Le eR ene tei 86, nhing cu din noi day khong chi Ce ae ery ey Cer Ue ae eh eee TT Tr are Les CRC ae Un ram Tae Akay ACE a eae eer OTA eee en rae ae Cale arene Lae se RR ane ree tae CETL a tn na aR Te Cea ae ee a ea a CL mae ae ire RL ee Te ean aia a er ee an eee rr eae Ua co ee eee Ty Cntr foe C4 su 1a con gi? Trong mot nghién cu ctia minh, Hue Thién cho rang “Sau” trong “ca sau” 1A mot yeu t co Han Viet vdi Am doc 1a stfu, C6 nghia Ia gia stic. Chi nay c6 mat trong chit da, 1a tén ctia mot gidng c4 sau. Trong gidp cot van, “da long” déu la hinh con ca sau quen dong tac tha minh dudi nuée, chi dé 16 mot niia ciia méi con mat ln khéi mat nude. Va da cing goi la da long, tru ba long, Duong Tif ngac, ten khoa hoc li Alligator sinensis. Vé mat ngtt am, thi ty su bién thanh sau rat gan, nhu chung ta c6 cae cap tit: uu (tw) — au (sau), cau — cau, furs (ctu) — lau (dai), nguty — ngau...Cai nghia gdc cia n6 da bi tuyét tich, chon vii duéi céc tang ngd nghia mdi ma dén nam 1991 Vuong Lap Thuyén méi tim lai duge." Trude nay, é nude ta da c6 nhiéu tranh cai vé nguén Oc etia ca sau, Déi lap véi y kidn cia Dao Duy Anh, nha nghién cau Van Tan cho rang, 16 tem cia nguéi Viet xa dau tién 1a Loai ran (c6 thé la mot gidng ca sau) 16i bign thanh réng. Ong vid: “thai Hang Vuong, thi nguoi Viet xm minh theo hinh con giao long, nhung dén thai Tran thi ngudi Viét lai xm minh theo hinh con réng’’ Nhu céc biéu tuong kién tric khac, biéu tugng ran, da héa thanh cae mé tip ran, than lan, ca sau, réng...co mat d.cac yeu 16 khéc nhau cia kién tric Dong Nam A. Ngay trong ngén ngd cua khu vuc, cdc con vat c6 VAN HOA LICH SU AG 122 - 05/2015 NGHIEN CUU-TRAO BOI & CA SAU TRONG VAN HOA TAY NAM BO NNC NGUYEN THANH Lal Trung Cao ding Su pham TW TP.HCM Ca sdiv qua tranh ky hoa. g6c song nude khac nhu tray, ra, ca sau, dc, voi...cing déu c6 g6c ttt chi séng / nudc. Ca séu (Bac BO) = cit / ku (Nam B@) = buaya (Indonesia) = mpu/ aya (Papua) = m’ya (Ede) = bia (rai) = krapo (Khmer) = ngac (Han -Ngui Muding goi con ran 1a kl / khu, déng thoi cing 1a chi con ca satu. Trong khi dé c6 su tuong déng gitia nak (Khmen = e4 sdu = nude (Viel) = naga (Sancrit) = rn / voi...Rat c6 thé, tt (ca) sdu (Bac BO) 6 thé 6 mot tit chi frau (tuong Ging t / th /) trong khi cd (Nam Bd) = ca sau cing 6 géc kha Khu (Muding). Nguai Déng Son c6 we xam minh lien quan con giao long dui nuée. Nhiéu bo sti Trung Quée da ghi chép : “Nguoi Viét vé minh, cat t6c dé trénh cai hai giao long” (Han the, Pia ly chi ha). Sach Linh Nam chich quai cing dé cap dén chuyén nay "dan mién chan ndi lam nghé chai ca, thudng bi giao long Jam hai, moi kéu voi Hang Verong ndi: Loai 6 chan nUii v6i loai thidy t6c khac nhau, Loai kia ua déng loai ma ghét di loai cho nén lam hai. Ben khién nguai ta Jay myc ma xam minh thanh thy qudi, ti d6 khong con cai nan giao xa lam hai nia. Cai tuc xm minh ctia ngudi Bach Viét bat dau tit d6".