‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ Á∂ Ȫ ”Â∂ ¡Í‰≈¬∆ ÿπÈ≈Ú≈Á∆ Í‘πø⁄ «Â¡≈◊Ø
‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ Á∆ ÒºÎ≈‹∆ ¤º‚Ø - ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ Á≈ ÒÛ ÎÛØ
√πı-Ò∆‘ È≈Ó Á∂ Í⁄∂ È∂ “«’√≈È √ø√Áª Á∆
¡√Ò∆¡Â ÏπºfiØ” È≈Ó Á∆ «Ò÷ «Ò÷ ’∂, «¬√˘ «’Â≈Ï⁄∂
Á∂ »Í «Úº⁄ Í≥‹≈Ï Ì «Úº⁄ Úø«‚¡≈Õ √ØÙÒ Ó∆‚∆¡≈ ”Â∂
Í≈ ’∂ «¬√˘ Íà ⁄ ≈«¡≈Õ «¬√ Â∑ ª √π  ı-Ò∆‘ È∂
«¬È’Ò≈Ï∆ √¯ª «Úº⁄ ¡È∂’ª ÌøÏÒ-Ì»√∂ ÷Û∂ ’È Á≈
ÔÂÈ ’∆Â≈Õ «¬√ √«ÊÂ∆ È∂ √≈˘ «¬√Á≈ ÈØ«‡√ ÒÀ‰
¡Â∂ «¬√Á≈ ‹π¡≈Ï Á∂‰ Ò¬∆ Әϻ ’∆Â≈Õ ¡√ƒ ¡≈͉∆
«Ò÷ «Úº⁄ «’‘≈ √∆ «’, ““«‹È∑ª «ÚπºË «¬‘ ÍÃ⁄≈
Óπ«‘øÓ √∂«Ë ˛, ¿π‘Ȫ ”⁄Ø∫ ÚË∂∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √ºÂ «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª
Á∂ È≈Ò «¬√ ÊÛ∂ Á∂ ¡øÁ «¬√ ÓπºÁ∂ ”Â∂ Ï«‘√ «Ú⁄≈
’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ √∆Õ ¡«‹‘≈ ’È≈ «’√≈È ÿØÒ Á∂ Ì«Úº÷
È’Ù∂ ˘ «ÈÂ≈‰-«È÷≈È «Úº⁄ √‘≈¬∆ ‘؉≈ √∆Õ ‹ª
«Î «¬‘Ȫ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ √Ófi Ú≈Ò∆¡ª
«√¡≈√∆ «Ëª È≈Ò Ï«‘√ «Ú⁄≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ √∆Õ
¡«‹‘≈ ’È È≈Ò Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √ªfi∂ ÿØÒ ˘ ‘‹≈
Í‘πø⁄≈¬∂ «ÏȪ Óπº«Á¡ª ˘ «ÈÂ≈«¡≈ ‹≈ √’Á≈ √∆Õ””
«¬√ È≈Ò ¡√ƒ ¡≈√ ’∆Â∆ √∆ «’ Ï«‘√ Á∂ «¬º’ ‹ÈÂ’
ÁΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á √πı-Ò∆‘ «¬√˘ ‹ÈÂ’ ͺË ”Â∂ ¡º◊∂
ÚË≈¿π‰ Á∆ ʪ √πfi≈¬∂ ‘ج∂ «¬‘Ȫ „ø◊ª È≈Ò Ï«‘√-
«Ú⁄≈ Á≈ ≈‘ ¡÷«Â¡≈ ’∂◊≈Õ Í ¿π√È∂ ¡«‹‘≈
È‘ƒ ’∆Â≈, ¿π√È∂ ·≈· «¬º’ CD √«¯¡ª Á≈ «ÚÙ∂Ù
√ÍÒ∆ÓÀ∫‡ Á∂ »Í «Úº⁄ «’Â≈Ï⁄≈ ’º„ ’∂ Ï«‘√ ˘ ‹ÈÂ’
»Í «Úº⁄ ¡º◊∂ ÂØ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬‘ «’Â≈Ï⁄≈ È≈ ’∂ÚÒ
√ØÙÒ Ó∆‚∆¡≈ ”Â∂ ⁄≈«Û¡≈ «◊¡≈ ÏÒ«’ Úº‚∆ ͺË ”Â∂
Úø«‚¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò √≈‚∆ «¬‘ Әϻ∆ ω
◊¬∆ ˛ «’ ¡√ƒ «¬√Á≈ ‹π¡≈Ï Á∂¬∆¬∂Õ ¡√ƒ «Î Ú∆
«¬‘Ȫ «ÓºÂª ˘ ¡Í∆Ò ’ª◊∂ «’ ‘Ø ‹ÈÂ’ «÷Ò≈≈
È≈ Í≈˙ ¡Â∂ G «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÍÒ∂‡Î≈Ó ¡øÁ
‹ª ≈‹È∆Â’ ͺË ”Â∂ ÁπÚºÒ∆ ◊ºÒÏ≈ ≈‘ƒ ÓºÂÌ∂Áª
˘ È«‹º· «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ «Î Ú∆ ‹∂’ ¿π‘ ‹ÈÂ’ Ï«‘√
‘∆ ‹≈∆ º÷‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È Âª ¿π‘ Ú∆ √≈˘ ÓȘ» ˛,
¿π‘ «‹ºÊ∂ º’ Ú∆ ‹≈‰◊∂ ¡√ƒ ¿π‘Ȫ Á≈ «Íº¤≈ ’ª◊∂Õ
¡√ƒ ¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂ Èπ’«Â¡ª Á≈ ºʪ √«‘Â
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
‹π¡≈Ï «ÁºÂ≈ √∆Õ ¿π‘Ȫ È∂ «’√∂ Ú∆ ÂºÊ ˘ fiπ·Ò≈¿π‰
‹ª ÏÁÒÚ∂∫ ÂºÊ Í∂Ù ’È Á∆ Ê≈Ú∂∫ «ÂÒ’≈¿π‰ Á≈ Â∆’≈
«¬√Â∂Ó≈Ò ’∆Â≈ ˛Õ √≈‚∂ «¬√ Èπ’Â∂ Á≈ «’ «¬‘ ‹ÈÂ’
Ï«‘√ ¤∂ÛÈ Á∆ Ê≈Ú∂∫ ‘Ø ÍÒ∂‡Î≈Ó Â∂ «¬√ Ï≈∂ Ï«‘√
«Ú⁄≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ √∆Õ ¿π‘Ȫ È∂ «¬√ Ï≈∂ ’πfi È‘ƒ
«’‘≈ «’ «¬‘ √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÊÛ∂ ¡øÁ ‹ª
«√¡≈√∆ «Ëª Á∆ ÁπÚÒ º ∆ ◊ºÒÏ≈ ≈‘ƒ «¬‘ ÓπÁ
º ∂ «Ú⁄≈È
Á≈ ≈‘ «’™ ·∆’ È‘ƒ √∆? ¿π‘Ȫ ˘ ‹ÈÂ’ ͺË ”Â∂
Ï«‘√ ¤∂ÛÈ Á∆ ’∆ Әϻ∆ √∆Õ ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉∆ «Ò÷Â
˘ «’Â≈Ï⁄∂ Á∆ Ù’Ò «Úº⁄ ¤≈Í ’∂ ÿØ-ÿ∆ Úø‚‰ Á∆
‘≈‹Â «’™ ‘ج∆? ¡≈͉∆ «⁄ Íë¡≈¬∆ Â’È∆’ Á≈
«¬√Â∂ Ó ≈Ò ’«Á¡ª, ¿π ‘ Ȫ È∂ ¿π Ò ‡≈ √≈‚∂ ”Â∂
“√≈Ê∆¡≈È≈ Ï«‘√” «Úº⁄ “ÁπÙÓ‰≈È≈ «Ú‘≈” ¡Í‰≈¿π‰
Á≈ Ï∂«√-ÍÀ ÁØÙ Ò≈ ’∂ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª
«Ú⁄’≈ √ÏøË «Ú◊≈ÛÈ Á≈ ÎÂÚ≈ ˜≈∆ ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ
Á»√«¡ª ”Â∂ Í≥‹≈Ï Á∆ «’√≈È∆ Á∂ Ì∂Û» Ω∫¡ Â∂ ·ø„≈¡
«¤Û’‰, Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ √øÿÙ Á≈ Ú∂◊ ÓºËÓ Í≈¿π‰,
Í≥‹≈Ï Á∆ ‹πfi≈» «’√≈È Ò«‘ Ò¬∆ ͺ÷∆ ÚÂ≈≈ «‹‘∂
ÎÂÚ∂ Á∂‰≈ «¬‘Ȫ Ò¬∆ ‘ºÒ≈ ÏØÒ‰≈ È‘ƒ, ÏÒ«’
“√≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈” Á∆¡ª ¿πµÂÓ «Ó√≈Òª ‘ÈÕ ‹∂’
«¬º’ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Í⁄∂ Ú‹Ø∫ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È
√øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡∆ ”Â∂ «‡ºÍ‰∆ ’È∆ Ú∆ √∆ ª
«¬√˘ «’Â≈Ï⁄∂ Ú‹Ø∫ ¤Í≈ ’∂ ÿØ-ÿ∆ Úø‚‰≈ «¬‘Ȫ
«ÓºÂª Ò¬∆ √≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈ ˛Õ «¬ºÊØ∫ º’ «’ ’≈Ò∂
’≈˘Èª «ÚπºË ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÊÛ∂ ÚºÒØ∫ ÏÈ≈Ò∂
«Úº⁄ ’∆Â∆ ÀÒ∆ «Úº⁄ «¬‘ «’Â≈Ï⁄≈ Úø‚‰ Á≈ ÔÂÈ
’È≈ «’√ «’√Ó Á≈ √≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈ ˛? √Ó’≈Ò∆
¡ÓÒ «Úº⁄Ø∫ ‹ÁØ∫ «¬‘Ȫ ˘ ‘ÓÒ≈ ’È Ò¬∆ ’πfi È‘ƒ
«Ó«Ò¡≈ ª «¬‘ «ÓºÂ DD √≈Ò Í«‘Òª Ú≈Í∆ ÿ‡È≈
(‹∂.Í∆.¡øÁØÒÈ) Á≈ ø‚∆؉≈ ÒÀ ’∂ Ï«‘ ◊¬∂Õ ’∆ Âπ‘≈‚∆
Ì≈Ù≈ «Úº⁄ «¬√˘ “√≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ Â∂
«‹‘Û≈ «¬‘Ȫ √≈‚∆ «Ò÷ Á≈ ‹π¡≈Ï «ÁºÂ≈ ˛, ¿π√
«Úº⁄ ‹ÁØ∫ «¬‘Ȫ ˘ ’πfi È‘ƒ ¡‘π«Û¡≈ ª «¬‘
«√˪’≈ ’≈Ó∂‚ √º«Â¡≈È≈«¬‰ «√øÿ Á≈ «√Ú≈
1 Ó¬∆-B@AH
ÎØÒ‰ Ï«‘ ◊¬∂Õ ¡≈͉∂ «¬√ «’Â≈Ï⁄∂ Á≈ «¬º’ «Â‘≈¬∆
«‘º√≈ ’≈Ó∂‚ √º«Â¡≈È≈«¬‰ Á≈ «√Ú≈ ÎØÒ‰ ”Â∂ ‘∆
Ò≈ «ÁºÂ≈Õ √≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈ ª Á» Á∆ ◊ºÒ, «¬‘ ª
«’√∂ Â∑ª ≈‹È∆«Â’ «ÚÚ‘≈ Ú∆ È‘ƒ ˛Õ «¬‘ ÙπºË
≈‹È∆«Â’ ‘ؤ≈͉ ¡Â∂ «ÈØÒ Ïπ÷Ò≈‘‡ ˛Õ √πı-
Ò∆‘ Á∂ «ÚÁÚ≈Ȫ ˘ Á»√«¡ª ˘ √≈Ê∆¡≈È≈ «Ú‘≈
Á∆¡ª Ӻª Á∂‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¡≈͉∆ Óø‹∆ ‘∂·ª √؇≈ Î∂È≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «¬‘ √≈Ê∆ «‘’≈ È≈Ò ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ¿π‘
√≈‚∂ ͺË ”Â∂ È‘ƒ ¡≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂Õ ⁄≈‘π‰≈, È≈ ⁄≈‘π‰≈
¿π‘Ȫ Á∆ «¬º¤≈ ”Â∂ «ÈÌ ˛ Í √≈‚∂ ͺË ”Â∂ ¡≈¿π‰
Ò¬∆ ¿π‘Ȫ ˘ Ò≈˜Ó∆ ‘∆ ≈‹È∆Â’ ‘ؤ≈͉ «Â¡≈◊
’∂, «√¡≈√∆ √øÚ≈Á Á∂ ͺË ”Â∂ ¡≈¿π‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ
√πı-Ò∆‘ Ú≈Ò∂ «√˪’≈ª ’ØÒ «¬º’ ’Ò≈ ˛ «’
Í«‘Òª √≈‘Ó‰∂ Ú≈Ò∂ Á∆ √Ófi Á≈ ‘πÒ∆¡≈ «Ú◊≈Û ’∂
¿π√Á∂ ÓÈ⁄≈‘∂ ¡Ê ’º„Ø Â∂ «Î ¿π√ √ÚÀ «√‹∆ Ë≈È≈
”Â∂ ◊ØÒ∆Ï≈∆ ’ØÕ ¿π‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ¡√ƒ G «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÊÛ∂ ¡Â∂ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ «Ú⁄’≈ ¡øÂ
Á∂÷‰Ø ‘‡ ◊¬∂ ‘ªÕ Ó≈ÓÒ≈ ’∆ √∆? «¬‘Ȫ È∂ ’πºÒ «‘øÁ
ÊÛ∂ Á∆ ¡ÒØ⁄È≈ ’∆Â∆ «’ «¬‘ ˜º¬∆ «¬È’Ò≈Ï Á≈
ÊÛ≈ È‘ƒ ‹ª È‘ƒ ω √’Á≈Õ «¬√Á∂ ‹π¡≈Ï «Úº⁄ ¡√ƒ
«Ò«÷¡≈ √∆ «’, ““’∆ √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á≈ ÊÛ≈
˜º¬∆ «¬È’Ò≈Ï Á∂ ÍÃØ◊≈Ó ”Â∂ ¿πµ√«¡≈ ˛? ’∆ «¬√
Ù≈«ÓÒ √ºÂ Á∆¡ª √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª, ˜º¬∆
«¬È’Ò≈Ï, «‹√Á∂ ’∂∫Á «Úº⁄ ˜Ó∆È Á∆ Úø‚ Á≈ √π¡≈Ò
˛, Ò¬∆ √øÿÙ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «ÈÙ«⁄ ‘∆ «¬√Á≈
‹π¡≈Ï Èª‘ «Úº⁄ ˛Õ”” «¬√ÂØ∫ «¬‘ Á√≈¿π‰≈ «’ ¡√ƒ
Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ ¡Â∂ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ «Ú⁄’≈ ’ج∆
¡øÂ È‘ƒ Á∂÷Á∂, ¡«‹‘∆ ’≈Ó≈ «√Î √πı-Ò∆‘ Á∂
«√˪’≈ ‘∆ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ «Î «¬‘ √ÚÀ-«√‹∆
«ÓºÊ ˘ „≈‘π‰ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ ¡Â∂ ’πºÒ «‘øÁ
ÊÛ∂ Á∂ Óø◊ ͺÂ «Ú⁄’≈ Ú÷∂Úª «Á÷≈¿π‰ Ò¬∆ √«¯¡ª
Á∂ √¯∂ ’≈Ò∂ ’ «ÁºÂ∂Õ Í ¡√ƒ ª «’Â∂ È‘ƒ «’‘≈ «’
«’ ÁØÚª Ê«Û¡ª Á≈ Óø◊ ͺÂ «¬º’Ø ‘∆ ˛Õ ¡√ƒ ª «¬‘
«’‘≈ ˛ «’ ““√ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á≈ ÊÛ≈ Ú∆ «’√≈È∆
Á∆¡ª ÎΩ∆ ¡Â∂ Ì÷Ú∆¡ª Óø◊ª ¿πÂ∂ ‘∆ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ”” «¬‘Ȫ «ÓºÂª È∂ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ Á∂ ÿØÒ »Íª ˘
È≈’√ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ Á∂ ÿØÒ »Íª ˘ Ì∂Û» Ω∫¡
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Ú≈Ò∂ «’‘≈ √∆Õ «‹√Á≈ ¡√ƒ ºʪ √«‘ ‹π¡≈Ï «ÁºÂ≈
√∆ «’ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ú∆ ¡«‹‘≈ Ì∂Û» »Í Á∂÷‰ «Úº⁄ È‘ƒ
¡≈«¬¡≈Õ ÁØ‘ª Á∂ √ºÁ∂ «¬º’Ø «‹‘∂ ‘∆ ‘ÈÕ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂
È∂ Ú∆ «ÁºÒ∆ «Úº⁄ ËÈ∂ «ÁºÂ∂ ‘È «‹‘Ȫ ˘ “«’√≈È
√ø√Áª” Á≈ È≈Ó «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ «’√≈È∆ Á∂ «¬’º·ª
˘ «’√≈È Í≥⁄≈«¬Â ‹ª Ó‘ª Í≥⁄≈«¬Â Á≈ È≈Ó Á∂ «ÁºÂ≈
‹ªÁ≈ ˛Õ ⁄ø◊≈ ‘πøÁ≈ «’ «¬‘ «√˪’≈ ºʪ √«‘Â
√≈«Ï ’Á∂ «’ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ Á∂ «¬‘ ÿØÒ »Í È≈’√
«’Ú∂∫ ‘È ¡Â∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «’√≈È ÿØÒª «Úº⁄ Ì∂Û» Ω∫¡
Á∂ ÁÙÈ «’‘Ȫ ÷≈Û’» ÿØÒ »Íª «Úº⁄ ‘ج∂ ‘È? Í
«¬‘Ȫ ¡«‹‘≈ ’πfi È‘ƒ ’∆Â≈Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ Ì∂Û»
Ω∫¡ Â∂ È≈’√ ÿØÒ »Íª È≈Ò ·ø„≈¡ «¤Û’‰ Á∆ ’∆Â∆
«¬‘Ȫ Á∆ ⁄ªÁÓ≈∆ ÎØ’∆ «ÒÎ≈Î∂Ï≈‹∆ ÂØ∫ ÚºË ’πfi È‘ƒ
√∆Õ √◊Ø∫ «¬‘Ȫ È∂ «¬º’ ‘»øfi≈Î∂ ≈◊ ¡Ò≈Í «ÁºÂ≈ «’
¡√ƒ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ ¡Â∂ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ «Ú⁄’≈
¡øÂ È‘ƒ Á∂÷Á∂Õ «¬‘ «¬‘Ȫ Á≈ ’∂ÚÒ Ì‡’≈¿» ‡«º’
È‘ƒ ˛ (¿π‘ ª ˛ ‘∆) ÏÒ«’ «¬√ÂØ∫ ¡º◊∂ Ú∆ «¬‘Ȫ Á≈
ÓÈÙ≈ ˛Õ ¿π‘ ˛ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ
‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ÓÈ ”⁄ √≈‚∂ Ï≈∂ Á∂◊ ÌÈ≈Õ ¿π‘Ȫ ˘
◊πøÓ≈‘ ’È Á≈ ÔÂÈ ’È≈ «’ ¡√ƒ ¿π‘Ȫ Á∂ «ÚØË∆
‘ªÕ «¬™ ’’∂ ¿π‘Ȫ Á∂ ÓȪ «Úº⁄ √≈‚∂ Ï≈∂ ˜«‘
ÌÈ ¡Â∂ √≈˘ «È÷∂ÛÈ Á≈ ÔÂÈ ˛Õ Í «¬‘ Ïπ∂ ÓÈ√»Ï∂
√¯Ò È‘ƒ ‘؉ Òº◊∂Õ
≈‹» ÙÀµ‡∆ Ï≈∂ «ÁºÂ∂ ’πºfi ºʪ ˘ ¿π‘ «¬™ Í∂Ù
’Á∂ ‘È «‹Ú∂∫ ¡√ƒ ’ج∆ ¿π√Á≈ ◊π‰◊≈È ’’∂ ¿π√˘
¿π«⁄¡≈™Á∂ ‘ج∆¬∂Õ «¬‘ «È∆ ÓÈÿÛ ¡«Â’ÊÈ∆ ˛Õ
¡√ƒ √ͺه «’‘≈ «’ ≈‹» ÙÀµ‡∆ «¬º’ ‘≈’Ó-‹Ó≈Â∆
«√¡≈√ÂÁ≈È ˛Õ ¡√ƒ «’Â∂ È‘ƒ «’‘≈ «’ ¿π‘ ‘π‰
ÏÁÒ «◊¡≈ ˛ ¡Â∂ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á≈ ÈπÓ≈«¬øÁ≈ È‘ƒ
«‘≈Õ ÿØÒª Á∂ ÁÏ≈¡ ”⁄, ¡≈͉∂ ≈‹È∆«Â’ «‘ºÂª
Ò¬∆ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á∂ ÈπÓ≈«¬øÁ∂ Íπ‹∆ÙȪ ÏÁÒÁ∂ ‘ÈÕ
«¬√˘ È؇ ’È≈ ’ج∆ ¡ÒØ’≈∆ È‘ƒÕ
¡≈Í-Óπ‘≈∂ ¿π· ‘∂ ÿØÒª ”⁄
Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ Á≈ ÓπºÁ≈
¡√ƒ ¡≈͉∂ ‹π¡≈Ï «Úº⁄ «Ò«÷¡≈ √∆ «’ ’πÒ «‘øÁ
«’√≈È √øÿÙ ’Ó∂‡∆ Á≈ ÊÛ≈ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ ¡≈Í
Óπ‘≈∂ ¿πµ·∂ «’√≈È √øÿÙª, ÷≈√ ’’∂ ÓøÁ√Ω «’√≈È
2 Ó¬∆-B@AH
√øÿÙ Á∂ √øÁÌ «Úº⁄ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√
«Úº⁄ ÙÓ»Ò∆¡Â «¬‘Ȫ ¡≈Í-Óπ‘≈∂ √øÿÙª «Úº⁄
Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ ¡Â∂ ¡øÂ-«’«¡≈ Á≈ √≈ËÈ ˛Õ ¡√ƒ
«¬‘ Ú∆ «’‘≈ √∆ «’ Âπ√ƒ ‹∂’ ’ج∆ Úº÷≈ Â∆’≈
«Ò¡≈™Á∂ ‘Ø Âª «¬√Â∂ Ú∆ «Ú⁄≈ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆ ˛Õ
«¬‘Ȫ È∂ ¡≈͉≈ Â∆’≈ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ ¡√ƒ ¿π√ Â∆’∂
”Â∂ «ÈÙ«⁄ ‘∆ ¡≈͉∂ «Ú⁄≈ «Á¡ª◊∂Õ Í Í«‘Òª
Á∂÷Ø «’ ¿π‘ Â∆’≈ ’∆ ˛?
√πı-Ò∆‘ Á∂ «√˪’≈ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ¡º‹ Á∂Ù
«Úº⁄ «¬º’Ø-«¬º’ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡∆ È‘ƒÕ Úº÷-Úº÷
÷∂Âª (√»«Ï¡ª) «Úº⁄ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆¡ª
“◊πºÒ∆¡ª” ’øÓ ’ ‘∆¡ª ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ ÿØÒª «Úº⁄
Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ ’È Á≈ ’≈‹ ¿π√ ÷∂Â «Úº⁄ ’øÓ
’Á∆¡ª ◊πºÒ∆¡ª Á≈ ˛Õ Ï≈‘Ø∫ «√Î Â≈ÒÓ∂ÒÚƒ
’≈Ú≈¬∆¡ª ‘∆ ’∆Â∆¡ª ‹≈ √’Á∆¡ª ‘ÈÕ Í «‹ºÊØ∫
º’ √≈‚∆ ‹≈‰’≈∆ ˛, «¬‘Ȫ ÿØÒª È≈Ò «¬‘Ȫ È∂
’ج∆ Â≈ÒÓ∂ÒÚƒ ’≈Ú≈¬∆ È‘ƒ ’∆Â∆Õ «¬√ Â∑ª
Â≈ÒÓ∂ÒÚƒ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ ‹πÓÒ≈ Ó«‘‹ «ÒÎ≈Î∂Ï≈‹∆ ˛Õ
‘π‰ ¡√ƒ «¬‘Ȫ Á∂ Î≈Ó»Ò∂ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’Á∂ ‘ªÕ ·Ø√
»Í «Úº⁄ Á∂«÷¡ª «‹‘Ȫ «÷º«Â¡ª «Úº⁄ «¬‘ ÿØÒ ¿π·∂
¿π‘Ȫ «Úº⁄ ’ج∆ ¡√Á≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ◊πÒ∆¡ª ‘∆ È‘ƒ
√ÈÕ «Î ’∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂? ’πÁÂ∆ ˛ «’ ¿πÊ∂ ¡«‹‘∆¡ª
◊πºÒ∆¡ª Á∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿π‰ Á≈ «¬ø‹≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
¿πÁØ∫ º’ «’øÈ∂ ÿØÒ ¿πµ·‰ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á≈ «‘º√≈ ω
‹≈‰, «¬‘Ȫ ˘ ’∆? «¬‘ ª √Ï È≈Ò «¬ø˜≈ ’È◊∂
«’ ¿πÊ∂ “«¬È’Ò≈Ï∆ ◊πºÒ∆¡ª” ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿π‰Õ «¬√
√ÓfiÁ≈∆ ¡Èπ√≈ ‘Ø ’∆Â≈ Ú∆ ’∆ ‹≈ √’Á≈Õ
Á∂Ù «Úº⁄ ¿πµ· ‘∂ ÿØÒª ÍÃÂ∆ ¡«‹‘∆ Ï∂Óπº÷Â≈ ˘
¡√ƒ ÿπÈ≈Ú≈Á∆ Í‘πø⁄ «’‘≈ √∆Õ ¡√ƒ Áπº√ »Í «Úº⁄
«’‘≈ √∆ «’ «¬√ ÿπÈ≈Ú≈Á∆ Í‘πø⁄ Á∆ ‹Û∑ «¬‘Ȫ Á∆
«√¡≈√∆ √Ófi, ◊πºÍ √ø’ÒÍ «Úº⁄ ˛Õ «¬√ÂØ∫ «¬‘Ȫ ˘
Ï‘π ⁄∆‘ ⁄Û∆ «’ ¡√ƒ «¬‘Ȫ Á∆ ◊πºÍ √ø’ÒÍ Á∆
«√¡≈√ ˘ ÷≈‘-Ó÷≈‘ ÿ√∆‡ «Ò¡≈ ˛Õ «¬‘Ȫ ÿØÒª
«Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ Á∂ ’≈‹ Ï≈∂ ’«‘øÁ∂ ‘È, ““¿πÈ∑ª
ÿØÒª ”⁄ «¬È’Ò≈Ï∆ «ÁÙ≈ √∂Ë ˘ ÍÉ≈¬∆¡ª ¡≈◊»
◊πÒ∆¡ª ≈‘ƒ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ˛ Â∂ ¡«‹‘∆¡ª ◊πÒ∆¡ª Á∆
«√‹‰≈ ¿πÊØ∫ Á∆¡ª ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ Ù’Â∆¡ª
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Á≈ ’≈‹ ˛”” «¬√Á≈ «√ºË≈ ¡Ê ˛ «’ √≈‚≈ ’≈‹ ¿πÊ∂
’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆ Ù’Â∆¡ª Á∂ ÍÀÁ≈ ‘؉ Â∂
Ú«¡ªÏºË∆ ÿ≈Ò‰≈ È≈Ò ¡≈◊» ◊πÒ∆¡ª Á∆ «√‹‰≈
’È Á≈ «¬ø˜≈ ’È≈ ˛Õ
«¬‘Ȫ Á∆ «¬√ √Ófi Á∆ ‹Û∑ «’ºÊ∂ ˛? «¬‘ ‹Û∑
◊πºÍ √ø’ÒÍ «Úº⁄ ˛, «¬‘ √ø’ÒÍ ˛ «’ È’√ÒÏ≈Û∆
Á∆ Ó‘≈È Ïˆ≈Ú ÂØ∫ Ï≈¡Á ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡∆ È‘ƒ
ω∆, ÏÒ«’ Úº ÷ -Úº ÷ ◊π º Í Ï‰∂ Õ ’«Ó¿» « È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆ ’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡∆, ◊πºÍª Á≈
Â≈ÒÓ∂Ò √∆Õ ¡º‹ Ú∆ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ ’ج∆ ’«Ó¿»«È√‡
Í≈‡∆ È‘ƒÕ ¡«‹‘∆ Í≈‡∆ Á∆ ¿π√≈∆ Ò¬∆ «¬º’ Í÷∆
Íë¡≈¬∆ Áπº√ Ò∆‘ ¡Â∂ ‘ø„∆-ÂÍ∆ Ò∆‚«ÙÍ Á∆
˜» ˛Õ «¬√ Ò¬∆ «¬‘ «Í¤Ò∂ DH √≈Òª ÂØ∫ Áπº√Â
≈‹È∆«Â’ Ò∆‘ Á≈ fiø‚≈ ¸º’∆ Ò∆‚«ÙÍ ˘ ‘ø„≈-ÂÍ≈
‘∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ DH √≈Òª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ˛ «’ Í≥‹≈Ï ÂØ∫
Ï≈‘ «’Â∂ Ú∆ «¬‘Ȫ Á∆ «◊‰ÈÔØ ◊ ‹ª Ș
¡≈¿π‰ÔØ◊ ‘Ø∫Á È‘ƒÕ ¡‹∂ Ò∆‚«ÙÍ Âª «√Î Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ ‘∆ ÊØÛ∆ Ï‘π ‘ø„∆-ÂÍ∆ ˛, ÓπÒ’ ͺË ”Â∂ ¡«‹‘≈
‘؉ Ò¬∆ ÍÂ≈ È‘ƒ «’øÈ∂ Á‘≈’∂ ‹ª Ù≈«¬Á «’øÈ∆¡ª
√Á∆¡ª Òº◊ ‹≈‰Õ «Î ˙È∆ Á∂ √≈∂ ¡≈͉∂ ¡≈͉∂
◊πºÍ ˘ Ӌϻ ’ÈÕ «¬™ ’πfi ◊πºÍ Úº‚∂ ‘πøÁ∂ ‹≈‰◊∂
¡Â∂ Ï≈’∆ ÷πÁ∂ ‹≈‰◊∂Õ «‹‘Û≈ √≈«¡ª ÂØ∫ Úº‚≈ ‘ØÚ◊
∂ ≈,
Ï≈’∆ ¿π√ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ‹≈‰◊∂ Â∂ «¬™ «¬º’ Í≈‡∆
ω∂◊∆Õ ¡≈͉∂ ◊πºÍ ˘ Úº‚≈ Â∂ Ӌϻ ’È ”Â∂ ‘∆
’∂∫Á« «‘‰≈ ÿπÈ≈Ú≈Á∆ Í‘πø⁄ ˛ ¡Â∂ ‹Ø «ÈÙ«⁄Â
‘∆ «¬‘Ȫ Á∆ ◊πºÍ √ø’ÒÍ Á∆ √Ófi Á≈ «√º‡≈ ˛Õ «¬√Á∂
¿πÒ‡ «‹‘Û∆¡ª ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡∆ Á∂
√ø ’ ÒÍ È≈Ò «Ú⁄Á∆¡ª ‘È, ¿π ‘ Í»  ∂ Óπ Ò ’ Á∂
ÿ‡È≈¥Ó Ï≈∂ √Ø⁄Á∆¡ª ‘È ¡Â∂ ⁄≈‘∂ ¿π‘Ȫ Á∆ ‘Ø∫Á
¿πÊ∂ È≈ ‘∆ ‘ØÚ∂ ª Ú∆ ¿πÊ∂ √øÌÚ ÂΩ ”Â∂ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆
Á≈ ÔÂÈ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ √‘∆ ˛ «’ ¡º‹ ’«Ó¿»«È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª «Ú⁄’≈ Úø‚∆¡ª ‘ÈÕ ¡‹∂ ’«Ó¿»«È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆ «¬º’Ø-«¬º’ Í≈‡∆ È‘ƒÕ ’«Ó¿»«È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Úº÷-Úº÷ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª «Úº⁄ Úø‚∆ ‘ج∆
˛Õ «¬‘Ȫ «Úº ⁄ Ø ∫ Ï‘π  ∆¡ª Í≈‡∆ √ø ’ ÒÍ È≈Ò
«Ú⁄Á∆¡ª ‘È ‹Á«’ ’π fi ◊π º Í √ø ’ ÒÍ Â«‘Â
«Ú⁄Á∆¡ª ‘ÈÕ Í≈‡∆ √ø’ÒÍ Â«‘ «Ú⁄È Ú≈Ò∆¡ª
3 Ó¬∆-B@AH
‹ºÊÏ∂ Á
ø ∆¡ª ÓπÒ’ Ì Á∂ √øÿÙª «Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ ’È
Á≈ ÔÂÈ ’Á∆¡ª ‘È ‹Á«’ ◊πºÍ √ø’ÒÍ Â«‘Â
«Ú⁄Á∆¡ª ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ¡≈͉∂ √’Ò Á∂ Á≈«¬∂ º’
√∆«Ó «‘øÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫ ‚ø’Ò ÷Û≈ Ò≈◊» ‘Ø
‹≈¬∂, √ø√≈ ÚÍ≈ √ø◊·È ω ‹≈¬∂, √≈Ó≈‹∆ ‘ºÒ≈ ‘Ø
‹≈¬∂, ÓπÒ’ «Úº⁄ ’πfi Ú∆ ‘Ø ‹≈Ú∂, ¿π‘Ȫ ˘ «¬√ È≈Ò
’ج∆ Ú≈‘-Ú≈√Â≈ È‘ƒÕ ¿π‘ ¡≈͉∂ ◊πºÍ-Á≈«¬∂ «Úº⁄
¡≈«Ê’ ÿØÒª «Úº⁄ Ó√»Î «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Í≈‡∆ √ø’ÒÍ,
ÍÃØÒ∂Â≈∆ Á∂ ¡◊ª‘ÚË» Á√Â∂ Á≈ √ø’ÒÍ ˛ ¡Â∂ ◊πºÍ
√ø’ÒÍ Í»¤ÒÚ≈Á∆ √Ófi ˛Õ
«¬√ √Ófi «‘ ‘∆, √πı-Ò∆‘ Ú≈Ò∂ «ÓºÂª È∂
«¬‘Ȫ «’√≈È ÿØÒª «Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ Á≈ Î≈Ó»Ò≈
«Ò¡ªÁ≈ ˛ «’ ¿π‘Ȫ ÷∂Âª «Úº⁄ Í«‘Òª ’«Ó¿»«È√‡
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿π‰ Â∂ «Î Ú«¡ªÏºË∆
ÿ≈Ò‰≈ È≈Ò ¡≈◊» ◊πÒ∆¡ª Á∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¿π‰ Á≈
√Ï ¡Â∂ ·øÓ∂ È≈Ò «¬ø‹≈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ Í «¬‘Ȫ
Á≈ Í»¤Ú≈Á∆ Î≈Ó»Ò≈ ÓȘ» È‘ƒÕ «’™«’ «¬‘
ÍÃØÒ∂Â≈∆ ⁄∂ÂÈ≈ ˘ Ì»◊Ø«Ò’ Á≈«¬«¡ª «Úº⁄ √∆ÓÂ
’Á≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ’È≈ ÍÃØÒ∂Â≈∆ ⁄∂ÂÈ≈ Á∂ º ˘ ‘∆
÷ÂÓ ’È≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ «¬‘ √Ófi «¬‘Ȫ ˘ ÓπÏ≈’Õ
«¬º’ Ú≈∆ «Î √ͺه ‘Ø «◊¡≈ «’ ¡≈«Ê’Ú≈Á Â∂
Í»¤Ú≈Á Á≈ Ï‘π ◊«‘≈ ¡Â∂ ‹∆Úø «ÙÂ≈ ˛Õ
‘≈’Ó-‹Ó≈ ÈπÓ≈«¬ø«Á¡ª È≈Ò √ªfi∂ √øÿÙ Ï≈∂
√πı-Ò∆‘ Á∂ «√˪’≈ª È∂ Ï‘π ˜Ø Ò≈ ’∂ «¬‘
√≈«Ï ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ «’ ¿π‘ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á∂
«‘º√∂ ‹ª ÈπÓ≈«¬ø«Á¡ª È≈Ò √øÿÙ ˘ ºÁ È‘ƒ ’Á∂
¡Â∂ ¡√ƒ ÷≈‘-Ó÷≈‘ «¬‘ ◊ºÒ ¿π‘Ȫ Á∂ Ó»‘ ø «Úº⁄ Í≈¿π‰
Á∆ ’Ø«ÙÙ ’ ‘∂ ‘ªÕ ™fi ¿π‘ ¡«‹‘∂ «’√∂ «¬º’ Ú∆
√ªfi∂ √øÿÙ Á≈ ‹Ï≈ √≈‚∂ È≈Ò √ªfi≈ ’Á∂ ª «¬‘
√º⁄Óπº⁄ √≈‚∂ «◊¡≈È «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ’È Ú≈Ò≈ ‘πøÁ≈Õ ÿº‡Ø-
ÿº‡ «¬‘ Áº√Á∂ «’ ¡ÀÓ‹À∫√∆ ÁΩ≈È, ‹ÁØ∫ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª
Á≈ √ºÂ≈»Û «‘º√≈ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á∆ «ÚØË∆ «Ë ˘
«ÈÙ≈È≈ ω≈ «‘≈ √∆, √Óπº⁄∆ «ÚØË∆ «Ë Á∂ ¡≈◊» ‹∂Ò∑ª
«Úº⁄ √πº‡∂ ‘ج∂ √ÈÕ ¿π√ Ú∂Ò∂ «¬‘Ȫ Á∆ ’∆ Ò≈¬∆È √∆Õ
‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∆ ¡≈Í√∆ «ÚØËÂ≈¬∆ Á∂ «Âº÷∂͉ Á∆
¿π‘ «’‘Û∆ √«ÊÂ∆ ‘ØÚ∂◊∆ «‹√ «Úº⁄ ¿π‘Ȫ È≈Ò √ªfi∂
√øÿÙ Á∂ ‘≈Ò≈ ÍÀÁ≈ ‘؉◊∂? Í ¡Î√Ø√ «¬‘Ȫ È∂
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¡≈͉≈ ’ج∆ «¬º’ Ú∆ ¡«‹‘≈ ‹Ï≈ √ªfi≈ È‘ƒ ’∆Â≈Õ
«¬√ √øÁÌ «Úº⁄ «¬‘ ¡≈͉≈ Ì≈Â∆ «’√≈È
Ô»È∆¡È Á∂ ¡øÁ ÎÀ’ÙÈ Ú‹Ø∫ ’øÓ ’’∂ ¡≈͉∆ Úº÷∆
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ω≈¿π‰ Á∂ ‹Ï∂ ˘ «Î Áπ‘≈«¬¡≈
˛Õ «¬‘Ȫ Á≈ «¬‘ Úº¬∆¡≈ Á∂÷ ’∂ ª «¬‘ √Ú≈Ò
¿πµ·Á≈ ˛ «’ «¬‘ Ó≈ÈÚ∆ «√˪’≈ ‘È ‹ª ØÏ؇ ‹ª
‡∂Í «’≈‚ ‘È, ‹Ø √≈‘Ó‰∂ ¿πµ·∂ √π¡≈Ò Á≈ ‹π¡≈Ï
Á∂‰ Á∆ Ï‹≈«¬ ¡≈͉∆ ‡∂Í Ú‹≈¬∆ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ
¡≈͉∂ ‹π¡≈Ï ”⁄ «’‘≈ √∆ «’ √ªfi≈ √øÿÙ ¡Â∂ «’√∂
‹ºÊ∂ÏøÁ∆ «Úº⁄ ÎÀ’ÙÈ Ú‹Ø∫ ’øÓ ’È≈ «¬º’Ø ◊ºÒ È‘ƒ
ÏÒ«’ ÁØ «ÏÒ’πÒ Úº÷∆ Â∑ª Á∂ ¡«Ì¡≈√ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ
˘ «’Ú∂∫ Ú∆ Ó∂«Ò¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘Ȫ ˘ ⁄≈‘∆Á≈
ª «¬‘ √∆ «’ ‹≈ ª «¬‘ ÁÒ∆Ò È≈Ò «¬‘ √≈«ÏÂ
’Á∂ «’ √ªfi≈ √øÿÙ ¡Â∂ ÎÀ’ÙÈ Ï‰≈ ’∂ ’øÓ ’È≈
«¬º ’ Ø ¡ÓÒ ˛, «¬‘Ȫ «Ú⁄’≈ ’Ø ¬ ∆ Î’ È‘ƒÕ
Ó≈’√Ú≈Á-ÒÀ«ÈÈÚ≈Á «¬‘Ȫ ÁØÚª ˘ «ÏÒ’πÒ Úº÷∂
¡«Ì¡≈√ ÓøÈÁ≈ ˛Õ ¡Â∂ ‹≈ ¡≈͉≈ ’ج∆ ‘≈’Óª Á∂
«‘º√∂ È≈Ò √ªfi∂ √øÿÙ Á≈ ‘Ø ‹Ï≈ Í∂Ù ’Á∂Õ Í
«¬‘Ȫ È∂ «¬Èª ÁØÚª ”⁄Ø∫ ’πfi È‘ƒ ’∆Â≈ ÏÒ«’ Ì≈Â∆
«’√≈È Ô»È∆¡È «Úº⁄ ÎÀ’ÙÈ Ú‹Ø∫ ’øÓ ’È Á∆ ‡∂Í
«Î Ú‹≈¿π‰∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆ ˛Õ Á»√∂ Á∆ ÁÒ∆Ò Á≈
¿πµÂ «ÁºÂ∂ «ÏȪ ‘∆, ¡≈͉∆ ‡∂Í Ú‹≈¬∆ ‹≈‰≈, «¬‘
Ï«‘√ Á≈ ’ج∆ √«⁄¡≈≈ Â∆’≈ È‘ƒÕ
¡≈˙ Á∂÷∆¬∂ «’ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á∂ «‘º√∂ È≈Ò √ªfi∂
√øÿÙ Ï≈∂ «¬‘Ȫ Á∆ Í‘πø⁄ «’Ú∂∫ ˛Õ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È
√øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡∆ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉≈ «’™ ◊Ò ˛,
¿π√ Ï≈∂ ¡≈͉∂ ‹π¡≈Ï ”⁄ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ““‹Ø Ú∆
ÍÒ∂‡Î≈Ó Â∂ ÿØÒ «¬√ ‹Ó≈Â∆ ’Â≈ÏøÁ∆ ˘ ¿πÌ≈È
Á≈ √≈ËÈ Ï‰Á≈ ˛, ¿π‘ √‘∆ ˛ Â∂ ‹Ø Ó∂√‰ Á≈ √≈ËÈ
ωÁ≈ ˛, ¿π‘ ◊Ò ˛Õ”” ¿π‘ √ͺه »Í «Úº⁄ ’«‘øÁ∂
‘È, ““Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò≈ ÊÛ≈ «’√≈È∆ ÿØÒ ÁΩ≈È «ÈºÂÚª
‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈È Á≈ √≈ËÈ Ï‰ √’Á≈ ˛ È≈ «’
’πºÒ «‘øÁ ’Ó∂‡∆Õ”” Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò≈ ÊÛ≈ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ˘
¿πÌ≈È Á≈ «’øÈ≈ ’π √≈ËÈ Ï‰ √’Á≈, «¬√Á∆ ◊ºÒ ª
¡√ƒ Ï≈¡Á «Úº⁄ ’ª◊∂ Í «¬‘Ȫ Á∆ «¬√ «Ò÷ ”⁄Ø∫
«¬º’ ◊ºÒ √ͺه ˛ «’ «¬‘ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ «Úº⁄ ÙÓ»Ò∆¡Â
Á∂ «¬√ ’’∂ «ÚØË∆ ‘È «’ «¬‘ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ˘
4 Ó¬∆-B@AH
¿πÌ≈È Á≈ √≈ËÈ È‘ƒ ωÁ≈Õ «¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ «¬‘
¡«‹‘∂ ÊÛ∂ ”⁄ ‹≈‰ ˘ Â≈‘ƒ¿π √Ú∆’≈ ’Á∂ ‘È «’
‹∂’ «¬‘ “‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ˘ ¿πÌ≈È” Á≈ ÍÒ∂‡Î≈Ó
ω∂Õ Í ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂ «’√∂ «‘º√∂ È≈Ò √ªfi≈ ÊÛ≈ ª
‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ˘ ¿πÌ≈È Á≈ √≈ËÈ Âª ’Á∆ ‘Ø ‘∆ È‘ƒ
√’Á≈Õ «’™«’ ¡«‹‘∂ ÊÛ∂ «Úº⁄ È≈ ’∂ÚÒ «ÚØË∆
‹Ó≈ª Á∆¡ª ÍÃÂ∆«ÈË Ù’Â∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘È ÏÒ«’
«¬‘Ȫ Á∆ «ÚØËÂ≈¬∆ ÁπÙÓ‰≈È≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ ’’∂
¡«‹‘∂ ÊÛ∂ ÂØ∫ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿π√≈È Á∆ Ù º÷‰∆,
«¬√Á≈ ¡Ê ‘Ø ’ج∆ È‘ƒ ÏÒ«’ ¡«‹‘∂ ÊÛ∂ ˘ Óπº„Ø∫-
√πº„Ø∫ ºÁ ’È≈ ˛Õ «Î «¬‘ ’≈‘Á∂ Ò¬∆ «¬øÈ≈ ˜Ø Á∂ Á∂
’∂ ’«‘ ‘∂ √È «’ ¿π‘ ¡«‹‘∂ ÊÛ∂ ˘ ºÁ È‘ƒ ’Á∂,
¡√ƒ ¿π‘Ȫ Á∂ Ó»ø‘ ”⁄ Í≈ ‘∂ ‘ªÕ ¿π‘ «’√∂ Í≈«√™ Ú∆
¡≈¿π‰, ¿π‘Ȫ Á∆ √Ófi √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‘∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ
«¬‘ «√˪’≈ «¬‘ ÁÒ∆Ò Á∂ √’Á∂ ‘È «’ ¡√ƒ
ª «√Î ’«‘ ‘∂ ‘ª «’ ‹Ó≈Â∆ ’Â≈ÏøÁ∆ Á∂ ͺ÷Ø∫
Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò≈ ÊÛ≈ «Ï‘Â ˛, ™fi ¡√ƒ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈
¿πÌ≈È ˘ Ù ȑƒ ω≈™Á∂Õ Í «¬‘ ÁÒ∆Ò Âª ¿π√∂
‘≈Ò «Úº⁄ ÍÃ√ø«◊’ ‘Ø √’Á∆ ˛ ‹∂’ √π¡≈Ò ÁØ‘ª
Ê«Û¡ª «Úº⁄Ø∫ «’√∂ «¬º’ ÊÛ∂ Á∆ ⁄؉ ’È Á≈ ‘ØÚ∂Õ Í
Í≥‹≈Ï «Úº⁄Ø∫ «‹‘Û∆¡ª «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ’πºÒ «‘øÁ
ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘È Ú∆, ¿π‘ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ «Úº⁄Ø∫
Ï≈‘ «È’Ò ◊¬∆¡ª ‘È? ‹∂’ È‘ƒ ª «Î ÁØÚª
Ê«Û¡ª «Úº⁄ ⁄؉ ’È Á≈ √π¡≈Ò ‘∆ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ
«¬√ ’’∂ ÁØ‘ª Ê«Û¡ª «Úº⁄Ø∫ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿π√≈È
Ò¬∆ «’‘Û≈ ÊÛ≈ ÚË∂∂ ’≈◊≈ ˛, «¬√Â∂ ¡«Ë≈Â
’ج∆ ÁÒ∆Ò È‘ƒ ωÁ∆Õ
™fi Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò≈ ÊÛ≈ «’øÈ≈ ’π ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈
¿πÌ≈È Á≈ √≈ËÈ ˛, «¬‘ Ú∆ Á∂÷‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ˛Õ
‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ¡Èπ√≈ «’√≈È∆ Á≈ ’ج∆ Ú∆ ÊÛ≈ Ï∂˜Ó∆È∂
¡Â∂ ◊∆Ï «’√≈Ȫ Á∂ «‘ºÂª Á∆ Í»Â∆ ÚºÒ √∂«Ë ‘؉≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Í «¬√ ÊÛ∂ Á∆ √≈∆ «ÁÙ≈ Ó≈Ò’ «’√≈È∆
Á∂ √≈∂ ‹Ó≈Â∆ Ú÷∂«Ú¡ª ˘ Ó∂‡ ’∂ «¬º’ ‹Ó≈ ڋØ∫
ÒÀ‰ Á∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ √ªfi∂ ÊÛ∂ Á∆¡ª «’‘Û∆¡ª
Óø◊ª ‘È, «‹‘Ȫ ˘ «’‘≈ ‹≈ √’∂ «’ «¬‘ Óø◊ª «√Î
Ï∂˜Ó∆È∂ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Á∆¡ª ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï ”⁄ «¬º’Ø-
«¬º’ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ È∂ «¬‘Ȫ ‹Ó≈ª Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Óø◊ª ’º„∆¡ª ‘È, Í ¿π‘ Óø◊ª «¬√ √ªfi∂ ÊÛ∂ Á∆¡ª
Óø◊ª È‘ƒ ω∆¡ªÕ ¡«‹‘≈ È≈ ‘؉ «Úº⁄ √πı-Ò∆‘ Á∆
«’√≈È «Ë Á≈ Ú∆ ÔØ◊Á≈È ˛Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ ‹Ó≈Â∆
’Â≈ÏøÁ∆ ‹ª ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈È Á∆¡ª ◊ºÒª ’È≈
Ó«‘‹ ÒºÎ≈˜∆ ˛Õ ‹∂’ Âπ√ƒ √º⁄Óπº⁄ «¬√ ÊÛ∂ «Úº⁄
‹Ó≈Â∆ ’Â≈ÏøÁ∆ Á∂ ‘≈Ó∆ ‘Ø Âª ‡πº‡ ‘∆ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆
Á∆¡ª «ÚÙ∂Ù Óø◊ª ”Â∂ ÿØÒ ˘ ’∂∫Á« ’È Ò¬∆ √≈‚≈
√≈Ê «Á˙ È‘ƒ ª ‹Ó≈Â∆ ’Â≈ÏøÁ∆ ¡Â∂ ‹Ó≈Â∆
ÍÀ∫ÂÛ∂Ï≈‹∆ Á∆¡ª ÎØ’∆¡ª ◊ºÒª ÏøÁ ’ØÕ
Í≥ ‹ ≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ «Úº ⁄ «¬‘ «Óº   ‹Ó≈Â∆
’Â≈ÏøÁ∆ Ò¬∆ ¡º◊∂ È‘ƒ ¡≈™Á∂ ÏÒ«’ «¬√˘ “«ÁÙ≈
⁄Ω÷‡∂” Á∆ ¡Ó» ◊πÏøÁ∆ Á∂ √‘≈∂ “‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈”
¿πÌ≈∆ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ “«ÁÙ≈ ⁄Ω÷‡∂” Á∂ «Í‡≈∂ «Úº⁄ ’∆-
’∆ ˛? «¬º’ ˛ «’ «¬‘ √»Á÷Øª Á∂ ’˜∂ Ó≈¯ ’È≈ ˛Õ
Úº÷-Úº÷ ‹Ó≈Â∆ «’Á≈ª Ú≈Ò∆¡ª ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á≈ ’πºÒ
«‘øÁ ÊÛ≈ ‹Ø «’ «√Î ÁØ Óø◊ª ”Â∂ ¡Ë≈« ˛, √Ì
«’√Ó Á∂ ’˜∂, √Ó∂ √»Á÷Øª Á∂ ’˜∂, Ó≈Î ’È Á∆
Óø◊ ’Á≈ ˛Õ «ÁÙ≈ ⁄Ω÷‡∂ Á≈ Á»‹≈ º “÷∂ ӘÁ»ª
È≈Ò √ªfi” Á≈ ˛Õ ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ≈ Ú∆ «’√≈Ȫ Á∂ È≈Ò-
È≈Ò Ó˜Á»ª Á∂ ’˜∂ Ó≈¯ ’È Á∆ Óø◊ ’Á≈ ˛Õ
Â∆√≈ Èπ’ Â≈ ‹Ø «¬‘Ȫ Á∂ «ÁÙ≈-⁄Ω÷‡∂ Á≈ ºÂ
Á√≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛, ¿π‘ ˛ √Óπº⁄∆ «’√≈È∆ Á∆ ’˜≈
Ó≈Î∆ ‹ª Ú÷«¡≈Úƒ Í‘πø⁄ ˛Õ ÁØÚ∂∫ ‘∆ ÊÛ∂ √Óπº⁄∂ ’˜∂
Á∆ Ó≈Î∆ Á∆ Óø◊ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ’ج∆ Ú÷«¡≈Úƒ Í‘πø⁄
È‘ƒ ¡Í‰≈™Á∂Õ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ““’˜≈ ÓØÛÈØ
¡√ÓºÊ” Ò’Ï ˘ Ú÷«¡≈Úƒ Í‘πø⁄ Áº√Á∂ ‘ÈÕ ‹Ó≈ª
˘ Ú÷«¡≈¿π‰ Á≈ ·Ø√ ¡Ë≈ ¡≈«Ê’Â≈ ‘πøÁ∆ ˛Õ
«’√≈È∆ ¡≈«Ê’Â≈ ˜Ó∆È ”Â∂ «ÈÌ ‘πøÁ∆ ˛Õ «¬√ÂØ∫
«ÏȪ ’ج∆ Ú∆ ¡Ó»Â Ò’Ï ‹Ó≈ª Ú÷«¡≈¿π‰ Á≈
√≈ËÈ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «¬‘ «ÓºÂ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ √Ì
÷∂Âª «Úº⁄ ˜Ó∆È ¡Ë≈ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ Óø«È¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ «’ √Óπº⁄∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ˜Ó∆È Á∆ ◊π‰ÚøÂ≈ «¬º’Ø
«‹‘∆ È‘ƒÕ Í ˜Ó∆È∆ ◊π‰ÚøÂ≈ Á∂ ͺ÷Ø∫ Íø‹≈Ï ˘ Úº÷-
Úº÷ ÷∂Âª «Úº⁄ Úø«‚¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√Á∂ ¡Ë≈
”Â∂ ’˜≈ Ó≈Î∆ Ò¬∆ ˜Ó∆È Á∆ ‘ºÁ ÂÀ¡ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆
˛Õ «’Â∂ «¬‘ A@ ¬∂’Û ‘Ø √’Á∆ ˛ ¡Â∂ «’Â∂ AB ¬∂’Û
‘Ø √’Á∆ ˛Õ Í ‹Ó≈Â∆ Ú÷∂Ú∂∫ Á≈ ¡Ë≈ ˜Ó∆È ˘
5 Ó¬∆-B@AH
¤º‚ ’∂ ’ج∆ ¡Ó»Â Ò’Ï È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «ÓºÂØ Âπ√ƒ
Òº÷ ¸√Â∆¡ª ’Ø Í Âπ‘≈‚≈ “’˜≈ ÓØÛÈØ ¡√ÓºÊ”
Á≈ Ò’Ï Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª √Ó∂ √Óπº⁄∂ ˜Ó∆È Ó≈Ò’ «’√≈Ȫ
˘ «¬º’Ø Êª º÷ ’∂ „’‰ Á≈ ÍÁ≈ ˛Õ «’™ È‘ƒ Âπ√ƒ
«÷ºÂ≈ ¡Ë≈« ˜Ó∆È∆ ‘ºÁ Á∆ Í‘πø⁄ «Ò¡≈™Á∂? Âπ√ƒ
«’™ “’˜≈ ÓØÛÈØ ¡√ÓºÊ” Ȫ Á∂ Ïπ’∂ «Íº¤∂ ´’Á∂ ‘Ø?
