
rebilur Deus, el qui hanc lerreuam substantiam cecinerit, ante arjcam Testamenti etiam saltasse
co3lestibus divitiis repcnsabii, necesse est 447 ul dicitur (H Ueg. vi, 'Ai); elalus enim gaudio, in sal-
auseultans vicissiludinem coelesUum praemiorum, lationem prorumpit: prsevidebat enim in spiritu
prompiior ac libenlior opus Domiui prosequatur, et Mariam de gcrmine suo Chrisli tbalamo sociandam.
ad miscricordisequod habet bonum, largiiatis addat Undeail ipse : El ipse tamquam sponsusprocedens
augmenium. Ideoait Dominus : Qui habet, dabilur de thalamo suo (Pial. xvm, 6). Ideo ipse^prsecseleris
ei, hoc csl, qui dives fuerit bonis operibus, hic projiiietiartim auoioribus plus caulavit; quia lsolior
ningis evangelica prsedicatione ditetur. cunctis per hsee.gaudia suos posteros .cottfugabai :
4. Gseleruin si fornicatoriprsediees, et dicas quod etad propria vola sbliio dulcius invilans, docuit nos
virgo debeatpermanere; et avaroquod omnia sua quid in ipsis nujitiis facere deberemus, ctini ille
11ta eod. Lugd. cl Valliscl.;edil. vero, quam dis- de vestris.cutn, etc.
infundat. Non recle. c Codex"'Valliscl.,)ad viftulis dbsermnliath.addens,
•simulanler
h Lugd. codex, dohtrimvacuusrepeldif__\\,\__ii_\, d \_\_\isc].co&.,sedextolleiiiissimivfidfisaiicVialeih.
quis_
anie .luptias lanla exsultatione saltaverit. Anle A-vos . volunlas. -Nescilis quia elsi ego ab Ecclesia
arcam ergo saltavit propbeta David-: arcam aotem desum , Ghristus ab Ecclesia sua , qui estubique,
quid, nisi sanctam Mariam dixerimus"? Siquidem non deesl? Venis, frater, ad Ecclesiam, non invenis
area intrinscciis poriabat Testamenti tabulas , ibi episcopum : sed si fideliter venis, inveriies ibi
Maria autem ipsius Testamenti gestabat liseredem : episcoporumepiseopum Saivaiorem. Nam cbristianiis
illa intra semet Legem, hsec Evangeliumrelinebat; qui tune lanluni procedit ad Ecclesiam, qtiando
illa Dei voeem habebat, b_ec Verbum. Verumtamen episcopus proesens est, non tam Dei causa videtur
arca intus forisque auri nitore radiabal, sed et processisse, quam honiinis : nec implesse cbrisliani
sancta Maria inttis forisque virgiriitatis splendore timentis officium, sed amici defcrentis obsequium.
fulgebat : Hla lerreno ornabatur auro, ista ccelesli. i. Quid autem ego vos arguo, cum possilis me
44S SERMO XLIII. uno sermone eouvincere (q. i., c. Quid «ufejn)?Con-
Increpatio ad populum quod Ecclesiam non fre- vincor enim cum in hac parte clericos vobis magis
quenlet. video negligenles. Quomodo enim possum corrigere
Magni vhi hunc sermonemAmbrosiiesse exislimantes, fiiios, cum ffatres emendare non possim ? aut qua
concilium, cujiis ineomenlio exsial,non nisi Aqui- fiducia succenseam laicis, cum a consortibusjmdoris
leicnse opinali sunl. Sed ul potius de hoc quam de B . verecnndia conticescani? Ego autem, fratres, non
atioagi credatttr,mhil occurrit. Quod aulemeumdetn de omnibus loquor. Sunt cerle quidam devoli, sunt
sermonempro Antbrosianoilli liabuerunl, fidetn edi- et alii negligentes: ego neminem nomino, conscien-
lionumhac hi re seculisunt. Cwlerumut non dicamus tia sua unumquemqueconveniat.
illuminvenhi in anliq. cod.Gall.cujus sermonesom- SERMO XLIV.
nes ttibuunitir Attguslino,nihiiei nequein siyloneqne Poslinci-epationem alleclio ad populum.
in argumenloinesl, qitod Ambrosionoslroconvenial. Habeturhic sermo sttb hac inscriplione in mss. Gall.
1. Deberem, fratres, post Iios complures dies ali- -alque Lugd.;in vet. aulemedit. pro atiectio ponittir
quid uberius prsedicare, et revertens a lanlo exa- consoJalio : al Rbm. edit. titututn qui non tam sensu
minesacerdolttm, dulci vos sermone refleere. Bene quam verbis distarei, concinnavil.Hanc vero con-
dixi examine sacerdottim : quia sicul apesde divi- cionem pronuntialam esse post superiorem iton am-
narum Scriplurarum flosculis suavia melJa confi- bigimus; ejttsque auclorem nonnulla ex Hieronymo
ciunt,et quidquid ad medicinam pertinel atiiniarum, cap. 62 in Maltha.um, plura ex Ambrosiolib. vi.
oris sui arie componunl. Recte comparantur apibus in Lucam, num. 96 et 37, muluatum cernimus,quem
sacerdoles; quia sicut apes castitatem corporis prse- vl atiutn exislimemusab Atnbrosio,cuncta inducunt.
ferunt, cibum-vitsecoe!esti.sexiiiben!, aculeum legis IG 1. AmariorforiassefuerilÎncrepatiomeasuperio-
exercenl^ puri eiiitn ad saneiificaUonem, sttaves ad ribusprsedicalionibus,quod plerosquedevobis acfius
refecuonem,severisunl ad ultionem. Apibus plane magisteriiseveritaie convenerim, et sim prosecuius
sunt oomparandi, qui veJut alveario quodam gralia quse 44S aliquantis non blandimenta deferrent,
matris EccJesiae eontinenlur, in qua diversorum sed tiisiiiiamirrogareut. Verum nihilmea interest;
meritorum cellulas dulcissimis prscdicat.onibus com- ego eiiini gaudeo seiens discipuli tristiiiam rnagisfrl
ponenles, de uno Salvatoris examtne chrislianorum esse Iselitiam. Tune enim audilor proficit, quando
examina mulla iiroducunt. ausleriora -annuntiat prsedicator : lunc ei salus gi-
2. >Cumsemper, fratres, non cessaverim yos pa- ghitur, quando tristitia emendati.onis ingeritnr •;
terna pietate corripere, miror ni.iil -vos tot meis dicit enim beatus Apostolus : IVatii quw secundum
commonitionibusprofecisse, el doleo quod frequens Deutn est tristilia, pwnilenliam in saiuiem slabiiem
pra?dicaiio meanon vosprofeclu aliquo salutls cor- operatnr (II Cor. vn, 10).
rigal, sed quadam coniesiationis posna constrlngal. 2. Recte ergo l_clor, quia salutem operor -. eum
Prsedicatio enim sacerdoiis in plebe salvandis csl objurgo, mcereat licet filiusmei asperitale sermtuiis^
correctio, et contestatio judicandis ; contestr.mur me lainen delectal, qui proficere illum inlelligo pcr
enim illis anle judicium,quod illos maneat in ipso D '. inoerorem. Ait sanctus Aposiolus': Quis est cnlm
ul el reii non verberat ifon -
judicio; iunc omni cxcusationesubmota, filius, quem paler {Uebr.-xxi, -3)$
sint de peccatts, et obnoxii de conlemplu. Unde et; enim osculatur semper paler filium, sed et ali-
ego interdtim parcens vobis tacere velim : sed malo1 quando castigat. Ergo quando castigatur, qui diligi-
vos contumacisecausas reddere, quam me negligen- tur, tunccirca eum pietas exercelur. Habel«nim e*
liae sustinerejudicium. amor plagas suas, quse dulclores sunt, cum amarius
5. Comperi enim, fralres, quod per absenliam1 inferunlur; dulcior enim esl religiosa «asiigalio,
meam ita rari quique ad Ecclesiam veniatis, ita1 quam blandaremissio. Undeaitpropjieta ; Duiciora
pauci admodum procedatis, quasi me proficiscente,, sunt vulnera amici, quam volutUfiria oscula iniraici
. mecum pariter venerilis, et quasi cmn necessita- (Prov. xxvn, 6).
tibus ego perlrahor, vos mecum traxerit ipsa neces- _. Igitur, fratres, quia post tol increpationis «jese
silas. Pariler ergo a domo Dei absentes sumus, sed1 utilia verba credo vos bentgmlate sensuum profecjs-
hoc interest, quod me absentem necessitas efficil,. se, de sacris lilteris aliqua conferamus. Sicut enim
8;Codex ka%&.,prwdicalio xiiea..,. quod pterosqtied,eues/ris, - -
fons, qui non solilo humore djslillat, exagilalur sur- A ccelo et lerra : hic ex Deo et Maria, qui de terra;
culis, el ita largiorinvenilur, ac primum ex eo tur- ille de terra et Spiritu, qui de coelo est. Uterque ta-
bida aqtia producitur, ut unda purior subsequatur : men ex virgine, et sine coilus permixlione est: bic
sic ergo el sanctitas vestra exasperata quidem fue- ex incorrupta, iile ex iniacia; 450 iuia nulload-
rat austeriiate sermonis, sed devotior facia est dul- httc semine, nec vbmere fuerat sauciata nec imbre.
tedine pielatis. Turbulenium enim quiddam vestri Per primtim vita aniissa, per secundum reddita. Pri-
animi forsilan retinebant, sed jam ex veslris mori- mus acceplam perdidit graliam, secundus cum vila
bus profluit omne quod purum est. tribuit gratiam : primus suasu virginis cecidit, se-
.. Videamus ergo quid sit quod ail ad discipulos cundus parttt virginis, quod jacebat, ei'exit: primus
suos Dominus: Vosautem quemme esse dicitis(Matlh. peccando morlis pcenamprotitlit, secundus patiendo
xvi, 1S) ? Non igitur tamqitam ignarus inierrogat indulgenliam contiilit : primus pro culpa de para-
Dominus, qttid de eo populi discipulique sentitenl: diso ejectus, seeundus pro gloria cruci mundo af-
sed lamquam sciens universorum menles, fidcm ma- fixus. '
nifestare voluit singulorum; ut quod corde crede- 2. Ergo malum per feminam, immo per feminam
bant Dominum, alii Hieremiam, alii Joaiinern Bap- bonum ; quia per Evam-cecidimus, per Mariam sia-
tislam, Petrus soltis Chrislum Dei Filium confitetur. _. T, mus : per Evam proslrali, ereeti per Mariam : per
Gradus quidam sunt fidei, etqui devolius credit, re- Evam servituli addicti, per Mariam liberi effecli.
ligiosius confitetur. Eva nobis sttslulil diuturnitatem, Maria nobis )'eddi-
5. Pro hac devotione dicilur Petro : Reatus es iu, dil perpetuitatem i: Eva nos damnari fecit per arbo-
Siman Rarjona; quoniam caro el sanguis non revela- ris pomura, Maria absolvit per arboris donum ; quia
vil libi, sed Palcr meus, qui esl in cwlis. Et ego dico et Christus in lignjo pependit, ut fruclus.
tibi : Tu es Pelrus, el super hanc petram wdificabo 5. Igitttr sieut per arborem morlui, ita per arbo-
Ecctesiam meam (Ibid. 17 et seq.). Cutn vocarelur rem vivificati. Arbor nobis nuditatem ostendit, ar-
ergo Simon, per hauc devotionem vocalus est Pe- bor indulgentise foliis vesiivit : arbor peccatorum
trus. Legimus, dicente Apostolo de ipso Domino : incussit ardorem,; refrigerium delictorum vestibus
Ribebant de spititali consequenteeos pelra, pelra au- pra>paravit arbor scientise : arbor spinas et tribulos
tem erat Christus (I Cor. x, i). Recle igiiur quia pe- genuit, spem et salutem arbor scienlia. peperil : ar-
tra Christus, Simon nuncupalus est Petrus ; ut qui bor sudorem ailulii et laborem, arbor conlulit pacem
cum Domino fidei societatem habebat, cum Domino et salutem : arbor luinen corporis patefecil, arbor
haberet et nominis Dominici unitalem : ul sicut a oculos cordis discitisil: arbor mundi insinuavit astu-
Christo cliristianus dicilur, ila et a petra Christo p^ liam, divinam arbor demonstravit prudentiam : ma-
Petrus apostolus vocaretur. lum arbor, bonum arbor ostendit; et ul ad dilecti
6. Sed nec populorum opinionem possumus repro- originem redeam,|et Deo annuente, quod sentire
bare, qui unum de prophetis Dominum sesiimabant concedilur dicam :iAdam nisi corporaliter cecidis-
(Matth. xvi, 14). Nam ideo nonnullivelul Eliam Sal- set, Christus nos in ista vita non spiritaliler susci-
valorem forsilan putaverunt; quia ad coelos Elias tarejdebuissel. |
sictit Salvator ascendit (IV_?c_r.ii,ll). Sed non sieut <i. 0 sacramentorum, ut diximus, Marise myste-
Elias Christus est; ille enim ad coelos rapitur, isle rium, o coiiclusamjperfidis, et manifestam fidelibus
regreditur : ille tamquam infirraus ignea quadriga disciplinam! Immortalis morlalem aedificat, parit
subvehilur, hic tamquara Deus propria virtute por- immorialem : incorporalis terra concluditur, corpo-
tatur : ille sicut homo ducitur, hic sicui Salvator ralis co_lo: Deushomo iefficitur, sed exhibelur Deus;
I
ascendit: ille ducentes sequitur angelos, comitanies etlhoc toium per Adam commiltitur, et lavatur per
sibi angelos isle prsecedit. Denique iidem angeli re- Mariiim. Ergo felix Eva, per quam dala est occasio :
meantes in terram a Domino Salvatore dixerunt ad immo felix MariaJ per quam tribula est curalio :
Apostolos : Viri Galilwi, quid slatis aspicientesin cw- felix Eva, per quam nalus est populus ; felicior Ma-
lutn ? Hic Jesus qui receptus est a vobis, sic venietque- TJ
j, ria, per quam natiis est Chrislus. Igilur alleri me-
mudmodumvidislis eum euntemin cwlum (Aci. i, 11). lior, immo et gloriosse utrseque ;_quia non l__tificas-
SERMO XLV. set Mariam Christus, nisi Evam priorem, de qua
De primo Adam et secundo. nala est ipsa Maria, defmxisset: nec venisset ad po-
Hunc sermonemvel polius scrmonis fragmenlum, c pulum, nisi prius illa deliquisset in s_eculo.Hsec
Vat. cod. scriplo jussu cardinalis Rononiensisan. mater htimani generis dicilur, illa salutis : Eva nos
1-470desutnplumexhibemus,non quidemquod in eo edocuii, roboravitet Maria.
quidquam deprehendamus Ambrosiani, sed quia 5. Per Evam crescimus, per Mariam regnamus :
scriplio non inelegans, et sancli Docloris nomine in per Evam seducli ad terram, per Mariam elevati ad
«is. prwnoiata, cum alioqui nusquam quodsciamus, coelum; et ut totuni breviter Iegis patefaciam sacra-
edita fuerit, saltetn ul in appendice iocum liabeat, nientum, et duas ih unam fuisse, siculi omnes esse
nequaquamindigna videatur. ostendam : in Eva tunc Maria inerat, per Mariam
1. Audile, fralres charissimi, qualeesl legis mys- poslea revelata est|Eva'.
erium. Primiis Iiomode teira et. coelo; secundus de 6. Gralias Domino, fratres charissimi, quod qiia)
665 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 694
sit diei fesliviias, doceii nos non necesse est; qui A __ ardua sublimitate suspensum, quemadmodum fieret
prsevenitis devolione docti. Nam accesserunl huc- aeris islius circnmjecttis et fusus sequo moderamine
hodie propheiicseatque evangelica?lectiones eamdem libratus in medio, quibus modis pigro ad imum di-
rem docentes, quam fides vestra nos docuit. Donet lapsa pondere terra subsisterel, qua ralione inlra
ergo Deus noster, ttt concordantibtis sicul hodie, ila cerlas liltortim metas liquidi elemenli impatiens
omni tempore cum lectione divina actibus, hoc vos fluclus lapsus exsesluet : quod priiicipium" rerum,
habeatis in moribus. quis finis, et quse essent media. Quem ilerum divi-
SERMO XLVI. siones el mutaiiones temporum non latebant, qui
De Salomone. comprehenderat qualiier sibi annorum mutua vicis-
In omnibus Ambrosianiseditionibuslibelti lilulum in siludo, redeunle orbe," succederet, qua causa varios
fronte tulit hwc opella; cutn lamen verus seimo sil, stellarum ageret cursus, prsecedendo se nonnum-
quo tria Salomonis scitu impossibiliamysliceexpo- quam, aut subilo subsequendo, unde earum esset
ttuntur. Ejus elegantiam,el shnttl ab Ambrosiistylo| orlusaut obilus, el alia multa, qtia. sapienlia do-
diversitaientErastnus agnovil : verumsecundam il- cente, cognoverat. Mirtim quod isla qttse sibi impos-
lam Hermannuspulat obscuram esse, ipsi lamen vox: sibilia esse dicit, aut scire non poluii, aut videre.
Psalmograplius, cui eftam Arcliijiiraia jungi pole-- B} 5. Sed quia omnia quse iu libris divinis prophefa-
ral, non salis videtur Ambvosiana: sed nos Erasmii rum annuntialione congesla sunt, suis sunt lempo-
judicium ulraque ex parte verum credimus. Quodl ribus reservata, merito Salomon anle advenlurii Do-
autem Hermanntissenteriliam qua hic dicilur Mar- mini nostri Jesu Clirisli, quid aquila volans, quid
tha Lazari soror a Chrislo liberatam fluxu sangtti- serpens in pelra, quid navis navigans, qUsejuveuis
nis, parum esse firmam, quwnamJuerit tnulier sa- via, in juvenlute esset, scire non potuil : adhuc non
nala consulere licel Eusebii lib.vn IJist. cap. 18I erat lempus, quo de umbra corpus fierel, aui veritas
edit. Vales., Sozomenilib. v cap. 21, el Philosior-* de figura. Nobis vero, quibus Dominus nosler Jesus
giilib. vn, num. 5. Quin et Ambrosiushanc quoque. Cbristus ostendit quod omnia de ipso essent in Lege
curafwnem diligenier explical Commenl. in Luc. conscripta, quibus nihil estoccullum quod non reve-
tib.vi num.STetSS, nee lamenibiMarlliw meminil. leltir; et posteaquara signatum illum seplem sigillis
CAPUTPKIMUM.—1.Mirumsaiisesl,dileclissimi i lilirum nemo alter potuit reserare, qnam Christus;
ffaires, quod in hoe capitulo sapienlissimus omniumi permissum et indultum esl nobis, ut omnia et videre
hominum Salomon propheia pi-oposuii iria impossi- possimus et nosse, sictit ipse Domintts ait : Pater,
biliaesse, qu_escirenon posset, 451 quartum ad- confiteor tibi, quia abscondisii hwc a sapienlibus, el
hucesse quod non valeret agnoscere : Vesiigiaaquilw<G ( revelasti eaparvulis (Mallh. xi, 25). Et ilertim : Vo-
volanlis,viasserpenlissuperpelram, etsemilasnavisna- bis, inquit, permissumesl scire tnyslerium hoc (Luc.
viganlis, elviasviriinjuvenlule(Prov.\i.x, 19).Hsecse: VIII,10). Quse ideo retuli, ul non tam Salomonem
nescirelesialur illepropheta Salomon, qni tttprimttmi qtiod non poluisset scirereprehenderim, quam quod
iransaciis infanlise rudimenlis, annos juveniulis in- non fuisset temporis, ut sciret.
"gressusestjiiiquibusposilaadhucinfirmaselas, quemi CAPUTII.—4. Sed jam ne proposiia lectio diutius
•cursum vitse deligat, nutatincerta; nibil aliud aDeo,, differaiur, pauca vobisquseita inqii_estionemveniunt,
quam sapienliam poslulavit-: inter ipsa, ut dixi, vi- propiiio Deo nostro, cogilavi exponere : Tria sunt, in-
ise-teniamenta jam sapiens, qtti in dilectiqne rerum,, quit, impossibiliamihi scire, el quarlum quod non co-
quod omnibus praairet, elegii. Sic enim ipse in libro) gnosco:vesiigia aquilw volaniis, et vias serpenlissuper
Sapientia. suaj se Dominum oinnipolenlem depreca- petram, el seniitas navis naviganlis, et vias viri in ju -
lum fuisse commemorat : Da mihi, inquil, sedittmi ventute. Quisenim umqtiam, dileelissimi fratres, po-
Ittarumassislricemsapientiam (Sap. IX, i) ; ut sclami luiiista cognoscere? Quasi vero sit lacile ut suspensa
disposiiionem orbis J.errarum,virluleselemenloruni, , aquila in altum celeri elalione pennarum, plausUs
iniiium et consummationem et medielatem omniumi -suiet lapsns yesiigia manifesta constiiuat, attt viam
rerum, divisiones el mutationes lemporum, anni cur-J -" signet in vacuo, et lineam sui volatus ducat, figatque
-sns, ei dispositiones stellarum, naturas animaliitm,, in liqitido? Quis cursttm navis deprehendat in flucli-
el iras besiiarum, vim ventorum, et cogitaiiones ho- bus? quis indicium ejus, per quos aggeres el limiles
niinuni, differenlias arborum, et virtules radicunn: feratur, inteJIigat? Crebra semper et inquieta muta-
•omniumenim artifex, ait (Sap. vn, 21), docuit mei tio, dum undis sequacibus, aut obruitur quod prse-
sapienti.1.El alibi ipse in eodem libro : Invocavi, in- cessit, autopprimitur quod secuium est. Quis in pe-
quit, et venitin mesphitus sapienliw (Sap. vn, 7). tra signum aliquod serpenlis agnovit, cum et mate-
2. Et quid est, dileetissimi fratres, quod lam loria sit dura saxorum, et lubrica nalura serpentum?
cuples possessor sapienlise Salomon, cum omnia co- Aut quomodo possunt viseviri in juvenlute cognosci,
gnovisset, quse in nreanis abditarnm dispositiontim I qui unde veninl, et quo eat, non potesl deprehendi 1
tenebanlur abseonsa, hsecsibi impossibilia esse prse- Hsecstmi qua. sapieniissimus Salomon projdieta dixit
tendil? Quippe qui a Deo esset sapieniiam consccu- se non 452 Possecognoscere. Nunc ergo de singu-
tus, qui noverat mundanse dispositionis introilum,, lis rebus istis qtiid dicamus, audiie.
qualiter esset hoc ceejum omne quod cernimuf,-, S. Aquilam in lioc locrj GlirisluM Ddminum \\ri\-
695 AD OPERA SANCTI AMBROSIlAPPENDIX. 698
irum debemus aecipere, qui post venerandam resur- A qu® in similiiudinem est corporala serpentis : h quse
rectionem, qua docuit humanum genus in vitam re- etipsa im.igo erat corporis Domini, ideo tanlre vir-
dire posse post mortem, yelut aquila revolavit ad tulis in se lypiim gerebat, is qui absorbuil omnium
Patrem, prsednmsecum referens, id est, hominem. .-Sgypiiorumpotestalem.
quem rapuerat de faucibusinimici. Hsec est aquila, 7. Hocest ergo quod ail: Vesligiaaquilwvolanlis;
quam Ezechiel propheta in illam quadriformem sequia' elsi posl passionem et resurreclionem snam,
dem el Cherubim vidisse se relulit inier animalia prsesenlibus aposlolis, Dominus noster ascendit in
quse myslicum vehiculum rolis juncta portabant; coelum, tamen cnjus hominis tarii altus sensus et
unum enim animal simile viluli, aliudjleonis, leriium tantus est, ut explieare possit,
quomodo illa tnnta
hominis, quarlum aquilse (Ezech. i, 10 et seq.), si- majestas de coelo atit venire dignala fuerat, aut re-
cut in Apocalypsi Joatines se vidisse conscripsit. dire; cum hoc soluninobis scire liceat,
quod aut ve-
Primum, inquit, animal shnile vituli, secundumleo- nit, atit rediil? Quis enim cognoscere polest quem-
nis, lertium Iwminis,el quartum aquilw(Apac. lv, 7), admodum Verbinn n Virginem veneril, ut repenle
a Sed de hac animalium eequalitale alter locus ad
conciperel, ut tam felicem fetutn partus virginaiis
tractandum necessarius est. Nunc interim qttod coe- effunderet, ut hominem Deus indueret, quem tolus
pimus, explicemus. _Bmundusnon potest,|nec sufferre, nec capere? id esl,
B
S*. HJJCC est aquila, de qua scriptum est : Sicut qtiod ait : V.estigidaquitm volanlis: id esl, Gbrisli
aquila (egit ritdum suum (Deut. xxxn, 11), id est, Dominiadvenientis ad terram, ae redeuniis ad coelos
Christus Ecclesiam. El iterum inquit: In umbra alw vesligia comprehendi enarrarique non posse.
rum tuarum sperabo (Psal. LVI, 2). Et iterum : Re-
novabiiursicul aqttilwjuvenlus tua (Psal. cn, 5). Nam CAPUTHL—8. Elvias, inquil, serpenlissttper pe-
ut aquila colona, quasi ita mater nidi semper unius Iram. Dixi jam charitati veslrse qnod sinuosis labens
est, nec ad procreandam sobolem aliud aliquando membris nitiduset volubiliscoluber tractibus stiisves-
cubile perqnirit, et cum primtim calidis ovis maturo tigjum aliquodin petra, quia res esl dura, non faciat.
nrlu felus eruperii interior, pullos edticil implumes, Indiciumenim monstri hujus non nisi molli scriplura
hos conlra faciem fervidi solis opponit, et qui aegram signa.ur ip jiuIvere.Nuncergo videamus qnis sit isie
el invalidam corusco radiorum nppulsuaciemsubmi- serpens , aui quaapetra, in qua serpetilis vesfigium
serit oculorum, malerno damnalus arbitrio, ela fra- jion apparet. Hanc petram Domiiium nostrum esse
irum consortio scparatus dejicilur in terram, Et si- ambigere iion debenius. Sic eniin Apnstnlus aii: Ri-
cttt avis ista inimica serpentum est, qttos dum in bebaqlaulemde spirilalisequenlipeira,petra nutcmeral
aere alaruni reraigio subvectando supporiat, hos Q ( Christus(I Cor. x, 4); el Psalmographus : In petra,
pbuneo rosfro, et armatis quasi quibusdam teiis, pe- iitquit, exaliasti tne (Psal. LX,5); 453 et Moysesin.
dibus suis lacerat ac divelji!; quos cum devnrat, ca- canlico Deuterohomii : Laciavit eos mel ex petra, et
iore sup interno noxjum illud virus exslingttit : ita_ oleuni de solida pelra (Deut. XXXII,15), id esl, quod
ergo et Christus Domjnus tinam diligil EccleMam,utt dulcem daturus jis essel Evangelii sttavitatero, atit
aqpiia nidiini situm; qtiam ab sestu persecnliotiumi Spirittim sanclum per chrismatis unction.em.Etalibi
alarum stiarum defendit umbraculo : sic qtioque ex- ait: Realus qui tenel, el allidel infqntes ttios ad pe-
tra Ecclesiam projictt, in quibus fidei Itimetiinfir- Imm (Psal. cxxxvi, £)) : quod utique in religiosis
mum est, qui igneam Evangeliorum lucem vitiis sse-. parricidium erat, si pelra ista figuramChristi corpo-
cularibus inquinati ferre noji possunt. ris noii haberet. Nemo enim bealus in funere est,
6. El gt aquila serpentes devoral, et eorum ve- qui iiifanles suos allidil ad petram : sed ideo Jjealus
nena calore coqnit interno : ita et Chrisfus Domiitus3 est, quod illos conjui)git ad petram-
p. 1Dixi crgo petram Dominum et Salvatorem
noster, percusso dracone, id est, diabolo lacerato,
quod humanum sibi corpus assnmii, peccatum illudj noslrum in Scripluris omnibus inveniri. Scrjiens
c
quod hominem tenebat obnoxium, iamquam perni-. atttem ex ipso nomiiie, quod sjt diaboltts, apparet
ciosum virus exstinxit, sieut Aposlolus ait; Et de>1) 1 sicut callidior omniuih bestiarum , qtise siinl supra
peccalodamnavilpeccalum in carnesua (Rom.vm, 3); terram, id est, diabolus : qui ideo serpens dicitur,
et aiibi: Qni eum peccator non esset, pro nobis pec- _ quod occulte serpat,Jel quod sensus lioniinistenui-
cqlum fecil (\l Cor. v, 21). Ad hoc quoque Moyses s ter illabendo perlentel: quos si convicerit, medullis
serpentem seneum in eremo suspendit in ligno, quij se hominum atqpe ossibus implicat et immergit.
.proprijis eral typjis corporis Christi, ulqujctimque_. Qui in corppre hoininis, Christtis
1 quod omnipolens
jn eum aspiceret, ppn perket; corpus enim hominis s Deus indueral, jjtijia pipljlise su_epoiuit im|)riniere
per transgressimjenj vas fuerat serpentis effectum.. vesiigia ; quamyis ilipd Misus fuerit ssepe lentare,
Sic ef. alibi ipse Moyses virgam projecit in lerram,, sicunipse Dominusin JEyangelioajl: Ecce venit prin-
|
* Ita mss. et edit. pr._tgr Rom. ubi Iegilur : Sedi mss. alque aJiseedit.' in verbis diffenmt, sed polius
de hqrum anhnalium qualilate alter loctts, elc. in verborum ordine, quem etsequimur.
* Rom. edit., Quw quia el ipsa hnago erat corporis s ° Sic vet. edit. ac mss.: edit. vero Rom. locum
Chrisli, et tanlwvirlutis in se tupttm gerebat, omniumj ita transposueral, Quod sitcallidior vmnium, , , .
ÛSojijpiiorum poiestalemabsorfuii, Nec iiiuStumab ea.) appnrcl quod esl diabdlus: qui, ete,
ceps mundi hujus, el nihil in me invenit (Joan. xiv, A eomprehendi omnino non posset, quemadmodum
50); et alibi : Nihil proficielinimicus in eo, et filius vivida per inieritum, et dives per damna reddatur,
iniquitatis non nocebil ei {Psal. LXXXVHI, 25). Hsec sicut ait ex persona ipsius Psaimographus : In tri-
esl ergo petra,id est,caro Chrisli nulla inimici butationedilatasti me (Psal. IV, 2). Qnseob hoc mul-
iniquitate respersa, in qtia serpentis, id est, peccati tis in locis aut soli comparalur, aut Iunse : quse
alictijus vestigium non apparet, ut scriplum est: Qui etsi lunditur, non movelur : el si moveatur, re-
peccatumnon fecit, nec dblus invenlus est in ore ejtts surgii.
(I Petr. ii, 22). 14. E{ vias, ait, viri in juvenlute. Viriste, Ghri-
CAPUT IV.—10. Adhtic quid stibjungat, audile : slus Dominusnosler est, sicut in Aclibus apostolo-
Elsemilas, inqtiit, jiauis naviganlis. Navem adseque nim scriptum esl; 454 Viri Israelilw, audite hwc
Ecclesiara debemus accipere in salo mundi istius verba : Jesum Nazarenum virum a Deo eleclumin
eonsiitutam, qtiaecrebris yentorum fluctibus, id est, vobis, virtutibns-el signis et portenlis approbalum
tenlaiionum plagis et verberibus fatigatur: quam (Act. ii, 22); el Apostolus : Ul omnesin virum per-
lurbidi fluctus, id est, hujus sseculi polestas, conan- feclttmoccurrereposshnus,inmensuramCliristi(Ephes.
tur ad saxa perducere. Quoe etsi undarum fluctibus iv, 16); et alibi : Destinavivgs uni viro.virginemca-
aul procelljs ssepevexatur, tamen numqtiam potesl B slamexhibereChristo (\lCor, xi, 2). Hjc esi vir pujus
suslinere naufragium; quia in arbore ejus, id est, vise cognosci in juventute non possunt. Qtiis enim
In cruce, Cliristus erigitur, in ppppi Pater residet, ipsiimare auiino ppssit, aui capere quanta ille ppera
gubernalor proram-paracleins servat Spiritus. Hanc exercjuerit, pum sectinduni hpminem niorarelur in
per angusla hujus mundi frela duodeni in portjtm terris? quse ilinera virttitum diixerit? in qtias vias
remiges ducunt, id esl, duodecim aposloli, et similis beneficiprurij circa humanum genus fuerit ingres-
numerus proplielarjim, sus, dqni claudis _pedum restiiui} fir.nplatem , dum
II. Jnde Monlani antra la.ralu falsi carminis re- csegis Jumina atnissa reddit ,,ai)l imponit cpndija ,
sonanl, qui diiabus feminis prophetissis, Priscillse dpni eloqitium prsestat, miitis, et surdis jnsinuat
et Maximillre lamqu.ni ajicujus Scyllse rabidis auditpm, ,dum largum sanguinis fltixum siccat in
succinctus est canjbus. In isla jia.e Eeclesii» ea Mariliaj dum dse.monespellit ex Maria, jlum corpus
Miciter pr;eleripjys. Inde in Plioliiiianam C|ia- redivivi spiritus calorp conslringit ip Lazaro, et
rybdim uon incidinius. I.nde nttllo modo in ilhid qtiopjmors sibi vindicarpt ad pcenam, jux denuo re-
barailirujn, quasi Daihan e. Abirpn, id esl, iti pro- cej.it ad viiam ? Quid iile solidjis gresstis jn fljipti-
funduni moriis Ursacii et Valenlis iion iqcurrimus. bus, quid reliquise de paucis panibus plus superesse,
InieAriura arcJiijjiralam, qui nps per jnare sa^cnji C siiiirata multiiudinc,.quam fuisse? Quid inopem in
ad ii.islarJ!h:iraonis iijsequiltjr, non limemus; illain -vinoGalilseiconjngis apparatuni, sed Domini operi-
sellam servantcs in crelo., qttaj Magos perduxit ad btis preliosum? El alia multa, sictu iu Evangelio
Chrisittm, per quajn pos regnuin Dei, qni niaiorum diclum est, quse si omnia scripta essent, mundu.
oinniiim fultirus esl porjus, exspeptal. Iude nunir ea «)pei'e uon possci^(Jo_iii.xxi, 25). Aut qttid po-
quam nos de hac ijayi Eccjesise praacipita.ps Mar,- stremo descensus ad inferos, ant ascensus ad coe-
cion ille cetus absorbuit. Inde Sabellins pirala non Jum? Qttid Ijlttd qtiod in passione ipsius integram
cepit. Inde nobis aquilo npcere non poleril, quam- lucis -consuetudinem sol liabere non jiotuit; ut ta-
vis inde sint antiebristi violenta flabra yenlura , si- ceam ruptum veljim , lapidem reyolutum? Hseergo
-cnt scriptum esl: jEa; aquilone exardescent mata vispsun) in juyenlute, qijas non tara deprehendere
(Jerem. i, 44).. Inde syrtes gentllium, el periculosas propliela, quam pnarrare se non posse tesiatus esl.
hscreses el scopulos evitamus, quos sttperjacens 15. Tales hic eliara djcit vias merelricis, quw
aquae tenuis occuJtat allapsus; qnla hseretici sub posteaquam abluta est, dicit se rithil mali fecisse.
prseiextu nominis cliristiani, absconsa perfidiai saxa (Prov. xxx, 20). MereUix ista Ecelesise lypus est,
fallaci confessione oris obdjtcunl, in qute homines , aliquando ijj geqlibus constiluta , idolorum cultibus
dtim illis quod cbristiani sint, fides habelur, impiiir!D vitiala, quam vanse sjiperstiliotiis stupra polluerant;
gunt. quam fajsoruni deoruni adulteram fecerat multi.tudo:
i%. Hsec .ergc-nayis JEccIesiaest, quseetsi fluoiir lascisypsque ac lurpes inpopiposjtjs mptiJms sallus
die saoculumislud taraquam aliquod pelagus sortilur nemorum et lucorum inculta lusfrabat, dedila lu-
infestum, numquam eliditur ad saxum, nec mergitur xurisc , p.ompsegentiiium mancipaia. Hanc postea»
ad profundum. N,avemautejij Ec.clesiamesse divinis qiiam Dominiis ijoslpr Jesus Cbrisfus puro baptisr
lestimoniis probamys, sicul ait: Illie transierunt niatis fonte perfudit, abhilionem el criminis acce-
naves Tharsis (Psal, XLVII , 8); et alibi : Adversus pit et nominis per gratiam fidei. Posl mereliicem
omnemnavemmaris (Esqi. i, 16); qjija sunt Eccle- fit virgo, quia tiui se desiinavii Sponso. Najn el
sise sseculi, quse lotam sibi spem, quod fit in hoc Raab illa nieretrixllierichuntis, _qusespe.ctjlalores
lempore, non tam de Deo, qttam de potestaiibus Jesu Nave excepit bospitio (Josue vi, 25), et quod
hujtis sa..culjrepromilt.tjni. rignq p.opcisignala es.t, .gni .color figtiram CJiristi
15. Sed quodaif, \Vi_qs -navis'ngvigapth, proprje ganguinis indicabai. et guod eyersionei)) civifatis
significat quod in tempore mir^ modo perseeulionis evasit, Ecelesias typum habuitj qute per sanguinera
' AD OPERA SANCTI
699 AMBROSIIAPPENDIX. 700
Chrisli ruinam mundi islius seeura nonTneiuit. Sic A sed in omnibus sunt sancla mysleria : tria in Chri-
_____
enim ait propheta : Accipe, inquit, (._>.uxorem for- slo, et unutn in Ecelesia.
nicariam, el fac filios fornicalionis (Ose. i, 2). Ubi- 2. Nam quod dixil viam navis in mare se invenire -
que enim, dileeiissimi fratres, cullura idolorum for- non posse, Itoc nonjest sine mysteriq verbum. Nam
nicaiio nuncupala est, ut in Apoealypsi scripium quis b inler fluctus colligebal viam, quam navis
est: Et sinis fornicari servosmeos, et manducareido- liansire potuerat? Navis enim transilu suo undas
lis iminolata (Apoc. n, 20). Denique Hierusalem sciiidit, et coagulat; ut scialur quia transit, et non
civiias illa quondam nobilis Hebrseorum, quoties- videatur, qua iransierii. Visum enira haberepotesl,
cumque a verilaie deflexerat, et idolis serviebal, vesiigium facere non polest. Cliristus est navis, in
stalim meretricis vocabulo noniinabalur, sicul cla- qua ascenduni oinnjum credeniiura anima., quse ut
mat.Esaias : Quomodofacta esl merelrixcivitasfidelis lotii firmitas in fluctibus habealur, de ligno fabrica-
Sion (Esai. i, 21)? Inde est ergo quod ail Salomon : lur. el de ferro configitur, lioc cst Glirisius in cruce.
Talis autem via mtilieris mereiticis, quwposteaquam Sed qudd dicit navem sine vestigio, ideo quia c Ver-
ablula esl, dicit se ritliil mali fecisse (Prov. xxx, 20). bum Dei vehemens per aurem penelravil ad viscera
SERMO XLVII. collecto homine suo inler homines nascitur, Maria
In cap. xxx Proverb. de ditferenlia Salomonis el B virgo generat. Transit navis per mare, et nulla in
aliorum proplietarum. undis vestigia : venit Christus de crelo, aure con-
Hoc sermonisfragmenlum,.statim atque in cdit. Rom. cipitur, utero lempore certo porlalur. Talis Maria
fuit ante-
prodiit in lucem, Ambrosii non essenemonon ad- virgo remansit, poslquam pejieril, qualis
vertil: at vero ejus aucloreme tenebris eruere non quam Verbuma aure concepil. Merito Salomon in-
tam pronum est; nisi quis ex eo quod locus de me- terSpi)'itum sanclum;,el sapieniiam ignorare se dicit,
retrice itt hoc el in superioti sermoneEcclesiwac- et mysterium indicat', quod ignorat.
commodatus, eodem quoque modo expositus repe- 5L Deinde proflletur se non videre semitam ser-
riatur in sermpne2, de Eleenwstjna,qttem Maximi pentis in pelra : qupd commttniter omnibus homi-
esse in sermonum prwlermissorumcensura proba- nibtts patet; quiaopsialistempore cum lerra solvilur
vimus, omnes eos eidemauclori conjeclet assignan- in pulverem , de laiibulo suo egr.t'ssusserpens, im-
dos. Ad hwcillud adjiciemushuic sermoni a Roma- pressione corporis sui in lerra 456 corrupta polest
nis editoribus mttlia faisse pariim adjecta, pariim designare semiiam : sed cum ad petram pervenerit,
mulata, quw nos e Vat. cod. restiluimus. non facit in lapide _quod feeit in pulvere. Sic et
serpens diabolus in jipsis natalibus mtindi invenit
1. Anie advenlum Christi Salvatoris noslri, pro-CC corruptibilem lerramj, Adam et Evam libenier au-
phetse mulii, conceplo Spiriiu sancto, futura nun- dientem quae locutus csl (Gen. m, 1 et seq.). Fecit
tiarunl, inter quos el Saloinon loco suo et ordine in auribus semitam ,Jfecit et in pedibus, quibus in-
pro temporibus "numeratur : sed inler alios et ipsum terdictuin fuerat iter, ad arborem; fecit et in mani-
est aliqua disiautia. Ideoque cceieri de solo Spiritu bus, quibus conlrectaia sunl poma : fecit e in laleri-
locuti sunt, Salomonaulcm eide Spiritu etdeadj'un- bus,quibus necdum concessse, celebratse sunt nup-
cta sapienlia est loculus. Denique 455 noc " lesta- tisc. Tunc serpens pbttiit in primilivum homincin
tttr locutio, quam exverbis ejus audivimus recita- quasi in jiulverem vesiigiumjjfacere, pervenit ad
tam; dum inter sapientiam el Spirilum profilelur pelrani, quse est Cbristus (lalis enim facttis erat
ignoraiuiain suam, cuin dicit: Tria sunt, inquit, quw f Adam, qualis el Chrislus est ex utero), vidii simili-
non inielligo, viam navis in mare, semilamserpenlis ludinem cooperiam corpore : sed cognoscere non
in pelram, et vestigiumaquilw volanlis in aera : qttar- potuit raajeslatem. Poluit et ipsum leniandum ag-
tum quod invesligarenon possum, hoc esl, mulierem gredi : sed Chrislus riec obiemperavit, nec iraius
mwcham, quw cumsemel ablula fuerit, credil se in est; quia ira opus esl1diaboli : sed cum diaboli con-
lolo non peccasse (Prov. xxx, 19, 20). Hsccverba tempta sunt verbaj, serpens in petra vestigium non
communi sensti quasi de vulgo videntur collecta , D I fecit.
a Rom. edit., testalur lectio. . . . Nam dum qno- auretn penetral ad viscerasine twsione,el homineas-
rumdam mysteriorumpropriamprofitelur ignoraniiam, sumpto, Vcrbuinitiler Iwminesnascilur sine sui dimi-
'jssignare dislanliatnvidelur inter sapienliamsibi col- nulione, et Maria virgo generat sine corruptione.
latam et spirilum. Dicit ergo : Tria sunt mihi impos- Transit ergo navis. . . . vestigiaremanenl; quia venil,
sibilia scire, et quartum quod non cognosco : Semi- etc.
tas navis navigantis, vias serpentis super petram, et d Rom. edit., aure conceperil, el ttlero gesiaverii.
vestigia aquilte volanlis, et quartum qtiod non cog- Metiio. . . . et infusatn sapienliamdistantiamponil,
nosco, via*viri in juventute. Talis via mtilieris nie- dum ignorare se per Spiriltan i.anctum Mysteriumin-
relricis, qua. cum fecerit, poslquam abluta fueril, dicat,,quod per collaldm sapientiamignorabal. Derit-
nihil dicit se lecisse mali. que. . . . super pelram. Commttneesl, et omnibus,
h Rom. edil., inter ftuctus oslenderet, vel prwscri- elc.
beret viam, qua navis transierit? Navis enim transitu e Eadem edit., in laleribus, dum ab eis nonul ftte-
suo undas scindit, el illico se unda condensal; ul vi- rant cpncessw, elc. ,
deatur quia transil, el non sciatur. . . . quw ut fir- f Rom. edit., Adamde linw , qualis et Chrislusest
tnius inter fluclus evehalur, de ligno, etc. ex Virginisulero, vidilhominissimilitudinein,sed eoo-
0 Eadem edit.j Verbum Dei vivwn el efficaxper periain corpore cognoscerenon potuit maiesiateihi
701 , SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 702
4. Tertmm vero se non intellexisse n testalur. A volatu h impelum ad inferosfecil.sanctosquerapieiis
Aquilaintelligitur Christus, qui volalu suodescen- ad superna remeavit.
dit ad lerras. Quod animalis genus non nutritur, 5. Quarlum quod dicit de muliere moecha, hic
nisi primum castilas eomprobetur malris, ut apertis inttlier Ecclesia inlelligitur, quse dudum sequens
octtlis,absque palpitatione totumaspiciat solem. Me- idola, fornicala ibat post deos alienos: sed ubi,
rito enim hoc animal comparatur Salvalori; quoniam cognitaverilaie, sedes equasdudumcollegerat, cum
cum aliquid rapere voluerit, non vesligiis ambulat semel ftieril bnplismo lota, carens, credit se num-
terras, sed excelsum eligit locum : sic et Chrislus quam peccasse, fit munda, fit nova, deposita conver-
altacruce suspensus, touante strepitu et terribiii satione sseculi: morilur diabolo, a renascilur Deo.
a Rom. edit., testatur, nempe vestigiaaquilw vo- thios : Si quis ergo in Christo nova erealnra esl,
laniis. vetera transierunt, ecce facia sunt omnia nova. De-
h Eadem Rom. edit., impelum ab inferis fecit.... nique merilodiciise niltil fecissemali; quia per rege-
quoddicit de viis viriin juventule,et mulieremerelrice, nerationis sacramenlumitasunt ejusabolitapeccata, ac
Imc mulier.... ut fornicariaibat. si facta non fttissent; necsttnlin Deimemoria, ui Eze-
c Rom. edil., qttas dttdumclegeral, relhtquens, cttm chiel propltela tesialur, dicens: Viia vivet et non mo-
semelfueril bapiismoa peccalo lola, carens deticlis, rieitir, omnium enim deliciorum ejus qusecunique
dicit se numquampeccasse: at ms. ul in lextu , ubi " fecit, non rocordabilur ei. In hoc natnque in morlem
tamen pro sedes, raallemus sordes. se tradidit Chrislus, ul Apostolusad Ephesiosscribit,
d Post vei-barenascilur Deo, Vat. eodex desinit; ul exhiberelipse sibi gloriosam Ecclesiam non haben-
at subjungit Rora. edit. ut seribit Aposlolusad Corin- lemmaculam, nequeritgam.
SERMONES DE SANCTIS.
455 SERMOXLVHI. ac repugnatione animi mundi b dulcia recusantes, et

In festo sanctse Agnelis virginis et marlyris. ejttsnon recusantes austera , ad deleclaliones perpe-
Hunc sertnonemhactenusineditum e iribus mss, praio luas et ad gaudia seterna pertinganl.
- commisimus, nhnirum Valliclarensi, Remigiano 5. Hsecdieenles non viluperamus conjttgunicasla
aique Regio, in quibttsomnibusAmbrosiumnostrum commercia , sed virginum perseverantiam adorna-
prwferl auclorem. Tamclsi auleni persuasumhabea- mus; non enimvirginitas emalisrebus superpouenda
mus sancti Docloris felum non esse, eleganlioria- est, sed est rebus oplimis |.rsefereuda. Quse enim
mennobis visa est eadem opella, quam ut a iineis mundis mundior, et sanctis sancliorest, non indiget
non vindicelui: malarum reruni vituperalione laudari. Sequanlur
1. Coni in toto mundo virgineus flos Mariseim- G < itaque sancta conjugia palriarcharum eonjuges in
marcessibiles coronas innectat, el sceplrigeram pu- religione positse, ac divinis litieris informalse, Sa-
doris aulam immaculato conservet affeclu; eousque ram, Rebeccam, Rachelem, Annam, Stisannam ,
integritas perseveravit ad palmain, ut in pnellis tro- Sepboram irniientur uxores: Christi vero virgines
psetim sanctitatis arriperet, vet per vestigia matris solam Virginem matrem Virginis luminis subse-
virginis ad coeleslemthalamum perveniret. Hinc est quantur.
quod annulo fideiAgnes se asseril subarralam, et 4. Hujus pedissequa Agnes beatissima de se ma-
clamat se amore constrictam. a 0 quam imitabile gnum pudiciliic excitavit exemplum, cttm virginila-
"'
virginibus virgo tui tradidisli amoris exemplum ! o tem prsclulitvila_,omnemqttea seamoremlerrenum
qu.iriisanctum pectoribus virgineis tribuisli respon- pcr amorem coelestem expellens, tropseum crucis
sum , contemnendomundi divitias, exsecrando car- Clirisli arripuii; el tam contra libidines qttam eliani
nis concupiscenlias, et solam Christi pulchriiudinem conira universa supplicia fide potius armala quani
adamando! ferro, fortiler dimicavit et vicil. Aspicitdenique
2. Aceedite ad puellam , puellse, et discite in an- blandientem et renuit: minanlem , el despicit: iri-
nis infanlisequales in peciote suo circa amorem cendium altendit, et ridet. Nescit aliquid amare,
Christi flammas accenderil. Dicit seamaiori suoser- 457 Q.u00'transit; el dum nimis virginitatem dili-
vare fidem, et ej'us corpus concupiscere soltim , qui git, nec ludibria, nec flaminas, nec supplieia , nec
pro amore omnium mortis non recusavit inleritum. carnifices meluit: poslremo nec gladium fureniis
Discite.virgines Cliristi,amorem in 456 pnella fer- persectiloris expavii. Compellilur virgo ornamenia
ventem, et omnes mundidivilias velut stercora recu- suscipere corporis, sed rennit; quoniam jam susce-
sanlem. Ideo enim sanctorum per litteras traduntur perat menlis : et quia non de elegantia corporis hu-
exempla, ul unusquisque pro qualilate sexus, et mani.placere studebal, quia limebal defceditaleani-
pro selateannorum modum sui propositi teneat, et mse Domino displicere, dabal interiusper fidemsute
sicul pervirginem virgines, ita et per conjugemcon- menliscandorem,alquepulcIiritudinenianiin_e,quam
juges vincere sseculum pro Christi amore studeant, excolebat; et qtianlum sciebal quod animatn suam
? Codex Vallisel,, 0 quam mirabile est, etc. delect., elc.
h Idem codei, dultia feeusdntes, per ausleraad 0 Codex Remig.ûta/is rebus supponenda est, elc«
703 AD OPERA SANCTIAMBRbsiI APPENDIX. 70i
j.ulcjiram ifacerci , tantuin in __uaicarne.ei',ubescebat A mundum, se exiiibebat immundum: sed ingressus
se esse formosam: tanlumque siuduit displicerecarr adlibidiuem, ad adorandum Dominumjneriiis vir-
nalibusin carnis aspectu , qnanlo .Cjirislo instilil, ginis lenebalur; et exibal inde Dei fervus, qui dia-
ei ejus angelis compla,cere. b.oliftierat servus inlusingressus; h et tol factisunt
5. Ttirbaiur juvenis a puella .contemptus, et.se Chrisii .cultores, quotdiaboltts corj-uplorcsse pufa-
mnneribus jcomplacere posse exislimans, aurum, verat virginis iiivenisse.
gemmas congeminans, vestes, prsedia pretiosa con- S. Remansil itaque juvenis, qui reprobaiionis
veetat. Sed qttja Cltrisii charitas prelium pecunia- hujus aucior .exsliLerat: qtiiseputabat defensorem
rum uon babet, virgo sacratissima in suo gradu usr vjrginis superare, bic splendorcm dum provucaret
que ad sanguinis cffusionem permansjt; qjtoniain ad luxum, vitam quam videbatur habere, amisjt;_et
suo illam sanguine subarraverat Ciiristus. Ad cpn- moriem quam quserelial, invenit. Suecedunt ridenr
cupiscentem igi.tur rever.titur census, et inconcussa libus lacrymse, et insultantibus finem Jamentaiio-
virginitas Ciirisio semel oblata perdurat. Dlscile, nes imponunt. Atiendit virgo lugentem judicem, ct
virgines Chris.U,nprmae puellaris exeinpln, ,et oblaja que.mjninantem anie jconlemj.seral,nuuc deprecan-
sub speeie pielatis munuscula virorum tola inlen- lera exaudit. Illico igi.tur ut eoepitorare prp moriuo,
tione respuile, et quasi rabidi canis inorsus omni B eta morluis excilatsalvum, qui m.orlifuerat -depn-
cum jjaudio r_e.cusale.A qtio jion receperis quod ii- latus; et ad gaudiuni evo.eat,qui fuerat prsecipitaius
meas Dei, non accipias qijoddiligasmundi; accijie, ijj luctuin. Nam quiineesius fueral _iioriuus_,caslus
accipe, virgo, scd qtio.d s.mpri selerno pr.o_fiei_t.t..45B.ex-s.__'x.'.-> e_ fit pi^-edicator caslimonii, qui
Quotiesctimqueab homirieconsecola ftieris censum, persecutor exstiterat caslilatis.
sic accipe, ul te Christi sponsam agn.oscas. Vidcjt ; 9. Ad h_ec -sacriiegi conturbanlur in templis, et
ille intus in menle quid fncias, et quam expeien- Christum isia miracula facientem non limenies, ex-
ter ejus virgines comileris allendit. citant seditionem ignobilis vulgi; ul ratio quse sua-
6. Videte ergo quomodosequitur Agnes Mariam. debatfinem seditionum, clamoribuspulsa, loettmin
Po*t opprobria nullutn potuil penims formidarei mentibus hominum invenire non posset. P-ater vero .
supplicium, cui eliam lupanar (urpiiudinis locus ef- suscitati filii tristis abscessil, et utlegitur, turbis
ficitur orationis; et ubi diaboltis ei ignoiuiniam cor- fureniibus vicarium dereliquii. ^Virgineoitaque cor-
rupiionis prasparaverat, illic eani excipere fecit Do- pori siridentes prseparavei-e flammas, sed corpus
minus coronam susevirginitalis etpalmam. Hoc est; quod incendia Jibidinuni stiperaverat, refrigerium
in stfis sedibus Iwstes vincere, caplivam ductami in mediis flanunis invcnit: et qua. ad hoc focos in-
virginem ad penetralia regis libidijium, ipsum re-. C gressa fuerat, ul arderet, coepitper sanctam -virgini-
gem a virgiue, quam captivaverat, victum, et vicium lalem algere; ut disceret virginitas flammas sibi et
ciim virginis liiumpho exire; nam qui tenuenat, incendia penitus doniinari non posse.
teniiis esi: qtii traxeral, tractus est: qui oceideres 10. Nec illos periisse sestimes, quos pro nomine
se pulabat, occisus est. Chrisli consumpsit iitcenditim; uain ctim legeris
7. Deniqtieut probemtis dinboltima virgine lunc; Eliam ignibus raptum, et pueros tres in mediis igni-
fuisse viclum, illiiis jttvenis f.iciumad animum rebus nulla ratione consumptos : aut quia Laurentium
voeemus, quem contra Agnetis infantiam sic arma- craticula consumplum recolis el Agnem sicttt Tiie-
verat inimicus, ut ntidam faceret tralii ad lupanar clam flammarum globosj evasisse cognoscis, nullam
per vulgus, sub voce pra.conantis dttcis, popultimi in hissuspiceris varietalem fidei tunc fuisse; una et-
ad libidinem invitantis. Ilune ergo ducem fuissei enim fides sanctos Dei in passione exercttit, et <li-
diaboli nemo est qui dubitet; et victo duce, populumi verso genere glorianmi 'reddidit utrobique victores.
esse superatum omnibus notum est: superalis att-. Nam qui consumptus est martyr, exsultat : et qui
tem cum sno dnce populis, lyrannum leneri capti- evasil victor, exsultal: pl Isaiam scctum martyrem
vum omnibus patel. Constat autem diabolum stipe-- - _ fecit, et Danielemleonum rabiem morsusque cou-
ratum, quolies'contra virginem arma arripuit; nami lemneniem, probatissimttm Deus confessorem ex-
exspoliata virgo, crinibus tegittir: el nudata ab bo- pressil : qtio facto utrosque diaboli xjstendit esse
minibus malis, vesliebaiur ab angelisbonis: el dam- victores; unus enim mcrilur ei Iriumphat, alius
nata in prostibulo turpitttdinis, in gremio apparuitt evadit etregnat. i
caslitatis. Efficituroralorium angelorum loctts, quii 11. Veniiam, virgo, ad thalamum, quem qusesisii:
perditarum fu^ratanimarttm; et ubjtsemper naufra- et pro nmore sponsi gladinmperctisporis admitte; ut
gaverat casiitas, iUicest coronata viiginiias. Denique5 sponsam te virginitas immaculaia comprobelCiirisli,
populos, quosprseco ad libidinem invitaverat, virgo> et martyrem confessio probala consignet. Felix ca-
ad captivilatem obtinuit : et qttos ad eam diaboluss terva virgintim, quibus studium est Uiceconfessionis
inqiiinatos induxit, illa a se muudos ejecit; omnes_ sequPvesltgia; Jiabcbunl enim (ecum coronam in
namque singillatim ingressi, unus altertim a susli- ccelo, quse lectim superaveiinl inimicum in mundo.
nebat ingressttm, quem egressum, dum non crederell Nam sicut tibi Mariae vestigia prosequenii parlici-
i
" Sustinebctt,id est, JIXQ _ ell h Desunt in eod, Remig., ettot facli suitt.,...
vesligio raanejia. ' ' vjr^
fsspectabat, '••": gkis hwenistie. !'
-.OS SERMQNES-S. AM.BROS.iO HAGTENUS AS-RIPTI. .06
patio selernseremunerationis apparuit; ita his imi- A rium citius pervenirent: non ul lalitarent, sed ut
tanlibus asierna eredimus gaudia non neganda. chrislianos se ctinclis Iranseithlibus manifesiius ap-
SERMO XLIX. probarent.- Gselerum occultius inter plurcs in civi-
In natali SS. Gantii,- Canliani et Cantianillse.- late latere phluerant,- tutius per divers-a singuli fugse
Mqrlyrum, in quorum laudein habitus est hic sermo, prsesidium eommendare. At vero ttbi quis congre-
fislum v noiiiJS Apriles in Romano martyrolggio gationehabita.-stratis vehieulis,- apparatu disposito
renunliatur: ad quem locum card. Raronius obser- jier aggerem publicum egreditur; illie non fuga di-
vat in Notis suis hunc ipsum sermonem _4jitt_.osio ceuda est, sed profectus_esl. Sancti enim yiri lioc
perperam allribuium, cttm sit Maximi, cttijmitcio facio veiul in iriuniphali currupositi conleslabantur
calculum nostrum lubenlesadjungimus. * dicenles : Ecce perseculor, ecce proficisciiuur,
1. Hodie a beaiissimprum Caniij-, Ganliani, et ecce prsecediimrs; quid resides? quid mpiaris?
Cantianillse naialis est. Quam bene et jucunde Subsequere nostra vestigia; nolumus eiiim videii
tres martyres uno pene vpcabulo nunpupanlur! Nec iiiviti ducii ad pcenam, quj pra_cedere nos jirofiie-
mirum si similes sunl noinine, qui sunl similes mur ad gloriam.
passiotte: si una estillis apud homines appellalio SERMOL. . -
quibus apud Deum esl h una vocatio; uniler enim B In nalali sancti Joannis Baplistte.
vocaii sunt a Domino, non interposito tempore ali- Coinparaiiones in hoc sermone inlcr Chrisli ac pra-
ler el aliler passi, sed omnes eodem iclu pariter cursotis ejus nalalem insliiulw, in nonniitlis Auyits-
piarlyritim perluierunt. Quod quidetn illis parenliva tini sernwnibus reperiuntur, unde illas in hunc
quadani a Christo.affeetione concessum esl; ul con- transferrepoluit auctor. Quamvis veroidem ab Am-
gruerent meriiis, qui vocabulis coneprdabant: et brosii stylo nontam 'discrepat, quamplures aliorttm;
qui eranlponsanguinitaie fratres, fierent eiiam sanc- satis latnen in eo discriminis observare nobis vide-
lilale germani : et quoruni mpmbra jiijijts corporis mur, ut ipsuni sancio Antislift abjudicemus.
subslantia vegeiabal, eorum animas ejusdem fidei i. In sancti ac ueaUssimi joannis Baplistie landi-
.confessiq coronar.et. bus, cujus natalem hodie celebramus, quid polissi-
2. Rerert aiitem de heatis supradietis hisloria, mtirii prsedicpin, nescio : utrum quod mirabililer
quod temppre passionis, pum eos perseculor inqui- nalus sit, an quod mirabiliussit occisus?Natus enim
reret, ascenso vehiculo, junciis mulabus, c eos se- esl in prophetia, in veritate pereniptus est: nas-
cedere voluisse: et cum non Ionge ab urbis moenibus cendo annuntiavit Salvatoris advenlum, moiiendo
iter agerent, untim animal ,de subjunctis subitocor- condemnavit Ilerodis incesluni. Vir enim sanctus et
ruisse, atgue iia illos a persecu.loribtts d comprehen- C juslus, et qui prscler Conimunein f hominuin nallvi-
sos, tentos.ad poeiiam. lalerii ex fepfomissione gener.iius fueral, lioc de
5. Quod iaclum guam gloriosum sit, et a divini- Deo meruit, ne cominuni Cuiii coeieris' de sseCulo
tate dispositum, debemus advertere. Seraper enim morte discedefet:sed corpus quOd, DomiribtlOiiahte,
Deus, quoselegii, hos viciores subvectione sublimi suscepefal, iJbhiihum corifitendo depbnerel.
iu atilam regni coeleslisinducit. NamsirutEJias ctirj-u 2. Ergo Joannes per omnia voliinlaiem Ddi fecit;
appliciio quasi ascettdit ad coelum [IV Reg. n, II); quia propler optts Domini ei nalus est et defiinclus.
ita et isti, vehiculoadmoto, ad martyritini per-vene- Nam ut nativitatis ejus seriem breviter fepetaiuus,
runt: et quadriga sicut illum evcxi.t ad re.quiem, cura essenl pater ejus Zacharias et hialcr cjtts Eli-
Ita hos portavit ad gloriam. El quamvis illa ignea zabeth setatis Seheetute dofessij et nulla filiortirii
.quadriga fuerit, hocc tamen iitferior non liabendn prole gauderent; procreandi eliam illis liberds iem-
est; quia illa unum gesiayit prophelani, hssc ires ptisflorentissimuhi prs_leriisset, ita ul d_ suscipiehda
raartyres susieniavil. jam sobole ipsa eliarii eos vota deficerSnt, suliilia per
459 ^- Sed dicit aliqi.tis : Gloriosius gcslavil angelum repromissione donauiur. et nasci Joaiinein
quadiiga jgnea quanj terrena. Nec hoc pl.ane defuit Gabriel sanctus annuntial dieens: Netimeds, Zdcha-
sanctis yiris; nam sicul Eliam ignea .qnadriga por- B I rtn, ecce exaudita esl dcprecaiio tua, _. aa;or lua
tabat, iia et marlyres fides ignea jani .ferebat. Fe- Elizabetli cbncipitl el pariet filium (Lvc-. i, 15);
rebai, inqujim, illos Clirislus, qtti iumen ,est, qttii 5; Exaudiia esi, inquit. OraiiOlua'_hnde intelli-
ignis est, de quo scripium .est,: Dojjimixs nosler• îmus qtiod Joanneih Zachai'j»3jhsiitia magis orahdo
i£iiis cqnsumensest (Hebr. xu,S9) genueril, qttam Elizabelh sehecius e pfocreahdb
S. Ergo cnin beaios, ,de quibus.loquimurj.persc-- susceperit: Hinc, inqtiam, ihleJIigimus qiiod Joan-
ciulor urgei'et, veliiculum conscenderunl.Qua «ausa?? neni obsecratio creaveritj non -voluptas. Gum eniih
uHUgerent? Absit. No!i,ulfugerenl;.sed.uladiharty- materni uteri viscera selatis sene*ctiife ffigesccreht,
a Codex Gall., beatissimprttm>Gabel(icum tribuss e Codex fiall-, dicentes : Ecce prwcedimui-, rjttid
parvulis,Qahti,-elt\. . resides?
h Ide.n codex Gail., una.profes,t\io:. 1 Ootle-xGefm.,omniuthhaiiviiaiemex promissione.
c Gall. cqd.., qntecederevotuisse, et cummtuissentt £ Omnes edit. cum mss.duobus, priicurarido m$-
ad urbis tnwniaiier agere. ceperil; meiius cod: Lugd.. procfemido susceperiu
3 Idem codex, compreliensosad pxnam.
707 , AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 708
et fessa jam corporis membra fecundilatis gratiam A SERMO LI.
i i
perdidissent, conlra impossibilitalem corporis, con- De prserogativa ejusdem S. Joannis Baplisla..
tra sieriliiatem viscerum,1Zachariis precibus Eliza- Ejusdem auclotis hunc sermonetn esse, cujus el supe-
beth uterus intumescit, et concepit Joannem non riorem cumex stylo conjici polesl, tum etiam ex eo
nalura, sed gratia. a Unde necesse erat sanctum quod eidemproxhhe subjicitur in vet. edit. ac mss.
nasci filium, qui non lam complexibus, quam oraiio- Itlud porro quod a num. § usque ad ftnemde Joan-
nibus gigneretur. nis magnitudine diciiur, ex Ambrosio in Lucam
4. Minus autem mirari debemus quod tantam lib. II, nuni. 110, imiiari ac proprio ingenio per-
Joannes gratiam in nascendo meruerit; debuit enim tractare potuit sermonis auclor: ex eo auiem hoc
prsectirsor el prsevius Chrisli aliquid simile habere ipsum mutuari, qui sermonem197 Append.August.
nalivilali DominiSalvatoris. Siquidem Dominttsde ubi hoc fragmenturiiintegrum exslal, consarcinavii;
non enhn ulerque ab eadetnmanu profeclus videiur,
Virgine gignitur, Joanues de sterili procreatttr:
h ille de adolescentula immaculaia depi'omitur, hic et minus hic nosler refert cenlonem, quatnsupra-
de velula jam fessa generalur. Habet ergo ei bujus dictus. I
1. Sancli Joanriis Baptistse natalem hodie pro-
nativitas aliquid glorise atque mii'aculi. Quamvis
secuturus tacere veilem, ellaborematqueimperiliam
enim vilior partus inulieris videatur esse, quam j_
raeam silentio coercere : sed ipsa vis nominis ejus
460 virginis; tamen sieutMariam suspicimus, quod
minime me silere permiiiit : nam nnncupatio voca-
Virgo pepererit, ita Elizabelh miramur, quod ani- buli
cuia procreaverit. ipsius, pectorisi nostri urget secrela, silcnlii
nostri resolvit arcana, el quoddissimulatione reiice-
5. Quod quidem factuni mysterium aliquod arbi- 1admiratione
tror continere, ut Joannes qui veteris Testameiiti tur, compellitur. Si enim pater Zaclia-
rias eum eum nominavit, voeem recepit (Luc. i,64);
flguram gerebat, senis mulierculse frigido jam san-
ccelesiis quanto magis cum laudamus illum,-eloquium prome-
guine nasceretur: Dominus autemqui regni remur? el si illius os curain sseculo nascerelurajie-
Evangelium prsedicaret, ferveulis juvenculse ffore
ruii; magis cum pro Christo palitur, ora
progrederetur. Maria enim conscia virginitaiis, mi- nostraquanto fecundat?
ratur fetutn visceribus involutum : Elizabelh auteni j
conscia senectulis, erubescit ° partu uterum prse- 2. Ctim enim Zacharias pater ejus propter in-
credulitatem nativitatis illius ab angelo Gabriele
gravatum ; dicit enim evangelista : Occuliabat se silenlii esset laeiturniiate
mensibusquinque(Luc. i, __•_.). multalus, etjam diu mulus
verborum dispendio mentis secreta velaret, subito
6. Ulud aulem quam mirandum, quod idem Ga-
C nato Joanne filio, cum apud proximos esseleonten-
briel arcliangelus utriusque nativitatis olficium re- tio
quo nomine vocarelur, offeruntur patri tabuhc;
prsesentat? Zachariam solatur ii.credultim, confiden- ut vocabulum ejus pro suo arbitrio ipse describerel,
tem Mariam cohortatur. Ille quia dubitavii, vocetn el
hsec stalira Verbum salutare quod sermone non poterat, litteris loqueretur :
perdidit: quia cfedidit, luncmirum in ntoduni acceptis pugillaribus, ulsty-
conceplt. Ium figerel, ]illgtIam,resolvit, ac Jiileras sermone
7. Hoc etiam in Iaudibus Joannis niinime tacen- " prsevenit, et Joannem non testatus est, sed locutus
dum videtur, quod nondum natus jam prophelat, (Ibid., 20). \
et adhuc in materni uteri sinibus conslitulus, ad- 5. Yidele igilur sancti Baptistse ineritum, voccm
ventum Christi, quia voce non polerat, gaudiis con- patri reddidit, sacerdqti eloquenliam reparavit. Vi-
fitetur. Dicit enim Elizabelh ad sanctam Mari_m : dele, inquam, merilum : os quod angelus alligavenil,
Simul ul facla esl voxsalulalionis tuw in auribus meis, Joannes absolvit; quqd Gabriel obstruxerat, parvu-
exsultavil in gaudio infans in utero meo (Ibid., ii); Ius reseravit; quamqitam etipse sit angelus, sicut
exsultat enim Joannes anlequam nascatur, et prius- scriptum est de eo : Ecce miilo angelum meumante
quam mundi oculis habitum reeognoscat, jam spiriiu faciem tuatn (Malach.iv, 1). Respicile igilur Joan-
mundi Dominum recognoscit. In quo arbitror pro-; D nem, 461 quanta vis sit ejus vocabuli, cujus nun-
phelicam convenire sententiam, qua. dicit : Prius- cupatio reddidit mulo yocem, patri pietalem, populo
quam te formarem in utero, novi le; et priusquam sacerdotem. Prius enim eral lacens lingua, sterilis
exires de vulva, sanctificavi le (Jerem. i, S). Unde filio, privatus officio:l at ubi Joannes nascitur, fit
mirari non debemus quod ab Herode d in eaixere repente pater, propheta, vel pontifex; loquela usum
clausus, Cbrislum semper siiis discipulis intimavit; recipit, prolem affeetio suscipit, sacerdotem functio
cum etiam clausus in utero eumdem Dominum recognoscit.
j
gestibus prsedicarit. i. Gum ergo tanta vis sit ejus vocabuli, dicluri de
a U«de necesse erat.....gignerelur, deest in ms. sidet, quod pro adolescentulaprseferttitVgrjji...

Germ. c Edit., parlum ulero prwgravalo; melius mss.,
h Vet. edit., ille de adolescenlula:isle dejam fessa partu ulerum
d Ila mss.;prwgravatum.
generatur; Rom. et cod. Lugd. ac Theod. ut in con- at edit.' onines, JJIJSSUS
in carcerem,
textu, nisi quod illa exhibet, immaculate promitur, clausus, elc. j
iste, etc.; ms. vero Germ. a Theod. eo lantum dis- i
709 SERMONES S. AMBROSJOHACTENUSASCRIPTI. 710
eo, etsi tacere volumus, silere non possumus; ipse A claraat, sicut scriplum est de Joanne : Ego suin vox
enini Joannes vox clamanlis dicitur. Qnis igitur, qui clamqntis in deserlo (Joan. i, 23). Non enim tanlum
voccni laudet, et taceat? clamofem admiretur, et in illo tempore clamavil Joannes, quo pharisseis an-
mutus sit? Ait enim ipse de se: Ego sumvoxcla- nunlians Dominum Salvalorem, dixil: Parate viam
mantis in deserto (Joan. i, 25). Videte quid dixeril; Domini, reclas facile semilas ejus (Matlh. ui, 3); scd
nou enim aitJantum: Ego sum vox; sed et claman- et hodie clama"tin nobis, et vocis suse tonilruO de^
lis vox: scilicet ut ad iidem consequendam vox au- serla nostrorum conctitit peccatorum. Aclicet sancta
res peuefret, clamor corda concniiat: vox regnuin martyi-ii rnorte dormierit, vox tamen ejus vivil; dicil
prsedicel, clamor judicium comminelur.' enim et nobis hodie: Parate viam Domini,r.eclas fa-
- 5. Magnusigitur Joannes, cujus niagnitudini etiam cite semitas ejus; semper enim Scriplura divina cla-
Salvator teslimonium perliibel, dicens: Inler natos mat et loquitur.
mulierum majornon estJoanneRaptista (Luc. vn, 28). 2. Unde et ad Caln dicit Deus : Vox sanguinis fra-
Pra_cellil cunctis, eminet universis, antecedil pro- tris liti clamal ad me (Geri. iv, 10). Nulla ulique san-
jilielas, supergredilur patriarchas; et quisquis de guinis vox est, sed clamare dicilur sanguis, qul
muliere naseitur, inferior esl Joanne. innocens effusus esl, non lam voce quam causa; el
6. Sed debemus diligenter inquirere, cur ila Do- B irilerpellare Domiiium non proseculione eloquii, sed
miiius-dixerit, lioc est: Inter nalos mulierum, et non indignatione comraissi; ac reatuni suum non lam
potius dixerit: Inter filios virorum .non est niajjor verborum accusare sermonibus , quam conscienlise
Joanne, cum utique mulieres natos sine viris habere ipsius 402 criminatione constringere. Quamvis
non possint. Hoc aulem dixit, quia numerosior esl enim malum facium si in verbo pioducatur, excusa-
proles mulierum, quam virorum; est enim mulieris tionem fortasse recipit,c nisi conscienlia revocetur,
filius, qui viri filius non est. Denique sancta Maria non potest excusari. Conscienlia enim reum suum
genuit ftlium, quipatrem hominenTnon liaberet; Do- semper tacila sine cotitradiclione convincilel judicat.
niinus enim estmulieris filius, eiviri filius non est, 3. Hodieque ergo Joannes damat et dicit: Parate
sicut dicit Apostolus: a Facium de muliere, faclum viam Domini, rectas facite semiias ejus. Parare ergo
sub Lege (Galat. iv, i); ut qtti matrern in terris ha- jubemur viam Domini, scilicel non aggerem itineris,
bet, Patrem haberet in ccelis. Ergo in laudem Joan- sed fidei puritalem; Dominus enim terren.am semir
nis fecundioris sexus generatio ponitur, ut nullius lam carpit, sed per sccreta mentis incedit. Si quid
ab eo nativitas separetur. igitur in hac via fuerit moribus asperum, crudelitate
7. Dicit forte aliquis: Si inier natos muliernm durum, conversaiione pollutum , jubemur miindare,
major est Joannes, numquid eiiam major esi Salva- C exa?quare, eomponere; ut supervciiieiis Dominus
lore ? Absit; Joannes enim natus mulieris, Clirislus non offendat in nobis, sed magis reperial viam casti-
aulem virginis natus est: ilie corruptibilis uleri sini- tale ptiram, proclivem fide, eleemosynis eminentem.
bus effusus est, isle impollutse vulvseflore progeni- Quod auiem tali itinere incedere soleat Dorainus,
his. Ideo aulem cttm Joannis natiyiiateDoniini gene- Prophela describit, dicens: Iter facile ei, qui ascendil
ratio deputatur, h ne Dominus extra veritalem vide- super occasum,Dominus nomen eslei (Psal. xxvn, S).
retur.esse coiiditionis bumanse. , i. Sed videamus, ipse Joannes qui parare viam
SERMO Lll. Domino jubet, quam ipse viam paraverit Salvatori.
De vita ejusdem sancti Joannis Baptislsc. Per omnia plane, advenienle Christo, tramitem vise
Hic sermo tametsi a Graliano el Ivone sub nomineAm- sua; coroposuil et direxit. Nam fuifulique jejunus,
brosii cilaius fueril, nihil tamen prw se fert Atnbro- humilis, parcus et virgo; omnes enim lias virtutes
sii: sed nec quidquam affmilalis habel cttm supetio- ejus Evangelista describens ait: Ipse autein Joannes
ribus, quemadmodumex ejus exordio, nec non cx eo veslitum Itabebal de pilis camelorum, et zona pellicea
quod longissime ab illis in Gall. cod. disjungatur, circa lumbos ejus. Esca aulem ejus eranllocustw , el
patet. Quin etiam si quis attentius iltum discusserit, niel silvestre (Malih. ra, i, __>).Quse igitur a major
eumdemeomperieltaciniis constqfe hinc inde sump- D humilltas in prophefa, quant conteroplis mollibus
lis; quandoquidemquod eo legitur de sanguineAbel indumeniis, pilorumasperilatevesliri? Qusedevotior
clamante, infra in sermone59 reperilur, el quod hic jfides, quam prsecinctum zona paralum esse semper
de concubinis, monachis clericisquedisputatur, peli- ad omne servilutis obsequium ? Qusepraeclarior ab-
tum videtur ex sermonibus Cwsarianis 292 et 293 stinentia, quam spretis vitaehujus deliciis, slridulis
Append. Augusl. aliisque nonnullis. • vesci locnstis ac melle silvestri?
1. Diximus superiori Dominica, cum silenlii nostri 5. Quse omnia hsec quoniam prophetae usui erant,
yeniam peteremus, quod pro salute communi, sacer- arbitror in his.ipsis prophetiam fuisse. Nam ulique
dotibus ethm tacenlibus, doctrina evangelica non cum prsenuntius Christi veslimentum liabebat came-
taceal, et qttod silentium eorum suppleret divina lorum asperitate contexlum, quidaliud significat,
sententia; semper enim divina Scriptura loqnitur et nisi quod ipse Christus adveniens usurus essel indu-
a Codex TJieod., Natutn de muliere. dex Lugd reum suum.
h Idem codex, ne Dominus extra naturam. d Vei. cdil.,n!«j_r causa humililaiis; Roni. et cod,
°. Omnes edil., Conscienliaenim reatum suum: co- Lugd., major-humililas,
"
fl! AD GPERA SANGTI AMBROSHAPPENDK. 712
menium humani corporis, quod erat peccatorum h reaiur eonsoi'tium, merealur et nomen uxoris: pi'a:sia
asperilale densalum : et quod velut immu.ndis_.ini_- : coiicubina. tuoe Jibei/latem, et nonien uxoris; ne tu
be_lice, hoc est, gentilis populi circumdaius exuviis, adulter sis politis,-quam maritus.
deformitatem ejtts ipse gesiaret ? Zona vero pellicea 10. Sed et illfeiter facit Domino chfisilurius, qui
qttid aliud demonstral, uisi hanc fragilem cafnem professionis suse exhibel ei fidele servitium, el cas-
nostram, quse ante adventum Chiisli dominabaatr • titatem quam proniisit, custodit tam menle, quam
ad viiia, post adventum ejus resliictam esse ad vir-• corpore. Snnt enimj pleriqoe qui singularem vilam
luieui; ul^jua. a«te luxuiiando dilalabalur inpin- proponenles, singttli esse non possutu, sed qua.runt
1
gupdinem, nunc abslinendo allentiarctui' in pellem ? sibi conlubemia. atque utinam fiatrum, ^lnvenisti
_. ExiiUm verb ejus quam beatum legimus, scili- _hri>lianummonaehiim, cui cum fralre hoiiconvenil,
cet quod psaltria regis filia a post illain mimicam et Iib.entiusei couvehil cum sorore : qui non sequilur
voluptalem capul ej'us petierit? Qoid mirumsi psal- seniorem ulilia commonentehi, et sequitur adoles-
tria occidit proplielam (Marc. vi, 27) ? Scimus quia centulam incoiigi'ua!c<Tchinnantem;ejus elsisince-
luxuria semper est ininiica Jjusiui.fi, etiniquilas siue; rum corpus sit, aniraa non potesl esse sincera.
cessatione persequitur veritalem. Jn quo factogrande , 11. Sed elille clerictis iterDominofacit, qui se-
'liiyslerium coniinetur; nam utique ipsa psaltria Sy-. B cumlum Evangelinni vivit, etper omnia obtemperat
nagogoa est cotnpai-anda, qnse Ghristum, dum luxu- sacerdoti; aliquanii enim cum smi rainus, subditi,
rialur, occidit. Qnod autem ista psaltria Synagoga moleste ferunt, ctinr a senioribtis arguuntur. Dicunl:
sit, dicil Domiims ad Judsaos : Canlavimusvobis, el< Graviter irascitur e.plscopus,patientior esse deberei.
non sattasiis (Matlh. xi, 17). Audiergo, optime Jclerice: cSacerdotis exigis pa^
7. Cur autem a Joannis corporeeaptitablalum sit, tienliam, et lui npn|exigisdiscijilinam? Nescis qttia
manifesta res est. Joaunes,sicut Seripturisastruitur, , milji saltitis causa aijguerp aliquando permissum est,
typum Legis gerebal: tle Dominoautem legimus, quia. libijnuniquam peccare concessum est? dicit enlm
viri capul Cbrislus est (1 Cor. xi, 3). Ergo cuih a Apostoltts : Increpalppporttune, imporlitne argue '{I
-Joannis corpore caput ej'us auferiur, Clirislus quo- Tim. IV, 2). Eblo ergo in omnibus subdilus sacer-
dainmodo a Judseis Legis culloribus separaiur. Re- doti, s.i vis eum essp mansuetum.
mansit enini illis sine Saivatore Lex exanimis et SERMO LIJI.
truncaia; nam ex eo utique Judsei divina non sa- Iri nalali sanctorum apostqlorum Petri e_iPauli.
piuntj ex quo sine cspite esse coeperunt. Huic sermoni niliil omninoinesse deprehen.dhnusAm-
, 8. Iter igitur facit Domino, qui inter cseleras con- brosiani styli; el quamvis in tnss. quibusdam smtcti
tinenlise virluies matrimonii limitem non excedil, C Aniistitisnomine hiscribalur., in aniiquioribuslatnen
nec conjugii prsesciiplum terminum adullerina per- .neminitribuilui: Posset forte an velerisaucloris inde
mixlione commaculat. Sunl enim nonnulli qui cura pulari, quod numeroscepqganorumeonve.isionesdi-
legibusuxoi-es duxerint, coirlra Divinifatis legem sibi canlur faclw, nisi commodiusad aposiolorum prw-
Soeiiiiil concubinas, tion intelligentes quod conlra- dicalionem hw referrenlur.
hendo malrimonia, propriis se vincnlis constiinxc- i: Natalehi beatisfeimoriim apostolorum Petri ei
runt: qui enim iegibus dtixit uxorem, profitetur se Pauli hodiecelebranies, fratres charissirni, diversis
conlra legem non esse faeturum. Reum ergo ipse se epulis nos reficere debemus, el tantam festivitatem
statuit, qui adhibendb sibi adulieram, jtts pollicita- niagna cum Iseiitia celebrare. a Quis enim talium vi-
lionis excedit. rorum solemnilatemlnon magua cum l_ctilia debet
9. Sed dicit aliquis: Uxorem non habeo, et ideo celebrare? Quis enim. lalium virorum solemnitate
niihi ancillulam sociavi. Audiqtiid dicalScripluraad non,magjios sibi exliibeat apparatus; ul quo plus
Ab.aham: Ejice ancillam, el fiiium ejus; non'mim expenderit, plus se apostolos conlirmel amare?
liwres erit fiiius ancillm c&in filio libefw (32, q. k, c. 2.| Verumtamen nqn opus est proprio sumptti ad
Dicai aliquis). Si igitur-anciHa. ftlitts bseres non esl, refectionem nostram t nam halali suo sanctus Petrus
ergo nec filius esl. Cur ergo quserilur lale conju-^"ipse nos-refieii; est ^nim omnibus copiis refertum
gium, de quo susceptus filius iiee stmcessionis possit vas ejtis, quod illi de *<B1Oesurienti delatum est.
iiteres esse (Gen. xxi, iO), nec _|©S sangiiinis?Nec Igiiur qoi esurii, sieui Petrus, ieticitur ipse eum
enim habere pptesf hsereditaiis consortium , qui non Petrp. Ul quid ergo- pra.pareinus nobis propriiim
liabel originis privilegium. Cur, inquam, quscrilur praiidium, cum apostolico ferculo sagiiiemur ? cur
tale coiitubernium, de quo iisii fiiii non malrimonii, nobis inquiramus terrenas epu!a's, 5_um«oelestesco-
sed testes sint afliil-erii ? Cur hiijusmodi suscipiunlur pias habeamtis ? Diciljenim saneius Lucas in Actibus
adulierini-, qui patfipudofi sint, non iionori? Dicit apostolorum posl orationerii esurienti Petro circa
Scriplura : Advliworum filnnon initiali er.tint, etab horam sextam aperto'c_elo vas quOddamsplendidum
iniquo ihoro scriit.itexterminabitur (Sap. m, 16). Mu- velut linleum Juisse ,delatuitt, in quo eraiit oinnia
lier igiiur luasi talibus moribuspffjeditaest, uluie- quadrupedia el repentia lerrie, etTolatilia _osli;et
i
a Codex Lugd., post itlam inimicam voluptatem. exigis, eic.
h Lugd. Cod;, Inreni eliam chrisliamtm, elc. d Quis enim.... debet ceiebrare, in Dosfrisomnibus
0 GodexLugd., sacerdolem exigis pah^ et tenon mss. desunt.
m _ SERMQNES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTl. 714
dixisse Dominum ad eum : Petre, surge: immola, et Aresolutamembrorumsarcina,m9gisadh_erentCliristo,
manduca (Act.-x, 11 etseq.). sieut aii Paulus apostolus: Dissolvi, et cum Chrislo
3. Ecce Petrus, qui dicil alibi: Aurnm el argen- esse, mullo melius (Pltilip. j, 25). Non ei'go dicenda
lum non esl mihi (Act. ni, 6) ; nunc convivii ejus est mors,qua inierveniente, caremus persecutoribus,
vasculum splendidius est argento: ut qui propler et Chrislo connectimur. Non est plane dicenda mors,
Chrislum aargenti speciem refulassei, perChrisluin qtt_e Christo morluum socians, litcrum efficit mo-
argenli nitofe ditaretur.Pransuro igitur Petro desunt rieniis, sicut ail beatus Apostolus: Mihi enim vivere
cocorum apparalus, desunt obsequia famulorum: sed Cliftslusest, el mort/ucr«m(i6t-!.,21).llla autem vera
quod est melius, ministeria divina non desunt, et est inors, quse etiam viveniem boniinem peccalorum
uliliori commutatione sanclo yiro, quod deest in morte conslringii-, quia quamvis viverc videatur,
terris, abundat in ccelis; ui se reficiat enim Petrus, sceleribus tamcn suis moni jam vidctur addiclus,
non cellari»m sollicite reseralur, sed coslum ipsum sicut ait Aposiolusdeilla deliciosa vidua: Hwc atttcm
protinus aperitur.l Legimus in Scripturis sanctum vivensmortua esl (I Tim. v, 6).
Eltam in deserlo corvis minislraiilibus paslum (III SERMO LIV.
Reg. xvn, 6); quanlo melius Petrus, cui non parvam De neglecta solemnitate beatorum aposlolorum
escam telra avis porrigit, sed integrum convivium B Pelri et Pauli.
multitttdo angelica subministrai! Edil. antiq. et codex Lugd. huic sermoni litulum prw-
4S4 & P°st oraiion.m ergo esurit Peirus (Aci.-, figunt De Margarita. Non quidem recle, sed mullo
x, lU).Mirandum cur sancium viruin post oratiouem pejusRom. edit. illum inscribil lo Feslo S. Lucise,
fames sequaltir, cum soleat fames oratione depelli, elc, cum de sancta illa in loto sermonc nullum sil
et esuriens anima non nisi obsecralionibus saginari. verbum. Veram igitur inscriptionem e cod. Remig.
Sed putoPetrum post orationem non cibum esurisse restituimus. Quod porro ad qttclorein littjus sertno-
hominum,-sed salulem: nec inedia vexalum esse n~s, potest quidem hic idem esse, qui et sermonum
eorporis, sed inopia credentinm Iaboras.se. Cum enim i_W,45 et M; sed qui Ambrosioillum arrogabit,, is
Judaicus populus perfidus et ingratus, illo prsedi- in Ambrosiana lectione parum versatum se decla-
eanle, Christo non crederet, famem quodammodo rabit.
Pelrus sui officii susiinebat; famem enim patitur,' 1. Satis ad correclionem vestram arbitror posse
qui minime fructum sui laboris assequitur. sulfieere, fratres dilecli, quod anteriore Dominiea
S. Iu co-iiaculum igitur ad oralionem festiims profeclurus, nulla vobis sacrarum littei'arum spiri- .
ascendit (Ibid., 9). Bene ait in ccenaculum ad ora- talia dona largiltts sim : sed lantum vos increpans el
lionem ascendisse Pelrum; quia omnis sanctusquando C arguens pro peccato, sine aliqua prsedicationis con-
orat, relinquens humilia, vel lerrena, in altum menlis solatione dimiserim. Volui eniin vos hocipsum intel-
extollitur, et in sublime suspensus rapilur, et cogi- ligerequam graviter peccaveriiis, qui divina eloquia
tatione sancla ccelo vicinus efficiiur. Atque ibi esu- audire minime meruistis. Hsec enim sacerdotum ve-
rienti illi, hoc est, cogiianti in cordis sui sublimiori hemens et copiosa vindicta est, indignis quibusquc
loco pro salute Judaici populi, offertur vas diverso- scripltirarum coeleslium sacramenta non ctedere :
rum generum animalibus plenum, velut divinitate di- nec, sicut ait Dominus, dare sanctum canibus, neque
cenie illi: Tu in Judseos solos esuris, ecce famem margaritas projicere porcorum pectibus conculcandas
fldei lusecunclarum gentitim diversiiatereficio.Nam (Malih. vii, 6).
utique diversa animalia collecta in uno vasculo, di- 2. Perdit enim ccelestis raargarilse gratiam.quis-
versarura gentium congregatio collecta in uria Ec- quis eam e fcedissimo peccatori circumdare conatur;
elesia demonstratur: qua. Ecclesia in illius vasculo gemma enim, sicul ipsi sciiis, nisiauro non conye-
splendido, dtim non habel maeulam neque rugam , nit, margarila nisi preiiosis monilibus non aptalur.
lintei nilore resplendet. In qua primum animal Deo Estote ergo aurum oplimuin, 465 estote monile
ex genlibus cenlurio Cornelius immohtlur. pretiosum ; ut possit in vobis margarila spiritalis in-
6. De hoc ergo vasculo suo hodie nos reficit Pe- D clttdi. Margarila enim Cliristus esi Dominus, quam
trus; cum eniin videmus gentilium Jurbas ad fidem negoliator ille dives in Evangelio,.venditis omnibus
chrisiianitaiis accurrere, simul cum aposlolis gratu- rebus suis, emere festinavit; el malttit omnes quas
laniur. Non enim morlui sunt, quorum curamus na- habebat, sseculi gemmas amittere,tantum ut unam
talem.hodic: sed j-enati c vivuntplane; quia parti- Clirisli emeret margariiam (Matth. XIII,46).
cipes effecti suntChrisfi, qui vita estomnium.Qiiam- 3. Unde et egb, fratres, pro magiiiiudine, quod
vis enim corpora passione csesa sint, inteiTiiptus commiseratis, delicti, nolui vobis pandere Evange-
tamen non est d ordo vivendi; jugiter enim et Deo licse refecltonis eloquia; sedmagisingerereanimosse
gralias agunl, et laudes Salvalori referunt; nisi quod indignationis inj'uriam, et prius vos verberibus spi-
a Cod. Vind. ac Jlicb., argenti stipemrefutasset. onmtum. 1

h Iidem cod. oniilluiit: Lctjimus in Scripluris,..., d Edit. cum ms.Lugd., ordg viventium;concinnius
subministral. Et infra -.-Reneait ascendisse Petrum. alii c"od., ordo vivendi.
c Omnes.edit., tivunl jjaiie,\omues mss,,vi.unl e Ita vet. edii..; atmss. Lugd. ac Remig.-, fwdis-
plahe. Infra vero edit. Rbm. sola, qui panis vita esl: simo pectori'; melius haud dubie,_/«;dissimopecori.
?ATRO_. XVII. 23
71S AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. __<.
ritaJibus emendare, ac sic margaritse ditare muneri- A facerct, et remoiis quamlibct finibus sjierala nobis
bus. Malui, iuquam, peccalum vestrutn incusando pairocinia corrogarent. Studiorum siquidem sunt
acriler increpare, quam leniterdissimulaiidonuuire; Jiujtismodisuffragia, non locoiuin, proindeapttd do-
quisquis enim fratrem non arguit peceaniem, qno- mesticos Deiiaiiiuiiii!itercessioiiispromerueris,quan-
Atmmodo hortatur ui peccet, Nolo autem putetis tum veneraiionis ijiijienderis. Oportet itaque ut alie-
qtiod non deamore faciam, vos saspius verberando; nos potius nobis Idevotio religiosa conciliei, quam
filius enini, qui castigaiionc dignus est, phisarnatur, forte proprios a nobis negligenlia irreligiosi leporis
sicut aitScripturasancia : Quem enimdiiigilDominus, alienet.
corripit: castigal aulem omnem filium, quem recipit 2. Agnoscamus, charissimi, circaEcclesiamnostrarn
(Hebr. xxn, 6). ubcrioremdivinorum miinerum largiialem. Ex.ullanl
i. Dicile enini mihi si non dolendnm fuerit hoc felices singularum! urbium populi, si. unius saltem
peccatum, sic vos snluiis vestroe immemnres tunc mnriyris reliquiis munianlur : ecce uos populos mar-
fuisse, ut bealissimis apostolis Peiro et Paulo hono- tyrum pnssidernus. Guudeal terra nosira uiilrix coa-
rificentiam minime reddiderili_;cumipsoses_e scia- leslitim militum, etjlanlaru.iipaiensfecundaviriulum.
tis doclores genlium, aticlores tnarlyruin, principes Recte itaque et ex jdebiio a filiis parcuiis Ecdesise
sacerdotum: nec volueriiis eortim natalem nobiscnm B lioium bealorum martyrum celebrantur insignia;
festivissimtim eekbrare, atqtte illi ccelesti inleresse 4©S .ui illuininahies virlule fidei su» innnmerabi-
sonvivio, in quo pro martyrum stiorum tnnlaliclitia, les populos, soli qitidemillaiam sibi sensoreinortera,
subslaniiam vilse ipse nobis a Dotninus minislravil? sed non soli mortis su.o beneficia possedenuil. Im-
Viiilis aulem sdre qiiaiilis bonis fraudati fueritis? mensaeiiim Dei nostri pieiiismultiplexadbonitatem,
Inievrogulefraires, qui lunc lemporis mecuni pariter et aitifex ad sniutejm, proponens arduam virtutum
adftierunl, quam refccli a Dominica mensa discesse- palmam, raro appetitore preiiosam, in paucoruin
rini, vel quales sectim domum spitilales divitias re- Iriumpliis pliirimorum eomniodis prospicii. Illorum
porlaveriht. siqtiidem merita nostra vult esse suffragia: simulque
S. Unum scio, quod si quis illa die honoratus aul dtim nolus fideni verara durb m:iriyrii agone com-
dives ob natalem filii sui ad dedmum usqtte inillia- inendal; affliciionein pra_cedenlium instructionein
riuni ad prandium rogavissei, propier accuratas epu- efiicit poslerorum. ,
las, et inaequales mensiiras absque dubio vos iiuros 3. Quanta est circa nos Dei noslri solliciludo! lilos
fuisse. Igitur, fratres, quoiiescumque uiarlyrumme- examinat, ut nos erjidial: iiios -conietil, ut nos ac-
moriam celebramus, prsclertnissis omnibus stcculi quirat; eorumque chicialus noslros vult esse profec-
actibus, h sine aliqua dilatione concurrere debemus, G tus. Merito ergo eos, colimus, qui periculis stiis pu-
reddere illis lionorificeiitiam, qui nobis snlulem pro- gnant, et noslris utiJitatibus niilitaiit, qui per lticis
fusione sui sanguioispeperertint, qui tamquam sacra- rilceque contemplum edocent nos quanlnni Deo nos-
ta hoslia pronoslrajiropilialioneDomino sunt oblnti, tro debeaiiiusaffecltiin. Noverimns itaque qnia non
proeseitimctim dicaladsanctossuosomnipotens Deus: sine magiio discriniine de religionis veritaic dubita-
Qui vos honoral, me honoral: el qui vos spernit, me mus, quam tantorum sanguine confirmatam videmus.
spernit (Luc. x, 16). Quisqnis ergo honorat mariy- Magnipericuli res est, si post pi'0|ihelarum oracula,
res, hoi)oraleiCJirisluni:el qui spernitsanctos, sper- post aposlolorum testimonia, posimariyrum vuluera,
nit et Dominum. veterem fidem quasi jtovellam discttlere prse.umas,
SERMOLV. et post lam manife.tps duces in errore permaneas, ei
ln nalali SS. Nazarii el Celsi martyrum. post inorienliuin sudores otiosa dispulaliotie conien-
Hic sernio non exstal in edil. Amerb.neque Eras., sed das.
nec in ullis mss. quos quidem videre nobis licueril, i. Congratulamur ergo, dilcolissimi fratres, ma-
reperilur. Ul auiem eum Ambrosiinon esse quu is gnaefidei vestrse, per quam duni exsules pniflua cha-
intelligat, cum eo lanlum conferenda esl Paulini ritatesuscipilis, etiam iucolas paradisi el coeli clves
nctrralio, qiiainvenlashorum martyrum r.eliquiasde- D babere meruisiis. BeatuinilaqtieNazai-ium inaiiyiem
scribit. Eleritm invenlionem illam exlremis lanlum Cbristi sancla Mediolanensis Ecclesia licet totum
sanctiEpiscopi aimisasserilevenisse,citm idetn sermo corpore secum reliiieal, el mundo taineii lotum in
jam celebri per omnetn Ecctesiameorum festo habi- benedictione transmisil. Hsecest enim sanciorum
lus fueriu Colilur ipsorum dies nalalis v kal. Au- mariyrum gloria, qiiprum etsi per universum mun-
gustas: inventio aulem vi idus Maias. De quibus dum semineliir in cineribus poriio, manet lamen in-
sanctis consuli eliam polestsanctus Pattlinus Garm. tegra in virlutibus plenitudo. Veneramur ergo in
9 in natali S. Felicis. latno Cliristi miiite fidem nostram ; maler namque
'1-. Eliarosimiartyribus regionisexiraneir; piavoto- mailyrii fidescatiiolica cst, in qtta isteillustris ailile-
rumdebita rcdderemus, propiiis constilere tilililali- la, sanguine fuso , mortem pro ipsa calcavit. Mater,
bus el commodis probnremur; nosiros enim eosfideS' inquaih, martyrii fides est: veiieremur efgoin sanc-
• a Oinnes edit. et codexLugd-...Domimtsdemonstra- ut nos in textu.
Iiifj'aJvero ubi omnes edit. ac. ms.
vh'; opiirae Remig-.,Dominus ministravtt. Remig.-, taiii sacraidhoslia; magiseomnst.de eedex
i> Vet. edit., sineaiiqua dubitalione; Rom. elmss, Lugd.ftainquahi sacrata hostia.
m SERMONES S. AMBllOSIO HACTENUS ASCRIPTI. .18
toruai mariyrum gloria fidem noslram. Quomodo fi- A ^ beato martyri tanlum prodesset obsequio, quantum
dem nostram ? Abistis enim dum morlis tolerantia profuit odio.
indubitanler cxcijntur, spes immorlaiilatisevidenter 8. Sed landem perfecto agonis certamine, cnni
asseritnr; numquam enim hanc vitam tam constan- Celso puerulo, quera ipseDeoin holocausttimpolluto
ler expeiuierent, nisi esse alteram incomparabiliter assttmpserat ex sseeulo, crudeli imperio damnatione
Jjealiorem perfecta definitione senlireiit. Iit sanctis absolvitur, gladio consecratur. Pelixhictali exitu;
ilaque pr_econib>.is verilalis resurreetionis uuctoritas quo omne delictuni ita ab eo exiit, ul etiarii redire
esl; j)romptienimpereuntinmeliusrepai'antli, quibus non possii: quo sicdebitasua soIvil,ne ultra credi-
per angustiast.iUulaiionum apcritur exitus ad an-.pli- torem timerel: quo in se hostium peccala fide
tudinem gaudiorum. clausii, fide danmayii : per quem innocentiam
- 5. Unde et beatus Nazarius, cujus iiodie gloriosam devotione
qusesfvil; perseveraniia invenit, morlo
de mundi iioste yictoriam universalis Ecelesia festa servavil.
exsuJtaiione concelebral, cttm tempore gentililatis 9.Qusecumitasinl, cbarissimi.licet liictantusCliri-
non ignobilibus pareulibus oriundus exisleret,.sacri- sii testis preliosus confessione, preliosior sanguine,
legi adhuc ptier geniloris militiam simuictdoclrinam crudeli vulnerepretiosiov, et lincta vesle candidior ;
delestari ex improviso cospit: atque ab inuocenle U ] lieei hicMediolanensium peculi-iispiiielurprivilegio
niatre, quse jam chrisiiaiiae fidei titulis insignita, sepiijcii, sed omnium estcommuiiionesuffragii.Neque
GlirisfoseduJe insistebal, sacrosanclse regenerationis enim istius urbis charitas proflua et fides avara lan-
fJuenta fidelis j'amspiritu, ac fide instiluta pra_ve- tum huic martyri derogaverii, dum sibi arrogat; ut
niens, demonsirari sibi flagitabal. Nondum siqttidem soinm erga mosnia sua jialrocinii illius beneficia
baptismum consecutus, sed inter religionis principia adfntura esse crediderit. Non ciauditur locis, quod
consunitnatus: et notidum manifustalis sibi legibns, diffuiidiiur nteritis. Invocasti ubique martyrem, ubi-
Deo plenus, repente possess-ioatque habitacuJuin Dei que le exaudivit ille, qui honorantrin martyre. Mo-
factus esl: aique ita pcryenlura. ttsqtie ad coelos lur- derante itaqtie eo, qui pensat voia lua, et dispensat
ris'a piitts meruitelevarefasligiiiio, quam disponeret munera sua; in tantum vicina preeseniia efficacis
fmidamenlum, noiidum sacranienioruin conscius, et pr_ebebilur advocali, in quaijlum fuerit fides devota
in sacrificium jatn prseelectus. snscepli. Oraiio enim qu_p.castitatis, juslilise, et elee-
6.Quid ad hsecnos infelicesrespondere polerimus; niosynarum operibus adjuvatur, excedit raundum,
qni pdst iiitoretn bapiismi, posl collatum nobis sacra penetfat paradisiim, evolat usque ad ipsum summas
regeneraiione candorera, post aequis.itam indumenti majestatis,angelo conferente, conspecium, sicut quo-
-n'uptialisarjgelicanidi'gnilatem;inpecealoi'"umco3numC dam loco vox testatur angelica: Et cum tu, inquit,
relapsi, et hi anliqua eriminum "volutabra revoluti, orares, ego obtuli orationein tuam in conspeclu cla-
niveum veslimeitlum tetris iniquitalum. ae libidinum ritatisDei (Acl. \,i).
conlagiis sordidamus: et holosericam, in qtiasigiiluin 10. Beata anima, cbarissimi, cujus votum, cujus
diyiuse imagiuis acceperamtis iinpressum, maculis compunciionis iucensum, cujus supplicationis holo-
mofrifersecorruptionisiiilecimiis; el posisiiigularem causium, nulia infidelitaie funiiduin, nullo carnalis
Dei noslri indulgenliam iimovata foedamus, integra illecebrai felore pollutum, nulla sseviiiii'crueniaium,
reseitidimus, expiala vio!amus,repetenles opera non nulla odii simullate niacuJatttm: sed fide igneum,
jamundis purganda, sed ftaiiimis. conscientia nitidum, sinceritale cordis odoriferum,
_ 1. Quid illud, quatnque insigne divinse graiise mu- concordia et chariiaie perfectum, usqtie ad Deivultum
uus,<j_odaccepto jam salutari lavaero, posf innu- percoelestiumnuntiorumdeferlufobsequia. Qu_ecuin
mera Tirluium signa, posl peragratas circumquaque ita sint, lionoremiis beatos martyres, principes fidei,
ob Ghrisli prsedic.nionetn iniiumeras regiones; cum intercessores mundi, prseeones regni, cohsetedes
piJo Dei siimmi confessione diversa per supplicia ad- Dei.
versuseum tolus pene orbis baceharetur: et nunc 11. Qttod si dicasmihi: Quid bonoras in carne jam
atrocissimis arctareiur poeniscrubiandus, 4_»_Tuunc D I resoluta atque consumpta, dequa nulla jara.Deo cura
iii Jongiitquis finibus Iransvelteretur exsulandus ; ila est? Et ubi est illud, cliarissimi, quod ipsa yeritas
robustissiino Chi-islialhlet* pcctore lomieiila oninia Ioquitur per Projihetam: Prc/iosa, inquil,.iiconspec.tt
devihcebat, ut slrenuum de prostraio rcportaret hosle Dominimors sctnctorumejus (Psal. cxv, 1§) ? et ite-
tropseum: inlerque cruenta CiBsarisjussa vasti mafis rum: Mihi aulem valde honorificandisunt attiici tui,
dejectus gurgitibus, ambtilaie ei divina super aquas Deus (Psal. cxxxviu, 1S)? llorioiare debemus servos
coricessuiu est providenlia, et reruni - olistupescente Dei, quanio magis amicos Dei! de quibus alio loco
nalttra, per insueti.ilineris novas vias peiidulum indicitur:2>omJHtts,inqitit, cusiodil omnia ossa eorum,
fertjns gresstim,"tumentia maris dorsa calcavit? Vi- el unumex hisnonconteretur (Psa/.xxxui,2i); Honoro
deres ssquofeas Saneti substerni ineritis' undas,- su- ergo in cariie martyris exceptas pro Cbristi homine
praque arigelieiscotiforlalumalloquiis, in Christi Jesu cicatrices, honoro viventis memofiam perennitate
_laudibus exsultare. .Ecceprofaiiiis liostis .nufflquai)) viiiuiis, Iionoro per confessionem' Doraini sacralos
£ Rom. edit., pji«s elevare

fasligium, omisso videlicet, meruit,] _
719 AD OPEIU SANCTI AJtBROSII APPENDlX. 720
cineres, honoro in cineribus semina selernilaiis, bo- A per Evangelium ipse nos genuit. Qnidquid ergo in
noro corpus, quod milii Dominum ineuin ostendit hac sancta plebe pjalest essc virlutmn et gratice, in
diiigere, quod ine propier Doininum morteni docuit sancli Ettsebii magisterio reperitur. Ex hoc aulem
non limere. Cur autem non lionorenl corpus illud fi- qttasi qtiodam viriuium fonte lucidissimo rivulorum
deles, quod revereniur eldsemones? quod etafflixe- hcec puritas emanavit. Nam quia castitatis vigore
runl in supplicio, sedgIorificantinsepulcro?Hoiioro pollebnt, propositum virginitatis instituit; quia
llaque corpus, quod Cbristus honoravit in gladio, abslinentise gloriabalur angusliis, monachorum in-
qttod cutn Christo regnabit in ccelo. troiluxii forle servitium; qttia blandimentis erat
4QS SERMOLVI. praditus lenilaiis, Jcunclorutn civiuni in Deum pro-
DeNaiali sancli Eusebii Vercellensis episcopi. vocavit affectum; qttia pontificii administratione ful-
In hocsermone de sanclo Eusebiotamquam de marlyre gebat, plttrese discipttlis sacerdoiii sui elegit h_cre-
agitur, quamvisin confessorum ordine semper repo- des. Quamvis igitur nonnulli liberis suis relinquant
natur upud antiquos : cwtera salis iitsioriw hnjus auri argentique thesattros, nemo lamen saneto Euse-
aniisiitis idem congruil. Habemus apud Maxhnum bio ditiores reliquil; siquidem omnes exstiierunt aut
alium sermonemde eodem sancio in multis huic ipsi sacerdotes, aut martyres.
persimilem, sed sii>ei/Ii ab eodem auciore, sive a 3 i. Naro ut csetera taceam, illud quam adtnirabile
diversis profecli fuerint, liuncnon esse Maximi per- esl, qnod inhac sancta Ecclesia eosdem monachos
spicuum est; cum in ipsamet Vercellensi Ecclesiasit iiistiluii esse, quosjclericos; aique iisdem peneira-
pronuntiaius. Ejtis vero auclorem antiquum fuisseex libus sacerdotalia officia coniineri, quibus et singu-
eo patet, quod se, prwsente Exsttperaniio, ejttsdeni laijs casiimoiiia conservatur; ut esset in ipsis viris
Eusebii disciputo, loquisignifical. Verumquisqitisille contempius rerum,1c et accuratio levilartim : ut si
sit, diversumeum esse ab Ambrosio,et alii jam anle videres monasierii dectulos, instar orientalis pro-
agnoverunt, et tola serinonis series abunde probal. positi judicares: sidevotionem clerici perspiceres,
i. Ad sancti martyris Eusebii laudem aliqttid ad- angelici ordinis observaiione gauderes.
dere velle, decerpere est; tamineffabiliumenimdoc- 5. lllttd aulem tacendum omuino non arbitror,.
lrinarum magisler exstitit, ut merita ejus facilius quod cum Arianorum detestanda perfidia lolam cum
operibus cognosci posshil, quam sermonibus expli- universo mundo Italiamperlurbassei, atque ejusdem
cari .Tanluni aulem de eoconscienlia relinet,a qtian- pestileniise sacerdotes simplicitatem sancii Dionysii
lum oratio el narralio non prwvalet. lgitur gesla illius mariyris captivassenl; ita ut subsci-iplionis ejus vin-
non yerbis adortianda sunl, sed perstringeuda sen- culum retinerenl, qua illum e mauibus eorum sa-
tenliis; prsesertim quia nos scimtis eam rem comere < pientia iiberavit? Sicut enim ait sanctus Patihis:
JIO:Jdebere serinoiiibus, quam videmus jam complam Faclus sum Judwis tamquamJudwus,ui Judmos lucri-
esse virlutibus, cum dicat Aposlolus: Regnum Dei facerem (i Cor. ix, 20.);ita Eusebius hserelicisIisereli-
non in sermone est, sed in virtule (I Cor. iv, 20). : cum se esse menjtilus esl, ul de hseresi filium
2. Ergo ad roerita ejtts aliquid addere velle. decer- liberaret. Dixit enim se eorum conseniire perfidise,
h
pere est, me pra_cipue, qui el ignarus rerum ges- hoc sibi jilacere, qiiod illis: sed quod sibi filium
tarum sim, et lilterariim iniperilus sacrarum, et Dionysium in subscribendo piscponerenl, graviter
rudis sacerdotalium functionum. Potuis.sent autetn 469 se moveri: JVos enim, inquit, qui dicills
prsedicare lucc sancli |)rseeessores mei ttsti facilius, Filium Dei Patri Deo sequalem esse non posse, cur
experimento probaiius, docirina praeclarius: dom- mihi filium meum prselulistis?Qua illi ratione per-
uum et patrem specialiter beatum Exstiperantium moii, stalim sancli Dionysii chirogra|)hiim deleve-
loquor, qui fuit ejus miuisier in sacerdolio, coraes runt, priorem Ioeuin subscribendi beato Eusebio
in marlyrio. paniceps in labore. ln cujus vultu sanc- deferentes. Quos ille increpans et irridens ait:_ Ne-
tum quoque Eusebium videre nos credimus, et quasi que ego nte vestris sceleribus polluo, neque filium
jn quodam speculobonilalisillius imaginem conlue- meum vobiscum participare permitlo. Unde cum
mur; facile enim cognoscimus quaiismagisler fuerit, ] ' dicat Evangelium in hac generaiione prudentioreij
ctijus lalemvidemus essediscipulum. Sed quoniam filios lenebrarum esse quam lticts ( Luc. xvi, 8);
confessionis illius similis bunc gloria comitatur, ma- ecce hic ipsis tenebris prudentior filius lucis inven-
vult reiicere latides paternas; ne proprias pariter tus est.
videalur. 6. Tunc il!i graviter indignantes, ila nequitiam -
jaciare
5. Quid ergo de marlyris Eusebii gloria praedicem, suam fuisse delusarii, novis euni per Consiantium
d
cuius toia plebs isla sit gloria? Etctim dieat Scrip- priiicipem passionjibusvexaverunt; nam post mul-
tura : Gloria palris est filius sapiens ( Prov. x, 1); las injuriiis orieniisiplagse illum exsilio relegarunt,
quantfe Jiujus sunl gloriae, qni laniorum filiorum in qtiiitanta passus est, ulmitriyrii invictam gloriam.
sapienlia et devotione lsetaiur! In Christo enim Jcsu reportaret. Dicitur enim inter cseiera passionumge-
a Cndex Theod., quantum oratio enarrare non Poiuissent autem, etc.

c Codex Tiieod., efaccuratio titlerarum.
prwvalel. a Codex Tlieod., passionibttsnecaverunl.
i>Iw mss. ac vet. edil.; locumvero Rom. sic con-
tiaxit, qui rerum a se geslarum pene lignarus sim.
721 SERMONES S. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 722
nera hoc poenalepassionis supplieium pcrtulisse, ut. A ril qnse illum post exiiura gratia permaneret. Dicit
dum inierrogaretur ah Arianis,etse eorum eommu- sancttts David: Noluni fac milti, Domine, finem
nicare perlidisedenegasset, scalaruro proclivi tractuu meum, et numerumdierum meorutn, el reliqua (Psal.
supinis pedibtts ad imum iisqtte perlrnliereiur: ett xxxviii, S). Ecce quod Propiieia ojitaveiat, Marlyr
iterutn revocaius ad suromum, inlerrogalus denuo_) accepit: uotiiiam quam ille exorat, h iste consequi-
cum eadem respondisset, eadem jiateretnr, ac fre- tur; nisi quod salva fide dixerim, amjilius prome-
qttentem interrogationem frequenterliujtismodi sup- reatur; ille enim finem posiulal nosse, iste eliam
plicium fueril subseeulum. In qua passione sanctii ultra finem qnid futurus esset, agnoscil: ille usque
Eusebii marlyris , lieet fueril quassatum capttt, eli-- ad exiium quid desit, ignorat; isle post exilum quid
sum corptis, metnbra confracla ; animtis lamenfideii supersii, addiscil.
inansil invicius. Nam quantoplusillum Ariana perfi- 470 5. Volare ergo se in hac die vidit mariyr
dia corporaliler laeerabat,'tanlo magis etim calho- Eusebius. Sicui scimus, volare non pot.st, nisi
lica inlegrilas spiritaliler refovebat. quod purum, Ieve, alque subtile esi: cujus nec sin-
- 7. Quem
quidem scalarum ascensum alque de- ceriias iniemperantia retardattir, nec alaciilas , nec
scensiim possumus dicere, quem Jacob soinnians3 velocitas niole gravatur. Gravari auiem volatum
propheiavit ( Gen. xxvui, 12 ) : ct sicut ille vidill __dico , non lam mole meinbrorum , quam pondere
eliam istas scdas ab imo ad coelesiia usque periin- delielorum; unde pnto ctiam in ipsis avibus ideo
gere; sic quidem per has et Ensebius aseendil adI velocius columbam pene prse omnibus volilare,
cO-lum, et Ariani ad inferos descenderunl. Unde , ° quod alaeritalem innocentia comiletur. Denique
fratres, sanctiim EusebiumMacbabseorunimarlyiuini sanclus David cum jmritale mentis volnre concupis-
choro annumerandum pulo. Siquidem illi singulis; ceret, non alterins animanlis, nisi columb_e opia-
membris martyriuni pertulerint, hic auiem lotiusi vit alas , dicens : Qttis dabit mihi pcnnas sicul colunu
eorporis passione Dominum sit confessus : nec dis- bw, el volabo, et requiescam(Psal. LIV, 7 ) ? Jntelli-
parem eorum esse gratiam , quos etiam dies una ini gebatenim quod ad aliiora facilius peiielratur sim-
martyrio copulavit. plicltate meniis, quain levitaie pennariim.
SERMOLVII. i. Volavitergo hac die sanctus Eusebius. JEsii-
De Depositione ejusdera sancti Eusebii. memus jam ejus innocentiam de volalu, d et purita-
Qui superioremsermonemMaximo allribuunt, et hunc lem ejus de ipsa elaiione judicemus ; tamquam co-
quoqueeidemputanlassignandum. Sed ul memorato lumba enim in domo Dei degens, assuinpsit spiritalcs
Prwsuliis astrualur, et ejus stytum, el cum Maxi- pennas, et requievitin monie. Et licet jpse de monle
riiianosermonein Ettsebium secundo cognationem(C ad monlem volare se dixerit: lamen in ipsa iransla-
- mullovalidius argumenlutnesse judicamus. lione majoi'em reqtiiem fuisse significo. Quid cnim
1. Depositionem sancli Eusebiihodie celebramus. aliud est de monie ad monlem volare, nisi de Sal-
Quid esl depositio ? Non iila ulique, qua; sepelien- vatoris graiia ad Pairis gloriam properare ? Ipsi
dis in terra membroruni reliquiis clericorum mani- enim siint monies , sicut dicil proplieta : Mons de
hus procuratur : sed illa qua liomo vinculis carna- montesine manibus concidentium; hoc est, Filins de
Jibus absolutus, liber iturus ad ccelum, terrenum Palre, absque ullius creationis accessu.
corpus exponit. Ipsa plane esl depositio, in quacon- SERMO LVIIl. -i'
cii|iiscere abjicimus, cessamus delinqnere, peccare _ De saneto Cypriano.
desinimus, et loium quidqtiid saluli est grave, qua- Huic sermonialius in eumdem Marlyrem prwmilteba-
si abjecia sarcina oneris, exponimus. Naro ideo tur, qui in omnibusscripl. cod. el anl. edit. 72 nu-
haec dies pro celebrilale niaxima procuralur; quia merabatur : in liom. vero edit. de sanctis 18, quem
vere est summa festivitas tnortuuin esse viiiis , soli nos ui inter Maxhnianosedilitmrejechmts. Cumau-
vigerc justiliae; unde el deposiiionis ipsa dies natalem mahifeslumsit ttirumqueab eodem concionatore
lis dicilur, quod dciiciorum carcereliberali,,l liber- fuisse pronuntialum, utrumque eliameidem Maximo
taii nascimur Salvaloris. j
j) tiibuendumesse dubium non est.
" 2. Sed videaiursanctus Eusebius curo i. Antedies, cum bealissimi martyris Cypriani
qua gloria
ad banc diero depositionis advenerit. Diciiur enim celebraremus nalalem, suavissime in ejus fesiivitate
ante aliquantum leroporis exitus sui manifesla reve- jucundati sumus; quia enim hoc vindemiarum in
latione vidisse se kalendis Augusli de monte ad mon- temjiore passus esl, tamqiiam el nos de vindemia
-tcin volare, et propbelia quadam Iioc iiiterpreialus dulces etvarios fructtts ex ejuspassionecollegimus;
esl hacdie exitttrum se esse de eorpore. Inquofaeto impinguavit enim nos, el refecit niusio mariyrii sui.
neseio quid primum sij admirandum, utrum quod Esl enira muslum quod reficil et inebriat christia-
meruit exilus sui finem nosse , an quod scire potue- num, sed ebrielas illa magis sobrium facit; qui enim
a Ita vef. edit. ac mss. nisi qttod Theod. pro liber- Lugd., addixh, non recte.
tali b'git/i_ieri ; Rom. auiem edit. neuiruni adniittit, 1 Omnes edit. et cod Lngd., qtwd alacrilalem et
sed tauiiim pra;fen , nascimtir Satvalori. innoceniiamcomilelur-,: melius cod. Tlieod. ut in
h Omillit t-od. Tlieod., isteconsequittir.... amplius coniexiti.
protnereatur. Infra vero ubi omnes edit., quid supersit d_CodexTheod., et pielatem ejus, etci ,, ,
edixii; idem eodex repbhil, quid sup'e'rsitaddiscW.
723 AB.fiPERA SANGTI AMjSROSHAPPENDIX. ' 721
inebriatur pcelesti gratia, n exsobrlalur garcina pec- A sed spinas faciat: I ne vindemia veslr.i jion viimm
catorum. aflerai, sedaceitiin. Qtiisquisenim vindemiam legit,
2. Hoc namque muslo repleti sancli aposloli, sicui et pauperibus non largittir; ilie acetum coliigil, non
ait Scriptura (Act. u, 15), alienis linguis Dei ma- yinutn. Qiiisquis mpsses Yecondit, el iiidigenlibus
gnalja loque.bauuir. In quo facto pariter ebrii esse nou minislrat; isteinon aljmouise fniclus reposujl,
3-idebantur,el sobrii; ebrii euim pulabanitir, quod sed iribiilos avariti_e congregavit. Nam propterea_
jn iis h loquela prseler naturam alle perionabai: ait Scripiura de ferra nostra : Spinas et tributos ger-
sobriierant,quod juxlaconsuetudinemmentis Deum minabil tibi (Gen. lii, 18 ).
devoiione laudabant. Quod quidem non elaiiooe ali- SERMO LIX.
quaaut impudentia contigit, ut viri sapcti peregrino In natnli unitis Majriyr.s, siveDomiiii.Doniiliatii.
sermone loquerentur: sed. provideiilja divioitalis Iiic sernwuna ctunsubsequenlihabelur in todice Fio-
faclum est, ut quia ad magnificandnm Deum una riacensi anle annos mille ex-araio,ubi et sancio Am-.
loquela non sulficit, per plures linguas tnenlis de- brosio assignatttt: Verumlamen tjuod itlos s cittn
votio solverettir. hadenus fiterhn inedilf, in lucem cmittimus, id ce-
2. Jucundatienimsumus, qttia de vinea Domini dicis antiquitati ddlum voluimus, eum nihil Itabeant
gabaoth frtictitmrefeclionisaccepimus: vinea aulem B Atnbrosianum,ul vel cx prima eorutn ieclionequivis
Dofflinisabaolh, sicttl dicit prophela , domus Israel agnoscal. 1
est, quse doinus nos sumus (Esai. y, 7). Secundum 1. Diem celebramus hodio, fratres charisslmi,
fidem eniro Israelitse nos sumus; unde dicit Apo- morttti justi, et non est liie : si autem fcire vulljs
slolus : Qui ex fide sunt, ii filii suni Abrahw(Galat. ubi sit, iiiterrogate lcctionem, qtiamprimoaudisiis:
lii, 7). Quoniam igitur nos stimtts Lsrael, vitiea Do- Justus si morle prwoccupaiusfuerit, in refrigerio erii
mini sumus : videamus diligenler ne ex pahnite (Sap. iv, 7). Refiigerium enim in hoc sa;cuio, cui,
operis nostii non nascalur dulcedinis uva, sed fellis ; unde ? ubi plena sunl omnia tribtilationihus: el
ne dicatttr nobis, quod Jttdseis diclutn est per pro- qnando iribulaliones pascunt, plena sunl tenialio-
plielam : Suslinui ttl facerel uvam, fecilaulem spinas; nibus. Mundus enim iste sive meluatnr sive blandia-
et non jusihiam, sed clamorem ( Esai. y, 7). Qtiam lur; limendus est: sed Deus timeaiur: et mundus
dura condilio , ttt possessio, quse domino suo sua- potius coniemiiaiurjet magii sit cavendijs, Si ergo
vi.taiis fructus afferre debuit, spinarum illtim aspe- volumtis in refrigerib esse, qu.indo mors prseoccu-
ritateconipunxen)! boc cst, citm Judsei S.ilvatorem paverit, jusii simusJ
dpbuerint tota fidei devoiione sttscipere, spijiarum 2. Forte dicit aliquis : Mnllnni est ad nie. Allen-
eiim coronaverunt passione. Q>i.ecorojta quidem, G damus enipi quod scriplum est: Justtis si morte prw-
quaiiliim in Juda.is est, eral injuriarttmconlumelia : occtipatnsfueril, tn refrtyerio eril ;etcum qtiserimus,
qtiantuni in Domino,eraictjrona virtultim. Compun- quid sit jttsnis, lerret nos psalmus : Omnis homo
gunt ergo Judsei Dominum , dnnt cnroiianl: com- mendax (Psal. cxv.H). Atidiamuslibrum sapienlise ;
punguni, duni crncifiguni. Undeait Scripttua sancta : Jtislus si morte prmotcupatusfuerit, in refrigerio erit;
Viicbmii in quem compunxerttnl(Joan. xix , 57). audiamus psalmum :.Ego dixi in excessttmeniis mefe,
471 3. Igitur, fralies, videleneet vobis dicaiur : otnnis homomendax: Numquid sanclus Domilianus
Sustiuuiut faceret uvam, fecil aittemspinas (Esai. v, non eral bomo ? Si ergo honio crat, et p.iinis homo
2 ); boc est, ne spinas quas Domino Judsei cruentis mendax; quomodo jtistus erat, si mendax erat?;aut
impostieriitil manibtts, nos iniqujs sensibus appona- quomodo in refrigerio esl, si juslus non eral?
nijis, et compungainus eum non asperjlale sentiuni, 5. Aitendamus erigo, charissimi, habemus isla
sed operum pravitate, Sunt enim spinse cordis, quse cogitatione plena testibus : non parvtim refrigerium
Yerbum Dei eiiam vulnerare consueverunt, de quiin eo, qttod attdimusj Apostolttm dicentem :_Adltuc
btjs ineminit inEyangelio Salyator, ojicensseminaniis enim Christusmorlttiisest, nt et vivorumet morluorum
semeu cepidisse inier spinas, et crevisse cas, ac dominelur; et, sive c.t.m vivinius, s?'ticmonmiir, Do-
suffocasse quod satum esl { Matth. xm, 7). Qu.c D nji'mSMJJJMS (Rom. xtv, 9). Ille est jtislus, non per-
auiem spinse sini, ipse prosequiiur, dicens uiique det Isuos: certi sumtis qttia Christus non er:>t inen-
soljiciiudines esse mundanas, quse cuni crescunt in dax. Christus homo el non mendax : quomodo ergo
cordo homiiiis, mandala Salvatoris in eo suffocant, oitinis liomo mendax? Qtiia Chrisius sic bomo, ut
Quis enim umquam sollicitus de mundo, poluil bene non solum horno. Hle nisi el Deus et liomo esset,
soljicilus esse de Cliristo? Quis dum.lucris domtts mendax essel. T.ilis;ergo el lantus pro nobis mor-
susppiovidet, utilitajibiisEccIesi_e poluit providere? tutis est, et mortem [timemus? Prajcessit el restti'-
Undeait Apostolus : Qui shte uxore es(, sgUicilusest rexit, ejus membrq sjimus, et caput noslrttm seqtji-
'
quw sunl Domini,quomodo ptaceal Deo: qui autem mur.
cum uxore esl, sollicitusesl quwsunt mundi, quomodo i. Nam elipse Psalmus consolatur nos : Qttid re-
placeal uxori (lCgt: vn, 52). tribuam Domino pro omnibus, qtiw retribuii m.hx
i. Ergo, fratres, videte ne yinea vestra non uvas, (Psai. cxv, 13 ) ? Ilieqttid dixit: Ego (lixi in excessu
a Codex Theod. exoneratursarcina veccalorum. >
> Idem codexTheod., loqueta par, et nqlura altera. Et infra. aut imprudentta contigit.
7-S SI.RMG_._SS. AMBRGSIOHACTENIJSASGRIPTI. 728
menlisinew, omnishomomendax ( Ibid.; 11 ). Homo A plorabant; ne vulneri limidum marlyr fidei daret
mendax gralias agit Domino, et non invenil quod Iattis, ne quosimpetus srcvienies effugerei , ne vel
illi r. Iribtial pro tantis beneficiis , qtise ab ilio acce- lalrantes inler lotmenta .carnifices feneris sensibus
pit. Quid euiin ab illo aceipimtis cum quserimus quid exhorrerel. Pendebat interim corona de ccelo, liliis
retribuamus , et non inveniemus ? Non cramus , et angelorttm el rosis de cruce et sangnine Christi ver-
creavit nos ; non erant pecora, el creavil pecora : nantibus intertexta, sertnmqnc.cceleste vario.decora
amplius quod ad imaginem suam fecil nos ; periera- pictum, taniqttam florenlis prati diversicolor facics
mtis, et qusesivit nos : mortem Filii sui pigints dedil desuperradiabal.
nobis, et vitam Filiisui promisit nobis, ab omnibus 3. Ptignabatigiiur miles Dei-,et (ide, noh corpore
peccatis irosiris in baplismale saltitari mtmdavit nos: confligebat. Hinc de vita blandiebalurmnndus, hinc
__-J___ etquia Isic vivendo poslea conlraximus quod de morte terrebal. Exciiabalnrin illo confliclus cnc-
dimiiteret; tit dicamus : Et dhviile nobis debitanos- cus arense pnlvis, sed claudi non poiuit oculus con-
tra; doeuit nos. Totum mundavit in baptizato, loluin fessoris. Videbalur utrubique, et quid pararct Detis,
mitndavitin renalo vivente : non reliqtiit mori, non el quid ctiperet inimicus. Sculum illi prolectionis
permitiit mori, dicoin peccato, qtta. mors maligna Clirisius erat: galeam salulis iili mantis angelorum
el oelernae^l: vocatum monet, instniit, adjuvat, B effeceranl: loricam triplicem ttnus Deus , una fidesj
ignoscii, liberat, Qtdd retribuam Domino pro omni- unum illi bapiisma fabricabal: gladius illius Spiri-
hus, quw relribttitmihi? Qnid dicis, homo ? qnid vis tussanctuserai-, diemones pugnabant telis suis, iste
relribucre? Quid _uidinveneris, ab illo accepisli. suis: illinigris-, isle armis fulgentibus eonfligebal.
5. Veiiimiisergo, venimus , si ex fide vivamus ; Tuebatur clypeo fidei animam suam , corpus semi-
liuic eiiim jtisti eriinus, quhjuslus exfide vivit.Rom. nab;it in terram ; rigabal eam sangtiinesuo, utfrue-
i,17). Veniemus ergo ad illam mercedem, quse tus in resurrectione muliiplicesofferat Deo suo.
sequaliserit omnibus. Pueri creduni, prima Jiora i. Qui seminant, inqtiit, inlacrymis, in gaudio
venerttnt: adolescetitescredunt, terlia Jtora vene- metent. Euntes ibani et ftebant, mitlentessemina sua:
runl: juvenes creduni, sexla liora venerunt: gra- venienlesaulcm vcnienlin cxsullalione3 iollentes tna-
viores credtint, nona liora venerunt: decrepiii cre- niptilossuos (Psal. cxxv , 5). Effluebant tune, cer-
dunl, novissima hora venerunl. Diversis horis ve- tanlibus sanctis, lacrymsefidelium, quas pietas pro->
nerunl, et mercedem unam acceperunl. Sic facti yociibat, donec incerti evenlus periculosi certaniinis
sunt novissimi primi, etprimi novissimi: qttia quod qua vergeretii,app!irereiil. Excittiebalinjustsepeise-
aeceper.tni primi, hoc acceperunt novissimi (Mattli. cutionis dolor lainentabiles fletus, ei.unusquisque
xx', 10). Quid esl ijjsedeuarius? Vita ieierna. Quare £ clirislianorum ? qnod in alio videbat, in se limebat:
aeqtiaiisesl oninibns ? Qttia ibi nenio vivitp!us,nemo etlicet scirent beatis marlyribus gloriam in ccelis
miiitt-. Ad Itoc iendamus ,~in Domino coiindanms , esseparaiam, lamen inler dubios variosque exitus,
vitain lemaiionis evadamus , yiiam felicitatishabea- impendentibus Irisiibus. animis delicata charitas
mus. amafas lacrymas extorquebat.
5. Ibanl martyres euntes, elilebanlmittentes se-;
liein Sermo de uno Mnriyre.
niina sua. 0 quam arcla el angusla via, qnoe dpcit
1. Dies solemnis, illustris diespalri;-, decoreaiir ad vitam ! Ibant per bcslias el maclia_ras, per an-
gelico niteiis, hpdieriuis effulsil, qtiem marlyris gtistias el pressuras; oralione flenles, spe gatiden-
liiijus florens corona vestivjl. Dum per horas dies les : prolegenles in terra corj>ora_sua , quasi sejnina.
evohiiur, dttm pervicesdierum ac nociium , et lunse sua , ex quibtis germinavil gloriseseges seterna;
crementa delrimeiilaque menses implentiir, diitn per 473 i.unc venienl in exsnliaiione portantes nianj-
quatlrigam temporum ad mctain suam rotalis axibus pulossttos, cniii in rcsurredione receperinl flores
annus anriga perducitur; resjdenduit laittts hujus suos : Jttstus qtiippeut palmaflorebil,el riculcedrus in
sancli Martyrisdies, quo inter iniinicas acies beili- Libanomuliiplicabilui: Nescit enim nmqiiamiu saqcr
eosns exsttltans , cuuctos hosles vicit, el ad regna j) lis viridis decpr illemarcorem; pnesertim cui.Deus
sibi debiia properavit. tamquam perermis fltivius continups latices et refri-
2.Estquidemsemperin ancipiticertaminestispecla geria larga niinislrat. Ecce de tino grano corporis
yicioriacum in venerandos marlyres ant jndex sa_vil Cbristi, quod sepiiltum esl, qtianla martyrum mes.
aul carnifex fremit; et iinnc gladius, nttnc fera, sis ertipii! Ecce de jirimitiva palma quanlae exsur-
imnc flamniii, nunc tormenta liiuenlur: al tibi lori- rexeruntconfessorum palmsevictrices! 0 paradisus;
eam fideiviiile pe.tusassumpseril, non sentitani- sanctarum aniinarum blanda se societate iniscenti?
mus fortis, quidquid ingesseril mens crudelis : slat 6. Inter lios iste beatissimus marlyr hodie valen-
inter ignes illsEsus, inter beslias et lormenta vali- tinr fesla noy.._. Vicjt enim moriens adversarium,
dus; securibus mngis solviiur, quam truncatur. qui pugnabat; et coronam de ccclo consecutus esf,
Sed fune donec ad prosperum finem felicis horx qiup pendebat. Gaudeattt nunc filii de triumpbis
pugna venirel, liiCsitahattira christianis , et fune- marlyrum, el posleris tradant annua vota, qiidruro
retnri spectaculum ihler atiiletam Chrisli elminislros paifes et duia Siinctoruin asbex.rs _ehamiG9, et
inimici pavidis pectoribus et fugitivis obtutibus ex- vincentum laetatisuiil de corona.
m AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 728
SERMOLX. A vincas, cum judicaris (Psal. L, 6). Cum judicatur
DeNatali sanctorum Martyrum. enim martyr, et coiidemiiatur, lunc vincit alque pro-
In cod.Theod. inscribilurhicsermoindieSS. Alexan- sternit; tali enim judicio non est addictus ad mortem,
Martyres sed absoluttts ad requiem: ac pcr hoc manifesiissi-
dri, Eveniii el Theodoli,ci(m<_i»teiji/rfem
in sermonis conlexlu nusquam nominenlur.Nihilo me vicisse est, nonlperisse.
melius in Rom. edit. eidem prwfigiiur:Procoinniuni 5. Conslat igitur Isanctas marlyres plus passione
unius Mariyris, cumomnia ex wquoillicreferantur docere, quam voee ; quamquam ipsamet passio sine
ad omnes marttjres. Polior esl igitur aliorummss. voce non sit. Legimus eiiim animas eoium de sub
atque edit. inscriptio. Verumquod inillis omnibus, ara Dei claniare, ,vel dicere: Quousque, sancius
prwlerquamin Gall. cod. sanclo Ambrosio altribui- el verus, non vindicassanguinem noslrum (Apoc. vi,
tur, 11011obscurus error esl. quemadmodumex ejus 10)? Nam el Deus dicit de sanguine Abel ad Cain :
slylo, nec non ex iis quw sermoni52 a nobis prw- 4_F4 V°x sanguims'fralris tui clamalad me (Genes.
missasunt, polesl inlelligi. lv, 10). Clamare igiiur dicitur sanguis, qui inno-
i. Si quantuni me necesse esldicere, el vosopor- cens effusus est, notl tam voce, quam causa. Sic ct
letaudire; tanlum prosequi corporis mei posset sanclorum marlyrum animse clamanl, dum fidem
infirmitas : profeclo omnes excusali essemus, scili- atque innocentiam suam sensibus nosiris ipsa pas-
cet ego insinuando prceceplum, vos exsequendo sione commendant.!
mandatum. Sed qtioniam imbecillilale pei'cellimur, SERMOLXI.
quominus quanlumoportet dicere valeamus; excusel De NalaliMarlyrttm.
nos menlis devotio, quos non excusat prsedicationis Exhujus sermonis leclione cognoschnuseum postre-
oratio, hoc esl,Jelsi a laudibus Domini lingua cessa- surreclionem Dominicam habitnm esse: quo eliam
mus, mirabilia tamen ejus fidei operibus approbe- temporein RomanoRreviario recitalur, sedsub Am-
mus: si non loquimur verbis ejus gloriam, factis brosii nomine, cum tamen ab ejus diclione lougis-
•''exseqnamurejusgratiam, qtioniamdictis facta prio- shne discrepet. Veiisitniliusest Maximi esse, quan-
ra sunt. Natn Dominus in Evangelio ita dicit: Qui doquidemteslalur Gennadius eum cotnposuissege-
feceftt sic, et docuerit sic, magnus vocabilurin regno neralem omniiim mariyrum Horoiliam: cid addi
cwlorum(Matth. v, 19). Videsergo quoniam prsece- eliam polesl eutndemsermoneniinveniri inGall. cod.
dil factum, subsequitur doctrina ; siquidem benefa- cujus sermonesomhes ad eum Prwsulem perlinere
cere prima doctrina est. Cessaniibus enim verbis, Mabilloniusnosler existimal.
hoc ipsum docet hominem opus oplimum, dum vide- 1. Dignuin et congruum est, fralres, c ut post lseti-
tur: quod etsiyoce aures non excilat, virtule eorda G tiam beati paschse, quam in Ecclesia celebravimus,
tamen compungit. Quis enim bonuin factum videns, -gaudia noslra cum sanciis martyribus conferamus;
non gattdeat, miretur, imitetur, h ac veluti lacilo et iis aniiuntiemus Dbminicseresurrectionisgloriam,
-magistro utens, ejjusexemplo doceatur? Dielis igitur qui consortes sunt Dominicse passionis. Qui enim
facta praeccdunt, imrao sine factis dicta niliil pro- socii sunt contumeli_e,debent et participes esse lae-
suni; nam ideo et Doniinusfteri voluit, elsiedoceri, liiise; ita enim diciti bealus Apostolus : Siculsocii
ne sine bono opereverborum inutilis esset ct super- passionumestis, et resprectionis erilis : (II Cor. i, 7):
stiliosa jactalio. si lolerabimus, inquif, el conregnabhnus(II Tim. u',
2. Melius ergo docemur facto, qtiam voce : deni- 12). Qui ergo toleraverunt mala propter Christum,
que sancli martyres etsi voee laceui, faciorum vir- debent et gloriam babere cum Cbristo.
tute nos edocent :etsilingua silent, martyrii passione 2. 1Annuntiemus, inquam, sanctis martyribus Do-
persuadent. Unde quamvis disertus orator facundia minici paschscgraliam; utdum sepulturse illius prse-
sua me doceal; id tamenquod utilee.tmihi, melius dicariutsreserata claustra, et borum sepulcra rese-
disco exemplo sanctorum, quam asseitione verbo- renlur: dum corpus illius ntortuum dicimus lepen-
runi. Cilius mihi persuadent oculi, quod cernunt, libus venis subito viguisse, horum quoque membra
quam auris possit insinuare, quod prseterit; audilui I) jam frigida immortalitatis calore foveantur; eadem
enim cito irrepit oblivio, oculorum auiem Iiistoria eniin ratio martyres suscitat, quse el Dominumsus-
semperinspicilur. Quis enim nonomnibus horismo- citavit. Nam sieut viam passionis experti sunl, ita
menlisque conspiciat quemadmodum timc beali experienlur et vitse ; scripium est enim in psalmo :
mariyres propter nomen Christi diversis subjaeuere Noias milii fecisii vids vitw (Psal. xv, 11). Hoe uti-
suppliciis, et de ipsispcenis quodaminodoiriumpha- que in resttrrectione ex persona dicitur Salvatoris,
bant ? Quanto enim plura paiiebanlur, tanlo se vic- d qui dum post morlem db inferis redit ab superos,
toriosissimosesse credebant; vicloria enimest mar- incipit nota haberi via vifse, quse anle non habeba-
tyris judicium persequentis, sicut scriplum est: Ei: lur; ignola enim erat ante Chrisli adventum via
I
a Omnes edit., ejws gloriam; omnes mss., ejus mss.,... beali pascltwJSic eliam infra ubi edit., Do-
graliam. minicwpaschw, oinnes mss. Domintcipaschw.
h Cod. Lugd., ac velutita eito tnagislro; Theod., d Ita mss. Valliscl. et Theod.; edit. verociim nis.
ixcvelini taciio magistro, etc. Lugd., qui dum (Rotni, ut tjui morlein,.i
c Oiniies edit., al post twiitiam paschiv; onutes ittbipiat riolairihabefe viani vilk. dum) posl
729 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCRJPTI. 730
vitae, quia nullius adhuc resurgentis a fuerat trita _(_. moiiesDe Diversis sub eo litulo quem in anl.~edil.
vesligio. At ubi Dominus resurrexit, nola facla, so- ac mss. prwfert, in posterum erit locandus.
lea trita est plurimoruni, de quibus sanctus evange-
Iista ail: JfufJontm corpora sanctorum surrexernnt l.Movet forlasse vos, fralres, quod lumulius
cum co, el inlroierunl in sanclam civitaleni (Matlh. bellorum et incursiones prseliorum fieri audimus
xxvu, S_). assidue: et cur noslris lemporibus ftant, dilectionem
3. Cnde cuin Dominus in resurrectione stia dixe- vestram forlasse plus moveat.c Sed hsec causa est,
rit: ATo.«s7iti/itfecisti vias vitw (Psal. xi, 15); pos- quia quanlo magis proximi sumus roundi excidio,
sumus et nos jam dicere Dqmino : Nolns fecisii no- tanlo magis regno sumus proximi Salvatoris. Ipse
bis vias vitae; ipse enim nobis notas fecil vias vilse, eniin Dominus ait, quod in novissimis diebus : Ex-
qui nobis semilam manifestavit ad vitam. Nolasenim surgel gens adversus gcntem, et regnum adverstts re~
mihi fecil vias viise, cum me docuit fidem, miseri- gnum (Marc. xm, 8); el alibi : Cum vitleritis bella,
eordiam, h justitiam, castitatem; his eiiim perveni- et lerrae molus, et fames, seitoie quoniam in proxi-
tur itineribus ad salutein : el licet nos in resolutione mo est regnum Dei (Maith. xxiv, 33). Ergo vicinilas
corporis morlis umbra circumdet, tamen gressus ista bellorum vicinum magis nobis Christum esse
suos vila non deserit:sed interMpsas medias inferni ;B derrioiislrat. Atque ideo venientem adversarium ti-
leges incunctanler Cbristi virtutibus atnbulamus. mere non debeo, quia per hsec signa venire polius
Unde ait sanctus Propheta : Nam etsi ambulavero in inlelligo Salvatorem ; qtiamvis enim isie melum in-
medio umbrw tnorlis, non thnebo mula; quoniam ttt culialtemporalem, d ille taraen salutem deserit sem-
mecum es (Psal. xxn, 4). Quod manifestitis Dominus piternam. Potcns est aulem idem Dominus, ut et
ail de fideli, dicens : Qui autem credil inme, non tno- hostilem a nobis repellat pavorem, el suam nobis
rietur in wiernum{Joan. xi, 27). El licet morialur, pra-setiiiam largiatur.
vivet. _ 2. Per hos igitttr bellorum lunuiltus mundi quod-
i. Ergo, fratres, cum sanctis marlyribus pasclise dam signifieatur excidium; fitturum enimjudicium
Dominigloriam conferaintis ; conferamus, inquam, hsec inquietudo prsccedit. Esl auiem e quoddam
et licet melius noverint omnia, tamen nos illis prse- commonilionis indicium Dei, viderequod metuas;
dicemus quemadmodum Dominus de sepulcri gre- ut possis inlelligere plus snperesse, quod meluas.
mio resurrexerit ad superos. Illi nobis revelent quo Dum enim cauli surous ad ea, quse cernimus, cau-
paclo de inferni profundo remeaverit ad sepulcrum : tiores ad ilia efficinuir, quse speramus. Vir aulem
notum, inquam, nobis faciant queinadmodiim in exa- sapiens his actibus terrenis ii.siruilur, quemadmo-
nime jam corpus et frigidum sese calor insinuaveril, 'C dum fuluri sseculidebeat declinare judicium; dum
spiriius ingesserii, sanguis infuderit , et gelatas enim perspicit in liac commiini perturbatione f pri-
humore venas pristiui vigoris pulsus agilaverit; no- niores viros tuitiones in mcenibus prseparare, ipse
tuni, inquam, nobis faciant quemadmodttm organum admonelurquemadmo.luni in futura eversionemundi
corporis dissipatiim in priorem statum nervorum defensionem chrisiianis prseparet animabus. Cerni-
iursus coaptaverit lesoluta compago, el harmoniam mus arniari civilatis porlas, deberous etiam prius in
viseerum jara silentem in velerem conceittttm Spiri- nobis porlas armare justitia.; sunt enim portse
tus vivificans animaverit. Sacerdotes ergo prsedicent, juslitise, dequibus sanctus Proplteia dixit : Aperile
quse Salvator post resurrectionem mirabilia gesserit mild portas justiliw, et reliqua (Psal. cxvn, 19).
ad superos : mariyres revelent,qtiantain ipsa morte Tunc autem civilaiis porla munita esse poteril, si
refrigeria operatus sit in defunctis. prius in nobis portse jusliiia? munianluf. Cseterum
nihil prodest tnuros munire propugnaculis, et Deum
475 SERMOLXII.
- De provocare peccalis. Illa enim consiituiturferro, saxis
bellicoTumullu, sett pro communiMarlyrum. et sudibus : hsec armalur misericordia, innocenlia,
Hunc sermonemcum aliis dttobus, quorum unutn Ro- castitate-: illa teloritm mullimdine custoditur, hsec
mani editoresin tom. I 0|ier. Ambr. collocaverant, D orationum frequenlia defenditur. Et ad jilenam tui-
altervero inler sennones sancti Maxhni jam vulga- lionem urbium portas pi-incijium solent signa prse-
lus est, hujusce Palris ex wquo esseaslruil Mabil- cedere: animarum autem nostrarum porlas signum
lonius nosler Totn. I Musei Ital. part. n, pag. S. Salvatoris anticipel.
Id cerle cum sernwnuin dictio, lum cilata loco in- 5. Ergo, fraires, propter ftiluruui mundi jttdicium
dicatoauctorilas Gennadii pulchre confirmal. Cwte- armis nos coelesiibus muniamus, accingamur lorica
rum quod Rom. edit. huncîpsum sermonem Pro iidei, salulis galea protegamur, verbo Dei velutspi-
commnni Martyrum inscriplum voluerit, nutla cur ritali gladio defendamur; qui enim liis armis in-
hoc faceret, ratio fuii; proindeque aplius inter ser- siruclus fuerit, nec prsesentem perlurbationem nie-
a Omnes edit. et codex Lugd., fuerat lemerata d Itams.; omnesvero edit., ille tamen desetit sem-
vesiigio... nola facta solo ailrila est, etc.; mss. Val- pilernum.
e CodexLugd., quoddam commolionis.
liscl, ac Tb.e.odintln lexiu.
t>Codex,YaIIiscl..,/-.s(i---m,sanciitafem. * Omnes edit., priores viros : aptius ms., primoret
_,c Cod.Lugd., Sed hwc cdrisa est; qiianloproxitM virosi
's.hntii_ hmndi excidio, fiinto matjis arecjno, pl_.
731 AD OPERA SANGTIAMBROSII APPENOIX.' 752
!
tuii, nee futtirnm jtidicium perliincscit (I Beg. xvn, A (Ibid., i). Si ergo commendaiur Domino, qui sedifi--
50). Siqtiidem sanctus j>avidhac devolione proie- eavit Synagogam, quanlo est commendatior, qui
cttti, Goliam illum forlissimttm armatttm eliam iner- scdificavilEcclo.siam! Et si is mereiur gratiam, qui
mis occiderit, et vitum bellicositm munilionibus un- impietalis recepiaculum prsestilit; quanfo mnjorem
dique eircumsepiiim sola fidei viritne prostraveril. merelur gratiam, qui reiigioni domicilittm prsepara-
Cuin enini sanctus David non operirelttr galea, non vii! Et si ille ccelesti miserieordia visiiaiur, qtii con-
prajcitigoretiir gladio, non laneea uteretur; occidit slruxit locum, ubi Chrislus semper negatur; quanto
atiteni illnm non telo ferreo, sed gladio spirilali. magis vjsiiandtis esl, a qui fabricari fecit laberna-
Qti.ntjvis enim inermis oculis lioniinum videretnr, culum, uiii Chiislus quotidie prsedicafur!
satis liimenerat gratia divinitatis armnius. Yerum 2. It) ceniurione enim Dominus non quid operis _
ipse spiritalis gladius non fuil gladius; non enim fecerit, sed qua menie operatus sit, comprobavii.
gladio Golias, sed lapide prostraius occubuit. Legi- Nant qui id temporisj quo nondum cbrisliani eratif,
mus io Scriplnris iapidis vocabulo Clirislum figura- solliciie Synagogam Jecil : si fuissent uiique chri-
liler designari, sicttt nii propbela : Lapidem quem stiani, inlelligiiur quod nmlto soliicilius fecisset Ec-
reprobaverunt wdiftcanlcs, hic faclus esl in caput an- clesiam. Sedtamen licetSynagogam asdificet, Chri-
guli (Psal. cxvu, 22). Igiiur cum lapide Golias per- R sttnn prsedicat; iu ipso enim opere commonet pha-
ciititiir, Chrisli virtule prosternilur. El in qua tan- risa_os debere illos suscipere Salvalorem : eidemon-
dcm corporis parte percuiitur?In fronte scilicet; slrat jiropierea se labernacitlum amplius addidisse-,
geniilisenim ei sacrilegus H_*_~Q honio ibi percutjiur ui ronllipliciter ibi Domini gloriam loqtierenturi Si
a Chrtsio, iibi decrat Chrislus : etibi inferttir ei mor- enim credit in Cbrisitim conditor Synagogse, n ulto
tis exiiium, ubi signum salutis non invenitur. Quam- miigiscrcdcredebet habitatoripsius Synagog».
vis enimesset Golias undique armortimprotectione 5. Ceulurio ergo si juslificatus est propter opus
munitus, frons tamen ejus patebal ad mortein ; quia fragile vel terrenumJjustificandus plane virclarissi-
signaculum Salvaloris non geslabat. Atque ideo ibi mtis el provideniissimus Comes nosier,propler opus
perimitur, ubi niidus a Dei gratia reperittit'. lam perpeitiuin vel cpelestc : qui comes sicutestcen-
k. Hsec aulem in figttra.facta esse nenio est, qui Itnione diguiiaie poiior, ita el ftde debet esse devo-
nescial. Nam et David armorum indumentis sese lior.1Sapiens vir et feligiostis comes, qui qtiantum
anle prsecinxerat (l Reg. xui, 39) : sed ctim esset in bello imperatori mililal, tanttim et in jjace mili-
in iis gravis et impedilus, ita ut arabuiare vix pos- tat Siilvalori: el quanlum fesiinat de hosliiim mani-
set, eadem sine cuncialione projecit, significans ar- bus capiivos eruere, lanto ma_;isfestinat a diabolise
ma illn hiijtis mundi vaua et Itixttriosa esse opera, sacrilegio liberare. Ibi inimicos terreni regis inler-
in quibit.sqtti sese permiscere volticrit, lamquam ficil, hie adversarios' D-.miiniccelestis insequiiur :
gravis el gradiemii ad coelum eursom libeium non ibi barbaros vincit, hic dsemones.Sapiens, inqnam,
lnibebii. Siimilei illtul nos docuit, quod non in ar- qui sicut comes imperatoris est, ita et comes
mis tintiim spH'anda vicioria est, sed in nomine Christi csse desiderat. Nam bene. iniqtie et religiose
Salvaloris oranda. agendo, dignitatetit suam cttpit esse perpetttam, se-
SERMOLXIII. cundum quotl scriptttm est in prophefa: Et vos, q
De Servo centurionis in Evangelio in dedicatione boni reges, bonasfacile vias vestras etstudia vestra, et
Basiliese. audite vocem Domini Dei veslti; el pwnitebtt Dotni-
Hic sermo in dedicalioneEcclesiwhabitus cognoscttur, nnm mali , quod locutus est adversus vos (Jerem.
sed prwler slylum ab Ambrosiano ablwrrenlem, et xxvi, 15).
Pattlini de hae dedicalione sileniium, ctim itcqiiede 4. Ergo cum centurio rogaret Domihum, ul de
reliqtdis illic deleclis, neque de s_.Jtc._sejusdemRa- morle ernerel segroianiem, et vellei Dominusad do-
silicw patronis quidquam dicalur, hanc consecra- liiuni centufioiiis pergere, in qua seryttlus decum-
lionem ab Ambrosiocelebratamnon esse abundepa- hebat, aitceiiliirio : 4TJ Dotnine, non sum dignm
tet. Verum neque a quo Prwsule, neqtte quo loco, " ut inlres snb leclum nieitm. Exctisat igilur centurio,
neque quo lemporefacla fuerit, hujus serinonts se- elnesiib icctum ejusingrediaturDoniitius.indignum
ries prodit. se dicit. Ecce dignus est comes noster, sub cujtis
1. Legimus in saneto Evangelio, cum centurionis tecltim hodie Salvator ingredilur.
cujiisdam servus, qui eral1111preliosior, giavipara- 5. Videamtts ipsa cenlurionis excusatio quam ha-
lysis segrittidiue laboraret, et per seniores Judseo- be;it gratiam; ait enim : Dominc, non sum dignus ul
rtim ille centurio rogarelSaiv.ilorem ul ejus dolori- inlres sitb leclutn meutn : sed dic lanliim verbo, et sn-
btts mederelur (erat eniin, ulait Scriptura (Luc. vn, nubiittrpuer nteus (Mallh. viu, 8). 0 fides cbrisliana,
2e_ seq.), morittirus), inter csetera ad majorem com- qiioccum hiimilitate toium impelrare consuesii. Ecce
mendalionis gratiam seniores Judseorum dixisse religiosus cenlurio ad. accipiendam saiuiem dignior
Domino : Dignum est ul hoc itli prwstes; diligit enim fil, dum se profitelur indignum : et dum sedes suas
genlem noslram, et Synagogam ipse wdificavii nobis injuriosas pu.tat, magis eas lionorificas fecit el gr3r
? Ms. Lugd., qui fabrefecittabernaculum. !

735 .EPIST0L.ZEEX A-MBROSIANARUM NUMERO SEGREGATJ.. ADMONITIO. t'U
las. J!a3;n:eenim et perfectso fldei vir, B qni intelli- A ait AposlolUs: Abundantii fidei, et divilUssimpticita-
geret Christum Doniinumccelormn esse, ditm yere- tis jJIICoi: vni, 2). Est enim sanclis viris semper di-
Jjatttr ne liospiiiisui eum nngusta non acciperent-. ves ipsa patqjertas. Unde credh hos beatos hanc Ee-
Ergo conlradicente cenlurione, non pergit ad do- clesiam non minus oraiiohibus, quam impendiis
mnm Dominus. Non pergit Dominus, sed pergit Do- Tabricasse ; «ic enim oportebnt ul Opus Cliristi pre-
mini medicina . non yjsitat aegrum Salvator, sed vi- eibns mngis creseeret, quam csemeniis. Totam eiiim
sitat sanjtas SaJvatoris. - subslnnliam et in hujus facturam operis expende-
, fL_De-fratribusvero uostris sanetis viris ^Vitaiino rJtiTt,"elipsiscefie nihil deest.Ipsa plaiie esi, siciit
et Maiano quid dicam? Scio illos gloriain ab homi- diximus, dives locnplesquepaupertas, quse exjiendit
nibus non qtiserere, 47S n's' a s0'° êo : sea"iaraeh ori.iiia, el pOssidet omnia. Sed hsee a Deo benedi-
laudem eorum etsi ego laceam , ipsa opera loqttun- cla csi, sieiit illa vidua, de qua dieil Dominus in
tur; ad ipsorum enim laudeii) pertinet. quidquld In Evangclio : Mttlier hajc vjdua_ pauper plus qnam
aliis paulo"antelaudavimus. Nam hoc tabernaculum omnes misit; nam omnes lii ex abundanli sibi mise-
etsi pliirimi construxerunt, hi lamen sumplti operati rttnt in munera Dei, hcec autem totum viclum suum,
sunt ttno assensu. Et qUo landem sumptu, cuiii siht quem babuil, misil.
in ssecuJohiediocres el lenues? Illo scilieel, de quo B :-
a Cselera usquevad ftnem hujtjs seniionis ip eod_ Lugd. desttnt.
W EPIST. EX AMBROS.IANARUM 2VU__IE__tO SEGftEGATAS

ADMOMTIO.
Quinque episiolas ex Ambrosianafum catalogb duximus exihienclas, quarum dtise priores, nimirum Ad
scicramvirginem Demeiriadem, et Ad virghtes sacras, in omnibus operum sancli Ambfosii edilionibus vulgatse
fueraol; tres vero posieriores, videlicet: de Invenlionesanclorum Gervasiiet ProtasU; de Iriventioitesanctorum
Vilaiis ei Agricolcv,atque epislola ad Florianum; a Roroariis editoribus priniuni in lucem eiiiisss. Smnt. De
siiigtilis censuram noslram breviter sulqicimus, ul lector intelligat quibus momenlis ad eas abdicandas sinius
indiicli.
Epistolam ad Demmriademotnnes fertiditorum ceniuriic Ambrosio abjudicant, quoriim judicium ratum esse
debere quidqtiid iegenttbus illic occiirrit, aperie probat: maxitne vero quse disputanluf de Pelagianis Diiclore
jiostro poslerioiibiis.EamdeiJi anle aliquot anrois Leoni Magho conaliis erai asserere in sua operum ejusdem
Pontificis edisione Quesnellius :in qiiem utiper Anselmusiiisurgeiis mngnis animis, illiim popuiari suoPio-
spero cum aliis 11611 paueis cfedidit vindicaiidam. Quilibelea in conteniione ulri voliterit parti sese adjnngel;
nns eiiim duin const&lAriibrosii hon esse, Imid relr.igabimur. Cuih porro eadem episiola mullis in locis apud
alios ab AmbrOsioPatres edita fucfit, iiiniili pondere grjvare videreraur nostrum" hoc voiumen , si denuo
ipsam recudere aiiimus essel.
Qtiamobrem qualuorcarum quas hic dabimus, ordinem ducet, quse virghtibus.sacris destinala est. Hsec
autem curiialiortim calcttlo rejicilur, lum a Baronio ipso (ad amwm 52_, nmn. 107) dicilur perperam Ambrbsii
nomine consignaia. Unde hon mirari profecto non possumus quid viiis doctissimis, qui operis a BoHando
inecepli molem liumeris exceperunl, venerit in merilem, cum earii epistolam sub ejusdem Atnbrosii nostri
nomitie lypis ex|U'esserunt. Advenere sane debuerant atictOrem ejus prorsus ignarum exslilisse, illorurn
morum, qui tempofibus sancli Antislitis Rom:c obtinebaht. Nam alioqui huroquam scripsisset, qupd legimtisj
sub finem epistolse : Perseveravii, inijuil, Constanlia in virginitate, per qtiam iiiullw virgines et mediocrcs et
nobilesct illusires satra velahtina sttsceperunt. Qtiam enitn hoc vainun ac fuiile sit, ex Hieronymi cognoscitur
teslimonio, ubi sic ait (Epist. de laudibus Marceilw) : Nulltt,eo iempore nobiiium feminafum voveral Romw
propOsilummonachorum, nec aitdebat propter rei novitatemignominiosum,ut tunc pulabalur, el vile in populis
nomenassumere. Ergo si cni Ambrosio Iribuenda erit hsec epistola, censttram ampleclemtir Joannis Bandini
ad margiiiehi ejnsdem epi.tolae. in Yaticano codiee exaratahi, undc earn amica manu descripiaro liabiiiinus'
in hsec verba -. Nori eslAmbrosii Mediolanerisis,sed alterius cujusdam Ambrosii monaclti,-qui hunc sermonem
Grwce scripsil. Exstal in bibliolhecaVaiicana, el poslmodumin Lalinam lingitam eohversus esl abalio.
Quod-speclal ad reliquas tres illas, qnas inRomana editione primuro prodiisse supra dixirotis, quisquis
easdem ctim aliquibus vere Ambrosianaruro coniendere jiisiitiieri!, siiitim agnoseet quanto discrimine invicem
abborreant. Ut vero id apcriiits ciariusque Sit, qtise in prima illarum de inventiohe corporum Gerva-siie"t'
Protasiireferuntur, cum iis qitie de liae ij)sa itiyenlione Augustinus, Panlinns, alque a.deoipsemel Ambfosius .
memorant, eonferantur. Non diffitendum tamen locum ex bac eadem epistola in fragraenlo Oratiohis Joamii..
DamascenJ de hnaginibus cilatuffl reperiri. Sed nihil alitid ex hoc probare possis, nisi iahi inde ab selate.
eiusdem saneii, si tamen e|us vere sit illud fra|mentum, illam epistolam Ambrosii n.omine circumferr,i con^
.35 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 736
suevisse. Nec vero obscurius videtur sequenlem alicujus esse consarcinatoris, qui Anibrosii narrationem,
qua Vitalis atque Agricolsemartyrum iuvenlioiiem in Exhortalione Virginitatis descriptam reliquii, partim
addendo, parlim mutando, partim transponendo interpolavit. Httc adde Gfegorii Turonensis attctorilatem
diserte affirmantis (Lib. i de Gloria Marl. cap. ii et il) setaie sua martyrum quidem Gervasii atque Protasii
Acta exstitisse, non.vero Vitalis el Agricolse. Postremo Epistola quse in Rbinana editione Flaviano inscri-
biiur; in codice aulem Regise Bibliolbeeie vix ducentis annis superiore : De moribus et honesta vila; licet
ulrobique Ambrosii nomen in fronle feral, huic tamen lilulo ejti«dem slylusaeingenium piane reclamatn.
EPISTOL_E !
EX AMBROSIANARUM NUMERO SEGREGAT-E.
479 EPISTOLA I. __etaffines, coepit aures virginis appelIare,divitias,do-

AntequamAgnw virginis marlyrium describalur, amor mos, possessiones _.familias, alque omnes hujus
in eam filii prwfecti, ejusque repuisa memoratur. mundi delicias reprohiillere, si consensum suum ejtis
Hinc adjicilur virginis condemnalioad lupanar, el coiijugio non negasset.
3. Ad h_-scbeata Agnes tale fertur juveni dedisse
inter miracula divinituspropter eamdempuellamper-
adolescentisin eam intefuus, al- responsum : Discede a me, fomespeccati, nulrimen-
petrala depercuntis lum facinoris, pabuljummoriis: discede a me; quia
que ad viiam revocatio.Tum sequilurvirginis obetlt-
nicorum sedilionemcondemnalio ad rogum, ejusque jam ab alio amalore prajventa sum , qui milii salis
in mediis ignibus illwsw permanentiscruenla cwdes. meliora obtulit ornainenta, et annulo fidci sua. sub-
Mox paganorumin cliristianosad Marlyris lumulum arrhavit me, longe le nobilior et genere et dignilate.
oralioni inslaniesfurore declaraio, nex Emerenlianw, Ornavit insesiiinabilijdextrocherio dexteram meam,
et ConslantiwAugustwsanilas reslilulu, nec non ab et collum meum cinxil la|)idibus preliosis. Tradidit
eadem principe lemplitmliberalrici suw wdificaium, auribus meis insesliniabiles margaritas , el cii'cum-
el ipsius cum aliis plutibus virghrilalispropositum dedit me veriiantibus alque coruscantibus gemmis.
enarralur. Posuit sigiittm in faeiem meam, ut nullttm prseter
ipsum amaioremadmittam. Induit me cyclade auro
AMBROSIDS episcopus servusGIiristivirginibussacris. \\ texla, et irnmenbis monilibus ornavit me. Ostendit
i. Diemfeslum saeraiissimse virginis celebremus: milti lltesauros inconiparabiles , quos inibi .e datu-
hinc psalmiresoneni, indc concrepeiilleclionesriiinc rum repromisit, si in ejus perseveravero araore. Non
populorum turbse lselentur, inde sublevenlur paupe- ergo potero ad conturaeliani prioris amaloris vel as-
res Christi. Omnes ergo gratulemur in Domino, etad picere alium el ilhtni relinquere, cum quo sum cha-
jedificaiionem virginum qualiter passa sit Agnes ritate devlncta ; cujus est generosilas celsior, possi-
beatissima, ad memoriam revocerous. "Tempore illo bilitas fortior, aspeetus pulchrior, amor suavior, et
erat qutedam virgo Romse nobilibus orla nalalibus, omni gratia elegantibr. A quo milii jam llialamus
noinine Agnes, quse cerlans contra principes et po- collocalus est, cujus {mihiorgana modulatis vocibus
testates tenebrarum , terliodecimo setatis suse anno resohant, cujus mihi virgines juslissiinisivocibusean-
mortem perdidit, et viiam invenit; quia solum vilae l;int. Jam roel et lac ex ore ejus suscepi, jam ample-
dilexil Auctorem. Infantia quidem compuiabatur in xibtis ejus castis aslricla480 sum >Jam corpus ejus
annis, h sed erat senectus menlis in moribus : cor- corpori meo socialum est, et sanguis ejus ornavit
pore quidem juvencula, sed animo cana. Pulchra fa- genas meas. Cujusmaler virgo est, cujus pater femi-
"cie,sed pulchrior fide, et elegantior castitate. namnescil; cui angeliserviunt, cujus pulchriiudinem
2. Qusedum a scholis reverleretur, a prsefecti Ur- C sol el luna miranlur, [ctijiisodore reviviscunt mortui,
bis filio adamatur. c Cuj'tis parentes cum rcquisis- cujus taclu confortahlur infirnii, cujus opes num-
_ent,-et invenissenl, coeperunt pulchra offerre, et quam deficiunt, cujusque divitise numquani decre-
pttlchriora promiliere. Denique deluleranl secum scurit. Ipsi soli servoj fidem moam , ipsi me tola de-
preliosissima ornamenta, qnse a beala Agne velttti votione committo. Qiiem cum amavero, casta sum :
qusedarosiercora sunt recusata. Unde faelum est ut cum tetigero, munda sum : cum accepero, virgo sum.
j'uvenis inajori perurgeretur amoris stimulo, et pu- Nec deerunt posl mtptias ftlii, ttbi parttts sine dolore
lans eam juvenis meliora velle accipere ornamenla, succedit, et fecunditas quotidiana cumulatur.
d omnem lapidem jireliosuni secum defert, et glo- 5. Atidiens insanissimus juvenis, amore carpilur
riam : et per se ipsum, et per amicos, et per notos, cseco,et inter angustias aitiroi et corpoiis anbelo cru-
" Tempore illo erat.... et potestates tenebrarum, e dum reauisisset, el invenisset, cwpit offerfeplurima, et
Noalliauo cod. restitnuntur. promittere.
h Omues edit., sed mentis senecluserat immensa; plura & Omnes edit., omhiumlapidum preliosorumsecutri
iiieliiis vero cod. Noall. ut in cQiitextu. delutil aloriam:
c Ila cod. Noall.; dmi.es-utemedj..;_;..;_.? parhties
m EPISTOLiE EX AMBROSlANARUM NUMERO SEGREGATJS. 758.
ciabatur spiriiu. Inler hsec leclo prosternitur, et per 3A ajtales. Deosautem tuos, quorum molusme incurrere
alta suspiria araor a medicis aperiiur. Fiunt nota 48Jnon vis; ipsisirasci periuitle,ipsisloquijube:ipsi
patri, quse hieranl invenla a medicis, et eadem pa-. hoc mihi prsecipianl, ipsi jubeanl se coli, ijisi jubean t
terna voce, quse fuerant jam dicla a filio, ad petitio- adorari. Verum quoniam ad hoc video te lendere,
nem virginis revolvuniur. Abnegat Agnes beatis- quod impelrare non poteris, quidquid libi videlur,
sima, et se nullo pacto prioris asseril sponsi foedera. exerce.
yiolure. Ctimque paler dicerel a in fascibus se con- 7. Symphronius prsefectus dixit: Unum libi e duo-
slilutum prseturam agere, el idcirco quemvis etiam bus elige, aut cum virginihus dese Yestsc sacrifica,
illnslrem virum minimesibi debere prseferri; ccepit aut cum merelricibus scortaberis in conluhernio
tamen vehemenlissime inquirere quis esset sponsus, Jupanari. Et longeerunla le christiani, qui te ila
sancla cujtts Agnes potestale gloriaretur. Tunc ex- magicis artibus imbuerunt, ut hanc calamitatem in-
Siilil quidam ex parasitis ejus, qui diceret hahc chri- trepido animo le posse perierre coiifidas. Unde, ufc
Sli.inani esse ab infanlia, el magicis arlibus ila occu- dixi, aul sacrifica dese Vestse ad laudem generis tui:.
patam , ui dieat Cbrisium sponsum suum esse. aut ad ignominiam nalalium tuorum eris publicse
i. Audiens hsec Symphronius prsefectus lcetuseffi- ' abjeciionis scorlum. Tunc beala Agnes cum ingcnli
citur, etmissa apparitionecum grandi strepitu, suis B consianiia dixit: Si scires quis est Deus meus, non.
eam tribunalibus prsecepit sisli. Et primo quidem ista ex ore luo proferres. Unde ego, quia novi vir-
Mandis eam sermonibus secrelius provocat, deinde lulem Domini mei Jesu Christi, secura contemno.
terroi-ibuspulsat. Sed virgo Chrisli nec blandimenlo minas luas, credcns qnod neque sacrificem idolis
sedncittir, nec lerrore conculitur : sed eodemvuliu, tnis, neqttepolluar sordibus alienis; mecum enim
eodem animo perseverans, el lerrenlem similiter sic- babeo custodem corporis mei angelum Domini. Nam
ut bliindieiitem animo deridebal. Videns itaque unigenitus Dei Filius, quem ignoras, murus est mihi
Sympbroniits prsefeciustanlam in puella conslantiam, inexpugnabilis, et cuslos mihi est numquam dor-
parentes ejus alloquitur : et quia eranl nobiles, et miens, et defensor mihi est numquam deficiens : dii,
vim eis inferre non poterat, lilulum eis chrisliani- auiem tui aul serei sunt, ex quihus cacabi melitis
tatis opposuil. Sequente autem die Agnem sibi pra_- fiunl ad usus hominum : aut lapidei, d ex quibtis.
sentari jubet: et iterum.iterumqiie repetens, replj- platea. melius sternuntur ad evadenduni.lutum. Di-
care ccepit de juvenis amore sermonem. vinilas autem non in lapidibus vanis habitat, sed in
5. Cumqtteomnes sermones ejus casso Iabore de- . ccelis : non in sere aut aliquo meiallo, sed in regno
ficereni, sisti eara suis tribunalibus jussit, cui et superno consisiit. Tu atitera el similes lui, nisi ab
dixit: Siiperstiijo cbristianorum, de quorum te ma- iG istorum cultura recesscrilis, similis.vos pcena con-
gicis ariibits jacias, nisi a te fueril segrcgata, non cludet; sicttt enim illi igne conflati sunt, jjt funde-
poterisinsaniamabjicerepeeloris, neqtte sequissimis rentur ; sic colenles eos perpeiuo incendio confla-
consiliis prsebere consensum. Unde le ad venerabilem buniur : non ut fundanlur, sed ut confundantur in
deam Yestam properare necesse est, et si perseve- selernum, el pereant.
ranlia virginiiaiis placet, ejtts die nocleqtie sacrificiis 8. Ad Irxc insanusjudex jussit eam exspoliari, et
reverendis insislas. Ad lisec bema Agnes respondit-; nudam ad lupanar duci, sub voce praconis dicens
Si filium ttium, quamvis iniquo amore vexatttm, ta- Agnem sacrilegam virginem, deos blaspbemantem,
men viventem hominem recnsavi: liominem uliquc scorlum Iupanaribus dalam. Statim autem ul spo-
qui est rationis capax,~qui et amlire, et videre, et liata el crine soluta est, tantam densitalem capillis
palpare, ct ambulare poiest,h et fulgorelucisjiujtis ejus divina gratia concessit,ut melius viderelur fim-
cum bonis perfiui i si ergo htinc causa amoris Cliri- briis eortim, quaoi vesiibus lecta. Ingressa autem
sti nulla possum ratione respicere; quomodo possum lurpittidinis locum, angelum Domini illic ifa paratum
idola muta el surda,- et sine.sensu et siue anima co- invenit, tilcircumdarel eam immenso lumine, ita ut
lere, et ad injuriam summi Dei cervicem meam vanis nullus posset eam prse splendore respicere, neccon-
D tingere, nec videre. Fulgebat enim tota cella illa,
lapidibus inclinare?
6. Audiens hsec prsefectus Symplironius dixit : quasi radians sol in virlute sua ; et quanto quis cu<
c Cupiopraebere-eonsultum infautise tuse, et adhuc te_ riosior esse voluisset, tanlo sui visus.acicm obtun-
deos blasphemaniem idcirco differo, quia annos tuos debat. Cumque se in oralionem Domino proslravis»
infra sensura asjncio. Noli ergo temetipsam ita de- s.et, apparuit ante oculos ejus stola candidissima, et
spicere, ui motus deorum ineurras. Beala Agnes appreliendens eam induit se, et dixit: Gralias libi
respondit : Noli infantiam corporalem ila in me ago, D.omine Jesu Chrisle, qui me in numero ancil-
despicere, nt putes me te velle babere propitlum. larum tuarum compulans, vestem Itancmihi largiri
Fides enitn nnniii annis, sed in sensibus gerilur : et praaccpisti. Ita namque ad mensuram corpusculi ejus
Deus onuiipoiens meittes magis comprobat, quara aplum erat indumenium, etilanimio candorecon-
a Itacod. Noall. ;edit.vero, in fascibusprwfecturw c Ita cod. Noall., at edit.: Cupio consultum, ete.
se agere. , .,.-,. d Orones .edil., ex quibus sternuntur platew; alia e
b Omnes etlit., el ftore lucis hujus cum bonis.frui; - memorato cod. addila stmt.
cod. Noall., et fulgore, elc.
.39 AD OPERA SANCTIAMBROSJIAPPENRIX, U6
spicoum, ut nulius dubitaret hoc angclicis manibus A . ipsum angelum, ttt restittiat milii filium meum sa-
pr.xparalum. Intorea lupanar efficitur locus oraiio- num. Cui beala Agnesrespondit: Licet fides veslra
nis, in quo aomnes qui fui^sentingressi, adorarent hoc impetrare non niereaiur a Domino; lamenquia
et veuerareniur, danles honorem Deo pro inimeiuo tempus estul virtus: Domini mei Jcsu Christi mani-
splendore, el mundiorcs egrederentur ioras, quaro fesletur, egrediminijomnes foras, ut solitamei ora-
iuerantintus ingressi. tionein offeraro. Ciimque universi foras fuissent
9. Cumque hsec agerenlur, prcefecti filius qui au- egressi, 6 pi'osierneus se in faciem pavimenli, ro-
clor crat hujus sceleris, venitad Iocum cum soda- ga.ecoapilDoniinum, ul juvenem suscilarei. Oranle
libtis suisjuvenciilis, quasi insultaturusjiuells., cum auteni illa, apparuil ei angelus Doniini, et levavit
quibus libidinis sute se posse credebat ludibrium eam flenlem, et confortans aninmm ejus, juveiiem
excrcere : b sed ingressus ut misit anle se puercs suscttavit. Qui egressus foras ccejjil voce publica
fervenles et lurpiter sa.vientes, cum nimia aulem clamare et dicere : Unus est Deusin cceloet In terrs
vencr.itioiie el ingenti atlmiralione egressos ccepit el iu niari, qui est Deus chrislianorum ; nam omnia
impo.ieoles arguere, atque vanos el nolles acmise- lempla vana sunt: dii qui coluntur, omncs vani sunt,
ros jtidicare. Et irridens eos, locum in qtto virgo cl peniius nec sibi possuni, nec aliis aliquod auxi-
adorabat, audactcr ingressus esl: et videns tanlum B liuih exhibcre.
ltimeit circa eam, uon dedil honorem Deo : sed ir- 12. Ad hanc vocein omnes baruspiccs, el templo-
ruens in ipsttnt lumen, priusqnam .el maiiu eam rum ponlifices conturbabanitir, el ftt j>er eos vebc-
contitigcret, cecidit in faciem suara, >.lprselocalu»a menlior qtiatn fuerat, sedilio populorum, alque
diabolo exspiravit. Videnles autetn s.ciiejus, quod oiniies una vocc clainabant : Tolle magsm, lo!!e
moras intus inneclerel, putabant obseoeiiiseum ope- maleficam, qnse etmentesiiiuiat, ct aniinos alienat.
fibus occupaium. El iugredieiis unus ex jttvetiibus, Pi'33feciusautcm videns tania inirabilia, ebstujiuit :
qui ei fatniliarior erat, ui quasi coiigratulareltir in- sed verilus proscriplionem, si contra tempiorum pon-
suliaiioni ejus, et niortuum eum inveniens, excla- tifices ogeret, et Agnem contra suas sententias de-
mavit voce magna, dicens : Piissimi Romani, suc- fen.aret, vicarium sujumad seditionem jtopuiijudi-
currite : niugicis artibus isla merelrix prssfecli cem dereliquit, ipse auiem tristis abscessit, quod
filiuui inicrfecit. Fit rcpeiite coneursus populorum eam1 non potuit post resurreclionem filii sui Ii-
ad Ihealrnm, et varia furentis popili accl.imntio. bcrare. Tunc vicarius Aspasius nomine, d populi
Alii dicebanl magam, alii innocentein, alii sacrile- setliiionem non ierens jttssil itt conspectu om-
gam concJamabanl. nium ignem copiosum accendi, et in mediuin eam
10. Proefectus auiein audiens filium suum in-' G prseeepil jaetari llaminaruni. Quod cum fuissel im-
letiisse, cum4S2 ingeitti tiimullu aclticlu venit ad pleium, slaiim in duas paries divisse sunt flaiiimse,
tiie-trum ; el ingressus locum, in qtio corpus filii et hinc atqite illinc seditiosos populos exurebanl:
ejus jacebat exanime, cum magno clamoredicebal ipsam aulem penitus in nullo contingebai incen-
beaiissirose virgini : Crudelissima omnium feinina- diuffl. Et magis uon hoc virlutibus divinis, sed ma-
rum, ad filium meum voluisti apodixin tuse aitis leficiis repulantcs, dabant fremilus inler se populi,
magicscdemonstrnre; et cttm lalia aiqtie alia liiijus- el inujiilos clamores ad coelum.
ceraodi innecteret, et causam inortis ejus ab ea 15. Tunc beata Agnes exlendcns manus suas in
veliementer inquireref, ait:td eum beatissinia Agnes : medio ignis, Iiis verbis orationem fudit ad Domi-
llle cujus vtiluntatem volebal perficere, ipsein eum nuni : Omnipoiens, adorande, colende, trentende
potestatem accepit. Quare aulem omnes qui ad me Paier©oiniiii mei Jesu Christi, benedico te, quia per
ingressi sunt, sani egressi sunt: quia[ omnes dede- Filiuro luum evasi minas hominuni impiorum, ct
rutit lionorem Deo, qui misit angelum snuro, el in- spurcitias diaboli impolluto ealle transivi. « Ecee
duit me hoc iiidumenlo misericordia. suai, et cusio- irunc sancli Spirilus roreecetesti perfusa, resolulus
divitcorpus meum, quod ab ipsis cuuabulis Cltrislo est juxia me ignis, flanima dividiltir, ei ardor incen-
consecraliim csl ei oblatum. Videmes aulein sj.len- "' dii hujtts ad eos a quibtis mitiistratur.efftiiidiiur. Be-
dorem angelicum, adorabanl omnes, e; abscedebant nedieo le, Pater prsejdicande,qui eiiam inierilain-
illaesi : hic autem impttdens slaihn ulingressus est, mas intrejiidara me ad te veniie permitlis. Ecee jam
ssevireccepil elfremere; cumque ma tum suam ad quod credidi, video : quod speravi, jam leneo : quod
me contingendam aptarel, dedit eui J angelus Do- eoncupivi, eomplector. Te eonfiteor labiis et eorde,
mini in reproiiam, quani eonspicts, moriem. el totis visceribiis cohcupisco. Ecce ad te venio vi-
11. Dicit :ei prsefectus : in hoc apparebil quia non vum et verum Deum,,qui cum Domino Jesu Chri-
magicis -riibus ista gessisli, si deprecala fuetis slb Filio tuo , et cum Spiiitu sanclo vivis et rc-
a Sic Noall. codex : edit. autem, OJJIIJI-qui fuisset codex Noall... in facieiripavimenli.
ingressus, adordrel dans Itonoreinhnmemo lumini, d Populi seditionem non ferens addilur e cod.
el mnndior, etc. Noall. j
h Omnes edj,.y,et iri^ressosante se fwientespueros, e Omnes edit., Ecceet nuncrofe cwlesti perfusus
el lurpUersmviwles.cunt omni veneralione;elc. Noall. per Sphilum sanctum focus juxta me morilur; codex
cod. ui in lexlu. Noail. ut in corpore. !
* E_edemedit., prosternens se in faciem planam: •
!
IM EPISTOL^ Ej_ AMBROSIANARUMNUMERO SEGREGAT___, m
guas modo et semper per infinita ssecula so_culonim,_J± 17. Hsecyisio publiee ab omnibus, qui vidcrani,
amen. divulgata .si. Unde fnciuni esi ul po.-Jaliqiianios an-
ii. Curoquecomplesset oraiiohem,ita oronisignis nos ad Cohstantiam Augusti Oliam hoc faciiiin ab
exstinclus est, ut nec lepor quideni incendii reman- Iiis qtti viderant, uarraretuf. Eral enim ipsa Constan-
sissei. Tunc Aspasius utbis Romse vicarius, populi lia virgo piitdeiilissima, sed ita obsessa vulneribns,
"sedilionemnon ferens, ingutlurejus gladium inergi ul a-capiie usqtte ad pedes nulla membrorum pars
prs_cepit : atque hoe exiiu, roseo stii sangttiriis ru- libera remanerel. Accepta autem spe recttperandse
bore perfusam Cliristus sibi spons:'.m et manyrem salutis, venitad sepulci-um manyris nocte-; el licet
dedicavit.Parenies vero ejtis nullam 4SSPeni'us trrs- pagana, tainen credula animi inleniione preces fide-
tiliam habenles, cum omni g.tudio abstulerunl corpus liter fundebat. Quod ctiro facerei repenle sonn.i sua-
ejus, el posuerunt illud in prsedio stto non longe ab vilate corripitur, el videt per visuni beatissimani
Urbe, via qme dicitur Numenlana. Ubi cum omnis Agnem talia _sibi monila prsefefehlem : Consl.mler
lurba cluislianoruin concurreret, insidias a paganis age, Consianliaj el crede DominumJesum ChiisHiriJ
perpessisunt : et videntes populum infideliuin sti-. filium Dd essC Salvalorem tuurii, per quem modo
pervenientem armatum, omiies ftigerunt; aliquanli -coiiseqtieris oninium vulnerumi quse in corpore iuo
vero lapidom ictibus la:si ev-serunl. } pateris, sanitalem. Ad baitc vocem Conslaiilia evi-
15
iS.a Dutiiorat inier tanta agmina collactanea ejus gilat sana. el sic sana, ut nee sign.im in suisiJieni-
virgo sanelissima Emerentiana, constans siabat im-. Jris alicujus vulueris reinaneret. Reversn igiiur iid
mobilis, el liis verbis exprqbrabat eis dicens : Su- palatium sanissima, facit g.uidiuiti et patri su(>Au-
perflui, miseri, caduci, atque alrocissimi, Deum om- gusto, etfrairibus suis impeiatofibtis. Ooroiiaiiir ci-
nipotentem colentes occiditis, et pro defensione la- viiastota, 4 fit laaiitia militibtiset priroat-ibus suis,
pidum hoiiiiriesiniiocenles jiigulatis.H__c et his simi- atqtie universis aiidientibus htcc , infidelitas gftn-
lia duin tnrbis furetuibusdiceret, lapidala est ab eis, tium confundebatur, el fides Dominica Isenibaiur.
et oians juxtasepulcruni beali.simse Agna. virgrnis, 18. Interca patiem et fraires Augustos fogai, ut
emisit spiritum. Non dubiuin est quod in suo san- basilic-am be:iiso Agnoa construereni, e el sUii illic
guine sit baptizata, qua. pro defensione justitise, mansioHem collocari pra.cepit. Cucurrit auiem Issec
dum confitefetur Doininum, moriem constanterex- ojiinio ad omnes, et quolquot credenles ad <;jusse-
cepif. Eadem denique hora fit terrse motus vche- pujcrum adveuissent, salvabantuf, quacumque infir-
meutissimus; et cum nimia esset cceli serenilas, mitate detenli essenl. Quod facere Chrisiuni ntillus
tanise coruscalioneSjtantaque Fulgura et toniirua ex- dubitat usque inliodiernum diem. Persevefaviltiutcin
sliierunt, ut pars maxima insani popuii exspiraref. (_ ( ipsa Goiistaniia Augusii filiaiti virginitale, pcr qtiam
Unde factum est ul nullus peniius ex eo adveniemi- niuItBeviTgines ei ffiedioci'es, et nobiles, et illustres
_busad sepukra sanciorum aliquas molestias excita- sacra vetamina susceperunt. El quia fides morJis
ret. Yenienles autem parenles bealse Agnse virginisi damna nonpaiitur, usque in hodiernum diem niulta.
cum sacerdolibus nocie, abstulertmt corpus h Enie- virgtnes Romse Agnem beatissimam qnasi incorpore
reniianse, etsepelierunt illud in confinio agelli bea- manentem aspiciunt, et ejus exempltim agenies viri-
lissima. virginis Agnse. liter, et integre perseveranl, credentes sine dubio
i6.1giiur dum parenles sanclie Agnse assiduls pe» quod pei'severaiites perpetuse victorise palroam ac-
noclationibus vigilarent ad sepulcrum ejtts, videntini quirant.
medio noclis silenlio exercitum vir-ginum, qrjse om- 19. Ilsec ego Ambrositts servns Chrisli, dum ih vo-
nes auro iulextis eycladisinduise cum ingenti lumine» Inmin.bus 4@4 abditis iiiveiiissem deseripta, non
prselerlbair. : inter quas eliam vident beaiissimami suin passns infiucttiosa silentio tegi. Ad honorem
Agnem slmililcr ftilgentem , et ad dexieram ejuss igltur tanlae martyris sictil-gesla ejus agnovi, con-
Agnum siantem. Hsee dum videnenl parentes ejus,, scripsi; et ad sedificaiioiieni vestram, o virgines
et qui simul erant, quasi stupore incniisdeleiili sunl. CJifisli, textum passionis ejus credidi destinandum,
Sed beata Agties- rogat sanctas viigihes parumper"J){, ] obsecrans viitiilem Spirilus saneli, tit laborjio-
gradutn figere, etstans parenlibus suis dixit .-Videie ; ster ad-vestram ifnilalioncm fructum in conspeclu
ne me n.ortuam iugealis, sed congaudete mihi ett Dei valeat invenire^ Cui lionor el gloric. in ssoctila,
• • - ' .. '
congratulainiiii; quia cum his virgiriibus lucidas se- anien.'
'
des accepj, et illisuni junclaJn ccelis, qiiem in ter- - IPISTOLA II (Atias LIIJ).
ris posita <*- loia devolione dilexL Et-Iiis diciis, per^1 Gutri-beneficia Dei legenda nori sinl, visionem tiarfal,
- ' . , .
traiisiil.; '• quasibiper quadragesimariiGervasius ac Prohisius
»'I_a 'eo_ex-Neali.;-omi.es- autero -eiii.,'Etnemf-

- tiariaaitieny.qlim -1-ampr.idiumpag. 174. - -
fuemi_collqctaitea,ejus,virgp satrctisT .-eJidil.5j£._si/.Ji7/ic mqnsoleum coliocarj? €onsuJe
sima. licel cailiecumcna,consiahter slabal, inlrepidai Acla Liberiiin ConciliisPhil. Labcei p. 57.
elimmobilis. f Esedemedii., obse.cranscliaritalem Sphitus sqncti,
' i> --"•
E-\.i..sanctmEinerenliuiimvirginis.- ul labor noster in vesira imiialionefrucldnt in cdnsffepiu
. e'.E__dem'e'dij..'-b/otinimimleniiorieldilexi.' . - - ' Domijiiivdlecainvenire, " ' -jiien":"_ode..1yej'o
' Noall. ttl
- f Ita codex Noall.; edil. yefo, militaniibus atqrie e ii_Js"in le-.fij-. ._* "' ».;:,,)
privatis. De quo loco videsis nolas Gasauboiiiifij .-. _.:-:, _ -: ;-.-.. .
U~5 AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPENDIX. 111
semel et iterum, tertia autem vice etiani Paultis ap- A decem annos in Dei servilio perdurantes, ad iioc
paruerat, ut eis posl exhumalas ipsorum reliquiasi perlingere meruerunt, ut Clirisli martyres efficc-
Ecclesia conslruerelur, imperans.\Addit convocaiis ; rentur. Quorum corpora in eodem loco invenies, in
coepiscopisinventaesse sanclorum corpora, quorutn: quo stas et oras. jDuodecimpedum altiludine lerra
conversionetn,necem ac sepulturam ex schedulaillic: coopertam arcam invenies, quam arcam superius
delecta referl. Quibtts Vilalisac Valeriw marlyrium>, exallabis, et in nornine eorum Ecclesiam fabricabis.
etiam inserilui: Cumque ab eo eortim nomina requirerem, dixit
mihi: Ad caput eorum libellum scriptum invenies,
AMBROSIUS servus Chrisli fratribus per omnem Ita- in
liamin Domino selernam salutem. quo el oriuseorum, el finis scriplus est.
5. Convocans itnque omncs per circuitum iratrcs
1. In divinis voluminibus reus subscribitur, qui et episcopos urbium vicinarum, referens univeisa
non studuerit dare gratis, quod ipse gratis accepit^ qu_evideram, quseque audieram, ipsis coram positis,
quidquid enim Ecclesise. Domini profuturumerat, primus ego lerrse tbssor accessi : weteri vero epi-
subtraxisse arguilur, cum nolueril tradere omnibus, scopi proseculi, fodientes pervenirous ad arcam,
quod ipsenon celandumaccepeiit. Unde Psalmogra- quam sanctus promiserat Paulus :quam aperienles,
phus vates canit: Jusliliam tuam non abscondi in B invenimus quasi in ipsa hora positos 485 sanctos,
corde meo : veritalem tuam el salulare tuum dixi. Non miro odore flagrani.es. Ad eorum caput libeilum in-
celavi misericordiam luam in conciliomullorum (Ps. venimus, in qno erant lisec per ordinem universa
xxxix, 11). Et pro hoc opere quasivicissiiudinem a conscripta:
Deo poslulans adjeeit: Tu autem, Dotnine,ne elonges 6. Ego servus Christi Philippus intra domurii
misericordiam tuama me (Ibid., 12). Qttasi diceret meam sanctorum corpora, quse cum filio meo ra-
Deo : sicut ego feci alios misericordiam invenire, ita pui, sepelivi. Qttoriini roaler Vaieria el paler Vilalis
et ipse non paliaris longe fieri misericordias luas a suntdieii : quos uno ortu geminos genuere, et uriuin
me. Aperiamus ergocur ista prsemisimus, et vestros Prolasium, alierum Gervasium vocaverunt>.
animos qui pie deDomino senlilis et credilis, de in- 7. Quorttm pater Viialis miics consularis, cum
ventione sanctorum corporum ad tetiiiam invi- fuisset cum Paulino'judice suo Ravennam ingressus,
temus. el coepisset Paulinus chrislianos ad sacrtlicandum _
2. In diebus itaque transacla. nuper quadrage- requirere, oblatus ejsl ei quidara chi-istianus nomine
slmse, ctim Dominus donasset mihi, ut jejunaniium Ursicinus, arle medicus, nalione Ligur. Tuncjusît
R et orantitim me faceret esse participem, in ora- eum Patilinus in
cqnspectti suo lorqueri, dicens :
tione positum ita me somnus oppressit, ut nec vigi- C Sacrifica, UrsicineJ diis imniorialibus. Ille autem
lans aperte, nec dormiens integre, viderem apertis respondens, dixil ad eum : Non sacrificabo surdis
octilis mecum duos juvenes epbebos vestibus candi- et rnutis, sed sacrificabo Domino meo Jesu Chrislo.
dissimis, id est, colobio el pallio indutos, calignlis Etjcum vidissel, quod eum mulare non posset a
calceatos, manibusexlensis oranles. Nullam quidem coiislantia sua, posl nimia lormenta, jussil eum ea-
gravedinem patiens, Ioqui cum eis non poieram : pitalem subire sentenliam. Loctts autem ille, ubi de-
sed quia, ut dixi,pars in me somni incumbebat, quse collabanlur chrisliani , hoc habebat yocabulum,
me ad eorura interrogationem verbum proferre non ut dicerelur, ad Palmam. Arbor enim anliqua Pal-
sineret.Plene autem evigilanti visioeorum ab oculis mse illic erat. I
meis elapsa esi. 8. Igilurctim, utdiximus, posl nimia formenta
3. Factum est proinde ut rogarem Domini miseri- decollandus venissel sanclus Ursicinus ad Paltnam,
cordiam,ut siludificaiio dsemonum esset, abscede- expavit: et dum vellet male evadere, excJaniavit S.
rel: si vero esset verilas, plenius apparerei. Ad im- Vitaiis dicens : Noli; noli, Urslcine medice, qui alios
petrandum vero quse poscebam aDomino attgmentavi curare consuevisli, le ipsum seiemse morlis jaculo
jejunium : similique modo, canenie gallo, orantes vulnerare; et qui per passiones nimias venisli ad
mecum iidem juvenes apparuerunt. D palmam, coronam noli perdere a Domino prsepara-
i. In terlia vero nocte, defeclo jejuniis corpore, lani. Audiens hsec sancius Ursicintts, genu posuit,
non dormienti, sed siupenti, cum quadam niihi ler- et spiculatorem, ut feriret, hnrtatus ; agens poeni-
tia apparuere persona, qua. similis eral beato Paulo tehtiam quod expavisset. Quem spiculaior feriens,
aposlolo, cujus me vullum piciura docuerat, in lan- Christi martyrem fecii. Stntiinque sauctus Yitalis
lum ut ipse mccum, illis tacentibus, loqueretur di- corpus martyris rajuens, intra Ravennensium urbem
cens : Istisunt qui monita mea secuti, praadia et di- sepelivit cum omni honestate majtyri debila, et ad
vitias respuentes, secuti sunt Domini nostri Jesu judieem ullra sancius Yitalis venire contempsit.
Ghristi vestigia, uihil terrenum, nihilque carnale Quem Paulinus consularis ideo maxime teneri man-
concupiscentes, in media hac Mediolanensi urbe per davit; non lanlum quia conlempsit ad eum redire,
i
aDeest in Rom. edit., et oraniium. utrique patrimonio successissenl,dotnumpropriam, etc.
h Bom. edit., vocaverunt, cutnqtte ab inlestato Nos vero dttos codices Lotigipontinos,qui iiiartyrium
Gervasiuset Protasius, hoc esi, patre sancio Viiale SS. Vitalis ac Valerhe huic episiolai inserunt, secuti
martyre, et maire sanctw memoriw Valeria defunctis, sumus. I
74S SERMONES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRJPTI. 746
verum quantum ob hoc quod chrisiianus esset de- jA propriam in qua naii fuefant, et_ res universas pa-
leclus. rentum, et casellulas venumdantes, dederunt omne
9. Tunc uiinistri ejus rapientes eum in conspeclu prelium patiperibus, et.familiolam suam ingenuam
ejus adduxerunl. Et videns eum Paulinus, ait ad fecerunt: ipsique se in uno cceuaculo concluserunt,
eum : Quomodo maleficiis deceptus es, Vitalis, ut et per decem annos lectioni et oralioni vacantes,
non sacrifiees diis ? Cui ille respondit.: Non sacrift- hoc ordine in anno conversionis suie undecimo ad
co surdis et mulis, sed sacrifico Deo meo, qui fecit palmam marlyrii a pervenerunt.
coelum et terram, mare et omnia quse in eis' sunt, ii. Superveniente comile.Astasio.qui proficisce-
el Jesu Cltrislo filio.ejus, qui cuni eo etSpiritusan- balur ad bellum,-quod a Marcomanis fuerat exciia-
cto vivit et regnat. Tunc Paulinus jussit eum levari lum, L occurrcrunt ei templorum culiores cum sa-
in equuleo, ut per tormenta, ejus cousensum ad sacerdoiibus suis, dicenies : Si vis lsettti ad.Augiisios
crificandum compelleret. Sed sanclus Viialis slu- nostros reverti et vicior, Gervasittm et Proiasitim
duil, ut Deoredderet gemmampretiosam, quam radiis noslris sacrificare compelle; vehemenier enim
perediabojus studebat. Et respondens, ait ei : Infi- dii noslri de eorum contemplu commoti, responsum
iiita Ubi dominatur stultitia -.aut putas memelipsum nobis dare contemnunt.
posse decipere, qui alios a periculo mortis, vel de- B ] !_• Audiens hsec Astasius comes jussit eos teneri,
ceptionis liberare studui ? et ad se adduci. Quibus dixit : Hortor vos uf deo-
10. Tunc .Paulinus consularis dixit ad Offtcia- ruro nosirorum injurias temperantes, ad immolan-
rium : Duciteenm ad palmam, el- nolite decollare, dum eis devoiLsiudeatis inslstete ;_ut expediiio -mea
si sacrificare conlempserit: sed facile foveam in gnaviter celebretur. Beattis Gervasius dixit: Victo-
terra, tamdhr quo usque perveniatis ad aquara, et riam de ccelo debes ab omnipotenie Deo requirere,
ibi eum supinum deponite, et terra atque lapidibus non de simulaoris iinmundis ct vanis, quse octilos
obruium, ibi dimitliie. Quod ctim fuissei implelum, habent sine ltimine, aures sine auditu, nares sine
Deus sibi sanctum Yitalem ita marlyrem consecra- odoratu, os sine sermone, manus sine laciu, pedes
vit, ut sacerdos Apollinis qui hoe consilium Paulino sine gressu, et ventrem absque inlerioribus pro-
judici dederat, diabolo.repletus, per septein dies banlur habere, etsine flatu esse noscunlur. Indigna-
energumenus clamaret ibi, ubi obruius estsanctus lus comes Asiasius jussil eum tamdiu plumbatis
Yitalis, dicens : Incendis me, martyr; crttcias me, tundi, qtiamdiu exhalaret spiritum.
sancte. Post seplem vero dies prsecipitalus a diabolo 16. Quo amoto, jussit sibi astare Prolasium, cui
in flumine, exspiravit. Sanctusautem Vilalisglotio- dixit: Miser, vel tu vivere slude , et noli _3.WS_.V_.TO.:
sus manyr Christi, juxta civitatem Ravennensium 'C fieri, sicut et frater luus. Cui Protasius respondens,
prseslat oralionibus vel intercessionibus suis benefi- ait : Quis esl miser, ego qui non timeo, an tu qui
cia omnibus credenlibus Jesum Christum usque in _me limere probaris?Comesdixit: Ego te, quomodo
liodiernura diem. limeo ? Protasius respondit : In eo quod le limes Ise-
11. Yaleria aulem conjux ejus, dum vellet corpus di, si non sacrifieavero; si enim non titneres le lsedi
sancli Vitalis aulerre, a clirislianis prohibita est, a me, me ad sacrificium non coropelleres. Ego au-
et in visionibus ssepe admonita , ne sancium tem te non tiroens contemno minas luas, et omnia
corpus a malo homine iene positum violaret. idoia tua, quasi stercora computans, Deutn solum
Sed illa in intentione perdurante, evidentius ei . qui regnat in cceiis, adbro.
apparuit sanclus Vitalis, dieens , ad eam : Noli 17. Audiens hsec Astasius, jussit eum fnsiibus
niilii molesla esse, mulier; quia numquam mihi csedi. Postea vero erecto dixit: Miser, ut quid tam
tam gloriosum poieris parare sepulcrum, quale superbus et tam rebellis existis? vis perire, sicut
milii DominusJesus Ghrislus fieri jussit. tuum probasti perire germanum ? Protasins dixit :
. 12. Ipsa autem dum revertereiur ad urbem Me- _Non tibi irascor, nec ego, nec ipsa jusiitia; quoniam
diolwensium, incurrit horhines idololatras Silvano csecos tui cordis oculos atlendo : increduliias enim,
sacrificantes in ilinere ; quam cum vidissent, depo- D quse in ttiis sensibus regnat, non te permitiit videre
nentes eam de vehiculo, 486 hortabaniur secum quod Dei est. Nam et Dominus meus Jesus Cbristus,
epulari. Cumque illa resistens, dicerel : Cliristiana crucifigentes se non maledixit: sed potius ul eis in-
sum, non iicet mihi de Silvani vestri sacrificiis man- dulgeretur, oravit, addens et hoc, quia nescirent
ducare, statim illi hsec audientes, tanta eam csede quid facerent. Unde et ego tui, misereor; quia ne-
mactaveruiit, ut vix eam seminecem sui homines ad scis quid facias. Ageergn quod ccepisti, ut mibi pos-
Mediolanensium urbem perducerent, ita ut intra tri- sit cum meo fratreGervasio hodie benignitas Sal-
duum migraret ad Christum. valoris nostri occurrere.
13. Et pnsteaquain pater eorum beatus Yitalis 18. Tunc comes Astasius jussit eum eapite ca>di.
martyrio est coronalus, atque Iiealissima roater Ya- Quod cum factum esset, ego Philippus_ absiuli cum
leria migravit ad Christum, ab inteslato jiire Gerva- filio meo furtim nocte sanctorum istorum corpora,
sius et Protasius parentibus successissent; domum et in domo mea, Deo solo teste, in ista arca saxea
a Rom. edit;, idola respuentes, sub Astasio comite! cilefpervenerunt. Nam eo
h tempore superveniente, etc.
m Mediolanensicivitaie die kalendarum juniarum feli- Eadem edit., occurrerunt ei cultoresidolorum.
PATROL. XVII. 2.
' '
747 AD OPERA SANCTI AMiffiOSlI APPENDIX. "9.8
• A cliristianus christiano, el noxnoclt, hoeest, Jud_eus
sepelivi, erede.is me orationibus eorum consequi ___,
misericordiam Domini nostri Jesu Ciiristi, qui cum Jndoeo. I
Patre et Sjiiritu sancto vivit el regnat in ssecula s_e- i. Gerte et ipsi dsemoues conDtehanlur, et ab ho-
culorum, amen. minum corporibiis iliico egrediebantur. El multi
487 EPISTOLA III (Alias LY). qui variis vexabantttr jegritudinibus >, sanctofum
Marlyrum Vitalis et Agficolw,quiRononiw ittterlmnu- .angentes sudaria, coniinuo 'sanabantur, et plura
los Judworum sepullieranl, facfam cum plausuvhris- per sanelos suos mirabilia in populi prseseniia, dum
tianorum, Judwofum admiratione, ac miraculis non sacra veherentur pignora, operaius est-Dominus.
paucis inventionemreferl. Eosdetn el a nomitte et a 5. CoJligaul ergo alii aurum atque argentum, el
constanlia in suppticiis laudal : aliaque nonnulla de lalentibus eruant venis, legant preliosa nioiii-
subjicit ad eamdemrem perlinentia. ijium serta: temppralis isfe thesaurus est, el haben-
AMBROSIUS servus Jesu Christi, vocatus episcopus, tihtis iion infreqhenter perniciosus. Nos legimus
dileetissiniis fratribus, a et universis plebibus per mariyrum clavos; et plures quidem, quia plura in
lialiam seternam in Domino salutem. eis vulnera, quani membra fuerunl. Colliglmus san-
1. Magua atque praecelsa martyrum tesliinonia, guinem iriumphal|em, el crucis lignum. Namquesic-
ilequibus vobis scripturus suro, noster potitis atie- ]_.tit qui ad convivium magiium invitanlur, apopho-
nuat, quam expiical sermo. Yerani quod sermo at- reta secum referre consuerunt, ita -nos ex convivio
tenual, virtus adaugel; idcirco quod in me minus Bononiensi apoplioreta gratise et sanctitatis plena
est, in martyribus luculenter resplendet. nobis reservare cUravimus.
- 2„ liivilattis itaque a plebe Bononiensi negare 6. Sanctorum igilur martyrum uni nomen est Vi-
pra.senliam meani, Domino suggerenie, nullateiius talis, Agricola nomen alteri: utrique nomen ap-
potui; quoniam tempus aderat, ut sua quse Chri- lum ; ut martyrit!) jam de»ignaii ipsis etiam voca-
stus soiet mirabilia, suis fidelibus oslenderel. Nam bulis noscerenlur. Nam ille YitaJis dictus esl,
Diocletiani et Maximiani imperatorum temporibus quasi per isiius vjitsecontemptum, vilam aliam quae
duo vii'i, Vilalis nempe ct Agricola-, pro Chrislo in tkerna esl, sibi compararet : iste vero Agricola, qui
civitate Bononise marlyrium passi sunt, quoruni bonos spirilalis graiias fructus sererel, et sui san-
eorpora, ne afidelibus reperirentnr, inler Judseoruin guinis effusione meritorum et yirlutum suarum
sepulcra recondita fueranl. Chrisium igitur confi- plantaria rigaret.
tentes, et pro ejus gloria morientes, inler eos qui 7. Sanctus Vilalis, cttm a perseculoribus, ut
eum negaverunl, indecore sepulti sunt. Loeum au- Clnistum iitegarei, imper-atetur, et iJJe constanlius
tem, qui omnes latebal, Christiis Dominus noster€"Ch conflteretur; adeo oniiii tormenloruni genere eru-
mihi revebire dignalus est. Ubi jejuniis et orationi- ciatus est, ut uullus itiejus corpore sine ¥ulnere es-
' bus
plures habentes excubias^ inveninius liindem set iocus. Quare hanc ad Dominura 4S8 -rationem
. pignora martyrum-, prout mihi Dominus revelave- effudii, dicens : Domine Jesu Christe Snlvator meus
vat, tamquam iuter spinas rosam legentcs, etomni- et Deus meus, jitbe suscipi spi.ituni nteuni; quia
. bus palam manifeslata sunl. jam desidero acojpere eoronaro, quam sanctus an-
3. Aderat populus ehristiantts cum plausu el l_e- geius tuus iniiii osieud.it. Eteomj.leta"OF..lione, emi-
titia. Judiei ludentes dicebanl : Flores visi sunt in sit spiritum. I
terra nostra (Canl. u, 12). Respondebant christiani: 8- Sanctus vero Agricola milioribus ita prseditus
Tempus incisionis advenitflbid.). Alii dicebant': Alii eral -moribus, ut ab omijibus impense diligerelnr;
seminaveruiit, el nos in eorum laborcs inlroimus , ideoque ejus passionem differebanl. Yerum perse-
et martyrum fructus recipimus ; ut quod scriptom culorum hiec indulgentia, quapiam etiam inimani-
est impleatur, quodqui seminat, et qui metit,- raer- tate martyri yidebatur acerbior; nec enim eorum-
cedem accipit (Joan. iv, 38). Judsei audientes voces blandiiise sedulilatis, sed fraudis erant : differebant
plaudentis Ecclesi_e, ridentes dicebant: Vox lurtu- quippe coronam. Ilinc riamque formenta supplieia-
ris audita eslin terra noslra (Catu. u, 12): christia-DD que plura in sancto exercuere Yitale, ut «anctum
ni dicebant: Vinem florentes dederiinl odorem suum lerrerent Agrieolam : sed Dominus iila In mnjorem
(Ibid., 13). Unde.bene per proplietam dicitur : ejus consiaiJtiani[venIt. Denique videntes nibilpro-
Dies diei eructal verbum, et nox nocti indicat scien- ficere, eum lanrjem cruci affixerunt; sicque Dco
liam.(Psal. xyin, 3). Quasi dicat: Die.sdiei, hoc est, spirilum reddiditl
a Reg., el universw plebi wternam in Do- balur, in martyribus pius reperilur. Sancli martyris
' mirioCodex
salittem. Magna atque pfwcelsa martyrum tesii- namen .'gricotuest. C_eiera vei'0 eadenf serie, aciis-
monia, qum allenuat nosier polius quain exptieatser- dem verbis, excepta ttnaaut aiteraêiitenlia , lia-
mo. Igilur inyitatus a plcbe Rononiensi, negare prw- benlur in Exhortat. Virgin. a cap. l-,uum. 2, tisque
sentiam.tneahinullatetius poiui; quoniam lentpus ade- . ad cap. 2, nuro. 10. Sed posl verba : hodie .dedica-
"rdt, ut 'sriaDbniiniismirabilia , 'qriw~sblet,bslerideret. ' fjius subjuhgituriJIu invbcatio, quam1in lil). cil. cap.
Apophoreta qriidemiplehasanctitatis ei gralim iiiecvm M, ri_im.*9i, legejre est: postquam additur cJausu-
detuti: apophoreta aulem soleht habere iriutnphos la : Passi surit, etc., ut infra.
principum. El hmc apoplwrela triumphalia sunl; h Reg. codex , | profiteretur DominumJesttm Cliri-
. Chrkti enhn nostri principis triumphi -sunt martyfum btunv,iltis omriiunitormenlorum in eo -genera.ekcrcen-
palmce.Ergoqmd.in meminus esl, qtiam\prmnme- tibus, itattt nonesSet, e.c.
"43 SERMONES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. 7S0
9. Sanclus Yitalis sancti Agricolseservus fuerat, A i. Vanus sermo cito polluit meniem : et facilo
mox ejus in passione socius, nunc glorise consorsi agitur, quod libenter auditur. Hoc |iroferatur ex Ia-
faclus est. Merilo aulem sanclus Yiialis primo.pas-. biis, quod aures non polluat audientis. » Mores ho-
sus est, el ul servtis pra.ce.sit; quia domino para- minis lingua pandit; etqualis sermo ostenditur, la--
bat locum : secuius esl dominus, ut servi prudentisi lis animtts comprobatur : Ex abundantia eniin cordis
fidem probaret. Passio servi discipliua esi Domini : os loquilur, ul sej-iptum est (Malth. xu, 34). lietine
Iiicinslituit, ille implevit;iiihiHlli servitute decer-• verbum quod non sediflcataudientes; quia qui olto-
pitur. Quomodo aulem minui poiesl, qtiod Chrislusi sum verbum non reprimit, cilo h ad noxia transit.
douavit egregle". Ule qtiidero liomitil serviendo di- 4S9 S."De alieno malo os luum non coinquines:
dicit quomodo placeret Chrisio : hic geroinam ac-• nuiiiquam detralias peccanti, sed condole : quod in
quisivit laudem in illo magislciii, _iu se martyrii, aliis detralijs, iu te poiius pertimesce. Numquam
Beneficiis mutuo certaveruni, posiquam sequales; profecto detrahes, si teTpsum bene perspexeris.
esse meruerunl •.hic illum ad martyiium prsemisit, Tautuni cura corrigere vilam tuam, quantuin pro-
iilc istum accersivit. Nibil ergo ad meritum iiomi- spicis alienam. Per nullam fallaciam viiam alicujus
nis condilio detraxit, nihil dignitas auxit: sedI defendas.
ulrumque fides consummavii. Nam scriplum est: : _B 6. Nec plaga, nee mors te terrebit, si bene el pie
Siveliber, sive servjts, omnes in Chtisto unum su- vixeris. Curiosiias periculosa prsesumptio est. Plus
mus; et : Unusquisque quod feceiil 'bonutn, hoc re- dilige audire, quam dicere: plus auscuitare, quam
cipiel a Domino(Eplies. vi, 8). Apud Dominumeiiim loqtti. Qui obtemperat in nialo, similis est ei, qui
servitus et libertas sequa lance peuduniur: cum facit malum. Facientem el obsequentem c par poeni-
nulla sil mnjor diguitas, quam-servireChrislo, qui tentia constringil. Quidqtiid boni cum discrelione
taniinos sestimavil, ul animam stiam pro nobistra- feceris, virtus est: virtus vero indiscreta pro vitio
deret. deputatur.
10. Haecvobis pauea el compendiario, dilectissi- 7. Testimonium tuum nulli noceal 1: sermo luus
mi fratres, de corporiim sanctorum mariyrum in- non sit reprehensibilis, sed ab omnibus sit acceplus
ventione significare curaviinus; ut ipsorum inemo- atque laudabilis. Nullius personse xtffectu a recto
riarn in Eccleslis facere valealis. Passi stint autem judicio defleclaris, an dives, an pauper sit; causam
sancti marlyres sub Diocletiano et Maximiano im- respice, non personam. Jusiitiam pro sola a.Jerna
peratoribus, in civitate Bononiensi proviucise Ita- retrrbiitione distribue; qui enim prsesentia dona
iise, pridie nonas Novembris, regnanle Jesu Chrislo affeclat, futuram gloriam non quseril, vel sperat. In
Domino nostro, cui esi omnishonoretgioria in sse- G ( judicio numquara misericordiam deseras : d impia
cula sseculorum, amen. justitia est humanse fragiliiatinon ignoscere. Nullum
EPISTOLA IV (Alias XXIX). ante judiciuro condemnes: nullurojudices suspicionis
Fiorianum ad maturam et continuam pmnitenliam ex- arbitrio.
~ S. Cave honores, quos lepere sine eulpa non
cilans, quid ipsi sive i.n dictis sivein faclis sequen-
dum fugiendumvesit, prwscribit. potes. e Sublimitas lionorum sine onere peccati vix
AMBROSIDS episcopus FLORUNO. teneltir; ideo dieii Apostolus: Nec qumrenies ab
1. Dilecte fili, dilige lactymas, "noli differre eas. Itominibusgloriam (1 Thess. u, ;6), in majori enim
Tanlum promptus esto ad laroenta, quantuni fuisti gradu 4S0 majorsine dubio ctilpa est: qui minor
promptus et pronus adculpam. Nulla res de peccalo est, venise proximus est.
tesecurutn faciat (Eccl. v, S). 9. Nullus f sine peccali periculo lerrenas res
•
2. Non potes iram vitare, saltem tempera. Ma- adminislral: valderaruniesl,utquidiyilias possidel;
gna gloria est, si cui potuisii nocere, parcas; pec- ad requiem tendat. Unde scriplum est : Amendico
canli in le non retribuas secuiidum culpam, sciens vobis quod dives difftcile inlrabit in regnum cwlorum
in leyenlurum esse Jjudicium.Nam non liabebis in- T (Maith. xix, 25). Qui curis lerrenis se implicat, s a
dulgenliam, nisi alteri donuveris; odium enim ho- Dominose separat. NemopoleslampIecti.Deigfaliam
niinem separat a regno, a ccelo subtfahit, a paradiso simul et sseeuli. Diffi.ile .est cceleslibus et terrenis
dejicit (Jacob.u, 15). curis simul insistere. Difficile est Deum simul et
.. In omnibus actibus luis imilare bonos, semu- mundum diligere. Toto animo odi et damna quod
lare sanetos, habeto ante oeulos exeni|)la sanclo- diligit mundus. Tamquam.morlutis,,a lab.eet,affectu
rum ; socios libi bonosconjunge;quia si socius fue- Istius mundi le-separa .-siculsepuilus, nullanihabeas
ris coiiversaiionis, eris ct viituiis (Psal. xvu, 26). curam dehoc s_eculo.:.tamquamdefunctus, ab omni
Periculosum est cum his qtii male vivunt, conver- lerreno le priva negoiio. Contemne vivens, quse post
sari. Melius est ergo liabere nialoruniodiura,' quani raortem liabere.non poteris.
consorlium. - 10. h Omnibus trlbue: noueligas, cui miserearis;
a Rom. edit., Mentemhominis, etc. fH.ii: hi majori gradu elc.
h Eadeni-edil., ad noxiamirahil. f Regius codex, sme peccato.lerrenasres .etc.
c _Reg.Godex, perpelua pwnaeonslringit. _ Rom. edit. ab eo lesepara. Minus commode.
d Codex Reg., impia mens esl, etc. !>£adem edit, Omnibusle tribue.. ne forteprwferas
c Idem cod. Sublimatushonoremagtiiliidoesl scete- i/.Mni,elc. _
7Si AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 7S2
ne forte prsetereas illuni, qui meretur accipere : A!A remuneraiio amjttiiur. a De liis dicilur : Amen dico
incertum est enim pro quo placeas magis Deo. Non vobis,receperuntmercedemsuam ( Malth. vi, S)*Justis
auferas uni unde tiibuas alteri; ne alieno spblio in cceio, non in terra merces promittiiur.
miserieordem te ostendas: condemnat miseratio ista, 12. Legequodscripserim; etvidenequodlegendo
non proficit. miraris, vivendp contemnas. Vale, et nos dilige;
11. Bonum quod facis, misericordice, non jactanlise quia te ut Qliuninos diligimus.
causa facias; si enira hic laus quserilur, in ccelo
B De his dicitur haec verba cum subjecto Maltutei Vide quisquis hac
legis, ne quod legendo respich, vU
loco in Reg. cod. desiderantur : in quo eiiaui posfc vendo contemnas.Laus Deo. Amen.
verbum promiiliiur epislola desinit in hunc modum :
MONITUM.
Sequentes duse precaliones in omnibusquidem Ambrosianisediiionibusreperiebantur: sedscripla earum

exemplaria perquam rara sunt, et inventu d'fflcilia. Nobis profecto, forulis nobiliorum bibliothecarum
non indiligenler perlustratis, manuscripium prioris orationis nullum, posierioris vero lantum unicum dete-
gere licuit. Qjiod argumenlum est haud mediocre illob a qnibus inter Ambrosii Opera primum editsesunt,
non frequenlium exemplarium aucloritate niii poluisse. Non mirum igilursi a judieibus sagacioribns uira-
que parlus adullerini loco habita fuerit; etiamsi enini prima non paucis Doctore nostro visa sit digna,
tamen altenlius consideranii et ejus slylus ab Ambrosiano paulum diversus, el in ea citali ex antiquo
foedere loci nonuulli cum LXS versione non congruere deprehendunlur, Quod vero atlinel ad posteriorem/
in ea rejicienda tninor esldilflculias ; quippequaelicet noninelegans, Ambrosianajgravitatis vix quidquam
prae se ferat. Eam autem ad codicem Floriacensem annorum circiler 700 exactam, multo quam fuerat,
emendatiorem exhibemus. Cseterum nobis minime placet, quod Theophilus Reinaudus ulramque ea prdpter
Mediolanensi episcopo aseriptam pulat, quia caracterps S. A. eisdem) oralionibtis in manuscriplo aliquo
pranotatos de sancto Ambrosio quispiam interpretalus sit, cum per illos sanctus Anselmus indicaretur.
Enim vero ut alia quadrarent, nimium unius raiio dissidet ab altera, qtiam ut ambarum eumdem auctorem
fuisse arbitremur. I
PREGATIONES DILE
HAGTENUS AMBROSIO ATTRIBUTJE.
489 PREC4TIO PRIMA. JJ gere, sentire et firmiter reiinere, dicere et cogitare,-

In prmparalione ad Missam. quod tibi placet, ietexpeditanimcemere.IntretSpiritus
i. Summe sacerdos et vere pontifex.Jesu Christe, luus bonus in djr meiim, qui sonet ibi sine sono, et
qui te oblulisti Deo Palri in ara crucis hostiam pu- sine strepitu verbnrum loquatur omnem verilatem
ram elimmaculatam pro nobis miseris peccatoribus, tantorum mysteriorum.Profundasuntnimis,elsacro
et qui dedisli nobis carnem tuam admanducandum, tecta velamine.
ct sanguinem tuum ad bibendum, el posuisti myste- 5. Propter iriagnam clemenliam ttiam concede
rium in virtute Spirilus sancti, dicens : Hmc quoiies- mihi hodie el semper missarum solemnia purocorde
cumque feceritis, in mei memoriam facieiis (I Cor. et pura mente celebrare. Libera cor meum ab im-
si, 25); rogo per tuum sanguinem pretiosum, mundis etnefandis, vanis el nbnoxiis cogitationibus.
hanc Muni me bealorum angelorum pia et fida tutela,
magnum salutis nostraj pretium : rogo per
miram etineffabilem charitalem, qua nos miseros et .alque foriissima|cnsiodia; ut hostes omnium bono-
nos a pec- rtim confusi discedant per virlutem tanti mysterii,
indignos sic amare dignatus es, ut lavares
calis noslris in sanguine tuo; doce me servum tuum et per manum jsancti angeli tui. Repelle a me,"
indignum, quem inter cajiera dona tua ad officium Doinine JesuChrisle.eta ctinclis servis tuis durissi-
sacerdotale vocare dignalus es nullis meis meritis, Qimim spinlum superbise, cenodoxiae, invidiae, ira-
sed sola dignatione miserieordia; tuati : doce me, cundias, fornicationis ei immunditiae, dubietalis et
tra- blasphemia.». Coiifundantur qtti nos persequuntur,
quieso, per Spiritum luum lanlum mysterium
ctare ea reverenlia et honore, eaque devolione et pereant illi qui cuucia perdere fesiinant. Rex virtu-
timore, quibus oportet et decet. tum, castitatis et integritatis amator 491 Deus,
490 2. Fac me, Domine JesuChriste, per gratiam ccelesti rore benediclionis tuse exslingue in corpore
tuam semper illud de tanto myslerio credere et intelli- meo tolum fomilem ardenlem libidinis, ut maneat
755 SERMONES S. AMBROSIOHACTENUS ASCRIPTI. m
in me tenor totius casiitatis animae et corporis. A j telur, te sequatur, eiteperfi'uatur..Oramus, Domine,
Mortifica in me carnis stimulos, et omnes libidinis clementiam tuam, ul sereno vultu familiam ttiam
commotiones, el da niihi veram et perpetuam castita- sacri tni nominis officia praestolaniem aspicere
"tem cum caeleris donis tuis, qnae libi placeanl in digneris. Et nt nnllius sit irritum votum, nullius
veritate; ul sacriflciumlaudis caslocorpore etmundo vacua poslulatio, tu nobis preces suggere, quas ipse
corde valeam tibi offerre. audire propilius et exaudire delecteris.
£. Quanta enim, Domine Jesu Chrisle, cordis 6. Rogamus etiam te, sancte Pater, pro spiritibus
contritione, et lacrymarum fonte, quanta reverentia fidelium defunctorum, ut sit illis salus aeterna, ac
el tremore, quanta corporis castitate, et-animi puri- perpetua sanitas, gaudium el refrigerium sempiter--
tate i*tud divinum el coeieste sacrificium esi cele- num, hoc magnum pielatis sacramentum. Domine
brandum; ubi caro tua in veritate sumilur, ubi Deus meus, sit illis hodie magnum et plenum gau-
sangais tuus in veritate bibitur, ubi summa imis dium de le pane vivoetvero,quideccelodescendisti,
junguntur, ubi adest prasentia sanclorum ange- et das vilam mundo, de carne "sanctaei benedicta,
lorum, ubi lu es sacerdos et sacrificium mirabiliter agni videlicet immactilati qiii tollis peccalum mundi,
el ineffabiliter conslitulus! Quis dighe hoc celebrare et polari de foiilepietalis tuaa, quiperlanceam militis
poteril, nisi tu, Dcus omnipotens, offerenlem feceris B de latere emanavit crucifixi Domini nostri; ut con-
dignum ? Scio, et vere scio, et ipsum pielati tuae solaii exsultent in laude et gloria tua sancta.
confiteor, quia non sum dignus accedere ad myste- 7. Peto, Domine, clemeutiam luam, ut descendat
rium tanltim propter nimia peccala mea, et infinitas super hunc panem et calicem isium pleniludo divU
negligenlias meas. Sed scio veraciler, et credo ex nitatis tuae. Descendat etiam, Domine, illa sancti
toto corde et ore confileor, ûia potes. me facere Spiritus tui invisibilis forma, et incomprehensibilis
dignum: qui solus potes mundum facere de im- majestas, sicul quondam in Patrum hostias descen-
mundo conceptum semine, de peccatoribus facere debat, qui et oblationes nostras corpus et sanguinem
justos et sanctos. Per hanc omnipotentiam luam le luum efficiat, "et me indignum sacerdbtem tuum
rogo, ut concedasmihi peccatori hoccoelesle sacrifi- doceat tantum tractare mysterium, ila ul placide ac
clum ceiebrare cum limore et tremore, cum cordis benigne sacriflcium suscipias de manibus meis ad
purilate, et lacrymarum fonte, cum Iailitia spiritali, salutem omniiun tam vivorum quam defunctorum.
et ecalesli gaudio. Senliat mens roea dulcedinem Rogo te, 492 Domine, per ipsum sacrosanctum
leaiissimae praesentiae lua;, et excubias sanctorum mysterium corporis et sanguinis tiii, quo quotidie in
angelorum luorum in circuitu meo. Ecclesia tua pascimur et potamur, abluimur elsanc-
S. Egoenim,Domine,memorvenerandsepassionis ^' tificamur, alque unius tuaa summasque diyinitatis
luaeaccedoad allare tuum, licet peccator ;utofferam parlicipes e.fficimur; qualenus des mihi virtutes tuas
tibi sacrificium, quod lu instiluisli, et offerri prae- sanclas, quibns repletus, bona conscientia ad altare
cepisli in commemoralionem tui pro salute noslra; - tuum accedam, ita ul haec cceleslia sacramenta effi-
Suscipe ergo islud, quceso, summeDeus, dulcissime cianlur mihi salus et vita. Tu enim dixisti ore luo
Jesu Christe, pro Ecclesia tua sancta, et pro cuncto sancto et benedicto : Panis quem ego dedero, caro
populo tuo, quem acquisisti sanguinc luo pretioso. mea est pro mundi vita. Et, Qui manducat me, vita
El quoniam me peccatorem inter te et eumdem po- vivet propler me, ipse manet in me, el ego in eo, Ego
pulum medium esse voluisli, licet in me bohi operis sum panis vivus qui de coelodescendi: si quis monrfuca»
testimonium non aghoseas, offlcium dispensationis verit exhocpane, livet in wternum (Joan. vi,51, 52 ).
creditae non recuses, nec per me indignum famulum 8. Panis dulcissime, sana palatum cordis mei, itt
tuum eorum salulis pereat pretium, pro quibus victi- sentiam suavitatem amoris lui: sanaab omni languore,
ma faclus, salutaris dignatus es esse redemptio. ut nullam pra>ter te amem pulcliritudinem. Panis
Profero ergo, Domine, si dignaris propitius intueri candidissime, habens in le omne delectamenium, et
iribulationes plebium, pericula populorum, captivo- omnis saporis suavitatem, qui nos semper. reficis ;
rum gemitum, mueriam orphanorum, necessitates' D comedat te cor meum, et dulcedine saporis lui re-
peregrinorura, inopiam debilium, desperationes pleanlur viscera animae meae. Manducat ie Ahgelus
langueiitium, defecius senum, suspiria juvenum, pleno ore, manducei te peregrinus homo pro modulo
voiavirginum.Iamenta viduaruin; tu enim misereris . suo ; ne delicere possil in via, lali recrealus vialico.
omnium, Domine, et nihil odisti omniunniufe feeisli. Panissancie, panisvive, pauis pulcher, panismunde,
Memorare quae sit nostra subslantia, quia tu Pater qui descendisti de ccelb, et das vitam mundo, veni in
nosler es; ne irascaris satis, neque multitudinem cormeum, et munda ineabomni inquinamento carhis
viscerum tuorum super nos conlineas. Non enim in et spiritns. Intra in animam meam, et sanctifica me in-
jusiificationibus nostris prosternimus preces noslras lus et exterius. E>.lotuiamen et perpetuasalus corporis
ante faciem tuam, sed in miseralionibus tuis multis. et animte meai.Repelle a meinsidiantesmihi. Hostes
Aufer a nobis, Domine, iniquitates nostras, et ignem rei-edant procul a prajsenlia lua, ut fnris el inlus per
sancli Spiritns in nobis clementer accende. Aufer le munitus, recto tramile perveniam ad tuum regnum;
cor lapideum. de carne nostra, el da nobis cor car- ubi ncn mysteriis, sicut in boc tempore agitur, sed
heum quod te timeat, diligat et honorificetj ie deiee- facie ad fafciemte videbimtis, cum trqdideris rt'gnuni
755 AD OPERA SANCTf AMBROSIIAPPENDIX. 75G
Deo Patri, et eril Deus omnia in omnibus. Tunc me i L Dominum Deuni meum diligam, te sitiam, (e 1010
de te satiabis satietale perpetua, ul nec esuriam, corde perquiram : deinde ut. proximum juxta vires
11ec siliam in aeternum : qui cum eodem DeoPalre alqne mensuram in hae ipsa lua dilectione charum
et Spiritu sancto vivis et regnas per omnia sancula semper atque dilectum attendam. Sed hauc dilectio-
sseculoruni, amen. nem nulli^ Domine, praeslabis, nisi cui viiia prius
PRECATIO SECUNDA. odisse donaveris. Obsecro ergo,pia et veramiserieor-
Item in prmparationead Missam. dia, solida alque unica spes mea, ut superbiae regnum
1. Summa el incomprehensibilis nalura, virius auferas ab animja mea. Horrendum, Domine, paven-
vitaque beata, lux inaccessibilis, vera, singularis, et dumqiie tam maximum malum, quod angelos de
una sapienlia, veritas incommutabilis, sancta, in- coeloprojecit, qtiod homines b deparadisoeliniinavit,
comparabilis, et aeterna dileciio, lemporalium rerum quodque initium omnis peccatiest, etad ipsum per-
sine teinpore conditor, vlsibilium el invisibilium linet quidquid vitii et lniquilatis est, cujus primae
invisibilis aeternusque patrator, Paler et Filius et soboles sepiem nimirum principalia vitia, ex hac
Spiritus sancttis, unus el vertis in Trinitate Dominus virulenla radice proferuniur, scilicel inanis gloria,
Deus : Paler non habens a quo sis, habens lamen invidia, ira, tristiiia, avaritia, ventrisingluvies atqtte
sapientiam, id est, Filium, eui major vel anlerior Bluxuria. Sedeliiumerosapropaginisiurbaexsingulis
non sis : Filius habens Patrem a quo sis, non tanien generatur. I
habens cui minor vel posterior sis : Spiritus sanctus 3. Inanis ergb gloria cum plene mentem ceperit,
habens Patrem et Filium, a quibus sis, non lamen mox septiformem in illa nequiliam gignit, inobe-
babens qnibus vel inaequalis vel impar sis ; quia to- dienliam scilicet, jaclantiam, Iiypocrisin, conten-
tum in hac lua divinitale, cui tempus numquam acci- lionem , pertiriaciam , diseordiam , ac noviiatum
dit, seternum ac coaetcrnum, asquale ac coxquale praesumptioneni.Sed si huic vera humililas oppona-
est, in qua alius Paier, alius Filius, alius Spiritus lur,-omnis eju^ nequitia vacuatur. Te ergo deprecor,
sanclus : sed Pater in Filio et Spirilu sancio, Filius humililatis magister, ut hanc cor.di meo inseras,
in Patre et Soiritu sancto, Spiritns s.mclus in Patre insertamque cuslodias, quse dum cunctis inferiorem
et Filio est; qnia sicul lua, Deus noster, naiura se atlendit, su|l)jeclionem proiinus gignit, jactanr
personas recipit, sic partes nequaquam admittit: tiam exstinguiC hypocrisin excludii, eontentionem
cui nee supra, nec sublus, ante vel relro convenit, refugit, periinaciam emollii, discordiam pvoecavet,
quia eorporum lineamenta uon recipit. Uude ct tota novitatum praesumplionem ahhorrei. Iloc bealas hu-
omnibus in locis siue loco habetur, nec tamen lota mililatis medicamine morbum elationis sanandum
compreliendilur ; lota namque uliique Iiabelur, quia C praevideras, cum per hominem assnmptum anctor
profecto pars in ea nulla reperitur : lola aniem non nostraa salutis, tuis ad te venientibus diceres :
comprehcnditur, quia videlicet cum in creaturis Discile a me quia mitis sum et humilis corde, et inve-
unicuique totaprsesensefficilur, eliam nliiacrealuras nietis requiem animabus vestris (Multh. xi, 29). Et
toia invenitur.. Quamobrem cum ccelum et terram rursum : Nisi conversifuerilis, ei efjiciaminisicul par-
implel, tola esi: cum hominem unum implet, lola vuli, nonintrabitis inregnum cmlorum(Mailh. XVHI,5).
est; nec variatur per siugula, quae in singulis tota 4. De invidialquoque odium, susurraiio, detraclio,
est; necdelocoadlocumlransit,cumiinumdeserens, exsullatio in adversis proximi, affliclio autem in
alterum petit, quae semetipsam sine loco el lempore prosperis ejus propagalur. 0 mala progenies, tptsa
movet. Hinc meriio colendus, hinc adorandus es, si animo inlrbmissa dominari cceperit, omnem
hinc incommulabilis, hinc incircumscriptus agno- sanclilaiis sobolem exstinguil! Qui itaque invidet
sceris : hinc medialorDeielhominum bomo Christus vel odit, non ;alium prius quam se ipsum OCCH
Jesus secundum divinitatis essentiam, tolus cum dit: qui susurrat et delrahil, prius suas quam alio-
hominibus in lerris, totus cral cum Patre in ccelis, rum radices evellit : qui exsultat in advcrsis proxi-
cum diceret; Xemo ascendit in cmlum, nisi qui de mi, et alfligilurjin piosperis ejtis, <=alieno se prinutm
coilodescendilFilius liominis, qui in cmloest (Joan. D gladio petit. Hoc secundum superbhe virgultum tunc
111,15). Qui videlicet, cum in forma Dei essel, non primo fuit exorium, cum ille de <juoscriptum est,
rapinam arbitratus est esse se mqualem Deo: sed Invidia diaboli mors inlroivitin orbem(errarum (Sap.
semetipsum exinanivit, formam, servi accipiens, n in , 11,24), Cain persuasit ut livoris odio fi-aieriiumJun-
similitudinem hominum faclus, et liabilu hiveiitusut deret sanguinem. Sed nimirum idem Cain invidus
homo. Humiliavit semelipsum,factus obediens usque prius suam aniinam, quam alterius carnem peremit,
ad morlem, mortem aulem crucis ( Philip. n, 6). scriplum quippe est: Quiodii fralrem suum, homi-
2..-,Per liunc le, beata Ttinitas, humanitaiis habi- cida esl. Et scilis quia omnishomicida nonJiabet vilam
tum, 493 per hujns subjectionis Iiumilitalem de- mtemam in se manenlem (I Joan. m, 15). Hinc, Do-
precor, per hujus sacratissimam obedientiam, per mine, apparet eujus primum homicida est, qui alie-
hujus beatissimam mortem exoro in primis; ut te rum odit, in quo vila non est. Quod conira Moyses
, • a Omncs edil., in simililudinem hominum, factus c Ila codex Reg.; edit. autem, alieno proximumtt
obediens; csetera ex Reg. cod. restiiuta sunt. petit gladia. i
* Reg. cod., de paradiso minaxxi-
757 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCRIPTI. 758.
Oiiinium milissimus fidmonet, dicens : Ne oderis A i niniirum dum arcem et principatum in menle sttsee-
proximum luumin corde tuo (Lev. xix, 17). Et quia perit, omnes mox perturbationes compescit : rixas
ille, qui invidel ct odil, consequenter susurrat et et contumelias in exhorlatioriem.converlit, eonfu-
detrahil; boc malum Scriptura sancla praocavendum sum clamorem sub ordinalo sileniio premit, indi-
denuniiat :Noneris, mqmt,susurroinpoputis(Ibid., gnationem tumoremque meniis mansuetudine vin-
16); el : Nolitedeirahere allerutrum, fralres(Jacob. cii, blaspliemias gratiarum actione repellit. Quod
iv, 11). Qui vero detrahil fratri, detrahit Iegi; qui si forle in immensum ira succensa ad horam pa-
enim susurrat et detrahit, consequchs qst ui in tientia suceubuerit, nullumne, Domine, remedium
adversis proximi exsultel, in prosperis autem animi eril? Erit certe. N3m cum hujus mali damnaiionem
- tristitiam contrahat. "Sed occuriit bealus
Apostolus, Evangelium denuntiet, dicens : Qui irascitur frairi
et dicit: Gauderecumgaudenlibus,flere cum flentibus suo, reus erit judicio : quiaulem dixeril fralri suo ra-
(Rom. xn, 15). Et ecce alius pro terrenis rebns, cha, reus eril concilio : qui autcm dixerit fatue, retts
terrenisque honoribus, alius pro virlutum successi- etit.gehennmignis(Maltli. v, 22); prplinus recupera-
bus cuilibet invidet, qtiemlibet odit, contra quem- tionem subjungit, cum dicit: Si offers "munus(num
libet sustirrat, de quolibet detrahit, de cujuslibet ad allare, et ibi recordatus fueris quia frater luus
adversis exsultat, de prosperis animum mcesti- jj ] habel aliqutd adversum,le, relinque ibi munus ttium
ficat. anle altare, el vadeprius reconciliarifralri tuo, el tunc
. 5. Sed utin cunctis hoc mulliplex malum supere- veniens offeres munus tuum (Ibid., 23). Etillud :
tur, occurrat, Domine, quce?o,illud multiforme bo- Cum stalis ad o.randum, remiltite, si quid habelis
num, quod potenli virlute resistens non det invidiae adversus allemm in cordibus veslris (Marc. xi, 23).
locum, «haritas seilicet, quae fundamenlum est Hanc mibi, DomineDeus,secundam tribue victoriam,
omnium virlulum et bonorum : quse non invidet, si furore csecaius amisero primant, cum non tuo
sed congaudet: non odit, sed diligif: non susurral, zelo, sed meo vitio cttjuslibet animum offendo.
sed objurgat : non deirahit, sed arguit : non de 8. Tristilia quoque iram persequilur : quaa dum
adversis proximi gaudet, sed moeret: non de prospe- cordis arcana penetrat, protinus in ejus cubieulo
ris afffictionemcontrahit, sed cxtnsolationemrecipit. maliliam, rancorem, pusillatiimilalem, desperatio-
Merito aulem lale nomen accepit, quod illa charius neni, torporem circa praacepla, vagatipnem menlis
inveniri non poterit: quam qui habet, te utique habet. erga illicita generat. Quae inler caeteravitia quam
Deus, inquil, charilas esl; el qui manetin charildte, in sit delesianda, beatus Paulus indicat: Sceculi, inr
Deomanel, et Deus in eo (I Joan. iv, 8). Qni ut praefa- quiens, trislilia' tnonem operalur (II Cor. vn, 10).
tum invidiaesuperet malum , cordis simul et oris C fj Sed.obsecro, Deus et Dominus meus, opppne con-
jungenda custodia est: cordis scilicet, ne invideat, tra sseculi trislitiam fulnraa beatiludinis laetiliam,
494 ne *n adversis proximi exsullet, ne in prospe- quaeex moerorecontractam maliiiam.vincaibenevo-
ris mcestitiam conlrahat : oris vero, ne snsurret, leniia, lasdioprocrealum rancorem pellat sinceritate,
ne detrahat. Scriptum quippe est : Omni cuslodia pusillanimitatem forli.tudine roboret, desperationem
serva os luum : serva tuum cor, quia ex ipso vila pro- spei fiducia erigat, lorporem circa prajcepla exer-:
cedit (Prov. iv, 23). El rursum scriplum est: Mors citio spiritali repellat, vagationem mentiserga illi-
eivilainmambuslingucs (Prov. xvm, 21). Citius au- cita inconcussa stabililate refrenet. Quod si, ad
lem malum quod intus laiet, exslinguitur, si a pravo momenlum subtracta laRlitiaspiriiali, malum irislir
eloquio foris lingua frcnetur. Pone, Domine, cuslo- lia? praevaluerit, agani, qussso, quod mopet beatus
diam ori meo, el oslium circumstanliwlabiismeis; ut Jacobus : Tristatur quis in vobis? Orel wguo ani\no,
nondeclinetcor meumin verbummalum(Psal. CXL,3). et psallaf (Jaeob, v, 13).
Libera animam meama labiis iniquis, el a lingua do- 9. Avaritia sequitur tristiliam, quae in ulrpque
losa (Psal. cxix, 2). Teglaniento pari notatur exsecratione. In yeteri
6. Ira autem invidiam sequitur, qua inler caetera namque dicitur: avaronihil est sceleslius(Eccl.s, 9);
vilia nihil asperius, nihil invenitur amarius : quae ID in novo autem : el avaritiarn, qumest idolorymjervh
dum ultra modum efferbueril, atrociter mentem lus (Ephes. v , 5). Ex qua profecto seplem nequiliaa
exulcerat, sensum hebelai, linguam immulat, oculos procreanlur, scilicet, proditio, fraus, fallacia, per-
obumbrat, lolumque corpus perlurbat. Hinc proti- jurium, inquieludo, violentia, et contra rqisericopT
nus rixaB, contumeliae, clamor, indignalio,lumor diam obduralio. Et ecce_,Doniine D.eus, qp]l)bet
mentis, et blasphemiae susciiantur. De qun nimi^ atnator mund), el non tui, propter melajla pretiosa!,
rum Scriptura sancta. tesiatur, dicens : Ira in sinu ardentes fulgenlesque.Iapjicjes, seryos et seryas,
slulli requiescit(Eccl. vn, 10),-et: Ira viri justitiam praedia et fundosad mortem proximum tradit, fraji-
Dei non operatur (Jacob. I, 20). dem incurrit, fallaciam obducit, perjuriumcommitr
7. Sed objice, Domine, conlra tam amarissimum tjt : el alius inquietus et violentjjs es[ propte.r
iracundiaemalum suavissimum patieniiaebonum, in villam, alius propter gallinam : alius pbduratur
quo specialitcr animarum nostrarum salus colloca^ contra misericprdiam nerefribuat auruni, aliusne
tur, cum nobis perEvangelium dicatur : Inpatienlia porrigat polum. Sed pelo, mi Deus, amator caslus
xettra possidebiiisanimas vestras(Luc. xxj, 18). Quae et verus, ul cui prajter te nulla possessio debetnr ia
759 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. 760
terra, nibil quod tu non es, concupiscam in lerra; l\. licentiae metas excedit, mox de se caeciiatem menlis,
semper illius sententiae meminerim, qua dicitur : ineonsiderationem; inconslanliam, praecipilalionem,
Nudus egressus sum de utero malris mem, nudus re- amorem sui, odium Dei, affeclum prajsentis sa>.culi,
vertar illuc IJob. i, 21). Atque illius : Nihil intulimus horrorem aulem vel desperationem gignit fuluri.
in hunc mundum , sed nec auferre quid possumus Sed pelo, Domine, ul qui ab ipso pubcrlalis tem-
(I Tim. vi, 7). Quaenimirum dnm pie considerantur, pore a comploxu carnalis copulae alienum me esse
mundi contemptum afferre videntur, qui avaritiae voluisii, a deleciationis ejus consensu non langar.
contrarius est. Qiiid enim prodest, Domine Deus , virginem esse
495 1". Post hsec restat ventris ingluvies, quao corpore, si contingat menle esse corruplum ? Qui
a necessitate qnidem incipit, sed modus necessitatis enim viderit mulierem ad concupiscendumeam, jam
excedens, ad voluptatem pertransil; duinqiie a lici- mmchaiusesl eam in corde suo (Matth. v, 28). Huic
lis ad illicita perveneril, mox ineplam laetitiam, profecto necdum castitateni professo, juxta Aposlo-
scurrililatem , immunditiam, muliiloquium, sen- lum melius est riubere, quam uri (II Cor. vn, 9):
susque hebelndinem circa intelligentiam parturit: sed obsecro, Domine, ut cui non licet nubere, nec
cujiis mortiferum virus tunc ulcumque vacuatur, cohlingat aduri. ]
cum non qualilas, sed libido iu escis praecaveiur. ]B 13. Ecce dum pro me sollicitus talia poslulo ,
Prima enim mulier non exquisitarum dapum, sed meminisse cbariiaiis debeo; ut eiiam pro aliis exo-
sola pomi deleclatione mortem mundo induxit (Gen. rem. Te igitur amatorem Eeelesise tuae deprecor,
ni, 6) -. et antiquus honis regem nostrum non de Deus , pro sacerdblibus ejus; ut verbis simul et
carne, sed de pane lentavit (Matlh. tv, 3) : etSo- meritis vilas populum sibi creditum ad ccelestem pa-
doma idcirco igne el sulpliure periit; quia inier cse- triam invilent. Prb regibus, ducibus , el iis qui in
tera mala panem in saluritate comedit (Gen. xix, 24). sublimilale positi sunl; ut palres orphanorum et
H. Quapropier clementiam tuam, Deus, imploro, judices viduarum semeiipsos exhibeant, miseriis
ut sicut aeger ad medicinam, sic ad sumendas dapes inopum, el gemitibus patiperum condoleant, nihil
accedam; nequaquam scilicet in eis vohiptalem ap- nisi quod justum esl, in judicio quaerant; sicque ad-
pelens, sed necessilali subveniens. Aufer a me ministrenl praeseotia, ne amiltant bona fulura. Pro
propler maguam misericordiam luam omne ciborum virginibus, conlinehlibiis.ac mundo renunliantibus;
noxium desiderium,coiigruamque servo luo escarum ut praesentia despiciant, fuiura requiranl, nec se
propitius tribue abstineniiam ; ul inter necessarium negotiis stecularibns implicenl; ut tibi militanles
modum proprium temperem appeiitum, remolaque placeant, cui se probaverunt. Pro conjugatis, ul
a me omni prorsus crapula et ebrielale, sciam in (C sic sibi invicem carnis debilum solvanl, ne a desi-
virlute tua abundare, sciam et penuriam pali, no- derio pairiae eosleslis exorbitenl.
verim quoque in quibus mihi sufficiens esse possim. 14. Sed quid ago, Domine? Quasi oblitus pecca-
Ita, Domine, ila, Paler bone, noxiis gastrimargiae lorum meorum, pro aliis exorare praesumo.0 quam
succis arefaclis inepta laetitia vel scurrilitas non in niultis offendiatque offendo! Sed tamen non sub-
pullulabit, quse ilios maxime ad insaniam perdueit, repit desperaiio, euni publicanum in lemplo jus-
in quibtis crapula el ebrietas dominium sumit: Se- tificatum attendo , ;cttm Iatronem in cruce confilen-
dit enim populus manducare et bibere, et surrexerunt tem, et de cruce ad Paradisum transeuntem aspicio,
ludere (Exod. xxxn, 6). Contra quos illa sententia cum Mariam post mulias criminum maculas fbnte
venit, qua dicitur: Vm vobis divitibus, qui habelis pieiatis ablutam, cum Petrum post496 negationem
consolalionemveslram! Et vm vobis, qui ridelis nunc; apostolatus gratiam recuperasse inlueor. Sed rogo ,
quia plorabitis et flebilis(Luc. vi, 25)1 Quod contra ineffabilis pietas, ul cui de tantis exemplis prassu-
ii qui carnem suam crucifixerunl cum viliis el con- mere donasli, gemitus publicani, confessionem la-
cupiscenliis ejus (Galat. v, 24) audiunl: Mundus ironis , lacrymas juerelricis , lletusque neganlis
gaudebit, tios vero contrislabimini; sed trislitia vestra apostoli concedas. Quia si flagello lemporali scelera
vertetur in gaudium, et gaudium veslrum nemo lollet D 1 mea vindicanda provideris, lacrymosus imploro; ut
e vobis (Joan. xvi, 20). Et rursum : Beati qui lugent, dum contra haec iralus desaevis, semper in ira mi-
sjuoniamipsi consolabunlur(Mutth. v, 5). Immunditia sericordias recorderis: quem enim diligis, corripis;
quoque qusejuxta Aposlolum quibusdam regni cceles- flagellas autem omnem filium , quem recipis (Heb.
lis aditum claudil, vigilantem numquam , dormie.n- xit, 6). Quibus nimirum verbis b elsi virga percus-
tem vero lardius sua colluvione fcedabit. Multilo- soris minatur , patemus tamen pielatis affectus
quium inedia pressum silebit: hebetudo sensns circa monstra.tur. Da ergo, Domine, inter flagella loleran-
inlelligenliam spiritualis acuminis ingenio cedet; liam, ne murmuralionis notam, ut malusservus in-
quod sancta parcimonia in mente propagabil; ven- curram: sed magis quasi bonus filius, graliarum
ter enim absiinentia conlractus humanos in altum actiones rependam.i
elevat sensus. ' 15. lllud etiam magnopere pelo, ut diem obitus,
12. Luxuria gastrimargiam sequitur, quae dum diem extremi judicii, damnationetn aeterni suppli-
<*Onines edit., deleciationisejus Hensii. J>EsaHeniedtt., etsi iiivgitperiussionk.

761 SERMONESS. AMBROSIOHACTENUSASCIUPTI. 762
cii, heatiludinemque regni futuri semper memine- A J que permixtus esi, ct quoscumque suscipit, demer-
rim: quod nemo indesinenler potest, nisi qui ad gU simul et exurit. 0 quam horrenda! o quam
"Vitanipraeordinatus est aeiernam. Indesinenler, Do- stiipeiida sunt isla!
niine, recolenda est dies illa, in qua lux cum lene- 18. Sed niajor erit, Domine , cruciatus, nmissio
bris pugnat, misericordia ctim crudelitate desudal, tuae clariialis. Sulficit enim ad plenam miseriam lua
in qua adversarius nosier mala qu;e fecimus, locuti non perfrui beatitudine, In qua jusli receptis cor-
sumus , vel cogitavimus, violentissimus accusator poribus_, sanclorumque angelorum celsiludini
relexel, justitiam luam ad haec punienda deposeet. c coapquaii, in aeternam lucem aspicienles-, sicui sol
Ubi quid sum, Domine, nisi tu qui jusle judicas, refulgebuni. Nec immerilo sole et lnna non indige-
eiiam misericordiier defendas? Recordare, quaeso, bunt;quia leperenne lumen habebunt. Non esurient
quia advocalus meusesipse, qui judicas. Quod si neque silieut, non Iabnrabnnt neque defirient, uon
etiam in illo adhuc sseculo aliquid iu me vindican- mcerebunt neque lugebunt; qnia quidquid satieta-
dum reservas, peto ne me poteslati daemonum tra- tis, quidquid quietis, quidqnid gaudii est, lua visi-
das, dum scelus meum purgatoria pcena detergis. latio proeslabit, quas in omnibus omnia erit. Nec
16. Numquam, Domine, oblivioni tradenda esl lempus jam illis aecedet, quia tolum aeternitas pos-
dies illa , de qua dixit propheta: Dies, inquit, irw, B 1 sidebit: uec timebunt ullra jam mori, qui meruerint
" dies
illa, dies tribidationiset angustiw, dies calamila- beaia immortalitate vestiri. 497Qu'b autem de bac
lis et miserim, dies tenebrarum et caliginis , a dies beatittidine miser ego homoamplins dicere valeo?
nebulmet turbinis, dies tubm el clangoris (Sophon. i, qui de illa quidquid dixero, illa sententia reprimor,
15 el seq.): in qua, ccelis et terris ardenlibus, exi- quam per prophetam et Aposlolum dictam intelligo :
bunl angeli, el separabunlmalos de medio justorum, Quod oculus non vidit, nec auris audivil , nec in cor
el millenl eos in caminum ignis (Malih. xm, 49): in hominis ascenderunl, qua>.prmparavit d Deus his, qui
qua messores collecta zizaniaalligabunl in fasciculos diligunt evm (I Cor. n, 9). Eruni- certe in illa beata
ad coniburendum. In qua a sinistris positi audient vita haec bonaqua» praemisi, sed ineffabili, etnobis
impii: Discediie a me, matedicii, in ignem mlemum, adhuc incomprehensibili modo. Hujus desiderio ,
qui prmparatus est diabolo, et angelis ejus (Malth. Domine Deus , formalor et reformator meus, hujus
xxv, 41). In qua jam obseralis vilae januis cum ex- amore peragam quidquid in hac vita pnccipis ut
sliiictislampadibus stullsevirgines a thalamoexclusaj agam : nee sit nltra limor in charitate, sed perfecla
plorabunt, dominaiionemqueingementes clamabitnt: cliaritas foras miltat timorem (II Joan. IV, 18).
Domine, Domine, aperi nobis (Ibid., 11); et tunc 19. Ei ut efficax hsec mea sil deprecatio, beatae
dices illis: Nesciovos. In qua etiam qui miraculis C Mariaevirginis suffragia pelo, qtiam tanli merili esse
coruscaveriint, similiter lamentabunltir rcpulsi, et fecisti, ut prima inler mulieres novum munus offer-
dicent: Domine, Domine , nonne in nomineluo pro- ret, et nulla praeler ipsam lam novum acciperet:
phelavimus, et in nomine tuo dmmonia ejecimus, et novum scilicet munus prima offerret, c ut puerpera
in tuo tiominevirlutesmultas fecimus(Malth. vn, 22)? virgo perseverarei: nullapr*ieripsam lam novumac-
Et lunc confiteberis etiam istis quia numqnam no- ciperet, ut Deum virgo parcret, et^SS Posl partum
visti eos, subjiciens: Disceditea me, omnesquiope- virgo maneret. Apostolorumintercessionemimploro,
ramini iniquitatem (Psat. vi, 9). b Quis Iia:c, Do- qui beatissimam Medialoris pauperlatem , ejusque
mine Deus, lerribilis in eonsiliis, mirabilis in ma- passiones vesligio insequenles, ad taulum celsiludi-
jestatibus, faciensque prodigia: qnis, inquam, hsec nis culmen perveuerunt; utquaecumque ligarentsu-
non paveat,et a fundo cordis non coniremiscal; per terram, essenl ligala et in coelo : et quse solve-
cum etiam illos damnari amlial, quos in bac vita rentsuper terram, essent soluta et in coelo( Maith.
contigit miraculis coruseare? Ad quoenimirnm valet xvi, 19): atquein extremis sederent super duodecim
illa sententia, qua dicilur: Nescil homo utrum amore thronos , judicanies duodecim iribus Israel ( Malth.
an odio dignus sit, sed omnia reservanturin fulurum xix, 28). Martyrum preces deposco, qui pro veritate
incerla (Eccles. ix, 1). In quo et si justus vix salva-J non dubitarunt sanguinem fundere , nec dilexerunt
bilur, peccator ct iinpius ubi parebunt? animassnas usquead niorlem, ul mortis snperarent
17. Etiam, Domine Deus, indesinenier medilan- auctorem. Confessorum orationes exposlulo, qui
dum aeternacdamnationis supplicium , in quo quid- bella tentanlis inimici, dum pie viverent in catholica
quid poenarum nunc excogitari potest, quidquid pace, vel eiiam hasreticorum conflictationem diutur-
*<sli.am non potest, semper adesl. Cujtis vermis im- no certamine perluleriinl, alque, ul verum dieam ,
mortalis, ignis inexstinguibilis, fetor intolerabilis longioris occultiquemarlyrii palmas acceperunt. Ta-
est: uujus lerra tenebrosa, et mortis caligine cooper- lium, Deus meus, preces numquam spernas, si ulpro
ta, lerra miseriaeet tenebrarum est: cujus torrentesi me exorent, ipse inspiraveris, qui in aelernilale per-
in picem converluntur, et humus in sulphur, arde- enni vivis et regnas cuncta per sascula, et in omni-
bitque iu sempitefnum; cujus lacus sanguine, igne- bus sasculis, amen.
* Diesnebulmet turbinis, e ms. restitutuin est. c Regius codex, comquali, inlernam lucem, elCc
b Edit., Quis hic: i ; . quii\ inquitm, hic noni a Ita ms.; edit. vero, Deus diligemibusse.
e Ms. codex, ut puella iiirgoperseveruret.
pareati
703 AD OPERA S. AMBROSIIAPP;i,ND!X. , 764
m EXPOSITIONEM APOCALYPSIS ADMONITIO.