* Con giao long nay c6 thé la thudng ludng, rén nude ma cing c6 thé 18 ca sau, déu la cae con vat day, thudng xuyén Lam hai cu dan song nuéc. Nhiéu nha nghién ctu cho ring con réng trong truyén thuyét c6 nguén géc tt con ca sau.s Tran Kinh Hoa sit dung ngén ngit hoc dé chéing minh chit “giao” @)(long) va “ngac” (c4 sau) cting ies cia chaghi nan ng Keu ca con ca sa." Ah CA su trong thu tich i wing truyén vao nam Thigu Bao the 4 (1282), 6 4 su vao song Phu Luong (song Héng), Nguyén_ Thuyén duge (enh triéu dink lap dan té va lam bai van té bang cht Nom ném xudng s6ng, ca sau ben bo di. Vua cho Nguyén Thuyén déi thanh Han Thuyén gidng nhu tich dudi ca sau bén Tau. Ban Van 1é cd sdu ca Han Thuyén nay khong con. Nhung trong séch Viet c6 van con ghi lai bai char Han voi tua dé Té L6 giang ngac ngu van (Van 16 c4 sau 6 s6ng L0). Van dé truy nguyén van ban nay hién van con dang tigp tue,” Ca sau 6 ving dat phia Nam dugc Trinh Hoai Duc mé ta trong Gia Dinh thanh thong chi cho biét 6 dau vudng, mi mat ¢6 Khia, dudi ché, kha rang cua, ring nanh ldm chom, khong ¢6 mang tai, c6 4 chan, khong, vay, cai dudi rat manh. C6 loai sau mau vang va den, to bang chiée xudng, dic biét rat hung dif, Nhiinj ngudi di ghe xudng trén s6ng hay bi sdu ding dudi dap vao cho rét xudng séng ri gam tha vao bi dé an thi? Cong cuge dénh sau C6 16 tai ligu xua nhat ghi chép vé ca sau é Nam 86 la Gia Dinh thanh thong chi: “Séng Tien Thay (tuc goi Sée Sai Ha) 6 vé phia dong song Ham Ludng, cach rin vé phia dong 96 dam. Séng rong 4 tam, sau 1 tém, lang x6m chg bia rat dong dic, ghe thuyén tw tap... Ngoai ctia s6ng 6 nhiéu ca su, 6 con to bang chiée xuéng, tinh rat hung dd, ngudsi di qua phai coi chimg, Dan trong ving pham cé nhdng ngai nhé, dang ché gao atti, hay tuéi ra, thi é miéng ngoi phai tréng coc day kin, dé ngan dong nude cho khéi nan c4 sau’ _Theo Aubaret trong Gia Binh thong chithi: “Rach iy, nam trude €6 mot con sau that to, minh 60 pieds, cai than cia né nam ngubi », goi n6 la Ong réng, va stic né manh dén no ding duéi quat mot cai dai vang ngudi xuding nude dé an tuoi nudt song, va ghe xudng gi déu bi nd. quat bé tan tanh’. mma khong gi Vang bung Ca Am (kinh Vinh T6, An Giang) [a ndi c6 nhiéu ca sau lita. Séng Vam Nao (ndi s6ng Tién va song Hau), dai khoang 7km nhung lai la mot trong nhting nai cé mat do sau dam dac nhat. Céc loai 6 nhunghé, dé, luc binh 1 miét trén 116i xudng ket lai. Dan di dao kinh Vinh Té trén vé Idi ngang song nay da phan déu bi sau an thit." Trong 2 thang cia nam 1880, nguai dan & cas (S6e Trang) da bat dise 189 con ca sau dé lanh a Aig it moi gm oa? @0) a arity phe Chia F liep (huyén Cai Lay, Tién Giang) ‘mai dén nam 1915, cé sau van con rat dan di, pha ahi phach dit din, khién Béc pha Mau, dar khéttigng, da phai bd ké hoach ngan rach nudi ca tren vung dat nay.” Cu Tran Van Tét, 86 tudi, gia dinh da nhiéu doi s6ng bang nghé day tai vam Dau Sau: "Ong ndi toi tén la Tran Van Lang, qua doi nam 1942 va cha t6i Ia ‘Tran Van Mai, qua dai nam 1965 da ting ké cho con chau biét rach