«¬‘ «√˪’≈ Á¡√Ò “‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂” Á∂ Ȫ¡ ˘
’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ”Â∂ ‘ÓÒ∂
Ò¬∆ Ï‘≈È∂ Ú‹Ø∫ ‘∆ Ú ‘∂ ‘ÈÕ
«’™«’ «¬‘Ȫ È∂ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ”Â∂ ÿØÒ ˘ ¡≈͉∆
È’Ò∆ ·≈‘ ω≈«¬¡≈ ˛, «¬√ ’’∂ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ Ï≈∂
√ø’ÒÍ √ͺه ‘؉≈ Í≈·’ª Ò¬∆ Ò≈‘∂ÚøÁ ‘∂◊≈Õ
‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ¡Â∂ ¡À‹∆‡∂ÙÈÒ √øÿÙ
‹ÁØ∫ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ Á∆ ◊ºÒ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ˛ ª ‹Ó≈Â∆
ÿØÒ ’∆ ‘πøÁ≈ ˛? «¬‘ √ͺه ‘؉≈ ˜»∆ ˛Õ √Ω÷∂ ÙÏÁª
«Úº⁄ ’«‘‰≈ ‘ØÚ∂ ª ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ÁØ ‹Ó≈ª «Ú⁄’≈
ÿØÒ ‘πøÁ≈ ˛Õ «‹Ú∂∫ √Ó≈¬∂Á≈ª ¡Â∂ Ó˜Á»ª «Ú⁄’≈
ÿØÒ, ‹◊∆Á≈ª ¡Â∂ Óπ˜≈∂ «’√≈Ȫ «Ú⁄’≈ ÿØÒ,
Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª Â∂ ËÈ∆ «’√≈Ȫ ¡Â∂ ÷∂ ӘÁ»ª «Ú⁄’≈
ÿØÒÕ «¬‘Ȫ ´‡∂∆¡ª ‹Ó≈ª Á∆ ÷Ú≈Ò∆ √‡∂‡ ‘πøÁ∆
˛Õ ‹ÁØ∫ ÿØÒ «¬‘Ȫ ´‡∂∆¡ª ‹Ó≈ª Á∂ «‘ºÂª ”Â∂ √º‡
Ó≈È Òº◊Á≈ ˛ ª «¬‘Ȫ Á∆ ÷Ú≈Ò∆ Ò¬∆ √‡∂‡
¡≈™Á∆ ˛Õ √‡∂‡ «’™«’ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ‹Ó≈ª ÂØ∫
¿πµÍ Á√≈™Á∆ ˛Õ «¬√ ’’∂ ´‡∆Á∆¡ª ‹Ó≈ª √‡∂‡
Á∂ «¬√ ‹Ó≈Â∆ «Èͺ÷Â≈ Á∂ „Ø∫◊ ˘ Ï∂ÍÁ ’È Ò¬∆
´‡∆Á∆¡ª ‹Ó≈ª √‡∂‡ Á∂ «⁄‘∂ √’≈ ÂØ∫ Óø◊ Ú∆
’Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ’’∂ ‹Ó≈ «ÚπºË ÿØÒ ¡Â∂ √’≈
ÂØ∫ Óø◊ ’È≈ Á≈ √ÏøË Âª ˛, Í «¬‘ ÁØÚ∂∫ Úº÷ Úº÷
«’√Ó Á∂ √øÿÙ ‘ÈÕ ‹Ó≈ª Á≈ «√ºË≈ ÿØÒ ‹Ó≈Â∆
ÿØÒ ˛ ¡Â∂ √’≈ ÂØ∫ Óø◊ ’È≈ ¡À‹∆‡∂ÙÈÒ √øÿÙ
˛Õ ¿πÁ≈‘È Ú‹Ø∫ «’√∂ √’≈∆ Á¯Â ¡º◊∂ ËÈ≈ Ò≈
’∂ (¿π‘ ⁄≈‘∂ «¬º’ «ÁÈ Á≈ ⁄≈‘∂ ÚºË «ÁȪ) √’≈ ÂØ∫
«‘≈«¬Ù∆ ÍÒ≈‡ª Á∆ Óø◊ ’È≈ ¡À‹∆‡∂ÙÈÒ ˛Õ Í
Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆È Á∆ ÏØÒ∆ √Ó∂∫ ÍÒ≈‡ª Ò¬∆ Á«Òª Á∂
«‘º√∂ ¡≈™Á∆ ˜Ó∆È Á∆ ÏØÒ∆ È≈ ‘؉ Á∂‰≈, Í∂∫‚» ËÈ≈„-
⁄ΩË∆¡ª È≈Ò ‡º’ ÒÀ‰∆, ÍπÒ√ ¡≈Ú∂ ª √≈‘Ó‰≈
’È≈, ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ˛Õ ÍÒ≈‡ª Á∆ Óø◊ ’È≈ ¡À‹∆‡∂ÙÈ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
˛ ¡Â∂ ’º‡∂ ÍÒ≈‡ª ”Â∂ «√ºË∆ ’≈Ú≈¬∆ ≈‘ƒ ¡≈Í ‹≈ ’∂
’Ï‹≈ ’ ÒÀ‰≈ ‹Ó≈Â∆ √øÿÙ ˛Õ ‹ÁØ∫ È؇ ‹ÀÓÒ
«√øÿ ÷∂Â «Úº⁄ Òø◊≈‘ Â∂ ◊πø‚∂ ¡Â∂ «¬º’ ‘Ø ’∂√ «Úº⁄
Í·≈Ȓ؇ Á∂ Ì»-Ó≈Î∆¡≈ √◊‰∂ Á∂ ◊πø‚∂ ¡≈Ï≈Á’≈ª
ÚºÒØ∫ ¡≈Ï≈Á ’∆Â∆ ˜Ó∆È Á≈ ’Ï‹≈ ÒÀ‰ ¡≈™Á∂ ‘È
¡Â∂ ¡≈Ï≈Á’≈ «’√≈È ¿π‘Ȫ Á≈ ‚‡ ’∂ Óπ’≈ÏÒ≈
’Á∂ ‘È Âª «¬‘ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ˛Õ ‹ÁØ∫ ÷øÈ≈ ⁄Ó≈≈
«Úº⁄ ÙÃØÓ‰∆ ’Ó∂‡∆ Á∆ ‡≈√’ ÎØ√ Á∂ ◊πø‚∂ ¡≈Ï≈Á’≈
«’√≈Ȫ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’’∂ ¿π‘Ȫ ˘ Ï∂Á÷Ò ’È Á∆
’Ø«ÙÙ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ «’√≈È ÒÛÁ∂ ‘È, Ù‘∆Á ‘πøÁ∂
‘È, ˜ıÓ∆ ‘πøÁ∂ ‘È Í ’Ï‹≈ È‘ƒ ¤º‚Á∂, ª ¿π‘
‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ˛Õ ËÈ≈ Ò≈ ’∂ Óø◊-ͺÂ «Úº⁄ «Ò÷ ÒÀ‰≈
«’ ¡≈Ï≈Á’≈ª Á≈ ¿π‹≈Û≈ Ø’Ø ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ Ó≈Ò’∆
‘º’ «Á˙, «¬‘ ¡À‹∆‡∂ÙÈ ˛Õ «¬√ ’’∂ √πı-Ò∆‘ Á∂
«√˪’≈ª ˘ ˜Ó∆È∆ ÿØÒ Á≈ ≈◊ ¡Ò≈͉ ÂØ∫ Í«‘Òª
«¬‘ ‹≈‰ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ’∆ ‘πøÁ≈ ˛?
«¬√Á≈ ¡À‹∆‡∂ÙÈ È≈ÒØ∫ ’∆ ¯’ ‘πøÁ≈ ˛?
√ªfi∂ ÍÒ∂‡Î≈Ó ‹Ó≈Â∆ √øÿÙ Á≈ √≈ËÈ È‘ƒ
‘πÁ
ø Õ∂ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ Á∆ ÷Ú≈Ò∆ Ò¬∆, √‡∂‡ ÂØ∫ ¡Â∂ ‹Ó≈Â∆
ÁπÙÓ‰ª ÂØ, Ò¬∆ √ªfi∂ ÊÛ∂ ω √’Á∂ ‘È ¡Â∂ ÒØÛ
¡Èπ√≈ ω≈¿π‰∂ Ú∆ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ Í √ªfi∂ ÊÛ∂ ‹Ó≈Â∆
ÿØÒ Á∆ ¿π√≈∆ Á≈ √≈ËÈ È‘ƒ ‘πøÁ∂Õ ‹∂’ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ
ÚºÒ Âª Ó»ø‘ È≈ ’È≈ ‘ØÚ∂ ¡Â∂ «√Î ÍÀ∫ÂÛ≈ ‘∆ ¿πÌ≈È≈
˛ ª «¬√Á≈ ’ج∆ ¡Ê È‘ƒÕ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈È
Á≈ ª ‘∆ ’ج∆ ¡Ê ˛ ‹∂’ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂ ”Â∂ ÿØÒ ˘
¡º◊∂ ÂØÈ≈ ‘ØÚ∂Õ «¬√ ’’∂ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈È Á∂
Ï‘≈È∂ ‘∂· Á»√∆¡ª «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’È≈
ÓøÁÌ≈◊∆ Í‘πø⁄ ˛Õ
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ’¬∆ √≈Òª ÂØ∫ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á≈
√ªfi≈ ÊÛ≈ Ï‰È ¡Â∂ «¬√ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÂØ∫ √◊Ó∆¡ª
‘πøÁ∆¡ª ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ¡«Ì¡≈√ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ «¬‘
√πı-Ò∆‘ Ú≈Ò∂ «ÓºÂ Áº√‰ «’ «¬‘Ȫ Ê«Û¡ª ÂØ∫
«¬‘Ȫ È∂ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈ ’∂ «’øÈ∂ ’π ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ
‹ºÊ∂ÏøÁ ’∆Â∂ ‘ÈÕ √≈˘ √≈«¡ª ˘ ¡ÓÒ ÂØ∫ «√º÷‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ «Î ‹ÁØ∫ «¬‘ ¡ÓÒ √ªfi≈ ‘ØÚ∂ ª «¬√
¡ÓÒ Á∂ √Ï’ Ú∆ √ªfi∂ ’∆Â∂ ‹≈ √’Á∂ ‘È, «¬º’ Á»‹∂ ÂØ∫
«√º«÷¡≈ «√÷≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Í «¬‘Ȫ È∂ ¡«‹‘≈
6 Ó¬∆-B@AH
«ÏÒ’πÒ È‘ƒ ’∆Â≈Õ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÂØ∫ ‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈
’∂, ¿π√Â∂ ‹Ó≈Â∆ ÿØÒ ¿π√≈È Á∂ «’√∂ ‹Ï∂ Á≈ ‘Ú≈Ò≈
È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ «¬√ÂØ∫ «√Î «¬º’Ø ‘∆ «√º‡≈ «È’ÒÁ≈ ˛ «’
‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ≈ ¿πÌ≈È Á∆ ‹πÓÒ∂Ï≈‹∆ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ω∂
√ªfi∂ ÊÛ∂ ≈‘ƒ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ ¿πµ√ ‘∆ √ªfi
«Úº⁄ ÁπÎ∂Û Í≈¿π‰ Á≈ Ï‘≈È≈ ˛Õ
«’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª Á∂ «ÙÂ∂ Ï≈∂
¡√ƒ ¡≈͉∆ «Ò÷ «Úº⁄ √π¡≈Ò ¿π·≈«¬¡≈ √∆
«’ «¬‘Ȫ Á∆ √Ófi Á≈ ÍÀØ’≈ Ó˜Á» ¡≈◊» ‡∆.Ú∆.
‚∆Ï∂‡ «Úº⁄ ’«‘øÁ≈ ˛ «’ ÷∂ ӘÁ» Ú∆ ¡√Ò «Úº⁄
«’√≈È ‘∆ ‘ÈÕ √≈‚≈ √π¡≈Ò √∆ «’ «ÏÒ’πÒ Íú÷ ‘؉
Á∂ Ï≈Ú‹»Á «’ «’√≈È ¡Â∂ ÷∂ ӘÁ» ÁØ ¡º‚-¡º‚
‹Ó≈ª ‘È, Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬‘Ȫ Á∆ √Ófi Á≈ ’∆ ≈˜ ˛?
«¬‘ √≈˘ Áº√‰◊∂Õ Í «¬‘ ≈˜ Áº√‰ Á∆ Ï‹≈«¬ «¬‘Ȫ
È∂ ¡≈͉∆ «Ò÷ «Úº⁄ «¬√ ‘º√ ˘ ‘Ø ◊«‘≈ ’
«ÁºÂ≈ ˛Õ
«¬√ Ì∂Á ˘ ÷Ø‘Ò‰ Á∆ Ï‹≈«¬ ¡≈͉≈ Íπ≈‰≈
‡Í≈¨ Â∆’≈ Ú«Á¡ª √≈˘ ¡È≈Û∆ √≈«Ï ’È
Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ «’ ¡√ƒ ÷∂ ӘÁ»ª ˘ «¬È’Ò≈Ï Á∆
¡≈◊» ‹Ó≈ √ÓfiÁ∂ ‘ªÕ ¡√ƒ «’Â∂ È‘ƒ «’‘≈ «’ ÷∂Â
Ó˜Á» ¡≈◊» ‹Ó≈ ‘ÈÕ «Î Ú∆ √≈‚∆ √’»«Òø◊ ’È
Ò¬∆ «ÓºÂØ Âπ‘≈‚≈ ËøÈÚ≈Á, Í ¡≈͉≈ ‘º√ ª ÷ØÒØ
«’ ÷∂ ӘÁ» ¡√Ò «Úº⁄ «’√≈È «’Ú∂∫ ‘πøÁ≈ ˛? «¬√Á≈
Ì∂ ÷Ø‘Ò‰ Á∆ ʪ ”Â∂ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ √ªfi∂ ÓØ⁄∂
«Úº⁄ ÷∂Â-Ó˜Á»ª ˘ «’√≈È∆ «Úº⁄ ‘∆ «◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈
˛Õ Í «√˪’≈Ø «’ºÊ∂ ÷∂Â-Ó˜Á»ª ˘ «’√≈È∆ «Úº⁄
«◊«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛? «¬‘Ȫ ˘ «’√≈È ‹Ó≈ «Úº⁄ Âπ√ƒ
«◊«‰¡≈ ˛ ‹ª «’√∂ ‘Ø È∂? ‹∂’ √≈Ê∆ Ó≈˙ ‹∂ Âπø◊ È∂
«◊«‰¡≈ ˛ ª ¿π√Á≈ ‘Ú≈Ò≈ √≈˘ Ú∆ Áº√ «Á˙? ‹ª
Âπ√ƒ ‘∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Ó≈˙ √ÓfiÁ∂ ‘Ø?
÷À «¬√ ◊ºÒ ˘ ‘≈Ò Á∆ ÿÛ∆ ¤º‚ Ú∆ Ò¬∆¬∂ «’
«’√ ÚºÒØ∫ ¡Â∂ «’ºÊ∂ «◊«‰¡≈ «◊¡≈ ˛Õ Í «¬º’ ◊ºÒ
ª ˜» √ͺه ’Ø «’ Í∆.‡∆.√∆. ⁄ÀÈÒ ”Â∂ Âπ√ƒ «’‘Û≈
⁄≈ «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó≈ª Á≈ ÓØ⁄≈ ω≈ ‘∂ √∆? ¿πÊ∂
ª ◊ºÒ «’√≈È∆ ¡Â∂ ÷∂Â-Ó˜Á»ª Á∆ ⁄ºÒ ‘∆ √∆Õ
«¬√ ’’∂ «¬‘ √≈∆ ÿ«ÂÂÏ≈˜∆ ¤º‚ ’∂ ¡≈͉∆ √Ófi
Á∂ «¬√ ‘º√ Á∂ ˜≈ ÁÙÈ ’≈˙Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¡√Ò «Úº⁄ √π¡≈Ò ÷∂Â-Ó˜Á»ª ¡Â∂ «’√≈È∆ Á∂
«ÙÂ∂ Á≈ ˛Õ ¡√ƒ «¬‘Ȫ Á∆ «¬√ √Ófi ˘ √ͺه »Í
«Úº⁄ ºÁ ’Á∂ ‘ª «’ «¬‘ «¬º’Ø «¬º’ ‹Ó≈ ˛Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈¿π‰ Ò¬∆ «’√≈È ¡Â∂
Í∂∫‚»/÷∂ ӘÁ»ª Á∂ ¡≈Í√∆ «ÙÂ∂ ˘ √Ófi‰≈ Ï‘πÂ
˜»∆ ˛Õ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ¡√ƒ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ˘
÷∂ ӘÁ» ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ω≈¿π‰ Ò¬∆ Í»Ú Ù ȑƒ
√ÓfiÁ∂, √◊Ø∫ “‹Ø‡≈ ¿π√≈∆” Ì≈Ú ÁØÚ∂∫ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª È≈ÒØ-
È≈Ò Ï‰≈¿π‰ Á∆ √Ófi Á∂ Ë≈È∆ ‘ªÕ Í≥‹≈Ï Á≈ ¡÷≈‰
˛ «’ «√‘≈‰∂ Í˙ ‹ª ÍÀ∫Á ÚºÒ Òº’ «Ú⁄’≈ ‘∆ «‘‰≈Õ
«¬√ ’’∂ «ÓºÂØ ’ج∆ ‹πÓÒ≈ Ú∆ ÿÛ Ò˙, ¡√Ò √π¡≈Ò
«¬‘Ȫ ÁØ‘ª ‹Ó≈ª Á∂ «ÙÂ∂ Á≈ ˛Õ ÷∂ ӘÁ» Á≈
¡Ê ‘∆ ˛ «’ ¿π√ ’ØÒ ˜Ó∆È È‘ƒ ¡Â∂ ¿π‘ «’√∂ Á∆
˜Ó∆È ”Â∂ Ó˜Á»∆ ’Á≈ ˛Õ ˜Ó∆È Ó≈Ò’ ÷∂ ӘÁ»
˘ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ ¿π‹ «ÁøÁ≈ ˛ ¡Â∂ Á∂‰ Á≈ ÔÂÈ
’Á≈ ˛Õ «¬‘ «¬‘Ȫ «Ú⁄’≈ ¡øÂ-«ÚØË ˛Õ «¬√ÂØ∫
«ÏȪ √≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄ ‹≈Â-Í≈ «¬º’ ’» ‘’∆’ ˛Õ
≈‹ ÏÁÒ∂, Ôπº◊ ÏÁÒ∂ Í ‹≈Â-Í≈ ÷ÂÓ È‘ƒ ‘ج∆Õ
Í≥‹≈Ï Ú◊∂ «÷º«Â¡ª «Úº⁄ ‹≈Â-Í≈Â∆ ÁÓÈ Á∆¡ª
«ÿÈ≈¿π‰∆¡ª «Ó√≈Òª √≈‘Ó‰∂ ¡≈™Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘
Ú∆ ‘’∆’ ˛ «’ ÷∂ ӘÁ» ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ Á«Ò ‘ÈÕ
‹Á«’ «’√≈È ¡≈Ó ÂΩ ”Â∂ ‹º‡ ¡Â∂ ’πfi ’π ÷∂Âª «Úº⁄
≈‹Í»Â ¡Â∂ ‘Ø ¿πµ⁄∆¡ª ‹≈ª È≈Ò √Ïø«Ë ‘ÈÕ «¬‘
‹≈Â-Í≈Â∆ «ÚØË Ú∆ «¬‘Ȫ ‹Ó≈ª «Ú⁄’≈ ÓΩ‹»Á
˛Õ ‹≈ÂÍ≈ √Ó≈«‹’ Á≈Ï∂ ¡Â∂ ÁÓÈ Á≈ ‘«Ê¡≈ ˛Õ
«¬√ ˘ ¡‰◊Ω«Ò¡ª ’’∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ ˘ ¡º◊∂
È‘ƒ ÚË≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ
’∆ «¬‘Ȫ «ÚØ˪ ˘ ¡‰◊Ω«Ò¡ª ’’∂ Í∂∫‚»
Ó˜Á»ª ¡Â∂ «’√≈Ȫ Á≈ ¬∂’≈ ¿π√≈«¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛?
√≈‚∆ «¬‘ √Ófi ˛ «’ «ÏÒ’πÒ È‘ƒÕ «¬‘Ȫ «ÚØ˪ ˘
«’√∂ ¿πÍÁ∂Ù È≈Ò ‘ºÒ È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈, «¬√˘ ·Ø√
»Í «Úº⁄ √øÏØ«Ë ‘؉≈ ÍÚ∂◊≈Õ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª «Á‘≈Û∆
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ˘ Ò¬∆¬∂Õ Ï∂˜Ó∆È≈ ¡Â∂ ◊∆Ï «’√≈È ¡≈Ó
»Í «Úº⁄ Ó˜Á» ˘ «Á‘≈Û∆ ”Â∂ È‘ƒ Ò≈™Á≈ ÏÒ«’
«‹¡≈Á≈Â Ì» Ó ∆ÍÂ∆ ¡Â∂ ËÈ∆ «’√≈È «Á‘≈Û∆
Ò◊Ú≈™Á∂ ‘È ¡Â∂ ÊØÛ∆ Ï‘π Á«Ó¡≈È≈ «’√≈È Ú∆
Ò◊≈™Á≈ ˛Õ «Á‘≈Û∆ Á∂ Ó√Ò∂ ”Â∂ Óπº÷ »Í «Úº⁄ ËÈ∆
7 Ó¬∆-B@AH
«’√≈È∆ ¡Â∂ Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª ¡Â∂ ’πfi ‘ºÁ º’ Á«Ó¡≈È∆
«’√≈È∆ È≈Ò «ÚØË ˛Õ Á»√≈ ¡≈«Ê’ («√Î ¡≈«Ê’
È‘ƒ) ˜Ó∆È Á≈ ˛Õ «¬‘ Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆È, Ș»Ò ˜Ó∆È,
Ù≈ÓÒ≈‡ ¡Â∂ √Ì ÂØ∫ ÚºË Ú≈¯ ˜Ó∆È Á≈ ˛Õ «¬√
√π¡≈Ò ”Â∂ Ú∆ ÷∂Â/Í∂∫‚» Ó˜Á»ª Á≈ «ÚØË ¿πÍØ’Â
‹Ó≈ª È≈Ò ˛Õ «¬√Á∂ √øÁÌ «Úº⁄ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª Á∆
‹Ø‡∆ Ï∂˜Ó∆È∂-◊∆Ï «’√≈Ȫ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁ∆, Ì»Ó∆ÍÂ∆ ¡Â∂ ËÈ∆ «’√≈È «‹√Á≈ «‘º√≈ È≈
‘؉, È≈Ò ‘∆ ÍÀ √’Á∆ ˛Õ Í «‹√ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆
È≈Ò «¬‘ Ó˜Á»ª Á∆ ‹Ø‡∆ ÍÚ≈™Á∂ ‘È, ¿π‘ ¡«‹‘∆
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ «ÏÒ’πÒ È‘ƒÕ ¿π‘ ËÈ∆ «’√≈È∆ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «¬‘Ȫ Á∆
‹Ø‡≈ ¿π√≈∆ Ú∆ Ó˜Á»ª ˘ «’√≈È∆ Á≈ Ú≈Ë≈ (exten-
sion) ‘∆ ˛Õ Á»√≈ Ó‘ºÂÚÍ»È «ÚØË ÓπºÁ≈ ‹≈ Á≈ ˛Õ
¡’√ «¬‘ «ÚØË √Óπº⁄∆ «’√≈È∆ ¡Â∂ Ó˜Á»ª «Ú⁄’≈
«ÚØË Á≈ ÓπÁ
º ≈ ω ‹ªÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ «Úº⁄ Ó˜Á»
‹Ó≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ¿π‘ ‹≈ ¬∂’≈ ÂØÛÈ ¡Â∂
«’√≈È∆ Á∆ ‘∂·Ò∆ Í ˘ È≈Ò ÒÀ‰ Á∆ Í‘πø⁄ ¡Í‰≈¬∂Õ
¿π√˘ ‹≈ ¡Ë≈« «’√≈È∆ ¬∂’∂ ˘ ÂØÛÈ Ò¬∆ «¬‘Ȫ
Á∂ ¡≈Í√∆ «ÚØË Ú‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ Á»√∂ «’√≈È∆ Á∆
‘∂·Ò∆ Í ˘ È≈Ò ÒÀ‰ Ò¬∆ «¬‘Ȫ ÍÃÂ∆ Ú÷«¡≈Úƒ
Í‘πø⁄ ¡÷«Â¡≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ Í √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂
⁄؉ Á≈ Ó≈ÓÒ≈ ‘ØÚ∂ ª √≈˘ «ÈÙ«⁄ »Í «Úº⁄ Í∂∫‚»
Ó˜Á»ª/Á«Òª È≈Ò ÷ÛÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ
È≈Ò ÷Û ’∂ «’√≈È∆ Á∆ ‘∂·Ò∆ Í ˘ «‹ºÂ‰ Á∆ Í‘πø⁄
¡÷«Â¡≈ ’È∆ ⁄≈‘∆Á∆ ˛Õ √≈˘ Ò≈˜Ó∆ ‘∆ ‹≈Â-
Í≈Â∆ Á≈Ï∂ ¡Â∂ ÁÓÈ «ÚπºË ‚‡ ’∂ ÷ÛÈ≈ ¡Â∂ ÒÛÈ≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ
«Î √π¡≈Ò ¿πµ·Á≈ ˛ «’ ’∆ «¬‘Ȫ ÁØ‘ª ‹Ó≈ª
«Úº⁄ «√Î «ÚØË ‘∆ ‘È, √ªfi È‘ƒ? ’∆ «¬‘Ȫ «Ú⁄’≈
¬∂’≈ È‘ƒ ¿πµ√ √’Á≈? ˜» √ªfi ˛ ¡Â∂ ˜» ¬∂’≈
¿π√ √’Á≈ ˛ ¡Â∂ ¿π√≈È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ Í ÷∂ ӘÁ»ª
Á≈ ¬∂’≈ √Óπº⁄∂ ˜Ó∆È Ó≈Ò’ª ˘ «’√≈È∆ Á≈ È≈Ó Á∂ ’∂,
¿π√ È≈Ò È‘ƒ ¿π√ √’Á≈Õ ÏÒ«’ «¬‘ Ï∂˜Ó∆È∂, ◊∆Ï
¡Â∂ Á«Ó¡≈È∂ «’√≈Ȫ È≈Ò ‘∆ ͺ’≈ ¬∂’≈ ¿πµ√ √’Á≈
˛Õ «¬√ ’’∂ ÷∂ ӘÁ»ª È≈Ò «¬‘Ȫ Á∆ ‹Ø‡∆ ÍÚ≈¿π‰
Ò¬∆ ˜»∆ ˛ «’ «¬‘Ȫ Á∆ ‹Ø‡∆, Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª, ËÈ≈„ª,
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
ËÈ∆ «’√≈Ȫ ¡Â∂ Í∂∫‚» ⁄ΩË∆¡ª È≈ÒØ∫ ‹Ø‡∆ ÂØÛ∆ ‹≈Ú∂Õ
‹∂’ Ï∂˜Ó∆È∂, ◊∆Ï ¡Â∂ Á«Ó¡≈È∂ «’√≈È «¬‘Ȫ Á∂
ʺÒ∂ Òº◊∂ «‘‰◊∂, ˙È∆ Á∂ «¬‘ ¬∂’≈ È‘ƒ ¿π√ √’Á≈Õ
«¬‘ ¬∂’≈ «’øÈ∑ª Óπº«Á¡ª ”Â∂ ¿πµ√ √’Á≈? «¬‘
Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª, ËÈ∆ «’√≈Ȫ, Í∂∫‚» ËÈ≈„ª ¡Â∂ Í∂∫‚»
⁄ΩË∆¡ª Á∂ ¡≈«Ê’, √Ó≈«‹’ ¡Â∂ ≈‹È∆Â’ Á≈Ï∂
«ÚπºË ÒÛ≈¬∆ Á∂ ÓπºÁ∂ ”Â∂ ¿π√ √’Á≈ ˛Õ «¬√ÂØ∫ √’≈
È≈Ò √Ïø«Ë √ªfi∆¡ª Óø◊ª ”Â∂ ¿π√ √’Á≈ ˛Õ Í «¬√
Ò¬∆ «Í≥‚ ͺË ”Â∂ ‹Ó≈Â∆ Óπº«Á¡ª ”Â∂ √øÿÙ ”⁄ ¬∂’∂ Á∂
¡Ë≈ ”Â∂ ‘∆ √’≈ «ÚπºË √øÿÙ ”⁄ ÷≈ ¬∂’≈ ¿π√
√’Á≈ ˛Õ È‘ƒ ª «¬√Á≈ «√º‡≈ Ó˜Á»ª ˘ ÚÂ∂ ‹≈‰
«Úº⁄ ‘∆ «È’ÒÁ≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ ⁄≈‘∂ “÷∂ ӘÁ» Ú∆
«’√≈È ‘∆ ‘È” Á≈ √ø’ÒÍ «Ò¡≈¿π‰≈, ⁄≈‘∂ “‹Ø‡≈
¿π√≈∆” Á≈ ‹πÓÒ≈, «¬‘Ȫ Á≈ ¡Ê «¬º’Ø ‘∆ ˛ Â∂ ¿π‘
Í∂∫‚» Ó˜Á»ª ˘ Ì»Ó∆ÍÂ∆¡ª ¡Â∂ ËÈ∆ «’√≈È∆ Á∆ √∂Ú≈
«Úº⁄ Ú‰≈Õ
¡≈͉∂ “‹Ø‡≈ ¿π√≈∆” Á∂ ‹πÓÒ∂ Á∆ Ú≈‹Ï∆¡Â
Á√≈¿π‰ Ò¬∆ «¬‘Ȫ «ÓºÂª È∂ ‹¨ Á∆ ¿πÁ≈‘È
«ÁºÂ∆ ˛Õ «¬√ ¿πÁ≈‘È Á≈ ¡Ê ˛ «’ Í∂∫‚» ËÈ≈„
‹≈ ¡Ë≈« «’√≈È∆ Á∆ Ò≈ÓÏøÁ∆ «¬√ ’’∂ ’ √’∂
«’™«’ ¿πÊ∂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ È‘ƒ √∆Õ Í «¬º’ «Í≥‚ Á∆
¿πÁ≈‘È Á∂‰ Òº«◊¡ª «¬‘Ȫ Á∆ Ș ”⁄ «¬‘ È‘ƒ
¡≈«¬¡≈ «’ ˜Ó∆È ÍÃ≈ÍÂ∆ √øÿÙ ’Ó∂‡∆ A@@ Á∂ ’∆Ï
«Í≥‚ª «Úº⁄ ¿π√∆ ˛ ¡Â∂ «’Â∂ Ú∆ «¬√Á∆ «¬ÓÁ≈Á∆
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ È‘ƒ √∆Õ «¬‘Ȫ «Úº⁄ E@ Á∂ ’∆Ï
«Í≥‚ª «Úº⁄ Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆È ¡Â∂ Ș»Ò ˜Ó∆È ˘ ÒÀ ’∂
√øÿÙ ‘ج∂Õ ’¬∆ «Í≥‚ª «Úº⁄ «√ºË∆¡ª ‡º’ª Ú∆ ‘ج∆¡ª,
Í ‹¨ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «’Â∂ Ú∆ ‹Ó≈Â∆ ‡’≈¡ ‹≈Â-
Í≈Â∆ ‡’≈¡ È‘ƒ Ï«‰¡≈Õ ’πÒ≈ª «Í≥‚ «Úº⁄ ÿÛøÓ
⁄ΩË∆¡ª ÚºÒØ∫ ‹≈Â-Í≈Â∆ Ì≈ÚÈ≈Úª ÌÛ’≈¿π‰ Á∂
◊øÌ∆ ÔÂȪ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬ºÊ∂ ‹≈Â-Í≈Â∆ «ÚØË Á≈
Ó√Ò≈ È‘ƒ ω √«’¡≈Õ ⁄≈‘∂ «¬ºÊ∂ Ú∆ ’ج∆ ˜Ó∆È ÍÃ≈ÍÂ∆
√øÿÙ ’Ó∂‡∆ Á∆ «¬ÓÁ≈Á∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ È‘ƒ √∆Õ «¬√ ’’∂
«¬º’ «Í≥‚ Á∆ ¿πÁ≈‘È Á∂ ’∂ “‹Ø‡≈ ¿π√≈∆” Á∂ ‹πÓÒ∂ Á∆
Ú≈‹Ï∆¡Â ·«‘≈¿π‰ Á∂ ÔÂÈ Á≈ ’ج∆ ¡Ë≈ È‘ƒ
‹Á«’ «’Â∂ Úº‚∆ ͺË ”Â∂ ‹Ï≈ «¬√Á∂ ¿πÒ‡ ˛Õ
ÙÏÁª ˘ ÎÛ ’∂ ¡ʪ Á∂ ¡ÈÊ ’È Á∆ «¬‘Ȫ Á∆
8 Ó¬∆-B@AH
«ÏÂ∆ ˘ Á∂÷«Á¡ª ¡√ƒ «¬‘ Í«‘Òª ‘∆ √ͺه ’
Á∂‰≈ ⁄≈‘øπÁ∂ ‘ª «’ √≈‚≈ «¬‘ Ì≈Ú «ÏÒ’πÒ È‘ƒ «’
«‹ºÊ∂ Ó˜Á» ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ˛, ¿πÊ∂ «’√≈È∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ È‘ƒ
ω≈¿π‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ÏÒ«’ ˜» ‘∆ ω≈¿π‰ Ò¬∆ √ÓºÊ≈
¡Èπ√≈ ◊øÌ∆ ÔÂÈ ‹π‡≈¿π‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ Í «¬‘ È≈
ª Í»Ú Ù ˛ Â∂ È≈ ÁØÚª ˘ «¬’º«·¡ª (‹Ø‡≈) ¿π√≈È≈
Ò≈˜Ó∆ ˛Õ ‹ÒøË «˜Ò∑∂ «Úº⁄ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª Á∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆,
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»È∆¡È «¬º’ Ӌϻ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ ˛, «‹√È∂
‹Ó≈Â∆ ÁπÙÓ‰ª È≈Ò Î√Ú∆¡ª ‡º’ª Ò¬∆¡ª ‘È,
Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆Ȫ ”Â∂ ’Ï‹∂ ’∆Â∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ «ÏȪ
«’√∂ ‘Ó≈«¬Â∆ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ Á∆ ‘Ø∫Á Á∂ Ú≈Í«¡≈Õ
«¬√ ’’∂ «¬‘ ’ج∆ Ú∆ ÁÒ∆Ò ÒÀ ’∂ ¡≈¿π‰, «¬‘ ¡≈͉∆
◊Ò √Ófi ˘ √‘∆ È‘ƒ ·«‘≈¡ √’Á∂Õ «’™«’ Ó√Ò∂
Á∆ ‹Û∑ «¬‘ ˛ «’ ‹Ó≈Â∆ √øÿÙ ¡Â∂ Ó˜Á»ª Á∂ Í∂∫‚»
√Ó≈‹ Á∆¡ª Ó≈Ò’ ‹Ó≈ª È≈Ò «ÙÂ∂ Ï≈∂ «¬‘Ȫ Á∆
√Ófi ÿπ⁄Ò∆ ‘ج∆ ˛Õ ¿π√˘ Áπº√ ’∆Â∂ «ÏȪ «¬‘
Áπº√ «√º«‡¡ª ”Â∂ È‘ƒ Í‘πø⁄ √’Á∂Õ
‹¨ «Í≥‚ «Úº⁄ ⁄ΩË∆ Ò≈‰≈ ‹≈ ¡Ë≈«Â
Ò≈ÓÏøÁ∆ ’È ”⁄ √¯Ò «‘≈Õ «¬‘ ÷∂Â «¬‘Ȫ ÁØ√ª
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∆ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ Á≈ √ø◊» «˜Ò∑∂
«Úº⁄ √Ì ÂØ∫ Íπ≈‰≈ ÷∂Â «‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ÷∂Â «Úº⁄
‹¨ «Í≥‚ «¬‘Ȫ Á≈ ’∂∫Á «‘≈ ˛Õ ‹≈ÂÍ≈Â∆ Ò≈ÓÏøÁ∆
’È Ú≈Ò∂ ⁄ΩË∆ Ò≈‰∂ «Úº⁄Ø∫ «¬‘Ȫ Á∆ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆
«Úº⁄ Ú∆ √◊Ó ‘∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ «¬‘Ȫ «ÓºÂª ÂØ∫
‹≈‰’≈∆ ‘≈√Ò ’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ª «’ “‹Ó≈Â∆ ÍÀ∫ÂÛ∂”
Á≈ ’øÓ ’Á∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ Á∂ ◊Û∑ ”⁄ «¬‘ ’ª◊‘≈∆¡ª
«’ºÊØ∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∆¡ª? ’∆ «’Â∂ «¬√ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆ Á∂
“«ÁÙ≈ ⁄Ω÷‡∂” Ï≈∂ Âπ‘≈˘ ÓπÛ ◊øÌ∆Â≈ È≈Ò «Ú⁄≈
’È Á∆ ˜» ª È‘ƒ?
