Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
( n)
X0 нюгтясиндя ися n -ъи тяртиб тюрямяси варды f ( x0 ) .
n ( j)
f ( x0 )
f ( x) j!
( x x0 ) j O (( x x0 ) n )
x x0
(1)
j 0
R1 ( x) R1 ( x) R1 ( x0 )
x x0 x x0
R1 ( x0 ) 0
(31)
R1 ( x0 ) 0
Бу бярабярликдян x x0 шяртиля лимитя кечсяк аларыг ки,
R1 ( x) R ( x ) R1 ( x0 )
lim lim 1 R1 ( x0 ) 0
x x0 x x0 x x0 x x0
R1 ( x ) 0( x x0 ) x x0
Хцсуси щалда
Rn 1 (c) 0((c x0 ) n ) (6)
Айдындыр ки, c x 0 x x0 цчцн
0((c x0 ) n ) 0(( x x0 ) n )
f ( x) f ( x0 ) f ( x0 )
ишаря едяк. x 0
n ( j)
f ( x0 )
f ( x 0 ) x j 0(x n ) (1∆)
j 1 j!
1) f ( x) e x
(n) n
f (0) sin
2
n
(sin x) ( n) sin
2
sin x x
1 1
sin
100 100
3) f cos x
x2 x4 (1) m x 2 m
cos ( x) 1 0( x 2 m 1 )
2! 4! ( 2m)!
n 1
( n) 1 (1) n 1 ( n 1)!
f ( x)
1 x (1 x) n
x 2 x3 x 4 (1) n1 x n
ln(1 x) x 0( x n )
2 3 4 n
5) f ( x ) (1 x ) N0
f (n)
( x) ( 1) ( n 1)(1 x) n
(n)
f (0) ( 1) ( n 1)
x0 0
1
f ( x) f (0) 1
1 x2
f (1 x 2 ) 1
Лейбинся эюря
f ( n1) (1 x 2 ) C 1n f ( n ) 2 x C n2 f ( n1) 2 0
нязяря алсаг
(1)
f (0) 2 1 f (0) 3!
n тяк ядяддирся
f (n)
(0) ( 1) n1 ( n 1)!
МЦЩАЗИРЯ 20
ГАЛЫГ ЩЯДДИ ШЛЙАМИЛХ –РОШ ШЯКЛИНДЯ ОЛАН
ТЕЙЛОР ДЦСТУРУ
Теорем. Тутаг ки, f (x) функсийасы x0 , x0 H парчасында
n тяртибя гядяр кясилмяз тюрямяляря маликдир. Йяни
f ( j)
( x ) C x 0 , x0 H ; j 0, n
z
x0 x x0 H
( x) 0
( x0 ) Rn ( x ) f ( x) Tn ( x )
n ( n 1)
1 f ( z)
z ( z ) f ( j 1)
( z )( x z ) j f j ( z ) j ( x z ) j 1 ( x z) n
j 0 j! n!
( x0 ) ( x x0 ) p
z ( z ) p ( x z ) p 1
( z ) p ( x c ) p 1
Беляликля
( x ) ( x0 ) ( x x0 ) p ( x x0 ) p
(c)
. (3)
p ( x c) p 1 p( x c) p 1
c x 0 ( x x 0 ) (5)
c -нин бу ифадясини вя x c x x0 ( x x0 ) ( x x0 )(1 ) нязяря
алыб (4)-дян ашаьыдакы дцстуру алмаг олар.
( j)
n f ( x0 ) ( x x0 ) p
f ( x) j!
( x x0 ) j
p( x x 0 ) p 1 (1 ) p 1
j 0
( n 1)
f ( x 0 ( x x 0 ))
(1 ) n 1 p ( x x 0 ) n 1
n! p
n ( j) ( n 1)
f ( x0 ) f ( x 0 ( x x 0 ))
j!
( x x0 ) j
n! p
(1 ) n1 p ( x x 0 ) n 1
j 0
Онда x0 x0 H
n
f ( j)
( x0 ) f ( n1) ()
f ( x) j!
( x x0 ) j
(n 1)!
( x x 0 ) n1 (Л)
j 0
f ( n1)
( x) . Онда x x0 , x0 H цчцн ашаьыдакы дцстур
доьрудур.
n ( j) ( n 1)
f ( x0 ) f ( x0 ( x x0 ))
f ( x) j!
( x x0 ) j
( n)!
(1 ) n ( x x0 ) n1 (Ъ)
j 0
доьрудур.
f ( x) f ( x0 )
Доьрудан да яэяр x0 int X онда x x0
, x x0 x0 -ын
f ( x 2 ) f ( x1 ) ( x 2 x1 ) f (c)
f (c) 0
f ( x) g ( x ) c
МЦЩАЗИРЯ 21
МОНОТОНЛУГ ШЯРТИ
Фярз едяк ки, f (x ) функсийасы X аралыьында тяйин
олунмуш кясилмяз функсийадыр вя X аралыьынын щяр бир
нюгтясиндя сонлу тюрямяси вар. Онда f (x ) функсийасынын
X аралыьында эениш мянада монотон артмасы (азалмасы)
цчцн зярури вя кафи шярт x int X
f ( x) 0 ( f ( x) 0 )
шяртинин юдянмясидир.
Исбаты (зярурилик). Тутаг ки, f (x ) функсийасы X
нязярдян кечиряк.