Dau Sau xua kia rat hoang vang, duéi sOng c6 nhieu cé to, sau lén thudng hai ngudi. Khoang, dau thé ky 20 c6 mét phuding san ca sau ngudi Cha rat nGi tiéng da gidp dan lang phéng lao giét chét con sdu to bang chiéc xuéng nam 1, dai trén 6 mét. Day 1a con sau dai ton, mot “hung than” trén song Cai Rang, Sau c6 nhiéu loai: sau c4, sau bung, sau mun, sau hoa ca... Sau bat duge, ngudii ta tr6i hai bén be ghe, tha dudi nude, chéo ghe ban doc duding ttt Nam Vang xudng Can Tho (nay con ché goi rach Dau Sau) hodc ban len Sai Gon, di vdi su Mia hung tgn, cach bat phd bid dang méi vit hay mdi ché. Méi dugc mée vao ludi cau to, bén va ndi vdi soi day cau chac, dai, Thy san om méi Idi xuding nuéc, nhif cd sau dén. Khi ca ha miéng dinh tap, thg cau nhanh tay ném con mdi vao miéng nd. Sau bi mac cau, ving vay der doi. Dén khi sau met, ngudi d trén bi kéo soi cau, mang sau len Mot kiéu di san khac rat doc do, khong can ding méi va kha mao hiém. Thg san Idi ding wén séng, mél tay quat nuéc, tay kia cm nén ld che dau va ludi cau, Sau danh hoi ngusi, Idi dén ha miéng tp, nau di sn nhanh tay ném lui cau vao miéng sau. Kiéu san nay chi c6 ngudi gan da va giau kinh nghiém méi dam thyc hién." Ngoai cach cau sau bang mdi vit hoac ngudi thy cau mang phao ndi hai bén hong dé tw lam méi, dan ving U Minh Ha cdn c6 sang kién dot lita dé bat sau, loai sau ca, sng d ao gitfa riing,”> Trong tiéu thuyét Dat rimmg phuong Nam, nha van Doan Gidi danh han mt chuang vai tieu dé Phuong san cd sdu, thuat lai viéc bat sau ngay xua. Nagay truée ca situ nhiéu lm, bau nao cing c6. Méi bau it nhat nam bay con tré lén, goi 1 ao ca sfiu.!® Chon ao cé sau hoa ca," 1di phat say, phat co xudng, phoi ndng vai ngay cho kho. Dang thudng Aas 16 tH mé ao lén ring, cang xa bo ng can ‘in ai ching, mudi thuée. Sau dé, bé say, ) ki va dot a. ah Bue tai! A \=UeH sUAG § 05/2015 { 'a) egsctgesicier its NGHIEN CUU - TRAO BOI g (1) Bia dank, (2) od sdiu va (3) mon an dude ché bién tir cé sau. Anh: C.T.V Khi lia tat thi mat bau phd kin dudi mot lép tro day hai ba dot tay. C4 séu ndi len thé thi bj tro cay mat, con Kin lau qué thi bi ngat nén dap dudi chay lén bi. Ching ct néi dudi nhau trudn theo con mugng dao san. Thay ngudi, con nao cing ha hong toan dép. Tho san lién dat vo hong né mot khiie g6 mép, dai ching ba lac. N6 tap phap mot cai, hai ham rang dinh chat nhu ngam keo mach nha, khong ha ra dugc. Cac the san lp tdic cam mac xan trén s6ng lung, ct gan dudi. Le nay cai dudi ca sau da mat tac dung. Nguai di sain ding day lat tr6i thie ké hai chan sau Ién lung, hai chan trudc thé ti do, mom bi khép lai. Mdi bau bat duge vai chuc con trong mot ngay. Cd ba con ding bén doan tre buge xau lai thanh mot hang ngang. Lay hai cay tre dai kiéng tat ca, x6p dinh lién thanh mot doc dai, hudng dau ching vé phia trude, Sau dé phat say don mot dudng nhu dudng co trau thang ra bd séng theo hudng gan nhat. The sin nhay len lung bay sau dung cay mun diéu khién ching bo ra ba