'
__——=—i—.
HujiisCommentarii exemplar in quo sancti Ambrosii nomen inseriplum erat, naclus e bibliotheca monas»
terii cujusdam Culheberlus Tonstallus Dunelmensis episcopus, illttd iia ptiblicijuris facere constituit, ut
simul etiam Doctori noslro ipstim vindicare propria prafatiuncula conareiur. Non tamen dissimulat Iocum
unum in eo reperiri, qui GregoriumRomanumepiscopumet verbisel sensu prmferat: sed nihil esse idem re-
spondel, cur Ambrosinmin bocimitari non polucrit sanctus Gregorius. Ex hae Tonslalli editione, quaeanno'
1548prodiii Parisiis, ha?cCommentaria in anpendieem suoe Ambrosianorum Opernm editionis Gilloiius
admisit : quod similiter a Romanis factitaium est. Dubilari porro minime pplesl quin hoc ipsum opus e
manuscripto valde mulilo vulgatum.fuerit, quandoquidemnomina Hilarii, Augustini, Prndeniii, Hieronymi, et
ipsiusmet Ainbrosii, ac demum Gregorii , qui sexties, ut minimum, citatisque nonnumquam ipsius verbis
ibi allegatur, praHerniissasunt in editionibus : qiias nos non secus ae frequentissimas alias lacunas manu-
scriptorum optimorum subsidio restituimus (Vide cap. 9, 11, 12,13,17, 2lje( 22).
Yerunilamcn qiiantumvisimperleclaefiieriiit eaedemsuperiores ediiiones, idonea tamen argumenta suppe-
ditarunt, unde critici omnes adulterinum felum Ambrosio suppositum fuisse agnoseerent. Eo inducebant
scripli eloculio niajestate Ambrosiana mullo inferior, ignorantia Graeearum litlerarum, denique (Cap. 17)
polestatis Longobardorum quasi jam delelaefacla menlio. Elsanehoc ultimum sufficiebat, utsanctum An-
listitem demonstraret ejus commentationis auctorem dici liaudquaquam posse, quain post annum 774, quo
eadem gens, exslincio rege suo Desiderio, sttb ditionem Caroli Magniredaclafuii, compositam esse dubium
non est. Quid vero si linc addamus islum auctorem de Gregorio pont. max.-tamqtiam inler sanclos et Ec-
clesiasdoctores cum Hieronymo atque aliis jam lunc recepto sermonem habere, aique (Cap. 1, 6 et 20) ex
Athanasii symbolo quasi pro regula fidei per universum chrislianum oibem Jam decanlari solilo frequentia
usurpare testimonia, et ad postremnm (Cap. 18) archidiaconorum avaritiam qunosynodorum Parisicnsis ,
Cabilonensis, et Aquisgranensis nono saeculocelebraiaruni canonibus coercila est, graviter etcum stomaclio
inseclari.. |
Tempus igitur, quo liunc auclorem floruisse necesse cst, deprehensum habemus; de nomine ejusdemnune
qmerendum esi. Neque vero Usserius Armachanus (De Christ. Eccl. Success. jocstatu cap. 1), ui hallurinatus
est in eo, quod illumrecenlem esse exislimavit, ita etiam in hocerravil, quodaffirmavilBerengaudumfuisse
appellatum. Etenim boc ipsum nomeii in codicibus omnibus, Gemeticensi liantum excepto, aul in fronte
praescriplum lcgilnr; aut saltem in conclusione, qtiaein editionibus praetermissa est, his verbis indicatur:
Quisquisnomenauctorisscire desideras, lilleras Exposilionumin capilibus vn Visionumprimas attende. Nume-
rns quatnor vocaliumqumdesunl, si Grmcasposueris, esl LXXXI. Verum qnoniain forle obscura et aenigmalica
vidcri possunt liaeeipsa verba , eorum expositionem in Regio ac Sagiensi cbdice anie 600 annos et eadem
manu qua ipsemct Commcniarins scripiam liic siibjicimus. i
Auclorhujus libri Berengaudusappellatur, si diligenler, qiiomodo invenieridiimnomensuum ipse doceat,
attendaltir. Primae eiii/u litteroe Expositionum in capitibus sepiein Visionum, quas attendere jnbei, istae
sunt, B. R. N. G.V. D. S. Quaiuorautem Graecasvocales, quaj his .tdjungend.-esunt, exprimentes numerum
LXXXI, istaesunl : E brevis, 5; item E brevis, 5; A, 1; elO, 70. Junge ergo simul numeruni, quem singute
. vocales istsecoutinenl, et liabebissinedubioLxxxi, nisi vero, E, ul praanoialumest, bis assumpseris,in aliis
omnino diversis vocalibns numerus isle libi non occurret. Confer iiaqtie has quatuor vocalessuperioribus sep-
lem consonantibus, ct syllabas ex his compone hoc modo Berengaudos. Habes igitur Berengaudos. Sed haec
Grajca lerminaiio est: Lalina autem lerminaiio eslBerengaudus. Quod enim apud Grtecosin os, apud Latinos
terininatur in us, ul Petros Pelrus, Paulos Paulus. Quod si ordinem praadictarumvocalium, in inveniendo
hoc nomine lenere malueris , et prius ponendo A, caeleras per consonantes 'iu disponere",ut dicas Baren-
guedos , non libi quidem in hoc praescripta.vocalium ratio adversaiur : sed barbarum nimis, et omnimodo
iinisilaium hominis nomen inde formalur. Meliusergo est, etnntilto reclius uti, sicut praescriptum esl, Be-
rengattdus, non Barenyuedusvocetur, quia hoc usilatum et magis elegans; illiid vero et inusilalum etmini-
meclegans hominis nomen videlur. I l
Jam vero si quisaveat scire quodnam fuerilauctorisejusdem instilulum acvitaj genus, tameisi niliil om-
nino exploratum de Imc suppetat, eum lamen monasticain Bcncdictinie familii» institiilionem seculum esse
hinc conjicimus, quod dc vitiis q'iaesibi adilumin monasteria lum leinporis fecerant (Cap. 9 c/21) tamquam
ocularis testis subinde disserat (Cap. 18 et21), et locosplures pas?im inserai e Regula beati Benedicti ad
verbum expressos. Qtiaelamen ratio si non probelur, negari saliem minime polerit viri EcclesiasticisHtteris,
ut Rcgiuscodex in ipso capile pra?scriptuinIiabel, optimeeruditi hocOpusesse. Non aliudjudicium jam olim
de illo ttilerat DionysiusCliartusiaiius, et recenti inemoria id ipstim sensil erudili-simus, ac de catholica
religione optime merims dominus Benignus Bossuel Meldensium prajsul, cujus suffragio hic non assenlirl
jiefagducimua.
7GS IN APOCALVPSINEXPOSITIO. DE VISIONEPRIMA. 7G6
EXPOSITfO
SUPER SEPTEM VISIONES LIBRI APOCALYPSIS.
499 DE PRIMA VISIONE. A gunl vel audiunt. Multi namque sunt, qui mandata
Dei aut audiunt aut legunl: sed nihil eos jnvat, quia
a BeaiumJoannem aposlolum etevangelistam hunc cum
corporepra?senles sinl, mente sunt absentes ;
librum Apocalypsinedidisse constat; quamvis exsti- aul enim in acquirendis rebus mens eorum dedita
terintaliqui, qui non abeo, sedabaliodixerint fuisse est, aut libidine exagilatur, aut proximum dijudicai,
compositum : sed ejus fuisse sequenlia manifesiant. aut coulra praelalum superbit, aut fingit se poten-
CAPUTPRIMUM.— (Vers. 1.) Apocalypsis Jesu tem futurum, aut caaterisvanissimis rebus distendi-
Christi,quamdeditilliDeus. Apocalypsis,revelatiovel tur. Poicst talibus conveuire , quod ait propheta :
niamfesiaiio inlerpietalur. Quod revelationis donum Aure audieiis, et non inlelligetis; el videnlesvidebilis,
el Pater Filio dedit, securidumquod homo erat, et ipse et non perspkietis (Esa. vi, 9 ). Nonnulli vero sunt ,
filiiissibimetipsi, divinitas scilicethomini, quemas- qui divinas Scripturas legunt et audiunt; id est,
sumpsil. Palam facereservis suis qumoportelfieri cito. mentem ad earum intelligeniiam accommodant: sed
Cumhic liber non solum futura, sed et praesenlia et i:!eo divinas Scripluras discunt, ut sapienies elegre-
praelerita narrel; cur hic sola fulura Dominumno- gii apud bomines habeanlur, el in saeculiprosperita-
slrum Jesum Christum servis suis manifestare dixit? tibus floreanl, non ulvitam reprobamcorrigant.Sed
Quia videlicet praesenliavisu, praeteritaauditu facile B beati non sunt, quia Scripturam divinam. non pro
cognoscuntur : futura autem, non nisi aut per doc- amoreDei, sed pro amore saeculi didicerunt. De ta-
irinamdivinarum Scriplurarum, aul perrevelationem libus dicit prophela: Sapientes ul faciant mala, bcne
agnosci qtieunt. Et significavil, millens per angelum autem facere nescierunt (Jerem. iv, 22). Et Dominus
suumservosuo Joanni. In hoc loco talis mihi sensus inEvangelio inparabolaseminantisloquitur, dicens:
csse videtur : D.imiuus Jesus Angelum sttum misit, Quodautem in spinis cecidil, ii sunt qui audierunl, el a
et per eumdernangelum servo suo Joanni manifesta- solliciludinibusel voluptatibusvilmeuntessuffocaniur,
v:t, quaeoporlet fieri ciio. el non referunt (ruclum.( Luc. vm, 13 ). llli ergo soli
(Vers. 2.) Qui teslimonium perhibuil Verbo Dei. beati sunt, qui ideo mandala Deisiudenl discere, ut
Ilic locus apertedemonslrat non ab alio Joanne, sed audiant, id est, in mente recondant: ideo in menie
ab illo qui Evangelium scripsit, hunc libium c.sse rccnndunt, ui opere impleant : ideo opere implent,
composilum. Qui el inccena supra pecttis Domini ut oaternam beaiiludinem assequantur. Tempusenim
(Joan. xin, 25), in quo erant omnes ihesanri sapicn- prope est. Tempus videlicet judicii ; nam si lempiis
tiae el scientia?abscondiii (Coloss.n , 3), recubuit, ab adveniu Domini usque ad finem mnndi anle
de quo immensum fonlem sapienliae baurire meniii. oculosponas, longum invenies : sed in comparaiione
Perhibuit ergo lestiinonium VerboDei, qnandodixit: G priorum temporum, breve est.
ln principio eral Verbum,el Verbumeral apudDeum, (Vers'. 4.) Joannes septem Ecclesiis, qum sunt in
et Deuserat Verbum(Joan.i, 1). Sed et in boc quod Asia. Gratia vobis el pax ab eo, qui est, qui erat, et
sequiiur, quaeslio oritur: Et testimoniumJesu Chrisli qui venlurus est. Per septem Ecclesias, una Etclesia
qumcumquevidil. Quomodo ergo testimonium perhi- catholica designatur ; piopter sepiem videlicel dona
buit Jesu Chrisli, quaecumquevidit, cum ipse dicat Spirilus sancti, quibus illuslraia in mundo refulget.
in eodem Evangelio : Multa quidemel alia signa fecit Asia elata interpretatur; quia iriter elatos hujus sae-
Jesus in conspectudiscipulorumsuorum, qumnonsunt cnli Clirislus mullitudinem fidelium invenil, ex qui-
i-criptain libro hoc (Joan. xx, 50)? Sed testimonium bus Ecclesiam suam fabricavit. Et perpendequia lo-
perhibuit Jesu Christo, quaecuniquevidit, praedican- lus hic liber in septenario numero consistil, sicul
do videlicet gentibus omnia quaea Christo didicerat, sunl septem Ecclesiae, ad quas hsec scripta dirigun-
el miracula quaeviderat narrando, ea lanlummodo lur, sicut sunt sepleni candelabra, seplem stellae,
scribens quaeposieris amplius profulura esse pra> septem lampades, septem cornua agni, seplem oculi,
viderat. - seplem sigilla , septem angeli tubis canentes , sep-
(Vers. 3.) Beati qui legunt, el qui audiunt verba tem tonitrua, sepiem iiidem angeli phialas haben-
prophetimhujus, el servanl ea, quw in ea scripta sunt. D tes. Nam et draco qui diabolum , et beftia qtiae An-
Tres species beatiludinisposuil:sed duaenihil sunt, tichristuni designal, uterque septem capita habtiisse
si lertia defueril; nam nihil proficit eis qui legunt visus esi : similiter el bestia, super qnam mulier
aut audiunt mandata Dei, si non servanl ea, quaeie- meretrix 500 sedisse visa est; et si diligenter ad-
a BealumJoannem usque ai) sequentiamanifestant, Rom. edit. jugulaverat, cuni lamen hoc fragmenlum et
in edit. Giil.et omnibus mss. reperiatiir: cui eliam in cod. Gem. praemittunturduoprimi versus eiusdem libri
Apocalypsis,in Reg. autem primus versus,
767 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. I 768
verlas, totus hic liber in septem visiones distinclus A summi Sacerdotis, dc qtioPsalmisla loquitur, dicens:
est. Prima est, quae septem epistolas ad sepiem Ec- Tu essacerdosin mternnmsecundumordinemMelchi-
clesias destinalas continet, et caalera quse ibi conti- sedech(Psal. cix, &). Possunl et aliter electi Dei sa-
nentur : secunda est, in quasedem in figura Eccle- cerdoles Dei dici; eoquod semetipsos quolidie per
sioein ccelo positam vidit, et supra sedem Chrislum compunciionemcordisiel orationes, caeteraque bona
sedeulem : in lertia Agnus librum el sigillaejusape- oporaofferant Deo, sicut dicit Psalmisla: Sacrificium
ruil: in quarta seplem angeli sunl visi tubis canen- Deo spiriius contributalus(Psal. L, 19). Estet sacri-
tes : in quinta sepiem ilerumangeli visi suntphialas ficiumlaudis, qtiod quoliuie offerreDeo sanctaEccle-
liabeutes : in sexta resurreclio describiiur : in sep- sia consuevit.de quoidemprophelaloquitur dicens:
tima gloria sanclorum in figura civitatis Hierusalem ImmolaDeo sacrificiunilaudis(Psal.XLIX,14). El ite-
de coslodescendeniis demonslralur. ruiq. : Sacrificiumlaudis honorificabilme (Ibid. 25).
(Vers. S.^Gratia vobiset pax abeo, quieral, el quiest, (Vers. 7.) Ecce venil\cum nubibus, et videbit eum
et qui venturus est, el a septemspiritibus, qui in con- omnis oculus, et qtd eum pupugerunl. Veniet ad ju-
spccluthroni ejussunt;etaJesu Chrislo,quiesttestisfide- dicium cum nubibus, sicul dicit ipsein Evangelio :
lis. Ilic lota Trinilas demonstraiur; per eum namque Et tunc videbunlFilium hominisvenienleminnubibus
qui erat, etquiest,etqui veniurusest, Palerdetigna- gI cum poteslale magna el majestate(Malth. xxiv, 50).
tur. Erat namqueante constitutionemmundi sine ullo Sed quomodo eum oinnis oculus videbii, cum Scrip-
inilio; estmodo post constitulionem mundi, regens lura dicat : Tollatur impius, ne videat gloriam Dei
omnia quaj creavit etgubernans : venlurus estfpost (Esa. xxvi, 10). Videbuht euin impii ad sinistram in
finem mundi cum Filio et Spiritu sancto; ut regnet judicio conslituti in ea forma, qua in raundo consli-
cum sanclis suis in saeculasasculorum. Per septem tulus ab hominibus videri potuit; sed nonin ea, qua
auiem spiritus sanctus Spiritus , eo quod sil septi- Deusesl: justi autem iri ea claritate eum videbunt,
formis, intelligilur. Et ab Jesu Chrislo, qui est lestisj qua modo in ccelestibus^posiii eum videnl, et visuri
fldelis. Ille veraciter lestis fidelis dici potest, qtiii sunt posl finem mundiiu perpetuum. Sed el ipsi qui
nescit mentiri: qui quod electis suis miserieorditer eum ptipugerunt, velint, nolinl, videre compellenlur:
repromisit sinedubio implebit: qui neceum.uui ca- impiividelicet Judaei,qiiieumcrucifixerunl; ul sciant
licem aquaefrigidaeegenli dederii,amercedevacuuin i quem irriserunt, sicut seriptum est in Evangelio :
derelinquit ( Matih. x, 42) : ctijus verba ita fixai Videbuntin quem transfixcrunt(Joan. xix, 37).
permanent, ui facilius sit ccelum et lerram in nilii- El plangenl se super emn mnnes tribus lerrm.
lum redigi, quam aliquid immutari ex omnibus, quaej Per omnes (ribtts terrafesoli reprobi intelliguntur.
se facturum esse ^rtedixit.Primogeuitus morluorum,, Q ( Plangent aulem se, cur, praacepta Dei contempse-
et princepsregum lerrw. QuomodoCbristus primoge- runt, cur propler breve gaudium perpetuam tris-
nitus mortuorum diciiiir, cum ipse in fine lemporumi liiiam acquisierunl. Aliter : Ecce venit cum nubi-
sit natus. adventumqueejusinnumerabilismuliitudo) bus, possunl pernubes aposloli caeteriquepraedicato-
hominum praecesserit ?h Sed primogenitus pro pri- res intelligi. Venit autem cum nubibus, quando no-
mo ponilur, sicut primos in populo eos vocamus ,_ men ejus per sanctos prsdicatores 1univcrsis genti-
qui non aitate, sed lionore et dignitate cxteros ante- bus innoluil. Et videbiteum omnisoculus; quia om-
cellunt. Morlui autem ipsisunl, de quibus Apostolus5 nes qui oculos habuerurit, eum viderunt, ebs videli-
loquitur, .dicens: Mortuicnhnestis, et vilaveslra abs- cet octilosde quibus dicit ipse apostolis : Beali oculi,
eondita est cum Chrisloin Deo (Coloss.iu,3). Piimo-. qui vident, quwvos videlis(Luc. x, 25). Habebant au-
genitus ergo mortuorum Chrisius esl, quia ipseestt lem impii Judoeioculos.sfedeos oculos nonhabebanl,
primus, elcaput omnium electorum suorum. Prin-. quibus Deus 5Q1 videtur. Et qui eum pupugerunl:
ceps regum lerrm. Rex a regendo dicitur : per regess id est qui eum persecuti! sunl, et membra ejus, ad
ergo apostoli ei caaleri sancli designantur, qui et se-- fidemillius maxima ex parte conversi sunt, ex. qui-
mclipsos et alios regerenoverunl: perlerram auteml bus fuit apostolus Paulus. Et plangent se super eum
Ecclesiadesignaiur. Quidilexil nos, et lavit nosa pec-- D] omnestribus terrm. Per bmnes tribus terra; omnis
ealisnostris-insanguinesuo.Ergoquia dilexit, lavit: ett multitudo gentium poteslintelligi, quaead Chrisluiu
quidistalavationobiscontulit, sequentia manifestant. conversa est: quse quotidie in Ecclesia Dei posita
(Vers. 6.) Et fecit nos regnum el sacerdolesDeo et< plangil peccala sua, ut veniam a Deo consequi nie-
Patri. Regnum Dei Ecclesia Dei diciiur : regntmi er- reatur. Etiam atque ameti, confirmatio sermonisest.
go Dei ex hominibus Cbristus Deusfecii,quandoeoss (Vers. 8.) Ego sum; A et a. Quid sit alpha et ome-
lales constituit, in quibus ipse cuni Patre et Spiritui ga, sequentia nianifes(3nl: idest, principiumel finis.
sancto inbabitare elregnaredignaretur. Namqui de- Sictil ipse dixit Judseis : Ego.principium,qui et loquor
signanlur per regnum, ipsi el per sacerdotes : saeer- vobis (Joan. vm, 25). Potest etiam Salvatnr noster
'dotes ergo Dei electi dicuntur; eo quod membra sintt principium ideo dici, eo quod ipse sit piincipium, id
a Rom. edit. hinc expunxerat, Gratia vobis..., i et edit. Gill. restituenlur:

qui "DIia mss.; at edit. e contrario : Sed primogenilut
venturusest: quod ribs ex mss, ac Gill. restilnimus.
Cum auleni jion infrequeuter similia sibi pprmiserill propriemortuorumponiluri
ih lexiibus Scriplurac$eadem a ndbisad fldeni mssi
769 IN APOCALtPSIN EXPOSITIO DE VISIONEPRIMA, 770
est, crealor generis humani, et auctor salulls : finis A4 lunl, necesse estutDomini misericordiam implorenf,
autem, quia ipse cst finis legis, fluis mortis, omnis- ui perficere possint, quod desideranl; Smyrna huic.
que pravaricalionis. Qui est, et qui erat, et qui venlu- supponitur, qii83cahlicum eorum inlerprelatur. Ille
rus est omnipotens. Est modo in mundo Ecclesiam enim bene cantat, qui misericordiam conditoris sui
suam regens, erat ante conslitulionem mundi aeter- corde contrito, et humilialo spiritu deprecalur : de
nalilercum Palrepermanens; venturus estadjudi- quo cantu Apostolus loquitur dicens: Cantanlesei psal-
cium.ut judicei mundum in aequitale. lentesin cordibus veslrisDomino (Ephes. LIII, 15). Et
(Vers. 9.) Ego Joannes frater vesler,et.socius in quia qui a Deo exaudiri vult, necesse est ut vilia de-
tribulalione, et regno, el patientia inJesu. Discipulos relinquat, et ad bona bpera agenda. in quantum vir«
vocat fratres, quia unoChristi sanguine redempti, et lus suppelit semetipsum convertat; Pergamus in.
una matre Ecclesia generaii erant. Socium se eorum ordine sequitur, quaedivisio cornuum inlerprclalur.
in persecutione etiam dicit, quia omnes Ecclesias Duo cornua in hoc Ioco malum et bonum significant.
Domitiani perseculio turbaverat : socium in regno, Cornua dividimus, quando inler bonum et malum
quia el se membrum Ecclesiae, sicut et ipsi erant, disceruentes, malum a nobis repellimus, etbonum
quos Deo acquisierat, fatebatur : socium se eorum amplectimur. Et qnia quamdiu in peccaiis jacemus,
etiam in paiientia iestaius esl; quia et ipsi aequani-B g in lenebris sumus ; cum autem mala a nobis rejici-
miter adversa tolerabant, sicut et ipse qui pro amore mus, et bona operari incipirnus, quasi a lenebris ad
Cbristi in Paihmos insula relegalus tenebatur. lucem progredimur; non inconvenienter post Perga-
(Vers. 10.) Fui autem in spirilu in Dominicadie. In mum Thyatira sequitur, quaj illuminata inierpreta-
spiriiu se fuisse dicit, quia lanta mysteria, quae setur. Et quia ex operatione mandatorum Dei pulchri-
quunlur, non carnalibus, sed spiritalibus oculis vi- tudo animas accrescit, et quanto quis in operatione
deri poierant : Animalis enhn homo non percipit ea, mandalorum Dei plus crescit, tanto ampliorem pul-
quw suni spiritus Dei (1 Cor. n, 14). Dominica autem chritudinem animae suae confert; non incongrue
dies lemptis Evangelii designat; de quo lempore ppst Thyatiram, Sardis. sequiiur, quae principium
Apostolus loquilur dicens : Ecce nunc tempus accep- pulchritudinis inierpreiatur..Principium pulchriiu»
tabile, ecce nunc dies salulis (II Cor. vi, 2). In quo dinis ideo dicilurj quia sanctorum pulcbritiitlo in hac
temporeprophetae mysieria divina gentibus esse pan- vita inchoatur, et in seterna beatitudine perficitur.
denda prasdixerunt. Et audivi post me vocemtamquam Sequitur Philadelphia, quae salvans haereditatem Dei
tubm dicentis. Quasi post nos esl, quod ignoramus. dicilur. Quid est autem bsereditas Dei, nisi omnis
a Aliter : Vox Domini post nos est, quia nos quasi multiludo electorum, sicut dicit Dominusad prophe-
servi fugiiivi sumus : Dominus autem posl lergum (] £ lam : Hmredilas autem mea Israel (Esai. xix, 25)? Et
noslrum clamat; ut nos revocel. Post se ergo Joan- in quo salus electortim consisiit, nisi in operalione
nes voeem audivit; quia mysteria quac tunc ei reve- mandatorum Dei (Luc. xix, 10)? Nam ille qui venit
lata sunl, nondum perfecle cognoveral. Quae vox si- quaerere et salvare quod perierat, illis salulem ani-
inilis lubs slicitur fuisse; de hac tuba prophela lo- marum largittir, qui mandata ejus singuli secundura
quilur dicens : Clama , ne cesses, quasi tuba exalta propriam virtutem custodiuni. Laodieea seplima po-
voiem tuam, et annuntia populo meo scelera eorum, et nilur, quia. tribus amabilis Doniino interprelatur.
domuiJacob peccata eorum (Esa. LVIII,1). Tuba ad Tribus autem amabilis Domino esl omnis multitndo
pugnandum militesprovocare solet, similiter et nos electorum , quae est Ecclesia , quae per nbreuuntia-
sermo Dei ad pugnandum conlra diabolum atque lionem vitiorum, et per virtulum operatiotiem ad
vincendum incilarenon desinil. hoc pervenit, ut tribus arnabilis Domino vocetur.
(Yers.il.) Quodvides, scribeinlibro, elmilte sep- (Vers. 12.) Et conversussum, ul videremvocem,qum
tem Ecclesiis, Ephesum el Smyrnam, Pergamum et loquebaturmecum.Cur tamdiu aversus stetil? Cur non
Tkyatiram, Sardis ei Philadelphiam el Laodiceam. ad primum ictum sermonis aures ejus percutientis,
Per has septem Ecclesias una Ecclesia calholica, sicad eum conversus est, qui a lergo loquebalur ? Sed
ut interprelatio nominum docet, designalur. Eplie-]• J) nobis exemplum dedit; nam ad Dominum qui secum
sus nariique voluntas, sive-consilium inlerpretatur; ; loqtiebalur , non prius conversus esl, quam nomina
Smyrna canticum eorum; Pergamus divisio cor- Ecclesiarum, ad quas scribere praecipiebatur , audi-
nuum; Thyaiira iliuminata; Sardis principium pul- rel. Et superius breviler diximus per interpretatio-
curiiudinis; Philadelpbia salvans hajredilatem Dei;; nes nominum septem Ecclesiarum viam demons-
Laodicea tribus ainabilis Domino. Ephesus igitur,, trari, quae ducit ad vilam. Quisquisigilur per hanc
quas prima poniiur, initium conversionis uniiiscnjus- viam ire ad Deum desiderat, aut legendo, atit ab aliis
que demonstrat; interpretatur namque voluntas, sives audiendo, qualiter per hanc viam gradi 502 debeat,
consilium. Qund enim melius consilium, quam vo- investigare debet; quia stultus viator est, qui ad Io-
luntas bona, quae homini suadet abrenuntiare dia- cum-optaium ire desiderat, el viam nescil; si non
bolo, et.sequi Christum, relinquere vitia, et appre- prius discere studuerit, quae sit longitudo viae, qnoe
bendere virtu!es?Et quia qui ad Deum converti vo-- asperitas, qui anfractus, quae paericula; ut cum iter
E Deest in cod. Reg. el Gem., Aliter: Vox"Domini.,.. ut nos revoeel>

771 AD OPERA S. AMBROSHAPPENDIX. : 772
i
scandereco3perit,pericula praacognlta faeilius trans-i A vium fuerunt, designal, Quaj cujus coloiis fuerit,
eat. Multos enim vidimus saeculum reliquisse, ut non dicitur; eo quod nullam aliam Iegem, nisi natu-
per contemplaiioiiis viam vitani aslernam acquire- ralem, hahuerint. Naturalis autem lex est creatorem
rent; secl quia nescierunt asperitatem viae, subiio snum diligere, et quod sibi quis non vult fieri, alteri
ceeidisse. Sed potest fieri, ut contra haec lcstimo- noii facere. Hanc legem nullus, qui ratione suffultus
nium vobis de divina Scriptura aliquis objicial, quae est, ignorarepermitiiiur.Per zonamautempatrlarchae
dicil : Ne lardes converti ad Deutn {Eccl. v, 8). Ad et caeteri justi, qui anlelegemfuerunt, designanlur.
haec ego respondeo , quia jam ad Deum convenor , Quaeaurea dicitur, quia multis tribulalionibus, sicut
cum viam qua;ad eum ducil, invesrigarenon desino. aurum in fornace probati esse noscumur: sicut
Et quid est, <juod dicit : Et conversussum, ut vide- Abraham, qui de igne Chaldacorumerutus est: sicut
rem vocem; cum vox non oculis, sed auiibus perci- Loih^ quem Sodomitae afflixerunt: sicut Lsanc, qui
piatur? Sed Joannes in spiritu posilus , spiritalibus CD3citalempertulil : sicut .Tacob, qul perseculione
oculis <eaquae sequuntur, videre promeruil. Neque fratris aiquc soceri esl afflictus : sicut Joseph , qui
opus eral ibi voces verborum perslrepere , ubi intus captiviiatem et careerem sustinuit: sicul Job , qui
erat Deus , qui docebat. Aliter : ille compelenter aniissionem rerum, diramque passionem perlulit.
verba Dei audit qui quod audierit, oculis mentis in- gJ Eodem modo et de cijeleris , a quos Scriptura non
tueri non desinit, ul ea opere impleal. commemorai, debemus intelligere. Quaezona ma»
(Vers. 13.) El 'conversus,vidi septemcandelabra au- niillas conslrinxisse ltegilur; per mamillas namque
rea , elin medio seplemcandelabrorum aureorumsimi- duo praecepta cliaritatis designantur, per quas san-
lem Filio hominis. Septem candelabra aurea septem ctos patres Deo placuisse cerium est.
Ecclesi.is designant, sicut ipse exposuit: el septem Caput vero ejus et capilli erant candidi tamquani
Ecelesiaeunam Ecclesiam caiholicam figurant. Quae lana alba et tamquam nix. Per caput Lex, per capil-
candelabra aurea dicunlur, sive propler persecutio- los vero qui ex capile nascuntur, iniiltitndineseorum
nes quas sancli in saecula perferunt, sive propter sa- designantur, qui per Legem salvi facli «uni. Qui ca-
pienliam qua illuminantur. In quorum medio Chri- pilli lamquam lana alba, et lamquam nix candiili
stus stare visus esl, sicut ipse dicil in Evangelio : esse dicuntur; quia videlicet illepopulus a lenebris
Ecce ego vobiscumsum omnibus diebus usqtte ad con- viliorum per Legem est emundatus. Oculi autem ejus
summaiionemsmcuti (Mallh. xxvni, 20). velut flamma igtiis. Ocul: cuncta quae circa se sunt,
(Vers. 14, 15.)Sequitur : Vesiilumpodere, etprm- longe lateque perspiciunt: per oculos igitur prbpheiae
cinctum ad mamillas zona aurea : caput vero ejus et designaniur, qui ea quae ventura erant, longe ante
capilli erant candidi tamquam lanaalba, et tamquam C praevidere merueruntJ Qui sicut flamma ignis esse
nix : el ocuti ejus lamquam flamma ignis : el pedes dicunlur, quia Spirilujsancloilluminaliniysteria cce-
ejus simitesaurichalco , sicut in caminoardenli: el vox leslia contemplati sunt.
vjus sicul voxaquarum multarum. El habebal in dex- Et pedes ejus similes\aurichalco, sicut in caminoxtr-
lera sua seplemsteltas : et de ore ejus gladius ex utra- denli. Perpedes, apostoli designantur, et caaleri
que parle aculus exibat: et faciesejus, sicul sol lucet qui ex Judaeiscrediderunl. De islis pedibus pfopheta
in virtuiesua. Si septem candelabra et septem siellas loquilur dicens : Quam pulchri super montes pedes
produobus ornamentis accipere volueris, decem or- evangelizantispacem, a inuniianiis bonum, prmdicantis
namenia invenies, ex quibus Domini corpus deco- salulein, dicentis : Sicn, regnabit Deus tuus (Esai.
ratum fuisse visuin esi. Sed quid duo ornaiuenia, LH, 7). Qui similes auijichalco dicuntur; aesxianiqii.e
id-est, seplem candelabra, et septeni slellae signifi-" in fornace quibusdam medicaminibus admixtis tam-
carenl, ipse per semetipsum exposuit: quid autem diu conflatur, usque dum colorem auri accipiat, et
oclo quae reslant, signlficeni, perscruiandum nobis dicilur aurichalcum. Per aes igitur, quod sonorum
est. Sanctam namque civitalein Dei, quae ex omni- est, et quod in nigredinem cito veriitur, Judsei.desi-
bus electis constat, quae ab iniiio usque ad finem gnantur, qui Legtm quidem seeundum litieram so-
•lendit, si diligenter perspicias, inseptem partesdi-I' W nare videbantur ; sed v,elamine nigredinis menie ob-
visam invenies.Primaigitur pars ejus sunt elecii, qui tecti, spiritalem inteliigenliam , quae in ea latebat,
ab inilio usque ad diluvium fuerunl : secunda 'pa- inlelligere nequiverunt. jEs Igltur in aurichalcum
iriarchae el«aeierijusti'usquead Legem dalam: ter- est conversuin, quando ex Judaeis apostoli sunt
lia hi, qui -sub Lege fuerunt: quarta prophetae : electi. Per fornacem autem siye mundus, in quo ali-
quinla aposioli, el qui ex Judaeiscrediderunt: sexta quantum Chrisius conviersalusesl, sive tribulationes
vero pars esngeniium.multiiudo, quae ad fldem ve- quas sustinuit, possurit designari. h In hac etiam
nit: septimtteleeti, quiin-fine mundi nascituri sunt, fornace aposloli ei conjuncti sunt, sicut ipse dicit:
et conlra Aiilichrislum pugnaluri. Per has igitur sep- Vosestis enim, qui permansislis mecumin tenlalioni-
lem partes., quod Dominus dederit, dicendo redea- bus meis (Luc. xxii, 28). In hac ergo fornace per
lhus: de dclava-, in sequentibus dicemus. Poderis doclrinam Evangelii splendorera auri accipere me-
igitur, quoe:«gl'*alaris tunica,-justos qui arite dilu- ruerunt. Et vox ejus, sicut vox aquarum mullarum.
* Edit. Gill. ac Rom., quos Scriptura commemo- h In huc eliam fornace.... in lentationibus tneis,
tat; mss. vero. non commemorat. abenrnt ab edii.; quaeno|se mss, oninibus reposuimusi
775 IN APOCALVPSiN EXPOSITIO. DE ViSIONE PRIMA. 774
"Per vocem aquarum mullarum niullitudo gentium, A J libus abstiuemus. De liac circuiliorie milii videtur
quae ad fidemChristi cucurrit, designatur. dixisse Psalmisla : Circuiviei immolaviin tabentaculo
El habebatin dexlera sua slellas septetn. Qnid hoc ejus Iwstiamjubilalionis(Psal. xxvi, BJ.Circuivit nam-
sigiiififcet,ipsein sequenvibusexponit. Et tfe ore ejus que, etpostea imirioIavii;quiafacia reproborum prius
gladius ex ulraque parte Hfjg acutus exibat. Per jsprevit, ul hostia jubilationis ejus acceptabilis Deo
gladium electi qui in fine muridi nascliuri suni, at- fieret. Multi cnini sunt, qtii assidue laudant Deum :
que conlra Antichrislum pngnaturi, designamur. lEt sed quia vitia a se repellere nohint, eorum laudatio-
quia maxima mullitudo gentium culturam Christi nis hostianon eslacceplabilis Deo. PHma igilur cir-
derelinquens , Autichrislum hominem iinpiissiumm •cuitio ad eos justos, qui anle diluviiim fueruni, pciti-
pro Deo adorabunt, non incougrue illi qui ad erro- net, qui filii Dei dicti sunt. Oivilaiem igiuir Jciicho
"
res eoruin concidendos progressuri sunt, per gia- laindiu circuierunt, quamdiu a soeielale reproborum
dium designaniur. Qui duo acumlna habere visus se sequestraverunt. Poslquam Igitur arca Dci, et
est; quia Ipsi doclores, dtiorum Testamenlorum ôpultis Jericho civiiatem 'circuierunt, ad caslra
doctrinis eruditi, facile bostes devinccnt. Nam qubd redierunt; quia unusquisque justus circuilionis suae
de oreDomini ipse gladius procedere visus esi, illud lempore explelo, postmorlem ad societalem elecio-
significat, quod ipse dixit in Evangelio : Non enim SS i rum , qute suiii castra sai.ciorum , ducilur. Secdmltc
voseslis qui loquimini, sed Spiritus Pdtiis vestri, qui "diei eircuitus ad eos, qui post diluvium usquc Yd
in vobis (Mallh. x, 20).-In iis ergo seplem Moysen fuerunt, pertinet: qui et ipsi civitatem Jeii-
" loquitur
ornamentis oninis electorum Ecclesia, quae a tiobis cho circuienmt; quia ab iniquitatibus reprobofimi
in septem parles dividitur, comprehenditur. Sine iis se separaverunt. Nam et Ahraham, quamvis inier
ergo septem partibus non mihi videtur hunc librufri Amorrhffios habitaret, non solum vftia, sed eiiam
quemquam ordinateposse intelligere : de oclava au- corporum societatem in tantum horruit, ut filio suo
tem quae restal, aliquid dieendum est. exfiliabus eorum nollel accipere uxorem.E-t de
Et facies ejus, sicut sol Ivcet, in virlute sua. Per Lotb, qui apud Sodoinilas habilabat, loquitur beatus
faciem Ecclesia, sicut post resurrcclionem futura Petrus (II Peir. n, 7), quiaudiluet visu justus wit,
est, designalur; et ideo perfaciem, quia lunc Deum, Iiabitans apud eos, qui dedie in diemanimani jus-
sicut dicit Aposlolus {I Cor. xui, 12), justi facie ad lam iiiiquisoperrbuscruciabanl.Eodem modo ct tec-
faciem videbunl. Qua?sicul sol lucere visa est, qtiia teri. Tertiusverocircuilus adeosqui sub Logc fuc-
sicul dicit Dominus : Tunc justi fulgebuntsicut sol in runt, perlinel : qui qtianta sollicitudine a societate
regno Peilris sui {Malili. xni, 43). Inveniuntur in iniquorum se secernere debererit, ipsa Lex mani-
Scripiuris quaedamhisseptem paitibtis convenieniia,'C ( festat. Propbetae vero, ad quos quartus circuiius
ul est illud quod in Josue legilur (Josue vi, 6 eV-seq.), pertinet, in lantum peccata principum, hominuinqoe
ubi praeepit Dominus, ut circtimirei arca Dei civi- impiorum spreveriinl -âlqiiereprehenderunt; ut:pro,
- talem Jerieho perseptem dies semel in die, sacerdo- hoc quidam eorum lapidati , quidam secti,
quidam
tibus eam portanlibus-, tubisque canentibus, ac pO- verc in occisione gladii mortuisini. Aposloli vero,
pulis sequentibus. Jericho nanrque onine corpus re- .et hi qui ex Judaeis crediderunl, ad quos qtiinlus
proborum, quod est- civitas diaboli, designat : per circuiius pertinet, quanlo sludio se ab infidelium
filios vero Israel, ciecti designanlur : per sacerdotes Judajorum consilio-atqueoperibus segrCgavcrhit,-Lu-
praedicatores: per lubas doclrina pracdicationis: pcr cas in Aclibus apostolorum narrat. Gentcs vero ;ad
populum vero qui eos sequebatur, omnes justi debi- quassextus circniliis periinet, qiiankrardore se a so-
gnanlur, qui eorum doctrinam sequebantur, ei actus cielale impioriim disjunxerint, ttia'rtyres -requisiti
imilabanlur: per arcam aulem quam ferebani, Chri- dicant. Seplimus vero circuilus ad eos-, qui :tempo-
- stits inlelligilur, qui a sanctis in cordibus coriim ha- -ribus aritichrisii futuri surit, pertinet-: sedet illi
- bitans porlatur. Dc praedicaloribusjautem qtii post quomodo atitichristi, -minislroruinque cjus 'deviterit
Christi adventum fuerunl, nullidubiumquod Cliri- perfidiam, bic liber manifestat. Seplimo ergo die
•slumnonsolum Iinguapraadicando,vcrumetiamcorde * circtimeunlibussaccrdoiibus-cumarca Jericho, atque
diligendoporlaveruni. llli aulem qui advenlum ejus vociforaritibus, muri Jericbo ceclderunt, omnisque
praecesserunt, quoniodo illum portavcrunt?tPortave- populuscum rege suointerfectusesi.; quia'praedican-
ruut uliqueetilli;namaliqui eorum eum veibisprae- libus in fine mundi prsedicaloribiis veritalis ,;finem-
dixeruril-, aliqui factis praotignaveriiiil. 'Quacrenduni que inundi annunlianlibus, subilo-finis .niundi adve
verouobisesl quid circuitus iste, qui per septum dies niel, omnisque civilas diaboli destruetur , atque
factus estjdesignet. Loci namque quenrcifcuimus, cumipso capilesuo diabolo perpetua bibrle damna-
ingressumdeviiamus; nam cum per viam pergimris, bitur.
si foveam aut limuniprofuhdum, ::utaliquodpericu- Legimus etiam in UbroJndicnm^Samson for-lissi-
- lum iiiveiiiinuSjCircumeundosi.possumus,ingressum muni habuisse seplem crines (Judic. xvi, 15). Sam-
ejusdevilamus,m pcrl-culumevadamus. Jericho nam- son Christum significal: per capillos vero onlnes
que circuiflius, si iier vitae prassefilissfecundiuhvo- electi designantur. El-sicul capilli adlisereufcapiti,
lunlatcm Dei perficimus; nam qtiamvisûm feprobis ita el omnes jusli adluerent Christo., qui caput-Ost
habitcmus, Jericho circuimus, .siab 'eoruni praviia- omnium elcciorum suorumiet sicut capilli Sanisousiri
775 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIXi 77S
septem partes divisi sunt, ita et omnis eleciorum A \ tiae Dominus letigit, sicul ipse dicit: Et misit Domi-
numerus in septem partes pro temporum qualilalibus nus manum suam , el tetigil os meum, el dixit mihi:
dividi potesl, sicutsuperiusdemonstravimus. Ecce dedi verba tneain ore tuo, et reliqua (Jerem. i,
Sed et hoc quod iu Salomone scriplum est: Sa- 9).Similiier elDaniel manu confortalionis Dei tactus
pienlia mdificavilsibi domum, excidil columnas sep- e.st, quando propler visionem angelicam in lerra
tem (Prov. ix, 1); potest huic nostro intellectui con- prostralus jacens, pianum ad se mipsam vidil, quae
venire. Sapienlia namque aedificavit sibi domum, eum confortavil, cui et dixit : Loquere, Domine,
quaudo Dominus nosler Jesus Chrislus ab iniiio quoniam conforlasli me (Dan. x, 10). Ilacergo con-
mundi usque ad finemejus ex numerosilale eleclorum forlationis nianu idem Joannes laclus est, quaeeum
Ecclesiam sibi construxil et construet: excidit cone se ultra modunijdejiceret conforiando erexit.
lumnas seplem , quando iis septem temporibus prae- (Vers. 18.) Ego sum primus et novissimiis.Si pri-
dicalores, qui singulis temporibus convenireni, in mus, cur dixit Arius Filium Dei iniiium habuitse?
Ecclesia sua staluit, qui et moniiis salutaribus, 504 Si enim inilium habnit, non ipse primus, sed ipse
el bonorum operum exemplis eam sustenlarent. a quo inilium sumpsit, fuit. Primus ergo et novissi-
Possumuset hoc quod idem Salomon in alio loco iiius ipseest, quia jsicuti linem non habebit, sic nec
ponit, dicens : Da partem septem, necnon et oclo IB initium habuit. El \fui mortuus, ct eccesttm vivensin
(Ecct. xi, 2), huic nostraj expositioni coaplare. Pri- smcula smculorum.\ Iloc maiiifestum esl. El habeo
mum igitur quaerendum nobisest, quid sil unde par- clavesmortis et inferni. Qui clavem alicnjus domus
lesfacere praecipimur. Est namque quoddam bonum, habel, qtiem vult,iintromillii; et quem vult, abin-
et ipsum est summum bonum, cbarilas videlicet, gressu domus repellit. Per clavem ergo potestas
quae nisi partiatur, perfectum boniim non erit; par- Filii Dei intelligitur. Claves igitur mortis el inferni
tilur enim in dilectionem Dei, et dileclionem proxi- ipse possidet; quia quos vult, a damnalione morlis
mi : quae cum una sit, habet tamen duo brachia , perpeluae misericordiler liberal; et quos vult, in
quae circumquaque exlendens, et Deum hominibus, eodem damnaiionis' periculo juslo judicio remanere
et homines Deo conjungit. Sunl et duae vilae, una sinit. |
quse activa , altera quse conlemplativa nuncupatur. (Vers. 19.) Scribe ergo quw vidisli, et qumsunl, el
Dilectio proximi ad activam, dileclio aulem Dei pro- qttmoportel fieri posl hmc. Hic demonstrai non sede
prie ad contemplalivam pertinet. Possumus igitur praeseiiiibiiselfiiiuristantunimodo : sed et de praeler-
per septem omnem electorum multitudinem, per itis prophetiam lexijisse. Scribe ergo quw vidisti, id
octo vero Dominum nostrum Jesum Christum intelli- est, quae de praeteritis libi oslensa sunt: qumsunt,
gere; eo quod octava die resurrexeiit. Sancti itaque €G et qum oportel fieri^post hmc, id est, praesentia et
Dei partem amoris sui seplem danl, cum in exerci- fulura. :
liis vitae aclivae occupanlur; videlieet cum curam (Yers. 20.) Mysleriumseplem stellarumquasvidisli
proximonon solum carnalem, sed et spirilualem im- in dextera mea , el seplem candelabraaurea. Subaudi-
pendunl. Dant etiam partem octo, cum eos amor tur quidslgnificent. jQuidautem significent,siibdendo
Dei ad conteinplationem ejus iterum revocat. Aliter. manifeslat: Septem, inquit, stellw angeli sunl sep-
Parlem seplem damus , cum sanctis Dei debitam ve- tem Ecclesiarum, el sepietn candelabra aurea septem
neralionem exhibemus : partem oclo damus, cum Ecclesiwsunl. Sepiem igitur angelos rectores sepiem
Deo creatori uostro debitum cultum irnpendimus. Ecclesiarum debenius inlelligere, eo quod angelus
(Vers. 17.) Sequiiur : Et cum vidissemeum, cecidi nuiitius inlerpretatur : et qui verbnm Dei populis
ad pedes ejus tamquam mortuus. Ecce Joannes , qui annuntianl, non inconvenienter angeli, id est,
sibi slare videbaiur, viso Domino, cecidit tamquam nuntii vocantur. Et sieut per seplem Ecclesias una
mortuus; quia unusquisque vir sanctus quantum se Ecclesia catliolica , lita et per septem reclores sep-
ad conlemplandam divinilalem Dei altius erexerit, lem Ecclesiarum omnes rectores Ecclesiaj catho-
tanlo apud se inlrorsus inferius cadil; quia in com- licaedeîgnanlur. j
paralione Dei ejus magnittido quam parva sit, facile ID CAPUT11.— (Vers. 1.) Et angelo EcclesimEphesi
perspieit. Unde et lamquatn mortuus cecidil, quia in sctibe : Hmc dicit q'uitenet septem stellas in dexlera
comparatione Dei se nihil esse perspexit. Ad pedes sua, qui ambulal in medio seplem candelabrorum
cecidit, quia incarnationis ejus mysierium, quod aureorum. Per dexteram Dei potestasDei in hnc loco
per pedes figuralur, se nullo modo comprehendere potest designari, per stellas sancti praedicaiores.
posse perspexit. Et posuil manum suatn super me di- Sancti igitur praedicatores manu Dei teneniur; quia
cens : Noli limere. Sicut manus in corpore plurima ab ipso gubernanturj et regtinlur, et ipsi sunt copu-
habet officia, ita et manus Dei in divinis Scripturis lati, sictit ipse in Evangelio loquitur dicens: Sicul
plurinins signifiiationes; Job namque flagellum Dei paltnesnon potest ferre fructum, nisi manserilin vile;
manum Dei vocat, cum dicil : Manutn tuam longe sic et vos , nisi in me inanseritis (Joan. xv, 4). In me-
faca me,et formido tua nonme terreal (Job.xin, 21). dio vero.seplem candelabrorum aureorum Christus
Et iterum amicis dicit: Misereminimei, miseremini ambulat, sicut ipse dicit propheta : Inhabitabointer
mei, saltemvos amici mei; quia manus Domini teligit illos, et inambulabo.*et ero illorum Deus, el ipsi erunl
me (Job. xn, 21). Nam et Hieremiam manu sapien- mihi populus (Levit.\ xxvi, 12).
777 IN APOCALVPSIN EXPOSITIO. DE MSIONE PRIMA. 778
(Vers. 2.) Scio opera lua. Ea videlicet quaeopera- A (Vers. 5,4.) Et palienliam habes, et siatinuisli
baris prius, aniequam refrigesceret in te charilas. Et propler nomen meum, et non defecisti : id est in boc
laborem et palienliam luam, id est, perseculiones, ;apparuit patieutia lua, quia in laboribus, quos pro
quas pro nomine meo palienter toleras. Et non potes nomine meo susiinuisti, non defecisli. Sed habeo
suslinere malos (Mallh.~ xin). Cum Scriptura divina adversum te, quod charitatem luam primam reliquisli.
nobis praecipiat, ut loleremus malos; cur hic lauda- Multi sunt, qui in initio conversionis suae in servi-
tur, quod non potuerit sustlnere malos? Sed de hae- lio Dei ferventes existunt, sed processu temporis
reiicis mihi dicium videtur; nam proximorum mala tepescunt : tjuod Iiuic praesuli Ecclesia; Ephesi con-
aliquando reprehendendo corrigere debemtis, tem- tigisse manifestum est.
pore videlicel opporluno : aliquando patienter tole- (Vers. 5.) Memenlo ergo unde exclderis. Unde ex-'
rare;"ulquos correelio non emendat, patientia ad cisus es? De charilale : si de charitale exclsus es,
emendationem provocet. Sunt namque nonnulli, qui de Deo excisus es; quia Deus charitas est; Et age
rcpreliendere proxinios nesciunt, nisi ira inflam- pmnitenliam (Joan. iv, 16). Videlicet eo quod per
raali. Horumaliquis si nonsolum pro magria, verum torporem et ignaviam tuam a charitale disjunclus
etiam proparva aliqua re contra proximum commo- es. Et prima tua opera fac : sin auteni veniam tibi
lus fuerit, tamdiu iram in corde geslal, usque dum B j$ ciio, et movebo candelabrumtuum de loco suo, nisi
in actibus proximi aliquid videat, quod reprehendere pmniteniiam egeris. Si per candelabrum Ecclesia
possil: el tunc laetus elficitur, cum reprehensionis Ephesi designalur, cur propter peccatum pastoris
viudictam proximo ititulerit. Quod si alicui viderit Ecclesia locum suum perdet, cum Scriplura dicat :
displicuisse, dicit se zelo Dei hoc fecisse. Ad te ergo Non morientur palres pro filiis, neque filii_pro palri-
loquor, qui talis es. Cur quaeris fallere eum, qui oc- bus suis : sed unusquisque in peccato suo morielur
culta cordium consideral? Si zelus Dei in te est, cur (Jerem. xxxi, 30) ? Sed per locum videtur mihi mer-
oculi tui per diversa 505 vaganlur more diabolico, ces, quae illi pro pastorali cura debebatur, designari,
desideransmalumpotius videre, quam bonum, desi- ut sitsensus : Nisi poenitentiam egeris pro eo quod
derans in-proximo videre malum, quod reprehendas, charilalem tuam primam reliquisii, et ad prima
non bonum, unde aedificeris? Sunt eliam multi, qui opera non redieris; ut quod ore prsedicas, opere
eos a quibus aliquam ihjuriam perlulerunt, etiam impleas : mercedem, quae tibi pro paslorali cura
pro minimis delictis impatienter insectantur: eos debebalur, subtrahahi.
vero quos diligunt, non solum non reprehendunt, (Yers. 6.) Sed hoc habes (videlieel ul candelabrum
quamvis graviier deliquerint; sed eiiam tola virtule non movealur) quia odisli facta nicolaitarum, qum el
defendunt. 0 infelix amicitia, quae illum quem diligit C a ego bdi. Et estsensus: Pro eo quod odisti facta ni-
lacendo et defendendo diabolo tradit: illum vero cui colaiiarum, quae etegoodi; merces quae tibi-pro
iratus est, reprehendendo a diabolo abstrahil! Cor- paslorali cura debebatur, adhuc tibi manel. Nico-
rectio ergo illa justa est, quae ex Dei zelo et amore laitaevero eraht haeretici, quos superius dixit non
fraterno descendil: quaenon propter iram vindican- posse eurii suslinere.
dam, sed propter animam proximi salvandam pro- (Vers. 7.) Qui habel aures audiendi, audiat quid
fertur. Verum quia haac paucis diximus, ad ea qusei Spirilus dicat Ecclesiis. Quia cunclis aures habemibus
coepimus, redeamus. Igilur boc quod praesuli Eccle- dicit: Qui habet aures audiendi, audiat; aures pro-
sire Ephesi a Domino dicitur' Quia non poles susli- culdubio cordis requiril. Vincenti dabo edere de ligno
nere malos, de baereticis debemus intelligere; omnis: vitw, quod est in paradiso Dei mei. Duo ligna fuerunt
enim qui paslor esl Ecclesiae, socielatem haeretico- in medio paradisi, e quibus unum lignum vilae, alte-
rum , quantum potest, vitare debet; ne per occasio- rum vero lignum scienliae boni et mali vocabatur.
nem familiaritalis eorum corda simplicium venenoi Quorum virlus talis erat, ut si quis. ex ligno vitae
suaemalitiae corrumpant. Sicul enim lupus quielus; comedisset, non moreretur in aeternum : si quis
inter oves sine laceralione earumdem ovium versari' vero ex ligno scientiae boni elmali comederet (Gen. n,
non polesl; sic nec haerelicus inler simplices. Sequi-• D B 27); quamvis esset immortalis, mortalis statim fie-
tur : Et tentasti eos, qui se dicunt aposlolos esse, et! ret. Paradisus igltur Ecclesiam siguificat: lignum
non sunl; et invenisti eos mendaces. Quidam pravaL vero vitte in medio paradisi Christus est in medio
docentes lemporibus apostolorum, aposiolos se essei Ecclesiae suae. Lignum aulem scientise boni et mali,
dicebani; ut per reverenliam nominis facilius pra- quod et ipsum in medio paradisi fuisse dicitur, dia-
vam doctrinam in cordibus audientium planlarent t bolum.significat, qui inler fideles discurrere non
(HCor. x, 12). Hos et apostolus Paulus damnat : elt cessat; ut quoscumque potest, decipiat. Lignum.
Dominus in Evangelio cavendos insinuat, cum di- igitur vitse ad electos, lignum vero scientiae boni et
cit: Attendite a falsis prophelis, qui veniunt ad vos int maliad reprobos pertinel. Fructus ergo ligni vitse
veslimenlis ovium, inlrinsecus dutem sunt lupi rapa- elecli comedunt, ut in oelernum h vivant; quia prae-
ces (Maith.vn, 15). Ros"ergo isle falsos, eorumquej cepta Evangelii custodiunt, ut iu aBlernumvivantcum
doctrinam falsam esse eoniprobavlt. Domino: fructus vero ligni scientiae boni et mali re-
a Ita mss. at edit., egb odi. Pro eo quod illorum\ * Edit. tantum, vivent cum Domino; C33teraadjecta
facla odisli, qum et eaoodivi. sunt ex mss.
PATROi. XVII. 25
779 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. : 7S0
probi comedunt, et moriunlur; quia suggeslionibus A . tibi coronam vitw. Corona vitaj gloriam sempiternam
diaboli, ornnibusque vitiis et voluptatibus pascuntur;; demonstrat. ;
unde aelernam damnationem sibi acquirunt. El sie- Qui habet aures , kudiat quid Sphitus dical Eccle-
ut mulieri deleciabiliores fuerunt fruclus lignii siis. Qui vicerii, non twdetur a tnorle secunda. Quid
scientiaa boni et mali, quam fructus ligni vilce ; ilai sit pors secunda , in sequenlibus dicemus.
et reprobis delectabilior esl gloria hujus sseculi, (jVers. 12.) Et angko.Pergami Ecclesimscribe: Hmc
quani oculis corporis viderit,. quam gloria coelestisi dicit qui habet rompliasamutraque parle acutam. Per
patriae, quae nonnisi oculis spiritualibus videtur. Sed romphaeam judkiaria Doiriini polestas potest intel-
oritur quaestio, c.ur iignum scienliaeboni et mali di- ligij: quae utraque parte acuta dicitur, propler duo
catur, cum priino homini scientiam mali ininistra- judicia , unum quudjfactum esl per aqtiam , alteium
verit: non scienliam boni. Quas mihi ita solvenda quod fiet per ignemj. Scd excludimur ab lioc inlel-.
videtur : primus namque angelus, quando creatus leclu, eo quod illud judicium jam peracliinij atque
est, scientiam boni habuitj non scienliam mali : per misericordiam Dei aboliluni sit. Tunc nainque
scienliam vero mali per semelipsum invenil, ob judiciiillius acumen|deletum est,quando Deusdixil
quam causam de illa ccelesli gloria dejeclus esl. De ad Noe : Per metnelipsumjuravi, quia non adjiciam
ligno ergo scienlia; boni et mali primus homo come- B [ ulira aquas diluvii super terram (Gen-.vi j 17); Videlur
dit, qiiando illius suggcstiones secutus esl, qui scien- ergo mihi per romphasamdivinamscripturam debere
tiam boni et mali habebat; neque enim lignum intelligi, quaepropler resecanda vitia acuta esse dici-
scientiam mali docere potuit, sed diabolus qui prae- ttir j ei propter duo Testamenta uiraque parle acuta
ceplum Dei homiui transgredi siiasil. Dicil ergo: demonsiratur. Nam et velus cl novum Testamenium
Vincenti dabo edere de ligho vtlm, quod est in para- hocnobisindesinenieradmonentjUlviiiarelinquamus
diso Dei mei. llle vincit, qui in honis operibus usque elinbonisoperibus nosinelipsos exerceamus; quate-
ad finem vitae sua3 perseverat. Yincenli ergo Cltris- nus salulem aniniarumnostrartim invenire possiriius.-
ius edere de ligno vilae dabit; quia praccepta sua (Yers. 15.) Scio ubi habilas, ttbi sedes esl saldiim :
usque ad finem viiae servanlibus immortalitatis suse id esl, inter illos habitaSj quisessorcm habent dia-
gioriam in coelesti bealitudine sectim dabil; ut cum bolum. Et tenes nomen meum, et non negasti fideth
eo aelernaliler vivant, cujus proecepta in soaculo po- meam: id esl; quamjvis ab eis , inter quos habitas,
siti servare studuerunt. Quod autcm patrem Deum pro nomine meo assidue perseculiones perferas;
suum vocal, ad bumanilalem pertinet. lamen nomen mcumtenes, et fidem meam non ne-
(Ters. 8, 9.) El angelo Smyrtw Ecclesiw scribe: gasti. El in diebusiliis Anlipas lcslis meus; qui occisus
Hwcdicit primus el novissimus, qni fuit mortuus et G ( esl npitd tos, ubi satanas habitat. Et in tliebus illis; id
vivit: Scio tribulationem tuatn, el paaperlatem tnam. esl, in diebus quibus perseculio apud vos amplius
Potesl fieri, ut Smyrnseorum Ecclesia eamdem per- fervjebat, Anlipas lestis mcus, subaudiiur, exstilit,
secutionem a contribulibus suis in rapina bonorum qui occisus est apud jvos, ubi salanas habilal. Apud
suorum pertulerit, quam et illa quaj apud Ilieroso- vos occisus est, el hon a vobis : sed ab illis inter
lymam erat. Ideoque tribulalio et pauperlas ejus quos vos habilatis, in quibus babitat diabolus.
508 a Domino, quam pro ipso suslinuit, taudatur. (Vers. 14, 45.) Sed habeo adversumte pauca, quia
Potest et per hoc voluntaria paupertas intelligi, de habes illic ienentes doclrinam Balaam, qui docebal
qua Dominus dicit in Evangelio : Beaii pauperes spi- Balac mitlere scandalum coram filiis Israel; ita Itubes
ritu, quoniam ipsorum esl regnum cwlorum (Mattlv. et tu lenentes doclrinam nicolaitarum." Legimus in
v,5.) libro Numeri quod Balac rex Moabitarum ad sugge-
Sed dives es : pauper videlicet rebusj dives virlu- stionem Balaam posueril speciosas mulieres.in con-
tibus. Et blasphemaris ab iis, qui se dicunl Judmoi spectu filiorum Israel diis suis sacrificanlesj quarum
esse,elnon sunl : sed sunt synagoga salanm. Judaai pulchritudp non sqliim ad perpetrandam libidinem
confitentes interpretantur: Judaei qui Ghristumblas- eos laccendit; sed eliajm ut de sacriiiciis eorum comc-
phemantes neganl, non Judoei, idest, confitentes; sed IDderent, perduxit (ifiim. xxv, 1). Nicolaitoe vero
syiiagoga satanae non inconvenienter vocantur. erant bajretici nuptias detestanles, docenteS:_ue(ide-
(Verss 10s 11.) Nihil horum limeasi qum pussurus les, ut quibuseumque| vellent, miscerentur more bcs-
es-.Praedicunltir ei adversa, ut venientia facilius to- tiarum. Sicut ergo per doclrinam Balaam, filii Israel
lerare posset. a Eccemissums esl diabolusex vobisin in fornicationis malpm delapsi bunt, propter qtiod
carcereni; ut tentemini: id est^ quosdam ex vobis multi eorum perierunt, ita el nicolaitaequosd.im ex
diaboluS, idest, niinistri diaboli. in carecrem mis- fidelibus, qui apud Pergamuni erant, sua prava doc-
suri sunt; ut lentemini utrum.in timore pcenarum trina in fornicationis malum dejecerunt, docenles
a fide recedere, an pro amore Chrisli mori delibe- eos ut nullo modo se vinculo conjugaii irrelirent: sed
retis. Et liabebitistribulationemdrebustdec,em.Tempus quibuscumque vellent, passim miseerenlur. Quod
quo haec persecuiio crudelius sajvitura-esset, dG- autem dicil: Habeo adversum te pauca, significat
monstravit. Esto fideite vsque ad mortem ,; et dabo paucos ex fidelibusabhaereticis esse deceptos.
»ii'c texlusiii cdit/rejecius fuerVt p"6s'(.

verba, tolerare possei i sed conira aucVorifetemmss.
?Si IN APOGALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE PRIMA, ?SS
"(Vers. 16.) Similiter pmniteniiam age. Hoc quod ^f^nisi qui accipit. Quod est hoc riomen Chrisli, quod
dicit, similiter, videtur milii ad angelum Epbesi Ec- incalculo Eyangelii scriptum esse diciiur? In priti-
clesiae respicere, cui dicitur : Pmnitentiam age,- eo cipio erat Verbum, et Verbttmerat apud Deum; et
quodcharitatemtuamprhnum reliqueris. Quasi dicerel: Deus eral Verbum {Joalt. i, l);.et ilcfum : Ego et
Sicut praecepiangeloEphesi, ut pcenitenliam agerel. Paler unum sutnus (Joan. x, 30); et idem evangelisia
eo quod cliaritalem primam reliquisset, similiter el in alio loco dicit: Quia non solum solvebalsabbaiiiiiij
tu pcenitentiam age, eo quod a charilate deviaveris; sed. el Patrem suum dicebqt Deum, mqualemse faciehs
ul aliquos tuorum per taciturnitiitem amitleres. Si Deo (Joan. v, 18). Si Christus aequalemse faciebal
guominus, veniam libi cito. Soiet per adventuni Do- Deo, cur dicit Arius minrjrem essc Filium Paife ?
niini niors -intelligi; unicuique enim Domirius tunc Hoe ergo nomen quod in calculo Scripllim estt nullds
.venll, quando pcr mortem animam a corpore sepa- scit; nisiqui accipil; quia omhipotentiam , divlni-
rat. Cito, id est, improvise, sicut de servo negligenle latem, oequalitalemFilii cum Patre nullus scireprae-
Dominus in Evangelio loquilur : Veniet qutem Dbmi- valet, nisi t;ui doctrina Evatigelii dala fuerit. Sed
mis servi illius in die quo nescil, et horu qua ignorat; estaliud quod nosmovet; nam paulb superiusdixil:
el dividet eum , partemque ejus ctttn hypocrilis ponet Vincenlidabo manita abscondilttm, et dabo ilii talcu-
(Mailh. xxiv, 51). Homo enim ex ariima et corpore g lutn candidum , et in catculb nomen tuuni; iqubdnelno
consislit: dividit Dominus hominem cam animam a scit, nisi qui accipit. Si igilur solis illis qiii diabolum
corpore separat: parlem ejus cum hypocritis ponils vincunh et manna» et calculusj el liominis Chfisti
quando animam, quae secunda pars est in bomine, datur scientia ; ergo impii qui diabolumuon vinciiht.
pro iniquitatibus suis cum impiis cruciandam tf.idit. sed - ab eo vincuntur, quamvis baptisma ; quainvis
In hoc quod dicit: Veniamtibi cilo, lalis mihi sensus fidem Chrisii videantur suscepisse; ab bbc tamen
esse videtur : Si pcenitentiam non egeris, veniatn munere alieni exsistunt: Sed dicit aliquis : Quonlodo
libi cito; ut te per moriem, quam procvidere negli- litteratus quisque, et in divinis scripturis eruditus,
gis, dissolvam. Sequilur : Ei jiugnabo cumitlisiii mysterium nominis Christi nescil; quamvis et saecu-
gladio oris mei : id est, alium in loco tuo ponam , el, lum diligat. et volupluose vivat? Iluic ego duorum
ponam gladitim verborum meorum in ore ejus, ini bominum similitudinem mel mullum possidentiurii
quo dejiciat adversarios veritalis. opponam, ex quibus unus ex eo -edere solitus erat,
(Yers. 17.) Qui Itabet aures, audial auicl Spirituss alter vero ab ejus esuj quadam necessiiale cogente,
dicat Ecclesiis. Ubicumque haec senlentia ponilur,, omuibus modis abslinebai. Quis horum tibi videtur
vel in Evangelio , vel in Apoealypsi, sciendum estt saporem mellis satius cognovisse? Uiique respon-
mysiicnm esse, quod dicitur, et ad inielligenduml Q i debis mihi quia is, qui ejus dulcedine perfrui solilus
difficile. Vincenlidabo manna absconditum(Exod. xvi,, erai. Et tamen si inierrogasses utrtiriique de melle,
14). Legimus in veteri Tesiamento , quia populuml cujus esset snporis, uterqtie dulcissimum esse fate-
Judajorum per deserla gradientem Dominus mannaa relur : sed diceret ille, quod audivit; iste, quod
paverit, usque dum venirenl ad lerram repromissio-- expertus erat: illius lingua loquereiur, qUodfauces
nis. Per manna igilur.sapienlia, quae Clirislus est,, ignorabant, islius aulem quod delectalio doeuerat.
ihlelligi poiest: Ipse est enim panis vivus, qui de cmlo o llle igilur qui mel non ad uieridilni, sed ad lucra
descehdtt (Joan. vi, 41). Hoe pane alunlur omness exaggeranda possidebat, eos signifiral, qui ex scieritia
elecli, in deserto alque in itinere hujus saeculi po- i- divinarum scripturariim a glofiam lemporalem pius-
siti, iisqiie dum veniant ad terram repromissionis,i, quam aelemam capessunt : ille vero qui mel ad hoc
ld est, ad cbeiestem beatiiudinem, quam repromisitit 4)ossidebat, ut ejus dulcedine assidue frueretur; eos
Deus diiigeriiibus se. Abscbndiiuiii aulem ideo diei-i- significal. qui mandata Dei non pro gloria temporali,
"tuf, quia sapientia Dei superbis abscondilur, et hu- t- sed pro amore Dei discere student; ut per eorum
inilibiis revelatur, sicut ipse dicil in Evangelio : operationem ad gloriam aeternam pervenire hierean-
~Cbnfileoriibi, Pater, Domine cmliel terrm, quia abs- i- lur. Illis mandala Dei, quamvis ea priEdiceht ^ dul-
cohdisil hwc a sapientibus et prudenlibv.a, el reve- 2-j) cia non sunt; qhia rion duicedinem creleslis palriae,
Tasti ed parvulis (Mallli. xi, 25). sed dulcedinem terrenam> quoe amaritudinem gehe-
507E( tiaboilii calcuiutncandidum. Percalculum, n, rat, diligunt: istis autem mandaia Dei spes cceleslis
qui lapis parvus est, et a calculando sic vocatur, r, patriae dulcia facil, sicut dicil Psalniisni i Qkmilditl-
Iiivangeliumposstiriius accipere. Quia ni cia faucibus meis eloquia tua, Domine;'super ^mel et
sicul antiqni
' horuin
laplduni multiiudinem niagnam sibi congre- e- favumori meo (Psal. cxvm, 105)! Illi ergo soli sciunt
gabaril ad pafiiendos et dividendos numeros; ita ta nomen Dei, qui custodiunt mandata Dei : qul vero
"doCtbresEcciesiaehiulletverba Evangelii in cordibus us saeculum diligunl, quiin quibusdarii vitiis scriietipios
siiis coiigregarit, quorum ciim obscuritales et spiri- i- dejiciunt.quidesideriacarnis suoeperficitmt, nesciunt
tuales inielligeniias et-uiiliistes auditoribus suis ape-e- nomen Dei; quia timorem *t amofem ejus a tnente
/ rliifil, quasi riumeros suos dividunl et parliuntur. tr. sua abjiciunt. Aliter: Potest per calculufn nomen-
El ihcatciiWnomeHnovuth scriptum, quod nemo scil it, que in eo scriplum beatitudo coslbstis palriae desi*
ftCodex Gem. glorim lemporalis plttsquaniwUfntbtapacessuhi.

785 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. | 784
gnari; ul per calculum ccelestis patria, per nomen A.tansreneset corda. Per renes quiinfra corpus conli-
vero in eo scriplum bealiludo cceleslis patriae figu- neniur, etex quibus! fibido procedere dicitur, pec-
relur. Hoc ergo nomen nulltis scit, nisi qui accipit cata abscondita: per corda anlem cogitaiiones occullaa
calculum; quia qtianta sit illa coeleslisbealitudo nul- designantur. Et est sensus : El scienl, videlicelin dic
Ius scire praevalel, nisi qui ad hanc pervenire me- judicii, quando et ipsa mulier, cl omnes qui decepli
ruerit,sicut dicitEsaias propheta : Oculus nonvidit, sunt ab ea, damnabuntur; omnes Ecclesiae, idest,
Deus, absque te, qum prwparasti exspeclantibus le omnes qui chrisiianb nomine censenlur, non solum
(Esa. LXIV,4). electi, sed eliam 508 reprobi, quia ego sum scrutans
(Yers.-18,19. ) Et angeloThyatirm Ecclesimscribe: renes et corda, id est, non solum peccata quoe pa-
Hmc dicit Filius Dei, qui habet oculos ut flammam tenl, verumetiam et quse lalent: sed el ipsas cogila-
ignis, el pedes ejus similesaurichalco. Quid ista signi- tioues intueor, et in illa diedabo unicuique vestrum
ficent, superius diclum cst. Scio opera lua, et chari- secundum opera vestra.
talem, et fidem, et ministerium, et patientiam luam, el (Vers. 24.) Vobis aulem a dico cmleris, qui Thya-
opera tua novissima plura prioribus. Hic per omnia tyrw eslis, quicumque non habeni docirinam hanc, qui
Iaudalur, sed sicut sequenlia manifeslant, sola laci- non cognoverunt altitudinem salanw, quetnadtnoduin
turnitatis culpa in eo redarguitur. B illi dicunl, non miltath super vos aliud pondus. Hoc
(Vers. 20.) Sed liabeo adversutn le, quia permillis quod dieil, videtur niibi non ad doctrinam mulieris
mulierem Jezabel, qum se dicil propheten , docerc el tanttim, sed ad falsos;apostolos perlinere, qui doce-
seducereservos meos, fornicari, ct manducare deidolo- bant eos, qui ex gentibus crediderant, ut in Legem
thytis. Hoecmulier, quae Jezabel impiissimae compa- et circumcisionem verterenlur. Et quia Judaei de
ralur, ideo se propheten mendaciter affirmabal, ut Legis observantia soperbiebant, et post Evangelium
facilius sub religionis nomine falsam doctrinam in datum custodia Legis secundum lilleram nihil est
populum Dei introduceret: et sicut Jezabel cogebat aliud quam servitus diaboli; possumus per altiludi-
populura Dei culluram Dei deserere , et idola vene- nem satanae, ipsam Legem, si carnaliler implelur,
rari; ita et haec populum Dei a cullura Dei, id est, inlelligere. Quod igilur dicit, lale est: Vobis dico
a' fide recta, conabatur perpravam doclrinam sepa- cwteris, qui Thyatirm \estis; videlicet qui in fide per-
rare. Fornicatur enim anima, quaecumque a Deo stitistis : quicumquenonhabent doctrinam hanc, id est,
crealore suo recedit. Idolotbytum vocatillud, quod qui non reeeperunt doclrinam illius pess>maemulie-
idolis erat consecraium. Docebat enim hsec mulier ris : qui non cogtloveruntalliludinetn satanm, quem-
nihil nocere fidelibus, si comederent carnes, quae adtnodum illi dicunl,'] id est qui Legem non stiscc-
idolis immolabantur. Iu perunt, quemadmoduin falsi apostoli dicunt, ut eam
{Vers. 21.) Et dedi illi lempus , ut pmnilentiamage- carnaliter impleant: receperunt quidem eam, utspi-
ret, et non vult pmniiere a fornicalionibussuis. Sicul rilualiter impleant; non recepertint autem eam, ut
el beatus Job de impio dicit : Dedit illi Detts locutn carnaliier custodiant (Acl. xv, 1). Verbi graila : illi
pmnilentiw, et ille abusus eo est in superbiam (Job. dicebanl, quia nisi circumcidatis carnem praeputii
xxiv, 23). veslri, non potestis salvi fieri: isti aui. m vircumci-
(Yers. 22, 23.) Ecce mitto eam in leclum, et qui sionem non carnaliter,, sed spiritualiter inielligentes,
mmchantur cum ea, in tribulalione maxima, nisi pw- circumcidebant a coraibus et a carne sua oriniia vi-
nitentiam egerinl, el filios ejus inlerficiammorle. Ecce tia. Illi dicebant, ut servarent sabbatum, nihil in eo
mulieri, et filiis ejus pojnitenliae locus nullus pro- facienles operis : isti vero omne lempus viloasnaj
mitliiur, eo quod pcenitenliaetempus a Deo sibi in- pro sabbato accipienies, ab omni opere servili, id
dullum spreverint: iis autem qui moechabanlur cum est, a peccaiis, in quantum poterant, abstinerecu-
ea, adhuc locus pcenitentiae repromiitilur. Yideiilur rabant. Non mittam super vos aliud pondus, id est,
ergo mibi ii, qui moecbabanturcum ea, eos designare, qui in fide persiitistis, qui falsos apostolos non re-
qui pravis ejus assertionibus favenles , nec dum au- cepislis. Non miilam super vos aliud pondus, nisi
lem ex totoin foveam malilhc ejus demersi fueranl: D quod ab apostolis praeceptum est vobis; ut absiinea-
per filios autem ejus eos designari, qui jani ex loto lis vos ab escis, quae idolis immolanlur, et a suffo-
ab ea decepii medicamentuin correelionis nullomodo calo, el sanguine, et fornicatione (lbid. 29).
recipere volebant. Per Ieclum aulem in quo mulier (Yers. 25.) Verumlamenid quod habetis, lenete,
miltenda erat, infernus designalur, in quo sepultus donecveniam. Ac si dicerel: Quia parvuli estis, et
est el dives , de quo dicit Dominus in Evangelio : lac vobis opus est, non solidus cibus, fidem quam
Mortuus esl autem et dives, etsepuhus est in inferno didicistis, leneie, donec veniam; ut per aspiratio-
(Luc. xvi, 22). Per tribulalionem vero maximam, in nis meae graliam ad aliiora opera virlutum agenda
qua ponendi erant, qui mcechabanlur cum ea, nisi vos provocem.
pceuiienliam agerent; et pcr mortem in qua filii (Vers. 26, 27, 28.j Et qui vicerit, et custodierit
ejus interficiendi erant, eadem inferni pcena desi- usqueinfmem opera mea, dabo ei poteslalem super
gnatur. Et scienlomnes Ecclesim, quia ego suth scru- genles, et reget eas in jt%« ferrea, et tamquamvas fi-
n Edit., dico, cwterisquequiThyalirw : mss, dico cwteris; qui, etc. '
785 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE PRIMA. 786
guli confringenlur, sicut el ego accepi a Patre meo. A lotum ideo diximus, ul demonstraremus per ligneam
Per finem iu hoc loco mors intelligiiur : qui ergo virgam designaiam fuisse Legem.
viceril mundum el concupiscenlias ejus, et perse- Et quia austeriora sunt praecepta novi Testamenti
veraverit usque in finem; dabitur ei polestas super quam veteris, non incongrue per virgam fe.rream
genles, et reget eas in virga ferrea. Sed et si per Evangelium, perligneam autem Lex fignraiur. ln illa
finem mors intelligitur, quomodo electi post mor- dicitur : Comedelis, el salurabimini; bibetis, et-in-
tem genles dieunlur rcgere; cum in illa bcala viia ebriabhnini; dormielis, etnon erit qui exterreat (Lev.
nullus sit, qui regalur in virga ferrea; ubi nihil dis- xxvi, 5, 6); et iterum : Comedetisvetustissimavele-
lorlum, nihilque pravum invenitur ? Nisi forte eo rum, et veteranovis supervenientibusprojicielis (Ibid.,
sensu inlelligamus, quo illud : Qtii fecit, quse futura 10); et multa alia quae addeleclaliones carnales
sunt. Oinnia enim quae secundum dispositlonem Dei perlinent. Hic aulem diciiur : Videle ne graventur
fienda sunt, in praedestinalione ejus jam quasi facta corda vestra in trapula el ebrietale, el curis ejus sw-
exsislunt; quia non polest fieri ut immutetur aliquid culi; et iterum : Arcla eVdngusla via esl, quw ducit.
ex omnibus, quoc slatuit Deus ut fiant. Similiter et ad vilam (Luc. xxxiv,21); et Paulus aposlolus dicit:
sanctis, quos praescivitDeus futuros jusios, et in bo- Jn omnibus exhibeamusnosmelipsossicul Dei minis-
nis operibus perseveraluros, anle orlum illorum hoc B tros, in mttlla patientia, in vigiliis, in jejuniis (II Cor.
pracstitit, ul Iiabeanl potestatem'super genles, et vi, 4); et alia innumcrabilia, quse in novo Testa-
reganl eas in virga ferrea, sicul ad Hieremiam lo- menlo de maceratione carnis inveniunlur. Nam el
quitur dicens : Priusquam le formarem in utero, novi Dominus in Evangelio quam ausleriora sinl sua prae-
te : et anlequam exires de vulva, sanclificavite; el pro- cepla praecepiis Legis, manifestat cum dicil :Audi-
in dedi le (Jerem. v, 1). Iri secundo stis quia diclum est anttquis : Non occides; qui atttem
" phelam genlibtis
psalmo scriptum est quia dixil Pater ad Filium : occideril, reus eriljudicio : ego autem dico vobis,quia
Postula a me, el dabo libi genleshwreditatemtuam, et omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio : qui
possessionemtuam lerminos terrw. Reges eos in virga aulem dixeril frairi suo , racha, reus erit concilio: qui
ferrea, lamquam vas figuli confringes eos (Psal. n, 8). aulem dixerit, falue , reus erit gehennmignis (Matth.
Dedit Pater Filio potestatem, ut regat gentes in v,. 21, 22); et iterum : Diclttm esl anliquis : Non
virga ferrea : dedit et Filius poieslatem apostolis et 509 mmchaberis: ego autem dicovobis quia qui vi-
coeteris praedicaloribus, ut regantet ipsi gentes in deril mulieremad concupiscendameatn, stalim tnwcha-
virga ferrea, el lamqtiam vas figuli conterani eas. lus est eam in corde suo (Ibid., 27, 28); et iterum :
Per virgam igitur ferrearii Evangelium designatur, Diclum esl anliquis: Quicumque dimiseril uxorem
sicut et per virgam ligneam Lex.Nam virga lignea, 'u suam, det illi libellumrepudii; ego aulem dico vobis:
qna utebatur Moyses,ipsam legem , quae ab eo data Quicumque dhniserit uxorem suam , excepta causa for-
est praeiendebal; ipsa nanique virga, sicut in Exbdo nicaiionis , mwchalur; el qui dimissam duxerit, mw-
legimus (Exod. xvn, 6), percussit bis silicem, et chalur (Ibid. 31, 32); et iterum : a Diclum est anti-
egressoe sunl aquaeIargissiraoe,ita ut populus bibe- quis: Oculum pro oculo, deniem pro denle; ego au-
retetjumenia. Virga igitur est veiusTestamentum : tem dico vobis non resistere malo : sed si quis le
bina percussio Legem et prophetas: petra aulem percusserit in dexierammaxillam, prmbeilli et alteram:
Cbrisftim figurabat. Virgaergo bis silicem percussil, et qui voluerit tunicam tuarh tqllere, dimitte ei et pal-
quando velus Teslamenium per legem et prophetas lium (Ibid., 38-40); eliierum : Dictutnesl anliquis:
Chrislum ad redemplionem generis liumani venlu- Diligesamicum luum, e.lodio habebisinimicum tuum;
rumesse praedixit. Et quia impossibile erat, ut ea ego autem dico vobis : Diligite inimicos vestros, bene-
qtiae per Legem et propbetas praedicebaniuf, non facite iis qui oderunl vos, el orate pro persequentibus
implerenlur, sicut Dominus dicit in Evangelio : Fa- et calumniantibusvos; ut sitis fllii Pdlris.vestri,qui in
ciiius esl cwlumet lerram transire, quam unum iota , cwlis est (Ibid., 43-45). Hsecigitur verba Domini quae
aul umts apex prmterealur a Lege, qui non implealur . ,. protulimus, aperte demonstrant per virgam ferream
(Luc. xvi, 17). Virga bis silicem percussil, quando Evangelium, per ligneam auiem fragilem et mollem
vaticinia prophetarum atque Legis quodamfnodo Legem figurari: per vasa aulem figuli corda genti-
compulerunt, ut homo fieri Deus dignaretur. Per- lium omnibus erroribus daemonumrepleta designan-
cussa est igitur petra, et egressae sunt aquae Iar- lur, quae a tactu virgaeferreoc confracla siint; quia
gissimae; quia Christus seeundum hoc quod diclum venienle Evangelii gralia, omnis error genlilium
erai, venieus, flnenta doctrinae ccelestis, id est, deslructus est, el qua: erant antea vasa fictilia, facta
Evangelium, de se prodnxit. Biblt populus~et ju- sunl vasa ferrea, contra omnia tentamenta daemo-
mema, id est, Judaei et gentes. Ipsa etiam virga in num, et contra persecuiiones hominum maloriim
"tabernaculo floruit, nucesque produxit (Num.icva; foriissima.
8); quia in tabernaculo Ecclesiae postea vetus Tes- El daboilti stellam malutinam: id est, meipsum
tamentum flores spirilalium sensuum protulii, ipsi- dabo illi; ipse est enim stella matutina, de quo di-
que flores fruclus bonorumoperum ediderunl. Hoc cit Scriptura : Orielur stella ex Jacob, et exsurget
a Deer3nt in. ed. -Et iierum, usque ad, dimitte ei et pallium : quem locum supplevimus e mss.
787 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. - 788
homode Israel,et perculiet duces Moab (Num. xxiv, . i. mors dura non praevidettir, superyenit, alque do-
17). Moab dicilur a ex patre : et Dominus Judaeis mum cprporis perfodicns, animam absirahit.Si.au-
dixit: Vos ex patre diaboto estis. Duces ergo Moab lem vjgilaveril, id est, in honis operibus persevera-
Dominus percussit, quancfpomnes fabricatores erro? verij, mortem non ut furem, sed ut liberalricem
rum exinanivit. perferei. 1
CAPUTIII.—(Yers. 1.) Et angeloSardis Ecclesim (Yers. &.) Sed habes paucq notnina in Sardis, ^HJ
scribe: Hmcdicit, qui habet seplemspiritus Dei,et sep- non inquinaveruntvesiimenlasua. Ecce discipuli pa-
temstellas. Septem spirilusDei seplem sunl dona Spi- siori negligenli preeponuntur, ut saltem in eorum
rilus sancii, quig in Dominumdescendisse propheia iiniiaiione proficeret. Sed miruin, cur pauca nomina
Esaias ostendii dicens : Et requiescetsttper eum spi- habere dicatur, et npn paucos homines, Sed hoc ad
rilus Domini, spiritus sapienliw el inlellectus, spirilus excellentiam magnam alicujus sancli perlinet, cum
consilii el forliludinis, spirilus scienliw et pietatis : et eum Deus nominatim scire dicimr, sicut Moysi per-
replebit eumspiritus timorisDotnini (Esa. xi, 2). Debis feclo viro dicilur : Npvi te ex nomine; et Dominus
septem gpiritibus, quod Donijnus dederil,in sequen- dicit in Evangelio: Et proprias ovesvocal notninalim,
libus dicemus : quid sint aulem septemslella;,supe- ei educit eas (Joan. x,13). Isti ergo pauci, qui voce
riusdicluiri est, Sequitur, Scio,opera lua, quianomen B Dei laudari mcrenlui'!,non inquinaverunt veslimenta
habes quod vivas, et morluuses. Nomen habebat quod sua, id est, munditiam quam in baplismo percepe»
viveret, id esl, nomen ehristianum : sed mortuus runt 1, sordibus vitiorurn non inquinaverunt. Et
erat; quia fi.dei opera,qua3 est charilas, non ba- ambulaverunt mecumin albis, quia digni sunt; id esf,
bebat. in bonis operibus.
(Yers. 2.) Eslo vigilat\s, el confirma cmtera, quw (Vers. 5, 6.) Qui vicerit, sic vestieturvesthnenlisal-
morilurq erqnt. Vigilat quj semper bona opera exer- bis; id est, qui perpoenitenliamellacrymasdiabolum
cet: preepipitur ergo hujc, ul vigilei, id est, ut in viceril, el vitia omnia a se expulerii, eamdem mun-
charitatig {.peribus semelipsum exerceat; ne parva duiam quam baptizatps possidet, el ipse cpnseque-
bpna quas adhuc videbatur babere, dcperirent. <Juia tpr. Haecideo dicit, ut el pastqrem Sardis Eeclesise,
Sicut corpus rfiprtuurnesj sine anima, ita et nps qua> et omnes eliam peccatoro.sad posnitcntiani provocet.
libet bona videamur babere, rnortua sunt, si cliari- El non delebonomen-ejusde libro viiw.Si librum viiae
tas defuerjt: Non.etiim invenioopera lua plena coram prae.destinalionemvocat, quomodo de libro vilpa ali-
Deo tneq. Non erant plena, sed vactia; quia charilafe qnis deleri polest, cum Aposiolns dicat: Q.uosau-
noii replebaplur: unde et quinque virgines fauiaaa tem prwdeslinavit, hos el vocavil: et qttosvocaxit, hos
contubernip sponsi ccelestisrepulsacsunt,.quia olepm C el justifieavil : el quosjitslificavil, ipsos et glorificavit
chariiatis in vasis suis habere noluerunt (Matlh. (Rom. VHI, 30)?Nisi forle ita inielligamus : Sunt
xxv, 5). multi qui ab boniinibfis justi putantur, sed in con-
(Yers. 5.) In mente ergo habe qiialiler gcceperiset speptu Dei injusti exsisluni. Ergo ho.niings qui eos
audier\Sj,et serva, e( pcenileniiamage,: id esl, recor-r justps aeslimant, jam in libro Dei eos spriptos csse
dare qpaliler fidem Chrisii in biiplismale pereeperis, putant : sed in die judicii, cum facta reproborum
ubi promjsisti rfinunliaturu.m ie diabolo, et omnibus atque justorum omnibus paiebunl, haec inscriptio
operibus ejus: repordare etiam quid a doctori)uis atque falsa suspicio a1menlibus 510 eorum delebi-
fidei christianoe, qu'| te lidem Clirislj docuerunt, qua- ttir, cum eorum damnalionem pro impietalibus suis
liter le yiyere oporleret, audisti : Et serva qifod au- conspexerint. Et confitebor nomen ejus earatn Patre
disti, et pmnitenligmqge; eo qupd, a bpnis pperibjis meo, el coram angelis Dei. Confessio isia tunc fiet
tamdiu iprpuisti. Si.ergo non vigilqveris; \t\ est, ad nominum juslorum, quando secundum qnalilalem
bona opera ggenda temetjpsuni non excitaveris : merilorum uriusquisque mercedepi rccipiet.
Veniatu tamquam fur, et nescies.quqhor.ftpenigm qd (Vers. 7.) Et angelo Philadelphim Ecctesiwscribc :
te, Illi Dominus tamqiiam fur sppervenit, ut eum per Hmc dicil sanctus el jW.ws,qui habel clavem David.
mortem ab hac mundana habilatione subtrahat; qui P Legijnus in libro Regum, quod dixerit Dominus ad
in pravilatibus sujs requiesceps , neque a vitiis 5?u|t Dayid : Et erit cum ôrmieris cutn patribus tuis, susci-
abstinere, neque ipsam morlem anle ocplos ponere, tabo semen lutim, quod egredieiur ex le, et firmabo
sicut Dominns dicit in Eyangelip : Quia si sciret pa- regnitmejus in setnpilernum.Ego ero illi itt pairem,
terfamiiias qua kora fur venlums essel, vigilare}utiqtie, et ipse eril mihi in filiutn (II Reg. vn, 42). floe de
et tion sinerpiperfodi dotnumsuam (Malth. xxiy, 45). Chrisio esse dictum npHus est, nisi perfidus Judsus,
Eer patremfamilias nientem possumus inteiligere; qui anibigal. Et in dorimm pbsgraiam nnllus nisi per
quia sicut paterfamilias omnibus qui in domo sunt, clavem potest introjr.e. Filius ergo Dei babet clavem
principatur: ita el mens omnibus aciibus corporis David, qnia ipse hominem assumpsii ex genere Da-
et cogitaijonibus praeferlur. Paler igitrir familias vid, quem clavem David vocat, per queni -reseraia
-dormit.furque veniens domum ejus perfodij, qnando suiit.qmnia, et quaa Deusad David, el quae David de
Riens in. delectationibus carnalibus reqniescens, eo iocutus est. Qui aperit, e( nema clqufu : claudif,
t
!
a lta mss.; ed., vero, quaeinter voces ex patre, ac istas, Duces ergo Moab,
|interponunlur, prastermitlunt.
789 IN APOCAL¥PSIN EXPOSITIO. DE VISIONE PRIMA. 790
et nemoaperit. Aperuil Dominus Jesus Christus vc- A.lemptbDei mei, el foras non egredieluramplius (Galat.
tus Tesiamenluin ad intelligenda divina mysieria, n, 2). Potest per lemplum Ecclcsia desigriari: per co-
quac in eo laiebant, quod iiullus claudere poteril: lumnas autem, quoeBuslentant templum, praedicatores.
clausit vero observanliam litterae iegalis superfluam, NametPauIusapostolusPetrumet Jacobum columnas
quam nullus aperire polerit. Aperuit etiam corda Ecelesi33vocal; eo qundsupcr ipsos «dificaia sitEccle-
gemilium ad rercipiendam doclrinam fidei, quee sia, sicutDominus dixil Pelro : Tu es Peirus, el snper
nullus persecutor claudere poluit : clausit vero hancpetratnwdificabvEcclesiammeam(Jl/a///i.xyi,28).
atque deslruxit culluram idolorum, quam nullus Sed videtur propter boc, quod sequitur :El foras nbn
perseculorum aperire potiiit.Aperuil etiam adilum egredietur amplitts; non ad praesentem Ecclesiam,
regni coeleslissuis eleclis, quod nulla vis dajmonum sed ad ccelestem pertinere hanc senteniiam. Nam
claudere polest: clansit vero eumdehi aditum repro- multi fuerunt, qui columnea Ecclesioedicebanlnr :
bis, quod nullus eis.aperire polerU. sed propter pravam doctrinam eorum , ab ea exie-
(Vers. 8.) Scio opera tua : ecce dedi coratn te runt, sicut fuit Origenes, el alii mulli. Per lemplum
ostium aperlum quod nemopolesl claudere; quia mo- ergo coelestis habiiatio, per eolumnam verq imus-
dicamiiabes virttilem,et servasliverbum meum, el non quisque electus polesl designari. Ergo qui vicerit
negastinottientneum.Videtur mihi quod iste angelus B omnia teniamenta diabolica ,'omnesque carnales vp-
Ecdeshe Philadelphiaenon salis in divinis scripturis luptates, columna in templo Dei efficilur, id est, in
fueril eruditus, e't ideo dixerit eum modicam ha- ccelesti beaiiludine : et sicut columna in loco, in
buisse •virlulem ad revineendos videlicet inimicos quo slaluilur, c firmissima stabilitate perseverat, ita
fidei verilatis. Et est sensus : Quia in persecutione el unusquisque eleclus in ccelesti bealitudine tam
consians fuisli, ef servasti verbum meum , id est, a firmissimam stabiliiatem a creatore suo consequiiur,
praedicationeverbi mei non cessasli, et nomen meum ut numquam ab ea divellalur; queniadmoduni avul-
nonnegasii; ideoquia modicam babes virtuteni,dedi sus est diabolus, qui de coelesiibeatiiudine super-
coram te ostium aperlum iridivinis scripturis, utiu- biendo cecidit. Et scribatn super eumnomen Dei mei.
telligas mysteria divinaruni scriplurarum : quod Nomen hoc Dei est aeternum ': nomen ergo Dei,
nemopoleril claudere, id est.sapientiae.quauibi da- quod est aeternuni, super unuroquenique' justum
bitur, nullus poterit resislere inimicorum. scribitur, quando sBlernilasei cum Domino perma-
(Vers. 9.) Ecce dabo de synagoga salauw, qui di- neudi largiiur.£( nomencivitatisDei mei novwiiieru-
cttnt se Judwos esse, el non sunl, sed mehlimitur. sqlem,quwdescendit de cwloa Deomeo.NovaHierusa-
Ecce dabo de synagogha salanw, subauditur quos- "lemilla est coelestis, quaenon ex lapidibus, situt ye-
dam, id est, ex Judaeis, qui" suiit synagoga salanoe, 2 lus, sed ex sanclis hominibus qubtidie oedificaiur.
qui tibi adversabaniur, el quorum infestaiionern as- Ilierusalein aufem inlerpreiatur visio pacis, id est,
sidue lolerabas, ut credant per verb.a tua in me. visioDei. Nonien ergo Hierusalem super unumquem-
(Yers. 10.) Ecce faciatn illos ut venianl, el adorent que eleclum spribitur, dum hoc unicuique concedi-
antepedes tuos, el scient quia dilexi ie; quoniam ser- tur, tit Deum sine finevidere ippreatur. Aliler : No-
vasliverbutnpatieniicemem:id esl, cum .crediderint men Hierusale.msujier unumquemque eleclum scri-
per verbatua in me, adorabunt ante pedes tuos, de- bitur, eo qppd ipse Hieru.salem, in quem Deus re-
precahtes ut per te vitam aaternam coiisequanlur. Et gnare dignetur, in societate videlicel angeloruni
ego te servaboab hora tehigiionis,quw ventura est in bmniumque electorum, qui Hierusalem ccelesti.syo-
universumorbentjtenlure otnnes qui inkabitanl lerram. canlur. Sed mirum, cur Hieyusalemde.cgelisdes.ccn-
Hora leniationis diem judicii signilieai : lentalionem disse dicitur, cum sciainus eleclqs onines a lerris ad
autem pro manifestatione posuit, b quia singulorum ccelo.sconscender.e qiiotidie, rion d^ ccalestibus ad
causaj lunc iiiaiiilesiabiintur. Et iu Exodo legimus : terrena relabi. Sed Doniinpde ccelis ad redemptio-
TehtatvosDeus, ut sciat si diligatis euth (Deul. xiu,3), nem generis humani descendente, simul etiam san-
id est, ut manifesitim fiat et appareat omnibus, si cti descenderunt; qulajam per preedesiinaiioiiisgr.^-
diligitis eum. Secundum hiine igitur sensum hora 3 tiam illi conjuncti erapt, ijuos per misericordiam
tentationis hora manifestailonis designatur, quando suam redimere5_lX veniebat. Et homen jmeumhor
siiigulorum facta omnibus"manifeslaburiiur. A qua vutn; yidelicet ut vbcelur filius Dei, sicut et egp sum
hora tentationis nos elbmnes electos suos Dominus Filiiis Dei.
salvabit. (Vers. 14.) Et angelq Labdicew Ecclesiw scfibe :
(Vers. 11.) Ecce venio cilo : tene quod hubes, ut Hwc dicil: Amen, testis fidelis el verus. Amen verel
nemo accipial cbronamluam.Hene quod habes, id sive fideliler inlerpretalur : qupdest amen, hoc est
est, bonum quod habes,iisque iri finem vitae luae iestis fidelis et yertis. Qui £st principium creaturw
(ene. Ut netno accipiat corohatn litain, id est, ut glo- Dei. Nonideo se principium,cr.ealiiroeI)ei<Iicii,.qupd
riam quaelibi debetur, nullus sine le possideal. ipse"sit crealus, sed quod ab ipsoTomriiasint creata.
(Yers. 12, 15.) Quivicerit, faciainitlttthcolumnatnin ut pula archileclus fecit domum : si inleriogaveris
a Edjt., satanm,qui"'tibiadversqbantur : mss.aulem, omnibusmanifeslabuntur.A.guqhpra tenlglionis, elc.
"utih.conlexiur '"-'"' ? Voces, /inwissfiimstqbiliiateîme a^\tdm
' flrihis-
t Sic ohinesmss.; ed'U.vero,quia singuiorumfacla shnam slabiliiatem,VnisV.resiituuniur."
791 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX._ 792
quis fuerit principiumdomus, dicetur libi : Artifex, A tum igne examinata esse dicunlur; quia mentes
qui eam prius menle concepil, et poslea aedifieavit; d fideliumaliquandoigne poenilenlioe,aliquando igne
quia domus sibimet ipsi principiumdare non potuit. cbaritatis ab omnibus sordibus vitiorura examinant.
(Vers. 15.) Scio opera lua, quia neque frigidus es, Quod autem ait: Probalum terrm, in Hebraeohabel:
neque calidus. Frigidus non erat; quiaquamvisopera Separalum a terra. Quod eliam sepluplum purgalum
fidei non haberet, sola fide se justum existimabat : dicilur, propter septem purgalionesquas divina Scri-
calidus non erat; quia charitas illi deerat. Ulinam plura in se coniinct, septem videlicet virlutes, qui-
frigidus esses, aut calidus : id est, uiinam aut cbari- bus omniavitia purgantur : qnemadmodiimgulaevi-
tate ferveres; aul te peccalorem , sicut es , oeslima- tium purgatur per ab-tinentiam, superbiaper humi-
res; ut per timorem iguis acierni el pcenilenliamad litatem, libido per piidiciliam; odium, avaritia, invi-
bona opera agenda impellereris. dia, et multa alia.per charitateni. Similiter et caetera
- (Vers.
16.) Sed quia tepidus es,incipiam te evomere viiia habent hostes suos, a quibus aut vincunlur, atil
ex ore meo. Aqua tepida si hausla fuecit, faslidium vincunt. Et quia superius Dominus dicil, ut aurtim,
generat; ideoque facile rejicitur. In os vero Domini id est, sapientia, a se ematur; quoercndumnobis est,
lunc ingredimur, quando per baplismum a vitiis quoprelio sapientia ematur, cum Job dicat: Non da-
omnibus emundali, membra ejus efficimur.Igitur si B bilur aurum obrizum pro ea (Job. xxvm, 15); nec
fidem quae per charitatem operatur, et quam in aliud quid, quod inier homines pretiosius habetur.
baptismate promisimus,a charitaie tepescentes ope* Sed qtio pretioemalur, ipse beatus Job manifestat,
rari neglexerimus, ab ore Domini, veluli quoddam cum dicit s Timor Domini ipsa esl sapienlia, et rece-
noc'vum ac fjstidiosum feiidumquerejicimur, sicut dereamalointelligeiitia(Ibid.,%%). Non quod ille,
ipse dixii de se ipso discipulis suis : Ego sum vitis, qui! timet, perfectus|sit in sapienlia, cum apostolus
et vos palmites;et Paler meus agricola esl. Omnem dicat : Qui autem limet, nonesl perfectusin charilale
palmitemnon ferenletnîn mefruclum, prwcideleum, (I Joan. iv, 18) : sed, quod sapienliam jam possidere
el otnnetnqui ferl fructum , purgabit eum, ul fructus incipit, qui pro ea pretium dare inchoat. Prelium
plus afferal (Joan. xv, 2). . autem ejus est limor Domini, abrenuntiatio viliorum,
(Vers. 17.1 Quia dicis quod dives sum, et locuple- poenitentia, lacrymoe, opera misericordioe.Et ideo
tatus, et nullius egeo.Divesel locuplelalus recle dici- non inconvenienter sequitur : Ut locuplesfias. Quia
lur qui omnibus virtulibus plenus, nsque ad eulmen sine hoc pretio ad locupletalionemvirtuium, quod
*>perfectionis excrevit. Iste autem praesul Ecclesiae est sapieniia, nemo pervenire potest. Et vesiiinentis
Laodiceaepropler solam fidemomnibusvirtutibus di- albis induaris. Vestim|enla alba sunl opera bona. Et
vitem se et locupletem aestimabat, et nihil se ad sa- C non appareat confusiovnudiiaiisluw. Confusionudita-
lutem aelernamacquirendam aliud egere , non reco- tis illa esl, de qua dicit Psalmista : Ecce enim in ini-
gitans illud quod dicit apostolus: quia fidessine ope- quitatibusconceplussiim, el in peccatispeperitme tna-
ribus oliosa est (Jacotou, 26). ler mea (Psal. L, 7). Hanc autem confusionemnudi-
Et nescisquia lu es miseret miserabilis,et pauper, latis bonis operibus operire debemus; nam quamvis
€t cwcus, et nudus.Miserum eura dicimus, qui cum iste episcopus fidem Iiaberet, nudus tamen dicitur;
paupertate et nuditale etiam aliqua infirmitaie pre- eo quod ab operibus fideivacaret. Et collyrioinunge
milur. Similiter et iste miser et miserabilis ideo di- ocutostuos, ut videas.'Per collyrium, quod caliginem
citur, quod pauper erat virtutibus, « menle coecus, ab oculis detergit, laerymasque educit, poenitentia
operibus bonis nudus. atque compunctio cofdis potest inlelligi; ipsa est
(Vers. 18.) Suadeo libi emereame aurum proba- namque quae ab oculis mentis caliginem caecitatis
tum, ignitum,Per aurum sapientia intelligitur, sicut detergit, atquead videndum quoesitrelribiitiojusio-
scriplum est: Thesaurusdesiderabilisrequiescitin ore rum et pcena peccatorum acuit.
sapientis (Prov. xxi, 20). Quod probatum dicilur, (Vers. 19.) Ego quos amo , arguo et castigo.Sicut
quia probatos etperfectos redditomnes, quos possi- dicil Scriptura : Quemlenim diligil, Dominus corri-
det. Ignitum vero ideo dicitur, quia eorum menles in T>pil: flagellatauiem omnetnfilium,quemrecipit(Hebr.
quibus habitat, in amorem Dei atque proximi accen- xn, 61). |
dit. Et quia vera sapientia ex divinis scripturis ac- (Vers. 20.) Mmulare ergo, el pwnilentiamage.: id
crescit, Psalmista manifestat, cum dicit : Eloquia est, oemularebotios, et prenitentiam age; eo quod a
Dominieloquia casla, argentumigne examinalutn,pro- bonis operibus usque modo torpueris. Ecce slo ad
balutn terrm, purgalum septuplum(Psal. xi, 7). Elo- oslium, el pulso : si quis audieril vocemtneam,et ape-
quia Dominieloquia casta sunt; quia casias menles ruerit januam, inlrabo ad illum, et cwnabocum ilto, et
a viliis reddunt. Sed cum nihil purgari possit, nist ipse mecum. Pulsat Dominus ad ostium noslrum,
quod sordidum est, quaarendum nobis esl, quomodo cum per seripturam divinam quotidie nos admonet,
eloquia Domini purgari dicantur, in quibus nihil sor- ut vitia relinqueiites, ad bona opera agenda conver-
didum esse potest. Eloquia ergo Domiuisicut argen- tamur.Vocem ejus audfmus, et januam aperimus;
a Edit. in me fructumpurgabit eum, sed hiatum <=Desiderabatur in edit. mente cmcus.
liunc mss. omnes suppleverunt. d Edil. Fideliutn aliquandoigne charitatis ab omni-
bCodexGem.persecutionisexcrevit.Nonsatisrecte< bussordibusexaminant: mss.vero nobiscum faciuni.
793 - 1N APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE SECUNDA. 794
eum mandala 512 cJ,is lola menlisintenlione sus- A dicens. Vocem primam vetus Teslamentum acciperc
.eipimus. a Ad nos vero ipse inlrat, cumcharitatem possumus: sed melius mihi videtur, ut per vocem
suani in cordibus nostris planlal. Ccenat vero nobis- primam Joannem Baplislam intelligamus, de qno
cum, cum de noslris profectibus gaudel. Coenamus scriptum est: Et tu, puer, proplieta Altissimi voca-
hos eurii illo, cum de spe ccelestis gloriae exsul- beris; prmibis enim anle Dominumparare vias ejus ad
'
tamus. . . . dandam scienliam salulis plebi ejus in remissionem
- (Vers. 21.) Qui vicerit, dabo ei poteslatem sederi peccatorum eorum (Luc. i, 76). Sed et ipse Joannes
mecnm in throno meo; sicul et ego vici, el sedi cun se vocem vocat, dicens: Ego voxclamantisin deserto,
Patre meo in throno ejus. Vicit Christus diabolum, dirigite viam Domini, sicut dixit Esaias propheta
vlncuntelsancli ejus :sed Ghristus per semelipsum , (Joan. i, 23, ex Esa. XL, 5). Et quia proedicatio ejus
sancti vero ejus non per semetipsos, sed per ipstim, circumquaque percrebuir, vox praedicationis ejus
Dedit Pater Filio potesiatem secundum quod homc tubae similis dicitur..Sed qnid vox-isia dicat/audia-
-est; ut sedeat in throno ejus : dedit el Filius pote- mus : c Ascende huc, el.- ostendam tibi quw oportet
statem sanclis suis, ut sedeant et ipsi,- in thfonc fieri posthwc; id est, terrena desere, et ad cceleslia
«jus. Sed Christus ad dexieram Patris-sedet, sicui -animum erige. Aliter: Joannes evangelista personam
dieit Psalmista : Dixit DominusDomino meo , sede i B eorum in hoc loco gerit, qui per Joannem-Baplislam
dextris meis (PsaLcix , 1); quia jequalis est Patri: in Christum crediderunt, et multi eo lempore exsti-
sancli aulem non ad dexieram Filii sedere dicuntur, terunt, qni Joannem Christum restimabant: Joannes
sed in sedibus suis, sicut dixit Dominus in Evange- vero sursum auditores suos mentes erigere suadebat,
Jio : Sedebiiis elvos super sedes duodecim, judkanlei cum se non Christum esse dicebai, sed allerum qui
duodecimtribus Israel (Malth. xix, 28). Ipsi enim post se venturus erat, dicens: Non sum ego Chri-
non naturaliter ul Christus, sed peradoptionem sunl stus : venit-t vero fortiorme post me, cujus.non suni
fllii; ideo diversas~scdes sortliintur secundum meri- dignus ut solvam corrigiam calceamenti. Ipse vos
lorum diversitatem. Praeslet hoc.nobis, de quo lo- . baptizabit in Spiritu sancto et igne (Joan. i, 27); et
quimur; ul in earum sedium distributione nos miseri itertim : Illttm oporlel crescere, meMutemmintti (Jo-
. parlem babere mercamur, Jesus Christus Dominus an. m, 30). Sed el discipulos -suos conscendere
noster, qui cum Patre el Spirilu sanctb vivit el sursum .monebat, cum se deserendum, et Christum
.regnat in saecula saeeulorum, amen. esse sequendum manifesta ratione -perdocebal.
Deinde sequilur : Et osteudam libi, quw oportet fieri
. DE VISIONE SECUNDA.
posl hwc; ac si diceret: Si sursum cor erexeris, id
Ralio *•deposcit ut post septem epislolas, quasad fj est, si Clirislum fide seculus fueris, ea quae doceo,
septem Ecclesias, quae unam cathoiicam designant, et quae yentura sunt, etiam ipso docenle, facile co-
Joannes direxit, in quibus Ddeles instiluunlur, qua- gnoscere poteris. .
literad virtutum celsitudinem conscendere debeant, (Vers. 2.) Et statim fui in spirilu; id est, cum in
ejusdem Ecclesiae status atque sublimitas manifes- Ciiristum,credere ccepi, ex carnali spirilalis effectus
lius describatur. sum. Et eccesedes posita erat in cwlo, et supra sedens.
CAPUT IV. — (Vers. 1.) Posl hmc vjdi ostium Per.cceium, ut supra diximus, Ecclesia designatur :
aperlum in cwlo. Per osiium, Chrislus inlelligitur, sedes vero posita in ccelo, corda sanctorum in Ec-
.qui dicit: Ego sum ostium : per me si qttis inlroierit, clesia commoranlium designat.-Qui vero supra
salvabitur (Joan. x, 9). Quod ostium apertum esse sedem vistis est sedere, Deus est, qui in cordibus
dicilur; quia omnibus ad se venire desideranlibus, sanclorum suorum inhabitat atque sedet, sicul Apo-
quainvis muhis sceleribus deprimaniur, ostium mi- stolus.dicit : Templum enim Dei sattctum est, quod
sericordiae snae aperire non dedignatiir/sicut ipse estis vos (I 6V.-HI, 17). '
dicit in Evangelio : Venile ad me,.omnes qui labora- (Vers. 3.) E^.ûi sedebat,similis erat aspectui lapi-
tisel onerati eslk; et egoreficiamvos (Malt/i-xi, 28). dis jaspi.dis, et sardii. Jaspis yiridis coloris est, sar-
Per ccelumaulem Ecclesia designatur. Sed si omnis ) dius autem rubei: per Viriditaiem ergo jaspidis divi-
qui per ostium in ovile ovium, id est, in sanclam nitas nosiri Salvatoris : per ruborem autem sardii
Eeclesiam introieril, salvabitur : reprobi, quorum ejus bumanilas designa.tur. Salyator igitur nosieret
innumerabiles intra sanclam Ecclesiam continentur, .viriditalem.jaspidis in se continet; quia secundum
quoadilu iniroieruni? De hoc Doininum ihlerroge- divinitatem per omnia aequalisestPatri: etruborem
mus; ait enim : Qui non inirat per ostium in ovile sardii; quia secundum humanitatem homo perfeclus
ovium, sed ascendit aliunde; ille fttr est et lalro exsistit, sicut scriplum est: Perfeclus Dens, perfeclus
(Joan. x, 1). Quicumque ergo lioc quod in baptismo homo , ex attima rationali et hutnana came subsistens
- - ..
promiserunt, observare nolunt,- non per ostium in (Symbol.sub. Alhanasii nomine).
pvile ovium, sed aliunde ascenderunt. Et vox . El iriserat incircuitu sedis,-similis visioni stnarag-
prima,.quam audivi, latnquam tubw loquentismecum, dinw. I.n Genesi legimus, quia dixit Deus ad Koe;
a Ttamss.; edil. autem : Ad nos vero intrat,, cum Rom. emediq lulerat. .
"" « Eadem Rom. edit. Ascende huc , id estt terrena
noslris profectibusgaudet. _.
h Ratio devoscit....... manifeslius describaiur-,editl desere.f ,'.
795 AD OPERA S. AMBROSIiAPPENDIX. 796
Arpnm ineum panam in nubibtts cmli, et recordabor A\ viginliquatuor igitur thronos, viginjiqualuor seniores
fwderis mei sempiterni, quod pactum esl inler Deuni sedisse visi sunt; quia Patres veleris Testamenti a
el pmnemanimqm viventem(Gen. is, 13). Per areum laboribus et curis hujus soeculi, in lectione ct medi-
igitur, qui in signum clementiae Dei hominibus in tatione divinorunij librorum quodammodo qniesce-
terra consistenlibus apparet, misericordia Dei non bant. Sed queerendum nobis est, cum sedes Eccle-
inconvenienter accipilur. Iris ergo, id est arcus, siam sigiiificet, cur in eircuilu sedis baecsedilia-dis-
sedem Dei, id est, Eccjesiani circumdabat; quia ejug posita esse dicantur. Nimirum quia quisquis paierfa-
misericordia nos circumdando, protegit et guber- milias domum suani tuiam a latroiiibus et inimicis
nnt, a :iique ab invisibilibus hoslibiis defendil >In esse desiderat, hane aul muro, aut sepe, aut pariele
ipso enim, sicut dicit apostolus, vivimus,movetmr cl circumdat. Similiter Ecclesia et contra hteretieos et
sumus (Acl. xvii, 28). Qui arcus simililudinem sma- contra paganos, qui fidem Christi in ea dejicerevo-
ragdi habiiisse diclus esl, qui nimiacaique gralissimse lunt, veterisTestamenti libris nuinitur; quia quando
viriditatis est: jaspis vero, de quo superius diximns, eaquaecolit, longeanleadvenlum Chrisli fuisseprae-
viridis coloris 513 est, sicut smaragdus. Sed ejus dicia probat, jacula inimicorumfidemChrisii eyertere
viriditas obiusa est: viridilas vero smaragdi perspi- cupienlium, longe a se repellit. Qui senes circuma-
eua est, cujus pulcbritudo oeulos intueniium ad se IB miclivestimentis albis fuisse dicunlur, el in capiiibiis
inir-andam perlrahit. Per viridilatem ergo jaspidis, eorum coronoe aureee: per alba vestimenla viiaepti-
sicut diximus, divinitas nostri Salvatoris accipitur; ritas, per coronals autem aureas opera bona desi-
quoe obscurai ct quibusdam nebnlis obtecta est; gnantur. ,
quia divlnitalem Redemptoris nostri nulia mens, (Vers. 5.) Et de throno (id est, de Eeclesia) pro-
sicut est, comprehendere polesl: etqnanto altius se cedunl fulgura, et voces, et fonitrua. Per fulgura mi-
mens ad perscrulandum erexerit, lanto amplior racula, quae per |sanclos suos operatur Deus : per
caligo ei «bjicitur. Per viriditatem vero smaragdi, voces praedicatio: per tonitrua vero lerror geherinoe
quoeperspieua est, misericordia Domini recte desi- ignis designattir ;iquia sancti proedieatoreseos, quos
gnatur; misericordia namque Oomini lam perspicua amoreccelesiis pafricea vitiis revocare nequeunt, eis
est, ut nullus homo sanam meniem possidens, banc tormenta aelerna,iquaeimpiis praeparata sunl, oppo-
ignorare valeat. Quis enim immensam misericordiam iitinl; ut quosblahditiis nequeunl, saltem lerroribus
Dei, quam erga humanum genus exhibuit, el exhibet a vitiis compescant. h Et sepiem latnpades ardentes
quotidie, ignorare polesl; quamvis verbls perfecte ante thronunf. Quid sinl septeni lampades, ipse ex-
explicari non possit? Sed et hocquod viridilasbujus ponit, cum dicit : Quw suni scplem spirilus Dei. Per
Iapidis hebelalos oculos, si inspicitur, ad videndum C ' septem spiritus Dei sepiem dona Spiritus sancli de-
acuit, polest misericordiae Dei convenire: quando bemus intelligere, quae in Dominum requievisse
enim in peecatis jacemus, et scelera noslra nos de- prophela Esaias manifeslatdicens : Et reqttiescetsu-
primunt, hebetaios oculos mentis hahemus. Cum per eum spiritus Domini, spiritus sapientiwet inteliec-
vero consideramus misericordiam Dei, qualiter metus, spirilus consilii el fortiludinis, spirilus scientimet
retrices et latrones, omniumque stelerum generibus piel&tis : et replebit eum sphilus tunorjs Domini
depressos, etiam et persecuiores suos per pceniien- (Esai. xi, 2). H;e igilur septem lampades, id est,
liam ad salulem reduxit, ad spem vehiae reforma- septem dona Spiriius sancti,'ante sedem, id est, ante
mur. Et quia jam in perditionis fovea delinebamur, conspeclum Ecclesiaesuae ardere dicuniur; quiasine
misericordiam Domini intuentes, aique de ea prassu- luinine barum viriutumin noele hiijiis saiculi po.siii,
mentes, ad eum quem offenderamus, confugimus, ut; per vitaevias ad ccelestem patriani gradi non possu-
ejus misericordia a morte perpetua liberemtir. Quami mus. Quod auiemjChristum haecseptem dona a Spi-
misericordiam Dei Psalmista inluens, nec eam ver- rilu sancto accepisse dicit, ad humaniiatis ejus rnys-
bis explicare valens, ipsum Deum misericordiami lerium pertinet; riam secundum divinitatem in nullo
suam vocavit, dicens : Deus meus misericordia meas augeri potuit, sine quo nihil essp potuit.
•" ' Verum quaeri polest, cur
(Psal. CXLIII,1, 2). prophela cum haec s.ep-
(Vers. 4.) Et incircuilu sedis seditia viginliqualuor,, tem dona in Chrisiuni descensura esse diceret, a
et supra thronos viginliquatuor seniores sedenles, cir-- majoribus cospiljet deseendendo ad minora perver
cumamicliveslimenlisalbis, et in capilibus eorum co- nil. Sed non absjre esse factum videbitur, si diii-
ronw aurew. Yiginiiqualuor seniores in hoe libro ali- genier inspiciaiurj, Nam quia Doininus nosier Jesus
qnando Patres veteris Testamenli, aliquando novi,, Cbrisius de illa ccelesii beaiitudine, in qua acqualis
aliquaudo simulutrosquesignificanl; sedin bocloco> eral per omnia Patri, ad terras descendere, elhonio
Patres veteris Testamenti designant, qui vigintiqua- fieri dignalus est,'et ab angelis minorari voluit, quos
luor sedilibus sedisse dicuniur; quando enim sede- ipsecreaverat; nbii inconvenienter habcseptera dona
mus, a labore quiescimus. Per sedilia igilur viginti- deseendeudo accepit; quia voluntatem Pairis de-
1 qualiior libri veteris Testamenti designantur. Super scendendo et humiiiaridose usque ad moflcm adim-
11Iia ins-;.; edit.yero, et itwisi- yjdit $eplemltm>

apostotus et evangelislain Appcctlyps}
" ''•'''• atque "# yisibilibus
' ' >
bilibui hbstibus; *'. p.qtles,elc.
\>Fragmenium cod, S. Audoeni : Beatus Joannes
797 1N APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE SECUNDA. 798
plevit, sicu! dicit Aposlolus: Humiliavit semel ipsum A vari cupienlibui spem veniar-.liib.ueret.Pharisaeivero
usque ad mortem, mortetnaulem crucis (Phil. u, 8). spirilum scientiae non babenles, reprehendebant
Nos aulem qui ab ipsa perditionis fovea ad coelestia eum; eo quod cum publicanis et peccatoribus man-
sublevamur, a minoribtis incipimus, ut ad.majora ducaret. Sed ipse spiritum scientiae possidens, dixit
.crescendo perveniamus. eis : Non est opus sanis medicus, sedmatehabentibus:
Quomodoautem haecseptem dona super Curisium notiDeni vocttrejustos, sed peccatores ad pcenitenliam
descenderint, prout Domiuus dederit, breviler dica- (Matth.K,lietseq.).
-mus. Spirilus sapienlioesuper bominem Cbristum re- De spiritu vcro pjetatis non est necesse nobis
quievit, quando Filius Dei secundum divinitatem, quidquam dicere. Quid enim tam pium, quam ille
qui sapienlia Palris dicilur, in eum descendit. qui peccalum non fecit, nec inventiis est dolus iji
Spirilus inlelligentiae in eum requievit, quando ore ejus (I Petr. ii, 22); et cum posset a morte
omnibus virtutibus est ditatus, sicut in Evangelio lestaie sua pp-
liberari, se pro salute generis humani et
scriplum est: Jesus proficiebalsapienlia, el mtute,et teneri, et Jigari, etconspui^ et alapis piedi, et fla,gel-
gralia coratn Deo et Iwminibus(Luc. n, 52). lari, et crucifigi permisil?
Past intellectum consilium sequilur. Consilium a
consulendo dicitur; nam si aliquod periculum nobis " Spiritus vero timpris Dpmini, qnj uRimus ponilqr,
ad passioneni perlinel; npn quoq'linipre coactus sit,
imminei,consilium asapiente perquirimus, qualiter ul
evadamus. Simililer et cum ad prp salule generis liuinani moreretur: sed limo-
periculum aliquam rem pro pbedjeniia accipere debemus, dp qua
ipse
dignitaiem saeculi conseendere cupimus, consilium dicit;.
Nqn yeni facere volunlglemnieatn, se4 vohmlq-
.quoerimusqualiter adid quoddesideramus, pervenire lem
valeamus. Christus igitur est consiliator noster, qui ejusvqui niisit me, Pqfris {Jogn. vi, £6). Nam et
consilium dat qualiter pericula oeterna evadamus; et filium, qujpatri carpali pstperomnia obediens, pa^
trem timepe djcimus, cpm ilj.apjjedienlia npn sit li-
cousilium quod dat, ipse perficit, cum a periculis
sed aifipris. De quo timpre Esahnisla dicit:
aeternis nos liberat. Siiniliter et consilium dat qua- nip,ris,
Timor Dgmini sanetus permqtiensiti swculym swculi
liler ad haereditatem paradisi pervenire possimus, el
non aulejn timor, sed charilaspei
ad ipsa gaudia ipse nos perducit. Spiritus itaqiie {Pscil. xyiii, 10);
in sapculumsaeculipermanepit.
514 consilii in homiiie Chrislo descendit, duni a
Kpiriiu sanclo percepil doclrinam Evangelii, in qua Nunc qualiter haec septem dona Spirilus sancti
consiliumconsihtil omniumhominum salvari cupien- unicuique fidelium cpnyeniant, breviler dicendum
lium. est. Elquia nps, qni per primae proevaricationis cul-
Spiritus eliam fortitudinis super Christum requie- T
(
"" pam in perditionis laqueo jacebamus, misericordia
"
vit, quando ad debellandum hostein anliquum fortis Dei ad superna reducimur ab inferioribus, id est,a
inter homines apparuit. De hae sua fortiludine ipse timore Dei incipinms, ut ad superiofa, id esi, ad sar
dixit in Evangelio: Dum forlisarmalus cttstoditatriutn pieniiam proficiendo creseamus. El quibus gradibus
suitm, in pace sunl ea, quw possidet : si aiitem foriior ClirislHsIipmili.and.oseadoosdescendil, salutemque
illo superveniensvicerit eum, universa artna ejtts aufe- nostram moriendo perfeqit, eisdem gradibus et nos
rei, in quibus confidebal, et spolia ejtts dislribuel ad enm conscemlere debemus; faciendo videlicet
(Luc. xi, 21). praecpplaejus, quae in donisseplpm Spirjlus saneli
Post forlitudinem sequiiur scienlia. Apudhomines cpniinentur- Spirilus igitur timoris Domini sjiper
multae scienliae sunl; sunt namque diversarum ar- unumqpemque peccatorem requjescit, cum conside-
lium diversaescientias. Esl scienlia in iitteris, est in rans peccatasna, justumqne judicium Dei pertimes-
mundanis legibus,estiri augendis rebus temporalibus, cens, pcenasqueignis oeterni, quaeimpiis proeparalee
est etiam scientia in praecavendis periculis; sunt sunt, ad pcenitentiam lacrymasqpe converlilur, et
- eliara niulti, qui persublililalem senstis quaedanifu- amarjssime flere incipij, quod delecâbiiiter ges-
- -
tura praevident. Sed has scientias aliqiiando boni, sit. .
aliquando mali possident : scientiam vero quae in ]Q Spiritus vero pielatis sriper quemlibet peccatorum
Chrislum descendit, nullus nisiboiius liabere potest. requiescii, dttm audieos scripturam dicentem : Sicut
Quaa lanta fuii.quantam nuila mens comprehendere aqua exslinguil ignem, ila eleemosyna exslinguil pec-
poluit: In ipso enim sunl omnes thesauri sapientimet catutn (Eccti. m, 35); et Dominum dicenierii : Date
scieniiwabscondiii{Coloss.,n, 5). Yidetur ilaque mibi eleemosynam,et ecceomniamundu sunt vobis(Luc. xi,
per spirilum scientiae aliquod factum ejus non de- 41), alere egenles, vesiire nudos, et ar-lera pietatis
bere intelligere; praevidens namqueSalvatornosler, opera incipit exercere; ut Deum alios miserando
si accessumhominum peccatoruin devitaret, muitos propitium sibi facial, quem peccamlo offenderat.
sceleratos in desperatibnis foveam esse clecidendos, Unde elDaniel propheta regemimpiissimuin, ut pec-
peccajoribus per sp.cietat.empprppris se eonfprmari caja sua .ele.enippyn.isredjifleret, et misericordiis
voluii, manducansvidelicet el bibens cum eis, tactus pauperum, admonere studuit» ..:.
etiam meretricum non respuens: qui etiam et |a- A pietate ad scientise spiritum epnsceîtijr-.riani
troni in injiip confesrfoji|.sejuV panidisum' repro- gparnyis yi^gafurjaHguisscienliam ppss|d.ere, stullus
niisit (Luc. xxm, 43), ut omnibus peccaloribus sal- est, si male vivit. Quid enini stullius, quam limorem
799 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. .800
Dei a menle abjicere, a vitiis deservire, rapidoque }\. esse, vade, vendetomniaquw habes, el da pauperibus,
cursu ad interitum properare? Si igilur slultilia est el habebis thesaurum in cwlo; et veni, sequere me
vitiis deservire, et scientia oplima est vitia deserere, (Maltlt. xix, 21).j Sunt namque mulli, qui ad per-
atque adDeum tota mente converli; quicumque per fectionis culmen jsubito conscendere conanlur : setl
timoris spirilum peccaia stia plangere incipit, et per quia per gradus jviriulum non conscendunl, facile
pietatis spiritummisericorserga indigentes esse stu- corruunt. Quidenim prodest subslantiam relinquere,
det, ut Deum alios miserando, misericordem sibi si iram, odium, ebrietalem, invidiam, superbiam,
facial, necesse est ut per donura sancti Spirilus vanam gloriam, caeleraque vitia, quae occidunt ani-
scientiae spiritum possideat. Quicumque enim con- mam, a mente sua non abjicial? Non enim prodest
verti ad Deum desiderat, necesse esti>ut vilia dere- arborem conscendere, ul leoriem evadat; si serpen-
linquat: et quicumque vilia deserere cupit, necesse tem in sinu geslet, cujus veneno pereat. Nec dicil
esl ut per docirinanrdivinarum Scriplurarum, sive Dominus illum perfectum esse, qui subslanliam tan-
per praedicationem sanctotum virorum, discal qtiae tummodo dimiseril; sed eum qui etsubstantiam di-
sint genera vitiorum, qualiter hominesillaqueenl, el miserit, et ipsum secutus fuerit. Sequimur autem
quibusmodis exstingui possint; quse sint eliam de- illum, quando imitamur. Ad hoe igilur perfeciionis
ceptiones daemonum, et qualiler contra eos pugnan- B . culmen ille eompetenti gradu eonscendit, qui prius
dum sit: hoc esl igitur scientiae spiritum possidere. viliis abrenuntiatis, per aclualem vitam e quae vir-
El quia Salomon dicit quia qui addit scientiam, tulibus perficitur,! ad contemplaiivarn cbnsceridil, in
addil et laborem (Eccl. i, 18); a scientia ad forlitu- qua soli Christo cbnjungitur, qui estsapienlia Patris,
dinis spiritum conseenditur. Nam sicut qnilibel proe- Filiusque Dei, et civis Hierusalem coejesiis effi-
liator non conlra eum, quem in vinculis tenet, pu- cittir. '
gnat, sed potius conlra eum, qui resistere ei vult : Nune qualiler descensioni Christi per gradus sep-
ita et diabolus non contra eum, quem vineulis pee- lem donorum Spiritus sancli ascensio fideliumcon-
catorum constricturn tenetdimical; sedpolius eontra veniat; breviter demonsiremus. Ultimus descensio-
eum, qui peccare desistit, et ad Deum loia menle nis Cbrisli gradus est limor Dei, per quem passionem
reverlilur. Quicumque ergo pcr poenilenliani,pieta- el mortem ejus diximus fuisse designatam, et primus
tisque opera a diaboli vinculis absolvi merelur, alque ascensionis ad Deum converlentium. Congruiiaulem
contra eum per scieniioe spiritum bellum cupit in- mors Domini iis, kjui per spiritum timoris Domini
slruere; necesse habet ul a Spiritu sancto fortitu- peccala sua deflent; quia in morle Domini remissio
dinis donum accipiat : quo instrucius, et inleriores consistit omnium peccatorum : nec perfecta reniissio
liostes, id est, vitia funditus possit exsiinguere, et G peccatorum esse posset, si ille pro nobis moriuus
exteriores, videlicet homines, per patientiam supe- non fuisset. j
rare, omniaquejacula daemomimsculo fidei a se re- Sexlus descensionis Christi gradus est pielas, et
pellere. secundus ascensiqnis poenilentium. Congruit aulem
A fortitudine adconsilium conscenditur: consilium pietas fidelium curii pielaie Domini; quia ille iis qui
autem salutis noslree in praeceptis consislit evange- secundum animamerantmiseri,misericordiani suam
licis. Quisquis igitur vitia in se exsiinguere per for- impendit, ab eclerna morte sua morte eos liberans ,
tiludinis spiritum potuit, necesse estcut ad mandata f el isti iis qui secundum corpus sunt miseri, miseri-
515 Evangelii perscruianda, atque in corde suo re- cordiam impendurit, largiendo eis corporum neces-
condenda transeat; ubi consilium reperiet, qualiter saria, quibus in judicio ipse dicturns est: Quod tini
ad perfeclionis culmen conscendere valeat. ex minimismeis fecislis, mihi fecislis(Malth. i, 25).
Et quia mandala Evangelii sine virluiibus custo- Quinlus desceiisionis Christi gradus esl scienlia,
diri non possunt, a spiritu consilii ad inlelleclum et terlius ascensionis fidelium.Convenitautemspi-
•conscendilur, in quo perfectio virtutum tota consis- ritus scientiee qui ifidelibusdaiur, cum spiritu scien-»
tit. Iiilellectus vero donum a Spiritu sancto fideles tiae, qui homini Cbrislo oblatus est; quia ille ut
accipiunt, cum omnibus virtulibus ditari merenlur; D peccatores salvosifacerel, semeiipsum illis confor-
ille enim verum inlellectum possidet, qui fide illu- mare non esl dedignalus : et isti ul peccata evadant,
minatur, qui pudicitia mundalur, paiientia decora- ad eum per spiritum scienti;e confugiunt, qui poles-
tur, qui humililale munilur, qui chariiale refulgel, tatem habet dimiltendi peccata.
caeterisque virtulibus consummatur. Quarlus descensionis Christi gradus est forlitudo,
Et quia d per operationem virtntum ad culmen et quartus similiter ascensionis fidelium. Congruit
perfeclionis conscendilur, sapientia inlellectui prae- autem fortitudo fideliumforliludini Cbrisli; quia ea~
ponitur, in qua tota perfectio consistit. De hac per- forliludine isti vincunt diabolum, qua et Chrislus
fectione Domiuusdicil in Evangelio : Si vis perfectus vicit, forlitudine videlicet Chrisli, non sua; sicul
a Edit., viiiis deservire?Scienliavero maxima est,, d virlutum; Rom., per oralio-
| Gill., per orationem
elc.: mss. ut in contextu. num virlulem; mss. vero nobis congruunt.
h Ut vitia derelinquat.... necesse est, ex fide mss. e Fragmentum! Aud., qum virtutibus proficit...,
omnium reposuimus. Hierusalemcmleslisperficitur.
c
f' Fragmenlum cod. Aud.,«< ad mandata LegisvelI f Edit., et isti qui secundumcorpussurilj misericof-
Evangeliii diami mssi ut nosjin eoijiore,
801 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISiONE SECUNDA. 802-
ipse dicit: Sine me nihil poleslis facere (Joan.xv,S). AL merus et ambitum sedis, et medielalem oblinere
Tenius descensionis Cbrisli gradus est spiritus poterat: sed spiritaliter inlelligendum est. Qualuor
consilii, etquintusascensionis fidelium. Conjungitur igilur animalia non solum qualuor evangelistas, scd
autera consilium fidelium consilio Chrisli, cum ad et omnes doclores Ecclesiae, qui eorum doctrinam
praecepta Evangelii servanda se transferunt, in qui- sequuntur, designant. In circuilu vero"sedis quatuor
btis perfeclum consilium consistil omniura sancto- animalia siant; quia doctores Ecclesiae populum sibi
rum. commissum et a visibilibus et ab irivisibilibus hosti-
Secundus descensionisChristi gradus est inlellec- bus quanla virtule possunt, defendunl. In medio se-
tus, et sextus ascensionis fidelium. Congruit autem dis consislunt, quia unumquemque eorum ut in vir-
iniellecius fidelium intellectui Cbristi, cum easdem lutibus omnibusque bonis operibus proficianl, ad-.
viriutes quas ipse a Spiritu suo percepil, easdem et monere non desinuul. Qualuor ergo haec aniinalia
sancli ejus ab ipso percipere merentur. anle et retro oculos habuisse visa sunt, quia praedi-
Primus descensionis Cliristi gradus esl sapienlia, catores sancti et fulura ct praeterila inspiciunt. Ante
el seplimus ascensionis fidelium; quia Christus est oculos habent, qtiia diem judicii, damnationemque
sapientia Patris, et ab ipso omnis sapientia oritur. impiorum, glofiamque juslorum dum inspiciuut,
Saucti igitur qui per operationem virlutum Domino B B auditoribus suis quid cavere, et quid appeterc de-
copulantur, ab ipso.sapientiam, in qua lotiusboni- beant, oslendunt. Relro oculos habent, quia vitam
talis summa consistii, percipiunt (Prov~. III, 13). praecedeniium patrum dum inluentur, et ipsi in eo-
Quibus ipse per Salomonem loquitur, dicens : Si rum imitalione proficiunt, eorumque vitani atque
quis diligit sapienliam, ad me declinet, el eain inve- ~ doctrinam auditoribus suis ariteppnunl; ul et ipsi in
niet: et eam cum invenerit, beatus est, si tenuerit" eorum a imitatione proficiant.
eara. (Vers. 7.) Et.animat primum simile leoni, et secun-
{Yers. 6.) Sequitur: Et in conspectusedis tamquum dutn animal simile vilttlo, et lertium animal habens
mare vilreum, simile cryslallo. In leiriplo Salomonis faciemquasi hominis, el quarlum animal simile aquiiw
mare aeneum fuisse legimus, in quo lavabantur sa- volanti. Figuras quatuor animalium non omnes auc-
cerdolcs, antequam accederentad altare, adhoslias tores urio modo exposuerunt; sed ab antiquioribus -
offerendas (II Par. iv, 6): oerisvero splendor qua- nobis traditum est, ut per leonem Marcum inielligc-
dam nigredine cito obnubilatur. Per mareitaque remus, per vitulum Lucam,per hominem Malthaeuni,
oeneumlex Moysi designatur, quae fulgorem spiri- peraquilam volantem Joannem; eo quod Marcusa
lalis intelligentiae lilteree nigredine obscurat. Et desertis incipiat, Lucas a sacerdollo Judoaorum,
sicut aes si Iima teratur, splendor ejus aperitur; iia G ( Mallhaeusab homine, id est, a Cliristi generatione,
et spiritalis intelligenlia, quoelitlerae superficie ob- Joannes vero a divinitate Cliristi. Quidam verb alium
scuraturin Lege, sia fidelibus viris diligenter discu- ordinem sequenles, per leonem Malihseum, per vl-
liatur, per graliara Dei manifestatur. In hoc igitur tulum Marcum, per hominem Lucam, per aquilara
mari sacerdotes lavabanlur; quia per sacrificia et per vero. Joannero designatum fuisse putant. Nam per
quasdam obserfaliones Iegales, quaedam peccata ve- leonem, qui rex est bestiarum, ideo Maithaeumdesi-
teris populi delebantur. Per mare ergo vitreum gnaluin fuisse dicunt, eo quod ipse Cruislum secun-
alque crystallum non inconvcnienter novum Testa- dum humanam naturam ex regia slirpe desccndisse
mentum intelligilur. In hoc autem mari tria inveni- narraverit (Maith. u, 2) : ipse etiam tempore nali-
mus, mare, vitrum, atque crystallum: per mare viiatis ejus stellam apparuisse dicit, quaeeum Regem
igitur historia, per.vilrum moralis intelligenlia, per coeli et terrae, angelorum, bominumque fuisse de-
cryslallum autem spiritalis inielligenlia designatur. monstravit: Magos etiam veluti Regem mundi ad
Per vitrum ergo, ex quo specula flunt, non incon- adorandum eum ab Orienle perduxit: sed et regem
grue moralis intelligenlia accipilur; quia sicul homo lerrae, id est, Herodem, tempore nativitalis ejus cum
quidquid lurpe in facie gerit, in speculo deprehen- omuibus minislris suis turbatum fuisse dicit; quia
dere potest: ita et quidquid vitiosum in animabus'.D sicut quilibet rex qui parvaepotentiae est, si alierum
homiuum esse potest, moralis inlelligentia palefacit. regem qui magnaepolenliee est, contrase, ui regnura
Per crystallum aulem, quae clarior est.omnibus i cjus invadat, venire cognoverit, contremiscit et con-
gemmis, et quse flammas splendoris, soepe.etiam ett lurbatur (Ibid. 5): ita et Christo in carne veniente,
ignem de se emittere solet, spiritalis intelligentiai qui Rex fulurus erat mundi, Herodes turbatus esl,
exprimitur, quaeobscura quoeque in divinis Scriplu-- et omuis Hierosolyma cum illo; nam et munera quoe
ris elucidat, mentes spiritalium sensuum flammisi MagosChristo obtulissenarrat, eum Regem, Deum,
illuminat, quosdam etiam in amorem Dei, amorem-• el Dominum esse omniumcreaturarum demonsirant;
que coeleslispatriae accendit. Marcum vero propter simplicitatem eloquiipervilu-
Et in mediosedis et in circuitu sedis quatuor anima- lum signatum fuisse dicunt: Lucam per hominem,
lia plena oculisanteetrelro. Hoc secundum historiami eo quod ipse generalionem Christi secundum huma-
slare non potest; neque enira 516tam parvus nu- uilalem plenius quam cueteri prosecutus est; nam,-
6 Codex Gcm., imitatione dtque doctrina proficiant.

"
SOS . . , AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX!. - 804
queab ipso aqualiter abangelo annuhtialus sit; di- A^nte mentis oculos ad humililatis suaseustodiam po-
dicimus, qualiter nalus, qualiter sit in pr*sepio nere non desistunl. Anie se oculbs babent, quando
positus, qualiter circumcisus, qualiter in templo audientes vocem Doniiriidicentis:
i Btaius ille servus,
praesentatus, qualiler usque aft maluram selatem quem tvm venerit Dbminus; inveneril viljilBnlein"
Grescendo pervenerit. Joannem per aquilam desi- (ilauhi. xxiv,-4-6);ibona quaacumqiieôSsurii, operari
gnatnm fuisse nullus est, qui negeu iKiridesimint. ul teiripofe' moriis stiae, Dohiiflo"ve-
. (Vers. 8.) El quatuor animaiia, singula eoruin lia- nienle, parati inveniantur. A sinistrisoculoshabenl,"
bebant alas senas, el in circuitu el inlus plena sunt cum omnia tentamenia daeirionufnscutd fidei atiien-
oculis. Per senarium numerum qui perfectus estj tibus suis repelluht : a dextris oculos habeni, cum_
perfeclio sanctorum designatur, ad quam nullus hisi sollicite cavent, rie pro bohis operibus exlollarilur.
per doclrinam Evangelii valet assurgere : Lex enim Sive a dexliiseta sinislris ociilos habenij cufneOs
nullum ad perfectum adduxit (Uebr. vn, 19). Senas riee prospera erigere, necadverSa possuht inclinare;
vero alas quaiuor animalium si simul junxeris; vi- Inferiui 511' OGiiloshabeni; cmn desideria carhalia
gintiquatuor invenies. Videntur ergo mihi eamdem essiinguendb calcant: siiperius oouloshaben t, cum ad
signifkaijonem habere, quam et viginliquatuor se- cceleslem patriam loto mentis desiderio anbPlanr:
dilia,.qiiac vigintiquaiuor libros veteris Teslameiui B intus 0'culos habent, dum corda sua a sordidis eogi^
significasse diximus. Sedilia autem cum semper tationibus custodiuht.
t.erraeba3reani,eos qui in eis reqtiiescuntj ad terram El requiem hon hdbebnnt die db nocie dicenlia:
aliquaiitulum incurvant: aleevero eosquibus innexae Sdnclus; sdncius, sawctusDomhius Deus omhipoiens,
sunt, ad excelsa sublevant. Libri igitur veteris Tes- qui efalj el qui est; vt gui venturus est-. Quia fequies
tameiili antiquis patribus sedilia fuerunt; quia eos reproborum, vila praisens est; sequilur eos lribula=
secundum lilieram inlelligeniesj nequaquam ad eo- tio, quae finem nqn liabet : justi aulem in hoc sas-
rum inteiligentiam spiritalem se erigere perfecle GU!O,tribulaniur;|ut requierii :aetefnani pfissideant,
potuerunt: sed haecsedilia patribus novi Teslamenti dicenle Paulb aposlolo : Per mullas iribulationes
in alas conversa sunt; quia libros veleris Testamehti oporlet nos inlroirein regnumDei{Act. xiv, 21). kYi-
spiritaliter inlelligentes, per eorum doctrinam ad lef : sancti requiem nun habent,- u,uia a laudibus
ccelestia quoiidie sublevanlur. Dei et oratiOnibus non cessant; dieenle Dbmino :
Verum quia hic numerus, id est, viginli qualuor; Oporlet semperorgre, elnbn Seficere(Luc-. xvm, 1);
in hoc libro seepe invenitur; placuit ul de sacra- et Paulus apoSlolus loquilur diceris : Sine intermis-
mentis hujus numeri pauca dicamus. Paries namque sioneorate, in omnibus gratias 'agite(I Titess: v, 17).
liujus numeri sunl, unuss duc, tfes, qualuor, sex. Q Sed quaerendurii nobis est,- quourodo siiie inlermis-
oclo, duodecim. Unustjtii iu capite ponilur, unum sione ofare possimus. Mulii ehimsuntj quicuhi£int
Deurn significat : uuo vero qoi sequuulurs duo tes- assidui in oratiOnibus, in psahnbdiiSj iu missarum
tamenta indicant: tres ad Trinilatem peHinent : celebralionibus, et eleemosynas mullas lafgiarilur |
post treS non inconvenienter qualuor sequunlurj tumen superbia inflanlur, avaritiai a;slibus afdetll,
qhia per floctrinam quatuor Evangeliorum fides pecunias quacumque afle posshnt; coligregahl; lii
nobis sanctoe Tfinitalismanifestata est: posi quaiuor tantuni ut eiiam ipsos paupefes, p,uoruto miserefi
-ver'6 sex$ qui perfeetus est numerus, sequuntuf; debucrant, quibusdamargUffl6ntisin'sectehtfir', Ulti
quia sine doctrina Evangelii nullus ad perfeetionis eorum par\'a subslaiitia opfes suas augeaht, dieehtes
culmeh conscendefe pouiit; quia Lex-, sicul dicit hoe-sc legaliter facere', cum ista lex noh sit Dei_
Apostolus, nullum dd perfectumndduxii (Ibid.): plost sed sifopha dlaboli. Sedelin monasleriis millli iii-
sex octo sequuniur^ quia oclo sunl virtutes, quae di- veniunlur, qul in vigiliis, ih psalmis, in oralibhibusj
micant coiilra vitia; sine quarum operatione nullus et missarum Celebraiioriibus sttnt dediti, et lame'H
ad fastigium perfeclionis valet ConsCendere : post ira saepissimeet facile inflarririiarilhf: quidani vero
octo sequunlur duodeeini $ quia per doclrinam apo- ebrietati et guloeideserviunt: qiiidam etiarii hdihih
stolorum ad fidem perveniin'uB_quSe tnaier est om- iB in corde longo lemptJfe portant: quidam ih bonis;
nium viriulunv. quae agere videnturj fatores et landes boiiiihuni
- Quautor efgo ahimalia iri eircnituet iritus pleria quairUnl : quidarii inyidia, qhidam detrafcliSflibus,
esse oculis dicuinuf; Pei? circuiirim tbturd eorptfs 4ut eaeteris vitiis depfimunturi E_lquid [ilufa? Oirii
intelligere debemus; narii Ezecbiel cum de iis ani- nem sarictitatern quam seVmonibus usurpaiit,. ifidi^
malibus loqiteretur, "dicit loluih BorpuS ebfam ple- gnis moribus dbturpantalque d&veiiustanti
• Ad istorum
num fuisse dculis (E&ech. i). Saneti igitur retro ergp caeciiaXemdenionslrafidam •qtiarii-
oeulos habent, quaudo aadientes eomminaliorieni dam similitudinerii proponam. Homo quidam usque
Domini dicemis : Nemonitens inmmmsuam in ara- ad collum defixus in limo teiiebatur ; ciinique vitlis-
trum, et uspkiens relrb,:aptns estreghb Dei (Ltkw ix, set quemdam prdetereuntem,exlendens Vnantihijbla-
62); tota virtule Iabbrantj ne in mala quai ^seali- inabat dicens : Miserercimei^ et extralie me sb ,hbc
quando egisse meniinerotjly f elabahtur: quamvis ea lulp; Gumque.marluli extendisset, "ut eutn eSlralfe-
6 Deeranl in edit., quatiler ab angelo.... qualiler imlus; qu83inmss. non mittuntur.
8.0j> IN APGCALWSIM EXPOSITIO, DE VlglONE. SECUNDA. "- 808
retj isle manum quam extenderat,sublutodemersit. £A.desinenter iuvocant (I Cor. XJ.31)JQuod atilem se-
Cumqueillequi ad extrahehdum venerat> recedere quilur : Qui eral, el qui esl; et qui vehlurus est; jam
vellelj isle ilerum ut ertierelurf pbstuIabaU Cumque superius diclum est. -'.',-
ille seeundo ad eruendum.manum exienderet; iste . (VerSi 9; 10.) Et cumdarent illa animalia gloriam
sicutprius manum sub lulo demersit.- Gumquc cre- el honorem el benedictionem$edentisuper,lhronum;vi-
brius hoc faceret, ille iratus dixit: Cuf pelis ul erua- venii in swculu swculorutn; procedebanl viginti qua-
ris, cum in luo periculo persistere velis ? Et quia in- tuor senioresante sedentemin tkrono.;el adorabant vi-
teritum tuum diligis, posside quod elegisii. Similiter ventemin swcula swculoruni; ln hoc Joco per qualuor
et isti Deum deprecantur as.sidue, ul a vitiis .eruan- animalia, qtiatuor libri Evangeliorunj dcsignantnr :
tur; et lamen ipsa vitia Ila amplectunlurj ut ab eis per viginii quatuor senioreSj Palres uoviTestamenti
nullo modo divelli possint. Ponamus ergo ante OGU- accipi possuni; Quatuor ergo ariimalia gloriam ct bo-
los, duos : uiiuni doclum assidue oranlemj psallen- norcm el benedictionem sedehli super tbronumi Vi-
tem, missas celebrantem: el lamen quibusdara vi- "venli in saccula sBeculorum dant; quia doctriuS
tiis subditum : alterum vero indoclum; idiolam ', Evangelii; iu univcrso orbe Jegitur et praedicai,iii:>
allamen fidelem, Deum timeniem alque amantem, per quam gloria ei honor et.benediclio Palri et Fi-
-proximum diligentem, patientem, humilem. Quis B.Iio ] et Spirituj sancto datur. Ad voccm igitur,qualuii.r
horum tibi videlur Apostoli senteniiam servasse, anjmalium, viginli.qiialuor seniores ceciderunt anie-
qua dicil: Sine inlenhissione oraie (Ibid.) \ ille qtri sedentem in. throno, el.adoraverunt viventern-in
assidue orat, et quibusdam vitiis subjacet: an iste saecula sseculorumj quia sancti. Dci per universum
qui nescit orare, el iamen mundus est a viliis, et orbem cpnslituti audientes doclrinam Evangelii;
operibus bonis deditus? _Omnibus claret islius, humilianl se in conspectu Dei, ut cum ipso vivantin-
Innoeentiam atque bona opera magis exaudtfe seecula seeculorum. El mittebant voronas 51S SMfis
Deum, quam illius voces, cujus vita qnibusdam vi- anlethronunti dijenles. Percoronasopera bonafuisse
tils sbrdescit. Iile igilur sine intermissione oratj qui desjgiiala superius diximus: sancii ergo eorona.s suas
congruis lemporibus menle el lingua Deum depre- ante thronum mittuntj dum quidquid boniagunt»
catur, et in bonis operibus assiduus est. Quiquando Deo iribuuni. non sibi, secundum Aposloli praccep-
dormit, aui aliquibus operibns humanoc vilee neces- tum : Qui glorialur, in Domino:gtorielur (II Cot\ xs
sariis est occupatus, operaejus refulgent incon- ").
spectu Dci, et ipsa sunt intercessores ejus aptid (Verss 11.) Quid autem dicant,audiamus s Dlgnus
Deum, sicul ad Cornelium loquilur angelus, dieens : es, DotnineDeus nosler,acciperegloriam el hotioreinel,
Oraiiones lum et eleemosynmlua commemoralw sitnt fjvhtutem. Superius dixil qualuor- animalia gloriam
ineonspectuDei(Acl: x, &). el honorem b ei Eerieaictibiiem t)'eo dedfsse: hic au-
Quid aulem quatuof animalia indesinenler dieant; lem viginti quathorseniores dicunt gloriairi et liono-
audiamus : Sanctus, sanctusj sdnctus,-Dominus Deus refn e"tviriulem Deo accepisse, vifluicm pro bene-
omnipolens,'qui erat, et qui esl,et quiveiilurusest. dictione commutanles-. Qtiid vero alitjuis Deo dare
" Ter sanclumDeum vocantes, demonstrantPairem polestj aut quid Deus ab aiiquo accipere poiest;
etFilium etSpiritum sanctum. Quod autcm dicunt: cum ipse creavefil omnia; et sine qbo flihiiesse po-
Doniinus Deus omnipotens, a pluraliiate iranseunles testj et qiii diclt in EVangelio:;-Sineme nihil potes-
ad singularitatem , ostendunl Paireni et Fjlium et tis facere (Joan. xv, 5)? Si enim sancti sihe Deo ililiil
Spirilum saiiclum unius esse dominalionis, unius possunt .facercj-quid possunt dare iHi? Igitlif quia
deitaiis, unius omnipotentiae. Sed quserenduni nobis hominum talis esl naturaj ut nihil boni a se' habefe'
est, si quatuor animalia non solum quatuor evange- possint,-nisi ab ipso aceipiarii, qTiiestsumriifebonus;. ,
listas, sed et omnes doctores Ecclesiae designant; dat Deus sanciis-suis-, c hnde"ipsi eum remunereiit.
cur sanctam Trinitaiem indesinenter invocare dican- Regnum namque ccelorum Deus proniisit sarictis
tur, eum sancli Dei aliquando itioraiionibus, ali- suis^ atlamen si prelium bOrtorum riperum pro 6'o
quandoinleetione, aliquandoin prsedicatiorie, aut:.]) dederinl: et quia eleeti iioc pretium noii habehl, nisi
diversis nccessitatibus. occupeiitur. Prscdicatorest abipso accipianl; ipse dai pretium; unde abipsd
ergo sancli dum fidem sanclae Trinitatis el mentei emanl vilam oetefnam. Danlitaque Saiteli gloriam
retinent, et ore profitentur, dum opera fidei adini-- Deo quandb quidquid boni faciu"nt;;eostudio faeiiiftt
plerit, dum eamdem fidem et opcra fidei quibuscum- d ut glorificeiur Deus per ipsos; siciii ipse dicil in
que possunt, praedicarit^dum eliam in 01aiiouibus et-t- Evangelio -: Videanl vestfa Irohabperu^ el Yjlorifiteiil
in gratiarum actionibus ipsum qui est irinus et unus3 Patrem veslrum; qui in cwlis esl{Muith. v, •!&).•Naiii
Deus, exorant el laudant-, dum secundiim Aposto-- el Joannes Petrum dicit morlesua Deuni clarillcasse
lum, sive manducanh sive bibunl, pmnia in noniinee (Joan, xxi519). Dant hoiiofem,- quahdo in fciWhilius
Doniini Jesu Cbrisli faciunt, Trinilalem sanclam in • quae agunt, honorem Dei qiiaertml, non suum. Supe-
11E"uil->ier 'spiriium ffoihihi "ybcdlilei.;iriss.-.T-er

r _ c Edil,.i unde-ipse"eos'rbmnneret iuiss. imde 'tyk
sanciuih Detiihvocahtes. . _,,.__ _ : , ... 'eumremunerent. .-•• .. .... .:-,
. h Iia.mss.,; edit. verb, etbehedictionemaDeo'acce~- '- ^.d Sic omnes.mSs.;#dit!; vero,- utglorific-ehl Diunt
pisse, 'liicvirtiHempro benediclione commutavit: Pprem-, sicul-Filius Dei Mmiav, Utvidmf(lf&,ni
807 AD OPERA S. AMBROSHAPPENDK. 808.
ritis benediclio lerlio loco ponilur, hic autem virtus:: A et solvere signacula ejus? Inlerrogatio angeli deside-
etquia sancli, dummagna faciunt, benedicunlur abi rium sanciorumsignificat; desiderabant enim sancli
hominibus, convenit virlus cum benediciione. SedI videre Chrislum in(carne, el audire sermones ejus ;
quanium sancti pro magnis operibus quae faciunt,, eo quod scirenl oninia mysleria veleris Teslamenti
laudes hominum detestantur, liber Actuum aposto- ab eo esse revelanda, sicut ipse dixil discipulis suis:
lorum nobis indicat. Nam Petrus et Joannes cumL Amen dico vobis, quia multiprophelwetregesvoiuerunt
claudum sanassenl, et omnium oculi essent inten- videre quw vos videtis, et non viderunl; el audire qum
dentes in eos, quasi sua virtute hoc fecerint, Petrusi auditis, et non audierunl (Luc. x, 24).
oculorum benedictiones devitans, dixit ad eos : ViriI (Vers. 3.) Et nemodignus invenlus esl nequeitt
a
fralres, quid nos intuemini, quasi in nosira virtules cwlo, neque in terra^ neque sublus lerram aperirelibrum
aut pietale fecerimus hunc ambulare? Deus Abraham, el solveresignaculd\ejus. Nullus namque Angelus cce-
et Deus Isaac, et Deus Jacob suscilavil Filium suumi lum inhabilans.nullusjustusin terra consistens, nul-
Jesum (Act. m, 12). El in sequenlibus : In cujus no- Ius etiam ex iis qui morlis debitum solveranl, in
mine aslat hic coram vobis sanus. Similitcr Pautus et; mundo umquam apparuil, qui genus humanum de
Barnabas cum aegrotum in Lystris sanassent,- et po-• pptestate diaboli redimeret, quae redemptio aperlib
puli vellent eis sacrificare, sciderunt vestimenia sua, B est veleris Testamenti.
dicenles : Viri, quid hmc facitis ? et nos homines su- j(Vers. 4.) El egp flebam multum, quoniam nemo'
mus, similes vobis (Act. xiv, 14). Possumus etboc de; dignus invenlus esi,aperire libruin, nec videre eum.
Christo intelligere, quem secundum humanitaiem et; Joannes in hoc loco personam gerit eorum, de qui-
gloriam, et honorem, et virlulem accepisse manifes- bus modo diximusj Id esl, Patrum veleris Tesiamen-
tum est. ti; flebant enim sancli inullum, eo quod mysieria
b Sequitur : Quia tu creasti omnia,et propter vo- Scripturarum sibi abscondita nullus essetqui eis ma- -
luntatem tuam erant, et creata sunt. Si hoc eo sensu[ nifestaret, nullusqjie esset qui genus humanum per-
intelligendum est, quo et Illud : Qui fecit, qumfutura! dilum de poteslsle:diaboli erueret. Sed quaerendum.
sunt; omnes ergo crealuree erant in potestate et vo-. nobis est, cur dicatj hunc librum a nullo posse rideri,
lunlate Dei, antequam crearentur :,creata verostml , cum superius dieal, quod eum in dextera sedentis
eo lempore, quo disposhit Deus. Ipse igilur qui cun- supcr tlironum viderit. Videbantnamque antiqui Pa-
cta creavil ex nihilo, creare dignetur in nobis cor ires, quorum lypum Joannes in boc Ioco lenet, a ve-
mundum, qui vivit et regnat in saecula sajculorum, teris Testamenli librum, et non videbant: videbant
amen. secundum litteram, et non videbant secundum spi-
C rilalem inlelligeniiam.
DE VISIONE TERTIA.
(Yers.o.) Elunusdesenioribusdixilmihi :Nefleveris.
c Non inconvenienler post descripiam Ecclesiaj Vicit leode tribu Juda,
519 radix David, aperire li-
formam aperlio libri ponitur, per quam aperiio di- brutn, et solvere septem^signacula e/ws. Videlur mihi
vinarum Scripturarum designatur; quia postquam a eamdem significationem habere seniorem, quam et
sanctis apostolis coeterisque praedicatoribus Ecclesia Joannem, quam etiam angelum foriem ; significat
in gentibus fundata est, Iibri veteris ac novi Testa-• enim Palres vbteris Testamenii. Angelus namque
menti secundum apostolicara fidema sanclis doclo- forlis interrogat quis esset dignus aperire librum :
ribus expositi sunt. Joannes flel, eo quod nullus dignus esset aperire li-
CAPUT V. — (Vers. 1.) Et vidi in dextera seden- brum:senior vero dicit, quod per Leonem, id est,per
tis super ihronum librum scriptum inlus et foris, signa- Cbristum, aperiendus essel Iiber. Per angelum igituf
lum sigillis seplem. De dexlera et sigillis quod Domi- fortem hi designauiur, qui destderanles advenluin
uus dederit, in sequentibus dicemus: liber veroscrip- Cbrisli, inlerrogabanl quo tempore venlurus essel:
tus inlus et foris non solum vetus Tesiamentum, sed Joannes vero eos significat qui flebant, eoquod tanlo
et novum significal, qui intus scriptus est secundum teinpore lardaret : senior autem prophetas designat,-
allegoriam, foris secundum hisloriam. Hic igitur Ii- qui dixerunt quo modo etquo lempore venlurus es-
ber vetus elnovum Testamenlum in se continei; quia sei. Per Leonem igiiur de tribu Juda Christus inlel-
spiritalis intelligentia in veleri Teslamenlo nibil est ligitur, qui ex tribu Juda, et progenie David orlus
aliud, qtiam novum Testamentum. esi, Leo autem propter fortitudinem vocatur; quia
(Vers. 2.) Et vidi Angelum fortem, prwdicaniem diabolum vicil, et eleetos suos ab ejus polestate eri-
voce magna. AngelusfonisPatres velerisTesiamenli puit. Yicil ergo Lep de tribu Juda, radix David, dia-
significat, qui voce magna preedicaverunt; quia bolum ; ut aperiret; librum et septem signacula ejus;
Christum ad redemptionem generis lmmani ventu- quia liber non posset aperiri, nisi prius vinceretur
rum esse preedixerunt. Quis est dignus aperire librum diabolus, quae vicloria apertiofuitveterisTestamen^
i
a Edit., virtule aut potestate fecerimus. Et infra, mus, St
eranl, -quomodocreata sunt. Omnes ergo, elc.
Jesum, in cujus nomine hic stat coram vobis; mss. f Rom. edit. propriornartejugulaverattolumhunc
autem, ut in contextu. prplogum,_usque ad Et vidi, etc.
b Eaedem edit., et creata sunl ? Omnes a
ergo, etc.: Ila mss.; edit yero, veteris Teslamenti librutn, el
lacunam vero reparant omnes mss. excepto ubi legi- non videbantsecundhmspiriiualem intelligenliam.
S09 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE TERTIA. 810
ti. Quomodo seplem signacula aperuerit, in sequen- }i ad eosdem doctores Ecclesiae pertinet; quoties enim
tibus dicemus. naiivitatem, passionem, el resurreciioncm Domini
(Yers. 6.) Et vidi in mediothroni el quatuor anima- ad memoriam reducunt, et quibuscumque modis
Uum, etseniorum, agnum stantem quasi occisum, ha- haec a sanctis patribus pracflgurata, et a prophelis
bentem cornua septem, et oculos seplein, qui sunt praedicla sunt, recolunl: qnotiescumqtie haec quae in
septem spirilus Dei, missi inomnem terram. Perthro- Evangelio obseure posila sunl, invesiigare non de-
num et quatuor animalia et seniores una Ecclesia sinunt, toiies eis Iiber signatus aperitur. Cadunl ve-
cum cunctis suis ordinibus designalur : Agnus vero ro coram Agno, cum permeditalionem divinarum
non occisus, sed lamquam occisus visus est; quia Scripturarum considerantes imtnensam clemenliam
moriem intransitu guslavil, elpaulo post resurgens, Dei, humiliant se in conspeciu crealoris sui : et
jam non morilur, mors illi ullra non dominabilur quanto se per humiliiatem dejiciunt, lanto amplitis
(liom. vi, 9): qui cornua septem et oculos septem in amorem ejus exardescunl; quia humilitas quae fit
habuisse visus esl. Quid sint autem septem oculi, in conspectu Dei, nuirii amorem Dei. Per citharas
ipse exponil cum subjungit : Qui sunt seplemspiritus autem quae animalia et seniores habuisse dicunlur,
Dei, missi in omnetnterrmn. Per cornua vero saepe morlificaiio carnis designatur, sicut dicil Aposlolus :
regna designantur. Videntur ergo mihi aliam signi- B . Mortificatemembraveslra qumsunt super terrain, for-
ficalionem habere cornua, aliam oculi; per septem nicalionetn, immundiliam, avariliatn, et caelera ( Co-
namque cornua oinnes elecli designaniur, qui re- loss. III, 5). Phialse vero aureae corda sunl sanclo-
guuin Dei vocanlur, quorum omnem muliitudinem rum, spiritali sapienlia repleta, quae odoramentis
superius in septem partes divisimus. Ad primum plena fuisse dicunlur. Quid sini auiem odoramenta
igitur cornu electi qui anle diluvium fuerunt, perli- ipseexponit, cum subjungit : Qum suni oraiiones
nent: ad secundum vero ii qui post diluvium usque sanctorum. El ut ha?c odoramenta ad Deum ascen-
ad Legem fuerunt: ad leriium auiem ii qui sub Lege dant, psalmisla precalur, cum dicit: Dirigalur oratio
fuerunt: ad quartum propbelae : ad quinlum ii qui mea, sicut incensum in conspeclu luo.
ex Judasis crediderunt in Cbristum : ad sexlum po- (Vers. 9.) Et cantabant canlicum novtim dicentes.
pulus gentilis : ad seplimum vero ii qui in fine mun- Populus novus canticum novum caniat: canlicum
di nascituri sunl, et cum Antichristo pugnaluri. novum canticum est Evangclii. Dignus es, Domine
(Vers. 7.) Et venit, el accepii librutn dedexlera se- Deus, accipere librum, et aperire signacula ejus (Psal.
deiais super thronum. Superius diximus per seden- CXL,2). Hoe qnod dicit, ad htimaniialem ejus perti-
lem in tbrono Chrislum designatum fuisse : sed quia nei; nam secunduindivinilatem nihilaccipercpotuil,
ipse dixil: Ego in Palre, et Pater in me est et qui vi- C quia omnia semper habuit. Cur autem dignus fuerit
del me, videtei Palrem (Joan. xiv, 9 et seq.); in hoc accipere librum, et solvere signacula ejus, subdendo
loco sedensin ihrono Patrem designat : dextera vero •manifeslat: Quoniam occisus es, et redemisli nos Deo
Pairis Filius esl : Agnus aulem hominem, quem in sanguine luo ex omni tribu, et populo, ei naiione.
Christus assumpsit, designat. Agnus ergo librum de Hic demonstrat ex omnibus geniibus Ecclesiam
dexterasedenlis superthronumaccepit; quia homo fuisse collectam; nam fuerunt quidam bsereiici, qui
Christus a sua divinilale accepil, ut sacramenla divi- hoc negaverunt.
narura Scriplurarum reserarel. (Yers. 10.) El fecisti nos Deo nosiro regnumel sa-
(Vers. 8.) El cum aperuissct librum, quatuor ani- cerdotes, « et regnabunt super terram. Si sancti Dei
malia et viginliqttatuorsenioresceciderunt coram Agno regnum Dei sunt, quomodo super lerram, id esi,
habenles singuli cilharas, el phialas aureas plenas odo- sanctam Ecclesiam regnare dicuntur? Sancli ergo
ramenlorum, quw sunt oraliones sanclorum. Quaeren- Dei regnum Dei sunt: quia in ipsis regnat Deus : et
dnm nobis est, quomodo ante reserationem sigillo- reges sunt; quia se el alios optimeregere noverunt:
rum liber aperiri potuerit. Sed spiritualiler intelli- qui eiiam et sacerdotes dicuntur; quia semetipsos
gendum est. Propbetoe namque adventum Christi, quolidie igne charitalis succensi, per compunciio-
• passionem , el resurreclionem ejus aliquando per V nem cordis et lacrymas Deo offerre consueverunt,
quasdam figuras; aliquando apertis vocibiispra?dixe- sicut dicit Psalmisla : Sacrificium Deo spirifus contri-
runi: sed et pairiarchae in suis actibus haec omnia bulatus (Psal. L, 19). Sive sacerdotes Dei dicuniur,
pracfiguiaverunt. Christus vero qnando ex Virgine eo 520 quodmembra sintsummi Sacerdotis dequo
rtalus est, quando passus esi, et resurrexit, et in dicit Psalmista : Tu es Sacerdos in wternum, secun-
coelumascendil; librum veteris Testamenii aperuit; dum ordinem Melchisedech(Psal. cix, 4).
quia qttaeibi significabantur, opere implevit : poslea (Vers. 11, 12.) Et vidi et audivi vocem angelorum
vero ea qtiaein veleri Teslamenio obscura erant et muttorum in circuilu llironi, et seniorum, el qualuor
in novo, docioribus Ecclesiae per inspirationem Spi- animalium: el erai nutneruseorninnxillia millium, di-
rilus sanctiaperuit. Quaeapertio reseralio est sigil- centiumvocemagna: Dignus est Agnus, qui occisusesl
lorum. Quodautem sequitur, quod quatuor animalia accipere virlulemel divinitatem, et sapientiam, el for-
et viginti quatuor seniores ceciderunl coram Agno, titudinem, et honorem, el gloriam, el benedictionem.
a Edit., et regnabimus super lerram. Sunt quidam bialum simul conspirant.
qui se et alios, etc. mss. vero ad supplendum totura
PATROL. XVII. 26
8.11 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. SI2
Per llironum, et quatuor animalia, et seniores uni- Ai bdcloco eamdem hdbentsignificationemquam cl qua-
versa Eeclesiacum suis docloribus designalur : an- tuor animalia: seniores crgo cadunt el adorant, cum
gcli vero, qui thronum, id esl, Ecclesiam einxisse praediealores sancti, quanto amplius sudiiores suos
visi sunl, angeli snnt qui ad ctistodiam Ecclesiasa videni in bonisoperibusprofecit.se, laniomagissehti-
Deo destinati sunt, sicul Patilus aposlolus loquitur, miliantin conspectu Dei,sictit dicit Scriplura: Quanto
dicens : Nonne omnes administratorii suitl spiritus, in magnus es, humilia te in omnibus, el coram Deo in-
ministeriumtnissi propter eos, qttilimreditaletncapiunt venies gratiam (Eccle. m, 20). Sequitur sigillorum
salutis (Hebr. i, 14)? Per maximum aulem numerum apertio, quae nonnisi a ad aperiioncm divinarum
eorum multitudoinnumerabilisdesignatur qui Agnum Scripiurarum pertinerecredenda est. Nam el ea qua;
riiagna voce benedicere dicunlur; quia ad quoecum- snb sigillorum apertionibus facia esse dicunlur, ad
que officia angeli explenda deslinanlur, a laudibus aperlionem veteris ac novi Tesiamenii periinenl:
Dei numquam cessant: et sicut hic liber in seple- et sicui omne corpits electorum ex septein parlibtts
nario n.timefololus consislii, utiqnescplem donaSpi- consistit, ila sunt et septem sigilla, quaetinicuique
rilus sancti propbela in Chiislum rcquievisse dicit; parii convenitint, jad deinonslranda ca qna? in di^ ,
ila el septem bencdietioncs in hoc loco ponuntur, vinis Scripturis obscure posita sunt, vel quid sanc-
quibus assidue Angeli Deum laudare dicunlur. Ji' torum palrum faela:significent. Aperlio igilur primi
(Yers. 15.) Eiomnem crealuram qumin cwlo est, sigilli ad ea quae ante diluvium facia sunt, per-
et quw in lerra, el qtite sublus terram , et quw sunl in tinet: secundum vero sigillum ad palriarchas : ter-
mari, el quw in eo sunl, omnes audivi dicenies sedenli tium ad cos qui sub Lege fuerunt; quarlum aulem
in throno el agno. Per creaturam quaein ccelo eral, ad propbetas : tres vero aperiiones, quae residuoe
angeli: per eam vero quoeerat in terra, homines : sunl, ad novum Tesiamenluin perllnent. Quinla,
per eam aulera quoe.erat sublus terram, ii qui jam aperlio perlinel ad martyrcs : sexla ad Judaeorum
debilum morlis solveranl, designanlur. Quod vero dejectionem, el geniium vocationem : septima ad
dicit: El qttw sunl in mari, aquas maris inlelligere adventum Cbritli ipertinet: el cur in septimo loco
debemus : per mare aulem locum in quo aquoecon- adventus Domini pbnalur, in sequeniibus dicemus.
tinenlttr. Quod vero subjungil: El qum in eo sunt ; Sed quocrendnm nobis est, cur per visionem qua-
pisces qui in aquis morantur,inlelligere possumus. luor equitum, aperjio veteris Testamenli figurelur;
Sed si per omnem creaturam, quos in lerra est, om- eques namque ex p;arleequi, irrationabilis : ex par-
nes homines intelligere possumus; quomodo omnes le vero pnesideniis, raiionabilis esse dignosciiur.
homines Deurn laudanl, cum pagani et Jtidoei blas- Simililer etquacdarii praeccpta legalia ex parte lit-
phemalores Del polius dicendisinl, quam laudato- G lera1, irraliop.abilia1: ex pBrteaulem allegoriae, val-
res? Invenimus etiam et qnosdam llagiiioios, qui de rationabilia esse comp.robanlur.
chrisliani vocantur, qui quamvis Deuni laudare vi- CAPUTVI.—(Vers.l.)Elvidi cinn aperuhsel Agnus
deanlur, Deum non Iaudant; quia sicut dicit Scriplu- ithum de seplemsiijnaculis. Apcrlio primisignaculi,
ra : Non est speciosa laus in ore peccaioris(Eccl. xv, utsuprn dictum est,'ad ca quoeaniedilnvitim fycta
9). Et si per omnem creaturam, quee in tei ra est, sunt, perlinet. Agnns igiturpriinum sigillumnperuit,
omnes animas debemus intelligere, quorum corpora quando ea quaa anle diluvium gesta sunt, dociori-
in terra requiesctint; quomodq ii qui apud inferos bus Eeclesiae qualiter spiritualiter intelligerenlnr
crucianlnr, Deum laudare credendi sunt? Sed per Spiritus sancti graiia palefecit. Et ut quid sit aper-
omnem crealuram, quoein terra, et qtiaesubtus ter-. tio sigilloruiu plenhis maniiestcmus, de apenione
ram est, solos eleclos debemus intelligere : qui et singulorum sigillorum pauca dicamus. In Gcnesi
in terra operibus et verbis Detun laudare non desis- scripium esl quod planiaveratDens paradisum vo-.
tunl, et in cceiis cum Doniino positi, a lau.dibus ejus " Iuplatis, in quo posnil hoiiiinem,-quem formaverat:
numquam cessant. Pcr mare vero Ecclesiam, per qui diversis arbofibus eonsilns esse describiuir
aquas marjs multiiudinem fidelium, per pisces qui in (Gen. ii, 8). Perparadisum igitur Ecelesia -.pcr ar-
aquis commoranlur, docloresEcclesia; possumus in- D "
bores vero patadisi doctores Ecclesiae designanlur.
telligere. Sequilur benedictio, qua fidcles Deum as- Et sicut arbores, paradisi victum pomoium praebe-
sidue beuedicere dicuntur : Benedictio, honor, gloria bant primis homihibus, ita el doctores Ecclesiae
et potestas Deo nostro in swcttla smculorum; benedi- viclum verborum idivinorum animabus fidelium in
cunt namque elecli assidue Deum, cum verbis opera Ecelesia constilutbrum praebere non deshtiint. De
conjungunl. ligno autem viiae, el de ligno scienli:e boni el
(Vers. 14.) Et quatuor animalia dicebant: amen. mali superius dixinius. Fons vero qui cgrediebatur
Amen confirmatio sermonis est: quatuor igitur ani- de medio paradisij Evangelium significabal, qui in
malia dicuni, amen, cum sancli proedicaloresoptani medio sancla; Ecclesiaeexorittir. Q.ui indc in qua-
assidue, ut auditores eorum iu bonis operibus magis tuor capiia dividebatnr ; quia doctrina Evangelii in
ac magis proficianl. Et vigintiquatuor seniores ceci- quatuor libros dividitur, et circuit omnes lcrminos
derttntet adoraverunl. Yiginii quatuor seniores in lerrae.
" Eaedem edit., adperfeciionemdivinarumScriplu- menti; mss.
ulrobique, ad aperiionem.
rarum. Elinifa, adperfeclionemveterie ac novi Tesia- i
815 IN APOCALYPSIN EXPOStTH). M VISIONE TERTlA. 8l4
-Nam et AdamChristum figuravil', Evavero Eccle-1A mur. In Genesi scriptum estquia dixit Deus adNoe:
siam : et sicnl Eva ex lalere viri dormientis facta Fac libi arcam de~lignis twvigaiis: mansiunculas in
est, ilaetEcclesiaexlatereChristi in crucependen- arca facies, etbitumineliniesinlrinsecus et extrinsecus,
lis fabricala est; quia ejus sanguine redempla et elsic facies eam. Treceniorum cubitorvm erit longi-
-- mundata est 52E a sordibus. Duo filii nali sunt /tudo arcm, quinquaginla cubilorum laiiludo, el triginta
Adse, Cain et Abel: Cain populum Judaeorum : Abel cubiiorumalliludo tiiius (Gen. vi, 14,15)". Arca Eccle-
vero Chrislum significavit. Oblulit Cain de fruciibiis siam: Noe vero fabricator arcae Christum fabricaio-
* terrae munera Domino;- quia populus Judaeorum rem Eeelesiasfigurabal.Qtiaearca eiHgnis tevigalis
qni terrenus eral. terrena munera offerebai, id est, facia fuisse descfibitur:' per ligna- leevigala, quee et
primitias, decimas, sacrificia, ct coeiera quee in Lcge aquas prohibueruwi, elviianr omnibus" animalibus
jubebantur: Abe! vero oblulii de primogenitis gre- intfa se cousiilutis servaverunt, doctores Ecclesiae
gissui, etde adipibus eorum. Primogeniti gfcgis designantur, qui et doclrina et scriplis suis aquas
sunl aposioli, qnos' primos genuit Ecclesia, el ex _diVefsorurii errorumabingressuEccIesia; prohibent,
quibus Ecelesia nala est: adeps vero fides est apo- etviiam iis qui intra Eeclesiam sunt, sua doctrina
siolofum. Obtulii igilur Abef de primogeniiis gregis et exemplls servant: quaefaevigala esse dicuntur, id
siti,-et de adipibus eoruni'; quia Ghrislus apostolos, 1Bcst, ab omni asperitate viliorutn cmnndala. Per
quos de mundo elegerat, fidemque' illorum-Deo Pa- mansiiinculas vero', quas in arca1fieri' jtissae sunl,
tri obtulii. Cain invidw ductns, eo quod respexisset diversi ordines in Ecclesia designanWT; alitis enim
Dcminus ad Abel, etadmunera ejus,interfccit eura:* in conjrigali ofdine, alius in coniinenti, aliiis in mo-
similiter el Judoeividentes signa,- quae sua et Pairis Jiachico, alius in sacerdotali1, durn Deo servire stu-
virlule Christiis operabalur, interfecerunt euni,, qui derit, quasi in divefsis mansionibus habitant. Per
fraler illoriim er.it secundum carnem. MaledixilDeus biiumen autem , quo lita fuisse dlcilur, diviha Scfip-
Cain, eo quodinlerfecissetAbel fratrem suum:dixit- lura designalur. Tabiilae efgo ex quibus arca facta
que ei qnod' vagus ei profngus esset super terrain. est, quas doclores Ecclesiae significasse diximus ,
Similiter el Judaai non solum a Deo, sed a semedp- bitumine intrinsecus el exlrinsecus litoe sunl;
sis maledicii sunt, quando dixerunt de ChriSlo: quia. doctores Ecclesiae intrinsecus liiisunt pef sa-
Sangui&ejus super nos, el super filios nostros (Matlh. pierrtiam, doctrinamque divinanim Scripturafum, et
xxvu, 25'). Sunique vagi et profugi super terram ; extrinseciis per opera virtulum.
quia propriam. sedem nullam habentes, per univer- -Treeeniorum autem cubitorum 1'ongi'tudiiioarcoe
sasgehtes vaganlur. Deapertione igltur primi sigilli 'foisse describitur, quinquaginiacubitofum latitudo ,
lanlum dixisse sufficiat. <
Gettriginta cubilorum' altiludo illius. Per longitudi-
- nem
Audiviunumexguatuor animalibus,dicens: Veni,el' igitnr arcas fides, per lalitudinem charilas, per
vide. Eamdem significatioiiembabetprimum animal, ahftudineni spes figuratur. Longitudo ergo arcee in
quam el secundum, et tertium, et quarlum ; signi- treeentos cubitos extenditur;- quia fides nostra in
ficant enira doctores Ecclesiae. Quod aulem diclt: confessione sanclaa Trinitalis consistit: centenafius
Veni et vide, ad intelligenliam spiritualem nos pro- vero perfeclus. est numerus. ln trecentos crgo cubi-
yocat, ac si dicerel: Veni non passibus corporis, tos fides nostra preesignata est; qnia aequam perfec-
sed passibus mentis; et intellige spirilualiler ea , tionem habet Paler et Filius et Spirilus sanctus,
qnaaprimo lempore historialiter facta legisti. sicut scriptum est: Qualis Pater, lalis Filius, taiis
(Vers. 2.) El ecceequusalbus, etqui sedebalsuper Spiritus sanctus (Athan. SymboL).
ettm, habebatarcum et dala est ei corona, et exivil Latitudo nihilominus ejus in quiiiquaginia cubitos
vincens, ut vincerel. Eqnus albus justos qui anle dilu- dilatatur; quia fides per dilectionem operatur. Sed
viumfuerunl, designat, qul propier innoccntiam noiiinconvenienter per quinquaginta cubiios lalitudi-
albi dicuntur. Sessor vero equi Dominus est, qui nis cbaritas figuratur ; seplies enim septem quadra-
sanctis suis aelernaliter praesidet. Per arcum aulem, gihta novem-faciunt: quod si unum huic numero
- qui procul sagitios a se miitit et vulnerat, vindicta D '
addideris, quinquaginta invenies. Dileetio ergo pro-
Domini potest designari; qua et primos bomines ximi iion inconvenienter in septenario nnmero com-
propter inobedientiai culpam damnavit, et Cain prebendltur; quia sine septem virtutibus perfici non-
propler ffalricidii reatom septuphmi punivil. Per potest.Mnseptem vero seplenbsunusquisque fidelis
coronam nihilominus, sicutet per equom albnm dileciionem proximi extendit, dum quibuscumque
jusli qui ante diluvium fuerunl, desigriantur. Exivil modis necessitates autadversilalesproximis evenire
verovhtcens, ut vincerei, quando stattiil ut per aquas posSunt, eisdem modis et ipse ad superveniendum
diluvii omnis multitudo reproborum delerelur. paratus existit: verbi gratia ,.dum esurienti, nudo,
(Yers.5,4.) Ei cum aperuissetsigillumsecundum.Se- . hospiti, egenti, in c.trcere posito, quae sunt neces-
cundi sigilli aperlio ad arcaefabiicam,etad justos qui saria ministral: dum dolentem cnnsolalur, dum ira-
anteLegem fuerunt, pertinet. Ad demonstrandara cundurii verbo lemperat, dumodium in cordegeren-
"
ergo secundi sigilli apertionein pauca de his loqua- tem pacificat, discordantesque ad pacem reducit i
a Ita mss.; ediu auletn , terrm ihunera, id est, pri- b Ita iidem mss.;- edii. vero, seplenis.,..
- ihilias, extendit}
decimas, etc. Rom. edit-, oslendit.
SIS AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX.I 8iG
dum eum qui in peccatis jacet, ad pcenitentiam pro- A loco Noe Deum, arcajautem ccelestem Dei habilatio-
vocat: dum ad viiam oeternam quoscumque polest, nem designat. Noe primocolumbam ex arcaemisit;
secum trabere sludet: el ut breviter dicam, quibus quia Detis omnipolens sanctis viris, qui anie Lcgem
modis vull ut ei salubriter ab alio subvenialur, eis- fuerunt, gratiam Spirilus sancti dedit: et qui Legem
dem el ipse quibuscumque polest, subvenire paralus non |habebant, diviria proecepla quaa postea dala
esl. Ad sepiem autemseplenos si unum adjungas , sunt, per donum Spjritus sancli impleverunt. Sed
quinquaginla fiunl: simililer ei ad dileclionem pro- columba non invenitubi pes ejus requiesceret; quia
ximi, si uniusDei dileclionem adjungas,lotacharilas non solum coelerasgentes, sed et ipst Judaaiin Mgy-
iniegra atque perfecla in le efficilur. pto positi in lanlum, culturam Dei reliquerunl, uf
Altiludo vero arcaein triginta cubitos exaltatacst, eo tempore qtto Moyses nalus est, pene nnllus in-
aquia illeutilem spem possidel, qui a fide sanclaa veniretur in quem Spiritus sanctus habitare digna-
Trinitatis, sicut nobis ab apostolis tradila esi, atque remr : et quodammodo gratia Spiritus sancti ad
caeleris documeutis, neque opere, neque credulitate eum rediil, a quo missa est, cum homines peccalo-
discordat. Qui enim spem sine recta fide de vila res deseruit.
eelerna possidenda sibi usurpat, sine dubio semet Setundo emisit Noe'columbam ex arca; quia Dens
ipsum decipit; quia sine fide impossibileesl placere B graliam Spiritus sancti hominifnisLegem purocorde
Deo ( hebr. xi, 6). Altitudo ilaque arcae a magna servanlibus dedit. Vespere autem quo columba. ad
longitudine 522 el laiiiudine exoriebalur, el in cu- Noe rediit, lempus quo Christus natus est, designat.
bito sursum consummabatur; quia cbariias quae ex De hbc lempore Dominus dicil in Evangelio : Lexet
fide nascilur, in magna latitudine erga proximorum prophelw usque ad Joannem (Luc. xvi, 16); quia
curam semet ipsam exiendil. Sursum vero in cubilo postquam Evangelium ccepil prsedicari, circumcisio
consummatur; quia oinnis spes fidelium alque desi- et multee observaliones legales nihil profuerunl.
derium ad unius Dei visionem tendit. Quamdiu Legis observatio Deo placuil, lamdiu ho-
Quod aulem Noe ad jussionem Domini ex omni- mines Legeni servantes Spiritus sancti gralia comi-
bus animantibus mundis et immuntlis maseulos et lavit : et sicut columba ad vesperam ad Noe rediit,
feminas inlroduxit in arcam (Gen. vu, 8), sigtiificat ita et Spiriius sancti gratia Judaeos infideles dese-
quod mali et boni in Ecclesiam introducerenlur. Sed rens, quodammodo ad eum a quo fueral missa, re-
de niundis seplena, et septena : de immundis vero vcrsa esl. Per ramuni vero olivaeLegem possumus
bina et bina, masculus cl femina in arcam introie- inlelligere, vel accipere : per folia aulem virenlia,
runt; per munda namqtie animalia elecii, per im- eos qui per Legem salvi facti sunl. Columba igitur
munda vero reprobi designantur. Munda ilaque ani- G ramum olivaecum virentibus foliis in ore suo detu-
malia in septimo numero ponuntur; quia illi soli lit, euni Spirilus sancli gralia eos, quos per Legem
elecli sunt, qui per gratiam Spirilus sancti ab ope- salvaveral, quodainmodo De'o obtulit.
ralione donorum ejusdeni Spiritus sancli alieni non Tertio Noe columbam ex arca emisit, quando fi-
sunl: reprobi vero in secundo numero ponunlur; dem Evangclii servantibus graiiam Spiritus sancli
quia solo corpore et anima in Ecclesia consistunt, dedit. Quaenon est reversa ultra ad eum; quia fides
mcnte vero extra Ecclesiam sunt. Evangelii lamdiu cum eleclis manebit, usque dum
In sequenlibus quoque seriplum est: Quia ape- venienle Domino ad 'judicium, electi qui in hoc
riens Noe fenestramarcw quamfecerat, dimisil corvum, mundo invenientur, rapientur coram Domino in
qui egrediebalur el non regrediebalur, donecsiccaren- aera, et sic semper cum Domino erunt (I Thess.
tur aquw super terram (Gen. vm, 6). Per eorvum iv, 16).
avem nigerrimam Judasi infidelitate lenebrosi desi- Ad demonslrandam vero apertius secundi sigilli
gnanlur. Noe igitur de arca corvum emisit; quia apertionem, de tribus patriarchis pauca dicamus.
Doiniiius noster Jesus Christus a consoriio sanctoe In Genesi scriplum est, quia lentavit Deus Abraham,
Ecclcsiaepopulum Judaeorumseparavit. Postcorvum et dixit ad eum : Tolle filium tuutn,quem diligis,
einisit columbam, quaecumnon invenisset, ubi re- D Isaac, et vadein lerram wsionts, et bfferes eutnibi in
quiesceret pes ejus, reversa est ad eum in arcam. holocauslum super unum monlium, quem dixero tibi,
Secundo emisit eolumbamex arca, quaevenit ad eum (Gen. xxii, 2). Abrabam vero de nocte consurgens,
ad vesperam, porlans ramum olivae virentibtis stravit asinum suum, dticens secum duos juvenes, et
foliis in ore suo. Tertio emisit columbam, quae non Isaac^filium suum. Ajbrabam Chrisium sccundum
est reversa ullra ad eum. Per columbam saepe Spi- divinitatem : Isaacautem hominem, quem Chrisius
ritus sancius figuratur, eo quod in columbae specie assumpsit, designal: per asinum vero appsioli desi-
super Dominum descenderit (Luc. m, 22). gnantur. Abraham igilur de nocle surrexit; quia .
Sed quaerendum nobis esl quid significet trina Filius Dei, mu-.idoin lenebris ignorantioe posiio, ex;
emissio columbaeet bina reversio. Tres emissiones Maria Virgine nasci dignatus est: stravit. asinum
tria lempora significant : primum anle Legem, se- suum, quando apostolis suis mandata Evangelii.b
cundum sub Lege, lertium stib gratia. In hoc vero tradidit: per dubs vero juvenes duo preecepla cba- ,
R Edil., quia ille venialem spetn; mss., utilem b Edii., tradidit. Duqs vero juvenes secutndnxil:
spe.ni. mss. vero nobis consehtiunt.
817 IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE YISIONETERTIA. 818
ritalis designanlur. Duos juvenes secum duxil; quia AEa vero quee angelus ad Abrabam locufus esl, ad
duo prsecepla chariiatis discipulis suis arctius et hanc exposilionem non perlinenl.
frequenlius tradidil : duxil et Filium suum, quia ho- Levavit Abraham oculqs, viditque arietem inler
minem quem assumpsli, ad moriendum pro genere vepres haerenlem cornibus, quem assumens oblulit
bumaiiotradidit, sicul ipsedixit in Evarigelio disci- holocausium pro filio. Aries Cbrislum signavit: per
pulis suis : Ecce ascendimus Hierosotymam , et con- duo cornua duo praecepta charitalis designantur :
summabuntur omnia, qum scripla sunl per prophelas per vepres Judaei. Christus igitur inler vepres hee-
de Filio hominis. Tradetur enim gentibus,£l illudelur, rebat cornibus; quia Judocosut fraires diligens, et
et flagellabilur, el conspuelttr : el postquam flagella- sciens quia gentium vocatio Judaeortim esset perdi-
verint, occidenl eum, et die ieriia resurgel (Luc. xvm, lio; noluit primo fidem Evangeliigeniibus tradere,
S2ei seq.). sed mittens ad praedicandum discipulos. suos, proe-
Die autem lertia elevatis oculis, vidit locum pro- cepit eis diccns : In viam genlium ne abieritis, el. in
cul. Tres dies tres- decadesannorum, terque binos civitates Samarilanorum ne inlraverilis : sed ite potius
menses designant, quo spatio lemporiimdhristus in ad ovesperdilas domus Israel (Malth. £, 5). El mu-
-mundo conversatus dicitur. Locus vero Hierusalem liefi Cbananaeaedixit : Non sum missits, nisi ad oves
designabat, iu qua passus est Christtis. Sed cur lo- B quwperierunt domus Israel (Matth. xv, 24); et ite-
cum se procul vidisse dixil, cum quotidie in lemplo rum : Nun esl bonum sumere panem fitiorutn, et mit-
preedicaret; quia quamvis Judaei prope essent cor- lere canibus (Ibid., 26).
pore, propter incredulitatem tamen longe ab illo re- Abrahain auiem a vepribus arielem abstraxit",
cesserant. atque in holocaustum pro filio oblulil; quia Pater
-
Dixitque Abraham pueris suis : Exspeclate hic Filiiim, ct ipse Filius semet ipsum ab amore impio-
cum asino : ego el puer illuc usque properantes, posl- rum Judaeorum separavit, atque hominem queni as-
quatnadoraverimus, revertemur advos (Gen. xxn , 5). sumpsit, pro salute humani generis in holocauslum
Similiier et Christus exspectare ducipulos suos jus- obtulit.
sit, usque dum resurgens" reverteretur ad eos, cum De eodem vero Isaac scriptum esl, quia habuil-
diceret : Omnes vos scandalum paliemini in me in duos filios, Esau et Jacob. Esau venalor fuit, et homo
isla nocte, postquam aulem resurrexero, prwcedamvos agricola : Jacob vero simplex babitabat in taberna-
in Galilwam (Matth. xxvi, 32). El eum comprehen- culis. Per Esau populus Hebraicus, per Jacob vero
derelur, dixit Judaeis : Si ergo me quwriiis; sinite hos populus gentium designatur. Isaac autem utriusque
abire(Joan. xvm, 8). genitor lypum Domini tenuit, qui utruraque popu-
Tulil igitur Abraham ligna holoeausti, et impo- 2 lum, et illuni per Legeni, el istum per fidem filios
suit super Isaac filium suum : ipse vero porlabal in sibi fecil. Esau agricola erat; qtiia Judaeorum po-
manibus ignem et gladium. Diximus superius per pulas pro isrrenis commodis Deo serviebat. Non
Iigna peccala nosira fuisse designata : ligna ergo enim dictum esl ad illos : Si pauperes fueriiis spiri-
Isaae 523 porlavil; quia peccata nostra Clirisms lu, si mites, si pacifici, si miserieordes, si persecu-*-
pertulit in «orpore suo super ligntim; ul peccatis liones pro nomine meo sustiuueritis; beati eriiis, et
morlui justitise vivamus. Per manus vero Abrabae merces vestra copiosa erit in ctelis : sed dictum est
poteslas Dumini nostri Jesu Chfisli intelligiuir; in ad illos : Si cuslodierilismandata mea, el judicia mea
ejus namque potestale fuit ut moreretur, et ut non servaverilis, dabo vobispluvias temporibussuis, et ter-
moreretur, si vellet, sicut ipse ait: Potestatem habeo ra proferel germen suum, et pomis arbores replebun-
ponendi animam meam, el poteslatem habeo ilerum su- '"lur, et caelera quae ad delicias seeculi pertinenl (Le-
mendi eam (Joan. x,18).Per ignem autem passio, per vit. xxvi, 3). Fuit etiam Esau venalor, quiei per
gladium ejus mors intelligiuir. effusiunern saiiguinum arieltim, hircorum atque vi-
Cum venisset ad locum, aedificavitaliare, etdesu- "tulorum Deum placare consueveral : Jacob autem
a
per ligna composuit. Ctimque colligasset Jsaae filiuni siniplex habilabat in tabernaculis; quia- elecli ex
suum, postiit euin in altari snper struem lignorum. 1)' geutibus sola fide, bonaque voluiitate Deo placere
Per altare crux inielligitur : crucem ergo Filius Dei siuduerunt. Per labernacula vero sive diversas Ec-
"
oedificavit, in qua homoquem assumpserai, immo- clesias, in quibus per universum orbem una Ecclesia
laiefur; quia ipso permittenle facluni est. Super caiholica divisa est, sive diversos ordines possumus
altare vero ligna composuit, et super ligna posuit inielligere.
Isaac lilium suum colligatum; illud namque quod Isaac diligebat Esau, eo quod de venalionibus
suffocare volumus, nobismet ipsls supponimus, ul illius vesceretur: sed Rebecca diligebat Jacob. Isaac,
lenel: per
pondere noslro suffocelur, el pereat rsimiliier el =sicut diximus, in hoc locb typum Domini
Redemptor nosler ligna, id esl,' peccata nosira iio Rebeccam auteni praescienliam Dei possumus inlel-
de vena-
crucependens sibi supposuit; ut-pohdere suo alque ligere. Isaac igitur diligebat Esau, eb quod
virlule suffocafenlur ac delerenlur. Vincula autem tlonibus iilius vesceretuf; quia Deus diligebat popu-
Isaac affliciionem Domini in cruce designaverunt, lum Judoeofum, eo quod assiduis eorum oblationibus
» Sic msi. al vero fedit.i e» genlibus soti fide, e!c

819 AB OPEfiA SANCSTlAMBR0SH APPENOIX. 820
.placare.lur: jnauy vero îiligebatJacob,.quia.sciens A.observarenoIIcnJ^ iis.populusgeiitilisindutusetorna-
Deus populum gentium jnullo meliorem .fore, quaui :tus.,iidDetiin Paireui cum cibisopcrumbonorumper-
.populum Judoeor.um, per jirsescienliae suoe gratiam rexii. Cum cibis.autem et .panesdetulit. Per panein
multo amplius eum diligebat. Esau cum in v.enaiione ôepeverbum Dei designauir, pûia ille congruenter
jnor.aretur, ut .de agrestibus animalibus cibos palri ad Deum Paireni curii cibis pperum bonorum pergit,
.exhiberei.quaienus.ahillo benediccretur, mater Jacob .qui' et alios quoscumque polest, -ad bona opera
,ad percipiendam b.enedictioneni;patrJ.applicuil.;quia agenda.adinonere nohdesinit.
iCiim pojiulus J,udasorum observatiojiibus legalibus Sediet iliud nobis quoerendumest, cur inaterpel-
deditus .essei, atque ad fidem Chrisii parcipiendam Jibus liaedinis manus Jacob el-colli nuda sprotexeril.
lardius occurnerei;-malerjgraiia populumgeniium, Pellis naiuque cuin ab hoedo subtraliilur^ caro appa-
eo squod/fideiniChrisli cuniflvjditate suscepissel, ad rel; unde delectabiles cibi confici possunl: -similiter
.per.cipiendambenedictionenvquae JudaeiSidebebaiur., et ab unoquoquepeccatore cuin -vitia delraliuntur,
Deo obtulil. ûaliter autem jpse populus gentium bona natnraecum ratione apparent, a quaesi fide
hoc benedictionis donum promeruii, -leslantur opera decoquairlur, delectabiles eibi ex bono naturae Deo
Jacob _persignifieationem, quaepro benedictione per- prae.parantur. Per eollum igitur, «o ûod in collo
cipienda figisse describitur. B sx'pe superbia appareal, possumtis elationem mentis
Pixil4g.itui"Rcbecca fili.o suo Jacob : Affer milii intelligere: per manus veroopera designatuur. Col-
duos hwdos opthnos, el faciam ex eis &scaspatri luo, lttm ergo unusquisque fldelis pellibus beedinis cir-
quibus Menier vescilur; gt benedicelUbi coratnDo- cumdat, cmn ad mentisclaiiciiem-depoiieiidam, et
mino, ftnlequam moriutur (Qen. -xxvji, 9). Abjit ,et humilitatis suae cuslpdiam peccata practeriia anle
attulit, deditque matri. Paravit ilia eibos3 sicul no- ,oculosjiienlis revocafe non desinit. Manus fiireum-
verat velle patrem illius 3 -et vestibus Esau, quas dat, cumue in bonis operibus extollaiur, peccata
apud s,e iiabebat domis induit eum, ipelliculasque jiraeierita anle oculos jnentis saepe r.educit.
heedorum circumdedit manibus, et colli nuda prote- Poslquam Isaaccibum .sumpsit, ôblulitei Jacob
xit, dediique .pulnieniums,et;panes uuos coxerat, eliam vinura. Si per.-cibum activae vii33 opera desi-
i.radidit. P.er duos haedos confessionem peccatorum gnaniur, possumus per vinum, quod mentesiomi-
po,puligentilis„ et pceiiilentiain, possumus intelli- jium ,alienat, coiitemplativam vitam nccipere , quoe
gere. Duosergo heedos pptiroos Jacobniairiobtulit; ab amore.saeculi mentcs quorumdain eleciorum in-
quia p.er confessiojiem peccalorum et pceniteiitiam, sensibiies xeddit. Cib'oigilur potuûe sumpto, Isaac
.qu»3 via est ad fidem jeunijbus., pppulus gentilis ad Jacob benedixit; qu;a illi benediciioneni coelestispa-
eamdem fidem pereipieiida.u properavit. Qui haedi -C irJoea Deo pereipiunt, qui eum usque ad finem vilae
optimi ;dicunUirfuisse; ,quia valde acceptabilis Deo suaebonis operibus placarestudent.
cst p.cenjlenjlapeecaioris.euni abrenuntiatione vitio- Idem yero Jacob crim fugerei Esau fratrem suum,
n.im, sjcui jpse Aouiiuus nosler dicii in Evangelio : venil ad quemdam loemn : cuinqne supposuisset
Gaudmm esi in cwlo snper imo peccaiore pwnilemiam iCapilisuo Japidem, dbrniivit illic; vidiique in somnis
agente^ quam svper nonagiula novem juslis? quinou scaiam ad capul suuih aterra usque ad iccelumerec-
indicjetu pwnUenlia {Luc. sv, 7); per unum ,pec- iam , et Dominum innixum scalae, angelos quoque
eaiomn pypului.n gentiuiu, per uonaginta vero no- Dei ascendenles etdescendeiitespeream (Gen.xxvm,
vem jusios Jwdaeos intelligi volens. Qui jusii ideo 12)|Perlapidem b Christus inlelligiUir, fundamen-
dieunUiF, quia propter observaiionem Legis juslos tuin vero nosirum Chrislus esl, de quo Apostolus
,se falso put^bant; nam ad eosdem jusios Domiuus dicit: Fundameiilum\ mim aliud nemo polesl ponere
loquiiur, djpens : Vw qui jusiificaiis aos coram Iwini- prwler id quod positum esl, quod esl Chrislus Jesus
nibus, -Deusauleti) novit eorda vestra (Luc. xvi, 15). (I Cor. ni, 12). Caput igiiur superlapidem ponimus,
jQui in imperfecto npmero ponurilur,quianuljum sicx bonis operibus parieiem jiostrum super Chris-
#d perleelum addyxil Lex {Ilebr. VH,19J. lum aedificanius. !
Perescas autem delectabiles, quaeIsaac adsumen- D Concordat huic sensui visio scala?; duo aiamque
dum ,ex,duobus524U8edisprajpaiai3e sunt, pceni- ligna scuhe majora,, quoe sunt ex ulraque parle,
t,entiaj opera debenius intelligere. De iis escis loqui- atque ab jiiferioribttsj ad snperiora er^gu^)tul•, duo
tur Jpannes Baptigta, dicens ; Facile fmctus dignos praecepta charilalis designani. Pergradus vero qui
pwniieniim(Matth. m, 8). Per vesles vero valdebo- in iransversuni ex utraque parte illis duobus lignis
,.nas,quas Esau, jd est, Judaei domi religuerant, inseruptur, coelerae virtules desiguaniur. El sicut
.pptinia pra?cepfa i_egis possuinus accjperp, ut est duo ligna nisi a gradibus, ct gradus nisi a dnobus
illud, DiligesPoniimm Deum luum exiowcorde tuo , lignis contineri pon possunt: ita ct charitas sine cae-
. «/ ex Iplg qnhpa tm, fl proxhnum fuum sicufle ipsum lerjs viriulibus, elcaeterae virtutes sine chariiaie
. {Dput, vi,$); ct multaalia, «itequibus Jiullus juslus esse non possunt. Etquemadinodum diversigradus
esse potesl. H«esupt optimaevesteis,quas Judaei domi, uisi in duobus lignis majoribus ex utraque parte in-
id esf, in yeteri Testameiitoreliquerant> eo quod ea seranturâscensumhbminibuspraebere non possuut:
a Edit., b Ita mss., edit. \ero,Christus inlelligilur:Fundtt'
quw sifide Deo coquanlur; mss., deco-
t/fiattnr. menlumenim aiiud. etc.
821 - IN APGCALYPSINEXPOSITlO. DE VISIONETERTIA. ' 822
a ila et caeleree virtutes, nisi ex diicciioiie Dei et A Desine jam prP thiiore igriis seterni flere; tjula jam
dilectione proximi nascantur, ad ccelum ire Volenli- tranquiilitas.viliisexsnnclis, rediit, rjiiacteiri per-
bus ascensum preebere uou possunl, feicut clicit ditionis foveam demerserant.
Joannes apostolus : Quienim nonttiligii fratretnsuum Etquia uon satis protlesl mala deserere,nisibona
quemvidet,Deumqtiemnon videt,ejttomodopoiesl dili- agere SUideariius,sequllnr: DixiiqtteJatob : Nvh tii-
gere{Uoan.i\r, 20)? Et sicut scala ex unaparte inittam le, iiisi betiedixerist)M7M,§25^ eSl, a preeibuS
terram, ek altera ccelutri tangere visa est: ita ei uon cessabo, nisi me virtuubiis ditaveris; ul qui
cbaritas abiiiferioribus proximis, a snperioribus vero usque modo secundum earnerh vixi, amodo seeun-
Deo conjungiuir.Unde et ahgeii Dci per eani ascen- dum spiritum vivarii. « Dixitqueti: Quoclest nomen
deniesetdescendentes uionsirali sunt; quiasanctos imm ? Respondilei, Jacob; dixiique ei: Nmi vocaberis
Dei, qui per angelos deiignantur, aliquando amor ultra Jacob , sedIsrael eril nomen luum , id esl': Non
Dei percontemplationis graliam ad excelsa sublevat, vocaberis ultra supplaniaior vitiof um, sed vocaberis
aliquandoaiiioretcura pfoximorum ad inferiora re- vir vidensDeum : eltjui anteJlebas, ne in infernurii
ducit. Dominuiiiauiem Innixum scaloe vidil; quia demergereris,iiuncflebis,eo quod aliquo lempore a
quicumque per iier virlutum ad Dominumeonscen- visione omnipoientis Dei elongeris, dieens cum
dere saUigunt, postquam viarii sui itineris fiuierunl,' R Psalmistas lleu mihi, quici incoialUs'metts prolbnga-
Dmninum omnium bonorum aueiorcm, praemiorum- iusesi (Psal, cxix, S)l
que largitorem iuveniunt, cura quo sine fme gaude- idem etiam Jacob post luelationem quarii cum
bunl. Angelo gessil, uno pede ela'udicasse dicilur: qui
Cuni vero idemJacob revertereturdeMesopotamia vero claudicat, super sanum pedehi tolus iimitltur,
Syriee, veriissclqne ad Jordanem, transductis onmi- altero paulisper terrain langens. Duo igitur pedes
bus qua3 ad se perlinebanl, remansit solus. Et ecce duorum alimentorum genera designaiil; suritnam-
vir luclabalur cuni eo usque mane. Cumque viderct que alimenta cofporis, sunt et anitnoe. Alimeiila
quodeum superarenon posset, tcligit nervum fe- corporis sunt cibi, pPtus, vestimenta : alimenla
morisejus, et-siatim-emarcuil, dixiique ei: flj- vero auimae sunt Dei vefbum, opefa bona. Unus-
milte vte, jam enimascendilaurora. Al ille respondit : onisque igitur fidelis si uno pede pauiispef leffaiu
Nondimitiam le, nisi benedixeris mihi, El ailiiti: tntigit, siiiier alterum lotus inhititur; quia iis- quoa
Quo vocarisnotnine? Respondit ei : Jacob. Ai iile sunt mundi tanlummodo ad riecessitates corpofis
dixil: NonvocaberisUllraJaco.b, sed lsraeleril no- sublevandas ulitur, sicul dicit Apostolus: Habetites
men tuum (Gen. xxxn , 26). Per Jacob hoc in loco autem viclum ti veslitum, iis cbntenti sitiius (I Tiin.
quilibel peccator et pceniiens designaiur. Quod vero C vi, 8). In ea vero queead salulem animaepertinent,
angelus cum Jacob b in figtira Doinirii luctabalur, et totus incumbil; ne aliquando a via Dei, quoesalus
ille cum angelo, illudsignificatquod Dominus dicit . animoe est, deviei. Ad apertionem secundi sigilli
in Evangelio : Regnumcwlorumvim patilur, et vio- demotistrandam pauca de multis diximus , nuiic or-
lenlirapiuntillud (Maith. xi; 12). Qui sunt aulem dinem perseqUamur.
vlolenli, nisi peccatores cl prjeniientes ? Qui; cum Sequitur : Audivt sectindumdnimat dicens: Vehi
se\idenl pro sceleubus suis mortis perpeluee esse el vide; id est t, inlellige spiritualiler, quee a palriar-
reos, tamdiu jaimam paradisi precibus pulsanl, us- chis facta cognovisli. d Et ecce equus rufus: el qtii
quedum eisaditus regni coeleslis aperiatur. Jacob sedebatsuper illum, dalum esl ei ut suinerel pacemde
ergocum Domiuo luetaiur quando quilibei peccator terra, el ut invicemse interficidnt. El dalus est itii
peniiuescens pcenasignis teierni, tamdiu in precibus gladius magnus. Per equum rufum justi, qui post
persi>lit, usquedimi ei misericoidia divina succur- diluvium usque ad Legem fuerunt, designantur. Et
rat_, sicul sequeiilu nianifcsiani. quia rufus color aureo coiori parumper appropin-
fjni cum viderct quod cuni suêrare non posset, p,uat, veluti si aureo colori sanguineum admisceas;
leligitnervum femoris ejuss cl slatiin emarcuii. Et non incongrue sancti viri, qui ante Legem fueruiit,
quialibido ex feniore nasciiur, peruervumfemoris,! D buic colori comparautur; eo quod el sapieiilia cla-
volupiates carnales -inielligipossunl. Nervum igitur rucrint, quse per aurura figuratur, Pt in persecuiio-
femoris peccaloris Dominus teligil, cumomnia de- nibus el adversis constauies fuefinl, quse per san>
sideria carnalia,ex"quibus peccata oriunlur, exstiu- guinem iigurantur. Sessor vero bujus equi Dominus
xit; quia fieri non potesi, ul a peecatisabstineanms, esl, qui in sanclis suis habitat. Huic sessori datum
quamdiuin voluptatibus cariialibusresoluli jaceinus. est ut pacem sumerel de terra. Si pax bona est a
Dixit igiiurangelus ei, videlicet ille qui in persona Deo, de terra quomodo sumpla est ? Sed esl pax
Doinini cum eo luclabalur» Dimitie me, jam enhn bona, etesl pax mala. Pacem malam filii Dci ahte
ascenditaurora {Gen. xxxu , 26); ac si dixisset: diluvium cum flliis liominum habuerunt, quando
a Ita el cmterwvirtules... prwbere hon possunl,hoe 0 Edil. Gill., Ei ecce equusrufus., Hic color aureo,
totum e mss. restituium est. etc. Rom. posl vocem rufus addidit e't has conse-
b Edit., in figura luctabalur, illud significal; mss. (|uenles, et quisedebal super illum : dqlum est ei ut
iit in conlexlu.' suineret pacem de lerrd. Nps' vero coeleraex mss. re-
e Eadem edlt., Dixiique ei: Non vocaberis; ufss. stituimus.
vero iiobiscum faciunt.
825 AD OPERA SANCTIAMBROSIIAPPENDIX. S24
filias eorumacceperunl, et suas eis dederunl (Gen. A J Pharaonis inventus fuisse legitur. Eamdem signifi-
vi, 1); ideoque cum illis aquis diluvii deleli sunt. calionem babet careclum in hoc loco, quam et pa-
Sed et filiis Israel praecepit Dominus ul fcedus non pyrus; nam careclum manus attreciamium vulnerare
inirenl cum Chananaeis, neque filias corum accipe- solet, ex papyro autem antiquitus libri conficiehan-
rent, nec filias suas illis darent (Exod. xxm, 32). tur. Per carectum ergo Judaei designanlur, qui pro-
Nam de pace bona et mala Psalmista loquitur, di- phetas, medicos videlicel spirilales, qui vulnera
cens: Cutneleclo electuseris, et cumperverso perver- eorum sanare cupiebant, inlerfecerunt. lidem eliam
leris ( Psal. xvn, 27). Hanc ergo pacem Deus de et per papyrum designanlur, eo quod in scripluris
terra sumpsit,quando jusios homines ab impiis sepa- sibi a Deo traditis' gloriarenlur, quas legebanl, et
ravit mente, non corpore. Ei ttl invicemse inlerfi- non cuslodiebanl. « Filia vero Pbaraonis videlicet
cianl. A quibus pax ablala est, consequens est, ut diaboli populuniexgenlibus figuravit. Filia ergoPha-
aliusab alio inierficiatur; nam saepejusti injusios, raonis Moysen a papyrione sustulit (Exod. n, 5); quia
et injusti justos interficiunt, sicut Aram frater A- Ecclesiaex genlibusfidemChrisli suseipiens.eumdem
braliaesecundum iraditionem Judeeorumin igneChal- Chrislnm a Judeeis credere nolenlibus abstulii.
daeorum, eo quod ignem adorare noluerit, moriuus Postea cum ideiri Moysesoves Jelhro cognali sui
est: sicut Abraham quatuor reges pro suis impieta- B I pasceret, apparuit ei Dominusin igne flammoerubi,
libus cum exercitibus interfecit: siculfilii Jacobqui et videbat quod rubus arderet, et non comburere-
pro siupro sororis omnes Sichiinitas interfecerunt. lur (Exod. in, 2). Possumus per rubum qui flammas
Per gladium auiem magnum aquas dilttvii aecipere ex se producebat, et non comburebatur, beatatn vir-
possumus, quibus omnis mundus deletus est. Pos- ginem Mariam intelligere, quaeFilium Dei ex suo
sumus eliam per gladitimmagnumexterminiumquin- utero prolulit, et virginilatem nonamisil: sed pro-
que civilatum intelligere, quaium habitatores igne pter eaquaesequuntur, perrubumChristumesse inlel-
et sulpbure perierunt, eorumque lerram, quae cum Iigendum 52© exislimo, secundum quod bomo est.
ipsis in abyssum demersa est. Flamma vero rubi ejtis divinitatem figuravit. Rubus
Et cum aperuisset sigillutn terlium. Sigilli! terlii ergo ardebal, et nori comburebalur; quia Filins Dei
apertio ad Legem et ad eos qui sub Lege fuerunt per- hominem assumens,' sicut ejus diviniias non est mu-
tinet. Ad demonstrandum ergo teriii sigilli aperiio- tala in humanitalem, utamitteret quod erai; sic nec
nem, plaeuit ul pauca de Moyse, el de iis quae in ejus humanitas per 'divinilatem ardens, non est ab-
Lege irrationabilia esse videntur, dicamus.In Exodo suriipta ita a divinitate, ut amilteret humanitatem :
scriptum est quod cum nalus esset Moyses, abscon- sediex duabus substanliis humanitatis atque deilatis
ditus est mensibus tribus a parentibus suis; poslea G ( unusChrisiusperniarisit et permanet, sicutsciiptum
vero fecit ei inater fiscellam scirpeam , el livit eam esl: perfecius Deus,\perfeclushomo, ex anima ratio-
bitumine ac pice, et posito intus infante, posuit eum nali el liumanacarne subsislens(Alhanas. in Sytnb.).
in earecto ripae fluminis(Exod. n, \et seq.). Moyses Locutusque est Doniinus ad Moysen de medio
Chrislum figurabal: per menses.autem tres quibus flammaerubi : Ne appropies littc, solvecalceamen-
absconditus est Moyses, tria lempora designantur: tum de pedibus tuist; locusenim in quo slas, lerra
unum ante diluvium: secundum postdiluvium usque sancla est. Vidensvidi affliclionempopuli tnei, qui est
ad Moysen: tertium a Moyse usque ad adventum in jEgyplo , el gemitumejus audivi, et descendi li-
Domini.-aIn his tribus temporibus homines adven- berare eum. Sed veni, miltam le ad Pharaonem, ut
tus Christi secundum carneni laluil; a perfectis ta- educas filios Israel\de lerra JEgypti (Exod. m, 5,
men preediclus est.Per fiscellamvero seirpeam beaia et seq.). El post pauea : Dixitque Moyses ad Domi-
virgo Maria designata est: mater crgo fisccllamscir- num : Quisego sum, itt vadam ad Pharaonem, et edu-
peam, in qua Moysesponeretur , praeparavit; quia cain filios Israet de JEgypto (Ibid., 11)'? El in se-
sapientia Dei, quaeest Filius Dei, beaiam elglorio- quentibus de filiis Israel loquiiur ad Dominum,
sam Mariam semper virginem elegit, in cujus inle- dicens : Non audienlivocenimeam, sed dicent: Non
merato utero hominem, cui per uniiateui personeeD '. apparuit libi Dominus(Exod. iv, 1); et ilerum: Ob-
conjungerelur, formaret. Per bitumen vero quod abi secro, Domine, mille\quemmissurus es (Ibid., 15).
aquis solvi non potest, virginitatem bealoeMariso, Haec verba demonsirant Moyseninvitum obedisse
quoenullo aestucarnali violaripoiuil, intelligere pos- mandatis Domini; ut educerel filios Israel de terra
sumus : per picem autem, quae b cusios esl vini, jEgypti: sed quaerendumnobis est, cur lantus vir
humililatem cuslodem caeterarum virlutum. De qnai Domini praecepium invitus exseculus sit. Yerum
ipsa Ioquilur dicens : Quia respexit humilitaleman- hanc ejus perlinaciam spiritaliler inlelligere debe-
cillw sum.; ecceenimex hoe bealam me dicenl otnnes i mus; dicitenim Aposlblus: Hwcautemomniain figura
generaliones(Luc. i, 48). Per fiumen vero mundus :: contingebanlillis : sciipta sunl aulem ad correptionem
per carectum in quo Moysesposilus esl, Judaeidesi- nostram,in quos fines\swculorumdevenerunt(1 Cor.
gnantur; nam in sequeritibus in papyrione a filiai x, 11). Per Moysenigitur in hoc loco apostoli desi-
a Ita mss.; edil. e conlrario, In iis tribus tempori- I
b Edit., cuslosesl biiuminis; mss., custos esl vini.
bus quomodohominesadventusChristi prwdiclum . <=Filiavero Pharaohis.... figuravit, in edit. rejecia
kst. Fuerahi post verbunij \ctOstulit.
823 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIOiNETERTIA. 826
gnaniur; in inilio namque proedicationisevangelicceA sunt.Moyses ilerummanum in sinum.misil, etsanam
apostqli scienles electionem genlium reprobationem retraxit; quia preedicatores sancti in fine mundi Ju-
esse Judaeorum, nolebanl gentibus doctrinam Evan- doeosin sinum recipien t, cumeisfidemChrisii proediea-
gelii tradere, ut de poleslate diaboli eruerenlur. bunt, eosqueadsaniialem,quamamiserant,reducent.
Unde et Dominus in visione quadrupedum aiquerep- In sequentibus quoqtie scriptum est, quod cum
tilium Petrum, a cur gentes despicerei, reprebendit reverteretur Mnyses in /Egyplum, occurrit ei Domi-
dicens : Quod Deus purificavit, lu commune ne dixe- nus, et volebal interficere eum. Tulitillico Sephora
ris (Acl. x, 15 ). Ad hunc igiuir sensum pertinet il- acutissimam petram, et circuincidii carnem proeputii
lud, quud Dominus dixit ad Moysen: Ne appropin- filii sui, teligitque pedes ejtis, et dixit: Sponsus san •
ques huc, solve calceatnentumde pedibus tuis; locus guinum lu mild es (Exod. IV , 25). Et dimisit
enim in qtto slas, terra sancla est (Exod. ui , 5) , eum, postquam dixeral : Sponsus sanguinum lu mihi
ac si alicui ex magnis apostolis Dominus dixisset: 'es, ob circumeisionem. Si Dominus occidere voluit
Quamvis mortuos susciies, quamvis umbra corporis Moysen, quare non fecitquod voluit, cum Psalmisla
tui aegroiossanes; in nullo tamen te mibi comparare dicat: Oinnia qumcumquevoluil Dominus, fecii (Psal.
audeas: quia magnaquee agis, non suntde te,sed ego cxxxiv, 6). Sed voluntas saepe pro comminatione
operor per te.Calceamenta autem pedes muniunt, ne B ponitur : comminatus cst igilurDominus Moysirnor-
terram tangant: per terram vero gentes designanlur. lem, eo quod incircumcisum filium ferrel, sicut ad
Solve, inquit, calceameniumde pedibus tuis; id est, Abraham loquitur, dicens : Onmis anhnaex vobis
aufer odium et despectionem genlium de corde tuo. qum circumcisanonfuerit, peribil de populissuis (Gen.
Locus enimin quo slas, lerra sancta est: id est, mun- XVJI,14). Sed ista praetermitlenies, ad spiriialem
dus in quo babitas, meo sanguine redemptus esi. intelligentiam recurramus. Moyses inhoc loco eos
Et in sequenlibus dixit Doininus ad Moysen : Quid qui ex geniibus credideruni, designat; in initio
£sl qtiod tsnes in manu iua ? Al ille dixit: Virga. Ait namque fidei apostoli et caeteri praedicatoresconside-
illi: Projice eam in ierram. Quatn cum projecissel, rantcs inibecillilatem gentium fidem Christi susci-
versa est in colubrum, ila ul fugerel Moyses, dixilque pieniium , noliieruni eis austeiiora Chrisli proecepta
ei Dominus: Apprehendecaudctmejus ; quam cum ap- primum tradere; ne forte lerriii non auderenl ad
prehendhsel, versa esl in virgam (Exod. iv, 2). fideni Christi siiscipiendam accedere. Haecila esse
Per virgam Judaei designanlur. Moyses virgam in apostolus Paulus demonsirat, qui eis qui ex gentibus
manu tenebat, quia apostoli populum JudoDorumper crediderant, per epislolam ioquiiur , diccns: Tam-
amorem in corde tenebanl, lolaque virtule labora- quam parvulis in Christo lac vobispotum dedi, et non
bant ut eos per docirinam suae preedicalionis ad '-• escam; nondum enim poteralis, sed nec adhuc quidetn
salutem perducerenl. Projecil Moyses virgam de poleslis; adltuc enim eslis carnales (I Cor. ui , 2).
manu, quia apostoli videntes Judaeos in Gbrislum Sed et apostoli eis, qui apud Aniiochiam in Chris-
nullo modo velle credere, amorem eorum a cordi- tum credideranl, mandaverunt diccntes : Placuit
bus suisprojecerunl.PereoIubrumvero diabolus desi- Spirilui sanclo ,et nobis nihil imponere vobis oneris,
gnatur.Yersa est igiturvirga in colubrum, quia Judaei nisiui 527ibslineatis vosab escis,qumidolis imtnolan-
ex praedicatione aposiolorum detcriores effecii, qui tur, el a fornicalione, et suffocato, et sanguine. Com-
ante dicebanlur populus Dei, facti sunt filii ei mem- minaius estigitnr Douiinus Moysi inorlem , eo quod
bra diuboli. Fugit Moyses, quia aposioli, relictis Ju- carnem praepmii filii sui circumcidere dissiinularel:
daeis, transierunt adgenles. Per caudam vero, qnae quia credeniibus ex gentibus, eo qtiod lepidi essent
finisest corporis, Judaei qui in fine mundi nascituri in cbarilate, Doinimis niorlem coinminalus est; cuin
sunl, designanlur. Moysesigiiurcaudain serpenlis ap- eis praecepta Evangelii sui anteposuil, ubi scripluni
prehendit, atque in virgam versaest; quia preedica- est: Arcia et angusia via esl, qum ducit ad vitam; b el
loressancli in fine niundi Judaeos quod.immodo pauci sunl, qui vadunt per eain. Lala et spatiosa via
apprehendenl; cum per eorum doctrinam ad est, quw ducil admorlem; et multi sunl, qui vadunt
fidein Chrisli converlentur, atque ex filas diaboli -0 per eatn (Matth. vn, 14); et iterum : Qui non bajulat
efficienlur filii Dei. crucem suam, el seqttilur me, non esl me dignus (Luc.
Nam etillud, quod praecipiente Domino , Moyses xiv, 27 ); et mulia alia quee de reseeaiione viliorum
manum in sinum misii, ei leprosam relraxit, et ite- in Evangelio, etin diciis aposiolicis inveuiunlur.
rum misit, etsana effecta esl; eamdem significaiio- Per petram vero Chrislus intelligilur, acumen
nem babet: per manum namque Moysi Judaeidesi- aulem pelrae dtira preecepta Evangelii. Tulit igilur
gnantur. Manurii Moyses in sinum misil; quia Scphoraacutissimani petram , et circumcidil carnem
Apostoli Judaeortim salulem desiderantes, eis doc- preepulii filii sui; quia Ecclesia cernens filios suos
trinam fidei praedicarenon cessabanl. Moysesmanum nullo mndo posse perfectam consequi salulem , nisi
relraxil, etleprosam invenit; quia Judaeiex praedica- omnia desideria carnalia ab eorumcorporibus exsiir-
tione aposlolorum multo pejores effecli,in pessimam paret, ttilit austeriora praecepta Evangelii, el am-
lepram incredulilatis atque blasphemiarum delapsi putavita corpbribus filiorum suorum omuium iiutri-
a Ila mss.: at edit., ne genles despicerel, docuit,
b tta mss.; edit, aiiieih \ el pahci sutit, qHivciduhlivel qui inlrenl per eatii. Et iietutn > ctc.
827 AD OPERft S&NCTIAMBROSHAPPENDIX. 82S
meuia vitiorum. ln pedibns vcro firiis est cerporis ; A. 4 foniibhs, id est, a duouecim aposiolis per universum
Sephora igitnr post circuincisionem pedes filii sui nitindumemanavit: per sepiuaguiln autem palmas
teugii; qtiia ilie cjrcumchionem salutiferivm perci- vetus Testameritum designatur, ceoquod perin-
pit,qui in bono quod ccepil, usque in finem vilaj terpretationem Sepjuaginta inierpretum ad nolitiam
perseverat. Possquani auiem Sephora pedes filiistii gentitim usqtie pervenerit.
teiigil, jam nou fiiium , sed sponsom vocat: spon- lis niliilominus iritermissis, pauca de iis quae in
sus veiD Ecelesise Cbristus est. Sed et ipsa ejus Lege irraiionabilia esse videntur, dicamus. Pr;ece-
sponsa vocatur, sicut dicit Joatmes Rapiista : Qui pil Dominus filiis Isâcl: Non coquesiiwdumin lacle
habei sponsam, sponsus esl {Joan. m, 29). Quem intttrh sum{Exod. xxiu , 19); et iterum : Non arabis
el ppoiisuinsanguinum vocat; quia Ghristi sanguine iintul in boveei
«sinjo; et hoit indues vestetn, -quwex
esl redempta.Filii eigo Ecelesiaeposlcircotncisionem iana lihoque contexta est (Deut. xxn, 10). Quid enim
viiiorum, et in bonis aoperibus vitaoconsummatio- jieccat quis, si heedum in lacte matris coquat? aut
nem jam non filii, sed sponsi vocaiiiur; quia iili quid agricola delinqtiit, si cum bobus el asinis ter-
conjuneii simt in cceiis per copuiationem membro- ram vomerescindat? aut quidoffeisdit aliquis, si ves-
rum, qtii spousus Ecclesiaeiu terra vocattir , el cst. lem ex lana linoque conlextam induat? Sed spirita-
Ei quohiam non possumus omnia quaeper MoysenB j liler lnec orania iritelligenda sunt; per baeduni
in jEgypto gesta sunt, commemorare, pauca de iis namque unusquisque peccator designalur : ,maler
quae post cgressionem Israeliiici populi ex ./Egypto auiein nostra primi parentes fuerunt, cx quibus om-
ab eis gestasuni, ponnmti*. Fdii igitur Isracl ot nes procfeati sumus : lac vero matris vitia sunt,
Pharaonem et dSgypiios evaderent, per roedium qunede originali peccaio processerunt; nisi enim
sicci maris transierunl, el aijuaeeis crant quasi pro originale peccatuni fuissel, vititim nuliuin esset. De
muro a dextris et a siuistris (Exod. xiv, 22). Simi- hoc inatris lacte Psalmista loquitur, dicens : Ecce
liler et populus genliuin, ut diabolum omnesque enini in iniquiialibus conceptussum, et in deltctis pe-
ejus satelliles evaderent, per aquam baplismatis peril me mater meaiPsai. 1, 7). Hsedus igitur In
transierunt. Et qui antea erant filii diaboli, ex aqua lacie mairis coquitUr, dum quilibet peecalor igtie
et Spirilu sancto, qui per coliimnam ignis designa- vitiornrn usque ad aieui morlis sueeexuritur. Prec-
balur, renati effecti sunl filil Dei. Aqua ergo maris cepit ergo Oominus, ne coquaiur bsedus in iacie
filios Israel salvavil, Pbaraonem vero cum omnibus inaliis suoe, id est, ui peccalor non sinatur usque
satelliiibus suis necavit; quia aqua baptisinalisb ima- in diem mortis suaejin peecatis permanere: sed ante
ginem Dei salvat, peccata quibus sef vierat, exsiin- diem morlis suaead boni opera agenda revocetur,
guii: diabolus atiiem unicuique exstinguilur, qui' G nc pereat. i
eum fideliter cum omnibus pompis ejusabrenuntiat. Nonarabis simulin boveel ctsino(Deui. xxn, 10).
: '
Aquofi vero quae pro nmro eis erant a dexlris et a Per bovem apostolos, calerosque.praedicaiores per
sinistris, fldem designabanl nostram, quam in bap- asinum populum Judajoruni possumus iuielligere.
lisniatspercepimus, quae nmrusest nosler, ex utra- Aramus vero, -qnaridosecundutn tradiiioncni sanc-
queparte defendensuoset abinvisibiiibus liostibuset lorum nosmeiipsos In bonis operibtis exercemus. In
a visibilibus. bove igitnr et asinoisimul arat, quicumque doctri-
Posl iransilum maris Rubri venerunt in Marath, iram aposlolorum , traditionesque Judaeorum siniul
ubi aquas amaras inveneruni, quas bibere non pole- servare niiiiur. A tjua docifina Paulus apnstolus
ranl. Et ostendil Dominus Moysilignum, quod cum Galatas revocare sliiduit, cum diceret: O insensaii
mhissel in aquas , in dulcedinein versae stin.1(Exod. Galatm! quis vos fascinavil veritatinon obedire? Dico
xv, 25). Per aquas amaras lex Moysi designatur : enhn vobis, cjuoniamsi circutncidamini, Chrislusvobis
per lignumatitcm passionemChristi,eoquod inligno nihil prodest (Gatal. ui, 1). Possumus etiam per bo-
erueis complcla fuerit, debemus inlelligere. Populus vein quemlibet sapienlem praudicaturem,per asiimm
igilnr qui ex JJgypto egressus est, aquas amaras, vero stultum intelligCre. Prsecipitur ergo ul non are.-
°
**
invenil; quia Legem accoperunl, quam implere non lur simul in bove el' asino , id csi, ut non copuletur
potuerunt: sed gentibus ad fidem ClirUti venienlibus slullus sapieiiti in proedicationisufficio. Hoc autem
amariuido Legis per passionem et resurreclionem quod dicii: Non iuduas vestcni ex lana linoque con-
Christi In duleedinem versa est, quia abêis spiriia- textam (Dent. xxn, |l1), secundum superiorem sen-
liler, non carnalUer inlellecla esl. Illud etiam quod suin possumus inielligere; g^S Pei' hmani naint|ue,
in Elim duodecim fontesrepererunt, el eastrametati qu;b veslis esi ovium , doctrinam .ijiosloluruin : per
stttit jukta aquas (Ibid., 27), eamdem siguificaiionem linum vero, quod ex lerraoriiur, dDctrinam Judaeo-
habet; per aquas nanique duodecim fontium doc- ritm possumus inlelligere. Yestein crgo induiniiis ,
trina novi Testairienti designatur, quaea duodecim ctim nosmetipsos bonis ojieribus circuindamus : ex
11Omnes edit., operibus consuinmationem: oimies; getitium servierat, exsiinguit: nos vero eonsensum
mss. operibns vitw consummaiionem. mss. secuti stthius. |
b Gill. edil., hitaginemDei saltialoris, peccala qui- c Qmnes edil.,
eojquod inlerprelatio; omnes mss.,
busservierat, exstinguil:Kom, sip emendaverat, ima- e'oquod per interpreluiionem.i
ainem Dei Salvatoris gerens, peccala quibus populm
823 IN APOCALYJPSINEXP0S1TJO. DE VIStONE TERTIA. S50
lani auiem iwioûe cOntex-iaiiiitQrveste , quiettmÂ psse oporiet: nam si-cxcus psecwuducere iehlaver il,
iradiiionibus apostolorum eiiam tradiliones Judseo- ambo in foveaiftcadunl (M<alih.xv , 14). Qui lepro-
rum vult observare. sus seplies aspergi praecipitur, quia nullius-mundiiia
Proecepitetiam Dominus Moysi, ul si quls lepro- slne donis sepiem Spiriius sancti perfecta sesse po-
sus muudaius esset, veniret ad sacerdolem , et of- tesl. Quis enim sine liniore Dei, sine pietale caeteris-
ferret duos passeres sacerdoli. Ex quibus illeunum que viriuiibus salvusesse potest? Sed cum unusquis-
immolans, -decurrere Jaeeret sangninem cjus in que a procdicatoribus fidei qualiier vive.re debeat
aquas viventes, cl intingens iiasserem vivnm in' secundum nsandata Dei docelur, septies aqua viva
aquas,,in quibus sanguinem iminolali passeris de- aspergitur. Posi eniundatiouem vero leprosi passer
currere fecerat, cum ligno cedrino, lana cocciuea, vivus in agro avolare sinebatur; quia praedicatores
el byssopo aspcrgeret sejities leprosum, et lunc rite sancii post expletum officium proedicationissuaein
mundaraur (Levk. xiv, 5 ctseq.). Pev saeerdotem agro patriae coelestis avolare promcrentiir.
Cliristus intelligitur : duo vero gasseres duorum In alio quoijue loco scriplum -esl; quia preecepit
Teslamentorum doctores intelliguntur: per -aquas Dominus Moysi, ut offerrenl filiilsrael sacerdoti ca-
aulem viventes praeceptaEvangelii designanitir, de prum emissarium, ponereique sacerdos mantis super
qnibus Oominusdicit in Evangelio: Quicredit in me, B ] caput ejus, et confiteretur sujier eum peccata filio-
sicut dicil Scriplura, flumina de venlrc ejus fluenl runi Israel, etmitterel.eom per bominem paratum, in
aquwvivw{Joan. vn, 58). Aquas vivas Vocal,eo quod deserium; ulportarctpeccatafilioruinlsraelindeser-
viiam ailernam praesleni facieniibus ea. Per passe- tiun. Hle autein qui capruui emissarium in desertum
rem igitur iramolalum , sicut diximus, doclores Ju- ducchat, non permitlebaiur in caslra ingredi; «isi
daeoruni, -sacerdotes videlicet, scribaeet pbarisaji prius lavaret veslimenta sua {Levit. xvi, 10 et seq.).
desigtiamur. Sanguis vero., qui vitam passeri pree- Eamdem ergo significationem habet saccrdos, quam
slabai, spiritalis est inielligeniia, qusein observaiio- et caper emissaiius; significant enim Dominnm no-
nibus Judaeoniin latebat. Et sicut passer sine san- slrum JesumChristum. Sacerdos igitursupercaprum
jjuine mortuus efficilur , ila el -nuiitaeobservationes emissarium peccata filiorum Israel confessus esl;
Jiidaeorum, sispiritalis intelligenlia defuissel, vanae quia Filius Dei peccata generis humani super homi-
esse vjderenlur. Poslquam ergo sangnis passeris a"p- nem quem assumpsil, posuit, ul pro eis ipse more-
paruit, akjue in aquas vivas decurril, passer mer- relur. Per deserltim vero,cujus babilationem omnes
UIIISesi; quia jiosiqnam spiriudis iiilclhgeiitia, quse deliciosi perhorrescuiit, cruxdesignatur, cunclis reis
in observationibus Judoeorunilatebai, per gratiam valde horribilis. Duxil ergo bonio paratus caprum
Domini noslri Jesu Gbristi manifestata e&i,quaed-aniC emissarium in desertum, quia Judsei qui ad hoc sce-
obsei valiones legales nihil profuerunt :sedelijisi lus perpelrandaiii b procsciii fuerant, Dominuin no-
qui projiter cusiodiam Legis fidem Cbristi spreve- sirum Jesum Chrislmn crucifixerunt. Hli aulem qiti
mnt, secundum aiiiniamfliortui sunt. Sanguis igitiir caprum einissarium in desertuni.duxerat, praeceptum .
jiasseris aquis vheniibusadnikliis est; npiiaoirmis est ut lavarfet prins vestimenla sua, et sic ingrede-
Seriptura, quae ad uovum TesianieHtuiii a pertinet, retur in casira,- qoia Judeei interft-ctores Christi in
cxemplis veteris Testanienti spiriialiter iniellcctis caslra Ecclesiae ingredi non putuerunl, nisi prius
repleta esl. Per Jignum vero cedrinuni Pater, per aqua baptismatis abluerentur.
hyssopum Filius-: per lanam anlem coccineam, quas Et in Denteronomio pra;cepii Moyses filiis Israel,
fulgorem ignis habel, Spiritus sancuis designatur. lis dicens : Si iransieris per agrwn, el invenerisavtm in-
tribus qui rite mundari volebat, aspergebaUir ; quia cubaniemsuper pullos suos; ne teneas avemcum pullis
nullus peraquam baptismaiis a Jepia peecatorum suis, sed ditnilie avolwe avem in campum, el captos
mundaii potcst, nisisub invoealione Palris et Filii tene ftiios; ut longo vivas iempore in lerra, quam Do-
ei Spirilus sancii. minusDeus tUnsdederil libi ( Deuter. xxn, 13).Num-
Sed si per haec tria Paler et Fiiius «t Spiriius quid c dimissio aviculoedies alicujus augere poierat ?
sanclus designanlur,curpasser vivus quarlus adjun-1I* Non, sed spirilualiler inlelligeiidum est. Per avera
gitur? Per pasgerem natnque vivum praedicatores unaquaequesancta anima designalur: per pullos au-
novi Teslamenti deîgnalos fuisse diximus. Sacerdos tem ejus Jiona opera iiiielligutilur. Nain sicut avis
ergo ligno eedrino , cocco, et hyssopo passerem vi- pullos suos sub alas -congregai,,ut cos fovendo nu-
vum adjtingebat'; quia Dominus nosler Jesus Chrislus irial; ita unaquxque sancta anima opera sua' inlra
in invocatione sui nomiuis, et Palris et Spiriius cordis secreia recontlil, et ea semper augendo mul-
sancti adjungit miitisterium sacerdolum, uosque a liplicat et nutril, ut ex iis mercedem lilenissimam
peccatis nosiris, qui per leprosum designamur, per recipiat. Avem itaque cum pullis -suis invenimus,
eorum invocaiionem , et per aquam baptisniatis cum aliquem jusiuni pro suis-bonis operibusamando
abluit. Qui passer in aquis viventibus intingi Jubetur; ampleciimur, Avem in agro avolare permiitimus,
quia qui alios docet, in divinis Scripturis doctum cum eum quem diligebamus, per morlem ad regna
a Ita mss.; edit, -
vero, pertinet,spiritatibusmleliecli- €citi fiierant.
bus rtplela esl. - « lta mss. al edit., dimissa avicula dies aiienos
b Oinnesedit., ptwsiiti
fuerant: omnes mss. prm* augere poterql.
831 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. 852
ccelestia conscendisse gaudemus: filios vero ejus A quens est ut per binas libras iriticiet per tres bilibres
captos lenemus, si ejus bona opera in mente retine- hordei vetus Teslamentum inlelligamus : per binas
mns, alque in eorum imitatione proficimus. Et in hoc ergo libras trilicijduo proecepla charitalis, quoe in
longitudinem vitaenobis acquirimus, quoenon nisi in Lege et prophetis specialiter commendantur, desi-
coelesli beatiludine conslitutis daiur. De apenione gnantur, sicul Dominusdicit in Evangelio : In iis
tcrlii sigilli pauca de mullis diximus, nunc ordinem duobusmandatis tqta Lex pendet ei propheim(Mailh.
prosequamur. xxn, 40). Et per llres bilibres hordei velus Testa-
(Vers. S.) Auditsilertium animal dicens: Veni el mentum possiinms accipere; eo qutid in tres parles
vide ; id esi, iniellige spiriialiter 529 aSciipitiram ab liebraeis dividatur, in Proplietas, in Legem, in
Legis. El bcceequus niger, el qui sedebal super eum, HagiograpIia.Necinconvenienlerper hordeum, quod
Itabebalslaieramin manusua. Per equum nigrum do- asperum habet cbrlicem, vettis Testamenlum desi-
ctores Legis possumus intelligere; nigredo enim gnatur, d propier asperitatem videlicet praeeeplorum
equi sive obscuritatem Legis, quam docueiunt, sive legalium. Nam sicul bordenm infra asperilalem cor-
duriliam desiguai. Nam et Moyses velamen babebat ticis sui medullani coniinei, ex qua panis conficitnr,
supcr faciem suam, eo quod splendor vultus ejus, id ita et infra liileram veleris Teslamenti spiritalis in-
est, spirilalis inlelligeniia in Lege a lip|)ientibus R lelligentia conlineiur, ex qua a magislris Ecclesise
oculis non possetvideri. Sessoraulem equi Domintis panis doelrinae spiritalis conficitur, ad nulrimenla
est : statera vero aequitatemjudicii legalis demon- fidcliiim proficiens; scribit enim aposiolus Paulus
strat, ul est istud : Animatn pro anima, oculum pro quia nullum ad perfeclum adduxii.Lex, nullumsci-
oculo, denlempro denle, pedempro pede (Exod. xxi, licel eorum qui eam carnaliler intelligunt et ope-
23), b el qualem inflixerit quis maculani, talem et ranlur : eos vero qui eam spirilaliter inielliguni et
susiinere cogalur. operantur, ad perfeciionis eulmen sine dnbio erigit
' (Vers. 6.) Et audivivocemin medioquatuor ani- (Hebr. vii, 19). Tres ergo librae hordePduplicaniur,
malium dicentem.Polesl per vocem quee facla est in ul ad senarium, qui perfectus est numerus, perve-
medio quatuor animalium, vox Eeclfi.siasaccipi, Do- nianl; cum velus Testamenlum a doctoribus Eccle-
niiiii miserieordiam imploranlis. Bilibris tritici dena- siaeprimo bislorialiler, posteaspirilalilerinleHigitur,
rio, et ires bilibres hordei denario, et vinutnel oleum ejusque spiriialis] inlelligentia operibus implelur.
ne iwseris. Magna suni quae prclulil, et valde ob- Pc.r denarium aniem aeterna vita designalur, sicut
scura. Per iriticum ex quo panis optimus conficilur, Doniinusdocei iu Evangelio (Mailh. xx, 2). Preca-
divinam Scripluram possuinus accipere, quae est pa- lur igitur Dominum Ecclesia, et dicit : Bilibris iri-
nis animarum : duae vero libne iritici duo Tesla- C tici denario , et tres bilibres hordei denario, id est, ii
menla designant, qiiibus divina Scripiura dividilur. qui duo praeceptacbaritatis secundum doctriiiamLe-
Ex iis duabtis libris tritici magnam ciborum copiam gis atqtie Prophetarum, palribus videlicel veieris
nobis sancii palres praeparaverunt, qui eam nuilii- Teslamenti : simililer el eis qui velus Teslamentum
pliciter exposuerunt : denaiius autem Dominum de- spirilaliter inielligunt etoperantur, id est, fidelibus
signai. Binae ergo librao tritici denario copnlantur; Ecclesiae, denarium vilae aeternae dignare largiri.
quia quod sancta scripiura Ioquilur, ad unius Dei Per austerilaiem vero vini activam viiam, per pin-
omni|)olentiam,magniludiiiem, bonitatem, alque se- guedinem olei coiilemplativam possumus accipere.
veritatem pertinet; quidquid enim boni erga proxi- Quod ergo dicit: Vinum el oleumne tmseris, tale est
mosagimus, de illo esi, non cle nobis. Per asperi- acsi dicerct: Eosqui tibi per activaevitoeopera sive
taiem vero hordei opera sanctorum designaniur : conieinplaiivae servire siuduerunl, ne loeseris, cum
qnae aspera quidem videntur per operalionem, sed ad judicium veneris.
spes ea suavia facii, sicul dicit Dominus : Jugum enim (Yers. 7.) Sequitur :-Et cutn aperuisset sigillutn
meum suave esl, et onus meum leve (Malth. xi, 50). quarlum. Apertio sigilliquarti ad projihelas pertinel,
Tres autem bilibres hordei sunt: non inconvenienler qui adventuin Cbristi, passionem, et resurreetioneni
ergo c per senarium numerum, qui perfeclus esi,, "* ejus, vocationemqtiegenliuni et aperto sermone, et
opera sanclorum designatitur, quia perfeclio sancio- per varias figuras praedixerunt : Salvator igitur nos-
rum ex bonis operibns accrescit. Tres bilibres ergot ter quartum sigilltim aperuit, quando inlelligenliam
hordei denario conjunguntur; quia quidquid bonii prophetarum doctoribus Ecclesiee praebuii. Sed de
electi in hoc saectilooperanlur, quidquid adversi pa- dictis prophetaruni non esl nobis rfecesse quidquam
liuntur, pro amore unius Dei omnipotentis agunt et; dicere, eo quod ab eisdem doctoribus expositi sint.
patiunlur. Ei quia non solumjquoea propbelis scripta sunt, sed
Aliter : per equum ii qui per Legem salvi factii etquaeabeis gesia sunt, spirilalem habent inlelli-
sunl, designantur : per ascensorem ejus ipsedaior? gentiam. pauca deiiis quoeper David, Eliam el Eli-
Legis : per stateram vero oequiiasjudicii ejus. Conse- sseum gesta sunl, dieamus.
i
a Roin. edit. sola, qui Scripluram legis. tres libras hordei; mss. aulem utroque Ioco nobis
b Omnes edit., et quale inflixeril quis malum, la- consonant. . , . . .
le,.,elc..: mss. auiem.utiaconiextii... a Ita mss.; edit.ivero, propler asperitatethcorlicih
s Edit,, per hitiariumnumehun; Et inJra, et per sui. Medullumcommetietel
853 M APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE TERTIA. 854
In Regtuii volumine scriplum est, quia cum David A } potest;processit namquc Salvator nosler contra Phi-
vellet pergere ad pugiiam contra Pbiiistaeum, dixit listaeum, quando ductus esl in desertum a Spirilu-
ad Saul : Pascebat servus tuus gregein palris sui, et sancto; uttenlaretnra diabolo, vincereiquediaboluni.
veniebat leo vel ursus, toliebatque arietem de medio QuinqueJapides David in peram misit, sed ex uno
gregis, et insequebar, perculiebamqueeos, eruebatnque Goli.am prostravit; quia Salvator noster scienliam
eum de oreeorum. Etilli consurgebanl adversum me, quinque librorum aequaliler possedit, sed ex uno, id
el apprehendebammenlutn eorum, el suffocabam, inest Deuieronomio, trina testimonia assumpsit.ex
terflciebamqueeos; -nam el leonemet ursum inlerfeci quibusires tentationes diaboli devicit. Et sicut Da-
irtjo servustttus (I R««jf.xvn,34 etseq.). David Chris- vid fund.a Iapidem jecit, et Goliam inlerfecit; ita et
tum signifieai; per leonem autem et ursum perse- Dominus noster Jesus Chrislus lingua sanctae Scrip-
cutores Ecclesioe designanlur: per leonem impera- turoe lestimonia protulit, et diabolum superavit.
tores et caeteri principes lerrae : per ursum Judoei Aliler : perrexit David ad pugnam conlra Pbilis-
designali sunt, qui Ecclesiam Dei persecuii sunt: laeum : similiter et Chrislus, ul diabolum vincerel,-
per arietem vero martyres designanlur. Leo igilur ad passionem properavit. David Iapide Goliam deje-.
et ursus venit, atque arieteni.de medio grcgis abs- cit, similiter etCliristus diabolum morle sua peremit.:
lulit; quia perseeuiores quosdam deEcclesia fideles B ] Cumque gladium non haberel in manu David, tulit
'
tulerunt, alque pro Christi jiomine. interfeeerunl. gladium b Philistaei, et interfecit eum gladio suo,
Et sicut David leonem et ursum inseculus percus- prseciditque caput ejus. Gladius diaboli mors esl :
sil, atque .arietem de ore eorum eruit : similiter et Invidia enim diaboli mors intravit in orbem terrarunu
Redemplor nosier quosdam e_xpersecuioribus per- (Sap. n, 24). Iste est gladius,.quo primum.hominem,
secutus esi, quando eis poenam quam merebantur, deinde genus humanum usque dnm a Chrislo redi-.
in praesenii saeculo irrogavlt," sicut prlmo 530 He- meretur, interfecit. Hnnc gladium incurrimus, cum
rodi, el iterum secundo, et lertio, et multis aliis. peccamus : sed hunc gladium Chrisius rion habcbat;
Perctissit quippe, quando eos aelerna morte damna- quia peccatum non fecerat, ncc inventus fuerat dolus-
vit : arietem de ore eorum eruit, quia populum . in ore ejus (I Pet. u, 22). Originali quoque peccaio
fidelium ab eorum lacerationeJiberavil. Et iterum c obnoxius non erat; quia ex concubitu viri, qtii sine
illi consurgebant adversum David, quia temporibus pcccatoesse non poiest, orlus non fuerat. Christus
perseeutorum cum alii punirenlur, alii contra Cbris- itaque qui mortem ex debito non habebat, a diabolo-
tum insnrgebani, ut ejus nomen atque cnliuram fun- qui auctor ejus eral, mortem mutuavii, et per eam
ditus exstinguerent. Sed David apprehendebal men- eumdeiii principemmorlisinlerfecit. Per capul au-
turn eorum, et suffocabat, -interficiebaique eos (I (C | lem Pbilistaei genus bumanum in' hoc loco desi-
Reg. xvii, 55). Permentum, quod ori esl proximum, gnatur. Praecidit Davidcapul Philislaei;quia Cbristus
blasphemiae Judaeortim alque paganorum designan- , a corpore diaboli eleciorum multiiudinem separavit.
tur. Chrislus mentum perseculbrum apprehendii, et Delulit illud in Hierusalem,- quia multiiudinem elec-;.
sufforavit, interfecltque eos; qupdo imperatoribus i torum in ccelesii beatiludinc, quee Hierusalem voca-
inChristum credentibus, omriis cullura et error gentur, collocavit.
lilium ila suffocatus esl, ut nullus perseculorum au- De Elia vero et Elisaeo qtiamvis eorum.facla plena
deret os ad blaspliemandum Cbristum aperire; sinl spiritalibus sensibus, ea tantummodo profera--
a omnesque exslincti sunt, credenlibus in Cbristumi mus,.quaeaDominoinEvangelio commemorala sunt..
gentibus. Nam cum venisset Dominus in Nazarelh,. dixerunt ei
Idem aulem David cum ad bellum contra- Philis- coricives ejus : Quanla.audivimus facta in Capharr
taeumiret, baculum suum lulit secum, quem semper naum,fac et hicinpatria lua. Dixilque eis : Amen
habebat in manibus, elegitque. sibi qtiinque limpi- dicovobis , quia tnullw vidum eranl in diebusEliw i're>
dissimos lapides de. lorrenie, et misit eos in perara,, Israel, qttando clausum esl cwlum, et ad nullam illa-
quam babebaisecum, etfundammanu lulil, et pro- rum missus est Elias, nisi in Sareptatn Sidoniw ad
cessitconlra Philislaeum. Per baculum quo homo) D mulieremviduam. Et mulli leprosierant in diebusEti-
sustenlatur, apostoli designantur, quiChristumquasi i swiin Israel, et nemo eorum mundalus.esl, nisi Naa-
sustinuerunt, cum opus propter quod in munduml man Syrus (Luc. iv, 23 et seq.). In Regum volumine
veuerat, compleverunt, sicut dicit apostolus Paulus : scriptum est quia cum coepisset Achab rex Israel
Dei enim adjutores sumus (1 Cqr. m, 9). Per peraml Eliam persequi, praecipienteDomino, abiit in deser-
auiem ejus humaniias designatur: per quinque la-- tum, et sedit juxta torrentem Charib : corvi quoque
pides quinquelibri Moysi, quos in peram misit; quiai deferebant ei panes et carnes mane, et panes el car-
scientiam quinque librorum bomini, quem assump- nes vespere, et bibebat de torrente (III Reg. xvn, 3
seral, dedit: per fundam auteni ejus linguam acci- el seq.). Elias Christum figurabal: per lorrenlem.
pere possumus. Processio vero D.avid conlra Philis- aulem Charib Legem debemus inlelligere. Cliarib in«
taeum duobus modis secundum allegoriam inlelligi;i terpretatur mendacium, non quod lex mendacium
a Omnesqueexstincli suni, credenlibusin Christum % lste est, etc.
gentibus, ex mss. restituiiur. c Ita omnes mss.; omnes vero edil., obnoxius erat,
b Omnesedit., Philistwi; ei caput illius ampuiavit.'.' quia inpeccaio ortus non fuerat. Clirislusilaque,e\e. '
855 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 8S6
sit; solent namque prudentes proponere audiloribtis A praedicaverunl; unde el per buccellam panis inllia
suis parabolas, ulaperlius inlelliganturea, qnae di- fidei pnssumus inlelligere.
cere volunt, et introdueuntbestias et aves loquenies. Et qubi illi comnetenler ad fidem veniunt, qui stu-
Qnod sisola verba parabolarum aitendas, mendacium dent prius peecala sua confiteii, recte subdiiur:
esse prospicies : sin vero sensum, veritalem proba- Dixiique ei mulier : Vivii Dominus Deus luus, quia
bis. Similiter et qnaedam proecepia iegalia, si lilic- non lurbeopanem, nisi quanttim polesl pugillns cape*
ram tantummodo ailendas, inmilia tibi videbuntur : re farinw in hydria, et panlulum olei in lecyllio. Le-
si spiriialem intelligentiam, veritas tibi magna in cylhus vas erat, iri quo olenm servabalur. Possumus
litlera refulgei. Qusedamigitur preeccpla legalia Ju- vero per farinam rationem, per oleum autenr opcra
daeismendacium stint; quia ea carnaliter inieliigunl: misericordi^ intelligere. Genlilis ergo popu-us cq-
nobis auiem vcritas; quia ea spiriialitcr intelligere gnosceus se graviier errasse, confitebatur nibi! in
curamus. Per corvos verosacerdoics-Judaeoriim dese bcmi csse; nisi ianiimimodo quod parum ra.iionisT
signantiir, velamine cordium stiorum lenebrosi: per et paruin ex operibus misericordiae videretur har
carnesjugesaerificium quod niane et vespere offere- bere; Genliles namque parum raiionis habebanL;
balur. Panesaulempanes propoalionis demonstranl, quia ex parte rationabiles, ex maxima aulem' parte
qui assidue in conspectu Domini ponebantur : bi- T»irrationabiles erant. Quid cnim irrationabilius,. qnam
bebat vero de torrenie, quia in observationibus le- dicere lignoaui lajiidi : Deus meus es lu? Habebanl
galibus Chrislus delectabalur. Post dies aulem mul- etparum misericordiae; quia ipsa. natura seepe eos
los siecatus est torrens;quia venienle Cbrisio in ad hoc impellebal, ut miserissubvcmrenl. Per vasa
carne, et Evangelium praedicanle, observalio legalis vjero in quibus farina et bleuni continebatur, ecrum
cessavit, atque ab illo lempore uibil profuit, sicut cbrda designanlu<r;£n colligo duo tigna, ut ingre-
dicit Dominus : Lex el prophelw -usque ad Joan- afar, et facicmvAlludmihi et filio meb, ul comedamus
netn, etc. (Matih. xi, 15). El iierum dicit ad Israel et moriamur. Ligna quae in civilate colligunlm-.,nibil
per proplielam. Ne offeralis ullra sacrificium fruslra. ulililatis lrabent, nisi uligni comburaiitur. Per Hgna
. Incensum abominatio est mihi : neotneniaset sabbaia igitur errorcs gentilium diabolica fraude invoull de-
vestra non feram, iniqui sunt coilus vestri (Esa. 1, sjguaniur. Mulier ligna duo colligebat, quia gentilis
13). populus ex doctrma pbilosopborum atq«e poetarum
El dixil Domhmsad Eliam: Vade in Sareplatn Sido- diversos crrores colligebat, pro quibus perpelno in-
niorutn, et manebisibi; prwcepi enim ibi mulieri viduw ccndio traderetur.] Sed quid csi, quod dicit-: Ulco-
vt pascat te (111Reg. xvu, 9). Qui consurgens, abiit medamusel moriamttr? Nos enlm ideo conrcdifflus,
in Sareptain. Elias in Sareptam abiit; quia Judaeos Q ut viiam in corpore servemus : haec sutern ideo se
perlidos Cbristus derelinquens, per aposlolos suos dicit comedere, ut u:orialur; quia doclrkia gen-iiliuai
transivit ad gentes : Sarepla vero succensa interpre- mortem magis inferi, quam vitam.
tatur, vel angustia paiiis;.geniiles quippe, ggl qui Ad quam Elias : Vade, el fac sicul dixisli, veruiii-
erant civilas diaboli, et qui per Sareptam desjgnan- iainen mihi fac ex\ipsa farinula subcinericium panem_
tur, igue vitiorum succensi eiaiit. De bocigne Scrip- parvulum, et affer\adme; tibi aulem et filio luofacies
tura dicil : Omnes vos accendenles ignem, accincti poslea. Per panem fides, per cinereni vero saepc pce-
flamniisambnlaleinlumineigmsvestii,etinflaminisquas nitentia designalur, sicut dicil beatus Job ad DffliVi-
succendisiisvobis(Esa. L, 11). Illinainque Dammisac- num : Idcirco ipseimc reprehendo, elago pwnitentiam
cinctisunt,qui ignevitioruni undique exuruntur, qui ih favilla et cinere (Job. XLH,6). Panis igiiur cinere
et angustia panis-vocantur;quia nullus praedicaior cooperitur, cum qyilibet infidelis ad fidem veniens,
umquam ad eos accesserat, qtii pabulum verbi Deieis primum siudel deflere mala qnaefecit; ut eonvenien-
imperliret. Cumquevenisset ad poijam civilatis, aplius ad fidem Chrisli percipiendam , qnae in baptis-
paruit ei muliervidua, colligens ligna. Eamdem si- maie dalur, accediu. Elias itaque praccepit mulicri
gnificationem habet muher, quafli el civitas; signi- til ex fiirina panejmfaceret, sibique deferret-; quia
ficat enim Ecclesiam ex gerilibas congregatam : jj prcedicaiores saueli genles hortabanuir, ut ex ratfo-
vidua vero erai, quia Deum viium suum, peccatis nis bono quod a Deo perceperani, cibum fidei- Deu .
suis exigentibus, perdiderat. Etvocavil eam, dixii- preepararent, sibiqfiedeferreni; fideninamqueiijni;-
que ei : Affer mihi paulutum aqum in vase, ut bibam. qiiisque ad baplisnium veniens, praedicaiori deferi,
Minora petiit, ut ad majora pervenirei; possumus cum ad inlerrogatipneiii,sacerdhtis-qnaliter'credat,
namque per paululum aquae, quod animum sitientis confitetur ; Elias panem quem mulieri facere praeee-
refrigerat, voluniatem audienlium intelligere; quia pit, comedit, qnia profeetus filiorum merces esl pree-
sicut siticnlis liuguam aqua refrigerat, ila et praedi- dicatorum. Quaprbpter Elias mtilieri praecepit ut
catorum mehtes promptus animus audiloruni. Cum- sibi primum, postea sibi et llliosuo panem pfaepara-
que illa pergeret ul afferret, clamavit post tergtim ret; quia conversio peccatoris proedicalori' prinio
ejus, dicens : Affer mihi et buccellam panis inmanu - imputalur : postea jvero conversus paneni sibi praz-
tua. Quasi post tergum nobis est, quod ignoramus : parat, cum in bonis operibus semeiipsum exercens,
Elias ergo post lergum mulieris clamavit, quia prae- ut hoeres ccelestis patriae fiat obtinet. Quod autem
dicalores.sancti genlihus. Deum, quem ignorabanl, ait Elias-: Hydria.farbtm non deficiel. »ec teci/tlms
837 IN APOCALYPSINEXPOSITIO..DE VISIONE TERTIA. S3S
olei minuelur usquein diem, in qua daturus esi Doini- AL aliquando mortc totum corptis occupante, mullisquc
ims ptuviam super terram (III Beg. xvu, 14); illud modis aliis pallescunt homines. Propheiee iiaque,
signifieal, quod lidcs ab eleclbrum cordibus bonaque qui populo peccanli prasdicebant quod in rapinam
opera non deficient, usque dum Dominus ad judi- el gladiuni et perdilionem darentur, non inconve-
citim cum omnibus sanciis suis veniat. nienler colorem p.illidum habuisse dicuntur : sessor
Similiier el Elisaeus Christum figurabat, Naaman aulem bujus equi Dominus est, qui in prophetis snis
vero popultim gentium. Multi leprosi eranlin Israel, inliabilavil. Sed valde durum videlur, quod nomen
et nemo eorum mundatus est, nisi Naaman Syrus; morlis habuisse dicilur; ipse enim vila esl omniuni
quia veniente Chrislo in carne, et Judoci el gentes electorum suornm, sicut ipse dicit : Ego suni vila
lepra peccatorum suorum eircurodali erant : sed (Joan. xiv, 6). Sed si diligenier Scripturas divinas
Judeeis in iniquitate sua permanentibus, genles a inspexeriinns, inveniemus Dominuin noslrum Jesum
Iepra peccatorum suorum mundalae sunt. Praecepit Cbrislum eliam niortem vocari. Nam sicut vilacst
ergo Elisaeus Naaman, dicens :Vade ct tavare seplies omnium eleciortim, quibus quolidie vitam oeternam
in Jordane, et recipiel sanitatem caro tua, alque Iargitur; ila et mors dici potesl reproborum, quos
mundaberis {IV Reg. v, 10 ). Abiit, et lavil in pro sceleribus suis quoiidie morti tradit perpetuec;
Jordane sejities, el reslilula cst caro ejus sicul caro IB ipse cnim babet poleslatem aniniam et corpus per-
pueri parvuli, elmundatus cst a lepra. Aqua Jorda- dere in gebennam (Maith. x, 2S). Nomen ergo mor-
nis baptismom figurabat, eo quod in ea Cliristus tis habuisse dicitur, quia Israelitico populopeccanii
baplizalus sit. Naaman aquis Jordanis ablutus est, riibrlem iniulil, sicut in cantico Deuteronomii ipse
etlepranrundalus;quiapopulusgentium aqua sacri inanifeste deriionslral, cum dieit: Ignis succensusesl
bapiismaiis a lepra pcccatorum suortim est expur- in fitrore meo, el ardebitusque adinferni*novissima :
gatus. Seplena vero ejuslavaiio septiformem Spiri- devorabilqueterram cum getmine suo, et monlittmfun-
tum sanctum figurabat, per eujus operationem re- dainenta comburet. Congregabosttper eos tnala, el sa-
missio peccatorum in bapiismo daiur; quia sieut giltas meas compieboin eis : consumemur fame; et de-
corpus visibiliter aqtiis baplismatis, ita anima invi- vorabnnt eos aves morsu amarissimo.Denles besiiarum
sibiliter per operationeni Spirilus sancli a peccatis immillam in eos cum furore trahehliitm super terram
omnibus emundalur. Giezi atilem qui pretium 'sani- alque serpenliutn. Foris vastabil eos gtadius, el inlus
lalisa Naaman pereepil, lepramque cjus haereditavit, pavor, et reliqna (Dettl. xxxn, 22 et seq:).
eos designat, qui docirinam suae praedicationis Hune equilem infernus sequebalur, quia omnes
hominibus vendunt: quos Dominus in Evangelio qur comminationes propfieiariim quasexore Domini
non pastores, sed merrenarios voeal (Jqa.n. x, 12). C I adpoptilumproUiIerani,contempseriini, infernusab-
Elisaeusigitur sanitaiem contulit, et Giezi prelium sorbuh. Unde et sequilur: E/ daia est ei potesias in
accepii; quia ab eis quos divina misericordia salvat, qnatuor parteslerrw occidereingladio,elfame,elmor-
perversi doclores prelium saniiatis exigunl. Et ideo le, ei bcsliis terrw. Per quaiuor partes ierroCb cmnis
haeredes leprae eoTum efOciuntur; quia in malis quae lerra Israel designalur. Qualiier autem in gladio, et
istiper gratiam Dei contempserunt, pernianentcs fame, el morte, elbestiis terroe consumpti fnerinl, li-
damnalionem sibi pcrpetuam acquirunt. De aper- bri Prophetarirm atque Regum apene demonsirant.
lionibus qnaluor sigillorum quaead vetus 'festanien- Quaerendum vero nobis estcuraperlioquaiuor sigil-
tum pertinere cerlum est, pauca de niultis diximus; lorum ad velus Testamenftiin, triuni vero ad novum
iitdemonstraremus nibil aliud esse sigillorum aper- penineat. Quatuor namqtie snni clemenia, quibus se-
tionem, nisi demoiisirationem spiriialium sensttum cuhdiim corpussubsisiimus; vctns igitur Testamen-
in veteri Testamenlo, quae nobis per Christnm facta tum in qtiaternario numero non inconvenienier po-
est. nilur; quia lex Moysi nihil aliud pojiulo Hebraico ,
(Yers.8.)Sequitur:Et ecce equus pallidus, eiquise- nisi eaquaeadquaiuorcleincnta pertinenl, repromii-
debalsuper eum, nomengggii/tmors, etinfernus se- tit. Novum vero Teslamentum. in ternario numero
** ponitur; quia fides sanciae Trinitatis, sine
quebaiur ettni. Yidentur baecquac de equilequarlodi- qua salvi'
cuntur, ad Anticbrlslum pertinere : sed quia supe- esse non possumus, in eo specialiler commendatur.
riores fres cquiies in bonam partem inlerpretali so- ( Vers. 9. ) El cum aperuisset sigillmn quinium.
mus, utconvenirenl cum apertionibus tiium sigillo- Qiiinli sigilli aperlio, sexli et sepiimr, sicutjam dixi-
rum ; ordinis reciitudo cogit, ut et islurii in bonaml mus, ad apertionem novi Testamenti pcrtinet: et
partem intelligamus, quatenus concordet cum aper-- quamvis novuin Tesiamentum aperiio sii veteris
lionequarti sigilli,qnam adpropheias perlinere de- Testamenti; iamen multa in eo obsctire-ponuiitiir ,
monsiravimtis. Equus igitnr pallidus pr-ophetas si- quonnecesse est ut exponantur. Igitur sigillum quin-
gnificat: ,paHor vero diversis modis accidit hoinini- lum sexium et sepiimum Salvator apcfuii, quando
bus; aliquando namquepavore, aliquando lariguore,, ea quoe per parabolas ipsc locutus est, et figuraliier
a Post vacein- novissima^-codex Gem. subjringit,, - '
gessimus.
el cwicra; nec uiterius producit lestimonium hujuss b Omnes edit., omnis lcrra designalur; omnes vero
cantici; edjt. illud extendunt usque ad verbnm,, mss. addunt TO tsrael, ûod necessarium hic esse
comw«re?;riosverocaeleroruhi cod. auctorilati morema ojtcndunt sequentia.
839 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIS. §40
gessii, doctoribus Ecclesiae patefecit. Sed de exposi- A desiderat, pro quibiisin die judiciidamnabitiir, diem
tione novi Testamcnti non est nobis necesse quid- Domini, id est, damnationem suam desiderat.
quam dicere, eo quod a sanctis patribus mirabiliter Et datm sunt illis singulm slolmalbm. Stoleealbae
et mulliplieiter sit exposilum. Quinti igltur sigilli gloria est sanctarum animarum, singulas slolas al-
aperlio ad martyres perlinet: quinlum vero sigillum bas sancti Dei nuncnossident; quia corporibus533
tunc Clirislus aperuit, quando ea qtioeper parabolas in terra quiesceniibus ,bsolius anlmaebealitudine ae-
et quasdam figuras de persecutione marlyruni, et terna perfruuntur: binas stolas tunc percipient, citm
glorilicalione eorum dixit, doctoribus Ecclesiae ma- post resurrectionem animee cum corporibus gloriam
nifestavit. Aperuit etiam quintum sigillum, quando ccelestis patriee sine fine possidebunt. Et diclum est
eis coelestem gloriam quampromiserat, conlulil, illis ul requiescerent! adhuc tempus modicum, donec.
eosque in mundo apud homines clarificavit. Vidi sub impleantur conservi eorttm, et fralres eorum, qui inlcr-.
altare Dei animas interfeclorum propter verbum Dei, ficiendi sunl, sicut etilli. Tempus modieum lempusl
el testimoniumJesu, quod habebant. Allare Dei Chris- est usque ad diem; judicii: quod modicum idcirco
. lus est: animae igitur sanciorum sub altare quies- diciiur, quia in coiriparatione futuri temporis valde
cunt, quia sicut eapiti supposiia sunt membra, ei- modicum est. Sanctil ergo qui hoc desideranl, ul dies
que cohaerent, ita et animae sanclorum in ccelesti B judicii fiat, in qua et corpora et mercedem plenam
gloria constitutse, Christo salvatori subjeclae sunt, laborum suorum recipiant, tempus modicum exspec-
eiqtie per conj'unctionem membrorum necluntur. tare jubentur, donec impleatur numerusfratrum "eo-
(Vers. 10, 11.) Et clamabantvocemagna, dicenles: rum ; quia dies j'udieii non veniet, usque dum im-
Usquequo,Dominesanclus el verus,non judicas et non pleaiur omnis numerus electorum. Sed quaerendum
vindicas sanguinemitosirum de iis ,qui habitaht in ler- nobisesl, cur solae animae pro Cbrisii jnomine inler-
ra? Curh scriptura praecipiatinalum pro malonon red- fectorum sub altareDeiquievisse, et stolas singulas
dere (Rom. xn, 17), et Dominus dicat in Evangelio: accepisse legantur ; cum omnes electorum animae
Diligile inimicos veslros, et benefaciteiis, qui oderunl sub hoe altare quiescant, easdemque slolas el ipsoe
vos (Malth. v, 4i); qutd est quod saucli in ccelesti- possideant? Peranimas igitur inlerfectorum non so-
bus consiituii ultionem de iniinicis suis expetunt? luin mariyres, sed et.omnes animas iustorum debe-
Sed scimus sanclos Dei diem ullimum desiderare, in mus accipere; eoqupd etipsi mundosint morlui, ut
quo et corpora et raercedem plenam laborum suo- Deo viverent, sicutdicii Apostoltis : Morlui enitn es-
rum a Domino percipienl. Nam hunc diem Dominus tis,\ et vita veslra abscondita esl cum Chrislo in Deo
desiderandum esse discipulis suis manifestavit, cum (Coloss. tii, 3). Ei desemeiipso dicil: Mihi mundus
signadiei judicii praedicerel, dicens : Cum auiem vi-1C crucifixus est, el ego mundo (Gctlal.vi, 14); et: Om-
deriiis hwcfieri, respicite et levale cupila vestra; quo- nes qui volunt pieviverein Chrislo Jesu, persecvlionem
niam appropinquavit redemptio vestra (Luc. xxi,28). patiuntur (II Tim. m, 12); et: Per mullas tribulaiio-,
Et in oratione Dominicaassidue pelimus, «U«dueniat nes oporlel nos intrare in regnum Dei (Acior.xiv, 21).
regnum tuum (Malth. vi, 10). Verum quta sanctorum re - Sed et Joannes auctor hujus libri, calicem Domini bi-
surreclio aique glorificatlo in die judicii fiet, el dies bisse describitur, curii sine gladii peremptione quie-'
judicii damnatio erit inipiorum , sancti uliionem de veril. |
inimicissuis poslulant, quando peluntutdiesDomini (Yers. 12.) Et cuni aperuisset sigillum sextum. Si-
venial; quia _eo die damnalione perpelua damnabun- gilli sexti aperiio ad Judaeorumidejectionem, sicut
lur. Sed bic quaesiio oritur, cur sancti diem Domini diximus, et ad gentium vocationem pertinet. Et
desiderenl, cum propbeta dical : Vw desiderantibus quiaChristus de Judaeorum perditione etde gentitnn
diem Domini (Amos v, 18)? Scimus namque diem electione multa per parabolas est Iocuius, quaedam'
Domini damnalionem esse impiorum, sicul jam di- eliam gessit, quae hoc designaverunt; sextum sigil-
ximus. Et quid necesse fuit prophetee dicere : Vm lum aperuit, quando doctoribus Ecclesiaj ea quseper
desiderantibus diem Dqmini! cum nullus impius re- figuras dixit et fecit,! per inspirationis suae graliam
periatur, qui aut morlem suam, aut diem Domini 3*J patefecil. Aperuit etiam sextum sigillum, quando ea
desideret; eo quod in eo damnari metuit ? Et quia quae praedixil, operfe implevit. Terrw molus faclus
verum est quod prophela dixit, investigaridum nobis est magnus. Per lerram in hoc loco Judaei designan-
est quid significet. Damnatio quippe impiorum sunl tur : lerras mottis factus est magnus, quando a Ro-
peccata : quicumque ergo cum scorto coire deside- manis haec gens esl deyasiala. El sol facius est niger,
a
rat; damnationem suam desiderat: quicumque ine- sicut saccus cilicinus.l Per solem idem Judaeornmpo-
briari desiderat, damnalionem suamdesiderat: qui pulus designatur: sol igilur factus est niger, tam-
eqtium aut bovem aut aliquid huic rei simile furari quam saccus cilicinus; qtiia popnlus Judajorum qui
desiderat, damnaiionem suam desideral: qui dam- propter cognitiouem unius Dei, et propter custodiam
num aliquod proximo inferre desiderat, damnalio- Legis, velut sol in mundo, refulgebal inler cseieras
nem suam desiderat. Igitur quia damnaiio impiorum gentes, factus est omnibus hominibus odiosns prop-
erit dies judicii, quicumque ea scelera committere ter iniquitales suas; sacco namque pcenitenles ves-
e Quicumqueinebriari usque ad qui equum e mss. b Ita mss.; edit. autem, slolis animw bealitudinis
restituitur wiernm perfruunlur. '
841 IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE TERTIA. 842
tiuntur, ut indicent se esse peccatores. Sol ergo A j delitescebant, opprimerenlur et absconderentur a
nigredinem sacci habuit, quia omnibus gerilibus fa--- facie Dei et a facie Chrisli ejus, quem graviler no-
cinora Judaeorum patuerunt. Et luna faclaesl sicut verant se offendisse. Nam et Dominus cnm ad pas-
sanguis. Eamdem signifiealionem habet luna, quam __,sionemduceretur, hbceos esse passuros mulieribus
sol; significat namque Synagogam. Luna ergo spe- se lamenlantibus preedixit, dicens: Filiw Hierusalem,
ciem sariguinis babuisse visa esl, quia omnibus cla- nolite flere super me, sed super vos ipsas flete, el super
ruit Judeeos propter effusionem sanguinis Christi filios vesiros; quia ecce venient dies quando dicenl :
sanciorumque ejus esse deletos. Beatm sleriles, quw non genuerunt, el uberaj\uw non
(Vers. 13.) Et stellw ceciderunt super terram, sicut lactaverunt! Tunc incipienl dicere monlibus : Cadite
ficus millit grossos suos, cum a vento magno movetur. supernos; et collibus : Cooperite nos. Quia si in m-
Per stellas principes sacerdotum designantur, scribee ridi lignohmc faciunt, in arido quid fiet(Luc. xxm, 28)?
et pharisaei : per ficum aulem lerram Judaeorum Se viride lignura, illos vero lignum aridum vocat:
possumus intelligere : grossi vero ejusdem arboris ac si dixisset: Si in me" qui lignum sum a secun-
fructus inutiles vocanlui, <jui cito labuntur, cum dum bumanitatem, viride aulem secundum divinita-
arbor eadem vento concutitur. Ficus igilur vento lem, id est, quiDeus sum et bomo, haec faciunt; in
commota est, et inuliles fructus a se emisit; quia ___$ ] illis qui lignum sunt aridum, 534 id esl> qui viri-
terra Judaeorum a Romanis invasa est, et gehtem ditatem fidei non habent, quid fiel? Subauditur,
inulilem, et Deo odibilem a se expulil, ut habilalio pessime peribunt. Sed et arbor fici quam Domirius
fieret fidelium. Stellae itaque grossorum more in ter- anle passiouem maledicendo aridam fecil, eo quod
ram cecideruht; quia eos qui per doctrinam Legis in ea fruetum non reperisset (Matth. xxi, 19);
velut slellae in populo refulgebant, eadem pcena con- eosdem Judaeos designavil, quos maledictione per-
clusit, quae etcaeteram mullitudinem. petua damnavil, eo quod in illis fructum fidei nul-
(Vers. 14.) El cwlum recessit, sicut liber involutus. lum reperisset.
Per ccelum vetus Testamentum designatur : liber CAPUT VII. — (Vers. 1.) Post hwc yidi quatuor
vero quando involvitur, ejus scriptura ab oculis in- angelos stanles super quatuor angutos terrce. Judeeo-
tuentium absconditur. Liber ergo Judaeis involulus rum dejeclione preemissa, nunc qualiter Ecclesia ex
est, quia spiritalem inielligentiam in veteri Testa- gentibus congregata fuerit, narrare inchoat. Per
mento, quae Christum demonstrabat, intelligere no- quatuor quippe angelos quatuor regna designantur,
luerunt. Ccelum itaque sicut liber involulus recessit, Assyriorum scilicet, Persarum , Macedorium atque
quia vetus Testamentum Judaeos dereliquit, et ad Romanorum. Sed quia potesias quatuof regnorum
gentes transivit. Et omnis monselinsulw de locissuis iC ad solos Romanos transierat, per qualuor angelos
motm sunt. El quia Judaeorum lerra montuosa est, soli Romani intelliguntur, qui polestatem slbi qua-
possumus. per montes eos qui in civilatibus, per in- tuor regnorum vindicaverant: per quatuor vero an-
sulas auiem eos qui in campestribus habitabant, in- gulos universae genles, qua3 intra quatuor mundi
lelligere. Qui de locis suis moti sunt, quia omnes plagas continenlur, designantur, quas sibi Romanl
aul exlerminati, aiit in captivitatem ducti sunt. subjecerant. Tenentes quatuor ventos terrw, ne fla-
(Vers. 1S, 16, 47.) Et reges terrw, et principes, et rent super terram, neque super mare,-neque in utlam
iribuni, et divites,et fortes, et omnis servus el liber abs- arborem. Per ventos qui nubes excitarit, ut terram
conderunlse in speluncis, el in petris montium, el di- irrigantesfaciem ejus hilarem reddant,.ac fruciife-
cunt monlibus: Cadiie super nos, et abscondilenos a ram faciant, pax cunctis morlalibus optata designa- -
facie Sedenlis super ihronum, etab ira Agni; quoniam tur, quae et mentes hominum laetificat, et ut propriis
venit dies magnus irw ipsorum, et quis poteril slare? ulilitatibus deserviant, faeultatem tribuit: per ter-
Per reges terrae principes et tribunos, eos qui hanc ram et mare omnes genlesligurantur : per arbores
gentem regere videbanlur, possumus intelligere : aulem, ii qui inter eos principatum tenebant. Qua-
per diviles et fortes, servos et Iiberos, caeteram luor ergo angeli quaiuor ventos tenebant, ne flarent
multiiudinem. Qualiter aulem se in speluncis et pe- D ] super terram; quia Romani, qui per quatuor ange-
trismontium absconderunt, Josephus manifeste nar- los designantarj omnem lerram ceedibus, et rapinis,
ral, qut eversionem Hierusalem deseribit (Joseph. et mortibus bominum replentes, norisinebantgenus
lib. vi de belloJudaicoc. 11 et.seq.). Tanla enim fuit bumanum pacatum esse ac quielum.
afflictio, ul cum fame diutina consumefentur, el ab (Vers. 2.) Et vidi alterum angelum descendentemab
hostibus exterius, et multo deterlus a preedonibus orlu solis, habentem signum Dei vivi. Alter angelus
inlrinsecus affligerenlur; absconderint se in puleis Chrisius est, de quo scriplum est: Et vocabitur no-
el cloacis, et in quibusdam terree abditis Jocis, cu- men ejus magni consilii Angeltts (Esai. ix, 6). Ipse esl
pientes mori,utprolixam miseriam mpriiscompen- sol, de qno scriptum est : Vobis autem. limentibus
dio lerminareiil. Qui etiam scientes se pro Jicele- nomen meuiti orietur sol juslitiw, ei sahitas in pennis
ribiis suis ista pati, el post mortem se inferni poonas ejus (Malacli. iv, 2). Ab ortu soiis Chrislus descen-
esse passuros, cujiiebant ut montibus, sub quibus dit, id est, a semetipso; quoniam non ex concubitu
* Qmnes
edil., secundum humanilalem viride, hocsecundum divinilatem : rectius mss. ut in contextu.
PATROL. XVII. 27
843 , AD OPERASANCTI AMBROSII APPENDIJX. ._ 841
viri carnem assumpsit, sed a semelipso, qui utique \A videlicet ut pcr corifessionem peccatortnn et pceni-- -
sibi carnem immaculatam ex carne Yirginis creavit. tenliam Deum sibi jplacabilem facial, cjuem offende-
Signum autem Dei vivi esl divinitas : nam in carne rat. Et quia qui salubriler poenitet, et deflet mala
positus, signum Dei vivi habuit; quia ea opera ges- quae fecit, gaudium in ccelo facit, oculos misericor-
sit, quae demonslrabant eum unicum esse Filitim d.iaeDei ad se conyertil, sicut dieit Dominus : Con-
Dei, siculipse dicit: Opera qtm ego facio, ipsa testi- vertimini ad me, etiego reverlar adv'os'(Zach. i, 5).
monium perhibent de me (Joan. x, 25). Rubensecundus ponilur, qtii visionisfiliusinteipre-
(Yers. 3.) Et clamavit voce magna quqluor angelis; tatur; quia per pceriiletitiam visionis factus est filius,
quibus dalum esl nocere terrw et mari dicetts: Nolile qui eral antea filtos perdiiionis. Posi Ruben Gad
nocere lerrw el mari neqtte arboribus, quoadusque si- sequitur, qui accinjctus interpretatur; quia necesse
gnemus servosDei nostri in fronlibus eorutn. Glamasse est, ul qui poeniteti se mala gessisse, el petit ne in
Dei fecisse est, elenim advenlu suofeeitut Rbmani eapem relabatur, ebntra ornnia viiia armeiur, volup-
ab infestatione generis bumani cessarenl, fieretque talesque carnales a sepreecidat: qtiia non polest
pax per universum orbem, siGut dicil Psalmisia : fieri uta peccatis abstineal, qui in voluptatibus car^-
Orielur in diebus ejus juslitia, et abundantia pacis ualibus reqtiiescit. i
(Psal. LXXI,7), donec semina fidei per universas B ; Et. quia qui contt]avitia pugnai virililer, jam bea-
gentes spargerentur, ac signaculo fidei ii qui procor- lus esse incipit; Aser in ordine ponitur, c qui bea-
dinati erant ad vitam aelernam, signarentur. tus interprelatur. Post AserNepblhalini ponitur, qui
(Yers. 4.) Et audivi numerum signatorum, cenlum dilatatio mea interpreiatur. Omnis enim qui scit se
quudragintaqualuor millia signali ex omni-lribu filio- Deum offendisse, et vtilt ui ei misericordia divina
rum Israel. Pcr cenuim quadraginlaqualuor millia succurrat, debel et 1ipse niisereri quibuscumque po-
praesenlis Ecclesiee electi designantur; duodecies iest, et quomodo potest, sicut dicit Dominus : Beaii
namque duodeni fiuni eentiim quadraginlaquatuor. misericordes; quonram ipsi misericordiam consequen-
Omries igilur qui fidem duodecim ap.ostolorum cus- lur (Mqilh. v, 7). Illius quippe niens circuniquaque
todiunt, actusque imitantur, in boc numero con- dilatattir, qui per dileclionem quain proximis exhi-
sistunt. Sed quaerendum nobis esl, cur ex omni bere debet, oninibus quibuscumque potesl, misere-
tribu filiorum Israel congregali esse dicantur, cum uir. Post Nephibalim Manasses sequilur, qui obli-
mullo plures ex gentibus quain ex Judaeis credide- tus inlerprelatur; quia expedil ut qtii peccata sua
rint. Verum si intcrpretationes nomioum atlendi- dcflet, qui eleemobynas pauperibus krgitur, ggg
mus, iu nominibus "duodecinitributim omnes eleelos. uil peccata ejtis dimilianlur, eadem peccala ila dese-
reperiemus; nomina quippe duodecim Iributtm ad G rat, quaienus ea penitus oblitus csse.videalur.
omnes electos pertinent. - Et Ideo Simeon
sequiiur, qui.exaudiiio inlerpre-
(Vers. S-8.) Ex iribu.Judaduodecim miilia signnli : lalur; ille enim prp malis quoefecil, deprecans ul ei
ex tribu Ritben duodecim mitlia signali: ex Iribu Gad dihiiltanlur, a Deb exauditur, qui omnia vitia ex
duodecim milliq signali: ex iribu Aser duodecim mii- loto deseril. Dcinde Levi sequilur, qui addiius sive
lia signaii : ex tribu Nephlhalim duodecim millia si- assumptus inlerpretaiur; quia qui de peeeaiis quoe
gnali: ex tribu Manasse duodecim millia signali : ez fecit, jam pcenileniiam exercuil, qui Contra villa pu-
tribu Shneon duodecim millia signati: ex tribu Levi gnavit, eaque devicit, qui erga indigentes inisericors
duodecipi millia signaii: ex iribu Issachar duodecim exstiiit, alque bisloperibus hoc promefuii, ut ejus
millia signati; ex iribu Zabulon duodeciin millia si- peceata de venia jnm securus, limo-
dimilterenjtur,
gnati : ex tribu Joseyh duodechn millia signati : ex'• rem ignis aelerni a mente abjicit, atquc in auiorem
tribu Benjamin duodechn millia signati. Juda prior Dei ac ccelestis patriae lotus assumitur,
iisque addi-
ponilur, Benjamin vero uliimus : quod si interprc- tur, qui filii Dei mmcupautur el sunl. Sequiiur Issa-
b
lationes nominum inspicere voluerimus, Judam in- char, qui meices |interprelalur : sed iiilerpreialio-
feriorem, Benjamiu vero superiorem reperimus; nem hujus uomlnls clarius videbinius, si ea quoe
nam qni ad Deum conscendere desideral, a minori- Omatei'Lia,eo nascenie^dixit, ponamus; ait enim :Rcd-
bus incipil, ut.gradalim cresccndo admajora pervc- didil Deus mercedemmihi, qttia dedi ancillam mcam
niat, sicut dicit Psalmista : Ibunt sancti de viriute in viro meo(Gen. xxx, 18). Et idcirco appeilavit nomen
viriuiem (Psal. IAXXIU,8). Et quia sancti ad Deum. ejus Issachai-, id est, nifirces. Caro nostra ancilla
per iter virlutum conscendunt, stibjungit: Videbilur nostradebel esse: vir nosier Deus noslercst. Ancillam
Deus deorum in Sion. (Ibid.). -Juda confessio inler- vero nostram virbnosiro danius, sicafnerii nosirairi
prelalur. Juda crgo, prior ponilur ; qtiia quicumquei 'Dei scrviiio mancipamus, si eatn vigilare, jejiinare, etl
post peccata ad Deum converti desiderai, necesse> abstinere compellinms, atque voluplates ejus edoma-.
csl.ul pijus confiteatur peccata sua, sicul dieit Ja- mus. Issachar igiiiir Lioe in mercedem daius esi a
cobus apostoltts : Confilemiiiiallerulrum peccata ves- Deo; quia iis qui £arnerii domant, Titia exsiin-'
qui
trg, et orute prq-invicem,ul salvemini-(Jqcob.v, 16),, guunf, ea merces daiur a Deo,ut virtutibus ditenlur.
a Edil., cluodecimtribuum', omnes ad eleclos I'
perti- lentia : Benjaminv'prosuperiorem reperimus in palria.
nel; sed locum nobis mss. restiluerunt. c Edit., qui bcaliiudo. interpretaiur. Sequimr Ne-
b Ita mss.; edit. vero :Judam inferiorem
inpmni- phthqli, qui ditalatipi etc;; IUSS.vero, ulnos in texfu.
'
SiS IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE TERTIA. 846
El ideo post Issacbar Zabulon ponitur, qui babi-. A Deum Iaudare dicunlur : hic aulem nullo numero
taculum-foriitudinis interpretatur. Quis est autem comprehenduntur, sed omnes in circuitu tbroni
fortis, nisi Deus? de quo Psalmisla dicit : Dominus stare dieuntur. Possumus per superiores angelos,
forlis elpotens, Dominus polens in prmlio{Psalm. qui numero comprehenduntur, eos inielligere qui ad
xxiii, 8)."Et quod babiiaculum fortitudinis, nisi ba- diversa offieia in mundo destinantur : eos aulem
bitalio Dei? In illo enim habilal Deus , in quo qui sine numero ponumur, illos qui in ccelestibus
fides, patienlia, castitas, humililas, charilas caslc- eum Domirioconversanlur. Sed el hic septem bene-
-roequevirtules commoranlur. Ei quia per operatio- dictiories ponunlur, sicut superius, ut demonstret
nem virtiilum augcntur praemia meritbrum, Joseph eodeni modo et istos benedicere Deum, qui mun-
subsequitur, qui augmenluni inlerpretalur. Benjamin diini sua gubefnatione luentur, sicul et illos qui in
ultimus, immo el superior ponitur, qui filius dex- cteleslibus cum Domino cbmmorantur.
teraeinterpretatur. Dexiera nanique Palris Filius di- (Vers. 15, 14.) Et respondens unus de senibribus
cilur : el Evangeliuni Ioquitur, qttia sancti Dei 'ad -dixil mihi : li qutctmicli sunt slolis dlbis, qui sunt et
dexteram Dei ponentur. Elecfi itaque filii dexlcrae unde venerunt? El dixi illi : Domine mi,.lu scis. In-
efficiuntur;'cuni ab hacvita sublracii, in ccelestibus tefrogal, ut doceat; per seniorem namque doctores
sedibus collocantur; ubi nibil est sinisirum, sed B Ecclesioe: per Joannem vero auditores inlelligun-
lotum dextera (Mailh. xxv, 33). Igilur quia inter- tur. Nam praedicatores saricti gloriarn animarum
jiretaliones jiominum duodecim tribuum usque ad sanclarum quibuscumque modis possunt, intiriiant
eum finem perduxiinus, quo in cceleslibus sedibus auditoribus suis; ut menies eorum ad amorem cce-
collocanlur, congruum estut ea qtioe sequuntiir, ad lestis patriae accendant. Et dixit mihi. li snnt qui
glorificalionem animarum sanclaruni translerainus. venerunt ex magna tribtilalione; et laverunt slolas
(Yers. 9, 10.) Post hmc vidi lurbam magnam, quatn stias, el dealbaverunt eas in sanguhie Agni. Hic de-
dinumerarenemo poterat, ex omnibus geniibus, et iri- Irionstrat nori ad eleclos, qui in hac viia laborant;
bubus, et populis, el linguis stantes ante thronum, sed ad eos qui in ccelesti vita cum Doniino requie-
a el inconspeclu Ayni... Et clamabant vocemagna, di- scunljheec perlinere.Non enim sancli de magna tri-
cenles-:Salus Deo nostro; qtti scdel sttper thronum, bulalione, sed ad magnas tribulaliones perferemias
et Agno. Per lurbam superiorem, quoe numero com- in muiidum veniunl, b sicut dicit Salomon : Homo
prehenditur, elecli qui in Ecclesia Dei singulis lem- ad laborem nascitur, el avis ad voiatum (Job. v, ").
poribus laborant, designantur, sicut jam diximus. Et Et Dominus dicit in Evangelio : Beati qui perse-
quia multi sunt vocati,-pauci vero elecli (Maitli. xx, cutionem patiunlur propter justiiiam ; quoniam ipso-
16), et in comparalione reproborum exigua est lurba G rum est regnum cwlorum(Mallh. v, 10). El Paulus
elecforum, non immerilo numero centum quadra- dicil : Per tiiullas tribulaliones oportet iios inlrare in
ginta quatuor millium, elecli qui singulis tempori- regnum cmlorum (Acl. xiv, 21); hic enim leihpus
bus in Ecclesia Dci laborant, designanlur : in cce- est iribulatioriis, illic tempus pacis. Sancli itaque
lesli vero bealiludine, ubi singulis temporibus ex de magna tribulatione veniunt, quia ab bac vita
omnibus genlibus, tribubus et linguis congregantur, subtracii, ubi lempus iribulalionis est, in aeterna
tauia eorum efficilur multitudo, tit nullo numero quiele collocantur. Laveruril auiem slolas suas,
coniprehendi possit. Per stolas autem albas mun- qilia animas suas in liac vita positi, ab bmnibhs sor-
dilia auimarum designaiur: palmee vero in signum dibus peccalorum mundaverunt : primo quidem
victoriae ponuntur. Palmas igilur non solum sancti BS©PerbaPlismum> postea vero per pcenitentiam el
martyres quibus victoria specialiier ascribitur, sed lacrymas, ac misericordiae opera, et in coeterisbonis
el omnes electi, qui in hoc soeculo posili contra vi- operibns. Quaeetiam in sanguine Agni dealbaiaefuisse
sibiles et invisibiles hosies forliter dimicarunt, in dicuntur; cjuia animae electorum, quee anlea erant
ccelesti bealitudine possident. Palmae aulehi praemia riigrcdine peccalorum involutae, per fedemplionem
sunt victoriae sanclorum; qui et voce magna cla- "sanguinisChrisli candorem muriditiae assumpserunt.
mare dicunlur: Salus Deo noslro, qui sedet super D (Yers. 1S.) Ideo sunl anle thronum Dei, et serviunl
Ihronum, el Agno, sancti Dei numquarii cessant a ei die ac nocle in lemplo ejus. In conspectu namque
laudibus Dei, nec tamen laborest in laudandoDeum; Dei sancii Dei assisiuni, ac yisione ejtis indesinenter
'
quia sicut dulciseslsanetis visio Dei, sic ellaus Dei. perfruuniur. Templtim vero Dei cceleslehi patriam,
(Vers. 11,12.) Et otniies angeli stabanl in cifcuilu servitium Dei amorem Dei vocat. Quod enim servi-
Jftroni, el seniorum, el qualuor animalium, et cecide- lium tam acceptabile Deo, quarii ut diligaturex loto
runl in medio throhi in facies suas, et adoraverunl corde, toiaque virtuie? Et quis ila ardenter diligit
Deum, dicentes: Amen, betiedictio,et clarilas, et sa- Deum, sicut illi qui assidue conlcmplaritur faciem
pientia, el gratiarum actio, honor, el virlus, ~etforti- ejus? Et qui sedel super thronitm, liabital super illos.
ludo Deo noslro-in smcuia sceculoruin, ainen. Supe- Tlirorius Deisancti Deisunt, sicut supeiius diximus.
rius millia milliuni angelorum in circuilu throni Qui ergo designanlur per Ibrontim Dei, ipsi sunt
a Itainss. ac Gill: edit.; al fiom. econlrarib post Salus Deo nbstrb... el Agno.
vocem Agni addidit : amicli slolis ulbis, ei palmm in b Rbm. edit., sicut dicitJob. Sed Aucloris lapsum
manibus eorum. Post voccmvero dicentes resecavii, cum mss. acGill. malunius fetihere.
'
S47 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. i 848.
super ffuos babilat Deus : babilal vcro stiper san-.A El quia ea quaain nalivitate Christi gesia stint, spi-
ctos suos Deus, cum eos suo lumine illuroinat, cir- ritalem inlelligenliahi obtinent; septimum sigillum
cumdat et luelur. <? Chrislus aperuit, epro ea qtiae per significaiionem
(Vcrs. 16.) Non esurient, neque sitient amplius. gesla sunt, doctoribus Ecclesioe per inspiralionem
Cum Dominus dicat in Evangelio : Beati qui esuriunt Spiriius sancti manifestavit. Factum esl silenlium in
et sitiunijustitiam; quoniamipsi salurabuntur (Mallh.v, cwlo quasi media hora. Pef silentium pax quae ab
6); cur hic sancti Dei numquam esurire dicuntur? Oclaviano Augusto.Christo nascente, per universum
Sed sicut superius diximus, non ad electos, aqni in orbem facta esi.designalur.Mediaaulem hora silen-
bac vita commorantur : sed ad eos qui in coelesli lium factum esi, quia pax quam Ecclesia in iniiio fidei"
bealiludine cum Deo exsullant, hoc pertinere cre- apud paganos babuit, pauco tempore mansit; nam a
dendum est. Jusli namque in bac vita positi, videnles Nerone imperatore interrupla esl, et Petro Pauloque
hominum injustiiias, esuritint et sitiunt jusliliam, interfectis, praecepii,omnes cbristianos persequi.
cupienles omnes bomines justos esse, sicut ipsi sunt. (Vers. 2.) Et vidi sepiem angelos stantes in con-
Esuriunt et siliunl eliam, ut sua juslitia quolidie spectu Dei, ei datw sunt illi septem lubm. Ordo is"lo-
crescat, esuriunt et sitiunt viiam asternam. Animae rum septem angelprum in sequeniibus est; nam
vero sanetorum non esurient neque silient amplius; -B sicut preeco ante regem aut principem mittiiur, qui
b quia quod esurierunt, jam percipere roeruerunt. ejus adventum annuiiliet; ita et Joannes, quiamagna
El non cadet supcr eos sol, neque ullus wslus. Per eraiit quae per angelos designabanlur, eorum me-
solem tribulaliones quas sancti ab hominibus perfe- moriam facere voluit, anlequamad eorum narraiio-
'
runt, possumus inielligere : per eeslum tentationes nem veniret.
deemonum, sive voluptates carnales. Et quia sancti (Yers. 3.) El alius angelus venil, el stelil anle al-
in hac vita positi perseculiones iniquorum hominum tare, habens thuributuni aureutn c in manu sua : cl
tolcrando vicerunt, tentationes daemonumsuperave- data sunl ei incensd multa, ul darel de oralionibus
runl, desideria camalia in se exstinxerunt, in ccclesli sanplorum omnium super allare aure.utn, quod esl anle
beatiludine positi, nullum laborem in perjieluum Dominum. Iste ang^lus Christum siguificat : veuit
senliuiit. autem, quia per incarnationis mysterium in mundo
(Vers. 17.) Quoniam Agnus, qui in medio throni apparuil: per aliarejaulem aureum Ecclesia designa-
esl, regel itlos. Regit Deus sanctos suos, cum volun- tur. Qni anle allare Sletisse dicitur; jacebat namque
tales eorumita disponit, ut nihil velle possint, nisl Christus in incredulis, qui eum purum hominem aesti-
quod Deus vult. Et deducet eos ad vilm fonies aqua- mabant: stabat vero cum fidelibus, qui eum Deum
rum. Yitae fons Chrislus esl, qui dicit: Ego sum vita ,Q verum esse credebahl. Ante altare ergo stetit, quia
(Joan. xiv, 6). Quod enim sine illo esi, mortuum apostolis et caeteris jcredentibus, ex quibus Ecclesia
est: quod vero in illo est, vita est. Ad vllse fonlem lunc constabat, quod Deus esset, manifestavii. Per
Christus sanclos suos ducit, quia ad semetipsum thuribulum vero quod in manu lenebat, eorda
ooS ducil; ut.sint unum cum IIlo. Per aquas eosdem aposlolorum, caeteijorumque fidelium demonstran-
sanctos possumus intelligere; ipse est quippe et lur. Quod aureum fuissedicitur, quia corda discipu-
fons aquarum, quia ab ipso procedit omnis sanctilas lorum per fidem purificata, et per sapienliam quam
electorum, sicut ipse dixit: Sine me nihit potestisfa- a Ghristo didicerant, eranl inaurala. Quod tburibu-
cere (Joan. xv, 5). lum in manu lenuisse dicitur, quia eorda apostolo-
Et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eortim in manu Dei erant, sicul dicit Salomon : Cor
rum. Quia tenipus flendi hic fuit, lempus ridendi in regis in manu Dei, quocumquevoluerit inclinabit illud
illa beatiludine erit, sicut Dominus dicit: Beati qui (Prov. xxi, 1). Numqnid cor islius Salomonis in
nunc lugent, quoniam ipsi consolabuntur(Matth. v, 5). mariu Dei erat, quando idola ajlorabal? Numquid
CAPUT VIII. — (Vers. 1.) El cum aperuissel si- cor Anliochi aut Herodis in manu Dei erai? Num-
cjillumsepthnum. Apertio septimi sigilli ad nativita- quid corda reguni jsanctos. Dei persequenlium in
lem Christi pertinet : sed queerendum nobis est, cur Dmanti
; Dei erant? In manu diaboli erant, qui ad
in septimo, non in quinlcloco. ponalur. In Genesi quaecumque volebat facinora, ea inclinabat: corda
scriptum est, quia sex diebus fecit Deus cuncta, vero regum spiritalium, id est, sahctorum in manu
quoe ex ccelo et lerra origmem sumpserunt, septimo Dei suni; etideo quoeuriiquevolueril, inclinabit ea.
aulem requievit; et idcirco vocavil diem septimnm 535^ Seqnitur :<Et data sunt ei incensamulta. Iu-
sabbalum, id est, requiem (Gen. u, 2). Quoeest au- ccnsa niulia praecepta sunt Evangelii; incensa enim
tem requies noslra, nisi Chrislus? Non inconve- in htiribulo ponuntur, utealoreignisaccepto, flagran-
nienter ergo in scpiimi sigilli aperlibne nativitas tiam odoris sni circumquaqne spargant: similiteret
Chrisli ponitur; quia ipse est requies omnium san- Cbristus doctrinanf Evangelii in cordibus"discipulo-
ctorum suorum, quae per septimum diem figuratur. rum suorum posuityquiigne charitatis succensi,odo-
'
_|
a Edit., qui in hac vita sitnt positi, loquitur : qui textu. I
, .
videntes: lacuna vero suppleta est ex mss. p Rom. edit. resecaverat, el data sunt ei... anls
b Eaedem edit., quia esurierunt, jumque percipere Dominum : vel ut Gill., anle thronum.
viiam wlernaniimeruerunt: mss. aulem ul in con-
849 IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DK YISIONE QUARTA. 8S0
reni fidei suae per omnes gentes sparserunt. Unde et £i congregaret in unum (Joan. xi, B0-52).Numquid ii qui
sequilur : Ul darel de oralionibus sanclorum omnium in Chfistum credituri eranl, qui per universas gen-
super altare aureum, quod est in conspeclu Dei.Genera tes dispersi idolis serviebant, filii Dei erant? Erant
orationum plura sunt; orant hamque fideles verbis, itaque jam filii Dei per praedestinationem ; quia jam
Deum deprecautes,ut dimiltautur eis omnia peccala praedestinati erant ad vitam aeiernam. Congregali
eorum :oraut eteleemosyiias largiendo,sicutdicit Do- sunt vero poslea in unum, quando per lidem, quam
minusin Evangelio: Date eieenwsynam,.elecceomnia in baptismatesusceperunt, corpori Ecclesieesuntso-
niunda sunl vobis (Luc. xi,42). Et in alio loco scri- ciali. Misit ergo angelus ignem, quem in tburibulo
pium cst: Sicul aqua exstinguitignem, ila eteemosyna posuerat, in terram ; quia doctrinam fidei, quam in
exstinguit peccalum (Eccl. m, 35). Orant etiamdi- cordibus apostolorum posuerat, per adventum Spi-
miltendo proxirnis, quaein eis deliqueruni,sicutJ)o- ritus sanetiin cordibus Judeeorum, qui per incredu-
minus dicil in Evangelio : Si remiseritis hominibus lilalem lerra erant, per ora aposiolorum effudit.
peccalq eorum, el Paler vesler cwlestis dimiilet vobis , Facta sunt fulgura, voces-,etlonilrua, el lerrm mo-
peccaia vestra (Matth. vi, 15).Orant nihilominus et lus. Per fulgura viriules quav per apostolos fiebant,
praecepla chaTilatis servando, quemadmodum scri- per voces praedicaiio, per lonitrua auiem commina-
ptum esi,quia universa deliela operit charitas (Jacob. \3 lio ignis aeierni designatur : per terrae molus vero
v, 20). Ille igilur salubriter orat Deum, qui servat conversionem Judeeorum possumus inielligere; con-
mandata Dei; nihil enim prodest nobis clemenliam versi sunt namque ad poenitentiam per prsedicalio-
Dei verbis implorare, et operibus irritare. Super nem beatiPelri, sicntliber Acttmm apostolorum nar-
altare ergo aureum de orationibus sanctorum dedit rat : lis, inqtiit, audilis, compuncli sunt corde, et
Dens, quandosuper cordacredenlium fidem, doctri- dixerunl ad Petrutn et ad reliquos aposlolos : Viri
ham, actusque apostolorum, caeterorumque praedi- fralres, quid faciemus ? Osienditenobis (Acl. n,'37).
calorum posuit; ul haberent unde erudirentur et Et in sequenlibus scriptum est, quia ad banc pri-
quod imitarenlur.. . niam Petri praedicationem crediderunt ex iilis tria
(Vers. 4.) Unde el sequilur.: El ascendiifumus millia, poslea vero innumerabiles. Hunc ignem, id
aromalum de oralionibus sanctorum, de munu angeli in est, Spiritum sanclum, super nos qui lerra sumus,
conspectuDei. Per fumum aromatum non solum ora- misericordia Domini nostri Jesu Cbrisli effmidere,
tiones fidelium, sed etflagrantia bouorum operum dignetur ; ut ex carnalibus .spiriiales b efficiamur,
designatur, queeab Ecclesia indesinenter ascendit in qui vivit et regnatin saeculasaeculorum, amen.
conspeciu Dei. Qui fnnuis de manu angeli conscen-
dere dicitur : quia quidquid boni fideles faciunt, ope- (C DE VISIONE QDARTA.
rante Deo faciunt, sicut dicit ipse : Sine me nihit po-
teslis facere (Joan. xv). Gratia Dominl nostrl Jesu Christi largiente, de
(Vers. Tt.)Et accepil angelus thuribulum, et implevit apertionibus seplem sigillorum paucadiximus, nunc
illud de igne allaris, et misil in ierram. a Et facla sunt de canlu tubarum septem angelorum, qui sequitur,
fulgura, voces, el lonilrua, el lerrm moius. Per ignem aliqua proferanius. Per septem angelos doclores, qui
Spiritus sanelus designatfir : angelus itaque, id est, ad erudiendum populum Dei a Deo missi sunt, et
Cbristus ihuribulum, id est, corda discipulorum, de -milfentur usque ad finem,designantur. Et quia sa-
igne altaris, idest, de Sjiirilu sanctoimplevit; quando cramenta divinarum scripiurarum docloribus Eccle-
post ascensionem suam in ccelum, decimodieSpi- siae perspicacius, Deo inspiranle, quam ceeterispa-
ritusanelo misso de eoeSo,corda discipulorum im» tuerunt, rationis ordo poscebat, ut post reseralio-
plevil, ac scientiam omniuni linguarum dedit. Etsi nem sigillorum quee apertionem divinarum Scriplu-
per altare Ecclesia designatur, cur Spirilus sanctus rarum significal, septemangeliponerenlur, perquos
antequam darelur, ignis altaris esse dicilur, sicut omnes doclorespopuli Dei designanlur, qui scientiam
idem Joannes dicit : Nondum erat Spiriius dalus ; divinarumScriplurarum locupletius perceperunt. Et
quia Jesus nondum ftteral glorificatus ? Sed Spirilus D sicut omne corpus eleclorum in seplem.partes divi-
sanctus aniequam dareiuf, ignis allaris erat; quia simus, ita et septem angeli lubis cecinisse visi sunt:
per remissionis gratiam jam eum Ecclesia posside- per quos omnes doctores populi Dei designaniur,
bat. Nam Dominus anle passionem suam promisitse quamvis ab eo ordine parumper discrepenl. Nam
Spiritum sancium daturum discipulis suis ; eiidem superius per poderem, ° quae talaris est lunica, et
Joannes cum verba Caiphae posuissel dicentis : Ex- prior in ornameniis Domini ponitur, ul et in se-
- pedii vobis, ut unus moriatur homo pro populo, et non quentibus per primum cornu Agni, jusios qui ante
lota-gens pereat, inlulit dicens : Hoc autem a semet- diluvium fuerunt, diximus fuisse designaios : per
ipso rton dixil, sed cum esselpontifex anni illius, pro- zonara vero auream in corpore Cbristi, et per se-
phetavit quia Jesus morilurus erat pro gente ; et non cundum cornu patriarchas et caeleros qui ante Le-
tanlumpro genle, sed ut filios Dei qui dispersi eranl, gem fuerunt :hic autem per primum angelum doclo-
a Et facla sunl vit el regnal cum Deo Patre in unilate Sphitus
et terrw molus, in Rom. edit. ' ~sancti
ibeo hrota sunt. per" immortalia smcula smcuiorum, amen.
b Ccfdex..Gein.i efficiamur}ipso adjuvanle}mti U- Qnw laiaris esi tunicd, dCesl in riissi
8S1 AD OPERA SANCTIAHBROSH APPENDIX. 852
i
res qui ab initio mundi usque ad Legem fuerunl, Ji ris sni jnonli asîmilattir ; ct propler spiriialem in-
per secundum doclores Legis designantur. telligentiam, quae in Lege refulgebat, igne ardere
(Vers. 6.) Et septemangeli paraverunl se, nt lubis dicilur. Ipse vero Hebraicus populus uropter magni-
canerenu Per tuboe cantum 53®* preedicatio desi- ludinem scelerum per mare designatur.
gnaiur; pracdicatores quippe sancti ad hoc semper (Vers. 9.) El facta est iertia pars mqris sanguis, el
paratiexisiunl, ut quoscumquepossuni, per dociri- morlua esl lerlia pars crealurw,qum habebatanimas in,
nam suae praedicationis Deo acquiranl. mari, et lerlia pars navium inleriil. Omnis remissio in
(Vers. 7.) El primusangelustubacecinit.Per primum Lege sangtiinis effusione atque aspersione fiebal;
angelum, sicut jam diximus, praedicatores qui anle unde et Moysespopulum sanguineaspersit, dicens :
Legem fuerunt, designantur. Primus ergo angelus His est sanguis Testunienii,quod manddvitad vosDeus
luba cecinit, quiasancti viri quiante Legemfuerunl, (Hebr. ix, 20). Sed'et Aaron et filiosejus, ul mundi
quamvis nullam legem baberent, nisi naturalem, hoc efficerenltir ad offerendas hoslias Deo, idem Moyses
quibuseumque poterant, » suasisse credendi sunt, sanguine aspersii, hec sine sanguinis effusione re-
ul Deum crealorem suum timerent atque diligerenl, missio esse polerat {Exod. xxiv, 8).Perlertiamergo
et quod quis pati non vellet, alleri non faceret. Et partem inaris eleciiqui eo lempore fuerunl, desi-
'
facla est el
grando ignis, mixla sanguine, el missum B gnanlur : per sanguinem vero in hoc loco remissio-
est in icrram. Ea quae septem angelis tubis canen- nein peccalorum possumusaccipere.Tertia igilur pars
libus facla ftiisse visa sunt, in bonam parlem, maris in sanguinem versa est; quia elecii qui eo tem-
siculmihi videlur, accipienda sunt : sicute contra- pore fuerunt per observalionemLegis apeccaiis suis
rio effusio pbialarum sepiem angelorum, quoe se- mundari meruerunt;. Tenia vero parsereaturae, quoa
quitur, in malam. Per grandinem igiiur quse percu- babebal animas in'mari, et mortua fuisse dicilur,
tit, verba sanctorum virorum, quoecorda pravorum eamdem significatiorieni habet, quam el lertia pars
•liominum arguendo percutiebanl, designantur. Quce maris quaein sanguinemversa est. Per mareautem,
ignem et sauguinem permixlum habuisse describi- sicul jain diximus, mulliiudo peccatorum designa-
tur : per ignem Spirilus sancius designalur, qui in ttir : pisces vero cum ab aquis subirahunlur, animas
sanctis inhabitans suis, niinister vetborum eorum amitlunt. Elecli ergo quamdiu in aquis vitiorum suo-
exsiitit: per sanguinem vero Cbristus intelligiiur, rum versaiiliir, animas marinas habenl, peccalorum
qui et a Palribus saepe praedicius esl, el eoniin acti- videlicet lenebris involutas ; cum vero aul per ba-
bus praefiguraius : lerra autcin saeculihomines pec- plibniuin, aul pcenilentiam ab aquis vitiorum ex-
cato subdiiosdenionslrat. trahuntur, animas prisiinas quasi amiitunt, cum ex
El leriia pars lerrw combtislaest.... el omne fenum C malisboni efficiunliir, moriunturque diabolo, ut vi-
viride combuslumest. Per lertiam partein terree eos, "vanl Deo. Tertia igitur pars piseium animas emise-
qui per doctriiiam et exempla bnnoruni Jiominum runl, quia electi qui co tempore ftteruni, per obser-
salvi facti snnt, dcbemus intelligere : qui igue linto- vationem Legis moriui stint peccato, et cceperunl vi-
ris Dei atqnc amoris quidquid pravi in se fuit, com- vereDeo.Periiaves pulem^quaeaqtias sub se habent,
busserunt alque deleveruni. Arbores vero illos, qui illisque supereminent, principes gentis illius de-
principatum inter eos tenuerunt, significanl: ex qui- sigbantur. Terlia vero parsquae inleriit,eos designat,
bus nitilii jier doclrinam et exempla bonorum homi- qui ex eis justi fuerunt jtixla illum seiiium, quem
iium salvi facli sunt (Gen. xx, 17), sicut Abimelech dixinuts ; eo quod interierint et morlui sint peccato,
per Abrabam el per Job tresamici ejus {Job.xui, 8). et vixerinl Deo.
Per fenumautem viride,quod omne conibustum esse (Vers. 10.) El tertius angelus luba cecinit, el ceci-
-dicitur, ii designantur, qni et superius per tertiam ditiie cwloslella ardens tamquamfacula. Eaindem si-
partem terrae ct arborum quoecombusla est, id est, gnificationem habet slella quam el angelus ; signifi-
elecii, qui eo lempore fuerunt ; fenum namque vi- cal namque prophetas : sed queerendum nobis esi,
rlde difficile. accenditur,aridttm vcro facile consu- quomodo de coeloiri lerram cecidisse dicalur. Sancli
milur. Per fenum vero viride elecli, per aridum au- D in ccelum quodammodo conscendunt, cum eos amor
tem reprobi designanlur. De hoc arido feno pro- divinus ad coelestiajconlemplanda elevai: cadunl in
pheta dicil:b Verefenum est popuius. Exsiccatumsst terram, cum eos amor proximorum ad ima relrabit;
1
fenum, el ctcidil flos: verbum aulem Dominimanet in Ut praedicalione sua peccanlesad viam veriiatis re-
wternum (Esai. XL, 7); per fenum igitur viride, ii ducant; facula vero accendilur, ui tenebras noclis
-quifide erantviridi designantur, qui oinne quod in depellat. Verba igitiir propbelarum faculeofuerunl,
se reprobum fuit, igne charitatis combusserunt. qtiia tenebras peccatorum a meniibus hominum fu-
. (Vers. 8.) El secundus angelus tuba cecinil. Perse- gaverunt. Possunvus etiam per ignem faeulae Spiri-
cuudum angelum "Moyseset ceeieri Legis doclores ttim sanctum irilelligere, quo inflammati prophelae,
designautur. Et etce tamquam mons magnusigne aret multos ab iniquiiatibus correxerunt, ei qnoeven-
dens, mhsiis est in mare. Per monlem niagnnm lex tura eranl, prsedixerunt. Et cecidit in lerliam pariem
Moysi designalur, qtiee propler gravitatem ponde- fluminum,el in fonies aquarum. Per flumina et fontes
a Edit., stiflsisse«Miafi sunt; mss., suasisse cre- b Ita mss.; edit. vero, est populus. Per fenumigi-,
deticlisunt. iur viride, ii qui fidcles erant viri, designantur.
855 IN APOCALYPSIN.EXPOSITIO. DE VISlONE QUARTA. 8E4
dtiodecim tribus cum snis familiis designaniur : per A diderunt, intelligere. Obscurati stmi aaiuque eis
lerliam vero partem ii, qui ex eis ad vitani eeieriiani aposioH, qni eorufh doctrinaiii nori Solum spreve-
-praescriptierant, figurantur.Cecidii ergo stella in ter- runt, sed eiiam ipsos usquequaque persecuii sunt.
liam parlem fluminum, quia illi doclrinarii prophe- De bac eorurii.bbscuratione Boinimis dicll: Trade-
tarum acceperunt, et in cordibus suis plantaverunl, mini autetn aparentibns et fralribus et cogtiatis ct
qui ad vilam seternam proedesiinali erant. mnicis , et morte afficienl ex vobis. a El eritis adio
(Vers. II.) Et nomen slellw dicilur absinlhium. omnibus hominibus propter nothen meum (Luc.
Absinthium valde esl amarum : per absinlhium igi- xxi, 16).
lur-Commiitaiiones prophelaruni designantur, quas (Vers. 15.) El vidi et audivi voceinunius aquiiw
populopeccantiingerebanl,pra:dicenieseisqubdiiisi volantis per medium cwlitm,dicenlis vocemagna:Vee,
pceniteniiamgj^ agerent, in proedam et in captivi- vw, vas, babilanlibusin ierra d vocibus trium angelo-
latem hoslibus suis darentur ; et tjuod si nec sic pce- rum, qui erant tuba cuniluri, Per ficeluriiin hoc loco
nitereut, morte perpetua damnarenttir. Et facia est Ecclesia designattir ":aquila vero Cbrisluni et -ajio-
tertia parsaquarum in absinlhiutn. Illi amaritudinem siolos ejus demonstrat. Aquila ergo per medium cce-
pcenitentiaeper comminationes prophetarum assum- lum volabatel clamabat; quia Chrisluspfimum per
pscrunl, quossupeiius per lertiam pavlem aquarum 'B Judaeam, aposloli vero efus per unlversas gentes
diximus fuisse designalos, id esl, electi. Et multi Evangelium preedicaverUnt>.quas etiam persecutibi
liominesmortuisunl de aquis, quia amarm factmsunt. nes ab adversariis Ecclesiam esse passuram mullis
lllis namqueamariiudopcenitentiaemprlem ihltilit,qui modis praedixernnt. Ideoque iria vaeposuil, ex qiii-
salvi esse meruernnt; morini sunt enim secnndum bus pririium ad baereiicos pertinet, qui Ecelesiam
id quod mali erant, el vixerunt secundum id quod Dei multis modis impugnare eonati sunt: secuiulum
boni esse cceperunt. ad paganos, qui eamdem Ecclesiam Dei persecutl
(Vers. 12.) Et quarlusangetustuba cecinih Quarliis Siint, niaximamque fidelium mulliludineril ihterfe-
angelus Cbristuni elaposlolosejiis significat. Etper- eerunt: teriinm ad antichrisium, qui populum Dei
cttssaesl terlia pars solis, el leriia pars lunm, el leriia infinemundi debellaturus esl.Nec putare debemus
pars stcllctrum; ut obscurarelur lertia pars eontm, et quod tria vaead elfcctos pertineaiit, qul diversas
diei nonlucerelterlia pars, elnoctis similiter.Sol,luna, fealamitatesabimpiis pertulerunt: sed polius adeos-
et stellaead unam rem perlinenl; nam pef solem po- dem imjiios,qui easdem calamitales intulerunt.Uhde
ptilus Judaeorum,per iunam vero Synagoga,per stcl- et, Vw, vm, vw, habilantibus in tefra dicit; iriipii
)as aulem principes sacerdotum et pbarisaei desi- . namque qtii nihil aliud quam terram queerunt, habi-
i
gnanlur. Sed si obsciirationem solis el lunse atque G tatorestefraejure vocaritur :justi autem qui ccelestia
slellarumad eos,qtiiin Cbrislum noluerunt credere, semper desideranl, cceli babilatores recte vocanliif,
transferre voluerimus, ordo superiorperlurbabitur. sicut dicit aposlolus Paulus': Noslraautem cbnver-
Superius enim coinbusiionem leir-selertiae partis, satio in cmlis esl (Phitip. m, 20). .
quaesub cantu tubae primi angeli facta esse dicilur, CAPUTIX. — (Vers. i.) Et auinius "angetusiuba
conversionem tertiie partis jiiaris in Fangtiiriem,quee cecinit. Quinlus angelus defensores Ecclesieeorlho-
sub cantu tuboesccuiidiangeii facia fuisse visa est, doxaefidei designat: tuba ceclnerunt, quando' pfo'
conversionemnibiloniinus tertiae partis aquarum in defensione fidei omnibtismodis laboraverunt. Et vidi
absiulhium, queesub canln tuboe lertii angeli facta slellam de cwio cecidissein terram. Per stellarii ba>
fuisse legiiur, ih bonam parlein accipiendam esse resiarchae designaniur ; quia sicut stelleein Ccelofe-
denionslravimus;idcoquead electos pertinere. Con- fulgent; ila el isli aiitequamcadefent-, docirina el sa-
sequens est ergo tit percussionem solis el luneeatque pienlia reftilgebant in Ecclesia. De"cceloili terram
stellarum iu boimm pariem inierprelemur. Per ter- cecidit, quia ab Ecclcsia praecisi, corpori reprobo-
liaii) ilaqtie parleni solis, quoepercussa, id est, ob- rum, qui per terram desigriantur, sociati sunt. Sed
scurala est, ii qui ex populo Judoeorumin Cbristum quaereridum nobis est, cur primum heereticosf qul
crediderunt, designantur; obscurati sunt nanique ® J per stellarii et locustas designati sunt, posuerit; =et
impiis Judacis,sed refulserunl in conspeclu Dei. Si- posiea persecutofes, qui desigft&nturper'equiies lo-
militer et per lertiam parleiri lunse aique stellarum ricaios, de quibusin sequenlibus in cantu tubaj sexti
quse obseurala esl, ii qui ex arcbisynagogis atque angeli dicturus est. Quia aniequam imperatores Ro-
sacerdolibus el ex phaiisaeis in Ghristum credide- maiiorum Ecclesiam Dei persequi instiluissenl, hee-
Tiint,designantur; quiaelipsi propter lumen veruin, retici essecoeperuni, sicut Nicolaus, qui lemporibus
id est, Chrisium, quem percrperunt, obsCuraii sunt apostolorum exstitil, et multi alii. Et data cst illi
eis.quorum mentis ociilosdiabolus obcoecaverat, ne clavis pulei abyssi (Acl. vi, S).. Per clavem liberum
in Clirislum crederent; nam claritas solis lippien- arbitriurri haereticorurii; qnod Iiabuefunl in nialrjj
tes oculos obcoecatmagis, quam Hluminat. Possu- designalur ; perabyssum vero corda eorum : per pu--
mus vero per lertiam parlem die.iaposiolos, per ler- terln)-aiilem eoriim ora designaniur. Dala est igitur
liam aulem partem noctis eos qui ex gentibus cre- liaereticisclavis putei abyssi, quia permisit Deushae-
* Et eritis odio... propter 'nomen meum, ex oninibusmss. resliluitur.

