D I G I TA L E
nr. 8 - december 2004 tekst Pascal Hetzscholdt,
beleidsadviseur Digitale Opsporing KLPD/DNRI
Lacune in criminaliteitsbestrijding
In het digitale tijdperk maken ook criminelen steeds meer gebruik van
informatie- en communicatietechnologie. In internationaal verband noemen we
deze vorm van criminaliteit high tech crime. Voor politie en justitie is het
moeilijk om high tech crime-incidenten op de juiste waarde in te schatten.
O ns leven is ‘verdigitaliseerd’. Meer en meer maken we
gebruik van technische hulpmiddelen bij het wonen, wer-
ken en recreëren. In de praktijk gaat het om digitale commu-
nicatie, het digitaal verzamelen van informatie, maar ook om
planning en coördinatie met digitale hulpmiddelen. Het is
logisch dat ook terroristen en criminelen gebruikmaken van de
gemakken van de digitale techniek. Ook zijn computers en
computernetwerken een aantrekkelijk doelwit voor kwaad-
willenden die zich bezighouden met bijvoorbeeld spionage,
vandalisme, sabotagepraktijken of afpersing.
Deze misdaden verricht met of gericht tegen informatie- en
communicatietechnologie (ICT) worden in internationaal ver-
band high tech crime genoemd.
High tech-criminaliteit is inderdaad geen nieuwe criminaliteits-
vorm, geen apart resultaatgebied zoals drugs, fraude, mensen-
handel, milieucriminaliteit, et cetera. Bij high tech crime gaat
het erom dat informatie- en communicatietechnologie (ICT) de
criminele activiteit in haar essentie faciliteert, vergemakkelijkt
of zelfs maskeert. Het kan om allerlei soorten criminaliteit gaan.
Sterk vereenvoudigde weergave van een zogenaamde denial of
service-aanval. Een crimineel (rechtsonder) zet een zogenaamd
Botnet (groot netwerk van via het internet verzamelde compu-
ters waarover onrechtmatig de controle is verkregen) in om aan-
vallen uit te voeren op serversystemen. Daardoor is het vanaf
dat moment moeilijk, zoniet onmogelijk om websites te tonen
en webdiensten te leveren aan computergebruikers (linksonder).
Die kunnen eveneens worden geconfronteerd met het uitvallen
van e-mailfaciliteiten. De politie kan een rol spelen bij het zoveel
mogelijk voorkomen of stoppen van dergelijke activiteiten of bij
het opsporen van dit type misdrijven. ILLUSTRATIE: HTCC
CRIMINALITEIT
High tech crime (1)
Serie over high tech crime
In een serie van drie artikelen belicht Pascal
Hetzscholdt, beleidsadviseur Digitale Opsporing van
het KLPD, het fenomeen high tech crime. Dit eerste
deel licht toe wat high tech crime precies is. In
deel 2 worden de problemen bij het bestrijden van
de criminaliteitsvorm beschreven. Het laatste deel
handelt over het High Tech Crime Center van het
KLPD, dat de strijd heeft aangebonden met high
tech-criminaliteit.
Wanneer we de opsomming in het kader op de volgende pagi-
na goed bestuderen, dan zien we dat de criminele activiteiten
in het overzicht in de kern niet verschillen van wat we noemen
‘traditionele criminaliteit’. Diefstal blijft diefstal, fraude blijft
fraude en drugshandel blijft drugshandel, ook al gebruiken
criminelen ICT meer en meer voor dit soort activiteiten. Oude
wijn in nieuwe zakken dus. Desondanks lijken politie en justi-
tie toch erg veel moeite te hebben met het oppakken of aan-
pakken van met ICT doorspekte zaken.
Slachtoffers van high tech-criminaliteit merken dit maar al te
goed. Zij ervaren bij het doen van aangifte dat de politie erg
veel moeite heeft met bijvoorbeeld het opnemen en verwer-
ken van de technische aspecten van het incident. Ook is het
voor politie en justitie nog steeds moeilijk om high tech crime-
incidenten op de juiste waarde te bepalen waar het gaat om
impact op slachtoffers en samenleving of de precieze omvang
van de schade.
Soms is het zelfs zo dat slachtoffers aangifte proberen te doen
van een incident dat zich op datzelfde moment manifesteert.
Men verwacht dan realtime en onmiddellijk optreden van de
politie om de ongewenste high tech crime-activiteit te stoppen.
Dat terwijl het vangen van een boef en het stoppen van een
lopende aanval op computersystemen - waar diezelfde boef
mogelijk voor verantwoordelijk is - vaak twee heel verschillen-
de dingen zijn.
Het wordt nog ingewikkelder als het incident zich op interna-
tionaal niveau afspeelt. Dan blijkt vaak dat er weinig coördi-
natie is en veel onduidelijkheid bestaat over de rolverdeling bij
de internationale bestrijding van deze vorm van misdaad. Ook
hier is een goed verloop van het opsporingsproces afhankelijk
van de gebruikelijke ‘bilateraaltjes’. Zowel voor politie als
slachtoffers is het moeilijk de juiste wegen te vinden bij de aan-
pak van dit probleem.
Over slachtoffers gesproken; heb vooral niet de indruk dat
alleen de thuisgebruiker last heeft van high tech-criminaliteit.
Ook belangrijke sectoren als de luchtvaartsector, de financiële
sector, de overheid, de chemische industrie, de transportsector,
 nr. 8 - december 2004