s6ng. Thuyén lai mua chuc sin hoac gap khi khOng c6 lai thi khiéng ting con bo xuéng thuyén ché di ban." Mén dic san Ca sau 1a mé6n la ngay truée cia dan trung liu. Trong dm gié luén lam thit mOthai con ca su, sang VAN HOA - LICH SU AG 122 - 05/2015 trong han lam heo. Dudi sau ngon nha, ludc cham mam ném, an véi chudi chat. Ngudi Hoa khong ain thit c4 sau vi so bi tra thd (khi di thuyén vé xt rdi bi m). Sdu bat vé, nudi trong chudng (goi la cau saul, chan lai, cam cay noc xuding dé cam git. Sau van séng néu bi cat ting khic dudi, loc thit & lung, mién diing pha vo bung. Dau dudng Ham Nghi (Sai Gon), xua co tén la rach Cau Sau." Miét Hau Giang cting co nhiéu dia danh Cau Sau, noi du trtt su dé ban, doc wai ra la Dau Sau.” Sau cé 6 Nam BO xtia dude dem ban khép noi, nhung vao nam 1832, vua Minh Mang lai ra s4e chi cam cac dia phuiong Nam B6 khong dsc mang bin sau ra kinh dé Hué va cdc tran 6 Bac Thanh.’ Ngay xua, ngudi dan mién Tay Nam B@ con an ca thit ca sdu, ky da, ky nhéng. Thit c4 sau trang, khd, 6 i nhui thit c4 dudi, gidn thom, c6 vi ciia cA va g iu c6 thé nau dude nhiéu mén, nhung ngon nh la khdc thit dudi. Trude nam 1945, thudng cé nhting be ca sau ché hang tram con vé bn & chy My Tho, cha Can Tho, ban dan dan ma khong con nao bi chét.2? Bén canh gia tri [a toai thit “dac san”, vé Dong y, vay ca sdu c6 tinh 4m, chia ndi cuc 6 nguc ving tim, han nhiét, dau am hé lan Ién t6i bung dui, bang lau, bach d6i, 1d ngtaa lam thi thit, 1d nga man tinh, dong kinh, dau that lung, s6t rét.2 @)Sau trong tin ngudng, Tuc thd c4 sau duge xem 1a tin nguding c6 xua cla ngudi Khmer. Ca sdu dugc xem nhu mét dc than cai quin mot phan séng nudc. Nguoi Viel vé sau cong theo tin ngudng nay va ho ca séu nhu mot bién thé cca than song. Tu s6ng Cai Lén vao dén nga Ba Tau, ché dau doi vam Xép (xa Vinh Phuéc B, huyén Gd Quao, Kién Giang), céch bd song khoang vai chuc mét c6 ngdi miéu tho than Ca Sau. Ngudi dan trong ving rat t6n kinh va phong lam than Séng. Tuong truyén vi than dy 1a mot con su Mun cut du0i to c6 chiéc tau hay ndi Ién tai day. Con sau khéng 16 nay c6 cai dudi dai han nhiing con sau khac, duge goi 1a “O ngac ngu’. Toan than mau den méc, séng lung ndi gai ting khtic, miéng day ring lim chém. Sau hay thich dia gién vi con méi trudc khi an thit, 16 1 ndi kinh hoang ciia ngudi dan di ngang qua khu vue nga ba song nay. Mgt lan su Mun dinh hai hai me con dau ghe noi bén song, bi dng thy phap chém det khtic dudi dai gan hai mét, Tir dé vé sau sau trd nén hién lanh khong hai mot ai. Su rat thich xem hat boi. C6 lan vi mai xem nén mac can, Ngudi dan ké lai, ho nghe tiéng c6 hén [A nhéing ngudi bi su Mun an thit lau nay, khong, siu thoat, he nhau day éng s4u nay xudng lai ving nuGe sai Negay kia, €6 mt con cé sau dé, tén 1A "Xich ngac ngu” kéo téi xam pham lanh dia cua s4u Mun, rat hung hang, dap chim ghe, bat nguéi lién tuc. Séu Mun lao 161 quyét chién vdi sau d6, hai bén danh nhau sudt ba ngay, ba dém, Sau dé bi giét, con