85S AD OPERA SANCTI AMBROSUAPPENDIX. 856
reses esse, sicut dicit apostolus Paulus : Oportet hw- A J eos qui viriditateni fidei habebant, idest, quifidem
reses esse, ut qui probati sunl, manifestifiant inter vos quam profilebanlur, operibus implebant, neque san-
(I Cor. xi, 19). ctos prsedicatores.tqui non erant spinee vel tribuli,
, (Yers. 2.) Et aperuit puteumabyssi. Slella quaede ex quibus neque uva?, neque ficus colliguntur ; sed
ccelo cecidit, puteum abyssi aperuit; quia haeretici potius arbores bonorum operum fructus ferentes, ex
ad proferenda mala, quae in cordibus eorum Iate- quibus fideles populi reficiebantur, haeretici decipe-
bant, ora sua aperiierunl. Et ascendil fnmus putei, rent; unde el sequilur: Nisi homines,qui non habent
sicut fumus fornacis magnw.Verfumum doclrina hae- siguum Dei in fronlibus suis. Quid est autem signum
relicoruni designatur ; quia sicut fumus vento im- Dei, nisi charitas, de qua idem Joannes loquitur, di-
pulsus cito evanescit, ila et doctrina baereiicorum cens : Deus charilas est (I Joan. IV, 8) ? Possumus
per doctrinam sanctorum Patrum velut fumus evavero per frontes, quse qualitates mentium saepissime
nuit: per fornacem vero soepe corda impiorum de- demonslrant, corda|reproborum Intelligere. Illi ergo
signantur, sicut dieit propheta: Velulclibanusardens facile ab hoereticisdecipiebantur, qui signum Dei
cordaeorum (Ose. vn, 4). vivi, id est, charitatem in cordibus suis non ba-
Et obscuralusest sol et aer de fumopulei. Per so- bebant.
lem saepe Cbrislus intelligitur, in hoc autem Ioco B I (Yers. S.) El prmcepiumest illis, ne occiderenteos.
membra ejusdem, id est, praedicalores sancti desi- Quod dicit, prwceptum est illis, videlur mihi ad doe-
gnati sunt: per aerem vero populus fidelis, qui eis moiies perlinere; tariiaestenimnequilia daemonum,
subjectus erat. Sed quomodo electi obscurati sunt, ut si hoc Deus permisissel, statim ut iiomo moriale
quos pravitas hoeretica decipere non valuil? Sed ob- facinus admisisset,eum interficerent: sed exspeclat
scuraii sunt eis, quos haeretici decipere potuerunt, Deus homines impios, ut aliquando per pcenitentiam
qui et in sequentibus per locustas designanlur: ve- ad eum redeant et salventur, sive ut justi per eos
rum 538 claritas eorum caeteris fidelibus lalere probentur. Nam et Psalmista, cum de impiis loque-
non poluii, sicuti nec lucerna sub modio abscondi retur, preeabatur dicens : Ne occidas eos, ne quando
potest. obliviscanlurpopuli mei (Ps. LVIII,12). Etin Judicum
(Vers. 5.) Et de fumo exiemnt locustmin terram. libro scriptum est,, quia dimisit Deus Cbananeeoset
De fumo, id est, de doctrina eorum qui haeresiarchae Philisteeos; ut in eis experiretur Israel, et haberent
appellati sunl, magna multitudo haerelicorum gene- scientiain certandi ciim hostibus (Jud. III, 1,2). Prae-
rata est. In terram exierunl, quia a societate eleclo- cepit ergo Deus, id est, non permisil ut exlermina-
rum separaii, eis qui terra vocantur, id est, infideli- rentur, sive omnes heerelici, sive oinnes impii; ul
bus conjuncli sunt. Ei data est illis polestas, sicut /ia-' C haberenl jusli per quos probarenlur, sicut aurum
bent polestaletn scorpionesterrw. SaepeDeus dicilur quod probatur per igrieni.
dedisse, quod permitlit; permillit enim Deus impiis Unde et sequilur : Sed ul cruciarentur mensibus
male agere, ut ex eorum malis bona operetur. Per </«ino;«e. Permensesquinque omnetempus vitoeprae-
scorpiones vero possumus daemonesaccipere; quia seniis, quod in quinque aelalibus consislit, possumus
sicut scorpiones dum non praevidentur, corpora bo- intelligere. Prima namque a3iasest infantia, secunda
minum suo veneno inficiunt et exstinguunt: ita et pueritia, terlia adolesceniia, quarta juventus,quinla
dsemonesincautis hominibus venena malarum per- senectus ; quamvis beatus Gregorius, ul cum sex
suasionum ingerunl, el dum ad perpetranda scelera eetatibusmundi aelaies hominum conforniaret, sene-
perlrahunt, eorum animas veneno sueemalilieein- ctutemin duasparies!diviseriia.Iiiqiiinqiieergo men-
fectas occidunt. Polestas ergo locustarum, id est, sibus, id est, in omni jlempore vitseproesenlisnon so-
haereticorum.similiseslpotestaii scorpionum,id esi, lum haeretici, sed et pmnes imjiii crucianlur. Nam
daemonum; quia sicut daemonesin hoc semper in- velinl nolint, cum ad memoriam morlem pcenamque
sislunt, ut quoscumquepossunt deeipiant: ita et hae- quae moriem sequilur, reducunt; quamvis de pro-
retici tota virtute laborabant, ut quoscumque pos- speritatibus steculi videanttir exsultare.crucianlurta-
sent, in foveam suaeperdilionis demergerent. men inlrinsecus, eoi quod sciant se pro sceleribus
(Yers. 4.) Et prwceplumesl illis, ne Iwderentfe- suis aetemaliter esse cruciandos. E contrario justi,
num terrw, neque omneviride, neque omnem arborem. quamvis exlrinseeusidiversis modis affliganlur; in-
Quod significat fenum terrae, hoc et omne viride; trinsecus lanien de spe ccelestis glorioe,ad quam se
nam sicut superius (Sup. c. 8) sub cantu lubaeprimi pervenluros credunt.jexsultant. Possumus etiam per
angeli per omne fenuni viride, quod combustum esse quinque menses omne tempus bujus inundi intelli-
dicitur, electi qui primis temporibus fuerunt, desi- gere;primus namquemensis est ab origine mundi us-
gnantur : ita et hic per fenum terrae, el omne viride quead diluvium, secundus adiluvio usqueadMoysen,
fidelis populus est designatus : per arbores vero do- tertius a Moyseusque ad David,quartusa David usque
ctores Ecclesioedesignanlur. Prohibiti sunt ergo hae- ad Christum, qtiintusa Cbristo usque ad consumma-
reiici, ne laederentfenum terroe, neque omne viride, tionem sasculi. In iis ergo quinque mensibus omnes
iieque omnem arborem; quia non permisit Deus, ut fabricatores errorum cruciantur, sive eo modo quo
a Qudmvis beatus Gregorius... diviserit, communi omnium rflss. 8uctoritate|vindicatur,

857 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE QUARTA. 858
superius diximus,sivequod falsas adinvenliones suas A quando inhocJaboramus, utdiviliarum possessores
vident a verilale superari. efficiamur , ul habeamus unde desideria carnalia
• ~Et crucialus eomm ut crucialus scorpii, cum percu- expleamus. Amatores nostros sequimur, et non ap-
lit hominem. Diximus superius per scorpiones doe- prehendimus, quando misericordia Dei impediente,
mones esse designatos; nam slcul scorpio corpus ad hoc quod inutiliter desideramus, pervcnire non
aculeo vulnerat, ul per viflnus venenum intromitlat, possumus.
per quod hominem interficiat; a ita el diabolus aut (Yers. 7.) Et similittidineslocustarum similes equis
ira, aui superbia,autlibidine, aut aliqua delectatione paratis in prmlium. Per equos seepe preedicalores
earnali menlem vulnerai, ut per hoc venenum suae sancti designantur, sicut Habacuc propheta in can-
rnaliliae infundat,' animamque interficiat.Cruciaius lico suo loquitur, dicens : Viam fecisli in mari equis
ergo locustarumsimilis esse cruciaiui scorpii dicilur; tuis, in luto aquarum multarutn (Habac. III, 15). Yiain
quia hoereliciimitanles patrem suum diabolum, per fecil Deus in mari equis suis, in luio aquarum mul-
lenia verba alque composita nientes hoininum impe- larum, quando initio fidei pacem mundo largitus esl;
rilorum vulnerabanl, venenumque sui erroris ihfun- ut apostoli ejus per universas gentes, quaeper mare
denles, eorum animas necabant. Possumus quippe et lutum designalao sunt possenl discurrere , et se-
per cruciatum animarum interfectionem intelligere. B mina fidei spargere. Equi ergo Dei ad praeliumpara-
(Vers. 6.) Et in diebus illis quwrcnt hominesmor- baniur, quando proedicalores sancti ct verboet vir-
tem, et non invenient eam : el cupient mori, el fugiet tuiibus ad hoc armabanlur; ut genus bumanum de
mors ab eis. Haecsenlentia ad eleclos perlinet. In polestale diabolieruerent. Locustaevero similes equis
diebus illis, id est, in diebus quibus Evangelii gra- paratis in praelium esse dicuntur; quia sicul preedi-
tia per universum mundum refulget, qumrenthomi- catores sancti lota virtule laborabant, ut quoscumque
nesmortem. Queerebat P.iulus mortem persequendo possent, delaqueis diaboli eriperent: ita et haefelici
Ecclesiam Dei, et non invenit eam ; quia Cbristus ad hoc semper armabantur, ut quoscumque possent
qui est murus impenetrabilis, se illi objiciens, a decipere, in barairum suaedamnationis involverent.
morte quam quaerebat, ad viiam, quoe est ipse, vio- El super capita earutn tamquam coronwsimilesauro.
lenler reduxil. Fuerunt et alii mttlii, quiquaesie- Saepeper aurum sapienlia designatur, sicut superius
runt morlem aut Ecclesiam Dei persequendo, aul jam diximus : per coronas locustarum sapientia soe-
coelera mala exercendo : sed fugit mors ab ipsis, cularis oslendiiur. Coronee igilur locusiarum aurum
quia per praedicationem saneiorum ad vitam sunt Ipsae non erant, sed similitudinem auri habebant;
revocali-. Nos eiiam quosdam vidimus, qui quaesie- quia sa.pientiasaecularis, in qua beereticimaximecon-
runl morlem, et non invenerunl eam ; el cupierunt' J fidebant, aurum non erat, id est, sapieniia; sed po-
mori, et fngit mors ab eis. Scimus enim quosdam lius stultilia, sieul dicil aposlolus Paulus : Sapientia
fuisse, qui amplius quain oporlebat saeculumdili- hujus smculistuliitia esl apud Deutn (I Cor. m, 19).
gentes, multo lempore, riiultisque modis laborasseni, El faciesearum, sicut facieshominum.Honio ratio-
ut diviles ficrent, cupienles deliliose vivere, et nale eslanimal:per faciemverohominum divinarum
carnisg39 suai desideriaperficereb:sedcum ad id Scriplurarum scientiam inlelligere possunius, quani
quod opiabant, pervenire non possent, respuentes haeretici habere studebanl, ut per eam facilius sim-
saeculi falsa promissa, ad divitias ccelestes acqtii- plices qttosque deciperenl. Locuslae igitur facies ho-
rendas secontulerunt, aiquead earum perceptionem, niinuin habere videbantur, sed simililudo eral non
sicut credinius.bonisoperibus insistendo, pervenire \'erilas; quia hoereiici videbanlur quiilem scientiain
meruerunt. Yidimus nihilominus qnosdam monasle- habere divinarum Scriplurarum : sed procul a veri-
ria reliquisse, el ad sseeulum transisse, etin servitio lale disiabanl, quia eam non recle inlclligebant.
quorumdam hominum polentium se tradidisse; ut (Vers. 8.) El habebant capitlossicul capillos muiie-
terrenas diviiias atque possessiones, quas per se harum. Per capillos qui sine serisu praecidunlur, possu-
bere non poterant, eorum suffragiis obiinerent: sed mus maximam multitudinem siultoruin inlelligere,
ciim ad id quod desiderabant, pervenire non pos- qui-ab heeieiicis facile decipiebantur; quia sicut ca-
sent, sscculnm reliquisse, et ad monasleria sua re- pilli absqueinjuria proeciduntur,iia elisti ab Ecclesia
diisse, atque in bonis operibus vitam lerminasse. li sinealiquo dispendio jjraecisi sunl. Permulieresvero
ergo quaesierunt moriem, et non inveneruni eam; diversas Ecclesias possumus inlelligere. Habebant
et cupierunt mori, et fugit mors ab eis.De talibus igitur locustaecapillos sicutcapillos mulierum ; quia
Dominus sub specie Hierusalem ad propheiam lo- sicutsanctae EcclesiaeDeibabebanl lurmas suas, quae
quitur, dicens : Ecce egosepianiviam tuamspinis, el cerlis lemporibus ad divina officiacelebrandaconflue-
sepiam eam maceria, el semitas suas non invc.niet.Et bant : ita el hscrelici habebant jiopulos insanos, qui
'
sequelur amatores suos, et non apprehendet eos : qumin diversis locis conveniebant, non ad uiysteria di-
ret, et non inveniel eos (Ose. u, 6). Amalores noslri vina, sed ad diabolica celebranda. Et dentesearumsic-
sunt desideriacarnalia: amatores nostrossequimur, vl leonum erant. Officium denlium est, ul quidquid
a Ila el diabolus.... animamque utdivites fierent, etc.
interficiat, in co- omnes mss.,
diee.Gem. desideraliir. e Edil., ad minisleria divina, sed ad diabolica offi°
b Qmnesedii.; hi carhis iuw ciesideria
perficerenl; cia : mss. autem ut in contexlu.
859 AD OPERA SANCTI AMBROSII APPENDIX. 860
inira se cepcrint, terendo consumant, et in foveam A. . quaiuor libri Evangbliorum doeeni.
ventris demergani. Possumus ergo per leones et (Vers. li.) Quidjautem heecvox sexto angelo di-
dentes persecutores Ecclesioeinlelligere : per leones cai, manifesiat subdendo : Vade, et sotvequalnor dn-
quidem principes : per dentes autem eos, qui eorum gelos, qui alligaii sunl in flumine magno Euphrate.
iinperio sanclos Dei laniabant. Dentes igilur lncreli- Primum dicamus quid sint quatuor angeli, quid vin-
corum sicul leonum erani; quia sicut pagani Eccle- eula, quid Euplirates; et jmstea cur sexlo angelo
siam Dei persequebantur, et quoscumque poterant, praecipiat Evangelium, ' ui solvat qualuor angelos,
terroribus aique cruciatibus in perditionis voraginem diligemius investigabiimis. Nani sicuisuperius^Cflp.
implicabaht; iia et hoeretici quosdam potentes ho- 7) in apertione sexti sigilli quatuor angeli super
mines sibi socianles, Eeclesiam Dei persecuti sunt, qtiatuor angulos terrae stetisse visi stuii, tenenles
multosque more dentium minis et impressionibus quatuor venlos terrae; ne flarent super terram , jie*
afflictos, in ventrern suae malitiae demersertint. que in ullam arborem ': iia et hic sub canlu tubae
(Vers. 9.) El voxalurumearum,sicutvoxequorutn sexti angeli qualupr angeli in flumine magno Eu-
muliorum currentium in bellum. Possumus per alas phrate alligali essei referunlur. Eamdem ergo signi-r
verba haereticorum intelligere; quia sieul alaea terra ficalionem habent quatuor angeli isti, quam el illij
aves sublevant', ita Increlici suis eloqtiiis exlolle- B significani enim quatuor regna, Assyriorum videlicet,
banlur : per equos vero proedicalores designaniur, Persarum, Macedorium, atque Romanorum. Et quia
sicut superitis jam diximus. Vox igitur alarum locu- pojteslas qualuor regnorum, sieut superius diximus,
starum eratsicut voxequorum mulimumCurrentium ad Romanos secesserat, per quatuor angelos in hoc
iu bellum; quia sicut praedicalores sancii voces pfa> loco Romani designanlur : per Euphraien vero hic
dicationum emiltebatit, cum pergerenl ad bellum mundus inlelligitur. $uid sint ergo vineula quaiuor
contra diabolum , ui genus humanum de polestaie angelorum, superius mitnifeslal; nam supra scripium
ejus liberarent: ita et hseretici circumquaque discur- est, quia vidil Joannes angelum descendissede cwlo,
rebani, falsam doclrinam spargendo; ut quoscumque habentem signum Dei vivi: ct clamavil voce tnagna
possent, deciperent, et diaboio snbjugarent. qttpluor angelis, quibusdatum esl nocereierrw el mari,
(Yers. 10.) Etliabebanl caudas similes scorpionum, dibens: Nolile nocere terrw, el mari, nequearboribus,
et aculei erant in caudis earttm. Isaias propheta dicit qitoadusqnesignemus servosDei nostri in frontibus eo-
quia propbeta docens mendacium , eauda cst { Esai. rum (Apoc. vii, 2,'5). Per angeltim qui babebalsi-
ix, 15). Haeretici ergo qui propier notiiiam divinarum gnum Dei vivi Christum diximus fuissedesignatum :
Scripturarum prophetasse esse ocsiimant,-nonincon- vincula igitur qualuor angeloruin verba sunl Domini,
venienler cauilis scorpiontimassimilanlur, quiaeornm 'C ftbn quod Dominuslproeceperit persecutoribus, uta
doclrina falsaeral, et venenosa, undeetaculeos incau- perseculionecessareni, donccsemina fidei peromnes
dis babuisse dicnntur. Per aculeosnamqueblasphe- genles spargerentuf : sed ijuod polesiate fecit, hoc
mioe, qtias in divinis Scripluris iniermiscebaiil, desi- dicitur verbis preecepisse. Romani namque ante ad-
gnaniur. Et sieut scorpio innoxius esset, si aculeus ventiim Christi a coedibusel rapinis atque effusione
deessei ; ita et docirinsi liacrclicoriim bofla esset, Sl sanguinis generis liumaui a nullo modo saiiari pole-
hanc blasphemiis non fcedarent. Potestas earum no- rant. Veniens veroj Cbristus in carne pacem niundo
cere Itominibus mensibus quinqne. Quitt sint menses largitus est, et Rcimani qui ab effusione sanguinis
quinqtie superius dictum est. generis , humani riianus cohibere non poteranl,
(Yers. 11.) El fiabebant super se regem angelum pace ligati sunl, • atque ab effusione saoguinis
abyssi, cui nomenllebraice Abaddvn, GrwceApollyon, proliibili sunt. Prajcepil ergo vox, quae processit a
el Latine habetnomen Exierminans. Certum est omni- quatuor cornibus altaris aurei, sexto angelo qui ha-
bus haereficorum principem esse diabolurii, sicut Do- bebat tubam, ut solveret qualuor angelos ; quia do-
mietis dicit ad Job : Ipse est enim rex super omnesfi-' clrina Evangelii boc proecepit proedicaioribus verbi
lios superbice(Job. XLI, 25); unde et exterminator Dei, ul nullis minis, nuilis terroribus hominum im-
vocatur, eo qtiod exlerminator sil lotitis bonkatis. D piortim tcrreaniur; ut cessent ab officio proedicaiior
(Yers. 12, 15.) Vm unttm abiit, et ecce veniunl ad- nis, sieut Dominus Idicit in Evangelio : Noiile timere
huc duo vw. Et sextus atujelus tuba cecinil. Per sexitim eos, qui occidunt corpus, anitnam aulein non possunt
angelum marlyres designantur : sexlus angelus tuba occidere (Mallh. s, 28). Imperatores quippe Romano-
cecinil, quia marlyres Christi doetrinam fidei infide- rujn <>1 cieleri principes tCrrae, cum viderent rcligio-
libus propinaverunt. g40 ^1 uudhi vocemunam ex nem cbrislianam quolidie augeri, et culltiram idolo-
comibus allaris aurei, quod esl in conspeclu Domini, rum evactiari, intermiiiali sunl niorlemflmnibusqtii
dicenlemsexlo angeto. Per ahare aureum, sieut supe- CbrisUim-colerenl aut proedicarenl. Sextus ergo an-
rius jam diximus, Ecclesia designalur. Qualuor crgo gelus, id est, martyres, quatuor angelos, b itl esi,
cornna nltaris quatuor evarigelistas demonslrant s persecutores suos quasi solvenmt; cum propier in-
vocem ergo unam ex qiiatuor cornibus allaris aurei snperabilem evangclizandi eonslantiarh ad perse-
audissesedicit;quia unaestfides, unadoctrinaquam quendos eos se arniaverunt.
a Nutlo modo suliari polerattl generis huniani, b Edit., id est, prwdicatoressuos; reelius mss.j&f
islhaec omnia haec edil. debet auctoritati mss. esl, perseculoressuos.
801 . IN APOCALYPSIN EXPOSlTIO. DE VISIONE QUARTA. 862.
(Vers. 13.) Unde et sequilur : Et soluii sunt qua- i Ianlur. Et de oreebrumprocedii ignis cl fumus el
tttor angeli, qui parali eranl in horam, el diem, el sulphur. Per ignem impia praacepta imperatorum de-
mensem, el aimum, ut interficerenl tertiam parlem ho- signantur, quibus populus Dei inlerfici jubebalur :
minum. Soluli sunt qualuor angeli, quia impii bomi- per fumum vero honor deitatis, qtiem 3iissuls deferre
nes, paee abjecta, manibusque solutis, quas pax jubebaut. El recle per fufnumidololatriee falsiias de-
alligaveral, perseculi sutit populum Dei. Quod autem signalur, 541<Iu.,a sicutfumus a facie venli evanescil,
dicit: Parati eranl, impiorum hominum voluntatem ila el cultura idolorurri in cbnspectu praedicationis
demonstrat; quia anlequam lemjnis persecutionis evangelicae deperiit: per sulphur autem, sicut supra
veniret, voto paraiierant, utpopulum Dei inierfice- dictum est, blasphemise, quas Christo ingerebant,
rent. Sane lerlia pars bominum, ut superius diclum designanlur.
esl, eleclos significat. Porro quod in horam el diem, (Vers. 18.) Ab his tribusplagis inlerfecla est terlia
et mensem, et annum, quatuor angeli, ut interfice- pafs homhtum; id esi, mullitudo niarlyrum : per
rent tertiam parlem homirium, parati essedicuntur, ignem vldeiicel, fumum, nc sulplmr, quw procedebanl
possumus ad omnes impios, qui ab initio muridifue- de oreipsorum. Procedebat quippeignis de ore ipso-
runl, et erunl usque in finem, referre. Per horam rnm, id est, jussio impiissima, qua preecipiebaht
quippe lenipus ab inilio mundi usqne ad diluvium , B ut simcti Dei martyres intferficerentur : procedebat
per diem autem tempus a diluvio usque ad Legem, •et fumus, quia pra?cipiebaut ut honor deitalis ab
per mensem vero tempus sub -Lege, per annum au- omnibijs hominibus diis suis impenderelur : proce-
lem iempus sub gratia designatur. Iniis crgo quatuor debatet sulphur, id est, blaspliemiae in Christum,
temporibns sempef feprobi persequunttir eleclos. • praecipienles ul religio chrisiiaria fundiius de mundo
(Yers. 16.) Et numerus equestris exerciius vicies exstinguerelur.
millies dena millia, aiidivi numerttmeorum. Qui desi- (Vers. 19.) Poleslas enim equorum in bre ipsorum
gnantur per quaiuor angelbs , ipsi et per equestrem est, etin caudis ebium, Superius capita equorum, ut
exercitum, videlicel persecutores Ecclesiae. Exerci- leonum esse dicunirif : in ofe vero leonum dentes
tus autem perseeutorum equeslris esse dicitur; quia "consistuiil, quibiis conterunt et dilaniant omhia,
sicut iiabet Deus equossuos, id esi, sanctos praedi- quaeceperint. Possumusitarjue per denies carnifices
caiores , qui eura per universum mundum deporta- intelligere, qui in ore leonnm, id est, in poteslale
verunt; ita habet diabolus equos suos, id est, perseculomm positi, eorum imperio diversis crucia-
oinnes impios, super quos sedel, et ad perpelranda libus corpora sanetorum eruciabanl. Corpora igitur
diversa scelera impellii. Qui vicies millies dena mil- sancioruni perseculores" in ore, id est, in potestate
-iia esse dicuntur ; a per ifinilum namque numerum J liabebant, sed animas rion habebant, sicut Dominus
persecutortim innumerabilis multitudo exprimitur. dicit In Evangelio : Nolile thnere eos, qui occiduiit
(Yers. 17.) Et ita vidi eqttosin visione: et qui sede- corpus, animam auletn non possitnt occidere ( Malth,
bant super eos, habebcmtloricasigneas, ei hyacinihinas, x, 28). Et ideo poleslas persecuiorum lantummodo
et suiphurem. In hoc loco per equos insani populi, in ore eral; quia corpora sanciorum in polestate
|ier sessores auteni equorum principes terroe desi- b.ibebant, sed animas non habebani: occidere jio-
gnantur : per loricas vero, quae ictns gladiorum a se terant, quos vincere non valebani. Per caudas verO
repellunt, dttritia cordium reprobornm designatur, phiibsophorum atquepoetaruni doclrina designalur.
quae ad eorda eorum gladium spiritus, quod est ver- Natn caudm eorum similes scrpeniibus, habetites ca-
bum Dei, accedere non slnit. Quae loricse igneae, pila, elin iisnocent. Recle doctrina pbilosophorum
Iiyaeirilhinse,et snlpbureae esse dicuntur. Per ignem serpentibus assimilatur, quia pleiia erat vehenis
plane crudelitas mentis pefsecutorum : per hyacin- mendacioruin. Qui serpeiites capila habere dicunlur,
thum-qui -eoelifiguram habel, hnnor deitatis quem "quia omnes eirOres geniilium propfios habebanl
diis suts deferebaut, designatur : per sulphur vero "auctores. Pbteslas ergo equorufri in fcaudiseorum
quod fetet, blaspliemiaequasinGhristufnproferebant, erat, quiaperseciitoresEcclesiee perdoclrinam philo-
designantur. Persecutbres igitur loricas igneas et ' sopboiiirii vdlebant evertfefe religionem chrislianam.
byacintbinas atque sulphureas habtiisse dicuniur; ( Vers. 2,0,'lA.)Etcwtefi iiominesqui non suntoccisi
quia partim propter incredulilatem mentiscorda sua iniis plagis, neqtte'egerunl pmnilentiam gb operibus
- iiiduraverant, ut non solum in Christum non crede- manuum suarum; h vl non adorarenl dcemonia et
rent, sed eliam servos ej'us persequerentur: parlim simulacra uurea el argentea, et mrea, et lapidea, el
jiropter defensionem falsorum deorum, partim pfo- lignea; quie neqve videre pos&unl,neque audire, neque
pier blaspbemias quas in Chrislum proferebant, di- ambulare : et non egerunt pmnitentiam ab Jiomicidiis
•cenleseum magum fuisse et seductorem. Et capita suis, neque a veneficiissttis, neque.a fornicalionesua,
equofum erant tamquam capila leonum. Pcr capila "neque a furtis suis; subaudilur, pcrierunt. Tertia
equonim imperalores Romanorum designaniur j quia igiiur pars, quae interfecia est, salya facta est, id
capila esse videbanlur omnium.porsecntorum, qui est, electi, ex quibus niulii pfo Chrisli nbmine inief-
etiam propter insaliabilem rabiem leonibus aEsimi- feeti sunt : reliqni Iibeniissime occumberent, si ne-
a Sic edit.; mss. vero, per infinitum namque nunie- b Ila mss.;edit. autem, ut nbn adorarenl ido(q
rum. aurea, et argentea, et aurea, etc.
cessitas exegissel. Ceeteri vero, id est, pagani, qui }A sinistrum velus designalur. Possumus autem per
inChristum credere noluerunt, ut agerent pceniten- mare populum genlium iulelligere propter profun-
liam ab iniquitatibus suis, perierunt. ditatem ignorantiae,aique errorem : per lerram vero
CAPUTX. —(Yers. 1.) El vidialhtmangeluinfortem quae excolitur, ul ffuctum ferat, Judaeos qui excole-
descendentemde cmlo, amiclum nube, el iris in capite bantur per discijiliriam Legis, et fructum ferebant,
ejus. Quia superius adversilates Ecclesioenarraveral, cumproeceplalegalia, quamvis carnaliter,implebant.
quae ab baereticis et paganis passa est; restat ut de Pedem ergo suum dextrum Doniinus super mare
prosperitate ejus, qualiter inter persecutiones cre- posuii, quando specialius gentibus doclrinam Evan-
verit, narret. Conslat namque Ecclesiam in perse- gelii, quam Judeeis tradidii, sicut Paulus eisdem
culionibus crevisse, et quanlo amplitts opprimeba- Judaeis loquiiur, dicens : Vobis oportebal primum
lur, tanio amplius confortabatur, et crescebat: loqui verbumDei, sed quiarepellilisillud, etindignos
sicut de filiis Israel in figura ejusdem Ecclesiaescri- vosjudicastis wterncpvitw, ecceconvertimurad aentes
ptum legimus, qui quanto amplius ab ./Egyptiis (Act. xm, 46). Pedem sinistrum super terram po-
opprimebanlur, ianlo amplius mulliplicabanlur. suit, quando Legem Judaeisspecialiter tradidit. Sed
Angelus fortis Dominum noslrum Jesum Christum nullummoveai, quod posteriora prius eommemora-
designal, de quo dicit Psalmista : Dominusfortis el B verit, el priora poslerius; eo quod in divinis Scri-
polens, Dominus polens in prmlio(Psal. xxm, 8). piuris hoc saepeconiingat. Ad quod coniprobandum
Qui descendens deccelo amictus nube esse dicilur; unum tanlummodo exemplumproferamus. In psalmo
quia Dominus nosler veniens in mundum, carnem centesimo quinto (Vers. 17), cum dixisset: Aperla
quoeper nubem designata est, induit; ut per carnis csl terra, el deglutivit Datlian, 542 et operuit super
assumplionem se hominibus conformaret, quos re- congregationemAbifon : el exarsit ignis in synagoga
dimere veniebat. Per irini vero ejus miserieordia eorum, flaminacombkssilpeccalores;retro revertitur,
designalur, sicut superius diximus : per caput au- et dicil: Et fecerunlvilulum in Oreb, el adoraverunt.
lem ejus divinitas in hoe loco intelligitnr. Irim in sculptiie : nec inconvenienler per Idexlrum pedem
capite babebat, quia ejus divinitas anle incarnalio- novum Testamentum, per sinisirum aulem velus
nem suam lanlam misericordiara assumpserat, ut designatur; eo quod velus Teslamenlum umbra fue-
homo fieri pro hominibns non dedignaretur, el ad rit novi Tesiamenti.
ullimum pessima morie damnari. Ei faciesejtts erat (Vers. 3.)Et clama«il,quetnadmoduincnm leorugil.
sicut sol. Saepeper solem Dominus designalur; quia Clamavit Christus per legem, sed non quemadmo-
sol omnes creaturas visibiles suo splendore alque duin cum leo rugil; quia in una domo Israel vox
piilchriludiiie antecedit : sed quaecreatura polerit' G ejus ianlummodo audila' est : clamavit poslea per
comparari sno creaiori? Yerum per figuras visibiles Evangelium, quematimodumcum leo rugii; quia in
saepe invisibilia deinonslrantur. Iu corde igittirelec- omnem mundumvox ejus inlonuil. Et cumclamasset,
tortim Cbristus sol est, quem cernere per spem nullo locula suni seplem-tpnitrua voces suas. Per septem
modo desistunt, et ad hujus pulchritudinem intuen- tonitrua seplem virtutes possumusaccipere. Clama-
dam pervenluros essese credunl.' El pedesejusiam- vit 1Cbrislus per Legem, sed seplem lonitrua non
quam columna ignis. Per columnam ignis Ecclesiam sonuerunl: clamavii per Evangelium, et locuta sunt
possumus accipere; a sive quia Spiritu sanclo ig- septem lonitrua voees suas. Nam illis quibus Lex
nita resplendel, sive quia amore Dei atque proximi dicebai : Maledictusiqui non reliquerit semen suurn
indesinenter ardet. Per duos vero pedes duos po - in Israel; et quibus job boc plures uxores alqtie con-
pnlos intelligere debeuius. Ex duobus ergo pedibus cubinas habere licilum erat, pudicitiae tonitruum
una columna efficiiur; quia cx duobus populis, ex necdum sonueral. Similiter et illi, quibus Lex dice-
Judaeisvidelicel atque gentibus, una Ecclesia Dei fa- bat: Oculutn pro oculo, denletnpro dente; et qualem
bricamr. Possumus eliam per duos pedes duo Tes- inflixerit quis macitlam, lalem el sustinere cogatur
tanienta intelligere, sicut in sequentibus pleniusi (Exod. xxi, 24); necdum lonitruum palientiae au-
demonslrabimus. Nec discordat a sensu su|ieriori,, dierant. Et illi tonitruum charitatis needum perfecte
eo quod vetus Testamentum Judeeis, iiovum autemi audierant, quibus j Lex dicebat : Diliges amicum
genlibus specialiter iraditum sit. tutim, el odio habebisinimicumtuum (Mattii. v, 43).
(Vers. 2.) Et habebal in manu sua libellutn aper- Idem et de caeieris virtutibus inlelligendum est.
ium. Hic Liber superius septem sigillissignalus fuisses Septem ergo tonitrua locuta sunl; quando per doc-
describitur; sed de ejusaperlione, Dominolargiente,, trinam Evangelii sublimitas virtutum ccepil de-
aliqua diximus. Libellum igitur apertum in manut monstrari. j
sua Dominus nosler Jesus Christus lenere visus est;; (Vers. 4.) Et audivi vocetnde cwlodicenlem mihi:
quia sensus divinarum Scripturarum doctoribus Ec- Signa qumlocula sunt septemtonitrua, et noli ea scri-
clesiae ipse aperuit. Et posttit pedem suutn dexterumi bere. Vox de coeloi vox est de Ecclesia : scribere
super mare; sinistrum autemsuper terram. Per pedeml vero est proedicare; quia sicut scriplor alramento in
dextrum, sicul diximus, novum Testanientum : per volumine scribit, unde Iegentes exercitenlur; ita et
I
I
A Ih edit. deerant; sive §ma
Spmtti sahcto ignita resplendet^hive, qusor&lituihuur &%mss';
863 IN APOCALIPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE QUARTA. 86(5
qnilibet doclor verba Dei seribit, cum ea praedicando \ dicit; quia ejusdem Spirilus sancli vox ftiil ilia,
in cordibus aiidientium plantat. Cur ergo per vocem cujus et ista. Per Joannem in boc loco omnes apo-
quae de ccelosonuit, probibitum est ne septemtoni- stolos intelligere debemus. Vox ergo divina -Joanni
trua scribererilur, in Aclibus aposlolorum, et 3n locuta est, ut iret ad angelum, et acciperel ab eo
epislolis Pauli invenire possunius. Ininitio namque librum; quia Spiritus sancli gratia aposlolis inspi-
fidei praedicatores saneli videntes infirmiialem gen- ravil, ut relictis omnibus, Chrisfum sequerentur;
lium ad fidem venientium, non suntausiîsauste- ut doctrinam Evangelii ab eo perciperent.
riora Chrisii praecepia committere; ne forte duritia (Yers. 9, 10.) Et abii ad angelum, dicens ei ut
praeceptorum territi, non auderent a.d fidem Christi daret mihi librum. Abierunt apostoli ad Cbristum,
suscipiendam accedere, sicut Paulus apostolus dis- utab eo doctrina divinarum Scripturaruin iristrue-
cipulis suis scripsit, dicens : Tamquam parvulis in rentur. Et dixil milti : Accipe, el devora illum, et
Chrislo -lac vobis polutn dedi, non escam; nondum faciet amaricare venlremluum, sed in ore iuo erit dulce
enim poleratis, sed nec adhue quidem poiesiis; adhuc tamquam mel. El cum devorassem euni, atnaricatus
enini esiis carnales (I Cor. m, 2). Sed et apostoli est venter meus. Per <>sin quo sapores discernunlur
qui erant Hierosolymis, eis qui ex gentibus credi- corda aposlolorum intelligere possumus : perven-
derant, mandaverunt, dicenles : Placuit Spirilui B trem aulem in qno omnes spurciiiee commorantur
sancioel nobisnihil imponerevobis oneris, nisi ul abs- corporis, memoriain peccalorurh intelligere debe-
linealis vos ab escis, qum idotis itnmolanlur, et a for- mus. Liber igitur dum devofaretur, ut mel dulce
nicaiione, et suffocato, el sanguine (Act. xv, 28). iuisse dicitur; quia divina Scriplura dum in mentc
Yox ergo de ccelo Joanni loquitur, ne seplem lonir revolvitur, vitamqtie aelernam mandala Dei custo-
trua scriberet; quia aposloli qui per ccelum desig- dienlibus reproiniltit, dulcis ut mel in corde effici-
nantur, primis preedicatoribus praeceperunt; ne tur : cum vero meniem a superioribus ad-inferiora,
noviter ad fidem venienles, subito ad celsitudinem id est, a contemplatione. cceleslis patrise adpeccaia
virtuium conscendere cogerent, donee in fide con- sua intuenda dedueit, pcenasque quas impii pro pec-
-
fortati, jam ad operaJionem virtutum transire pos- calis suis passuri sunt, ostendit, quoe anlea fuerat
sent. dulcisin demonslratione ccelesiis gloriae, amaraef-
(Vers. S, 6,7.) Et angelus quem vidi stanlem ficilur in peccatortim osteusione. Possumus eliam
supra mare et super terram, cumJevassel manumsuam, hoc de Joanne proprie intelligere, qui antequam
et jurasset per vivenlem in mternuin qui creavil cwtum, Evangelium scriberet, Palbmos in exsilium duclus
el ea quw in eo sunl; et terram, el ea qum in ea sunt: est: sedquia proplerabscnliam ejus baerelici Eccle-
mare, et ea qum in eo sunt; quia tempus amplius non C siam Dei invaserant, post reversionem suam de
erit, sed in diebus seplimi angeli, cum cwperit tuba exsilio ad eorum blaspbemias deslruendas compul-
canere, consumtnabiiurmyslerium Dei, yuod evangeli- sus est Evangelium scribere. Preecepit igilur vox
s&avitperservos suos prophetas. Nos quando juramus, divina Joanni, ul iret ad angelum, et acciperet ab
volumus ul firmum sit, quod loquimur. Dixisse ergo eo libnim; quia 54S Spiritus sanclus hoc Joanni
Domini jurasse est; quia fieri non potest ul qnod inspirando suasit, ut iret ad Cbrislum non passibus
loquitur Deus,irritum fiat, sicul ipse dicit in Evan- corporis, sed passibus,menlis, ad considerandam
gelio: Cwluttiel lerra transibunl, verba autem mea non divinitalisejus polentiam atque cum Palre aequali-
transibunt (Luc. xxi, 35). Cum igitur Chrisius per talem, ui de divinilateejus libellum omnibtis fideli-
vivenlem in aeternum, et per eum qui fecit omnes bus salutiierum posset conscribere. Devoravit vero
creaturas juravit, per semelipsum.jJiravit: Quia om- Joannes librum, cum scieniiam Evangelii quod pos-
nia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil tea scripsit, plenissime accepit. Liber itaque dum
(Joan.i, 5). Juravit aute.m non quibusdam verbis devoraretur, dulcedinera mellis ori exbibuil; quia
semetipsum obligando; sed dicendo ea quee ven- divina Scriplura quanlo amplius in corde ruminatur,
tura erant. Per septimum vero angelum proedicato- tanlo salubriorem dulcedinem menli exbibet. Pos-
res, qui in fine mundi futuri sunt, designantur, de D sumus atilem per ventrem, in quo escoe putrescunt,
quibus in seqtientibus dicemus. Juravit ergo Cbri- carnem hanc mortalera intelligere. Liber igitur qui
sttis, quod in diebus septimi angeli consummabilur in ofe dulcis fuit, amaritudinem venlri generavil;
mysteriumDei,quod,eyangelizavitper suos prophe- quia sancti viri quanto amplius in meditatione divi-
tas; quia praedixit quia tunc veniet finis, cum omnis, narum Scripturarum dediti.sunt, quantoque eorum
electorum numerus fuerit completus. metlitalio dulcior fit in menle, lanto majorem ama-
(Yers. 8.)Etvocetnquam audivi de cwlo ilerum lo- riludinem carni suae exhibent, affligendo.videlicet
a
queniemmecum, et dicentem: Vade, el dccipelibrunide eam jejuniis, vigiliis, abstinentia, caeterisque cru-
-manu angelislantis supra mare et supra ierram. Yocem cialibus, quibus caro atterilur.
primam eaiu dicit, quando de ccelo ei diclum est: (Vers.ll.)Etdixitmihi: Oportel lepropltelare ilerum
Signa qum locuta sunt septem tqniirua, et noli ea populis, el genlibus, et linguis, elregibus multis. Pree-
-scribere. Eamdem itaque. vocem seJterum audisse dicitur ei quod ab exsilio ad praedicaridum redilurus
a Edit., Abslinentia vitiorum, cwterisque,efc.; mss. oniiltunt, vhiorum.

867 AD OPERA SANCTIAMBROSIlAPPENDlX. 868
sit. Sed cura sancti Patres tradanl quod post rever- A quia Judaei propler incredulilatem suam paganis
sionem suam de exsilio lantummodo in Epbeso , et genlibtis erant corijuncli : sive iradili erant genti-
circa adjacentia loca ejus jiraedicaverit, ibique nior- bus, id esl, Romanis, ut ab eis delerentur atque
luus sit, el corpore requiescat; quomodopopulis, et exlerminarentur. Et civitatent sanclam cdlcabunt
genlibus, et linguis, et regibus muliis prophetasse mensibus quadraginta duobus. Subito saltum facit
dicilur? Sed piophelavil, id esl, praedicavit pcr ad Eliam aique Enoch, qui temporibus Anticbrisli
Evangelium suum, quod posiea scripsit omnibus venturi sunt : et pulchro satis ordihe, videlicet, ul
gentibus, ellinguis, etregibus multis; quia per om- qui Judaeorum dejeciionem per figuram airii prolule-
nes gentes disjiersum est, et in meditaiione ejns fal, 7 eorum reslaurationeini lacite siibncclerel; '
omnes lerrarum populi, regesque niulti proflciunt. conslai enim Judaebsin fine mundi per prxdicaiio-
CAPUT XI. — (Yers. 1.) El dalus est mihi cala- nem Eliae et Enochad fldemChristi esse reversuros.
mus mensurwsimilis virgm, dicens : Surge, et tnetire Civitatem iiaque sanctam, id est, Ecclesiam, Anii-
lemplum Dei, el allare, el adoranles in eo. Per cala- christus et ministri ejus calcabunt, id est, perse-
mum quo anliqui scribere solebanl, Evangeliumquod quenlur mensibos rjuadraginta duobtis, qui faciunt
ei dalum esl a Domino, et quod posiea scripsil, de- ires annos et dimitlium.
signatur : per virgam vero saepe disciplina accipi- B (Vers. 5, 4.) Et dabo duobus lestibus tneis, cl pro-
tur. Calamus igilur qui Joanni daius est, similitu- phelabunl diebtts inille ducenlis sexaginta, amicli
dineui virgae habuit; quia discijiliua christianorum saccis. Testes duos Dominus Eliam et Enocb vocal,
est Evangelium. Unde el lemplum et altare el ado- qui adventum ejus secundum praecurreni, sicut
rantes iri eo metiri praecipilur; per templum nam- Joannes praecurrilprimum. lisuntduw olivw, ei duo
que Ecclesia : per altare sancti el perfecli viri, qui candelabra in conspectuDomini lerrm stantes (Mallh.
iu Ecclesia consistunt: per adoranles atitem in eo v, 15). Oliva oleum ferl, quod supra candelabrum
coetera muliitudo, quae eorum doclrina instruiiur, postea ponittir, ut luceat omnibus, qui in domo
desigtiatur. Templum nempe Dei et altare, alque sunt. Per oleum in hoc loco sapicniiam spiriialem
adoranles in eo iinusquisquepraedicaiornielilur, dum possumus accipere; unusquisque enim oliva tunc
unieuique secuiidumpropriamcapacitalemspiritualis esl, quando apud se quieseens, per coniemjilationis
graliaedoctrinam Radministrat; aliterenim dciccndtis graliam Deo deseryire studel; qiiando illud implere
esf sapiens, aliter iusijiiens : aliter Iitteratus, aliler studet, quod Dominus dicil in Evangelio : Nesciat
illilteratus : aliler paganus, aliier christianus: aliler sinislra lua, quid facial dexlerd tua; ui sileleemo-
boerelictis, aliler caiholicns. Nam el Dominus dicit syna lua in abscondito: el Patef luus qui videtin ab-
in Evangelio, quia palerlamilias percgre proficiscens,C scqnciilo, reddel libi (Mdttlt. vi, 3). Candclabrum
vocavil servos sttos, et tradidil itlis bona suu. Ei uni A-ero tunc fit, quando illud implet quod Domiuiis
dcdil quinquelalenla, alii aulem duo, alii vero unum; dicit in Evangelio : Videanl opera vestra bona, et
unkuique secundum propriam virlulem (Mallh. xxv, glorificenl Palrem veslrum, qui in cwiis esl (Matlh. v,
14). -16). Duo igitur isli sancli modo oliv;v sunt cum in
(Vers. 2.) Sequilur : Alriutn aulem quodesl foris, aliquo loco terrae posili, ubi eos majestas divina
ejice foras, el ne meliarisiltud ; quoniam dalum csl comniorari praecepit, per contemplationis gratiam
gentibus. Si foris erat, quomodo foras ejici poierat ? Deo deserviunt: candelabra
i lunc fient, cum ad ex-
Per airium ergo Judeci designanttir : Judeei igilur plendum preedicationis suse b officium venerint,
foris erant per incredulitatem : sed Joannes el cae- quaudo omnibus, el fidelibus videlicel et reprobis
teri apostoli adhuc eos per amorem in cordibus vcrbum Dei annunitiabunt. De hoc candelabfo Do-
suis lenebant, sicut dicit aposlolus Paulus: Opta- niinus dicil in Evangelio : Neque accendunt lucer-
bam ego ipse analhema essea Christo pro fratribus nam, el ponunl eam sub modio, sed super candela-
meis, qui sunt cognati mei secunduin carnem, qui brum, ul luceal omhibus, qui in domosunt (Ibidi, 1S).
sitni lsraelilw (Rom. ix,- 5). Unde praecipitur ei, Lucerna quippesuper candelabrum ponitur, quando
ne illud meliatur, id est, verba praedieationis non D officium proadicationis sancio viro traditur, qui bo-
eis ministrct, sieut in Evangelio ipse praecipit, di- num quod praedical, flammis bonorum operum il-
cens : Nolite mittere margaritas vestras anle porcos ; iustrat : lucerna yero sub modio ponitur, 544
ne conculcenleas pedibussuis, cl conversielidanl vos quiindo officium praedicalionis alicui reprobo com-
(Malih. vn, 6). Et ad prophelam Ezeehielem Do- mittitur, qui bonum quod proedicai, pravis ftperibus"
niinus loquilur, dieens : Ecce ego adhwrescerefa- regit; ne lumen pfaebeat eis, qui iti dohio srinl*
ciam linguam tuam palalo luo, nec eris quasi vir ° sicul dicit sanclus Gregorius, quia-cujiis vila
objurgans'; qitia doinus 'vxasperans est (Ezech. vu, despicilur, reslat ut et praedicaiio ejus corileriina-
26). Hocque alrium datum esse genlibus dicilur ; tur. Duaeergo olivseet duo candelabra iri conspeclu
a Oihnesedit., admihislrat, aliter hwfeticis, dliter venerint, quando omhibus, videlicet fidelibUselinfi-
calholicis; mss. vero npbiscum faciunt. delibus, verbum,elc.
b Iia mss. nisi quod ubi alii, et edit. legunl offi- f Edit., sicut scriptum est: Cujus vila despicilur;
cium , Sag. habel myslerium , forte minislerium : omnes vero mss.banc fraudem potius quam lapsuni
totus auiem locus in edii. hoc modo exslat, officium restituunt. I
£63 IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE YISIQNE QUARTA. 870
Domini stare dieuntur; quia in lerra positi, illud }^Peraquas quas insanguinem converlere dicuniur,
tempus pra:slolanlur, quo officium praedioalionis populi designantur : sanguis autem ullionem divi-
suaeexpleanl, et morlis debitum solvant, sicut se- nam demonslrat. Aquas igilur in sanguinem con-
: verlent, quando genles quae a fide Cbrisii discesse-
quentia manifestant.
(Yers. 5,) Ei siquis voluerit eis nocere, ignis exiel rinl, perpeiuamorte esse danmandas suo judicio
de ore ebrum, el devorabil inimicos eorum : et si quis decernent.
volueril eos twdere sic oporlel eutn occidi. Qtiia Spi- (Yers. 7.) E( cutn finierinl teslitnoniuin suum, bes-
rilus sanctus loquilur per ora sanctorum, sicnt lia qnw ascendil de abysso, faciet contra eos belttim ,
Dnminus dicil in Evangelio : Non enim vos estis, el vincet illbs, el occidet eos. Restia baec Anticliri-
qui loquimini: sed Spiriiiis Palris vesiri, qui ioquitur liifli signiflcat. Faciel conlra eos betlum, quando -cos
invobis (Matth. x, 20); non incongue verba saiicto- peisequetur : vincet vero i//os non superando veiliis,
rum ignis vocantuf, sicut Psalmista dicit de Domino : sed inlefficiendo.
Igniium eloquiumtuum vehetnenler, et servtts luus di- (Yers. 8.) Unde el sequilur : Ei occidel eos, ct
lexil illud (Psal. cxvm, 140). Ignis igituf exiet de jucebunt corpora eorum in plctiea civilalis magnoi,
ore sanclorum islorum, et devorabit inimicos eo- quw vocatur spirilaliter Sodoma et JEgyplus; itbi et
rum ; quia doctrina eoruin ita errores Antichristi JB Dominus eorutn crucifixns esi. Si per civitatcm ma-
destruei, ut omnibus sanam menlcni possidentibus, gnam Hierusalem lerresircm volucriinus iiiiclligcre
iiibil videatur esse, quod asserere conabuntur Anti- propter hoc quod dicit: Ubi ei Dominus •eorumcru-
chrislus et minislri ejus. Quod auleni sequltur. El cifixus ~est,h a veritaieoberrabinuis ; eo "qiiodilla
si quis Dolueriteds Iwdere, sic oporlet eum occidi-,ad Hierusalem usque ad solum desirucla sil, el isia
eamdem rem pertinet. quac pro ea oedificalaesi, non in eo loco, sed in idio
(Vers. 6.) li habent poteslalem claudendi cwlum, siia esse dicatur : neque Sodoma el ^Hgypius di-
ut non plual diebus propheliw eorum : et habenl pole- cenda est, eoquoda chrislianis incolatur. Siniulque
stalem super aquas, convertendieas in sanguihem, et considerandum quia ubicumque in boe libro civiias
perctttere terram omni plaga quotiescumque vblueriftt. magna ponilur, Rabjlonem quae est civitas diaboli,
LegimusEliam oratione clausisse ccelum, eliterum et ex omiiibiis reprobis constai , significat.: Quod
aperuisse : sed etMoysen aquas in sanguinem con- aulem in platea civilatis magnoecorpora eorum pro-
yertisse. Non ergo putandum est Eliani minorem jicienda esse dicuntur, possumus.simpliciter intclli-
virlutem habere, cum ad explendum officium suoa gere, ut in tjiiacumque platea, guee ad jus alicujus
preedicationis veneril , cjuam habuil eo tem- reprobi perlineat, jaceant. Sed nielius mihi videuir,
pore, quo iuter liomines conversaius est, sed po- IC ut sicut per civitatem magnaui onines fe|)robos_in-
tiorem. Possumus eliam per coeluni Ecclesiam, per lelligendos esse diximus, ita ei per jilaieam corda
pluviam verba sanclorum sjiiritaliter intelligere; reproboruin inielligamus : jacebunt ilaque corpora
clauditur namque ccelum impiis, cum Deus suo ju- sanclorum in platea civiiaiis magnae;-quia sancli
dicio corda eofum ita obdurari sioit, ul liiilSomodo illis jacent, a quibus nullius esse momenii exisii-
verbo Dei aditufn accedendi ad cor suum- tribuani, mantur : e contrario fidelibus slant, qui qtianta sii
ut salvenlur. Naftfet prophela Esaias ccelum Judaeis eorum virtus alqtie gloria, cordis oculis inluenlur.
clausil, cum ei a Dominodiclum esl: Excwca cof Civitas vero diaboli non incoiivenieiner-Sodoma el
populi hujus, el aures ejus aggrava, et oculos ejus Êgyplus norninalur; eo quod Sodbma ceecilas,
claude; ne forte videant octttis, et auribus audiant, Jilgyptus leiiebi:ae inlerpreientur. Quis cnim dele-
el corde suo inielliganl : et convertanlur, ct sanetn eos riorem ceecitatem alque tenebras paiitur , quam ini-
(Esai. vi, 10). Clausit el ccelum a Ilieremias inimi- pii, qui praecipki gradu, ut iri cloacam inferni de-
cis suis, cum dicebat ad Dominum : Ne- propitieris meiganiurj uiala operando prbperare non desisiunl?
iniquitali eorum, -et peccalum eorum a facie tua non Inplaieavero civitatis riiagiioe,ubi Dominus cruci-
delealur. Fiani corruenies in conspeclu luo : in lem- fixus est, corpora saticlorum pfojMcienda esse
pore visitationis iuw peribunt (Jerem. xvm, 23). D descrlbuntur; quia sicul a niembris diaboli Christus
Numquid Moysesuon habebat poteslaiGm claudendi erucifixus est, ila ab eisdem ii diio propbetse occi-
ccelum et aperiendi, cui dicebal Dominus, cuin po- dentur. - . .
pultts peceassel :Dimiite me, ul irascatur furor meus (Vers. 9-12.) Et videbunt de populis, et tribubus;
cbnlra eos, et deleam eos, faciamque te in gentcm tna- el linguis; et genlibus corpora eorum per ires dies et.
gnam (Exad. xxxn, 10)? Sanfcti itaque-iiii qoibus- dimidiutn, et corpora egrum tton sinent poni in motiu-
dam elaudent ccelum, ut non descendat-super eos menlis : el inhabilanlcs terram gaudebunt .super cos;
imber miseMcordiaeOei,-eisividelicet, quosab erro- el jucundabuntur, et niunera miltent invicem; quo-
ribu5 Anticbristi revocare non poluerint: quibuSdam niam iiduo prophelw cruciuveruiit eos,qui habilabant
vero apefient; eis videlicct qubs ,ab eridrlbus Anti- terram. El posl dies Ires el dimidimn spirilus vilw d
christi revocaverint; imbreriique super eos pluenl, Deo intravitih eos: ~elsteleruntsuper psdes .suos^ el
quando siiis piecibiis:Deuni illispfbpitium efficient. limor magnus cecidil sttper omnesqui'."vide>-unt êos.
h Ita mss^; M edit. e contrario, o verilate non
aOmnescdit., Hieremias amicis suis; omnesmss,
inclius, Hieremias inimicis suis. itberrabimus'Mimis commode.- ,
871 . AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. 872
El audierunl vocem magnam de cwlo dicentem illis:: A Enoch multi ad pcenitenliam , multi ad fidem con-
Ascendilehuc. Et ascenderunl in cwtum in nube, ett vertenlur. Et decimqpars civiiatis cecidit. Non sanus
viderunt illos inimici eorum. Hoc si secundum bislo- serisus mihi videttif esse, ut per civilatem, cujus
riam implealur, hominibus qnidem incognitum, Deo> deejima pars cecidit, Ecclesiam intelligamus; eo
aulem nola sunl omnia. Possumtis autem et nos; quod hic sermo ad eivitalem magis diaboli, quam
huic historiae spiritalem intelligeniiam adjungere : ad civilatem Dei respiciat. Illius ergo civilatis in hoe
sed temerarium videtur illam historiam, quam locb decimam parlem corruisse dicit, quam superius
545 intelligimus, spiritalibus sensibus velle ador- civitatem magnam, j Sodomamque et J3gyplum vo-
nare. Nullam quippe domum exlra posili, interiusi cavit, el in cujus platea corpora isanctoriim per ircs
ornare valemus : sed ne omnino lacuisse videamur, dies et dimiilium insepulta jacere dicuntur. Et quia
pitica dicamus. Possumus per tres dies et dimidium per denarium numerum saepe Lex designalur, eo
tres annos et semis intelligere, quibus ii duo pro- quqd Lex per decalogum sit accepta ; possumus per
phelae proedicaluri sunt : per monumenla vero' decimam partem quje corruit, Judecos observalores
mentes reproborum inielligere possumus. De iisi Legis intelligere, qul per praedicationem Eliaa fidem
monumentis Dominus loquitur, dicens : Vm vobis, Chfisii suscipientes a civiiate diaboli corruent ef
scribm et pharismi, quia estis sicut sepulcra dealbata, B proecidentur. Et occisa sunt terrw motu hominum
qum a foris quidem videnlur candida , intrinsecus au- septem millia : el reliqui in ihnorem sunt 'missi, et
lem plena sunt omni immundilia et ossibus morluo- dederunl gloriam Deo cwli. Sieut per denarium nu-
rum (Matth. xxm, 13). Sic et vos a foris quidem merum Lex, ita et per septenarium saope gralia
parelis hominibus justi, intus aulem pleni estis ra- Evangelii accipitur.i Ecce decima pars civilatis,
pina et iniquiiale. In montimenlis igilur reprobi quam nonex lapidibus, sed ex hominibus conslare
corpora sanclorum non sinent poni; quia doctrinam docuimus, cecidit; cjlnon decem millia, sed seplem
illorum a mentibus suis abjicient. Qiiod aulem post - millia mortua esse perhibeiilurL Denarius igitur nu-
dies tres et dimidium spiritus vitas a Deo inlrare in merus in septenarium commutalus esl; quia Judaei
eos dicilur, et stare super pedes suos, resurre- observationes legales respuenles, doctrinam Evan-
ctionis iempus accipere possumus, quod post tria gelii suscipient: quse propter septem dona Sjiiritus
lempora et dimidium, quamvis non slatim , in sancli per septenarium numerumdesignalur.Septem
proximo lamen fiel. Stabunt quippe super pedes ergo millia morlua esse describuntur; quia morien-
suos, quando post resurrectionis tempus, quanla tur diabolo, ut vivant.Deo: reliqui vero qui in timore
sit eorum virtus atque magnificenlia omnibus im- sunl missi, eleclos ceeteros designant, qui videntcs
piis manifestabitur. Timor vero magnus cadet super 'Cconversionem Judseorum.atque divinam Seripiuram
inimicos eorum, cum viderint eos ; quia in die ju- in ijllis esse completam, in limore Dei alque amore
dicii curn viderint eos , gloriamque illorum, lurba- proficient, Deumquepro eorum conversione laudare
buntur limore horribili, dicentes : li sunt quos ali- nomdesistent. ;
qnando habuimui in derisutn, ei in simililudinem (Vers. 14.) Vw secundum abiit, et eccevm tertium
improperii. Nos insensaii vilam illorum mslimabamus veniet cito. Voelertium ad ea inala , queeper Anli-
insaniam, et finetn illorum sine honore. Quomodo christum faciurus est diabolus, ad diemjudicii per-
compulati sunt inter filios Dei, et inter sanclos sors tinet. Et quia superius angelum quem vidit slare
illorum est (Sap. v, 3)? Et quia Malachias pro- supra rnarc el supra lerram, jurasse dicit per viven-
pheta ex persona Domini loquitur, dicens : Ecce temJn oeternum; quip in diebus sepiimi angeli, cum
ego mitlam vobis Eliam prophelam, qui converial cceperil luba canere, consimiinabilur mysterium
corda patrum ad filios (Malach. iv, S); et ceetera Dei; quod evangelizavil per servos suos prophetas,
quas sequunlur : credimus Judeeos per praedicaiio- diem judieii breviter,ponere voluit, et ad mala Anti-
nem Eliae, sicuta superius, prout poluimus, de- chrisii postea narranda revertitur. Quod si diligenler
monstravimus, ad fidem Chrisii esse convertendos. inspicimus, videbimus eum hoc ordinate fecisse ;
Possumus autemperduos testes duorum populorum "1 scimus namque quia praedicatores sancti, qui in fine
praedicalores inlelligere, Judaeorum videlicet aique mundi nasciluri sunt, hoc preedieabunl, quod dies
gentiura. Qui diebus mille ducenlis sexaginta pro- Domini in proximo sit; ut quos exhortalionibus ad
phetaluri esse dicuntur; quia omni tempore quo viam veritalis reducere non potuerint, saltem terro-"
Antichrisli persecutioatquedeceptio per universum ribus ad pcenitentiam provocent. Et quia ante.
orbem desoeviet, quoscumque polerunl, ad viam perseculiones Anlicbrisli, dies judicii incipiet proe-
veritatis reducere studebunt. dicari, eumdem dieni judicii Joannes antea ponere
tJ;XVers. 13.) Et in illa hora faciusesl terrwmolus voluit, quam ad persecutiones ipsius Anlichristi nar-
magnus. Nune ad initium preedieaiionis Eliee et rando veniret. '
Enoch revertitur. Terrae motus, sicul superius jam (Yers. 15.) El septimus angelus tuba cecinit. Per -
dixiraus, motionem cordium solet designare : lerrae septimum angelum ,j sicut diximus, prredicalores
molus tunc fiet, cum per prsedicationem Eliaeet sancti qui in fine muridi nasciluri sunt, designantur.
|
a Omnes edit., superiu$"demonstravimus; onmes fflss. uf in corpore. i
Tuba canenl, cum verbum Dei annuntiabunt. El A mortui, qui in hac vita positi, animassuas male vi-
faclw sunt voces magnw in cwlo, dicentes. Possumus vendointerficere noirtimuerunt. El reddere merce-
per ccelum Ecclesiam, per voces vero magnas sanc- dem servis luis prophetis et sanclis, el timenlibus
torum verba intelligere, qui in adventti Domini ad notnen tuum, pusiltis et magnis. Hoc lunc implebilur,
judieium venientes exsultabunt, siculDominus dicit quando in die judicii diclurus est: Venite, benedicli
in Evangelio : Respicite ei levate capita vestra; quid Patris mei, percipite regnum, quod vobis paralum est
appropinquatredemplioveslra (Luc. xxi, 28). ab origine mundi (Mutlh. xxv, 34). Pusillos illos vo-
Facltim est regnum hujus mundi Domini et Chrisli cat, qui niinoris sunt meriti: magnos, quimajorem
ejus, el regnabil in swculasmculorum, Numquid antea gratiam obtinent apud Deum. El exlerminandi eos,
non eral Domini etChristiejusregnuni hujus mundi? qui corruperunl lerram. Corrupiores terroe impios
Sed regnum hujus mundi homines vocavit, in quo- vocal: hoc tunc implebilur, quando dicet: Ile, ma-
rum menlibus aut regnal Deus, aut regnat diabolus. ledicli, inignem wternum, h qui paralus esl diabolo, et
Reguat Deus in sanctis suis : regnat diabolus in eis angelis ejus (Ibid., 41). Sed quoerendum nobis esl,
qui sunl ex parte ejus; ipse est enim rex super quam terram corruperunt impii. Semelipsos ulique
omnes filios superbiae (Job. xti, 25). Regnumigitur- male vivendo corruperunt, quando in Iuxuriis, ca>
hujus mundi Domini et Cbrisli ejus tunc fiet, cum B terisque viliis corpora sua enuirierunt. Corrupe-
diabolus cum omnibus quos decepit,in infernum derunt et aliorum terram, eorum .videlicet, quos et
mersus fuerit: cum iilud implebitur, quod Angelus verbis et exemplis ad mala opera agenda pertraxe-
ad Danielem loquilur, dicens : Regnum aulem el po- runt. Nunc ad ea quae praetermiseral, id est, ad
teslas, qum est subler omne cwlum, tradelur populo mala Antichristi narranda reverlilur. El ut commo-
sanctorum, qui et obtinebunlitlud usque in swculutn, dius ad ea exprimenda perveniat, ab adventu
el in swculumsmculorum(Dan. vn, 27). Chrisli incipit, atque mala quae Ecclesia a diabolo
(Vers. 16.) Et viginti qualuor seniores qui in con- passa est, coinmemorans, qualiter idem diabolus
spectu Dei sedenl in sedibus suis, 546 ceciderunt in eamdem Ecclesiam per Antichristuni evertere cone-
faciessuas, etadoraverunlDeum, dicentes. Per viginti tur, annectit.
jjualuor seniores in boc loco animas sanctorum, (Vers. 19.) Et apertum esl templum Dei in cmlo, el
quue in ccelesti beatiludine cum Domino commoran- visa est Arca Testamenli ejus in templo ejus. Possu-
tur, possumus intelligere : sedes vero requiem sem- mus per lernplum Dei"bealam Mariam intelligere :
piternam. designant. Viginti quatuor seniores in per arcam vero Testamenti Christum, qui ex ea
conspectu Dei sedent in sedibus suis; quia sanclo- carnem assumpsil. Templum autem Dei non ideo
rum animee sine corporibus in ccelesli beatitudine C aperlum dicilur, quod uterus beatae virginis Mariae
modo cum Domino requiescunt. In facies suas ceci- in pariendo Dominum apertus sit, quae fuit virgo
derunt et adoraverunt; quia sahcli Dei cum viderinl ante parlum, virgo in partu, virgo post parlum :
justissimura Deijudicium peragi, inenarrabilemque sed ideo apertum dicitur, quia per.ipsam visibilis
ejus polentiam, dejicient se per humilitatis subjec- nobis faclus est Dominus noster Jesus Christus.
lionem in conspectu Creatoris sui, scientes nihil Possumus eliam per templum vetus Testanienlum
esse quidquid est, in comparaiione illius , qui intelligere: per arcam sacramenla quaede Christo in
Deus est. veteri Tesiamenlo continentur. Veniente quippe
(Vers. 17, 18.) Gratias agimus tibi, Domine Deus Christo in carne, apertum est vetus Testamentum,
omnipolens,qui es, el qui eras sanctus, et qui accepisli atque spiritalis intelligentia, quae in eo lalebat, fi-
virtulem tuatn magnam, et regnasti. El iralw sunl delibus est revelata : Et facta sunt fulgura, el voces,
genles, el advehitira tua, et tempus mortuorumjudicari; el terrw motus, et grando magna. Per fulgura mlra-
a et reddere mercedemservis luis prophetis, el sanctis, cula quae per Christum facta sunt: per voces vero
el limentibusnomentuum, pusillisel magnis; el extermi- ejus praedicatio designalur. Terrae motus autem mo-
nandi eos qui corruperunt lerram. Est Christus raodo, lionem cordium designat; moti sunl namque multi
poslquam hominem assumpsit, ejusdem sanctitalis D per preedicationem Cbristiad pcenilentiam de pec-
quaet Pater,ejusdemaeternilatis,ejusdem potenliae: catis suis peragendam : c moti sunt de infidelitalc
erat et aniequam hominem assumeret, oequalis pei ad fidelitatem : moti sunt de malo ad bouum. Et
omnia Patri. Accepit autem virlutem suam magnani, quia grando terram solet perculere, possumus per
quando per passionem suam diabolum vicil : re- grandinem comminationes ignis aeterni, quae in
gnavit vero, quando genus humanum sibi subjecit: Evangeliis ssepe inveniuritur, intelligere; quibus
iralae sunt gentes, quia impii homines Ecclesiani corda pravorum percutiuntur, ut resipiscant ab ini-
Dei perseculi sunt, ut nomen Christi de mundci quitaiibus suis.
exstinguerent : adveniet aulem ira Dei, cum diei; CAPUT XII. — (Vers. 1.) Et signum magnum ap-
judicii advenerii : adveniet lempus mortuorum ju- paruit in cwlo, mulier amicla sole, et luna sub pedibus
dieari, videlicet ut raorlui judicenlur. Illi sciliee t ejus, et in capile ejus corona stellarum duodecim.
- a Rom. edit. resecaverat, etreddere mercedem... «Ita mss.; edit. vero, moti sunt per fidelitatem ab
quib corruperunl terratn. infidelilale....ad bonum per bonam conversionem.
Restituitur ex mss., qui paralus est diabolo, elc
PATROL.XVII. . . 28
Hoccmulier Ecclesiam designat; consequens quippe A el cauda ejus trahellat lertiatn parlem siellarum cceli,
"erat, ut post praedicationem Chrisli, ejus forma de- el ptisil eas in lerrahi. Draco istediabo.lurn significai:
scribefelur, quam praedicalip Chrisii genuit. Possu- rufus autem color talis esi, ac si crqcco eolori san-
mus autem per ccelum in hoc loco hunc mundum guineum admisceas.1 Concprdat yerp pailidqs color ,
intelligere : per signum magnuni salulem magnam, Idest, croceus cum sanguinep ; quia sanûis dum
quarii 'advenlus el proedicatio Christi mundo con- eifunditur, niortem ac\ducit : paljor aqiem lo.tum
lulit : per solem verb Cbristus designatur, sicut corpus morienlis cpoperit. Recie, e_rs_"o. diabolus ha-
"dicil prophela : Vobis qulem timentibus nomen Do- bere dicilur cqlorem niortis (Sqp.. n, 2.4);quia illius
mini qrietur sol jusliliw, el sanilas in pennis ejus inyidia mors i.nlroiyit in prb.ein terrafiim : per sep-
(Malach. iv, 2). Mulier ilaque amicta eral sole, tem vero capiia reprobi, quibus diabolus ad deci-
quia fideles, ex quibus Ecclesia constat, in baplis- piendum genus humaniim usus est, designantur.
male Christum induunt, sicut Apostolus dicit : Diademata regiam ejus poleslaleni designant; ipse
Omnes qui in Chrislo bapiixati estis, Chrjslum inesl eniiri rex, sicut dicil Scriptura (Job. M, 5), supcr
duistis (Galqt. ni, 27). Per Iunani vero, gnam sub oirinesfilios superbiae. Nam sicut per septem cornua
pedibus habuisse visa cst, quae crescit el decrescit; Agni onines elecliidesignaii sunt, qvios in seplem
fnundum isluni possumus inlelligere, quem Eccle- JJ jiarles diyisimus ; ila el per septem capila draconis
"
sia despiciendo calcat, ut liberius ad ccelestia reprobi , qui eis iri via Dei adversali sqnt, desi-
lendat. Sed quia luua noclem illuminat, melius niihl gnantur. Primum nanique capttt draconis fuerutil re*
videtur, ul per lunam-Scripttiram sacram inlelliga- probi, qui anle diluvium fuerunt, quos Scriptura fi-
mus, sine cujus lumine in nocte hujus sacculi pef liosbominum vocai; quia eisqui filij Dei vo.cabantur,
viasrectitudinis incedere non valemus. Deboclumine inlaqueum fue,runt.;Seciindum caput diabqli fueruiu
Psalmisladicit : Lwcernapedibus ineisverbum tuum, ii, qui post diltivitim usque ad Legem fuerunt;in-
el lumen semilis meis (Psal. cxvm, 105). Mulier ventqres scilieet ijdqloruni, diversorunique erro-
Igilur luiiam sub pedibus suis Iiabuisse visa esl; runii, per quos g.enusbumanum deeepuim esi. Tcr-
quia Ecclesia gressus menlis suae in preeceplis diyi- tium camjt diab.pjj fuerunt ii, qui poslquam Lex dala
naruin Scrirjlurarum figens, ad cqelestia. qucjidie est populo D.ei , idola, colere suadeb.ant. Quartuni
aiovit lendere. Quoe etiani in capite srio coronam caputîab.oli fu,erurit falsi propb.elas, jegesque im-
stellarurn duodecim habuisse visa esl. Capui Eccle- pii^ a quibus populus Dei in lantuni deceptus est, ut
siae Christus est, duodecim vero steilae duodecim. prb suis iniquitatibus i.n captiyitai.eni ducerelur.
sunl aposiqli. Possumus nihiiominus per caput Quinttim caput fuerun|, 'm.ipiiJudaei, quJ et Dominum
menles fidelium intelligere. Mulier ergo iu capite [I pcciderunt, cl apostolqs ejus jj.ersecuti sunt. Sex-
corqnam siellarum duoiecim habiiisse yisa esl ; tuni caput fuerunt persecutores Ecclesiae. Septjmuni
quia mentes fidelium doctrina et aclus Apostok- vei;o^caput diaboji hh An.tislirislus. Quid signi.ft.cqiH
fum, cum eos iniilari salagunl, exoruant. auleni dccem cornua , i.n sequeniibus dicemtis,, in
(Vers. 2.) E( in ulero habens, el clamabal in do- eo loco ubi mulier merelrix siiper besiiani cocci-
loribus, el cruciabdlnr, ut pareret. Quomqdo infans neam sedisse visa est (Apoe. xvii, 5J. Per ca.udam
in utero coagulatur, liunianamque formani aceipit yero, qtioefinis est cprporis, Aniichristus designalur.
alque spifamenluro ; siinililer et" Ecclesia infideles Tertiarii igitur partem stellarum ccelicauda draeonis
quosque, quos.in ulero geslat, dum eos praedicandq trajiisse yisa,est; quia Anlicbris(us n,iu\f,qsex iis ,
tamdiu ntitril, usque dum liumaneirn formam acci- qiii ab honiinibus elecli pulabaniur , ei qui in Ec-
piant, id esl, usque dum in Chiisium credant, elesia yelut slell.oein etelo , scientla el intellectu re-
atque aniniam spiritalem accipiant, quae in bap- fulgent., decipiel, iatque in perditibiiis foveam de-
lismo datur, cum efficiunlur 547 ***?un'" Vb.de merget.; Et dracq sletii anle muiierem , quw parilttra
et clamare iifdoloribus dicitur, et cruciari ut pariat; erctl; ut cum peperisset, filiumejus devqraret. Possn-
clamat namque Ecclesia praedicando, clamat etiam miis per pjjilierem in bo.clocq el beatam Mari:im in-
pro audiloriiin suofum salute, Deum deprecaridq. pteHigere, eqquod ilpsamalersit Ecclesioe; quia eum
Crticiatur verq ul parial, cuni luget eos, quos in peperit, qui caput;est Ecclesitc : et filia sil Eccle-
p.eccatis jaecre conspicli, sicut Paulus ajiostoltis in- siee, quia maximurii membrum est Ecclesiae. Draco
flrmaritibus discipulis lqquitur dicens : Fijioli met, igilur stetil anlc mulierem , iil cum peperissel, fi-
quos ilerutn parlurio, donec formetur Chrhtus ih lium ejus deyoraret : quia in exordio nativilatis
vobis (Galat. iv, 1.9). Et" in Aclibus apostoloruni Cliristi euni per Herodemminisirum suuminlerficere
Ephesiis'Joquilui', dibens : Per lrienniuh\ quoiidle voluit (Matili. u, fe). Staletiam aniemulierem, id
noticessavi, cuni lacrymis inonens unuiiiquemaueves- est, Ecclesiam, ufeos quos perbaptisniutri Deo ge-
trum (Ad. xx , 19). E,t Psalmista de pi;aed.ica,toribus neral, male suadeijdo perdat.
loquilur, dicen^: ~E~ihle's ibant et, flebdjtf^ mitientes (Yers^ 5.) Et peperil filium masculiim. In quantum
seihiha sua (Psat. cxxv, 6). hoc ad D.oniinumnbstrum Jesum Chrislum perlinel,
f Vers.' 5, 4.) Et visum est alind signum in cwio : quid necesse fuit dicere filium masculum mulicreni
et ecce 4?°^° -Vi&gifM- rufhs > habeiffi.capilasseplem et peperjsse, cnjri, Qjiines sciamus m.asculum esse Do-
oornua decem, el in capitibys suis septem diadetnata': minum nostrum Jesum Chrisium?In quajitumvero
f77 IN APOCALYPSINEXPOSJTIO. DE VISIONg QUARTA. 878
ad Ecclesiam , curdicit masculum eam peperisse, A A.quando apostolos. Chrisii et per Judeeoset per paga-
cum ex utroque sexufilios el filias quotidie Dep ge- - nos lamdiu p.ersecutus fuit, usque dum eos interfi-
iieret? Femineus quippe sexus fragilis esl: feniina cerel.
igilurquse fortitudine animi assumpja diabolum vin- (Yers. 8.) Et non valuerunl, neque locusinventus
cil, atque per bona opera Deo p.lacere studet, non est egrum qmplius in cwlo. Non valuit diabolus, ne-
incongrue vir vocalur; quia quamvis corpore sil fc- que. mi.nislri ejus vincere Cliristum, nec aposlolos
mina, virtule tamen animi viris bonis coaequatur. ejus; quia unde putaverunt vincere, victi suni. Ru-
Mulier ilaque masculum pepeiit; quia ejus inenibra taveruntnamque Christum se per nioriem vicisse ,
quem beata Maria virgo peperit, quotidie Ecclesia se.d px morle. ejus nomen illiiis claruit in mun.do.
parit. Unusergoniaseuhisesi, queni virgo Mariape- Non valuerunt crgo., tieqne locus inveniusesi eorum
peril, et Ecelesia quotidie.paril; quia Chrislus cum gmplius in cwlq; quia per praadieailonem apostolo-
omnibus membris suis unus Chrisius est. Qui rectu- rum , caeleror.umque sa.nclor.um a cordibus electo-
rus er.it oinnesgentes in virga ferrca. Hoc superius rum, qui per ccelum designantur-, expulsi sunt,
(Ad cap. 2) dietuni est. Et raplus esl /i/iws ejus ad (Vers. 9.) Et projecius esl ille draco magnus, ser-
Deuin , et ad tlirqnum ejus. Hoc tunc impletuni est, peus qntiquus , qui vocatur diaboltts et Salanas , qui
quando quadragesima dje pp.stquam resurrexil. > B j seduciluniversumorbem: el pr-oieclusesthi lerram , et
ascendilin cceluni.Rapiuiiluf quotidiefilii Ecclesiae, angeli ejus cutn eo.missisunt. Recte diabolus serpens
id est, membra Christi ad Deum etad ihronum ejus, VQcatur, sive quod per serpeniem primum honiinem
cum postmorlem ad ccelestia perducunlur. deceperit, sive quod venenosuae malitiae genus hu-
( Vers. 6.) Et mttlier fttgit in solitudinem , ubi ha- mauum perdiderit.DiabpIus vcro inlerpreiatur deor-
betlocum paratum a Deo , ut ibi pascanl illam diebus sumruens; ruitquippeprimo persuperbiamdecoelo:
milleduceniissexaginta. Splitudinem Chrislum vocat; yuil postea , cuni ab electorum eordibus per Chris-
solitudo quippe diciiur ,eo quod spla sit, deserta ab lum dej'eciua est, sicut preesens scriplura demons-
Iiabitaioribus : simililer et Christus deserius est a trat. Saianas autem interpreialur conlrarius; con-
suis, sicul Evangelisla loquitur, dicens : Inpropria . trarius esl enim Deo, omnibusque bonis hominibus.
venit, el suieum nonreceperunl (Joan. I, 41). Et per Voeillis quibus diabolus amicus esi! nam quanio
propbelaju loquitur Dominus, dicens : Torcular amplius est cuilibet amicus, lanto ampliora ei tor-
cttlcavisplus, el de genlibttsnonest virmecum (Esai. meula ingerit; infelix est enim amicitia diaboli.
LXIII, 5). Mulier igiiur fugit in solitudinem; quia Quod auteai dicit : Qui seducit universum orbem,
aposloli et caeleri discipuli, ex quibus tunc consta- praesens tcmpus pro procterito posuii. Seduxerat au-
bat Ecclesia, relieto diabolo , relictisque omnibus G < tem gentis humanuni , quod per orbem debignatur :
qttse possidebant, ChriElum seculi sunl. Per dies sed ex magna parte illud per Chrislum amiserat.
vero mille ducentos sexaginla tem.pus quo Chrisius Projpclus est ergo diabolus elangeli ejusin terr.ain ;
praedieavit, designatur (Mcttih. xix , 27). Pascilur quia ab eleclis expulsus, solos reprobos , qtti per
ergo.mulier diebus mille ducentis sexaginta; quia lerram desiguantur, possedil.
apostoii et ceeleri discipuli, ex quibus , sicut supe- - (Yers. 10.) Et audivi vocem magnatn de cwlo di-
rius dixinius , Ecclesia lunc CQnslahat, per tres an- centem: Nunc facta est sakts et virtusel regnum Dei
nos et dimidium dapibus Evangelii a Domino pasti nosiri, et potestas Ghristi ejus. Vox magna de ccelo
sunt. vox est angelorumpro salutegerieris liumanigauden-
(Yers. 7.) El faclum eslprmlium magnuni in cwlo, liuni, Detimque Iaudanlium , siculdicit Dominus in
Michaelet.angeli ejus prwliabanlur cum dracone. Quia Evangelio: a Gaudhtmmajttsestin cwlo super uno pec-
superius nativitatem el prDedicationem Chrisli bre- calore pwniteniiamagente,quamsuper nonagintanovem
viler comprehendit, cpnsequens es.l ul qualiler pcr justis, qui non indigenl pwnhentia (Luc. xv, 7). Pos-
passionent suam diabolum vici.t, subjungal. Micbael sumus perunum peccalorem populum gentilem, per
qui interpretalur, quis ut Deus, Cliristumîgnifical. nonagiiitanoverojuslos Judaebs inlelligere : qui ad
Preeliuni in ccelpfactum es.t, id es.t, propler ccelum, U 1 cenienarium numeruni non perveniunt, quia nemi-
prp salule videlicel omniuni eleclorum praeliatusest nem ad- perfectum adduxit Lex (• Hebr. vn, 19);
Micbael cum dracone; quia"Ciiristus. praadicando, niullo enim majus gaudium facium esl in ccelode
paiiendo et mpriendo, prôsalute. generis bumani conversione gentium,quamdeJudaeorum obsemtio-
prasliatusest. Praeliati sunt angeli Michaelis , id est, nibus. In dejeclione igitur diaboli facta est salus
aposloli Christi cuni d.raco.ne, prae.dicando videli- credentium : acceperunt eiiam virtutem vincendi '
cet, niiracula faciendo, et ad ultimum pro Christi diabolum , a quo antea b victi tenebantur. Faetum
npmine moriendo. Et draco pughabM, et.angeli ejus. est nihilominus regnum Dei noslri; ijuia in quibus
Pugnavit draco el angeli ejus conlra Micliaelem, . diabolus regnabal, ccepit regnare Paler, el Filius,
quandp,diabolus el.caelera mulliuido;daemoriuraJti- ' et: Spirilus sanclus : facta est et polestas Chrisli
daeqs54S.9°lUra Christum.exeilayer.unt, ut eum " ej'us, cum eos quos diabolus possidebat-, ccepit
inlerficerent. Pugnavit et contra angelos Michaeljs,, Cbristus.possidere. Quia projcctus esl accusator frq-
a Codex Gem., Gaudium estangetis Deiin.cwio. . :.. viciiienebantitr. '-
b Omnes edit., viticti tenebantur; omnes mss.,i
S79 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 880
irum nostrorum , qui accusabat iltos ante conspeclumAduni Deum, pro jcujus amore transitoria ctnicta
Deinostri die ac nocte. Accusantur noxii homines contemnunt, ut ea|s in viiam eelernam cuslodiant.
apud judices, cum eorura scelera eis manifestantur: Non dilexerunl igitur sancli animas suas usque ad
in conspectu vero Dei, qui non solum facla, sed et mortem, qui eas iri praesenti vita servare nohie-
cogitata considerat, quomodo diabolus aliquem ac- runt, ut Christum nbgarent: sed proChristi nomine
cusare polest 2 Sed accusamur in conspectu Dei, cum mori potius elegerunt, ul eas in vitam aiternam iu-
peccamus : accusatetdiabolus, cum in peccatis male venirent. 1
suadendo dejicit. (Vers. 12.) Proplcrea Imlaminicwli, et qui habita-
(Vers. 11.) El ipsi vicerunt eum propler sanguinem tis iti eis.Possumus J>erccelos, et habilatores ccelo-
Agni, et propler verbum testimoniisui. Propter san- rum diversas Ecclesias inlelligere, quoe una est.
guinem Agni vicerunt; quia redemplio sanguinis Praecipilur igitur filiis Ecclesiae ut laetenlur, eo
Christi hoc conlulil sanclis , ut diabolum possent quod a lam imnianihosle liberari meruerinl perDo-
vincere. Vicerunl eliam propler verbum teslimonii mirii gratiam. Vw lerrw el mari! quia descendit dia-
sui, fidem servando quam professi sunt, eamque bolusad vos , habens iram magnam, sciens quod mo-
operibus implendo. Sed valde obscurum esl, quod dicumtempushabet.Possumusper lerram Judaeos, per
sequilur : Et non dilexerunt animas suas usque ad B mareveropaganos {$49 caeterosque reprobos inlel-
moriem. Quomodo enim sancti aniraas suas non dili- ligere. Vaeigilur Judaeis, atque genlibus incredulis!
gunt, pro quarum salute ardua quaeque ac difficilia quia propler iram quam babet diabolus, eo quod
patiunlur?Quomodo animas suas non diligunt, pro maximam multiludinem amiserit, lam alrociter re-
quibus semelipsos vigiliis, jejuniis, abstinentia ma- prpbis dominatur, el in tantis flagitiis dejicit : ut
cerant, atque caelerisvirlulibus exercent ? Quod si nullo modo digni sinl, quatentis ad vilaevias rever-
per animam vitam praesenteminlelligere voluerimus; lantur, el sanentur. Dicil etiam diabolum scirc
quis sanclus vitam suam non diligit, in qua positus, quod modicum tempus habeat; quia quanto appro-
illam ccelestem gloriam sibi acquirit, quam nec ocu- pinquare cernit dierii judicii, tanto amplius eallidior
lus vidit . nec auris audivit, nec ulla mens potesl com- . efficilur ad decipiendos homines.
prehendere (I Cor. n, 9)? Aut quis ad illam sine (Vers. 13.) Ei posiquamviditdraco quodprojectus est
ista umquam pervenit? Lucruiri enim magnum con- in lerram, persecutus est muderem, quwpeperil mascu-
fert sanctis vila praesens , sicut e eonlrario reprobis lum.Videns diabolus semaximam mullitudinem elec-
magnum detrimentum. Secundum tamen quemdam lorum amisisse, etiinlra angustias cordium repro-
modumrecte dicunlursanclivitam suamodiobabere; borttm esse conclusum, persecuius est mulierem,
co quod propler amorem vitae aeiernsein faslidiura C id est, Eeclesiam; eoncilavit enim imperalores Ro-
cis vita praesens vertatur, sicut Psalmista deplo- manorum, omnemque multitudinem impiorum ad
rans dicebat: Heu mihi! quia incolalus meus pro- pefsequendum poprilum Dei.
longalus esl (Psal. cxix, 5). Dominus quoque dicitin (Vers. 14.) Et ddtw sunt mulieri duw alw aquilm
Evangelio : Qui amai animam suam, perdet eam : et magnw, ul votaret th desenuin in locttm suum; ubi
qui odit animam suam in hoc mundo, in vilam wler- alilur per tempus, el tempora, el dimidium temporis a
nam custodil eam (Joan. xu, 25). R Cum enim in facie serpenlis. Per aquilam Chrislum possumus in-
hoc mundo dicit, demonstrat quomodo hoe inlelli- telligere : duae vero alae duo sunt Testamenla.
gere debeamus. Quiamat igitur animamsuam in hoc Duaeigilur alae dataesunt mulieri, quia duo Testa-
mundo, in vilam wternam custodit cam, id est, se- menia Ecclesia accepit; uleorum doclrina et diabo-
«undum saeculum perdet eam : et qui odit animani lum evadat, et ad cceleslem palriam quolidie con-
suam in hoc mundo, id est, secundum seeculum, in scendat. Hanc namque patriam deserlum vocal,
vitam wlernam custodit eam. Amatores mundi animas quemadmodum et Dominus dicit in Evangelio, cum
suas amanl secundum saeculum; quia ab hac vita se nonagintanovem oves in deserto dixit dimisisse,
b ut semper et unam abiisse quaerere, quee erraverat (Luc. xv, 4
proesenli ntimquam vellent recedere ,
luxuriose possent vivere. Ille dives animam suam D et seq.). Hanc palriam locum Ecclesioe vocat, sicut
secundum saeculum diligebat, qui dieebat: Anima, ipse in judicio diclufus est : Venite, benedicliPaltis
habesmulla bona posita in annos plurimos, epulare, mei, percipite regnum, quod vobis paralum est ab ori-
jucundare, et saliare (Luc. xn, 19). Sancti vero qui gine mundi (Matlh. xxv, 34). Per lempus vero et lem-
nolunt conformari huie saeculo , sicut dicil Aposlo- pora, el dimidium j temporis, tempus a passione
lus (Rom. xn, 2), sed reformari in novitale sensus Christi usque ad fineinmundi designatur. In hoc ergo
spiritalis : qui non diligunt mundum , neque ea quae spatio temporum animeesanclorum, id est, Ecclesia,
iu mundo sunl : quinoluntesse amicisaeculi hujtis, dapibus glorieeccelestis patriae in cceleslibealitudine
ne inimici Dei consliiuantur; odio babent animas pascunliir. '
suasin hocmundo(I Jonn.n, lo),id esl, non diligunt (Vers. 15.) Et misit serpens ex ore suo post mulie-
eas secundum sseculum (Jacob, iv, 4), sed secun- rem aquam lamquain flumen, ul eam faceret trahi
"• Aberant ab edit., cum enim in hoc mundo dicit bi Edit., sed semper luxuriosehic vivere; mss. vero
usque ad amaioresmundi: quae nos e cunctis mss. in ul in conlexlu. I
locum suum reposuimus.
881 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE OUARTA. 882
a flumine. Flumen aquoe desideria sunt carna- Aserta sit luxuriae, sicut aliquod membrum corpori:
lia; • videns quippe diabolus Ecclesiam non posse b pro qua re a Patribus pro libidine saepe luxuria
dejiei persecutionibus, sed potius crescere et ponebalur; tamen inter libidinem et luxuriam dis-
roborari, multitudinem desideriorum carnalium ei laniia est. Sextum posuit avaritiam, septimum
immiltere voluit, quibus decepia, ad mala opera blaspbemiam, sive discordiam. Et quia eos qui iis
agenda retraherelur. viliis subditi erunt, facile Anlichristus decipiet, si-
(Yers. 16.) Et adjuvit lerra mulierem, el aperuit os bique sociabit, recte per sepiem capita septem vitia
suum el suscepitflumen,quod misit serpensex ore suo. designanlur.
Possumusper lerram reprobos intelligere, qui sus- De iis septem vitiis Dominus in Evangelio loqui-
ceptores fuerunt desideriorum carnalium, quibus tur dicens: Cumimmundusspiritus exieril ab homine,
diabolus fideles irretire voluit et ad se perirahere. ambulat per loca arida, qumrensrequietn, et non inve-
Possumus eliam per eamdem terram Chrisium in- niens dicil : Reverlar in domum meam, unde exivi. Et
telligere; et quia in sermonibus Domini magna po- cutn venerit, invenit scopis mundatam el ornatam. Et
testas est: Dixit enim, el facla sunt, mandavil et tunc vadit, el assumit teplem alios spirilus secutn ne-
creaia sunl (Psal. CXLVIII, 5); haud absurde per os quioresse, el inlranies habitant ibi (Malth. xn, 43).
lerrae polestas ejus inlelligi potest. Adjuvitergo lerra B Immundus spiritus exivit ab homine, quando diabo-
mulierem, id est Cbristus Ecclesiafn, el aperuil os lus exivit a Judeeis, cum Legem acceperunt. Ambu-
suum, et susceph flumen, quod misit serpens ex ore lavit per loca arida, id est, per gentium nationes, quee
stto : id esl sinum miserieordiaesuae aperuil, ;flumen- aridae eranl; quia viriditatem fidei non habebant.
que vltiorum poiestas ej"usfunditus exstinxit. Non invenit ibi requiem, quia veniente Chrislo in
(Yers. 17.) Et iratus est draco in mulierem, et carne, genles quas diu tenuefat, amisil. Rediit in
abiil prwliumfacere cum reliquis de seinine ejus, qui domum suam, unde exivit; quia ad Judaeos possi-
cuslodiunt-mandala Dei, el habent teslimoniumJesu. dendos reversus est, eo quod in Christum credere
Reliqni de semine Ecclesiee electi sunt, qui in fine noluerint. Invenit domum Judaeorum vacanlem ,
mundi nascituri sunt. Quemadmodum aiitem hoc quia Cbristum hospitem non habebant. Quaeren-
praeliura diabolus peragat, in sequentibus manifes- dum vero nobisest, cur eas nienles quae Deum ha-
latur. bitatorem non habebant, mundatasetornatas dixerit.
(Vers. 18.) Et stelit sttper arenam maris. Per are- 550 Sed mundaiae erarit diabolo, non Deo, quod
nam maris multitudo reproborum, qui eo lempore enim mundum estin conspectu Dei, immundum vi-
fnluri sunt, designalur. deturdiabolo : et quod immundum est Deo,miindum
CAPUTXIH.—(Vers. 1.) El vidide mari besiiamas- C est diabolo. ° Nam sicut scarabaeo mundius vide-
cendenlem,habenlemcapita seplemet cornua decemet tur stercus cujuslibet animantis, quam quilibet ci-
.super cornua ejus decetndiademata. Hoecbestia An- bus mundus atque deleclabilis; ita etdiabolus plus
ticbristum significat: qui vero designantur per are- diligit ea corda, quae omnibus vitiis sunt repleta,
nam, ipsietper mare, mulliludo scilicet reproborum. quam ea quae cunctis virtutibus pollent. Scopae au-
Demari igltur bestia conscendere visa esl; quia de tem sunt, quaadomum a quisquiliis emundant. Ha-
socielate reproborum Aniiebrisius exsurget, .quae betigitur Deus seopas suas, habet et diabolus : sco-
.bestia capita sepiem et corntia decem babere descri- pse Dei sunt, quae domum ejus emundant, ut in ea
.bitur. Similiter et draco superius septem capita ha- ipse habitare possit, videlicet confessio peccalorum,
buisse diclus est, etin capiiibus septem diademata : pcenilentia, lacrymae, et elcemosynae : scopee dia-
per quaeomnes reprobos, quibus diabolus ad deci- boli sunt, quae secundum eum domum ipsius ever-
piendum genushumanumusus est, diximus fuissede- runt, scilicet arnor saecuii, levitas mentis, conlem-
signalos. Haecautembeslia non in capitibus, sed inde- plus mandatorum Dei, et multa alia. Septem vero
cemcornibus decemdiademata habuisse describilur; spiritus, quos diabolus secum assumpsit, septem
ideoqueper decemcornua gentes quas sibi Anlichris- sunt vitia principalia : cum iis ergo septem satelli-
Jus subjugaturusest, designantur: seplem vero capi- j) tibus diabolus Judaeos usqtie modo possidet. Sed
ta septem vitia principalia designant. Et ut se- .quaeri poiest, cur haec seplem vilia principalia dia-
quenlia melius intelligamus, placuit mibi In enume- bolo esse deteriora dicanlur.Verum nobis deteriora
.ratione viliorum a Prudenlium sequi, qui de conflictu sunt vitia, quam daemones: quia illi foris nos impu-
.vitiorum atque virtumm egregie versibus disseruit. gnant/vitia autem intrinsecus nos assidue debellant.
Primum narnque vitium posnit culturam idolorum, Nam sicut Ievius toleranlur hosies, qui extrinsecus
secundum libidinem, lerlium iram, quartum super- urbem oppugnant, eo quod muros habeant objectos,
biam, quiniumluxuriam. Quamvis enim libido ita inquam ii qui intrinsecus posili jaiu civitalem depo-
a Omnes edit., prudentium sequi vesligia, qui de b Eaedemedit., pro qua re apluribus; mss. vero,
conflicluvitiorum alque virlulum egregie disseruerunl. proe qua re a Palribus.
Primum namque vitium posuerutu, etc.; omnes mss., Gill. in corpnre, nam sicutiwtndiusvidelur slercus
e conlrario nobiscum faciunt: unde cognoscilur il- cuilibet animanli; in margine autem quibusdam
lius a quo exaralus fuerat ille codex, quem Dunel- animantibus: quam emendationem licet ineptissimam
niensis episcopus praelosubjecit, vel crassa ignoran- Rom. edit. transtulii in contextum. Sed veram Jec-
lia, vel putida imposlura. tionem exhiueinus e mss.
883 AD tJPERA SANCTI iliM'6sTl APPENDIX. 884
pulanliif : ita faciliiis foleranuVr rloemories,qui ex- A per terrani designahjtnr, el in Aniiehrisio diabolhm,
terius, quam vjtiaqiioe intus nos iriuesinerilef devas- dicerites hulluhi esse Antichrislo simileni, nfec esse
taiit. E't super capiia ejus itdmitia biaspnemim.Blas- qui ejus fofiitudini possit coaequari.
phemia Antichrisii pliira ribmina hab'ebit:quia niul- (Vefs. 5.) Ei daihm esl illi os loquens magna el
lis nlodis Chfisium blaspiiehiabit. blasphetitias.Datum fest,id est, permissotn est a Deo;
iTers. 2.) J&ibeslia quam vidi, siinilis erdi pardo, ul lojuatur magna desemeiipso, dicens se esSe Fi-
el pedes 'efitssiciil pedes ufsi, el os ejiis sichl os ieonis liuiii Dei, et ul Joqualur blaspiiemias de Deo. Ei dala
erat. Per pardum, qui ferltir diversos cblbres ba- est flli 'pbleslasfacerq meiises quadrdginta ditos. Diffi-
bere, hypocfisis Aiitichrisii designatur : qui cum cile videluf, tit iii lam parvissimb Vcriipfefe,id esl,
fultiriis' sit lioirio heqiiis¥iriius variis virltitibus se iri tribus anhis el dihiidio, dinhfesgente§ sibi subji-
decolorabit, vitfacllius shillds qubsqtte decipiat. Pef cere, et ad sham culturaln geiiifs huinauuni pfaeter
ufsiiin vero, qtii callidissiriuim est ahlmalj ejus astu- paiicos felectos possit adducere; feriinieriim riiulii
lia ad decipieridos liomiries deuiohsirari potest. Per elecli, sed iii eomparalione irifideliurii vaide paueis-
leonem hiliilohiihus ejus cfudelilas a'd dilaceraridum sinii. Verum potest fiefi, tu primo oinnes geiiies suoe
pepulum Dei designaiur. Ei dedit Uli draco virihteih ditioni subjiciat: poslea vefo in supeibiarh elalus;
"suain,ei 'poiesiaieihniagnam. Virlutem suain diabo- B se pro Deocbli instiluat. Nam sicut mibi videlur in
lus, qiioe tbti iriala esi, Antichfistb dabit; quia in ifibus aiinis etdiraidio perseculionisiempus lanluiri-
illo baBiiabii, et pfer eiini quidquid nequitia diabbli fhodb comprehendituf, in quo et per se, et "perdis-
excogitafe jiotest, bperabiiuf.Sedcitm Scriptura di- cipulos stios, et per ostensionem signorum mirabi-
cal: Nohesi poleslas nisi a Deo (Rom. XIII, 1), quo- 1'iumtola virfute Iabprabit, titcullufaih deitaiis omhes
fnodo diabolris poteslatehi magriam Aritichristo da- liominfessibi impeiidant. Eos auterii qiii conifatiicere
bii? Deus daliit Atilicbristo polestatem, sfed ipsam vbluethit, divfersis el ihaudiiis lofmeiiiis affliget;
potestatem iii tantiirii permiHabil ih maluiri, lit ibla ul leoacti faciant, qubd voluniafie facere dfelrectet-
diaboiiea esse credalur, et sit. burit.
(Yefs; 3.) Et vidt untith de capiiibus ejus 'quasi Wc- (Vefs. 6.) El dperiiil os suuin hi blasphemias a'd
cisutn tii inoiiem, ei plaga inortis ejus curala est. Di- Deuin blasplieindreiibnien ejus, ei iabernaculum ejus,
ximus superitis jief septerii capiia Ahiiclifisii sepierii et eos qui in cwlo habitant. Aperiet namque os siiuih
vitia priricipalia esse designata. Pef cajiutergo qiind aU blasphehiandum Deilih Psltfem videiiceli ei Fi-
iion occisum, isetiquasi occisiim visurii esi, blasplie- liiim, et SpiriUimsancthrii : blaspheihabil "elnoiiieh
mia desigiiatiir. Quoerenduiiiiiaque hbbis est, qito- Dei dicens Chrisium non esse Deuin ; blasphemabit
modb bVaspiiemiaquasi occisa esse dicaiiif. Pfirnis C eiiaih tabernaculum Dei, idesi, EfceiesiiimDei, dicens
nainque tempofibris Evangelii ftiefiiiit nitilti liaeretici, liihil jirodesse fidelibus feligidneiti Clifistiafiam, sed
qui [idehi Efeclesiaesuis efrbfibiis labefactafe cbnaii intferitum magis afferre quain saluiein : blasphema-
suni ': sed bmriipoieris Detts defeiisoivs Ecclbsiaeor- bii eieos qiii in ceelb habitiiiii; id esl, riiaflyres, et
ibodokbs P.ilfesex tiliisijjsiiis Ecclesieefelegit,qiios cae|efos Sarictos; dicens nihil 551 jirodCsse eos
Iliimiribsaîeriiiaesiiaereijleris, per eofiihi dbclfinahi posse ciiiquam, falsumque fesse quidqiiid de eis a II-
oinnes haerfesesab Ecfelesiasua a exslirpavii; ui fue- dfelibusassefilur. j
riiiit Anibiosiiis, tlilafius, Hiefoiiyinus; Auguslintis, (Vers. 7.) Et dalum esl Hli velluin fdcere cum san-
Gregbrfiis, "etriiuili alii qui eliani inaxiriiam copiarii ctis, et vihc'ereillos. jFaciet belliim crim sanetis quos-
Iibrofuhi edideruht, 'quibus omnfes haereses, qbae dam blandiendo, quosdam ierrendo-, et ad ulliriiuhi
Tueruni, "etquae esse poterant, destruclae siiiit. Blas- eis pessima iormen|a inferendo ; ut eos in errbres
pliemia ergb 'qiiasi Pccisa est riiodo: quia quahivis suos inducal: sed fieri non poiest, ut in erfbrem iii-
siiiiniiilli qui riiultas blaspliemias iriente coricipiant, ducaiiiuf felecli. Yiricet autein illos non superandb,
malum qubcinierite coriceperlnl, iibiiaiideht proferfe, sed ihierficiendo. j
ne per istofum doctriham turpiter corivihcarilur. Ubc (Vefs. 8.) El dalq est ei poiesiasin omnemtribum,
igiiuf capiit, id est, blasplieriiia, leniporibus Anti- D et popuium, el iiuguam, et geniem: el adoraVerunlettm
chfisli mofluiim esse videbituf; sed a diabolo iri An- omnes, qui iiabilaiitfterram. Hoc secuiidum lilleram
ticlifislo ffesusciialiifuf", quem ad brasplieliiandurii ihipieliitUr.Mulii diceni, cuf talia Dctis fieri sihai,
Chrisluiii iii lariiiim accendet, ttt bniries biaspbema- ui Aiilichfisius geniis huinahuin tam pessime deci-
lores in suis blaspheniiis ahiecedat. El adhiirala est |ii'at? Yerum duabus causis exsisteritibus talia pef-
unwersa 'terra pbst bestiahi. Pef iefraiii peccatofes riiiilel; riaiii Siciit ipSe dicit in Evangelio : In itlis
'
iibmines ciesigharituf. "diebusYefrigescetcharilds )nidloriim,-elabitndabii ini-
(Vefs. 4. )El adbravertihl dracbnehi, quia dedii po- quilas {Mdlth. xxiv,! 12); iri lanium quippe malitia
testatem-beslim: cladoraveruni bestiam-,dicentes: Quis hominum excrescel, et ita Detim pro suis sceleribus
i
similis beslim,el quis polerit pugiiare cuni ea? Quo- adiracundiam provpcabunt; ut digni sint ouaxenus
modb dfacohem, Id es't, ciiabblum, adofabunt, quem tam pesilnib liomini subjicianiur, atqtie ab e'o deci-
non videbunt? Sed adorabunt Antichrislum illi, qui piantur, leslanle Scriptura: Qui regnare facit hdtni-
a Qmnes eriit,f exstirpavii. Qui etimn, etc Quidquid yero inlerporUtur. e msn, omnibus reslUuiumjstt
nem hypocritam proplcr pefvefsiidteth pbpuli (Job. A , tum autem feoriiu'dixiiiius Judoebs, qui iii Clifistiirii
xxxiv, 50). Tradel enim illos Deus, sicut dicil Apos- cfedideruiii, ftiisse 'clesighaujs: pef sextiiriivefb gcn-
lolus , inreprobuih seiibiim(Rom. i,~28); ul facianl tes, quofein Clifisium siiriilfter cfeaidefunt. Rfeslia
quae non converilunt; et quibus a iiiTiii )iensi feriV, Ilaqub cofhha dub siiriilia Agrii liaJiebii';'qiiiaJudaebs
lanfurii ut quidquid inali cogiiaverint, expleant; jus- et gehies dfecipiericiopossftleblt. Quia quanivis riuiili
tissima Dei permissione Det, ut ab Aritichristo de- credaiil ex Judauisper pfsedicaiioivemElioe inChri-
cepti deterius pereant. Permitlet eliam hoe Deusfieri sttim; maxima laiiieh pars"eo*runiAiiiicbrisium se-
jiropter probalionem eleciormii isuorum; ut sicut au- cutura est, siculdicit Dbmiriusin Evangelio ': Ego
fufri pfbhafuf per ignfem; Ita et illi iri persfectilioiii- veiii in hbinine Patris inei, et noh iecepistis me : alius
bus Aniichrisii pfobenluf et examinentnr, sicut in venielin nominesuo, eiilluth stiseipieiis (Jban. v, 45).
Danieie de ilUsscriplurii est. Eligenltir , h~eidealba- Loquebaiur efgo liaecbtestiaht draco, quia ejus yerba
bunlur, el qttasi ciufuinprobabtthiurplurimi. Sequllur: diabolica eranl; riain diabbius qui loqueiuf per An-
Quorttm iion sitnt scripta nomina in iibro yilwAgni, tichfistnm, ipse loquetof e't "pefdiscipiilos ejiis,
qui occisusesl ab origine muiidi (Dan. xii, 10). Llber (Vers. 12.) Et omnempotesialeinprioris besttmfa-
vitsepracdestlriaiioest Dei oriinipoieritls':fepfobi nori ciebatjn conspectuejus. Qiibddicil: in "cotispectu ejus,
sunl scripii in libro viloe; quia non srint preedesii- B . signifieai ii) nbniiiVeejus; ribh "enimpraesens pofefit
nati ad vilam oetcrnam. Sed quaereridum"nbbisesl, esse Aiiticiiristus iri bnihibus locis; tibi fiifeVilhfaedi-
quomodoAgnus, id est, "Chrisiris,aborigine mundi. catus "a siiis. Faciet nariique friifacuia AriiicbrisJus
occisus esse dicalur. ane diabolica, facieiii et disclpuli ejus: sed eorufn
(Yers. 9.) Nam illud quod sequilur: Si quis lidbel fniracula falsa efrinl, fet"nbrivefa, sictil 'dicit Apbs-
aures, audial; ubiciihique in 'diviriis Scripiuris poni- ibiiis: Cujits ddjnehius'erit 'secunduihopefaiibnem S«-
tur, obscurum esseqiiod praecfessit,demohslfai.: aii- lanm, "momhibttsviriufibus c'lsighis el prodigTis'hieh-
res quipptecordis atqueinteiijgentiae requirU.."Agh'u's dacibus (ll Thess. "iii, 9)'. Non 'eiiiriicfedibilfe est, iit
igitur ab origioe hiundi occlsiis est;"q'iiia e]\is mbrs e'6'sqttos Dfeusexcoecavefai, attl deiiilitavferai, saiii-
ab fexordiogeiieris huinarii iri saficiis patrirjiis praeii- tati possirit restiiuef e: tfed•feosiaiituniinbdb , qiios
gurata est. In prinro liaiiiqtiehoiiiihe pfaefigiifalae£i, ipsi lacsfefinl,iacderitfesIn ocCuiid','sananies iri apefio.
quando eo dorniierite , Eva dtecosta bjlis facla esi: Sed ei ipse Ariiiciirisiiis iri tahla ciafitate se libfnini-
similiier el in Abel pfaefigufaiaest, qui a frairfeCaih bus deriionstrabii;utaiilnsipieiiiibus Credaiiif Deus,
peremptus esl: pfaefigurataest et pter Isaab, qiieni sicut dicit Ajiosiolus': Iia ut ih leniplo 'sedeal,"o's"feh-
patef in jiolocausluin obiulit Domirio: simiiiief et pef clenss'e idniqiiamsit Deiis (ilid., \),
Joseph, "queriirfatres vendidefufil': pfocfigiifaiaest (Z (Yfers.13.) E( fecii ierram, il ihhdMtaniesin ea;
etiani iriors ejus in diVtersls&acrificiofumritibus. ddorareb'estiam'pfiihdm',cujii'scurdiasesi'pia'ga'htoilis.
Quolies ergb fnors Chriiti a saiiciis patribus au\ prae- Et fecit signa inagna, tta kl elidih fytieni faceTelde
figuraia aut praediclaesi, qriasi loiies Agiuis occisus cwlo desceiidereiii ierriAhih ^cbnspectuhbihinum.XJe-
est. Quamvis hoc sihiplicitef possit ftitelligi, rii iion giriius in libfo Jbi) diaboliirii ex periiiissiorie Dei
dical Agnuriibecishtii ab origine mtiridi, se'diioriiiiia igriein fecissfede ccelo descferidefe, bl "ovesJob pSe-
sancloftim scripta ab origine hraiidi iii libfo Agrii, rosque consumpsisse.^Joo. i, io). QiiodefgbiliifciJfef
qui p'r'6eofum salulfeoccisus esf. semeiipsriin fecit, liocper Ahiicbfistiim et seqiiaces
'(Yefs. 10.) Qui m captiviiaieniduxeiil, iti caplivi- ejhs extreriib ieriipore fabifet.
laleni vailil: qui ih glitdio0'cciderii,opbitel euihgladio (Yers. !&.) Et sedtixithdbiianiesterrdih pfopier si-
occidi. Antichfisiusqiii populum chrisliariurii atlfea- giid,"qumdciid'suni illi!fuc'ereih toYupecluVe&im. SSiliil
tore sub caplivablt, ipse a pfaeSeriuvita caplivabiliir, est quod sic "seducatsiriijflicesqiibsque, qufefnadinb-
et ih infernuni "detrudettir': et quia gladi'6 malitiu; duin isignoruriiidembhliraiio. Idebque riiiriisifiAriii-
sueemulibruin aniiiias pereriipuiitiS erst, gladioque ciifisil pfopier sigribiuiri bpefatioheni facilfestulio-
cofporali juslbriim cbfpora 'btcisurus, ipsfe gladib riini muiiiiudihehi uecipierii. Dicehs 552 ficdjiihiii-
mbriis pefpeiuaedariiiiabiilir.'« Hic'ek 'palienliaei fi- 1D biis in lerfa, ui facidht Vmagitiehi vesWw";quw ttab'ei
des sdnctbrum,Id tesi, paiieiitia ei fides sanctoruin in plugam gladii, et vixit; videlicet,- iit 5h' iriia|*ihiiiiis
pefsecutiohibtis Ahllcliristl 'cdinpfobabiiur. Ahtichrisius adbfeihf. Qubci aiiieih besiiSmplagam
"(Yers.11.) Et vidi dliam Vesliuni'ascehdeiiiemde gladii habuissfe dikii, fei vixisse; pbifest "fieritit afte
lerra, habenteihcbrhua"duosiiniiia Aghi, el tbcfuibdlur diabolica fingatse Ahiichrislus "nmfi'ei fesurgferfe',ut
sicitt draco. Hsecbeslia aut uniim ex discipulis Aiiti- hoc facio fafeilirii libiiiinfes ilecipial": quod Sifiioii
ehristi desighat tletfeiiofeiii"caetefis,aiit iriuiibs, qui magus fecisse dibitur.
cum praedicauifi suril. 'Quajde tefra ASceiidissevisa '{îers.15.) telddtuhi (es't'illi'ut "dafeispiriliifiiiihd-
est; quia de societate reproborum exsufgei: diioqite gtni !Velliw,ettilVoquaiur imagd bestiw. Se'd tet lioc'
cofnua sinrilia Aghi habtiisse visa%'si.Siijjerius 'dixi- qiiblrJahifnagbs feciss'e audiViriiiis;1'afcieuanlqurjVpe'
mus per septem cornua Agni omnes eleclos esse de- per necromanlicamjirteni, utstaiuee videreniur mo-
signatos, quosin septem partes divisinius: perquin- veri; et loqui. Posshmtis hbcaliterintelligefe.Imago
" Ita mss.; edit. vero, nihjl pejus erit; tantutn, etc. dealbabunlur-,ei
b c quasi aur.um;etc.
. Edit., et dealbabunlur phritni, mss. autem, el Codex (Jem.s Hic sapienlia esl, etc,
887 AD OPERA SANCTIAMRROSIIAPPENDIX. 888
speciem habet hominis, sed non est homo: similiter Ji qubd ei a parentibusiimponetur, hunc numerum con-
et Antichrislus propter operalionem virtutum atque lineat ? !
signorum putabitur esse Deus, sed hoc falsissimum CAPUTXIV. — (Vers. 1.) Et vidi, et ecce Agnus
erit; non enim potest fieri ut homo impiissimus ali- siabal sttpra monlenv.Sion.Si diligenter textum lec-
quid deilatis in se habeal. Imaginem ergo Anticbristi tionis sequentis inspiciamus, heec quoe de centura
facient, qui eum Deum existimabunt: ministri vero quadraginta quatuor millibus dicunlur, ad eleclos
Anlichristi spirilum imagini bestioedabunt, cum eos potius , quorum animae in ccelesli beatiludine cum
qui crediderint in Anlichristum, Chrislum blasplic- Domino exsultant, quam ad eos qui in hac vita labo-
mare compellent. Ei faciel ul quicumquenon adora- rant, videbimus perlinere. Agnus ilaque Christum
verint imaginem besiiw, occidantur. Fideles.qui Anli- demonstral : Siori aulem speculalio interpretatur:
chrisluni adorare noluerint, diversis pcenis macerati permontem vero Sion ccelestem patriam intelligere
interficieniur; erit namquetalis tribulalio, sicut dixit debemus. In monte igitur Sion Agnus visus esl, quia
Dominus in Evangelio (Matth. xxiv, 21), qualis non in ccelesli beaiitudihe cum sanctis suis h Christus
fuit ab initio, neque fiet, ita ut in errorem indu- consislil. Elcum illo cenlum quadragintaquatuor mil-
canlur electi, si fieri polest. lia, Jiabenlesnomenejus, el nomenPalris ejusscriptum
(Yers. 16.) Et faciet otnnes pusitlos el magnos, et ]3 in frontibus suis. In lerlia visione quaehanc praece-
divites el pauperes , et liberosel servos habere charac- dit, centum quadraginlaqualuor niillia exduodecim
terem in dexlera manu, aul in frontibus suis. Polest tribubus electa, el signo fidei signata fuisse dicunlur.
fieri ul sicut nos habemus cbaraclerem Christi, id Ulaergo centum quadraginla qualuor miliia, sicut
esl, crucem, qua signamur; ita habeat Antichrislus expositio nominum duodecim tribuum demonslrat,
proprium characterem, quo signenlur ii, qui in eum ad eleclos qui in bacvila laborant, periinent: ista
crediderinl. Possumus et hoc aliter intelligere. Dis- vero centum quadraginta qualuor millia eleclos, qtii
cipuli Anlichrisli laudalores erunt vitiorum, doce- in ccelesli gloria cum Domino Iaetanlur, significanl,
bunt enim ideo a creatum vinum cecterasquedivitias, sicut textus preesentis lectionis manifesle indicat.
ut homines iis abundanler, et sufficienter utereniur: Sedcur nomen Patris etFiliitantummodoin fronti-
ideoque fecisse Deum genitalia membra, ut homines bus suis eos scriplum habere dicil, el de Spiritu
feminis miscerentur, ct nefas esse ut aliquis a concu- sancto reticuit? Quia videlicet ubicumque Patrem et
bitu abstineat: omnia desideria carnalia esse perfi- Filium legimus, inlelligere debemus Spiritum san-
cienda. Cum autem istam nefandam doclrinam virtu- cturii. Possumus autem per frontes corda sanciorum
tibusaffirmaverint, lerrenoshoniinesquipronierunl inlelligere: nomen itaque Patris el Filii el Spiritus
ad nialum magis quam ad bonum, facile decipienl. 'G sancli in fronlibus suis habent scriptum; quia a men-
Saepe vero per raanus opera intelligunlur: characte- tibus eorum amor Dei numquam avelli polerit, sicut
rem ergo Antichristi in dextera manu habebuni; quia avulsus est a eordibus quorumdam angelorum, qui
opera maligna doctrinaeAnlichristi congruenlia exer- propler superbiam de ccelo eeciderunt.
cebunt: habebunt et in fronte, per quam mens saepe (Vers. 2.) Et audivi vocemde cmlo, lamquam vocem
discernitur; quia ex pravis operibus, quam pessimas aquarum mullarum, et tamquamvocetntonilrui magni.
mentes gerant, dignoscetur. Sa?pe per Joannem prsesentis vitee fideles demon-
(Vers. 17.) Et ne quis possit vendere, aut etnere, stranlur: per aquas vero populi designanlur. Et
nisi qui habuerilcharacleremnominis bestim, aut nu- quia de omnibus genlibus quotidie colliguntur elecli,
merum nominis ejus. Scimus humanam vitam non et in ccelesti beatiludine collocanlur, sancii Dei in
possesubsistere, nisi aut vendant aliquandobomines, terra constiiuti, qui| per Joannem designantur, vo-
aut emanl: eo itaque Antichristi persecutio erga fi- cem aquarum muliarum assidue audiunl; quia doc-
deles crudelius grassabitur, quo eis hoc interdictum trinam sanctorum in coelisconsistentium et cordis
fuerit, sine quo vivere non poterunt. Facient autem auribussentiuni, et virtute qua possunt, eorum actus
hoc minislri Anticlirisli, ut in lempore necessitalis imiianlur. TJnde et eadem vox lamquam tonitruum
eos, qui christianitatis fidem occulie servare volue- D esse dicitur, quod corda audientium terrere solet;
rint, deprehendant. terreiitureninijCumadeoriimperfectionemse ascen-
1
(Yers. 18.) Hic sapientia est. Qui habel intelleclum, dere non posse considerant. Et vox quam audivi, si-
computetnumefum bestiw; numerusenhn hominisest, cttt bitharwdorumcithqrizantium in cilharis suis. Vox
et numerus ejus est sexcentisexaginla sex, Dehoc nu- cilharcedoruni valdeest dulcis audientibus : el quid
mero multi multa dixerunt, pluraque nomina repe- dulcius fidelibus, quain memoria sanctorum in ccelis
rerunt, in quorum litteris hic numerus invenilur. eommoranlium; dum,quanta sil eorum gloria menie
Tamen si aliquod ex iis nominibusAntichrislus pos- pertractant, atque ul ad hanc quandoque perveniant,
sideat, preevidere non poluerunt: sed de re lam in- suppi'iciter exorant? 1
certa nihil audeo definire. Quis enim scit, si nomen (Vers. 5.) Et canlabant quasi canticumnovumanle
a Ita mss.; edit. e contrario, creatum vitiumcmte- quadraginlaquatuor millia,exduodecimtribttbuselecta,
rasque divitias, ut hominesiis abundanter, et efficienter edit. Rom., Cltristus consistit.In superioribusquoque
uterenlur. Cum autem islam nefandam, etc. cenlumquadragintaquqtuor millia, ex duodecim,eic.;
b Edil. Gill., Cltristusconsistit. Etcum illo cenlum mss. lauiem ut in eonlextu.
.889 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE QUARTA. 890
sedem, et anle quatuor animalia, el seniores: et nemo A facit filios Dei. Habent et fideles in hae vita positi
poterat dicere canticum , nisi illa centum quadraginta cantica sua, sed in iis canticis socpe confessio fit
qualuor millia, qtti empti sunl de terra. Hic magna peccatorum, saepe pro peccalis deprecaiio, seepe
553 obscuritas est; dicit quijipe centum quadra- commemoralio lormentorum scternorum: ideoque in
girita quaiuor millia non fuisse coinquinalos cum flelus saepe eantanles exciiant, ssepe in laudibus Dei
mulieribus, virginesque esse; et ideo caniicum no- orare solent, seepe ad spem ccelestis patrioe menles
vum cantare, quod nemo potest dicere, nisi illi soli: fidelium elevant: iri illo verocanlico spirituum cce-
scimus autem quosdam ex aposlolis atque martyri- lestium nihil trisle, nihil "quod mentem perturbet,
bus uxores babuisse. Numquid ii qui virginitalem resonat; et quanto amplius depromitur, a tanto am-
eorporis servare studuerunt, laudes Deodecantant, plius gaudium et laetiiiam meniibus cantantium in-
el isti in laudibus Dei muli exsistunl? Maxime cum fundit. Sicut igitur novumTestamenlum dicilur, quia
sciamus ex uiroque sexu parvi meriiiliominesvirgini- praecessit vetus: ita et illud canticum spiriluum cce-
tatera corporis usque ad mnrlem servasse, sicut sunt lestium novutn canticum dicilur; quia praecessil aliud
infantes et pueri, quos aetas virginiialem amittere quod veius est illis, qui ad cceleslem beatiludinera
non permiltit. Yidimus etiam quosdam aliquibus pec- quolidie transeunt, et novum est ad quod perve-
catis obnoxios, virginilalem corporis usque ad mor- B niunl. Ei hoc canticum anie sedem Dei, id est, in
tem servasse, quos credimus per ignem purgatorium conspectu sedis, cantasse dicunlur; quod enim in
esse purgandos, ut in justorum liumero quandoque conspeclu noslro est, indesinenter aspicimus. In
ascribi mereantur. Nuraquid istos tales aposiolis el conspectn ergo fidelium , qtii per sedem ct»qualuor
niartyribus, quos uxores habuisse Scriptura non ta- animalia et seniores designanlur, animee fidelium
cet, proeferre audebimus; nt illud canlicum suavis- canlicum novum cantasse dicuniur; quia sancti viri
sinitim Deo offerant, a quo Petrus ejusque similes in hac terra positi, gloriam sanctorum in ccelis com-
alieni exsistaiit?Nam sicut est dulcis sanctis visio moranlium oculis mentis assidue conspiciunl, atqtie
Dei, sic et laus Dei: et quemadmodum saturari ne- ut ad eorum socielatem quandoqne perveniant, lota
qneunt visione Dei, iia nec satiari laudibus Dei. Et virlute laborant.
quanlo proximiores sunt secundiim meritorum qua- El nemo polerat dicere canlicum, h nisi illa cenluin
lilates DorniuoDeo, tanto el fervenliores in laudibus quadraginta quatuor millia, qui empli sunl de terra:
Dei. Quis vero digne considerare potest quam magna id est, nemo illorum qui per sedem et qualuor ani-
pars glorioe sanclis detrahitur, si a laudibus Dei ex- malia.et seniores designanlur. Yidentuamquo modo
pcrles habeanlur? Nec ideo hoc dicimus, ut virgini- fideles viri in terra positi quasi per specultim et in
taii derogemus, quoemagna est virlus , sociaque an- iG oenigmategloriam sanctorum in ccelisconsistentium,
gelorum; si lamen eam viiio non fcedaverint. Quis illudque canticum quia ardenler. desiderant, quasi
enim perpendere polest quam magnum bonum est aiidiuni, sed dicere non possunl; quia, oculusnon
inlegrilatem corporis el animae possidere? Igilnr vidil, nec auris attdivil, nec in cor hotninis ascendil,
quia haeequae superius de virginibus dicta sunt, de quw prwparavil Deus diligenlibttsse (ICor. n, 9). Qui
iis soluiuinodo qui virginilatem corporis servave- de lerra empti esse dicunlur ; cmpti sunt quippe in
runt, inlelligere non possumus; necesse est ut in- terraposili pretioso sanguine Christi. Sed melius est
dagemus, qui sint virgines, el qui illi .qui canticum ut per emplionem. assumplionem intelligamus ;• as-
Yirginum dicere non poterunt. Nam si superficiem sumpli sunl enim de terra, et in ccelesli beatiludine
lectionis diligenter atiendimus, inveniemus non de collocaii.
solis virginibus, sed de oranibus sanciis animabus (Vers. &.) li sunt qui cum mulieribus non sunt coin-
baec esse dicta. quinali; virgines enimsunl. Hicrursum oritur quaeslio;
Diximus superius per cenium quadraginla qualuor nam si iu illa beatitudine diversi ordines stint, ut
millia sanclorum animasesse designatas, quee in cce- sunt aposloli, martyres, confessores, etvirgines;
lesti beatitudine Deum assidue laudare non desi- quomodo omnes sanclorum animse virgines esse di-
nunt: per sedem vero, etquatuor animalia, et se- ^5 cunlur, el in lanlum virgines, ut cum mulieribus
niores ante quos caniieum novum canlare dicunlur, coinquinatoe non fuisse dicantur? Elsi verum est,
fideles in hae vita positi, ex quibus Ecclesia constat, quod Dominus dicit (immo verum esl, quia non po-
designantur, sicut in secunda Yislone diximus. Ante lest fieri ut Deus meniialur (Matth. v, 28): Quivi*
sedem ergo, et quaiuor animalia, el seniores cenlum derit mulierem ad concupiscendumeam, jam mmchalus
qu.idraginta quatuor millia canticum novum canlasse est eamin corde suo), quomodoomnes sanctorum ani-
dicunlur; novuni namque Tesiamentum canlicum mae in toto spatio vitae praesenlis ab inquinaiione
novum dicitur, sicut dicit prophela: CantateDomino nmlierum mundae esse poltierunl? Qtieerendumergo
canticum novum, laus ejus ab exlremis lerrw (Esai. nobis esl quomodo hoc inielligendum sii; multi
XLII, 10). Novum autem Testamentum dicitur, eo quippe fuerunt ante baptismum adulteri et fornica-
quod praccedal aliud , quod vetus vocalur: sive pro tores, sed in Chrislum credentes, atque de peccalis
eo quod novos populos faciat, cum ex filiis diaboli suis pcenitentiam agenies, fontemque baptismaiis
a Omnes edit., tanlo ampliorem vel amplius gau- gaudii Imlitiam; coeleri ul nos in lextu.
dium et Iwiitiam; nonnulli mss., lanlo ampliorem b Rom. cdil. jugulaverat, ?iisiilla de terra. -
801 AD C-PERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 892
expeieiiles, qJiidquiu iri 'cis sofuhliiin tiiil, Jier SpV-'4. pduci iierb eiecii'(Malih. xxii, \i). Sarieii ergo primi-
riius sahcti 'graiiam iYquisbaptisihaiis deleVuiiitest: liafbm nibie fekhbniiriibiis suiil assiiriipii, et Iri cce-
qiii in boho "quodih eodehi bajiiisniaifepibiiiiseiuhl, lcsii beatifudiritecollocatl.
usqiie iri firiemvitoepersevef ahJes, venieiite Doniirib, (Vers.t.)Eiinoreeorumnoiiestinveniummendacium~.
ui eos pef nibrteiii ab bac iefreiia iiabiiaiiorite srib- Valde difficileesse videtiir, quod dicllur; sunt quippe
traheret, ebfum aiilniee virgines, Id esf, 'iritegfae, et quaedarii mendacia yalde gravia, sunt alia quae inter
ab omni coirupiiorie viiiofum hiundaelriveiiloesunt. levia peccatadeptitaiida sunt, a quibus nosiris leui-
Istorrim tergoaiiiriiae jufe virginfes vocanlur; quia poiibus iiescio sl aliquis ohini teriipofc vitie sueeab-
coiuin omnis corruplio aquis baptisiiialis, bonVsqrite slihere possit, liisi fuefli infans, qtii loqui ignorat.
operibus deleia esi. Ftierunt etiam mulii, qui posl Non iiaqtife de omnibiis "mteridaciisboc dictum esse
bapiismum mulia scelefa commisefurit, stedcuni per iiiilri'videtuf: sed est mendacium valdegravisslmiim,
jicenitenliam fel lacrymas atque per iiiisericofdiaiii , cum nicnlimuf ea, quae in baptishiate promisinius.
coelerisqutebbriis operibiis riialum quod gesseriirit, Hoc ergo meiidaciunii in bre
* sanclorum non esl iu-
delerc siutlhterhii, ei tn bbiioproposito pefseveraVe- veivjuin; quia hoc qtiod Iri bajftismate pfomiserunt,
riut, Doniiiro veuieriie, teortim aniuise virgines re- usque iri fineni vitee;sefvare studuerunl. Et si fue-
pcrtiie suiil; qni-aqiiiilquidIn eis fuilfeprobum, ciia- R funt aliqui qui postibapiismum multa peccata com-
ritaVis remediis esi purgalum. Ftieruiit et conjugaii, misefuni, tahien In ofe eorum nori est ihvenfiiiii
qui Deum toia gf|4 viriiilte dilexeruni, alquein vir- mendaciiiin; quia per pcenitentiam, charitalisque
lulibus vilam ducefcsludueruni. Istofumigiiuraiii- opeia malurirqubdgesserunt, ante fnbrlem delere
moefecie vlrgines vocaiiiuf; qiiia si quas sordes ex sludueruiii : Sine hiacula enim sunt. El hic saiis
conjuiictibne Teminafuhi iraxerurii (Gen. n, 14), bo- ffpefie dfeinonsirat, ea quaeiii hac leciiorie cohiinen-
nis operibus deieuihi est. Similiter a dteCiieierisor- lur, non 3d fideles qui in hac vila laborani, sed ad
dinibtis inlelligendum esl. febsqul ih coelestibus,sedibus requiesciinl, periinere.
Possiimus eiiani per mulieres corpora saiicioruiri Quis efilin ih liac '\it'a posiiiis, sinfemafculacsse po^ -
inlelligere, per viros aulem animas ; quia sicut viret lest ? cum TdemJoaiihes dicai: Si dixerimus quia pec-
mulier uiia cafo vocantur, ita cbrpiis e"taiilma linus cdtuin hon liabemus, hos \psos seducimus, ei veriias "m
homo : tet qiiema'driiodum feiriiiia iiifefiof tesl vifb, riflWs'ifon-esi\\Joai. i, 8). Animeevefb sahctorum
ideoqriehecesse esi ut a viro regatuf, ejusque doiiii- shie mactila suht; qiiia si quas sordes ex mundaha
naiionem perfefat; ila corjhis hiullb ihferius esi habllalione conlraxteruhi, arit per pcenilenliam et
qtiam anima, felideo necesse esl rit a splritti regaiur lacfyhias, cliarilatisqtie optera, aut per fiagtella, aut
atque dbmeiur, ejusque dfesidefia frangaiitur. tlubd iQ cefte post hiortem igne pufgaiorio deleiee suht.
quia sancti lacere sliidutefunl, hon siiiit coiriqiiihatt Dixi qub'd serisi. Qiiod si quis iextum hujus lecilo-
cum mulieribus; quia ex conjuriciione corporuih nisadpfaesentem Eccleslarii transfeffe voluteril, ct
nullas sordes irtxeiiint, fex qulbus Deiirii nihiis 6f- per cenfuiri quadragiriin quaiuor millia, aui praedi-
fenderent. li sequiintur Agiittin qubcumque db\ei\i. catores, aui caetferosjttîos in hafe adliiic VIta de-
Quo vadil, qui nmnia impiei, et toiiis uliique esi? gehieS; pef liovumlvterocaiiticum qubd nemo nfsi
Sed qtiemadmodtim vadat, Aposloltis docel diceris ": ipsi soli dictere poierarii, Evangfeliuhi designalum
Cui vutl miseretur, et quem vult, indufat (Rbm. ix, fessecensueiji; peiperidaisahclum Evaiigelium hoh
18). Yadit itaqiie Betis mlsererido quibusdam, et a soltihi ab electis, vcpirii et a repfobis saepe praedi-
quibusdam misericordiam suam auferendo. Sequuri- cari, dte quilius Dominumiri Evaiigelio dixisse cfe-
tur vero sancli, quia quibus illfemisfeficordiam siiam difnus: Muili dicent inihi ih iiia die, Ddmitie,Dbmiiie,
largitur, lafgiuritur et illi; ei a quibus abscidii, ab- nonne in nomine luo prophelavimus, ei iii noniine tiib
scidunt et ilii. Hbc dfe eleclis hi terra posilis intci- dwinoiiia muila ejecinius; ~eiin noinine tuo 'viftuies
ligere non possumus ; sajpe enim misereriiur qriibus iifultds fechhus ? Ei iunc toiifttebbr illis: Athen dico
Dcus non miseretur, sicut Sahiuel qui lugebat 'Saul vbbis, nescib iibs. Discedilba ine, bnihes bperarii ini-
(I Reg. xv, 35); quem Deus projecerat a facie isua: I) quiiatis (Matlh. vii, ]22). De tilibu§ eliam Paulus
qiiosdam etiatti sancti damnare voluiii, qhibiis Deris apostolus IbquTlur, ijicens: Sttht ûi per hbiiieittio-
niisereluf, sicul Jonas, qrii cupiebaiutNlilivila 1d'e- nem Chriilum 'dnniihtiani,'ii'onsincefc,'exisihnantesse
lerentur, quos Deus salvare decrevefat. li empii siint pfessufain susdtare Ivinciitisitieis (Philip. i, 17). Si
ex omtiibusprhitiiimDeo ei Agno(Jbhn. iv, 3). In Lege qriis autem seriem leciibiiis hiijos a"dpraeserilislerii-
preecejitum esi ui primitiae frugum bfferfehluf Deo jibris virgines jieftiriefe sahxerit, a'd eos videlicct
(Eabod."xxii, 29): per primiiias frugum, electi desi- qubs ainbfDtelad iiiregfilaiis ehstouiaiii, aajuuctis
gnanlur; narii sicul fexniultliiidine frhcriiiihi pafvae caileiis bbnis opfefibhs, qutiiidie iinpellil, saimm
primitiae Deo offerebariihf, ita el fexmuititudine jib- riiibi iii libb videluf poSsidteffesehsum ":sfedaiiiniad-
pulorum parvus liiiniferuselfeciorumeligiluf, qhi ab vfeftefe dcbel iibn ppsse luiic sfensiiiconvehire, ut
angelis Deo iii leinplo glofidecceltesiisoffertuf j Sicut pef caritieuni hoViiriiih hbfc loco Evangeliuni intfel-
Dominusdicit in Evangelio: Mulli enim suiil voccdi, ligat; se'd pbtiusgaudiurii spirilale,tjuod teisex tuslo-
i
* Ohines edit., de cceierissoriiibus; omries mss., de cwteris ordinibus. i
'
893 IN APOfJALYPSINEXboSiTHK DE VISIONE QUARTA. iU
dia vifgliiimis "accrescii. Nutlus igiiuf eariiicum "rib-;\ Cliristi suVcipefe noluefuiii.Sirilillief feiilli qui siis-
vum dlcfefepiHest,1iIsiillisbli; quia"gauduiirivirigi- cejitefurit quidfem fideih Chfisti, sed earh operibus
niratis jiuiius habere preevalel, nisisoli qul bahc cae-- iriijiiefe hbiueruni; cui eiiith plus cbriimitlituf, pliis
teris bonis opefibus exdfnalaih qubiidie Dfeooffefre aii eo fexigteiuf.Deiliis autein "quiverbuhi Dei rioh
consutescunt. Similitef et qiii haiie sefitfehliam teis aifditefuiil, Dbniinris dicit in Evatigeiib: Qui hbn cre-
"aptarevoluefit, qui ciifn vifginitaiis 'âlriia ad cbe- Wt, fatit judichtus esi (Joan. iii, 18).
leslia fegha jahi cbnsceficlefemeriieruht, arecio in- (Vers. 8.) Et adorate eum,qui fecil cwitiihel ierfam,
lelleclu hbn discrepat: sed "sciai ribn cbrivteliifehuie ~eimafe 'e'tfotites qqiiafum, id esi, feliriquite idola
sensui, nt pef uoVufn canlicum, alVqiiOdcanlicum "siifda, muta; etc&fea, etadbrateeuni qui cuhctafe-
quodroce, lirigua, labiis componi pblfest, iriielligai: citfex nibiiO. Etatius bngeltispidsecutus "esl, dicens.
sed poiius virginiiatls praemihm; quod a Doriiinb Aiihs ahgeibs dbcibres Efeclesiae, qui finitis perste-
aelernalitef percipere -meferituf. Hbbque cahlicrini xutibnilius; EcclfesiamDei "gUbferhavefurit,designat.
nullus, nisi illi soli, dicere potest; quia virginitaiis "Cecidit,cecidii Babyion tiiagnd. Pef Rabylonefn, siciit
praemium hullus pefcipii;-, nisi qui hhhc in seeculo supefiiis dixitaus, civitas diabdli desigriatur, quoe ex
posiiij intemerata mfehle pfo Chfisti Mibre servafe bfiinibusiriipiis fcohstai/Cecideratautem, quiii oinnis
studueririi. De ialibtis pfojiheta Esaias loqtiiiiif, di- B criluJra diBrhidriiini pef ficlehiChilsli (leleta fiierat.Et
cens: Hwc dicit Domihus eunhchis: Qiii.cusioUieimt Jiis fcecMVsse dVciiuf; quia exparle perseculofufri, fet
sabbala nieu; "etiiegeriiu 'qtirnvolui, ~ettentiertni fmdtis ex pafle ciiltliraefiiabolibeececiderat: Qutva vhioifm
meimv,dabo eis in ctomb\ne'a, ei in niuris nieis iocum, iiim polavii omnes genies. Yiriiim ifae efrores siiiit
et nonien nielius a fitiisclfiliabus-fjimhihseihpiternum gehtiHum, quibhs Dfeuma'd Ifaeiindiain prdvocave-
dabo eisj qubd non pefibil (Esdi. iM,'i "ets'eq.). funt": sfedcum Rabylon niliil Siiaiiud qriam' omrifes
(Vers. 6.) Etvidi aitbfiiin ahgelum vbiatitem per gentes!, Vdfest;oniriesffepfobi/qhbmodo "briinesgfen-
medium twliihi-, hdbetitemEvangeiiUm wteili&i; ut -tesa viitoirae Suoepotavil? Yfefdrhfcahiiirius aliefiim
evangetizatel sedeiitibussupef letrath; et m)fer dfnneht docuit, el ille tfeftiuiii, fettefliiis quarliiin, tet i'ta in
genleM-,el iributit; iel linguaih j ei populuin, dicenteih -omneshbniiiie"sevror "diabolicus tfarisiit, uiiqiife Ba-
• "
voce magrta: Itehim uriiversa bfeviief cbriTpfeliendn; bylon "oriinesgehttes vihb irae Dtelpbtavlt.
nam sicut suêftus fciihi"niala Antichrisii iiaffare (Vers. 9, 10.) Et angelus ieftius sechlus est illbs,
veilel, iib adveiiiu Tjhfisti inchbavii., persfeciitiohes- ^dicetisVoceindgtici: Si quis 'adbYdvffitbcitiaiii Vttma-
H~iequa§ Efeeleslan diabolo passa esi; pfius nafraiis -gineinejus-, el dcc'epefiichcifacleremefus"ihffotile siia,
nd Aiiiichfislhiii pefvenit: ila et hic uifemjhdicii de- aut m mahu"'siia;etliic btbet de'viiib ifai Dei, qifod
-scfibere cupienS^ ab advterituChiisliirichoai; afqute C mixtitth esl ihefo in caike 'ipsiiis.Angeltisteriius pffe-
stib specie iriuni aligelbfum'3 ctihcSagggbfeviter re- dicafores surit; qui lefhpofibus AuiVcbrislI fuftiri
eiiim ui "nullhsAritVchfisiuiriadb-
plicans.ad dierii jiidicii pSrveiiii-.IsJequijYpeiiiigteitife siiiil"; "pfoedVcaburit
Ghfistum tel apostolos tejus;"caetefbsqrieGkiiaii pfafe- ret-, hfequeadejhs' pfessihiamdhcifinam ahfes cofiiis
dicatores signilicat. -Qul Evangfelium deferniihi lia- acfeommodel, nequfe opefa fejris imltfetuf : qnou "si
buisse dicitur; "qniadoctriria Evaiigeiii a GhiisVo, Tjuisfecerii, perpfeiua pceria euin esse dairinandltm
aposlolis, caeterisqute-pfaedicaioribus daia esi, qiiarii lestabuiliiif. Per vinum ifae Dfeidaiiiiiaiioiiitlma, quae
genlibus praedicafeiil. Quod Evabgeliuhi aelefhmii 15idie judicii iiripiis iffogabiiur, uesignaiiif : mefiirh
esse dicilur, qtiia aeVfefjiiiSiempfaesirit omriibus fa- aiilempurum diclrilus. Pef meiurri igiihr jristiiia Dei
cienfibus illud. Quod eliarii super teffaiiisedehtibris -designatlif, fief 'fealVeemvero jiidiciiihi De'i &c'ci'pefe
praedicatum esse diciiur; genlfes hariVqueqiitbus possuriuis. Viiiiini itaque ihixtum est riiero iri calice
Evangeliurii praedicatuhi fesl, nihil atitid quahi leffarii Ofei; ijuia daiiiriaiib liitihia, qiia impil daihhabiihiuf,
qu'aertebant_1'olamquerfeqhifehisiiam iii tefra"jjbsuS- mlkiaijfit fcutii"jhsiitiain ealicte/Dei,i'd tesi, in judi-
rant. Quid auteril iste aiigelus pfSdicfet, audiahiiil; -cib"De)Vquiri]MissiriibD'feiju*dicibperficielu"r. Riberit
•(Yers. 7.) TimeleDdmiiiunv,vi daie iili hdiiofehi; Igiirit ihiiiii 'viriuin VraiDei, teuin illis dlcetiir ; Iie,
quia venil liora judiciiiejui ':'et Wdofatee&in, qui ficit D maleclieU,in igne~hi~wiefftiim,h qui prwparatus
'
est did-
cwlum etlerrain; mare%l foirtes aqicbrimt.Cdhveiiieri- foib,~ct'aiigelis ejtis (JIZiiHfc. xxv, M).
ter iimorem Domini prlmo "posuit-,fet postfeabbrib- (Vfers.11). ~Eicruciabittir igheei sulphure in con-
rem; limor etenim Dom"ini'adp'cehitfeniiaminipfellit spectu angeiorum sanclorum, ei in conspecluAgni: et
hominem : pcenitentia. vero ad boiva opfefa agteridk 'fuiiiustbrtiietivdfumeoriim.iii'swcuta 'sw'ctilo'ruih ascen-
eufir provocal-.Honorem itaque Deo deTeflmus, ciiiii ~det. lgiiis fexriril, sulphur auieni fetbrem pessimum
boha opefa agimus, sicut ipse Domllius dicil': V'i- "dfesteemitlii. Igne autfem cofpofaiiief cruciabulifuf,
deant bperaVestrabona,iel~glofi'fic'eiit 'Pdifeih veslfum, ^qiiiignfeiriviiibflim iii se exstiligiiefe liolufefiini: fe-
quiincwiis esl •(Matili. v, 16). Hbra vero jiidicii ek ibffe sul|ifiuris ibfquebiliitur, qhibus tiulcis futl fe-
lunc increpii-, ex qub Evangeliiini pfaedicari 'cbepit. tdf luxufVae. Iri Worispeciriarigeloriiiri sancibruhi
Illi igitur acriter in diefudicii judicabuiituf,qui vef- "cfuciaburilui, tei iri cbhspectu A|hi, Viofelicfeiutrh
bttni Evangelii audientes, illudqueispernenies„fidem eorum conspectu crucientur, in quorum conspeclu
a Ita hiss.; e3it. Vefb, cuticta cWipretiehdens. toio, ei dngelis"ejus.
3>Oinissum fuerat medil., qui prwparatus eU di«»
895' AD OPERA SANCTIAMBROSIIAPPENDIX. 896
non timuerunt multa mala perpetrare. Nec habebunt A. Lbem, falcem suam in terram, et messuitterram. Et
r£quiemUieac nocle, qui adoraverunt besliamel ima- alius angelus exivil de templo, quod est in cwlo, ha-
ginem ejus, et si qui acceperint characterem nominis bens et ipse falcem aculam. El alius angelus exivitde
ejus. Cur neque in die, neque in nocle reprobos ha- aitari, qui habebalpolestalemsupra ignem, etclamavit
bere dicit requiem, cum elecli aelernumdiem posses- vocemagtta ad eum qui habebat falcem acutam, di-
suri sint; reprohi vero perpetuam noctem ? Sed more cens : Mitie falcem tuam acutam, et vindemiabolros
bumano locutus esi. vinewlerrm, quoniam malurm sunt uvm ejus. El misit
(Yers. 12, 15.) Hmc est patientia sanctorum, qui angclusa falcem suam acutam in terram, et vindeinia-
custodiunt mandata Dei, ei fidemJesu : id esl, talis vit vineam terrm et hiisil in lacum irw Dei magnum.
esl palientia sanctorum, et talem fructum affert, Totam pene senteniiam posui, ut undique eircum-
qualis in sequentibus demonslralur. Et audivi vocem speeia ejus anfraclus apertius videantur. Ulerque
de cmlo dicentemmilii: Scribe, beali morlui qui in namque iste angelus Chrislum significal: similiter
Domino moriuntuv.Talis est igitur palientia sancto- et duaefalces unain significalionem habent; designant
rum, qui custodiunl mandata Dei, et fidem Jcsu, ut eiiiin illum ignem, quo universus mundus delendus
sint beati in perpeiuum. Sed quid est quod dicit: est; quia sicut priirio tempore mundus per aquam
Beati mortui, qui in Domino moriuntur? Quis enim IB delelus est, iia et in fine lemporum per ignem dele-
mortuus mori potesl? Nullus procul dnbio mor- bilur. Sed queerendum nobis est , cur unus Christus
tuus mori potest, nisi prius aniraam recipiat, ut - pef duos angelos, et una exterminatio per duas fal-
iterum mori possit. Sed 1111 sunt beati, et illi in Do- ces figurelur. Primus quippe angelus super nubem
mino moriuntur, qui prius moriuntur seeculo,postea candidamsedisse, et coronam auream habuisse visus
carne : qui prius veterem hominem. id est, omnes est: secundusvero neque coronam auream habuisse,
nequilias et spiritales et carnales in se exslinguunt, neque super nubem candidam sedisse dicitur. Et pri-
ui possint dicere ctim Aposlolo : Mihi munduscruci- musmessem terrae, secundus vero botrosvineae ter-
fixusest,etego mundo (Galat.xi, 16). Illi namque in rae praecidisse dictus est : sed primus quo loco mes-
Domino moriunlur, de quibus Dominusdiciiin Evan- sem terrae posueril, non dicitur: secundus aulem
gelio : Qui autem perseveraveriltisque in flnem, hic botros vineae terrae!in lacum irae Dei magnum nii-
salvus eril (Mallh. xxiv, 13). sisse dictus est. Videttir iiaque mihi per messem
Amodojam dicil spirilus, ut reqttiescanla laboribus terraa electos : per boiros autem, ex quibus vinum
sttis. Amodo, id est, a tempore moriis suoerequies- oritur, quod meniesbominum alienat, reprobos esse
cent sancti a laboribus suis. Opera enim illorum se- designatos. Ista esl hiessis, de qua Dominus dicit in
quuniurillos. Quomodo sequunlur? Nonne Cornelium G < Evangelio : Intempore messisdicammessoribus: Col-
opera sua praecesseranl, cui ab angelo diclum est; ligite primum zizania, et ligale ea in fasciculosad
Oratiottes tuw et eleemosynmtuw commemoratwsunt coniburendum: irilicum verorecondite in horreismeis
inconspectu Dei (Act. x, 4)? Sed sequi pro comitari (Maith. xm, 30). Qrii enim illic per triticum, ipsi in
posuit; nam et exercitus qui regem comitatur, hoc loco per messem designanlur. Et qui illic per
eum sequi dicitur; cum alii praecedant, alii sequan- zizania, ipsi in boc ioco perbotros vineae terree figu-
titr, alii ad dexteram, sive sinistram incedant. Opera rantur : et quia Chfistus aliter apparebit justls, et
igitur sanclorum sequunlur illos; quia merces ope- aliter iiijustis, non ihconvenienler per dnos angelos
rum illorum comilatur illos in perpeluum. Possumus figuratur. Jusli nanique in eadem claritate eum vi-
et hoc deillis spiritaliler intelligere, qui temporibus debunt, quoraodo ajbahgelis el sanctis spiritibus in
Anlichristi pro uominc Domini nosiri Jesu Cbrisli ccelesti bealiludine cernitur; impii autem in ea spe-
interficieudi sunt; beati quippe erunt illi, et in Do- cieeum videbunt, qua ab liominibiis in terra posilus
mino morientur, qui pro fide Domini nostri 55© videbatur; Tollelur 'quippe impius, ne videat gloriam
Jesu Chrisli morienlur. Nunc quia pcenam illorum , Dei(Esai xxvi). Blandus itaque justis, terribilisap-
qui in Antichrisium credituri sunt, narravit, beaii- parebit injustis; uride et primus super nubem can-
ttidinemque illorum, qui in fide Christi perseverave- D didam sedisse, et coronam aureanr habuisse in ca-
rint usque in Dnem, breviter comprebendit; conse- pite describitur. Per nubem namque candidam corpus
quens esl ul diemjudicii describal, in quo haecctincta ejus immaculatum designatur : per coronam vero
complebuntur. auream multiludo ahgelorum atque sanctorum, qui
(Yers. 14-19.) Et vidi, et eccenubem candidam, et: eura ad judicium venientem comiiabuniur, exprimi-
super nubem sedentemsimilemFilio hotninis, haben- ttirLSimiliter et una exlerminatio per duas falces
tem in capite suo coronamauream, el in manu sua fal- designatnr; quia aliier exlerminabuntur justi, aliler
cem aculam. Et alter angelus exiil de templo, clamansf injusti: justorum exterminalio redemptio potius di-
voce magna ad sedentem super nubem, dicens: Miitet cenda est, sieut Dominus dicit: Respicile, ei levale
falcem tuam, et mete; quiavenil horaut meiatur, quo- capila veslra; quoniam appropinqual redempliovestra
niam aruit messisterrw. Et misitqui sedebatsuper nu- (Lttc. xxi, 28). Redemptio jure vocaiur, eo quod a
a Edit. Git., falcem suam acutam super terram , ett terrw et misit in lacum ifw Dei magnum. Uterque
messttit lerram : ulerque namque, etc. Rom. autem,, namque, etc. Locum vero; ut in mss. habelur repo-
fatcem suam aculam in terram, et Vhidemiavilvineanl ! suiiuus.
8S7 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. PE VISIONE QUARTA. 898 -
malis leraporalibus liberel, etad gaudia acterna per- A A 557 ®l ex™1 sanguis dclacu u&quead frenos eqtto-
ducal.Impiorumaulemexterminaiioethicgraviserit, rum per stadia mille sexcentu. Per sanguincm poena
etpostmortem gravior; damnatio enimluciusqueper- impiorum designatur : perspatium vero millesexcen-
peluus in eis permanebit. Justi de spe retribuiionis torum sladiorum, quod sanguis de lacu exiens occur
aeterneemorlemleetam excipienl: impii vero de dam- pavil, falsi cbrisliani designanlur : qui numerus
nalioneperpetua timidi, trislissimamorleplectentur. quamvis a quaternario numero derivelur, circum-
Alter angelus qui exivit de templo, el clamavit quaque tamen h eumdem numerurn servans spargi-
voce magna ad eum qui sedebat super nubem, ditur, finesque ejus minime transiliit. Similileret falsi
cens : ilitle falcetn tuam, et mete; electos qui in hac chrisliani fidem Chrisii, queein qualuor libris Evan-
terra laborant designat, per templum auiem unde gelii consistit, inbaptismale suscipiunt: sed arcliim
exiissevisus est, Ecclesia designatur. Clamavit ergo et anguslara viara , quee intra angustias qualernarii
adeum qui sedebat supernubem, ut mitteretfalcem nurneri concluditur, relinquentes, quae ducit ad vi-
suam in terram, et meteret; quia sancii viri videnles tam; pcr latam et spaliosam hujus saeculi viam, quas
uiundum in nialigno positum, ejusque miserias hor- ducit ad morlem, incedunt'(jV«»A. xm, 5). Yerum-
renles, deprecantur quolidie ut regnum Dei veniat, tamen a qualernario numero non recedunt, quia
in quo ab omnibusangusliis liberati, corpora propria B R quamvis opera chrislianitatis non babeanl, nonien
recipient, et in aelernum cum Domino exsultabunt. lamen christianilalis non amitlunt. Sanguis ergo de
Ariditas vero messis maturitatem ejus indical; nam lacu exivit, et mille sexcenta stadia occupavit; quia
sicut messis crescit usque ad maturitaiem, quando ea pcenaqueedeemones et omnes incredulos absorbe-
arida eflicilur : ita et numerus eleclorum usque ad bil, eiiam falsos christianos, qui fidem visi sunt ha-
finem mundi crescet, eorumque maluritas lunc per- buisse, sed opera fidei non habuerunt, illaqueabil:
ficietur, cum eorum fuerit numerus compleius. S.i- Per equos vero falsi paslores Ecclesiae*designanlur,
militer el quarlus angelus qui exiit de altari, qui qui officium regirainis non pro amore Dei, sed pro
babebat polestatem super igntem, eamdem significa- amore saeculi suscipiunt: per frenos quibus equi re-
tionem habet, quam et seeundus, qui de templo guntur, eorum falsa doeirina designaiur. Habent
exiissevisus est; sigiiificat namque electos in hac quidem falsi pastores doclrinam in ore, ne ab officio
vita laborantes. Altare auttem Ecclesiam significat, fundilus alieni videantur : sed pharisaeorum exem-
sictit et templum : per ignera vero charilalem pos- plum sequentes, dicuntet non faciunt, Etquia aliud
sumus intelligere, quam in cordibus sanctorum spi- non possunt docere, nisi quod Evangeliuro loquilur,
rilalibus fomentis Spirilus sanclus enulrit. Super etin praedicalionesua annuntiant peccaloribus quas
hunc igftem sancli habere potestaiem ideo dicuiilur, C ( pcenaspaiientur, nisi corriganlur; usque adequorum
quia etipsi possidenl charitatem, et possidentuf ab frenos sanguis pervenit, quia pcenas quas peccaiori-
ea. Iste ergo angelus clamavil ad lertium angelum husminati sunt,nisicorrigerenlur.ipsi quiavilia sua
secundam falcem gerenlem, quem Chrislum signifi- deserere noluerunt, cxperienlur.
casse diximus, ut vindemiarel bolros vineae terrae, CAPUT XV. -- (Vers. 1.) Et vidi aliud signum in
perquos impii designanlur; quia viri sanctividentes cwlo magnum et mirabile, angelos seplem habentes
quotidie gcnus humanum a deemonibus decipi, vi- septemplagasnovissimas; quoniatn in illis consummala
dentes eliam impios florere, mundumqtie semper ad est ira Dei. Sieut superius antequam ad narrationem
deieriora delabi, orant ut dies judicii veniat, in quo, septem angelorum lubis caneniium veniret, eorum
el nequllia daemonum-cum ipsls auctoribus pereat, meniionem facere siuduit; ita et liic aniequam ad
et omnis praevaricalio cum ipsis proevaricaloribus; septem angelorum phialas habeniium narrationein
accipiatfinem, el adducatur juslitia sempiterna, quoe veniat, eorum mentionem facit, utindicet magna
nullo fine lerminabitur. Vinea quippe mundum si-. mysteria iu eorum visione conlineri. Sed dc iis in
gnificat, quaeomnem impiorum multitudinem genuit; sequenlibus quod Dominus dederit, dicemus.
et nutrivit: lacus vero, quem iufernum vocamus, (Vers. 2, 3.) Et vidi tamquatnmare vilreum mixlum
ideo lacus irae Dei dicilur, quia vindicta irae Dei ini D • igni, el eos qui vicerunl bestiam, et
imaginemejus, el
eo consummabitur. numerum riominis ejus, stantes super mare vilreum,
(Vers. 20.) Etcalcaius est lacus extra civitatem.Pev habenles cilharas Dci, el canlanles canticum Moysi
calcalionemi demersionem impiorum in infernumi servi Dei, et canticum Agni dicentes. Quid significet
possumus intelligere : per civltatem aulem cceleslisi mare vilreum, superi.us in visione secunda diximus
Ilierusalem designatur: quaeex oranibus eleelis con-. (Ad cap 4) : sed illic tamquam crystallum esse dici-
stat. Exlra hanc ergo civilatem lacus calcabitur; ; lur, hic autem mixlum igne : et quia crysiallus exi-
quia a consortio justorum impii sepafabuntur, et ini miocclaritatis esl, ignemque de se cum calorem solis
infernum detrudentur, sicut Dominus dicit in Evan- acceperit, solet emitlere, eamdfem significationem
gelio : a Exibunl angeli, et separabunt malos de tnedioi babet illic crystallus, quam hic ignis; significant
justorum, el miltent illos in caminum ignis. Ibi erilt namque spiritalem inlelligentiam, quae in divinis
flelus et slridor denliutn(Mallh. vir, 14). Scripluris invenitur. Mare igitur. vitreum mixtum esl
a Desiderabatur in edit., et mitlent illos... el slridor h Omnes edit., eumdemnumerum
spargens spargi-
dentium. lur; omnes mss.,... servans spargilur.
893 AD OP-ERA SANCTl AMRROSIIAPPENDIX. - £(J0
igni; quia divina Seriptura mixta,esl spiritalibus in- A quod Pojnini grajiallargiri dignalaest, diximus (Ad
tellectibus. Super mare itaqtie vitreum ii, qui bes- cap. $). Nani sicut illic sejileqi apgeli visi sunt, qui-
liam vicerunl, stare visi sunl; quia sancti Dei qui bus datse supt seplern lubaj; ita el hic septem angelis
contra An.iichrisjum pu.gna.luri sunt, in praeceptis septenj phialae datae fuisse. piemoraniur : et sieulin
diyinarum Scripturarum gressus figent, anullaque eanlu tubae prinii angeli grandp piagna terram per-
impulsione venlqruni a sua fide moveri polerunl. c.ussil.;ija e} in effusione jjhia.laeprimi angeli homi
Pef citharas verp quas habebanl, mo.rtificaliocarnis nes, qui per terram jsaepedesignqnltir, pessinjis ynl-
designatur : canlicum autem Moysi, vettis Testa- neribus percussi esse dicuntur : 5g@ et fluemad-
menium :,canticum Agni novum denionstrat. Canti- modimi in caniu lubae spcundi anêli terlia pars
cum ergo Moysiel canticum Agni cantabant; quiaet maris in saiiguinem yersa es(, similiter el in effusio-
vetus et novum Testamenlum sancti praedicapunt. ne phialee spcundi angeli loluni maj'e in sanguinem
Quod canticum quale sit, audiamus. yej;suni fujsse c despribitur. Eumdem sensum se^
(Vers. 14.) Magnq el mirabilia opera lua, D.omine quunluret caeteri .:sed. qualiterjsii cuni superioribus
Deus ojnnipotens : justw et verccviw tuai, Rex swcu- concprdent, in sequeniibqs dicemus. Eanidemergo
lorutn. Quis non liincbil te, Dotnine, et magnificqbit significatlonem babent isti, quam el illj; significant
nomen tuum? Quia lu solus pius es; quoniain omnes B quippeproedicajores, qui fuerunt yb initio, et erunt
gentes venient, et qdorqbunlin conspecluluo, quotjiam usque ad finem. Sed ideo bis pojiuntur, quia sicut
judicia tua manifesla sunt. Concordat boc canticuni superips deniqnslravirnus, ea quae sub canlu ttibae
cum veteri et novo Testamento; nam seplenj be- prjnii angpli, sepundi, lertii , aique quarii gesla
nediciiones ibi inveniunlur, quoe seplem parlibus, fuisse yisa sutil, ad. elfectps perlinenl. Porro quse
de quibus superius diximus (Ad cap. 5 el 7), coap- sub cantu tubae quinli, sexii, atque seplimi angeli
tari possunt.'Prima quippe benediciio est: Mqgna fjtcta fuissc referunliir, qu.ibus el tria yaeconjungun-
el mirabilia opera luq, Dqtnine Deus otnnipolens; lur, in quibus persecu.iiones Ecelesia:, quas abhac-
quae primo lempori convenire polesl, in qup fac- reticisetapaganispassaesl, etab Antichrislo in fine
lum est coelum et terra, omnesque creaturae, quee mundi passpra est,) deser|buniur, cx una parte ad
valde siint mirabilta. Secunda est : Justw et verm reprobos, ex altera. laplelectos perlin.eni; quia impii
vim tum, Rex swculorum; quae congruit pafli secun- ex malo quqd piis inge.runi, ppenaniperpeiuam: jusii
dse, in gua omnes ereaturae quoe babebant spiritum yero ex malo quod perferunl, gloriam sempiiernam
vitae, justissimo Dei judjcio aquis diluvii delene sibiacquirunt. Omnia iiaque quaesubeffusione phia-
sunl.Tertia est: Quis non thnebit te, Dontine? quae larum seplem an_jelijrunidcscribunjur, ad rejirobos
lerliae parli, iis yidelicel quibus Lex daia est, G perlinenl; unde et plrimj lubis, quibus exercilus Dei
congruil, qui timore polius quam amore Legisman- ad pugnam provocabatur, cecinisse dicuniur : se-
dala exercejianl. Quarta esl: Et magnificabii nomen quenies autem phialas plenas iriicundiae Dei super
tuum; quam prophelis convenire manifestum est, inipios effudisse refefunlur.
qui nomen Dei et praedicalionibus et scripiis magni- (Vers. 5.) Posl hwc vidi, et ecce apertttm est tem-
ficayerunt. Quinta est: Quia tu solus pius es; in plum tabernaculi tesiimoniiin cwlo.ln Exodo seriptum
quinta parteadvenltini Chfisti posuimus, inquaDo- est qupd fcceril Moyses labernaculum in deserlo :
liiinus nosler, qui sp.ltis pius e,sl, et homq fieri pro postea. yerp a. Salombne jam populo in terra repro-
salute generis huniani, et pali et mpri dignatus est. missipnis degenle, templum aedificatum esl. Per
Sexta esl: Quoniam omnes gentes venicnt, et gdorq- desertum igitur boc sjeeujum: per tabernaculum quod
bunt in conspeciutuq; manifesium est posl ascensio- de locp ad loeum. transfertur, praesens Ecclesia de-
nemPoraiui omnes genles ad fid.emvenisse Cbristi, signatur, quse. de deserto hujus seeculi quoiidie ad
quas in sexto loco posuimu.s.Seplinia est: Qupniam ccelestenj, bealitudi.ne.m iransil, pergilqtie de vir-
judicia tua manifesiqsunl; quam ad die,m,judicijper- tule in vir.lulem, ul videat Deum deorum in Sion
linere nianifesluin esi, in quo juîcia Peijustaetvera (Psai. LXXXIIIJ 8). Unde e.tcorlinae labernaculi, quoe
esse iiianifesiabunlur. 4 <5.ujusjuclicii"damnatio.neTi] diyersis coloribus depictoe eranl, pellibus legebantur
nos niisericordia et pVetas Domini et redempjpiis et ciliciis; ut demonstrarent i mortificationem -carnis
nostri Jesu Chiisti lfberiVreiHignetur, qn,i cpm Pa-; atque l\{u.rjjjiiatem cusiodiam esse virtulum. Qnid
tre et Spiriiu. sancto, yiyit e,tregnal p.ens per o.mnia aulem pe.r lerram repromissiouis, nisi c<elestis pa-
soeculaseeculofum, amen. tria deslgnat.ur, quarii repromisit D,eus diligcntibus
'":;DE YI§IOÊ QUINTA. se? Et qu.id.pertemplum, quodex optiatis Japidibus
Yisiq quinta.ad c.ujussensus elupidandos, Doniinp aedificaliimfuil, figuratur., riisi ccelesiis Hierusalem,
juvanie, perveniniu.s, ex niaxima parte sisioni spp.e- qupe,ex yivis lapidibris quotidie oedificatur{J«coo.i,
riori concordai, de cujus iiitelligeniia usque nio.dp 12)? 4 Quod ergo dicil: Aperlumesl lemplittnlaber-
a Edit., nullaqueitnp^lsioneyitiqrt}m;:mss.._..yen- dicemus, eumdem.setisumseculuri.
d Omnes edil., Quid igily,rdicilj qperiuni esl ietn- '
toruiti.
''h CodexGem., dignetur, cui esl honor el gloria per plutn Ecclesim:'Templum,~elc. Sed riiss. hiaium re-
omnia, elc. sarciunt, ut in contexlu,
«Ila mss".;edit.ygyq, desgribilur.Sedqualiteristi.,. !
SOi IN APQCALYPSINEXPQSITIQ,, DE VISIQNE QUINTA. 902
naculi; tale est ac si dicatur : Aperium esl templum Ai. duislis (Gala{. III, 27). Pcr zpnasiiuleni aureas, qui-
Ecclesiae: templum verq Ecclesiae quid est a.liud,nisi busci.rca peelo.ra praecinclinarrantur, proe,dicatririun
cceleslis patria? In hoc leniplq Psalmista habilare de- sapientia iniiniatur : qqae corda sanclorqm intra se
siderabat, cum dicebal : Vnam petii q Domjng, hanc iia concl.udit, ut exjra ipsam p_er diversgs crrores
requiram; ul inhabilem in doinoDominiomnibusd\e- eyasari non sinaj.
~busviiw mem(Psdl. xxvi, 4). Hoe ilaque lcmplu.m Ei unutn e qttq.luc-r.
animqtibus dedil septe,mangel\s
per Christum aperlumesl, quiaaditus regni cceleslis septcmpjiialqs,qtfreqs, pienas iracundice,Dei viveiitis
per eum omnibus fidelibus palefactus test. in swcula swci(loru-~i..
Qyalup.r.animaliaquamvis qua-
(Yers. 6.) El exierunl septem angeli, lutbenlessep- luor evangeljs.ias.sjgnificent,tpien et simjil ei sijij:
tem plagas de templo,vestiti lapide ntttndq ef candido., lii.tiiji Ch.rislum significant: sed quia breyiias non
et prwcincticircapectora zpnis aureis. Si per templum permitlil ul dicanius queniadniodpm qnumquocV.jiie
ccelestis patria, et pef septem angelos pfee.dicalores Clirislun) signincel; per is|ud ununi anlmal. Gbristuni
designantur, quombdo de" lemploexiisse dicunlur? intejliganius. Phialoe yprq. _corda sunl sanctoiiii,\i,
Numquidsanclide illacoelesti patriaadpraedicandum quse,propler sap.ienlianiaurea recte ypca.ijlur. Unji.s
descendunt? Sed sandi preedicalores ijuasi de cce- ergo,"ex guatuor aninialibus 4edjt septlpm.an,gel,is
lesli patrla exeunt, cum ab illo rnilluhlur, qui est B13s.e.plenipbjalas jureas, giija^Cbris.tu_icorda sanctp.-
gloria sanclqrum, el a quo omnis docirina eorunj ru,nj suqrunj sa.pienjja rejjlevit. Vcrujii. s.i gapi^niia
proce.dit. Qui seplem plagas habnisse dicuniur : et replela sqnt, quojniodqir^cundiae p.ejiplpna cgig, (ii-
superiusseplem plagas habuisse dicti sunt, eo qupd cuntur? 550 Dominus in Evangelio di.cit de injpiis
in illis consummala sit ira Dei- Si sepleni plagas ira- Jutlacis : Si iion yenissem,et loculus eisjyis_s,em,, pecca-
cundiae Dei habuerunt,-quornpdo sancji facli fue- (umMgnhqbwent(Joan, xy,2|), ^ti,p)guidJudeeia,nte
ruht? Sed habuerunt sancti Dei plagas sepleni in po- adventuni Chrisji peccatum lipn iiab.eb.anj? Ejajit
teslaifem., npn in poeiiam suara; pominus namqu.e ilaque ai.ite.Tpeccalqres, se.d pcQcatumingred.nljjajis,
dicit in Evangelio : In regeneratione cum sederil.Fi- pe.ccatuni blaspheniije, qqo pum Reelzeljpbypgayer
lius Itominisin sede majestatis suw, sedebiljs et vos rtjni, peecatijrn hqniicidii, qu.oeum .prucifixerunt. pt
super sedesduodecim,judicanlesduodecitnjribusIsrqel pjjjlta alja scelera. quae,e.x,adyent|j ejqs trax.erupl,
(Matih. xix, 28). Per septem autem plagas septem npn habeba.nt. In pbiala auleni Ch.risti': » iii quavila
vitia principalia, ex quibus omnia ihala oriuntur, mundi Cipnt.inebajur,judrei suis, culpis exigeutibiis,
designanlur. Seplem igitur plagas septem angeli l.ia- _niprten.ii!)ye,n_erusnt. Phjajep,i|itur sepienj p.iigejoriini
buisse visi sunl; quia praedicaiqres sancti_in dieju- plena} fjier.unt irapundiaeDei; ijuia quanlum ad. re-
dicii septem viiia principalia, id est, pnines op.era- C prpbqs pprtine.l,p_rae,dicaiio sancjpruni iram De[ Vosc
tores malbrum ita in ppleslale babebujit, ut eprjnn cqniinuil; qma prp eo qug.dfiftfum.p.rae.d),c,a,ti.p,n;ejp
judicio perpetua pcena pleetantnr. Co.risuminataest com|,eiiip.s_erunl, irani Dei.incurrerunl.
vero in sanctis prafedicatoribus ira Dei, id est, per CVerSj§.) E( h~ipielv.nlest lemplumfumogmnjes.tale
illos; quia eorum jndici.oiraj Dei perDcietur, POSSU.T Dei, et de pirmie ejq,s.Dixiinus gupe.rijj.spgr. [etijp.luiii
mus sepiem plagas aliter intelligere. S.uperius onine coelesleiii palriatn degignari.; fumij.s vero. sj intja
corpus impiorum in. sepiem partes divisjmus (Ad dqniqni fuerit, pc.ulo.sh £oiis, perspicjentiuip ejjs.cu-
cap.,1); sepieni ergo plagae.sunt p.eccala, queeuni,? rat; ut noji p.e.rfec.lp, possinJ yiderfele.aj.qi.icSrindOJiio
cuique parti aplius couveniunl; aliler epini judica- ge.rjinlur.Temjilum.igijur,ccelestis palriae mpdo fujiio
buniurii, qui ante diluyiuin fuerunt, populumque est plen,uni_;qpia e.Ie.ciijji.hacylla p.psili, clnniocuJos
Deiconjunciione feniinarum deceperunl,(G.eu.yi, 2): nieniis guae. a.d. ,cpnleiji.pLandaccej.e.slia.altol.luiij,,
aliler ii qui post diluvium idplojalriam, diyersojjque pbscuran.lur.quadam cal.igiue,quam jrajosmeare,uon
errores inyeiierunl, per quaegenus.h.unjanunidectep- possiml: q.ugm oljscuratip.neia fuuijuin vocaj, Ranc
lum est: aliter ii qui sub Lege fuerunt, ej. mandala caJiginpni.P3,ulu,spati,e]ia|ur,cujn d.ic.eba!: Yidetpus
Dei non custqdierunl : alitcr pseudpprqpbetep, rjui nunc perjsp,eQutupiija.-mnigtnq±e.,lunc qutem fqcje.gd
populum Dei deceperuiit.: aliter impii Juêei, qui. f(l0Mb.%\ itc^runj: Nunc qulem cogKqscq.ex parte.,
Dominuni inlerfecerunl, ef aposiojqs ejus.pe.rseQtrli i lupcyerp, CjOijnqspqni sicut. et cqgnilit^ sipn {l Cpj,
sunl: aliierpersecutoresEcclesiee, qui fidemChristii xiii, 12). E.t nojandiini qu.ia l.ian.cbeljejajiqnein
exstinguere conali sunj;-ali,ler.,m5jiislri Anticjiristi, ejecti qqa.t\idiuin hac yjta.p,osij.i.s.utjt, p.ajiu.n(prj.cuni
qui Cbrisluni deserturi, el Aniichrislunj siipi secu- auteni, ad il.lam ccel.eslembeati|,pdijjeia ira.n.siciujt,
turi. Has itaqtie plagas saiicti Dei iiipoteslate habcr ab oculis mepiis eprum.ay.ej,Lelur.Cncbis,ej. s.equitur.:
bunl; qiria"singulieos qqi. stjjs .teriippribus.fuerjp.it,, Et; nemq,ppfcsQtintrpirejiilgpiplutn,,doiw^.cm$.nvma?
eorumque riiqiiit.acqntenipserunt, siio.jtjdicio p.erpgr rejityi: septem plagtv.s.eptem.ctngelomm..Numqtiid in
lua pcena daninabuni, Per lapidem verp niundumi illa ccej.pslib.ea.litudinoquotidi,e.j.u.stiDOIIin.trofiynj?
alque candiduin, quo septem angelj vesij.ti fuj.s§e 5 Sed de iiigressipn.eqprpprum kojs,djjjlum ess.e.i.nle!.-
visisuntj.CIiiisius designaluiY de qiio dicit Aposjo- Ihjamus; in jJla quippc cce.Iesjib,e.alit(j.djjje.jusjijifiD
lus : Omncs•\<*'-t\-'(
___-*. - qui
in Cltrisio
r " '- bapiizati i,^ ' -'^C:-J*i: - ingre.diun(u.rcuiii corporib.us.suis, jj.sgue.d.uni.seji.r
eslis,Christuinin-
'"n1;'.'". '~J-"-{?
. . . J.
. a Codex;Gem., qui sapienlia cdnlinebalur.
tem plagae seplem angelorum compleantur. De sep- Acantur, mendaciis et perjuriis atque flanmiantibus
lem plagis superius diximus: ultima vero plaga erit, coritentionibus falsitatem suam defendere conanlur :
cum Anlicbristus suis erroribus genus humanum in- dumque liment vinci ab hominibus, a diabolo via-
ficiet. Finitis autem septem plagis, pro quibus exa- cuntur. Caetera ergp vitia medicamento pceniientiae
minandis dies judicii fiet, sancti corpora sua reci- sanantur: istud autjem solum est, quod a se Iiocsa-
pieui, alque in teraplo patriee cceleslis.sine fine cum lubre medicamentum excludil; ne scilicet per con-
Domino habitabunt. De bac habilatione dicil Psal- fessionem et pcenitentiam victi csse videanlur. Et
misla : Reati qui habitant in domo tua, Domine; in quia nialum suum ut vicisse videantur, laudanf,com-
sceculaswculorum laudabunt le (Psal. LXXXIII,S). pletur in illis illud prophelicum: Vwqui dicitis malum
GAPUTXVI.—(Yers. i.) Et audivi vocemmagnam bonum, et bonum malum; ponenles tenebras lucem, et
de tempto,' dicentem angelis seplem : Ile, el effundite lucem tenebras (ls\ v, 20).! Fertur avis quaedam
septempldalas iracundiw Dei in terram. Vox de tera- esse, quoeserpenlerii vincit et comedit, sed post pau-
plo vox Domini esl preecipieniis praedicatoribus, ut lulum veneno illius perimilur : similiter et isti gau-
verhum Dei non solum eleclis, sed etiam reprobis dentse vicisse proximos, sed lalis victoria interfec-
annuiilienl; qualenus habeant isli unde corriganlur, trix est animarum iillorura. Quicumque ergo tales
et illi unde deterius damnenlur. Per terram vero B sunt, characterem iporlant diaboli. Per imaginem
peccatores designanlur. Praedicatores itaque phialas verpbesiieevitia possumus intelligere; aeo quod ipse
suas super terram effundunl, cum verbum Dei pecca- sit auctor omnium malorum. Imaginem itaque bestiae
toribus annuntiant. adorat, quicumque vitiis servit; nam et Paulus dicit
(Vers. 2.) Et abiit primus, el ejfudit phialam suam quod venter Deus esset falsorum praedicalorum :
in terram, et factum esl vulnus smvumac pessimumin Quorum, inquit, Deus venter est, et gloria in con-
hominibus,quihabebanl characterem besliw,et ineis qui fusione ipsorum : quhterrena sapiunt (Philip. ui, 19),
adoraverunl imaginem ejus. Primus Angelus praedica- Simililer et avariliam servitutem vocavit idolorum
tores qui anle Legem fuerunt, designat: sicut et ille (Coloss. III, 5).
qui in prajcedenti visione tuba primus cecinisse vi- 560 (Vers. 5.) Et secundus effudil phialqm suam
sus est (Ad cap. 8). Sed illi per lertiam partem terras in ttfare, et faclus esl sanguis lamquatnmorlui, et omnis
quoscombusta est, electi designantur: hic autem per aniinavivensmorlua est in mart.Iste angelus doctores
eos qui vulnus saevum ac pessimum passi sunl, re- Legis significat, sicut etille qui inpraecedenli visione
probi. Effudit igilur angelus phialam suam in lerram: seeundus tuba cecinisse visus est (Sup. ad^cap. 8):
quia sancti viri qui ante Legemfuerunt,admonilionis sedjibi terlia pars maris in sanguinem versa fuisse
verba irapiis impenderunt, ut eos porrigerent: sed G dicitur, per quse eleclos designalos fuisse disimus ;
vulnus saevumac pessimum in eos faclum est; quia hic aulem lotum mare in sanguinem versum essele-
ex praedicalione sanctorum deteriorcs effecti, man- gitur (Gen. ix, 5). Yindicia criminalium scelerum
data Dei coniempserunt; vulnus namque saavum ac sectindum Legem erat sanguinis effusio. Per mare
pessimura est conlempius raandalorum Dei. Yerumsi igitur proevaricatores Legis designanlur; quod in
vulnus saevum ac pessimum tantummodo ad repro- sanguinem versum est,qnia vindiclara perpeiuam
bos pertinet.Let illi tantummodo boc passi sunt, qui pro contemptu mandatorum Dei receperunt. Omnis
characterem bestioehabuerunt, quaerendum nobis est vero anima vivens mortua est in mari; quia mulli
quid sil characler bestisc. Quod si per characterem ex iis qui in mari eranl, id est, ex numero reprobo-
bestiae superbiara voluerimus intelligere, eo quod rum, qui per mare dtesignanlur, et qui anle percep-
propter illam diabolus de ccelo ceciderit, advertere tionem Legis vivi, id est, justi videbantur, accepta
debemus multos electos superbiae vulnus habuisse, Lege, quod injusti fuerint, ex praavaricatione Legis
sed medicamenlo humilitalis sanatos esse. Est autem comprobatum est. Sunt eiiam modo multi in Eccle-
aliud vitium pessimum, quod medicamentum pceni- sia, qui antequam ad bonores ecclesiasiicos, sive
tenliaea se semper excludit; scimus enim diabolum steculares con.scendant, sancli et jusli videntur : ve-
esse irrevocabilem, ut nullo modo ab iniquitatibus ^ rum acceptis honoribus, dum donum Dei in malum
suis corrigi possit. Itaque qui irrevocabilis esl, me- pervertunt, quod moflui et non vivi fuerint, omni-
dicamenlum pcenilentiae non requirit, sicut et diabo- bus patel. I
lus ab hoc medicamento alienus exislit. Ergo qui per (Yers. i.) Et tertius effudit phialam suam super flu-
doctrinam sanctorura Palrum a sceleribus suis revo- mina, et super fontes'aquarum, etfactusest sanguis.
cari non poluerunt, charaelerem diaboli habuerunt, Isle angelus prophetas designat, per flumina vero
qui incorrigibilis el impoeniiens perseverat. Sed quia fontesque aquarum djuodecim tribus cum suis fami-
hoc vitio, nostro tempore, mulli laborant, necesse liis designanlur; nam etin praecedenti visione per
est ut de magnitudine ejus aliqua dicamus; nam sunt tertiumangelum tuba canentem prophetas diximus
nonnulliita irrevocabiles, ul quamvis sciant pravam fuisse designatos. h Sed ibi tertia pars fluminum al-
esse assertionem suam, nullo modo ab ea revocari que fonlium versa esse legitur in absynthium, per
possint, timentes vinci ab hominibus; et ne convin- quam eos qui per doclrinam prophetarum amaritu-
B h pmnes edit., Sea ibi pars fluminum: mss... ter-
Edit., eo quod ipsa, id est, diaboltis sit auclor;
niss., eo quod ipse sttauctor. lia pars fluminum. \
50S 1N APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE QUINTA. 906
dinem pcenitentiaeassumpserunt, atque per eam salyi Ai/a sua terra evellerent. Et wsluaverunl homines wstu
esse meruerunt, diximus fuissedesignatos :'hieau- magno. Quam magnus fuerit ille oesius, quo Romani
tem in.effusione phialaetertii angeli flumina el fonles. Judaeosalflixerunl, qui vult sfeire,Josephum legat, et
in sanguinem conversa fuisseleguntur. Angelusigituf inveniet nullam gentern in omnibus regnis lerrarum
phialam suam super flumina et fonles aquarum effu- atrocius periisse (De belloJudaico). Et blasphemave-
dit, quando prophetae sancli impio populo verbum runl nomenDei habenlis polestatetnsuper has plagcts.
Dei annunliaverunt : sedilli-ex praedicatione san- Tam impia fuit gens Judaeorum, ut ciim scirent se
ctorum multo deieriores effecti, non solum mandala pro sceleribus suis inaudita mala perpeli, non solum
Dei conlempserunt, sedet ipsos verbi Dei ministros a blasphemiis Christi non cessaverint, sed etiam
occiderunt. In sanguinem vero versi sunt; quia ipsi multo deteriores blasphemias in suis affliclionihus
sibimelpsis mortem perpeluam inlulerunl. conlra Deum evomuerini. Unde el sequilur : Neque
(Yers. 5, 6.)Et audivia angelumquarlumdicentem: egerunt pwniteniiam, ul darenl iiii gloriatn; darenl
Juslus es, qui es, el qui eras sanctus, quia Itmcjudi- namque Deo gloriam, si ex suis iniquitatibus pceni-
casli; quia sanguinemsanctoritm et prophetarutn effu- tentiam agentes in Christum credidissent, ejusque
deruttt, et sanguinem eis dedisti bibere , quod digni mandala custbdissent.
~snnt. Possumus
per angelum quartum angelum illius j3 (Vers. 10,11.) Et quintuseffudit phialam suamsu-
populijnlelligere, qui videns justo Dei judicio popu- per sedem bestim, et factum esl regnum ejus lenebro-
lum iniquum esse damnalum, laudat sententiara ju- sum : el commanducaverunttinguas suas prwdolore, et •,
stissimara Dei omnipoteniis. Et quia sanguinem blaspkemaveruntDeumcwli prw doloribusel vulneribus
sanclorum et" prophetarurn fuderunt, sanguinem suis; et non egerunt pwnitenliam ex operibus suis.
biberunt; quiapro morle temporali, quam justis Qulntus angelus orthodoxos palres qui. contra hae-
intulerunt, mortem perpetuam receperunt. reticos dimicaverunt, significat, quemadmodum el
(Vers. 7.) h Et audivi etiatn altare dicens: Domine illum diximus significasse, qui in superiori visioue
Deus omnipolens,vera et justa judicia tua. Possumus quinlus tuba cecinit (Sttp. cap. 9). Et sicut illic per
per altare sanctos viros qui eo tempore fuerunt, in- locustas haerelici designati sunt, ita et hic per se-
telligere; qui laudaverunt justum judicium Dei, eo dera bestiae haeretici designantur : besiia autem
quod impio populo juslissimam damnationem intu- diabblum significat. Jure igitur haeretici sedes be.-
lerit, sicut legimus Danielem et ires pueros fecisse. stte dicunlur; quia in eoriim cordibus diabolus in-
(Yers. 8, 9.) El quarlus phialam suam effuditin so- habitat. Quintus igitur angelus phialam suam super
iem, et dalum esl illi wstu ° afficere homines,et igni. El sedem bestiae effudit; quia sancii viri errores haj- .
wsiuaverunihominesmsiu magno, et blasphetnaveruntQ ( reticorum detegenles, quae poenaillis inslarel, ma-
nomen Dei habenlispoiestalemsuper has plagas; neque nifestare sluduerunt. Faclum est vero 5<JJ regnuih
egerunl pwnilenliam, ut darenl illi gloriam. Quartus ejus lenebrosum; quia illis quibus doctrina haereii-
angelus Christum et apostolos ejus, caelerosquepree- corum fulgidavidebalur,per doctrinamsanctorum Pa-
dicatores significat, ut quarlum angelum in superiori trum, quod misera et teiiebrosa esset, demonstratum
visione significasse diximus : sed ibi per solem po- est. Communducaveruntlinguas suas prw dolore: quia
pulus Judaeorum, per tertiam partem solis el lunoe singuli singulorum errores reprehendebant; d nam
atqne slellarum fideles qui ex illo populo in Chri- neque Arius Eunomiura secutus, vel Sabellium, vel
stum crediderunt, designantur.-Quartusigiturangelus quehiquam illorum; neque illi illum : sed unusqtiis-
phialam suam in solem effudit; quia Christus et apo- quehaeresimsuam^stabilire volens, ceeterorum erro-
sloli ej'us,quod impii Judaeia Romanis delendi essent, res reprehendebal. Qui etiam Deum prae doloribus et
aperlis vocibus praedixerunt. Nam sicut quilibet ser- vulneribus suis blasphemasse dicuntur; dolebant
vus accipil a Domino suo gladium, non unde ipse quippe haeretici, eo quod a.catholicis viris semper
juguletur, sed unde reum jugulet: ita et Romani convincerenlur : vulnera vero eorum erant errores
effusionem pbialae, in qua ira Dei continebalur, non singulorurh. Blasphemabant vefo baeretici, Deum
ad hoc susceperunt, utipsi in ea perirenl, sed ad j> prae doloribus suis; quiaquanto amplius a catholicis
vindicandum Chrisli sanguinem in Judaeoseffunde- viris superabantur, tanlo ampliores blasphemias ad
rent; unde el sequilur: Quia dalum esl illi wslu affi- eos revincendos inveniebant : impellebant nihilo-
cere honiines et igni. Possumus per aestum obsidio- minus eos ad Deum blaspliemandum proprii errores,
nem, per ignem autem famem el gladium, quibus quos profitebantur. Qui etiam sine pceriitentia fuisse
Judaei peneomnes consumpti sunt.inlelligere.Datum dicuntur; vixenim aliquem ex inventoribus haeresum
esl ergo soli afficere homines aestu et igni; quia Ro- invenies, qui pcenitentiam egerit ex suis erroribus.
manis datum est a Dep, ut impios Judaeos diversis (Yers. 12.) Et sexlus effudit phialam suam super
calamitatibus afflictos, quosdam occiderent,uuosdam flumenmagnum Euphralen, et siccavit aquam ejus;.ut
a Rom. edii., angelum aquarum dicenlem: Juslus posuit, affligere, quod Rom. in textum admisit, ac
es,i>Domine... Possumus per angelum aquarum, elc. . praeterea tolum, qui sequitur, Scripturae versiculum
Omnes edit., Et audivi vocemde allari dicenlem: exsecavit.
d Natn nequeArius... errores
Eliam, Domine: omnes mss. ut in contextu. reprehendal, ex mss.
«Ila mss.; edit. autem Gill. pro afficerein marginei oranibus restitutum est. .
PATROI,.XVII. 29
907 . AD OPERA SANCTl AMBROSHAPPENDIX. 908
i
pfmpararctur via rcgibus ab ortu solis. Sextus isle an- Aranarum-vox
J\ rauca| el turpis linpiissimam eorum
geius camdem significalionem habet, quam et ille qui praedicationembiasphemiis plenam designat. Et pro-
sexta tuba cecinisse visus est; significat enim mar- cedentad reges ioiius lerrm congregareillos in prmlium
iyres sanctos : et qui designanlur illic per equites, - ad dietn magnuinomnipotensDei. Per reges lerrae nori
a quibus tertia pars liomiiuim occisa fuisse descri- solum reges, sed el 1poptili designantur: congrega-
foitur, ipsi et in hoc loco per fiumen, magnum Eu- buntautem illos discipuli Aniichristi in praJitim ad
phralen, perseculores videiicetEcciesias Dei. Effudit diera magnum omnipolentis Dei, non quod c conlra
ergo angelusphialam suam superflumen Eupbralen; Deum pugnivre audeant in die judicii, a quo lam ter-
quia qtiae damnalio persecuioribus Ecelesiae inslaret ribiliter judicabuiiluf : sed congregaburit eos in prac-
ipsis persecutoribus sine aliqua trepidaiione prae- iium ad persequendam Ecclesiam ; ut in die magno
dixerunt.Peraquam veroipsa persecuiio designauir: Dei omnipolenlis perpelua pcena damnenlur. Et quia
siccavit autem aquani ej'us; quia tamdiu in praedica-. finiia persecutione Anilchrisli, Dominns ad judicium
tione verbi Dei saiicii marlyres perslileruni, usquein proximo veniet, subdit:
dum omnis persecntio finem acciperel,qulbusdam ex (Vers. 13.) Eleccevenio siculfur. DiesDomini, sic-
perseculoribus in infernum demersis, quibusdam ul dicit Apostolus, sicut fur, ita in nocte veniet;
. fldei christianae semetipsos subjicienlibus. Pef reges B ] cum enim dixerint: Pax et securilas, lune repenli-
muiiiludinem gentium, quae ad fidem Christi con- niis eis snperveniet linteritiis. Bealus.qui vigilal, et
fluxil,possumus intelligere. Via ilaque regibus siccata cuslodit vestimenta.sua; ne nudus ambulel, el videant
aqua praeparata est; quia finitis persecutionibus, li- turpitudinem ejus (I jT/iess. v, % 3). Impii qui in vo-
bera facultas daia est onmibus gentibus ad fidem luptatibus suoe cariiis veluliin quadam mollitie le-
Cbristi venieridi. Sed quomodo ab orlu solis venisse cluli requiescunt, et qui noltint praovidere mala quoe
dicuntur, id est, a Chrisio, qui per solem designalur; sequuntur,non incorivenienler dormire dicuntur. Quos
cum non aChristo, sed ad Cbristum, diabolum re- Apostolusadmonei dicens : Surge, qui dormis, et ex-
linquentes, venerint? Nisi forte per solem diabohim sttrge a morluis, el illuminabitte Christus (Eph. v, i).
inlelligamus, ul ab ipso ad Cbristum vcnerinl: sed Jusli vero qui malajquee sequtinlur, pracvidere stu-
nielius est ut per solcm Chrisium intelligjunus, pro- dcnt, qui voluptates carnales in se fexstinguunl, qui
pler illud prophelicum : Vobis autem thnentibus «o- armisvlrtulum semiiniunt; ut conlra visibiles etin-
men meum orielur sol jusiiliw, a et saniias in pennis visibiies hostes indtesinenter dimicare valeant, non
ejus (Malac.iv, 2). Ab oriu ergo solis, id est, a iiicongrue vigilare ^dicuntur, ideoque beati sunl.
Christo veniunt, quia ipso inspiraiiteet impellenie ad Vestimenia autem nosirarum auimarum sunt ojiera
eum veniunl; ipsius est donum et velfe et perficere, C ! bon.i : cusiodia vesiium custodia est mandalbrum
quae bona suiH, sicul ipse dixit: Sine me nihil pote- Dei. Yeslimenla ergo nostra custodimus, si ea quae
stis facere (Joan. xv, S). A Christo ilaque veniunt; prxcepit Deus, oper^ndo impleiniis : nudus vero est,
<juicumque*adGhristura veniunl; quia ipse dat ut ve- qui a bonis operibus alienus existtt. Nudi impii am-
niant, el ipse suscipil venienlcs. bulabtint, cum ad diem judicii a bonis operibtis va-
(Vers. 15, 14.) Et vidi de ore draconis' el de orei cui declucenlur; et^deo turpiludo illortim videbitur,
besiiw, el de ore pstudoprophelmexire tres spirilus im- quia et angelis et hominibus eorum scelera manife-
mundos in niodum ranarum; sttnt enhn spirilus dwmo- slabuntur. !i
niorum facienlessigna. ^Yocaiione gentium descfipta, (Vers. 16.) El congregabiteos in locum, qui vocalur
qualiter ad fidem Christi venerini, mentionem facil; Hebraice Armageddon. Armageddon mons globosus,
Antichristi, qui prope finem mundi venturus est. sive consurreciio iri priora inlerprelaiur : quae ulra-
Spiriuis vero tres immundi discipulos deslgnant An- que inierpretaiio diei judicii coaptari potesl. Mons '
tiehrisli, qui eum per universum orbein preedicaturi'i' qnippc globosus recle vocatur; eo quod globis fiam-
sunt : qui quamvis homines sint fuluri, spiritus im- marum universus niundus lunc deleaiur : similiter et
mundi, el spiriius doemoniorumvocantur; quia doe- consurreciio in priora reete diciltir; eo quod omnes
mones in ipsis habitabunt, et per ora eorum loqncn- B hbmines in priorem slatum resurgendo rcjiarcnlur.
tur : quideoreAntichristi, elde ore pseudopropheloe (Vers. 17.) Et seplimus effudil phialam suamin
ej'us exiisse visi sunt; quia per- eorum doclrinanii aerem. Per sepiimum isium angelum g<32 praedica-
filii diaboli efficientur: qui ctiam de orc draconis> tores sancti, <juilepiporibus Anlichrisii futuri suni,
exiisse visi sunl;quia per os AiHieiiristi diabolus> ' designahlur; sicut tet illum siguificasse diximus, qui
loqtielur. Ranis iiihilominus, quae sunt repiilia im- superius (Att cap. 9) septimus luba cecinisse legitur :
rnunda, et in lulo viventia, recle assimilantur: qtiiat per aerem vero vani homines designaniiir. Angelus
sicut ranaj in sordidisaquls immoranlur, ita el disci- igltur pbialani suam in aerem effudil; quia praedica-
puii Aiiliciuisu eos facile decipient, qui diversis vi-- tores sancli vanis et impiis hominibus quod perpelua
tiis et scfeleribus non timuerant sordidari. Nam ett pcena sint damnandi, denuntiabunt. Et exivit yox
.» Aberal ex edil., et sanilas in pennis ejus; sed ha- gitur. |