̻’≈Ò Á∂ «ÚÚ≈Á «Úº⁄ ‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÚÂÓ≈È
Ï≈∂ «¬º’ ‘Ø Èπ’Â≈ √ͺه ’ Á∂¬∆¬∂Õ «¬‘Ȫ Ì≈Â∆
«’√≈È Ô»È∆¡È ‚’Ω∫Á≈ Á∂ ¡≈◊» ‹◊ÓØ‘È «√øÿ Á∂ Ò∂÷
Á≈ ‘Ú≈Ò≈ Á∂ ’∂ «’‘≈ «’ ¿π‘ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ’πºÒ «‘øÁ
ÊÛ∂ Ï≈∂ ‹◊ÓØ‘È «√øÿ ‘πª Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ Â≈ÒÓ∂Ò
’Ó∂‡∆ Á∂ ÊÛ∂ «Úº⁄ √øÿÙ ’È≈ ¿π‘Ȫ Á∂ «ÚºÂØ∫ Ï≈‘≈
’≈‹ ˛Õ «¬‘ ‘Ú≈Ò≈ Á∂ ’∂ √πı-Ò∆‘¬∂ «¬‘ ’«‘‰≈
⁄≈‘πøÁ∂ ‘È «’ «¬√ ÊÛ∂ «Úº⁄ «’√∂ ÚºÒØ∫ Ú∆ √øÿÙ ’È
Á∆ ’ج∆ ◊πø‹≈«¬Ù È‘ƒÕ Ï∆.’∂.Ô». (‚’Ω∫Á≈) Á∂ ¡≈◊» «¬√
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
ÊÛ∂ ˘ «’Ú∂∫ Á∂÷Á∂ ‘È ¡Â∂ «’Ú∂∫ «Ú⁄Á∂ ‘È, «¬‘
¿π‘Ȫ Á≈ Ó√Ò≈ ˛Õ Í «¬√ ÊÛ∂ «Úº⁄ «Èº‹∆ (√»Á÷Øª)
Á∂ ’‹∂ Ó≈¯ ’È ¡Â∂ Ó˜Á»ª ¡Â∂ Óπ˜≈«¡ª Á∂ ’‹∂
Ó≈Î ’È Á∆ Óø◊ ˘ ¡ÍÈ≈¿π‰≈ ¡Â∂ ⁄؉ª ÂØ∫ Ï≈‘
«‘‰≈ «’√∂ √øÿÙ Á≈ «√º‡≈ ˛, «¬‘ ÂºÊ ˛ ¡Â∂ «¬√
ÂºÊ ˘ ’ج∆ fiπ·Ò≈¡ È‘ƒ √’Á≈Õ ‘ª «ÏºÒª Á∂ ÷Û∂ ˘
‘≈’Ó ‹Ó≈ Í≈‡∆¡ª È≈Ò «Ú⁄≈È≈ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫
«¬‘ «ÏºÒ Í≈Ò∆ÓÀ∫‡ Í∂Ù ’È Á∆ Óø◊ ’È≈, Á¡√Ò
«¬√ ÊÛ∂ ˘ «Î Í≈Ò∆Ó≈È∆ «ÁÙ≈ «Úº⁄ ÿÛ∆√‰ Á≈
ÔÂÈ ˛Õ ¡√ƒ «¬√Â∂ √øÿÙ ’∆Â≈ ¡Â∂ ’ª◊∂, ‹ÁØ∫
√≈˘ Òº«◊¡≈ «’ ¡√ƒ «¬√˘ ◊Ò «ÁÙ≈ ÚºÒØ∫ ‹≈‰ ÂØ∫
Ø’‰ Ò¬∆ √øÿÙ ’È Á∂ √ÓºÊ È‘ƒ, ª ¡√ƒ «¬√Á≈
«‘º√≈ È‘ƒ ‘ª◊∂Õ (Ï≈’∆ «‘º√≈ ¡◊Ò∂ ¡ø’ ”⁄)
ÙØ’ √Ó≈⁄≈
A. ’≈Ó∂‚ ‘ø√≈ «√øÿ Óπø‚∆ (’Í»ÊÒ≈) Á∂ ¤Ø‡∂ Ì≈
Í»È «√øÿ Óπø‚∆ (Í∆.¡À√.Ô». Á∂ √≈Ï’≈ ¡≈◊») «Í¤Ò∂
«Áȃ √Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¿πȪ∑ Á∆ Ô≈Á «Úº⁄ Í«Ú≈
ÚºÒØ∫ A@@@ π. √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹∆ ◊¬∆Õ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈Ï∆
√≈‚≈ ≈‘ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷ «Úº⁄ Ù∆’ ‘πøÁ≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÓÁÁ∆ Á≈ «¬‹‘≈ ’Á≈ ˛Õ
B. Ù‘∆Á ’≈Ó∂‚ ¡Ó∆’ «√øÿ Í«È¡≈Û Ô≈Á◊≈
ÌÚÈ ”⁄ ’øÓ ’ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï∆ Ò«‘ Á∂ ’≈’πøÈ √≈Ê∆
ÍπÙ’ ≈‹ Á∂ «ÍÂ≈ ‹∆ ÙÃ∆ Óº÷‰ Ò≈Ò «Í¤Ò∂ «Áȃ
√Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷ «Úº⁄ Ù∆’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÓÁÁ∆
Á≈ «¬‹‘≈ ’Á≈ ˛Õ
C. «¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Ò«‘ Á∂ ‘ÓÁÁ ¡Â∂ ’Ú∆
’≈Ó∂‚ √π÷Á∂Ú «ÏÒ◊≈ (‹ÒøË) «ÁÒ Á∂ ÁΩ∂ ’≈È
«Í¤Ò∂ «Áȃ √Á∆Ú∆ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¿πÈ∑ª Á∂ Ù˪‹Ò∆
√Ó≈◊Ó ˘ Â√∂Ó Í∆‡, ‘ø√ ≈‹ ͺÏÚª, √øÂØ÷ «√øÿ
√øË,» ¡ÓØÒ’ «√øÿ, ‘Ó∂Ù Ó≈ÒÛ∆, ÏÒÚø Ӻ÷» ¡Â∂ È≈‹
«√øÿ ÏØÍ≈≈¬∂ √Ó∂ ϑπ √≈∂ ÏπÒ≈«¡ª È∂ √øÏØËÈ ’∆Â≈Õ
√‘≈«¬Â≈
«¬È’Ò≈Ï∆ ‹Ó‘»∆ Ò«‘ Á∂ ‘ÓÁÁ ÏÒÁ∂Ú «√øÿ
ÍπºÂ ÙÃ∆ Ó¨’ «√øÿ (≈¬∂Íπ ‚ºÏ≈, ÈÚªÙ«‘) È∂ ¡≈͉∆
Ï∂‡∆ Á∂ ÙπÌ «Ú¡≈‘ ÓΩ’∂ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘ ˘
E@@ π. √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹∆ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ Á∆¡ª ÷πÙ∆¡ª
«Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬∆ ËøÈÚ≈Á∆ ˛Õ
9 Ó¬∆-B@AH
 Á«ÒÂ-√Ó≈‹ Á∂ Ø‘-Ø√ Á≈ «Ú√Î؇: Ì≈ ÏßÁ
Á«Ò √Ó≈‹ ÚæÒØ∫ B ¡ÍzÀÒ Á≈ Ì≈ ÏßÁ «¬æ’
Ï∂«Ó√≈Ò ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ ÏßÁ √≈Ï ‘Ø«¬¡≈Õ «Í¤Ò∂
BE-C@ √≈Ò «Ú⁄ Á«Ò √Ó≈‹ ÚæÒØ∫ «¬√ ÍæË Á≈
Ø√-«Á÷≈Ú≈ √≈‘Ó‰∂ È‘∫∆∫ ¡≈«¬¡≈Õ «¬√ «Ú⁄ ¡≈Í-
Óπ‘≈Â≈ Á≈ «Âæ÷≈ Ú∂◊, «ÚÙ≈Ò «◊‰Â∆ ¡Â∂ «ÚÙ≈Ò
Á≈«¬≈ Ízº÷ ‘Ø ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂Õ Í∂∫‚± «¬Ò≈’∂ «Ú⁄ Ú∆
¡Ωª ÈΩ‹Ú≈Ȫ, «¬ºÊØ∫ Âæ’ «’ Ïæ«⁄¡ª È∂ Ú∆ «Â¿π‘≈∆
‹ØÙ, ¿πÓ≈‘ ¡Â∂ ¿πÂÙ≈‘ È≈Ò Êª-ʪ ≈‘ Ø’∂, √Û’ª
«Ú⁄ Ø’ª ÷Û∑∆¡ª ’∆Â∆¡ª, ÓØÁ∆ √’≈ Á∂ ÍπÂÒ∂ α’∂,
Ó؇-√≈¬∆’Ò Â∂ fiß‚≈ Ó≈⁄ ’∆Â∂Õ
Óπæ÷ ÂΩ Â∂ «¬‘ Ì≈ ÏßÁ Íπ¡ÓÈ ‘∆ «‘≈ Í
¿πµÂ-ÍzÁ∂Ù, ÓæË ÍzÁ∂Ù Â∂ Ó‘≈≈Ù‡ «Ú⁄ ’πæfi Íπ«Ò√
√‡∂ÙÈ, Íπ«Ò√ ⁄Ω∫’∆¡ª ¡Â∂ √’≈∆ ‹≈«¬Á≈Á Ú∆
Á«Ò Ø‘ Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω∂Õ Íπ«Ò√ È∂ ◊ØÒ∆¡ª ⁄Ò≈¬∆¡ª
«√æ‡∂ Ú‹Ø∫ ͱ∂ Á∂Ù «Ú⁄ Òæ◊-Í◊ AE Á∂ ’∆Ï ÓÈπæ÷∆
‹≈Ȫ ◊Ú≈⁄ ◊¬∆¡ªÕ
√≈∆¡ª Á«Ò ‹Ê∂ÏßÁ∆¡ª È∂ «¬√ Ø‘-Ø√ «Ú⁄
Ìͱ ÙÓ±Ò∆¡Â ’∆Â∆Õ Ï√Í≈ Ò¬∆ ª «¬‘ ÏßÁ «¬æ’
æÏ∆ ÂØ‘¯≈ ω ’∂ ¡≈«¬¡≈ «¬√ Í≈‡∆ 鱧 Òæ◊≈ «’ ¿π√
Á∆ ÷π√ ◊¬∆ √≈÷ Ï‘≈Ò ‘Ø √’Á∆ ˛Õ ¿π∫‹ Ú’Â ‘∆
Áæ√∂◊≈ «’ «’√ 鱧 ’∆ Ò≈Ì ‘πßÁ≈ ˛Õ ’ª◊√∆¡ª È∂ È∆Ò∂
fiß‚∂ ÒÀ ’∂ Ø√-Ó≈⁄ª «Ú⁄ ‘≈˜∆ ´¡≈¬∆ ¡Â∂ ’¬∆
Ê≈¬∆∫ ’ª◊√∆ fiß‚∂ Ú∆ ÚÂ∂ ◊¬∂Õ ¡’≈Ò∆ ÁÒ È∂ ¡≈͉∂
Á«Ò ¡≈Ë≈ 鱧 ÷πÈØ∫ Ï⁄≈¿π‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆ Á«ÒÂ
«Ë 鱧 ÏßÁ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ ’≈«¬¡≈ √æ⁄ ª «¬‘ ˛ «’
’ج∆ Óπæ÷ Ë≈≈ «√¡≈√∆ Í≈‡∆ ¡À√∆ È‘∆∫ √∆, «‹√ È∂
«¬√ Ú◊Á∆ ◊ß◊≈ «Ú⁄ ‘æÊ È≈ ËØÂ∂ ‘؉Õ
«¬√ «ÚÙ≈Ò ¡Â∂ «¬«Â‘≈√’ Ø‘-Ø√ ÍzÁÙÈ Á≈
¯Ω∆ ’≈È ¡Àµ√ √∆/¡µÀ√.‡∆ ’≈ȱßÈ Á∆¡ª Á«Ò Íæ÷∆
Ë≈≈Úª Èß» ÈÓ ’È Á≈ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á≈ ¯À√Ò≈ √∆Õ
«¬‘ «¬æ’ ¡≈Ó ‘∆ ≈¬∂ ˛ «’ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∆¡ª √Ø˪
Óßȉ È≈Ò «¬‘ ’≈ȱßÈ ÁßÁ-«‘ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ «¬√
ÈÓ≈¬∆ Á≈ «√æË≈ Ò≈Ì ¿πµ⁄ ‹≈Â∆ ÿπÓß‚ ˘ ‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬√ ’≈ȱßÈ Á∂ ‘πß«Á¡ª-√πß«Á¡ª Ú∆ ÓÈß±Ú≈Á∆ √Ø⁄ ¡Â∂
«Ú‘≈ Á«Ò Á≈ «È≈Á ’Á≈ ˛, ‘∆‰∂ Á√≈¿π∫Á≈ ˛
¡Â∂ ◊Ø‚∂ ‘∂· æ÷‰ Ò¬∆ ÒÒ’≈Á≈ «‘ßÁ≈ ˛Õ «¬√
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
ÈÓ≈¬∆ È≈Ò Âª ÓÈß±Ú≈Á∆¡ª Á∂ ‘Ω∫√Ò∂ ‘Ø Ú∆ Ïπ¶Á ‘Ø
√’Á∂ ‘ÈÕ «¬√ ’’∂ Á«Ò √Ó≈‹ Á≈ «ÚÙ≈Ò «ÚØË
‹≈«¬˜ Á∞√ ¡Â∂ „∞’Úª ’ÁÓ √∆Õ
«¬√ Á≈ Á±‹≈ ¯Ω∆ ’≈È «¬‘ «‘≈ «’ Ì◊Úª
√’≈ ’∆Ó∆ «‘ Á∆ «˜Ú∂ÙÈ ıÂÓ ’È Á∂ Ȫ
‘∂· √Óπæ⁄∆ «˜Ú∂ÙÈ ‘∆ ıÂÓ ’È ‹≈ ‘∆ ˛Õ «¬‘
Ùß’≈ Ï‘π ◊ßÌ∆ ÓπæÁ≈ ω ’∂ ÒØ’-ÓÈ «Ú⁄ ¿πµÂ∆Õ
Á«ÒÂ-√Ó≈‹ 鱧 Òæ◊≈ «’ ≈÷Úª’È ıÂÓ ‘Ø ‹≈‰
”⁄ ¿π‘ ÓπÛ ’∂ A@@ √≈Ò «Íæ¤∂ ⁄Ò∂ ‹≈Ú∂◊≈ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª ȱß
ÿØ-Ï∂«¬È√≈Î∆ ¡Â∂ ÁÓÈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÍÀ
‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÓπæÁ∂ Á∂ È≈Ò «¬‘ ‹˜Ï≈Â∆ Íæ÷ Ú∆ ‹πÛ
«◊¡≈ «’ √’≈ ¡ßÏ∂‚’ √≈«‘Ï Á≈ «Ò«÷¡≈ √ß«ÚË≈È
‘∆ ÏÁÒ Á∂‰≈ ⁄≈‘πßÁ∆ ˛Õ «‹√ È≈Ò Á«Ò √Ó≈‹ √≈∂
‘æ’ª-¡«Ë’≈ª ÂØ∫ √æ÷‰≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ Á«Ò √Ó≈‹ «¬‘
¡√«‘ ÿ≈‡≈ √«‘‰ Ò¬∆ ¿πµ’≈ ‘∆ «Â¡≈ È‘∆∫ ˛Õ
«¬‘ ÁØ ’≈È Âª ¯Ω∆ ’≈È ‘È, Í √≈∂ Á∂ √≈∂
’≈È È‘∆∫ ‘ÈÕ «¬√ √«ÊÂ∆ Á∂ «Í¤Ø’Û «Ú⁄ «Í¤Ò∂
√≈Òª Á≈ ¿π‘ √Óπæ⁄≈ ÿ‡È≈¥Ó ÓΩ‹±Á ˛ «‹√ «Ú⁄
Á«Òª ¡Â∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆ Óπ√ÒÓ≈Ȫ 鱧 ¡«‘’ ¡Â∂
¡√«‘ ı«¡ª, Èπ’√≈Ȫ ¡Â∂ ‹Ï Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈
«Í¡≈ ˛Õ Á«Ò √Á∆¡ª ÂØ∫ ÓπÁ≈ „؉, ÷æÒª Ò≈‘π‰,
√≈¯ ’È Â∂ Ú∂⁄‰ Á≈ ’ßÓ ’Á∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ◊¿± æ«÷¡≈
Á∂ Ȫ ‘∂· «¬È∑ª Èß» ’πæ‡Ó≈, «È≈Á Â∂ ‹Ï Á≈ «ÈÙ≈È≈
ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ’º∞fi Ê≈Úª Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ’ÂÒ Ú∆ ’∆Â∂
◊¬∂Õ ÿØÛ∂ Â∂ ⁄Û∑∂ Á«Ò ÈΩ‹Ú≈È È±ß ’πæ‡ ’πæ‡ ’∂ Ó≈
«ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ Óπ椪 æ÷‰ Á∂ ¡÷ΩÂ∆ ‹πÓ ’≈È «¬æ’
ÈΩ‹π¡≈È Á∆ ‘æ«Â¡≈ ’ «ÁæÂ∆ ◊¬∆Õ Á«Òª Á∆ Ï≈Â
鱧 ·≈’ª Á∂ ÿª È∂«Û™ ¶ÿ‰ ’≈È ’πæ‡Ó≈ ¡Â∂
«È≈Á Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Á«Ò ÈΩ‹π¡≈È
ÚæÒØ∫ ¿πµ⁄ ‹≈Â∆ ÒÛ’∆ È≈Ò «Í¡≈ «Ú¡≈‘ ’≈¿π‰
ÏÁÒ∂ ¿π√ Á≈ ’ÂÒ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ˛ Ì≈ Á≈
“≈Ó ≈‹” Ú≈Ò≈ √Ó≈‹Õ Ï≈Ï∆, √π Â ß Â Â≈ Â∂
Ì≈¬∆⁄≈≈ Ȫ Á∂ √ß’ÒÍ ¡Â∂ «ÚÚ‘≈ Á∆Ú≈ ÒÀ ’∂
Òæ«Ì¡≈ Ú∆ È‘∆∫ ÒæÌÁ≈Õ ¡«‹‘∂ √Ó≈‹ 鱧 ¡Â∂ ÓȱßÚ≈Á∆
ÏßËȪ 鱧 «’√∂ Â∑ª Ú∆ ¡≈Ëπ«È’ ¡Â∂ ‹Ó‘±∆ ÚÂ≈∂
È‘∆∫ Óß«È¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘ ‘∆ È‘∆∫, ’πæfi Ê≈Úª ”Â∂
10 Ó¬∆-B@AH
Á«Òª Â∂ ÿæ‡ «◊‰Â∆ Óπ√«ÒÓ «’Â∆¡ª ¿πµÍ ◊¿±
Ó≈√ ÷≈‰ Á∂ ÁØÙ ÓÛ∑ «ÁæÂ∂ ◊¬∂ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ ÿ ÿ≈‡ ȱß
¡æ◊ª Ò≈ ’∂ Ï∂ÿ∂ ¡Â∂ Ï∂√‘≈∂ ’ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬‘ ÂæÊ Âª √ÚÀ-«√æË ˛ «’ √ßÿ Í«Ú≈ ¡Â∂
«¬√ Á∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ ¡≈͉≈ «‘ßÁ±ÂÚ∆ ’æ‡ÛÚ≈Á∆
Â∂ Î≈Ù∆ ¬∂‹ß‚≈ Ò≈◊± ’È Ò¬∆ √≈∆¡ª «√¡≈√∆ Â∂
ÍzÏßË’∆ ’≈Ú≈¬∆¡ª ’∆ ÏÀ·∆ ˛Õ
ÒØ’ √Ì≈ «Ú⁄ Óπ’ßÓÒ Ï‘πÓ ˛, ≈Ù‡ÍÂ∆ Â∂
¿πÍ ≈Ù‡ÍÂ∆ ¿π√ Á∂ ¡≈͉∂ ’πÈÏ∂ «Ú⁄Ø∫ ‘È, ÒØ’
√Ì≈ √Í∆’ ¿π√ Á∂ ’ØÛÓ∂ «Ú⁄Ø∫ ˛, ¯Ω‹ Óπ÷∆ √ßÿ Í«Ú≈
Á∆ ÏØÒ∆ ÏØÒÁ≈ ˛, √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á≈ Óπæ÷ ‹æ‹ √’≈
Á∆¡ª ı≈«‘Ùª ¡Â∂ ¡≈Ù≈Úª Á∆ ͱÂ∆ «Ú⁄ ’ج∆ ’√
È‘∆∫ ¤æ‚ «‘≈Õ «‹√ ’’∂ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∆ «ÚÚ√Ê≈
¡Â∂ ’≈◊π˜≈∆ ¿πµÍ ◊ßÌ∆ «’ß± ‘Ø ‘∂ ‘È, ¡Á≈Òª
Á∆ ¡≈˜≈Á∆ Á≈ „ß‚Ø ≈ «Í應 Ú≈Ò∂ ¡æ‹ √πÍ∆Ó ¡Á≈ÒÂ
鱧 ¡≈͉∂ «√¡≈√∆ ÓÈØʪ Ò¬∆ Ú ‘∂ ‘ÈÕ «Í¤Ò∂
√≈Òª «Ú⁄ ‘∆ Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ Á∆ ı∞Á’∞Ù∆ È∂ Á«Òª
È≈Ò Ô±È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄ ‘πßÁ∂ «ÚÂ’∂ Ï≈∂ √Ì ’º∞fi
Ï∂ÍÁ ’ æ«÷¡≈ ˛Õ
«¬‘ ¿πÍØ’Â √≈∂ ’≈È ‘È «‹È∑ª È∂ «¬√
«¬«Â‘≈√’ Ø‘-Ø√ 鱧 ‹ÈÓ «ÁæÂ≈ ˛Õ
√ß ÿ ‡æ Ï  Á≈ «‹‘Û≈ ÿØ Û ≈ ¡ÙÓ∂ Ë Ôæ ◊ Á∆
√ßͱÈÂ≈ Ò¬∆ ¤æ«‚¡≈ «◊¡≈ √∆, ¿π√ 鱧 «¬√ Á«ÒÂ
Ø‘ Á∆ ÒÒ’≈ È∂ «¬º’ Ú≈ ª Ú≈◊Ø∫ ÎÛ ’∂ ÷Û∑≈ ’
«Ò¡≈ ˛Õ «¬‘ ¿π√ «Ó«Ê‘≈«√’ ’Ê≈ Úª◊ ‘∆ ˛ «‹√
«Ú⁄ Ó≈«¬‰ Á∂ ⁄∂Â≈ «Ù∆ Ï≈ÒÓ∆’ Á∂ ¡≈ÙÓ «Ú⁄
ÍÒ∂ ÒÚ-’πÙ È∂ ¡≈͉∂ Ï≈Í √z∆ ≈Ó Á≈ ÿØÛ≈ ÎÛ ’∂
ÏßÈ∑ «Ò¡≈ √∆ ¡Â∂ ≈‹ √æÂ≈ 鱧 Úß◊≈ «ÁæÂ∆ √∆Õ «¬‘
‘∆ ’≈È ˛ «’ ‘π‰ Ì≈‹Í≈ √’≈ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∂
¯À√Ò∂ «ÚπæË ’≈ȱßÈ∆ ¡Â∂ ÍzÏ≥Ë’∆ ’≈Ú≈¬∆ Ò¬∆ Ӌϱ
‘ج∆ «ÎÁ∆ ˛Õ
Á«Ò √Ó≈‹ Á∂ «¬√ Ø‘-Ø√ 鱧 ‹ÈÒ Ú◊ È∂
√«‘‹ È≈Ò È‘∆∫ «Ò¡≈Õ «¬√ ‹ÈÒ Ú◊ Á∂ ’æ‡Û
Ú≈Á 鱧 «¬‘ Í«⁄¡≈ Ú∆ È‘∆∫Õ «¬√ ’’∂ A@ ¡ÍzÀÒ È±ß
ÓØÛÚª Â∂ ‹π¡≈Ï∆ Ì≈ ÏßÁ ’È Á∂ √æÁ∂ «ÁæÂ∂ ◊¬∂Õ
Íø‹≈Ï Á∂ Ó≈ÒÚ≈ ÷∂Â «Ú⁄ ¿πµ⁄ ‹≈Â∆ ¡È√ª ÚæÒØ∫
Á«Òª Á∆¡ª Áπ’≈Ȫ Á∆ ÌßÈÂØÛ Ú∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ Í
√Óπæ⁄∂ Ì≈ ¡Â∂ Íø‹≈Ï «Ú⁄ «¬√ 鱧 ’ج∆ ı≈√ ‘πß◊≈≈
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
È‘∆∫ «Ó«Ò¡≈Õ Á±√∂ Í≈√∂ Î◊Ú≈Û∂ «Ú⁄ Á«Ò √Ó≈‹
¡Â∂ ‹ÈÒ Ú◊ «Ú⁄ ͬ∆ Â∂Û ¡Â∂ ’Â≈ Ï≥Á∆
‘≈Òª Ú∆ «Ó‡ È‘∆∫ ‘∆ ¡Â∂ «¬‘ «⁄ßÂ≈‹È’ √«ÊÂ∆
˛Õ ÒØ’ª 鱧 ÌÛ’≈‘‡ ÂØ∫ Ï⁄’∂ ¡≈͉∆ ¬∂’Â≈ ω≈’∂
æ÷‰∆ ˜±∆ ˛Õ
«¬√ «Ú⁄ ’ج∆ Ùæ’ È‘∆∫ «’ ‹ÈÒ Ú◊ Ú∆
¡È∂ ’ ª ◊ß Ì ∆ Óπ Ù ’Òª «Ú⁄ «ÿ«¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ ˛Õ
«‹‘Û∆¡ª ıÂÓ ‘؉ Á∆ ʪ «Èæ ÚËÁ∆¡ª ‘∆ ‹ªÁ∆¡ª
‘ÈÕ ÷∂  ∆ √ß ’ ‡ «’√≈È∆ ȱ ß , ı≈√ ’’∂ ¤Ø ‡ ∆ Â∂
Á«Ó¡≈È∆ «’√≈È∆ ˘ fißÏ «‘≈ ˛, ’˜≈Á≈∆ Â∂
÷πÁ’∞Ù∆¡ª π’‰ Á≈ Ȫ È‘∆∫ ÒÀ ‘∆¡ª, ÍÛ∑∂ «Ò÷∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ ÓØ‘∂ Ï∂’≈∆, ¡æË-Ï∂’≈∆, ’æ⁄∆¡ª ÈΩ’∆¡ª,
·∂’≈ ÍzÏßË ¡Â∂ «È◊»‰∆¡ª ÂÈı≈‘ª, ¿πÈ∑ª Á≈ Ì«Úæ÷
‘È∂≈ ω≈ ‘∆¡ª ‘È, ¤Ø‡∆ ’≈ı≈È∂Á≈∆, Á√Â’≈∆
Â∂ ¡≈Ó Áπ’≈ÈÁ≈∆ Ó≈± ÏØfi ‘∂·ª ’≈‘ ‘∆ ˛Õ «‹√
’’∂ ÓπÒ≈˜Óª Â∂ Áπ’≈ÈÁ≈ª Á∆¡ª ÷πÁ’∞Ù∆¡ª Ú∆
√≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ‹ÈÒ Ú◊ ¡≈͉∆¡ª
ÓπÙ’Òª 鱧 Á«Ò √Ó≈‹ 鱧 «ÓÒÁ∆¡ª ’πæfi «¡≈«¬Âª
È≈Ò ‡’≈ ’∂ Á∂÷Á≈ ˛ ª Á«Òª 鱧 «Ï‘Â ‘≈ÒÂ
«Ú⁄ ‘؉ Á≈ ÌπÒ∂÷≈ ÷≈‰ Òæ◊Á≈ ˛Õ ‘’∆’ ª «¬‘ ˛
«’ Á«Òª 鱧 «ÓÒÁ∆¡ª «¡≈«¬Âª, ‹ÈÒ Ú◊ Á∆¡ª
ÓπÙ’Òª Á≈ ’≈È È‘∆∫ ‘ÈÕ ‹ÈÒ Ú◊ Á≈ «’Â∆,
«’√≈È ¡Â∂ «Ó‘ÈÂ∆ ÓÈπ÷ æ ´æ‡ ÷√π‡
æ , Ï∂’≈∆, È≈-Ï≈Ï∆
¡Â∂ ÁÓÈ Á≈ «Ù’≈ ˛, «‹√ Á≈ ¡√Ò∆ √ØÓ≈ √≈‚∂ Á∂Ù
Á≈ Ò؇± Â∂ ÁÓÈ’≈∆ ¡≈«Ê’ √Ó≈‹∆ „ª⁄≈ ˛Õ
√≈‚∂ Á∂Ù Á∆ Úæ‚∆ ÁÒ≈Ò √Ó≈¬∂Á≈∆ ¡Â∂ Úæ‚∆
̱Ó∆ÍÂ∆ ‹Ó≈ «ÚÁ∂Ù∆ ’≈ÍØ∂‡ª Á∆¡ª «¡≈«¬Âª Â∂
ÍÒÁ∆ ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ÓπÊ≈‹ ‘Ø ’∂ «Ú⁄Á∆ ˛Õ «¬√ Â∑ª
«¬‘ √≈Ó≈‹∆ √Ó≈¬∂ Á∆ ‹’Û-Í’Û ÂØÛÈ Á∆ È≈
π⁄∆ æ÷Á∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √ÓæÊ≈Õ «¬√∂ ’’∂ È≈ «¬‘
¡√Ò∆ ¡≈˜≈Á∆ Â∂ Ï≈Ï∆ Ó≈‰Á∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √ÚÀ-
«ÈÌÂ≈Õ «¬‘ ¡≈͉∂ ÂØ∫ ‘∂·Ò∂ Ú◊ª È≈Ò Ú∆ «¬√∂
Â∑ª Á≈ √Ò±’ ’Á∆ ˛Õ «¬‘ È≈ ¿πÈ∑ª 鱧 ¡≈͉∆
Ï≈Ï∆, È≈ √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ È≈ ‘∆ ÏßËÈ-Óπ’ ¡Â∂
ı∞Ù‘≈Ò ’È Á∆ π⁄∆ æ÷Á∆ ˛ ¡Â∂ È≈ ‘∆ √ÓæÊ≈
æ÷Á∆ ˛Õ «¬È∑ª ‹Ó≈ª Á∆¡ª ÍzÂ∆«ÈË ‘È √≈∆¡ª ‘∆
Óπæ÷ Ë≈≈ ≈‹È∆Â’ Í≈‡∆¡ªÕ ¿π‘ Ú∆ È≈ ¡√Ò∆
¡≈˜≈Á∆, È≈ ¡√Ò∆ Ï≈Ï∆, Â∂ È≈ ´æ‡ ÷√πæ‡ Á≈ ı≈ÂÓ≈
11 Ó¬∆-B@AH
¡Â∂ È≈ ‘∆ ÏßËÈ-Óπ’ √Ó≈‹ ⁄≈‘πßÁ∆¡ª ‘È ¡Â∂
È≈ «¬√ 鱧 «√‹‰ Á∆ √ÓæÊ≈ æ÷Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬√
’’∂ √≈‚≈ √Ó≈‹ ¡Â∂ Á∂Ù √Á∆¡ª ÂØ∫ √≈Ó≈‹∆
´æ‡-÷√πæ‡, Á≈Ï∂ Â∂ ÁıÒ Á≈ «Ù’≈ ˛, «Í¤≈÷Û∆
‹≈Â-ÍzÏßË Â«‘ ˆ∞Ò≈Ó∆ Á≈ «Ù’≈ ˛Õ
«‹‘Û≈ Ú◊ ¡≈͉∆ Âæ ’ ∆, ı∞ Ù ‘≈Ò∆,
«Ú’≈√, √πÂßÂÂ≈ ¡Â∂ Ï≈Ï∆ ⁄≈‘πßÁ≈ ˛, ¿π√ ȱß
Á±‹∂ «Ó‘ÈÂ∆ Ú◊ª, ı≈√ ’’∂ ÁæÏ∂-’π⁄«Ò¡ª Â∂
Á«Òª-ÓÒª 鱧 ´æ‡-÷√πæ‡, ÁÓÈ, È≈-Ï≈Ï∆,
‹≈Â-Í≈ ÂØ∫ Óπ’ ’È≈/’≈¿π‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ Á∂Ù
Á∂ ’ØÛª Á∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Á«ÒÂ-√Ó≈‹ 鱧 Óπ’Â
’≈¿π‰ Á∂ ¡ÓÒ Ï≈fiØ∫ ’ج∆ Á±√≈ Ú◊ ¡≈Í Óπ’Â
¡Â∂ ı∞Ù‘≈Ò ‘Ø √’‰ È±ß Ô’∆È∆ È‘∆∫ ω≈ √’Á≈Õ
«¬‘ √æ⁄ ‹ÈÒ Ú◊ Â∂ Ú∆ Ò≈◊± ‘πßÁ≈ ˛ ¡Â∂
Á«Ò Ú◊ Â∂ Ú∆Õ Á«Ò √Ó≈‹ È∂ Á∂÷ «Ò¡≈ ‘À
«’ ¿π‘ «˜Ú∂ÙÈ Ú◊∆¡ª ⁄ßÁ √‘±Òª È≈Ò ‘∆
ͱ∆ ı∞Ù‘≈Ò∆, Ï≈Ï∆, ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ «Ú’≈√ È‘∆∫
’ √’Á≈Õ ÈÚ∆¡ª ¡≈«Ê’ È∆Â∆¡ª ¡Ë∆È
’≈ØÏ≈∆ ¡Á≈∂ Á«Òª 鱧 ≈÷Ú∂∫ ’È Á≈ Ò≈Ì
Á∂‰ ˘ Ú∆ «Â¡≈ È‘∆∫ ‘ÈÕ
ÓȱßÚ≈Á 鱧 Á∂Ù Á∂ √Óπæ⁄∂ ¡≈«Ê’-√Ó≈‹∆
Â≈‰∂-Ï≈‰∂ È∂ ’≈«¬Ó æ«÷¡≈ ˛Õ ÓȱßÚ≈Á Ïz≈‘Ó‰
Á≈ ‘∆ «‘ÂÀÙ∆ È‘∆∫, √◊Ø∫ ≈‹∂ Á≈ Ú∆ Ì◊ Â∂
«‘ÂÀÙ∆ ˛Õ ÓΩ‹±Á≈ Ì◊Úª ÁÒ ÓȱßÚ≈Á ≈‘∆∫
‹≈ÂÍ≈Â È±ß ‘∆ ’≈«¬Ó È‘∆∫ æ÷Á≈, √◊Ø∫ ‹ÈÒ
Ú◊ 鱧 ´æ‡‰ Ú≈Ò∂ «ÚÁ∂Ù∆ √≈Ó≈‹∆ ’≈ÍØ∂‡ª,
¿πÈ∑ª Á∂ ÁÒ≈Ò Úæ‚∂ Á∂√∆ ’≈ÍØ∂‡ª, Úæ‚∂-Úæ‚∂
̱Ó∆ÍÂ∆¡ª Á∆ ´æ‡-÷√æπ‡ 鱧 Ú∆ Ï’≈ æ÷ «‘≈
˛Õ «¬‘ ÓȱßÚ≈Á∆ Î≈Ù∆ «‘ßÁ±ÂÚ Ì≈Â∆ ≈‹ (√‡∂‡)
鱧 ‘Ø «‘ß√’ ω≈’∂ Ó≈Ø Â∂ Óπ’≈˙ Á∆ È√Ò’πÙ∆
Ú≈Ò∆ È∆Â∆ Â∂ ⁄æÒ «‘≈ ˛Õ «¬‘ ’º∞fi ’ÙÓ∆∆ ÒØ’ª
È≈Ò ¡Â∂ «¬‘∆ ’πæfi ’∂∫Á∆ Ì≈ Á∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª
È≈Ò ‘Ø «‘≈ ˛ «‹È∑ª 鱧 ¡≈¬∂ «ÁÈ Íπ«Ò√-Óπ’≈ÏÒ∂
Á∂ Ȫ ‘∂· ’ÂÒ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
«¬√ «Í¤≈÷Û∆, ÷ÛØÂ-Ó≈∂ ¡Â∂ ÒØ’-ÁØ÷∆
ÍzÏßË «ÚπæË ¡ß«ÂÓ «‹æ ‘∆ √Ó±‘ «’Â∆ ÒØ’ª ȱß
¡√Ò∆ Ï≈Ï∆, ¡√Ò∆ ¡≈˜≈Á∆ ¡Â∂ ı∞Ù‘≈Ò∆
ÍzÁ≈È ’ √’Á∆ ˛Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∆
«¬µ’ ‘Ø Ù≈ÈÁ≈ «‹µÂ
«⁄µ‡ Îß‚ ’ßÍÈ∆¡ª Á≈ Ó√Ò≈ ͱ∂ «‘ßÁØ√Â≈È «Úµ⁄ ◊ßÌ∆
Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ’ØÛª ÒØ’ ¡≈͉∂ ¡Ϫ ∞ͬ∂ ÍÒ,
√‘≈≈, Ø‹ÚÀÒ∆, ’ÀÈ, «√ßÿÒÀ∫‚ ¡≈«Á ’ßÍÈ∆¡ª «Úµ⁄ Ò◊≈
’∂ ·µ◊∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ Ï‘∞ √≈∆¡ª ’ßÍÈ∆¡ª Á∂ Ó≈Ò’ª ”Â∂ Í⁄∂
‘ج∂, ‘≈¬∆ ÒÀÚÒ «¬È’∞¡≈∆¡ª Ú∆ ‘ج∆¡ª Â∂ ‹∂Ò∑ Ú∆ ◊¬∂ Í
ÒØ’ª Á∂ ÍÀ√∂ «’√∂ È∂ È‘∆∫ ÓØÛ∂Õ
¡«‹‘∆¡ª ‘∆ ’∞µfi ’ßÍÈ∆¡ª Á∂ Ó√Ò∂ «Í¤Ò∂ √≈Ò ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈ ’ØÒ ¡≈¬∂ √ÈÕ Ùπ»¡≈Â∆ ÁΩ «Úµ⁄ Óß◊ ͵Â,
Á÷≈√ª ¡≈«Á Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍzÙ≈√È Á∆ ⁄∞µÍ∆ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«¬‘ ÈÂ∆‹≈ ’µ«„¡≈ «◊¡≈ «’ «ÿ˙ «√µË∆ ¿∞∫◊Ò∆ È≈Ò È‘∆∫
«È’Ò‰≈Õ Î∂ «¬‘Ȫ ’ßÍÈ∆ Ó≈Ò’ª Á∆¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ”Â∂
’Ï‹∂ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√∂ ÒÛ∆ «‘ ͫ‘Òª
Ò∞«Ë¡≈‰∂ «√ßÿÒÀ∫‚ Á∂ Ó≈Ò’ Á∆ Ï‘∞-’ØÛ∆ ’Ø·∆ ”Â∂ ’Ï‹≈
’∆Â≈ «◊¡≈Õ Î∂ «¬◊Ò ’ßÍÈ∆ Á∂ Ó≈Ò’ Á∆ «√µËÚª Ï∂‡ «Ú÷∂
ͬ∆ ’ØÛª Á∆ ‹≈«¬Á≈Á ”Â∂ ’Ï‹≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘Ȫ ÂØ∫
Ï≈¡Á «ÎؘÍ∞ Á∆ ’ÀÈ È≈Ó’ ’ßÍÈ∆ Á∂ Ó≈Ò’ 鱧 ‡≈◊∂‡
’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ’ج∆ Ó≈Ó±Ò∆ ÏßÁ≈ È‘∆∫ √∆Õ «¬µ’ Úµ‚∂
’ª◊√∆ Ò∆‚ Á≈ √µ‹≈ ‘µÊ √∆, «¬√ Á≈ ’∂√ Ú∆ «ÎؘÍ∞ ÂØ∫
’ª◊√ Á∆ MLA √«Â’≈ ’Ω «◊µÒ Á≈ «Èµ‹∆ Ò∆◊Ò
¡‚Ú≈¬∆˜ ÒÛ «‘≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ ¿∞√ Á∂ ÿ ’Ï‹∂ Á≈ ¡ÀÒ≈È
‘Ø«¬¡≈ ª Í«‘Òª ËÓ’∆¡ª «ÁµÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈Â
√Ì≈ Á∂ ¡≈◊±¡ª 鱧 «Í√ÂΩÒÛ∆¡ª «Á÷≈’∂ ‚≈¿∞‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ
’∆Â∆ ◊¬∆Õ Î∂ Ò≈Ò⁄ «ÁµÂ∂ ◊¬∂, Î∂ ÒØ’ª 鱧 ¡≈Í√ «Úµ⁄
Í≈ÛÈ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆ Í ’Ï‹≈ ’È Á∆¡ª «Â¡≈∆¡ª
⁄ÒÁ∆¡ª ‘∆¡ªÕ Î∂ ◊µÒÏ≈ Á≈ √µÁ≈ ¡≈«¬¡≈ Í ¿∞√
«Úµ⁄ Ú∆ ¿∞√ Á≈ «¬≈Á≈ ’Ï‹∂ Á∆ Â∆’ È±ß Ò‡’≈¿∞‰≈ √∆Õ
«ÓµÊ∆ Â∆’ ÂØ∫ «¬’ «ÁÈ Í«‘Òª Ú∆ ◊µÒÏ≈ ‘ج∆ Í Ï∂«√µ‡≈
‘∆ Í ’ßÍÈ∆ Ó≈Ò’ Á∂ ¡ßÁÒ≈ ‚ √͵ه Ș ¡≈¿∞‰
Òº◊ «Í¡≈ √∆Õ Á»√∂ «ÁÈ ‹ÁØ∫ ÒØ’ «ÎؘÍ∞ ÚµÒ Úˉ Òº◊∂
ª Î∂ ª Ó≈Ò’ Á≈ Â«Ò¡ª Ì«¡≈ ÎØÈ ¡≈«¬¡≈ T«‹Ú∂∫
’‘Ø◊∂ ’Ò≈◊∂∫ Í Ó∂≈ ‹Ò±√ È≈ ’µ„Ø”” Â∂ ¡≈«÷ ÒØ’ª Á∂
ÓØ◊≈ ‡µÍ‰ ÂØ∫ Í«‘Òª-Í«‘Òª «ÎؘÍ∞ Á∆¡ª ’⁄«‘∆¡ª
«Úµ⁄ ÓØÛÈ Ú≈Ò∂ ÍÀ«√¡ª Á∆ «Ò÷ ’ «‘≈ √∆ Â∂ ÍÀ«√¡ª Á∆
√«’¿∞‡∆ Ú‹Ø∫ ˜Ó≈È ‹Ó∑ª ’Ú≈ «‘≈ √∆ Õ «¬√ Âª
ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úµ⁄ ÒØ’ √ßÿÙ Á∆ «¬’
‘Ø Ù≈ÈÁ≈ «‹µÂ ‘ج∆Õ
12 Ó¬∆-B@AH
 ÓØÓϺÂ∆¡ª Ï≈Ò‰ º’ √∆«Ó È≈ ‘ج∆¬∂
’·±¡≈ ”⁄ ¡º· √≈Ò≈ Ϻ⁄∆ ¡≈«√Î≈ È≈Ò ‹Ø
Á«≥Á◊∆ Ú≈Í∆ √Ì ˘ ÍÂ≈ ‘À, «’Ú∂∫ ¿∞√˘ «¬º’ ‘ÎÂ≈
Ó≥Á «Úº⁄ Ï∂‘ØÙ∆ Â∂ ÈÙ∂ Á∂ ‡∆’∂ Ò≈ ’∂ ¿∞√ È≈Ò
ÏÒ≈Â’≈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ «‘≈, ¿∞√˘ Ó ‹≈‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Ú∆ È‘∆∫ Ï÷«Ù¡≈ ‹ªÁ≈Õ ÏÒ≈Â’≈ Â∂ ’ÂÒ √≈‚∂ √Ó≈‹
”⁄ Ò◊≈Â≈ Ú≈Í ‘∂ ‘ÈÕ Í ’·±¡≈ Ú≈Ò∆ ÿ‡È≈
”⁄ Ï‘∞ ’∞fi ¿∞‘ √∆ ‹Ø Í«‘Ò∆ Ú≈ Ú≈Í«¡≈ «‹√È∂
Ï‘∞ √≈∂ ÒØ’ª Á∆ »‘ ’≥ω Ò≈ «ÁºÂ∆ ¿∞‘ √∆ T«‘≥Á»-
¬∂’Â≈ Ó≥⁄U ÚºÒØ∫ ÏÒ≈Â’≈∆¡ª Á∂ ͺ÷ «Úº⁄ Óπ˜≈‘≈,
«‹√ «Úº⁄ ‘Ø «ÁÒ Á«‘Ò≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆ ◊ºÒ √∆ «’ Óπ˜≈‘∂
«Úº⁄ ¡Ωª Á≈ Ù≈«ÓÒ ‘؉≈ √∆Õ ‘Ø Á∂÷Ø ÁØÙ∆¡ª «ıÒ≈¯
⁄≈‹Ù∆‡ ÒÀ ’∂ ¡Á≈Ò ͑∞≥⁄∆ Íπ«Ò√ ˘ Ú’∆Òª ÚºÒØ∫
‘ÛÂ≈Ò ’’∂ ˜Ï∆ F ÿ≥‡∂ º’ Ø’∆ º÷‰≈, ¡≈«√Î≈
Á∆ Ú’∆Ò Á∆«Í’≈ «√≥ÿ ≈‹≈Ú ˘ Â≥◊ ’È≈, ¿∞√Á≈
ÏÒ≈Â’≈ ’È ¡Â∂ ¿∞√˘ ‹≈ÈØ∫ Ó≈È Á∆¡ª ËÓ’∆¡ª
Á∂‰≈ ¡≈«Á Ï‘∞ √≈∂ ÷ÂÈ≈’ ÚÂ≈«¡ª Á≈ √»⁄’
‘ÈÕ «¬‘Ȫ ‘∆ «ÁȪ «Úº⁄ Ô».Í∆. Á≈ «ÚË≈«¬’ ’∞ÒÁ∆Í
√∂∫◊ «¬º’ ÒÛ’∆ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ ÒÛ’∆
Á∂ Ï≈Í ˘ Íπ«Ò√ ’∞º‡-’∞º‡ ’∂ Ó≈ «Á≥Á∆ ‘À Â∂ «Î
«ÚË≈«¬’ √∂∫◊ ’«‘≥Á≈ ‘À «’ ÁØ٠ª Ì◊Ú≈È Ùz∆ ≈Ó
Â∂ Ú∆ Òº◊∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ ‘∆ «ÁȪ «Úº⁄ ¬∂.‚∆.¡≈. Á∆
«¬º’ «ÍØ‡ ¡≈¬∆ «’ ¡Ωª È≈Ò ¡Í≈«Ë’ ÿ‡È≈Úª
È≈Ò √Ï≥Ë ’∂√ª «Úº⁄ √Ì ÂØ∫ ÚºË ’∂√ Ï∆‹∂Í∆ Á∂ Ò∆‚ª
”Â∂ Á‹ ‘È, «‹‘Ȫ «Úº⁄ DH ¡ÀÓ.Í∆. Â∂ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂
«¬√ Âª Á∂ ’∂√ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
‹∂’ ¡≈ͪ «¬‘ √Ø⁄ ‘∂ ‘ª «’ «¬‘Ȫ ÿ‡È≈Úª
Á≈ ¡≈Í√∆ ’ج∆ «ÙÂ≈ È‘∆∫ ‘À, ª ¡√ƒ Ï‘∞ ÷ÂÈ≈’
¡Â∂ ˜«‘∆Ò∂ ÚÂ≈«¡ª Á∂ ’≈Ȫ Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆
È‘∆∫ ’ ‘∂ ‘ØÚª◊∂ ¡Â∂ ¡≈͉≈ Î˜ Ó«‘˜ ÓØÓϺÂ∆¡ª
Ï≈Ò ’∂ Í»≈ ’È≈ ‘∆ √Ófi ‘∂ ‘ØÚª◊∂Õ ÓØÓϺÂ∆¡ª Ú∆
Ï≈Ò∆¬∂ Â∂ «¬‘Ȫ ÿ‡È≈Úª Á∂ ’≈Ȫ Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆
Ú∆ ’∆¬∂Õ «¬‘Ȫ ÿ‡È≈Úª Á≈ ¡≈Í√ «Úº⁄ Ï‘∞ ◊«‘≈
È≈Â≈ ‘À «’¿∞∫«’ «¬‘ √≈∆¡ª ÿ‡È≈Úª «¬º’ «√¡≈√∆
«Ú⁄≈Ë≈’ √∂Ë ”⁄Ø∫ ¿∞Í‹Á∆¡ª ‘È «¬√ ’’∂ ¿∞√
«√¡≈√∆ «Ú⁄≈Ë≈’ √ØÓ∂ ˘ √Ófi‰≈ ‹»∆ ‘ÀÕ
«¬‘ √Ì ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ «‘≥Á»ÂÚ∆ ¬∂‹≥‚∂ «‘Â
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «‘≥Á»ÂÚ ’∆ ‘À? «¬‘ Ï«‘√ Á≈ «ÚÙ≈ Ï«‰¡≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ √≈˘ «‘≥Á»ÂÚ Á∆¡ª Ù≈Ï«Á’ «Ú¡≈«÷¡≈Úª
”⁄ ¿∞Òfi‰ Á∆ Ï‹≈«¬ «¬√Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ Á∆ «¬«Â‘≈«√’
√Ó≈«‹’ ‹» ˘ √Ófi‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √≈º «Úº⁄
«‘≥Á»ÂÚ ⁄≈ Ú‰∆ (Ó˘-√«ÓÂ∆) ÍzÏ≥Ë Á∆ ¿∞µÌ∆
‘ج∆ Ë≈«Ó’ ¤≈Í ‘ÀÕ ‹≈Â∆ ¿»⁄-È∆⁄, ¤»Â-¤≈Â,
◊À-Ï≈Ï∆, È√Ò∆ Ùz∂Ù·Â≈ Ú◊∆ ÍẕÂÚ, Ë≈«Ó’
’º‡ÛÂ≈, ÿº‡ «◊‰Â∆¡ª ¡Â∂ ‘Ø ËÓª Á∂ ÍÀØ’≈ª ˘
¡≈͉∆¡ª Ùª Â∂ «‹¿∞‰ Ò¬∆ Әϻ ’È≈, ÍΩ≈«‰’
Í≈Âª ˘ ≈Ù‡∆ È≈«¬’ ω≈ ’∂ «¬«Â‘≈√ ˘ «ÓºÊª ”⁄
ÏÁÒ‰≈, ¡÷ΩÂ∆ ¿∞µ⁄ ‹≈ «‘≥Á»¡ª ˘ ÈÚ∂∫ «√∂ ÂØ∫
‘ÓÒ≈Ú ω≈¿∞‰≈, «¬√ Á∂ ¡«‘Ó Òº¤‰ ‘ÈÕ «¬√
Ò¬∆ «‘≥Á»ÂÚ ÙÏÁ Ë≈«Ó’ ÿº‡, ≈‹È∆Â’ ¡≈«Ê’
ÚºË ‘ÀÕ «¬√ ˘ Ó«‘˜ ËÓ Âº’ √∆«Ó ’È≈ Ï⁄’≈È∆
√Ófi ‘ØÚ∂◊∆Õ «¬‘ Ì≈Â∆ √Ó≈‹ «Úº⁄ ËÓ Á∂ ⁄Øˇ∂
«Úº⁄ ⁄ºÒ «‘≈ √ºÂ≈ Ù≥ÿÙ ‘À ‹Ø «Ó‘ÈÂ’Ùª Â∂
Ò∞‡∂«¡ª «Ú⁄’≈ ‘ÀÕ
«¬‘ ’≈ÍØ∂‡ Á≈ «¬’ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ √πº«÷¡≈
’Ú⁄ ‘À ‹Ø È≈ «√Î ‹ÈÂ≈ ˘ ¿∞‘Ȫ Á∂ ͺ÷ «Úº⁄
◊ØÒÏ≥Á ’Á≈ ‘À √◊Ø∫ ¿∞‘Ȫ Á∂ ‹Ó≈Â∆ ⁄«ºÂ ˘ Ú∆
Ò∞’≈ ’∂ º÷Á≈ ‘ÀÕ Óπ√«ÒÓ «ÚØË∆ ˜«‘∆Ò≈ Íz⁄≈,
≈‹È∆Â∆ Á≈ «‘≥Á»’È ¡Â∂ «‘≥Á»Ú≈Á Á≈ √À«È’’È
Ú◊∂ √ºÁ∂ «¬√Á∂ √‘≈«¬’ ωÁ∂ ‘ÈÕ «‘≥Á » Ú Á≈ «√˪Â
¿∞⁄ Ú◊ ¡Â∂ Ù»Á («ÈÓÈ Ú◊) Ú≥‚ ˘ ¬∆ÙÚ∆
«È¡ª Á∂ »Í «Úº⁄ Í∂Ù ’È≈ ‘À, «‹√ «Úº⁄ «Ó‘ÈÂ’Ùª,
ÿº ‡ «◊‰Â∆¡ª ¡Â∂ ¡Ω  ª ˘ ¡≈«Ê’ ¡Â∂
«Ú⁄≈Ë≈’ »Í «Úº⁄ «È‘ºÊ≈ ’’∂ ◊∞Ò≈Ó∆ Á∆ √«ÊÂ∆
«Úº⁄ ˺’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ Ó»Ò «Úº⁄ «Î’∂ «ÚÙ∂Ù
Á∆ √Ú-¿∞⁄Â≈ ¡Â∂ ‘Ø «Î«’¡ª ˘ ¡≈͉∆¡ª Ùª
”Â∂ «‹¿∞‰ Ò¬∆ Әϻ ’È Ú≈Ò∆ «Î’≈Íz√Â-
Î≈Ù∆Ú≈Á∆ Íz«ÚÂ∆, «‘≥Á»ÂÚ ‘ÀÕ
«¬√∂ «√¡≈√∆ «Ú⁄≈Ë≈’ √Ófi ˘ ‹≈‰ ’∂ ‘∆
¡√∆∫ ¡Ωª ÍzÂ∆ ¡Í≈Ë, Ș∆¡≈ ¿∞‘Ȫ Á∆ «˜≥Á◊∆
Ï≈∂ ‹≈‰ √Ófi √’Á∂ ‘ª Â∂ «¬‘ Ú∆ √Ófi‰ Á∆ ‹»Â
Ó«‘√»√ ’ √’Á∂ ‘ª «’ «Î ¿∞‘ «’‘Û∆ «√¡≈√∆
«Ú⁄≈Ë≈’ √Ófi ˛ ‹Ø ¡Ωª ˘ ¡≈˜≈Á∆ Ï≈Ï∆ Á∆
13 Ó¬∆-B@AH
◊ºÒ ’Á∆ ‘À ¡Â∂ «¬√ ¿∞Í ¡ÓÒ ’Á∆ ‘ÀÕ
Í ¡≈͉≈ «ÚÙ≈ «‘≥Á»ÂÚ ”⁄ ¡Ωª ’∆ ‘È?
¿∞‘ √Ófi‰≈ ‘ÀÕ
«‘≥Á»ÂÚ∆ ÍπÙÚ≈Á∆ √Ófi «Úº⁄ ¡Ω Á∆ Í«Ì≈Ù≈
«¬º’ √πÂ≥Â È≈◊«’ È≈ ‘Ø ’∂ ÍÂÈ∆, ÌÀ‰, Ó≈Â≈, Ï∂‡∆
º’ √∆«Ó ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄≈ Â≥Â «Úº⁄ ÓÁ ’Â≈-
ËÂ≈-‘Â≈ Á≈Â≈, º«÷¡’ √Ú≈Ó∆ ‘ÀÕ «¬‘ √Ófi ¡ΩÂ
˘ «˜≥Á◊∆ Á∂ ‘ ÷∂Â «Úº⁄ Ï≈‘ º÷Á∆ ‘À ¡Â∂
¿∞√Á∆¡ª «√‹‰≈ÂÓ’ √ÓºÊ≈Úª Á∂ «Ú’≈√ ’È Á∂
√Ó≈«‹’ ÓΩ«’¡ª ÂØ∫ Úªfi≈ ’Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√Á∂ ‹∆ÚÈ Á≈
«¬º’ Ó≈Â Î˜ Ϻ⁄∂ ÍÀÁ≈ ’È≈, Í≈Ò‰ ’È≈ ω
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ √Ó≈«‹’ ¿∞ÂÍ≈ÁÈ È≈ÒØ∫ ¿∞‘Ȫ Á≈ √Ø’≈
’º‡ ’∂ ¡≈«Ê’ »Í «Úº⁄ ◊∞Ò≈Ó Ï‰≈¿∞‰≈ √≥ÿ Á≈
Ó’√Á ‘À ª ‹Ø «ÏÈ∑ª «’√∂ «ÚØË Á∆ ¡≈Ú≈˜ Á∂ ¡Ωª
«ÍºÂ√ºÂ≈ Á∆ Ì∂‡ ⁄Û∑ ‹≈‰ ¡Â∂ √≥ÿ∆ ¬∂‹≥‚∂ ˘ Ò≈◊»
’È Á≈ Úº‚≈ ‘«Ê¡≈ ω ‹≈‰Õ
Í ’∆ «‘≥Á»ÂÚ∆ √Ø⁄ Ú≈Ò∆ ¡≈.¡À√.¡À√. ¡Ωª
Á∆ ‹ºÊ∂Ï≥Á∆ È‘∆∫ ω≈¿∞∫Á∆? «ÏÒ’∞Ò Ï‰≈¿∞∫Á∆ ‘À Í
‹ºÊ∂Ï≥Á∆¡ª ’Á∆¡ª ’∆ ‘È? Ì≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈
¡Ω √≥◊·È “≈Ù‡∆ √∂«Ú’≈ √«ÓÂ∆” «‹√Á∆¡ª
EE@@@ Ù≈÷≈Úª Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ ‘È, «¬√ √≥◊·È Á∆¡ª
Íz⁄≈’, ¡Ωª ˘ ÿ∂Ò» ¡Â∂ √Ó≈«‹’ «ÁÙ≈Úª «Úº⁄
÷πÙ‘≈Ò∆ «Ò¡≈¿∞‰≈ ‹ª ¡≈ÂÓ-«ÈÌ Ï‰È Ò¬∆
Ù≥ÿÙ ’È Á∆ ʪ ‹∆ÚÈ ˘ «‘≥Á» ≈Ù‡ ω≈¿∞‰
Ò¬∆ √Ó«Í ’È Á∆ «√º«÷¡≈ «Á≥Á∆¡ª ‘ÈÕ √≈ËÚ∆
«Â≥Ì≈ ¡Â∂ ¿∞Ó≈ Ì≈Â∆ È∂ ≈Ó Ó≥«Á ω≈¿∞‰ ¡Â∂
Ï≈Ï∆ Ó√«‹Á „≈‘∞‰ «Úº⁄ ¡Ωª Á∆ ÚºË ⁄Û∑ ’∂
ÙÓ» Ò ∆¡Â ’≈¿∞ ‰ ¡Â∂ ¿∞ √ Á∂ ͺ ÷ «Úº ⁄ ‹ÈÓÂ
ω≈¿∞‰ «Úº⁄ ¡«‘Ó Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¬∆ √∆, Í «¬‘
√≥◊·È ’Á∂ Ú∆ √Ó≈«‹’ «Òß◊’ Ì∂ÁÌ≈Ú, ¡Í≈˪,
‹Ïª, «ÍºÂ∆ √ºÂ≈ Á∆¡ª ’Áª ’∆Óª Á∂ «ıÒ≈¯
√≥ÿÙ ’Á∂ «Á÷≈¬∆ È‘∆∫ «Á≥Á∂, «¬‘Ȫ Á∆ √◊Ó∆
¿∞‘Ȫ Í«‘Ò’ÁÓ∆¡ª ’È Ú≈Ò∆¡ª ¡Ωª Á∂ «ıÒ≈¯
«‘≥Á∆ ‘À ‹Ø ‘ √«ÊÂ∆ ˘ ºÁ ¡Â∂ «ÚØË ’Á∆¡ª ‘È
«‹√ ˘ √≥ÿ T¡≈ÁÙU ’«‘≥Á≈ ‘ÀÕ «Òß◊’ √Ó≈ÈÂ≈
√≥ÿ Ò¬∆ «¬º’ Ï‘∞ ں‚∆ ËÓ’∆ ‘ÀÕ
◊ØÚÒ’ «¬‘ ¡ÀÒ≈ÈÁ≈ ‘À «’ ¡Ωª ˘ Ï≈Ï∆
Á≈ ¡«Ë’≈ «ÓÒ‰ È≈Ò ÓÁª Ò¬∆ Ì≈∆
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
ÓÈØ«Ú«◊¡≈«È’ √≥’‡ ÷Û∑≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈ ‹Ø ¿∞‘Ȫ Ò¬∆
Ó≈È«√’ Ø◊ ¡Â∂ ‰≈¡ Á≈ ’≈È Ï‰∂◊≈Õ
√≥ÿ Á∂ ÏπÒ≈∂ ÔØ◊∆ ¡«Á«Â¡≈È≈Ê ‹∆ ’«‘≥Á∂ ‘È
T√≈‚∂ Ù≈ÙÂª «Úº⁄ «‹ºÊ∂ ¡Ω Á∆ ¬∂È∆ Ó«‘Ó≈ Ú‰È
’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À, ¿∞Ê∂ ¿∞√Á∆ Ó«¡≈Á≈ ˘ Ú∂÷Á∂ ‘ج∂ ¿∞√˘
√πº«÷¡≈ Á∂‰ Á∆ ◊ºÒ Ú∆ ’‘∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ‹∂ ¿±‹≈
˘ ÷πºÒ∑≈ ¡Â∂ ’≥‡ØÒ Óπ’ ’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ª ¿∞‘
«Ú¡Ê ‹ª «ÚÈ≈Ù’ Ú∆ ‘Ø √’Á∆ ‘ÀÕ ¿∞Ú∂∫ ‘∆ Ù’Â∆
√»Í ¡Ω ˘ ¡≈˜≈Á∆ Á∆ È‘∆∫, √πº«÷¡≈ Á∆ ¡Â∂
¿∞ÍÔØ◊∆ »Í «Úº⁄ ⁄∂ÈÒ≈«¬˜∂ÙÈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ””
√≥ÿ Ï≈Ï∆ Á∆ ◊ºÒ ’È Ú≈«Ò¡ª Á∆ «ÚØËÂ≈
’Á≈ ‘À «’¿∞∫«’ «¬‘ ÷πÁ ÍÁ≈ ÍzÊ≈, Á∂ÚÁ≈√∆ ÍzÊ≈,
√Â∆ ÍzÊ≈ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ È‘∆ ’Á≈ «¬‘Ȫ ˘ ¡Í‰≈¿∞‰
Â∂ ‹Ø «Á≥Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ ¡√∆∫ √Ófi √’Á∂ ‘ª «’ √≥ÿ
¡≈͉∂ Ò¬∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ÷Â≈ ËÓ «Èͺ÷Â≈ √Ó≈ÈÂ≈
Á∂ «Ú⁄≈ º÷‰ Ú≈Ò∂ ’«Ó¿±«È√‡ª ÂØ∫ √ÓfiÁ≈ ‘À «’¿∞∫«’
«¬‘ Ï≈Ï∆ √Ó≈ÈÂ≈ ËÓ-«ÈºÍ÷Â≈ Á∆ ◊ºÒ ’Á∂
‘ÈÕ
√≥ÿ Á∂ Ò¬∆ ¡Ωª Á∆ √ÚÀ«¬º¤≈ ¡Â∂ ⁄؉ Á∆
¡≈˜≈Á∆, ÷Â≈ ‘ÀÕ ÚÀÒȇ≈«¬È ‚∂ ”Â∂ Ï‹≥◊ ÁÒ Á≈
‘ºÒ≈ ◊∞ºÒ≈, √≥ÿ∆ ‹Ó≈ ںÒØ∫ ÷≈Í Í≥⁄≈«¬Âª ¡Â∂ ÒÚ-
«‹‘≈Á, ¡À∫‡∆-Ø«Ó˙ √’»¡À‚ Ú◊∆¡ª Óπ«‘≥Óª Á∂ ˜∆¬∂
ÈΩ‹Ú≈È ÒÛ’∂-ÒÛ’∆¡ª ”Â∂ ‘Ø ‘∂ ‹ºÊÏ≥Á’ ‘ÓÒ∂
«¬√Á≈ √ϻ ‘ÈÕ
ÏÒ≈Â’≈ Ï≈∂ Ú∆ «‘≥Á»ÂÚ∆ ’∆ ’«‘≥Á∂ ‘È ‹≈
Á∂÷,Ø «¬‘ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ Ò¬∆ Ú∆ ¡Ω ˘ ÁØÙ∆ ·«‘≈¿∞∫Á∂
‘È T‹∂ ¿∞‘ «¬√ Ó«¡≈Á≈ ÂØ∫ Ï≈‘ «È’Ò∆¡ª ª
Ï≈‘ ÏÀ·≈ ≈Ú‰ ¿∞‘Ȫ Á≈ ‘‰ ’∂◊≈ ‘∆Õ √»‹
„Ò∑‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÿ ¡≈ ‹≈ÚØÕU (ÓØ‘È Ì≈◊ÚÂ)
√≈Ú’ Ò¬∆ ÏÒ≈Â’≈ «¬º ’ ≈‹È∆Â’
‘«Ê¡≈ ‘ÀÕ ◊∞‹≈ Á≥«◊¡ª (B@@B) ¡Â∂ Óπ˜ÎºÍπ
Á≥«◊¡ª «Úº⁄ «¬‘Ȫ Á∂ ’≈’∞≥Ȫ ÚºÒØ∫ ÏÒ≈Â’≈ «¬√Á∆
¿∞Á≈‘‰ ‘ÈÕ ’·±¡≈ ˘ Ú∆ «¬√∂ √≥ÁÌ «Úº⁄ √Ófi‰≈
ÍÚ∂◊≈Õ
‘∞‰ √Ú≈Ò «¬‘ ‘À «’ ’∆ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À? «¬º’
‘ºÒ ª «¬‘ Í∂Ù ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À ’∂ Ï∆‹∂Í∆ ˘ ‘≈¿∞‰≈
⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ’∆ «¬√ È≈Ò Ó√Ò≈ ‘ºÒ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈?