su Mun cting mattich, Dan chiing cho ring, cé Ié stu Mun bi thuong nang nén tim vé doi dai vam Xép ma chét. Ho lap miéu thd, phong Wing 1a “Thity than séng Cai Lon”, Nguii dan ca quyét rang sau Mun khong chét ma tram tich tai nga ba Tau tu hanh, héa réng bay lén may, duge Thugng Dé phong lam thiiy than cai quan ca ving song C4i Lan.” Sau trong ca dao, truyén thuyét COng cudc chinh phuc ving dat méi, lép cudan Tay Nam Bd bude phai déi dau véi nhaing thé lve tu nhién, trong 6 c6 loai sau diy, ludn Jude tinh rap [am hai nuvi Nhai Ia trong ca dao, duigc phan dnh rat ro nét, dam, dic céi tam thie ctia nhing ngudi di mé cdi trude mot ving dat tra phi, hét stic hoang so va khong kém phan khde nghiet: - Cheo ghe so su cén chun Xudng bung so dia lén ring so ma” - U Minh khén khé qua ching Xuding song sdu bat, én rig cop tha @ -U Minh auéc man phen chua Tram ngan ca sdu thi dua vay ving = U Minh, Rach Gid, Thi Qué, Son Trubing Dui séng sau Idi, ten ritng cop dua -Béng Nai xtt sé la lang Dui séng su Idi, trén be cop um Khong phong pha nhu truyén ké vé cop, nhung cae truyén thuyét, truyén tich vé sai cling gidp ta hiéu dugc quan niém nhan sinh, thé Ging xr v6i thién nhieén cia ngudi dan Tay Nam B6. Dé la cac truyén Ong Dinh Tay va sdu Nam Chéo; Truyén thuyét than O Ngu Ngac; Truyén thuyét ndi Thuyén (Khmer); Sau Ba Ke va vua Gia Long; Bi sdu dép ma thoat duge: Cé sdu xem hat b6i; Sut tich dia danh Dau Sdu, Cai Da, Cai Rang: Bung sdu hi; Dé cé sau. Sau trong dia danh Dau vét cia “ngac ngu” thé hién trong cac dia danh & Tay Nam B6 lai hét stic da dang, phong pha. C6 ca nhiing dia danh Khmer trong so dé. ju (Cai Lay, Tién Giang), noi tap trung nhiéu Rach Dau Sau & xa Vinh Dai, huyén Vinh Hung (Long An) Cau Dau Séu 6 quan Cai Rang (Can Tho) la “dau con cé sau” vi ngudi Viel xua rat sq ca su nén thudng thd dau ca sau bén song (theo Son Nam). Khoang nam. 1940, noi day van con canh Lam thil sau tai dau vam Sau thit dugc ché vé tit Nam Vang va An Giang bang xuéng, ghe. Budn ban rat sung, nguai mua kh déng ging nhu mét lo mé. Lac dé vam nay da 6 tén 1a yam Dau Sau. Tai khu vue 1, phuding An Binh (TP. Can Tha) hién nay van con mot ngdi chia cé kinh mang tén la chia Ong Vam Dau Sau. Ap Dau Sau Pong, ap Dau Sau Tay (xa Loc Ninh, huyén Héng Dan, Bac Lidu), Dau Sau trong tiéng Khmer la Khal Kropot Trong truyén thuyét Nui Thuyén (Phnom Sampau) cia ngudi Khmer, ngon déi néi len ngay ché con sau chét goi la Ddi Sau (Phnom Krapu), hai cai dim ché sau quay dau va dudi goi la: Bung Mai (Bang Chromoc) va Bung Dudi (Bang Kantudi).”