de gezondheidszorg en het Misdaad en ICT

MKB (Midden- en Kleinbe-
drijf) zien zich geconfron- Hieronder is een lijst met vormen van high tech crime. Onder deze criminaliteit
teerd met een toename van verstaan we misdaden die zijn verricht met, of gericht tegen informatie en
incidenten die hun oor- communicatietechnologie (ICT).
sprong kennen in de meest Categorie A: Misdaden met ICT als doelwit
afgelegen contreien. 1. Aanvallen op computer- of informatiesystemen (denial of service-aanvallen) of
op vitale informatieinfrastructuren van logistieke knooppunten. Deze aanvallen
Adequaat kunnen leiden tot uitschakeling van de voorzieningen die gebruik maken van
Het lijkt er dus op dat de de computer- of informatiesystemen;
combinatie van technische 2. Inbraak in computer- of informatiesystemen of in computerprogramma’s
complexiteit, het internatio- (hacking/cracking);
nale karakter, de snelheid, 3. Vernieling/wijziging/verwijdering van informatie in computersystemen (virussen
de diversiteit en de veelvul- en Trojans) of informatie op internet (defacing)
digheid van sommige vor- Categorie B: Misdaden verricht met behulp van ICT
men van high tech-crimina- 4. Terrorisme: voorbeelden: online verdachte financiële transacties; propaganda;
liteit maakt dat het opspo- rekrutering; communicatie; bedreigingen; online beschikbaar zijn van gevoelige
rings- en vervolgingsappa- of vertrouwelijke informatie, eventueel bruikbaar voor terreuractiviteiten;
raat niet zo adequaat kan 5. Spionageactiviteiten: gegevens van computergebruikers onderscheppen met
reageren als het eigenlijk behulp van ogenschijnlijk onschuldige software applicaties (spyware) waarmee
zou willen of - volgens delen men de gebruiker ongemerkt kan afluisteren of bespioneren;
van onze samenleving - zou 7. Fraude op internetwinkels, veiling- of verkoopsites;
moeten. 8. Fraude met internetbetalingen (bancaire transacties, ‘phishing’);
Er is geprobeerd om te 9. Fraude met inbelnummers (0900-fraude, autodialers);
onderzoeken hoe groot het 10. Handelen met voorkennis door afspraken te maken met gebruik van besloten
probleem van high tech- online chatsites, discussieruimten. Gebruik van online discussieruimten voor
criminaliteit precies is. In criminele activiteiten / communicatie door criminele organisaties;
welke mate is er mogelijk 11. Verzoek tot het verrichten van dubieuze investeringen of betalingen (advance
een lacune in de crimina- fee fraud, Nigerian scams, lottery scams);
liteitsbestrijding doordat er - 12. Merkvervalsing op het internet; software piraterij; kopiëren en illegaal
bewust of onbewust - geen uitwisselen en verkopen van films, muziek et cetera;
aandacht aan wordt besteed 13. Bedreiging, chantage, afpersing en stalking via het internet of met behulp
of kan worden besteed, door van GPS-systemen;
bijvoorbeeld gebrek aan 14. Drugshandel op of via het internet (online-verkooppunten);
kennis en kunde? Deze 15. Illegale handel in geneesmiddelen op of via het internet;
pogingen waren tevergeefs, 16. Illegale kansspelen op het internet;
omdat er binnen het opspo- 17. Kinderpornografische afbeeldingen op het internet of het lokken van kinderen
ringsapparaat niet of nauwe- via chatsites (grooming);
lijks registratiesystemen blij- 18. Racisme, discriminatie, smaad en laster op of via het internet;
ken te zijn die de mogelijk- 19. Diefstal en misbruik van (online) persoonsgegevens of profielen;
heid bieden om relevante 20. Illegaal kopiëren van betaalpassen, toegangspassen of online-betaalkaart-
ICT-aspecten bij een crimi- gegevens (skimming).
neel incident vast te leggen -
als high tech-criminaliteit al Bron: NHTCC
wordt vast gelegd.
We weten dus niet wat de
omvang is van het probleem, of veel criminelen dankzij ICT de Desondanks blijft high tech crime vooralsnog een witte vlek als
dans ontspringen en wat de rol en invloed van ICT op crimi- het gaat om gegevens omtrent de omvang van het probleem.
naliteit nu precies is. Op die manier is het tevens erg moeilijk Dit is iets wat we ons volgens mij niet kunnen veroorloven in
om te bepalen hoe de criminaliteitsbestrijders zich het beste onze digitale samenleving, met een toenemende digitale over-
zouden kunnen voorbereiden en uitrusten bij de aanpak van heid. Landelijk gezien is de criminaliteit afgenomen. We moe-
high tech-criminaliteit. ten ons echter afvragen of die claim de fysieke of digitale cri-
Om toch een beeld te krijgen hebben politie en justitie bij minaliteit behelst?
meerdere gelegenheden zo goed en zo kwaad als het kan, In het volgende nummer zal ik beschrijven hoe ik denk dat we
gebruikgemaakt van informatie van individuele digitale speur- als politie en justitie in de enigszins problematische situatie
neuzen binnen overheid en commerciële instellingen, be- terecht zijn gekomen dat we dikwijls alleen nog maar de ‘oude
richtgeving in de media en de verhalen van diverse slachtoffers wijn’ zien zolang ze maar niet in ‘nieuwe zakken’ zit.
van high tech crime. Een voorbeeld hiervan vindt men terug in
het Nationaal Dreigingsbeeld van de dienst Nationale Recher- Voor meer informatie: Pascal Hetzscholdt, beleids-
che Informatie (DNRI) van het Korps landelijke politiediensten adviseur Digitale Opsporing KLPD/DNRI, High Tech
(KLPD). Daarin wordt een en ander uiteengezet over de rol van Crime Center KLPD, telefoon 020 - 316 4100, e-mail
ICT-gebruik bij zware en georganiseerde criminaliteit. pascalhetzscholdt@nhtcc.nl.

23