«‘≥Á»ÂÚ∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ª ’ª◊√ Á∂
dd
14 Ó¬∆-B@AH
 ’˜Á≈∆ ¡Â∂ ıπÁ’πÙ∆¡ª Ò¬∆ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª ˘ ‘∆
«˜øÓ∂Ú≈ Áº√‰ Ú≈Ò∆ Í∂Ù ’∆Â∆ «ÍØ‡ Á≈ ’º⁄-√º⁄
√≈‚∂ Á∂Ù Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ «ÚÙ∂Ù ’’∂ Í≥‹≈Ï Á∆ Á∆¡ª ÏΩ‰∆¡ª «’√Óª Á∂ Ï∆‹ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‹Ø ÚºË ÂØ∫ ÚºË
¡≈«Ê’Â≈ ÷∂Â∆ ÷∂Â ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ Á∂Ù Á∆ G@ ¯∆√Á∆ Í≈‰∆, ÷≈Áª, ÈÁ∆ÈÈ≈Ù’/’∆‡È≈Ù’ ÁÚ≈¬∆¡ª Â∂ ÷∂Â∆
¡Ï≈Á∆ ÷∂Â∆ ÷∂Â ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ EH Î∆√Á∆ ÓÙ∆È∆ Á∆ ÚÂØ∫ ”Â∂ ¡Ë≈« √∆Õ «¬√ È≈Ò Á∂Ù «Úº⁄
Ú≈‘∆’≈ ‘È ¡Â∂ DB ¯∆√Á∆ ◊À-Ú≈‘∆’≈ Ó˜Á» ¡È≈‹ Á∆ ÍÀÁ≈Ú≈ ª ÚË∆ Í Í≈‰∆, ÷≈Áª Â∂
÷∂  ∆ ÷∂   «Úº ⁄ Òº ◊ ∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ÈÕ Í≥ ‹ ≈Ï ÷∂  ∆Ï≈Û∆ ÈÁ∆ÈÈ≈Ù’ ˜«‘ª Á∆ ÚË∂∂ ÚÂØ∫ ’’∂ ËÂ∆ ‘∂·Ò∂
Ô»È∆Ú«√‡∆ Á∆ «ÍØ‡ ÓπÂ≈«Ï’ HI ¯∆√Á∆ «’√≈È∆ Í≈‰∆ Á∆ º◊∆ ‘∂·ª ⁄Ò∆ ◊¬∆, ˜Ó∆È Á∆ ¿πÍ‹≈«¬’Â≈
’˜≈¬∆ ˛Õ ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ (E ¬∂’Û Âº’) ’˜Á≈∆ Á∆ (Ù’Â∆) ÿ‡ ◊¬∆, ‘Ú≈ Í≈‰∆ Â∂ ÷≈Á ÍÁ≈Ê ˜«‘∆Ò∂
√Óº«√¡≈ È≈Ò ‹»fi ‘∆ ˛Õ ¡º‹ √«ÊÂ∆ «¬ºÊ∂ º’ ¡≈ ‘؉ ’’∂ ÓÈπº÷∆ √∆’ Â∂ Ó≈È«√’ «ÏÓ≈∆¡ª ÚË
◊¬∆ ˛ «’ ÚËÁ∆¡ª ÷∂Â∆ Ò≈◊ª, ÿ‡Á∆ ¡≈ÓÁÈ Â∂ ◊¬∆¡ª «‹√ È≈Ò «¬Ò≈‹ ÷⁄≈ ÚË «◊¡≈Õ ÷∂Â∆ Á∂
ÚËÁ∂ √Ó≈«‹’ ÷«⁄¡ª ’’∂ «’√≈È∆ ’˜Á≈∆ Á∂ «¬√ Ó≈‚Ò È≈Ò ÷∂Â∆ ÓÙ∆È∆, Ï∆‹, ÷≈Áª, ’∆‡È≈Ù’
⁄º’«Ú¿» «Úº⁄ Î√’∂ ıπÁ’πÙ∆¡ª ’ ‘∆ ˛Õ Í≥‹≈Ï ÁÚ≈¬∆¡ª, ‚∆˜Ò ¡Â∂ ÓÈπ÷ º ∆ «ÏÓ≈∆¡ª Á∂ «¬Ò≈‹ ’È
«Úº⁄ ÷∂Â∆ √ø’‡ ¡Â∂ «’√≈Ȫ Á∆¡ª ıπÁ’πÙ∆¡ª Ò¬∆ Ú≈Ò∆ √ȡ ª Ó≈Ò≈Ó≈Ò ‘ج∆ ˛ Í «’√≈È Â∂ Ó˜Á»
Óπº÷ ÂΩ ”Â∂ «‹øÓ∂Ú≈ Ì≈Â∆ ‘≈’Óª ÚºÒØ∫ Ò≈◊» ’∆Â≈ ’ø◊≈Ò ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬‘ ÷∂Â∆ Ó≈‚Ò ¿πÈ∑ª ÓπÒ’ª Ò¬∆
«◊¡≈ ÷∂Â∆ Á≈ √≈Ó≈‹∆ Ó≈‚Ò ˛ «‹√ ˘ ‘≈ «¬È’Ò≈Ï ·∆’ √∆ «‹ºÊ∂ ˜Ó∆Ȫ Á∆ Ó≈Ò’∆ Úº‚∆ √∆ Â∂ «’Â
«’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ AIF@«Ú¡ª Á∂ Á‘≈’∂ «Úº⁄ Á∂Ù «Úº⁄ Ù’Â∆ ÿº‡ √∆Õ Í √≈‚∂ ª «’ ْÂ∆ ÚË∂∂ ˛Õ
√Ø’≈ ÍÀ‰ ’’∂ ¡È≈‹ Á∆ ˚Û ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∆ «‹√ ’’∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √È¡Â∆ ÷∂Â ͤ«Û¡≈ ‘؉ ’’∂ ÷∂Â∆ ÂØ∫
Ì≈ ˘ ¡Ó∆’≈ ’ØÒ∫Ø ¡È≈‹ ÷∆Á‰≈ «Í¡≈Õ Í Ì≈ Ú≈Î ‘ج∆ «’ √È¡Â «Úº⁄ ÷͉ Á∆ ’ج∆ √øÌ≈ÚÈ≈
’ØÒ ¡È≈‹ ÷∆Á‰ ‹Ø◊∂ ÍÀ√∂ È‘ƒ √È «¬√ Ò¬∆ ¿π√ È‘ƒ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ’øÓ «Ú‘»‰∂ ‘ºÊª Á∆ ÚËÁ∆ «◊‰Â∆
Ú∂Ò∂ ¡Ó∆’≈ Á∂ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‹Ω‘È√È È∂ Ì≈ ˘ ¡øÂ- Í≥‹≈Ï Á∆ ¡≈«Ê’Â≈ Á∆ «¬º’ Úº‚∆ √Óº«√¡≈ ω∆ ÷Û∆
≈Ù‡∆ ÓπÁ≈ ’ØÙ ÂØ∫ √÷ Ùª ”Â∂ ’˜≈ ÒÀ ’∂ «ÁºÂ≈Õ ˛Õ «’ Á∂ Ú≈Î ‘؉ È≈Ò «Ú‘ÒÛÍπ‰∂ Á≈ πfi≈È
Ì≈Â∆ ‘≈’Óª ˘ √≈«¬‰ ¡Ë≈« ÷∂Â∆ Ó≈‚Ò Ò≈◊» ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ Ì«Úº÷ Á∂ ‘È∂∂ È∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ È«Ù¡ª
’È Ò¬∆ «’‘≈, ‹Ø «¬È∑ª È∂ √Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈Õ «¬‘ ¡Â∂ ◊À∫◊Ú≈Á Á≈ Í√≈≈ ’∆Â≈ ˛Õ
÷∂Â∆ Ó≈‚Ò Ò≈◊» ’Ú≈¿π‰≈ ¡Ó∆’∆ √≈Ó≈‹ Á∆ ÒØÛ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ó≈⁄ B@AG Á∆¡ª «ÚË≈È √Ì≈ Á∆¡ª
√∆Õ «¬‘ ¡«‹‘≈ ÷∂Â∆ Ó≈‚Ò √∆ «‹√ «Úº⁄ ’‰’ fiØÈ∂ ⁄؉ª «Úº⁄ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ Ò◊≈Â≈ √øÿÙ ’’∂
dd ≈‹ ÁΩ≈È Ú∆ ÚË∆ ÎπºÒ∆, Á»√∆¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ Í≈‡∆¡ª È∂ Ú∆ ’Á∆ «‘≥Á»ÂÚ∆
˜«‘ ˘ Ø’‰ Á∆ ’Ø«Ù√ È‘∆∫ ’∆Â∆ «¬√ ’’∂ «¬‘ ÏÁÒ È‘∆∫ ‘ÀÕ
Í«‘Òª ª «‘≥Á»ÂÚ∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ ‘ Íz◊‡≈Ú∂ Á∂ «ıÒ≈¯ «√¡≈√∆ «Ú⁄≈Ë≈’, ‹ºÊ∂Ï≥Á’ √≥ÿÙ ‘Ó∂Ù≈
’Á∂ «‘‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Á»√≈ «¬√ «Í¤≈÷Û∆ «√¡≈√∆ «Ú⁄≈Ë≈’ √Ófi Á∂ √ØÓ∂ ˘ √Ófi‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, «¬‘ «Í¤≈÷Û∆
√Ófi √≥ÿ∆¡ª Á∂ ω≈¿∞‰ È≈Ò È‘∆∫ ωÁ∆Õ Ì≈ Á≈ «Í¤≈÷Û∆ √Ó≈‹ «‹√Á≈ ¡‹∂ ‹Ó‘»∆’È È‘∆∫ ‘Ø«¬¡≈
¿∞‘ «¬√ Â∑ª Á∆¡ª «Í¤≈÷Û∆ Ë≈È≈Úª Á≈ ¡≈Ë≈ ‘ÀÕ «¬√ ’’∂ Ó«‘˜ Íz◊‡≈«Ú¡ª «ıÒ≈¯ È‘∆∫ ÏÒ«’ «¬√Á∂
ÍÁ≈Ê’ ¡≈Ë≈ Ì≈ Á∂ ¡Ë-‹◊∆» ¡Ë Ï√Â∆Ú≈Á∆ ‹Û∑ Ó≈∂ «È‹≈Ó ˘ „≈‘ ’∂ ÈÚ-‹Ó‘»∆ Ì≈Â
«√‹‰ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÎΩ∆ ÂΩ ”Â∂ ¡Ωª Á≈ ≈‹È∆Â∆’È ¿∞‘Ȫ Á∂ Ø‘ Á∆ ¡≈Ú≈˜ ˘ √π⁄∂ «Ú«◊¡≈È’
√Ø⁄ È≈Ò ’zªÂ∆’≈∆ «ÁÙ≈ ÍzÁ≈È ’È≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ ¡Ω ˜Ï «¬º’ ‹Ó≈Â∆ √Ú≈Ò ‘À «¬√∂ Ș∆¬∂ ÂØ∫ Á∂÷ ’∂
ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ’∞ºÁ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, ÓØÓϺÂ∆¡ª Ï≈Ò‰ ÂØ∫ ‘∞‰ ¡º◊∂ ںˉ Á≈ √Óª ‘ÀÕ

«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘ 15 Ó¬∆-B@AH

’˜≈, ’π’∆ Â∂ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª Á∆¡ª ıπÁ’πÙ∆¡ª
«¬º’ ÓπºÁ≈ ω «◊¡≈Õ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈ Á∆ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
A@ √≈Ò Á∆ √’≈ Ï‰È Â∂ ⁄ºÒ‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ’˜∂
’’∂ ıπÁ’πÙ∆¡ª Á≈ ÚÂ≈≈ π«’¡≈ È‘ƒÕ «¬√ Ò¬∆
¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Â∂ √ºÂ≈ Á∆ Á≈¡Ú∂Á≈ ’ª◊√
Í≈‡∆ È∂ «¬√ ÓπºÁ∂ ˘ ˜Ø-ÙØ È≈Ò ¿π·≈«¬¡≈Õ ’À͇È
¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ «¬È∑ª Óπº«Á¡ª ”Â∂ Ï≈’∆ Á≈¡Ú∂Á≈
Í≈‡∆¡ª Á∂ ⁄؉ ÍÃ⁄≈ È≈ÒØ∫ ¡◊ª‘ ÚË’∂ «’√≈Ȫ-
Ó˜Á»ª È≈Ò Â∂ «√º÷ Ì≈ÚÈ≈Úª ˘ ¡≈͉∂ ͺ÷ «Úº⁄
Ìπ◊Â≈¿π‰ Ò¬∆ «¬º’ ⁄؉ ÀÒ∆ ÁΩ≈È ‘ºÊ «Úº⁄ ÙÃ∆ ◊π‡’≈
√≈«‘Ï ÎÛ’∂ «√ ”Â∂ º÷ ’∂ √‘πø ÷≈Ë∆ √∆ «’ ‹∂ ’ª◊√
Á∆ √’≈ ω≈˙◊∂ ª «’√≈Ȫ Á≈ √Óπº⁄≈ ’˜≈ ¿π‘
Ì≈Ú∂∫ √’≈∆ ÏÀ∫’ª Á≈, «Èº‹∆ ÏÀ∫’ª Á≈, ¡≈ÛÂ∆¡ª Á≈,
Ù≈‘»’≈ª Â∂ √«‘’≈∆ ÏÀ∫’ª Á≈ ‘ØÚ∂, √≈≈ ’˜≈ Óπ¡≈¯
’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Âπ‘≈‚≈ ’˜≈-√≈‚≈ ’˜≈ ‘Ø «◊¡≈,
Âπ√ƒ ’˜≈ È‘ƒ ÌÈ≈ ¡√ƒ ’˜≈ Ìª◊∂, ’˜≈ ÷ÂÓ-
’π’∆ ÷ÂÓÕ «¬√∂ Â∑ª ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ È«Ù¡ª Á∆ ÁÒÁÒ
«Úº⁄Ø∫ ’º„‰ Ò¬∆ ¡ÀÒ≈È Â∂ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ «’ «¬º’ Ó‘∆È∂
Á∂ «Úº⁄-«Úº⁄ ÈÙ∂ Á∂ ’≈ØÏ≈ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ⁄؇∆ Á∂
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ˘ ‹∂Ò∑ª «Úº⁄ √πº«‡¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ Â∂ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄Ø∫ ÈÙ≈ ÷ÂÓ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂◊≈ Â∂ ‘∂’ Í«Ú≈ «Úº⁄Ø∫
ÿº‡Ø-ÿº‡ «¬º’ ‹∆¡ ˘ √’≈∆ ÈΩ’∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ Â∂
«‹øÈ≈ «⁄ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ÈΩ’∆ È‘ƒ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ˙È∆
Á∂ BE@@ π. ÍÃÂ∆ Ó‘∆È≈ Ï∂π˜◊≈∆ ̺Â≈ «ÁºÂ≈
‹≈Ú∂◊≈Õ «’√≈È Â∂ ÈΩ‹Ú≈È ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ ÚºÒØ∫
√πº‡∂ ◊¬∂ ⁄؉ Ú≈¡«Á¡ª Á∂ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√ ◊¬∂ Â∂ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ’ª◊√
√’≈ ω ◊¬∆Õ
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ’ª◊√ √’≈ Ï‰È ¿πÍø ÒØ’ª
˘ «¬√ÂØ∫ Ï‘π ¡≈√ª √È, ÒØ’ ’˜≈ Óπ¡≈¯∆ Á≈ ¡ÀÒ≈È
√π‰È Ò¬∆ ’≈‘Ò∂ √ÈÕ «’√≈Ȫ È∂ ’˜≈ ÌÈ≈ ÏøÁ
’ «ÁºÂ≈Õ ÏÀ∫’ª ÚºÒØ∫ ÊØÛ∆ ¿π‚∆’ ÂØ∫ Ï≈¡Á «’√≈Ȫ ÂØ∫
’˜≈ Ú√»Ò∆ ’È∆ Ùπ» ’ «ÁºÂ∆ ª ÒØ’ª «ÚØË ’È≈
Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª È∂ √Óπº⁄≈ ’˜≈ ⁄؉
Ú≈¡Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ Óπ¡≈¯ ’È ˘ ¡ÓÒ∆ ‹≈Ó≈ Í«‘È≈¿π‰
Ò¬∆ √»Ï≈ ͺË∆ √øÿÙ «Úº„ «ÁºÂ≈Õ √’≈ È≈Ò «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∆ ‘πøÁ∆ ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È √’≈ ÷≈Ò∆ ÷˜≈È∂
Á≈ ؉≈ Ø∫Á∆, ’∂∫Á ÚºÒØ∫ ’˜≈ Óπ¡≈¯∆ «Úº⁄ √«‘ÔØ◊
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
È≈ Á∂‰ Á≈ Ú≈√Â≈ Í≈ ’∂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ˘ √’≈
”Â∂ ÌØ√≈ Â∂ «ÚÙÚ≈Ù ’È Á≈ «ÁÒ≈√≈ «ÁøÁ∆Õ Í
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª È∂ ⁄؉ Ú≈¡Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ «’√≈Ȫ Á≈
√Óπº⁄≈ ’˜≈ Óπ¡≈¯ ’È Â∂ ¡◊ª‘ ÂØ∫ «’√≈Ȫ «√
ÓπÛ ’˜≈ È≈ ⁄Û∂; «¬√ Ò¬∆ ‚≈. √Ú≈Ó∆È≈ÊÈ ’Ó∂‡∆
Á∆ «ÍØ‡ ÓπÂ≈«Ï’ ÷∂Â∆ Ò≈◊ª ”Â∂ E@ ¯∆√Á∆ ÓπÈ≈Î≈
‹ØÛ ’∂ ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ Á∂‰ Á∆ Óø◊ ”Â∂ √øÿÙ ‘Ø
Â∂˜ ’∆Â≈Õ
«’√≈È ‹º Ê ∂ Ï ø Á ∆¡ª Á∂ ÁÏ≈¡ ’’∂ ’À Í ‡È
¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ Íë√ºË ¡Ê Ù≈√Â∆ ‡∆. ‘º’ Á∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂ · «¬º ’ ’Ó∂ ‡ ∆ ◊«·Â ’∆Â∆Õ «‹√ ˘
«˜øÓ∂Ú≈∆ √Ω∫Í∆ ◊¬∆ «’ ¿π‘ «¬‘ Á∂÷∂ «’ «’√≈Ȫ «√
’˜≈ «’øÈ≈ ˛, «’‘Û∆¡ª-B √ø√Ê≈Úª Â∂ ÏÀ∫’ª Á≈
«’øÈ≈-«’øÈ≈ ’˜≈ ˛ Â∂ «¬√˘ Óπ¡≈¯ ’È Ò¬∆ «’ºÊØ∫
Ó≈Ò∆ √Ø ‹π‡≈¬∂ ‹≈‰Õ ’Ó∂‡∆ ˘ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ B
Ó‘∆È∂ «Úº⁄ Á∂‰ Ò¬∆ «’‘≈ «◊¡≈Õ «¬√∂ Â∑ª Íø‹≈Ï
√’≈ È∂ «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ ‹»È B@AG Á∂ Ï‹‡ √ÀÙÈ
ÁΩ≈È AI ‹»È B@AG ˘ ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ ≈‹
«Úº⁄ ‘Ø ‘∆¡ª «’√≈Ȫ Á∆¡ª ıπÁ’πÙ∆¡ª, «’√≈Ȫ-
Ó˜Á»ª «√ ’˜∂ ⁄Û∑È Á∂ ’≈Ȫ Á∆ ‹ª⁄-ÍÛ≈ÂÒ
’È ¡Â∂ «¬È∑ª Á∂ ‘ Í«‘¨ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’È Â∂ √πfi≈¡
Á∂‰ Ò¬∆ «¬º’ Í≥‹ ÓÀ∫Ï∆ ’Ó∂‡∆ ω≈¿π‰ Á∆ ‹Ú∆˜
º÷∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÚË≈È √Ì≈ Á∂ √Í∆’ Áπ¡≈≈
«ÓÂ∆ F ‹πÒ≈¬∆ B@AG ˘ ‚≈. √π÷«ÏøÁ «√øÿ √’≈∆¡≈
(≈‹≈√ª√∆ ÂØ∫ ’ª◊√∆ «ÚË≈«¬’) Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·
’Ó∂‡∆ ω≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ «‹√ «Úº⁄ «ÂøÈ ÓÀ∫Ï √ºÂ≈Ë≈∆
«Ë Á∂, «¬º’ ÓÀ∫Ï ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Â∂ «¬º’ ÓÀ∫Ï
¡’≈Ò∆ Í≈‡∆ Á∂ ‘«øÁÍ≈Ò «√øÿ ⁄øÁ»Ó≈‹≈ Ù≈«ÓÒ
’∆Â∂ ◊¬∂Õ «¬√ ’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ «ÂøÈ Ó‘∆«È¡ª
«Úº⁄ Á∂‰∆ √∆Õ
’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ Á∆ √’≈ È∂ ‚≈. ‡∆. ‘º’
Á∆ ¡ø«ÂzÓ «ÍØ‡ Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ Í≥‹≈Ï Á∂ «’√≈Ȫ «√
⁄Û∂ I@ ‘˜≈ ’ØÛ πͬ∂ Á∂ ’˜∂ «Úº⁄Ø∫ √Óπº⁄∂ «’√≈Ȫ
Á∆ Ï‹≈¬∂ „≈¬∆ ¬∂’Û Âº’ Á∆ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∂ √∆ÓªÂ
«’√≈Ȫ Á∂ √Óπº⁄∂ ’˜∂ «Úº⁄Ø∫ B Òº÷ πͬ∂ ¡Â∂ „≈¬∆
¬∂’Û ÂØ∫ E ¬∂’Û Âº’ Á∆ Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Á≈
‹∂ ¿πÈ∑ª «√ ÁØ Òº÷ πͬ∂ º’ Á≈ ‘∆ ’˜≈ ‘؉ Á∆
Ù Ò≈ ’∂ «√Î √«‘’≈∆ √π√≈«¬‡∆¡ª Á≈ ¯√Ò∆ ’˜≈
16 Ó¬∆-B@AH
Óπ¡≈¯ ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈Õ «¬‘ ’πºÒ IE@@ ’ØÛ
Á∆ ’Ó Ï‰Á∆ √∆Õ «¬√ ’˜≈ Óπ¡≈Î∆ «Úº⁄∫Ø ÷∂ ӘÁ»ª
˘ «ÏÒ’πÒ ‘∆ ¤º‚ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «’√≈Ȫ Á∂ B Òº÷ º’
Á∂ ’˜∂ Óπ¡≈¯ ’È Á∂ ¡ÀÒ≈È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‘Ø Ùª
√÷ ’«Á¡ª ¿πÈ∑ ˘ √ÚÀ-‘ÒÎ∆¡≈ «Ï¡≈È Á∂‰ Ò¬∆
«’ ¿πÈ∑ª Á∆ Ì≈ «Úº⁄ ’πºÒ «’øÈ∆ ˜Ó∆È ˛, Á≈ ÎπÓ≈È
‹≈∆ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√Á∂ È≈Ò ‘∆ «¬‘ Ú∆ ÎÀ√Ò≈ ’
«ÁºÂ≈ «’ √∆Ӫ Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ «Úº⁄ ÓπÒ≈˜Ó, √∂Ú≈
Óπ’ ÓπÒ≈˜Ó Â∂ ¡≈ÓÁÈ ’ ÌÈ Ú≈Ò∂ «Ú¡’Â∆
’˜≈ Óπ¡≈Î∆ Á∂ ÿ∂∂ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘؉◊∂ Â∂ ¿π‘ «¬√ Á≈
Ò≈Ì È‘ƒ ÒÀ √’‰◊∂Õ ‚≈. ‡∆. ‘º’ ÚºÒØ∫ Íø‹≈Ï √’≈
˘ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ √∆ «’ ¤Ø‡∂ ¡Â∂ √∆Ӫ «’√≈Ȫ Á≈
’πºÒ ’˜∂ «Úº⁄Ø∫ B Òº÷ πͬ∂ º’ ‘∂’ «’√≈È Á≈ Óπ¡≈¯
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂ Ï≈’∆ «’√≈Ȫ Á≈ «¬º’ √≈Ò Á≈ ’˜∂ Á≈
«Ú¡≈‹ Óπ¡≈¯ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ Í ’ÀÍ‡È ¡Ó«øÁ «√øÿ
È∂ ¡≈Í∂ ’≈«¬Ó ’∆Â∆ ’Ó∂‡∆ Á∆ «√Î≈«Ù ˘ Ú∆ È≈ ÓøÈ
’∂, √Óπº⁄∂ ’˜∂ Á∆ Ï‹≈¬∂ ¤Ø‡∂ Â∂ √∆Ӫ «’√≈Ȫ Á≈ B
Òº÷ π. º’ Á≈ ¯√Ò∆ ’˜≈ Óπ¡≈¯ ’’∂, ¿π‘ Ú∆
Ô’ÓπÙ È≈ ’’∂ «’Ùª «Úº⁄ ’È Á∂ ÎÀ√Ò∂ Ò¬∂
◊¬∂Õ √’≈ √Ê≈«Í ‘؉ ÂØ∫ Ò◊Ì◊ «¬’ √≈Ò Ï≈¡Á
Á∂ ÎÀ√Ò∂ È≈Ò √’≈ È∂ ¡≈͉≈ «’√≈È Â∂ Ó˜Á» «ÚØË∆
«⁄‘≈ Ï∂ÍÁ ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬‘ ÒØ’ª Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª
È≈Ò «÷ÒÚ≈Û ¡Â∂ ËØ÷≈ ˛ «’™«’ Í≥‹≈Ï Á∂ Úº÷-Úº÷
«˜«Ò∑¡ª «Úº⁄ Í≥‹ Úº‚∂ √Ó≈◊Ó ’’∂, Òº÷ª πͬ∂ ÷⁄
’’∂ ’˜≈ Óπ¡≈¯∆ Á∂ ÍÃÓ≈‰ ͺÂ Á∂‰ Á∂ Ȫ ‘∂· «¬º’
√≈Ò «Úº⁄ «√Î IE@@ ’ØÛ πͬ∂ «Úº⁄Ø∫ Ò◊Ì◊ AA@@
’ØÛ Óπ¡≈¯ ’’∂ ’˜Á≈ª ˘ √Ó≈‹ «Úº⁄ ‹º◊˜≈«‘
’’∂ ˜Ò∆Ò ’∆Â≈ ˛Õ
«’√≈È-Ó˜Á» ıπÁ’πÙ∆¡ª, ¡≈«Ê’ Âø◊∆¡ª Á∂
’≈Ȫ Á∆ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈Ò ’È Ú≈Ò∆ ω≈¬∆ ◊¬∆ √.
√π÷«ÏøÁ «√øÿ √’≈∆¡≈ Á∆ ’Ó∂‡∆ «‹√È∂ «ÂøÈ Ó‘∆È∂
«Úº⁄ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ √’≈ ˘ Á∂‰∆ √∆, ¿π√È∂ «ÚË≈È
√Ì≈ Á∂ Ó≈⁄ B@AH Á∂ Ï‹‡ √ÀÙÈ «Úº⁄ ¡÷∆Ò∂ «ÁÈ
BH Ó≈⁄ ˘ «ÚË≈È √Ì≈ «Úº⁄ «ÍØ‡ Í∂Ù ’∆Â∆Õ «ÚË≈È
√Ì≈ «Úº⁄ ÙØ-Ù≈Ï≈ ‘؉ ’’∂ «¬√Â∂ ’ج∆ «Ú⁄≈
⁄⁄≈ È‘ƒ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ ’Ó∂‡∆ È∂ «ÍØ‡ «Úº⁄ Á≈¡Ú≈
’∆Â≈ ˛ «’ ¿π√È∂ EC Ó∆«‡ø◊ª ’’∂ ÷∂Â∆ Ó≈«‘ª, «’√≈È
Â∂ ÷∂ ӘÁ» ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª È≈Ò «Ú⁄≈-⁄⁄≈ ’È Á∂
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
È≈Ò-È≈Ò Ò◊Ì◊ ‘∂’ «˜Ò∑∂ «Úº⁄ ıπÁ’πÙ∆ Í∆ÛÂ
Í«Ú≈ª º’ Í‘πø⁄ ’∂ √≈∆ √«ÊÂ∆ ˘ ‹≈‰È Á∆ ’Ø«ÙÙ
’∆Â∆ ˛Õ Í «ÍØ‡ «Úº⁄ ÷∂Â∆ Ó≈«‘ª Â∂ «’√≈È-
Ó˜Á» ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ √πfi≈Úª Á∆ fiÒ’ ÿº‡
‘∆ ÍÀ∫Á∆ ˛ Â∂ «¬‘ «ÍØ‡ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ Óπº÷ ’≈Ȫ ”Â∂
™◊Ò ËÈ Á∆ Ï‹≈¬∂ Í∆Û «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª ˘ ÁØÙ∆
ω≈¿π‰ Ú≈Ò∆ ˛ «’ «’√≈È ’˜≈ ÒÀ ’∂ Ó«‘ø◊∂ «Ú¡≈‘
’Á∂ ‘È, Ó’≈È Ï‰≈™Á∂ È∂, ’≈ª ÷∆ÁÁ∂ È∂, Ϻ«⁄¡ª
˘ «ÚÁ∂Ù Ì∂‹Á∂ ‘È Â∂ ÍÀÒ∂√ √º«Ì¡≈⁄≈ ’’∂ Θ»Ò
÷⁄∆ ’Á∂ ‘ÈÕ
«¬√ ’Ó∂‡∆ È∂ «ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ ˛ «’ ’‰’-fiØÈ∂
Á∂ ¯√Ò∆ ⁄º’ ’’∂ Í≈‰∆ Á≈ ͺË ‘∂·ª ⁄Ò≈ «◊¡≈
˛, Ó«‘ø◊∂ ÏØª Â∂ Ó؇ª ’’∂ «’√≈Ȫ Á∂ ÷⁄∂ ÚË∂ ‘È
Í ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ ’∂∫Á √’≈ «ÓºÊÁ∆ ˛ Â∂
’Ó∂‡∆ ’∂∫Á √’≈ ˘ «√Î≈«Ù ’Á∆ ˛ «’ «’√≈Ȫ
Á∂ ËøÁ∂ ˘ Ò≈‘∂ÚøÁ ω≈¿π‰ Ò¬∆ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂
«‹√ Ó≈Â≈ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï Á∆ «’√≈È∆ ÚºÒØ∫ ’∂∫Á∆ Í»Ò
«Úº⁄ ¡È≈‹ Í≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ ¿π√ Ó≈Â≈ ¡Èπ√≈ ’∂∫Á
√’≈ ÚºÒØ∫ «’√≈Ȫ Á∆ ’˜ Óπ¡≈Î∆ «Úº⁄ ÓºÁÁ ’∆Â∆
‹≈Ú∂Õ ’Ó∂‡∆ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ «’√≈È∆ Á≈ ¡≈«Ê’ Âø◊∆
«Úº⁄ ‹≈‰ Á≈ ÍÃÓπº÷ ’≈È ÷∂Â∆Ï≈Û∆ È∆Â∆ È≈ ‘؉≈ ˛,
«‹√ ’’∂ «’√≈Ȫ Á≈ ’‰’-fiØÈ∂ Á∂ ⁄º’ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
‘Ø ¯√Òª Ï∆‹‰ ÚºÒ πfi≈È È‘ƒ ω Í≈«¬¡≈Õ «¬‘
’Ó∂‡∆ √’≈ ˘ ÷∂Â∆ ËøÁ≈ Ò≈‘∂ÚøÁ ω≈¿π‰ Ú≈Ò∆
÷∂Â∆ È∆Â∆ ω≈¿π‰ Á∆ «√Î≈«Ù ’Á∆ ˛Õ Í ’Ó∂‡∆
«¬√ ÂºÊ Â∂ ‘’∆’ ¿πµÂ∂ ÍÁ≈ Í≈ ◊¬∆ ˛ «’ ’‰’-
fiØÈ∂ Á≈ ¯√Ò∆ ⁄º’ √≈Ó≈‹∆ ÷∂Â∆ Ó≈‚Ò Ò≈◊» ’È
’’∂ ˛Õ «¬√∂ Á∆ Ú‹≈ ’’∂ ˜Ó∆È ‘∂·Ò∂ Í≈‰∆ Á≈
ͺË ‘∂·ª ⁄Ò≈ «◊¡≈ ˛ Â∂ ‚»øÿ∂ ÏØ Â∂ Úº‚∆¡ª Ó؇ª
”Â∂ Ó«‘ø◊∂ ÷⁄∂ ÚË∂ ‘ÈÕ «¬Èª ÁØ‘ª ¯√Òª Á∂ ÿº‡Ø-ÿº‡
√ÓÊÈ ÓπºÒ ‘؉ ’’∂ Â∂ Óø‚∆’È ‘؉ ’’∂ «‹ºÊ∂
Á≈Òª Â∂ ‘Ø Â∂Ò Ï∆‹ª Ú≈Ò∆¡ª ¯√Òª ‘∂· ’Ï≈
ÿ«‡¡≈ ˛ ¿πÊ∂ «¬Èª ¯√Òª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø ¯√Òª Á≈
È≈ ÿº‡Ø-ÿº‡ √ÓÊÈ ÓπºÒ ˛ Â∂ È≈ ‘∆ ÷∆Á Á∆ ◊≈ø‡∆Õ
√’≈ Á∆¡ª Â‹∆‘ª ÷∂Â∆ ÷∂Â Á∂ ¿πÒ‡ «Ú’≈√ Á∂
Ȫ ”Â∂ Úº‚∂ ¿πÁÔØ«◊’ ÿ≈«‰¡ª Â∂ Á∂√∆ «ÚÁ∂Ù∆ Úº‚∆¡ª
’øÍÈ∆¡ª ˘ ÓπÈ≈Î≈ Á∂‰ Ú≈Ò∆¡ª Â‹∆‘ª ‘ÈÕ ’Ó∂‡∆
È∂ ’≈È Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ Ò≈◊ª,
17 Ó¬∆-B@AH
ÚËÁ∆ Ó«‘ø◊≈¬∆ Â∂ ÓπÈ≈Î∂ ˘ «Ë¡≈È «Úº⁄ º÷ ’∂ ¯√Òª
Á∂ Ì≈¡ È≈ «ÓºÊ‰≈, ’¬∆ ¯√Òª ˘ √ÓÊÈ ÓπºÒ ÂØ∫ Ú∆
ÿº‡ ÷∆Á‰≈, ’¬∆ ¯√Òª Â∂ √Ϙ∆¡ª Á≈ ÿº‡Ø-ÿº‡
√ÓÊÈ ÓπºÒ Ú∆ È≈ ‘؉≈ ˛Õ ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ «ÓºÊ‰
Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ ’∂∫Á √’≈ ”Â∂ √πº‡ ’∂ ¡≈͉∆ «˜øÓ∂Ú≈∆
ÂØ∫ ÷«‘Û≈ ¤π‚≈¿π‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛ «¬√ ’Ó∂‡∆
ÚºÒØ∫Õ ’Ó∂‡∆ ˘ «¬‘ ‹≈‰’≈∆ ˛ «’ ’∂∫Á «Úº⁄ ‚≈.
ÓÈÓØ‘È «√øÿ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ’ª◊√ √’≈ È∂
AH ÈÚø Ï  B@@D ˘ Íà « √º Ë ¡≈«Ê’ Ó≈‘ ‚≈.
√Ú≈Ó∆È≈ÊÈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ≈Ù‡∆ «’√≈È ’«ÓÙÈ
Á∆ √Ê≈ÍÈ≈ ’∆Â∆ √∆Õ «‹√Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ «ÈÙ«⁄ ’∆Â∆
◊¬∆ √∆ «’ «’√≈Ȫ «√ ⁄Û∂ ’˜∂ Á≈ ’≈È Â∂ ¿πÈ∑ª
˘ Á» ’È Á∂ √πfi≈¡ Í∂Ù ’∆Â∂ ‹≈‰ ª «’ «’√≈Ȫ Á∆
¡≈ÓÁÈ ÚË √’∂Õ ‚≈. √Ú≈Ó∆È≈ÊÈ ’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈͉∆
«ÍØ‡ D ¡’»Ï B@@F ˘ √’≈ ˘ √Ω∫Í «ÁºÂ∆ √∆Õ
‚≈. √Ú≈Ó∆È≈ÊÈ ’Ó∂‡∆ È∂ Í∂Ù ’∆Â∆ «ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈
√∆ «’ «’√≈Ȫ Á∆¡ª ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ ÷∂Â∆ Ò≈◊ª
ÂØ∫ Ú∆ ÿº‡ «ÓºÊ∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ’‰’-fiØÈ∂ Â∂ Óº’∆ ÂØ∫ «ÏȪ
‘Ø ¯√Òª Á≈ ÿº‡Ø-ÿº‡ √ÓÊÈ ÓπºÒ Ú∆ È‘ƒ «Ó«Ê¡≈
‹ªÁ≈Õ ¿πÈ∑ª √’≈ ˘ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ √∆ «’ ÷∂Â∆
Ò≈◊ª ”Â∂ E@¯∆√Á∆ ÓπÈ≈Î≈ ‹ØÛ ’∂ ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂
Ì≈¡ «ÁºÂ∂ ‹≈‰, ÷∂Â∆ ˘ ¡≈«Ê’ ‹ØÈ ¡ÀÒ≈«È¡≈ ‹≈Ú∂
Â∂ √È¡Â∆ ÷∂Â Ú≈Ò∆¡ª √≈∆¡ª «¡≈«¬Âª Â∂ √‘»Òª
«¬√ ÷∂Â∆ ÷∂Â ˘ Ú∆ «ÁºÂ∆¡ª ‹≈‰, ÒÀ∫‚ √∆«Òø◊ √÷Â∆
È≈Ò Ò≈◊» ’’∂ Ú≈Ë» ˜Ó∆È Ï∂˜Ó∆«È¡ª Â∂ ÿº‡ ˜Ó∆È
Ú≈«Ò¡ª «Úº⁄ Úø‚∆ ‹≈Ú∂ Â∂ «’√≈Ȫ ˘ D ¯∆√Á∆ «Ú¡≈‹
Á∆ Á ”Â∂ ’˜≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Í ÓÈÓØ‘È «√øÿ Á∆
√’≈ È∂ B@@F «Úº⁄ Í∂Ù ’∆Â∆ «ÍØ‡ ˘ B@AD º’
√’≈ È∂ ¡≈͉∂ ’≈‹’≈Ò «Úº⁄ ÁºÏ∆ º«÷¡≈ Â∂ Ò≈◊»
È‘ƒ ’∆Â≈Õ «¬√∂ «ÍØ‡ ˘ Ò≈◊» ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’’∂
È«øÁ ÓØÁ∆ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ’∂∫Á Á∆ Ì≈‹Í≈ √’≈
√ºÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¬∆ Í «¬√ «ÍØ‡ ˘ ⁄≈ √≈Ò Ï∆‰ Á∂
Ï≈Ú‹»Á Ò≈◊» È‘ƒ ’∆Â≈ √◊Ø∫ √’≈ Á∂ Ò∆◊Ò
¡‚Ú≈¬∆˜ È∂ √’≈ Á∆ ÂÎØ∫ ‘ÒÎ∆¡≈ «Ï¡≈È Á∂ ’∂
«’‘≈ ˛ «’ «¬√ «ÍØ‡ ˘ Ò≈◊» È‘ƒ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈
«’™«’ «¬√˘ Ò≈◊» ’È È≈Ò Á∂Ù «Úº⁄ ¡√«ÊÂ≈
ÎÀÒ ‹≈Ú∂◊∆Õ «¬√ ’’∂ «¬√ ’Ó∂‡∆ «Úº⁄ ’ª◊√ Â∂
¡’≈Ò∆ √’≈ Á∂ ÈπÓ≈«¬ø«Á¡ª È∂ ‚≈. √Ú≈Ó∆È≈ÊÈ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Á∆ «ÍØ‡ Ï≈∂ ¸ºÍ Ë≈ Ò¬∆ Â∂ ¡≈Ó ¡≈ÁÓ∆ Í≈‡∆ Á∂
ÈπÓ≈«¬øÁ∂ È∂ Ú∆ ¿πȪ Á∆ ‘ª ”⁄ ‘ª «ÓÒ ’∂ ¿π’ Í≈‡∆¡ª
Á∆¡ª È∆Â∆¡ª Â∂ È∆¡Â Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈ ˛Õ ‘’∆’Â
«¬‘ ˛ «’ «¬√ «ÍØ‡ ˘ Ò≈◊» ’∆Â∂ «ÏȪ È≈ Ò≈‘∂ÚøÁ
Ì≈¡ «ÓÒ √’Á∂ ‘È Â∂ È≈ ‘∆ ¯√Ò∆ ⁄º’ ÏÁ«Ò¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ
’Ó∂‡∆ È∂ «ÍØ‡ «Úº⁄ Á‹ ’∆Â≈ ˛ «’ ¯√Òª Á∂
Ï∆‹ Ó«‘ø ◊ ∂ «ÓÒ‰ ’’∂ , È’Ò∆ Ï∆‹ Â∂ È’Ò∆
ÈÁ∆È/’∆‡È≈Ù’ ÁÚ≈¬∆¡ª ’’∂ ¯√Òª Á≈ ÏÏ≈Á
‘؉≈, ÷⁄≈ Úˉ ’’∂ «’√≈È ¡≈«Ê’ Âø◊∆ Á≈
«Ù’≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ Í «¬√ ’Ó∂‡∆ È∂ «¬‘ Áº√‰ Á∆ ÷∂⁄Ò
È‘ƒ ’∆Â∆ «’ Ó«‘ø◊∂ Ì≈¡ Ï∆‹ Ú∂⁄‰, È’Ò∆ Ï∆‹ Â∂
È’Ò∆ ’∆‡È≈Ù’ ÁÚ≈¬∆¡ª Ú∂ ⁄ ‰ Ú≈«Ò¡ª Á∆
√ÍÃ√Â∆ ’Ω‰ ’Á≈ ˛Õ «¬‘ ËøÁ≈ ÈÓ≈ ͺ‡∆ ÷∂Â
«Úº⁄ ¡’≈Ò∆-Ì≈‹Í≈ Á∆ √’≈ ÁΩ≈È ‹º◊ ‹≈«‘ ‘Ø
«◊¡≈ √∆ «’ «’Ú∂∫ «ÓÒ≈Ú‡÷Øª È∂ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ Á∂ «‚͇∆
‚≈«¬À’‡ Â∂ ÷∂Â∆ ÓøÂ∆ Á∆ √ÍÃ√Â∆ ‘∂· Ó؇∂ ’«ÓÙÈ
Á∂ ’∂ È’Ò∆ Ï∆‹ Â∂ È’Ò∆ ’∆‡È≈Ù’ ÁÚ≈¬∆¡ª ˘
Ó«‘ø◊∂ Ì≈¡ Ú∂⁄‰ Á≈ ◊Ø÷ËøÁ≈ ⁄Ò≈«¬¡≈Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫
«’√≈Ȫ Á∆ ÈÓ∂ Á∆ ¯√Ò ÏÏ≈Á ‘Ø ◊¬∆Õ ’Ó∂‡∆ Á∆
«ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈ «’ ’πÁÂ∆ ¡≈Ϊ ◊Û∂Ó≈
Â∂ «ÏÓ≈∆¡ª È≈Ò ¯√Òª ÷≈Ï ‘؉ ’’∂ «’√≈Ȫ ˘
¡≈«Ê’ Èπ’√≈È ‘πøÁ≈ ˛ Â∂ «¬√Á∆ ÌÍ≈¬∆ Ò¬∆ ’Ó∂‡∆
È∂ √’≈ ˘ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ ˛ «’ √’≈ ÚºÒØ∫ «¬√Á≈
Óπ¡≈Ú‹≈ Á∂‰ Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂ Óπ¡≈Ú‹∂ Á∆ ’Ó
’≈ÙÂ’≈ ˘ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ Í ˜Ó∆È∆ ‘’∆’ «¬‘ ˛
«’ ’∂∫Á √’≈ Â∂ √»Ï≈ √’≈ª È∂ ’πÁÂ∆ ‹ª ◊À-
’πÁÂ∆ ¡≈¯Âª ’’∂ ¯√Òª Á∂ ‘ج∂ Èπ’√≈È Á≈ ’Á∂
Óπ¡≈Ú‹≈ «ÁºÂ≈ ‘∆ È‘ƒ ˛Õ ‹Ø «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ ≈‘Â
‘πøÁ∆ ˛ ª «’ «’√≈È ¡◊Ò∆ ¯√Ò Ï∆‹ √’∂Õ ¯√Ò Á≈
Óπ¡≈Ú‹≈ ¿π√ÂØ∫ ‘؉ Ú≈Ò∆ Í»∆ ¡≈ÓÁÈ Á∆ ÌÍ≈¬∆
’È≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ Í B@AE «Úº⁄ ÈÓ≈ ͺ‡∆ «Úº⁄ «’√≈Ȫ
˘ ‹Ø ≈‘ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ¿π√ «Úº⁄ ’∂∫Á √’≈ È∂ ¡≈͉∆
ÂÎØ∫ ED@@ πͬ∂ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï √’≈ È∂ ¡≈͉∂ ’ØÒØ∫
BF@@ πͬ∂ Í≈ ’∂ H@@@ πͬ∂ ÍÃÂ∆ ¬∂’Û «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
¿π‘ Ú∆ ¡’≈Ò∆ ¡≈◊»¡ª È∂ ¡≈͉∂ ⁄‘∂«Â¡ª ˘ Úø«‚¡≈
Â∂ ‘≈Ò Áπ‘≈¬∆ Í≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ «’ ¡√ƒ Á∂Ù «Úº⁄ √Ì ÂØ∫
ÚºË Óπ¡≈Ú‹≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ √’≈ Á∆ ≈‘ Ù ˛ «’ ‹∂
18 Ó¬∆-B@AH
«Í≥‚ Á≈ D@ ¯∆√Á∆ ’Ï≈ ÍÃÌ≈«Ú ‘πøÁ≈ ˛ ª ≈‘Â
«ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂◊∆ Â∂ ˜Ó∆È Á∂ Ó≈Ò’ ˘ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆ ˛Õ √Ø
⁄≈‘∆Á≈ ª «¬‘ ˛ «’ ı≈Ï ‘ج∆ ¯√Ò Á≈ Í»≈ Óπ¡≈Ú‹≈
÷∂ ˘ «¬’≈¬∆ ÓøÈ ’∂ ’≈ÙÂ’≈ ˘ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈͉∆ «ÍØ‡ «Úº⁄ «’‘≈ ˛ «’ ÏÀ∫’ª
ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ ‡≈◊À‡ Í»≈ ’È Ò¬∆ «’√≈Ȫ Á∆¡ª
«ÒÓ‡ª ÚË≈¬∆¡ª Â∂ ω≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «’√≈È
«ÒÓ‡ª Á∆ ˆÒ ÚÂØ∫ ’Á≈ ˛ Â∂ ¡‰-¿πÍ‹≈¿» ’øÓª
Â∂ ◊À-÷∂Â∆Ï≈Û∆ ’øÓª ”Â∂ ÚÂØ∫ ’È ’’∂ «’√≈È ”Â∂
¡≈«Ê’ ÏØfi ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ’Ó∂‡∆ È∂ √’≈ ˘ «¬‘ √πfi≈¡
Ú∆ «ÁºÂ≈ ˛ «’ √’≈ ÚºÒØ∫ ÍÃÂ∆ ¬∂’Û Á∂ «‘√≈Ï È≈Ò
«ÒÓ‡ ω≈¿π‰ Á∆ ‘ºÁ «ÈË≈« ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ Â∂ ‹∂
’ج∆ ÏÀ∫’ ¿π√ ÂØ∫ ÚºË ’˜≈ «ÁøÁ≈ ˛ ª ¿π√ ÏÀ∫’ Á∂
«ÚπºË ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂ Â∂ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ «’ ÏÀ∫’
ÚºÒØ∫ ’˜≈ ¿πÍ‹≈¿» ’øÓª Ò¬∆ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ Â∂ Ô’∆È∆
ω≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂ «’ «’√≈È «ÒÓ‡ Á∂ ÍÀ√∂ Ú≈Í√ ÓØÛ∂Õ
Í «¬ºÊ∂ √Ú≈Ò ’È≈ ωÁ≈ ˛ «’ ‹∂ «’√≈È Á∆ ¡≈ÓÁÈ
’ج∆ È‘ƒ, ‹∂ ÏÀ∫’ Ú∆ ’˜≈ È‘ƒ Á∂‰◊∂ ª ¿π√Á≈
◊π˜≈≈ «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¤Ø‡∂ Â∂ √∆Ӫ «’√≈È «√
√ø√Ê≈◊ (ÏÀ∫’ª) ’˜≈ ÿº‡ ˛ Â∂ ¡≈Û∑Â∆¡ª Â∂ Ù≈‘»’≈ª
Á≈ ’˜≈ ÚË ‹ªÁ≈ ˛ ‹Ø ¿π√˘ AH ¯∆√Á∆ ÂØ∫ CF
¯∆√Á∆ º’ ÒÀ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ ‹∂ Á»√∂ «’√≈È ÏÀ∫’ª «Úº⁄Ø∫
’˜≈ ÒÀ∫Á∂ ‘È Âª ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉∆ √≈∆ ˜Ó∆È ¡≈‚-
«‘‰ ’È∆ ÍÀ∫Á∆ ˛, «’√∂ Á∆ ◊≈ø‡∆ Ò¬∆ ‹ªÁ∆ ˛,
√Ó∂∫ «√ ’˜≈ È≈ ÓπÛÈ ”Â∂ ÚºË «Ú¡≈˜ Á∂‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛,
ÏÀ∫’ª ÚºÒ∫Ø ’˜≈ Ú√»Ò∆ Ò¬∆ ¿πȪ Á∂ È≈Úª Á∆¡ª «ÒÓ‡ª
‹ÈÂ’ Ê≈Úª ”Â∂ Ò≈¬∆¡ª ‹ªÁ∆¡ª Â∂ ¿πȪ Á∂ ÿª
Ó»‘∂ ÏÀ∫’ ’Ó⁄≈∆¡ª ÚºÒØ∫ ËÈ∂ Ó≈ ’∂ ˜Ò∆Ò ’∆Â≈
‹ªÁ≈ ˛ Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ˜Ó∆È ’π’∆ Ò¬∆ ¡Á≈Òª «Úº⁄
’∂ √ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Í «¬√∂ Á∂ Ù «Úº ⁄ Úº ‚ ∂
¿πÁÔØ◊ÍÂ∆¡ª Â∂ ’≈ÍØ∂‡ª ˘ «ÏȪ «’√∂ «Ú¡’Â∆
Á∆ ◊≈ø‡∆, √√Â∆ «Ú¡≈‹ Á Â∂ ’˜∂ «ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È
√◊Ø∫ Úº‚∂ ’≈ØÏ≈∆¡ª Á∆ ◊≈ø‡∆ Ú∆ √’≈∆ ÏÀ∫’ Í≈™Á∂
‘È Â∂ ¿π‘ Òº÷ª ’ØÛª πͬ∂ Á∂ ’˜∂ ÁºÏ ‹ªÁ∂ ‘È Â∂
√’≈ ¿πȪ Á∂ ’˜∂ ˘ ‚πºÏ∂ ’˜∂ (bad loan) ’«‘ ’∂
Óπ¡≈Î ’ «ÁøÁ∆ ˛Õ ’¬∆ Òº÷ª ’ØÛª πͬ∂ Á∂ ’˜∂ ÒÀ
«ÚÁ∂Ù ÁΩÛ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ì≈ Á∂ ⁄∆Î ‹√«‡√ Â∆Ê
«√øÿ ·≈’π Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∂ «ÂøÈ ÓÀ∫Ï∆ ÏÀ∫⁄ È∂ Ó«‘‹
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
«ÂøÈ √≈Òª «Úº⁄ B@AC ÂØ∫ B@AE º’ √’≈∆ ÷∂Â Á∂
ÏÀ∫’ª «Úº⁄Ø∫ A Òº÷ AD ‘˜≈ ’ØÛ Á∆ ’˜≈ Óπ¡≈¯∆ Á≈
√÷ ÈØ«‡√ ÒÀ∫«Á¡ª ‹ÁØ∫ Ì≈ Á∂ √≈«Ò√‡ ‹ÈÒ
ÂØ∫ Íπº«¤¡≈ «’ «¬ÂÈ∆ Úº‚∆ ’Ó Á∂ ’˜∂ «’Ú∂∫ Óπ¡≈¯
’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È Â∂ ¿πÈ∑ª Á∂ È≈Ó ‹ÈÂ’ «’™ È‘ƒ ’∆Â∂
◊¬∂ Â∂ È≈Ò ‘∆ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ E@@ ’ØÛ πͬ∂ ÂØ∫
¿πµÍ Á∂ «‚Î≈Ò‡ª Á∂ È≈Ó ‹ÈÂ’ ’∆Â∂ ‹≈‰ ª
¿π√È∂ «’‘≈ «’ ¿π‘ «¬ºº˜ÂÁ≈ ÒØ’ ‘È Â∂ ÏÀ∫’ª Á∂
«ÈÔÓª ÓπÂ≈«Ï’ ¿πȪ Á∂ È≈Ó ‹ÈÂ’ È‘ƒ ’∆Â∂ ‹≈
√’Á∂Õ «¬√ Ò¬∆ Úº‚∂ «‚Î≈Ò‡ª ’ØÒØ∫ ’˜≈ ¿π◊≈‘
’∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Â∂ Ó˜Á»ª Á≈ ’˜≈ Óπ¡≈¯ ’∆Â≈ ‹≈
√’Á≈ ˛Õ
’Ó∂‡∆ È∂ ¡≈ÛÂ∆¡ª Â∂ Ù≈‘»’≈ª Á∂ ’˜∂ È≈Ò
√Ïø«Ë ’∂√ª Á∂ «È͇≈∂ Ò¬∆ ’˜≈ «È͇≈≈ ¡Â∂ ‘ºÒ
’«ÓÙÈ (Debt settlement and reconciliation com-
mission) ω≈¿π‰ Á∆ «√Î≈«Ù ’∆Â∆ ˛Õ ¡«‹‘∆
«√Î≈«Ù ’’∂ ’Ó∂‡∆ È∂ «’√≈Ȫ Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄ ÷ÛÈ Á∆
Ï‹≈«¬ ¡≈ÛÂ∆¡ª Á≈ ͺ÷ Í»«¡≈ ˛Õ «’™«’ ¡≈ÛÂ∆
Â∂ Ù≈‘»’≈, «ÏȪ Ù≈‘»’≈≈ Ò≈«¬√À∫√ ÂØ∫ Әϻ «’√≈Ȫ
˘ Ó؇∆¡ª «Ú¡≈‹ Áª ”Â∂ ’˜≈ «ÁøÁ∂ ‘È, ¿πÈ∑ª Á∆¡ª
˜Ó∆Ȫ ‹≈«¬Á≈Áª ÍÈ؇ ”Â∂ «Ò÷Ú≈ ’∂ ¿πȪ ’ØÒØ∫ ÷≈Ò∆
⁄Àµ’ª ”Â∂ Á√Â÷ ’Ú≈ ’∂ ¡≈͉∂ ’ØÒ º÷ ÒÀ∫Á∂ ‘È Â∂
ÒØÛ ÍÀ‰ ”Â∂ ¡Á≈Ò «Úº⁄ ’∂√ ’’∂ ’π’∆ Ú≈ø‡ ‘≈√Ò
’’∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ˜Ó∆Ȫ ‹≈«¬Á≈Áª ‘ۺ͉ Ò¬∆
ÂÒØÓº¤∆ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂ ’ج∆ «’√≈È ¡≈ÛÂ∆ Á∂ ÁÏ≈¡
’≈È ıπÁ’πÙ∆ ’Á≈ ˛ ª ’Ó∂‡∆ Á∆ «√Î≈«Ù ÓπÂ≈«Ï’
¡≈ÛÂ∆ «ıÒ≈¯ ÍπÒ∆√ ’∂√ Á‹ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª ¡À√.Í∆.