* Rach Bé Lugc (Ca Mat). Truyén thuyét ké vé mot ngudi me C6 con bi cé sau an thit. Dé tré tha, ba lay mac dam con ca sau va ca hai cing chét, chi dé lai mot cai luge ba dang chai t6c Rach Cai Ca 6 xa Quéi Dién, huyén Thanh Pho (Bén Tre), goi la “rach ca” vi dud rach nay trude day 6 nhiéu ca sau. Rach Cai Cam bao quanh ct lao Thanh Tan, nay thuc xa Tan Thanh Binh, huyén Mé Cay (Bén Tre). Ci Cam la “rach cm", vi ngay xua rach nay cé nhiéu ca sau nén quan cam dan di qua rach mot minh. _ VAN HOA - LICH SU AG 122 - 05/2015 TteS Rach Cai Kh&chay tt Cau Doi dén Pau Sau (hank phé Can Tho), dai 5km. E Rach Pudng Chita (Vinh Long), vi con dudng c6 mét khic phai chia lai do khong dap duge vi so ca sdu an thit nhdng ngudi dap dying. Bung Sau Hi (ving nudc Ién gitta déng) 6 gitia déng. Thap Mudi, (Déng Thap). Mot cap vg chéng kia c6 dia con 10 tudi bi sau an thit. Khi chéng goi kiém con, chi nghe tiéng sau kéu hi. Sau dé, ngudi dia phuong giét dugc bay sau va dat tén wén* Nga ba Tau 6 Kién Giang, Mot trong gia thuyét dé gidi thich nguén géc dia danh nay la do ¢6 mot con ca su bi ngudi di dén dia nude chat di khiic dudi nén trong nhu mot chiéc tau. Hang Sau thudc xa Vién An, huyén Ngoc Hién (Ca Mau), xia c6 rat nhiéu ca sdu. Dac biét noi day co mét cai hang c4 sau rat lén, ngudi dan qua lai khu vue nay thudng bi c4 sau tn cong Trong céng cudc chinh phuc ving dat méi Tay Nam BO néi riéng va Nam BO néi chung, bing i tue va long qua cdm, nhing lép cu dan noi day da duong diu vi nhiing stic manh tw nhién, nhéing loai thei di nhu cop beo, s4u, rn...Vuan len ché ngy nd, nhim tao ra nhiing diéu kién dé khai thac, canh tic, bao dim cudc s6ng an lanh 1a cong viec ddi hoi su bén bi, lau dai Vige “danh sau” tren hét chi xudt phat tir viec lam diéu thién, diéu nghia, phan anh cai tinh than khé khai cla nguéi dan Nam BO trong vide diét wirtha dit. Théng qua hinh anh con ca sau, ta dudng nhu hiéu 0 han bite tanhhién thc vé vin héa dan gian cia ving dat nay véi nhiing s&e thai hét sdic dac trung ca mién song nudc NTL TAL LIEU THAM KHAO: 4, Son Nam (1970), Déng bing song Cau Long hay la van minh imiét wid, An Tiém xb, Sai Gon 2. Son Nam (1958), Tim hiéu dat Hau Giang, Phu Sa xb, Sai Gon. 3. Sen Nam (1993). B6ng b&ng séng Cau Long nét sinh hoat xua, Nxb Thanh phé H6 Chi Minh 4 Son Nam (1973), Lich si? hin hoang mién Nam, ong Phé xb. Sai Gon 5. Lé Trung Hoa, Ti din ni nguyén dla danh, Ban thdo. 8. Nguyén Hau Hig (2004), Tim hiéu nguén g6e dla denn Narn 80 qua chuyen tich va gid thuyéi, Nxb Khoa hoc x@ héi, Ha Ni 7. Té Hoang Vo, Ten Van Nam (chi bién) (2008), Van héa van Inghé dan gian Cén Tho, Nxb Van nghé -Lién higp cdc HOI Van hoc nghé thuat TP. Can Tho, 8. Nhi6u tée i (2008), 84/ nét phéc thdo van héa dan gian Ca ‘Mau, H6i Van hoe nghé thuat Cé Mau - Nxb Phucng dng. 9. Huynh Ngoo Trang, Truong Nos Tuéng (1992), Nghin nam bia ‘ming, 2 8p, Nxb Thanh phé H6 Chi Minh 410. Nguyn Duy Oanh (1974), Tinh Bén Tre trong eh si Viet Nam (ty nam 1757 dén 1945), Phd Quéc vy khanh dac trach van hd VAN HOA - LICH SU AG 122 - 05/2015 saiGon. 11. Ha Thang, Nguyén Hoa Bang, Nguy&n Lam Bién (chii bién) (1887, Van hoe dan glen déng bing sng Cit Long, Nib Gido duc, Ha NB 42, Bo Binh Giang, Nguyn T&n Phat, Trén Tan Vinh, Bui Manh Nhi (1864), Ca dao dan ca Nam 89, Nxb Thanh ph H6 Chi Minh, ‘Chui thict Hug Thin, “Sau" 14 mét yéu t6 c6 Hén Viét, Tap chi Thong tin Khoa hge va Gong nghé va MOi trudng Thu Thién Hud, 36 4, 1999, tr.127-128. 