belur in cunclis mss. c Edit., contra Deuni audeant: mss.. confra Dcntn
h Mss. etiani omnibus debelur, quidquid ab hisi •
pugnare audeanl.
verbis, vocalionegentium usque ad venturus est, Ie- |
. DOff - IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE (JDINTA. 9J0
magna'de lemploa throno, dicens.Vox magna-vox est Adit A ujii servorum suorum quinque lalenta-, alii duo,
praedicatorum sanclofum : per templum Ecclesia in- alii vero unum. Sed primus et secundus negotiando
telligilur. A lemplo ergo vox exiit, quia ab Ecclesia tajenta, quoea domino acceperant, duplicarunt: ler-
vqx sanctoa praedicalionis procedit: quoe etiam et a tius fodit iji terram, et abscohdit pecuniam domjni
thfono exiisse dieitur: quia JScclesia Dei thronus esl sui(Matih. xxv, 1S). Quaecumqueergo bona tempor
Dei, etin illa sedens requiescil. Quid autem haee vox ra.lia aut.quascumque artes a Domino accepimus, pro
dicat, subdendo.manifestat: Factuin est; id est, finis talentorum acceptione nobisreputabuntur: justi igi-
mundi insiat, in quo omniacpieepraedicia suni a Do- lur qui per pi imura et secundum servum designaii-
m.ino et a sanctis, complebuntur. tur, talenla sua dupliGant; cum bona temporalia quae
(Vers. 1S.) El facia sunl fidgura et vocgsettonilnia, a Domino.accipiunt, in bonis bperibus expendunt,
el term molus faclus est tnagnus, quqlis nuniguam alqiie ad boria agenda quoscumque possunl, provo-
fuit, ex quo hqminesfuerunl super terram, a tjtlis lerrm canl : impii vero qui per servum terlium designan-
ntotus, sic magnus. Per fulgura miraeula quae per tur, talenta sua In terra abscondunt; quia ex bonis
sanctos suos laclurus est Deus, designantur; legimus temporalibus quae a Domino acceperunt, vitia polius
namque in superioribus, Eliam et Enoch plusima quam virtuies enutriunt.Ter grandinem, quas ea quae
signa esse fa"eturos: per voces pracdicalio sancfo-1B ex terra nascunluf, eonterit et delet; vindicta omni-
rum : per tpnitrua aulein terror ignis aeterni expri-. . potentis Dei designaiur, qua impios conteret, et in
milur : terrae niotus vero motionem cordium saepe infernum demerget: quae sicut laleiitum esse dicilur,
-
designat/Movebuiitiir enim^quidam de maload bo- quia unumquemque secundum talenli sui qualitalem
lium, sicut Judaei qui in Clirislum credittiri sunt: puniet; el, quanto amjjliris quis deliquil', tanio am-
movebunlur alii de bono ad malum,qui fideiu Ghrisii pliora tormenla suslinere cogelur. Sed obscur-umest
relieturi sunt, et errores Antichristisecutiiri. valde quod sequilur : Et blasphemaverunlJtomines
(Yers. 19.) Et facta,est civilas magna in tres partes, Deum propter plagam grandinis; quoniam magtia facla
'
et civitajesgeniium cecicleruiit.Civitas inagnit eivitas est vehementer. Quisênim in illo. lam h dislriclo ju-
-j3St diaboii,.jd esl, omnis multitudo reproborum : stoque judicio blasphemare Deum audebil? Sedbla-
per tres paries in quibus divisa est, Judeei qui in sphemare dicnntur, quia blasphemioereproborum ,
Giiristum credere noluerunt, et pagani atque faisi qnas modo in corde tegunt, cunciis manlfftstabuniur.
chrisliani.designantur. Quod autem dicil: Et civitates CAPOT XVII.—(Vers. 1.) Et venii unus de sepiem
geniium cecideruitl;videtur mibi ad diem judicii per- angelis,gui habebanl septem phialas, el loculus cst
tinere. Civilates gentium lunc cadent,cum eo igne mecum, dicens. Sicul superius sub canlu lubae sepii-
qulfeciem Domini ,ad judicium .venientis proecedet, Q ( rni angeli diem judicii breviler comiirebendens, ad
omnes geiit.es delebuntur, sicut dicit Psalmisla : ea quse praetermiseral, rediit; alque sanclam «Ec-
Ignis qnle ipsum prmcedet', ct inflqmmabit in circuitu clesiam sub specie mulieris,'qu33 amicta eral sole, et
inhnicos ejus (Psal. xcvi, 3). luna suh pedibus ejus, describens, passiones quas a
Et Babylon magna venit in.memoriatn ante Deutn diabolq perlulit, et quas ab Aniicbristo in fine mundi
date ei caUcenivini indignaiionis irm cjus. Quomodo passura est, annecjil; ita ei hic sub effusione phialae
Babylon in memoriam anle Deum venisse dicitur, ad septimi angeli diem judiciisummalim perstringens,
cu|us memoriam nihii accedere, nihil recedere po- ad ea quaepraetermisit reverlitur, atque sub specie'
tesl: in cujus conspeelu sieut pT*senlja, ita praeter- mulieris meretricis civitatem diaboli describens,
ita, et futura consistuni ? Sedniemoriam.pro lem- quas pcenas pro sceleribus suls passura sit, in sc-
•pore posuit: Babylon igitur in memoriain ante Deum quenlibus manifestat. Augelusvero phialam habens,
veniet, quando illnd lenipus veniet, in quo statuit proedicaloressanctosdesignat: Joannes autem typum
3'udicare mnndum, et reddere uniciiique secundum tenel omnium fidelium; unde el subdilur :
. opus ejus. Yinumvero indignatianis irjfi Dei, pcena (Yers. 11.) Veni, osiendam iibi damnationem mere-
- perpetua est;quiaperacioiudicio, omnes impli cum iricis magnm, quw sedel super aquas muttas, cum qua
auclore iniquitatis diabolo "damnabunlur. . ] fornicati sunt reges terrw : el inebriati sunl omnes, qui
J)
- (Vters. 20.) Et omnis insula fugil, et montcsnon habitanl lerram de vino prostitulionis ejus. Merelrix
suntinvenii. Eamdem signifieationemJiabenl montes isla in aliquibus locis Romam specialiter,-quae tunc
et insulae, quam civitales gentium, quaepaulo supe- Ecclesiam Dei persequebalur : in quibusdam vero'
rias dicuntur cecidisse; per insulas namque gentes, generaliter civitatem diaboli, id est, omne reprobo-
permontesveroearum principes designantur: fugeres rum corpus demqnstral, Augelus igitur Joanni os-
-autem dicuntur, cum ab igne in die judicii dele- tendit damnalionem juereiricis magnae; qnia prsedi-
buntur. catores saneli et verbis et scriplis fidelibuSostendunt,
(Vers. 24.) El grando magna sicul talentum descen-- quas pcenas impii pro sceleribus su.is patiantur, ut
dit de cwlo in homines. In Evarigelio.scrlplum estt eorum pceuis territi a peccaiis absiineant. Quae super
quod quidam palerfamilias peregfe proficiscens, de-- aquas mullas sedere dicitur; quia ex multiiudine
a Talisierrm motus, sic-ntagnus,insblis^dil. omifc mss., dislriclojustoque judicio.
'lebatur. s Ita-mss.; edit. vero, Ecclesiam describens,eacleris
.'b Omnes edit,, dislrklo juslorum judicio : omnes;" proetermissis.
911 , AD OPERA SANCTI AMBRbSII APPENDlXl . 912
gentium, quae per aquas designanlur, civitas diaboli A aureum, quodmanu tenuisse dicitur, philosophorum
conslruitur: cum qua reges (erros fornicati esse diet poetarum doctrina desiguaiur: quod plenum abo-
cuntur; quia scelera Babylonis auxerunt potius, mirialionum et immundiliae fornicationis ejus dici-
quam destruxerunl. 563 Et inebriati sunt omnes, lur: quia doclrina philosophorum etpoetarum plena
qui inhabilant lerram , de vino prostitulionis ejus. Vi- eral mendaciis, omnibusque erroribus ad decipien-
num prostitutionis diversi errores, diversa sunt sce- dum genus humanum compositis.
lera impiaa civitatis; namsicut merelrix prosiituitur (Vers. 5.) Et in fronle ejus nomen scriptum,
omnibus secum fornicari volenlibus, ut eorum im- Myslerium, Babylonvmagna, mater fornicalionum et
munditiis polluatur : ita et omnes impii subjiciuntur abominaiionum terrw. c Per fronlem atque faciem
daemonibus, cum eorum a pravis suggeslionibus ob- bomo dignoscilur; siiniliter et impii ex operibus suis
temperantes, in omnibus sceleribus se dejiciunt, sicut intelliguntur, sicul Salomon dicit : Ex studiis suis
propheta ad Hierusalem loquitur dicens: Et posuisti intelligitur puer (Proi). xx, 11). Per frontem itaque
ul terram corpus tuum, et quasi viatn.transeuntibus alqiie faciem opera impiorum designanlur; quia ex
(Esai. LI,2S). Terrae autem habitatores omnes fe- opcribus suis intelligunlur quod sint filii diaboli, ci-
probos vocal: ebrietas vero malitia est Babylonis; vesque impiee civitalis.
quia sicut ebriosus tamdiu impletur vino, usque B (Yers. 6.) Et mulieremvidi ebriam de sanguine san-
dum a menle sua alienus efficialur : ila et reprobi clorum, et de sanguine marlyrum Jesu. NumquidBa-
tamdiu omni malilia semetipsos replenl, usqtie dum bylon sanguinem sanctorum biberat?Sed ebria erat,
a menle sua alieni effecti, timorem Dei, omnemque id est, ab omni spiriiuali ralione aliena : ebria eral;
bonitalem a semetipsis abjiciant, sicut dicit beatus quia uliio sanguinis sanctorum ita eain damnabilem
Job, quiabibuutsicutaquam iniquitatem (Job.xv,16). fecerat, el a miserieprdia Dei alienam, ul non esset
(Vers. 5.) El abslulil me in deserlumin spirilu : et . digna quatenus aliqrio modo suae saluii posset con-
vidi mutierem sedentemsuper besliam coccineam, ple- sulere. Et miraius sum cum vidissem illam, admira-
nam nominibus blasphemiw, habenlem capila septetn, lione magna. Mirantur fideles, cum vident -reprobos
el cvrnua decem.Per desertum ornnis impiorum mul- tanium a limore DeValienos, ut sine aliqua trepida-
litudo designalur; eo quod ipsi deseruerint Deum, tione et innoceniibus plurima mala ingerant, el in
et ideo derelicii sunt a Deb.In deserlo igitur mulier omnibus flagitiis seriietipsos demergant,* scienles
meretrix inventa esl, quia' ex mulliludine iniquorum Deuni nullum scelus impunitum relinquere; nisi
civitas diaboli constat. Beslia vero, sicut ipse in se- prius pcenitentia caeterisque medicaminibus, quibus
quentibus exponit, diabolum significat: coccus au- peccata sanantur, frierit deletum.
tem coloremsanguinishabet; el persanguinem saepe G (Yers. 7.) Et dixit 'mihiangetus: Quare miraris? Ego
mors designatur. Diabolus ilaque sanguineus est, dicam tibi sacramenlumniulieris, el besliw,qumporlat
quia auclor est mortis et omnis perditionis. Quaa eam, quw habel capita septem, et cornua decem.Eam-
bestiaplena nominibus blasphemiee esse dicilur, eo deni significationem iiabet bestia in boc Ioco, quam
quod ipse diabolus auctor sil omnium blaspbemia- et superius diximus draeonem habuisse : significat
rum. Quid sint autem capita septem et cornua de- nam-que diabolum. Quid sint autem capiia septem,
cem, angelus iri sequenlibus exponit. el cornua decem, ipse, ut diximus, in sequenlibus
', (Vers. &.) Etmuiiereral circumdata purpura el coc- exponit. Bestiaquam vidisli, fuit, et non est, etascen-
cino,elinaurata auro, et lupide pretioso,et margarilis, sura est de abysso, el in interiium ibit. Bestia, id est
habens poculumaureumin manu sua, plenum abomina- diaboltis, fuit ante advenlum Christi, possidensge-
lionum, el immundiliwfornicationisejus.Purpura san- nus humanum; non est modo, id est, non possidet ge-
•
guineiingiiur, eoccus vero sangninis habet colorem, nus humanum sicut antea; quia per Christum ab
sunlque veslimenta regalia, per quaepolestas saecu- electorum cordibus expulsus est : ascensura vero
laris designatur : b pcr sanguinem aulem soepemors est de abysso; quia temporibus Antichristi solvetur.
designatur. Purpura igitur el coccus sanguinis spe- salanas de carcere suo, et exibit, et seducet omnes
ciem habent; quia polestassaecularis mortifera est,et B gerites, sicul sequenlia plenius manifestant: et in
periculum sempiternum affert iis, qui eam amplius interitum ibil; quia cum omnibus reprobis quos de-
quam cceleslem gloriam amplectuntur. Possumus ceperit, et cum omnibus satellilibus suis aeterna
eliam per vestimenla sanguinea opera impiorum inpcena damnabitur.,
lclligere, pro quibus morte perpeiua damnabunlur. (Yers. 8.) El mirabuntur inhabilanles lerram, quo~
Quodque sequilur: Et inaurata auro; per aurum soepe rum nonsuntscripta hominain librovilwaconslilulione
sapientia designalur. Mulier igitur inaurata erat auro; muttdi, videnles besliam quwfueral, eliion esl. Inha-
quia sapientiam hujus seeculi possidebal, quee stul- bilantes terram eos debemus intelligere, qui amalo-
tiiia est apud Deum. Per gemmas vero et marga- res terree.erunl magis quam Dei, quos.Antiehrislus
ritas eloquenlia saecularis designalur : per poculum facile decipiel. Mirabuntur ergo reprobi, quorum
a Edit., pravis sugqeslionibus sceleribus se deji- c Aberat eliam ab edit., Per frontem atque fa-
devinciunl: mss. vero, ut in conlextu. ciem.... intetligitur puer : sed in nullis scriptis cod.
- b PerKom.,
ciunt;
desideratur.
saiiguinemauiemswpemorsdesignaiur,emss.
in locum suum repositum est.
SI5 - IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONEQOINTA. 914
non sunt scripla nomina in libfp vilee, id est, qui non Afelegatus tenfebatur. Alius nondum venerat; quia
sunt praedeslinati ad vitam aelernam - videntes be- Antichrislus qui in sepiimo loco ponitur, nondum
stiam, id est, diabolum per Anlicbristum signa fa- venit: et cum vcnerit, oportet illum breve lempus
cientem, el in Anlichristo diabolum adoranies. manere; quia DominusJesus inlerficiet erim spiritu -
(Vers. 9.) Et hic est sensus, qui habet sapieniiam: oris sui, el deslruet illuslralione adventus, sicut
id est, in hoc quod sequiuir, niagna obscuriias est, ipse dicit in Evangelio : Et nisi Dotninus breviasset
ct sensus ad ea inlelligenda valde acuendus est. Et dies illos, id est, dies persecuiionis Antichristi, non
nos rogemus Dominum, ut hanc obscuritatem nobis fierel salva omnis caro (Marc. xni, 20); per omnem
aperiat. carnem solos electos designans.
(Vers. 10.) Septetn capita seplem montes sunt, (Yers. 11.) Et bestia qttm erat, et non est, el ipsa
super quos muiier sedel; el reges seplem sunt. Quin- octavaesl, el deseplem est; el in inleritum vadit. Et
que ceciderunt, unus esi, alius nondum venil; et cum beslia, id est, diaholus, qui anie advenlum Cliristi
venerit, oporlet illum breve tempus manere. Diximus" dominabaiur humano generi, et modo non tenel illud
superius per septem capila draconis illos. reprobos ita obnoxium, quemadmodum tunc faciebat, ipsa
esse designatos, per quos diabolus gentts humanum scilicet bestia octava est. Septem namque partes
decepit, quos etiam in parles septem [divisimus1, B sunt oinnium reproborum, oclava vero pars eorum
sieut et coeterammulliludinem reproborum. Et quia esldiabolus cum caetefis doemonibus,De sepiem esi,
eamdem significationem 564 habet haec bestia de quia de societate reproborum daemonesexistunt: et
qua loquimur, quam et draconem diximus habuisse; sicut' fuerunt auctores perdiiionis eorum, ita erunt
designant namque diabolum : eamdem significalio- el soeii tormentornm. Unde et sequitur : Et in inte-
nem habent etiara septem /capiia besliee, quam et ritttm vadit. Haecquse sequtintur, usque ad eum lo-
septem capita dfaconis diximus habuisse. Quee et cum ubi Angelus de ccelo descendisse visus est, ad
montes dicunlur; quia altiores fuerunt illi in scele- destruciionem Romani imperii proprie pertinent.
- ( Yers. 12. ) Et decemcornua qum vidisti; decem
ribus, qui caeleros decepernnt; qttam illiqui ab-eis
decepti suni, sicut in sequentibus de Babylone dicit: reges sunt, qui regnum nondum acceperunl; sed po-
Quiaveneruntpeccalaejususqueadcwlum (Inf.c. 18). teslalemlamquamreges una hora accipienlpost besliam.
Yocantur nihilominus et septem reges, eo quod cae- Quaiuor beslioe Danieli in visione demonstratae sunl
teris ad perditionem eunlibus ducalum preebuerint. (Dan. vn, 3), per quas ijuatuor regna figurabantur :
Super hos ergo.montes merelrix sedere dicia est; quarla auiem besiia, quae eral forlis alque lerribilis,
qula ab iis ciyitas diaboli in omnibus erroribus perquamRomani designali stint, decem cornua ha-
alque sceleribus informata esl. Nam sicut apostoli G buisse describilur, per quoeea regna quoeRomanum
fundamenta dicuntur Ecelesiae, ila e diverso inven- imperium destruxerunt, designata sunt, sicut san-
lores errorum fundamenta sunt civilalis diaboli. Ex ctus Hieronymus quorumdam assenionem sequens
iis igilur capitibus, sive monlibus, vel regibus,quin- exporiit (Comment. ih cap. vn Daniel.). Eamdem
que ceciderunt, unus erat, alius nondum venerat. itaque significationem habent decem cornua in hoc
Primum caput diaboli cecideral; quia illi qui ante loco, quam et illa habuisse dicuhlur; significant
diluvium fuerunt, per quos ii qui filii Dei vocaban- quippe ea regna, per quae Romanum imperium
tur, decepti sunt, in cloacam inferni descenderant destructum est. Partem namque Asiaepter se primi-
(Gen. vi, 2). Simililer el secundi qui post diluvium tus abstulerunt : postea vero Saraceni lolam sube-
tisque ad Legem fuerunt, in eadem perdilionis fovea gerunt: Yandali Africam sibi vindicaverunt, Gothi
demersi tenebantur. Cecideranl et lertii, qui populo Hispaniam , Longobardi Italiam , Burguridiones
-
Dei, quibus Lex data est, idola colere suadebant. ' Galliam, Franci Germaniam, Hunni Pannoniam :
Simililer el falsi propbeloe, qui in quarto.loco po- Alani autem et Suevi mulla loca depopulati sunt,
nuniur, jam ceciderant in inleritum suaeperditionis, quaeeorum subjacebant ditioni. Haec ergq regna eo
eo quod deceptores fuerint populo Dei. Iniqui vero tempore, quo visio ista-Joanni demonslrata est, JJO-
Judaei,qtii Dominuminterfecerunt. et apostolos ej"usD leslatem nondum acceperant: sed una hora tara-
persecuii sunt, qui in quinto ponuntur loco; eo tem- quam reges polesiatem acceperunl; quia singularum
pore quo haecvisio Joanni demonstrata est, jam a istarum gentium potestas pauco tempore permansil.
Romanis devaslati fuerant.Quinque ergo capita Post bestiam regnura acceperunt, quia destructo
bestiaejam ceciderant, quaemonles regesque nomi- regno diaboli per Christum, * hae gentes impiam
nanlur; quia omnes proecedentes, et impii Judaei polestatem acceperunt.
qui in quinto loco ponuntur, jam perdilionis suee (Yers. 13, 14.) H unum consilitim habebunt, vir-
poenas luebant. Unus erat; quia pagarii, illi videli- lutetn suam el potestalem bestimtradiderunt. Unum
cei qui Ecclesiam Dei persecutfsunt, qui ei in sexlo consilium habuerunt, id est, unam voluntatem in
loco ponunlur, tunc Ecclesiam Dei persequebantur; - malo. Virtulem suam el ppleslatem besliae tradide-
ob qnam causam et iste Joannes in Paihmos insula runt; quia eorura virlus atque potestas diabolica
a Edit., hm gentes propriam-poleslalemacceperunt. derunt. Quia eorum virtus, elc.; mss. vero nobiscubi
H unum consiliumhabebunl,id est, unamioluntalem -faciunt.
- tfi iMlo. Et Uitiilem suami el pgiestatetnbesliwtradv
. 91S AD OPE-RASAKCTIAMBRGSIl APPENDIX. 916
fuit. li cum agno pugnabunt, el agnus 'vincetîllos. ^ aliquis : Quomodo per tnulierein merelricem Ro-
Cum aguo pugnaverunt, -cjui Ecclesiam Dei pterse- niani-dcsignantur, cum illis lemporibus, quando hss
enii sunt, populumque Oei -interfecerunt : Agnus genles diversas clades generi humano Iritulerunt,
aulem vincel illos, quia seimus has gentes praole.r Romani christiani exsliterinl? Ad quod nos respon-
paheas jugum fidteiChristi jam suseepisste. Quoniam denihs, quia per muliereni merelriceni non felecti,
Rex regum est, et-Dominus dominanlium, et qui cum quiex eadem gente fuerunt, inleiliguntur, quique
illo suttt vocali, -elecli et fideles. Qui sunt reges e't niundi gloriam pro araore gloriae cceleslis con-
domirianles, ipsisunt-teleell ei fideles. Chrislus igi- ' tempserunl: sed reprobi, sive pagani, sive ehristiani
lur Rex regum esl, et Dominus dominantium; quia fuerint. Illorum ergo potestas ab iis genlibus de-
ipse est Rex et Dominus omiiitim sanctorum : et slructa est, qui Impia dominationegentis humanura
qui cum Illo Sunt vocati, teleclie't fideles sunt, id est ' premebant. j.
sancti, qui ad hoc yocati sunt, ui cum ilio in aeler- CAPOT XVIII. —j (Vers. 1.) Posl iiwc vidi alium
ntim permaneant, electi et fideles jure vocantur. angeium descendenteinde cwlo, liabentem poiestalem
Vbcantur eiiim et reprobi, sicul Dominus dicit : magnam ': et lerra iilumiiiata est a glofia ejus. Heec
Mulli sunt votati, pauci vero elecli'(Matth. xx,i"6). quoe sequuntur, generaliier ad impiam civilatem,
Sed rcprobi ad hoc vbcantur, ut iriexeusabiles sint : g id est, ad omnes reprobos peninent. Et ut plenius
elceii vtero, tit cum ipso in acternum a perseve- eversionem Babylonis demonsfrej, ad primam ejus
rent. ruinam, qtia perChristum eversa est, revefiilur.
(Vers. 16.) Et decem cornua, quw vidisli in Angelus namque iste Christuni significat, qui de
besiia : hi odient fornicariam. .Fornieariam Romani ccelo ad lerram descendere dignams est, ui homines
vocat, quoe prb defensione falsorum deorum, Deum ad ccelestia sublevaret. Qui poteslalem niagnam ha-
creaiorem suum persequebatur. DtectemItaque cor- bterediciiur; quia eamdem poleslatem habel qtiani
nua odio babueruni fornicariam, quando gentes-quee e"tPater ; eo quod aequalis sii per omnia Patri. Terra
per decem coraua designatae sunt, ad destruendum illuininala estaglona ejus; quia per doclrinam fidci
> Romanuiri imperium h arma sumpserunt. Et desola- ejris genus humanum a tcnebris ignoranliae atque
tam illam facienl el nudam. Desolatam Illam fecerunt inereduliiaiis est ereplum.
et nudam, quando omnes gentes polestali ejus ade- (Vters. 2.) Et clamuvil in forti voce, dicens. Vox
merunt. El carnes ejus manducaverunt. Quia deliciae Christi doctriua est Evangelii. Qnid auiem haecvox
carnem nutriunt, possumus per carnes dhitias clamaverit, subdendo manlfe.slai : Cecidit, cecidit
omnium geniium intelligere. Carnes ejus manduca- Babylon magna^ Dixisse Dei feeissfe esl; dixil enim
verunl, quando opes omniuni gljg, genlium, qoee Q ceeidisseBabylonem, quia ipsefecitutcadefet: quae
Rotnam deferebantur, acceperunt, et in suos usus bis cecidisse dicliur, quia cecidit primo, curii per
redegeruni. Et ipsam igni concremabwni. Scimus doclrinam Evaneelii maximain multiludinein eleclo-
plurimas civiiates, vlcos, tel casiella, quaa Romano rufn atoisil, qui abjea per fidem Christi praccisi, ci-
imperio subjacebanl, ab his gentibus fuisse concre- ves sanctee civitatis, id est, Eeclesise facti suni:
maia. eadet secundo, cum in ultimo die inorle perpetua,
(Vers. 17.) Deus enimdeditin cordaeorum, ntfa- quae in hoc libro niors secunda vocatur, punietur.
ciatit cjuodilti beneplacilumest; ut dent regnum suum Et facta est habilalio dwmonum. Numquid anle
bestim, donec consummentur-verba Dei. Deus dedit adventum Christi Idaemones inBabylone non habi-
in corda eorum, id est, pefmisit ut faciant quod illi tabant? Habitabani quidem, sed eorum babliatio
beneplacitum est, et quod proediclum est a prophe- ignorabatur : quando atilem multitudo eleciorum
tis ejus et aposlolis, qui praedixerunt quod potestas ad fidem conversa psi, Babylon habilaiio d33inonio-
Romani imperii ab eis geniibus" essel destruenda. rum facta est; qtiia illi qui fidem Chrisli suscepe-
Regnum aulem suum bestke dederunt, donec con- runi, quod habilatio deemoniorum in Babylorie
summarentur verba Dei;' quia secunduhi justissimi semper fuerii,veraciter cognoveruni. Et cusiodia
Dei permissionem tamdiu suggesiiones diaboli in D omnis spirilus immundi, et custodia omnis volucris
scelerlbus perpetrandis se.culi sunt, quamdiu con- immundm ei odibilis. Qui sunl daemories, ipsi sunt
summarenlur verba Dei, id est, inrplerenlur ca, spirilus inimundi, et volucres immundoe.Volucres
quea a Deo el sanclis ejus praedicta sunt. quippe nominantur, eo quod per aerem istum more
(Yers. 15.) Aqute quas vidisti, ubi meretrix sedet, ventorum indesinenter discurranl : cuslodes vero
populi sunt et tribus el linguw. Per aquas omnes gen- Babyloniae ideo"vocantur : quia sicul angeli electos
tes,quas sibi Rohiani subjeeerant, designantur; - Deicustodiunt; netahi pessime peccenl, utpereanl:
(Vers. 18.)Etmulier quain Vidisiieslcivitas magna, ila et daemonesImpios bbservant, ne aliqtiando ab
quw tiabel polesidtem super cunctos reges terrw. Hoc iriiquitatibils suis fesipiscant, et salvenlur.
manifestum test; Scimus enim Romanbs eo lenipbfe ( Vers. 5.) Quia de vino irw ejus biberuiit omiies
cunctis regibus lerree dominatos esse. Sed dicet gentes, el reges tenm cttmilla fornicali sunt, el mer-
a Rom. edit. hic posuerat: Et dixil tnihi; Aquce h Ila mss.; edil. autem : ama sumpseruril.Et deso-
quas vidisli, ubi mereirix sedet, et alia quae in mss. et latam illam fecerunt, et nudain. Quando omnes gen-
Gill. edil. habentur proxime anle vers. 18. tes, etc. |
917 IN APOCALYPSINEXPOSJTIO. DE VISIONE QUINTA. 918
calores terrm de virltile ddiciarum ejus divites facti A eorum mulla mala ingessil. Dupliciter pcenasipsa
>sutU.Quid sit vinum irae, et quid fornlcatVoregum recipiet; quia cum animabtis corpora eruciaburitur :
cum Babylone autern superius breviter diximus. ipsaque duplicia duplicabunlur; quia pro pcenis
Per mercaiores lerrae amatores saeculi possumus temporalibiis atque brevibus, tjuibus jusios afflixil-,
intelligere, qui animas suas pro acquisiiione pecu- pcenas aelerhas fexcipiel. In poculo quod miscuil vo-
niarum perdilioni tradunl. De hujusmodi mercalo- bis,~miscete ei dttplum. Per poculum tribulaliones
ribus Jesus filius Sirach loquitur, djcens : Bic enim quas ab iniquis sancti passi suni, possumus intelli-
animain siiam venalein habtiil; qitoniam in vila sua gere.
projecit intima sua (Eccl. xx, 10). Animam suam (Vers. 7.) Quanlum glorificavitse,-elin deliciisfuit,
venalem habuil. qui eam pro acquisilione pecunia- tanlum date illi lormenlum el luctum. Quantum glo-
rum deemonibtis tradere non timuit: delicias vero rificavil se, id esi, in superbiam erexit, et omnibu.s
virtutem Babylonis voeat; quia sicut electi tota vitiis se implicavit, tanlo tel ampltora lormenta exci-
virtute laboranl, ut divitias ccelestes acquirant: piei. Quia in corde suo dicit: Sedeo regina, el vidua
iia et reprobi lotis nisibus in.sislunt, ut divitias per- non sum, el iuclum non videbo. Reginam se Babylon
ilttras sibi acciimulent. De talibus dicil prophela : • quodanunodo vocat, cum se in pfosperis huj'us
Utinique agefent, laboravernnl (Jerem. ix, 5). B mundi exlollit. Viduam non se esse dicit;quiaa
(Yers. i.) Et andivi aliam vocetnde cwlodicentem. bonis temporalibus, quibus conjuncta esi, et ex
Per cceiumin hoc loco Ecclesia designalur : vox de quibus luxuriam suamenuirit, non se posse disjungi
coilo vox est pracdicalorum de Ecclesia procedens. confidit.Luctumnon esse visuram dicit; quia impii,
Sed quid dicit vox ista? Exite de illa, pbpule metts. quamvis sciant se pro sceleribus suis esse punien-
Dominus per pfasdicaiorcs suos suadet eleciis, ul dos, fingunt se non videre quod vident, memo-
exeant a Babylone, non corpore, sed menteJ Quem- rianique mortis a niente sua rejiciunt, ne tristis
admodum aulem a Babylone exire debeanl, in se- cogitaiio leelitiam cordis eorum peiturbet.
quenlibus docet, dicens : Et ne participes silis de- (Yers.8.) Ideo in una die venient plagw ejus,mors,
lictorum ejus; illi enim a Babylone convenienter et lucius, et fanies. In die judicii niors perpelua illl
exeunt, qui a malis operibus ejus se alienos reddunt, venlel, quee in hoc libro ;mors secunda vocatur.
siculPsalmista de semelipso loquitur dicens : Non Lticuis illi veniet, sicul.Dominus dicil inEvangelio:
sedi in conciliovanilalis, ei cum iniqua gerenlibus non Ibi eril flelus, el slridor denlium (Matlh. vul, 12).
inlroivi (Psal. xxv, 4). Famfesilli veuitet, id est,famesrequiei; desiderabunt
Et de plagis ejus non accipidtis. Quid sunt plagae enim a pcenis requiescere, quas palienlur, ad quam
Babylonis, nisi vitia quaeanimas interficiunl? Possu- C requiem nullo modo pervenient.
mus etiarii per plagas Babylonis pcenas, quae impiis (Vers. 9,10.) El igni comburetur; id est, igne
preeparatae sunt, intelligere, ul sit sensus : Si a sce- aelerno. Quoniamfortis eslDominus,quijudicabilillam.
leribus Babylonis absiinuerilis, a pcenis quas in Et flebunt, el plangent se super illam reges lerrw, qui
seternum paiielur, alieni eritis. cum illa fornicali sunl, el in deliciis vixerunt, cum vi-
(Yers. 5.) Quoniatnpeivenervnt peccala ejus usque derint fumum incendii ejus, tonge siantes propler li-
ad cwlum, el recordalus es! Deus iniquilatum ejus. morem lormenlorum ejus, dicentes.: Vw, vw, civilas
Iniquilates Babylonis omnipolens Deus semper inilla Babylon, civilasilla fortis; quia in una hora venit~
tuelur : sed cum vindiciam a non exigit, videtur judicium luum! Quid sil fornicalio regum cum Baby-
non, videre quod videl. Per hoc ergo quod dicit, lone superius diximus : sed mirum valde est quod
illud designat tempus, in quo omnes impii perpetua longe stare dicantur, cum in eisdem -pcenis el ipsi
pcena plecieniur. sint demergendi, iu quibus eicaeteri reprobi, quiper
(Yers. 16.) Reddile illi, sicul ipsa reddidil vobis. Babylonem designantur. Slabuntigitur longe menie
Praecipitur electis, ut reddant Babyloni, sicut il.Ia et volunlate, non corpore; horrentes scelerasua,
ipsisreddidit, sive pro eo quod sancti Dei impios pro quibus aelernaliier cruciabuniur. Stabunt longe
566 judicabunl, sicut dicit Dominusin Evangelio : D per desiderium, aliud desiderantes, id est, requiteih;
In regenerationecumsederil Filius hominis in scde el aliud patientes, id est, tormenla asterna.
majestatis suw, sedebiiis el vos super sedes duodechn, (Vfers. 11.) Et negolialores ierrw flebunl et luge-
judicanles duodecim tribus Israel (Matth. xix, 28) : bunt super illam; h quoniam inercedes earum nemo
sive pro eo quod ipsi membra sunt ejus, cui judi- emet amplius. Quia superius per mercalores jerree
candi poleslas.a Patre tradiia est. Reddent ilaque amatores soeculidiximus esse designatos, possumus
jusii impiis mala, quae ab eis passi sunt; cum Cbri- in hocloco per pegoliatores eosaccipere, quibonum
sius qui caput illorum esl, el cujus meinbra ipsi sunt, quod facere videntur, vendunt. Sunt namque niulti,
eos perpetua pojna danmabil. Ei duplicate duplicia , quibus legum ssecularinm scientia data est, quVcau-
secundum opera ejus. Dupliciter Babylon electos Dei sas pauperum in judiciis portanl :' sed quia non pro
persecuta est, quando. corporibus el aniniabus amore Dei, sed pro praemiorum acceplionibus hoc
a Edit. et ms.Reg., non exerit; el edil. solae, Per h Rom. edit., quoniammerces eorum; sed mss. ac
hoc quod dicit aliam vocem,illud designat, elc.: mss. Gill. hic et alibi constanlcr legunl, 'mercedes, mer-
.v ero nobisconsentiunt. cedem, el slmilia.
919 AD OPERA SANCTIAMBROSIIAPPENDIX. 920
faciuut, mercedem a Deo non recipiunt. In tanltim A natrir. Nam et in judicio Dominus non dicet repro-
vero haecmiseria convaluit, ut vix invenias aliquem bis: 567 lle maledicli in ignem aeternum; quiaho-'
ex iis, qui locum Jiabent apud principes, qui aliquod micidae fuistis, superbi, fornicatores, adulteri; sed
verbum ad proximi pauperis necessitattemsustenlan- dicet : Esurivi, el non dedistismihi manducare: silivi,
dam proferat sine praeinii acceptione. Possuraus et et non dedistis mihi bibere; et castera misericordioe
per negotiatores terroe, eos inlelligere, qui ex bono opefa, a quibus avaritia retrahil reprobos, ne mise-
qtiod faciunt, laudes ab hominibus requiruni. Pos- ricordes sinl erga pauperes. Avaritia quippe nulrix
suraus eiiara et per eosdem, illos quigradus eccle- - estiuxuriae: nutrimenla autem luxuriaein boc loeo
siasiicos vendunt inlelligere : quod divina Scriplura descripta sunl, quibus ab avaritia nulriiur. Et si di-
valde condemnal. Et quamvis multi ex episcojjis ab ligenter inspicere volherimus, inveniemusomnia quoe
hoc scelefe videanlur immunes; ministri lamen eo- in hoc loco ad avaritiam, sive luxuriam Babylonis
rum in hoc soepepolluuntur : scd ad magisiros re- demonslrandam enumerala sunl, ad quinquecorporis
spicil, quidquid a discipulis deIinquitur..Estet aliud sensus pertinere. Quinque enim sunt corporis sen-
scelus valde pessimum, quod ab iis qui archidiaconi sus, id est, visus, auditus, guslus, odorattis, et
appellantur, conimiltitur; nam ab adulteris presby- tactus, quos Deus hjminibus et animalibus dedit;
teris pretium accipiunt, et tacendo in malum con- B ] animalibus ad vilam suam tantummodo tuendam,
senliunt, quod per auclorilaiem quam ab episcopis hominibus aulem el ad vitam tuendam, et ut per eos
acceperunt, emendare possent. Sunt etiam alii ex ralio animara qua: illi comraissa est, per viam recti-
hujusmodi presbyleris, qui limenfes se damnari pro tudinis posset ducere. Jusii itaque qui per hos quin-
sceleribus suis, in servitiis archidiaconortim plus que corporis sensus secundum rationis rectiludinem
sunt assidui, quarn caetferi: conlra quos si quis ali- incedere studueruntjamicitiam sibi Dei omnipoienlis
quod verbum contrarium proferre voluerit, defen- acquisierunt: impii vferoqui rationis bonum in ma-
duntur ab eis; et fingunt se nescire quod sciunt, con- lum pervertentes, hos corporis sensus luxuriae, et
demnanttirque illa prophetica sententia, quae dicit: : ceeteris vitiis servire coegeriint, iram niiiilominus
Vw qui dicilis malum bonttm, el bonummalum; po- jusli judicis incurrefpnt. Igitur si ea quoeiri sequen-
nentes tenebras tucem, et lucem lenebras(Esai. v, 20)![ libus scripta sunt, vocem scilicct eiiharcedorum et
, Ad te ergo loquor, qui talis es : ecce animam sacer- musicorum, ei libia caneniium et tuba, cum iis con-
dotis diabolo vendidisti. Quis enim suasit presbyteroi jungerevolueris; inyeniesomnes diviiias Babylonis,
ut fornicarelur, nisi diabolns? Qui ergo suasit utt quaehic descriptee sujnt, ad quinque corporis sensus,
fornicaretur,ipsesuasit ut pretium libi daret, qualenus5 ut supra diximus, pef linere. Aurum namque, etar-
hoc scelus sine limore perpetrare posset. Per ma-- G gentum, et lapides pretiosi, et margarilee, advisum :
num ergo presbyleri pretium perditionis animooip- byssus, el purpura, et coccus, etceetera, ad taetum:
sius tibi diabolus dedit. Ecce pretium accepisti, ett cinnamomum, et odbramenta, et unguenta, etthus,
animam fratris, Christi sanguine redemptam, eideral ad odoralum : vinum, oleura, similee, triiicura, et
diaboloa quo redempta est, tradidisti. InLegescri- ceetera, ad gustum :|vox citharocdorum, etmusico-
ptumest quodsiquis hominem qui frater ejus esset,, rum, et libia canentium, adaudilumpertineni. Dam-
vendidisset, morte morerelur(.fta;od. xxi, 16): si igi- natio ergo Babylonis, sicut haec Scripiura demon-
lur reus est ille, qui hominem homini vendit; quantoj strat, maxime in diviliis consislit; eo quod divitiae
magis lu reus exislis qui horainem Christi sanguinee nutrimenla sint viliorum, et' ex quibus avaritia,
redemplum non honiini, sed quod perniciosius est,, quae modo regina mundi dicl potest, luxuriam filiam
diabolo vendidisti! Tales ergo negotiatores flebuntt suarn alit.
et lugebunt in inferno, quoniam mercedes eorumi (Vers. 15, 16, 17.) Qui divites facti sunt, ab ea
nemo emet amplius; amiltent cnim quod tenere vi- longe stabunl propler.limoremtormentorttmejus,flen-
debantur, jei incident in malum, quod praevidere ne- tesel lugentes,et dicehles: Vw, vw, civitas illamagna,
'
glexerunt. quw amictaerat byssolet purpura, el cocco, et inaura-
(Vers. 12, 15, li). Mercedem auri, et argenti, ett D ia, uuro, et lapide prelioso, et margaritis; quoniam
lapidis pretiosi, et margaritw, et byssi, et pttrpurw, etM una hora destitulw sunt iantw divilim! Quod divites
serici, el cocci, el omne lignumIhynum, el omnia vasa % Babylonis longe slarp dicantur, secundnm scnsum
eboris, el omnia vasa de lapide prelioso, et mramenlo, , superiorem, quem de regibus diximus, intelligen-
et ferro, el marmore,et cinnamomo,el odoramentorum, , dum est. |
et unguenti, el thuris, et vini, ei olei, et similw, et tri-- • (Vers. 18, 19.) Elomnis gubernator, el bmnes a qui
tici, et jumenlorum, et ovium, et equorum, el rheda- in lacum naviganl, el\ naulm qui in mar.i operantur,
fum, el mancipiorum,et anhnarum hominum:et pomai longeslelerunt, et clamaverunl,videnteslocumincen-
ttta desideria anhhw tuw discesserunl a le, et omniai dii ejus, dicenles: Qum similiscivitati Ituic magnwl
pinguia et prwclara perierunt a le, et amplius illa noni Et miserunlpulveremsuper capila sua, flenles et lugen-
invenientmercaloreshorum. In omnibus quae enume- les, et dicentes: Vw, vw, civilas illa magna, in qua
rata sunt, avarilia Babylonisalque luxuria condem- diviies facli sunt omnes, qui habent naves in mari de
a Omnesedit.; <?itid longendvigant; codex Gem.; qui ihiocumnavigani'; Sag. etReg.squi inlaeum- efc.
921 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE QUINTA. 922
pretiisejus; quoniam una hor.a desolata es(7Possu-. A acceperit-, conterit et comminuit: possumus igilur
mus per mare hoc seeculum: per gubernatores vero per molam judices impios aecipere. Vocem ergo mo-
principes iniquos inlelligere: per cos aulem. qui de la miltit, cum judices impii judicia injusta ad corite-
loco ad locum naviganl, et per naulas qui in mari rendqs innocentes proferuni. Per iumen vero Iucer-
operanlur, eos qui diversa officia ad dcpraedationcs nae, hujus saeculi gloria designatur-: de hac lucerna
pauperuin, et ad peccata sua quoiidie augenda in dicit Scriplura : Lucema impiorum cxslinguelur
mundo exercent. Isii ergo flebunt et lugebunt, vi- (Prov. xxiv, 20). Lucerna quippe impiorum exsiin-
dentes locum incendii Babylonis; ipsi namque erunt guitur, cum ab hac vita subtracli, gaudium tempo-
Babylon, et ipsi lugebunt et flebunl. Videbunt au- rale amitlunt, et eelernam tristiliam incurrunt. Pos-
tem incendia Babylonis, quia sua incendia perferen- sumus nihilominus pef sponsttm amatores saeculi,
do videbunt, queemente in saeculo posili, conspi- per sponsam vero lerram intelligere; quia sicut
cere" neglexerunl, ut se corrigereni. Qui eiiam amor sponsiim et sponsam ligat, ut una caro effi-
cinerern super-eapila sua misisse dicuntur; nam. ciantur : ita etamor sacculiamaiores srios sic lerroe
saepepercaput mens, per cineres peccala designan- conj'ungit, ul -unum cum ea efficianlur, a qua, si
tur.^Cinerem ilaque super capita sua ponent; quia fieri possel, in perpeluum segregari nollent. Tales
memoria peccatorum a menlibus eorum numquam 33ergo 568 artifices in Babylone non audienlur am-
recedet. plius; quia cum ea in perpeiuum damnabunlur.
(Vers. 20.) Exsulla supet\ eam, cwlum, et sancli Quia mercalores tui eranl principes lerrm. Habet Ec-
apostoli et propltetw; quia judicavit Deus judicium clesia mercatores suos, habet et Babylon : merca-
veslrumde illa. Possumus per ccelum angelos, per lores Ecclesieethesauros suos in ccelo reeondunt,
aposlolos novi T-estamenti patres, per prophelas au- .ubifures non effodiunt, necfuranlur (Malt. vi, 19);
lera paires veteris Teslamenii inielligere. Exsulta- merealores-vero Babylonis ihesauros suos in terra
bunt igilur, cum destrucla fuerit omnis caterva im- recondunl, ubi fures effodiunt et furantuf. Et inve-
piorum cuniipsis daemonibusauctoribusiniquitatum. neficik tuis erravertint omnes gcntes. Yeneficia Ba-
Exsultaburit eliam, eo quod lunc finem acceplura bylonis suut diversi errores, per quos gehus huriia-
sit omnis malilia, a el adducelur justitia sempi- num deceplum est.
terna. (Vers. 24.) Et in ea sanguis prophetarum et sanc-
(Yers. 21.) Et suslulit unus angelus fortis lapidetn iorum inventus esl, et omnium qui.inlerfecli sunl in
quasi molarem magnum, et misil in maredicens : Hoc terra. Sanguis sanctorum in ea inventus esi, id esl,
impelumiitelurBabylon magna, et ultranon invenie- scelus interfectionis sanctorum, sicut Dominus dicit
tur. Iste angelus Chrislum significat, qui foriis esse C impiis Judeeis sub inlellectu omnium reproborum :
diciiur; quia fonitudinem Christi quanta sit, hu- Veniel, inquii, super iios omnissanguis juslus, qui ef-
niana mens eomprfehendere npn polest: per lapidem fusus est super lerram(Mallh. xxiu, 35).
vero molarem magnum omnis multitudo impiorum CAPUTXIX.— (Yers. 1-8.) Etaudivi quasi vocem
.designatur: mareaulem infernum designat, in quo magnamlubarum multarttm in cwlo dicettiium: Al-
omnesimpii demergenltir. Angelus igilur lapidem leluia, salus, et gloria, el virtus Deo nostro est, quia
molarem in mare misit; quiaDominus riosler Jesus vera el jusla judicia ejtts sunt; quia judicavit de
Cliristus in die j"udiciiomnem impibrum multiludi- meretrice magna, qttw corrupit terram in proslilu-
nem suo justojudicio in infernum demerget. liotie stta et vindicavit sanguinem sanclorum suorum
(Yers. 22, 25.) El vox citharwdorum, et musico- de matiu ejus. El iterutn dixerunl: Alleluia; el fu-
rum, el tibia canenliumel tuba, non audietur in te mus ejus ascendil in swcula swculorum Et viginli
amplius. lloc superius commemoraium est. El omnis qualuor seniores. ceciderunt in facies suas,el quatuor
arlifex, etomnisars non invenielur in te amplius, el animalia , et adoraverunt Deum sedenlem super ihro-
vox motw non audielur in ie amplius, el lux lucernm num dicenles : Amen, alleluia. Et vox' magna exiit
non lucebil in le amplius, et vox sponsi et sponsmnon de throno, dicens: Laudem dicite Deo nostro, ont-
audietur in te adhuc. Quaerendumnobis estjcur aries, -D nes sancti ejus, el qtti timelis eum, pusilli el magni.
elvqcem molae, etlumen lucernae, et. vocem sporisi Et audivi, quasi vocemtttbm magnw, et quasi vocem
et sponsaeinter scelera Babyloiiis coinputel; cum aquarum mullarum, .et quan vocem tonilruorum ma-
ista omnia sine culpa exerceri possint, et sine islis gnorum, dicenlium : Alleluia, quoniam regnaviiDo-
vitahumana subsislere non possit. Spiritaliter ita- -, minws Deus nosler omnipotens: gaudeamus, el exsul-
que ista oronia inlelligenda sunt. Possumus ergo temus, el demus gloriam ei; quia venerunt nuptim
per artes sapientiam bujus saeculi, quee stultitia est Agni, el uxor ejus prwparavil se. El dalum esl ei ut
apud Deum (I Cbr. ui, 19), intelligere, quas ar- operiat se byssinosplendenle candido: byssinum enim
tificesmaligni et filii Babylonis ad hoc discunt, ut juslificaliones sunt sanctorunt.
in malilia Bahylonis possint proficere; sapientes Toiam sentenliam posui, ut undique circum-
enim sunt ui faciant raala, berie aulem facere ne- specta ejussubtilitasfacilius indagari possil. A sep-
scierunt (Jerem. iv, 22), Mola vero quidquid sub se tem namque vocibhs quinquies alleluia decanlaia
a
Uarhgg.| edili ecbnlrarlo{ eiaddueeiUurjusti ati (jmidia ietiipitenid,
923 . AD OPERA SANCTI AMBROSIlAPPENDIX. 924
esse legitur : primo et secundo a voce tubarum A J sunl, intclligunlur :' el jure per lonilrua; quia ler-
multarum,: lerlio a viginli qualuor senioribus, et rorem diei judicii annuntiabunl. Tres ergo voces se-
qiiatuor animalibtis : qiiartb a voce de ihrono exiil melalleluia decanlayerunl; quia fidem sanctaj Tri-
nonjam alleluia, sed ejus- interpretatio decanlata nitatis doclrinanique Evangelii, quaj a niagna tuba,
est, id est: Laudem dicile Deo nostro omiies sancti id est, a Chrisio processil, servaveruni, etserva-
ejus; alleluiaquippelaudale Dominumsonal. Qiiiulo bunt tisque in finem. Duaeigitur partes, id esl, pri-
vero a tribus vocibus semel decantala est, id est, a ma etsecunda, ad lpgem quamnaturalemessedixi-
voce tubae magna?, et a voce aquarum multarum, et nius, pertineni : drieequae sequuniur, id est, lerlia
avoce tonitruorum magnorum.Scripiura librihujus et quarta, ad legem quse per, Moysen daia esl :
soapedemonstrat omnem electorum multitudinem in tres autem -quaerestant, id esi, quinta el sexta, el
sepiem partes aessedividendara, si ejus intelligen- septima,- ad legem Evangelii; ul indicenl eos in fide
lia subtilius perscrutelur. Justi itaque qui ante di- sanctae Trinilatis usque ad finem mundi permanere
luvium fuerunt, ad jirimam partem : illi qui post debere. |
diluvium usquequo Lex dala esl, ad sectindam per- Qtiid auteni istae trespartesdecantent, audiamus:
linent, sicut sacpejam demonslravimus; nullamque Alleluia, quoniam regnavil DominusDeus 'noster om-
aliam legein habnerunt, nisi naluralem, id est, dilec- Q j nipotens; id est, laiidemus Dominum; eo quod de-
lionem Dei el proximi. Scit eniniunusquisquesede- structoregno diaboli perditbris nosiri, ipse innobis
bere iimere,ei superomniadiligereeum, aquocrea- regnaredignaiur, qui est Dominus et Salvator nos-
lus csl, elaquo ei vita et viiaesubsidia iiiinislraiilur.: ter. Gaudeamtts et exsultemus, el demus gloriam ei;
et nulli se debere facere, quod non vult ab alio pati. quia venerunt nuplimAgni, el uxor ejus prwparavitse.
Hanc legem, nullus qui sanoe menlis esl , igno- Ideo gaudeamusjideo exsultemus, eo quodmisericor-
rare permittitur. Per lubas igiiur mullas electi diaconditoris nostri Ecclesiam suam, quae HUIIUS
qui anle diluviumfuerunt, et qui posl diluvium us- "nos, ilasibiônjungere sil dignatus, utsponsa con-
que ad illud temptts quo Lex dala est, designan- jungilur sponso suoj; g@9 quatenus simus cum ipso
lur. Yocem emiserunl, quia per praedicationis suae una caro, sicut dicit Scrijitura : Erunt duo in carne
doclrinam, quoscunique potuerunl, a suls erroribus itna ( Gen. n, 24; Ephes. v, 32) : quod aposlolus
revocaverunt:aIleluia decanlaverunt; quiasecundum de Cbrislo el Ecclesia intelligendum esse docuit.
naturalis legis nojitiam per bona opera Deo plaeere Uxor ejus prosparavit se, id est, Ecclesia quae
studuerunl: secttndo. alleluia dixerunt, quia hi qui uxor Agni dicilur, variis virluiibus-semetipsam or-
post diluvium fuerunl, .secunclum eamdem legem navit. Et dalum eslilli uioperiul se byssinosplendenti
viventes, creaiori suo jusie vivenles adhaeserunt. C ( candido. Quid byssus significel, ipse exponit: Bys-
Sed queerendum nobis est, cur in pronuniialione sinutnenim juslificaliones sunlsanclorum.
secunda alleluia fumus Babylonis in saecula seeculo- (Vers. 9.) E^dixittnihi: Scribe, beati qui ad cwnam
rtini ascendisse dicatur. Polest per fuhVumfama de- nupliarumAgni uocaiisanl.Prandium clectorum nunc
signari, Scimusquia insecunda parieNoeetfiliiejus est, quando in Ecclfesia dapibus evangelicis pascun-
primi ponunlur, quorum temporihus aquis diluvii tur: ccena vero tunc erit, quando posl resurrectio-
bumanum genus deletum est. Postea vero Sodoma nem in cielesii bealiludine aeterna gloria perfruen-
el Gomorrba, el caeterae civitates quae eis adhaere- tur. El quia prandium quod nunc agiuir, et bouos et
bant, co3lestiignfe"consumptoesunl. Fumus ergo Ba- malos recipil, non onines beati sunt, qui in eo viden-
bylonis in saacula.seeculorumascendii, quia hoccfama tur reeumbere : iHilaulem soli beati sunt, qui in illa
ab ore fidelium numquam recedcl. coena, quoeposl fineni mundifuturaest, recipientur.
At vero per viginiiquaiuor seniores, jiatresquisub (YerS. 10.) Et dixilmihi: Hmcverba Dei, verasunt.
Lege fuerunt designanlur. Quibus conjunguntur El cecidi ante pedes\ejus, ut adorarctn eum. Et d'~xit
quatuor animalia-per quaenovum Teslaihentum figu- niihi: Vide ne feceris; conservus luus sum, el fratrum
ralur.; quia in veleri Testamento si spirilaliler in- tuorutn habentium iestiinonium Jesu: Deum adora.
lelligatur, hovum continelur. Alleluiadecafttaverunt; B 1 Redemptio sanguinisChristi hocfidelibusconiulil.ut
quia mandaia legalia observanies, per bona opera filii Dei, soeiique angelorum efficerentur; ideuque
Deo placere studuerunt. Per tlironiim autem propbe-,, pertimescil angelusiadorari ab liomine, qui saper se
tae designanlur, eo quod sedes Dei fuerint, el per adorabat liominein peum: quapropter conservum se"
eos sua judicia disposueril. A throno voxexiit: quia Joannis, cocterorumqiiefidelium vocal. Testimonium
a propheiis proedicalio sancla jirocesslt. Laudem Jesu esl spirilus propiieiioe; palres autem vteteris
Deo decaniaverunl; quia ei loia virtute servirestu- Testamenti, qui adventum Cbrisli, passionem ei re-
duerunt. Tuba vero magnaCliristumsighificat: vox surreciionemcjus jifsedixerunl, spiritum prophetiac
tuboe praeJIcatio est Evangelii; per vocerii aulem habuisse cerlissimum est, unde el proplietoe voeau-
aquarum multarum muliitudo gentiura Clirislum tur. Qmcumque ergo lestimonium Chrislo perbibet,
confitentium designalur : pef vocem vcro lonilruo- spiritum proplielioehabet.
rum magnorum electi qui in fine miindi nascituri (Yers. 11.) Et vidi cwtum apertum , tl ecce equus
a Edil. et ms. Reg., esse divisam; edil. addunt: si ejus subtilitas vel.intelligenlia perscrutetur; alii mss.
melius. ut nos in textu. I
S2S 1N APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONEQUINTA, . 926
albus, el qtii sedebalsuperûm vocabatur fidelis el ve- .A snui moriem resurgendb calcavit, sicut dicit aposio-
rax. Nullo modo eestimare debemus quod hoc capi^ lus Paulus : Clirislusresurgens a moiluis jahi rionrito-
lulum ad adventum Christi peniueat, in quo ad ju- ritur, mors iili ultra iion dominabitur (Rom. vi, 9);
dicium veniuvus est;sed potius adelectos,,qui iiifine melius niihi vidtelur ut per vestem Chrisli hiultilu-
mundi nascituri sunt-; fine etenim mundi inslanle* dinem feanctorum intelligamus, qui sunt membfa
veniet Dominus in sanclis stiis, ut pugnel per ipsos ejus : per guliasauteni sanguinis, quibus vesiis as-
eontra Antichristum, et ministios ejus. Et qualis a persa esste legiiuf, marlyres designantur, qui pro'
sanelis illis praedicabitur, talis et formaejus in hoc amore Christi sanguihem fundere non dubitaverunt;
loco describitur; nam per ccelum Ecclesia designa- ideoque vestem Cbristi, quae ex angells et sanclis
lur : per equum album homo, quem Filius Deias- hominibus cbhshal, ih illa ccelesti beatitudirie suo
sumpsitj super quem et sedisse visus est."Qui etiam spleridore exornant.
iideliset verax vocari dicitur. flaee duo nomina, id (Vers. M.)" El exercitus qui siint in cwlo, sequeban-
est fideliset verax, unum sensum habent in hoc loco. lur elthi itvequis albis , vestiti byssino albo mundb. Di-
a Recle Filius Deifidelis vocalur, de quo dicit Psalmis- xirrius superius quia qualis Cbristus a sanctls in fine
- la; FidelisDoininusinoninibusverbissuis,'elsanctus in mundi praedicabitur, talis tet figura ejus hoc in iocb.
omnibusoperifmsswis (Psal. CXLIV,15). Veraceni ve- £ describitur. Per cceltihi ergb In hoc Ibco Ecclesla :
ro seipsuminEvangeliovocatdicens :Ego Sutn via, et per exercitus qui de ccelo processisse Chfisium "se-
verilas, ei vila (Joan. xiv, 6).Sequilur : Et cum jusli- quentes yisi sunl, saheti qui iri fine muhdi nasciluri,
liajudicat et pugnal-.Noa armisDeus indiejudicii con- ei contra Ântichristum pugnaluri sunt, inlelligun-
tra impibs dimicalurus est, sedejus justilia expugna». tur : per equos auleni corpora: Jpef sessores Vtero
buiilur et conlerentuf; omnia enim peccata impio- equorum aniriiae designanlur. Albos Vgiiurequos ha-
rumaiqtiescelerain conspectu eorum adducetDomi- buisse visi Siint, quia-se fnuhdos et nitidos, in quan-
' nus, uiseianlsejustissimoDei judicioessedamnatos. ttim humana fragililas permiitit, exbibeburit in con-
(Vers. l%.).Oculi ejus sicul flammaignis _,cl in ca- speclu Dtei. Quid sit vero byssinum, ° superius expo*
h
pitesue diademata multa. Per oculos Doinini Spiri- -nit: Byssirium,inquit, justificationes sunt saiictorum.
rilus Dfeidesignatur-, sicut in lertia visionte auctor (Yers. 16".) El habeliat ih vestitnenloel in femofe
hujiis libri exponit: Habebai, inquit, Agnus oculos "suoscriptum : Rex regum, el Dbminus dominahlium.
seplem,cjui sunt seplemspirilus Dei, missi in omiiem Per vesiimenium, sicut-superius diximus, sarieti: p.er
lerram. Et quia flamma uritet illuminai, nonincon- .feinurauiem ex quohumanaorigo pfdced.ere dicilur,
venienter Spiritus sanctus flamnreus esse dicilur; eo bomo quein ChrislUs assunipsit, desigiialur. In ves-
quod corda fideliumet VMuininetet incendat in amO- G timentb llaque suo quod ipse sit Rex reguni, scrip-
reni Dei. Et in capite cjus diitdemata miilia. Per dia- tuiri babtebal: quia in operibus §70 sancloruih aguos-
-
demata multa niiiltiltido sanctorum expriniiiur. Ha- cituf hiinfeesse verum Dte"urii,quilales servos pos-
bcns nomen scriptum, quod nemonovit,-nisiipse. Ctiui sidet. Habet el irifemore s"udscriplurii quod ipse sit
superius dicat quiavocabaturfidelis et vcrax, et paulo -Rexregum etDomiiiusdohiinahiium; quia in bpefibus
post quia vocabalur "nomen ejus Yerbum Dei; quid quee in carrie posilus gessVl,cogiiiluni esl hunc esse
est quod dicit quod nenitescit iiohien ejus, nisi ipse? vertim Dei Filium. Pdssuihns eliahi pei femuf paireS
Sciuutquidem sancti ~Dei noaieri Chrisii, quod est veteris TeSlameriti, ex quorum stifpe Christus origi-
Filius Dei, et nesciunl. Ex parle quippe sciunt, nerh duxit, intelligtere : qui et ipsufli 'praefigurave-
et ex parte nesciunf; in oninibus enim creaturife runi, et qhbd Vpse fuiurus tesset.Rex reguinet Do-
quaegignunt el gignunlur-,nullus filiuseoaavuspotest minus dominantium, apertisVocibus prajdixerunt.
esse .pairi; quia necesse.est ut ainecedat qui gene^ ' (Vefs. 15.) Et de bre ejus gladius acutus exibcit.
rai, el subsequatur.-qui generalur : sed non talis est Pbssumus pef ofeDohiini eosdeni praedicatdfes, de
nalura Filii Dei; nam el quemadmodum Pateresl sine quibus dixihihs, cpii in Bne riihndi hascituri suni, ac-
initio, sic et Filius. Ei quamvis hoc quomodo fleri cipefe, pef qubfum os loquetur Deus, sicut Ipse di-
possit, considerare.non possiinus ; in veritate tameh D xil in Evaiigfelio: Nbn enim vos estis qui loquhiiini ,
credimus et confitemur Filium per omnia aequaleifi sed Spifitus Phtris vesiri, qui loqitilur in vobis(Mallh.
et coaevumesse Palri-. De hac ejus generatione pfo- x,20). EtipSe "dicii pef propliteiam : Si "separdvefis
pheta Ioquitur dicens ; Generationemiejus quis cnar* preliosuma vili; ijuasi bs riiettiheris (Jerem. xv, 19).
rabit (Esa. LIII_,8)?_ Per gladium vefo divinam Sefipturam, sicut shpe-
(Vers. 15.) Et vestituscral veste aspersa.sanguina':et rius diximus, inielligere deberiius, sicul dicit apb1
vocabalurnomenejus VerbumDei- Possumusper ves- stolus Paulus : Et gladium spiritiis , quod est vefbitm
lem corpus Christi: per sanguinem vero peccata Dei ( Ephes. vi; 17). Qui acutiis esse dicitui', quia ad
nostra, pro quibus mortuusest ipse.siveipsam mor- resecanda viiia5 diviria Sciipliira acuiissima est: Vt
tem tjuam perlulit pfro nobis, intelligere. Sed quia in ipso percuiiat gehtes. Pefcuiiet ChriSlus gladiosifb
peccata electorum suorum moriendo delevit, et ip- gentes, guando per docifinam sarietofum subruih
a Filius Dei in edit; "desideraluf: c Ita riiss.; tedit. vfefb,supefius expbsituhiest. Byssi-
J>Edit. e't ms. R.teg.,Spiri(«s sahcift3;-'C9atefi
ihss;, num igitur juslificationes, etc.
Spiritus Dei,
927 AD OPERA SANCTIAMBROSIIAPPENDIX.. 928
a hominum stultorum errores deslruet. Et
ipse regei $^ in bonis operibus pfoficiunt, sicut dicil Psalmista :
eas in virga ferrea : et lamquam vas figuti confringen- Lwlabiiurjusttts, cum videril vindictam, manus suas
lur. Per virgam ferream Evangelium diximus fuisse lavabilin
sanguinepeccaloris(Psal. LVII,11).
designatum; reget ergo Christus genles in virgafer- (Vers. 19.) Et vidi bestiant, et reges lerrw, et exer->
rea, quando per doctrinam sanctorum et Judeeosad citus eorum congregalosad faciendumprwlium cum
fidera suam converlet, et electos ab errofibus Anii- illo, qui sedebal in equo, el cum exercilu ejus. Hic
christi defendel. Et tamquamvas ficlileconfringentur. demonstrat non ad advenlum Dominisecundum ea, -
Quamdiu quilibet in peccalis jacet, recte vas fictile quaa superius diclaisunt, pertinere : sed potius ad •
vocatur : cum autem per pceniteniiam et lacrymas illud tempus, in quo per sanctos suos conlra Anli-
ad bona opera agenda eonversus fuerlt, confringi- chrislum preelialurus est, sicul jam diximus. Con-.
tur vas fictile, el ex vase fictili efficiltir vas solidum gregahuntur namque besiios, et reges terree, et
et firnium, et ad ictus tentationum daemonumfor- exercitus eorom, ut pugnent contra Chrisium et
Ussimum. Et ipsb calcabit torcular vini furoris irw sanclos ejus; quandb Anlichrislus et innumerabilis
Dei omnipotentis.Esaias cum de passione Domiuilo- multiludo genlium quoeah eo decipienlur, ad perse-
querelur inlerposuit Dominum dicentem : Torcular quendam Ecelesiam Dei exsurgent; ul nomen
calcavisolus; el de gentibusnonest vir mecum(Esai. j3 ] Cluisii de mundo funditus. exstinguant.
LXIII,3). Sed ibi per torcular crux Doniini intelligi- (Yers.20, 21.) Eibpprehensa esl beslia, el pseudo-
tur; bic veronon crux, sedlocuspaenarum, in quern prophela, qui fccil signa coram ipsa, quibus seduxit
impii relrudendi sunt, designalur. Eamdem quippe eos, qui acceperunl characlerembesliw, el qui adora-
significationem habet torcular in hoe Ioco, quam et verunl hnaginein ejus : vivi missi sunt ii duo in sla-
lacum superius diximus habuisse, in quem botri vi- gmiinignis ardenlis sulphure, et cmteri occisi sunt in
neaelerrae, per quosimpii designanlurdemersi fuisse gladio sedenlis super equum, qui procedebat de ore
leguntur. Sed et ipsa calcatio torcularis eamdem si- ipsius, et omnesoves\saluratmsunt de carnibus eorum.
gnificationem habet, quam el illic calcationem lacus Apprebendentur btestia et pseudoprophela ejtis,
habuisse diximus; signilieat namque ullimam de- quando illud implebitur, quod aposlolus Paulus ait :
mersionem impiorum in infernum. Quid vero sit vi- Quein Dominus Jesus interficiet spiritu oris sui, et
num furoris irae Dei omnipotentis, superius diximus deslruelilluslrationeadvenlussui (II Thess.n, 8). SiAn-
(Ad cap. 14). lichrislus spiritu oris Dominiinlerficiendus est, quo-
(Vers. 17.) Et vidialium angelumstantem in sole, modo ipse et pseudopropheta ejus in stagnum ignis
et clamavitvocemagna omnibusavibus, quw volabant vivimittendisuni?Eslvita justorum,est ei-impiorum.
per tnediumcwliim.Iste angelns praedicatoresqui in Q i De vita juslorum h dicil propheta, quia justus in fide
fine muudi fuluri sunl, signifieal: qui eiiam et per stta vivet (Babac. u,\ 4); de vidua vero mala dicit
eqniles paulo superius designali sunl: per solem Paulus, quia vivenshwrtuaesl (II Tim. v, 6). Vilam
vero Christum inlelligere debemus. Angelus igilur namque impiorum jusli non incongrue mortem vo-
in sole stetit; quia praedicatores sancti in Chrisio--' cant : similiter et impii vitam juslorum morlem
ita solidabunlur, ut ab ejusfide nulla vi perseculio- aestimant, sicul injudicio dicluri sunt : Hi sunt'
num avelli possinl. Per aves autem fideles omnes, quos aliquando habuhnus in derisum, el in shni-
qui, eo lempore futuri sunt, designaniur : per coe- liludinemimproperii: nos insensativilamillbrum wsii-
lum volabunt, qnia in terris positi, menie in coeles- mabamus insaniam ,\ el finem illorum sine honore
libushabitabuni. Possumus nihiloniinus per coelum (Sap. v, 4). Aniichristus ergo et pseudopropheia
Ecclesiam intelligere. Per eceliimsancti volant: quia ejus vivi missi sunt in stagnum ignis, id est, in mali-
duas alashabenles, id est, duo praecepta charitalis, tia sua vivi, inea videlicet usque in finemvitaesuaeper-
circumquaque volanl, quibusdam misericordiam im- severantes. Quod autem dicit quia caelerioccisi stint
pendendo, quosdam ab iniquitatibus revocando. in gladio sedentis stiperequum,interfeclionemislam
(Yers. 18.) Venile, congregaminiad cwnqm mag- pro confusione posult; nam 571 sancii, quorum
natn Dei omnipolenlis, ut manducetiscames regttnt, T>docirina per gladiuni oris Domini designalur, inter-
ei carnes tribunorum, et carnes forlium, el carnes; fecto Anticbristo, insuliabunt infidelibus,eo quod ho-
equorum, el sedentiumin ipsis, et carnes liberorumett mineni impiissimumâlque omnibus hominibusdete-
servorum, et pusillorum et magnorum.Qui designan- riorem Aniichristum', immorlalem, deumque existi-
lur per reges et princijies, liberos et servos, caete- maverint, quemcoiistabiipessima inorle peremptum:
rosque, ipsi per equos, eorumque ascensores ,, alilli confundenlur ei labescent in iniquiiaiibussnis.
principes scilicel terr», ac populi qui eis subjicien- Omnes ergo aves saturatee sunt de carnibus eorum ;
tur. Coenavero Dei quid aliud est, nisi extermina-- quia subverso Antichristo, omneselecli inenarrabili-
lio impiorum? Carnes autem impiorumjusti mandu- ter gaudebunt et exsultabuni, eo quoda tam pessimo
cabunt, ûm vindielam ex malis quae eis intulerunl,, hosUvmisericordiadivina eos liberaverit, omnesque
excipienl. Et quia justi videniespceiiam impiorum,, qui eos persequebantur, velul fumus evanuerint.
' a Omnes edit., hominuminfidelium; omnes mss., , phela, quia justus in,fide pivit; de vitq ver.qmala dicii
kominumstultorum. , * Paultts, quia viduaniale vlvemmortuaesl.
'» Sic onines inssi; at eclii. o coiitrario > iitU flrd* I
929 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE QUINTA. 950
CAPUT.XX—(Vers.1.) Et vidi angelumdescenden-1 A sedentos vero super eas sanclorum animoedesignan-
tem de cwlo, habenlemclavemabyssi, et catenammag- lur: quod autem judicium dalum silsanctis, quoriim
nam in manu sua. Damnationem diaboli narrare vo- animaein ccelesli beatitudine requiescunt; in hoc ad-
lens, ad adventum Christi reverlitur. Tres namque vertere possumus, cum ad eorum sepulcra daemo-
sunl daronalionesdiaboli: damnalusest primo, quan- nia ab obsessis corporibus expelli, perjuria saepede-
dode coelestibealiludine propter iniquitalem suam tegi, alque multa miracula fieri videmus. Et animas
est dejectus :secunda damnatio ejusfuil, de qua auc- inlerfectorumpropler verbumDei, et leslimoniumJesu:
tor libri hujus loqui modo incipit; quando per mor- elqui non adordvertiiilbesliamet itnaginetn ejus, nec
'
tem Chrisii genus humanum de polestate ejus erep- dcceperuntcharacteremejus in frontibusaul in manibus
lum est, elip.se, sicul preesens scriplura demonstrat, suis , vixerunt el regnaverunt cumChristo milleannis.
in abyssum est a religalus: tertia damnalio ejus erit, Per animas inlerfeciorum propler verbum Dci, et
quandoJn infernum cum omnibus impiis in aeternum , tesiimonium Jesu martyres , qui diversis temporibus
cruciandus demergelur. Angelus itaque iste Cliris- interfecli sunt, possumus accipere: per eas vero quae
tum significat: descensio ej'us de coeloest incarnaiio non adoraveruntbesliam et imaginem ejus, eos qui
ejus. Clavem abyssi, idest, inferni.ipse possidet; ab Anlichrisio inlerficiendi sunt, puto esse inlelli-
quia ab ingressu ejus quos vult, retrabit; etquos vult, B gendos. Isti ergo vixerunl et regn.averuntcum Chrislo
in ejus damnationem cadere jusle permillit.. Per milte annis; quia quamvis corpore sint iriterfecli,
calenam vero magnam ejus poteslas designaiur. secundum animam tamen vivunt cum Christoin coe-
(Vers. 2.) El apprehendit draconem, serpentetnan- lfestibealiludinei Sed quaerendum nobis esl quomodo
liquum, qui vocalur diabolus el satanas, et\ religavit electi qui inslanle fine mundinasciluri sunt, cum
eumper annosmille. Apprehendil Christus serpenlem Clnisto mille annis regnare dicanlur; cum tempus
aiiliquum,. id est, diabolum, quando per morlem mille annorum non ad futurum lempus, quod sine
suam ejus deslruxil imperiura : per annos autera fine est, sed ad praesens potius perlineat, quod in -
mille omne lempus ab advenlu Chrisli usque ad fi- fine mundi consummabitur, et in quo fides Evange-
nem mundi debemus aecipere. Religavit ergp Chris- lii per universum ofberh florens, eleclosquotidie ad
tus diabolum non vinculis corporeis, sed vinculis vitam aeternam percipiendam dirigit. Quod ita sol-
poteslatis suae immeusee; quia eum a cordibus elec- vendum pulo; Tempus ab ascensione Chrisli usque
torum suorum expellens, ab eorum deceplionc di- ad fincm mundi, quod per mille annos designatur,
vina sua virtute exclusum tenet. omnibus electis depulatum est, ul in eo sine corpo-
(Vers. 5.) Et misit eum in abyssum, et clausit', et ribus gloria ccelesticum Domino perfruantur: et sci-
signavitsuper eum ; ut nonseducal amplius cjenles,do- (J mus quia omnes elecli membra Cbristi sunt, et ex
nec consuinmenlurmille anni : post hwc oportel illum multis membris unum corpus efficilur; et si gloria-
solvimodicotempore.Alligationem diaboli.lribus mo- lur unum m.embrum,. congaudent omnia membra.
dispossumusinlelligere; possumusnamquehocsim- Gaudium igilur preecedentlum sanctorum, illorum
pliciter intelligere, ut virlute Dei.omnijiotenlis in niliilomiuus erit, qui in fine mundi nasciluri sunt,
abysso religatus teneatur usque ad tempus praefini- quia unum corpus efficientur cum eis, et in aliis pos-
lum : possumus eliara per abyssum corda impiorum sidebunt, quod ipsisdeerit.
intelligere, uta cordibus electorum exclusus, intra (Vers. 5.) Cwterivero non vixerunt, donec consutn-
angustias cordium reproborum constriclus el alliga- menturmilte anni. Ceeleriautem, id est, reprobi, non
lus teneatur: possumus et hoc lerlio modo intelli- vixerunl; quia posl mortem nonad vilam ducuntur,'
-gere. Diabolus nihil aliud desiderat, quam deceptio- quae in ccelestibus sanetorum animabus daiur : sed
nem hominum : el dum per custodiam Dei omriipo- in infernum demerguntur, quaein hoc libro h mors
tenlis, qui electos suos custodire et defendere non jjrima vocatur.
desistit, abeorura deceplione arcetur, quasi quibus- {Vers.6.) Hwcest resurreclioprima. Bealus qui Ita-
dam vinculis ejus impiissimavoluntasreligata tene- bel partem in resurreclione pfitna, in iis secunda mors
tur. Per genles vero quas seducere non permittitur, D i non habet potestalem. Quaerendumnobis est, quoesit
solos electos debemus inielligere: tempus modicum, resurrectio prima; nam primam resurrectionem non
quo posl mille annos soivendus esse dicitur, tempus diceret,nisi essetelsecunda:nec secundammorlem,
Antichristi est; tunc enim peecatis homintim facien- nisi esset et prima. Resurgimus itaque primo per
libus, dabitur poteslas diabolo lota virtute contra baptismumamorteanimee: sedquia dicit beatos esse
genus humanum dimicandi. eos, qui habenl parlem in resurrectione prima, non
(Yers. i.)Et vidi sedes:el sederunt super eas, elju- mihi de baptismo hoc dictum videtur; eo quod non
dicium'dalumest illis. Qula superius narravit,, quo or- omnes beati sint, qui per baptismum a morle animoe,
dine misericordia divina quotidie elcclos suos ab im- -resurgefevidentur; 6o quodnonnulli 572 postbap-
manissimo hoste diabolo liberct, consequens est ut tismum ipsi sibi peccando mortem attrahunt, men-
glpria ad quam eorum animaequotidie perdricuntur, liendo quaeineopromiserunt, atque in suis malis per-
describatur; per sedes namque cceleslis patria, per severando. Sunt etiam nonnulli qui post perpetra-
a Tro reliqatus quidam codices scribunt relegatus; h Rom. edit. et Reg. ms., morssecunda vocalur...y
sed haedueevoces facile in mss. comuiutanlur. Beaiusel sanctus, quihabet, etc.
"
951 AD OPERA SANCTI-AMBROSIlAPPENDIX. . 9;2
tionem scelerum, quibns sibi mortem inlulerunt, ad ,&.impiorum posse designari, in quibus diabolus a cor-
vitam per pcenitentiam el lacrymas, coeleraque bona dibus fidelium expulsus, feligalus leneatur: si ergp
apera redeunt, de quibus Apostolus loquitur dic.ens: per afayssum corda reproborum designanlur, quo- .
Surge, quidormis, el exsurge a mqrtuis, el illutninabil mododeabysso, id est, decordibusreproborum exire
te Chrislus (Ephes. v, 14). Sed uec istam jirimain re- dicilur, quos numqham derelinquel?nuniquidreprq-
surrectioneni dicere possumus; eo quod primo per bos derelicturtis est, et Invasurus electos? Nullo
baplisraum , secundo per ptenilentiam et lacrymas modo. AHigationem ergo diaboli secundum iilleram
animoe nostrae ad vitam revocentur. Nccesseesl ergo inleiligendam puioj ut in aliqtto abyssi loco virttile
ut investigemus, quam vocel resurrectionem primam.
diyina religatus lenbaiur, vel certe in inferno usque
Quatuor sunl vilaefidelium : prima mala, secunda ad diem absolutionis suoe.Seducelatitem genles, quw
bona et mala, tertiae vero et quartss nullum malum suttt super quatuor angulos terrw; quia universas gen-
adhoerere potest. Prima est ante baplismum, quae tesquariiifra quatuor plagas mtindi coniineiitur, An-
tota mala est: secunda posl baptismum, quaeet bo- lichrisli impiissima doclrina perlustrabit: nuliasque
na et mala dici potest; nuilus enim fidelium tempus alias genles seducet, nisi quae spiriialiter Gog etMa-
vitaeprajsentissine aliquibus peccalis transire potest, gng voeanlur; Gog namqtie interpretalur lectum,
sicut iste Joannes Joquitur dicens : Si dixerimus":8 i*Magog de tecto. Per Gog igilur, qui interpreialur
quia peccatum non habemus , nosmelipsosseduchnus, lecium, ii designantur, qui maliliam suam in corde
et veriias ht nobis nqn esl (1 Joan. 1,8). Tertia est, tegentes, jnsiiab hbminibus videbunlur, cuin fuiuri
quae tola bona est, et ad quam series hujus lectionis sintmenle reprobi: Magog vero,- qui interpreiatur
perlinetj.quaeapassioiie Ghristi usquead finem imm- de tecto, eos desiglat, qui de lecto cordis sui h in
di extenditur, in qua sancli sine corporibus cum Do- aperlus miserias prurumpentes, omhibus se impios
mino vita aeterna perfriiuntur : quam etiani primam esse demonstrabunt. Tales iiaque dinbolus per Anti-
resuiTectionem vocat; cmn dicit : Hwc est resurfcc- chrislum facile decjijjiet.
iio prima. Tempus ilaque a passione Cbrisli usque ad l(Vers. 8.) Et cdhgregabit eos in prmlium, quomm
finem mundi resurreclio prima vocatur, Quarta vita numerus est sicut urena maris. In praelium eos congre-
sanctoruni erit post receptionem corporum _ quaj gabit; quia ad Ecclesiam Dei persequendam eos ar-
nullo fine terminabitur. Igitur quia viia preesens in mabil. Et ascenderunt super ialiludinem terrm, et cir-
Gomparatione vitee coelestis mors recte dici poiest, cuindederunt castra sanctoritm, el civitaiem dilectam.
sancli prima resurrectione lunc resurgunl,ciim ab' Diximus superius jdiseipulos Anticlirisii laudatores
hac misera yila subtracii, in ccelesti beatiludine cum fofe vttiorum, efomnia quoead deleciationes carnales
Domlno collocanlur. (2 perlinent, docere. iSuper iaiiiudinem ergo lerrae as-
. Et sicut est heec prima rcsurrectio sanctorum, ita cenderunl; quia vasias hiyusseeculi vias iugredientur,
esl et prima mors impiorum; quando praesenlem vi- qrioe I ducunl admortem.i Castra vero sanclorum etcivi-'
tam deserunt, tet in pcenis demerguntur : sccnnda tas dilecta, unam significationem habeut;significant
vero mors.uliima danmaiio erit, sicut in sequentibus quippeEcclesiam. Castra igitur sancloram eircumda-
exponit.. Beaii ergo erunt, qui.habenl partem in"re- bunl; quia Ecclesiam Dei tola virtute persequenlur,
surrectione prima, el in iissecunda mors non habet ut nomen Chrisii dei mundo funditus exstinguant.
.poleslateni;quiailjitanlumntodobeati sunt el erunt, (Vers. 9.) Et exivit ignis de^cwloa Deo, el devora-
qui anle finem mundi in consoriiosanctorum ascribi vit eos. Ignis de ecelo exiet; quia veniente Domino ad
merebuntur.Multosenim, fiiiemundjinstaiiie, ignis judicium, ignis ante ipsum praecedet, qui non solum
purgatorius purgando cremabii, sed ante judicium omnem catervam inipiorum, sed et ipsum munduin
absoluti in sanclorum collegio recipienlur : atquein consumet, sicutiri nonagesimo sexto psalmo David
iis secunda mors , id esi, damnatio ultinia non ha- loquitur dicens: Ignis anteipsum prwcedet,et inflmn-
bebit potestalem; qtiia jam non cum hsedis in sinis- mnbit in eircuiiu inimicos cjus (Psal. xcvi, 5). Re-
tris, sed cum ovibus in dextris ponentur. Sederuut probi namque quamvis cum eleclis converseniur, In
sacerdotesDomini ei Christi, cl regnaveruni cum Chris- 0 cireuitusunl; quia sicuthostes civitatem aliquam im-
to mille annis (Malth, xxv, 55). Nomine saeerdotum pugnanl, ut capiaht eam: ila felEcclesla a reprobis'
omnes electos compreheridit; omnes namque electi, impugnatur. Sed et in psalmo quadragesimo nono
sacerdotes vocanlur, sive quod sint «nembra summi idem David loquitur dicens -. Ignis in conspectuêjus
sacerdolis, sive quod Ipsi semetipsos offerreDeo per exardescet, et in ctrcuitu ejus tempeslasvalidu (Psat:
bona opera non desistant. XJLIX,5). Quidaml hunc versum ita exponunl, quod
(Vers. 7.). Et cum consummali [uennt mitle anni, •pbst succensionem elementorum pluvia descendet,
solveiursaianas.de earcere suo , et exibit, et seducet quaeeombustionis cineres abluat: sed-talis exposlllo
getiles, quw sunt super qualttor angulos terrw Gog el absufdissima mihi videtur; scimus cnim pluviam a
-Magog.Quod hie carcer, superius abyssus voeatur. mari atque a terra sive per nebulam , sive per exsic-
-Sed inlerim quoeslio oritur; -superius -quippe quo- ealionem solis exsurgere. Et sicut aqua levia quaaque
rumdam opinionem sequens, dixi per abyssum eorda a1fundo ad superibra elevat; ita et aer aquam aut in
• -a Magog de lecto, in edii. omissum erat. • niargiae, et RomJ edil. in •eorpore, in upertasma-
h Ila mss. ac Gill. in corpbre : idem vero Gill. in litias. !
'
'955 IN APOCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE SEXTA. . 931
nebulam conversam,.aut per ardorem solis in tenuis- iAnalio impiorum,glorificatio justoriim lanlummodo
simum fumum, et pene invisibiiem redaclam, usque brevitcr describatur. Et rccte in sexto loco resur-
ad ealoca ubi consummatio ejus est, elevat: ibiquc reciio uliiina ponitur; qtiia senarius numerus per-
conglobata, primo in densam nebulam, quam nubes fectus est, et qiiidquid sanctis promissum tesi,in
vocamus, convertilur : deinde, vento agitante, mi- f esurreciione perficielur.
nutissimae gutioe simul mixtse, aique sua permixlione (Vers. -11.) Et vidi thronum magnutn el candidum,
iiraves effectae', ad terras deciduni, pluviamque fa- et sedenleinsuper etttn. Throntis iste Dei non auro et
ciunt. 573 Hece terra, ecce aer, ecce mare, ceeie- getnmis ornabitur,sedIiomi'iibiis justis; isle estnam-
raquedementa igne consumentur : unde ergo jiluvia tjuethronus, de quo Psalmista dkhiThronus tttus,
exsurget, maxime cum secundum Aposlolum (Rom. Deus, insmculum smculi; virga wquitatis virga regni
VIII, 21), tunc creatura liberetur a servittite corrup- itti(Psal. XLIV,7). Thronus igitur Dei estoiunis
tionis in liberiatem tglorioefiliorum Dei? Numquid muliiludo angelorum alque sanclorurii. A cujus con-
Deus qui omnia ex nihilo ereavjt, non polerit mun- speclu fitgil ierra et cwlum, et tocus wo)iest invenlus
dare creajuram suam sine adjutorio pluviaj; pra?ser- eis. Quemadmodum a conspectu sedentis *«j;Cr
tim cum ipse mundus in meliorem staium, alque Ihronuin ccelum et lerra fugiat, Psalmista ostendii,
mullo pulchriorem reparetur post ignem? Aut qhid BSIGUI ; superius janr dixintus, qtil dicil: Iptis in
sunt aliud cineres, nisi terra munda? Nam quascum- conspecluejus exardescei (Psal. XLIX,5); ei iterum :
que sordes ignis absumpserit, in cineres mundos Ignis anle ipsiim prmcedet(Psal. xcvi, 3 ). Fugiel au-
convertit. Numquid non poterit Deusmundos cineres tem lerra el ccelum, id est,species terroe etcceli;
in meliorem statum cum altera lerra reparare, ut quia per ignem a sua specie commntabunlur, ut
necessaria non sit ei ablulionis pluvia? posshu in aliam reformari multo meliorem el pul-
Dicamus aliler : Omnium sordium ablutiones aut chriorem. Quod verodicil: Locusnon esl invenlus eis;
terra ebibit, aut in flumina decurrunl, et cum flu- "non ideo dicit, ut locum pristinum amiliant, sed
minibusin mare. Et quomodo terra, postquain ab speciem.
igne examinala fuerit, sordessuas ebibet, utilerum (Vers. 15.) Et vidi moriuos magtios et pusiilos,
sordescat ? aul quomodo in flumina dccurrel, elciim stantes in conspeciuthroni. Per niOrtuos magnos et
fluminibusin mare; cum mare j'am uon.sii, sicut pusillos soli reprobidesignantur, qui in die resur-
sequenliahujuslibri videntur fateri?Quodsimare in reclionis morlui astabunt in conspeclu Dei, ea vide-
melioremstatum reparabilur, sicht ccelum lerraque, lieet morte quam primam essediximus, post paulu-
aterrae sordibus quomodo inqulnabilur? Quod si quis lum in morieni secundam dejiciendi: per mortiios
dixerit a anle iniiovaiionem hanc passurum esse 'C vero magnos eos designari puio, qui aut majores
inquinationem , alque in permulatione ejus ad nilii- fuerunl in sceleribus, aul alliores iri saeculi dignita-
lum; esse redigendas ; riou poteril Deus sicut, in libris: per puslllos autem ii designanltir,- qui eis
aqua, ita el in terra easdem sprdes ad nihilum redi- subjecli ftieruni, vel -certe ii qui minus peccave-
gere, ut non sit necesse ul in roare defluant? Per runt. Et libri aperti sunt: et dlius tiber apertus esl-,
tempestalein igilur validam uliimiim inierilum im- qui eslviim. Libri niulii ad reprobos: unus qui est
piorttm possumus intelligere , quem Sapientia per vitae, ad electos pertinet. Reprobi mullos libros
Salomonem in ullimo exatnine impiis Se illalufam habenl, quia in muliis' erroribus sunt devohiti;
esse teslatur dicens : Ego quoqueitt inlerilu veslrori- nam pagani multos deos coiuerunt, et in multis erro-
debo, et subsannabo, cum vobis quod ihnebatis ,-adve- ribus semetipsos dejecerunt: similiter et heeretici
"
nerit; cum irruerit repenlina calatnitas, el interitus multa dogmala prava, et Deo bdibiiia invenerunt:
qttasi lempestasingrueril (Prov. 1,26). falsi eiiam chrisiiani in multls sreleribus qtiolidie
Et diabclus qui seducebaleos, missusest in stagnum Involvuntur. Multos crgo libros reprobi possident,
ignis.el sulphttris, uhi esl bestiael pseudoprophela.Hoc quia multis inodisDeum offendiml;elecll vero unum
tunc implebitur, quando Dominus dicet: Ite, male- fibrum Iiabenl; quia unum Deumcolunt, unam fi-
dicli, in ignem wternum, h qui prmpgralusest diabolo " dem caibolicam confitentur, uno vinculo charitatis
'
elangelis eji<s{Malth.xxv, 41 ). con.nectuniur. Sed queerendum nobis est, quisint
{Vers. 10.) Ei cruciabaniur die ac noclein swcula libri isti: nuniquid ex aliqua materia visibili, aut
swculorum.A quocrticiatu tnisericordia Tedemplorisi invisibili, fient libri, in quibus slngulorum facta de-
noslri nos liberaredignettir, qui cuni Patre et Spi- scribanlur ? Libri igilur multi sunt factareproborum:
rilu sanclo vivit ci regnat in seecula sa-culbr-om, libri mulil aperientur, cum scelera reproborum om-
amen." nibus manifestabuntur. Per librum autem vita; prae-
DE VISIONE SEX.TA. desiinationem Dei omnipolentispossuriuis intelligere.
In hoc Hbro nomina discipulorum esse conscripta
Dominiuostri Jesu Chrisli mtsericordia largiente,,- Dominusin Evangelio nianifestal, cum dicit: Gatt-
ad sexiam visionem pervenimus, quae brevior est[ dele, quia nomina veslra scripla sunt.in cwlis (Lttc.x,.
caeleris; eo tjuod in ea generalis resurreciio-, dam- 20 ). De hoc libro apostolus Paulus loquitur dicens:
a Nonnulli mss., aiile invocationem itanc , minuss h Edit. praetermiseranl, qui prwparatus esl diabolo
coinmode. et angelis ejus.
' " AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 956
935
Quos autem prwscivit, Iws et prwdeslinavit: et quos A maculam peccaii habentes. Mare mortuos suos red-
prmdeslinavit, hos el vocavit: el quos vocavil, ittos et del, quia sacri bapiismatis ablutio, et sancli Spiritus
glorificavit(Rom. vm, 50). gratia, electos omnes tempore resurreciionis in
(Vers. 15.) Et judicali sunl tnorlui secunduin ea , conspectu Creatoris sui mundos etimraaeulalos ex-
quw scripla eraniinlibris, secundum opera ipsorum. hibebit. Per mortem autem corpora impiorum, qua.
a Judicati suhtmortui secundumea, quw scripla erant in jerree sinibus mbrlua detinentur: per infernum
in libris; quia secundum errores proprios, et j'uxta vero eoruni animas, eo quod in inferni claustris de-
qualilatem scelerum suorum slnguli judicabunlur; tineanlur, inlelligere possumus:Infernus itaque mor-
alile.r enim judicabunlur heeretici, aliter pagani, tuos suos dabil; quia aninias prima morte devoralas,
aliler falsi chrisliani: sed unusquisque ipsorum quas detinet, ad recipienda propria corpora remitiel.
quanto deterior fuerit in proprio errore, tanto et Mbrs etiam morluos suos dabit; quia corpora|quae
acrius judicabitur. in pulverem redegerat, ut virlute divina per anima-
Et dedit mare mortuos suos, et mors'et infernus de- rum susceptionem vivificentur, exhibebit.
derunt mortuos, qui in ipsis eranl: etjudicatum est de El mors et infernus missi sunl in
Nunc ad ea (Vers. 1-4,15.)
singulis secundumopera eorum. quae praj-
slagnumignis...el omnisqui non eslinlibrovilwscrip-
lermiserat, revertitur; prius quippe resurrectio ge- "
exercebitur. ius, missus est in caminum ignis. Mors et inferhus
neralis fiet, et postea judicium Quod missi sunt in
dicens slagnum ignis, id esi.anhua. cum cor-
ita esse Dominus in Evangelio manifeslat,
sederil Filius hominis poribus. Possumuset per mortem daemones,eo quod
:
discipulis Iriregeneralionecuin
sedebitiset vos ipsiauetores fuerint mortis, intelligere. Mors etin-
insede majestalissuw, supersedesduode- fernus in
duodechn tribus Israel stagnum mittentur; quia daenionescum cae-
cim, 574 judicantes (Matlh. leris impiis in infernum demergenlur.
xix, 28). Primo regenerationem posuit,b id est, re-
surrectionem; postea ad judicandos populos eos ses- CAPUTXXI. —(Yers. 1.) Et vidi cwlutn novum,et
suros esse dixit. Et in Evangelio hujus Joannis Do- terram novaih; primumenimcwtum, etprhna terra abiii,
minus loquitur dieens : Venit hora quando omnes, et mare jam non esti Cceluraet lerra, et ceetera ele-
qui in monumentissunl, audient vocemFilii Dei: el menla, quse modo ivideraus, ab igne consumentur,
procedenlqui bona fecerunt, inresurrectionem vilw; qui nori u"lpenitusdeleaniur, sed ut in melioremstatum,
vero malaegerunt,in resurrectionemjudicii ( Joan. v, sicut superius jam jliximus , per ignem reparentur,
29). Ad imperium igitur Domini de monumentis suis sicut Psalniisla indical dicens : Ipsi peribunl, lu au-
procedent morlui; quia corpora omnium mortuorum tem permanebis: el omnes ut vestimeniumveterascent,
per receptionem animarum vivificala, de sepulcris -i et velutamictum miilabiseos, el mutabunlur (PsaL
suls exient. Qui vero mala fecerunl, in resurrec- ci,i 27). Quod dicitj: Prhnum cwlum, el prima lerra
lionem judicii procedent; quia ad hoc resurgent, abiit, speciem ejusdem cceli ac leme transilurani
ut in corporibus in quibus anima. peccaverunt, in esse demonstrat; species enira eorum, non essentia
ipsis et judicenlur; ul quos habuerunt so&iosin ini- transibit, cum in meliorem slatum conimutabuntur.
quitatibus, habeant participes in tormentis. Proesens Quod vero infert: Et marejam non est, possumus se-
quoque lectio quod ante judicium futura sit resur- cundum Iitleram iutelligere, ut mare penitus delea-
reclio, ostendit; cum post reddilionem mortuorum, lur. Aliler: mare jam non erit; quia propriam figu-
quos mare, mortem et infernum reddidisse dicil, ram amittet, sicut iicelumel terra, ut in pulchrio-
impios esse |udicandos narrat. Sed et fides calholica rem formam reparetur. Sed spirilaliler hoc inlelli-
quam frequenler decanlamus, hoc demonstrat; cum gendumputo; quidquid eriim de innovaiione coeli ct
diclt de Domino; Ad cujus advenlum omnes homihes terrae dictum est, ethistorialiler intelligendum est,
resurgere habent cum corporibus suis, et reddiiuri sicut superius diximus , et spiritaliter. Possumus
sunl de faclis propriis fationem (Alhari. Symb.). itaque per ccelumaiiimassanctorum, per terram eor-
Verum queerendum nobis est, quid significent pora inlelligere. Cpslum novum liet, cum animae
mors, mare, et infernus. Scimus quippe aquas ad; ) sanctorum per receptionem corporum in hominis
abluiionem peccatorum nosirorum esse consecraias, naturam atque formam restilueniur. Terra nova
.sicut dicilDominus in Evangelio : Nisi quis renalus elficielur, eum corpora sanctorum quaeantea erant
fueril ex aqut\el Spiritu sancto, non polest introire in mbrialia atque corruptibilia, immorlaiia et in-
regnumDei (Joan. m,S). Mare itaque ad resurrec- corruptibilia redderitur. Saepe vero per mare impii
Uonem electorum: mors vero, atque inferrius c ad designantur, dicente Esaia propheta: Impii quasi
reproborum perlineut. Mare ergo in hoc loco baptis-' mare fervens, quod quiescerenou potesl, el redundanl _
mum designat. Quasi igilur mare inortuos suosred- fluctus ejus in conculcatiohem el lutum (Esai. LVII,
det ,"cum electi qhi in ea munditia quam in baptis- 20,). Mare jgiturj'am non erit; quia omnismultitudo
mateperceperunt, in ea etiam et resurgenl, nullam impiorum eum deceptoribus suis daemonibus in in-
a Judicali sunt secundum ea, qucescripla eranl in c Eadem edit., ad reproborum dejeclionem; mss.
libris, in edit. non iterabatur, sed sic iteratur in vero, si Reg. excipias, dejectionemnon agnoscunt :
mss. sed vocem mortuorum referre licet ad resurrectio-
, !> Omiserant edit., id est ,resurreclionem. . nem; j
957 IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE SEXTA. 958
fernum detrusa, preesenlem mundi faciem a sua in- A Et tnors uttra non eril. Primus Iiomo immortalis
quinata habitatione mundam praestabunt. . faclus esl: peccando autem elimmorlalita.lem amisil,
(Yers. 2.) El civitatetn sanclam Hierusalem vidi et morlera mundo intulit. Postresurreclioneniautem
descendenlemde cwloa Deo, paralam sicut sponsam mqrs non erit; quia et ipse princeps mortis diabolus
ornatam virosuo. Civitas HieruSaiem Ecclesia esl ex cum omnibus satellilibus.suis in infernum perpetuo
omnibus justis eonstructa: de ccelo descendet; quia reclusus lenebilur, et immorlalitas quam primus
Dominoad judicium veniente, cum illo omnis mul- homo peceando amisit, justis reddelur: et pos-
titudo sanclorum veniet,sicut dicitEsaiaspropheta: sibilitas peccandi, . qua_ mortem mundo inlulit,
Dominusad judicium veniet cumsenibus populi sui, et ab eis aufereiur. Neque luclus. Cura superius dicat
principibus ejus (Esai.m, 1-4). Et sapientis.imus quod abstergel Deus omnem lacrymam ab oculis
Salomon in Proverbiis: Nobiiis in iwrlis vir ejus, sanctorum, quidnecesse fuitinboc locoluctum pone-
qttando sederit cumsenaloribus terrw(Prov. xxxi, 25). re ? Sedinter effusionem lacrymarum el luclum ali-
Quousicut sponsa parata et ornata esse dicitur ; quia qua distanlia.est; nam trislitia soepelacrymascducit,
sicutspohsa diversis monilibus et ornamenlis semet- a seepegaudium,seepe desiderium, saepe laelilia; luc-
ipsam exornat, ut sponso suo placeat: ila et Ec- tus vero serriper ex magno moerore nascilur; luclus
clesia diversis virtutibus decoralur, ut Creatori suo, B namque est fletus dieruin multorum. Lugebat Paulus
qui cst sponsus ej"us, placere valeat. eos, qui peccaverunt, et non egerunt pceniteniiam.
(Vers.5.),E. audivivocemmagnamde tltrono dicen- Et Salomon loquitur dicens: Luctus mortui septem
iem : EccelabernaculutnDeicttm hominibus, el habita- diebus, luclus aulem falui omnibus diebus vilw ejus
biicum eis; el ipsi populus ejus erunt, el ipse Dominus (Eccli. xxii, 15). Ecclesia nunc in luctu-est, eo quod
cum eis erit 'eorum Deus. Scinms per civilatem Hie- per decepiiones daemonumquotidie maxiniam parlem
rusalera et labernaculum Domini Ecclesiam saepe ex suis amitiat: in illa autem vita luctus non erit,
esse designalam. Civilas ergo in hoc.loco et taber- quia per decepliones daemonumnullum ex suis amit-
naculum' Ecclesia vocalur; eotjuod in illa habitet tere poterit. Neque clamor. In Genesi scriptum est
Deus, sicut ipse ^dicit per prophetam : Inhabilabo in quod dixerit Deus ad Abraham: Clamor Sodomorum
illis, et inambulabo, et ero iltorum Deus, et ipsi etGomorrhwvenit ad me (Gen. XVIII,20). Esaias vero
erunt tniltipopulus(Le.iLxxvi, 12). propheta quid sit clamor Sodomorum, exponit, cum
(Vers. 4.) El abstergel Deus omnem lacrymam ab Ioquiturde Israel: Peccalum suum quasi Sodoma
oculis eorum. Animaeomnium Jiominum immortales prmdicaverunt, necabsconderunl (Esai. m, 9). Praedi-
crcatae sunl, sicut Dominus dicit in Evangelio: No- catio igitur peeeali clamor vocal.ur. Possumus etiam
lite timere eos, qui occiduntcorpus, atiimam aulem C clamorem aliterintelligere; Psaliriista namquedicit:
non possunl occidere(Malth. x, 28).' Quamvis enim Ad Dominumcumlribularer, clamavi, et exaudivilme
morianlur peccato, aul ea morte quam primam et (Psal. cxix, l.)EtMoysesinanguslia positus clama-
secundam diximus; tamen non ila moriuntur, ut bat ad Domiiium. Ubi ergo neque peccalum, quod
penilus non sint: sed earum male esse mors voca- praedicetur, neque Iribulatio erit ulla, clamorulJus
tur. Duo quoque tempora iis coiislituit Deus, prae- necessarius non erit. Neque dolor erit. Est dolor cor-
seniis vitae, quod cito finitur : et fulurae, quod finiri poris, esl et meiilis. Istique dolores ila sunlconnexi,,
non potest; unumque flelui et moerori, alterum gau- ut unus sinealiero esse non possit; dolor quippecor-
dio atque laetiliae depulavit. 575 Yerbi gralia, si poris affligitmentein; similiter et dolormenlis cor-
quis vellelin hoc tempore, quod brevissimum est, pus excruciat. In illa igitur vila dolor non erit, ubi
pro peccalis suis flere el lugere, et affligendo semet- neque corpori, neque animoeulla adversilas accidere
ipsurii carnalia desideria exslinguere; in alio lem- ppteril. Qum prima abierunt.. Prima isla abierunt,
pore quod istud sequitur, quodque infinitura est, quiacum saeculotransierunl; eleeti enim qui prae-.
gauderet et exsultaret in aeternurn : si quis aulem sentem vilam, sicut superius jam diximus,in dolo-
hocelegeril, ut in praesenti tempore gaudeat, et ribus et afflictionibus deputaverunt, post finem prae-
desideria carnis. suoe perfieiat; in fuluro lugebit, et D sentis vitaegaudium sempiternum invenerunt.
tristabilur in sempiternum. De iis duobus lempori- (Yers. 5, 6.) El dixit qui sedebat in thr.ono : E.cce
bus videtur mihi Salomonem dixisse : Tempusflendi, novafaciootnnia. De innpvaiione crealurarum superius
et tempusridendi (Eccl. m, 2). Tempus flendi elec- aliqua diximus. Et dixit niihi: Scribe quia hwc verba
torum ntinc est: lempus ridendi lunc erit, quando . fidelisshnasunt,el vera. Sedet hoc superiusdietumest.
illud implebitur,"quod Dominus dicit in Evangelio : El dixil mihi: EgosumAlplia el Omega.Quid sit Alpha
Beaii qui lugent nunc, quoniatnipsi consolabuntur et Omega subdendo raanifestat, cum dicit: Initiumet
(Maith. v, 5). Peecaloribus vero dicit": Vmvobisqui finis. Ego siiienti dabo de fonle aqum vivwgratis. Per
ridelis nunc, quia plorabitis et flebitis ( Luc. vi, 25 ) ! fonlem aquae vivaesaepeScriptura sancta designatiir,
Absterget ergo Deus omnem lacrymam ab oculis sicut Dominusdicit in Evangelio: Qui credit in me,
sanctorum; quia. post resurrectionem nihilfjriste sicul Scriplura dicil, flumina deventre ejus fluentaquce
. sanctis accidere poterit, undelaerymaeoriripossint. vivm(Joan.\u,Z8). Sed ut ordinem servemus, per
a Ita mss.; edit. aulem,smpe gaudium, swpe Iwliliam. Non bene. -

PATROL. XVII. 30
959 AD OPERA SANCTI AMBROSfiAPPENDlXJ ' i U%
fontem aquaevivaeglpriam ccelestis patriaa debemus A iis esse damnandos; nam libidinosi dicunt ntillo
intelligere: qui fons ab ipso Domino procedens, modo pro usu concuihbendi quemquam esse perilu-
menies omnium justorhrii sua inenarrabili dulcedine rum : sed et ebriosi dicunl nullo modo se pro nimia
saliare non desistit. Veruni quomodo gloria ista gra- vinijpotatione esse puniendos: simillter et avari, lu-
tis jusiis datur, jiro cujus, acceplione multa adversa xuribsi, alque superbj defendunt viiia sua.
perferunt, multas Iacrymas fundnnt,innumeras pre- Exsecratos autem: eos essepulOj qui exsecrantur
ces offerunt, multas eleemosynas largiuntur:el eaele- mandata divinarum Scriplurarum, correclioncsque
ris bonis operibus semetipsos exercent ? Sed gratis homihum bonorum. Possumus et pep exsecralos ess
vitam aeternam percipiunt; quia preiiuni vitoa teler- inteiligere, qui in lantum stint iiiverecuiidi, ut non
nae, quod sunl bona opera, ab ipso accipiunt, qui pudeat eos quoedameksecrabiliainconspectuomniiim
dixil: Sine me nildl potestisfacere (Joan. xv, 5). Ipse perpetrare: qui nen a justls, verum etiam a
Jsolum
quippe a dat pretium, ipseei pro pretio vitam aeter- quibusdam injustis soepe texsecranmr.
nam largilur. Ilomicidas autem vocal.non solum inteifectores
(Vters. 7, 8). Qui vieerit, possidebithwc, et ero illi quorumdam hominuin, sed eteos qui odium portant
Deus, el ipse erit mihi filius. Qui vicerit diabolum, in cordibus suis, sicut isle Joannesloquitur dieens:
omniaque vitia superaris; in bonis operibus perseve- ]B Omnis qui odit fratrem suum, liomicida... (I Joan. 5,
raverit, possidebil haec, id est, ea queesuperius dicta 15).i ' i ".
sunt; videlicet ut bibal Ipse dtefonlevilee aeternae, Sequitur fornicaiiol Fornicationuni genera nmlta
quod eslgloria perpetua. sunl; quibuscumque enim modis, excepta legilima
Timidis auteni, ei incredulis, el exsecratis, el homi- uxore, desiderium libidinisexplelur, fornicatiovoca-
cidis, et fornicatoribus, et veneficis,et idoiolatris, h cl tur. IDe fornicationis jmalo Paulus aposlolus loquiiur
otnnibusmenclacibus:pars illorum eritiristagnum ignis diceris : Qui aulem fornicatur, in corpus suuiii peccat-
ardenlis sulphure, quod esl mors secunda. Cuih tifrior (I Cbr. vi, 1$). In corpus suum peccat; quiaintegri-
valde nfecessariussit bominibus, cur limorem inler taiem fejusviolatatqufe corrumpii; cum humores ejus
octo viliavalde pessima primum posuit? Sed sunt ti- innoxios vi exirahit; alque effundil. Esl etfornicatib
mores boni, sunt et mali.-Esttimor valde optimus, cogiialionis, dequa Dohiinus loquitur dicens.: Qtii
de quo dicit Psalmista :TitnorDoihini sancins, perma- videril mulierem ad cbncupiscendumeam,jam mmcha-
nens insmculumsmculi (Psal. xvm,lA); estet limor lus est edniin corde suo (Malih. v, 28). Prophela
morlisvaldfe necessarius, timbrque ignis aelerui: ti- quoque Hieru.alefn foniicalricem vocavii, eo quod
inor etiam bonorum honiiiium, quando amanlur ab Deurii derelihquens iclola coluerit (Ezec. xvi, 1S et
iis, a quibus limeritur : sunt el alii limbres, qui ali- Cj seq.U Similitor elnoS sug|estionibus doemonum ob-
quando juvant, aliqnando nocent; sicut est timor lemperando, cum nojsmelipsoseis subjicimus, for-
malorum hominum, timor judicum, timor dominb- nicatores non iiiconvenienlef vocamur.
rum: sunt alii timores valde pessimi, do quibus liic Vcneficiautem sunjt, qui corpOrabominiim veneno
dicium esse reor; sunt namque nonnulli, qui timore inficiunl, ut eos exsiinguant. Sunl ei-aliimuliodete-
piBiiarum saape iii fleiibus computiguntur: sed quia ' riores venefici,ii videlicei, qui scniinanl inter fratres
'
limetil asperitalem vise illius, quoa ducit ad vitam, discordias; ilii enim corpora iiilerficiuiit, isti ani-
vilia deserere, rigoremque vilo. bonse apprehendere mas: et niulio deterior est mbrs animoe, quam cor-
trepidant: sunteliam multi, quibus dedil Deus sci- pori's. i . !i '-
enliani legum tempofalium, qui in jtldiciis positi, Mololalraevero sunt non soluni ii, quiidola coluni;
dum videnlquosdam a poleiilioribusinjusteopprimi, sed et omnes avari, hoc demonstranie apostol?
. plus timentes iras hominum, quam iram Dei,- eos Paulo, qui avariliam jidolorura sefvitutehrvocaf (Co-
.quos per doclrinam quam acceperunt, juvare poterat, loss. iif, S). I
et a periculo liberare, tacendb in damniim maghum I I
Sed valdeterribilte;esl, quod sequiiur: Et omnibus ,
sinunldevenire: sunt alii quinon solum-non eosju- mendacibus; deinde jsubjungil: Pars illorum erit in
vant, sed propter timorem hominuni sehteriiiam D ] stagnoignis ardenlis sulphure, quod estmors secunda;
damnationis in eos proferunl: esi ettiniorquem ava- et Psalmista dicit ad Dominum : Perdes omnes qui
'
rilia paril. aliique timores valde inutiics,- de quibus loquunlur mendaciurh (Psal. v, 7); et in alio loco:
lbngum est dicere. Othnis homo mendax\(Psai. cxv, 11). Si igiluromnis
Incredulos autem non eos tanlummedo vocat,- qui homo mendax, el si perdet Deus omnes qui loquun-
non credunt, sictitsunt Judaei aique pagani; sed et tur mendacium, et si omnes mendaces partem habe-
eos, qui non creduut resurrectionem. Siint etiam alii buntJn perditiorie cum cocterisimpiiSi de quibus
mtilli qui christiani vocantur, jji.i non credunt g^H hactenus loeuti sumus;! quis salvus csse poteril?
Dei juslilia.;' pro eo enim quod vitia diligunt, et de- Scimus uamque liulltini liominem hanc vifam posse
sideria carriis suae perficere volunl, non cfedunt com- transire, ut aliqtiarido non mentiatur; _nisi fuerit
minatioriesdivinarumScripturarumj utputent se pYo infans, qui fari nbni potest. Sed non de omnibus"
a Edit. Gill. in contextu, daiprelium, el sinepretio; blRom. edil.locoirioverat, etomnibus mendacibus...
in marg. autem, et Rom. in contextu, dal pretium et qudd est mers secunda.
suo pretio; mss. vero nobis suffragantur.
- '
Sif IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE SEXTA. . 918
mcndaeiis hoc dictum esse intelligere debemus, si- A ferre. Sunt etiam multi divinis lilteris efudili, qui
cutnecilluddeomnibuspeccatoribus,quodin psalmo Judaeis ultra quam bportet credenles, quasdam eo-
trigesimo sextocanitur: Quiapeccaiores peribtini(Psal. rum fabulas vanissinias suscipiunt, etsuislraditioni-
xxxvi, 20): et iri psalmo centesimo quadragesimo bus interserunl. Scimus enim quoniam Judaeiomnia
quarto:C«stOf/itflomin«somues diligentes se, el om- qiioede Chrislo iii veteri, Testamento inveniunlur,
wspeccatoresdisperdel (Ps. CXLIV, 20). Sipeccalores in pravos sensus .perverlere nitunlur; ut gloriam
peribunt, et onines peccatores disperdetjetomnes nominis Christi apud quoscumque possunt, exstin-
sumus peccatofes secundumdictumistius Joannis: Si guant: et non solum prophetias de Christo evertunt,
dixerimus quia peccalumnon habemus,nosipsossetluci- - sed teliii CSeterislocis multasvanissimas 11el absur-
mus, el veritas in nobis non est (I Joan. i, 8): ergo dissimas fabulas inlerponuht, Mifof ergo eur inimi-
omnes peribimus. Sed non hoc de omnibus peecato- eis Ghristi, bmnisque feligionis nostroe creditur; aut
ribus dictum esse inlelligere debemus, sed de iilis ab eis aliqua suscipiuntur, hisi tanlummodb ea quoe
tanluramodo qni in gravibus peccaiis semelipsos ab anliquisPatribus probata esse 577 dignoscuntur.
praecipiian.es, nolunt agere poeniientiam de iniqui- Ipsi quippe palrem habent diabolum, qui in veritate
tatibus suis. Simililer el hic non de omnibus menda- non stelit, quia mendax est ipse, et pater ejus ; tet
£ibus diclum esse inielligere debemus; sunt enlm B quoscumque diabolus possidel, mendaces facit (Joan.
mendacia queeiuler levia"~peccaladeputantur, a qui- vui, 44).
bus nullum puto hominem ex toto posse abstinere: Saepe el timore meniimur; riam cum timemus,
sunt elgravia, quae mergunt hominem iti daninalio- ne a poleniioribus aliquae molestiae nobis ingeran-
nem morlis. lur, aliquando mendacia excogitamus, per qua. iibe-
Sed quia his temporibus multisurit qui sinealiqua "remur. Sed.et vialores quaedam mendacia invenire
Teverenlia Dei omnipotenlls pene assidue mentiun- - solent, ula latronibtts liberentiir. Simililerel stervi,
tur, placuil nobis ut dehoc vitio aliqua dicamus. Ye- et pueri aliqua mendacia inlerpblare solent, ne ya-
rum prius de levibus mendaciis dicamus, poslea de pulent; Sunt etiam mttlii, qui in extraneis locis jio-
gravioribus.S-epeocsiiinalionementimur,oesliinanles siti, egestatis aut alicujus necessitatis causa men-
hos videre, quod non videmus : aul audire, quod non - tiuntur; ut victum, aul aliijua corporis necessaria
audimus: autscire, quodnon seimus. Sa.penamque sibi acquirant. Saepe et nos ainore atque ira menli-
cum a longe qubsdam prospicirhus; fallit nos aspec- mur; laudantes eos quos diligimus ultra inoduni, et
lns nosler, et dicimus e?se, qui nonsunt.Seepeeliam viluperantes eos quibus iraii sumus, plus qua._i
ethbscurislemporibusctim procul Iapidesaul-arbusta oportet: sed ista gfaviora mibi videnlur, quam su-
conspiclmus, ipsa obscurilale fallimur, etdiclmusho- G periora. Sunt alia mendatia sU|jerioribus similia-,
niines esse,aulbestIas.Sa_peobl_vionefallimur, cum quaelringum est prosequi; inlalia-namque niendacia
bbliviscimurquaefecimuset vidimus,aul loculi fuimus," hon solum iiqusti, sed et jii_ti saepe dilabuntur. Et
fel dicimus nosfecissequod non fecimus, autimn fe- propler hoc videtur mihi Psalmislam dixisse : Oiit-
cisse quod fecimus; aht audissequod.nonaudivinius, nis homo mendax\Psal. cxv, 11).
aut non audisse quod audivimus; aut vidisse quod Est el aliud genus mendaeii, quod absquo culpa
non vidimus, aulnon vidisse quodvidimus; aul dixis- videretur, nisi Scriptura dicerel, quia omne raenda-
se_quOdnon dlximus, aulnondixisse,u_uoddiximus. cium a malo est: ex quo aliqua ih divinis Scriptu-
Saepe etcum audinius; quod desideraraus, dicimus veris inveiiienlur (I Joan. n, 21). h In Genesi iiamque
rum esse, quodaudimus;etsaepecontingit .quodfal- scriptum est quod praeceperit Pliarao obstetricibus
suhi sil: et curii audivimus, quod noluhius, dicimus Hebraeorum, ut mascuhis interficerenl, et feminas
falsum esse; quamvis verum sit. Saepe etiam joco -reservarehl (Exod. l, 16) . sed illoe timenies'Deura,
"mentimur,ut rlsum audientibusexcitemus. Saepevero conservabant mares. Proqua re, cum a Pharaonein-
exnimlacredulitate meniiiiiui; nam cum audivitnus creparenlur, dixerunl qiiod ofnnes Hebraeaemulie-
quosdam homines, quos veraces exisiimamus, aliqua res obslelricandi habterent scientiam, illisque nes-
harfanles verisiniilia, credentes quod audiniusj cum 3Dcieniibus, parercnt. Nonnte melius fuit menliendo
ea aliis referirhus, dicinius vera esse, quamvis sint pueros reservare,- quam vera dicendo lot hoinieidia
faisa; et frequehier cum juranienlo affirmamus. perpetfare? In Josue quoqute scriptum estquod mi-
Sunl et multi, qui gesta Patrum quae in divinis seril duos explof alores ad explorandain Jericbo (Jo-
Scripluris aul Iegerunt, aut audierunt, ex parte obli- sue II, 2 et seq.). At illi ingressi sunt domum cujus-
viscentes; cum ea aliis narrare coeperint, aut quaedam meretricis nomineiRabab, quae abscondit eos
dam mendacia inttermiscent, hut ex.mullis nafralio- in inlerioribus domus sua., venicnlibusque persecu-
hibusun&m facefe conantur: et sicut qui slannum toribus eoruindixil quod 6um porla claudefetur, in
Mro vel &rgentoafdmiscet,iiiutilem maleriam facit; tenebris aufugis&enl. Atqueprohocinendacibaper-
ita el isii cum ex multis narrailoiiibus unam facefe seculoribus eos liberans , ipsa cum lota cognaiioiie
satagunt, 'meirtiehdo inutilerii redduut; melius est sua a morlis peficulo liberaia esi. Et pfo hoc fiicto
enim silere, quaui gesta-sanctorum nieMateitterpro- a beato Paulo aposlblo in epistola ad Hebroeos lau-
a Edil., el obscurissimasfabulas; mss., elabsurdis- h Edil. Gill.Jn inai-g. acRom. incorp.j In Exo-
simas fabulas. do : Gill. vefo in corp. cum mss., InGetlesi.
945 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. . . . 9_4
dalur; aitenim : Fide Rahab meretrix non periit cum A suos efficiunlur, et eos mentibndo, aufcin servititim
cmteris incredulis, excipiens exploralores cutn pace praecipilant, aut h__iedilalem sive substanliam aufe-
(Hebr. xi, 51). In Regtim etiam volumine scriptum runt, a saepe vero et morlem inferunt.
est quod David fugiens Absalon filium suum, miserit Sunt alia mendacia, qua. gignunt vananrgloriam;
Hierusalem duos exploratores ad explorandos actus sunt enim mulli vaneegloriee amatores, qtii ut ma-
ejusdem filii sui (II Reg. xv, 52 et seq.). Quod cum gni et egregii ab hbminibus habeantur, dicunt se
audisset- Absalon, misit qui eos caperel: al illi fu- magna queedamfeeisse, quoe non fecerunt, aul posse
gientes, ingressi sunt domum cujusdam viri, cujus quod non possunt, aut possidere quod non possi-
uxor abscohdit eos in puteo, quem habebat in ves- dent, autsapere quod non sapiunt; ut ad celsitudi-
tibulo, posito desuper operimenlo. Venientibus vero nerii, ad quam eonscendere nequeunt, 'sua menda-
perseculoribus eorum, eosque reqnirenlibus, illa cia eos elevent. Et^quia hoc vilium apud quosdam
respondit : Traiisierimi guslala pautulum aqua (H pro nihilo habelur, 1 eliara in monasteriis scimus
Rcg. xvn ,20). Verum igitur dicendo eos potuisset qupsdam boc viiioj esse maculatos. Multi quippe
perdere, quos mentiendo servavit. Talium itaque - sunt, qui poslquam;seeculunireliquisse videntur, ut
mendaciorum maculaea charitale ex qua procedunt, magnos et inclytos se apud simplices quosque, et eos
delenlur; quia charilas operil multitudinem peccaio- B qui in monasteriis educati fuerunt, consliluant; di-
rum (I Petr. iv, "8). , . cunt se possessoresj fuisse magnarum divitiarum,
Nunc de gravioribus mendaciis dicamus; sunt jactant sefuissepraeiialores, venatores, et muha alia
namque infidelitatis mendacia, sunt et blasphemiae, de se mentiunlur; utmagni apud eos.quossuis men-
sunt et alia quaeex. odio procedunl, alia quoeinvidia daciis decipere possunl, habeanlur. Ad le ergo lo-
generat, alia quae avarilia, alia quaevana gloria; ha- quor, qui lalis es : jEcce qui in saeculo positus vix
bent nihilominus caelera vitia mendacia sibi conve- simplicem cibum, qui libi luisqueomnibussufficeret,
nienlia. Infideles quippe Judaei atque ejhnici habent per lotum annum elaborare poteras, in monaslerio
plurima mendacia; nam exceplo quod Christum ne- positus, possessor thesaurorum, praediorummagna-
gant venisse in carne, habent multos errores, quibus rumque divitiarum efficeris : et qui vix unam vulpe-
decepli pereunt. Sunt et hiendacia blasphemiarum, culam capere poteras , monachus effectus, venator
quibus iidem Judaei atque pagani, nec non et haere- potenlissimus factus es : et qui quosdam ex infimis
lici Deum et Ecclesiam ejus, omniaque divina mys- vieinis luis formidabas, in monaslerio positus, prae-
tcria multis modis blasphemant. Sunt etiam menda- liatorem fof lissimum te fecisti. Ecce hoc non fuit
.cia , quae ex odio procedunt ; nam nonnulli pro saeculumreliquisse, j_edacqiiisisse.Dicis tehominem
co quod odium in cordibus conlra proximos gestant,' -"!interfecisse, 57S ei homicidii realum super te im-
falsa crimina eis innectunt: et quos non possunt posuislt. Lingua mendax fecit, quod manus non pree-
gladio interfictere, falsis criminationibus in damnum valuit. Et vis ul proliem quod te mentiendo reum ho-
magnum, saepe etiam et in morlem praecipiiant. Sunt micidii feceris ? SaulLsicut in libroRegumlegimus (II
etalia mendacia, quae paritinvidia; invidiosi quippe Reg. xxxi, 4), limore Philistinorum manu propria
cum vident aliquos aut dignitalibus saeculi, autsa- semelipsum interfecit; venit quidam homo ad sanc-
pientia', aut aliquibus arlibus preepollere, eos despi- lum David, etdixit qiiodipse Saulem, qui eum perse-
cere et subsannare non cessant, seque ipsos illis .quebarur, inlerfecisset : sed ille spiritu prophelia.
prajfefre; ut ipsi clariores apud eos qui eorum men- menlilum esse eum intelligens, veluti homicidam
daciis credunt, vidcantur, quam illi quos despiciunt. punire jussit, reatumque homicidil super illum impo-
Sunt et derisionis mendacia, quae proprie ad invidos nens, dixit: Sanguis,tuus super capui luttm; os enim
pertinent; derident namque semper invidi lacta me- luutn loculum esl adversum te, dicens: Ego interfeci
liorum, el quibus coaequari non possunf, eorum ac- chrislum Domini (II! Reg. i, 16). Scimus aulem di-
lus suis mendaeiis obnubilare quaerunt. Sunt enim vites saeculi ad coriversionem venientes, graviter
multi, qui eos quos odiohabent, aut quibus invident, peccare, si se de diyitiis ac potentia sua jactare cce-
'
fingentes se esse amicos, suis. callidis suasionibus perint: et si ille reris est, qui verum dicit, quanlo
ad queedam flagilia perpelranda pertrabunt: quos magis tu, qui pene per omnia menliris!
cum in aliquod scelus veluti in foveam praecipitave-, Sunt eiiam alii, qui prope indesinenler meniiun-
rint.coniraeosversi alrocius quara caeteripersequun- lur, et vix aliquid Ibqui possunt sine mendaeii ad-
tur; el qui videbantur amici, cjuod fuerint pessimi mixtione. Qui ad omnia semper quae audiunt, quae-
inimici comprobanlur. Habel et avaritia mendacia dam mendacia confingunt: et dicunt se vidisse, quae
sua. Quam multi quippe sunt, qui propler aliorura non viderunt; etaudisse, quae hon audierunt; el
subslantiam tollendam multas fallacias et diversas fecisse, quae non ftecterunt.Cumque a veracibus de-
machinationes componunt; ut aliis auferant unde prehensi fuerint, dichnt non posse quemquam bene
avarilioe suae baratro, quod insaliabile est, aliquan- vera loqui, qui nonpossit bene menliri. Ostulte.
lulum satisfaciant! Sunt eliam mulli, qui pro proc- quam vana est asseftio tua ! Ecce Christus rnulta
miorum acceplionibus falsi lesles contra proximos bene et veraciter loeulus est, qui numquam potuil
« Swpe verd et morlem inferunt," e mss. restituitur.

m IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE VISIONE SEPTIMA. m
nienliri, cujus vesligia le sequi magis oporluisset,4ii A gelis dicit sibi civitatem Dei sub figura Hierusalem
quanlum virlus suppeleret. Similiter. apostoli, et demonstrasse. Eamdem tergo significatiohem habent
caeieri_pra_dioatoresmulta docuerunt et scripserunt singuli isli, qnam illi septem; significant namque
-sine permixiione mendacii. Et Scriptura dicit qtiia praedicatores, qui fuerunt, et erunt usque in finem :
omne mendacium a riialo est (I Joan. n,- 22) : si Joannes vero typum tenet caeterorum fidelium. An-
mendaciummalum est, quomodo malum bene polest gelus igiiur Joanni se demonstraturum civitalem
proferri? 0 infelix, a qtiam vicina est libi ira Dei Dei repromillit; quia preedicatores sancli caeteris
omnipotenlis, quem assidue sine causa offendere fidelibus quanta sit beatitudo justortim, in quantum
non trepidas! Nam caeieravitia quamqnani Domino possunt, student demonslrare, ut eos ad vilam aeter-
eontrariasint, videntur lamen aliquid corpori con- nam percipienda.m accendant. Quam etiam sponsam
ferre. Avaritia quippe quamvis sit per omnia Deo uxorem Agni vocat. Quod sponsa Agni Ecclesia jure
odibilis, videtur tamen aliquid cofpori conferre; vocelur, Jpannes Baplisla demonstrat dicens,: Qtti
quia diviiias congregat, ex quibus desideria ejus ex- habel sponsam, sponsus est (Joan. m, 29). Quod au-
pleat. Similiter etlibidovidelur aliquid corpori contem el uxor dicatur, Seriplura dcmonsirat dicens :
ferre; quia in peffectione ejus"voluptas carnis ex- Propter hoc relinquel homo patrem el matrem suam,
slinguitur. Et ebrieias quarnvis Deum offendal, gulae B el adhmrebit uxori sttw, el erunt duo in carne una
desideria perfieit. Similiter ei caelera viiia ad carnis (Gen.n, 24). Quasi ergo Patrem suum Filius Dei
desideria perfieienda assumunlur. Sunt eliam quae- dereliquit,.cum de illa ccelesti beaiiiudine ad terras
dam mendacia, quae corporialiquid videntur adji- descendens, hominem assumpsit, quem pro sponsa
cere, sicutsnni avarilioe, de quibus superius dixi- sua, quae est Ecclesia, daret : malrem dereliquit,
mus. Tu autem nihil corpori acquiris, et Deum sine quia affectum malris abjiciens, corpus quod ex ea
intermissione offenderenon metuis. Ecce mendacium assurnpsit, pro Ecclesia sua tradidil; quam sibi ila
tuuni leve esset, si tarde accidisset : verum ex jugi univit, ut ipse sit caput, et ipsa corpus.
continualione gravissimum atqute impbrlabile effici- (Vers. 10.) Et sustulit me in montem magnum
lur. Nam sicut lutum levius esl, qtiam plumbum ; el allum. Mons iste Christus est. De hoc monle Pro-
sed ex niullipliealione sua gravius el periculosius phela loquitur dicens : Et erit in novissimis diebus
fit, ita ul in eo seepe pecora demergantur": sic et prwparalus mohs domus Domini super verlicem nion-
queedamlevia peccata ex congerie sua graviora qui- lium (Esai. n, 2). Montes super quorum verlicem
bnsdam, quae gravia exislimanlur, efficiuntur. Et mons domus Domini praeparatusessedicitur, Patres
scilo quia sicut ipse dixit : Deus verilas est (I Joan. veteris Testamenti.designanl. h Super horum ergo
v, 6); nihil plus contrarium polest esse veritali, 'J verticem mons domus Domini praeparatus esse dici-
- tur;
quamTnendacium. , quia et ab ipsis praediclus esl, et in carne ve-
flonim ergo pars eril in slagno ignis ardentis sul- niens, eos mira allitudine est transgressus. Super
phure, quod esl mors secunda. Quid sil mors secun- bunc igilur monlem domus Domini, id est Ecclcsia,
da, in hoc loco manifesle "demonstrat. A supradic- eedificataest; quia super Christum fundata est, sicut
lis igitur viliis ne in mortem secundam incidanius, Paulus apostolus Ioquitur dicens : Fundantenlum
misericordia Redemploris noslrinos liberare digne- enitnaliud nemo polesl ponere, prmler id quod posi-
iur, qui cum Palre et Spirilu sancto vivit ct regnat tum est, quod esl ChrislusJesus (I Cor. in , 11).
in saecula saeculorum, anien. (Vers. 11.) El osiendit mihi civitalem sanclam
Hierusalem descendentemde cwlo a Deo , habentem
DE VISIONE SEPTIMA. claritalem Dei. Nolandum quia Ezechielis ultima vi-
Sepiima visio ad quam, Domino donante, perve- sio cumJiac Joannis visione concordat in aliquibus
nimus, tota ad illud tempus quod posl resurreclio- locis; ideoplacuit ut de illa buic operi pauca inse-
-nem fuiurum est (S.ip. c. 15), perlinet. Elordo pos- ramus. Dicit namque (Ezech. XL, 2 et seq.) monlem
cebat, ut generali resurrectione descripla, gloriam sibi fuisse 579 denionslratum, super quem erat ci-
sanctbrum. quam post resurreciionem sine fine pos- i) vilas, et in ea tempium : verum eivilalem tantum-
sidebunt, describerel; quoe sub figura civilatis Hie- modo commemorans, de templi slructura multa est
rusalem in hac visionedescribitur. locutus. Eamdem ergo significationem habet illic
(Yers. 9.) Et venil unus de septem angelis, qui ha- lemplum, quam et hic civitas; significant enim Ec-
bebanlphialas, et locutus esl mecumdicens : Veni, et clesiam : "sed per templum illud praesentis temporis
ostendam.tibisponsamuxoremAgni.Superiusin quinla Ecclesia, per civiiatcm autenv Hierusalem Ecclesia
-visioneJoannes dicit seplem angelos habentes sep- . quidem, sed qualis post finem mundi fulura est, de-
iem phialas sibi fuisse demonstratos, et in sequen- .signatur. Seddicit aliquis : Quomodo descriptio ista
-tibus unum ex illis civitatem diaboli damnationeni- .Hierusalem, id est, Ecclesiaead futurum tempus per-
que ejus sub specie mulieris mer.etricis sibi oslen- tinet, cum proesentis lemporis ejus forma in hac vi-
dissej similiter et hic unum ex iisdem septem an- deatur visione describV?Ad quod nos respondemus
a Edit. et quidam mss., quam vana est; melius Gem.
' ,restituitur, cum in aliis et cunclis edit. non
Gem;, quam vicina est.
h" Super horum ergot... est iransgressus, e cod. habeatur.
947- , AD OPERA SANCTI AMfiROSIlAPFENDIX. 948
quia Ecclesia, qtiariitfiuin haevila consistit, agnosci Aln-Ezecbiele (Ezech.\ XLVI, 1 el seq.) scriptum est
perfecte non polest, sed quasi sub quodarn velamine quod templum, qnod jei demonslralum esi, tres ppr-
abseonsa lenetur; cum ignoretur quis sit reprobus, tas habuerit, orientalem videlicet,.australem, et
aut quis electus, aut ad quem finem aeius suos aquilonarem. Praecipilque Deus ut porta orientalis
unusquisqpe perdueat: in illa auteni vita eius for- clausa. semper maneret, Principe tanlummodo per
ma omnibus patebit, tunc enim liquido omnibus ap- eam lintrante etexeunie.PerporiaraorientalemJieata
pafebit, quis fuerit murus, quiportaj, qui funda- et gloriosa virgo Mafia figuratur, -qtiae"elausa anle
hienta, qui lapides strncturoe, oui lajhdes preiiosi. ingressum Principis, id est, Chrisli, semper exsli-
Sed uueerendum nobis est quomodode coelodesr.en- tit: et post egressum ejus clausa iii'a.vum perman-
dere dicatur, cum ad ccelestem habitationem quoti- sit. Porta auiem austualis velus Tesl.amentum, pprta
dieconscendat, in qua sinefiiie.permansura credi- veroaquilonaris novum designat. Hi veroijui ab au-
Xur. Sanetorum actus atque merita quamdiu menle siralii parle venire' dicunlur, Judaeos: tjpi aulem ab
pertraclamus, semper augenlur in cordibus nostris ; aquilunari, gentes designant. Jiidaei itaquequicogni-
et quanto plus ea consideramus, tanto ampiius eo- tioneni Dei habebantj, et quibus Lex dala fuerai a
rum niagnificenlia nobis elevatur : al cum oculos parte solis, id est, ab austraii p.arle, in qua sol am-
mentis nostrae ad magnitudinem Dei omnipoteniis B plius fervet; non inconvenienter ad Ecclesiani ve-
cohsiderandam attollimus, magnitudo sanctorum nirejdicuntur. Perporlam auslralein ingrediebantur,
magnitudinVDei comparata, valdenobis humilialur. quia cognoscentes in veleri Testamenlo muItipJiciter
Ascendunt igitur nobis saricti, cum eorum actus et Christum esse prophetatum, diyersisque niodis prae-
merita consideramus : deseendunt vero, eum ad figuratum, eos ad fidem Chrisii suscijiiendam suaa
consideraudam Dei omnipolenliapi oeulos mcnlis scripturee pertrahebant. Geniiles vero idololairiam
nostrse attollitntts. Diciiur quoque clarilatem Dei deserentes, illique abrenuntiantes, qui dixit: Sedebo
habuisse. Ilabebat profecto clarilatem Dei, non in tnonte Teslamenlilin lateribus aquilonis.: ascen-
suam._S-3pe elenim sol in aqtia fulgens, suam clari- dam super altiiudineih nubiutn, shnilis ero Altissimo
taiem aquoelargitur; ita ul aqua oculos inluenlium (Esai~s.iv, 15); non incongrue ab aquilonari parie
reverberei, sicuti et sol: quemadmodnm igilur aqua venire dicuntur. Peri portam aquilonarem, ingredie-
claritatem solis habet, sed nona se iijsa, sed a sole: banlur; quiadoctrinam Evangelii aridienies, virtu-
iia et sancti habent clarilatem Dei, sed non a se ip- tes eiiam-quae per Cliristum et minisiros ejus faclae
sis; sed a Deo, a -quo illuniinantur. sunt admirantes, ad fidem Chrlstj suscipiendam cur-
Lumen ejus similelapidi pretioso, a tamquamiapidis rebant. Praeceptum esi etiam, ul.per iter quo quis-
jaspidis, shnile cryslallo.E-ecetres lapides posuil, quo- G quei iutraverai, non regredereiur, sed e regione
rum lumini lumen Ecclesiae assimilavit: untim sine ejus egrederetur; videlicei ut qui ingredicbaiiir per
nomine, duos vero uominalitn exprimens. Possumus portani meridianamjegredereturper portam sejiten-
ilaqtie per lapidem pretiosum Patrem, per jaspidem irionalem : et qui ingrediebaiur per porlam septenr
Filium, per crystallnni Spiritum sanctum intelligere. trionalem, egrederelur per portam meridianam. Ju.
Prinius sine nomine est; quia Pater a se ipso est: doeiquos intelligentia veleris Testamenli ad fidem
seeundus ei lertius nominatim exprimunlur; quia Christi suscipiendani perducebat, non debpbanl re-
Filius a Patfe est, 'Spirilus vero sanctus ab ulroque verti eaparte, qua veneranl, scilicelul observatip-
nes 1
procedit. Possumus eliam per lapidem preliosum legales carnaliter implerenl: sed egredi potius
spem, per jaspidem fidem, per crystallum vero cha- per portam aquifonarera, ad Eyangelii videlicet doc-
ritatem intelligfere. Sed potest aliquh. dicere quia in trinam medilandam et perscrulandam se transferre;
illa vila necessariee non erunt fides et spes. Quod ut discerent spiritaliter Vmplere, quod aniea carnai
enimvidet quis, quid sperat (Rom. viu, 2J)? Adquod liler facere satagebant. Gentiles vero qui per pomra
respbndemus quia sicut vestis, quae ex aliqua male- aquilonarem ingreditebantur, id est, qui per doctrl-
ria tingilur, post tinetionem maieriaabjeela colorem nam Evangelii filii fecclesiae efficiebanlur, non de--
pulcherrimum in se retinel; ita et in illa vita fide, D bebarit revefti ea parte, qua venerant; videlicet ut
spej humilitate, abstinentia, eoeterisque virlulibus ad errores philosophorum perscrulandos regrede-
absqrie charitate finem accipienlibus, splendor quem renttir: sed potius post suscepiionem fidei atque
ex operatione .llarum-sancli acquisierunl, in eis sinei doctrinaeevangelicae ad portam ineridianam, Id esl,
fine permanebit. ** ad docirlnam veleris Testamenti perscrutandam se
(Yers. 12.) Et habebatmurum magriumet altum. Iste transferre; ut cum invenirent in eo Christum mullis
"estmuriis,de quo'dicit_p_ophela : Urbs fortitudinis modis esse praedicmm,roborareturin eisfidesChrisli.
noslfw Sion, Salvaior ponetur in ea murus, et ante- Per portas autem duodecim, quas Hierusalem habere
'murale-(Esai. xxvi, 1). Per hunc igilur murum Chri- dicilur, duodecim apostoli, eorumque doctrina de-
- I "
stus cum omnibus membris suis designatur;itauiper signalur.
'illum fundamentura, per reliquam vero sirncturam h El in porlis angelos vidi duodecim.Angeli duodc-
ejus membra figurentur. Habenlem porlas duodecim. cim ceeleros praedicajiores,5f|® " ' ' videlictet aposiolo-
i
- aI(a mss.; edit. vero, et tamquamlapidi jaspidis, fcJMss.,angulos vidi duodecim,anguti duodecim,elc;
Qtque crystalli.,., quorum lumen Ecclesiw assimilavit. sed melius edit. angelos vidi,, elc,
S49 IN APOJCALYPSIN EXPOSITIO. DE VISIONE SEPTIMA. 950
rum sequaces, designanl. Quf in porlis fuisse dicun. A preiiosos, ligna, fenum, siipuiam ;nniuscttjusque bptts
lur.; quia fidem apostolorum inconcussani tenenles , quale sit,ignis probabil (lCor. ni, 12), Sexbic posuit
eorumque doctrinam seqnenfes, quoscumque potue- species, tres speciosas, et tres viles. Seepe per au^
runt,ad fidemChristi trahere sliidueruiil. Etnomina rtim sapienlia designatpr. Aijrum supra funda.meib
scripta duodecimtribuum filiorum Israel. Per nomina tum Christi aedifieat, qui sapienliam qua viiia confe-
duodecim tribuum patres veteris Teslamenti possu- rai-, et virlules nulriat, in corde suo recondif, imi-
nius accipece, qui a fide sanctoeTrinitatis non devia- tans Psalmislani, qui dixjt: In corde meo abscondi
yerunt: possumus eliam et.per eadem pomina yetus eloguia tua, utnon pepcetntibi (Psal. cxviii, 11). Per
Testamenlum inieljigere. Nomina duodecim tribuum argentum vero sermo praedipaiiqnisexprimiiuf : de
in poriis scripla erant; qtiia doclrina apostolorum quo idem Psalmisla dicil: Eloquia Domini eloquiq,
caeterorumqueprajdicatorum plena estexemplis ye- cqsia, argentum igne eicaminaium(Psal. xi, 7,)-Ar-
teris.Testamenii. gentum supra fundanienluni Christi aedificat,quibo-
(Vers. 15.) Ab oriente porlm tres, el ab aquilone nupi qnpd didjcit, alips docet; ul eps ad bona opera
porlw (res, et abaustroportw Ires.: et abqccdsu portw agenda pertrahat: per lapides atitem preliosos bona
tres. Qtialuor plagas mundi posuit, ut indicel pene opera designantur. Lapides preiiosqs sripra funda-
. pmnes genles, quae inter quaiuor plagas niundi cbn- B mentum Cbristi aedificat, qui bonuni ,guod docet,
tinentur, ad Ecclesiam convenisse. Conira unam- xrperibusimplet. Sunt quidam quj verba exhorlalioT
qtiamque vero plagam ternas portas se yidisse dixit, nis, quibus caeteros peffccle instruant, non habeni:
id est, simul duodecim; ul indicet nulluni inlraEc- sed cum se per bonqiopera exercent, lanides prelio.
clesiam ingredi posse, nisi per confpssipnem sanctae sos spper fund^menlum Chrisli aedificant. Similiter-
Triiiitaiis. Etquia doptrina apostplprum nihil esf aliud et qui parva sciunt, et ea alios docent, argeniujn
nisi Evangelium, el ipsum Eyangeli.um in cjuatupr utique spper C|.ris_(uiiiaedificant; si lamei) qperibus
libros dividitur, -el uniuscujusque libri doclrina in implent ea, qpve do.cent. 1)1 ulti" îjim ipteilectunj
Jide sanctae Trinitatis consistjt; recte haec eivjtas quem acceperunt? alips docendo, spper Chrisium
qualuor latera habere dicilur, et p.er.singuja, ternas aedificant: sed per mala opera destruunt in sp, quod
porlas : quaesimul junclae, fiunt duode.cjm. iedificayeriint. fer ligna vero, fenum, atqiie stipu-
(Yers. 14.) Etmurus civilalis liqbensffiifdampnlg Iapi,peccata minima d.esignanlur. Sed plius intellec-
duodecim,,elin ipsis scripta duodechnnqmhia aposloliis est, qui nps ab hoc sensii cxcludit; non enim
torumet Agiit.Quidsignificentdiiodecjm fundamenta, super Christum peccata, sed vhUulunippera ae.difir
ipse exposuit, cjim subjunxii qupdin eisscripta ps- caniur. El quando peecamus, ab eedificationequae fit
sent nomina duodecim aposlolor.un. et Agni. Reprer iC super Christum, recedimus: el quanto grayius pec.T
hensus sum .a quodam, cur Petrum fundamenlum £amus, tanto Ipngius separamur. Sed cum per-pceniT
Ecclesiaedixerim; in eo loco ubi Dominusdicit: Tu lentiam ad bona opera agenda recurrimus, ad :fdifi,
es Pelrus, el supef hanc petram wdificabo Ecclesiam calipnem, vquaefit superChristiim, reveriimur. Pos-
meam (Malih.~xn, 18). Si Pelrus fundaipentum est sumu.sergo per Ijgna terrena opera inteiljgeje, dujji
Eeclesiee, sicul el caeieri aposioli, qpemadiijodum .qujs lerreno operi insisfit; ut Jiabeat ttnde yivat; ne
praesens'leciio aperte dempnsl r aj; ergo super ipsum forte necessjtale compulsus, furari cogatur. rjani
aedificataest, sicut etsuper caeterps : si yerq super Apqstolus jifaecipil, ul pum silentio operanles^ upus?
Petrum Eeclesia aedifieata non est, ergo jiec super rjuisque supm paqem mauducet; h et iterum : Qui
caeleros; a falsa cst ergo hnjus Joannjs praesensas- nqn vulfoperari, inquit, nqn iiianifucej(lThpss.m,.12),
seriio, qnia dicit duodecim apostolos duodecim fun- P.er fenum ver.o'.aniQremterr.epum posiiimus apei-
damenta esse Ecclesise.Necrepellitnos a nosiro in- pere, cura quis pro affectu carnis uxor.em,filios, fra-
tellectu illud, quod Apostolus dicit: Fundflinentum tresque diligii. Se.d e.i hocipsum Aposloluspra_cipil,
cnim aliud nemqpolesl ponereprw.terid, quqdposilum rjt yiri uxores, uxor.es viros, filii parenles, parenle,s
csl, quod.est ChristusJesusil Cqr..ijj, 41). Noiienim filips-sups di.jganl^JEp/ies. y? 25? 2.3). Per slipulapi
-aliudfundamenlum eslPetrus, etiiliud ChristusJe- ^Dauiem.eos ipsos ppssumus intelligere, qjiipjo,eq
sus; quia Pelrus jjiembrura esl Christi Jesu ? sicut qupd eos libidojjxagitat, .et.se egntinere npp pos.
ipse dixit discipulis suis : Fos ... nte, el ego in vobis sunt,pxores;j)ceipjunl.,Sed et hpcApostoluspraecjph
{Joan.xiV; 20). fJbiistus nainqup f.undameniura est dicens: Prppter fgrpicalioneptavtletnunusquisquespatji
omnium apos.piorum suorum, simjliter.et ipsi fnn- uxorem habegt, et unaquwque suum virum hqbejit
damenla sunl eprum, rjui per eqs credideruiit. Ununi (Tit. n, 4). El guia lales conversatipnes siije crebris
esiigitur fundamenlum, id estjCbrisius, a uuo con- offensiopibusesse pqn possunt, dicit jier ignem tales
tipentur omnia fundanienta, super .qtieni.etjam ,lota esse salvapdos, id ,esl, j)er ignem jiprgatoriuin. Et
cpmpages Ecclesiae construcia esl.:De hoc funda- hbc fief^ si a grayibus peccatis se absiin_ii.erint,ejt
menlo Paulus loquilur dicens : Si quisgulem wdiji- pej1 eleemosynarurn largi.lioneni boc pr.oinerucrini,
cal supra [undamentumhoc, aurum, argenlum, lapides ut ppsl -morlem per igne.mpurgatorium salyari pps,-
a Edit., Vera esl ergo hujus Joannis prmsensasser- , J»Et jlerum: Qui rwii vull qperari, piquit, nqn man-
tio, guia duodecitn.{undameniaEcclesiw esse dixit: ducet, ex 'mss.iii iex.irimrestiiuilur'; honsecus ac
optime vero mss."ul in textu. . ijuod liabeluf infra, ettttiaquwquevirumsuum figbeaf.
.931 -s AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDDL. ' '952
sint. Sicut enim auruni quod ex aliis perraixtioni- A ut per illos ad omnes genies migraret. Hoc lotum de
bus sordidum efficilur, per ignem purgalur: ita et quadralo lapide ideo diximus, ut demonslraremus
isti a sordibus quas ex mundanis aclibus eontraxe- per-quadraturam civitatis perfteetionem Ecclesiae
runt, per ignem mundantur, ut digni fiant electorum -esse designalam. Et|quia haec civitas quadraturam
numero sociari. aequalem habel, lorigiludo ejus lanta esse dicitur,
§§T(Yers.1S.) Et qui loquebaturmecum, habebalantti- quanta el latitudo ; jier longilttdinera namque seter-
dinem auream, ut metireiur civilatem, el portas ejus, na gloria, per latitud nem autem charilas designatur.
el niurum. Angelus qui loquebalur cum Joanne, in Longiludo igilur huj is civitalis lanla esl, quanla et
hoc loco Christum signiiicat, qui modo regit omnes latitudo; quia quanlum unusquisque fidelis in hac
genles in virga ferrea, sicul superius j"anidictum est: vita positus maj'orfueritin charilate, tanloniajorcrii
in fuluro autem civitatem Dei, quee ex omnibus gen- glbriam in ccelesti beatitudine possidebit: el quanto
tibus consiabit, arundine aurea metietur. Diximus minor fueritcharilas laniominor erit el gloria.
superius per virgam ferream disciplinam Evangelii Et mensus est civilatem per sladia duodecimmillia:
esse designatam : ferrum vero grave est et durissi- longiludo et taiiludo\ et allitudo ejus wqualia sunt.
mum. De duritia autem 581 virgae ferreoedicit Do- Eamdem sigiiificalipnem habent stadia duodecim,
minus in Evangelio : Arcia et angusta via esi, quw JJ,quam et portae duodecimhabeni; significanlnamque
ducit ad vitam (Matth. vn, 14). Sed hanc duriliam aposlolos. Sed superius longiludiiiem et latitudinem
amor Dei, et spes coelestis palriae suavem et levem hanc civitalem aequaiem habere dicilur : hicvero
facit, sicut ipse iterum dicit: Jugum enhn meumsuave dicitur quod longitudo, laiitudo et altiludo ej'us
esl, el onus meum leve (Mallh. xi, 50); Virga ilaque aequalia sunt. Possumus ergo in hoc loco per tria
fferreain arundinem levcm, suavem, alque auream ha_cquaeposuit, fidem, spem, et charilalem inlelli-
commutabtlur; quia sancti pro angustiis , quas pro gere; ila ut per longitudinem fidem, perlatiliidinem
Chrislo pertulerunt, suavitatcm et gloriam perpe- charilatem, per alliludinem vero spera inlelligamus.
luam recipienl. Metielur vero civilatem. et portas Sed quomodoaequaliaessepossun l, cum Aposlolusdi-
ejus, ct murum; quando secundum qualitatem ope- cat: Nunc auiemmantnl fides, spes, charilas, tria limc:
rum unicuique mereedem restittiet. Sed quaerendum major aulem horum est charitas (I Cor. xm, 13)? Nam
nobis est, cum civilatem mensus fuisse dicatur, cur quamvis charitas major sit omnibus virliitibus, eo
porlas et murum adj'unxerit, cum civitaiis nomine quod ipsa manet in aeternum; secundum tamen
heec omnia comprebendantur.Yerum sicul praeterita quenidam modum iis. tribus virlutibus aequaliias as-
et futura docent, per portas apostoli, per civitatem cribi polest. Dicit quippe Apostolus quia fides per
aposlolici viri, per muros vero caetera multitudo fi- Q eliarilalem operatur,' et fides sine operibus mbrtua
delium designalur. Sed haecsequentia plenius mani- est (Jacob. n, 2). Si imorlua est, ille cui mortua est,
festanl. nihil est: et si fides per charitatem operatur, et illi
(Yers. 16.) Sequitur : Et civitas in quadro posita mortua est, qui charitalis opera non habel, fergo
esl, el longiludo ejus tanla esl, quanta et laliludo, Per fides tanla est, qtianta sunt el opera charitatis.
quadraluram civilatis a perfectio sanetorum desig- Similiter spesianla est, quanta fides etcliarilas;quia
nalur; quadratum quippe lapidem in quamcumque quanla sunl opera fidei, quaeest charitas, lanla est el
partem vefteris, rectus stabit. Et si quadratum la- spes gloriee: in quanlura namque unusquisque fidelis
pidem, aut aliud quid quod quadrari polest, dili- . per cliaritalis opera s'e dilalare praevaluerit, in lan-
genter inspexeris, perfectionem Ecclesiae in eo esse tum sibi gloriam patriae cceleslis accrescere non
depictam deprehendere poleris; habet namque sex dubiiet.
facies, octocornua, crepidines duodecim. Sex fa- (Yers. 17.) Elmenstts est mitrosejuspcr circuitum
cies perfectionem demonstranl bonorum operum; cenlumquadragintaquatuor citbilorum mensura homi-
quia senarius numerus perlfectus est. Habet octo nis, quw esl angeli. Hoc si superiora atiendanius,
cornua, ex quibus quatuor ccelum, quatuor terram securidumlitleram stare non polest; superius nam-
respiciuht. Quatuor igiturconiuadesignanl Evange-; D que dicit quia mensris est civitatem per sladia duo-
lia, quaeduplicantur; quia dilectionem Dei et pro- decim; hic autem muros civitatis cenluiii quadra-
ximi specialiter commendanl. Qualuor ccelum res- ginla quatuor cubitorum dicit esse mensuratos;
piciunt, ut indicent Deum super omnia esse diligen- multp enim h majus esl spatium stadiorum duode-
dum : quatuor tcrram respiciunt, ut indicent proxi- cim, quam spatium centum quadraginta quatuor cu-
mos tamquam nosmetipsos esse diligendos. Duode- bilorum; ideoque per majus spatium eos, qui ma-
cim vero crepidines fidem demonstrant duodecim joris merili sunt, iritelligere possumus. Diximus
apostolorum. A singulis auteni cornibus tres crejh- superius per duodecim stadia duodecim aposlolos
dines prodeunt, utindicent a doctrina Cliristi, qua. esse designatos : martyres ergo el confessores , et
est Evangelium, quae etiam in quatuor libros divi- caeteri perfecti viri, qui apostoloruni doclrinam per
ditur, fidem sanctee Trinitatis in apostolos transisse, omnia sunt secuti, et eorum actus imitati, in eorum
a-Omnes edit., perfectio designalur...., aut atiud gruurit. 1

b Eaedem edit., tnajus est spaliumper quod eos, qici
quidquidquudrari polest... Habel namque sex latera...
sed tdlera perfeclioneth, etc; mss. auteivi nobis coh- niajoris msrili sunij etcl; rass. autem, ut in contcxtu.
'
933 . IN APOCALYPSINEXPOSITIO. DE YISIONE SEPTIMA. 954
ambitu metientur; quia eamdem gloriara posside- Asicut seepe jara ineulcatum est, timentes iis qui ex
bunt, quam et illi. Per muros vero , qui ex mino- gentibus primo credideranl, austeriora Domini prao-
ribus lapidibusfiunt, caetera multitudo fideliuni de- cepla committere; ne forte durilia praeceptoruro
signatur : qui minorem ambiium lenebunt, quam territi, non auderent ad suscipiendam Christi fidem
illi de quibus supeiius diximus; quia qui minoris accedere, scripserunl eis : Placuil Spiritui sanclo
. eninl merili, minora percipient et pracmia. Quoriim el iwbis nihil imponere vobisoneris , nisi ut abslinealis
mensura in duodenario numero consistit; quia vos ianlummodoa fornicalione, et ab escis quw idolis
fidem apostolicam intemeralam servaverunt; duo- immolanlur, et a suffocalo, el sanguine (Act. xv, 28).
decies namque duodecim fiiint centum quadraginla Etin alio loco-Pelrus conversalionem genlium nar-
a
qualuor. Quod aulerri dicil civitatem et nmros rans, dicit Judaeis : Et qui novil corda Deus, testi-
mensu.a hominis, quae est angeli, fuisse mensura- -moniumperhibuil, dans illis Spirilum sanclum sicut
tos, demonsirat angelum in simililudinem hominis et nobis, fide purificanscorda eoruni (Ibid., 8 el seq.).
sibi apparuisse. Possumus hoc aliter inleiligere. c Quicuriique ergbistos imilantur,- in figura lapidis
Mensuram hominis dicit esse mensuram angeli, et jaspidis continentur.
ea mensura eivila.em el muros dicit esse mensura- Secundus sapphirus. Sapphirus caerulci coloiis
tos ; quia sancii viri aequalilalehi habebunt cum an- B est, sicut hyaclnllius : scd gullas habet iniermixlas
gelis, et eorum mensura mensurabuntur; quia eam- ejJisdem coloiis, sed nigrioris. Videnlur eliam mihi
et iili, sicul Domi-
' dera gloriam possidebtint, quam pef htinc lapidem saeculares quidam viri designari,
nus dicii in Evangelio :Jn resurrectione neque nu- - coelestia quidem desideranles, sed in saeculiactibus
benl, neqiieuxoTcsducenl; sed erunt sicut ancjeliDei adhucoccupali, ex qua.occupalionequasdam macu-
in .0.-0(Mailh: xxn, 30). las conirahere videnlur. Qui pro "feoquod bmnibus
(Vers. 18.) Et erat slruclura muri ejus ex lapide curis ccelestia anleponuni, cceli habere colorem di-
jaspide; ipsa vero civitas auro inundo similis vilro • cunlur : qui insecundo nuraero ideb ponunlur; quia
mundo. Sed elhic aliquam dislantiam inter muros Deunfsuper omnia, etproximos sicut seipsos slu-
elcivitatem fecit. Muros dixilex lapide jaspide esse dent diligere.
construclos, ipsam verocivitatem auro niundo et Tertius chalcedonius. Cbalcedonius rubeiim ha-
vitftf mundo dixit esse similem; per viridiiatem
: betcolorem, sed lamen ohscurum, nisi cavando at-
namque jaspidisfides designatur per jaspidem ergo lenuetur : ipsa vero concavilas pulcherrimum colo-
582 simplices quique et imperfecti viri non incon- rem et^ratissimum eiconfert. Significat auiem et
venienler designanlur; qui fide salvantur, sicut di- iste saeculares
_, quosdam viros, qui.quanioesanctilaiis
Cil~irop\ieiSL:Justusautemhifidesuavivel(Habac.u, i). ante fueriui, homines latuit :
Sancii autem et perfecli viri, qui per civilaiem de- sed apersecutionis tempus
anro mundo non inconvenienter assimi- persecutoribus suis diversis iribulationibus
signantur, altenuati, quanlus splendor sanctitatis in»eis latue-
lanlur; eo quod et sapienlia fuerint repleti; quae rit, cunctis
el diversis tribulalioni- paluit : qui non inconvenienier in lertio
per aurum saepe.figuratur, loco ponuntur; eoquodin confessione sanclae Tri-'
busprobati, sicut aurum quod per ignem purgatur. nilaiis perdurantes, ad martyrii palmam jiervcnire
Per vilrum verpmundum, "quodclarius est omnibus' meruerint.
melallis, angeli designantur, quos nulla macula pec-
cati umquam sordidare poluit. Quarlus smaragdus. Eximiae ptilchi itudinis alque
viriditatis esl, in tanium ul ea quaecirca se sunt, sua
(Vers. 19.) Fundainenla muri civitalis omni lapide
pretioso ornata. Superius diximus per duodecim viriditaleinficial. Significat aulem praedicatores san-
fundamenta duodecim apostolos esse designalos : ctos, qui et fide virides, et virlulibus praeclari,
per lapides autem pretibsos omnes jusii designantur. splendorem suae fidei praedicando circumquaque
Duodecim efgo fiindamenta duodecim.lapidibus or- sparserunt: qui ideo in quarto loco ponuntur, eo
nabunlur; quia in illa bealiludine apostoli et cee- quod doctrinam Evangelii, quae in qualuor libros
teri procdicatores"jtro ornamento habebunt'eos,qui'. Q dividilur, per mulia loca disseminaverunt.
per eos credideruht, quoniam pro illis omnibus (Yers. 20.) Quintus sardonix. Sardonix candidus
mercedeni reeipient. est, in rubeum colorem parumper decliuans : signi-
Fundamentum primumjaspis. h Jaspis viridis ac ficataulem simpliccsquosqueet innocenlesviros, qui
pressi coloris est: significataulem fideles saeculares, proptervita. puritaieni per lapidem.candidum desig-
qui a viliis abstinentes, quamvis eorum viridiias, id nanlur.Qui pro eoquod vigilando,je_juiiando,absiinen-
estfides, ex mundi actibus aliquantulum obfuscetur; do, ac diversis modis corpora sua affligendo.mariyria
eleemosynis lamen et caeterismisericordiae operibus sibi imponunl, qnasi colorem rubeum habere vi-
peccaia sua redimere non cessant. Nec abs re est deniur : qui non inconvenienler in quintoloco po-
quod lalesinprimolocoponanlur: aposlolinamque, nunlur; per quinarium enim numerum seepequin-
a Gill., etmuros tnensurahominisesl, velmensuram h Itamss.; edit..aiitem,' Jaspis vero_viridis,acspissi
hominisdicil angelosfuisse mensuratos. Romani cor- coloris esl.
rexertint, el muros mensura.hominis esse, vel mensura- c Omnes edit., Deumimiianlur; omnes mss., istos
homihis;etci; sedmss. melius locum resliluunt. hnilaniuri
9SS AD OPERA S&NCTI AMBROSHAPPENDIX. - > 956
qno sen. tis corporis a designanlnr. Beatus qtioque Aprobantur; et per activae vilae exercilia, Videnlur
Gregorins dicit, quiaper quinque cor.poris sensus ilaque mibi per lapidem lopazium ii designari,
exleriorum scieniia designalur : et quia isli exte- c qui prius per activae vilae qpera probantur; et
riorum scientinm quam perceperunt, aliis imper- postea iranseunt ad conlemplalivam. Ille enini com-
lire siuduerunl, recie in ocdificiociyitalis sancta. petenti gradu ad coinemplalivam vilafn conscendit,
quinlumlocum obtinent. qui prius per activee yila. exerciiia pfobatus fueril;
Sexlus sardius. Sardius fulvi coloris esi, qui pro nam qui subito ad conlemplativoevitae celsitudinem
eo quod in rubicundiim colorem aliquantulum desine exerciliis actiya. vitae transit, fojcije labitur.
clinare videlur, parumpef obscuralur. Per fulvurn Qupd autem hic lapis -radios suos circumquaque
iiaque colorem, qui aureo colori appropinquat, spargcre dicilur, significat illos viros, qui per eum
tribulaliones quas sancti ab hosiibus perlulerunt, designanlur, et ad acliva. vitae opera preedicando
designantpr ;.ru'beiis verocolor martyriumdcsignat. multos pertraxisse, el ad contemplaiivae vila_celsi-
Persardium igiuir saneli et perfecti viri designan- tndinem mullos eliam secum duxisse: qui non in-
tur, qui post experientiam omnium viriuium, jiost congrue in nono loco ponuntur; ter enim lerni
diyersas persecutipnes, posiimmania lormenta quae fiunt novem. Sanctii ergo viri qui propter amorem
ab iniinicis perlulerunt, ad martyrii palmam per- Bsanctae Trinitaiis iri activae vltaj bonis operibus
venire meruerunt: qui non incongrue in senario prius affligenles semelipsos, suis exhorlationibus
iuimero, qui perfectus est, ponuntur; quia et vir- quoscumque potuerunl, ad suam imhationem per-
lutibus perfccti exstilcruni, et ipsam perfeclionem traxerunt; et iieruin ad coritemplandam ejusdem
martyrio ornaverunt. sanctoeTrinilatis divinitatem eonscendenles, mullos
Septimus chrysolithus. Clirysqliihus tolus aureus secum perduxerunt; non inGonyenienier in nono
est, el saepe per aurum sapientia designaiur. Per loco ponuntur; eo quod talentum quod a Domjno
chrysolithum ergosapienies in Ecclesia viri desig- perceperunt, non solutn dnplicaverunt, sed el tri-
nanliir, qui pfopter fulgorerii sapientiae aurei apud plicaveruni."
bomines recle dici possunt : qui eongruenler in Dechhus chrysoprusus. Chrysoprastis lapis viridis
sepiimo loco ponuntur; eo quod septem donis Spi- aureique coloris esse perhibetur : qui pro eo quod
riius sancli repleti, multos verbis et exemplis ab in dccimo loco ponitur, possumus per eum quosdara
iniquitate averterint. doctores Ecclesiae intelligere, qui et verbis in cor-
Oclavus beryllus. Beryllus eximias claritatis est, -poribus positi multos docuerunl, et mullo jdures
caeruleura colorem habens admixtum; significat suis scriplis erudierunt d et erudiunt cjuotidie, ut
autem purae vitoehomines, et a saeculi actibus per C fuefunt flieronymus, Auguslinus, Xiregorius et
oinnia alienos : qui ne clarilatem vilae sua_ oliquo multi alii; qui eliam et lumina Ecclesiae recte dici
modo maculareni, eiiam a consortio coelerorumho- possuni: qui per viridem et aureum colorem de-
miuiim sequestrari voluerunl: quorum clarilas in signantur; eo quod yiriditaie" fidei fuerinl firmi, et
ca?ruleum colorem verlebalur; quia ccelo semper sapientia, ut aurum fnlgidi. Per denarjum vero
intenti, angelicam vitani inter homiues duxisse jimnerum velus Teslamenlum, propter decem vider
comprobanttir : qui non inconvenienler in octavo licet proccepiaLegisj possumus intelligere. Et quia
loco ponunlur; h bis namqtie quaterni fiunt octo. vetus Tesiamenium' sine doctrina novi Tesiamenti
Quaiernarium itaque numerufn isii impleverunt; nullus inlelligere potest, eo quod spirilalisintelligen-
quia Evangelii proecepium secuti sunt, quod dicit: tia in veteri Tesiahiento nibil sil alind, quam
Vade, vende omnia qumhabes, el da pauperibus, et novuiiiTestamentum; non inconyenienier in decimo
habebis thesaurum in cwlo,et veni, sequereme (Mallh. loco ponunuir, eo quod scientiam veteris Teslamenti
xix, 21). Quaiernarium numerum duplicaverunt; ac novl plenissimamliabuerint. Possumus et dena-
quia ad ggg idem perfectionis culmen mullos alios rium numerum aliter intelligere; denarius quippe
secnm cbnscendere suaserunt. ntiriierus dividit et ordinai, el perficil omnes nume-
iVomis topazius. Topazius eerei aureique coloris D ros: ila et isli diviserunt quodammodo Scripturas,
esse dicitur, jubar suuin circumquaque spargens. cum feas exponendojper senlenlVas et libros parli-
Sa?pe per aurum probati viri, qtii igne tribulatinnis ti sunt: ordinaveruril eas, cum carnm obscuritates
probantur, designanlur : ipsoeque tribulaliones di- aperuerunt; et quasj iriordinala videbanlur, quam
versoe sunl; aliquando namque sancti viri diversis rccium ordinem habucrint, manifestaveruni: per
teiitaiionibus quas a doemonibus paliuniur, proban- feccrunt ameih, cum eaquaedecsse yidebanlur,
lur: aliqtiando per tribnlatioiies, qus_ eis a malis suppleverunt. |
hominibus ingerpnlur; aliquando "per afflicliones, Undecimushyachithus. Ilyacintlius eiqus species
quas ipsi sibi ingerunt: aliquando flagellis Dei etiam hyacinlhino colori riomen imposuit, preliosissimus
a Eoedemedil., designantur. Quia igilur per quin- edit. enim legebaiur| qui per aciivw vilw opera ad.
que sensus corporis; cotitra vero cuncii mss. in nos- conlemplalivam vilam conscendunt, qui prius per
tram resiitutionem consentiunt., aciivw, etc. j
h Bis namque quaterni finnl oc.o,"ex inss. resli- d Ita mss.; edit. vfero, ~elerudiunl. Qui cliamet lu-
tuilur. minaEcelesim.... eoquod viriditate fidei, firmitate et
c Mss. etiam omnibus rlebetur h_3Crestilutiq : in sapientia, ~tlqurum fulgidi fuerunt.
mi IN APOCALYPSIiNEXP.OSITIQ. DE YISIONE SEPTIMA. 9S8
esi, ccpli scroni colorcm habens, sicut sapphirus: A sed hic per jlaleam civitalis menlcs fidelium; per
sed ille.jiiapulas babel, jstius pulchritttdo nullis ma- atiruni vero mundum , et viirum perlycidum mun-,
culis deturpalur. Significat auteni sanctps viros ab - dilia mentium hominura designalur, atque ange-
omnibus sordibus peccaiprum alienos, terram cor- Iprtim; quia sicut ad menles angelorum nulla
ppribus, coelum menlibus semper inhabitantes ; de umqiiamyana58&'PnS'ta!'oacce(h3r<JP0t,Ih>quaeeos
qualibus fuit Aposlolus, qui dicebal: Nostra autem macularet: ita et sanciis post resurrectionem nulla
cpnversatiq in cwlis est ( PJiilip. 111,20). Quiripn umquam inulilis cogitatio adveniet, quee eorum
inconyenienler in undecimo loco ponunlur ; per •mentes commaculel.
decem, namque scientia divinarum Scripturarum, (Vers. 22.) Ei lemplum non vidi in ea; Dominus
sicul snperius diximus, jam designalur: unus verq enim otnnipotenstentplum illius esl, et Agnus. Fer
qui decem sequitur, utundecimfiant, ad unius Dei templuin,in quo hosliaeet sacrificia offerebanlur,
conlemplationem perlinet. Isti ergo sanctia decimum preesens Ecclesia designatur, in qua non carnalia-,
numerum compleverunl; quia scienlia divinarum sed spirilalia sacrificia quolidie Deo offeruntur. Nam
Scriplurarum repleti, mullos suis praedicationibus sictit illic secundum qualiiatem peccaiorum exerce-
ad vitam„__ternam perduxerunt: unum'numerum battir ritus sacrificiorum;Ita etin Ecclesia secundum
eompleverunt; quia in contemplalione Dei omni- B modum eulparum debent jesse sacrificia poeniienliee,
polentis assidui fuerunt:nec instanlia praedicationis sacrificia orationum, fleturim., cordis compunclio-
a cpntemplalione, nec assidua contemplatio a prae- nnni. Detalibus sacrificiis Propheta loqniturdicens :*
diealione-eos retraxit; similitudinem geslanles ange- Sacrijicium Deo spirilns contribulatus (Psal. L , 19);
lorum,-qui.et angelicum officlum semper implent, cl ilerum ; Tunc acceptabissacrificiumjustitiw. (Ibid..
el a conlemplatione Dei omnipotentis numquam 21). Si est saprificium justiliae, b esi et patienliac, est
plieni exisluni. De talibus videtur mihi propheta et ab5tinenliae, esl et huniililaiis caeierarumque vir-
dixisse: Labia sacerdolis cuslodiunt scientigm,\et lutum.Haec sunt sacrificia, quoe odorem suavissi.
legem,r.eguirunt ex ore ejus; quia angelus Domini nium praebenl Domino, uon carnes pecudum , quoe
exerciluujnest ( Malac. n, "?).De lalibus fuit Joannps inaltaricremab.aniur.JoannesergotempIuminsancta
Baplista, de quo Dominus dicebat: Hic est de quo civilate se npn vidisse dixil; quia heec omnia quee
scriplum esl: Ecceego milto angetum metttn gnle diximus, in illa beatiludine necessaria non erunt:
faciem lt{qtn qtti prwparabil viam luatn anle le Abslergelenim Deusoinnetnlacrymam ab oculis sauc?
(Luc. yn, 27). . iortiin,el mors ultra non eril,neque luctus, neque
Duodechnus amethijslus. Saepe per duo.denarii.ini clatnor, neque dolor erit ullra, qum primq abierunl
iiumerum aposloli. designaiiiur: a.meibystus yero' ^ {Sup. y. 4). Dominus yero lemplum illiu.serit el
ptirpureus est; et scirnus quia purpura ornamentum Agnus; quia in illo efunt sancti, el in illo babila-
cst regale.Per ameiltystum igiiur apostoli, eorumr btinf., sicut ipse dixit discipulis suisJ Sicut egoin
.quesimiles designantur, qui ornamenlum fueruqt Palre, et vos in me, et ego in vobis (Joan. xi, .20).
Dei; quia eum per uniyersnm nuindum praedica- (Vers. 23.) Et civilas non egetsole, neque luna, -ul
verunt.Ornanienlu.m Dei fnit Petrus, de quo serip- luceant in eq; nani claritas Dei illuminabit eam, el lu-
ttimeslquod clarificaveritHeum morle suti.( Joctn. cemaejus est Agnus. Persolem noyuni Testamentum,
xxi, 19): siniiliter el caeteri apostoli qrnamenlum. per lupam vettis designatur. Absquoistis dnobus lumi-
Dcifuerunl;quia eum preedicando, miracul.afaciendo, naribus Ecclesia per viam recliludinis in tenebris
pro nomine ejus riioriendo, clarificaverunt. lnijus saeculisinecrebris .offensionibiisincedefe non
(Vers. 21.) El duodecimporlwduodecimmurgarilm polest: in Illa aulem bealiludine, ubi nullae tene-
per singulasjcl singulwportmeranl ex singulis mdrgu- braeerunl, niilla offensio, nihil incorrectum cjuod
ritis. floc secundum iitleram stare non polesi. Si corrjgi possit, Jux novi ac veteris Testamenti ne-
singulae portae erant ex -singulis margaritis, quo- «essaria non erit; illius enim lumine sancti sine
modo per unamquamque duodecim margarilee fuisse line perfrueniur, qui aucior est lucis, qui illumi-
jdicunlur. Sed spiritaliter intelligendum est, dub- nal omnem homineni venientem in hunc mundum
deeim namque niargaritae sunt, ex quibus singuloe . (Joath i, 9).
portae esse dicunlur, id est, centum quadraginla (Vprs. 24.) Et ambulabunt genles per luinen ejus,
quatuor,,per quas apostolorurn successqres doclores et \~egesterrm affer.etttgloriam surtm el horioremin
JEcclesioedesignantur, qui fidem doctriuamque apos- itlam. Per genles omntes electj designanlur. Sed
tolorum sunt secuti, et actus imilali: qui propter quomodo ambulabunl? Ambiilabunt menle , non
viiaemunditiani et sanctitatem praecipuam per can- corppre : non mutandb locum, sed considerando
dorem margaritarum significanlur. Et plalew civitalis omnipoteniiam, divinilatem atqho majestaiem. Per
xturum. munduin, tamquam viirum petiucidum. Su- lunien Ecclpsiae anibulabunt.; quia ut hoc iter pcr-
perius per aurum mundum et viirum ninnduni perficere ppssint, illo lumine illtiminabuntur, quod
fecios viros et sanctos angelps diximus significajps : cpncta? Ecclesiae"omnipotens Heus daturns est.:
,a Omnes edi^,«^d_nflri«ginamef.i(in;,oninesmss., ' h Eaedem^dit., est el sapienlim; mss. e contrario,

Aecirnum.hiimpniiB./Melius, "ciim dg unitate infr.a est et pqiientiw.
dicatun
9S9 AD OPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 960
per reges autem terrae aposlbli et ca.teri praedica- Aenim
A abominalur Deus, nisi malitiam, sicul inlibro
tores designantur : gloriam veroel honorem prae- Sapientieescriptum esl : Misereris omnhtm,Domiiie,
dicatorum eos vocat, qui per eos credideruht, sicut el nihil eorum odisti, qumfecisli (Sap. xi, 25). Queeri
apostolus Paulus dicit discipulis suis; fnanVgloria aulem polest eur niendacium fieri dicatur. Quod
nostra vos estis in Domino (II Cor. n, 14). Alferent aulem facimus, jan. non est mendaeium, quiaquod
ergo gloriam suam et honorem in illam; cum eos faetum est, non potest non esse factum, ul sit men-
qui per eos crediderunl, Domino repraesenlabunt. daciumi Sed faclum pro locutione posuit; pecca-
(Vers. 25.) E. portw ejus non claudenlur per diem; lum quippe mendacii loquendo facimus, non ope- .
nox enim non erit illic. Superius per diiodecim por- rando. Possumus etiam per nieiidacium oinne
ias,-qua_ ex duodecim margaritis fuisse dicunlur, peecalum intelligere; scimus enimquia Deus veri-
apostolos fuisse diximris designatos : sed hic ubi las est, peccatum| vero deceptio est animarum.
sirie numero ponuntur, aliam significaiionem ha- Quidquid ergo contrarium est veriiali, atque ad
benl; significant namque corda iidelium, fideles deceptionem animarum perlinet, quamvis videalur
naraque in hac vila posili noctem patiunlur, id vefum, n.endacium recle dici potest. In illa itaque
est, daemones et impios homines. Portas aulem in sancta civitate non [inlrabit aliquid coinquinatum,
nocle claudunt, cum contra oimiia teritamenla dae- B I et faciens g@g abominalionem et mendacium;
monura aditus menllum suarum obstruunl, eaque a quia in die judieii exibunl angeli, ei separabunl matos
se repellunl. Claudunl eiiam portas in nocte, cum de medio justorum,! et millenl eos in caminum ignis
contra maliliam pravorum hominum corda sua mu- ardentis (Mallh. XIII,49). Nam et illis qui oleum
niunt; ul non audiant linguam detrahentem, nou charilatis in vasis suis non habuerint, claudetm;
reddant maltim pro malo, vel maledictum pro ma- jariua regni eo_lestis;~diceturque illis a, Domino :
ledicto, ut secundum prophelam : Excutiant manus Amendico vobis, nescio vos (Mallh. xxv, 12).
suas ab oinni munere, el oblurent aures suas, ne au- . CAPUTXXII. — f(Vers. 1.) Et oslendit mihi flu-
dianl sanguinem; et claudanl oculos suos, ne videant viutn aqum vitm, splendiduin tamquam crystallum,
tnalum (Eccl. xxxtu, 16)..Porro in illa beatitudine, procedentemde sedeDei et Agni, in medioplatemejus.
ubinullus daemon,"nullus reprobus esse poteril, quii Ezechieli in ultima visione lorrens "demonslralus
mala suadeat, qui per noctem designantur, porla- est, qui dc templo exibat, et decurrebat in mare, de
rum , id est, mensium observatio necessaria non quo iia loquitur : Et duxit me, inquit, angelus millc
erit; nam et secundum litleram erit ibi dies perpe- cubilos, et transduxit tnc per aquam usquead talos.
luus, nulla nocie succedente. Et duxit memille cubitos, et transdiixil me per aquain
(Vers. 26.) Et afferenl gloriam gentium, et hono-("G y.sque ad genua. Etduxh me mille cttbitos, el irans-
rem in illam. Superius reges terroe, id est, praedica- duxit me per aquam usque ad renes. Et duxil me
tores sanctos, gloriam suam in civitatem sanclam mille cubitos, torrentemqtte non potui iransvadere;
delulisse dicit : per quam gloriam gentes, qua. per quia intumuerant aqum torrentis, qtti transvadari non
eos crediderunt, diximus fuisse designatas. Si ergoi potest (Ezech. XLVII,5 etseq.). Per torrenleinScrip-
glofia procdicalorum gentes sunt, gloria geniium; turam divinam intelligere debemus,quoe de lemplo,
qtiaaest?Nisi forte seeundura iSalomonem hoc dic-. id csi, de Ecclesia legredilur., ab ore scilicet pree-
tum intelligamus, qui dicil : Gloria senum filii fitio-• dic&lorum : angelus vero Dbminum significat: pro-
rum : et gloria filioruma patres eorum (Prov. xvn, 6). pheia autem typum tenet eqrum qui divinas Scrip-
Gloria namque senum, id cst, aposlolorum, filiii _ turas ad hocdiscerevolunt, uiipsiin eis proficiant,
sunt filiorum , id est, genies quoe per ipsos, et per et alios per earum scientiam insiruant: millenarius
I J . .... .
filios, id est, discipufos eorum crediderunt: gloriai vero numerus perlectionem ahcujus rei sa_pe de-
vero filiorum erunt palres eorum ; quia gaudebunti monsirat. Et.prima transductio ad hisloriae inlelli-
-gentes, eo qudd lanti merili tanla_que excellentioes gentiam, secunda ad moralerii, terlia perlinetad
'•
patres habeanl, cum eorum gloriae participes esse spirilalem.
meruerint. Quod autem dicit afferenl, possumus ad[D i h Angelus igilur prophelam mille cubitos ducit,
angelos referre; qui in die judicii sanctos Dei ad cuni Dominus alicui fideli suo desiderium largilur
pereipienda preemia repromissadeducenl, sicutDo- inlelligendi Scriptufas : transducil eum usque ad
minhs dieil in Evangelio : Millet Filius hominis; talos, cum ei historia. inteliectum tribuit; quisquis
angelos suos, el congregabunt electosejus a qualuor enim moralem el spiritalem intelligeniiam in divinis
ventis cwli,et a summiialecmlorum(Malth. xxiv, 31). Scrijituris investigare desiderat, necesse est ut
(Vers. 27.) Nec inlrabil in eam aliquid coinquina- ' historiae inlelligenllam prius possideat : secundo
tum, el faciens abominalionemel mendacium, nisi qui! angelus prophetam mille cubitos ducit, cum Domi-
scripti sunl in libro VilmAgni. Inquinatos vocat eos,, nus fidelem suuni ad moraiem inlelligeniiampercl-
qui se diversis sceleribus inquinaverunt: abomina- piendam accendit: per aquam usque ad genua eiun
tionem autem faciunt, qui malura operanlur; nihil transducit, cum moralis scienlia. sensiis ei mani-
ROmnes ed.it., patres eoruin. Gloria vero filiorum; intelligendi Scripturas, supra ponebatur post voces
sed lacunam egregie supplenl omnes mss; ~
Dominuin significat sed iri mss! hbc Joco aptius
h In edili haee verba, angelus igitur trdnsducii.... eollocatur. |
9S1 m APOCALYPSINEXPOSITIO. DE YISIONE SEPTIMA. 962
feslat. a Terlio angelus prophetam mille cubilos \^ Ecce Ezechiel torreniem de tcmplo exiisse se vi-
ducit, cura Dominus post moralem intelligentiam disse dixit: Joannes aulem non iorrenlem, scd flu-
fidelem suum ad spiriiualis intelligenliae sensus vium a sede Dei et Agni procedentem sibi ostensum
enucleandos per desiderium evehit., Per aquam- fuisse dicit (Ezech. XLVII,5). Torrens ex nimio ar-
-
usque ad renes eura transducit, cum spiritualis- - dore solissolet siccari, fluvius vero nullo ardore
scieniiaesensus ei aperil. Quarto prophetam ange- exsiccatur: non inconvenienter ergo per lorrentem
lus mille cubitos ducit, cum post intelligen.iam divina Scriplura expiimitur, quae veniente sole, id
Scripturarum fidelem suum Dominus ad contein- esl, Domino ad judicium, sicfeabitur; quia posl re-
planda divina et ccelestia sacramenla elevat. Tor- surreciionem divina Scriptura necessaria non erit.
rentemque non potuit transvadare; quia profundi- Porro per iluviufn, qui nullo ardore solis exsiccalur, .
talem divlnorum coelestiumque mysleriorura nullus, gloria sanclorum perpelua inlelligilur : qui a sede
sicut est, perscrulari poiest : Ex parie enini cog- Dei et Agni procedere dicitur; quia ab illo fluvius
noscimus,elexparle prophelamtis,sicut dicit Aposto- gloria. sanctorum procedet, a quo, illis in carne po-
lus : Cumauletn veneril quod perfeclum esl, evacua- sitis, processit rivus omnium bonorum.
bilur quod ex parle esl (lCor. 111,9); et iterum : Qui fluvius splendidus tamquam' crysiallus esse
Videmusnunc per speculum in wnigtnale, tunc autem B jj dicilur : verum quia hujus lapidis in hoc libro soepc
facie ad facietn (Ibid., 10). Hunc torrentem idem fit mentio, placuit ut de natura' et significatione
Paulus transmeare se non posse considerans dice- ejus pauca dicamus. Hic lapis clarior. est omnibus
bat : 0 aliitudo diviliarum sapienlim el scienliwDei, „. lapidibus: nascitur aulem infrigidissimis locis, a
quamineomprehensibiliasunijudicia ejus, et investi- quibus frigus numquam recedit. Quia ex inferiori
gabilesvim ejus ! Quis enim cognovit sensum Domini, parte saxo nliquantulum molliori inhoeret, radicem
aul quis consiliariusejus fuit, aut quis prior dedit ilti, in eo parumper defigens, sursumque crescens eri-
et retribueturei ? Quoniatn-exipso, et per ipsum, el in gitur, sex angulbs habens, in summitale vero acui-
ipso sunt omnia : ipsi gloria in smcula smculorutn, tur; eumdem tamen ordinem sex angulorum usque
amen (Rom. xi, 53 et seq.). Et prophela Esaias : ,ad summitatem servans. Significal autem unum-
Oculus non vidit, Deus, absque le, quw prwparasli quemque perfeclum viruin : lapis vero, cui inheefet,
exspeclantibuste (Isai. LXIV,4)I Ecce angelus pro- Chrislum designal : claritas cryslalli purilalem
phelani usque ad locum praefinilum duxil, el non menlium"586 sanctorum : sex anguli perfeclionem
eum iransduxit; quia omnipotens Deus suos sanc- demonslrantopefrim bonbrum. Ordinem sex angu-
-tos usque ad coritemplauda secrela et arcana mys- Iorum usque ad summitaiem ducit; quia sancli hoc
teria suae diviniialis perducit : sed nequaquam eos (C studenl, ut perfectionem bonorum operum usque ad
transducit; quia fragilitas humana perfecle non pb- finem vitae perducant: in superioribus vcro summi-
lestcomprehendere illa inscrutabilia etdivina rnys- tate acuilur; quia omnis intentio sanctorum ad
teria. Et sicut qui regios cibos odoratus esl, et illum tendit, qui unus est, etin quo etiam ipsi unum
eorum dulcedinem praegustavit; amplius eos desi- fiunt.
derat, quam ille qui nec eos vidit, necodoratus est, Fluvius ergo iste, qui gloriam sanctorum designal,
nec qualis esset eorum dulcedo gustando sensit: splendorem crystalli habere dicitur; quia unicuique
ita et sancli, qui per contemplalionis gratiam dul- fidelium secundum qualitatem operum"suorum rc-
cedinera patriae ccelestis saepedegustant, multo ara- fulget, sicul dicit Aposlolus: Slellaenhn ab stella
plius inejus amore quotidie exardescunt, quam illi differt in. claritale, sic et resurrectio morluorum(I Cor.
qui propter dulcedinem saeculi dulcedinem non sen- xv, 41)'. Qui de sede Dei et Agni procedere dicilur;
tiunt vilae aeternos. quia ab ipso procedet omnis gloria sanclorum, qui
Dicit idem prophela in sequentibus vidisse se auctor est omnium bonorum: qui eiiam in medio
ligna in utraque ripa lorrentis, quorum fructus plaleae civilatis decurrere dicilur; quia cordasancto-
erant in cibum, et folia ad medicinam. Duaeripae rum perpetua suavitatis dulcedine laelificabit.
duo"Teslamenla significant: inier has duas ripas D Et ex utraque parle fluminisjignum vilm ( Ezecli.
magnus torrens Scriplurarum, qui a sanctis Palribus xLvii, 7 ). Ezecliieli in utraque ripa torrentis plu-
editus est, decurrit: per ligna vero doclores Eccle- rima ligna demonstrata sunt, de quibus superius
site designantur, qui.in ulrisque ripis, id est, in loculi sumus: hic autern vilo. lignurii utramque
doctrina veteris ac novi Teslamenli plantati esse partera flurainis occupasse dicit. Sed illic per. multa
dicuntur; unde aquas verae scientiae trahentes, et ligna multi preedicatores: hic autem per uhum vita.
fructus gignunt, et folia : per fruclus namque opera lignum unus Christus designatur, qui est vita cunclo-
bona, per folia aulem vefba preedicalionis desi- rumfldelium: per utramque verq partem fluminis
gnantur. Fructus in cibum, et folia ad medicinam possumus arigelos et homines inlelligere. Ctramque
proficiunt; quia unusquisquedoclor langrienti animae igitur partem fluminis lignum vitee obtinebit: quia
medicinam verborum salutiferam lunc ministrat, et angelos et homines sanctos Christus a_qualiter
cum eam prius exemplis bonorum operum paverit. possidebit. A_ferensfructus duodecim. Fructus duo-
a Quidquid a vocibus, Tertio angelus prophelam hibus restiluitur.
usque ad sacramenia elevat inlercedit, e mss. om-
968 AD OPERA SAKCf I AMBROSIIAPPENDIK. . - sM-
.
dccini apostoli sunt, omnesque qui eorum doctrinam A quia daembnesciim pnihibus impiis in cloaca inferni
suni secuii: fructus duodecim lignum vitoe afferel; in perpeluum tenebuntur feclusi. El non egebunt
quia in illa bealitudine Christus omnem multiluditiem luthine lucerhie, iiequektmine solis. Diximus sujierius
fideliuih collocabit. Per menses singitlos reddens rper lumen lunateac lrimen solis vetus ac noviim Tes-
frucium suitm. Menses siriguli tenipora shnt ab inilio taniehium esse designatum: eamdem ilaque signifi-
mundi risque ad finetn ejus, de quibus frequenter cationem habet lucferna in hoc loco, quam superius
dixinius. Per menses ergb singulos reddei (fuctuin dixiihus lunam habuisse. De luinirie autehi soli; ac
suum; quia omnes electos qui singulis temporibus lunae, id est, veteris ac novi Testamenti, su;!erius
fuerunt, et eriint usque ad fiiiem, in illa beatitudiue aliqua diximus. Ooe igiiur lumine, hon egebunt
Palri repraeseritabit. Et fotia ligni ad sanilulem gen- "saiicli. Qubtiiam Dominus Deus illuminabit illqh, et
tium. Folia ligni verba suntEvangelii, quae sanitatcm feghabuntin smcula\smcuiorum.Hucusqtifevisio sep-
rhultis gentibus praestitefunt. El estsensus : Omnes tinia. Quee sequuntur, ad admonitionem perliiieut
gentes quse per doclrinam -Evangelii__aIanguoribus Ipsius Joannis caeleforumque fidelium.
animaruni salvaefacloe sunt, in ccelesti beatitudiue (Vers. 6.) Et dixit mihi : Hmc verba fidelisshm et
constitutel. vet~asmt. Hoc bis ideo repelit ut nullus cohsiderans
( Vers. 3, ) El binne malediclum noh efit atnplius. D obscurilates dictiorium, eteaqnaesecundumHtleram
Cum dicil, omne maledictum demonslfat plufimas irrationabilia videnlur, ineredulus - exisiat; fuerurit
I
esse maledictibnes. Maledifclionem niortis jirimus enim quidam, qui non intelligeiites divina mysteria,
homo incurrit, quando peccavit, et ab illo in omnes qiiSeih hoc libro continehtuf, a calalogo divinarnm
homines perlrahsivit ( Gen. ui; 17 ). El de Christo Scripturarum eum amputare vbluefuiil. ElDomihus
Paulus dicit quod fattus sit maledlctum pfo nobis Deus spirituum ptophetarum misit angelum suuiti
{Rom.-v, 11); quia mortem, quae est maledictio ostendereservis suis, qdm opbrtel fiefi cilo; id est,
primi hominiSj pro nostra salute suscepil ( Galat. Dominus Deus qni spiritum prophelioe dfedilomuibus
III, 13 ). Sed el Cain pro featu homicidii maledictus sanclis prophelis, ipse niisil arigelum siiuih, id est,
est a Deo ( Gen. iv, 11). Et conlehiptbribus Legis ipsum qiii lioc loquebeitur,-qili et Joauni ostendit
dicit Moyses: Malcdictus qui nbn penncmserita in ser- oninia mysieria, qule in hoc libro conlinentur, osten-
monibus libri hujus (Deul. xxvn, 26 ). Similitef et defeservis suis quw qporlel fiefi cilo. Chni ha_cScrip-
nos cum graviter peccamus, ipsi nosihelipsos pes- tura nou lantuhi ad fulurum lempus, eed etiani ad
sima malediclione dariinamus. .Omne igitur niale- praelerilum perllneal, cur ad demonslranda «a
dictum non erit amplius; quia peccalum non eril, lantummodo, quae. oporttebat fteri ciio, a Dfeose
nec aliquid quod occaSionem jiraebeat peccandi. Ma- Q dicit esse inissum? Quia riimirum preeterila faclle
ledietio quoque primi hominis ih resurfectione dele- dignoscuntur: fulura autem elincognila hominibus
bitur, cum immortalilas omnibus eleciis fuerit at- non nisi per revelritionem Spiritus .ancii, aut per
tribula. Et sedes Dei, et Agni in ilia erunt (l Cori anêlorum minisler|ium itilelligere possumus. Aliter
xv, 55). Si modo sunt sancli Dei in hacviia positi quidquid ignoramus, luturum nobis esl; quia fulu-
Sedes Dei, quanlo magis tunc, cum corruptibile hoc rum esl ut ad cor hoslrum veniat, quod ncscimus;
indueril incorruptionem, et morlale hoc induerit illud videlicet, quod Deus proedestinavit ut scifemus;
imniorialitatem? El serci ejus servient illi. Quee est non eniin scientia iriali nobis praedesiinata est, sed
ista servitus, qua servi Dei servient Deo ? Amando ex originali peccalb descendit.
videlicet eum, etsine fine teuni laudarido. 5@7 (Vers. 7,) Et ecce venio velociter. Hoc in
( Vers. 4. ) Ei videbunt facietnejus, el nomen ejus persona loquilur Ghrisli, significans eum ad ]tidi-
iil fronlibus eorum. Quanla sit glofia et suavitas quee . cium cilo esse venturum. Beaius qui custodit verba
sanctis minislrabitur, mens humana comprehendere prophelim libri hujus. Ille servat verba prophellae, id
non potesl; sicut dicit aposloliisPaulus: "Quodoculus est, mandata DeiJqui ea operandb lmplel,et in
non vidil, nec auris audivit,,nee in cor hominis ascen- ineditatione ebrum iassiduus esl, implens illud Psal-
dil, quw prwparavil Deusdiligenlibusse(lCor. n, 9). D mbgraphi dictum :Sed itijege Domini volunlas ejus, el
Sed bmnem dnlcedineih aique suavitalem illud trans- in legeejus medilabitur die ac nocle (Ps. i, 2). .
ccndet, quod videbunt Deum facie ad faciem. Nomen (Vers. 8, 9.) Et ego Joannes qui audivi et vidi hmc,
vero DeiestFilius Dei: nomen ilaque erithifron- et poslquam au'dissem< el vidissem, cecidi ul adoraretn
libus sanctoruin ; quia Vpsa clarilas atque species anle pedes angeli, qui mihi hwc oslendebat, et dixit
demonstrabil eosesse fllios Dei. mihi: Vide ne feceris, conservus luus sutn et fralrum
( Vers.6.) Et noxullrdnon eril. Dicit in alio loco tuofum prophetarum, et eorum qui servanl verba libri
joannes : Deus lux esi, eliehcbrw iti eo non sunt ullm hujus. Deum adora) h Cur angelus a Joanne adorari
(Uocin. i,5). Quascrgolenebraspaii pblerunl,aquibus noluerit, beatus Gregorius sufficienter exposuit: quae-
•Deusassiduevidebitur?Qubdsidedosnionibhsetimpiis rendum vero nobis est, cur repetiit quod anlea fei pro-
inlelligere volueiimus hoe tlictum, hbx non erii: iiibilumfuerat. Sedsi diligenterscripturam librlhujus
a Omnes edil., in omnibus iis; omnes mss., in Joanne adorari noluerit, superim in exposilione quiittm
sefmonibuslibri hujus. Visionis sufficienierdxposuhnus, Mera imposltira.
h Iia mss.; edit. vero . Cnr dngelus Domini a !
'
80S IN AP0CALYPSLNEXPOSITIO. DE VISIONE SEPTIMA. ' MG
inspexerimus, non in vanum esse factum intuebimur; Jâdhuc. Qui dicit: Qui nocet, noceal adhuc : el qui in
nam cura ei demonstrasset angelus Christum in sua sordibus esl, sordescai adhuc; non pra.cipiendo, sed
sede stedenlem, quatuorque animalia, et viginli qua- comminando dixit: Solenl quippe homines hoc ê-
tuor seniores, nequaquam dicituf angeluni adorare nere locuiionis lerrere quosdam sibi snbjeclos, sicut
voluisse. Similiter cum ei deinonstrasset qualiler ab magisiri qui solent dicere pueris vaciuHibus: Nolile
Agno seplem sigilla reserata siinl, et ea cjuoesub canlu legere, nolite tegere: illi -vefo ihlelligenles commina'-
lubaruiu sepleru angeloruin gesta sunl, nec non etea tioncm esse hoC, non proliibiiionem, stalim incijiiunt
quaesubcffusionephialariim septem angeloriim gesta legere. Iloc eiiam inodo domifii sefvos otio lorpen-
fuisse leguiUur,iiequaquamdicilurqubd arigtelumado- tes terrere solenl. ul opus sibi injurictuin <~cilius
rare voluerit. Ubi vefo ventum est ad eumibcuhi,in exjileaht.
quo ei ab angelo demonstratum tesl, qualiter sponsa (Yers. 12.) Ecce vehio cito, el inerces-niea iriccttm
Christi; id est Ecclesia, Christo conjuncla est. in eo csl reddere uttkuiqile secbiidumbpefd sua. SaecuIIbo-
videlicet loco,.ubi scriptum e_t: Gaudeamus et exsul- niines mercedes , quas sibi servientibus deberit rcd-
lemus, a et demus gloriam ei; quia venerunt nuplim. dere autin . accrilis, aut in librreis, aul iii quibusllam
Agni, et uxor ejus prwparavit se : et daluin est ei, ut terfaj locis habent: Clirislus auiein preeinia servo-
operial se byssinosplendente candido. Byssinum enhn, B rum suorum secum semper habel; ab ipso enini
inquit, jttsiificaiiones sunt sanciorum; conlinuo ab- pfoeedit riiodb oriinis boniias sanctorurii,- ab ipSo ct
gelum adorare voluit. Simili hiodo el in sequenti- in futurum jifbcedel omnis gloria edruhi.
bus, cura ei demoustrata esset dejectio Anlichrisli. (Yters; 15, 14.) Ego suiii A et a, piimiis et novissi-
alligatio diaboli in abysSum , gloria resurfeclionis, nius, principium et finis. Beali qui lavanl slbias suas,
nullo modo angelum adorafe voluil; cum autem in nl sit potestas iiiis in ligno vitrn, et per pbrlas intrenl
fihe bujus visionis dehionstratum essel ei qualiler in civilaiem. Possuriiusper stoliis in hoclocb animas
Ecclesia post resurrectionis gloriam Chrislo in aeter-' nosiras intelligcre, et qiiia assidute peccamiis, rie-
num cum illo regnatura sociabitur , conlinuo angei cesse est ut siblas; id est. auiuias iibslfas, ofando,
Ium adorare voluit; conjttngilur nahique Ecclesia vigilimdo, jejtihando, eleeniosynas largiferidoossidiie
quotidie Ghristo per fidem, ceeteraque bona opera, iavemus. Per lighuhi viiae possumus sapieniiam in-
qu33per byssum designaniur. Conjuiigetur vero tei telligere, dicenlte Saloriiohte: Lighwii viiwesl iis,qtii
post resurreclionem multo excelsius atque nobilius, apprehenderint eam ; el qui tenueril eam, bealtis"(Prov.
non jam per parles, sicut mbdo; sed tota simul in In;!_18).Poiestatem iu ligno vitae, id est, in sapientia
aelernum cum illo mansura, et sine fi.ne regnalura. habent sancii; qtiia quicuinque sapientiam possidet;
Igilur Joannes bis angelum adorare voluii; quia bi; G poiebs est ad omiiia viiia exstirpanda, ad lenlatiohes
nas conjuncliones Ecclesioecum Cbristb tei demon- daeraonum devinceudas, et ad temnia bOna opera
slravit. peragenda, sicul dieit Salomon : •Melior esl paliens
• (Yers. 10.) Et dixit mihi:Ne signaveris verba pro- viro forli, el qui doniinatur animo suo expttgnatore
phetim libri hujus; tempus eniin.prope esl. Signata urbiuin (Prov. xvi. 52). Tales ergo pterpoftas inlrant
estScriplura illis , a quibus nbn iiilelligilur. Praeci- in civitatem. per illain-videlicet porlam , quoe dicit
pitur igilur Joanni ne signet verba propheiiae libri in Evangelio; Ego sttin oslium--permesiquis introie-
hujus, id est, ne tacendo obscurilaies ejus abscon- rit, salvabilur; el ingredielur ,-et.egredietur, et pascua
dat, sed exponendo potius omnibus eam- scire vo- inveniel (Joan. x, 9). Possumus hoc et ;<dfuturum
lentlbus mauifestet; eo quoddies judicii, qui ih boc tempus referre; per lignum namque vitaa Chrisius
libro diversis modis describitur, prope sit, et ne- designaiur, ut sa_pej'am diximus. Sicut enim ex uno
cesse habeamus ut perieulum. qund immiiiet, corde slipite lignl multi rami prodeutit; ita et ex uno Chfi-
videamus, ne sicut fur iucautos occup.et et perdat. stb multiludo sanclorum. Quicunique ergo lavacris
Sed cur Joannes secundum praeceptum angelicum spiriialibus, id est,dbonis operibus ariimas suas
obscuritates libri hujus exponendo el describendo abluere non cessanl, poteslalem habebiint ih ligrio
manifesiare noluit; preesertim cum propler easdemi D vitae; quia-ejiis membra effecti per illummagna
obscufilates quidam in errorem el haeresim decide- polerunt : nam sicut ex uno stipite arboris omnis
rint -, dicenles Christum posl resurrectionem pei virtus ramorum procedit; ila etex uno Ghiislo om-
millte annorum spatiufn cum omnibus sanctis in; nis potestas sanctorunii Per poflam aiitehi ggg ci-
mundo carnalitor tesseregnaturum. Verurii qubd non vitatis possumus accipere misericordiarii -ei elemen-
feeit scribendbj credimus eum fecisse proedicando'. tiam Dei. Heee est pdrta; quoejus.is ajieriethf; et
(Yers. 11.) Qui nocel, noceat adliuc: el qui in sor- injuslis cluudetur; quia justos intra aulam paradisi
dibus esi; h sordescat adhuc : ei sanclvs sanctificelui misericordia divina recipiet : . a qna mjsericordia
a-Edil.,._Z detnus gloriath ei, el cwlera; continuc> a Edit. Gill., bbnis bperibus abluere; Rbm.,... se
ahgeltiih; Uiss. auteni, ul nos in texlu. 'dbltiefe; mss.,... uhihias siiaS dbluere. Ihfra vefo
h Eaedemedil., sordescaludhuc. Non prwcipiendo.; utraque edit., aperietur, quia juslos; mss. e contra-
ca_ter.iex mss.restituta sunti, rio, aperielur , el injuslis claudetur, elc.
c Rom, edil. sola,oili«s expieanL. E. quijustu. . e Edit. Gill., recipiet. Seqtjtituf: Ego Jejusg edit.
est, justificelur adhuc
' : et sanclus sanclificetur
' adhuc fiom., recipiel. Sequitur : Foris canes...-et facit men-
Ecce ; enio, etc. - ddcium. EgoJesus. Verum taritarii lacuiiam omnium
967 . AD QPERA SANCTI AMBROSHAPPENDIX. 9G8
impii alieni exislent. Ab hac porla faluae virgines A vilm gralis. Hoc superius (Ad cap. 12) exposilum
repellenlur, quae olcum charitatis in vasis suis non est.
habebunl (Malth. xxv, 12). (Vers. 18, 19.) Cpntestor omni audienli verba pro-
(Vers. 15.) Unde et sequilur : Foris canes, ct ve- phelim libri hujus : si quis apposuerit ad hmc, apponal
nefici, el impudici, el homicidm, el idolis servientes, Deus super illvm plagas scriptas in libro isio; et si
el omnis qui amat el facil mendacium. Pcr canes fal- quis diminuerh de verbis libri prophetimhttjus, aufe-
sos praedicatores possumus intelligere, de quibus ral Detts parlein ejus de libro vilm, et de civitate san-
dicil apostolus Paulus : Videle canes, videte malos cta, et de his qumscripta sunl in libro islo: Cum su-
operarios, videte concisionem (Phitip. m, 2); el pro- perius praccipiat angelus Joanni, dicens : Ne signa-
pheta : Canesmuti non valenteslalrare (Isai. LVI,10); veris verba propheliw libri hujus; quid est quod idem
el iterum : Canes impudenlissimi nescierunt suturila- Joannes in hoc loco malediclione lerribili daranat
lem, ipsi pastores ignoraverunt intelligentiam (Ibid., eos, qui ad scriplnram libri bujus aliqua addiderint;
11). De caeleris vitiis, qu_3bic conlinenlur, superius maxime cum in boc libro multa inveniantur, quce
diximus. Omnes ergo qui his vitiisfuerintsordidaii, secundum litteram inutilia et vana esse videbuntur;
ab illa beatitudine repellentur, et aeterna poena dam- nisi eis spirilalis ihtelligenlia adhibealur, per quae
nabuntur. ]_ intelligantur? Verum non deexpositoribus, sed de
(Vers. 16.) Ego Jesus misi angelum meuni lestifi- baereticis hoc dictum esse inlelligere debemus; ex-
cari vobis hwc in Ecclesiis. Ego sum radix et genus posiior namque nihil addit aut minuit: sed aut obscu-
David, slella splendida, etmalulina. David radix est rilales historiac exponendo manifestai, aul moralem,
universae stirpis suae; quia sicut ex una radice multi aul spiritaleni intelligeniiam derrionstral. Haereiicos
rami oriuntur, ita et ex uno David magna progenies ergo maledicil, qui in Scripluris divinis ad confir-
est exorta. Cum ergo David fuerit radix Christi, eo mandam haeresim suam quasdam falsaapponebant,
quod de stirpe ejus Christus fuerit exortus; quomodo et quaedam detrahebant, quseeoruni haeresi videban-
Chrislus radicem se dicit esse David? Cbristus igiluf esse contraria.i
tur et radix et filius.est David. Radix est David; (Vers. 20.) Dicil qui lesiimoniutnperhibel istorum :
quia ab ipso David est crealus, sicut fetcaeleri bomi- Etiam venio cilo , ainen. Veni, Domine h Jesu. Chri-
nes: Qliusest David; quia ex ejus progenie proces- stus dicit: Veniocito , Joannes pelil: Veni, Doinhte
sit secundum carnem. Qui etiam slellam matulinam Jesu; et nos adventum Christi mullis modis postu-
se vocat. Slella matulina, quam luciferum vocamus, lare debemus. Postulamus namque advenium ejus
recle Cliristus dicitur ;-quia sicut illa mane oriens in oraiione Dominica , quolidie dicenles : Advenial
splendorem suum per universum mundum spargit, ( \ regnumiuum (Matih. vi, 10), id est, lempus qtiod
ita et Chrislus veniens in mundum, universam mundi post resurreclionem fulurum est, in quo omnes san-
faciem illuminavit : qui non incongruenter lucifer cti cum Christo sine fine regnabunl. in peccalis ja-
vocatur; quia veniens in mundum, lucem secum de- cemus; necesse habemus ut paenitendo , plorando,
tulit, qua tenebras hujus mundi exstinxit. De hoc orandoâbstinendoêleemosynaslargiendoâdventum
lucifero Job loquitur dicens : Qui producii luciferum ejus deprecemur ;|ut ad nos miserieordiam suam
iti leinpore suo (Job. xxxviu, 32). Luciferum in tem- inipendendo redeai, a quibus malis nostris irrilatus
pore suo Deus Pater produxil, quando Filiura suum discesserat. In tenebris ignoranliae posili sumus.;
tempore constiluto ad redimendum genus humanum depreeandus est Dbminus, jilveniat, et lumine sa-
direxit. . . pientiae suae corda inpslra illuminel. Ab invisibilibus
g (Vers. 17.) a'El sponsus et sponsa dicunt: Veni. hostibus impugnamur; rogandus est Dominus, ut'
Sponsus et sponsa, id est, Christus et Ecclesia om- veniat, et ab eis jinvisibili potentia nos defendat.
nes homines per Scripluras et per praedicalores ad Visibiles hosles palimur, implorandus est Dominus;
percipienda preemia sempilerna quolidie invilant: ut veniens, patienliam et (olerantiam nobis in ad-
Et qui audit, dicat: Veni. Audiunt aulem non solum versis iribuat; ut non vincamur a malo, sedvinca-
illi qui divinas Scripturas intelligunt, -sed et illi qui I 1mus in bono malum. Sunt alii hostes inleriores, et
ea bona sciunt, per quaesalvari possunt. Mulli sunl multo deteriores, a quibus indesinenler debellaraur,
vero qui audiunt, id est, qui divina mandata didice- avaritia videlicet, gula , libido, invidia, ira, odiura,
runl : sed non.veniunt, quia ea opere implere ne- sttperbia, vana gloria, tumof menlis, despectio proxi-
gligunt. Qui igitur audit, necesse est ut veniat: et morum, bjasphemiae, et alii mulli, quos longum est
qui jam ccepit venire ad Deum per viam operum ponere. Isli sunt itaque hostes pessimi, qui ex nobis
bonorum, necesse babet ut et alios secum admo- prodeunt, et nobiscura moranlur, et jugiler nos de-
nendo pertrahat. Et qui silil, veniat; id est, quisilit bellant. Habenl autem et innumerabilia jacula ma-
vitam aeternam, ad eam per viam bonorum operum larum eogitationuni, quibus assidue nos vulnerant. .
venire se debere cognoscat: Qui vult, accipial aquam Si ergo interiores bostes. deessent; ° exteriores ho-
i
mss. reparat auctorilas'. Sed omnes mss. nobiseum faciunt. ..
a Gill. in textu : El sponsus et sponsa, id est, h Edit., Jesu Ghriste. Dicil: Venio cilb; melius
Christus; in margine, vel spirilus; Rom. vero ; Et mss. c
ut in contexlri.
spirilus et sponsa dicunl: Veni, id est, Christus, elc. Eaederiiedii.,: exteriores Iwslesnullo modo, nisi
969 . LIBER-DE POEMTENTIA. MONITUM. 970
stes nihtl nobis nocerc possent; isli sunl cnira Asermone profcratur : sciantque Dominum noslrum
proditores civitalis noslrae, el eUeriores Iiosles Jesum Chrislum sacramenta docliinee suaenon primo
nullo modo, nisi per istos, civitalem cordis noslri philosojiliis, sed piscaioribus 590 iradidi.se, ut pcr
possunt capere. Rogemus igilur Dominum ut veniat, piscatores veniret ad philosophos. Eienim ille qui
efistqs imnianissimos bosles in nobis fundiius a ex- dedit asinae sensatos sermones ad corrigendam pro-
slinguat, quia uisi exstinguanlur, nos salvi esse non phetae insipientiam (Num. xxn, 50), ipse milii ia-
possumus. digno et bmnijim hominum vilissimo intelligenliam -
(Yers. 21.) Gratia Domini noslri Jesu Christi sit libri hujus ex parte donare dignalus est. Ego aultein
cum omnibus vobis. Ainen. Sit et 589 nobiscum tractans apud me illud Salomonis : Sapientia abscon-
gratia Domini Jesu Christi, et del nobis arma virtu- dila, el lliesaurusinvisus,quw utililas in uirisqne (Eccli.
tum, qnibus munili, ipso duce atque signifero; et xx, 32) ? Simulque considerans grave mibi perieii-
ab inlerioribus liostibus, et ab exlerioribus defcn- lum imininerc, si parvissinuim ihesaurum , quem
damur; ut vitae aternae parlicipes esse mereamur : mihi omiiipolens Deus Iargiri dignalus est, tacendo
qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in •abscondereni: considerans' etlam non me esse ido-
saectila saeculorum. Ameh. neum ad docenda ea rjuae inlelligebam, eo quod
B nullus ihveniretur, qui niore discipuli, dignaretur
AUCTORIS ADMONITIO. verba insipientiae meae audire; definivi apud me,
h Quisquis nbmen aucioris scire desideras, litie- ut hanc
parvam scienliam, quam mihi divina mise-
ras expositionum in capiiibus sepiem Yisionum pri- ricordia contulit, qualicumque slylo prosequerer;
nias attende. Numerus qtiatuor vocalium quee dene talenlurn Doniini mei abscondens, cuni illo sefvo
sunt, si Graecas posueris , est LXXXI. Ecce quanta damnarer , qui abiens fodit in lerram , et abscondil
poiui hrevitate hunc librum conscripsi. Obsecro ati- pecuniam dotnini sui (Mailh. xxv, 18). El quia ido-
tem te, cui dedil Deus scieniiam litterarutn, et in neus non sum ad duplicandani. pecuniain Domini
cujus manibus hic liber ad legenduin devenerit; ut mei, trado eam numniulariis; ut ijise venieus, reci-
non jiropler foetidam ac rusiicissimam elocutionem piat quod suiim est cum usura. Te aulem.cui loqui
sermones hujus libri abjicias : sed imiiare poiius coepi, nummularium voeo; qnia sicul nummularius
illum, qui gemmam in sierqnilinio repertam lamdiii pecuniam incompositam suis superscrijjlionibusad-.
aqua nilida abluil, usque dum ad splendorem pri- ornat, ui apia sit ad Iucra peragenda : ita et lu hanc
slinum perveniret; iia et tu aqua sapieniiee tuae pecuniam Domini,quam tibicommiito, potens cs-
ablue imperiiiee meoe sordes, luisque pttlchris et lua sapienlia, tuisque comjiositis verbis adornare ;
composilis verbis sermones hujus libri necessarios C ut apla fiat ad iucra Doraini nostri Jesu Christi per-.
adorna, quatenus non jam a superbis lecioribus ficienda : scitoque te mercedem oplimam ab ipso
utilitas libri causa rusiicitaiis abjiciaiur. Seio enim esse recepturum, si hic liber, ut puto, Ecclesia;
quoll hoec mea impoliia djclaiio a multis scientia Dei necessarius , per induslriam tuam atque doctii-
lilterarum tumidis despuetur atque subsannabiiur. nam sordes diciionum amiseril, luisque verbis de .
eliam coriira me, cur ego idiota , el cciilibus exornatus, ulilior ad aedificulionem legen-
' Indignabuniur
nihil sciens, praesumpserirnsuper tanlae ob. euritalis i tium, sive audientium fuerit effectus. lioc tamen
Hbrum volumen Exposiliouis cudere. Qiiibtis respon- non permitio, utsensus liujus"libri in alios sensus
deo quia sicul lerrae sterili amplius proficit aspersio1 permutentur; nisi forte, quod absit, aliquid in co
stercoiis, quam alicujus metalli pretiosi; ita el in- quod conlrarium sit veritali, invenlalur : quod fun •
dociis liominibus plus proficit divina Scripiura me- ditus esse deleudum decerno, vel certe in mclius
diocriter prolaia , quam si philosophico aut poelico coramutandum.
per istos civilaiem, etc.; mss. vero, exleriores' hostesi superioribus ediiionibus: at eam e cunctis m.aiiu»'
nihil nvbis nocere, eic.
a Ita mss. Edit. autem , exstinguat, _et itlis exstin- scripiis, excepto Gemelicensi, cui fnlium unum aviil-
suni fuii, repra.sentaiiius. Yidesis quae de eadem
ctis, perducere digneiur ad gaudia vilm perpeluw. Se- praemisimus in Admonitione noslra ad istum li.
quilur: Gratia Domini, eic. brum.
h IsthaECaucloris admonilio praetermissa est in
SN EIBRUM DE PCENITENTIA MONITUM.
flunc librum de Pwnileniia e codice Sorbonicae biblioihecae in quo nomen Ambrosii tamquam aucloris
falso inscribitur, Gillotius primus edidit; sed ita tamen ui ei locum non iribuerct, nisi post Opera omnia
sancti Doctoris, et eiinidem suppositiiiuni esse validis admodum ralionibus demonsiraret. Ejus autem sunt
baec firmamenta, nimirum quod eloculio sit affeclata, et Ambrosianae prorsus dissimilis, quod eadem illa
asperior sit, et quibusdam verbis, quoe Africanura scriptorem rcferant, passim aspersa, quod Ambrosius
non nisi duorurh librorum de Pwnitentia abs se edilorum mentionem faciat^ quod hujus Aucior nullam fe-
cent Novatianorum, denique quod idem Auclor sibi Victori nomen fuisse in calce libri aperte prodat. Saiis
PATROL. XVII. 31
*
9/ft AB OPERA SANCTl AMBjlOSII APPENDIXJ 972
quidera erat ulliraum hqc momentum, ut hic traclalus ab Ambrosio alienus esse deciararelur, scd tit
c,ogno,-ealurquis ille Yictor, solum non sufficit, MemoratusGilloiius cum ex Geniiadio ac Triilhemio com-
pertuni haberet a Yietore Gartennee in Africa episcopo librum de Pwnilentia 1'uissecompositum, n.pn alii
Victori hunc tribuendum exisiimavit: quam sententiam, ulpote verilatis colore haud des.iilulani, poslmo-
duin amplexi sunl non pauci. Yeruni lamen opinio ista demum evanuit, pbstquam sag..eissimus,ille yele-
rum codicum indfigatpr. Sirmoiidus hancce, opellam Victofi Tunonensi etiaui in.Africa f.pjiiifici in nia.nu- -
scripto B. Marhe Remensis, et, in alio abbatiae Herivallensis ascriptam legii, quemadmodum Labbajus
testificalur. De codice quidem Ilerivallensi, quem non licuii npbis vidcre, nihil dicimus : at de Rcmensi,
ad quem hunc librum emendavinius , lubentissime Sirmondi lestipioi.iium no.stro proseqtiinmr. Hacc enim
ibi exslat inscriptio : Incipit liber sancti Victoris de Laps\s Tonensis epis)o'pi hisloriogrqphi; nam quod
Tonensis non Tunonensis ibidem scribilur , notario sine dubio imputandum esi: quod vero eiiam addilur
hisioriographi, illud inde esl, quod chronicon ab eodem elucubratum ad posieros transmissuni fuit.
' '
'•
'DE POENIT.ENTIA
LIBER OTXJS.
— et Dominus confessionis munus, si confiteniem

§89 CAPUT PRIMUM. Pcenitentia. officia Aecce
merita narralurus mihi.frator charissime, pnto non nonjinvolvil reatus : eicumsit nota divinis sensibus
verbis esse, sed factis opus. Res ehim salubris ao hominum conscienlia, mavuli lingua prodere, quod
necessaria non lam dicendaesi, quam docenda: quae non possunt occulia; eordis celare. Pceniteniia it..-.
totiim habeal insilum amariludinis actum, fructum quei esl, quae uno aclu diversa officia c-ongcmniat;
hinc enim publicai c-onfitenlem, inde con.essum re-
per-fert in effectudulcedinis ; et haeret faucibi.is.ciim
cordi imperlil salutare remedium. Poenileniia, iii- yoeat iniioeontem : hinc reatum nundinat, inde crl-
nien exetisatj liine objicit propius peccata peccanii,
quam, est prioris aevi damnatio , et in futuro prp?
missa correeiio : et velut in aliam viiam duci.iur inde jndiilgeiiijam eiigit po.nilcnii; ncc pcrjnittit,
usus vivendl, dum pia mens, ea quae sunt a tergp, Dominus puniri coii.essiim, qui :pQ_niieniemnoscit
non re.picil. Hanc non ila diclis doc.eo, sicut gcstis revocare damnaium.iQ niagnificum bonilaiis divinoe_
exerceo : et quamvis jusii pcrsona non competai, thesaurum! o singtil \re olemenlissinii judicis insli-
me tamen in initio mei sermonis accuso. Ilabet e.nim tutum! Ad hoc de r.is vjilt coiifessioiiis exsculpere
ut vocem, ut" noii inyeniat, quotl ullum iri debeat: et
justitiae pariem errali cauta confessio; quia licet,
lu doces, Dei sil pmiire comniissa , sentenliam lacum apud sseculi judices confessus mox dirigalurad
men cognitoris proevenil in liumililaie excrcita 'pp_- B pcenam, apud Dominum confitens slaiim pergit ad
nitentia; scripium estenim : Pwnilentibus ded.ilpar- veniam : nec boc ullis elicit de confilenle tormfinlis,
tem justitim, et corrogavil deficientes suslinere, et ctim patiens in semelipso officium-videaturexercere
deslinavit illos in sorlem veritatis (Eccl. xvn, 20). terroris. Lucra suut enim pii judicis gcniiius coiifi-.
-
Ageigilur, poenilens, propriai sccleraconfitere, paiide lenîs, et gaudium cpgnitoris est sinequaestione con-
Deo tuee iniquiiaiis arcana, denuda seereia pectoris fessio : acquiritur D.omino-,? qupd non punitur in
tui, et amove inlernee pravarieationis opercufum. servo; et multum confertur auctori, si dejiuiaius
Nota sunl Deo cuncta, quie in occulio fecisti: quae poenip, venia. condohelur. Cupit ejiim damnurii essc
si non dixerit lingua, non potest celare conscienlia. vinaicl-3, quod non yull perire clemeniioe: ncc opial
Frustra le latenli consolaiione deludis, et abscon- ukisci, qui parattts est g0j, misereri, ijiso de se
suro putas e.se ppsse, quod sine tesle comiiiiseris. per jirophetam dicenle : Nolo, tnorlein morientis,
Palet Deo omne quod elausum est, et iii apertq lu- quam ut reverlqlur, el jiivit (Ezech. xvui, 52). Qui-.
cet quidquid nox abslrnsae cogilationis inlenebrat. bns Sapieniia concinens-Salomonis : Detts, inquit,
Reum te tibi officio confessionis instiiue, causam mortem non fecil, nec iwlatur in perdilione vivorum
tuam in conspectu tuo, temetipso accusante, com- (Sap. i, 16). Judicisj ergo noslri clementia non oplat
pone : dicta iu te gpbseveritate senleniiam, f§^(| CJ'rep.5perire vitae, setj pe,rire sentepti.-: nec desiderat
antequam judicis senlias iractindiaiii: et ul nmlgeas ujorientis exiiium, ised iestinat. magis servare con-
niisericordiam, exerce prior in teipso censuram. fessum : Nolo , inqiiit, mortem morientis, sed ut re-
Crede mihi, tolum quo suspeclus es, fit illieo ve- verlalur, elvival. Eteceverus vitqe auctijr, qn.inon
niabile , cupi invenla fuerit in le hujusmodi jiceni- yujt morientis morjtem , sed lamenta i conversi": el
tudo justitiag, gcviplura dicente ; Pwniteniibus qutem vull se semper in riiiseraiione esse Jjeneficum; ne
cledil partem ju.slitiw, et corrogavii deficientes susli- justitia teneat judicatum.
nere, et deslindvit Hlos in sqrtem verUqtis. Exspectat CAPUT H. r^ Patiinum ergo in laorietile experiinr,
a Edit., quod non punitur infemq; ,ms,.Roin.,... inservo.