Функсийанын эениш мянада монотонлуг шяртиня эюря
бу кяср щямишя мянфи дейил.
Лимитляр щаггында исбат олунмуш теоремдян
истифадя едяряк лимитя кечяк
f ( x0 x ) f ( x0 )
lim 0
x
x0 нюгтясинин ихтийари олмасындан зярурилийин щюкмц
алыныр f ( x) 0 .
Кафилик. Фярз едяк ки, теоремин шяртляри юдянир. X
аралыьынын дахили нюгтяляриндя тюрямя мянфи дейил.
Онда f (x ) функсийасы X аралыьында эениш мянада монотон
артандыр. x1 x2 вя x1 , x2 парчасына Лагранжын сонлу
артымлар дцстуруну тятбиг едяк.
x1 c x 2
f ( x 2 ) f ( x1 ) ( x 2 x1 ) f (c) 0
f ( x 2 ) f ( x1 )
x (; ) f ( x ) 0
f ( x) 0
cos x 1 x 2k (k Z )
Йяни бахылан функсийанын тюрямяси бахылан чохлугда 2k
нюгтясиндя сыфыра чеврилир.
Айдындыр ки, бу нюгтялярин щяр бири тяърид олунмуш
нюгтялярдир. Онлар аралыг ямяля эятиря билир. Она эюря дя
ъидди монотон артан функсийалар щаггында теоремя эюря
f (x ) функсийасы ъидди артандыр. Бахмайараг ки, онун
тюрямяляри щесабы сайда
Бу функсийанын тюрямяляринин сыфыра чеврилдийи
гиймятляриндя тябии ки, сонлу лимит нюгтяси йохдур. Лакин
( ; ) бу чохлуьун лимит нюгтяляридир. Еля мисал гурмаг
олар ки, функсийа ъидди монотон артан олсун, онун
тюрямяляринин сыфыра бярабяр олдуьу нюгтяляринин сайы
йеня дя сонсуз олсун. лакин бу дяфя сонлу лимит нюгтяси
олсун
sin 1 1
f ( x) e x x ; x 0
0 ; x 0
1
sin cos
1 1 1 1
sin 1 1 1 x0
f ( x) e x x cos 2 2 e x x 1
x x x x2
x 1
g ( x) ln f ( x) x ln x ln( x 1) ln( x)
x
1 1 x x 1
g ( x) ln ( x 1) ln x x ln ( x 1) ln x x
x 1 x x ( x 1)
(*)
1
ln( x 1) ln x
x 1
1
ln( x 1) ln x
x 0 1 1
(**)
x 1 x
(**) вя (*) –да нязяря алсаг аларыг ки,
g ( x) 0 x (0; )
нязярдян кечиряк. 0;
2
cos x x sin x cos x( x tgx)
f ( x) (2)
x2 x2
sin x
lim 1 исбат едяркян биз исбат етмишдик ки, 0 x -дя
x 0 x 2
sin x x tg x (3)
доьрудур. (3)-ц (2)-дя нязяря алсаг аларыг ки, x 0; .
2
f ( x) 0
Йяни бу функсийа 0; -дя
2
ъидди азалан функсийадыр. Яэяр
x 0;
2
f ( x) f
2
f -ин 2
гиймяти
2
f
2
sin x 2
x
2
sin x x
Беляликля
sin x
f ( x)
x
D ( f ) R1 0
sin x
lim 1
x 0 x
эюря бу функсийанын
f (0) f (0) 1
sin x
~ x0
f ( x) x
1 x 0
f (x ) функсийасы
~
f ( x) функсийасынын R1 \ 0 бцтцн охда
4 3 2 2 3 4
-
1
x 0;
2
2
x sin x x (4)
sin x
Тябии ки, x
-ын графикиндян истифадя едяряк бу
парчасында
y f (x )
функсийасынын
ЫВ. Бязян максимум вя минимум терминляри явязиня
екстремум термини ишлядилир. Йяни f (x ) функсийасынын x0
МЦЩАЗИРЯ 22
ГАЙДАЛАР
Ы. Кафи шярт. Тутаг ки, x0 нюгтяси екстремума
шцбщяли нюгтядир. Беля ки, бу нюгтянин мцяййян бир
ятрафында ( x0 -ын юзцндян башга) ола билсин ки, f (x )
+ _
_
x0
( x0 , x0 ) , x ( x0 , x0 ) цчцн f ( x) 0
x ( x 0 , x 0 ) цчцн f ( x) 0
Доьруданда x ( x0 , x0 ) f ( x) 0 вя монотонлуг шяртиндян
+ _
_
x0
x0
_ +
_
x0 x0
Стасионар Бющран
нюгтя нюгтяси
f ( x) 0
x ( x 0 , x 0 )
f ( x 0 ) 0
f ( j ) ( x0 ) 0; j 1, 2, , n 1
а) (n)
f ( x0 ) 0
Бу щал цчцн x0 нюгтясинин екстремум олмасы щаггында ня
демяк олар. Бу суала айдынлыг эятирмяк цчцн
f ( x0 ) f ( n1) ( x0 ) f ( n ) ( x0 )
f ( x) f ( x0 ) ( x x0 ) ( x x0 ) n1 ( x x0 ) n 0(( x x0 ) n )
1! (n 1)! n!
f ( x) f ( x0 )