2 Trinh Minh Hin, Trdn Man Phu, Tim hiéu nghé thudt va tin nguéng trong thd! dai Hung Vuong. Trong Vikn Khéo o8 hoo, Hing Vuong dying nuée, Tap 1, Nxb Khoa hoc xa hoi, 1970, 1.280 "Tq Buc, Naudn géc va sy phat trién cua kin true bid tong va ngan ngii Béng San, H6i Dan t6c hoc Viet Nam, 1998, tr 216- 220. "Ha Van Tan (chi bi6n), Van ha 86ng Son d Viét Nam, Nxb Khoa hoo xa hoi, 1994, tr 359, = E. Porde Maspéro, Sdd, Tap 1.11.3. © Tran Kinh Hoa, Khdo edu v8 danh xung Giao Chi, Tap chi Bai hhgc (Hue), 86 18, 1960, r.175-217; 96 16, tr. 180-153, * 88 Buc Hiéu, Nguyén Hug Chi, Phong Van Tuy, Trén Hou Ta (chia bién), Ta aién van hoc (b8 mai, Nxb Thé gigi, 2004, t.1 190: 4191 Trinh Hoai Bue, Gia Binh thanh théng chi, Ly Viét Ding dich va chi gidi, Nxb Béng Nai t.213, *Trinh Heal Buc, Sea, t.72 ® Vung Héng Sén, Tu vi tiéng Viet mién Nam, Nxb Van héa, 1993, 1.613 *! Nguyén Hau Hiép, An Giang van héa mét ving dat, Nxb Van hoa Thong tin, 2008, tr. 105. Nguyén Phuc Nghiép, Nhung trang ghi chép vé lich sil van hoa Tién Giang, Nxb Tré, 1998, t.87 * Nguyén Phuc Nghigp, Séa, tr. 84. “ Nguy€n Phuc Nghiép, Sau dig trén sng nude Tién Giang va Nam B6. Trong Nhiing trang ghi chép vé lich si van hoa Tién Giang, Nxb Tré, 1998, 85-86. 1 San Nam, Tim hiéu dat Hau Giang, Phu Sa xb, Sai Gon, 1959 87 1°64 salu nhé, da xanh, ¢6 van hoa dm tém, trong Iuong dudi 100k. Loai nay cht an nhiing con vat nhd, gap ngusi thudng bs hay. Theo nha van Anh Bong, loai nay goi la "su ea", trong huong kong qua 50kg mBicon, Chung s6ng d nhiing ro bia ring giap ign, nhiéu lung bau quanh nam sinh lSy nude dong, noi chudi nude, bén bén moc rém rap. Ngudi ta con xay no dé bat sau ca, hung phai cha chan hon, (Anh Béng, U Minh ca dng va thiy 6c, Nxb Thanh nién, 2006, tr 12) " Boan Gidi, Bat rung phidong Nam, Nxb Hi Nha vain, 2008, 11.208-208, "Lang An Hoa gén Cu Béng (TP.H6 Chi Minh) co dia danh Cau ‘Siu, ki6u yong ra0 b6 tr trBn bal song 48 khodng 40con sau danh lam thit ban. (Son Nam, Bén Nahé xva, Nxb Van nghé thanh phé H8 Chi Minh, 1984, tr. 70). ® Son Nam, Déng bang sdng Cau Long, nét sinh hoat xva, Tai bain ldn tha nhat, Nxb Thanh ph Hé Chi Minh, 1993, tr.75. 2" Nguyén Phuc Nghigp, Sd, tr 84. ® Nguyén Doan Bao Tuyén, Var hoa dng xu vai méi ruéng song nuiée ctia ngut Viét mién Tay Nam Bé, Luan van thac sichuyén nganh Van héa hoe, Truéng Bei hoc Khoa hoc x8 hoi va Nnan van TP. H6 Chi Minn, 2006, t. 231 ® Nguyén Boan Bao Tuyén, Tid, tr.289 % Nguyén Digp Mai, Sc thai van hoa séng nude ving U Minh Hai Van nghé aan gian Viét Nam, 2007, tr.78-79, 88-00, % Nguyén Digp Mai, Tldd, t.92 = Dal Nam nh thong chi gidi thich dia danh én Nghé (TP. H6 ChiMinh) la nghe la tiéng sdu kéu. Sau nghé vi séukéu nhunghé Ingo cia trau con. Rach Cau Séu 6 du duéng Ham Nahi, quan + (TP. Hé Chi Minh), £6 tu dau nha Nguyn, tikhu ao dm phia trong chay ra rach Bén Nghé. Nam 1892, con rach nay da bi lap.