ͺË Á∂ ¡«Ë’≈∆ Á∆ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ˜»∆ ˛Õ ’À͇È
¡Ó«øÁ «√øÿ È∂ Ú∆ ¡≈ÛÂ∆¡ª Á≈ ͺ÷ Í»«Á¡ª ¡ÀÒ≈È
’∆Â≈ √∆ «’ «’√≈Ȫ ˘ ¡≈ÛÂ∆¡ª Á≈ ’˜≈ ÓØÛÈ≈
⁄≈‘∆Á≈ ˛ Â∂ ¡≈ÛÂ∆¡ª ˘ «’√≈Ȫ ÂØ∫ AH ¯∆√Á∆ ÂØ∫
ÚºË «Ú¡≈˜ È‘ƒ Ú√»Ò‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ ¡«‹‘≈ «Ï¡≈È Â∂
«√Î≈«Ù ¡≈ÛÂ∆¡ª Â∂ Ù≈‘»’≈ª Á≈ «’√≈Ȫ «√
⁄«Û¡≈ ’˜≈ Óπ¡≈¯ ’È Á∂ Ú≈¡Á∂ ÂØ∫ «Íº¤∂ ‘‡‰
Ú≈Ò≈ ˛Õ ’Ó∂‡∆ Á∆ «√Î≈«Ù «Úº⁄ «’√≈Ȫ ˜Ó∆È
‹≈«¬Á≈Á Á∆ ’π’∆ È≈ ‘؉ Ï≈∂ ’ج∆ ◊ºÒ È‘ƒ ’∆Â∆
◊¬∆ Â∂ È≈ ‘∆ «’√≈Ȫ ˘ ¡≈ÛÂ∆¡ª Á∂ ¸ø◊Ò «Úº⁄Ø∫
’º„‰ Ò¬∆ «‹‰√ Á∆ «√ºË∆ ¡Á≈«¬◊∆ «’√≈Ȫ ˘ ’È
19 Ó¬∆-B@AH
Ò¬∆ «¬Ù≈≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ˛Õ ’Ó∂‡∆ È∂ «ÍØ‡ «Úº⁄ ¤Ø‡∂
Â∂ √∆Ӫ «’√≈Ȫ Â∂ Í«Ú≈’ Úø‚ ’≈È ˜Ó∆Ȫ Á∂
¡≈’≈ ÿ‡‰ ’’∂, ¡≈ÓÁÈ ÿ‡ ‹ªÁ∆ ˛ Â∂ ÍÀ‰ Ú≈Ò∂
¡≈«Ê’ ÏØfi ˘ ‘Ò’≈ ’È Ò¬∆ √πfi≈¡ «ÁºÂ≈ ˛ «’
√’≈ ÚºÒ∫Ø √∆Ӫ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈È ˘ Î≈Ó ÍÃ«Ø ‚¿»√
¡≈◊∂È≈¬∆‹∂ÙÈ È≈Ò ‹ØÛ ’∂ ÷∂Â∆ ’È Ò¬∆ ¿πÂÙ≈«‘Â
’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂ ¿πȪ ˘ √ªfi∂ ‡À’‡, ÷∂Â∆Ï≈Û∆ √øÁ ¡Â∂
«‡¿»ÏÚÀµÒ Ò◊≈¿π‰ Ò¬∆ √Ï«√‚∆ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ Í
ÓΩ‹»Á≈ √Ó≈‹ Â∂ ÍÃÏøË «Úº⁄ «Èº‹∆ ‹≈«¬Á≈Á Â∂ √Ú≈Ê
Á∆ √Ø⁄ Ì≈» ‘؉ ’’∂ Â∂ ÓπÈ≈Î∂ Á∆ √͇ ÁΩÛ «Úº⁄
√ªfi∂ ‡À’‡, ÷∂Â∆Ï≈Û∆ √øÁ ¡Â∂ «‡¿»ÏÚÀµÒ Ò◊≈¿π‰
Ò¬∆ √’≈ ÚºÒØ∫ √Ï«√‚∆ Á∂ ’∂ √ªfi∆ ÷∂Â∆ ’È≈ √øÌÚ
È‘ƒ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ √’≈ ˘ ⁄≈‘∆Á≈ ˛ «’ ˜Ó∆È∆
‘ºÁÏøÁ∆ ’≈˘È ˘ √÷Â∆ È≈Ò Ò≈◊» ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂
√ÍÒº√ ˜Ó∆È ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ Â∂ Ï∂˜Ó∆«È¡ª «Úº⁄ Úø‚∆
‹≈Ú∂, ÓπÛ ⁄º’ÏøÁ∆ ’’∂ ¤Ø‡∂ Â∂ √∆Ӫ «’√≈Ȫ Á∆
˜Ó∆È «¬º’ ʪ ’’∂, ¿π√Á∆ «√ø⁄≈¬∆ Ò¬∆ ‚»»øÿ∂ √’≈∆
«‡¿»ÏÚÀµÒ Ò≈¬∂ ‹≈‰ Â∂ ¿πȪ ˘ Óπ¯Â «Ï‹Ò∆ Í≈‰∆ Á∆
√‘»Ò «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂, Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆È Á≈ Â∆‹≈ «‘º√≈
Á«Òª Ò¬∆ ≈÷Úª ÷Á∂ ‘ج∂ Ï≈’∆ ˜Ó∆È ¤Ø‡∂ Â∂ √∆ÓªÂ
«’√≈Ȫ Ò¬∆ ≈÷Úƒ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ¤Ø‡∆ «’√≈È∆ Â∂ ÷∂Â
Ó˜Á»ª Á∂ √Óπº⁄∂ ’˜∂ Ó≈Î ’∆Â∂ ‹≈‰Õ
‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ’Ó∂‡∆ È∂ ÷∂ ӘÁ»ª Á∂ ¡≈«Ê’
Âø◊∆ «Úº⁄ ‹≈‰ Á∂ ’≈Ȫ Á∆ Ú∆ ÿØ÷ ’∆Â∆ ˛Õ ’Ó∂‡∆
Á≈ Óø È ‰≈ ˛ «’ ÷∂  ∆ Ó˜Á»  ª ˘ Ò◊≈Â≈
«Á‘≈Û∆/ؘ◊≈ È≈ «ÓÒ‰≈, Ó«‘ø◊≈ «¬Ò≈‹ Â∂ ÍÛ≈¬∆
¿πÈ∑ª Á∆ Í‘πø⁄ ÂØ∫ Á», ¿πȪ ˘ ÚºË «Ú¡≈‹ Á ”Â∂
’˜≈ «ÓÒ‰≈, ÷∂ ӘÁ»ª Á∂ «ÏË Ó≈Â≈-«ÍÂ≈ Á∆
Á∂÷Ì≈Ò È≈ ‘؉≈ Â∂ ÷∂ ӘÁ»ª Á∂ ÿ «Í≥‚ «Úº⁄ √Ì
ÂØ∫ Ó≈Û∆ ‹◊∑≈ «Úº⁄ «‘‰≈Õ ’Ó∂‡∆ È∂ √’≈ ˘ «√Î≈«Ù
’∆Â∆ ˛ «’ Ó◊È∂◊≈ «‘ A@@ «ÁÈ Á∆ ʪ AE@
«ÁÈ ؘ◊≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, ÷∂ ӘÁ»ª ˘ (ÍπÙª) «ÓÒ‰
Ú≈Ò∆ Ïπ„≈Í≈ ÍÀÈÙÈ Ò¬∆ ¿πÓ Á∆ ‘ºÁ FE √≈Ò ÂØ∫
ÿ‡≈ ’∂ F@ √≈Ò ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, ÷∂ ӘÁ»ª ˘ «‘‰
√«‘‰ Ò¬∆ „π’Ú∂∫ ÍÃÏøË ’È Ò¬∆ √’≈ ˘ «√Î≈«Ù
’∆Â∆ ˛Õ Í «¬‘ «√Î≈«Ù ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «¬√ ’Ó∂‡∆
˘ Áº√‰≈ ωÁ≈ √∆ «’ Í≥‹≈Ï Á∂ ÷∂ ӘÁ»ª «√ «’øÈ≈
’˜≈ ˛ «’™«’ ÷∂ ӘÁ»ª È∂ I@ ¯∆√Á∆ ’˜≈
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Ù≈‘»’≈ª ÂØ∫ «Ú¡≈‹ ”Â∂ «Ò¡≈ ˛ Â∂ ¿π√Á∆ «Ú¡≈‹ Á
Ú∆ ¿πµ⁄∆ ˛, Ò◊≈Â≈ «Á‘≈Û∆/ؘ◊≈ È≈ «ÓÒ‰ ’’∂
¿πȪ Ò¬∆ ÿ Á≈ ¸Ò∑≈ ⁄Ω∫’≈ ⁄Ò≈¿π‰≈, Ϻ«⁄¡ª Á∆
ÍÛ∑≈¬∆ Â∂ ⁄ø◊≈ «¬Ò≈‹ ’≈¿π‰≈ ¿πÈ∑ª Ò¬∆ ¡Ω÷≈ ‘ØØ«¬¡≈
«Í¡≈ ˛Õ ‘ ⁄؉ «Úº⁄ «‘≈«¬Ù∆ ÍÒ≈‡ Á∂ Ú≈¡Á∂ Á∂
Ï≈Ú‹»Á ¡‹∂ º’ Ï∂˜Ó∆È∂ Â∂ Ï∂ÿ∂ Á«Òª ˘ «‘≈«¬Ù∆
ÍÒ≈‡ È‘ƒ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ √’≈ È∂ ª «’√≈Ȫ Á≈ ’˜≈
Óπ¡≈¯ ’È Á∆ ◊ºÒ ’∆Â∆ ˛, ÷∂ ӘÁ»ª Á∂ ’˜∂
Óπ¡≈¯ ’È Ï≈∂ ’Ó∂‡∆ È∂ √’≈ ˘ «Ú⁄≈ ’È Ï≈∂
«√Î≈«Ù ’∆Â∆ ˛Õ ’Ó∂‡∆ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ «’√≈Ȫ Úª◊
Ó˜Á» Ú∆ ’˜≈ ÒÀ ’∂ «ÏÓ≈∆ Á≈ «¬Ò≈‹ ’≈™Á∂
‘È, Ó’≈È Ï‰≈™Á∂ ‘È, ’πÛ∆¡ª Á∂ «Ú¡≈‘ ’Á∂ ‘È,
ÍÙ» ÒÀ‰ Ò¬∆ Â∂ ·∂’∂ ”Â∂ ˜Ó∆Ȫ ÒÀ‰ Ò¬∆ ’˜∂ ¸º’Á∂
‘ÈÕ
’Ó∂‡∆ È∂ «’√≈È∆ ’«˜¡ª Á∂ È≈Ò ‘Ø √Ó≈«‹’
Â∂ ÿ∂¨ ’≈Ȫ Ï≈∂ Á√«Á¡ª «’‘≈ «’ «’√≈È Â∂
Ó˜Á» «¬’ºÒ≈ ’˜∂ ’’∂ ıπÁ’πÙ∆¡ª È‘ƒ ’Á∂ √◊Ø∫
ÿ ”⁄ «¬º’ ‹∆¡ Á∆ ÓΩ ÂØ∫ ¿π√Á∂ «ÚÔØ◊ ”⁄ ıπÁ’πÙ∆
’È≈, ÿ∂¨ ’Ò∂Ù ÂØ∫ Âø◊ ¡≈’∂ ıπÁ’πÙ∆ ’È≈, «ÏÓ≈∆
ÂØ∫ Âø◊ ¡≈ ’∂ ‹ª «‹¡≈Á≈ ÷⁄≈ ‘؉ ’’∂ ıπÁ’πÙ∆
’È≈, È«Ù¡ª Á≈ ¡≈Á∆ ‘؉ ’’∂ Âø◊ ‘Ø ’∂ ıπÁ’πÙ∆
’È≈, È‹≈«¬˜ √Ïø˪ ’’∂ ’πÛ∆¡ª Á∂ «Ú¡≈‘ ¡Â∂
Ó’≈È Ï‰≈¿π‰ Â∂ «ÚºÂØ∫ ÚºË ÷⁄ ’È≈ Â∂ Î∂ ’˜≈
È≈ ¿πÂÈ ’’∂ ˆÓ «Úº⁄ ıπÁ’πÙ∆ ’È≈, ÷∂Â∆ «’ºÂ≈
ÿ≈‡∂ «Úº⁄ ‘؉ ’’∂ «’√≈Ȫ Á∆ ÷∂Â∆Ï≈Û∆ «Úº⁄
«ÁÒ⁄√Í∆ È≈ ‘؉≈ Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á≈ √÷ «Ó‘È ’È
ÂØ∫ ◊π∂˜ ’È≈ ¡≈«Á ’≈È «◊‰≈¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
’Ó∂‡∆ È∂ Í≥‹≈Ï Á∂ «’√≈Ȫ Á∆¡ª ıπÁ’πÙ∆¡ª Â∂
¡≈«Ê’ Âø◊∆ Á∂ ’≈Ȫ Á∆ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò ’È ¿πÍøÂ
‹Ø «√º‡≈ ’º«„¡≈ ˛ ¿π√ ÓπÂ≈«Ï’ «¬‘ «ÍØ‡ «’√≈Ȫ
Â∂ Ó˜Á»ª ˘ ‘∆ ¡≈«Ê’ Âø◊∆ Â∂ ıπÁ’πÙ∆ Ò¬∆ «˜øÓÚ ∂ ≈
·«‘≈¿π‰ ÚºÒ √∂«Ë ˛Õ √’≈ª Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆,
È∆Â∆¡ª ¡Â∂ È∆¡Â ”Â∂ ÍÁ≈ Í≈™«Á¡ª √»Ï≈ √’≈
«¬√ Ò¬∆ ’∂∫Á √’≈ ˘ ¡Â∂ ’∂∫Á √’≈ √»Ï≈
√’≈ª «√ «˜øÓÚ ∂ ≈∆ ÓÛ∑ ’∂ ¡≈Í √π÷» ‘؉ ‹≈ ‘∆¡ª
‘ÈÕ ‹Á«’ ‘’∆’ ˛ «’ ’∂∫Á Á∆ Ì≈‹Í≈ √’≈ È∂
√≈¯ Â∂ √ͺه ’«‘ «ÁºÂ≈ ˛ «’ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª Á≈
’˜≈ Óπ¡≈¯ ’È≈ ¿πȪ Á∆ È∆Â∆ È‘ƒ ˛ Â∂ ‚≈.
20 Ó¬∆-B@AH
√Ú≈Ó∆È≈ÊÈ ’Ó∂‡∆ Á∆ «ÍØ‡ Ò≈◊»
È‘ƒ ’∆Â∆ ‹≈ √’Á∆Õ √◊Ø∫ ’∂∫Á √’≈
¡ÀÎ.√∆.¡≈¬∆. Á∂ ÍπÈ◊·È √ÏøË∆ B@
¡◊√ B@AD ˘ ω≈¬∆ ◊¬∆ ÙªÂ≈
’πÓ≈ Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ◊«·Â ’Ó∂‡∆
Á∆¡ª «√Î≈«Ùª Ò≈◊» ’È ‹≈ ‘∆ ˛
«‹√ «Úº⁄ ÷∂Â∆ «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ «ÓºÊ‰,
÷∆Á‰, Óøø‚∆’È Â∂ ¡È≈‹ Ìø‚≈‰
Á∆ «˜øÓÚ ∂ ≈∆ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘؉, √»Ï≈ √’≈ª
˘ «’√≈Ȫ ˘ ÏØÈ√ Á∂‰ ÂØ∫ ÓÈ∑≈ ’È
Â∂ ’ΩÓ∆ ¡È≈‹ √πº«÷¡≈ ’≈˘È ÓπÂ≈«Ï’
√√Â∂ ¡È≈‹ Ò¬∆ ‘º’Á≈ ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ FG
¯∆√Á∆ ÂØ∫ ÿ‡≈ ’∂ D@ ¯∆√Á∆ ’È Á∆
«√Î≈«Ù ’∆Â∆ ◊¬∆ ˛Õ
«¬√ Ò¬∆ ÷∂Â∆ Á∂ ÿ≈‡∂ÚøÁ≈ «’ºÂ≈
‘؉ ’’∂ Â∂ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª Á∆¡ª
ıπÁ’πÙ∆¡ª ’’∂ ÷∂Â∆ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª
Á∂ Ϻ«⁄¡ª Ò¬∆ «÷º⁄ Á≈ ’∂∫Á È‘ƒ ω
‘∆ Â∂ ‘Ø ’ج∆ ÷∂Â È‘ƒ ˛ ‹Ø «¬øÈ∆
Úº‚∆ ÈΩ‹Ú≈È Í∆Û∑∆ ˘ ؘ◊≈ Á∂ √’∂Õ
«¬√ Ò¬∆ ˜Ó∆È Á∆ ’≈‰∆ Úø‚ ÷ÂÓ
’È Ò¬∆ ˜Ó∆È ‘ºÁÏøÁ∆ ’≈˘È √÷Â∆
È≈Ò Ò≈◊» ’’∂ A@ ¬∂’Û ÂØ∫ ¿πµÍ Á∆
Ó≈Ò’∆ Ú≈Ò∆ ˜Ó∆È Ú≈Ë» ’≈ Á∂ ’∂
Ï∂˜Ó∆È∂ Â∂ ˚Û ˜Ó∆È∂ ÒØ’ª «Úº⁄ Úø‚∆
‹≈Ú∂Õ ¡º‹ √«ÊÂ∆ «¬ºÊ∂ Í‘πø⁄ ¸º’∆ ˛ «’
«’√≈È∆ Í«Ú≈ª «Úº⁄ Ϻ⁄∂ ’˜∂ «Úº⁄
‹øÓÁ∂ ‘È, ’˜∂ È≈Ò ÿπÒÁ∂ ‘È Â∂ ¡øÂ
¡≈¿π‰ Ú≈Ò∆ Í∆Û∑∆ Á∂ «√ ”Â∂ ’˜∂ Á∆
Í≥‚ √πº‡ ’∂ ’˜∂ ’’∂ ‘∆ ÓÁ≈ ˛Õ
¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ ˘ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ «¬√
È≈-Ï≈Ï∆ Â∂ ´º‡-÷√πº‡ ˘ ’≈«¬Ó º÷‰
Ú≈Ò∂ ÓΩ‹Á » ≈ ÍÃÏË
ø ˘ ÏÁÒ‰ Ò¬∆ «’√≈Ȫ-
Ó˜Á»ª ˘ √øÿÙ Á∂ «ÍÛ Óÿ≈¿π‰ Ò¬∆
«’√≈Ȫ-Ó˜Á»  ª Á∆ «ÚÙ≈Ò Ò«‘
¿π √ ≈È Ò¬∆ ‹Ø  Á≈ ‘ø Ì Ò≈ Ó≈È≈
‘ØÚ∂◊≈Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ √ªfi∂ ÓØ⁄∂ ÚºÒØ∫
Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ «ÚÙ≈Ò ÀÒ∆
Í≥‹≈Ï Á∂ √’≈∆ √’»Òª «Úº⁄ À◊»Ò ¡Â∂ ·∂’≈ ¡Ë≈«Â
¡«Ë¡≈Í’ª Á∆¡ª Úº÷-Úº÷ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ÚºÒØ∫ ω≈¬∂ √ªfi∂ ¡«Ë¡≈Í’
ÓØ⁄∂ È∂ AE ¡ÍÃÀÒ ˘ Óπº÷ ÓøÂ∆ Á∂ Ù«‘ Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ «Í≥‚ ‹√ØÚ≈Ò
Á∂ ÷∂‚ √‡∂‚∆¡Ó «Úº⁄ ‘ºÒ≈ ÏØÒ ÀÒ∆ ’’∂ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∆ ω∆ Úº‚∆
Ò«‘ ˘ ¡º◊∂ ÂØ«¡≈Õ Í≥‹≈Ï Ì ”⁄Ø∫ AE@@@ Á∂ Ò◊Ì◊ ¡«Ë¡≈Í’ª
È∂ «ÚÙ≈Ò «¬’º· ’’∂ √’≈ Á∆¡ª «Èº‹∆’È Á∆¡ª ÒØ’ «ÚØË∆
È∆Â∆¡ª «ÚπºË ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¬∆Õ Á∂Ù Á∂ ‘ √»Ï∂ «Úº⁄ √≈Ó≈‹∆ È∆Â∆¡ª
«‘ ‘ √’≈∆ ¡Á≈«¡ª Á≈ ¡Ë≈ „ª⁄≈ ÷ÂÓ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈
˛Õ «¬√ ÒÛ∆ «‘ ‘∆ √’»Òª «Úº⁄ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∆ ÈÚƒ ÌÂ∆ È‘ƒ
‘Ø ‘∆Õ Ò◊Ì◊ BE-C@ ‘˜≈ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∆¡ª ÍØ√‡ª ÷≈Ò∆ ͬ∆¡ª
‘ÈÕ «¬√Á≈ «√ºË≈ ¡√ √’»Òª Á∆ ‘≈Ò ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∆
ÍÛ∑≈¬∆ ¿πµÍ ÍÀ «‘≈ ˛Õ ’¬∆-’¬∆ Ó‘∆«È¡ª ÂØ∫ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘
ÂÈ÷≈‘ª Ú∆ È‘ƒ «ÁºÂ∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª «‹√ ’≈È ¡«Ë¡≈Í’ Ú◊
Ú∆ ıπÁ’πÙ∆¡ª ’È Á∂ ≈‘ ÍÀ «‘≈ ˛Õ Ϻ«⁄¡ª ˘ √’»Òª «Úº⁄ ÚÁ∆¡ª
¡Â∂ «’Â≈Ϫ Ú∆ ¿πÍÒÏÁ È‘ƒ ‘Ø ‘∆¡ªÕ √’≈ ÚºÒØ∫ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘
⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª À◊»Ò ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆ Í ‘’∆’Â
«¬‘ ˛ «’ EE@@@ πͬ∂ ÂÈ÷≈‘ Ú≈Ò∂ ’ø«Í¿»‡ ¡«Ë¡≈Í’ª, DB@@@
ÂÈ÷≈‘ ÒÀ ‘∂ ¡À√.¡À√.¬∂./Ó√≈ ¡«Ë¡≈Í’ª ¡Â∂ ‘Ø Í»∂ ◊∂‚
Ú≈Ò∂ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ ‘Ø «ÂøÈ √≈Ò Ò¬∆ A@C@@/- πͬ∂ ”Â∂ ’øÓ ’È
Ò¬∆ Ó‹Ï» ’È Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª ’∆Â∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
¬∆.‹∆.¡Àµ√., ¬∂.¡≈¬∆.¬∆., ¡À√.‡∆.¡≈., ¡≈¬∆.¬∆.¬∆., ÚÒø‡∆¡ª Â∂
«√º«÷¡≈ ÍØÚ≈¬∆‚ª ˘ ͺ’∂ Â∂ À◊»Ò ’È ÂØ∫ Ú∆ ‡≈Ò≈ Úº«‡¡≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ
«˜’ÔØ◊ ˛ «’ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ ÀÒ∆ ʪ Ú∆ Ù«‘ ÂØ∫ Ò◊Ì◊ AE
«’ÒØÓ∆‡ Á» Á∂‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ √∆ Í ´«Ë¡≈‰≈ ÀÒ∆ Á∂ ‚ ÂØ∫ ÁÏ≈¡
‘∂· ¡≈¬∂ ÍÃ√≈ÙÈ ˘ Ù«‘ Á∆ ‘ºÁ ¡øÁ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ ‹◊∑≈ Á∂‰
Ò¬∆ Әϻ ‘؉≈ «Í¡≈Õ ÀÒ∆ ¿πÍø ¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ ÓØÂ∆ Ó«‘Ò ˘
⁄≈Ò∂ Í≈¿π‰ Á∆ «Â¡≈∆ Á∂÷ ’∂ ÍÃ√≈ÙÈ È∂ Óπº÷ ÓøÂ∆ È≈Ò BG ¡ÍÃÀÒ
Á∆ Ó∆«‡ø◊ ͺ’∆ ’Ú≈¬∆, «‹√ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ ÀÒ∆ √Ó≈ÍÂ
’∆Â∆Õ ÀÒ∆ ˘ Ìπ«Í≥Á «√øÿ ÚÛÀ⁄, √π÷«ÚøÁ «√øÿ ⁄≈‘Ò, ‘Á∆Í
«√øÿ ‡Ø‚Íπ, Á«ÚøÁ «√øÿ Í»È∆¡≈, ¡ø«ÓÃÂÍ≈Ò «√øÿ ¡Â∂ ◊π«ÚøÁ
«√øÿ È∂ √øÏØËÈ ’∆Â≈Õ
BG ¡ÍÃÀÒ ˘ Óπº÷ ÓøÂ∆, «√º«÷¡≈ ÓøÂ∆ ¡Â∂ ‘Ø √Ïø«ËÂ
¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò √ªfi∂ ÓØ⁄∂ Á∆ Ó∆«‡ø◊ ‘ج∆ Í Ù≈‘’؇ Á∂ «˜ÓÈ∆
⁄؉ Ò¬∆ Òº◊∂ ⁄؉ ‹≈ÏÂ∂ ’’∂ ’ج∆ ÎÀ√Ò≈ È≈ ‘Ø √«’¡≈ ¡Â∂ D ‹»È
˘ Ó∆«‡ø◊ ÁπÏ≈≈ ’È∆ «‘ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ
21 Ó¬∆-B@AH
 ’≈Ò Ó≈’√ Á∆ Á±√∆ ‹ÈÓ ÙÂ≈ÏÁ∆ ”Â∂ Ó¬∆ «ÁÚ√ ÓΩ’∂ ‹Ó≈Â∆ √ßÿÙ Â∂˜ ’Ø
AHHF Á∆¡ª «Ù’≈◊Ø Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ÂØ∫ C √≈Ò
Í«‘Òª «‹È∑ª ÿ‡È≈Úª È≈Ò Ó˜Á± «ÁÚ√ Á∆ Ùπ±¡≈Â
‘ج∆, Ó˜Á± ‹Ó≈ Á∂ √Ì ÂØ∫ Ó‘≈È ¡«Ë¡≈Í’ª «Úº⁄Ø∫
«¬æ’ ’≈Ò Ó≈’√ Á∆ ¶ÁÈ «Ú⁄ AD Ó≈⁄ AHHC ˘
ÓΩ ‘Ø ◊¬∆ √∆Õ «¬‘ ’≈Ò Ó≈’√ ‘∆ √∆ «‹√ È∂ Ó˜Á±
‹Ó≈ Á∆ ´æ‡ Á∂ «ÈÔÓ ˘ Òæ«Ì¡≈Õ Ó≈’√ ¡≈͉∂
Ú‚ÓπæÒ∂ «√˪ Ú≈˱ ÓπæÒ Á∂ «√˪ «Ú⁄ √ÍÙ‡ ’Á≈
˛ «’ «’Ú∂∫ ͱߋ∆ÍÂ∆¡ª Á≈ ÓπÈ≈¯≈ «’Â∆ «Ó‘ÈÂ
Ù’Â∆ Á∂ «¬æ’ «‘æ√∂ ˘ ‘Ûæ͉ È≈Ò ‘πßÁ≈ ˛Õ Ó≈’√ Á∂
Ú≈˱ ÓπæÒ Á∂ «√˪ ¡Èπ√≈ √Ó≈¬∂Á≈ª Á≈ ÓπÈ≈¯≈
¿π‘ Ú≈˱ ÓπæÒ ‘πßÁ≈ ˛ «‹√ ÓπæÒ ˘ ÍÀÁ≈ ’È Á∆ ’∆ÓÂ
Ó˜Á±ª ˘ ¡Á≈ È‘∆∫ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆Õ ¿πÈ∑ª È∂ Áæ«√¡≈ «’
‹Ó≈Â∆ √ßÿÙ ‘∆ √Ó≈«‹’ Íz∆ÚÂÈ Á∆ ⁄≈Ò’ Ù’Â∆
‘πßÁ∆ ˛Õ ÁπÈ∆¡ª Á∂ «Ú’≈√ Á≈ «¬«Â‘≈√ ‹Ó≈Â∆ √ßÿÙª
Á≈ ‘∆ «¬«Â‘≈√ ˛Õ ◊πÒ≈Óª Á≈ ◊πÒ≈ÓÁ≈∆ ÍzÏßË «ıÒ≈¯
√ßÿÙ, ̱-◊πÒ≈Óª Á≈ ‹◊∆Á≈∆ «÷Ò≈¯ √ßÿÙ Â∂
√Ó≈¬∂Á≈∆ È∂ ‹◊∆± ÍzÏßË Á∆ ‹’Û ˘ ÂØÛÈ Á≈
«¬«Â‘≈√’ ’≈‹ «ÈÌ≈«¬¡≈Õ ‘π‰ √Ó≈‹Ú≈Á Á∆ ¿π√≈∆
Á∆ «¬«Â‘≈√’ Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¿π‰ Ò¬∆ Ó˜Á± ‹Ó≈ ˘
«¬æ’‹πæ‡ ‘؉ Á∆ ‹± ˛Õ Ó≈’√ Á∂ ’∆Ï∆ √«‘ÔØ◊∆
ÎÀ‚«’ ¬∂∫◊Ò˜ È∂ «¬√ Ó‘≈È ¥ªÂ∆’≈∆ «⁄ßÂ’ Á∆
ÓΩ ÂØ∫ «ÂßÈ «ÁÈ Ï≈¡Á ¿π√ Á∆ √Ó≈Ë∆ ¿πµÂ∂ ÒØ’ª ˘
√ßÏØËÈ ’«Á¡ª «’‘≈ ““AD Ó≈⁄ ˘ Ò◊Í◊ B.DE
Ú‹∂ ÁπÍ«‘ ˘ ÁπÈ∆¡ª Á∂ √Ì ÂØ∫ Ó‘≈È ‹∆Ú «ÎÒ≈√Î
È∂ «⁄ßÂÈ ’È≈ ÏßÁ ’ «ÁæÂ≈Õ ¿π√ ˘ ÁØ «Ó߇ Ò¬∆ ‘∆
«¬’æÒ≈ ¤æ«‚¡≈ «◊¡≈ √∆, ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ú≈«Í√ ¡≈¬∂ ª
¿π‘ ¡≈͉∆ ¡≈≈Ó ’π√∆ Â∂ ÙªÂ∆ È≈Ò √Ω∫ «‘≈ √∆,
Í ‘Ó∂Ù≈ Ò¬∆Õ”” ¿π√ È∂ ¡æ◊∂ «’‘≈ ““¿π√ Á≈ È≈Ó Â∂
¿π√ Á≈ ’ßÓ Ôπæ◊ª Âæ’ «˜ßßÁ≈ ‘∂◊≈Õ”” Ó≈’√ Á∆ ÓΩÂ
¿πµÂ∂ ¬∂∫◊Ò˜ Á≈ «¬‘ «Ï¡≈È ACE √≈Ò Í«‘Òª ¡≈«¬¡≈
√∆Õ Í ¿π√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ √≈∂ √≈Ò ¿π√ Á∂ √æ⁄ Á∆
◊Ú≈‘∆ ÌÁ∂ ‘ÈÕ ’≈Ò Ó≈’√ ¡Â∂ ¿π√ Á∆¡ª «Ò÷ª
¡æ‹ Ú∆ «˜ßÁ≈ ‘ÈÕ «¬√ √≈Ò B@AH ˘ ’≈Ò Ó≈’√
Á∂ ‹ÈÓ Á∂ B@@ √≈Ò Í±∂ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ÍÙ∆¡È (‹ÓÈ)
√≈Ó≈‹ Á∂ ≈«¬ÈÒÀ∫‚ √±Ï∂ Á∂ ‡≈«¬√ Ù«‘ «Ú⁄ Ó≈’√
Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿π‘ AHCE «Ú⁄ B √≈Ò Ï≈È
Ô±È∆Ú«√‡∆ ‘∂ Â∂ Ï≈¡Á «Ú⁄ Ï«ÒÈ Ô±È∆Ú«√‡∆
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
⁄Ò∂ ◊¬∂Õ ¿πµÊ∂ ¿π√ È∂ ’≈˘È, ÎÒ√¯≈ Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∆
«Úæ«Á¡≈ Íz≈Í ’∆Â∆Õ ¿π‘ ¿π√ √Ó∂∫ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á∂
«‘æ’ ◊πæÍ ‚≈’‡ ’ÒæÏ Á∂ ÓÀ∫Ï √È, «‹‘Û∂ ÷æÏ∆ «ÁÙ≈
Ú≈Ò∂ ‘∆◊Ò ÍøÊ∆ √ÈÕ AHDA «Ú⁄ ¿πÈ∑ª ˘ Í∆.¡Àµ⁄.‚∆.
È≈Ò √ÈÓ≈«È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¿πÈ∑ª ˘ ¿πÓ∆Á √∆ «’
¿π‘ ¡«Ë¡≈Í’ Á∂ ¡‘πÁ∂ Â∂ «ÈÔπ’ ‘Ø ‹≈‰◊∂ Í ¿π‘
«‘È∆Ù ‹∆ Âπß◊ È≈Ó Á∂ ¿πÁ≈ √Ó≈⁄≈ ÍæÂ Á∂ Óπæ÷
√ßÍ≈Á’ ω ◊¬∂Õ Ízø± AHDC «Ú⁄ √À∫√«ÙæÍ Á∆ Ú‹∑≈
’’∂ ¿πÈ∑ª ˘ «¬‘ ÈΩ’∆ ¤æ‚‰∆ ͬ∆Õ «¬√ √Ó∂∫ ÁΩ≈È
¿πÈ∑ª È∂ ‹∂È∆ È≈Ò «Ú¡≈‘ ’ «Ò¡≈ ¡Â∂ ÍÀ«√ ‹≈ ’∂
«¬æ’ ¿πÁ≈ ÍøÊ∆ ¡ıÏ≈ Á≈ √ßÍ≈ÁÈ Ùπ± ’ «Ò¡≈Õ
«¬æÊ∂ ‘∆ ¿πȪ∑ È∂ ‘∆◊Ò Á∂ Áæ÷‰ ÍøÊ∆ ÁÙÈ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈
Â∂ Ô»‡ØÍ∆¡≈ Á∂ √Ú≈Ò ¿πµÂ∂ Ò∂÷ «Ò÷∂Õ ¬∂∫◊Ò˜ È≈Ò
¿πÈ∑ª Á≈ √ÏßË AHDD «Ú⁄ Ùπ± ‘Ø«¬¡≈ Â∂ ‹∆ÚÈ Á∂
¡ß«ÂÓ ÍÒª Âæ’ ˜≈∆ «‘≈Õ AHDE «Ú⁄ ¿πÈ∑ª ˘
ÍÙ∆¡È ≈‹≈Ù≈‘∆ Á∂ ÁÏ≈¡ ‘∂· Îª√ ÂØ∫ Á∂Ù «È’≈Ò≈
Á∂ «ÁæÂ≈ ª ¿π‘ Ï√Ò È≈Ó Á∂ Ù«‘ «Ú⁄ ‹≈ Ú√∂Õ Í
ÍÙ∆¡È È≈◊«’Â≈ «Â¡≈◊‰ Á∂ «ÚØË ’’∂ ¿πÈ∑ª
˘ ¿πµÊØ∫ Ú∆ ’æ„ «ÁæÂ≈ «◊¡≈Õ ‹∆ÚÈ Ì ¿π‘ ¡≈«Ê’
√ß’‡ È≈Ò ‹±fiÁ∂ ‘∂ ‹Ø ‹∆ÚÈ Á∂ ¡ß Âæ’ Ï«‰¡≈
«‘≈Õ ‘≈Òª«’ ¬∂∫◊Ò˜ È∂ ‘Ó∂Ù≈ ¿π√ Á∆ ÓÁÁ ’∆Â∆Õ
AHDG «Ú⁄ Ó≈’√ Â∂ ¬∂∫◊Ò˜ È∂ «¬æ’ ◊πÍ ◊πæÍ
“’«Ó¿±«È√‡ Ò∆◊” Á∆ ÓÀ∫Ï«ÙÍ Ò¬∆ ¡Â∂ «¬√ √ß◊·È
Á∂ ¶‚È «Ú⁄ ‘ج∂ Á±√∂ √ßÓ∂ÒÈ ÁΩ≈È ¿πÈ∑ª È∂ √πÍz«√æË
’«Ó¿±«È√‡ ÿØÙ‰≈ ÍæÂ √±ÂÏæË ’∆Â≈ ‹Ø «’ AHDH
«Ú⁄ ¤≈«Í¡≈ «◊¡≈ «‹√ È∂ ‹Ó≈Â∆ √ßÿÙ ˘ √Ê≈ÍÂ
’∆Â≈ Â∂ ͱߋ∆Ú≈Á È≈Ò ÒÛÈ Ò¬∆ ¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á Á∆
¿π√≈∆ Ò¬∆ Ó˜Á± ‹Ó≈ Á∆ «¬«Â‘≈√’ ̱«Ó’≈ ˘
√Ê≈«Í ’∆Â≈Õ «¬√ ÓÀÈ∆ÎÀ√‡Ø Á∂ ¡ß «Ú⁄ ¿πÈ∑ª È∂
«¬√ ’≈‹ ˘ ͱ≈ ’È Ò¬∆ ÁπÈ∆¡ª Ì Á∂ Ó˜Á±ª ˘
«¬æ’ ‘؉ Á≈ √æÁ≈ «ÁæÂ≈Õ Ó≈’√ Á∆ Í«‘Ò’ÁÓ∆ Áπ¡≈≈
AHFD «Ú⁄ Í«‘Ò≈ ¡ßÂ≈Ù‡∆ Ó˜Á± √ß◊·È
ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ «‹√ ˘ Ï≈¡Á «Ú⁄ Í«‘Ò∆ «¬ß‡
ÈÀÙÈÒ «’‘≈ «◊¡≈Õ AHFG «Ú⁄ ≈‹È∆Â’ ¡Ê
Ù≈√Â Ï≈∂ ¿π√ Á≈ Íz«√æË Ò∂÷ ͱߋ∆ (CAPITAL) Á≈
Í«‘Ò≈ Ì≈◊ ¤≈«Í¡≈ «◊¡≈ «‹√ Á∂ Ï≈’∆ ÁØ Ì≈◊
¬∂∫◊Ò˜ È∂ ¿π√ Á∆ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¤ÍÚ≈¬∂Õ
22 Ó¬∆-B@AH
 ÓΩ ÂØ∫ ACE √≈Ò Ï≈¡Á Ú∆ ¡√∆∫ Ó≈’√ ˘
ÁπÈ∆¡ª Á∂ √Ì ÂØ∫ Ó‘≈È «⁄ßÂ’ª «Ú⁄Ø∫ «¬æ’ Á∂ ±Í «Ú⁄
Ô≈Á ’Á∂ ‘ªÕ ¿π√ Á∆¡ª «Ò÷ª È≈ ’∂ÚÒ «ÚØË∆ √Ó∂∫
ÁΩ≈È «˜ßÁ≈ ‘∆¡ª, ÏÒ«’ ‘Ó∂Ù≈ ◊ßÌ∆ π⁄∆ ¡Â∂ Ï«‘√
Á≈ «ÚÙ≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ ‹Ø ÒØ’ Ó≈’√ Á∂ «√˪ Á≈
«ÚØË ’Á∂ √È ¿π‘ ıπÁ B@@H «Ú⁄ ¡≈¬∆ «ÚÙÚ ÓßÁ∆
ÁΩ≈È ‹ÁØ∫ ÏÀ∫’ª ¡Â∂ Ù∂¡ Ï≈˜≈ ‚πæÏ «‘≈ √∆ ª ¿π‘
Ó≈’√ Á∆ ͱߋ∆ Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ ’ ‘∂ √ÈÕ Í±ß‹∆Ú≈Á Á∆
¡√«ÊÂ≈ Á∆ ¿π√ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ «ÏÒ’πÒ √‘∆ √≈ÏÂ
‘ج∆Õ ‹Ø ÒØ’ Ó≈’√Ú≈Á∆ «√˪ Á∂ ¡ß Á∆ ◊æÒ ’Á∂
‘È «¬«Â‘≈√ Â∂ ‹Ó≈Â∆ √ßÿÙ Á∂ ¡ß Á∆ ◊æÒ ’Á∂
‘È, ÁπÈ∆¡ª Ì Á∆¡ª Úæ÷-Úæ÷ ÿ‡È≈Úª È∂ ¿πÈ∑ª Á∆
ÏØÒÂ∆ ÏßÁ ’ «ÁæÂ∆ ˛Õ Ó˜Á± Ú◊ Ò¬∆ ¡Â∂ ÁπÈ∆¡ª
Á∂ ´æ‡∂-Íπæ‡∂ ÂÏ«’¡ª Ò¬∆ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ «¬‘ «Ú«◊¡≈È
«‘≈ ˛Õ «¬√ ‹≈Ï ´‡∂∂ √Ó≈«‹’ ¡≈«Ê’ ÍzÏßË ˘
ÏÁÒ‰ Ò¬∆ ¡√Ò∆ ÒØ’Âß«’ √Ó≈‹Ú≈Á∆ √Ó≈‹ Á∆
¿π√≈∆ Ò¬∆ Ó≈’√Ú≈Á ≈‘ Á√∂≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ‘∂◊≈Õ
ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ï‘π √≈∂ ‹ÈÂ≈ Á∂ ¡ßÁØÒÈ Ó≈’√ Á∂
«Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÍzÌ≈«Ú ‘ÈÕ
«¬√ √Ó∂∫ ¡√∆∫ Ó¬∆ «ÁÚ√ Á∆ ACBÚ∆∫ Ú∑∂◊ß„
ÓÈ≈¿π‰ ‹≈ ‘∂ ‘ªÕ ¡æ‹ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ «ÎÙ, ¬∂∫◊Ò˜,
Í≈√È ¡Â∂ √Í≈¬∆√ ˘ Ô≈Á ’Á∂ ‘ª ª ¿πÈ∑ª Á≈
Óßȉ≈ √∆ «’ ͱߋ∆Ú≈Á ÍzÏßË ‹Ø «’ Ó˜Á± «ÚØË∆
«ÚÚ√Ê≈ ˛ ˘ ÏÁÒ ’∂ √Ó≈‹Ú≈Á∆ ÍzÏßË Á∆ ¿π√≈∆
È≈Ò ‘∆ Ó≈‰ √ÈÓ≈È ¡Â∂ √πæ«÷¡Â ‹∆ÚÈ Ï√ ’∆Â≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ Ò¬∆ ˜±∆ ˛ «’ ¿π√ ¿πÁ∂Ù Á∆ Íz≈ÍÂ∆
Ò¬∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÓπÛ ‹Ê∂ÏßÁ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ √≈‚∂ Á∂Ù
Á∂ Ó˜Á± Ú◊ ¡Â∂ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Ó˜Á± Ú◊ √≈‘Ó‰∂
Ï‘π √≈∆¡ª ¸‰ΩÂ∆¡ª ‘ÈÕ Ï‘π √≈∆¡ª ÈΩ’∆¡ª
‹≈ ‘∆¡ª ‘È, √’≈∆ ÷∂Â ˘ ıÂÓ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈
˛, ·∂’∂Á≈∆ ÍzÏßË ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
«˜¡≈Á≈ ı∂Âª «Ú⁄ ·∂’∂ ”Â∂ ÌÂ∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ
ÂÈı≈‘ª, Ó˜Á±∆ ÿ‡ ‘∆ ˛Õ √Ó≈«‹’ √πæ«÷¡≈ «Ú⁄
’æ‡ Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡æ‹ √Ì ÂØ∫ Úæ‚∆ ◊æÒ «¬’æ·∂
‘Ø ’∂ √ßÿÙ ’È Á≈ ¡«Ë’≈ ÷Ø«‘¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
√≈Ó≈‹∆¡ª ÚæÒØ∫ ÚæË ÓπÈ≈¯≈ ’Ó≈¿π‰ Á∆ ‘ØÛ ’≈È
’πÁÂ∆ √≈ËȪ Á∆ Ï∂Ø’ ‡Ø’ ´æ‡ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ
«‹√ ’’∂ Ú≈Â≈Ú‰ ÂÏ≈‘ ‘Ø «‘≈ ˛Õ Ó˜Á± Ú◊
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
˘ «¬æ’ Ú◊ Á∂ ÂΩ Â∂ «¬Èª ¸‰ΩÂ∆¡ª Á≈ √≈‘Ó‰≈
’È Á∆ ‹± ˛Õ ‘≈’Óª ÚæÒØ∫ Ó˜Á±ª Á∆ ‹Ó≈Â∆
¬∂’Â≈ ˘ ‘Ó∂Ù≈ ‘∆ ÂØÛÈ Á∂ ÔÂÈ ‘πßÁ∂ «‘ßÁ∂ ‘ÈÕ √≈‚∂
Á∂Ù Á∆¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ¡Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆¡ª ≈‹È∆«Â’
Í≈‡∆¡ª «Î’± ‘«Ê¡≈ª ≈‘∆∫ ´æ‡∂ Íπº‡∂ ‹ªÁ∂ ÒØ’ª ˘
Í≈ÛÈ Á≈ ÔÂÈ ’Á∆¡ª «‘ßÁ∆¡ª ‘È Âª «’ ¿π‘
¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª ¡√Ò ÒØÛª ˘ È≈ √Ófi √’‰Õ
¡æ‹ Ú∆ «‘ßÁ±ÂÚ∆ Â≈’ª ‘ÓÒ≈Ú „ß◊ È≈Ò ÒØ’ª ˘
«Î’± ¡≈Ë≈ ¿πµÂ∂ ◊ØÒÏßÁ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ È≈Ò
Ó˜Á± Ú◊ Â∂ ÁæÏ∂ ’πæ⁄Ò∂ ÒØ’ª Á∆ ¬∂’Â≈ ‡πæ‡ ‘∆ ˛Õ
¡√∆∫ «Í¤Ò∂∂ ’πæfi √≈Òª «Ú⁄ ÿæ‡ «◊‰Â∆¡ª, Á«Òª
¡Â∂ «Ú¡’Â∆¡ª ”Â∂ ‘Ø ‘∂ «‘ß√’ ‘ÓÒ∂ ‘πßÁ∂ Ú∂÷∂ ‘ÈÕ
«‹ßȪ √±«Ï¡ª «Ú⁄ Ì≈‹Í≈ Á≈ ≈‹ ˛ ¿πµÊ∂ Ó˜Á±
¡ßÁØÒȪ Áπ¡≈≈ Íz≈Í ’∆Â∂ ¡«Ë’≈ª ¿πµÂ∂ ‘ÓÒ∂ ‘Ø
‘∂ ‘ÈÕ «’ ’≈˘Èª ˘ ÏÁ«Ò¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘Ø
’ßÓ ’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∂∫Á √’≈ ’ ‘∆ ˛Õ ’≈˘Èª
˘ √Ω÷∂ ω≈¿π‰ Á∂ Ȫ¡ ‘∂· ¿πÈ∑ª ˘ ÂÏÁ∆Ò ’∆Â≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ «¬‘ √≈≈ ’ßÓ «ÚÁ∂Ù∆ ͱߋ∆ ¡Â∂ √Ê≈«È’
’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
«¬√ «Ú⁄ ’ج∆ Ùæ’ Á∆ ◊πß‹≈«¬Ù È‘∆∫ Â∂ È≈ ‘∆ «¬√ √æ⁄
˘ fiπ·Ò≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ
Ó¬∆ «ÁÚ√ Á∆ ACBÚ∆∫ Ú∑∂◊ß„ Á∂ ÓΩ’∂ ¡Â∂ ’≈Ò
Ó≈’√ Á∆ Á±√∆ ÙÂ≈ÏÁ∆ Á∂ ÓΩ’∂ Á∂Ù Á∂ Ó˜Á± Ú◊
˘ ¡≈͉∂ «‹æÂ∂ ‘ج∂ ¡«Ë’≈ª Á∆ æ«÷¡≈ Ò¬∆ √ßÿÙ
Â∂˜ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ˛Õ √‘∆ ¡≈˜≈Á∆ ÒØ’Âß«’ √Ó≈‹
¡Â∂ √Ó≈‹Ú≈Á Á∆ ¿π√≈∆ Ò¬∆ ¡æ◊∂ Úˉ≈ ⁄≈‘∆Á≈
˛Õ ±√ «Ú⁄ Ó˜Á±ª Á≈ Í«‘Ò≈ ≈‹ √Ê≈«Í ’’∂
Ó˜Á±ª Á∂ È∂Â≈ Ú∆.¡≈¬∆. ÒÀ«ÈÈ È∂ «’‘≈ √∆ «’
““Ó≈’√ Á∆ Íz«ÂÌ≈ «¬√ ◊æÒ «Ú⁄ √∆ «’ ¿π√ È∂ ÓÈπæ÷∆
√Ó≈‹ Á∂ √Ì ÂØ∫ «Ú’√ ÏπæË∆‹∆Ú∆¡ª Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’∆Â∂
◊¬∂ √Ú≈Òª Á≈ ‹Ú≈Ï «ÁæÂ≈Õ ¿π√ Á≈ «√˪ ÁÙÈ,
≈‹È∆Â∆ Ù≈√Â, ¡Ê Ù≈√Â, √Ó≈‹ Ù≈√Â Á∂ √Ì
ÂØ∫ Úæ‚∂ ÍzÂ∆«ÈË∆¡ª Á∆¡ª «√«÷¡≈Úª Á≈ «√æË≈ ¡Â∂
«ÈßÂ ±Í √∆Õ Ó≈’√Ú≈Á∆ «√˪ √Ú«Ú¡≈Í’ ˛
«’™«’ ¿π‘ √æ⁄ ˛Õ””
’πæÒ «‘ßÁ ’Ó∂‡∆
AB ¡ÍzÀÒ, B@AH
«¬ß‚∆¡È ÎÀ‚∂ÙÈ ¡≈¯ ‡∂‚ Ô±È∆¡È˜ («¬¯‡±)
23 Ó¬∆-B@AH
 ‡øÍ ‘’»ÓÂ, √∆∆¡≈ ”⁄ ‘ÓÒ∂ ÏøÁ ’Ø!