SIS - ~ DE POENITENTIALIBER UNOS. 974
aûi in uno perdilo non laetalur ; quia in donatore JLAn numquid Dpminus judicabilur, qui.dicit, ut cum
vitaejiecesseesi-ut ex morteveniateausa iristiiioe, peccatore judicetur? AbsiL Judicemur, inquii, tu
non qtiasi fexcorporalium sensuiira lege descendal, confltens, ego dimillens: lu offereris debila, egb
tjuod eunrin perdito ac morienle conlristal; cum in donando peccala: iu dicens iniquilates tuas, ego (e
aueloreincorpo.reononcadatonine, quod venil ecor- absbluta pieiatejrisiificans. Denique vide quod ste-
'
porfe: sed cuih ntillam capiat ex pejreuniis morie quitur : Dic tu prior, inquit, iniquilales luas; utjuslifi-
laefuiam, trisliliaeaciusin promplu est; ut sii mise- ceris (lsai. XLUI, 26), nbn ht coridemheris ; ut
ranlis affeclio, non dolenlis anxielas: h et decurrens maneatin le.proemliimeonvefsi, non confeSsi suppli-
ex pieiate -irisiitia, noii de pas.ione ulla cxterna cium ; ul judiciuhi lecum coiniietur "|usti, noh ncta
Jierpessio. Consequens ergo est ul doleal perditum, damnati. Et tuhc carebis cuhciis iniquilatibus iuis,
«jui.jgaudet invenium : et non laelelur ex morluo, cum adversum te.testis et accusalor exsliteris". Dic
qui gralulatur ex vivo. Hoc per par.ibolam Dominus tu, inquil, prior ihiquildles tuqs, ui juslificefis. Sed
iu Evaiigelio jnanifestat dicens : Gralulari autem el nriniqriid lamquam ignoraiis iifbvocat le, fraier, ut
gaudere te oppricl; quoniam fraler tuus morluus fuerat, confiiearis iniquiiates luas, qui scit aniequaih fiaiu?
el revixit: perieral, et inventus esl (Luc. xv, 32), el et lamquam nescius ex ie optai aiidifte, qui hecdum
ilerum: Sicerit, inquit, gaudiuin in cwlocoramPatre '.B natos sqlet ex proesciteniiajudicare ? Au_ nescis in
neslro et Angelisejus super.uno peccalore pwniientium ' utero sanclae Rebeccaegemiriuni parium uno lemjibre
agenle (Ibicl., 7). Unde per Esaiam prophetam conceptum, eodfemqueprogeiiifuhi; pf__scieniia.no-
Douiinus provpcai poenilentem, dieens : Ego sum qui tlone relulisse judicium disparium hieriiorum '?
deleo iniquitatcs tuas, et noii rememorabor : lu autem CAPUTIII. —Yult efgo te magis nosse quid agatur
noli oblivisci,el judicentur. Dic tu prior iniquitales luas, in fe, ut cuhi exponis niedicb viiitim thuni, necessa-
ut juslificeris ( isai.-XLHI, 25). Quid, oro, hacspon- rium tibi propinet ariiidotuhi; thhc enim potcris
sione jucundius ?quidpotesi hoc iiivilamenlo dulcius perfeclum coiisequi beheficiuni medicihae, si ribri
inveniri ? provocare judicem, dieere adversum se celes medico (uae vulnera eonscieniiae. Caaleruni
reum pro se, non ulpunial, sed ut absolvat: non qual.iter curanduseris, qui ea quaesurifin te absteonsa
ut animadvertat in confessuin. sed ut justificet a se non pandis ? Opinor enim, nisiinierpellfetur medicus,
ipso conviclum? Egp. autem non memorabor, lu hon curatur aegrblus. Exspeciat ergo diu sjbi bstendi
autem noli oblivisci; hoc est dicere : Non remanebit dploris tui causas, utmediclnaereiheditiin jam curaius
pcnes me niemoria facti lui, si tu proprii non obli- inieijigas ; quid enim medico defieatur, c jusia aesil-
viscaris errati: etdelebitur infainia.criminis tui, si matio.ne pensabi.s, si moibum luum in te anle cogno-
ejusre.cordalionecomp.ulsus,non cessesnieis auribus CI veris. Et ut pluribus te non teneani, confessio tua
confiieri. Yides.ergo Deumin flagiiia peeeaioris inlen- pcenitens medicina fest, ipsa te curat, ipsa te vivjficai;
lum, si nulluin pcenitentiaeexistai o.ficiunn: el immi- hec patitur vulnus tuum lenere putredinem, sed mox
neniem cervicibus rei iram- justi judicis, cui non utingemueris, superinducitainde nodabilem cicatri-
placueril gemitus cojifilentis : illa autem in oblivio- cem. Ilodie siquisquamlemorbuscorporalis afficiat,
riem ducere, quae tu non quheris publicare: et et sentias arlus tuos intestiho gravafi languore, aut
abolcri crimlnis nolanij ,si non vulneres silentio v.ulnus tuum inielligas labo et sorde putredinis can-
coirscieiiliam. Egosttmf.inquil-, qui deleo iniquilales cerare, stalim curris ad medicnm, quseris de arie
tuas, et nonrementorabor: in aulem noliablivisci. Nul- remediuni, excubas anle januam dormieinjs, et anie
lum volnit esseleinporisphncium, n.u!lum>inoment-i forfes ejus malutinus. salulator assislis; precibus
momentum,.quoinpectus _u;am-ii.repaloblivio pecca- orare, dona promiliere, riiunera offerre, et toium
thrunr: sed ut exsecreiis quae.antecomniiser.as, non patrimonium pro tua cupis saniiate prodere : et cum
ut pristinoruni obleciatioiieicapiaris'; etsiiin le nou plerumqtie imperitla eju.s aut gray.etnr languor, aut
ex- dfesiderio praeterilorum,. sedex doloris recor- -certe in Ionga l_,emporadifferaiur; nihilbminus lamen
da.ione suspifium. Casum tuum>semper anle oculos in obseryalione assidua- perseveras : et homo ab
proponas el lugeas, et.funer-a luajiiomeiu.s omnibus I I homine speras larda remedia, nec desperas adjulo-
plangas, mortuum.ie jugiter semias, morilurumque rium profuturuin, cum adhtic non sentias cor.robora.
siue diibiiulibne.cognoscas» HaecDoniinus nou impu- tionis effectum; et non-curris ad Deum luum gratuitum
labit adpoenam,: sed, detorquebitad gloriam : etila medicum, ad ullroheum pigmentarium,. qui in m-
memorabitur lui, ut obliviscatur eorum, quoe.ante randis animae tuae vaietudiulhtis nullum novit pati
inpeccatis:egisli,.praebitur.us tibi pr.o temporali luciu fasiidinm,,nec exspectat exsanitate tuapracmium,
ffi-i.rhaiaiqiie-in__nilaiSolaiia;-cumpeccatalita evase- sed magis desiderai proemio mimerare curatum. JEt
riht. i_jip'uuila.1i,pSQ dicenle-: Beati quinunc lugent, utique temporalis medicus boc g@g, solum curat,
'
quoniam ipsi consolabunlur. Tu aulem noli oblivisci, quodadcorpus attinet, ceelerumDeus animam sanat,
ek-judicemnr-(M'auii,v, S). Iiiitereajudieemur;- alt. quam peccata.convulneranl: etJlle profert ad prae-
a Codex Rem., quiin.vivq perdito. sabis. '
h Sic edit. efcSorb. mss.; Rem. vero, etdecurrens a Edit. et cod:. Sorih, inde hotcvilenv :
cicairicem;
expiala tristilia. melius eod. t\era:,.indenod'dbil'em cicairiceln.
.c Rem. cMex et Sorb., juxtawstimatiohem pen-
m , AD OPERA SANCfl AMBROSIIAPPENDIX. 97(5
sens profutura remedia, hic autem adhibet perpetuam j^ _, dalis impietas, el nihil de fralre se custodire aesti-
medicinam. Et lamen homo nec se ipsum polest; mans rudis adhuc et nova germanifas, praeceplis
juvare medicus, nisi subveneril Deus; nam incassumi cjus bono simplicitatis oblemperal. Gradiuntur uno
laborai plerumque astulia medicinae,si Deus oegroto i pariter comitaiu ambo germani, et parricida infaus-
vivendi teinpus noluerit prolongare. Quos nec sibi tus ad perficiendum hefarii sceleris cogitalum quasi
videbimus nonnumquam posse succtirrere, cum prae- locum elegit sine tesle. Quasi vero si sibi bominem
venli corporalibus vitiis fraudantur beneficiosospita- conscium non haberel, lalere aliquid Dei oculos
lis. Nullum ergo beneficium medicinee erit, quandoi potuisset: aut celare posset studio solitudinis, cum
medico ipsi medicina non subvenit. Nemo te, crede nihil obtutibus celetur Aucloris. At ubi infandi faci-
mihi, melitis reficit, quam qui feeit: nec alius jusii- noris arlifex primilivus aptum judicavit locum per-
ficat, nisi qui flagellat, et curat. Solus novil operis pelrandoflagiiio,insiliitinfurorem,etjiaiientissimum
sui sarcire rupluras, et limi nostri quassatam speciem fralrem ac minime repugnanlem, diabolo instigante,
in slauisprisiini substanliani reformare,ipso per pro- interfecit. Res quidem in effectu evidens erai, sed
phetam dicente : Sicul lutum figuli, sic -vos estis in quantum h Cain ratris fucrai, sine couscio admissa
manu mea (Jerem. xvm, 6). Neque hocipsum aliquo latebal. Et credebal crudelissiinus liominum sine
intervallo lemporis operatur: mox utdixeris vitium j•n tesie aditum crimini non faieri, eum ob hoc ipsum
tuum, illico imjiertit et adjulorium : impioranda sub- crinien aguosceret, quod occuliare cupiebat. Sed ecce
sidia et conferenda remedia nulluin propemodum rerum Dominus, cui quidquid absconsum putaiur,
tempus intervenil: hoc taiilumexsjiectai, ut fatearis; in prompiu est, et quem non poiest laiere quod in
mora non crit, ut saneris. Dic lu, inquil, prior iniqtti- cogilationum occuliis agiiur, Scriplura dicenle :
tales tuas, ut justificeris. Hoc per Ezechielem pro- Cogitatioliominis confiiebilurtibi ( Psal. txxv, tl);
phetam idem Spiritus repromitiit injuslis: Impiutr et iterura : Imperfectum meum viderunl oculi lui, el
quacumque die conversttsfueril ab injusiiiia, etjttsii- in libro luo omnesscfibenliir( Psal. cxxxvm, 16); et
tiam fecerit; ipsa die peribunt omttes'injuUiliwejus : ileruni: Scrutans corda el renesDeus (Psal. vn, 10).
in stta injusliiia qucim fecil, non morietttr (Ezech. Unde idem propliela David : Cogitationes, iiiquil,
XVIII,27); el aiibi: Cumconversusfueris, et ingemueris, mcasa longevidisli (Psal. cvxxviu, 2) , parricidam
tunc salvaberis (Isai. xxx? 15). voce iudignaiitis appellat. Et sciens ferocis facti
C.\PUT IV. — Sed forsitandicas : Non habeo con- atroeem sjiiriium quem gesserat, negaturuni; ut
scium, elnulli omnino manifesta sunt, quaecommisi. realum cumularet impii parricidae, siniulatse veluti
Quid ergo, si non habes conscium, sallem nescis quod admissiim luerat, ignorare. Et dixit, inqnit,
praescium Deum conscieniiae tuoe inevitabilem con- Q Dominusad Cain : Ubi esi Abel fraler iuus ? El dixil
scium? Et si facta lua nemo homiiuim novil, nempe Cttin: Nescio. numauid ' custns .frnlris- mei
- snm enn
„-
Deus facia tuaet adhuc futura praenoscil. Quid enim (Gen. iv, 9 ) ? 0 insaniam delesiabilem ! o audaciam
non videl, qui ubique el loium videi, ipso ad Job singularem! Fidus [negal, quod sine teste comnii-
dicenle: Quis putet aliquid me latere? Da mihi lo- seral: et credidit sine conscio crimen iiubiieari non
cum, in quo non sit Deus, a qui toius est occullus; . posse, c cum jpso jnegmio re.atum magis proderet
et eris in faclis tuis et tu, sicut arbitraris, occultus. conscienliae. Quid agis, Cain infelix? Nou habes ul-
Sed Deus ubique est, et lotus in toto est, ipso di- Iuin hominem leslem : ecce habes effusnra sangui-
cente : Cwlummihi sedes est, terra veroscabeltumpe- nem proditorera : ipse le publicat et acru-ai. Vox
dum meorum (Isai. LXVI,l); et: Cwlumel terram ejus adversum le inierpellat Aucloren., et facil cruor
egoimpleo ( Jeretn. ,xxm, 24). Unde et healissimus difTususinvidiam ; ne latentem praetereat ullio par-
propheta David : Quo ibo, inquit, o Spiritu tuo, et a ricidam. Quid, inquil, fecisli? Ecce vox sanguinis
facie tua quo fugiam ? Si ascendero in cwltttn, lu ibi fratris lui clainat adme delerra (Ibid., 10). Verum
es : si descenderoht inferos, tuibi venies. Si recepero ubi parricida sensii prodiium, quod pulabatbcctiltum,
pennas meas directas, ut inhabilemin novissimomaris; etsanguine lesle cbnviclus, fruslra finxisse contu-
elenimilluc manus ttta, Domine,deducet me, el conli- j) jv maces insidias; facinus confiletur: exoplat in se
nebitmedexlera tua (Psal. cxxxvm, 7 ei seq.). Frustra acrius diciari judicium, cum excusare non posset
.ergodieis non habere te conscium, cum audiasDeum conscienlia parricidium perpetraium. Sed differtur
- totum ubique, et per omnia majestatis suoeambilibne interim severior poena, ut lanti facinoris aiictorem
diffusura, cui sitnotumquidquid pulaturabsconsum. diulius trucidarel ltenta sentenlia, nec celeriiasirro-
Sednonhabeo, inquies.conscium. Hocreciedixisses, gati supplicii comjiendiummagis viderelur addicti:
siexemplumCainparricidarumprincipisnonhaberes. et fieret d poanali diuiurnilale Iongaevum,quod Ia-
Persuaserat ire secum in campum pio fralri parrici- trocinii moriendi extenuaret facinus parricidii. Quid
a Gill. et cod. Snrb., qui lotus est occullus, et eril aditum crimhti non fateri: edil. Rom. ex Gill. margi-
in fitclis tuis, ut tu arbitraris, occullus; in nianiiiie ne. adiium crimini non palere.
aiitem ereginneprioriso_-_!/-Kspiiiiii,/'oi'Mss_ oculus, c Rom. edil. ex iuargine Gill., cum ipsa negalio.
quam conj.cturam in -texium admisit Roin. edit. a Ita Rem. codex, ac Gill. in corpore, nisi quod
Nobis vero potior visa esl lectio Rem. ms. scribil longoevior: Jdeni vero in marg.,pwnadiutur-
h Edit., eamratus fuerat; Reni. codex, Cahtratus niittle longmvior, quodieniiludine moriendiwstimaret
fuerat ? Iufra vero ubi Gill. cum Rera. cod. etSorb., facinus parricidii ;:qua_ri lectionem Rom. edit. am-
977 DE POENITENTIALIBER UNUS. 978
ergo tibi super eo blandiris, quod non habeas con- A sione deleta est jam dicla sentenlia, et aversa immi-
scium ; ctim videas lestimonio sanguinis innocenlis nens • ira, ne inanis fieret confilens pceniienlia.
Cain fuisse convictnmjiariier, et punilum? Pendebatsupermiseram civilalem coelitusj'amvihrala
CAPCT V. — Sed eonscium, inquies, non habeo, senlentia, el animadversionis diviuaesecuris cervici-
qui mea facla divulget. Rogo, dicas mihi, si non bus infelicium perurgebat. Jam productus fuerat ccc-
habes conscium,non habesconscientiae lestimonium ? lestis gladitts e vagina, et in ultione perpetratorum
aut le i|isum potes effugere, et con.cieiiliam decli- . criminum vehemens ira fervebat. Vox prseconis inie-
nare? fr>n->cientiam, inquam, apud quamnon moriiur ritum popnlis rninitahatur, et denuntiabat cunclis
.omnequodgerimiis. quaenosin faclis noslris accusat proximum periluris prophetae clamor exilium": Post
et judicat: quae cum non habcat loquendi usum, tridtttim, inqiiit, el Ninive civitasstibverlelur.Heuquid
nescit tamen lenere silentium. Potest conscius morte de Deo exigilis scelera, quid peccata niercamini?
subduci, polest tibi ad tempus,a prodesse testis Ipsam Dei noslri clementissimam pra.veiiistis pieta-
absenlia : haeclecum semper esi, et sine te non est: tem, de quo lampropinquam etante-iemjius exegislis
haeret peclori, nec umquam le deseril; et velut 593 uliionem. Yidere iiaque mihi vidcor quania miseros
quaedampedissequa nullo abs te teniporisinlervatlo arctabal angustia, el qualis perslrinxerai in tremore
discedit: tenei le reum, et in sna semper dilione B necessitas. Consiliura nieins amiserat, reinedttim
caplivum.Siquando menlem luamleeiiorsecuiidarum desperatio non habebat; ita enim fueral temporis
rerum acitis avocarit, el -sensus luos coeperil facli pra_cipita.aceleriias, ut ne spaliis quidem aitribula
delectatione iucundilas ; subiio le illa siinuilat, ilia diram suspicioneni criminis relaxaret. Post tridunm,
meduUitus pulsat el inlerpellal sensuni, inlerrumpit inquil, Ninive civitas sttbvertetur (Jonw m, i ). Et
gaiidiiiin, ettotani pecloris regionem mcestissuspiriis quaeiiam fuiura- erat illa snbversio, quae indicitur
inquietat: et quasi vulueraia opprobrio lenealur, perituris?Noii utique liostilenisignificabat incursum,
non invenitur homini remedium, quo cureluv; seinper non armorum slrc|hlum nec clangorem terribilem
enim offemlitur, cum alius casiigaiur, et in alieno buceiiiarum; tjuibus forsilan poterant resisienlium
vulnere priinb ipsa percutilur. Deinde vis nosse c obviare lulamina, atilpraeliis promulgaiis pariium
quanta sii severilas conscientioe'?Pntesi tibi conscius conferricerianien.autfugae proesidiissortemprojicere
auro eorrumpi, potest pecunia comparari: conscientia cajitivornm : sed divinoe indignalionis et vindictee
nihil corruptionis adriiillit, manei iulegrum ejustesii- cceleslis inleriius proedicattir, ctii pimiendus nec fuga
moi.ium lota fidei firmitaie vallaium. Quin etiam subdiiciiur, nec bellicisartibusdefendendictiradatur.
adversus conscium coiiduciiurpalrqcinium, etdefen- Quis cniin possel irrogalum exiiium dcclinare, quod
sionis ingeuio argiimenia versutiau conquiruniur, et iJ eetlieriiis fragor incipiebal effundere ?
tesiimonii veritas loquelaeinipudenliscalliditate per- . CAPUT VI, — Al ecce miseros non descrit in
verlilur : judex quoque rediuiitur,. ut facii qualitas pavore consilium , et invenit remedium ex periculo
excuselur. Vacant haec oiniiia, h ubi inlerest con- desperatio. Ad se i|>sos rcdeunles conscienlias suas
seientia : et cum homo moriatur, con.cieiitia cerle vice judicantis inierroganl, currunt ad propngnacu-
non moiitur, quaepost moriem corporis in anima lum poenitenlioe,el confessionis scuto oppositodecli-
judicalur. Et putas prbdesse tibi le non habere con- nant sagittara. Itur ab ouinibus in curationem crimi-
sciuni cutn conscieniiaequolidianura sentias perpte- ntim fatendortim, et in salisfactionis oflicium expo-
tuumque judicium? Sed plaue eum non comitabiiur sita morti turba conspirai. lndiciinl sibi nece.safium
ultio divina, quem propria ju.dicaverit cbnscientia; perituri jejuniiim, in ipsis corporibus animas bumi-
vacetenim ibijiecesse est poiesias judicis; nbi con- litatis flagello castigant: induunl pro vesle cilicium,
scius sibi reusadversum se testis et accusator exsli- etpro unguenlis cinere se aspergunt, ac prosiraii
terii. Nam proculdubio geininabiiur eausa peccati, si humo pulverem lambnnt. Mortem suam lacrymis
contumax conscientia facia sua noluerit cqnfiteri ; funerant, et vitam plangimoniis prosequuntur : rea-
lunc enim ex peccalore fil impius, qui in peccatis tum suum gemiiibus pubiicant, et actuum suorum
suis fatendis exstiterit induratus; ut el flagitiaper- . B pandunt arcana facinora. Omnis aetasel sexus indis-
slringat digna sentenlia, et contumaciaepcenas luat crele lugubribus se aptat officiis: deposilus omnis
pervicax conscieniia. Frangitur cnim commotio ju- culius, dejectus ornatus : sed plane illae sordes cor-
dicis, ubi pcenitudinis et severitatis enixa districiio poris ornamenia fuerunt prenitentiae, et virtus habi-
confessionis oppugnatione leniiur : depromplum in- ludinis summum fuit decus confessionis. Ntegata
dignaiione judicium saiisfacilone percelliiur, et quoque sunl ipsis alimema lactentibus, et aetas
coinminantisinieniio oralionis humillimaeverecundia necdum propriis peccatis infecta, onera suslinuit
temperalur. ilocex Ninivilis addisce; quorum confes- aliena. Cibum suum mulum pecus esurivit, et na-
plexa, extenuareilamen reiinuit. in margine aulem idem admonet videri deesse ver-
a Mss.Sorb. etGill., pfodessetestis conscienlia.Nec bum , condeinnat; cujus lamen loco Rom. edit. po-
reclttm superest; in marg. aulem, prodesse. Testis suil vulnerat. Nos porro cod. Rem. soculi sumus.
conscientiaet tecum semper est; Rom, ediu, prodesse c Edit. Gill. ac Rom., obviareagmina : Gill. auiem
tesiis. Cunsciemiavero tecum semper esl. Sed locum in marg. ac mss. Rem. et Sorb. in corp., obviare
optime restiiuil Rem. codtex. tutamina.
h Edit. Gtll, vM consckniia . et eum homo; etCJ;
"
979" AD OPERA SASCTI AMBROSHAPPENDIXJ 980
furalia pabnla brufum animal- non aecepit. Unus A confessus, et pmiita -esl in scelere eontumacia, quia
audiebatur per moenia eivitalis ejulatus disparium inlerr.igationeni nnnisubsecuta esi confitens pceui-
naturarum, et per omnia lecta urbis flebilia reso- tentia. Libet igitur pedeientim bic illius vindictae
liabant lamenia plangeniium-; et ut semel dixerim , seplempliceni aperire raiionem, et quasnam eausa
terra mugitus confi-eniiuiii'.stistinebai, sed et astra coegerit tam duram coacervari senteniiam, eviden-
ipsa voee pceniientiae personabant. Impletum est lis rei probaiione monslrare; ne enbrmiiate vindi-
quod scriptum est : Oralio humiliantis se nubes pene- ctae paleat ad suspicionem ii.jusliiise via calumniae:
travit (Eccl. xxv, 31). Denique sic placavit offenstim quamquam novi seeicris invenlum vehemens de-
Deum, sic milem fecit rigidum, sic detnulsit iratum, beat comitari supplicium, quod longioribus esset
et mticrotiem ultionis in lecha rccondidil: quia con- posieris in exempliim. Errat enim , qui pulal uno
scientiade se judicium j'udicavii. Eripuit reos poenoe teneri crimine parricidam , ciim cjhsmodi sceleris
confessio, et vindictaajam deditos ppenilentia sibimet tesiimonio constipalb siul omnia facinora; audio
vindicavit. Daletum est stalim condemnationis elo- eiiim Dominum dixisse: Diliges DominumDevmluum
gium lacrymis confiieiilium, el absolvii obnoxios ex tolo corde tuo, el ex lola virltiie tua: el dtligespro-
poenae astipulalio confessa de crimine. Vidit pius ximum luum lamquam te ipsum (Matth. xxu, 37«.
Detis tulisse" in sc judicium poenitente.s, et errata B seqA; unde in his duobus mandaiis tota Lex pen-
sueecoitscientije ea astipulalione damnaules coniinuo del !et projibetae. Cum ergo duobus bis praeceplis
donavit veniaa, quos destinaverat poeiiee, el illieo pendeat omne quod Lcgis est, videamque Cain
pepercii afflictis, ut exempti supplicio lucra fierent necDeum dilexisse, cujus primum fabricam viola-
pielaljs. Probatum est testimonium propheiia., qnod vit j: et germ.inum ]vehenienler odisse, quem in-
iu superioribus paulo ante disposuimus: Ego sum qui siinclu imjiielaiis occidit: apparet illtim adiiuc mu^
deleo iniqititates luas, et npn rememorabor: tu aulem nus solvisse vindietaj, in cujus facio cuncla inve-
noli oblivisci, et judicemur (Isai. XLII,25). Dictti, -niuplur crimina convenire. Etjureinillo exertum
inquil, prior iniquilaies luas, uljusiificeris; etilerum: sepiiforme supplicium, in qtto universa lenebant
"Cumconversns fueris, et ingeniueris; lunc salvaberis sceleraprincipatumJEi tamen specialiter sejiteni in
(Isai. xxx, 15); eliterum : Converliminiad Dominum illo depreiiendi) flagiiia, quibus singulis singnla sunt
Deum veslrum; quia misericors el pius est, paliens el deputaia tormenla; primum enim crimen esl, quia
mullw misericordiw, ei qui senlenlias flectat adversum- nun recte divisit;hoc est , de priiuilivis lorrae
maliiias irrogafas (Joel. n, 12). Unde et beatissi- fructibus pvimo comedit, antequaiii obtulii t secun-
mus David : Peccaium, inquit, metim ego scivi, el dum est, quia cuni :niuneri.s sui dignum videretur
iniquitaiem meam non cooperui. §@_J,Dixi, cqnfuebor C accepisse repudiumj, coiitumacem concepit spiri-
adversum me injusliliam meam Domino, et tu remi- tum ; el cum nulla rfejeclaeoblationis culpa pii fra-
sisli iniquitalem peccali tnei {Psal. xxxi, 6); etite- trisjexisteret, quasi vindicandum se infausins cre-
rir.n : Qnia iniqiiitatem meam ego scio , el peccatum didit de Auctore, si pro hoc fratrfem Deo probatum
meum corttmme esl semper (Psal. t, S). Vides ergo videretur occidere: tertium crimen est, quod in-
quolidiano in se peccanti opus esse jtidicio , a. quo vidi-3 felle suffectus j et livoris iimariiudiue venena-
cum nudalur conscientia , operitur ; et cum publi- tusj innocentissimuni zelavit (ruculenla animosiiat^
caiur, operitur. Et licei noturii sit Deo omne quod germanum: quarlura est, quod dolo fefeilit obse-
gerimus, nec oceultetur sensibus ejus , anlequam cundantem sibi, utl pariter comitarentur in carii-
fiat; mavult tamen cordis tui nudare secretum, et pum, quo jnstus initiaret sub ovis simplicitate
facinora prodere conscientiae, ut indulgenlioe sua_ maijlyrium , parricidio terram macularcl injustus :
dono operiat turpitudinis niidilalem. Quomodo vttlt quintum est, quod fratrem nefarius crudelitalis
spolialuin venia dimiltere confilenlera ? De talibus auctor occidit : sextrim, quod eum scelus perfice-
Propbeta beatissimus cecinit dicens: Beati quorum ret, insuper el negavit, et putavil Deum alieujus
remissw sunt iniquitates", et quorum tecta sunt peccata facti ignarum , quem conscienliae suae secretum
(PsaLxxxi, 1). Quamqiiam hoc evidentius pertinet D mnltasse persenserat; eum competens rclulisset in
ad renatos, quorum et iniquilates el crimina bap- oblaiionis suae reprbbatjone repudium : septimum
_ismpoperiuniurettcguntur;fideIenjenimveni---oeum crimen est, quod post mortem se non credidit pro-
tenet iioninfida cpnfessio, etin tuio esi pcenitens condilus, parricidio pujiiri, cum ob infamiam crimihis
scientia, si judulgenlioe-remissioneni non dubitet. publicaii ad praasens tempus sese pnslulavii oeeidi.
CAPUT VII.—At e conlrario peccali cumulus eti- Merilo ergo in Cain septuplum vindicatum est, in quo
gitur, si quod admittitur, id negatur: quod in facto toiidem praerogala sunt lormenia, quot crimina. Cui
Cain supra raemoravimus, qui dum putavit Auctori laniae inflictae sunt plagaj, quantae numerantiir et
suo fadnus abnegar-e, se ipsum poene. non es{ remis- causae; ut nec juslijiaj rppdiini ulliqnis.excederet,
sus eximere; ut conscieniia in faeii sui atrooiiale necnumerum criminum vindicla cpnipetens preetef-
pijbUcum frustraret ei ex negalione fruQtiim pceni- iret. Quod ideirco iierum posui , ne insinuatae ex-
t.entiee..Negansenfm esl conyictus, nqn ex voluntate posilionis praeleriret occasiq.
a Ita codex Rem.; edit. vero Gill., quo cum con- turalin Rora. edit. textum admissa fuil: ab.cst au-
scientictoperitur; in-marg., forle aperilur; quosconjec- tem etiam ab illa tSrindatur;
981 DE POENITENTIALlBER UNUS. . 982
~
CAPUT"VIII.— Jamdiu me a jiroposito incboaii A caium tuiim (II Reg. xli, .5). Implelhm tesl il.tid,
operis senilo deviasse, et in aliam delorsisse par- quod iri psalmo caniavil dicens : Peccdttim metiin
tem cursum celerefn dictionis: sed facilis esl ad scivi, e't iniquitatem meamnon cooperui.Dixi, foitfi-
omissa recursio, et ciio rftpelilur trahies declinaiae tebbr adversum me injuslilimn meain Domhio, el tu
materia., cum a finibus fejus interjectae probalionis remisfsli iniquilalempeccaiiinci (Psal. ijxxi, 6).
"uon exorbilai aigiimentum. Peccalum ergb, inquit, ' CAPUTii. —Aliiid quoque in sanclo David poeni-
meum'scivi, et iniquiiaiem meam nbn coopertii. Dixi, tentiaeaperiamus exemplum; ila eilim rex bie egre-
'confilebor adversumme injiistiliatn meam Bdmino, el gius a vilae iinitabilis instiluio>, divinis Se cullibus
tu remisisii iniquiialempeccati mei ( Psal. xxxi, 8); fideli serviiio mancipSverat; ut reliuqueret nobis
el iterum : Quia iniquilatem meain-cgo scio, ei pec- suortim mortim non cxeinpla, sed morinmfenta.Con-
calutn tneum coram me est setnper (Psal. L, §). Hoc tra inlerdiclum.namque populuin numcrari manda-
iion solumveibis docuil, sed elfactis implevit; quia verat, et voluferat nosse cuiicli exercitus quantiia-
non sufficitad consuminationem sapienliae spirilalis (em. Obsecundatum est voluiitati regali, et renun-
vcrbis praeferre virlutem, nisi docllina ornelur ex tiata esl toiius agminis dinumeraia cOlleclio, atque
rebus ; luncenim deiiium tribuiuir compelens aucto- inclyle ccepitscire, quod nocuil : felicilatem suam
riias magisierio, si proprio innitilur exehijdo. Dfe-•Bpopularibtts exlulilincremeiilis, et Iucra huiliiplicati
nique Dominus in Evangelio : Qtti fecerit, inquil, exercitus irtler jirincipalia gaudia numcfavit. Moxad
et sic docueril, maximus vocubitttr in regno cwlorum eum aliiis prophela dirigitur, et noii ei, tit primo
(Matl. v, 19); tii etfacto doclrina firmelur, et 1'aclo- actum est, subiiliiferpeccati causa praclendilhr : sed
rum fides ex docirina accipial lesiimoiiium. Aiio- jani pro faclo h prbpfiiiiiuf pcenalis telectio : Et fac-
"quin noh feril nixis vifibus ftindala dotelriha , quite ium est-verbum Dbiiiitii lid Gttd prophetatii* dicenh:
verborum phaleris gloria viriuiis abiitiiur; eril eriihi Vade ad David, ei loquere: Ifmc dicit Dominus, iria
facundiaelocuples lingua,non erit plena dperum-di- ego lollo in ie;-elic)etibi unum ex ipsis, el faciatn tibi.
vitiis conscienlia , el jjrivabilur inerilo Suo, qui pri- Et venii Gad ad David, et.nunlidvil _i, dicens: Eiige
vilegio fruiitir alieno. Videamus ergo quid gesscrit, libi quid fieri velis e"Iribus, sive famem triennio siiper
qui isla caniavit. Uuo igiiur tempore duo fegi pec- lerram, aui tribus mensibusfugefe te~a facie inimico-
caia siibrepserant, et pellexerat principem in faci- rutn tuormh, ul ipsi persequanturte, aul tribus diebuS
noris perpeiraiionem regni Iiccnlia ; cuhi e.iiiii viilt fieri mortemhi lerra; et nunc scitb, et vide quid re-
adulierium cooperire crimeii incidit homicidii. Per- spbtideamei qui misil dd te verbum(II Reg. xkiv, 11
fecit lamen utrumque noh violenda rtegiisleinhiafis, _. seq.). Quaenaniergo est nunc in animo ejus ver-
nee ambitione polestatis; quia licet de incesfi licch-' G sata pugna- consilii? Qha_ cogilationis fuil in elec1-
tia descenderet adulierittm, lariien iion ex odio fue- tione Uirbaiio? Hinc inimicortim melus,>hjnc fariiis
rai homicidium perpetfatuin. Miltilur ergo a Doniino vastiias,-inde divitioeanimadversionisplaga terrebat;
prophela, qui apt:d eum causas adUltetii et eaedem Nihil liorurn veilet incidere, sed offensa nbn poterat
peroraret oceisi, et sub quodam colore compositee intilia remanere. Iiiter ipsas tanluni eleclionis an-
faliulaeeliceret de nesciente judiciurii. Sed ubi pro- gustias, curii utriusque periculi vallaretuf articulo ;
pheta quod proposucral, exjilicuii, feft ille coinmo- praeeedeniis vcniaedoctiis exemplo, acrius eligitc in
'tus iridesignaiam in se sub veritale sentehtiam, et ipsa volutaiip-ie supplicium, el conlulit se sid majo-
diseeplaior jgnarus in se ijisum exerit ullionem. fem pcenain, uf posset pftivofearecltementiam.Lte--
Porro ubi praeventuscogriifor, proprio stevidit per- niiur enim rigor jusiitia., cum de niiseraliohe pfa_-
stiingi 5S5 judicio, et reum se sihi examinaiof sumilur, et apud clenieiilissimum judicem primS
justissimus apjirobavil, nec poenam sensit vitarte pietatis eausa iraclatur; qui enini efrata tebnfiltentibus
posse judieii, in quo judex ijise detinebatur condi- doiial, perVicaces iioii dfe volunlate condeinnali Et
liorie damnati; arripit saluberrimum in tanla rerum ideo ftexisie devoiuscum deliberationis fluctuai lem*
. nccessiiate consilium: ei cum non jtossel-ad jusli- pestaie, nou diinisit anchoram po3niteniia?;-etfidti_de
"tiamjudicii provocare, confugit ad secretarinm pce- *^ pielale lerreniis, magnifitdinemnon contemplaliiSes£
nitentiae.Peccalum suuiii_proditu'mscivit, et iniqtii- uliionis : El dixit, iriquit, David ad Gdd-sAhtjUsiid:
talem stiam nulla liegalionis nube eontexit : dixii mihi valde hi iis ttibks, sed tiielius milii inbidefe iit
adversum se prolinus testiinoniuni, telvoce confes- manus Domitti; quia magna esl misericbfdia ejiis
sionis eniissa , siaiim adeplus est veniam peccaio- valde, qudm in manus hoininttmincidatn (Ibid., \&)i
rinn : Peccavieriim, inquii hic, Doinino. At illtepro- Sequitur illico a vindicla consehsum, et elccliontenV
plieta non interposuit absoiuiionis moras, non effec- placabilem placabilis poeria coriiltatnf : fit. sifages
tum distulit rfemiiiendi: repentcut manifestalus reus innumera pertemplofum', et muhiludo populi angte-
confessioneindedit, indulgentiani criminum ex Dei lici perctisMbne' macialu7,. Percdtitinlur scptua-
volunlate deprompsit dicens : Dominus abslhlit pec- ginla riiillia de exercilu, tel acerbihs pernrgtebat
a Edil. ei Sorb. ms., vilwimilabilisinslitutor; me- c Ita codex Rem. edit. vero, in ipsa voluniatc sup-
Jius Rem. cod., ut in textu. plicium. Minus concinne.
b Codex Rem. et Sorb., punitur pwnalisetectio; d Edit. et ms. Sorb.-, vindicta confessum; codex
'
meliusedit., proponitur, elc. Rem., vindicla consensum. . ,.
9S5 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIX. . QU
dulcem animui-p miserabilis ruina c.aslrorurn : ob- Aenim castigalus filiusrecipitur in affectum , admoni-
jicit se auctorem facti telo snpjilicii, et induii con- tum |euni eonslal ad salisfactionis offieium, non pu-
tra saevientemjusti.iae machaeramconfessionis lori- nitum : nec odii videlur esse correciio , sfedamoiis;
cam, puniendum se niagis instans inter puniios ex- eum reverso idenlideni posi flagelltim non negantur
clamal, et oplat-in se derivari senlentiam, ut jura Ipietatis.Dcniijue audi Doininum per prophetam
possil a populo revoeare fracturam. Ecce sum ego, increpanlem luijusmpdi verbere fornicariani, ei pro-
inquit, ego pastor peccavi, et ego male feci : grex brosisdediiam, inquinatamque coniagiis voluissesibi
autem hic quid fecit? In me maiium tuam converte,et ' jure conversioiiis adsciscere : El dixi, inquit,"post-
domum pairis mei (II Reg. xxiv, 17). Ecce saiisfaclio- guam fornicata es hmc omnia, ad me reverlere; et non
nis officio poenapercellitur, el in armis confessionis es reversa incomposild Juda (Jerem. m, 7). Quod
Indignaiio propugnalur; utnec in eum ullerius vin- idem Dominusin Evangelio manife.stai, cum indura-
dicla procederel, et erga poptilum quassatio ccelitus los iricrepai dicens : 'Hierusatem,Hierusdlem, qumin-
effusa quiescerei. Uno actu poeniienlioeet sibi mer- terficis propltelas, et ilapidas missos ad te;.quolies
catus esl pieiaiem, et a populo suspendit protinus volui congregare filios tuos, sicut gallina cougregat
~
ullioneni, ut merito ven.ioecondonalus cantaverit pullos sttos sub alas \stias, et nolitisii (Mallji. xxui,
dicens : Dixi, confiiebor adversum me iniquiialem B 37)? Ultimum, crede^,vilee nosirae actum Dominus
meam Domino, el tu remisisti impietalempeccati mei exspecial, ei in qno nbs exitus linalis inveneril, in
(Psal. xxxi, 5); quia cum assisleret sub despera- eo jtidicabil; si scilicel multiplicibus septus erraiis,
tione convicii, dignus reputari meruii expiari. Sed circumvolvent supra cajml iuuni umbrae faeinorum,"
.preniit te luorum enormitas peccalorura; el eorum oeulos tuos scelerurri caligo pernubilet, el peccali
ditione caplivus, in coelumoculos non audes atlol- jugum tuam cervicem incurvet, aique ihlra con-
lere. Probo quidem conscieniiae melum, non laudo • scientiae penetrale flagiiiorum probrum subinde vul-
consilium : sed malo te super indulgenliae consecu- nus exulceret: si animam luam non in desperalionis
tione suspeclum, non de salulis reparaiione penilus projeceris vililaleni, jcum unum cireumeordialis se-
desperatum. creti, effuderis in confessione sermonem, non nega-
CAPUT X. — Tenet enim quaindam confessionis bil remedium venioe, qui venit animas salvare, non
partem supplicandi confusio, quae suorum conscia perdere; quianon vull mortem morieniis, conversum
peccatorum non de Aucioris remissione dubilat, sed proctil dubio suadetad viiam-, ipso Domino dicenle :
de magniludine sui sceleris erubeseit, reatum enim Filius liotninisnonvenitanimas homhium perdere, sed
agnovisse confessionis initium est, et proximum fit salvare (Luc. ixc, S6);|ei iierum : Venil enim Filius
venia., quod stimulat pceniiudo. Sed retro agit me C homihis quwrere, et salvare quod perieral (Luc. xix,
meorum, inquies, abundantia peccalorum. Quin im- 10). Nisi quia jjraepoleniem iacis diabolum, si puias
roo tanto magis insistendura est confessionis officio, quia de faucibus ejus Dominus non potest eruere
quanto peccatorum sarciuis es oneratus; ut quod capiivatum : aui quemadmoduni ille vigilat semper
per amiciliam non es diguus exigere, per impu- ut perdat, non iia saiagit Dominusut acquirat.
denliam valeas obtinere. Audis enim in Evangelio CAPUTXI.-— In hac igitur te veluli preesenlis
Dominumdixisse quia, cui pusillum dhnitlitur, tninus loci fiducia ultima confessio latronis inducai, et
diligil (Luc. vn, 47). Deindeinipitim facis Deum.si sjjeni maximam tribuat novissima desperatis non
putas eum repudiare eonversum, a el aflfeciumne- desperantis incruce coiifessio.-Onineigiiuf vilassuae
gare redeunii, a quo scias perdilos affectu commi- aclum ille latrociniis eruentaverat, et egcral semper
seraiionis inquiri. Hoc Aposlolus probat diccns : Et in soeculodiabolicaeferitatis armigerum, numquam
si nos infideles exstilerimus, ipse fidelis perseverabit, Dei meminerat, nulla Legis audierat mandala.aut
negare se ipsum non potesl (l Tim. n, 12). An nescis cene si audierai, proclivior ad facinora non cura-
novies tenlatum in eremo Doniinumdistulisse vin- bat, tolani spem in desperalione versabat, el exer-
diclam, nec ipsa decima tentalionis vice h damnare: cebat crudelitalem moi e sceleralorum saiellilum; ob
potuisse duriliam, si preeteritis novem culpis, egisset, D hoc namque damnatus' in cruce, el cnm ipsis crimi-
populus pcenilentiam, ipso dicenle : Eccejain decies nibus suis affixus ligrio pendebat. Tandem perditus
exacerbant me in deserto hoc (Nwn. xiv, 27)? Lege resipuil, et in ipso sppplicio consliiulus, njagnum
libruin Judicum, el invenies innumeris vicibus filios sibi mercatus est ex mbrle compendium; Deum enim
Israel coram Dominofecisse maligua, et iraditos in- cum quo pendebat, aguovit: judicem futurtim cui
cursibus nationum: sed iterura conversum populum adhaefebat, intremuit: conscientia. suoecrimina pu-
per eleclos duces de capiivitaiibusvariis liberatum, i blicavil, baplismura sanguinis perfusione prolinus
nec vindicari poiuisse commissa, si toties facium acquisivit, et cum Dominoin paradisum purpuralus
sequerelur competens pceniteniia; 50g quia licet- confessor iniravit. Haecvera consultalio poenilentiee,
pceualis correciio non deesset, non erattamen c perhoc preecipuumpragmaiictim confitendi, si FiliumDei
dilionis abscissio, sed conversionis oratie. Cumi quem non ignoras auctorem, credas et judicem, ipso
a Rom. edit. sola, el effeclumnegare redeunti. i
e Ita-codex Rem.; edit.
h Edil. et cod. Sorb., damnare pqtuissej si de prw- Nbn satis recteJ vero, proditionis abscissioi
!
.«•..._• cbdex. ftem. ut in comexii!; i
985 DE POENITENTIA LIBER UNUS. . 9S6
dicente : Pater neminem judicat, sed omne judicium A mendici. Etsi mundani negotiatorisincc cura est, ut
dedit Filio (Joan. v, 22); etadspem saluiis perpetuae plerumque posl naufragii jacluram non desperet
capessendam non proesenli vitoe consulere , sed de proelerila sua damna induslrioe emolumenlo .arciri:
fuluro judicio cogitare. Primo enim in conspeciu ju- nec exspoliatus incursibus detegi suam palilur nudi-
dicis se sedamnatus exposuit, et confe.sus de cri- talem , sed studet ny>gise parvo concrescere, h et
miiiibus suis, implevil officium poeniientis : deinde spebus duhiis aucupatur poiiora lucra , peccato le-
cum cmcis cerneret pcenam, intellexitjudicium affixo nociiianle, conquirere; quanio magis libi animae
comnuine esse, noncansam; Deum tamen lunccre- tueedamna cogiianda sunt, et in vestigio reparanda
didit, qu.tndo eum Judeca peninaciier abnegavh: et perditio, iu qua fiuurae spei c damna numerantur,
fuluri non immemor in cruce judicii, niemoriam sui et vitoe perpeiuae inleliciier qua>slusamitlilur!
comniendabaljudicio regnaturi. Hoc Evangelium ma- 597 CAPUT XIII. — Eundtim libi est ad arma-
nifeslal: Respondensaulem, inquit, alius lairo, cor- riuni idonei largitoris; el foenore pceiiiieniioeac sa-
ripiebal illum, dicens: Non limes Deum, qui in eadem lisfaciionis oblalis tisuiis conscribe syngrapha, miile
datnnaiionees ? Nos quidemjuste queinadinodumegi- chirographa, eme tibi ab illo auriim ignilum Dci
mus, et perciphiius: Itic autem nihil mali adtnisil. Et dono, qualibusciimque si non preliosis, mercibus
- dicebal ad Jesutn : Domine, memor eslomei, cum ve- n imple navigium, censum luum in comparando illam
neris in regnutn luum (Luc. xxm, 39 et s_9.).Sed vide prelio-am maigarilam depende, ex qua animae tuae"
repente quid meruil, quid cx ore Veriiatis audivit, lurpitudinem possis ornare"; ut cuiri ad civjtatem
quid graiia judicanlis accejiit: Amen dico libi, hodie magnam, delaiis mercibus; veneris, lucris digniori-
mecumeris in paradiso (fbid., 42). bus et mercibus bealissimis amplior sis. Nam si le
CAPUT XII. — Sed ais mihi : Peccata peccatis segniiiae stupor invaserit, et dominari sensibus cre-
adjeci, et qui jam cadens erecuis ftieram , itertim peritcorporis ignavia, nec ulla animae tu:e reficiendae
cecidi, et conscientiae raeae vulnus jam pene cura- argumenla quoesieris, subjieieris cruciaiibus credi-
tumpeccaii exulceraiione recruduii. Quid irepidas? loris, obnoxius fenori detincberis. Dicelur liberalis
quid vereris? Idem semper esi, qui anle curavit, illa senlentia, quam non valebis lui conscius eva-
medicum non mutabis. Non laborabit exjdorare vale- dere, aut appellalionis inierjecla voce suspendcre :
-tudinis luae causam, nec lentabii erga te noviter me- Otnni habenli dabitur, et abtindabii, ab eo autem qui
dicaminis virlutem examinare, noio te sanabitanli- non habel, el quod habet, aufcreiur ab eo (Malih.
dolo. Experimenluin adjutorii non exspeclat, qui xxv. 29); et: Servum supervacuutn expelle foras in
languorislui novit originem. Unde dudum cnratus lenebras exleriores, ibi eril flelus el stridor denlium
fueras, iude iterum curaberis : nec lu eris de reme- i[_(Ibid., 30). Tunicam luam vilissimi operis lanificio
dio medelae suspeclus, et medicus dejeparatione confectam.non |iaieris induere : borret libi veslis
tua securus. Casligabil plane intemperanliani tuam , tua, qtiae sil deformis ex macula ; et non libi horret
el dura objurgaiione iinpaiieniiara verberabit: sed anima lua, quae fil peccali sorde et sccleris inqnina-
non negabll auxilium, quinon contemnit aegrolnm. tione polluta! Nisi quia-eodem momento luuicam
Audi Propheiam dicentem : Numquid qui dormil, festinas eluere, ut possis eam mundan. et sine ullo
non adjiciet ut resurgal (Psal. XL,9). Aul qui naufra- naevo fiedilaiis induere : animaevero itioe iiifeclum
gavil, non itidem navigat?aut qui messem perditlil, squalore criihinum non desideras recuperare cando-
-numquid semei desperatus, non itcrum aut- arat aut rem; nec oplas dilui conscieniiam.tuam, quamscias"
senilnat ? Cursus hic nosler in quodam falo-iiiundi' flagiiiorum illuvie. et contaminatione scelerrim coe-
•jactatur": navigandum nobis est, ct nialorum lendi- nulenlam. Quis; rogo, cadit, et non quoeritsurgere?
culis vela insinuauda sunl. Procella saevit, venlus quis infirmatur, et non desideral convalescere? quis
consurgil, lempesias insanit: si ita clavum tenueris, periclitatur, et non oplal cvadere? quis pauper
a ut navis luae retinacula non amitias, ad portum, clfeclus, patrimonium non cupil reparare? Haec si
illibatis mercibus, lendes : sin vero fluctibus adver- -rerum palitur natura, ut isliusmodi emergentibus
sis illisus scopulis imjilicantibiis, ac fliitibus praepe- ]D casibus, quisjuam redire nequeat ad slatus pristini
ditus, inter frela rixontia tumidi gurgilis naufraga- qualitaiem, oemulare priora, ut deteriora percipias,
veris , redeundum esl saburram, reficiendum primo dimille manus, et semiyigiles oculos stolidiiate in-
navigium, merces emtenda, rursus pericula sub- volve, obdormisce nnmqiiam evigilaiurus, jace num-
eunda, et praeieriti casus referendi per causas; et quain surrecturus, et hebetem mentem slupore so-
ut liceat perdita reparare, non dubitabis le priseo poris elide. Pooniiebit le posimodum tardiiaiis, cum
discrimini sub spe incerta commiltere. Nam procul- nihil quod utilitali animee tuoe proficial, cogilaveris.
dubio mendicabis, si posl naufragium ad negotiandi Eris semper jacens infirnms, liudus, paupertate
usum reverti nolueris : nec de egesiale aique aerum- confecius, e(, ut iia dixerim, sornni ebrietate temu-
nis tuis queri poslmodum poleris, si captus sorte lentus, elogium illud quo numquain careas, audiiu-
naufragii sub ignaviae stupore efficiaris calamitate rus : Dormierunt somnum suum , et nihilinvenerunt
-" R Edit. et ms. Sorb., 'utmanus tum retinacula; c Edit., damna munerenl; melius mss.} damna »«-
cod. Rom., ut navis tuw relinacula. merentUri
h Cbdef-Rem. st Sorb.j et jpeei. _tts iubmi
987 AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 9S8
(P.6... LXXV,6). Exsurge, frater, exsufge; et male- j^ se kineam debuissejmercari. Sed ecce sieut canis
sani consilii pelle torporem : vigila, semper vigila, reyersus ad vomilum suum, odibiiis fit: obliius
ei cslo pro lua salute solliciius, 11011ui dormias Achab pceniludlnis suae, slailm deposiio luetu, pergit
desperalus. Cave nociurnum ftirem, ne domus tuoe perempti vineam possidere. Et perdit innoceniioe
perfoiliat parifelem, el meridianum jaculaiorcm sa- merituni, qui vinepe euj)idil«le pelleclus, innexuit
gitta. volanlis evita; patel enira incursibus incauta interfeeii occisioni cohsensuni. Mox ad etim vene-
seeurilas, et facile dormienii subrepilur, ut letha- randns Elias prophe.a mandalur, et senlenlia in eum
liter feriatur. In vigilante fiducia est, in dormienle curii indigiialione deproiiiiinr, nt acia dudtim poeni-
nihil ttiluni : convenit sobriocmenti sbmnum servum lentia frustrarelur, ^t vindielaeoccasionem tribueret
habere, non domiuum. Refugit hostis, quem non-• sceleris gemiiialapfh_siimpiio. Ei ait Elias ad Achab:
inveneril dortnientem : Et beaius servus erif, quem Umc dicil Dominus : Ecce ego superinduco' super ie
adveniensdominitsinvenerii vigitanlem (Ephes. v, 1&); maia, et incidam posl te, el exlerminabo de Acltab '
qttia dicil : Surge qui dormis, exsurge a morluis mingenieinad parielem, et confemptumet dereiictuin iii
(Maiih. xxiv, 46); "' el atlinge Cbrisium. Israel: et dabo domumAchab sicul domv.mJeroboam
CAPUT XIV. — Sed non audeo, inquies, orare, filii Nabat, el quomododomumBaasa filii Ahiw, pro
quia me revocat conscieniia; non enim seniel, sed j{ omnibus quibus irritasli Deum, et fecisii declinare
s;epius et frecjuenier erravi. At ego dicam : Si te lsrael (Ibid., 21 etseq.). Verum ille cum seulenliae
orandi rcvocat verecundia, peccandi desinat peiti- icluin non valeret effngere, ad priorerii pcenilenliam
nacia, el fiet bcueficium Yimoris, non desperationis converlit repenle cbnsilium, realum flelibus cc-nfi-
cau.a, quoduieiuis. Revereri enhn poiestatem judi- tetur, cilicio dejeeit regium poteniatum, saccum
cis non erit verecundiee, sed pudoris; quia licet fre- induit po.nilenti__, 'ei reveritus faciem comminaniis,
quens sit peccandi liceruia, excnsabilis tamen effici- locilo gemiiu publicabat bffensam, non excusabat
tur conscicnlia, quam perlulit in jieccati rccorda- coiiscientiam. Facium est, inquii, qttomodo audivil
lione timiditas. Exemplum Achab illius impiissimi Achabsermoncsho.i,feveriius esta facieDomini, et ibat
rcgis le doceat; bic namqiie Naboih Jezraelitae flens, gj|f§ elscidlt veslimeniasua, elacchtxit se sacco.
vineam concupiverat, qtiod suae essel possessioni Tunc dixit Domimts\ad Eliain : Vidisli quemadmodum
confinis. Offert prelium, atil certe vicariam vineoe wverilus esl Achab ri facie mea? Non adjiciam addu-
quanliialera : ille neglexil, asserens liaereditariam se .ceie mala in diebus 'ejtts, sed in diebusfilii ejus addu-
rem nulla in aliertim posse ralione Iranscribere. •- cam (Ibid., 27 etseq.). En qu.mam perdnxit tiniidum
llac repulsa comptinctus, trisiis domum revertilnr, revereniia, et quantum severiiatis motum fregit
quod appetilus sui Iibido recidisset iucassuni. Tum C ( meius! Non orationls pompa, non sermonis ornaiu,
ejus mulier sacrilega Jezabel trislitiae mariii causas ncp eloquii copia pjacuit Deo : sed mullis precibus
requiril, quibus compenis, vcluii saucio cordi ejus Iacrymarum. Os lacuit, sed cor ingemuil: oculis
fotnilem consolationisinjecii: qna arte, compluribus flevit, sed conscieniia planxil, et verecundiam pde-
concinnatis fal.iiaic calumniis consilio impurae niu- niludini. pielas laudavii Auctoris. Parnm fuit renm
li.ris, Naboth innocens lapidalus occiditur. Funesii debilum ovasisse supplicium, nisi accepisset reve-
voii sui mulier impleto flagiiio,.velui vietrix ad ma- rentia probabilis lesiimoniuni. Et probams est in
rilum ingreditur, inlerenipti exilio narratura leeli- limore, qtii damnabatur in crimine : ntec pritis qnod
liam : quee ne sola leneretur in crimine, egit asluiia moriem luxit oceisi[ iuane fuit; sed repeiitam iden-
mulieris primilivae, ut maritum ad conscienliam sce- lidem culpatn iterai;a lamentatione purgavil.
leris bbligaret, et utro.que jugales conseios una CAPUT XV. — ijfec Manasses quoque rex filins
facinoris catena vinciret. Surge, inquil, posside vi- Ezechiae lacendus est, qui cunciorunt pfaetergressus .
neam Naboih Jezraelitm, qui noluil libi eam dare audaciam profanoruin, nianus felendit impias contra
pretio; quia ecce morluus esl (III Reg. xxi, 18). At Deum, ct palernis moribus degenerans, ex toto prae
ille dolens maieriam se preebuisse moriis occisi, divinis cultibus idbloium capul erexit insanum. nic
facinoris nuntia perborrescit, et morlis ejus causam D ] sacrilego furore possessus, in domo Dei exsecrandae
flebili dolore luerificat; discissis enim regalibus in- superstiiionis aras instituit, siniulacris dicmonum
diimenlis accingit se vesiitu funereo, non lam funestavit, lempiijsacra altaria lajiideis ligmenlis
conscienliifi realui, quam pceniicntiaepriniee cogita- c jimplevil, lucos excoluil, igni profano filios suos
lionis atiestans. El factum est quomodoaudivit, in- dicavil, capiavit auguria, vitam suam maleficiis in-
quit, Acliab quia morluus est Nabolh Jezraeliles, quiiiiivit,populuinaji idolorum observalioncs induxit,
disrupit veslimenlbsua, et accinxiise sacco (Ibid., 1G). ' oefemoniis polluit, 1 diabolo mancipavit, el omriia
Vacareergo potuit Acbab effusi sanguinis culpa; qiiae divinis legibns jjrohibeniur, ullra omiicm inso-
h quia de conceplo, non de
parricidio egerat posni- lentiam desperalsc meniis exercuit. Pro his tot tan-
tentiam, et remanseratin profana muliere impielas tisqtie flagiliis-duelus Jn proedain, et vinctilis in-
horaicidii, qnae preiio quodam crnoris effusi puiavit ncxiis, gravatusqhe compcdibus, perlulit eaiiilvi
a Edil. Gill., el • c Edit. ei cod.
accinge Christiim:Rom.,e. qltinges Sorb., implevil, captavit auguria :
Christum: ms. Rem. tet Sorb., et aliings Clirisiurii. quae vero his inseruimtis, ei cpdice Rein. muitiad"
b Godex Rem. el Sorb., sumus.'
quiu de comperlo. I
989 DE POENITENTIA LIBER UNUS. 990
suppliciiim, slque in Babyloniam i: ansporiatus, im- ^. mum se nori .lam loco, quanj judicio conscientirc
pielaiis-suee poenas luit; ut divinam ullionem sen- sislit: nec ad supplicaiidtim irreverenter peflem in«
tirel addictus, cujus numquam anteameminerat in- ciiat promplus audacia, sed vestigiis motlum shb-
duratus. Denique congruo correptus flagello conver- trahit; h publleans verecundiam reum peclus per-
litur, et Deum in poena constimius agnovit, quem in eussum crebro commemnrat, et cor conscium pugni
regno posilus aniea non quac.sivit.Profuit afflictio adriionitione contuiidii. Audiebantur oris ejns non "
desperato, et correeta est in agniiione de slimulo verba, sed gemilus; el quinqne lantuni sermonibus
correclionis improbilas. Fuil vindicia illa menlis celebrata es.l tota confessiq. Hoc Dominus in Evan-
•
pefditoe medicina, et multum saluli coiutilil casti- gelio manifeslat, homines duos ascendisse in tem-
gatio. quae ideo verberavit impium, ul Deo faceret plum adorare: unus eral pharisaeus, ei alier publi-
acceptum, qtieni diabolus per impoientiam fecerat canus: jiliarisocusauiem cum slelisset, talia apud se
alienum : et animae sanitali profuil, quod inflictum precabaiur dicens : Deus, gratias ago libi; quia non
fuerat.vanitali. Hoc scripiurae dominicee fides admit- sttm sicttl cwleri homines.injusli, raptores, adutteri:
tit: Et locutus esl, inquii, Dominus adversnm Ma- quomodo el publicanits isle. Jejvno bis in sabbato,
nassen el adversnm populum, ei non aiidierunl: el decimas do omnium, qum possideo. Pttblicanus autem
induxii super illos Doriiinus principes virlutum Assy- B de longe stabat, el jteque oculos in cmlum volebat
riorum, el comprehenderunt Manassen, ei alligave- levqre; sed percitiiebat peclus suum, dicens : Deus
runt eum vinculis et compedibus., el adduxerunt propitius esto milti peccatori (Luc. xvin, 11 et seq.).
eum in Babyloniam. Et mox afflictus quaesivit Do- Sed adverte quid de inspectore cordis exegerit reve-
minum Deum suum, et humiliatus est nimis anie reris supjilicatio: verecundia niercede munifica sensit
Faciem Dei patrum suorum, et oravil ad Deum, et Dehm, quem cupiehat habere propiiium. Et sfatim
cxaudivit illum Domintis, el revocavh illum in Hie- meruit juslificari verecundia, quee probata est in
rusalem, in regnum ejus. Et cognovit Manasses quia humililate conltessa, Domino dicenle : J9ico vobis,
Dominus ipse esl Deus. Ecce quantum repentinae 'descendil hic juslificatus in,domum sitam, magis quam
lamenialionis ex cprde cqnverso peccaluni suum flc- ille pharismus; quia omnis qui s. exqliaverit, humi-
vit et diluit, et lacrymis tersii, quod nelas infccerat. liabilur: et qtti-se humiliaveril, exaiiabitur (Ibid., U).
Oravit tamen conscius reatus sui; et veniam meruit CAPUT XYIl.— Ubi deinde ponis exemplum mu-
saiisfactione mercari : usque adeout illa sacia quae lieris illius peccalricis, quae crimina sua non verbis
dmluni profani aeius contaminatione polluerat, in visa est exposuisse, sed lacrymis, cujus cuin orando
"juislinum reslilueref veneramen, et in euliuni timo- taeuerit lingua , pcenitentiae .officio coiilessa esl
ris Dei cuncta reponeret. Consummatione conversi C eonscieniia. In domo namque pbarisaei cujusdam
impleium esi projjheticum illud divini oris oracu- Doqiinus recumbebai, el praeparaverat velut liomini
lum : Cum conversus fueris el ingeinueris, tuncsalva- lemporaneurii c invitato ille convivium. IIoc repe-
ber[s (Isai. xxx, 25). riens mulier prostilula, pbarisaei domum-audacter
CAPUT XVI. — Sed quid ego eorum regurfi fa- ingreditur, alque ad jiedes Domini recumbenlis
ciam mentionem, quos elecli generis origo landa- assislit, lavat lacrymis sancia vestigia, capillis
bilis n.on sinebat ab urbe sacr.aereligionis pe.sima exlergit, oscnlaltir incessabililer plantas, ct prelio.so
persiiasione discedere : cum Nabuchodonosor ille ped.es mad.efacil unguenio, aiijue omnibus pene
feralis a et alienigena principalis diviha animadver- membris quibus, ante pcccaver;it, 5S9 scelertitn
sione mtiltalus sit; ul per emendationem vindicla. stiorum maculas expiabal. Tunc Dbmintis apud quem
cogeretur agrioscere, quem sacrilegiis ausus fucral ossa nosira discreta sunt, prophel,a.dicente : Qmnia
abnegasse, et virlutibhs eum credefet, quem pei ossa mea dicenl, Domine; qvis sintilis tibi (Psal,
ferociam spiritus ante hescisset: usque adeo ut qui -xxxiv, 10)? obtreclantis pliarisaei rnurniur-.obver-
elatus spiriiu pervicaci Deum se non timueral antea berat," occul.am muliefis cogitatiohem, scd mani-
praedicari, non auderet postmodum super ejns in- fesiam fidem admirabili probatione collaijdat, et
comparabili majeslale ihentiri; cum ingenti in se D praefcrtapparatibus invlianlis confitetuis obseqiiiuni,
facti admirafione correctus, non desiit solum Deum magis deleclatus mulieris facto, quam prandio, ctti
verum ex tbto corde, decretisque praeconanlibus plus fuil conversioiie deleclari, ;quam pasci; ul qui
cohfiteri? Sed si male tibi conscius revereris orare, cibi desiderio miiiime ducebatur, confessionis epulis
babes magisterium publieani; etsi suspectum geris, pascereiur : T/irf.s, inquit," hanc mttlierem? hilravi
ne cum pro peccalis luis-oraveris, non merearis au- in domum luam, osculum tnitd, et aquam pedipus
diri. Ingressus ille templum fuerat peccatofiim mole meis non dedisli: hmcaulem ex quo inlravit, non cesr
decurvata cervice, et oculorum palpebris ^riivi sqvil osculari pedes meos. Oleo caput metiin. nqn
morbo iniquitalis compressis, ccelum non audebat unxisti, hmc autem unguenib unxit pedes meos, Pro,-
aspicere: relro gradum limidus revocat, et exire- pter quod dico tibi, remittunlur ei peccalq inulta, quia
a Rom. edit. e marg.Gill., et glienigena princeps, reum, peccaluni
" peciqris percussiqne cre.bro comme-
Infra vero uiraqute in cbrp'., qupn sacrilegiuni [uerat; mbrai. -' , V
elc. "
ubi Rem.codex, quem shcrilegis,
i Itacodex Rem.; edit. vero, publicat se verecundia
dilexitmultum.El conversusad mulieremdixit: Dimissa .A aclu oequalsmoderaiione partire. Fnisii tunc diaboli,
sunt tibi peccata tua (Luc. vn, 45 el seq.). Parvum est estq nunc Dei; immo vero eslo j'am tuus, qui dudum
lioc? Postmodum atitem vide quid atidiat: Filta, fueras alienus. El forsilan si consideres, mtillum
fldes tua le salvam fecil, vade in, pace. Dtidum pecea- lempoiis decoxisli; ui id quod residuum esl, breve
trix, absolula mox filia, et in Domini pace confestira lempus angustet. Yacajam libi, non lempori: vaca,
absoluta dimitiilur, quae suorum hello crimiiium dixi, non ui lorpeasj sed ul negotio confessionis in-
vaslabalur. Hoc est illud proplieticum oraculum : sistas. Reverlere iii viam a cnj'us semilis aberra*
Cum conversus fueris el ingemueris, lunc salvaberis; veras, damna quae [gesseras, quaere quod fueras.
et: Dic tu prior iniquiiales tuas, ut justificeris (Isai. Primo te ijisum inveni, ut quod quicris, invenias; et
XLIII, 26). Ctim ergo tot ac talibus docuraentis si te inveneris, abs le ipso nihil queeras. Saccnmin-
agnoscasdelectaripoenileiiiiee sacrificio, necconlrili due, cinereni aspergo, in jejunio semper ora, in ora-
cordis et buiniliati spiritus apnd pium judicem ve- tione jejuna. Preiiosa magis haecsunl, quibus rorpus
-rearis perire mercedem, Scriptura dicenie : Sacri- afiirilur ; ut pulclir.iludo animi reparelur. Horret
ficium Deo spirilus conlribulalus, cor conlritum et humilis vestis, sed hoc valde decel, quod Deo non
humiliatum Deus non spernit (Psal. L, 19); a cur displicel: vilis est corporis eulius, sed ipse praecipuus
non de profundo luxuriae, ct de mundanoevoluptatis B sancliiatis ornatus. Et adhuc de indiguitaie fnrsitan
gurgite fesliuas emergere, atque ad poeiiitenlioeoffi- quereris indumenii, qui nupiialem lunicam perdi-
cia capessenda ex teinuleniis actibus respirare? Nee disli ? Et cum apjiareas fceditatis luaenuditate defor-
putes quod le ab ipso clongaveris, ideo atirem libi mis,, non cogitas qualiler idemidem vesiiaris? Non.
ejns occludi: mox ut pulsaveris, fores aperiei, et in metiias, quaesn, ne cnm illo qni ad rcgiam coeiiam
- vocaius iiilravit,' a convivio recuinbentium simili ex-
septa corlis suee miserandtim miseraius includet: i
tanlum est ut doloris tui querela fleclalur! Quanto probralus damnatione pellaris, el audias diei tibi :
tu procul abscesseras, tanto celerius proximabit, Amice, quomodo huc\venisii, noti habens vestemnup-
propheta dicente : Proximus est Deustribulaiis corde, tialem (Matth. xxn, 12)? Et cum argiimentum non
et humiles spirilu salvos faciet (Psal. XXXIII,19). De repereris excusandi,, dical : Tollile eum ligalis ntani-
quibus Dnminus in Evangelio: Beati, inquit, plan- btts.el pedibus, el mitlite in lcnebras exleriores; illic
gentes, quia ipsi consolabunlur (Mallh. v, i). erit ploratio el slridor dentium (Ibid., 15). Et ulique
CAPUTXVIII. — Sed aspera libi forlassis videtur ille, quia non quaesierat, aul acceperat, dicilur abje-
post voluplates saeculi jioeniteiiiia. Yeruin est, sen- clus; vocaiuscniniintravit. seduon vestilus accubuit.
tio valetudinis luee vitium, video animi lui morbum : Si ergo is qui numqiiam liabuit, laliler, quia ncn
sed si curari desideras. medidoeimpeium non atten- C queesivil, exivit; qualiler jam pwnienduserit, qui tu-
das, nec expavescas remedium; cum admoverii luo nicam accepit, et perdidit, et vestiri ilerum non
vulneri ferramenlum, celerior cura seclionis efdcilur. poltiit ? ,
Nam pcs-ime sedulilas medendi palpalur, cum non CAPUT XIX. — Sed, credo, dubilas amissum non
continuo suppurata labes abscinditur. Amarus est posse repeti vesiimenlum, aut ab eo qui nuper dede-
guslus anlidoti, sed viiale ac salutare esl, quod est rai, cum peiieris, posse negari. Intuere in Evangelio
faucibus insuave. Curat nos Dominusnon ul exleros, filium juiiiorem perdito patrimonio mendicatilem,
exlraneos sibi servat quoscumque sanaverit delin- usque eo fuisse perducium, ntegeslatis impulsu pa-
quenles. Omni hora, omni die in curandis interitus, stor vellel esse porborum (Luc. xv, 1S el seq.). Is
nec retardatur tempore, nec ullis morarum obslacu- summa inopia et egeslale confecltis, cum nec pnrco-
lis h impeditur. Plane tunc ejus virtus impeditur, rum vesci pastibus sinerelur, reversus ad prislinam
cum non invenlus fuerit, qui curetur; vaeet enini ne- mentis proprioe sanitatem, prioris aevi coepil desi-
cesse est beneficium Domini, cum nonexstat, cui derio conflagrare, et paternae domus abundanliam
Hebeat misereri. Aspera est casligalio poenitenlise, cogitans, realum suum conversionis animadversione
sed lenipr efficilur, si modus culpae tracteuir. Jam- damnare. Habito igitur tandem poeniienti traclalu ,
pridem te mundialis pompoeobleclabat ambilio, el in D el secumin eorde salisfaclionis arcano loculus, velut
servum le sibi dominatus s__culivindicabat, nunc in posiliminio ad lares pairios nudus exsulque reverli-
luxtiria remissum, nunc in vinoleniia demersum. Hi tur. Tum ille paier, qui cogilantis viderat in corde.
te modo exercitio aleonis inlenlum viderunt, alii ad consilium, antequam verba perdilus filiusin confes-
ganeandum, alii in scorium projectum, isii lupa- sione profunderet, affectum doleniis nnticipat, et
naribus mancipatuin, unguentis obliium, aromaiibus niis|ericorditer susciîl redennlem. In collum ejus
delibutuiti, et peregrinis cernebant oculis infeclum. irruit, osculis reconciliai, el adhuc irepidum, nihil-
Splendebas veslibus, auro fulgebas, gemmis et pre- que loijuentem c pater mire coufirmat. Sed ille con-
tiosi.simis margaritis oruabiiris. Yicem ergo vici sullissimns poenitens, et confessor cgregius de voto
resiitue, et sero saltem compensationeni lemporum paifis securus, atqueadbuc desua satisfactione sus-
temporibus redde : reciprocam vitam tuam in utroque pectusj 600 meditatum confessionis ordinem pan-
K Edit. Gill., nec de profundo; Rom., si de pro- ' lur, cumiwentus fueril, elc. ,
*~.
fundo; codex Jlem., cur non deprofundo. c\ Codex Rem., paterjureeonftrmad
h Ila eod. Resi... edit. vero, et ms. Sorfi.pimpt-dh
99S DE POENITENTIA LIBER UNUS. .. 9§i
dit, el verbis explicat, quod corde ruminaverat: Pa- A Dominus ad pcenileniiani peccaiures, ct opial medi-.
ler, Inquit, peccaviin cwlum el coram te, jam non sum cus noster languidis magis prodesse, quam sanis. Sed
dignus vocari filius luus, fac me sicut unum de merce- iion ideo justos praeierit, quia peccalores adsciscit :
nariis tuis (Luc. xv, 21). Placatus itaque paler prenam jusiorum viia divina vocatio est, sicut nonaginta
cibus confiientis, stolam primam mandal afferri, et el novem oves.in montibus dereliquit, qtii unam er-
statim ltudum praecipit amisso nuper indumenlo raticam requisivit; illis debitum reddens jusliiioe
vestiri. Darejubetet annulum, symboli reparat sigil- praemium , istis beneficium misericofdioe coilaturus.
lum, pedes includii munimine pree.eplorum, et in Hoc Aposlolus probat dicens : Ei aulem-qui non ope-
credil in eum, qui justificat impium, accepfa
reparatione ejus mactari jubel vitulum saginaium , ratur, el
boc esi, pro reconcilialo offerri imperat graiissimum est ftdes ejus in juslitia secundum propositum graliw
sacrificium , quod esset acceplum ei coelo el exerci- Dei (Rom. iv, S). Denique Dominum audi qtiibus ja-
-
libus Angelortim. Erexerat in germani odium fralris culis in Evangelio feriat corda peccanlium, el inlel-
severior pertinacia, exprobrans crimina recepli ma- liges quanti feceril pcenilentiaesacrameiitum. Aderanl
jor filius conlradicit. Mandalum non revocatur, pie- auiem, inquit, qui ei mntiareni de Galilmis, quorum
tas patris non muiatur, fraler .ejus ass_ritur, filius Pilalus sanguinem miscuil cum sacrificiis eorum. Tunc
dicit illis Jesus : Putalis quia isti Galilwi prw omnibus
nuncupatur: el plenum patris in se provocavit affe- B
ctum, qui perfectum babuil in poenilendo cousilium. Galilmisfuerinl peccalores, quia talia passisunl ? Dico
Jucundalus, inquit, sum el gavisus; quia hic fraler vobis, nisi pwnitenliam egeritis, omnes similiter peri-
tuus tiiorlttusfuerat, el revixil; perierat, el inventus _s_ biiis(Litc.~m\,5,el seq.). Aiiiilli deeem et octo super
(Ibid., 24"). Yides ergo converso filio stolam prisli- quos cecidit turris in Siloe, et occidit eos, putalis
nam pceniientiae merciirionio restituiam, et volis quia prae coeleris peccatores fuerint, qui habiiabant
omnibus celebrasse patrem redilum confiteniis. Pa- Hierusalem? Dico vobis,- nisi pmnilentiam egeritis,
trimonium enim perdilum baptismi insinual sacra- omnesshniliter peribitis. Et subjecit ad probaiionem
menliini, in quo sunt cuneta eedificiaccelesiium con- rei comparaiionis exemplum, ficulueaearboris faciens
stituia reguoruni. Hoc ille filius, hoc cst, fidelis menlionem, qua_fructu slerilis el infiugifera jubeiur
chrislianus liberlatem pairis indcptus, libidinis ac abscindi : sed intervenlu coloni inleiiiuin diflerri
luxuriae coniagione perdiderat, el longe a Deo sno permitlilur, donec congruis circumfossa culiuris,
adhibilo cophino slercoris, ad proferendos fruclus
posiins, probrosis se aciibus ioia fcedilate polluerat,
ac diaboio maricipatu*, cni se perdilissinia tonversa- pcBiiiie-i!.ia_ differatur. Porro si arbor quaegeneris sui
tione dediderat, porcorum, hoc est," immundorum frifciuni nullnm edidit, ante tempus pnecepla est am-
SDiriiuumccepit exercere pasturam, quorum cum non C putari quali jam ferraniento truncanda. -vel securi
caidenda est, quae vepribus obsiia, el spinis alieni-
permiuerelur cibo depasci ;-quia jier carnis obientum
daemoniacis non poteral siliquis ingurgitarir utrobi- genis.consti|iaia, nullam habuit in sui restauratione
cuTiuram? Nqm exemplum arboris similitudo estho-
que desenus, etundique destiiutus, honoefrugis ino-
pia defe->susdesudabat. Sed reversus, orane iliico minis fidelis, qui (idei suaefruclu jejunus, nihil quod
ad futune spei lucrum proficerel, cogilaîi; plamaia
quoTueral piivatus, accejht, el in coucordiam patris
reputaia subsianiia prioris possessionis remansit. enim in vinea fueral, quae vinea specialiler dcsignat
Revertere ergo et tu, frater, revenere, el ex mortuo . Ecclesiam, in qua arbor fueral illa planlata : sed c\ih
revivisce, et ex perdito reparare. lor liujus vineaeillius sacerdotis persona videiur ex-
CAPUT XX. — Qjtaerit ovem suam bonus paslor primi, qui scropem infruduosi planlarii cullura
erranlem, et amplius de inventa, quam de non per- dominicorum exerceat praecepiorum : et "siercoris
dila gratulaiur..Humeris revehil ipsam, in gregis sui cophino poenileniioedesignatur officium. Quod si in-
cousortio reponit, ipsam diversorio priscaeseruriialis veniri in ea fruclus post dilaiionem (emporis onuiino
includit: nec atiendil relictarum nunierum, qui quee- non posset. convulsa in fuiuro radiciius exareseeret,
rebat ex reparatione unius perditae complesse inte- hoc est, ftiluro abscissa judicio lamquam ligni inuli-
grutn cenienariuni. Drachmain perdilam mulier vehe- D lis abjecta maleries, pabulum effecia oeterniignis ar- .
menter inquirit, lucernam accendit, domum scopis deret; quamquam *boc et de Chrislo possil-ct de>
emundat, el charas pariler ac vicinas iifvilat ad gau- plebe Judaica subaudiri.
dium inventae dcaehmae. Et putai aliquis Deum non - CAPUT XXI. — Credo tuis sensibus his
probalio-
la_laride reparatinneconversi, cum parabolam videat nibus, quae studio de infirmis ingenii ad erigendum
specialiter in personam pcenitentis aiplari ? ipso di- animum tuum siiscilandumque proiulimus, satis
cenle: Dico vobis, sic eril gaudium coram angelis Dei abnndeque claruisse, ita Deum misericordiae fontem
super nno peccatore pwnitentiam agente (Ibid., 10). nolle iiileritum peccantium, sed flagitiosum magis
Animadverie landem senlenliam illam Domini sin- habere correctum; ut quanlae nuriieraniur offensae,
gularem, qua dixit: Noti est opus sanis medicus, sed tanta sit actio pceuiteniiae. Non desperet reditus sui
male habentibus; non enimveni vocare justos, sed pec- reformalionem celerem, qui audiat ipsum Dominum
caloies ad pmnitentiam(Matth. ix, 12). Vocat ergo peccatori pceniientiam suadenlera. Hoc expressius
a Edit. et ms..Sorb., hoc de Christo possitin plebe. firmis unguenlis.'.... prolulimus, abundeque clciruisse;
Etinfra, /lis probalionibuspatuisse, quw sludio dein- Rem. ms. utroque loco, ut in conlexiu.
995 AD OPERA SANCTi AMBROSIlAPPENDIX; 99d
Apncalypsis beatissinii Joannis exponii, in qua Ec- A videant radium pefinicantem; morlis se caecitas
clesiarum angelos increpal, ul prislinis fraudati cr- opponet, et per ludiim qtiemdam buc alque illuc le
roribus ad poeniieiitia.lamenia curvenlur ; nara pro» circumducent angeli deceptores. Fient tibi grata
batur sic Doniiiius nullius desiderare ruinam, qui cuncta flagitia, elpeccandi licenlia libi penilusallu-
cadenti ingerit pceiiiieiiiiam. Angelo denique Eccle- bescet : lenebil le a!diabolus sub spe liberialis ad-
sioe Epbesi: Memento, inquit, unde cecideris, el age dictum; ut sit tibi liberum jieecare, non viyere, Nec
pmniteniium,et facprima opera : sin aulem,.veniolibi, sinet te respicereante qui fueras, cum blandhnento
el tnovebocandelabrumluuin de locosuo, nisi pmnilen- peccandi, dtilcedine te criminum pcllacissinius avo-
tiam egeris (Apoc. n, 5). Et ecce lanien angelusdi- caverit: et ut semel dixerim, ila te pereu.ndisuavi-
citur, cui po_niienii-_cura conversioque mandaiur, latc decipiel, ut delecla.biliustibimel videalur perire,
001 el adprior.) opera perficienda suadeiur, ut potius quam redire. Qmne namque peccatumabsque
niiiil amisisse ex lolis suis meriiis intiinetur. Gravius stii deleclaiione non geritur, h nec aljas inviscare
lanien minatur admonitio poeniieiitiam noii agenti* animum poterit, nisi jsuavitatedesideiiiill.iciat,quem
si contumaciam peftulerit indurati; erit enim incx- deceperit; dulcis enim mixtura, el suavis _it necesse
cusabilis severiias ultionis , si cervicem indomitam cst faucibus lethalis poeuli funesta conlectio, ne
non flexerit prima correctio : el malo suo peribil, B am.ariludinisprima libatio revocet ' liaurieniem. Sic
i
qui commiiiantis auetoritate pracmoniius, satisfactio- denique visum est mulieri jirimitivaebonum esse ad
nis jugo jiervicaciacolla non subjicit. Rediturum eUm aspectum et dulce ad cibum arboris illius venenujn,
sane ad st.itum pra-.leritum profitetur, qui ad veree cujus postquam mentita est suavitas labris comcden-
vitoe sladium decurrendum digna confessionis humi- tis.,infecit morienlis |iau_tu.sviolen.lasubiililas, quod
lilale corrigitur. Hoc uberius patilo poslerius decla- vigens ac vividum.manebat, exstinxit; et in conira-
ratur. cum Angelus EcclesieeThyaiirae objurgaiionis rium per intemperantiam recidentibus v.otis, ad exsi-
verbere custigatur. Habeq, iuquit, advcrsumle mulla, lium mundi el spectaculum sseculi de paradiso beaii-
quia dimitlis mulieremJezabel, qumse dicit prophelis- ludinis et praedio sccurilatis.ejecii.
sam, el docet, el seducit servosmeos fornicari et man- CA.PU.TXXIII. — ,Oro te, fraler, h.rc mcitias, fu-
ducare de immolatis. El dedi ilti lenipus ul pmniten- gias cl expavescas;. nec paiiaris inimicum de lua
tiam agerel, ei noluil pwnilerea [ornicaiionibtissuis: perditione gaudere, et in conspe.ctuDei supercilium
el miliam illam in leclum; el qui niwchanlur cum ea, efferre vicloris. Cave redilum s.eplemspiritutim im-
in tribulalione magiiaerunt, nisi pwnilentiumegerinlab muiidorum, quibus se ducem njalorum omnjiim so-
omnibusoperibussuis : et fihos ejusinterficiaingladio; ciavit octavus. Et cura uu.uni,nenio patiaiur diab.o-
elscienl omnesEcclesim,quiaego sutnscrulalor cordis C lum, quis octo susliiiere valeat doniijiat.um? Domioo
el renum. aui reddo unicuique secundutn facta sua dicente : Cum immundus spiiitus exierit ab homine,
cle- perlransil loca inaquosa, qumrensrequiem,el nan inve-
(Apoc. II, 20). Quid vero potest humanius, quid
mentius dici ? Et dedi, inqttii, illi lempusut pwniien- niens, dicit : Reverlar in domtimmeain, a qug exie-
tiam ageret, el noluil pwnilere. Non babes, peccalor, ratn : el reversus invenil eam vacanlem, mundalatn
non. habes quod' excuses : non esl quod cum causa scopis, et composilath. Tunc vadit et adducit secum
dubiles, non est quod sinecausa desperes; bi.s te ad alios septemspirilus nequioresse, el ingressi.habilabuul
coiifitendum exemplis accingere, bis ad pcenitentiam illic : el fienl novisshiifiillius hominis pejora pr.ioribus
documentis armare. (Maiih. XII, .5). Si te obsidionebellica sepium ma-
CAPCT XXII. --- Differt enim Dominus pcenam, nus accejiisset hosiilis, e\ sub.incursione bajjbaijea
ul invcniat pceniteiiiiam : et moraturis ulens spaliis, lenuisset pr_.doii.isurna capiivum, quosflelus.edcres,
protelat palienliam; ne amittal clemenlia, quod de- quos ejulatus dares, quae lamenla jaciares?. Ageres
buit fieri censura. Non praeterita mala spectat, ncc omni die nocieq.uesuspir.iiim,non cibum queereres,
errata computal, sed correcla collandai. Habes pro- polum iion desiderares, silfexhausfus. elf3me.en.ec-
missum ad poeniieniiam suadentis libi, si non poeni- lus, sola in le asperoecutisariditas el rugosa macies
lueris, hnputabit: Et dedi illi, inquit, letnpusut pwni- P aj.pareret, rigeret.concreia.sprdibus, coma,. ei hir-
tenlmm-agerel, et noluit pwnitere. Huie simile pro- suia caesaries squallenlis verlicis,. promissaeque
pheiicum illud : Ei dixi, postquam[ornicala estomnia barbee impressi aitus^horrerent, patrimoniiini.red-
hwc : Ad me revertere,el noluil ad me reverti(Jerem. deres redemptoris. suh gladio ,, djstrictus ambulares
III, l.).Cselerum si lein desjveratioiiisgurgiieni enor- nudus, pauper alque 'omni. sengu ey.oljitjis: quaesis--
niiiale liiorum scelterum circumactus abjeceris, aut ses fevadere, aut si fugse aditus piaeber.etur,.sub
itiiierisjmdubiiaverisrepressogradu exsiirparecon- maximo incertus discriniine meditareris. periculum-
geriem, vel sinistrae menlis- prolapsu declivior in superar.e- Captivum t.clenet.anctor scelerum, v.incu-
pronsiniivergenfiaaddueas-lubrica exercitaiiOneves- lis non I'er,r.eis,sed catenis habet cr.inihiumle liga-
ligia, illico libi spes ariiissa' reparationis adimitur,- lum : compedes libi libidinis imposuit,.et undique te
rapiet te sorbens in abruplum vorago faeiiiorum, sepsil arcliori custqdia : legem libi dedil.ut licitura
claudenluF'ocuii tui nocte peccati, ne verilhminis putes1omne, ' quod non.lic.el':vivum,tp
aeternre mortis
I
b Edit-,, nec aiiasAtiescare;
" Ita codex Rem.; edil. vero, diabolussumliberlati codex Rem.j nec alias
sddiclum. inviecarfi,
997 - D.E POEMTENTIA LtBER. mb%, . 9&8
fovea demersit; et rion inge.miscis,salulis luoe.dam- A dayiljnequeenimanobisfierialiquid vellef, quod aut .
nu.m, spei aeiernaedispendiuni, et yilee p.erpetusede- ipse.non fecerit, autqupd ei innqbisfacienilbus non
trimeiituin? Inqedis co.mptus prnaju vesiium, cele- placeret. Sed nec displicere posset quqd ipse mandas-
brasopti.leniiscibisrefpctipnes3vinoni;ide.spinguificas sel; quia qui mandassei, ipse antea fecissei. Iuanls
epulisquotidianis animam, eilprosi corp.qrisexcolerc enim fierel docirina mandaii, si in facto dpctoris non
nqii quiesci_singluviem, nl interinj de, cscleris crimi- prseiret aiictpritas : sed quidquid Dominus prsccejiit,
nibiis taeesun. Puias etiam, ptitaset hoc nbn esse ani-_ et fecit, iuane non-erii quod sub iniilafione sui fa-
madyersionis djvinae, ut nescias quemadmpduni de- . ciendum e.ss.e mantlavii. Idem ergp Doniinus disci-
beasde tuis sceleribus pceniicre; Ap.oslo,ioprobanie, pulis hscc ciistodienda |irpposuit: Atiendiie vobis: -
qui ail :"Prqpler quod nqn hqbuerunt Dcumit' notitia., Si peccqverii in te.frqter luus, ditnille illi : el si sep-
tradidil eos in reprobum sensum,, facere {nconvenien- lies hi die peccaveril in le , et sepiies retiertatur ctd le
tia (Rom. 1, 28); el iterura : Ptq eo quod dilecium dicens : Pwnilel tiie; dimilte illi -, el dhniltelur libi
verilatis nonrcceperunt, ui.sfljvarenlur,misilDeus illis (Luc. xvn, i). Atque cui.n a sanctfe apostolo Pefro
operaiionemerrqris, ut judic.entur qui noii crediderunl fuisset in causa consjiliiis , _et dicerel : Domine, ii
vmiqtj (II Thess. 11,10). D,e talibus.denique nieluit, peccaveril in tne fratermeus, quolies dipiittqm illi?
ne veiiiens Gqriiillium. lugeret mujios ex his, gui B usque seplies ? Dixit iili -Jesus : Non dico iibi usqne
non egerunt prenii^ntiam ex iniinuudiiiis.quas fe.ce- sjpties,, s,edusque sepiuagies sepliejs(Mctil. xvm , 21).
ru.nl, etfornicaiionibus, etlibidine.(H Co/. xy, 21). Qu.i ergq dimitienda septies fratri in nos peccaiiti
CAPUT XXIV. -_. Cogita divilis illius opip.aras debila n.obis dpnare imperat, erga nos forniam proe-
ccenas, et copiosarum dapuni uberem affluentiajn, eepli sui no.n serval? Aut qui dixit: .Misericordiam
purpura, Htjiriee pinguiori, ef texlilibus. inclusi se- plus vqlo, quqm sacrificium (Ose. vi, 6); misericordia.
rici niloribus, toirnn de spe prseseiiijs lerapori.s, nbbi,s.polest iiegare ^besauruni? Iloc, esi, quod exo,<
nihil lamen de futuro tractantis. 0_uid illj post isla r.-\ta pri.us yenia. dixeri.m, credere Doniiiiunj Jesum
ouinia reponatur, auscul(a. Post pqrpuram flamnia, cuncla quoe dpcuij, fjijsse nieniiium, si circa lios
602 Post epulas egesâs, ul aquse guttiilam quaere- fornjam, ciis.todire suorum n.oluerit prancepiorum.
ret, qui gultam antea. pretiosi nectaris ebibisset, et CAPCT- XXV. — Et bene qubd jrepente :iplai
ab eo peieret, nec lameu acciperet, suminitajis,iji,giii buic se.ntentiaede comparatione parabojam duoruni
hunfeniis splatium, cni iu seeculo micas srjarum. ne- s.cilicet s1eryu,l.o.i;um, de qui.bus unus ci.imoj^ debi.ium
gaverat epularum. Confitere, qu.asso, cuncla quibus numerosqnj,, eere decqcto ,( una cu.m uxqre et filjis
retim te nieniineris, cpnfitere, et faciem Dei proeve.ni djsirahi jubjejreliyf, et paiieniiam Domini prostrains
salisfactioiiis qffieip., buniilia ante. e,uni cor luum, et V.ejus, pedihtis exo^rarei, ut tribui.o.sibi spajio, omne
in conspectu ejus cur.va ceryicem : flecte genua , el debitujiJ reddidissel.,' meruisselqire misericordia Do-
eliso vultu terraj prq.ternere. S.u^cjpiei gemi.tum nijfli.cuncia si.bj donarj: qui sub conditione lali ad
luum cbeleslis ille prolinus aclypc.aius, et np.ii praeci;uciaiu§ deiin.ebaiur addictus, ipse conservo suo
termiuet pro te inlerpellare Patreni stium, qui fiduin debj.iori nolui.t mis,ereri; quja .oblitus est collofali
prscb.ere consuevi.l,pceniienli.bu. patrqciniura. Cau- sjbi nuperrime bejj.eficu: slatiin iortoribus ifaditur,
sam suani anqn" argumentis ad pj.oes.cripjuingenu.s et de ejus cruci. libus idein, quod dudum fuerat do-
eloquenlioeperorabil, illico iinpetrjiurus veniae h,e- n(al.um,exigijur. In.de esl quod Dominus hujusmodi
neficium, qtii desuperatq non exspectal aljqupd ho- pjrandi.pr.djneo.)po.stijt,dic.ens :, E. dimille"'nobis deT
norarium. Hbc Aposlqlus probai, dicens : Quis accu- bilq npMra, sjcut el nosdhniltimus debijoribus nqslris
sabit adversus electos Dei? Deus, qui justiftcat, quis (Mqtih. vi, 12); ut tania. scias posse tibidimiili,
estqui cqndemnei? Christus qui mqriiius esf., verifm qtianluni lu proprio dimiseris debiloii : iinnio veio
eliam et fcsurrexit, gui tsj in dextei;qD,ei, qui etrinter- ul tibi parcere videaris , cum alii obsecratus igho-
pellat pro nob.is(Bq.m.vin, S3). Cqhcinnens Jpanne.s veris. Nani judicio tuo proculdubitf judieaberis , si
apostolus bea.iissiinus in epistola suapoiiit "etdi.cil: dimitli libi ipse cupiens, alii dimittere noIueris,Do-
Si dixerimus qttia peccalum non hqbemus, nos,ipsos - inhio dicente : In quo judiciq judicbveriiis , in
decipimus, etverilas in nqbisnpn esf: si qutenicqnfessi eodem judicabitttr de vobis: ct in qua merisura tnensi
fuerimuspeccala npsira, et fidelis , ei justusêst Deus, fueritis, ineademremeiieluf vobis (M~atih~yn,^); Le-
qui nobis peccalq dimitlat, el mundet hqs ab. omni ini- gas volb.'inlentius propheiae Zachariaejjiincipiuni, et
quiiqtc. Si dixerimus quia not) pcccqmus, inendacem iilic;quo robuslius anim.efis, invenies. Jralus est;hv-
facimus euni, el verbuni ejus noii est in nobis. Filiql) quit, Dbniinus ad patres uostros ira magiia'{Zachar'-.
iiiei, hcecscribovobis, utnon pcccelis : el_si quis pec- -l, 2). Quis rion hoc andiens cotiiremiscai? tjuis' non
caveril, hqbeinus advocqtum qpud Pqlrejn Jesum, c\ hujtis vocis lonilru peinerri.lus rireficfei?'ahlrqueiri
ipse exojql.prqpeccatjs noslris (1 Jodri. u, fiel seq.). seiisum nhn Iisec ipdigna.tio inimiata jufbari_l?lQhi_
Omne quod Dei Filius Dotniniis Jesus ChrisluSj qui enhhsiatusteneripotferatsaniiatis, ubi tamvelifenieiis
esl via, yerjtas el viia, Iqcuius est,,lex esi : et sut ira denuniiabatur" Auctorls? Et pafiiin fuit'dixissb
exeniplo sui fieii dqcuit, quod nob_is;his,crij)t_<). piaii- irani,nisi denunliareiur et magna",quasi siirqn e'ssc.
- a Codex Rem. cl Sorb., non argumeniis, et prw- Spectonon exspeclat aliquod honorarium.
scriplum gemmimpqtientiw peror.abil iuiru\e, stt-
'
9.9 . AD OPERA SANCTl AMBROSI APPENDIX. iOOO
magna, sustineri ejuspossct vellenlior iracundia. Sed A tarum faclo superjius sit probatum, tamen eiiam
videamus quem exitum pronunliel tanla cnmmotio. llieremioe prophetse super eo accipe teslimonium;
Credo,dixit, bellicis vos inquietabo lumuliibu-i, et ut' ex tesiimoniis plenius tibi probelur exenvplum.
captivilalis vos soevadilione mulctabo, farne vos affi* Sermo, inquil, qui facius est a Doininoad Hieretniani,
ciam, morbo quatiam, morte consumam, ferarum at- dicens : Exsurge, el descendein domutn figuli, et ibi
que bestiarum rapiet inopinala vastalio, profugos et audiesverba mea. Et descendiin domum figuli, el ecce
ubique dispersos agitabit exsilium. Iloc enim inlellec- ' ipse opus facicbat super lapides, el cecidil vas' quod
luirelinquilur, ulirammagnaniveliementior vindicta ipse faciebal in mahibus suis ; el ileriim fecit illud vas
sequalur. Iratus esl, inquit, Dominus ud palres nostros aliud, sieut placuit lcoram ipso facere. El facltis esl
iramagna,dicensadeos(Zach. _,2).Quiddixeriiaudia- sermo Dominiad me, dicens : Sicul figutus hie non
mus : Conveniminiad me, el converlar ad vost 0 indi- polero vos facere, domusIsrael?~Ecce sicut lulum fi-
gnalionem de pictate manantein ! o magnam iram, guli vos estis i:t manibus meis: et tanium si loquar su-
quae iuferl misericordiam! Rogo qui sic irasciiur, per genlem aul super regnum; ul lollam eos, et ut
queniadmodum miseretur? Aul sj ila miseretur, perdam eos. Etsi conversa fueril gens illa a malis suis
queinadinoduin a indignaius irasciiur ? Hoc alius pro- cogiiationibus,pwnilentiamagam pro malis, quw cogi-
'
pheta proloquilur : Reverlere, Israel, ad Dominum B tabatn ul facerem eis, et non faciam. Et tainen si locu-
luuin, propler quod infirmatus es in iniquitaiibus tttis. lus fuero super regiium attt geniem, ill rewdificeluret
Dicile ei : Polens es remittere peccala nostra , non ut circumplantelur; etlfeceriliniqua in conspectttmeo,
accipiaiis iniquilaum, sed ut'accipiatisbona;et reddile «. no» exaudial vocemmeam: pmniteniiamugam pro
ei fruclus labiorum veslrorum, et epulubilur in bonis bonis, qum locuius sutn ul faceremeis, tt non ficiam;
corvestrutn (Ose. xiv, 2); et alibi: Rediie, inquil, El^nunc dic ad viros Juda, elinhabilantes Hierusalem:
filii desertores, dicit Dominus (Esai. XLVI,b); et ile- Ecce ego fingo mala super vos, et cogiio super vos
rum : Revertimini, filii reverlentes, et sanabo iribula- cogitationem. Converlatur unttsquisque a via suama-
tionem vestram (Jerem. xiv, 22). His consona David ligna, meliores facile cogitationes vestras (Jeretn.
beatus peccaiorum .solalia decantavit dicens : Con- xviii, 1 elseq.). S ladel ergo figulus nosler a viis
fitemini Domino, quoniam bonus, quoniam in wternum pesshnis et cogilationibus nos malignis averii, ut
tnisericbrdia ejus (Psal. cv, 1). conversio po-iilienlia. in allud vas possit fracturas
CAPUT XXVI. — Nec hoc dixerim, ut latiores noslras vitiaque jdasmare. Et vuit operis sui sub-
admodumb videar habenas dedisse licentise, etsub siiinliam non perire in pceniteii-iaiii; ne senientia
veni» divinitus iribueiidae proeiextupeccandi magis reum teneal, quem jconfessioexcusat. Huic consonat
foniilem Auctoris poeniteniiara pramuisse; hoc enini _1Sapieutia Salomonis: Sed tnisereris, inquit, Domine,
sermone meo odeniein erigo, staniem non impello : omnium, quia omniq potes, et negtigis peccala Jiotni-
nec pnejudico iniiocen.ia., qui exhorlorad jiccniten- num, proptef pmniteniiam; subesl enim tibi cttmvoles
tiam peccatorem. Siquidem, ut supra jam diximus, posse, et cum sis omnium Dominus, omnibus te par-
innoceniia exigit de Deo -debiium vit» sua: pree- cere facis (Sop.xi,2i). Convcriamur.ergoetconfilea-
iniimi : pcenitcniia vero exspeciat niisericordiee miir 1 Domino, ciim iuhocssecii.idegimus commeatu,
beneficium; noii peccare enihi limere est, pcenitere et judici nostro poeiiiieniia. vialicum praeparemus.
vero plusiiuam limere. Nam pierumque offensioni- Non Sint lemporis inoslri otiosa curricula, nee uos
bus subjacet secura felicitas : cauiior au.em ad evi- nati ad peccaiidum!. sed ad bene agendum conviva-
tanda proeteriia efficitur, quem meius eniendat; mus. Aut si peccato fuerimus obnoxii, quoniam
cavel neideniidem deesse non potesi in hoe mundi tbeairo quiu pecce-
quia solliciiior semper erit, qui
603 hbiincidat, nbi jam anlea cecidit. Sicgubenia- mus, remiuiscamurnosiri, utevaderegehennoe proe.
torem faciuitt pericula experta solliciium, et in of- cipitium cupiamusi Pbeniteamus ergo ex (ide, orc-
fensos portus noniiumquam veretur intrare , qui vel mus ex corde, ploremus ex viscere. Et siculPropheta
semel incurrerit ex securiiate naufragium. Dcnique dicit : Adoremus et procidamus el ploreiuus ante
J)
Scriplura divina : Qui non tentalus esl, inquil, qualia Dominum, qui fecit nos; quia qui serunl in lacrymis,
scil (Ezech., 35)? ui ostenderet per teniationis cau- in _-a.:-..offl_._K.(Ps-!..xciv,6).Felix,beunimiuni felix
sam leutaium semper eflici cautiorem, et per limo- officium iacrymarum, quo fuiuro tempore colligun-
rem niagis corrigi, qui incautus autea fuerit tenta- lurpraeniia! ei beaium seniinis incrementum, quod
tionis scientia. Usque adeo autera peccanlibus jn fletu profundituf, ui "mlaetiiia metatur! Scriptum
Dominus opiat ignoscere, qui non vult morlem mo'- esl enim . Felix liomo",qui agnoscil ululalum suunt,
rienlis, quaiuum ut reverialur el vival; ut quos pro Levemus oculos ubstros ad monies, unde veniet
facinoribus suis aliquoties deslinal poena.,interpel- auxilium nobis; quja sicut oculi servorumin manibus
latus poeniientia, illico fesiiuet absolvere: ct ut re- dominorum suorum,<et sicut ocuti ancillw ad manus
condat in vagina machoeram, comrautai animadver- dominmsuw: sic et .oculi noslri ad Dominum Deurii
sionis salisfaclione senlentiam. nostrum, usque dum \muereatur nobis (Psal. cxxu, S).
CAPUT XXYIL —Et quamquam hoc ex Ninivi- CAPUT XXYill.-T-Nequeilacouversionis nostrse
e Godex Rem., indigmtis irascitur. b Idem codex, videalur habenasdedisseliceniia,-

4001 DE POENITENTIALIBER UNUS. 1002
consilium temporis deleclationibus proloogemus, ut. A.violaiur, et omne quod capitur desiderio, a corpus
sub scienlia peceandietdeleclaiionepereundi usqne aut animacorporis desiderat, g04 fi»is fa'ce succi-
ad exlremam setatem nos in voragiueni eriininum ditur. Necpotesi perlecluin privilegiiim bealiludiuis
demergamus; cum vivendi nobis usum a divina obiinere, quod seternitaiis non circuinvallal infinitas;
-dignaiione collaium qui terminus claudat, babeaiur caducum enim sil necesse est, quod inevitabili ne-
incerluni. El forsiian boc quod aut primum puiatur, cessilale melitur : obnoxium el inconsians atque
aut medium, imminentis occidui mela jam limilet, infirmum procul dubio reinanebil, cujus vitam non-
sitfjue debilusflnis indignanlis Domini exconversio- numquam toriuilus eventus inlercipit. His ergo
nis tarditate vocatio; quando quidem ex-admoni- cunctis morte finitis, nostrum in ipsa morle quid
lione rumpendarnm in conversione morarum pro- prbprium? Si niiiil quod boni opetis incremento
posiltim videatur oraculum : Non lardes converti ad conscienlia subsarcineiur, habebimus; et si nihil
Dominum, el ne differas de die in diem; subilo enim boni ex nobis habere poluimus, quid nobiscum rc-
venil ira ejus, el in tempore vindictce disperdet te meantes ad pairiam deferemus? Quain nnda atque
(Eccli.v, 8); el ilerum : Fili, peccasli, ne adjicias deformis anima nosira remanebii, sinos eam saltem
Ueruni, sed et de prislinis deprecare, ul fibi dimitlun- poeniteniina velaminiljus et confessionis amiclibus
lur; el neadjicias peccalumsuper peccalum, et dicas: B non obiegamus ! nisi quia turpitudiiiem feslinamus
Misemio Dei magna est; misericordia enim et ira ab abscondere, etanimse operire non conteudinius nu-
illo {Eccli. xxi, 1). Nec nos usqiie ad mortem fleri ditalem, cujus cum sit naturaliter invisibilis pulchri-
mancipia paiiamur, el demus corpora nosira scele- tudo, visibilis fiet peccalorum sorde delormilas.
rum ditioni, sed obediamus Aposiolo dicenti: Non CAPUT XXX. — IIIJ sunt occupanda comniercia,
regnet peccatumin veslro morlali corpore, ul obedialis illse complectehdae diviiisp, illa capianda pulentia,
ei (Rom. vi, 12); ut quia peccaia deesse non pos- quam non teniptis eripit, non loeiis sublrahil, non
sunt, certe non regnent, hoc est, ne sine respeciu persona subducit, quse manet slaiu perjniiun, quae
evadendi fiat abrupia licentia peecandi. Aut certe piivilegio servalur seterno, quoefini nnn subduciiur,
si putat aiiijuis restare sibi tempus ut ueccet, el sa- quae mortis jugonec premiiur nec urgeiur. Ibi enim
liaia iibidine cum jam imperasseht animo corporis bona tuta sunt conscientise, ubi jam non licebit
vires, luuc ad poeniiendi redire judicium, ullimum post praesentia sseculi mala peceare, ubi diabolo
vitse suse mihi lemj.us edieat, quo calculanle, didi- nuilus accessus, ubi tenebraruni non est loctis; sed
cerit, quo iiisinuante, eognoverii; ut jure sibi, ut neque qui decipit, neque qui decipi possit, peniius
ita dicam, de temporis spatio blandialur. At cum inveniiur. Illic bona omiiia, illic ctincta lelicia, illic
nobis inopinalus sit exiius terminalis, et vilse noslrae G prospera universa : nondieslucis incremenlo muta-
dubia sinl ex moriis iguoranlia curricula; quomodo bilis, non sol leniior in ortu, in lulgeiido clarior, in
sibi quisqtie superesse ad confiteudum temptis exi- occasu fuscior apparebit: noxomnino vaeabit, hina
slimat, qui lemporissui lempus iguorat, cum utique non erit, nec sideruin niicams ardeutior rulilabit :
audiat dicentem Scripluram : Vivens el sanus fale- famem nemo sentiet, lacrymas detergeotur, tinior
beris, el laudabis Deuin, el in partem' vades sa:culi nullus, melus ex niliiln, jticunditas omnia, pax to-
sancli cum vivis et dantibus confessionem (Eccli. lum, gaudium quidquid obnoxium irisiilisc fuerat,
xvn, 27). Dilatio enim lemporis' eonfessionem possidebunt. Omnia propheta Lsaias evidenter ex-
creet, et non desperalionemgeneret; quia exaggera- ponii (Isai. LX,2e(seq.). Qua; luncibi gloiia feliciuiB,
turin dilato damnatio, qui divinam patienliam perli- qua3 supplicia miserorum, qui gemilus, qus suspi-
naci aniinositate cogilat. QtioilsancliNoe temporibus ria peccantiiiRi, quse bealiiudo sanctoium? ilis cum
docetur effecium, cum per centum annos pertracta - Deo consortium, illos donart gebennalium crucia-
palientia implacabilem per mundi ambilum fudit menlo flainmarum : hos incompaiabili perfrui refri-
calaclysmum, inundante censura. Onde bealus Apo- gerio, illos. incendio indomitahili trueidari : hos
slolus ait: An nmhquid opulentiam bonilaiis ejus, el paradisi fonlibus, nerabrumijue veriicibus a riyulis
D
longam palientiam contemnis, ignorans quod Dei bo- indefessos amcenari, illos slagno ignis, et fluento
nitas ad pamitentiamle adducit ? Tu aulem secundum incendii, atqueairae noclis tenebris obsessos, posnis
duriliam imm et cor impcenitensthesaurizas tibi iram inextricabilibus perurgeri : ad posiremuin hosbonis
in die irm et revelationis justi judicii Dei, qui reddet ccefeaibus nti, illos tolius gehennse et seternae mor-
nnicuique secundum facla sua (Rom. li, 4). lis edacilaieconsumi?
CAPUT XXIX.—Volb dicas mihi, qu» rerum CAPUT XXXI.—Si nuhe quantum ad saxulum
prseseniium gloria, quisint Iiujus tempoiis fructus, quispiam panperlatis labe deiectus, inpromplu non
quse utililas eaducorum. Regni polenlia, ut dixi, habeat unde qualicumque viclu famelicam susien-
morle linitur, potestatis ambitio suceessione dirimi- tare pnssil esnriem, videatque alios opimis dapibns
lur, divitiarum copia vivis nobis plerumque subtrahi- mensas onerare, ac refertos epulis bibere gemma,
tur, volnptatis effeetio trislitia intervenienie cor- et proiraheie longe apparaius ambitioue peregrinis
rumpitur, jueundiias gaudibrum meius formidine saporibus pigmenlala cqnvivia,* quoe pulas cum du-
i Edit. Rom., aut corpus aul anima finis calcejuccidilur; coiex autem Rom. acGill. lectionem nosiram
constituunt.
PATROX. XVII. 32
iOOS AD OPERA SANCTI AMBROSIIAPPENDIX. 1004
cere ab ultima viscenim parte suspiria;-quas edere A.mundum, non esl charitas Patris in eo; quia omne
intestino dolore querelas; inierdum etiam lacrymas quod in mundo est, concupiscenliacarnis est, et con-
ftindere, cum paulo amplius capi incipiat desiderio cupiscentiaoculorum,'el ambilio scecuti, quai non esl
visorum, et inardeseere magis ac magis sentiat ex a Palre, sed ex concupiscentiamundi est: el mundus
desiderio ineffieax desiderium ? Qtiinam ergo tunc transibit, et concupiscentiaejus. Qui vero facit volunla-
erunt gemitus infelicium, quod inconsolabili luclu lem Dei, manel in ceternum; quomodoel Deus manet
in illa comparatione lormentum, cum coslestibus in celermm (Uoan. ii, 15). Lavemur baplismo poe-
copiis, perennibus diviliis perfrui felicium viderint nitentise, utpossimus Domiiitfmmundo corde videre:
agmen animarum, et se stillicidio roranlis digiti auferamus nequitias ab animis nostris a consjjectu
defraudari, et perferre insuper inexiinguibilem flam- oculorum Dei, discamus juslitiam facere; inquira-
mam, cum niilla spe reserventur ad veniam? Solis musjudicium, eripiamus injuriam accipientem, ju-
ardorem ferre non possumus, balneares sesttis mi- dicemus pupillo, jtistificemus viduam, et cum Do-
nime loleramus, sentim.us incendia fornacum, et mino dispuiabimus. Et si fuerint peccala nostra, ut
longe secedimus; quis ferat fluctuanlem gebennam, phcenicium, ut nivem dealbabit: si aulem utcocci-
et caminis tartareis aestuantem pati strejiitum fu- niim, ullanamcandidamefficiet.Etqiiiaaspergethys-
mantis baratri poieril, et sustinere infernauim gio- 1B s,opo|5et mundabimur, lavabitnos, e't supernivem
JJOSten.ebrarum ;, ubi solus auditur ululauis arden- candidiores erimus (Psal. L, 9).
tium, elejulatus resonatcrudeliter punitorum ? Ila:c, CAPUT XXXIII.—Tria sunt quse erga nos Dd-
oro, quam fugienda sunt, quam ca\;enda ac lotis minus arbilrio suo constiluta conserval: 605
viribus, et omni animo ac mente declinanda ! bonitatem dico, misericordiam, alque justitiam.
CAPUT XXXII,—Cum pa.tent igiiur januse ve- Bonilas esl, qua esse1jam cospimas : miserieordia,
niales, cum fluciuanlibus et, «riminum tempestate qua ad poeniteniiam provocamur : justitia, qna l'u-
jactatis poeuitentise portus offertur, cum roentibus turo tempore- jtidicabimur. Hxc. tnlerinr ordinem
promiUilur cura languenlibus, et saucjatis, vitalem temponum in sese custodiunt, prseteritum, praesens,
ppllicelur ullroneus ariifex.med.icinani: cuni mise- et fuliirum,: pra2lieritimi,,qHO>Domino, auctore crea>-
ricordia. habetur in promptu, antequam,jusiiiia ca- mur et nasciinun : prsesens, quo conrersi miserr-
pulo lemis exlraiiat. pugionemi,sumamus.ar.ma,posni- cordiam promeremur. :fulurumy q.uo-justa opera
tentUc,, et judicis rigorem. satisfacti.onis officio nosira, juslilia dislribuente, nnineraliimuT.. Itaque
mulceamus. Certum enim habci donuni.voniso, cui cum, inJsericordiseregnunr habemus in- manibus, et
penni.!li,liirpoei)jl,ere.namprocul dubio confiteri.non iij; arbitrio nosir.o sunt. posita-, dona pietsiiis;- hie
sini.lur, cui pielas nulla servatur. IIoc. probat inve- (2 purgemus conscienlias nostnas-abomni inquinadone,
teraii serpeniis. in ipsa Qrigine. mundi damnalio, el spiiilali.bus nos deinccps, per bonanvconversatio-
quem iiiaudjlum senlentioe fjufmen.excussit: et non nGm insii.umenljs apldmus. Evilcmus desideria quse
peropta.tum.absoluta severiias.slaius.sui posscssione militant coiiitiiaânimas nosiras,, et ppofiinanv,eon-
dejecit. IJoc Sodnmse el Gpmor,rha3.coslestiincendio scientiam nullalenus pntianiur. Gonsequeniur.omnia,
1
concr.etnat.aeperl.jbeot regiones, erga quas ob ex> quai ex (ide credimus, si jusiis nosfact^bus viia in^
cessum facijiorum,niliil.neser.vatumest.pceniienlia?; vituperabili( eomjionamus-. Menebiniur nemissam
ne fprtassis admonili nosseni.ujiionis justiiiam.de- omnium peceaiorunij. jjesurgeumsia vJJamaeternam
clinare... Hoc Pharaonis in Exodo clauiafc inleritus. in>resurneclione credentiuin ;:©©© et ut amplius
hoc Cor.e, Dalhan.et Abiron,ioexspectatum,testaiur loquendi;prajsumat audacia, in-regna ccelorum cum
exitium, hoe AJiliochj, ct Ifcrpdis supplicia pro- juslis iiiilrabimus,,cum quibus paptenn perpoeniten-
iGquiintur, hocAnaniseelSapphiraindicatrepentina . tianvbabene meruimus,, Scriptura. dieente •.Pceni-
animadyeridone naufragium: quos ad,prsesens lenir len{ibusaulem.deditpartemtjustilice,-el,conv)gavit' defi-
pus vindipla, non disiulit, el n.egaia.v,enia,.sever<in.,s cienlessusiiner.e,et destinavil illosdrv.sortem verilatis
comitala truncav.it, Npn. nns.iinparaips.dies abces- (;Ecch.XOTl)'. ' :
sionis. ipveniat, nec inlra, caslra, diabolicaJiysemis115 HSEC,amanlissime frators, quibus<tecum pariter ad
illius aut sabbaji.ienipus includat. Y.igilemugcoiuna e.xercendam-po3nilentiam-cohoriarer, quantum ex
bostis.antiqui fraudplenias insidias et.ajiertas minas.; D.ominieis.leciionibuss eolligemmediocriias ingenii
erga conv.ersos ejiim acrjus excitaiur^, et.refugps niei.p,oiuit,.exaravi; Qusesi jam, ut-arbilror, animi
suos sevcrior lamqunm irrisus inseqiiitur,. T.unecum studio e proprio instifuto seclaris;. et.curribus con5-
decipe.ret,,b,landiineniisillexenit._nunc lentaiionibus fessjonis insid.ens, teudisad^veniamj.acciiie me le-
et cr.udeljlatibiis in!i!!ieiat.:;tuncfuerat, ui.nmicus, cum>in Iiaccogiiationeconsortem, utadjunclo-com-
nunc, ut ininucus irasc.iiui\;, et, per; easum elisum mnnicomiiatuv ad metas jndulgeiuiaj-properennis :
effecil, eauiiojem, sed,. eJideulem,. aliqnoiies. solet aul>siipigriiiminertiaprjepediius 1,pernicitatenrtuam
elis.tis.eliL!e.i\e>,Fugjamus,po!nposas illecebras mtindij seqjii [iion-p_otero,-,iiiementojnei;:elicum)prsemiura
et ambitipnjbus.ejjis denuis,ex,to.tn repudium-. Hoc de Dei.largitione merueris, quseso ut in orationibus
Joannos aposlolus.persuadet.dicens,: NMite diligere luis nullaicapiaris oJ)lij'ioiie.Victoris.
vindum, nequeea qucesunl in mundo. Si quis diligit
mh M gPKlTUÂNCfOLiBELLUSUffUS. .. iooo
MONITtJM. .
Prodiit liic libellus aiil poiius fragmenturii e bibliothePa sancti Dlonysii in Francia, unde ilium eruit
Gillotiiis ex .infiquo codiee, iibi tribus iibris Ambrosiailis de Spiriiu sanClo additus, liber quarlus sctncti
Aihbrosiide Spiriiii saricioinseribebalur. Non tanien viro docto iniposuit hsee epigraphe, quippe qui Scri-
ptufce Io65sin lioe wactalti Subiiide allegatos noh ejus, qiiam Ambrosius adhibebal, vefsibnrs esse, lolum-
iijue opeiise styluiri ab AiiibrosianO discfopare ahimadvertil i quibtts adjicit Auelofeiii irt fine profileri
slriGiifn se dSSpiHlii safitilo disseruispe, ctihie conlrario quam fusissiine de eodem egerit Ambrdsilis. Qua-
proplef noii alia fe lioCidem fragmehlunS cdehdum jutlicavit, nisi quod el anliqui Aucloris", et lectiorie
ilignissimiiffi esse afbilfaiuS est, quo iiohiiiie cum illud Rorrtatii inapperidice etiatn relinuerini, nos similiter
non pulavimuSl^jicieHdiim.
•'"-
DE SPIRITU SMCTO-
•" "
ilBELLtrs TJNTJS.
\505 ôs outem in carne non cstis, sed in spirilu; A giiia siveunus Deus dixerit, seit se nomcn Trinita-
si iamen Spiritus Dei habilal in vobis: si quis autem tis implesse : sive autem Dei et Domini solummodo
Spiritum Clirisli non habel, hic non esi ejus. Si aulem memor sit, scil dicere; Ipse autem Deus, et Paler,
Chrisliis in iiobis est, corpiis quidem morlmim esl et Dominusnosler Jesus Christus dirigal viam nostram
proplerpeccaium:spiritus vero vivil proplerjnslitiam. ad vos (I Thessal. m, 11), el cavere ne dicai : Ipsi
Quod si Spirilus ejus qui -suseitavilJesum a morluis, dirigant; sive Dei et suncli Spiritus facial menlio-
habiiat in vobis: qiti suscitavil Christum ex morluis, nem. scit se Christo injuriam non fecisse; sive Dei,
vhificabil el morlalia corpora vestra propterinliabilan- _etDomini, el Spiritus sancli.<:ausis compeientibus
tem Spirilum ejusin vobis (Rom. vm, 9 el seq.). personas aptel, scit dicere : Et omnin hcec operattir
Divino Apostolus modo et divino eloquio sacramen- unus atque idem Spiritus, dividens singulh prom vult
tum Dominicsef rinitatis el fideinoslrae meniibus in- {IGor. xn, 11); quoniam et tres deos dicere im-
iimavit. Sam cum dixisset: tos autem in carne non pium est, et unum non in Trinitalis nomine eonfiteri
eslis, sed in spiritu; si tamen Spirilus Dei habilat in admodum irreligiosum. .
vobis; adjecil: Si quis aulem Spiritum Chrisli non Denique sequenlia consideromus, quibus liunc
habet, hic nbn esl ejus. Quid ergo Apostolus aliud sensum confirmat et solidati liam cum dixissel : Si
quam unionem frinitalis edocuit? Nam Spiritus B quis autem Spiritum Christi noii iiabet^ hk noh -est
Dei Spiriius Chrisii est : spiritus autem Christi et ejus; adjeeil : Simttem Ghristus in vobis est (Rom.
Dei neque a Christo divisus aul separalus est; quo- -VMI.9). Ergo nianifestum est ouia per inliabitan-
niamneque Deusab Spiritusuo, neque Christusidem tem Spiritum GhristiGbrisius.liabitat^ ,si auiem per
ab Spiritu suo potest separabilis indicari. Si autem jnhabitantem Spiritum Chrisli Ghrisuis habitat, uii-
inseparabilis Deus ab Spiritu.suo est, inseparabilis q^tiefltper inhabitanieni Spiritum Dei Dens habiiat.
\Uique et Christus ab Spirilu suo est: ergo Spirittis Denique subjunxil : Quod si Spiritus 4jus, qui susci-
liei el Spiritus Christi inseparabilisa Deo et Christo; lavit Cliristumexmortuis, habilaliii vobis (ttid. 11),
ae per hoc Deus et Christus et Spiritus sanctus in- Iioc est, Deijac per hoc.non-aliud esse Spiritus
divlsi manifeslantur, quia seinper Spirilus in Deo sanelus, quani Deus etChrislus probalur, per.quem
et Christo perennis est. Nam quid aliud concaiena- Deus el Chrislus habital : quem quiin,se non habet
lione liac et connexione significari contendit, quam liabitantem, jiec Deum potest habere, necGhristum.
inielligenliam unitalis; dum .per. Spiritum Deus el -Sed dicit aliquis ; Si per :Spiritum sutim Deus
Christus, qui inseparabiles a sese sunt, uniti, et ut liabitat in nobis. et Spiriais ctim Deo «l Ghristo
ulterius dicam, unum intelligunt? unum atqueidem est^ qaomodo jnirsum dicitur :
IIoc divinum sacramenlum est, hocin se crealura C Qui-msmlavit Christum-exmorluk, mvificabil.etinor-
haturaliler aut inseparabiliter JIOIIhabel; ut unus talia -corpomvestra? Quomodo Deuset Curistustm um
SjiiritusPatris el Fjlii, aut .-tres,unus_ et unum in- sunt. cum GUrislus.per Spirilum Dei -susciietur ex
divisibilker csse noscantur. Ei ideo securus Apo- moriuis? -Qaltiludo divitwrum mpientice«. scientim
stolus, qiii hoc fundamentum fideide sanctaScriptura Dei{Rotn;$i*,53.)!V^fe,nbisapiens? iibi scriba ? ¥i_rc
didicit, et.de divinairevelatione cognovil, de csetero Jiocestj^jiorf 'oculusmonmdk.,mecaurismidivit,mc in
non limel alibi unum D.eum,.alibi cum D.omino,alibi cor-Jiominisascendit,qumtpr&paravit!@@»3 Deusldili-
cum Deo et Domino sanclum Spirilum prscdicare; gentibus se(UCor. xi,2). Prscparavilautem Deus dili»
1007 AD OPERA SANCTl AMBROSIIAPPENDIXJ S0O8
gentibusse, ut Christus Dominus cum in forma Dei A ubi idem non est. Sed absit hoc.Non sensu Aposto-
esset, formani servi acciperet, ut solus inveniretur lus laboravit : novit! autem Deum et Dominnm et
utrumque. Cum ergo Chrislus utrumque sil, Deus Spirilum sanclum, unuin Spiritum omnia in omnibus
scilicet et hoino, suseitalio bsecnon ideo divinitati operanlem.
ejus ascrihitur; quia diviniiasejus autpaii autmori Et ne quid forle scrupuli mens audientium susli-
pnsset : sed quia Verbum Deus caro facius est, et neret; quia cum Triniialis personas oslendisset,
babitavii in nobis. Cseterum si divinitas ejus pali Deum cuttcta in omnibus dixerat operantem, dum
pomisset, non uiique opus fuisset, ut formam servi scil el Triniiatem vere probare , sicul vere et unio-
acciperet : accepit auiem formam servi non aliam nem; quamquam error nullus poteral videri, ubi
ob causam, quani ut per eam pro salule diligentium ideni ssepejam dixeral: solito lamen suo more Apo-
et pati et mori posset. Et ideo recte diciuir Dominus stolus , el prudenlia.; stise cautela , immo ut verius
majestatis crucifixus, et Dominus Jesus Christus ex dicam , Spiriius sancli gubernatione, quem se reve-
morluis excitalus; quia spontanea benignitate et Jatorem et doctoreml babere s:rpe profiteiur, sicut
divina sua ratione per templi sui passionem cunela dixit: Sed docti Spiritu, spiritalibus607 spirilalia
ipse suscepil et penulit. Ac per hoc, id quod Chri- comparantes(I Cor. n, 13): et alio in loeo : Nobis
stus exciialur ex mortuis, proficit ad gloriam Dei, el B autemrevelavilDeus per Spiritum sanclum(I Cor. n,
comprobal omnipoienliam Christi, 10), reddidit omnia unioni, dicens : Alii enim datur
Sed et sequentia loci bujus non minus diligenter per Spiritutn sermo sapienlim, alii sermo scietuicese-
inspicere debemus; quoniam alla et profunda do- cundum eumdemSpiritum, alii fides in eoclemSpirilu,
ctritia aposlolus ila loculus est dicens : Quod si Spi- alii gralia curationum in uno Spiritu, elc. (I Cor. xn,
ritus ejus qui suscitavit Jesum ex morluis, habiiat in 8). Et in novissima parle concitidens ait: Onmia
vobis; qui susciiaviiJesum ex morluis, habilat in vobis; autem hcec operatur unus aique idem Spirims (Ibid.,
qui suscitavitChrislum ex mortuis, vivificabitet mor- 11); qtii supra scilicet Deus. Ergo quia omnia ope-
talia corpora vestra per itihabilantemSpiriium ejus in raiur Deus atque idera' Spiritus, Patrem ei Filitim et
vobis (Rom. vm, 11). Piimum ergo manifeslum est Spiritum sanciuni, in jquorumnomine per regenera-
quia omnia Deus etChrisiusper ihhabiianteiii Spiri- tionis baptisma recreamur, unum Deum, quod est
tum suum in uobis operatur; ac perlioc constat nomen unum, accipere debemus et credere; quia
quoniam sanctus Spiriius omnia operatur; quia et uno aujue eodem modo , iisdemque virtutibus, nec
mortalia corpora noslra vivificahit is, qni suscitavil non et prophetaiionibus, quibus Patrem Deum disci-
Jesum ex morluis, per inhabilanlem Sjurilum Chri- mus, de Spiriiu quoque sancio et de Filio edocemur.
sii in nobis. Et non dixil quia perse suscilatis, qui G Sed forte quis dical: Omnia dixit, quse ad ordi-
suseitavil Jesum ex mortuis, neque Christum per se nationem Ecelesise pertinent: non autem omnia,
susciiare: sed per inliabilantem in nobis Spiritum quse Deus operaiur,"etlDoniinusoperalur et Spiritus.
Christi. Spiriius ejus, qni susciluvil Jesmn ex mor- Ergo de omnibiis velpauca ponenda sunt, quibus
luis, vivifieabit etmortalia eorporanostra. El utique probeiur Spirilum sarictumomnibus omnino divinis
jn Evangelio legimus, dicente Domino : Sicut Pater operibus adesse, et ipsum omnia implere. Moyses
suscilat mortuos, el vivificai; ita el Filius quos vull, Spiriiu sancto implelur, et per Spiriluin prophetise
vivificat(Joan. v, 21). Et non est dictum ibi quia per prasscientia docelur, et fulura prsedicit. Quid pro-
Spirilum suuni suscitat Deus el Chrisius. Quid ergo? phelas onines tleinceps? Num Spirilu sancio pleni
Conirarium hoc erit illi senlewise? Absit: sed in- proplietaverunl, et plagas populo imniinenies annun-
telleclus illorum nobis redditur, el docemur per tiaverunt, et adventum Domini etpassionem praadi-
Evangelium bealissimi Pauli qtia ralioneDeus susci- . caverunt, probanle Domino et dicente per os Za?
tet, per inbabitaniem scilicet Spiritmn Christi in chariae prophelse : Verpmiamenverba mea et legilima
nobis; ac per hoc aperlissime traditur, quia omnia mea accipite, quce ego\mando in Spiritu meo servis
opera divina Spiritus sanctus operatur. Et ideo alio meis prophelis (Zach. i, 6); ac per hoc manifesium
in loco idem Apostolus dbcel dicens : Divisiones" est omnes jirophelas in Spiritu sancto p.rophetasse.
graiiarum sunt, idem autem Spiriius : et dkisiones Legem quoque ipsam per Spirilum sanctum daiam
ministeriorumsunt, idemautemDominus: et divisiones accepinms et scriplam; dicit enini Moyses: Et dedil
operalionumsunt, idem vero Dens, qui operatur omnia Uominusduas labulaslapideasdigitoDeiscriptas(Exod.
in omnibus (I Cor. xn, k). Quomodo esl illud idem xxxi, 18). Digiluin autem Dei Spirilum sauctum dici
Spiritus , si aliud est Spiriius, quam Deus et Domi- Evangelia manifesianli; cum enim Dominus dremo-
nus? aul quid esl illud : Idem Dominus, si aliud est nem ejecisset, et accusarelur a Judseis quod in Beel-
Dominus, quam Deus et Spiiitus? aul quaraiioneac- zebub principe dsemoiiiorum dsemonia expeileret,
cipies : Idem Deus, si aliud est Deus, qnam Dominus seciindutn Lucam quidein respondisse perhibetur;
Spiritus? ei si essenlia velowta et divinitute et ati- Quod si ego in digito Dei expcllo dwmonia(Luc. xi,
ctorilate alitid et aliud, et non unum sunt. Nullo 20); secundum Mailhaspmvcro: Siauiem ego inSpi-
modo possent dici idcm, qui longe aliud et alitid rilu Dei ejiciodcemones\(Matih.xn, 28), uiide mani-
reperirenlur : invenirelur autem et apostolus falsus fesuim est Spiriium digitum Dei dici. Cum ergo
tesiis et contu.max in Deum, qui idem ascriberet j constet Spiritum sanctiim digitum Dei dici, mani-
1009 DE SPIRITU SANCTO LIBELLUS UNUS. 1010
festum est quia tabulas lapideas Spirilus sanclus A.ptum quse aliena sunt. Et rnrsuni in Actibus aposto-
scripsit, quas Sloyses digiio Dei scriplas accepii: et lorhm legimus : Deservientibusautem illis el jejunan-
Spiritus sanctus dedit, quia digitus Dei non aliud tibus Domino, dixit Spiritus sanclus : Segregate mihi
quam Deus est; quoniam in omnibus operatur. Ramabam el Paulutn, in opus ad quod vocavieos (Act.
Virtules qtioque ipsas, quas divina potentia in xm, 2). Quid ergd clarius, quid lucidius ad mani-
jEgypio in doetrinam et in experimenlum sui pecca- festandam diviniialem etauctoritateniSpiiiliissancti
loribus operaia est, nuin manifestum est in digitb dici potest: Segregate mihi ? Non enim dixit: Segre-
Dei esse perfectas, probanle Domioo , qtii se in di- gate Deo, sedmilii; neque in opiis, ad quod vocavi-
gito Dei., id est, in Spiritu sanclo ejicere daemonia museos, sed inojius adquodvoeavi.Satis utiquepro-
profiietur; quia idefti ipse in _35gypio, el Spiritus bavii nobis aucloritatem et diviniiaiem suani, qui
sanctus eadem consummavit el gessit. Quod quideiii segregationem apostolorurii non alii quam sibi ascri-
sensibus nostris intinians Dominus, in digiio Dei psit: quos ei in opus non alienum, sed suum advocasse
se profitetur expellere damionia , docens scilicel se dixit; quod ulique alienus a Deo et Domino et ab
-opera sua opera esse sancli Spiritus; cuin opera auctoriiale divina facere nuniquam poiuisset.
sarieti Spiritus opera Christi siiu : opera autem Aique ut clarius luceal Triuilatis sanctse aucloriias
Cbrisli opera Patris sunt, sicul in Evangelio secun- B una et divinitas excolenda , Esaia- prophelse nobis
dum Joannem legimus, ipso Domino dicente: Amen, contemplaiida propheiatio est, quam per apostolos
amen dico vobis, non potest Filius facere a se quid- ipse S[)irilus sanctus nobis interpretalus est, quam
quam, nisi quod videril Pairem (acientem; qucecum- ita legimus : Et audivi vocem Dominidicentis : Quem
que aulem ilte facil, eadem et Filius facit simililer miltam, el quis ibil ad populum isium ? Et dixi: Ego,
(Joan.x, 19); et: Sicnt Paler morluos suscitat, el ego sum, mitte me. El dixit: Vade , et dic populo
Filius quos vuh , vivificat(Ibid., 21). Ergo hocgradii huic : Aure audietis , el non inlelligelis: et videntes
et hac ratioue agnoscimus opera sancti Spiritus esse videbilis, el non aspicielis , elc. ( Esai. vi, 8). Et
opera paterna ; quia quaa Paler operatur , eadem et utique niodo dicens supra in eadem visione, Domi-
"Filius operatur similiter : quse aulem Filius opera- num sabaoth vidisse se dixit sedenlem in throno
tur, eadem et sancius Spiritus operalur. Ac sic sem- gloriaesuse, etSeraphim audivissedicentes: Sancius,
per Trinilas unus Deus et unus Spiritus per se, sed sanctus, sanctus Dominus Deus sabaolh; plena est om-
ex sese eadem ei omnia in omnibus operatur. Quem nis terra majeslate ejus (Ibid., 5). Et cerle Dominus
quiderii sancluiri Spiriium quia in viriutibus suis et sabaoth , cui laus hsec et gloria reddiiur, unus al-
polemia divina agnoscere Egyptii noluernnt, plagis que idem in prophetis ostenditur, et ipse esl qui
compulsi sunt conliteri, in quas ne nunc audientes iZ Esaise loculus est dicens : Quem mitiam , el quis ibit
incidani, a Domino admonenlur, ut sero incipiant ad populum istum? Et cuin unus atqueidem iu pro-
dicere : Dighus Dei est (Exod. vm, 19); ac per hoc phetis significetur, ab apostolis tamen et ab Ecclesia
manifeslum est, quia unus atque idem Spiritus om- Triniias intelligitur. Unde etiam traclum es.l per
nia in omnibus operalur (I Cor. xn, 8). omnes fere orientales Ecclesias, et nonniillas occi-
• Nativitas quoque ipsius Domini Jesu secundum dentales, ul in oblationibus sacrificioium, quse Deo
carnem nonne per Spiriium sanclum facta pradica- Palri offeruntur , una cum sacerdole voce populus
iur, evangelizante Gabriele angelo Marise,et dicenle: ulatur, id est, Sanctus , sanclus , sanclus , Dominus
Spiritus sanclus superveniet in le, el virtus Altissimi Deus sabaoth : plena est omnis lerra majeslale ejus.
obumbrabittibi (Luc. n, 55)? el iterum Josepli ange- Ergo secundum prophelam consta.l hocad peisonam
lus in somnis apparet, dicens : Josepk fili David, ne Dei Patris reierri oporleie.
timmris accipere Mariam conjugem tuam ; quod enim Joannes auiem Evangelislainformat nos, et docet
in ea generatum est, de Spirilu sanclo est (Matlh. l, de Filio intelligi debere; nam cum supradiclum tes-
20) ? et inde perspicuum esl quia oninia et in omni- timonium Evangelio inscripsissel, el. inlerprelatus
bus ipse operatur et perlicit. esset, postea suhjunxit : HSL-C dixit Esaias, quando
- Sed aiunt quidam: Omnia quidem divina operalur, J) vidit gloriam ejus, et locutus est de eo, id est,
et de operibus Detis intelligitur: sed nihil tamen Domino Christo. 1'aulus autem ajioslolus RomseJu-
sua aucloritate probatur ojierari; quia omriia per dseis contradicentibus doclrinse suae, elblaspheman-
eum Deusnperalur et Dominus. Jam-quideni de au- tibus viam Domini Christi, exalians vocem suam ,
ctorilate ejus saiis consial, cunrDeus probaiur, ait; Rene prophetavit Spiritus sanclus per Esaiam,
Deus agnoseitur, cum inseparabilis a Deo invenitur, dicens : Vade, et dk populo huic: Aure audietis, et
cum unionem habere eum Deo et Domino manife- non intelligetis; et videnles videbilis, et non aspi-
stetur ; sed quoniam de aucloritate ejus quseritur, cielis , etc. (Act. XXVIII,2b). Cum ergo in prophetia
quam Scripiura non tacuit, edoceri nosoportet, divinilas una.doceatur ab apostolis, el lamen ab
primum quidem cum dicitur: Bwc autem omnia ope- Ecclesia Trinitas inielligatur, certissime utique do-
ratnr nunc atque idem 608 Spiritus , dividens sin- eemur quia Trinitas ideui Pater elFilius et Spiritus
gulis prout valt { 1 Cor. xn, 8). Dividil, manifeslum sancius unum et unusDiiis sunt: et cmn unus Deus
est quia non es imperio operatur alieno : et aum~ intelligantur el agnoscantur, unius etiam et a.uqtoT
dendum Qula OUSB ptout vuU.dividit. iioft est sori* riiÛs intelliganluf iseeesse est. Etrttriium Doiiiiiiui
iMl AO sOPEBi % AW8RGSH APPEKDIX. i 4012
jn Epjigelio Ji.i.jis un_ipnisTi-ini.taie.ni«dcceld.cens.: Aabncâre cp.naJ.Uir'.i.fiSftm aulem negant. quando
Euntes prgo d.Qccfeximnesgetilc^^ ^qptjzcinteseos ?_. non
jita «f, *st, Dej.nv fatentur; ûando.non iia «r«>
nontfiie Pfftris, £(.FHH,.£t SpirMus scincii, etc, d.mt, ut ScripunM A\mw nos deouit. et sit srederg
{Jl/_?(//j.._xiyjii,19), Bi^pm PatrJ.s_ el Fijii, e| i»pi- oporlef; sed proul illos traxerit gensns-sui Jibido ;
rilus saaeti îgnifipan.iam <?tlid.isgei_,
Tripjtati.s Jjmien et jit intelligant quam Jonge 3 fide Dei siril, aut
ipsius -upmen vinum«jjseryarj3 110,5.Jpcuj., qpod esi, nuam al..eni a saluLelpjirc esl in ChristoJesu , <jui
Deits sabaoifi: Spiriittira jsanctunij, guo credpriies s.gjsaipur indie
Sg)ic,tus., sanc$up9 sa.nctu$, ,Dgi)i)i23Jts
plenq est oifinis lefrg. m.qjestalc.ejus (EsaL vi_ 5)_ _tc redempiipnis nostr_e. coiitrisiareei abnegare nittin-
per hpc ponsueiutjp Scr.piurip n.anjfesi,a esl, quse lur. ei Jjt scianl qul jtalia geni. u«t, <pia hujusmodi
et cum upuni peijra jiuneup:;.., In.eJIecluni tamen niacliinaiuur, qua> yiequeAd vensam , nequeadTe-
Trinitafis.npn aniputet: ,ef ,cup_ Palris ,el Fjjii H ipissionei,. peccatoruni snonim poteruni pertinere;
Spiritps sapfiti.memJpM. nomen.npn interimit n.a- gj.ia serjptum e.st: Qm auiem blatphemamitin Spi-
jestatis n..iiis. r.iliw $anctum, nou mmHelur ,eineque in Jioc.sceculo,
Et quid plura? Deficiel mihi -pagina, deficiet tenv negue in futuro (Matth, XH,51): sed iili se pollus
pus, si cunc.ji quse-ad prpbandr.m divinitalem §pi- senlentite sulijicere! non nesciant, quam divina
rjlus sanciiscripta sunt, revplyere aul enumerajre B jnpqsura ideni per os Esaise .proiijlil diceps : F*I'J?M"S
1 1
yolucrp. .Ij_pc.a11.tembreyker dieta sunt ad retunr eorupi tion morielitr 4 et zgnts eormn mn sxsltnguelnr
dendani JMpuden.iam eprum, qujdiyinjialemlSpiri- {Esai, lA\'h 24). ]
ius sancii, inime ui verju.s dleam, jpsani Trinila.te.ii 1
MOMTUI.f. !
Harjc guojjpe sprjptjpnfiujfim .dehernus ..G.iljglip,qui .ean) e codicibus duolsus manu exaratis, aJtero Dio-
nysi.ano , alterp Yic.tori.jp, jp qnibps aspribitm' sanclo Anibnasio , in Jucem emisit. Quod vero eflm nec
materianec siylo filjhprrere a DoGtorpnpslro profllelur, pon possunnis profpclo subscribere illiiis opinioni,
i3ed ad siniplipem seedula. ipsius lepjioneni t ef niftxime Jiorpm verborum ,'.seci hujus qmssiioms talis a Pa-
tribus sghitjp diitur, jeonsideraliqneip fidpnter prpypcamus,! I , ,
J)B ET LUGiE
GONGORDIA-.MATTH^jl
'
; IN G-ENPALOGIA CHRISTI.
' @09 In Cbrisii generatione Matthasus^t Lueas 1G usque ad Christum natum ducere volens, non a
dissentirevidenlur, propterea qtiodcum alter, idest, primo parenle Adam, sed ab Abrabam exorsus est;
Matthseus deseendendo : alier, id esl, Lucas aseen- ut ostenderel quod susceptio carnis in Filio Dei non
dendo, ejusdem generationis seriem texat. MatUiseus fuit primse conditidnis institutio , -sed promissionis
quidem ab Abraham exordium narrationis sumens, postmodum factse -impleiio. Lucas vero a Christo
et ad David usque descendens, deinde per Salomo- bapiizato incipiens , non in David vel in Abraham ,
nein usque ad Joseph lineam deducil: Lucas 5'ero sed nee in Adam flnem feeil: sed rper David el Alira-
I
<aJoseph incipiens, per Nathan ad David, et a David ham alque Adam transiens, ad Deum ascendil; ut
usque ad Abraham, postremo ab Abrabam tisque ad aperle darel intelligi, quod ii qui per generationem
•Adam generalionis ordinem revojvendo ascendit. carnis filii sunl hominum , per regeneralionem ba-
Unde eoiitingit ut a David deorsum, cum ille per ptismatisin adoptionem Iranseuntdeitatis. Ideo Mat-
Nathan , isle per Salomonem generalionis (ramitem thûs in genealogiajnon nisi nalurales filios compu-
deducat, tolus pene computalionis ordo dissideat. tare voluit: Lueas vero inler naturales etiam ado-
Sed quia Scriptura saera diversa quando.querecipii, plivosascribit; ut osiendatur et in Christo nascente
adversa autem oriinino non admittil;dum non per- vera fuisse earnis stisceptio, el in nobis renascen-
Tiiittimur credere contrarietaleni, latentem coghnur ;D libus non per iialuram, sed per gratiam provenire
quosrere vcritatcm, Mattliseus ig-ilur generationem adoptio. Hsec ergo fuit causa qtiare in generaiionis
Ghristi descendendo computat, ostendens Filium serie alios MatthsBus, el alios Lneas palres posuit;
Dei per carnis susceptionem factum esse Frliun ho- quia ille, sicut dixijnus, solos naturales ; iste vero
minis : Luoas eamdem ascendendo texii, demon- naturalibus eliam adopti,vos.eonniimeravit. Quod ut
sirans filios hominum efficl filios Dei per gratiam melius patere possii, uirorumque narralionem eo«r
adoplionis. feramus. ] '
Proplerea eliam Matlhseus generationis seriem Ordo generationis Christi secundum Matlhseum
1015 DE CONCORDIAMATTH. ET LUC. IN GENEALOGIA CHRISTI. 1014
talis est i Abraham genuit lsaac, Isciac genuil Jacob, A
i Lucas sic ait: Ipse Jesus etat incipienS quasi an-
Jacob genuil Judam, Judas genttil Phares, Phares tibrum triginta , ut putabatur, filius Joseph , qui fiiit
genuit Esron, Esron genuil Aram, Aram genuit Ami- Heii, qui fnit Mattliat. (Lttc. 111,25). Prima fronte
nddab, Aminadab genuil Naasson, Naasson genuil contrarietas occurrere videlur. Matthseus dicit Jo-
Salnwh, Salmon genuil Rooz, Booz genuit Obed, seph filitim fuisse Jacob , et Jacob filium Maitban :
Obed genuit Iscti, vel Jesse, Jesse genuil David, Lucas dicil Josepb filium fuisse Heli ,'el Heli liliiim
David geiiuil Salomonem, Snlomon genuit Roboam, non Mathan, sed Mallhat.Sed hujus qusestionis talis
Roboam genuit Abiam, Abia genuil Asa, Asa genuil a Patribus solutio dalur: Mathan qui per Salomonem
Josaphat , Josaphal genuit Jofaiii, Jbrctm genuil descendit, uxorem habuisse Esthan noinine ; deqiia
Oziam (Maiih. i, 2 et seq.). Tres hic intennisii Evan- gennil filiuni Jacob, quo mortuo, Malihat qui per
gelista, id est; Oziam sive Ochosiam, et Joas, et Nathan descendit, eamdein uxorem.duxit, etgenuit
Ainasiam; Joram eiiim primo loco genuit Ochoziam, ex ea flliuin Heli. Sic ergo Heli et Jacob uterini
et Ochosias genuit Joas, et Joas genuil Amasiam, fratres fuerunt,una maire, non uno patre editi. Prior
et Amasias demum genuit Oziam, de quo nune di- Heli duxit uxorem, et moriuus est sine liberis:
citur : Joram genuit Oziam. Quodiia inielligcndum pobtea Jacob accepit uxoreni fralris, ut suscilaret
est, genuil videlicet medianiibus supradictis; quia B ] semeii fralri sUo, ex qna genuil Joseph. Joseph ergo
per illbs de semine ejus processil. Hosauiem Evan- filius est Jacob secunduni generationem, fliius Heli
gelista vel ideo prsetefmisit, ut numerus tesserse secundum Legem. Deinde generationis oi*dotexilur.
decadis sequafeiur : vel ideo, quia Joram generi se Joseph qui fuh Heli, qui fuil Matlliat, qui ftiil Levi,
roiscuit Jezabel; et diclum era. pef propheiam de qui fuil ileithi, qui fuil Jahne, qui fuit Joscph , qui
domo Acliab iion esse quemquairi regriaturum, nisi fuil Mallhaihice, qui fuit Amos, qui fuil Nuhum, qui
in quaria geueffiiione: el ideo fnemofia ejus tolli- fuil Hesli, qiti fuit 'Nanqfe, qui fuil Matlh , qui fuit
lur, eo usqtie a sancla generalione. Ozias ergo, qui Malhatthiw, qui fuil Semei, qui fuil Joseph, qui fuit
et Azafias, genuil Joatham, Joathdm genuil Acliaz, Juda, qui fuit Joltanna, qui fuil Resu, qtti fuil Zoro-
Achaz genttil Ezecliiam, Ezechias genuit Manassen , babel, qili fitil Salaihiel (/6irf.,23 et seq.). Non puto
Jlanasses geiiiiitAmon, Amon genuit Josiam, Josias eumdem bunc esse Zorobabel aut Salathiel, qtii su-
gemiilJechohiam,Jechonias genititQJ_QSalalhiel.Se- perius in serie generationis secundum Matthseuni
ritas hisiofise liabel quod Josias geniieritEIeacIiim, ntimeraii sunt; cum et ille Salalhiel noil filius Nefi,
qui et Joachiin, sive Jechonias dictus est; Eleaehini sed filius Jeclioni_efuerit: ei ZoroJjabel non Resa ,
autem genuit Joachim , qiii et ipse sicut paier, Je* sed Abiu, et csateros, inter quos Resa non nume-
chonias appellaliis est: hic deinum genuit Salalhiel. C( ratur, genuerit: vel si iidem sunt, dicendum est
Dicemus efgo aul unum propler supradictaiii ratio- quod hic prjmum ulriusque Computationis Jinea irt
nem , sive aliam quamclimque ob causam prseter- unum concufrat, deinde mox secuiidum moduni
niissurii : aut rion esse eumdem Jechoniain illam, qucm in capite genefalionis bujtis signavimtis, ab
de quo diciluf : Josias genuit Jeclwhiam; et illurii invicem deducaniur. Qui fuil Neri, qui fuit Melchi,
de quO dieituf : Posl transmiqratidnem Babylonis qui fuil Addi, qui fuit Cosaiii, qui fuit Elmodan, qui
Jechonias genuit Salalhiel: sed priorem esse Palrem, fuil Her, qui fuit Jesu, qui fuit Eliezer, qui fuil Jo-
secundum esse Filium: propier separaiiohem au- rim, qui fuit Mallhut, quifuil Levi, qiii fuit Symeo
lem el disjunclionem iransinigralionis non esse requi fuil Juda, qui fuit Joseph, qui fuit Jona, qui futt
petitam iiiter eos" gePefationis connexionem , ut Eliachin , qui fuit Melchct, qui fuil Menan , qui fuit
diceretur : Jechonias genuit Jechoniani, Jechonias Mallltala, qui fuil Nalhan , qui fuit David (Ibid.,
ergo genuit Salathiel, Salaihiel genuil Zorobabel, 27 et seq.). Quse deinceps sequunlur usque ad
Zorobabelgenuit Abiud. Huc usque ex libris veteribus Abraham, in utroque eadem sunt. Sane quod in
generatiohis ordo texilur : qudesequunlur, anctori- ipsa generationis linea plures secundum Lucam a
tas evangelislse confiriiiat. Abiud genuit Eliachim, Joseph usque ad David, quani secundum Mailhseum
Eliachim cjetiuilAzor, Azor genuit Sadoc , Sadoc ge- Da David usque ad Joseph numereniur, conlrarinm
nuil Achim,Achimgenuii Eliud, Eiiud genuit Eleaiar, videri non debel', cum ipsse successlones generatio-
Eletizar genuil Mdthan, Malhati genuil Jacob, Jacob num in ea parle niultiplicius excreverint, uhi cilius -
genuit Joseph. Hoc modo generationem naturaliter decedenlibus patribus, filii iiumerosius suecesse-
descendisse «rediinus; nunc secundum Lucam seriemt runt.
generalionis revolvamus.
MONITUM-. -
LibeJIusa nobis inFrapositus, in omnibtis Operum AmhrosJanorum editionibus libros nexaemeron proxime
sequitur ; sed veteres editiones prudenlem ac jiecessariam caulinnem adliibueranl bisce verbis,,qui sanclo
Ambrosioauclori a quibusdam ascribilur: at Rqmana, iisdem verbis e medn. sublalis, cumdem traclatum
sine ulla reislrictjoiie sancto Doctori adjudicavit. Verumtamen niliil videat oporlel in Ambrosianis lucubra-
1015 AD OPERA S. AMBROSIIAPPENDIX. | lOio
i
tionibus, quihancillius esse sibi persuadeat. Nam prseterquam qiiod nihil usquam Ambiosianispiral, cer-
lissimum esi centonem es-se, rujus prima ac, poslrema pars invenilur apudi Alcuinum sub Iioc leminale:
Dicla beati Albinileviicesuper illud Geneseos,Faciamus liominetii, eic. item in libro de Spiritu et Anima ad
calcem toiui sexti Augusiiiiianiedilo: necnon senleutiae aliquot in tracl.ilti Paulini Aquileiensis de salulari-
bus Documenlis, qui etiam in endem AppendiceAugusiiniana cominetur. Quod vero ad pariem iiilerinediam,
ab illis iiiminiiii verbis, ei ideo, dileclissimefiii, usque ad alia illa, o dileclissimefili, habelo, quam stispica-
mur auftoris esse ipsomei Alcuino ul obscurioris, itaet poslerioris; cum prope major sil aliis duabus, nec
ipsam alibi reperire nobis licueril, ut totam opellam retineremus, in causa ftiil.
; i :
DE DIGNIT,CONDITIONIS;HUMANiE
LIBELLUS I
— Faciamus hominemad A ratur voluntas, el e.t his ;

611 CAPUT PRIMUM. ilem ambobus procedit nie-
imaginemet similitudinemnostram(Gen.xi, 26). Tanta moiia, sicui facile a sapienie quolihel inlelligi po-
ilaque dignitas humanre conditionis esse coguosci- test; nec enim anima perfecia esse sine his iribus,
tur, ui non solo jubentis sermone , sicut alia sex nec horum irium unum aliquod, quantum ad suam
dierum opera , sed consilio sanctse Triniiatis , et peninei beaiitudiuem , sine aliis duobus integrum
opere majestaiis divinse creatus sit.homo; ul ex constat: et sicutDeusPaier, Deus Filius, Deus Spi-
priuise coiiililionis honore intelligeret, qtiantum de- ritus sanctus est, nori lamen tres dii sunl, sed unus
beret suo conditori, dum tantum in conditione mox Deus tres habeus personas; iia et anima inlelle-
dignilatis privilegium prsestiiit ei condiior; ut lanto cius. anima voluntas; aninia memoria, non lamen
ardentius amarel condiiorem, quanto mirabilius se tres animse in uno corpore , sed una anima tres ha-
ab eo esse conditnm intelligerel: nec ob hoc solum bens dignitates. Alque in his tribus ejus iniaginem
qupd consilio sanciceTrinitatis sic excellenler a con- mirabiliier gerit in stia natura nosler inierior homo,
diiore conditus est, sed etiam quod ad imaginem et ex quibus quasi excellenlioribus animsedignitatibus
similiiudinem suam ipse creaior omnium eum crea- jubemur diligere eondiiorem ; ul in quanlum intel-
vii, quod nulli alii ex creaiuris donavit. ligilur , diligatur : et jquanlumdiligitur , semper in
CAPUTII. — Qnseimago diligentius ex interioris B memoria babealur. Nec solus sullicii de eo inielle-
hominis nobilitate est consideianda. Primo quidem ctus, nisi fiat iu amore ejns voluntas: immo nec hsec
quod sicuti Deus unus seinper ubique loius est, om- duo sufficiunt, nisi memoria addalnr , qua semper
nia vivilicans, movens el gubernans, sicul Aposto- in mente inlelligentis | el diligeniis maneat Deus; ut
lus confirnist quod: In eo vivimtts, movemurel sw- sicnt non poiest esse inonientum, qtio homo non
mus (Act. xvn, 28); sic aiiima in suo corpore ubique ulatur velfruatur Dei bonitate et misericordia; ita
tota viget, vivificans illud , niovens , el guhernaiis. nullum debeal esse momentum, quo pnEsenlem eum
Nec enim in majoribus corporis sui meinbris major, non habeal memoriaJ ?
el in minoribus minor: sed in minimis tola , el in Et ideo, a dilectissime fili, juste niihi videtur di-
maximis tota. Et bsecesi iniago unitaiis omnipoten- ctuin interiorein houiinem iinaginem esse Dei; anima
lis Dei, quam anima habet in se. enim nominalur lotusiinterior homo, qua vivificatur,
Quie quoque quamdam sanctse Trinitaiis habet regitur, continelur lutea illa massa humectaia suc-
imagiiiem. Primo in eo quia sicul Deus est, vivii, et cis, ne arefacta dissolvalur. Deus dicilur vis illa,
sapit; ita anima secundum suum modum est, vivit ineffabiliier magna, et innumerabiliter sapiens , ut
et sapit. Est quoque et alia trinitas in ea , qua ad scriptitm est: Magnus'Dominusnoster, et magnavir-.
imaginem sui condiloris perfectaequidem et summse ^ tus ejus , et sapienlim,ejus non esl numerus (Psalm.
Trinitatis, quse ex Patre et Filio el Spiritu sancio CXLVI, 5); et incomparabiliter suavis, ut alibi dicit:
condila est: et licet uniusilla naturse, Ires lamen in Suavis Dominus univet-sis,el miserationesejus supet\
se dignilates babet, idesl, iniellectum, voluntatem, omnia opera ejus (Psdl. CXLIV , 5). Ex.qua , et per
et memoriam. Quod idem, licel aliis verbis, in quam, elin qua sunt jomnia , quse sunt; regunlur
Evangelio designatur, cum dicitur: DiligesDominum omnia, quse sunt; continentur omnia , quse sunt:
Deum tuum ex toto corde luo , el ex lola anima tua, omnia dico ipsam universitatem , qusa est totum ,
et ex tola menletua (Matth. xxn, 37), id est, ex lolo qtiod aliud est, quam ipse qui fecit, et non est fa-
inleliectu, et ex tota voluntate, et ex tota memoria. ctus: sed ipse est b ex quo, et qui ex eo, et quo;
NamsicutexPatregeneraturFilius.etexPatreFilio- quod Deus ex quo est, Paterdicitur a nobis paupe-
1
que procedit Spiritus sanctus; ita ex intellectu generibus sensu, pauperioribus verbis; quod qui ex eo ,
. a Dilectissimefili, hanc apostroplien hic el infra L Rom. edit., exquo, per quem, et in quoi
itefum ac tertio Rom; editio jugulafat; !
1017 DE DIGNITATE CONDITIONISHUMANÊ. 1018
FiIiusdicilur:quod quo Spirilus sanctus. Ideo au- A. ler; quia gignit scire: dicatur scire Filius; qnia ex
lem dicitur Oeus Pater; quia ipse e»l ex quo, et sa- alio est, et non est aliud , quam ipsum quod ipse
pieniia est, qua ordinantur omnia: et dilectio, qua est, ex quo est: dieatur amor Spiiitus sanctus; quia
se volutilomnia ita nianere , ut ordinata sunt.Ex amborum esl eorum, qui seamant. Unde in nostris
quo ergo , etqui ex eo, 612 et Quo se diligunt , Scripluris saepiusamor, id est, chariias, quse in Deo
ipsa duo tria suni, et illa tria ideo uuum; quia sic est erga nos, et quse a nobis in Deum, Spiriius ipse
sunt ex uno illa duo, utlamen ab ipso non sinl se- appellatur : et haec de imagine , o dileclissime fili,
parata : sed ex ipso sunt, quia non a se : et in ipso, habeto.
quia non separaia: el ipsum ipsa quod ipse , et ip- CAPUT.III. —Nunc vero de simililudine aliqua
sum ipse quod ijisa; et non ipsum ipsa qui ipse , inlellige , quaj minoribus cernenda est; ut sicut
a et uon ipsa ipse
qtne ipsa. Yis islaDeus est, et ipse Detis Crealor, qui hominem ad similitudinem suam
Deus iria est, et ununiquodque horum trium Deus creavit, eslcharilas, est bonus , el juslus , paiiens
est, et omnia tria illa non dii, sed Deus est. atque milis, mundus et misericors, et csetera virtu-
Ad imaginem ergo suani conditor, ut dictum esl, tum sanctarum insignia , quac de eo legmilur: ita
fecit animam hominis, quse tola dicitur anima. Non homo creatus est, ut cbaritatem liaberet, ut bonus
aulem aliud hominis quam animam significo , cum essetetjuslus, ut paliens atque milis , mundus et
R
menlem dico : sed propter aliud animam , et prop- misericors foret. Quas virlules quanto plus quisque
teraliudmentem. Nam tolum quod vivit, hominis in seipso habet , lanlo propius est Deo, et majorem
anima est: ctim autem anima in se agit se, et ex se, sui conditorisgerilsimilitudinem.lSi vero, quod ab-
et per se, sola niens dici solet: sensus vero ad sua sii, aliquis per devia vitiorum,.et divortia criininum
ministeria implens, consuetiits anima diciiur. Mens ab hac nobilissima sui conditoris similiiudine dege-
ergo scire gignit, et amat scire, quod scit. Non illud ner oberrat, lunc fiei de eo quod scriptum est: Et
sciredico,quorepente scilur resaliqua, qu.eanie ne- homocumin honore esset, non intcllexit; comparalus
sciripulabitlur.-sedilludjundeetaliquodeioinnequid- est jumenlis insipientibus, el sitnilis faclus esl illis
quid seitur vel nescitur, sciri polest. Illud ergo scire (Psal. XLViu,15).
meris gignil.el eum genitum est, scienlia potest dici. Qui major honor potuit homini esse , quain ut ad
Sunt ergo jam duo, mens, etquod ipsa mens scit: re- similimdinem sui factoris condereiur, et eisdem
stat tewium ulriusqtie comniune. Omnis mens quid- viriutum vestimentis ornaretur; quibus el conditor,
quid scit, amat scire. Amor non minus quam inter de quo legitur: Dominus regnavit, decorem indutus
duos esl, amantem , et quod amalur. Unus esi ergo esl(Psal: xxix, 1); id est, omnium virtutum splen-
aiuborimi amor, quj et terlius esl. Non autem potest. , dore , et totius bonitalis decore ornatus? Vel quod
negari hoc tosuni unam esse animam, etnnam ani- J majus hontini potest esse dedecus, aul infelicior
mam lisectria esse; sicut enim haec tria vere una miseria, quam ut hac siniilitudinis gloria sui con-
anima sunt, sic non minus vere una auima est hoc ditoris amissa, ad informem et irraiionabilem bru-
unum et lioc alterum et hoc leriium. torum jumentorum delabatur similitudinem?
Comparet igitur se haec creatura tam eminens Quapropter , o dilectissime, quisque diligenlius
Creatori suo supereminenti sibi, excepto hoc, el atlendat primae couditionis suse exceilenliam, et
mulium supra se amoto , quod omnis bonitas, et venerandam in seipso sanclse Triniialis imaginem
omne bonuin , et oninis bonitaiis et boni dulcedo agnoscat, honoremque similitudinis divinaead quem
creatoris aseipso esl: creatura vero non solum creaius est, nobiliiate morum, exerciiio virtutum,
quod est, sed eiiam qtiod lalis est, ab alio esl, non dignilate meritorum habere conlendal; ut qtiando
ase;et:pse quod est, semperest. Licet et ij»sa appareat qualis sil, lunc siutilis ei appareat, qui se
anima modo quodam suo incommutabilis est; nam mirabiliter ad similitudinem suam in primo Adam
semper anima est, posiquam esse coeperit, et scit, condidit, mirabiliusque in secundo reformavit
el scire vult. Comparet ergo, ut dixi, se anima eo (I Joan. m, 2).
modo, quo polest, creatori suo; ut dicatur mens Pa-
"Eadem edit. , et non ipsa quceipsa. Isla duo Deus est.
MONITUM.
Sequens exorcismus e Vaticano codice annorum 600, in quo Ambrosmm auctorem prsefert, exscnplus
fuit. Quamvis autem in Romano Rituali idem habeatur; quia tameti iliic dissecatus est in varias partes, ac
lpciseliam nonnuljis autaddilis aut immutatis diversus, eum ad manuscripli fidem hic exhibere, maxime
efcscripti brevitatem, rioii stimus gravaiii
10t'9 AD OPERA S. AMfiliOSII APPENWX. ; 1020
EXORCISMUS.
i. 613 Omnipoiens Domine, Vefbuni Dei Patfis , A diclurus est iilipiis: l\e hiaiedkii in ighem ceterhum,
Chrisle Jesn. Deus el Doniinus univefsse creatufa?, quempfceparuviiQ^fatPaiertheusdiabolbet angelisejus
qui sanctis apostolis luis potestatem dedisii ealean- (Matih. xxv, 41). Tibi efiiliiiiiipic ei angclis suisver-
di siipia serperiles et scofpiones : qui iriler esetera mis, qni nuiiiquafn hiOrlttif:'tibi et arigeiis tuis inex-
mirabiliuiii ttiurum prsecepla dignatus es dicefe; stinguibile prseparatur incendiurh; quia tu es, ma-
Dsimbnesiffhgaie (Slatih. x, 8); cujus virlute vicltis ledicte, hofnieidii prihGeps, tu auctof incesti, lu sa-
tamqiiani fulguf de ecelo Satauas cecidit: luuni iiff- crilegoruhi caput, tu iartium pessiriiafum magister ,
men cum tihioreet ifeinofe supplex pfecof , ut iii- lu ha:rcticordni doclor, lu lolitis ribscehitatisinveh-
dignissiino iiiihi , daia venia oiiiiiiuni delictorUm,- lof. Exi ergo, ifnpie, exi, sceiefate, exi ciini omni
confidentiain, el possibilitnlem donare dignetuf; iil fallacia tua; quia hOmiriefti teiiiplutn siiiini yoluit .
hunc cfudelem dracohem bfachii tui munitus po- esse Deus. Sed qiiid diutius riiofaiis'? Da Iioriofem
lentla, fidelitef et^seeurusaggrediaf. Adjuro te ergo, Deo Palri omnipotenii, cui omne fleciitur genu: da
oihhiS ifnhirindissime spiriius, briine plianiashia, locum Christo Jesu, qui pfo homine sutim sangui-
omnis iiicursip Sataria:, in virlute iioiiiiriisClifisti, neiiiftidit: da locum Spifiiui sancto, qui te pef bea-
qui post lavacfuni Jordahis in deserlum ductiis est, tuni aposlolhm suum Pelfurii manifeslavit in Si-
et in tuis te sedibus vicit; ul quem ille de' limo B moiift,qiii lallaciam luam in Anariiaet Saphifa eon-
terrae ad hbriorein glofise suififormavit, lu deSihas demiiavii, qui le in Hefode rege honorem Deo noh
impttgnafe , et ih homine riiisefabili n&niiuniaiiaiii dahlepeicussil, qiti teih pessimo riiagopef aposto-
fragilitatem , sed omnipotentis Dei imaginem cdu- lum shuiri Pauliini csecilalis caiigine perfudil,et
tremiscas. Cede ergo Deo, qui te in huiniliato famulc pcr euriideriide pylhonissa vefbo imperans exire
suo Job ih servitutem fedegit: cede Deo , qui le ei prsecejdt. Discede efgo riunC, discede seductbf; libi
militiarii tuam in Pharaone , e't in ejus exelcitii pei eniin efenius sedes est, tibi liabitaiio serpens est.
Moyseii servum suurii demersit in abyssum: ieit i Humiliare, prosternere: ndii estjam diifereiidi teni-
Deo, qui le per Danielem puerum siium iri Beel per- pus. Ecce enini doniinatof Dominus prOximai, eiid
'• ignis ante ipsum ardebit, et inllanihiabit in cifcuilu
didil, elin dracone proslravit: CedeDed qtii tepei
fideiissinium suum David de Saule reg6 spiritalibuii inimicos suos. Si enim hoihinehi fallis , Dominum
canlicis pulsum fugavit: cede Deo , qui te in Judii noii potes irfidei e. Ille te ejicil, ciijus oculis nihil
tradiiorp damnavil. Ille enini tenunC divinls vetbd • occultiini est: ille te expellil, cujus viftuli universa
ribus agit, in cujus conspectti cum luis' legioftibui> sdbjecta' sunf : ille le excludit, qui tibi et ahgelis
tremens claniabas: Quid nobiset tibi, JesUfili Dd luis asiernam prseparavit gebennam , decujus ore
vid? venisliante tempustorquerenos (Muilli. viii, 29). C exiet glitdius bis aculus, qui venlurus Cst in Spiritu
Ille te flanimis perpetuis urget, qui in fiue tempOfuni sahcto jiidicafe ssectiliiin pef Igncni, amen.
APPENDIX
AD OPERA S. AMBROSII.
i i_ __ '
Complectens optiscula qule ifi ediliohe Behedicfiniana iioti sunt admlssa.
ADMONITIO IN ACTA'S. SEBASTIAWI.

1. Iliius ac sociommActa censet Rarottiusan. 286, scribit: S. Sebastianitola passio omnibus modis pla-
num. 2, esse legiiima, ac digna qure Annalihusal- cet, in.qua multorum aiionim passio conlinelur.
texantur. Joannes Hessels a Lomnio, Moiani magis- 2. Ea Acta, inquit\ Galesmius, a sanclaaRornana.
ier, inlceiisura de quibusdamsancioruth historiis, satis EccJesise notariis consci'ipta putarituf. ld quidem
alioquin, ut alibi a nobis indicalttm est, severa, isla nobisminimedubiumesl; at non fortassis, ut nunc in
1021 AdTA S. SEBASTIANIMARfYRlS. 10.2
manibus stini. jVanifroruni auctor S. Amtrotius ante A aliisqiie, el Bbnhii Mbhbrilii ediliohii-. Quie LiviMs
annos 800 kabitus. Ita monachus mwnymus, honine- Rrebhtus Antverpiehsis,mihorita, ix fhs. MechlMensi
ruditus, qui translationemreliquiarum S. Sebaslianiih (mutato lahien nofiiiiliil slylo, tit testaluYMohhus,
Galiiam, de qua mox, tlescripsil, cap. 13. num. 22 : ei paletlegenti) Lbuanii'edidit, dicavttque Viglio %ui-
Alarcessimul vadunl ad locum non jam ignotum; si cliemo concilti Cwsarei prcesidi, hbc ptceplxblilulb i
quidem ex serie passiotiis ejus a S. Amhrosio lucu- Memorabilis historia complecteiis conversionem et
lenter edilse didicerant, miliafio leflio ab urbe, loco agonesIUusiHuni aliquot martyruhi, una fiuhi-aufea
qui ob stationem navium Catacunibas dicebatur, exliorlalione ad vilse pf sesehtiscontehiptum, etaster-
pracepisse per visuni eumdem beatissinium mariy- nse desioeViuiri,opuscuium incerti qfiidehi auctoris';'
rem Lucinseeuidammalronse, sepeliri se ad vestigia sed a F. LiviridBfechto receiis feeoghilum et expur-
aposlolorum Peiri et Pauli. Et in Epilogo. tiiim.100: gathm. /ft epistblahuhcupatoria isih habei ': Nosilltis»
Quisqms sane fasiidiosus, lautiofi edulio appelis sa- Ifes 'marlyrtiln agohes, anie mille (ni failbf) et
liari, hunc noslrum furfureni poslponens , sanciis- dupehlosaiiiios diligenlissime conscriptos, Chfistiabp
simi Palris Ambrosii opus, quod de hnjus triumpho ieelpfi coirinniiiicaridosdtiximus.
coelitis edidit, inquirens, in eo reperies ferculum S. Eadem Atia e GrcecoSimeonihMetaphrastai La-
ditissime referlum ; ctijus delicioso admodiim sili- B tine terlit Gehiianus Hetvetus, etiidtl Altysiits Lipo-
gine palato mentis degustato, delectalibiler poleris mttnus^tqut ex eo Sutihs. Ea consctipsete^quoqAe
saginari. Jacobtis de Voragine, Ffanciscus Harceus, Zacharids
2. Neque mirum, ta aiiorum sahctorum, ila Sebas- liippelous, Ferratius in Calai. SS. liaiim, Raronius
tiani, Mediolanooriundi ad Medioltinensiuminflani- lom. II Antial., M. AhlotnusGeotgius, JoaWnesBasi-
mandospari vitlutis wdore animos-, prasciara certa- lius Suncloti'us,Ribadeiieifa ei ftosweiclus nostii,
mina,aut tradidisseipsumiitterisprimum, ex majorum Petrus de Ndidl. lib. it, Cap. lijo1, Gabriei Flamtiia,
vel sennone, vei commentariis, mtt ab <aliis itadiici el alii innumeri. Sermo S.Auguslini dediversiscehU-
hiterpoiasse. Neque stylus ab Ambtosii eleganiia ei simM!i,in ejus sanciicjitePabianl ifaiali habitus est;
gravitatejnullum tecediu S. Gtegotii homiiia 57, in basilicd S. Sebdsliani.
5. Ea Abta Rosweidohoslro ex mss. Rebdorffehsi Aiiotum muilorum exstaMde eo serhioiies. Legimus
prope Eysladiuhi, Eysladiano PP-. Prcedicatorum,M. idemillius martyritim in ms. Nicolal Relforlii, canb-
Yelsevi,S. Marlini Trevirisdescripia; eontidimuscuin nici regularis Suessionensis carmihe descfiptutn ab
mss. S. Gislemi, S; Audomari,S. Maximini,Ripatorii, Oliverib Confado minorita.
, R€TM 8. SmJl.OTi.aitI MRMTY&tBu
CAPUT PRIMUM. C 2. Chrislo igilrif quotidie sedtiliiin exiiibeiiai o'f-

S. Sebastianus marlyres attimat. ficium, sed agebai quatenus hoc sacfilegis regibiis
1. Sebastianus vir chrislianissimus Mediolaneh- esset occUltiiin, rion passiohis lihiofe perterriius,
siuhi a partibus erudilus civis vero Narbonends, nec palrimonii siii aniofe corislrictus, sed ad hoc
Diocletianoet Maximianoimperatoribus ita oharus fanlum sub chlamyde leffeni imperii Christi militeiri
erat,ut principatumeiprimsecohoflis traderenl, et agebatabsconditum *, ul Christianorurii aniriids, quos
suo eum conspectui juberent semper astare. Efal inter tonrienta videbat deiicere, confoflafet, et
eninVvirtotius prudehlia?, in sernibne verax, iii ju- Dco readefet 'aiiimas qiias diabolus cohaljaiuf
dicio jnstus, in fcohsilioprovidus, in commisso fide- aufefre.
lis, in inlerventu stfehuiis, iri boniiaie conspicuus, 3. J)enique postqiiarii niultas rriartyfiim meiiles a
in universa morum Iibhestate prseclarus. Hunc nii- limofe passionis efipuit, et ad cororiarn pefpeiuse
lites ac si pafrein venerabanlur; huhc universi, qui glofise incitavit: ipse qiiisesset, apparuit, quia lii-
praaeranl palatio, charissimo veneYabarituraffectu : nieh ifi teiiebfis lalefe fion potuit. Ciarissiniis igituf
erat enim verus Dei eultor, etnecesse erat ut, quem viris Mafcelliaiio et Marco duobiis geminis fratfibus-
Dei perfuderat gratia, ab omnibus amaretur. pro Christi horiiine iri,vinculis cohsdliitis,- ijubiidie
a Iia plerique eo.dices; quidam,
parlium civis.)[) silel. Sauffaiuspatre Gallo, matre Mediolanensij Nar-
S. Ambrosius in PsaJ. CXVIII, oetonar. 20 : Utaniur bone in Viennensi Gallia nalum. ,.Nee refragantur
exemploSebasliani marlyris, cujus hodie nalaiis est. Tristaiius Galcinis, aut Joseplius Rip:'imoritiiis;liic'
Hicjiedwlanensis oriundus est. Fbrlassis aid jdm addit hiatrem ptopefa mafiii mone viduam feticlani,
discesseralperseculor, aul adhuc non veneralin hmc Mediolaitum cum filio unieo reverlisse. Rabanus,
partlum, aut mitior erat. Advertithic aul nullum esse. variaque niss. : Eodem die S., Sebasliani de Medio-
aut lepefe certamen. Romam prbfectus e$l, ubi proti* lano, qui intanluni, etc. Ma*taphfastesgpiiefe blartim
ter fidti .sludium persecutionesacetbceferoebdnt.Ibi ait fuisse. Merioea: Et^:iHs cruyitWToO pou'),v._-
vffipyjv,
passus est, hoc esl, ibi coroiiaius. Itaque illic cjiio unas e sendloris. otdine fuit; Guiiielnius Catellius"
hospesadverlit, domicilium immortalilatis perpetum hisior. Occiian. iib. ii testatnr confirionstrarieiiairi -
collocavii.At Baronius lom II, ann: 281, num.- 12, iTuiri NarboPse doriTuiPS. Sebasiiaiii. ub'le'6c'lesia
scribit : S. Ambroshtmet aiios tradere- paire Nkrbo- post efeeta qliieS; Sttbastiani naii dicitar. - .
nensi, matre Mediolanensi,nalum Mediolani. Tradit b' Quidariicodices",miliiidm ubscbiiditam,-
Metaplirastes orlmn Mediolani; quibus parenlibus
1023 APPENDIXAD OPERA S. AMBROSII | 1024
solatium exhibebat; et tam ipsis quam etiam servis A medias sequerer acies bellatorum; si judicia vio-
eorum, ctim quibus tenti fuerant, salutaria fidei lenia concluderent, carcerem simul irrumperem
cousilia ministrabat : quibus fugitiva sseculiblandi- morilura. Novum hoc genus est pereundi, in quo
inenta respuerent, et momenlanea lormenlorum ge- carnifex rogatur ut feriai, vila opiatur ut pereat,
nera non timerent. mors invitatur ut veniat. Novus hic luctus est; uova
CAPUT II. miseria, in qua natorum jnventus sponte amiltitur,
Marcellianiel Marci graviteroppugnala constantia. et parentum miserauda cogitur senectus utvivat.
&. Qui eum beaiissimis consolationibus acqtiiesce- 7. Ista et his similia matre prosequente, infirmus
renl, el verberacarnificuinanimo perseveranti trans- pater, et gravis jam senio, manibns adduciiur servu-
irent, capiialem jussi sunt subire senlentiam : ea lorum, et eygnseocapiii terr;e pulverem spargens,
videlicet ralione, ut si eodem momento quo decol- hujusmodi dabat voces ad ccelum: Ad moriein ultro
landi erant sacrificiis consensissent, et pareniibus proficiscenlibus liliisj valedicturus adveni, ut uni-
suis et conjugibus el filiis ei faculiatibusredderen- versa, quse a liliis sepulturoe mese exhibenda para-
tur. Erant enim non solum, ut diximus, genere veram, ego infelixjilios sepuliurusexpendam.O filii,
clarissimi viri, sed el faeultaiibusa dilalaii; quorum mese baculus seneciulis, et geminum meornm visce-
erat paier Tranquillinus nomine, el maler Marcia B riinilumen,nati feliciter, etprospere educati,excel-
vocabaiur; qui illos sequebaniur cum uxoribus eo- Ienlissimse memorhn, et ingenii singtilaris, omnium
rum et flliis; nimio enim in suis nepolibus duceban- liberalium peritia litterarum imJjuli, quse isla re-
tur affectu. Unde factutn est, ub b ab Agrestio pente insania. vestra voluniate progenita morlis vos
Chromatio urbis Romse pradeeio triginta dierum feciti esse amatores? 5Numquam ista viventibiispla-
inducias impelrarent, in quoruni spatio ageretur cuit: numquam motituris suum amorem induxit:
cum eis, quatenus ad ihuriOcandum idolis consen- ad quoscunique autem pervenire poluit, violenter
tirenl. admissa esl, et non est voluntate ab ullo vivente
. 5. Accedenles itaque amici eorum ad eos, coepe- suscepia. Si hanc nudus debitor sub avaro fenera-
runl dicere: Unde vobis tam dura mens, tamque lorepatiiur, nulla poiest ratione diligere; necsolum
ferreum pectus, quod caniliem c patimini pairis non diligere cognoscilur, sed timere. Qua ratione
abjicere, et mairi jam decrepitse novos dolores eam appetit, qui etbonis exuberat omnibus, et
partus afferre? Nam illa partus sui dolores consq- penitus ulli nihil debet? Venile huc, senes, et me-
lalionibus superabat, duni in uno dolore duos filios cum super lilios plangile, qui vos viscera paterna
pareret, et geminum palri funderel filiorum affoc- habere senlilis. Venite buo, juvenes, et fleie super
lum : nunc vero insanabilis dolor, iueonsolabilis C juvenes sponte pereuriles. Huc accedite, patres, et
poena, irremediabilis cruciams, incomparabilis prohibeie talia, ne talia patiamini. Deficite plorando,
a parlus est, quo spes et gaudium tollitur, viia con- oculi mei, et caliginem obducite fundenles fitimina
lemnitur, respuitur gloria, et, coniemptis omnibus lacrymarum; ne videam csedi gladio, quos dum
pielatis affeclibus, morlis atrocitas appeiitur e po- virga levis tangeret, tremui; dum tristanles leviter
liusquam timetur. Obsecramus vos, o amici charis- viderem, expavi.
simi, tandeni his date cladibus linem, et vos patres 8. Igitur dum hoecet alia senior prosequeretur,
esse dulcium filiorum vel admoniti meinentote. ecce ainboruin conjuges cum naiis proprjis veniunt,
6. Haecet his similia amici dicentibus, miseran et aspectibus eorum proprios infaniulos offerenies,
se clamitans mater advenit, et soluto capite canos has ejtilando voees effundunt : Quibus nos serviiu-
suse senectutis ostentans, in conspectu eorum ves- ras reliiiquilis? quibus cnnjugii nostri traditis cha-
tem qua pecltis tegeljatur, scidit: et cunclis flentibus rilatem ? qui puiatis eriinl horum infantium domi-
osiendebat eis laxis pellibus quas suxeraril mam- ni, et domorum veslrarum avidissimi pervasores?
mas, et blandimenta, quse infantise eorum exhi Qni erunt veslraj occupalores familiae? vel qui sibi
buerat, ejulando lacrymans memorabat. Aiebatergi i divisuri sunt vernaculos, quos nutristi-,? Heuquam
ad ambos: Tu mihi semper plus blanditus es, fili; ei D ferreo, beu quamimpisecrudeliiatis genere parenles
lu amplius verecundatus es : in isto imagineu despicitis, amicos respuitis, uxores abjiciiis, filios
meam peperi, in te paternos vultus effudi; lu palr abdicatis, el vos ipsos carnifici ultroneos exhi-
ulilior, iste similior. Heume miseram! circumvallan belis I i
me ex omni parte incomparabiles luctus, inaudit; CAPUT III.
miseria et gemina orbiias, nullis penitus tribulaliO' 1 "S. Sebastianusnutanies confirmat.
nibus comparanda. Omitto filios ad mortem ultn i 9. Interea dum illa! dicunlur, etista referunlur,
properantes, quos si mihi liosles auferrent, f pe: inter uxorum laerymas, et suspiria filiorum, cospe-
a Alii codices, ditati; alii, ornati. dum in Carino scribit |; Prmfeclum Vrbi uttum ex
h Alii, Agrestino. In catalogo PrsefectoruniUrbis , canccllariis suis fecit. 1Eranl cancellarii qui ad can-
legilur Caroel Carino coss., pnefecius fuisse Tilutiu.; cellos sive domus augusta., sive iriJjunalium excu-
Ruburrus; Carino et Nttmeriano, CeioniusVarus, qui babant.
et seqnenii aimo Diocleiianoet Aristobulocoss., prse c Alii, patitur.
fecturam gessil. El videtur Chromuliiexpunctum i. d AJ. luctus.
tabulis noi.uen,rel gionis odio. Eumnean Roburrumt ° Tres sequenies voces desunt ms. Audomsr.'
ftn Geioniuiiiperslringai Vopisctis airihigiiuni est t f Alii, per niedia dqncrei belld raptoveii
1023 . A.CTAS. SEBASTIANI MARTOUS. 1026
runt milites Cbrisii mollescere, el animos suos A vit.e amore seducii isla commitiunl, ct dum illam
fleclere ad dolorem. Huic spectaculo, ui supra di- plttsquam justum est diligunt, iniquoodio homines
xinitis, intererat S. Sebastianus, vir per omnia chris- proseqtiuntur? Ut quid enim pirata navigantem ju-
tjanissiinus, quem occultabal militaris babiitis, et gulat, ut quid lalro perimit vialorem, divesoppri-
chlamydis obumhrabat aspectus. At ubi vidit athle- mit pauperem, superbus humilem, et omnis nocens
tas Dei immenso certaminis pondere faiigari, in quemeumque poluerit aggravai innocenlem ? Hsec
medio eorum se objiciens, dixit: 0 forlissiini mili- auiem faciunl mala, quia isli vilse servire deside-
les Chrisli, o inslruclissimi divini prselii bellalores, rani, et se exislimant in amore ejus per lempora
per nimi.imvirlutem animi forliter pervenistis ad prolixioradurare. Non ergo allerius causa liunt sce-
palmam, et nuncper misera blandimenia coronam lera nisi ul infelicissimseisti carnali vilse a carnali-
deponitis sempiternam? Discat nunc per vos Christi busserviatur.
mililum fortitudo, fide potius armari qtiam ferro. 11. Ipsa est denique "quseeis crimina| imperat,
Noliie vietoriarum vestrarum insignia per mulierum jubet facinora, suadet injusta; et posteaquam omni
blandimenla abjicere, et subjeclas pedibus veslris crudelitate, omnique fuerit spurcitia saginata, ser-
ioslis devicti cervices ad viclricia et rediviva iterum vienies sibi tradit filise suse, id est morti perpelusc.
bella laxare, cujus quamyis sieva contra vos extiie- B Ex ipsa enim, et exejus utero mors aeierna esl nata,
rit et periniqua a instantia, ssevior tamcn efficitur teinpore quo gulsesuieet liJjidini et delectaiionibus
ira repetita. Erigiie igilur a * terrenis affectibus oculorum primi homines servierunt; atque ideo qui
tropseum vestri cerlaminis cgloriosum, et nolite ad eelernam vilam facli fuerant, huc in isiam sunt
illud amiltere fleiibus parvulorum. regionem niortis jaclali : hinc iterum sunl ad inle-
10. Isti, quos plorantes atiendilis, gauderent ho- ros devoluti, nihil secum prseter peccala portantes.
die si possent scire quse nostis; putant enim quod Hsecergo vita est quse vos fallit, o amici charissimi,
ista viia sit sola, quse si finem acceperit, nulla vita- ut amicos vestros ad vilam eunles perpeluam injus-
lis animse, corpore deficiente, valeat poriio rema- lo consilio revocetis.
Bere. Si enim scirenl esse alteram vitam ignaram CAPUT IV.
mortis, tristiiise nesciam, in qua inimortalitas re- Inferni pcenm,ccelique gaudia, marlyrum aninis .
gnat, et perpelua gaudia commoranlur; profecto inculcata.
vobiscum ad illam festinarent pertingere, et vilam 12. Hsecvos instigai, o parentes sanciissimi, ut
illain pro nihilo compuianles, illam appeterent, filios veslros proficisceiues ad f comilaium cceli, ad
quseetin exsultatione permanet et penitus finiri non honorem incorruptibilem, ad amicitias imperaloris
novit. Ista enimvita fugitiva estel tatn infideils, ul C selerni, siultissimis lamentationibus revoceiis. Ista
nec amatoribus suis fidem potuerit custodire. Ab esl quae vos, o castissimuBconjuges Beatorum, per
^jrigine enim mundi in se credentes fefellit, omnes pietatis colorem impietaiem Mariyrum mentibus fe-
se exspeelantes decepit, cunclos dese prsesumentes cit tradere, et necem pro libeiatione afferre. Si
irriait, et ita nullum omnino certutn reddidit, ut enim consensissent revocationi vesira., pauco qui-
omnibus probelur fuisse mentiia. Atque ulinamso- dem lempore vobiscum esse poierant; postea vero
lius mendacii culpse esset obnoxia, et per omnia separari, el ita liabuerant separari a vobis, ut num-
crimina currere suos noncogeret amatores.lpsadat qu;im vos nisi inter tormenia perpetua videreiis,;
edacitalein a gluionibus, ipsa ebrietatem ingeril ubi edax flamrna incrediiloruni aninias devorat, ubi
temulenlis, ipsa naufragium pudoris adulteris, ipsa dracones blasphemaiuiuin labia comeduni, ubi ser-
exseerabilem tradit perversiialeni incestis; ipsa ad- pentes morsibus suis iucrediilorum pectora depas-
monet furem , ut rapiat; iracundum, ut saevial; cumur. Illic ululatus et geniitus sonat, el clamor
mendaeem, ut fallat. Ipsa inler conjugesdivorlia se- conlusus , quem vis tormentorum exagilaf, ct in-
minat, inter amicos discordias, inter pacificos lites, cendii arsura extorquet. Hsec ipsa aulem tnbulalio,
inter justos injustitiam, ititer fratres scandala. Ipss quse illic excipiet infideles, nullo lermino delinitur,
lollit judicibus justiliam, castis pudiciiiam, e arli-• Dnullo fme concluditur, sed nec post flammarum
ficibus peritiam, ipsa aufert moribus disciplinam. atrocium adustioueni consumitur, sed ad rediviva
Et-ut altiora quac aniatoribus suis ingerit crimina incendia iterum qui aduslus fuerit reparatur.
memoremus; si fratrem aliquando frater germanus 15. Hanc ergo poenam et islos perroiltite evade-
occidit, si filius necavit patrem, si interemptus est; ,re, el vosmetipsos eripere cogilate. Perininite inte-
ali amico amicus; ctijus hasc instinciu facta sunl rim islos ad coronam periingere desiinatam. Nolite
scelera, cujus intuitu, cujus spe, ctijus fiducia ista limere; non enim separabuntur a vobis, sed vadent
sunt nefanda commissa ? Numquid non praesenlis' pra_parare vobis in coelosidereas mansiones, in qui-
a Ms. Rip. conslantia. mitis officium; vulgo nunc locum, sive dislrictum ejiis
h
\ c Al. plenis affeciibus; aJ. lerrenis aspeclibus. jurisdictioni subjeclum; hic autam . ignilicai. Sic Pos-
AI. gloriod. sidiuS in Viia S. Augustini, Ubi lunc tcmporis Valeh-
d Papias, Glwo agula diclus; liiiiani minoris comiiatus \uerai constiiuius; etS. Am-
e Quidaui codices, uriibus. ' ganeo, prodigus. bros. de Obitu Valenliniani, Jussit eamad comilalum
f Comilatus, ssepe comites '
imperatoris; alias co- venire. -.•--•
im APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII , 10:B
bus una vobiseum et cum filiis vestris in perpeiiid A possit iterum ipsa selernitas vel hoiiorem Iradere
gaiidio maneatis. Quod si vos domus vestra?ex lapi- jiistis vel iiijustis poeharhinffcrre.
dibus fafctse delectaht; qtianto" riiagis illariirii v6's OAPUTV,-
j
debet biilchritudrj invilafe doirioriim ubi siint tfi- Ojiumaeliciafumque ustis.
cliriia aiir8 puro radiaritia, q'ii_eex geiiiiiiis el niaf- 15. Gunique specialiter i!a essfc'pfobaverint. fes-
gafllis' habehl a zetas irislruclas ? Illie flds piirjiii- tai,- ut interfogfefit,1 ctir a Greaiorc divitife factse
reus fosarum" niihiquarii marbessit : illic ilorida rie- sirit,-si fejtislege cdtileiiinendse sunt, vel quare qua-
mora' pbrpelua viridiiale vefriaht i illic prala b fe- drU|jedum el volucruhi dtque fejieiilium yafietaS a
centia serhper frielleis -flutint fivls' : iilic cr6fee'is Dfealbrelfacta sit,- |sie sdhgulis rehunliaiiduin est:
gfamiha floribus redolerit, e't e lialaiiles eampi jii- ciif auleiri ab ipso Cfealbfeimedulliius genuina de-
cundis admodum odoribus pollent. Aiifre'ibi vilairi leeialio ad f ihciiamehiurii est libidiriis fiitidata cor-
scternam habentes naribus nefetafeurii bdo'rem aspi- poribus. si usus ejus auclofi rion soliifii feuirifafcist
ranti Lumen ibi sine solis fadid ftilgehs, serehiias rtibrii,-sed eliam pefpeiuis li''aflatihceridiis.-e Intef-
•absque nubilo'. et absqiie ieriebfis hoclurhis die fcigatur ergo: Ciif a Gfealore diviiise ddiataBtint,-si
oculi perfruufilui'":Nulla illic impediuhluf a 6'ccupa- c mteriiiiehdie siiht? Respoiidemiis :'Islte diviiise a
tiohe delieise, hulla. periitiis soilicitudine ibi sefcufi- B Greatofe fafcise,alloqutoriiii?qiibdamniodrj Sriiatores
ta§ crintiirbatur;- mtigUus,-ululatus,' geriiittis. Iiimen- suds; dicfciitfis: Slc|iios atiiate, iif &vbbis iiUmquarii
liim e'l liiciiis riunitfuafai illic aiidita fiec rioiiiinata Selpafemus;Seqiii vos niorientes hfiri possumtis; Sri-
SUiili foSdumel deTofHie;tetfiim, higriiiri, hoffehi tecedefe aiiterh vos viveiites possuiniis; sed si ip'si
tlum aTiquid,- aut sdfdidiini riiiibquam ibi peiiiltis jubeatis. Cupidus fcehefatof et avafiis agrieola, tiniis
videVuht oculi habitanliuiri : piilelifiiudihe vero in ahrurii ifadithoriimi quod diiplifcaiunirfecipial, alius
ariisehiiaie nenYdium; spleridofe in aere jocuhdd el divbrsa semina lerrse fcohithittit, iit si possit fiferi
fSimosila.fj atqhe oriiiii elegaiitia"Sihe iiiteririissiorie qiidd siiiiplem tfadil ceiitupluhi h qihefiil fecipefe :
oculi patenies perfruunlur; et liihil criniiiio ijiiod ef [debitor aufum crbditdfi feddit diiplHjaium,-et
conlurbet mentem auribiis datur. Sonant enim ibi iei'rd "sfenietAfeddirceniuplifcaium; Proli nefiii?!feniis
jugitef Prgaurt liymribFurri,qiisbafl lsiullfehifegis ab debiior fetieratbri reddei'e pfsevalfel-;et iferra agfi-
angelis et archangelii decaBtantur. Amaritudo et colce suo festituefe ceritiiiilifcata Semina polesl;
fellis aspefllas ibi iociuh riofi hafjfent:' iohitrua ibi Deus divitias suas isi a tfcaecejjerit,-feas libi ariiplifl-
iiuriirjiiariiaiidita siirit, fulgiua et cofuseationes riuni- catas feddere' non pdtest?
fjiiatii (liirueruiit. Cinnanitiriliim illic Virguila gi- 16. Inquiris nun|c: Ciif dlVitiasihiui ilfedit,si a nie
giiimt, let ijaisaiiidiii afjjusta brSfumjiuljL Odor ari- in ;psi veddendsesunl 1?TrSdidii fcaitibi, iit scias ^danta
ris deiecialidrierii ]ier rjmiiia iriemWa rJiifuridi!, et sit iii eis requies, Iquanta" voliiptas, qtiaiiius luxu?,
esca ibi iiiilla stercora conficit. Sicut eiiiirijjdiio qiianla.que possun^tesse delitiise, ui pef hoechabferis
ifuntio aiires, et ijbiitj odofe haries, et boiio aspectii fcharitaiein cuni divitiis luis, ijise fc_islfiida§ eustS-
ofciilisagiriantuf, et isla fefeciib HoripBlrjst iil diges- diendas Dfcmirioriostro Jesii Chfislo. Qu§s si ipSi
tirjiierripforurhpfere ; ita iilic refeciio', quam os siis- ndlueris credefe, aut edacilas gulss eas ihvadet; iiiit
fcfeperil, nielMua in giistu libc diiiriuiquesapit, rjub iiixtiria libidinum jmatef libi eas eripiel. SUl Sine
fuerit delectatus. Siaiirii deiiiqiie qubd concupiefit diibi'0',quod nbsti pptiriie, nidrs ex iihjjfovisb aggffe-
ahirna; desiderid cjus uhiversa SimulaiUiir; et drrj- diens ila Iibi illasjextofquet, iit tu illas ulle'riu'§ In
nibus 'delefctatifjiiibiisejiis paratissiliiiis servit effec- idlb nfec habefe pfiEvideas. nec vidfere.Niittiquid si
liis. Ifaiisires per riiedias afciesbafbaroriihi, ei, iiiveiiirfes
14: Nam ijiii ih isla morlali vita, contfa fcoiifcu- forleni vifum qui tfe sempferdilexif. qui iibi eilain
piscehtias' siiai et cohtfa deiefclatiohes piiîiaVefit, sacbuium' peciiriiis doriavefat/; pleniihi, 'dicelilem
qiiisqiiis ea§ liic ribii eipehdfifif, iliic eas ilitegfds a fibi: Da niilii chstpdiehdas jiecuhias quas *deditibl;
suo OreatofrJ f_6'ri'seqUiiur: Ipse eriiiiiitia creavit ho- qiiia isli bafbafi j jhsidiarituf ut eas iilii aufefahl,
mihetii ut vivefet : el niorlehii jiikiii iritrdiiurii de- •K quas duiri fibi abstdiefirit suis te gladiis laiiiabunt;
'
lectalionis posuit j iil hi qiiSislibet ;a iiittrlis limOre nuhiquid non pedibus ejus adVolulhS i!6ptfcs feurii,
evaderei vifdiii setefriani qtiseirarii. et duni prseler dt "easipse Siiscipefet, d'e qiio 'cefhis esfes quod et
islatii yitairi ali§farii fessedidiceftnt, inqtiiraht ulfum anipiiofa quarii acceiiferatredderet, et 'te ipslitii ab
etipsa possit 'senectuieiniefSidiauiThdfieconcludi: iiostibiis Ubefarel ? Restat riuiic iil tfiviliis Vesttis
quahi duin itiimSftaleni agiibvefihl, itiqhiraht tilfum tutorerii possitis habere Chrislum:
, aPapias :Zelp2, domu^qum subtus pedes aquas ha- ficat.' Infra| zetarius-,zelarum siye tricliniomm cura-
behl. Uiide ea vis vocis. Turheijus Advers. iib. ixfv, ior.
c.- &, zitam, diceian itiierpielaiui'''', el.Casaubontisin b Ms. Audom., virentia..
LSmpfid., "qii.iIded zelath vocal; at Salniasius dielqm c AI. atbescenles.
i,eiamquescribit. Sic zabulqn'pio diabolum, zabole- i * Al. occasione.\
nutn yio.dhbblenuin, zafriium^pib diqrriium dicta e Alii codices, galcn-.
,obserâhf,j cuinque.iis Slarlinius. At Piisseratius a f Al., inquinamehtum. ,
lefv, fefvere, ueUeciit,°q\idrlpliiribus solerii "accipiat, .6Al., lnterrogat ergoijuh : Cw\ elC;
vel a ?i5v,vivere. Cajnaculi genus hic et alibi signi- * AL, queat. |
1029 AGTA S. SEBASTIANfMARTYRI& 1050
17. Ad delielas veniamus. Qui habet aures au- A CAPUT YL
diendi, audiet eas dicentes sibi : Si vere amalores Matlytum felicitas el glotia.
fiostfi esfis, ilfi nos commendale, qui nos vobis inte- 20. Haecest omnrs causa cerlaminis, quse poeiias
gras illibatasque in iiia regione resiituat, in qua vo- tnartyrii docet tolerabiler debere sufferfi.' Ndlite
Mscum jugilef manere possimus : in ista enim vita ergo, o amici, nolite, o parentes,- nolite,- o conjuges
si vobis nosirum voluerimus occupare serviiium, venerandsBsanctorum, nolile a vita ad moriem,- quos
quasi liic expertse, ibivobis oninino negabimus nos- diligitis revocare, a gaudio ad liicturh ducere. a
trse, serviluiis officium. Dimitiiie nos inierim servire lumine ad tenebras traliere'. el ab selerha requie ad
moriluris, quia idcirco breviati sunt dies morlali- posnas sempiterrias accersire; Hoc esf cum diitbolo
bus, ut immortalibus jugiier famulemur. Slc enitn quasi piscibus hariium lendere; et invitare ad modi-
scriplum est (Mattli, xxiv, 22): Propter eleetos bre- cam suavitaiem,- in qua intus lalfiat cruciatus visce-
viabuntur dies, ut servitus nostra non sit longa. In- rum. et morsinleriofurii lormentis extorla.Numquid
justis quidem servimus. feslino acursu : impiis,-sce- -non hoe esfcad compensaiionem seteriiarum delieia-
leralis etturpibus servimus, non sponte; sed propter rum fugitiva'gaudia aiileponere; et ut peiparumri-
eum qui nos siibdidit. LiBerabimur tamen a servi- deant> seternis flelibtts manciparo ? Hoc in gladiaio-
lule corruptionis, et fevocabimur ad libertatemglo- B-ribus,' qui uliro' se offerunt,- universi dafnnaniiis,
rioe filiorum Dei. Omnis iiaque deleclatio,- futurse qui considefant unius anni delicias.' et non eonside-
vitse servata, non perditur; neque enim- reposiii rant, qui fritctus ex ipsis deliciis o'ria'tur.-El illi
ihesauri exisfimantur ab eo qui eos absconderat in eruciantur iclibus gladiofunij vel alterna ccedeinlef-
tefris, interesse; sed magis tanto securius se eos ha viscerum. Scisso vemris tegmine; in conspeclu
tiabere confidit, quanto eos*occultiuset tutius GOJIO- proferuutpopulorum, utpinguedo, quaih incoiisulta
caverit. sagina contulerat, offeratur diabolo de"voranda. Isto
18. Sinl ergo repositse otnnium deliciarum affluen- consiiio iniraici, quo isti hsec faciuni, ipso consilio
the, ut rioii coniitiganlur in ista vka, quoepnele- ad vitam oaternam eunies Dei Martyies revocantur,
rit: quia si hic in usu fuerinl, in illa vita,pquse num- qui ut vitam paucorum dierum vivant = exoranlur
quam praiterit, amitlenlur. Eslo, quod ista vila perpetuos eruciatus- ineurrere, et- moriem' iTerpe-
cenlum tendatur annorum spatiis,- numquid exclusa tuanif qtise specialiter metuenda esl, uon limere.-
die ultima non stafim videbitur quasi non fuisse, et 21-.-HuicIoco forte illud apponiiis : Quare Ciiris-
ac memoria hospiiis uno die apud nos manentis ves- lianus tormenia non metuit, et pra_senljs non lerre-
tigia reliquisse? Illa auiem viia manet jugiter, et tup cpoena torloris? ldeo non fraogilur metu, ideo
perseverai instanter, annis quoque labenlibus juve- C dolore rion ducitur^quia seii se uniiis doloris- prello
nescit et pollet, el inde renovationis suniit initium perpetuaj sanitalis gaudium etriere ; et per fnoinen-
unde finis accipitur. 0 vere illum degenerem et laffeam tribulaiionem ad perpetuam felicitatein et
omniura bonorum expertem, qui hujtis lam formosoB sempilernam isetitiam pervenife. Se'dsi iste limfen-
viiseamore nou capitur !•qui timet islam vitam tra- dtis^sitdolor,-,limendus sit carnifex,- limenda quoque
dere perituram, ei illam accipere qusepenilus perire sit riova etexquisila tortofis- crudelitas;-quoe_niagis
iion novit, iri qua delieiseel delectaiiones, etdui- limenda,- qnse horreuda, quse mag-isfpgieiida esty et
tlse, et gaudia sic inchoant, ut terminum nesciant; cavenda^ isla quse bodie effervesciiv et cras eva-
sic principium capiunt, ut/penitus-finire non; pos- nescit? ista:quse hodie exaidescitv.et-.cras-refriges-
sint. cit? ista qiisesub hora"inducitur,-et'Sub Jiofa cxclu-
19.Namqui hujus lam prseclarse viioeamator-esse ditur? an illa- quse rinllo firie c.onoilidiinr,' nulio
noluerii, non solum istam perdit, et ad jillam non -tempote fexsi-inguitur,'nulla.;,prorsus cPnsumitur ve-
pervenit, verum eiiam ut jam dixia perpetua morle tustate? Nam iste dolor autlevis- cst,- et potest tole-
capitur et leneiur; in qua est jugis flauima,-perse- rabilitersUStineri; autgravisesnv et giorioso cerla-
verans tribulatio, et poena perpema; in- qjia-atroces minec-iiaium offerfrfinehi;-ille autenf poenarunr do-
angeli commorantur, quorum brachia capita draco- V lor et criiciatusFiivcfendii,- qui-hujus vitse amatoribus
num sunt,. quorum- oculi ex seigneas sagittas jacu- datur,«im sit vchementior.universo tormenlorum
lantur; quoruni dentes sicul eleplianlispromineiit, genere,- niiniquanv-finlendus aggredkur,' CIFacrius
et siimulant ad tormentum veluti caudse scor-pionum. suhinde'.qbam inclioayerit ssevif,-ei Bullus^sooviendi
qnorum voces veluti leonum. fremitus sonanl, quo- terminus, iiullus:6'rniviiio.'lHiiS' Ocourrit^ Sed<.JtaJjVns
rum-aspecius tremorem inctitit.pariter-el'doloreni seeum'uriiversa supplieiofunV.gener-asubmde' fetVo-
et moriem. Atque.uiinaiii inor-si.ossetin.liis;angus- • -vai.ur ulAS'sevi'atV-augmentaHur uf excnieiet',': inflani-
tiis constiluiisocctirrore! Sedquod-esl acerbius,-acI flfatur ut acriusurat.-
hoc vivitur, ut cruciatibus gubernetuiy ad-hoc re- 22'.iHinc.ergo' ab' hoc inieritu,«qu'os ama,m;us,,< hor-
dintegranlun,,ut exesa swpeiilium- mor-sibus-mem- lerhur- evadere;- el lios-ipsos-ad-evadendum-ftjrtiter
lira ileratis- subindeêi iieruni- repetiiis-niorsibus i prseparemuS : nee timcainus-utia1 Itora fefre.dolorem
atlrecientur. in corpofev qui optaniiis perpeiuo gaudcre euiri
a Al. incursu. e iMs.Rip.,*pcenmtotmentis. .;
h AI; dbcentut. ;
5031 APPENDIX AD OPERUik S. AMBROSII 1052
Christo, permitlamiis animam nostram cum paltna A sermo oris tui: et heati qui credunt per te Chrislum
mariyrii ex hoc egredi corpore, ut possimus posnas Filium Dei vivi. fgo enim vidi oculis meis angelum
ffilernas evadere, et ad possessiones sidereas plenas ad te venientem de ccelo, et librum ante ociilos luos
delectationibus pervenire. Lacrymas nostras con- lenenleni, ex cnjus lectione universa sermonis tui
vertttmus in gaudium : quia non debemus quasi mo- oratio decurrebat. Benedicii qui in omnibus quse lo-
rituros plangere, quos cum Chrisio credimus regna- cutus es credunt,jet maledicti qui dubitaverint vel
turos. Congratulemur victoribus hosuum, conculcata in uno verbo ex his omnibus quai audierunt: quo-
eorum cervice : congaudeamus martyrii proetexta in- niam sicut auroraj superveniens universas tenebras
dulis, et cceli faclos consules gloriemur. En dies in noctis excludit et omnium oculis lumen, quod nox
quo vincere se lyrannus existimabal, qui dum capit, eaeca negaverat re|ddit; ita Iux sernionum tuorum.
captus est; dum tenet, vinctus esl; dum torquet, omnem caliginem,'omnemque ignorantiaj cseciiatem
lorlus est: dum insultat, irrisus esi; dum jugulat, extersit, et oculis! Tecte credentium serenum post
occisus est. Nunc ergo in amore manyrii eiiam nos- nociis tenebras diem feddidii.: a me autem non sq-
tros suscitemus affectus; ut illum qui de noslra cap- Ium incredulitaiisj lenebras exclusil, veruni etiaih
tivitate voluit victoriam capere, forliter capiamus, sermonis mei ostium, quod per sex annos "clausum
et quasi a gravi somno expergefacti aperiamus ocu- B erat, paiefeeit.
los animorurn, ut videntes foveas quasin noslrl per- | 25. Yidens autem Nicostralus, vir ejus, quod esset
niciem inimicus aptaverat, nos quidem auxiliante tanta virtus Chrisii in sua uxore celebrata, eoepit
Deo evadamus, et ipso diabolo cum satellitibus suis pedibus ejus advolvi, et indulgeniiani peiere, pro
in ipsam quam paraverat foveam incidente, nos cum hoc quod imperftli et prsefectoriojiissu Sanctos Dei
prophela dicamus : Foderunt ante faciem meam fo- habuisset in vinculis : et aulereiis ex manibus eo-
veam, et ipsi inciderunt in eam (Psal. LVI,7). rum ferreos nexusjgenua eorum amplexus, toepit rov
.CAPUT VII. gare ut dignarentiir.abscedere, dicens : 0 quam bea-
Sebastiani otalione et mimculis, consersi Zoe et Ni- tus essem si pro Ivestra mereri possem saluie con-
costralus. stringi! Forsitan sanguinis; niei effusione abluerer,
23. Igitur cum. hoec beatissimus Sebastianus, in- ut niorlem illam |poenarum seternaruin evaderem,
dutus chlamyde, succincius baltheo, ex suo ore et ad illarn vilam pertingerem, quam nobis Deus
proferret, subito per unam fere horam splendore per os domini mei Sebasliani manifestare dignalus
nimio de ccelo venienle illuminatus est, et sub ipso est.
splendore, candidissimo pallio amictus est ab Ange- I CAPUT VIL
lis septem clarissimis, et juvenis apparuit juxta eum C Marcelliani et Marci constantia, oratio ad neophyios.
dans ei pacem, et dicens : Tu semper mecum eris. 26. Cumque rogaret Marcellianum el Mareum ut
24. Haec autem gerebanlur a inlra domum b Pri- abscederent, dixerunt ei: Si tu fide.i glnriatn, quam
miscrinii, nomine Nicostrati, apud quem custodie- numquam habueras accepisti; quomodo nos quam
bantur Marcellianus et Marcus. Qui Nicostraius ha- fidem semper ab infaitlia habuimus, relitiquentes,
bebat uxorem, nomine Zoen : hsec ante sex annos tibi passionis nosiraj calicem damus, quem nos libi
segritudinis nimietate facta est muta, prudeniiam ta- propinare possunnis, non donare? Dives est enim in
nien audiendi et intelligendi non solum non amise- omnibus Christusi et larga ubertalis suse afflueiitia
rat, verum etiam melius quam prius habueral au- omnibus venientibus meliora exhibet quam rcgatur.
rium officium obtinebal. Hsecitaque cum intellexisset Si enim cum essetis increduli, donatum est vobis
omnia, quse B. Sebastianus dixerat, et tanlum lumen lumen veritatis agnoscere; quanto magis credenti-
circa eum vidissel; cumque oumes tremefacii mira- bus vobis omnia qusecumque jam posciiis donabun-
culi slupore tenerentur, innuebat manu omnibus, tur? Divina enim cletuentia seinper parata est vobis
ut quasi exprobrandi essent, qui tam evidenti asser- omnibus gratis prlsestare : et eo unumquemqne gra-
tioni non crederent, el genibus ejus advoluta rogare tise suse dono multiplical, quo mens ejus altioris fl-
eum manuum indiciis coepit. Sed S. Sebastianus cum D dei susceperit tioriuam. Fides igitur vesir.t a magis-
videret eam cordis secrela linguse expressione de- terio sumpsit exordium, et omnia quse erudiiio an-
clarare non posse, causas hujus sileniii percuncta- nosa vix confert, spaiio unius borre cepislis. Nulla
tus, didicit sermonis illi copiam nimia vi infirmitatis vos memoria parenium irapedit credere. Nullus te-
ablaiaiu. Tunc B. Sebasiianus dixit: Si ego verus neras setalis in filios et vestros revocat nutritus af-
Christi servus sum, et si vera surit omnia qtise ex fectus. Conlemnitis subito quod semper amastis, et
ore meo hsec mulier audivit et credidit, jubeai Do- qureritis quod numquam scistis. Per igtiaras ingressi
iniiius meus Jesus Ghristus, ut redeat ad eam ofii- vlias subito pervenistis ad Cbrislum, etanimojata
einm linguse, et aperiat os ejus qui aperuit os Za- iritrastis coelum, !quia in terra nullum solaiiuni re-
chariae prophelse sui; et fecit crucem in 6s ejus. quisistis. 0 incomparabile facii prseconium! o qoam.
Atque ad hanc vocem S. Sebasiiani, exclamavii mu- imitabile
l
virtutis exemplum! Nondum yos ad Chris-
I
lier voce niagna, dicens: Beatus es lu, et benedictus lum sacri baptismatis unda perduxit, nondum per
a Quidain codices, juxta : rion probatur. inter alias adminislrationes est primiscrinius, sive
i> Sub. dispositione viri illustris prajfecti Urhis numeratius, de cujus officio multa alii.
1035 ACTA S. SEBASTIANI MARTYRIS. 1035
tirocinii initia mililaria sallem signa sumpsistis ; et. K quod charitali Dei prselulerant amorem carnis; et
jam pro vero Rege arma arripitis, et ejus milites a quia ab agone martyriiausi fuissenl animos revocare
vinculo ferri solvenles, vos ipsos intrepidos optatis sanctorum. Curaque omnes , qui ad decipiendos
pro occidendis occidi. sanctos venerant, unanimiter crederent Christo,
- 27. Cum hoec audientes omnes
pariter ilelibus Nicostratuscum conjuge sua urgebat se dicens: Non
poeniienliam praeteritse persuasionis oslenderent, cibum capiam, neque polum, nisid myslerium mihi
Marcus ait:Diseile, parenles cbarissimi, el vesier, christianse religionis fuerit tradilum. Cui S. Seba-
o conjuges, discat jugalis aifeclus, adversus pugnam stianus dixit: Muta dignitatem luam, et esse magis
diaboli, el conlra omnes sagittasaffectuum carnalis incipe Christi primiscrinius, quam proefecti. Audi
desiderii clypeum virtutum opponere, atque inter iiaque consilium meum.et omnes quos carcer inclu-
acies lyrannici exercitus hosti non cedere, dimicare s";t, quos vincula tenent, quos ergaslula conficiunt,
acrius, a gradum tenere, et ad regemfortiterperve- in unum redige. Quod cum feceris, anlislitem sacro-
nirc. Insurgant quanlum volunl, et sseviantsatellites sancioe legis adhibebo, ul cum omnibus qui credere
daemonum,etquibus voluntpcenis corpora dilanient voluerint mysterii suscipias sacramentum. Si enim
noslra;corpus occidere possunt, sedanimam vincere diabolus Christo sanctos suosauferre conalus est,
non possunl pro fidei pugnantem veriiale. Glorio- B et conatur; quanto m3gis nos pieiaiis argumenlo
siores faciunl milites vulnera pro imperalore sus- hos, quos diabolus injuste lucratus cst curare debe-
cepla : in hoc enim diabolus tyrannidis suas furore mus, el suo reslituere Crealori? El Nicoslratus
nunc ssevit, in quo prsevidet perseveraritise vestrse ad hsec respondit,dicens: Quomodo iniquis etcrimi-
tropseo se posse tprqueri: el ideo lormenta infert, nosis possunt sancta committi? S.Sebastianusdixil:
ne spes ejus pereat: moriem minatur, ut lerreal; Salvator noster pro peccatoribus suara nobis exhi-
vilam promittit ut eripiat; securilatem pollicetur, ut bere dignatus est praesenliam et oslendit mysie-
lollat. Hsectola belli cailiditas, hoc fraudis consi- rium, per quod omnia peccata et crimiria*"homini
Hum, a suppliciis eripere corpus et viliis animam auferantur, et omnes virlules Domini conferantur.
subjugare. Nos e conlra conlendamus hosti non ce- Inter inilia igilur conversionis tuae hoc munus pri-
dere, corpus contemnere , anirrise subvenire. Cur mum si lu conferas Christo, prsesto erit remuner_S_|igy
enim forlissimib duces - militibus miserrimis terga nis ejus pfajmium super te, corona martyrlWmpeîf^
convertant, et in eo bello deficiant, in quo possunt secumvirtutumomnium flores immarcescibjfffi^tfifff.
esse victores ? Yel qua ratione mori timeant, qui nae vilse gaudiis°profuturos.Audiens hsecNiK^lrafcfsS
sciunt hanchominis naturam esse, non pcenam ?Cur, • primiscrinius, abiil ad Claudium CommentaMfls)m^
inquam, mori limeant, qui credunt islam vilam,fal- G etjussituniversas personas ad domum ejus 38«|£j
sam esse, et veram vitara inveniri non posse, nisi cere, dicens: Quoniani proxima sessione omnes di
qui ab animo suo falsam islam abjecerit , et cadu- sculiendi sunt, volo ut eum illis Christianis, qui apud
cam, quse non aliud amatoribussuis, nisi peccalaim- me sunt, prseslosint, nealiqua f proefectoriaediscus-
peral,suadetfacinora,ingeriteriminosa;nihilquealiud sioni deessepossit persona.
a suisamatoribusexigit,nisiutpenilusde perennivila 50. Igitur cum omnes ad doraum primiscrinii per-
non cogitent, elregnum Dei futurum esse desperent? ducti slarent, catenarum nexibus vincti, hoc modo
23. Nunc videamus quibus casibus subjacel, qui- eos vir Dei Sebaslianus alloquilur: Crimina diabolica
busque periculis servit aucilla, ut cum eam proba- si divinis virlulibusfcedant, realus vester a morte
verimus nec seipsam posse regere , servitia noslra excludilur, et s a gaudiis fugitivis revocatur. Egerat
ab ejus dominatione tollenles, alieram cui merito enim per stios salellites bostis injustus, ut animos
serviendum sit, requiramus. Quantos enim amatores militum Chrisli h ad virtutum culmen ereclos ever-
ejus ruina subitogravis oppressit, fragor cceli per- terel, et in ipso perfeciionis fastigio positos, ad
cussit, «••fulmenincendit,naufragiaperdiderunt, lexit coenum conaret"ir mergere inferorum. flacde caust
chaos, Charybdis ebibit, gladius jugulavit! et islam incaluit animus hostium dimicalione proyocalus, ut
miseii cum doloribus amittentes vitam, illam peni- D vos, quos jam lucralus fueral inimicus, deejus cap-
tus invenire non possunt! Ad illam etenim vitam tivitate tollenles, vestro vos Creatori reddamus.Dia-
non duciltortura, sed causa. Uno denique eodem- bolus enim nec dominus vester, riec creator, nec
que pcenarumgenere et innocentibus salus seterna pateresse dignosciiur : Deus autem et Pater et Do-
confertur, etpoena delinqueniibus irrogatur. minus etConditorcomprobalur. Et si hunc derelin-
CAPUT IX. quentes ad illum abisiis, qui in tantum vestri exsli-
Cmleri a Seba,slianouna cum caplivis conversi. lit inimicus, ut vos ad pcenas perpetuse moriis addu-
29. Igilur cum hoecet his similia Marcus prose- - cerel. et ad islum lethalem faceret exitum devenire;
querelur, coeperunl omnesqui aderant Deo gratias quanto magis ad eum redeundum est, qui unicum
agere, aiqueuniversi flentes pcenitudinem gerebant, Filium suuni passioni etmorii tradidit, utnos a pas-
a AIii,fld gaudium tendere; alii, ad gladium ten- e Ms. Rip., tedoienles.
f AL, ptmfecto; al., ptmtoti; al., prcef. prmtorii,
dere; alii ad.gradum tendere.
h AL, Ducismiliies. al., prmlorii discussioni.
c AL, fiamma incendiisvoravit.' j- e AL, ad gaudia voiiva.
d Quidam codices, marlyriuin. h AL, avirtutum culmitierecto.
PATROL. XVII. 33
"
405S APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. - 1058
!
sionibus aiteruis, el a morie perpetua liberaret? A mundo abscedens ad nosfras mentes immortales ae-
Cutn hsec et liis similia prosequereiur S. Sebaslia- cedal, ut qui in islq soaeulo xolulali in luio lene-
nus.prostravermilse cum lacryniis universi,et flexis brarnm stimus, aqua sanctificaiionis abluti ac inuu-
geuibus cceperunt cordis gemitum reddere, et se dati , et sinceritale indtiii alacies pergamus ad
peccasse et impie egisse pceiiilenlias vocibus excla- Glifistum. Hoceei liis similia piosequenie S. Poly-
mare. Fuudebant ergo amaras lacrymas, el se velle carpo universi gavisi sunt , ct urmsquisque no-
Christo credere, unanimis vocibus resonabant. men suum fesiinabai priusquam inieffogarelur of-
Tunc B. Sebastianus jubet eos omnes a vinculis ca- - ferre.
tenaruin exsolvi. GAPUT XI.- , -
CAPUT X. Rapiizati caiechutneiti, unaque Claudius cum fitiis.
Omnesa Polycarpo ad baptismumprmparati. 52. Cumque hajcjagereulur, venit Glauaius coin-
31. Posl hsec S. Sebasliantls abiil ad a Polycar- nienlariensis ad prilniscrinii Nicostiali domuin, nlii
pum presbyterum, ubi crai causa persecutionis oc- ista agebaniur; etjdicit Nicostrato. Vehementer
cullus, et nariavitel omnia qusegesta sunt. Quibus pivcfecttira commoia cst, quod personas reorum
auditis S. Polyc.trpus graiias egil Deo, el uua cum lurc domus cusiotiiie Iradi jussisti. Hac de causa
eo venit ad domum Nicostrati primi.crii.ii, et videus B suis le j-issil praefeeiusaspeeiibus prsesenlari. Yide
turbas credenlium, saliiians eos cum omni gaudiu quasi debeas inlcrrpgalus dare respoiisuni. Ingres-
dixil : Beali omnes vos, qui audisiis vocem Domiui sus itaque ad prrefecium Nieoslratus eum interro-
nosiri Jesu Ghiisli dicentis : Venite ad me omnes g-.ilusfuissei, cur eas persoiias, quas earceiis clau-
qui laboraiis el oncraii estis, el ego vos requiescercfa- sira retinebant, sua: voluerit ddmus mancipari cu-
ciam. Tollile jugum menm snper vos, et disciie a me stodiae, respondit: Ampliludinis vestroejussu chri-
quia miiis sum, et humilis cotde; et invenieiis re- siianas intra doinuin ineam eusiodiendas susccpi
qniem animabits vestris. Jugum enitn meiimsuaveest, personas, quibus ut lcrrorem passionis incuterem'
cl otws meumleve (Maltli. xi. 28 seqq.). Vos itaque reoiutn illos feei sociari peisonis, ui jussioni vesiroe
fralres nostri, quos h iiondum bapiismatis uuda di^ et persuasioni iiosli';e si non coiisensu suo, sallem
luii, et consecrando Deo oiiinipoletiii charissimos Jiiieno experimenio'conseniiaiit, et nieiuant ne si-
iilios fecil, pre hoc quod a proposiio sancio levo- niilis cos pcena concludal. Libentissime igilur hsec
care conaii estis beaiissimos mililes Chrisii, opus audiens pra.feclus Idiniisil eiim dicens : Magun te
vobis erat poeuiieniia, ut per ipsam ad iiidulgen- censti a pareniibus leoruihreinuneraii faciam, cum
tiam venirelis. Nunc auiem quia ad tantain gloriam per le illis lueriiilincolijines filii resiituli.
aceessislis, ut etiam ad passioriem a quadolenier iC 35. Reveriens iiaque ad douium suam Nicostra-
alios revocafe voluisiis, ad ipsatn desidereiis gralus pri.iiiscrinius cthii Claudio coiniueniariensi, cce-
tanler velle~cui'rere el libenler amplecti. scialis vos pit univcrsa referre', ei qualiler S. Sebastianus, cura
ei ad indulgenliam perveuisse, et ad palmam atlin- sit amicus imperatdruni, clirisiianissimus sil, et in
gere. Yelus hoc esl ariificium Christi. Nam ipsum eruditione divina perfecius , et qualiier animas
quem vas eleclionis sude dignaius est el voluit uia- chiistianorum sua exhorlalione revocasset, ei quod
gislrum gentibus dare, qui non solum fideliiiin ani- saiis idonea l-ationeidoeuissel
I
istam viiam
' ftigitivam
mos a pietatis proposito revocabat-, sed eiiam uo- el imaginariani esse, el sic duin leneii puialur,
lentes a Christo discedere lapidibus obruebal ;hune auferri. Narrabai etiam, quomodo veniens repente
nobis ipse Dotilinusnposibliini cotidonavit, Uibuit- lux de ccelo peiiustrasset eum, et quoniodo uxo-
rem ejus, quse per sex annos mula fuerat, fccit
que nobis ex Saulo Paulum, ex aposlata fecii aho-
stolum,eldedit Ecelesise sua. ex persecuiore docto- Joqui. I
rem. Amator passionis faclus esl is, qui persecutio- -34. Gnm hsec narrasset Nieoslraius Glaudio,'cor-
nis auctof esstileral : el qui iii alienis affliciionibus ruit ad pedesNicostrati Claudius,dicens : Ex amissa
prius gnttulabatUr, in suis posimodum persecuiio- '5 conjtige duos filios liabeo, exquibtis unus bydro-
"nibus l;etabatur. Ipse ergo qui ttinc in aposlolo suo pis morbo fatigaturj, aiius diversis vulneribus oppri-
virtulem islani exefcuil, ipseet nunc de ipso infe- miiur ;rogo ut jubeas eos visiiari. Non enini dubilo
lorttm conclavi, et ex-ipsis draeonum faucibus ani- quod ille, qui poinit facereut postsex annos loque-
niarum vestrarum captiviiatem eripuii, el vobis retur nxor tua, faciat, si voluerii, ul ad filios nieos
nuiic a leuebris ad lueem remeaniibus seternseviise sanitas. redeat. EIJJJCCdicens proripuil se ad do-*
inter manus adduci duos filios
jamias palefecit. Qttia ergo omnes dsemones, qui inuiii suam,' et feciti
sunt tenebrarum filii, contrisianiur, unde el onines suos,etinlrodi!censeosinlradoinunj,ubieranlsancti
sanfcti aiigeli, qiii sutil fiiii lucis-,graltilanlur; aece- Dei, pr/tjecit eos aiile petles eorum dicens : Nulla
d it uiiusqtiisque vestrum, et det nomen suum, ut peiiiius dtibieiatissigiia in eoi'demeo renjanserunl;
liodierno dieusqoead ve^peram percurrente jejunio, sed ex loto corde credens «uod Christus.puem co-
fe-iivum baptismutis sacrameiituin.opportiiniim tem- litlis, ipse sit verus' Deus, deiuli huc vobis duo in-
pus inveniat. Jusuim est eniin, ut lux a niorlali cremenla niea, credens I
quod possenl per vos a.mor-
11S. Polycarpi presbyteri nalalis agitur 23 Fe- b Mnlii codices nondum
' mittunt, quasij ad lapsos
bruar. sil_orali6.
10V? - . ACTA S. SEBASTIANl MARTYRIS. ;£058
tis pericuto liberari. Diciinl ei omnes simul sancli A dibus suis in fontein desGeriderel elamans el dicens ;
Dei : Omnes quos hie hodie infirmitas aliqua te- Tu es Deus unus et verus. quem iniscr iste mundus
net, mox ut chrisliani facli fuerint, sanabtintur. ignorat.
38. Cumque clainaret Glaudius credere se<et de- 37. Hoc itaque ordine siio haplizato, universi,
siderare (iefi Chrislinnum, jussit S. Polycafpus Ut -pfoul competebai, hapiizaii siintj et pef dieS deeem
darent singiili nomina sua. Primus itaque omnium e qui supererant dilalioni, quam mefuerant, in Dei
dedit noineii sutim Tranquillinus paler Marcelliani Iaudibus peidurarites ducebant dies et hoctes in
eiMarci. Posi liunc sexamici eoruin,idest, Ariston, hymnis ei danlicis. et quasi fidelesniiliiesparabant
Crescentianus, Eulychiahus, Urbanus,- Yiialis el , animos suos ad dhiiitaiidum pro ChfiSti nnmine in
Juslus;post hos Nicoslraius pfimiscfinius; el Ca- iiisrtyiio bellaihri. iia 6t et in mulieribus-e.t ihfan-
storius fraief ejus, el Clauditis Commentariensis. tulis affior ferverel martyrii, et invicem se ad coii-
Posl lios filii Glaudii, Felicissimits et Felix; Posl hos fessionem sancti nouiinis" contfa diabolicas acies
Marcia nialer Marcellianiet Marci cum uxoribuseo- -prsepararent.
rum et filiis : simul. auiem et Symphorosa uxor GAPUT XIL
Claudii, et Zoe uxor Nicostraii. Post hos omuis Errores Gentiiium coraih Chrothatio Utiis prmfeclo
familia qua; erat in domo Nicoslrati ^ ahimse ifi- B confutaliuTtanquillino:
ginla et tres promisctii sexus et :eiatis. debinc ohi- 58. f Diebus igiiur acceplae dilaiihiiis expletis,
nes qui vincti fuerant, ac de carceris squalore ad- Agrestius Chromatitls uibis Roinse prsefectus ad se
diicli, animao scdecini. Ti-jinquillinuiripatrerij Mafcelliarii et Matci venire
56. Igitur omnes isti LXVHI, a S. Polycarpo prcs- ' jubet. Quein cuni de stiorum perquireret arbilfio
bytero bapjizati, el a S. Sebastiano suseepti sunl; filiorum,- Tfaiiquillinus respohdil : Ad refcrendas
"fetninartim aulem malres facise suht " Bealrix ct beneficiis vesiris graiias nullus mibi oris sufiifcitser-
^Lucina. Primum ilaque Claudii (ilioSj hydropicum nio.- Nisi eriitn curreriles sehtenlias ve.-tfi freiia
unum el alierum' vulneriuusplemiiii, niox ubi in nioderamiriis tenuissent. el ego filios ainisissem, et
nomine sancise Trinilaiis iniinxit; iia de fontesaili me palreni filii non liaberenl.- Coiigralulai.ilur milii
elevati sunt, ul nec signum in cis alicnjus morbi ohinos, quos teriet palernus affectus, et pungit chafi-
prajteriti remansisset. Posi bos autem infantulos laiis siiiuulus ; eliam vestra, credo, quod iuilii con-,
Iranquillinus paler SS. Marcelliani etMarci, qui ita gaudeat celsitudo,- quando moriluris vila collaia, ei
c conslrn anxiis loetitia reddila , sollicilis secnritas e rcstituln.
podagrico et cbiragrico fuerat dolore
ctus, ut Sicut sopfa dictum est. vix in manibus por- 39.- Turic praefeclus oesiimans filios ejus suas velle
tareiur. Hune dum exuerent indumeniis, et ille in (_}idolis inclinare cervices, ait: L Venienti eigo die
tolerahili se dicerel dolore torqueri, interrogat eum debita nu.minibus a filiis fuis thura reddaniur : per
Polycarpus presbyter. dicens : Tranquilline, si cx quse et tu filiis perseyeres ineohimis, ct lihi fil i
toto corde ciedis uiiigenilumFilium Dei Doniinunl coiidonentur. Atidiens hsec Tranqnillimis dixit: Illus-
Jesum Chrislum tibi salulem posse conferre", et om- trissiine virorum, examinis vestri libram si veliiis
nibas pecealis tuis indulgenliain condonare, pfoprio ergameel filios meos sequalance pensare. agnoscere
ofe edicito.-Tranquillinus respondU: Ego indulgen- potorilis hoc Christianum vocabulum niagnso esse
liam sOiampeccalis riieis dari et desidero el credo. virtulis;PrsDfectusdixit:Iiisa'nis.Tranquilline.Tran-
Caiierum, etsi post baplisniatis" hujus sanctitreatio- quillinus respondit:' Insaniam passus suin, et animaa
nem in dolofibus fuero, non poiero de fide Clifisli et corporis; sed slalim ut credidi Glnisio, et animse
lilterius dubitare : probavi enlm el ex lolo corde mese recepi ei eorporis saniiaiehi:
cfedens, rn mea mente conseusi, quod Filius Dei sit 40. Praifectus dixit: Ego; ul v"ideo,~adhocinducias
Dominus Jesus Clirisius, qui polesl el aniniabns el sceleralis filiis luis dedisse GOgnoscor,ul non solum
corporibus salutem tribuere, et amorle seterna ad tu illos ab errore non lolleres,- sed illi te suis errc.
vilairi perpetuam revocare. Ilsec cum tlixisset voce libus irreiirent. Tranquillinus dixil: Per glorian.
magna. omnes sancii prae gaudio laciynias effuiide- D vestram,- nomen ipsum erroris discutitc. et videle
haiit, et rogabanl Dominum ut fidei ejus fruetus os- quoe opera efroris nomine liuncupentur. Praefectus
tenderetur.- Sanclus igitur Polycarpus confessor ei dixii: Tu dic quse opera erroris_ nuriien accipianl.
presbylef.moxul eum d chrismaiis linivit unguentOj Tranquillinus dixif : Primns error est viam vilcc
inlerrqgavii eum iterum, si cfederet in Patrem et relini|uere, et per viam niorlis gratanter incedere.
Filiiim et Spiritum sanclum ; statim ut respondil; Praefectus dixit: Et qirse est via mortis? Tranquil-
Credo, resolutse- sunt manuj ejns quse erant no- linus dixit: Non libi videlur via mortis esse, mortuis
dosic. et genua Eimulet planise pedum ejus ita sunt" lipminibus Deitatis nonien imponefe. ei figuras eo-
incolutnes reddiue, ut ac si puerulus-.renovatis perum per lignaret lapides adorare ?
a-Colilur S. Beairix 29 Jul. f Scriptum erat in Rosweidi autogf'd|j1iO: Liber
h De iiac Lucina actum 16 Januar. iu Vita S. Mar- ii; E;im dhisionem iu nullo excinplari fepertain
celli. Coliuii'30 Jtiiiii. oiiiisinius.
' s- Al. coiisitucla.-
c Al. conlraclus.
* AI. olei. h Ms. S. Gist., veni etgo liodie etdebita
e Adduut quidam codices et sex,.
1039 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. - 1040
i
4i. Proefcctusdixit: Ergonon sunl dii quos coli- A lur ? Si ergo non naviganlibus, sed Imperanlibus,
mus ? Tranquillinus dixil: Intantum non sunt dii ut homines quod annorianlur ascribunt, quanto magis
legatur in codicibus a publicis, ei quam male sint soli Deo agendsesunt gralise, cujus nutu et hsecom-
nati, et quam iniquos et crudeles el- sceleratos panibus usibus noslris elementa deserviunt, et sol ipse
j-entesbabuerinl; etquam iniqueetdolose et fraudu- quotidie terroe marique pariter et clauditur in fine
Jenter vixerinl; et quam miserabiliter mortui sinl. diei. etin diei ilerum renovalione.aperilur?
Numquid anlequam SalurnusCrelensibus imperarel, CAPUT XIII.
et filiorum suorum carnes comederet, Deus in ccelis Verbi incarpiatioGeniili exposita.
non eral, aul Creta insula habebat regem, et cceli 44. Proefectus dixit : Si ergo unus el invisibilis
Deum non habebanl ? Yalde errat qui putat Jovem est quem colitis, Christum , quem Judaei crucifixe-
filium ejus, imperare fulminibus, homuneionem in runt, non colitis? Tranquillinus dixit : recte hsec
quo malitia et libido regnabat. Quem non pei'secutus inqtlireres, si credere deslinares. Incredulis enim
est, qui palri non pepercit? Aut quam sordem non omne quod nolunt vanum videlur. Semel enim iri
exercuit, qui suam germanam aecepit uxorem ? In proeeeps voluntas morialium f deelinans, omne quod
foro, in plaleis, in domibus, atque in omni loco vituperat vituperari desiderat; et vult ut laudetur
quotidie legimus, quia sordidissima Juno quod et B ab pmuibus onine juod laudai. Sed sapiens pro
soror.et conjux fuerit glorialur : et rapti Ganymedis merilo suo cuicumque rei, aul vituperalionem suam
honor lurpissimus alque incestissimus ab ipsis, a impendere snitituraul laudem. Prsefecius dixit :
quibus Jovis colitur, non negalur. Non ergo erras, Egol le de Chrislo veslro inierrogo. Si enim a vobis
vir sublimissime, qui tales colis, quales Romanse hoc colitur quod istik oculis non videiur, Christum
jubent leges pro sui facii qualitale damnari, et re- non colitis qui et visus est, et auditus, et inlerro--
licto Deo omnipotente qui in ccelis regnat, lapidi galus, et omnia quse humanaj fragilitaii compelunt
dicis, Deus meus es tu : et ligno dicis: Adjuva me? iu ejus legunlur passione completa? Tranquillinus
42. Prsefeclus dixit: Ex quo ccepislisblasphemare dixil : Audi- similitudinem et intellige veritatem:
deos, et a cultura eorum recedere, ex eo h diversis Yerbi gratia , si hodie annulum luum habentem
cladibus Romanus orbis opprimitur. Tranquillinus gempiam preliosam videas in cloaca, aut in sler-
respondit: Non est verum. Nam si recenseas deca- quilinio volutanlem, et ad liunc eruendum miltas
das slylo c Livii digeslas, illic invenies Jovi thura servos luos; illi aulem nec iilum potuerint liberare,
ponenles, unadieviginlitriamillia Romani exercilus sed et seipsos in aliquo dum illumconantur eripere,
juvenes ceeidisse. Sed et illud non es immemor, polluerint; postea vero lu ipse, deponens has seri-
quod Senonenses Galli etiam Gapilolium d occupa- G cas quas indutus es vpstes, induas te servilem tuni-
verunt el omnein Romauam manum suis ludibriis camet descendens in cloacam mitlas manus tuas in
subjugarunt. Diversas fames, et inenarrabiles pesles, stercoribus, et annulum aureum siraul tuis manibus
diversas captivitates, diversas effusiones sanguinis reprsesenles et gemmam, prse gaudio omnes amicos
Itomanus orbis passus est, anlequam unum colerent tuos invitas ad epulas etlsetaris super annuium et
homines Deum. Nunc vero ex quo invisibilis et verus geramam, quod sint de nimiis squaloribus liberata. .
Deus ccepil a credenlibus coli, e aucla paee exsullat Prsefeclus dixit : Hane propositionem ad cujus si-
Romanum iiuperium. Sed quod pejus est, Deus, qui mililudinem atlulistij? Tranquillinus respondit : Ut
hoc prsestat, non cognoscitur; sed creatursc ejus oslenderem tibi uniini invisibilem Deum nos colere.
ascribitur, quidquid a Creatore praestalur. Prsefectus dixil: Et jquod est aurum? aut quae esl
45. Praefectus dixit: Si ille colendus esl, qui hu- gemraa, qusc in sterqtiilinio voluiabatur? Tranquil-
manis commodis aliquid praestat, nullus nisi spl Iinus respondit : Aurum, corpus humanum est,
habebiiur deus, qui aspectu suo terrse viscera ve- gemnii vero anima est, quae in ipso corpore inclusa
gelat, ul semina suscepla parlurial, el genuina? so- est. Corpus vero et ahima unum hominem faciunt,
holis grana in culmo "restituat, atque universis quomodo aurum et gemma unum annulum facere
salulis noslrse ulilitatibus, et lumen el restatiralio- D comprobantur. Sed ijuanlumvis pretiqsus tibi sit
nem pariter tribuat et vigorem. Tranquillinus annulus, longe saiis horno pretiosior est centuplum
respondit: Et, in hoc error est infinitus. Nam si et charus Christo. Tiii misisti servos tuos, ut annu-
hodie per servum suum quispiain clientibus suis lum de sordibus eriperent, et nulla raiione eum
Iribuatquod rogatur,infinita sluliitiaest, sinegleclus eruere potuerunt. Misit et prophetas suos Deus de
ille qui prseslilit, servus per queir. praestilerit hono- ccelo1loquens ad eos, lut humanuni genus a sordibus
retur. Et ut aliquam hujus dicti comparalionem exhujus mundi h eriperet : et nulla ratione omniuo
hibeam ; numquid cum naves Romanis alimenta dehoc facere vel instantia poluerunt. Tu deposuisti
ferunt, navibus poliusquam regibus gralise referun- aureas vestes, et servili indumento indutus descen-
11Al. vesttis. verutit: nam inde preiio' deducii, mox et pulsi a Ca*
h UsitatainChristianoscalumniaa variisPP. con- millo.
futata, proesertim Paulo Orosio et S. Augustino. e ki.ctlta. ',
c AL libri, mendose. Scriptum in quibusdam erat f AI. lapsa.
JLibii. B Al. expendere.
a Ita mss. amnes. Legendum polius, oppmgna- h AI. eriperenl.
1041 ACTA S. SEBASTIANI MARTYRIS. 1042
disti in cloacam, efmanus luas misisli in sordibus, A possunt, et inferre iniqua supplicia ; numquam la- .
ut annulum de sordibus liberares : Exuit et se ma- men de corde nostro hoe auferre poterunt, quod
jestas Diviniiaiis suoesplendore, non tamen superna Dominiim Jesum Cbristum et creatorem esse cre-
lelinquens; et induit se servili noslri corporis in- dimus, et redemptorera nostrum ac restauratorem
dumenio, el huc in cloacam hujus mundi ccelo esse gaudenius..Tum prsefecius jussit eum recipi a
descendens, misit manus suas in sordibus passionum Commentariis, dicens : Proxima te audiam sessione.
nostrarum; et passior.em, quoe merilis nostris de- CAPUT XIV.
hebaiur, in semefipso suscipiens, gloriae nos suorum Chromalius Utbis ptmfeclus catechizatut.
reddidit digitorum. Nam qui per incredulitatem 47. Post ha?emitiit et adduci eum ad se praecepit
"voliitabamurin squaloribns mundi, per fidem abluti per noctem occulie, et offerens ei infiniium pondus
a sordibus, divinis sumus manibus, ut ille tuus auri dicebat : Ostende mihi medicamentunj ex quo
aunulus, reslituti. Ntimquid servi tui, qui te nega- reeuperasti salutem. Cui Tranquillinus ait : Sclas
•verunt dominum sutim, dum te in habilu servili grandem iram et furorem Dei passuros esse, qui gra-
respicerent, non potuerunt ut rebelles occidi? Ita et tiam ejusvel venundandam existimant vel emendam.
-qui negant Chrislum Dominum sunm pro hoc puod Unde si vis a podagrico dolore liberari, crede Chris-
semetipsum a majestate exinanivii, elformam servi B tum Filium Dei, etliberaberis, et sicut hodieme vides,
suscepit, nullatenus poterunt seterni iguis pcenas ita salvus eris. Nempe vix manibus deferebar, et
evadere. Ideo denique nobis qui In eum credimus, undecim annosperomnesjuncturasneryorumin cor-
seterni fontis unda subvenit, ut ffilernus ignis ab pore meo dolorum nodis astriclus, vix ori meo panis
relerno fonte vincalur, et infideliias a fidelilate alienismanibus tradebatur : illico ut Christumverum
superelur. Deum esse credidi, saluiis mese gaudia recepi, et
45. Prsefectus dixil: Ut video, non ut filios luos sum incolumis, quia verum Deum salvatorem meura
ab hac intentione lolleres poposcisse probaris in- agnovi.
ducias, sed ut bas aniles fabulas ad uosira tribunalia 4S. Tunc praefeclus dimisit eum dicens.: Adduc
a meditatus aiferres. Tranquillinus dixit: Non me- admeqni te Christianum fecit, ut simihipromiserit
dilontur discipuli Christi quid in conspectu judicum sanitatem, possim et egofieri Chfistianus. Stalimau-
prosequantur. Sic euim proemonuit dicens : Quando tem Tranquillinus veniens ad S. Polycarpum pres-
potestallbus hujus mundi vos causa mei nominis byierum narravit ei omnia quae gesta vel dictasunt;
Iradent, noliie cogilare quomodo aut quid loqua- el ducenseum intra domum occulte, prsefecii eum
mini, dabitur enim vobis divinilus in illa liora quid aspeciibus praesenlavit. Cui prsefeclus ait : Licel
loquamini. Non enim vos eslis qui Joquimini, sed C eravis animadversio principum Chrislianis infesta
Spiriius Dei, qui loquiiur in vohis (Matth. x, 19). sit, lamen spe recuperandce salutis afferam vobis
Non ergo meditando ego, sed credendo inveni Crea- quidquid illud est usque ad dimidium bonorum pa-
torem meum, et qui eram podagrico et chiragrico trimonii mei, si ab hac nodosilale d condylomatum
dolore conlraclus et h quassaius, statim ut Chrislo mei fuerinl membra corporis resolula. Tunc S. Po-
credidi, ac si parvulus omninm memhrorunf meorum lycarpus subridens ait : Potens esl Dominus Jesus
e
recepi sanitatem. Constat ergo apud animum meum, Christus ut ignoranlke tuse januas aperiat, fet os-
ipsum me creasse qui me renovare dignatus est, et tendat libi quod ipse sit corporis lui resiaurator.
sicut dedit restauralionem corpori, iia quoque Nam pecuniam sive qui afferunt, sive qui oblatam
animae post istam vilam dare proniisit, si tamen accipiunt, non solum nullam dolentibus conferunt
non dubius nec limidus hominum lerroiibus fran- medicinam, sed eliam ipsi sibi insanabilem morbum
gar; sed in ejus nomiiiis confessione perdurans assumunt. Dlcit ei praefecius : Dic ergo mihi quid
fidem inlegiain, quam me Deus feeit iiivenire, faciam, ut consequi valeam quod spero. Dicil ei Po-
conservem. lycarpus : Si credideris ex toto corde luo, sicut cre-
46. Prasfectus dixil:Ignoras, Tianquilline, quanla „ didit Tranquillinus, salvus eris. Dicit ei praefectus :
invictissimorum principum erga Christianos ira Quo ordine credere debeam intimato ? Tunc S. Poly-
"desseviat, et ideo quasi securus quod tibi videtur carpus eatecliizavit eiim, el indisit ei ut per tri-
sine limore prosequeris. Tranquillinus dixit : Stul- duum jejunaret. Et convocans ad se S. Sebasiiamim
lus limorest, quo plus limetur huniana indignatio, tribus diebus et tribus noclibus jejunavit cum eo :
- etcum lacrymispariterorabanl,utfidem nominis sui
quam divina. Numquid si in medio canum latran-
tium venerimus, el vano furore nos cceperint suis in salulem volentis credere Dominus declararet.
morsibus attreclare, possuntnobis de animo tollere CAPUT XV.
hoc quod nos homines sumus c rationabiles, cum Chtomatii conftacla Idola.
sinl illi canes,et irrationabiles, el insani? Ita qui 49.'lgilur cum dies tertia, quse constiluta fuerat,
nobis recte credentibus irascuntur, saevire quidem advenisset, ad domum sustinentis praefecti venlunt
a Al. medilatas. rum luber, sive inflammalio : Mss. liabebanl condo-

h Al. quassus. logmqtum; quidam dolotis.
•c rationales.
Quidam, eAI. Valvas,
d Kovau).&j/«.,estin condylis sive articulis d;siio-
1043 APPENDIX AD OPEfiA S. AMBROSIL . 1041
pariter properanles. Qui ingressi dixerunt: Pax ti- A luisli. Nisi ergo Jios ncovdc luo exeluseris, el iina»
dei tuse. At ille resaluiavit eos officiosissime ; et gines eoruni
confrejgeris, et cognoveris unum et
hortalur eos sedere juxla jse, el dixil: Ex ore Tran- verum Deum, viiam|et saluiem invenire non pote-
quillini ratio egressa ocnlorum meoruni asserlione ris. iGlironialius dixit: Indica ergo niihi quis sit
declaratur. Yideo enim bunc sajii»simuiij queni po- unus et verus DeusJ S. Selastianus respondit : Si
dagrico et chiragrico videram dolore coiilracium. A servum iuuni ad hauriendam aquam miseris , dtini
quogenus medicamenti unde fuissetsalvatus inqui- ad bjiiiem venerit Jaspicil prius ne s-ordesaliquse
rens, lale ab eo rccepi responsuin :' Dum fidcin intus laieant in lageiia , et non csl ausus aquam in
meam in idoJis ponerem, debilisel nimia stim hifir- vas mitlere, nisi mnndaiuin a sordibus videril; nos
milate conlraclus: al ubi unum Deum in ccelis didici tibi quomodo poterimus tradere fontem veriiatiSj
ostensione Christianorum , abnegavi universa quae nisi prius le ab omnibus idolbrum sordibuset squa-
sine eausa colueram, et tradidi a fidem anjjni mei loribus feceris alienum ? Cliromaiius dixit : Et quo
Chrislo. Mox autem ul unum et vcrum Deum in ordine alienus eifici 'pctero ab bis ? S. Sebaslianus
coelis regnare confessus suni, statim omnis, quam dixit: Da nobis polesialem ut omnia idola , quae in
per undecim annos amiseram, ad me reversa est donjo tua invenerimus, lapidea confringamus, lignea
sanitas,etomijisaijieestprotinusinfirnjifasseparaia. j3 iuceiidamus, aurea el argeulea vel aerea conflemus,
Hsecaudivi amibus, prnbayi oculis, corde credidi; et pretia eorum egemibus dividanius. Chrontaiius
supei'est ul quod fecislis Tranquillino et mihi fa- dixil: Et cum haec feceritis, mihi quid frucius acce-
ciatis, ut pot.shn mei corporis recipere saniiatem. det ? S. Sebasiiaims dixit: Oinnium a iicrvonun luo?
50. Polycarpns presbyter dixit: Si transeiintes rum, quoruin nodositate consli ingeris, staiim conse-
dolores aniuin hominis non suifert, quid de illis do- queris saniiaiem ; et quasi qui numquani dolueris,
loribus aclura est, quihus nulius unquam evenit ita pedibus luis currere incipies, el agnoscere qnod
finis, nulla dattir omnino successio ? Nam isti do- ininjicos luae salutis c deos dilexeris ; luuni verp
lores illonim dolorum imaginem portani, el quan- parentem hunc esse,1qui te statim ul ejus notiiiara
lum distat iister ignem vivmn elpiclmaui ejus, lan- atque culturam inveneris, restaurat et s-alvat.
tnm diilat inler dolores quos nunc palitur corpus, S3. Chromaiius dixit: Noiiie vosnteiipsosad lianc
ct illos quos aninia passura est, si ignara h Crealoris iiijufiain de|)onere : sed servis ineis pi'secipiain; et
sui prsesenlis viloe impleverit niuiius. Age ergo nii- ipsi univer»a confriiigent. S. Sebastianus dkii: Du-
biscuin prius de doluribus illis, el esto de illa pcena bii el limidi ei infideles si ea confregerini, inveniet
solliciius, IIUSBliabet ignem semper ardentem , et diabolus per quanicunique negligemiam enruai
i erinem seniper edeiitein. C occasionem laedendi eos, ei slatim ui iaesi fuerint,
51. Tunc Cliroinalins iirbis Romoeprsefeetus, cum diceiu infidelii.s,pr<'pierea ecs lassoscsse quia idola
unico filio stio Tiburtio, dedit noineji siium diccns: coiifregeruiit".Nisi enim loricam Iiabens noneripitur
In hocde fide tuea certos v<isesse c»iivenit,'in qua iciibus sagiU-ruin. Galea eniui et sculo ei hasia
eliam (ilium tneuin Christiauum fierinjecum exopto. uliltir docta manus iti praelio, ut ex inunimiiie ar-
S. Sebasiianus dixit ; Yide ne sola recuperaiione moruni et impeiu feriendi assumai audactoifl,et terga
tui corporis ductus te Cbristiamim iieii speres.sed non vertal. SimiJiler,et milites Dei, qui scuto fidei
magis spe vil;« seiernae iacias menteni luam pufam niuniiintur, ei lorica legminis Ghrisii proiegunlur,
ad videndam ralionem veritatis. Nisi enim agno- liabentes galeam fidei el salulis, ipsis est liiiiim
veris qui sit Creator tuus , non poleris invenire sa- inire certamen. Pugnant enim acerrime el fortiter
luteni quam quaeris, Ghromatins dixit: Ergo et rus- vincunt, quia conlra invisibilem hostem die noclu-
ticos et simplicissimos homines non videmus essc queinfaiigabiliter pradiantur; et sunt tecii in om-
Chfislianos, ita ut inter inille viros vix invenias nibus membris , fide poiius annaii quam ferro.
unum quipossit vel sermonum disciplinam adipisci. Chromatius dixit : Fiat volonias Dei et vesira.'
Numquid hi omnes ad isiam inquisitionem altingere Tunc S. Polycarpus presbyter, etB. Sebasiianus
potuerunt dum fierent Christiani? S. Sebastianus ait: D praecingeiiies se oraverunt; et post orationem am-
Hoc responsum tuum nostrae partis c firmat asser- plius quam ducenla jidolorum signa confringenles,
tionem. Nam ab originemundicum ruricolis el pas- cceperunt graiias agere Deo suo.
torihus ovium Deushabuit rationem, et juxta finem CJLPUTXVI. .
miindivenieiisiioijelegifgrammaiicoselofalores, sed Instvumentis astrologimjudiciarim confraclissanaiur
piscaioreselsiinplices,elipsistradidilnolitiam,suam. Chropiatius.
52. Cliromaiius dixit: Cur ergo me dicis prius de- M. Post hsec accesserunt ad Clironiatiunj dicentes
bere agnoscere quis sit creator meus, quem'nisi ei : Coufringenlibus nobis idola lu debuisii sanita-
agnoverim salutem invenire non possim ? S. Sebas- tcmlrecipere, nisi forle- aliqua libi in animo signa
tianus dixit: Quia multos deos, ei multas deas co- infidelitatis derelinquuntur.
' iloc enim apud nos
"
|
* Al. Animammeam ex fide Chtisto. d AI. membrorum.
h Al. Cteatotis sui sprevetit munus. e Al. colendosduxeris.
c Al. Afjitmat. I
1045 AGTAS. SEBASTIANIMARTYRIS. 1046
cerium gerimus, quod aut est aliquid, quod non- A et probare. Age nunc, interroga altefum mathemati-
dum est fractum; aul si omnia fracta sunt, quid in cum, cui ipsas horas ipsumque tempus in bonis tibi
animogeras nobis evidenlius manifesla. Tuncille-: exuberasse casibus dicas, illico videbis eum tibi ra^
Habeo, ini|uit, cuhictilum holovitreum, in quo oinnis tioiiabiiiaselieniatainfiiiiiaatfeiTe, quibus approbel,
-disciplinaslellarum acmaihesis a mechanica estarte quia in ipsis tibi teinporibus evenire debtierint bona.
constrticta, in ctijus fabrica pater meus Tarquinius Girculum eienim tenoi ex omni parte collectum, in
amplius quam ducenta h pondo auri dignoscitur ex- qup diversas et varias causas accipit, et quibus occa-
peiidisse. Cui S. Sebastianus dixil; Si hoc tu inle- sionem capi.it dicendi quod voluerit.
grum habere yolueris, leipsum ftangis. Chromalius SS. Nam futura dum penitus prsevidere non pos-
dixii: Quid enini ? Malhesis aul c ephemeris aliquo suni, climactericas dicuni, id est naluroe rei inceiia
sacrificiorumusu coluntur, cum tanium jeis inensium profugia. Nam diversis lcmporibus nati uno naufra-
et anuoriinj cursus cerio d numero per horarum gio perierunt, e. una hora diei vel noclis exorii,
spatia distinguuntur? etlunarisglobi pleniiudo vel aller ad mendiciiatem deponitur. ascendit alter ad
diminuiio, digitorum moiu, rationis magi.sterio, et rcgnutu : et iti uiioproelio innumerabilis niulliludo
calculi compuiatione proevidelur? 5. Polycarpus - prosternitur, et uno die, imo uno * puncto, iu una
.presbyler dixit : Uiic signa Leonis et Capricornii et B domo, duse feminse, pudicissima allera, altera effi-
Sagillarii, et Scorpionis,"el Tauri sunt, illic in Aricte citur impudica : ulriusque stellse si merilum contu-
Juna, in Cancfo hora; in Jove slella, in Mercuriotro- Jerinl, nee meretrix vituperanda est, nec ensla
pica, in YenereMars, et in omnibus istis monstruo- laudanda. Certe legum Jatores et principessacra sua
sis dasmoriibusars Deo inimica cognoscilur. Ista . proevaricalt)piiniunt, et ideo forutn, ideo judex, ideo
Chrisliani ila recu ani, ui non solum ipsi non Ji.a- jura, uljusii laudenlur recte, et injusli meriio pu-
beant, non colant, non credanl, non teneajit; ve- niantur. Et hoe nolo ut otiosum exislimes, quod le
rumeliamnec anhuos iHosliabeani ,quihuj(isceniodi ipsuin noiidum salvalum aitendis. Nam siex intrgro
nugis suum pccupant peclus ? Onniia enim isia falsa a te inimici generis Iiumanicseremonias abjiceres,
decepiionisque ministra sunt : similitudo in eis vein lemetipso quod verum est didicisses.
rilatis est, non ipsa veritas. 87. Audiens hsec Cbromatius dixit : Yerusille
S5. Dicit ei Chromaiius : Quid ? quod nonnuni- Deus esl, qui vos lales probatur habere cukores.
quam fuiura prsenunljani?S. Sebasliantis dixil: Isla Namomnis sefmo vester ila raiionibus afiluii; nt et
oninia vauissima esse et falsissima, Chrisio reve- pecndum ad rationem vefam menles inclinet. Unde
ianle, cognovinius; quse libi ninicnianifesliiis ape- eiiam hoc ipsum quod ad ornalum domus visus sum
riemus. Prsecipe hodie ad te niaihesis venire docto- G excepisse, ne impediat saluti inese ejus incolumitas,
rem, cui dicas, illo lempore le asperis cusihus labo- dissipeiur. Credo ehim. et hsec iides mea esl, quod
rasse, el inquire per qnas siellas hoc libi evenerit his omnihus quse Christianiiatislex abominaiur et
mali; responsa ejus eriuil procul dubip talia, quod prohibei, s't a tne ex iniegro separavero, et prsesen-
tempus fiium n maliiioso Marte *usceptum es|, aut temmercar salutem consequfel futuram.
Salurnus e apocatasiicus fuit, aut annus tnus ex 68: Audiens Jia.cfilius ejus Tiburtius dixit: Nulla
diamelro susceptus esl, aul f climacterica libi in patiai_ralione hoc opus preiiosum et prsecipuumet
cenlro sunt naia, aut« syndetus fiiit cum malo, aui incoiuparabile de|ici. Sed ne paternae saluli videar
invisibilis, aut in h scbemaie, am iinmobilis circa te venire contfarius, deferanlur duo clibani et aceensi
exslilit cursus in slelli>.Haecet his similiacumdixe- ante januam cuhiculi prseparentur, ut durn destfu^
rii, ralionis tibi verisimile assignare nililur aliquid ctum ab eisfuerit, et paler nieus non receperil sa^
a Al. mechatdcestare videlur conslrucla. nascatur, schnsili annorum lege occidua, quani climac-
h Ms.Rip. ialenta. ieras appellanl, non fere ila genitis uv annmn exce-
c 'Efrjjispkproprie rfinritii»est, sive res actiones- dentibus. Ptimum etgo atlis ipsius inconstanliadecla^
que per dies descripfce. tat, quuin inceria res sil. Accedunl eXperimentael
a Ms.Rebd. ponclerepcnsenlurel tendanlur. exempla recentissimicensus,guem inira quadriennium
e Iia inss. plerique. Tempus quo sol (aliusve pJa- imperalorescmsaresVespasiahi,pater filiusque, censo-
neta) in eamdemparlem signiftri per eosdcmnumeros res egerunt. El quibi.sdamintei'jectis Ilomerus exemplis, gub=-
D dit : Aiia morialiiatis inconstciniia:
redil, per quos cursussui principiiLincmperal,v.7coy.v.xa.- eadem
GTK<m vocant sludiosirerum cmlesthtm. CnliiinelUi. nocte natos Ileclcrem el Polydumanla ttadil, latn di-
Poiesi ergo el revoluiio Saiurni planeise ad priiniim versmioriis vkos. C: Mario, Cn. Carbone iu Coss. ad
ma- quintum Kalend. Junias, M. Cmcjtius Iivfus el G.
situm inleiligi, aut lurbaiio rerum et Z_.TKO-T_.S-__-
ligno ejus sidere conciiaia. Al mss. Rip. Jiabet Licinius Calvuseademevetilu. die genilisunt, oralores quidem
apocasticus.Brcrlhus aposlnticus, id esl;reirogradus : mnbo, sed lam dispari Uoc eliamiisdem iwris
aul pniius, conlrarius,maieficus. nascentibusin tolo mtmdoquotidie evenii, parileique
f K.).tâv.Ti7j3£_-
dicunlur anni scanîles, a -Mp.v§, dominiac servigignuntur, reges elinopes.
quod esi grudus. Vanissiuias i.sl:)St)bsmaiioncsipse e Biechliis et qttidam codices, rcditus; al. synede-
Plinius ridet lib. vn, cap. 49 : Rursiis JEsculapii llios; al., si indilus; alii recte, syndetoset tyndetus,
secta, inqult, qumslaia vitmspaiiu a sleliisaccipidicit, jd est t olligaius, convinctus; forle syndesmos,con-
sed quuMuniplurimumiribuai, incerlumesl. Rara au- unciio."
temessedicunl longioralempora, quandoquidemmo- h Quidiim codices stigmale. Brechtus hoc omisit.
mentis horarum insignibusiunmdierumveseplemal- 1 AL, punclialonio.
que novem(qumnocte ac die observantur)ingensturba
1047 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. 104$
i
uitatem, ambo in singulis clibanis ardenlibus de- A inquirere antequara has aulas h regis ccelorum in-
mergantur. Audiens hoecpater ejus, prohibebatfieri. Irarem. Nunc auteni reinduam me non baptizatus,
Sancti vero non solum non meluebanl promissum ut omnibus prius, quibus sum iratus, indulgeam;
exitium, verum etiam constanter praeparari clibanos omnibus debitoribus meis chirographa restituam;
liortabantur. si cui aliquid violenler abstuli, iniegrum reddi prse-
59.Tunc accesserunl ad universa idola crystallina cipiam : duse mihi |post uxorls obitum concubinse
et holovi.rea, et omne opus illud mecbanicum : et sunt, etistisdotem et maritis tradam, ab omni nexu
subito , duni sanctorum manibus frangerentur, ap- servili, ingenuo, priyalo, vel puhlico acluum nieo-
paruit ante oculos Chromatii juvenis, cujus facies rum exsolvam: et ita demuni promittam renuntia-
flammeo radiabal aspectu et dixit ei : Misitme Do- turiim me omnibus peccatis diaholicis et voluplati-
minus meus Jesus Christus, cui credidisli, ul om- bus mundi. Dicit ei Polycarpuspresby ler: Beaiiorem
niurn membrorum tuorum recipias sanitatem. te ccelestis unda perfundet, cum ea quoearbilrio luo
Ad hanc vocem sanissimus redditus coepit currere dicis te esse facturum, lota fes.tinalionecompleveris:
post juvenem, ut pedes ejus oseularetur. At ille dixit nam et quadragesimse lempus ideo haplizandis in-
ei: Vide ne contingas me, quia nondum baplismalis jungilur, ut c lot diebus ipsi discant reuunlialuros
sanctifieatio te a squaloribus abluitidolorum. Videns B se esse omnibus arlibus inimici el mundi commer-
hsec Tiburlius filius ejus, advolvitur ad pedes ciis, si qui verissime' efficivolunl Christiani.
S. Polycarpi. Ips.e auteni Chromatius praefeclus as- 62. Tunc Tiburlius juvenis sapieniissimus dixil:
tringebat planlas S. Sebastiani, et ambo una voce Pater, si libi pro renuntiandis negotiis tempus fla-
clamabant: Yerus Deus est Chrisius, verus et om- gitas, ego qui adhuc jsuscepturus eram negotla fori,
nipotens unigenitus Filius Dei,quem prsedicatisboni soli susceptionis voluntali renuniio: et qui futurus
ministri ejus. eram advocatus ad agendas causas mortalium, sus-
CAPUT XVII. cipiam Cbristianitatem, ad agendas actiones angeli-
Chromalii et Tiburlii baplismus. cas,cum unus esse ccepero ex eorum numero, qui
seternam vilam aceipiunt, et efficiuntur causidici
60. Tunc B. Sebastianus dixit Chromatio: Sicut sanctitatis. Tunc aniplexatus est eum B. Sebaslia-
ipse nosli,principatum primsecohortis ago, sed utrum nus: quem eum baptizassel S. Polycarpus, ipse pa-
sifmilitia hominis, nescireolimdecrevi,necvellem. ler susceplionisejus est factus.
Ad hoc lantum sub chlamyde lalere volui, ut nutan- 63. Igilur dum paiici admodum transacti fuissent
tium animos instruerem,- et dubitantes constantes dies, omnibus rile abrenuntiatis aChromatio mundi
efficerem , ne passionum doloribus cederent, quos C negoiiis,
fides fecerat bellatores. Tu autem ainplissimse po- tatem; el suscepitClirpmatiussacribaplismatisnovi-
cum eodeiu ex familia ejus promiscui sexus
testalis apicem gerens, non potes temetipsum nec a mille quadringentseanimoe, quos omnes prius ma-
spectaculis tollere, neqtie judicandis negoliis absen- numissiQiiisgi-atia a servitulis nodo exsolvil, et do-
tare. Simulans igitur segritudinem, libi ipsi poslula nis optimis inslruxitjdicens Jioc: Hli qui Deum in-
successorem, ut possis liber ab occupationibusmun- cipiunt hahere patrein , servi hominis non debenl
di, futursevitserudinienla suscipere, ut secunda na- esse. I
tivilale ilerum natus .aeternis efficiaris parentibus
CAPUTXVIII.
proles. Eodein itaque die miltit ad amiGossuos in
lestimonialia su- Chromalius, prmfectura Urbis abdicala, perseculionis
palalio posilos, per quos scripta IClirislianosalit.
tirocinium divinsemilitise lempore
scipiens, antequam bap-
tizarelur accepit. 64J Eral autem papb urbis Romsenomine a Cains,
61. Quid memorem, quam plenissimse fidei fuerit, vir magnaeprudentise,1magnaeqiievirtutis, imperan-
quamque acris ingenii contra infidelium asserta con- tibus e Carino, Diocletiano el Maximiano. Sed Dio-
stiterit? Sequens leetio manifestat. Nam in initio TJ cletianus in Crbe eraticum Maximiano: Carinus au-
qualiter sit sacrosancti fontis unda perfusus, menlis lem eral cum omni exercitu in parlibus Galliarum
ejus fides evidenler enituit. Interrogatus si crederet, posilus: et ejus iniuitu lenta perseculio Diocletiani
dixit: Credo. Iterum interrogatus, utrum abrenun- circa Ghrislianos esse cceperat; quia f Carinus ha-
tiaret omnibus idolis, respondiu Abrenuntio. Pro- bebat1aliquos amicos, quus hujus lituli professio de-
secula est interrogalio sacerdotis, utrum renuntia- corabal.
ret omnibus peccatis; at ille ait: Ista prius debuisli 65. Igitur occiso Carino in civilate Olaguntiaco
a Mss. Rebdorf., malitia: f Huc fortasse respexit Yopiseus de eo scribens,
h AL, regni. odio noslrse religionis : Ainicos oplimosquosquere-
c AL, tolis diebus. legavil; pessimumquemqiieelegit aul tenuit ; et in-
d Colitur S. Caius papa 22 Apiil; sedita consula- fra : hominibus improbis plurimum delulit. Tales
tu Cari n et Carini, an. chron. 285, usque ad consu- etiam Christiani habiiiquamquani alioquin flagitiose
lalum Dioclelianivi, etConsiantii n, an. Chron.296. vixisseCarinum Orosiiis quoque testaiur. Sed aueia
e Carinus sub finem anni 282, csesar creatus, invidia, quod in comitaiu Clirisiianos haberut, etiara
Caro palre in expeditione Persica iclu fulminis, Nu- sangtiine juncios, ut e'x vita S. Juliani 9 Januar.,
meriano fralre Apri soceri fraude exstinciis, ipse cap. 18, num. 55, patel.
quoque anno 285, Diocletianin, ab hoc viclus inter- e Iia pleriqtiecodices; qnidam, Magttntiaca;unus.
empiusque est. Mogunliaco: Mombricius, Montiacho; Brechins. ad
1049 ACTA S. SEBASTIANIMARTYRIS. 1050
a Maximiano et Aquilino consulibus, facla est per- A urbe qUjvoluerint maneant. Non enim nos terrarum
seculioialis, ut nullus emeret vel venundarel aliquid spatia dividenl, quos Christi charitas neclit, nec ab-
nisl qui b slalunculis positis in eo locoûbi emendi sentiam vestram sentiunt oculi nostri, quia de in-
gratia venlum fuisset, thuris exhibuisset incensnm. lerioris hominis vos intuemur aspectu.
Circa c insulas, circa vicos, circa Qnymphea quo- 67. Hoeeet his similia dicente papa Caio, excla-
que erant positi compulsores, qui nequeemendi co- mavil Tiburtius, vir clarissiraus dicens : Obsecro le,
piam darenl, aut bauriendi aquam ipsam facultalem pater et episeoporum episcope, ne me patiaris lerga
iribuerent, nisi qui idolis delibassenl. persequenlibus dare. Mihi enim valde jucuiidum est
66. Tunc S. Caii episcopi consilio habito, Chro- et optabile, si possem millies pro vero Deo occidi,
maiius iliustris vir omnes Chrislianos in domo sua tantum ut illius viiae dignilatem inveniam, quam
suscepil, el universos ita fovebat, ut nullus omnino nullus mihi successor eripial-, cui nulla tempora fi-
sacrificandi necessilali succumheret. Yerum quia nem imponant. Tunc S. Caius, congaudens fidei
lanla vis persecutionis exstilerat, ut opinio ipsa Ghri- ejus laerymas effundebat, orans ut omnes qui re-
slianitatis ejus celari non posset, meruit ex sacro manserant ceiiamine viciores existerent, triumphum
rescrijito Cliromatius ul medendi gratia in Campano martyrii capienies.
Iiltore morarelur, « in quo eral lati cespilis domi- B CAPUT XIX.
nus, tribuilque copiam otnni Christiano ire volenli SS. Sebasliani, Tiburtii, el aliorum prceclara facla
-cum eodem ad perseeuloris rabiem declinandam. in Urbe.
Tunc orta est contenlio inter S. Polycarpum, et B. 68. Remanserant autem cum venerabili Caio papa"
Sebastianum; quis horum duorum in Urbe remane- hi, Marcellianus el Mareus, simul quoque et pater
ret, et quis irel cum Chromatio, qui lantum popu- eoium vir clarissimus Tranquillinus , item B. Se-
lum susceperat Christianum. Quibus aliercantibus basiianus, et pulcherrimus juvenis, sed et mente
venerabilis papa Caius"dixit: Duin amho passionis pulchrior, S. Tiburlius, et Nicostratus ex primiscri-
coronam quseriiis, acquisilum Domiiio populum de- nio cum fraire suo Caslorio, el cum conjuge sua,
solatis. Unde mihi videtur, ut lu, frater Polycarpe, Zoeriomine; item Claudius cum Viclorino ffatre
quia et saeerdotii rectum iramitem lenes, et scienlia suo et cum fllio, suo h Symphoriano qui fuerat a
Dei repletus es, pergas simul ad confortandas cre- moi*bo hydropis liberatus. Hi tanlum, universis
denlium mentes et animos dubios f 3edificandos.At cum Cliroinatio proficiscenlibus, cum Caio episcopo
ille his auditis quievil el blandum papoeimperium remanserunt: Marcum et Marcellianum diaconii ho-
aequanimiter lulil. Yenil ilaque dies Dominica , in nore sanctificavit, Tranquillinum vero palrem eo-
qua Caius episcopus agens quoe Dei sunl iutra do- (_;rum, fecil presbyterum. S. Sebaslianum autem, qui
mum Chromatii, hac omnesalloquilur-voce: Domi- ad raultorum profecmm sub specie miliiise latebat,
nus nosler Jesus Christus prresciusTragiliialis hu- defensorem Ecclesise instituit, caeteros vero subdia-
manse duosin se credeniibus conslituil gradus, con- conos fecit.
fessionis scilicel et martyrii, ut hi qui marlyrii pon- 69. Sed quia lulus nullus inveniri polerat Iocus
dusse posseperferre desperant, confessionisgratiam ad latebram * confovendam, morabantur omries
teneanl, et dantes s lalus bellantihtis, Chrisli mili- . apud Caslulum quemdain Christianum i zelarium
tum, qui pro ejus sunl nomine pugnaturi, sollicitu- palatii : qui Castulus ibidem in palatio, in superiori
dinem gerani. Pergant ilaque qui volunt una cum loco et valde allissimo commanebat. Ideo autem
filiis nostris Chromalio el Tiburlio, el mecum in hac hsec apla-mansio probabatur, quia et ipse Castulus
Margum: recle. Ita Vopiscus : Natnconita Diocle- 0 Insulse in urbibus sunt domus undique vicis
lianitm muliis prmliis conftixil. Sed ultima pugna clausse, alque ab aliis separatae, uii marinse insulae
apud Margumcommissaoccubuil.Alia cxemplaria ha- undique aipiis ainbiunttir. Sueionius in Nerone,cap.
hent apud Marlium. Euti'opius lib. ix : Posiea Cari- 16 : et ut ante insulas ac domosporticusessent, dequa-
num omniodio etdetestalioneviventem,apuclMargum r , tum solatiis incendia arcerenlur; et in Julio, cap.
ingenti prmlio vicil, prodilum ab exercilu suo, quem 41 : Recensum populi nec more nec loco solilo, sed
foniorem habebat, certe desertum, inter Viminatium vicaiim per dominosinsularum egil. In veteri descri-
alque Aureummoniem.AureliusYiclor de Csesaribus: ptione Urbis ad singulas regicnes, numerus expri-
Al Carinusubi Mmsiamconligit, illico Margitmjuxta railur insularum.
Diocletiano congressus,Aum viclos avide preinerel, d Al., nymphas. In eadem desctiptione Urbis
suoruin iciu interiit. Margus urbs erat Mcesise,et flu-, pi'oeter balnea lacusque aliquol recensentur nym-
men, ut in labula iiineraria videre esl. plima.
. a lta plerique codices onines. Legendum forte, e Al., guod latex sublerfiuil,in quo erat lalice pis-
Maximo ei Aquilino, nisi Maximianus Herculeus illi cis , etc, inepie corrupta ieciio.
subrogaius, qui anno sequenti, Christi 287 secundum f Ms. Rip., recreandos; al., confirmandos.
consulatumgessisse legiiur. Is er,go coss. cuin supe- s AL, locum.
liore anno oecisus esset Carinus, vehemens commota h Is, supra, Felicissimusnppeliari videlur. At mss.
pbrseculio in Oecidente. omnes prseterquam Ripatorii, Symphorianum bic
h IIAS. Gregorius Turonens. lib. i Hist. Franc. habent, quem alii Syinphronianum, alii Sympronia-
cap. 5. Ric (Ghus) primus statunculam adorandam num vocant. Inscriptus est Marlyrologiis 7. Julii, at
diaboli insligatione constiluil. Alii slalunculum, le- Felicissimus et Felix 2 ejusdem.
gunt, et staliculum, uli et hic, estqtie staiiculi nomen , ' Ms. Rip. conluendam.
etiamTerlulliano usurpalum. Brechlus : slatiunculis, J Quid zetcesint aut zoetm, quibus zeiarius proe-
hoc esi, parvis idoloram slatuis. erat, supra diclum est ad cap. 5.
4031 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. iObi
i
ctiiii suis oumibus ciiiisiianisaimus erat; ct lex data _A unusqui-que ad palmain nufiyrii yeneril laiitiini-
de sacrificiis cum ubique sui fervore desoevirei, in inodo explicemus. Bealissima Zoe in Aposiolorum
illis qtii palatio adiw.rebaul, qttia necsuspiciu do eis nalaie duin ad bCoiifessionem Pciri aposloli orarel,
esse poterat, celabalur. Erant ergo, ut diximus, ab insidianlilius paganis arctalur , duciturqtie ad
oniiies bi nioraiites cum sancto papa Caio apud Cas- paironum regionis c|Naumaciiise,el conipellittir Mar-
tulum zeiarium, in ipsis siiperioribus palalii, et die lis d statunculo, quod illie stahat, ihmis guttas in-
noctuque geniitibus ac fletibus, et jejuiiiis alque cenderr-. Tum ilia respondil ; Mulierem Marii sacri-
oratiouibus occupali, exorahanl Doiniiiuin, uldigni ficaie compelliiis, jul osteiidaiis Mariem vestruni
baberentui' tolerantia confessionis ejus. in numero niulieribus delectari. Sed ille impudicissimaj Yeneri
saiiciorummarlyrum sociari. poiuit pudorem eripere, milii vero tropreum fidei in
70-.Ascendebaiit autem ad eos occulte religiosi fronie portanti non ipoterit praevalere. Non enim ego
viri el religioste femiore, el a Sanctis diversas sibi meiseontra eum viribus luctor; sed iu Domini. mei
saniiatom gratias impelrabanl. Corroboratos nam- Jesu Clirisli virtuleconfidens, et vos et iiluni pariter
que verse fidei firmitate et solidalo fuiidameiilo vir- ridendo contemno. Tunc patronus regionis misiteam
tutuiii, sanilaluiii gratia proseijuebatur. Nain ei c;e- in custodiam obseurissimain, et per quinque dies
corum oculi illmninabantureorum precibus, etsana- B fecit eam nec lumen videre, nec cibum nec polum
baniur iulirini, el ex obsessis cotporibus dasniones accipere. Solum vox ejus qui eam iliicincluseral au-
pellebanlur. diebatur dicemis: Ibi moiieris fame, ei siii, ei cseci-
, 71. Interea dtim hsec aguulur, iransietis B. Tibur- taie, nisi le libaluram repromiseris diis.
tius occurrit hoinini qui de allo lapstis, el capui et s:. 7&.Sed
' ciiin periransissenl sex dies sugp.esserunt
i ca .1 : . i
oinnia membra quassayerat, ita ut de sola sepultura de proelecio ssevienii qui jussit eam a eollo et
ejus agerenl hi, quorum filius esse dignoscebatur. capillis in arborem excelsam suspendi et subter tu-
Tuncdicil eis flenlibus : Permittile me a pnecantare nium ex sterquilinip adbiberi. Slatim auiem ul sus-
ei, forsiian recuperabit saniiaiem. Gumque omnes pensaest, in confessione Domini emisii c spiritum,
dedisseut spatium, accessit juxta etim, et dicens su- Uli autem aufore.utes corpus ejus saxo ligaveiumtet
pra vulnefa ejus lenie pralionem Dominicani et Tiberis alveo Jminerseiunt, dicentes : NeClnisliani
symbolum, ita solidata sunl ossa ejus, el caput et cnrpus ejus tollant,' el faciant sihi illam deam.
oninia viscera, ui quasi niliil ei evenisset^ ita faclus 75. igitur celebrato niailyiio ejus, venilin som-
sil incolumis. nis B. Sebasliano, et narraui ci qunliter marlyiium
72. Haic ilaqtie cutn fecisset cospit ire. Tenebant Domini suscepisset! Quod cuin narrasset S. Seba-
autem illum parenles ejus dicente; : Yeni et Iiabe ^ siianus, proripuit se S. Tranquilliniis, dicens : Fe-
eum servuin et oiuiiia bona nostra tibi tradinms cum miiue ad coronam prsecedunl, tit quid vivitnus? Ipse
eo, quia ipsuiii uniciim, quem habeuaiuus, nobis quoque de_,cendensjAposiolorumnatalitii octayo die,
jam mortuum reddidisli vivum. Dicit eis : Si ea qua? adlB. Pauli Confessionein accessit: liiliilomiiuis et
vobis dixero feceriiis, niagiii pemlam inercedem ipse perpessus insidi.is leiitus-est, el a populo la-
sanitatis liujus. Dicuutei parenles ejus : Nosmetip- pidatus f morluus est, etcorpus ejus Tiberino gur--
sos siservos habere digneris, conlraire non possu- giiji mancipaium esl. - .
mus : quin immo et oplamus, siipse judicaveris di- 76- Rem Nicoslratus et Claudius una cum Castorio
gnuin. Tunc apprehendens manus eoruin, segrega- et Victorino et Syniphoriano, dum coi'pora Sancto-
vit eos a turbis, et indicavit eis virtuiem nominis rum per ora Tiberipa requirerenl, a perseculoribus
Chrisii. Et videns auinium eorum fixum fortiter in lenti sunl, ei ad Urbis praefeclum perducli. Erat ju-
limore Domini, perduxit eos ad papam Caium et dex Fabianus, qui eos hortabatur ad sacrificandum,
dixit : Yenerabilis papa ac divinae legis aiuisles, et per decem dies iniiiis eos et blandidis agens in
ecce quos per me hodie lucralus est Ciirislus, in ntiHo penitus potuit commovere. Tunc fecit de iis
quibus fides mea velut arbuscula novella, primum n suggesiionem imperaioriJjus, qui jusserunt eos us-
prorupit in frucltnn. Tunc S. Caius episeopus bapti- que lertio lorqueriJ Cumque niilla ratioue lorinenlis
zavit eos, hoc est, juvenem ctiin pareniibus suis, cumpulsi cederent,ijussiteos in medio mari prsecipi-
Deo grali.ts referentes. tes dari. Inimensisigiiur arctati ponderibus, pelagi
CAPUT XX. fluctibus dati suni,el in loeo mundo inler saquascb-
SS. Zoes, Tranquillini et aliorum cmdes. rouam marlyrii celebraninl. Insidiahanturitaque in-
75. Verum quia multum est si velimus ea prose- fideles_tidelibus, eljiniqno furore vex;itichiistianum
qui qua; et quanla per eos fecerit Christus, qualiter ntiii poierant nec nbmen audire.
a AL , incantare; al., decanlare. IIOS sicque ut nni Urbis regioni phtres.es-
h Confessio est pars ecciesise ubi sanctorum cor- sent distinaa;
prmfeclipalroni, qui singuli in parte sibi concre-
pora quiescunt, ac fere sub majori altnri. dita Chrislianos.inqitirerenl.
c Plures fuerunl in Urbe Nanmachim, Diocletiani <•Ai. staiiculo, ulsupra.
regione nona ; alioe leriia decinia; tiuse decima c Coliiur 5 Jul. !
quarta trans Tiberim. El Baiomus an. 286, n. 15, hoc |f 6 Jnl. I'
irans Tiberim r.esium censel, et nova munera tunci '« 7 Jul. .
certis locis, certis hominibusad inquirendos Christia-
1055 ACTA S. SEBASTIANI MARTYRIS. 10S4
CAPUT XXL Aqualus dixit: Non solum ipse Cliiistianus crudeJis
JS. Tiburiii martyrium. esi, verum «tiam multos persuadet, et decipit, ae
77. Interea dura S. Caio episcopoquidam se simu- docet omnes deos daeniones esse; ipse autem cuia
lala fide sociassel, dicens se esse Cbristianuni; porro sociis suis, cum quibus magicas h artes, exercet die
bic apostata exstiteral et erat fraudulentus in omni nocluque iiicaiilaiionibus occupatur. S. Tihurtius
sermoue, el callidus in omni cornmisso.Quid multa? dixit : Falsus tesiis non eiilimpuniltis. Et ait judicii
dum a B. Tiburiio viro scbolasticissimo ct nobili et Iste, quem vides, illustrissime vir, maliiioesucecuris
sanclo frequenier argueielur', quod capilhts super exsesmans ad nihii aliud Cliristiaiiis esl junctus,- ,
apicerii frontis tonsoris arie compqnerel, el quod nisi ttt cogitaret. quomodo se nobis quasi Ghristia-
assidue a poscereiur et ludendo pranderet; elquod num ostenderei; qitomodo aliis se fidelissimum
Iicentius feminaruni se aspeciibus darei,, cl quod inentiretur. f Reprehendebam lamen in eo Gyclo-
a jejuniis se et oratlonibus tolleret, quod somiio de- - peam edacitateni? j et mersuin viuo pudoi'em, et ser
diius non interesset 1'pervigil in hymnis Dei ducen- pnltani divini iiominis sanctitaiem. Ebriuspatiebatur
libus noctes ; dum pro his, ul 4ixitiius, a B.. Tibur- siiim, et esuriem vomens: nec ui Chrisiianus, sed ut
lio acrius argtteretur , simulat se oequanimiter nio- Anioiiianus quoddam ille eonviva manducabai, bi-
nenlem aceipere : et egit arte quatenus oraniem B bebat, vomebal, et nunc Chrislianos arguit, Chris-
S. Tiburiiuni coniprebenderent- infideles. In qua tianos accusal, in nos mitetn judicem incilal, gla-
comprehensione seipsum leneri fecit, ei simul ad dium nolenti judici porrigit, et ut dscmoniiscervices
secreiaiiuui perduci judicis ssevientis. Al ubi inlro- nosiras iiiclinemus horiaiur. Videmus volum luum,
ducii snnt, Fabianus prsefectus dixitad eum , qui se -videmuscruenia consilia; etscelerala arleverborum
arte iradiderat: Qnis diceris ? Al ille respondit : venena lni pectoris intuemur. Accingere nutic k cru-
<"Torquatus. Fabianus dixit : Quid profiteris ? Tor- delissime : utere carnificis officio : vendica lihi et
qualus dixit: Chrisiianus sum. Fabianus dixit: Igno- ipsius judicis voeeni; applica aculeos, suspende
ras quodjusseruniinvictissinii principes, ut qui s"a- Cbrisiiaiios, damna, percute, incende, universa
crificare diis noluerint diversis suppliciis maceren- lormenla adbibe, bene nos accepisii. Si exsiliura
tiir? Torqtialus dixit; Hic magister meus est, el ipse niinaris, hoc philosophanlibus totus est mundus; si
me semper docuit: qtiod hunc videro facere, necesse stipplicium, evadimus mundi carcerem; si ignes, ma-
csl tu faciam. jora.horum in cupiditaiibus vincimus. Decernequid-
78. Fabianus conveisus ad S. Tihurtiuin dixit : quid lihei, omnis nobis vilis est pcenaubi pura comes
Audisti quid Torquaius asserat? quid ad isla re- eslconscienlia.
^pondes? S. Tibunius dixil: Torqualus diu est quod C 80. Fabianus pra;fecius dixil: Resiitue le generi
se Christianum csse meutilur; vir.ius eiiirn nouiinis tuo, et boc esto quod te natura diciavit. Nobilis enim
ipsius sancti graviter fert ei molesie, suum liomen natus ad taniam devoliitus es foeeem, ul] velis
"iion a suis d ani3ioribus usurpaii. _,Revera enim, et stipplicium S'mul et infainiani subire el mortem.
vir illusliissime, Jioc Cliiistiaiinin vocabulnm, di- S. Tiburlius dixit : 0 pruiientissimum viroruin, et
vinaevirtulis es«.,sectatorum videlicel Chrisli, qui Ronianis judicein conslitutum! quia merelriceni Ye-
verepliilosopliaii sunt,qui vereChrisiiani dicti suni, nereni, et incesiam Jovem, et Mercurium fallacein,
qui ad obierend.aslibidines forliter dimicaruni. Cie- et Saturnunj filiorum occisorem coJere nolo, infa-
disne, vir illusirissime, hunc esse Clirisiianuin, qui miam™generositaiis incurro : el quia iinum et ve-
inlenocinio sui e moliendo capitis f finibrias com- ruin Deuui, qui in ccelis regnat, adoro et veneror,
mitiit, qui lonsorem diligil, qui scapulas molliler suppliciis me niacerandum esseminaris. nNonannui-
gesiii,.qulBfluxumgressuni improbo nisu distendit, mus tuse jiersuasioni : non negaiuus; Chrislum Fi-
qui viros negligenter agit, feriiinasdiligentius intue- lium Deiad hoc de ccelo descendisse ad lerras, ut a
fur. Numquam lales Chrislus habere dignatus est lerris homo ad ecelumposset. ascendere; ideo istas
servos. Verum quoniam me hic se imitaturum asse- omnes vanas effigies, quas colilis sine eausa, pro-
ruil, hic in tuo conspectu probabis eum essementi- ^ culcans pedibus meis, Deo me omnipotenii subjeci.
tum. Hic enim qualis semper fueril nunc evidenler SJ.TuncFabianus jussitante pedesejus carbones
ostendei. ardentes effundi; et ait ad eum : Elige tibi unum e
79. Fabianus dixit: Gonsultius iacies, si saluli tuoe duobus, aut ihura in isiis carbonibus adjice, aut pe-
consulas, et principum decrela non contemnas. S. Ti- dibus super eos nudis incede. Tunc B. Tiburlius fa-
nurlius dixit: Ego saluli meae ineliusiion consulo, ciens signuni crucis, consianler nudasuper oos in,-
quam ut deosdeasque coniemnas, unum Dominnm gressus esl planta, et coepitpraefectodicere; Depone
Jesum Christum Deum meum esse coufiiear. Tor- infideliiaiem et disce quia hic solus est Deus, quem
aMs. R\p.,potatet.- h Al., clades.
h AL, petvigiles. 1 AL, teptehendebanl.
c Meiaphrast., Cuttuatus, ne forte legendum Tvr- i AL, \immensum vitii pudotem', Breclitus. emet-'
ciialus. sum vinoputotem. - -
a AL, motibus, k AL, clitislianissime. . - -
« AI._moiliendo. 1 AL, possis.
f AL, fibras omitlil; al., fibras amittil. m AL, ingenetosiluiem.
t' AL, flexnm. - ~ n Al.,- non abnuimus, non renitimur, non negamits.
1053 APPENDIXAD OPERA S.AMBROSII. 1056
confileraur crealuris omnibus dominari. Miite tu, si ik , GAPIJT XXIII.
poles, in nomine Jovis dei lui manus in calidam S. Sebasticmigloriosumcertamen.
aquam; el si potest Jovis luus, faciat le non sentire 85. His ila gestis ,B. Sebasiianus ah insidiantibus
fervorem ardoris. Nam mihi in nomine Domini mei convenlus esl : et quia , ui diximus, videbatur sub
Jesu Christi videlur, quod super roseos flores gra- clilamydelalere, cum milesessetdignissimusChrisii,
dior, quia crealura Crealoris sui famulalur imperio. suggessit de eo pricfecius Diocletiano imperatori.
82. Fabianus dixit: Quis ignorat magicamvos do- Qtiem Diocleiianusad se convocin*, ait: Ego te In-
cuisse Christum vestrum? S. Tiburtius dixit : Ob- ter primos palaiii roei semper babui. Et tu contra
mutesce, infelix, et noli auribus meis hauc inju- salulem nieam in injuriam deorum hactenus latuisii.
riam facere, utaudiam te rabido ore latrantem, mel- S. 'Sebaslianus dixii : Pro salute tua semper Chris-
lifluum nomen ejus sanctum nominare. Tunc iratus tura colui, el pro statu Romani orbis illum, qui in
Fabianus dictavit sententiam dicens : Blasphemator ccelis esl, semper adoravi, considerans a lapidibus
deorum, et reus airocium injuriarum, gladio animad- auidliumpetere insani capitis esse et vani.Tuticiratus
verlatur. Ductus est autem via Lavicana tertio niil- Didclelianusjussit eum duci in medium campum, el
liario ab Urbe, et effundens oralionem ad Dominum ligari qnasi signum ad sagittam, ei jussit ut sagitlarii
uno ictu gladii verberatus a abscessit. Et in eodem B eum e ligerent.Tunc posuerunt eum miliies in medio
loeo a parenle quodam Christiano sepultus est : in campo et hinc inde eum ila sagittis repleverunt, ut
quo loco multa beneficia semper proestitit Ghristus quasi hericius ita essetf hirsutus ictibussagittarum.
ad laudem norainis sui usque in prsesentem diem, 86. jEstimanles autem
1 illum esse moriuum abie-
CAPUTXXII. runt. Tunc relicla rnariyris Castuli zelarii, nomine
SS. Castuli, Marcelliani, Marci, ccedes. slrene, abiit nocle,iul eorpus ejus lolleret et sepe-
83. Post li33Caulem Torquatus egit ut Castulus liret. Et inveniens eiim viventem adduxit ad donmm
zetarius palatii, hospes Sanctorum, comprehendere- suam in h scala excclsa ubi manebat ad palatium, et
tur : qui cum fuisset aretalus, et hic lertio appensus, ibi inlra paucos die's saluiem integerrimam recu-
tertio auditus, in confessione Domini perseverans, peravil in omnibus membris.
missus est in foveam et dimissa est super eum massa 87. Cumque oinnesChristiani ad eum convenirent,
arenaria, et ipse cum palnia martyrii h migravil ad bortabanliir eum ahscedere. Illeautemorationefacta
Domiiium. descendii, et stanslsuper gradus i Heliogabali, ve-
84. Tenentur post hsec Marcellianus et Marcus; nieiitibus imperatofibus dixit : Iniquis subreplio-
et amboligati ad stipilem clavos in pedibus acuios: nibus aniinos imperii vestri lemplorum poniifices
acceperunl; quibus dicebat insanissimus Fabianus : G obsident, suggerentes de Clnistianis falsa commenta,
Tamdiu fixis slabitis planlis, quousque diis debittimi dicentes eos Reipubl. esse adversarios; quoruai ora-
redliibeatis officium. Tunc ambo fratres in uno lignoi tionibus ipsa Respublica nielioratur, et crescit; qui
confixi psallebant dicentes : Ecce quam bonum ett pro imperio vestro et pro salufe Romani exercitus
quam jucunduin habitare fratres in unum. Dicit eis; orare non cessant. Gumhsecet lalia diceret, Diocle-
Fabianus : Iufelices et miseri, depouite amenliaui( lianus ail : Tunees Sebastianus, qiiem nos dudum
vestram, et liberate vosmetipsos a crucialibus im- sagittis jusseramus interfici? S. Sebasiianus dixit:
minenlibus supervos. Cui respondentes ambo dixe- Ad,hoc meDominus meusJesus Clnistus resuscilare
runt: Numquam lam bene epulati sunius : modc5 dignaius est, ut conveniam et contesler vos coram
ccepimus esse fixi in amore Christi. Utinam nos5 omni populo, injusto judicio persecmionem veslram
sic esse sicut sumus tamdiu permittas , quamdiui in Chrisii famulos ebullisse.
hujus tegimur eorporis indumenlo. Cumque trans- 88. Tuncjussit euni in i hippodromo palatiiduci,
isset una dies et una nox, el illi in psalmis et bym- et tam diu k fustigari, quamdiu spiritum exhalarel.
nis perseverarent, jussit eos ambos ubi stabaniI Turic lulerunt corpns ejus nocte, el in l cloacam
lanceis per latera verberari : et ita per mariyri:i Maximam miserunt| dicentes : ne forle Clnistiani
gloriam c ad siderea regna migraverunt. Item sepulii D eum sibi martyrem facianl. Tunc B. Sebasliauus
suntet ipsi in via Appia, milliario secundo ab Urbe , apparuit in somnis S. Lucinsecuidam matronse reli-
in loco qui vocatur.Ad Arenas, quia cryptse arena giosissinisedicens : In cloaca illa, quse est juxia cir-
rum illic erant, ex quibus Urbis moeniad struebantur cum, invenies corpus meum pendens in m gomplio.
a Coliiur S. TiJjurtiusll Aug., quo die et S. Chro Heliogabo iia scribit : Heiiogabalum in Palalino
matii pnrentis ejus memoria agilur. monle , juxla mdes imperalorias consecravit, eiqtte
h 26 Mariii. tcmplum fecit...., id agens ne quis Romcedeus nisi
c 18 Junii. Heliogabalus coleretitr. Hujus nimirum dei sacerdos
AAL, iiislruebanlur. fuerat Antouinus ille.
° AL, sumerent; al., suerent; al., exsnetent; al. , i Aliqui codices, cpidromio; quidam, hypodromio;
... eumjacetent. alii, recte, hippodropiio.
f AL, insutus ; aL, insitus. ]',Rabanus ei alii,j faiigari; al., fustibus cmdi.
s Plurimi eodices Hiteue; Raban.,, Herene; aL., i De cloacis Urbis plane admirandis consule B;i-
Herena; al., Mrena. ronium in Nolat. ad Martyrol. 26 Aug.; Andream
h AL, insulam excelsam. Fulvium
4 Uhi hi fuerint gradus Heliogabali, sive Elaga- nium lib. Antiquitat. ]Roman. lib. m, cap. 30; Pli-
xxxvi, capl IS.
bali; colligi ex Lampridio polest, qui in Anionimo "• Brechius et plerique codices, ?Hitnco. Unciim
^
.1057 DE VITIOItUM VIRTUTUMQUE GONFLICTU. 10S8
Hoc tu dum levaveris perduces ad a caiacumhas-el k GO.Post aliquantos autem annos pax Ecclesire est
sepelies in initio eryp.sc juxta vestigia"Apostolorum. r.eddila : qu;e siaiim ut Ecclesia gloriam pacis ac-
89. Tunc B. Lucina ipsa per se cum servis suis cepit, domum suam c fecit ecelesiam. Cui omnes
medio noclis abiit, el levans eum posuit in h pavone suas opes ad Christianorum requiem relinquens, fecit
suo, et perduxil ad locnni, uhi ipse imperaverat, et ipsam Ecclesiam bseredem in Chrislo, qui cum Deo
cum omni diligentia sepelivit. Ipsa autem sancta Patre et Spiritu sanclo sequalis vivit et regnat in.
Lucina per xxx dies a loco tsancto ipso non dis- unitate virlutis inssecula_sseeulorum. Araen.
cessit.
hunc esse vult Baronius quo ad cloacam, per- Tuncumbonibushiuc et hinc coaclis, -
traclum erat manyris corpus, ut fieri solilum plu- Et crebris ite.r alligare gompliis.
ribus veterum lestimoniis probat. Lampiidius in connexis nimirum, ne distorqueanlur et ab invieem
Commodo : Carnifex unco trahatur, carnifex sena- divellanlur, lapidibus.Tertullianusin Apolog. : Cer-
tus more majorum unco trahatur. Et in Heliogabalo : vices ponimus anle plumbum, et glutinum, et gom-
Per plaleas iractus esi sordidissime, per cloacas duc- p/jos.'-Franciscus Zephyrus Paraphrastes majores
tus, el in Tiberim subinissus esi. At cum impaclus B clavos reddit. Eadem vox infra in S. Thyrsi mar-
esset corpori uncus, qni exnnco pendebat? an uncus lyrio. Ilic ergo.eminens uspiam e muro clavus ,
In
mnltiplex uno, veluli e
quo puteis profundioribus aliudve ferramenium firmandis lapidibus adhibl-
quoe inciderenl exlrahere nios esl; sicqtie muro tum videlttr debere inleJIigi.
fortassis dens unus infixus? Yeriorem , ni fallimur, a De catacumbis vel caialumbis legi polest Baro-
leclionem quidani codices commonslrant-, in quibus nius in notis ad Mariyrol 5 Jan. et 20 Jan. -
gumpho et gonpho scriplum. Legendnm in gompho. hA\., papilione; al., pagone; Sur., pilento; sicque
Esi yoy.oog, clavus, veljunclura. Ita Salius, iv Silv. legendum contendit Monachus. De pavone, sive pa-
de via Doinitiana : bone, egimus 16 Jan. ad vitam S.'Marcelli cap. 5.
c De hac re agitur in eadem S. Marcelli Yila.
LIBER DE
'
VITIORUJII' VIRTUTUMQUE' CONFLICTU,
' -
AD SIMPLIGIANUM. -
GAPUT PRIMUM. C timorem, inanis gloria; contra verara religionem ,