¡≈͉∂ Ù∂÷«⁄ºÒ∆ √πÌ≈¡ ÂØ∫ «¬’ÁÓ ¿πÒ‡ ’ÁÓ
Íπº‡Á∂ ‘ج∂ ¡Ó∆’∆ ≈Ù‡ÍÂ∆ ‚ØÈ≈Ò‚ ‡øÍ È∂ Ï∆Â∂
«Áȃ √∆∆¡≈ Á∂ ‘Ú≈¬∆ ¡º‚∂ ‘ØÓ√ ¿πµÍ «Ó˜≈«¬Ò
‘ÓÒ∂ ’È Á≈ ‘π’Ó Á∂ «ÁºÂ≈Õ √∆∆¡≈ Á∆ ¡√≈Á ‘’»ÓÂ
ÚºÒØ∫ «¬Á«ÒÏ √»Ï∂ «Úº⁄ ¡≈Ó È≈◊«’ª «ÚπºË √≈«¬‰’
‘«Ê¡≈ª Á∆ ÚÂØ∫ ’È Á∂ ÁØÙª ˘ «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª
Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ’≈È Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬‘ √»Ï≈
¡Ò-’≈«¬Á≈ È≈Ò ‹πÛ∂ ¡Ò-Èπ√≈ «‹√Á≈ ÈÚª Ȫ
Ϋ‘ ¡Ò-Ù≈Ó Á∆¡ª Ï≈ˆ∆ ÎΩ‹ª Á∂ ’ø‡ØÒ ‘∂· ˛Õ
‡øÍ ‘’»Ó È∂ «¬È∑ª «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª ˘ B@AC ”⁄
«¬√∂ Â∑ª Á∆ √«ÊÂ∆ «Úº⁄ Ï≈’ ˙Ï≈Ó≈ ‘’»Ó Â∂
Áπ«ÏË≈ Á∆ √«ÊÂ∆ ”⁄ Î√∂ «‘‰ Á∂ Òº◊Á∂ ÁØÙª Á∂
Óπ’≈ÏÒ∂ ÎÀ√Ò≈’πøÈ ’≈Ú≈¬∆ Á∂ ÍÃÓ≈‰ Ú‹Ø∫ ÍÃ⁄≈«¡≈
Â∂ Í∂Ù ’∆Â≈ ˛Õ
¡√Ò «Úº ⁄ «¬È∑ ª ‘Ó«Ò¡ª Á≈ √≈«¬‰’
‘«Ê¡≈ª Á∆ ÚÂØ∫ È≈Ò ’ج∆ √ÏøË È‘ƒÕ «¬‘ ‘ÓÒ∂
‡øÍ ‘’»Ó Á∆¡ª ÿ∂¨ Әϻ∆¡ª Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ’∆Â∂
◊¬∂ ‘ÈÕ ‡øÍ ‘’»Ó «Úº⁄ ¿π√Á∂ ¡≈͉∂ «ÚØË∆¡ª
ÚºÒØ∫ ⁄؉ Óπ«‘øÓ ÁΩ≈È »√∆ ‘’»Ó È≈Ò ¿π√Á∂ √Ïø˪
Á∆ ‹ª⁄ ˘ ÒÀ ’∂ ‡øÍ ¿πµÍ ω≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ÁÏ≈˙ ÂØ∫
«Ë¡≈È ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ ÁÏ≈˙ Á∂
⁄Ò«Á¡ª ¿π√Á∂ ’ΩÓ∆ √πº«÷¡≈ √Ò≈‘’≈ ˘ ¡≈͉≈
¡‘πÁ≈ ¤º‚‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ¡Ó∆’È √ø√Á Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ ˘
¡≈͉∂ ¡‘πÁ∂ ÂØ∫ Í≈√∂ ‘‡‰ Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘؉≈ «Í¡≈Õ
«¬‘ ‹ª⁄ »√ ÍÃÂ∆ ‡øÍ Á≈ ÈÓ ÚÂ∆≈ ‘؉ Á≈ ÍÃÌ≈Ú
Á∂ ‘∆ ˛Õ ˙Ï≈Ó≈ ‘’»Ó Á∂ Íπ≈‰∂ ’Â≈-ËÂ≈ ¡Â∂
‚ÀÓØ’∂«‡’ Í≈‡∆ Á∂ ’πºfi Úº‚∂ ¡≈◊» ‡øÍ ¿πµÍ √∆∆¡≈
«ÚπºË ’≈Ú≈¬∆ ’È Ò¬∆ «√¡≈√∆ ‘ÓÒ∂ ’ ‘∂ √ÈÕ
‡øÍ È∂ «¬È∑ª «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª È≈Ò «¬È∑ª «√¡≈√∆
‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ ¡≈͉∆ ‘’»Ó Á≈ Ï⁄≈˙ ’∆Â≈ ˛Õ
‡øÍ Á∂ «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª Á≈ √∆∆¡≈ √’≈
ÚºÒØ∫ √≈«¬‰’ ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÚÂØØ∫ È≈Ò √ÏøË È≈ ‘؉
Á∆ ÍπÙ‡∆ «¬√ ◊ºÒØ∫ Ú∆ ‘πøÁ∆ ˛ «’ ¡Ó∆’∆ √’≈ È∂
Ô».¡ÀÈ.˙. ÚºÒØ∫ √≈«¬‰’ ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÚÂØ∫ Á∂ ÁØÙª
Á∆ ¿π√∂ Ú∂Ò∂ ‹ª⁄ ’È Á∆ Í∂Ù’Ù ˘ ¿πÈ∑ª «√∂ ÂØ∫
È’≈ «ÁºÂ≈Õ Ó≈∂ ◊¬∂ ‹ª ˜ıÓ∆ ‘ج∂ «Èº’∂-«Èº’∂ Ϻ«⁄¡ª
Á∆¡ª Â√Ú∆ª «ÏȪ Ùº’ ¿πÈ∑ª Á∆ Â≈√Á∆ ˘ ª Í∂Ù
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
’Á∆¡ª ‘È ÍÃø» «¬√ Â≈√Á∆ Ò¬∆ «‹øÓ∂Ú≈ ¡√Ò
ÁØÙ∆¡ª Á∂ «⁄‘∂ √≈‘Ó‰∂ È‘ƒ «Ò¡≈™Á∆¡ªÕ Ô».¡ÀÈ.˙.
ÚºÒØ∫ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò Á∆ Í∂Ù’Ù ˘ ·π’≈ ’∂ ¡Ó∆’È
√’≈ È∂ «Á÷≈«¬¡≈ ˛ «’ ¿π‘ »√ Á∂ √«‘ÔØ◊∆¡ª
«ÚπºË √÷ ’≈Ú≈¬∆ ’È Á∂ ‘º’ «Úº⁄ ˛Õ Ô».¡ÀÈ.˙.
ÚºÒØ∫ ‹ª⁄ Á∆ Í∂Ù’Ù »√ Â∂ √∆∆¡≈ ˘ ’πfi √Óª Á∂‰ Á≈
Ó«‘‹ «¬º’ Á≈¡Í∂⁄ È‘ƒ √∆, «¬√Á≈ B@AC Á∂ ÚÂ≈∂
’≈È «¬º’ ·Ø√ ¡Ë≈ √∆Õ B@AC «Úº⁄ ¡Ó∆’≈, Ô».’∂.
¡Â∂ Îª√ È∂ ÓºË-Í»Ï Á∂ ¡≈͉∂ √«‘ÔØ◊∆ Á∂Ùª È≈Ò
«ÓÒ ’∂ ¡√≈Á √’≈ ¿πµÍ ◊¿»Â≈ «¬Ò≈’∂ ”⁄ ¡≈Ó
È≈◊«’ª «ÚπºË √≈«È (√≈«¬‰’ ◊À√) ◊À√ Ú‰
Á∂ «¬Ò˜≈Ó Ò◊≈¬∂ √ÈÕ Ô».’∂. «Úº⁄ ¿π√ ◊À√ Á∂
√≈«¬‰’ ÓπÒª’‰ ÂØ∫ «¬‘ √≈¯ ‘Ø «◊¡≈ √∆ «’ ◊¿»Â≈
«Úº⁄ ÚÂ∆ ◊¬∆ ◊À√ √∆∆¡≈ ‘’»Ó ’ØÒ ÓΩ‹»Á ◊À√
ÂØ∫ ¡º‚∆ «’√Ó Á∆ ◊À√ √∆Õ «¬√ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË, Ô».¡ÀÈ.
¬∂‹ø√∆¡ª È∂ ¡≈Í ÷πÁ «¬√ ÂºÊ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ √∆ «’
«ÏÒ’πÒ ¿π‘∆ ◊À√ (◊¿»Â≈ «Úº⁄ ÚÂ∆ ◊¬∆ ◊À√) Á∆
Ó◊Ø∫ Ú∆ ¡√≈Á √’≈ Á∂ Ï≈ˆ∆¡ª ÚºÒØ∫ √∆∆¡≈
ÎΩ‹∆¡ª ”Â∂ ’∆Â∂ ‘Ó«Ò¡ª «Úº⁄ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «¬È∑ª
·Ø√ ºʪ Á∆ ◊Ú≈‘∆ Á∆ ΩÙÈ∆ «Úº⁄ ‘∆, ¡Ó∆’È
√≈Ó≈‹ È∂ √Ø«⁄¡≈ «’ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò Á∆ Í∂Ù’Ù ˘
√Ú∆’≈ ’È È≈Ò ‡øÍ ‘’»Ó ںÒØ∫ ¡≈͉∆ Â≈’Â
Á≈ Óπ˜≈‘≈ ’È Á≈ ÓΩ’≈ ‘ºÊØ∫ ÷πøfi ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ÂØ∫ Ú∆
ÚºË B@AC Á∂ ÿ‡È≈¥Ó Ó◊Ø∫ √∆∆¡≈ «Úº⁄Ø∫ √≈«¬‰’
‘«Ê¡≈ª ˘ Ï≈‘ º÷‰ Á≈ »√ ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄’≈
«¬º’ √ÓfiΩÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «¬‘∆ ’πfi Ô».¡ÀÈ.˙. Á∆
«È◊≈È∆ ‘∂ · ’∆Â≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ô» . ¡À È .˙. Á∆
√≈«¬‰’ ‘«Ê¡≈ª È≈Ò √Ïø«Ë ’Ó∂‡∆ È∂ «¬√ ◊ºÒ
Á∆ Í»∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ È≈Ò ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆ √∆ «’ √∆∆¡≈
√’≈ ’ØÒ ’ج∆ √≈«¬‰’ ‘«Ê¡≈ Ï≈’∆ È‘ƒ ‘ÈÕ
Ì≈Ú∂∫ ÓøÈ Ú∆ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ «’ «¬√È∂ ’πfi ´’≈ Ò¬∂
‘؉ ‹ª Ó◊Ø∫ ÈÚ∂∫ ω≈ Ò¬∂ ‘؉ Í ª Ú∆ «¬‘ ◊ºÒ
√Ófi ÂØ∫ Í∂ ˛ «’ ¡√≈Á √’≈ ¿πÁØ∫ «¬È∑ª Á∆ ÚÂØ∫
«’™ ’∂◊∆ ‹ÁØ∫ √∆∆¡≈¬∆ ‹ø◊ «Úº⁄ ¿π√Á≈ ‘ºÊ ¿πµÍ
‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ ¡ÒÀÍØ ”Â∂ ¿π√Á≈ ’Ï‹≈ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬‘
È؇ ’È Ú≈Ò∆ ◊ºÒ ˛ «’ »√ Á∆ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ È≈Ò
√∆∆¡≈¬∆ √’≈ ÁÓÙ’Ù ¡Â∂ ¡ÒÀÍØ Ù«‘ª Á∂ È∂ÛÒ∂
24 Ó¬∆-B@AH
Úº÷Ø-Úº÷ «¬Ò≈«’¡ª ”⁄Ø∫ Ï≈◊∆¡ª ˘ Ï≈ˆ∆ ÎΩ‹ª Á∂
’ø‡ØÒ ‘∂·Ò∂ «¬Á«ÒÏ ÚºÒ Ì∂‹ ‘∆ ˛Õ «’™ √∆∆¡≈¬∆
√’≈ ≈‹Ë≈È∆ È∂ÛÒ∂ «¬Ò≈«’¡ª ”Â∂ ÓπÛ ’ø‡ØÒ
‘≈√Ò ’ ÒÀ‰ Á∂ ¡≈͉∂ ÔÂȪ ˘ Íπº·≈ ◊∂Û≈ Á∂Ú∂◊∆?
Ϋ‘ ¡Ò-Ù≈Ó «¬Á«ÒÏ ÚºÒ Ï≈ˆ∆¡ª ˘ Ì∂‹‰ Á≈
«ÚØË ’ «‘≈Õ »√ Â∂ √∆∆¡≈ Á≈ «Ï¡≈È ˛ «’
Ï≈ˆ∆¡ª ÚºÒØ∫ Ó≈Ò-◊πÁ≈Ó «Úº⁄ ¤πÍ≈ ’∂ º÷∆ ◊¬∆
˜«‘∆Ò∆ ◊À√ √∆∆¡≈ ÎΩ‹ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ‘ÓÒ∂ ÁΩ≈È «√
◊¬∆Õ Ì≈Ú∂∫ «Ï¡≈È √‘∆ ˛ ‹ª È‘ƒ, Í «ÏÒ’πÒ
È’≈‰ÔØ◊ ‹ª ¡Ë≈ «‘ ȑƒ ‹Á«’ Ô».¡ÀÈ. ¡≈Í
ıπÁ Ï≈ˆ∆ ÎΩ‹ª ÚºÒØ∫ √∆∆¡≈¬∆ ÎΩ‹ «ÚπºË ˜«‘∆Ò∆
◊À√ Á∆ ÚÂØ∫ Á≈ «¬Ò˜≈Ó Ò≈ ¸º’≈ ˛Õ ¡Ó∆’È √’≈
Á≈ «’√∂ «Èͺ÷ ‹ª⁄ ÂØ∫ ‡≈Ò≈ Úº‡‰ È∂ Ï≈ˆ∆ ÎΩ‹ª
÷≈√ ’’∂ Ϋ‘ ¡Ò-Ù≈Ó Á∆ «¬√ «Úº⁄ «’√∂ Ì»«Ó’≈
Á≈ ÍÂ≈ Ò◊≈¿π‰ Á∆¡ª ’Ø«ÙÙª ˘ Ï∂’ª Ò◊≈ «ÁºÂ∆¡ªÕ
«’™«’ ¡Ó∆’È √’≈ ¡Â∂ √∆È∆¡ ¡≈◊»¡ª Â∂
¡«Ë’≈∆¡ª Ò¬∆ ¡Ò-’≈«¬Á≈ È≈Ò ‹πÛ∂ ÒØ’ª Á≈
ÓºÁÁ◊≈ ‘؉ Á∂ «Ú⁄≈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È≈ ÓπÙ«’Òª
÷Û∆¡ª ’Á≈ ˛Õ
√∆∆¡≈ ”Â∂ Â≈˜≈ «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª È≈Ò, ‡øÍ
È∂ ÓºË-Í»Ï ”⁄ ¡Ó∆’≈ Á∂ √«‘ÔØ◊∆¡ª ˘ «¬º’Óπº·
’È Á∆ ’Ø«ÙÙ ’∆Â∆ ˛Õ «¬√ «¬º’Óπº·Â≈ Á∆ ¡√¯ÒÂ≈
È∂ ÓºË-Í»Ï ”⁄ ¡Ó∆’∆ ¡◊Ú≈¬∆ Ú≈Ò∂ ’À∫Í ”⁄ Á≈
˘ ‘Ø ‚»øÿ≈ ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ ‡øÍ ‘’»ÓÂ, Âπ’∆ ¡Â∂
«Ó√ ˘ ¡Ó∆’È ’À∫Í «Úº⁄ Ú≈Í√ «Ò¡≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆
˛ ¡Â∂ «¬È∑ª Á∆ ‘≈Ò «Úº⁄ »√ È≈Ò ÚË ‘∆ È∂ÛÂ≈ ˘
Ø’‰ Á∂ ÔÂȪ «Úº⁄ ˛Õ «¬‘ ÎΩ‹∆ Â≈’ Á∆ ÚÂØ∫
’∆Â∂ Ï◊À √øÌÚ È‘ƒ ¡Â∂ ‡øÍ ‘’»Ó È∂ «¬√ «ÂÒ’Ú∂∫
√Â∂ ÚºÒ ’ÁÓ Íπº‡ Ò¬∂ ‘ÈÕ
¡Ó∆’È ‘’»Ó Á≈ √∆∆¡È ‘Ú≈¬∆ ÎΩ‹ Á∂ ¡º‚∂
”Â∂ ‘Ó«Ò¡ª Á≈ «¬º’ Ó’√Á ÓΩ√»Ò Á∂ «Ó˜≈«¬Ò
‘Ó«Ò¡ª ÂØ∫ «Ë¡≈È ÒªÌ∂ ‘‡≈¿π‰≈ Ú∆ ˛Õ
ÓΩ√»Ò Á∂ ¡≈Ó-È≈◊«’ª Á∂ «¬Ò≈’∂ ”Â∂ ‘ج∂
‘Ó«Ò¡ª «Úº⁄ Úº‚∆ ͺË ”Â∂ ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ÍÃø»
ͺ¤Ó∆ Ó∆‚∆¡≈ «¬È∑ª «Ó˜≈«¬Ò ‘Ó«Ò¡ª ’≈È ¿πÊØ∫
Á∂ È≈◊«’ª Á∆¡ª ÚË∆¡ª Óπ√∆Ϫ Ï≈∂ ÓΩÈ Ë≈ ’∂
ÏÀ·≈ ˛Õ Ó∆‚∆¡≈ Á≈ «¬‘Ø ‘≈Ò ÔÓÈ «ÚπºË √≈¿»Á∆
¡Ï Á∆ ÎΩ‹∆ Óπ«‘øÓ ˘ ÒÀ ’∂ ˛ «’™«’ √≈¿»Á∆ ÎΩ‹∆
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Óπ«‘øÓ Á∆ ¡Ó∆’≈ √‘≈«¬Â≈ ’ «‘≈ ˛ «‹√ «Úº⁄
Úº‚∆ ͺË ”Â∂ ¡≈Ó È≈◊«’ Ó≈∂ ◊¬∂ ‘È Í ͺ¤Ó∆
Ó∆‚∆¡≈ È∂ ¡Ó∆’≈ Â∂ ¿π√Á∂ √«‘ÔØ◊∆¡ª Á∂ «¬È∑ª
ÎΩ‹∆-‹πÓª ÍÃÂ∆ ¡º÷ª Ó∆⁄ Ò¬∆¡ª ‘ÈÕ ¡Ó∆’È
√≈Ó≈‹ «‹√È∂ ¡≈͉∆ √ø√≈ ⁄ΩË ÷≈Â ‹ø◊ª «Úº⁄
‘˜≈ª ÒØ’ Ó≈ «ÁºÂ∂, ¡≈Ó È≈◊«’ª ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈
’∂ ¡√≈Á ‘’»Ó «ÚπºË ÒÛÈ Á≈ «Á÷≈Ú≈ ’ «‘≈Õ
‡øÍ ‘’»Ó Á∆ ’≈Ú≈¬∆ Á≈ ÎΩ∆ √øÁÌ ‹Ø Ú∆
«‘≈ ‘ØÚ∂, ¿π√È∂ ¡≈͉∆ ‘’»Ó «Úº⁄ “‘Ò’∂ ’πºÂ∂” ÎΩ‹∆
¡«Ë’≈∆¡ª ˘ Ó‘ºÂÚÍ»È Êª Á∂‰ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÎΩ‹∆
Ï‹‡ «Úº⁄ Ú≈Ë≈ Ú∆ ’∆Â≈ ˛Õ √ø√≈ «Úº⁄ ÎΩ‹ª ¿πµÍ
÷⁄ ‘Ø ‘∂ Ï‹‡ Á≈ D@% «¬’ºÒ≈ ¡Ó∆’≈ ¡≈͉∆
ÎΩ‹ ¿πµÍ ÷⁄ «‘≈Õ ¿π√Á≈ «¬‘ ÷⁄≈ ¿π√ Ó◊Ø∫ ¤∂
√Ì ÂØ∫ ÚºË ÎΩ‹∆ Ï‹‡ º÷‰ Ú≈Ò∂ Á∂Ùª Á∂ ÷⁄∂ Á∂
Ï≈Ï ‘ÀÕ
‡øÍ «√¡≈√∆ ËØ÷∂Ï≈‹∆ Á≈ «È⁄ØÛ ˛Õ ¡≈͉∆ √ÚÀ-
Âº’∆ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¿π√Á≈ ’ج∆ «ÚÙÚ≈Ù/ÍÃÂ∆ϺËÂ≈
È‘ƒÕ Ú≈Ò √‡∆‡ Á∂ Ó≈Î∆¡≈ «ÚπºË Ó˜Á»ª Á∂ ◊πº√∂
Á≈ Ò≈‘≈ ÒÀ∫«Á¡ª ¿π√È∂ ¡≈«Ê’ Â∂ ÚÍ≈’ ÓøÂ≈«Ò¡ª
”⁄ ÈÚƒ Â∑ª Á∂ Ó≈Î∆¡≈ ÒØ’ª ˘ «Ò¡≈ ’∂ ÏÀ·≈ «ÁºÂ≈Õ
¡Ó∆’È ‘’»Ó Á∆¡ª «ÁÓ≈◊ «‘ ‹ø◊ª ’≈È ÒØ’ª
Á∂ ÓØ‘-Ìø◊ ‘؉ Á≈ ‡øÍ ˘ Ò≈‘≈ «Ó«Ò¡≈Õ «Î Ú∆
¿π√È∂ ‘’»ÓÂ∆ ¡‘π«Á¡ª Â∂ ÎΩ‹∆ «Ù’≈∆ ¡Â∂ ‹ø◊Ï≈‹
¡«Ë’≈∆ «Ï·≈ «ÁºÂ∂Õ ¿π√Á∂ «◊◊‡ »Í∆ «’Á≈ Á∆
«¬√ÂØ∫ ⁄ø◊∆ «Ó√≈Ò ‘Ø ’∆ ‘ØÚ∂◊∆ ‹ÁØ∫ ¿π√È∂ B@@C
”⁄ «¬≈’ ¿πµÍ ¡Ó∆’∆ ‘ÓÒ∂ Á≈ √ÓÊÈ ’∆Â≈,
Ó◊Ø∫ B@AF ”⁄ ÍÙ⁄≈Â≈Í ’∆Â∂ Ï◊À «¬º’ Ï∂ÙÓ
«Ú¡’Â∆ Á∆ Â∑ª ¿π√Á≈ «ÚØË ’ «ÁºÂ≈Õ
Í Ï∆Â∂ «¬º’ Á‘≈’∂ «Úº⁄ √ø√≈ ÏÁÒ «◊¡≈
˛, «¬‘ «¬√ ËØ÷∂ ’≈È ‘∆ È‘ƒ ÏÁ«Ò¡≈Õ √∆∆¡≈
«Úº⁄ ¿π√Á∆ Ó»÷Â≈ Ì≈Ú∂∫ «¬º’ ÏøÁ∂ Á∆ Ó»÷Â≈ ‘∆
‘ØÚ∂ Í ¡Ó∆’≈ ˘ «¬√ «ÓÒ‡∆ ÁÒÁÒ «Úº⁄ ‘Ø
‚»øÿ≈ ˺’ Á∂Ú∂◊∆Õ ÓºËÍ»Ï «¬º’ ◊øÌ∆ ¿πµÊÒ-ÍπºÊÒ
«Úº⁄Ø∫ ◊π‹ «‘≈Õ ¡Ó∆’≈ ÚºÒØ∫ √ø√≈ ÿÛ∆ ˘ «Íº¤∂
ÓØÛÈ Á∆ ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ’Ø«ÙÙ Ïπ∆ Â∑ª Î∂Ò ‘ØÚ∂◊∆Õ
¡Ó∆’È √≈Ó≈‹, √∆∆¡≈ ÂØ∫ ¡≈͉∂ È≈Í≈’
‘ºÊ Ï≈‘ º÷ØÕ
25 Ó¬∆-B@AH
 Î◊Ú≈Û≈ «Ú÷∂ Ú≈Í∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ï≈∂
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»È∆¡È Í≥‹≈Ï ÚºÒØ∫ ω≈¬∆ ◊¬∆ ‡∆Ó Á∆ «ÍØ‡
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»È∆¡È Í≥‹≈Ï ÚºÒØ∫ ω≈¬∆ ¿πµ⁄
ͺË∆ ‡∆Ó È∂ AH ¡ÍÃÀÒ B@AH ˘ Î◊Ú≈Û≈ Ù«‘ Á≈
ÁΩ≈ ’’∂ Î◊Ú≈Û≈ Ù«‘ ”⁄ Ú≈Í∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ï≈∂
¡√Ò ‘≈Òª ˘ √Ófi‰ ¡Â∂ √º⁄ ‹≈‰È Ò¬∆ Úº÷-Úº÷
«Ú¡’Â∆¡ª ¡Â∂ «√ÚÒ Â∂ ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò
≈ÏÂ≈ √Ê≈Í ’∆Â≈Õ
ÍÛÂ≈Ò∆¡≈ ‡∆Ó ”⁄ ¡À‚ÚØ’∂‡ «¬øÁ‹∆ «√øÿ
(«‡. √‘≈«¬’ «’ ’«ÓÙÈ), Ô»È∆¡È Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È
Â√∂Ó Í∆‡, ‹ÈÒ √’ºÂ ÏÒ«ÚøÁ «√øÿ ÌπºÒ,
√»Ï≈¬∆ ¡≈◊» ’ÙÓ∆ «√øÿ ÿπº◊ÙØ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡À‚ÚØ’∂‡
Ï∆.¡À√. ÏºÒ («‡. ¡À’√≈¬∆˜ Â∂ ‡À’√¬∂ÙÈ ’«ÓÙÈ),
¡À‚ÚØ’∂‡ ’πÒ«ÚøÁ «√øÿ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ ‘ج∆ ◊ºÒÏ≈ Â∂
«ÓÒ∆ ‹≈‰’≈∆ Á≈ Ú∂Ú≈ «¬√ ÍÃ’≈ ˛ ó
‹√Úø «√øÿ ¿πÎ ÏΩÏ∆ Á∂ «ÍÂ≈ ⁄È‹∆ «√øÿ
¿πÎ Ò≈‚∆ È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿π√Á∂ ÁØ Ï∂‡∂ ‘ÈÕ Úº‚≈ ÏΩÏ∆
+B Í≈√ ˛ ¡Â∂ ¡≈¬∆ÒÀ‡√ ’ «‘≈ √∆Õ ¤Ø‡≈ ÒÛ’≈
IÚƒ ’Ò≈√ ”⁄ ˛Õ ÓÀ∫ ’≈ÍØ∂ÙÈ ”⁄ √Î≈¬∆ √∂Ú’ ‘ª
¡Â∂ Ó∂∆ ÍÂÈ∆ ÒØ’ª Á∂ ÿª ”⁄ fi≈Û»-ÍØ⁄∂ Á≈ ’øÓ
’Á∆ ˛Õ ÿ‡È≈ Ú∂Ò∂ AC ¡ÍÃÀÒ ˘ A@.C@ Ú‹∂ ≈Â
¡√ƒ ÿ ‘≈˜ √∆Õ ÏΩÏ∆ Ï≈‘ ÁØ√ ˘ «ÓÒ‰ «◊¡≈
√∆, ‹Ø ¡≈͉∆ ÓøÓ∆ ˘ «¬‘ Áº√ «’ «◊¡≈ «’ ÓÀ∫ ÿπøÓ‰
⁄ºÒ≈ ‘ª, ‹ÒÁ∆ ¡≈ ‹≈Úª◊≈Õ ÊØÛ∂ √Ó∂∫ Ï≈¡Á Óπ‘ºÒ∂ ”⁄
ıÏ «ÓÒ∆ «’ ◊ØÒ ⁄Ω’ ”⁄ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ ÒÛ≈¬∆ ’
‘∂ ‘ÈÕ «‹‘Ȫ Í«‘Òª ‘∆ «¬√Á∆ √≈«˜Ù ⁄∆ √∆Õ
«¬‘ √π‰Á∂ √≈ Ó∂≈ ¤Ø‡≈ Ì≈, Ó∂∆ ÍÂÈ∆ ¡Â∂ Óπ‘ºÒ∂
Á∆¡ª ‘Ø ¡Ωª ⁄Ω’ ÚºÒ ◊¬∆¡ªÕ «‹‘Ȫ Ï≈¡Á ”⁄
Áº«√¡≈ «’ ’πfi √Óª «Ï‹Ò∆ ÏøÁ √∆, «¬º‡ª-ØÛ∂ ⁄ºÒ ‘∂
√È Â∂ ◊ØÒ∆¡ª Ú∆ ⁄ºÒ∆¡ªÕ ÓΩ’∂ ”Â∂ ÍπÒ∆√ Ú≈«Ò¡ª È∂
¡Ωª ÂØ∫ ‹≈ Íπº¤∆ «’ Âπ√ƒ «’√ ‹≈ ÂØ∫ ‘ØÕ Ó∂∆
ÍÂÈ∆ Í≈◊Òª Úª◊ ÍπºÂ Á∆ ÂÒ≈Ù ’ ‘∆ √∆Õ ¿π√Á≈
È≈Ó ÒÀ-ÒÀ ’∂ ¡≈Ú≈˜ª Ó≈ ‘∆ √∆Õ ‡º’ Á∆ Ò≈¬∆‡
ͬ∆ ª ‹≈ ’∂ ËÂ∆ ”Â∂ «‚º◊∂ ͬ∂ ÏΩÏ∆ ”Â∂ «’√∂ Á∆
Ș ͬ∆ ª ¿π√Á∂ «√ ”⁄Ø∫ ı»È Ú◊ «‘≈ √∆Õ ¿π√˘
˜ıÓ∆ ‘≈Ò≈ ”⁄ √Ú≈∆ Á≈ ÍÃÏøË ’’∂ ‘√ÍÂ≈Ò ÒÀ
’∂ ‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
Ï≈¡Á «Úº⁄ ÍÂ≈ ⁄ºÒ≈ «’ ¿π√Á∂ ◊ØÒ∆ Òº◊∆ ˛Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¿π√Á∆ ‘≈Ò ◊øÌ∆ ‘؉ ’’∂ ¿π√˘ ‚∆.¡ÀÓ.√∆.
´«Ë¡≈‰≈ ÀÎ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «‹ºÊ∂ ¿π‘ ¡‹∂ Ú∆ ‹∂∂
«¬Ò≈‹ ˛, √≈‚≈ ÍπºÂ ‹ÒÁ∆ ·∆’ ‘Ø ’∂ √≈‚∂ Í≈√ ¡≈Ú∂
¡Â∂ √≈˘ «È¡ª «ÓÒ∂, «¬‘∆ √≈‚∆ «¬º¤≈ ˛Õ
◊ØÒ∆ Á≈ «Ù’≈ ¡À√.√∆. ÈΩ‹Ú≈È ‹√Úø ¿πÎ
ÏΩÏ∆ Á∂ Óπ‘ºÒ∂ √πÌ≈Ù È◊ Î◊Ú≈Û≈ «Ú÷∂ ‡∆Ó Íπº‹∆Õ
«‹ºÊ∂ Ø√ Ú‹Ø∫ ¡È∂’ª ÒØ’ ÏÀ·∂ ‘ج∂ √ÈÕ ‘≈˜ ¡Ωª È∂
Áº«√¡≈ «’ ÿ‡È≈ Ú≈ÍÈ ÓΩ’∂ ¡√ƒ ¿πÊ∂ ‘≈˜ √∆Õ
ÍπÒ∆√ Ú≈Ò∂ Íπº¤Á∂ √È «’ Âπ√ƒ «’√ ‹≈ ÂØ∫ ‘Ø?
«ÙÚ √ÀÈ≈ Á∂ «¬º’ ¡≈◊» ˘ AD ¡ÍÃÀÒ ˘ Ø’‰
√ÏøË∆ Ú‹≈ Íπº¤∆ ª ¿πȪ Áº«√¡≈ «’ Ó؇ √≈¬∆’Ò Â∂
√Ú≈ ‘Ø ’∂ ¡≈«¬¡≈ «ÙÚ √À«È’ ¡≈◊» Óπ‘ºÒ∂ Á∆ ÓØÏ≈«¬Ò
È≈Ò Ú∆«‚˙ ω≈ «‘≈ √∆Õ «‹√Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
Î◊Ú≈Û≈ Á∂ Á«Ò ¡≈◊» ¡ ª ‹ÈÀ Ò Èø ◊ Ò,
‘Ì‹È √πÓÈ È∂ Áº«√¡≈ «’ ““√ø«ÚË≈È ⁄Ω’ Á∆ ÎÒÀ’√
ÏØ‚ Ò≈¿π‰ ¿πÍø ◊ºÒÏ≈ Ҭ∆ √≈˘ ¡À√.‚∆.¡ÀÓ.
ÚºÒØ∫ √º«Á¡≈ «◊¡≈Õ ¿πÈ∑ª ˘ ¡√ƒ ’≈ÍØ∂ÙÈ ‘≈¿»√
ÚºÒØ∫ √ø«ÚË≈È ⁄Ω’ ω≈¿π‰ √ÏøË∆ √Ï-√øÓÂ∆ È≈Ò
Í≈√ ’∆Â∂ ÓÂ∂ Á∆ ’≈Í∆ Ú∆ Á∂ «ÁºÂ∆Õ «‹øÈ≈ «’‘≈ «’
¡√ƒ ωÁ∆ ÓȘ»∆ ÒÀ ’∂ Á∂Úª◊∂Õ ¡√ƒ ÍÃ√≈ÙÈ Á∂ «¬√
ÌØ√∂ ”Â∂ √ø«ÚË≈È ⁄Ω’ Á∆ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ ÷πÁ ‘‡≈¿π‰
Á∆ √«‘ÓÂ∆ Á∂ «ÁºÂ∆Õ √≈˘ ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ «ÙÚ √ÀÈ≈ Á∂
«¬øÁ‹∆ ’ÚÒ, «‘øÁ» √πº«÷¡≈ √øÓÂ∆ Á∂ Á∆Í’
Ì≈ÁÚ≈‹, Ì≈‹Í≈ Á∂ Ô»Ê ¡≈◊» Ϻ¨ Ú≈Ò∆¡≈, √Ú∆
ÁºÂ≈, √ø‹∆Ú ÙÓ≈ ¿πÎ ‹ØÈ∆, Ïø‡» Ú≈Ò∆¡≈, ≈‹» ⁄≈‘Ò
Ú◊À≈ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ Íπº‡‰ Ò¬∆ ⁄Ω’ «Úº⁄ ‘πºÒÛÏ≈‹∆
’ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ú’Â ’∆Ï A@.C@ Ú‹∂ ≈ Á≈
‘ØÚ∂◊≈ ª ¡√ƒ, √Ó∂ ¡À√.‚∆.¡ÀÓ., ¬∂.‚∆.√∆. ÓΩ’∂ ”Â∂
Íπº‹∂Õ «‹ºÊ∂ ¡À√.Í∆. Í«ÓøÁ «√øÿ Ìø‚≈Ò Í«‘Òª ‘∆
ÓΩ‹»Á √∆ Â∂ B@-BE ÓπÒ≈˜Ó Ú∆ ÓΩ‹»Á √ÈÕ
«ÙÚ √ÀÈ≈ Á∂ «¬È∑ª ¡≈◊»¡ª ’ØÒ √’≈∆ √πº«÷¡≈
Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÷πÁ Á∂ «Èº‹∆ ‘«Ê¡≈ Ú∆ √ÈÕ ¿π‘
‘πºÒÛÏ≈‹∆ ’ ‘∂ √È Âª «¬øÈ∂ ˘ «ÙÚ √ÀÈ≈ Â∂ «¬‘Ȫ
Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆ ¡≈◊» Ú’, ÍπÒ∆√ ÓπÒ≈˜Óª ˘ ‡ºÍ ’∂
√ø«ÚË≈È ⁄Ω’ Á∂ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ ”Â∂ ⁄Û∑ ◊¬∂Õ «Ï‹Ò∆ ÏøÁ
’’∂ «¬º‡ª Ø«Û¡ª È≈Ò ‘ÓÒ≈ ’È ¿πÍø ◊ØÒ∆¡ª
26 Ó¬∆-B@AH
⁄Ò≈ «ÁºÂ∆¡ª, «‹√ «Úº⁄ D ¡À√.√∆. ÈΩ‹Ú≈È Îº‡Û
‘ج∂, «‹øÈ∑ª «Úº⁄Ø∫ B Á∆ √«ÊÂ∆ ¡‹∂ Ú∆ È≈‹π’ ω∆ ‘ج∆
˛Õ ‘ÓÒ∂ Ú∂Ò∂ ÍπÒ∆√ Í≈√∂ ‘Ø ◊¬∆Õ ÍπÒ∆√ È∂ ‘πºÒÛÏ≈‹∆
’ ‘∂ «ÙÚ √ÀÈ≈ Â∂ ¿π√Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆¡ª ˘ ‘‡≈¿π‰
Ò¬∆ ωÁ∆ ’ج∆ Ú∆ ’≈Ú≈¬∆ È‘ƒ ’∆Â∆Õ Ó»’ ÁÙ’
ω’∂ ÂÓ≈Ù≈ Á∂÷Á∂ ‘∂Õ ¿πÒ‡≈ √◊Ø∫ √≈‚∂ √Ó∂ Í∆ÛÂ
ÒØ’ª ”Â∂ Ú∆ fi»·∂ ’∂√ Á‹ ’ «ÁºÂ∂Õ «¬‘ ‘ÓÒ≈ «¬º’
√≈«˜Ù «‘ ‘Ø«¬¡≈Õ””
‹ÈÒ √Ó≈‹ Óø⁄ Î◊Ú≈Û≈ Á∂ ¡≈◊»¡ª ¡À‚ÚØ’∂‡
«Ú‹∂ ÙÓ≈, ’ª◊√ ¡≈◊» È∂ Ù Ì≈ÁÚ≈‹ ¡Â∂
Ï∆.‹∂.Í∆.-¡≈.¡À√.¡À√. Á∂ ¡≈◊» Ó∂Ù √⁄Á∂Ú≈ È≈Ò
‘ج∆ ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’, ““ÍÃ√≈ÙÈ Á∆
¡‰◊«‘Ò∆ ’≈È «¬‘ √≈∆ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆Õ E-E, G-
G Ù≈Â∆ ÁØÚ∂∫ Í≈√∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á≈ ’øÓ ËÈ∂ Ò≈¿π‰∂,
fi◊Û∂ ’È∂, Áø◊∂-¯√≈Á ’Ú≈¿π‰∂ ‘ÈÕ «¬√ «Úº⁄
Èπ’√≈È ÒØ’ª Á≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ‹∂’ ’ج∆ «¬‘Ȫ ˘ Ø’Á≈
˛ ª ¿π√ È≈Ò ‘∆ fi◊Û≈ ’Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ «’√∂ «¯’∂-ËÓ È≈Ò √ÏøË º÷Á∂ ‘Ø‰Õ ⁄≈‘∂
«ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ ‘؉ ‹ª ’ج∆ ‘Ø √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ ‘Ø‰Õ «¬‘
¡À√.√∆. ¡Â∂ ‹ÈÒ Á≈ ÓπºÁ≈ ÷Û≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ÒØ’ Ú∆
Áπ÷∆ ‘È Â∂ ÍÃ√≈ÙÈ Ú∆Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ Â≈˜∆ ÿ‡È≈
Ú≈Ò∂ «ÁÈ «¬º’ Í≈√∂ E@-F@ ¡≈ÁÓ∆ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂
√È ¡Â∂ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡À√.√∆. Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ C@@-CE@
ÒØ’ √ÈÕ ‘ª ◊ØÒ∆ È≈Ò D ÈΩ‹Ú≈È Îº‡Û ‘ج∂, √≈˘ Ú∆
¿π√Á≈ Áπº÷ ˛Õ ‹∂’ ◊ØÒ∆ È≈ ⁄ÒÁ∆ ª Èπ’√≈È «¬√
ÂØ∫ Ú∆ ÚºË ‘Ø √’Á≈ √∆Õ «¬‘ √≈≈ Ó√Ò≈ ÔØ‹È≈ϺË
„ø◊ È≈Ò ‘Ì‹È √πÓÈ Â∂ ‹ÈÀÒ Èø◊Ò È∂ ÷Û≈ ’∆Â≈Õ
√ø«ÚË≈È ⁄Ω’ Á∆ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ Ò◊≈¿π‰ È≈Ò «’√∂ Á≈
’∆ Èπ’√≈È √∆ ª «¬‘ Íπº¤‰ ”Â∂ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ ‹∂’
¿π‘ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ È≈ Ò◊≈™Á∂ ª ’ج∆ Ó√Ò≈ È‘ƒ √∆
÷ÛÈ≈Õ ÚÀ√∂ Ú∆ «¬‘ ÏπºÂ Ò◊≈¿π‰ Á≈ Í»∂ Á≈ Í»≈ «¬º’
ÚÂ≈≈ ˛Õ «¬‘ Ï≈Ï≈ √≈«‘Ï Á≈ ÏπºÂ Ò◊≈™Á∂ ‘È Âª
«’ ’ج∆ È≈ ’ج∆ Ó√Ò≈ ÷Û∂Õ «¬√Á≈ Ú∂Ú≈ «Ï¡≈È
’«Á¡ª ¿π‘Ȫ Áº«√¡≈ «’ Ϻ√ ¡º‚∂ ”⁄ ‘Ì‹È √πÓÈ
È∂ ÏπºÂ Ò◊≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ʺÒ∂ ¡≈͉≈ È≈Ó Â∂ ¡øÏ∂‚’
√ÀÈ≈ (Ó»Ò «ÈÚ≈√∆) «Ò÷Ú≈ ’∂ ÌÛ’≈‘‡ ÍÀÁ≈ ’∆Â∆,
‰≈¡ Ï«‰¡≈Õ «¬√È∂ «Î ¿π‘ ¿πÂ≈ «Ò¡≈Õ «¬√∂
ÍÃ’≈ ‘◊Ø«ÏøÁ È◊ ”⁄ ’Ò≈’«¬È ‘Ø‡Ò È∂Û∂
√’≈∆ Í≈«’ø◊ √∆Õ ÏÒÀ’Ó∂«Òø◊ ’È Ò¬∆ ¿πÊ∂ Ï≈Ï≈
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
√≈«‘Ï Á≈ Ïπ º Â Ò◊≈ «Áº  ≈Õ «¬√ «ıÒ≈¯ Ó≈ÓÒ≈
‘≈¬∆’Ø‡ «Úº⁄ «◊¡≈ ª ’Ø‡ È∂ Ú∆ Í≈«’ø◊ ‘؉ Á≈
‘∆ ‘π’Ó «ÁºÂ≈Õ «Î Ó≈‘ΩÒ ÙªÂ ‘∂, √Ì È∂ Í≈«’ø◊
”⁄Ø∫ ¡ºË≈ «‘º√≈ √‡À⁄» Ò¬∆ Á∂ «ÁºÂ≈Õ Ù«‘ «Úº⁄ Ï≈Ï≈
√≈«‘Ï Á∂ CA-CB ÏπºÂ ‘ÈÕ ‘Á∆¡≈Ï≈Á ¡≈«Á «Ú÷∂ Ú∆
«¬‘Ȫ ÓπºÁ≈ ÷Û≈ ’’∂ ’Ò∂Ù ÍÀÁ≈ ’∆Â∂Õ ‘π‰ ‹Ø √∂·∆
«Ë ‹ÈÀÒ-‘Ì‹È ‘πª È≈Ò ˛, ¿π‘ Í«‘Òª «ÙÚ
√ÀÈ≈ Á∂ ¡≈◊» ’ÚÒ ‘πª È≈Ò √∆ ÍÃø» Ï≈¡Á ”⁄ Úº÷
‘Ø ◊¬∂Õ «ÙÚ √ÀÈ≈ ”⁄ ¡À√.√∆. Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈
Ù≈ÓÒ ˛Õ «¬‘ ÏÃ≈‘Ó‰, ϪÁ √ÀÈ≈ Ú◊À≈ ÿ‡∆¡≈
ÙÏÁ≈ÚÒ∆ Ú ’∂ ‘Ì‹È-Èø◊Ò ‘πƒ ÌÛ’≈‘‡ ÍÀÁ≈
’ ‘∂ ‘ÈÕ ÁØȪ «Ëª ”⁄ ÓØ‘∆ ¡≈◊» ’πºÍ‡ ‘ÈÕ
’Ω∫√Ò Óπ‘ºÒ≈ ”⁄ «‹ºÊ∂ G@% Ú√Ø∫ ¡À√.√∆. ¡Â∂ C@%
‹È. Ú√Ø∫ ˛Õ Í∆‰ Ú≈Ò∂ Í≈‰∆ Á∆ ‡À∫’∆ Á≈ «ÚØË ’’∂
¿πÊ∂ ‘∆ ‹ÈÀÒ-‘Ì‹È ‘πª È∂ Ï≈Ï≈ √≈«‘Ï Á≈ ÏπºÂ
Ò◊≈ ’∂ ’Ò∂Ù ÷Û≈ ’∆Â≈Õ””
¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ Ù«‘ «Úº⁄ ¡≈.¡À√.¡À√. Á∆¡ª
D Ù≈ı≈Úª Ò◊Á∆¡ª ‘ÈÕ Í«‘Òª A@@@ «Ú¡’Â∆ Ì≈◊
ÒÀ∫Á∂ √ÈÕ ‘π‰ G-H √Ω ÏøÁ≈ Ì≈◊ ÒÀ∫Á≈ ˛Õ ¡≈.¡À√.¡À√.,
«ÙÚ √À«È’ª Á∆ ’ج∆ ÓºÁÁ È‘ƒ ’Á∆Õ ¡≈.¡À√.¡À√.
Á≈ «ÙÚ √ÀÈ≈ È≈Ò ’ج∆ √ÏøË È‘ƒÕ È≈ ‘∆ ¡≈.¡À√.¡À√.
Á∆¡ª √≈÷≈Úª ”⁄ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
√ø«ÚË≈È ⁄Ω’ ω≈¿π‰ √ÏøË∆ ’≈ÍØ∂ÙÈ È∂ ’ج∆
ÓÂ≈ Í≈√ È‘ƒ ’∆Â≈Õ «¬√ ⁄Ω’ Á≈ Ȫ Í«‘Òª ϺÂ∆¡ª
Ú≈Ò≈ ⁄Ω’ ⁄ÒÁ≈ «‘≈, «Î ◊ØÒ ⁄Ω’ ‘Ø «◊¡≈Õ
’≈ÍØ∂ÙÈ ”⁄ ª «¬√ ⁄Ω’ Á≈ Ȫ Ì◊ «√øÿ ⁄Ω’
º÷‰ Ï≈∂ Ú∆ ◊ºÒª ⁄ÒÁ∆¡ª ‘∆¡ª ‘ÈÕ
Ù«‘ Á∆ Ú√Ø∫ Ï≈∂ ◊ºÒ ’«Á¡ª ¿π‘Ȫ Áº«√¡≈
«’ D@ Î∆√Á∆ ¡À√.√∆./Ï∆.√∆. ¡Â∂ F@ Î∆√Á∆ ‹ÈÒ
Ú√Ø∫ ˛Õ
Â≈‹≈ AC ¡ÍÃÀÒ B@AH Á∆ ÿ‡È≈ Ò¬∆ Í«‘Ò
‹ÈÀÒ-√πÓÈ ‘πª ’∆Â∆Õ Ï≈¡Á Ò¬∆ ÁØÈØ∫ «Ëª ÁØÙ∆
‘ÈÕ √≈‚∆ «ÁÒ∆ «¬º¤≈ ˛ «’ «ÙÚ √ÀÈ≈ Á∂ ÓØ‘∆ ¡≈◊»¡ª
¡Â∂ ‘Ì‹È-√πÓÈ ˘ ÈºÊ Í≈ «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂ ª √≈≈ Ù«‘
√πº÷∆ ‘∂◊≈Õ Ù«‘ Á∂ ÒØ’ ⁄ÀÈ È≈Ò «‘ √’Á∂ ‘ÈÕ
¿π‘Ȫ ˘ «¬‘ Íπº¤‰ ”Â∂ «’ ’Á∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ, «√º÷ª
‹ª Á«Òª È≈Ò ’Ò∂Ù, ’Á∂ «‘øÁ-Í≈«’ Ϻ√ √Á≈-¬∂-
√‘ºÁ ˘ Ø’‰≈ ¡Â∂ ’Á∂ Í≈«’√Â≈È Á≈ fiø‚≈ λ’‰
«Íº¤∂ ’∆ Ó’√Á ˛ ª ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ «ÙÚ √ÀÈ≈ ‘ØÚ∂
27 Ó¬∆-B@AH
‹ª ’ج∆ ‘Ø √ÀÈ≈, «¬‘ «¬√ Â∑ª ’’∂ Ù«‘ Á≈ Ó≈‘ΩÒ
«Ú◊≈ÛÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ˘ Ó≈‘ΩÒ «Ú◊≈ÛÈ Ò¬∆ √≈‚≈
Óøȉ≈ ˛ «’ ¿πÍØ∫ Îø«‚ø◊ ‘Ø ‘∆ ˛Õ «¬‘ A@-AE √≈Òª
ÂØ∫ Í≈‡’ Í≈ ’∂ √Ó≈‹ ˘ Úø‚ ‘∂ ‘ÈÕ ÁØÈØ «Ëª ¿πµÍ
’≈Ú≈¬∆ ‘ØÚ∂Õ””
√π‹∆ ’Ω «‡≈. ¬∆.˙. Î◊Ú≈Û≈ È∂ ◊ºÒÏ≈Â
ÁΩ≈È ’≈ÍØ∂ÙÈ ‘≈¿»√ ÚºÒØ∫ √ø«ÚË≈È ⁄Ω’ ω≈¿π‰
√ÏøË∆ √Ï√øÓÂ∆ È≈Ò Í≈√ ’∆Â∂ ÓÂ∂ Á∆ ÍπÙ‡∆ ’∆Â∆
¡Â∂ «¬√ √Ïø Ë ∆ √‘≈«¬’ ’«ÓÙÈ È◊ «È◊Ó
Î◊Ú≈Û≈ Á∂ Á√Â÷ª ‘∂· «¬√ Á∆ Â√Á∆’ ’≈Í∆ Ú∆
«ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ
¡À√.Í∆. Î◊Ú≈Û≈ Í«ÓøÁ «√øÿ Ìø‚≈Ò È∂ Áº«√¡≈
«’, ““ÓÀ˘ ¡À√.¡À⁄.˙. Ê≈‰≈ «√‡∆ È∂ Áº«√¡≈ «’ √πÓÈ
‘Øª È∂ ◊ØÒ ⁄Ω’ «Úº⁄ √ø«ÚË≈È ⁄Ω’ È≈Ó Á≈ ÎÒÀ’√
ÏØ‚ Ò◊≈ «ÁºÂ≈ ˛ ª ÓÀ∫ ÓΩ’∂ ”Â∂ Íπº‹ «◊¡≈ «‹ºÊ∂ «ÙÚ
√ÀÈ≈ Á∂ E@-F@ ÏøÁ∂ «ÚØË ’ ‘∂ √ÈÕ ≈ A@.C@
Ú‹∂ Á≈ Ú’Â ‘ØÚ∂◊≈Õ ÓΩ’∂ ”Â∂ ¬∂.‚∆.√∆., ¡À√.‚∆.¡ÀÓ.
Ú∆ ¡≈ ◊¬∂ √ÈÕ «‹øÈ∑ª È∂ Á«Ò ¡≈◊»¡ª È≈Ò Ó∆«‡ø◊
’’∂ ¿πÈ∑ª ˘ ÏØ‚ ‘‡≈¿π‰ Ò¬∆ ≈‹∆ ’ «Ò¡≈ √∆Õ
«ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ ÷πÁ Íπº‡‰ Á∆ «‹ºÁ ’
‘∂ √ÈÕ «¬øÈ∂ ˘ ÁØÚ∂∫ Í≈«√¡ª ÂØ∫ ͺÊ Úº‹‰∂ Ùπ» ‘Ø
◊¬∂Õ Á»‹∂ Í≈√∂ («ÙÚ √ÀÈ≈) ÂØ∫ Î≈«¬«ø◊ ‘ج∆ ¡Â∂ ◊ØÒ∆
Ó∂∂ Òº◊‰∆ √∆ ‹Ø Ó∂∂ ÂØ∫ ¡º◊∂ ÷Û∂ ‹√Úø ¿πÎ ÏΩÏ∆ Á∂
‹≈ Òº◊∆Õ ‹∂’ ¡√ƒ Ï⁄≈¡ È≈ ’Á∂ ª ¡À√.√∆.
Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ Èπ’√≈È «‹¡≈Á≈ ‘؉≈ √∆Õ «ÙÚ √ÀÈ≈ «Ë
Á∂ AD ÚÀÍÈ ˜Ï ’ Ò¬∂ ‘ÈÕ √∆.√∆.‡∆.Ú∆. ’ÀÓ∂
«Úº⁄ √Ì ’πfi «’≈‚ ˛, Âπ√ƒ Ú∆ Á∂÷ √’Á∂ ‘ØÕ ÙÈ≈÷Â
’’∂ ‹Ø ’√»Ú≈ √È ¿πÈ∑ª ˘ «◊ÃÎÂ≈ ’’∂ ‹∂Ò∑ Ì∂‹
«ÁºÂ≈ ˛ ¡Â∂ «‘øÁ∂ ’√»Ú≈ª Á∆ ÙÈ≈÷ ’’∂ ¿πȪ
˘ Ú∆ «◊ÃÎÂ≈ ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ Á∂÷Ø ‹∆ ͺÊ Ó≈
‘∂ √∆, Âπ√ƒ Ú∆ ͺÊ Ó≈ ÒÚØÕ «ÙÚ √ÀÈ≈ È∂ ◊ØÒ∆ ⁄Ò≈
’∂ ◊Ò ’∆Â≈Õ ◊ØÒ∆ ⁄Ò≈¿π‰ ¿πÍø «ÙÚ √ÀÈ≈
Ú≈«Ò¡ª ˘ Ò≈·∆⁄≈‹ ’’∂ ’∆Ï AA.DE Ú‹∂
÷Á∂«Û¡≈, Í»∆ Â∑ª ‚ª◊ È≈Ò √∂Ú≈ ’∆Â∆Õ Á»‹∆ «Ë
√≈‚∂ ’ØÒ ÷Û∆ √∆Õ””
¡À√.¡À⁄.˙. Ê≈‰≈ «√‡∆ Î◊Ú≈Û≈ È∂ Áº«√¡≈ «’,
““ÿ‡È≈ Ú≈ÍÈ Ú≈Ò∂ «ÁÈ Ù«‘ «Úº⁄ Ë≈≈ ADD
√∆.¡≈.Í∆.√∆. Òº◊∆ ‘ج∆ √∆Õ √πÓÈ ‘Øª È∂ ÈÀÙÈÒ
‘≈¬∆Ú∂ Á∂ ÍπÒ ‘∂·ª Ï≈Ï≈ ‹∆ Á≈ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ Ò◊≈«¬¡≈Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Á»‹∆ «Ë «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈Ò∂ «ÚØË ’ ‘∂ √ÈÕ «¬√È∂
(√πÓÈ È∂) ’≈ÍØ∂ÙÈ ÂØ∫ ÓȘ»∆ ÒÀ‰ Ò¬∆ «¬º’ ¡˜∆
«ÁºÂ∆ ‘ج∆ √∆ ‹Á«’ ’≈ÍØ∂ÙÈ ÓȘ»∆ Á∂ ‘∆ È‘ƒ
√’Á≈ È≈ «¬‘ ÒÀ √’Á≈ √∆ «’™«’ «¬‘ ‹◊∑≈ ÈÀÙÈÒ
‘≈¬∆Ú∂ Á∆ ˛Õ «¬√Á∆ ÓȘ»∆ ÈÀÙÈÒ ‘≈¬∆Ú∂ Á∂ ˛µ‚
’π¡≈‡ Í≈‰∆Í ÂØ∫ ‘∆ «ÓÒ‰∆ √∆Õ ÓΩ’∂ ”Â∂ ¬∂.‚∆.√∆.,
¡À√.‚∆.¡ÀÓ. √≈«‘Ï È∂ «¬øÈ≈ ˘ «’‘≈ «’ Âπ√ƒ ◊ÒÂ
‘Ø, «¬øÈ≈ ˘ ÓÈ≈ «Ò¡≈ √∆Õ Âπ‘≈˘ ÍÂ≈ ‘∆ ¬∂ «’ ≈Â
Ú∂Ò∂ ’ج∆ Ϻ⁄≈ «’√∂ Á∆ ÓøÈÁ≈ È‘ƒÕ ’πfi ÒÛ«’¡ª È∂
«Íº¤Ø∫ Ø‚ ÂØ∫ ÍÊ≈¡ ’∆Â≈Õ ÍÊ≈¡ ’≈È «¬‘ √≈∆
√Óº«√¡≈ ÚË∆Õ ¿πȪ Óø«È¡≈ «’ ‹πÈ∂‹≈ ’ª‚ ¿πÍøÂ
√≈∂ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈«Ò¡ª ˘ √’≈∆ √πº«÷¡≈ «ÓÒ∆ ¬∂Õ
◊ØÒ∆ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈«Ò¡ª Á∂ Ò≈«¬√À∫√∆ ‘«Ê¡≈ª ÂØ∫
⁄ºÒ∆ ¬∂Õ ◊ÒÂ∆ ‘ «¬º’ È∂ ’∆Â∆Õ ‘È∂∂ ÂØ∫ ’πfi È‘ƒ
ÍÂ≈ ⁄ºÒÁ≈Õ ¡À√.¡À⁄.˙. ˘ «¬‘ Íπº¤‰ ”Â∂ «’ ‹ÁØ∫
¡À√.√∆. Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ ¡≈◊» ¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò ◊ºÒ ’
‘∂ √È ¡Â∂ ¡À√.Í∆. Ìø‚≈Ò Á∂ ◊ØÒ∆ Òº◊ √’Á∆ √∆,
¿πÈ∑ª ÚºÒØ∫ Í≈√≈ ÒÀ‰ ”Â∂ ÏΩÏ∆ È≈Ó∆ ÈΩ‹Ú≈È Á∂ ◊ºÒ∆
Òº◊ ◊¬∆ ¡Â∂ ◊ºÒÏ≈ ’È Ú≈Ò∂ ¡≈◊»¡ª Â∂ Ï∂’√»
‹ıÓ∆ ‘؉ Ú≈Ò∂ ¡À√.√∆. ÈΩ‹Ú≈Ȫ ”Â∂ «Î Í⁄≈ «’™
Á‹ ’∆Â≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈? ª ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ Í⁄≈
«√Î «¬º’ ’≈◊‹ ˛, ¡√Ò ’≈Ú≈¬∆ ª Á»‹∆ «Ë
«ıÒ≈¯ ‘Ø ‘∆ ¬∂Õ ‹∂’ ¿πÈ∑ª ◊ÒÂ∆ ’∆Â∆ ˛ ª ‘∆
¿πȪ Á∂ ‘«Ê¡≈ ‹Ï ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È Â∂ √’≈∆
√πº«÷¡≈ Ú≈«Í√ Ò¬∆ ◊¬∆ ˛Õ «‘øÁ∂ ÁØÙ∆ ¡≈͉∂ Ï≈Ò-
Ϻ«⁄¡ª √Ó∂ ¡≈͉∂ ÿª ÂØ∫ Î≈ ‘ÈÕ ¡À√.¡À⁄.˙.
È∂ Í≈ÏøÁ∆ Òº◊∆ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈«Ò¡ª
ÚºÒØ∫ Ò≈«¬√ø√∆ ‘«Ê¡≈ ÒÀ ’∂ È≈¡∂Ï≈‹∆ ’È √ÏøË∆
’ج∆ Â√ºÒ∆Ï÷Ù ‹Ú≈Ï È‘ƒ «ÁºÂ≈Õ””
¡À√.‚∆.¡ÀÓ. Î◊Ú≈Û≈ È∂ Óø«È¡≈ «’, ““Á«ÒÂ
¡≈◊»¡ª È∂ √ø«ÚË≈È ⁄Ω’ Ú≈Ò∆ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ ıπÁ
‘‡≈¿π‰≈ ÓøÈ «Ò¡≈ √∆Õ √≈˘ ÍÂ≈ Òº◊‰ Â∂ «’ Á»‹∆
«Ë Á∂ ÒØ’ ⁄Ω’ «Úº⁄ «¬’º·∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ ÓÀ∫ (¡À√.‚∆.¡ÀÓ.),
¬∂.‚∆.√∆. √≈«‘Ï, √‘≈«¬’ ’«ÓÙÈ Â∂ ¡À√.Í∆. √≈«‘Ï
ÓΩ’∂ ”Â∂ Íπº‹ ’∂ ¡À√.√∆. ¡≈◊»¡ª È≈Ò Ó∆«‡ø◊ ’ ‘∂
√È «’ «¬º’ ÁÓ «Ï‹Ò∆ ÏøÁ ‘Ø ◊¬∆ Â∂ ÍÂ≈ È‘ƒ «’ºÊØ∫
«¬º‡ª-ØÛ∂ ⁄ºÒ‰ Òº◊ ͬ∂Õ «¬‘ «¬º‡ ØÛ≈ ÍÂ≈ È‘ƒ
Ô’ÁÓ «’ºÊØ∫ ¡≈ «◊¡≈? Á»‹∂ Í≈«√™ («ÙÚ √ÀÈ≈)
◊ØÒ∆¡ª ⁄Ò≈ «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ «Î ÏÒ ÍÃÔØ◊ ’È
28 Ó¬∆-B@AH
Á≈ ¡≈Á∂Ù «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ””
Î◊Ú≈Û≈ Á∂ Á«Ò ¡≈◊»¡ª È∂ «¬‘ Ú∆ «’‘≈ «’
““‘Á∆¡≈Ï≈Á «Ú÷∂ È◊ «È◊Ó Á∆ ÓȘ»∆ È≈Ò Ï≈Ï≈
√≈«‘Ï Á∆ Í≈’ ω∆ ˛Õ Ó∂‘‡ª «Ú÷∂ Í≥⁄≈«¬Â È∂ ÓÂ≈
Í≈√ ’’∂ ‘∆ Ï≈Ï≈ √≈«‘Ï Á≈ ÏπºÂ Ò◊Ú≈«¬¡≈ ˛Õ ’πfi
ÒØ’ ÷≈‘Ó-÷≈‘ ‹ÈÒ ÏÈ≈Ó Á«Ò Ó√Ò≈ ω≈¿π‰
Á∆¡ª √≈«˜Ùª ⁄ ‘∂ ‘ÈÕ Ó√Ò≈ «’√∂ ËÓ-‹≈Â∆ Á≈
È‘ƒ ˛Õ Ó√Ò≈ ¡√Ò «Úº⁄ Á«Òª ¿πµÍ «ÙÚ √ÀÈ≈ Â∂
¿π√Á∆¡ª ‘Ó≈«¬Â∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª ÚºÒØ∫ ’∆Â∆
◊πø‚≈◊Á∆ Á≈ ˛Õ””
¡ø Ï ∂ ‚ ’∆ ¡≈◊» Â∂ ¿π µ ÿ∂ «⁄ø  ’ ¡À ‚ ÚØ ’ ∂ ‡
¡À√.¡ÀÒ. «ÚÁ∆ È≈Ò ◊ºÒ ’∆Â∆ ª ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’
«¬‘ ¡≈Í Óπ‘≈≈ ¿πµ«·¡≈ ÒØ’ ¿πÌ≈ ‘À, ’ج∆ ‹≈ÏÂ≈
È‘ƒÕ √øÿÙ ˘ √‘∆ „ø◊ È≈Ò ¡Â∂ √‘∆ «ÁÙ≈ ”⁄ ÒÛÈ≈
⁄≈‘∆Á≈Õ ‘≈Òª ¡√ƒ Â≈˜≈ ÿ‡È≈¥Ó ˘ Ú≈⁄ ‘∂ ‘ªÕ
«√º‡≈ ó
h Ï≈Ï≈ √≈«‘Ï Á∂ Î◊Ú≈Û≈ ”⁄ ¬∂È∆ «◊‰Â∆ ”⁄ Ïπ º
Òº◊‰ «Íº¤∂ «¬º’ ª Òº◊ «‘≈ ˛ «’ «¬‘Ȫ ”⁄
«√¡≈√ È≈ÒØ∫ «’Â∂ È≈ «’Â∂ Í«‘⁄≈‰ Á≈ √Ú≈Ò Ú∆
˛Õ Á»√∆ «Ë ˘ Òº◊Á≈ ˛ «’ √≈‚∆ Ï‘«◊‰Â∆ ˛Õ
«¬™ ‘؉≈ ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉∆ ‘∂·∆ ‘؉≈ Òº◊Á≈ ˛Õ
h «Í¤Ò∂ A@-AE √≈Òª ÂØ∫ ‹∂’ ’ج∆ È≈ ’ج∆ ‘ Ú≈
Ó≈‘ΩÒ «Ú◊≈ÛÁ≈ ˛Õ «˜Ò∑≈ Â∂ ÍπÒ∆√ ÍÃ√≈ÙÈ ˘
¡◊≈™ √»⁄È≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á Â≈˜≈ ÿ‡È≈ ”⁄ ¿π√
ÚºÒ∫Ø √Ó∂∫ «√ ωÁ∆ «˜øÓÚ
∂ ≈∆ È‘ƒ «ÈÌ≈¬∆ ◊¬∆
¡Â∂ ‘≈Ò≈ ˘ ’≈Ï» ‘∂· º÷‰ Ò¬∆ ’ج∆ ·Ø√ ’ÁÓ
È‘ƒ ¿π·≈¬∂ ◊¬∂Õ «‹√Á≈ «√º‡≈ «¬‘ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆Õ
h «√ÚÒ Â∂ ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ Óøȉ ÓπÂ≈«Ï’
Î◊Ú≈Û≈ Á∂ ¡À√.√∆. Ì≈¬∆⁄≈∂ Á≈ ¡≈◊» √ø«ÚË≈È
⁄Ω’ ”⁄ Ò◊≈¬∂ ‘ج∂ ÎÒÀ’√ ÏØ‚ ˘ ÷πÁ ‘‡≈¿π‰≈
ÓøÈ ◊¬∂ √È Âª «Î Ó≈‘ΩÒ ˘ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈«Ò¡ª
È∂ ‹≈‰Ïπºfi ’∂ «Ú◊≈«Û¡≈ ¡Â∂ «˜Ò∑≈ ÍÃ√≈ÙÈ Â∂
ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆ Ó»’ ÁÙ’ ω ’∂ ÂÓ≈Ù≈ Á∂÷Á∂
‘∂Õ ÿ‡È≈ ÓΩ’∂ ‘≈˜ ÍπÒ∆√ ÚºÒØ∫ ¡≈Ó ÒØ’ª ÂØ∫
‹≈ Íπº¤‰∆ Ú∆ ’¬∆ Â∑ª Á∂ Ùø’∂ ÷Û∂ ’Á≈ ˛Õ
h ¡À√.Í∆. Ìø‚≈Ò Á∂ ÓπÂ≈«Ï’ ‹∂’, ““A@.C@ Ú‹∂
≈ ˘ Ó≈‘ΩÒ «Ú◊ÛÈ Òº◊ «Í¡≈ √∆ ª Ó≈‘ΩÒ
«Ú◊≈ÛÈ Ú≈«Ò¡ª ˘ AA.DE Ú‹∂ ‘∆ ÷Á∂ÛÈ Á∆
’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ”” ¿π‘ Ú∆ D Á«Ò ÈΩ‹Ú≈Ȫ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Á∂ ◊Ø Ò ∆ Òº ◊ ‰ ¿π Í ø Â Õ √Ú≈ ÿø ‡ ≈ Íà ٠≈√È
ÂÓ≈ÙÏ∆È Ï«‰¡≈ «‘≈ Â∂ Ó≈‘ΩÒ «Ú◊ÛÈ Á∆
¿π‚∆’ ’Á≈ «‘≈, ‹Ø ◊«‘∆ √≈«˜Ù Á∂ «‘º√∂Á≈
‘؉ ÚºÒ «¬Ù≈≈ ’Á≈ ‘ÀÕ
h «√ÚÒ Â∂ ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆¡ª ÓπÂ≈«Ï’ ¡À√.√∆.
Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ ¡≈◊» ÒØ’ª È≈Ò ¿π‘ ÷πÁ ◊ºÒÏ≈ ’
‘∂ √ÈÕ «ÙÚ √ÀÈ≈ Ú≈«Ò¡ª ¿πµÍ Ò≈·∆⁄≈‹
’∆Â≈ «◊¡≈Õ ¿π‘Ȫ ”⁄Ø∫ ’πfi Á∆ «◊ÃÎÂ≈∆ Ú∆ ‘ج∆Õ
ÓÂÒÏ √≈¯ Â∂ √ͺه ˛ «’ Ó≈‘ΩÒ «ÙÚ √À«È’ª Â∂
¿π‘Ȫ Á∂ ‘Ó≈«¬Â∆¡ª È∂ «Ú◊≈«Û¡≈Õ «Î ¡À√.√∆.
Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂ ÒØ’ª-¡≈◊»¡ª «ÚπºË Í⁄∂ Á‹ ’È
«Íº¤∂ «’‘Û∆ «√¡≈√ ’øÓ ’ ‘∆ ˛Õ «¬‘ ¡À√.√∆.
Ì≈¬∆⁄≈∂ ˘ ÁÏ≈¿π‰ Á∆ È∆Â∆ Á≈ ¡ø◊ ˛Õ
h √Ó≈‹ «Úº⁄ «Î’» Úø‚∆¡ª Í≈ ’∂ ¡≈͉∂ ◊πÍÂ
«√¡≈√∆ ¬∂‹ø‚∂ ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬∆ Î◊Ú≈Û≈ ˘
ÍÃÔØ◊Ù≈Ò≈ Á∂ ÂΩ ”Â∂ Ú«Â¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬√
’≈È «Í¤Ò∂ ’¬∆ √≈Òª ÂØ∫ ’Á∂ «‘øÁ» Óπ√ÒÓ≈È
fi◊Û∂, ’Á∂ Á«Ò ÏÈ≈Ó ‹ÈÒ, ’Á∂ «√º÷ ÏÈ≈Ó
«‘øÁ» Á≈ «ÚÚ≈Á, ’Á∂ √Á≈-¬∂-√‘ºÁ Ϻ√ ˘ Ø’‰≈
¡Â∂ ’Á∂ Í≈«’√Â≈È Á≈ fiø‚≈ √≈Û ’∂ Ó√Ò∂ ˘
«Î’» ø◊ Á∂‰ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍÁ∆¡ªÕ «¬√
«Í¤Ò∆ ’øÓ ’Á∆ «Î’» «√¡≈√ «√¡≈√∆ ’∆ÓÂ
Á∂‰ ÂØ∫ Ï⁄≈¡ ’∂◊∆ ¡Â∂ Â≈˜≈ ÿ‡È≈ «Úº⁄ ¡≈͉∂
’πfi ÒØ’ª Á∆ ÏÒ∆ Á∂Ú∂◊∆Õ
h ‡≈‘‰∆¡ª ÎÛÈ Á∆ ʪ ‹Û∑ ˘ √Ófi‰≈ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂
¿π√ ‹Û∑ Á≈ «√¡≈√∆ Ș∆¬∂ ÂØ∫ ‘ºÒ Ò¬∆ ¡≈͉∂
¬∂’∂ ˘ ’≈«¬Ó º÷Á∂ ‘ج∂ Îπº‡ Í≈˙ «Î’» ¬∂‹ø‚∂ ˘
«Í¤ÒÓØÛ≈ Á∂ ’∂ ‹≈ÏÂ≈ÚºË √øÿÙ ’È≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ
‹ª⁄ ‡∆Ó Óø◊ ’Á∆ ˛ «’ ó
«ÙÚ √ÀÈ≈ Â∂ ¿π√Á∆¡ª √«‘ÔØ◊∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª Á∂
¡≈◊»¡ª Â∂ ÿ‡È≈ Ò¬∆ «˜øÓ∂Ú≈ ‘Øª √«‘ÔØ◊∆¡ª «ÚπºË
Á‹ ’∂√ «Úº⁄ ¡À√.√∆./¡À√.‡∆. ¡À’‡ Á≈ Ú≈Ë≈ ’’∂
√÷ √˜≈Úª «ÁºÂ∆¡ª ‹≈‰, ÿ‡È≈ Ò¬∆ ‹πøÓ∂Ú≈ «˜Ò∑≈ Â∂
ÍπÒ∆√ ¡«Ë’≈∆¡ª «Úπ˺ ¡À√.√∆./¡À√.‡∆. ¡À’‡ Á∆ Ë≈≈
D «‘ ’≈Ú≈¬∆ ’∆Â∆ ‹≈Ú∂, Í∆Û Á«Ò «Ë «ıÒ≈¯
Á‹ ’∆Â∂ ’∂√ ÎΩ∆ ÂΩ ”Â∂ ºÁ ’∆Â∂ ‹≈‰, «Î’≈ÍÃ√Â∆
˘ ÈºÊ Í≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ Ù≈Â∆ ¡È√ª Á≈ ¡√Ò≈ ‹Ï ’∆Â≈
‹≈Ú∂ ¡Â∂ √’≈∆ √πº«÷¡≈ Ú≈Í√ Ò¬∆ ‹≈Ú∂Õ ˜ıÓ∆¡ª ˘
Óπ¡≈Ú‹≈ ¡Â∂ √πº«÷¡≈ Á≈ ÍÃÏøË ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ
29 Ó¬∆-B@AH
........................... √ø ÿ Ù/√◊Ó∆¡ª...........................
Ϻ⁄∆¡ª Á∂ ÏÒ≈Â’≈ª «ÚπºË Ø‘ Ì∆ ◊‹È≈
‹øÓ» Á∂ ’·»¡≈ ÷∂Â «Úº⁄ H √≈Ò≈ Ϻ⁄∆ ¡≈«√Î≈
È≈Ò ‘ج∆ «Ì¡≈È’ Á«øÁ◊∆ Â∂ ’ÂÒ ¡Â∂ ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù
”⁄ ¿πÈ≈¿» «Ú÷∂ AG √≈Ò≈ ÒÛ’∆ È≈Ò ‘ج∂ ÏÒ≈Â’≈
Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª ’≈È Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ «Ú¡≈Í’ Ø√ Á∆
Ò«‘ ÎÀÒ ◊¬∆Õ ‘ √»Ï∂ Á∂ ‘ «‘º√∂ «Úº⁄ ÒØ’ª È∂ «¬È∑ª
ÏÒ≈Â’≈ª Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª «ÚπºË ¡≈͉∆ Ø‘ Ì∆
¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ ’∆Â∆ ˛Õ «¬È∑ª «ÚØË ÍÃÁÙȪ «Úº⁄
ÓºËÚ◊ Á∂ ÒØ’ª È∂ Ú∆ ÷πºÒ ’∂ ÙÓ»Ò∆¡Â ’∆Â∆ ˛Õ Á∂Ù
Á∂ ÍÃÏøË’∆ „ª⁄∂ «Úº⁄ Ó‘ºÂÚÍ»È Êª ÓºÒ∆ ÏÀ·∆
¡Î√Ù≈‘∆ «Úº⁄ Ú∆ «¬È∑ª ÿ‡È≈Úª ÍÃÂ∆ «⁄øÂ≈ ÷πºÒ ’∂
√≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‘∆ ˛Õ
ÏÒ≈Â’≈ Á∆¡ª ÿ‡≈È≈Úª Á≈
«Î’» ËπÚ∆’È ¡Â∂ «√¡≈√∆’È
’·»¡≈ Â∂ ¿πÈ≈¿» Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈ √Ì ÂØ∫
«⁄øÂ≈‹È’ Â∂ ‚≈¿π‰≈ Í«‘¨ «¬‘ ˛ «’ ÏÒ≈Â’≈ Á∂
√ÏøË ”⁄ «◊ÃÎÂ≈ ÁØÙ∆¡ª Á∂ ‘º’ «Úº⁄ «ÚØË-ÍÃÁÙÈ
‹ºÊ∂ÏøÁ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ «⁄øÂ≈‹È’ Ò≈ÓÏøÁ∆ ”⁄
¡≈.¡À√.¡À√.-Ì≈‹Í≈ Á∂ «‘øÁ»ÂÚ∆ «Ï◊∂‚ Á∆ √Ø⁄-
√Ófi ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬º’ «Î’∂ È≈Ò √Ïø«Ë ’ª◊√ ¡Â∂
Í∆.‚∆.Í∆. Á∂ È∂Â≈Úª È∂ Ú∆ ¡≈͉≈ «‘º√≈ Í≈«¬¡≈ ˛Õ
ÁØÚ∂∫ ÿ‡È≈Úª «Úº⁄ Ó≈ÓÒ≈ ÏÒ≈Â’≈ Á≈ «Ù’≈
Ï≈ÒÛ∆¡ª ¡Â∂ ÁØÙ∆¡ª «Ú⁄’≈ Ï‰È Á∆ Ï‹≈«¬ «‘øÁ»
¡Â∂ Óπ√«ÒÓ ‹ª «‘øÁ» ¡Â∂ Á«Ò ω «◊¡≈Õ ÏÒ≈Â’≈
Ú◊∆ «Ì¡≈È’ Á«øÁ◊∆ ˘ ◊Ò ·«‘≈¿π‰ Á∆
Ï‹≈«¬ Í»∂ Ó≈ÓÒ∂ Á≈ «Î’»’È ¡Â∂ «√¡≈√∆’È ’
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ¡√ÒØ∫ ÷ÂÈ≈’ ÚÂ≈≈ ˛Õ «¬√
Ó≈ÓÒ∂ È∂ ¡Ωª Á∆ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡√Ò ‘≈Ò ¡Â∂
ÏÒ≈Â’≈ª Ò¬∆ «‹øÓ∂Ú≈ ¡√Ò ‘≈Òª ‹ª ’≈Ȫ ”Â∂
«Ú⁄≈-Ú‡ªÁ∂ Ò¬∆ ʪ √Óπº⁄∂ Ó≈ÓÒ∂ ”Â∂ «Ú⁄≈-⁄⁄≈
Á»‹∂ Í≈√∂ ÓØÛ «ÁºÂ∆Õ
ÍÃ◊Â∆Ù∆Ò Ó«‘Ò≈ √ø◊·È («ÁºÒ∆) ÚºÒØ∫ ‹ª⁄-ÍÛÂ≈Ò
’·»¡≈ «Úº⁄ ¡º· √≈Ò≈ ¡≈«√Î≈ Á∂ ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂
’ÂÒ ÂØ∫ Ó◊Ø∫ ‹Ø ‘≈Ò≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∂ √È, ¿π√ Ï≈∂
¡√Ò ‘≈Òª ˘ √Ófi‰ ¡Â∂ √º⁄ ˘ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿π‰
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬∆ «ÁºÒ∆ ÂØ∫ ÍÃ◊Â∆Ù∆Ò Ó«‘Ò≈ √ø◊·È È∂ ¡≈͉∆¡ª
⁄≈ Ú’∆Ò ¡Ωª ”Â∂ ¡Ë≈« «¬º’ ‡∆Ó ˘ ’·»¡≈
Ì∂«‹¡≈Õ ‡∆Ó È∂ AH-AI Ó≈⁄ B@AH ˘ √≈È≈ «Í≥‚
«‹ºÊ∂ ÏÒ≈Â’≈ Á∆ ÿ‡È≈ Ú≈Í∆, Á≈ ÁΩ≈ ’∆Â≈Õ ‡∆Ó
È∂ ¡≈«√Î≈ Á∂ Ó≈«Í¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ÿ‡È≈ «Úº⁄ «◊ÃÎÂ≈
’∆Â∂ ÁØÙ∆¡ª Á∂ Í«Ú≈ª Á≈ ͺ÷ Ú∆ √π«‰¡≈Õ ‡∆Ó È∂
«Í≥‚ ”⁄ AG Ó≈⁄ Ó◊Ø∫ ¿π√∂ “«‘øÁ» ¬∂’Â≈ Óø⁄” È≈Ò
‹πÛ∂ ÍÛ∂ «Ò÷∂ ÒØ’ª, Ú’∆Òª Á≈ ͺ÷ Ú∆ √π«‰¡≈Õ ‡∆Ó È∂
Á»‹∂ «ÁÈ ¡«Ë’≈∆¡ª «‹øÈ∑ª «Úº⁄ «¬ø√ÍÀ’‡ ‹ÈÒ
√¬∆¡Á ¡ÎÁπºÒ Óπ‹ÂÏ≈ (¡≈¬∆.Í∆.¡À√.), «ÓÃÂ’
¡≈«√Î≈ Á∂ Ó≈«Í¡ª Á∆ Ú’∆Ò Á∆«Í’≈ «√øÿ ≈‹≈ÚÂ,
’ÙÓ∆ ‡≈¬∆Ó˜ Á∆ ’≈‹’≈∆ √øÍ≈Á’ ¡Èπ≈Ë≈ Ì√∆È
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ’πfi ‘Ø ͺÂ’≈ª, Ú’∆Òª ˘ Ú∆ «ÓÒ∆Õ
‡∆Ó È∂ ‹Ø ÂºÊ «¬’º·∂ ’∆Â∂ ¿πÈ∑ª ÓπÂ≈«Ï’ A@
‹ÈÚ∆ ˘ ◊πº‹ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆ Ϻ’Ú≈Ò «Ï≈Á∆ È≈Ò
√Ïø«Ë ¡≈«√Î≈, «‹√Á∂ Ó≈Í∂ ÍÙ» Í≈Ò ’∂ ¿πȪ∑ ÂØ∫ ¡≈͉∆
◊π ˜ -Ï√ ⁄Ò≈™Á∂ ‘ÈÕ ¡≈«√Î≈ ÍÙ» / ‹≈ÈÚ
⁄≈¿π‰ Ò¬∆ ◊¬∆ ª Ú≈Í√ È≈ ¡≈¿π‰ ”Â∂ ¿π√Á∂ Ó≈Í∂
«Í≥‚ Á∂ È∂ÛÒ∂ ‘∆≈ È◊ ÍπÒ∆√ ⁄Ω’∆ «ÍØ‡ Á‹
’≈¿π‰ ◊¬∂Õ Ï’Ú≈Ò ’Ï∆Ò≈ √Ó≈‹ Á≈ ‘≈Ù∆¡≈◊Ã√Â
ÂÏ’≈ ˛ «‹√Á∆ ÍÃÏøË √≈‘Ó‰∂ ˛√∆¡Â ’πfi Ú∆ È‘ƒÕ
¡«‹‘∂ «Ú¡’Â∆¡ª ÍÃÂ∆ √≈‚∆ ÍπÒ∆√ Á≈ «ÚÚ‘≈ ‘Ó∂Ù≈
‘∆ ¡‰Á∂÷∆ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ ¡√øÚ∂ÁÈÙ∆Ò ‘πøÁ≈ ˛Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫
¡≈«√Î≈ Á∆ ◊πøÓÙπÁ◊∆ Á∆ «ÍØ‡ ‘∆ AB ‹ÈÚ∆ ˘
«Ò÷∆ ◊¬∆Õ
AG ‹ÈÚ∆ ˘ ¡≈«√Î≈ Á∆ Ò≈Ù «Í≥‚ È∂ÛÒ∂ ‹ø◊Ò
«Úº⁄Ø∫ «ÓÒ∆ ª ¿π√Á∂ √∆ ”Â∂ Á«øÁ◊∆, ÂÙºÁÁ Á∂
«ÈÙ≈È ¡≈͉∆ ’‘≈‰∆ ÷πÁ «Ï¡≈È ’ ‘∂ √ÈÕ ÍØ√‡-
Ó≈‡Ó Ó◊Ø∫ ¿π√Á∆¡ª ¡ø«ÂÓ «’«¡≈Úª Ò¬∆ √≈È≈
«Í≥‚ Ú≈«Ò¡ª ¡≈͉∆ √ÓÙ≈È Ì»Ó∆ Ú‰ Á∆ ¡≈«◊¡≈
È≈ Á∂‰ Â∂ ¿π√Á∆¡ª ¡ø«ÂÓ «’«¡≈Úª È∂ÛÒ∂ «Í≥‚ ’≈È≈
«Úº⁄ ¡ø‹≈Ó «ÁºÂ∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ
«¬√ ÿ‡È≈ Ó◊Ø∫ ¡≈«√Î≈ Á∂ Ó≈«Í¡ª Â∂ Ï≈’∆
’Ï∆Ò∂ Ú≈«Ò¡ª «‹‘Û∂ √Á∆¡ª Á∂ ÓΩ√Ó «Úº⁄ Í‘≈Ûª
30 Ó¬∆-B@AH
ÂØ∫ ¿πµÂ ’∂ ’·»¡≈ «¬Ò≈’∂ ”⁄ ˜Ó∆È ·∂’∂ ”Â∂ ÒÀ ’∂
¡≈͉∂ ÍÙ» ⁄≈ ’∂ ◊π˜≈≈ ’Á∂ √È, ”Â∂ Óπ√∆Ϫ Á≈
Í‘≈Û ‡πº‡ «Í¡≈Õ ¿πÈ∑ª ¡Â∂ ÍÙ»¡ª Ò¬∆ Í≈‰∆ «¬ºÊØ∫ º’
«’ √’≈∆ Ó؇ ÂØ∫ Ú∆ Í»È ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
‹øÓ»-’ÙÓ∆ ”⁄ ¡≈Ò ‡≈¬∆Ϙ ’Ø¡≈‚∆È∂ÙÈ
’Ó∂‡∆ Á∂ ’≈’πøȪ È∂ ¡≈«√Î≈ ˘ «¬È√≈Î Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆
¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¬∆Õ ¿π√Á∂ ⁄ΩÊ∂ ”Â∂ Ï’Ú≈Ò Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∂
’≈’πøȪ È∂ «ÓÒ ’∂ «¬º’ ÓΩÈ Ó≈⁄ ’º«„¡≈ «‹√ ¿πµÍ
ÍπÒ∆√ È∂ Ò≈·∆⁄≈‹ ’∆Â≈ Â∂ ’¬∆¡ª Á∂ √º‡ª Òº◊∆¡ªÕ
AE Ó≈⁄ B@AH ˘ Ϻ’Ú≈Ò Ì≈¬∆⁄≈∂ ”⁄ È∂ÛÒ∂ «¬º’
«Í≥‚ ’»‡≈ «Úº⁄ «¬º’ «Ú¡≈‘ √Ó≈◊Ó ”⁄ ÒØ’ «¬’º·∂ ‘ج∂
ª ’Ø¡≈‚∆È∂ÙÈ ’Ó∂‡∆ Á∂ ’≈’πøȪ È∂ ¿πÊ∂ √≈∂
ÿ‡È≈¥Ó Ï≈∂ ‹≈‰’≈∆ «ÁºÂ∆ ª ◊ºÒ ‹øÓ» ’ÙÓ∆ Á∂
‘Ø ÷∂Âª º’ ÎÀÒ∆ Â∂ «¬√ «ÚπºË «ÚØË ÍÃÁÙȪ Á≈
«√Ò«√Ò≈ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈Õ
¡≈«√Î≈ ◊Ø Á Ò¬∆ ‘Ø ¬ ∆ Ϻ ⁄ ∆ √∆Õ ¿π √ Á∂
Ï≈¬∆ÒØ‹∆’Ò Ó≈«Í¡ª È∂ ‹øÓ» ’ÙÓ∆ ‘≈¬∆’Ø‡ Á∂ ‹øÓ»
ÏÀ∫⁄ ’ØÒ «¬º’ «º‡ Á≈«¬ ’’∂ ‘≈¬∆’Ø‡ Á∆ «È◊≈È∆
‘∂· Ó≈ÓÒ∂ Á∆ ÍπÒ∆√ ÂÎÂ∆Ù/ÍÛÂ≈Ò Á∆ Óø◊ ’∆Â∆Õ
‘≈¬∆’Ø‡ È∂ Óø◊ √Ú∆’≈ ’ Ò¬∆Õ ‹øÓ» ÍπÒ∆√ Á∆
’≈¬∆Ó Ïª⁄ È∂ Áπ Ï ≈≈ Í≥ ‹ ÓÀ ∫ Ï∆ √ÍÀ Ù Ò
«¬ÈÚÀ√‡∆◊∂ÙÈ ‡∆Ó Á≈ ◊·È ’∆Â≈ «‹√ «Úº⁄ E
¡«Ë’≈∆ ‘ÈÕ «ÁºÒ∆ Á∆ ‹ª⁄ ‡∆Ó ˘ «¬ø√ÍÀ’‡ ‹ÈÒ
¡≈¯ ÍπÒ∆√ È∂ ¿πȪ∑ ¡«Ë’≈∆¡ª Á∂ È≈Úª Ï≈∂ Ú∆ Áº«√¡≈
«‹øȪ∑ «Úº⁄ ¡À√.¡À√.Í∆. Ó∂Ù ’πÓ≈ ‹ºÒ≈, ¡À√.Í∆. ÈÏ∆Á
Í∆‹≈Á≈, ¡À√.Í∆. «È√≈ ‘π√È À Ù≈‘, ¡À√.Í∆. √ÚÀÂ≈Ï∆
¡Â∂ «¬ø√ÍÀ’‡ ’ÓÒ «’ÙØ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ
¡≈«√Î≈ Á∂ È≈Ò ‹πÛ∂ ÁØÚ∂∫ Ó≈Í∂ Í«Ú≈ ¿π√˘
«¬È√≈Î Áπ¡≈¿π‰ Ò¬∆ ‹»fi ‘∂ ‘ÈÕ
«‹ºÊØ∫ º’ √È≈ «Í≥‚ Á≈ √Ú≈Ò ˛Õ ‹ÁØ∫ ‹ª⁄ ‡∆Ó
«Í≥‚ ”⁄ ◊¬∆ ª G@-H@ ÒØ’ «¬’º·∂ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬º’ ÁØÙ∆
Á∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï È∂ Áº«√¡≈ «’ «Í≥‚ ÏÃ≈‘Ó‰ Ì»Ó∆ÍÂ∆
Á≈ «Í≥‚ ˛ Â∂ ¿π√Á∂ Í«Ú≈ Á∂ Ú≈Ë∂ È≈Ò ‘∆ Ú√Ø∫ ÚË∆
˛ «¬√ ’’∂ «Í≥‚ Á∂ √≈∂ Ú≈√∆ «¬º’ Á»‹∂ Á∂ È∂ÛÒ∂
«ÙÂ∂Á≈ ‘ÈÕ ¿π‘ ¥≈¬∆Ó Ïê⁄ Á∆ ÍÛÂ≈Ò Á∆ ʪ
√∆.Ï∆.¡≈¬∆. ‹ª⁄ Á∆ Óø◊ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÓπÂ≈«Ï’
¥≈¬∆Ó Ïê⁄ Á∆ ‹ª⁄ ‡∆Ó Óπ√ÒÓ≈Ȫ Â∂ ’ÙÓ∆∆¡ª ”Â∂
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¡Ë≈« ˛, √≈‚≈ ¡≈͉≈ «√Î «¬º’ ¡≈ÁÓ∆ ˛ («¬‘
ÂºÊ «√∂ ÂØ∫ fi»·≈ √≈Ï ‘πøÁ≈ ˛Õ ¡≈¬∆.‹∆. È∂ ‡∆Ó Á∂
ÓÀ∫Ïª Á∂ Ȫ ÷πÁ ‡∆Ó ˘ «Á÷≈¬∂) ¿πÈ∑ª È∂ «Í≥‚ Á∂ ’¬∆
ÒØ’ª Â∂ ÍπÒ∆√ ÚºÒØ∫ ÂÙºÁÁ ’È Á≈ Ó≈ÓÒ≈ ¸º«’¡≈Õ
Ó«‘Ò≈ ‹ª⁄ ‡∆Ó È∂ ¿πÈ∑ª «Ú¡’Â∆¡ª È≈Ò «ÓÒ≈¿π‰
Á≈ ‹ª Ȫ Áº√‰ Ï≈∂ ’«‘‰ ”Â∂ ¿π‘ «√Î C Ȫ Í∂Ù ’
√’∂ «‹øÈ≈ ˘ ÍπÒ∆√ È∂ ‹ª⁄ Ó◊Ø∫ «◊ÃÎÂ≈ ’∆Â≈ √∆Õ
‘Ø «’√∂ Ú∆ ÈΩ‹Ú≈È ˘ ÍπÒ∆√ È∂ ’Á∆ Íπº¤«◊º¤ Ò¬∆
«‘≈√ «Úº⁄ È‘ƒ «Ò¡≈Õ
AG Ó≈⁄ B@AH Ó◊Ø∫ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈¬∂ «‘øÁ» ¬∂’Â≈
Óø⁄ Á∂ ÓÀ∫Ïª È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿π‘ ’ø‹’ª Í»‹Á∂ ‘È «Î
«’ºÁª √≈‚∂ ÒØ’ Ϻ⁄∆ È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ ’ √’Á∂ ‘ÈÕ
¿πÈ∑ª ¡≈«√Î≈ Á∂ ’ÂÒ Ò¬∆ Í«Ú≈’ ‹≈«¬Á≈Á Á∂
fi◊Û∂ ˘ ’≈È Áº«√¡≈ (ÂºÊ ’Ó∂‡∆ È∂ ÍÛÂ≈Ò ’’∂
Í≈«¬¡≈ «’ ¡≈«√Î≈ Á∂ ÁØÚª Ó≈«Í¡ª Á∂ Í«Ú≈ª ”⁄
«’√∂ «’√Ó Á≈ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ «ÚÚ≈Á È‘ƒ ˛) ¿πÈ∑ª È∂
⁄ΩÊ∂ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ‘ج∂ ÓΩÈ Ó≈⁄ Ï≈∂ «’‘≈ «’ ¿π√ «Úº⁄
Í≈«’√≈È Íº÷∆ È≈¡∂ Ò≈¬∂ ◊¬∂Õ ‹ÁØ∫ ‹ª⁄ ‡∆Ó È∂ «¬√
√ÏøË∆ ’ج∆ Ú∆‚∆˙ «Á÷≈¿π‰ ‹ª √ϻ Á∂‰ Á∆ Óø◊
’∆Â∆ ª ¿π‘ ¸ºÍ ‘Ø ◊¬∂Õ ¿πÈ∑ª È∂ Í∆.‚∆.Í∆. √’≈
”Â∂ ÁØÙ Ò≈«¬¡≈ «’ ¿π‘ Ï’Ú≈Ò ’Ï∆Ò∂ ˘ ‹øÓ» Á∂
’·»¡≈ ÷∂Â ”⁄ Ú√≈ ’∂ ÷∂Â Á∆ Ú√Ø∫-ωÂ (De-
mography) ÏÁÒ‰ Á∂ ÔÂÈ ’ ‘∆ ˛Õ
ͺÂ’≈ª È∂ ÏÒ≈Â’≈ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈
«Î’»’È ¡Â∂ «√¡≈√∆’È ‘؉ ”Â∂ ◊«‘∆ «⁄øÂ≈
˜≈‘ ’∆Â∆Õ ¿πÈ∑ª È∂ «’‘≈ «’ √Ì ÂØ∫ ÚºË «⁄øÂ≈‹È’
Â∂ «ÁÒ ÂØÛ» ◊ºÒ «¬‘ ˛ «’ ÁØÙ∆¡ª Á∂ ‘º’ ”⁄ Ø√
ÍÃÁÙÈ ’∆Â∂ ◊¬∂, «‹√ «Úº⁄ ‹øÓ» ’ÙÓ∆ √’≈ ”⁄
Ì≈‹Í≈ Á∂ ÁØ ÓøÂ∆¡ª È∂ «‘º√≈ «Ò¡≈Õ «‹‘Û≈ «’ √≈«ÏÂ
’Á≈ ˛ «’ ¤Ø‡∆ Ϻ⁄∆ Á∂ ÏÒ≈Â’≈ ¡Â∂ ’ÂÒ Á∂
Ó≈ÓÒ∂ ˘ È‹≈«¬˜ Ó≈ÓÒ≈ ω≈¿π‰ Á∂ Í»∂ ÔÂÈ ’∆Â∂
‹≈ ‘∂ ‘È, «¬‘ «È¡ª Á∂ «‘ºÂª Á∂ «ÚπºË ˛Õ
¡≈¬∆.‹∆. ÍπÒ∆√ È∂ Ó«‘Ò≈ √ø◊·È Á∆ ‹ª⁄ ‡∆Ó
˘ Áº«√¡≈ «’ ‘∆≈ È◊ ÍπÒ∆√ Ê≈‰∂ Á∂ «˜øÓ∂Ú≈ ÍπÒ∆√
¡«Ë’≈∆ È∂ ‹πÓ Á∂ √π≈◊ª ˘ ÈÙ‡ ’È «Úº⁄
Ó‘ºÂÚÍ»È ØÒ ¡Á≈ ’∆Â≈Õ ¿πÈ∑ª È∂ ‹ª⁄ ‡∆Ó ˘ AG
Ó≈⁄ ˘ Ϻ⁄∆ Á∆ Ò≈Ù «ÓÒ‰ ÓΩ’∂ «÷º⁄∆ ◊¬∆ «¬º’ Î؇Ø
31 Ó¬∆-B@AH
«Á÷≈¬∆ «‹√ «Úº⁄ Ϻ⁄∆ Á∆ Î≈’ ”Â∂ ı»È, «Óº‡∆ Â∂ ‘Ø
Á≈◊-˺Ï∂ √È Í ÎØ∫À «√’ ‹ª⁄ Ò¬∆ Ì∂‹∆ Î≈’ «ÏÒ’πÒ
√≈¯ √∆Õ
Á»√≈ √Ì ÂØ∫ Ó‘ºÂÚÍ»È Èπ’Â≈ ¿πÈ∑ª «¬‘ º«÷¡≈
«’ ¿π‘ «¬√ «√º‡∂ ”Â∂ Íπº‹∂ ‘È «’ √≈≈ Ó≈ÓÒ≈ Í«‘Òª
ÂØ∫ √Ø⁄∂ √Ófi∂ Â∂ ÔØ‹È≈ÏºË „ø◊ È≈Ò ¡ø‹≈Ó «ÁºÂ∂ ◊¬∂
‹πÓ Á≈ ˛, «‹√Á≈ ‚≈¿π‰∂ „ø◊ È≈Ò «Î’»’È ’∆Â≈
«◊¡≈Õ
D ÓÀ∫Ï∆ ‹ª⁄ ‡∆Ó «¬√ «√º‡∂ ”Â∂ Íπº‹∆ «’ ¤Ø‡∆ Ϻ⁄∆
È≈Ò «Ì¡≈È’ «Òø◊’ «‘ø√≈ ¡Â∂ ’ÂÒ Á∆ ÿ‡È≈ Á≈
«Î’»’È Â∂ «√¡≈√∆’È ’’∂ «¬√˘ «‘øÁ»-Óπ√«ÒÓ
ÓπºÁ≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‡∆Ó È∂ √∆.Ï∆.¡≈¬∆. ‹ª⁄ Á∆
Óø◊ ˘ È’≈Á∂ ‘ج∂ ‘≈¬∆’Ø‡ Á∆ «È◊≈È∆ ‘∂· ‹≈∆
‹ª⁄ ˘ ‹≈∆ º÷‰ Á≈ «È‰≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ ¡≈«√Î≈ Á∂ ÁØÚ∂∫
Ó≈Í∂ Ú∆ «¬√ ‹ª⁄ ÍÛÂ≈Ò ÂØ∫ √øÂπÙ‡ ‘ÈÕ ‹Ø ’πºfi «‘øÁ»
¬∂’Â≈ Óø⁄ È∂ ’∆Â≈ ˛, ¿π√Á∆¡ª ‹Û∑ Úø‚ ÂØ∫ Í«‘Òª Á∂
«ÁȪ «Úº⁄ ͬ∆¡ª ‘È, ‹ÁØ∫ Ó‘≈≈‹≈ ‘∆ «√øÿ È∂ ‹øÓ»
Á∂ Óπ√«ÒÓ Ï‘π«◊‰Â∆ «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄ Óπ√«ÒÓ «ÚØË∆
«‘ø√≈ ˘ Ù«‘ «ÁºÂ∆ Â∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ‘˜≈ª Óπ√«ÒÓ Ó≈∂
◊¬∂ ‹ª ÍÒ≈«¬È ’È Ò¬∆ Әϻ ‘ج∂Õ «‹√È∂ «¬Ò≈’∂
Á∆ Ú√Ø∫ ωÂ ÂÏÁ∆Ò ’∆Â∆Õ ‘π‰ √ÍÀÙÒ ‹ª⁄ ‡∆Ó
˘ ÒÀ ’∂ ¿π·≈¬∂ ‹≈ ‘∂ √Ú≈Ò Ó≈ÓÒ∂ ˘ «Î’» ø◊ Á∂‰
Ò¬∆ ¿π·≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
‡∆Ó È∂ Í»∂ Ó≈ÓÒ∂ ”⁄ ÍπÒ∆√ ’ØÒØ∫ «Ú«◊¡≈È’
B ¡ÍÃÀÒ Ì≈ ÏøÁ ó Á«Ò Ø‘ Ø√ Á≈ ¿πÂÙ≈‘‹È’ ÍÃ◊‡≈Ú≈
‹ÁØ∫ ÂØ∫ Ì≈‹Í≈ ’∂∫Á Á∆ √ºÂ≈ ”Â∂ ’≈Ï‹ ‘ج∆ ˛
¿πÁØ∫ ÂØ∫ ‘∆ «¬√È∂ ¡≈͉≈ Ì◊Úª ¬∂‹ø‚≈ ˜Ø-ÙØ È≈Ò
¡º◊∂ ÚË≈¿π‰≈ Ùπ» ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ «Í¤Ò∂
⁄≈ √≈Òª ÂØ∫ Á«Òª, Óπ√ÒÓ≈Ȫ, ¡Ωª, ¡◊ª‘ÚË»
ÏπºË∆‹∆Ú∆¡ª ¡Â∂ ’«Ó¿»«È√‡ ¿π√Á∂ «ÈÙ≈È∂ ”Â∂ ‘ÈÕ
Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¿»È≈ ÿ‡È≈¥Ó, Ó∂·, √‘≈ÈÍπ
Á∂ Áø«◊¡ª ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡≈«√Î≈ ÏÒ≈Â’≈ ’ª‚ º’ «¬º’
Í»≈ √»≈ ‘ÓÒ≈ «Úº«„¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ Á∂Ù Á∂ ÍÃÏøË’∆
„ª⁄∂ ˘ ⁄Ò≈¿π‰ Ú≈Ò∆¡ª √ø√Ê≈Úª ˘ Ì≈‹Í≈ ¡≈͉∂
¬∂‹ø‚∂ «‘ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ˛Õ «¬√∂ ’’∂
⁄≈ ‹º‹ª ˘ ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ º’ ’È∆ ͬ∆Õ ‹√«‡√
⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ ˘ √πÍ∆Ó ’Ø‡ Á∂ √≈∂ ‹º‹ª ˘ ı «Ò÷’∂
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
¡Ë≈ ”Â∂ √ϻ «¬’º·∂ ’’∂ Óπ’ºÁÓ≈ Í∂Ù ’È Á∆ Óø◊
’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò, ‹øÓ» ’ÙÓ∆ «Úº⁄ ÍØ’√Ø (POCSO)
˘ Ò≈◊» ’È Á∆ Óø◊ ’∆Â∆ ˛Õ ¡≈«√Î≈ Á∂ Ó≈«Í¡ª Á∂
‹≈ÈÓ≈Ò Á∆ «‘Î≈‹Â ’È Á∆ Óø◊ Ú∆ ‹ØÁ≈ „ø◊
È≈Ò ¿π·≈¬∆ ◊¬∆ ˛Õ
Á»√∂ Í≈√∂ ¿πÈ≈¿» ÿ‡È≈¥Ó «Úº⁄ Ú∆ Ì≈‹Í≈ Á∂
¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. ’πÒÁ∆Í √∂∫◊ Á≈ Ȫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈Õ
«¬È∑ª ÿ‡È≈Úª «ÚπºË Á∂Ù Ì ”⁄ Ø‘ Á∆ ‹Ú≈Ò≈
ÌÛ’ ͬ∆Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¡÷∆ Ó‹Ï» ‘Ø ’∂ ¿πµÂ ÍÃÁ∂Ù Á∂
Óπº÷ ÓøÂ∆ ÔØ◊∆ ¡«Áº«Â¡≈È≈Ê È∂ √∂∫◊ Á∆ «◊ÃÎÂ≈∆
Á∂ ‘π’Ó «ÁºÂ∂Õ «¬È∑ª ÿ‡È≈Úª «ÚπºË ÓºËÚ◊ √Ó∂Â
√Ó≈‹ Á∂ ‘ ÂÏ’∂ È∂ ¡≈Í-Óπ‘≈∂ Ú∆ ¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ
’∆Â∆ ˛Õ
Ì≈‹Í≈-¡≈.¡À√.¡À√. ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ ¡‹ø‚∂ «‘Â
¡Ωª, Á«Òª ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈¬∂ ‹≈‰
¡Â∂ Á∂√∆-«ÚÁ∂Ù∆ ’≈ÍØ∂‡ ͺ÷∆ È∆Â∆¡ª Ò≈◊» ’È
’’∂ ÒØ’ª ¡øÁ Ëπ÷ «‘≈ ◊π√º ≈ √Û’ª ”Â∂ «È’Ò Âπ«¡≈
˛Õ √∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√∆, ‹ÈÂ’
‹ºÊÏ∂ Á
ø ∆¡ª «¬√Â∆ ‹≈◊«Â∆ Óø⁄, Í∆.¡À√.Ô»., ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈, «’Â∆ «’√≈È Ô»È∆¡È, Í∂∫‚» Ó˜Á»
Ô»È∆¡È Í≥‹≈Ï, «¬Î‡» √Ó∂ √Ó≈‹ Á∆¡ª ‘Ø ’¬∆
‹ÈÂ’ ‹Ó‘»∆ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’≈¬∆ È∂ «¬È∑ª
«ÚØË ÍÃÁÙȪ «Úº⁄ ÙÓ»Ò∆¡Â ’’∂ ¡≈͉≈ Ø‘ ˜≈‘
’∆Â≈ ˛Õ
’«‘‰≈ «Í¡≈ «’ √’≈ «È¡ªÍ≈«Ò’≈ ”⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆
’ ‘∆ ˛Õ
«¬√∂ ’Û∆ «‘ Á«Òª ”Â∂ ¡º«Â¡≈⁄≈ Ø’‰
Â∂ √Ó≈«‹’ «È¡ª Á∂ ‰ Ò¬∆ ω≈¬∂ ◊¬∂ ’≈˘È
¡À√.√∆./¡À√.‡∆. ¡º«Â¡≈⁄≈ Ø’» ’≈˘È AIHI Á∆
ÁπÚÂØ∫ ‘؉ Á∆ ÁÒ∆Ò Á∂ Ȫ ‘∂· ¿π√˘ ÈÓ ’È Á∂
ÔÂÈ √πÍ∆Ó ’Ø‡ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «‹√ «‘Â
ÍπÒ∆√ ÚºÒØ∫ Óπ„Ò∆ «ÍØ‡ Á‹ ’È Á∂ Â∆’∂ ˘ ÚºË
◊πfi
ø ÒÁ≈ ω≈¿π‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡◊≈™ ‹Ó≈È ’È
Á≈ ¡Ë≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
Ï∆Â∂ √Ó∂∫ ”⁄ √øÿ «ÏÃ◊∂‚ ÚºÒØ∫ Á«Òª «ÚπºË ’∆Â∂
‹≈ ‘∂ ¡º«Â¡≈⁄≈ª Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¡≈͉∂ ’≈’πøȪ ˘
32 Ó¬∆-B@AH
«¬√ ’≈˘È Á∂ «Ù’ø‹∂ «Úº⁄Ø∫ Ï⁄≈¿π‰ Á∂ ¡≈͉∂ «√¡≈√∆
Ó’√Á ˘ ¡Á≈ÒÂ∆ Íë’«¡≈ ≈‘ƒ ‹≈Ó≈ ÍÚ≈¿π‰ Á∆
’Ø«ÙÙ È∂ Á∂Ù Ì ”⁄ ËπÚ∆’È Á∆ Ú؇ ≈‹È∆Â∆ ˘
«¬’ÁÓ ‹Ϫ «ÁºÂ∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª ’Ø«ÙÙª È∂ ≈÷Ú∂∫’È
Á∂ ÓπºÁ∂ ˘ Ï«‘√ Á≈ ÓπºÁ≈ ω≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ √Ó≈‹ «Úº⁄
¿πµ⁄-‹≈Â∆¡ª Â∂ Á«Òª «Ú⁄’≈ √¯ÏøÁ∆ Á∆¡ª √øÿ∆
’Ø«ÙÙª ‘≈Ò∂ Ú∆ ‹≈∆ ‘ÈÕ ‹≈Â-Í≈ Á≈ √Ú≈Ò ¡Â∂
¿π√Á≈ ‘ºÒ «¬√ «ÚÙ∂ ˘ ≈÷Ú∂∫’È Âº’ √∆«Ó ’∆Â≈
‹≈ «‘≈Õ «¬È∑ª ’Ø«ÙÙª È∂ Á«Òª ¡øÁ ◊πº√∂ Á∆ Ì≈ÚÈ≈
Ì «ÁºÂ∆ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ B ¡ÍÃÀÒ ˘ Ì≈ ÏøÁ Á≈ √ºÁ≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Á«Òª Á∆¡ª √Ó≈«‹’ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ÚºÒØ∫
«ÁºÂ∂ √ºÁ∂ ˘ Úº‚∆ ͺË ”Â∂ «ÓÒ ‘∂ ‘πø◊≈∂ È∂ «√¡≈√∆
’Ú‡ Ú∆ Ò¬∆Õ ’ª◊√ È∂ ¡«√ºË∂ »Í ”⁄ ¡Â∂ Ï√Í≈
È∂ «√ºË∂ »Í ”⁄ Á«Òª ˘ Ú؇ ÏÀ∫’ Ú‹Ø∫ ’ÀÙ ’È Ò¬∆
Òø◊؇∂ ’√ Ò¬∂Õ
Í Á∂Ù Á∆¡ª «¬È’Ò≈Ï∆ Â∂ ‹Ó‘»∆ Ù’Â∆¡ª È∂
«¬√ √Ú≈Ò Â∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «ÚºÂ Â∂ √ÓºÊ≈ ¡Èπ√≈
«¬√ «Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹∆ ’È Á∂ ÔÂÈ ‹π‡≈¬∂Õ ¿πÈ∑ª È∂
√Ó≈«‹’ «ÚÂ’∂ ¡Â∂ «È¡ª Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ≈÷Ú∂∫’È
Á∆ ‘Ó≈«¬Â ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ‹≈Â-Í≈ Á∂ ‘ºÒ «Úº⁄
«¬√Á∆¡ª √∆Ó≈Úª ˘ √≈‘Ó‰∂ º÷Á∂ ‘ج∂ ‹≈Â∆ «ÚÂ’∂
Á∂ ‘ºÒ Ò¬∆ ¡≈«Ê’ ¡Ë≈ Ì≈Ú ÍÀÁ≈Ú≈ Á∂ √≈ËȪ
Á∆ ’≈‰∆ Úø‚ «ÚπºË √øÿÙ √∂«Ë ’È Á∆ ÒØÛ ˘
¿πÌ≈«¡≈Õ ¿πÈ∑ª ¡À√.√∆./¡À√.‡∆. ¡º«Â¡≈⁄≈ Ø’»
¿π√≈∆ «’Â∆¡ª È∂ ’∆Â∆ √±Ï≈ ÍæË∆ ÀÒ∆
¿π√≈∆ «Ó√Â∆ Ó˜Á± Ô±È∆¡È Íø‹≈Ï («¬¯‡±) ÚæÒØ∫
¿π√≈∆ «’Â∆¡ª Á∆¡ª Óß◊ª ˘ ÒÀ ’∂ D ¡ÍÃÒ
À ˘ Áπ√«‘≈
◊≈¿»∫‚ ÓØ‘≈Ò∆ «Ú÷∂ √±Ï≈ ÍæË∆ ÀÒ∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ √±Ï∂
Ì «Ú⁄Ø∫ «¬√ ÀÒ∆ «Ú⁄ ‘≥∞Ó-‘≥∞Ó≈ ’∂ Í‘πß⁄∂ «’Â∆¡ª
«Ú⁄ «’Â∆ ¡Ωª Ú∆ Ì≈∆ «◊‰Â∆ «Ú⁄ Ù≈ÓÒ √ÈÕ
«¬√ ÀÒ∆ Á∆ ÍzË≈È◊∆ √±Ï≈ ÍzË≈È ’πÒ«ÚßÁ «√ßÿ ÚÛÀ⁄,
ϱ‡≈ «√ßÿ ÂÈÂ≈È, È «√ßÿ ÓÒ؇, ¡ÚÂ≈ «√ßÿ
¡ÏØ‘, ÍzÂ≈Í «√ßÿ Ï«·ß‚≈, ’πÒÚß «√ßÿ ·æ·∆Ì≈¬∆
ÓØ◊≈, Ó∂Ù ≈‰≈, √±Ï≈ Ó∆ ÍzË≈È ◊πÁ≈√Íπ, Â√∂Ó
‹æ‡Íπ ØÍÛ, «ÈÓÒ «√ßÿ ‹ß‚∆ ÈÚªÙ«‘ ¡Â∂ ‘∆
«√ßÿ √≈‘È∆ ´«Ë¡≈‰≈ È∂ ’∆Â∆Õ «¬√ ÀÒ∆ ˘ √ßÏØËÈ
’«Á¡ª «¬ß‚∆¡È ÎÀ‚∂ÙÈ ¡≈¯ ‡∂‚ Ô±È∆¡È˜
(«¬¯‡±) Á∂ √±Ï≈ ÍzË≈È ’πÒ«ÚßÁ «√ßÿ ÚÛÀ⁄ ¡Â∂ √±Ï≈
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
’≈˘È AIHI ˘ ÈÓ ’È Á∂ ÔÂȪ Á∆ «ÈøÁ≈ ’Á∂
‘ج∂ ÓØÁ∆ ‘’»Ó Á∂ √øÿ∆ ¬∂‹ø‚∂ «ÚπºË ‹ØÁ≈ ¡≈Ú≈˜
¿π·≈¬∆Õ
B ¡ÍÃÀÒ Á∂ Ì≈ ÏøÁ ÁΩ≈È Ì≈Â∆ ’«Ó¿»«È√‡
Í≈‡∆ (Ó≈’√∆-ÒÀ«ÈÈ∆) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√∆ Á∆ Í≥‹≈Ï
√»Ï≈ ’Ó∂‡∆ ¡Â∂ «¬√Á∂ ÍÃÌ≈Ú Ú≈Ò∆¡ª √¯ª È∂ ÏøÁ ˘
√¯Ò ω≈¿π‰ Ò¬∆ ÚË-⁄Û∑ ’∂ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ
ÈÚªÙ«‘, ‹ÒøË, ◊πÁ≈√Íπ, ¡ø«ÓÃÂ√, ÓØ◊≈,
¯∆Á’؇, Óπ’Â√, ´«Ë¡≈‰≈, √ø◊», Í«‡¡≈Ò≈,
Ï«·ø‚≈ ¡Â∂ ‘Ø ’¬∆ «˜«Ò∑¡ª «Úº⁄ Ø√ Óπ˜≈‘∂, ‹≈Ó,
ÀÒ∆¡ª, ÍπÂÒ∂ λ’ ÍÃÁÙÈ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ √ø◊» ”⁄ ˜Ó∆È
ÍÃ≈ÍÂ∆ √øÿÙ ’Ó∂‡∆ Á∂ √À∫’Û∂ ’≈’πøȪ ”Â∂ ∂ÒÚ∂ ‡À’
”Â∂ ËÈ≈ Á∂‰ ’≈È Í⁄∂ Á‹ ’∆Â∂ ◊¬∂Õ ÈÚªÙ«‘
«Úº⁄ ⁄ø‚∆◊Û∑ ⁄Ω’ ‹≈Ó ’∆Â≈ «◊¡≈Õ ’Â≈Íπ ”⁄
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»È∆¡È È∂ ÏøÁ ˘ √¯Ò ω≈¿π‰ ”⁄
Ó‘ºÂÚÍ»È ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ
«¬√ ÏøÁ ÁΩ≈È Á«Òª Á≈ Ì≈‹Í≈-¡≈.¡À√.¡À√.