simulatio; contra submissionem, elatio; conlra fra-
Apostolicavox clamafper oi'bera, charissinie, atque lcrnam dileclionem , invidia; conira charilatem ,
in procinctu fideipositis ne securitaie torpeani, dicit: odium; contra libertatem justae correctionis, de-
Omnes qui pie volunt vivere in Christo Jesu, perse- tractio;-contra patienliam, ira; coiitra mansuetudi-
cutionem palienlur. Verum quia hoc tempore Chris- nem,asperiias; coiitrahumilemdilectionem, lumor;
tianitas eliam in suis prineipibus jam religiosa est, contra spiritale gaudium , sseculi trislitia ; conlra
jamque fidelibus desunt pie.viventibus in Christo virtutis exercitium, lorpor vel ignavia; contra flr-
Jesu vincula, verbera,'fiagra, carceres, equulei, mam stabililatem, inquiela vagalio ; contra fiduciam
cruces, et si qna sunl alia diversa lormeritorum ge- spei, desperatio ; conlra mundi contemptuin , cupi-
nera : quomodo verum eril (dicel quis)" quod pei" ditas; contra Dei amorem, amor proprius; contra
Aposlolum sonuit, ut omnes pie vivenles persecu- simplicitatem, furtum et fraus; contra verilatem,
tionem patiantur ? An forte pacis teropore nemo vull fallacia alque mendacium; conlra puram frugalita-
pie vivere in Chrislo Jesu, el ideo desuntista? Quisi tem ac parcimoniam , ventris ingluvies; conlra
Jioc modo vel deeipiens dixerit? In hac ergo Apostolii moderatum mo_rorem, inepta lselilia; contra discre-
seitteniia non specialis quorumdam , sed generalisi D tam taeilurnitatem, muliiloquium ; conlra illibatam
omnium persecutio debet intelligi. Et quoniam sunli castilatem, carnis immundiiia atque luxuria ; contra
multi intra sinum matris Ecclesioeconstituli, qui pics cordis munditiam, spiritalis fornicatio; conlra amo-
viventes in Christo, coniumeliis afficiunlur, ac ama-- rem pairise coelestis, appetitus hujus sseculi oppo-
ruleniis opprobriis, injuriis, irrisionibusque Iaces-- nens, semet emergit; hsec (inquam) cum viriutibus
suntur : isiane est illa generalis, jnquiet, persecu- obsistere conantur, quid aliud nobis insinuant, quara
lio, quam Aposlolus omnes.pie viventes in Christci quod crudelis adversus conglobatas virluium acies
pati deseripsil? Verum non isiam facile dixerim : pie viveiitium perseculio desseviat? 0 quam durus ,
eum sint quidam in Ecclesia adeo devotf, quibu;_ o quam amarus esl congressus superbiae, quae ange-
nemo pravorum audeat In faciem derogare. Ali;I los de coelo ejecit, honiinem paradiso eliminavit
ergo ex Apostoli verbis intelligerida est persecutic> (Gene. m),cujus exercitus atque annorura conflictus
immanior et magis noxia, quam non mortalis intor- vitia suni, quse breviler comprehensa tetigimus. Sed
quet severilas, sed vitiorum gignil adversitas. DuuI videamus quemadmodum castra cceli et inferni di-
enim contra humilitatem , superbia; conlra Domini micent, arma Christi et diaholi decertent.
' ' '
1059 APPENDIX AB OPEIU S, AMBROSIf.j lOliO
GAPUT II. _ labilur de ostenlalioiie ulla iniquitas. Nani crinien
A
Pritnum superbia tibi dicit, esse noii poterit, aliquando manifestari quod sem-
Cerle multis, inimo pene omnibus : Melior es, per vis celalum haberi. Sic deijitjue duits Redem-
verbo, scienlia, honoribus el divitiis, et cuncta libi ptpris senlentias sibi quasi eontrarias videberis
carnalia et spiritnlia suppelunl cbaiismata : cunc- adimplesse, quibis dicitur : Faciente le eleemo-
tos ergo despice . oninibus lemetipsum superiorem synam, nesciat sinistra lua qnid facial dextera lua :
oslende. sed sii eleemosynk lua in abscondilio : et Paier
Humilitas ex adversorespondet: luus, qui \idelin abscondilo, reddci libi (Mcttl. vi);
Memenio quia terra es (Genes. m), quia pulredo et: Videant vesira bona opera, ct glorificem Pa-
et vermis es (Job. xxv), quia et si aliquid es, nisi lan- trom veslrum qtii in coaiisesi (Malt. v). Cave pror-
tum te humilies, quantum inagnus es,perdis omnino sus ne libi seinenlia illa conveiiiat, qua de liypro-
qtiod es, (Eccli. m). Numquid tu allior quam |)iimus ciilis dicilur : Omiiia bpera sua faciunt ut- bcatifi-
aiigelus (Ezec. xxvin)? Numquid tu splendidior in ceiitur ab bominibtis. Aiuen dico vobis , reoeperuut
.terra, quam Lucifer in coelo (tsai. xiv) ? Quod si ille mercedem suam (Mait. xxm): hoc est , Iaudes lon-
de tantsi suljlimitate per superbiam cecidit , quo- tum ab bnmiiiibus quas aniaverunt. Allende ergo
inodo, tu ad cceleslem celsiliidinem supeibiendo de R tibi in oiiihibus qtire agis, rie cenodoxise elalione
imis conscendes? Qui quamdiu iiic vivis, ea condi- ptilsatus, cum Iiis qui etiam de niiiaculorum signis
lione teneris, de qua per Sapientem dicitur : Cor- gloriabanlur, audias : Videbam Saianam sicut ful-
xuplibile enim corpus aggravat animam, ei ouerat gur de coelo cadentem (Luc. x) : sed lime, uam
letreria ihhabitatio iiieritein mulia cogiiantem scripium esl: Timbr Domini gloria, et gloriatio ,
(Sap. ix). Quam deusissimis puiamusin teri'a super- laeiiiia el corona cxsultaiionis. Tinior Domini dele-
bise tenebris luluni nostrnni involvi (Isai. j_xiv), ctabit cor, ei dabit lxlitiani et gandium , et Jongi-
si potuii in ccelo slella, quse mane oriebaiur, lucis ludiiieni dierum. Timenli Doniinuni bene erit in
suse globos amitiere (Isai. xiv)? Audi ergo potius lu- exiremis : et in die defunctionis suae benedicelur
cem veritatis dicentem : Qui sequilur nie, non am- (Eccl. 1). Et infra : Radix sapienliso liniere Domi-
bulaiintenebiis, sed hahebiiluinen vilce (Joan.viii). mim, el raini illius longiludo diefum (lbid.).
In quo aiilem ipsa esset sequenda , alibi prsemonuit, CAPUT 1Y.
dicens : Discile a me, qttia miiis suin, et huroilis Simulalio suggeiil:
corde, ct invenielis requiem animabus vestris Quia in abscondiio uiliil boni facis, ne a cunciis
(Matih. xi). Audi, tumor supeiliise : audi adhuc di- cognitus detesleris. -finge le foris, quod intus esse
centem humilitalis magistrum : Omnis qui se exal- G ' non ajipetis. I
tal, humHiabitur : ei qui se buiniliat, exaliabitur Religio \ex adverso respondel :
(Luc. xiv); et iierum : Super quetn requiescit spiri- Nequaquam omnino id agas, sed magis satage
lus meus, nisi super liumilem etquietum et tremen- bonus fieri, quod npn es. Nam probum oslendere le
tem sermones meos (Isai. LXVI) ? Audi quid etiam liominibiis quod ndn es, quid aliud quam daninaiio
de illa veriiatis luce tlical Aposiolus, qui te ad eam esi? Memor esto ulique quod diciiur : Vse vobis,
sectandam invilat. Ait enim : Qui cum in foima Dei Scribse et Pharisoei bypocritse. qui inuiidalis quod
essel, non rapinam arbitratus est esse se sequalem deforis esl calicis el paropsidis, intus autem pleni
Deo : sed semelipsum exinanivil, formam servi ac- estis rapina et iinmundilia. Pliarissee csece, munda.
cipiens, in simililudinem hominuin facms, etspeeie prius quod inlus est calicis el paropsidis, ut fiat et
repertus ut hoiuo. Humiliavit semeiipsum , factus id quod deforis est muiidum (Matt. xxm). Itemque
obediens usque ad moriem, niqriem aulem crucis illudquod inculcando repelitur: Vsevobis, Scribseet
(Philip. n). Si igitur tania huniilitale se deprimil Pharisaei liypocritse, quia similes eslis sepulcris de-
divina majestas, superbire in aliquo non debet hu- albatis, quae foris quidem apparenl hominibus spe-
mana infirmitas. ciosa, intus vero plena sunt ossibus inortuorum , et
" GAPUT III. D on^ni spurcitia : sic et vos foris quidem parelis ho-
minibus jtisii, itilus autem pleni estis hypocrisi
Inahu"glbfia dicil : et iniquitate (Ibid.). Necnon et illutl quod de la-
Age bonum quod vales : ostende cunctis bonum lilius sciiptum lsgiiur : Veniunt ad vos in vesii-
quod agis ut bonus a cunctis dicaris, ut sanclus ac inentis ovium, intrinsecus autem suni Jupi rapaces
vcnerabilis ab omnibus prsediceris, ul lamquam Dei (Malt. vn).
ele.ctus noscaris : ut nemo te conlemnal, nemo le CAPUT V.
despiciat : sed universi debilum libi iionorein per- jilalio objicit:
solvanl. Qualis es lu, ul prioribus obtemperes, deteriori-
Timbr Domini respondel: bus famulatuiii exhibeas ? Te magis quam illos deect
Si boni aliquid agis, non pro transitoriis, sed pro imperare : nam illf nec ingenio, nec indusiria, aut
selernis id tionorihus age. Occulia qiiod agis, in viribus libi cosequaii possunt. Oblcmpera igitur
quantum vales '•quod si ex toto non vales, sit in iinperio Dei , et non sit tibi ulierius cura de
animo dcciiltandi voiunias, ei lunc noii tibi impu- aliquo.
'
1061 DE ViTiORUMYIRTUTUMQUEGONFLICTU. 1061
Beata aulem submissiorespondet: A sunt in homine". propterefi non esl amanda Dti
Si Dei recte obtemperandum est imperio, lmmano imago in homine ? Imino Christus; qui in crucc po-
stihdi necesse esl magisterio. Chrislus natitque Do- silns inimicos suos diiexii, el pro eis oravit, ante
nfinus dicil : Qtti vos audit, me audit : et qui vos crucis tormenium discipulos admonuit, diceris :
spernit, nie spernit: qui auiem me spernil, spernit Diligile inimtcos vestros , benelacite his qui vos
eum qui me misit (Luc. x). Veruni ita fieii (inquies) oderunl, e| oraie pro pei'sequenlibus et calumnian-
oporiet, sed si lalis qui imperal essei, qualis esse tibus vos : ut sitis filii Pauis vestri , qui in ccelis
deberet per quem Deus iinperet, cuin vero talis non est (Luc. xxm ; Matl. v). Quod anleel per Salomo-
sii, igitur non debelur ei obedieniiaj C;elertini Apo- ncm dioluni fueral. sic enim legiiur : Si esuril ini-
stolus econiraait.-Nonestpoleslas, nisi a Deo^quse inicus-tuus, ciba illum : si siiit; da bibere ei, boc
autemsuul, a Deo ordinataesunl. Itaqueqtii resistil eniin faciens, carbones ignis accuinulabis suprr ca-
potestaii, Dei ordinationi resistit (Hom. xm). Quare put ejus, at Doniinus rciribtiel llbi bona (Prov. xxv).
eum ordinaiio hnecdivino sit jure consiiluia , non iluic senteniise Apostolus ex spiritu Gbrisii, cujus
est hunianis ohscuranda coimnentis. Quales ergo sensum habebat, subjungit dicens : Noli vinci a
esse debeanl hi qui imperant, non est a subditis nialo i sed vince in btmo maluni (I Cot. i). Quod
discuiiendum. Sequilur enim ideni Apostoius : Qui B contra de his qui fiatres odisse noscunlur, per
auiem resislunt, ipsi sibi damnaiionem acquirunl Joannein diciitir{/io,«. xn): Qui odii fraireiu suiini,
(Ibid.). El quidem primis Ecclesia: (Sifi(f.-xx) pas- homicida esl (l Joan. 111).Et scitis quod omnis.Iia-
toiibus ipse Dominus dicit : Seilis quia reges gen- micida non babet viiam .seternam in se nianeutenii
litini domiiiaiiiur eorum, ei qui potestaiem exercent Et rursuni :•Qui odit fratfem suum, in tenebris esl,
inler eos , benefici vocanlur : vos suilem non sic , et iu lenebiis ambulat, et nescit quo eat, quoniam
sed qui in vobis est major, erit omnium servus : lcnebrse pbcnecaveruntoculos ejus (1 Jcan. n). At
sicut Filius hoinints non venii ministrari, sed minis- inquis :- Sufficii mibi quod ainanies iue diligo. Scd
trare, et aniinam suam dare pro muliis in redcnv Doininus conlra ail: Si diligitis eos qui vos diligunt,-
plionem (Ltic. xxn). Deniqtte qnia non omnes lalcs quam uiercedem imbebitis? Nonne elpublicani hoc
futuros esse expressit, ideo subjeclorutn omiiium faciuut (Matl. v)? Quid tu, liomo, ad hoc iterum ob-
personas in discipnljs assumeiis, prseiuonuil dieens : - jicere vales? Certe qui odit fratreiu suum, nianet in
Super cailiedram Moysi sederunt Scribae et Pha- niorte , et qui diligit , in Deo manet, et Deus in eo
rissei : omiiiaqusecumque dixerint vobis, ser.vaie el (1Joan. IV).Omiiem ergo amaritudinem fellis evonie,
facite : quae autem faciuni noliie facere. Iniponuiit et quoquo pacto valueris , cbaritaiis dulcedinem
.eniin in Immeros hominuni pnera gravia, el im- C sume. Nihil eiiim illa suavius, nibil in vita bealius,
porlabiiia, digiio auleni suo nolunt ea movere sicut scriptum esl: Odiura suseitabil conlentionetii:
(Matt. xxm). oinnes aulem non conlendentes operiet amicitia
CAPUT YL (Proi). x). Immo et Deo nos illa conformare con-
Item invidia dicil: tendit: ideo Joannes evangelisia hoc affirmans ait:
ln quo illo vel islo niinor es ? cur ergo ci* vel Deus .charilas cst (1Joun. IV). El egregius prsedi-
oequalis vel superior non es?_Quanta vales quseipsii cator Paulus : Clnirilas Dei diffusa est in cordibus
non valent? Non ergo libi ant superiores. aut etiam noslris per Sjiirilum sanctum , qui datus esl nobis
oequales esse debeiit. (Rom. v). Unde nec immeiito cbaritas delictorum
Verum dileciio fraierna respondet: facinora legere dicitur, sicui scriplum esl: Universa
Si caateros , o bomo , virtuiibus aniecellere te delicta operit cbaritas (I Pel. iv).
exisiimas, luiius in infimo. quam in summo locoi GAPUT vm.
lemeiipsum servabis. Semper enim de alio -pejor fit Deltaclio dicit:
ruina; Quod si libi, ut asseris , quidam superiofcs, Quis poles-tsuslinere, quis silenlio legere, quanla
alii sequalessunt, quid te Iaedit? quid te nocet? Caves isie vel ille prava committit, nisi forte qui con-
prorsus,.ne dum aliis loctim celsiludinis invides, ^seniil?
illum imiieris, de quo scriplum esl: lnvidia diabolii At justa cotreplio respondel:
niors inlrohit in orbeiu terrarum (Sap. n). Imi- . Nec tacenda siintnialaijroximi, necconseniieiida.:
tantur auteui illum qui ex parte ejus sunt. sed -charilate fraterna proximus in faciem redar-
GAPUT VII. guendus est, non aulem clanculum delraliendus.
Odium dicit : Quod si a quopiam objicitur, idcirco se frairem co-
Absit ut tu illum diligas , queiii in omnibus con- ram oculis increpare nolle,,iie exasperatus non so-
trarium habes, qtti libi detogat, qui libi insultnt, quii liira nqn proiiciat, sed magis ex correptione scan-
te injuriis exacerbat, qui tibi peceata tua impro-• dalum sumat, occurrit Scripmra divina , et versa
perat, qui te dictis , opefibus alqne honoiibus sem- vice magis detraciioiiem scandalum esse denuniiai,
per prseire festinai. Nisi eniin libi inviderei, nequa- dicens : Sedens odversus fraireni luum deirahebas,
quam se tibi ita praeferrel. ei adversus filiuin matris luae ponebas scanilalum
, -• Sed sintera charitas respondet: (Psat. XLIX).Magis cnim scandaluin siiniii.qui sibi
.. Numquid quia haec quae narras, odio babendsi delrahenlem intelligit-, quam qui, se corripie_nlern
1063 APPENDIS AD OPERA S. AMBROSif. ' 1061
eernil. Et quia noiinumqaam delinquentium errala, A bet aliqnid adversum I
te, relinqtie ibi munus tuiiin
ut aptiori tempore corriganlur, silentio tegenda ante altare, et vade prius reconciliari fralri luo , et
sunt, propierea subjungilur : Hsec fecisii, et lacuit lui^c veniens offercs!munustuum (Ibid). Ac si aperte'
(Ibid): Denique ne ex hoe discreto sileniio delra- dicerelur : Nee in corde tacitam precem effundas,
ctores sibi applauderent, qui dumsemper occultede- nisi prius offensum1proximum satisfaciendo ad le-
rogare malunt, numquam in apertam correptionem nitalis mansuetudinem perducas. Munus enim nos-
prosiliunt, adhuc subinfertur :<Exisiimasli iniquita- trum, est oratio nostra : altare vero nosirum est
lem quod ero lui similis (Ibid). Ac si dicerel : Ini- cor. Ille autem quiihoc facere (quotiens inter duos
quitas estcogilare, ut detractori similis appaream, ira sine causa fueril excilaia) studuerit,'prsemissam
sed ad tempus reticens, locum correpiioni aptum damnationem nequaquam incurret. Sed sunt mulli,
exspecio. Unde et proliims subdit : Arguam le, el qui pelenti sibi veniam delicta non remiitunt. Con-
statuam conlra faciem tuam peccata lua (Ibid.), tra quos illa Donrini sentenlia venit, qna dicitnr : Si
veluli diceret : Non in occulto, ut est lua consue- noii remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus
tudo, sed in aperto, ut est mea sollicitudo, aptum vestris, nec Paiervester ccelestis remillet vobis
corripiendi tempus exspectans, peccalorem arguam, peccala vestra (Malt. xvm). Plura sunt, inquis, quoe
el ejus delicta conlra faciem illius slaluam. Al in- B in me commisit, me ssepius offendit; el quia sine
quis : Non odi, sed amo quem ita in abscondiio causa plurimis juvenior lacessit injuriis , tot ei
dijudicans reprehendo. Sed respondet: Immo magis remittere culpas milii non eonvenit. Ad hajc non
hunc odi», et non diligis : unde delrahis, et non ego, sed Dominus respondet. Nam cuni Pelrus ad
corripis. Quam sit autem detestanda detractio pro- . eum diceret : Quoties peccabit inme fratermeus, et
ximi, plerisque in locis eloquia divina teslanlur. dimittam illi ? usque septies ? Et Dominus ad eum :
Unde est illud : Delrahentem adversus proximum Non dico libi usque seplies, sed usque septuagies
suum oceulte, hunc persequebar (Psal. c);et illud : septies (Ibid.). Quam multi autem sunt qui suasin-
Qui delrahil fralri, detrahit el legi (Jacob. IV); nec jurias, larde relaxanl, Dei verq ciiius iudulgenl?
non et illud apostoli Pauli: Quod si invicem mor- fitque nonnumquam, ut occasione Domini injurias
detis et comeditis, videle ne ab invicem consu- vindicandi, suas ulciscantur irati. ,Quid denique de
mamini (Galat.). illis dicendum est , |qui adeo iracundiae obcsecanlur
CAPUT IX. fervore, ut usque jad verba prorumpant maledi-
Ira dicit: eiionis, nisi ;quod Apostolus ait : Neque maledici
Qu_econlra le agunlur, talia sunt, ut sequauimi- neque rapaces regnum Dei possidebunt (lCor. vi) ?
ter profecto ferri non possint, immo paiienler hsec .G Quod Jacobus quoqrie apostolus exaggerando dele-
tolerare peccatum est: et sinon eis cum raagna statur, dicens . Linguam nullushominumdomarepo-
exasperatione resistilur, conlra te deinceps sine tesl: inquietum malum, plena veneno mortifero. In
mensura cumulabuntur. ipsa benedicimiis Deum et Patrem : et in ipsa male-
Palienlia respondet: dicimus homines, qui ad imaginem et similitudinem
Sipassio Redemploris.ad memoriam reducatur, Dei facii sunt. Ex eodem ore procedit benediciio et
nihil tam durum , quod non oequo animo lolerelur. malediclio. Non oportet, fratres mei, hsec ita fieri.
Christus namque (ut ait Petrus) passus est pro nbbis Numquid fons de eddem foramine emanat dulce cl
relinquens nobis exemplum , ut sequamur vestigia araarum (Jacob. mj ? Hac de causa alibi eliam
ejus (IPet. n). Ipse eliam Dominus nobis dixit,: Si dicitur : Mors et vita in manu linguse(Prov. xvnt).
patrem familias Beelzebub vocaverunt, quanlo ma- CAPUT X.
gis domeslicos ejus (Matt. x) ? Et alio in loco : Si Asperitas clicit :
me persecuti sunt, et vos persequenlur (Joan. xv). Numquidnam stuliis liominibus istis, et insen-
Sed quanta sunt in comparatione passiouum illius, satis perinde ac brulis animalibus lenia verba, et
quae patimur ? Ille enim opprobria, irrisiones , con- non potius asperrima, dum delinquunt, objicienda
tumelias, alapas, 'spula, flagella, spineam coronam, ]D sunt, ut dignilatem tuam revereri discant ?
crucemque sustinuit (Joan. xvm, xix); et nos miseri Sed mansueludo respondet:
(ad nostram dico confusionem) uno sermone fatiga- Non tua in huj'usmodi persuasio, sed apostoli
mur, uno verbo dejicimur : nec perpendimus id Pauli sequenda est prseceplio, qui de hoc dilectum
quod dicitur : |Si commortui suraus , et convi- discipulum admonuit, dicens : Senidrem ne incre-
vemus : si sustinemus, et conregnabimus (II Tim. n). paveris, sed exhortare ut palrem, juniores ut fra-
Quapropter relundendi sunl irae stimuli, et ejus tres, anus ul malres,I adolescentulas ut sorores in
meluenda damnatio est. Unde scriptum legimus : omni castiiate (I Tim. v). Et rursum : Servum, in-.
Quia omnis qui irascitur ffatri suo, reus erit j'u- quit, Domini non oportet litigare, sed mansuetum
dicio : qui autem dixerit fralri suo raca, reus erit esse ad omnes, aptpm addocendum, patientera,
concilio : qui auiem dixerit fatue, reus erit ge- raodeste corrigenterii eos qui diversa seritiunl
hennse ignis (Matt. v). Ibi lamen innuilur reme- (II Tim. n). Rursumque : Argue, horlare, increpa
dium, cum subinfertur: Si offers munus luum ad in omni longanimitate et doctrina (II Tim. iv). Quod
altare, et ibi recordalus fueris quod frater tuus ha- videlicet asperitatis' malum pernicipsum est, sub-
SC6S DE YITIORUMVIRTUTUMQUECONFLICTU. 1066
' GAPUT XIII.
dilis nocet, minusque proficit: immo saepius con- A
tingii, ul etiam chariialis eorreptionem exacerbaii Totpot vel ignavia dicil':
spernant, et contra salutaria verba despectionis Conlinuoelectioni ac ditiiurno Scriplnrarum stu-
emlltaiit jacula. Quod per~Sapieniem cavelur dum dio semper insistis? Oculorum ophlhalmiam vel lip-
dicil : Qui arguit derisorem, ipse sibi facit injnriam pitudinem ineurres. Siindesinerilerlacrymas fundis,
(Prov. i\). Econlra vero de illo qui per increpalio- ipsum etiam oculorum lumcn amiiles. Si, prolelalis
nem pioficit, dicil: Argue sapientem , ei diliget le vigiliis, psalmorum pensum persolvis, capiiis insa-
(Ibid.). Idcirco scriptum est: Fili,în mansueiiidine niam incides. Si quotidiano labore te conficis, ad
tua honora animam tuam (Eccl. x); et Apostolus opus spiritale quando consurges?
inquit : Si prneoccupatus fuerit homo in aliqun de- Sed industria, indefcssacjttevirlus respondet:
licto, vos qui spirituales esiis, insiruitc hujusmodi Qnid tibi, o bomo, ad bona perficienda tam longa
-in spiritu ieniiatis (Gaial. 6), ei itlem apostoius epi- lemporum proponis spalia? Nuniquid scis si crasti-
scoposdoeens ait: Ut ostendanl se mansiielos ad na vivas die? iimiio eiiam si vel unam in bac viia
omnes (II Thn. n). "jieragas horam (Jacob. IV)? An forie mente excidit
GAPUT XI. quod Salvator in Evrtngelio dicit : Vigilale, quia
Tumor dicil : B nescitis diem neque horam (Malih. xxv)? Qnapro-
Testem habes Deum in coelis, non libi sit curse pter discule torporis inerliam, semperque memeiito
quid de te suspicentuf liomines in terris. quia regnum cceloriiinnon tepidi, non niolles, non
Sed hnmilis dejecliorespondet; desides, sed violenli, vinique facieules, ut inquil
Non e>l daiida oecasio delrahendi, non susur- Salvalor, difipiunt illud (Malth. xi).
randi suspicio : sed si adsunt, delraclorihus lua CAPUT XIY.
faeia ul corrigantur nianifeslamia : aut certe si Evagatio inqitiela dicit:
desunl, liumili prolestaiionedissimulaiida siini.Qiio- Si Detim esse ubique credis, cur tinuin singulari-
niaiii Apostolus admonei, nullam occasionem dare ler locum, quo iauta mala perpelraniur, cusiodis,
advers;.rio maledicii graiia (I Tim. v). Quod etiam etnon polius ad alia transis?
in illisdeiestattis est, quiChrisiiano nomine censili, - Slabilitas vero tespondel:
in idolio recumhcbani, ct quaraquam ipsi itlolum Si'ita est ulasseris, quia ubhjue esseDeuni fate-
pro itliiilo ducenies, immolala quasi innnxios cibos ris, ergo nec iste locus deserendus esi, quem lugere
sumerent, infirinas lamen fratrum conscieniias per appeiis : quia el in ipso Deus est, Verum, inquies,
boc f.iclum ad nefandos idolorum rilus irahebanl meliorem inquiro, meliorem invenio. Sed fcsptm-
(I Cor. vni). Idcirco inquil: Sine offensioneestote C deo : Numquid meliorem, aut snltcm qualcm diabo-
Judseiset genlibus, et EcclesioeDei (Ibid.). lus et angelus ejus aique homo perdidit, invenies lo-
cum ? Memor esto itaque quia primus angeltis de
CAPUT xn.
ccelo corruit (sic namque scriplum legilur (Lvc. x) :
Tristilia dicil: Yidebam Saianam sicut fulgur deccelo cadenlem),
Quid habes unde gaudeas, cum lanta malaa proxi- et primus honio de paradiso expulsus ad oerumnam
mo sustineas? Perpende quo animi mcerore omnes hujus soeculi devenit (Gen. m). Aliende quia Lot
inltiendi sint, qui in lanlo conlra te aniariludinis exercitio malorum probatus, inter Sodomitas san-
felle versanlur. clus fuit (Genes. xix) : in monte vei'0 securilaie lor-
Sed ipiriluaie gaudittmtespondet: pens, inebrialus cum filiabus peccavit (lbid.). Hoc
Gemiuam esse tristiliam novi, imino dtias cordis vagationis isediuni adhuc aiieram specicm addit,
tristitias expenus suui: unam seilicet qua?salutem dum qnosdam etiam in suo exei'citio perscveranies
operaiur (II Cot. vn), alteram veroquse maehinatur a spiritualibusrelrahit, vel lerrenis negoiiis iraplicat,
pernicicm : unam quae ad poenilenliam traliii, alte- vel rebus vilissimis satogit occupare : contra di-
ram quse ad desperaiionem perducit. Tu quidem ctum Apostoli agens, qui ail :Nemo miliians Deo ,
unam ex illis dignoscere videris, sed illam quse D implicat se negoliis ssecularibus, ut ei placcat, cui
nioneni omnino operatur. Non est igiiur in bis quse se probavit (II Thti. n), et rursuiu : Sine intormis-
suades coiilrislnudum. sed econtra niagis gauden- sione orate, in omnibus graiias agite (I Tliess. v).
"dum in his qasc needum intelligis. Unde et Domi- CAPUT XV.
nus pcsennis dator gaudii dixit : Guin perseeuli vos Despetaiio dicit:
fuerinl liomitics, et dixeiini omne malum adversum Quse et quanta in Deum el in aiiiiijam luam com-
vos, nieniientespropier me, âudele in illa die, et niisisii, quam graviacriiniua,quain innumera delicta,
exsuliaie: ecce enim merces vestra mutta est in et in melius ncc jam vilam mutasii, nec conversa-
ccelis (Matth. v).Memento quia apostoli, nosirte reli- lionein uliliter baclenus correxisli. Ecce enim, ut
gionisculiiiina, ibantgaudeutes aconspectti concilii, cernis, mala semper consueiudine obligatus leneris.
quoniani digui habiti sunl pro nomine Jesu contu- Conaris exsurgere, sed peccaloruni pondere prse-
meliam pan (Aci. v). Nullus ergo in affiictionibus; gravatus relaberis. Quid ergo libi agendum, quando
mceroris locus esse debet, cum cis tanla Irelitiac ; de prsclerilis ceria damnatio imminet, de prsesenti-
exu.befanlia succedal. bus emendalio nulla succurrif, nisi ul non omiiias
PATBOI,. XVII. 34
1087 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSH., lufcS
temporalium rerum volitptales, dum futuri saeculi A semper biben1;, et semper siliens, numquam desi-
promissiones consequi relardaii.s. derium suum implens, quam sit deteslanda, Pau-
Sed spei fiducid tespondel: lus aposlolus indicat, dicens : Et avariiia, qure est
Si de capilalihus delictis agitur : ecce Davidadul- simulacrorum servitus (Coioss. m). Quacquam sit
terio simul et homicidio reus, de inferni faucibus animse noxia, salullque conlraria, idem aposlolus
Dominimisericordiadescribilurliberaius (IReg. xn). exponens ait: Qui yolunt divites fieri, incidunt in
Ecee impudentissimus Manasses, peccalorum om- tenlationem el laqueum, et desideria mulla inu-
nium impurissimus ac sordidissimus, per pceniten- tilia et nocua, quaedemergunt homines in exiliuni et
liam de morte ad vitam rediit (II Paral. xxxm). intcritum (I Tim. vi.) Quam sitvero deleslandus ava-
Ecce mulier in civilaie peccatrix innimieris pecca- rus, ipse Sapiens denunliat cum dicit: Avaro qui-
lorum sordibus inquinala, ad pietatis fonlcm anxia dem niliil iniqnius (Eccl. x), Quam sit item noxia
currens, Dominique vesligia lacrymis rigans, ca- divitiai'um accumulatio, aeervatioque, sanclus Ja-
pillis detergens, deosculansque et unguenlo pcrun- cobus aperit, dicens :Agitenunc, diviles, plorale,
gens, ablui lola meruil (Luc. vn). Denique audivil: ululantes in miseriis veslris quse ndvenient vobis.
Reniitluiilur libi peccata; et: Fides luatesalvam fe- Divitiae vestrae putrefacfsesunt, et veslimenta ve-
cit, vade in pace (Ibid-.). Ecce Petrus neg.iiionis B stra a tineis comesta sunt. Aurum et argenium ve-
trinaevinculis adstricius, amarissimis lacrymis nostruni seruginem trsjs.il, et oerugo eorum in tesiimo-
dos prolapsionis suseresolvit (Luc. xxn). Eccc sedi- nium vobis erit, et manducahit carnes veslras sicul
tione simul et ffaternieffusionesanguinislatro mor- ignis (Jacob. v). Sed nec Rcdemptor nosler prsete-
tis daranationis obnoxius, uno temporis momento, rire silentio voluit liujtisexecrabilis cupiditatis ma-
u naqneconfessionis voce, de cruce ad paradisum trans- lum, quod quam sit exiliale, explicaldum ait : Quam
iit. Deniquedictum estei: Hodie inecum eris in para- dilficile qui pecunias habenl, in regnum Dei inlrol-
diso (Luc. xxm). Pulcherrimum profecto affeciandoe bunt (Marc. x). Etblibi : Facilins eslcamelutn per
conversionis exem|jlum. Nam tam cito lalro in venia fornmen actis transire, quani divilem inlrarc in
relaxatur, ut uberior appareat gratia, quam precatio. regnum ecelorum (Matili. xix). Si igittir saecularium
Eece Saulus Ecclesiam Dei persequens, mulios pro rerum cupiditas adeo periculosa proponitur omni-
noinine Chrisii perimens, et madidus pene totus bus, quanto magis illis qtii de sorle Domini sunl, qui
sanciorum marlyrum cruore, Domini tandem voce soeculo renunliarurit, qui habitu et conversaiione
conversus, apostolus faclus est, et vas eleciionis jam srecula_'es csse desierunt, exitialis erit? Huc
nuncupatus (Act. ix). Ubi ergo (ot tantaque exem- specialiter Retiempioris tendtini verba, ul pernicio-
pla praecedunt, non dent locum desperationi mala G sus deslrualur avaritioe morbus, quibus ait: Noiile
eollocjuia,cum et jam scriptum sit : Cum conversus solliciti esse animse vestrae quid nianduceiis, neque
fuerit peccator ab iniquilale sua, et feceril judi- eorpori quid induamini. Hsec enim omnia gentes
ciiimeliustiliam,inipsisipsevivet(jE«cc/j. xxxin).Et inundi qnteruiil (Luc. xn) : elalibi subjungit: Quse-
in alio loco : Numqnid voluniaie velim inoriem ini- rite aulem primumjregnum Dei, eljusliliam ejus :
qui, dicil Adonai, quanlum ul converlaiorillea via elliaec omniaadjicieiilur vobis(jJf««/j. vi). 0 quam
sua mala, et vivat? (Ezech. xvm.) De conversatione Jjeata, o qnam seciira, o qnam ampleeteiida senlen-
vero in melius nequaquam mulaia quid oliud retia. Ntilius enim inhae viia ita securus est, ut ille
spondeam, nisi ut quod heri quisque nonegit, ho- qui nihil pi'seler Christum appetens, ipsum possi-
die agat? Nec conversionem differat de die in diem, deti Cuncla namqiie qnoe homini neeessaria sesti-
dum neseit si vel unam corrcclionis babeat diem : mantur, sub hac possessionc ipse probalur habere,
semperque pro muneribus desuper acceplis, pravse sictil Paulus ditissiihus pauper dicebat: Taiuquam
consuetudini resistens, dicat mane vesperi : Ecce nihil Iiabentes, ei omnia possidentes (II Cor. vi),
nunc ccepi, haec commutalio dexterae Excelsi Omnia, inquit, hoc1est non superllua uiique, sed
(Ps. LXXVl). vitsp.hunianoe necessaria, ipso confirmante ac expli-
CAPUT XVI. D cante alibi, dum dicii.: Ilabenles alimenta, el quibus
Cupidilasdicit: legamur, his eonientisimus (ITim. vi). Sedforte di-
Certe sine culpa es quod quoedani habenda conces: Ideo iis-qui in sbrtem Dominivocati sunt, plura
cupiscis quia non muliiplicare appetis, sed egere habere eontingit, ut imelius ab ipsis quam a popu-
peritmescis : et quod male alius retinet, ipsc melius laribus, erogentur phristi pauperibus. Et iis ego
expendis. consenlio, sed praelatis, non aulcm subjeciis, quos
Sed mundi contemplusrespondel: niaxime illud mulieris Lot exemplum docuit,quoe
Ista lreta hujus sseculi a nemine sine pericuio vel dum posttergum a Sodomis exiens respexit, in sla-
offeiisioneprocuranlur : quia qunnto quisque plus luam salis conversa, spiriium efflavit (Genes.xix).
habei, taiito amplius habere coucupiseit: fuque ut Unde el Chrhtus tale quid prsecavendum denun-
modum liabendi invenire nequeai, dum innumcris tial. dicens : Nemo! millens manum suam ad ara-
liujus soscuiicuris deservire fesiinal. Ut enim ait iruijj, ei respiciens feiro, aptus eslregno Dei (Lnc.
Scriptura : Diligens argenlum uon implebitur ar- ix).| HincPelrus aitp Melius eral illis non cogno-
gento (JECCI". v). Ilsec nimirum habendi cupiditas scere viam iustilioe.' quam post agnitionem relror-
ifl# DE YJTIORUM ¥IRI0f JUMQUEC&NFUCTO. 1^0,
sum conyerli pb eo quod tradituni est illis san.cto A loculionis, mium esl iamen quod dicunt. Furlum
niandaio (II Ptt. ii).Contingit enim eis illud yeji pro- mim dicit;
verbii; Canis rsversus ad vomitunj suum, ef sus Si aiiena non itollis, ex proprio vel dives vel suf-
loia iii voltitabro luti ( Prou. xxvj). Q11ij.in.3rum ficiens esse 11011 yalcs.
avarjtire piorJius nunquam melius epmpespitur, nisi Fraus vero dicil:
cum dies mortis sine intermissione niedita.ur, cjini Si euncta quae iibi suntcommlssa, illibala con-
qualis post modicum jn sepufcro futurus sit liomo signes, cl nec niodicum quidem libi reservanduin
consideral. Hoc cei'ie fixjinj roa.iehat in illius me- existimes, uude vel propriis uiiiiiaiibus consules,
moria, qui dj,cebat : Homo putr__dp,et fiiijjs Jiomi- yel amjcis ct domeslicis placebis?
nis verrnis (Job. xxv), Hsecab jllius cord.e non re- Sed simpliciias ad utntmque respondet :
cedebant, .guidocebaj,: In omnibus .sernjonibjis tpis Mejius esl pauperera csse el indigere, nullique ex
memorare novissinia tua, et in_s,seeiil,ijijj noijpecco- ,da.to ^Jacere, qjiam aliqjieni furto !;edere vel frau-
bis (EccL yn). Qui.d iunc j\ogo?.quid Cunc .diîlirja de, Quijenini aiicna quolibet modo injnsie proeri-
co.nserya.a_proderu.ntj(/(j;'rf.,v) ? Audi ,gujd i5aiic,lus pij, ipsesibi regnicoelestisadiiumelaudil.Ciide Pau-
Job de iis dicat: Nudus egressus sum de utero nia- lijs prajdicator egregius quosdam tedarguit, dicens':
tris niese,iiiidus et xev.erlar ill.uc LTofc,1). Au.d.,coid B Sed ¥Os jnjuriam faciiis et fraudatis : et lioc frairi-
ct Apostojus : Nihil intnlinius in hunc mundumj sed IJHS.An nescitis quia iniqui regnum Dei non possi-
nec aufer;-.equidpossumus
" (I Tim.- vi). debunt (I Cot. vi)? Atque inter costera subjungit:
CA_PDTXVIL~ Neque fures, neque ayari, «eque ebriosi, neque
Amor $u'fdicit: maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt
Si ea quae possides, indigeniibus-ijijjuis undc te (Ihi.d.). Fiiirtum jgitur etfraus a Dei reguo hominem
tib.ique subiec.tos, .absque p.enuria yel jeuni digni.taie eXfCluduril, idcjrco vilanda sunt prorsus.
alere vale.bis? CAPUT XIX.
Sed amot Dei respondet : FaUffciq atque mendaciumel ipsaunum dicunt. Nam
Si aposioli modiini in liac par.ie lenueris, u.tnim- failacia fil ingenio, mendacium autem simptici vet-
queperlicere valebis. Ilinc.enim .ide.raipse ad Co- b.o . Failacia crqo dicit:
ri.nthios ait: Si voluntas promp.ia est, secundum id i3&ex multisiunum proferamus esempiuni, cum
quod habct, accep.ta ,es!,non secunduni id quo,djion in »OJi dando aljquem illudere qureris, 311petendo
habet. Non enim ut aljjssit remissio, yobis nulem moras innecfas, jam Jiabeo inquiens quod libi lii-
triljulalio, sed ex .oeûalilafe. lp rjrsese.m.i.tempore buere_possum : jcelans ntiqce in corde rjuod Jiahes,
v.esti-aabundaniia i.lloi'uminopiam suppleat, ut .el G y.el ut itibi conserves, vel .u,talii, si volunlas inest,
illorum abundantia vestrse inopiae sit .suppleraen- tribuas.
lura, ut fiat sequaliias (II Cpr. .vni), sic.ut serip.tum Mendaciumdicil;
est : Qui multum, non aiiundavjt, ,et quiinodic.uin , Aninino quod poslulas non liajjeo (licel illtid iia-
non Tninor.avit(Exod. :xyi). Hi.nce.l T.obias juslus beaf). NO.IJ er§o«ir,tiIiciosoingenio sicut fallacia, -sed
prolem dileetam admonet, dicens : Quemadrnodum sipiplicj negationis verJjo imendacium poscenlem
libi fuerit, secundum multjiudinem fac ex eis elce- frjjSt.ratuj'.
mosynam : si paucum lilii luerit, jtixla paucum ,ne S.edxetitas .ad utt.umquere&pondet:
limeas facere eleemosyiiam (Tob. iy). Hiuc quo.que JNec.arlJficioso ingenio, uec simpljciverJjo opor-
incarnata veritas docej. : Yerumtamen .guod supef- te,lde.ci,pefe .quem.quam, qnia .quolibet artis.modo
est, date.ejeemosynam, el ecce.oninia munda su.ii.t iiieniia,tiir,quis, peccat; sciiptumesi,enim : Os quod
vobis (Luc. 11).Audi quogue quod .s.criptum ,es.t; me.iitit.ui',pccidil animam.(Sa^.i). Iusuper dicitur :
Judicium.sine misericordia illi qui non .feeerit .mi- Ei .omn.ibus me.n.dacibuspars illonim jeril in stagno
serieprdi.am fJ.ac.ob.ji). Qup cont.ra ,proplie;ta admo- igiiiis^dentis.etsii]phur>is,.quod.esi raors êeunda
nct, dicens : Fran£e.esurieiii.i.panemtuum, ei.pau- (Afoc. xxi).
peres sine teclo induc in doawjm tuam : si videris P CAPUT XX.
nudum, operi.eum, et a dp.mes.ticisseminis lui ne .dicit:
fentris iiiigluvjjes
despexeris {Isai. LVIII). .Meme.nio quid purp.uralo Ad esum Deus mu.nda o.mnia condidit, et qui sa-
diviti coniigerit :.qui npn ideo daninatus est quod tura,ri,ei,bo,respuit,,quid.ali.udiquam4mijnei'a.concesso
aliena tulerit,sed quodcgenti pauperi su_a11011 tri- cp.iitradicit,?
bueril: et in inferno ppsitus ad petenda miiiima Sed pura fragilitas ei simpkx parcimonia respondet:
pervenerit, qui hic parva negavil (Luc. x.yi). Quid Unum borum quje dicis, verum.est. Nam ne homo
etiam ad sinislram positis judex cceli .dicturus sit, fame perjret, .qniu.ia;Deus ad .esmn .muiida creavit:
atlende :fte, inguii,.ma.Iedicti, in igneni aeteruum, sed ne.eomed.endi m.ensu.ram excederel, abstinen-
gui paratus e.st diabolo el angelis ejus,. E.surivi tiarn i.mperavil(JScn.3). Nam inter esetera sua -mala
enim, ,et npn dedistis mihi .manducar.e (Matth. xxv), sauiriiaje Sodoma periii, iDomino aues.lanle, qui de
etcsetera, ibi terribiliier enumerantur.
' Hierusalem per projjheiajn Joquitur, .dicens : Hsec
- " ' guse
-
. GAPUT XYill. iniguiia_sSodomqi:um,soi;orisluoe, stipeiijia in sa'u-
Furlum.el frqus, quamquam diverstimgradtim hqbeam rilate pannm..(i!;«ec/j..xyi).,-rQuapropler-sicut. segcr ad
1611 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSH.' ! #072
medicinam, Sicad sumendas dapes quisque debet A inutilia atque otiosa, de quibus uiique ratio in fu-
accedere, non voluptatein in illis appetens, sed ne- luro erit reddenda (\Mallh.xn) ? Tenendus esi ergo
cessilali satisfaciens. Hinc veritas per Evangeliitm modus in loquendo (Ivo, pat. xi, cap.SS ), et ipsis
monnit : Allendite, inquit, vobis ne forte gravenlur nonnumquam utilibus verbis pareendum, sicut Psal-
corda vestra in crapula el ebrieiale (Luc. xxi). mista sancius legitur feeisse. Dicil enim : Obmutui,
Econtra vero de insaliabili aliquorum voraciiate elhumilialus sum, ei silui a bonis (Psal. xxxviu).
Apostolus dicit: Mulli enim ambulanl, quos ssepe CAPUT
i XXIII.
dicebam vobis, nunc vero et flens dico, inimicos Luxufia dicit :
crucis Chrisli, quorum finis inleritus, quorum Deus In voluptate cur le modo non dilatas, cum quid
venter est, et gloria in pudendis ipsorum qui ler- te sequeuir ignores ? Acceplum tempus in tuis de-
rena sajiiunt (Philip. m); et alibi: Esca venlri, el sideriis perdere non debes, quia quaro cilius per-
venler escis : Deusantem et bunc, el has deslruci transeat nescis. Si lenimDeus in voluptate carnis
(I Cor. vi). Denique hanc labern ventrisque inglu- boniinein misceri noluisset, in ipso humani generis
viem ille plene eludit, qui in sumendis dapibus non exordio masculum etfeminam profeclo non fecisset.
solum parcimoniam cusiodit, hoc est, refectionem Sed illibala castitas respondel:
1
semper esuriens consummat, verum etiam accura- B .Nolo ignorare te quid post hanc vitam recipies,
iiores simul et suaviores epulas, excepta corporif praemium enim, vef posna le manent. Namsipie
necessitale et hospitum suscepiione, eoniemnit. casteque vixeris, sine tine in alia gaudebis vita : si
, CAPUT XXI. vero inipiam ac luxuriosam egeris viiam hanc, seler-
Inepia lcetiliadicit: nis incendiis contofqueberis in alia. Inde ergo eo
Ut quid animi gaudium inlus abscondis ? Egre- castius ac pnrius vivere debes, quo citius teinpiis
dere in puhlicum lsetus : dic aliquid foris unde ve acceptum perlranseat, ignOrarete dieis. Quod vero
lu vel proxinii rideant: fac eos lor-lostua lselitia. in exordio generis humani ad hoc masculum et fe-
Sed sapiens gaudium, moderalmquemcerorrespondet minam Deum procreasse profiteris (Gen. 1), ut
. Unde tibi tania contingit laeliiia? Numquidnan mutuis se amplexibus misceri debeant, omnino ve-
diabolum vicisti? Numquidnam pcenas iuferni eva rum dicis in aliquibus; sed postquam hunianum
sisti ? Numquidnam de exilis ad • pairiain perve> genus lam longe lateque propagatum est, nubendi
nisti? Nuinquidnam de tua eleciione securitaien liceniia quihusdam jrelinquilur, hoc est, qui virgi-
aliquam accepisli ? An forte in oblivionem libi veni nitatem vel castimoniam vidualem nequaquam pro-
quod Dominus dicit: Mundus gaudebii, vos ven fessi sunt: quibusdam vero interdicitur, id est, qui
consiristabimini, sed tristitia vestra verteiur ii G virgines vel continentes esse deereverunt. Forni-
gaudium ( Joan. xvi) ? An forle animo excidit quoc calio vero nulli impune conceditur. Non attendis
ideni alibi dicil: Vsevobis qui ridelis nunc, qui: forte, aut contemriendum putas quod Aposlolus
Iugebilis et flebitis (Luc. vi) ? Et quod per sanc lubricis dicit : Fugite fornicationem ? Omne enim
lum Salomonem dicitur : Risus dolore miscebitur peccatum quodcunique fecerit homo, extra corpus
extrema autem gaudii in luctum vadunt (Prov. xiv) esl: qui autem forriicatur, in corpus suum peccat
Et econlra quod per Evangeliuin docetur : Beat (I Cot. yi). Quod si hoc parvipendendum existimas,
qui lugent, quoniam ipsi consolabnritur (Malth. v) audi unde postea in sempilernum deplores el gemas.
Rursumque quod per Salomoiiem dicitur: Qtionian Neque fornicarii (inquit idem Apostolus), neque
jusli et sapienles, el opera eorum in manu Dei: e adiilteri, neque molles, neque masculorum concu-
nescii homo utrum amore vel odio dignus sit, sei bitores, regnum Dei possidebunt (Ibid.). 0 quam
omnia in fulurum reservantur incerta (Eccl. ix) momentanea est earnis deleciaiio, quara labilis con-
Comprime ergo inanera loetiliam,quia necdum eva cubitus hora, qua perditur vita selerna. Quod, rogo,
sisti poenalem serumnam. Nonne apud homines in emolumenium affert|corpori, quodve tribuit lucrum,
sanus is aestiinalur, qui carceralibus tenebris gau . id quod tam cito animam ducit ad tartarum ?
dere conalur reclusus ? - D CAPUT XXIY.
• CAPUT XXII.
Spiritalis fomicatio dicit:
Multiloquiumdicit : Numquid damnandum aliquid agii is, qui in corde
Non llle reus haljebitur criniinis, qui plura qui libidini consenlit, el ad opus concupilse Iibidinis
deiu, sed bona Ioquitur : sed ille qui, licet pauca non pertransit? Cerle non : quia peccatuni, ut
mala lamen dicere probatur. scribit Aposlolus quod, consummatura fuerii, ge-
Cui prudens tacitumitas tespondel: ncral mortem (Jacdb. i).
Veruni estquod dicis : sed dum mulia hona pro ' Sed mundilia cordis respondel:
|
ferri videntur, ssepe conlingit,Tit a bonis inchoat; Omnino delinquit,1qui eordis puritatem animique
loculio ad aliquod pravum derivetur, hoc ipsun eastimoniam non eustodil. Idcirco et omnis auclor
sancta Scriptura pronuntiante : Quia ex niulliloquii munditise in Evangelio dicii: Qui viderit mulierem
non fugies peccatum : parcens antem labiis intel- ad concupiseendum eam, jam mcechatus est eam in
ligens eris ( Ptov. x ). Et si forte inter niulta verb: corde suo (Matth. vj). Unde et per beatum Job di-
declinanturxrimina, sed nuniquid declinari possun cilur : Fojclus posui cum oculis meis, ut non in(el<
1075 DE VOGATIONEGENTIUMLIB. I. 1074
ligam super virgineni (Job. xxxi). Et quid divisit, A sunt quae colunt peregrini, qualia suntea quse pos-
Deusdesuper, ethaereditas sufficientis ex altissimis? sident filii? Si mortales et miseri in vita hac taliter
Nisi enim Deo auetori nostro pravse cogitationis sunt ditati: immortales etbeati qualiter sunlin alia
consensus displiceret, nequaquam per Esaiam di- remunerandi ? Quapropter amor proesentfs sseculi,
cereiur: Auferte nequitias ab animabus vestris coin quo nullusita naseitur ui non riiorialnr, proiinus
ram oculis meis (Isai. i), et in Evangelio adversus recedii, ut amor futuri, in quo sic omnes vivifican-
Pharisaeos non dicerelur : Ul quid cogilatis mala tur, ut deinceps non moriautiir, succedit: ubi nulla
in cordibus vestris (Matlh. ix)? sed nec Paulus adversiiasturbai, nulla necessitas angus-lal, nulla
apostolus Romanis scriberet:. Et inter se cogita- molesiia inquietat, sed perennis iseiiiia regnat. Sed
tionibus invicem accusantibus, aut etiam defenden- quseres quid ibi sit, ubi tanta et lalis beaiitudo per-
libns, in die qua judicabit Deus occulia hominum, 'sistit. Aliterdicere nemo poiest, nisi quia quidquid
secundum Evangelium meum per Jesum Chrisium boni est, ibi est: et quidquid mali est, nusquam
(Rom. u). _ ibi est. Quod, inquis, bonuni illud esl ? Quid nie
CAPUT XXV. : interrogas? A Propbeia et Apostolo explicatum esi:
Amor smculidicil: Oculus , inquiunl, non vidit, nec auris audivit,
_ Quid pulchrius, quid bonestius, quid venusiius J$ nec in cor hoininis aseenderunt quse praeparavit
quidve putest esse deleciabilius, quam quod in Deus iis qui diligunl illum (Isaim. LXIV;1 Cot. n ).
proesenli vita quoiidie cernimus ? 0 quam mirabilis Ad hanc felicitatem multis sseculi divitiis consii-
ccali camera in aere jucundo, in lumine solis, in paius David anhelabal, cum diceret: Quid enim
augmenlo liinse alque defectu, in varietatestellarum mihi est in ccelo: el a te quid volui super ter-
et cursu : quam ohlectabilis terra in nemorum flo- ram (Psal. LXXII). Multis et regalibus, dapibus et
ribus, in frucluum suaviiatibus, in pratorum rivu- voluplatibus aliis abundabat, el nihilominus clama-
lorumque amcenitatibus, in segelum culmis luxu- bat: Satiabor cum apijarueritmihi gloria tua (Psal.
rianlibus, in vinearum foliis et bouionibus plenis xvi), et rursum : Sitivit anima mea ad Deum fortem
pahnitibus, in silvarum umbris et palniis virenlilius, vivtim, quando veniam et apparelio ante faciem
in equorum ctcanum cursibus, in cervoram et ca- Dei (Psa.. XLI)? rursumque : Hei niihi quia inco-
prearum saltibus, in accipilrum volaiibus, in pavo- latus meus piolongaius est (Psal. cxix). Hinc et
num, columbarum, turiurunique pennis et collis, in Paulus apostolus : Desiderium, inquit, habens dis-
domorum parietibus pictis et laquearibus , in or- solvi, et cum Chrisio esse multo melius ( Philip. i).
ganorura omniumque musicorum tympanis el can- His itaque decursis, quamquam multa prseiermi-
tihus, et in mulierum venuslis aspectibus, earum- Q serim, lamen, ut mihi videlur, bostis nostri fortia
que superciliis et crinibus, oculis et genis, guilure, castra, quibus pie vivenles in Christo non desinit
Jabiis, et manibus, alque aliis extrinsecus adhibitis; impugnare, qnam breviter demonstravi. Ecce, fra-
ornamentis, nimirum auro et gemniis disiiociis mo- ter charissime, inter coeteras meas occupaliones
nilibus, et caeteris hujusmodi, quse singillatim sen- hunc libi sermonem nocturnis hoiis, inculta licet
sus raodo recolere non poiesi. venustate, diciavi atque conscripsi: quem quia epi-
Sed cmleslisamor palrim respondet : stolarum excedere inodum cognovi, libellum potius
Si te ista quae sub ecelosunt, adeo placent, cur noni de vitiorum virtulumque conflictu nuncupare ma-
magis ea quse in ccelo stint, te oblectant? Si carcer at lui : in quosi sedificalionisaliquid repereris, etaliis
te land aestimaiur,patria, civitas,elquanta esi ?Si taliai ipsum legendum tradere curabis.
LIBRI DUO
DE VOCATIONE GENTIUM:
LIBER PRIMUS.
CAPUT PRIMUM. D Cumque hoc secundum volunlates hominum fieri

De qumstione intet defensotes libeti arbitrii et prm- videatur," gratia videlur excludi (Rom. xi): quse si
dicatores cjralim tractata, deque scopo ac ordine meritis redditur, constat e.amnon"doiium esse, sed
aucloris. debitum. Unde iterum quseiitur-, cur hoc donum,
Inter defensores liberi arbitrii et prsedicatores sine quo nemo salvus est, ab eo qui oriines salvari
gralise Dei, magnaet dilficilis dudum vertiiur quae- vult, non omnibus conferaiur. Atque iia conlra-
slio, Quaeriiur eniro uirum velit Deus omnes homi- riaruin dispiitationum nullus terminus reperiiur,
nes salvos fieri. Et quia negari hoc non potest: cur dum non discernitui- quid manifestum, quid sit oc-
voluntas OinnipoleiUis non impleaiur, inquiiilur. culfum (I Tim. n). De hac igilur compugnanlia opi-
107S APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. , I07fi
i
nioiium, qtia mensura et lemperantia sentiendum A tis legiblis lenipereiil, liibil supra mercedem glofiae
sit, quanlum Dominus adjuverit, aduitar inquirere, tempornlis acquirunl. Et ctun proesenlem viiam de-
exercens atque discutiens modulum facultaiis meae ccnler exorneui, seleriioe tainen bealiludinis prse-
in iis quoe cordi meo sobrie (quanlum arbiiror) in- miuni non hahenl: quia feetas actiones el bona slu-
liseserunl: ut si in eas regulas processerit siylus, dia sua non ad ejus laudem alque lioiiorem refe-
qua. hiliil offensionis, nihil Iiabeanl pravilalis : non runl, a quo aeceperunt, ut in ipsa aniniali discfe-
soium nobis, sed et aliis ulile sit ad aliquem nos tione sublimius sa|jerenl, et excellentius caeteris
limitem pervenisse, quem non debeatnus cxcedere. enitescerent, Cum eiiira quidam non solum ad insti-
Primitus itaque de volunlatis huinanse hiotibus et tuiii ulilissimartim artium, et doctriii&s liberalium
gradibus disputandtim esi. Inter quam et gratiam disciplinarum, sed eiiam ad inqhisitionem summi
Dei quorumdain non sana discreiio est, existiman- boni aciem menlis intenderint, et invisibilia Dei, per
liuin quod preedicaiione gralioe Iiberum iiegctur area qtisafaeta sunt, iniellecta eonspexefini, non a-
hilrium, nec adverteniium eadcm regula sibi posse gentes gratias tanien Deo, neccoiifitentesillum sibi
objici quod gratiam negenl, cuni eani iHiiiiaiist;vo- esse hujus facultalis auclorero, sed dicenies se esse
luulalis non duceni volunl esse, scd comitem. Si sapientes, boc est, non in Deo, sed in semeiipsis
cnim tollitur volunias, ubi ipsa esl verarum origo B glofiantes, quasi adlveritatis inspectionem suis slu-
virlutum ? Si lollilur graiia, ubi ipsa esl bonorum diis alque rationibhs propiiiqtiasseut, evanuerunt
causa merilorum ? in cogitalionibus suis (Rom. i). Et quod, illumihaute
CAPUTII. Dei gratia, invenerahl, obcoccante supeibia, perdi-
a sjiperna luce ad tenebias suas,
De voluntale humanm animm, et quotuplex sit illa derunt:.rclapsi
incoinniutabili alque rctcrno hono ad
voluntas : lum qttod Deus numquam non hominum hocesl,ab
mulabilem corrupiiljileuiqtie namram. Cum ergola-
universorumcuram agal.
les in anioreni sui reciduni, cl ita siljihiei placenl,
Sed jaui. auxiliante Cliristo, quod tfaclaudhm ul tolum quod in sejlaudabile judicanl, non addona
conccpinlus, iiichoehius. Omni aiiimae lmmanae, Dei referant, sed sibi vendicent, et studio propriae
quantuhi intelligcfe atque experiri daltir, nalurali- voluntaiis asclibantj procul ab illa spiriiali exsulant
ler qualischmque inesl yolunias: qua aut appeiilur volhnlate, et niliil iii se hahcnt ijuo nd vilarii prc-
quod placel, aut declinatur quod displicet. ilujus vehantur seiefnain, incipienies in seineiipsis eiiam
volunlalis, quaiitum ad naturalem perlitiel motuin, illa ipsa iem|>oraliaDei dona corfhuipere, ei abono
et ex vitio primae praivaricatiouis infirmum, genera eorum usuin consuetîdinemiiinunierabiliuni transire
sunt duO, secundum guae voltinlas homiiiis aut sen- G vitiorum. Qtiatnvis eiiim scriptum sit (Deut. xxui),
sualis, aul aniinaiis esi. Sed cum adest gralin Dei, quod cum disperliret Excelsus gentes, quemad-
accedit ei per dorium Spiritus ieriiuiu genus, utpos- inoduin dispersil filibs Adam, statuil terminos gen-
sit fieri spifitalis, et per bunc excellenliorem nio- tittm sccundtim numeruin iingelortim Dei, et facta
lum omhes affectus Uhdeeumque nascenies super- csl portio Doinini populus ejUs Jacob, funiculus
iioeraiionis lege dijudicet. Sensualis igitur voluntas, bsereditaiis ejus isriicl: et scriptum sit Doiuiiiuin
qUatn et camaleni jwssumus dicere, hon erigituf dicere ad Israfil: Eriiis mihi sancli, quia ego sanc-
supra eum moluih qui de corporis sensibus hasci- tus sum Dominus Deus vester, gui segregavi vos ab
tuf, qualis esi in animis parvulorum : qui licet onihibus genlibus esse inihi (Levii, xx); etquamvis
jiullo judicio raiiohis ulahlur, ostenduht tariien aii- scriptum sit in libro Esther, dicenle Mardochoeo:
quid se velle, aliquid nolle, cum viderido, audieiido, Gfalias libi, Domine, quoniam fecisli nova signa el
odorando, gustando, tangendo, et ea quihus delec- prodigia, qualia nori sunt faeta in genlibus divi-
tantur amant, et ea quibus offendunlur oderunt. deus omne sseculurii in sories duas, elegisti unain
Quid autem est amare, nisi velle? aut quid est populi tui, reliquam aliis genlibus ( Esther. x ); et
odisse, iiisi nolle? flabent ergo etiam ipsi volunta- Paiilus et Barnabas dicant: Etnos moiiales sumus,
lem suam, quse etsi providendi el consulendi impos " siniiles vobis homines, annuiiliantes vobis converti
alque igoara sit, in his tamen amal agere qu;c car- ab his vanis ad Deum vivum, qui fecit ccelumet ter-
nis sensibus Jjlandiuntur, donec vigor faiionalis ih- raiu, el mare et omnia quse in eis sunt, qui in prrc-
genii per maiuriora ministcria coi-poris excitelur, terilis generaiionibiis dimisit omnes genies ingredi
et ad famulantium sibi membrorum usum non alieno vias suas (Aci.xiv); quamvisergo hsec el mulla si-
nutu, sed sua lege movealur. Ab hoc ergo sensuali milia verilalis scriplura proiumliei, secunduiu ip-
appetilu,in quo remanent ii tjuos etiam in annis ma- sam lamen creditnus et piissiine eonfitemur, guod
joribus exeordes videmus et fatuos, ad animalem ntimquam universiiati liominuni divinoe providen-
surgilur volunlatem: quse priusquam spiritu Dei tioe'cura defuerit. Quse licet exceptum sibi populum
agatur, eliam si supra seiisualem molum sese atiol- specialibus ad pieiatem direxerit instiiutis, nulli ta-
lere potest, lamensine siiinmi amoiis particijiatione men nationi hoininuhi bonitaiis suoedona snbtraxil,
in terrenis oceiduisque versatur. In hac humana . ut, prophelicas voces, et priccepia legalia convince-
ctiam ingeiiia, si corporeae voluptali non turpiter rentur in elemenlorum obsequiis ac leslimoniis ac-
Bervimit, el cupidilatcs suas jusiitiae alque lionesta- cepisse. Unde et inexcusaMIes lactisuni, quia deos
$077 . DE YOCATIONEGENTIUMLIB. I. • 1074
sibi Dei dona fecernnts et gtise creata erant ad .A appareat, altius id non pigeat inquirere. Omnes
ulendum, venerati sunt ad colendum. In quam im- homines in primo homine sine vitio conditi sumus,
pieialem eliam illa gens quam sibi ab omnibus gen- et omnes naluroe nosirae incoluniiialem ejusdem ho-
libus Dominus segregavit, loia Iransisset, nisi mi- minis prsevaricatione perdidimus. Inde tracia morr
sericordioe suse propositum susteniandis electorum talilas, inde multiplex corporis aniroiquecorruptio,
lapsibus prsetendisset. Nam plense sunl paginae ve- indeignorantia etdifiicilitas, curse inuliles, illicitae
teris Teslaroenti de Israeliticse defectioriis relalu, ut cupidilates, sacrilegi errores, limor vanus, amor
aperle appareat divinse semper fnisse gralioe, quod noxius, injusta gaudia, poenitenda consilia, et non
non oronis ille populus discessit a Domino. Ita hu- niinor miseriarum multiludo quam criminum. His
mana natura in primi hominis praivaricatione vitiata, ergo alque aliis malis in naluram bumanam irruen-
etiam inler beneficia, inter prsecepta et auxilia Dei, tibus, fideperdita, sperelicla, intelligeiitia obcse-
•semper in deteriorem est proclivior volunlatem, cata, volunfate capliva, nemo in se unde reparare-
cui commilli. non est aliud-quam dimitli. Hsec iia- tur invenit: quia elsi fuit qui in naturali inlellectus
que volunlas v<"ga,incerla, inslabilis, imperita, conatus sit viiiis reluclari, hujus tantum lemporis
infirma ad efficiendum,-facilis ad audendum, in cu- vitam slerililer ordinavit, ad veras aulem virtutes
piditatibus caeca, in honoribus tumida, curis anxia, B oeternamque beatiludinem non profecil. Sine cultu
suspicionibus inquiela, glori-.e quam viriulum avi- enim veri Dei, etiam quod virtus videtur esse, pec-
dior, famae quam conscienlise diligenlior, et per catum est: nec placere nllus Deo sine Deo polest.
omnem sui experieniiam miserior, fruendo iis quae Qui vero Deo non placet, cui nisi sibi et diabolo
concnpiyerii, quam carcndo, nihil in suis habel vi- plaeel? A quo cum homo spoliaretur, non volun-
ribus, nisi periculi facilitalem: quoniam vohinlas tate, sed voluntatis sanitate privatus esl: quia nec
mutabilis qusenon ab iiicommulabili voluutale regi- delrudi ab iniiocenlioestatu possei, nisi voluntale
tur, lanto citius propinquat iniquitali, quanloacrius peccarei. Quseergo natura erathona, qualilale fiicia
intenditur actioni. Quamdiu ergo homini ea placent est maia. Etille animi motus quj numquam potest
qusc Deo displicent, volunlas ejus animolis esl: sine aliquo esse amore, hoc est, sine aliqua volun-
quia etiamsi in bonis moribus agal, male adhuc vitale, non perdidilappelilum, sed mulavit affeclum:
vit, si non in Dei gloriam vivit. Hoe est enim pro- id reeipiens desiderio, quoddebuii. refutarej'udicio.
prium et pra?cipuum piorum, ulin Domino glorien- Cum igiiur homo ad pietatem redit (de quo ideo
lur, necse nisi in Deo diligant. Bene eniin seamani, diclum est: Spiritus vadens, et non rediens (Pscd.
qui in seopera Deiaraant; Nam etDeus hocamatin LXXVII);quia nisi illutn Deus convefteret, non
nobis,quodipsefecit: ethocodil,quodipsenon fecit' C redirei) non fil novum figmenlum, novaque crear
(II Cor. x).Siergoopus Deiamamusinnobis, bonam tura , non alia in eo creatur substantia, sed eadem
voluntalem recte amamus in nobis: quaautique si quoe iuerat labefaetala, reparalur. Nec aliud abeo
opus Dei non esset, amanda non esset. Qiiis autera auferiur, nisi vitium, quod naturanon habuit. Fuit
homo, nisi malse volunialis fueril, bonam insenon enim in Adam natura sine vilio, qui per voluntalis
amat volunlalem, qusesuperni agricolseprima plan- inobedientiam mala mulla contraxit, etin posleros
tatio est ? Dicente enim Yeritate: Omnis planlalio magis magisque multiplicanda transfudit. Quse ut
quam non planlavit pater meus cceleslis, eradica- vincantur, atque in nibilum deducantur, nonefficil
hitur: quidquid non est eradicandum, nianifestum nisi gralia Salvatoris, qui opus suum opere suo re-
esta palre esse plantalum (Matth. xv). Bona aulem parat. Sicui enim dicit Joannes apostolus: In boc
voluntas omnium virtutum gernien est primum, apparnii Filius Dei, ut solval opera diaboli (I Joan.
quoe innixa origini suse, ih illa a-,terna el incommu- m). El 5icut rumpil vincula caplivi, sic vestit nu-
tabili voluntate requiescit, ut vere sit spirilalis : ditatem spoliati, sic sanatvulnera sauciati: ut quod
quoniam qui adhseret Deo, unus spirilus est (I Cor. in ipso agit, eiiam per ipsum geratur. Cui utiquc
vi), dum per communionem iiluminantis et illumi- contra hosleni suum non expedit sine proleciore
D
naii, justificanlis et juslificati, regentis et sub- confligere. Cum illo enim habet cerlamen, a quo
diti, omnis aciio ad unum refertur: et quod ad aliquando superatus est. Non ergo fidat de viribns
unum referlur, utriusque esl: quia nec a Deo alie- suis, quoeetiam cumessenl integrse, non sleterunt:
nari polest quod dedit, nec ab homine quod ac- sed per illum quoeral vicioriam, qui solus non est
cepil. viclus, et omnibus vicil. Et si quseril, non dubifet
CAPUT III. quoerendi affectum ab illo se accepisse quera qute-.
De hujus qumstionistractatione : Cum bonmvolunta- ril. Nec quia spiritu Dei agilur, ideo se putet libe-
iis homoesse incipil, num corrigatur prior volun- rum arbitrium non habere, quod ne lunc quidem
las, an alia ei delur ; ct in sactis litletis, Omnes, perdiditquando diabolo yoluntaie se dedit,a quo
aliqitandoproÂliquibusdicli. judicium voluntalis depravatum est, non ablatum,
Hie iractandum videtur ulrum cum bonse volun- Quod ergo non iiilerfectum esi per ytilneranlem,
tatis esse Iiomo ineipit, eadem quse in ipso erat, non tollitur.per medentem. Vuhjus sanatur, noi.
corrigatur yoluntas: an alia ei quam non babebat, naiura removelur. Sed quod in natura periii, non
et qnoepriori repugnet, deltir. Quod ut evidiMilius resliluilur nisi ab auclore naiurse, apud quem quod
1079 - APPENDIX.AD OPERA S. AMBROSIL iOSO
perdidit nalura non periil. iSterna est enim sapien- A ejus non libertate, scd liraore servitur (II Cor.ui).
lia, seterna verilas, oeterna bonilas, oeierna justiiia, Dominus autemut legem non solveret, sed adimple-
omnium denigue virtuium lumen seiernum est, lo- ret, pergraiise auxiliun) efficax fecitlegisiuipeiium,
tuniqne quod virtus esi, Dcusesi. Qui si non ope- et multiplicando clemeniiam susitilit pti.nam, ut
ratur in nobis, nullius possurous participes essc peccatuin uon ulciscendo pleclcrei, scd icmiliendo
virtutis. Sine hoc quippe bono nihil csi bonum, delei'et.Unde aduheram ex legis constiiuiionelapi-
sine hac luce niliil lucidiim, sine hac sapientia nihil dandam et verilate tliberavil (Matt.y) ct gralia,
sanum, sine hac j'usliiia nihil rectum. Dicit enitn cumexsecnlores con;epti, de conscieiuiisieniti, tre-
per Esaiain Dominus: Ego smn , ego sum Deus, mentem ream sub illius judicio veliquistent (Joan.
quia non est prseter me qui salvel (Esai. XLV). Et viu), qui venerat quserere et salvum facere qnod pe-
Hieremias: Scio, inquil, Domine, quia non esl in rierat. Et ideo inclinatus, id esi, ad humana demis-
honiine via sua, nec viri esl ul dirigai iler suuni sus,1el in opus nostrse reformntionis inflcxus, di-
(Jerem. x). Homo namrjuemorlalis.damnala in Adam gito scribehat in terra, ui legcm mandatoruin per
origine, carnaliler natus, ad spirilaleiri novi generis graiioe decreia vacuaiet, et osienderet sc esse qui
dignitateiu niii Spirilu sanelo regenle non pervenil. dixeral: Dabo leges Imeas in sensu ipsoruni, cl in
Sed nec ullo banc dcsidcrio appelil qui calorem ip- B corde ipsorum sciibam eas (L«c. iix, Joan vm, Je-
sius desiderii non accepii, de quo dicit Dominus: rem. xxxi). Quod utimie quotidie facit, dtimcordi-
Ignem veni miilere in terram, et quid volo nisi ut busvocalorum suani inseiit voluutaiem, et sijio
ardeat (Luc. xn.) ? Ignis autem isle dilectio esl Spiritus saticti quidquidin animse paginis diabolus
Dei, quamamalor mundi non potcst captivo corde invidendo falsavit, vcritas miserendo rescribit. Cum
comprebendere; plenus est enim amore vanitalum, igitur verbum Dei per ministerium praedicaiitium
quas etiamsi potuerit et aliqua parle vitare, et auribus carnis infertur, iniscelur operaiio potentise
transcensis corporalibus ac visibilibus ad oelerna et divinsecuni sono vocis btimanoe, el qui incilavit
invisibilia inteiligenda profecerit, si a colendis evangelizaniis officiUiu, audientis.quoque formavit
quoque simulacris recesserit, et venerari coelum et affectum. Dulcescit enim animoecibus verbi, veleres
terram, omniaque mundi bujus elementa destiteril. tenebrae nova lucepelluntur, et obtutus inieriorca-
fidem tamen dilectionemque Chrisii conturbatus de ligine anliqui erroris exuilur. Transit animus de
ipsa ejus humiiiiate non capiet, ei scandalum Domi- voluniale in voluntalem, et illa quse pellitur aligua
nicse nativiiatis ac niortis proprio judicio non evin- cunctaiione moraturj, ea lamen quse gignilur, clec-
cet (I Cor. 1). Propter sajiientiam enim mundi re- tiora quaeque sibi veudicat, ul lex peccati et lex
sistentem sapieniise Dei, ut superbia de se prresu- G Dei diversas atque discretas in eodem liomine ha-
meniiuro csecareiur, placuit Deo per stulliiiam prsebeant mausiones, eljconcupiscenie carne adversus
dicaiionis salvos facere credenies. Unde qui doclri- spiriiuni, cnrnis autem conctipisceniiisspirilu repu-
nis saecularibus tuntent, ridendam magis, quam ado- gnanle, per exteriora quidem insidiari tentalor au-
randam crucem Christi existimanl: et quanlo subli- deat, sed rnens auxilio Dei muniia proevaleat (Rom.
mius quisque ad liumanarum disciplinarum instilula . vii, Galat. v). Ad magnam cnim uiilitalem fidciium
1
conscendit, tanto magis praetlicationis nostrse hunii- roateria esl reservata certaminiim, ui non superbiat
lia et inflrma fastidit. Nec mirum si Evangelio cru- sancliias, dum pulsalur infirmitas. Unde ct Apo-
cis Chrisli philosophia gentilis obnititur, cui eliain stolus dicil: In magnitudine revelationum ne exsol-
Judaica eruditioreluctalur. Nec docti igitur, nee in- lar, dalus est mihi angelus Salanae, qui me colaplii-
docti, nec cuj'uslibet stirpis aut ordinis humana ad zet: propter quod ter Doniinum jogavi, ul discetie-
Deum ratione ducunlur; sed omnis homo qui ad ret a me : ei. dixit niihi: Sulficii libi graiia raca,
Deum convertitur, Dei primum gratia commovetur. u&m^virius in infirihitate perficitur (II CV. xn).
Fon enim ipse sibi lumen est, nec cursum radio Quseiat ergo Dominus imaginem suam, et erraniem
proprise lucis accendil. Si enim beatus Joanues, oveui bonus pastor inveniat, nec dedigneiur aegram,
quo nemo hominum majornalusest(Mfl«f/j. xi), non D diuqtteinvio fatigaiam humeris suis ferre, el non re-
eral lumen, qtiia non stio splendore lucebat, sed de vocandotanlum, sedeiiam porlsindo.'salvare(Lac.xv).
illo vero Iumine quod illuminat omnein hoininem QuaeralDomi.nusimaginemsuam, et oninititn quoein
venienlem in huncmundum, ulluxesset, aceeperat eam lincideruni, sordiiim concrelione detersa, specu-
(Joan. i): qnis iile erit, qui lot opinioiiuni colluc- lumbumani cordis enubilet. Scriptum est enim: Qui
taliones, tot yincula consiieludinis, tot prsejudicia polest faeere muudum de immundo concepiuin
veiusialis, suo ianlu.ni judicio usus abrumpai, et semine? (Job. TIV.)Nonne tu quisolus es ? Quserat
sola voce extrinsecussonanledoctoris hoc lanlum Dominus imaginem suain, ut in renovoiione acjus-
de gratia habcat, quod audivit, et tolum de volun- tificatione ejns gratia reformaniis appareat, sicut
late, quod credidil? Quod si ita esset, nihil inler in se factum Paulus aposiolus protestotur, et dicit:
gratiam legemque distaret; nec indulgenlise quem- Eram autem ignolus! facie Ecclesiis Judsese, quaj
spiritus vivifiearel, si occidens liltera perma- erant iu Christo; taniUm auditum habebant, quod is
' quam
neret. Lex enim quod fieri aul non fieri jubet, non qui persequt-batur nos aliquando, nuuc evangelizaf,
prjKstatut amejiat autnon fiai: quoniam severitaii fidem quam exjjugnahat; et in me claiificabftiit
1081 DE YOCATiONEGENTIUMLIB. I. iOm
Deum (Galat. 1). Si ergo tunc Chrislianus populus A Quia hoc esl testamentum quod disponam domui
didicerat, el ilii primilivoe Ecclesise, quorum erat Israel post dies illos, dicit Dominus : Dabo leges
unum cor et una anima (Aci. IV), sic credebant, measin sensu ipsorum, etin corde ipsorum scribam
ut cuni videreni qncmpiam ad agnitionem veriiatis eas : eiero illis in Deum, el ipsi erunt mihi in po-
ab erroreconversuiii, glorilicarenl Deum, et fideiu pnluin. Et non docebil unusquisqiieproximum suum,
correcti confiiereniur muneris esse divini; ipse et unusquisque fratrem suum, dicens: CognosceDo-
qnoque Dominus discipulos snos magislros om- minum : quia omnes cognoscenl ine a pusillo eorum
nium geniium sic docebat, dicens : Sic luceat usque ad inagnum : quia propitius ero iniquilatibus
lumen vesirum coram hominibus, ut videnles eorum, et peccatorum eorum memor non ero. Et
opera vestra bona magiiiiicent Palrem vesirum dabo illis viam altersim, el cor aliud , ut me timeant
qui in ccelis est (Maith. v ). Fixa ergo liac lide ornnes dies in Ijnjiiim ipsis el fil.iiseorum posteos :
in cordibus nosiiis, humiiiterque fundata, qua et consiiiuain illis teslamentnm selenium quod non
saliiberrime credimus - oronia bona , ac maxime avertam posi eos, et timorcm meum dabo in cor
ea qua. ad vilam selernam provchuni. Dei nmnere eorum, ne disced-Jiila rae, et visitabo eos ut bonos
haberi, Dei mttnere augeri, Dei munere cusiodi- eos faciam (Jerem. xxxii). Per Esaiara quoqite de
ri, puto pius sensus non debeat mea quseslione B graiia sua Dominus, qua ex omnibus hoininibus no-
turbari, quse de omnium, et non de omnium iiomi- vam creaiuram facit, eadem proenunlial, dieens:
num conversione generatiir, si ea qnoe clsra sunt, Ecce facio nova quse nune orientur, et cognoscetis
non de his quse occulta siiut, ohscuremus ; et duni ea : Et faciam indeserto viara, et in sicca terra flu-
procaciter insistimus cJausis,excliidainur ab apertis; mina (Isd. XLIII).Benedicenlme besliseagri, sirense
cumsuflicere debcal, utineo, in quod perveniinus, et filisestrutliionuin, quod dederini indeserlo aquam,
ambulemus. Quid enim mirum, si ad vitoe sacra- elfliimina in sicca lerra ad poiandura genus meum
menta non veniuni, cum plerique qui videbanlur electum, populum meum quem mihi acquisivi, ut
venisse, discedant? De quibus dicitur : Ex nobis enarrent virlutes nieas. Ei iterum: Pcr rae ipsum
exiere, sed non erant ex nobis; sienim fuissent ex juro, nisi exibil de ore meo jusiilia, ef veiba mea
nobis, niansisseni uiique iiobifciun (I Joan, n). iion avertentur, quia inihi flecieliir omne genu, et
Quorum similes sunt et illi, qui profitenlur se Deum conliiebiiur omiiis JinguaDeo (Isa. XLV).Siergo itn-
seire, faciis autem negani (Tit. i). Nam cum seri- possibile est isla.non ficii, quia nec iucerta proe-
ptum sil: Omiiis qui invocaverit nomen Doinini, sal- scientia Dei est, nec mulabile consiliuiu, nec ineffi-
vus erit ( Rom. x ); de quibus tainen Doniiiins ait: cax vohmfas, uec lalsa promissio : omnes isii de qui-
Non omnis qui dicit mihi, Doinine, Dornine,inlrabii' G bus liseeprsedieta sunl(Jerem. xxxi), sine cujusqtiam
in regnum ccelorutii, sed qui facit volunlatera Palris exceptione salvanlur. Dai enimlcges suas in sensu
mei qui in ccelisest, i|ise inlrabit in regnuni ccelo- ipsoruni, easque in cordibus eorura digito suo scri-
rum (Matili. vn); ct: Mulli milii diceut in illa die : bit, ut agnilionem Dei non doclrinre humana. opere,
Domine, Domine, nonne in noniine luo prophelavi- sed magisterio suinmi erudilorisaccipiaul: quia ne-
mus, et in noraine luo dsemoniaejecimus, et in que qui plantat, neque quirigiit, etl alfjuid, sed qui
nominetuo virlutes multas fecimus? et lunc dicam iiicrenienluin dat Deus (I Cor. 111).Omnes hi a pu-
illis : Nuinquam vos cognovi; discedite a me , ope- sillo usque ad magnunicognosctinlDeum,quia ul ve-
rarii iniguilalis (Ibid.). Tales non invocant nomen nirenl ad Clitistuiii, a Patre audierunt aique didice-
Domini, qui non habeiit spiritom adojJlionis filio- runt. Oiiineseducti ab errore diiigutitnrinvkim vh;c,
rum, in quo claiiiamus, Abba, paier (llom. vm). omnibus, corde miiiaio, recti sapere ei recla velledo-
Nemo enim poiest dicere Doniinuni Jesum, nisi in natui', oiunibus timorquo in mandatis Deierudiantiir,
Spiriiu sancto (i Cor. xn). Et quieumque spirilu Dei inserilur (Jercm. vi, Joan. vi, Psal. cxvni). Fit in
aguntur, hi filii sunt Dei (Rom. vin), qui ad Deum deserlo via, et terra.arida fluininibus irrigatur, ut
per Demn veniiini,: et salvari yolentes, omnino sal- " qui prius ad conlitendum Deum os non apericbani,
vantur, quia ipsum desiderium saluiisex Dei inspi- et velut mulaaique irrationabilia anhnalia in feiila-
ratione concipiuni, et pcr illuminaiionem vocan- lem transierant bestiarum, divinorum eloqiiiorum
lis in agniiionem vcniunt veritaiis. Sunl enim iilii fontibus mundati, benedicant et laudent Deum (Isa.
promissionis, merces fidei, spiritale semen Abrahse, XLIII),enarrantes vinutes ci mirabilia niiseiicordioe
genus electum, regale sacerdotium, praiscitum et ejus qui elegit eos, elin filios adoplavit, ac novi les-
prajordinatum in vitam oeternam , sieut lestalur tamenti fecilhaeredes (Ephes. i, Galai.m). Si atitein
Spiritus saneius per Hieremiam proplietam dicens : (ul Apostolus loquilur) iiomiiiis confiri.iaiuiii tesia-
Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et disponam meiiiumspernilautsuperoi'dinat,quoinodofieripolest
domui Israel et domui Judseteslameniuiu novum.non utex ulla parle divina promhsio resolvatur? Manet
secundiim lesiamentum quod disposui patribus prorsus et quotidie imjjlelur quod Abralia; Uominus
eorum iu die qua apprehendi manuin eorum , ut sine conditione promisil, sine lege donavil: qnia elsi
educerum illos de terra _®gypn',quiaipsi non pcrse- quidam quibus hsccprsedicalasuiil,non crediderunt:
veraveruni in testamento meo, el.ego eos neglexi, increduliias eorum iidem Dei non evacuavii. Est
dicil Dominus (I Pet. n : Jereni. xxxi et Heb. vin). enim Deus verax, omnis aulera honio mendax (Rom..
1035 APPENDiX AD OPERAiS. AMBROSII. | 1081
iii). Et illi quideniqui audito Evangelio credere no- A _ Effundam de spirilii meo super omnem earnem
luerunt, incxcusabiliores facti sunl, qtiam si nullum (Joel. n); aut illtid j: Allevat Dominus omnes qui
prseconium verilalis audissent. Sed cerlum est eos corruunt, et erigit onines elisos (Psal. XLIV): num-
apud prseseienliam Dei, Abrahae filios non fuisse, quid non ila pj-onuntiatum est, quasi abhocDei
nec in illorum sorte numeratos, de quibus dicium niunere nemo discretus sil? Habet ergo populus
est : Benedicentur in semine luoomnes tribus lerrse Dei pleniludinem suam, et quamvis magna pars ho-
(Joan. xv, Gen. xxii). Credituros enim promisit qui minuin, salvanlis graiiam anl repellat aut negligat,
dixit: Et non docebit uiiiisquisqueproxiinunisuiim, in eleciis lamen el pra?scitis, atque ab omnium ge-
et unusquisque fratrem suum, dieens : Cogosce Do- neralitate discretis, ,specialis qusedam censeluruni-
ininum : quia omnes cognosceiil nie a pusillo eorum versiias, ut de loto jmundo lotus mundus liberatus,
usque ad magnuin. Reconciliandos promisit gui et de omnibiis hominibus omnes homines videanlur
dixit: Propilius eroiniguiiaiibus eorum, et peccato- assumpti : sicut etiam cum de impiis sermo es(, ita
rum meraor non ero (Jerem. xxxi,xxxn; Hebr. vm). locutionem suain divinus stylus ordinal, ut ea qtiae
Obedituros protnisit gui dixil : Dabo illis viam altc- de quadam parie dicunlur, ad omnes hominos per-
rara et cor aliud, ul timeant me omnes dies (Isa. linerc videantur : veluti est iilud quod ait Joannes
SLV). Perseveraturos promisit gui dixit : Timo- B Baplista : Qui de ccelo venit, super omnes est: quod
rem nieum dabo in cor eorum , ne discedant a vidit et audivit, tesiificalur, et testimonium ejus
me : et visitabo eos, ui honos eos faciam. Postremo nemo aceipit (Joan. \m). Aul illud Apostoli : Omnes
oranes sine cujusquam exeepiione sibi obseculuros qurc sua sunt guaenint, non quse Jesu Chrisii (Phi-
proinisit, qui dixit : Per memetipsum juro, nisi exi- lip. n). Aut illud gtiod psalmus Davidicus conit :
bit de ore meo justitia, et verba mea non averlen- Doniinus de ccelo jirospexit super filios hominura,
lur, qtiia mihi flecieiur omne genu, et conlilebilur uivideat si est inielligens, aut reguirens Deum
ornnis Iingua Deo. Hic si dicamus non fieri quod (Psal. xni). Onjnes, dcelitiaverunl, simul inuliles
Deus juravil esse faciendum : falsitalem Deo (quod facti sunt, non cst qui faciat bonum, 11011 est usgne
absit) el mendacium ascribiinus verilali. Si autem ad ununi. His igiiur et aliis documentis guse pos-
(ulpietas fidesque persuadent) Dei verba non exci- snnt ab iisguireniibus nuinerosiora proferri, non du-
duni, et fit omnino quod staluit (Malth. xxiv); quo- bie deraonslraiur itil<.rdumet pro parte lerroeomnem
modo nobis veracis promissionis firmitas ajjparebil, lerram, et jiro parte mundi loium niundum, et pro
cum multa adhuc hominum millia daemoniisserviant, jjarte lioiniiium omnes liomines iiomiiiari, quoriiin
et idolis genu Ilectant, nisi hujusinodi dennntiaiio- lanien discrelionem plerumque Scripturacilo aperit,
nes Dei secundum illam inconimutabilem scientiam G ut sensus legenlis ab universitatis appellatione ad
edilas noverimus, in qua apud illum jam universilas parlein quse intelligenda cst lransferatur : slcut est
humana discreta est, et sive de bonis, sive de malisi illud Apostoli dicentis: Pi'3edicamusJesumCluisium
loquaiur, iia unius partis nieiiiiiiit, quasi nemineni (Tucifixuin, Juddeisiquidem scaiidalum, genlibus
Iiomiiiiim prsetermittat? Nam cum dicii Aposlolus : auiem stuliiiiani, ipsis vero vocalis Judsnh aique
Yetera transierunl, ecce factasuntoiniiia nova (II Cor. Graecis Chrisluin Dii virtutem, et Dei s-apienLiani
v) : numguid non omnes hominesj videtur dixisse, (lCor.i). Nuriiiiuid ipsis Christus virtus, quibus
renovaius? Aut cuin dicit:Quia in ipso coinplacuitI, scandalum?aiit ipsis sapientia, quifaussiuliitin? Sed
omneni plenitudinem habilare, et per ipsum recon- quoniam quidam ex leisdemjusiilicabuutur fide, qtii»
ciiiari oiniiia in ipso (Colnss. 1 ) : nuinq.iid noni dsimaulem sua itnpielale obdurabuuiur: unuui cre-
iia loquitur quasi neniiiieiii velil exortem hujus re- detiiiuhi et non credeniiuin genus sub vocatorum
conciliationis intelligi? Aul cum ait: Novissimisislis; appellatioue discreyit, ut guos a fide significabat
diebus loculus est nobis iu Filio, quem cohstiluit hse-. alienos, eos quamvis audissent Evangelium, oslen-
redem universorum (Heb. i) : numquid aiiud sonat. dercl vocaiionis exlraneos. Hac regula per Esaiani
forma senlenlise, quam omnes homines in Chrislii promillit sermo divjnus, dicens : Et ducam coecos
hsereditate a Patre esse transcriplos, secundumi U in viarn quamnon noverutil, el semilas quas nesciunt
proplietiam David dicenlis : Postula a me, et daboi calcabunt : et faeiam illis tenebras in lticeiu, cl
tibigeiiteshoeredilalein lur.ni, ei possessionem luami prava in direeluro. Hseeyerha faeiam, et non dere-
terniinos terrae (Psal. n); dicenle enim Oomino: Sij linquam cos (Isa. XLH).Sed qtiod sequitur: Ipsi
exaliatus fuero a teri a , omnia iraham ad rae (Joan. autein conversi suni;reiro; ad partem quamdamge-
xu): nonne univcrsorum videlur promissa conversio?? neiis ipsorum referendum est, noti ad eos de quibus
AutcumdeEcclesia proiihetaiiiret.diciitir:Oninisval- ait': Non derelinquam eos. Iierum dicit Donjinus
lis replebitur, elonniis mons etcollis humiliabitur,, ad Jacob (Isai. XLIII)f Noli nieluere, quia leeum sum.
et erunt prava in direcla, cl aspera in vias jilanass AblOiicnie adducam semen tuum, elab Occasu col-
(Isa. XL) : numquid ullus liominumvidetur omissus,, ligam le. Dicam Aqniloni, adliuc : ei Afiico, noli ve-
qui non signlficalus sit Cluislo esse subdendus.? tare, adhuc filios meos de lerra longinqua, et filias
Quid cum dicilur: Et veniet omnis caro in cons- meas a summo lerrae : omnes in quibus vocatum est
peclu meo ui adorenl iu Ilierusalem, dicit Domi- noiiienmeum. In gloriam eniin meam paravi ilJum,
nus (Isa. LXVI); aul iilud; Et erit in diebus illis,, et finxi, et fcci illum (Ibid.). Quod aulem sequi-
luRS DE VOCATIONEfeENTIUM.LlB. I. lOSfi
lur: Et ptoduxi plebem csecam,et dcdli edrum sunl A prius traditi fuerant voluiitaiibus shis, nunc de
cseci, etsurdas aures hahent; non potesteis ulla ra- lenebris in lumen admirabiie vocabantur? Nonne
lione congruere, quos in gloriam suam parasse se illi jam defeceranl, jam in boc mundo non efarit,
dicit. In iis quippe omnibus verbis quae de uno ho- nec ab efrore ad veiiiatein reditus olim mofluis
niinuiii genere dicuntur, aliis personis priora, aliis suppetebat ? Et lainen quod post mulla saecuiagralia
posterioraconveniunt.Apud Apostolumquoquequod in posteris iiiipiorum sil, Ioquendi conshetudo per-
in parle populi agitur, sub totius populi nuncupa- sirinxil, utipsi videaiilur nunc eligi, qui prius fue-
lione narralur, ei in reliquis plenitudo censetur. rant derelicti. Pertinent autein hsec non ad eosdem
Cum enim de Judseorum obcsecationedissereret, et homines, sed ad ejusdem genlis homines : et voca-
qiiosdam ex ipsis gratia salvos fieri demonstrarct : tio quse illuxit prope mundi finem, ad praeteritam
Dico ergo, inquit, numquid repulil Deus populura non recurrit oetaiem. Ita modo quodam et ipsi et
suum ? Absit. Nam et ego Israelita sum ex se- non ipsi sunt, dc quibus et qtiibus isla dicuntur,
mine Abraham de tribu Beiijaniin : non repulit dum in aliquo speciali a generalibus non dividun-
Deus plebeui suam quam prsescivit (Rom. xi). tur. in aliquo vero a communibUs sepafahtur.
Plebs ergo praesciia, plebs non fepulsa, ii sunt qui CAPUT IV.
in Ghristo juslifieati sunt. Et quod de omiii Israele B Solvit caliimniam dicenliutn atictorem per superitts
dici videlur, in iis lantuni quos sibi gratise eleclio dicta contradicere Aposloto definienli, quod Deus
reliquos fecit, ostenditur, iicut sequentia Apostolici veiil omnes homines salvos fieri, el in agnilionem
sermonis enarrant (Ibid:). Adjungil enim et dicit: verilalis venire; et quodprofunditas divinotum mys-
An nesciiis in Eliaquid dicit Scriplura, quemadmo- letiotum alque judiciotum a nobis hoh sil petqui-
dum inlerpellat Deumadversus Israel?Doniine, pro- tenda.
phetas luos occiderunl, altaria lua suffoderunt, el Sed culn legerifithaec vel audierint qui amant
ego relictus.sum solus, et quoerunl animam nieani caluniniosa certamina, dicent hos pef liujusmodi
(III Reg. xix). Sed quid dicit illi responsum divi- dispulaliones Apostolo contradieefe defiiiienli, quod
num ? Reliqui inihi septem millia virorum, qui non Deus omnes homines velitsalvos fieri, el in agnitio-
curvaverunt genu Baal (Roin. xi). Sic ergo, inijuit, nem verilatis veniie (I Thn. n). Quam pafliculain
et in hoc lempore reliquiajper eleciioneni gralise sal- verborum Apostoli ita nbs integro pleneque suscipi-
vsefacioesunl. Si auiem gratia, j'am non ex ojieri- nins, ui nibil ei de proecedeutibussive subjectis quoe
bus : alioquin gralia jaiu nou est gralia. Non ergo ad ipsam peflinent sublrahomus : guoniain ut cse-
omnis Israel reprobatus, heconniis eleclus esl, sed ttia divinoruin eloquiorumlestimoniaseguesiiemus,
parlem csecitas voluniaria avenit, parlem sibi illumi- ^ hic locus sufficit ad evacuandutn guod caiumniose
nafo gratuita lx-servavit: et tameniia de eis sermo ha- objiciunt, et ad defendendum guod inipie diffitenlur.
hetur, uteiin iisquipereunl, et iit iisqni salvi fiiml, Scribcns ilaque ad Timoiheuin Paulus aposlultis ait:
(II Cor.n) nulla tolius generis videalur facta discretio. Ohsecro igitur priiho oiiiniiiin, fieri obsecraliones,
Nanicumlegilur : Secundum Evangelium quidem ini- poslulationes, gratiaruih acliones pro omuibus hu-
mici propter vos, secundum eleciioneni autem dilecti iniitibus, pro regibus el jiro iis qui in stiblimiiale
jiropler paires ( Rom. xi) : ila loculio sonat, lam- sunt: ul quietam et iranquillam viiam agamus in
quani eosdem dical dilectos, quos dixit inimicos.Sed omni pielate et caslitale (Ibid.). lioc enim honum
lianc caliginemApostolus ipse delersit dicendo : Quia cst et accepluin cor.im salutari nosiro Deo, qiii
coecitasex parte iu Israel contigit (Ibid.) : ut unum oiiines hoinines viilt saivos fieri, ei in agnitionem
genus in duas species inlelligeremus esse divisum : veriiaiis venire. Unus eniiu Deus, et unus mediaiof
ei oninetn homiuem, omneni plenitudinem, omnciu Dei el hominum lihmo Christus Jesus, qui dedit re-
Jsraelcm, non semper ad universiiaiem, sed.ple- demptionem semelipsum prb omhibus. Dehac ergo
rumque ad partem esse referendum. Inter has autera doctrinae apostolicse regula qua Ecclesia universalis
forniulas locutionum, etiani illam in Scripturis dic- imbuitur, ne ih diversum inlellectum nostro evage-
-lionem debenius adverlere, qua id quod ad diverso- inurarbilrio,quid iii ipsa UniversalisEcclesia sentiat
jiim lempoium lioinines peninei, ila prornitlitur, requiramus : quia nihil dubium esse .poterit ih
quasi de una ejusdem aetatis gcneratione dicalur, praecepto, si obedientia concordet in studio.
sicutest quod sanclus Petrus apostolus scribens sui Praecepit ilaque Aposlolus, immo per Apostolum Do-
et fuluri icmporis geniibus ait : Yos yu.ein genus minus qui loquebatur in Apostolo (II Cot. xm),
eleetum, regale sacerdotium, rgens sancia, populus fieri obsecrationes et postulaliones, graliarum ae-
acquisiiionis, ul virlules annuiiiietis ejiis qui dc te- tiones pro omnibus hominibus , pro regihus ac pro
nebris vos vocavil in admirabile lumen suum : qui iis quiinsublimitate stinl. Quam legem siijipJicationis
aliquando non populus, nunc aulem popttlus Dei: ila oninium sacerdolum et onmium fidcliuuidcvolio
qui non conseeuti misericordiam, nuuc aulem mise- concorditer tenet, ut nulla pars mundi sit, in qua
ricordiam conseculi (I Pet. n). Numquid cum prse- hujusmodi oraliones non celebrentur a pnpulis Chris-
dicarenlur Iisec, adhuc iili homines pei manebant, ' tianis. Supplicat ergo ubique Ecclesia Deo fion so-
quos oninesDcusinpraeteritis generationibus dimise- lum pro sanctis et in Chrislo jam regeneraiis. sed
rat ingredi vias suas (Ad. xiv), et iidem ipsi qui eliam pro omoi.bus infinfl.bns <Minimicis crucis
1087 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSIL 1088
Chrisli (Philip. m), pro omnibus idolorum culto-.A in ipso sunt omnia, ipsi gloria in saeculasseculorum.
'
ribus, pro omnibus gui Chrisium in membris ipsius Ameii.
persequunttir, pro Judaeis, quorutn coeciiali Iunien CAPUT Y.
Evangelii nonrefulgel, pro baereticisel schismalicis Cur anlerioribtissmculisdimissmsint omnesgentesin-
quiabunitate fideielcharilalis alienisunt. Quidautem gredi vias suas, uno tanlum Israele excepto : et
pro istis petit, nisi ut relictis erroribus suis conver- quare Deus uni hbmini det graiiam, alteri aulem
tantur ad Deum , accipiant fidem, aecipiant chariia- denegel.
iem,etde ignorantioalenehris liberati in agnitionem Prsemissa enim docentis assertio, locuni dabat
veniant veriiatis (II Cot. iv) ? Quod quia ipsi pra> multimodsequosstioiii, ui variatse per tot populos ac
stare sibi ncqueunt, malse constieludinis pondere lempnra gratise Dei ;causa qusererelur : cur scilicet
pressi, et diaboli vincnlis alligati, neque decep- anierioribus saeculis!dimissae essent omnes genles
tioues suas evincere valent, quibus lam periinaciter ingredi vias suas (Act. xiv), uno laniuni Israele,
inhaeserunt, ulquautuin amanda est veritas, lantum qui divinis eloquiiserudiretur, excejito, et ad cogni-
diligant falsilatem : misericors et juslus Dominus lioiiem veritatis eleclo , cujus infidelilas locum lan-
pro omtiihus sibi vult hotniiiibus supplicari: ul eum dem salvandis geniibus feceiit: tamquam si unus
videmus de tatn profundis raalis innumeros erui, B pnpulus in fide sui generis permaneret, misericordia
non ambigamus Deum prsestitissc, quod ut prsesia- Dei caeterisse nalioiiibus proeslare non possel.Cur
retoralus est: et gralias agenles pro iis qui salvi denique ipsi quorum diminulio salus genlibus esl _
facli sunl, speremus etiam eos qui nonduni illumi- ab obcsecationesua non liberentur priusquam ingre-
nati sunl, eodem divinas gralise opere eximendos de diatur gentium plenitudo : quasi illuminari cum om-
potestate tenebrarum , ut in regnum Dei priusquam nibus nequeant, qui omnes, facta omniura genlium
dehac vita exear.t transferanlur (Coloss.1). Quod si adoplione, salvandi sunl; aut quomodo omnis Israel,
aliquos, sicut videmus accidere, salvanlis gratia sublala oberecalione, salvandus sit, cujus innume-
proeterierit, et pro eis oralio Ecelesiae recepla non rabilis multiludo in sua infidelilale deficiensad tem-
fueril: ad occulta divinae jusiitine judicia referen- pora salvandis promissa non pervenii; vel quomodo
dum , et agnoscendum est secreii hujus profundila- ipsarum gentium, quarum prius non est facta voca-
tem nobis in hac vita patere non posse. Ex parie! lio, dicalur nunc ingredi plenitudo, cum tanta pro-
enim scimus, et ex parle propheiamus : et videmusj miseuaeaetalis et coriditionis honiinum millia in om-
'
nunc per speculum in fenigniate (I Cot. xm). Ncc: nibus nationibus quae sunt sub ccelo, sine Christi
sapientiores aut scieniiores bealissinio Aposiolo su- justificaiione morianlur? Sed horum mysteriorum
nius, qui cum de gralioepoieniia dispularel, magno-. G judiciorumque causas pius el doctus magisier maluit
rum mysterioruiu ingressus arcanum , iis quse iin- ad altitudinem diviiiarum sapientiaj Dei scieniiaeque
possibile erai enarrare, succubuii. Cum enimi suspendere, quam justissimse veritalis et misericor-
dixisset: Nolovos ignorare, fratres, mysieiium hoc, dissimaebonitatis subtractum ab humana cognitione
ut non sitis vohis ipsis sapientes, qnia ececiias ex: seefelum lemeraria' inguisitione disculere : nihil
parte in Israel contigit, donee pleriitudo genfiumi omiiiens de iis gusenon oportet ignorari, niliil con-
iniraret (Rom. xi), el sic omnis Israel salvus lieret, t irectans de iis quse rion licet sciri (Rom.xi). Mulla
sicut scripium est: Veniet ex Sion qui erualel aver- enim sunt in dispensalione operum divinorum,
tat impietales »b Jacob, et hoc illis a uie teslamen- quorum causis latenlibus soli monstrantui' effectus,
lum, cum abstulero peccala eorum (Isai. LIX).Se- ul cum paieat quod geritur, non jialeat cur geratur:
cundura Evangeliuin quidem inimici propler vos,, negotio in medium deducto, et in occullum ratione
secundura eleciionem vero dilecti propter paires. subducta : ul in eadein re et de inscrutabilibus prse-
(Rom. xi). Sine pcenileniia enim sunt dona et voca- sumptio comprimalur, el de manifeslis falsilas refu-
tio Dei. Sicul enim aliquando et vos non credidistiss tetur. Neque enim si nescio cur ille Grsecuscreetur,
Deo, nunc autem misericordiam consecuti estis3 hic Barbarus : iste in diviliis, ille in egestale nasca-
D
propter illoruni incredulitatem : ila et isti nunc non_ lur : hune valida proeeri corporis pulchritudo subli-
credideruntin vestra misericordia, utet ipsi miseri- raet, illum debilium| membrorum exilitas contracta
cordiam consequantur. Conciusit enim Deus onniia4 defqrmet: iste a catholicis edilus in veritatis cuna-
in incredulitate, ut omnium misereatur. Giim ergo) bulis nulriatur, ille hsereticorum progenies cnm ipso
haee divinornm operuni mysleria supra mensuras; lacle malris hauriat virus erroris : si detiique mille
hnmanoe intelligeniioe excellentia, quodam meniis_ alias differentias in habitu corporum, in qualitalibus
sua; profudisset excessu, lolara expositionis rationeini animorum , in conditione lemporum, in more re-
Iranstulii ad siuporem, et admirator eorum qua.3 gionuin dijudicare non possum : ideo qttod omniiim
prolulerat, exclamavit et dixit: 0 altitudo divitia- horum Deus sit conditor atque ordinaior, ignoro.
rum sapientise et scientise Dei, quam incomjjrehen- Qui ulique singulorum hominum iia et corpnra
sibilia sunt j'udiciaejus, et investigabiles vise ejus_ creavit et spiriius,ut prreter illam seculuram ex
(Ibid.)! Quis enim cognovit sensum Domini? ault uniiiscujusquc studioivoluntariaro diversilalem, ipsa
quis consiliarius ejus fuil? aut quis prior dedit illi,, condilionis exordia dissimillima numerosiiate va-
el reiribuelur ei? Quoniam ex ipso et jier-ipsum ell riarct. Turbarent autem nos et in diversum dislra.
im - DE YOGATIONEGENTIUMLIB. I. '1090
herent niultae vaniloquorum opiniones , qui de in- I. A uune autem pojiulus Dei: quorum aliquando non est
cognoscibilibus definire inconvenienlia praesumpse- miserlus, nunc autem miseretur (I Petr. n). Non
runt, ei lias originales insequalitates falis, qu.senulla ergo meritis minorum iribuilnr quod non meruere
sunt, et sideribus deputarunt, nisi cerlissima noii- maj'ores, par enim impietas et palres accusabat et
tia teneremus, Denm crealorem de elementis origi- Jilios , eademque ignoranliae caecitasomnes simulin
nalihus, prout vult, yas unumquodque formare, et eosdenr mergebaterrores. Sed cur illorum non mi-
unam naturam aniraarum, unam riaturam corporum sertus , _etlioruni misertus sil Deus : quoe scientia
placiiis sibi. lemperare mensuris. Quaeutique opera comprehendere, quoe potest. investigare sapienlia?
Dei humanse inlelligentise non subtraherentnr, si in- Latet discretionis isiius raiio, sed non latet ipsa
nolescere debuissent, et manifestaretur eur iia quid- discretio. Non intelligimus judicantem, sed vide-
que fieret, nisi quod ita fieri, scire sufficeret. Dicit nms operantera. Qnid calumniamurjUstitiaeoccullae,
Dominus :id Moysen : Quis dedit os Iiomini, et quis qui gralias debemus misericordise manifestse? Lauda
fecit rauluni et non audienlem? videntem et caecuni? et venerare quod agilur, quia luiumest nescire
nonne ego DominusDe'us?(j5_cod.iv.) EtperEsaiam : ijuod legitur. Reppice aulem el ad universalem mul-
Nonne ego fecundam et sterilem feei ? dicii Domi- litudinem parvulorum, iri qiiibus excepto illo quo in
nus (Isa. LXVI).In libro Ecelesiaslico legilur : Bona B damnationem nascilur gens liumana delicto, nec
et roala, vila et mors , paupertas et honestas a Deo prreteriia possunt merita nec futura censeri. Omues
surit (Eccli. xi). Et Job dicit: Abundant tabernacula enini de quibus nunc loquimur, ante ullum intelli-
pra?donum , et audacter provocant Deum, cum ipse gentise usum, ante liberum voluniatis arbiirlum,
dederit omnia in manibus eorum (Job. xu). Et idem alii ad solernam heatitudinem regeneraii, alii ad
de omnium rerum bumanarura profectu et defectu perpetuam iniseriam transeunl non renati. Si origi-
disputanSjOmnesque muiationes ad judicia Deirefe- naleni culpam faleris, omnis numerus in realu est:
rens : Apud ipsum est, inquit, sapiemia et foniludo :; -"si moralem innoceniiam gtiseris, omnis summasine
ipse haliet consilium et inteliigentiam (Ibid.). Sii viiio est. Non invenit quod discernat bumana jnstitia,
destruxerit, nemo est qui aedificel : si incluseritt sed habel quod eligat inenarrabilis gratia Dei. In
Iiominem, nullus est qui aperiat : si' conlinueritt abscondito esl consilium,sed non latet doimm : opus
aquas, omnia siccabuntur : si.emiserit eas, subver- exeril pielas, causam obscurat potestas. Sed tain
lent lerrani. Apudipsum est forlitudo et sapientla,, indubitale est quod non videtur, quam quod vide-
ipse novit el deeipientem, et euiri qui decipitur: ad- fur : guia auctori manifesti operis m-gari confessio
ducit consiliarios in stultum finem, eljudices in slu- eliam incogniise non poiest oequiiatis. Quod si et ad
porem. Balteum regum dissolvit, et prsecingit fune_ " illos dirigas menlis inluitum, qui longam agentes in
renes eorum, ducit sacerdoles ingloriosos, et opii- flagitiis et sceleribus oetatem, sacramento haplisma-
mates supplantat: commulans labium veracium, ett lis Christi in ipso vitae fiue renovanlur, el sine ullo
doclrinam senum auferens : effundens despeetionemi suffragio bonorum operum in regni ccelestis consor-
super principes, et eos qui oppressi fuerant relevans,, tium transferuntur: rjuoinieileetu diviiium judicium
qui revelat profunda de lenebris, et producit in lu- coniprehendes, nisi ul indubitanter agnoscas gra-
cem umbram mortis, quimuliiplical gentes, et per- tuila esse Dei munera : et sicut nulla sunl lam de-
diteas,et subversas in integrum restituit, qui im- testanda facinora, quae possint gralioe arcere do-
mutat cor principum terfae, et decipit eos, ut fru- num, iia nulla posse lam proeclara opera exire,
"stra incedant per inviura, palpabunt quasi in tene-i- quihus lioc quod gratis*tribuitur, per retributionis
bris, etnon in luce, et errare eos faciet quasi ebrios.;. indicium debealur ? Yilescerel enim redemptio san-
l!l iterum idem dicens voluntatem Dei irritam essee guinis Cbristi, nec misericordise Dei humanorum
non posse: Ipse enim, Inquit, solus est, etnemoo operum proerogativasuccumberet, si j'ustificatio quae
avertere potest cogilationem ej'us,'et anima ejus is fit per graliam, merilis prsecedentibus deberetur :
quodcumque voluerit, hoc fiet (Job. XXIII).Libera-i- ut non munus Iargieniis, sed merces esset operantis.
iur pars hoininum parte pereunte. Et si hoc volun- i- •" Unde autem posset probari quod ad evacuandum
latum merilis velimusaseribere, ut malos neglexissc ;e originale peccatura nulla idonea esset induslria, nisi
gratia, bonos auieni elegisse videatur : resistel no- j- et impii et facinorosi per Iavacrum Chrisli assume-
his innumerabilium causa populorum, quibus pei 3r rentur in regnum, agnoscerentque qui in sua jnstitia
tot saecula nulla ccelestis docirinse annuntiaiio co- D- gloriantur, quam nihil dignum agere possint ado-
ruscavil, nec meliores fuisse eorum posteros possu- i- plidne filiorum Dei, si ad regeneraiionis non perve-
mus dicere, de quibus seriptum est: Gentium popua- nerint sacramentum : cum eadem qua seelestissimi
lus quisedebat iutenebris, lucem vidii magnam , et e pecealores conditione (eneantur : pares futuri in
sedeulibus iu tenebris et umbra mortis lux orla esst sanctificalione, si adfuerit regeneralio, simul peri-
illis (IsaiV ix). El ad quos apostolus Petrus dicit,: luri si cessaverit ablutio ? Si ergo eliam ex nequis-
Yos autem genus electum, regale sacerdoliumi, simis in ipso viloe exilu gralia invcnit quos adoptet,
gens sancta, populus acqulsitionis, ut virtutes ann- . cuin tamen multi eliam qui minus nocenles viden-
nuntieiis ejus qui de tenebris vos vocavit in tam add- lur, doni hujus alieni sint _ quis hoc.aut sine dis-
siirabile lumen suum : qui quondam non populuss, pensaiione Dei fieri, aut sine profunda dicat-seqni»
40n-i APPENDIX AD OPERA S. AMBROSlf. | 1P9_?
taie decerni ? Qnod ulique non ideo iniquum est, A orialur. Et incipiunt1ad perpefuam gloriam proficore"
quia occultum est : sed ideo oequumest, quia judi- per fidem, qui vix ald lemporalem vanselaudis potc-
citim Dei esse non dtibium esl. Quod enimab illins ranl pervenire mercedem. Sive enim Judseus iegis
pendet arbitrio, qua senlenlia judicari debeat, scientia tumens, sive Grseciissludio sispienfise nalu*
priusquam judicetur incertum est. Cum aulem res ralis inflalus, priusquamjuslificelur per fidemChristi,
ad finem suum venerit, nemini liberum est de exilu conclusus est sub peecaio (I Cor. i, Rom. J) : et si
conqueri: quid eerlissimum est nihil alifer Deum in sua infideJhate perslileriJ, ira Dei TOauejsuper
facere debuisse , quam fecerit. Qui mullimodse vo- etim (Joan. m), illa jspilicet in Adas praevariealioiie
cationis varielatcm ad unam gratiam pertinentem , conlracta, derjua Ajjostolusloquitur, dicens; Ei yos
eliam illa regula evangelicse comparationis (Matlh. cum esselis morlni idelictis et peccajis veslris, in
xx) astruxit, qua ostendit patremfamilias diverso quibus aliquando _jnfbu'astis j?ecinnlum sseculum
tempore conducentem operarios vineae sub pactjoue mundi hujus . secunduni prineipem polestalis aeris
denarii, quo vitse seternaejsignificatur sequalitas, ubi hujus , spiritus qui riur.c operalur in filios diffide/i-
sine dubio hora undecima intromissi in vineam , 10- tise , in quibus et nos aliqtiando conversflli sumus in
tius diei operariis exoequaii, istorum de quibus nunc desideriis carnis no.slrse, faeienles volunlatfim car-
loquimur, praeferunt sortem, quos ad commendan- B nis et cogitalioniim ,'eteramus najura filii irjoe,s.cut
dam gratiaa excellentiam in defectu diei et conclu- et cocteri (Ephes, n). Eliterunj : Quieraiis illoXein-
sione vitse divina indulgentia muneravit: non lahori • pore sine Chrisio, alienati a conversalione Israel, ejt
pretium solvens, sed divitias boniiatis suse in eos hospites lestanienlofjim, propiissionis spem non
quossine operibus elegit, effundens : ut etiam ii qui habentes, et sine Deo in mundo {Ibid.)r Etiterum :
in multo labore sudarunt, necamplius quam novis- Eraiis aliqnaiido tenebrse, niinc auteni lux in Do-
sinii acceperunt, intclligant donum se gratise, non mino (Ephes. v). Et| iter.um : Gratias agenles Pairj 8
operum accepisse mercedem. Unde si et nos adver- qtii dignos nosfecil in parlem soriis saiictorum in
sum palremfamilias murmuremus, eo quod novis- lumine, qni erjpuil Inosde leiiebjis., ,ei poiestale le-
sime vocati lotius diei operariis cosequentur, nec nebrarum , et transtulil in regnuin Filii idileclionis
amjilius multa opera guam pene nulla mereantur : jsuse(Cotoss.i). Etiterum : Eramus et nos aliquando
djcetur nobis quoduni eorura responsura est: Amice, insijjientes, increduli, err.an,i,es,servientesdeside-
non facio libi injuiiam, nonne ex denario convenisli riis, et voluptatibuis variis, in inaliiia ei invjdia
mecum i Tolle quod tuum est, et vade : volo autem agenles, odibiles, odientes invjceni .{Tit.in). Cum
el huic novissimo dare sieui et tibi. Aut non licet autem benigniias eij lioiiianMasappar.uit Salvatoris
mlhi de re mea facere quod volo? An octilus luus C nosiri : non ex operibus justiiisequoe fecimus uos,
nequam est, quia ego bonus sutn? (Ibid.) Ccrte huic sed secundum suamlmiseiicordiam âlvos nos Jecit
calumnialori injusla videbatur hsec largitas. Etquid per lavaeruni regeneraiionis SjJirilus .sancli, qucm
eruditionis retulif? quid rationis accepit? Non e.st ei effudit in nos abunde per Jesum Clir.istumsalvato-
dispensationis hujus revelala justitia, necadinspe- rem nosirum, ul justificali j_ralia ipsius, Jisaredes
ciionem secreli latenlis admissus est: sed ul,a discu- si.mus secundum spem vilsesetemse,
tiendis Dei judiciis abstineret, opposila est ei b.oni- CAPUT VI.
tas niiseraiitis, et volenlis polestas , quasi illi ei, ab Qualissit ndlura humana sinegtatia,
Apostolo dicerelur : 0 homo, tu quis es qui respon- Et ut brevissime jiateat qualis jsit natura Joumana
deas Deo? Numquid dicit figmentum ei quisefinxil: sine.gratia, dicat Judas aposiolus guid agat v.el igno-
Quare me fecisti sic (JROJH. IX)?Omnibus ergo homi- rantia imperiiorum,'vel doelrina sapientium. Jli a.u-
nilnis cujuslibet generis, cujuslibet condiiionis et leni, inquil, qiiaecumgue guidem jgnoraut, blasjjlie-
sefalis causa pereipieiiflte gratioe volunlas Dei est, mant : qusecumque jautem naturaliter ul muta ani-
ajiud quam ratio electionis ahscondita est, ab ea inalia norunl, in hijs corrumpuntur (Judmi). Dicaf
graiia incipientibus meritis, quam accepere sine etiam snb verbis Zacharise evangelista Lucas, anie
mcritis. Quoe si possent bona esse sine gratia, non P illuminaiione.nl_gratise in qua.liiimonum igcnu.snocle
dieeretur*. Nisi quisTenaius fuerit ex aqua et Spiritu verselur, et de quibiis ignorantisetenebris Dei po(p.u-
sancto, nonlntra'bitin regnuni cceforum (Joan.-m); lus eruitui' : Et tu, inquit, puer., jirophela Aliissi.mi
et : Nisi manducavefitis carnem filii 'hominis, et vocaberis, praeibis enim ante faciero Dpmini parare
hiberifis sanguinem ejus, non haijebitis vilam in vias ejus, ad dandain scieniiam salutis populo ejus
vobis \3oan. vi); sed dicerelur : TSfisiquis fuerit ju- in femissionempeccalorum ipsqrum, prqpler visce-
slus efhonus, bealus in sBiernuniesse non poterit. ra misericordise Domini.in guibus visitayil,nos.oriens
Necopus esset per aquam et spiritum renasci, si per ex allo, lucere iis quiin lenebris et umbra morli.s
niandaium sufficeret erudifi. Et evacuaretur fides, sederil, ad dirigendos pedes noslros in viam pacis
qure^redit per bapilsmuni oinniapeccata dimitti, si (Luc. i), Hsec autem viscera misericqrdise Dpminus
gratia non malis et3mpiis, sed "boniset reclis docc- non ad unius lanlunji populi redemptionem, sed om-
rctur -impendi.Origo itaque versevilae versegue j'u- nium nationum impendit saluiem, dicenie Evangc-_
slitiseinTegeneralioriis est posila saeramento, ut ubi lista :Qtiia Josus moriiurus crat.pro genle, non lan-
homo renascilur, ibi eiiam ipsarum virfutum veriias lum pro genle, sed eliam ut filiosDei dispersos con-
1095 DE YOGATIONEGENTHJM LiB. I. im
f regaret in untini (Jgan. a). floc enim ait illa vox A gnoscamus veruhi Deuni, et siuius in vero Filio ejus
Domini, quae per quamdara pietatis tubam toto ler- (I Joan. y),
rarum orbe resonantem, omnes Jiomines et invitat, CAPUT VII.
et convenii. Naui ciimdixissct: Confiteor (ibijTaier Cut Sulvalot omnium non onmibus dederit ut cogno-
Dominecceli el terrae, quia abscondisti hoec a sapien- scereniverum Beum, cur eliam quidam parvuii saivi
libns el prudentibus , ei revelasii ea parvulis : fiani renaii, alii pereanl nonrenati.
iia Pater, quoniam sic benepJacilum esl ante te Sivero qnaeritur cur Salvator omnium hominum
(Maitlu n); addidit : Omnia mihi iradita sunta Pa- nononjnibus dederit Iiuisc seiisum, ui cognoscerenl
tre meo : et nemo novit Filium iiisi Pater, neque veruni Deum, et esscut, id esl, permanerenl in vero
Palrem quis novit nisi Filius, et cui volueril Filius Fiiio ojus : quamvis credamus uuJlis Iiominibus
revelare. Et deinde adjeeil: Yenite ad me, Onmes qui opera graiioe ia totum fuisse subtraelani, de quo ple-
laboraiis et onerali eslis, et ego vos reficiam. Tollite nius in sequenlibus disseremus : tamen iia forte Jioc
jugum meum super vos, et disciie a me, quia mitis -velatum sil, «icut illud abscondiluin est, cur anlea
sum et humilis corde, ei invenieiis requiem anima- «HuiibMsgcntibus prajtensiissis, unum populwn sii;i
busveslris; Juguro enini raeura suave est, tl onus -quem ad veritatis 'cognitlonem erudiret exceperit s
meum leve est (Ibid.). Joannes vcro Baptisia in g de quojudicio Dei si oon esi conquerenduni. muiio
EvangelioJoannis prophetico spiritu jjroiesiasur, di- mintis de lioc qued cmn eleclione on._iiu.ttigeniiina
cens : Qui de coelo venit, stiper oninesesl, <juodvi- geritur,mur«rarandum esl.QiiaêniinDefisoecuiiatssc
dil et audivii, teslificalur, cl leslimoniom ejus nemo volnii-non suflt.scrutaiida^-quseaiHeni-niaiiifeslafecil,
accipit. Qui accipil testimonium ejus, signavit quo- non sunt «eganda, ne et in illis illiciie curiosvet In
niam Deus verax esl (Joan. 111).Igiturûantum atii- istis damnabililer invenianiur Iugrali. Non aulem
nel ad humani generis cseciiatem, longa ignoranlise jgnoi-arous esie •quosdam lam inconsideraloe pra>
et superbiae nocle contractatn, venit in hunc inun- suinptionis, *t tam superhse arroganiioe, ut *ju«d
dumCrealor mundi, et mundtis eum »011eognovil. prsecipuiis Jsvagisier geniium JHMIab honiinibus nc-
Lux lucet in tenebris, et tenebrae eanrnen compre- ique |icr jhomiiiem, sed didwituserudilus {Gulai. J),
henderunl (Joan. i). Qui super omnes est, quod vi- supra mensuram jscienlise susa Jonge et alle remo-
dil et audivil, tesiifieatur, et testimonium ejus ne- tum«sse-confessus est, andeant falsi nominis tcme-
moaccipil (Joan. 111).Sed quia non fruslra Deus irare doclrina, ei nihil illic flcculltim, nihil veiiuit
Dei Filius venit in munduni, et dedit senietipsum -esse secrelum, ubi Aposiolus non quid >eniiendum
pi'o omnibus, moriuusque est 11011 tanium pro genle, esse apea-uit, sed iquidnon .scraiandum essel osien-
sed etjani ui fdios Dei dispersoscoiigregarelhi ununt C dit. NuIIis elenim (quod supra jam diximus) slndiis,
(Tit. n; Joan. n), el universis dicit: Yertile -ad me, nullis ingeniisindagar«TConcessumest qao |udkio.
oiunes qui laboraliset onerati eslis (Matth. u); et quoveconsilio .©eusincomTnuiabiliter benus, incom-
servalo sibi incognoscibilis eiectionis «i'bitrio, dat .muiabiiiter justus, semper prsescius, -semper omnit
stti Pairisqne iiotiiiam quibus eam voluerit =reve- potens, ideo omnia in increduliiate concluscfii, ut
lare : omnes filii lucis, filii promissionis, filii Afera- omnium misereatur (Rom. x*), et iamen illis sseculis
hse, fiiii Dei, genus electum , regale saceijlotium quibus unum Israelem erudiebat, innumer-abiles po-
(I Pelr, ii), veri Israeliloe, praecogniil et praeordi- pulos impiorurn illuirawaredislulerit, ei nunc eum-
nati in regnum Dei, qui eos vocavit «on solum ex dem Israelem, iloiiec iHiiversilas igeiitium introeat,
Judseis, sed etiamex gentibus: ieslimoniiim ejusqui ohcsecatum essepatiatur, -pereutitem sn itoi millihus
de ccelo venil sccipiunt (Joan. IH), signanles quia nascentium atqtie morientium. et salvandum in .eis
Deus vefax est, id est, expresse signifieaiiles in sui quos mundi iinis invenerit. =Quoifnysterio toto^Scii-
salvaiioue quoniam Deus verax est, implensei perfi- piurarumcorpore dilatato, iniiotuit quidem aiobis
ciens qtiod promisit Abrahoeomnium geniiumpatri: quid facUim sit, quid iiat, quidye faciendum sit;
qui poliiceute Dco quod hseres fultirus esselmundi, sed quare itaffler-i:placnerit, ab iiumanoe intelligen;
non h.esitavit diffidentia, sed confortaius est fide, B iise scontemplatione sublraelum est. Isii aiilcmûi
dans gloriam Deo, et plenissime seiens quoniam nescire aliquid erubeseunf, et-per oceasionem obs-.
quodjjromisil, polens cst el facere(Rom. iv).Quisau- Citrilalis iendunl iaqueos deceptioni?, omnem dis-
leni lam alienus est a fide Abrahse, quis tara degener cretionem qua Bevs alios filigit, aliosque »non eli^,
ab universarum genlium palre, qui promissioiiem.• git (mnhi enim snnt vocaii, -.pauci auiem electi
Dei aui iion impleri, aul ab alio proeler eum qui {Malth. xx) „ad'merita-humanae referunt ViOlunlatisj
promisii, dicni impleri? ll!e quidem erit niendax, doccntes scilicetaieininem gratis, sed ex,relrlIjuiiojie
Deusautem est verax (Rom. m). Etomnisqui acci- salvari, qtiia naluraliier omnibus sit insilum, «t .si
pil lesiinionium ejns (Joan. m), Jioc signat, bocin- velint, ôssint-yeritatis-essejpaiuicipes, eisque.afflue-
dicat, quod per lueem illumiuantem faclus est vi- regraiiam, a.quibusfuerit expelila. Quae defuiiiio,
dens, iactusest «bediens, faeius eslinielligeus, sic- {ulinterim de gralioe ycritate.laceaiur^;de Jiisîde^
ui Jormnes Evangelisia lestntur, diceus : Scimus turîliquamostentaiie Tnliunciilaiij, qui Jibcroaiiun-
quiamuudus lotus in maligno posilus êsl, elscimus turarbiirio. De;parvuUs yero._gu')bus£ine,uIIobonsc
quia Filius Dei venil, *l dedii nobis sensum, ut co- volununis lnerito .In originaluvulnere c.um coeieiaif
1095 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSILj • if086
mortalibus eausa communis est, nihil polest exposi-, A sita estvobis inccelis (Coloss.i).Et ut alia bonaah eo-
lionis afferri, qua doceatur cnr isti sahi fiant renaii, dem bonoruni auctore pereipiant, quid pro eis oret
illi pereanl non renati, sub illius providentia etom- enarrans : Ideo, inquil, et nos ex qua die audivimus,
nipoientia, in cujus manu esl aniina omnis viveiuis, non cessamus pro,vohis oranles et poslulanles, ut
et spiritus universse carnis hominis, et cui dicitur : impleamini agnitione voluntalis ejus in omiii sajiien-
Brevcs dies hominis sunl,numerus dieruin ejus apud lia el inielleciu spiritali, ul ambuletis digne, Deo
te est (Job.xiij.Non auicmpulo istos voluntaium pa- plaeenles, in onuii opere bono fructificanies , et
tronos, simplicilale illorum lam impudenlerusuros, creteenies in scienlia Dei, in cmni viriuteconforlati
ut aut foriuitu ista dicniit accidere, aut non i'enatos seeundum potentiam clarilalis ejus, in omni paiien-
asserant non perire. Aperte enim aul cum paganis tia et longanimilate cum gaudio (Ibid.). hera ad
eonvincereniur seniire defato, aut cum Pelagianis Thessalonicenses, qui spiritu fitlei dilectionisquc
transfusum in posteros Adoenegare peccaium. Faio serviebanl: Gratiasagimus, inquit, Deo semper jiro
aulem non bapiizari parvulos nec Pelagiani poiue- oninibus vobis, memoriain vestri facienles in ora-
runl dicere, sed quia eos liberos a peecato ausi sunt tionibus nostris sine inlermissione, mcmores operis
proliieri, raeruere damnari- Cum autem de discre- fideivestrse et laborjset chaiitalis el sustinenlise spei
tione oniniuin honiinum quseslio ventiletur, el ab ]3 Domininostri Jesu Chrisiianle DeumetPalrem nosirum
oninibus hominibus parvuli neqneant separari, si- (I Thess.i): Et infra : Ideo et nos gratias agimus Deo
muique de totius aetatis hominibus Yerilas dixerit: tine inierinissione, quoniain <um accepissetis a nobis
Filius bominis venit quoerere ei salvare gttod perierat vcrbum audiius Deij accepisiis nou nl verbum homi-
(Lttc. xix), fruslra profundilatera inscrutabilis granum, sed (sicut est vere) verbum Dei, qui cperatur
tioe per liberum arbitrium conantur aperire , qui in vobis qui credidistis (I Thess. u). Potuit neple-
causam olectionis iu eorum constiiuunt merilis qui nius aut evidenliusj deinonstrari Dei esse donuni,
eligunlur.Et cum mulla de majoruni voluntaleacju- crcdentium fidem, quam ut ideo agereniur gratise
dicio inepla et falsa prolulerinl, in parvulorum tamen Deo, quoniam ii quibus \erbum Dei per homines
diseretione deficinnt. nec possunl de ejtis quoestionis prsedicabatur, non quasi deboiiiiniiniseriiione dubi-
ralione reddita gloriari, quse de omnibus hoininibus tarunt, sed tainquam Deoloqueniiper hominescredi-
tractalur, et non de omnibus expedilur. Muliiformi- dertint, qui in ipsis est operaius ui crederent?In
tas autem et moguiiitdo divinae gratise probal istos secunda quoqtie ad eosdem Tbessalonicenses e|islola
contra vetilalem eiiam quod de majorum voluniati- de fide iu Christo prioficientium iia Apostoltis loqui-
bus loquunlur, adstruere, eorumque persuasioni di- lur : Gratias agere debemus Dco semper pro vobis,
viuorum eloquiorum lestimonia repugnare. Quscsi <_. fraires, ila ut dignurii esi, quoniam supercrescit fides
omnia sermoni noslro veliraus anneeiere, modus non veslra, ei abundat charitas uniuscujusque vestrum
eril disserendo. Qtioetamen si se recordalioni offe- in invicem, ita ul ei nos ipsi invobis gloriemur in
•ruiil, non oiniuenlur ut. quantum saiis est, manife- ecclesiis Dei pro patientia vestra el fide in oiunibus
steiur omne hominis bontim meriiuin nb initio fidei perseculionibus yestris et tribulationibus quas susli-
usque ad pei'severaniise consuiiiiiiaiionein, donuiii nelis in exemplum j'iisti judicii Dei, ui digni habea-
atque opus esse divinuin. mini in regrio Dei,prb quo et patimini(II Thess.i). Pe-
CAPUT VIII. irus quoque Aposto|lus ex Deo haheri fidera prsedi-
Fides unde nascalur, el unde acquiratur. cans, ita scribii: Scientes quod non corrupiibilibus
Igitur fides quae bonse voluntalis et justse actionis auro ei argento redempii esiis devana conversatio-
esl genilrix, qao ipsa fonle uascatur, Apostolus ne vestra jjalernse traditionis, sed pretioso sanguine
Paulus exponat, qui pro Romanorum fide Deo gra- quasi agni ineotitamfnaii et iminaeulaiiCIiristi Jesti,
lias agit, dicens : Primum quidem graiias ago Deo praecogniti quidem ante consiitiiiioiiem mmidi, ma-
meo per Jesum Chrislum pro omnihus vohis, quia nifestati auiem novissiniis leinporibus propler vos
fides vestra annuniiatnr in universomundo (Rom. i). qui per ipsum fideles estis iu Deum, qui suseiiavil
Ad Ephesios quoque scribens : Propterea, inquit, et ]t>euiii a mortuis, etgloriam ei dedil, ul lides vesira et
ego audita iide vetlra quse est in Domino Jesu, et sjies esset in Doinino (I Pet. i). Iiem idem in secun-
dileciione in omnes sanctos , non cesso gratias da Epistola de fideipeiceptione sicloquilur : Simon
agens pro vobis, memoriam vestri faciens in oratio- Pelrus servus el aposlolus Jesu Christi, his qui
nibus meis, ut Deus Domini nosiri Jesu Christi, cosequalem nobis adeplisunl fidem perjustiiiani Do-
Pater glorise, det vobis spiritum sapientise el revela- inini el Salvaioris Jesu Chrisii (H Petr. l). Unde au-
tionis in agnilionem ejus, illuminatos oculos cordis lem habeaiur spirilus fidei, Joannes aposlolus mani-
veslri, ulsciaiis qtiaesit spesvocalionis ejus, qusedi- . festissime docet, dicens : Omnissjjirilus qui confi-
vilise glorise hoeredilatis ejus iii sanctis- (Eplies. i). letur Jesuiu in cartie venisse, ex Deo est: etomnis
De fide eliam Colossensium similiter gratias agens : sjiiritus qui solvit Jesurn, ex Deo non est, et hic est
Gratias agimus, inquit, Deo et Pairi Domiiii nostri antichrisius (I Joa.i. iv). llem dicit ab eo recipi
Jesu Chrisli, semper pro vobis orantes, audientes fi- Evangelium, in quo(est Spirilus veritatis. Nos, in-
dem vestram in Ghristo Jesu, et dileclionem quam quil, ex Deo sumusjfqui novil Deum, audit nos:
habelis insanctos omnes, propler spem quse rejio- qui non esl ex Deo, !non nos audit. In hoc coguosci-
iOSjj DE VOCATIONEGENTIUMLIB. i. 40§8
mus spiritum veritalis, et spirilJim erroris (Ibid.). A_ ginem ccelesiis liominis reformarj:' quod totum sive
Item in Actibus apbstolorum Petrus aposiolus fidem palam per cooperatores gratise, sive occulte per -.
-esseperDoniinum Jesum pronuntians : Hiinc,inquit, subministrationem spiritus, ille inchoat, ille auget
quem videtis et nostis, confirmavit nomen ej"us,et et perficii,cujusa3dificalio, et cuj'usfigmentumsumus
fides quse per eum est, dedil inlegram sanilaiein (I Cdr. III, xv).
istam In conspectu omnium veslrum (Act. m). De CAPUT IX.
fide uuoque Lydiae, cujus inler alias mulieres quse '
QuodDeus sil auclor omnium vhiutum et omnis .
Evangelium pariter audiebant, Dominus eor aperuit, boni.
ita in eadem narratur historia : Die aulem sahbato- Abunde, quantum arbiiror, his iestimoniis (quam-
rum egressi sumus exlra poriaro juxia fiunien, ubi vis et alia documenta oggregari poluerint) demon-
videhaiur esse oratio, el sedeules loquebamur mu- stralum est fidem qiia juslificalur iinpius, nisi ex
lieribusquse couvenerant : eiqusedam mulier nomi- Dei niunere non haheri, eamque nullis raeiiiis prae-
neLydia purpuraria civiialis Thyatirenorum, colens cedentibus tribui, sed ad hoc- donari, ut prin-
Deum, audivii, cnj'us Dominus coraperuit ut inten- cipium possii esse meritorum : ut cum ipsa data
deret iis quse dicebanlur a Paulo (Act. xvi). Non fuerit , non petita , ipsius jam pelilionibus bo-
autem ex humana sapientia essefidem, sed ex inspi- IB na csetera conferantur. Unde ilaque quaedam
ralione divina, ipsius veritatis voce firmatur, Dicen- de plurimis assumenda sunt tesiimonia , quse in
te enim Domino ad discipulos suos : Yos autem diversiiate donorum ostendant gratioe largitatem. '
quem me essedicitis? respondens Simon Petrus di- Ex Deo utique esse, ul homo viani Dei eligai, ei ut .
sil : Tu es Christus Filius Dei vivi. Respondens au- surgat a lapsu, psalmus Davidicus canit, dicens : -A
tem Jesus, dixit ei: Beatus es, Simon Barjona, quia Doniino gressus homiuis dirigeniur, ct viam ejus
caroet sangtiis non revelavit tibi, sed Pater meus volet. Cuiu cecideiit; non collidetur : quia Dominus
qui In coelisest (Matth. xvi). Paulus vero apostolus supponit manum suam (Psal. xxxvi). Item idera quod
hanc ipsam fidein secundum mensuram dari.pro ar- duce Deo venialur ad Deum : Eraitte lucem luam,
bitrio largieniis ita prsedicat: Dico enim per gra- elveritaiem tuam, ipsa me deduxerunt ei adduxe-
tiam qusedata est mihi, omnibus qui sunt iuier vos, runt-in montem sanctumtuum, etin tabernacula tua
non plus sapere quam oporteal sapere, sed sapere (Psal. XLII).ltem quod in Domino sit hominis ibrti-
adsobrieiatem, sicut unicuique divisit Deus mensu- tudo, et Dei voluntas proevenial liberandum : Forti-
ram fidei. Item ideni unitatem rectse fidei, et cdnsen- ludineni, inquit, meam ad te cusiodiam, quia Deus
îonem in honorem Dei a Deo esse comraendans. susceptor nieus, Deus meus, volunlas ejus prsseve-
Deus autem, ihquit, patientise et consolationis det' G niet me (Psal. LVIII).IIJ Proverbiis quoqne legimus
vobis id ipsura sapere in alierutrum secunduro Je- de sapientia et intellectu : Quoniam Dominus dat
sum Christum : ul unanimesuno ore honorificetis sapientiam, et a facie ejtis scienda et intellectus
Deum et Patrem Domini nostri-Jesu Christi- (Rom. (Prov. n). Item in eodem libro de dispensationibus
xn). Et. inffa : Deus auieni spei repleat vos omni sapieniise Dei, sine qua nullae rectae sunl actiones,
gaudio et pace iri credendo, ut abundetis spe iu vir- ila dicilur : Meuni coiisilium et mea tulela : mea
lute Spirltus sancti (Rom. xv). Quo tesiimonio non prudeniia, mea autem vinus.Permereges regnani,
solum fides, sed etiam gaudium et pax, el abundan- el tyranni per me obtinent terram (Prov. vm). Item
tia speidocentur nisi in virtute sancti Spiritus non alihi, quod nerao possit recle incedere nisi Domino
haberi [Ibid.). Ad Ephesios vero scribens Apostolus .dirigenle : A Domino corrigumur gressus viri, mor- -
de divitiis graiise pro malis bona reiribuentis, et de talis aulem quomodo inlelligit vias suas (Prov. xx) ?
fide quaenon exnobis, sed ex Dei dono habetur, Item alibi: Omnis vir videtur sibi justus, dirigil au-
hsec loqnitur: Deus aulem qui dives est in miseri- terii corda Dominus (Proti.xxi). Et alibi: Prsepafatur
cordia, propier nimiam suam charitatem qua dilexit vdluntas a Domino (Prov. vm); Iiem ibidern de co-
rios.eicumessemusniorluipecealiSjConvivificavitnos gitatiorie alque consilio: Multsecogilationes in corde
Chrisio, eujus gratia salvi facti stimus, et conresu- B viri, consilium autem Domini obtinel (Prov. -xix).
sciiavit, et considere fecit in-eceleslibus in Christo In libro vero Ecclesiastse dicilur quod el habere ne-
Jesu (Ephes. n). Graiiaenim estis salvati perfidem, cessaria, et eis bene uti, donura sit Dei : Non est,
et hoc non ex vobis. Dei enini donum est,-non ex inquit, bonum homini, nisi quod manducat el bibit,
operibus, ne quis glorielur. Ipsius enira sumus fig- et ostenditanimsesusebonuminlaboresuoÊccte.n).
menium,.creaii in Cbiisio Jesu in operibusbonis, Et guidem haecvidi ego, guia a manu Dei est. Quo-
qusejjrseparavit Deus, ut in illis am.bulemus. Pi'o- niam quis .manducahit aul pascet absque illo ? Item
_ prium ergo hoc habet nova creatufa per gratia_m,ut in eodeni libro Iegiiur quod corda et opera justorum
guifigmentuniDeisunt, qui nativitale ccelesti coii- in manu sint Dei, et tantum in.studiis suis proficiant/
dunturin Chrisio, non otio torpeant, nec desidia re- guantum illedoiiaverit.Quantiimeumque laboraverit
solvamur, sed devirtuie in virluiem proficiantt homo ut quserai, non inveniet: et quodcumque di-
(Psal. LXXXIII), per viam bonorum operum ambu-- xerit sapiens ut sciat, non poteril invenire, quia
lando; hoc est enim fingi, hoc de vetere creatujai universum hoe dedi in cor meiim, et cor meum uni-
novam fieri, hocde iroagine lerreni liominis adima- versura hoc vidii, quia et jusli et sapienle?, et ope-
PATBOI.. XYH. 35
'
|09? APPENDIX AD OPERA S. AMBROSIL liOO
raiioneseorum in manu Dei (Eccle viu, ix),In libro A quod n.emo in spiriltrDei loquens dicit annlhcma
auiem Sapientise de eodem gratioe opere ita dicilur: Jesu. Ei nemo potesl dieere Dominum Jesuiii, uisi
Quoniamipse et sapienlise dux esf, et sapientium in Sjiirilu sancto. Divisiones yero gr.iiiarum sunt,
emendalor (Sapien. vn); in mantt enira illius et nos, idem autem Spiriius : et divisionesministrationuni
et sermonesnostri, et omnis sapientia, et operum sunt, idem auleiu Dominus ; el divisiones ojieratio-
-scientiae-disciplina. D,e,continenlia quoque qtiod ex ntirri sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in
Dei habeatur munere, eadem Scriplura sic loquitur: omnibus. Unicuique autem daigr mauifesialio Spi-
Utscivi quia aliter non possum esse conlinens, nisi rilus ad ulilitalem. Alii quidem per Spiriium datur
Deus det : et hoc ipsum eral sapientise, scire cujus senuo s/ijjientias, alii aulem sermo scieiilisepeeun-
esset hoc donum (Sapien. vni). Cui senleniia? Pauli duni eumdem Spirituro, alleri fides in eodem Spi-
apostoli doctrina concordat in prima ad Corinlhios ritii, alii gratia saniiatum in uuo Spiritu, alii jiro-
haec scribentis: Yolo aulem oranes homines esse phetaiio, alii discrelio spiriluum, alii genera lingua-
*
sicut meipsum : sed unusquisgue proprium habet rum, alii inlerprelatjo sermonum. ffsecantem omnia
donum ex Deo : alius sic, alius, vero sic (1 Cot. vn). operatur unusatqueidem Spiritus, dividens singulis
Dominus vero in Evangelio secundum Mattliseum pro,ut vult (l Cor. xn). Tantumvero unumqiieiiique
hsec de eoniinenilse dono insinuasse uarra .tir : l)i R babere gralise; quaiitu.ni Dominus donaverii, idem
cenlib,usnamqtie discipulis suis : Si ila est causa viri Apostolus ad Ephesios ait (Epltes. iv): IJnum cor-
cum uxore, non expedil nubere : dicil illis Jesus : pus, et unus spirilus, sicut vocaii eslis in una spe
Non onmes capiunt verbum istud, s_edquihus datum vocationis veslrae : jjnus Dominus, una fides, unum
est a Paire meo (Matlli. xix). De limore Dei el sa- hajitisma, unus Deus et Pater orunium, qui super
pienlia in Ecclesiastieo legilur : Corona sapientise omnes esl, et super Qmnia, el in oiauibusnobis. Uni-
tiiijor Domini : utraque autem. dona suut- Dei cuit|ue autem nostruro- daia est gratia secundum .
{Eccli. i). Item deeodem,: Tim.or Doraini superom- mensuram donatioiiis Chrisii, propier quod dicit:
nia se superposuit, beatus cui. donatum est hab.ere Ascendens in aliujn capiivam duxii capiivitaiem^
limorem Domini (Eccli. xxv). Esaias quogue de di- ded.it dnna hominib,us (Psal. LXJJI).Ilem idero in
yitiis spiriialibus, quaj-uni auctor esi Doniiiius, ila secunda ad Corinthips dicit, quod iie ad cogiiandum
loqnittir: Iu thesauris salus nosira odvenit: sapjen- qi.tideui quod spiritsile esi, idonei simus, nisi jier
tia„ el pietas, et disciplina a Domino, hi sunl tlie^ gratiam Dei : Fiduciam autem lalcm habemus per
sauri justitise (Escticexxxm). Iiem de al.i.tudinc d.i- Cliristuni ad Deum,',noii quod sufficienles siinusali-
viti.arum sapientise et scien.tiaeDei (Rom. xi), cujus rfuid cogitare a n,olji.§quasi ex nobismeiipsis, sed
bon.itas nullius meriio pj-oeveniii.r,,haec dicit: Qui G sufficie.ij.ti-inohis, ex! Deo.est, qui et idoneos feeit
mensus est manu, aquam, et cceluru pal.m,o,et uoi- nps inio.is.tros.no.viTestamenti, non liilcra, sed s.|i-
versam terram pugillo, qui slatuii montes in jibra, riiu.. Liitera euim occi.dil, spiritus autem vivificai
el rupes in slatpfa. Quis eognpvit scnsum, Dorrjini, (1.1Co.iyiii). Et ilerpm in eadern E.pistola, docens
aul cjuisejus fuil consiliarius, qui instruat eum., aut -ijonorum operum effecium et suffieientiam. a Dei
quem.consuluit, et insiruxit eum, vel quis ostendit gratiamiiiistrarii.Poioiisest aute.m.,iuquil (IlCor.ix),
ei judicium, aut viam prud.epiirequis.oslen.ditei, vel De.iisomnem graiiara abundare fitcere iu vobis, ut
quis, prior de_d.il.ei, el retribuelur illi (Esaim XL)? iu oninibus per omnia suf(iei.eni,iambabenies, abun-
Unde et in Jibro Job. secundum eumdem sensum,le,- detis in omne opus bonuni, sicul seripiujii est: D,i-
guntur Domini verba, dicentis . Quis ante dedit sp.ersit, dedit pauperihus, jusii.liaej"tjsmaneiin seter-
mihi, ut retrib.uam illj,? Omnia quae sub ccelo sunt, n.iim (Psai. in)._Qui auiem niinistrat semen semi-
mea su.nl (Job. XL-I).Hiefcmias vero, qu.od a,Deo sj,i nanji, et panem ad manducandum proesialut, et
homin.irecla sapientia, sjc profalu.r : Scio, Do.mjne. augebft increnj.ejua frugum j.ustiiise vestrae, ut in
quia, non est in homine yia ejus, n.ec viri est til di- omhiljus Joeupletali iabundelis in omnera simpliciia.-
rigat iier suum (Jetetn. x), itetn,quod ad, Deumcon- tem. Ad ^piiesjo.s yero scribens Aposiolus do.cet
veriio cordis ex,D.eosit, jje.r-ipsum Domiiius prote- O quod omnia bona quibus placetttr Deo., dona sint
stalur et dicit : ReslUu.a.millos in terram, is_tam,,ei Dei_ et quod ab ipô peti oporteat, ut ea non haben-
reondificabo,et non desiruam, et plantabo eos, el liljti.s fribu.at: Hujiis rei, inquit, gratia llecto, genua,
npn evellam, et dabo illis cor u,t sci.ant me, quis niea a.d Patrem Domininostri Jesu Chrisii, ex quo
ego suui Dominus, et erunt mibi in.ôpulu,ni1et ego omnis p.oterniias in,;cceloetin lerra nominatur, ut
ero. illis in Deuiu, quia converleiitun ad me ex toto dct vouis secundurii diviiias glorke suoe virtuteni
cpi.de suo (Jerem. xxiv). Item idem proedicgnsqnod corroborari per spiritum eju&in inieriori h.omine,
ut Deus cognoscalur ex. Deo sil : p,i scienl, inquil. habitare Chj;i&iumper fi.iem in cordibus vestris, in.
quia ego Dorainu.sDeus illorum : et dabo illis coi chariiate r;adica.ti,et linuaii, ul possitjs comprehen-
cognoseen.di rae, ei atiresj audicndi (B.qrucli..y), dere cujn ojmuibussanciis, qu;e sit Iatiln.doei longi-
Quod auleni onine verbiup hoimni ei oinne opus tudo,, suljliiuUas et profundum, siipereniinentem
s.anclumsubiniti.istratio sii Spiritus sancti, siiie qu.fl scie.niisecb.aiiiaterji.Christi,ui impleaminim ODine/u
iiihil recte agalur, in |>rinia ad Coiinibips Paulus ljl.eni,fudi.i)enj Dei. Ei aulem qui po.iens esl omuia
aposlolus docet, dicens : ldeo nptum vobis facio, fîcere superabundaniius quara p^timus aui ioielli-
iiOl DE YOCATIONEGENTIUMLIB. I. ilOl
giinus., secimdum virtutem qvtseoperatur iu nobis :. A consumraatiqiiemque yirtuluni, dicens : Ipse aulem
ipsi gloria in Ecclesia, e.l in Ghrisio Jesu, in oninia Deus; el Pater riosler, elDominus Jesusdirigat viam
sseculassrailorum, amen (Ephes. m). Qranis aulem nostram ad vos : vos autem De-roinusmultiplicet, et
honi Deum esse auctorem, cujus dona nec incerta abundai'e faciat. cbaritatem, in invieem et in omnes,
sint nec mulabllia, sed ex oetcrna voluntate venien- quemadmadum el nos in vos, ad confirmanda corda
lia, Jacobus aposiolus ila loquitur : Nolite errare, vcslra sine quereta in saneiitaie ante. Deum et Pa-
fraires mei dilecti. Omne datum opiimuni, ei omne trem npsirum in advejitu Domini nosiri Jesu Christi,
donum perfectum desui'sum est, descendens a Patre cwn ornnibus sanctis ejtis (I Thess. in)._Ad Corin-
luminum, apud quem non est iransmutaiio, nec vi- thios qtioque scriben?,, et omniura virtutum profi-
cissitudinis ohumbratio (Jacob, i). Yoluntaric euim cientem persevei.aiHi;im.Dei dctnura esse conifflen-
geimii nos verbo veriialis, ul siiims iuiiiimi aliqood dans: Graiias, inguit, ag.o. Deo meo semper pro
creaturae ejus. Cui el Zacharias propheia concin.it, vohis in graiia Dei.quaj data est vobis in Clirisio
dicens : Salvabit Dominusin die illo sicut aves pn- Je.-u_.quia in omuibus. divries facti esiis-in illo, in
pulum syum, quoniamlapides sanctivolvuntur super omni verbo et sapieatia; sieut teslunanium Christi
lerram ipyus : quia si quid bonum, ipsius esi : et si coiifinuatum est invobis, ita ul nihil. vobis desil in
qiiid opiimum, ab ipso esl(Zachat. IX). In Evangello " ullagra.tia, exspeetaniibus EevclatioiiemDominiJesu
vero secunduni.Maiihseuni, quod scieniiae et iniel- Christi; qui el confirmaJiit,vos usque ad fincm sine
lectus doua sini Dei, qusc qtiibus voluerit largiaiur, crimine.in dicmadveiHus DoroiniinostriJesu Ghrisli.
ita diciltir: Tunc aeceq.enlcsdiscipuli ejus dixcrunt: - Item ad Boraanos dechariiala Clirisiir qua .eo? quos
Quare iu parabolis loqueris ad eos? Atijsse tespon- diligit, inseparabiles faeit,. id esl,- usque i,n finem
dens ait ijlis : Quia vobis daium esi uosse mysieria pepscverantes : ( nam. gtiid est a.littd perseverare,-
regniccelorum,illisautem nonesiJatum(iura.i7i.xiii). giwtii leniatione non vinei?) Quis nos, inqnii, sepa-
Joannes qnoque Eyangelisia pronuntiat nemiiicm r;tbit a chariiate Chtisti ? Tribulatio, an angustia, an
aliquitl boni hahere, riisi quod desursum accepeiit, pcrsccuiio^ an faraes,. arinudilas, an. periculum, an
dicens : No:i polest homo accipere quidijuam, nisi gladius? sicut scriptufn esi: Qnia propter te niorti-
fiierit ei daiutn de coelo (Joan. m). In ejusdem veroi ficamur tota die, sesiimati sunitis sicnt oves occi-
Evangelio doclrina esi. ipsius veritalis, quod nemo> sionis (Psal. XLIU).Sed in his omnibus superamus
veuiatad Filium, ni.si.attracius a Paire.: quia ventu- per eum qui d.ilexit nos (Rom. vm). Item ad Corin-
riimDeiisetlnlelligeatera et obedientem facit. Nemo, thios de vietoria quam perficit Chrisms : Siimulus,
inquit, potesl venire ad nie, nisi Pater qui misil me, inquitt moriis. peccaium est : viiius vero peccaii,
- aliraxerit euin : etego resuscilabo eum in novissimo ^ Jex. Deoauiem gralias-,quidediiLnohi&victoriAiujrer
die. Scriplum est cnimin Projihelis: El ej'uiitonuies Jesum Cliristum Dominumnosieum (lCor. xv). Item
dociles Dei (Isaim LIV).Omnis qui audivit a Patre, ad Tliessalonicenses de persevei-anila quanr Dous
et didicit^venit ad.me (Joati. yj)..El infca : Prapier uilmiL L Ijise auiem,- ait,- Deus-paeis-&ai]ctificeivos
hoc dixi vobis, t]uia neino polest venire ad me, per omnia, ul integer spiriius vesler, el anima et
nisi daiura fuerit ei a Palre meo (Joan.. vi). In fide. cfrrpus"shiequcrela in adventura Doniini noslri Jesii
auiem et in operibus bonis proficere ac perseverare Cliristi servetur. Fidelis est qui vocavit vos, qui
usque in finero, muneris atque auxilii esse divini, etiam faeiet (I Thess. v). ltem ad Thessalonicenses,
sanctaruui Scripturarum confirmat aueioriiaj. Et- quod omnia' bona wjsira sive-in- ojierando, sive in
enim scribe.usPaulus aposlohis Philippensiuiis ait; loquEirdo, ei in eis iierseverafiiiia, dona slnt Dei'vita
Confidens hoc ipsum, quia quj ccepil in vobis opus pradicatdicens :-Ipse autein Dpmfntis nosier Jesus
hojium, perficiei usque in diem Cliristi Jesu (Plii- Christus, et Deuspaier'nosra 1, qui dilexit nos, et
lip, .). Hiijus aulem testimonii virlutem quidaiu vo dedit consolalionem seternanr, 'et' sjjein bonam in
lens. ad sui seusus pravitatern convertere, ita quod gj;aUa. exborlet.ur eorda vestra, et COnfirniet in
dicluin.est-. Qui cceiiit in. vobis,. volebat inielligi,. offitu.ropere et sermene' boiio. De. esefero, fratres,
'
guasidictum esset: Qui ccepit ex vobis: ut et iijitiiim orate pro nobis, ffi senifo Domini eurrat, el elarifi-
et consummatio operis non ad Deum, sed ad liomi- celur,' aicui et a|md vos,. et ut libeferour a-birapor-
nem referreiur, qui et incipere et perfieere voluissei., tunis iiomiiwfwis^ el roalis.- Non eivim orafiium est
Sed hanc, insanis_simamsuperbiaiu iti eadem- Epi- fides. Fidelis aulein- Deus esi, qui el corfiirmabit
siola excellenlissinius gratioepra.dicator elidit, di- nos, ct cusiodiet :t maio (II Thess. n). Petrus qnoquc
cens: In, nullo terreamini ab advcrsariis; qure est aposiultfs onde esse viriutem-perseveraniiae doeeat,
illis causa perditionis, vobis atiteni salutis, el hoc a aiidiorous r Deris-aui'en>,inqiift, omnis graiise, qui
Deo : quia vobis donaluro est pro Ghtisto., non s.o- vocavit nos in ssiernam suam gloriam iir Cfrristo
lnm u,t iii-eum credalis, sed eiiam ul pro illo jia- J"estr,liiodicura jiassos, ipse periiciet, coir&rmabil,
luunuij (Ibid.). Ei iterum ; Cum iJiein;, inquit, et solidaliilque, cui est virlus et potesias m siccola
tremorevesiram saluiem opei.amtni. Deus esi enimi sjceulornui(IPet.j}. Josuinesyero apostolusqnod vi-
qpi operaiui' iu vobiset velle et perflcere pro hanai eiwia &auctnruinopus-Deisilhabitanfisinsanctis,ita
n). Item in piimaa-d. Thessaloni- lo-lijjuw : YDSexDeoestis, fiBoli, ef vrcislis mun-
.yoIviiviate.(Plij<4p.
censes dpcetex De_o- , dum.: q/iioriiainroajcwest qwi in vobis est, quam qui
esse p.rineipium ei prcfec-tuiii,
'
1103 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. U0&
in muiido(IJo_m. iv). Item idem : Omnequod natum Aenini te discernil? Quid aulem habes quod non ac-
est ex Deo, vincit inundum, ei-hsec est vieloriaquoe cepisli? Si auiem accepisii, quid gloiiaris quasi non
vincit raundum, fides nostra (I Joan.-v). In Evan- acceperis (lCor. n)% Igilur profunditas illius quae-
gelio auiem secundum Lucam, Deum dareut in fide slionis quam secunduin admiraiionem Apdstoli impe-
perseveretur, ita pvoniiiur: Dixitaulem JesusPetro: neirabilem confiieniur, per liberi arbitrii velle et
Simon, Siinon, ecce Satanas postulavit, ul vos cri- nolle non solvitur : quia licet insit hoinini bonum
hraret sicut triticum. Ego auiem rogavi pro le, Pe- nolle, tamen nisi doriatum non habet bonum velle,
tre, ne deficial fides lua : et lu conversus, contirma ei illud contraxit natiira per eulpam, hoc recipit na-
fratres tuos, et roga ne intrelis in tentationem tura| per gratiam. Sed quid iilud sit, quod hsec ea-
(Luc. xxn). ln Evangelio quoque Joannis, de ovibus dein nalura in omnibus hominibus anle reconcilia-
Christi quae de manu ipsius a nullo rapiuntur, hsec tionem rea, in omnibus niisera, non in omnibus
legimus dicere veritatem : Sed vos non crediiis, "justificalur : eta pereunlibus quadam sui jjartedis-
quia non eslis de ovibus meis. Oves niese vocem cernitur ab eo qui venii quaerere et salvare qtiod pe-
meam audiunt, et ego npvi illas, el.sequuniur me, et ricral (Luc. xix), humano sensu prorsus non potest
vitain aeternain doillis, et non peribuntin seternum, inda|gari. Quantumlibet enim impiorum malignitas ac-
nec quisquam rapiet eas de manu mea (Joan. x). B cusetur resistens gratise Dei, numquid probstbuntur
Item iii eodem Evangelio, de iis quos Pater dat Fi- eam, quibus est coliala, meruisse : aut illa virlus
lio, qui el omnes veniunt.ad Filiura, el quorum nul- gratise qusesibi quos voluii subdidit, convertere eos
lus perit, hsec ipsius Domini ore dicuntur : Omne qui inconveriibiles permansere, non poiuit?Tales
quod dat milii Pater, venit ad nie; et eum qui venit fueruut qui sunl attracti, quales ii qui in sua duritia
ad me, non ejiciam foras : quia descendi de ccelo, sunt relicii. Sed illifetribuit graiia slupenda quod
non ut faciam voluntalem meam, sed voluntaiem voluit, istis retribuit veritas jusla quod debuil: ut
ejus qui misit me Palris : ul omne quod dedit raihi, judicium Dei magis inscrulabile sit in electione gra-
non perdam ex eo "quidquam, sed resusciiem illud -liai,'quam in reiributione justitiae. Verumtamen ne
iu novissimo die (Joan. vi). Multa sunt alia in cano- - illa pars fidei qua pie credimus Deum velle ut omnes
nicarum serie Scripturaruni, quae vitandse prolixi- bomines verilaiis agnitione salventur (I Tim. n), per
taiis sludio prseterimus : quoniam quseassumpsimus, hoc quod de effectibus graiise evidenter osiendilur,
nec pauca sunt, nec obscura, nec levia: quibus ple- infirmalavideatur, annitendtim estauxilianteChristo
nissime declaraiur, omnia quse ad promerendam vi- ul nobis stabilitas hujus definitionis appareat. Sed
tam sciernam pertinent, siue gratia Dei necinchoari, ,. quia necessarise inqjiiisiiionis negotium non leveni
nee augeri posse, nec perfiei : et conlra omnem ele- G operain sibi poscil impendi, seeuturam dispuiatio-
clionem de libero arbitrio glorisntem, illani invi- nem ab exordio alterius voluminis inchoemus.
ctissime reniti sententiam dicentis Apostoli : Quis i
LIBER. SECTJWDUS.
CAPUT PRIMUM. intelligentiae penetrabilem esse non posse : et cur

Quod tria sint quibus in qumstionesuperius disputaia non|omnes salvet, qui omnes vult salvos fieri, non
inhmreridebeat: quodqueDeusjustus sit ordinator, oporlere disquiri: quoniam si quod cognosci non po-
et quemadmodumsecundumea qum prmdicaioribusa test, non quseralur iriier primam ac seeundam defi-
Domino jussa sunt, nullarum nulionum facia sit dis- nitionem, non remanebit causacertaminis, sed secura
cretio, nemoquesil exceptus, sed ad omnes Itomines ac tranquilla fide utruinque praedicabitur, utrum-
missumsilEvangelium,elgratia salutarisDei omnibus . que credeiur. Deus quippe, apud quem non est ini-
hominibusapparuerit, et de mysterioejusquoddictum quitas, et cujus universsBvise misericordia et veritas
fuil apostolis : In viam gentium neabierilis; ac de (Rom. ix; Psal. xxiv), omuium hominum bonus
occullis Dei judiciis in hominum vocalione. conditor, justus est lordinator, neminem indebite
Remoiis abdicalisque omnibus concertationibus damnans, riemineradebiieliberans: nostra plectens
quas iulemperaniiuni dispuiationumgigniisiiiimositas, cum punit noxios, sua iribuens cum facit justos: ufc
tria esse perspicuum esl, guibus in hae gusestione , obstruatur os loquent.um iniqua (Psal. LXII),et ju-
de gua secundum volumen incipimus, debeai inhse- stilicetur Deus in sermonibus suis, el vincat cum
reri: unum, guod profiiendum est, Deum velle om- judicatur (Psal. L). Nec damnati j'usta querimonia,
nes homines salvos lieri, et in agnitionem veritaiis nec jusiificati verax est arroganiiafsi velille dicat
venire (I Tim. 11); alterum, quod dubitandum non non niertiisse se pcenam, vel iste asserat raeruisse
est, ad ipsam cognitionem veritaiis, et perceptionem segraiiam. Sicul autem ea quae ad manifestationem
salulis, non suis queroquam meriiis, sed ope atque gratioeex divinis proferuniur eloquiis, nulla possunt
operedivinse gratise pefvenire; tertium, quod confi- ratioue, disserendi arte violari, ut perspicuae conso-
tendum est, altitudinem judicioruni Dei, humanse nanlesque in tanta numerositate sentenlise ad ali-
1105 DE VOCATIONEGENTlfJMLIR. II. 1106
quod pravseinlerpreiaiionis trahaniur incerlum: ita A autem tantum, sed etiam pro totius mundi (Uoan. u).
etiam quod de salvatione omnium hominum in eodem Magni autem et inenarrabilis sacramenti mysterium
Scripturarum corpore reperitur, nulla conlraria ar- est, qnod prsedicatoribus, qtiibus dictum esl: Ite in
gumentatione lemerandum est, ut quanio hoc ipsum orbem universum, el praedicateEvangelium universae
difficilioreintelleciu capilur, tanto fide laudabiliore creaturae (Jlfarc. xvi): iisdem prius dictum fuerat:
credatur. Magnaenim fortitudo esi consensionis, cui In viam gentium ne abieritis, et in eivilates Samari-
-ad sequendam veritatem aucioritas suffieit eiiam tanorum ne itilroieri.iis; sed potius iie ad oves quae
"
laiente raiione. Proinde vigilanier consideremus, perierunt domus Israel (Matth. x). Quamvis enim a'd
prsedieatoribus Evangelii quid a Domino jubeatur. omnium hominum vocationem Evangelium -dirigere-
Secundum Mailhseum quijjpe sicait: Dala est mihi tur, omnesque Dominussalvos fieri, el in agnilionem
potestas omnis in coeloet in terra. Euntes ergo do- veritatis vellet venire (I Tim. n), non lamen sibi dis-
cete omnes genles, baplizanles eos in nomine Patris, pensaiionum suarum abstuleral |iotestatem, nl aliter
et Filii, et Spiritus Sancti, docentes eos servare quam occulto justpque judicio slatuerat, consilii sui
omnia quseeumquemandavi vobis: et ecce vobiscum ordo decurrerel. Unde locum non habent contuma-
sum omnibusdiebus usque ad eonsummalionemsaeeuli cium inurmura quej-elarum, quia quod Deus fieri
(Mailk. xxvm). Secundum Mareuravero eisdem apo- B voluii, constat non aliter fieri debuisse quam voluit.
stolis ita diciiur: Ile in orbem universum, praedicate Posteriore vero tempore cum jam Dominus Jesus
Evangelinm universsecrealurse: etqui credideiit, el in Dei Patris gloria consedefet, et prsedicatores
baptizatus fuerit, ipse salvus fiet: qui vero non cre- verbi susceplo negolio deservirent, volentes apostolf
diderit, damnabitur (Marc. xvi). Numquid hae prae- evangelizare verhum in Asia, veliti sunt ab Spiriiu
ceptione ullarum nationum ullorumve hominum facla sanclo; et disponentes ire in Bithyniani, prohibiti
discretio esl? Neminem merilo excepit, neminem sunt ab spiritu Jesu (Act. xvi) : non utique negata
separavit genere, neminem conditione distinxit. -Ad illis populis.gratia, sed quantum apparuit retardaia.
omnes prorsus homines missum est Evangelium Nam postea etiam apud ipsos fides christiana conva-
crucis Christi: ei ne prsedicantium ministeria hu- luit. Quse autem fuerit differendse vocationis causa ,
msnotantum viderentur opere peragenda : Ecce ego, non clarel; el lamen rei gestse docemur exemplo,
inquit, vobiscum sum omnibus dicbus usque ad con- quod inter generalia vel promissa, vel opera, vel
summationem saeculi (Maith. xxvui). Id est, cum prsecepla, qusedamDeus a communibus excepta cau-
sicut oves iniroieriiisiiimediuniluporuiiJ (Matlh. x), sis occulliore novit ordinare ratione, credo ut inler-
nolite de vestra intirmiiate trepidare, sed de mea positis quibusdam obumbraiionibus ea quaesecretius
polestate confidite, qui vos usque ad consummatio- G micanl, mirabilius. innotescant, ne negligentior fiat
nem saeculiin hoc opere non derelinquam : 11011 ad acies de facililate cernendi, et quodammodo dormi-
hoc ut nihil patianiini, sed qnod multo majus est, tet assuetis, si non excitetur insolitis. Has autem in-
prsestilurus ul nulla soevienliumcrudelitate supere- cognoscibiles illuminationum dilaliones, inter quas
*niini. In mea enim
potestate praedicabiiis, ct per me utique multi in ihfidelitate deficiunt, non solura in
fiet, ut inler conlradicentes, inler fttrenies, Abrahae populis remotioribusimpiorum, sed etiam in civita-
filii de lapidibus susciteniur (Matlh. m). Ego insi- tibus fidelium per plurimas domos ac familiag novi-
nuabo guod doctii, ego faciam guod promisi. Tradenl mus fieri, dum christianse fidei eiiam qui christiani
enim vos in consiliis, in synagogis suis flagellabunt fuiuri siinl adversanlur. Mulli enim quod oderunt,
vos, et ante reges etprsesides slabilis propler me, amabunl: quod non recipiunt, jjrsedicabunt. Etquis
in tesiimonium illis et gentibus. Cum auiem iradenl inter haec querulis aul curiosis nolum faciet, cur ad-
vos, noliie cogilare quomodo aut guid loguaraini. huc sol justiliae qiiibusdam gehtibus non oriatur, et
Non enim vos estisqui loquimini, sed Spiritus Patris a tenebrosis cordihus etiam nunc radios suos veritas
vestriqui Ioquiiur in vobis. Tradel enim frater fra- revelanda eontineat? Cur corrigendi tamdiu sinantur
trem in mortem, et pater fiiiumj et insurgent filii in errare, ei quod senibus in fine prseslandum est, per
parentes, et morle eos afficieni. Et eriiis odio om- . lam longam non Iribuaiur rctaiem? Cur filiis jam in
nibus hominibus propter nomen meum. Qui aulem Chrisium eredentibus nec duin ci'edant parentes: Et
perseveraveritusqueinfineni, hicsalvus erit (Matih. rursum a religiosis parentibus, soboles prava discor-
x). Apparuit ergo, ut Aposiolns ait, gratia salutaris det? Cum tamen Deo, quiiniliorum fidei incremenli-
Dei omnibus hominibus (Tit. n), et tamen ministri que largitor esl, secundum ipsius prseceplumquoiidie
gralise odio eranl omnibus hominibus; et cum alii pro omnibiis supplicetur: ut et si exaudit, uota sit
essentqui oderant, alii qui odiis persequenlium pre- gralia miserationis: et si non exaudit, intelligatur
mebantur: neutra lamen pars nuncupatione omnium j"udiciumveritatis. Sed ne in praeteritis quidem sse-
hominum privabalur : hahente quidem salulis suse culis hsec eadem gralia, quaepost Domini noslri Jesu
daninum rebellium portione, sed obtinente pleniiu- Christi resurrectionem ubique diffusa est (Acl. xiv),
dinis censum fideiiumdignilate. Dicit enim Joannes et de qua scriplum est: Illuxerunt coruscaliones tuse
aposlolus: sed et si quis peccaveril, advocatum ha- orbi terrae (Psal. LXXVI) , defuil mundo. Quamvis
hemus apud Patrem Jesuni Chrisiura jusium, el ipse enim speciali cura aiqhe iudulgentia Dei populum
est propitialio pro peccatis noslris; non pro nosiris Israeliiicum conslet eleclura, omnesque alisenationes
4107 APPENDIX AD KJPERi B. AlBROSH. 1i08
suas Vissihgfedi, hoc est, secuiiduhi pfopfVatn per- Abus lesiiriiririlis'disccreto quod liileraocciderel, fepi-
missre sintvrvefevOfunlaleiri, iion ila se tnmeiroeier- ritus aulehi vrViucaret. \\i Cor. li, ilt).
. na Cfeatoris honitas ab iftis lioinlniJras averllt, tii CAPUTII.
eos ad cognoserradilm se aiijue inetueiidum nuJJis Qhod ad ipsam togiiitioiiem veritalis 'el petc;eplibhe)n
significaiioiiiijiishtlitionerSt.CteliuYi'fjulppe ac terra saiuiis non qhisquatk suis meriiis-, sett 'op'e'et bpem
et mare, oinhisque cfeafufa quifevideri atque intel- divinmgralim pervehial.
ligl poleSt, ad lianc prrecijjue disposita esi Ininiani Quod ergo In Israei" per CoiiSlVittiioneiiilegiss e't
generis iitil.taleiYi,111natUraTaiioiiaiis de coinemjila- propheffca eloquia gerebalur, iitjc inUiilVersisiialio-
tione toi sjiecleruiii, dii expefimeniis lOt bohOrum , nibus, lotius.creaiur.jiiesiiiiionia et _jonii;iliSDei mi-
de percepttone toliiiuriermij, ad ciillum et dilectio- raculasempef egemni. fied cinn JII illo populO,cui
iifemsui iinbueretur auctoris, iinpienie ohmla Spiriiri utraqne efmliiio pra^fuit,iiemo iiist grafia jttstifica-
Dei, 111qtio viviinus, moveniur, etsnnnis (Aci. xvn): tus sii per spirituin jfidei; qiiis anibigal etts qul-de
quonlafn elsi longc est a peccatof ibus salus (Psal. guibitscuingtienaiioiiibusquibtisIihetieiupoViljiisDeo
cxvni), pra.seniia tameu salutis ipsius ac vlrluie p'aeere poiueruni; spirits. graliaj ©ei T«isSediscre-
niiiil vacuum est. Ighur <.icutdieii Projiiieia: Misc' tos? Quse eisi parcio'f auiea aii|tie OCcViI_io'r fuit -,
ricofdi.i MCmiinipleira esi lefra ( Psa.. xxxn)-. quse S nrillis l-,imen soucuiisjfeejiegayii,viuute una, <juah-
nullis limquani sjeculis, nullis generafionibus tlefuil, titaie iliversa, tonsilio iiicoinuiulabilii opere mulli-.
eamqueprovideiiihimijualiniversitalemrerum admi- fdrmi. 'Name\ iri ii? diebus qhibiiS totuiri ttiundfim
iiISti'ai'eiJ3orii'.hei,-regeiidisalendisqueiiaturisseriiper ineffabiliunidonorum purjjihaVigam,Uonidein «iodus
impehdii/dispo-ituin habehsex iticomhiutablltsajier- ohinibus, nec erirIem,meiisufa coitfeftuv. ^QtiainVis
iiitate consilii, qdilras qnidguJ iempoiibiis distrihue- enilii pe*rininisiroS vprbi ei graliae Dei eiidera casi-
ret, et mulnformis grafise snfe insertitabiles ihvesti- ciis veritas prcediCetuf,eademtohortiiiro adhibeatuf;
gahilesque mensuraS, per qu:e dona ac "saCfanielita Deitairien agricultnraêsi, Dei ajdificinio,cu.iiS ViftiVs
variaret-. Sicui enim isia gfaiios lafgiias giire 5no'm- invisibllileragit, ulincremenln proficiaiquodoedificii-
nes gehies liovisslme effiuxit, jJotievacoal-eam guas iur autcrilftiir': sieut atiesiaiur Paultts apostoluS, di>-
super viniimIsrael Sub !ege roravit, -nec prsesentes cens: QuSdigkureKtApollt)?qtild vefrjPaulus?Hiiiistri
diviiise fideiri piaelef ;t.v ".ibrogahip;ircilati: ita nec ejns cui cfedidislis utiieiiique sicut'Doininus dedif.
de illa euraDei, qiiie <patfi;i'rckariimfiliis proprie Ego planiavi, Apoilo rigavil. sed Deus incfetnentum
pr_es'ukbS't,cojijicicndiirtiesj gnheniaeuk uivinoemi- dedit. liaque netjue qui piantat, Ci-tniiquid,iiequ':qui
sericordise estevis tiominibiis fuissd siiblracia, qtii rigat, sedqui incremeiiliini dai. Deus. Qai "planiai au-
quidem iu comparaiioneJeleei.onirnVideiiiUi'ahjecli, G lem, etqui ligai, uimtn suiit. Unusquisqneauieuipfo-
sed 'uuingiiatn sunt mauifestis ofccitlUsijiicheneflcKs priaui nlercedem acc|ijjlet secuiidiini suUinisbofem
abdicati. Lregimusenlni in Atlibus aposiolortiluPau- (ICor.ni). Oei enimsumus adjutores, Deiagricultura
hun et Barnabafii apostolos Lyeaoniis dicerei Viri, eSlis1,OeiaeiiilieaiioieslJslAgricuIlurfeefgnJiuju-;aiquts
quid hsMifacitisV'Et uos tiioriales sutnus. similes vo- sedificaiihiiisi<ilaniuin quisgue ailjuior et operarius
Jjis homines , aimuniiantes vobis alj liis vanis con- ac minister esi, in quanluin uiiicttique Doiiiitms de-
'verti ad Deiiin vivum, qui fecit coelumet tefram, et dcrit. Et ii qui lninistrorum iahore "excoltthiui',ad
mare, et omnia quse in eis *s«nt: qtii ih prseieritis eutn proticiunl niodum ;td quem ilius -iucremeiiti
generationibus dimisit omnes gentes ingredi vias anclor evekerit. In agroeniin Dominiuon uniformis
suas. Et <juidem non sine iesiimonio senletipsunl nec una plantatio estl Ei quamvis in unum decorem
reliquit, heiieTaeieiisde ccelo, dans pluvias et tem- iotius lempli slructura conveniat, non idera taraen
porafruciifera. impJeus cibo et isetiiia corda vestra loens est, nec idem lisus omnium Japidura : sicul et
'{Atl. xiv). Quod est 'ftuietn iioe lestimonium quod in uno eorpore nou oninia nierabra euindem acliim
sempef Domiuodeservivit, ct nunvqiiamde ejus bo- Jiubeiii (Rom. xn), dteenie Apostoio : Nnrtc aulera
nilateacpoleslaift conliCuit,Yiisiipsa toiius niundi posuil Deus mehihra, e'l unumquodque eoruih sicut
inenarrabills pulehritudo, el iirenflrrabilium benefi- D voluil (I Cor. xn). Haec Vero membra unde apla,
ciofUin ejus dives •etprdiiiata largiiio, perquaehu- undeuiiiia, unde sint pulchra, idem doelor expoiiit,
lUaniscOTdibnsqusedam sotefnaelegis labula'. prselje- diceusi Ideo notum vobis facio quod nemo in spiritu
iiamur, Utin pagihis elementofum, ac voluniiiiibiis Dei ioquens dicit aiiathetiia Jesu: et hemo poiest
temporum, nmiflminiset publica divina. institutionis dicefe Dominum Jesum, "nlsiin Spiriiu ^.incio. Di-
docliina.iegerettir? Coelumergo, cuuetaqtieccelesfia, visiones vero^raliaium suut, idem auiem Spirilus :
maro et lerra, oimliaque quse in eis sUul-, consonD ct divisiones iwinisirationumiuni, idem.auiem Do-
*peciei-su;Gofdiiiaiiofiisque conGeiiiuproteslabahtuf iniiuis: et divisiones pperalionuin suut, idem vero
%loriamDei, el prsediealione perpetua majestalein Deus qui operamr omnia in omnibus. Unicuique au-
sui loquebantur auctoris. Et tamen maxiinus iiumfe^ teni jdaiur munifestatio Spifilus ad uiiHiatem. Alii
rns hominiim qui vias voluriiatis su;e arabulare per- quidem per Spif itiim datur sermo sapientia;, alii ser-
missus esi, non intellexit, nee secutus banc Iegem mo scietitioesecundum euradem Spirilum, alteri fi-
esl, et Odof vitisequi spirabal ad vilam, factus cst tles in eodem Spiritu , alii operatio ylrtulum, alii
ei odor niDilisad mortem : iit e(hm in illis visibili- prophctalio, alii discreiio spirituum, alii genera lin-
1109 -DE TfGGATiONEGENTIUMLiB. 11.' iU'0
irparum, alii interpretalio serrnoriuiii: hsVe&uieiJidfti-A. tameh qusedairi etianl hoh pelita tfibiiiiiituf, ut per
niaoperaturunus alqueidem Spifiius, 'dividerissingu- ipsa quse^fcceptasiiht, ea quae noiidhmsuiit donata,
Jisproutvuit^lCor. 3_.ii).Hare niagisirogeriiium lanta ijuaerahnir. Senien qiiippe quod jacitur ih terfairi,
Juce, tanta evideniia prfedicante, qua ralib'n'e,'qu'a ridh bb boc seiiuif, iit ipshm sblhm inaneal, sed ut
causa dubitandum esl, an ohwiuiii hobis virlutum fructuin affefeiidb nitiltiplex atque riumerosum sit.
germen ex Daosil? vel quis nisi insipientlssihius de Gui quidem proieeius ab illo festVjuidat Iricremeh-
-differenlia divinorum muneruin cohqiiefalur, aut tiirii (I Cor. 111): sed lerra vivens, et de gratise jam
. irnparibus ascribendum meritis afbiirelur •, jjubd iiribre fecurida, habel quod ab ijjsa exspecletur ad id
non ajqualiter "desuperna liberaiiiate coiifeiiiif ? JSi quod accepit, augehdiim.
«nim haecdistriliutio seeundum pfaecedfentiuinope- CAPUT lii.
rum meriia pfoveniiel, non ipsofuni donbrum cata- De considerdiione differeniiaium quibits diiiinmgru-
lognm taii conclusione ApoSlolu'slenniiiaret,'ut di- iim operd et dona variaia suiil.
ceret: JJrec autem omnia opefalur urius alqiie idem His rcclii (iit afbitfor) qiianium Dohiinus tribuit
•
Spiriiusdividenssingulis proiitvuIt(f6f(i.).TJbiutique peflfactaiis, ad id uhde digressa est disputailo, re-
«i iiieritorutti causas voluisset iutelligi, dieereh Di- veflaijjuf : ad cohsidefaiiohem scilicet differentia-
videns singulis prout merenluf : sichi planlaloribiis B rum quibus divinae graiiae opera ac ddha variata
aut rigaioribus prsemiurii devotionis spopondit, di- ' suut. Aliitudo quippe diviiliarumsapibriiiaeet scieh-
cens: Ujiusquisqueaulehipropriammercedein acfci- tise Dei cujhs insfcrutabilia siihi judicia, et invesli-
piet secutiduth suum laborem (l Cor. m). Dalur ergo g.ibiles vise (Roni. xi),.sic semper riiiserfcordiam
unicuique sine mefiio uhde tendat ad ineiitiihi, et; suam eljudiciuih ieiiijiefavit, ut secretissiriia seferni
datur ante ullum labbrem. unde quisijue iiiefcedein consilii volunlate iibiueiii iri 'dmliihus supef oriiives
accipiat secundum laborem. Quod Ita esse etiam gerieraiiones aulsiipef omries bomiries, seqiialesdo-
Evangelicseverltaiisjesiinvonio aghbseiivif, ubi jief - norum suorura esse fnensufas. Siqiiidehi alitef eos
comparationem dicitur. quod lionio peregfe prbfi- j'uverii: quos ad 'coghosCefiduthse, coeliei terfai i'e-
ciscens vocavil servos, et iradidii illis substaiiliam siimoiiiis conveiiiebai: aliter illos' qijibus hori iv>-
suam : eieuili dedit guinque talenia , alii aulferii"duo; lum eleineniofum faniulaiu.sied eiiarii dbctriria ie-
alii vero tmum (Matih. xxv), uoieuique secundurii gis propiielaruni ofaculis, niiraculoriiiri sighis, el
propriam virluiem. id esl, seculidum pfopriam et,"" angelorum coopefatiorilbus consulebai: Et iiiiiilo
naluralem possibililalem, non auietn sefcuiidunipro- magis aliief riiiseficofdiam siiaiii uriiversis bbinihi-
priuni merilum: quia aliud est posse opefari, alitid bus JleclaraVeril, quaiiad Filitis Dei facfus est filiiis
operari: et aliud est posse hahere charilaicm, aliud G Iioroinis, til invenifeiUf ab eis qui euni hon qiiaefe-
liabere charitalem : et alitiUest eapacem esse cuh- bant, el appafefet iis qiii iHuni.hoii ihterfo'g'abah'1;
linenlire, jusiitise, sapieiui_e,'aTnvdverb esse eoilti- et non in uflO lantuin populo Isfaelilicie stif pis 'ex-
neniero. justum; aigue sapienterii; Non itaqueoninis cellereir sed in omni geiile tjuae est srib coelo; Ihul-
lvroarabilis repnratUr, nec omnis sanabilis saliaius tiplicaium Abrahse setiieh ofiretuf, in tjuahi hsefe^
esi; quia reparabilem et sanaiiiliiro eSse, de iiatura dum successioneih firjh filii carriis. sed filii jifomis-
esl : reparatum autein ei sanaiuiii esse; de gralia - sionis iiltiarerii (lsaim Lkv). El quanla. ih praeteriils
est. Deriiqneisti quibus secundlirii modiiiuiii capa- sseculis super cifeieias naiiones, tanta liufic esset
cilatis suae, quein in eis disliibiitbr sivbslaiiliseprsc-- in gehle Judsea pafcii;is gfatire : cttriilahieii iiilro--
videbat, dispar creditus esl iiumerus taleriiofuiij; ducta pleniludine 'gentium (Rbni. ,ix), eilslin ijJ§o-
non meriti reinunerationeiri, sed operis aceepeiei rurn aridiiati earuUitlem rigatioiium inuiidaiib 'sjibii-
maleriani. In qua duorum servoriim vigilonlissinia dealtir. Quse itsiqrie causae siht iiarath suh esfdehi
induslria hon solum gloriosis iaudibtis hoiieslatiir, graiia dissimiliiudinuiii , quseve faiiones, sahciis
scd etiam in anerna Dominisui gaudia ihtrare piifc- Seripluris noh loqtientibus, quis ioquetur? El Ctitii
cipiiur. Tertii vero pigruin otiurii, el desidiosa he- in eis scieutia Paiili apbsiojl a dispiiiatione.tfariseat
quitia sic punitur, ui et \ilnperaiionis dedecbfetttr D a(i slupot^chi: ciijus erii iahia jlrsesuiiiptifj, qill bsfc'
opprobrio, et ponione quaih acceperat, exuatur. disserendo; existiiliel apefiehda pbtiiiS quatti sileri-
Dignus eniin erat perdefe iiitiiilem fideiri; qui iitirii tio miraiida? Patiehier igiitir bi sequaiiimitef igiirj-
exercuerat charilatehi. Unde et in subsequenti ser-.. retur lam ierholurriab htittlana cognilibne fecfeiiiih :
mone, quo aperlissime declaf-atuf tuiufi forma jh- nec taineh quia hequeunt clrlusa penbtrari, iileo
dicii. sedente Filio hbmiiiis iii sedb hiajestatis fcuse, eiiam feseraidfuni' est prselereuhdus iniroitus. Ma-
anie facla congregaiione Oiriiiiuiiigehtium . alii di- nifeslavetuiit eiiiiii fjiviuohlili eloqdiofhrii inuitse
i aucloritates. el coiiliiiua biiihiiihi sseCuloftime'x-
cntilur ad dexteram -, alii ad {iuislrara conslilueiVtli
(Ibid.) rlaudatisdexiris de operibus chariiatis, tiihll1 periineiiia ddcuefuiit, jusiam Dei misericBfdiiini,
aliud siriistris ohjiciiur, guani ifiisericOidiifibehe-- iniseficordemqiie jhslitiahi nfccaleiidisuiiiqiiafii riof-
volentisegue neglecius. Acceperant eigo eiiarn istj poribus homiiiutn, neCdbcendis jtivhhdisque eofurii
fidem, sed hon sectati iuerant dilectioiiein : nec dcB menlihiis deruisse. SenipCf etenim plriit shpef bo-
non servato, sed de noti aticto niuneredamiiabuntiir nos et nialbs, seihper soleiii suum orifi fecil siipef
'
Quamvis enim omnia bona, dona sihlDei; a Deio justbs el injtistoo (Malth. v), sempef yiiaies auras
liil APPENDIX AD OPERA.S. AMBROSIL i 4H2
prsebnit, semper diei et noelis vicissitudines mini- A viscera Spiriiu sancto rcpletus exsulfat (Luc. i); ei
siravit: ubertatcm agris, mulliplicalionem semlni- ulnullus internalos mtilierum major sit, prius sen-
bus, fecunditaiem generandis hominibns semper iitinitia graiiae, quam naturse (Mailh: xi). Sed cuin
impendit. Et si rjuandoaliquid horura niinuil, heni- et alia similium dociimeniorum exempla nondcsint,
gnis correplionibus aversionem desidiamqne male qure brevilaiis stndio prfcierimus r mtilto lamen
ulentium castigavit, ul raiseraliones ejns quoererent crebrior, muliogue nunierosior pars illa hominum
in adversis, cujus justiliam non liniiieraut in secun- esi, cui particulaiim quidquid superna largiinsdo-
dis. Denique si ad ipsa mundi exordia recurramns, natj accrescil, ut conferetidorummunerum causoede
inyenienuis omnium sanctorum qui diluvium prse- iis quse sunl collata,' pariantur. Quidani aceepta fide
cesserunt, Dei Spiritum fuisse rectorem , propter dilfidenlia non earent, quam uiique incsse sibino-
quod el filii Dei nominall sunt (Gen. yi) : quoniam verat qui dicebat: Credo, Domine, adjuva iucrcdu-
sicul aii Apostolus : Quicumnuespiritu Dei agunttir, -litatem meani (Marci ix). Quam nec illiabesse pe-
lii filii sunt Dei (Rom. vm). Et cum iidem neglecta nilusasuisanimis senliebanl qui dixerunl: Domine,
observantia palrum, illicitis re reproborum connu- auge nohis fidera (Litc. xvn). Quidam quodcredunt,
hiis miscuissent, alque ob nefariam societatem di- non intelligunt, et mullj diu in suse simplicitalis mo-
gni exlerminio judicarenlur, Dominusaii: Non per- B dulo delinentur. Multi vero cilo intelleclus lumen
manebil Spirilus meus in hominibus istis, quoniam accipiunl. Ipsa aulem inlelligenlia non in omnibus
caro sunt (Gen.vi). Unde apparet quod iste populus, eumdem habet vigqrem, aut similem faeultatero.
cujus generaliones discreto ordine cum annorum Et plurimi cum et fideel inlelleetu videanlur orna-
nuraerodigeruniur, spiritalis anteafuit, eautiqnevo- ti, laborani tamen iiidigentia charitatis: et iis quoe
luntate cui Spirifus sancius praesidebat, sic impen- , fide el intelleetu videni, nequeunt inhscrere : quo-
dens moderaminis sui regimen.utdeclinandi advilia niam perseverari in eo non potest, quod non toio
nonadimeretpotestalenj, quapoiesiatehic populussi corde diligitur. Donum quoque ipsius chnriiaiis non
non uleretur,non relinqueretDeiim,t)ecrelinqueretur semper ejusmodi esi, ut quidquid ad jdeniludinem
aDeo,esselque illede quodiclum est: Felixqui po- pertinel, siniul a pjercipiente snmaiur. Esi enim
tuit transgredi, et non est transgressus. Quamdiu aiuof qui potest alio ariiore snperari. Et. saepedi-
ergo apud Deum mansit, ea voluntate niansit, quam lectio Dei ex mundi dileclione raarcescil, nisi ad
Deus inspiravit et rexil. Proeparalur euim (sicut eura1 fervorem Spirilu sancto inflammanle profece-
scriptum esl) voluntas a Domino. Sed htijus prsepa- rit, qui nullo exstingiii frigore, nnllo possil lepore
rationis non unus semper provectus, nec tina men- languere. Ctini itaqnte in hoc inenarrabili dono Deo
sura esl: quoniam multis modis et innumerabilibus G omnium siinima donorum, et qiisedamsit cunela-
differentiis gratiae opera el dona varianlur, inque rum vita virinium :'jad hoc caetera conferuniur, ut
ipfeissingulis generibus munerum dissimiles sunt habeat aninieefidelis inteiiiio, per quaead perfeclam
gradus, et impares quantilales. Siculenira in ger- charitatem possit eniti. Quoe quoniam non solum
niinibus herbarum atque lignorum quoeterra produ- ex Deo, sed eliam Deiis est, siabiles el perseveran-
cit, non una speeies, nec uhum in omnibus genus tes atque insuperabiles facit quos flurainesuoevo-
est, sed singula quseque in sui seminis forma, et in luptttis impleverit. JQni auiem istarumf aquarum
suse stirpis qualitate gignuntur : plenum aulem de- dulcedinem nesciunt. adliuc de mundi bujtis tor-
corem non statim ut edunlur accipiunt, sed ceriis renlibus bibunl; aul etiam si aliquid»iprimoribusla-
et ordinatis provehuntur augmeniis, donec ad per- bris fie viiae fonle gusiaverunt, inebriari lamen au-
fectam sui habilus quarililaiem per succerienlia sibi reo Babyloniscalice deleclanlur (Jer.u; Apoc.xvi):
ineremenla perveniant: iia et semina charismatum, suo jirorsus decipiuntjir arbilrio , sua voluniate la-
•
planlafqne virlutum non in omni agro cordis hti- buntur : et si in hac desidia perseverant, ijisi se iis
mani tolum boc pariler qnod sunt futura nascuntur, quoe accepere, disppliant. Facile enim guselibet
nec facile repeiilur in exordio malurilas, el in in- bolia sine cliariiate possunt perire, gusenon possuht
"
choatione perfectio. Exserit quidem frequenter po- sine chariiate prodesse.
tens et misericors Deus mirabiles istos suse opera- GkPCJT IY.
tionis effeclus, et quibusdam mentibus non exspe- Qtiod aversioa Deonbn sil divinmconslitulionis, sed
clata profectuum mora, toium simul quidqtiid col- proprimvoluntatis.
laturus est, invehit. In Abrahse lumbis Levi sanctifi- Haec autem summatim brevitergue perslricta ad
caiur, et simul cum eo domus Aaron cl sacerdoialis id valent, ut certissime noverimus nullum fidelium
ordo benedicitur (Heb. vn). In Isaac de repromis- , a Deo non discedenfem relingui, negue cujusguam
sione concepto, et contra spcm sterilium senuin ruinain ex divina esse consiitutione dispositam: sed
nalo, omniumgentium voeatio, et tota Chrisiifonna multis gui jam judieio raiionis uluniur, ideo liberum
praecondiiur (Gen. xvm). Jacob nullo merito suffra- esse diseedere, ut non diseessisse sii praeniiiim: et
gante dilectus priusquam nascatur eligitur (Malach. ut quod non polest nisi cooperanie spiritu Dei fieri,
v). Hieremiaedicitur : Priusquam te formarem in eorum meritis deputetur, quorum id poluit volun-
ulero, novi le : el priusquam exires de vulva, san- tale non fieri. Quseivolunias in malis actionibus
elificavi te (Jer. i). Joannes intra Elisabeth matris sola esse potest, in bonis antem sola esse non po-
1115 DEVOCATIONEGENTiUMLlB.il. il!4
test. Quamvis eniin secundiim naturam sit homini A sed jiroprise voluntalisi In conservaiione aufcin Noe
-ut bonse voluntaiis sit, vitium lamen quod per ma- filiorumque ej'us et nuruum, in quibus omnium gen-
lam voluntaiem irruil in naturam , non nalurre sur iiiini seminariiim disponebaiur (Gen. vn), quanta
peraiur virluie, sed graiioe. Regebaluf ergo pritims divinse gralioeopera revelaia sint, sancla Scriplura
illcpopulus DeiSpiritu Dei, el amaledicli acprsedam- manifesfal, dum in illa mirandse eapacitatis arca
nali populi societate ac raoribus per erudiiionem universi generis, animaliiun, quantum reparalioni
«aneti Spiritus abstinebal, cusiodiens discretionem sat erat, receplrice, congregatura ad se oinne lio-
sui a permixlione carnalium, quorum mala lamdiu minum genus Ecclesia'figiiralur, dum per lignuni
suslinuit palientia Dei,- quamdiu boni per id quod et aqusm rcdempiio crucis Christi, et abhitio gc-
eos non imitabantur, placere poluerunt. Ubi vero nerationis aperitur, dum iniisqui ex iila mundi
eliani boni nialoruni imitatione corrupti sunt, et per vastatione salvati sunt, omniuin geniinm plenitudo
voluntatis defectum in eamdem lu-quiiiamconspira- benedicitur, dum donum fecunditalis iteralur, et
vit universitas: quos (excepia Noe domo) uria irii- solo esu sitffticattirumet sanguinis inlerdiclo, liber-
pietas profanavil, senlentia unadeleviu (Gen. vi). tasedendi qnod placuerit, augelur, salutisquesecu-
Botiitas autem Dei ne illi quidem parii tlefuit, qure riios in lestimonio versicoloris arcus, hoc est, in -
in charitaie non stetii, et ab inilio sui veneno dia- B signo muliiformis gralise consecralur (Gen. IX).
bolici livoris iniutnnit. Principera enim genlis iin- Qtiot.utiqtte mysteria aique sacramehia non unius
pise sancli fratris meritis iiividentein, caedemque tantum familiae paucissimos func homines, sed in
ejus parricidali corde meditontem, dignalur Domi- ipsis orones eorum posteros imbuebant, m quod
nus paterno miiigare consilio, dicens ad Cain : Ut eruditioni impendebaiur parentuni, proficeret scien-
quid tristis factus es? ul- quid concidit vullus tuus? tirc filioruin. Jam vero procurrenie Iiumanse pro-
Nonrie si recte offeras , recte auiem non dividas, pagationis augmento, cum ipsa morlalium numero»
peccasii? Quiesce. Ad le eniin erit conversio ejus ' sitas de suis mulliplicalionibus superbiret, et se-
et lu dominaberis ejus. Depone, inquit, ciitani de cundum elaiionis suoe aliiiudinem coelo cuperet
invidisesemulaiione tiistiliam, et flammas odii cru- molem immodicse instruclionis inserere , quam mi-
delis exstingue. Niliil tibi. Abel nocuif, nec milii pla- rahilis erga cohibendam hanc insoleniiam fuit di-
cendo te Isesit: despexi munera lua meo judicio, vinse censura jusiiiioe? Quse unam illorum populo-
non illius voto. OJJUSenim bonum negligenier egi- rum loquelam notis sihi invicem significationibus
sli: recta fuisset oblatio lua, si fuisset recia discre- consonantera septtiaginia et duarum linguarnm va-
lio. Sciens cui offerres, sciredebuerasquid voveres. rietate confudit (Gen. xi) : ulei inlcr dissonas voces
Non digne inter me el te divisisii, quoniam libi ele- C operaniium pereunle concordia , insanse molilionis
cliora servasti. Tuus ergo bic error est, tuumque machina solverelur, ei.habitando orbiJerrarum da-
.peccatum, quiesce, et noli in insonlem fratrem mo- ret incolas malaa congregationis opportuna disper-
veri, adie potius lua culpa revocetur; nolipeccato sio. In islo aulem opere providentise Dei proeordi-
regnum in te dare, sed tu potius in ipsum sume do- iiabantur miracula gralioechrisiianse , quoe'omnem
minalum, Pcenitendo enim nec in majus facinus hane dispersionem in illitts sedificationis eral voca-
progredieris, et ab eo in quo te doles displicuisse, tura conipagem, in qua omne genu fleeliinr Deo,
mundaberis (Gen. iv). Cura ergo talia ad Caiu lo- el omnis lingna coiifiletur, quoniam Jesus in^loria
queretur Deus, numquid ambiguum est voluisse, Dei Pairis est (Philip. n). Ilanc lalitndincm gratise
eum, et quanlum ad medendi modum sufficiebat, in plenitudine dispositorum lemporom. revelandse,
egisse, tit Cain ab illo inipielatis furore resipisceret? facta ab Ahraliam promissio Dei signis j'am luculen-
Sed malilia pertinax inde facta. esl inexcusabilior, tioribus indicahai , quando du|ilex ejus successio,
unde debuit esse correetior. Et utique prsescicbat filii scilicet cai'nis, et filii proriiissionis, mulliludini
Deusadquem finem insauientis essel progressura arcnarum compar.ibatur ef sidcrunj, et vir senex
conceptio. Negue ex eo quod falli scientia dtvina -per annosam uxoris sferiliiaiem ab spe jam prolis
non poteraf, necessilate peccandi urgebatur facinus D alienus (Gen. xvi, xxi), credebai laudabili fide per
voluntatis: a cuj'us uijgue inlenlione afque effeclu germen unius filii patrem fulurum esse-se mundi,
potuiiincolumitas Abel illsesa delendi, nisi placuis- prospiciens illum in semine suo , immo conspiciens,
set Deo cum magna laude palienlise suse, uttempo- qui dixil: Abraham diem meum vidil, et gavisus
ralis furor impii fieret perpetuus honor j'usti. Po- est (Joan. vm). Qna fide Abrabam curo juslificare-
steris vero istius fratricidas, quamvis in progenito- tur, nondum mandatum circumcisionis accepcrat,
ris sui moribus viverent, numquam se divinam bo- sed cum esset in jiraepuiio naturali, reputata est ,
niiaiem negasse quis non facile advertat, si consi- fides ejus ad justitiam (Gen. xv; Rom, iv); et eadem
deret quantum eis prodesse potuerit tam longa fides signaculum circumcisionis acceperai in eo cor-
paiientia Dei, lam dives bonorum temporalium coporis membro, perqnod semen procreaiionisperven-
pia, et multiplicatse fecunditalis tam numerosa turumerat ad eam carnem, in qua sine carnali se-
propagatio? Que beneficia lieel ohduratis nihil re- mine Dei Filius.Deus verbum caTO fieret, ac de
medii et emendationis altulerint, probant tamen Abrahse filia Maria virgine nasceretur, assumptis
aversionem eorum non divinsefuisse constitmionis, oninibus in hujus Jiativitatis consorlium qui in
tm APPENDIXAD M%U S. AMBfcOSil. , liiij
Ghfisio per Spiiiium sanctuhi rcgenersili,iqtwdAbfa--A.Herbdes et Pohiius Pilafus crini geiiiiljus et jjopiiiis
Jiam credidil, «redsdissent-. fsi'fte1,faefcfeqhfjenianus tua ei 'consiliiihidecreve-
CAPUT V. runi fieri (Luc. xxii). Jgiiur ad roaniieslandBm gfa-
Qitod clium unte adventumChristi naiwnes-qu'maiie- tiain Dei, quse exteiinoejus incoinmutabiliqiie Coh-
nalma 'convetsationeIsrael spem nbh habebant, ob silio in salulem otniiium getitiuindisi;)'dn'ebaltfr, iioii
hoc non sint 'excusabihs, el guomodoproptet per- pvibra qnasi Im.sipaciadeclinata siint lehipora, sed
secitlionesbonorumClirisius popuiumsitfrmauxetit. ista (elecia, qnce laJes poptlJos 'edidefhni, qnofurii
H;t',batiiein tides antequam veniret hoesemeii. de fei-oxei voluntaria ijniquitasndn corisulentfiaffeetu,
qtto Abrahoe diclmn fest : In semine tUo beiiediceh- sedinieniionte sajyiendlpersislefpt fsVcerequae niahus
tur otnnes genies terrsc (Galat. m; Gen. xxn): inifa Ofeielconsiliurii decreveruiitlieri.utmirabilioresset
unius .stirpis populum contiiiebalur vigente apild ve- gralia ei poleiitia Deji,qusede iarii duris ailiihis,Va'm
ros Israeliias spe redempiionis nostroe : quoniam et- tenebrosis meniibus; tam iriimicisfcordibusfecit sibi
si fuerinl ex aiienigenis quos lemporibus Jegis veri- populvunfideleni, subditum, sancium : qui noh pef
las illustrare dignata sil. taraen iam paucl fnerunt, sapienliam hujus nvtiiidipervenitad luiheli sapientise
titvix reeognoscanlur an fuerini. Neque ob boc Dei, sedper illius dnniim, de quotesiattir Joannes
excusabiles siulriaiiones, quse alienaise aconversa-- 8 Aposlolus, dicens : Scimus quia tilius Deiveiiit, ei
lione Israel, spem non hanenies, et sine DeOin hoc dedit nobis seiisum, ut tognoscamus verum Detim,
mundosubignoranUaetcnebris 'perierunt(Ejj/i__!s. n); elsimus in vtjfoFHio ejus(I Joah. v").Cuitesiimohio
quia boec flbuitdauiia gfalise quoe nunc univeisuiv aposiolus Pattlus corisonai, dicens ': Gfaiias agenles
niJindinnrjg;it, pari antea Iargilate non fluxil. Adbi- Patri qui dignos hosifecitin riaflem sbriis saiiclbfum
bita enim semper esluniversis hoininihus quaedan- in Ihiiiiiie,qui eriptiilnos de tenebris, 'ei depOtestale
supernse mensura docirinoequas eisi parcioris occul- tenebrarum, et Iraristhlil in regnum Bilii dilectioiiis
tiorisque gratise fuit, suffecittainen , sicut Dominui> suoe(Cvloss.i). E'tileruhi idem: EranVnsehlra, Jiifjuit,
judicivit, quibusdam ad remedium , ouinibus ad ic alifjuahdoinsipientes,incfeduli. efrantes,serviehtes,
siimonium : ut non dubie , sed evidenier appareat , desideriis ei vulujitaiihiisvafils, Iu malitia fetinvidia
quod nisi ubi abundavil peccatum, superabuudare agehiijs, 0'dibiles, odientes irivicem-.Cum aiilem be-
gratia (Roin. v), nunc quoque universum genus hfl- nigiiitas fethuiiiahitaSappavttitSalvatofis nostri, non
maituin similis obcaecarelimpjetas, Anforie (utple- ' ex oJVeribus juslilhe jquaefecimus hos, sed sectihdum
rique garriunt) meliora qtiani vetertira ingenia no suairi misericordianj salvos hds fecil pef laviiCrtiin
slris jsoecnlisorlasunt, et aptiores divitiisdonis ani regfeuefaiionisSpiritus isaticli, qtieiri efftidit iri nos
mas lempora extrema pepereruiu ? Quodeiiara si if;i G abunde per Jesum Chiisluiii Salvalorein nostrum-,
essei, ad boniiatem id referenduni essei aucloris. utjustificaii graliaipsius haercdes siniuii secundum
qni vocaiulis ad vitam _etcrnam popuiis, ea quoenon spein vit;e seternrs {Tii-.I). Potuiiiie pleuihs, lucu-
reiiiterentur, corda linxissel. Sed nihil prorsus no- lenlius , verius expiicari, quse mCfila homiiVuifi
valuni est in generalione carnali, nec generosior Gtriisius invenerit, ei quns sibi moreii subjeceiii,
avis minortira oria sticcessio esi, cum potius in ho*- qli.L'ad secorda coriveileril, qtiaiido venit niederi
raiiiibus illius lcmpojis quo niiindi redempior adve- iio» sanis, sed nialejhaheniibus, et "vocafenon ju-
nii, quanto erat propago lardior, tanlo sit iniquitas sios, sed-peccaiores,(Jlfalih. ix) ? quoliiara gentihra
invenla robustior. Probavit hoc Judaici fuioris im- ' populus qui sedcbat in tenebriSj lucehi vidit ma-
pieias : el quam apta Evangelio Christi fuerit illa giiaiii, ei sedentibus, in tenebris el unibra morlis;
generaiio, non solum populi, sed etiam Scribarum Itix oria esi illis (Isq. IX). Fremebant geiites, ira-
et princi|ium ac sacerdoium corda docuerunt: qui- scebamur populi, saeviebanl reges j ei jjoleslales
hus parum fuit in agnum Dei tollentem peccaiura contradicebajil, superstitioiies et totius inundi felu-
mundi (Joan. i), conira testificaiionem legis, conira ciabaiitur errores. Sedde TfesisientibiiSjfurentibufe;
oracula prophetarum, coulra divinarum experimenla. persetjuenlibus po|)ulum suuro ChvistUsaugbhat; et
virtutum, sediiionibtis, coiiiumeliis. spulis, alapis, ]D per vincula at supplicia iiiortesqiie sahcibMun robo-
colaphis, lapidibus, flagris, el ad poslremum crucis rabaltir fides, viitcebal.veritas, pefque tiuiversuiii
alrocitale ssevisse, nisi etiam iestcs resurrectionis munduui Doroiniciagii segetis hiuliipltcahatur uber-
ejus eadem persequei'enlur insania : quam apostoli lasi Tniita enitti desuper praciiebatur constaiilia fi-
quando a poniificibus flagellati sunt, ostendeniul in dei, fidticiaspei. fcriitudo loleraniia', ul ilie ignis
psalmo Davidico prophetalam, dicentes (Act-. IV); dilectionis, qtieni in cordibus fideliutiiSpiriius san^
Domine, lu es Deus qui fecisii ccelum et terram et cms accenderat, nullo modoabojjprinienlibus pos-
inare, et omnia quaein eis sunt : qui S|iiritu sancio sel exslingui : ctim iel tjui cruuabanltir, veheinen-,
per os potris noslri David pueri lui dixisti : Quare liusinardescerent: etqui sseviebaiii,eamdem quani
fremuerunt gentes, _et populi medilati snnt inauia : persequebanmr, flaiumara siepe concipefent, qua
asiiierunl reges terrse, et principes convcnerunt in beaius apostolus Panlus ignilus fidenter ferventef-
unum ativeisus Dominnra et advcrsus Chrisiuin ejhs qtte dicebal: Justificali igilur ex fide pacem ha-
(Psai. n) ? Convenerunl <_nimvere 1ii civilate ista heamus ad Oeum per Dominum nostruni Jesum
adversussanctum liliuin iuum Jesum, qucni unxisti, Ghristum, per quenf et accessum habemus fide in
Ml m VIJtiTlONE «KNTiUM MB; "II. "18
gratiam istani ih qria staiiius-, et glrjfiahVtirih spe k tiaiii. ad inforhiatibiittih eiVruihqiii Cfeuitilri suiiiiUi
gloriie filihrUhiDei.i non sOlutn :iuieiti, sefl 'el gtb- ih vitam aJterftam 1.1Thh. i). Sive ergo Tfirauncisio.
liamur in ifibulaiionibus , scieifies tpwd iribti- sive ptaepuiium,peceatd timvefsaliier concludehatuf,
lalio pal.entiam ojjeraitir, paiientia autem pro- unusxjueohiiVes reauis obslriuxerai. <etinter magis
haVionem, probatio vero spenjj spes auieni hon lttlnusgueiropios rierooerai qiii posset aiisgue Ghrisli
cohfundii, qvria chariias Dei dilfusa est in cor- mlemptiene SfiiVari: quse fedemptio tiniverso sese
dibtts iioslrU, per Spiriium sanctum qtii datus est intulii tri'miu<», el ouiiiibushoiiiinibiisihdifferemei' iii-
"
nobis (fiom. y). Et ilerum (Rom. vvn) : Quis iios lioiuiliquanaoquiuehi indie qhihqttagesirao ab iiio
sepatabit ;i Charilate Ciirisii'? Tribulairo? an an- paschain qtto se iiosti&mDeo verus Aguus obluJcratj
guslia ? an pefseeuiiq? an fames.' an liudilas? rii) ciimahostoii el qui cum eis tinaiiimes ersini, repleti
jierieulUin? an gladius? Siciit scfiptum ost':Quia Spirilu sancto liiipis omiiitimgeniiuin loqviereniur.
. propfer feniortificamuriola die, sesiiriiati suinus ctinveniebat excita niiiacalb diversi generis homf-
siciii oves bccisionis (Ps. xian). Sed in liis omnH llttm ttiultiiudo, ui Evangelium Gluisti in eis qui
Jjhs Snperainus, pef telrai qui dllexit'nos. Cerius adeihiii, iotus inuiidusaudifei. Goiifluxefant autem
snin ehim quia neqUemofs, neque vila, iieqtte aii- (sicui scripnmi esi) Parthi el Medi: Elailiiise,eiqui
geli, neque pfineipaius, neque instantia, neque Tii- B iriliabiuiiit MestJiioiauiiafn, JudDeain "fet(lappadoi.
iura, iieqae foriiiudo, neqtte altitudo, heque pro- Ciath',Poiituni et Asiaiii.Phrygiam el Painjihyliam.
fiihium, neque ereatura ialia poiefit rios separarfe i?E^yplumet priWesLibyse, quse est cirta Gyreneh^
a cliaiilaie Dei quse esl in Chiisio JeSu Dominono- et adveiloeRomani, JudoeiquoqueteiProselyii,Cre-
feiro. Uae'ccharitas "diffusa"per Sjririlum SahCtuni tes et Arahes-, hiidientes eoruin Hnguis prajdicari
feci.t,ul inundus fidelitihi mttnduni viuceret iinj.io- uiagnalia Dei (Act. n) : quorum testificatioetiani iri
ruin. flaee Nefonis crtidelitatteiri,Dbiiiitiariifurorem, eas gentesquse renioliores siiht, longe laieque pro-
niulloiiiraqiie post ebs pfiiicipum glorioSo liniume- curreret. Ad cujtis roi effecturiicredimhs pfoviden-
rabiliura nvafiyfum iine confudit, donahte Christo iia Dei Homani regni laiiliidiiiemprceparaiani, iil-na-
juiitati)i'ibtis.suisde persectitionibus legiihi, sctef^ liones Vocandsead uiiiiaiem corporis Chrisli, prius
niirnin steihhiala coroiiafum. j'ure uuius imperii consociarentur impieiati6;_quam-
vis gratia christiana non contenta sil eosdem limileS '
CAPUTYT. tiabere quos Ronia, inuliosque jnin jiopuloxum sce-
Quod Ghrhtm pro omnibus itnpiis et peccaloribtis ptro ciucis Chrisli illa subdiderit, quos arniis suis
mortuus fuerit. isia non domuil. Qnre tamen per aposlolici sacerdo-
Nulia igitur ratio dubilandi est Jesum Christum (_ tii .principatuiti amplior facta fest urce feligiouis,
Dominumnostrum pro impiis et peccaloiibus mor- quam jsolio polestatis. Quod si forte. queriiadmo-
itiura : a quorum numero si aliquis liber inventus dum quasdain geules, \juod non vtlhtnl-, in cons,or-
esl, nott est pro omnibus moriuus Cliristtis. Sed liuni fiiiorum Dei n&viiuus adopialos, i(a eliam
prorsus pro omnibiis morluus est. Nemo ergo om- nuuc iti exireniis rouiidi pariibus "sunt nliquae na-
vilunvhoininuiiianie reconcilialioncm. quseper Ghri- liones qiiihus uoiiduin gralia Saivaloris illuxit z non
sli sanguinem facta esi, non aui peccator aut anibigimus etiam circa illas occullo Judicio Dei
iropius, dicente Apostolo: Si enim Cliristus cum tempus vocaiionisessedisposithiu, TJUOEvangeliuin
-adhuo infifmiesserims,juxta tempus pro impiis mor- qudd nondum yiderunt, audianl aiqtie suscipiant.
luus est: vix enim pro justo quis moritur, nain pro Quibus lamen illa mensura generiilis auxiliiqtioe de-
hono forsitau Tjuisaudealtnori. Commendat autem super omnibus sempef iioniihibus esl proebiia, non
stiam chariialem Deus in nobis, qiioniam si cum ad- negafur : quainvis lam acerbo halura humaua vul-
litic peccalores essemus, Ghrisius pro nobis mor- nere sauciata sit, ui ad cognilionerii Dei neniinefn
tuus est, nnillo magis jttsiificaii in sanguine ip- coniemplatio spontanea plene valeat efudire -, nisi
sius salvi erimus ab ira per ipsum.Si eniin cum ini- obutitbrationeih eordis vera lux discusserit. quam
niici essemus reconciliaii suniiis Deo per mortem D inscrulabili judicio Deus jusliis et bonus uon ita
Filii ejus, ltralln magts reconciliaii salvi erimtis in praeteritis saeculisquemadtnoduni.in novissimis die-
vita ipsius (jfioni.v). Iderii atitera Apostolus inse- bus effudil.Unde et beaius apostolus Paultis scribeus
cunda ad Corinihjos ail: Charii;is enim Ghristiur- Golossensibusaii: Mysteriura quod abscondilum luit
get nos-,judicantes hoc, quoniam si unus pro oni- asseculis et geiieralionibus, nunc aulem manifesla-
nibus roortuus est, ergo oranesnjoriuisuut, et pro lum est sauctis ejus, quibus volutl Deus notas facere
oninibus morluus esl, ul et qui vivunl, jani iiohsibi diviiias glorise sacraineiiti hujtis in geniibus, quod
vivani, sed ei gui pro ipsis mortuus esi, et resur- est Chrisihs in vobis spes glorise(Co<oss.i)-.
rexit {II Cor. v)*.De se ipso veroquid pronuntiet CAPUT VII.
audiamus : Fidelis. inquit, sermo , el onini ac- Quomodomysteriumvocaltonisgentium prophelis fue-
«epiione dignus, quia Chrisius venil iu hune mun- ril cognitum et apostolis.
dum peccatores salvos faeere, quorum primus ego Numquid hoc mysterium eiiam prophelis inco-
sum. Sed ideo mUericordiam consecutus sum, ut in ^nitum fuil? iel illi per quos Spirilus sanclus loque-
me primo oslenderel Cbrisius Jesus oraneni p,tlien- y batur, ea quoruin ab ipsis fiebant denuntiationes ,
dil9 t APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII.j 1120
nesciebanl?Non itaplane intelligendum pulo,"sed A et gentibus Deus pcenitenliam ad vitam dedit ( Act.
ipsis genlibus'abscondittim fuisse mysterium, quod xi). Jacobus quogue apostolus de haevocationegen-
Dominus quando voluit, et quihus v.oluil revelavit. tinni dicit (A.ct".xv): Yiri fralres, anditeme: Simon
Nam de vocatione gentium quaj non eranl popnlus narravit guemadraodum primum Deus visilavit su-
Dei, et quibus prius non miseriusest, nunc aulem mere ex gentibus jiojjulnm nomini suo ei htiic con-
miseretur, in Deuteronomio ila diciiur : Et vidit cordant verba prophetarum, sicul scriplum est:
Dominus, etzelavii, ei iratusest propter iram filio- Posl hrec revenar,i' et resedificabo labernacnlum
rum suorum et filiarum, et dixil : Averiam faciem David, guod cecidit, et dirula ejus sedificabo, et
meam ab eis , ei oslendani quid erit in novissimo , erigam illud (Amosn), ntreguirant cseteri bomi-
quia generalio perversa esi, filii in quibus uon est num Domiuuni, eilomnes gentes super guas invo-
fidesin illis. Ipsi in zelura conipulerunt me in eo caiumesl nomenmeum, dicit Dominus faciens hsec:
quod non estDeus, irritaveruni me in idolis suis, notiim asaeciiloest Domino opus suum. Simeonguo-
et ego in zelum incilabo eos in ea quse non erat gue ille, cui responsum erat a Spiritu sancto non
gens, super gente insipiente irritabo eos (Deut. eum visurum morljem priusquam videret Christum
xxxn). Et David lioecde adoraturis Deum omnibus Domini, de salnle omnium gentium quse in Cbrislo
genlibus praecinit: Omnes gentes quaseumque fe- B revelabaiur, hsec dixit: Nunc dimitie servum luum,
cisti, venient el adorabunt coram te, Dornine, et Domine, secundumjverbnm tuuro in pace : quia yi-
glorificabiint nomen ttium (Ps. LXXXV). Et iterum derunt oculi mei salutare luum, guod parasti anle
idem : Et adorabunt eum omnes reges terrse, om- faeiem omnium populorum, lumen ad fevelationem
nes gentes servient ei (Ps. LXXI).Et itefum : Bene- gentiuin, el gloriamplehis luse Israel (Luc.n). Ilis
dicentur in ipso omnes tribus terrse; omnes genles elialiis lestiraoniis Sciiplurarum non dubie denion-
magnifieabunt eum (lbid.). Esaias quoque similia strattir istamdiiissimam,potenlissimam, benignissi-
annunlial, dicens : Quoniam erit in novissimis die- mam gratiam guaj in novissimo mundi "tempore
bus manifeslus mons Doroini, et dorous Dei in ca- omnes gentes in regnuin Chrisli voeanlur, priori-
cuinine moniium, et exaltabiiur super col.les, et bus sseculis in occulto Dei absconditam fuisse con-
venient ad eum omnesgentes (Isai. n). Et iteruro silio. Et cur hacmanifesialionequa nunc universis
idem : Et faciet, inquii, Domiiius sabaoih omnibus nationibtis innolescit, anlea revelala non fuerit,
gentibus, in monte isio bibent in j'ucundiiaie vi- nullam posse scientiam, corapreliendere, nullam in-
num, ungentur unguento in monie ipso, tradeilioec telligentiam penetrsire : cum tamen illud quod de
omnia geniibus, hoe enirn consilium super omncs bonilate Dei piissiine crediiur, qtiia omnes homi-
genies (Isai. xxv). Eiiteruiuidem : Etrevelabit Do- C nes velit salvos fien, etin agniiionem veriiaiis ve-
minusbrachiumsutim sanclum inconspeclu oninium nire (1 Tim. n), non oporteat nisi perpetuurn oeter-
gentium, et videbutit omnes lines terrse saluiem numque sentiri, secundura eas mensuras quibus
quse a Doroinoest (Isai. LII). El ilerum : Ecce ad- Deus dona generalia specialibus uovitcumulaTe mu-
venae ad te per me accedent, et ad te fugient (Isai. neribus : ui et qui exsortes gratise fuerint, de sua
LIV). Et infra : Genles quse te non cognoveriiitt, nequilia i'edarguantur : et qui ejus lumine enitue-
invocabunt le : et populi qui le nesciunt, ad te con- riiit, non in suo merito, sed in Domino glorienlur.
fugient (Isai. LV). Osee quoque paria propbeiai, In hoc sane angusto quidein, sed tamen reclo intel-
dicens : El erit in loco in quo dicium esteis : Non ligeritiae tramite non parum difficultatis op.ponit
populus meus vos, ibi vocabuntur filii Dei vivi consideratio parvulorum, qui nullo judicio raiionis
ei congregabuntur filii Juda et filii. Israel iu utunlur, quo auctoris sui beneficia sentienfes, ad
idipsum (Oseei). Et iterum : Miserebor non di- agnilionem valeanti veritatis accedere, necvideniur
Jectae, et dicani non populo meo : Populus meus de neglectu opilulantis gratire Juste argui, in illa igno-
es tu, - et ipse dicet : Deus meus es tu (Osee raotia uaturaliter consiituti, quam dubiiim non esl
n). Sub apostolis vero cum ii qui in Christum ex nullamrecipere scientiam, nullam sentire doctrinam,
circumcisione credideranl, eos qui gentiles erant, D CAPUT VIII.
diceb3iiturque prsepulium, jusiificaiionum gralise Quarelanta multitudo non regeneratoruminfaniium
arbiirareniur participes esse non posse : docel hea- a perpeluaalienetur salute.
lus apostolus Petrus quam indiscretus apud Deum - Unde ciim oninei liomines velit Deus salvos fieri
uterque sit populus, si in unitaiem fidei ambo con- (Ibid.), quid est qiiod alienaiur a salnte perpema
venerint. Cuin aulem, inquii, ccepissemloqui, de- tanta infantium mullitudo, lotque in his selatibus
cidit Spiritus sanctus super eos, sicut el In nos . Iiominum millia exira viiam relinquuntur selernam ;
in initio. Recordsuus simi auiem verbi Domini quasi ad hoc lantum condili sint ab eo, qui nemi-
sicut dicebat : Joannes quidem baplizavit aqua,. ncm odiens creavitj ut quiain hiine munduni cum
vos autem baptizabimini Spirilu sancto. Si ergo peccaii carne venerunt, insolubilis culpoe vincula
eamdem gratiam dedit illis Deus sicut et nobis, qui sine reatu proprioe aetionis inciderent ? Quid hucr
credidimusin Dominum JesunfCliristum, ergo quis profnndius, quid iiiirabiliusesse potest? Neque credi
eram qui possem prohibere Deum? Ilis auditis, ta- fas est, eos qui regeneralionis non adepli sunt sa-
ucrunt, et glorificaverutil Deum, dicenles : Ergo cramentum, ad ullum beatorum periinere consor-
1121 JDE VOCATIGNEGENTIUM LIB. II. - «122
lium. Etmagis stupendum, magisque sit mirurn, A rcni, sed ul generali necessilate vitriata, causas sibi
quod ubi aciio non offsrtdil, ubi arbitriuni non re- Dominus indnlgentifo correplion.isque seivaret, es-
sistil, ubi eadem misefia, similis imbecillilas, causa setque in uno omniiini rlebilo quod et misericors re-"
communis est, non unum esse de tanta parilitate miiteret, et justus exigeret. Cum igitur justa et
judicium ; et quales reprobat abdieatio, tales ado- omnipotens providentia Dei incessabiliier universa
ptateleclio. Verumtamen de hac alliludine discre- dijudicel, et nemo in hunc mundum veniat, neque
tionis Dei -non confurbabitur cor nostrum, si iirma ab hoc mundo exeat, nisi eo ortu aique decessu.
et stabili fide omne judicium Dei justum esse cre- quem rerum farbiter secundum altissimam scien-
damus;nec appetamus habere cognilum, quod vo- tiam suam sapientiamque decernit, sicut scriptum
luit esse secretum; ut ubi investigari non potest est in libro Job : Quis ignofal quod omnia haec ina-
quare ita judicet, stiffieiai scirequis judicel. Qtiam- nus Domini fecerit, in cujus manuaninia omnis vi-
quam non iia incognoscibilis ista sit qusestio, ut venlis etspiritusuniverssecarnis hominis (Job. xu)?
nihil sit quod de ea erudilionis possimus acquirere, Et ilertun : Breves dies hominis sunt, et numerus
si ad contemplandum id quod videri polest, tranquil-. dierum ejus apud ie est: quis audeat causas operura
lus sohiii cordis adhibeaiur intuitus. Cum enim con- - et coiisilioruiii ejus inquirere (Job. xiv)? Insciuia-
sideramus inter paganos, inier Judaeos, inler hrere- B bile enim est, valdeque secretum cur tantis diffe-
ticos, inter ipsos catliolicos christianosquam mulii- remiis conditio humana variata sit. Illum ab infan-
plex pereat numerus parvulorum, quos quantura ad lia iisqtte in seneciulem longreva carpit infirmitas,
proprias pertiuet voluniaies, neque bonum aliquid, nec inter perseverantes dolores siaiutse deficit tem-
neque malum eonstat egisse : "discimus-supef eos pus aetalis. Illum inlegris valentem viribus anno-
illam manere senteniiam, guam humanum genus sissimus vigor vegeiat. Huie in pueritia finis est,
prsevaricatione primiparentis excepit, cujus senlen- illi in adolescenlia. Huicullra jiiventutem non licet
tise rigor dum etiam circa lales non resolvitur, guam progredi: illi impossibile esl usque ad loquendi ru'-'
magnum illud peecatum fuerit demonstratur. Nemo dimenia grandescere. Quas vitse meias multiformi-
aulein putaretur non innocens nasci, nisi etiara ter insequales minus acerbas experirefur caduca
talibus esse noxiiim non renasci. De immaturiiale mortalilas , si praeseniis lantum sseculi detrimenta -
vero mortis non est ratio conquerendi, cum semel pateretur, et non in seternas miserias caderent, qui
in naturam nostram per peccatum ingressa mortali- hinc sine lavacro regenerationis exissent. Sed cum
tas obnoxium sibiomnem vitse nostrse fecerit diem. inscruiabilis sil causa lam donorum quae gratia tri-
Esset eniro, quoniam secundtim aliquem nioduni buit, quam miseriarum quasnaturapromeruit : ipsa
Immortalis dici homo posset, "si esset tempus inira G nos intelligeiitise difficttltas ad nostrum remiliit au-
-quod mori omnino non posset. Sed numquam cor- ctorem. El cum quserimus quornodo omnes liomi-
ruptio ita incorruptionis estpafticeps, ut nonsem- nes salvos fieri velil, quinon oinriibus illud tempus
per obnoxium sit defectioni quod dehetur occasui imperiit, in quo per voluntariani fidem percipiendse
VJtse hujus principium, roorlls- exordium esl: net ; graliae sint capaces, rion irreligiose arbitror credi,
prius incipit augeri setas nostra, quam-minui. Cui s neque inconvenienter inielligi quod isti paucorum
quid adjicitur spatii tempofalis, non ad lioe accedi dierum homines ad illam pertineani gratice parteni,
utmaneat, sed in boc transil ut pereat. Quod erg(i "qusesemper universis est impensa naiionibus, qua
ab initii sui die mortale est, qualibet occidat die , uiique-si bene eorum uterenturparentes, etiaih ipsi
non conira legem mortalitatis occumbit, nec um per eosdero j'uvarentur. Omnium namque exordia
quam ei vicinius est posse vivere, quam posse defi- pafvulorum, lotague illa principia necdum raiiona-
cere. Quainvis autem ex una causa ornnium homi - lis infanlise, siib arbilrio j'acent voluntaiis aliense,
nurri sit orta mortalitas, non in unam lainen, sed iii nec ullo modo eis"nisi per alibs consuli polest, et
muitiiilicem imbeeiilitaiem corrupiibilis natura dis conseguens est illos ad eorum pertinere consortium,
trahitur. Et sivemorbis, sive debiliiatibus, sivevul quorum vel reclo vel pravo aguntur affectu. Sicut
neribus, non solum anni aul menses vel dies setatiii D enim ex aliena confessione creduni, iia ex "aliena
humansB, sed et omnes horse omniaque momenti» infidelitate aut dissimulatione non credunt. Et
subjecta sunt. Nec est aliquod morlis genus, aut cum ipsi nec praesentis vitse desiderium habue-
ullus obeundi modus, qui nori intra universitateri 1 runt, nec futurae ; quam ipsorum faelum est nasei,
morlalium in aliquam incidat portionem. Manet lam ipsorum efficitur non renasci. Sicut autem
enim grave jugum super filios Adam a die exitus d b circa majores praeter illam generalem ' gfatiam
venlre matris eorum, in diem sepulturae in mairer i parcius atque occultius omnium hominum corda
omiiium (Eccl. XL). Sed hujus asperrimi-jugi pon pulsantem, excellentiore opere, largiore munere,
dera non ila in Adse filios irruerunt, ut divina ju poleniiore vinule vocatio specialis exseritur ,' ila
stilia nihil eis susedimensionls adhiberet, quas de etiam circa innu.meros parvulos eadem manife-
feetionum legibus ita defectura subjecit, ul ab eis statur electio ; quse quidera nec illis qui renati
moderationum suarum non averteret pofestatem non sunt, in parentibus defuit, sed iis qui. re-
Nec ideo omnia omues inciderent mala, quia per nati sunt, prse parentibus adfuit; ita ut mullis saepe
communem conditionera oriines omnibus subjace - "quos suorum impielas deseruil, alieuorum cura sei>
im .APPENDIX AD OPERA S. AMBRQSIi.j " UU
vierit, el ad regenerationem venerint per extraneos, A tur, cum etiara ipsis parvulis pev aliensevnluniatis
quae eis non erat providenda per proximos. In quo sitijvenialur obsequium.
opere graiise quis nisi arroganiissimus atque vanis- ICAPUT IX.
simus de divina jusiii.ia conqueratur, quod non Quomodo cjratia tcimqitanvfamulam el receplricem
omnilras parvulis similis provideniia consulat, om- donornm suorufn prmparet roluniaiem.
niaque pericula quae moiiiurorum regeiierationem Gratia quidem Dei in omnibus justi.fkationibus
prohibere possunt, autpotesiate submoveat, aut iui- pi;incipaliter praeemiiiel, suadendo exhonaiionibu?,
sefaiione' prseveniaj? Quod tiiique erga omnes iia morieuda exemplis , terrendo periculis, inciiando
fieretsi ita fieri deberei. Non aulem laiel qiianium ruiraculis, dando injfelleetm.it,inspiraodo consiliuiiT,
cordibus fidelimn desidiae gignerelur , si in bapii- corque ipsum illuiiiinando, eifideiaffeciionibus im-
zandis parvulis nihil de cujusquara negligeniia, btiendo. Sed efiam volunias homjnis subjmigitur ei
nihil de -ipsorum essel morialitate meiuendum ; athue conjtingitur, quoead hoc prsedictis estexcitaia
quandoquidem ut lales Bapiismo (faudarenlur, ntillo prsesidiis, m diyino in se cooperetur operi, elirjel-
modo posset accidere. Hac vero tam inamissibili fe- jjlal exereeread meriiiini,quod superiipseinine con-
liciiale infanlium yeliementissime opinio illius ro- cepit ad siudium : dc sua habens mutabilitate si de-
Jjorarelur erroris, qui graiiain Dei secundum me- ]B ficit, de gralioe opitulalione si pi;ofici.t.Quse opitula-
rita Iioiniiiuro dari audei contra fidem catliolicam tio jier inimmeros Imodos sive occullos, sive niani-
prsedicare. Videretitr guippe inculpabili innocenliae festos omnibus adhibetur ; el guod a mullis refula-
hoc loia requitale deberi, ul nemincm eornm ado- tur, ipsorum est nequitiae: quod autem a mullis
plio proeteriret, .quos nullus reatus jiersiringeret : suscipitur, et gratioe est diviuae, et yoluntaiis Iiu-
nec impie a quodam de parvulorum Baptismo dictuni mauae. Sive igiturlinitia, sive pio.fectus fideliuni,
iuiiset, Habetgratia quod adoptet, non habel unda sive usque in finem perseyenraiinm cogiiemus ge-
quod diluau Sed hoe detestabiliier jiraedicatum om- ntis, nulla species.cujusquam virtutis oecurril, qtiae
nes discipnli verilatis inielligunt; el inde rnanile- ve|l s'me dono diviuse gratioe, velsiiie copsensu no-
stum esi eos qui salvi fiunl, non merito, sed graiia stroe voliuitaiis hab|eatur. Ipsa enim graiia hoc om.ni
liberari. quia sine baplismo mortuos perisse nou du- genere medendi afqueauxiliandi agit, ut in co quem
bium est. Qui utique nisi gravissimi peccaii "essenl vocat, primam silii receplricem et fauuilam dono-
•participes, non perireut. Nune autero occnlfa quidem rura suomm praeparet voJuniatem, Nam virius nq-
Dei discretione, sed justa, sicosfendilurelquid con- leniium nulla est, nec jioiesi asseri. yel fidem, vel
ferat gratia, el quid prsevaricalrixniereaiur nalura ; spem, vel charitalem eis inesse, quorimi »b liis bo>
ul nec contra donum elevetur superbia, nec coritra £"!nis consensus alientis esi. Hiuic. anipni fnnsfiieum
periculum cesset indusiria. Sive igim.r novissima iion solum.cohurtaiio prsedicantium, et inciiameuta
conlempleraurssecula, seu prima, seu media, raiio- docirinae,' sed et melus gignii; propier q_uodscri-
nabiliier erediiur omnes homines salvos fieri Deuin ptum esl : Principium sapientise "iimof Doniiia
velle, semperque voluisse; ethocnou aliundemon- (Prov, vi), Qui quantislibei ieri'c.ribus inferautr, nqu
stratur, qnam de iis beneficiis, eaque providenlia aliud agil, quara ul quera fecerit Umenlem, faelat
Dei, quatu universis generationibus comniuniter al- et volentem : nec soluro volenlem_ sed etiam sa-
que indifferenter impendit, Fuerunt enini ac sunlhu- pienlem. Unde et illud scriptura est: iReatus cui dp-
jusraodi dona ita generalia, ui per ijjsorum lesiimonia natum esl habere timorera Dei (Eccli. xxv). Quid
ad quserendum verutn Deum possent homines adju- ""enim lam bealifictim qnara hic timor, qui genilor
vari; quibus donis auctorem suum per omnia s;e- eiîdiioi-que-sapieijtibe est ? lii-cujus utique deyo-
cula, prolesiantibus, specialis gralise largitas super- lione devota est etvolunias, quseauciorcgratise.ec>-
fusa esl.Quav licet copiosius nunc quam anie praste- dem jjrofrcit timore, quo ccepit. Cum ergo hic tiuior
lur, causas lamen disiriljutiohum suarum Dominus etiam jier quamdam virn magni terroris immittitur,
apud scieniiara suamlenuii, et infra secreium po- non ibi ratio exstinguitur, nee intelleclus auferiur,
lentissimse voluntaiisocculuit; quse si omnibus uni- 0 sed illa potius qute benlem premebat caligo dLscu-
formiter affluerent, non laterent. Et qu.am nulla est thu,r, ut volunlas depravala prius alque captiva, re-
ambigiiilas de benignitaie genei-ali, tam despeciali Qta efficiatur et libera. Unde sicut aniraus nihil vii--
jnisericordia nibil quo_d stupendum esset existeret, tutis eapit nisi rfjdium vevi a.cceperit luminis, ita
ac pioinde flla essel gralia, isja non esset. Deo au- gratia nihil ei quem voeat, conferi, nisi oculos ineo
teni jjlacuit el hanc; multis tribuere, etillam a ne- aperuerii voJuntatis. Qnse in plerisque (sicutsupe-
ntine suhmovere ; ut ex tilraque appai-eat non uega- rius disputattim esii ab ipso iniiio stiia,r4enlisstma
ei ditalur ajigmentis : in plerisque au-
tunt universitali, quod collatum est portioni; sed in cltis magnis
tem iarde cunclanterqtte proficieus, vix ad ea in-
aliis prsevaluisse gratiam, in alils resiluisse natu-
crem,enia pro,yelutui',ijuseidoneamad pefseverandun.
ram. Hauc quippe abundantidrem graliam ita cre- habeanl
firmltai.em| Dicit quidem Dominus : Nemo
dimus atque experimur potentem, ut nullo modo veriit a.drae, uisiPa-ler qui misitme, attraxerit euiu
arbitremur esse violenlam, quo quldquid in salvan- (Jon.a-.vi).Sed hrjc ideo dicluni est, pti illam (idem,
dis.homiuibns agitur, e_Ksola Dej voluntaie peraga- sine qua pcyno ad Chrisium venit, ex Patris haberi
mt „DE. YOCATIONEGENTIUM LIB. II. , 112(1
niuiierenoverinius, secundtiiu illud quod Aposlolo A 1 prsEsentis aulein agonis incerlo ubi tola vila lenlaiio,
dicilur : Bealus es, Simon Barjona, quia caro et esl, et ab insidianii «upevbi» ncc ipsa est ttila vicio-
sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui iii ria (Job. VII), iitutabilifaiis periculo non careiur. Et
co3lisesi(JJa_./i.xyi). Qui in coidihus fraliendorum licei iniiumeris sanctis; suis donet viriutem persever
hoc egit, ut crederent: h«c effecit, ut yellent- Non ranrli usque in Dnemdivina proteclio,a nullis taroeii
enim essel unde traherentur, si scqnaces lide et aiiferl quod ipsis repugnal, ex ipsis, vit in omnibus
voluniate nou essent : quoniam qui non credunl, sludiis eorum atque conatibtis semper inter se volle
nec irahuntur oinnino, nec veniuni; neque acce- et nolle decertet. Quam compuguaniiam ideni bea-
dunt qui dissentra.nl, sed reeedunt. Qiii ergo vc- tissimus Peiius etiam in ipsa palmarum omniuro.
iiiunt, amoreducuutur; dilecti enim suni, etdilexe- cunsumiuaiiiuic perpessus est. Siquidem. f.oc ipse
runl: gusesili suni, et quaesierunt; et guod eos Dominus protesieiurei dfcai: Aroen, amen dico libi,
voluit Deusvelle, voluerunt: quiadohediendum sibi quando juvenis eras, praecingehas tc, et ambulabas
ipsum velle. sic donat, ut etiaui a perseveiâturis- ubi volebas : cum autem senueris, extendes manns
illam njutabilitaiem quse potest nolle, non auferai." luas, el alius te proecinget, et ducet quo lu non vis.
Alioquin nemo umquam fidelium recessisset a iide. Hoc autero dixil, sigtiificahs qua morie glorillcaiii-
Neminera concupiscentia vipcerei, jiemiiiein irisli- •B rus e^set Deum (Joan. xxi). Quis ergp ambigal, rjuis
lia eliderel, neiniuem iracundia dehellaret, nullius iguoret hanc iorti&siroani petrani, guse ab iUaprin-
charilas refrigesceret, iiuilius paiienlia frangeretur, cijiali pelra commuiiionem et virtutis sumpsit et no-
el coliaiam sibi gratiam nemo negligeret. Sed quia minis, hoc desiderium semper habuisse, ut ei mo-
hoecpossuut fieri, ei in conseiisuin laliura tenlatio- rieudi pro Chrisio constantia doiiaielur? Yeiumta-
numfacilis nimium proclivisque descensio esl,mun- ui.en.ita ipevitabilis erat obluctatio irepidaiipnis, ut
quam debet in aurihus fidelium vox illa Domirii non vir raariyrii avidissinius, adeplurus quidero donnn-
sonare, qua aposlolis dieitur -.Vigilate ei orate, ue liaretur victoriam passioitis,,sed non s.iue tentaiione
intretis in tentaiionera. (MaWu xxvi)., Ubi si dei iprmidinis. MeritQ igitur non solum incijiieiuibus,
vigilando tautum, non etiam de orandodiscipulos i veiuiu eliam a proveclissimis sanclis uniforn>iler
admonerel, solas liberi arhitrii vires videcelur hor- Dom.ino supplicatiu-, ei dicitur : Neiios inducns in
tatus. Sed cum addidit : Et orat,e, satis docuit su- tentationem, sed libera nos a nialp (J)/etr/j.vi).-Ui;i-
perni fuiurum muneris,ul eos eti.aro vigilantes leu-. versis enim quj iu fide ei dilectione permaneni, ab
lationis prqeeila nqn vin.c_.eret. Tale esi et illud quod[ ipso donatur ne in tentatione superentur; ui qtii
ait: Simon,, Sim.on , ecce Salanas expostulavit ut; gioriaiur, in Dom.ino glorietur : ipsamque gloii.ani
vos criuraret velul (ri.icum; ego aulem rogavi proi 0 iisdem quibus eam impertil, asciibft (I Cor. i) : ul
-le_, nedefieiat tides lua ; et lu tande.m convei'Sus, fjuamvis auxilio Dei steterint, t.ameii;quia in se ha-
confirma fralres luos, elroga, ne intretis in tenta- bebjnl unde caderent,' ipsoruoi sit meritura q"uod
tiojiem (Luc. xxu). S,Iergo. defeciura eratfides laniii sieierunt. Igitu.r sicui qui crediderunt juvantur ut
aposloli nisipro eo Chrisius oraret, inerat ei procul- in fide roaneani : _.ie et qui noudura- crediderunt,
du.bio muiabil.iias,-qusepossel in. tejitatione nu.iare,( j'itvantur ut credani. E.t quemadmoduni illi in sua
ei noij ita jam perseyeran_ti.sefuerat virtute solida- Iiabent poiesiale u_lexeant: ita et isii insua habent
tus, «t nullis periculis esset obnoxiu.s. Si quidenii poteslaie n_eveniant. Fitqtie manifesium quo.d diver-
lam gravis euin periiirbatio eliarn post ista concus- sis atque innumefis modis omnes honiines vult
serit, ut io Caipbse dom.o uniu.s ancilloc interroga- Deus salvos fieri, et in agni.tibriero veritajijs-venire
tionepayefaclus, usquead trinani iiegaiionem Cliri- (I Tim., II). Sed qui veniunl, Dei auxilio dirigunlur;
sti, cui morituf um se spopo.nderat, consi.a.niiade- qui non veni.unt, sua "pertinacia reluci.a.niur. Quam-
ficteine pexduelus sit (Matlh. xxvi). Qui ergo tupcB vis auiem ni.ulti auiantes tenebras su.as, sjilendorcm
conturba.ljira co,f aposioli, non humaiiis, sed divi.nis s non recipiapi veriiaiis, e.i iuulti qui illunjinati fue-
convenit o.eulis, ei ad largos pceiiitudinis fletus po- ranl, teiiebrescant : verbum tamen Dgi nianel in
lentii.n.ciiavii aspeciu, potuil hanc firroitate.m anifflii D sc.iefiiuro, et de promi.sionis yeritate nihil excidit
prse_cipuocoijfecre djscipulo, tft sicut ipsum Do.uij- (Isa. XL). lntrat qu.oiidie prsesciia et pro.missagen-
num riihil ab explendai passiouis proposiio. deierre- tium. plenitudo,'et in Abrahse sein.iae, omnisgens,
bai, ita nec. beaium Petrunv ulla tiinc formido supe- om.nis tribus, omnis .ljugua be.iiedicit.u_r (Joan., ti)..
raret. Se,dIjsee stabilitas illius laniura.modo pcopriaa Quod enira paier lilio ded.it, filius non atftittit, n,e-
fuii, qui solus vere poieriierque d|ceb.a,t : Poiesta- qne gtiisfjtiam poiest de raapu ejus erijiere. quod ac-
teni habeo ponerean.iin.am raeaip, el, polcsjatera ha-- -cepit (Joan. x). Fi.fm.ura fuftdanieniiuu D.ei slat,
beo ilerurn s.umere can.i(Joan,. x). In ca-teris veroo (II Tim.. ii), ei maiisuri iii alefnum teju.pli stdifica-
don.ee caro c.oncu.p.isciiad.versus spiri- tio iion vacill.at,,prseten.i.as_uper onj.nes verityte el
l_u.ininib.ij_,
tum, et spirilus adversus carn.em.(Ga.Lat.v)„ etdo- misericordia D.ei : a quntriuod,et nemini negw.ur, et
nec spiritns quidem prompuis esf, ca.roauiem in^- nulll .debetur, jn iis quos prouiisil, efficiiur., Ipse
firma (Mallli. XXYI),inconjin.uiabilis.anJjni firnviUidQQ ei.i.inioj),ei;aturom.nia-in onmibus (I Cox.- xn). Sed
_ non poiesi reperlri : quoniani. n.on hujus, sed alle-- oiij.iii.a.proculdubio jp.slja, et bana,. UALve_rtiae,eu1i:ij,i
rius vitaeest vere peffeeta et secura felicitas. Iiin vise D.c_.i ini, m.ispri.cordiael yeriiaj. (JPs*.xxiv)., Qii.i
1827 APPENDIX AD OPEM |S. AMBROSH; j «28
sicut proescivit anle seecula guanta toiius mundi ho- A esl (ul Apostolus ait) salvator oninium hominum,
minum inultitudo, vel cominunibus usa donis, vel maxime tidelium (I Tim. iv). Quoa senteutia suhtilis-
specialibus adjula _prsesidiis , declinans lamen ab simoebreviiatis, et validissimi roboris, si tranquillo
ilinere veritatis et vitse ingressura esset latiludinem considerelur intuitu, totam hanc de qua egimus
erroris et moriis : ita semper proecognitura-habuit controversiam diriniii. Dicendo enim : Qui esi sal-
quantus piorum nuinerus per opem graiise, et per vator omniutn hoiiiinum, i ' conlirmavit bonitatem
serviiiitemobedieiiliaiadaeternam beaiiludinem per- Dei super universos liomines esse generalem. Adji-
tincret; ut nullo excidentede pleuiiudine promisso-. ciendo autem : Maxime fidelium, ostendit esse par-
rum, gui nec provectu erat fallendus, nec auxilio lem generis humani, quse meriio fidei divinilus
. defuturus, eos glorificaret prse omnibus, guos elegit iiisjiiratae, ad suiurijam atque seternam saluieiri
ex omnibus. Universitaii quippe liomiimnj, quod specialibus beneficiis provehatur: quod uiique nulla
abunde jjrobavimus, ila muliiplex aique ineffabilis iniquiiale agiiur justissimi et misericordissimi Dei,
bonitas Oei consuluit semper ei consulit , ut ne- cujus judicium in his dispensationibns non cum ar-
que ulli pereuniium excusaiio suppetal de abnegato roganiiatliscutiendum,sed cum ireraore laudandum
sibi luiriine veritatis, neque cuiquam sit liberum de est : siquidem in ipsis quoque fidelium populis
sua justitia gloriari, curneiillos proj)ria nequitia de- ° (quod jam superius ostensuin esi) non eadem omni-
mergat ad poenam, et istos Dei gratia perducatad bus nec paria conferantur, et ante ulla humanorum
gloriara. pondera merilorurn, dissimillinia divinoruin meu-
CAPUT X. sura sit munernm. Si emra de parentum carnalium
De recapiiulalione in hoc secundo libro definitorum, judiciis conqueri uon-audemus, cum aliquos filios
el operis conclusione,quemadmodumvidelicetDeus suos anle ulla moriiro examina, ante aliqua pietalis
omnes hominesvelii salvos fieri. obsequia, indulgeritiore amplectunlur affectu : in
Quod ilaque in principio secundi hujtis voluminis dominis quoque erga famulos libera est dispositio,
iiisinuaviraus, hoc nunc iteruni coiumendainus, ut nec juste a quoquam reprelieuditur qui de unius
cum de gratioe profuuditale et alliiudine dispulaiur, conditionis familiaj quosdam sibi quos benignius
tribus illis saluberrimis et veracissimis definiiioni- honesiaret, et quos liberius erudiret; elegit: num-
hus simus innixi. Qttarum una profitetur aelernum quid de summi Patris et veri Domini benevolehtis-
el proprium divinoe esse bonitatis, ut onines homi- sima sequiiaie causandum esi, quod in.magna domo
nes salvos fteri velit, et in agnitionem veritaiis ve- ejus innumeris differenliis universa variantur? Cura-
nire (I Tim. u)'; alia simul prsedicat, omnem bomi- , que nemo aliquid honi liabeai quod non ille dona-
nenV qui salvus fil, quique in agnitionem veritatis ' verit, non omnes tamen iisdem viriuiibus roicant,
i i i
venit, Dei auxilio juvari et regi, utgue in fide quae aut eadeiu charisniaitim dote djtaniur. Nec possu-
per dileclionera operatur permaneat, cuslodiri (Ga- mns hanc diversiiatem graduum causis aplare me-
lat. v); teriiavero lemperanleret sobrie prolestatur ritprum., cum toiius boni meriti jirincipalis causa
non omnem voluntatis Dei eomprehendi posse ra= sit gralia, de cujus opibus sumiiur quidquid in
lionem, et mtiltas- divinorurii operum causas ab sirigulis probaljilereperitur. Sieui ergo de iis. quse
humana intelligeniia esse subductas : ut cum in iiitra Ecclesiara mulliformiter Spiritus-saiicltts ope-
lemporibus, in nationibus, in familiis, in parvulis, ratur, impium esi ullam querelam corde concipere,
in nonduin naiis et genilis qusedam aut varie aut ia eiiam de illa providentia quse infidelibus prsesi-
insigniter gesla noscunlur, non anibigamus ea ex det, nullaienus niurmurandum esi : quoniam et
illis esse quae juslus et niisericors Deus in hoc juslus et bonus arbiter nec voluntatis iniquae est,
transituro sasculo noluit seiri. Quod quidem ad uti- nec discrelionis incerise, ut sub immensa omnipo-
liiatem nostram dispositum seniiendum est, ut tentis Dei misericordia aique jiisiilia puleraus quod
quoniam spe salvi facli suriius (Rom, vm), cui prae- qiiisijuam pereat, qui perire non debeat. Nulla pars
paravit Deus quod oeulus non vidit, nec auris audi- mundi ab Evangelio vacat Chrisli; el licel illa ge-
vit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. n), sicut neralis vocalio non quiescal, lamen etiam lsta spe-
conslanler credimus videndum quod nondum vide- cialis jam universis est facla communis. Ex omrii
mus, ita patienier exspectcmus inteiligenduni, quod genie, ex oroni coiiflitione adoptan.ur quotidie mil-
nondum intelligiraus. Si ergo cesset insidiosa malilia senum, millia juvenum, millia parvulorum, et
gnitas, sf insolens praesumplio coiiquiescal : his effectibus gratiseCbrisiianse etiam ipsa quibus mitn-
recte (utarbitror) perlractalis, nullius superest dus aiteritur, arraa famiilarilur. Quam"mnlios enim
causa certaminis, neque ultra neeesse est uos infer- qui in tranquillitaie pacis, sacramentum baptisma-
minabilibus qusesiionibus occupari (I Tim. i). Ela- lis suscipere differeljani. ad aquam regenerationis
boratuin est enim, cjuanluin Dominus adjuvit, ut confugere instaniis perieuli metus impulit! et lentis
non solum in novissimis.diebus, sed etiam in cun- tepidisque animis quod diu colrortatio quieta non
ctis retro saeculis probaretur gratianiDe.i omiiibus suasii, minax subito terror exiorsit. Quidam Ec-
hominibus affuisse, providenlia quidem pari, et ho- clesise filii ab hostibus capii dominos suos Christi
nilate generali, sed mullimodo opere, diversaque Evangelio" manciparunt : et quibus condilione bel-
mensura : quoniam sive occulle sive manifeste, ipse lica serviebant, eisdem fidei magislerio prsefuerunt.
4.29 DEVOCATIONEGENTIUMLIB.il. . -1130
At alii Barbari diim Rornanis auxiliantur, quod in ji, ctio : nec ahler quiuquatii procedere potest, quam
suis loeis nosse non poteranl, in noslris didieere omnipotcnlis voluntate dispositum est. Sed qui se
regionibus, et ad sedes suas cum Chrislianoereli- ingeniose hoc arbitranlur opponere, non intelligunt
gionis institutione remearunt. Jta niiiil obsistere scientiam Dei, quoeel prselerita et prsesentia et fu-
divinaegralioe potest, quomious id quod voluerit, lura compleciilur, tempore non teneri, et tam in
implealur, dum eliam discordioe ad unitatera tra- conspectu ejus aslare ea quoe gerenda sunt, quam
hunt, el plagse in remedia vertuntur, ut Eeclesia illa quse aut gerunlur aut- gesta sunl. Quod cum
unde metuit periculum, inde sumat augmenturo. verissimum sit, non indiget mora cernendi et dis-
Ad quoslibet igitur rerum humanarum exitus se cernendi illa virlus, rjuseperpetuo veroque contuitu
nostra eonvertat inspectio, nulla ssecula, nulla ne- creaia et creanda, orta et- oritura, _tcla efagenda
golia , nullos generaiiones orlus atqite decessus ab simul aspicil: et quidqttid in universitale rerum per
seternis et inscrutahilibus judiciis Dei vacare repe- saecula prffifinita evolvitur, ac multimodis varieta-
riet. Omnes varielatum compugnantiae, et universae tibus explicatur, id totum in eo j'am ordine com1-
dissimilium proventuum causse, quas investigare et prehendil, quem ex ipsius summo illo peffecloque
discernere non valemus, in illa seterna scientia judicio mundi bujus finis accipiet. Hsecautem oeterna
simul nolae, simulque divisse sunt. Et nihil ibi in- .B et semper tranquilla cognitio nulla nos urget neces-
ordinalunvest etiam necdum existenlium qualitatibus sitate peccandi : nec inde manat iniquitas, unde
actionum : quoniam non est in Deo accidens motus, juslilia : quia cum bonus Deus omnia bona fecerit,
aut nova voluntas, aut temporale consilium, nec et raali nulla sit omnino natura ; a liberis voluntati-
cogltatio ejus cum rerum mulabilium inaequalitate bus, quas utique bonum fuit liberas fieri, spontanea
variatur, sed euncta pariter tempora el temporalia est orta transgressio, et nalura mutabilis, cujus in-
sempiternoacslabili comprehenditintuitu, etomnibus columitas ab incommutabili pendebat essentia, a
omnia jam retribuii, qui quae suntfutura }am fecit summo se bono, dum proprioperverse delectatur
(Ep/«;s.i).HincilludeslbeatiPauli apostoli scribenlis abrupit, cui nunc ruinse medelur gratia Dei. El
adEp!iesios:Benedictus DeuseljJaier Domini nostri propterea Jesus Clirislus venit-in liunc mundiim,
Jesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione ut solvat opera diaboli, quse utique sic solvuntur,
spiritali in ccelestibus in Cbrislo : sicut elegit nos ut in destrnctione eorum, etiam ab iis quibus suc-
in ipso ante mundi constiiutionem, ut esseraus eurritur, laboretur, quoniam et hoc a salyante do-
sancti et immaculali in conspeclu ejus in charitale. natur (I Joan. m ). Ideo beatus Apostolus : Non
Qui prsedesfinavit nos in adoptionem filiorum per solum autem inquii, sed et gloriamur. iu tribulatio-
Jesum Chrisium Dominum nostrura, secundum pro- C nibus, scienles quod tribulatiopatienliarii operafur,
posilum voluntatis suse, in laudem glorire gratise palientia autem probationem, probaiio autem spem,
sure, et cretera quae sub ejusdera sensus praedica- spes autem non confundit, quia eharilas Dei diffusa
tione connectit, docens donum atque opus gratise est in cordibus nostris per Spiritum sanclum qui
in selerno semper Dei mansisse consilio, omnesgue datus est nobis (Rom. vn). Itemque idem ad Ephe-
adoptionis filios non solum in eo tempore guo jam sios : Gralia, inquit, salvati estis per fidem, et hoe
exsislenles vocati sunt,sedêtiampriusguam mtindus - non ex vobis, Dei enim donum est, non ex bperibus,
conderetur, electos. In gua eleclione guidquid hone quis glorielur ( Ephes. n). Ipsius enim sumus
minum in Christo pracognilum non est, nulla eidem figmenlum, creati in Christo in operibus bonis,
ratione sociabilur. Omnes enim qui in regnum Dei quse prseparavit JJeus ut in illis ambulemus. Deus
de cujuslibet temporis vocalione venluri sunt, in ergo iis quos elegil sine merilis, dat uhdeornentur
ista qure seeculacuncta prsecessit, adoptione signali et meritis. Et fruslra dicitur quod ratio operandi
sunl. Et sicut nullus infidelium in bac sorte nume- non sit in electis, cum etiam ad hoc operentur ul
raius, iia nullus piorum ab hac sorte discrelus est. electi sint. Virtulum quippe munera, otiosa esse
Deplenitudine guippe memhrorum coi'poris Christi, non possunt, quoniam sicut Veritas ait: Omnia ha-
praescienlia Dei, guse falli non potest, nihil perdit, D benti dabitur, non habenti aulem etiam quod habet
et nullo delrimento minui potest summa prseeognita, auferelur ab eo ( Matlh. xxv ). Non igitur ad hoc
atque in Chrisio anle sseculaseterna praeeleela, sicut datur continentia, nt concupiscentiis non repugnet:
ad Tiiuoilieum scrihens Aposlolus dicit (II Tim. vi): nec ideo cuiquam tribuitur sapfenlia el intellectus,
Collabora Evangelio secundum virtuiem Dei, gui ut non die ae nocte in Domini lege meditetur. Quid
nos Iiberavit, et vocavii vocatione sancla, non se- agil donum dileclionis , si henevoleniiae solliciludo
cundum operanostra, sed secundura suura propo- non vigilat? Quis fruclus eslpalientise, si non habet
.'itum,et§ratiam guse data est nobis inChristo Jesu fortitudo quod toleret? Aut quomodo in Cbrislo
anie tempora seterna. Contra hanc inviclaeverilatis pie vivere ostendilur, qui nulla persecutione pulsa-
splendidissimam lucem, solent rjuidam non sobrie tur? Vel pax quse est a Deo, et cum Deo, numquid
dicere, superfluo ad acquirenda bonorum operum bene quieta est si non discordat a mundo? Aut amor
merita l.iborari, fruslra etiam orationibus quibus Dei poterit sine diaholi inimicitiis obtineri ? Nerai-
Deus exorandus speratur, insisli, si ex incomtnuta- nem jirorsus Dei gralia intentabilem facit, neque ob
bili proposito ejus Ciiristianse gratise subsisiit ele- lioc ccelesiium armorum jirsesidio a dextris et sini-
" 36
PATROL. XVII. .
1131 ' APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. 1152
stris instruilur Christiana mililia, ut cum nullo. __,Dei ila sit prs?ordinatus effeetus, nt per laborem
hoste confligat, cum laudabilius sit atque felicius operum , per instantiani supplicationum, per exer=-
pugnantem non poluisse vinci, quara desidem non citia 1 virtutum, fiant iricremenlameritorum : et qui
pofuisse tentari. Orationum vero sollicitudinem di- bona gesserint, non solum secundum propositum
vinae eleclionis proposito non resolvi, uno testimo- Dei, sed etiam seeundum sua meriia coronentur.
nio evidenler prohabo, ut csetera studio brevitatis Ob hoc enim, in rembtissiino ab humana cpgnitipne
omittam. In libro igitur Tobioe ad filium ejus To- secrteto, proefinitio hujus eleclionis abscondita esl, et
biam Raphael angelus dicit : Memor eslo mandato- de nullo ante ipsius finem pronuntiari potesl, quod
rum patris tui, quoniam prsecepit libi accipere dein electorum gloria sit futurus,utperseverantemhu-
bere uxorem de gehere patris tui (Tob. vi). Et nunc militatem utilis melus servet, ei qui stat, videal ne
audi me, frater, noli compulare dsemoiiium illud, cadat (I Cor. x): ei si forte aliqua vietus tenisilione
sed postula eam. Et scito, quoniam dabitur libi hac corruerit, non absorbeatur tristitia, nec de ejus
nocle uxor : et cum inlraveris in cubiculum, lolle niiseraiione diffidat,! qui allevat omnes qui coi>
de jecore piscis illius, el impone super carbones, et ruunt, el erigitomnes elisos (Psof.. CXLIV).Dum
odor manabit, et|Odorahitur illud dsemonlum, et. enim in hoc corpore; vivitur, nullius est negligenda
fugiet, et non apparebit circa illam omnino in B correeiio, nullius est desperanda fep3ratio. Oret
perpetuum. Et cum cceperis velle esse cum illa, itaque sancla Ecelesia, et pro iis qui crediderunt
surgite prlmum ambo , et deprecamini Dominum gratias agens, profieientem eis perseveraniiam
cceli, ut detur vobis miseiieordia et sanitas. Elnoli petat: pro iis auletri qui extra fidem sunt,poscat «t
limere,' tibi enim desiinata esl ante srccula, et tu credanl. Nee ideo ab obsecrationibus cesset, si
«am sanabis. Quamvis ergo quod statuii Deus, nuJla pro aliquibus exaudita non Juerit. Deus enim, jqui
possit ratione non fieri, studia tanieh non tolluiitur omnes vull ad agnjtionem veritatis venire, non
orandi : nec per eleclionis proposilum, liberi arbi- potest quemquam sine juslitia refulare (I Tim.n).
trii devotio relaxatur : cum Implendae voluntatis i
•D& MORIBUS BRACHMANORUM.
Habelur Idc tractalus ms. in ttibus celeberrimisItalim bibliolliecis, Valicana^ Mediotanensi, et Mediccea,sub
nomine B. Ambrbsii Mediolanensis episcopi: cujus tamen no'p esse, tum ex altfs dubilari poiest, ium ex diffe-
rentia styli, qui a gtavitate Ambrosii, ab elegantia et ac.umineverborimicum venuslate conjunclo longe disiare
videtur. Sed cum in veiustisiibris nomen ipsius, nescio qua qccasione,sortilusjam sit, a nobis in hac editiohe
addilus esl inter dlia opuscula ihccrta, qum huic sauclo dociori tribuenda sitfi, necne, sinceri lecioris judicio
relinquimus. Opus certe ipsum non adnwdum expolilum falemur. Vel fortasse lAmbrosius(si illius dicendus est
auclor) Pailadio Grmco homini scribens, lingum Latinmparum erudito, et adliuc juveni (is enim est, ul conji-
ciiur, qui postea Eibernorum episcopusjfuitordhialus), ut ejuscapacitatise accornmpdaret,magis aperlo el com-
muniore sermone usus est. I I
Desiderium meniis tute, Palladi, quae, iromenso G qua vestimenta conficiuntur, qufe serica nuncupan-
sapientise amore incensa, novasemper discere optat, tur,| et ibi insignem quarodam -conspici Japideam
novum etiani arduumque.opus efficere nos compel- columnam Alexandi^ nomine hpc titulo sculpiam :
lit id vero est Brachmanorum pairiam consueludi- Egoj Alexander huc perveni; el quod plnrimis pop:i-
nem, vitamque recensere. Ego guippe cum neque iorum nationibus regionihusque 'perlusii-atis, in A-
ipsos, neque ipsorum viderim loca (Jongo enim ler- rianam tandem rJevenit provinctam prope Indum
rarura spatio a nostra Europa sunt sejuncli), ea tibl amnem : quam desenis clrcumdatam cernens, fer--
dumtaxat guseab aliis audivi, eiguseo scriptoribus voribusque-ambustam, eo.quodsolomniaincenderet
•desumpsi, enarrare teniabo. Brachmani a nonnullis (unde 'maxima aquoe laborabatur penuria, et si illa
gymnosopliislae, a qiiibusdam philosopbi seu sapien- aliunde adve'liebatur| guod confestim in suis etiam
teslndorum appellantur (Sirabo, J.xv Geograpliim). vasis fervere eernereliir), «l cum solis ajstum, loeo-
Habllant autem juxta Gangem, fluvium lotius Indire riimque incendium sufferre neguiret, protinus in-
maxiiutim ( Q. Cmlius,lib. vni). Bic vero Ganges choatum iicr deserere, pedeni efferre, et in Euro-
ille esi guem Sci-ijrturfe sanclre Piiison appellani, pam remeare coaetus est {Plhiius, iib. vi Net. Hist.
et unus de guaiuoruuL-eparadiso exire pei'hibenlur cap. 25 ).'Qusedam ergo nova, non aulem JBrachma-
(Genes. n ).Primum:ig'itui"Miisseusfratcr noster Do-;D nos jse vidisse affirniiii. Refert hihilominus de Bra-
Ienorum episcopus, mihi-retulit, quod ipse aliquot chmanis aliqua se audisse a -scholaslico quodam
ante annos ad indias, Bfaclimanos visendi sludio Thebseo, qui, ut ait;-o'bid ipsum, nempe ut ipsos
profecturus, Sericamfereuriiversam regionem per- Brachmanos et videret et allonuei-etur, in Indias
agravit : in qua refert arbores esse quse non solum peregnuarijjroposuit,, etquod tandem miser in ca-
Mias sed lanara quoque proferunt lenuissimam, ex ptivitaiem incurrit. Hic ergo, ut mihi episcopus re-
1155 DE MORIBUSBRACHMANORUM: 1154
iulii, cumlenioris esset ingenii, in forensis adyoea- __,
i.parvulas slirpes esse dicebat. Nam el ipsos' exiguos
tionis officio incongruae sibi artis tsedio faligalus, bomunculos esse, etgrandia qusedam capita asserit
Indiam videre, et Bracltmanorum patriam ac mores habere cura levibus et detonsis capillis. Reliquum
cognoscere deliberavit. Quocirca cum quibusdam vero ,/Ethioiiuihaique Iudorum genus comis natura-
mercatoribus in Erythraeo, sive Rubro mari, navini liter crispatis horret. In quo loco (adjecit) ab eo
conscendens, navigavit primo sinum Adulicum, et qui illic plurimum polerat, ego illico abrepius atque
Adtilitarum oppidum vidit, mox Aromafa promon- detentus sum, qui stalim cceperat mihi etiam acefbe
toriiim, et Troglodytarum emporhim jienetravit, conviciari, eo quod eorum palrianf solumque con-
bine et Assumitaruin loca atligii, unde solvens pr-o- tinge.re ausus fuerim. Et illi neque excusationem,
speris flantibus ventis, licet plurimum navigaiione nec defensionem meam sequis animis audiebant,
dierura, Muzirim lotius Indise citra Gangem empo- non enim poteranl linguaa-mcoe intelligere sermo-
rium landeni pervenit: ubi quemdam Indorum re- nem, nec ego criminis causarii, quod mihi objicie-
gulum dominari asserebat. Immoratus igilur ibi batur, sciebam, quia illorurii verba nou noverara,
aliquamdiu, observataque diligenter aeris el loei ex solis tantum nulibus nos muliiosintelligere vide-
qualitate.ac hominum cdnsuetudhie, per plures dies, bamur. Ego quidem ex aspecfy torvo luminum, et
venii ei in mentem au insulam quse Taprobane vor B ] ex ssevodentium stridorepoteram verborumsignifi-
calur iransfretare : in qua illi,quibus beatorum caia noscere : ilii vero ex pallore meo atque payore
nomen est, longissimam oetatem vivere asseruntur sensus meos misericordia magis dignos suspicaban-
(nam vitam hominum centum annis modicani putant) tur. Sic itaque ab eis detentum, per- sexennium me
propier miram aeris teroperiem, et inconipreliensi- in pristinum opus facere jusserunt, expensa autein
biiem divini dispositionem judicii (Plhiius, lib. vi, ex palatio regis ipsorum unius lahtummodii fru-
cap. 22). Huic quatuor moderantur reges seu sa- menti quolibet anno. Post se-xver-o annos, dum pau-
trapse, inter quos unus est maximus, cui cseteri siib- latim ediscerem eorumdem loquelam, potui mtilia
jacent, obediuntque, ut ille scholasticus referebat de vicinis naiionibus, locisque cognoscere. Tandem
(Ptolemmus, iib. vn Geographimc. i). Narrabat quo- Deo propitio rie captivitate hoc modo erepius sum,:
que, si credere facile esi, mille insulas Arabici et Rex aliris supradicto huic regi inimicatus, eum apnd
Persici maiis, et quas Mammolas voeant, illiobtem- raajorem illitis regionis imperaiorem accusavit, quod
perare. Hic ille, quem magnetem appellant, reperi- nobilem virura, civeraque Romanuinin telerrinjam
tur "lapis, qui ferri naturam ad se vi sua trahere caplivilatem alque extreinura servitiunr redegisset.
dicilur. Cum ergo navis aliqua clavos habens fer- ,Quo imperatof audito, confestimillue cognilorem
reos illic applicueril, illico relinelur, nec quoquam IC eausreiransmisit,acdeinceps,rei veriiateperspecta,
ire permittilur, vi nescio quadam Iapidis occulia prolinus eum qui eonvictus in memorato crimine
impedienle, ob id naves ibi ligneis clavis construi videbaiur, exui lola sui corperis pelle prrccepit,' eo
dicebat. Quod insula quinque habel fiumina, et qui- guod civi Romano fecissel inj'uriam (Plinius, lib: vi,
demmaxima, quibus tota irrigatur, fertiliorque red- cap. 22). Dicuntur autem non soiumimpensius ho-
ditur. Unde et oh raaximam eceli clementiam poma norare Romanorum imperatorem. sed incredibiliter
nullo umquam tempore arboribus desunt: immo iimere, tamquam gui prseclaro polleat ingeqio, ac
eodem lempore ejusdeni arboris dum ramus alter virtute magiiifica, et Ronianos eo quod arniis atque
florescit, alterfructus gignit, caaterimaturososlen- viribus adeo potentes sinl, ut (sivelint) ad regio-
tlunt fructus. Insuper hahet insula hsee dactylos, nis ipsorum excidium valeantpervenire. Ipse ergo
nuces quas Indicas dicimus, grandes et-minuias, ille qui ista dicebat, adjiciebat quod genus Brachma-
odoriferas tamen, item el nuces quas corylos dici- nofum nonexpropria tantum voluntalesaecularibus
mus. Homines illius lerrse aluntur pomorura, oryzse, rebus rehuntiat, sed potius ut ex judicio Dei pen-
et lactis cibo ; nbbiles vescuuluf eertis quibusdara dens, acDivinitatis ope suffultum. Naluraliter.enim
-diebus, eliamsolemnibus, oviuin, caprarumque car- iiudi in finitimis fluvii regionibus vivunt. Nulli apud
nibus. Sues a Thebaide usque ad Iridioe __Elhiopise-1 D eos quadrupedes, nullus terrae cultus, nullus ferri
que fines aiunt non inveniri ob maximos sestus. In- iisus, nullum instrumenli genus, quo fieri aliquod
<Iuunt gentes insuloe ovium pelles, non spernenda opus possit. Habent autem- illic deliciosas atque
laboratas arte, oves item non lanse, sed setaruni optimas auras, ei saluberrime femperaias ( Q, Gur- .
tegunlur vellere, nee larise, nec lini habelur ibi usus, lius, lib. vm). Colunt seniper Deum, cujus veram
ut narrahat scboiasticus, et quod de iEthiopisc et quidem ac disiinciam nolitiam se habereprofitentur,
Persiai finibus, et Assumitarum locis ibi roefcatores omnemque proyidcnlisa ejusac divinitalis ralionern
emendi, vendendi, permutandique reigratia conve- discernefe. Jugitef orant, oranies vero non orieh-
niunt: ei qucd piper ibi nascilur, in magnaque col- talem partem' unde oritur sol, aspicium, sed coelum
ligilur copia. Ipsa autem adihodum parva atque in- potius iniuentur. Edunt ainem ea qure"supefterram
uiilis gens est, qusa intra speluncas saxeas vivil, et pecuduni more poluerint invenire, Iwc esl, arborum
per proecipiliamagua discurrere natura patrise edocla folia, et olefa silvestria. Abundat enie_ apiid illos
consuevit.Pipef autem cuni ramuseulis suis colligi- plurimum herba, quam inulam nomine vocamus,
tur : ipsas auteni arbores quasi quasdam humiles ac sicnl el apud Persas. Ilom esf ibi arbor quue acan-
5158 i .. APPENDIX AD OPERA S. AMBROSIL | 4136
thus nominatur. Habenletpatriasarbores quasdam,. k gens, totum pene perpgravil mundum : et antequam
nescio quos fructus ferentes, quibus vesci semper 5n provinciam Babybnis accederet, Europam qui-
solent. Viri trans ripam fluminis Gangis in partibus dem et Asiamveluli qusedamparvaloca transcurrii:
Oceani, in quem iluvius memoratus irigredilur, devenit tandem in parles nostri quoque orbis, ut eas
gunt: feminse vero cilra Gangem juxta mediterra- inspicerel, qtiasque curii reperisset suis conformes
neas parles morantur, ad quas earumdera mariti sensibus, ipse dicebat: Sapienlia, providenlia. mater,
Julio et Auguslo mense transvadere consuescunl. habens cum virtute ipsa, quse omnium virtutum ca-
Isti enim menses apud eos frigidiores videnlur, eo puljest, quamdam communioiiem, in sola veritate
quod tunc ad nos sol convertitur, el supra Aquilo- consislens, alens omnem faeiensque naturam, cnjus
nem quem Boreara vocamus vis solis erigilur, quo donum est nostrorum sermo verborum, notitiam
et perspiciens,
tempore lemperali aeres magis, et ad concubitum scieniiamque communem scrutans
au-
magis apti esse dicuntur. Ubi ergo quadraginla cum injustis quidem tribuens quse merenlur, juslis
feminis suis fecerint dies, mox ad propria reverlun- tem|parcens: da mihi, quseso, teplacidam, ut possim
-tuf. At cum enixa fuerit uxor alicujtts, ediderilque ad illa quse cupio, his precibus pervenire, Braeh-
unum vcl alterum partura, non transit ulterius ad marios verobonjiatejac sapienlia prseditos viros hic
eam ejus maritus, nec ulterius cura propria con- '.B prsesentes cernere. jYeni enim ut aligua cognosce-
cumbit uxore. Singulis enim filiis in locum patrum rem a Calanq, incola horum locorum, gui ad me
subsiitutis, per lotam de reliquo vitam a propriis feslinus accessit, quo nunc persuadente desidero
se uxoribus abstinent. Si aulem acciderit ut quis- ediscere cuucta plenius et videre. Brachmani vero
piam sterilem sortialur uxorem, usque ad quinque econira Alexandro isla dicebanl,: Yenisli ad nos, in-
-annos roaritus ipsius ad eam transit, et ei marilale quiunt, cognoscere sapienuam cupiens : nos aulem
praestat obsequium. Quse si gravida per tempus illud Brachmani Jibenlerj statim talem, suscepimus vo-
reddita nonfuerit, mox ab eadem penitus separatur: luntatem. Hujusmodi enim desiderium in vita ac
ob quod non in multos populos eorum diffunditur moribus nostris regnum judicalur ; quod nunc.
genus, tum propter locorum difficultatem, lum pro- discere imperator ipse voluisti. Philosopbus enim
pter consuetudinera continendi. Hsec est ergo vita non dominio allerius oblemjierat, sed ipse domi-
et conversatio Brachmanorum. Fluviuni autem natur : bomo enim jin eum non babet polestatera.
ipsum cum maxima dicunt difficultate vadari (Q. Sed quoniam nihil nobis hactenus credens (eo
'Cvrtius, lib. vni), tum propter Ondoniton tyrannum quod usque ad praesens tempus male de nobis
loca illa infestanlem, tum eliam limore cujusdam apud te quidem loeuti sunt), nunc ad nos vera
animalis in supradicto fluvio morantis, quod tanlse G degustans venisli. Calanus enim vir apud nos pessi-
niagniludinis esse dicunt, ul integrum possit ele- mus fuit, per quem vos Grseci horaines Braelimanos
phantem devnrare. Eo vero lempore quo Bracli- agnovisiis quidem, bene tamen non potuistis agno-
mani flumen transire consueverunt, divino asserunt scei'e. Ille enim non fuit noster, qtiiad divitias sine
judicio dictum animal non videri in fluvio. Maximi aliqua suiexcusalione transfugit, cui non suffecitde
etiam dracones illic esse dicuntur, habenies sepfua- Taberunco fluvio aquam casiitaiis baurire, neijue
lactis cibum [siimere, guibus Deo digna mens
ginta per longitudinem cubifos, unde ego unius pel- pressi
lem vidisse me memini quadraginta duos in lali- crescit, quam ille Deo semper habuii inimicam, qua
ludine habenlem pedes. Formicas eiiam iliic esse male succensusin iram exarsit, quarnque desapien-
ad modumpalmse hominis, scorpiones vero ad cubiti lisa bonis translulitjad viiia volnptatis. Ex nobis au-
humani mensuram adesse loquuiilur : propler guae tem nullus in prunis ardentibus voluiafur, neque
monstra periculosus est ipsorum transilus Iocorum. ulli dolores corpora noslra consumunt, sed vita
Non tamen ubique animalia isla nascunlur, sed in nostra medicamenlum aliquod sanitatis est. Nalurali
illis partibus tantum quse ab hominibus non inhabi- auiem benelicio aliehi a diviliis omnibus sumus: sequo
ianlur. Plurimique illic elephantum gregesesse di- etiam vitam noslrara mors fine comitatur. Et siin-
ctintttr. Haee sunt quae a Thebseo scholastico de D lerdum nonnulli fofie mortalium, ad quos falsorum
Brachmanis audivisse se affirmat Musseus: quse vero venit doctrina verborum, percutere nos.vanistentant
ex hisioriis de Alexandri Vita legi, et quse ex jjle- sagittis, ingenuitaiem lamen noslram tedereacvi-
risqne auctoribus ad hoc facienlia de illis desumpsi, tiare non possuni. jUnum aiqueidem est menfiri et
liuiicsubneetam. crbdere menlienti. Nocet enim quis et cui falsa per-
Alexander imperator, cum ei Macedonise solius suadet, nocetetsibi, quia dum mendacio credit, non
imperium non sufliceret, neque Philippo patre inn- fapile ad ipsam verjtalem pervenire valet. Insimula-
tuni posset esse conientus, Jovis Hammonis filium lio autem mala inimiciliarum qusedam et certami-
seraet csse dicebat. Et quamyis originem ipsius fa- num mater est, qusieex se iracundiam paril, ex qui-
cile ipsa rei veriias comprobarei, falsis quibusdara bus mrsus j'urgia et bella nascunlur. Nu.Ia tamen
tamen, et, ut ei videbalur,, invictis modis aliam sui viplus est occidere hominem : latronum enim iste, ut
esse naturam generis astruebat. Iiaque solemni novimus, mosesi. Sed nos virtutem veram vocamus
bellorum apparatu, ac instructis equitum peditum- contra aurarum mutationes nudo corpore dimicare,
que miliium copiis, e Macedonise regione consur- desideria venlris ahscindcre, et varias ipsius pugnas
1157 DE MORIBUSBRACHMANORUM. 1158
abstinentia patieniiaque superare. Igitur prius vince A accipere, sine dubio cupiditas et ipsa cessaret: sed
hos inimicosante omnia tuos, si foriis videris ,tibi, nedum ^sta non cessat, imrao sempef nova, et sine
et exinde opus tibi non erit adversum quempiam cer- aliqua intermissione desiderat, quia non ex commo-
tamina externa commiilere. Idcirco enim contra eos nitione nalurae desiderium lale procedit. Postremo
quiforis sunt, commoves bella, ufisfis quos iiitrin- in quo apud vos homines et ornanlur et gloriantur,
secus liabes, alimenla et fonienta suppediles : sed in eodem apud nos spernuntur. Calanus araicus est
tu vides quod eos quidem, cum quibus foris dimicas, vesler, sed sperniiur et calcalnr a vobis. Qui ergo
vincis, ab iis autera quos nosti, qui inlra te suni, inuliorum malorum auctor apud vos fuerii, a vobis
superaris. Considera igitur guanti tyranni in sltillo- hqnoraiur et colilur: qui vero estinutilis, projicitur
rum cordibusdeguut: oculi, aures, nares, venler, viri- a nohis : et illa guse nos omnino non guserimus, Ca-
lia, lotuirique corpus humanum, qttam multa eiiam lano pro ea guam habuit erga pecuniam cupiditate,
desiderianascunturinlrinsecus, quibusomnibusgenus plaeuerunt. Sed non erat noster hic lalis, gui ani-
mortale succumbit et servil, propter quse cuncia et mam suam miserabiliter Isesit, ac perdidit, ob quod
jugulanlur et jugulant. Nos autem Brachmani, quia neque Dei neque noslri amicus esse visus esl dignus,
omnia quseinlrinsecus hahemusbella superamus, jam neque in hoc sseculoinler silvas habere meruit secu-
de reliquo ineolumes aique securi in summa pace B ritaiem, neque illam sperare gloriam,.potuit, quse
requiescimus, silvasvidemus; eoelumquesuspicirnus, promittilur in futuro.
aquilarum diversarumque avium gralissimas voces Alexander impcrator ubi venil ad silvas, Danda-
semper audimus, nudo sub acre arborum foliis nos- mim quidem ipsum in transitu videie non poluit-
tra corpora contegimus, eorumque fructibus vesci- (Plutarch., in Vita Alexandri): in silva enim jacebat,
mur, aquam bibinius, hymnos Deo canimus, et fuluri recnmbens super arborum folia in securilale etpace,
sfeculivitam desideranius, nullumque quod prodesse proximusfonli, quera quasi uberterrse malris ineor-
nobis non possit, audimus. His ergo nos Brachmani rupluin aique integrum in os snum emulgere con-
moribus contenii vivimus, paucisque sermonibus sueverat. Misitautem ei Alexander araicumquemdam
agitalis inox tacemus. Vos autem dicitis quidem quse nomineOnesicritum (Q.Curt.,lib. mdeGeslisAlexan-
debeant fieri, nec lamen facitis; philosophum vos dri), dicens ei: Onesicriie, memoralum virum Dan-
nullum pulalis, nisi eum qui noverit Ioqui: vesler damim ad me venire festina, aut causam propier
enim est omnis sensus in lingua, vobisque in oris quara venire noluerii, nuntia, ut ego ipse ad viden-
vestri labiis tota sapientia esl. Aurum argentumque dum eum pergam. Cui ilie respondit: Faciam cum
colligitis, plurimis servis et magnis domibus indige- celeritate quod proecipis.Nam sicut jubere lutim est,
lis: affectalishouores, et seclamini digniiates, ediiis ^1ita meum esse cognosco luis jussisobtemperare. Ubi
tantum atque potatis quantum juvat expleri, utimiui igitur supradiclus ad"Dandamim nuntius venit, his
aequeet vesiibus delicatis semper ac mollibus, eaque eum allocuius est verbis: Dixil filius dei Jovis ma-
facilis quorum pcenilentiani mox geratis: conlra vos gni, Alexander imperalor, qui est dominus generis
ipsos veluti conlra inimicos vestros solelis loqui, humani, ul properes ad illum venire, quia libi, si
cum tamen habere vos linguse proprise poteslatem veneris, plurima dabit munera: si vcro venire no-
sciaiis. Longe profecto meliores sunt illi qui lacere lueris, veluti contemplorem te capite puniet. Quse
eonsueverunt, non enimse ipsosloquendo revincunt. cum ad Dandamis aures dicia venissent, non sur-
Mutuammercedem ab omnibus accipiiis, gloriosttm, rexit ex foliis, quibus fulius jacebat, sed tale respon-
ul putalis, ornamentura digitis vesiris imponitis au- sum ridens reddidil, ac recumbens : Deus, inquit,
rum: vos quoque reminas videmus ornatos, cum maximus pararecuiquam nescitinjuriam, sed lumen
'sciaiis quod idipsum, in quo magnopere creditis, vitse rursus iis prsestal animis, quse suo solverit
qnantum ad rem pertinet veram, vobis prodesse ni- fato. Meus ergo ille solus estdominus, qui homiei-
hil possit. Auro enim non extolluniur animse, neque dia velat, et qui bella non concilat. Alexander vero
corpora nutriuntur, sed econtra perillud utraque ista _noii est deus, quia el ipse morilurus est. Quemad-
vitianlur. Nos auiem qui cognoscimus veritatem, modum igilur potest esse omnium dominus, qui non-
ipsamque naluram, si cceperimus silire, ibimus ad dum Tyberoboam fluviunv transfreiavit, neque per
fluvium, aurumque calcanles, aquam bibemus. Auro totum mundum sedem suam locavit, non zonoeGa-
enim nequil sedari fanies, ac silis nescil exstingui. dem iransiit, non in medio orbis eursum solis
Non ex auro venit vuluerum cura, non segroiorum aspexil ? quare genles plurima: nee ejus quidem no-
medicina membrorum , non ulla refrenatio cupidila- nien adbuc nosse potuerunt. Si autera non capit eura
tis immensse, sed hortatus magis ac provocaiio nia- iila qiiam possidet terra, fluvium-transeat nostrum,
jorad novam nescioquam concupiscendi libidinem. et inveniet solum tale, fjuod norit homines.susti-
Et sitis quidem illa naluralis cum fueril, cum aquam, nere. Quaecumquemihi Alexander- pollicelur, si ea
quam desideravit, acceperit, sitire mox cessat; simi- prsesiiieril, cuiicla inuiilia inihi erunt. Ego enini ha-
liter eliam naiuralis fames quando escam quam quae- beo. domumiolia, herhis quoque quse adjacentmihi,
rit, acceperit, conquiescii. Si igitur eodera inodo, vescor, et aquam polo :.posihabeo alia qusecuraque
eademque natura aurum quoque liumanns animus cum sollicitudine colligunltir ac pereunt, niliilque
desideraret, ubi primum accepisset quod optabat aliud prseter iristitiam quoerenlibusea atque haben-
1159 APPENDIS.&DJ0PERA S. AfflBROSII. I 1140
tibus praebe-nt.,Nunc igitttf securus quiesco, clausis- A usqiie vis accedere, jiost qucm aliam iieriihi paf tehi
que oculis nil omnino cuslodio. Si-aurura voluero orbis cupls occupare : et lunc trisiilia afficeris. cum
servare, somnum meum dissipo: terra niihi omnia, non pofueris haberc guod viners. Quomodoergosa-
ut lac jnater infanii, niinistrat. Ad quemcumque ac- lisfacere desiderio lujo poteris, cum tolus tibi' ser-
cedere vofuero locuni, vado, qtiocumque aulem ire viensmundus ahimum iuum explere a'csatiare rion
noluero, nuilius sollicitudinisnecessitate compellor. Jpossit? Minor mundo longe tu faclus es,- el si om-
Et si cajiiit iiieura voluefit abscinderej animam au- nifl simul velis vincere, atque iiniversa quaecuraque
ferre non poterit: sfed caput lantummbdo jacens tol- tenent honiines possidere, tandem necesse estut
let, ariimavero discedens. capul suiihiveluli partem solum habeas quantum aut tii jacenlerii lehere me
vesiis alicujus reliiiquel, acveddet ei, a quo idsus- cefnis . aut ego oecppare video te sedentem. Ex
cepefal. nempe terrse. Cuni iulem faclus spirilus quo iterum si ad alialtranseamus'. ei in aliis quoque
fuero, ad Deuin qui •euminlra hanc carnem iiiclusii, tibi similes inveniniur. Eodem ehim modo qiio ipse.
ascendam. QUicum hoc fecerit. tenlare nos voluit-, iomnibus ulor elemenlis, aere, aqiia;el lerra, nec
ut videret queriiadmodum diseedentes ab eo, in hoc qtiidquam ullra haliere desitiero, et omnia.juste ha-
sseeulo viveremusi Et posimodum cum ad eum heo qurecumguepossideo, et si soJusbrtines fluvios
fuerimus reversi, fationem vilse hujus a 'iiobis ex-po- 8 obfmeas, jdus lamen aquaequaw ego, ex ipsis iiau-
scit. Cui assistens ego videbo injuriam nieam, ejus- rire non poteris. Jlane ergo si a me sapieniiam dis-
que-.jndicium in illoscjui injuriosi raihi fuerunt, in- cas •, nihil libi deeril: totumque habebis ; si nihil
iuehor; suspiria enini gemitusque laesoruinincipient desidefaveris. Cupiditas enim pauperiaite esl mater.
lce.denliuni esse supplieiai Hoc AlCxanderillis mi- quse uiedicamento malo; hoc est, sollicitudine ne-
... . .i
iielur, -quinpes desidefant. qui timem morlem, quia quiti cui*aii: guse ita semper oninia quserii. guasi
nos silrumque contemiiiriius. Nani Brachmani ne- invenire nil possit:' quia non in iis, ad quae jam
que auruiri diligunt, neque morlem verentur. Vade fjoUiitpervenire.
1 requiescil, sed ex illis quse nec-
igitur, et hoc Alexandro refefas: Nihiltuorum Dan- duui lenere se cernil, magis magisque cruciatur;
damis qrifjerii. verum si alirjfuidex ipsius "rebtis lu Habebis autem maximas curii voluplate opes; si ita
necessarium tibi.esse credis, adêuin venire riori mecum vivere voles : el si nieis acquievefis verbis,
dedigneris. meas divitias possidehis. Amicus milii est omnium
Qtioeubi Alexander per internuntiura attdivit, de- Deus, et de ipsis curaleodem -rcbus loquor-, nialorum
siderare pliis ccepit ut talem viruni videret, uique hominum veiba non audio. GceJurahabeo pro lecto,
se, qui roullas vicerat gentes , linus etnudus vince- lerra mihi toia pro|lecto esv. Fliivii inibi polum
fet senex. Pergit igitur cum quinque vel decem C niinistrant, mensain' silva suppeditat. Non Vescor
amicis ad eas , quas supra diximus. silvas. et etim animalium visceribus. ut leones, neque inlra peclora
venissetiad proximufn, atque ex equo, quoveheha- mea inclusss quadrupedum aui volaiilium carnes pu-
ttir, exsiliissel. coronam de capite deposuit, omnem- trescunt, nec sum raortuorum sepulcrura . sedpro-
que qui circa ijisum erat, superbioe itnnorehi relin1- videniia naturalis onines ihihi frucius ut lac maler
•quens. ad memoratum senem ingressus esi solus, infundii. Intelligo ipse quid quseras. Sapientem me
et ad pedes ipsius se dedii, hoc dicens: Salve, Oan- vides. talis ei faclus suni, iiaque vivo ut procreaius
-dami, ego ad le veni. quia lu ad me noluisti venire. sum, et quoe Deus fa'ciat agnosco, et quid fieri de-
Clui ille respondit: Ad quidadnos venisti? aulquid beal|scio.Vos autem vanitale raagna rejjleii, proesa-
de nostris sollicitudinibus auferfe desideras ? Quod gire vos creditis, cum lamen hsec ipsa quse per shi-
<eupisipse, nos JVaberenon possumus: quod iieruin gulos' videtis dies , Dei opera intelligere nesciaiis.
iios habemus, neeessarium libi non est. Nos hono- Ego cuncla cognosco, et unde, et quaiido, el quo-
-fainus.Deum. -etamamus liominem; negligimusau- modo fiant. Pluvias, siccitaies, fulmina, lempeslates-
Tum, cbnlemhimus mortem : vos autem mortem tique praesagio: et hocjest quod me delectatnc reficit,
melis. honoralis aurum, oditis hominem, Deumcon- gttiaiDeus habere me communionemquamdam alque
teranitis. Ad uuem Alexander : Doce , inguil. nos " corisilium cum operibus suis fecit. Ad me. quemad-
•aliquid sapientises plenum aiunl te diviniiate, iei modpm angelus venitj, et si quando aliqttid limuerit
cum ipso colloqui sajpius Deo ; «go vero scire de- imperalor. tunc ego deprecor Oeura ul boni aliquid
sidero in qua re .praestanliores Graecis vos ipsos ei, cum ad me venerit, prsestet, ut eurii metu quo
esse dicatis, et in quo aut melius videas quam olii laborat. absolvat, tiique ei fiduciamquamdam meh-
homines, auiamplius-sapias. At ille respondit: Ego, tis inspirei. Quid esselrectius dicis, Isedere boiuines,
inquii. vellemdeferread teacceplura a Deo sensum, an tueri atque servare , et qtiid raagisconvenit fa-
ised ipse locum nou habcs ubi donura lale Suscipias. cerefiliis Dei, aut everterecuncta pugnando, an ex-
Impleverunt enim animam luam avidaaatque immo- pugiiata, et diruta inslaurare pacando ? Non libipro-
dicsa cupidilates. quas nanc niecum certare consi -derit, iraperator, enorme pondus auri, heque ele-
>_fero,.quiate ab ipsisconor aVellere, guamquam ho- phanlorum , quos sustulisli aiiis , mullitudo : sed
. die phirimuiri meerent, eo quod morle nullius genlisi hrecvox mea , et is meus sermo. Tu vero etiarnsi
vel sanguine polluaris, et guia vident adhuc hotnii- me inlerficere volueris , nontimebo, ibo enim ad
nes in civitalibus commorantes. Tu ad Oceanum Deum citius, qui el causara et vilam meam novit.
1141 DE MORIBUSBRACHMANORUM. 1142
Nihilestquod Deum latere possit, cujus oculi sunt A diunt limeo , et maj'or mihi plerumgue ab amicis
omnes slellse, sol, -et luna, guaeomnia tu effugere metus guam ab hostibus venil, quoruihque amplius
non potes, negue in lejudicium ejus evadere. Noii quotidie quam inimicorura meorum insidias per
igitur tu destruere quse ille construxil: noli tu cu- limesco : et neque sine ipsis degere queo, neque il-
pere dissipare ea quseille, qui ea fecit, ornare desi- lis me possum credere : vivo igilur in afflictione;
-derat: noli immolare sanguinem civitatum, neque quos enim vereor, eorum constipatione eustodior.
transire supra gentium raortuarura cadavera. Longe Diebus quidem totis varias gentes prosequor ac fa-
enim reciius feceris si luara curaveris vitaro, quam tigo, uoclibus vero me somnus lurbai ac vexat, ne
si alienam desideraveris mortem: et si, contemplis quis in roe inopinatus hostis impelum faciat: et si
iis quse prosequeris damnis, vera elegeris lucra. Cur occidero quos formido, tristis efficior; si rursum
cum unam persequeris animam , tot simul vis ex- lenis ac mijis voluero esse, conteinnor. Et quemad-
stinguere nationes ? Quid delectaris lotius saeculi modum a tanlis rerum periculis me eripiam ignoro.
malis? quld, aliis flentibus, ('rides? Hoc ipso lamen, Nam et si voluero in his deserlis, in quibus vos de-
quod meraor mei, qui ih soliludinibus IiisMvo, esse gitis , vivere , id mihi penitus non licebit ob quod
voluisti, temetipsum lucralus es. Neque nunc aut apud Deumnunc excusare me possum, quia ipse me
certamina pertimescis, aut laederequemquam cupis, B in.hujusmodi vitse statu, et in fali ordine horainura
aut vlrtutem tuam in aliorum malis , quod fecisti collocavit. Tu vero pro islis quas ego fudi querelis,
semper.exerces. Projice igiiur a corpore tuo vel- quia me per omnia recreasti, ac sensus paulisper
lera oviura morluarum, neque defunciis volueris te meos a confliGtationibusel prseliis liberasli : dona
operire tegminibus; magis enim ipse cum talem le mea suscipe, ueqtie ea quse tibi offero, in contume-
feeeris, honorabis, quia temperatur aninia in deser- liam mei volueris recusare. Mibi enim, quando sa-
tis vivens locis. Hoc igilur vitse nostrse proposilum pieniiam honorare fecisti, non modicum profuisli.
magis elige, cujus beatitudine plus quam apud Ma- Hisque finiiis, innuit servis Alexander ut munera
cedones frui poieris. Qui quidem te per singulo.s quaespoponderat, exhibefent. Qui mox auri argen-
exspectantdies, utreliquas tecum diruantcivitates, tique optimas species, diversasque vestes cum oleo
et qusecumqtiein ipsis.valuerint invenire diripiant: ac panibus obtulerunt. Quibus visis Dandamis risit,
quosque in prsesenti die tristari arbilror, ac dolere, hoc dicens : Num quid suadere avibus isiis potes,
quod incolumes adhuc quasdam videanl nationes, qui in locis silveslribus vivunt, ut auruni argentum-
- occasionemnanciscentes
cupiditaium ac rapinarum gue suscipiant, et melius quam consuerunt, canani ?
suarum auctorifatem nominis tui. Quam ergo secu- Quod cum fieri omnino non possit, me illis vis esse
ram in Deo vitam poleris obtinere, et ut tibi ipse <^ pej'orem? Cur illud accipiam, quod neque edi a me,
jam vivas, qui nune adhuc multa cogilas rapere, neque potari potest? Gur accipiam quod mihi nulla-
multos trucidare desideras: ex quibus jam aliqua tenus prosit ? Aut quam ob rem id cuslodiam, quo
fecisti, alia in prsesenti facis, alia faclurum te esse uii nequeam, nisi forte ut animam meam per omnia
promitiis ? Ego vero cum ex hoc mundo recessero, liberain hujusmodi nexibus ligem ? Cur ingenuitalem
in aere positum le videbo: et tunc quidera sermo- ipsius frustra j'ugb turpissimre servitutis addicam ?
nem prsedicabismeum , quia te muliitudo equilum Quod ego numquam prorsus efficiam. "Sed neque
vel peditum nulla comitabitur, et cum maximo ernere quidquani volo, qui in solitudinibus ubi niliil
mentis tusedolore deflebis, hoc dicens : Sine causa venditur, vivo. Munera raihi Deus, hoc est, fructus
-perdidi lotius r.etroacti lemporis vitam , quam in islorum locorum, prsebet. Nihil enim auro homini
honoribus istius mundi, bellisque consumpsi. Ex vendit Deus, sed sapientiam bonam ei qui noverit
quibus intelliges nihil libi aliud te reliquisse , nisi eam accipere, largitur-. Veste velatus sum cum qua
menioriam solam malorum. Novi enim ego quajDi- me inalris meseedidit partus. Aere hoc ul cibo ve-
vinitas intra se habeat, vramtamen ipse sim apud scor, libenter video me ialem, dum nullis corpns
-honsinesconslitutus, mihique tunc isla dices; Bona meum nexibus gravo : omnique mihi melle dulcior
«onsilia, Dandamis, mihi aliquando prsebebas. Tunc J* est, ubi naiuralis venerit sitis, aqusepolus exflu-
eiiira ante conspectum tuum venient omnes quas vio. Si autem el panes istos dices habere aliquam
sinecausaexpugnaveris animas, apud quasguoinodo voluptatem , cur eos incendisti flammis? Reliquias
excusare te poteris ? ego ignis escam faeere meam nolo ; neque in cibos
Libenler hsec ei sine ulla iracundia Alexander converlere meos cupio vjuod de alieno ore sustule-
audiebal: erat enim iu Dandami spiritus Dei: sed, rim. Hos ergo panes ipse gui coxit ignis absumat.
instiganie dsemoneftialo, inler ipsa principia muta- . Sed ne aliguam libi, gtii sapientiam honoras, inju-
batvr Alexander. Unde his alloguebalur Dandamim riam a ,me reslimes irrogari; oleum tantummodo
verliis : Scio vefa te dicere, de divinp enim genere islud accipio. *Quseubi Dandamis dixit, eonlintio.
descendens, in hiscoiisiilutos.es loeis. ubinunc tibi surrexit; ac silvam peragrans, et colligens iigna,
sine ulla moleslia, sed cum maxima voluptate vivere molem ex iis maximam fecit, guam igne succendens,
licel-, et ubi natufalibus divitiis fraeris eiquiete his locui.us est verbis : Bracbmanus, inquil, omnia
secura. Ego vero inier iumultus varios ac formi- habet, etabunde ex omnibtts, ulcupit, pasciiur. Iu-
dines vivo, plurimosgue ex ipsis gui me custo- fusoque oleo mox, pyraque veliemenler incensa, ia
1145 APPENDIX AD OPEBA S. AMBROSIL j UU
lem cecinit bymnum Deo : Immorlalis, inquit, Deus, A cum aliis dimicatis : guorum postea eo quod fundi-
tibi ego in omnibus gratias ago. Quae ubi Alexander tis cruorem, gaudetis.talemque mercedem ipsis, quse
vidit, abscessii, cuncta secum, proeter oleura, quae perutilia vobis fuerint, reddiiis vicem : et quorum
exliibueral, reportans, summopere stupens. Danda- vellera vos extriiisecus velant eorumdem vos carnes
mis vero Iioc etiam sermonibtts suis addidit, dicens: inirinsecus onerant, et incipilis esse eorporum mor-
Tales universi nos stimus. Calanus vero pessimus tuorum sepulcra viventia. Tantis ergo taroque in-
vir judicaitis est a nobis, eo quod veslraese exliibuit; convenienlibus rebus, tamque conlrariis mens gra-
prreseniiie, et nostram non imitatus est vitara: et vata, potest in se recipere Dei sensum ? Dimitte pau-
quia cura aroator Dei esse non posset, fugita nobis, lisper memoratorum animalium c.irnes, quaeoccidis,
et migravit ad Grsecos, contemptisque inoribus 110- sic jacere, et quid ex ipsis fiat inlellige. Nuiuqtiid
siris, se ipsum damnavit immorialibus flammis. Tu poteris fetorem ipsarum ferre non fugiens? Quantse
vero Macedonuihmftloegentis dominum esse le dicis, sordes, quanlseimpurjiales smimabus atque corpori-
Braclimanos vituperas, et interfici omnes j'ubes, ere- bus inferunlur humanis, quas cura ipse tolerare non
dens eorum mendacibus verbis, quod bonum virum possis, includuntur inlra illos, alque ab ilhs inferun-
facere nou oportet. Nos vero raiionem vitoe proprfe tur, a quibus cibi lales desiderantur. Anima iracun-
Deo novimus reddituros tunc, cum ad eura fuerimus B diam paril, isia concreant vomiium : terra vero fru-
profecii. Omnes eniin ipsius suinus, gloriam vaiiara ciuset flores, qui foras emissis bonis odoiibus pla-
contemnimus, quod stitltifacere nonpossunl. Quera- cent. Tales epulas nobis planlavit Deus, ac prresii-
adraodum vos transire ad consuetudinem ;nostram til: humanos sensus vos penilus perdidislis. Corpora
valetis, qui tam male vivitis, et qui semper illa quae. vestra feras male olent : recepiacula enim estis \ e-
bona sunt, dalis oblivioni? Nos vero Brachrnani, cudum moriuarnm : eonibus lupisque pejores esse
memores quemadmoduni procreati aliquaudo fueri- ccepisiis. Lupi euim, si uti terrenis pabulis possent,
mus, et videntes propter quse vivere debeamus , ir- numquam profecto carnibusvescereiitur.Tauri, equi,
rejireheiisibilem vivendi cursum tenenius, unum- cervi jiistis herbarum pasiibus vivunt, unde et vali-
guemgue enim Deus certo propositi ejus, cui depu- dioribus membris, etjnervis fortioribus rohoraniur.
tafus est, fine formavit. Lselamur in desertis loeis, Cur lisec animalia roaîs non vultis imitari? Gurnon
et in mediis silvis sedentes, et in his tanlum sensi- editis silvestria, et aqtiam bibitis ? Sed causa ignis
bus nosiris occnpali sumus, ne umguam serraones; hujusmodi epulas vobis jjrseparatis quas cum non
hominum aniroas nostras ab inslitutis talibus valeant; esse cernitis bestias fortiores, ideo vestris non ur-
separare. Bealus est ille qui nullius indigei, et qui gentur insidiis ; vos eriim quseritis cives plures, ex-
non alienam gloriam cupit, el qui placere vull om-. G pensas plurimas facitis, et in parvis rebus plurimum
nibus, necesse est ul sit omnium servus. Nobis ne- Jahoratis propter exiguam voluptaiem : ubi nlhil est
cessarise non sunt eivitates, in quibus laironum mul- nlsi ]eorum aperia perdiiio, in quibus fuerit labor
litudo colligitur : magnas vero domos nohis exsiru- vanus. Ergo nihil est fvesfrainfelicius vita. Nosnum-
xit Deus, ac praesliiit, montes pariter, ac silvas : ex quam bibimus inviti, sed necessarium siti ex fonli-
quibus simplices sumisnus fructus, ei purae dona na- bus naturae implemus officium; qui eliam non biben-
turae aquas bibimus : lihenlerque nosmetipsos refi- libus nobis defluunt semper : vos vero propler ven-
eientes posl laborem, iis foliis incubamus. Quoniodoi tris voluptatem, et nori esurienles quoeritisjuges ci-
poieslis ingenuis hominibus imperare , cum seiatis; bos, jet quibusdam arlibus vobis niultas alque diver-
vos in potesiate multorum esse ? Vos enim veslris in[ "sas epulas prreparalisj: excurritis omne retibus ma-
omnibus quaaconcupiscunt, serviiis animabus. Naroi re, in aere voliiantium, in nionfibtis-besiiarum ve-
si mulias habere vestes desideratis, non ut paucos; natioue gaudetis, canumque veslrorum velociiaiem
greges ovium pascaiis, non ui paucos qui ipsas fon- miranles, ferarum reprelienditis tardilalem, atqtie
deant oves, et a.quibus ipsae lanse intexantur, ne- habiialrices eas nialarum soliiudinura nominatis.
cesse habeiis ariifices. Quid excusaris quod mollia Islis igilur rebus insistiiis hrec animantia investigsi-
vestimenta non habeas ? Êqualis enim servitus esse: D re, haec investig.tta festinatis occidere, aul viveutia
probatur in minoribus et majoribus j'ebus. Nam quii caveis clausa defertis ad speetacula civitalum : non
exiguum mirauir aurum, et multuin desiderabil : et. ul fruges seraiis, ex quibus famem, neque ui exinde
qui parvse civitatis fuerit imperator, et maj'oricupiel', necessarium aliquod offieium honiiiiibus prrcbeatis,
imperare. Prseterea etiam ex modica perpeluae por- sed ut proximum acsanguinis vestri, et opus (quod
lione, quae in vestris sjtlendet vestibus, superbitis : est majus) Dei,cum summo dedecore trucidetis, vel
et cutn vestris famulis fuerint indumenta purpnrea, ut violenter vinculis illigaiuro ferarum morsibus in-
vos pulchrius esse aliquid exisiimantes, vestra co- geralis. El hoc ipsum libenler aspieitis, quod cum
lore aliero splendere curatis. Si autem hoc apud hominibus ferse pugnent, et quod illoe partem natu-
vos bonum non videtur, pauperes judicamini, dum rae, vesirae ac similitudinis devorent : postea vero
parva miramini. Animalia libenter oeciditis qiiaj illas prorsus feras occiditis, ut crudeles easdem , eo
tem progenuit: quse taraen ipsi plurimum vobis quod occiderint hominem, esse dicatis : el, quod ad-
prodesse cognoscitis; qusedam enim ex ipsis tonden- huc scelestius videtuq ae pejus, humano sanguine
rur, alia miilerentnr: cuin quibiisdam agrmn coliiis, saturati, necdum tot | lantisque malis expleli, ve-
1145 DE, MORIBUSBRACHMANORUM. 1146
slrorum cupitis civium ventres replere. Ad lisec, A nurii quidem omnino non quferimus , aquam aulein
lara dedecorosis,.tamque pravis moribus vivitis, ut habemus quam solam volumus, et qua maxime de-
el vobis calidas supersedificelis domos, quibus ad lectamnr, et snpienter curamus sitim. Non furere et
vestram explendaravoracilatem comesia digericitius insanire properamus, magisque nobis mortero, quam
cotnpellantur. Insuper et ut proprii corporis inte- ebrietatem precamur, per quam necesse est homines
siina nimia ciboru.mrepletione distendantur : lau- lotis et corporibus ei sensibus inlerire. Ebrius enim
iiores eligilisepulas, unde perilos quosque procura- videlur quidera vivere, sed quantum ad sapientiara
lis artifices condiendis atque ordinandis epulis. pertinet, moriuus j'udicaiur; perdidit enim subliinem
Nos autem precamur Deum, ne aliquando sitiamus : ipsam quam homini dedit Deus mentem. Ecquid ii
nam hoc interdum modo a regula veriiatis abstra- qui se magnos et gloriosos putanl, quam falsa spe
himur, hoc est, iunccura necessarium potum noslro et vanis decipiunlur illecebris , qui alternis se invi-
cotpori damus, ob quod postea oeulos et raanus cem manibus laedunt, spolianl, jugulanl, cum lan-
nostras, veluti sacrificiuro aliquod, ad radios solis dem et ipsi mortem, qusenecessario eis debetur, ex-
agentes exiollimus. At vos etiam lseii eslis quoiies specienl? Quid denique de illis viris, quasi de ma-
supra modum convivia vestra celebralis, nec ante gnis quibusdam el aliorum provisoribus loquar, qui
veslris coinmessaiionibusfinem iniponitis, quam ni- B more turpium feminarum variis pigmentorum odo-
mia ebrietale fui'ere incipiatis, el donec ipsuin quod ribus oleo membra perfusi foris prodire consueve-
sapere videbamini, bihendo perdatis : et nimio vini ftini, aeris i|jsiuspuritatem dissolutione propriapol-
pondere sensus vestri cordis oneratis. Feliciores luentes ? Quid de Stoicis philosopliis vestris loquar
profeclo apud vos esse crediderim eos qui insanire qui cuni,omnes auri amore leneantur, vobis tamen
dicuntur. Illi enim semper ebrii suni, cum taraen adrairaiione vel laude digni videntur? Audiinus
vinum non emerinl : vos autem pro pretio vini ni- etiam quod a masculis vestris partem quamdam cor-
miam sollicilndinem geritis : qtio empto vosmetipsos poris ampuiplis, in muliebremque sexum illos con-
ebrietaie polluilis, vosque invicem verberatis, ac vertere gesiiatis : et quod sil apud vos lalis bomo,
tandem ad sobrietatem revei'si,vixpoteslisagnoscere qui neque geuerare ul vir, neque parere possit ut
quemadmodum ehrielaiem vesiram custodire valea- mulier, et qui in suum tantum dedecus et in suam
lis. Audio eiiam quod plurima comedentes ea dige- tantum vivat injuriam. Quis lalem humani generis
rere non poteslis : et cum tandem a convivii voraci- prtevaricaiionem , et lam miserabilem easum etiam
taie vix recesseriiis, omnia quse vos explere solent cogiiando non doleal ? Quorum nos miseratione du-
evomilis :ipsamque rouiantes perverso more natti- cti vobis prodesse quantum possumus affectamus :
ram, ex eadem parle gua escas capitis, egeralis : C guia et superbiam exsecramur, eluniversara humani
capite, non pedibus amhulanies. 0 stultissimi homi- generis naiuram diligimus, ac (ovemus : et quasi in
nes, implelis ingluvie viscera vestra aique distendi- alto magnificascujusdam domus sedentes loco, nndi
lis, ut poslea iierum arte medicorum corpora vestra lam menle quam corpore, quoscumque speclalores
vacuelis : turpiiudinem per hoecvobis maxitiiamgue novimus veritatis, et docemus. Et iioc est in quo cae-
segritudinem guoerentes, adeoque estis insani, ut teris hominibus ditiores nos esse putamus: Macetio-
ipsaro cupiaiis evertere tali curaiione naturam, quse riia vim omnibus facit, qrtam tamen pritisab aliisipsa
iiullam penilus senlial voluptalem : ftnem habentes susiinuit. Omnes autem ad deleriora eonversf, tur-
voraciiatis immodicaesupplicium, non salulem ; in- pes famuli judieantur. Sed lioruni omnium maloriim
satiabilia enim mernbra fieri ex rnorbis conlinuo so- quse nominamus, Brachmani videntur expertes. A
lent, tormenta coniilaiitur, ita ut postremum guod nullo enim debellari aique expugnari queunt, qnia
honestse ac probse vitae ex laiitis deliciis conferatur nullius rei desiderio vel amore lenentur. Tu vero si
nihil habeatis. Sed jaclare vos audio guia plurima vera vis sapere, ad Indiam veni, habita in solitudini-
possidetis : gui taraen cum aliis multa donetis, vebus nudus, omnes quas diligis, el quibus ornari vide-
stris admodum pauca prseslatis. Unde vos magis pau- ris, projieiens diguiiates : nam aliter non suscipieris
peres judicamns, guia ne panem quidem ipsum pa- D a nobis. Et lunc amabis ea, quoecumquepaulo anle
renfibus datis, innumeras aulem habere opes desi- vidisti, quaequemiratus es : neque ullus contra (e
deraiis. Servi venlris vos esiis, propterea maxima tilterius dimicabit, nut qtiidquam tuorum tibi auferre
apud vos lurba raedicorum est, qui assidua vos pur- quis poterit; iieqne aliena collatione, neque aliorura
gatione evacuant : faciunt aulem id aut jejunio vel sudore pasceris; eris enimin omnibus dives. Eiquo-
Inedia, aut arte medicaminura : ut qui plurima yina niam desiderare te scribis, utin aliquo tibi prosim :
solebatis haurire, stibito ne aqtisequidem modicam non invidemus illis qui vere pium imiiantur Deum.
quaniilaiem possitis accipere, quoties segritudinura Universam enim humanam ubique naluram volumus,
necessitate vexaraini. Et sicut tlinc ultra naturam quanfum per nos fiefi potest, nieliorem evadere,
multum meri bibitis, ila nunc parunv quoque aquse, (Aliqua deessevidentur.)
quod exposcit ipsa nattira, desideratis. Nos vero vi-
1K7 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. 1148
i I
PHILOSOPHORUM ALIQUOT EfPISTOLE,