Á∂ ¡‹ø‚∂ «ÚπºË ◊πº√∂ Á≈ «Ú¡≈Í’ ‹ÈÂ’ ¿πÌ≈ Á∂÷‰
˘ «Ó«Ò¡≈Õ «Í≥‚ª «Úº⁄Ø∫ Á«Ò ͫÚ≈ Í»∂ ¿πÂÙ≈‘
È≈Ò ÍÃÁÙȪ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Ò¬∆ ‹ºÊ∂ ω≈-ω≈ ’∂
«¬’º·ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ «¬È’Ò≈Ï∆ Â≈’ª ˘ Á«Òª
«Úº⁄ Í√∂ Ø‘-Ø√ ˘ ·Ø√ ‘πø◊≈≈ Á∂‰ Á∂ ¡≈͉∂ ÔÂÈ
‘Ø Â∂˜ ’È∂ ‘؉◊∂Õ ¿πÈ∑ª Á∆ «¬√ √◊Ó∆ Á≈ Á«ÒÂ
«‘º«√¡ª È∂ ÈØ«‡√ «Ò¡≈ ˛Õ
‹ÈÒ √’æÂ ’≈Ó∂‚ ≈‹ «√ßÿ È∂ ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª
˘ ¡≈͉∂ ‘æ’ª Á∆ Íz≈ÍÂ∆ Ò¬∆ «Âæ÷∂ √ßÿÙ ¤∂ÛÈ Á≈
√æÁ≈ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª Íø‹≈Ï √’≈ ¿πµÂ∂ «’Â∆¡ª ˘
¡‰◊Ω«Ò¡≈ ’È Á∂ ÁØÙ Ò≈™«Á¡ª ¡≈«÷¡≈ «’ Íø‹≈Ï
¡ßÁ «‹√‡ ’∆Â∂ ◊¬∂ F.E@ Òæ÷ ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª
«Ú⁄Ø∫ B.G@ Òæ÷ «’Â∆¡ª Á∆ «‹√‡z∂ÙÈ ıÂÓ ‘Ø ¸æ’∆
˛Õ «‹√ Á∂ Ò¬∆ «√æË∂ ÂΩ ¿πµÂ∂ Íø‹≈Ï √’≈ «˜ßÓ∂Ú≈
˛Õ «ÏÒ«‚ß◊ ¡À∫‚ ¡Á˜ ’ß√‡æ’ÙÈ ÚÀµÒÎ∂¡ ÏØ‚
Íø‹≈Ï ÚæÒØ∫ ¡◊√ B@AG ÂØ∫ ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª Á∆
«‹√‡z∂ÙÈ ¡Â∂ ÌÒ≈¬∆ √’∆Óª Á∂ Î≈Ó ¡≈È Ò≈¬∆È
ÓȘ» ’∆Â∂ ‹≈‰ Á∆ Ï∂ÒØÛ∆ Ù Ò◊≈ ’∂ «’Â∆¡ª
Á∆ «‹√‡z∂ÙÈ ¡Â∂ «ÓÒ‰ Ú≈Ò∂ ÌÒ≈¬∆ √’∆Óª Á∂ Ò≈Ì
Á≈ ’ßÓ ‹≈Ó ’’∂ æ÷ «ÁæÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ¿π√≈∆
33 Ó¬∆-B@AH
«’Â∆ C@ √≈Ò ÂØ∫ √ßÿÙ «Ú⁄ ‘È ‹Ø √’≈ Á∂ «’Â∆
«ÚØË∆ ’ÁÓª ˘ «Íæ¤∂ ÓØÛ ’∂ ‘∆ ÁÓ ÒÀ‰◊∂Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈
«’ ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª Á∂ ÌÒ≈¬∆ ÏØ‚ ’ØÒ «¬√ √Ó∂∫
HBE ’ØÛ πͬ∂ ÂØ∫ Ú∆ ÚæË πͬ∆¡≈ «Í¡≈ ˛ ‹Ø
«’Â∆¡ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ Ú«Â¡≈ ‹≈‰≈ √∆ Â∂
Ú«Â¡≈ È‘∆∫ ‹≈ «‘≈Õ Á∂Ù ÍæË ¿πµÂ∂ «¬‘ ≈Ù∆ E@
‘˜≈ ’ØÛ πͬ∂ Á∂ ’∆Ï ˛Õ «¬‘ ÍÀ√≈ √Àµ√ Á∂ ±Í «Ú⁄
‹Óª ˛ «‹√ ˘ ’∂∫Á √’≈ ‹∆.¡Àµ√.‡∆. Á∂ Ï‘≈È∂
‘ÛæÍ ’È≈ ⁄≈‘ßπÁ∆ ˛Õ √ßÿÙ∆ ’≈Ó∂ √’≈ Á∂ ¡«‹‘∂
Ó˜Á± «ÚØË∆ ’ÁÓª ˘ ’Á≈«⁄ ÏÁ≈Ù ȑ∆∫
’È◊∂Õ «¬√ ÀÒ∆ ˘ √ßÏØËÈ ’«Á¡ª ¿πÈ∑ª ¡æ◊∂ «’‘≈
«’ Á∂Ù Ì «Ú⁄ H ’ØÛ ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª «Ú⁄Ø∫ «√¯
C@ Òæ÷ Á∂ Ò◊Í◊ ‘∆ √±Ï≈ √’≈ª ÚæÒØ∫ «‹√‡‚
’∆Â∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ √≈Ò AIIF ÂØ∫ ÒØ’ √Ì≈ ÚæÒØ∫ Í≈√ ¿π√≈∆
«’Â∆ ÌÒ≈¬∆ ’≈˘È BB √≈Òª Ï≈¡Á Ú∆ ͱÈ ±Í
«Ú⁄ Ò≈◊± È‘∆∫ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÀÒ∆ ˘ «¬¯‡± Á∂
√±Ï≈ Ó∆ ÍzË≈È Ó∂Ù ≈‰≈, √‘≈«¬’ √’æÂ ¡ÚÂ≈
«√ßÿ Â≈∆, ¡≥◊∂˜ «√ßÿ ÓÒ؇, ϱ‡≈ «√ßÿ ÂÈÂ≈È,
‹Ø«◊ßÁ Í≈Ò ◊πÁ≈√Íπ, È «√ßÿ ÓÒ؇, ¡ÚÂ≈ «√ßÿ
¡ÏØ‘, ÍzÂ≈Í «√ßÿ Ï«·ß‚≈, ’πÒÚß «√ßÿ ÓØ◊≈, «ÈÓÒ
«√ßÿ ØÍÛ, ‘∆ «√ßÿ √≈‘È∆ ´«Ë¡≈‰≈, ‘≈’Ó «√ßÿ
‹ÀÂØ È∂ √ßÏË
Ø È ’«Á¡ª ¿π√≈∆ «’Â∆¡ª Á∆ «‹√‡zÙ ∂ È
¡≈È Ò≈¬∆È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈¯ Ò≈¬∆È Ú∆ ’È, Ù◊È
̺·≈ Ó˜Á»ª Á∂ √øÿÙ È≈Ò ∂‡ª ”⁄ ‘Ø«¬¡≈ Ú≈Ë≈
̺·≈ Ó˜Á» Ô»È∆¡È («¬Î‡») ◊πÁ≈√Íπ ÚºÒØ∫
̺·≈ Ó˜Á»ª Á∆¡ª Óø◊ª √ÏøË∆ Ò∂Ï ¡¯√ ◊πÁ≈√Íπ
˘ «ÁºÂ∂ Óø◊ ͺÂ Á∂ «È͇≈∂ Ò¬∆ «ÁºÂ∆¡ª Â∆’ª
¿πµÍ ̺·≈ Ó≈Ò’ª ÚºÒØ∫ Ú≈-Ú≈ ◊À-‘≈˜ ‘؉ ”Â∂
Ô»È∆¡È ÚºÒØ∫ AA ¡ÍÃÀÒ ˘ «¬º’ «ÁÈ Á∆ ‘ÛÂ≈Ò ’È
Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ‘ÛÂ≈Ò Á∆ «Â¡≈∆ Ò¬∆
◊π  Á≈√Íπ  , χ≈Ò≈, ’≈Á∆¡ª, Ùà ∆ ‘◊Ø « Ïø Á Íπ  ,
’Ò≈ÈΩ, Ë≈∆Ú≈Ò, Á∆È≈È◊ «¬Ò≈«’¡ª Á∂ ̺«·¡ª
¿πµÍ Ó˜Á» ÀÒ∆¡ª ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª, «‹È∑ª «Úº⁄ ÍÊ∂
¡Â∂ «È’≈√∆ Ó˜Á»ª È∂ Úº‚∆ «◊‰Â∆ ”⁄ ÙÓ»Ò∆¡Â
’∆Â∆Õ «¬‘ ÀÒ∆¡ª «˜Ò∑∂ Á∂ ’∆Ï √Ω ̺«·¡ª ¿πµÍ
’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ªÕ AA ¡ÍÀÒ ˘ ‘ÛÂ≈Ò ’’∂ Ó˜Á»
Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ È«‘» Í≈’ ◊πÁ≈√Íπ «Ú÷∂ «¬’º·∂
‘ج∂, ÀÒ∆ ’È ¿πÍø ٫‘ «Úº⁄ ‹ØÁ≈ Óπ˜≈‘≈
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
√’∆Ó Ò¬∆ «Ú¡≈‘ Á∂ √‡∆«Î’∂‡ Á∆ Ù ıÂÓ ’È,
ÌÒ≈¬∆ ¯ß‚ «’Â∆¡ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ ¿πºÂ∂ ¯Ω∆ ı⁄ ’È,
«’ «¬ß√ÍÀ’‡ª Á∆ ı≈Ò∆ ¡√≈Ó∆¡ª ÌÈ, ÌÒ≈¬∆
ÏØ‚ «Ú⁄ ¿π√≈∆ «Ó√Â∆ Ó˜Á± Ô±È∆¡È Á∂ ÁØ
ÈπÓ≈«¬ßÁ∂ ÒÀ‰, Ó’≈È Ï‰≈¿π‰ Ò¬∆ B Òæ÷ πͬ∂ Á∆
√‘±Ò Á∂‰, ¡À’√∆‚À∫‡ ¿πÍß √≈≈ ı⁄≈ ÏØ‚ ÚæÒØ∫
Á∂‰, ÓÀ‚∆’Ò «ÏæÒ «√ÚÒ √‹È ’ØÒØ∫ Í≈√ ’≈¿π‰
Á∆ Ù ıÂÓ ’È, «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈∆¡ª Á∆ √±⁄∆ «Ú⁄
√Ú≈¬∆È ÎÒ±, ’≈Ò≈ Í∆Ò∆¡≈, ¡Ëß◊, ‚∂∫◊± ˘ Ù≈ÓÒ
’È, «’Â∆ Á∆ ÓΩ ‘؉ ¿πÍß √‘≈«¬Â≈ ≈Ù∆ ¿π√
Á∂ Í«Ú≈ ˘ ¯Ω∆ ÂΩ Â∂ Á∂‰, «√æ«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ ÚæÒØ∫
«’Â∆¡ª Á∂ Ïæ«⁄¡ª Á∂ Ú˜∆¯≈ Î≈Óª ¿πµÂ∂ Á√ÂıÂ
È≈ ’È Á∂ ‘π’Ó Ú≈Í√ ÒÀ‰ ¡Â∂ Íø‹≈Ï ÂØ∫ Ï≈‘Ò∂
¿π√≈∆ ’≈«Ó¡ª Á∆¡ª ’≈Í∆¡ª È«Ú¡≈¿π‰ Á∆ Óß◊
’∆Â∆Õ Ï≈¡Á «Ú⁄ Ø√ Ó≈⁄ ’’∂ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Íø‹≈Ï
’ÀÍ‡È ¡Ó«ßÁ «√ßÿ ˘ «’ «ÚÌ≈◊ Â∂ ¡«Ë’≈∆¡ª
≈‘∆∫ Ó≥◊ ÍæÂ «ÁæÂ≈ «◊¡≈ «‹È∑ª «’‘≈ «’ Ô±È∆¡È
¡≈◊±¡ª Á∆ «¬æ’ Ó∆«‡ß◊ Óπæ÷ ÓßÂ∆ Íø‹≈Ï ‹ª ¿πµ⁄
¡«Ë’≈∆¡ª È≈Ò ¿π‘ ¤∂Â∆ ’≈¿π‰◊∂Õ «¬√ ÀÒ∆ «Ú⁄
◊πÁ≈√Íπ, ÂÈÂ≈È, «ÎØ‹Íπ, Î≈«˜Ò’≈, Óπ’Â√,
Î∆Á’؇, ÓØ◊≈, ´«Ë¡≈‰≈, ÈÚªÙ«‘, ØÍÛ «˜«Ò∑¡ª
”⁄Ø∫ Ú’ ‘πßÓ∑ ‘πßÓ∑ª ’∂ Í‘ßπ⁄∂ «‹È∑ª ”⁄ ¡Ωª Ú∆ Úæ‚∆
«◊‰Â∆ ”⁄ Ù≈ÓÒ √ÈÕ
’’∂ Ò∂Ï Á¯Â ËÈ≈ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Í ̺·≈
Ó≈Ò’ Î∂ Ú∆ ‘≈˜ È‘ƒ ‘ج∂Õ Ò∂Ï ¡Î√ È∂ ¡◊Ò∆
Â≈∆’ AH ¡ÍÃÀÒ Á∂ «ÁºÂ∆Õ AH ¡ÍÃÀÒ ˘ Î∂ Ó˜Á»
«¬Î‡» Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Úº⁄ ‘ÛÂ≈Ò ’’∂ ◊πÁ≈√Íπ
Í‘π⁄
ø ∂ Í «¬√ «ÁÈ Ú∆ Ó≈Ò’ ‘≈˜ È‘ƒ ‘ج∂ ª Ó˜Á»ª
È∂ ̺·≈ Ó≈Ò’ª Á∂ ¡Û∆¡Ò ÚÂ∆∂ «ÚπºË «‚͇∆
’«ÓÙÈ ◊πÁ≈√Íπ Á∂ Á¯Â Á≈ «ÿ≈˙ ’ «ÁºÂ≈Õ
Ó˜Á»ª Á∂ Ì≈∆ Ø√ ˘ Á∂÷«Á¡ª ‚∆.√∆. ◊πÁ≈√Íπ È∂
Ó˜Á» Óø◊ª Á∂ «È͇≈∂ Ò¬∆ «‘√∆ÒÁ≈, Ò∂Ï ¡Î√
¡Â∂ Ò∂Ï «¬ø√ÍÀ’‡ ¡Ë≈ C ÓÀ∫Ï∆ ’Ó∂‡∆ ω≈ ’∂
BC ¡ÍÃÀÒ Âº’ Óø◊ª Á∂ «È͇≈∂ Á≈ ÌØ√≈ «ÁºÂ≈Õ ÍÃø»
«¬Î‡» Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ”⁄ ̺·≈ Ó˜Á»ª È∂ ̺·≈ Ó≈Ò’ª Á∂
¡Û∆¡Ò ÚÂ∆∂ ˘ ÂØÛÈ Ò¬∆, √øÿÙ ˘ ‘Ø «Âº÷≈
’«Á¡ª Ò◊≈Â≈ ‘ÛÂ≈Ò Á≈ ¡ÀÒ≈È ’∆Â≈, «‹√
34 Ó¬∆-B@AH
«‘ ӘÁ»ª È∂ ÌÚª ‘πø◊≈≈ «ÁºÂ≈Õ «˜Ò∑∂ Á∂ Ò◊Ì◊
Ï‘πÂ∂ ̺«·¡ª ¿πµÍ Óπ’øÓÒ ‘ÛÂ≈Ò ‘∆, ¡º· «ÁÈ
⁄ºÒ∆ Óπ’Óø Ò ‘ÛÂ≈Ò ÂØ∫ Ï≈¡Á ̺·≈ Ó≈Ò’ª ˘ Ô»È∆¡È
È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ’È Ò¬∆ Ó‹Ï» ‘؉≈ «Í¡≈Õ BE ¡ÍÃÀÒ
Ú≈Ò∂ «ÁÈ Ìº·≈ Ó≈Ò’ ¡À√Ø√∆¬∂ÙÈ Á∂ ÈπÓ≈«¬øÁ∂ ‘≈˜
‘ج∂, ◊ºÒÏ≈ «Úº⁄ ̺·≈ Ó˜Á» Ô»È∆¡È («¬Î‡») ÚºÒØ∫
ÍÃ∂Ó Ó√∆‘ √ØÈ≈, Î»Ò ⁄øÁ, Ï⁄È «√øÿ ÏØÍ≈≈¬∂ ¡Â∂
√ÚÈ «√øÿ ÌØÒ≈ È∂ ÈπÓ≈«¬øÁ◊∆ ’∆Â∆Õ «¬√ «ÁÈ Ú∆
Úº‚∆ «◊‰Â∆ «Úº⁄ ̺·≈ Ó˜Á»ª È∂ Ù«‘ «Úº⁄ Óπ˜≈‘≈
’∆Â≈Õ ◊ºÒÏ≈ «Úº⁄ ÁØ‘ª Á«Ó¡≈È ∂‡ª √ÏøË∆ ‘ج∂
ˆÁ∆ Ï≈Ï≈ Ï≈ϱ Óß◊± ≈Ó Óπæ◊ØÚ≈Ò∆¡≈ Á∆ Ô≈Á ”⁄ √Ó≈◊Ó
Í∂∫‚± Ó˜Á» Ô»È∆¡È Í≥‹≈Ï ÚºÒØ∫ ˆÁ∆ Ï≈Ï≈ Ó≥◊»
≈Ó Óπº◊ØÚ≈Ò∆¡≈ Á∆ Ô≈Á «Ú⁄ A@ ¡ÍÃÀÒ ˘ ◊Û∑Ùø’
«Ú÷∂ √Ó≈◊Ó ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ √Ó≈◊Ó Á∆ «Â¡≈∆
√ÏßË∆ Ô±È∆¡È ÚæÒØ∫ «Íø‚-«Íø‚ ‹≈’∂ Ó∆«‡ß◊ª ’∆Â∆¡ª
◊¬∆¡ª ¡Â∂ «¬√ √Ó≈◊Ó «Ú⁄ Í‘ßπ⁄‰ Ò¬∆ ÒØ’ª ˘
Ò≈ÓÏßÁ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ √≥ÏØËÈ ’Á∂ ‘ج∂ Á∂Ù
Ì◊ Ô≈Á◊≈ ’Ó∂‡∆ ‹ÒßË ’≈Ó∂‚ ¡‹Ó∂ «√≥ÿ
√Ó≈ ¡Â∂ «¬Î‡» Á∂ √»Ï≈ ÍzË≈È ’∞Ò«Ú≥Á «√≥ÿ ÚÛÀ⁄,
Ï√Í≈ Á∂ √±Ï≈ ÍzË≈È ¤Í≈Ò ≈‹± È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Ï≈Ï≈
Óπº◊ØÚ≈Ò∆¡≈ Á≈ √≈≈ ‹∆ÚÈ ÒØ’ª Á∂ Ò¬∆ √≥ÿÙª È≈Ò
Ì«¡≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡Ó∆’≈ ‹≈ ’∂ Ì≈ «Ú⁄Ø∫ ¡≥◊∂˜
‘’»Ó Á≈ √¯≈«¬¡≈ ’È Ò¬∆ √◊Ó «‘≥Áπ√Â≈È
Á∆ ˆÁ Í≈‡∆ «Ú⁄ ÷πºÌ ’∂ ’≥Ó ’Á∂ ‘∂Õ Ì≈ ÍÂ
’∂ ¿πÈ∑ª È∂ «ÒÂ≈Û∂ ÒØ’ª ˘ ‹◊≈¿∞‰ Ò¬∆ √◊Ó∆
’∆Â∆Õ Á«Ò Ú◊ «Ú⁄Ø∫ ‘؉ ’’∂ ¿∞‘ Á«Òª Á∆
Í∆Û≈ ˘ ⁄≥◊∆ Â∑ª √ÓfiÁ∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ Á«Òª ˘ ¿πÈ∑ª
Á∂ ¡«Ë’≈ «ÁÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ «Âº÷≈ √≥ÿÙ ’∆Â≈Õ Á«Òª
˘ ˜Ó∆È Á∂ ‘º’ «ÁÚ≈¿∞‰ Ò¬∆ ˜Ó∆È Á∂ √Ú≈Ò ˘
¿∞Ì≈«¡≈, «’¿∞∫«’ ¿∞√ √Ó∂∫ Á«Òª ˘ ˜Ó∆È ı∆Á‰
Á≈ ¡«Ë’≈ È‘∆∫ √∆Õ ¡≈◊»¡ª È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Ï≈Ï≈
Ó≥◊» ≈Ó ÚºÒØ∫ ˜Ó∆È Íz≈ÍÂ∆ Á≈ ’∆Â≈ √≥ÿÙ ¡º‹ Ú∆
¡º◊∂ ÂØÈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ Á«Òª ˘ Í≥⁄≈«¬Â∆ ˜Ó∆Ȫ
«Ú⁄Ø∫ Â∆‹≈ «‘º√≈ ͺ’∂ ÂΩ Â∂ «ÓÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, «‹√ Á∂
Ò¬∆ ⁄ºÒ ‘∂ √≥ÿÙ «Ú⁄ ¡≈͉≈ ÔØ◊Á≈È Í≈¿∞‰≈
√Ó∂∫ Á∆ Ì÷Ú∆∫ ÒØÛ ‘ÀÕ ÒÀ∫‚ √∆«Òß◊ Á∆ ‘ºÁ A@ ¬∂’Û
º’ ’’∂ Ú≈Ë» ˜Ó∆È ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ ¡Â∂ Ó˜Á»ª «Ú⁄
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘
√ÓfiΩÂ∂ «Úº⁄ «‘ ‘Ø«¬¡≈ «’ ÍÊ∂ Á∂ «’Â∆¡ª ˘ Ó؇∆
«¬º‡ Á≈ GE@ π. ÍÃÂ∆ ‘˜≈, ‡≈«¬Ò ¿πµÍ BE π. Ú≈Ë≈
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √Á∆¡ª Á∂ √∆˜È Á≈ ÓΩ‹»Á≈ ∂‡ª ¿πµÍ
F π. Ú≈Ë≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «È’≈√∆ «’Â∆¡ª ˘ ÓΩ‹»Á≈
∂‡ª ¿πµÍ E π. Ú≈Ë≈ ’∆Â≈ «◊¡≈Õ «¬√ √ÓfiΩÂ∂ ¿πÍøÂ
‘ÛÂ≈Ò∆ Ó˜Á»ª, ‹Ø «’ ‘ÛÂ≈Ò ’’∂ Ù«‘ «Úº⁄
«¬’ºÂ ‘ج∂ √È, Á∆ ‹∂» ÀÒ∆ ’∆Â∆ ◊¬∆Õ «‹√ ˘
¿πÍØ’Â ¡≈◊»¡ª È∂ √øÏØËÈ ’∆Â≈Õ «¬Î‡» ¡≈◊» Ó≈‘È≈
Ó√∆‘ ¡Â∂ √π÷Á∂Ú «Ïº‡≈ È∂ ‘ÛÂ≈Ò∆ Ó˜Á»ª Á≈
ËøÈÚ≈Á ’∆Â≈Õ
Ú≥‚∆ ‹≈‰∆ ⁄≈‘∆Á∆ ‘ÀÕ Ï∂˜Ó∆È∂ Í«Ú≈ª ˘ «‘≈«¬Ù∆
Ó’≈È Ï‰≈¿∞‰ Ò¬∆ A@-A@ ÓÒ∂ ÍÒ≈‡ «ÓÒ‰∂ ⁄≈‘∆Á∂
‘ÈÕ Ò≈Ò Ò’∆ Á∂ ¡≥ Á  Ó˜Á»  ª Á∂ Ó’≈Ȫ ˘
«‹√‡‚ ’∆Â∂ ‹≈‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ √«‘’≈∆ √π√≈«¬‡∆¡ª
«Ú⁄Ø∫ Ó˜Á» ˘ «ÏȪ ◊≥‡∆ ’˜≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, Ó˜Á»ª
Á≈ √≈≈ ’˜≈ Óπ¡≈¯ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂Õ ¿πȪ∑ «’‘≈ «’ Ì≈Â∆
‹ÈÂ≈ Í≈‡∆ Á∆ √’≈ Á«Ò «ÚØË∆ Ë≈«Ó’ ÿº‡
«◊‰Â∆¡ª Á∆ «ÚØË∆ ‘ÀÕ «‹√ Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ‘∞’Óª
«ÚπºË ‚‡ ’∂ ÷Û∑È Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ¡º‹
Ï≈Ï≈ Ó≥◊» ≈Ó Á∂ √≥ÿÙÙ∆Ò ‹∆ÚÈ ÂØ∫ Íz∂È≈ ÒÀ ’∂
√≈˘ ‹Ê∂Ï≥Á ‘؉ ¡Â∂ ¡º◊∂ Úˉ Á∆ ˜» ‘ÀÕ Í∂∫‚±
Ó˜Á» Ô»È∆¡È Á∂ ¡≈◊»¡ª Ó«‘≥Á «√≥ÿ ÷ÀÛ ¡Â∂
ψ∆⁄≈ «√≥ÿ √‘»≥◊Û≈ È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ ¡º‹ Ú∆ Á∂Ù Ì
«Ú⁄ Á«Òª È≈Ò ÚË∆’∆¡ª ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ˘
ÿØÛ∂ ¿∞µÂ∂ ⁄Û∑È Â∂ ¿πÈ∑ª Á∆ ‘º«Â¡≈ ’ «ÁºÂ∆ ‹ªÁ∆
‘À, Á«Ò ÁπºÒ∑≈ Ï≈≈ ȑ∆∫ ’º„ √’Á≈Õ ¡÷ΩÂ∆ ¿∞µ⁄
‹≈Â∆¡ª Á∂ ÷»‘ ÂØ∫ Í≈‰∆ È‘∆∫ Ì √’Á≈Õ Á«Òª
È≈Ò ‘Ø Ï‘∞ Â∑ª Á∆¡ª ÚË∆’∆¡ª ‘Ø ‘∆¡ª ‘ÈÕ
«‹√ Á∂ «ıÒ≈¯ ÒÛÈ Á∆ ÒØÛ ‘ÀÕ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ Ó˜Á»ª
ÚºÒØ∫ B@@ Ô»«È‡ ÍzÂ∆ Ó‘∆È∂ ÂØ∫ ÚºË ÿª Á∆ «Ï‹Ò∆
Ú‰ ¿∞µÂ∂ √Ï«√‚∆ ıÂÓ ’È Á≈ Í≥‹≈Ï √’≈
Á≈ ¯À√Ò≈ Ú≈Í√ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ ¡Àº√.√∆./¡Àº√.‡∆. ¡À’‡
«Ú⁄ ’∆Â∆¡ª √Ø Ë ª º Á ’∆Â∆¡ª ‹≈‰Õ ¿∞ √ ≈∆
«’Â∆¡ª Á∆ ÌÒ≈¬∆ Ò¬∆ √’∆Óª Á≈ Ò≈Ì Ó˜Á»ª
º’ Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈È-Ò≈¬∆È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡≈Î-
Ò≈¬∆È Î≈Ó Ú∆ ÓȘ» ’∆Â∂ ‹≈‰Õ
35 Ó¬∆-B@AH
 ◊Û∑«⁄ΩÒ∆ ”⁄ Ó≈˙Ú≈Á∆ ’≈’πøȪ ¡Â∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á∂ ’ÂÒª Á∆ ˜ØÁ≈ «È÷∂Ë∆
(√∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÀÓØ’∂√∆ Á∆ ’∂∫Á∆ ’Ó∂‡∆ ÚºÒØ∫ ¬∆-Ó∂Ò ≈‘ƒ ÍÃ≈Í «Ï¡≈È)
√∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓ’ Ø ∂√∆ Á∆ ’∂∫Á∆ «‹√ «‘ ¿πÈ∑ª ˘ Ó≈Ó»Ò∆ ÁØÙª ‘∂· «◊ïÂ≈ ’’∂
’Ó∂‡∆ BB-BC ¡ÍÃÒ À B@AH ˘ Ó‘≈≈Ù‡ Á∂ ◊Û∑«⁄ΩÒ∆ ÒøÓ≈-ÒøÓ≈ √Óª ‹∂Ò∑ «Úº⁄ ÏøÁ Ú∆ º«÷¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬‘
«˜Ò∑∂ «Úº⁄ √∆.Í∆.¡≈¬∆. (Ó≈˙Ú≈Á∆) Á∂ ’À‚ ¡Â∂ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÚºÒØ∫ ÒØ’ª Á∆ √øÿÙÙ∆Ò Ì≈ÚÈ≈ «ÚπºË
¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á∂ ’∆Â∂ ’ÂÒª Á∆ ‹ØÁ≈ «È÷∂Ë∆ ’Á∆ ˛Õ √Ó»«‘’ √˜≈ Á∂‰ Á∆ È∆Â∆ Á≈ «¬º’ «√º‡≈ ˛Õ ≈‹’∆
’∂∫Á ¡Â∂ ≈‹ √’≈ª Áø‚≈’≈È∆¡≈ «¬Ò≈’∂ Á∂ ÓÙ∆È∆ ˘ ¡≈‹’ ¡Â∂ ‹Ú≈ÏÁ∂‘∆ ÂØ∫ Ì◊ΩÛ≈ ‘؉≈
¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª ÚºÒØ∫ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆ √ºÂ≈ Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ ‘؉ Á≈ ÍÃÓ≈‰ ˛, «‹√ «ÚπºË ‹Ó‘»∆
¡◊Ú≈¬∆ ‘∂· ÒÛ∂ ‹≈ ‘∂ ÿØÒ ˘ ’π⁄Ò‰ Ò¬∆ ‹≈Ï ‘Ò«’¡ª ¡Â∂ ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ˘ ‹ØÁ≈ „ø◊ È≈Ò ¡≈Ú≈˜
‰È∆Â∆ ¡÷«Â¡≈ ’ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘ ’ÂÒ ‘≈’Ó ¿π·≈¿π‰∆ ÍÚ∂◊∆Õ Ì≈Ú∂∫ √πº«÷¡≈ ÏÒª ≈‘ƒ ’«Ó¿»«È√‡
‹Ó≈ª Úº Ò Ø ∫ ÒØ ’ ÿØ Ò ª ÷≈√ ’’∂ ’«Ó¿» « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª ˘ ’π⁄Ò Á∂‰ Á∆ È∆Â∆ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª
«¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ ‘∂·Ò∂ ÿØÒª «ÚπË º ÚÂ∂ ‹≈ Á∆ «¬º’ Íπ≈‰∆ È∆Â∆ ‘∆ ˛ Í ¡≈.¡À√.¡À√.-Ì≈‹Í≈
‘∂ ¡ºÂ Á∂ ‹≈Ï ‘Ê’ø«‚¡ª Á∆ Ó»‘ø ∫Ø ÏØÒÁ∆ ‘’∆’ ‘ÈÕ Á∂ ≈‹’≈Ò ÁΩ≈È «¬‘ ‘Ø ÚºË Â∂˜ ‘Ø ◊¬∆ ˛Õ «¬‘
«¬È∑ª «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄ √πº«÷¡≈ ÏÒª ÚºÒØ∫ ÒØ’ª √º  ≈ Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ «’Á≈ ˘ Íà ◊ ‡ ’Á≈ ˛Õ
«ÚπºË Í»∆ Â≈’ È≈Ò ¤∂Û∆ ‘ج∆ ‹ø◊ «Úº⁄ «È‘ºÊ∂ ¡Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√.-Ì≈‹Í≈ Á∆¡ª ’∂∫Á ¡Â∂ Úº÷-Úº÷
‹ıÓ∆ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª È≈Ò Ó≈˙Ú≈Á∆ ’≈’πøȪ ˘ √»«Ï¡ª ”⁄ √’≈ª ÁºÏ∂-’π⁄Ò∂ «‘º«√¡ª ˘ Á«‘Ù˜Á≈
“Óπ’≈ÏÒ∂” Á∂ Ȫ ‘∂· Ó≈ Á∂‰≈ «ÈºÂ-«Á‘≈Û∆ Á≈ ’øÓ ‘Ø ’È Ò¬∆ Â∑ª-Â∑ª Á∂ Ï‘≈È∂ ÿÛ ’∂ ÒØ’ª ˘ Ó≈-
«◊¡≈ ˛Õ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª ˘ Ó≈-Óπ’≈¿π‰ Óπ’≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ
Á∆ «¬‘ È∆Â∆ ’πÁÂ∆ Ó≈Ò-÷˜≈«È¡ª È≈Ò ÌÍ» √∆.Í∆.¡≈¬∆. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√∆ Óø◊
«¬Ò≈’∂ ”Â∂ ¡≈͉≈ ’ø‡ØÒ √Ê≈«Í ’È Á∂ ÔÂȪ ’Á∆ ˛ «’ ¡ÍÃÀÒ BB-BC ÁΩ≈È ◊Û∑«⁄ΩÒ∆ «Ú÷∂ Ó≈∂
Ú‹Ø∫ Ë≈È ’∆Â∆ ‹≈ ‘∆ ˛Õ «¬√ È∆Â∆ ≈‘ƒ ‘≈’Ó ◊¬∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á∂ Ó≈ÓÒ∂ Á∆ «¬º’ «Èͺ÷ ‹ª⁄
‹Ó≈ª, Á∂√∆ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù∆ ’≈ÍØ∂‡ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª ˘ ’Ú≈¬∆ ‹≈Ú∂Õ Í≈‡∆ √≈∆¡ª ‹Ó‘»∆, ¡◊ª‘ÚË» ¡Â∂
¡≈◊» «‘ ’’∂ ¿πÈ∑ª Á∂ «ÚØË Á∆ ¡≈Ú≈˜ ˘ ÁÏ≈ «¬È’Ò≈Ï∆ Â≈’ª ˘ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª Á∂
Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬È∑ª ‘Ó«Ò¡ª ÁΩ≈È √πº«÷¡≈ ÏÒª √¯≈¬∂ Á∆ È∆Â∆ Á≈ ˜ØÁ≈ «ÚØË ’È ¡Â∂ «¬√ «ÚπºË
ÚºÒØ∫ ÒØ’ª Á∂ ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Á≈ ÿ≈‰ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÒØ’ Ò«‘ ÷Û∆ ’È Á≈ √ºÁ≈ «ÁøÁ∆ ˛Õ Í≈‡∆ ‹Ó‘»∆
√∆.Í∆.¡≈¬∆. (Ó≈˙Ú≈Á∆) È≈Ò ‹ø◊ ÒÛÈ Á≈ Á≈¡Ú≈ ‘º’ª Á∆¡ª ‹ºÊ∂ÏøÁ∆¡ª ˘ ¡Í∆Ò ’Á∆ ˛ «’ ¿π‘
’È Ú≈«Ò¡ª ÚºÒØ∫ ıπÁ ‹ø◊∆ ’≈˘Èª Á∆¡ª ˺‹∆¡ª ¡≈.¡À√.¡À√.-Ì≈‹Í≈ √’≈ª Á∂ ÒØ’ª ÷≈√ ’’∂
¿π‚≈¬∆¡ª ‹≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ Ï∂‘«Ê¡≈∂ ¡≈«ÁÚ≈√∆¡ª Á∂ ’«Ó¿» « È√‡ «¬È’Ò≈Ï∆¡ª ¿π µ Í ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂
«ÁÈ-«Á‘≈Û∂ ’ÂÒ ’ج∆ Áπÿ‡È≈ È‘ƒ ÏÒ«’ ¿πÈ∑ª ’≈ÂÒ≈È≈ ‘Ó«Ò¡ª ˘ Èø◊≈ ’È ¡Â∂ «¬√ «ÚπºË
«Úº⁄ Á«‘Ù Í≈¿π‰ Á∆ «¬º’ √Ø⁄∆ √Ófi∆ √≈«˜Ù ˛Õ ¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ ’ÈÕ
ø◊Óø⁄ Á∆ Íë√ºË ‘√Â∆ ÓÁ∆‘≈ ◊Ω‘ Á≈ «Ú¤ØÛ≈
ÒØ’ ø◊-Óø⁄ Á∆ Íë√ºË ‘√Â∆ ¡Â∂ ‹Ó‘»∆ ‘º’ª Ò¬∆ ‹»fi‰ Ú≈Ò∆ ÓÁ∆‘≈ ◊Ω‘ BE ¡ÍÃÀÒ B@AH ˘ √Á∆Ú∆
«Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∆Õ ¿π‘ Ï∆Â∂ «ÂøÈ Ú«∑¡ª ÂØ∫ ’À∫√ Á∆ È≈Óπ≈Á «ÏÓ≈∆ È≈Ò ‹»fi ‘∆ √∆Õ BA √ÂøÏ AIEF ˘
‹ÈÓ∆ ÓÁ∆‘≈ ◊Ω‘ (¿πµÿ∂ È≈‡’’≈ ‚≈. √≈«‘Á ÈÁ∆Ó Á∆ ‹∆Ú‰-√≈ʉ) ø◊Óø⁄ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡Ωª Á∂ Ó≈ÈÚ∆
¡«Ë’≈ª ¡Â∂ ‘º’ª Ò¬∆ ¡Â∂ Ì≈Â-Í≈«’√Â≈È «Ú⁄’≈ ÁØ√Â∆ Á≈ ÍπÒ «√‹‰ Ò¬∆ Ò◊≈Â≈ ÔÂÈÙ∆Ò
‘∆Õ AIHC ”⁄ ¿πÈ∑ª ¡≈͉∂ ÍÂ∆ È≈Ò «ÓÒ’∂ ¡‹Ø’≈ Ê∆¬∂‡ Á∆ ȃ‘ º÷∆Õ ¿πÈ∑ª ÁØÚª È∂ È≈‡’ “ÏπºÒ∑≈, fiºÒ∆ «’ºÊ∂
‹≈Ú∂, ¡øÈ∑∆ Óª Á≈ √πÍÈ≈, ÷√Óª ÷≈‰∆¡ª, √ªfi≈ ¸ºÒ∑≈” ¡≈«Á «’øÈ∂ ‘∆ È≈‡’ª È≈Ò ËπøÓª Í≈¬∆¡ªÕ
¡Á≈≈ «¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘ ÒØ’ ø◊Óø⁄ Á∆ «¬√ «Í¡≈∆ ‘√Â∆ Á∂ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ‹≈‰ ”Â∂ ˆÓ◊∆È ˛ ¡Â∂
ÍÉ ’Á≈ ˛ «’ «¬º’ Ï≈Ï∆ ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È’ ¡Ë≈ Ú≈Ò∂ √ø√≈ Á∆ «√‹‰≈ Á∂ ’≈‹ ˘ ¡º◊∂ ÂØÁ≈ ‘∂◊≈Õ
«¬È’Ò≈Ï∆ √≈‚≈ ≈‘ 36 Ó¬∆-B@AH