QUORUMHABETURINTERPRESS. AMBROSIUS,
Gilberti, Cognaii, Nozereni opera in sludiosorummunifjam^ olim cum aliis multorum
epislolis, collecto?. <
Thales Pherecydi. _ft ego rex futurus essem. Id enim si didicisses. aequo
Audio le priinum lonum, de divinis rebus, apud animo et conatus riieos forte lolerasses, et te fugae
Groeeospalam disserere parare. Verum jusiiQre for- - haudquaquam commisisses. Domura igitur bona fide
tasse sententia, inter amicos ea qusescripseris, lcges, redi, mibi et injurato credens, nihil esse periculi a
quam passim quibuscumque permittes, nullo illis Pisis.lrato Soloni. JNosti enim neminem, etiam ex
emolumento futura. Equidem si libi graium cogno- inimieorum numerp, maliquippiam a me perpessum.
vero, volo conscius eorum quse scribis esse. Ac si- Denitjue si placuerjt nosira amiciiia frui, inter prl-
quidem jubes. ad le mature proficiscar. Neque enim mos eris : nihil enim in tefraudis, perfidiaevecon--
adeo amentes ac stolidi sunms, ego et Solon Alhe- spicio. Quod sialiogui habitare Athenis nolueris, jiro
niensis, ut cura navigio Cretam petierimus visendi arbitrio tuo id facies : tanluni ne nostri causa, pa-
graiia, Êgyptumque itidera penelraverimus, ut isiic tria excederis. Vale.
sacerdolibus et aslronomis congrederemur, ad te Solon Periandro.
non pari studio navigaturi simus. Veniet enim el Scribis tibi plurimos insidiari; at tu, siquidem
Solon ipse, si annuas. Neque tu lpei illius amore de- oranes e medio iulcris, ne sie quidem proiicies. In-
leutus, raro in loniam transis, neque peregrinorum sidiabitur enim tibi quispiam ex his, quos minime
hominum desiderio tangeris. Verum uni tantum, ut'. B suspeclos habes, partim sibi quidem meluens, par-
spero, scribendi negotio incumbis. At nos, qui liiu ie repreliendeiis, quod omnia formides, nihil-
niliil scribimus, Grseciam, Asiamque, peragramus. que noii meluas : partim iiem civitati gratificari cu-
Vale. piens. Esset ergo ioptirnum abstinere lyrannide, ut
Tliales Soloni. causas omnis nietus evaderes. Quod si tyrannidi om-
Alhenis si excedas, Mileli, ut equidem reor, com- nino insistendum censes, compares tibi, necesse est,
modissime habitare poteris. Estenim vestra colonia, externas vires et peregrina auxilia, urbanis viribus
patierisque grave nihil. Quod si el apud Milesios majora, ut jam libi nullus infestus sit, et lu nemi-
exsecraris tyrannidem, aeque enim ubique tyrannos nem extorrem agas. Vale.
infestos babes, at cum amicis nobiscum vivere erit Solon Epimenidi.
j'ucundissimum. Scripsit ad ie Bias, ut Piienam pro - Neque leges meae profecto Alheniensibus profu-
Uciscaris: eam.iu urbem silibentius inhabitaveris, et turse multum erant: neque lu eis anliqualis, civitati
ipsi eo ad le advolabimus. fuislienioluiiienloJ Deus enim, ac latores legum non
Pisisiralus Soloni. solijuvare civitates possunt, sed qui niultitudinem
Negue solus Grsocorumtytannidem arripui, neque aguni, in quamcuinque senleniiaiu voiunl. His enim,
mihi rem alienam usurpavi, quippe genus a Cecrope G si recte rem admiiiistrent, Deus acleges uliles sunt:
duco. Id enim inihi ineo jure vindico, qucd Athe- sin auiem male, nihil jjrosunl. Neque sane meae
nienses olim cum in jurejurando firmassent Codro, leges acjura, quae scripsi, quidquam jirofuerunt :
illiusque genti prsebiluros, postmodura abstuleranl. sed qui illas transgressi sunt, magria reipublicae in-
Creteruiii iu deos, vel in homines niliil alias pecco. vexere detrimenla. qui Pisislrato, ne lyrannideiii
Leges, quas ipse Alheniensibus dedisli', servari, invaderel, non obstiterunt. Neque vero futura pra>-
atque secundum eas viverej'ubeo : et quidein melius dieenti mihi fides habebaiuf. Ille fideliof existima-
servanlur, quam jiossent, si multiludinis imperio res batur Atheniensibus blandiens, quam ego vera |)ro-
ageretur. Permitlo enim nemini injuriam fieri: ac Iqquens. Positis igitur armis pro cufia, hls quidem
lyrannus ego prseter dignitatem et honorem nihil a qui Pisislraium gestire tyrannidem non animadvef-
plebe differo, solis eis siipeudiis contenius, quse.iis tunt, sapienliorem : eis vero gui liberlaierii reipu-
quoque, qui aiilemeregnarunt, debebantur. Denique bliPMasserere metuerent, forliorem irie esse dixi; at
Atheniensium singuli decimas frugum suarum sepa- illi Soionis interpretabaniur irisauiam. Tandeni ita
rant, non in usus nostros eonsumendas, vertrai sa- palriam conlestatus, excessi: 0 Pairia, hic quideni
crificiis publicis coiiimodisque communibus : et si Splon ille tibi opem ferre, et facto et dicto, proni-
quando bellum conlra nos ingrueril, in sumptus de- B ptus etparaiusestjcaelerum hiseeetiiisanjrevideor.
putandas. Tibi equidem nihil succenseo, quod roen- Itaque, le deserta, proficiscor, solus ex omnibus
tem meam consiliumque detexeiis : quippe qui id Pisistrati iniraicus : isti vero el favere e't obsequi
polius reipublicse sludio civiialis, quam mei odio parali sunt. Nosii enim hominem amice, quanlo ille
detcxeris : ac prseterea quod ignorares cujusmotli asiu, guo ingenio; qua arte tyrannidem invaserit.
«49 rHlLOSOPHORUM ALIQUOT-EPlSTQLiE. iiSb
Nam ccepil blande plebem illicere. deinde sibi teliam S. vos. Gerle ipsi viflebitis. qualri civilitfef vbs exel-
vulnera inflixit : ac progressus iii publicuiri. eaque pianii SicUl igiluf aririb pfoeteriibSar3eis,in Lydiarii
se ab-hostibus aecepjsse voeiferans, orabal quadrin- venistis : ifa niinc riio, he pigeat ad hie quoque
jgentos robustissimos juvenes sibi custodes darehu proficisci, Corinihi tyfaiirium; videbitht enihi vos
Al illi, me quidem reluctante el reclamante, acquieve- non sine gratulatldlle Cofirilhii, Pefiandri domum
runt. Erant autem hi armati validis fusiibus; his adeuntes.
itaque stipatus, statum reipublicse evertit. Oumque Peridnder Procio. „
llli spe inani pauperes suos, ne mercede servirent Nobis qliidem ribh ex senlentia friit uxofis scelus :
liberare student, omnes una sub j'ugum riiissi sunt; tu ahteih spbhte filio irigratb si quid egefis, peceas;
unique serviunt Pisislralo. Aul igiliir iriihiariitatetn iri filluhi cblhpescd, aiit egb
Solon Pisisirato. illi opem Ferarii: iiath et ipse satis diii pceriasdetlit.
Credo equidem nihil me abs te passurum mali. Thfasybulus Perihridro.
JSam ante tyrannidem tihi amicus erara, ne nune Pfoefconicjuiderii tiio nihil dissiriiiilavi; sed ipsiifn
«quidera niagis infensus; quani alius quivis Alhe- ih segelem Ihdiieehs, teihinerilibres spicas iiacilld
niensium, qui lyrannidem non anient. Sive autem feriens. deeutiehani, subsequehte illd : iibicjiie, si
unius iraperio regi, sive puhlice rem adminisirafi 3 interrogares, referret quidquid vel' viderit vel au-
illis utilius sit_ ex sua quisque senuetiiia slaluat. dierit a me. Tii efgo sic faeito, siquidem tyranni-
Cerle iyrannorum te omnium esse praestantissimum dem luto tenefe cupis, «tqufeln ea eonstabilifi. Ci-
fateor. Athenas aulem redire mihi utile non esse vitatis principes tolle. sivte illi ahiici, sive iniihici
cognosco, ne guis me juste reprehendat, gui Athe- videantiir : quippe tyranho ainiCi quocjue saepe sus-
niensibus dudum rempublicam ex seguoadministran- pecti sunt.
dam tradideram , praesensque oblafam mihi lyfan- Midfciiafsis Cicesb.'
nidem sponte declinaveram, modo rediens faclum Ego, Lydortihifiex',in fifaeciani advelii; Grsecofutn
tuum subita pcenilenlia probare videar. mOres etsiudia etinstiluta pefceptufiis. Aurbauiem
Solon Grceso. niiiil egeo, satisqhe mlhi est, ui ad Scyibas fedeani
Ampleclor mirifice tuaiii in nos benevoleniiam :et nielior aiqute4lb'ctior. Veniam lariien adlC Sardeis ,
per deos imniortales, nisi apud me Jampridem sla- plurimi faciens tibi familiarehi et amiclihi fieri.
iuissem ibi sedem habere uhi respublica sit libera>, Ephnenides Soioni.
mallem apud te, in tuo regno vitain, quam Athenis Confide, o amice. Si enim vel servifeassuelis, vel
agere, violenter lyfannidenv extercente Pisislrato. noi) bene inslitutis Afhenieiisibus Pisistratus immi-
Verum ibi suavius e"x institulb noslro vivimus, ubi 3 nereijimperiiimprofeetodiuiiirnumhabuisSet. Crete-
sunt omiiibus seguaetcomraunia jura. Veniam tamen rum viros haud sane liialos. aiit igliavos stervire cbm-
ad le, ui luo vel hospitio tanlisper fruar. pulit : sed qui ftioiiiioriim SoJohis mehiores, yjrse
Chilo Periandro. pudore IngehiiScaht-,sefvire tyrariiiidi diuiius IfaUd-
Juhes uti .miiitia vacetti, extorvisgue agam : quasi quaquam fefent. Vefura -eisi Pisistrams civitatehi
tu in-tuto futurus sis. Atqui ego monarchse nec sua occuparit, noh laiijeh ad illius libefos Ihipefiiim
lula essesputo : felicemque eura lyrannum censeo, spero dedttcendum. Est-enini perdifficife horiiiiiibus
cuiin sua domo absque sanguine conligerit mori. liberiSj.pfseckrisque institiitis legibiis. siib sefvi^
Pittacus .Crmso. tutcdurare. Tu aulem, noli, quseso, vagusagi; sed
Juhes me in -Lydiam venire^ spectatum opes tuas; in Crelam vehiread nos mathra, ubi tyfaunus ntillus
Ego etsi illas mihime aspexi, nibil ambigo, Alyatlis cuiquam molestus esl. Si vefb illius aniici fdfie, u't
filiura, regum omnium esse opulenlissinium, auro- fit, in iiinere inciderint, metuo ne quid sinistri libi
que refertissimum. Neque vero amplius quidquam eveniat.
Jiabiiuri sumus, si Sardeis ad te aecesseriraus; Auro P\iere.cydesTiialeti.
enim ipsi non indigemus, conlentl modico vitre sii- Bene moriaris; cuni tibi fatalis -dies supervenef 11:
pendio, quantum satis sit niihi, et amicis; Veniarii B Morbus me inyaserat,- curri Miasaccepi litleras, pedi-
tamen. ut tibi perhumano et hospitali viro familiaris culis opperiebaf, et febri quatiebar tolus. Mandavi
elficiar. Vale. itaque quibusdam «x familiaribus, ut cum me sepe^
GleobuhisSoloni. lieriht-, ad ,te perferant quae scripsu Tu autein, si-
Amici quidem libi sunt permulti, singulisque do- quidem ea probavtefis cum sapienlibus reliquis, ita
mus est: verum egoSolonicoriimodissimam foread legenda deinum trades .: «n aulerii improbaveris,
inhabitandum, Lindurii censeb, civitaiem liberam. noliio ederei Mihi certe necdum salis plafcebant,
Estque insula maritima, ubi si morari volueris, riiliil esi ibiquidem noncerta rerum fides. Nequeeiiim id
a Pisistrato mali formidabis, atque ad teamici undi- recepi, -negue qiiid sil verujn roe scire professffs
queconfluent. Vale^ sum. Forle gusedarii de Tlieologia feserviivi, csetera
Periander Sapiontibus. -inlelligere oporlei. Omnia quippe judico potius,
Gratias immorlales ago Eytliio-Ajpollini, quod in quam aperio. Mofbo autem singMlisriiebtis invales-
ununi coactos epistolse meae repererurit, ipsaeque ceftte-, negue Jinedicorumqiiempiani, neque amieo-
•Corinthum, rit confido, perducent. Exspecto itaque rum penitusadraitto. Gseierumassislenlibusprofori-
HSl APPENDIXAD OPERA S. AMBROSII. 1152
bus, et interrogantibus quo in slalu sitn, digito per _/)
i uti ad me proficiscaris, id mihi persuadens, te preces
ostii clauslra dimisso, guam peslilenli malo ienear, meas rainime irritas fieri passurum. Tu igitur modis
oslendi : adraonuigue ul poslridie convenianl ad so- omnibus enitere, ul tuo contubernio fruamur : cerlo
lemnes Pherecydis inferias. Vale. I
sciens non mei tantuni, sed omniura simuf Macedo-
AnaximenesPythagorm. num eruditorem fnre. Nam qui Macedonise regem
Thales, ab sslatis flore, ad senectutem , per slu- erudit, alque in viriulem imbuit, eum et subdilos
dia virtutis humanitalisque pervectus, inclyta rnorte quosque instruere ad fortiiudinem et jirobiiaiem cer-
defungitur. Is cum, ut consueverat, una cum ancil- lum est. Nam cirjusmodi fuerit dux, tales ut pluri-
lula, sidera inspecttirus, atrio domus maiuiinus mum subditos fieri necesse est. Vaie.
exisset, immemor ul sese loci siius baberet, duin Zeno Anligono regi.
retliera securtts explorai, in subjectam foveam ceci- Amplector tuumtam vehemens discendi studium,
1
dit. Milesiisiderura observatoris hune finem tradunt. quodveram, ulilem atque necessariam, non popula-
Coelerum nos, qui litierarum araore lenemur, tanli rera et quaead pervertendos mores tendit, crudiiio-
viri jugiier meminimus, atque in illius maxime doc- nera apprehendere instiltiis. Qui enim pliilosophi_e
trina acquiescimus, initiumquesermonis nostri Tliale- aniore ac sludio tenetur, declinaique celebremjllam
tem semper inslituimus. I el'vulgarem voluptatem, quoequorumdam adolescen-
B
AnaximenesPylhagorm. lulorum animos efleminat : eum nou nalura modo
Consultius nobis egisti, ut quielus viveres, qui ex nobililalem lueri, sed verum quidem virlulis quoque
Samo Crotonem commigrasii. Nam .Eacidae cum inslituturo, manifestum est. Porro libftrali ac nobili
aliis infesli sunt, lum Milcsiis lyranni dominaniur-. ingenio si adjiciatur modica exercitatio, neque desit
Medorum item rex nobis acriter imminet, nisi veli- • prseceploris copia, maturead perfeclam virtutis eva-
mus esse tribularii. Quamquam videntur Iones pro dit frugem. Equidem nisi senectus mihi obsisteret,
libenaie omnium cum Medis dimicare. Ita enim illi sum eniro octogenarius, corpusque prseterea invali-
nos undique urgent, ut nulla nobis spes salutis sit. dum, ipse adte venirem, utjubes. Quiavero id dalur,
Quonam igilur animo possit Anaximenes cceli secreta quosdam ex conturbernalibus nieis ad le mitlo, quf
riiuari, cui jugis auiroorlis, aul servituiis incumbil animi bonis me niinime inferiores sunt, ei corporis
ineius? Aiqui tu Ci'otonialis atqueltalis cseleris gra- eliam commodis exsuperant. His si lu sludiose con-
tus atque in pretio es , quem accedunlei ex Sicilia grediare, nihil quoil ad perfectam pertinel beatitudi-
sludiosi quique. nera, desiderabis.
Arcbylas Dionysio. Pyihagotas Anaximeni.
Misimus omnes Platonis necessaiii Lamiscum, ei G < At tu, virorum optime,' si nihil Pylhagora, et ge-
Phoiidam, virum illum abs le recepturi jure,atillijurjB nere et gloria prahstanlior esses, profecto ad nos
nostrac amicitiae. Recle igitur feceris, si memineris jam ex Mileto migr.isses : nunc vero ie conlinuit pa-
quanto a nobis sludio effl.agitasti Platonis ad le ad- terna el aviia gloria, qure et me conlinuisset, si
ventum, ut nos illum venire hortaremur, facfurum essem Anaximeni jsirailis. Caelerumvos si auguiio
te spondens oriinia illumque Iibere accedere et abire urbes deserefis, eis quidem ornatus adimetur, Me-
periuissurum. Memor estoigiiur, quanliillius adven- digue illis itifestius instabunt. Negue vero semper
lurafeceris, quodgue eo lempore plus cseleris ama- convenit astrorum ac- cceli vestigare ralioues. Prre-
veris.Quodsiqua ortsi simullasesl, humaniuste agere sialinterdum, ad painamcuras cogitatiouesgue con-
convenit, illumgue nobis restiiuere illfesum. Hsec vertere. Quamguam ego non semper meis vaco fsi-
enim si facis, justitiam coles, ac nobis gratifica- bulis, verum etbellis interdum quibus interse invi-
beris. cem Itali dissidenl!i
Arcesilaus Tiiaumasim. Atchytas Plaloni.
Testamenta mea Diogenitradidi ad te perferenda. 'Facis lu quidenrreete, quod nohis le eonvaluisse
Quia enim ssepius scgroto, et corpore non recte ex segriludine siguificaris : de Damisco ilem cer-
valeo, lestamenlum conficere placuit: ut si guid I* Udres feceris. De Commenlariis autein curavimus
conlingatinopinatum, sine tua injuria proficiscar ex venirausque ad Lucanos, ibique convenimus Occelli
vita, gui unus ex omnibus maximo me afiectu pro- nepoles. Quseigilur de regno, legibus, justitia, om-
secuius ,es. Fidelissimus autem omnium, qui liic niumque generalione, et ipsi habemus, et ex his
sunl, cum mihi semper fueris, diligenler el servare quoedam niisimus.!Reliqua modo reperiri non pos-
stude, lum propler oetatem, tum propter necessitu- sunl : cum invenlfj fuerini, ad ie deferenlur.
dinem. Cura igitur memor, quanlum tiisafidei com- Plalo Archytm.
mittam, ut quod apud te lotum deponetur, quantum Quaeabs le nobis allaia sunt Commentaria , dici
in le est, et negoiia mea honestedisposiia sinl. non potesi, quam" libenter accepimus ; quique illa
Rex Anligonus Zenoni philosopho. scripsit, in primis admirati sumus. Ostendit enim
Ego fortuna me quidem et gloria vilam tuam an- profeclo vir ille, digntim se majoribus illis suis, an-
teire existimo :Jcseterum disciplinis studiisqne libe- liquissirais alque optimis viris. Feruntur autem isti
ralibus, et perfecta feliciiaie, quam, lu possides, viri, Myroeifuisse : lii aulem ex illis fuere Trojanis,
iongeabs le prseeellisentio. Qtiocircateorarestaiui, , qui cum Laoroedolite migrarunl, viri boni.utde
4153 EPISTOL/E DE MONACHOENERGUMENO. UU
illis tradila significant. Quse apud me sunt Commen- jA giam domuni. Graeci en.iro, ut plurimum sapientibus
taria, de quibus scripsisti, nondum satis elucuhraia viris observandis minus dediti, nspernanlur ea quoe
sunt, neque umg-.tamsatis erunl; ea tamenmisi. De ab his recte fuerint elueubrata : tamelsi ejusmodi
custodia vero arabo consenlimus: nihil itague adhor- sint, ut erudilione et graviiate non careant. Apud
lalioneopusest. Vale. me autem aderit tibi omnis honor , primalusque
RexDatius, Hystaspis filius, HeiaclititmEphesium, omnis, quotidieque sollicita observatio, etgratacol-
sapienlem virum, saiutat. locutio, vilaque luis moribus probabilis. Vale.
Librum de Naiura seiipsisti obscurum, difficilem- Heracliius Ephesius regi Dario, Hyslaspis filio.
que in plerisque, qui si ad verbura exponalur, vim
quamdam speeulationis continere videtur mundi Quotqnot mortales in terris vivunt, a verilate ac
totius, et quse in eo fiunt omnium, quae quidem sunt jusliiia abstinenl, avaritise aulem et inani gloriae
in divino motu constituta. In quibus plurimi haese- inexplebiliter Iniendunt, perditse dementise causa.
runt adeo, ut et qui complura legerunt, ambigant, Ego autem, omnis immemor neguitise, fsisiidiunique •
cum recta ahs te narratio eonscripta videatur. Rex devitans omnis invidiae domesticse, quse splendorent
solum adve-
igitur Darius, Hystaspis filius, audiior esse luus cu- comilari solet, nuraquam in Pei'sarum
secundum meam
pit, particepsque Grsecse eruditionis fieri. Venias g nirem, paucfs conlentus, qusesunt
itaque quam prinvum ad conspectum meum , ac re- senlentiam.
EPISTOL^ DU,E DE MOHAGHO ENERGUMENO.
In exemplariS. Germani adPtalum Scholaslicotum, post ttes libros de Officiis, hm duceEpistolm sequebanlur.
Priorein esse Ambrosii persuadebat materia ad iliud lempus accommodaiade Anlonio, Hilarione, Machario,
Gervasio, Protliasio, de Mediolaneiisicivilatein qua scriptam fuisse conslat. lllud tanlum ul dubilaremus fecil,
quod vocelGermanicoset Anglicos el Ilalicos. Posterior minus habel Ambtosii: sed tamen apptessimus ulramque,
quia utramque anliquam esseel utilein judicavimus.
EPISTOLA PUIMA. in patria susnnalivilalis perfectum esse, illud in ar-
Vir quidara religiosus atque in monaciiic.o Iiabitu J gumentum assumentes, quod Dominus dixit: Nemo
coustilutus lunc, nostro tempore nunc antiqui hostis propheta accepius est in palria sua (Luc. iv). Quos
est inaudita lentatione pulsatus, ita ut idem mali- primum oportetratione verilatis refelli,elsic demum
gnus spiritus vestimentorum ejus paniculas el extra qualiter intelligenda sit prolala sentenlia demon-
illuni eliam incorapositas, immunda colluvione cre- stfari. Audiant igitur patienter qui bsec dicunt, quia
brius fcedaret. Qaseintantum erat horrenda, felida dum sensum sacrse Scripturae prudenler non consi-
et noxia, ut pars vesiium quam leligisset, nullius derant, pene omnes sanctos contemnaiit. Si enim iia
[Fotte nulli, aul nullius rei] deineeps esset usui esi, utasserunl, ergo quotguot ex Romanis conversi,
apla, quamquam fuisset abluia. De qua cura inter- apud Romanos degunl : guotquot ex Groecis, apud
rogatus ftiissem, cur omnipotens Deus talem versuto Grseeos : quotguot ex Ilalis, apud Italos : guotguot
serpenti poteslaiem in eum dedisset, ut cordis ejus ex Hiberis, aptid Hiberos : guotguot ex Germanicis,
immundiliam foris oslenderet, quod numquam in apud Germanicos : quotquol ex Aquitariicis, apud
exteriori habitu fecisset*, nisi interiorem omnino Aquitanicos : quotquot ex Anglis, apud Anglos reli-
corrupisset, scilicet aut infidelilate et blasphemia , giose vivunt, imperfecti erunt. EccePaulus et Anto-
aut cerie inani et vana gloria, respondi : Sanies nius exThebreis, apud Thebseos perfecti sunf. Ecce
quippe inlus in corde foras per vesiimenla manavil. D Hilarion ex Palsesiinis , apud Palaestinos perfectus
Quem quia longe positus erat, ego quidem non vidi, est. Ecce Macharius ex jEgypiiis, apud jEgyptios
sed taraen, ut arbilror, hsec in illo vere prsevidi, perfectus est. Ecce Oxyrynchus civitas ex propriis
'
Quod si ita nou est, numquid tamen faclum putalui ' civibus lota perfecta est. Ecce, ut-ad proximos et
sine causa etproplerea gestura, utin eomundiiiam vicirios noslros veniamus, Prothasius et Gervasius
cordis fceditas illa servaret, nec hanc callidus hostis in propria hac Mediolanensi civilate, propriaque
inani gloria fcedarel: siculi Paulusnederevelalionii domo manentes, ac per decem annos monachorum
magnitudine limeret, siimulum carnis accepit. S vitam exercenies, ita perfecti fuerunt, ut marlyres
iiaque horum quodlibet, aut cerie si non fuerii fierent. Anforle sola nostraprovincia extra hanc re-
numquid tamen quod ad extremum posiiurus sun gulam erit excepla, ut non de propriis, sed tantum
verum non eril? Verum est omnino. Verum es de exfremis [Fotte externis] habeat monachos.
quod dico, non esse colluvionenv illam extrinsecui Satagendum igifur magis est, ul ubi quis fuerit, j'uxta
animre noxiaro, si ipsa servarestuduerit intus cordi i regulam perfectorum vivat, et non parentum, non
munditiara. Interea slcut lu ipse judicare curasti pfopinguorum, non affinium illecebris a via perfec-
audio quosdam apud vos dicere : Non posse aliquen i lionis declinet (Matth.ws:). Sic cerle, j"uxtaSalvaloris
lios> . APPENDIX AD OPERA S. AMBROSH. 1156.
senlenliam, palri, matrique, fratribus, sororibusque, _?_.jihela dicit : Et peccalor centum annorum maledi-
uxoribtis, filiis, domibus, agris, el cunctis qusepossi- clus (If>ifl'.,G8).Tanta aulem nequitiaad aures meas
det renunliare valebit. Hocautera dico non quo se-r de tua senectute pervenit, ut eam nisi adhuc huma-
cessores qui de regno ad regnum, de publico ad niiis pensaremus, fixa jam maledictione feriremus.
eremum transeunt, surama laudenon ducam : sed Dictum quippe esl, quod dominicorum dieprius-
quoetiamillos qui magis effectibus[Forte, affectibus] quam Missarura solemnia celebrares, ad exarandara
patriam fugiunt, quam gressihus, felices afque per- messem Latorisprsesentium perrexisii: etpostexara-
fecios ostendara. Obsecro itaque illos qui hsec apud iionera ejus Missarumsolemnia celebrares. Posi Mis-
vos fieri possc denegant, ut vigilanti studio conside- saf.umsolemnia etiam terminos possessionum illius
reni, cur nondixerit Dominus : Nemo propheta per- eradicare minime limuisti. Dubii autem de lanla bac
feclns est in palria sua, sed : Nemo acceptus est in perversitaiefueramus,sedfilius.nosterQiiiriacusabbas
patria sua (Luc. iv). Sed ibi quid aliud inieliigendum a nobis requisiius dnm esset Caralis, ita se eogno-
est, nisi quia pon acceplum dixit, nequaqtiam recep- visse perhibnii. Et quia adhuc canis tuis parcimus ,
tum. Quodde anliquisprophetis et seipso dictumintel- hoftamur aliquando resipisce, senex, atque tantam
ligi voluit, gui apud incredulos Judaeosnon fuerunt lenitatem nioinm el operum perversitatem com-
accepti, sed magis spreti, Stephano ad cos dicente: B pesce : qui quantb morti vicinior efficeris, tanto
Quem prophelarum non sunt persecuti (Act.vu) ? fieri sollieitior atque limidior debes. Et quidem
EPISTOLAALTERA. poensesententia in ie fuerat jaculanda; sed quia siin-
plicitatem tuam cum seneclute novimus, interim la-
Praedicalpr omnipotenlis Domini Paulus aposlolus cemus. Eps' verp qijorum cqnsilijs haecegisti, in
dicit : Seniorem ne increpaveris (Tit. v). Sed hsec duobus mensibus excommunicatosdtecernimus : ita
i
ejus senteutia in ea re servanda est, cum culpa se- ulsi quid eis infra duorum mensium spatium liuina-
nioris exemplo suo non tradat [Fprte, trahai] ad in- nilus eyeneiit, benedietione yiaiici non privenlur.
lerilum corda juniorum. Ubi auiem senior juvenibus Deinceps autem ab eorum consiliis caulus exsiste,
exem|)lum ad iiiteriium proehet, ibi districta increpa- leque sollicilus cuslbdi : nesi eis in malo djscipulus
lione feriendus est, quia scriplum est : Laqueus jur fueris, quibus magister in bonp esse debuisii, nec
venum omnes vos (Esaim XLII) : et rursum Pro- sinjjjlicitati tusenec senecluti luse ullerius parcamus.
EXPLANATIO SYMBOLI AD IMiriANPQS,
Celebraia hactenus mysteria scrutaminum. Inqui- G illi fraudulenter conantur irrepere, addiderunt quod
situm est n.e immunditia in corpore alicujus hsererel. non opus est; dum isti fraudem prsecavere couten-
Per a exorcismum non solum corporis, sed etiain dunt, finis maj"orumvelut pieiate quadani et incuria
animse,qusesitaetadhibifa esf sanctilicatio.Nunctem- videnlur esse prsetergressi.
pus esj, et dies qt symbolum tradamus; quod sym- Ergo apostoli sancticonvenienteslecerunt symbo-
bolum est spiritale signaculura, cordis noslri medi- lum breviter. Signate vos. Quo facto, et dicto sym-
tatio, el quasi semper jjrsesens cuslodia, certe llie- bolo ; in hoc symb|olo divinitas Trinitalis oeternsc
saurus pectoris nostri. evidentissime comprehensa est unius operaiionis.
Primum igitur rationem nominis ipsius deberous Patrem et Filiutn et Spiritum sanctum, hoc est vene-
accipere. Symbpliim Greece dicilur, Laline auiem rabilem TriiiitatemJ Et quod fides nostra iia sit, ut'
gollatio : et inaxime symbolam negoiiatores dicere pari genere credamus in Patrem et Filium el Spiri-
consuerjint, quando c.Qnferiinl pepuniam suam, et tura sanctum. Ubi enim nulla discretio majeslatis
quasi ex singulorum collalione in unum consiipaia, est, necfidei debet esse discretio.Deinde frequenter
integra et inviolabilis copservalur, ui nemo fraudem admonni, quod Dominusnqsler Jesus Christus Filius
collationi facere eonetur, nemo negotiaiioni : deni- Deisolus carnem islam suscepit, corporis forma.
(jiie inter ipsos negoti.aioresista est consuetudo, ul D Corporis istius veritate faclus estmt homo; sed ha-
gi quis fraudem feeerit,quasi fraudulentus rejieiatur. bet 1singulare privilegium generationis suse : non
Sancti ergo apostoli in unuro convenienles, brevia- enim ex virili nalus est semine, sed generatnsSpirilu,
rjjim fidei fecerunt, ut brevjter fidei tolius seriem inquil, sanctoex Maria virgine. Proerogalivamaucto-
comprelieiidanaus.JBrevitasnecessaria est, ut semper riscceleslis agnoscis; faclus quidem ut honio ut in-
memoriaetrec0rd.ati9.ne tene,atur. Scjo in partibus firmitates nostras in sua carne susciperet, sed cum
maxime Orieniis, -h.qupd ea quseprimo tradita sunt privilegio venit maj'estalis aelernse. Ergo dicamus
a niajorjbus nostris, dum quasifraude aiii, alii dili- symbolnm. (Et cum dixisset, binc complevil.) Hoc
geiitia,fr.aude Jisere.ipi^diligentiacatholici; duni ergo habet Scriplura divina. Numquidsupra apostolorum
1 Exprpisniuijlegifur jn Anibfosij editiope Mau- tere codice 82, sseculixi.

rina t. II, jQij.,surapius,yi.d,eljc.etexVatipanp jierve- h Par senlentia estkpud Rufinum, comra. in symb.
1157 EXPLANATIO SYMB0LI AD INITIANDOS. HS8
fiues progredi audaci menie debemus? Numquid nos Ahabet quidtimeat. Unde et mortuos? Ipsedenobis
sumus aposlolis cautiores? judicatiirus est. Cave ergo detrahere ei, quem judi-
Sed, dicis raihi, postea emerserunt hsereses.Quid cem habiturus es. Quare hoGmysterium ? Numquid
ergo? vide simpliciiatem, vide puritaiera. Patripas- non unum j'udicium est Patris et Filii et Spirilus
siani cum emersissent, ptitaverurit etiam catholici sancii ?Numgtiid non una volnnlas est? Numquid non
iu hac parte addendura invisibilem et impassibilem, una majestas? Quareiibi dirilur quod Filius j'udicaT
quasiFilius Dei visibilis et passibilis fuerit. Si fuit turus est, nisi ut inlelligas nihil Filio derogandum ?
visibilis in carne, caro illa fuit visibilis, non divini- Ergo vide •:credes in Patrem, credes et in Filium. Et
tas.Denique quid dicat audi :Deus,Deus, respice in quid tertio? et in Spiriiumsanclum. Qusecumque acci-
me; quare me dereliquisti? In passione hoc dicit; pies sacramenta, in hae trinitale accipies/ Nemo te
Dorainus noster Jesus Cliristus hoc secundum homi- ,fallat. Vides ergo unius operationis, unius sanctifi-
nem locutus est, quasT earo dicat ad Divinilalem : cationis, unius majestatis esse venerabilem trini-
Qtiare me dereliquisti? Ergo esto medicifuerint ma- tatem.
jores nostri; voluerint addere aegritudini sanitatera ; Sane aecipe rationem quemadmodum credimus in
medicina non quaeritur. Ergo si medicina non fuit auctorem ; ne forte dicas, sedliahet et in Ecclesiam,
eo lempore necessaria, quo erat hsereticorum quo- B sed habet et in remissionem peccatorum,sed habei et
rumdam gravis aegritudo animorum: es si fuit tunc in resurreclionem.Quid ergo? Par causa est. Sic cre-
temporis quaerenda, nuncnon est. Qua ratione? Fi- dimus in Christum, siccredimus in Pairem,quemad-
desintegra adversus Sabellianos. Exclusi .sunt Sa- niodum credimus et inEcciesiam, et in remissionetn
belliani maxime de parlibus Occidenjis. Ex illo repe.cpa__oruro; etin parnis resurrecfionem. Quae ratio
medio Ariani invenerunt sibi genus calumnioe : et esi ? Quia qui credil in auctorem, credif et in opus
quoniamsymbolum RomanaeEceleslaenos tenemusa, auctoris. Denique ne hoc ingenii noslri putetis, ac-
ideo visibilem et passibilem Pairem omnipotentem cijrite testimpniiim ; Si niilii poii creditis,vel operi-
illi sestiniarent _etdicerent: vides quia symbolura sic bus credite. ErgiQhpc habes. Nunc fides (ua amplius
Jiabent, ut visibilem Filinm et passibilera designa- elucebit, si in opus auclpris tni fidem vpram, et iiir
renl ? Quid ergo ? Obi fides in.tegra est, sufliciunt iegram putaveris deferendani. InEcclesiamsanctam,
praecepla apostolorum.Caiiiiones licet sacerdotum ct in remi.ssionempeccatorum. Crede ergo ,es fide,
non requirantur. jQuare ? quia trilico immixta ziza- quia omnia tibi peccata remittunliir. Quare legisli
nia sunt. in EyangcJio, di_cgnteDomipp,;.Fides tua te salyum
Hinc symbolum.iCr,«rfounicum Dominumnostrum. fecit. Resurreclionem. Crede quia resurget et caro.
Sicdicije ^Fifo.n. ejus unicum. Noncmicus Dominus? G Quid enim opusfui^ ut Ciirjstusparnemsusciperet?
Dnus Deus est, unus et Dominus •: sed n.e calum- quid opus fuit ,titCbristus mortem gusfar.et, sepullu-
nieniur et dicani, quia una persona h-; dicamus Fi- ram susciperel ej -resjirger.et,nlsi propfeFiuam resur-
Jium eliam unicujn Dominum nostrum. (Quiade divi- rectionero?,Tiotumhoc sacramenjum juoeest rgsurre-
nitate Patris el Filii venilur ad inearnationem ipsius, ctionis. Si Chrisius non resurrexit, -yana esl fidesno-
qui natus et .sepultus, babes ei passionem ipsius, «I stra : sed quia Tesurrexj.t,ideo firrna est fides npstra.
sepuliuram.Ta-fto die a mortuis; Jiabes et resurrectio- Ergo dixi appslolos symbojum .cpmposuisse. Si
nem ejus. Ascendit ct sedet addexleramPalris. Vides _ergomercjim istafiim iiegiOtiatpi.eset coll.atorjjs pe-
ergo quiacaro divinitali imraiiuiere nilpotuit; immc cuni.oeJianc habent Jegera, ut sj fltii symbolamsuam
de Ipcarnatione triumphus magnus quscsitus esi violaverit, improbus et intestabilis habealur, mulfo
Cbrislo. Qua ratione enim ubi de morte ascendit, niagis .eay.enduniest nojjis, ne de niajoriiro symbolo
sedej ad dexteram Palris? Quasi qui pairi reiiflerii; aliquid vdeA.rabatur •: cum liabeas in libro apocaly-
bonse fruclum voluntatis.- DJIOhalj,e.s•: $urr#xlt a psis Joannis, qui Jibellus canpnizatur, et maxime ad
morte, sedetaddexterani Patris. N,ullup) ergo potuil fi.deipr.oficjt Jjjjnd,amep.tum,:,ijbi.enim evidenferpni-
afferre caro divinitatis iglorise detrjmentum. Duo nipotentem Domiri.uraJiQstrum Jesum Chrislum me-
hfibes : ,aut quasi secundum prferogatjvam divjnjta- ^ n10r9yjl.Li.ce_tel in aliis lpcis, tanien in ipso libellp :
lis et substanlise generaljon.is s.uaeDominus n.oslei SI qui, iijquit, addiderit.aul detraxerif, judjciijjn sibi
Jesus Chris.lus sedet ad dexterarn, a mp.r.tesurrexj.: stimi.t et pcenam. ,Sic ui))us apostoli, Seripturis nihjl
aut-cerfe.quasi triumphator jselejnus.qui bop.urn r,e= «st deirahendum, nihil a^ddendunj, queinadmpdum
gnum DeppAtrj coniparayii,-praerogaiiyam si.bj suse jfiossymbolo qu.odaccepiiTti.u,? ?>bapostolis ti;aditurn
victpriae yindicavit, s.edensa.ddexterom Pfttj.is. aiqtie comp.osilum,.nihil rjebenjus defrahere, jiiJii.l
c [Judicate 3)ivos~{
et mo.rtuos.Audi, hom.o. D.ebes adj'unger.e. Hoc.autejp est .symbpjum jguojdRomana
quidem cilo eredcre,. Fides, ip.sade .cha.rila.Leprpraa- Ecclesiatene.t, uljiprimus apos/olprui^ Pejtrus se>
tur. Qui a,mat, iji,l derpgat: araicus, ,qui amicum .dit,,et comniunejii.senieiil.iameo d.clulii.
amat; niliil4ergga. : xjui-.araatp«minum,_roullo ma- Ergo guemadmodum du,odecim aposloji, ,et dujo.-
gis non debet derogare. Qttare dico sedet?Qui amat, decim sententise. Signate vos. Quo facto; C»'«<fo [in
aJSullis addilamentis iuisse auctum Rqmanum sequitur. ,-
symboIum,.etpublice-ab initian.disjreeitari solitura, h Cod., miam pqssio.nam.
narrat Rulinus loc. cit., quilamenAquileieiise suurii c Prser.ermissa ;in .codice verba uncis inoludo*
HM - -' APPEN.DIXAD OPERA S. AMBROSII.1 - 5160
JDeiimPatreni omnipotentem, creatoretncmli et lerrm, A llllud sane monitbs vos volo esse, quoniam sym-
et in Jesum Christum Filium ejus miicnm Dominum bolum ncn debet scribi, quia reddere illud habetis.
nostrum, qui conceptusesl de Spiritu sancto, natus ex Sed nemo scribat. Quaratione? Sic aceepimusutnon
Maria] virgine; [habes Palrem omnipotentem, habes debeat scribi. Sed iquid ! Teneri. Sed" dicis mihi ,
Filium unicum] habes incarnalionem Filii, quem- quomodo potest tenerf, si non scribitur? Magis po-
admodum dixi. Sub Ponlio Pilato passus et sepultus; tesl teneri, si non scribaiur. Qua ratione?,Accipite.
habes passioriem et sepulturam. Ecce quatuor isise Quod enim scribes, securus quasi relegas, non quoti-
sententise. Yideamusalias. Tertia die [resurrexit a diana Jmedilatione incipis recensere : quod autera
'
morluis, ascendit ad cmlos, sedel ud dexteram Dei Pa- non scribis, limes ;ie aniitias, quotidie incipis re-
tris, inde venturus est judicare vivos]et morluos. Ecce censere. Magnum autemtutamentum esi: nascuritur
alifcquatuor sententiae, hoc est octo sententise. Vi-, stupores animi et corporis, teniatio adversarii qul
deamus adhuc alias qualuor senlentias. Et in Spiri- numquam quieseit, tremor aliqui corporis, infirmi-
tuni sanctum [sanciam Ecclesiam, temissionem.pecca- tas siomachi; synibalura recense intra le, maxirae^re-
torum, carnis] resitrreclionem.Ecce seeundum duode- cense intra teipsum. Quare consueludinem facias el
cim apostolos, et duodecim senientisBoomprehensoe cum solus, [ui] forlius recenseas ubi sunt fideles.
sunt. B
EPISTOLA _DE FIDE.

AD BEATUMHIERONYMUM
PRESBYTERUffi.
Apostolica narrat aucloritas : Sine fide impossibile genitoribus causa Jmorlalium , ut originali peecato
esse ut quisquam placeal Deo. Nos ergo fideliter transeunte per posteros/nullus pcenam damnafio-
credimus Patrem , Filium el Spiritum sanctum, nis evaderet, nisi jVerbum caro fieret et habilaret
unum verum solum Deum in essentiali subslantia , innobis. Quod deilatis est, caro non miuuit; quod
ac sanctam et individuam personalem seternitatem. carnis est, deitas non peremit. Idera enim ei sempi-
Deitas enira Chrisli par in oranibus et consubstan- ternus ex Patre; el temporalis ex matre, in sua
tialis est Patri, et sempilernff atque intemporaliter Q virtute inviolabilis j, in noslra infirmitafe passibilis.
una eademque potentia genitoris et geniti. Crealor In deitate tantum et cum Patre etcum Spir.itu sancto
•quippe omnium naturarum; quoniam per ipsum unius ejusdemque Inaturse ; in susceplionei autem
omnia facta sunt, et sine ipso faclum est nihil, su- hominis, non unius substantife, sed unius ejus-
perior esl omnibus quse creavit, nec umquam crea- demque personae :j ut idem esset dives in pauper-
tori suo non fuerunt subjecla quoe condidit: cui (aie, omnipotens in submissione, impassibilis in
proprium et sempilernum est nec aliunde quara de supplicio , immortalis in morle. Nec enim Verbum
Patre, necalium esse quara Paler est. Huic si ad- aut in carnem aut in animam aliqua sui parle con-
dila esset poteslas, si illustrata digriitas, si exal- versum est; eum simplexet immutabilis nalura dei-
tata sublimitas, minor erat provehente qui creavit; tatis lota in sua sit semper essenlia ; nee daninum
nec habebat divitias ejus naturse, cujus indiguit sihi recipiens nec augmentum ; et sic assumplam
largitate. naiuram beatificans , ut glorifieala;{in .glorificante
In ea plenitudinetemporis , quce sempiterno con- permaneat.
silio fuerat prsestituta , et prophetiea dictorum at- ,Cor auiem incoriveniens aut impossibile videatur,
que geslorura significatione promissa , factus filius . ut Yerbum et caro jatque anima unus homo Cliristus
hominis non sure conversione substantise , sed nos- J) et iinus Dei hominisque sit Filius, si caro et anima,
ti-re assumplione naluriB, venit quacrere et salvare qiioe dissiniilium riaturarum stint, unam faciunt,
quod perierat. Yensl autem non locali accessu nec eliam sine Verhi incarnatione , a personam ? Cum
molione corporea, tamquam prsesens futurus unde mulfo faeilius sit, ut hanc unitatem sui atque ho-
adfuisset, aut illinc reccssurus unde venisset, sed minis , deitatis praestet potestas , quam ut eam in
venit per hoc quod erat visibilis et cunciiscernen- substantiis suis obiineat solius humanitaiis infirroi-
tibtts declarandus. Humanani scilicet carnem aique tas. Nec Yerbum iirjtur in carnem , nec in Verbum -
animam iu visceribus virginis malris accipiens , ul caro mutata est: sed titrumque in uno manet, et
manens in forma Dei, servi formam assumeret, et unus in ulroque est: non diversitate divisus, noii
in simililudine carnis peccalortim veniret, per quam permixlione confusus, nec alter ex Palre , aller ex
non minueret divina humanis, sed augeret divinis malre ; sed idem ex Patre ante onnieprineipium, et
humaua. Talis enim erat omnium a primis ducta idem in fine soeculorumut esset mediator Dei et ho-
a Rectissime Ambrosius personam , non naiuram Re autem vera duse suht in homine naluras seu sub-
dicit. Nam si contra una bominis nalura dicifur, ut stantise; spiritalis ,| anima; maierlalis, caro. Lega-
plerique loqui solent, hoc exemplo mire abuiuniur inr de hoc exemplo prseclara Alhanasii doctrina, ed.
Monophysilas, ul unam Cbristi naturam affirmenl. Maur. t. I, p. 1279.
4*6* «YMNI S. AMBROSIOATTRIBUTI. ADMONITIO. 1162
minum , homo Jesus Christus in quo habitaret ple- A cibo esurilionis non sine sonino
, quielis , non sine
nitudo divinitalis. flelu miserationis , nec sine pavore formidinis.
Nativiias enim Domini secundum carnem quam- Unus enim alque idem est qui in Dei forma
opera-
vis habeat qusedam propria , quibus humance con- tur miracula magnaeviftulis.
ditionis initia transcendat, sive quod soltis ab in- Ut autcm repararet omnium vilam , recepit om-
violata virgine sine concupiscentia esl concepius et riium causam": et vim veteris chirograplii
, guod
naius; sive quod ita e visceribus matris est editus , solus inter omnes.non debuit, pro omnibus sol-
M feeunditns pareret, ei virginitas permaneret; vendo vacuavit: ut sicut per unius realum omnes
non alterius tamen naturse erat ejus caro quam nos- facti fuerant
peccatores , iia per unius innocentiam
tra esi: nec alioilli quam caeteris hominibus anima oranes fierent innocentes : indein honiine nianente
est -inspirata principio, quse excelleret non diver-
justiiia.ubi est suscepta Jiumana naiura.NulIaenim
sitate generis sed sublimitate virtutis. Nihil enim ratione extra noslri
corporis veritatem. Nara guia
carnis suse habebat adversum ; non discordia desi-
capiivitatis nostroe originalia vincula solvi non po-
deriorum gignebat compugnanliam voluplatum: sen- lerant, nisi exsisteret horao nostri
generis nostroe-
sus corporei vigebant sine lege peccati,' et veritas
quenalurae, quem primi prsejudicia nqn tenerent,
affeclionum sub moderamine deitatis et meniis , nec B ei qui iiiimaculalo sanguine suo
chirographum le-
tentabalur illecebris , nec cedebal in vitiis : verus thale diluerel, sicuteratab initio
divinilusprseordi-
liomo vere unitus esl Deo : nec secundum exisien- naium ; ila esl in plenitudine pra?finili
temporis fac-
tem prius animam deductus e ccelo ; nec secundum lum , -ut mullis modis significala promissio diu
carnem crealusex nihilo : eamdem gerens in Yerbi exspectato veniret effeciu; nec possel esse amhi-
deitate personam, el tenens communem nohiscum guum quod conlinuis significationibus semper fuerat
in corpore animaque naturam. Non enim esset Dei nuntiatum. In magno auteriv sacrilcgio diversa hse-
hominumque mediator, nisi idem Deus idemque relicorum impietas manifeslatur , cum spccie dei-
homo in utroque ei unus esset et verus. tatis honorandse, humanse carnis iri Chrisfo dero-
Invilat quidem nos ad laliludinem disserendi ma- gant veritatem ; et religiose oaslimaiUcredi, si dica--
terice magnitudo; sed apud erudilionem tuam non lur in Salvatofe nostro verum non esse quod sal-
est copia laborandi. Apud te est Rethleem , in qua yal; cum ila secundum promissioneni omnia ssecula
salutifer Yirginis partus illuxit, quem involulum proecurrentem mundus sit" Deo rcconcilialus in
pannis, inter angustias diversorii. praesepe suscepit. Clirisio,ul nisi Yerbum dignareiur caro fierl , nulla
Apud te est declarata ab angelis , adorata a ma- caro posset salvari. Enucleaiius aiitera declarare
gis,post muliorum infantiura ab Herode mortem C fidei sacramentum, et confundere haerelieam pra-
Salvatoris infantia est persecuta. Apud le, inquam , vitatem luuni est, paler optinie Hieronyme. IIoc
loeus est ,"ubi pueritia adolevit, ubi adolescenlia unum oro el depreeor, mei ut memor sis frequen-
maiuravit, et per incremenla corporea in virum lius, invictissime railes Cliristi. Amen.
perfectura veri hominis nalura profecit, non sine
ADMONITIO IN HYMNOS SEQUENTES S. AMBROSIO ATTRIBUTOS.
Hos hymnos reperimusin Itymnarionuper Halis tecensilo..Clutissitnus editot Getmanicus, cui nomen Adal->
bettus Daniel, nonnullis de sua Thesauri hymnologici editione genetalim exposilis, sequenlia subjicil : qum,
cum ad inlelligenliam annolalionum hymnis Ambrosii subjectarum nonnihil conferrepossint, hic referre juvat.
Jam uletiam dejinno.ationibus tribus verbisdiea- nosirum conciliaturum sit nondum compeiium ha-
mus, pro insliiuti nostri ratione exclusinius eas beamus.
quse ad auctorcm et xlatem hymnorum periinent et Jam non alienum eril narrare, quibus ex fontibus
quae lexicographici, melrici vel eliam grammalici hauserimus quibusque auxiliis usi simus. Quicum-
generis sunt, jiropierea quod illse res omnes in . quc barum rerum periti sunl, ii facile intelligent
glossario tracianiur. Hymnos ut annoiaiionibus nobis exspectatioiie plurimn foniium adilum esse
ascelicis illusiraremus nobis suasit virsumme reve- patefaetura : quod vix et ne vix quidem coniigissel,
rendus Nickelius. Et Hlud quidera negolium Iibenler nisi roultorum virorum benignifale ac liberaliiate
suscepissemiis, si nobis Hcuisset. Sed nisi hrevitati mirum in modum adjuti essemus. Non guidem du-
usquequaque maxlme studendura fuissel, nfulta quse bilo guin fuluri sint, ^juibus numerus codicuni ma-
ad historiam Ecclesiae et ddgmata pertinent', copio- , nusc. non salis roagnus videatur, el ipse maxime
sius fusiiisque explanavissemus. Quam eadem in re doleo guod in bibliothecis Yindobonensi et Mona-
rationeni in sequenii volumine secuturi simus, non- censi antiijuissimas meinbranas inspicere et diligenti
dum nobis constat, cum quantum sibi gratise opus manuversarenon licuit, Sed, ni fallor, multiin hym-
PATROL. XV11. - Ot
1163 APPENDIX AD OPERA,S. AMBROSII. im
nis recte consliiuendis libris manuscriptis nimium A . vimus proprium de lempore duodeeimo atque adeo
tribuunt. Nam breviaria diceeesana, quse circa an- undecimo saeculovindicandum sil. (11.)
num 1500 typis descripta sunt, e diligentissima eo- 5. Bi'eviarium dicecesanum charlaeeum ex biblio-
rum, qui in dicecesi exstabant, codd. inanusc. com- theca Rev. capituli cathedralis Merseburgcnsis libe-
'paralione profecta sunt, ut hos ipsos auctoriiate si ralilati Frejeri, viri ornalissimi, debeo; qui codex
non superare, certe sequare niibi videantur. Idem nianu scriplus, eisi yix sseculum quartum decimum
valet de anliquis et reeentioribus hymnorum collec- egredialur, multa lamcn continel propria. In his
lionibus, veluti Cassander raultos codd. Germanos, hymnorum paucit.isjetoctavarum; nam desuntadro
ClichtovoeusGallicos, Tliomasius Italos inspexit. octavre Epiplianise el Assumption.is. (M.)
I. CODICES. G.In libris manu 'scriptis, quos Fr. Junius inde-
1. Anni 1859 autumno cum Dresdae commora- fesso labore satis ille notus, possedit, postea aulem
-rer,breviaria in biJjliolheca Regia asservata adii, cum bibliotbeca Oxoniensis acquisivit, inesteliam veiusia
huj'us rei exoptalissimse occasio mihi oblata esset. inlerprctatio Germanica xxvi hyranorum. Nonnulli
Primum adii breviaiium illud, quod catalogus ma- viri docii in studiis ad velerera linguam Germauicam
nusc. suh titulo A 1-47habet, cum id ex accurata periinentibus hoc codice usi sunt: primum, quar-
narralione Falckensteinii mihi anlea innotuissei. B . tum, .quinlum et ultimum hymnum jam Hickesius.
Sed est illud Horarium potius, cum horas de Beata vulgaral, reliqui.ornnes in lucem prodierunl cura ct
Virgine, de Spiritu sancto, elc, contineat. Mi&s studio Jac. Grimmiii viri rairaquadam doeirinse.co-
ejus sine dubio sceculum xv vel xiv non superat, pia instructi, quo nnnc palria nostra gaudet (Hym-
origo autem si non ab ipsa dicecesi Melensi, certe norum Veteris Ecclesimsxvi Interprelaiio Theotisca,
ajj affini aliqua repetenda videtur esse. Picturce nunc pritnum cdita Gottingm1850). Cum et hymni
raarginales quibus codex insignilus est dignse sunl Latiniet versio Gcrnianica, quse illecodex manuse.
ad quas, quicumque harum rerura perili sunt, ani- cornplectitur, in octavum sseculum ineidant, id quod
mum advertant. (D. 1.) Pi'oIegomenis vir doctfssimus argumeniis salis ido-
2. Eadem in biblioiheca alterum inveni brevia- neis confirmavit, nibil esl quod r_xponamus, quaiili
. rium, in indice sub A228 nolalum, ex libris Crusii. hiclGrimrai liber a nkbis scstimatus sii. (0.)
Hoc breviarium, quod ordini Dominicanorum in usu 7. Gum audivissein in bibliolbeca acaderoioeHer-
fuit, ex commemoratione quorumdam sanctorum, bipolilanaebreviariaiaijiiquissima asservari, couOsus
velut S. Athalse, apparet, ex regione Rhenana supe- liberaliiate Ludwigh, viri dociissimi, cujus curae ac
riore orieinem traxisse. Hunc tamen codicem vix tulelae bibjiotlieca illa comrajssa esi, el Reussii, viri
initium sseculi xv habeo. " ornalissinii, cnjtis hunianilale.m non possum saiis
" transgredi persuasum
(D. 2.) prsedicire, almum senaium academioe omni qua par
3. Eadem fere ralio est codicis cliartacei, qui cum esl observantia ausus sum rogare, ul codicum illo-
quondam in bibliotheca monasterii S. Petri Erfor- rum veiusiisînium jmihi milti eoncederet. Qui cuni
di_easservaretur, nunc meus est. Inesl in hoc codice precibus meis beneyole annuerei, factura est ut duo
Glosa super Ymnos quae tamen ad exjjlicandos Iiym- anliquissima breviaria inspicere possem, quorum
nos fere nihil confert. Huic glossce commenlarius iinumestexcelebralissiniomonasieiio Ebracensi.ei,
de summula Raymundi additus est. (E.) nisi fallor, sseculolerlio decimo scriptum esl. (W. 1.)
4. Aniiquissimum eorum quos inspeximus codi- 8. Alierum est breviarium dicecesanumex biblio-
cum deberaus liberalilatiRambachii,viri doctissimi, Iheea monaslerii Bpnedictinorum, quocl S. Slepli;-.-
qui cum jjrimus (nam hoeclaus ej'us semper propria num patronum colebat. In guo cum nonnulli fesli
erit et mansura) in hymnologia viam muniverit, tum dies seriores ad culium Mari;» periinenlesdesint ei
de nobis optime meritus est, cum nobis subsidia et festum Corporis Chrisii unum. modo liymnuin lia-
rarissima et exoptatissima ad Tbesaurum nostrum beat, non dubito quin codex sub finem sseculi xiu
suppeditaverit. Est ille quem diximus codex ex bi- scriptus sil. (W. 2.)
hliotheca civitatis illustrissiraae Hamburgensis, quem " I II. BREVUKU.
Siaphorstius (Hamb. Eirchengeschichte Thl. I. Breviaria Dimcesana.
S. 510seqq.)decimo alqueadeo nono saeeulo ascrip- 1. Canonicarumhorarum liber secundum ordinmi
sil. Conlra Rambachius Anth. i, p. 25 cum in co- Rubrice Ecclesie Halberstadensis ordinatus siudiosis-
dieeS. Catharinos mentio facta si(,suo jure ssecuium sinie revisus. correcius et emendalUs.el ad inslar cor-
terlium decimura non egrediendum esse staiuit. Sed rectissimorumexemplarium collaius. Ac per Georgium
in ejusmodi breviariis duplex pars disiinguenda vi- Stuchs Nurnberge ,impressus. Anno virginei parius
detur : tina primitiva, altera qum ex posteriore lem- Millesimoquwcjentesimoquiniodecinw.Idibus Novem-
pore additanienta habet. Eadem ratio"videlur esse bris feliciier fmit. Ivfeumest. (JJI.)
hujus codicis : hymni enim in festum S. Catliarinae, 2. Canonicarmn \horamm liber secundum ordincm
Couceplio))is Mariaealiis litteris selafem posieriorem rubrice sancie Ecclesie.Magdeburgensis.summo studio
indicantibus exscripti suni; et cum hoc quoque renisus alque denuocorreciusin officina Georgii Stucbs
nolabile sit, liymnos iu fesltim Corporis Ghristi non- civis Nuixnbergensjs hnptessus. Anno a parlu vitginis
dum inveniri, haud scio an illud quod commemoiia. glot.iosissimeMiilesimoquingenlesimo.quatuot decimo
H6.S HYMNIS. AMBROSIOATTRIBUTI. ADMONITIO. Jiifis
mensis Oclobtis die vigesimoprimo finil. Ex bibl. Or? A erant qui ex brev. Sarisburiensi el Eboracensi de-
phanotrophei Halensis. (Mgd.) sumpti sunt. Nam utiex illo, ctijus modo mentionem
3. Breviarium Misnense lyp.isexscriplum circa an- fecimus, libello cognosci polerat, qui apud Franco-
num 1510. Ex bibliotheca Academisellalensis. (Msn.) gallos usiiaiissirai fuissent liymni, sic ex hoc gui
4. Viaiici pars estivalis secundumrubticam ecclesie apud Anglos. (Sb.Eb.)
Merscburgensis. In calce lihri: Finita est Itec Pars Rreviaria monastica. .
estivtdisviaiici Merseburgensi.salque impressu/mpetv.i- 12. Breviariorura guse ordinis S. Fraucisci fue-
gili cum. Atle el ingenio indusltiosi Mekhiotis Loltet runt multorum nobis patuit aditus. Anliquissimum
D.ucalisopidiLiptzensis concivisAnno saluiifer.eincar- estbibliothecae Halensis S. Marioe a nobis lilteris
naiionis Miliesimo,quingetilesimoquarlo, Die lovis. Fr. nolatum ; In calce legitur: Explick br.eviatium
quinta decithamensis Augusli. Ex bibliotbeca S. Ma- secunduth motem tomane curie. I-mpressumVenetiis
riae Halensis. (Msb.) per Franciscum Rennet de Hailbtun. Anno Domini
5. Breviarium Paiaviensis Ecclesie mir.a-f.ormandi 1481. Alferum (Fr. 2). emea e.sl biblioiheca. Legi-
arle pervigilique cura sollertis viri Petri LiclilensUin lur in cal.ce: Explicil breviarium secundum ritum
impsn&avero Leonardi el Lucm Allaiuse fnaltum bi- Romanum Veneliisimpr.essumarte et hnpensk Andree
bliopolarwn wienensium.Absolulumest Veneliis anno B de.Toresanis de Asula 1495 die vero.li Marlii, feli-
Salutigcro 1515 die 25. JIMi divo ac semper augusio citer. Praelerea co.mparaviraus rionjiuJla alia ab illis
Maximiliano primo imper.iaiesceplrumfauste lenente. fere nihil discrepantia.. Primum-. Explicit- breviarmm
Hoc breviarium ex biblioih. gymnasii Zuiccaviensis secundumordinem sanct-eRomane Ecclesiemagna cum
Hertelius virdoct. benevolesuppedhavit. (Pt.) dHigenlia revisum et fideli slttdio emendatum, Idque
6. Breviarium Ecclesise Salisburgensis, quodmeuin in alemonia tegali civitate,N,utembef,gkvmltutn famo-
est. Hoc vehementer doleo in fronte et-in calce esse sa.hnptessum arte et impensisAnllionii Kobergerprm-
mutilumaique deesse nomeii typogr.apbi atque au- falm civitalis incolam..Anno incarnalm deilalis elapso
nunu Estsane splendide lypis.exscriptuui. (SI.) 1486. IVidus Decembris.Meum esl. Secuijdum* E't
7. Breviariumhoc jttxta verfts rubricas sacrm Myn-. sic finflun breviar.iumsecundum usum Romane curie
dmtsisEcclesie-otdinatum.sollerti l.ucubfatione ptmvia atte el chatactetfi hpnesti viti Jacobi, de pfotczen civis
opera ac vigilanti.curfl hidustriosi viti Geotgii Stachs Basiliensis duclu-veto ftattis Nicolai vinceniii otdinis
de Sulczpach, quod splendide exatdlum anno nonage- minotum elaboratnm. Anno salutiferm Iiicarnationis
simo supta milleshnmn quadringenteshnutn, decimo quadringentesimononagesimo iettio. Ex bibliolheca
vem nono.cahndarumJanuarii.explicit. Id Biihi,aliosr S. MariaeHalensL.Inde.,etiamtertium aliud brevia-
que Iibros:ex-biblioiheea academioeGotiingensis, cui C r.Him-forlasse antiquius. Sed desunl annus et no-
stimrna curo,humanitate et Iiberalitaie praeest Bene- men. typograpbi. Paginse numeris nondum noiatse'.
kius, vir. doct.,Hayemannus et Rankius,. vjri doct., Denique elianvad manus er.al.r.eeensMinorum bre-
quos.summa colo. observaniia, raiserunl benevole. viarium, guodainicissimns nobis Diedrichius, ma-
(Md.). gister scboloeLnlinse in Orphanotfopheo Halensi;
•8. Rteviatiumsecundumrubticam ecclesie
Havelber- 'nobis. largitus est: Br.eviarium, Romano-Ser.aphi-
gensis diligentet tecbgnitum. In calce : Lipsie in offi- cum, elc. CplonimAgrippinm1754.
cina MelchiorisLottheri longequam anie accuraiius et 15. Ordinis Dominicanorura est, Breviarium bi-
emendalius Anno a. nalali clirisiiano Millesimo quin- bliolhccoe Gottingensis vetuslum,.guod et Norim-
genlesimodecimooctavo. Meum est. (Hv.) bergseannp 1582 editumest (Pd.). Breyiariumrej'us-
9. Rreviariutndicendatum Cqnonicatumhotatttmad dem.ordinis recentins debemus bihliothecse Orpha-
moremSevetiani CollegiiEtplwrdiensis. In calce : Im7 noirophei. Prodiitillud,Parisiis.a. 1643.
prcssum et completum est. prmsens.breviarium.in no- 14. Bibl. S. Marise Ilalensis- nobis suppeditavit
bili famosaqueurbe Moguiuina Hujus.arlis impresso- vetusium ordinis S. Benedicii breviarjum : Finit '
rie inventrice prinia : per honeslum virum Joannem pars hyemalis breviariiteverendorutn patrum ordinis
SclioeffercivethMoguiitinutn.Anno dominice incarna- ^ divi.Bencdictide observantia per Germaniam unibnis
tionis Miilesimoquingentesimodecimooclavovm Idus Rtmfddcnsis. Parrhisiis hnptessa per Desiderium
Februatias. Ipse librum possideo. (Ef.) maheu in vico sancti Jacobi commorantis sub intersi-
10. Meus est etiam lihellus rarissimus iu Galiia gnio sancli Nicolai. prope templum sancti Renedicti.
typis exscriplus : Heures a Vusagede Lengres au long SiimpiibusGodofridiHecloris honesli bibfiopole.Anno
sans rien requerir. Imprime a Ttoyes chezJean ie Coq. Rominiceihcarnalionis.1518. De 15 mensis Januarii
(sine anno et numei-is.foliorum), qui sub finem.sq- (Bd.).Recensejusdem ordinis.Breviarium meunvesl:
lemnes per lotunv annum hymnos co.nliiiet.Placuit Rreviarium monaslico.... Renedictinum quadriparti-
nobis librum lilleris Lg. nolare, cum illi hymni sine tum. Typis principalis monasierii Einsidlensis. anno
dubio in dicecesi Lingonensi. in usu fuerinl. (Lg.) 1745 seqq.
ld» Hymni.Ecclesim-excetpli e Bteviariis Romano l'5..Ex breviariis EremilariimS. Angustini duo
Sarisburiensi Eboracensi el- dliunde Oxonii Z: H. consuluimus: unum ex bibl. S. MarioeHaleiui, sine
Parker 1858.. Hymni e brev. Romano correcli a anno et.lilulo, sed procufdubio pervelustum (Aug.),
uosiro consilio alieni erant, exopfatissimi tamen alterumex.nostr-a: Rreviariumsecundumrilumsancii
«67 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. , «68
Romanc Ecclesie summa cum cliligenliaetnendatumet A suisse, dignunv duxit placuilque quosdara in unum
casligalum in quo eliam multa superaddita sunt qum colligere compendio ;e, in unum componcre hrevera-
in consimilibusbreviariis numquam alias fuerunl iin- el utilem iraciaium, in quo omnes hymni fuerunl. J
pressa feliciter expiicil. In alma Venetiarum urbe per In hoc exordio vesligia velustatis singularis exstare
Jacobum de Leuco accuratissime itnprassum. Anno mihi videbanlur. Itague vel maxime gravisus sum
salutifere Domini uostri Jesu Christi incarnatio- cum Gersdorfius vir Doct. ea.quanotus esl libera-
nis quingentesimo supra millesimum nonis Oclobris lilaie ex Bibl. Paulina Lipsiensi codicem 720 in quo
(Aug. 2). eiiam Expositionemj hiinnorum inesse audiveram,
16. Ex eadem hibl. S. Mariav est perveluslum miiii milteret. Mox enim intellexi hoc in codice
Carthusianorum Breviarium: Rreviarium sacre teli- exhilieri Hilarii nosiri commentarium, quem certe
gionis Cattusie. Ab exemplati cbrrectissimo impres- lerlio decimo ssoculr composiium esse ex aelale co-
sum Saluliisper magistrum Simonem bevelaqua Pa- dicis suspieari lieet. Hilarius ille quando vixerit et
piensem. Anno Domini 156 die 22 Aprilis (Gi.). quis fuerit et quse operis ej'us ralio sit infra disputa-
17. Ex breviariis ordinis Gisterciensis antiguis, bimus (Hil.). j
in quibus hymni more singulari el insoliio dispositi 2. Hymni de lempore et de sanclis in eam formam
sunt, unum ex bibl. Gotlingensi inspeximus -'Brev. \Q qual.a suis auloribus sctipli sunt denuoredacti et se-
camerale ad usum Cislerciehsis ordinis anuo cuttente cundum legem carminis diligenier emendali atque in-
1510 ab eodemmonacho qui prmcedentia ejusdem ot- lerpretati. AnnoDomini 1519. In ealce libri legilur :
dinis brev. correxerat diligenti cura castigatum el ad Hymnis per anni circulum occurrenlibus Lalina cum
hanc satis amplam formam redactum, rcveiendissimi enuclealioneadjunctis' difftcilium clausularum signifi-
palris domini Cistercii' obedientia punclis itt eodem calis. Exlr.ema apposila est manus. Argentoraco in
ordine fierisolitis uliliter comunilum incipil feliciter. Joannis Knoblouch calcographi cdibus humane re-
—' Venale repetitut Patisiis sub Leone Atgenleo vici clemptionis,etc. Auclorem se appellat in procemio
sancti Jacobi (Cs.). Jacobus Wimphelingus Sletslatinus (,f 1528): verum
III. SuBSIDIA. LITTEIUMA QUJEHVHNOS COLLECTOS quod sciam viri docti qui Wimpfelingii libros enu-
ET EXPLICATOS COKTIKENT. merant hujus operis non injiciunt mentionem. Cse-
I. Sub finem sseculi xv in Germania srepius typis terum in hoc libro fere passim Hilarium sequitur
cxcusa est Exposiiio hymnorum. Yarias hujus operis (Wlmpf. *).
editiones novi hasce: Exposilio Itimiiotumcum nota- 5. Liber Hytnnotu n in metta novitet redactorum.
bili comtnenlo. Colontm apud Henticum Quentell Apologia et defensib.poelicm ac oratorim \ majeslalis,
1492.— Exposilio, elc. Hagenovice1495.— Exposiiio (j Brevis expositio difficiliumietminotum in hymnis ab
liimnortim lum nolabili commenlo implical hislorias aliis parum ptobe el erudite fotsan iiiierprelaloruiii
cum optimis dtlegalionibns sacre Scriplure illorum per\ Henricum Bebekum Justingensem edila poeticam
sanctorum vel sanclamm de quibus laies himnt de- et hunianiores lilieras publice profilehtem in gynina-
cantanlur. Colonw 1494. — Expositio Hhnnorum sio\Tubengensi, Annotationes ejusdem-in quasdani vo-
cum notabili commenlo. In calce: Basilem impressus cabuloruminierpretationes Mammelracli*'. Thubingen
per Michaelem Furler. Anno inc. Domin. 1504. — 1501. Hunc librum Rambachius Jiberalissime mihi
Exp. H. cum famitiari commento jam dudum in lu- misit. (Beb.)
cem edilo. In calce: Liber kimnorum cwn lexluali 4. Hymni el Sequenlie cunt diiigenli difficiUimorum
inlerprelaliuncula jatn duditm laboriose congestusite- vocabidoruminlerpreiatione omnibus et scholasticis el
rato repressus est in domo quondam Henrici Quentelt ccclesiasticis cogniiu nccessaria Hetmanni Totrenlini
Colonim 1506 ad finem mensis Maii: Editio gtiam de \omnibuspmiiatis lingue Laline sludiosis quam op-
ego possideo omnibus est antiguior. Inscripta est time metiiis. In fine legitur: Imptessmn Colonie pet
Exposilio hymnorum perutilh omnibusque salubns: Martinum de werdena anno Domini 1513 in profeslo
deest annus et nomen lypograjihi, sed ex omnibus
Visitalionis beate Marie virginis. Exstat hujus libri
elucflt in oflicina Quenlelliana circa annum 1490 j
ediiio secunda. Hymni et Prosar ecclesiasticm^vulgo
iyjjis esse descriplam. In hac hymnorum colleclione
meraorabile mihi visum est inilium libri: i Liher sequehtim dictmbreviuscnla quidem sed maxhne com-
ste dicitur liber hymnoruni. Ilymnus dicilur laus moda Hermanni Torrentini explanatione illuslrata.
Deicumeaniico. Quatuor fuerunl principales auclo- Qui piis el Chrislianis obleclanlur caniicishis se oblec-
res qui Iiynuios composuerunt, Gregorius, Pruden- tetit. Colonim.Exctidebat Pelrus Horst 1556. Ufram-
liu% Ambrosius, Sedulius. Sed guidam vir prudens que editionem inspi.xi; sed cum ille vir doclus .in
nomine Hilarius videns illos multos hymnos compo- secunda Clichtovaeum JJIUSminusve secutus sit,
* Rarissimum librum
ejusdem auctoris De hytn- buch, eine Art Gtanimatilcmit dem sonderbaren Tilel
norutn el sequentiarum auctoribus generibusquecarmi- Mammeirachus od. Mammolrepieswar ztt einem Attse-
niim qttm in hymnis inveniuntur, guem mullum nos hen und Einflussegekommen,die unverlilghar schie-
adjiiturum esse speramus, vir proecl. Ullmannus ex nen. Sie ausmrottenjumr Rebelmil aller Krafl bedacht.
bihliotheca Palatina nobis liberalissime misit. Ersch. Gruber Encyclopsedie. s. v. Bebel.
" i
Einvielfach beim Unterrichl eingefuhrte$Lehr-
\m HYMNIS. AMBROSIOATTR1BUTI. ADMONITIO. 1170
prior ediiio nobis Ionge pluris videtur seslimanda. A exciidebal.—PsalleriumDavidis, eic. cum lemmalibus
Hancmea bibliotheca suppeditavit (Torr.). ac nolis Adami Siberi. AccesserunlHymni feslorum
5. De lempore el sanciis per iolum annum hymna-. dietum insignium. Lipsim Johannes Rliamba excudc-
rius inmeita ut ab Ambrosio, Sedulio, Prudentio cebat attno 1577. (Sib.) Palraa ex mea sentenlia tri-
terisque doctoribus hyntni sunt composili. Groningeii buenda est Ludaci operi: Vespetale el Matuiinale,
phrisiejam noviler redaclus incipil feliciter. In fine: etc. 1589 (Lud.), quod idem eis qui cullum Luihc-
Et sic est finis. Debeo Rarabachio (Gron.). ranoe Ecclesioeveteris.cognoscerc siudenl maximse
6. Ex bibliotheca S. MariaeHalensis suppeditatus utilitati erit.
est mibi liber, initio mutilus, qui psalmos ethym- 10. Hymnotum Ecclesictslicotumab Audtea Ellin-
nos continet. In finc legilur: Psalierium "Davidis geto V. Cl. emendalotum libti III, etc. 1578 Fran-
adjunclishymnis felicemhabel finem opeta ei impensis cofutli ad Mmnum.(Ell.) Hoec collectio omnium
Melchiot Lotters ducalis opidi Liptzensis concivis quas vidi copiosissima, sed cum in duobus priori-
Anno Milesimoquingenlesimoundecimo18 die Aptilis hus libris hymni propler raelricas rationes prorsus
Hoc opus lilteris (Lps.) notaviraus. mutati sint, terlio lantum libro uli licuit; in reliquis
7. Jodoci Clichlova'i operis copia doctrinae uiilis- duobus Ellirigeri auctoritas ibi taniura me movil,
siini el primam et secundam editionem Yen. Ram- B ubi lineola adjecta noiavit veierem et genuinam
bachio, cujus insignem liberalilaiem non possunms scriptionem exhiberi.
non praedicare, debemus. Elucidaiotium ecclesiasti- 11. Poelatum vetetumecclesiaslicotum operaCbri-
cum ad officiumecclesimpetlinentia planius exponens stiana et opernm reliquim alque fvagmenta. Thesaurus
et qualuor libros compleclens.— Primus Hymnos de catholicmelorthodoxmEcclesimel antiquitath religio-
temporeet sanclisper lolum annum. — Secundus non sm ad utilitatem juvenlnlis scholaslicm, colleclus,
nulla canlica ecclesiaslica antiphbnas el responsoria. emendatus, digeslus el commenlarioquoqueexpositus
— Tertius ea qum ad Missmperlivent officium,prm- diligeniia et studio Georgii Fabricii Chemnicensis.
serlim prmfationes.— Quarlns prosas qum in sancti Basilem per Joannem Oporinum 1564. (Fabr.)
allaris sacrificio dicunlur continet. Primum prodiit 12. Ven. Thiloni d|beo : Divorum palrum et doc-
liber Parisiis 1515, deinde Basileae1517 et 1519. lorum Ecctesim qui orutione ligata sctipsetunt Pata-
Opus Clicblovaeiabbreviatum, sed in liymnis auc- phrases et Meditationes in Evangelia dominicalia (in
tum prodiii Veneliisin vico S. Marimformoscead si- altera parte: in hisl. evangelicasqum feslis Sancto-
ynum spei 1555. Cl., ctira breviariis Iialis, Gallicis rum publicis conveniibusexplicantur) e diversis ipso-
et Hungaricis usus sit, opus ejus sunimo ioco est rttm scriptis collecima. M. Joach. Zehnero Ecclesim
habendum. Multus guidem estin annoiationibus, sed' G Sclileusiitgensis pastore el Superintendenle. Lipsim
non paucaeearum utiles sunt (Clicbl.). 1602 sumptibus ThommSchureri. Liber utilissimus,
8. Hymni ecclesiaslici prmsertim qui Ambrosiani cujus auclorem in hymnis Ecclesise Chrislianse ve-
dicuntur mullis in locis recogniii el multorum hym- leris satis versalum esse non possumus quin fatea-
norum accessionelocupleiati. Cum Scholiis opporiunis mur, omninoque "ex illo libro apparet illo quoque
in locis adjeclis el Hymnorum indice Georgii Cassan- tempore apiid Lutheranos sludiosissimos fuisse
dri. Beda de Metrorumgeneribus ex primo libro de re hyninorum veterum amatores. (Zehn.)
melrica. Colonimanno 1556. Ilerum hymni excusi in 15. Jbsephi Marim ThomasiiS. R. E. cardinalis
operibus Cassandri guse prodierunt Parisiis 1616. opera omiiia Tomus secundus continens Psalte-
Hymnorum lexium, ut iia tlicam, optime receiisuit rium, juxla duplicem edilionemadmss. codices recen-
muliis breviariis iihprimis Germanicis aple eollatis. suit notisque auxit Ant. Franc. VezzosiClerie. Regu-
Notoe auctoris non magni aeslimandse sunt ; nani laris Romm1747. (llymni continenlurp. 551 -454.)
fere omnes suntdogmatici vel polemici generis. In Hic liber in Gerraania saiis rarus est, sed eo cai-ere
Romana Ecclesia liber est vetitus (Cass.). nullo paclo polesl hyninorum sacrorum editor.
9. Collecliones Iiyninorum quoequidemcirca Lu- Comparavit Thomasius codices Vaticanse anliquis-
llieri lempora a Lutlieranis institutse sunt, sed ad re- D simos omninoquemultosltalicos;quaresiquishym- '
cehsendum textum non multum valent cum per- nos Ecclesise veieris usque ad sseculum vni inve-
mulla in iis mulata dejjrehenderim. Ad mantim siigare conslituerit, ei ex illo libro tamquam fonte
erant: Psalmodia, etc, per Lucam Lossium Luneber- primario hauriendum erit. (Thom.)
gensem cum prmfalionePhil. Melanthonis Witebergm 14. Anihologie chrisilicher Gesange aus allen Jah-
apud Hmr. Georgii Rhau 1561. (Loss.) Canlica se- rhunclertenderKirche. Nach der Zeitfolgegeordnetund
lecta veteris novique Testamenti cam hymnis et coliec- mil gesch. BemetkungenbegleitetvonAug. Jac. Ram-
tis seu otationibus purioribus qucein orlhodoxa atque bach Prediger bei St. Jacqb in Hamburg. Erstet Band.
catholicaEcclesiacaniari solent. Addila dispositione Die votzuglichsten, gtiechhchen lateiuischenund alt-
et familiari exposiiione Chrislophori Corneri Lipsim deulschenKitchenliedet enlhaltend: Altona u. Leip-
cum privilegio 1568. (Corn.) Canlica cx sacris litte- zig, Hammetich 1817. Thesaurus noster ostendit
ris in Ecclesia canlati solila cum liymnis et colleclis, quoties quaniumque sludia pra-clara Rambachii in
elc, tecogniia et aucta per D. Georg. Majorem annc' usum noslrumônverlerimus. (Ramb.)
1570. — WitebcrgmLaitientius SchwetickEisfeldensiii 15, Cotolla Hymnotum sactotum publicai devotioni
1171 APPBNDlXAD «PfiRA S. AMBROSH. 1172
inseroientium. Veleresetecti, $ed mendis quibtts ilera-. AtumiiiiiereraiJabores nootios prosperecedere; Her-
lis in edilionibus scaiebant4elersi, Strophis adaucti. mannus Dryander, vir hymnorum Laiinorum non
Novi assumpli, recenies primum inserti. Colonim minussquain Germanicorom periius; F» A. Eckslei-
Agrippinm 1806. Typis Etceedim Schauberg* Hic nius, collega Jiiteralissimus qui *a qua solet huma-
Walraffii liber, quera Ven. Augusli, morieille iilte- nilaie hatid rnediocrjiier me adjuvil. Benlquenion
ris nuper ereplus, nobis donavit, plurimum prodest possum quin graiias agam duobus virisqui a primis
iis, qui in hymnis, quos post Luiheri sefatera pro- operis iniliis per loipm meum lahorem consilio et
lulil Ecclesia, cognoscendis slttdia posuerunl. ' opera milii adfuerunt : Aug. Voigiio muneris scho-
18. Liber Bjornii: Hymni veleriinipoetamm Chri- lastici societate mibi junctissimo ei<lhr. Diedrich
stianorum 'EcclesimLttlinmselecti. Hafnim 1818. In quein et curriculi scliolaslici societas et veleris ami-
paucis tanlum nos adjuvil. ciiioe«inculum mecum inthne •conjunxii.florum vi-
17. Laleinisclie Anihoiogie mis den ehrisllichen rorum opera aique indusiria in vitiis -exsiirpandiset
Dichtern clesMiHetaliers.Fiir GymnasienundLyceen emendandis maximejadj'utus5um.sguaiuguamet tne
heraasgegebenwid mit Anmerkungenhegleilel von Io- et illos emendatores |nonnulIa fugerinl -menda.
seph Jlehrein, Lehrer am Gytnnasiumzu Mainz.Erster Faxit auiem DnminusEcclesire
i Christianae O.11.,
Theil.Dieacht erslenchrisllichenJahrhunderte. Frank- g cujus honorera omnes hymni celebrant, guem can-
furt a. M. Sauerlander 1840. Auclor Jioc coiisilitiin tica prajdicant et seguentiaecura anliphonis laudihus
sequifur ut alumnos gymnasiorum catholicoftim ad cerlalim extollunt, ut Iiic efiam sludiorum noslro-
hymnor.uiivsacroruni cognitionem adducat: qu_eres rum ffuclus ad salutem Ecclesiae Cliristianaavaleat.
si recte succederet, vebementer gauderemus. Adno- Oiferimus opus nosirum tainquara dontiin omnihus
tationes Kehreinii ad discipulos perlinere vix est quicumque nomen Ciiristi sancie colunl; ofTerimus
quod moneamus, quamquam passim etiam «obis sanclissirao Redemptori pro uniiaie alque samaMli
nonniilla in iisumtuoslriim converlere licuit. i[KeIir.} Ecclesisecohcordia saerificiunv; neque aliud cjuid ex
Jam enumeratis hisBubsidiis nosiris nostrum est inlimo animo precaniur, nisi ut ipsi quoque sentia-
anirao grato-eos -viros commeniorare qui eonsilio mus illud quod de sanctissimo pairiareha scriptum
nostro fautores, laboribus adjuiores exsiiterunt; In leginius : Respexit D.ominusud mtniera sjus.
lioc numero primum iocum obtinent Ven. TJiilo,
cujus mihi aucloritas cum aliis in rebus, tum hocin Scribebam Halis in Predagogio Regio
opere plurimum valuit; Ven. Tholuckius, =cuj'usmul- die21;Mai 1841.
HYMKI S, AMBB.OSIQ ATTRIBUTL
i. Curislum«anamus principem, Rex unus omnes .possidet.

Nalum Marisevirginis. Laudale vestrura iJrinelpem
Ilymmus de Nativitate Domini. Gaudete quicquid gentium, 5 Oinnes beati ac perdiii, 10
A solis ortus eardine Judsea, Roma et Graecia, Vivi, imbecilli ac mortuis
Et usque lerrse Jimitem iEgyple, Thrax, Persa,ScyiIia, Jam nemo post haecmorluus.
L — Descripsi carmen -ex hymnario TJiomasii, G Procede.nsde ihalamo. — 20. Ibid, vers. 15 :Gigas
quem id merito in Ambrosianorum catalogo recen- geminmsubslantiw.—J2I. Fabr. honorel parentis. —
suisse, suo ioco evincam. Sane vero in ecclesiasti- 24. H. E. Ct. resolve.—25-28. Chiistiim in S. Serip-
euni usum recepluni esl iantum ffagnientum Hiynint tura cum lajiide cornriarari saiis noium. Eph. H, 20;
v. 13-24, Fit porta Chrisli jjOTJfl,(soIemniJspiirifica- I Cor. in, 11; I PelrJ n, 4. Ilemln ipsoK. T. Jes.
tionis Mariavvel aliis S. Virginis festiviiatibus can- xxviii, 16, et Ps. cxvlni,22, lypice ad Chrislum Re-
tatoin), gtiod tit carmeh integrum et ab Ambrosio demptorem referunttir (Rom. ix, 55; Act. iv, 11;
proleciuui tuentur editores Maurinl. —1-4. Eadem Maiih. xxi, 42). Neque vero Patribus inier hos fines
fere verba repetuntiirin HyinnoSeduli alphabetico : siibsis.teiieplacuii. Gregorio I Reg. iv, 14; v, 12, Je-
A solis ortus cardine, gui procul dubio |ioeiam nos- sus sub iapiduinfigura ilalerevisus esi; prse cseieris
trum imiialus esi. Quseconsueiudo paulatim serpere gralus crat rayslicis iiiterpreiibus loeus iian. n, 54,
ac |.ropagafi coepta est cum hymnograpliifetus suos a poeta nostro in usuin suumconversus : videbasita,
fidelibus de meliore nola cominendare sluderent, donec abscissus-esl lapis de moniesine vianibus. Non
ariliquoruin luinina et flores carminib.usiniexeiiies. dubiiant, -quina proplieta partus inieiiier.itoovjjginis
Exemplo ul utar, In sexcentis hymnorum exordiis, significaius sit, qusimisacpiusmoniemin V.T. appel-
exlnilumfllttd Forlunaii, Pmigeihgua gioriosi, prinvi larl affirmant. Adeas buindem Gregorium ad verbal
versus Jocura oblinet. 1. Ps. csa, 5: Asolis ôrtu Iteg. I, 4, fu'Uttifrde monte Ephruhn : « Poiest hujus
usque ad occasum laudabile nomen,,etc. — 45-16. inoiitis nontine B. seihper virgo Maria D, gejiiirix
Respexil poefa ad Ezech. suv, 1-5 : Dixil Dominus designari : mons cjuippe fuit, quse omnem electae
ad me : Pdrla hmc clausa eril ': non aperietur el vir j, creaturae ailiiuditiein eleclionis suse dignitaie tran-
non iransibil <peream, quoniam DominusDeus Israet scendit. Au non moi|s subiimis I\I. quocut ad con-
ingressus esi per eam, erilque clausa prhtoipi. Princeps ceplibnem eelerniVerl.i perlingeret, njeritorum ver-
ipsesedebit in ea, etc. —14, Luc. l, 28 : Ave, gralia licem snpra omnes angeloruin cboros usqne 4idso-
plena. — 15-. In hyinno 4 inler quos damus -fine liumDeitalis erexit. Ilinc enim montis proecellentis-
lorai praecedentis dixil qu»que vers. 10 : Ciaustra siraam dignilalem Isaias vaticinans ait: Eritin nd
pudorispermanent.—18. ln liyiniiosupracit. vefs. 15: vissimis diebus prieparatus mons domus Domini-in •
1175 HYMNI S. A7.1BR0SI0ATTRIBUTI. 1174
Fii porta Ghfisti pervia Exultefomriisanima, Orarites-eum.psaHerio, 4'6
Referta pleua-gratia Nunc redemptorem gehlium Laudesque cantanles Deo
Transiique rex etrpermanet 15 Mundivenisse Dominum Lseii solvamusdeljiiurn.
Clausa ut fuil per ssecula. Redimerequos condidit. Sic enim Chrisii graiia
Genus stiperni numinis Creaior cuncti generis 45 Peccantibus dat veniam,
Processil aula virginis, Orbis quem totus non capit Soepequeconfiteniibus 15
Sponsus, Tedempior, conditor In tua, sancia "genitfix, Non aderit mors Impia
SuaejgigasEeclesise. 20 Sese reclusit viscera. Memento non desit.tamen
Honor mairis et gaudium, QuemPater aiilelempofa Orantibus servis Dei,
Immeiisa -spes credentium DeusDeumque genuil, 50 Quod Pauli vox aposioli
Peraira moriis pocula Maifis almsevirginiias Servandum prsedixit nobis. 20
Resolvit .noslra_criniina. Cum tempore parlum edidit. Cujus voxhoc promeruil
•Ul dicerel idem Deo :
Lajiis de monle veniens 25 Tollens cuncla facinora
Mundumque-Teplensgratia, Et donans sancta munefa Orabo mehteDorainum,
Quem;non prsecisum manibtis Augmentum lucis afferens 55 Orabo simul spiritu.
Vates vetustinuntiant. TencbriS damnnra inferens. Ne vox sola Deo canat. 25
Qui vefhum caro factus est II. Sensusque noster alibi
Prseconio angelico, 50 Duclus aberrel fluctuans
De claustris virginalibus Ad Sexlam. Vanis praevenlus casibus.
Virginis virgo natus-est. Ris lernas horas explicans Tunc -eiiimDeo accepta est
Diei sol ingreditur, Oralio caneniium, - 30
Rorem dederunt sethera Ut sex ideraque transigal Si pur-a mens idem gerat. .
Nubesque justum fuderuni,• Ei nociiVclaudataditum.
Patens exeepit Dominum 55 Quod explicat vox cantici.
Terra salutemêneraiis. Nos ergo "minf.'confamuli, 5 IH.
Mirahilis conceplio-: Propheiae dicti memores
Cliristum protulit sobolem Solvamus ora in -canticis, Hymmis ad serenildlem.poscehdani,
Prece mixla Davidicis. cil.in .postuldliohesetetiilaCis.
Ul virgo partum funderet,
Posf,partum yirgo sisteret: 40 Ut septieS 'diem vere Obduxere polum Tiubilacosli,
verlice moniiuin. $ —55-56. Is. xi,v,-S : Rotatecceli A de conjectura. Vaiic.Zn noclis claudatauditum.Qufftl
desupet etnubes pluant jitstum, opetiatut terrail ger- cum displiceretTIiomasio, scripsil.:Innocensclaudat
minet Salvaloretn.—'42, 45. "Cf."hyhvn. Sup. cit. auflitum. Sed beec coiijeciura guem aptum habeai
ve.rs. 1 : Veni redemplor genlium. — 44, Sedul. : ut sensuin non intelligo :":prseiereamaJe lOrnalumeffi-
carne carnemliberansne\perderetquoscondidil.—45-48. cil carroen. -Qusecum iia sini, equidem propono et
Divinse incarnationis auiniralione, ut iladicam, ob- mociis claudat udiium; efel 'ut millies confundi iioii
siupefacti poetse similibus verbis eelebrant-niiracu- esiqiioddoceainus"(Weberad-Liicaii. Phafs. vi, 1'5"5';
lum iilud,quo nil poiest cogiiari sublimius.Damasus: vm, 184 et a). — 6-12. Ps. cxvm, 164 : Septies.in
« Qui nonspatiUterroe, non oequofis undis, Nec ca- die laudem dixi libi superjucliciajustitim lum. — 25,
pitur ccelo, "parvoscorifluxirinaftus. J Foriunalus^ 24. I Cor. xiv, 15 .: Orabo spirilu, orabo -el mente,:
« Queiu idtus ofbis non capit Puellse portahi vis- psallam spiritu, psallam el menle.
cera.... » elLuOieri: c Den allerAVelilcreishie bes- III. —Ramhachiiis inAuihoi. p. 116. sg.: t Nach
chloss, Der liegt in Mariens Scliooss. » Vix-mo- Befla^sZeiten waren sie (carmina «dieiiObdwerefb-
neamus necesse est, canticum : Gelobet sei'-stdu, lum et Squalent atvri) fast gsinzlicb in V-ergesseii-
Jesus Christ, liihilsonare" nisi Anibrosium,
' Sedulium,
" heit -geraihen, bis Cassander sie -aus einer aJten
Foriunatunt. Ilandschrift mitmehreren anderen lateinischen -Mv-
H. — Editores Ambrosii Bd. tamquam seXfuiii chengesangen bekannt niaclne, Ihres eigenihumli-
. hytnnum pfoferunt carminis quod modo exltibuimus . cliett TonCs und manclier dichlcriseli «chonen Siel-
partera v. 25-28, OrabometiteDominumetsq.: i Sex- leh vvegen«eheinen sieinirauch in diescTSammlung
tuin hymnum vel potius liymni fragmeniuniauctori- R einen Plaiz zu verdieuen. » tied nihil ad i}er.vinum,
'tate Cassiodorl -repraesentamus, ejus quippe de illo " nosirum et quod sequiiur carineii mirhic^ laudauifeni
lesiimonium legimus in hsec ver.ba {in Psalm. va, (Gescb. der demclien NationaJliUeralufTh. 3,1J. 13):
p. 557, ed. Roihom.) -(Hinc eiiam S. Ambrosli se- c Schwerlich hat man schonere 'Gesange als die la-
cunduin Ajiosloluiii horse sextse rosetis liymnus ille teinischen auf Wassernoth und Wassermangelêma-
redoiult: ait enim : Orabo menie Dominutn et sq..) chten. t Equidem <c:iT.niinisviriuies , vjueesunl, ;J'i-
Neqtte vero Jfis senaioris laudibus hic iiiymnus-indi- benter coneedoêtilargior:nolimiamenprseiermiiiefe
gnus est,-si Vaniuminodospeetetur sensus-; verum- id quod negari neguit, poetain imitatum esse <M-
lainen indubium non immerito rewcaii.poiesl, nura diuin, Virgilium, Horatium. —4. Virg. C'ul.S7S -;
vere alj Ambrosio fuerit coiu.posiius,*cum in eodem c»goradire lucus viduosa lumine Phmbi. —& Vinr,
caiuiiiiis leges prorsus riegliganiur. Etenim ex iis Mn. -i, 94: ,crebris micatignibus•mlliet.ÔT..Garni.I,
omnibus, dequibusjam ame a nobis dicium esi, 54, 6, igni cotusco. — 7-. Vipg. Georx;,m, 261 : poria
clare ostentlitur peritiorem exstiiisse in hoc genere lonat cceli.— 8. dxis mlheraus.'Ov. -Mel."Vi,175. •-—
sacrtim anlistiiem, quam ut lam crebro impingeret. 9-24. Kehr. : « DasGedicht scheiut in der5-J3 Stra-
Sed Cassiodori non pulaviraus negandum auctoritaii, phe eine Naclialiinung von Ovid. Mel. 1,-262 sgg.*:
ut inter Ambrosii nostri-cafmina suavissinium ilitid Siernuniur segeles ei depioraia coloui Voia jacetit
poeinatiuin recipiatuf. i Nequevero P. !P.*Bd.hym- longigue peritlaborirrilusamii;>Exspa'liatairuuii'liper
nuin, cujiis fragraenttuii Jaudant, investigaruiii, ne- aperlos flumina campos,Cnmquesaiisarbusta slniuJ, -
que recentiores Cas-siotlorieditores. Nofat euim Ga- peeudesque, yimsque, Tectaque, teumque «uis, ua-
retius in margine : Hyinnus iste •desideratur; quam piuntjjeneiralia-campis... Occupalbiccolleiiij^cyroba
aiiiioiaiionem el ab aucioiibus ejusdem ip.Yirisope- G sedeiraller aduuca, Et ducit reinos illic .ubi impef
rum ediiionis Yeneioe,vulgato jain Thomasii hyin-' ararai. lile super>segetes, aut mersre culminn villoe,
iiari», repetilani videmus. Heperit Bnim vir diligen- Navigai... Aut subjeciauerunt curvae vinelsetcaiaiise.
tissiiiiusint<:grumAmbrosii caimeiiineod. Vatic-82: Quoesitisguediu lerris, ubi sistere jjossit. in m'ore
quod-cuiiiThomasius, proh dolur! iipud nosquoque lassatis volucris vaga decidit alis. i>— Sed aliis guo-
sat incogiiltiissii, plurimos nostri temporis liynlno- que poetis suaTepelerelicebit, DicoIIoraliumOd. u,
logos latuil. —4. Quain rccepimus «cripttirara, est 2,9,10 :. Piscittm et smnma genuslimsit ultno,
1175 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. \ . 4176
Absconduntque diem sole fugato, Utmundaretaquacriminaterrse;55 '.Fletus, heu I proprios ore bibentes.
Noctesconiinuas sidere nudas Sed rnundaia tuo sariguine terra Bosprsesepe
Et lunseviduas carpimus olim. est. suumlinquit inane; 25
Pratorumque volens carpere gra-
jElher dira micat igne corusco, 5 Jam nunc missa fercns ore co- | men,
Concussoque tremit cardine mun- lumba Nudamversat hunium; sie pecus
dus, Ramum pacifersemunus"olivse, omne
Coeliporla tonal, ruptaque credas Exulas liquido flurairieterras I
Fraudatummoriens, labitur herbis.
Axis selherei vincla resolvi. Loelosiguificet lapsa volalu. 40 Radices neraorum rustica
plebes
Excrescunt pluviissequora ponii jEterne genitor, gloria Chrislo Explorat misero curva labore, 50
Nec fines projirios jam freta no- Semper cum genilo sif libi, sancle, Soiarique famem corlice quasrit
runt, 10 eic. Nec succos leneros arida prwstat.
Terrarum mediofluciuatunda, IV. Hane peccala famemnostra meren-
Errabunda secat arva earina. in
Hymnus posltilationepluvim.
| i"f,
Portus nauta suos.littora naula, Squalent arva soli pulvere multo, Sed merce propria Chrisle favelo
Secessusque suos nauta requirit, Pallet siccus ager, terra fsuiscii; Quo culpa gravior gratia major 55
Hospes nauta satis, vitibus hos- Nullus ruris honos, nulla venuslas Justi supplicii vincla resolvat.
pes, 15 Quando nulla viret gralia florura. Jam ccelos reseres, arvaque laxes
Messes nauta super navigat hos- Tellus dura silit, nesciaroris ; 5 Fecundo imbre rogamus.
placidus
pes. Fons j'amnescit aguas, fluminacur- Helisemeritis impia saecla
Flentes agricolseculta relinquunt, sus; Dohasti pluvia : nos quoqtte do-
Spectant naufragiura trisle lahoris, Herbam nescit humiis, n.escit ara- : nes. 40
Messis Isetanatat, semina, census: ! trum,
mi- Êiern.egenitor, gloria Christo
Nati, lecla, pecus arvaque Magnortipta patet lurpis hiatti. Seinper cura geniio sit libi sancto
grant. 20 Fervens sole dies, igneus ardor Compar Spirilni,qui Deusunus
Cernas alta domusculmina ferri, Ipsas urit aves, frondea rami 10 Poilens perpeiuis1inclyie soeclis.
Mulatisque locis culmina poni, Fessis tecta negant, pulvis arenae
!
Moestasinter aves ludere pisces, Sicco dispuitur ore viaiitis. V.
Pisces in tremulis ludere tectis. Ventis ore ferse, besiia venlis, j Hymnus ad Complelorium.
Eversa videas arbore nidos, 25 .Caplantesque viri flamina venlis, Chfisle, gui lux es et dies,
Puliis cum leneris per frela duci, Ventis et volucres ' ora reclu- No'elistenebras delegis,
Nec matrem exsilio ponere curas, dunt, 15 Lucisque lumen crederis
Majoresque metu cogere fetus. Hacmulcere sitim fraude volentes. Luhien beatum proedicans.
Spectat turba virum, turba fenes- Foetus cerva suos, jiignora cerva, Precamur, sancte Domine, 5
tris Fostus cerva siti fessa rectisaf, Delende nos in hacnocte,
Speclat feminei turba pudoris 50 Foetus cerva pios' mcesta relraguit Sitjnobis in te requies,
Deploratque famem lurba precan- Quoesitamguoniam non vehit her- Quietam noclem iribue.
tum ham. 20 Negravis somiius irruat,
Victum navigiisnaula ministrat.9 Venerunt Nechostis nos surripiat,
juvenes, pocula noti 10
Jesu, paree tua morte redemptis. Quaerenlesputei, lymphaque fugi^ Nec caro illi conseniiens
Prior diluvium pertulit aetas, Et vasis vacuis tecta revisunt, Nos i libi reos staluat. !
Nota qumsedes fuerat columbis. — 25. Cass. Kehr. A modiseNovsecent. 1, n. 59: Lux Christelucidissima.
eversos.— 34. Beda in libro de re metrica prolulit. Exslant pra:terea carminis versiones Germanicoe
— 37. Fabr. ratnum. — 38. Beda : pacificm.— 59. veluslissim_e;cf. HoffmanGesch.desdeutsclienKir-
Fabr. fulmine. chenliedesS. 145, 150, 180, 185; 585. — K. E. P.
IV. — 3. Recte Kebrein : e Reda und Rambach Wackei'nagel das deuisclie Kirchenlied p. 555 (in-
haben nullus roris, vvasich wegen v. 5 nicht auf- lerpretalio Urb. Ueîi).—1. Oxon. die.— 2. Th.
nehmen vvollte, ruris hat Fabr. > Bene rus legitur detegens.— 5. Cass.jal: lux ipse lucis. Thoni. : Ltt-
post arva, agrum, terram, male ros. — 39. Perperam cifer lucem proferens', sed cum Cassandro et hic et
Fabr. legit Abrami. omnihiiscarminis vefsibus codd.H. E. etO. faciunt.
V. — Est hymnus Conijjletorio proprius vel fesiis •—4. Thom., Vitatn bealamttibue. — 6. O., nocieet.
diebus,ut est apudWimpfelingiura; vel lemporequa- — 7. Tliom., utne sit. -j- 10. Tliom., ne Itostis.^- 11.
dragesimali, quod plurirai annotant libri. E. g. Hl.: O. Thoni., Fabr., caro.; O., Msn., Lps.; consentiat.
e Iste iiyranus cantetur ad compl. singulis diebus om., caro. —12. {Ihoin., elne nos; Fabr., reos
—
usque adcosnam Domini. > AliterjubelMgd.: < lste tibi.' 14.Cant. D. 2, vigilal, fortasse propler locum
hymnus servatur tribus seplimanis et non mulattir — Scriplurae v, 2J ego dormioet cormeum vigilat.
nisi cum inciderit festum annuntiationis et advenius 22. Thora., Gron'., in isto gravi. — 25. Gron.,
reliquiarura S. Mauritii. >In veluslo Carthusiano- es qui. Addil idem hyknnariusliuue versiculuni:
rum Brev. canitur ad Complet. per lotum anniira. Adle clamamus,Domine,
Vetusta Italorum breviaria ut Fr. carmine noslro Nolinos derelinquere,
carent, ilem hodiernus Romanse Ecclesise usus \ ** i Feslina, ne lardaveris,
R ' Succurrenobismiseris.
Quo verecundior exsiiiil Lulheri diligemia, qui, ve- |
terem poelam imiiatus, composuit caniicum, Christ, dubio
der du bist Tag und Licht; neque post ejus tempora versione Qui, procul supposititius, occtirrit eiiam in
gcrmanica aûd Riederer, Nachriclitenzur
eura pise cantilensedefuit. Dico cantiouein Erasini Kirchen-Gelehr-ien-und Buclier-Geschichie. n.
Alberi, Christ, der du bisl der helle Tag; quam S. 165: _
Knappius Mich.Weisii esse perhihel. Et recle qui- j
dem opinor: cum a partibus ejus jam sleterit loan. Wir schreienzu dir, rufentan,
Nitvfollestuns iii nolenlan,
Weitzius, hseccommenlario suo praefatus: t Auctor Eil baldund nit zjalangverzeih,
liujus OdaeGerraanicsecsse scribilur Mich. Weilzius, Deiuhilftlievvoneuns armenbei *.
etc. > Minimevero Germanicum hymnum iliustra- * Der Monchv.
vlt Weitzius, sed versionem Josephi Clauderiin Psal- manzeden Salzbjirg: den ympnumsing vnd list
* Monastica Completen;>verdenniitandachtpeyder naclit
qusedamretinuerunt, ut Brev. Ord. Prsed. sjjrichlden mag der tiefel nicht angeweigennocl)liain
a. 1615excusum. sweererIrawmczugefallen.
1177 HYMNIS. AMBROSIOATTRIBUTI. 1178
Oculi somnum capiant Exsurgat ut mens sobria, Ptmilque solem nuntius,
Cor ad te semper vigilef, Flagrans et in laudcmDei Cadunl tenebtmnoclium,
Dextera lua protegat 15 Grales rependal debitas. 20 Lttx sancta nos illumhiet,
Famulos qui te diligunt. Prsesta Paler piissime, elc. Prsesta Pater piissime, eic.
Defensornoster aspice, VII.
Insidianies reprime, - VIII.
Hymtiusmatutinus.
Guberna tuos famulos
on Libr. Ilymnus matulinus. -
Quos sanguine mercalus es. (Ex vet.) jEternre lucis conditor,
Mementonosiri, Domine, Tu Trinitatis unitas, Lux ipse toius et dies,
In gravi isto corpore, Orbem potenter gui regis, Noctem nec ullam sentiens,
Allende laudum canlica, Natura lucis perpeli.
Quies defensor animsB, Quseexcubantes psallimus.
Adeslo nobis,Domine. „5 Jam cedit pallens jjroximo 5
VI. NamIcctulo consurgimus, Diei nox adventui,
Noctis guieto lempore, Obiundens luincn siderum
Hymnusad Maliitimtm. Ut flagiteihus vulnerum . Adest et clarus Lucifer.
(Ex Libr. vet.) A te medelaro oronium.
Jain strato lecti
Summce Deus clemeniise, Quo ffaudeguicguid daamonum .-„ Grales canenles surgimus, et 10
Mundique factor macliinse, In noctibus deliguimus, 10 Quod c.ecara nociemtuas,
Unus potentialiter vicerit,
Abstergat illud ccelitus Revectansrursus sol diem.
Trinusque perionaliter. Tusepotestas gloriae.
Noslros pius cum caniicis Te nunc nec carnis gaudio,
5 Ne corpus adsit sordidum, Blandis stibrepaut oestibus;
Fieius benigne suscipe, Nec lorporinstei cordium,
Quo corde pluro sordibus Ne criminis coniagio .,_ Dolis nec cedat sseculi
lJ
15
Te perrruaniur largius. Mens noslra, sancte, gusesumus.
Tepescat ardor spiritus. Ira nec rixas provocet, -j
Lumbos jecufque morbidura Ob hoc, Bedempior,guoesuinus Gula nec venlrem incitet,
Adure igne congruo 10 Reple tuo nos lumine. .
Accincii ut sinl perpelim Per guod dierum circulis Opumperverial nec fames,
Luxu remoto pessimo. Nullis ruaraus actibus. 9ft . Turpis nec luxus occupet. 20
Sed firma nienle sobrii,
U.tquique Jioras noctium Ejusdem hymni alia lectio. Casio manentes corpore,
Nunc concinendo rumpimus, (ExBrev.Rora) Toto lideli spiiiiu,
Donisbeatse patrise
Diiemur omnes affatim. Tu Trinitatis unitas, Clirisle, dueamus hunc diem.
Orbem potenler quseregis, IX.
Ejusdem htjnmi alia leclio Altende laudis canticum,
(ExBrev. Rom.) Quod excubanies psallimus. llymnus ad Sextam.
Summaeparens elemenliae-, Nnm lectulo consurgimus 5 Jam sexla setisim solvilur
Mundi regis qui maebinam, Nociis quieto tempore, " Ter binis hora cursibus,
Uniuset substaniiae- Ut ilagiiemus omniuin Diesguepuncto oeguabili
Trinusque personis Deus. A le medelam vulnerum. Utramgue noctem respicit.
Noslros pius cum cantieis 5 Quo fraude guicguid dsemonum Venite, servi supplices, 5
Flelus benigne suscipe, In noelihus deliguimus, 10 Menie et ore exiollite
Ut corde puro sordium Abslergat illud ccelitus Dignis heatuui laudibus
Teperfruamur largius. Ture poteslas glorioe. Nomen Dei cuin canlico.
Lumbos, jeeurgue morbidum Necorpus adstet sordidum, Hoc namtjuelerapus illud est,
Fiammis adure congiuis, 10 Nec lorporinstetcordium, Quotl saecuiorunijudieem " 10
Accincti ut arlus excubenl Nec criminis contagio jjg Injusise morli tradidil
Luxu reinoto pessimo. Tepescat ardor spiriius. . Morlaliumsententia.
Quicumgue ut horas noclium, Ob hoc, Redempior, gusesuinus Cum sol repenle terrilus,
Nunc concinendo rumpimus, Rejileluonos luinine, llorrore tanli criminis,
Dilemuromnes affaiim 15 Per guod dieruin circulis Moriera minaiur sseculo, 15
Donis heatse patriae. Ntillisruainus actibus. 20 "Diemrefugit inipium.
TIoc el beauis lempore
Da dextram surgeniibus, Otlus refuiget Lucifet Abrdhaiiiusfideliier
VI. — Breviaria, quse Matuiinum cantionibus or- A IX. — Reperil Tliomasius hymnuin in ms. vc-
nant, carmen praecedensSabbato assignant. Brev. lustissimo reginoeSuecise. Coniniemoralur prselerca
Rom. prselerea festo S. Trinilalis canere j'ubet ad in regula Anreliani episcopi lioqueclesideraiur apud
Maiuiiuumsirophas, quas mnjusculis litleris excudi Cassandrum. Nolaiur eiiani in Ellingeri lihri lertio,
curavimus. Versus Da dextetam est liymni: Miernci XXI, nomine Hymmis ad Sexiam in Quadragesima.
cmli gloria. — 1. Cass., summe clementia.— 6. — 5. Thom. mquali. — 15. Quoniam signum novis-
Cass., benignus.—11. Fabr., accinclusul sim. simi temporis eril obscuratjo solis.—17-29. Desunt
VII. — Canlalur secundum prseceplum Brev. Ro- in Ctissandroet Ellingeri lihris. —18. Tiiom.,.A(Ji-a-
maui feria sexta ad Nocturiium ; duo versiculi ma- ham. — 19. Tbom. al., reperilus. — 19, 20. Felbar-
joribus liiteris descripii Dominica Trinitaiis ad lau- tus Pomocr. Serm. de Trinif. n: « Terlio lex Mo-
des. Versus: Ortus refulget lucifer ot ipse depromp- saica osiendilTrinitaiemreyelaiani patriarcliis mul-
tus est ex hymno: jElerna cmligloria. — 4. Cass., fiplici prsesignalione. Piimo Abroe quod vidil tres
concinetiles.— 5. Non oblivionidandum esl Wini|)fl.~ angelos in persona Dominidescendenles : fres vidit
ingenium, leclus dicitur ab electiseltnolliuribusherbis et tinum adoravit, liemlsaac ler Jacob benedixil, Ja-
super quas antiqui requiescebant. — 8. Cass., adle; B coh vidit scalam trium graduum, etc. >—26. Thom.:
Fabr., medelas.— 10-Cass., delinquimus. c Erat alia manu in codice, cujus priores litteroeob-
VIII.—Thomasius: S. Ambrosii ex ms. Rg. Sue- solverani, indicatus Paiilus, de quo hic esl sermo. >
cire el Brev. Mozarahumfer. vi posl Dominic. 1 in — 17. Tii., et nos. — 21,22, Gsiss., unum rogemtis
Quadragesima.Aceeditcod. O. —2.O., sotus. —4. cum Patre, DominumregemqueFilium. — 26. Cass.,
O., perpete.—S. O., cedet. — 15,16, 17. Thom., peracto, — 27. Itl., subislo.
ne. — 18. 0., gulam venter. — 24. 0., Chrislo.
1179 APPENDIXAD'0'PmA "S. AiilBROSU. - '1180
Peritus in njyslerio Mortis solulisJe,gIbus, .Egyplo mnftes iniulit,
Tres vidii, unum credidlt. 20 Vilaebeataemunere Delevit primogeriila.
Hanc ad precandum congruam Cursu pereririicurrere. H;r_chora jusfis salus est,
Salvator horain iradidit, Dicamus ergo-proximi '25 Quod ibidem iunc angelus
Cum diceiet lidelibus LaudesDeo cum caniico: Ausus punire non eral 15
Pairem rogandis servulis. Confessusestlairo fidem, Signum formidanssanguinis.
Nec iion et ille perlinax 25 In quo estredempius lempore. J5«yptus flebat fortiler
Hosiis fidei graiiam, Qua-gratiaj'ejunia i JNaioruiJidira funera,
Quaiii prredicavii geniibus, Laeiisolemus solvere -50 Solus gauaehailsrael
Hoc cst .adeptusterapore. Insiar fuiuri ut muneris Agjii prolecius sanguine. 20
At nos amore debito, Famem -probaii nesciant. Nos verus Israel .sumus,
Tiinore justo subdiiL 50 XI. Lseiemur in le, Uomine,
Adversus omnes impetus Hostem spernenies et malum,
Hymnus ad N oclurnum. Chfisti redempfi sanguine.
Quos sacvusbostis inculil. Deus qui cerlislegibus 25
Unum rogemus el Palrein Noclein discernis ac diem, Ipsum profecto iempus<est
Deum regemgueFiIium Ut fessa curiseorpora Quo voce evangelica
Simulque sstnclumSpiritum 55 Somnusrelaxei oiio. Venturus sponsuseredifur,
In TrinitateDoroinuin. Regrii coelestisconditor.
Te noclis inter horridae '5 Oecufrunt sanctse
Ul quos redemit passio virgines
Islo peracta tempore, Tempus precarour, ut, sopor tunc adventui, 50
Mentem dum fessain delinel, Obvfam
Posêt suh ipso lempore Gestantes claras lampadas,
Fidei lux illuminc!.
Servare deprecatio. 40 Maguolaetanies:gaudio.
Hosiis ne fallax ineilel
X. Lascivis curis, gaudiis, 10 Stults» veroiremaneni,
Quaeexsiinclas habenilampadas.
Hymnus ad Nonam. Secreta noctis advocans 35
Blandos in oestus Frusirapulsanlesjanuam,
Ter horalrina volvitur, corporis. Clausa jam regni regia.
Redirequa Cliristus solet, Siihrepal nullus sensul Pervigilemus sobrie,
Mercede largus vinese- Horror timoris anxli, menles splendidas,
Locare mci'cenarios. Illudat mentein nec vagam 15 Gesjanles
Advenienie ut Jesu
Fallax imago visuiim. 40
Decel paraios sislere 5 Digriioecurramus obviam.
Ne transeat merces Dei, Sed cura profundus vinxerit Medisenoclis le.nipore
Planiare quoevifem solet Somnus curarum nescius, Paulus quoque el Sileas
Chrisiumque cordi alfigere. Fides nequaquara durrnial, Chrisluni vincii in carcere .
Hrec hora, quaeresplenduit Vigil te senstis somniet. 20 Collaudantes soluii suiit.
XII. [
Crucisque solvitnubila, 10 Nobisliic mundus carcei"esi; '15
Mundiimlenebris exuens, Hymnus ad Nocturnum. Te laudamus, Christe Deus,
Reddens serena lumina. Mediaenoctis tempus esi, Solv'evincula peecaforum
Hsecbora, qua resuscilat Prophetica voxaduionel: In te, Christe, credentium.
Jesus sepulcris corpora Dicamusiaudes Doniino Digiios nos fac, rex hagie,
Prodire moriis libera , 15 Palri seniper acTVlio. Yeniuri regnigloria, 50
Jussil refuso spirilu. S iEternis urmereamur
Sanctoquoque Spiriml.:
Redil favilla insangtiinem Perfecia eniniTrinilas, Te laudibus concinere.
Cinisque carnem reddidit,' Uniusque substantise XIII.
Mixliquevivis morlui Laudandanobissemper esi.
Videre Chrisli gloriam. 20 TeiTOremlempus boc habel, Rymnus mdtutinus.
Novata saecla crederes - Quod cum vastatorangelus 10 Fulgentis auclor setlieris,
X. — Thom..: « Al. 11 inscribiiur Hymno ad Ves- A num ponil ad Primani. ln ms. Alexandf, praesentis
perum in die jejnnii. Ex codice veiust. Reg. Suecise hymni inscriptio iia se habel iTfymnus quarla feria
et Yat. 82, 85, Aureliani epUcopiRegula in die Pas- dicendus. Yides lismd roodicum a vero aberrasse
chae jirsescribit. »—1-4. Cf. Matih. xx, 5. —2. Al. Ranibacliiumin Anth. p. 117: t-Die Hymne Fvlgeu-
II, quia. —5. Val. 82, mercedem lurcjus.—9-12. tis auclor, ist aus eineui, vormals dein FY. Juiiius
Matih. xxvn.45. — 9. Cass., qua. —15-24.Matih. ziigehoiigen, jeiztaul] der BifiliolliekzufOxibrd'Iic-
xxvii, 52, 55. — 15. Tiiont., rcsuscilaus. —21. findlichen Godex, dei'i26 iu der silien fraiikisciicn
Cass., credere.—28.Thom., quo est.-Gass., liocest: oder klleroatiischen Kirche geljrau' hliche Kiichen-
scripiionem nostram Itielur Al. Id. — 29-52. Veie- gesaiigceiitlialt(TeiizelsMonail.-Uiiierreduiigenl691
res Chrisiiani diebus sialionum jejuuare solebant S. 72b) und aus welchem in 1.<G.ab EtJihartConi-
tisque ad Nonam. iiieiitarins de rebus Francicis orienl I, -IJ, p. 948.
—
XI. Thomasius: Ex-cod. Reg. Sueciae.Aurelia- drci (M-edim itoclis tempore; JEternm j-en JEierne)
nusepiscoptis in sua Regula ad Luceinarium. Vide lucis condiior, und iler hier wiederholie) Tiebst ei •
Breviar. Mozarahump. 107. Coininei.prrtj.tereacod. ner frai.kischeu wahrsieheinlicliatis dem-S!tenJalir-
0.r—4. Tliom., somno relaxet oiio; Brev. Moz., huiiden siauiiiienden Uebersetzung abgedrnki sie-
somnttsrelaxet oiium.— J0. Tiiom., cura. — 12. O., hen, Siclier-gehoren diesellymncii zjini-alleivveni-
blandusinislo corpore.—16,i).,vhui.—20.•©., viyilve. gsieiitiiidassiebenie^hdi.iind sind, aucli ahgeselien
XII. Thomasius ex coii. Beg. Sueciosei coti. <3. — v-oiiilirein eigeinliuuilichen Werrlie, -stiioji de^vve-
1. O., tempore.— 10. 'lliom.., unius quoque.— 51. gen lipchsl uieikwuriiig, wcil Biezum "Beweisedie-
Thom., Mgtjplum mortem.— 18. Thoni., fantorum. „ nen, dass die altcste deuische Kirclie, gleich der in
— 21.0., »ero.—24.0., defensi.—Zi. Tiiom., -Iiiand , auch im Gesangeund in -der 'Lilur_j,ieeine
quia siinclas. — 57. Tiiom.,, guare vigilemus.— 08. Sclbststandiiikeh haiie, die*ie inder Folge fasl ganz
Thoni., —splendidasmantis.— 41. 0., nociisquemsdice. verlor. > Fugit viruin (JociumThoniasii aucioriias ,
XIII. Thonr. : « Ms. veiustissimum Reg. Sue- qua proitus aliter consfituitur lempoiumTatio.Posi-
ciae, el Brev. Mozaraburafer. post. Dom. 1 lCpiplia- ea ctim reliquis nosiruln qiioquecarmen ex codice
niae. Aurelianus episc>>pusin sua Regula liunc liym- Oxoniensievulgavii Grlinraius.
1 iSl HYMNl"S. AMBUOSIOATTRlBUTI. « 11-82
Qui lunaro lunvcn lrociibus, Hoc gradientes or-dine, Te universa ereaiuia
Soleni dierum -eursibus Oruavit cunta splendide 10 Mundifatelur Dominum.
Cerio fundasli tramiie. Regni coslestis conditor, Jussu Pairisincboala 15
Nox atra jain-depellilur, 5 JSternae vitse praemiis. Tuis perfecia viribus.
Mundi nitor renasciiur, -XVI. Tibi omnes <etangeli
Novusquejam menlis vigor - ad Sexlain. Coelestenipraestaiiiglorlam,
Dulces in aelus erigit. Hymnus Te ciiorns archangelonim
Laudes sonare jani tuas Dicanmslaudes Domino Divinis laudanl vocibus. 20
Dies relaius ailnionet, 10 Ferventi rursus spirilu : Te seniorumviiultiiudo,
Hora voluta sexies
Vultusque coeliblandior Nos ad orandum
Bis duodenus numerus,
Nostra serenat pectora. provocat. Odorainentisplenas geslans
Yitemus omne lubrlcum, Quia in hac fidelibus 5 Supplex adorat paieras.
Declinet prava spirims, Verse salutis gratia, Tibi Cherubim etSeraplitat 2S
Vitam facia non inqtiiiieitt, Beati
15 Crucisagni hoslia, Throni palerni luininis,
viiluie redditur.
Lingua in culpa non jmplicel. Senis alarura plausibus,
Sed sol diem dum conficii, Cujus lucecJarissima Claraore jugi personant.
Fides profunda ferveat, Tenebrescit meridies, li) Sanctus, Sanctus,Sancius,
Spes ad promissa provocet, Sumamus toto peciore DoininusDeus Sabaolh, 50
Tanti splendoris graiiam.
Chrisloconjuiigat cbaritas. U0 Omne coelumaique lerra
XVII. Tua sunt plena gloria.
XIV.
Hymnus ad Nonam. Hosianna fsii Davia,
Hymnus ad Laudes. Bcnedictus es a Paire
Posi malutiiias laudes, Perfeclum triiiunvnumerum nomiiieDei 55
Ternis horartim Quiin
-QuasTrinilaii psallinius, lerminis, ,. Yenisii deexcelsis, Domine.
Psallaraus rursus admonet Laudes canentes debitas, .
Noiiam dicentes psallimus. Tu agnus immaeulatus
Verus pater faiuilias. Es datus lerrae viclirna
Simus"sempersolliciti 5 Sacrum Dei mysierium 5
Puro tenenies Qui sanctorum vestimenta
Ne pi'setereatopus Dei, peciore, "" Tuo lavisti sangine. 40
Sed oremus -sedtile Petri magistri regulam -
Siguo saluiis proditam.' Te intiltitudo beaiorum
Sicutdocet Apostolus. Ccelilocata mariyrum,
Psallainus menleDomino, EITIOSpsallamus sjiiritu Palmis insignis ei coronis,
Psallamussiinui spiriiu,, 10 Adhsereniesapostolis, 10 Ducem secianiur gloiiae.
Ne vaga mensin vurpibus •Qoi planias adhuc deblles
Ineries tegai aninios. •Ciiiiiii yJrlutedirigant. Quoruiij nos addas numero 45
Te precaiiiur, Doraine,
Sed septies in hac die XVIII. Una voce le sonamus,
Dicamus laudes Domino, Hymnus ad Christum. UnoJaudamus carmine.
. Divinitatiperpelim 15
Debilaindemus glorlam. Ghrisle, rex cce'i Dmnine, XIX.
MundiSalvator raaxime,
XV._ Qui nos hoc crucis mtinere De SS.Gervasii et Protusii Mattij-
Hymnus adTeriiam. Morfissolvisti crimiiie, tum Invenlione.
Certum tenentes nrdinem, Te nuiic orantes poscimus Ji S Gnatesiibi, Jesu„ aiovas,
Pio poscanius pectore Tua>conscrv£Smunera^ JNJovi.reperior muueris,
Hora diei ierlia Quoeper legem-catluilicain Protasio, Cervasio,
Trinseyjnulis gloriam. Cunciis donasii geutibus. Marlyribus jnvenlis cano,
Ut sinms liabilaculum 5 Tu verbtim Palris a>ierni •PiseJalebanl hosii_e, 5
IllisanctoSpirilni, Ore>divinoeditus, 10 Sed non latebat fons sacer,
Qui quondam in aposlolis Deus ex Deo subsisiens Laleresanguisnoii poiesl
Hachoradistributus esl. Unigenilus Filius. ••Qiiiclamal ad DeumPalTem.
XIV. —Thomasius. Ex cod.ms. Reginse Suecioe^ — 58. 0. 0111.,es. — 45. -0-, palmis signts. — i3«,
num. 1552 et cod. O. — 10. 0-, simuleL — 15. O., 0., desonamus. — -48., Thom. unum.
perpeli. — 16- O., debitn-demustglorim. XIX. — Reperilurin Hyrouario Thomasii, guem
XV.—Tlif)masius:Ms.'vetustissiimunReg.Snecise, unde fumpseriit -fileniio prreter-issc vehementer
eiBreviarium Mozarabum. Inscribiiur hymnus ad doleo. E-xsiai prseterea apud BoIIandisias Act. SS,
Terliam qtiotidianus. Cod. 0.—iQ.i3.,splendida. — Juu. 111,;p. ,842, ex-veiiisto Biev. Mediolanensi de-
12. 0., prmmio. scriplus. Adduniyiri'docii, hyiimuin ipsius -esse &.
XVI. — -Thomaîus: Ex ins. seiustissimo Reg. " Arabrosii sine nlla dubilatione cnedi posse, Quse
. Suecise.Cod. 0. — 2. 0., fervente^prompli spiriiu, sententia etsi nonsaiis ex|)Iorate percejjla siietico-
inlerpreiem tlieotiscum prompto legisse probabile gnita, .rauliis arguineniis commenilalnr. Scd de his
est.—-14. <3., leuebricat. infra. lpsa<Jervasii et Prolasii corjiorum inventio
XVII. —Thoinasius : ?vx*od. swtustissimoReg. describitnr ab Arabrosio in-epistolis. <-)pp,ed. Bd.
Sueciae.Ad nonanfprrescribilur Iiymnns iste in Alex. II, p. 875 (epist. supposititia in sppend. p. 485).
11. in guo iucipit: Perfecium Triiiumiiumeriim,elc. Adeas praeierea Augustiinim de Civ. Dei -xxu, 8;
Cod. O.— Tliom., perfecto trino numero. — 5. 0., Conf.ix, 7.'— J, 2, 11, 12. Ainbrosius in ser.mone
tegula. —6. O., prodila. — •_!. -0., habent. — 12. quem linbiiilJtiveii'Jislipsanisajiutl populuin : 1 Elsi
Thom., dirigunt. — 8. Acl. in, 1. Peirtis ei Joannes hoc I)ei inunus«st, tamen gratiam quaiu lemporibus
ascendebantin teinpluin ad horam orationis jionain. sacerdolii inei sDominiisJesus uibuit, negarc non
XVIII. — Thoroasii ms.vettislissimum Reg. Sue- possuiu : «t quia ij>seroartyr esse IIOJImereor, hos
ciseet .cod.0.— 1. 0.0111., rex. — 5. 0. ;om., Jtoc. vobis jiiarlyres acquisivi. u --6. Aiubr. : n Ossa
— 4. 0. m., legibus.— 5. Thom., te prectuiies.— .B oniiiia iniegra, sanguinis plurimum : sanguine tu-
11. Thom., consislens.-—1.7.O. lora., et.— 18. Al. mulus madet, apparen.licruoris iriiiiiiplialis.notffi. »
11, prmsenlant.—21, 0., mult. seniotum. — 24. Gre-g.Tvir. Mir. i, 48. — 8. Amb. 1. c. : « Legistis
0., adotant. — 55. 0., Davidh. — 34. O^ om., es. dicenteDeo: sanguis fralris lui elamat_[ad_ine..,Et
1185 APPENDIXAD OPERA:S. AMBROSII.:I- HSi
Ccelorefulgens gratia, XX. Meiumqiiesolvat charitas,
Artus revelavit sacros , 10 niors vitam viovani.
Nequinms esse raariyres, Hyinnns temporePaschali ad Ter- Rejddatque
Hamtimsibi mors devoret
Sed reperimus martyres. ttam; 25
Suisqne se nodis liget:
Dic quis requirat testium Hic est dies verus Dei, Moriaiur vita omnium
Voces, ubi factum est fides : Sancfus sereno luraine, Resurgal ut vita omnium.
Sanatusimpos menlium 15 Quo diluit sanguis sacer Ctim mors per omnes transeat,
Opus fatelur marlyrum. Piobrosa mundi criroina. Omnes resurgant liiorlui: 50
Csecusrecepto lumine " Fidem refundens perditis, 5 Consumpla raors iciu suo
Morlis sacrie roeritum probat, Caccosquevisu illuminans: Perisse se solam gemit.
Severus est nomen viro, Quera non gravi solvit melu
Usus minister publici. 20 , Latronis absolutio. ! - 'XXI.
Ut martyrum veslem aitigil, Qui praemioinutans cruceni
Et ora tersit nubila, Jesum brevi acquirit fide, 10 1 Hymnus ad Terliam,
Lumen refulsil illico, Justusque praeviogradit Nunc sanele nobis Spiritus,
Fugitque pulsa csecitas. Pervenitin reguurn Dei. Uniis Palriscum Filio,.
Soluta turba vinculis, 25 Opus stupent et angeli, Dignare promptns ingeri
Spiris draconum libera, Pcenam videnies corporis, Nostro refusus peclori.
Emissa toiis urhibus Chrisloque adhaerentemreum 15 Os jlingua, mens, sensus, vigor 5
Domum redit cum gralia. Yitam beaiam carpere. Confessionem personet;
Vetusta saeclavidimus Mysierium mirabile, Flammescat igne charitas,
Jacfala semicinctia, 50 Ut abluat mundi luein, Accendat ardor proximc>s.
Tactu et iimbra corporum Peccata tollit omnium,
Pi;sesla,Pater piissiroe,
20 fPairiqtie
__Egrissalulera redditam. Carnis vitia mundans caro.
eompar nnice, 10
Gloria tibi, Domine. Quid hoc potest sublimius : CuiivSpiritu-paraclito
Gloria Unigenito, etc. Ut culpa quseratgraiiara Nuricet per omne ssecuium.l
- !
hie sanguis clamal coloris indicio, sanguis clamat A 7. 0., solvat. — 9. Id et Cl., cruce. —• 16. Cass.,
operationis jirseconio, clamat passionis triumpho.» Vat; 82, Jesu bteve acquhivitfidem; Thom., Ct., Je-
15. Thom., hic. — 14. Anib. I. c. : « Isli (Ariani) sttmbtevi qumsivilfide; Ell., Jesu btevi acquitit fidcm.
beneficium negant qui factum negare non possuiil.j — 12. AL.11, prmvenit.— 15. 0., obsiupent et. —
— 15, 16. Nilde hoc miracnlo comperluin babeo. 14. 0., corpore.—19.10., tollat.— 25 sqq.Nolissima
— 17. segq. Anibr. l, 1 : c Negruil (Ariani) csecum est veterum pairum senientia, diaboluni, diviniiaiis
illuminatum, sed ille non negatse sanaiuni. Ille di- Jesu Chrisli nescium. sacerdoles Jiidsooruni insti-
cit : Yideo gui non vitlebam Nolus lioino est, _gasse, ut SBKDS/SWJTOVihteriicerent,sed ipsaredempio-'
puhlicis cum valeret mancipatus obsequiis. Severus ris morle mjserrimejesse decepium, quaesaluli hu-
nomine, lanius miiiisterio.Deposueratofficiuhi pnst- manoenon soliiin non lueritimpediinenlo, sed eliam
quani inciderai impedimeiitum. Vocal ad lestimo- unabmniumniaximeadjumenio.ldem plaeetearmiiiis
niuinhomines.quorum anle susieniabsitur obsequiis: auciori. Morle Clirisii quasi illecebia allectus, Saian
eos judices su« visilatiouis arcessit, quos habebal hamvimdevoravit, i. |e. suo segladioinlerfecil. For-
tesles et arbiiros caecitatis. Clamai quia ut coniigit tasse poetae ob oculos versabatur locus libri Jobi c.
fimJjriamde veste martyrum, qua sacrse reliquise ve- xi,, 20 : an exlralierekioterisLeviaihan hamo ei ftine
stiuniur, reddilurii sibi lumen sit.... i Non lemera- ligabis linguam ejus -r. id sallem cerlum est, diabo-
rium esl judicium quod addunt editores : « Nihil lioc lum ssepissiniecum lieviatliane comparari. Ctuiferas
miraculo ceriius aut magis testaium, non raodo pro- eiiam vctitslam Germanicam cantionem sc. xu ajmd
plergravissiinamAiiib. iiuctorilalem....verum eliam H. HolTnianiiGeschichie des deulschen Kirchenlie-
. propier Augustini oculatum, sit venia verbo, lesli- n des bis aufLuihers Zeit S. 25 sqq., cuj'us stroplia
monium, qnod lib. xxn de Civit. Dei cap. 8 et ex- " quinia hoecesl: j
pressius. adhuc Serm. in Naiali Mart. Ger. etProt. Ein angelsuuorg eflohlinist,
legere est. Idem eliammiraculum simul cum aliis, Danneu du gebornhisl,
Daz was dindiu lcunescaft, ,
quse memoraiitur inhac episiola, narrat, qui simili- Der angel wasdiu goies kraft,
ler oculatus testis esse potuil,Paulinus in Ambrosii Dader t6t warlsiiteirworgen,
Vila. > — 22. Aet. S., tergit. — 25-28. Aul dicit Der vondir wartiverborgen
poeia dsemoniacos, martyrnra munere liberaios, aul 1 SaiiclaMariaiI
spectat Arianorura in catholicos soevitiam,hac san- — 28. 0. om., ul; Cass., resurgal vita omnium; Ell.
cloruni manifestaiione dehilitalam, ne dicam frac- inierserit voculam el: — 52. Thom., qucerit; Cass.,
tam. — 29-52. Act. v, 15, xxx, 11, 12: «Virlutes perhse se sola; 0., geiriat.
non quaslibel faciebaiDeus per manum Pauli, ita ul XXI. — Hic hymnus terlire borae propterea ad
eiiam super languidos dcferrentur a corpore ejus; SpirHum sanclum poiissiniuin relaius, quod is ea
sudaria et seniicinclia et recedebanl ab eis languores hora ignearum linguarum specie in aposlolos de-
et spiritus nequani egrediebaniur. i Similiter Ger- seendisse commemoratur, in omnibus libris ecclesia-
vasii Proiasiique corpora cofuscasse miraculis bis; sticis reperitur. Ciinsenliunt enim omnes in liyinuis
versibus poeta aflirmat. horarum, qure dicunlur minores : in ipsis veiustis-
—
XX. Exsiat in cod. O. apnd Gassandruin, Ellin- siinis raemhrauis, qnse carmina ad Matulinumel Ve-
gerum, m, 55, el Thonisisiuni.AurcIiannsEp. in snoi sperasconlinent nulla, non desuiit hyiniii lii : Jam'
Regula apud llolsienium in Cod. Reg. P. m, p. 57, tucis orto.... Nunc sancte... Rector potens... Rerum
eum caniari vult ad Lucernariiiin et maiuunum lolci C Deus. Abborrere videiur ab hac lege cod. M., qui ne
Paschate. Al. 11, Val, 82, hyninum hahent, eumquci Tcrliae qtiidein bymnrim assignaverit. Sed negligeu-
commemoratum prseterea reperimusab Hiiicroaio ti* id jiotius quam consilio iribuenduni esse, de-
Positum est etiam in velusio Cariusianorum brev monsirat Brev. ecclesise Merseburgensis lypis de-
ad Matutinum in lemp. paschaliusiiuead Ascensio- scriplum, liymnum Ijoco consuelo exhibens. — 2.
nem Domini.—2. Thom., Ct., sancto serenus lumine; Legebant Hiuc. et Goleschalkus : unus Palris cum
O. sanclus serenus. — 5. AI. 11, quod diluil. —5 Filio: ita Valic. 82. E. Hil., units vel vnum. Cod.,
Thom., perftdh. — C. Yat, 82, vhus illtiininans.— II., Hniiin cinn Pairi Ifilio. Wimpf., nnus cnm Patri
5185 " IIYMNIS. AMBROSIOATTRIBCTI. 4186
XXII. Perennis instet gloria. Et nociiuniplianlasmala,
ad Sextam. Prsesla, Paler piissime, etc. Hoslemque nostrum comprime
ilyinnus Ne polluantur corpora.
(ExLibr.vct.), Ejusdem hymni alia lectio. Prossta, Pater piissiine, elc.
Reclor potens, verax Deus, <(ExBrev.Rom.) XXV.
Qui temperas rerum yices, Rerum Deus tenax vigor, ad Malutinutn.
Splendore mane instruis Hymnus
Immotus in te permanens, (ExLihr. vet.)
Eiignibus meridiem. Lucisdiurnae lempora
Exstingne flammas litium, 5 Successibus deterniinans. Rerum creator optime,
Aufer caloreni-noxium, 5 Rectorque nosler aspice,
Confersalutem corporum Largire lumen vespere Nos a quiete noxia
Quo viia nusquam decidat, Mersos sopore libera.
Veramque pacera cordium. Sed prsemiuni raorlis saci'ae
Prtesla, Pater piissime, etc. Perennis instet gloria. Te, sancte Cbriste, poscimus, . 5
alia lectio. Ignosce lu criminibus,
Ejusdem liymni Prsesla, Pater piissirae, elc. Ad coiifitendum surgimus
(Ex Brev.B.om.] XXIV. Morasgue noctis rumpimus,
Rector potens, verax Deus, Mentes manusgue tolliinus.
Hymnus ad Complelorium.
Qui lemperas reruin vices, Prophela sicut noctibus 10
Splendore mane illuminas (Ex Libr. vet.) Nobis gerendum proecipil
Et ignibus meridiem. Te lucis ante terminum Paulusgue gesiis censuit.
Exstingiie flammas liliurii, 5 Rerum creator, poscimus, Vides malum quod gessimus,
Aufer calorem noxium, Ul solita clementia Occulia nostra pandimus,
Confer salutem corporum Sis prsesulad cuslodiani. . 15
Precesgemeniesfundiir.us,
Verainquepacem cordium. Procul recedant somnia 5 Dimitte quod peccavimus.
Prsesta, Paler jriissinie, elc. Ei noctium phantasmala,
nostrum Praesta, Pater piissime, etc. _
Hoslemque comprime
XXIII. Ne polluantur corpora. Ejtisdem hymni alia lectio.
Hytnnus ad Nonam. Proesta, Paler omnijiolens, elc. (Ex Brev. Rom.)
(ExLibr. vet.) alia leclio. Rerum crealor opiime,
Rernni Deus lenax vigor, Ejusdem liymni Reclorque noster, aspice,
Immoius in le permaiiens, (Ex Brev. Rom.) Nos a quiete noxia
Lucis diurnre lempora Te lucis ante terminum Mersos sopore libera.
Successibus deierminans. Rerum creaior, poseimus, Te, sancte Christe, poscimusi S
Largire clarum vespere - 5 Ul pro tua clemenlia Ignosce culpis" omnibus;
Sisprsesul et custodia. Ad confilendum sttrgimus
Quo -vila nusquam decidat,
Sed prsemium morlis sacrse Procul recedant somnia. 5 Morasque noclis rumpimus. \
Filio. Lud., uiiam cum Patre et Filio. Cass., Fabr., A per totum annum vel ferialibus diebus proprius est
Hv., unum Palticum Filio. —1. H., infusus. — 6. Completorio (confer tamen quse annotavimus_ ad
Vat. 82, II., 111.,SL, Msb., Pt., Mgd., Torr.,Lps., liym. 5). Meratiin Gavanl. Thes. m,p.228 : t Psal-
confessioue. Vat. 82, II., Cass., Fahr., personenl.— mos(CornpIetorii) siaiim sequitur Hymnus, quem
7. D. 2, flammascat.Yat. 82, flammascalignis chari- pro temporis diversilale variahant monachi, ul re-
las.—S.Fabr., H., proximus. llil,:«In sole tria suni: ferl Martene. Nobis (Roroanis) hyninus numquam
splifcr:),claritas et calor ipsius. Sieut sphsera solis mutaiur. Sed per loium aniii spatium idem est. »
naturaliier splendens est el calens: sic sumraus pa- Sed errant homines docii cum monachorum tan-
ter naturaliler sapiens et amans esi. Eisicui sphsera tum mentionem injicinnt. Non prsetermittere debe-
solis et splendor et calor non sunt tres soles", sed bant pluriinasGermaniae, Anglife aliarumgue regio-
unus sol:_sicsummus Pater et.sapientia ejus ,e\, num Ecclesias, guas medio sevo (nam hodie Roma-
amornonsiint tres Dii,sedunuseslDeus.In sphsera num morem seguunlur) lestivis diebus cantasse
solis ignea pairem inielligeredebemus, in splendore liymnum in Completorio ad liguidum perductum est
Filium, in calore Spirilum. i Saepissimeapud veie- (e. g. III., Mgd., Hv., Ef., muliigue alii). Plerum-
res summuin Trinitaiis mysterium solis exemplo" que partem Iiymni, qui cantatur in Vesperi, repe-
illustratur. Exempla collegit Barth. Ady. XLV,10.> tuni in Complelorio vel ita disjungunt carmen, ut
XXII. — Hyinnus el in omnibus vetuslis Brevia- ulrique borse aptum sit atqueidoneuin. —5. Gass.:
riis et in Romano per tolum annuni ponitur ad Sex- consiabit carmeu si Iegas pro lua: placuil emendato-
lam. Hilar. : c Materia hujus hymni sumitar conira ribus. —4. Cass.: aliqui legunt ei custodia; ita
qualitates aeris ex bocquia raaximus calor solet esse .„
" Gron., II., HL, Clichl., Fabr., ac cuslodia.
in meridie et soletnocerecorpori. Unde Deum ro- XXV. — Omnes libri, qui Hymnos Matulino assi-
gare debemus ui in nobis exsiinguat flammas vilio- gnani, tribuunt carmen ferise quarlscadNociurnum.
rum... i'ogare debemus in sexta h.ora, qua Adam — 6. Fab., nostro crimini. — 10. Cass. : t Noctibus
ejectus fuit de paradiso : illuc redeamus per bo- legendum, ut habet liher S. Renedieii, cum taraen
nam operalhnem Christo annuente gui eadera hora in omnibus quae vidi exemplaribus, Jiouimuslegatur
in cruce posiius fuit. u Addit Ludecus sextara ho- viiio librafiorum.Quod hinc factumpulo.quodideui
ram lempus esse edendi exemplo S. Petri. Act. X, fereversusin alio hymno : Primo dierum omnium
9.—5. Lud., Fabr., splendorequi.— 4. Fabr., quique legaiur, ubi novimus legendura esse constat. Porro
ignibus.-— 6. Cass. nescio qua auctoritaie frelus , Clichtov.quamvis iu hujus edilioneiiouimKslegalur,
maximian.'— 8. Lud. in margine, firmacjue. aple tamen locum interpretatur ac si nociibus le-
XXIII. — Eodem pacto omnium iibrorum in gisset. Adducit enim locum propheire David ps.
unura congruunt seulenlise, quorutn leslimonio hym- c.vxxiv: In noctibusexlollite manus veslras in sancla.
nus hor;e nonseaddicius est 1. Lud. : qui om- Etalibi ps. cxix : Media nocie surgebamad confilen-
nes res firmas et integras conservas. — 2. II., SL, dum noinini tuo. Iiem les.imoniuinPauliRom. xm:
Jlv., Ct., Mgd., Gron., Torr., permanet. — 5. Yat. Hofaesl nosjatn de somno surgere. Et exemplum ,
82. diurna. — 7. Sl., atrm. — 8. H.', Hv., hutat. qui de nocte manibus laboraverit et in carcere cum
XXIV. — Hymnus, quo petitur vicloria de noc- Sila inclusus intempesta nocte Deum laudaverit. i
turnis illusionibus, apud vetustos et recentiores vel —14. Wimpf., prodimus.
5£87 >ARPEND1XAD OPERA S. AMBROSll. 1 . H8S
Menles manusqiie lollimus. Secunda spes congaudeal Phanlasma noctis exsulet, 5
Prophela sicut noctibus 10 Quo major exsiat charitas. 20 Meniis reatus cnrruat;
Nobi*gerendum prsecipit Deo Patrisit gloria, elc. Qiiidquidlenebris horridum
Patfusque gestis consuil. Nox altulil culpoe, catlal.
Vides malum quod fecimus, Ejusdem Ityninialia leclio. Ufmane, quod nos ul.linium. "
Oeculia nostra iiandiiiius, (Ex Brey.Roni.) Hic deprecamur cernui, 10
Preces gementes lundimus, 15 JSlerna cceli gloria, Cum luce noljiseffiuat
Dimille quod peccavimus, Beala spes iiiortaIii.ni Hoc dum cauore concrepat.
' Summi lonantis uiice
Prsesla, Paler piissime, etc. Deo Pairi sii gloria, elc.
Caslsequeproles virgi.nis.
XXVI. Da dexteram surgenlibus 5 XXIX.
Hymnus ad Malutinnin. Exsurgal ut mens sobria i Hymnus ad Ptimam. -
Nox alrarerum conlegit Flagrans et in laudem' Dei Jam lucis orlo sidere
Terroe colores ororiium, Grates rependat debiias. Deum precemur sujjplices,
Nos confiientes poseimus Ortus refiilgei Lu.cifer Ulin riiurnis aclibns '
Te, juste judex cordium. Praeitfjuesolem nuntius , 10 Nos serveta nocentibus.
Ul auferas piacula 5 Caduni leuebrfc noclitim, Liriguam refrenans temperet 5
Sordesque meniis abluas, Lux sancla nos illuminet. horror insonel,
^ Nejlitis
Donesque Clirisii gratiain Manensque noslris sensibus Visumfovendo conlegat
Ut arceanlur criinina. Noetem repellat sseculi, Nejvanitates hauriat.
Mens ecce torpel impia Omnigue fine tcmporis 15 Sint pura cordis imima,
Qiiam culpa mordei noxia, 10, Purgata servel peclora. Absisiat ei vecordia, 10
Obsctti'a gestit tollere, Quresitaj'am primuin fides Carnis l.erat supcrbiani
Et te, Redemptor, quserere. In corde radiees agat, Potus cibiijue parcitas.
Repelle i u caliginem Secunrla spes congaudeat Ut 'cumdies ahscesserit
Inirinsecus qtiam maxirae, Qua major exstat charilas. 20 Noetemque sors reduxerif,
Ut in beato gaudeat 15 Deo Pairi sit gloria, etc. Muridiper abstinemiam 15
Se collocari luihine'. Ipsi caiianijusglojiain.
XXYHL
XXVII. Deo Palri. sjtgloria, etc.
Hymiius ad Laudes.
Hyntnus ad Laudes. (ExLibr.vel.) j XXX.
(Ex Libr. vel.) Aurora jam spargit polum, Hymnus de diei ptimm opet.e,
jjEterna cceli gloria, Terris dies illahitur, \ (ExLihr. vet.),
Beaia spes inorlalium, Lucis resultat spicnlum,, Lucis cre.itor opiime,
Discedal omne lubricuin.
Celsi tonaniis uniee Lucero diertim proferens,
Castsequeproles Virginis. Pbaniasraa noclis decidat, 5 Primordiis lucis novre
Da dexleram surgentibus , 5 Mentis reaius subruaf; Mjiridiparans originem.
Quicquid tenebris horii.dum
Exsurgaletmens sobria Nox atiulil ctilpse, cadat. Qui imanej.unelumvesperi 5
Flagransque in landem Dei Diem vocari prsecipis,
Grates rependat debitas. Ul mane illud tillimura , Tetruin.chaos illabitur,
Onus refulgel Lucifer Qnod prassiolaraurcernhi, 10 Audi preces cum fleiibus.
In lncem nobis cfflnal
Sparsainque lucem nuniial, ID. Dum hoc canore
concrepal.
Ne mens gravaia crimine"
Cadit caligo iioctium Yiisesitexsul miinere, 10
Lux sancta nos illuniinet, Deo Patri sit gloria , etc. Dura nif perenne cogitsit
Manensque nosuis sensibus Ejusdem hymni alia lectio. Seseque culpis illigai.
Noclem repellat s_eculi (Ex Brev. Rom.) Coelprum pulsei iniimum,
Omnique fine diei 15 Aur.orajam spargitpolum , Viiale.iollat prfcmiuni,
Purgata servei pectora. Terris dies illabilur, Vitemus omne noxium , 15
Quaesiiajam primum fides Lucis resullat spiculum. Purgemiis omne pessimum.
Radicet altis sensibus, Discedal omne ltibricum. Prsesta., Pater piissinie, elc.
XXVI. — Carmen, in guo nihil niularunt Brevia- A « Amalaritis refert Prhnam incipientlam esse ab ilia
ria RomanoeEcclesise recentiora, ubitjue decania- prece : Deus in adjulorium curo Gloria palri, sed ni-
tur feria quinla ad Nocttirnum. — 2. Cliclu. : hil habet de liymnoJ Jam luch orto, quia niilli
Nonnulli leguni calores ; ita.Hil. 5. — Male Cass., liynuii ej'us ajtate Romoe recitabanliir (?). S. Bene-
ccnfidenles.—5. Wimpf., tu auferas.—8. Id>, ut dicuis lamen Amalario,anliquior, qui Primam a Lau-
arceamits. uibus disiingiiit cap. 17-suai reguloe hunc ordinem
XXYH.— Hyranus ascriptus estomniiim librorunv in ea servari proescribil: Prima hora, inquii, dican-
tesiimonio fericesexloe ad Laiides.— 5. WimpL, tur psalmi tres singulaiim et non sub una Gloria,
cmli. — 7. Fr., fragransque; Clicht. aL, lattde. Ipse hyninus ej'usdem horse' posiversuin Deusin adjuto-
vir doclus propier. melricas raiiones pr.opnniiFla- rium, aniequaui Psultrii iiicipiantur. u Id sane affir-
grans elin—laudem Dei, quod haud displictiit correc- —
mare possuiii me nullum inspexisse librum niii qui
toribus. 9. Clicht. al., nalus; ita Beb. 15. byinnum Jam lucis orto posuerit in Prima. Nihil
Fah, ea quasolet audacia inuiavil diei in iemporum. mutavit Brev. Rom. — 2. Bd., prccamiir. — S. Tkjrr.,
— 18. Wimpi'., nosins; HiL, iinis. — 20. Il-aClicht., refrenet. — 14. TOJT.,JGron., soi.
Hil.,Fr.,' Aug. Multi, legunt, qua mujor exsiat cha- B XXX. — Omnes Ecc^lesiae, qui coiisuevernnlhyni-
rilas. nos canere ad Yesperas (iionnulloea.p.o-jmi, ut iia
XXVIII. — Est Laudtim in.Sabbaio. — 5. Hil. dicam, prorsus omiitunt), die doininica canlandum
Wimpl., speculum. — 10. Hil., prmstolamus. denolarunt. Ustts admodtim singularis est Brev.
XXIX. — Auctorem cafminis, cogjias.se de die Ang.,quo id sancitum est, ut recilarelur : Lucis-
jejunio nemo non perspicil. Sed.ex antiquo Ecclesise creator, usque ad kaletidas Augusli, poslea. O itix
usu, quoijdje reciiaiur ad Primam., nec alji cedit beaici.t—10. Lud,: AL. munerh:
per loiuirianni spalium. Ga,v. Thes. m, p. 211.- 1
4189" UYJttM S- AMBUOSIOAT/fRlBUTJ. H90
Ejusdem hymni alia lectip, Firmans Iocum coelesiibus 5 Ul facla flelu diluat
(Ex Brev. Rom.) Simulque lerrce rivulis Molusque pravos alterai.
Ut unda flammas lemperet, Jussis tuis obtemperet:
Lucis creaior opiirae, Terroe solitm iie dissipent".
Lucem dieruin profcrens, Nnllisinalis a|jpfoximet:
Primordiis lueis novse Infunde nunc, piissime, Bonis repleri gaudeat 15
- 10 Et mortis iclum nesciat. r
Mundi parans originem. Poiium perennis gratise,
Fraudis novse ne casibus Praesta, Paier piissime, etc.
Qui nianejiinctum vesperi 5 Nos error aileralvetus.
Diem vocari pfoecipis, XXXIII.
Illahitur teiium chaos: Lucem fides adaugeai., Hymnus de opere diei quartm.
Audi preces cum fletibus. Sic luminis jubar ferat, Cceli Deus sanclissime
Hsec vana cuncta proterat, 15.
Ne mens gravata crimine llanc falsa nulla Qui lucidum cenirum poli
Viisesit exsul munere, * 10 compiimaht. Candore pingis igneo, -
Dum nil perenne cogital Prsesla, Pater piissime , etc. Augens decoro luniine.
Seseque culpis illigat. XXXII. Quarto die qui flamtnearo 5
Cceleste pulset osiium, de opere diei terlim.' Solis rotam constiluens,
Vitale tollat prseroinm, Hymnus Lunae ininistrans ordinem,
(Gx Libr. vet.)
Yitemus orone noxinm 15 Vagos recursns sideruni.
Purgemus qmne pessimum. Telluris ingens condiiof, Ut nociibus vel Inniini,
Mundisolura qui eruens , 10
Prsesta, Palerpiissime, ctc. Pulsis aquse inolesliis Diiemjiiionis terminiirii,
Primordiis et roensium
XXXI. Terram dedisii immobilem : Siguiini dares iioiissiraum.
. Hyinnus de opere diei secundm. Ut germen aptum proferens, 5 Illumina cor
Fulvis decora floribus, bominnm,
(Ex Libr. vet.) Absterge sordesmentiuni,
Immense cceli conditor, Fecnnda.fructu sisteret, Resolve eulpa: vincul.um, 15
Paslumque gratum redderet. Everle moles criminuni.
Qui mixta ne confunderent,
Aquse fluenta diyidens Menlis perusiaevulnera CceliDeus sanciissinie
Coeliimdedisti limiiem. fiiunda viroris graiia_, 10
Ut facta fleiu diluat Qui lucidas poli plagas
Firmans locuni coelesiibus, 5 Candore pingis ign<5o,
Motusque pravos atterat.
Simulqiie tcrra. rivulis, Augens decoro luraine. 20
Ut unda flammas lemperet, Jussis tuis obiemperel, die qui flammeam
Nullis malis Quarto
Terrae solum ne disbijiet. approximel, Dum solis accendls roiam,
Infunde nunc, piissiroe, Bonisrepleri gaucieai 15
El raortis acturo nescial. Lurioeministras ordincm
Donum perennis g.raiise, 10 Yagosque cursus siderum.
Frandis novsene casibus Prsesla, Paier jjiissime, elc. Ul noclibtis vel lumini, £5
Nos error alterat veius.
Ejusdem Injmni qlia leciio. Dirempiionis tefminum,
Lucem fides inveniat, i Brev. Primordiis et niensium
Sic luminis jubar ferat, [(Ex Rom.)
Telluris alme Signum dares nqlissimum.
Hcee vana cuncia lef reat, 15 conditor,
Hanc falsa milla eoniprimant. Mundi s.olum qui separans, Expelle noctem cordium,
molesiiis Absterge sordes meniium, 50
Pulsisatjtise
Praesta, Paler jiiissime, elc. Terram dedisli imhiobilem: Resolve culpoevinculum,
alia leclio. Everte moles criminum.
Ejusdcm hymni Ul germen aplum proferens, 5
Fulvis decora (loribus,' Prsesta, Paier piissime, etc.
(ExBrev. Rom.)
Immense ccelj condilor, Fecunda fructu sisieret, > XXXIV.
Qni mixia rie coiifuiidefent', Paslumquegraiuin redderet. Hytnnus de opefe diei quinlm.
AquceIluenta dividens Mentis perustoevulnera (Ex Libr. vet.)
Coelumdedis.lilimilem. Mijndoevirore gratise, 10 MagnseDeus polentiae,
XXXI.—Hymnusest ferisesecundaead Vesperas.— A Aug., fttltus.—7. Hv., Lud., frnclum.—8. Cass.: Al.,
2.111., Mgd., confunderes.HiL, Fabr., Wimpf., con- parlumque. — 10. Fr., Beb., Lud.', Cass., viroregra-
funderet:—8. Iia libri omnes, quos vidi. Cass., tia; kv\g., Hv., Sl.','woris gralia; III., Mgd., HL,
clhsipent, sc. flammce.Sed vox dhsipet eonjunjgenda Wimpl'., Fabr., vigoris gratia; Clichfov. : AL, vigore
esi cum unda, ut poetse senlenlia haecsit : Aqua et graiim. Placuil nobis scriptio secundo loco posiia,
ignis ita moderantur guhernanfe, Deo, iil neuirum nam reliquis quoqiie,"qurc alias inter "sesedissen-
nocere possit orbi lerraruu). Unda tem|ierat fiammas tiunl, commendatur. —1'6. III., Mgd., ac.ws; Lud.,
firmamenli, qnse alioquln exurereni arva • "flauirria Fabr., iclum.
cohihet aquarum mulliludinerii, quomintis" inuii- XXXIII. — Legunt liymnum feria quaiia ad Ves-
dando terr;c soluin dissijiet, evsinescere faciat. Ciir peras. — 4. Hil., decore. —7. Cass., iunm'minhiras
cluov. : t AttciOf secutus vulgaiain multor,um sen- ordini. t Ita potius legendum yideiur, quanj ui ha-
lenliani <JIciia Deoconslitutas esse aquas super fir- hent nonnulla exemplaria ttinmnimislfans ordineni. i
niamentiim, tit lemperent oesfrumsitieruin , neccie- Itlera Clichtov., t mirius apte et corigruerilef »'a qui-
los ipsos exitrant. Qtire quidcin ralio philosopliise busdam Iegi lestatur. Sed praier Fabricium aiqtfe
naturali noii esi coiisoiia, ciiin orfcescoelorum lion Ludeciini iiulliim reppri librufn, qni prseberel ilhid
naii sinl incalescere, neijue possint incendio confla- ministras, riec video cuf sit minus aplum el con-
grare. Id circa eaclausula ut undq, eic.,: ad aquam gruens : immo optime quadrai ad prsecedentia au-
quse fub firmamenio est potius est relerenda,' tem- gehs, constituenp. Libros in voce ordinem (prdine,.
peranieui flammas asirorum , ne illa; lerram eom- ordini) disseniirelevioris'nioinenll pst. — 10. Aug.?j
burant.Sane quod super cbeloscollocalie sini aqnoe, _, directionh. In perimillis, direptionis. — 12. Mnlii','
Scriputra roultis in locis teslalurl Quain anicm oJj " daret. — 15. Falir., Lud. in margino, omnhv.n.
causatu illic posisoesint, non" ojior.tel nos ciiriosius XXXIY. — Atlhiheiur caiineii in Vesp.eris ferise
esse soiliciios. s 16. Beh., coniprhnant. quinlse. — 5. Wimpf., Mgd.','divefsa; Fabr., Lud.,
XXXII. —Yesperarum.carriem Feria lerlia. —2. Thom., dcmersg.^—'6.,Ca_ss\,Clicblpy.,
1 aljiquc, it-
Lud.: AL, deiegens.—3. Hil.WiriipfrBcb., aique.—6". tigans; Hil.j ^Vimpf. jJefgei^m., "cfillojrfpgqiis. —«
ilQI APPF.NRTXAD OPF,RAS. AMBROSII. " H92
Qtii ex aquis ortum genns Qui magna rerum eorpora, 5 MagniIriumphum prselii,
Partira remitiis gurgitf, Diclu j'ubentis vivida, Muhdiperempto principe, 10
Parlim levas in aera. Ut servianl per ordinem Pairis praesentat vuliihus
Dimersa Iympliisiinprimens, 5 Subdens dedisli.homini. Vidlricis carnis gloriam.
Subvecfa ccelis irrogans Repelle a servis luis Est elevalus nubibus
Ut slirpe una prodila Quicquidper immunditiam 10 Et speni fecit credenlibus.
Diversa rapiant loca. Aut morihus se suggerii Aperiens paradisum. 15
Largire cunciis servulis, Aut aclibus se interserit. Quem proloplastus clauserat.
Quos mundat unda sanguinis, 10 Da gaudiorum proemia, O grande cuuclis gauditim!
Nescire lapsus criminuin Da gratiarum munera Quod parttis nosirse virginis.
Nec ferre mortis tsedium. Dissolve liiis vincula, 15 Post spula, flagra, postcrucem,
Ut culpa nulliim depriraal, Astringe pacis fcedera. Paternsesedi jungitur. 20
Nullum levet jaclantia, Prsesta, Paler piissime, elc. Agamus ergo gratias
Elisa mens ne concidat, 15 Nosirsesalutis vindiei,
Elaia mens ne corrual. Ejusdem hymni alia lectio.. Noslrum quod corpus vexerit
Prresla, Paler piissime, etc. (Ex Brev.Rom.) Subliraemad coeliregiam.
Hominis superne conditor, Sit pobis cum ccelesiibus 25
Ejusdem hymni alia leclio. Quicuncla solus.ordinans Communemanens gaudium,
., (ExBrev.Rom.) Ilumum jubes producere IUis quod se prsesentavit,
MagnseDeus potenlire, Repiantis et ferse genus. Noliisquod se non abstulit.
Qui fertili natos aqua Et niagna rerum corpora, 5 Nunc provocatis actibus
Partim relinquis gurgili, Dictu jubeniis vivida, Chr^stum exspectarenos decel; 50
Partim levasin aera. Per lemporum ceriasvices Vitaque tali vivere,
Deroersa lymphis imjirimens, 5 Obtemperare servulis. Qusepossit coelosscandere.
Subvecia coeliserigens : Repelle quod cupidinis [Gloria tibi, Domine,
Ut stirpe ab una prodita Cienlevi nos impelit, 10 Qui|scandis super sidera
Diversa repleant loca. Aut moribus"se suggerit Gum Palre et saneto Spirilu 55
Largire cunctis servulis, Aut aclibus se itilerseril. In s^mpiierna ssecula. Amen.]
Quos mundat u.udasanguinis 10 Da gaudiorum prsemia, ' XXXVII.
Ncscire lapsus criminum Da graliarum munera,
Nec ferre raoitis taedium, Dissolvelitis vincula, 15 Htjmnus de AscensioneDomitti.
Ut culpa nullum deprimal, Adstringe pacis fcedera. | (Ex Libr. vet.)
Nullumeuerat jaclantia : Praesia,Pater piissime, etc.
Elisa mens ne concidat,, 15 Jesu, noslra redemptio,
Amor et desideiiunf,
Elata mens ne corruat. XXXVI. Deus crealor omnium,
Prsesla, Pater piissime, etc. Hymnus de AscensioneDomitii. llomo in fine temporura.
XXXV. Optalus votis omniiim Qusete vicil clementia 5
Sacratus illuxit dies Ut ferres nostra crimina,
Hymnus opetede diei sexim. Quo Christus, mundi spes, Deus, Cruaelem morlem patiens
(Ei Libr. vet.) Conscendit ccelos arduos. Ut rios a morle tolleres.
Plasmator hominis Deus, Ascendensin altum Dominus, 5 Inferni clauslra penelrans,
Qui cuncta solus ordinans Propriam ad sedein remeans, Tuos captivosredimens, 10
Humum j'ubes producere Gavisa sunt cceli regna Victor triumpho nobili
Reptaniis et ferse genus. Reditu unigenili. Ad dexteram Palris residens.
10. Kehrein. : t unda sanguinisftir unda et sanguh. A , Ingrediensquepolumcarniscomitantetropseo:

Unter letzterem ist der Kreuzestoddes Heilandes zu Exuviasatri raptasde fauceprofuudi
verstehen; unler ersterem konnte nian die Taufe Lucisin arcelocatterrenosqueerigit artus.
verstehen; besser wird man es jedoch ebenfalls auf
den Kreuzestod beziehen und zwar auf die Seiten- —51,' 52. Aug. Serm. de Asc. 9.: t Ascendamuscura
wunde des Erlosers, wie in-dem Hymnus des For- Christo corde; cum dies ej'us promissus advenerit,
lunaius. t sequemur et corpore. |Scire tamen deberous , quia
XXXV. — Exhibenl lihri hymnum feria sexla ad eum Cli. non ascendit superbia , non avarilia , non'
Vesperas. — 6. Lud., dicto. luxuria, nulluni vilium nostrum ascendit cum medico
XXXYI. — Reperit Thomasius luinc hymnum in noslro. i —
cod. Yat. 82, Ambrosii nomine insigniium; neque XXXYIL In plupimis Ecclesiis, suavissimus
dubiiat Gallandus Bibl. Palr. VII, p. 772, quin hymnus ornal Complelorium in Ascensione Doniini
hymni: Optalus voiis omiiium,Jesu noslta tedempiio, (Fr. ad Vesperas). Ul Jnuncest, niagna cum solem-
Jam Chfhlus astta ascendetat, vere a D. Amhrosio niiale in VesperisalqueLaudibusintonatur. Gavant.
sint confecta. Quem prirao posuinius loco, rarissi- Thes. S. R. III , p. 471 •: t In eisdem Vesperis
mus est in libris liturgicis : in nostris legitur apud (Ascensionis)ad principium hyrani: satutishumanm
Ellingerum et in veiuslo Carlhusianorum Brev. — sawr,|debet celebrans seu ofliciaior iungere, exlen-
4. Ephes. IV, 8 : AscendensClitislus in altum, etc. dere et elevare raanusjac capul inclinare versus al-
— 5. Foriasse legendum, scandetis.— 6. Thom., tare et ut ex CserimonlaliEjiisc. lib. n monet Baul-
Cl. oraitlunl ad. — 11. Ct., ptmsenians. — 15. Act. — dry, par ralio esl de hymno in Laudibns dicendo. >
1
5. Fabr.. curator. '— 4. EIL, ih fine liomoque
i, 9 : Elevatus est et nubes suscepit illmn.—14. EIL, B
fecitque. — 16. Thom., protoplasticlauserant. —20. temporum.—6. Lips.,1ferens.>—10. Fab., redimis.
—
Ell., sedi paternm, — 22. Cl., judici. — 24. Ct., — 12J Ell., ad dexleram paltis sedes; Corn., tesides.
regna. Simili ratione celebrat ascensionem Domini 16. Ps. xvi, 15: Ego satiabot cum appamerit
Aralor Hist. Ap._i,56 sqq.: glorialtta. — 17-20.,Om. HL, Msb. — 17. EIL,
—resultant sis quceso.—18. ClichU: AL, futurum; Ell., es qtii.
Cceleslesin laudechori,cumreclor Olympi — 19. Cor., nostra in ,te sit. — 20. EIL, in cuncla
Evehitexcelsis,quidquidsuscepitab imis sempcrsmcuta. \
tm HYHNI S. AMBROSIOATTRIBUT!.. UU
Ipsa te cogat pietas, Dum hora cunctis (erfia jDc Palris ergo lumine
Ut mala nosira superes Repenie mundus inlonat, 10 Decorus ignis almus est '
Parcendo et voti compotes 15 Oranlibus apostolis 'Qui fida Chrisii pectora 15
Nos tiio vultu salies. Deum venisse nuniiat. (
Galore verbi compleat.
Tu esto nostrum gaudium, De Patris ergo lumine Impleta gaudent viscera
Qui es futurus prsemium, Decorus ignis advenit, Afflata saneto Spiritu ,
Sit nostra in te gloria Qui fida Chrisii pectora 15 Vocesgue diversas sonant
Per cuncta seraper ssecula. 20 Calore verbi compleat. Fanltir Dei magnalia. 20
Ejusdem hymni alia lectio." Impleta gaudent viscera, Notique eunctis genlibus,
Alflnla sancto Spiritu, Graecis , Latinis, Barbaris ,
(Ex Brev. Rom.) . Yoces diversas inlonanl, - Simulque demiraiitibus,
Salutis lnnnanse sator, Fanliif Dei magnalia. 20 Linguis loquunluroiniiiuro.
Je>u, voluptas cordium, Ex orani genle cognili, Judsea tunc incredula , 25
Orbjs redempli conditor Groecis, Latinis, Barbaris , Vesana lorvo splriiu,
Ei casta lux.amantium. Madere niusto sobi ios
5 CunclHque admiranlihus
Qua viclus es clemenlia , Linguis loguuntur omiiium. Cliristi fideles increpat. .
Ut uostras ferres crimina , Jtidsea tune incredula 25 Sed edilis rairaculis
Mortem subires innocens ,
Vesananorvo spiritu, Occurrit et docet Petrus, 50
A morte nos ul lolleres. Ruciare musti crapulam Falsuni profari perfidos <
Perrumjiis infernum chaos Aluranos Christi concrepat. Joele tesle comprobans.
Vinciis catenas delrahis : 10 Sed Deo Patri sii gloria, elc.
Yicior Iriumpho nobili signis et virlulibus
Ad dexieram Patris sedes. Occurrit et docet Pelrus, 50 XXXIX.
Falsa profari perfidos
Te cogat indulgenlia Joelisiestimonio. Hytnnus matulinus.
Ul damna nostra sarcias, Paracliius Detis, quicceli lumen es
15 [Sie, Christe, nunc
Tuique vultus compotes Per te piusnosvisitet, Salorque lucis, qui polum ,
Ditesbeatolumine. 55 Paterno fuliurn brachio,
Novansgue terroefaciem Praeclara pandis dextera.
Tu dux ad asira et semita , Culpis solutos recreef.J
Sis mela nostris cordibus, Aurbra stellas jaro tegit 5
Sis lacrymarum gaudium,- Ejusdem hymni alia lectio. Rubrura suslollens gurgitem;
Sis dulce vitse prsemium. 20 (ExBrev. Rom..) Humectis namque flaiibus
Jam Christus aslra ascenderaf, Terram baptizans roribus.
XXXVIII. Reversus unde venerat, Currus jam poseit phosphorus
Hytnnus de cliePentecostes. Patris fruendum munere ' Radiis rotisque flammeis ' 10
(Ex libr. vel.) Sanctum daturus Spiritum. Quod eceli scandens verticera
Jaro Christus astra aseenderat, • Solemnis urgebat dies 5 Prolecius moram nesciens.
Regressusunde venerat, Quo mystico septemplici . Jam noctis umbra linquitur
Promissum Patris munere Orbis yolulus septies Polurii caligo deserit,
Sauctum dalurus Spiritum. Sigrial beata fempora. Typusque Chtisti Lucifer 15
Solemnis urgebal dies , 5 Cum lucis hora tertia Diem sojiitum susciians.
Quo mystico seplemplici Repeniemundusinional, 10 Dies dierum agius es
'Orbis volutus septies Aposiolis braniibus Lucisque lumen ipse es,
Signal beala tempera. Deum venire nunlial. Unum potens per omnia,
XXXVIII.— Hymnus in perpaucis breviariis ve- A ab omni cogniti. — 22.. W. 1, Ct., Cs., Grmcus, La-
Uisiioribus Iegilur, ex lege Brev. Romaui Matuliiio tinus , Barbarus: — 24. A)., omnibus. — 26. W. i,
die fesiivo Penlecosles ascriptus. — 5. Pd., promhso Cs., vesana turba; Yat. 82, vesano turbas-sp.; Beb!
patris munere; HiL, Ct., Fabr., Wimpf., Prqmissa v. lacla sp.; Cass. : AL, ves. lorva spiritu. Spiriius
p. munera. —5. W. 1, Cs., surgebat. —6."Beb., vesanus, a diabolo profeetus, opponilur Spiriiui
mystice, Cass. : t Hujus loci obscuritas optime tolli sancto. —— 27. Ct., crapula; Acl. n, 15 : muslo pteni
videtur, si seplemplici, quod natura adjectivum est, sunt hti. 29-52. Hunc vei:siculum Hymnarius
pro substanllvo intellig-is hoc sensu : urgebat jam Groningensis perperam annexuil adHymnum : Reaia
solemnis dies, quo orbis coeli volutus ac circum- nobis gaudia. — 29. Fabr., Ell., signis sed. —5j.
acius sepiiesseptemplici s. sepienario mystieosignifi- HiL, Wimpf., Fabr., fatsos probavii. — 52. W. i,
catbeata lempora, i. e. futuram quietem typo j'ubiisei, Thom., Cs., Johele lesle contprpbans. Cf. Act. n, 16.
qui conslabai scptenario annorum septies, decursu — 52-56. lnvenies apud Thom., Beb., Cl. —' 55.
adtirobratain J (Cf. 7, 15 ). — 7. Beb., orbe solutp. Thom., Iiic; al., hinc.
. — 9. Cass-: Al.,£«m. W. 1, Thom., Cs., cum. — XXXIX. — Ex cod-.O. primus evulgavit hymnum
11. W. 1, B.;b., Ef., Fabr., Thom., Cs, ap. oranli- IGrimmius, iteraque carniina Deus qui claro lutiiine;
bus. — 12. Tbom., W. 1,, Cs., nuntians. Fab., Ell., Meridieorandum est; Tempus noctis surgentibus (apud
venisse.nv.nliat Deum. — 14. Beh., decorans; W. 1, nos 40, 48). Et recte quidem vir summus, donec
Fr.-, Ilil., Cs.",Cl, ignis almus esl. Wimpf., Fab,, Pd., . aliuddoceaiur,lioshymnosnuncprimumaseprolatos
Igriis mhsus est. Sed cura poeise Chrisliani ad sacrae existimabit, quos, nisi me omnia fallunt, ad hoc us-
Scripiurse eloquia sese accommodare soleanl, id " que tempus nerao umquam in ullo libro investigave-
vero simile est, nostrum sequi vesligia B. Lucse rit. — Cseierum suhnascitur mihi suspicio, carmen
Act. n : Faclus est tepente de ccelosonus tamquam conflalum"esse ex duobus, quorum alterum incipiat
spiritus advenieniis ei replevit loiam domutn. — 16. a stropha: Pater, qui cmlosconiines.Nam proecedens
Beb., Cl., Pd., comptevit.—18. Alii, afflalu S. Spi- . continet doxologiani, in quam hymnos desinere
rilus, xelafflato S. Spiritu; W. 1, Cs., sancto lumine. poetis semper cordi erat : itaqueapte v. 21-24 con-
— 19. W. I, Thom., Cs., diversm consonant; Fab,, cludiiur hymnus prior. Deinde usque ad finem ora-
tiocfisdiserias intouant. — 20. Act. n. 11 : Audivi- lionem Dominicam, ad carminis leges revocalam, a
mus eos loquenlesnosirh linguh magnalia Dei.—21. poela decantari facile apparet.
W. 1, Cs., ex omni gente cogitur; Fabr., tum gente
PATROL. XVII. '
38
im APPENDIX AD OPERAIS. AMBRGSiL'I 1196
"Potens in unum Trinitas. 20 Non cogitemus irnpie, Reddamus laudes Domino,
Te nune, Salvator, qiia_sumus Invideamus iieinini, Qui manet ante sseeula.
Lsesine reddamus vicem Pellamus omne noxium, 5
Tibique genu flectimus, Yincainus in bono malum. 20
Patrem cum sancio Spiritu Poscamus oinne prosperum,
Totis rogamus vocibus. Absit noslris ex cordibus Defendat suos famulos
25 Ira, dolus, sujierhia, Virtus seterna j'ugiter.
Pater, quiccelos eontines.
Cantemus nunc nomehtuuro, Absistatavaritia, Ut ore ei consono
Adveniat regnum luum Malorum radixomnium. Ei corde devofissimo 10
Fiatque volunfas tua. Vinum menlera non oceupel 25 Possimus Oiiiniiempore
Ebrietate perpeti, Laudes referre debitas.
Haec, inguam, volunias tua
Nobis agenda traditur, 50 Sed noslro sciisui coriipelens !
Siraus fideles spiritu, Tuiim bibamus poeulum. ; XLIV.
Casto manentes corpore. Conservel pacis fcedera Hymnus ad Primam.
Panem nostrum guotidie Non simulata charilas', 50
De te edendum tribue; .Sed illibata casliias Christe, ecelorum conditor,
55 Credulitate perpeti. Deus dominalor omnium,
Remitte nobis debita Pliicabilis nos aspice
Ut nos nostris reraiitirous. Addendis non sit prsediis Precautes tuos famulos.
feutatione subdola Malesuada semper fames,
Induci nos ne siveris, Si affluant divitioo, 55 Hora prima psallirous, 5
Sed puro corde supplices Propheioe nos psalmus regai. Laudes Deo referimus,
Tu nos a malo libera. 40 Prsesta, Paier ingenile, Qui csecamnoclem vicimus
Totum ducamus jugiter Christum regem reqttlrimus.
XL. Chrislo placentes hiinc diem Deo Palri sit gloria,
Hymnus matulinus. Sancto repleti Spirilu. 40 Ejusque soli Filio, 10
CriraSpiriui Paraclito
Temptis noclis surgentibus XLII." Et nuricet in perpetuum.
Laudes Deo dicenlibus Hymtnis matulinus.
Christo JesuqueDomino f Gloria tibi, Pater,
In Trinitalis gloria. Deus seterni lumihis GloriaUnigenito.
Candor inenarrabilis, Uiia cum sancto Spiritu 15
Choriis sanclorum psallimus, 5 Venturus diei judex
Cervices nosiras fleciimus, liijseiJjpiterna saecula. Araen.]
Qui mentisocculta vides; 1
Genua jirosterniraus XLV.
Peccala confiteiiiibus. Tu regnum ccelorum lenes, 5
Et lotusin Verbo lu es., Hymnus ad Terliam.
Oreinus Deo jugiier, Per Filium cuncta j
Vincamus in bono nialum, 10 Sancto Spiritui fonsrcgis, es. Jani surgit hora teriia
Cum fruclu poaiiiieiiUre Ef nos intenti curiimus,
Votum perenne reddere. Trinum nomen alta vides
Unuin per omnia poiens, 10 Psallendi
Clirisium
opus implemus
laudemus Doniiiium.
Clirisiutn rogemus et Pairem Mirumgue per sigtmm crricis
Sanciuin Patrisque Spirituni Tu rector iumieiisselucis. Cloraquoque jam teriia 5
Ut det nobis auxilium, 15 Tu mundi constitulor Cluistus cruce suspeiisus est,
Vincamus hostein iiividum. es. Voluntatem Palris impievit,
Tu in septirao tlirono sedes,
XLI. Judex exalto humiiis 15 Miindi peccaium abstulit.
Hymnus matutinus. Yenisti paii pro nobis. Cqnscendit sedem propriam,
Tu Sabaoih Sedet ad Palris dexleram , 10
Diei lucereddita, omnipolens, Coilaudant fhroni Doroinum
Primis post somnuni vocibus Osanna sumnii culniiriis,
Tibi laus est mirabilis, Quem perfidi negaverani.
Dei canaraus gloriam ,
Ghristi faveiiiegratia. Tu es ju-jmaauaslasis. 20 Nos Christuiii Deum colimus,
Judicemque speramus,
Per quem Creaior omniuin 5 Tulideiacljulores Quem propiielae cecinerunt, 15
Diem uocteinque condidit, Et humiles lu vespicis, secuti sunt.
Tibialta sedes Aposloli
jEierna lege sanciens, ihronus,
Ut semper succedant sibi. Tibi divinus est honor. Egressus hora tertia
Chrisio Sanclus paler familias
Tu vera lux lideiiura, celerrsogue Doraino 25 Per singulos denarios
Quem lex veterna non -Patri
10 Vitse cvuti sancto Spiriiu Conduxil operarios.
tenet, solvaiDiismunera 20
Noctem uec ortu succedcns Ia tua, Chrisie, vinea
Êierno fulgens lumine. A sseculis in soecula.
XLIII. Qiiam jjrseniio jam cernimus,
Christe, precamur armue, Sequimur opiisinysticuni
Crantibus servis luis Hyiniuis maiuihtus. Propler proinissuui opiimum.
Iniquilas hsecsseculi 15 Jara lucis splendorrutilal Ecce proeessit hora 25
Ke nostram captivet fidem. Noctis fugatis lenebris, lu qua sanctus Spiriius
XL. — Slabetsolus Cod. O. _^ rex primus—anastasis, sed pertinent verba ad Apoc.

XLL—Reperiiuiiin Cod.O. elinHymnarioThoma- 5, 6. ,21. Tlibm., auditor. — 25. O., alim se-
sii diei sabbati. — 4.Thora.-, falentes -graiiam.—10. xx,
dis'ihronus. — 24J 0.., tibique. — 25. Tbom.,
—
Thom., mterna. i-i. Thom., nec erius occidens. — Deo. ,
24. I Tim. vi , 10 : Hadix omvhtm malorum esl ,
XLIII. — Ex Tliomasii Hymnario.
cupidilas.
— XLIV. — Ex Thomasii Hymu. Al. 11 inscribii :
XLU. Tiitiiii. Hymn. et Cod. 0." — Al. II in- Hymnus ad Tertiam. Vocem condilor v. i om.
scribil : Hymnus quinia feriadicendus. — 8, Q.,san- Vat. 82. .1
.cii Spiritus. — 9. AI. 14, potens; O., dlta fides. — XLY. —Habef Thomasii Hymnariuin ex Brcv.
14. O., lu seplimo. —17. AJ. 11 pro oninipolenslegit
homiiii. — 18. Thom., Tu Hosianna. —20. O., tu Mczarabum, sed pluiiinis locis"viliosuiii.j
'
1197 HYMNiS. AMBROSIOATTRIBUTJ. 1198 '
Aposiolorum vascula Cujus potestas gloriae ilynini «anamus gloriam
De verbo fecit ebria. Perctinctai'egnatssecula.Amen.20 Cum voce, puris menlibus,
• Inlunde sensus, Domine, XLYIII. Deo creanti prospera 15
50 Per acta justis ssecula.
Ut te canamus laudibus, Hymnus ad cmtutm.
Christe, Redempioromnium, LI.
Meridie orandum est,
Sanctifica nostrum cliorum. Clvrisius deprecandus est, Hymnus ud Nonam.
XLVL Ut jubeat nos edere Terhis ter horis nuinerus
De suo sanctxi corpore. Sacrse fidei panditur,
Hymnusad Terliam, de Passione 5 Nunc Trinilatis nomine
Domini. Utille sil laudabilis
Inuniverso populo, _ Munus precavnur veniae.
Dei firle, qua vivimus, Latronis en eonfessio 5
Ipse eoelorum Domlnus
Spe perenni, qua eredinius, Cniisedet in altissiniis;- Chrisii mereiur gfaiian),
Per chariiatis gratiam Laus nostra vel devolio
Christo canamusgloriam. Det nobis auxiliuiri
Per angelos mirabiles 10 Meretur indiiigentiam.
Qui diicius hora tertia 5
Ad jiassionis hosiiam Qui semper nos cusiodiant Mors per crucern nunc interit,
In omni vlla saeculi. Et post tenebras iux redif: 1®
Crucis ferrens suspendia Horror dehiseaicriminum,
Ovem feduxil perditam. XLIX.
Splendor nitescai menliuiji.
Precerhur ergo subdili, Hymnus posl cibos.resumptos. Gloria libi, Trinilas,
Redemplione liberi, 10 Cibis resnmplis congruis,
Ut eruat a sreculo jEqualis una Beitas. ' 15
Ccenseperaciis tisibus, Et ante onine saectilum,
Qtios solvita chirographo. Ad te, Redemjrtor inclyte, Etnunc et hi-perpetuum.
Gloria libi,Triniias, ' Laudes venimus promere.
jEqilalis tma Deitas, .Occurre nobis ocius, 5 LII.
Ei ante omne soeculum 15 Toliens cibi gravedinem, Hymnus ad Vesperas.
El nunc et in perpetuum. Corpus parandum ad precem, Deus, qui claro lumine
XLVIL Confessionis dans fideni. Diem fecisli, Domine,
Ut quidquid ore promimus Tuam rogamtis gloriam,
Hymnus ad Sextam. Tnis sacrisin laudibus, 10 Dum proiius solviturdies.
Jam cursus horte scxise Nohis i.oronam eonferens, Jam sol, urgenie vespere, 5
Rotat diei tempora, Soli Deo dans glofiam. Occasum suum gradilur,
Nos adnionet per oronia Mundum"concliitIcns lenebris,
Laudes feferre debitas. Prresia, Pater piissime, etc.
L. Suum observansliraitem.
Nnnc Pelrus orans genibus 5 Sed tunc, excelse Domine,
Fidem futuram prospicit, Rymnus ad Nonam. Precanies tuos famulos, 10
Runc viva Chrisius seraina Convexa solis orbita, Labore fessos diei
Instatfluema iradere: Novem voluta circulis, Quietos nox suscipiat.
Hocsolis revo mystice Il-oraj peracio tramite Ut non fuscatis menlibus
Tres pairiareha hospitat, 10 Ter conflcit lernario. Dies ahscedat sseculi, •
Carnis figurre nuntios Hoc passionis tempore - 5 Sedltia tectigralia 15
Suh Trinitalis numine. Comjilevit auctor omnium, Cernamris lucein prosperam.
Perfecta summi calcuii, Nunc ad laborera vineae LIII.
Et prima consiai parlibus, Misit vocalos servulos.
Quaedata sese perlicit, 1. Hac Petrus hora myslice Hymnus in Adventu Domini.
Teneique mundi fabricam. Claudi resolvit vincula, 10 .' (Exlibr. vet.)
Haec nempe, Chrisle, condila Nunc visioiiem cogitat, Cpnditor alme siderum,
Manent lua potentia,. Terno recursu tenninai. iEterna luxeredentium, _
XLYL — Legitur apud Cassandrum, Thomasium .__ne. Addit : t Ich mochle li.eber seterna Jesen. > Ego
et in cod.O.—2,0.,om.,qua.—4.O., Christi.— 42. vero cognoscere velim, unde perversa scriptura flu-
Col. n, 14, delens quod adversus nos erat chitoqta- xerit. Ne apud FaJjricium quidem exstat, quero
phum..Inejiteverfit inlerpres iheotiscus : deaatlosie Kclir. in hoc earmine sequilur. —5-8. Cod. W.
fona ittzzi— le mu kascribe. I; €s. :
XLYIi. Ex Thoniasii Hymnario. 5. 6. Act. r., Qui condolenshominibns,
9 seqq. Morlissuhveclislegibus,
XLYHl. — Reperitur in uno cod. O. Factus homo,restiluis
—
XLIX. Thom. Hytnn. : Brev. Mozaiahum in yitam in iuo sanguine.
Oiflcio ante Completorium in Quadragesinia.
L. -—Thomasiiis in Hymnario. —11,12. Cf. Act. 8. E.,M.,regis.—9.Cass., Com.^trgente.Vt quibiis^
x, 10 sq. dam placet, ante oculos erai poetre !ocus,Zacliar.xiv,
LI. — Ex Thomasii Hymnario. 7 : Ei eril dies una, rjuaenota est Domino, .non dies
Lll Debemus carmen cod, O.— 9. Cod. O, vi- neque nox et in tempore vesperi efat lux. Gliciit. :
tiose, Sed tn.exc. Domine. Grinimius-cummendat le- t Dicilur veniss.e Christus cura propinquaret muiidi
geK.Sedfac.exc. Domiue.Siquid video scriptura co- vespera. Namexpleiis jair. quinque mundise lalibus,
dicis unice vera est tunc, quod curn voce ftrssapissi- in sexla ejus venitaetate, quse ad finem uSque sa_ctili
me coiifutidi non est quod prolixo doceamus. porrigetuiY»Ipsispatribiisdispulalio de niundosene-
LIII. — Minime s]jeciai, opiuor, caraien proprie cttiiis molesliis laboranle esl usitalissima; "unumau-
ad Advenium Doroini, sed est YeB.ierarum (cf. ad R dias Ambrosium de Bonoriior.l., c. 10 : « Sencscens
v. 24). Id tamen -larginuir quodab Ecelesia antiquo creatnra robur juveniiilis suse velutjam marccscen-
-more faclum csse vides, In plnrimis iocis aptissime te virium suarum vigore deponii. J Eoilelii sensu
referri riosse ad ierapus sacrum Naiivilati proeee- nosler TiJtindumlanguidmn appellal. — 10. Ps. xvn,
dens. Est sane in omnibus iibris, quos vidi, positus 0. —II. M., beaiissimm.— iS.Gron., matrisvirgi-
Hymnus in Adventu ad Vesperas. — 2,Kehr., miet- nh. Ki-irr : i Bas hier in etwas ungewohiiliclier Be-
1198 APPENDIX AD OPERA 5. AMBROSII.• ^2u0
Christe,. redemptor omnium, Comraune qui mundi nefas I Ejusdem hymni alia leclio.
Exaudi preces sujiplicum. Ut expiares,. ad crucem 10 | (Ex Brev. Rom.)
Qui condolens interitu 5 E virginis sacrario En clara vox redarguit
Mortis perire soeculum, Inlacta prodis victima. Obscura quaeque personans,
Salvasti raundum languidum Cujus poteslas glorise Procul fugentur somnia
Donans reisremedium. Nomenque cum priraum sonat, Ab allo Jesus promicat.
El ccelites et inferi 15 Mensjam resui'gat torpida, 5
Vergente mundi vespere,
Uti sponsus dethalamo, 10 Tremente curvanlur genu. Non aroplius jacens humi:
Egressus honestissima Te dcprecamur ultimoe Sidus refulget jam novum .
Yirginis matris clausula. Magnum diei judicem, Ut lollal omne noxium.
Cuj'us forti potenlise Armis. supernse gralisB En Agnus ad nos miltitur
Defendenos ab hostibus. 20 Laxare gratis debitum : 10
Genu curvanlur omnia,
Ccelestia, lerrestria 15 Virtns, honor, laus, gloria, elc. Omnes simul cum lacrymis
Fatenlur nutu subdita. Precemur indulgentiam.
sol custodiens, LIV. Ut cura secuudo fulserit
LOccasum
una pallorera relinens, Hymnus de Adventu Domini. Metuque inundum cinxerit
Candor in astris relucens Non pro reatu puniat, 15
Certos observat limites. ] 20 (Exlibr. vet.) S'ednos pius tunc prolegal.
Te deprecamur, Hagie, Voxclaraecce intonat, Yirtus, -honor, laus, gloria, elc.
Venture judex saeculi,, Obscuraqusequeincrejjat:
Gonserva nos in tempore Pellanlur eminus somnia ! LV.
Hoslis a telo perfidi. . Ab sethere Christus promicat. i Hymnus de AdventuDomini.
5
Laus, honor, virtus, gloria, elc. Menssorde jam resurgat torpida
exslat saucia, Ii (Exlibr.vet.)
Quse
Efusdem hymni alia lectio. Sidus refulgel jam novrim Yerbum supernum prodieus,
(Ex Brev.Rom.) Ut lollat omne noxiura. APaire olim exiens,
Crealor alme siderum, E sursum Agnus mittitur. Qui nalus orbi subvcnis
_Utenia lux credeniium, Laxareomnis debitura 10 Gursu declivi teroporis;
Jesu, Rederaplor ornnium, Omnes pro indulgenlia Illumina nunc peclora 5
Intende votis supplicum; Vocem demus cum lacrymis. Tuoque amore concrema,
5 Secundout cum fulserit A,uditout prreconio
Qui, dsemonis ne fraudibus S'inl pulsa tandem lubricar
Perirel orbis, impelu Mundumque borror cinxerit
Amoris aclus, languidi Non pro reaiu puniat, 15 Jjidexque cum post aderis
Mundi medela faclus es. Sed pius nos tunc protegat. Rimari factapectoris, 10
deutung stchendeWorl clausula ist mit dem claustrum A (vel in Roraana Ecclesia, ut hodicest I), Luc. xxi,
pudoriseinesaiidernHyranus(liymii.4,12,tom. i prse- 25 sqq.; initium dehique cum illa pericopa, quse in
ced.) gleichbedeuiend und steht fiir utero. Recte Lectionario veiusiissimo tribuitur florain. IV, Marc.
si vox in puri sermonis truiina examiiiatur, apud i, 1 sg.— 1. Joarines eiiam algue eliam inculcat
iuferioris Laiinilalis scriplores clausula idem signi- pceniientiam et increpat omnia vitia atque peccata.'
ficat atque cella, area septo clausa; cf. Du Cange s. — 5. BtL, procul. —4. Cass., Ramb., ab mlhre. —
v. clausura. —15-16. Phil. n, 10 : Ut in nomineJesu 5., E., Msn., lurbida; Pd., resurget. — 9. Fabr.,
omne genu fleclalut cmlestium, lerrestriumel inferno- desursum. Male cbmmiscet poeta in sequenlibus
rum. Cod. W. I et Cs. ad hunciocum projirius acce- iropos de Christoûsurpatos.—15. Cass. Ramh.,
dunt, legentes cceteslium,terrestritim necnon el infer- ul cum secundo.—,14. 111.,Mundumque horrore c.
nalium. — 14. Cass. : Al., curvanles; Lud., fleclun- — 16. HL, pios rios tunc; Cass., Ramb., Sednos
iut; in nonnullis, genua. W. L, genu ftectaiut om- pius. — j
nium. — 16. Fr., Aug., Gron., Lips., Pd., nuiufa- LV. Hymnus supra positus passim reperiiur in
tentut. — 17-20. Rejecil Brev. Rom. versum neque Breviariis veiusiiofibiis vel ad Vesperas vel ad Ma-
injuria. Ne illud coramemorein, psirum eutn cohre- tulinum. Nune ubique •
in noeturno officio recitatur
rere curn reliquis carminis parlibus in quibusdam lempore advenius prselerea (cum duobus qui ante-
librisetiamabest. Ita explicai verba Loss. : t Cor- cedunt) in festivitaie Exspeclaiionis B. V. Marise.
porum ccelestium cerlus et perpetuus motus de duo- Hil. hochymno respondendum esse censet haereiicis,
bus admonet Eeclesiam. Primum de omnipoleniia qui dicerent Christum venisse, sed non de Palre.
et sapientia Dei, secundo de seterno fcedere, qttod — 2. E.,Cass., prodiens.— 4. Cf. 50, 9.-7. Gron.,
Deus per Filium huraanum genus sibi copulavit. Je- 8 Beh., audilo quo prmconio; Bd., audila ut prmconia.
rem. xxxm : Fmdus meum cuttt ipsis inviolabileerit —I11. Cass., reddesvicem. — 15. Cass., non desut;
sicul cmhtmeslsempilernum. > — 19. Beb., reniiens. alios legisse referl non damnis; BJ., HiL, Beb.,
— 20. Cass., observavh. —21. Miramur Kehr. h_ec arcemur; Wimpf., arceamur. —16. Clicht. : <tPer
monentem : « Agie konnie man, freilich sprachwi- coelihaium perennbm futurce. vilse pelitur staius
drig, fur age fassen, besser wird man es jedoch fiir regnigue coslestis jperpeiua mansio, guoniam in eo
das griechische oiyoshalten. i>— 22. Aug., venturi. j'ugis est contineiilia atgue vacatio a carnali consor-
— 25, 24. Cass. : ln libro S. Beiiedicti ita Iegilur : tio . . . sunt etiam qui legunt coelites. Et hi aperlio-
Conservanosin tempore noctis a lelo perfidi, qtiorum rem exjjrimunt hujus loci senteniiam. Yerum qui
verborum sententianianifesta est. Quainquamreliqui legeret: Simus perenne coelibes, vel ccelites, mullo
fere omnes exhibent hoslis, ego quoque illatn seri- aptius diceret. Nani et lenior est prolatio et melior
piuram genuinam putaverim. W. I, Cs., quo diu si- orationis structura.| i Ut ut est, librorum auctoritale
mus advenm.— 24. D. 2 vitiose a leloprovidi. utiunum siat ccelibes, nequealio modoexplicandum,
LIY. —In Adventu ad Laudes, fere ubique. Id quam explicavit HilL: c ccelestem vitam duceuies.»
velim in hoccarmine neprseterraitias, poeiam opti- Nam ex loco Mailb.| xxn, 50 : In resurreciione neque
me in usum suum converiisse pericopas Scripiurse nubent neque nubenlur, sed erunt sicut Angeli Dei in
sacrae dominicis diebus et fesiivis in Ecclesia reci- cmlo, prolicisci potuit ilia loquendi raf.o, ut coelebs
tatas. Conieras v. 5-6 eum epistola Dom. Adv. 1, pro beatus usurparelur.
Rom. xni, 11 sq.; v. 15-16 cum Evangel. Dora. II
Reddens vicem pro abdilis Sic praesenstestatur dies LVH.
Justisque regnura pro bonis. Currens per anni circulum De Nativitate Dominu
Nondemum arctemnr raalis a
Quod solus sede Patris 15
Pro qualitate criminis, Mundisalus adveneris. Mysterium Ecclesise,
Hymnum Christo referimus,
Sed cum bealis compotes 15 Hunc ccelum, terra, htinc mare, Quem genuil puerpera,
Simus pefennes coetibes. Hunc omhe quod in eis est, VerbumPatris in Filio.
Auctorem advenlus tui 5
Ejusdemhymni alia lectio. Laudansexsultet caniico. 20 Sola in sexu femina,
(ExBrev.Rom.) Elecla es in sseculo,
Nos quoque qui sancto luo Et meruisti Dominura
Verbum supernum prodiens, Rederapti sumus sanguine, Sancto portare in utero.
E Patris seterno sinu, Ob diem natalis lui
Qui natus orbi subvenis concinimus. Vales aniiqui temporis
Labenle cursu temporis; Hymnumnovum Prsedixerant quod factum est, 10
Illumina nunc pectora 5 Ejusdem hymni alia leclio. Quia Virgoconciperet,
Et pareret Emmanuet.
Tuoque amore concrema, (ExBrev. Rom.)
Ui cor caduca deserens Jesu, Redemptor oninium, Mysterium hoc magnum est,
Ccelivoluptas impleat: Quem lucis ante originem Marioequod concessum est,
Parem paternse glorise Ut Deum perquem omnia, 15
Utcutn tribunalJudicis Ex se videret prodere.
Damnabit igni noxios 10 • Pater supremusedidit.
Et vox amica debitum , Tu lumen et splendor Patris; 5 Yere gratia plena es
Yoeabit ad cceluin pios, Tu spes perennis omnium, Et gloriosa permanes,
Non esca flammarum nigros Iniende quas fundunt preces Quia ex le nobis natus est
Volvamurinter lurbines, Tui per orbem servuli. Chrisius per quem facta sunt [om-
nia. 20
Vultu Dei sed compotes, 15 Memenio,tetum conditor,
Ccelifrunmur gaudiis. Noslri quod olim corporis, 10 Paslores qui audierunt,
Sacrata ab alvo virginis Gloriam Dominocanlarunf,
LVi. Nascendo formani sumpseris. Cucurrerunt in Belhleem
De Nalivilate Domini. Tesiatur hoc prrrsens dies Nattim videre Dominum.
Currens per anni circulum ' Sic magi ab orlu solis 25
(Ex libr. vet.)
Christe, Redemptor gentium, Quod solus e siriu Pairis 15 Per stellse indicium
De Paire Pairis unice, Mundi salus adveneris, Portantes typum gentium
Solus anle principium Hunc astra, tellus, aequora, Primi offerunt munera.
Naius ineffabiliter. Hoc omne quod coelo subest, Rogemus ergo populi
Dei matrem el virginem 50
Tu lumen, tu spiendor Patris, 5 Salutis auctorem novse
Tu spes perennis omnium, Novosalutat cantico. 20 Ut ipsa nobis impetrel
Inlende quas fundunt preces Et nosbeataquos sacri Pacem eliridulgentiam.
Tui per orbem famuli. - Rigavitunda sanguinis, Gloria tibi, Domine, •
Natalis ob diem lui Quinatus es deYirgine, elc.
Memento, salutis auctor,
Quod nostri quondam corporis 10 Hymni tributum solvimus. LVIII.
Ex illibata virgine Jesu, tibi sit gloria Hymnus Quadragesimalh.
Nascendo formam sumpseris. Qui natus es de Virgine, etc. Jam ter quaternis trahitur
LYI. —Hymnus in velustis non nisi raro obvius A vii, 14, Ecce virgoconcipietet pariet filium et vocabi-
(Fr. Aug. et al.), nunc majori cum observanlia in tur nomen ejus Emmaituel.—15. Vat. 82, om., est.
Ecclesia colilur. Canilur enim in ulrisque Vesperis —14. Thom., Et Marim quod concessum.-^ 17.
Nalivitaiis,diebus infra Ociavam ej'usdem fesiishaud Lue. i, 28., angelus dixit: Ave, graiia plena. — 19.
impeditis et festo Circumcisionis. Praeierea versus AL, om., nobis. — 22. W. l,Ct., Cs., Deo cania-
tertius, juncius cum alio aliunde desumpto (Matta verunt. —25. Liic. n, 16, el renerunt fesiinanies.—
maier gralim, Dulcis parens clemenlim, Tu nos ab 28. Noia res estmagos significare gentium mullitudi-
hosteprotege, Ethoramortis suscipe)ac doxologiain- nem ad Dominum converlendam. Minus noium, eos
serviiOflicio parvo MariseadCoinpleloriumet orones ex veiernm opinione non suo nomine, sed tamquam
horas, qure dicunlur minores. — 1. Fr., Aug^, om- legatos deleclos a lolo sapientiumOrientalium choro
rititm. Exstat hymnus serioris setalis, ChristeRedem- illud iter confecisse. Unde Juvencus 1, 228 sq. : No-
plor omniitin, de oinnibus sanclis. — 2.Pd., ex. — men tenuere Magorum, Hinc lecti proceres Solymam
5. Cass., Ramb. (qui in hoc carmine Cassandri ves- per longa viarum Deveniunt.Gaudenlius Ep. Brixia-
ligia premii), aliique, et. Yoculseet... ui, cuin nus ad Paulum fratrem : Slellm obsequenlisfulgor
alias (cf. doci. Ungeri quondam collegse Theb. Pa- magnum declarut Deum, quetn legali universarum
rad. p. i, 51), tum in bymnis ssepissime a librariis gentium magi suppliciter adorantes, etc. — 28. Se-
confundtiniur. — 15. Cass. : Al., hic. — 15. Cli- quuntur apud Ellingerura duo versiculi, in quibus
cht. : c Solus advenisse dicitur C. quoniam solus nullura carminis nostri vesligiura :
ipse per incarnationem humanam induit naturam.
Nequeenim pater incarnatus estrieque Spiritus san- ' El vagientibasia
ctus. i — 19. Aug., auclotis adventum sui. — 20. B Fixere Regi parvulo,
Aug., Pd., laudat exsullans.—24. Ps.xcv, 1; xcvn, Thus, myrrhamet auribracteas
1. Similiter Gellertius: t Und Erde, die ihn heule Largaobtuleremunera.
sieht, sing ihm, dem Herfn ein neues Lied. » Dei parentemVirginem,
LYII. — Reperi carmen in Cod. W. 1, in Thoma- Ecclesiaetypumsacrae,
sii Hymnario (in Vat. 82 inscriptus : Hymnus san- Laudemus,in eujustener
ctse Marire), in vetustis Carihusianoruni et Cister- QuiescitulnisIesulus.
ciensium Brev., in Solemnilatibus el OctavisB. Yir- LVIH. —Wimpf., Sb. : Dominica tertia el quarta
ginis Marisead Matutinumvel ad Yesperas, denique in Quadragesima. Thom. : Ponilur in Hymnario ve-
apud Ellingerum (in Epipliania), — sed prorsus muta- tusto monasfico : Sabbato in Quadrag. ad Vesperas.
tnm et aliis in multis dissonum. 4. W., Ct., Cs., Nonmale Torr.: « Hic.liymnus canilur circa aequi-
filium.—10. W. 1, ptmdixetat. — 11., 12. Jes. nociium'vernum quando dies est sequalis nocti,s.
"
J205 APPENDIX AD 'OPERA S. 4MBROSII. 1204
i
Horis dies ad vesperum, Innocens et innoxius, Quia surrexil Dommus 15
Occasu sol praennnliat Qiiein Judas tradit impius. 20 Resplendens claraat angelus.
Noctis redire teropora. Prseses Pilaius proclamat: Tristes erani aposloli
Nos ergo signo Domini 5 Nullam culpam invenio ; De ncce sui Domini,
Tutemus clausira pectorum, Ablulis aqua manibus, Quem poena mortis crudeli
Ne serpens ille cnHidus Chrisium Judaais tradidit. Servi damnarant impii. 20
Inlrandi tenlel adilum. Fallaces Judsei impii I 25 Setntone biando angelus
Sed armis pudieiiia> Latronem petuni vivere, Prsedixit muli.eribtis:
Mensiulta vigil liberce, 10 Chiistum accusant graviter: Iii GaliheaDohiiiJiis
Sobrietateeoniite, Crucifigatur, reus est. •Videndusest quantocius.
Hosiem repellat improbiim. Tunc Barabbas dimittitur, Hlredum pergunt concile 25
Sed nec ciborura crapula Qui reus morlis fueral: 50 Apostolis hoc dicere,
Tandem distendal corpora, Vila-imindi suspenditur, Videnles eum vivere
Ne vi per somnum animam 15 Per quara resurgunt mortui. Osculautur pcdes Doroini.
Ludilicatam polluat. [Gloriatibi, Domine. Qiio agnilodiscipiili,
LIX. Gloria Unigeniio, IriGalilseam propete 50
Una cum sancto SjJiritu Peigunt, videre faciem
De Pqssione Domini. In sempiterna ssecula. Amen.] Desidersiiam Domini.
Hymntimdicamus Domino,! LX. Claro paschali gaudio
Laudes Deo cum cantico, Sdl nmiido niiet radio,
Qtii nos crucis patibulo Hymnus paschalis. Cum Chrisium jam aposloli ' 35
Suo redemit sanguine. (Exlilir. vel.) Visu ceruunt corporeo.
Die dccursa ad vesperum 5 Aurora lucis rutilat, Ostensa sibi vulnera
Qua Ghristus morii (radilur, Ccelumlaudibus intoiial, In Christi carne fulgida
Ad ccenam venit impius Mundus exsulians juhilal, Resurrexisse Dominum
Qui eralChrisfi prodilor. Gemens infernus ululat, Yoee fatenlur jiublica. 40
Jesus ftitura nunliat Cum rex ille fortissimus, 5 Rex, Chrisle, clemeniissime,
Ccenantibusdisciptilis: 10 Morlis confiacfis vinbus, Tu corda nostra posside,
Uniis ex discumbeiiiihus Pede conciilcan^lariara Ul' tibi landes debiias
Ipse me traditnrus est. Solvit a pcena raiseros. Reddarous onini lempore.
Jtidas mercator pessiraus Ille qui ciausus lajijde Ejusdem liymni cdia leclio.
Osculo peiil Dominum, Cusiodiiur sub miiite, 10 (ExBrev. Rom.)
Ille, ut agnus innoceus, 15 Tnuinphans poinpa uobiii Atiroia cmlvmpurpurai,
Non negai Judoe osculum. Viclor surgil de fiinere. _®tlierresiiltal Jaudibus,
Denarioium nuniero Sulutisjam gemitibus Mundiis iriuiiiphans jubilai,
Chiislus Judaeistraditur Etinferni doloribus, lforrens avernus intremit.'
duodecim horarum.j Sane rarissimus est in Brevia- A musluewigseiu.
riis. — —
I. O. , sic. -r- 2. GTOII.,dies horis. 3. O. —29. W. et!—52. W. l,quem. Caeterumvix
Wirapf., prmnuntians; Torr., pronnntians; Clicht., -esi quod I, Cs.,
Sb., prominliai.—A. Cass., Thoni., Clicln., venire; moneanms,Jhymnum supra positum fere to-
lum ex ipsisScripturresacrfediciisessecomposiiitm.
O., noclem redire temporum. — 6. —Cass., Gron., UX. — Passim inlbreviatiis veluslis sed jilerum-
tutemur; Sb., tutamur; 0., tundimus casta ( Torr.
Wimpf.) peclora. — l. Gen. 5, I, Serpens erat caili- que inutiliis. Notintilli habenl sirophas qiiinque
dior cnnctis animaniibus terrm. — 8. 0., atteinplet, (v. 1-20), ut Sb,, Beb. Omittit Hv. v. 29-40. Brev.
Romanum ex antiquo inore v. 1-16caniandosdecre-
atieittet-; Sb., aditus.— 10. 0., liberh; Sb., Torr., vit lemporepasehali ad Iaudes,reliqua de Comroifni
Wimpi., tibere.—14. Cass., Thom., distentet. —15. apostolorum temporepaschali.Pius V divisil hymnum
Sb., Cass., Nec vi per s. animas ludiftcatas; 0., Tristeseranl apostolv in duas partes, lla utaltera in
glorificaiam. Hil. : e Yenler inero aestuans de Laiidihus canlari
facili spuinescil.in libidiuem, et gravitas somni guoc S. R. queat cnm varielate (Gavanli Thes.
posi crapulam venii facit ut incautiores siraus et' tena.—12. III, p. 555). -j V.Beb., rutilans. — 8. 0., ca-
imbecilliores ad resisiendum insiiliis di^boli.j Ad- Ell., Fabf., resurgil f.; Hv., surcjita fu-
ditSb.veisum quintum : Prcesta, beala Ttinitas, eic, nere_.—14.Beb., ac htfetni.—16. Beb., Hv'., splen-
dens clamabat; 0.,\splendens clamat. Forlasse se-
depromptum ex hymno Audi, benigneconditot.
LIX, Ilabent cod. W. I el Brev. Cs. (A Dominica ciinduin ScrlpluraiiiMatih. xxvn, 5, Respondensau-
Passionis usque ad Paschaprseferdominicarain Ra- lem angeltts dixit..,.; legendiini esi respondens. —
mis.)Ti)omasiiHymiiariumexcod.Vat.82,exreliquis B cantico 20.10., Hv., smvi. \—21. Simililer in perveiusto
vernaculi serriionis :
uniisElIingerus , qtiiearroen , utsolet, ad carminis
leges revocavii—iiaque funditus rauiavii. —5. W. I, Mitseuftensuezenworten - ' -
Cs., decutso. 6. W. I, Cs., quo. ^- 15 sq. Multi der engel zuokinsprach:
sunt poeiae Cliristiani in enarrando et detesiando lat iuwervorclitunder wegen
Judaefacinore hoirendo , quo ut mercaibr pessimus ir liebenfrouwenzart,
Dominum suum nianibus inipioriim tradiderit. Ne- Iesusder Jiueiiedegen
der ist ersLaudemwari.
que deest irre el'odio ex laiiia pi;,ivifate suscepta
lanieiitatio, nec desideratur ienior animi affeclus. —22. 0., prmdicdi Matih. xxvn, 7, Ecce prmdixi
Sic in vetusiis fiymnis gerroanicis et exsecrantur et vobi's.—25. Cass., Tliom., Sb., Beb., Fabr., conci-
miserantur poetse prodiioreju. Cohferas caniionem tm. -p-28. 0., bsculant.—50. 0., Galilma. — 57.
quae vocatur Dasludaslied (Ilpffmann Gesch. d. K. Glicht.: Al._, osiensis\viilneribtis.Gf. in canlico Pone
S. 140): luctum, Magdulena, yerbo : Quinqtteplngas inspice :
0 du armerIudas,was haslu gelan, Fuigenleii ut margaritm, Ornamenianovmviim.Ilil.:
dafsduimseriihefrn alsoverratenhast? « Quatuor de causis cicairices vulnerum osiendit
desmusluin der helle Dominus,ul essent signum victorise, ui deincepsde
inimerIeidenpein, resurrectione non dubitarenf, aut ut essetadPatrem
"
Lucifersgeselle inlercessio.j 1 .
1505 HYMNIS. AMBROSIOATTRIBUTI. 12C6
Rex ille duiri forlissimus 5 Ut lingua graies debitas Tu hostis anligui vires ~"
'De mortis inferno specu Vilte renatos libera. Per crueenv moriisconteris,
Palrumsenatum liberum Qua nos signati frontibus 55
LXI. Yexillum fidei ferimus.
Educit ad vitre jubar.
Cujus sepulcnim pluriino Hymnus (paschalis)maluiinns. Tu illum a nobis semper
Gustode signabat lapis, 10 (Ex libr. vei.) Repellere dignaveris,
Victor triumphat et sno 0 rex aeterne , Domitie, Neuriiguam possitlsedere
Mortem sepulcrofuiieraf. Rederaptos tuo sanguine. 40
Rerum creator oinoium, ' Qui propter nos ad inferos
Sat funeri, sat lacrymse,. Qui eras ante sa?cula .
Descendere dignatus es
Sai est datum doloribus : Semper curu Palre Filius.
Surrexil exstinctor necis, 15 Qui mundi in primordio 5 Ut mortis dehitoribus
Clainat coruscans angelus. Yitaedonares munera.
Adain piasmasti honiinem, 45
Tristes erant apostoli Cui tuoeimagini Tibi noeturno tempore
De Cbrisii acerbo funere, Vultum dedisli similem. Bymnum dcflenles.canimus,
Quera morte crtidelissima diabolus deceperat Iguosce nobis, Domine,
Quem confiientibus.
Servi necarant imjiii. 20 Hosiis humani generis, 10 Ignosce
Sermone verax angelus Cujus tu formain coiporis Quia lu ipse lesiis etjudex,
- Mulieribusprsedixerat: Assumere dignaius es. Quem nemo potest fallere, 50
Mox ore Clirislus gaudiura Secrela conscientise
Ut liominem redimeres Nostrse videns vestigia.
Gregi feret fideliura. Quem ante jam plasmaveras,
Ad anxios aposlolos 25 Etnos Deo conjungeres 15 Tu nostrorum pectorum
Currunt statim dum nunlioe, Per carnis conluberniuni. Solus investigator es,
Tu vulnerum lalentiuin 55
Jllse micantis obvia Quem editum ex virgine
Christi tenent vestigia. Bonus assistens medicus.
Pavescit omuis ariima,
Galilseaead alta montium Per guem et nos resurgore Tu es qui certo tempore
Se conferunt apostoli of> Devota mente crediraus. 20 Daturus finem meritis
sseeuli,
Jesuque voii corapoies ,Tu cunctorum
Qui nohis per baptismaia Justus remunerator es. 60
Alrao beantur luniine. Donasii indulgentiam,
Paschale mundogaudium Qui tenebamur vinculis Te ergo, sancte, qusesumus
Sol miiitiat formosior, Ligati conscientiae. Ut nostra cures vulnera
Cum luce fiilgenscm nova 55 Qui erticem jiropter hominem 25 Qui es cuni Palre Filitis
Jesum vident aposlrili. Semper cum sancto Spiritu.
Suscipere dignalus es,
In carne Chrisii vulnera Dedisii lutira sanguinem Ejusdem hymni alia lectio.
Micare tamqiiam sidera " Nostrse salntis jiretium. (ExBrev. Roro.)
Miranlur et guidguid vident, Nam velunvlempli scissum est Rex sempiterne ccelilum,
Testes fideies proedicant. 40 Et omnis terra iremuil: 30 Rerum creator omnium,
Rex Chfiste,<lementissime, Tunc multos dormientium ,-Equalis anle saecnla
Tu corda nostra posside, Resuscitasti, Domine. Semper pafenli Filius.
LXI. — Cass. : < Hic hymnus in vulgaribus nunc A Fabricium observantiae reguiris causam,' metrum
hymnorum libellis non reperitur, neqtie illitis in carminis tibi in mentera veniat. Negue id opponas ,
mentem mihi venisset, nisi a Beda libro primo de me metricas leges apud poeias Christi3nos aiias
re melrica admoniio. Ad eum auiem qusereiidum " ssepissime neglectas conguestum esse. Probatur
incilatus sum verbis ejusdem Bedae; qui euin niiri- cnini Bed;e lesiimonio, hunc byinnum « instar iani-
fice commendat: Nam litulp de Riiyihmo : Plerum- bici meiri pulcherrime factum esse. i Accedit
que, inquit, casu quodam invenies eliam rationem in altera causa, quod librarii ad scribendi liceniiam
rhythmo, non artificis modo tatione servaia, sed sono adeo liberi fuerunt, ut conuriaium iniiiis inlerdura
et ipsg,modulatione ducenie. Quomodq insiqr iambici vel litteras oiiose appingerent vel etiam demerent.
melri pulcherrhne fac.lusest hymnus iile prmclarus : Slat a riostra seiileniia' Santen adTerent., p. 186 :
Rex mterne, Domine. Hacitaquecomroendatione in- « Malim cum Hieronymo van Alphen interjectior
ducitis in obsoleto quodam libro annos ante 56 im- nem addere o rex, accentu rectius servato acatale-
presso (uivero simillimum c-stin Hymnario Golo- ctos consiiluens. J Quod in superiorihits nofavit di-
niensi) reperlum inserendum hoc loco duxi. i.Sed metros caialeeticos effici, legendo omnium, smcula,
ex his recte coiligitur solum Germaniae atque An- filius duabussyllabis, in nosfro carmine minime va-
gliae libros Cassandro ad manus fuisse, cum in Iia- let, procul dubio acatalectico. — 5. O., qui es anie
loruin libris hymnus haud laro reperiatur. Vezzosi scec; Cass. HiL, es et.—15.0., qni., et.—21.Fabr.,
apud Thomasium eumdern hymnuin esse snspica- quique nobis ; Thom., per bapthmaia; reliqui, per
lur, qui ab Aufeliano episcopo iri fegula sua citaiur. baptismum.—39-64.Soius cod. OVcominet.—29-52.
Sirationem habtieris versutim guas 1Grinnnius pri- „" Maith. xxvi, 51-55, Et4>elumlempli scissttmest.... ei
mus ex cdd. O. proiulii, poelara festum Paschaiis terra motaest.... et multa corpora sanclorum qui dor-
celebrasse vix ac ne vix quidem puiabis. Spectanl mierant resitrrexerunt,—45 sqq. Forlasse hic incipit
omnia ad Blutuiinum neque alihoc pfficio alieria re- hymnus proprius ad Noeturnuro. — 49. Griinniius
demptionis per Jesnm Christuni peraclfe accuraiior vull legi : quia lu ipsejudex es, quamquam intei'pres.
enarfatio.Tamen hoc damus, j'am aptid veteres octo theoiiscus hrec habel tkanlq du selbo urchundo inti
slrophas carminis primas paschalem effecisse hyni- suanari pist: voluil V. D. melro medelam afferre.
num : de gua re , ne dicam de inscriptionilnis, nihil Qtisetamen yerbis poeise infegris minime opus est.
admodum superest dubitationis propter doxologias Nara cmfa soepissjrae apud poetas serioris. selaiis
paschales earmini annekas. Brev. Romanum ut ho- est mnnosyllabum. Cf. Banh. ad Coripp. de Laud;
diee1!!,eieciis,siroi)heprima,secui)da, ieriia,sexta, Jusl. n, 109. — 55. Interpres : tltu uns.ereroprustio.,
seplima, ociava, composuit car.menpaschale'. reci- sed pro pectorum poela scfipsisse yidetur peccaio-
tandunrDominica in Albis ad Maiutinum et loto rum, ul exsistal versus satis saleljrosus, famen octo
tempore paschali usgue ad Ascensionem".—I.Fabr., syllabis compositus. Cf. 21, 47. — 59. Fortasse;
otex, religui 6m. interjectjonem. Si insolitse erga iunc et.
1207 APPENDIX AD OPERA S. AMBROSII. ; 1208
"
Nascente mundi qui faber 5 Cruore ejus roseo Almigue membra corporis
Imaginem vultus tui Guslando vivimus Deo. Ariior sacerdos inimolat.
Tradens Adamo nobilem Prolecli paschsevespere
Limo jugasti spiritum. I Sparsum cruorem poslibus
A dcvaSlanteangelo, 10 Vastator horret angelus, 10
Cum livor et fraus dsemonis Erepli de durissimo Fugiique divisum niare,
Fcedasset humanum genus, „ 10 Pharaonis imperio. Merguntur hosies fluctihus.
Tu carne amictus perditam Jam pascha nostrum Christus est, Jam' pascha nostrum Chrislus est
Formam reformes artifex. Qui immolatus agnus est, Paschalis idem victiina,
Qui natus olim ex virgine Sinceritatis azyma 15 Et|pur.i'puris menlibus 15
Nunc e sepulcro nasceris, Caro ejus oblaia est. Sincerilalis azyroa.
Tecuinque nos a morluis 15 O vere digna hoslia, O yera cceli viclima,
Jubes sepultos surgere. Per guam fracia sunt tartara, Sujhjecla cui sunt tartara,
Qui pastor aeternus gregem Redempta plehs captivaia, Soluta moriis vincula,
Aqua lavas baptismatis, Reddita vilre prsemia ! 20 Re'cepta vitae prremia l 20
Hoecest lavacrura meniium, Cum suigit Chrisius tumulo, Viclor subaciis inferis
ilsec est sepulcrum criminum. 20 Victor redit de baralhro, Glnisltis explicat
Trppsea
Nobis diu qui debitre Tyrannum trudens vinculo - ("celoqueaperte subditum
Redemptor affixus cruci, Et reserans paradisum. Relgemlenebrarum trahit.
Nostrse dedisti prodigus Quaesumus, auctor oronium, 25 Utjsis perenne menlibus 25
Pretium salulis&anguinem. In hoc paschali gaudio : Paschale Jesu gaudium,
Ab omni mortis impeiu A morte dira criminum
LXII. Tuum defendepopulum. Viiserenatos libera.
Hymnuspaschalis. Ejusdem hymni alia leclio. .
(Ex libr. vet.) | LXIII.
(Ex Brev. Rom.)
I DeS. Stephano.
Ad coenamAgni providi Ad regias Agni dapes ,'
Et stolis albis candidi, Stolis amicti candidis, tCassanderBebelius, aichtovaeus.)
i
Post transitum maris Rubri Post iransitum maris Rubri, Siephano primo marlyri
Ghristo canamus principi. Christo canaraus principi. Cariiemus canticum novura,
Cujus corpus sanciissimum 5 Divina cujus charitas 5 Qifoddulce sit psallentibus,
In ara crucistorridum, Sacrura propinat sanguinem, Opem feral credenlibus.
i
LXII. — Fere ubique in Breviariis tempore pas- A et polius fastidium quamdevotionem movens, nemo
chali. Idem prcecipit Brev. Rom.(adVesperas usque non nobis concedet.iTamen mire in ipsa acquieve-
ad Vigiliam Ascehsionls ) quod tamen non solum runt pnetse nostroe Ecclesise v. c. Lulherus (Christ
vetustatis rubiginem ex more delersit, sed in hoc lag in Todesbanden )J: « Hic ist das recbte Oster-
carmine rerum novarum, opinor, nimis fuit studio- lamm, Davon Gotthat geboten, Das ist an des Kreu-
sum. Hilarius.: t Materia Iiujus hymni est, quod nos zes Slamm In heisser Lieb' gebroteri.i —7. Loss.,
invocai aucior adccenam Agni illius qui lollit pec- •rosido.—9.0.,vespeium.—15 sq.ICor,v, 78, Pas-
cala mundi, scilicet ad accipiendum corpus et san- chanoslrum immolaius est Chrislus : epulemur in
guinera Doroini, dequo diclum est: Qui sumitcor- azymis sinceriialh.—17. Cass.: AL, o vera el digna.
pus Christi indigne, judicium sibi mandiicat et bibil, —20. A nobis slant 6., E., W. 2, Md., Pd., Thom.;
qui vero digne, babetviiam scternam :.... nosvero reliqui, reditad. Sedicontinet ex mea semeniia ver-
positi ad ccenam Agui providi.» Qttse cum a vero sus iria asyndeta, quoe procedunt a minori ad ma-
haud longe abesse videantur, ego audacins quid pro- jus.lNon solum fraeta sunt lariara, sed etiam plebs
feram, hymnum Ad cmnamAgni in antiqua Ecelesia in vincula conjecia liberalur, accedit teriiuin : red-
cantarl solitum esse, dum catechumeni baptizati duntur ipsi vitse heatie dona. Locus est palmaris _de
corpore ei sanguine Domini rite rounirentur. Omnia descensu glorioso adjinferos.— 21. dum Cass._ Lg., Cs.,
sane oplime coenaesacrse conveniunt, neque id prae- Thom., Beb., Torr., consurgil; Fr., sttrgil.—22.
termiitas, ab aliis poetis banc senienliam disertius O., per epexegesin, latlato.—25. 0., tradens;Fabr.,
esse expressam. Ut in cantico paschali sc. 14. apud tyraitni tr. v.; Lud.: IAL tyrannum trahens vinculo.
Hoffmann, p. 69: Cf. jubilum paschalem, Also heilig hl der Tag. der
Bdje Z_o./eiiberwandlitnd den leidigen Teufel darinne
Irsult iuchmit dem osterlemblinspisen band. — 25-28. OmJ, Fabr. Ut clausula anneciilur
und nemt sin heilicfleischundblut.
o Safhanas,dtischiuzlicherscherge stropha plurimis hymnis paschalibus. 28. 0., Md.,
ChristusgezUmethiitdin erge, defendas. — j
d6 dirdinnacht roup grozennam. LXUl. In Breviariis non reperi hymnum
Dianacht erseheindemkiinigPhara6nem, (exceplo Cs.), quamquam ad invesligandum magnam-
do in verslantdazr6te.mer, ete. diligentiam adhibui.jlllud enim permirum accidit
— I. Apoc. xix, 9 : Reali qui ad cmnam nupliarum prceter apud tres auctores diverso modo esse pronuntiatum:
nos enim quos novimus, Cassandrum (Bebe-
Agni vocati sunt. —2. O., siolis in albis; Fabr., siot. lium et Clichtovseum)et libruni S. Benedicti, Tho-
et albis. .CamJidavesto_.iiidueb.iMur-baptizali omnes. masius ita carmen exhibet: 1-4, cons. cum Cass.;
Hinc Paulinus Ep: 12, ad Sever.: e Inde parens sa- 5-8, Psallamus hoc dhcipuli, Laudem dicamusmar-
cro ducit de fonte sacerdos Infantes niveas, cor- tyri,' Qtti primuspost iedemplorem, Christi seculusest
pore, corde, habitu.i—5. Baptismi lypus fuil trans- crucem; 9-16, ut apud Cass.; 17-20, Ipse marlyr
itus Israelilarum per mare Rubrum, I Cor. x, I sqq. egregius, Amore Chrisli prwdicatts, sancto replelur
Aralor Hist. Ap. n, 81 sq.; AvitusI. v. (de Transiiu Spiriiu, Virelum gerens angelicum; 21-28, ut apud
maris Rubri); Sedul. Op. pasch. i, 120. Cseterum Cass.; 17-24; 29-52,1Iste paralus vertice, Gattdens
Pharao rex saepissime lypice rererlur ad diabolum. suscepil lapides, Rogans pro eis Dominum, Gatidens
—5. O., sacrum corpusculum.—5, 6. Corn. : «Assa- tradidit Spiritum. Yersus Cassaudri 25-56 deside-
tum et arefactum in cruce igne iroeDei, ut ipse ait: n ranlur. Quo in librorum dissidio ea inihi perplacuit
Aruitsicut testa virlus mea.i Accedit quod compara opinio duas de S. Siepliano canlilenas a librariis
tur cum agno paschali assaio. Quoeimago, a Brev. confiisas esse atque ipermixtas: nam alias quoque
Rom. in lexlu correclo non recepta, quam sit inepta bsec est Iiymnographofura consueludo, ut senien-
«.-Iftfl HYMiMR \MRRnsm ATTRTRI1TT. WA(\
Hic priratis alrao sanguine 5 Cantemus canticum novum, Captis solebat piscibus 5
Christi secutus gloriara, Quod dulce sit psalleniibus, Pairis seneciam pascere,
Yiam salutis caeleris Qpem ferat credentibtis. Turbante dum nalal salo
Ainore mortis proebuil. Hic primus almo sanguine Immobili fide stetit.
Hic eniin per apostidos Clirisfi secutus gloriam 10 Hamum profundo merserat,
Probaius.in Iaude Dei, -10 Viam salutis seternam Piscatus est verbum Dei, 10
Vexilla morlis rapuit Conteinplu mortis prsebuit. Jactavit undis relia,
Ut prseferreturomnibus. Hic cnm supremis vocibus Vitam Ievavit omnium.
0 praeferendagloria, Yerbum salufis ederet, Piscis bontts pia est fides,
0 beaia victoria, Judseaclaram csecitas 15 Miiudisupernalans salum,
Hoc meruisse Slephanum 15 Viam veritatis Tepulit. Subnixa Chrisli pectorc 15
Ul sequerelur Dominum! Sed ille coeluminluens, Sanclolocuia Spiritu.
Hle, levatis oeulis, Vidit paratam gloriam, « In principio eraf Verbum -
Vidit Pairem cum Filio, Nosirisque prsestanssseculis, c EtVerbum erat apud Deum,
Monstrans iu ccelisvivere Sublimem usum prodidit. 20 « Ei Deus erat Yerbum,
Quem plebs quserebatperdere. 20 Invadit ergo perfida « Hoc erat in principio apud '
Plebes docentem marlyrem, Deum 20
Judsei.magissseviunt
Saxaque prensant inanibus, Et nuper agni sanguine « Omnia per ipsum facta sunl; >
Currebant ut occiderent - Manus cruentas exerit [Forl. eri- Sed ipse laude resonet
Verendum Cbrisii militem. [git. Et laurealus spiritu
At ille Christo protinus 25 At ille Christo protinus 25 Scripiis coronelur suis.
Tradit beatum Spiritum, • Tradens beatum Spirilura Commune fnultis passio, 25
, Pro persequentium crimine Pro persequentium crimine Cruorque deliclum lavans : .
Precem secundam dirigit: Precem secundam dirigit: Hoc morte praesiat raarlyrum
Deus,creatoromnium, Deus, creator oroniura, Quod fecit esse marlyres.
Dimitfe csecishoc malum, 50 Dimitie coecishoc malum 50 Yinetus tamen ab impiis
Et hoc nefas, quod aspicis, Et hoc nefas, quod aspicis Calente olivo dicitur 50
Indulge meis precibus. Indulge meis precibus. Tersisse mundi pulverem,
Prresta, Paler, per Filium, Stetisse victor aeniuli.
Prsesta, Paler, per Filium,
Prsesla per almum Spiritum, Praesta peralmum Spiiilum, Gloria libi, Domihe, etc.
Cum his per sevumtriplici 35 Cumhis per aevum triplici 55
LXV.
Unus Deus cognomine. Unus Deus cognomine.
De S. Agnele.
S.
(Liber Benedicli.) LXIV. Agnis beataevirginis
Stephani corona manyris, De S. Joanne apostolo. Natalis est, quo spiritum
Quod nomen ejus indical, Amore Chrisii nobilis Coslorefndit debitura
Chrisii decoram gloriam Pio sacrata sanguine.
Gratis canamus laudibus. EtFilius loniirui,
Arcana Joannes Dei Matura marlyrio fuit, 5
Slephano prirao marlyri 5 Falu revelavit sacro. Malura nondum nupliis,
tiarum veiborumque similitudine pellecti, diversa A —50. Cass., indulge.
poerarum carmina eommisceant. Primum bymnum ' LXIV. — Exsiat carmen apud Thomasium, Cas-
ita constiluere velim .- I, Siephano primo martyri; sandrum, Ellingerum lib. m (in quo fere nihil in
2, Psallainus hoc dhcipuli; 5, Hic enim pet ctposlo- hymnis mutavit) et in Brev. Cs. — 2. Mar.e. m, 17,
los; 4, Oprmferendagloria;S, Ipse marlyr egregius; Roanetges,quod est filii tomttui.—12. Tliom.,/tomi-
6, liiic ievaiisoculh; 7, Judmi magh smviunt; 8. Iste iium, sed Vat. 82, otnnium.— 14. Cass., EIL, salo.
paralus veriice.Hymnussecundus : i, Slephani coro- —16. V. 82, locaia. — 17-22. Ne offeusioni tibi sit
na marlyrh; 2, Hic primus almo sanguine;Z, Hic versus raale lornatus, agnosce ipsissiroa verba Scri-
cum supremh vocibus; 4, Sed ille cmltiminttiens; 5, piurse sacrre Joann. i, 1-5. Ssepissime Ambrosianis
lnvadifergo perfida; 6, At ille Chrhto protinns; 7, sancii Spiritus eloquia, iinniutaia alijue integra in-
Deus creator otnnium; 8, Prmsta, Pater, per Filhim. serunlur. —28. Evangelio suo et apostolica doclri-
Nos recle vidisse testis est Cs. primum cannen na. — 29-52. Brev. Roinanum in Olficio S. Joannis
exhibens et Ellingerus, qui libro secundo liymnum, ante po.rtam Latinam roiia hreviiaie haic refert :
quem primum posui, mufatis tamen, ut solet, ver- « Refert Teriullianus, quod Roinae inissns in fer-
bis exprimit : 1, Te ptoiomatlyt unice canatn;% ventis olei doliuro purior et vegetior exlverit quam
Psallamus hoc frater die; 3, Apostotis lianc gloriam; iniraverit. i Ne tamen panlo obscurior remaneat
4, O praferenda gloria; 5, Tu mariyr inclytus pio; locus ex aliorum testimonio, >S.Joannis semulum
6, Levans ocellos cum paire; 7, Tutn smvit ardens inlejlige Cratonem philosoplium. Ita enim Fr. : «C.
concio; 8, Paralus ille verticetn.— HVMNUS PBIMOS. philosophus in foro proposueral de coniemplu hujus
5. Gass.,Beh.,f/uamd«i!c!Sf!sl.—9,10. Acl. vi,6 : Hos mundispectaculum,ul duos juvenesfratres dilhshnos,
slalueruntante conspeclumaposiolorumel orantes im- " quosjeceral distracto patrimonio gemmas emetesin-
posuerunleis manus. — 11. S. Stephanus est marly- cjulas, quas in compeclu omtiiumfrangerent populo.
rum anlesignanus, qui candidato mariyrum exerci- Quod, cum facerenl pueri, conligil ut inde transilum
t tui vexilla prsefert. Similiter in hymno Sancle Dei haberet S. aposiolus.El convocansad se C. ait: Siul-
preliose: Tu ccelesth primitivus signifer mililim. — lus est iste mundi contemplus,qui hominum ore lau-
16. Sequebaiur taraguam primusmariyr.— 20. Act. dalur et divinojudicio condemnatur.Cum aliquantu- _
vl, 15 : Ei inluenteseum qmnes viderunt faciemejus lum litigassent: Crato: Fac, inquil, gemmasredinie-
tatnquam facietn-angeli. — 21-24. Act. vn, 55. — grari, ut quodcgofeci ad famamhominum, tu facias
24. Cass., gaudebat.—26. Beb., pressant. —27. ad gloriam ejus fieri, quem tuum magislrum esse
Cass., conjurant.—HYMNOS SECUNDUS.8. Cass., «mo- commemoras.Tunc R. Joauncs, colligensfragmenta
re tnoriis;Lib. S. Benedicti in quo Cassander car- gemmarumet ponens in monu sua, elevavitoculos ad
men indagavit, contemptuiri.— 13".Cass., al illecm- ccelumet dixit Sequitur oraiio, a Deo exaudila.
lutnintuens. — 22. Cass., tradil. — 25. Clicht.,pro- Coaluerunt enim gemmanim fragmenla.
pter metrum, persequentum.—2i. Cass., precessec. LXY. — Antiquo cullu splendel in Ecclesia S. A-
12il APPENDIXAD OPERA S. AMBROSII. ' 1212
Nulaliat in viris fides Ut Deo dicatam virginem Nuliumquedemuscallido 15
Cedebatei fessus senex. Rabido ore perimeret. Hoslilocuni tyrannidis.
Meiu parentes terrili, Slalim adsunt rniseri Dicamusomnes cernui
Claustrum pudoris auxerant, 10 Ejns gni vellent pandere Clainemus atque singuli,
Sohii fores custodia; Religionem sanclissiraam, 15 Pioremus ante judicem,
Fides teneri nescia. Quam tenet ab iiifaulia. Fleciaraus iram vindicem. 20
Prodire guis nnptum putet Sislijubet m.artyrem Nosiris malis offendimus
Sic laeta vultu ducitur, ,Suis tribunalibus Ttiajm, Dens, clemcntiam,
Nov.is vero ferens opes 15 Et eam sic alloquiitiri Elfnnde nobis desnper
Doiata censu sanguinis. Ul dis cervicem flecteret. 20 Remissor indulgeiitiam.
Aras nefandi numinis Sed dum nil valet insania Memeiiioguod sumus tui 25
Adolere loediscogitur: In mamina torquet virginem , Licei csduci plasinatis,
Respondel : flaurt tales faces Et lestas acutissimas Ne des honoretii nominis
Siimpsere Christi virgines. 20 Igni succensas adiiibel. Tui,| jirecnniur, alieri.
Hic ignis exstinguit fidem, Ciij'usmedendis artubus 25 Laxa nialum quod-gessimus,
Ifec flarama lunien eripit, Sanclus adest aposlolus, Augieboviumqood poscimus, 50
Hic, hic ferite, ut profluo Qui verbo curat vuinera Placere gtio tandem libi
Cruore restinguam faces. Qusetyrannus inilixerat. Possimus hic et perpelim.
Percussam quam pompam tulil,25 D.ehincad sepukrum veniens Ejusdem hymni alia leclio.
Nam veste se toiam legit, Juvenis splendidissimus, 50
Curani pudoris prsestiiit (ExBrev.Rom.)
Mentem sanctam prsedicat Ex more docti mysiico
Ne guis refeciam cerneret. • Patriaesalutera plurimam. Servemus hoc jejunium,
In morte yivebat pudor : Denb dierura circulo
Vultumque lexerat manu, 30 LXVIL
Terram genuflexo petit Ducp guaier notissimo.
Hymnus Quadragesimalh. et prophetooprimitus 5
Lapsu verecundo cadens. Lexj
" (Ex Libr. vel.) Hoc praetulewnt, postroodum
Gloria tibi, Domine, elc. Ex more docii myslico Chrislus sacravit, omuium
Servemus hocjejunium, Rex alque factor lemporum.
LXVI. Deno dierura circulo Utarnur ergo jiarcius
De S. Agatha. Ducio quater noiissimo. Verbis, cibis, et potibus 10-
Agalhsesacrse virginis Lex et prophelse primitus 5 Sorrino, jocis, ei arclius
Diero festura colimns, Hoc protulerunt, posimodum Persteraus in cuslodia.
i
Inguo, devielo lyranno Christus sacravit,- omnium Yitemus autem noxia,
Palmarasuljit maityrii. Rex atque factor temporum. 1suhruunt mentes vagas;
Quse
Qiiiniiatius lyrannus, 5 Uiamur ergo parcius Nulljimque demus callidi 15
Consularis Sieiiirc, Yeibis, cibis ei potibus, 10 Uoslis loeum lyrannidi.
Audiens famarn virginis Somno, jocis, etarciius Fleetamus irairi vindicem,
Freroere eoepiiinvsdus. Perstemus in custodia. Ploremus ante judicem
Yiiiorum affeclibus Vilemus aulem pessima', Clamenus ore suppliei,
Meniem vexabat invidam, 10 Quaesubruujil menies vogas; Dicainus omnescernui: 20
i
gnes, Virgo et Martyr. Tenet locum in canone, offi- A —51. Id., prmdicans. —29-52. Fr. : « Posuernnt
cium in Sacr. Gregorii proprium cum |irsefalione Giristiani corpus in sepulcro noyo. Cumqiie collo-
propria, ex decreii Pii V culitim dnplicem, psalmos caretiir, venit quidam juvenis sericis vesiibus indu-
de coinmuni viroiura sanctorum martyrum. Accedit lus, quem segueljantiir amjilius gtiain cenimn pueri
singularis honos, quod octavo die celebraiur riiii albali et piilchri. Et introivit ad locum ubi condie-
simplici Agnelh secundo, ob apparitionem Agnetis haitir, ei posuil ihi irjbulam brevem nlal•lllf)rearo,,
parentibiis faciam et Coiistsintiae.Nain Octavamillud ubi scripium esi : Mentemsanctam sponianeam,Iw-
festum appellari vetanl Rubricisiae, et recie, norem Deo et palrim tibulionem.Ef lam diu ibi sleiit
cmn diebus usque ad 28 diem Januarii, nulla fiat juvenis donec sepulcrtira ejus cum diligeniia clauder
S. Agoetis mcniio. Tamen in permultis vettistis reiur. Et abscedens julterius non visus est in tota
breviariis ponitur oclava Agnelis. Nosier dc S. Mar- provincia Siculorum, unde non esl dubiuin quin an-
lyre hymnus exslat in Brev. Cs. aputl Thomasium et geltis Dei fuerit. n .',
Kllingeruin. — 1. Palres gignendi casum vocis LX.VIL—PlurimsejEeelesioscauebant hunc hymr
Agnes duplici ralione fineunt, Agnes,Agnelis, Agnh, ntim tempore Quatlragesiinali (usque ad dominicam
Agnm ut ab Agaiha, Agaihe et Agathm. Vide quae Passionis) .id N.uclurnura, idque lit eiiam hodie iii
annolaruiit PP. S. Mauri passim ad Gregorii Sacra- Romaua Eccle-ia. In (jnibusdam dicecesibus (ui iu
ment. —5. 6. Tredecinf erat aimorura. Cf. Ambr. Iialhersudensi, iMagdeburgensi,al.) duabus lanlura
de Virg. i,2:« Nondum idonea poenseel jam raa- septimanis in Quadragesima in psalleniium ore ver-
- tura victoriae, » —13, 11. Idem ; « Non sit a<lllia- sabaiur. — 5, 4. Perijihrasis quadragesiiiialis —
jeju-
—
lamiim nupia properarel ut ad supplicii locum loeio R nii Ecclcsi.c. 4. H.^ Uil., ?ioi)!'s_t>imo.0. Fabr.,
sucessu virgo pervenit. >—15.Yat. 82. Eli.,Tbom., " perlulerunt; Hil., Augj, prmlulerurii.— 5-8. Corn.:
nuptam. — 25. Vai, 82, pompn. Ita legilur in Le- « Laudat Iiiic jejunium ab auciorura prsesianiia :
genda S. Agnetis: t Jus=it prasfeclus eam exspoliari f.icii Mosem,Eliam pr.iphetam et Christum ejus au-
ct nudam duci ad lupanar. Tautam auleni deiibiia- ciores; lot enim ipsi dies jujunaveruiit. Exnd. xxiv,
tem capillis ejus Dominus coutnlit, ut melius capil- 5; Reg. xix , Maith. iv. J — II. Lud. in margine,
lis quam veslibus tegereiui'. i Cs., percussa. —26. elarctius. —12. II., pimsiemus.—14. Hil., YVimpf.,
Cs., legens. qumque.— iO.ThomJ, Aug-elBrey.Minorum
—
prrc-
LXYL—Brev., Cs., Thomasius, e cod. Vat. 82, ter, callidi hostis.... lyrannidi. 20. —
Lips., flecie-
et Elliiigerus libro secunrlo, in quo onines hymnos mus. —21. Vimjif;, iDeusiuam. 25. Ps. cxm,
ad carminis leges exegisse sclmns. Cseieruni vides 1. —29. Thora., Aug1.,omnia Brev. Miiior., qugd,
fere omnibus versihus luoemallalam esse iinnotatio- fecimiis.— 52. Lips., possumus; Grou., nunc et per-
nibushyrano 11 aspersis. — 22. Vat. 8.2,11101)1111171)1. petim. —55-56. In permnltis lihris desiderantur.
Quos ilje per fidem Cliristi la
Nostris malis offendimus Ingressus esl eeclesiam
Tnam, Deris, cleroentiam. Plehem sedare lurbidaiii, In profundum inersit abyssi.
EffumJenohis desuper Cunclorum ora conciamant Ira accensus Tyrannus
Rcmissor indttlgeiiliam. Aiubrosiuiii episcopum. Pcenas invexit manyri,
Mementoquotl sumuslui 25 Arii tunc peffidia 25 Fiagella sasva, carcefes, -
Lhet coduei plasraatis,. Purgatur de eeclesia , Seras sivo «artagines. 20
Nedes liouorem nominis Cuncia concrepmi agmina, Quos ille nort treinuil,
Tui, precamur, alieri. Nec desunt Christi munera. Confortaius a Doinino.
Laxa malum qtiod fecimus, Nox leira cedal lumini, Sed ei iuagi> in populo
Augebomim quod-poseimus. 50 Confundanlnr hsei'etiei, 50 Fructus divinos intulil.
Placere qno landem tibi Adesf piissimus, Reginam Alexandriam 25,
Possimushic et perpelim. Qui purget raentes infidas. Vocavii ad tiiariyrium,
[Praesta, besaa Triniias, Yiriusexalto data est Coiitenipsit muiidi ihesauros,
Concede, simplex Unitas, Ambrosio i;i baptismate. Dei corotiam meruit.
Ut fructuosa sint luis 55 Nain statim ut renaius e.st 55 Bis denis annis et uno
Jejuuioruni niunera.] Coepiifugare dseniones. Ti'ium|)hatniundi priircipem: 30
Suscepii is Ecclesiam Cervice c»sa gladio -
LXVIII. ad ccelestia. .
Gubernavit intrepidus, Migravit
. In Nalali S. Ambrosii. Confessor esse ineruil,
Miraculum laudabile Dum Arianis non cedit. 40 LXX.
Canite, oranes poirali, Gloria tibi, Domine, etc. De S. Joanne Baplhta.
Quod dalum est Ecclesiae Almi prophetre progenies pia
Flucluanli in sseculo; LXIX. Clarus parente et nobi.lior palre^
Ambrosium valem nifigoum, 5 In Natali S. Georgii Martyrh, Quem niairis alvus, claudere ne-
Prsedesiinatum a Deo, [scia,
Tempore quo diabolus Gesia sanclorum iuarlyrum Qrlus he.rili? prodid.il indicem.
Foedaveratlempla Dei. Meminisse jiicundum est, Cum vifginalis regia gloriam 5
Chrislus qui mimquam deserit Et in eorum laudibus , Summi Tonain.isnomine pignoris
Quos suo redemit sanguine, 10 Deo canerc gloriam. Geslarel, attla nohilis infuno
Direxiivirum inclyluni Georgius Cliristi miles 5 Claustro pudoris fenili.s iniegro,
Ui Ariumdesii ueret. Orlusesl Cappadoeiae, Vox suscitavit missa puerperse
Infulas dnni gerit stcculi Qui vana mundi respuens
Mfrcains esi ccelestia. Fovitgue vatis gsiudiaparvuli, 10•
Acquisivit paradisi, Maires prophetanl niunere pigno
Jus dum portat «ladii 15 Pecuniam quam tnlerat [r u m,
Siiscepit Evangelii. Piopler honorem fragilera, 10 Muius locuius nomine' filii est.
Mysieriiim incognitura, Fide rejjleius Doroini Scrihendus hicest vocisut augeat
Altissimus guod noverat, Stipem deditpaupcribus. , Noslra; canores , durague vincuia
Nondumahluius lavacro Tum compulsus a principe Dissolvat oris, larga propheticis 15
Pontifex eligilur. 20 Saxis vota persolvere, Verborum habenis littera nominis,
LXVJII. — Reperit Thomasius carmen in cod. i Msb.: « Georgius, factus tribtinus, militiani suam
Vat. 82, Muratorius (Anecd. lom. 1, JJ^170) codici bene regehat. Yidens aiitein quod Chtislum nenig
S. Paulhii ascriplum. — 25. Vat. 82, om., lunc. nominaljai, dedil omnem sub;taniiam suam paupe-
— 54. Id., baplhmo. — 55. Id., oin., siaslim.—57. ribtis et ad mariyiium se prseparabat. i _—15. No-
Id., om., h. meu ejus in Iegenda Dacianus. — 15, 16. Pclbarius
UtGroecosomiitam*,qui sancium Georgium proin seini. de S. Geoigio I : Flevis genibns Chrisiuni
nomine insignitum proecseteris oravit G., .'iaLimqiieignis deccelo descendilet tem-
jirio p.syaloi/.6r.px-jpos
colunt, vel ex celehraiissimo illo Germanic* gentis pluiu cum aliis et sacerdolibtis concremavil. Terra-
canlico : Georio fuor ze male mit miclvlelmo heri- qne se aperiens omues euruni reliquias deglulivii. >
ge, eic. (Hoffmann Fundiiruben u.svv. I, p. 10), sa- — 20. Pelb. 1. I. « Jussit eum poni in satlaginem
tis apparet, etiam Occidentalem Eiiropain S. Geor- plumiio liquefacto, qui, signo crucis edito , virlufe
gium abinilio sumroo honore lam disnuin eensuisse Dci cepit in ea quasi in bolneo refoveri. * — 19. ,
qumi quem censuerit digiiissiinum. Aiqne hymnura —Fortunaius (Fabr. p. 715) de S.Geoi'gio : Caicefe,
illum (tjui apnd unura Tliomasium invenituf) Lati- csede, faine. vinejis; sife, frigore, fiaromisConfessus
norunt fortasse anliiiuissimiim esse de S. Georgio, Clirisium duxit ad astra capnl. > •—25. A. uxor
non dubitamus proiiieri, cum alls de causis luin Daciani credidil In Cli. et marlyrio coxouala est,
quia hymntis raagiia ei qu». ab nolo illo cum dra- — 29. Thoin., lernis, quod cum minime conveniait
cone cerlamine prorsus abhorreat simplicilaie S. S. Georgio, mendose scripiura est a librario.
Georgii vitsm explicat. Omninogiieaut incurise ant LXX.—-CarmendeS. Joanne eleganlissitiium ex-
itiiguiiatis crinien snbibil si guis mirabilera illam j , hibet Brev. Cs.; ex cod. Vai. 82 descripsii Tboina-
cautionem, qua Italorum saeculixv breviariorum sius. — 2. Parens Aaron , jiater Zacliarias. — 3.
plurimaiii enarrandis S. Georgii f.iciis el fatis utuii- Claudere sc. feium. — 5. Cs. regiam.—15. Yat. 82,
lur vel praeteriiiiserii vel ea cene qna parest Jaude prophetici. — 18. DeMgelis intellexil poeta locum
non ornaverit. Ita enim pene in omnihus scriplum Matih. xi, 11: Qui aulem minor est in tegno cmtorum,
legimus : « Iu Perside civitate Diospoli passio major est itlo. —23, 24. Matth. xiv, 4, JYOJI licet tibi
S. Georgii M. , cujus gesta passiouis eisi imer ,ij;o- habere eam.
crypbas eonnumereniur scripiuras, lamon illuslris- talem hreviariiRomanipropriam.agnbscere alque appro-
siinum ej'us marlyriuro inter coronas martyium Ec- bare:
clesia Dei venerabiliter liunorai.j Quid quoil Bre-. cernilur qurocumin eligendisrebus conspicuasil lumin eo
, quod octavas, quaein hreviariisdioecesauis ad
viarium quo liodie uiuntttr Roniaiium,'cum Gerroana ta_diu.nusque locum habebant, rarissime adhibet. Ne
ei Anglica vetusta in referendis S. Geoigii iniracu- desit pxeniplum,in caiendarioMisnensisUcclesiffi jiraeter
Iis veriiatis fines niirum in inodiim egredianlur, his OclavasBrev.Romanirnumeranliirliaec:Dor-othea, Joan-.
derebusne tamillum quidem exhibeal *. — 9-12. nes a. P. Lalinam,VisitatioAnnu,Donalus,>Yences5aus,
* Juvatomnino
moderationemet (pene dixerim)sobrie- Hieronymus , Hedwigis,Martinus, Catharina, Andreas,
Barbara.
12IS APPENDIX AD OPERA S, AMBROSII. 1216
Vox namqtie Verbi, vox sapientise Eleciionis vas sacrae Nam carnifex lyrannidis,
[est, Petri adaequaviffidem. Frejnens ut leo rabiens,
Major prophetis et minor angelis, Verso crucis vestigio Advectans securo inartyres 15
Qui praeparavit eorda fidelium Sinion honorem dans Deo Ahdon et Sennen periniit.
Stravilque rectas juslilioe vias. 20 Suspensus ascendit, dati 15 Deiri ad Xyslum properans,
Assertor aequi non ope regia Non immemor oraculi. Vincla, caienas, careerem
Nec morte dura linquere tramitem' Praecincius ut diclum est senex Minsnur, interneciem
Veri coaclus : Non licet, ait, tibi Et elevatus. ah altero Glatliolisententia. 20
Uxorem habere fratris adulteram. Quo noilet ivit, sed volens Turic pius ille pontifex
Hincira regissasvaque funera 25 Moi'lemsubegitasperam. 20 Accersiens Laureniium,
Saltationis munere vendita, Htnc Roma celsum veriicein Leviitaefidelissimo
Mensas tyranni et virginis ebrius Devotionis extulit, CoiiimendavilEcclesiam.
Luxus replevit sanguiue sobrio. Fundala tali sanguine , 25
Uierque conseculi sunt
Jloecvitricus dat dona vesanior Et vate tanlo nobilis. Agoriissui hravium
Quam si veneni pocula trade- Tantae per urbis ambitum 25 Ensis et craliculse
[ret, 50 Siipata tendunt agmina , Corpnam dedit passio.
Negare proestat quam dare viiri- Trinis celebraiur viis
cum, [Jungamur ergo socii,
. llyrinmm geientes Domino , 50
. Odisse praestat, plus nocet horum Festum sacrorum mariyrum.
Prodire quis mundum puiet Ui borum interveiiiibus ,
[amor. Concurrere plebem poli, 30 Noslra purgenlur crimina.]
Sil Trinitatiniaxima gloria. Electa genlium caput Gloria tibi, Domine.
Laus et potestas et sapientia,
Sil fortitudo ac magnificenlia 55 Sedes magistri gcnlium. Glofia Unigenito, etc.
Uni Deo per ssecla perennia. LXXII. LXXllI.
De S. Sixlq. De S. Laurentio,
LXXI.
certaminis Apostolorum supparem
De SS. Pelto et Paulo Apostolh. Magnipalmam
Invicta fides contulit; Latlrentiura archidiaconem,
Aposioloruni passio Pro Christo dimicanlibus Pari corona martyrum
Diero sacravil saeculis, De ccelodatur calculus., Romana sacravit iides.
Petri iriumphuui nobilem, Sic fortis Xystus athleta, 5 Xyslum sequens hic marlyrem , 5
Pauli coronam prseferens. Petri sequens mariyrium, Responsa vatisrelulit:
Conjunxit aequalisviros 5 Ornavit mox Ecclesiam' Modrere,fili, desine-,
Cruor triurapbalis necis, Confessionis tilulo. Sequeris me post iriduum.
Deum secutos prsesulem Orius Athenis et altus Nec territus pcensemelu
Chrisii coronavit fiiles. " 10
Philosophorunj studiis, 10 Hseres futurus sanguinis,
Primus Peirus apostolus, Mutavit arieni arlium Spectavit obtutu pio
Nec Paulus irapar gratia, 10 Proeceptor apostolicus. Quod ipse inox persolverel.
LXXI. — Brev. Cs., Tbomasius in Hymnario, Be-A Oclava missa peculiari insignis. Neque vero Italioein
belius, Cassander, Ellingerus lib. m.—2. Cs., Beb., colendo Laurenlio cessil Germania. Multaeecclesire
sceculi.—5. Thom., noslrum. — 5. Thom., Cs., suh ejus patrocinioniirnabanl, in plurimis de eo re-
mquales. — 7. Cass., secuti; Beb., Cs., prmsules.— citabantur suffragia . ingens templorum nuinerus
11. Locus Act. ix, 15, Vas electionisest mihiiste, ul ipsi erai dedicalus. (De GermaniaSepientrionali vide
potlel nomen meumcotam genlibus, effecit, tita poelis Wiggert Histor. YVariilerungendurch die Kirclien .
atquein ecclesiasticisofliciis Paulussolemni quodara des Regbz Magdeburg.NeneMitilieiIungen,etc., dcs
ritu appellarelur vas eleclionh. — 12. Beb., fidei., Thur. Sachsischen Vereins 1857. IV. S. 119.) Quin
Ell., illius ad. —16. sq. Joan. xxi, 18: Cum autem etiam post Lutheri lempora , cum sanctorum dies
senuerh extendesmanus luas el clius le cingel et ducet lesti jam dudum jacerent obsoleti. S. Laurentius in
quo lu non vis. — 19. Cass., ibat. — 20. Cass., in piurimis protcsiaiitiurii ecclesiis recolebatur. A|iud
margine : Forf. subivit. — 21. Cass., Romancetsum Ludecutn invenies liiurghim in festo S- Laurentii ca-
vettice ; Beb., Sic Roma. — 24. Cass., el vale tanii nendani atque adeo in bibliis nosiris pericopas Mar-
nominh ; Beb., vale tanto nobili. — 25. Cass., tanta tyri nostro apiissime| descriptas. — 7,8. Vai. 82,
per orbis amb., in maig. : Legendum puto-tu_>.s.— persolverat.—29,30. jlpsos carnifices horrendis cra-
26. Cass., mendose, pendenl. —27. Cass'. « Legen- ticulse incendiis peruBtosesse, nusquam in legendis
duni puto binis , ut alludat ad illud Prudeniii Aspice reperi: puio iu historiam S. Laurenlii irrepsisê
per bifidas plebs Romitla finditur plateas lux in duo- sx martyrio trium piierorum. Dan. vi, 47, 48 : El
bus fervet, una feslis. t —28. Cass. celebranlur' fesla; effuhdebalurflamnta kuper fornacem cubiiis qnadra-
Ell. ,inclytorum. — 29. Vat. S2, mundo. _ ginta novamet erupit\et incendil quos reperil juxla
LXXII. — Thomasius in Hymnario. -=-6. Quia **fornacem de Chaldmis.—25. Cs., monstrans. — 26.
cruci aflixus est. — 15, 14. Decins Caesaret Vale- Cs.,| profecto. —51J 52. Ila Ahtiphona in officio
rianus prsefectus prcetorio, — 16. Ita Fr. : « Abdoh roartyris : « B. Laureniius dum in craticula super-
et Sennen in Corduba civiiale Persarum sibi proe- posiius ureretur, adlimpiissimnra tyrannuni dixit :
seuiaii jussit posl meiises quatuor veniens De- Assatum est jam, versa et manduca ; nam faculiates
cius Romam adducens secuin B. Abdon el Senuen Ecclesise quas reguiris in ccelestes tliesauros niaiius
caienis vinclos , etc. i — 28. Vai. 82,_cralici</a.— panperum deporiavefunt. >
29-52. Meojndicio versus est spurius.
ul notem fcedissimumBrroremGrfpseri(Diekatholisehe
LXXIII.—llyiniius.quoluciiIeiiteenarraiurS.Lau- Lilurgie, elc. p. 282.)., «Die im Commuue Sanctorum
renlii martyrium, legilur apud Thoroasium in Hym- sleliendemGebele und Messensindzu alleoZeiten und
nario et in Brev. Cs. 1. Suppar aposiolus vocalur L. ftiralle Heiligen passend, und es hraueht nur stall des
propter rniraroanimi constantiam etdirum quod pas- Namensim BreviergeUetoderder Messe der Naraedes
susestmartyriuin,ideoquein Ecclesia omniiim mar- Heiligeneingeschoben zu •wercfeii,so dassdasselbeFor-
tyrum, S. Stephano excepto, suiinnos cepit Iionores- mularIieuleêine missade S. Laurentio, morgen de S.
lnde vigilia.inde officium jier totuin proprium*, inde Aiuia1nisi eic. sein kann.» Keirioi>ouiittalia îiS^conseribil-
lare, nuiBrev.Rouianumquasiper Iransentiamet ne
* Nonposssumqtiinhtijiisloti opportuitilalcsic abutar, jier trauseiiiiamquidem|inspexerit.
JM7 MMNI S. AMBROSIOATTRIBUTI. iti»
Jam tunc in illo marlyre Qui sede splendet fulgida. 20 Jordanis est in osculo.
Egil triuniiihtim mariyri';, Hic virlus ejus raaneal, His et per orbem cognitis
Successor sequus syngrapham 15 Hic firma flagret charitas, Ingenlibus miraculis, 30
Yocis tenens el sangtiinis. Hic ad saltitis commoda Possessor alti Spiritus
Post triduum jussus tamen Suls occurrat famulis, Nunc regnat in ccelestibus.
Census sacratos prodere, Errores omnes auferat, 25 Gloria tibi, Domine, elc.
Spondet pie nec abnuit, Vagosgue sensus corrigat LXXVI.
Addcns dolum viclorise. 20 Et dirigat vesligia De Dedicatione ecclesice
Spectaculuiri pulcherrimum: Nostra pacis per semitam. Sacratum hoc templum Dei,
Egena cogit agraina, Lucis in arce fulgida Altaris renovatio :
Inopesque monsirat proedicans : Hsec sacra scribat carmina , 50 Nos recurrentes annuas
Hi sunl opes Ecclesise. Nostraque simul nomina Laudes Deo referimus.
Yere piorum perpeies 25 In libro viise confcrat. Allare magnum hoc Dei 5
Inopes perfeciae su.nl opes, Gloriatibi, Domine.etc. Sacralum esl hac die,
Avarusillusus dolet, LXXV. In cujus honore sedulo
Flaramas el uliriees parat. Omnes curvamus genua.
in Natali S. Martini episcopi. Precantes autem
Fugiiperuslus carnifex Dorainum,
Suisgue cedit ignibus, 50 Beliator armis inclytus, Qui solus invisibilis, 10
Yersate me, mariyr vocat," "Martinus, aciu nobilis, Ul nos semper in hoc loco
Yorate, si coctum esl, jubet. Qusegesserit miraculis Sanciilicari jubeai.
Gloria tibi, Domine, ifymnis canamus debilis. Vota solventes hic Deo
Gloria Unigenilo, elc. Qni frigoris sub tempore 5 [Ei] Sanctis ejus omnibus,
Dum chlamyde nudum legit, Quorum saerae reliquise 15
LXXIV. Mpx Christus ipsa, quam scidit, Templum oruare hoe Dei.
De S. Michaele archangelo. Sevesle tectum prodidit. Omnis qui hic ingreditur /
Mysieriorum signifer Tres artcsancla pallidos Santificatus exeat,
- Resuscilavit mortuos, £0-
Ccelestium, archangele, Semper-orando Doraino
Te supplicantes quaesumus, De febre Catechumenum Purificaius maneai. 20
Ui IIOSplacatus visites. Et alterum suspendio. Caeremoniarum hostias '•
Ipse cum sanciis angelis, 5 Orationis ambitu Ad hoc allare jugiter
Cum justis-, ctira apostolis, Latro sepultus prodilur ; - Nos offerentes pariter
Blustra locum jugiter, Qua non cadebat impetu 15 Devotis semper meutibus.
Quo iranc orarites degimus. Pinus reflexa dnciiur. Sanciificet nos Dominus 25
Casiissimorum omniura Profana duni succenderet ln hoc lemplo sancto,
Doclorum ae pontificum 10 In aera flammara repulil, In quo et nos solemniler
Pro nobis preces profluas Qtio exstincta sunl incendia Sacrum munus offerimus.
Devoius oifer Domino. Imbris fuit prresenlia. 20
Deum, Iratres charissimi,
Hostem repellat ut ssevum Humore de jiaralysi- Et Chrisium ejusFilium 30
Opemque pacis dirigat Curat puellara dehilem, Sifnulque sanclum Spiritum
Et nosira simul pectora 15 Morbique rasit lomiiem Hymnis laudeuius juglter.
Fides perfecta muniat. Sancli liquoris unguine. LXXYII.
"
Ascendanl noslroe protinus Pacem leproso dans viro 25 De Dicalione ecclesim.
Ad ibronum voces glorice Sordes fugavit ulcerum, Christe , cunctorum dominator
Mentesque nostras erigat Et quod lavaret morbidum ahne,
LXXIV.—Exslat in Brev. Cs., in Tbomasii Hym- A aere. — 19. Thom., quo exstincla.—21. Ell., de pa-
nario et correclus apud Ellingerum. — 5-8. I Cor. ralhi humoriflua. Sulp. Sev., DiaL m, 9 : « Mulier
xi , 10. —16. Vat. 82, maneat.—20. Spiritus san- profluvio sanguinis laborans cum Mariini vestem,
clus. — 50. Yat. 82, agmina. exemplo-mulieris illius evangelicse , contigisset sub
LXXY. — Hoc de miraculis S. Martini carnien in niomento temporis sanabatur. >—^25,24.Fortunatus
Germania, Anglia, etc, non fere vulgatum fuisse (Fabr. p. 715): Serpentis raorsu ttimiduro suprema
videiur. Prreter Cs. Thomasii hymnariumiriesi Ei- ageniem. Hic digitus ut posuit pestis iniqua fluit....
- Jingeri libri iertio. — 6. Ell., conlegit. -—11, 12. uiiguenlumque novum digitis traxisse venenum. Et
Ila Pelbartus : Discedens parumper a raonasterio et taciti artificis sic superesse neces. n—25, 28. dc mi-
redieus- defunctura reperit caiechumeniira sine raculo illo Parisiis edito cf. Sulp. Sev. de V. B; M.
haplismo. Quem in cellam ducens sua oratione re- c. 18. Jordanis erat in osculo, guia lemporeveteris
suscitavit Alium insuper qui laqueo viiam fini- Tesiamenti hujus Iluminis uiida Naaman a lepra Ji-
verat vilse reslituit. i>15,14. Fortunalus de B. Mar- beratus est. IV Reg. v, 14. Simililer Foriuhatus—:
lino (Fabr. p. 715) : < Dum latro exsiinctus falso « Quod Jordanes habei sanctus ab ore dedil. >
coleretur honore , Yoce hue Marlini cogilur umbra 27. Ila Vat. 82 et Ell. Thoin., el CJMO.—52. EII., re-
mulla scelefum pro mole perem- gnat.
loqui, se reierens nec
ptum, Se quoque jusium, Se magis esse reum. t —LXXVI. — Habel unus Thomasius in Hymnario.
— 12,16. Fort. I. 1. :~ < Fanaticam pinum sanctus 16. Vat. 82, otnatet.'
succiderecogens, Jusium ibi siipposuit rustica lurba LXXVII. — Continet cod. W. 1 et Cs. — Contuli
premi. Csesa secure arbor,estcum jam daret alta rui- Cassandri, Thomasii et Rambachii lihros; Bebelius
"
ire coacia retro. J — guatuor slrophas priores contiuei, Ellingerus lib. II
nain, Ad crucis imjjerium — 2. Val. 82, mlerne. — 4. W. 1,
17, 18. Sulpit. Sev. de Vita B. M. c. 14 : «_Cumin carmen immutayit.—
vicoquodam, fanoaiiiiguissimo et celeberrimo ignem Beb., pariterquC. 5. Beb., qum. — 7, 8. W. 1,
iminisisset, in proximara, iinmo adhsereniem do- Cass., annuo cujus iedeunl cqlenda.tempore festa. —
mum agente venio flammarura globi ferebaniur. 11. YV. 1, Cass., beatum. — 15. Cass., et creatur.
— —27. W. 1,
Quod ubi M. advertit, rapido cursu tectum domus —21. W. I, scevi.— 26. Al.', immensi.
scandit.... lum vero mirum in modum cernerescon- Thom., vilm quce. 34. Cass., animas vultu. — 37.
ira vim venti ignem retorqueri. s — 18. Thom., Vaf. 82, cruciet molestas. — 42. Cass., aulam.
1219 APPENDIX AD OPERA S. AMBRGSII. mo
Palris seferni genlibus ab ore, Gloria Nalum paiiierque sanclum Fuiidensque pro te sanguinem
Supplicura voia pariter ac hyin- Spiritura dirici ra.oduieniur hynino .-•Eiernadona possidei.-
num Omne perajvum. OhJioc prccalu supplici
Cerne benignus. Tejposchuus, piissime,
LXXYIIL
Cerne qftod JJUJ-O Deus in hoiiore 5 In iioc iriunipho martyris 15
Plebs tua supplex resonai in aula, De communi unius martgris. Dimitie noxam servulis.
Annua cujus revehunt colendum (FALibr. vet.) Laus et perennis gloria. eic.
Tempora fesiura. Deus tuorum miiitum
Hsecdoinus riie tibi dedicata Sors et corona. prajminuni : LXXIX.
Nosciuir, in qua populus saera- Laiidescanentes mariyris Hymnus de Confessoribus.
tum 10' Absolve nexu criminis. (Ex Lihr. vet.)
Corpus assurait, bibit et beati [llic lcsiis ore protulit 5 Jesu, corona celsior
Sanguinis hauslura. Quod cordis arca credidit, Et yeriias sublimior,
flic sacrosancli latices veternas Chiisium sequendo rejjperit Q.ii confilenii servulo
Diluunt culpas, perirounfque noxas Effusione snnguinis.] Recjdis perenne prsemium,
Chrismate vero genus ut cree- Uic nempe muiidi gaudia Da suppiieanii ccelui 5
tur 15 Et hlandimeiila noxia 10 Obljeniu bujus oplimi,
Christicolarum. Caduca rite deputans Remissionem ciiminum
Hic salus aegris, medicina fessis, Pervenit ad ccelestia. Ruropendo nexuirivinculi.
Lumen orhafis veniaque nostris [Terapsit tyranni vincula, Anni recurso lempore
Fenur offensis, limor atque mceror Diras cateuas, verbera, Dies reluxit Iiiuiine, 10
Pellitur omtiis. 20 Et voce clara numiat | lo Quq sanctus hic de corpore
Dremonis soevoperit hic rapina Deum creasse oninia.] Poliiin roigravil prcepotens.
Pervicax monstrum pavet, et re- Pcenas cucurrii fortiter Hic, vana teriae gaudia
lenta El sustulii viriliier, Ei lutulenia prsedia
Corpora lingueus fugil in remotas Pro le effundens sanguinem Polluta cuncta depuians 15
Ocius umbras. Êierna dona possidet, 20 Ovsinstenel ccelesiia.
Hic locus nempe vocilatur aula 25 [Ex hoc furor vesanise Te,\Clithle, rexpihsime,
R.egis selerni, niveague cceli Jussit perimi mariyreni Hicjcunfiteiido jugiter
Poria, guaa sancios pairiain peten- Juslumque terris obrui Caleavii hosiem foiiiler
les Quein regna cceliconfmenl.] Suiieibum ac saielliiem. 20
Accipit omnes. 'i
Oh hoc precatu supplici 25 Viriutura aclu et fide _
Turbo guam nullus quatit, aut va- Te poscimus piissime. Coiilessiouis ordine, •
gantes In hoe triumpho mariyris Jejtina membra deferens,
Diruunt venti penetrantque uiin- Diroiltenoxain servulis. Dajies supernas obtinet.
bi, 50 [Ut partem hujus muneris Plus cunit in certaniine 25
Non letris Ioeditpiceus tenebris 50 Coiifessor isle stisiinens,
Tartarus horrens. Hamditemuscongrui, |
Lseiemur iu pei'|ieiuura Quara mariyr ictum suiTerens,,
Quffisumuse,rgo, Deus, ut sereno Juncti poloruii) atriis.] Mticroue limdens jsanguinein.
Atinuas vulfu , famulos gubernans
Ejusdem hymni alia leciio. Pi-oinde te, eiissime,
Qui tuo sumnio celebrant amore 55 Precamur omnes supplices : 50
Gaudia teiujjli. (Ex Brev, Rom.) Ul hujus almi graiia
Nulla nos viisecrucieni molesta, " Deus tuoruin miliiuin Noliis remiltas debita.
Sinl dies iseti placidseque nocies, Sors et corona : prsemium,
NuIIus ex nobis pereunie mundo Laudes canenies mariyitis Ejusdem hymni alia teclip.
Sentiatignes. id Absolve nexii crhiiinis. (Ex Brev. Rom.)
Haec dics in qua tibi censecratam Kicnerape mundi gaudia 5 Jesu corona celsior
Conspicis aram, iribuat perenne Etblanda frauduni pabula Et yeriias sublimior,
Gaudiutn nobis vigeaique longo Imbuia felle deputans Qui' conliienli servnlo
Temporis usu. Pervenii ad/ccelesiia. Reddis perenne praemium,
Glofia summum resonet Paren- Poenas.cucurril forliter Da Supplicami coetui, 5
tera, 45 Et susmlii viriliter , 10 Bujus rogalu, noxi.i
LXXVIII. — Hymni qui vocantur de Cororouni, A cipias tamen antiquajordiiiis S. Benedicli Breviaria,
fere omnes in vetusiissiiiiis lilnis longiores, in re- ipsi S. Benedic:o liy,mnum assigiiantia. Neque ati-
ceniioribus in pautos versus cuniracli sunt, ciiinqne dacius factuiu esse credideris sitiuidem, qu;*-supra
hoc certum esse videalur, anliqua breviaria carroi- dc hyronis corainuui sanctoruin oflicio aecoinrooda-
num exhibere formani genuinam, illud nnn miuus lis annotavi, ad meam senteiniam .iuiinuni luum
apertum est cariiiinum auctores minime Marlyres, perdiixeruni. — 9-12. Gavanii Th. R. m, p. 5€0 :
Gonfessores, eic, iu universum celebrassp, sed co- « In lJ'anslaiiouem fes-.iset qnando officia confesso-
•giiasse de uno aliquo sanclo, cuilusque ecclesiasiici rtim'1iraiisferunnir injaliamdiem, mutaiur versus in
moderatores, resectis versibus qui Ofiicio de Com- hynino, Isie confes?or.,ut in Brev. Urbani VIII jussu
muni minus viderenliir apti, reliqua in tioum publi- recoguilo, ne iiiendacium dicatur, qnod eo die ohie-
cum recepisse. QJOIIaitinet ad iiymiiuui: Deus, iuo- rinli; in liynino Laudiim confess. nori poiiiifieu.n vi-
rum miliium, qiiemnam mariyrem poeia laudaveril deliatur etiam niuia.Jnlus Ilie versus ; Dies refulsit
ne conjectura quitlem licet assequi; versus uncis in- liimine, sed non iiiul.ilur, quia non dicinius luec dies
felusos reperi in cod. W. 1 aiifue apud Thomasiirm. prsecise in quo fii officium. J — 14. Gass., Bd., lu-
— 2. Af, spes ct corona. — 9. W. 1, hinc. —15. culema. —15. Thoni., sorde. — 17. Ah iioe versu
W. 1, hinc nos precantes supplices. incipit Cassatider iiy[nnuni de Coiifessofibus secun-
LXXIX. — Ex hoiiierno Ecclesise ritu recitatur dnm, deceptus librorjim aticuniiaie, qui'hynini alle-
'carraenitiNaiali Gonfessofis, non poniiiicis, adLau- rani ijaiieni dant Mfiiuiiiso, alterara L-judihus. —
ties, quara religiosam in confessoruro numero sepa- 25-28. Oraisii Brev. Roin., ut gloriosius ct non sine
ratioiieih cum veieres prorsus ignorent, faclum esi, mariyrum obireciaiiorie eonscripios.
ut raro legatuf hynnius in membranis veiustis. Ex-
' - 1222
1221 HYMNl S. AMBROSIOATTRiBUTI.
Remissionem eriminis _ INostris ut addos sensibus 1
Lauset perpeshonorgloriaPatri, 45
Rumpendoiiexum vinculi. |Neseite prors-usomnia 15 ]Laus.seterha iiJji gloria, Fili,
Anni reverso lempore _ C.orruptionis vuJnera. 1Una Spiriltii gloria sancio
Dies refulsit lumine, 10 LXXXI. ' sSiculsemper erat, nunc etin aevum.
,
Quo sancius hic de corpore Tempore belli.
Migravit inter sidera. iSsevus heila serit barbarus hor- LXXXII.
Hic vana ierrse gaudia [ rens,
Ei luculenta praedia, j
Frendens bella furor semper acer- Tempore belli.
Polluta sorde dejjiitans 15 [vat, .Trisles nunc
Ovans lenei cceleslia. ovans csede populi, Chrisle re-
Aefespergil
' Mulla recenti, • - [demptor,
Te, Chrisie, rex plissime, 1 strage super laetus anlie- Pacem supplieiier cefne r-ogfmtes,-
Hic-confiiendo jugiter [laiis. Threnos et gemitus cerne dolorem,
Caleavii artes daamonum Terret conlinuo fervida bella 5 Mojsiis
! auxiriiim >desuperaffer.
Ssevumque averni principem. 20 Gens) effrena stiis vasia caiervis Dirse nainque fremens en luror
•Yiriute clarus et fide, Sidens Innumeris sequore pohti 5
Confessioue sedulus, PefWrbat
i telis. [atrox-
rigidis arvaque ,Geritis finiiimfe arva minatur,
Jejuna membra defereris, Veriit terga suis hoslibus ecce :Soeveharharico miinhhfe noslra ~
Dapes supernas ohtlnei. Dirisipsa cohors Christicolarum 10 Vastari pefimehs ul lupus agnos.
Proinde te_ piissime, "25 Ac : per jirona tremens invia perque Defensor quiserii, ni pins
Precamur omnes supplices ipse
Tufpi pulsa fugit fessapavore. Suecurras -miserans auctor Olympi,
iNobis ut hujus gratia ;Gens imjrane lerox -milliavexat 10
Pcenas remittas dehitas. Et crnde iaceraus millia lrun'cal>: Huihano gerierl crimlna parcas,
LXXX. Lympliis lota sacris corpora fcedis Affeetis veniam dones ariiore.'
.15 •ilabram praesidio peftulii olim
De Virginibus. Passim hrida jacenl tradita corvfs. Reges guiuque tuo, conditor sevi,
(Exlibr. vei.) iEdes inde sacras, templa dicaia, Haud inuitis ptteris nehipe paren-
Jesu, corona virginum, -Aras atque Deo sanctificatas, [tem 15
Quem mater ilia concepit, Exsuilaiis calido curtcta tritimplio Prostratis redueens hoslibus airis.
Qua. sola virgo parlurii,- Inceditspoliaiisprajdo superbus. 20 Moyses gelidi aeguoia jxmti
Haec vota clemens accipe. •tVbes urii eclax barbarus ignis,
"" ConfidenspoptiliJih toriida eafpens
Qui pascis inter lilia, 5 Gomniunesquedomosuriteialmas, Deduxit, refluens nndaque hostem
Septus choreis virginum, Yiuctosprsedoseiiesduciiephehos, ExiempJorapiei)soccuJiiomhem,20
Sponsus decorusgloria, Nupias el vidtias alque puellas. Trecentisque viris Aniaiecitis
Sponsisque reddens praemia.. Casum virgo fcrum virgo sacrata,25 Dejecii Gedeon jnssus adire,
Quocumque pergis, virgines Casuni yiigo suum -deflet amaruni, Oppressuin pojyuluui gentemque
Sequuntur aiqiie laudibns 10 Arnissumque dolet vifgo pudorem, [lerro
Post le canenies eursi.ani-, Lethi ferre volensvirgo laborehi. Liberavil ope frelus opihia.
Hymnosque duiees personant. Hoepeccata iiialum grande raereiii Hoectu, Cunctipoiens, omnia solus
Te deprecamur iargius, ftur 25
Noslris adauge mentibus Yere nosira,Deus,pltmma, sancle, In cujus riiaiiihus suni universa,
Nescire prorsus omnia . _5 50 In le nostra salus, glorja ih le:
Corrupiionis vulnera. Sed nunc suppliciter poscimus om- Occidis iterum viviiicasque.
(Ex Brev. Rom._> Jjies, Major quippe ttia graiia, Jesu,
Jam clemens fahiulos aspicelrisies. <Quamsil flagitii copia nostti, • S0
Jesu, coronavirginiim,
Queni mater illa conclpit, IinmensusperieirelfletusiQtympum Conliitos necenimmcesiaque torda
Quoe sola virgo parturil, Ascendaique pius clamorad auras, Clemensvelhumilesspefnerenosti.
Haec vota elemens accipe. Mosi nam nieriiis Amalecitas 55 Salva ergo tua njorte redempios
Jesus slravit agens nomine clarus. Saiva supplicirgf pacta petenies,
Qui pergis inler lilia, 5
Septus choreis virginnm, Jesu, nate Dei cunciipoientis, Disrumpe fi'ameas,spieula frange,
Sponsus decorus gloria. VirtusYera, salus suhima laJiore, . _ -55
Pax ei ceriaquies acdecus orone: Confriuge clypeos bella voleriium.
Sponsisqiie reddens prsemia. Tu nuncesto tuis fautor aluranis. 40 -Jaiiicoelum ,gemitus scandat ama-
Quocumque tendis- virgines,
"Sequuntur alque laudibus 10 Empiis-parcetua mofte, rogamus, [rus,
Posl te canenies curs!tan_, lnsiaurans aniraos, pelle (imorera, Jam nubes penetrel vox l«c'ryma-
Hostes coinminuens sparge fuga- [rura-,
Hymnosque dulces persoiianl. Votum contritio plebis anhela;
Te deprecamur suppliees,: .-[iOSj
Pacis pefpeiuce munera confer. -Salvalor placidus jam niiserere.40
LXXX. — Decantalur in Conimuni Virginum ad A.sehsibus.

Vesperas. — 1. Ex -locoIs. -xxvni,%, In dieiila erit LXXXI. — Ex Thomasii Hyhihario. — 5. fla Va't.
Domimisexercituumcorona glorhe elseflum-exutiatio- 82 , Thom., fenida belio. •— 29. Cf. 22, 29 :. hanc.
nis teslduo populi sui ,-roanavil nornen, quo Cluislus , peccata famem noslta meteniut. — 55;, 56. Exodc
• soepissimevocaiur, corona aposiolorum, maiiyrum, XVII, 9 sqq. — 4-i'.Cf. -27,55, Jnu, pat.ce luamotte
etc. Cf. inviiaiorium iii festivitate omnium Sancto- r-edemptis.
rum : Vehite, adbremns Dominuin,quia ipse est corona LXXXIl. — Ex Thoniasij"'Hymnario. — *2. Vai.
sanciorum omnium. —2. Cass., concipil-; H., qtm. • 82, afjectos veniumdonescimate. — 12-16.' Geri. xm,
— 4. Lud., Fab., snscipe.-4-5."Coiil. n. !6, dileclus 17-20; Ej.od.xiv. 21-24. Jud. vji, 7 sqq: — '25.
meus-mihiet ego illi qui pascitur inler iilih.-— 7. -E,, Vat. 82, genletnferro.—&~\. lRe|. ii, 6. —%%.Vaf.
M., H., Hl., liv., Ang-., Bd., Mgd., Torf., WimpX, 82, uel Jiumith. — 55. Cf. Jiymn, praeced.. 41..—-
Hil., sponsus decorans gloria, minus Jtpte, JEUBI.V. 8 35, "56. Mich. iv, 3.
Iterura fiat meiilio spohsaruin. — 15. apud mullos,
IPII ASAITTKiFS H EMB TOMUM.
ANIMA quamvisidemsit ac mens; tamen propter aliud

A animadicitur, et propteraliudmens,612.Refiitaiiturhasre-
liciqui animamliominisporlionemDei essevolunt,autante
id
AJUM>N.est, Chrislus; yirgaAaron, caroChristi est, corpusej"us f aciam, 5 53.Et qui assenralaninrasquasdamna-
11. tura suaesse malas,quaeadbonum coginonjiossint,509 Quo-
ABinwindeserlo est irans Arnon,19. modosanctiodioiiabeanlanimassuas?S48.Anima3proficien-
ABEL Chrislumsignificavit,521. tisgradus,13.1psaeslquaeautsanc.ificaiautiJOlluiteorpus,
ABRAHAM nihil quresivilperjcireumcisionem, 47.Credidit 137.Perfeciaejussanitasest, quanonpotest peccare,quod
quodmundoimpossib_levidetijr,5i. SecundumcarnemJu- non nisiin resurrectionesuccedit,8.Dumpeccat,caro oiei-
daeorumpater est, secundumfidemvero omuiumcreden- tur, 72. Sordibusmaculata, libidinecarnisfit caro; sicut
tium, 49, 50. Credentes filiisunt Abrahae,41, 219.El ille et corpusrecte guberriatumspiritaleappellaiur,127.For-
formaest omniumcredentium,ibid. Donumquod illi pro- nicalur quaecumquea Deo crealoresuo recedit, 507. Ejus
missum est, filiis ejus in Chrisio solutumest, quamvis languor,8. Et venenurii,424.
illudel ipse consecutussit, 221.AbrahamChrislumsecun- AKNOS novusest kalendisJanuarii, 224.
dum diviniiatem,Isaacaulemhominemdesignat, 622. ANTICHRISTDS variisyirtulibusse decolorabit,S80.Faciet
Absenlessolentcontemni,518. miraculaarle diabolica,5S1.Fieri poieslul fingalse mori
ABSTINENTIJE et sobrielalisarma sumenda sunt adversus et resurgere, 552. Eum Deum esse existimabunt,ibid.
spiritalianequitire,230.Yenter abstinentiaconlractus hu- Cur^Deus permiltet nl genus humanumdeoijiiat?551.
nianosin allumelevat sensus,49S.Nullumlam grave deli- Tempus persecutionislejus, 530. Posi defeclionemregni
ctum est, quodnon purgeLurabslinenlia,eleemosynisex- Bomaniapparebit, 286. Qusesint septemcapitaejus, 549.
stingualur, 592.Qui ab illicitisseabstinet, habellaudem : ANTIDOTIamarus estguslus: sed vilaleaesuaveest, quod
qui vero a licitis lemperat, et laudem habet el ijraemium, est |l'aucibusinsuave,599.
275. Gloriaest a licitis abstinere, maximead aliorumsa- APIN colebani jEgyptiiin similitudinemvaccse,55.
lutem, 200. Jejunare et abstinere a cibis non multum pro- APOCALTPSINquidainê calalogodivinarumScriplurarum
desl, nisi addatur pielas, 297. Non de esca placetquis, ampularevoluerunl, S86. Quis ejus auclor?499. Tota in
aut displicetDeo, 102,105. Sunt quidamqui quarta feria septenarionumero coiisislit, 479. Et in septem visiones
carnemnon edendamstatuerunl, suut qui sabbalis, sunt distinclaest, 800.
iterum qui aPascha usque ad Pentecosten edanc, 101. ApocalypsisElireinjapocryphis,118.Ah Apostolocita-
_F. JEJDNIUM. tur, ibid.
Per ACCIDENTIAM, 146. APOLLIKARIS, 11. ;
ACHAB in
regis pceuitentiaproponilur exemplum,897. APOLLO exercitatusiinScripturis,107.
ACTUS boniarma lucissunt, 100.Tunc profectusadest, APOLLONIUS magus ante Domitianumimperatoremstans
si quod agendum est, cum Dei voluntate agatur, 29. repenie non comparuissedicitur,540.
Mullumobesl scire veri rationem, etminime lactisillam APOPHORETA, 27. Ininagna votamaximadantur apopho-
persequentibusaffirmare,272.Pro aclibusnostrisDominus reta, 258. ]
nohis obdormitaut vigilat,441. V. OPERA. APOSTOLOS, hoe est a Dominomissusad res ejus agen-
ab
ADJEpeccalumnon longe esl idololatria, 85.Si homo das, 26,-87. Posl resurreclionemsuamFilius Dei eosno-
in eo quodfactusest perdurassel, non esset potestas ini- minavil,'28. Quarenullusex genlibusad ajiostolatumele-
raicoad carnemejus accedere, el animsecoutrariasusur- clus est ? 255.Ex ApostolisEcclesianala esl, quosprimos
rare, 69.Adampeccatumsuumad fulurseex se slirpisori- genuit, S2L.Spiritussanclusiu die Penlecostesillisse in-
ginempropagavit,437.NisiAdamcorporalitercecidisset, fudit, ut ad fundandamEcclesiamsapientes esseut el ad
Christusnos in ipsa vita non spiritalitersuscitaredebuis- regendamforles, 10. Donumvirlutiscoelestisquodolimin
set, 450. AdamChrislumfiguravit,520. Ia quo?S4, 57. Moyseet iu Prophetisexstilit, super eos visibiliterappa-
Priml et secundi hominiscomparatio, 449. Y. PECCATUM ruii, 10. Majorgratia jfuitin illis quam in prophelis, 26.
ORIGINALE. Variis linguisloquebanlur, ut per plures linguasmenlis
ADOPTIONIS nostrresignaculumest Spirilussanctus, 181. devotiosolveretur, 470.OmnesApostoli,exceplisJoaune
ADVENTUS Domini temjius nou sine causa celebratur, et Paulo, uxores habuerunt, 198. Yicarii sunt Christi,
591. Sermoneseo temporead populumhabiti sunt, ibid. i21.Mioistrijustiti3esunt,200.Permerilumetgloriameoruin
Quaepieiaiis opera tum agenda, ibid. Abuxoribusabsli- agnosciturChristi gratia et beneficiumDei, 183. In_uriae
nendum,ibid. Apostolorumtentationeseranl credentium, 171.Gaudium
ADTJXTEHOS puniuntleges Romanse, non fornicalores, 2 14. Apostolipurificatioest populi,175.ChristusmisitAjiostolos
ADVEHSITAS atque prosperitas immoderata semperperi- nobis magistros, ut eorumimitaloresessemns; quia ej'us
culosafuit in initiis, 6. Dl tribulatiopossittolerari, preci- esse noti j)ossumus,147.Duodecimfonies, duodeeimApo-
bus insistenduniest, 96. TJtipsa exilia tolerare possimus, stolosdesignant,7. CiirApostolidicendisini fontes? 417.
Christussuggeril vires, 74. (}uishomonon timeat angu- APPARENMA pro apparilione,161,240, 290.>
stias? 188.Cur Deusservossuos iniquis ab humiliari per- APPBOBATJO vera illic, ubi remuneratioet condemnalio,
mitut? 508.V- TRIBTTLATIO. 87. j
JEGYPTUS persequens,sivelribulans,alque coarclansin- damDei AQXJM mtilatioin vintim,magnum est signumad creden-
_erpretatur,335.jEgyptiiquomodoexslinguanlur?4.F.Apis. raajestalemsufficiens,401. Quomodohoc signum
maler
JEQTJALITAS justiliffi, 5. conlineattotum resurfreclionis noslrse myslerium?ibid.
AGNETIS marlyrium describitur, et laudibus exornatur, Quomodo" etiam pro ndbiseditum? 402et seq.
45S,479.Yirginibusin exemplum proponitur, __i.__.'Paren- AQOILA serpentumiriimicapullossuossoliopponit, 4S2.
tibus ad sepulcrumejus orauiibus apparet, 483. Miracula AQTJILLA. 30. c. Vir Priscillae,107.
ad idem sepulcrumfacla,ibid. V. CONSTANTIA. ARADA idoneumeffectumindicat,13.
AGBTCOLA. V. YITAUS. ARAM fraterAbrahassecundumtradilionemJudssorumin
ALANI multaloca depopulatisunt, 564. igne Chaldseorum,eo quodignemadorarenoluerit, mor-
AILELUIA laudateDominumsonat, S68. tuus est, S2S. i
AMAZONES lotamAsiamsubjecerunt, 273. ita
Viros rabi- ABBORIS scientiaecumcrucis arbore comparatio,480.
dos effecerunt, ul carne humanavescendaimbuerentur, ARCBIDIACONORUM scelera pessimaarguuntur,866.
ibid. ARISTOBDLUS congregatorfralrumin Domino,109.
AMANTIS plusincitaturcharitas, si eum cujus sensilbene- J4RIOS dixil Filium Dei initiumhabuisse, 804.El mino-
ficiaprohibeaturamare., 78.Tolamente operatur, qui ex rem Patre, 807. Filiurii id est, ex nullis
Dei, _..jx._.t_y
amorealiquidfacit, 275.Non polerit niinime diligere ami- exstantibusessedicebal,548. EArchii)irataest,4S3.Pariter
cos, qui jjrodesiinimicis, 83. TJbicontentio eL dissensio, abjiciendaest et stulti Sabellii commixtio,et impii Arii
amornon est, 169. V. CHARITAS. separatio,522.
AMBKOSUJS. V. PATRES. Ariani, 115. Quibus ralionibusFilium de Patris esse
AMEN, hoe esl, verum, 80, 187.Sive fideliter, Sll. subslaiitianegarent?554.Iis respondetur,ibid. Refutanluf
ANGELORUM lingua, 1S4. Angeli, qui jjleni sunt charitate, quod dieuot;.Eral lempus, quandonon erat Filius, 321,
ignis appellantur, 355. Principes mali et poteslates cum 327. Libellus'adversuseos editus, 54S.
sint adhucipsiin flrmamento,conversationetamen in ter- ARNON amnis,19. |
ris sunt, 260. ARSJUIXIVR tubsjsclangor, sive lubicinatioest, 12.
im JDSDEX- AtfALYTICUS. 122(5
ASEROTH beafitudoiuterjjrelatur, 11. bona aut mala perducuul,cogilatio,locutio,operalio, 533.
Asu elaia inlerpreiatur, 499. Providenlur bo/iacoramDeo el I)omit)ibus,si ea qtiseli-
ASIONGABER interpretalur consiliaviri, 16. cet, sic aganlur, ne seandalumfaciatit, 97. Kon poiest in
ASPAS.US vicariusurbis RomseAgnetemgladio feriri ju- aliquoomne bonumoblillerari, 81. Non siue iiierilo est,
bet, 482. qui cogital de bonis viris, 305.
AJsseniireest, si cum possitreprehendere, taceat; aut Jttsli semper appellanlurboui, non tamen sernper boni
audiens,adulelur, 56. jusli,S3. Quod malomalumest, bonobonum esl, 100.
- ASTASIUS comes,486. Ertiditus in bono quis sil ? 110.Omnisstuliusboni accusa-
AUGUSTINUS. V. PATRES. tor est, 206.
AVARITIA quantummalumsit?245. Quaevitia generet? BURGUNDIONES Galliainsibi vindicaverunt,564.
494. Nutrixest Iuxiirife,867. Curidololalriaecomparetur?
272. AmbfeDeo abneganl, quae ejus sunt, ibid. Oiimis c
avarus imjiiusesl, et sibi el caslerisnocens, 502.
CAIKI parricidiumexagilatur, S92, 894. SejJtemin eo fla-
; . B gilia fuisse.osLeudilur,894. Jure septuplumii eum vindi-
calum, ibid. Invidus prius suam animam, quam alterius
BABYLON quomodobiscecidit? 565.Civilatem diabolide- carnemperemil, 493.PopulumJuda_orumsignificaviL, 521.
signaL,q'J83ex omnibusim[)iisconstat,SSS. CAJPHAS projihelavit nou merito, sed dignitate ordinis
TlabyloniiprimiDeumvocaveruntfigmenlum Belicujus- sacerdoialis, ISS.
dam,qui principalum in eos dieilur egisse, 55. CAIUS quis fueril? 110.
BAKEIACHAM excolationemdesignat, 18. CALAMO anliquiscribere solobant,S43.
BAPTISMI noslri noniterandi ligurafuil mareRubrum,7.. CALATHA souatlatine virgam et dominlum,12.
Cum Jordanis transilu comparatur, 415. Chrislus sicut CALcuLuslapis parvus, a calculandosic voeatur,S07.
olimper mare fiiiosIsrael iu ignis colimraapracessil", iia CANTII, CANTIANI, et CANTIANILLJE marlyriumcelebratui-
nunc -per baplismumchristianospopulos corporis iu sui 4S8.
columnapraecedit,407. CAPTIVITAS et perturbalio nec pielalem habet nec casli-
Cumbapiizalusest Christus, el mysteriumlavacri insti- tatem,292.
tuit, et humanum"geuusvelut vilem aquam in aeteniam CAPUT qui lenet, reliquampartem'sub.jectam liabet, 266.
siibstanliamdiviniiaiissapore converiit, 505. Clirislusve- CARNIS liomine qure appcllenttir?60. Quid sit in carne
nit ad lavacrum, ul nobisaquarumfluenta purificet, 405, esse. 63. QuidquidconLralegem Dei et,t, carnale esl, 72.
406.CousecratioChrisli consecraliomajor est elementi, Omiiequod lex proliibel, carnalelioc csl, 187. Quidquidsine
406. Chrislo fit, carnale esl, ac per morlale, 284. Sensu
in
Yerha solemniasunl, quaedicunlur baplismale, 114. bruta est omnis caro, 187. Spirilus sanctus deseril.homi-
Rigare est baplizaresolemnibusverbis , 121. Nullus per _neiii, cuni aul seusumcarnis liahei, aut gesla, 72. Ouinia
baplismummundaripolesl, nisi sub invocaiionePatris, et peccata deforisoriuulur ex parLecarnis, nou exparte spi-
Filii et Spirilus saucti, 528. Anle passionemqui bapLizati ritus, 229. Omne peccatumcarodiciiur, maxime perfidia,
suut, solamremissionemacceperiiut jieccalorum : jiost quse est lolius sceleris maler, 234. Caro nostra aueilla
resnrreclionemvero, lam ii qui prius, quamisti qui postea noslra esse debet, el quomodo?S35. Quomodocrucifiga-
baplizatisunt, omnesjuslilicalisunt per daiam formatnfi- lur? 60. Nisi.carnis concupisceiitiasquis sepeherii, ad
dei Triiiitalis, 51. Koumirum si iii.Dominilavacromysle- seLernambeatiludiaempervenire noii polerii, 11. Qui se a
riumnon defuil Triniialis, cumnoslrum lavacrumTrini- carnis desideriis conLinet,juxla legem menlis vivii, 71.
ialis complealmysterium,405. Subjectasunl carualia spiritalibus, 1)6. Non patitur justi-
InLer bapiismumJoannis el Christi discrimen, 441. lia Dei eum qui carnisvilia vicerit, minimecoronari, 272.
Discipuliin adullerino bapiisniale sub nomiuebaplismi V. ANIMA.
Joauuis, fiierant non ijncli sed sordidali, 219.Salva fide CASTIMONII prasdicalor,4_b8.
dixerim gfalius hoc baplismumesse quo abluimur, quam CATAPHRYG2E, 39, 113. Ipsas diaconasordiuari debere
illud quo Salvalorbaplizalus est, 441. vana praisumplionedefendunt, 295.
Bajilismusfundamenlumest evangelicseveritatis, 150. CATECBUMENI aa baplismuininvitautur, 441.-Quambene
Baplizaiodalur Sj)irilussanctus, 1% PeccaLa sine labore catechumnnusaquaj, el fidelisvino comparelur? 405.
aut aliquoopere in liaplismodonanlur, 49. (JratiaDei in CEDENDUM semper perstrepenlibuset animosis, 275.
illoDOUquajritgeniitum, aut- plauctum,auLopns aliquod, CELSI pueruli mariyiitim,467.
nisi solumex corde professioiiem,93. Gralis donat pec- CEREORUM iu baplismosjjleiidetorualus, 458.
cala, ibid. Morsjjeccaliesl; 59. El mundi, 270.EsLresur- CERVICOSUS, 150, 514.
rectiouis ptgnus et itnago, ibid. Peccalori diluvium est; CHAM primusnierito nomen servi accejjil, 285. Peccat'
consecraliofideli,421.Mendaciumvalde gravissiniumest, el iuiprticfeiitise causaservus factusesl, 158.
cummentiinttrea quaeiu baptismaLi 1,promisimus, 854.Non CHARACTER bestissquid? 539.
desunt qui prope quolidiebaplizenlurrcgri, 29S. Yivus CHARITAS uno licet vocabulo appelletUr,multis lameu
pominemorltiibaptizalus, 165. Quare nunc neque/Cleriei cousibtil, 138.Fundamenlumestomnium virtumm etbo-
vel laicihapiizanL, neque quocumquedie credeales Lin- uortim,-493. Cur lale iiomeriaccepjL?ibid. Maler omuiuiu
ganiur, nisi segri, 24. bonorumest, 159. Capul religionis et fundamenlumesl,
BABBAIII qui dica;itur?50. 1SS. Qnasimaler estanimarum, 101. Cbarilassine caeteris
BARNABAS ajjostoluse»t, 141. virtulibus, et caaleriBvirlutes sine charitaLeesse non pos-
BEATITUDINJS privilegiumperfectumnon potesloblinere, sunl, S24. Qu.ouiodo in fide, sjie el-charilate aequalitas
quodfelernitalis non eircumvallalinfiniias, 604.Cbrislus ascribi possit? S81. Charilas sempersecuuihabet pacem,
j)ro parvis.magnifica,pro lerrenis cceleslia,pro lemjiora- 273. Qul eamsequilur, omiiibus humilisesl, o09.
et
lihus pcrpciuapraemiacumgloria pollicetur. 74. Quoiuodo CharilalempossidenLsaucli, possidenturab ea, 556.
viia aelernagratisdatur, cumpretiumsilbonorumoperum, Perfectio salulis per eam operatur, 228.. Nulla illamvin-
S78. Qnomodoregnum coelorumcogalur, el diripialur? cunl lormenla, 7S.Cur nulla sinl, qu;e nos possintab illa
592, 524.V. YITAJETEEKA. se.parare?78. Quse cumcharitate linuL.habem limorem
BELLORUM LumuUusel pra_parat'onesquid chrislianum Dei erzelum, 169. Delicaia charitas, 472. Pro omnibus
honiinem tfoceaut?475. Qnos Dominus ex. Israelitis ad mandalisdileclio satisfacit, 99.. Qufelibetbona,videamur
pra-liandum idoneosituruerariprfeceperit? 1. Majusiiialnm liabere, ilioriuasuiil, si charilasdefuerit, 809.
inteslinumbellum, quain eUernum, 82. Charilasvera, sua ulililale contenla, ejus curam agit,
BENEFJCIA si praeslandasunl, quanlomagisminimeaufe- quemdiligereprofiletur, 185.Hocmajusrst,quodomniJjus
renda ? 158. prodest, 156.Hic sensu perfeclusesl, qui id agil, ul jiro-
BLANDJTUS soleul obtineri, qusBauctorilale non possunt, sit alicui, maxime fratri, 157. Quidaliis facere cvedatur,
298. qui nnn parcitsuis?150.Simulatacharitasiu his esl, qui iu
BLASPHEMIUM, 41, 43. necessitate desertmtfratres,
' 18S.V. AMOR.
BONUM suuimumjihilosoplijmundiistius non dicunt, ntsi CHLOES quid? 115.
pacem, lionestatemaiqne virlulem; ct summummaluni, sliana CHRISTIAKUM nomennonsufficitpraBferre,si opefa chri- .
nisi nialilifim,inhonesLaiem, avariliamalquelurpittidinem, nonfacimus, 423. Judasichrisiiani fuerunt, etnos
542.Snmimim malummors a_Lerna, summumbonumvita nunc sumus Judsei, 82. Cbrislianorumaclus in coelissunt
- selernaest, 541.V. BEATITUDO. ubi et sjies salulis eorumChrismsest, 260. Quid esl disci-
Bonumsi coulra•volunialemliat,amaruniet malumest, jitilumesse Chrisli, nisi discipulumcsse jiieiaiisPLveri-
35. Non maguumevilare malum, nisi-adhaereaturbono: lalis el humilitalis,431.Pauluschrisiianosvull per omnia
illud de timorefit, islndde amore,96- Mosest ut p.tulatmi esse.meliores,' 158. Iu religione chribliananijiil liicalum,
aliquisde malotranseat ad bommi, 211. Sicut in liouhne nihilchrisliani iu Lenebrisgeritui', stcul apudjiaganos, 158. Bona
Iria suul, corpus, aniiua et sjiiritus : ita tria sunt qaeead viLa sigiium esl salulis sslernaj, 100. Quidtam
PATROL.XVII. 39
mi INDEX AMLYTICUS. m&
illi gloriosumquam exilia pro Christoillata sibi narrare? voluil, ubi voluil, quaudo vplnit relinqueqsposuil, 550.
-201*". Qui christianiVu1|iibtts eompareiilui'?44S. Malumpunicumsanguisejus esi, 11. Peccata pcccantium
CimiSTus cur FilittsDei vocelur, 529.Jure ffiqua.vilse ceciderunlsuper eum,|104.Morsejtisab exordioniundiiu
Deo, 254.Deum uouessecredeudum a quibusprofeclum? sanclisPalribus prseliguraj.aesl,881.Non ejus mors, scd
41. Deum esse iirobatur, 54. Et unumessecum Palre peecaliesl, 269.Passio ejus viLa"noslra.est, riiors, juslifi-
Deum, 79. ChrisloDe pater Deus esl per naluram, nobisper caLtopeceaLorum,el deslrucliomorlis, 218. Cur omnibtts
graiiaiu,et529,286. inse doeelquidsi|, el quaiiLus credeu- proiecerit?46.Caroejps pro salute corporjs.sanguisvero
esse cre- pi-0|atiima
<lussit, qnsespes ep si!, et qualesdebeant noslra effususesl, sicutprius prffiligiifaiprn(ue-
dentes, 245.Deus est paeis eLdileclioiiis, 209.'Praicepla ral,149. NatuseLmorLuus cst, uieaQuaepriiiiiiiiifeceral,
quasi Deus dedil, non el
quasiliomo, quem elegit, divino ilerum
jip.stea crearel,12Q3.'Iii cruce e.xien.sisnianibtisiu-
iudicioelegil, 210.CurDominus?28.Virlus Befest, 131. LefDcieinium se peccaluinargttiLj89. Qccisusesi pro bis,
jEterna, 52. Cur? 116. SapienliaDei esL,112. Cur?il6. qui beueficiumejus in irriLumducuut,149,yiiinaniprinci-
Ipse.jusLiliaest, el cur? 86. clarosvirosmundo
AdMoysenloqucbaltii',144. jjesieumcrucifixerinl? 118, Chrisliaijieiim'\iiiis suislapi-
DigtjiimfuiLulDeus eumper promiLle- dant; crticiliguntel occiduril,452.Perfecfaremissiopec^
ret, 27.Promissus est Abrahaeex traduoeIsaac, 80. Ante caloruiuesse nou possel,si pro nobismorlutisnon fttisset,
incaniaLionem aul Christuspolesl dici aut Jesus, 283. 318. Quidsil compaliChrislo?74.Cur pro Chrislojialien-
In Chrislodivina aique humana naiura sacrum iniere dum?74. .
commercium,et quodnamilludsit? 551. Ex duabusnalu- ChrisLusex resurrec|tioneeognoscituromniumDominus,
ris, id est, divina el bumanamystica ratione coinpositis 27. Omniaqurfidocuit Salvalor, lunc firmavil,cumresur-
unumChristum FiliuinDei confilemur, 330. Vera _tbillo rexiLa morluis, 256JP-oslresurreelionem apjjaruiLsoli
caro suseepia,crucifixa,sejmlLael resuscitala esl, 550. Pelro, 161. Singuiarifei'Jacoboap.paruit,sicul eLPel;ro,
Quomodoiu eo similitudocarnis? 70 Humaiiitasejus per ibidr El \ei>e manducavil,559. Desceriderisad inferos,
divinilatejnnon est absumpta,526.Faclus caro, noninimu- •mortuosliberavil de liilerno, 102'.Yeniurus estjudieare
lalus esl, 184. SecuiidumdiviiiiLatemper omniasequ-ilis \ivos et morluos,id esl, 1 jiisloset peccaLores,et GeuLiles
esLPalri, secuudumliumanitatemhomoperfeclusexisliL, ei Jud-Kos,seu animasel corpora,551.
512. Chrislus sub exemplo sui Ueri docuit, quod nobis in
Christusliomofactusest, ut hominemin Deum asstime- scriploinandavil, 602!Quibusgradibusbumiliandose ad
ret, 191.Et ut rios poiesiaiemsuper diabolumaGCcipere- nosdeseendit, eisdeniel nos ad euui conso.enderedebe-
iiius, 55.1.Incarnatioejus hominumsalusfuil in lerra , eL mus, 814.PlacitumDei est, si in eo proficialur,277.Quid
i.ugelorum iti coelo, 455. Chrisli sinus erat in Joanne sit Chrisluuiiuduere, 401. Quomodoquserendussil? 456.
"evang-lislafides, iuDeo Patre divinilas,in Mariamatre Quisquis395. violentiorChristofuerit,r>eli£iosioi' habebilrir a
virginitas, 406.viro de Christo, SequimufillTmj,quaudoimilamur,SIS. Qui
Chrislussine Spiritu sanctofaclusdc Virgine, Chrislodevoli snnt, hos Apostolusdicit cbiistos, id esi,
86. Quemadmodum illumvirgo divinilasediderat; ila eum tinctos, 229.Plus ' illum diligere debemus, qtiamjjalrem,
virgq Maria generavit, 599. Mater ejus rirgo est, PaLer 448. j
feminamnescit, 480. Cur? 355, 70, 268. Cur ex seinine Chrislnsest primus-elcaput onmiumeleclprumsuorum,
David, el ex Virgine? 27. El ex radice Jesse', 106. Cur. 800. Sical vita esLeleclorum,ila etmors pst rcjiroborum,
lipn Christonativitassua jiroficil,sed nobis, 26S. Neque 852. Per eumfacti, eljilerumreformatisumusgraliaejus,
dimiiuilioestPatris, neque profeciusFilio, diminaseitur, 412.Nihif sine illo plenum, 112.Omnisdispositiosahttls
ibid-In tati corpore natus esl, quale fuilAdreanle pecca- lioslrfe,a Deo.qnidem^se.dper CUrislum,29.In eo pevfe-
tum, 70. MatLhreiel Lucrein genealogiaejus concordia Sine cta s.alusesl, 224. Sine eo apud Deum nullasalus , 87.
demonstralur,099. ejus iniocaiioneiiemoyivilapudDeum, 87. Nonali-
ChrisLusquomodoprimogenitus,77. Quamlatenler et ler Deo vivilur, quamper Chrisluui,60. Qiiisuon laudei
' secretoualus sil? 597.Pax ab OcLaviano Auguslo,Chfisio Christuni,cujusbeiicficioviviL? 40. I.ui!loomnissjies, 6J3.
hascente, per universumorbem faclaesl, S56.nalus Quomodo linus esi, in'quo Qiiinjsffeatura uisi speraverit, peribit,
a Nerone inlerrupla?ibicl.Cur tempore pacis siL? 287. Cujus dmuisspes' inîlloesl, hic gloriaLurin crtjce
id
594,Eo advenienLe,cbrisma, esi, unclio r-egaliscessaL, ejus, lniic cl muiidusicrucifixusesl, 251. Qui in Christo
qtirepoLesias inlelligiLur,47. Diserimeninler nalivitalem esl, reple.lus esLdiiiriiLaLis abundanlia, 268.Chtislusut
Chrisliet JoaniiisBaplistfe,596. QuomodoCliiistnscreve- boiiusvei profususlargiioreausamquferil,quoiuododoflel
rit, Joannes veroBaplisla miimlussil? 395.In nalivilate aui..ji.i.digais aul vereeuudis,74. Sic riihgitnos, utsibiim-
ChrisLidiescrescunl, hi nalirilaLeJoarinisBapiisLae decre- puLel, quod proficilnpbis, 75. Quomodqinterpellet jro
scunl, 593.Chrislonaseenli deferlur gloria per angelos, noWs?77. Oi))nesdorihierilese.u.iiiperdunl, sigilaDiesin-
claritasjier slellam,religio per Magos,simpliciiasper pa- veniuiit, 593_.Qtiisuuisejus ftjDlemdeserit, debililalur
stores, 598. Grex populum,nox sseeulum,jiasloreseraut prolimis,e.Larescit, 411. Qnidsit peecare iu Christo,otin
sacerdoles.,597.Nativitaiemejns jiastoresanle eoguovo- Chrislum?140.Ciirisliisaquilafuit ej quomodo?4S2,456.
1'imLquam priucipes; siinplex ruslicalio qtiaiu stipei.Ua Et margarila, 463. Ii-fpelrasignifiealitr,88. Virga Moysis
dominatio,597. In natali sfio nalus esl, el iu epipbauia eiserpens aeneusfiguraêraul corporisejus,482.Quomodo
renalus, el ipsicopulataesLEcclesia,408,428. 406.Cur pannis sit navis?4S3.Rectefermenlocomporalur,408.
sil? 394. Virgoer.it per onmia, Noslrinon CJBUS. Sicut reger ad medicinam,sic ad suiiieiiJasdapes
1 involutus
uiiicausapauperiaciusesl, 191.QuomodoPaler ejus dici- accedendum,493.Quarecum infidelilicealcibumstimere,
lur essefaber?599. non aulemcumfralre yiiiisinqui.nf.to.128. T. GULA.
DiomtialalisDomiuisolcmnovumvulgus appellat,597. Ciitcu.«cisio non aliqriidhabet dignilalissed siguuiriesl
Qtiamrecie? ibid. Quomodoad eumcelebrantluninosprrrs- tanluro,49.Anlejirajdicaliouem fideicireuuifidimandaltnii
jia.raredebeamus?592. QuanLislaudibuscelebrandussit? esl genliles, si voltiissentad Leg<;maccedere 266.Cur
396.Prolixitasdiviui ofliciieo die, 594. cessaredebuerilcireuuicisio?209,223.Circumcisiocordis
- ChrislusquomodomortuisprsBdiealus? 86. Quam.jusltim cuidsil?41, 103. |
eral, ul Joamieseum JjajilizareL? 442. Quomodoseptein CIRCOMCORDIAI.IS secreli sprmo,896.
rionaSiJJriLTis sanclisuper illumdfseendprinl?813.Primu CLEUIEI casLiganliii',
j^tiimolesleferunl, cum aseniori^
ejus lentalioin deserio expendiliir, 4i8. Cur navemPeiri bus arguunltir,465. V. ECCLESIASTICUS.
cumfeslinaliiineeariscenderil?459.Quemadmodum placa-. COACTUS qui aliquidlfacil,mer-cedemno;i babet, 191,
lus protlesl,qui oliain misprplur iralus, e,Larenlem dexle-- V. VOLUKTAS. I
ramsanai?ill.Piusaddiimedicinapjus salntem,quam ad CpELusi veralerra viveulium,5.
iiifirmilasd etvabiL sauilaLi, 2 03.Omnianonsui causa, sed COGITATIONES noslrasa nullosciri nisi ab animonostro
iioslrasgratia sajuiiseffiuiebal,405. Charilasejusineffahi- nianifeslumest, 119.Bonreet mal-se se invicemaccusabttnl,-
ijs esl,'el supcr scienliamliominum,259.Mirabiliaejus. 59. Cogitaliosanclaservabil le, 16.
non oblivioiiesepeliunLur,scd virluliDusinaovanlur, 405. COLAPHIZAEANTUR, id|esl, injariisagebantur, I2a.
Paliiifgsedetili Chrislo stioer asellumrecle oiFuruiUur-, ei COMA indiciuuivelaminisesi, 148.
vesiimentasternunlur, 417. COMESSATIONES quid?[100.
Cfirislusires decades aiinQrumlerque binosmsnsesin COMPETENTIBUS adliucigiioluniniysleriumT-Fiuilalis rese-
muudocoiiversiilus dicilur,822.Qnomodolimoremhabiusse raadum,453.Et Symbolum,ib_id.
dioalui'?514. Auimaejus Lrisiisnon pro morlased-usque CONCUP;SCENT;AM Lex prohibi-l,63.
ajj mo.lein, noijpro se sed pro nohis Lurbata, 5 50.Moesii- CONFESSORES longiorisoceulliquemarlyriipalmasacce-
lia lipinini.s 7 2.
1'uit, lnrirmiUsmagna.vicloria.esl, 116. CIIP peruiu, 498. i
cuinjudicaiusesl, vi.cii.?45. Nobis per passionemcrucis CONFHENDA peccata Deo et sacerdoii, 424. Peccalori
d_e.ia.ere-suo lavacrumet polummartyriodedicavil, 351. quaii)neeessariaet ulilis pefeati confessio,889. Excusa-
QuoinodoDeus eurairadidil, aul quomodose ij sa obtulit tiones rejiciunmr, S92, S95.Tunc carebis.cunclisiniqui-
Deo? 248..QuomorlftDominusmajeslalis cr.ucifixusesse ' ialibusluis, cutnadvepsumiel«stiset accasalorexsliieris,
dicaturf 606, 118, 5S6. Carneniseu auimamsuam,quia 591. Cohfessiotua pci.hitens.medicina est, ibid. Cuuiarjrixi
iW. INDEX MALYTieU§. 1-250
sseeulijndices eoufessus.mox dirigatur ad pcena_m.v apud DECISIJE annis singuliserogandsesnnt, 425, 425.
Dominumcoufilensslalim pergit ad vc-nh.nj,89. Fidelem DEFENDERE. Quoda paucisdefeuditur, soletnon proba-
venisalocumtenel noa inUdacoulessio,594. Illa uonlibe- lum videti ,90.
rat, qusenonfit cam pcenilenlia,428. V. POENITENT.A. DEGENERARE est ab auetore recedere, 253. - -
CONJUGIUM semelbenedicilur,299. Quamvismundasiut DEHADERE nihil, 236.
conjugia,lameneliam a licilisahstiueuduinesl, ut facilius DELECTATIONUM lerrenarum conlemplusad ccelumpro-
ad effeelumdeduealur oralio, 152. Quibusdiebus a con- perauli apj>rimenecessariusesl, 19..
j"ugiiaciu abstiiieudum?155. V. ADVENTUS. Arguuntur DELICIJE jauuae sunl peccali? 299. Delicisespiritales
marili qui praeler uxores sociant sibi concubinas,'462. melioressuul quamcarnnles,591.
F. MATRUIONIUM. DEPHCHA sanitas iulerprelalur, 8. Cur nona sit mansio
CONSCIENTIA reusiisuum semper lacila sine conlradi- filiorunilsrael? ibid.
clioneconvincitel judicat, 462.CumnonIiabeaLloquendi DEsmERiA paii et nonvinci. illuslrisviri esi el perfeeti
usum, nescillamen lenere silenlium,892. Quantasit ejus 155.
severilas? ibid. Illa non moriiiir, quseJJOSL morlmiicor- DESPEBATIS spem m.aximamIribuat novissimalalronis
iu
poris animajudicatur,595.Malesibi consciamens lyqui nou desperaptis coufessio, 896. Sicut nullus desperare
trepidat,sensum perait, in verbis errat, 186.ConscienlisB debet, in quacumqueSElalesil, si ad Dominumconveiii
vermis, 545. volueril; ila nnllus pro solaItdesecurusesse debet, 410.
CONSILIUM bonum cuslodiet te\ 16.' Quodme.li.ts.con.si- DETRAHES numquam,.si lei|)sumbene perspexeris,489.
iium quambona voluniss?501. DECSesCjjrop.lerlimorerja» paler autemhouorisel beiu-
CoNSOLATiONmi duo genera, 470. Magnaconsolalioest gniialis causa, el quia ab ipso est omnisorigo, 262, 280.
Ijatietilis,si secumhabealcoudoleniem,188. Deus naLursenomen esl el poiestatis,quatn in Patre eL
CONSTAKTIA Augusli filia a beata Agneie niirabililer- Filioindivtduammanere ipsa nomiaumratio docel, 222.
sanatur, 485.Basilicam conslruit, eLsibi illic mansionem Ipsa ualura propriojudicio creatorem suum agnoscil,59,
collocaripraseepil, ibid. Perseveravil in vivginilale,pev 61.Deus cum defintiur,ipsa sua definilionecrescil, 582.
quaminultsevirginesnobilesetmediocres sacravelamiua" Tunc digne resliinalur,-cum inaeslimabilisdicilur,' 531.
susceperuut,ibia. Veriuscogilalur.auamdicitur.521.Primum omniuincre-
CONSUETUDO hoininidominalur,68. dendmuesl unum esse, quicuncia ex nilulo perVerbum
CoKTEHpLATivAvitaab amore SSECUII menle>> quorumdam suum fecil, el per Spirilumsanclum animavit,524. Quid-
eleclornmiusensibilesreddit, 524. Y. VITA. quidabuniusDeiproiessionerecedit,moi'luumhabetiir,234.
CONTENTIONES generanl jurgium, cujus fruclus esl vflfe, Deus composilusiotelligi uon poLesl,521.ProijrmmDei
consurnplio,228. Tollehominema couteulioneet audacia, est uon coepisse,sed semperidem esse, quodsemper est,
e.l uabebisetimsubjectum,229. 325. In Deo oniniaasqualiasunl inimensiLateinlinilatis,
COKVERSAT:O uoslrasie temperanda,ul nullusin ea svan- 259.ImmulabiUsjierseverat, nee polest non amare quse
dalum jjatialur, 146.Bouacouversaliosajuieni operalut', fecit, 45. Deo"tolum est tempus hodie, 405. ApudDeuin
237.Xerroreminculil deliuqueuli, 247. Y. VITA.EXcoa- nihil esl quod fulurtimdicatur, 160. .
versalione et m.oribusDei ser\i eiiam facentes inielli- Deum providenleroperis sui meriia requirere ostendi^
geuJi suut, 246. lur Sapientiahujus sneculiDeumhlcuriosumexistimai,
COSVERSI lameuta vult Deus, non morienlis mortem, 415,56. Hoc scire Deus dicitur,quod boumnesl, 182. Qttos
891. Y. CORRECT<0_.POEKITENTIA. sciLfulurossanclos,jam apud illtimsancti sunLel perma-
.CORDIS menia aspicitDeus, non carnis, 42. Hoc sequi- r.PHt,SO.Prfescienlia Dei quas?81. Juslum esse judicituu
iur uuumqueimiue,quodconauirex corde, 93, SunLspinaj prsescieiiiifeDei, 82. De justitiajadicat, nonde prsescien-
cordis, qiia;VerbumDei eiiamvuiuerare consueveruul, tia, 81. Neminemdamuai, smlequampeccel; eL nullum
471. -
CORACIKA saera, 55. coronat, anlequamvincal, 81. Quomodoeos prredeslina-
CoRiKTHii verit, qui salvaniur?506. Y: PR^DEST,KAT;O.
Patilini,elPelriani, ci Apollouiacidici vole- sequeniem
Paulumper-
banl, uon christiani,111. elegit, prresciusquod fulurus essei bonus;
Pharaonem anie fuluiumjudicium-damna\iL,ulcrederetui
CORPUS lege animajgubernaridebei, 75. Quomodocor- jtidicalurus, 82. Vull omneshominessalvosfieri,'si ei ipsi
- Jiiisservitulisubjicialur?145. 292. BonilasDei nulluiu.perire vult, 85. Quia
CORRECTIO fvaievna.quaejusta siL? 504. Quisquis fra- velinl,
omniumunus esl Deus, una ralioneomnesjuslificavit,47.
Ivtui peccanlem nou arguii, quodammodohomiuyv, ul Tria in Deo ordiuem lemporum, prfBlerilum,praseus el
peccet, 463. Qui peccat, quamdiunou corrijriiur,ininime fulurum cuslodiiinl; bonitas, qua jam'esse ccepinms;
sibi videlurj.eccare,247.Peccatumunius, quodcogmlum misericordia, qua ad jicenilenliamprovocamur^ " jtistitia,
non arguiiur,muUosconlaminat,127. Dulcioreslreligiosa qua judicabimur,608. . '
casijgaiio, quam blaiiciareiuissio, H9. Non poiest co.u-
Quidmaguumest, ut Deus de se credaLurgenerasse,
sLamei'argui, a quo accijjilui'aliquid, 151. Non deslruua-
tur, qui arguunLui',ul corriganluv, sed fedjficaimirad qui noa aiiibigiturcuncta ex nihilo fecisse? 120. Dixisse
yilam,.208.DumcorrepLiiinmuianlur,lesiimoninmperht- Dei fecisse est, 565, S34.Et jurasse est, Si2. Ssepedicilur
beiit avguenti, 190. Qui rej)i'ehensus jjudorem paliiur, dedisse quod permitlil, S58. Justilia Dei de sacramento
efjrrigere se promilliL: qui vero irascitur, pejovemse Dei cum esL, 46. Quia quod pvomisil,dedit, 51. Paier nobis
futurttmoslendii, 183.Neinose argui vull erraulcm, 1|3.' milla est, agimus,judex, cum jjeccfiinus,392; ApudDeuut
Suijerfluumest, si cominoneaseum, quem scias esse esl discreliopersonarum,nisi morum el vilaa,222.
iaciiiriiai.,195. Correpliouummortificalionein discijjlina QuomodoDeus verfjxviiicil,cum judicamr,42.
conlineamur,14. Y. CEARITAS. Dei eloquia non possunt esse divcrsa, 284. Quomodo
CORRIGERE viam Luau)lauluui cura, quonLumprosjjicis purgaridicanlur?-Sll. Quomodoin Deo ira el indignalio,
aliejiaui..4S9. 57. ManusDominiin Scripturis j)lurimassignilicaliories
CRJJATURAH qualem veliLcondere in poteslale ai.ctoj.is liabel, 504. Quoiuodoignis cousumenssit? 35b*.
esl, 8.5.Curomuiscrealura -mgemiseol?75. Ad Deum reducenda sunt omnia, 15. GloriaDei est,
' CRUIEN facilinordiualionisnomeu,207. cum ab illo omnia, ei per illum, el in illo esse dicunlur,
CRUX Salvalorispeecaiumet malediclumesLJudfsorum, 175. Quomodoin glorlamDei liat aliquid? 146. Quodnou
130.Signumcrucis,154.Diabolussjgnatossiguocrucis,in est a Deo, slare iion polesl, 279^
qua \ielus est, in secundamorle lenere noa audel, 70. Deumsolumdiligendumesse ex muudlfabricaintelligi
CRYSTALLI naLuradescribilur, et quidmysticesjguiflcet? polesl, 52. Poienlia ejus el majestashinc inielleela con-
S8o- spicilur,ibid. Doininusamavise mavulL_. quamliaieri, 273.
CUPIDJTAS a fervore sanguinisgenevalur,166. Quod servilium tam acceplabile.Deo,-quam ul diiigatur
CURIOSITAS periculosaprsesumpljoesl,. 489. _extolo covde;lolaquevirlule? 856.Deo.aliter serviri non
CIPIUANBS, 27. Cyjjrianiniavlyvisnalaiisdies vhideijji-.- polesl quampuvocorde, 2.4. In fide spiriialiler Deo ser-
rum iempQte,-470. vilur devolionemeniis, et puriiate cordis, 227. Cur'Apo-
slolus ea meusura nos Deo servire prsBcejal,qua prius
; P famulabamui'Domino,62.Vox canora Deo sevvial,illum
laudeLjisalmus,hymnusexlollat, 275. Deussic genuii, ui
DAMASUS hodierector est Eoclesife,296. nati ingenui,.servi lamen ejussiuL,>28I.
DANIELEM. Deus con'.'essorem facil, 458. Deo luiic veras gvalias agimus per ipsum, si modum
DAMNATORUH Lovrnenla,422. Iiideshienlermeditandum jii'a3cepioviim e-juscusiodlanius,274.Iih solisciunlnomen
ffileratedamnatioiiissuppliciunt,496. Dei, qui cus_lodiunt mandalaDet, 807'.Vocantes Deum
DAVID stiffoeausleonea, et iuteificieus PhilislsEum,fuit palvei.n,si dissimilemvita.me.xjiibeaunis,injuriamfacimus
figura-CiirisU,529.GoliamoccidiLnoaLelo ferreo.,. sed D.eo, 75. Porlare Deum.lioc esl itnoginem Dei
Dei in.rebus
giadio spkitali, 478'.Quoniodo. id in figurafacLuiniuerit ? bene geuis. ostendere, 132. Opus prfepropevamfesiis
476. iiaLioncm'exigiL,14. QuonjodaDeus operibus nosiris.
mi INDEX ANALYTfCUS.
cogaiuv? 592,595. Quamviam Dominopra.parare iubea- DOCTRWA jjvimaestbenefacere, 475.Teslis est doctriuaj
mur?462. virtus, ul quia quodpr,8edicalui', incredibile mundoesL,
Deummedicumhabemus, qui perculiendosanat, morti- geSLisfieret credibile,) 28, 51. Doclrina mala.in Hgno,
ficaudovivifieal,414. Duabusex causismisericordiamDei fenoIel sLipuIasignilicataest, 122.Fermenlum esl doc-
afecepimus,59. QuisbeneficianoniiiinfiniLum exLpllai,quaj irinal 128. • j .
Deus prreslililhomiui,Dominusservo, condilorcrealura?, DOLOR menlisel dolovcorporissie counexisunt, ut unus
291. Deus homines ad Chrisli exeinplum in filios sibi sine 'alLevoesse non possit. 575.
adopLaredignatus esl, 77. QuomodoDei, qui sempervivit, DOMINICA die colieclamfieri pra.cepilApostolus,168.-
literedes esse possimus?74, 225.Quid siL oraveutveniat DOMITIAKUS sancLus,471.
regnum Dei? 78. DOMITIANI pevseculiojomnesEcclesiasturbavevat,801.
Qui Deo jjlacet, probalusesl hominibus,105. Quis non DONAUAKI, 59, 113, 114.A nostrisbaptizatosrepi'obant,
inetuai eum, quemscil Dei esse amicum?261. Quisaccu- ibid. !
seLeum, quem Deus excusal? 216.Dei suffragiumlunc In DONO plus danlisqiiamaccipientiscousideralursubli-
est necessarium,cumhumanumauxiliumdelicil, 204. 51. i
Dettm immemoremnoslvumtune facimus, cum pec- mltas,
camus, 420. CompensaliocontempliDei lurpitudo est el i JtJ
coiilauiinalio,54. Nalura quaj deserit Deum,semen pessi- EBRIETAS ccelesLisgra|.iaasobriumfacit,479.
mum dicilur, 258. QuandoDeum non\idemus, licet prse- EBRONA Laliue Lransiiusest, 16.
sens sil, abseules ab eo sumus, 182.Est quasi idololatria ECGLESIA a Chrislosuriipsilinitium, et in nomine polest
gloriam Dei nomini hominis vindicare, 114. InfidelitaLis non i'nnalura parlicipaiiChrislo,248.De lalere Chrisliiu
genus esl in diviuisrebus uec gaudere pvosperis,nec fiere eruce per passiouemetlsoporeui morlis formala esl, 535,
eonlrariis,447. S20.Conjungiiurquotidie Chrislo: sed posl resurreelio-
DEVOTIO dum infirmitalepressurasaccidenlis non fran- uem' con_uugelurmullo excelsias aLque nobiiius, 587.
gitur, probatavidelur, 205. Hoe libenter acceplo ievLur, ChrisLusEcclesiaesponsussanguinum,S27.HsecChristum
quoddevolofil animoelprudenler,i263.AdDeumprome- rapuil Synagogaj,593. Christussperuit Syna_gogam perii-
rendum suffragalorenou o(iusest, sed menle devota, 55. dam,IfidelemassumitEeclesiam,439. Pvophelaedisposue-
DIABOLUS iiiLerprelaLur deorsum ruens, 848. Peccalurh runl, aposloli fundamenia Ecclesiaejeceruiil,"236. Ex
dicilur, 65. CumalLasapuil,aposlalaviL,97.Dajmonesper omnibus geiilibus coJlecla ftiit, quod quidam hasrelici
aerem islummore v.emorumindesiuenLerdiscurrunl, 865. negaverunt,519. Toio orbe tevrarum diflusa, 526. Extra
Tradere diaboloest permillere, non inciLarcaul.immit- catriolicamquidquidest,' eonlrariumesi, 122.
tere, 55. Infelix est ainiciliadiaboli, 848.Noncontvaeum Ecclesia eleclorumiri seplem parles dividilur et qufe
queto vinculis peccatorum constricLum tenel, dimicat; sed illte sinl? 502. Beprobifcolocorjioveei aniiuain Ecclesia
conlra eumqui peccare desislil, 514.Noslris nos jaculis cousislunt,meute vevo«straEcclesiamsunl, 522. Sepleui
imptiguat, 60. Qui sial sepLemspiritus, quos diabplus EcclesiavumnominuminierpvelaLioet ordo exjjlicaLur,
secumassumit?S49.Amal Uliossuos,sicul glnlo jjorcei- 601. Viamdeiiiousiranl.quae ducitad vitam,ibid..Eccle-
lum, u"icomedat,452. Tempesta.Lern Dei serviscommovet, sia mundum despiciendpcalcal, ul liberius ad ccelesLia
sed ipse naufragiumfacit, 249. HSBC est vera vicloria, ut lendsit, 546. Esl columuaignis, S41.ArcaNoe figuraillius
Salauas qui Adam imnioitalem, gloriosumet epulaiilein erat, 1440, 821. El mulier qua_reris 427. Et
viceral, nuncab hominemorlali, hutnili, alque esurieute ficiis,!II. AcervusIapidimidiciLur,18.drachmam, Dua. molentessual
vincalur, 428.DiaboliciviLas e st omnecorpusreproborum, Ecclesiael Syuagoga, una assauielur,aliera reliiiquetuv,
S05. 408.
DIACONOS IIUIIC septem esse oporlel, eLaliquanlospre- Eccleslam|jerseculionibuscrevisse eonslat, 841. Est
sbyLevos, ul bini siut per Ecclesias, et utiusin civilaLe navisjin cujusavboreCUvislusresidet, in imppiPaier, in
episcopus,298.EvangelistaastinLdiaconi,qui evaugelizare jjvoraSjjirilussanclus; icujusremiges duodecim apostoli
possuiilshie.cathedra,241. F.DOCTORES. et tolideni prophetfe, 455. Prpcellis vexatur, numquam
DlACON.SS_E, Y. CATAPHRIGJE. mergiiur, ibid. j . .
DICTA siuefaclistiihilpvosuul,475. Ia iEcclesiamagis lex- est, ubi Dominus legis timefur,
DIGNJTO-SUS vir, 501. Pvopeusiusmalum est dignitatem 129.Cur non pev oinniajconveniunlscripla AposLohovdi-
perdidisse,quamnon habuisse, 79. naLiojii,qii8eimnciu Ecclesia'est? 241. Pt j)ostea
DIGONEAD est circa vallem Zarcd, 18. Mysliceapiarium Ecclesiasenioveshabuil, quovumsine Synagoga cousiiionihil age-
lenlalioiiumsigniBcal,ibid. baLur, 298. Quodqua negligeuliaobsoleveril,nescio,ibid.
DIOCLETIAHUS imperaLor, 5 10. HfBC jest LraditioSynagoêe, quam uos Aposlolusvultsec-
D.ONVSIUS mariyr. Y. EUSERIUS. tari; ul sedeutes disputient,.seniores dignilate in catiie-
DisctPLiNiE noslvasomuissummain miserieordiaet j)ie- dris, sequenles in sabselliis,novissimiin pavimentosuper
tate esL,297. maltas,159. j1
DiscipuLtseptuaginla, qui in secundosunt ab aposLolis Ecclesiaduplex, domeslica-etpublica,470. Ubicutnque
gradu, sepluagiuia paltnisrecle comparanlur,7,417. Cur presbyLerisulemniacelebranl, Ecclesiadicilur, 170. gui
ClirisLus discipulosfvalvesvocet?501. polesLomuidie nocLeiriEcclesiamad maLulinumofflcium
DisctpuLORUM pe.rfecliogaudiumet corona magislri est, veniat, 423. Quidam ad eam veniuul; uon quia ex fide
279. Corona discipulorummagisLriesl gloria, el veritas clirislianisunl, sed ne ab Iiomiuibuschristianinon pul.en-
ejus incredulorumpcena,285.Auetoritasmagistviin disci- lur, 445. Arguunlur qiii raro ad earii veniebant, etiam
jmlorumest fiducia, 285. Discipulisin agonevictovibus, clerici, 448. Cumad illain proceditis,pacem episcopopor-
digiius evil corona magisler, -261.TesLimoniummagisLri rigitis, 421.,Laudaluvcomes qui Ecclesiamajdificaverat.
esl 1n discipulis obaudienlibus, 197. Discipuli trislilia >474,l' ' ECCLESIASTICUS |
magistriest lffililia,449. in Deivebussollicilusesse dehet, a s_ecu-
' DISCORDIA exordiuminjasliLifeest, 100. Javinegolio alienus, 507.Nonfacile aliquisaccipiatEecle-
Ubi DISSENSJO, nihilrecLumesl, 148. siaslipamdignilalem, n'isiprius de vila ejus fuerit dispu-
-
DIVESrecLe dieilur, qui omnibus virtuLibus plenus, taium, 501. Ille graliani habet, qualisvissit, sed ordinis
usque ad culmenperfecLionisexcvevit, 511. Quam vecle per eiEcaciamSpiritussancti, 1S1.Nihiltam perniciosum
canielodives comparelur?442. esl qriamsi Ecclesiasiicus,maximequi in sublimilocoest,
D.viTiajnon malfBsttnt, sed male utenlibusmalsesunt, diviliishujusseeculisludeal, 502.Iu aduiinislralionegralise
542.SjculdivitiasnegligenLiampariunlsalulis,iia egesias, Dei muher locumnon h'abet, 109.
dum ssilurari quasrit, a jusliiia declinal, 285. AlieniEa ECTASIS est vehemenlisctijusdamadmiralionisspecies,
aobis sunl, 542. Qucecoinparandeesinl? 4. Nutrimenla ex arduarumel insolilarumrerum visioneproveniens,15.
suiil viliorum, 567. Valde rarum est, ut qui eas possidet, Qui EGET,imperfettusesl, 255.
ad requiem Lendal,490. ELECTI omnes sacerdpl.esvocanlur et cur? 872. Tanlo
DOCTOR magnacura eligendusest, 507. Oporieldociores debel quisque-essehuniilior,quantosi sii electusignorat,
infirmostirmare, et imperiloserudire cum mansuetudine, 410. | ;
104. Qui fideliler docet, nou poLesLmalamhabeve con- ELtEMOSiNA. Omnibus tribue, uon eligas,cui miserea-
scieiitiaiii, 291.luauis fierel doctrina mauilali, si in facto ris, 490.Nonalieno spoliomisevicordemte ostendas,ibid.
doctovisnou praeifetaucLorilas,602. Doclores si aliler H-Dcêsi ut
juslilia, quia Deus dai, rettibual ex eo homo
aganl quaoidocent, ab his est disseniienduui, ULmagis ei, cui deest, 194. Unjisquisquesecundumquod habef,
lex iibi duxsil quamhomo, 250.Docloreseos dicit Apo- debet tribueve egentibus,42b.Ad merilum proficit,cum
slolus, qui in Ecclesia lillevis el leciionibusrelinendis quis de projiriotribuit: egenis, 244. Sic dandum esl, ut
puerosimbuebanlmore Synagoga;,183.Arguunlurquidam uon egeslatempvfesletdaulibus,191.Nonsolumquairitur
ieguni sa3Culariumdoclores, qui causas paujjerumsiue quanlum, sed el de quauLoel quo auimodeLui',194. Quid
_ jRfemiiaccepLioueinjudiciisuonporlanl,566. Quavenuuc sit largiri in simplieitale?93. Quammale aliqui se excu-
ciiaconiin populonon jjrajdicaiil,241. sentlab erogandiseieemosynis?444,
1253 INDEX ANALYTICUS. 1254.
Eleemosynamfaceveipsi proficit, qui largilur, 444. Et ligneam Lex figuvatur, 808. QuanLum distai servus a
hinc fit diiior, ibid. Quamgralumeleemosynaopus est, 'Domiijo, tantum dislai Evangeliuma Lege, 29. Imago
ui omnem maculamhomiuis et sovdes emundet! 262. Legis. Dei est, in cujos fide el conversalioueEvangelii
Boniimmunusesteleemosyna,quaepurgal omnemsovdem verilas lucet, 180. Disciplinacbrislianovumesl Evange-
ei squalorem,568, 426. V. ABSTTKEKTIA, JEJUKJUM, MISE- -lium, 845.Paulus dicitgloriam suamin eo, si Evangelii
RlCORDIA. severilas maneat, 141. Y. SCRIPTURA, TESTAMENTUM.
ELIASad viduam Sareplreloquens Chrislumfigurabat, EVANGEDZARE majusest, quam baplizire, 114.
550. Y. APOCALYPSIS, EKOCH. EVANGELICA lpcliorecilala in die nalalisDomini,594.
ELUIinterpretaturarieles, 7. ExcoMMUNicATJO.QuiejiciLurdeEcclesia,tradilurSalana3
ELIZJEUS CiirislumGgurabat, Naamanvero populumgea- in interilum carnis, 127.
tium, 551. EXEMPLA faciliussuadent,quam vevba,143, 156. Prom-
ELMON debl3lhaimquidsignificel?18. ptior lit qtiis ad rem sibi IvadiLam,si illi mullosvidealcon-
as-
ELOG UMcondemnationis.595,597. senliri, 30. Facilequis inclinalur, si viderit sociuoi
. EMERENTIAKK colleclaneseAgnetismartyrium.485. sensisse,154.
ENOCH ei Eliasultimolemporefiitnri sunt aposioli,128. EXORCISMUS, 615.
EPIPHANIA cur sic appeilata?400. Dies est festivissima, E5.ORCI5T2E quomodomagislri dici possinl?241.comesin
445. -" ExsupERANTiusEusebii miuislerin sacerdolio,
EPISCOPUS inlerpretalur superinspeclor, 564. Solio in marlyrio,pavliceps lahove,468.
in
Ecclesiaedilioreresidet, ibid. Aposlolisunt capul.Ecde- EXTOLLENTJA superbia esl, 201.,
si_eel legati Christi, el isLisunl episcopi, 355. Apostoli EZECHIELIS visioullima cum septima Joannis concordal,
ejiiscopisuut, 241. Sublimitasepiscopalisnullis polest S78.
comparationibvis sequari, 559. Begura fulgor et diadema - -
illa louge inferiorasutit, ibicl.Nihilautem miserius, si de F
sancta vila episcopuspericlilelur, ibid. Tempore Pauli
adhuc singulis Ecclesiis reclores non erant consliluli, FADUL.E bonseet sobrifedant gvatiamet exemplumau-
112, 129. Primi presbyteri ejiiscopi appellabanlur; ul dientibus, 244.
recedeiite eo sequens ei succederel, 241. Sed immulala FAKATSCI sineDeo snnt, 119.
est ratio, prospicienleConcilio;ut non ordo, sed meritum FATUM nonomnibusconlrariumasserunt pagani, 269. '
creareLepiscopum,muliorumsacerdotioconslilulum,242. - FELICITAS secura plerurijqueoffensionibussubjaoel,602.
Episcopiet presbyleviuua esl ovdinalio: uievque sacer- • FEMINA IJOIJest faciaad imaginemDei, 147,159.Incon-
dos esl,~sedepiseopusprimusest; liieenim episcopusest, gruum eral ul muliev,faclaviro subjecla,dicerelur imago
qui inler jjresbylerosprimusesl, 293. Dei, 275. Virum suum timere jubelur, 248.Femioa qufo
In episcopoomniumordinaliomimdignitas est, 114. Et diabolumvincit,acperbonaoperaDeojjlacere sludel,non
omnesordines sunt, 241.Ticarius Domini est, 148. In incongruevir vocalur,847. k
EcclcsiaunusesLepiseopus,154. Singulosepiscopossin- FESTIVITATES plures nobis praeslat uniusDei visitatio,"
gulis Eeclesiisprasessedebere, 155. quam"gentililmsmullorumdeorum superslitiosapvfBsum-
Episcopusqualiseligi debeal? 294. Docelurex Aposloli plio, 400. Per omnesfestivilatescasiitatemservare debe-
regulis qualis debeal esse ejus vita, 560, 561. In ejus mus, 424.-
persona totius populi salusconsislit, 505. Episcopioculi FIDES donumest misericorciiseDei,49. Chvistushoc no-
sunl Ecclesire,561.Episeopusnecessilatepvseceplitenetur bis donal quodcvedimus,115.Credenleshoc appellanlur,
verburnDei pradieare, 557. Sacerdolibusel ponlificibus quodcvedunl,,'222.Fides in animoest, 64. Nonin annis,
audacler pvajdiealsalutis commonilovia,558. Bonoopere sed inseusibti';gevituv,480.Nonnecessilatis, sed volun-
magisquamprofessionenoscalurplus merilisesse episco- talis res esl, 175.Credere aut noncredere voluntalisest,
pus quamnoniine,5S9, 564.Ipsummagiscreduuthomines 48. Fides Dei in eo est, quod de se repromisit,51. Ambi-
esse laudabile, quidquidepiscopusliabuerit deleclabile. guiiasia lide noslranon est, 242. Signaculumproniissionis
564.Uoamlanlumuxorem, id est, non duasEeclesiassed Dei fidesnoslra esL,qnaeTirmalDei verba, 508. Credens
unam solum, et quss sit calholica, habere debpi, 560. gentilis, duce natura, in Cliristum, condemnatJudfjenm,
SLipendiislanlum conlenlusEeelesiaj sed suse, penilus non 41. Quanloimpossibilepuialurquodcreditiir, tanto magis
ambiat, quss jnlelligit esse superflua; de ipsa polius honorabilioreriicvedens, 81.
pauperlale Ecclesia.SUSB libenLerimperlial pauperibus, Fidesselernares esl, 176.Charitatefraterna debet mu-
561.Corporisuoimperiosojuredominetur, 361. Nonpolest niri, tit perfeetiosil credenlis , 227.Gradus quidam sunt
peifidosjudicare, 128. Simoiiiacus a criter casligaiur,362, fidei, eL qui devoLiuscredil, religiosiusconfitelur,449.
565. Aulerl nebulamcvroris,etlribuil perfeclamDei cognitio-
EPULUM, 90. nem in mjslerio Trinitatis, 42. Dignilntemel rnerilnm
ERROR omniscarui deputalur, 281.Facile poterit quis facit, 47. Quaqnismpnte odoratusfuerilfidem,sic et pro-
inlelligere erfarese, si a multis se videat rejirehendi, ficieLilli,70. Majorfides esl, quamlex, 48, 52. Fidesjus-
210. lifiealconfugieutesad se, 70.
ESAU, populiJudaici,Jacob clirislianifigurafuit, 226. Fidem solamgratiaDei poscitad salutem, 48. Qui cre-
ESMONA Latiaedicilar accelpratio, 14. dit in Chrislum,sola fide gratis accipit remissioiiempec-
ESSE.Omnequod esl, aut ingenitum esl, aul genilum, catorum, 112. Ctir?.95.El salulem consequilur,84. Fides
arii faclum,vel eliamrenatum, 522.Dcterius esLfuisseeL propiliumfac.ilDeum, si bonisoperibus approbelur,155.
hon esse, quamnumquamfuisse, 155. Hujus spesfruslra est, qui solamprofessionemfideihabet
ETHAN ierlia mansiofiliorumIsrael, nobis sonal forli- sine bonisoperibus, 315.Nun oinnes qui habent. fidem
ludo, t-lquidnosdoceaL? S . salvaiilur,sed ii laulum qui in bono opere perseverant,
EUCHARISTI_E mysLeriiiminler creiiandumcelebralum, 409.Hi sapienles el perfecli snnl, qui fidem non magis
hon ccenafuit, 149.In Eucharisliacaro Chvisliin verilale verbishabenl,quamrebus, 118.Fides primaveniam,san-
sumilur,el sanguisin veriLalehibilur, 491.Sacrificiumest cia poriversatioperdurans,cumfidecoronammerelur, 255.
pro salule oimiiumlam vivovumquam defunclorum,ibid. Quifidemdiligit serval mandata,509.Lex fidei lex secu-
CumChrislicorpus maiidncamus,divinitalemet humani- rilaiis est, et c.ur?73.
laiem parlicipamus, 8. Verum est manua, non in lypo Ubifidesintegra esl, ibi Salvalordocet, vigilat, et ex-
sed in veriLale,ifttd.Calicemmyslicumsanguinisad luitio- sulial, 441. Laus gloriasDei esl, si multi acquirunturad
iiem-corporisel animajnostraj percipimus, 149. Onines fidem,255.In credente>jnstus Deus apparet, 51. Curc.re-
cliris.inni omnidominicadcbent offerre et communicare, denles prrcmiisaificiendi?76.Arma Dei fidesesLstabilis,
426.Mundemus corda et covporanoslra, ul ad allare per quam solamsemper victuseslSalanas,250. Avmaspi-
Dominicorpoveel sanguinesaiiemur, 424. Devoloanimo rilalia fidesest incorruplajpra?dicalionis,198.
el cumlimoveaccedendumad commnnionen), 149.Nihil Fides chrisliaaaomoeoisuperbiamampulat,518.Fidei
differlab infideli,qui inconsidevale ad mensam Doaiini vicioria esl, cumomriiaviliael criminasubjuganlur,503.
aceedil,150. Quicumquefidei cbrislianasse sociaverit,DLcivissanclo-
EUSEB'.Iencomium, et quomodoJDionysii,qui Arianis rum el domeslicusDei,236.Deusnihilultra potuitdbnare
subscripserat,chirographumsuslulerit,467.Meruitexilus credentibus,quamut Filii Dei dicanlur,perfidisabdicalis,
suifinemvevelationecngnoscere,468.Quomartyriigenere 81. Sicut qui non credunl, jam judicali simt, etquicre-
in exsilio obierit? ibid. Ejus diseipuli omuesaul sacer- dunt, jam coeleslesdicuntur, 166.Tantumvidebimusglo-
doles aut marlyres, 467.Eosdem monachosinsliluil esse riam Dei, quanlumcredimus,177. Quomodofidesel spes
quosciericos,ibid., 468. in beaUtudlnepossintdici remanere?879.
Eva etipsa Adamesl, 84. Nemofidem Dei custodieiis,inlidelispotest esse homi-
EVANGELIUM Dei eslbonum nuntiumDei, 211. Quopec- nibus, 318.Vita ex fide nonhaje prresensest, sed fulura,
catoresad iudulgenliamvocanlur,26. Evangeliumbeatis- 52. QuomodoincredulisLriapoenalia, sic et fidelibusLria
simi Pauli, 606. Per virgam ferream Kvangelium,per niagnifica,38. Niliiltam cogit ad mortem , quam sub oli-
1258 IN-DliX.AM-L¥TlCH3. '1256
tenlu.Bi_.eifidem yioiare,347. Qui-Sine .professiene 'OhriSti 240.fAmunevesuo Dedsnullumvoluiiesse alienum,180.
a Viiiissi-cobibere vjdentuv,-sanclitieati >sunt_ux4,a ffli'un- Qaoinodograiiasiipcrsbuiidei? 08.-Acquiriluv Deo, qui in
rlum_ et -seeundumDei spivitumimiminriisunl, 187. gvaliaejusmaijet,^. ,
FILIUS D.eiratiOj 'G-raece wJ0.•dicilur,quseraliovnullis Gfi/F-ci
qui-dicautuv ? 50, '31. Y. "LATINI.
norriiuibBS appellaluv,382. Exjjficanmvhsftcnomina, i bid. ^REGORius-ciialuv,54^-,'882, 886. Sex iiomlnum^lates
Sanclioi.men-Cm-isLi, quodfeslFilius Dei<_xparLesciunl pofuiL,S08. Y. PATRES.
et ex .pavienesciuut.,569. FiliamnotnjKlrinsecusTi3lum GULA qute viiia generei ? 493. Adampev-escampavadi-
ant-faetum,ut ta.ve.id nieirtinniur,sed ex pvopriasub- suni perdidil, Esau perjleutemônoremprimaiusamisit',
sianiia-Palrisgeneraiumvevafidesiiabelj529.'Nonexlen- Jtidas per buccellamaposlolatussublime deposuit, 429.
sionenialicujusjiarlis ex Palve (u't qoidamjjutaverunt) Y. "CIEUS. 1
Dei Ftliu.mdicimus, nee verbumsjne re , -eiveluvsoinim
voeis-accipimiis,547..'Solusde Deo Paive iiatus est, de H
ingeuita utique stibstaiiLi-a Dei. 268. Per genevalionem |
omniaPalris accejjil,ut in virtuleetsubslaulia-elnomine H,ERETICI SUIJpvetexlnnominischvisilaniiomlnesdeci-
" nihil disiel a Palre, 234.Pevfecium255. Dei FiHuinvialumde pitiiit, 485.jEtlegis ac fideiselisum'covrjimperenil-uniur,
FiiiusDei habet W7._S*ondoceni,
D.eo Palve-quinegal^-arianus-esl, nisisub Chrislinomine,elcur?!^. Yix
nomenDei per •naiuramnon pev afloplionem,253. -Paler aljquemex inveiitoribrisliseTesum invenies,qui poeniten-
prr id inlplligilur esse in Filio, quod una'eorum sii sub- liam egerii ex suis erroribns, S6i. "MullajJJseVeticnrum
sianlia, 184.Filiusdixit: &goel Pulet wium,propier ua- sectaj ab Apostolorumltemijoreemerserant, ex quibus '
luram<iivinifalis; sumus, propterpersonavompvopricta- ramiaridi exslant IIUDC nsque, iil.Kiliil periculosiusiis
tes, 527.Paire inlerioressenou potesl,528.Quomodosit liievelicis,quitiiinlantam'verboa verafide dissidenl,547.
sapienLiaPaLrisvel genila v.elcreata? 549. Per id quod HsereiiciEcelesiamD.iperseculisnni, S59.Projiterno-
imago Palvis diciwr, nihil _ab eo dislave credaiur, 26i. liliaui Scriplurarumprophelas se esse feslimant, ibid.
Quain male hspre.icidicanL Filiumesselumenex lumine, Scviplurisdiviuis quredamfajsa apponebanl, cl qtnedam
uon<.l<> numiiit:?550., 552.-Deipaler.no pectore, -el ul iLa delrahebant, SS8.FidesnonsiLin domiaumsfJiiieulta,et
dixerim, de uLerocordisDei absqueiniliocvedimusna- hrercsisnon esl., 527. iHrerelici,sclilsmalici,luxuriosia
lum, 548.GeslaFilii laclasuni Patris, ex quosunLomnia, caslris ejiciunluv,9.-OblaiioeorumquiaSpiriimnsanctnm
210. JQumiaiPtftris Filiisunl, 72.FiIinsDei cuv Angehis et noi)habent, noiiin Dei culLitm,sed in cuilvtmdffimoiiuni
DetisdicHissil?-87.Naiiiralilevle£!atuseslPaU'isDei,18il.Fi- jirolicit,526.Nullus eorumSpivinimsanciumbabere jio-
JiusDei&oinperappafuil iiaLriarehisÔ.Quomodoa-PairJbus lesl, 526.Jure sedesbesliredicuntur,560-Daiiianel Abi-
olimyisusesl'ia,eteriTp..stameiiLn?5S4.Disposilioiiesreram mri eos qui hfeveseset schismalain Ecclesiamintvodu-
fumranim, quse suis qaibusquc lemponbusconiplendae cunt. figuraruni, 11. VuljjibnscompaVanluv, 456.
evant, in ilio per imaginemcprnebanlui', 3 55."Sic antiquis HAEUS itfterpretaturlabor, 8. Decimaest mansiofilio-
Palribus vistisaccipiLuv, ul alicujus,cens|iicabilis jnaterise rnin Isvael, et quidin ea acliimsii ? 8.
disimsifloneassuinpla videreiur,55S.Apj)aruitMoysi,-26i. HEBRJEI pvoptev Abraliamdicti sunt; immutataest enim
Ctuulioniineminduit,labemnoninMlitnuevniiati,wlspi- litLevaprojjlevsonum, juinon vocavenluv Abrsei,sed He-
vitumin •cavnemimitarel,555.Bedidem fuit inhomiue, bvrei,239.Ex eodemAbrabametnomenellinguaHebvsEa,
qui fueral aiae mundumin Palve, 556.Deo gralias-j-.ev ibid. Quii11Legve.omniw1sHebva.ofum iibris iinbiit.usevat,
iiullmnaHerum,nisipevFilium ejusagamus,i62.F.-CHRI- acceptafide, pevfeclumfecil dociorem,297. Hebraeiali-
STUS, TRINJTAS, VERBUM. quandoSvralingtia, pieviiinqtieHeljr.i.ain Lracialibusaut
FJLUDeidicimuv,pergraliamClivisLi, 305.Kocesliesti- oblalionibusuteliaalur adcommenilatio.nein. 137.
moiiiuin>liliorum, si in eosper Sjririiumvideaiursigiium HENOCH currti igneo, id est. angelovuni.subvectione
paLeriium,14. quasitisqtiead cceltni)raptus esl, 511.
Quis-paier-0011 gaudeol, bene agenlibus?filiis,207.Iu HIERONVMDS cilatur, S64.Y. PATRES.
ciarilalefiliovumgloria jialris est, 240.Hiccharissimus pa- HIERUSALEM interpreiattivvisiopacis, id est, Dei, SIO.
irisiestiilius, qui-liouoruttneJDSiiniiailor esl, 2i5. Hievusalemusqtiead solumdeslvuciaesl^ elisla qu» pvo
FoBNJCATio envgvavissimumsit peccatum?131. Forni- ea ajdilicaiaest, alio locosita esse dicitur,541.
caiionemexcnsaat leges fiomana.,SS; Non Apostoius, HILARIUS. Y. PATEES.;
ibid. Y- ADULTER. UbiHOLOGRAPHA mariusesl, falsumdici110)1 potest, 250.
FRAKCI Gerinaniam sibi vindicaveraot, 564. HoMiKisquanta digniiasin sua creatitfne,et quidIHuni
FRATRES *_«iidicautur? 115. Cuviiocuomine vocati? 50. doeeat? 611.Humansejcarnis natura jn sancireTiiuilatis
Qui seiiunantiotei'fralvesdiscordias,ii vencficisunt,576. suhstantiamatque consortiumper DominumChrislnmin-
Insultat, quiuoncondoleifratri, 175.Y. CHARITAS. gredi meruit, 532.HoinocrealurrefacLusesl.doiniiius.ul
CrealorisYolunlateniserwet, 457.In quo sil.ad sfmilitu-
G dinemDei?612. QuomodositiiiiagoTvinitatis? 611.Deus
unusunun; borninemferit, qui unilatisejus habevetima-
GADGAD tentamenlum inlerpvelattir, 18. giuem,273. Ideofactus, utimperium ' unius Dei prfedica-
GALLIA. V. BURGUKDIOKES. rei, 56.
GAUDIUM. Ad requiemnonnisipevJ.abot-efn, ci ad gaudia Hominissententia siiam quasi Dngitnatuvam; ut lioe
iionriisiper Ivistiaperveniluv,7. appelletur,quodseutilj 72.Ex aclunomenaccipit,48.Snb
GENUS. HOCestsecundumcarnemgloriari, nobiiilalem voeabuloaniina; toLuslhomo sigiiiliealuv,72. Et carnis,
sibi cavnisvindicare,et generis jirrerogaiivam, 1200.' ibid. Dttplex bomocarne stibjecinsel animo, -69. Nuvo
GERVASII ei Prolasii corporumiuvenlio'describiluv,484 pielalisgenere in unoeodemqueliominemorsojievaluvet
. et seq. vita, mors peccatovum;virjulumvila,415.QuomodoCbvi-
GWJRIA pro auctorilatelegittiv,196.Meriiovumgloriani slus homineinad pvislinam,quamacceperai,imaginemve-
bontimest notitacere. ut iti.itehtuvcredentes,204. vocaveril?532.Innovaiushomouxil de timove,accipiens
Jnanisgioria est velle vincere, nbi pra.rn.uninon est, spirilumlselitia., 308.JQuidmimisest a geniilitate, dum
\
S29.Inauisglbriaseptetnvitiagignit, 493. adliucaliquidde homiriibussperalur?121. Peregfini ho-
GLUTTOKES et ebriosisevvisuntveiurisel libidlnis,335. niinisimprobabilisorigo iu terra aliena est, 82.
GOG iiilerp\'elaturrectum,572. Honesfeillud lil, quodcum pace et disciplinafit, 160.
GOTHI Hispaniamsibi vindicaverunt,Si6. HONOR gvandisgraiidioli debeLsoUiciludine circumval-
GRATIA dti|jlexest, 89. GraliadonuniDel est, nondebita lavi, 560.SublimiLas honovumsine onere peccalivix lene-
mercesoperibus,sed graiuilaraiione, niisevicordia inter- tui',1489.Quid jivodeslihonoremsiue fructu babeve?283.
venienle conoessa,89, 252.HominumLalisesl nalura, ut Cavebonoves,quossirie culpa teneve11011 poles, 489.In
nihil bonia se habere possiut,nisiab eo •jccipiant,qui est die judiciiincorrnplitjiltsdabiiuvhonpveLglovia,57.
suinnis bonus,518,179. lles Dei non potesi sine Spirilu HOSANKA, id esl, salvanos, 435.
Deiaddisci, 119. Quidquidbonilidelesfaciunl, operaiue HOSTIAM vivamcovoffevrenuncdei)eamtis?94
Deo, faciimt,SSS.Paulusomnemgraliamsemperreporlat HOSTES inietlores si deessent, exlevioresniliil nobis
ad Deum; ut liosivumsil velle, p.evlioeve vevoDei, 237. nocere iiossenl, 588.Priustuivictoveslo , ut. possisesse
Spiritus saricltisreplet gvaliasua quos vuil, el quaiilos viciovalterius, 418.MagnasolertiaesldomeslicihosLisin-
vuil, et quaatumvult, 523. Ut possideamusgratiam salu- •sidijsevitare, 69. !
tis, cominuiiicaiio facilsancliSpiiilus, 210.Spirilussan- HUMIL.TAS hajc est, si sibi quis nec quod debevi novit,
clusconaiusbonosadjuval, 159.OmnedonumpraliEeDei defendal, 255. Laudabileesl, sublimemvimniliumiliare
in Chrisioesl, 251. Et a ChrisLq,89. Grajiaconlevlvilafu se, 517. Qut scit se alkjaidesse, humilietse, ul amjJinr
pev Clivisluili,87. Quoniodogratia CSivislibomiaem ad fi.il, 196.Humili.-ite in omnibus", el coram Deo invenies
pvisliauiciiiuoceiiti-E sUitumreparaveril?69. IlluinDeus graliam, 426. Si glortaudtmiest christiauo, in hnmilitaie
juval, qiiemvidellota menle conleiideve,155,.Unicuique gloviandume.st,qua crescituvapud Deum, 203, 204, 229.
Deusgvaiiamtvibuit, ut tantum hauriat, quanlutnsitil, ApudDeumhumiiitasgloriosaest, 200.El nulril amorem
m? INDEX /NALYTIGUS. •1258
Dei, 519.Superbbssoletihclinave,229. Qtia.viliaexslin- duniyolum,quodslulle vovevat,164.
gual? 495. JEREMIAS vecepLissimtis propbetarunij585.
HuNNt Pannoniamsibivindicavevunl, S64. JERICHO omne cor|iusreprobovam,qaod esl civitasdia-
HTPOCRISIS. est
Pejor qui secum sitmalus, bOnumosten- boli, designal, 505.
dit, quamille.qui esl apertemalus, 501. JETHEDATHA bonitasinterprelaluv,13.
JOANNEH BAPTISTAM concopiLElizabeth non ualuva
I sed gralia -, 489. Vocabuliejus nuncupalio veddidit
mulo vocem.patvipielatem, populosacevdolem, 461.
iDntbLATriiqiwminexcusaliilps? 53,34, 38. GuvSalauas Comparaiilurinler se ChrisliJoannisqnenalivilas, 439.
iilVenitidololalriam? 14S.Gvavissimuni cvlnieti, et caput Quosensiiquisqulsiiasciturdeniuliere,iuleviovest Joan-
toliusfrvovisest-,39.Per eani oanriaulia in HtUndo nata ne, 461. Hujusnalalisdies celebratur, 459. Quomodosil
sttnt, 53. Ubiqueiornicaiiovocaiaest, 434t Sub legmiiie voxclamanlis,461. Jejlinusiiiit, humilis,pavcusel vivgo,
siinulacrorum uiaboluscolilur,143.QuamteeVejievfumtnri 462. NonmivumsiincavcereclaususChrlstumsemperdisei-
idololatriadesignelur? 540. pulissuis Jnlimavit, cum eliam ciaiisusin ulero eumdem
IDOLOTHJTUM
' TbULUMVaiiiias vocalur,quodidoliseral conseevsmm,807. Dominumgeslibus[irredicaril.460.Ctim capulilliampu-
esl, 4i. Niliillaminiinicuinliomini.tmam latum esl, lypus"erat legis , 462. Y- CHRISTUS.
idola, 186. JOAKNES EVANGELISTA priov agnovilDominum^quia de-
IGKORANTIA. Quasiposl.nosesl, quodignovamus,SOi,Et cebat ut virginitasvirginalepriusagnosceretcorpus,540.
fuiuvumnobis<?st,S86. Ea tanlummodoscripsil, qua3poslerisampliusprofutura
fMMORTALtTAS quaniprinuis homo peccandoamisit,jusiis esse prfevideral. 499.Cuvposl revevsionemsuamde ex-
reddeuiv;S7S. siiiocomjralsusesLEvangeliumscribere? S42.SaucliPa-
JMPENSA carne, 165. Lreslraduniquodjjoslveversionem suamtanluminEpheso
IMPERATORE absente, imago ejns habet auclovilatein, el circa adjacentialoca prajdicaveril.ibjque morluussit,
270. 845. Sinegladiipeveniplionequievit.803. _
IMPII .habilalorestervffijuvevocanlur,637. ' JOBexfiliisesl Esau,quiniusabAbraham,hoceslnepos
IilpciENiTENTiA quoriimdam"pevslringiLui'-,' 5S9. Esan,8I.
INFERIOR facilefacii,quod fieri tiderit a priove, 29. JOSEPH MarisEsponsusfiliosex allaoonjuge^susceperal,
INFERNI posnadamrialosquodammodo genevat,qiiocon- 213.-
summaiituv, 288.Y. DAMNATJ; JOSEPHUS cilatur,S, 16,19, S60.EvevsionemHievusalem
INFIRMITATES aliqtiandopeceaiicausainferuhlurirarpori- describil,805.
b)is_292.ChrisLiana infivmilasforliLudo esL;418. JUD.CI cogooiiie.nIviparlilogenere significalumadvp.v-
INFIRMOS nonte pigeatvisilare; ex his euimin dileclione tiluv,40.Ex lemporeJutlajMacbabaji,diciccepevunt,51,
firmabeVis, 368. - Eorumprferogativfe,42.CurPaulusJudajumaliis anlepo-
INGRATI ii sunt, qui, Deovocanles dissemitinl" Dei grii- nal, B8.Juda.'iapostalseliabeantuvnecesseest, qui >auni
liamabnuehles,85. Chvislumnon recipiuul,veisutilviolalneLegis, 84. Judrei
INIMSCI humauilatead amicitiamjivovoearidi, 98. Quidsit Borriajliabilanles lemjjoribusaposlolovum,23. Ex qui-
immiaiindiligere?100.In hocabundanset pevfeclajusli- bus hi qui cvedidevanl, ivadidevunlRomanis.ut Clnl-
tia est, ibid. Quantoriiagisininiicigravessilnt, iantoma- slum profilenles Legem servarenl, ibid. De Ghrislo
gis veconcilislinecessavii,29. sionbene credebanljibid. Si qui Dominuminter.fecerunt,
INIQUITAS iovtisvincevesibi vidctnrad tempus,116.. el aposlolosejus pevseeulisunt, tempore quo visioApor
iNNOcENTiiECausa misei'abiIiorest, S5. calypsis Joanni demonslvalaesl, jam a Komnnisdevastati-
. lKTEnpot& et sidullevaioves Scvj'piuravum,289. fueranl, 564.Quamiu eosDeussevevussitl 92.
INVIDIA qusevitia pariat?493. - Juda?orumconfabulatio «st inagna.pollulio.400.•Perfidia
IRAmolusest nalnralis.qui solet, ad profecturiipevli- porumindicabiLnr fideaposlolorumj59. lllorumrepvobalio
nere delinquemis,245.Nasciluvex peccatd-,S0. N^cesse locumfecitgenlilibus,91,95. GenliumvocatioJudasovum
iralusanimusmalacogitel,2ii. Solel pevivamppcr.avi,98. est Jjetdilio,525.Eorumpropegraviovcausaestapud eos
Ila nilril aspevittsel amaiius, 497.In ira nemoagnoseii ipsos, quamgenlium. 58. Constat.illosin fine mundiper
sit
qnid ulile, 249. Inconsideralaves esi, iu tantumut ali- pvsedicalionem Eliajet EnochadfitlemChrislirevefsuros,
quando uec sibi pavcat,qui ivasciluV, 274. Qualisiva esse 843, 548.
debealia deliuqueiues,244. -JUDAS Machabffius fuil ex filiisAaron,51. '
.- ISAAC in lypoSalvatorisnatusest, 80, 12S,228. JUDAM, cum>iur-esset;<juianon esl accusalus,minime
IsAtAM sectumDeusmavtyremfecit, 458. Dominusalijecitj127,
ISRAEL Judssovum,Isaac"CInistianovum significalliativi- JUDICII diesnonveuiet,donecijnpleaturnumpvuseiecto-
talem, 223. _'um,535.In co signuniFilii lioininis,id «st, cvuxChristi
ISRAELIT^ inideserlonumjpjunaveriht?422.Gurililiera, apjiavebit,422,Qua fjnna Chrislnsab impiiset.juslislum
profecliones.malisionesqueIsraelilaruma linibusjEgypli videbitur? 500. Nouprius veniel Domiiiussquamregui
usque ad locumquo"Moysesdefunclusest •,mandatoDel Bomanidefecliofial, etappavealanticlnislus, qui inlerfi-
recensentuv?1.CurmansionesiiliovtimIsraei quadraginla ciet sanclos,reddilaBJomanis-iibertale, subsuo lamenno-
et dutenumerocomptttentur?2, 3._Hi dignisunt diciIs- mine, 286. ...
id
raelitsfij est, videniesDeum,qui credunt.80, 84. JUDICIS non est siueaccusalore damnare,127.fn judicio
numquaramisevicovdiam desevas,489.
J JURISCONSULTI seu jionlifices,quos vocant sacevdoles,
cevlosffiesquibfisjudicaiur,decveverunl,124.
JACOB pbpultgentium,Esau Hpbraicifigura fuit, S2'3.' JUSTITIA cognoscilurduceipsa natura, 93.PvimajustiLia
DuodecimnominumfiliorumJacob interpretaliQiies,et esl agnoscereGrealovelnideindecuslodivequajprsecepil,
quomodogradus quibus a convevsioncpeccaLOVUHl ad 83.JusLitiacoinmunishabealur, 97.,Verajustilia esLnon
DeumpervenialursigniQceHt? 534. habenli de propriosuolavgivi,164.Via ejus lenendapsl,
JACORUS fratr-vDominiappeliatns-est; qriiaet Josephpa- ul ad niisrrieordiam jufe vemaluv,281.justitia..jerfecta
lerejus etiamDominipaler huncitpaivis 'esl, 215. esl bonitas,35; ImpiajustiLiaesl inimana.•fragilitatijron
JANUS homoiuit. uniuscoriditorcivilalis,quseJaniculum ignoscere, 489.Quomodo.abundet juslitiaChvisliaoovum,
nuiicujialTtr, 400. et snpergredi videatur? 97,
JAKUARIAS lolendasqui celebfabaril casligantnr,399; Ad .iuslificalionem spirilusdaluv, ut adjutoviosuojusli^
JEABARLM acgrvumlapidumtranseiimiumsonat, 18. ficel, 72. Justifieatioinnobisimpleiur(cwmdalurremis/sio
JEJUNANDI condiiionobiscondiiionemlolevandiimponli, omniumpeccalorum,71-.
419. Jejuniumconiriiioatque iiuniilialioesl animse,555. Jusli lapidesapiiellanluv,18. llabilatores cpelij'uvevo-
Quijejunani acibo, et uthise abstitmnta malo-,similes cauluv,857.Juslovumvedemplioquid? 856..
sunl diabolo,qui non manducai,"eltameira malononces- JUVENTUS solet pvomptiov esseadiajisiim, 513. - , _
sat, 451. Jejunia noslvanondebentsaeculiaclibusoccu-
pari, sedsacrislitleris exercevi,429.Quodvobis-silblvahi- fc r
lis jejunarido,in coelumd.ebetistransmittereinpauppres,
431.El totumdebelis pauperibusdoubre,426, LADORATUR hac spe ut fructus capialuv,141. Natuvalis
JEJUNI" quanta vivtuset gralia? 41S. Mrjysenproximtitn ralio boc habel, ut qnis iade vivatubi Iaboval,141.'Nemo
divinilaLisconsoVlio faciebat,414.GaslvasuTiijejuaiachvi^- laboremsuuoiodiohaljcl, 238.Noucxivamensnramglo-
slianis, 418.PedesanimffipevnicessuriLfidesatque jeju- vialttr,qui inlaboresuoglorialur,107.Quilaboiiinsistuni,
nium, 415.Quamrnale aliquiexcnsentse a jejunio?445. a malisco:4italionibus decliuanl.27S.laboranti congvnilni
Satisdiujejunal,qui cumvolunlale"CliVisli se reficit,422. eslj uiapiiareal-Domini gloria,qtvopr«mii visiontelabores
Y. AR5TIKENTIA, QUADRAGESIMA. alacrius suslineal,8. Laboriu Dominoquid? 109. _
JEPHTE fidelisinvenius est, offerensfiliamstiamsectin- LA<;RYMARUMfelix ofiicium,605.
Iz59 INDKXANALYTICUS. -1240
LATINI honrioesassolenlGrrececaniare, obleciaii_soiio temnilemendavise qurevil,207.Y. DISCIPULUS.
vevborum,nescienlestamen quid dicant,1S7. MAGOG inlevpretalurdetecto,872.
• LATRO in cvucebaptismumsangtiinisprofusionepvolinus MAAKDS ei Vilaliiiusjlaudauinv,
confes- in Ecclesiaeiacturamconlulevuiil,477.
qui lotam substantiam
acquisivil,et cumDomiooin pavadisuoipuvpuvatus
sor intravil,896. MALITIA contvase agi|, 98, 255.Sublatomalilisesemine,
LAUDARI ul
se qui videt, data opevaelabovat, vevasint, nequitiiB fruclus aresceul,55.
qusedicunthr,106-'Et qui is videtde se beno sentiri, 192, MALORUM omnium una causaesLin malo, 48. Ciliusma-
518. Solenlaliquipudovempali, el covvigeve,cumde se lum quod inius laLet,exstinguiluv,494.Facienlemmaluoi
audiunlbona,130. et obsequentempar pcoriiientiaconstringit,489.Budisin
LAURENTiuscraticuIa consumplus,4S8.IUiia refvigevium malo quis sit, 110. Unusquisqueplus malasua novit,quam
fiievuntpruiisB,6. alterius , 150.Facile decipitur, qui gaudet alienismalis,
LEBNA idem est quoddealbatio, 12. 91. Meliusesthabere njalorum odium, quamcousortium,
LECTORES quomodopaslovesdici possinl?211. 488.Mensanialornmciivmalediela,90.
LEGATIS hominumLexest noninfevveexilia, 230.Nemo MANASSIS regis jicenitentiain exemjilumproponitur,598.
egvegiumel maximummuirasmittit per indignamperso- MAKCIPIA unde sic vodentur?274.
nam,257. MAKDATonuMDeicoatemjiIusvuluiis Sffivumacpessimum
LEVITIS cur prreceptumsilomoespilosearnisvadeve?10. est, 889.
Lex Lviplexesl, 48. Lexquadrujjlex,68. Judex peccati MANICHJEORUM evvore^,112, 296. Christumhomiuem
Jex est, non genitvix,reosfacienspeccalores,61. Forma neganl, 231.ELnon negaut crucifixum , 210.Nescioquae
uniuscujusquelegis in pvofessioneet convevsalione cullo- habent diversaconimenta, inflatisnominibusnuucujiaia,
ris debet videvi, 180.Jusliiiaoinaluralilerservanscuslos 511. Dioeleiianuseos cooslitutioiiesua designavit, 510.
legis pst, 58.SeienliaLegisiirmalanimps,et pvovoeaL ad Eovuriifallaciae,ibid. |
spei meliorisjivofeclum,186. Majovnolilia legisplus facit MANNA sapienliam,
- qusfiClivislusest, poLesL significave,
veum, 144.Lex evvaiuibusdominaLuv, 228. Lex peccanli 806. I
ad movtem,obedienlibusproficilad vitam,68. Ilevalalex MANSIONES ISRAELITARUM. Chvistusad coelum, Isvaelad
sollicilioresvedditnegligentes,212.JusLificati amicilegis Jordanem, Chrislianusad coelumpari mansionumnumero
sunl, 71. Quiauditvenuivumeum, a quo legem accepit, deveniunl,5. Y. IsnAEiiiTi!.
solliciliorevit, ne adveniealeillo evubescat,168. MAKUS luasana esse.polevil;si malis conlvahaluv,bonis
Lex naluvalisires habel partes; el qusesinl? S3.'Nullus vevooperibusexlendalur, 412.
qui ralionestitTullusesl, illam ignovavepermilliluv,302, MARANATHA Dominusjvenit,sigaificat,170.
S68. Congrtiilliominihabenli noliLiamCveatorisvilam MARATH locusesLin deserloSur,sicvocalusobaquarum
s>uam sine lege refrenare et cuv? SS. amariltidineni,6. ;
Lex Dei omni qua potesl, majorisedulitalesewanda, MARCIONIS error, 112, 123. Ex quibus eum traxevil?
lS.-Iugratusest imsevicovdire Dei, qui vultessesub Lege, 117. Videluvodio Legis Chrislum eLcovpusejusnegave,
26. Jesum pvofilevi,26. Mavcioucelus, 485. Marcionila.pene
Lex Moysisnon esl mala, 64. Cuvvelusdicalur?ibicl. defecerunt,296. j
Cur iu IiLterisdairf? 93. Ei genlilesolimobuoxii,58. Quo- MARJA vivgo anle pavLum , vivgo in pavlu, virgoposi
modousquead eamnonimpulalunTsit peccatum?55. Qtio- pavLum,546. Virgaeralpilida, sublilis,etvivgo,qua3Chri-
mododala, ul abundaret peccatum?58. Eral aqua amava stumvelnt floreminlegriLaiesui corporisgevmioavit,450.
in Myrrha,416. Spiritalisdicilur, 66.Nonlamenvilaa,69. Impiaasse.rlioesl, verbs Domiuifratvesde Marianatos
- Spivitus esl liiiioris,75. Pev sacrificia,et quasdamobser- dicere, 214.Mariamaleve.lfiliaest Ecclesia.,547.Evseet
valioneslegales-qtiajdam peccalavetevispopulideleban- Maviffi comparalio, 430. ArcaTeslameniifiguraMarire,
ttir, 315.Pffeceplalegalia,si liLt.evam taulummodoatlen- 447. Quamrecle velleri comparelur?397. Per portam
das, iuutilialibi videbunluv: si spirilaleminlelligenliam, orienlalemfigtiratur,57|9.Y. CHRISTDS.^
verilas tibi magna refulget, 850. Lex nullunicarnalitev In MARTHA Chrisluslopgumsanguinisflaxumsanat,45i.
eam inlelligentemad perfeclumadducil, sed spiritaliler MARTVRII gloria passidnibtis et pressurisacquivitur, 49.
inlelligenlemad perfeclionisculmenevigit.,529.Triplex Matevmanyviifidescalbolicaesl, 466. De uno gvanocor-
est documeutum,40. Omnissalusin ea de Clivistoesl, 41. jiovisChvisliquanla mavl.yrum segeseru|)it?475. In eis
Juslitia Legis quid? 85. Juslitia ejus fidesesl christiana, Chiislusoccidilur, 180; Tyvannusnumquamtanlnm eis
41. Perfeetionemejus habei qui credit in Clivislum,86. profuisselobseqiiio, qiianlumjivofuitodio, 467..A'ictovia
Hic impletLegem, qui a Lege Moysispevvenitad Chri- est marlyrisjudiciumpersequenlis, 473.Prsemiumquodl-
stum, 88.Noneamfacitqui ooucreditin ClivisLum, 58,40, dam est palmamavtyriil,416. Martyvesfaclorumvirtule
41.Nonillamevacual,quiillamcessavedebevejamdocet, docenl, et martyriipassionepersuadent,475.JIoiioremus
_ 47. A tempoveChrisliindulgentiadata est jjromissaiu Le- beaios martyres, pvincipesUdei, intevcessoresmtindi,
ge , 83. DistanLiaintevChrisLilegem el Judaismum,214. jivfficones vegni,467.Ciireorumcovpovahonovauda?ibid.
Lex uovain animoscvibiluv,hoc est, in covde,nonpev Quisquiseoshonoralel jChvisium honovat,463.Deusmar-
calamum, sed pev Spirilum, 176. eLlex Lex spirilus"quid?64. lyrum meviLa noslra vult esse suffvagia,eorumquecvucia-
Quid iniersitcunrdiciluv lex spirilalis, spirilus? 70. lus nostrosesse profectus,466.
LegpsBomnnisex Alhenisperlalresunl: siculet Grae- MATRIMONIOM non est>ratum, quod sine Dei devolione
cis ex Hebvseis,62. est, 154.Ac per hocnon esl peccatomei, qui dimitiilur
LIRERviTiEpvffidesiiuatio estDei omnipoienlis,531. jiroplerDeum, si alii seljunxevil, ibid. Vivolicel ducere
LIBERUM esse a Deomaximum cvimen esl, 153. Libev uxovem; si dimiserituxovemjieccanlem; non e contva
fit, qui vemissionemaccipilpeccalovum,225. Quodliben- nxovi,153.In mulievunfinsolen.ia eliammaritinolanlnr,
ter audilurfacile agilur, 488. 189. MajorDeicausa esl, quam niatrimonii,154. Nullus
LIRRI antiquitusex papyroconfieiebanlur,525. omninouxorisuaj ]ungatuvante ociavamPasehaB,42S.Y.
LICITUM. Numomnequodnon licet, prohibeatur? 150. CONJUGIUM, NUPTIJE. |
LINCEUS , ul fabulc feruat, videbal irans parielem,540. MEDATOR, id esl, avbilev,221.
LiNGUiE moderatio,17.Non omuibusdicendasunLomnia, MEDICI aniiqiiiin hominibusmovte dignis, vel movtis
279. Supeifluiimest ea favi , quaj nota suht, 277. Qualis senteuliam conseculis requirebant quomodopvodessent
sermo osLendilur,talisanimuscomprobalur,488.Noncre- vivis,1qtifein homiiielaiebant, aperLis, 83. Lausmedici
' dibilepoleslvidevibeneviveveeum, qui male loqualur, esl, si mullos euret, 235. Quis medicovuirinon arguat
244. susceptnmsuumnegligeiitiusse ivactantem,171.
LOKGOBARDI Ilaliaoisibi vindicaverunt, 5 64. MEDITATIO quotidianalollitsopovem,el facilvigilantiam,
LUCAS Evangelinmet Actusapostolovumscripsisseper- 96.AdMELIORA I -
hibetur, 276. sempevtvanseundum,16.
LUCTUS est flelusdierummullovnm,S7S. MEMBRA omniacompaLiunturtiniusmu_rovi,175.Admem-
LUNA in tevttoeirculodicitur esse, 204. brorum utilitatemet reqitiempevlinet,sicaputinquielum
LuxuniAqusBvilia generet? 498. A Palribusprolibi- non fuevit, 51. |
dine ssepeluxuviaponebatuv, 349. MEMJORIA. Qui sempevaliciijusmemorest, scviptusest in •
animoejus, 176.
M' MEKDACIUM nonsolumihj falsisvevbis,sedetiamin simu-
latis opevibuseoinpvobatiir, 452.Pev mendaciumomne
MACELOTH ab
interpretatur initio, 15. peccalumintelligipotest,' 584.Vaviamendaciovum geneva
MACHAB.EI mavtyves, 469. deseribuntur,576.Menda^cia quorumdammonachovum,ut
MAGISTERIO auclorilascompetenstunc tribuitur , si pro- magnihb honiinibiis habeanluv,S77.Cur omnishomomen-
prio inuiiiiur exem|)lo,59i.Idonei magistviesl, si ea cjufe dax? 42. Quomodo?432. j i
verbis docel, operibasexpleal,2S8.Admagislrosrespicit, MENSboiiacaJletis poiiorest humanifisubstanlisepovlio-
a
quidquid discipulisdelinrjuitur,866. Qai magislrum con- nibus, |4. Menseslsicui paLevfamilias, S09.F.ANIMA.
Uii INDEX ANALYTICOS. 1242
MENSES cursuslunrfi,diemsolfacit,224. NAZARJEORUM nomine abstineniiuni, contineiitiumque
MERJTO propriounumquemqueDeusaut remuneral auL .vilasigtiilicatuv,9.
condenmal,58. NAZARIDM martyremMediolanensisEcclesiatolumcov-
METCHA LaLinedicilurnovamors, 15. poreretinet, 466.Nalalemejus universilaiisEcclesiafesta
MicHAEL,qui inlevpvelaluvQuisulDeus, Clirislumsigni- exsullatione-concelebvat, ._>._..
-Mavlyriumejus descvibi-
ficat,547. lur, ibid. .
MILLENARII. Quidam in' haeresim cecidevuai dicenles NEGLIGEKTER etiudevole si aliquidagilur, in reprelien-
ChrisLum, postvesuvreclioriem, per milleannorumspalium sionemcadiL,237.
cumomnibussauetiscavnaliievesse regnatavum,887.Be- NEOMENIJE suhidies lunarcs,225.Iniiiamensiumvocan-
surrecliofietpo.stannosmille,~quibushic vegnabitSalva- luv, 270.
"tov, exslincloAntichristo,166. NEOPHYTUS quis? 561. '
. MIRACULA quarenunc non fiantsiculinilioEcclesiifi? 184. NERO. Y. MTSTERIUM.
De MISERATIONE cumpraesumiiur,lenilurrigorjusLitise, NICJENJE synoditractalum scimuscontvaomneshaeveses
895. invictaverilaLeopposilum,558.
MISERICORDIA mulliplex, 93. Simjjlipitev et cum gaudio NicoLAUshtfirelicus lempoveapostolovnm,537. Nicolaitffi
fieri debet, 96. OmnisDeo cvedensniisericovdife debet evant haerelici,-505. Nupliasdelestabantuv,506.
sludere, 516.Belvibuliobaeeest vel merces , ut qui acci- NOEpvimusin veteviScrijilurajuslus pronunlialnsesl,-
piunt misevicordiam, misericovdiam faciant, 107. Nemini decitntisa proloplaslo,2.
potesLimpularimisevicovdia , nisi habueviljusliliam, 98. NOMINA vaiione componebanluvapud velevesnostvos,
In misericovdia plena el pevfeclajuslilia est,2i6. F.ELEE- 26.Nomenappellalivum,insolovocabuloesi, nonin nobi-
MOSTNA. liiaienaiuvae,.286._
MISSA. Pev omnesfereEcclesias Orieulales et nonnullas NOVATIANUS, 11.Nonpavvaescienlia.fuil.sed in scliisma
Occidenlalesin oblalioaibussacviliciorumcum sacerdole vevsus,haeresimcreavit, 183. Avguilur, quodEcclesiam
populuscanlatirisagion:Sanclus,sanctus,etc, 608. Pre- ajjndse et omnespuvilicatoshabeve dicevet, 509. Dicit
cationesad Missamjirrepavantes,489 et scq. Missaa qui- fornicalovesrionpossepevagevepcenitentiam,el vecipiin
bus quotidieaudienda?423. communionem: sedconlvaAposlolisenlenLiam,207.Nova-
MOAB nomenest civilalisel pvovinciae,7. lianohic quifovnicalur,in corpus Chvislisive in Spiriluoi
MoDESHAquantum proficial?309. Profeclura pavil, 210. sanctum videluv peccare , pvoptevcausamqua abscissus
In Ecclesiaservandaesl, 425. esl abEcclesia, 151.
MONACHUS quisequiluradoiescenluJam incongvuecachin- Novaliani,59,lI5,114.Anoslvisbaplizalosreprobanles,
nanlem,arguitur, 463. Quosdam vidimusmonasteriareli- • ibid.
quisse et in serviiio qnoriiindampotoniiumse iradidisse NUMERORUM liber unus ex quiuqueMoysiscur sicappel-
ei ad monasteriarediisse,559.Quovumdam in monasLeviis lalus?l.
dpgpnliunuiiiapeslriiiguntur,317. Y. MENDACIUM. KNUMERU» binarius mysticus, 5. Qualevnaviusperfectus
MONTAKUS et Priscilla, elMaximillaprophetreCataphry- esl, 2. El senarius,410, S75. Quipeifeclionemsanc.Lonim
garum,284.Montaniantra duabusprophelissis, Priseilla designai,516.Spj)limusetoclonarius,S04.JDenarius mysli-
et Maximilla,tamquamScyllfecanibus,resonaat,485. cns pst, ct perfectus,2.Numeriviginliquatuorsacvamenta
MORES boniquomodopenua.nbbissint? 419. explicantur,816.
MORS :
triplex naluvalis,poenalis,eLspivilalis, 464. 14.Mors NUNTIUS. Nemorem vilem magnis praecuvsovibus nun-
primael secunda, 31,31, 372. Qtisfisil vera movs? tiat,27.
Qtifcsluspeccalimors, 62. Lucrum facil, cumpeccaluv, NuPTiiE p vimae subbenediclioneDei celebvanluvsolem- "
64. Quosdamvidimusqui quffisierunlmovtem, et non niter: secundaeaulemconeessa.sunL,sed pvaasenLi carent
invenerunteam, 558. Quidsil vegnummorlis?56. Illala gloria,158.Quidsil in Doniinonttbere?158.Iuvitaenuptiae
morsa pevfidis,vila est apudcredeuics,208. - solenlmalospvoveniushabeve,158. F. MAinrMONiuM.
MORTIFICATIO. CastigarecorpusesLjejuniis illud angeve,
el illa ei dare qua? ad vilamprcficianl,nonad Iuxum,145. °
MOSEROTH significaldisciplinas, 14.
, Movsisfaclaprrecipua,el qurcdampvssceplionesmyslice OBEDTENTIA. Nemomeliusalicuiobtempevat, quamqui
explicantur,528, 826et seq. Moyses velut clarior Jttdaici ex cbaritale obsequilur,232.Accepiiusvolmilaviumobse-
jjopulidexleva fuit, 411. Spiritus sanctus tabnlas Moysis quiumesse solei quam coaclum, 444. Unicuiqnefjroper-
scripsit,607.Moysisfinis,20.Quorumdam Judaeoviim fabula sonaejus ei merilisrefuudendaobsequiasnnt, 185.
est seiiuliuvamejusabscondiiam,ne a magisexcilareluv, OBLADONES primorum cliristianovum, 149. Omnihebdo-
516. Moysigloriaevacualuv,appavenle-gloriaChrisli,177. madaoiTevendiim esL, eliamsi non quolidieperegrinis,
MULIERES itlcircovelanlur, ul Jiumiliaiajappaveant,lS9. incolis lamenvel bis in lK>bdomada , 295. Quidquidfide
Quomodoante episcopumstavedebeant? 148. Superbus et menle sobriaoiTcrlur, a SpiriLusanclopurifi-
muliernmornalus qusinlumdedeceal? 293. Bomanorum inlegra, caltir, 106.
mulieribususus vini olim ineoguilus, sicul uunc aquse, OBOTH in magosinievprelaluv,18.
275.Y. FEMINA. Pev OCTAVAM resnrrecliointelligitur,7.
MUKDUS dnplex, 129. Ej'usvevislemrovecveaius, 457. OCULORUM hisloviasempevinspieiluv,475.
Ejus radicesqualuovnumevanlur,2. Mundiis,id esl.lhomi- 61t-L-,.iiov. Graeci appellanl cum uno alind ipsum, 584.
nes , 91 , 115.Infideliiasdicilnr, p.Lcur? 123.Chrislianis Quomodohsecvox in Scripluvisinveniri posse dicatur?
mundusbie pelagusesl, et cur? 175.Spirilus imindiquis 552.Arguunluvqui sublaloipsvatmm, )d esl, uniussubslan-
slt? 119. Cur omnia quae siint in mundovana sinl? 74. lia? id esL, similemfacloriposuevunl,
Amovsaeculiamalovessuossic lervfficonjungil, ul unum 548.vocabulo,iju,mmm, Respondelur eovnm objeclioni,hoc verbum .|i._.,_..v
euoi ea efficiantur,567. Difficileesl Deumsimulel mun- nonesse in Scvipluris,549.
dumdiligere, 490. Siculsepultus , nullamhabeascuram ONESIMUM in cuslodiaurbis BonifebaiitizavilApostolus,
de hocsteculo, ibid. Fidelis iis qu» sunt mundi tanlum- . 518.
modoad necessitates corporissublevandasuliluv, 823.- OPERIHUS suis unusquisqueant.iislificaljitiiraut condem-
Diminulasoiliciiudine saeeuli , in Dei vebus pvopensius nabitur, 99.Et mercedemaccipiel, 186. Nobiscumnoii
vigilalur, 157. Qui non agil qure mundi sunl, vei erroris, aliud, nisi aut bona aul malaopera poiiamus, 542. Non
moiiuusesl rnundo,218.Exivedeislo stficulononmeiuunt pavumobestDeum confiteviDominum, eLaclibusdiabolo
jusii, sed gaudent, el cur? 181.Qai convevsationein reli- iamulari, 61. Perfecliosaiiciornmex bonisoperibusac-
quimnsSSBCUU, debemuspuvamet ccelestemvitamquae- crescil, 529. Deus nos regeneravit per fidemChvisli, ad
rere, 10. hocul bonis operibnsexercilaLi,promissamereamuracci-
MUNERA excajcantoculos, e t vimauctovitatis i nelinanl , pere, 238. TimorDominiad pceuiLenliam impelliL,poeni-
190. lenlia vero ad bona 0|ieTaagenda pvovocsil.,335. Magis
MURMURARE esLfalsoad invicemde prrfiposiliset reclo- opera suadenl quam vevba, 288. Y. ACTUS, FIDES.-.
ribus queri, 144. ORATIONUM vaviagenera vefevunlur,838.Necessaviaest
MUTABTLIS seoiper est res,qutfiteaipori el seialisubjeeta valdeoralio, 96. In spiviluovaveest mundaconscienlia,et
est, 55. fideintegvaad Deumpvecemdirigere , 250.AdDominum
MYSTERIUM iniquilalis a Nerone incoepttimesl, usque ad nonlam ore quam cordeclamandnmest, 445. Nonlocns
Diocleliamim, et novissime Julianum, 286. oralionemcommendel, sed devotusanimus, 29.Pacificus
animusin ovalioneesse debel, 293. Quomodosine inler-
w missioneorare possimus?517.Pev hos impleluvconfirma-
tio ovalionis,quivespoiideol,Amen,187. Multorumpreces
- NARCISSUS presbyterofficiopevegririifungebatuv, 109. impossibileest, ul rionimpptvent,108. Facile multiimpe-
NATURAM nemo polest mulave, nisi qai dominus est tvant, quod desidevant, 284. Qua Ecclesiasticaregula
naluvffi,401. sacerdotesnostriproomnibussupplicent?292.Probatorum
1215 INDEX ANALYTIGUS. mz
et sanclorumvirovumovaliouibusadjuvamuv, 564; Mira 276JEtad Timoluarjilm .>503.Etscripsevitad PlnTemoneni,
ovationispotenlia, 9. Dei comminanlisimenHo.litimillimaj -317.
ovalionisvevecuhdiatemperalur,895. Ofaijonisiiifivmitas, PAUPERTAS ipsa plane dives est, quseexpehdiiomnia-et
76. Sedulse pveeespvovocanianimumjudieis ad dandam jiossidetomtiia, 478. J
misr-rieovdiaui, 283. _. PAXalia Dei, alia mundiest, 209. Ipsa Dei naluvapax
ORDO esl ULa parvisad magna veniamus,6. . est Sine Chrislojnullapax nec spes, 28. Pax Cbvisli
OnDiNATtiRis gvaiiam davi per jJvopheliamet manuuni non,261. tiebiti esl,êd merili, 596. QuiliabetpacemcuniDeo,
impositionemquidsii? 298. non timelohiiiemmenlemadversam, 261. -Pax esljanua
ORiGENEsqui coltmuiaEcclosisedicebatur, propler pva- dilecLionis , 281. Qui ihpace vocaiiiur, pallenliaedebenl
vamdocLiinamab illa exiit, 810. 189*
Os Erotli, alia iranslationePhiairoth,osnobiliuminter- sludeT-e, PECCATI
pvetalnr,vicusesl el subuvbiumMagdali,8. Iviplex gemis, 48. Adanivehdidilse prior , ac
OSCULUM sanclumquidsit? 109.Signumpacisesi..i70. pevlioeoinnesemen ejus shbjeclumest peccalo,66.Mani-
festtimest omnes in Adamjieecassequasi iti massa, S4.
Malpdictio jjrimi.hominisinomnes homiues
P S86.1Homonasciluvstilijieccalo, «68.Scienliaperlvansivit -,
mali ex ovi-
PACIFICUS esse appavet,quinullumIffidiL,98.0ninisbona ginali peccatodeseeildil.886.Adampecc;msmorteminve-
nil , et omnpsex "e.usjoriginetenuit, 162, 166.Et eam
vila Lranquillaesl, et aclus modeslisunt jjacifici, et per nobishffivedilatis
istos it.urad Deum, 44. Quicuhi Doopacificusesl, nullius peccaloobnoxiustitulpdereliquit , 75. f.hvistus originali
inhnicitiammetuil, 251. non fuitjquia ex concubiluviri, qui sihe
PAGANI in tenebris myslica sua celebraiilesin spaeleo peccato esse non polesl, ovlusuonfuevat, 330. Nisi ovigi-
velalisoculisHludtinlur,216. nale peccalumfuissel,Jviliumnullumesset, 327.Pev Lva-
PALMARUM sive Olivavumfesiivitas, 455.Quiiitadie aute ducem fit omnisparopeccaii,68.
passionemce.lebraluv,434. Peccatumomnecavolest,75. Quomodoin cavnehabitet,
PARABOLARUM vevbasi attendas, mendaciumesse perspi- ctimnonsil snbslantia? 67, 68. Cumcor|mseonlaminalur,
cies: sin vevoscnsvmi,vevitaleinpvobabis,S50. nemo ambigilanimaeesse peccatum, 54. Cum cogitalib
PARADisusEcnlpsiamsigiiiflc.il, 808, 520. animasest in crimiue, Jcorporadicunlur dehoneslavi, 54.
PASCHA imiuolatit.esl., non lvansilus, sicut quibusdam Quredampeccataleviaex congeviesuagravioraquibiisdam,
videtur, 128.PaschaIransitusdicilur , 456.Et passioSaJ- quaegvavia exisLiiiiauluv, efiiciuntur,578. Aiiparei.cxce-
valovis,457. Quomodopaschaefeslivitascelebraoda,ibid. dicilurin plis cselpvispeccalis, ajliudessp peecsilum,quudpeccatnm
Baplismusiii ea celebvalur, 458. Psalmusin ea ducanlavi Sjjiritumsaiiciuni, 152. Mensuvaquffiflarnest
solilus, ibid. dclictovum,quameumjimrleverintpeccaiores, Viladigni
Passiochvislianisvita esl, et pevsecutiodefensio, 512. minimejudicantuv,66.JOmne peccalumpalamlieri timet,
Passionessunt, quaeosleiidunlmevilumadtulnvainvitam, 246; Qui obediiintppccatomorialesrlicunluv, GO.lisdomi-
180. natuv, qui peceaul,61. Qnia peccaladeessenon possunt,
PASTORES, naseenleDeiFilio,praedicatoves eerle non regne.ni, 605. StibjecLuspeccalo facilquodnon
594. V. CHRISTUS. significabant, vttll, 67; Nec idco imnitiniseslacrimine , ibid. Qtiid sit
PATIinjuste, el posse vesisleveet nolie , gloria est pa- venditum esse sub pepcalo? 66. Dies iraepeccaloiibus,
57.To'.Ie
lieutis, 116.Deo immolatur, qui pro ejusjilstitiajiatitur, 420.Iu sepc-ccaia medio, de PlDe.tim libi proximumfecisti,
511. Magnamcesthiaest, si jialiluvquisproeis, in qhibus ipsumvindical,qui se cansadelicli affligit,189.
nihil proiicit,257.Pressuraeexemplasuntfulurorummevi- A))ostolushocaffectiifuil, ul alienavilia , qnasisua do-
torumin his qui patiunluvad gloviam,285. lerel, 50.Plus tilreus J in cujus deliclomulli tribulantuv,
PATIENTIA salvathomines,18S.Suavissimum e jiis bonum, 174. Illi insullandtim,cujusppccaluriiobfuitaliquibus,93.
Peccatnma Salvalovbtriplici geuere damnalumest, 71.
in quo specialitevanimavumnoslvarumsalus collocaluv,
494. PeccatnmvemilLeveet legere et non imputaveuna ralio
PATRES. Ambvosius,Hilavius,Hievonymus,Angusiinus, et umisSPUSUS
solins
esl, 48. Peccata dimittere , el Spirilum
est Dei, 121.Ntilliuspeccalorismuiidiliasine
Gvegoviuset intilti alii maximaincopiamlibvoviiuiedide- donis dave,
vuiit,quil)usl)a.vesps,quajfupvunl, etessepo(ei>anl,dest,ru- seplem Spivilttsisanctipevfectaesse potesl, 328".
claesunl, 880. Hieronymus,Auguslinus,Grcgorius,583. Venjiamd.ave peccanlimisnon e.staliudquam gralia ,_ 89.
PATRunciiiE. QtianlumDeusmeliovsil ad cuvandaanimaspeccala,quahi
DisciLeab Abvaliaaiobedienliam,a Joseph medicusad
casLilatpm,a Davidhumiliialem,454. sanandumcorptis?391. Remissio peccalovum
PATntaiANORUM evroves,296. omiiiatollilpe.ccata, 69, Quidlam gralum el. junindum,
PATRJS lumen inaccessiliileest; quianulliumquaniapjia- qtiam peccatoribusinrlulgeiiliamjirfedicare? 291. Movs
rnit,504.Cur Paler solusimmortalisel invisibilisdicalur? fiuis peccaliesl, 39. |
291. PEtLACISSIMUS, 601. J
Pairis esl indulgenliapro divevsitaLe PER)?JDIA
movumexlribeve denlia convevsandum omnia macrilat, 254. Inler perfidoscuin pru-
filiispielulisaffeclum,407. Cooplapalrisdignilasnobilita- esl,^47.
lurin iihis, 40. PERSECUTIO. Dignitas ejus cvebrpscil., ciijusvinculain
PAULINUS judex chrislianospvosequilur,485. Chiislonianifeslanlur,232.
PAULUS cuvpvimumSaulus, deindePaulussit voealas? PERSONJE substanlianinon tlividunt,248.
26.In baplismooummoribusmulavit etnomen,421. D.ms PETRUS aposlolusa Petra Ciirislo,sictua Chvislochvislia-
etim perciiLieiido saimmreddidil , 415.Cuvvas eleclionis ntis diciliir,_voealuv , 4st9.Cpjihasipse esl SimonPe.lrus ,
divinojudicio vocitattis?119. UUra omnia nmndi sideva prinuis inlev aposlolos„ 140.rrimus inler aposlolosest,
vaplusiiueiligiluv, Pviuioliiiiciisqueadlevliumen.luin, quarilomagismier caeieros, 198. Primalumnon accepil
2 0i.
fU-indein pavadisumccelestem, ibid. In Judaismi locum Andvesis,sed Petrus, 2l33.Primus erat inter aposlolos,cui
doelorishabebal, ut pole pliarisfeus',28. Niliilsine Dei delegavevolSalvalorcriramEcclesiavnm,215.CurChrislus
Spiviluagebal, 174.Amane usque ad quinlamhovamvic- Peim navemelegil?459.QuomodoPetrussiliiindamenlum
tiini manibusqiiajvebat, el ila cxiude usque ad decimam EcclesisE?380. Ambu)ans-intnaridocuit non eorpussed
dispulabatpubiice, 202. Eliamnocttidocebal, 205. Ctir Ddemambitlasse, 340.jTranquiIlitasesl, ubi solus Petvus
laboviinsistebalbumano?278. Curoblalpssumplnsv£fu- navigal; lempestas, ubi Jiidas ndjungiinr, 410.Cuvpost
taveviL?142, 299. Qnia charitatemomnibn?antpposuil, oraiionpmesnrieril? 461. ClavisPelri qnid? 455.
hocseculus est, quodpvolicevetfratribus. 234. Vivdivi- Pelvtisel Patilusdocloresgenlium, auciorestnartyrum,
nus eval, et medieusspiritalis, 120.Hyemeiter faeiens, principessacerdotum,[463.fjusefupril cansaob quam Pe-
quiaimbres assiduisiiut, egredienlibusfluiiiiiiibusincur- tvusa Paulo vppvehensusesl, 2i7. Quisandevei.Polvo
rebat pericuium,202.Hac causaamplitisadjiuumsecredit primonpostolovesistere, nisi alias qui fiduciaeleclionis
a Deo, quia dereliciusesLabhomioibus,512. sitsDscivetse non iinpavem,217.Plena auctovilasPelvoin
Paulusvenit ad Pelriim, uontit aliquidab eo diseeret, judais>.))i prajdicaiione"rlaiadignoscittir, ei Pauli pcvfecia
sed pvoptevaffddumapnstolntiis, 215. Niliilab aliis aj)o- aucLpvitas in pvaedicaliojie genLiiiminvenituv, 216. Nalalis
slolisdiscere polevai, 214, 2!6. Nonsiumlavii,,i42. Sev- diesiPptviet Panli apostolovum celpbvalur,463.
vivitlemjiovi, 96. Y. PETRUS. Resedil apud Corintliios PHARAO nomenveguineral aptidjEgypiios,82.
annumunum et inensessex, 111. PHARISJEUS. V. PAULUS. Viri ad e-<p,Iprnndam trrram
Pauliepistolavumvavins ovdo,Slo.Repelilio iaepisiola, proinissionismissiscriliaram et pharisaeorumpraeLulerunt
uon erat supevfliii,110. Paulus quaLuovinodisscribit imagiiiem,11. !
Romanis, 23. Quihusde eausisscvipseritau Coviiilliios? PHLEMON vir budabi|;s, nnns ex plebe, 517.
111. Auie haiie epistolanialiamiisdemscvipseval,ibid., PHILIPPUS covporaSS.GevvasiieLProlasiisppelivil,486.'
128.CursecundamadCovinlliiosscripseviLepistolaiii? 1139. PHILOSOPHORUM el pojetavum doclrinaplena eral menda-
ad
Scvipsil Epiiesios de uvbisHomascusLodia, 251.Cur ad ciisomnibusqueerroribus,565.Quamrectephilo.soj^horum
Coiossensesscripserit?265,Ei Thessa,lonicensibusl? 278, docirinasevpentibusassimiletuv?S41.QuamIiisuIsesapien
im INDEX AKALYT-ICOS. me
iesuiiiodidieanlsloiUimt-ssp.quodDeusfecerit ultraquam VROTASIUS. r. 'GERVASTUS.
sapit liomo?71. rhoxiMtrs.Magnaglovia e'sl,si cilipoiuisli hhfjet-e,pa'v-
PatiTf»; ovisparc.imonia iulevpvfiiatuv, 17. cas; et peccanli in te non vetribuassecundumculpam,
PHCENIX
' PnoTiN) quomodovesuvgitde pulvere suo? 542. 488.Tafitasciaslibi possedinriili,quaotumtu propriodi-
" evrov,425.ChrisfumDeum negat,26,210, S18, miserisdebilori,602. Y. CHARITAS.
251. Ej'usauclores,41. PholinianuChavybdis.453.Plioli- PRUDENTIA haecesl pvodesseriiagisaliquibus,quamob-
niani, 115. • esse, 93. Hocesl prudenlis, scire quemadmodumuuicui-
In PHRVGIA aiisispuvcusintevsii, sacrameimimmtilum que vesj,'ondeat,247.Veleres defiiiievunlomnes pvudpnles
-est,el torjiescilreligio,62. esse libevos, s ltiltos aulemoinnesesse servos, 278.Diffi-
i n
PJGER coriversalione divina siue spe est, 96. cilein majoribusprudens, in minoribus n en sapit.53.Prae-
PINGTT.F)CARE aiiim8m,>6Gi. -. .ferve se rioltmtpvudpnles,201.
PLEBEinomniidivevsitasest, 258. Pvudentiacavnisquid, el cuvsicviicta?71. Prudenlia
Ptuvii unde criatuv?872. mundi religioniest inimica,.117.
P<feNiTENTiA «st nialapraetevilaplangere et plangenda PRUDENTIUS de conflicluviiiovumalque vivtuiumegregie
ilevomnon commilteve,423.Esl pviorisasvidamnatio-,ei vevsibusdissevnit-,349.
in fuiuR)jiromissacorvectio, 889. Hascvera poeiiiteiitia PSALMOGRAPHUS, 8S, 104, 141,589,455, 484.887.
vsljjamitessare a peecalo, 174. Poeniteniianon habet PSEUDOAPOSTOLI nomen Cliristi jivrfidicabanl,admixla
•excusationem, sed-confessionem , 189. ReaUiinaguovisse philosopbia,112.
confessionis iuiliumest, et proximumfit venia».quodsli- PUDOR negleciajtisliliajiihiljjvoficit,94.
muiatpppniludo, 893,Tantomagisestinsisteudum«mfes- PULCHRUM soleta Deojudicavi,quodiiominibhsvidetur
sionisofiicio, quatitopeccalorumes sarcinisoneralus;ut despeclnm,183.
tjttodpevsniiciUahiiion es dignusexigere , pev iinpuden- ' PCRGATORUS ignis,635,S72.880. Quisper ignem in
piir-
tiamvaleasobtioere, 59S.Pceniteritia nuuc agpndaesl, gains fiet salvus,tii non, sicut pevfidi,ajtevnoigne pev
« t
425.Ninivilarumconfessia posnilriitiaproponilurpo?ni- jipluumlorquealur, 122.
teulibus.el lticulenterdescrjtrilui,395.El tlujjlcxDavidis PURPURA ornamemumeslvpgale,885. -
lieeiiilehiia s 894. Pnblicanipo.mlpntiain <>\emplum pvo- PifHOKEMquem appellent?119.
poniluv,598.Et muliprisppccaivicis.ivid. Ei filiiprodigi,
399.Y, ACHAB, MsNASSES.Diffevt Dominuspceuam,ul inve-
niat poenitenliam;proielatpalienliam,ne ainillaiclemen-
tia, qubddebuilfieiiceijsuva.i.01.Quae gravitevpeccfmlur, QuAbRAGESMA teriiptisesi redemjiilonis,et coelestisqiio-
nonnisifletuet gemiluad veniampeviinent,93. Quigra- dammodomediciriffi, 413. .Qtiidin eo' agcndum,&\l, 422,
iiora peceataincompeUmii vindiclavulLexsequi, debilem 424.Nonsb lioniluibtisconsliniUim.,sed diviniiuseonse-
facilpuni,quernpoluit eiiieiidaluinliabeveet sanum, 98. . cralijhi-psl, 429. Myslieumesse oslendiluv'etsacralissi-
Sordescorpovis*oroameiita sunLpoe.iiieitliffi , S95.Aspera mnni, 421. StaLionesvocanlur,418. Oiliniobsetvalione
estcastigalio5)oaiiiR-iilifc , sed lenior efflcitur, si modus ciistodielidas, 419.Cuvquadraginlaetduos cnntineafdies?
culprstracietui'_ S99. Pceniteniia maguam commolioneiu 415.Manbionibhs Isvaelitavum compavanltiv, "41S,416,417.
5.
iuvbationeniqnegignit, IbiAchab,Ninirerex, Coriiith.i,. Yarii modi celebrandi Quadvagesimam, Arguwilur 410.
inansionemnxeruul, 4. qtii septPiu tliebuspvandent,el seplem oiebusjejunanl,
Poeiiilentia si devevoanimoesi,protinushabet fructum, 42J. Norifeve esl iniliclainQuadragesiniam vio-
174.Cpvtumhidiet doimm vpnite, cui jiern)illiturpacrii- lare, 418, 420.peccatum Quiillam uua die violavevil,"loiiusQua-
in^Ôi. D?«s j.cr isiis-oiicovdiam rarsum regenerat et dragesiuise violjtorarguilur, 429.Boimmeslcunctistem-
rpfovmatiicenitenles; nl nonsola sit venia,sed staluspvi- jioribusjpiutiare,sedmeliusTjuadvagesiniUhi jejuhave curii
slini vjjslativalio, 170.PcenitenUaesl velulicoHyriuni,511. Clirislo,420, 421.Nullusin ea anle nonamilianducetaut
In poenafuluraevitajpositussinefructu pceuitenliajpoeni- 4>ibat_ 423. .
Jebit, -57. QUINQUAGESIMJJ domitiica,409.Crivsicdicla?410.ATe-
Pceiiitfcns nomoqnis sil? 427. Quid agere <lebeal? 5. lesphoroinstitula. ibid.Quidamquinquagesiinain "sefacere
-Soilicilnsesl, jiedenuopeccel, 189. In tuto esl, si indul- iiienliuhiuv,420.
-jgentiifi-reiiiissionein non dubitel, 594.
PR.ECJ.PT_S. novi T-eslamemi ansteriorasunl quamvele- B.
ris, 308.
PRJEDESTINATIO- QtiosnamDeuspraede.stinel?76,77,81. RAHAB lypumhabnitEcclesiie,4S4.
Estqiii ad lempuseligilav,noiiJiepva3scietui.>i,seddp prre- RAMESSES iigypti civilaSjinlevpretaliivcommolioluvbu-
seiilijuslilia, w. Prffipavarealiquemad gloviam,autliite- Je:)'.;),et jMBiiiieiniaii) S.Pri.naIsraelilaruinman-
significat-,
•rilum,fist pr_escive qtiidiiiluviimest, 84. An qtiis delcvi sio, et quidiu enfaclnmsil? 4.
possittlelibvopvsfidpslinaiioiiis, {.09.Y. DEUS, L.BEI\. RAPHIDIM laiisjndiciiinlevpvelatnr,9. Undecimalsvaeli-
PRJEUICATIO sacerdotisi_nplebe salvandisesl corveciio, iavmnmansio,qutfiLviumadiuivabiliumOperumj;va3roga-
ei conteslatiojudieaiHis,448.Nouindigel puinpael cullu livadecovatuv,8.
_sermonis, 114.GlGri»m suamquaerit,qui fulemChvislivev- REDiMiTnemoj nisi quod-sutulifueval;117.
bis SHIS exovnavevuil, ibid. In religionevissermonisne- REGE3 habculDeilmagmehi-,99. -Alliictio pvoplevdisso-
cessavjaust, npn sevmouulcis,1'99.In Ecclesiaille deliet nantiamvegum,594.
loqui,qui omnibuspvosit, 186. Qtii non missus prasdicat, RELIGIONIS el professionissuaefidemnescife est repfo-
.ivfBsumjiloresteireprebus, 197.Siguum devoliet fidclis bum esse, 20S.
pvaedicatoris esl, si in pressura loqui verbumDei noii<i- - REMissAMaceipere, 269.
ineat,J278.Quialiter agit quam pvaedicat, stispeetosfacit REMONPHAREsdivisio subliiijisinterjjVelaluv, 12.
audieules,iJide promissisdubiteiu,145-Cujtisviiadespi- REPROBI ad liocvacaniuv,ul inexcusabilessint, 864.
_ ciinr, reslatut praedicatioejus conlenjualuv,844.Glovia RESSA latidabilislenlatioinierpvelaLur, 12.
pvadjcanliumest, qriandoaudiemesfacilecredtinl,279. RESUHRECTIO carnisconlvalisevellcos assevilur,S55,S36.
PrfedicatoresChvistumcovdeet linguaporlavevunt,S05. lliomiiifallaciae, 580. Quidamaerium covjius,el patilalim
Duseiubsfiargenleffiprfedicaloresfigiivabanl, 10. Perslel- in imrasieritiesdissolvendumposl resuvveclionem conan-
JasdesignamaVj ibid. - tuv inlvoduceve,344. Dlvumin vesiivrectione diversitas
PEESR.TERI vicarii«ttnl Ghrisli, 501.De jiresbylero non sexusftilurasit?556.Respondemvresuvvectiouem negan-
facile credidebel crinien, et cnv? 500. ApudjEgyplum tiumobjectionibus,557,54!. Nump.osteamcomessurisri-
pvesbytericonsigaanl,si pifssens nonsit episeopus,241. mus a"tquebibiluri?559. Tamdiusnspensaest, quamdiu
Y. EPISCOPUS. oiimescvedant pvaedpslioaliad viiam,<29i.Vicloriade-
PRiMiTiiE in Ecclesiaoffevendae sunt, 245. viclaemortis ests 167.Movsdfelevvapst, vesuvveciio vevo
PRISCILLA, 50» de a d
coelis,si lamenimmtiletuv glorian),181.Impii resur-
PRIVILEGIO alieno qui fvuittiv,pvivabiluvmevilo suo, gent, setlad hocul pereanl, 167.lnfidelil-as claramresuv-
- 594. reciionemnoii poteslhabere, 163.Resnrfeclioprima,et
PROFESSIO. Nihillam peviculosum esl, quam si profes- secnnda.,871. - -
sioni gcsia vepugnent, 300. Non iu professionemagis .. RETHMA, lioc esi, os vitlenlis,12. Vocepropiia,at com-
quamin geslis laus Dei et virtusest, 510. muni suliliidiniscummiilliscaeterisPliswrhvocaluv,11.
PROEHETAM falli imjiossibileest, 514. Propbetaefulura Decimaquintaest Israelilarummansi).et quidiu caactum
dicunt.clScvipturasrevelaul, 135, 186.Prophelaeexpla- sit ? ibid.
naloressunl Sp.rjplurarurii, 241.Prophelareest advenlum ROMA pev mevelvicemdesignata,862, S6S;Fornicaiia
iore Dominivocesymfjoliposl joralioiipmeffari, 147.Pvo- vocalur, 364;Quapcuinque gelisRomaiiorlimpacem seqtsi
jilielia .prjma probalioesi raliouabilemesse fidemno- desLleravit.tjblaiis donissuscepia'dsi,ul essent civesRo-
slrjiiii,95, rnani,236.ApudRoinanosvegesAuguslivocanluv,82.Po-
PROSPERE polest cedeve quidquidsimplicitevsub Dei testas vegiiovumAssyiiovum,Pevsavum, eL Maccdouum
evotionefit, 224. ad Romauostvansieral,334, 848. Romaiioramfideslau-
1247 INDEXANALYTICUS. 1248
dala, 28.Romaniimpeviidestvuctiodesignata,S64.Ro- SEPTUAGESIMJE doininicanovumnomen, 409. Cur sie
maniJudaeosdeievevunt, 860. Y. ANTICHRISTUS, JUDICIIdicla?410.
" . |
PIES. SEPULTURA corporum manibnsclericorumprocuvaluv.
RUINA quffide altoest, gvavioricasucollidituv,560. 469. j
• SERPENS signo snsppiisuslypus fuit Chvislipro salute
s nostrain cvucependentis,17.
SERVIpvoministvispositisunt, 125. Ejus dicimurservi,
SAEELLIUS ipsumPatremipsum Filium pvofitetur,584. cuiobedimus,61.Majusesl ex libevosevvumfievi, quam
Fivalaest, 485.Y. ARIUS. nasci, 227.Dignitasesiservumesse potenlis, 291.Quiex
SACERDOS ex populopolestfieri, 242.Recteapibuscom- aiiimosevvit,talis estjforis, qualis et inlus, 274.Idonei
pavalur,4i8. Y. PIIESBYTER. scrvisunt, quiinstanliasuaet fidenegotiadomiuorum suo-
SACRAMENTUM mysleviiDei esl Chvislusin carne, 296. vum exaggevant,504JIdoneussevvtispvobatur,quando
Sacramenlavevumspivilaliumfacile publieari non de- pvo amovedominisui jinimicosejns offendil, 277. Sevvi
beni, 280. hominumbi sunt, quihuinanisse subjiciuntsuperstitioni-
SACRIFICIUM laudis quotidie offevreDeosanetaEcclesia bus, 153. |
consiievil,500.In Ecclesianoncavnalia,sed spivitaliasa- SpvvusChvislidigniialis est nomen, 274. Nulla major
cviliiiaquolidieoffevunluv, 884. digriitas,quamservirejChrislo,488. Sevvi Dei sevvient
SALMONA intevpvetattiv umbra, 17. De.oamandoeLsinefinelaudando,S86.ApudDeumhicser-
SALOMON differt ab aliis propbelis,et in quo, 4S4. Quo- vushabelur,qui peccajveril,274.
TumdamJudaeovum fabulaest Salomonemadjuloribdaemo- Serviex peccalofmnt, 253.Y. CHAM. Peccalaservosfa-
niini lemplumaedificasse, 516.Cur Salomontvia impossi- ciunl,158. j novum
biliascivenon polueril? 481.Illa explicantuv,ibicl. SEXAGESIMM dominica nomen,409.Cursicdicla?
SALTATIONES ante sanctorumbasilicasdamnanluv,425. 410. j
AnaliquandosaltareJiceat?447. SiGNiFicANiiiE divevssjrum causavum, 269.
SALUTATIO ecclesiaslica,209. SIMILITUDO soleLliaberealiquiddissimile,55.
SALUTIS necessiiasomninecessilatemajovest, 443,414. SIMPLICITAS consciemiae elsincerilasgloriaest, 171.
Nonlicel ignoravemaxiiiieqnodperiinet ad salutem,199. SIMON magusdieilurinaeresuvsum.ut.populumChrisli
SAMARITANA doclaper Legem,142. scaridalizarei, volasse,78.DiciLurfinxissese moriet resur-
SAMARITANT sunt ex origine Pevsavumet Assyriovum, gere, 852. [
142. Le.gemsolumaccipiunt,id esl, quinquelibvosMoysis, SIMONIA. Arguunluriniinistriqui gradus .ecclesiaslicos
ibid. Ignem coltintmovePevsavum,ibid. veiidunl,866.
SAMUEL trislisfuitin Saul peccanle,127. SIMULATIO omnis, ei omnisduplicilasmend.aciumest,
SAMSON Chvislum, capilliejus electossignificaut,803. 4o2.
SANCTI regessunt el sacerdotes,et quomodo?319.Qui SINinterpvelaturrubus, et esl sontuaoa uiariJiUDro
dicanttirsanclivocali?28. Sanctianimusin omnibonoest, usquead moiilemSinaJ,7. MansioLrigesim.a lerlia in de-
.190.Hocest sanclormnmemoremesse et communicalo- sevtoSin aliaest ab oetavaejusdemnominis,16.
rem, imilaviaclusillorum,96. Quiministvanlsanclis,de- SINAIduodecimaIsvaelitarummausio,etquidin-eafa-
biioressibifaciunl sanclos, 191.Mariaesuffragia,aposlo- ctumsil? 9. |
loruminlevcessionem, niaviyvum pveces,confessorum ova- SOCOTH secundamansiofiliorum Israel, 4. Interprelatur
tionesdeposco,497. labernacula,ibid.Quidlinea facltimsit? ibid. . '
SAJ'IENTES qui dicanluv?50. Prinia sapienliscpars esl SOLLICITIOR quis fit piidore,quandoin causasuaalterum
timereDeuni,59. Quajtam vevasapienlia est, quam co- vidprilIaborare,276. j
gnovissequodprosit,eLdespexissequod obsil, 267.Viiam SnpHi.TiE Grrecorum adulLevavunt Scripluvam,215.
acquirilet pacem,71. Polens esl adomniaviliaexslirpan- SORTILEGIA, 423. |
da, 587-.'Quomodo fedificavilsibidomumet colunmassep- SPES.In quo sjiesnon est, pro movtuohabendusest,129.
teiii?503.Veteiibus placuitomnessapientes liberosap- Quispemsinevectafidehabet, se ipsumdecipit,S2I.Haec
pellare, imprudentPSaulem omnesservos,135.Qnidqnid fideliinnpvobalioest, si fideisua3spemadvertanl,258.Cuv
hominessine Deo sapiunt, slulluui esl, 125. Sapienles spe liheratisimus?76.Omoisquialiquidsinespeagil,orla
miindiin carne sunl,72. iribulationesuccumbit,j288. Spebusdubiis,896,212, 224.
SARACENI lotamAsiamsubegerunl,364. STERNUTATIONES, 425J
SAREPTAincensa intevpvelatur,vel angusliapanis,S50. SPIRITUSsancluscursicvocalur?321.Dens esse proba-
SATANAS intevpretaliirconlrarius,588. tur, 122,605.E\ ejusdonis,nominibns,opeiibus et effe-
SAUL hostes suos non tam armisquamdevolionevince- clibusdemonslratur.324-OmniaqiiffiDeus, ille opevanir-,
bal, et plus dimicabalreligione quam telis, 418. Y. SA- 606.|Id probaluv,607.Illesicul imago ex anntilo,etignis
MUEL. de igniculoin aliquidebrumquasoperatuv,non mutaluv,
SCANDALIZARI aliquandoidem est ac cavnispali desidc- 523.Cuvnonsillilius?522.De Deo estPatre, 94. APatre
vium,205. et Filio inseparabiliterab aelernoprocedil,438,579,611.
SCHOLJE. Magislvisuut ii qni littevisel leclionibusim- OmniaPaLrisel Filii ic Spirjlussancli,qui et Palris et
buendosinfsintessolebanlimbueie. sicut mos Judaeovum Filii esl, esse communia,528.Spirilussancluspro|ilerso-
esl, qunvuniivadilioad nos Lraiisitumfecit,quaepev ue- cietaLeiuunitalcinquenjaturaja Filiomitlitur,527.In sub-
gligpuliamobsnlevil,241. stantiaCbrislusesl,ISlL Quaread Cbvistuminspecieco-
SCIENTUE boniel malilignuni,cuvsicdiclum? 503.Iui- lumbasd.>seeuder'n? 404.Pev ignemdesignalur,555.Qnae
becillilashiimanaslnliumpulat,quodscienliasuanon con- suntex Deo, perDeumjsunt,postearenalain Spiritu,94.
clutlit, 120. Astvologia,geomelria, avithmetica,musica Qualiipvseplemdona ejusunicuiquefideliumcoiiveniaiil?
cuva noslrisdespectaesinl? 267.Sieutvilahsecimperfecta 814.ElC,livislo,515. In Jcredenlibus inhabilat,268.Saneli-
est, iia et scientia,188.Tunc magnaest, et sibi ulilis,si ficathliosDei, 244.In bene agenlibusest communisciim.
charilateImmilieluv,158,139,140.Cliavilalesubnixanou Deoei hoiniiiibiis, 131.Poslulatmovenalurresuae,76.Con-
inflaluv,sed est mansuela,pvoficinnsomnibus,156. Ut Iristaturex nobis,el gavidetin nobis,103,244.
vevumnolitiahabeaturpleniov,principiaeavumvequiven- Spivituambulai, qui|fugit peecalum,128. In quo est
da suni prius, 23.Scientiamqtifein Chvislumdescendil, bonasemperspirilaliameditalur,217.Spirilaliasunl,quae
nulliisnisibonushabere polesl, 814.Scieuiia oplima esl servalameviLum collocarilapud Deum, 212._Qui spermt
vitiadesereve,alqne adDeumlola menteconvevli,814. spivitalia,putal illacavrialia,195. Sicut justitia.spiriiales
ScRspTUR/EquosdamLatinos codicesconslalolimde'vele- facii,ita etdelicta cavnales,48. Y.CARO.
vibusGraecisiranslalos,quosincovvuptos simplicilaslem- STP.LLASpaganiangeltisvoeant,270.
povumservavilet probat,86.Mullain eisniulala el a qui- STEPHANO in dulcedinemfuevunttovventis lapides,6.
bus,ibid.Gvreeidivevsosrodicescuvhabpanl,87.Adulle- STJPENDIUM est, quod|mililansaccipitad sumptusvice
rave verbum Dei est vevumsensnm per 1'alsumvelle mevcedis,199. J
exviiidere, 178.-Hfficsacerdotumvehemensel copiosavin- STULTUSsaeculoprudensest Deo, 122.
diclaesl indignisquibusqueScripluravum coeleslitimsacra- SUBSTANTI/E unius quod-est,unumest, 91.Cur subslan-
mentanon crede"re,464.SempevdiviuaScvipluvaIoquiluv tiaminDeonaluvamdicimus,237.Qui stibstantiae verbttm
ctclamal, 461. Qnantoampliusin covdeviiiniiiatur,lanlo voluntauierre, lireresintAvianamintvomitumt,548.Ar-
salubviovemdulcedinem mentiexhibet, 813.Adreseeanda guuntuv,ibid. Respondeluvobjectionihaereticovumqut
vitiaaculissimaesi, 570.Panisesl animarum, 829.Pabulum verba _n__..«.v et substiinliama Deo penitus excludere
el vlta esl, 429 Qtiidamillamnon proamoveDei,sedpro volunl,3S1. I
amore sfecnlididicerunl,499. Exposilor Scvipluvifi nihil SUPERBIA est alta sapeve, 97._Plenainsipientiaesl, si
addiLautrainuit,388.Y. EVANGELIUM, TESTAMENTUM. quis de talsisse laudet,superbiasi de veris,200.Super-
SECURITAS incautapatel incursibus,897. bia el elatiopeccatume.st,97. Maximummalumest, lior-
SENECTUS apudomnesgenteshonorahjlisest, 298, rendum ataue pavendum,'495. Septem vitia ex ea orla
•5249 IXDEX ANALYTICUS. 32S0
referuntur, ibid. Yelut ins.inia habetur, 185.Omnessu-" leviumin uiiiusDei natura et potestate""claudilur, eum sit
perbi filiisunl diaboli,459. Miserumest superbum esse immensum,151.Palev ejusdem naturaeesl cum Filio, el
eum, cui iguolumesl, 93. Superborummens fruclum non in Spirilu saucto est,94. Palrem, Filium, elSpivilumsau-
facitDeo diguum,182. Y. EXTOLLENTIA. ctum in sua quemque subsislenlia senliamus, 522. Pater
SUPERFLUA solent majorempaveresolliciludinem,195. el Filius una virtus, unaque divinilas et' substaniia est,
SUSPICIO ivepidumfacit, 301. 287.1nter Patvem et Spiriiumsanctumpevsonavum dislau-
SUEVI niultalbcadepopulalisunt, 864. lia est, non naluvae,259, 295.Inter Filium Dei et Patrem
SIBVLLA quo spirilu loeuta sit? 119. nonuniosed pevsonarumdislinctio,77. P atevac Filius elsi
SIMBOLUH fidei, 543. Duodecimapostolorumsymbolo duae pevsonaecreduntuv, vatione lamen et subslanlia
fidessanelaconceplaesl, qui, velut perili avlificesin unum unum sunt, 385.
conveuienles,claverasuo consilioconllaverunl,455. Fev- Paler, Filiuset Spivitussanctusuniussunt dominationis,'
menlumsalulisnoslva3est, 408. unius deitatis, unins omnipolentiEe, 817. Unus cultus,"una
STMMACH'ANI, qui ex puarisaeis originem trahunt, chrL venevatio,una adoralio,unasancliflcaliosemper Palris et
stianosse dicunt,209. < Filil el Spiritus sancli est, 525. Cum constet Patvem et
STMPHRONIUS pvaefectusAgaetis pevsecutov,480et seq. Filiumunius esse substantiaejutevque unus Deus est di-
SrKAGOGffi manas ia scvibis, doeloribus et phavisseis ctus, 554. Qui de seeundaTvinitalispevsonanon ambigit,
avuit,411.AdaedextevamSalvatovcuvatinSyhagoga,412. admitlilet -lerliam, 280.~Necesseesl prfeferripersonani
Y.EcCLESIA. Patris, 185. Palrem, Filium etSpiritum sanctuminilio ca-
rere demonslvaltir,525, 323. JJLevnitasin Patve, species
T in imagine,ususin muiiere est, 321. Quamliene Pater
vox, eLFilius VerbnmdicaLuv?404.QuidquidloquiluvPa-
TELESPHORUS ponlifex,410. tev, vevba sunt Filii et Spiritussanrti, et e conlva,327.
TENTA.TIO. Divevsismodisprobanturhomines, alius pev Sanetael insepavabilisTvinitasnumquamaliquidexlvase "
jnopiamet infirmitaLem corporis,alius per divitiasel saui- novitopprari, 326. OmniaexPalre, sed per Filiumcveala
talem, 541.Probaliones diversaecredenlium, 258. Omnis sunl, 159. CumJoannesait: Ego el Pater unum sumus,
probatiotentalio est, non lamenomnis lentaiiomundi pvobalio, unumad unitalem divinitalis reterl : sumusaulem pevso-
208. Deus numquamnos in tenlationibusistius et nis assignal, 547.Omnissumma perfectionis in Tvinilale
miseviisiiecs'.neadvocato,nee sine consolaloveesse.pali- consisiit. 175.Y. FILIUS.
luv, 524. Hamanaleniatio est pvoptevspeDei diffiderede TRISTITIA quaevitia generet? 494. Qui tvislis est, quia
liomine,144. MajorapevnieiosioraquetenlamenLa,quibus peccavit,secuudumDeumtristis esl, 189.
animain hac vilaimpugnaLuv, daemonumillusiones,mago-
rumque ac pytbonumpvaestigiaomniumconsensuaestiinan- u
tuv, il. Diaboluspersubjeciam sibi carnem, suggesliones
malasingerit animae,'69.Aiiimaquantumvisperfecta, nisi URSICINI mavlyrium,488.
assiduissaliatur teniaiionibus, velaxaiuv, 12. Tentalio UTENSILIA alieaa, 500. Utensilia sanclovumnecessiiati-
animaefileli custodia, fovtiludo, et vivlutisaugmenlum bus minisLvave, 217.
est, 1S, 18. UXORE cumsecunda nemp ljenedicituv, 298.Y. CONJU-
TERMINALIS exilus, 603. GIUM,MATRIMONIUM.
TEBTIUS fraler, 192.TevliusscvibaepislolaePauli, 110.
_TERTULLUNUS, 87. Non parvaescieniiaefuit, sed haeve- V
sim cveavil,155.
TESTAMENTUM defuncti jure facmm non potesl scindi, VAGINAM hominisnon est dediguaius Spiritus sanclus,
220. 540.
TESTAMENTUM velus ab Hebraeis dividituviu prophetas, VALENS et Uvsacius,453.
Legem, ei agiographa, 529. Non esl.coatvaviumnovo, VALERIA maier SS. Gervasiiet Protasii,,485. Ejus mar-
149.UmbrafuitnoviTestamenli,542.Spiritalisiiilelligen- lyvium,ibid.
liain eo nibil estaliud, quam novumTestamenlum,318. VANDAEI Afvicamsibi vindicavevunt,664.
Elsi novumTeslameutumaperlio sil vetevis,-lameniu eo VANITAS idolovumcultura est, 246.
luuTtaobscnvepon.uniur,832.NovumTestamentumcanli- YERBA post res suni, 117. Qui oLiosumverbumnonrc-
cnm novum dicitur, 355. Et cuvnovumdicaluv?ibid. Y. priuiii, ciio ad noxia iransit, 488.|
EVANGELIUM, ScRIPTURA. VERITAS in sempiLernasificulapevseveral,238.Hoc est
In TETRSCO poui,165. verum, quod aelevnumest, 515.Quid est vevitas,nisi viLa,
THAATK Laline ionganimitaleinseu lolevanliamsignifi- 292.Nilriitam publicum, quam vevitas,100. Non potest
cai, 13. indecorum esse, quod vevumesl, 515. Quidquidvevuma
TBARELaline intevpvelalurslupor, Graece•HWTO.I., 15. quocumque dicitur, a sancto diciluv Spivitu,130. Quid-
THECLA ilammarumglobosevasit, 458. quid advevsumveriiatem opponituv,humauainveulioesl,
TIMORUM vavia genera boiia eL mala, S75.Esl quoddam 514.
eommouitiouis indiciumvidere quod meluas, 475. Timor VESTIMENTIS fulgeve, et sovdeveflagiliisnihil pvodesl,
Dei lemperare debeL, et modum imponere aceidenlibus 593.Mullomeliusest animamovnavevivlutibus,quamcov-
causis,244. Quitimei, perfeetusnon est, 273. Timor pro- pus pveiiosisindueveveslibus,391. '
hibet peccalum,99. A peccatis absLinevefacit, 273.Cau- VICTORINUS, S7.
tior ad evitanda praeterila eificitur, queui metus emeii- .YIDUA quaeadmiuenda sil ad stipendia Ecclesiae?299.
dat, 602. ul nomenejus ascvibatuvecclesiasiicismonimentis,
TIMOTHEUS quis fuevit?289. Quiafilius evatmulierisJu- Alque Qiianliimviduae eliam;duumâut Iriummaritorum
dsBse, p atre aulem Graeco,secuudum Legem minimeest ibid. aggvavenlEcelesjam?500."
- circumcisus,217. Mirabilisadolescens,298.ELvir mivabi- uxores,
110. Paulus eum VIGILARE soleinuspvoperisiusin alienis carisis,73.
lis, 303.Eval quasi coepiscopus Pauli, VINCI se nemo paliluv,308.Consueludoest" uLvictovibus
liliumsuum dieil, quia ab ipsofuevatovdinaius,257.- palma offeralur, 453. -.
TITUS Graecusevai, 218.'.
TOROSI corpovisiugluvies,601. VINDICTA si-Deo remitlatuv, duplici genere profici-
TRADSTioaposLolica, 547. E.tPatvum, ibid. Quidquidnoa tuv_,98.
ab Apostolistvadilumest, scelevibusplenumest, 128. VIR.Y. MATRIMONIUM.
THANQUILLITAS in animafinisest aclionumvilas,2. VIRGINIS' et viduaegloiiosumvocabulam,500.Nihil lam
TRAKspnNCTio hujusvilifi,245. pvfficlavuui est atque utile, quam vivginitas, 155. Vivgo
.TRiBUTAliscalia solvenda,eicur?99. potest esse covpore,sed nonmente corrupta, 366. Quid
TRIBULATIONIBUS assiduisanimapurgatuv,"180.Exislentes prodesl virginem esse corpore, si coulingalnienle esse •
in gvatiamuItiplicesmanenlLribulalimmm amariludines,6. corvuptum?493. Virgo devota vivginitaieinpublice pvo-
Cur in iribulationibusgloriandum?82. Index fixaespei fessaab heminum usu et fatniliaritatedetevve-
SBectilarium
tribulaiioesl, qusfilestimoniumpevhibetad covonam,52. tuv, 563 et seq. Virgines oblata sub specie pielatis mu-
Y. ADVERSITAS. nusculavirorumdebent recusare, 457. Illis de saeculoco-
TRINITATIS mysterium,492.Yeritas esl, H7.Yoeabulum gilanlibus non impulabiluvsanctimoniuma Deo, 157. Y.
sanctajTviuilalisgvaudemyslerium et arcanumesl. 529. CONSTANTIA.
Hocsolumest quod ex Trinilate comprehendiinus,quia VIRTUTIS pulcber ordofelixque progressus, qhi semper
eomprehendinon polest, 522. Quid de illa senliendum? tendit ad 0| tima, 6.Tribuset propugnaculisnosmuniri opor-
521. Triuilalis mysterium ex Apostoloprobatuv,603. Iu tet, fidei, spei, chavitatis, cuv?282. Qui humilis,obe-
tria noiniuaet tres pereonasnnius esse essenliae, diens, misericors et patiens est,
'Tviiiitate. venovetuvnecesse est-
vmiusmajestatisatque potenlis»credimus, 547.Et unilas quotidie,ut pvoficiendocvescatiet a vivtutibus,409.Concessa
. in Trinitaleet Triniiasin unitate est, 524.Tvinitatisniys"- prrfilevivevirlulisest maximsE, prohibitanondesidevare
SI-51 QiiDO llERUM ilM
non longoest,
' 156.Yirlus indiscreta pro viiio depulatur, Iina'giuembesliseadorat, qui viliis servit, 559.
489. VOCARE est cogitantemdeBdeadjuvare.autcompungere
VITA, liaecnon quies, sed perennis est transitus, 16. eum, scial audire, 77, 82. Quniamsecundumpropo-
Yiue fldeliumsunt quatnor, 572. Duse vilse. activa et situniquem vocantur, 76. "| _
cputemplaliva,504, 885. F. COKTEMPLATIVA." Vilaes>lco- Quod VOLUKTATE ffleiius 142 Rcs
guoscere Deum per Clirislum,60. Qui bene.agendovivii non Gt, ad effectum fil, fit, qu* sponle
nou pervenit, 285>Digesloim-pedi-
Deo, nic \ere vivit,60,ibid.Densiuhoimue venicushnbU meijlo, reparalse "voluutas,robustiore virlufce, 155,Hic
tavil, ullioneslam vivendi formammortalil)usdarot, 457. Mbiiionvivit,'qui paraius esl domini.~" sui facere «rtanta-
QnomodoChristusnolasnobisfecerit vias vil»? 474.Bona tem, 185. j .
et castavila moriimsornandaesl et benevoieiitialocuplu- ia
yoluntas Scripluiis SSBJIG pro comiainatione poni-
taiida, 229.Per bonamvitam spes fideiobtiuetur,9i.Haac tur, 1526. I -. "
est vita selernavivere sine poeua,et habere gloriam,150. YOLUPTAS.Ssseularibushominifcusnihil
Vita seternasequalisomnibus,472.Malavita.totumIIOHIH delur et placidum,quam vdluptas,65. lam inuilHmvi-
iiem eorrumpit, 128. YovEAnrsfideliler, Deusdabil possibilitatemsolveudi,
VlTALINUS. V. MAIANUS. 595.
VITALIS pater SS. Gervasii et Prolasii, 485.„Ejusmar-
tyrium, ibid. %
VITALIS et Agrieolsemarlyrium, et corporuminvenlia
deseribitur, 487. ZELUS.Nulla res sic consumithominem, ut zelus, 88.
VITIA.Facilius tolerantur daemonesquam vitia, 550. Omniscontentioet zelus inimicitiam paril, 100.
OKDO RERDM -
QILE IN HAG POSTERIORIg TOMI PARTE CONITKEKTUR
AD"OPE&A S AMBRQSII.APPENDIX.
PARS PRIMA, 9. — I» sequeiilemiraclalum admo- XVjII, 550.— CAP.XYIII, ibid. — CAP.XIX, 5.j2.—
nUio, ibid. — TRACTATUS —
DE XLII MANSIONIfiCS CAP.XX, ibid. — CAP.XXI1, 553. — CAP.XXIt,- ibid.
FILIORUMISRAEL, ibid. In sabsequenliaComnieu- - CAP.XXIII, 554.|- CAP.XXIV, 555. — CAP.XXV,
-
laria admonitio,59. COMMENTARIA 1N EPISTOLAS 556. — CAP.XXVI, IS57.— CAP,XXVII, 558. — CAP.
—
B. PAULI, 45. IN EPISTOLAMAD ROMANOS,ibid. XXVIII, 559. — CAPJXXIX, 540. — TAP.XXX. 5«.'
— Proloqus, ibid. — CAPUT PRIMOM, 47. — CAP.II, 63. — — CAP.XXXI, 542. — CAP. XXXII, "543. — CAP,
CAP.III, 72. - CAP.IV, 82. — CAP,V, 88. - CAP.VI, 99. XXXIII, 544. — CAP. I XXXIV,.ibid. — CAP.XXXV,fit5.
— CAE.VII, 105. —CAP.VIII, 116.—CAP.IX, 131.— In \seqiteiHem Iraclalumadmanirio,547,— TRAC1'ATU£
CAP.X, 142. — CAP. XI, — 147. — CAP. XII, 156. — CAP. DEEIDE ORTHODOXA CONTRAARIANOS,m.—Coy*
XIII 162.— CAP. XIV, 166. CAP. XV, 172.-^ CAP, —
XVI, fessiojidei, ibid, PYoiogus,ibid. — CAPUT 552.
178.—1NEPIST.l AD CORINTHIOS,183.—Frologus, CAFL PBIJICM,
11, 555.—CAP. III, 535.-CAP.IV, 557.--CAP.V, 55ff.
ibki. — CAPUT PRIMUM, ibid. —- CAP. II, 192,— CAP. III, —CAS.VI, 560. —CAPJ. VII, 561,—CAP.VIII, 562.—Cte-
— —
197. CAP.IV, 202. CAP.V, 207..—CAP. VI, — 210. — CLUSIO, 566.—In libellumde Digiiitaiesacerdataliadmo-
— —
CAPVII, 216. CAP.VIII, 226. CAP.IX, 228. CAP. nkip, 567. — DE DliiNlTATE SACERP.OTALI, —
— -^ — ibid,
X; 235. CAP.XI, 259- CAP.XII, 244. CAP.Xlil, CAPOT PRIMUM, ibid. -j- CAP.II, 569. — CAP.III, 5T0".—
—
251. CAP.XIV, 255. — CAP. XV, 260. — CAP.XVI, 272. CAP.IV, 571, —CAP.V, 575.—CAP.VI, 578.— CAP.VII,
— IN EPIST.IIAD CORILNTHIOS, 275.—Prologus,ibid. §79',.— In seqnenteMlibeltumadmoniiio,ibid. — AB"VJR-
— CAPDT PMMUM, 275. CAP.II, 281. — CAP.111,28i. — GINEMDEVOTAMLIHELLUS, ibid. — CAPCT
—
rnmnM,
• Cw IV, 288.— CAP.V, 295.— CAP.VI, 298. — CAP.VII, ibid. CAP.11,581.—CAP.III, 582. :"
302.—CAP.VI1I,,507.—CAP.IX,51I.—CAP.X,515. —CAP. In sermonessub Ambrosii nomine " admonitio, "
evidgatos
XI, 519.—CAP.XII,529.—CAP.XIII, 555.—IN EPIST. ' i "585
ADGALATAS, 557.—Proloqus, ibid.—CAPUTPIUMUM, 359. Index sermonum prwtermissorum. oM
— CAP.II, 545.—CAP.III, 552.— CAP,IV, 559.—CAP.V, Ordo sermonwn in hkceiilione .admissonm. S99
563.- CA*.VI, 569. - IN EPIST. AD EPHESIOS,371. SERMONES S . AMBROSIO H ACTENUS
— Proloqus, ibid. — CAPUT 575. — CAP.II, 576. — DominicaprimaAdventu.s. ASQRIPTt.6Q3
PRIMUM , SERMO PIUMUS.
— CAP.111,581. — CAP.IV. 385.— CAP.V, 593. — CAP. SERMO II. — De NataliDomitiiveuiente. ' ' IbM,
III. — InclielNatalisDomiuiI, ' G0q
Vj; 599._'IN—EPIST. AD PHlLIPPENSES,-403.— Pro- SERMO 608
loaus ibid. -CAPUT PRIMUM,ibid. =-*CAP.II, 407. — SERSIO IV. — De KataliDominiSalvatoiisII. 6.1Q
CAPIII, 414. CAP.IV, 418. - IN EPIST. AD CO- SERMO V. — De NathliDomintIII. , 6;(|
LOSSENSES,421. — Pnlogus,'ibid. — CAPUT PRIMCM, .SERMO VI. — De NaâliDominiIV. 614
ibid. — CAP.II, 426.,-CAP. III,, 454. -= CAP.IV, 459. SERM<)VII. — DelialetidisJanuariis. . 617
— 1N EPIST. I AD THESSALONICENSES, 441. — SERMO VIII. De sanetaEpiplianiaI. 618
Prolomis, ibid. — CkWT PRIMOM, ibid. ^- CAP. II, AU. SERMO IX. — De suiictaEpiplianiaII. _ 620
— C\? III, 447. — CAP.IV, 448.— CAP.V, 450. — 1N SERMOX. —DesanctaEpipUaniÎII. 622
EPIST. II ADTHESSALONICENSES, 455. r- Prologus, SERMO XI. — De sanetaE|ii[ilianraIV. 624
jbid. _ CAPUT PRIMUM, ibid. -= CAP.II, 456.—-GAP,III, SERMO Xjl. — De sanctaEpiplianiaV. . 626
'458.— INEPIST. I ADTIMOTHEUM ,46 i. — Prologus, SERMO X III. — Super liis Evangeiiiverbij rSii.mte,
' esl
ib}d.-= CAPUT PRIMUM, ibid. -r- CAP.II,—465, — CAP.III, regnmn cmlormnfermenlo. 628
'46Sl — CAP.IV, 472.— CAP.V, 475. CAP.VI, 481.— SERMD XIV, — Dominieain Septuagesim.a., 630
IN EPIST. II ADTJMOTHEUM, 483.— Prologus, ibid. SERMO XV,— Domiiiieain Sexagesima, 652
-^ CAPUT PRIMUM, 485. — CAP,II, 488, ^ CAP. III, «5- — "SERMO XVI.-^ De curaiiouemanus ' aridae —a Domino
-- fa.cjtf
CAP.iv;495.'— UfEPIST. ADTITDM,497.^--Pivlogus, iii die sabbati. j ^|
ibid — CAPUT PIUMCM, ibid- — CAP. If% 600.-^CAP. III, SERMO XVII. — De saucta Quadragesimaf. 636
5tl2 —M EPIST. ADiPlirLEMONEM, 503. -r, Prolo.gns, SERMO XVIII —•De isanctaQuadragesim.a II", .637
ibjd — CAWIPRIMUM, ibid. — In sequenlemtraclulum SERMO XIX. —Dg sancta QuadraêsimaITI," 659
admonilio,507. - TRACTATUSDE TRINITATR,509. SERMO —
XX. De sancta QuadragesinjaIV,' . 642 •
i^ CAPUT -r-
pn-HUM,-z'6?"d. CAP, I I, §10. =- CAP. III, 511.-^ SERMO
' SERMO XXI.7T7- D* sancta Quadragesimi),V. - 6i4
CAP.IV, 512.-.- CAr.V, 515. -r- CU?., VI, 5i|. T-CAP.VII, XXII.— J)e sancta QuadragesimaVI. 646
516.'~CM~-~YIH, bl7.-r.Cu>, IX, 518, ^CAP. X, §19:. SERMO XXIIT. — DeisanctaQuadfagesimaVII. 6i§
-.CAP. XI, 522.;4'CAT.,XH, 525. - CAP. XIH, 524.^ SERMO XXfV. — De feancL? QuadragesimaYIII. 65t
CAP.XIV,%%.'-. Ci-i>:
XV, 527. ^ C*P. XVI, S28.-CAP. SERMO X'XV. — .
D e 'siancia QuadragesimaIX. 6S|;
|233 OJJ.J? I?! I.IQ0 TOMO QONTINBNT0R, mi
SERMO XXVI.— De sancta QuadragesimaX, 687 quendumfugieudumvesit, praoscribil. 749
SERMO —
XXVII. DejejunioDominiiiideserlo. 660 Insequentes Precationes admdnitio. 751
SERMOTXVIII. — De sanciaQuadragesimaXII. 662 DUJE.
SERMO XXIX.—De sancta Quadragek.ima XIII. 664 PRECATIQNES Ibid.
PRECATIO —
PRIMA. Prajparalioad Missam. Ibid.
SERMO XXX.•—Desancia Quadragpsima XIV, " 665 PRECATIO —
II. Item praeparatioad Missatn.. 755
SEUMOXXXI.—Desancta Qnaiipagcsima XV. 667 lu exposilionemApocalypsisadmonitio. 7G5
SERMO XXXII.— De sanctaQuadMgesimaXVI. 668
SERMO XXXIII.— De jejuniisQuadragesiinae XVII. 669 EXPOSITIOIN SEPTEMYISIONESLIBRI APOCA-
SERMO XXXIV.— DominicaResurreclionis. 671 LYPSIS. 765
SERMO XXV.—De inysterioPaseliasII. 672 De primavisione. Ibid.
SERMO —
XXXVI. In diesanctoPentecostes.
" """ 675 De visionesccunda. . 795
SERMONES DEDIVERSIS. " Ibid. De visionetertia. 807
SERMO XXXVII. — De mirabilibus. .. Ibid. De visionequana. 850
SERMO XXXVIDI. — De gralia baplisaii.
" 679• De vjsiouequinla. - . 899
SERMO XXXIX.— De camelo. 680 De visionesexla. 933
SERMO XL.— De jejuniis et eleemosynis. 682 De visioneseptinia." 9J5
SERMO XLT.—De eo quoddicil Dontinusin Evangelio - : " In librumde Posnitentia monitum. , 969
Vulpesfoveasliabenl, etc. 684 DEPOENITENTIALIBERUNUS'. 971
SERMO —
XLIt. Increpatioad plebem de ea quod scri- ibid. — CAP.II, 972. =- CAP.III. 974.
estin : dubitur et: CarUa- CAPCT P RIMUM,
plum Evangelio Qui habel, ei; —"CAP.IV, 975,— CAP.V, 977.-=-"CAP. VI, -978. —
vimusvobis,etc. 686 CAP. VII, 979. — CAP.YITI, 981. -= CAP.IX, 982."—
SERMO XLIII.— Increpatioad populum-qnod ecclesiam• CAP,X, — CAP.XI,-98i-.— CAP.XII, 985. — CAP.
non frequenlet. . 689 . XIII, 986.985. — CAP.'XIV, 987. — CAP.XY, 988. CAP,XVI,
SERMO XLlV. — Posl increpalionem"" allectia
" " ad popu? — — CAP.XVIII,991. — CAP.XIX,
lum. "- 690 989. CAP. XVII,990.
. 092. — CAP.XX,"995. — CAE.XXI, 994. -~ CAP.XXII,
SERMO XLV.— De primoAdamel sccunoV ' 691 — CAP.XXIII, 996. — CAP.XXIV. 997. '--- CAr.
SERMO XLVI.—De Salomone. 693 995. 998."-r CAP.XXVI,999. ^- CAE.XXVII, Ibid. —
SERMO XLVII.— De differentiaSalomonisel alior-um XXV, CAP.XXVIII, 1000. — CAP.XXIX",1001.—CAP.XXX,
prophelarum. • 699 —
'SERMONESDESANCTiS.- 701 1002. CAP.XXXI,Ibid. CAP.XXXII,1003,CAP.XXXIII, 10041
SERMO XLYIII.— In festo sanclse
- Agnelis virginis et Monitum. _ 1005
'
marlyris; Ibid.
SERMO XLIX.— In nataliSS, Cantii,Canlianiel Cantia- DE SPiRrrU SANCTQLIBELLUS. Ibid.
nillee. 705 - Monitum. . 1011
SERMO —
L. In nataliS. JoanuisRaplislse. 706 DE CONCORDIA MATTH/EI " F,T LUC/E
SERMO LI. De prasrogalivaejusdemS. Joannis. 708 LOGIACHRISTI. '
— ----.- IN GENEA-
— De vita ejusdemS. Joannis. ' - md^
SERMOLJI. 709 Monilum. 1015
SERMO LHL—InnalaliapostolorumPetri"et Pauli. 712
SERMO LIY.— De neglecta sblemnitateB. apostolprum DEDIGNITATE - - CONDITIONIS
' • HUMANJ.L1BELLUS.
' - -
• " ' 714 "lois
Petijiet Pauli.— Monilum.
"" LY. In nalali SS. Nazariiet Celsimartyruni.
- "SERMO ' 1017
- 715 EXORCISMUS, , 1019
LVI. —De natali Admonhioin AclaS. Sebasliani. Ibid-
SERMO ' sancli Eusebii Vercellensis ACTAS. SEBASTIANI, - 1021
episcopi. 719 CAPUT -r--S
SERMO LVII. — De depositione ejusdem sancti Eu- ERIMUM. SeJ>asli»nus marlypesaninial,Ibid.
- 721 CAP. I I. — Marcellianiet Marci
' graviler
' '
oppugnata
sebii. . TH)23
SERMO LYIIl. — De sannloCypriano-. 722 eonslanlia.
724 CAP. III. — S. Sebastianusnulantes confirmal, 1024
SERMO LlXr—In nataliumusmartyris. CAP.IV. —Inferni
SEBMO LX.— Deuaiali SS. martyrum. 727 poe"na3 coeliquegaudia * martvrum
'
SERMO LXI.— De natali marlyrum. 728 auiinisinculcala. 1026
CAP. V. — Opumdeliciarumqueusus. - 1028
SERMO LXII.—De bellico"tumullu, seu pro communi —
CAP.VI. Marlyrumfelicilasetgloria.
martyrum. 729 1050
CAP. •—
SERMO LXIII.— De servo ceniurionisin Evangelip,in Zoeet VII. Sebastianioratioue et miraeulisconversi
Nicostratus. "1031
dedicationebasiliese. 731 CAP. VIII. — Marcelliani
In epislolasex Ambrosianarum}iumeiiesegregalas ad- el.Marciconstaniig. " Qratio
" ad
' 1052
monilio. ." 755 neophytos. —
CAP.IX. Ca.teri a Scbastiangijna
EPISTOL/EEXAMBROSIANARUM NUMERO SEGRE- versi. ... cum e.apti\iscon-
GAT_. 755 1(.g5
" EPISTOLA —=AntequamAgnaevirginia marlyrium —
CAP.X. Omnesa Polycarpojd ' baplismum
~ " " pra.parati. "
PRIMA. 1055
describatur, amor iu eam filiiprajfecli,-ejusquerepiilsa CAP. XI. —
memoratur.Hincadjicitur virginiscondemnalio ad lupanar,- etmi (iliis. " Bapiizaticatecliumeni,unaque •-- Cla.udius
et inter miraculadiviniltispropter eamdem puellamper- 1()_g
—
CAP.XH. ErroresGentiliumco.ra.rn, " Cliroinatio,
' ", " IJrbis
pp-lrataadolescenlisin eam depereuntis interilua atque confuUliaTran.millino. i058
ad vilamrevocatio.Tutn sequilur virgiuisob.eiluuoorum pra.feclo, —
CAP.XIII. VerbiIncarnatioGentiii.exposjla,,
seditionemcondemnatioad rogum,ejusquein mediisigni- " 10.0
hus ill£es33 CAP. J .IV. — Chromalius catecliizatiir.. 1042
permanenliscruenta caides.Mo.x.paganorum CAP.XV.— Cliromatiiconfracia idoja.. Ibid.
in Cliristianos adtnavtyrislumulmnoratiouiinstantesfnrore CAP. X YI. — Instrumeiilis con-
declaialo,uex Emcrentiana;,et Constaniia? Anguslwaani- fractis,sanalur Cliromalius. aslrolqgia. "" ju.dieiariae.
'
tas resliluta, necnonab eailem principalemplumljliera- 1044
—
CAP.XVII. Cliromatiiet Tiburlii baptismus., 1047
,lrici siiiesedifiiatuin,et ipsiuscumaliis pluribitsvirginita- CAP.XYllI. — Cliromalius,prsefectura " Tjrljis abdieata,
lis ijropOFilum enarratur. 755 Chrislianos a lit.
EPIST.JI.— CumbeneficiaDui legenda.non siut, visio- perseculiqnis tempore 1018
neni narrai, qua silii per quadra_gesimain Gervasiqsac CAP.XIX.—.SS. Sebastiani,Tibuftii,
' "' ' et ajjorum
' prae-
Prolasiussemelet iterum,lertiaaulem viceetiamPaulus clar^factain Urbe. "1050
CAP.XX.— SS. Zoes, Tranquilliniet aliorumca.des.
apparuerat, ut e;s, posi exhumalDSipsoriuQreliquias, - - 1031
ecclesiaconstrueretur,imperans.Arldii,eoiivrje.alis eoepi- CAP. XXL — S. Tiburlii
scopis,invunlaessesaucloruracorjiopa-; qiionuncojiversio- marlyrium. 1053
nem, neeeniac sepulturam ex seliedulaillia.dolectare- CAP. XXII.= SS. Cngltili,Marcelljan.i,Marct cajdes.
ien. QuibiisYilalisao Yaleriaj mar-tyriuni e.Uam inseri- 1055-
tur. - . —
CAP.XXIII. S. Sebaslianigloriqsumeertam.en.1056,
7-45
. £P:ST. III.—MartyrumVitalisel Agr-icol»,qjiiBononiaa LIBERDE VITIORUM VIRTUTUMQUE CONFLICTU.
IntertumulosJuda3nrumsepulti prant, faclanrc.um|-lausu 1057
-Cbrislianorum, Jodseorum ac
ad.niraiiouf., p.ijracnljs. nnn DE VOCATTOTNH. GENTIUM ' '" LIBRI DUO.
" " 1075
paucis inventionemrefert. Eosdenieta uoinineel a con- LIBEP.PRIMUS,
— De quEestioue Ibid.
staniia iu-suppliciislaudat: aliaque nonuullasubjicitad CAPUT PIIIMDM. inler defeusoresliberi
eamdemrem perliuenlia. 747 arbitrii et pra_dicalores gratitetractala,deque scopoatque
EP.ST. IV.—Florianumad maturametcontinuampoeni- ordine atictoris. - Ibid.
-tenliamexcilans, quidipsi sive indiclis sivein factis se- —
CAP.II. De voluntateluunaneeauimaj,elquoiuplex
ORDORERtJM QUM IN HOC TOMO CONTlNfeNTUR.
sit illa voluntas; lum quodDeusnumquamnon univer- .Hymn.IV.—In postulationepluviaa. . 1175-
sorumliominuniciiramagat. 1075 Hymn.V.—Ad complelorium. .1176
CAP.III. —De lnijusquseslionistractaiione : CumbonaB Hyiiin.VI. — AdMaiulinum. H77
voluntalishomoesseincipil,uumcorrigaturpriorvoluntas, —
Hyinn.VII. —AdMatulinum. Ibid.
an aliaei datur; et iu saciis Litleri^ Omnesaliquandopro Hymn.VIII. Ad Malutinum. 1178
uliquibusdicti. 1077 Hymn.IX.— — Ad Sextam. Ibid.
CAP.IV. — Solvitcalumniamdicentium,Auctoremper Hymn.X. —AdNouam. -
1/79 -
caperiusdicta contradicereAposlolo. 1086 Hymn.XI. —AdNoeturnum. ~ Ibid.
' iules —
CAP.V. Cur anterioribussaeculisdimissaasint omnes Ilymn.XII. —AdNoclurnum. Ibid.
ingredi viassuas. 1088 Hymn.XIII.— AdMalutiuum. 1180
—
CAP.VI. Qualissit naturaliumanasiue gratia. 1092 Hymn.XIV.— Ad Laudes. 1181
CAP.VII. Cur Salvatoromniumnonomnibusdederit ut Hymn.XV. —AdTerliam. Ibid.
ognoscerentverumDeum. - 1094 Hymn.XVI. —AdSexlarn. Ibid.
CAP.VIII. — OrigoGdei. 1095 Hymn.XVII. AdNonam. . Ibid:
CAP.IX. — QuodDeussit auclor omniumvirtulumet Hymn;XVIII. — Ad Chrislum. - Ibid.
bmuisboni. 1098 —
Hyniii.XIX. De SS. Gervasiiet Protasii marlyrum
LIBEilII. 1105 ivenLione. j 1182
CAPUT PRIMCM. — Quod tria sinl quibus in quajstione Hymn.XX.— AdTertiamin lemporePascliali. Ibid.
superiusdisputatainliasreridebeal; quodqueDeus justus Hymn.XXI.—AdTertiam. 1184
sit ordinator,et quemadmodum, secundumea qnaepraedi- Hymn.XXII.— —
Ad Seuam. 1183
catoribusa Dominojussa sunt, nullarum ' nationumfacta Hymn.XXIII.— Ad Nonam. Ibid.
sil discretio. Ibid. Hymu.XXIV. Ad|Complelorium. Ibid.
CAP.II. — Quod ad ipsam cognitionemveritatis et" —
Hymn.XXV.—Ad Matutinum. 1186
perceptionemsalutisnon quisquamsuis meritis, sed ope Hymn.XXVI. —AdiMaiulinum. 1187
el opera divinaegratiseperveniat. 1i 08 Hvmu.XXVII. —AdLaudes. Ibid.
CAP.III. — De consideralionedifferenliarumquibus Hyimi.XXVIII. Ad Laudes. Ibid.
divinaegraliaeopera et donavariatasunt. 1110 —
Hymn.XXIX.— Ad|Primam. 1188
CAP.IV.,—Quodaversioa Deonoii sit divinseconslitu- Hymn.XXX. —De tiiei primasopere. Ibid.
lionis, sed propriasvoluntalis. 1112 Hymn.XXXI. —Dejoperediei secunda.. 1189
CAP.V.—Quodetiamaute adventumCliristigentes uon Hymn. XXXlf. De opeve diei tertise. Ibid.
fuerintin impielalesua excusabiles. 1115 Hymn. XXXIII. — De opere diei quarlae.- 11.90
CAP.VI. — QuodChrisluspro omnibusniorluusfuerit. Hymn. XXXIY. — De opere diei quintse. . Ibid.
1117 Hymn. XXXV. — De opere diei sextse. 1191
CAP.VII. — Quomodomysteriumvoeationisgentium Hymti.XXXVI.— De ascensioneDomiui. Ibid.
] rophetis et —
aposlolisfuerit cognitum. [1118 Hymn. XXXVII. — De asceusione Domini. 1192
CAP.VIII. QuareLantamulliludonon regeneratorum Hymn.XXXVIII. — De diei PenLecosles. 1195
lnfamiuma perpeluaalieuetursalule. 1120 Hymn.XXXIX. — Ad Malulinum. 1194
—
CAP.IX. Quomodo ralia lamquamfamulamet recep- —
Hymn.XL. —AdMalutinuin. 1195
tricem donorumsuorumgprasparet volunlaiem. 1124 Ad
Hymn.XLl — Matutinum. Ibid.
CAP.X.— De recapilulalionein hoc secundolibrodefi- Hymn. XLII. AdMatutinum. Ibid.
nilorum,et specialimquomodoDeusvelitomneshomines Hvmn.-XLIII.— AdlMatuLiuum. Ibid.
salvosfieri. 1127 —
Hyinu.XLIV. Ad|Primam. 1196
DE MORIBUS BRACHMANORUM. 1131 Hymn.XLV.—AdTerliam. Ibid.
PHILOSOPHOKUM BKEVESEPISTOL^ quoruminler- Hymn.XLVl.—De|Passione
—
Domuii. 1197
pres babeturS. Ambrosius. . 1147 Hymn.XLVII.—AdSexlam. Ibid.
THALES PHERECYDI. Ibid. Hynin. X LYIH. Aiiccenam. ' Ibid.
THALES SOLONI. Ibid. Hymn.XLIX. — Post cibosrcsumptos. Ibid.
PlSlSTRATUS SOLONI. Ibid. —
Hvmn.L. AdNoi.am. Ibid.
SOLOK PERIAKDRO. 1148 —
Hymn.LI. —AdNoiiam. 1198
SOLOK EPIMENIDI. Ibid. Hyiiin.LII. —Ad Yesperas. . Ibid.
SOLOK PlSISTRATO. 1149 Hymn. LIII. ln Ad.enlu Domini. Ibid.
SOLON CROESO. Ibid.. Hyuin.LIV.— — De AdveiiluDomini.- 1199
CHILO PERIANDRO. Ibid. Hvmn.LV. De AdvenluDomini. 1200
PITTACOS CRQESO. Ibid. . Hyinn.LVI.—De NativilaleDomini. 1201
CLEOBULUS SOLONI. Ibid. —
Hymu.LYII. —DeNativiiau.Domini. 1202
PERIAKDER SAPILKTIBUS. Ibid. Hyniu.LYIII. Ii) Quadragesima. Ibicl.
PERIANDER PROCLEO. 1150 Hymn.LIX.— — De P,assioueDouiini. 1205
THRASYBULUS 1'ERIAKDRO. Ibid. Hymn.LX. De ResurrectioneDomini. Ibid.
AKACHARSIS CRQESO. Ibid. —
Hymn.LXI. Ad^Matulinumin diebus Paschalibus.
EPIMENIDES , ' 1205
SHLOKI. Ibid.
PHERECYDES THALETI. Ibld. Hymn.l.XII. —In Lempore Paschali. 1207
AKAXIMEKES PYTHAGOR«. 1i.Sl —
Hymn.LXIII.— De S. Stephano. 1208
IDEM EIDEM. Ibld. S.
Hymn.LXIV.— De Joanneaposlolo. 1209
ARCHYTAS DIONYSIO. Ibid. Hymn. LXV. De S. Agnete. 1210
AHCESILAUS THAUMASI.SE. Ibtd. Hymn. LXVI. — De S. Agatlia. 1211
REXANTGOKCS ZENOKI PHILOSOrHO. Ibtd. —
Hymn.LXVII. —In Quadragesima. Ibid.
ZEKO AKTIGOKO REGI. 1132 Hyjun.LXVIIl. IriNataliS. Ambrosii. 1215
PITHAGORAS AKAXIMEKI. Ibid. —
Hymn.LXIX.— In NataliS. Georgiimartyris. Ibid.
ARCHYTAS PIATOKI. _ Ivid. Hymn.LXX. —De S.JoanneBaptista. • 1214
PLATO ARCHYTJ!. Ibid. Hvirui.LXXI. De SS. Petro el Paulo"apostolis.1215
REXDARICS, HYSTASPIS FILICS,HERACLITO EPBESIO. 1153 Hymn. LXXII. - - De S. Sixlo. Ibid.
HERACLITUS EPHESICSREGI DARIO. 1154 —
Hymn.LXXIII.— De S. Laurentio. 1216
EPISTOL/E DU.E DE MONACHO ENERGUMENO. Hymn.LXXIV. —
De S.Micbaelearcuangelo. 1217
Ibid. Hymn.LXXV.—In NataliS. MarLini episcopi. Ibid.
EplSTOLA PRIMA. - Ibid. Hymn.LXXVI.—De dedicationeecclesiae. 1218
EpiSTOLA ALTERA. 1155 Hymn.LXXVII.—De dedicalioneecclesias. Ibid.
EXPLANATIO SYJKBOLI ADINITIANDOS. Ibid. Hymn.LXXVTII. DeCommuuiunitismarLyris.Ibid.
EIISTOLADEFIDE. 1159 —
Hvnm. LXXIX. De Confessoribus. - 1220
Adiuonilioin /ii/tnnossequentes. 1161 —
Hymn.LXXX.—DejVirginibus. 1221
HYMNIS. AMBROSIO ATTRIBUTI. 1171 Hymn.LXXXI.- Tebpoie belli. ^^«v Ibid.
Hyrnnuspritnus.—De NativitateDomini. Ibid. li\mn. LXXXII. TemporebeiUÂ\GfJtf^X 1222
—
Hymn.II. AdSextam. 1175 Index analyticus. icFf ^?(p\ 1223
Hymn.III.—Ad serenitatemposcendam. , 1174
FINIS TOMIDECIMHSEPTIMI.

Migne. Patrologia Latina Tomus XVII.

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Migne. Patrologia Latina Tomus XVII.

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Ambroise (saint ; 0340?-0397). Sancti Ambrosii,... Opera omnia.... 1845.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

0MNIUM 88. PATBBM, BOCTORUM SCRIPTORUMQUE

QUI AB MYO APOSTOLICO AD USQUE INNOOENTII :IA

PATROLOGLE TOMUS XVII.

S. AMBR0SII TOMISECUNDlET DLTIMIPARS POSTERIOR.

PARISIIS, VENIT APUD EDITOREM,

EDITIO PS^I ALIIS OMNIBUS COMPLETA, QUARUM INSTAR HABERI POTEST;

TOMI SECUNDI ET ULTLMI PARS POSTERIOR.

QJLE IN HAG POSTERIORIS TOMI PARTE CONTINENTUR.

De XLII Mansionibus filiorum Israel. Col. 9

Gol. 272, lin. 20 (ascendendo): GAPUT XV; lege GAPUT XVI. ,

ImprimerieideVRAYET DBSURCT et C'%

IN LIBRUM SUBSEQUENTEM ADMONITIO.

DEXLIIMANSIONIBUSFLLIORUM ISRAEL TRACTATUS.

IN SUBSEQUENTIA COMMENTARIA ADMONITIO.

ILT.XIII EPTSTOLAS- BEATT FAULI

PROLOGUS. j taiiies uni Deo adveasuniT quamobrem negat illos

* Omnes edil., nonperiremus a Lege; omnes ms:.,, non ytunjremur, etc L

IN EPISTOLAM B. PAULI AD PRIMAM.

<?iYegitevidit aberat a „ciinpiise.dit.; sed „e piss. quidami mss. exhibent, ndelur...'.

IN EPISTOLAM B. PAULI AD' GORIETHIOS SECOTPAM.

a Omnesedit. et quidam ms&.,'quipublicaniegeni consulil.

U\T EPISTOLAM BEATI PAULI AD GALATAS.

209 PROLOGUS. Si ergo haec dicta intelligerenl; a Lege recederent,

s Rom. edil., Prmens mU agere cuih Ulis. h Abest a jnss.

IN EPISTOLAM B. PAULI AD EPHESIOS.

• flrmavit, multa mala pro his passus a perfidis, Mcut

a Voeibusm Christo Jesu c Mss. nonnulli, (jiworfapertm salntis. Al.versu

' %Vet. edit. ac njss, aliqiiqtj quiajnulier consufi?

a Rom. edit., et gloria in pudendis illorum. 0 Rom. edit., serfperomnemoralionem

IN EPISTOLAM B. PAULI AD €OLOSSENSES/

26S PROLOGUS. A fidem Ghristi, orat prq eis; ut propensius agnita

a Et caiiiis esmss. Remig. Laiid. ac Vali. resliluiiuf. j

IN EPIST. B. PAULI AD THESSALONICENSES PRIMAM.

PROLOGUS. C (Vers. 2, 5.) GratiasaghnusDeo semperpro bmnibus

IN EPIST. B. PAULI AD THESSALONI€ENSES SEGUNDAM-.

PROLOGUS,. tres, sicul dignum est; quontam superexcresctl fides

IN EPISTOLAM B. PAXJLI AD TIMOTHEUM PRIMAM.

2@® PROLOGUS. B consueti suntJudaci degenerationesuarumoriginum,

aEademRom. edit., composilum_ hospilalem,- <=DiClio ritammdriain RtiKi. edit. fexpurictafUerat,

W~ EPISTOLAM B. PAULI AD TIMOTBEUM SECUNDAM.

PROLOGUS. eruditum ecclesiaslica disciplina, el ause spes sit

' a Mss, nonnulli, arf omitebonum instruclus. vhililer age.

IN EPISTOLAM D. PAULI AD TITUM.

313 PROLOGUS. rat, tempore Salvatoris in praedicalioneaposlolorum

0 Rom. edi(t, non atlenSenles....hominum averttntium, ete. i

a Rom. edit., in habitu religionedigno. cuiiarem.

IN EPISTOLAM B. PAULI AD PHILEMONETVL

IN SEQUENTEB* TRACTATDM ADMDNITIO. , \

* Eadem Rom; edit., qui ab ulroque. unus cultus, etc-

a Eadem Rom. edit., Hanc

a Eadem Rom. edit., et quid volo, riisi ut accehda- '

IN SEQUENTEM TRAC^ATUM ADMONITIO.

M SEQUENTEM LIBELLUM- ApMOPflT^O.

INDEX SERMOKUM PR^ETERMISSORUM,

Ordoantiq. edit. Ambr. OrdoRom. edit. Ambr. 1i I Ordoal. operumubi

SERMONES E PRIORIBUS AMBROSIAN.

Ordoantiq. edit Anibr. I OrdohujUs edit. i Ordoed.RormAtnbr.

SAHCTfl AMBROSIO" HAGTINUS ASCRIPTI.

39ISERM0I. A verba ibidem de secubitu conjugum cilaia, non in

W EPIST. EX AMBROS.IANARUM 2VUIEtO SEGftEGATAS